Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ DOODCOPMEDAARORAMAamaapMagOADAAMRODACODARA // aham // zrImadbhadrabAhusvAmipraNItaniyuktiyutabhASyakalitazrImaddharibhadrasUrizekharasUtritavRttiparivRtaM zrImadAvazyakasUtrasyottarArdha (pUrvabhAgaH) Tana prakAzayitrI zrIAgamodayasamitiH pattananivAsizrIpannAlAlatanujacunIlAlavihitadravyasAhAyyena kAryakRtzreSThisUracandrAtmajaveNIcandradvArA yraay k idaM pustakaM mumbayyAM nirNayasAgaramudraNAspade kolabhATavIthyAM 23 tame gRhe rAmacandra yesU zeDagedvArA mudrayitvA prakAzitam / vIrasaMvat. 2443. vikramasaMvat. 1973. krAiSTasya. 1917. vetanaM 3-8-0 leecaannntu
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ patramahArghatA saMgrahaNavyayaH patrasthAnAvarodhaH pustakapreSaNavyavasthApArthakyaM prAgbhAge'jJAto vyayAMza ityAdibhiranekaiH kAraNaiH prAgaMzAt kiJcidadhikaM paNyamiti kSantavyaM dhIdhanaiH Printed by Ramchandra Yesu Shedge, at the Nirnaya-sagar Press 23, Kolbhat Lane, Bombay. Published by Shah Venichand Surchand for Agamodaysamiti, Mehesana. All rights reserved by the Agamodaysamiti,
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAgamavAcanAmAM madada. OMOMOMOMOMOMOM gAmarnu nAma. pATaNa. mesANA. mANasA. 501 madadanI rakama. madadagAronAM nAma. x 3000 zeTha uttamacaMda khImacaMda vorA lallubhAi kIzoradAsa 4 1500 dosI kasturacaMda vIracaMda | // 1001 zA. rAyacaMdabhAi durlabhadAsa | 1001 saMghavI bulAkhIdAsa puMjIrAma bhaNasAlI rUpacaMda mUlajInI vidhavAbAI rAmakuMvarabAi x 1001 gAMdhI rAmacaMda haragovindadAsa zA. hAlAbhAi maganalAla 4 551 // zA. khuzAlabhAi karamacaMda gAmarnu nAma. | madadanI rakama. madadagAronuM nAma. pATaNa. 551 bAbu cunIlAlajI pannAlAlajI mesANA. x 501 pArI trIkamadAsa hIrAcaMda mesANA. zeTha nagInadAsa chaganalAla kAlIyAvADI. zA. kalyANacaMda uttamacaMdanI mesANA. vidhavA naMdubAi 4 501 zA. kalyANacaMda lakSmIcaMda porabaMdara. x 501 parI bAlAbhAi devacaMda mesANA. 4 501 zeTha jesIMgabhAi premAbhAi pATaNa. kevalabhAi verAvaLa. x 500 jhaverI kasturacaMda jhaveracaMda prabhAsapATaNa. verAvaLa. kapaDavaMja. xxx kapaDavaMja. suratabaMdara.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama0 zrIAgamachapAvavAmAM madada. // 2 // madada rakama. amUka sUtramAM. madadagAranuM nAma. gAma. | madada rakama. amUka sUtramA. madadagArarnu nAma. gAma. |x 2200 zrIAcArAMgajImAM vorA jesIMgabhAi ddosaabhaai| | x 500 " bAI moMghIbAI zeTha lallubhAi haste vorA lallubhAi mesANA. cunIlAlanI dhaNIyANI zrIsuratabaMdara. kIzoradAsa zeTha sobhAgyacaMda mANekacaMda , 1001 sUyagaDAMgajImAM zeTha nagInadAsa jIvaNajI navasArI. x1000 ThANAMgajImAM zrIchANInA saMghataraphathI chANI. zeTha lallubhAi kevaladAsa kapaDavaMja. 4 1000 " zeTha maganalAla pItAMbaradAsa amadAbAda. 501 zeTha maganalAla dIpacaMda mANasA. zeTha dIpacaMda suracaMda zrIsuratabaMdara. zA nathubhAi lAlacaMdanI] - x 751 samavAyAMgajImAM zeTha maganabhAi kasturacaMdanI dIkarI bAi parasana / vidhavA bAi hIrAkora bharuca. jhaverI kasturacaMda jhaveracaMda suratabaMdara. x 625 " zeTha kasturacaMda nAnacaMda rupAla. bAi pAravatI tezA. dalacharAma x 500 " zrIzAntinAthanA derAsaranA vakhatacaMdanI vidhavA amadAbAda. upAzrayanA hA0 bena navala muMbAi. // 2 // 0 x xxxx xxxx ARORE 500 " S
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ madada rakama. amUka sUtramAM. madadagAranuM nAma. gAma. | madada rakama. amUka sUtramA. madadagAranuM nAma. gAma. | 4200 zrIbhagavatIjImAM zeTha punamacaMdajI karamacaMdajI x 1000 rAyapaseNIjImAM pArI-sarUpacaMda lallubhAi mesANA. koTAvALA patravyavahAra cAle che. pATaNa. | // 1000 zA. rAyacaMdabhAi durlabhadAsa |x 4200 " zAkhAte hAH jhaverI hIrAcaMda kAlIyAvADI. talakacaMda suratabaMdara. zeTha mohanalAla sAMkalacaMda 4200 " zeTha uttamacaMda mUlacaMda tathA amadAbAda. zeTha abhecaMda mUlacaMda suratabaMdara. x 750 praznavyAkaraNamA bAbu gulAbacaMdajI 1250 zrIjJAtAjImAM zeTha uttamacaMda khImacaMda pATaNa. amIcaMdajI jhaverI muMbAibaMdara. x 1200 " jhaverI maganabhAi pratApacaMda suratabaMdara. zeTha maMLubhAi talakacaMda suratabaMdara. 1000 , zeTha amIcaMda khuzAlabhAi phulacaMda javerI. suratabaMdara. 500 , zeTha kalyANacaMda sobhA zaTha kalyANa 501 upAzakadazAMga, zeTha cunIlAla chaganacaMda gyacaMda jhaverI suratabaMdara. aMtagaDadazAMga, zrIpha aDadhA bhAgamAM suratabaMdara. | * 3725 AvazyakajImAM bAbu cunIlAlajI pannAtathA anuttarovavAi. lAlajI jhaverI muMbAibaMdara _750 ,
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama0 // 3 // SINESS madada rakama. amUka sUtramAM. madadagAranuM nAma. gAma. | madada rakama. amUka sUtramAM. madadagAranuM nAma. gAma: oilx 550 uvavAijImAM zA. harakhacaMda amaracaMdanI * 1800 naMdIjImAM zeTha premacaMda rAyacaMda muMbAibaMdara 4 // dIkarI bena ratana tathA tejakora suratabaMdara. 1755 oghaniyuktimA jainavidyAzAlA trphthii| x 540 " jhaverI navalacaMda udecaMdanI subAjI ravacaMda jayacaMda amadAvAda vidhavAbAi naMdakora para | * 2851 caMdapannatisUtramA jhaverI bhagavAnadAsa hIrAcaMda muMbAibaMdara suratabaMdara , * |x 3501 pannavaNAjImAM zrIkapaDavaMjanA saMghataraphathI pArI mIThAbhAi kalyANacaMdanI peDhImAMdhI x A nizAnIvALA sadgrahasthonI rakama vasula AvI gai cha mATe tejJAnakhAtAnA mAraphata parI bAlA one dhanyavAda ghaTe che. bhAi dalasukhabhAi ru. 2331. // A nizAnIvALA sadgrahasthonI rakama ardha vasula AvI gaI che. cauda supananI upajanA ruH 1170 * A nizAnIvALA sadgrahasthonI rakamano thoDo bhAga bAkI che. kapaDavaMja | + A nizAnIvALA sadagrahasthonI rakamano jhAjho bhAga bAkI che.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha vilurvizatistavAkhyaM dvitIyamadhyayanam. BESCHICHI sAmprataM sAmAyikAdhyayanAnantaraM caturvizatistavAdhyayanamArabhyate, iha cAdhyayanodezasUtrArambheSu sarveSveva kAraNA'bhisambandhau vAcyAviti vRddhavAdaH, yatazcaivamataH kAraNamucyate, taccedam -jAtyAdiguNasampatsamanvitebhyo vinayebhyo guru-16 rAvazyakazrutaskandhaM prayacchati sUtrato'rthatazca, sa ca adhyayanasamudAyarUpo vartate, yata uktam-'etto ekkekaM puNa, ajjhayaNaM kittaissAmi' prathamAdhyayanaM ca sAmAyikamupadarzitam , idAnI dvitIyAvayavatvAd dvitIyAvayavatvasya cAdhikAropanyAsena siddhiH AcAryavacanaprAmANyAd, uktaM ca-'sAvajajogaviraI ukittaNe' tyAdi, ato dvitIyamupadaya'te, yathA hi kila yugapadazakyopalambhapuruSasya didRkSoH krameNAGgAvayavAni dayante evamatrApi zrutaskandhapuruSasyeti kAraNam, idameva coddezasUtreSvapi yojanIyam , idameva sarvAdhyayaneSvapi kAraNaM draSTavyaM, na punarbhedena vakSyAma ityalaM vistareNa / sambandha ucyate-asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane sAvadyayogaviratilakSaNaM sAmAyikamupadiSTam , iha tu tadupadeSTuNAmahatAmutkIrtanaM kartavyamiti pratipAdyate, yadvA sAmAyikAdhyayane tadAsevanAtkarmakSaya uktaH, yata uktaM niruktidvAre'sammahihi amoho sohI sabbhAva daMsaNaM bohI / avivajao sudiThitti evamAI niruttaaii||1||ti, ihApi caturviMza|tistave'rhadguNotkIrtanarUpAyA bhaktestattvato'sAveva pratipAdyate, vakSyati ca-bhattIeN jiNavarANaM khijaMtI puvasaciyA ato'nantaramekaikaM punaradhyayana kIrtayiSyAmi / 2 upadaryate ityanena saMbandhaH 3 sAvadyayogaviratirutkIrtanaM 4 bhavAntarAvayavabhUteSu 5 samyagdRSTiramohaH zodhiH sadbhAvo darzanaM bodhiH / aviparyayaH sudRSTiriti evamAdIni niruktAni // 1 // 6 karmakSayaH, . bhakterjinavarANAM kSIyante pUrvasaMcitAni karmANi GANGANAGAR RISASSUOS
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 49 // AAAAAAAA kammattItyAdi, evamanena sambandhenA''yAtasya sato'sya caturviMzatistavAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi saprapaJcaM vakta- 2caturvivyAni, tatra nAmaniSpanne nikSepe caturvizatistavAdhyayanamiti / iha caturviMzatistavAdhyayanazabdAHprarUpyAH, tathA cAha- zatistavAcauvIsaitthayassa uNikkhevo hoi NAmaNipphaNNo / cauvIsaissa chakkothayassa u cauviho hoi // 1056 // caturviMza| vyAkhyA-caturviMzatistavasya tu nikSepo bhavati nAmaniSpannaH, ka ityanyasyAzrutatvAdayameva yaduta-caturviMzatistava tini0 iti, tuzabdasya vizeSaNArthatvAdidamitthamavaseyaM, tatrApi caturvizateH SaTkaH stavasya caturvidho bhavati, tuzabdAdadhyayanasya ceti gaathaasmaasaarthH||1056|| avayavArtha tu bhASyakAra eva vakSyati, tatrA''dyAvayavamadhikRtya nikSepopadarzanAyAhanAmaM ThavaNA davie khitte kAle taheva bhAve a| cauvIsaissa eso nikkhevo chaviho hoi // 190 // (bhaa0)| | vyAkhyA-tatra nAmacaturvizatirjIvAdezcaturviMzatiriti nAma caturviMzatizabdovA,sthApanAcaturviMzati caturviMzatInAM keSAJcitsthApaneti, dravyacaturviMzati caturviMzatirdravyANi sacittAcittamizrabhedabhinnAni, sacittAni dvipadacatuSpa(dApodabhedabhi-31 nAni,acittAni kArSApaNAdIni, mizrANi dvipadAdInyeva kaTakAdyalaGkRtAni, kSetracaturviMzatirvivakSayA caturviMzatiH kSetrANi bharatAdIni kSetrapradezA vA caturvizatipradezAvagADhaM vA dravyamiti,kAlacaturviMzatiH caturviMzatisamayAdaya iti etAvatkAlasthiti vA dravyamiti, bhAvacaturviMzatiH caturviMzatibhAvasaMyogAzcaturvizatiguNakRSNaM vA dravyamiti, caturvizatereSa nikSepaH SaDDiyo bhavati' SaTprakAro bhavati, iha ca sacittadvipadamanuSyacaturviMzatyA'dhikAra iti gAthArthaH // 190 // ukkA caturvizatiriti, // 49 // sAmprataM stavaH pratipAdyate, tatra
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmaM ThavaNA davie bhAve a thayassa hoi nikkhevo / davvathao pupphAI saMtaguNukttiNA bhAve // 191 // bhA0) vyAkhyA - tatra 'nAme' ti nAmastavaH 'sthApane'ti sthApanAstavaH 'dravya' iti dravyaviSayoH dravyastavaH, 'bhAve ce 'ti bhAvaviSayazca bhAvastava ityarthaH itthaM stavasya bhavati 'nikSepo' nyAsaH, tatra kSuNNatvAnnAmasthApane anAdRtya dravyastavabhAvastava - svarUpamevAha - ' dravyastavaH puSpAdi riti, AdizabdAd gandhadhUpAdiparigrahaH, kAraNe kAryopacArAccaivamAha, anyathA dravya - stavaH puSpAdibhiH samabhyarcanamiti, tathA 'sadguNotkIrtanA bhAva' iti santazca te guNAzca sadguNAH, anenAsadguNotkIrtanAniSedhamAha, karaNe ca mRSAvAda iti, sadguNAnAmutkIrtanA ut-prAbalyena parayA bhaktyA kIrtanA-saMzabdanA yathA - " prakAzitaM yathaikena tvayA samyag jagatrayam / samagrairapi no nAtha !, paratIrthAdhipaistathA // 1 // vidyotayati vA lokaM, yathaikospi nizAkaraH / samudgataH samagro'pi kiM tathA tArakAgaNaH 1 // 2 // " ityAdilakSaNo, 'bhAva' iti dvAraparAmarzo bhAvastava iti gAthArthaH // 191 // iha cAlitapratiSThApito'rthaH samyagjJAnAyAlamiti, cAlanAM ca kadAcidvineyaH karoti kadAcitsvayameva gururiti, uktaM ca- 'katthai pucchara sIso kahicapuTThA kaheMti AyariyA' ityAdi, yatazcAtra vittaparityAgA| dinA dravyastava eva jyAyAn bhaviSyatItyalpabuddhInAmAzaGkAsambhava ityatastadvyudAsArthaM tadanuvAdapurassaramAha| davvathao bhAvathao davvathao bahuguNatti buddhi siA / aniuNamai vayaNamiNaM chajjIvahiaM jiNA viMti // 192 // vyAkhyA - dravyastavo bhAvastava ityatra dravyastavo 'bahuguNaH' prabhUtataraguNa 'iti' evaM buddhiH syAdU, evaM cet manyase 1 kacitpRcchati ziSyaH kutracidRSpRSTAH kathayantyAcAryAH
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- hAribhadrIyA // 492 // ityarthaH, tathAhi-kilAsmin kriyamANe vittaparityAgAcchubha evAdhyavasAyastIrthasya connatikaraNaM dRSTvA ca taM kriyamANa-| 2 catuAvamanye'pi pratibuddhyanta iti svaparAnugrahaH, sarvamidaM sapratipakSamiti cetasi nidhAya 'dravyastavo bahuguNa' ityasyAsAratA zatistavAkhyApanAyA''ha-'anipuNamativacanamida'miti, anipuNamatervacanaM anipuNamativacanam , 'idamiti yad dravyastavo bahu dastavanikSepaH guNa iti, kimityata Aha-SaDjIvahitaM jinA bruvate' SaNNAM-pRthivIkAyAdInAM hitaM jinAH-tIrthakarA bruvate, pradhAna mokSasAdhanamiti gamyate // kiM ca SaDjIvahitamityata Aha chajjIvakAyasaMjamu vvathae so virujjhaI ksinno| to kasiNasaMjamaviU pupphAIaMna icchNti||19||(bhaa0) __ vyAkhyA-'SaDUjIvakAyasaMyama' iti SaNNAM jIvanikAyAnAM pRthivyAdilakSaNAnAM saMyamaH-saGghaTanAdiparityAgaH SaDjIvakAyasaMyamaH, asau hitaM, yadi nAmaivaM tataH kimityata Aha-'dravyastave' puSpAdisamabhyarcanalakSaNe 'sa' SaDjIvakAyasaMyamaH, kiM ?-'virudhyate' na samyak saMpadyate, 'kRtsnaH' sampUrNa iti, puSpAdisaMluzcanasaGghaTanAdinA kRtsnasaMyamAnupapatteH, yatazcaivaM 'tataH' tasmAt 'kRtsnasaMyamavidvAMsa' iti kRtsnasaMyamapradhAnA vidvAMsastattvataH sAdhava ucyante, kRtsnasaMyamagrahaNama // 492 kRtsnasaMyamaviduSAM zrAvakANAM vyapohArtha, te kim ?, ata Aha-'puSpAdika' dravyastavaM 'necchanti' na bahu manyante, yacco|taM-'dravyastave kriyamANe vittaparityAgAcchubha evAdhyavasAya' ityAdi, tadapi yatkiJcid, vyabhicArAt, kasyacidalpasattva-15 syAvivekino vA zubhAdhyavasAyAnupapatteH, dRzyate ca kIAdyarthamapi sattvAnAM dravyastave pravRttiriti, zubhAdhyavasAyabhA| ve'pi tasyaiva bhAvastavatvAditarasya ca tatkAraNatvenApradhAnatvameva, 'phalapradhAnAssamArambhA' iti nyAyAt , bhAvastava eva
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ ca sati tattvatastIrthasyonnatikaraNaM, bhAvastava eva tasya samyagamarAdibhirapi pUjyatvamena (vAttameva ca) dRSTvA kriyamANamanye|'pi sutarAM pratibudhyante ziSTA iti khaparAnugraho'pIhaiveti gAthArthaH // 193 // Aha-yadyevaM kimayaM dravyastava ekAntata eva heyo vartate ? AhosvidupAdeyo'pi ?, ucyate, sAdhUnAM heya eva, zrAvakANAmupAdeyo'pi, tathA cAha bhASyakAra:akasiNapavattagANaM virayAvirayANa esa khalu jutto / saMsArapayaNukaraNo dvathae kUvadiDhato // 194 // (bhA0) ___ vyAkhyA-akRtsnaM pravartayatIti saMyamamiti sAmarthyAdgamyate akRtsnapravartakAsteSAM, 'viratAviratAnAm' iti zrAvakANAm 'eSa khalu yuktaH' eSa-dravyastavaH khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAt yukta eva, kimbhUto'yamityAha-saMsArapratanukaraNaH' saMsArakSayakAraka ityarthaH, dravyastavaH, Aha-yaH prakRtyaivAsundaraH sa kathaM zrAvakANAmapi yukta ityatra kUpadRSTAnta iti, jahA NavaNayarAisannivese kei pabhUyajalAbhAvao taNhAiparigayA tadapanodArtha kUpaM khaNaMti, tesiM ca jaivi taNhAdiyA vaTuMti maTTikAkaddamAIhi ya maliNijanti tahAvi tadubbhaveNaM ceva pANieNaM tesiM te taNhAiyA so ya malo puvao ya| 3 phiTai, sesakAlaM ca te tadaNNe ya logA suhabhAgiNo havaMti / evaM davathae jaivi asaMjamo tahAvi tao ceva sA pari| NAmasuddhI havai jAe asaMjamovajjiyaM aNNaM ca NiravasesaM khaveitti / tamhA virayAviraehiM esa davatthao kAyabo, 1 yathA navanagarAdisanniveze kecitprabhUtajalAbhAvAt tRSNAdiparigatAstadapanodArtha kUpa khananti, teSAM ca yadyapi tRSNAdikA vardhante mRttikAkardamAdibhizca malinIyante ( vastrAdIni) tathApi tadudbhavenaiva pAnIyena teSAM te tRSNAdikAH sa ca malaH pUrvakazca sphiTati, zeSakAlaM ca te tadanye ca lokAH sukhabhAgino bhavanti / evaM gavyastave yadyapi asaMyamastathApi tata eva sA pariNAmazuddhirbhavati yayA'saMyamopArjitaM anyacca niravazeSa kSapayati / tasmAdviratAvirataireSa dravyastavaH karttavyaH, * bhAvastavavata evaM GRAMSACCESCALENDARSCIESCREEG
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 493 // subhANubaMdhI pabhUyataraNijjarAphalo yatti kAUNamiti gAthArthaH // 194 // uktaH stavaH, atrAntare adhyayanazabdArthoM nirUpaNIyaH, sa cAnuyogadvAreSu nyakSeNa nirUpita eveti neha pratanyate / ukto nAmaniSpanno nikSepaH, idAnIM sUtrAlApakaniSpannasya nikSepasyAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavati, sUtraM cAnugame, sa ca dvidhA - sUtrAnugamo niryuktyanugamazca tatra niryuktyanugamastrividhaH, tadyathA-nikSepaniryuktyanugama upodghAtaniryuktyanugamaH sUtrasparzika niryuktyanugamazceti, tatra nikSepani yuktyanugamo'nugato vakSyati ca, upodghAtaniryuktyanugamastvAbhyAM dvAragAthAbhyAmavagantavyaH, tadyathA - 'uddese nidese' ityAdi, 'kiM kaiviha' mityAdi / sUtrasparzika niyuktyanugamastu sUtre sati bhavati, sUtraM ca sUtrAnugama iti sa cAvasaraprApta eva yugapacca sUtrAdayo vrajanti, tathA coktam - " suttaM suttANugamo suttAlAvayakao yaNikkhevo / suttaphAsiyaNijjutti NayA ya samagaM tu vaJcati // 1 // " viSayavibhAgaH punaramISAmayaM veditavyaH- "hoi~ kayattho vottuM sapayaccheyaM suyaM suyANugamo / suttAlAvayaNAso NAmAiNNAsa viNiogaM // 1 // suttapphAsiyaNijjuttiNiogo sesao payatthAI / pAyaM socciya NegamaNayAimayagoyaro bhaNio // 2 // " atrA''kSepaparihArA nyakSeNa sAmAyikAdhyayane nirUpitA eva neha vitanyata ityalaM vistareNa, tAvad yAvatsUtrAnugame'rakhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM taccedaM sUtram 1 zubhapariNAmAnubandhI prabhUta tara nirjarA phalazcetikRtvA / 2 sUtraM sUtrAnugamaH sUtrAlApakakRtazca nikSepaH / sUtrasparzikaniryuktiH nayAzca yugapadeva vrajanti // 1 // 3 bhavati kRtArtha uktvA sapadacchedaM sUtraM sUtrAnugamaH / sUtrAlApakanyAso nAmAdinyAsaviniyogam // 1 // sUtrasparzika niryuktiniyogaH zeSaH padArthAMdiH / prAyaH sa eva naigamanayAdi matagocaro bhaNitaH // 2 // 2 caturviM zatistavAdhyastavAdhikAraH // 493 //
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAHARSAURUSROSSRO logassujjoyagare, dhammatitthayare jiNe / arihante kittaissaM, cauvIsaMpi kevalI // 1 // (sUtram) __vyAkhyA asya, tallakSaNaM cedaM-'saMhitA cetyAdi pUrvavat , tatrAskhalitapadoccAraNaM saMhitA, yadvA paraH saMnikarSa iti,4i sA ceya-'logassujoyagare'ityAdi paatthH| adhunA padAni, lokasya udyotakarAna dharmatIrthakarAn jinAn arhataH kIrtayiSyAmi caturviMzatimapi kevlinH| adhunA padArthaH-lokyata iti lokaH, lokyate-pramANena dRzyata iti bhAvaH, ayaM ceha tAvatpazcAstikAyAtmako gRhyate, tasya lokasya kiM ?-udyotakaraNazIlA udyotakarAstAna , kevalAlokena tatpUrvakapravacanadIpena vA sarvalokaprakAzakaraNazIlAnityarthaH, tathA durgatau prapatantamAtmAnaM dhArayatIti dharmaH, uktaM ca-"durgatiprasRtAn jIvA" nityAdi, tathA tIryate'neneti tIrtha dharma eva dharmapradhAnaM vA tIrtha dharmatIrtha tatkaraNazIlAH dharmatIrthakarAstAn , tathA rAgadveSakaSAyendriyaparISahopasargASTaprakArakarmajetRtvAjinAstAn, tathA azokAdyaSTamahApAtihAryAdirUpAM pUjAmahantItyarhantastAnahataH, kIrtayiSyAmIti svanAmabhiH stoSya ityarthaH, caturviMzatiriti saGkhyA, apizabdo bhAvatastadanyasamuccayArthaH, kevalajJAnameSAM vidyata iti kevalinastAn kevalina iti / uktaH padArthaH, padavigraho'pi yathAvasaraM yAni samAsabhAJji padAni teSu darzita eva / sAmprataM cAlanAvasaraH, tatra tiSThatu tAvatsA, sUtrasparzikA niyuktirevocyate, svasthAnatvAd, uktaM ca-"akkhaliyasaMhiyAI vakkhANacaukkae darisiyaMmi / suttapphAsiyaNijjuttivittharattho imo hoi // 1 // ' cAlanAmapi cAtraiva vakSyAmaH, tatra lokasyodyotakarAniti yaduktaM tatra lokanirUpaNAyA''ha askhalitasaMhitAdau vyAkhyAnacatuSke darzite / sUtrasparzikaniyuktivistarArtho'yaM bhavati // 1 //
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribha drIyA // 494 // NAmaM 1 ThavaNA 2 davie 3 khitte 4 kAle 5 bhave a 6 bhAve a 7 / pajjavaloge a 8 tahA aTThaviho logaNikkhevo // 1057 // vyAkhyA-nAmalokaH sthApanAlokaH dravyalokaH kSetralokaH kAlalokaH bhavaloko bhAvalokazca paryAyalokazca tathA, evamaSTavidho | lokanikSepa iti gaathaasmaasaarthH|| vyAsArthaM tu bhASyakAra eva vakSyati, tatra nAmasthApane anAdRtya dravyalokamabhidhitsurAhajIvamajIve rUvamarUvI sapaesamappae se a / jANAhi davvalogaM NicamaNiccaM ca jaM davvaM // 195 // ( bhA0 ) vyAkhyA - jIvAjIvAvityatrAnusvAro'lAkSaNikaH, tatra sukhaduHkhajJAnopayogalakSaNo jIvaH, viparItastvajIvaH, etau ca dvibhedau- rUpyarUpibhedAd, Aha ca- 'rUpyarUpiNAviti, tatrAnAdikarmasantAnaparigatA rUpiNaH - saMsAriNaH, arUpiNastu karmarahitAH siddhA iti, ajIvAstvarUpiNo dharmAdharmAkAzAstikAyAH rUpiNastu paramANvAdaya iti etau ca jIvAjIvAvoghataH sapradezApradezAvavagantavyau, tathA cAha - 'sapradezApradezAvi 'ti, tatra sAmAnyavizeSarUpatvAtparamANuvyatirekeNa sapradeza pradezatvaM sakalAstikAyAnAmeva bhAvanIyaM, paramANavastvapradezA eva, anye tu vyAcakSate - jIvaH kila kAlAdezena niyamAt sapradezaH, labdhyAdezena tu sapradezo vA'pradezo veti, evaM dharmAstikAyAdiSvapi triSvastikAyeSu parAparanimittaM pakSadvayaM vAcyaM, pudgalAstikAyastu dravyAdyapekSayA cintyaH, yathA - dravyataH paramANurapradezo dvyaNukAdayaH sapradezAH, kSetrata eka| pradezAvagADho'pradezo dvyAdipradezAvagADhAH sapradezAH, evaM kAlato'pyekAneka samayasthitirbhAvato'pyekAneka guNakRSNAdi-riti kRtaM vistareNa, prakRtamucyate - idamevambhUtaM jIvAjIvanAtaM jAnIhi dravyalokaM, dravyameva loko dravyaloka itikRtvA, 2 caturvi zatistavA dhyalokanikSepaH // 494 //
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ asyaiva zeSadharmopadarzanAyA''ha - nityAnityaM ca yad dravyaM, cazabdAdabhilApyAnabhilApyAdisamuccaya iti gAthArthaH // 195 // sAmprataM jIvAjIvayornityAnityatAmevopadarzayannAha - gai 1 siddhA 2 bhaviAyA 3 abhavia 4-1 puggala 1 aNAgayaddhA ya 2 / tIaddha 3 tinni kAyA 4-2 jIvA 1 jIva 2 DiI cauhA / / 196 // ( bhASyam ) vyAkhyA - asyAH sAmAyikavad vyAkhyA kAryeti, bhaGgakAstu sAdisaparyavasAnAH sAdyaparyavasAnAH anAdisaparyavasAnA anAdyaparyavasAnAH, evamajIveSu jIvAjIvayoraSTau bhaGgAH / dvAram // adhunA kSetralokaH pratipAdyate, tatra - AgAsamsa paesA uDuM ca ahe a tiriyaloe a / jANAhi khittalogaM anaMta jiNadesiaM sammaM // 197 // (bhA0) vyAkhyA - AkAzasya pradezAH - prakRSTA dezAH pradezAstAn 'Urdhva ca' ityUrdhvaloke ca 'adhazca' ityadholoke ca tiryagloke ca kiM ? - jAnIhi kSetralokaM, kSetrameva lokaH kSetraloka itikRtvA, lokyata iti ca loka iti, UrdhvAdilokavibhAgastu sujJeyaH, 'ananta' mityalokAkAzapradezApekSayA cAnantam, anusvAralopo'tra draSTavyaH, 'jinadezitam' iti jinakathitaM 'samyakU' zobhanena vidhineti gAthArthaH // 197 // sAmprataM kAlalokapratipAdanAyAhasamayAvaliamuhuttA divasamahorattapakkhamAsA ya / saMvacchara jugapaliA sAgaraosappipariaTTA // 198 // ( bhA0 ) vyAkhyA--iha paramanikRSTaH kAlaH samayo'bhidhIyate asaGkhya samayamAnA tvAvalikA dvighaTiko muhUrtaH SoDaza muhUrtA divasaH dvAtriMzadahorAtraM paJcadazAhorAtrANi pakSaH dvau pakSau mAsaH dvAdaza mAsAH saMvatsaramiti paJcasaMvatsaraM yugaM palyo
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka - 5 hAribhadrIyA // 495 // pamamuddhArAdibhedaM yathA'nuyogadvAreSu tathA'vaseyaM, sAgaropamaM tadvadeva, dazasAgaropamakoTAkoTiparimANotsarpiNI, evamavasarpiNyapi draSTavyA, 'parAvartaH' pudgalaparAvartaH, sa cAnantotsarpiNyavasarpiNI pramANo dravyAdibhedaH, te'nantA atItakAlaH ananta evaiSyanniti gAthArthaH // 198 // uktaH kAlalokaH, lokayojanA pUrvavad / adhunA bhAvalokamabhidhitsurAha-- raiadevamaNuA tirikkhajoNIgayA ya je sattA / taMmi bhave vahaMtA bhavalogaM taM viANAhi // 199 // (bhA0 ) vyAkhyA - nAraka devamanuSyAstathA tiryagyonigatAzca ye 'sattvAH' prANinaH 'taMmi'tti tasmin bhave vartamAnA yadanubhAvamanubhavanti bhavalokaM taM vijAnIhi loka yojanA pUrvavaditi gAthArthaH // 199 // sAmprataM bhAvalokamupadarzayatiodaie 1 ovasamie 2 khaie a 3 tahA khaovasamie a 4 / pariNAmi 5 sannivAe a 6 chavviho bhAvalogo u // 200 // ( bhASyam ) vyAkhyA - udayena nirvRtta audayikaH, karmaNa iti gamyate, tathopazamena nirvRtta aupazamikaH, kSayeNa nirvRttaH kSAyikaH, evaM zeSeSvapi vAcyaM tatazca kSAyikazca tathA kSAyopazamikazca pAriNAmikazca sAnnipAtikazca evaM SaDvidho bhAvalokastu, tatra sAnnipAtika oghato'nekabhedo'vaseyaH, aviruddhastu paJcadazabheda iti uktaM ca- "odaiakhaovasame pariNAmekvekko (ku) icaukke'vi / khayajogeNavi cauro tadabhAve uvasamepi // 1 // uvasamaseDhI ekko kevaliNo'vi ya taheva siddhassa / aviruddhasannivAiyabheyA emeva paNNarasa // 2 // "tti gAthArthaH // 200 // 1 audayikaH kSAyopazamikaH pAriNAmika ekaiko gaticatuSke'pi / kSayayogenApi catvAraH tadabhAve upazamenApi // 1 // upazamazreNAvekaH kevalino'pi ca tathaiva siddhasya | aviruddhasAnnipAtikabhedA evameva paJcadaza // 2 // 2 caturvi zatistavAdhyalokanikSepaH // 495 //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ tibbo rAgo adoso a, uinnAjassa jNtunno| jANAhi bhAvaloaM, aNaMtajiNadesiaMsamma // 201 // (bhA0) / vyAkhyA-tIvra' utkaTaH rAgazca dveSazca, tatrAbhiSvaGgalakSaNo rAgaH aprItilakSaNo dveSa iti, etAvudINoM 'yasya jantoH' yasya prANina ityarthaH, taM prANinaM tena bhAvena lokyatvAjAnIhi bhAvalokamanantajinadezitam-ekavAkyatayA:nantajinakathitaM 'samyag' iti kriyAvizeSaNam , ayaM gAthArthaH // 201 // dvAraM, sAmprataM paryAyaloka ucyate, tatrauSataH paryAyA dharmA ucyante, iha tu kila naigamanayadarzanaM mUDhanayadarzanaM vA'dhikRtya caturvidhaM paryAyalokamAha vvaguNa 1 khittapajjava 2 bhavANubhAve abhAvapariNAme 4 jANa caubvihameaM, pajavalogaM samAseNaM 202 (bhA0) | vyAkhyA-dravyasya guNAH-rUpAdayaH, tathA kSetrasya paryAyAH-agurulaghavaH bharatAdibhedA eva cAnye, bhavasya ca nArakAderanubhAvaH-tIvratamaduHkhAdiH, yathoktam-"acchiNimilIyamettaM Natthi suhaM dukkhameva aNubaMdhaM / Narae NeraiANaM ahoNisiM paccamANANaM // 1 // asubhA ubiyaNijjA saddarasA rUvagaMdhaphAsA ya / Narae NeraiANaM dukkayakammovalittANaM // 2 // " ityAdi, evaM zeSAnubhAvo'pi vAcyaH, tathA bhAvasya jIvAjIvasambandhinaH pariNAmastena tena ajJAnAd jJAnaM nIlAlohitamityAdiprakAreNa bhavanamityarthaH, 'jAnIhiM' avabudhyasva caturvidhanamoghataH paryAyalokaM 'samAsena' saMkSepeNeti gAthArthaH // 202 // tatra yaduktaM dravyasya guNA ityAdi tadupadarzanena nigamayannAha akSinimIlanamAnaM nAsti sukhaM duHkhamevAnubaddham / narake nairayikANAmaharnizaM pacyamAnAnAm // 1 // bhazubhA udvejanIyAH zabdarasA rUpagandhaspazci / narake nairayikANAM duSkRtakopaliptAnAm // 2 //
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 496 // vannarasagaMdhasaMThANaphAsaTThANagaivannabhee a / pariNAme a bahuvihe pajjavalogaM viANAhi // 203 // (bhA0) 2catuA___ vyAkhyA-varNarasagandhasaMsthAnasparzasthAnagativarNabhedAzca, cazabdAd rasAdibhedaparigrahaH, ayamatra bhAvArthaH-varNAdayaH zatistavAsabhedA gRhyante, tatra varNaH kRSNAdibhedAt paJcadhA, raso'pi tiktAdibhedAtpazcadhA, gandhaH surabhirityAdibhedAd dvidhA, dhyaloka| saMsthAnaM parimaNDalAdibhedAtpaJcadhava, sparzaH karkazAdibhedAdaSTa dhA, sthAnamavagAhanAlakSaNaM tadAzrayabhedAdanekadhA, gatiH sparza nikSepaH vadgatirityAdibhedA dvidhA, cazabda uktArtha eva athavA kRSNAdivarNAdInAM svabhedApekSayA ekaguNakRSNAdhanekabhedopasaGghahArtha iti, anena kila dravyaguNA ityetadvyAkhyAtaM / pariNAmAMzca bahuvidhAnityanena tu caramadvAraM, zeSaM dvAradvayaM svayameva bhAvanIyaM, tacca bhAvitamevetyakSaragamanikA / bhAvArthastvayam-pariNAmAMzca bahuvidhAn jIvAjIvabhAvagocarAn , kiM ?-paryAyalokaM vijAnIhi iti gAthArthaH // 203 // akSarayojanA pUrvavaditi dvAraM, sAmprataM lokaparyAyazabdAnnirUpayannAhaAlukkai a palukai lukkai saMlukkaI a egaTThA / logo aTThaviho khalu teNeso vucaI logo||1058|| vyAkhyA-Alokyata ityAlokaH, pralokyata iti pralokaH, lokyata iti lokaH, saMlokyata iti ca saMlokaH, ete ekArthikAH zabdAH, lokaH aSTavidhaH khalvityatra Alokyata ityAdi yojanIyam , ata evA''ha-tenaiSa ucyate loko 3 yenA''lokyata ityAdi bhAvanIyaM, gaathaarthH|| 1058 // vyAkhyAto lokaH, idAnImudyota ucyate, tatrAha 4 // 49 // duviho khalu ujjoo nAyabvo vvbhaavsNjutto| aggI davujoo caMdo sUro maNI vijU // 1059 // vyAkhyA-'dvividhaH' dviprakAraH khalUdyotaH, khaluzabdo mUlabhedApekSayA na tu vyaktyapekSayeti vizeSaNArthaH, udyotyate
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzyate'nenetyudyotaH, 'jJAtavyaH' vijJeyo, dravyabhAvasaMyukta iti-dravyodyoto bhAvodyotazcetyarthaH, tatrAgnidravyodyotaH ghaTAdyudyotane'pi tadgatAyAH samyakpratipatterabhAvAtsakalavastudharmAnudyotanAca, na hi dharmAstikAyAdayaH sadasannityAnityAdyanantadharmAtmakasya ca vastunaH sarva eva dharmA agninA udyotyanta ityatra bahu vaktavyaM tattu nocyate granthavistarabhayAditi, tatazca sthitamidam-agnidravyodyotaH, tathA candraH sUryo maNirvidyuditi, tatra maNiH-candrakAntAdilakSaNa parigRhyata iti gAthArthaH // 1059 // nANaM bhAvujjoo jaha bhaNiyaM savvabhAvadaMsIhiM / tassa uvaogakaraNe bhAvujo viANAhi // 1060 // ___ vyAkhyA-jJAyate'nena yathAvasthitaM vastviti jJAnaM tajjJAnaM bhAvodyotaH, ghaTAdyudyotanena tadgatAyAH samyakpratipatte|vizvapratipattezca bhAvAt , tasya tadAtmakatvAdeveti bhAvanA, etAvatA cAvizeSeNaiva jJAnaM bhAvodyota iti prAptam , ata3 Aha-yathA bhaNitaM sarvabhAvadarzinistathA yajjJAnaM, samyagjJAnamityarthaH, pAThAntaraM vA 'yadbhaNitaM sarvabhAvadarzibhi'riti, tadapi nAvizeSeNodyotaH, kintu tasya-jJAnasyopayogakaraNe sati, kiM ?, bhAvodyotaM vijAnIhi, nAnyadA, tadaiva tasya vastutaH jJAnatvasiddheriti gAthArthaH // 1060 // itthamudyotasvarUpamabhidhAya sAmprataM yenodyotena lokasyodyotakarA jinAstenaiva yuktAnupadarzayannAhalogassujjoagarA davvujjoeNa na hu jiNA huMti / bhAvujoagarA puNa huMti jiNavarA cauvvIsaM // 1061 // * na hyagniH svaM jAnAti navA niyamena samyakpratipatidraSTRNAM sarvaparyAyANamaprakAzAt sthUladravyaparyAyaprakAzanAdvA SAHAKARENA
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribha drIyA OGHUSHUSHA // 497 // vyAkhyA-lokasyodyotakarA dravyodyotena naiva jinA bhavanti, tIrthakaranAmAnukarmodayato'tulasattvArthakaraNAt bhAvo- 2caturvidyotakarAH punarbhavanti jinavarAzcaturviMzatiriti, atra punaHzabdo vizeSaNArthaH, AtmAnamevAdhikRtyodyotakarAstathA loka- zatistavAprakAzakavacanapradIpApekSayA ca zeSabhavyavizeSAnadhikRtyaiveti, ata evoktaM bhavanti' na tu bhavantyeva, kAMzcana prANino'dhi dhyaudyotakRtyodyotakaratvasyAsambhavAditi,caturviMzatigrahaNaM cAdhikRtAvasarpiNIgatatIrthakarasaGkhyApratipAdanArthamiti gaathaarthH||106|| nikSepaH udyotAdhikAra eva dravyodyotabhAvodyotayorvizeSapratipAdanAyA''ha____vvujoujjoo pagAsaI parimiyaMmi khittami / bhAvujoujoo logAloga pagAsei // 1062 // vyAkhyA-dravyodyotodyotaH-dravyodyotaprakAza uktalakSaNa evetyarthaH, pudgalAtmakatvAttathAvidhapariNAmayuktatvAcca prakAzayati prabhAsate vA parimite kSetre, atra yadA prakAzayati tadA prakAzyaM vastvadhyAhiyate, yadA tu prabhAsate tadA sa hai| eva dIpyata iti gRhyate, 'bhAvodyotodyoto lokAlokaM prakAzayati' prakaTArtham, ayaM gaathaarthH|| 1062 // ukta udyotaH, sAmprataM karamavasaraprAptamapi dharmatIrthakarAnityatra vakSyamANatvAdvihAyeha dharma pratipAdayannAhaduha davvabhAvadhammo dave vvassa vvamevajahavA / tittAisabhAvo vA gammAitthI kuliMgo vA // 1063 // vyAkhyA-dharmo dvividhaH-dravyadharmo bhAvadharmazca, 'dave dabassa davameva'hava'tti dravya iti dvAraparAmarzaH, dravyasyeti, dravyasya dharmo dravyadharmaH, anupayuktasya mUlaguNottaraguNAnuSThAnamityarthaH, ihAnupayukto dravyamucyate, dravyameva vA dharmo // 497 // dravyadharmaH dharmAstikAyaH, 'tittAisahAvo vatti titAdirvA dravyasvabhAvo dravyadharma iti, 'gammAitthI kuliMgo vatti gamyA HASA RAS
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ didharmaH 'strI'ti strIviSayaH, keSAJcinmAtuladuhitA gamyA keSAJcidagamyetyAdi, tathA 'kuliGgo vA' kutIrthikadharmo vA dravyadharma iti gAthArthaH // 1063 // duha hoi bhAvadhammo suacaraNe A suaMmi sjjhaao| caraNami samaNadhammo khaMtImAI bhave dasahA // 1064 // ___ vyAkhyA-dvedhA bhavati bhAvadharmaH, 'suacaraNe yatti zrutaviSayazcaraNaviSayazca, etaduktaM bhavati-zrutadharmazcAritradharmazca, 'suaMmi sajjhAo'tti zruta iti dvAraparAmarzaH, svAdhyAyo-vAcanAdiH zrutadharma ityarthaH, 'caraNami samaNadhammo khaMtImAI bhave dasahatti tatra caraNa iti parAmarzaH, zramaNadharmo dazavidhaH kSAntyAdizcaraNadharma iti gaathaarthH||1064 // ukko dharmaH, sAmprataM tIrthanirUpaNAyAhanAma ThavaNAtitthaM vvattitthaM ca bhAvatitthaM ca / ekakapi a itto'NegavihaM hoi NAyavvaM // 1065 // vyAkhyA-nigadasiddhA // navaraM dravyatIrtha vyAcikhyAsuridamAhadAhovasamaM taNhAicheaNaM malapavAhaNaM ceva / tihi atthehi niuttaM tamhA taM vvao titthaM // 1066 // vyAkhyA-iha dravyatIrtha mAgadhavaradAmAdi parigRhyate, bAhyadAhAdereva tata upazamasadbhAvAt , tathA cAha-dAhopazamamiti tatra dAho-bAhyasantApastasyopazamo yasmin taddAhopazamanaM, 'taNhAicheaNa'ti tRSaH-pipAsAyAzchedanaM, jalasaGghAtena tadapanayanAt, 'malapravAhaNaM caive'tyatra malaH bAhya evAGgasamuttho'bhigRhyate tatpravAhaNaM, jalenaiva tatpravAhaNAt , tataH prakSAlanAditi bhAvaH, evaM tribhirathaiH karaNabhUtaitriSu vA'rtheSu 'niyuktaM' nizcayena yuktaM niyuktaM prathamavyutpattipakSe prarUpitaM
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2catuvizatistavAdhyatIrtha nikSepa Avazyaka-dvitIye tu niyojitaM, yasmAdevaM bAhyadAhAdiviSayameva tasmAttanmAgadhAdi dravyatastIrtha, mokSAsAdhakatvAditi gAthArthaH hAribha- // 1066 // bhAvatIrthamadhikRtyAhadrIyA kohaMmi u niggahie dAhassa pasamaNaM havai tatthaM / lohaMmi u niggahie taNhAe cheaNaM hoi // 1067 // // 498 // vyAkhyA-iha bhAvatIrtha krodhAdinigrahasamartha pravacanameva gRhyate, tathA cAha-krodha eva nigRhIte 'dAhasya dveSAnala jAtasyAntaH prazamanaM bhavati, tathyaM nirupacaritaM, nAnyathA, lobha eva nigRhIte sati, kiM ?-'taNhAe cheaNaM hoi'tti tRpaHabhiSvaGgalakSaNAyAH kiM ?-'chedanaM bhavati' vyapagamo bhavatIti gAthArthaH // 1067 // avihaM kammarayaM bahuehi bhavehiM saMci jamhA / tavasaMjameNa dhuvvai tamhA taM bhAvao titthaM // 1068 // vyAkhyA-'aSTavidham' aSTaprakAraM, kiM ?-'karmarajaH' kamaiva jIvAnuraJjanAdrajaH karmaraja iti, bahubhirbhavaiH sazcitaM yasmAttapaHsaMyamena 'dhAvyate' zodhyate, tasmAttat-pravacanaM bhAvataH tIrtha, mokSasAdhanatvAditi gaathaarthH|| 1068 // dasaNanANacarittesu niuttaM jiNavarehi savvehiM / tisu atthesu niuttaM tamhA taM bhAvao titthaM // 1069 // ___ vyAkhyA-darzanajJAnacAritreSu niyuktaM' niyojitaM 'jinavaraiH' tIrthakRdbhiH 'sarvaiH' RSabhAdibhiriti, yasmAccesthambhU-| teSu triSvartheSu niyuktaM tasmAttatpravacanaM bhAvataH tIrtha, mokSasAdhakatvAditi gaathaarthH|| 1069 // uktaM tIrtham, adhunA kara ucyate, tatreyaM gAthA // 498 //
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ NAmakaro 1 ThevaNakaro 2 davyakaro 3 khitta 4 kAla 5 bhAvakaro 6 / eso khalu karagassa uNikkhevo chavviho hoi // 1070 // vyAkhyA - nigadasiddhA // navaraM dravyakaramabhidhitsurAha gomahiTTisUNaM chagalINaMpi a karA muNeyavvA / tatto a rteMNapalAle sakeMgIrapalale ya // 1071 // siMubarejaMghAe balirvaddakae dherai a camme meM / cullaMgakare a bhaNie aTThArasamAkarupattI // 1072 // vyAkhyA -- gokarastathAbhUtameva tadvAreNa vA rUpakANAmityevaM sarvatra bhAvanA kAryeti, navaraM zItAkaro - bhogaH kSetraparimANodbhava iti cAnye, utpattikarastu svakalpanAzilpanirmitaH zatarUpakAdiH, zeSaM prakaTArthamiti gAthAdvayArthaH // 1071 - 1072 // ukto dravyakara iti, kSetrakarAdyabhidhitsurAha - vittaMmi jaMmi khise kAle jo jaMmi hoi kAlaMmi / duviho a hoi bhAve pasatthu taha appasattho a // 1073 // vyAkhyA - kSetra iti dvAraparAmarzaH, etaduktaM bhavati - kSetrakaro yo yasmin kSetre zulkAdi / kAla iti dvAraparAmarza eva, kAlakaro yo yasmin bhavati kAle kuTikAdAnAdiH, dvividhazca bhavati bhAve, dvaividhyameva darzayati- prazastastathA'prazasta| zceti gAthArthaH // 1073 // tatrAprazastaparityAgena prazasta sadbhAvAdaprazastamevAdAvabhidhitsurAha-- kalahakaro Damarakaro asamAhikaro anivyuhakaro a / eso u appasattho evamAI muNeyavvo / 1074 //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA 2 caturvizatistavAdhya. karanikSepaH // 499 // SHEORORSCOPECX vyAkhyA-Aha-uktaprayojanasadbhAvAdupanyAso'pyevameva kimiti na kRta iti, atrocyate, AsevanayA'yameva pratha-1 masthAne kArya iti jJApanArtha, tatra kalaho-bhaNDanaM, tatazcAprazastaH kopAdyaudayikabhAvataH, tatkaraNazIlaH kalahakara iti, evaM DamarAdiSvapi bhAvanIyaM, navaraM vAcikaH kalahaH, kAyavAGmanobhistADanAdigahanaM Damara, samAdhAna-samAdhiH svAsthya na samAdhirasamAdhiH-asvAsthyanibandhanA sA sA kAyAdiceSTetyarthaH, anenaiva prakAreNAnivRtiriti, eSo'prazastaH, tuzabdasyAvadhAraNArthatvAdeSa eva jAtyapekSayA na tu vyaktyapekSayeti, ata evAha-evamAdivijJAtavyaH vyaktyapekSayA'prazastabhAvakara iti gAthArthaH // 1074 // sAmprataM prazastabhAvakaramabhidhAtukAma Ahaatthakaro ahiakaro kittikaro guNakaro jasakaro a| abhayakara nivvuikaro kulagara titthNkrNtkro||1075 / vyAkhyA-tatraughata eva vidyAdirarthaH, ukta ca-'vidyA'pUrva dhanArjanaM zubhamartha' iti, tatazca prazastavicitrakarmakSayopazamAdibhAvataH, tatkaraNazIlo'rthakaraH, evaM hitAdiSvapi bhAvanIyaM, navaraM hitaM-pariNAmapathyaM kuzalAnubandhi yatkiJcit, kIrtiH-dAnapuNyaphalA, guNAH-jJAnAdayaH, yazaH-parAkramakRtaM gRhyate, tadutthasAdhuvAda ityarthaH, abhayAdaya prakaTArthAH, navaramantaH karmaNaH parigRhyate, tatphalabhUtasya vA saMsArasyeti gAthArthaH // 1075 // ukto bhAvakaraH, adhunA jinAdipratipAdanAyA''ha anAdibhavAbhyAsAdAsevanamaprazastasyaivAdI bhavati, prazastasya tu pazcAdeveti 2 yato'sAviti 3 gyaktisamudAyarUpatvAt jAtestasyAH prAgudezAt atra vyaktyapekSayeti // 499 //
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ SADGAADMCAMSARSASARAM jiyakohamANamAyA jiyalohA teNa te jiNA huMti / ariNo haMtA rayaM haMtA arihaMtA teNa vucaMti // 1076 // | vyAkhyA-jitakrodhamAnamAyA jitalobhA yena kAraNena tena te bhagavantaH, kiM ?-jinA bhavanti, 'ariNo haMtA rayaM hate'tyAdigAthAdalaM yathA namaskAraniyuktau pratipAditaM tathaiva draSTavyamiti gAthArthaH // 1076 // kIrtayiSyAmItyAdivyAcikhyAsayA sAmpratamidamAhakittemi kittaNije sadevamaNuAsurassa logassa / dasaNanANacaritte tavaviNao daMsio jehiM // 1077 // ___ vyAkhyA-kIrtayiSyAmi nAmabhirguNaizca, kimbhUtAn ?-kIrtanIyAn , stavAhA'nityarthaH, kasyetyatrAha-sadevamanuSyAsuralokasya, trailokyasyeti bhAvaH, guNAnupadarzayati-'darzanajJAnacAritrANi' mokSahetUni (niti), tathA 'tapovinayaH' darzito yaiH, tatra tapa eva karmavinayAd vinayaH, iti gAthArthaH // 1077 // cauvIsaMti ya saMkhA usabhAIA u bhaNNamANA u / avisaddaggahaNA puNa eravayamahAvidehesuM // 1078 // ___ vyAkhyA-caturviMzatiriti saGkhyA, RSabhAdayaste vakSyamANA eva, apizabdagrahaNAtpunaH airavatamahAvideheSu ye tad| ho'pi veditavya iti gAthArthaH // 1078 // kasiNaM kevalakappaM logaM jANaMti taha ya pAsaMti / kevalacarittanANI tamhA te kevalI hu~ti // 1079 // __ vyAkhyA-kRtsnaM' sampUrNa 'kevalakalpa' kevalopamam , iha kalpazabda aupamye gRhyate, uktaM ca-"sAmarthya varNanAyAM | ca, chedane karaNe tathA / aupamye cAdhivAse ca, kalpazabdaM vidurbudhAH // 1 // " 'loka' paJcAstikAyAtmakaM jAnanti vize
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- hAribhadrIyA // 50 // SAROSAROGRESSIEOSHDCOMS parUpatayA, tathaiva sampUrNameva, cazabdasyAvadhAraNArthatvAt pazyanti sAmAnyarUpatayA, iha ca jJAnadarzanayoH sampUrNalokaviSa- racanAka yatve ca bahu vaktavyaM tattu nocyate granthavistarabhayAditi, navaraM-"nirvizeSa vizeSANAM, graho darzanamucyate / viziSTagrahaNaM hai zatistavA. jJAnamevaM sarvatragaM dvayam // 1 // " ityanayA dizA svayamevAbhyUhyamiti, yatazcaivaM kevalacAritriNaH kevalajJAninazca tasmAtte / kevalikevalino bhavanti, kevalameSAM vidyata iti kevalina itikRtvA / Aha-ihAkANDa eva kevalacAritriNa iti kimartham ?,18 vyAkhyA. ucyate, kevalacAritraprAptipUrvikaiva niyamataH kevalajJAnAvAptiriti nyAyapradarzanena nedamakANDamiti gAthArthaH // 1079 // vyAkhyAtA tAvallokasyetyAdirUpA prathamasUtragAtheti, atraiva cAlanApratyavasthAne vizeSato nirdizya(zya)te-tatra lokasyodyotakarAnityAdyuktam , atrA''ha-azobhanamidaM lokasyeti, kutaH ?, lokasya caturdazarajvAtmakatvena parimitatvAt , kevalodyotasya cAparimitatvenaiva lokAlokavyApakatvAdU, vakSyati ca-'kevaliyaNANalaMbho logAloga pagAsei'tti, tatazcaughata evodyotakarAn lokAlokayorveti vAcyamiti, na, abhiprAyAparijJAnAt , iha lokazabdena paJcAstikAyA eva gRhyante, tatazcAkAzAstikAyabheda eSAloka iti na pRthaguktaH, na caitadanArSa, yata uktam-'paMcatthikAyamaio logo' ityAdi / aparastvAha-lokasyodyotakarAnityetAvadeva sAdhu, dharmatIrthakarAn iti na vaktavyaM, gatArthatvAt , tathAhi-ye lokasyo // 50 // dyotakarAste dharmatIrthakarA eveti, atrocyate, iha lokaikadeze'pi grAmaikadeze grAmavallokazabdapravRttermA bhUttadudyotakareSvavadhivibhaGgajJAniSvarkacandrAdiSu vA sampratyayaH, tadhyavacchedArtha dharmatIrthakarAnityAha / Aha-yadyevaM dharmatIrthakarAnityetAvade-18 kaivalyajJAnalAbho lokAlokaM prakAzayati 2 paJcAstikAyamayo lokaH
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ POROSILISHI SASARAS vAstu lokasyodyotakarAniti na vAcyamiti, atrocyate, iha loke'pi nadyAdiviSamasthAneSu mudhikayA(ye)dharmArthamavataraNadatIrthakaraNazIlAste'pi dharmatIrthakarA evocyante, tanmA bhUdatimugdhabuddhInAM teSu sampratyayaH, tadapanodAya lokasyodyotakarAna-18 pyAheti / aparastvAha-jinAnityatiricyate, tathAhi-yathoktaprakArA jinA eva bhavantIti, atrocyate, mA bhUtkunayamatAnusAriparikalpiteSu yathoktaprakAreSu sampratyaya ityatastavyavacchedArthamAha-jinAniti, zrUyate ca kunayadarzane'jJAnino dharmatIrthasya, kartAraH paramaM padam / gatvA''gacchanti bhUyo'pi, bhavaM tiirthnikaartH||1||' ityAdi, tannUnaM na te rAgAdijetAra iti, anyathA kuto nikArataH punariha bhavAGkaraprabhavo ?, bIjAbhAvAt , tathA cAnyairapyuktam-"ajJAnapAMsupihitaM purAtanaM karmabIjamavinAzi / tRSNAjalAbhiSiktaM muJcati janmAGkaraM jantoH // 1 // " tathA-"dagdhe bIje yathA'tyantaM, prAdurbhavati nAGkuraH / karmabIje tathA dagdhe, na rohati bhvaangkurH||1||" iti / Aha-yadyevaM jinAnityetAvadevAstu lokasyodyotakarAnityAdyatiricyate iti, atrocyate, iha pravacane sAmAnyato viziSTa zrutadharAdayo'pi jinA | evocyante, tadyathA-zrutajinA avadhijinA manaHparyAyajJAnajinAH chadmasthavItarAgAca, tanmA bhUtteSu sampratyaya iti tadapaTUnodArtha lokasyodyotakarAnityAdyaSyaduSTameva / aparastvAha-arhata iti na vAcyaM, na hyanantaroditasvarUpA ahavyatireke-18 NApare bhavantIti, atrocyate, arhatAmeva vizeSyatvAnna doSa iti / Aha-yadyevaM hanta ! tahata evetyetAvadevAstu loka-16 syodyotakarAnityAdi punarapArthakaM, na, tasya vizeSaNasAphalyasya ca pratipAditatvAt / aparastvAha-kevalina iti na vAcyaM, yathoktasvarUpANAmarhatAM kevalitvAvyabhicArAta, sati ca vyabhicArasambhave vizeSaNopAdAnasAphalyAt , tathA ca-sambhave kurH||1||"se iti, atrocyate. jinA avadhili
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 2 caturvizatistavA. vizeSaNasAphalyaM. // 501 // vyabhicAre ca vizeSaNamarthavadbhavati, yathA nIlotpalamiti, vyabhicArAbhAve tu tadupAdIyamAnamapi yathA kRSNo bhramaraH zuklA balAkA ityAdivat) Rte prayAsAt kamartha puSNAtIti?, tasmAtkevalina ityatiricyate, na, abhiprAyAparijJAnAd, iha kevalina eva yathoktasvarUpA arhanto nAnya iti niyamanArthatvena svarUpajJAnArthamevedaM vizeSaNamityanavadyaM, na caikAntato | vyabhicArasambhava eva vizeSaNopAdAnasAphalyam , ubhayapadavyabhicAre ekapadavyabhicAre svarUpajJApane ca ziSToktiSu tatprayogadarzanAt , tatrobhayapadavyabhicAre yathA nIlotpalamiti, tathaikapadavyabhicAre yathA Apo dravyaM pRthivI dravyamiti, tathA svarUpajJApane yathA paramANurapradeza ityAdi, yatazcaivamataH kevalina iti na duSTam / Aha-yadyevaM kevalina ityetadeva sundaraM, zeSaM tu lokasyodyotakarAnityAdikamanarthakamiti, atrocyate, iha zrutakevaliprabhRtayo'nye'pi vidyanta eva kevalinaH, tasmAnmA bhUtteSu sampratyaya iti tatpratikSepArthaM lokasyodyotakarAnityAdyapi vAcyamiti / evaM vyAdisaMyogApekSayA'pi vicitranayamatAbhijJena svadhiyA vizeSaNasAphalyaM vAcyam , ityalaM vistareNa, gamanikAmAtrametaditi / tatra yaduktaM | 'kIrtayiSyAmIti' tatkIrtanaM kurvannAhausabhamajiaM ca vaMde saMbhavamabhiNaMdaNaM ca sumaI ca / paumappahaM supAsaM jiNaM ca caMdappahaM vaMde // 2 // suvihiM ca pupphadaMtaM sIala sijjaMsa vAsupujaM ca / vimalamaNaMtaM ca jiNaM dhamma saMtiM ca vaMdAmi // 3 // kuMthu araM ca mAlliM vaMde muNisuvvayaM namijiNaM ca / vaMdAmi riTTanemi pAsaM taha vaddhamANaM ca // 4 // (sUtrANi) etAstrisro'pi sUtragAthA iti, AsAM vyAkhyA-ihAhatAM nAmAni anvarthamadhikRtya sAmAnyalakSaNato vizeSalakSaNatazca 5 // 50 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ CROSOCROROSESCOLORSCRICROS4 vAcyAni, tatra sAmAnyalakSaNamidaM-'vRSa udvahane' samagrasaMyamabhArodvahanAdU vRSabhaH, sarva eva ca bhagavanto yathoktasvarUpA ityato vizeSahetupratipAdanAyA''ha ___UrUsu usabhalaMchaNa usabhaM sumiNami teNa usbhjinno| | puMbaddhaM / jeNa bhagavao dosuvi urUsu usabhA upparAhuttA jeNaM ca marudevAe bhagavaIe codasaNhaM mahAsumiNANaM paDhamo usabho sumiNe dihotti, teNa tassa usabhotti NAmaM kayaM, sesatitthagarANaM mAyaro paDhama gayaM tao vasahaM evaM codasa, | usabhotti vA vasahotti vA egii| iyANiM ajio-tasya sAmAnyenAbhidhAnanibandhanaM parIpahopasargAdibhirna jito'jitaH, sarva eva bhagavanto yathoktasvarUpA ityato vizeSanivandhanAbhidhitsayA''ha akkhesu jeNa ajiA jaNaNI ajio jiNo tamhA // 1080 // vyAkhyA-paicchaddhaM / bhagavao ammApiyaro jUyaM ramaMti, paDhamo rAyA jiNiyAio, jAhe bhagavaMto AyAyA tAhe Na rAyA, devI jiNai, tatto akkhesu kumAraprAdhAnyAt devI ajieti ajio se NAmaM kayaMti gaathaarthH|| 1080 // pUrvAdhaM / yena bhagavato dvayorapyUruNIrvRSabhAvuparIbhUtI yena ca marudevayA bhagavatyA caturdazAnAM mahAsvamAnAM prathamaM vRSabho dRSTaH svama iti, tena tasya vRSabha iti nAma kRtaM, zeSatIrthakarANAM mAtaraH prathamaM gajaM tato vRSabhaM evaM caturdaza, RSabha iti vA vRSabha iti vaikArthoM / idAnImajitaH-1 pazcAdhaiM / bhagavato mAtApitarau dyUtaM ramete, prathama rAjA jitavAn , yadA bhagavanta AyAtAstadA na rAjA, devI jayati, tato'kSeSu kumAraprAdhAnyAt devI ajiteti ajitastasya nAma kRtamiti /
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA tIrthaka // 502 // sa idAnI sambhavo-tasyaughato'bhidhAnanivandhana-saMbhavanti prakarSeNa bhavanti catustriMzadatizayaguNA asminniti sambhavaH, 2 caturkisarva eva bhagavanto yathoktasvarUpA ityato vizeSabIjAbhidhitsayA''ha zatistavA. abhisaMbhUA sAsatti saMbhavo teNa vuccaI bhayavaM / nAmArthaH gabhagae jeNa abbhahiyA sassaNipphattI jAyA teNa sNbhvo|| iyANi abhiNaMdaNo, tasya sAmAnyenAbhidhAnAnvarthaH|abhinandyate devendrAdibhirityabhinandanaH, sarva eva yathoktasvarUpA ityato vizeSahetupratipAdanAyA''ha abhiNaMdaI abhikkhaM sakko abhiNaMdaNo teNa // 1081 // vyAkhyA-pecchaddhaM // ganbhappabhii abhikkhaNaM sakko abhiNaMdiyAiotti, teNa se abhiNaMdaNotti NAmaM kayaM, gAthArthaH | // 1081 // idAnIM sumatiH, tasya sAmAnyenAbhidhAnanibandhanaM zobhanA matirasyeti sumatiH, sarva eva ca sumatayo bhaga-II vanta ityato vizeSanibandhanAbhidhAnAyAha jaNaNI savvattha viNicchaesu sumaitti teNa sumijinno| gAharcha / jaNaNI gabhagae savattha viNicchaesu aIva maisaMpaNNA jAyA, doNhaM savattINaM mayapaiyANaM vavahAro chinno, 502 // garbhagate yenAbhyadhikA zasya niSpattirjAtA tena saMbhavaH / idAnImabhinandanaH, 2 pazcArdhaM // garbhAprabhRtirabhIkSNaM zakro'bhinanditavAniti, tena tasya abhinandana iti nAma kRtaM / 3 gAthAdhaM / jananI garbhagate sarvatra vinizcayeSu atIva matisaMpannA jAtA, dvayorapi mRtapatyoH sapazyorvyavahArazchinnaH,
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAo bhaNiAo-mama putto bhavissai so jovaNattho eyassa'sogavarapAyavassa ahe vavahAraM tubbha chidihi, tAva egA| iyAo bhavaha, iyarI bhaNai-evaM bhavatu, puttamAyA Necchai, vavahAro chijautti bhaNai, NAUNa tIe diNNo, evamAIga-15 bhaguNeNaMti sumaI // iyANiM paumappaho-tasya sAmAnyato'bhidhAnakAraNam-iha niSpaGkatAmaGgIkRtya padmasyeva prabhA yasyAsau padmaprabhaH, sarva eva jinA yathoktasvarUpA ityato vizeSakAraNamAha paumasayaNaMmi jaNaNIi Dohalo teNa paumAbho // 1082 // vyAkhyA-paMcchaddhaM // ganbhagae devIe paumasayaNaMmi Dohalo jAo, taM ca se devayAe sajjiyaM, paumavaNNo ya bhagavaM, teNa paumappahotti gAthArthaH // 1082 // idAnI supAso, tasyaughato nAmAnvarthaH-zobhanAni pArthAnyasyeti supArzvaH, sarva | eva ca arhanta evambhUtA ityato vizeSeNa nAmAnvarthamabhidhitsurAha gabhagae jaM jaNaNI jAya supAsA tao supaasjinno| vyAkhyA-gabbhagae jaNaNIe titthagarANubhAveNa sobhaNA pAsA jAyatti, tA supAsotti / evaM sarvatra sAmAnyAbhidhAnaM 1 te bhaNite-mama putro bhaviSyati sa yauvanastha etasyAzokavarapAdapasyAdho vyavahAraM yuvayoH chatsyati tAvadekatra bhavataM, itarA bhaNati-evaM bhavatu, putramAtA necchati, vyavahArazchidyatAmiti bhaNati, jJAtvA tasyai dattaH, evamAdigarbhaguNeneti sumatiH / idAnI padmaprabhaH 2 pazcArdhaM // garbhagate devyAH padmazayane dohado jAtaH, tacca tasyai devatayA sajitaM, padmavarNazca bhagavAn , tena padmaprabha iti / idAnI supArzva:-garbhagate jananyAstIrthakarAnubhAvena zobhanau pAzvI jAtAviti, tataH supArzva iti /
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhayA // 503 // vizeSAbhidhAnaM cAdhikRtyArthAbhidhAnavistaro draSTavyaH, iha punaH sujJAnatvAt granthavistarabhayAcca nAbhidhIyata iti kRtaM vistareNa, |IyANi caMdappaho- candrasyeva prabhA - jyotsnA saumyA'syeti candraprabhaH, tattha sabe'vi titthagarA caMda iva somalesA, viseso jaNaNIeN caMda piyaNami Dohalo teNa caMdAbho // / 1083 // vyAkhyA - pacchaddhaM // devIe caMdapiyaNaMmi Dohalo caMdasarisavaNNo ya bhagavaM teNa caMdappabhotti gAthArthaH // 1083 // idAnIM suvihitti, tatra zobhano vidhirasyeti suvidhiH, iha ca sarvatra kauzalyaM vidhirucyate, tattha save'vi erisA, viseso puNa savvIsa a kusalA ganbhagae teNa hoi suvihijiNo / vyAkhyA - gAhaddhaM // bhagavaMte gabbhagae sabavihIsu caiva visesao kusalA jaNaNitti jeNa teNa suvihitti NAmaM kathaM // iyANiM sIyalo, tatra sakalasattvasantApakaraNavirahAdAhlAdajanakatvAcca zItala iti, tattha sabe'vi arissa mittassa vA uvariM sIyalagharasamANA, viseso uNa fuser dAho samo ganbhagae sIyalo teNaM // 1084 // 1 idAnIM candraprabhaH, tatra sarve'pi tIrthaMkarAzcandra iva saumyalezyAH, vizeSaH pazcArthaM // devyAzcandrapAne dohadaH candrasadRzavarNazca bhagavAn tena candraprabhaH / idAnIM suvidhiriti tatra sarve'pi IdRzAH, vizeSaH punaH - gAthA | bhagavati garbhagate sarvavidhiSveva vizeSataH kuzalA jananIti yena tena suvidhiriti nAma kRtaM / idAnIM zItalaH- tatra sarve'pi arINAM mitrANAM vopari zItalagRhasamAnAH, vizeSaH punaH 2 caturvi zatistavA. tIrthakR nAmArthaH // 503 //
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ vyAkhyA-pacchaddhaM // piuNo pittadAho puvvuppaNNo osahehiM Na pauNati, gabhagae bhagavaMte devIe parAmuTThassa8 pauNo, teNa sIyalotti gAthArthaH // 1084 // iyANiM sejjaMso, tatra zreyAn-samastabhuvanasyaiva hitakaraH, prAkRtazailyA chAndasatvAcca zreyAMsa ityucyate, tattha save'vi telogassa seyA, viseso uNa maharihasijjAruhaNaMmi Dohalo teNa hoi sijNso| vyAkhyA-gAhaddhaM / tassa ranno paraMparAgayA sejA devatApariggahitA accijai, jo taM alliyai tassa devayA uvasaggaM kareti, gabbhatthe ya devIe Dohalo uvaviThThA akaMtA ya, ArasiuM devayA avakaMtA, titthagaranimittaM devayA parikkhiyA, devIe gabbhapahAveNa evaM seyaM jAyaM, teNa se NAmaM kayaM sejaMsotti // iyANi vasupujjo, tatra vasUnAM pUjyo vasupUjyaH, vasavo- devAH, tattha sabe'vi titthagarA iMdAINaM pujA, viseso uNa pUei vAsavo jaM abhikkhaNaM teNa vasupujjo // 1085 // vyAkhyA-pacchaddhaM // vAsavo devarAyA, tassa ganbhagayassa abhikkhaNaM abhikkhaNaM jaNaNIe pUyaM kare i, teNa vAsupujjotti, pazcAdha // pituH pittadAhaH pUrvotpanna auSadhairna praguNyate, garbhagate bhagavati devyA parAmRSTaH praguNaH, tena zItala iti / idAnIM zreyAMsaH, tatra sarve'pi trailokyasya zreyaskarAH, vizeSaH punaH gAthArdha / tasya rAjJaH paramparAgatA zayyA devatAparigRhItA'yaMte, yastAmAkAmati tasya devatopasarga karoti, garbhaskhe ca4 (bhagavati ) devyA dohada upaviSTA''krAntA ca, devatA''rasthApakrAntA, tIrthakaranimittaM devatA parIkSitA, dekhyA garbhaprabhAveNaivaM zreyo jAtaM, tena tasya nAma kRtaM zreyAMsa iti / idAnIM vAsupUjyaH, tatra sarve'pi tIrthakarA indrAdInAM pUjyAH, vizeSaH punaH-pazcArdhaM // vAsavo devarAjaH, tasya garbhagatasyAbhIkSNamabhIkSNaM jananyAH pUjAM karoti tena vAsupUjya iti,
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 2caturvizatistavA. tIrthakRnAmArthaH // 504 // ahavA vasUNi-rayaNANi vAsavo-vesamaNo so gabbhagae abhikkhaNaM abhikkhaNaM taM rAyakulaM rayaNehiM pUreitti vaasupujjo|| gaathaarthH||1085 // iyANiM vimalo, tatra vigatamalo vimalaH, vimalAni vA jJAnAdIni yasya, sAmaNNalakkhaNaM savesiMpi vimalANi NANadaMsaNANi sarIraM ca, visesalakkhaNaM vimalataNubuddhi jaNaNI ganbhagae teNa hoi vimljinno| __ vyAkhyA-pubaddhaM / gabbhagae mAtUe sarIraM buddhI ya atIva vimalA jAyA teNa vimalotti ||iyaanni aNaMto-tatrAnantakarmAzajayAdanantaH, anantAni vA jJAnAdInyasyeti, tattha sabehipi arNatA kammaMsA jiyA sabesi ca aNaMtANi NANAINi, viseso puNa . rayaNavicittamaNaMtaM dAmaM sumiNe tao'Nato // 1086 // vyAkhyA-gAhApacchaddhaM // 'rayaNavicittaM' rayaNakhaciyaM 'aNataM' aimahappamANaM dAmaM sumiNe jaNaNIe dilaM, tao aNaMtotti gaathaarthH|| 1086 // iyANiM dhammo, tatra durgatau prapatantaM sattvasaGghAtaM dhArayatIti dharmaH, tattha savevi evaMvihatti, viseso puNa .. athavA vasUni-rakhAni vAsavo-vaizramaNaH sa garbhagate'bhIkSNamabhIkSNaM tat rAjakulaM rataiH pUrayatIti vAsupUjyaH / idAnIM vimalaH, sAmAnyalakSaNaM sarveSAmapi | vimale jJAnadarzane zarIraM ca, vizeSalakSaNa-pUrvArdha / garbhagate mAtuH zarIraM buddhizcAtIva vimalA jAtA tena vimala iti / idAnImanantaH, tatra sarvairapi anantAH karmAMzA jitAH sarveSAM cAnantAni jJAnAdIni, vizeSaH punaH-gAthApazcAdhaiM // ratnavicitraM-ratnakhacitamanantam-atimahatpramANaM dAma svame jananyA dRSTaM tato'nanta | | iti / idAnIM dharmaH, tatra sarve'pi evaMvidhA iti, vizeSaH punaH 4-RROCESCOREALCCANCE // 504 //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ AGUSAPAREC gabhagae jaM jaNaNI jAya sudhammatti teNa dhammajiNo / ___ vyAkhyA-gAhaddhaM // gabhagae bhagavate visesao se jaNaNI dANadayAiehiM ahigArehiM jAyA sudhammatti teNa dhammajiNo bhagavaM / iyANiM saMtI, tatra zAntiyogAttadAtmakatvAttatkartRtvAdvA zAntiriti, idaM sAmaNNaM, viseso puNa jAo asivovasamo gabhagae teNa saMtijiNo // 1087 // vyAkhyA-pacchaddhaM // mahaMtaM asivaM Asi, bhagavaMte gambhamAgae uvasaMtati gaathaarthH||1087 // idAnI kuMthU, tatra ku:-pRthvI tasyAM sthitavAniti kusthaH, sAmaNNaM sabevi evaMvihA, viseso puNa thUhaM rayaNavicittaM kuMthu sumiNami teNa kuMthujiNo / vyAkhyA-gAhaddhaM / maNahare abbhuNNae mahappaese thUha rayaNavicittaM sumiNe dardu paDibuddhA teNa se kuMthutti NAmaM kayaM / idAnIM aro, tatra-'sarvottame mahAsattvakule ya upajAyate / tasyAbhivRddhaye vRddhairasAvara udaahRtH||1|| tattha sakve'vi savvuttame kule viddhikarA eva jAyaMti, viseso puNa gAthArdha / garbhagate bhagavati vizeSatastasya jananI dAnadayAdikeSvadhikAreSu jAtA sudharmeti tena dharmajino bhagavAn / idAnIM zAntiH-idaM sAmAnya |vizeSaH punaH-pazcArdhaM // mahadazivamAsIt, bhagavati garbhamAgata upazAntamiti / idAnI kunthuH, sAmAnyaM sarve'pyevaMvidhAH, vizeSaH punaH / gAthAdhaM / manoharebhyunnate mahApradeze stUpaM ratnavicitraM svapne dRSTvA pratibuddhA tena tasya kunthuriti nAma kRtaM / idAnImaraH-tatra sarve'pi sarvottame kule vRddhi karA eva: jAyante, vizeSaH punaH
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA zatistavA dhya. jinanAmAnvarthaH // 505 // sumiNe araM maharihaM pAsai jaNaNI aro tamhA // 1088 // vyAkhyA-pacchaddhaM // gabbhagae mAyAe sumiNe sabarayaNamao aisuMdaro aippamANo ya jamhA arao divo tamhA arotti se NAmaM kayaMti gaathaarthH|| 1088 // idAnIM mallitti, iha parIpahAdimallajayAtprAkRtazailyA chAndasatvAcca malliH, |tattha sabehipi parIsahamalla rAgadosA ya Nihayatti sAmaNNaM, viseso / varasurahimallasayaNami Dohalo teNa hoi mallijiNo vyAkhyA-(gAhaddhaM)gabhagae mAUe sabougavarasurahikusumamallasayaNije dohalo jAo, so ya devayAe paDisaMmANio| dohalo, teNa se mallitti NAma kayaM / idAnIM muNisubayotti-tatra manyate jagatastrikAlAvasthAmiti muniH tathA zobhanAni vratAnyasyeti suvrataH munizcAsau suvratazceti munisuvrataH, sabe sumuNiyasababhAvA suvayA yatti sAmaNNaM, viseso jAyA jaNaNI jaM suvvayatti muNisuvvao tamhA // 1089 // vyAkhyA-(pacchaddhaM)gabhagaeNaM mAyA aIva subbayA jAyatti teNa muNisubaottiNAma, gaathaarthH||1089||iyaannii Namitti 505 // 1 pazcAdhaiM / garbhagate mAtrA svame sarvaratnamayo'tisundaro'tipramANazca yasmAdarako dRSTastasmAdara iti tasya nAma kRtamiti / malliriti, tatra sarvairapi parISaha-1 mallA rAgadoSAzca nihatA iti sAmAnya vizeSa:-(gAthA)garbhagate mAtuH sarvatukavarasurabhikusumamAlyazayanIye dohado jAtaH, sa ca devatayA pratisanmAnIto dohadaH, tena tasya malliriti nAma kRtaM / idAnIM munisuvrata iti-sarve sumuNitasarvabhAvAH suvratAzceti sAmAnyaM, vishess:-(pshcaadhai)| garbhagate mAtA'tIva suvratA jAteti tena munisuvrata iti nAma / idAnI namiriti
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 636440SP tatra prAkRtazailyA chAndasatvAllakSaNAntarasambhavAcca parISahopasargAdinamanAnnamiriti / tathA cASTau vyAkaraNAnyaindrAdIni loke'pi sAmpratamabhidhAnamAtreNa pratItAnyeva, ataH katipayazabdaviSayalakSaNAbhidhAnatucche pANinimata eva nAgrahaH kArya iti, vyAsAdiprayukta zabdAnAmapi tenAsiddheH, na ca te tato'pi zabdazAstrAnabhijJA iti, kRtaM prasaGgena, prakRtaM prastumaHtattha sabehiMvi parIsahovasaggA NAmiyA kasAya(yAya)tti sAmaNNaM, viseso paNayA paccaMtanivvA daMsiyamitte jiNaMmi teNa nmii| vyAkhyA-(gAhaddhaM) ullaliehiM paccaMtapatthivehiM Nayare rohijjamANe aNNarAIhiM,devIe kucchie NamI uvavaNNo, tAhe devIe ganbhassa puNNasattIcoiyAe aTTAlamAroDhuM saddhA samuppaNNA, ArUDhA ya dihA parapatthivehiM, gambhappabhAveNa ya paNayA sAmaMtapatthivA, teNa se Namitti NAma kayaM / idANI NemI, tatra dharmacakrasya nemivannemiH, savidhammacakkassa NemIbhUyatti sAmaNNaM, viseso ridvarayaNaM ca nemi uppayamANaM tao nemI // 1090 // vyAkhyA-(pacchaddhaM)gabhagae tassa mAyAe riharayaNAmao mahaimahAlao NemI uppayamANo sumiNe dichotti, teNa tatra sarvairapi parIpahopasargA nAmitAH kaSAyAca iti sAmAnyaM, vizeSaH(gAthA)-durlalitaiH pratyantapArthivaigare rudhyamAne'nyarAjabhiH devyAH kukSau namirutpannaH, tadA dezyA garbhasya puNyazakticoditAyA aTTAlakamAroDhuM zraddhA samutpannA, ArUDhA ca dRSTA parapArthivaiH, garbhaprabhAveNa ca praNatAH sAmantapArthivAH, tena tasya namiriti nAma kRtaM / idAnI nemiH-sarve'pi dharmacakrasya nemIbhUtA iti sAmAnyaM, vizeSaH-(pazcArdhaM) garbhagate tasya mAtrA'riSTharatnamayo mahAtimahAlayo nemirutpatan svame dRSTa iti, tena %ARSA%ARASCAM
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 506 // ADAMROADSAUR se rihaNemitti NAmaM kayaM, gaathaarthH||1090 // idANI pAsotti, tatra pUrvoktayuktikalApAdeva pazyati sarvabhAvAniti 182 caturvipArzvaH, pazyaka iti cAnye, tattha sabe'vi savabhAvANaM jANagA pAsagA yatti sAmaNNaM, viseso puNa zatistavAsappaM sayaNe jaNaNI taM pAsai tamasi teNa paasjinno| dhya.jinanA mAnvarthaH vyAkhyA-(gAharddha) gabhagae bhagavaMte telokabaMdhave sattasiraM NAgaM sayaNije NivijaNe mAyA se suviNe ditti, tahA aMdhakAre sayaNijagayAe gambhappabhAveNa ya etaM sappaM pAsiUNaM raNNo sayaNije NiggayA bAhA caDAviyA bhaNio ya-esa sappo vaccai, raNNA bhaNiyaM-kahaM jANasi ?, bhaNai-pecchAmi, dIvaeNa paloio, diho ya sappo, raNNA ciMtA gambhassa eso aisayappahAvo jeNa erise timirAMdhayAre pAsai, teNa pAsotti NAmaM kayaM / idANI vaddhamANo, tatrotpatterArabhya jJAnAdibhirddhata iti varddhamAnaH, tattha sabevi NANAiguNehiM baDDaitti, viseso vuNa vahai nAyakulaMti a teNa jiNo vaddhamANutti // 1091 // sasyAriSTanemiriti nAma kRtaM / idAnI pArzva iti-tatra sarve'pi sarvabhAvAnAM jJAyakAHpazyakAzceti sAmAnya, vizeSaH punaH-(gAthA)garbhagate bhagavati // 506 // balokyabAndhave saptazirasaM nAgaM zayanIye mirvijane mAtA raTavatI tasya svapna iti,tathA'dhakAre zayanIyagatamA garbhaprabhAveNa cAgacchantaM sarpa raSTrA rAjJaH zayanIyAni rgato bAhubaTApito bhaNitazca-eSa so brajati, rAjJA bhaNita-kathaM jAnAsi !, bhaNati-pazyAmi, dIpena pralokitaH dRSTazca sarpaH, rAzacintA-garbhasya eSo | 'tizayaprabhAvo yenedRze timirAndhakAre pazyati, teva pArtha iti nAma kRtaM / idAnIM vardhamAnaH, tatra sarve'pi jJAnAviguNairvardhanta iti vizeSaH punaH -sakA
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-gabhagaeNa bhagavayA NAyakulaM viseseNa dhaNeNa vaDDiyAiyaM teNa se NAma kayaM vaddhamANetti, gaathaarthH||1091|| evametAvatA granthena timro'pi mUlasUtragAthA vyAkhyAtA iti // adhunA sUtragAthaivaevaM mae abhithuA vihuyarayamalA pahINajaramaraNA / cauvIsaMpi jiNavarA titthayarA me pasIyaMtu // 5 // | asyA vyAkhyA-'evam'anantaroktena prakAreNa 'mae' ityAtmanirdezamAha, 'abhiSTutA' iti Abhimukhyena stutA abhiSTutA iti, svanAmabhiH kIrtitA ityarthaH, kiMviziSTAste ?-'vidhUtarajomalAH' tatra rajazca malazca rajomalau vidhUtau-prakampitI anekArthatvAdvA apanItau rajomalau yaiste tathAvidhAH, tatra badhyamAnaM karma rajo bhaNyate pUrvabaddhaM tu mala iti, athavA baddhaM rajaH nikAcitaM malaH, athaveryApathaM rajaH sAmparAyikaM mala iti, yata evaivambhUtA ata eva prakSINajarAmaraNAH, kAraNA|bhAvAdityarthaH, tatra jarA-vayohAnilakSaNA maraNaM tu-prANatyAgalakSaNaM, prakSINe jarAmaraNe yeSAM te tathAvidhAzcaturviMzatirapi, apizabdAttadanye'pi, 'jinavarAH' zrutAdijinapradhAnAH, te ca sAmAnyakevalino'pi bhavanti ata Aha-tIrthakarA iti, etatsamAnaM pUrveNa, 'me' mama, kiM ?-'prasIdantu' prasAdaparA bhavantu, syAt-'kSINaklezatvAnna pUjakAnAM prasAdadAste hi / tacca na yasmAttena pUjyAH klezakSayAdeva // 1 // yo vastutaH prasIdati roSamavazyaM sa yAti nindAyAm / sarvatrAsamacittazca sarva|hitadaH kathaM sa bhavet ? // 2 // tIrthakarAstviha yasmAdrAgadveSakSayAtrilokavidaH / svAtmaparatulyacittAzcAtaH sadbhiH sadA puujyaaH||3|| zItArditeSu ca yathA dveSaM vahnina yAti rAgaM vaa| nA''hvayati vA tathA'pi ca tamAzritAH sveSTamaznuvate // 4 // garbhagatena bhagavatA jJAtakulaM vizeSeNa dhanena vardhitaM tena tasya nAma kRtaM vardhamAna iti /
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka-G hAribhadrIyA 2 caturvizatistavAdhya. // 507 // tadvattIrthakarAn ye tribhuvanabhAvaprabhAvakAn bhaktyA / samupAzritA janAste bhavazItamapAsya yAnti zivam // 5 // " etaduktaM bhavati-yadyapi te rAgAdirahitatvAnna prasIdanti tathApi tAnuddizyAcintyacintAmaNikalpAnantaHkaraNazuddhyA abhiSTavakartRNAM tatpUrvikaivAbhilaSitaphalAvAptirbhavatIti gaathaarthH|| tathA kittiyavaMdiyamahiA jee logassa uttamA siddhA / AruggayohilAbhaM samAhivaramuttamaM kiMtu // 6 // - iyamapi sUtragAthaiva, asyA vyAkhyA-kIrtitAH-svanAmabhiH proktAH vanditAH-trividhayogena samyakUstutAH mayetyAtmanirdeze, mahitA iti vA pAThAntaramidaM ca, mahitAH-puSpAdibhiH pUjitAH, ka eta ityata Aha-ya ete 'lokasya' prANilokasya mithyAtvAdikarmamalakalaGkAbhAvenottamAH-pradhAnAH, Urdhva vA tamasa ityuttamasaH, 'utprAbalyordhvagamanocchedaneSviti vacanAt , prAkRtazailyA punaruttamA ucyante, "siddhA' iti sitaM dhmAtameSAmiti siddhAH-kRtakRtyA ityarthaH, arogasya bhAva Arogya-siddhatvaM tadartha bodhilAbhaH-pretya jinadharmaprAptirbodhilAbho'bhidhIyate taM, sa cAnidAno mokSAyaiva prazasyata iti, tadarthameva ca tAvatkiM , tata Aha-samAdhAna-samAdhiH, sa ca dravyabhAvabhedAd dvividhaH, tatra dravyasamAdhiryadupayogasvAsthyaM bhavati yeSAM vA'virodha iti, bhAvasamAdhistu jJAnAdisamAdhAnameva, tadupayogAdeva paramasvAsthyayogAditi, yatazcAyamitthaM dvidhA'to dravyasamAdhivyavacchedArthamAha-varaM-pradhAnaM bhAvasamAdhimityarthaH, asAvapi tAratamyabhedAdanekadhaiva ata Aha-uttama-sarvotkRSTaM dadatu-prayacchantu, Aha-kiM teSAM pradAnasAmarthyamasti ?,na, kimarthamevamabhidhIyata iti?, ucyate, bhaktyA, vakSyati ca-'bhAsA asaccamosA' ityAdi, navaraM tadbhaktyA svayameva tatprAptirupajAyata iti kRtaM vista // 507 //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ reNeti gAthArthaH // 6 // vyAkhyAtaM lezata idaM sUtragAthAdvayam , adhunA sUtrasparzikayA pratanyate, tatrAbhiSTavakIrtanakArthikAni pratipAdayannAhathuithuNaNavaMdaNanamaMsaNANi egadviANi eyANi / kittaNa pasaMsaNAvi a viNayapaNAme a egaTThA // 1092 // ___ vyAkhyA-stutiH stavanaM vandanaM namaskaraNam ekArthikAnyetAni, tathA kIrtanaM prazaMsaiva vinayapraNAmau ca ekArthikAnIti gAthArthaH // 1092 // sAmprataM yaduktam 'uttamA' iti tadvyAcikhyAsuridamAhamicchattamohaNijjA nANAvaraNA carittamohAo / tivihatamA ummukkA tamhA te uttamA hu~ti // 1093 // | vyAkhyA-mithyAtvamohanIyAt tathA jJAnAvaraNAttathA cAritramohAd iti, atra mithyAtvamohanIyagrahaNena darzanasaptakaM gRhyate, tatrAnantAnubandhinazcatvAraH kaSAyAstathA mithyAtvAditrayaM ca, jJAnAvaraNaM matijJAnAdyAvaraNabhedAt paJcavidhaM, cAritramohanIyaM punarekaviMzatibhedaM, taccAnantAnubandhirahitA dvAdaza kaSAyAstathA nava nokaSAyA iti, asmAdeva yatastrividhatamasaH, kim ?-unmuktAH-prAbalyena muktAH, pRthagbhUtA ityarthaH, tasmAtte bhagavantaH, kim ?, uttamA bhavanti, Urva tamovRtteriti gaathaarthH||1093|| sAmprataM yaduktaM 'ArogyabodhilAbha'mityAdi, atra bhAvArthamaviparItamanavagacchannAhaAruggabohilAbhaM samAhivaramuttamaM ca me ditu / kiM nu hu niANameaMti?, vibhAsA ittha kAyavvA // 1094 // ___ vyAkhyA-ArogyAya bodhilAbhaH ArogyabodhilAbhastaM, bhAvArthaH prAgukta eva, tathA samAdhivaramuttamaM ca 'me' mama dadatviti yaduktam , atra kAkA pRcchati-'kiM nu huNiyANameti tatra kimiti paraprazne, nu iti vitarke, hu tatsamarthane,
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 508 // SOROSCORRECRUARM nidAnametaditi?,-yaduktamArogyAdi dadatu, yadi nidAnamalamanena, sUtre pratiSiddhatvAt , na ced vyarthamevoccAraNamiti,IS 2caturvi|gururAha-'vibhAsA ettha kAya'tti vividhA bhASA vibhASA-viSayavibhAgavyavasthApanena vyAkhyetyarthaH, atra kartavyA, iya-II zatistamiha bhAvanA-nedaM nidAnaM, karmabandhahetutvAbhAvAt , tathAhi-mithyAdarzanAviratipramAdakaSAyayogA bandhahetavaH, na ca vAdhya. muktiprArthanAyAmamISAmanyatarasyApi sambhava iti, na ca vyarthameva taduccAraNamiti, tato'ntaHkaraNazuddheriti gAthArthaH / // 1094 // Aha-na nAmedamitthaM nidAnaM, tathApi tu duSTameva, katham ?, iha stutyA ArogyAdipradAtAraH syurne vA ?, yadyAdyaH pakSasteSAM rAgAdimattvaprasaGgaH, atha caramaH tata ArogyAdipradAnavikalA iti jAnAnasyApi prArthanAyAM mRSAvAdadoSaprasaGgaH iti, na, itthaM prArthanAyAM mRSAvAdAyogAt, tathA cAhabhAsA asaccamosA navaraM bhattIhabhAsiA esA / na hakhINapijjadosA diti samAhiM ca bohiM ca // 1095 // vyAkhyA-bhASA asatyAmRSeyaM vartate, sA cAmantraNyAdibhedAdanekavidhA, tathA coktam-"AmaMtaNi ANavaNI jAyaNi taha pucchaNI ya pannavaNI / paccakkhANI bhAsA bhAsA icchANulomA ya // 1 // aNabhiggahiyA bhAsA bhAsA ya abhiggahami boddhabA / saMsayakaraNI bhAsA voyaDa aboyaDA ceva // 2 // " ityAdi, tatreha yAcanyA'dhikAra iti, yato yAJcAyAM vartate, yaduta-'AruggavohilAbhaM samAhivaramuttamaM diNtu'tti|aah-raagaadirhittvaadaarogyaadiprdaanviklaaste, tatazca kimnyeti| // 508 // . AmantraNI AjJApanI yAcanI tathA pracchanI ca prajJApanI / pratyAkhyAnI bhASA bhASecchAnulomA ca // 1 // anabhigRhItA bhASA bhASA cAbhigrahe boddnnyaa| saMzayakaraNI bhASA vyAkRtA'dhyAkRtaiva // 2 //
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ ucyate, satyametat, navaraM bhaktyA bhASitaiSA, anyathA naiva 'kSINapremadveSAH' kSINarAgadveSA ityarthaH, 'dadati' prayacchanti, kiM na prayacchanti ?, ata Aha-samAdhiM ca bodhiM ceti gAthArthaH // 1095 // kiM ca hiM dAvaM taM dinaM jiNavarehiM savehiM / daMsaNanANacarittassa esa tivihassa uvaeso // 1096 // vyAkhyA - yattairdAtavyaM taddattaM jinavaraiH 'sarvaiH' RSabhAdibhiH pUrvameva, kiM ca dAtavyaM ? - darzanajJAna cAritrasya sambandhibhUtaH ArogyAdiprasAdhaka eSa trividhasyopadezaH, iha ca darzanajJAnacAritrasyetyuktaM, mA bhUdidamekameva kasyacitsampratyaya ityatastadvyudAsArthaM trividhasyetyAheti gAthArthaH // 1096 // Aha-yadi nAma dattaM tataH kiM sAmpratamabhilaSitArthaprasAdhanasAmarthyarahitAste ?, tatazca tadbhaktiH kopayujyate iti ?, atrocyate bhattIi jiNavarANaM khijaMtI putrvasaMciA kammA / AyarianamukkAreNa vinA maMtA ya sijjhati // 1097 // vyAkhyA - 'bhaktyA' antaHkaraNapraNidhAnalakSaNayA 'jinavarANAM' tIrthakarANAM sambandhinyA hetubhUtayA, kiM ?, 'kSIyante' kSayaM pratipadyante 'pUrvasaJcitAni' anekabhavopAttAni karmANi' jJAnAvaraNAdIni itthaMsvabhAvatvAdeva tadbha keriti, asmi nevArthe dRSTAntamAha- tathAhi - AcAryanamaskAraNa vidyA mantrAzca siddhyanti, tadbhaktimatastattvasya zubhapariNAmatvAttatsiddhi| pratibandhaka karmakSayAditi bhAvanIyaM, gAthArthaH // 1097 // atassAdhvI tadbhaktiH, vastuto'bhilaSitArthaprasAdhakatvAd, ArogyabodhilAbhAderapi tannirvartyatvAt, tathA cA''ha * mokSamArgakAraNamiti jJAnaviSayaH
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ % AvazyakahAribha. drIyA 2caturvizatistavAdhya. UCAUSAMUSERSE // 509 // bhattIi jiNavarANaM paramAe khINapijjadosANaM / AruggabohilAbhaM samAhimaraNaM ca pAvaMti // 1098 // vyAkhyA-bhaktyA jinavarANAM, kiMviziSTayA ?-'paramayA' pradhAnayA bhAvabhaktyetyarthaH, kSINapremadveSANAM' jinAnAM, kim ?, ArogyabodhilAbhaM samAdhimaraNaM ca prApnuvanti prANina iti, iyamatra bhAvanA-jinabhaktyA karmakSayastataH sakalakalyANAvAptiriti, atra samAdhimaraNaM ca prApnuvantItyetadArogyabodhilAbhasya hetutvena draSTavyaM, samAdhimaraNaprAptau niyamata eva tatprAptiriti gaathaarthH|| 1098 // sAmprataM bodhilAbhaprAptAvapi jinabhaktimAtrAdeva punarbodhilAbho bhaviSyatyeva, kimanena vartamAnakAladuSkareNAnuSThAnenetyevaMvAdinamanuSThAnapramAdinaM sattvamadhikRtyaupadezikamidaM gAthAdvayamAhaladdhilliaMca bohiM akarito'NAgayaM ca ptthNto| dacchisijaha taM vinbhala!imaMca annaMca cukihisi // 1099 // laDilliaMca bohiM akarito'NAgayaM ca patthaMto / annaMdAI bohiM lambhisi kayareNa mulleNa? // 1100 // - vyAkhyA-laddhelliyaM ca'tti labdhAM ca-prAptAM ca vartamAnakAle, kAM?, 'bodhi' jinadharmaprAptim , "akurvan' iti karmaparAdhInatayA sadanuSThAnena saphalAmakurvan 'anAgatAM ca' AyatyAmanyAM ca prArthayan , kim ?, drakSyasi yathA tvaM he vihvala!jaDaprakRte ! imAM cAnyAM bodhimadhikRtya, kiM ?, 'cuktihisi' dezIvacanataH bhrazyasi, na bhaviSyatItyarthaH // tathA labdhAM ca bodhimakurvannanAgatAM ca prArthayan , annaMdAiMti nipAtaH asUyAyAm , anye tu vyAcakSate-anyAmidAnIM bodhi lapsyasi, kiM ?, katareNa mUlyena?, iyamatra bhAvanA-bodhilAbhe sati tapaHsaMyamAnuSThAnaparasya pretya vAsanAvazAttattatpravRttireva bodhilAbho'bhidhIyate, tadanuSThAnarahitasya punarvAsanA'bhAvAttatkathaM tatpravRttiriti bodhilAbhAnupapattiH, ASACARALA CCARE 509 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ syAdetad, evaM satyAdyasya bodhilAbhasyAsambhava evopanyastaH, vAsanA'bhAvAt, na, anAdisaM sAre rAdhAvedhopamAnenAnAbhogata eva kathaJcitkarmakSayatastadavApterityetadAveditamevopodghAta ityalaM vistareNeti gAthAdvayArthaH // 1099 - 1100 // tasmAtsati bodhilAbhe tapassaMyamAnuSThAnapareNa bhavitavyaM, na yatkiJci caityAdyAlambanaM cetasyAdhAya pramAdinA bhavitavyamiti, tapassaMyamodyamavatazcaityAdiSu kRtyAvirAdhakatvAt, tathA cA''ha ceiyakulagaNasaMdhe AyariANaM ca pavayaNa sue a / savvesuvi teNa kayaM tavasaMjamamujjamaMteNaM // 1101 // vyAkhyA-caityakulagaNasaGkeSu tathA''cAryANAM ca tathA pravacanazrutayozca kiM ?, sarveSvapi tena kRtaM, kRtyamiti gamyate, kena ?, tapaHsaMyamodyamavatA sAdhuneti, tatra caityAni - arhatpratimA lakSaNAni, kulaM - vidyAdharAdi, gaNaH - kulasamudAyaH saGghaH - samasta eva sAdhvAdisaGghAtaH, AcAryAH - pratItAH, cazabdA dupAdhyAyAdiparigrahaH, bhedAbhidhAnaM ca prAdhAnyakhyApanArtham, evamanyatrApi draSTavyaM pravacanaM dvAdazAGgamapi sUtrArthatadubhayarUpaM zrutaM sUtrameva, cazabdaH svagatAneka bhedapradarzanArthaH, eteSu sarveSvapi sthAneSu tena kRtaM kRtyaM yastapaHsaMyamodyamavAn vartate, iyamatra bhAvanA - ayaM hi niyamAt jJAnadarzanasa - mpanno bhavati ayameva ca gurulAghavamAlocya caityAdikRtyeSu samyak pravartate yathaihikAmuSmika guNavRddhirbhavati, viparItastu kRtye'pi pravartamAno'pyavivekAdakRtyameva saMpAdayati, atra bahu vaktavyamiti gAthArthaH // 1101 // evaM tAvadgataM sUtramUla 'evaM mae abhithue 'tyAdi gAthAdvayaM, sAmprataM - caMdesu nimmalayarA Aicesu ahiaM payAsayarA / sAgaravaragaMbhIrA siddhA siddhiM mama disaMtu // 7 //
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 2caturvizatistavAdhya. // 510 // LOCALCOCCASSASA R asya vyAkhyA-iha prAkRtazailyA ASatvAcca paJcamyarthe saptamI draSTavyeti, candrebhyo nirmalatarAH, pAThAntaraM vA 'caMdehi nimmalayara'tti, tatra sakalakarmamalApagamAJcandrebhyo nirmalatarA iti, tathA Adityebhyo'dhikaprabhAsakarAH prakAzakarA vA, kevalodyotena vizvaprakAzanAditi, vakSyati ca niyuktikAra:-'caMdAicagahANa mityAdi, tathA sAgaravarAdapi gambhIratarAH, tatra sAgaravaraH-svayambhUramaNo'bhidhIyate parISahopasargAdyakSobhyatvAt tasmAdapi gambhIratarA iti bhAvanA, sitaM-dhmAtameteSAmiti siddhAH, karmavigamAt kRtakRtyA ityarthaH, siddhiM-paramapadaprAptiM 'mama disaMtu'mama prayacchantviti sUtragAthArthaH // 7 // sAmprataM sUtrasparzikaniyuktyainAmeva gAthAM lezato vyAkhyAnayannAha caMdAicagahANaM pahA payAsei parimiaMkhittaM / kevalianANalaMbho logAlogaM pagAsei // 1102 // vyAkhyA-'candrAdityagrahANA'miti, atra grahA aGgArakAdayo gRhyante, 'prabhA' jyotsnA 'prakAzayati' udyotayati parimitaM kSetramityatra tAtsthyAttavyapadezaH, yathA mazcAH krozantIti, kSetrasyAmUrtatvena mUrtaprabhayA prakAzanAyogAditi bhAvanA, kevalajJAnalAbhastu lokAlokaM 'prakAzayati' sarvadharmerudyotayatIti gAthArthaH // 1102 // ukto'nugamaH, nayAH sAmAyikavad draSTavyAH // iti caturviMzatistavaTIkA samApteti // .. vyAkhyAyAdhyayanamidaM prAptaM yatkuzalamiha mayA tena / janmapravAhahataye kurvantu jinastavaM bhvyaaH||1|| iti zrIcaturviMzatistavAdhyayanaM sabhASyaniyuktivRtti samAptam // // 510 //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha tRtIyaM vandanAdhyayanam sAmprataM caturviMzatistavAnantaraM vandanAdhyayanaM, tasya cAyamabhisambandhaH, anantarAdhya yane sAvadyayogaviratilakSaNasAmAyikopadeSTraNAmahaMtAmutkIrtanaM kRtam, iha tvahaMdupadiSTasAmAyikaguNavata eva vandanalakSaNA pratipattiH kAryeti pratipAdyate, yadvA-caturvizatistave'haMdguNotkIrtanarUpAyA bhakteH karmakSaya uktaH, yathoktam-'bhattIeN jiNavarANaM khijjattI puvasaMciA kammatti, vandanAdhyayane'pi kRtikarmarUpAyAH sAdhubhakkestadvato'sAveva pratipAdyate, vakSyati ca-"viNaovayAra mANassa bhaMjaNA pUyaNA gurujaNassa / titthagarANa ya ANA suyadhammArAhaNA'kiriyA // 1 // " athavA sAmAyike cAritramupavaNita, caturvizatistave tvahatAM guNastutiH, sA ca darzanajJAnarUpA evamidaM tritayamuktam , asya ca vitathAsevanAyAmaihikA-12 muSmikApAyaparijihIrSaNA guronivedanIyaM, tacca vandanapUrvamityatastannirUpyate, itthamanenAnekaprakAreNa sambandhenA''yAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi saprapaJcaM vaktavyAni, tatra nAmaniSpanne nikSepe vandanAdhyayanamiti (nAma) tatra vandanaM nirUpyate- vadi abhivAdanastutyoH' ityasya karaNAdhikaraNayozce'(pA03-3-117)ti lyuT,'yuvoranAkAvi'(pA07-1-1)tyanAdezaH, 'idito num dhAto riti (pA07-1-58)numAgamaH, tatazca vandyate-stUyate'nena prazastamanovAkkAyavyApArajAleneti vandanam , asyAdhunA paryAyazabdAn pratipAdayannidaM gAthAzakalamAha niyuktikAra: vaMdaNaciikiikammaM pUyAkammaM ca viNayakammaM c| 1 vinayopacAraH mAnasya bhajanA pUjanA gurujanasya / tIrthakarANAM cAjJA zrutadhArAdhanA'kriyA // 1 //
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 511 // vandanaM-nirUpitameva, 'ciJ cayane asya 'striyAM ktina' (pA. 3-3-94 ) kuzalakarmaNazca cayanaM citiH, vandanA kAraNe kAryopacArAdrajoharaNAdyupadhisaMhatirityarthaH, cIyate asAviti vA citiH, bhAvArthaH pUrvavat , 'DukRJ dhyayane karaNe' asyApi tinpratyayAntasya karaNaM kRtiH avanAmAdikaraNamityarthaH, kriyate'sAviti vA kRtiH-mokSA vandanapayAvanAmAdiceSTaiva, vandanaM ca citizca kRtizca vandanacitikRtayaH tA eva tAsAM vA karma vandanacitikRtikarma, yoyA: karmazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate anekArthazcAya, kvacitkArakavAcakaH 'karturIpsitatamaM karme ( pA0 1-4-49) ti vacanAt , kvacit jJAnAvaraNIyAdivAcakaH, 'kRtsnakarmakSayAnmokSa' (tattvA0 a0 10 sU0 3) iti vacanAt, kvacit kriyAvAcakaH, 'gandharvA raJjitAH sarve, saGgrAme bhImakarmaNe ti vacanAt , iha kriyAvacanaH parigRhyate, tatazca vandanakarma citikarma kRtikarma iti, iha ca punaH kriyA'bhidhAnaM viziSTAvanAmAdikriyApratipAdanArthamaduSTameveti, 'pUja pUjAyAm' asya 'gurozca hala'(pA03-3-103) ityapratyayAntasya pUjanaM pUjA-prazastamanovAkAyaceSTetyarthaH, pUjAyAH karma pUjAkarma pUjAkriyetyarthaH, pUjaiva vA karma pUjAkarma, cazabdaHpUjAkriyAyA vandanAdikriyAsAmyapradarzanArthaH,'NIj prApaNe' ityasya eraci(pA03-3-56) ti acpratyaye guNe ayAdeze sati vipUrvasya vinayanaM vinayaH, karmApanayanamityarthaH, vinIyate | vA'nenASTaprakAraM karmeti vinayastasya karmavinayakarma, caH pUrvavadeva, ayaM gAthArddhasaMkSepArthaH // Aha 4 // 11 // kAyacaM kassa va keNa vAvi kAhe va kikhutto?||1102|| kaioNayaM kaisiraM kaihiM ca Avassaehi parisuddhaM / ___ kaidosavippamukaM kiikammaM kIsa kIrai vA // 1103 // nayastasya karmavinayakarma, vAta vipUrvasya vinayanaM vinayaH, kaNIca mApaNe' ityasya eraci
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAMSUSLAMSALA ... idaM vandanaM kartavyaM kasya vA kena vA'pi 'kadA vA' kasmin vA kAle 'katikRtvo vA' kiyatyo vA vaaraaH| avanatiH-avanataM, katyavanataM tadvandanaM kartavyaM ?, katiziraH kati zirAMsi tatra bhavantItyarthaH, katibhirAvazyakaiHAvartAdibhiH parizuddhaM, katidoSavipramuktaM, TolagatyAdayo doSAH, 'kRtikarma vandanakarma 'kIsa kIrai'tti kimiti vA kriyata iti gaathaadysNkssepaarthH|| avayavArtha ucyate, tatra vandanakarma dvidhA-dravyato bhAvatazca, dravyato mithyAdRSTeranupa. yuktasamyagdRSTezca, bhAvataH samyagdRSTarupayuktasya, citikarmApi dvidhaiva-dravyato bhAvatazca, dravyatastApasAdiliGgagrahaNakarmA-4 nupayuktasamyagdRSTe rajoharaNAdikarma ca, bhAvataH samyagdRSTyupayuktA rajoharaNAdyupadhikriyeti, kRtikarmApi dvidhA-dravyataH kRtikarma nihnavAdInAmavanAmAdikaraNamanupayuktasamyagdRSTInAM ca, bhAvataH samyagdRSTyupayuktAnAmiti, pUjAkopi dvidhAdravyato nihnavAdInAM manovAkkAyakriyA anupayuktasamyagdRSTInAM ca, bhAvataH samyagdRSTyupayuktAnAmiti, vinayakarmApi dvidhA-dravyato nihnavAdInAmanupayuktasamyagdRSTInAM ca, bhAvata upayuktasamyagdRSTInAM vinayakriyeti // sAmprataM vandanAdiSu dravyabhAvabhedapracikaTayiSayA dRSTAntAn pratipAdayannAha sIyale khuDue kaNhe, sevae pAlae tahA / paMcete diDhatA kiikamme hoMti NAyavvA // 1104 // vyAkhyA-sItalaH kSullakaH kRSNaH sevakaH pAlakastathA paJcaite dRSTAntAH kRtikarmaNi bhavanti jJAtavyA iti / kaH punaH | zItalaH ?, tatra kathAnakam-aigassa raNNo putto sIyalo NAma, so ya NiviNakAmabhogo pabatio, tassa ya bhagiNI 1 ekasya rAjJaH putraH zItalo nAma, sa ca nirviNakAmabhogaH pravajitaH, tasya ca bhaginI
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- hAribha drIyA // 512 // 3 vandanAdhyayane vandanAdidRSTAntAH aNNassa raNNo diNNA, tIse cattAri puttA, sA tesiM kahaMtaresu kahaM kahei, jahA tujjha mAtula o pubapabaio, evaM kAlo baccai / te'vi annayA tahArUvANaM therANaM aMtie pavaiyA cattAri, bahussuyA jAyA, AyariyaM pucchiu~ mAulagaM vaMdagA jNti| egaMmi Nayare suo, tattha gayA, viyAlo jAuttikAuM bAhiriyAe ThiyA, sAvago ya NayaraM pavesiukAmo so bhaNiosIyalAyariyANaM kahehi-je tujhaM bhAiNijA te AgayA viyAlotti na paviTThA, teNaM kahiyaM, tuTTho, imesipi rattiM suheNa ajjhavasANeNa cauNhavi kevalaNANaM samuppaNNaM / pabhAe AyariyA disAu paloei, ettAhe muhutteNaM ehiMti, porisisuttaM maNNe kareMti acchaMti, ugghADAe atthaporisitti, aicirAvie ya te devakuliyaM gayA, te vIyarAgA na ADhAyaMti, DaMDao'NeNa Thavio, paDikkato, Aloie bhaNai-kao vaMdAmi? bhaNaMti-jao bhe paDihAyai, so ciMtei-aho duTThasehA nillajjatti, tahavi roseNa vaMdai, causuvi vaMdiesu, kevalI kira puvapauttaM uvayAraM na bhaMjai jAva na paDibhijai, esa jIyakappo, // 512) anya rAjJe dattA, tasyAzcatvAraH putrAH, sA tebhyaH kathAntareSu (kathAvasareSu) kathA kathayati-yathA yuSmAkaM mAtulaH pUrva prabajitaH, evaM kAlo | | brajati / te'pi anyadA tathArUpANAM sthavirANAmantike prabajitAzcatvAraH, bahuzrutA jAtAH, AcArya pRSTvA mAtulaM vandituM yAnti / ekasminnagare zrutaH, tatra gatAH, vikAlo jAta itikRtvA bAhirikAyAM sthitAH, zrAvakazca nagaraM praveSTukAmaH sa bhaNitaH-zItalAcAryebhyaH kathayeH-ye yuSmAkaM bhAgineyAste AgatA vikAla iti na praviSTAH, tena kathitaM, tuSTaH, eSAmapi rAtrau zubhenAdhyavasAyena caturNAmapi kevalajJAnaM samutpannaM / prabhAte AcAryA dizaH pralokayati, adhunA muhUrttanaiSyanti, sUtrapauruSIM kurvantaH (iti)manye tiSThanti, udghATAyAmarthapauruSImiti, aticirAyite ca te devakulikAM gatAH, te vItarAgA nAdriyante, daNDako'nena sthApitaH, pratikrAntaH, Alocite bhaNati-kuto vande?, bhaNanti-yato bhavatAM pratibhAsate, sa cintayati-aho duSTazaikSA nirlajjA iti, tathApi CropeNa vandate, catuSyapi vanditeSu, kevalI kila pUrvaprayukta upacAra na bhanakti yAvatra pratibhiyate (jJAyate), epa jItakarUpaH,
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ tesu natthi pucapavatto uvayArotti, bhaNaMti-dabavaMdaNaeNaM vaMdiyA bhAvavaMdaNaeNaM vaMdAhi, taM ca kira vadataM kasAyakaMDaehiM chaThThANapaDiyaM pecchati, so bhaNai - eyaMpi najjai ?, bhaNati - bADhaM, kiM aisao atthi ?, AmaM, kiM chAumatthio kevalio ?, kevali bhAMti - kevalIo, so kira taheva uddhasiyaromakUvo aho mae maMdabhaggeNa kevalI AsAtiyatti saMvegamAgao, tehiM caiva kaMDagaThANehiM niyattotti jAva apUvakaraNaM aNupaviTTho, kevalaNANaM samuppaNNaM, cautthaM vaMdaMtassa samattI / sA caiva kAiyA ciTThA egaMmi baMdhAe egaMmi mokkhAya / putraM dabavaMdaNaM Asi pacchA bhAvavaMdaNaM jAyaM 1 // idAnIM kSullakaH, tatrApi kathAnakam - ego khuDDago AyarieNa kAlaM karamANeNa lakkhaNajutto Ayario Thavio, te sabe pabaiyA tassa khuDDagassa ANANidde se vati, tesiM ca kaDAdINaM therANa mUle paDhai / aNNayA mohaNijeNa vAhijaMto bhikkhAe gaesu sAhusu bitijaeNa saNNApANayaM ANAvettA mattayaM gahAya uvahayapariNAmo vaccai egadisAe, parissaMto ekkahiM vaNasaMDe vIsamai, 1 teSu nAsti pUrvapravRtta upacAra iti, bhaNanti - dravyavandanakena vanditA bhAvavandanakena vandasva, taM ca kila vandamAnaM kaSAyakaNDakaiH padasthAnapatitaM pazyanti, sa bhaNati - etadapi jJAyate ?, bhaNanti-vADhaM, kimatizayo'sti ?, om, kiM chAnasthikaH kaivalikaH ?, kevalino bhaNanti - kaivalikaH, sa kila tathaivoddhUpitaromakUpaH aho mayA mandabhAgyena kevalina AzAtitA iti saMvegamAgataH taireva kaNDakasthAnairnirvRtta iti yAvadupUrvakaraNamanupraviSTaH, kevalajJAnaM samutpannaM caturtha vandamAnasya samAptiH / saiva kAyikI ceSTA ekasmin bandhAyaikasmin mokSAya / pUrva dravyavandanamAsIt pazcAdbhAvavandanaM jAtaM // ekaH kSullaka AcAryeNa kAlaM kurvatA lakSaNayukta AcAryaH sthApitaH, te sarve prabrajitAstasya kasyAjJAnirdeze varttante teSAM ca kRtAdInAM sthavirANAM mUle paThati / anyadA mohanIyena bAdhyamAno bhikSAyai gateSu sAdhuSu dvitIyena saMjJApAnIyamAnAyya mAtrakaM gRhItvopahatapariNAmo vrajati ekadizA, parizrAnta ekasmin vanakhaNDe vizrAmyati,
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 513 // tassa ya puSphiyaphaliyassa majjhe samIjjhukUkharassaM peDhaM baddhaM, logo tattha pUyaM karei, tilagabaulAINaM na kiMcivi, so ciMtei - (Na) eyassa peDhassa guNeNa eI se pUjA kijai, ciInimittaM, so bhaNai ee kiM Na acceha ?, te bhAMti - puvillaehiM kaellayaM eyaM taM ca jaNo vaMdai, tassavi ciMtA jAyA, pecchaha, jArisaM samijjhukkharaM tArisI mi ahaM, annevi tattha bahusuyA rAyaputtA ibbhaputtA pavaiyA atthi, te Na ThaviyA, ahaM Thavio, mamaM pUei, kao majjha samaNattaNaM 1, rayaharaNaNimittaM citIguNeNa vaMdaMti, paDiniyatto / iyarevi bhikkhAo AgayA maggati, na lahaMti sutiM vA pavittiM vA, so Agao AloeijahA'haM saNNAbhUmiM gao, mUlAya uddhAio, tattha paDio acchio, iyANi uvasaMte Agaomi, te tuTThA, pacchA kaDAINaM Aloeti, pAyacchittaM ca paDivajjai / tassa puchiM dabaciI pacchA bhAvaciI jAyA 2 // idAnIM kRSNasUtrakathAnakaM - bAravaIe vAsudevo vIrio kolio, so vAsudevabhatto, so ya kira vAsudevo vAsAratte bahave jIvA vahijjaMtitti No NIti, so 1 tasya ca puSpitaphalitasya madhye zamIzAkhAyAH pIThaM baddhaM, lokastatra pUjAM karoti, tilakabakulAdInAM na kiJcidapi sa cintayati - (na) etasya pIThasya guNeneyatI asya pUjA kriyate, citinimittaM sa bhaNati etAn kiM nArcayata ?, te bhaNanti purAtanaiH kRtametat taM ca jano vandate, tasyApi cintA jAtA, pazyata, yAdRzI zamIzAkhA tAdRzo'smi ahaM, anye'pi tatra bahuzrutA rAjaputrA ibhyaputrAH prabrajitAH santi, te na sthApitAH, ahaM sthApitaH, mAM pUjayati, kuto mama zrAmaNyaM ?, rajoharaNamAtracitiguNena vandante, pratinivRttaH / itare'pi bhikSAta bhagatA mArgayanti, na labhante zrutiM vA pravRttiM vA sa Agata AlocayatiyathA'haM saMjJAbhUmiM gataH, mUlAccAvadhAvitaH, tatra patitaH sthitaH, idAnImupazAnte Agato'smi, te tuSTAH, pazcAt kRtAdibhya Alocayati prAyazcittaM ca pratipayate / tasya pUrva dravyacitiH pazcAdbhAvacitirjAtA // dvArikAyAM vAsudevo vIrakaH kolikaH, sa vAsudevabhaktaH, sa ca kila vAsudevo varSAMrAtre bahavo jIvA vadhyanta iti na nirgacchati, sa 3 vandanAdhyayane vandanAdi dRSTAntAH // 513 //
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ SARAKAASTRA vIrao vAraM alabhaMto pupphachajjiyAe accaNaM kAUNa vaccai diNe diNe, na ya jemei, parUDhamaMsU jAo, vatte varisAratte nIti rAyA, savevi rAyANo uvaThiyA, vIrao pAesu paDio, rAyA pucchai-vIrao dubalotti, bAravAlehiM kahiyaM jahAvitta, raNo aNukaMpA jAyA, avAriyapaveso kao vIragassa / vAsudevo ya kira savAu dhUyAu jAhe vivAhakAle pAyadiyAo eMti tAhe pucchai-kiM puttI! dAsI hohisi udAhu sAmiNitti, tAo bhaNaMti-sAmiNIo hohAmutti, rAyA bhaNai-to khAyaM paJcayaha bhaTTAragassa pAyamUle, pacchA mahayA NikkhamaNasakkAreNa sakAriyAo pavayaMti, evaM vaccai kaalo| | aNNayA egAe devIe dhUyA, sA ciMtei-savAo pavAvijaMtI, tIe dhUyA sikkhAviyA-bhaNAhi dAsI homitti, tAhe savAlaMkiyavibhUsiyA uvaNIyA pucchiyA bhaNai-dAsI homitti, vAsudevo ciMtei-mama dhUyAo saMsAraM AhiMDaMti taha ya | aNNehiM avamANijjati to na laTThayaM, etthaM ko uvAo ?, jeNa aNNAvi evaM na karehitti ciMtei, laddho uvAo, vIragaM vIrako velAmalabhamAnaH puSpachajikayA (dvArazAkhAyAH) arcanaM kRtvA brajati dine dine, na ca jemati, prarUDhazmazrurjAtaH, vRtte varSArAne nirgacchati rAjA, sarve'pi rAjAna upasthitAH, vIrakaH pAdayoH patitaH, rAjA pRcchati-vIraka! durbala iti, dvArapAlaiH kathitaM yathAvRttaM, rAjJo'nukampA jAtA, avAritapravezaH kRto vIrakasya / vAsudevazca kila sarvAM duhitRyaMdA vivAhakAle pAdavandakA AyAnti tadA pRcchati-kiM putri! dAsI bhaviSyasi utAho svAminIti, tA bhaNanti-svAminyo bhaviSyAma iti, rAjA bhaNati-taMdA khyAtaM (prasiddhaM) pravrajata bhaTTArakasya pAdamUle, pazcAnmahatA niSkramaNasatkAreNa satkRtAH pravrajanti, evaM brajati kAlaH / anyadaikayA decyA duhitA, sA cintayati-sarvAH pravrAjyante, tayA duhitA zikSitA-bhaNerdAsI bhavAmIti, tadA sarvAta laGkAravibhUSitopanItA pRSTA bhaNati-dAsI bhavAmIti, vAsudevazcintayati-mama duhitaraH saMsAra AhiNDante tathA cAnyaiH avamanyante tadA na laSTaM, anna ka upAyo?, yenAnyA api evaM na kuryuriti cintayati, kabdha upAyaH, vIrakaM
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 514 pucchai-asthi te kiMci kayapuvayaM? bhaNai-Natthi, rAyA bhagai-ciMtehi, tao suciraM ciMtettA bhaNai-atthi, bayarIe |3vandanAuri saraDo so pAhANeNa AhaNettA pADio mao ya, sagaDavaTTAe pANiyaM vahataM vAmapAeNa dhAriyaM ubelAe gayaM, paja- dhyayane NaghaDiyAe macchiyAo paviThThAo hattheNa ohADiyA va sumuMgumaMtIu houtti / bIe divase atthANIe solasaNhaM rAyasaha vandanAdi dRSTAntA ssANaM majjhe bhaNai-suNaha bho ! eyassa vIragassa kuluppattI suyA kammANi ya, kANi kammANi ?, vAsudevo bhaNai-"jeNa| rattasiro nAgo, vasaMto bayarIvaNe / pADio puDhavisattheNa vemaI nAma khattio // 1 // jeNa cakkukkhayA gaMgA, vahaMtI kalu-4 sodayaM / dhAriyA vAmapAeNaM vemaI nAma khttio||2|| jeNa ghosavaI seNA, vasaMtI kalasIpure / dhAriyA vAmahattheNa, vemaI nAma khattio // 3 // eyassa dhUyaM demitti, so bhaNio-dhUyaM te demitti, necchai, bhiuDIkayA, diNNA nIyA ya |gharaM, sayaNije acchai, imo se sabaM karei, aNNayA rAyA pucchai-kiha te vayaNaM karei ?, vIrao bhaNai-ahaM sAmiNIe pRcchati-asti tava kiJcitkRtapUrva ?, bhaNati-nAsti, rAjA bhaNati-cintaya, tataH suciraM cintayitvA bhaNati-asti, badaryA upari saraTaH sa pASANe || nAhatya pAtito mRtazca, zakaTavA pAnIyaM vahan vAmapAdena dhRtaM udvelayA gataM, pAyanaghaTikAyAM makSikAH praviSTA hastenoDAyitA gumagumAyamAnA bhavantviti / dvitIye divase AsthAnyAM poDazAnAM rAjasahasrANAM madhye bhaNati-zRNuta bho etasya vIrakasya kulotpattiH zrutA karmANi ca, kAni karmANi ?, vAsudevo bhaNati-yena raktazirA nAgo vasan badarIbane / pAtitaH pRthvIzastreNa vai matirnAma (sa utkRSTaH) kSatriyaH // 1 // yena cakrorakSatA gaGgA vahantI kaluSodakam / vAmapAdena dhRtA vai matirnAma kSatriyaH // 2 // yena ghoSavatI senA vasantI kalazIpure / dhRtA vAmahastena vai matinAma kSatriyaH // 3 // etasmai duhitaraM dadAmi / iti, sa bhaNitaH-duhitara te dadAmIti, necchati, bhRkuTI kRtA, dattA nItA ca gRhaM, zayanIye tiSThati, ayaM tasyAH sarve karoti, anyadA rAjA pRcchati-kathaM te vacanaM karoti?, vIrako bhaNati-ahaM svAminyA *o gumugumaMtIo // 514 //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAsotti, rAyA bhaNai-savaM jai Na karAvesi to te Natthi NippheDao, teNa raNNo AkUyaM NAUNaM gharagaeNaM bhaNiyAjahA pajaNaM karehitti, sA ruDhA, koliyA! appayaM Na yANasi ?, teNa uTheUNa rajjueNa AhayA, kUvaMtI ranno mUlaM gayA, pAyavaDiyA bhaNai-jahA teNAhaM kolieNa AhayA, rAyA bhaNai-teNaM cevasi mae bhaNiyA-sAmiNI hohitti, to dAsI ttaNaM maggasi, ahaM ettAhe na vaisAmi, sA bhaNai-sAmiNI homi, rAyA bhaNai-vIrao jai sa maNNihiti, moiyA ya pavaiyA / arihaNemisAmI samosario, rAyA Niggao, sabe sAhU bArasAvatteNa vaMdai, rAyANo parissaMtA ThiyA, vIrao vAsudevANuvattIe vaMdai, kaNho Abaddhaseo jAo, bhaTTArao pucchio-tihiM sahehiM saehiM saMgAmANaM na evaM parissatomi bhagavaM!, bhagavayA bhaNiyaM-kaNhA ! khAigaM te sammattamuppADiyaM titthagaranAmagottaM ca / jayA kira pAe viddho tadA jiMdaNagarahaNAe sattamAe puDhavIe baddhellayaM AuyaM ubeDhaMteNa taccapuDhavimANiyaM, jai AuyaM dharaMto paDhamapuDhavimANeto, dAsa iti, rAjA bhaNati-sarva yadi na kArayasi tadA tava nAsti nispheTaH, tena rAjJa AkRtaM jJAtvA gRhagatena bhaNitA-yathA pAyanaM kurviti, sA ruSTA, kolika! AtmAnaM na jAnI?, tenotthAya rajjvA''hatA, kUjantI rAjJo mUlaM gatA, pAdapatitA bhaNati-yathA tenAhaM kolikenAhatA, rAjA bhaNati-tenaivAsi mayA bhaNitA-svAminI bhaveti, tadA tvaM dAsatvaM mArgayasi, ahamadhunA na vasAmi (tvAM zAmi), sA bhaNati-svAminI bhavAmi, rAjA bhaNati-vIrako yadi sa maMsyati, mocitA pravrajitA ca / ariSTanemisvAmI samavasRtaH, rAjA nirgataH, sarvAn sAdhUn dvAdazAvartena vandate, rAjAnaH parizrAntAH sthitAH, vIrako vAsude vAnuvRttyA vandate, kRSNa Abaddhasvedo jAtaH, bhaTThArakaH pRSTaH-tribhiH SAtyadhikaiH zataiH saMgrAmaiH naivaM parizrAnto'smi bhagavan !, bhagavatA bhaNitaM-kRSNa! kSAyika tvayA samyaktvamutpAdita tIrthakaranAmagotraM ca / yadA kila pAde viddhastadA nindanagAbhyAM saptamyAM pRthvyAM baddhamAyurudveSTayatA tRtIyapRthvImAnItaM, yadyAyuradhArayiSaH prathamapRthvImAneSyaH, *sAsAmi
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakatA aNNe bhaNaMti-iheva vaMdaMteNaMti / bhAvakiikammaM vAsudevassa, davakiikammaM vIrayassa 3 // idAnIM sevakaH, tatra kathAnakam- vandanAhAribha- egassa raNNo do sevayA, tesiM allINA gAmA, tesiM sImAnimitteNa bhaMDaNaM jAyaM, rAyakulaM pahAviyA, sAhU diho, ego dhyayane drIyA bhaNai-bhAveNa 'sAdhaM dRSTvA dhruvA siddhiH' payAhiNIkAuM vaMdittA gao, bitio tassa kira ugghaDayaM karei, so'vi vaMdai, vandanAditaheva bhaNai, vavahAro Abaddho, jio, tassa davapUyA, iyarassa bhAvapUyA 4 // idAnIM pAlakaH, tatra kathAnakam-bAravaIe dRSTAntAH // 515 // vAsudevo rAyA, pAlayasaMbAdao se puttA, NemI samosaDho, vAsudevo bhaNai-jo kalaM sAmi paDhama vaMdai tassa ahaM jara maggai taM demi, saMbeNa sayaNijjAo uThettA vaMdio, pAlaeNa rajalobheNa siggheNa AsarayaNeNa gaMtUNa vaMdio, so kira abhavasiddhio vaMdai hiyaeNa akkosai, vAsudevo niggao pucchai-keNa tujjhe ajja paDhamaM vaMdiyA?, sAmI bhaNai-davao pAlaeNaM bhAvao saMbeNaM, saMbassa taM diNNaM 5||evN tAvadvandanaM paryAyazabdadvAreNa nirUpitam , adhunA yaduktaM 'kartavyaM kasya veti sa nirUpyate, tatra yeSAM na kartavyaM tAnabhidhitsurAha 1 anye bhaNanti-ihaiva vandamAneneti / bhAvakRtikarma vAsudevasya, dravyakRtikarma vIrakasya // ekasya rAjJo dvau sevakI, tayorAsasau prAmI, tayoH sImAnimittaM bhaNDanaM jAtaM, rAjakulaM pradhAvitI, sAdhuISTaH, eko bhaNati-bhAvena pradakSiNIkRtya vanditvA gataH, dvitIyastasya kilAnuvarttanaM karoti, so'pi vandate, | tathaiva bhaNati, vyavahAra bhAvaddhaH, jitaH, tasya dravyapUjA itarasya bhAvapUjA / dvArikAyAM vAsudevo rAjA, pAlakazAmbAdayastasya putrAH, nemiH samavastaH, vAsude-18 vo bhaNati-yaH kalye svAminaM prathamaM vandate tassAyahaM yanmArgayati taddadAmi, zAmbena zayanIyAdutthAya vanditaH, pAlakena rAjyalobhena zIghraNAzvaratnena gatvA vanditaH, sa kilAbhavyasiddhiko vandate hRdayenAkrozati, vAsudevo nirgataH pRcchati-kena yUyamadya prathamaM vanditAH ?, svAmI bhaNati-vyataH pAlakena bhaavtH4||515|| zAmbena, zAmbAya tadattaM / ACROSSEROS
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ ROSA ASROR 964A asaMjayaM na vaMdijA, mAyaraM piyaraM guruM / seNAvaI pasatthAraM, rAyANaM devayANi ya // 1105 // vyAkhyA-na saMyatA asaMyatAH, aviratA ityarthaH, tAnna vandeta, kaM?-'mAtaraM' jananI tathA "pitaraM' janakam , asaMyatamiti vartate, prAkRtyazailyA cA'saMyatazabdo liGgatraye'pi yathAyogamabhisaMbadhyate, tathA 'guruM pitAmahAdilakSaNam , asaMyatatvaM sarvatra yojanIyaM, tathA hastyazvarathapadAtilakSaNA senA tasyAH patiH senApatiH-gaNarAjetyarthaH, taM senApati, 'prazastAra' prakarSaNa zAstA prazAstA taM-dharmapAThakAdilakSaNaM, tathA baddhamukuTo rAjA'bhidhIyate taM rAjAnaM, daivatAni ca na vandeta, devadevIsaGgrahArtha daivatagrahaNaM, cazabdAlekhAcAryAdigraho veditavya iti gAthArthaH // 1105 // idAnIM yasya vandanaM kartavyaM sa ucyate samaNaM vaMdija mehAvI, saMjayaM susamAhiyaM / paMcasamiya tiguttaM, assaMjamaduguMchagaM // 1106 // . vyAkhyA-zramaNaH-prAgnirUpitazabdArthaH taM zramaNaM 'vandeta' namaskuryAt , kaH?-'medhAvI' nyAyAvasthitaH, sa khalu zramaNaH nAmasthApanAdibhedabhinno'pi bhavati, ata Aha-saMyataM' sam-ekIbhAvena yataH saMyataH, kriyAM prati yatnavAnityarthaH, asAvapi ca vyavahAranayAbhiprAyato labdhyAdinimittamasampUrNadarzanAdirapi saMbhAvyate, ata Aha-'susamAhitaM' darzanAdiSu suSThu-samyagAhitaH susamAhitastaM, susamAhitatvameva daryate-paJcabhirIryAsamityAdibhiH samitibhiH samitaH paJcasamitastaM, tisRbhirmanoguptyAdibhirguptibhirguptastaM trigupta, prANAtipAtAdilakSaNo'saMyamaH asaMyama garhati-jugupsatItyasaMyamajugupsaka stam, anena dRDhadharmatA tasyAveditA bhavatIti gAthArthaH // 1106 // Aha-kimiti yasya kartavyaM vandanaM sa evAdau BARSARKARIA mirgasasta mAhitatvameva tamasampUrNa samekAmA
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 516 // AUCREACLOCAL noktaH, yena yeSAM na kartavya mAtrAdInAM te'pyuktA iti, ucyate, sarvapArSadaM hIdaM zAstraM, trividhAzca vineyA bhavanti keci- 3 vandanAdudghaTitajJAH kecinmadhyamabuddhayaH kecitprapaJcitajJA iti, tatra mA bhUtpapazcitajJAnAM matiH-uktalakSaNasya zramaNasya kartavyaM / dhyayane mAtrAdInAM tu na vidhirna pratiSedha ityataste'pyuktA iti, yadyevaM kimiti yeSAM na kartavyaM ta evAdA uktA iti?, atrocyate, vandyAva ndhavicAra hitApravRtterahitapravRttirguru saMsArakAraNamiti darzanArthamityalaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH-zramaNaM vandeta medhAvI saMyatamityuktaM, tatretthambhUtameva vandeta, na tu pArzvasthAdIn , tathA cAha paMcaNhaM kiikammaM mAlAmarueNa hoi diluto| veruliyanANadaMsaNaNIyAvAse ya je dosA // 1107 // __ vyAkhyA-'paJcAnAM' pArzvasthAvasannakuzIlasaMsaktayathAcchandAnAM 'kRtikarma' vandanakarma, na kartavyamiti vAkyazeSaH, ayaM ca vAkyazeSaH 'zramaNaM vandeta medhAvI saMyata' mityAdi granthAdavagamyate, pArzvasthAdInAM yathoktazramaNaguNavikalatvAt , yathA saMyatAnAmapi ye pArzvasthAdibhiH sArddha saMsarga kurvanti teSAmapi kRtikarma na kartavyaM, Aha-kuto'yamartho'vagamyate ?, | ucyate, mAlAmarukAbhyAM bhavati dRSTAnta iti vacanAt, vakSyate ca-'asuiThANe paDiyA' ityAdi, tathA 'pakkaNakule' ityAdi 'veruliya'tti saMsargajadoSanirAkaraNAya vaiDUryadRSTAnto bhaviSyati, vakSyati ca-'suciraMpi acchamANo verulio' ityAdi, // 516 // tatpratyavasthAnaM ca 'aMbassa ya niMbassa yetyAdinA saprapaJcaM vakSyate, 'NANa'tti darzanacAritrAsevanasAmarthya vikalA jJAnana 1 azucisthAne patitA 2 zvapAkakule 3 suciramapi tiSThat vaihaya 4Anasya ca nimbasya ca
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ . SASSASSAUSISIEKS yapradhAnA evamAhuH-jJAnina eva kRtikarma kartavyaM, vakSyate ca-kAmaM caraNaM bhAvo taM puNa NANasahio samANei / Na ya nANaM tu na bhAvo teNa ra NANI paNivayAmo // 1 // ' ityAdi, 'dasaNa'tti jJAnacaraNadharmavikalAH svalpasattvA evamAhuHdarzanina eva kRtikarma kartavyaM, vakSyate ca-jaha NANeNaM Na viNA caraNaM NAdaMsaNissa iya nANaM / na ya daMsaNaM na bhAvo teNa ra dihiM paNivayAmo // 1 // ' ityAdi, tathA'nye sampUrNacaraNadharmAnupAlanAsamarthA nityavAsAdi prazaMsanti saGgamasthavirodAharaNena, apare caityAdyAlambanaM kurvanti, vakSyate ca-jAhe'viya paritaMtA gAmAgaranagarapaTTaNamaDaMtA / to kei nIyavAsI saMgamatheraM vavaisati // 1 // ityAdi, tadatra nityavAse ca ye doSAH cazabdAt kevalajJAnadarzanapakSe ca caityabhaktyA''ryikAlAbhavikRtiparibhogapakSe ca te vaktavyA iti vAkyazeSaH, eSa tAvadgAthAsaMkSepArthaH // sAmprataM yaduktaM 'paJcAnAM kRtikarma na kartavyam' atha ka ete paJca ?, tAn svarUpato nidarzayannAhapAsattho osanno hoi kusIlo taheva sNstto| ahachaMdo'viya ee avaMdaNijjA jiNamayaMmi // 1 // (pra.) __ vyAkhyA-kileyamanyakartRkI gAthA tathA'pi sopayogA ceti vyAkhyAyate / tatra pArzvasthaH darzanAdInAM pArthe tiSTha-| tIti pArzvasthaH, athavA mithyAtvAdayo bandhahetavaH pAzAH pAzeSu tiSThatIti pAzasthaH,-'so pAsattho duviho sake dese ya kAmaM caraNaM bhAvastat punanisahitaH saMpUrayati / na ca jJAnaM naiva bhAvastasmAt jJAninaH praNipatAmi // // 2 yathA jJAnena na vinA caraNa nAdarzanina iti jJAnam / na ca darzanaM na bhAvastasmAt ! dRSTimataH praNipatAmi // 1 // 3 yadApi ca paritAntA prAmAkaranagarapattanamadantaH / tataH kecit nityavAsinaH saMgamasthavira vyapadizanti ||1||()s pArthastho dvividhaH-sarvamin deze ca COMXMARROR
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA vandanAdhyayane avandyasvarUpaM // 517 // hoI NAyavo / sabaMmi NANadasaNacaraNANaM jo u pAsaMmi // 1 // desaMmi ya pAsattho sijjAyara'bhihaDa rAyapiMDaM vA / NiyayaM ca aggapiMDaM bhuMjati NikkAraNeNaM ca // 2 // kulaNissAe viharai ThavaNakulANi ya akAraNe visai / saMkhaDipaloyaNAe gacchai taha saMthavaM kuNaI // 3 // ' avasannaH-sAmAcAryAsevane avasannavadavasannaH, 'osanno'viya duviho sake dese ya tattha sarvami / uubaddhapIDhaphalago ThaviyagabhoI ya nnaaybo||1|| dezAvasannastu-'AvassagasajjhAe paDilehaNajhANabhikkha'bha-IA ttaTTe / AgamaNe NiggamaNe ThANe ya NisIyaNatuyaTTe // 1 // AvassayAiyAiMNa kare karei ahavAvi hiinnmdhiyaaii| guruvayaNabalAi tadhA bhaNio eso ya osanno // 2 // goNo jahA valaMto bhaMjai samilaM tu so'vi emeva / guruvayaNaM akarato balAi kuNaI va ussuunnnno||3|| bhavati kuzIlaH' kutsitaM zIlamasyeti kuzIlaH,-tiviho hoi kusIlo NANe taha dasaNe caritte ya / eso avaMdaNijjo pannatto vIyarAgehiM ||1||nnaanne NANAyAraM jo u virAhei kAlamAIyaM / dasaNe | bhavati jJAtavyaH / sarvasmin jJAnadarzanacaraNAnAM yastu pArthe // 1 // deze ca pArzvasthaH zayyAtarAbhyAite rAjapiNDaM vA / nityaM cAmapiNDaM bhunakti niSkAraNena ca // 2 // kulanizrayA viharati sthApanAkulAni cAkAraNe vizati / saMkhaDIpralokanayA gacchati tathA saMstavaM karoti // 3 // 2 avasanno'pi ca, | dvividhaH sarvasmin deze ca tatra sarvasmin / RtubaddhapIThaphalakaH sthApitabhojI ca jJAtavyaH // 1 // AvazyakasvAdhyAyayoH pratilekhanAyAM dhyAne bhikSAyAmabhakkArthe / | Agamane nirgamane sthAne ca niSIdane tvagvarttane // 1 // AvazyakAdIni na karoti athavA'pi karoti hInAdhikAni (vaa)| guruvacanabalAttathA bhaNita eSa cAva| sannaH // 2 // gauryathA valAn bhanakti samilAM tu so'pyevameva / guruvacanamakurvan balAt karoti bAbasannaH // 3 // vividho bhavati kuzIlo jJAne tathA darzane cAritre ca / eSo'vandanIyaH prajJapto viitraagaiH||1|| jJAne jJAnAcAraM yastu virAdhayati kAlAdikam / darzane ki ceva pra. *ussoDhaM // 517 //
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ dasaNAyAraM caraNakusIlo imo hoi // 2 // kouya bhUIkamme pasiNApasiNe NimittamAjIve / kakkakurue ya lakkhaNa uvajIvai vijjamaMtAI // 3 // sobhaggAiNimittaM paresi NhavaNAi kouyaM bhaNiyaM / jariyAi bhUidANaM bhUIkammaM viNidiDaM // 4 // suviNayavijjAkahiyaM AiMkhaNighaMTiyAikahiyaM vA / jaM sAsai annesiM pasiNApasiNaM havai eyaM ||5||tiiyaaibhaavkhnnN hoi NimittaM imaM tu AjIvaM / jAikulasippakamme tavagaNasuttAi sattavihaM // 6 // kakkakurugA ya mAyA NiyaDIe ja bhaNaMti taM bhaNiyaM / thIlakkhaNAi lakkhaNa vijAmaMtAiyA payaDA // 7 // 'tathaiva saMsakta' iti yathA pArzvasthAdayo'vandyAstathA'yamapi saMsaktavat saMsaktaH, taM pArzvasthAdikaM tapasvinaM vA''sAdya sannihitadoSaguNa ityarthaH, Aha ca-'saMsatto ya idANIM so puNa gobhattalaMdae ceva / ucciThamaNuccir3ha jaM kiMcI chunbhaI sabaM // 1 // emeva ya mUluttaradosA ya guNA ya jattiyA kei / te tammivi sannihiyA saMsatto bhaNNaI tamhA ||2||raayviduusgmaaii ahavAvi NaDo jahA u bahurUvo / 1 darzanAcAra caraNakuzIlo'yaM bhavati // 3 // kautukaM bhUtikarma praznApraznaM nimittamAjIvam / kalkakuhakaJca lakSaNaM upajIvati vidyAmantrAdIn // 3 // saubhAgyAdinimittaM pareSAM sapanAdi kautukaM bhaNitam / jvaritAdaye bhUtidAnaM bhUtikarma vinirdiSTam // 4 // svamavidyAkathitamAilinIghaNTikAdikathitaM vA / yat | zAsti anyebhyaH praznAprabhaM bhavatyetat // 5 // atItAdibhAvakathanaM bhavati nimittamidaM tvAjIvanam / jAtikulazilpakarmANi tapogaNasUtrANi saptavidham // 6 // | kalkakuhukA ca mAyA nikRtyA yagaNanti tadbhaNitam / strIlakSaNAdi lakSaNaM vidyAmantrAdikAH prakaTAH // 7 // saMsaktavedAnI sa punargobhaktalandake caiva / ucchiTamanucchiSTaM yatkiJcit kSipyate sarvam // 1 // evameva ca mUlottaradoSAzca guNAzca yAvantaH kecit / te tasmin sannihitAH saMsakto bhaNyate tasmAt // 2 // rAjavidUSakAdayo'thavApi naTo yathA tu bahurUpaH /
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribha drIyA // 518 // Nor ahavA vi melago jo haliddarAgAi bahuvaNNo // 3 // emeva jAriseNaM suddhamasuddheNa vA'vi saMmilai / tArisao cciya hoti saMsatto bhaNNaI tamhA // 4 // so duvikappo bhaNio jiNehi jiyarAgadosamo hehiM / ego u saMkiliTTho asaMkiliTTho tahA aNNo // 5 // paMcAsavappavatto jo khalu tihi gAravehi paDibaddho / itthigihisaMkiliTTho saMsatto kiliTTho u // 6 // 4 pAsatthAIesuM saMviggesuM ca jattha milatI u / tahi tArisao bhavaI piyadhammo ahava iyaro u // 7 // eSo'saMkliSTaH, 'yathAchando'pi ca ' yathAchandaH - yathecchayaivAgamanirapekSaM pravartate yaH sa yathAcchando'bhidhIyate, uktaM ca- "ussuttamAyaraMto ussuttaM caiva pannavemANo / eso u ahAchaMdo icchAchaMdotti egaTThA // 1 // ussuttamaNuvadihaM sacchaMdavigappiyaM aNaNuvAi / paratatti pavattiMti Neo iNamo ahAchaMdo ||2|| sacchaMdama ivigappiya kiMcI suhasAyavigaipaDibaddho / tihigAravehiM majjai taM jANAhI ahAchaMdaM // 3 // ete pArzvasthAdayo'vandanIyAH, kva ? - jinamate, na tu loka iti gAthArthaH // atha pArzvasthAdIn vandamAnasya ko doSa iti ?, ucyate 1 athavA'pi melako yo haridvarAgAdiH bahuvarNaH // 3 // evameva yAdRzena zuddhenAzuddhena vA'pi saMvasati / tAdRza eva bhavati saMsakto bhaNyate tasmAt // 4 // sa dvivikalpo bhaNito jinairjitarAgadveSamohaiH / ekastu saMkkiSTo'saMkkiSTastathA'nyaH // 5 // paJcAzravapravRtto yaH khalu tribhigauravaiH pratibaddhaH / strIgRhi bhiH saMkliSTaH saMsaktaH saMSTiH sa tu // 6 // pArzvasthAdikeSu saMvineSu ca yatra milati tu / tatra tAdRzo bhavati priyadharmA athavA itarastu // 7 // 2 utsUtramAcaran utsUtrameva prajJApayan / eSa tu yathAcchanda icchAchanda iti ekArthoM // 1 // utsUtramanupadiSTaM svacchandavikalpitamananupAti / paratasiM pravarttayati jJeyo'yaM yathAcchandaH // 2 // svacchandamativikalpitaM kiJcitsukhasAtabikRtipratibaddhaH / tribhigauravairmAdyati taM jAnAhiM yathAcchandam // 3 // 3 vandanA dhyayane avandyasvarUpaM // 518 // .
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAsatthAI vaMdamANassa neva kittI na nijarA hoi / kAyakilesaM emeva kuNaI taha kammabaMdhaM ca // 1108 // vyAkhyA - 'pArzvasthAdIn' uktalakSaNAn 'vandamAnasya' namaskurvato naiva kIrtirna nirjarA bhavati, tatra kIrtiH - aho ayaM puNyabhAgityevaMlakSaNA sA bhavati, api tvakIrtirbhavati, nUnamayamadhyevasvarUpo yenaiSAM vandanaM karoti, tathA nirjaraNaM nirjarA - karmakSayalakSaNA sA na bhavati, tIrthaMkarAjJAvirAdhanAdvAreNa nirguNatvAtteSAmiti, cIyata iti kAyaH - dehastasya klezaH - avanAmAdilakSaNaH kAyaklezastaM kAyaklezam 'evameva' mudhaiva 'karoti' nirvartayati, tathA kriyata iti karmajJAnAvaraNIyAdilakSaNaM tasya bandho- viziSTaracanayA''tmani sthApanaM tena vA Atmano bandhaH - svasvarUpatiraskaraNalakSaNaH karmabandhastaM karmabandhaM ca karotIti vartate, cazabdAdAjJAbhaGgAdIMzca doSAnavApnute, kathaM ? - bhagavatpratikruSTavandane AjJAbhaGgaH, taM dRSTvA'nye'pi vandantItyanavasthA, tAn vandamAnAn dRSTvA'nyeSAM mithyAtvaM, kAyaklezato devatAbhyo vA''tmavirAdhanA, tadvandanena tatkRtAsaMyamAnumodanAtsaMyamavirAdhaneti gAthArthaH // 1108 // evaM tAvatpArzvasthAdIn vandamAnasya doSA uktAH, sAmprataM pArzvasthAnAmeva guNAdhikavandanapratiSedhamakurvatAmapAyAn pradarzayannAha je bharabhaTThA pAe uDuMti baMbhayArINaM / te hoMti kuMTamaMTA bohI ya sudullahA tesiM // 1109 // vyAkhyA - ye pArzvasthAdayo bhraSTabrahmacaryA apagataM brahmacaryA ityarthaH, brahmacaryazabdo maithunavirativAcakaH, tathaiaughataH saMyamavAcakazca, 'pAe uDiti baMbhayArINaM' pAdAvabhimAnato vyavasthApayanti brahmacAriNAM vandamAnAnAmiti, na tadvanda naniSedhaM kurvantItyarthaH, te tadupAttakarmajaM nArakatvAdilakSaNaM vipAkamAsAdya yadA kathaJcitkRcchreNa mAnuSatvamAsAdayanti
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 vandanAdhyayane avandhava|ndanedoSAH // 519 // Avazyaka-4 tadA'pi bhavanti koMTamaNTAH 'bodhizca' jinazAsanAvabodhalakSaNA sakaladuHkhavirekabhUtA sudurlabhA teSAM, sakRtprAptau satyA hAribha- mapyanantasaMsAritvAditi gaathaarthH|| 1109 // tathAdrIyA sujhutaraM nAsaMtI appANaM je carittapanbhaTThA / gurujaNa vaMdAvitI susamaNa jahuttakAriM ca // 1110 // dAraM // ___ vyAkhyA 'suhRtaraM'ti sutarAM nAzayantyAtmAnaM sanmArgAt , ke ?-ye cAritrAt-prAgnirUpitazabdArthAt prakarSaNa bhraSTAH| apetAH santaH 'gurujana' guNasthasusAdhuvarga 'vandayanti' kRtikarma kArayanti, kimbhUtaM gurujanaM ?-zobhanAH zramaNA yasmin sa suzramaNastaM, anusvAralopo'tra draSTavyaH, tathA yathoktaM kriyAkalApaM kartuM zIlamasyeti yathoktakArI taM yathoktakAriNaM ceti gAthArthaH // 1110 // evaM vandakavandyadoSasambhavAtpArzvasthAdayo na vandanIyAH, tathA guNavanto'pi ye taiH sArddha saMsarga kurvanti te'pi na vandanIyAH, kimityata Aha asuiThANe paDiyA caMpagamAlA na kIraI sIse / pAsatthAIThANesu vaTTamANA taha apujjA // 1111 // vyAkhyA-yathA 'azucisthAne' vipradhAne sthAne patitA campakamAlA svarUpataH zobhanA'pi satyazucisthAnasaMsargAnna | kriyate zirasi, pArzvasthAdisthAneSu vartamAnAH sAdhavastathA 'apUjyAH' avandanIyAH, pArzvasthAdInAM sthAnAni-vasatinirgamabhUmyAdIni parigRhyante, anye tu zayyAtarapiNDAdyupabhogalakSaNAni vyAcakSate yatsaMsargAtpArzvasthAdayo bhavanti, na caitAni suSTu ghaTante, teSAmapi tadbhAvApatteH, campakamAlodAharaNopanayasya ca samyagaghaTamAnatvAditi / atra kathAnaka // 519 //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ ego caMpakappio kumAro caMpagamAlAe sire kayAe Asagao vaccai, AseNa udbhUyassa sA caMpagamAlA amejjhe paDiyA, giNhAmitti amijhaM daLUNa mukkA, so ya caMpaehiM viNAdhitiM na labhai, tahAvi ThANadoseNa mukkA / evaM caMpagamAlatthANIyA sAhU amijjhatthANiyA pAsatthAdayo, jo visuddho tehiM samaM milai saMvasai vA so'vi pariharaNijjo // adhikR-10 tArthaprasAdhanAyaiva dRSTAntAntaramAhapakkaNakule vasaMto sauNIpAro'vi garahio hoi / iya garahiyA suvihiyA majjhi vasaMtA kusiilaann||1112|| ___ vyAkhyA-pakkaNakulaM-garhitaM kulaM tasmin pakkaNakule vasan san , pAraGgatavAniti pAragaH, zakunyAH pAragaH, asAvapi 'garhito bhavati' nindyo bhavati, zakunIzabdena caturdaza vidyAsthAnAni parigRhyante, "aGgAni caturo vedA, mImAMsA nyaayvistrH| purANaM dharmazAstraM ca, sthAnAnyAhuzcaturdaza // 1 // " tatrAGgAni SaT, tadyathA-'zikSA kalpo vyAkaraNaM, chando| jyotirniruktayaH' iti, 'iya' evaM garhitAH 'suvihitAH' sAdhavo madhye vasantaH 'kuzIlAnAM' pArzvasthAdInAm // atra kathAnakam-aigassa dhijjAiyassa paMca puttA sauNIpAragA, tatthego marugo egAe dAsIe saMpalaggo, sA majaM pibai, imo na CACACANCERNACCASCALSCRECROCOC ekazcampakapriyaH kumAraH 'campakamAlAyAM zirasi kRtAyAmazvagato vrajati, azvenobUte sA campakamAlA'medhye patitA, gRhNAmIti amedhyaM dRSTvA muktA, sa ca campakaivinA dhRti na labhate, tathApi sthAnadoSeNa muktA / evaM campakamAlAsthAnIyAH sAdhavaH amedhyasthAnIyAH pArzvasthAdayaH, yo vizuddhastaiH samaM milati | saMvasati vA so'pi pariharaNIyaH / 2 ekasya dhirajAtIyasya paJca putrAH zakunIpAragAH, tatraiko brAhmaNa ekasyAM dAsyAM saMpralamaH, sA mayaM pibati, ayaM na
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ W AvazyakahAribhadrIyA 3vandanAdhyayane saMsargajA doSaguNAH // 520 // pibai, tIe bhaNNai-jai tumaMNa pibasi to Na Neho, so (sA)bhaNai-rattI hojjA, iyarahA visariso saMjogutti, evaM so bahuso bhaNaMtIe pAitto, so paDhamaM pacchaNNaM pibai, pacchA pAyaDaMpi pibiumADhatto, pacchA aipasaMgaNa majjamaMsAsI jAo, pakkaNehiM saha loTTeumADhatto, tehiM ceva saha pibai khAi saMvasai ya, pacchA so pituNA sayaNeNa ya sababajjho appaveso kao, aNNayA so paDibhaggo, bitio se bhAyA siNeheNa taM kuDiM pavisiUNa pucchai dei ya se kiMci, so pituNA uvalaMbhiUNa NicchUDho, taio bAhirapADae Thio pucchai visajjei se kiMci, sovi NicchUDho, cauttho paraMparaeNa davAvei, sovi NicchUDho, paMcamo gaMdhapi Na icchai, teNa marugeNa karaNaM caDiUNa sabassa gharassa so sAmIkao, iyare cattArivi bAhirA kayA logagarahiyA jAyA / esa dihaMto, uvaNao se imo-jArisA pakkaNA tArisA pAsasthAI jAriso dhijjAio tAriso Ayario jArisA puttA tArisA sAhU jahA te NicchuDhA evaM NicchubbhaMti kusIlasaMsaggiM karitA garahiyA ya 2010 pibati, tayA bhaNyate-yadi tvaM na pibasi na nehaH, sa(sA) bhaNati-rAtrau (ratiH) bhavet , itarathA visadRzaH saMyoga iti, evaMsa bahuzobhaNantyA tayAra pAyitaH, sa prathamaM pracchannaM pibati, pazcAtprakaTamapi pAtumArabdhaH, pazcAt atiprasaGgena madyamAMsAzI jAtaH, zvapAkaiH saha bhramitumArabdhaH, taiH sahaiva khAdati | pibati saMvasati ca, pazcAt sa pitrA svajanena ca sarvabAhyaH apravezaH kRtaH, anyadA sa pratibhagnaH, dvitIyastasya bhrAtA mehena tAM kuTIM pravizya pRcchati dadAti ca tasmai| kiJcit , sa upAlabhya pitrA niSkAzitaH, tRtIyo bAjhapATake sthitaH pRcchati visRjati ca tasmai kiJcit, so'pi niSkAzitaH, caturthaH paramparakeNa dApayati, so'pi niSkAzitaH, paJcamo gandhamapi necchati, tena marukeNa nyAyAlaye gatvA sarvasya gRhasya sa svAmIkRtaH, itare catvAro'pi bAjhAH kRtA lokagarhitA jAtAH eSa dRSTAntaH, upanayo'syAya-yAdazAzcANDAlAstAdRzAH pArzvasthAdayo yAham dhigjAtIyastAhagAcAryaH yAdRzaH putrAstAdRzaH sAdhavaH yathA te niSkAzitA evaM niSkAzyante kuzIlasaMsarga kurvantaH gaMhitAzca
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANo beruliyo kAlapataSThana vaiDUrya-maNivizeSAta na yAti kAca puciramapi' prabhUtamAma kAcamaNikonminaH sArddha saMvasannapi zIlaguNa dRSTAna pavayaNe bhavaMti, jo puNa pariharai so pujjo sAiyaM apajjavasiyaM ca NevANaM pAvai, evaM saMsaggI viNAsiyA kusIlehiM / uktaM ca-'jo jAriseNa mittiM karei acireNa(so)tAriso hoi / kusumehiM saha vasaMtA tilAvi tamgaMdhayA hoMti // 1 // ' maruetti dihato gao, vyAkhyAtaM dvAragAthAzakalam , adhunA vaiDUryapadavyAkhyA, asya cAyamabhisambandhaH-pArzvasthAdisaMsargadoSAdavandanIyAH sAdhavo'pyuktAH, atrAha codaka:-kaH pArzvasthAdisaMsargamAtrAdguNavato doSaH,? tathA cAha suciraMpi acchamANo verulio kAyamaNIyaummIso / novei kAyabhAvaM pAhaNNaguNaNa niyaeNaM // 1113 // ___ vyAkhyA-'suciramapi' prabhUtamapi kAlaM tiSThan vaiDUryaH-maNivizeSaH, kAcAzca te maNayazca kAcamaNayaH kutsitAH kAca maNayaH kAcamaNikAstairut-prAbalyena mizraH kAcamaNikonmizraH 'nopaiti' na yAti 'kAcabhAvaM' kAcadharma 'prAdhAnyaguNena' 6 vaimalyaguNena 'nijena' AtmIyena, evaM susAdhurapi pArzvasthAdibhiH sArddha saMvasannapi zIlaguNenAtmIyena na pArzvasthAdibhA vamupaiti, ayaM bhAvArtha iti gAthArthaH // 1113 // atrAhA''cAryaH-yatkiJcidetat, na hi dRSTAntamAtrAdevAbhilaSitAthasiddhiH saMjAyate, yataHbhAvugaabhAvugANi ya loe duvihANi hoti vvANi / verulio tattha maNI abhAvugo annvvehiN||1114|| vyAkhyA-bhAvyante-pratiyoginA svaguNairAtmabhAvamApAdyanta iti bhAvyAni-kavelukAdIni,prAkRtazailyA bhAvukAnyucyante, athavA pratiyogini sati tadguNApekSayA tathAbhavanazIlAni bhAvukAni, laSapatapadasthAbhUvRSetyAdAvukaJ (pA. 3-2-154) tasya pravacane bhavanti, yaH punaH pariharati sa pUjyaH sAdyaparyavasAnaM ca nirvANaM prApnoti, evaM saMsargI vinAzikA kuzIlaiH / yAdRzena maitrI karoti acireNa (saH) tAdRzo bhavati / kusumaiH saha vasantaH tilA api tadgandhikA bhavanti / / maruka iti dRSTAMto gataH *tyAdAvu dviH 'yo pra0
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 521 // tAcchIlikatvAditi, tadviparItAni abhAvyAni ca - nalAdIni loke 'dvividhAni' dviprakArANi bhavanti 'dravyANi ' vastUni, vaiDUryastatra maNirabhAvyaH 'anyadravyaiH' kAcAdibhiriti gAthArthaH // 1114 // syAnmatiH - jIvo'pyevambhUta eva bhaviSyati na pArzvasthAdisaMsargeNa tadbhAvaM yAsyati, etaccAsat, yataH -- | jIvo aNAinihaNo tanbhAvaNabhAvio ya saMsAre / khiSpaM so bhAvijjai melaNadosANubhAveNaM // 1115 // vyAkhyA - 'jIvaH' prAgnirUpitazabdArthaH, sa hi anAdinidhanaH anAdyaparyanta ityarthaH, 'tadbhAvanAbhAvitazca' pArzvasthAdyAcaritapramAdAdibhAvanAbhAvitazca 'saMsAre' tiryagnaranArakAmarabhavAnubhUtilakSaNe, tatazca tadbhAvanAbhAvitatvAt 'kSipraM ' zIghraM sa 'bhAvyate' pramAdAdibhAvanayA''tmIkriyate 'mIlanadoSAnubhAvena' saMsargadoSAnubhAveneti gAthArthaH // 1115 // atha bhavato dRSTAntamAtreNa paritoSaH tato madvivakSitArthapratipAdako'pi dRSTAnto'styeva, zRNu aMbarasa ya niMbassa yaduNhaMpi samAgayAI mUlAI / saMsaggIi viNaDo aMbo niMyattaNaM patto // 1116 // vyAkhyA-cirapatitatikta nimbodakavAsitAyAM bhUmau AmravRkSaH samutpannaH punastatrA''mrasya ca nimbasya ca dvayorapi 'samAgate' ekIbhUte mUle, tatazca 'saMsargyA' saGgatyA vinaSTa Amro nimbatvaM prAptaH - tiktaphalaH saMvRtta iti gAthArthaH // 1116 // tadevaM saMsargidoSadarzanAttyAjyA pArzvasthAdisaMsargiriti / punarapyAha codakaH- nanvetadapi sapratipakSaM, tathAhi| suciraMpi acchamANo nalathaMbho ucchuvADamajjhami / kIsa na jAyai mahuro ? jai saMsaggI pramANaM te // 1117 // vyAkhyA- 'suciramapi' prabhUtakAlamapi tiSThan 'nalastamtraH' vRkSavizeSaH 'ikSuvATamadhye' ikSusaMsargya kimiti na jAyate 3 vandanAdhyayane saMsargajA doSaguNAH // 521 //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ madhuraH ?, yadi saMsargI pramANaM taveti gAthArthaH // 1117 // AhAcAryaH - nanu vihitottarametat 'bhAvuga abhAvugANi ya' ityAdigranthena, atrApi ca kevalI abhAvyaH pArzvasthAdibhiH, sarAgAstu bhAvyA iti / Aha-taiH sahA''lApamAtratAyAM saMsayoM ka iva doSa iti ?, ucyate UNagasayabhAgeNaM biMbAI pariNamaMti tanbhAvaM / lavaNAgarAisu jahA vajjeha kusIlasaMsagiMga // 1118 // vyAkhyA--UnazcAsau zatabhAgazconazatabhAgo'pi na pUryata ityarthaH tena tAvatA'Mzena pratiyoginA saha sambaddhAnIti prakramAdgamyate ' bimbAni' rUpANi 'pariNamanti' tadbhAvamAsAdayanti lavaNIbhavantItyarthaH, lavaNAgarAdiSu yathA, AdizabdAdbhANDakhAdikArasAdigrahaH, tatra kila lohamapi tadbhAvamAsAdayati, tathA pArzvasthAdyAlApamAtra saMsargyA'pi suvihitAstameva bhAvaM yAnti, ataH 'vajjeha kusIlasaMsaMgiMga' tyajata kuzIlasaMsargimiti gAthArthaH // 1118 // punarapi saMsargidopapratipAdanAyaivA''ha jaha nAma mahurasalilaM sAyarasalilaM kameNa saMpattaM / pAvei loNabhAvaM melaNadosANubhAveNaM // 1119 // vyAkhyA--'yathe'tyudAharaNopanyAsArthaH 'nAmeti nipAtaH 'madhurasalila' nadIpayaH talavaNasamudraM 'krameNa' paripAThyA samprAptaM sat 'pAvei loNabhAvaM' prApnoti - AsAdayati lavaNabhAvaM - kSArabhAvaM madhuramapi san, mIlanadoSAnubhAveneti gAthArthaH // 1119 // evaM khu sIlavaMto asIlavaMtehiM mIlio sNto| pAvai guNaparihANi melaNadosANubhAveNaM // 1120 //
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 3 vandanA dhyayane |saMsargajA doSaguNAH // 522 // ___ vyAkhyA-khuzabdo'vadhAraNe, evameva zIlamasyAstIti zIlavAn sa khalu 'azIlavadbhiH' pArzvasthAdibhiH sArddha mIlitaH san 'prApnoti' AsAdayati guNA-mUlottaraguNalakSaNAsteSAM parihANiH-apacayaH guNaparihANiH tAM, tathaihikAMzcApAyAMsta|tkRtadoSasamutthAniti, mIlanadoSAnubhAveneti gAthArthaH // 1120 // yatazcaivamataHkhaNamavi na khamaM kAuM aNAyayaNasevaNaM suvihiyANaM / haMdi samuddamaigayaM udayaM lavaNattaNamuvei // 1121 // __ vyAkhyA-locananimeSamAtraH kAlaH kSaNo'bhidhIyate, taM kSaNamapi, AstAM tAvanmuhUrto'nyo vA kAlavizeSaH, 'na kSama' na yogyaM, kiM ?-'kAuM aNAyayaNasevaNaM ti kartu-niSpAdayitum anAyatanaM-pArzvasthAdyAyatanaM tasya sevanaM-bhajanam anAyatanasevanaM, keSAM ?-suvihitAnAM sAdhUnAM, kimityata Aha-'handi' ityupadarzane, samudramatigata-lavaNajaladhi prAptam 'udaka' madhuramapi sat 'lavaNatvamupaiti' kSArabhAvaM yAti, evaM suvihito'pi pArzvasthAdidoSasamudraM prAptastadbhAvamApnoti, ataH paralokArthinA tatsaMsargistyAjyeti, tatazca vyavasthitamidaM-ye'pi pArzvasthAdibhiH sArddha saMsargi kurvanti te'pi na vandanIyAH, suvihitA eva vandanIyA iti // atrA''hasuvihiya duvihiyaM vA nAhaM jANAmi haM khu chumttho| liMgaM tu pUyayAmI tigaraNasuddheNa bhAveNaM // 1122 // vyAkhyA-zobhanaM vihitam-anuSThAnaM yasyAsau suvihitastam, anusvAralopo'tra draSTavyaH, durvihitastu pArzvasthAdistaM durvihitaM vA 'nAhaM jAnAmi' nAhaM vedmi, yataH antaHkaraNazuddhyazuddhikRtaM suvihitadurvihitatvaM, parabhAvastu tattvataH sarva // 522 //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJaviSayaH, 'ahaM khu chaumatthotti ahaM punazchadmasthA, ato 'liGgameva' rajoharaNagoccha pratigrahadharaNalakSaNaM 'pUjayAmi vande ityarthaH, 'trikaraNazuddhena bhAvena' vAkkAyazuddhena manaseti gAthArthaH // 1122 // atrAcArya Aha jai te liMga pamANaM vaMdAhI niNhave tume savve / ee avaMdamANassa liMgamavi appamANaM te // 1123 // ___ vyAkhyA-'yadI'tyayamabhyupagamapradarzanArthaH 'te' tava liGga-dravyaliGgam , anusvAro'tra ca lupto veditavyaH, pramANaMkAraNaM vandanakaraNe, itthaM tarhi 'vandasva' namasya 'nivAn' jamAliprabhRtIn tvaM 'sarvAn' niravazeSAn , dravyaliGgayuktatvAt teSAmiti, athaitAna mithyAdRSTitvAnna vandase tat nanu 'etAn' dravyaliGgayuktAnapi 'avandamAnasya' apraNamataH liGgamapyapramANaM tava vandanapravRttAviti gAthArthaH // 1123 // itthaM liGgamAtrasya vandanapravRttAvapramANatAyAM pratipAditAyAM satyAmanabhiniviSTameva sAmAcArijijJAsayA''ha codakaH- / / .. jai liMgamappamANaM na najaI nicchaeNa ko bhAvo? hRNa samaNaliMgaM kiM kAyavvaM tu samaNeNaM? // 1124 // | vyAkhyA yadi 'liGgaM dravyaliGgam 'apramANam' akAraNaM vandanapravRttI, itthaM tarhi 'na jJAyate' nAvagamyate 'nizcayena'| | paramArthena chadmasthena jantunA kasya ko bhAvaH, yato'saMyatA api labdhyAdinimittaM saMyatavacceSTante, saMyatA api ca kAraNato'saMyatavaditi, tadevaM vyavasthite 'dRSTvA' avalokya 'zramaNaliGga' sAdhuliGga kiM punaH kartavyaM 'zramaNena' sAdhunA , punaHzabdArthastuzabdo vyavahitazcokto gAthAnulomyAditi gAthArthaH // 1124 // evaM codakena pRSTaH sannAhAcArya: appuvvaM dahaNaM abbhuTThANaM tu hoi kAyavvaM / sAhummi dipuvve jahArihaM jassa jaM joggaM // 1125 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 523 // vyAkhyA - 'apUrvam' adRSTapUrvaM sAdhumiti gamyate, 'dRSTvA' avalokya, AbhimukhyenotthAnamabhyutthAnam - AsanatyAgalakSaNaM, tuzabdAddaNDakAdigrahaNaM ca bhavati karttavyaM kimiti ?, kadAcidasau kazcidAcAryAdirvidyAdyatizayasampannaH tatpradAnAyaivA''gato bhavet, praziSyasakAzamAcAryakA lakavat, sa khalvavinItaM sambhAvya na tatprayacchatIti, tathA dRSTapUrvAstu dviprakArA- udyatavihAriNaH zItalavihAriNazca tatrodyatavihAriNi sAdhau 'dRSTapUrve' upalabdhapUrve 'yathArha' yathAyogyamabhyutthAnavandanAdi 'yasya' bahuzrutAderyad yogyaM tatkartavyaM bhavati yaH punaH zItalavihArI na tasyAbhyutthAnavandanAdyutsargataH kiJcitkartavyamiti gAthArthaH // 1125 // sAmprataM kAraNataH zItalavi hArigatavidhipratipAdanAya sambandhagAthAmAha mukkadhurAsaMpAgaDasevIcaraNakaraNapanbhaTThe / liMgAvasesamitte jaM kIrai taM puNo vocchaM // 1126 // vyAkhyA - dhUH- saMyamadhUH parigRhyate, muktA-parityaktA dhUryeneti samAsaH, samprakaTaM - pravacanopaghAtanirapekSameva mUlotaraguNajAlaM sevituM zIlamasyeti samprakaTasevI, muktadhUzcAsau samprakaTasevI ceti vigrahaH, tathA caryata iti caraNaM - vratAdilakSaNaM kriyata iti karaNaM-piNDavizuddhyAdilakSaNaM caraNakaraNAbhyAM prakarSeNa bhraSTaH- apetazcaraNakaraNaprabhraSTaH, muktadhUH saprakaTasevI cAsau caraNakaraNaprabhraSTazceti samAsastasmin, prAkRtazailyA akArekArayordIrghatvam, itthambhUte 'liGgAvazeSamAtre' kevaladravyaliGgayukte yatkriyate kimapi tatpunarvakSye, punaHzabdo vizeSaNArthaH, kiM vizeSayati ? - kAraNApekSaM - kAraNa - mAzritya yatkriyate tadvakSye - abhidhAsye, kAraNAbhAvapakSe tu pratiSedhaH kRta eva, vizeSaNasAphalyaM tu muktadhUrapi kadAci 3 vandanAdhyayane liGgeapUsarvasAdhaukRtyaM // 523 //
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai devadatta ! namarata kIdRzastvami samprakaTasevI na bhavatyapi atastadbrahaNaM, saMprakaTasevI caraNakaraNaprabhraSTa eveti svarUpakathanamiti gAthArthaH // 1126 // kiM takriyata ityata Aha vAyAi namokAro hatthusseho ya sIsanamaNaM ca / saMpucchaNa'cchaNaM chobhavaMdaNaM vaMdaNaM vAvi // 1127 // vyAkhyA-'vAyAe'tti nirgamabhUmyAdau dRSTasya vAcA'bhilApaH kriyate-he devadatta! kIdRzastvamityAdilakSaNaH, gurutara puruSakAryApekSaM vA tasyaiva 'namokkAro'tti namaskAraH kriyate-he devadatta ! namaste, evaM sarvatrottaravizeSakaraNe puruSakAryabhedaH prAktanopacArAnuvRttizca draSTavyA, 'hatthusseho ya'tti abhilApanamaskAragarbhaH hastocchrayazca kriyate, 'sIsanamaNaM ca' zirasAuttamAGgena namanaM zironamanaM ca kriyate, tathA 'sampracchana' kuzalaM bhavata ityAdi, anusvAralopo'tra draSTavyaH, 'acchaNaM'tita [bahumAnasta ]tsannidhAvAsanaM kazcitkAlamiti, eSa tAvaddhahidRSTasya vidhiH, kAraNavizeSataH punastatpratizrayamapi gamyate, tatrApyeSa eva vidhiH, navaraM 'chobhavaMdaNaM'ti ArabhaTyA chobhavandanaM kriyate, 'vandaNaM vA'vi' parizuddhaM vA vandanamiti gaathaarthH|| 1127 // etacca vAimaskArAdi nAvizeSeNa kriyate, kiM tarhi - pariyAyaparisapurise khittaM kAlaM ca AgamaM naccA / kAraNajAe jAe jahArihaM jassa jaM juggaM // 1128 // __ vyAkhyA-paryAyazca pariSacca puruSazca paryAyapariSatpuruSAstAn , tathA kSetraM kAlaM ca AgamaM 'Nacca'tti jJAtvA-vijJAya 'kAraNajAte' prayojanaprakAre 'jAte' utpanne sati yathArha' yathAnukUlaM 'yasya' paryAyAdisamanvitasya yad 'yogya' samanurUpaMvAGga maskArAdi tattasya, kriyata iti vAkyazeSaH, ayaM gaathaasmaasaarthH||1128|| sAmpratamavayavArtha pratipAdayannAha bhASyakAra: mana zironamanahatthusseho yati
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 524 // SAMAGRUSSOCUMES pariyAya baMbhaceraM parisa viNIyA si purisa NacA vaa| kulakajjAdAyattA Aghavau guNAgamasuyaM vA ||204||(bhaa0) 3 vandanA__ vyAkhyA-'paryAyaH' brahmacaryamucyate, tatprabhUtaM kAlamanupAlitaM yena, pariSadvinItA vA-tatpratibaddhA sAdhusaMhatiH zobhanA dhyayane 'se' asya 'purisa NaccA vatti puruSaM jJAtvA vA, anusvAralopo'tra draSTavyaH, kathaM jJAtvA ?-kulakAryAdInyanenAyattAni, liGgakAAdizabdAdgaNasaGghakAryaparigrahaH, Aghavautti AkhyAtaH tasmin kSetre prasiddhastadbulena tatrAsyata iti kSetradvArArthaH, 'guNA raNikaM va''gamasuyaM vatti guNA-avamapratijAgaraNAdaya iti kAladvArAvayavArthaH, AgamaH-sUtrArthobhayarUpaH, zrutaM-sUtrameva, guNAzcA ndanaM ''gamazca zrutaM cetyekavadbhAvastadvA'sya vidyata ityevaM jJAtveti gAthArthaH // 204 // etAI akuvvaMto jahArihaM arihadesie magge / na bhavai pavayaNabhattI abhattimaMtAdao dosA // 1129 // vyAkhyA-'etAni' vAinamaskArAdIni kaSAyotkaTatayA'kurvataH, anusvAro'trAlAkSaNikaH, 'yathArha' yathAyogamahaddarzite mArge na bhavati pravacanabhaktiH, tataH kimityata Aha-'abhattimaMtAdao dosA' prAkRtazailyA'bhaktyAdayo doSAH, AdizabdAt svArthabhraMzabandhanAdaya iti gaathaarthH||1129|| evamudyatetaravihAriMgate vidhau pratipAdite satyAha codaka:kiM no'nena paryAyAdyanveSaNena ?, sarvathA bhAvazuddhyA karmApanayanAya jinapraNItaliGganamanameva yuktaM, tadgataguNavicArasya niSphalatvAt , na hi tadguNaprabhavA namaskartunirjarA, api tvAtmIyAdhyAtmazuddhiprabhavA, tathAhi // 524 // | titthayaraguNA paDimAsu natthi nissaMsayaM viyaannNto| titthayaretti namaMto so pAvai nijaraM viulaM // 1130 // 18 // vyAkhyA-tIrthakarasya guNA-jJAnAdayastIrthakaraguNAH te 'pratimAsu bimbalakSaNAsu 'Natthi' na santi 'niHsaMzayaM' saMza
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ HOSTASIS PERASA yarahitaM 'vijAnan' avabudhyamAnaH tathA'pi tIrthakaro'yamityevaM bhAvazuddhyA 'naman' praNaman 'sa' praNAmakartA 'prApnoti' AsAdayati 'nirjarAM' karmakSayalakSaNAM 'vipulAM' vistIrNAmiti gAthArthaH // 1130 // eSa dRSTAntaH, ayamarthopanayaHliMgaM jiNapaNNattaM eva namaMtassa nijarA viulA / jaivi guNavippahINaM vaMdai ajjhappasohIe // 1131 // | | vyAkhyA-liGgayate sAdhuraneneti liGga-rajoharaNAdidharaNalakSaNaM jinaiH-arhadbhiH prajJapta-praNItam 'evaM' yathA pratimA iti 'namaskurvataH praNamato nirjarA vipulA, yadyapi guNaiH-mUlottaraguNairvividham-anekadhA prakarSeNa hInaM-rahitaM guNavihINaM, 'vandate' namaskaroti 'adhyAtmazuddhyA' cetaHzuddhayeti gAthArthaH // 1131 // itthaM codakenokte dRSTAntadAAntikayovaiSamyamupadarzayannAcArya AhasaMtA titthayaraguNA titthayare tesimaM tu ajjhappaM / na ya sAvajA kiriyA iyaresu dhuvA samaNumannA // 1132 // | vyAkhyA-'santaH' vidyamAnAH zobhanA vA tIrthakarasya guNAstIrthakaraguNA-jJAnAdayaH, ka?-'tIrthakare' arhati bhagavati iyaM ca pratimA tasya bhagavataH 'tesimaM tu ajjhappaM teSAM-namaskurvatAmidamadhyAtmam-idaM cetaH, tathA na ca tAsu 'sAvadyA' sapApA 'kriyA' ceSTA pratimAsu, 'itareSu' pArzvasthAdiSu 'dhruvA' avazyaMbhAvinI sAvadyA kriyA praNamataH, tatra kimityata Aha-'samaNumaNNA' samanujJA sAvadhakriyAyuktapArzvasthAdipraNamanAt sAvadhakriyAnumatiriti hRdayam , athavA santastIrthakaraguNAH tIrthakare tAn vayaM praNamAmaH teSAmidamadhyAtmam-idaM cetaH, tato'rhadguNAdhyAropeNa ceSTapratimApraNAmAnnamaskartuH na ca
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 525 // sAvadyA kriyA-parispandanalakSaNA, itareSu-pArzvasthAdiSu pUjyamAneSvazubhakriyopetatvAtteSAM namaskarturdhavA samanujJeti 43vndnaagaathaarthH|| 1132 // punarapyAha codakaH | dhyayane jaha sAvajA kiriyA natthi ya paDimAsu evmiyraavi|tybhaave natthi phalaM aha hoha aheugaM hoi // 1133 // liGgamAtra vyAkhyA-yathA sAvadyA kriyA-sapApA kriyA 'nAstyeva' na vidyata eva pratimAsu, evamitarA'pi-niravadyA'pi nAstyeva, syAnamyatA tatazca 'tadabhAve' niravadyakriyA'bhAve nAsti 'phalaM' puNyalakSaNam , atha bhavati 'ahetukaM bhavati' niSkAraNaM ca bhavati, praNamyavastugatakriyAhetukatvA(bhAvA)tphalasyetyabhiprAyaH, ahetukatve cAkasmikakarmasambhavAnmokSAdyabhAva iti gaathaarthH||1133|| itthaM codakenokte satyAhAcArya:kAmaM ubhayAbhAvo tahavi phalaM asthi mnnvisuddhiie| tIi puNa maNavisuddhIi kAraNaM hoMti paDimAu // 1134 // vyAkhyA-kAmam' anumatamidaM, yaduta 'ubhayAbhAvaH' sAvadyetarakriyA'bhAvaH pratimAsu, tathA'pi 'phalaM' puNyalakSaNam | 'asti' vidyate, manaso vizuddhirmanovizuddhistasyA manovizuddhaH sakAzAt , tathAhi-svagatA manovizuddhireva namaskartuH puNyakAraNaM, na namaskaraNIyavastugatA kriyA, AtmAntare phalAbhAvAt , yadyevaM kiM pratimAbhiriti?, ucyate, tasyAH punarmanovizuddheH 'kAraNaM' nimittaM bhavanti pratimAH, tadvAreNa tasyAH sambhUtidarzanAditi gaathaarthH||1134 // Aha-evaM liGgamapi pratimAvanmanovizuddhikAraNaM bhavatyeveti, ucyatejaiviya paDimAu jahA muNiguNasaMkappakAraNaM liMgaM ubhayamavi asthi liMgena ya paDimAsUbhayaM asthi||1135|| // 525 //
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA - yadyapi ca pratimA yathA munInAM guNA muniguNA-vratAdayasteSu saGkalpaH - adhyavasAyaH muniguNasaGkalpastasya kAraNa- nimittaM muniguNasaGkalpakAraNaM 'liGgaM' dravyaliGgaM, tathA'pi pratimAbhiH saha vaidharmyameva, yata ubhayamapyasti liGgesAvadyakarma niravadyakarma ca tatra niravadyakarmayukta eva yo muniguNasaGkalpaH sa samyaksaGkalpaH, sa eva ca puNyaphalaH, yaH punaH sAvadyakarmayukte'pi muniguNasaGkalpaH sa viparyAsasaGkalpaH, klezaphalazcAsau, viparyAsarUpatvAdeva, na ca pratimAsUbhayamasti, ceSTArahitatvAt, tatazca tAsu jinaguNaviSayasya klezaphalasya viparyAsasaGkalpasyAbhAvaH, sAvadyakarmarahitatvAt pratimAnAm, Aha-itthaM tarhi niravadyakarmarahitatvAt samyaksaGkalpasyApi puNyaphalasyAbhAva eva prApta iti ucyate, tasya tIrthakara guNAdhyAropeNa pravRtternAbhAva iti gAthArthaH // 1135 // tathA cAss - niyamA jiNesu u guNA paDimAo dissa je maNe kuNai / aguNe u vidhANato kaM namau maNe guNaM kAuM // 1136 // vyAkhyA--'niyamAdi'ti niyamenAvazyaMtayA 'jineSveva' tIrthakareSveva tuzabdasyAvadhAraNArthatvAt, 'guNAH' jJAnAdayaH, na pratimAsu, pratimA dRSTvA tAsvadhyAropadvAreNa yAn 'manasi karoti' cetasi sthApayati punarnamaskaroti, ata evAsau tAsu zubhaH puNyaphalo jinaguNasaGkalpaH, sAvadhakarmarahitatvAt na cAyaM tAsu niravadyakarmAbhAvamAtrAdviparyAsasaGkalpaH, sAvadyakarmopetavastuviSayatvAttasya, tatazcobhayavikala evA''kAramAtratulye katipayaguNAnvite cAdhyAropo'pi yuktiyuktaH, 'aguNe u' ityAdi aguNAneva tuzabdasyAvadhAraNArthatvAt avidyamAnaguNAneva 'vijAnan' avabudhyamAnaH pArzvasthAdIna 'kaM namau maNe guNaM kAuM' kaM manasi guNaM kRtvA namaskarotu tAniti?, syAdetat-anyasAdhusambandhinaM teSvadhyAro
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- padvAreNa manasi kRtvA namaskarotu, na, teSAM sAvadyakarmayuktatayA'dhyAropaviSayalakSaNavikalatvAt , aviSaye cAdhyAropa 3vandanAhAribha- kRtvA namaskurvato doSadarzanAd // 1136 // Aha ca dhyayane drIyA dAjaha velaMbagaliMgaM jANaMtassa namao havai doso / niddhaMdhasamiya nAUNa vaMdamANe dhuvo doso // 1137 // liGmAtra natau doSAH // 526 // __ vyAkhyA-yathA 'viDambakaliGgaM' bhANDAdikRtaM 'jAnataH' avabudhyamAnasya 'namataH' namaskurvataH sato'sya bhavati 'doSaH' pravacanahIlanAdilakSaNaH, "niddhandhasaM' pravacanopaghAtanirapekSaM pArzvasthAdikam 'iya' evaM 'jJAtvA' avagamya 'vandamANe dhuvo doso' bandati-namaskurvati sati namaskartari dhruvaH-avazyaMbhAvI doSa:-AjJAvirAdhanAdilakSaNaH, pAThAntaraM vA-niddhaMdhasaMpi NAUNaM vaMdamANassa dosA u' idaM prakaTArthameveti gAthArthaH // 1137 // evaM na liGgamAtramakAraNato'vagatasAvadhakriya namaskriyata iti sthApitaM, bhAvaliGgamapi dravyaliGgarahitamitthamevAvagantavyaM, bhAvaliGgagarbha tu dravyaliGgaM namaskriyate, tasyaivAbhilaSitArthakriyAprasAdhakatvAt , rUpakadRSTAntazcAtra, Aha ca ruppaM TaMka visamAhayakkharaM navi rUvao cheo| duNhapi samAoge rUvo cheyattaNamuvei // 1138 // vyAkhyA-atra tAvaccaturbhaGgI-rUpam azuddha TaGka viSamAhatAkSaramityekaH, rUpamazuddhaM TakaM samAhatAkSaramiti dvitIyaH, rUpaM zuddhaM TakaM viSamAhatAkSaramiti tRtIyaH, rUpaM zuddhaM TaGka samAhatAkSaramiti caturthaH, atra ca rUpakalpaM bhAvaliGgaM TaGkakalpaM hai // 26 // dravyaliGgam , iha ca prathamabhaGgatulyAzcarakAdayaH, azuddhobhayaliGgatvAt, dvitIyabhaGgatulyAH pArzvasthAdayaH, azuddhabhAvaliGgatvAt , tRtIyabhaGgatulyAH pratyekabuddhA antarmuhUrtamAnaM kAlamagRhItadravyaliGgAH, caturthabhaGgatulyAH sAdhavaH zIlayuktAH CARRERAKAR
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ gacchagatA nirgatAzca jinakalpikAdayaH, yathA rUpako bhaGgatrayAntargataH 'accheka' ityavikala iti tadarthakriyArthinA nopAdIyate, caturthabhaGganirUpita evopAdIyate, evaM bhaGgatrayanidarzitAH puruSA api paralokArthino yato na namaskaraNIyAH,18| caramabhaGgakanidarzitA eva namaskaraNIyA iti bhAvanA, akSarANi tvevaM nIyante-rUpaM zuddhAzuddhabhedaM, TaGka viSamAhatAkSaraM-16 viparyastaniviSTAkSaraM, naiva rUpakaH chekaH, asAMvyavahArika ityarthaH, dvayorapi zuddharUpasamAhatAkSaraTaGkayoH samAyoge sati rUpakazchekatvamupaitIti gaathaarthH|| 1138 // rUpakadRSTAnte dArTAntikayojanAM nidarzayannAharuppaM patteyabuhA TaMka je liMgadhAriNo smnnaa| vvassa ya bhAvassa ya cheo samaNo samAogo // 1139 // daarN|| vyAkhyA-rUpaM pratyekabuddhA ityanena tRtIyabhaGgAkSepaH, 'TakaM ye liGgadhAriNaH zramaNA ityanena tu dvitIyasya, anenaivAzuddhazuddhobhayAtmakasyApi prathamacaramabhaGgadvayasyeti, tatra dravyasya ca bhAvasya ca chekaH zramaNaH samAyoge-samAhatAkSaraTaGkazuddharUpakalpadravyabhAvaliGgasaMyoge zobhanaH sAdhuriti gaathaarthH||1139|| vyAkhyAtaM saprapaJcaM vaiDUryadvAra, jJAnadvAramadhunA, iha kazcijjJAnameva pradhAnamapavargabIjamicchati, yataH kila evamAgamaH-'jaM' aNNANI kamma khavei bahuyAhiM vaaskoddiihiN| taM NANI tihi gutto khavei usAsamitteNaM // 1 // ' tathA-'suI jahA sasuttA Na NAsaI kayavaraMmi paDiyAvi / jIvo tahA sasutto Na Nassai gao'vi saMsAre // 2 // tathA-'NANaM giNhai NANaM guNei NANeNa kuNai kiccAI / bhavasaMsArasamudaM yadajJAnI karma kSapayati bahukAbhirvarSakoTIbhiH / tajjJAnI tribhirguptaH kSapayatyucchavAsamAtreNa // 1 // sUciryathA sasUtrA na nazyati kacavare ptitaa'pi| | jIvastathA sasUtro na nazyati gato'pi saMsAre ||2||jnyaanN gRhNAti jJAnaM guNayati jJAnena karoti kRtyAni / bhavasaMsArasamudraM jJAnI jJAne sthitastarati // 3 //
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA |3vandanAdhyayane jJAnidvAraM sottaraM // 527 // HARASSA NANI NANe Thio tarai // 3 // tasmAjjJAnameva pradhAnamapavargaprAptikAraNam , ato jJAnina eva kRtikarma kAryam , AhaanantaragAthAyAmeva dravyabhAvasamAyogezramaNa uktaH tasya ca kRtikarma kAryamityuktaM, caraNaM ca bhAvo vartata ityukte satyAhakAmaM caraNaM bhAvo taM puNa nANasahio samANeI / na ya nANaM tu na bhAvo teNa raNANiM pnnivyaamo||1140|| ___ vyAkhyA-'kAmam' anumatamidaM, yaduta 'caraNaM' cAritraM 'bhAvaH' bhAvazabdo bhAvaliGgopalakSaNArthaH, tatpunaH 'jJAnasahitaH' jJAnayuktaH 'samApayati' niSThAM nayati, yata idamitthamAsevanIyamiti jJAnAdevAvagamyate, tasmAttadeva pradhAnaM, na ca jJAnaM tu na bhAvaH, bhAva eva, bhAvaliGgAntargatamiti bhAvanA, tena kAraNena ra iti nipAtaH pUraNArthaH, jJAnamasyAstIti jJAnI taM jJAninaM 'praNamAmaH' pUjayAma iti gAthArthaH // 1140 // yatazca bAhyakaraNasahitasyApyajJAninazcaraNAbhAva evoktaHtamhA Na bajjhakaraNaM majjhapamANaM na yAvi caarittN|maannN majjha pamANaM nANe a ThiaMjao titthaM // 1141 // vyAkhyA-tasmAnna 'bAhyakaraNaM' piNDavizuddhyAdikaM mama pramANaM, na cApi 'cAritraM' vratalakSaNaM, tajjJAnAbhAve tasyApyabhAvAt , ato jJAnaM mama pramANaM, sati tasmin caraNasyApi bhAvAt, jJAne ca sthitaM yatastIrtha, tasyAgamarUpatvAditi | gAthArthaH // 1141 // kiM cAnyad-darzanaM bhAva iSyate, 'samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga' iti (tattvArthe a0 1 sU0 1) vacanAt , tacca darzanaM dvidhA-adhigamajaM naisargikaM ca, idamapi ca jJAnAyattodayameva vartate, tathA cAhanAUNa ya sambhAvaM ahigamasaMmaMpi hoi jIvassa / jAIsaraNanisagguggayAvina nirAgamA ditttthii||1142|| vyAkhyA-'jJAtvA ca' avagamya 'sadbhAvaM' satAM bhAvaH sadbhAvasta, santo jIvAdayaH, kim ?-adhigamAt-jIvAdi 527 //
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArthaparicchedalakSaNAt samyaktvaM - zraddhAnalakSaNamadhigamasamyaktvam, idamadhigamasamyaktvamapi, apizabdAccAritramapi, 'bhavati jIvasya' jAyate Atmana ityarthaH, naisargikamAzrityAha-jAtismaraNAt sakAzAt nisargeNa - svabhAvenodgatA-sambhUtA jAtismaraNanisargodgatA, asAvapi na 'nirAgamA' AgamarahitA 'dRSTiH' darzanaM dRSTiriti yataH svayambhUramaNamatsyAdI - nAmapi jinapratimAdyAkAramatsyadarzanAjjAtimanusmRtya bhUtArthAlocanapariNAmameva naisargikasamyaktvamupajAyate, bhUtArthA - locanaM ca jJAnaM tasmAdidamapi jJAnAyattodayamitikRtvA jJAnasya prAdhAnyAt jJAnina eva kRtikarma kAryamiti sthitam, ayaM gAthArthaH / 1142 / / itthaM jJAnavAdinokte satyAhAcAryaH savisayaniyayaM na nANamitteNa kajjaniSpattI / maggaNNU diTTheto hoi saciTTho aciTTho ya // 1143 // vyAkhyA- 'jJAnaM' prakrAntaM, svaviSaye niyataM svaviSayaniyataM, svaviSayaH punarasya prakAzanameva, yatazcaivamataH na jJAnamAtreNa kAryaniSpattiH, mAtrazabdaH kriyApratiSedhavAcakaH, atrArthe mArgajJo dRSTAnto bhavati, 'saceSTaH' savyApAraH 'aceSTazca' apratipadyamAnaceSTazca, etaduktaM bhavati-yathA kazcitpATaliputrAdimArgajJo jigamiSuzceSTa dezaprAptilakSaNaM kArya gamanaceSTodyata eva sAdhayati, na ceSTAvikalo bhUyasA'pi kAlena tatprabhAvAdeva, evaM jJAnI zivamArgamaviparItamavagacchannapi saMyamakriyodyata eva tatprAptilakSaNaM kAryaM sAdhayati, nAnudyato, jJAnaprabhAvAdeva, tasmAdalaM saMyamarahitena jJAneneti gAthAhRdayArthaH // 113 // prastutArthapratipAdakameva dRSTAntAntaramabhidhitsurAha-- AujjanakusalAvi naTTiyA taM jaNaM na tosei / jogaM ajuMjamANI niMdaM khiMsaM ca sA lahai // 1144 //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 3 vandanA| dhyayane | jJAnidvAraM sottaraM // 528 // vyAkhyA-AtodyAni-mRdaGgAdIni nRttaM-karacaraNanayanAdiparispandavizeSalakSaNam AtodyaiH karaNabhUtairvRttam AtodyanRttaM tasmin kuzalA-nipuNA AtodyanRttakuzalA, asAvapi nartakI, apizabdAt raGgajanaparivRtA'pi 'taM janaM' raGgajanaM 'na toSayati' na harSa nayatItyarthaH, kimbhUtA satI ?-'yogamayuJjantI' kAyAdivyApAramakurvatI, tatazcAparituSTAd raGgajanAnna kizcidU dravyajAtaM labhata iti gamyate, api tu nindAM khiMsAM ca sA labhate raGgajanAditi, tatsamakSameva yA hIlanA |sA nindA, parokSe tu sA khiMseti gaathaarthH||1144 // itthaM dRSTAntamabhidhAya dArzantikayojanAM pradarzayannAha iya liMganANasahio kAiyajogaM na juMjaI jo una lahai sa mukkhasukkhaM lahai ya niMda spkkhaao||1145|| | vyAkhyA-'iya' evaM liGgajJAnAbhyAM sahito-yukto liGgajJAnasahitaH 'kAyayoga' kAyavyApAra 'na yuGkte na pravartayati, yastu 'na labhate' na prAmoti 'sa' itthambhUtaH kiM ?-'mokSasaukhyaM' siddhisukhamityarthaH, labhate tu nindA svapakSAt, cazabdAkhisAM ca, iha ca nartakItulyaH sAdhuH, AtodyatulyaM dravyaliGgaM, nRttajJAnatulyaM jJAnaM, yogavyApAratulyaM caraNaM, raGgapari|toSatulyaH saGghaparitoSaH, dAnalAbhatulyaH siddhisukhalAbhaH, zeSaM sugama, yata evamato jJAnacaraNasahitasyaiva kRtikarma kAryamiti gAthAbhAvArthaH // 1145 // caraNarahitaM jJAnamakiJcitkaramityasyArthasya sAdhakA bahavo dRSTAntAH santIti pradarzanAya punarapi dRSTAntamAha jANaMto'vi ya tari kAiyajogaM na juMjai naIe / so vujjhai soeNaM evaM nANI caraNahINo // 1146 // vyAkhyA-jAnannapi ca tarItuM yaH 'kAyayorga' kAyavyApAra na yuGkte nadyAM sa pumAn 'uhyate' hiyate 'zrotasA' payaH // 528 //
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ SARALLECRUE pravAheNa, evaM jJAnI caraNahInaH saMsAranadyAM pramAdazrotasohyata ityupanayaH, tasmAccaraNavikalasya jJAnasyAkiJcitkaratvAdubhayayuktasyaiva kRtikarma kAryamiti gAthAbhiprAyArthaH // 1146 // evamasahAyajJAnapakSe nirAkRte jJAnacaraNobhayapakSe ca samarthite satyaparastvAha guNAhie vaMdaNayaM chaumattho guNAguNe ayaannNto| vaMdijA guNahINaM guNAhiyaM vAvi vaMdAve // 1147 // vyAkhyA-ihotsargataH guNAdhike sAdhau vandanaM kartavyamiti vAkyazeSaH, ayaM cArthaH zramaNaM vandetetyAdigrasthAtsiddhaH, guNahIne tu pratiSedhaH paJcAnAM kRtikarmetyAdigranthAd , idaM ca guNAdhikatvaM guNahInatvaM ca tattvato durvijJeyam , atazchadmasthastattvato guNAguNAn AtmAntaravartinaH 'ajAnan' anavagacchan kiM kuryAt , vandeta vA guNahInaM kazcit , guNAdhikaM cApi vandApayet , ubhayathA'pi ca doSaH, ekatrAguNAnujJApratyayaH anyatra tu vinayatyAgapratyayaH, tasmAttUSNIbhAva eva zreyAn , alaM vandaneneti gaathaabhipraayH|| 1147 // itthaM codakenokte sati vyavahAranayamatamadhikRtya guNAdhikatvaparijJAnakAraNAni pratipAdayannAcArya Aha AlaeNaM vihAreNaM ThANAcaMkamaNeNa ya / sako suvihio nAuM bhAsAveNaieNa ya // 1148 // vyAkhyA-AlayaH-vasatiH supramArjitAdilakSaNA'thavA strIpazupaNDakavivarjiteti, tenA''layena, nAguNavata evaM|vidhaH khalvAlayo bhavati, vihAraH-mAsakalpAdistena vihAreNa, sthAnam-UrdhvasthAnaM, caGkramaNaM-gamanaM, sthAnaM ca caGkramaNaM | cetyekavadbhAvastena ca, aviruddhadezakAyotsargakaraNena ca yugamAtrAvanipralokanapurassarAdbhutagamanena cetyarthaH, zakyaH suvi
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 529 // hito jJAtuM, 'bhASAvainayikena ca' vinaya eva vainayika samAlocya bhASaNena AcAryAdivinayakaraNena ceti bhAvanA, 3 vandanAnaitAnyevambhUtAni prAyazo'suvihitAnAM bhavantIti gAthArthaH // 1148 // itthamabhihite satyAha codakaH dhyayane AlaeNaM vihAreNaM ThANecaMkamaNeNa ya / na sakko suvihio nAuM bhAsAveNaieNa ya // 1149 // suvihita__ vyAkhyA-Alayena vihAreNa sthAnacaGkramaNena (sthAnena caGkramaNena) cetyarthaH, na zakyaH suvihito jJAtuM bhASAvainayikenala tvajJAnaM ca, udAyinRpamArakamAthurakoTTaillAdibhirvyabhicArAt , tathA ca pratItamidam-asaMyatA apihInasattvA labdhyAdinimittaM saMyatavacceSTante, saMyatA api ca kAraNato'saMyatavaditi gaathaarthH||1149 // kiM ca bharaho pasannacaMdo sabhitarabAhiraM udAharaNaM / dosuppattiguNakaraM na tesi bajjhaM bhave karaNaM // 1150 // ___ vyAkhyA-bharataH prasannacandraH sAbhyantarabAhyamudAharaNam , AbhyantaraM bharataH, yatastasya bAhyakaraNarahitasyApi vibhU|SitasyaivA''darzakagRhapraviSTasya viziSTabhAvanAparasya kevalajJAnamutpannaM, bAhyaM prasannacandraH, yatastasyotkRSTabAhyakaraNavato'pyantaHkaraNavikalasyAdhaH saptamanarakaprAyogyakarmabandho babhUva, tadevaM doSotpattiguNakaraM na tayorbharataprasannacandrayoH 'vajjhaM bhave karaNaM'ti chAndasatvAdabhUtkaraNaM doSotpattikArakaM bharatasya nAbhUdazobhanaM bAhyaM karaNaM guNakArakaM prasannacandrasya nAbhUcchobhanamapIti, tasmAdAntarameva karaNaM pradhAnaM, na ca tadAlayAdinA'vagantuM zakyate, guNAdhike ca vandanamuktamiti // 529 // tUSNIbhAva eva jyAyAn iti sthitam , ityayaM gAthAbhiprAyaH // 1150 // itthaM tIrthAGgabhUtavyavahAranayanirapekSa codakamavagamyAnyeSAM pAralaukikApAyadarzanAyAhAcArya:
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ patteyabaddhakaraNe caraNaM nAsaMti jiNavariMdANaM / AhacabhAvakahaNe paMcahi ThANehi pAsatthA // 1951 // vyAkhyA-pratyekabuddhAH-pUrvabhavAbhyastobhayakaraNA bharatAdayasteSAM karaNaM tasminnAntara eva phalasAdhake sati mandamatayazcaraNaM nAzayanti jinavarendrANAM sambandhibhUtamAtmano'nyeSAM ca, pAThAntaraM vA 'bodhiM nAsiMti jiNavariMdANaM' kathaM ?'AhaccabhAvakahaNe'tti kAdAcitkabhAvakathane-bAhyakaraNarahitaireva bharatAdibhiH kevalamutpAditamityAdilakSaNe, kathaM nAzayanti?-paJcabhiH sthAnaH' prANAtipAtAdibhiH pAramparyeNa karaNabhUtaiH 'pArzvasthA' uktalakSaNA iti gAthArthaH // 1151 // yatazca|ummaggadesaNAe caraNaM nAsiMti jiNavariMdANaM / vAvannadasaNA khalu na hu lambhA tArisA daDe // 1152 // daarN| | vyAkhyA-unmArgadezanayA anayA'nantarAbhihitaM caraNaM nAzayanti jinavarendrANAM sambandhibhUtamAtmano'nyeSAM ca, ataH 'vyApannadarzanAH khalu' vinaSTasamyagdarzanA nizcayataH, khalvityapizabdArthoM nipAtaH, tasya ca vyavahitaH sambandhastamupariSTAt pradarzayiSyAmaH, 'na hu labbhA tArisA daTuMti naiva kalpante tAdRzA draSTumapIti, kiM punarjJAnAdinA pratilAbhayitumiti gAthArthaH // 1152 // saprasaGgaM gataM jJAnadvAram , darzanadvAramadhunA, tatra darzananayamatAvalambI kRtikarmA|dhikAra evAvagatajJAnanayamata idamAha jaha nANeNaM na viNA caraNaM nAdaMsaNissa iya naannN| na ya daMsaNaM na bhAvo tena ra dihi paNivayAmo // 1153 // ___ vyAkhyA-yathA jJAnena vinA na caraNaM, kintu sahaiva, nAdarzanina evaM jJAnaM, kintu darzanina eva, 'samyagdRSTAnaM mithyAdRSTeviparyAsa' iti vacanAt , tathA na ca darzanaM na bhAvaH, kintu bhAva eva, bhAvaliGgAntargatamityarthaH, tena kAraNena jJAnasya
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 530 // tadbhAvabhAvitvAdarzanasya jJAnopakArakatvAd reti prAgvat 'dihinti prAkRtazailyA darzanamasyAstIti darzanI taM darzaninaM, 3vandanA'praNamAmaH pUjayAma iti gAthArthaH // 1153 // syAdetat-samyaktvajJAnayoyugapadbhAvAdupakAryopakArakabhAvAnupapattiriti, dhyayane |etaccAsad, yataH jJAnazodha__ jugavaMpi samuppannaM sammattaM ahigamaM visohei / jaha kAyagamaMjaNAI jaladihIo visohaMti // 1154 // ___ vyAkhyA-'yugapadapi' tulyakAlamapi 'samutpanna' saJjAtaM samyaktvaM jJAnena saha 'adhigama vizodhayati' adhigamyanteparicchidyante padArthA yena so'dhigamaH-jJAnamevocyate, tamadhigamaM vizodhayati-jJAnaM vimalIkarotItyarthaH, atrArthe dRSTA-| |ntamAha-yathA kAcakAJjane jaladRSTI vizodhayata iti, kacako vRkSastasyedaM kAcakaM phalam , aJjanaM-sauvIrAdi, kAcakaM |cAJjanaM ca kAcakAJjane, anusvAro'trAlAkSaNika, jalama-udaka, dRSTi:-svaviSaye locanaprasAraNalakSaNA, jalaM ca dRSTizca jaladRSTI te vizodhayata iti gaathaarthH||1154|| sAmpratamupanyastadRSTAntasya dASTontikenAMzataH bhAvanikAM pratipAdayannAhajaha 2 sujjhai salilaM taha 2 rUvAI pAsaI dihI / iya jaha jaha tattaruI taha taha tattAgamo hoi // 1155 // 4 // vyAkhyA- yathA 2 zuddhyati salilaM kAcakaphalasaMyogAt tathA tathA 'rUpANi' tadgatAni pazyati draSTA, iya' evaM yathA | yathA 'tattvaruciH' samyaktvalakSaNA, saMjAyata iti kriyA, tathA tathA 'tattvAgamaH' tattvaparicchedo bhavatIti, evamupakArakaM |
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ tartot samyaktvaM jJAnasyeti gaathaarthH|| 1155 // syAdetat-nizcayataH kAryakAraNabhAva evopakAryopakArakabhAvaH, sa cAsambhavI yugapadbhAvinoriti, atrocyate kAraNakajavibhAgo dIvapagAsANa jugavajammevi / jugavuppannapi tahA heU nANassa sammattaM // 1156 // vyAkhyA-yatheha kAraNakAryavibhAgo dIpaprakAzayoH 'yugapajjanmanyapi' yugapadutpAde'pItyarthaH, yugapadutpannamapi tathA 'hetuH' kAraNaM jJAnasya samyaktvaM, yasmAdevaM tasmAtsakalaguNamUlatvAddarzanasya darzanina eva kRtikarma kAryam , AtmanA'pi tatraiva yatnaH kAryaH, sakalaguNamUlatvAdeveti, uktaM ca-"dvAraM mUlaM pratiSThAnamAdhAro bhAjanaM nidhiH / dharmahetoSiTUsya, samyagdarzanamiSyate // 1 // " ayaM gaathaabhipraayaarthH|| 1156 // itthaM nodakenokte satyAhAcAryaHnANassa jaivi heU savisayaniyayaM tahAvi sammattaM / tamhA phalasaMpattI na jujjae nANapakkhe va ||1||(pr0) jaha tikkharuIvi naro gaMtuM desaMtaraM nayavihUNo / pAve na taM desaM nayajutto ceva pAuNai // 2 // (pra.) iya nANacaraNahINo sammadiThIvi mukkhadesaM tu / pAuNai neya nANAisaMjuo ceva pAuNai // 3 // (pra.) ___ vyAkhyA-idamanyakartRka gAthAtrayaM sopayogamitikRtvA vyAkhyAyate, jJAnasya yadyapi 'hetuH' kAraNaM samyaktvamiti dayogaH, apizabdo'bhyupagamavAdasaMsUcakaH, abhyupagamyApi bramaH, tattvatastu kAraNameva na bhavati, ubhayorapi viziSTakSayo| pazamakAryatvAt , svaviSayaniyatamitikRtvA, svaviSayazcAsya tattveSu rucireva, tathA'pi 'tasmAt' samyaktvAt 'phalasaMpattI Na jujjae' phalasamprAptina yujyate, mokSasukhaprAptinaM ghaTata ityarthaH, svaviSayaniyatatvAdeva, asahAyatvAdityarthaH, jJAnapakSa t
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha 3 vandanAdhyayane samyakravyAM drIyA mokSaH // 53 // CLASSESSORARSA iva, anena tatpratipAditasakaladRSTAntasaGgrahamAha-yathA jJAnapakSe mArgajJAdibhirdRSTAntarasahAyasya jJAnasyaihikAmuSmikaphalA- |sAdhakatvamuktam , evamatrApi darzanAbhilApena draSTavyaM, diGmAtraM tu pradarzyate-yathA 'tIkSNarucirapi naraH' tIvrazraddho'pi puruSaH,kka ?-gantuM dezAntaraM dezAntaragamana ityarthaH,'nayavihIno' jJAnagamanakriyAlakSaNanayazUnya ityarthaH, prAmoti na taM dezagantumiSTaM tadviSayazraddhAyukto'pi,nayayukta eva prApnoti, 'iya' evaM jJAnacaraNarahitaH samyagdRSTirapi tattvazraddhAnayukto'pi mokSadeza tuna prApnoti, naiva samyaktvaprabhAvAdeva, kintu jJAnAdisaMyukta eva prAmoti, tasmAtritayaM pradhAnam, atastritayayuktasyaiva kRtikarma kArya, tritayaM cA''tmanA''sevanIyaM, samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga (tattvA.a.1sU.1) iti vacanAdayaM gaathaatrityaarthH||1-2-3||evmpitttve samAkhyAte ye khalvadharmabhUyiSThA yAni cAsadAlambanAni pratipAdayanti tadabhidhitsurAhadhammaniyattamaIyA paralogaparammuhA visayagiddhA / caraNakaraNe asattA seNiyarAyaM vavaisaMti // 1157 // vyAkhyA-dharmaH-cAritradharmaH parigRhyate tasmAnnivRttAmatiryeSAM te dharmanivRttamatayaH, para:-pradhAno lokaH paraloko-mokSastatparAGmukhAH 'viSayagRddhAH' zabdAdiviSayAnuraktAH, te evambhUtAzcaraNakaraNe 'azaktAH' asamarthAH santaH zreNikarAja vyapadizantyAlambanamiti gAthArthaH // 1157 // kathaM ? Na seNio Asi tayA bahussuo, na yAvi pannattidharo na vaaygo| so AgamissAi jiNo bhavissai, samikkha pannAi varaM khu daMsaNaM // 1158 // vyAkhyA-na 'zreNikaH' narapatirAsIt 'tadA' tasmin kAle 'bahuzrutaH' bahAgamaH mahAkalpAdizrutadhara ityarthaH, 'na AAACARAN // 53 //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ WALISISSA SISSA cApi prajJaptidharaH' na cApi bhagavatIvettA 'na vAcakaH' na pUrvadharaH, tathA'pyasAvasahAyadarzanaprabhAvAdeva 'AgamissAe'tti AyatyAmAgAmini kAle 'jino bhaviSyati' tIrthakaro bhaviSyati, yatazcaivamataH 'samIkSya' dRSTA 'prajJayA' bujhyA darzanavipAka tIrthakarAkhyaphalaprasAdhakaM varaM khudasaNa'nti khuzabdasyAvadhAraNArthatvAt varaM darzanamevAGgIkRtamiti vAkyazeSaH, ayaM vRttArthaH // 1158 // kiMca-zakya evopAye prekSAvataHpravRttiyujyate, na punarazakye ziraHzUlazamanAya takSakaphaNAlaGkAragrahaNakalpe cAritre, cAritraM ca tattvataH mokSopAyatve satyapyazakyAsevanaM, sUkSmAparAdhe'pi anupayuktagamanAgamanAdibhirvirAdhyamAnatvAdAyAsarUpatvAcca, niyamena ca chadmasthasya tadbhaza upajAyate sarvasyaivAtaH bhaTTeNa carittAo suTTayaraM daMsaNaM gaheyavvaM / sijhaMti caraNarahiyA daMsaNarahiyA na sijjhaMti // 1159 // vyAkhyA-'bhraSTena' cyutena, kutaH 1-cAritrAt , sutarAM darzanaM grahItavyaM, punarbodhilAbhAnubandhizakyamokSopAyatvAt , tathA ca-siddhyanti caraNarahitAH prANinaH-dIkSApravRttyanantaramRtAntakRtkevalinaH, darzanarahitAstu na siddhyanti, ato darzanameva pradhAnaM siddhikAraNaM, tadbhAvabhAvitvAdityayaM gaathaarthH||1159 // itthaM codakAbhiprAya uktaH, sAmpratamasahAya-18 darzanapakSe doSA ucyante, yaduktaM-'na zreNika AsIttadA bahuzruta' ityAdi, tanna, tata evAsau narakamagamat , asahAyadarzanayuktatvAt , anye'pyevaMvidhA dazArasiMhAdayo narakameva gatA iti, Aha ca dasArasIhassa ya seNiyassA, peDhAlaputtassa ya saccaissa / aNuttarA daMsaNasaMpayA tayA, viNA caritteNa'haraM gaI gayA // 1160 //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ drIyA Avazyaka- vyAkhyA-'dazArasiMhasya' ariSTanemipitRvyaputrasya 'zreNikasya ca' prasenajitputrasya peDhAlaputrasya ca satyakinaH 'anu 3vandanAhAribha |ttarA' pradhAnA kSAyiketi yaduktaM bhavati, kA ?-darzanasampat 'tadA' tasmin kAle, tathA'pi vinA cAritreNa 'adharAM gati dhyayane gatA' narakagatiM prAptA iti vRttaarthH||1160 // kiM ca darzanapakSaH ||532 // savvAovi gaIo avirahiyA nANadaMsaNadharehiM / tA mA kAsi pamAyaM nANeNa carittarahieNaM // 1161 // vyAkhyA-'sarvA api' nArakatiryagnarAmaragatayaH 'avirahitAH' avimuktAH, kaiH ?-jJAnadarzanadharaissattvaiH, yataH-sarvA+ sveva samyaktvazrutasAmAyikadvayamastyeva, na ca narakagativyatirekeNAnyAsu muktiH, cAritrAbhAvAt , tasmAccAritrameva pradhAna muktikAraNaM, tadbhAvabhAvitvAditi, yasmAdevaM 'taM mA kAsi pamAya'ti tat-tasmAnmA kArSIH pramAdaM, jJAnena cAritrarahi| tena, tasyeSTaphalAsAdhakatvAt , jJAnagrahaNaM ca darzanopalakSaNArthamiti gAthArthaH // 1161 // itazca cAritrameva pradhAna, niya-18 | mena cAritrayukta eva samyaktvasadbhAvAd, Aha ca sammattaM acarittassa huja bhayaNAi niyamaso natthiA jo puNa carittajutto tassa u niyameNa sammattaM // 1132 // | vyAkhyA-'samyaktvaM' prAgvarNitasvarUpam 'acAritrasya' cAritrarahitasya prANino bhavet 'bhajanayA' vikalpanayA-kadA-18 // 532 // cidbhavati kadAcinna bhavati, 'niyamazo nAsti' niyamena na vidyate, prabhUtAnAM cAritrarahitAnAM mithyAdRSTitvAt , yaH punazcAritrayuktaH sattvastasyaiva, tuzabdasyAvadhAraNArthatvAt , 'niyamena' avazyaMtayA samyaktvam , ataH samyaktvasyApi niyamatazcAritrayukta eva bhAvAtprAdhAnyamiti gAthArthaH // 1162 // kiM ca AASHAKAAKANKS
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ SOSIASHARA jiNavayaNavAhirA bhAvaNAhiM uvvadRNaM ayANaMtA / neraiyatiriyaegidiehi jaha sijjhaI jIvo // 1163 // ___ vyAkhyA-jinavacanabAhyA' yathAvasthitAgamaparijJAnarahitAH pratyekaM jJAnadarzananayAvalambinaH 'bhAvaNAhiti uktena nyAyena jJAnadarzanabhAvanAbhyAM sakAzAt , mokSamicchantIti vAkyazeSaH, 'udvartanAmajAnAnA' nArakatiryagekendriyebhyo yathA siddhyati jIvastathodvartanAmajAnAnA iti yogaH, iyamatra bhAvanA-jJAnadarzanabhAve'pi na nArakAdibhyo'nantaraM manuSyabhAvamaprApya siddhyati kazcit , caraNAbhAvAt , tenAnayoH kevalayorahetutvaM mokSa prati, tebhya evaikendriyebhyazca jJAnAdirahitebhyo'pyudvattA manuSyatvamapi prApya cAritrapariNAmayukta eva siddhyati, nAyukto'karmabhUmikAdiH, ata iyamudvartanA kAra NavaikalyaM sUcayatIti gAthArthaH // 1163 // punarapi cAritrapakSameva samarthayannAhaBI sujhuvi sammaddihI na sijjhaI caraNakaraNaparihINo / jaM ceva siddhimUlaM mUDho taM ceva nAsei // 1164 // ___ vyAkhyA-'suSThapi' atizayenApi samyagdRSTirna siddhyati, kimbhUtaH 1-caraNakaraNaparihINaH, tadvAdameva ca samarthayan , kimiti ?-'yadeva siddhimUlaM' yadeva mokSakAraNaM samyaktvaM mUDhastadeva nAzayati, kevalatadvAdasamarthanena, 'ekaMpi asaddahaMto micchati vacanAt , athavA suSThapi samyagdRSTiH kSAyikasamyagdRSTirapItyarthaH, na siddhyati caraNakaraNaparihINA, zreNikAdivat , kimiti ?-yadeva siddhimUlaM-caraNakaraNaM mUDhastadeva nAzayatyanAsevanayeti gAthArthaH // 1164 // kiM ca-ayaM DU kevaladarzanapakSo na bhavatyevAgamavidaH susAdhoH, kasya tarhi bhavati ?, ata Aha dasaNapakkho sAvaya carittabhaDe ya maMdadhamme ya / dasaNacarittapakkho samaNe paralogakaMkhimmi // 1165 // manaSyatvamapi prApNabhAvAt , tenAnayAmaka bhAvanA jJAnadarzavatanAmajAnAnA navinaH bhAvaNAhiti 20
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 533 // NAsambhavAd, AhabhizcAritraM pradhAna ato darzanAdipanatyayaH, pAkRtI vyAkhyA-darzanapakSaH zrAvake' apratyAkhyAnakaSAyodayavati bhavati 'cAritrabhraSTe ca' kasmizciMdavyavasthitapurANe 'manda- |3 vandanAdharma ca' pArzvasthAdau, darzanacAritrapakSaH zramaNe bhavati, kimbhUte ?-paralokAkADiNi, susAdhAvityarthaH, prAkRtazailyA ceha dhyayane saptamI SaSThayartha eva draSTavyA, darzanagrahaNAcca jJAnamapi gRhItameva draSTavyam , ato darzanAdipakSastrirUpo veditavya iti stryiiyogaathaarthH|| 1165 // aparastvAha-yadyevaM bahvIbhirupapattibhizcAritraM pradhAnamupavarNyate bhavatA tatastadevAstu, alaM jJAnadarzanAbhyAmiti, na, tasyaiva tadvayatirekeNAsambhavAd, Aha pAraMparappasiddhI daMsaNanANehiM hoi caraNassa / pAraMparappasiddhI jaha hoi taha'nnapANANaM // 1166 // __ vyAkhyA-pAramparyeNa prasiddhiH pAramparyaprasiddhiH-svarUpasattA, etaduktaM bhavati-darzanAjjJAnaM, jJAnAccAritram , evaM * pAramparyeNa caraNasvarUpasattA, sA darzanajJAnAbhyAM sakAzAdbhavati caraNasya, atastadbhAvabhAvitvAccaraNasya tritayamapyastu, laukikaM nyAyamAha-pAramparyaprasiddhiryathA bhavati tathA'nnapAnayoloke'pi pratItaiveti kriyA, tathA cAnnArthI sthAlIndhanAdyapi gRhNAti pAnArthI ca drAkSAdyapi, atastritayamapi pradhAnamiti gAthArthaH // 1166 // Aha-yadyevamatastulyabalatve 8 sati jJAnAdInAM kimitya sthAnapakSapAtamAzritya cAritraM prazasyate bhavateti?, atrocyate| jamhA daMsaNanANA saMpuNNaphalaM na diti patteyaM / cArittajuyA diti u visissae teNa cArittaM // 1167 // dA vyAkhyA-yasmAddarzanajJAne 'sampUrNaphalaM' mokSalakSaNaM 'na dadataH' na prayacchataH pratyekaM, cAritrayukta datte eva, vizeSyate // 533 // tena cAritraM, tasminsati phalabhAvAditi gaathaarthH|| 1167 // Aha-viziSyatAM cAritraM, kintu
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ ujjamamANassa guNA jaha huMti sasattio tvsuesuN| emeva jahAsattI saMjamamANe kahaM na guNA 1 // 1168 // vyAkhyA-'ujjamamANassa' tti udyacchataH - udyamaM kurvataH sAdhoH, kva ? - tapaH zrutayoriti yogaH, 'guNAH' tapojJAnAvApti| nirjarAdayo yathA bhavanti 'svazaktitaH' svazaktyodyacchataH, evameva 'yathAzakti' zaktyanurUpamityarthaH, 'saMjamamANe kahaM na guNa ti saMyacchamAne - saMyamaM pRthivyAdisaMrakSaNAdilakSaNaM kurvati sati sAdhau kathaM na guNAH ?, guNA evetyarthaH, athavA kathaM na guNA yenAvikalasaMyamAnuSThAnarahito virAdhakaH pratipadyata iti ?, atrocyate aNigRhaMto viriyaM na virAhei caraNaM tavasuesuM / jai saMjame'vi viriyaM na nigUhijjA na hAvijjA / / 1169 // vyAkhyA - 'anigUhan vIrya' prakaTayan sAmarthyaM yathAzaktyA, kva ? - tapaHzrutayoriti yogaH, kiM ? 'na virAdhayati caraNaM' na khaNDayati cAritraM ?, yadi 'saMyame'pi' pRthivyAdisaMrakSaNAdilakSaNe 'vIrya' sAmarthyamupayogAdirUpatayA 'na nigUhayet' na pracchAdayenmAtRsthAnena 'na hAvija'tti tato na hApayet saMyamaM na khaNDet, syAdeva saMyamaguNA iti gAthArthaH // 1169 // saMjamajoesa sayA je puNa saMtaviriyAvi sIyaMti / kaha te visuddhacaraNA bAhirakaraNAlasA huMti ? // 1170 // vyAkhyA - 'saMyamayogeSu' pRthivyAdisaMrakSaNAdivyApAreSu 'sadA' sarvakAlaM ye punaH prANinaH 'saMtaviriyAvi sIyaMti' tti vi dyamAnasAmarthyA api notsahante, kathaM te vizuddhacaraNA bhavantIti yogaH ?, naivetyarthaH, bAhyakaraNAlasAH santaH - pratyupekSaNAdibAhyaceSTArahitA iti gaathaarthH|| 1170 // Aha - ye punarAlambanamAzritya bAhyakaraNAlasA bhavanti teSu kA vArteti ?, ucyate - AlaMbaNeNa keNai je manne saMyamaM pamAyaMti / na hu taM hoi pamANaM bhUyatthagavesaNaM kujjA // 1171 //
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ * AvazyakahAribhadrIyA 3 vandanAdhyayane sAlambanasevA // 534 // ESISTOSOS LOS vyAkhyA-Alambyata ityAlambanaM-prapatatAM sAdhAraNasthAnaM tenAlambanena 'kenacit' avyavacchittyAdinA ye prANinaH 'manya' iti evamahaM manye 'saMyamam' uktalakSaNaM 'pramAdayanti' parityajanti, 'na hutaM hoi pamANaM' naiva tadAlambanamAtra bhavati pramANam-AdeyaM, kintu ? 'bhUtArthagaveSaNaM kuryAt' tattvArthAnveSaNaM kuryAt-kimidaM puSTamAlambanam ? Ahosvinneti, yadyapuSTamavizuddhacaraNA eva te, atha puSTaM vizuddhacaraNA iti gAthArthaH // 1171 // aparastvAha-AlambanAtko vizeSa upajAyate ? yena vizuddhacaraNA bhavantIti, atra dRSTAntamAha sAlaMbaNo paDato appANaM duggame'vi dhArei / iya sAlaMbaNasevA dhArei jaI asaDhabhAvaM // 1172 // __ vyAkhyA-ihAlambanaM dvividhaM bhavati-dravyAlambanaM bhAvAlambanaM ca, dravyAlambanaM gartAdau prapatatA yadAlambyate dravyaM, tadapi dvividham-puSTamapuSTaM ca, tatrApuSTaM durbalaM kuzavaccakAdi, puSTaM tu balavatkaThinavalyAdi, bhAvAlambanamapi puSTApuSTabhedena dvidhaiva, tatrApuSTaM jJAnAdyapakAraka, tadviparItaM tu puSTamiti, taccedaM-'kahiM achittiM aduvA ahIhaM, tavovahANesu ya ujjamissaM / gaNaM vaNIII va hu sAravissaM, sAlaMbasevI samuvei mukkhaM // 1 // " tadevaM vyavasthite sati sahAlambanena vartata iti sAlambanaH, asau patannapi AtmAnaM 'durgame'pi' gartAdau dhArayati, puSTAlambanaprabhAvAditi, 'iya' evaM sevana sevA pratisevanetyarthaH, sAlambanA cAsau sevA ca sAlambanasevA sA saMsAragate prapatantaM dhArayati yatimazaThabhAvaM-mAtRsthAnarahitamityeSa guNa iti gAthArthaH // 1172 // sAmprataM sisAdhayiSitArthavyatirekaM darzayannAha , kariSyAmyavyucchittimathavA'dhyeSye tapaupadhAnayorudyasyAmi / gaNaM vA nItyaiva sArayiSyAmi sAlambasevI samupaiti mokSam // 1 // // 534 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ AlaMbaNahINo puNa nivaDai khalio ahe duruttAre / iya nikAraNasevI paDai bhavohe agAhami // 1173 // jyAkhyA-AlambanahInaH punarnipatati skhalitaH, va?-'ahe duruttAre'tti gAyAM duruttArAyAm, 'iya' evaM 'niSkAraNasevI' sAdhuH puSTAlambanarahita ityarthaH, 'patati bhavaughe agAdhe' patati bhavagartAyAmagAdhAyAm , agAdhatvaM punarasyA duHkhenottAraNasambhavAditi gAthArthaH // 1173 // gataM saprasaGgaM darzanadvAram , idAnIM 'niyAvAse'tti asyAvasaraH, asya ca sambandho 3 vyAkhyAta eva gAthAkSaragamanikAyAM, sa eva lezataH smAryate-iha yathA caraNavikalA asahAyajJAnadarzanapakSamAlambanti evaM nityavAsAdyapi, Aha ca je jattha jayA bhaggA ogAsaM te paraM aviMdaMtA / gaMtuM tattha'cayaMtA imaM pahANaMti ghosaMti // 1174 // | | vyAkhyA-'ye' sAdhavaH zItalavihAriNaH 'yatra' anityavAsAdau 'yadA' yasmin kAle 'bhagnA' nirviNNAH 'avakAzaM' sthAnaM te 'param' anyat 'aviMdaMta'tti alabhamAnA gantuM 'tatra' zobhane sthAne azaknuvantaH kiM kurvanti ?-'imaM pahANaMti ghosanti'tti yadasmAbhiraGgIkRtaM sAmprataM kAlamAzrityedameva pradhAnamityevaM ghoSayanti, diluto ittha sattheNaM| jahA koi sattho paviralodagarukkhacchAyamaddhANaM pavaNNo, tattha kei purisA parissaMtApaviralAsu chAyAsu jehiM tehiM vA pANiehiM paDibaddhA acchaMti, aNNe ya saddAviMti-eha ima ceva pahANaMti, taMmi satthe kei tersi paDisuNaMti, kei Na dRSTAnto'na sArthena yathA ko'pi sArthaH praviralodakavRkSacchAyamadhvAnaM prapannaH, tantra kecitpuruSAH parizrAntAH praviralAsu chAyAsu yastairvA pAnIyaiH prati| baddhAstiSThanti, anyAMzca zabdayanti-bhAyAtedameva pradhAna miti, tasmin sAthai kecitteSAM pratizRNvanti, kecinna
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- suNaMti, je suNiti te chuhAtaNhAiyANaM dukkhANaM AbhAgI jAyA, je na suNaMti te khippameva apaDibaddhA addhANa sIsaM 3 vandanAhAribha gaMtuM udayassa sIyalassa chAyANaM ca AbhAgI jaayaa| jahA te purisA visIyaMti tahA pAsatthAI, jahA te NicchiNNA dhyayane drIyA hai tahA susAhU / ayaM gaathaarthH|| 1174 // sAmprataM yaduktamidaM pradhAnamiti ghoSayanti tadarzayati nityvaa||535|| nIyAvAsavihAraM ceiyabhattiM ca ajjiyAlAbhaM / vigaIsu ya paDibaMdha niddosaM coiyA biNti||1175 // sAdyA___ vyAkhyA-nityavAsena vihAra, nityavAsakalpamityarthaH, caityeSu bhaktizcaityabhaktistAM ca, cazabdAtkulakAryAdiparigrahaH, AryikAbhyo lAbhastaM, kSIrAdyA vigatayo'bhidhIyante tAsu vigatiSu ca 'pratibandham' AsaGgaM nirdoSa coditAH anye-: nodyatavihAriNA 'bruvate' bhaNantIti gAthArthaH // 1175 // tatra nityAvAsavihAre sadoSa coditAH santastadA kathaM vA nirdoSa bruvata ityAha jAhevi ya paritaMtA gAmAgaranagarapaTTaNamaMDatA / to kei nIyavAsI saMgamatheraM vavaisaMti // 1176 // vyAkhyA-yadA'pi ca 'paritAntAH' sarvathA zrAntA ityarthaH, kiM kurvantaH santaH ?-grAmAkaranagarapattanAnyadantassantaH, grAmAdInAM kharUpaM prasiddhameva, ataH 'kecana' naSTanAzakA nityavAsinaH, na tu sarva eva, kiM ?-saGgamasthaviramAcArya vyapadizantyAlambanatvena iti gAthArthaH // 1176 // kathaM - zRNvanti, ye RNvanti te kSudhAtRSNAdikAnAM duHkhAnAmAbhAgino jAtAH, ye na zRNvanti te kSipramevApratibaddhA adhvanaH zIrSa gatvodakasya zItalasya chAyAnAM cAbhAgino jAtAH / yathA te puruSA viSIdanti tathA pAvasthAdayaH, yathA te nistIrNAstathA susAdhavaH / // 53
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ SACHCHALOSSICASSOSE saMgamatherAyario sukha tavassI taheva gIyattho / pehittA guNadosaM nIyAvAse pavatto u|| 1177 // vyAkhyA-nigadasiddhA, kaH punaH saGgamasthavira ityatra kathAnaka-koIlaNayare saMgamatherA, dubhikkhe teNa sAhaNo visajjiyA, te taM NayaraM Nava bhAge kAUNa jaMghAbalaparihINA viharati, NayaradevayA kira tesiM uvasaMtA, tesiM sIso datto NAma ahiMDao cireNa kAleNodaMtavAhago Agao, so tesiM paDissae Na pavisai NiyayAvAsitti kAuM, bhikkhavelAe uggAhiyaM hiMDaMtANaM saMkilissai-ko Do'yaM saDakulANi Na dAeitti, egattha seThiyAkule rovaNiyAe gahiyao dArao, chammAsA rovaMtagarasa, AyariehiM cappuDiyA kayA-mA rova, vANamaMtarIe mukko, tehiM tuDehiM paDilAhiyA jadhicchieNa, so visajio, etANi tANi kulANitti, AyariyA suiraM hiMDiUNa aMtaM paMtaM gahAya AgayA, samuddiDA, AvassayaAloyaNAe AyariyA bhaNaMti-Aloehi, so bhaNai-tubbhehiM samaM hiMDiotti, te bhaNaMti-dhAipiMDo te bhuttotti, bhaNai-aisuhumANitti baiThTho, devayAe aDDaratte vAsaM aMdhayAraM ca viuviyaM esa hIleitti, AyariehiM bhaNio-atIhi, kolleranagare saMgamasthavirAH, durbhikSe taH sAdhavo visRSTAH, te tamagaraM nava bhAgAn kRtvA parikSINajaGghAbalA viharanti, nagaradevatA kila teSAmupazAntA, teSAM ziSyo datto nAmAhiNDakazcireNa kAlenodantavAhaka AgataH, sa teSAM pratizraye na prAvikSat nityavAsItikRtvA, bhikSAvelAyAmaupagrahikaM hiNDamAnayoH saMklizyati, vRiddho'yaM zrAddhakulAni na darzayatIti, ekatra zreSTikule rodinyA gRhIto dArakaH, SaNmAsIM rudati, AcAryaizcappuTikA kRtA mA rodIH, vyantaryA muktaH, taistuSTaiH pratilAbhitA yAdRcchikena, sa visRSTaH, etAni tAni kulAnIti, AcAryAH suciraM hiNDayitvA antaprAntaM gRhItvA''gatAH, samuddiSTAH, AvazyakAlocanAyAmAcAryA bhaNanti-Alocaya, sa bhaNati-yuSmAbhiH samaM hiNDita iti, te bhaNanti-dhAtrIpiNDastvayA bhukta iti, bhaNati-atisUkSma- | tarANyetAnIti upaviSTaH, devatayA'rdharAtre varSA andhakArazca vikurvitau eSa hIlatIti, AcArya NitaH-Agaccha.* kollaire. + nava hA. 1 kuddho ya. kuNTo'yaM.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 536 // so bhaNai-aMdhayArotti, AyariehiM aMgulI padAiyA, sA pajaliyA, AuTTo Aloei, AyariyAvi Nava bhAge parika- 3vandanAhaMti, evamayaM puDAlaMbaNo Na hoi sabesi maMdadhammANamAlaMbaNanti // 1177 // Aha ca dhyayane caityabha__ ome sIsapavAsaM appaDibaMdhaM ajaMgamattaM ca / na gaNaMti egakhitte gaNaMti vAsaM niyayavAsI // 1178 // tyAlamba0 vyAkhyA-'ome' durbhikSe 'ziSyapravAsa' ziSyagamanaM, tathA tasyaiva 'apratibandham' anabhiSvaGgam 'ajaGgamatvaM' vRddhatvaM | ca, cazabdAttatraiva kSetre vibhAgabhajanaM ca, idamAlambanajAlaM 'na gaNayanti' na prekSante, nAlocayantItyarthaH, kintu ekakSetre gaNayanti vAsaM 'nityavAsinaH' mandadhiya iti gAthArthaH // 1178 // nityAvAsavihAradvAraM gataM, caityabhaktidvAramadhunA ceyakulagaNasaMghe annaM vA kiMci kAu nissANaM / ahavAvi ajavayaraM to sevaMtI akaraNijjaM // 1179 // / ___ vyAkhyA-caityakulagaNasaGghAn , anyadvA 'kiJcid' apuSTamavyavacchittyAdi 'kRtvA nizrAM' kRtvA''lambanamityarthaH,5 kathaM ?-nAsti kazcidiha caityAdipratijAgarakaH ato'smAbhirasaMyamo'GgIkRtaH, mA bhUccaityAdivyavaccheda iti, athavA'pyAyavairaM kRtvA nizrAM tataH sevante 'akRtyam' asaMyama mandadharmANa iti gAthArthaH // 1179 // | caiyapUyA kiM vayarasAmiNA muNiyapubvasAreNaM / na kayA puriyAi? tao mukkhaMgaM sAvi sAhUNaM // 1980 // 1sa bhaNati-andhakAra iti, AcAryairaGgulI pradarzitA, sA prajvalitA, AvRtta Alocayati, AcAryA api nava bhAgAn parikathayanti, evamayaM puSTAlambano na bhavati sarveSAM mandadharmANAmAlambanamiti /
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-akSarArthaH sugamaH, bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccAdhaH kathitameva, tatra vairasvAminamAlambanaM kurvANA idaM nekSante mandadhiyaH, kimityAha| ohAvaNaM paresiM satitthaunbhAvaNaM ca vacchallaM / na gaNaMti gaNemANA puvuciyapupphamahimaM ca // 1181 // hA vyAkhyA-'apabhrAjanAM' lAJchanA 'pareSAM' zAkyAdInAM svatIrthodbhAvanAM ca divyapUjAkaraNena tathA 'vAtsalyaM zrAvakA- 6 NAM, etanna gaNayantyAlambanAni gaNayantaH santaH, tathA pUrvAvacitapuSpamahimAnaM ca na gaNayantIti-pUrvAvacitaiH-prAggRhItaiH puSpaiH-kusumairmahimA-yAtrA tAmiti gaathaarthH||1181|| caityabhaktidvAraM gatam , adhunA''ryikAlAbhadvAraM, tatreyaM gAthA| ajiyalAbhe giddhA saeNa lAbheNa je asNtuttttaa| bhikkhAyariyAbhaggA aniyaputtaM vavaisaMti // 1982 // | vyAkhyA-AryikAbhyo lAbha AryikAlAbhastasmin 'gRddhAH' AsaktAH 'svakIyena' AtmIyena lAbhena ye'santuSTA mandadharmANaH bhikSAcaryayA bhagnA bhikSAcaryAbhagnAH, bhikSATanena nirviNNA ityarthaH, te hi susAdhunA coditAH santo'bhakSyo'yaM tapasvinAmiti 'annikAputram' AcArya vyapadizantyAlambanatveneti gAthArthaH // 1182 // katham ?__ anniyaputtAyario bhattaM pANaM ca pupphacUlAe / uvaNIyaM bhujaMto teNeva bhaveNa aMtagaDo // 1983 // vyAkhyA-akSarArtho nigadasiddhaH,bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, tacca yogasaGgraheSu vkssyte| te ca mandamataya idamAlambanaM kurvantaH santaH idamaparaM nekSante, kim ?, ata Aha| gayasIsagaNaM ome bhikkhAyariyAapacalaM theraM / na gaNaMti sahAvi saDhA ajiyalAhaM gavasaMtA // 1184 //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 vandanAdhyayane AryikAlAbhAdidvArANi Avazyaka- __ vyAkhyA-gataH ziSyagaNo'syeti samAsastam 'ome' durbhikSe bhikSAcaryAyAm apaccalaH-asamarthaH bhikSAcaryA'paccahAribha- lastaM 'sthaviraM' vRddham evaMguNayuktaM 'na gaNayanti' nAlocayanti 'sahAvi' samarthAH, apizabdAtsahAyAdiguNayuktA api, drIyA zaThA-mAyAvinaH AryikAlAbhaM 'gavesaMti'tti anviSanta iti gAthArthaH // 1184 // gatamAryikAlAbhadvAraM, vigti||537|| dvAramadhunA, tatreyaM gAthAbhattaM vA pANaM vA bhuttUNaM lAvalaviyamavisuddhaM / to avajapaDicchannA udAyaNarisiM vavaisaMti // 1185 // vyAkhyA-bhaktaM vA' odanAdi 'pAnaM vA' drAkSApAnAdi bhuktvA' upabhujya 'lAvalaviya'nti laulyopetam 'avizuddhaM 4 vigatisamparkadoSAt , tathA ca-niSkAraNe pratiSiddha eva vigatiparibhogaH, uktaM ca-"vigaIvigaIbhIo vigaigayaM jo u bhuMjae sAhU / vigaI vigaisahAvA vigaI vigaI blaannei||1||"tti, tataH kenacitsAdhunA coditAH santaH 'avadhapraticchannAH' pApapracchAditAH 'udAyaNarisiM' udAyanaRSi vyapadizantyAlambanatveneti gAthArthaH // 1185 // atra kathAnakaMvItabhae Nayare udAyaNo rAyA jAva pavaio, tassa bhikkhAhArassa vAhI jAo, so vijehiM bhaNio-dadhiNA bhuMjaha, so kira bhaTTAraovaiyAesu acchio, aNNayA vIyabhayaM gao, tattha tassa bhagiNijo kesI rAyA, teNaM ceva raje ThAvio, // 537 // vigativikRtibhIto vikRtigataM yastu bhule sAdhuH / vikRtirvikRtisvabhAvA vikRtirvigati blaanyti||||viitbhye nagare udAyano rAjA yAvatpravrajitaH, tasya bhikSAhArasya vyAdhirjAtaH, sa vaidyairbhaNitaH-danA bhula, sa kila bhaTTArako bajikAsu sthitaH, anyadA vItabhayaM gataH, tatra tasya bhAgineyaH kezI rAjA, tenaiva rAjye sthApitaH.
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ kesIkumAro'maccehiM bhaNio-esa parIsahaparAjio rajaM mAi, so bhaNai - demi, te bhati-Na esa rAyadhammotti vuggAhei, cireNa paDissurya, kiM kajjau ?, visaM tassa dijjau, egAe pasupAlIe ghare payuttaM - dadhiNA saha dehitti, sA padiNNA, devayAe avahiyaM, bhaNio ya-maharisi ! tujjha visaM diNNaM, pariharAhi dahiM, so parihario, rogo vA~dhiumAraddho, puNo pagahio, puNo pattaM visaM, puNo devayAe avahariyaM, taiyaM vAraM devayAe vuccai - puNovi diNNaM, taMpi avahiyaM, sA tassa pacchao pahiMDiyA, aNNayA pamattAe devayAe dinnaM, kAlagao, tassa ya sejjAtaro kuMbhagAro, taMmi kAlagae devayAe paMsuvarisaM pADiyaM, so avahio aNavarAhittikAuM siNavallIe kuMbhakArukkhevo NAma paTTaNaM tassa NAmeNa jAyaM jattha so avahariDaM Thavio, vItabhayaM ca sabaM paMsuNA pelliyaM, ajjavi puMsuo acchaMti, esa kAraNigottikaDu na hoi sabesimAlaMvarNati / Aha ca sIyalalukkhA'NuciyaM vaesu vigaIgaeNa jAviMtaM / hadvAvi bhAMti saDhA kimAsi udAyaNo na muNI // 1186 // 1 kezikumAro'mAtyairbhaNitaH - eSa parISahaparAjitaH rAjyaM mArgayati, sa bhaNati - dadAmi te bhaNanti naiSa rAjadharma iti vyuddhAhayati, cireNa pratizrutaM, kiM kriyatAM ?, viSaM tasmai dadAtu, ekasyAH pazupAlyA gRhe prayuktaM dakSA saha dehIti sA pradattavatI, devatayA'pahRtaM bhaNitazca maharSe ! tubhyaM viSaM dattaM, parihara dadhi, sa parihRtavAn rogo vardhitumArabdhaH, punaH pragRhItaM, punaH prayuktaM viSaM, punardevatayA'pahRtaM tRtIyavAraM devatayocyate, punarapi dattaM, tadapi apahRtaM sA tasya pRSThataH prahiNDitA, anyadA pramattAyAM devatAyAM dattaM kAlagataH, tasya ca zayyAtaraH kumbhakAraH tasmin kAlagate devatayA pAMzuvarSA patitA, so'pahRto'naparAdhItikRtvA senApalyAM kumbhakArotkSepo nAma pattanaM tasya nAmnA jAtaM yatra so'pahRtya sthApitaH, vItabhayaM ca sarva pAMsunA preritaM, adyApi pAMzavastiSThanti eSa kAraNika itikRtvA na bhavati sarveSAmAlambanamiti * so paDidiNNA + vaddhiu.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 538 // vyAkhyA - zItalaM ca tat rUkSaM ca zItalarUkSam, annamiti gamyate, tasyAnucitaH - ananurUpaH, narendrapratrajitatvAdrogAbhibhUtatvAcca zItalarUkSAnucitastaM, 'vrajeSu' gokuleSu 'vigatigatena' vigatijAtena yApayantaM santaM 'haTThAvi'tti samarthA api bhaNanti zaThAH - kimAsIdudAyano na muniH ?, munireva vigatiparibhoge satyapi, tasmAnnirdoSa evAyamiti // 1186 // evaM nityavAsAdiSu mandadharmAH saGgamasthavirAdInyAlambanAnyAzritya sIdanti, anye punaH sUtrAdInyevAdhikRtya, tathA cAha suttatthabAlavRDDe ya asahudavvAiAvaIo yA / nissANapayaM kAuM saMtharamANAvi sIyaMti // 1187 // vyAkhyA -- sUtraM ca arthazca bAlazca vRddhazca sUtrArthabAlavRddhAstAn, tathA'sahazca dravyAdyApadazca asahadravyAdyApada stA~zca, nizrANAm - AlambanAnAM padaM kRtvA 'saMstaranto'pi saMyamAnuparodhena vartamAnA api santaH sIdanti, etaduktaM bhavatisUtraM nizrApadaM kRtvA yathA'haM paThAmi tAvatkiM mamAnyena ?, evamarthaM nizrApadaM kRtvA zRNomi tAvat, evaM bAlatvaM vRddhatvaM asaham - asamarthatvamityarthaH, evaM dravyApadaM - durlabhamidaM dravyaM, tathA kSetrApadaM - kSullakamidaM kSetraM, tathA kAlApadaM - durbhikSaM vartate, tathA bhAvApadaM - glAno'hamityAdi nizrApadaM kRtvA saMstaranto'pi sIdantyalpasattvA iti gAthArthaH // 1187 // evam -- AlaMbaNANa logo bhario jIvassa ajaukAmassa / jaM jaM picchai loe taM taM AlaMbaNaM kuNai // 1188 // vyAkhyA-'AlambanAnAM' prAgnirUpita zabdArthAnAM 'lokaH' manuSyalokaH 'bhRtaH' pUrNo jIvasya 'ajau kAmassa'tti aya 3 vandanAdhyayane vikRtidvAraM // 538 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ CORSOGROGLOSSAROS titukAmasya, tathA ca-ayatitukAmo yad yatpazyati loke nityavAsAditat tadAlambanaM karotIti gAthArthaH // 1188 kiM ca-dvidhA bhavanti prANinaH-mandazraddhAstIvanaddhAzca, tatrAnyanmandazraddhAnAmAlambanam anyacca tIvrazraddhAnAmiti, Aha ca je jattha jayA jaiyA bahussuyA caraNakaraNapanbhaTThA / jaM te samAyaraMtI AlaMbaNa maMdasaDANaM // 1189 // vyAkhyA-'ye' kecana sAdhavaH 'yatra' grAmanagarAdau 'yadA' yasmin kAle suSamaduSSamAdau 'jaiya'tti yadA ca durbhikSAdau | bahuzrutAzcaraNakaraNaprabhraSTAH santo yatte samAcaranti pArzvasthAdirUpaM tadAlambanaM mandazraddhAnAM, bhavatIti vAkyazeSaH, tathA-12 hi-AcAryo mathurAyAM maGguH subhikSe'pyAhArAdipratibandhAparityAgAt pArzvasthatAmabhajat, tadevamapi nUnaM jinairdharmo dRSTa eveti gaathaabhipraayH||1189 // je jattha jayA jaiyA bahussuyA caraNakaraNasaMpannA / jaM te samAyaraMtI AlaMbaNa tivvasaDDANaM // 1190 // vyAkhyA-'ye' kecana 'yatra' grAmanagarAdau 'yadA' suSamaduSSamAdau 'jaiya'tti yadA ca durbhikSAdau bahuzrutAzcaraNakaraNasampannAH, yatte samAcaranti bhikSupratimAdi tadAlambanaM tIvrazraddhAnAM bhavatIti gAthArthaH // 1190 // avasitamAnuSaGgika, tasmAt sthitamidaM-paJcAnAM kRtikarma na kartavyaM, tathA ca nigamayannAha dasaNanANacaritte tavaviNae niccakAlapAsatthA / ee avaMdaNijjA je jasaghAI pavayaNassa // 1191 // | vyAkhyA-'dasaNanANacaritte'tti prAkRtazailyA chAndasatvAcca darzanajJAnacAritrANAM tathA tapovinayayoH 'niccakAlapAsattha' tti sarvakAlaM pArve tiSThantIti sarvakAlapArzvasthAH, nityakAlagrahaNamitvarapramAdavyavacchedArtha, tathA ca-itvarapramAdAnnizca HORARISHIGA
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- yato jJAnAdyapagame'pi vyavahAratastu sAdhava eveti, 'ete' prastutA avandanIyAH, ye kiMbhUtAH ?-'yazoghAtinaH' yazo'bhi 3 vandanAhAribhanAzakAH, kasya ?-pravacanasya, kathaM yazoghAtinaH?,zramaNaguNopAttaM yad yazastattadguNavitathAsevanato ghAtayantIti gAthArthaH / dhyayane drIyA yogyaayo|| 1191 // pArzvasthAdivandane cApAyAnnigamayannAha | gyavandane // 539 // kiikammaM ca pasaMsA suhasIlajaNammi kammabaMdhAya / je je pamAyaThANA te te uvahiyA huMti // 1192 // guNadoSAH vyAkhyA-'kRtikarma vandanaM 'prazaMsA ca' bahuzruto vinIto vA'yamityAdilakSaNA 'sukhazIlajane' pArzvasthajane karmabandhAya, kathaM ? yataste pUjyA eva vayamiti nirapekSatarA bhavanti, evaM yAni yAni pramAdasthAnAni yeSu viSIdanti pArzva. sthAdayastAni tAni 'upabRMhitAni bhavanti' samarthitAni bhavanti-anumatAni bhavanti, tatpratyayazca bandha iti gAthArthaH // 1192 // yasmAdete'pAyAstasmAt pArzvasthAdayo na vandanIyAH, sAdhava eva vandanIyA iti nigamayannAha8| desaNanANacaritte tavaviNae niccakAlamujuttA / ee u vaMdaNijjA je jasakArI pavayaNassa // 1193 // I | vyAkhyA-darzanajJAnacAritreSu tathA tapovinayayoH 'nityakAlaM' sarvakAlam 'udyuktA' udyatA eta eva vandanIyAH, ye vizuddhamArgaprabhAvanayA yazAkAriNaH pravacanasyeti gaathaarthH|| 1193 // adhunA susAdhuvandane guNamupadarzayannAhakiikammaM ca pasaMsA saMviggajaNaMmi nijrdvaae| je je viraIThANA te te uvahiyA huMti // 1194 // // 539 // ___ vyAkhyA-kRtikarma' vandanaM 'prazaMsA ca' bahuzruto vinItaH puNyabhAgityAdilakSaNA saMvignajane 'nirjarArthAya' karmakSayAya kathaM ?-yAni (yAni) viratisthAnAni yeSu vartante saMvignAstAni tAni 'upabRMhitAni bhavanti' anumatAni bhavanti, tada
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ numatyA ca nirjarA, saMvignAH punardvidhA-dravyato bhAvatazca, dravyasaMvignA mRgAH patre'pi calati sadotrastacetasaH, bhAvasaMvinAstu sAdhavastairihAdhikAra iti gaathaarthH|| 1194 // gataM saprasaGgaM nityavAsadvAramiti vyAkhyAtA saprapaJcaM paJcAnAM kRtikarma ityAdidvAragAthA, nigamayatoktamoghato darzanAdyupayuktA eva vandanIyA iti, adhunA tAnevA''cAryAdibheda-18 to'bhidhitsuraah| Ayariya uvajjhAe pavvatti there taheva rAyaNie / eesiM kiikammaM kAyavvaM nijaraThAe // 1195 // vyAkhyA-AcArya upAdhyAyaH pravartakaH sthavirastathaiva ratnAdhikaH, eteSAM kRtikarma kartavyaM nirjarArtha, tatra cA''cAryaH sUtrArthobhayavettA lakSaNAdiyuktazca, uktaM ca-suttatthaviU lakkhaNajutto gacchassa meDhibhUo ya / gaNatattivippamukko atthaM bhAsei Ayario // 1 // na tu sUtraM, yata uktam-'ekkaggayA ya jhANe vuDDI titthayaraaNukitI gruaa| ANAhijamii gurU kayariNamukkhA na vAei // 1 // asya hi sarvairevopAdhyAyAdibhiH kRtikarma kArya paryAyahInasyApi, upAdhyAyaH prAgnirUpitazabdArthaH, sa cetthambhUtaH-'sammattaNANasaMjamajutto suttatthatadubhayavihinnU / AyariyaThANajuggo suttaM vAeuvajjhAo // 1 // ' kiM nimittaM ?-'suttatthesu thirattaM riNamukkho AyatIya'paDibaMdho / pADicchAmohajao sUtrArthavid lakSaNayukto gacchasya meDhIbhUtazca / gaNatativipramukto'tha vAcayatyAcAryaH // 1 // ekAgratA ca dhyAne vRddhistIrthakarAnukRtiNu: / AjJAsthaidAyamiti guravaH kRtaRNamokSA na vAcayanti // 1 // samyaktvajJAnasaMyamayuktaH sUtrArthatadubhayavidhijJaH / AcAryasthAnayogyaH sUtra vAcayati upAdhyAyaH // 1 // sUtrArthayoH sthiratvaM RNamokSa AyatyA cApratibandhaH / prAtIcchakamohajayaH. (pratIcchanAsmohajayaH) * * pane vicalati.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 vandanA dhyayane vandyAH Avazyaka- suttaM vAeuvajjhAo // 1 // tasyApi tairvineyaiH paryAyahInasyApi kRtikarma kArya, yathocitaM prazastayogeSu sAdhUna pravartahAribha- yatIti pravartakaH, uktaM ca-tavasaMjamajogesuM jo jogo tattha taM pavattei / asahuM ca niyatteI gaNatattillo pavattI u drIyA // 1 // asyApi kRtikarma kArya hInaparyAyasyApi, sIdataH sAdhUnaihikAmuSmikApAyadarzanato mokSamArga eva sthirIkaro tIti sthaviraH, uktaM ca-'thirakaraNA puNa thero pavattivAvAriesu atthesuM / jo jattha sIyai jaI saMtabalo taM thiraM kuNai // 540 // // 1 // asyApyUnaparyAyasyApi kRtikarma kArya, gaNAvacchedako'pyatrAnupAtto'pi mUlagrantheniAvagantavyaH, sAhacaryAditi, sa cetthambhUtaH-'uddhAvaNApahAvaNakhittovadhimaggaNAsu avisaaii|sutttthtdubhyviuu gaNavaccho eriso hoi||1|| asyApyUnaparyAyasyApi kRtikarma kartavyaM, ratnAdhikaH-paryAyajyeSThaH, eteSAmuktakrameNaiva kRtikarma kartavyaM nirjarArtham , anye tu bhaNanti-prathamamAlocayadbhiH sarvairAcAryasya kRtikarma kArya, pazcAd yathAratnAdhikatayA, AcAryeNApi madhyame kSAmaNAnantare kRtikarmaNi jyeSThasya kRtikarma kAryamiti gaathaarthH||1195||prthmdvaargaathaayaaN gataM 'kasye ti dvAram , adhunA 'kene ti dvAraM, kena kRtikarma kartavyaM ? kena vA na kartavyaM ?, kaH punarasya kAraNocitaH anucito vetyarthaH, tatra mAtApitrAdiranucito gaNaH, tathA cAha granthakAra: mAyaraM piyaraM vAvi jivagaM vAvi bhAyaraM / kiikammaM na kArijA sabve rAiNie tahA // 1196 // sUtraM vAcayati upaadhyaayH|| 1 // tapaHsaMyamayogeSu yo yogyastatra taM pravarttayati / asahiSNuM ca nivartayati gaNacintakaH pravarti (ka) stu // 3 // da sthirakaraNAtpunaH sthaviraH pravartakavyApAriteSvartheSu / yo yatra sIdati yatissadvalastaM sthiraM karoti // 4 // * sIdamAnAn. + mUlamanthe'vagantavyaH / abhidadhati. ra uddhaavnprdhaavnaakssetropdhimaargnnaasvvissaadii| sUtrArthatadubhayavida gaNAvacchedaka Izo bhavati // 1 // // 540 // %25%
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-mAtaraM pitaraM vA'pi jyeSThakaM vA'pi bhrAtaram, apizabdAnmAtAmahapitAmahAdiparigrahaH, kRtikarma' abhyutthitavandanamityarthaH, na kArayet sarvAn ratnAdhikA~stathA, paryAyajyeSThAnityarthaH, kimiti ?, mAtrAdIn vandanaM kArayataH lokagopajAyate, teSAM ca kadAcidvipariNAmo bhavati, AlocanapratyAkhyAnasUtrArtheSu tu kArayet , sAgArikAdhyakSe tura yatanayA kArayed, eSa pravrajyApratipannAnAM vidhiH, gRhasthA~stu kArayediti gaathaarthH||1196 // sAmprataM kRtikarmakaraNocitaM pratipAdayannAhapaMcamahavvayajutto aNalasa maannprivjiymiio| saMvigganijarahI kiikammako havai sAha // 1197 // vyAkhyA-paJca mahAvratAni-prANAtipAtAdinivRttilakSaNAni tairyuktaH 'aNalasa'tti AlasyarahitaH 'mAnaparivarjita-18 matiH' jAtyAdimAnaparAGmukhamatiH 'saMvignaH' prAgvyAkhyAta eva 'nirjarArthI' karmakSayArthI, evambhUtaH kRtikarmakArako bhavati sAdhuH, evambhUtena sAdhunA kRtikarma karttavyamiti gAthArthaH // 1197 // gataM keneti dvAraM, sAmprataM 'kade' tyAyAtaM, TU kadA kRtikarma kartavyaM kadA vA na kartavyaM ?, tatra vakkhittaparAhutte a pamatte mA kayA hu vaMdijA / AhAraM ca karito nIhAraM vA jai karei // 1198 // vyAkhyA-vyAkSiptaM dharmakathAdinA 'parAhutte ya' parAGmukhaM, cazabdAdudbhU(tthi)tAdiparigrahaH, pramattaM krodhAdipramAdena mA kadAcidvandeta, AhAraM vA kurvantaM nIhAraM vA yadi karoti, iha ca-dharmAntarAyAnavadhAraNaprakopAhArAntarAyapurIvA|nirgamanAdayo doSAH prapaJcena vaktavyA iti gAthArthaH // 1198 // kadA tarhi vandetetyata Aha SARALLERGARALANCHAR
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribha drIyA // 541 // pasaMte AsaNatthe ya, uvasaMte ubaTThie / aNunnavittu mehAvI, kiikammaM pajae // 1199 // vyAkhyA - 'prazAntaM' vyAkhyAnAdivyAkSeparahitam ' AsanasthaM' niSadyAgatam 'upazAntaM' krodhAdipramAdarahitam 'upasthitaM' chandenetyAdyabhidhAnena pratyudyatam, evambhUtaM santamanujJApya medhAvI tataH kRtikarma prayuJjIta, vandanakaM kuryAdityarthaH, anujJApanAyAM ca AdezadvayaM, yAni dhruvavandanAni teSu pratikramaNAdau nAnujJApayati, yAni punarautpattikAni teSvanujJApayatIti gAthArthaH // 1199 // gataM kadeti dvAraM, katikRtvodvAramadhunA, katikRtvaH kRtikarma kAryaM ?, kiyatyo vArA ityarthaH, tatra pratyahaM niyatAnyaniyatAni ca vandanAni bhavantyata ubhayasthAnanidarzanAyA''ha niyuktikAraH 'paDikamaNe sajjhAe kAussagAvaroha pAhuNae / AloyaNasaMvaraNe uttama ya vaMdaNayaM // 1200 // vyAkhyA - pratIpaM kramaNaM pratikramaNam, aparAdhasthAnebhyo guNasthAneSu vartanamityarthaH tasmin sAmAnyato vandanaM bhavati, tathA 'svAdhyAye' vAcanAdilakSaNe, 'kAyotsarge' yo hi vigatiparibhogAyA''cAmlavisarjanArthaM kriyate, 'aparAdhe' guruvinayalaGghanarUpe, yatastaM vanditvA kSAmayati, pAkSikavandanAnyaparAdhe patanti, 'prAghUrNake' jyeSThe samAgate sati vandanaM bhavati, itarasminnapi pratIcchitavyam, atra cAyaM vidhiH- 'saMbhoIya aNNasaMbhoiyA ya duvihA havaMti pAhuNayA / saMbhoiya AyariyaM ApucchittA u vaMde // 1 // iyare puNa AyariyaM vaMdittA saMdisAviDaM taha ya / pacchA vaMdei jaI gayamohA 1 sAMbhogikA anyasAMbhogikAzca dvividhA bhavanti prAghUrNakAH / sAMbhogikAn AcArya ApRcchaya tu vandate // 1 // itarAn punarAcArya vanditvA saMdizya tathA ca / pazcAt vandante yatayo gatamohA 3 vandanA - dhyayane vandane yo gyAva0kAraNAni ca // 541 //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahava vaMdAve // 2 // " tathA''locanAyAM vihArAparAdhabhedabhinnAyAM 'saMvaraNaM' bhuktaH pratyAkhyAnam , athavA kRtanamaskArasahitAdipratyAkhyAnasyApi punarajIrNAdikAraNato'bhaktArtha gRhNataH saMvaraNaM tasmin vandanaM bhavati, 'uttamArthe vA' anazanasaMlekhanAyAM vandanamityeteSu pratikramaNAdiSu sthAneSu vandanaM bhavatIti gAthArthaH // 1200 // itthaM sAmAnyena niyatAniyatasthAnAni vandanAni pradarzitAni, sAmprataM niyatavandanasthAnasaGkhyAMpradarzanAyA''hacattAri paDikkamaNe kiikammA tinni hu~ti sajjhAe / puvaNhe avaraNhe kiikammA caudasa havaMti // 1201 // vyAkhyA-catvAri pratikramaNe kRtikarmANi trINi bhavanti, svAdhyAye pUrvAhe-pratyuSasi, kathaM?, guru puvasaMjhAe vaMdittA Aloeitti evaM ekaM, abbhuThiyAvasANe jaM puNo vaMdaMti guruM evaM biiyaM, ettha ya vihI-pacchA jahaNNeNa tiNNi majjhima paMca vA satta vA ukkosaM savevi vaMdiyavA, jai vAulA vakkhevo vA to ikkeNa UNagA jAva tiNNi avassaM vaMdiyabA, evaM devasie, pakkhie paMca avassaM, cAummAsie saMvaccharievi satta avassaMti, te vaMdiUNaM jaM puNo Ayariyassa allivijai taM taiyaM, paccakkhANe cautthaM, sajjhAe puNa vaMdittA paTTavei paDhama, paTTavie pavedayaMtassa bitiyaM, pacchA uddihaM samuddi paDhai, uddesasamuddesavaMdaNANamihevAMtabbhAvo, tao jAhe caubhAgAvasesA porisI tAhe pAe paDilehei, jaiNa paDhiukAmoto vaMdai, 1 athavA vandayeyuH // 2 guruM pUrvasandhyAyAM vanditvA''locayatIti etadekaM, abhyusthitAvasAne yatpunarvandante gurumetadvitIya, atra ca vidhiH-pazcAjaghanyena trayo madhyamena paJca vA sapta vA utkRSTena sarve'pi vanditavyAH, yadi vyAkulA vyAkSepo vA tadaikenonA yAvat trayo'vazyaM vanditavyAH, evaM devasike, pAkSike paJcAvazyaM, cAturmAsike sAMvatsarike'pi saptAvazyamiti, tAn vanditvA yatpunarAcAryAyAzrayaNAya dIyate tattRtIyaM, pratyAkhyAne caturtha, svAdhyAye punarvanditvA prasthApayati prathama, prasthApite pravedayato dvitIyaM, pazcAduddiSTasamuddiSTaM paThati, uddezasamuddezavandanAnAmihaivAntarbhAvaH, tato yadA caturbhAgAvazeSA pauruSI tadA pAtrANi pratilekhayati, yadi na paThitukAmastadA vandate.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 3vandanAdhyayane AvattA 25 // 542 // SUUSAASUSTESSOAS aha paDhiukAmo to avaMdittA pAe paDilehei, paDilehittA pacchA paDhai, kAlavelAe vaMdira paDikkamai, eyaM taiyaM / |evaM pUrvAhne sapta, aparAhne'pi saptaiva bhavanti, anujJAvandanAnAM svAdhyAyavandaneSvevAntarbhAvAt, prAtikramaNikAni tu catvAri prasiddhAni, evametAni dhruvANi pratyahaM kRtikarmANi caturdaza bhavantyabhaktArthikasya, itarasya tu pratyAkhyAnavandanenAdhikAni bhavantIti gAthArthaH // 1201 // gataM katikRtvodvAraM, vyAkhyAtA vandanamityAdiprathamA dvAragAthA, sAmprataM | dvitIyA vyAkhyAyate, tatra katyavanatamityAdyaM dvAra, tadarthapratipAdanAyA''ha dooNayaM ahAjAyaM, kiikammaM bArasAvayaM / asya vyAkhyA-avanatiH-avanatam , uttamAGgapradhAnaM praNamanamityarthaH, dve avanate yasmiMstad vyavanatam , ekaM yadA prathamameva 'icchAmi khamAsamaNo ! vaMdilaM jAvaNijjAe nissIhiyAe'tti abhidhAya chando'nujJApanAyAvanamati, dvitIyaM punaryadA kRtAvarto niSkrAntaH 'icchAmI'tyAdisUtramabhidhAya chando'nujJApanAyaivAvanamati, yathAjAtaM zramaNatvamAzritya | yoniniSkramaNaM ca, tatra rajoharaNamukhavastrikAcolapaTTamAtrayA zramaNo jAtaH, racitakarapuTastu yonyA nirgataH, evambhUta eva vandate, tadavyatirekAcca yathAjAtaM bhaNyate kRtikarmavandanaM, 'bArasAvayaMti dvAdazAvartAH-sUtrAbhidhAnagarbhAH kAyavyApAravizeSA yasminniti samAsastad dvAdazAvartam , iha ca prathamapraviSTasya SaDAvartA bhavanti, 'ahokAyaM kAyasaMphAsaM khama|Nijjo bhe kilAmo, appakilaMtANaM bahusubheNa bhe divaso vaikkato?, jattA bhe javaNijaM ca bhe' etatsUtragarbhA gurucaraNa atha paThitukAmastadA'vanditvA pAtrANi pratilikhati, pratilikhya pazcAtpaThati, kAlavelAyAM vanditvA pratikAma ti, etattRtIyaM. * gAthAzakalamAha. // 542 //
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyastahastaziraHsthApanArUpAH, niSkramya punaH praviSTasyApyeta eva SaDiti, etaccApAntarAladvAradvayamAdyadvAropalakSitamavagantavyaM, gataM katyavanatadvAraM, sAmprataM 'katizira' ityetadvAraM vyAcikhyAsuridamaparaM gAthAzakalamAha causiraM tiguttaM ca dupavesaM eganikkhamaNaM // 1202 // ___ vyAkhyA-catvAri zirAMsi yasi~mastaccatuHziraH, prathamapraviSTasya kSAmaNAkAle ziSyAcAryazirodvayaM, punarapi niSkramya praviSTasya dvayameveti bhAvanA, dvAraM / tisro guptayo yasmiMstatriguptaM, manasA samyakpraNihitaH vAcA'skhalitAkSarANyuccArayan / kAyenAvartAna virAdhayan vandanaM karoti yataH, cazabdo'vadhAraNArthaH, dvau pravezau yasmiMstavipravezaM, prathamo'nujJApya pravizataH, dvitIyaH punarnirgatasya pravizata iti, ekaniSkramaNamAvazyakyA nirgacchataH, etaccApAntarAladvAratrayaM katizirodvAreNaivopalakSitamavagantavyamiti gAthArthaH // 1202 // sAmprataM katibhirvA''vazyakaiH parizuddhamiti dvArArtho'bhidhI-18 yate, tathA cA''ha| avaNAmA dunna'hAjAyaM, AvattA bAraseva u| sIsA cattAri guttIo, tini do ya pavesaNA // 1203 // | eganikkhamaNaM ceva, paNavIsaM viyAhiyA / AvassagehiM parisuddhaM, kiikamma jehi kIraI // 1204 // __ vyAkhyA-gAthAdvayaM nigadasiddhameva, ebhirgAthAdvayoktaiH paJcaviMzatibhirAvazyakaiH parizuddhaM kRtikarma kartavyam , anyathA dravyakRtikarma bhavati // 1203-1204 // Aha ca * nirgatya.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0-94 AvazyakahAribhadrIyA 3vandanAdhyayane zuddhavandanaphalaM do|pAzca 32 // 543 // LOGROGRESSIOCOLOR kihakammapi karito na hoi kiikmmnijraabhaagii| paNavIsAmannayaraM sAha ThANaM virAhiMto // 1205 // vyAkhyA-'kRtikarmApi kurvan' vandanamapi kurvan na bhavati kRtikarmanirjarAbhAgI 'paJcaviMzatInAm' AvazyakAnAmanyatarat sAdhuH sthAna virAdhayan , vidyAdRSTAnto'tra, yathA hi vidyA vikalAnuSThAnA phaladA na bhavati, evaM kRtikarmApi nirjarAphalaM na bhavati, vikalatvAdeveti gaathaarthH||1205 // adhunA'virAdhakaguNopadarzanAyA''hapaNavIsA Avassaga]parisuddhaM kiikammaM jo pauMjai guruunnN|sopaavi nivvANaM acireNa vimaannvaasNvaa||1206|| ___ vyAkhyA-paJcaviMzatiH AvazyakAni-avanatAdIni pratipAditAnyeva tacchuddhaM-tadavikalaM kRtikarma yaH kazcit 'prayuGge' karotItyarthaH, kasmai ?-'gurave' AcAryAya, anyasmai vA guNayuktAya, sa prApnoti 'nirvANaM' mokSam 'acireNa' svalpakAlena 'vimAnavAsaM vA' suralokaM veti gAthArthaH // 1206 // dvAraM / 'katidoSavipramukta'miti yaduktaM tatra dvAtriMzaddoSavipramukta kartavyaM, taddoSadarzanAyAha aNADhiyaM ca thaddhaM ca, pabviddhaM paripiMDiyaM / Tolagai aMkusaM ceva, tahA kacchabhariMgiyaM // 1207 // vyAkhyA-'anAdRtam' anAdaraM sambhramarahitaM vandate 1 'stabdhaM' jAtyAdimadastabdho vandate 2 praviddhaM' vandanakaM dadadeva nazyati 3 'paripiNDitaM' prabhUtAnekavandanena vandate AvartAn vyaJjanAbhilApAn vA vyavacchinnAn kurvan 4 'Tolagati' tiDavaduraplutya 2 visaMsthulaM vandate 5 'aGkuzaM' rajoharaNamaGkuzavatkaradvayena gRhItvA vandate 6 'kacchabhariMgiyaM' kacchapavat riGgitaM kacchapavat riGgan vandata iti gAthArthaH 7 // 1207 // 20-SACSCR-SCARRCANCool C // 543 //
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ macchuvvattaM maNasA pauDaM taha ya veiyAvaddhaM / bhayasA ceva bhayaMtaM, mittI gaarvkaarnnaa||1208|| vyAkhyA-matsyodvattam ekaM vanditvA matsyavad drutaM dvitIyaM sAdhuM dvitIyapArcena recakAvartena parAvartate 8 manasA pradaSTa, vandyo hInaH kenacidguNena, tameva ca manasi kRtvA sAsUyo vandate 9 tathA ca vedikAbaddhaM jAnunorupari hastau nivezyAdho vA pArzvayorvA utsaGge vA ekaM vA jAnuM karadvayAntaH kRtvA vandate 10 'bhayasA ceva'tti bhayena vandate, mA bhUdgacchAdibhyo nirdhATanamiti 11, 'bhayaMta ti bhajamAnaM vandate 'bhajatyayaM mAmato bhaktaM bhajasveti tadAryavRttaM' iti 12, 'metti'tti maitrInimittaM prItimicchan vandate 13 'gAravitti gauravanimittaM vandate, vidantu mAM yathA sAmAcArIkuzalo'yaM 14, 'kAraNa'tti jJAnAdivyatirikta kAraNamAzritya vandate, vastrAdi me dAsyatIti 15, ayaM gaathaarthH|| 1208 // teNiyaM paDiNiyaM ceva, ruThaM tajiyameva ya / saDhaM ca hIliyaM ceva, tahA vipaliuMciyaM // 1209 // ___ vyAkhyA-'stainya'miti parebhyaH khalvAtmAnaM gRhayana stenaka iva vandate, mA me lAghavaM bhaviSyati 16, 'pratyanIkam' AhArAdikAle vandate 17, 'ruSTaM krodhAdhmAtaM vandate krodhAdhmAto vA 18, 'tarjitaM' na kupyasi nApi prasIdasi kASThaziva ivetyAdi tarjayan-nirbhasaMyan vandate, aGgulyAdibhirvA tarjayan 19, 'zaThaM' zAThyena vizrambhArtha vandate, glAnAdivyapadezaM vA kRtvA na samyag vandate 20, hIlitaM he gaNin ! vAcaka ! kiM bhavatA vanditenetyAdi hIlayitvA vandate |21, tathA 'vipalikuJcitam' arddhavandita eva dezAdikathAH karoti 22, iti gaathaarthH|| 1209 // diThamadiTTaM ca tahA, siMgaM ca karamoaNaM / AlihamaNAlihUM, UNaM uttaracUliyaM // 1210 //
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 3vandanA dhyayane doSAH 32 // 544 // danaM kRtvA pazcAnmA battIsadosaparisunAcArayan vandate 31 ROCKGANGANAGAR vyAkhyA dRSTAdRSTaM tamasi vyavahito vA na vandate 23 'zRGgam' uttamAGgaikadezena vandate 24 karamocana kara manya mAno vandate na nirjarAM, 'tahA moyaNaM nAma na annahA mukkho, eeNa puNa dinneNa muccemitti vaMdaNagaM dei 25-26 Azli. TAnAzliSTamityatra caturbhaGgakaH-rajoharaNaM karAbhyAmAzliSyati zirazca 1 rajoharaNaM na ziraH 2 ziro na rajoharaNaM 3 na rajoharaNaM nApi ziraH 4, atra prathamabhaGgaH zobhanaH zeSeSu prakRtavandanAvatAraH 27, 'Una vyaJjanAbhilApAvazyakairasampUrNa vandate 28, 'uttaracUDa' vandanaM kRtvA pazcAnmahatA zabdena mastakena vanda iti bhaNatIti gAthArthaH 29 // 1210 // | mUyaM ca DhaDDaraM ceva, cuDuliM ca apacchimaM / battIsadosaparisuddhaM, kiikamma pauMjaI // 1211 // __ vyAkhyA-'mUkam' AlApakAnanuccArayan vandate 20 'DhaDDaraM' mahatA zabdenoccArayan vandate 31 'cuDulI ti ulkAmiva paryante gRhItvA rajoharaNaM bhramayan vandate 32 'apazcimam' idaM caramamityarthaH, ete dvAtriMzadoSAH, ebhiH parizuddha kRtikarma kArya, tathA cAha-dvAtriMzaddoSaparizuddhaM 'kRtikarma' vandanaM 'prayuJjIta' kuryAditi gAthArthaH // 1211 // yadi punaranyatamadoSaduSTamapi karoti tato na tatphalamAsAdayatIti, Aha cakiikammapi karito na hoi kiikammanijarAbhAgI / battIsAmannayaraM sAhU ThANaM virAhiMto // 1212 // vyAkhyA-kRtikarmApi kurvanna bhavati kRtikarmanirjarAbhAgI, dvAtriMzaddoSANAmanyataratsAdhuH sthAnaM virAdhayanniti gAthArthaH // 1212 // doSavipramuktakRtikarmakaraNe guNamupadarzayannAhabattIsadosaparisuddhaM kiikammaM jo pauMjai gurUNaM / so pAvai nivvANaM acireNa vimANavAsaM vA // 1213 // parizuddhaM kRti vAha-dvAtriMza bhramayan vandate 32 vandate 20 'daharaM mahArasuI, kiDakamA // 544 //
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA - dvAtriMzaddoSaparizuddhaM kRtikarma yaH 'prayuGkte' karoti gurave sa prApnoti nirvANam acireNa vimAnavAsaM veti | gAthArthaH // 1213 // Aha-- doSaparizuddhAdvandanAtko guNaH 1 yena tata eva nirvANaprAptiH pratipAdyata iti, ucyateAvassaesa jaha jaha kuNai payantaM ahINamairittaM / tivihakaraNovautto taha taha se nijjarA hoi // 1214 // vyAkhyA--'AvazyakeSu' avanatAdiSu doSatyAgalakSaNeSu ca yathA 2 karoti prayatnam ' ahInAtiriktaM ' na hInaM nApyadhikaM, kimbhUtaH san ? -trividhakaraNopayuktaH, manovAkkAyairupayukta ityarthaH, tathA 2 'se' tasya vandanakarturnirjarA bhavati - karmakSayo bhavati, tasmAcca nirvANaprAptiriti, ato doSaparizuddhAdeva phalAvAptiriti gAthArthaH // 1214 // gataM saprasaGgaM doSavipramuktadvAram adhunA kimiti kriyata iti dvAraM, tatra bandanakaraNakAraNAni pratipAdayannAha-- viNaovayAra mANassa bhaMjaNA pUyaNA gurujaNassa / titthayarANa ya ANA suadhammArANA'kiriyA // 1215 // vyAkhyA - vinaya evopacAro vinayopacAraH kRto bhavati, sa eva kimartha ityAha- 'mAnasya' ahaGkArasya 'bhaJjanA' vinAzaH, tadarthaH, mAnena ca bhagnena pUjanA gurujanasya kRtA bhavati, tIrthakarANAM cA''jJA'nupAlitA bhavati, yato bhagavadbhirvinayamUla evopadiSTo dharmaH, sa ca vandanAdilakSaNa eva vinaya iti, tathA zrutadharmArAdhanA kRtA bhavati, yato vandanapUrvaM zrutagrahaNaM, 'akiriya'tti pAramparyeNAkriyA bhavati, yato'kriyaH siddhaH, asAvapi pAramparyeNa vandanalakSaNAd vinayAdeva bhavatIti, uktaM ca paramarSibhiH - tahArUvaM NaM bhaMte ! samaNaM vA mAhaNaM vA vaMdamANassa pajjuvAsamANassa kiMphalA 1 tathArUpaM zramaNaM vA mAhanaM vA vandamAnasya paryupAsInasya kiMphalA
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha* drIyA // 545 // vaMdeNapajjuvAsaNayA 1, goyamA ! savaNaphalA, savaNe NANaphale, NANe viNNANaphale, viNNANe paJcakkhANaphale, paJcakkhANe saMjamaphale, saMjame aNaNyaphale, aNaNhae tavaphale, tave vodANaphale, vodANe akiriyAphale, akiriyA siddhigaigamaNaphalA" / tathA vAcakamukhenApyuktam- 'vinayaphalaM zuzrUSA guruzuzrUSAphalaM zrutajJAnam / jJAnasya phalaM viratirviratiphalaM cAzravanirodhaH // 1 // saMvaraphalaM tapobalamatha tapaso nirjarA phalaM dRSTam / tasmAtkriyAnivRttiH kriyAnivRtterayogitvam // 2 // yoganirodhAdbhavasantatikSayaH santatikSayAnmokSaH / tasmAtkalyANAnAM sarveSAM bhAjanaM vinayaH // 3 // iti gAthArthaH // 1215 // kiM ca / viNao sAsaNe mUlaM, viNIo saMjao bhave / viNayAu vipyamukkassa, kao dhammo kao tavo 1 // 1216 // vyAkhyA - zAsyante'nena jIvA iti zAsanaM dvAdazAGgaM tasmin vinayo mUlaM yata uktam- 'mUlauDa khaMdhappabhavo dumassa, khaMdhAu pacchA viruhaMti sAlA (hA ) / sAhappasAhA viruvaM (haM ) ti pattA, tato si puSpaM ca phalaM rasoya // 1 // evaM dhammassa viNao mUlaM paramo se mokkho / jeNa kittI suyaM sigdhaM nissesamadhigacchai // 2 // " ato vinItaH saMyato bhavet, 1 vandanaparyupAsanA ?, gautama ! zravaNaphalA, zravaNaM jJAnaphalaM jJAnaM vijJAnaphalaM vijJAnaM pratyAkhyAnaphalaM pratyAkhyAnaM saMyamaphalaM, saMyamo'nAzravaphalaH / anAzravastapaHphalaH, tapo vyavadAnaphalaM vyavadAnaM akriyAphalaM, akriyA siddhigatigamanaphalA / 2 mUlAt skandhaprabhavo drumasya skandhAt pazcAt prabhavati zAkhA / zAkhAyAH prazAkhA virohanti ( tataH ) patrANi, tatastasya puSpaM ca phalaM rasazca // 1 // evaM dharmasya vinayo mUlaM paramastasya mokSaH / yena kIrti zrutaM zIghraM niHzreyasaM cAdhigacchati // 2 // 3 vandanAdhyayane vandanakarakaraNakAraNaM 1148411
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinayAdvipramuktasya kuto dharmaH kutastapa iti gAthArthaH // 1216 // ato vinayopacArArtha kRtikarma kriyata iti sthitam / / Aha-vinaya iti kaH zabdArtha iti, ucyatejamhA viNayai kammaM avihaM cAuraMtamukkhAe / tamhA u vayaMti viU viNautti vilInasaMsArA // 1217 // ___ vyAkhyA-yasmAdvinayati karma-nAzayati karmASTavidhaM, kimartha?-caturantamokSAya, saMsAravinAzAyetyarthaH, tasmAdeva vada|nti vidvAMsaH 'vinaya iti' vinayanAdvinayaH 'vilInasaMsArAH' kSINasaMsArA athavA vinItasaMsArAH, naSTasaMsArA ityarthaH, yathA vinItA gaunaSTakSIrA'bhidhIyate iti gAthArthaH // 1217 // kimiti kriyata iti dvAraM gataM, vyAkhyAtA dvitIyA ktyvntmityaadidvaargaathaa| atrAntare'dhyayanazabdArtho nirUpaNIyaH, sa cAnyatra nyakSeNa nirUpitatvAnnehAdhikRtaH, gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasya nikSepasyAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavati, sUtraM ca sUtrAnugama ityAdi prapaJcato vaktavyaM yAvattaccedaM sUtra 'icchAmi khamAsamaNo! vaMdiuMjAvaNijAe nisIhiyAe aNujANahame miuggahaM nisIhi, ahokAyaM kAyasaMphAsaM, khamaNijo bhe kilAmo, appakilaMtANaM bahusubheNa bhe divaso vaikto?, jattA bhe? javaNijaM ca bhe ? khAmemi khamAsamaNo ! devasiyaM vaikkama, AvassiyAe paDikkamAmi khamAsamaNANaM devasiAe AsAyaNAe tittIsaNNayarAe jaMkiMcimicchAe maNadukkaDAe vayadukkaDAe kAyadukkaDAe kohAe mANAe mAyAe
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha 3vandanAdhyayane sUtravyAkhyA drIyA // 546 // lobhAe savvakAliyAe savvamicchovayArAe savvadhammAikkamaNAe AsAyaNAe jo me aiyAro kao tassa khamAsamaNo! paDikamAmi nindAmi garihAmi appANaM vosirAmi // (sUtram ) ___ asya vyAkhyA-tallakSaNaM cedaM-'saMhitA ca padaM caiva, padArthaH padavigrahaH / cAlanA pratyavasthAnaM, vyAkhyA tantrasya paDvidhA // 1 // tatrAskhalitapadoccAraNaM saMhitA, sA ca-icchAmi khamAsamaNo vaMdilaM jAvaNijAe nisIhiAe' ityevaMsUtroccAraNarUpA, tAni cAmUni sarvasUtrANi-icchAmi khamAsamaNo! vaMdiuM jAvaNijjAe nisIhiyAe aNujANaha me miuggahaM nisIhi, ahokAyaM kAyasaMphAsaM, khamaNijjo bhe kilAmo appakilaMtANaM bahu subheNa bhe divaso vaikkaMto?, jattA bhe? javaNijaM ca bhe?, khAmemi khamAsamaNo ! devasiyaM vaikkama AvassiyAe paDikkamAmi khamAsamaNANaM devasiyAe AsAyaNAe tittIsaNNayarAe jaMkiMcimicchAe maNadukkaDAe vayadukkaDAe kAyadukkaDAe kohAe mANAe mAyAe lobhAe sabakAliyAe sabamicchovayArAe sabadhammAikkamaNAe AsAyaNAe jo me aiyAro kao tassa khamAsamaNo! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosiraami| adhunA padavibhAgaH-icchAmi kSamAzramaNa ! vandituM yApanIyayA naiSedhikyA anujAnIta mama mitAvagrahaM naiSedhikI adhaHkAyaM kAyasaMsparza kSamaNIyo bhavatA lamaH alpaklAntAnAM bahuzubhena bhavatAM divaso vyatikrAntaH?, yAtrA bhavatAM ? yApanIyaM ca bhavatAM ?,kSamayAmi kSamAzramaNa! daivasikaMvyatikramaM AvazyikyA pratikramAmi kSamAzramaNAnAM daivasikyA AzAtanayA trayastriMzadanyatarayA yatkiJcinmithyayA manoduSkRtayA vacanaduSkRtayA kAyaduSkRtayA krodhayA mAnayA mAyayA lobhayA sarvakAlikyA sarvamithyopacArayA sarvadharmAtikramaNayA AzAtanayA yo mayA'ticAraH kRtastasya // 546 // 254-5%
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSamAzramaNa ! pratikramAmi nindAmi garhAmi AtmAnaM vyutsRjAmi, etAvanti sarvasUtrapadAni / sAmprataM padArthaH padavigrahazca yathAsambhavaM pratipAdyate-tatra 'iSu icchAyAm' ityasyottamapuruSaikavacanAntasya icchAmIti bhavati, 'kSamUSu sahane' ityasyADantasya kSamA, 'zramu tapasi khede ca' asya kartari lyuT zrAmyatyasAviti zramaNaH kSamApradhAnaH zramaNaH kSamAzramaNaH tasyA''mantraNa, vandestumanpratyayAntasya vandituM, 'yA prApaNe' asya Nyantasya kartaryanIyaca , yApayatIti yApanIyA tayA, 'pidhu gatyAm' asya nipUrvasya pani niSedhanaM niSedhaH niSedhena nivRttA naiSedhikI, prAkRtazailyA chAndasatvAdvA naiSedhike|tyucyate, evaM zeSapadArtho'pi prakRtipratyayavyutpattyA vaktavyaH, vineyAsammohArtha tu na bamaH, ayaM ca prakRtasUtrArthaH-avagrahAdvahiHsthito vineyo'vinatakAyaH karadvayagRhItarajoharaNo vandanAyodyata evamAha-'icchAmi' abhilaSAmi he kSamAzramaNa ! 'vandituM' namaskAraM kartuM, bhavantamiti gamyate, yApanIyayA-yathAzaktiyuktayA naiSedhikyA-prANAtipAtAdinivRttayA | tanvA-zarIreNetyarthaH, atrAntare guruAkSepAdiyuktaH 'trividhene ti bhaNati, tataH ziSyaH saMkSepavandanaM karoti, vyAkSepAdivikalastu'chandase'ti bhaNati, tato vineyastatrastha evamAha-'anujAnIta' anujAnIvaM anujJA prayacchatha, 'mama'ityAtmanirdeze,8 ke?-mitazcAsAvavagrahazceti mitAvagrahastaM, caturdizamihAcAryasyAtmapramANaM kSetramavagrahastamanujJAM vihAya praveSTuM na kalpate, tato gururbhaNati-anujAnAmi, tataH ziSyo naiSedhikyA pravizya gurupAdAntikaM nidhAya tatra rajoharaNaM tallalATaM ca karAbhyAM saMspRzannidaM bhaNati-adhastAtkAyaH adhaHkAya:-pAdalakSaNastamadhaHkArya prati kAyena-nijadehena saMsparzaH kAyasaMspazestaM karomi, etaccAnujAnIta, tathA kSamaNIyaH-sahyo bhavatAm adhunA 'kumo dehaglAnirUpaH, tathA alpaM-stokaM klAnta-kumo
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 3 vandanAdhyayane sUtravyA // 547 // SARACRORECARAM yeSAM te'lpaklAntAsteSAmalpaklAntAnAM, bahu ca tacchubhaM ca bahuzubhaM tena bahuzubhena, prabhUtasukhenetyarthaH, bhavatAM divaso vyatikrAnto?, yuSmAkamahargatamityarthaH, atrAntare gururbhaNati-tatheti,yathA bhavAn bravIti, punarAha vineyaH-'yAtrA' taponiyamAdi- lakSaNA kSAyikamizraupazamikabhAvalakSaNA vA utsarpati bhavatAm?, atrAntare gururbhaNati-yuSmAkamapi vartate ?, mama tAvadusarpati bhavato'pyutsarpatItyarthaH, punarapyAha vineyo-yApanIyaM cendriyanoindriyopazamAdinA prakAreNa bhavatA?, zarIramiti gamyate, atrAntare gururAha-evamAmaM, yApanIyamityarthaH, punarAha vineyaH-'kSamayAmi' marSayAmi kSamAzramaNeti pUrvavat divasena nivRtto daivasikastaM vyatikramam-aparAdha, daivasikagrahaNaM rAtrikAdyupalakSaNArtham , atrAntare gururbhaNati-ahamapi kSamayAmi daivasikaM vyatikramaM pramAdodbhavamityarthaH, tato vineyaH praNamyaivaM kSAmayitvA''locanAheNa pratikramaNArheNa ca prAyazcittenAtmAnaM zodhayannatrAntare'karaNatayotthAyAvagrahAnnirgacchan yathA artho vyavasthitastathA kriyayA pradarzayannAva|zyikyetyAdi daNDakasUtraM bhaNati, avazyakartavyaizcaraNakaraNayogainirvRttA AvazyakI tayA''sevanAdvAreNa hetubhUtayA yadasAdhvanuSThitaM tasya pratikrAmAmi, vinivartayAmItyarthaH, itthaM sAmAnyenAbhidhAya vizeSeNa bhaNati-kSamAzramaNAnAM vyAvarNitasvarUpANAM sambandhinyA 'daivasikyA' divasena nivRttayA jJAnAdyAyasya zAtanA AzAtanA tayA, kiMviziSTayA-trayastriMzadanyatarayA, AzAtanAzca yathA dazAsu, atraiva vA'nantarAdhyayane tathA draSTavyAH, 'tAo puNa tittIsapi AsAyaNAo imAsu causu mUlAsAyaNAsu samoyaraMti dabAsAyaNAe 4, dabAsAyaNA rAiNieNa samaM bhuMjaMto maNuNNaM appaNA bhuNji| tAH punastrayastriMzadapi AzAtanAH Asu catasRSu mUlAzAtanAsu samavataranti dravyAzAtanAyAM 4, dravyAzAtanA rAtrikena samaM bhuAno manojJamAramanA bhule. // 547 //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM uvahisaMthAragAisu vibhAsA, khittAsAyaNA AsannaM gaMtA bhavai rAiNiyassa, kAlAsAyaNA rAo vA viyAle vA vAharamANassa tusiNIe ciTThai, bhAvAsAyaNA AyariyaM tumaM tumati vattA bhavai, evaM tittIsaMpi causu davAisu samoyaraMti' 'yatkiJcinmithyayA' yatkiJcidAzritya mithyayA, manasA duSkRtA manoduSkRtA tayA pradveSanimittayetyarthaH, 'vAgduSkRtayA' asAdhuvacananimittayA, 'kAyaduSkRtayA' AsannagamanAdinimittayA, 'krodhaye 'ti krodhavatyeti prApte arzAderAkRtigaNatvAt acpratyayAntatvAt 'krodhayA' krodhAnugatayA, 'mAnayA' mAnAnugatayA, 'mAyayA' mAyAnugatayA, 'lobhayA' lobhAnugatayA, ayaM bhAvArtha:- krodhAdyanugatena yA kAcidvinayabhraMzAdilakSaNA AzAtanA kRtA tayeti, evaM daivasikI bhaNitA, adhuneha|bhavAnyabhavagatA'tItAnAgatakAlasaGgrahArthamAha - sarvakAlena - atItAdinA nirvRttA sArvakAlikI tayA, sarva eva mithyopacA rAH - mAtRsthAnagarbhAH kriyAvizeSA yasyAmiti samAsastayA, sarvadharmA:- aSTau pravacanamAtaraH teSAmatikramaNaM - laGghanaM yasyAM sA sarvadharmAtikramaNA tayA, evambhUtayA''zAtanayeti, nigamayati-yo mayA'ticAraH - aparAdhaH 'kRto' nirvartitaH 'tasya' aticArasya he kSamAzramaNa ! yuSmatsAkSikaM pratikrAmAmi - apunaHkaraNatayA nivartayAmItyarthaH, tathA duSTakarmakAriNaM nindAmyAtmAnaM prazAntena bhavodvignena cetasA, tathA garhAmyAtmAnaM yuSmatsAkSikaM vyutsRjAmyAtmAnaM duSTakarmakAriNaM tadanumatityAgena, sAmAyikAnusAreNa ca nindAdipadArtho nyakSeNa vaktavyaH, evaM kSAmayitvA punastatrastha evArddhAvanatakAya eva 1 evamupadhisaMstArakAdiSu vibhASA, kSetrAzAtanA''sannaM gantA bhavati rAnikasya, kAlAzAtanA rAtrau vA vikAle vA vyAharatastUSNIkastiSThati, bhAvAzAtanA AcArya tvaM svamiti vaktA bhavati, evaM trayastriMzadapi catasRSvapi dravyAdiSu samavasaranti.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ ON AvazyakahAribhadrIyA 3vandanAdhyayane vandanasthAnAni // 548 // CAREERSAR bhaNati-'icchAmi khamAsamaNo' ityAdi sarva draSTavyamityevaM, navaramayaM vizeSaH-'khAmemi khamAsamaNo' ityAdi sarva sUtramAvazyikyA virahitaM tat pAdapatita eva bhaNati, ziSyAsammohArtha sUtrasparzikagAthAHsvasthAne khalvanAdRtya lezatastadarthakathanayaiva padArtho nidarzitaH, sAmprataM sUtrasparzikagAthayA nidarzayannAhaicchA ya aNunnavaNA avvAbAhaM ca jatta javaNA ya / avarAhakhAmaNAvi ya chaTThANA huMti vaMdaNae // 1218 // __ vyAkhyA-icchA ca anujJApanA avyAbAdhaM ca yAtrA yApanA ca aparAdhakSAmaNA'pi ca SaT sthAnAni bhavanti vandanake // tatrecchA SaDvidhA, ythoktm| NAmaM ThavaNAdavie khitte kAle taheva bhAve ya / eso khalu icchAe Nikkhevo chaviho hoi // 1219 // ___ vyAkhyA-nAmasthApane gatArthe, dravyecchA sacittAdidravyAbhilASaH, anupayuktasya vecchAmItyAdi bhaNataH, kSetrecchA magadhAdikSetrAbhilASaH, kAlecchA rajanyAdikAlAbhilASaH-rayaNimahisAriyA u corA paradAriyA ya icchaMti / tAlAyarA subhikkhaM bahudhaNNA kei dubbhikkha // 1 // bhAvecchA prazastetarabhedA, prazastA jJAnAdyabhilASaH, aprazastA strayAdyabhilASa iti, atra tu vineyabhAvecchayA'dhikAraH, kSamAdInAM tu padAnAM gAthAyAmanupanyastAnAM yathAsambhavaM nikSepAdi vaktavyaM, kSuNNa|tvAvanthavistarabhayAcca nehoktamiti / uktA icchA, idAnImanujJA, sA ca paDvidhAnAma ThavaNA davie khitte kAle taheva bhAve ya / eso u aNuNNAe Nikkhevo chabviho hoi // 1220 // 1 rajanImabhisArikAstu caurAH pAradArikAzvecchanti / tAlAcarAH subhikSaM bahudhAnyAH kecihurbhikSam // 1 // // 548
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-nAmasthApane gatArthe, dravyAnujJA laukikI lokottarA kuprAvacanikI ca, laukikI sacittAdidravyabhedAtrividhA, azvabhUSitayuvativaiDUryAdyanujJetyarthaH, lokottarA'pi trividhA-kevalaziSyasopakaraNaziSyavastrAdyanujJA, evaM kuprAvacanikI vaktavyA, kSetrAnujJA yA yasya yAvataH kSetrasya yatra vA kSetre vyAkhyAyate kriyate vA, evaM kAlAnujJA'pi vaktavyA, bhAvAnujJA AcArAdyanujJA, bhAvAnujJayA'dhikAraH, atrAntare gAthAyAmanupAttasyApyakSuNNatvAdavagrahasya nikSepaHNAma ThavaNA davie khitte kAle taheva bhAve ya / eso u uggahassA Nikkhevo chavviho hoi // 1221 // vyAkhyA-sacittAdidravyAvagrahaNaM dravyAvagrahaH, kSetrAvagraho yo yatkSetramavagRhNAti, tatra ca samantataH sakrozaM yojanaM, kAlAvagraho yo yaM kAlamavagRhNAti, varSAsu caturo mAsAn Rtubaddhe mAsaM, bhAvAvagrahaH prazastetarabhedaH, prazasto jJAnAdyavagrahaH, itarastu krodhAdyavagraha iti, athavA'vagrahaH paJcadhA-'deviMdarAyagihavai sAgarisAdhammiuggaho taha ya / paMcaviho pANatto avaggaho vIyarAgehiM // 1 // ' atra bhAvAvagraheNa sAdharmikAvagraheNa cAdhikAraH-'AyappamANamitto cauddisiM hoi uggaho guruNo / aNaNuNNAtassa sayA Na kappae tattha paisarijaM // 1 // ' tatazca tamanujJApya pravizati, Aha ca niyuktikAraHbAhirakhittaMmi Thio aNunnavittA miuggahaM phAse / uggahakhettaM pavise jAva sireNaM phusai pAe // 1222 // . devendrarAjagRhapatisAgArikasAdharmikAvagrahastathaiva / paJca vidhaH prajJapto'vagraho viitraagaiH|| 2 AtmapramANa mAnazcaturdizaM bhavatyavagraho guroH / ananujJAtasya sadA na kalpate tatra praveSTum // 2 //
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA vandanAdhyayane vandanasthAnAni // 549 // bhAvatastvindriyamyAdRSTariti, Aha vyAkhyA-bahiHkSetre sthitaH anujJApya mitAvagrahaM spRzet rajoharaNena, punazcAvagrahakSetraM pravizet, kiyaharaM yAvadityAha-yAvacchirasA spRzet pAdAviti gAthArthaH // 1222 // avyAbAdhaM dravyato bhAvatazca, dravyataH khaDgAdyAghAtavyAbAdhAkAraNavikalasya bhAvataH samyagdRSTezcAritravataH, atrApi kAyAdinikSepAdi yathAsambhavaM svabuddhyA vaktavyaM, yAtrA dravyato bhAvatazca, dravyatastApasAdInAM svakriyotsarpaNaM bhAvataH sAdhUnAmiti, yApanA dvividhA-dravyato bhAvatazca, dravyata auSadhA dinA kAyasya, bhAvatastvindriyanoindriyopazamena zarIrasya, kSAmaNA dravyato bhAvatazca, dravyataH kaluSAzayasyaihikApAyabhIroH bhAvataH saMvegApannasya samyagdRSTeriti, Aha caavvAbAhaM duvihaM davve bhAve ya jatta javaNA ya / avarAhakhAmaNAviya savittharatthaM vibhAsijjA // 1223 // evaM zeSapadeSvapi nikSepAdi vaktavyam, itthaM sUtre prAyazo vandamAnasya vidhiruktaH niyuktikRtA'pi sa eva vyAkhyAtaH, adhunA vandyagatavidhipratipAdanAyAha niyuktikAraH chaMdeNa'NujANAmi tahatti tujjhapi vahaI evaM / ahamavi khAmemi tume vayaNAI vaMdaNarihassa // 1224 // | vyAkhyA-chandasA anujAnAmi tatheti yuSmAkamapi vartate evamahamapi kSamayAmi tvAM, vacanAni 'vandanArhasya' vandana- yogyasya, viSayavibhAgastu padArthanirUpaNAyAM nidarzita eveti gAthArthaH // 1224 // teNavi paDicchiyavvaM gAravarahieNa suddhahiyaeNa / kiikammakAragassA saMvegaM saMjaNaMteNaM // 1225 // vyAkhyA-'tena' vandanAheNa evaM pratyeSTavyam, apizabdasyaivakArArthatvAhakSyAdigauravarahitena, 'zuddhahRdayena' kaSAyavi avarAhakhAmabandamAnasya 549 //
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramuktena, 'kRtikarmakArakasya' vandanakartuH saMvegaM janayatA, saMvegaH - zarIrAdipRthagbhAvo mokSautsukyaM veti gAthArthaH // 1225 // itthaM sUtrasparza niryuktyA vyAkhyAtaM sUtram, uktaH padArthaH padavigrahazceti, sAmprataM cAlanA, tathA cAha AvattAisa jugavaM iha bhaNio kAyavAyavAvAro / duNhegayA va kiriyA jao nisiddhA au ajutto // 1226 // vyAkhyA - ihAssvartAdiSu, AdizabdAdAvazyikyAdiparigrahaH, 'yugapad' ekadA 'bhaNitaH' uktaH kAyavAgvyApAraH, tathA ca satyekadA kriyAdvayaprasaGgaH, dvayorekadA ca kriyA yato niSiddhA'nyatra upayogadvayAbhAvAdU, ato'yuktaH sa vyApAra iti, tatazca sUtraM paThitvA kAyavyApAraH kArya iti, ucyate bhinnavisayaM nisiddhaM kiriyA dugamegayA Na egaMmi / jogatigassa vi bhaMgiya sutte kiriyA jao bhaNiyA // 1227 // vyAkhyA -- iha vilakSaNavastuviSayaM kriyAdvayaM niSiddham ekadA yathotprekSate sUtrArthaM nayAdigocaramaTati ca tatrotpre kSAyAM yadopayukto na tadA'Tane yadA cATane na tadotprekSAyAmiti, kAlasya sUkSmatvAd, vilakSaNaviSayA tu yogatrayakriyA'pyaviruddhA, yathoktam- "bhaMgiyasuyaM guNaMto vahai tivihe'vi jogaMmItyAdi, gataM pratyavasthAnaM, sIsI paDhamapavese vaMdiumAvassiAe~ paDikkamiDaM | bitiyapavesaMmi puNo vaMdai kiM ? cAlaNA ahvaa||| 1228 / / jaha dUo rAyANaM NamiuM kajjaM nivehauM pacchAM / vIsa jiovi vaMdiya gacchai sAhUvi emeva // 1229 // 1 bhaGgika zrutaM guNayan varttate trividhe'pi yoge / 2 ziSyaH prathamapraveze vanditumAvazyikyA pratikramya / dvitIyapraveze punarvandate kiM cAlanA'thavA // 1 // yathAdUto rAjAnaM natvA kArya nivedya / pazcAt / visRSTo'pi vanditvA gacchati evameva sAdhavo'pi // 2 //
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 55 // vyAkhyA-idaM pratyavasthAnaM, uktamAnuSaGgika, sAmprataM kRtikarmavidhisaMsevanAphalaM samAptAvupadarzayatrAha 3vandanA | eyaM kiikammavihiM jujaMtA crnnkrnnmuvuttaa| sAhU khavaMti kammaM aNegabhavasaMciyamaNaMtaM // 1230 // dhyayane cAlanApravyAkhyA-'evam' anantaradarzitaM 'kRtikarmavidhi' vandanavidhiM yuJjAnAzcaraNakaraNopayuktAH sAdhavaH kSapayanti kameM |tyavasthAne 'anekabhavasaJcitaM' prabhUtabhavopAttamityarthaH, kiyad ?-anantamiti gAthArthaH // 1230 // ukto'nugamaH, nayAH sAmAyika-II niryuktAviva drssttvyaaH|| ityAcAryazrIharibhadrakRtau ziSyahitAyAmAvazyakaTIkAyAM vandanAdhyayanaM samAptamiti / kRtvA vandanavivRti prAptaM yatkuzalamiha mayA tena / sAdhujanavandanamalaM sattvA mokSAya sevntu||1|| -romer___ vyAkhyAtaM vandanAdhyayanam , adhunA pratikramaNAdhyayanamArabhyate-asya cAyamabhisambandhaH, anantarAdhyayane'haMdupadiSTa|sAmAyikaguNavata eva vandanalakSaNA pratipattiH kAryeti pratipAditam , iha punastadakaraNatA dinaiva skhalitasyaiva nindA pratipA-12 |dyate, yadvAvandanAdhyayane kRtikarmarUpAyAH sAdhubhaktestattvataH karmakSaya uktaH, yathoktam-'viNaovayAra mANassa bhaMjaNA pUyaNA 8 gurujnnss|titthyraann ya ANA suadhmmaa''raahnnaa'kiriyaa||shaaprtikrmnnaadhyyne tu mithyAtvAdipratikramaNadvAreNa karma- // 55 // | nidAnaniSedhaHpratipAdyate, vakSyati ca-"micchattapaDikkamaNaM taheva assaMjamevi paDikkamaNaM / kassAyANa paDikkamaNaM jogANa ya appasatthANaM // 1 // " athavA sAmAyike cAritramupavarNitaM, caturviMzatistave tvarhatAM guNastutiH, sA ca darzanajJAnarUpA, evamidaM 1 pRSTha 545 gAthA 1295 2 mithyAtvapratikramaNaM tathaivAsaMyama'pi pratikamaNam / kaSAyANAM pratikramaNaM yogAnAM cAprazaskhAnAm // 1 //
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ tritayamuktam, asya ca vitathAsevanamaihikAmuSmikApAyaparijihIrSuNA gurornivedanIyaM tacca vandanApUrvamityato'nantarA|dhyayane tannirUpitam, iha tu nivedya bhUyaH zubheSveva sthAneSu pratIpaM kramaNamAsevanIyamityetat pratipAdyate, itthamanenAnekarUpeNa sambandhenA''yAtasyAsya pratikramaNAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi saprapaJcaM vaktavyAni, tatra ca nAmaniSpanne nikSepe pratikramaNAdhyayanamiti, tatra pratikramaNaM nirUpyate - 'prati' ityayamupasargaH pratIpAdyarthe vartate, 'kramu pAdavikSepe' asya lyuDaantasya pratIpaM pratikUlaM vA kramaNaM pratikramaNamiti bhavati, etaduktaM bhavati-zubhayogebhyo'zubhayogAntaraM krAntasya zubheSveva pratIpaM pratikUlaM vA kramaNaM pratikramaNamiti, uktaM ca - " svasthAnAd yatparasthAnaM, pramAdasya vazAdgataH / tatraiva kramaNaM bhUyaH, pratikramaNamucyate // 1 // kSAyopazamikAdbhAvA daudayikasya vazaM gataH / tatrApi ca sa evArthaH, pratikUlagamAtsmRtaH // 2 // prati prati kramaNaM vA pratikramaNaM, zubhayogeSu prati prati vartanamityarthaH, uktaM ca- " prati prati vartanaM vA zubheSu yogeSu mokSaphaladeSu / niHzalyasya yateryattadvA jJeyaM pratikramaNam // 1 // iha ca yathA karaNAt karmakartrIH siddhiH, tadvyatirekeNa karaNatvAnupapatteH, evaM pratikramaNAdapi pratikrAmaka pratikrAntavyasiddhirityata stritayamapyabhidhitsurAha niyuktikAraH DikamaNaM paDikamao paDikamiyavvaM ca ANupuvvIe / tIe pacuppanne aNAgae ceva kAlaMmi // 1231 // vyAkhyA - 'pratikramaNaM' nirUpitazabdArtha, tatra pratikrAmatIti pratikramakaH kartA, pratikrAntavyaM ca karma - azubhayogalakSaNam, 'AnupUrvyA' paripAThyA, 'atIte' atikrAnte 'pratyutpanne' vartamAne 'anAgate caiva' eSye caiva kAle, pratikramaNAdi
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 55 // 4 pratikramaNAdhyayane pratikramaNAdisvarUpaM SESSISEXASSES yojyamiti vAkyazeSaH / Aha-pratikramaNamatItaviSayaM, yata uktam-'atItaM paDikkamAmi paDuppannaM saMvaremi aNAgayaM paccakkhAmi'tti tatkathamiha kAlatraye yojyate iti ?, ucyate, pratikramaNazabdo hyatrAzubhayoganivRttimAtrArthaH sAmAnyaH parigRhyate, tathA ca satyatItaviSayaM pratikramaNaM nindAdvAreNAzubhayoganivRttireveti, pratyutpannaviSayamapi saMvaraNadvAreNAzubhayoganivRttireva, anAgataviSayamapi pratyAkhyAnadvAreNAzubhayoganivRttireveti na doSa iti gAthAkSarArthaH // 1231 // sAmprataM pratikrAmakasvarUpaM pratipAdayannAhajIvo u paDikkamao asuhANaM pAvakammajogANaM / jhANapasatthA jogA je te Na paDikkame sAhU // 1232 // vyAkhyA-'jIvaH' prAgnirUpitazabdArthaH, tatra pratikrAmatIti pratikrAmakaH, tuzabdo vizeSaNArthaH, na sarva eva jIvaH pratikrAmakaH, kiM tarhi ?-samyagdRSTirupayuktaH, keSAM pratikramakaH ?-'azubhAnAM pApakarmayogAnAm' azobhanAnAM pApakarmavyApArANAmityarthaH, Aha-pApakarmayogA azubhA eva bhavantIti vizeSaNAnarthakyaM, na, svarUpAnvAkhyAnaparatvAdasya, prazastau ca to yogau ca prazastayogau, dhyAnaM ca prazastayogau ca dhyAnaprazastayogA ye tAnadhikRtya 'na pratikrameta' na pratIpaM varteta sAdhuH, api tu tAn seveta, manoyogaprAdhAnyakhyApanArtha pRthaga dhyAnagrahaNaM, prazastayogopAdAnAcca dhyAnamapi dharma| zuklabhedaM prazastamavagantavyam , Aha-'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyamullaGghaya kimiti pratikramaNamanabhidhAya pratikrAmaka uktaH?, tathA''dyagAthAgatamAnupUrvI grahaNaM cAtiricyata iti, ucyate, pratikramakasyAlpavaktavyatvAt karbadhInatvAcca kriyAyA itya atItaM pratikramAmi pratyutpannaM saMvRNomi anAgataM pratyAkhyAmi. // 55 //
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ HOSTESSEISSACROSASSASS doSaH, itthamevopanyAsaH kasmAnna kRta iti cet pratikramaNAdhyayananAmaniSpannanikSepapradhAnatvAttasyetyalaM vistareNeti gAthArthaH // 1232 // uktaH pratikramakaH, sAmprataM pratikramaNasyAvasaraH, tacchabdArthaparyAyAcikhyAsuridamAhapaDikamaNaM paDiyaraNA pariharaNA vAraNA niyattI ya / niMdA garihA sohI paDikamaNaM aTTahA hoi // 1233 // vyAkhyA-'pratikramaNaM' tattvato nirUpitameva, adhunAbhedato nirUpyate, tatpunarnAmAdibhedataH SoDhA bhavati, tathA cA''haNAma ThavaNA davie khitte kAle taheva bhAve ya / eso paDikamaNassA Nikkhevo chavviho hoi // 1234 // __ vyAkhyA-tatra nAmasthApane gatArthe, dravyapratikramaNamanupayuktasamyagdRSTerlabdhyAdinimittaM vA upayuktasya vA nihasya pustakAdinyastaM vA, kSetrapratikramaNaM yasmin kSetre vyAvaya'te kriyate vA yato vA pratikramyate khilAderiti, kAlapratikramaNaM dvedhA-dhruvaM adhruvaM ca, tatra dhruvaM bharatairAvateSu prathamacaramatIrthakaratIrtheSvaparAdho bhavatu mA vA dhruvamubhayakAlaM pratikramyate, vimadhyamatIrthakaratIrtheSu tvadhruvaM-kAraNajAte pratikramaNamiti, bhAvapratikramaNaM dvidhA-prazastamaprazastaM ca, prazastaM mithyAtvAdeH, aprazastaM samyaktvAderiti, athavauSata evopayuktasya samyagdRSTeriti, prshstenaatraadhikaarH|| praticaraNA vyAkhyAyate-'cara gatibhakSaNayoH' ityasya pratipUrvasya lyuDantasya praticaraNeti bhavati, prati prati teSu teSvartheSu caraNaM-gamanaM tena tenA''sevanAprakAreNeti praticaraNA, sA ca SaDvidhA, tathA cAhaNAmaM ThavaNA davie khitte kAle taheva bhAve ya / eso paDiyaraNAe Nikkhevo chaviho hoi // 1235 // vyAkhyA-tatra nAmasthApane gatArthe, dravyapraticaraNA anupayuktasya samyagdRSTasteSu teSvartheSvAcaraNIyeSu caraNa-manaM
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA pratikamaNAdhyayane pratikramaNAdisvarUpaM // 552 // AASARALASAX tena tena prakAreNa labdhyAdinimittaM vA upayuktasya vA nihnavasya sacittAdidravyasya veti, kSetrapraticaraNA yatra praticaraNA| vyAkhyAyate kriyate vA kSetrasya vA praticaraNA, yathA zAligopikAdyAH zAlikSetrAdIni praticaranti, kAlapraticaraNA yasmin kAle praticaraNA vyAkhyAyate kriyate vA kAlasya vA praticaraNama, yathA sAdhavaH prAdoSikaM vA prAbhAtikaM vA kAlaM praticaranti, bhAvapraticaraNA dvedhA-prazastA'prazastA ca, aprazastA mithyAtvAjJAnAviratipraticaraNA, prazastA samyagdarzanajJAnacAritrapraticaraNA, athavaughata evopayuktasya samyagdRSTeH, tayehAdhikAraH, pratikramaNaparyAyatA cAsyA yataH zubhayogeSu pratIpaM kramaNaM-pravartanaM pratikramaNamuktaM, praticaraNA'pyevambhUtaiva vastuta iti gAthArthaH // 1235 // idAnIM pariharaNA, 'hRJ haraNe' asya paripUrvasyaiva lyuDantasyaiva pariharaNA, sarvaprakArairvarjanetyarthaH, sA ca aSTavidhA, tathA cAhaNAmaM ThavaNA davie pariraya parihAra vajaNAe ya / aNugaha bhAve ya tahA avihA hoi pariharaNA // 1236 // | vyAkhyA-nAmasthApane gatArthe, dravyapariharaNA heyaM viSayamadhikRtya anupayuktasya samyagdRSTerlabdhyAdinimittaM vA upayuktasya vA nihnavasya kaNTakAdipariharaNA veti, parirayapariharaNA girisaritparirayapariharaNA, parihArapariharaNA laukikalokottarabhedabhinnA, laukikI mAtrAdipariharaNA, lokottarA pArzvasthAdipariharaNA, varjanApariharaNA'pi laukikalokottarabhedaiva, laukikA itvarA yAvatkathikA ca, itvarA prasUtasUtakAdipariharaNA, yAvatkathikA DombAdipariharaNA, lokottarA punaritvarA zayyAtarapiNDAdipariharaNA, yAvatkathikA tu rAjapiNDAdipariharaNA, anugrahapariharaNA akkhoDabhaMgapariharaNA, * AskoTakAnAM yo bhaGgastasya pariharaNA pratilekhanAdividhivirAdhanApariharaNetyarthaH. // 552 //
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvapariharaNAprazastA aprazastA ca,aprazastA jJAnAdipariharaNA,prazastA krodhAdipariharaNA,athavaughata evopayuktasya samyagdRSTeH, tayehAdhikAraH, pratikramaNaparyAyatA cAsyAH pratikramaNamapyazubhayogaparihAreNaiveti, vAraNedAnIM, vRtru varaNe' ityasya Nyantasya lyuDi vAraNA bhavati, vAraNaM vAraNA niSedha ityarthaH, sA ca nAmAdibhedataH poDhA bhavati, tathA cAha| NAmaM ThavaNA davie khitte kAle taheva bhAve ya / eso u vAraNAe Nikakhevo chavviho hoi // 1237 // | vyAkhyA-tatra nAmasthApane gatArthe, dravyavAraNA tApasAdInAM halakRSTAdiparibhogavAraNA, anupayuktasya samyagdRSTevA |dezanAyAM upayuktasya vA nihnavasyApathyasya vA rogiNa itIyaM codanArUpA, kSetravAraNA tu yatra kSetre vyAvaya'te kriyate vA kSetrasya vA'nAryasyeti, kAlavAraNA yasmin vyAvaya'te kriyate vA kAlasya vA vikAlAdevarSAsu vA vihArasyeti, bhAvavAraNedAnI, sA ca dvividhA-prazastA'prazastA ca, prazastA pramAdavAraNA, aprazastA saMyamAdivAraNA, athavaughata evopayuktasya 8 samyagdRSTeriti, tayehAdhikAraH, pratikramaNaparyAyatA cAsyAH sphuTA, nivRttiradhunA, 'vRta vartane' ityasya nipUrvasya ktini nivartanaM nivRttiH, sA ca poDhA, yata AhanAma ThavaNA davie khitte kAle taheva bhAve ya / eso ya niyattIe Nikkhevo chavviho hoi // 1238 // vyAkhyA-nAmasthApane gatArthe, dravyanivRttistApasAdInAM halakRSTAdinivRttirityAdyakhilo bhAvArthaH svabuddhyA vaktavyaH, yAvat prshstbhaavnivRttyehaadhikaarH| nindedAnI, tatra 'Nidi kutsAyAm' asya 'gurozca halaH' (pA03-3-103) ityakAraH TAp , nindanaM nindA, AtmA'dhyakSamAtmakutsetyarthaH, sA ca nAmAdibhedataH poDhA bhavati, tathA cAha RECORRECAUCRACROER
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA OM05153% B pratikramaNAdhya0pratikramaNAdisva0 // 553 // CASSEUROOSEK NAmaM ThavaNA davie khitte kAle taheva bhAve ya / eso khalu niMdAe Nikkhevo chabviho hoi // 1239 // vyAkhyA-tatra nAmasthApane gatArthe, dravyanindA tApasAdInAm anupayuktasya samyagdRSTopayuktasya vA nihavasyAzobhanadravyasya veti, kSetranindA yatra vyAkhyAyate kriyate vA saMsaktasya veti, kAlanindA yasminnindA vyAkhyAyate kriyate vA durbhikSAdervA kAlasya, bhAvanindA prazastetarabhedI, aprazastA saMyamAdyAcaraNaviSayA, prazastA punarasaMyamAdyAcaraNavi. Sayeti, 'hA~ ! duchu kayaM hA! duDu kAriyaM duhu aNumayaM hatti / aMto 2 Dajjhai jhusiruSa dumo vaNadaMveNaM // 1 // ' athavIghata evopayuktasamyagdRSTeriti, tayehAdhikAraH, pratikramaNaparyAyatA sphuTeti gaathaarthH||1239 // garhedAnI, tatra 'garha kutsAyA' masya 'gurozca hala' ityakAra: TApU, gahaNaM garhA-parasAkSikI kutsaiveti bhAvArthaH, sA ca nAmAdibhedataH SoDaiveti, tathA cAhanAma ThavaNA davie khitte kAle taheva bhAve ya / eso khalu garihAe nikkhevo chavviho hoi // 1240 // ___ vyAkhyA-nAmasthApane gatArthe, dravyagardA tApasAdInAmeva svagurvAlocanAdinA anupayuktasya samyagdRSTervopayuktasya vA nivasyetyAdibhAvArtho vaktavyaH, yaavtprshstyehaadhikaarH| idAnI zuddhiH 'zudha zauce' asya striyAM tin , zodhanaM zuddhiH, vimalIkaraNamityarthaH, sA ca nAmAdibhedataH polaiva, tathA cAhanAma ThavaNA davie khitte kAle taheva bhAve ya / eso khalu suddhIe nikkhevo chaviho hoi // 1241 // 1 hA duSTu kRtaM hA duSTu kAritaM duSTanumataM heti / antarantardahyate zuSira iva drumo vanadavena // 1 // C // 553 // raNamityarthaH, ma vaktavyaH, yAvatprazastayehAdhidInAmeva svagurvAlocanAdinA kheko chabviho hoi // 1240 %20%
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA--tatra nAmasthApane gatArthe, dravyazuddhistApasAdInAM svagurvAlocanAdinA anupayuktasya samyagdRSTerupayuktasya vA nivasya vastrasuvarNAdervA lakSArAdibhiriti, kSetrazuddhiryatra vyAvarNyate kriyate vA kSetrasya vA kulikAdinA'sthyAdizalyoddharaNamiti, kAlazuddhiryatra vyAvarNyate kriyate vA zakvAdibhirvA kAlasya zuddhiH kriyata iti, bhAvazuddhirdvidhA - prazastA prazastA ca prazastA jJAnAderaprazastA cAzuddhasya sataH krodhAdervaimalyAdhAnaM spaSTatApAdanamityarthaH, athavaughata evopayuktasya samyagdRSTeH prazastA, tayehAdhikAraH, pratikramaNaparyAyatA cAsyAH sphuTA, evaM pratikramaNamaSTadhA bhavatIti gAthArthaH // 1241 // sAmprataM vineyAnugrahAya pratikramaNAdipadAnAM yathAkramaM dRSTAntAn pratipAdayannAha - addhaNe pAsoe duddhakIya visabhoyaNatalAe~ / do kannAo paimAriyA~ ya varthe ya agae ya // 1242 // vyAkhyA--adhvAnaH prAsAdaH dugdhakAyaH viSabhojanaM taDAgaM dve kanye patimArikA ca vastraM cAgadazca tattha paDikkamaNe addhANadito - jahA ego rAyA NayarabAhiM pAsAyaM kAukAmo sobhaNe diNe suttANi pADiyANi, rakkhagA NiuttA bhaNiyA ya - jai koi ittha pavisijja so mAreyabo, jai puNa tANi caiva payANi akkamaMto paDiosarai so moyaco, tao tesiM rakkhagANa vakkhittacittANaM kAlahayA do gAmilayA purisA paviTThA, te NAidUraM gayA rakkhagehiM diTThA, ukkarisiyakhaggehi ya 1 tatra pratikramaNe'dhvanyadRSTAntaH, yathA eko rAjA nagarAdvahiH prAsAdaM kartukAmaH zobhane dine sUtrANi pAtitavAn, rakSakA niyuktA bhaNitAzca yadi kazcit atra pravizet sa mArayitavyaH, yadi punastAneva pAdAn AkrAmyan pratyavasarpati sa moktavyaH, tatasteSAM rakSakANAM vyAkSiptacicAnAM kAlahatau dvau grAma - yakau puruSau praviSTau tau nAtidUraM gatau rakSakairdRSTau AkRSTakhaGgaizva
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- hAribhadrIyA // 554 // lattA-hA dAsA! kahiM ettha paviTThA ?, tatthego kAkaTTho bhaNai-ko ettha dosotti io tao pahAvio, so tehiM 4 pratikratattheva mArio, vitio bhIo tesu ceva paesu Thio bhaNai-sAmi ! ayANato ahaM paviTTho, mA maM mAreha, jaM bhaNaha taM / maNAdhya0 karemitti, tehiM bhaNNai-jai aNNao aNakamaMto tehiM ceva paehiM paDiosarasi tao muccasi, so bhIo pareNa jatteNa + pratikrama Ne'dhvatehiM ceva paehiM paDiniyatto, so mukko, ihaloiyANaM bhogANaM AbhAgIjAo, iyaro cukko, etaM davapaDikkamaNaM, bhAve nyodA0 diDhatassa uvaNao-rAyatthANIehiM titthayarehiM pAsAyatthANIo saMjamo rakkhiyabotti ANattaM, so ya gAmillagatthANIeNa |egeNa sAhuNA aikkamio, so rAgaddosarakkhagaDabbhAhao suciraM kAlaM saMsAre jAiyavamariyavANi pAvihiti, jo puNa |kihavi pamAeNa assaMjamaM gao tao paDiniyatto apuNakaraNAe paDikkamae so NibANabhAgI bhavai, paDikkamaNe addhANadiluto gato 1 / iyANiM paDicaraNAe pAsAraNa diluto bhaNNai-egammi Nayare dhaNasamiddho vANiyao, tassa ahuNuDio BASISRESSOUS NAGACASSACSCAEOCOCAEX saMlaptI-hA dAsau ! kvAtra praviSTau ?, tatraikaH kAkaSTo bhaNati-ko'tra doSa iti itastataH pradhAvitaH, sa taistatraiva mAritaH, dvitIyo bhItastayoreva padoH | sthito bhaNati-svAmin ! ajAnAno'haM praviSTaH mA mAM mImaraH, yadbhaNaya tatkaromIti, tairbhaNyate-yadyanyato'nAkrAmyan taireva padbhiH pratyavasarpasi tato mucyase, |sa bhItaH pareNa yona taireva padbhiH pratinivRttaH, sa muktaH, aihalAkikAnAM bhogAnAmAbhAgIjAtaH, itaro bhraSTaH, etad dravyapratikramaNaM, bhAve dRSTAntasyopanayaH-rAjasthAnIyaistIrthakaraiH prAsAdasthAnIyaH saMyamo rakSayitavya ityAjJaptaM, sa ca prAmeyakasthAnIyenaikena sAdhunA'tikrAntaH, sa rAgadveSarakSakAbhyAhataH suciraM kAlaM | saMsAre janmamaraNAni prApsyati, yaH punaH kathamapi pramAdenAsaMyamaM gatastataH pratinivRtto'punaHkaraNatayA pratikAmyati sa nirvANabhAgI bhavati, pratikramaNe'dhvanyadRSTAntaH gataH / idAnIM praticaraNAyAM prAsAdena dRSTAnto bhaNyate-ekasmin nagare dhanasamRddho vaNig , tasyAdhunotthitaH // 554 //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMsAo rayaNabhario, so taM bhajAe uvaNikkhiviu disAjacAe gao, sA appae laggiyA, maMDaNapasAhaNAdivAvaDA | na tassa pAsAyassa avaloyaNaM karei, tao tassa ega khaMDaM paDiyaM, sA ciMtei-kiM ettillayaM karehiitti, aNNayA pippa-18 lapotago jAo, kiM ettio karehitti NAvaNIo tIe, teNa vahUteNa so pAsAo bhaggo, vANiyago Agao, picchai || viNalu pAsAyaM, teNa sA NicchuDhA, aNNo pAsAo kArio, aNNA bhajjA ANIyA, bhaNiyA ya-jati esa pAsAo| hai viNassai to te ahaM Natthi, evaM bhaNiUNa disAjattAe gao, sA'vi se mahilA taM. pAsAyaM sabAdareNa tisajhaM avaloeti,8 jaM kiMci tattha kaThThakamme leppakamme cittakamme pAsAe vA uttuDiyAi pAsai taM saMThavAveti kiMci dAUNa, tao sopAsAo | tAriso ceva acchai, vANiyageNa AgaeNa diho, tuDheNa sabassa gharassa sAmiNI kayA, viulabhogasamaNNAgayA jAyA, itharA asaNavasaNarahiyA acaMtadukkhabhAgiNI jAyA, esA davapaDicaraNA, bhAve dilutassa uvaNao-vANiyagatthANIeNA''yarieNa SALSACIAS prAsAdo ratnabhRtaH, sa taM bhAryAyAmupanikSipya digyAtrAyai gataH, sA zarIre lagnA, maNDanaprasAdhanAdivyAmRtA na tasya prAsAdasyAvalokanaM karoti, tatastasyaiko bhAgaH patitaH, sA cintayati-kimetAvat kariSyati?, anyadA piSpalapotako jAtaH, patitaH, kimetAvAn kariSyatIti nApanItaH tayA, tena vardhamAnena sa | prAsAdo bhagnaH, vaNik AgataH, prekSate vinaSTaM prAsAda, tena sA niSkAzitA, anyaH prAsAdaH kAritaH, anyA bhAryA''nItA, bhaNitA ca-yayeSa prAsAdo vina yati tadA te'haM nAsti, evaM bhaNitvA digyAnAyai gataH, sA'pi tasya mahilA taM prAsAdaM sarvAdareNa trisandhyamavalokayati, yatkiJcittatra kASThakarmaNi lepyakamaNi citrakarmaNi prAsAde vA rAjyAdi pazyati tat saMsthApayati kiJcihattvA, tataH sa prAsAdaH tAdRza evaM tiSThati, vaNijA''gatena dRSTaH, tuSTena sarvasya gRhastha svAmi|nI kRtA, vipulabhogasamanvAgatA jAtA, itarA'zanavasanarahitA'tyantaduHkhabhAginI jAtA, eSA dravyaparicaraNA, bhAve dRSTAntasyopanayaH-vaNisthAnIyenAcAryeNa
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- 6 pAsAyatthANIo saMjamo paDicariyabotti ANatto, egeNa sAhuNA sAtAsukkhabahuleNa Na paDicario, so vANigiNIva 4 pratikrahAribha- |saMsAre dukkhabhAyaNaM jAo, jeNa paDicario akkhao saMjamapAsAo dharioso NevANasuhabhAgI jaao2|iyaanniN pari- maNA0 pradrIyA haraNAe duddhakAeNa diDhato bhaNNai-duddhakAo nAma duddhaghaDagassakAvoDI, ego kulaputto, tassa duve bhagiNIo aNNagAmesu ticaraNAvasaMti, tassa dhUyA jAyA, bhagiNINa puttA tesu vayapattesu tAodovi bhagiNIotassa samagaM ceva variyAo AgayAo, so yAMprAsAdaH // 555 // bhaNai-duNha atthINa kayaraM piyaM karemi ?, bacceha putte pesaha, jo kheyaNNo tassa dAhAmitti, gayAo, pesiyA, teNa tesiM doNhavi pariharaNA yAM dugdhaghaDagA samappiyA, vaccaha goulAo duddhaM ANeha, te kAvoDIo gahAya gaA, te duddhaghaDae bhariUNa kAvoDIo gahAya : ghaTaH paDiniyattA, tattha doNNi paMthA-ego parihAreNa so ya samo, bitio ujjueNa, so puNa visamakhANukaMTagabahulo, tesiM| ego ujjueNa paThio, tassa akkhuDiyassa ego ghaDo bhiNNo, teNa paDateNa biiovi bhiNNo, so virikao gao 24prAsAdasthAnIyaH saMyamaH praticaritavya ityAjJaptaH, ekena sAdhunA sAtAsaukhyabahulena na praticaritaH, sa vaNigjAyeva saMsAre duHkhabhAjanaM jAtaH, yena praticarito'kSataH saMyamaprAsAdo prataH sa nirvANasukhabhAgI jAtaH 2 / idAnI pariharaNAyAM dugdhakAyena dRSTAnto bhaNyate-dugdhakAyo nAma dugdhaghaTakasya kApotI, ekaH kulaputraH, tasya dve bhaginyau anyanAmayorvasataH, tasya duhitA jAtA, bhaginyoH putrau tayoH vayaH prAptayoH te dve api bhaginyo tena samameva varike Agate, sa // 555 // | bhaNati-dvayorarthinoH kataraM priyaM karomi, vrajataM putrau preSayataM, yaH khedajJastasmai dAsyAmIti, gate, preSitau, tena tAbhyAM dvAbhyAmapighaTau samarpitau, brajataM gokulAhugdhamAnayataM, tau kApotyau gRhItvA gatI, tI dugdhaghaTau bhRtvA kApotyo gRhItvA pratinivRttau, tatra dvau panthAnau-ekaH parihAreNa (bhramaNena), sa ca samaH, dvitIya Rjukena, sa punarviSamasthANukaNTakabahulaH, tayoreka RjunA prasthitaH, tasyAsphAlitasya (sya skhalitasya) eko ghaTo bhinnaH, tena patatA dvitIyo'pi bhinnaH, sa virikto gato
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ SALESALCCARALLERSALMALASSES mAulagasagAsaM, biio sameNa paMtheNa saNiyaM 2 Agao akkhuyAe duddhakAvoDIe, eyassa tuTTho, iyaro bhaNio-na mae bhaNiyaM ko cireNa lahuM vA ehitti, mae bhaNiyaM-duddhaM ANehatti, jeNa ANIyaM tassa diNNA, iyaro dhADio, esA davaparihaNA, bhAve dilutassa uvaNao-kulaputtatthANIehiM titthagarehiM ANattaM duddhatthANIyaM cArittaM avirAhaMtehiM / kaNNagatthANIyA siddhI pAviyavatti, goulatthANIo maNUsabhavo, tao carittassa maggo ujjuo jiNakappiyANa, te bhaga|vaMto saMghayaNadhiisaMpaNNA dabakhittakAlabhAvAvaivisamaMpi ussaggeNaM vaccaMti, vaMko therakappiyANa saussaggAvavao'samo maggo, jo ajoggo jiNakappassa taM maggaM paDivajjai so duddhaghaDahANiyaM cArittaM virAhiUNa kaNNagatthANIyAe siddhIe | aNAbhAgI bhavai, jo puNa gIyattho dabakhittakAlabhAvAvaIsu jayaNAe jayai so saMjamaM avirAdhittA acireNa siddhiM pAvei 3 / iyANiM vAraNAe visabhoyaNatalAeNa didaMto-jahA ego rAyA paracakkAgamaM adUrAgayaM ca jANettA gAmesu mAtulasakAzaM, dvitIyaH samena pathA zanaiH 2 Agato'kSatayA dugdhakApotyA, etasmai tuSTaH, itaro bhaNitaH-na mayA bhaNitaM kazcireNa laghu vA''yAtIti, |mayA bhaNita-dugdhamAnayasamiti, yenAnItaM tasmai dattA, itaro dhATitaH, eSA dravyapariharaNA, bhAve dRSTAntasyopanayA-kulaputrasthAnIyaiH tIrthakarairAjaptaM dugdhasthAnIyaM cAritramavirAdhayadbhiH kanyakAsthAnIyA siddhiH prAptavyeti, gokulasthAnIyo manuSyabhavaH, tatazcaritrasya mArga ko jinakalpikAnAM, te bhagavantaH saMhananati| saMpannA dravyakSetrakAlabhAvApadviSamamapi utsargeNa brajanti, vakraH sthavirakalpikAnAM sotsargApavAdaH asamo mArgaH, yo'yogyo jinakalpasya taM mArga pratipadyate sa dugdhaghaTasthAnIyaM cAritraM virAdhya kanyakAsthAnIyAyAH siddheranAbhAgI bhavati, yaH punargItArthoM vyakSetrakAlabhAvApatsu yatanayA yatate sa saMyama avirAdhyAcireNa siddhiM prAmoti / idAnIM vAraNAyAM viSabhojanataTAkena dRSTAntaH-yathaiko rAjA paracakrAgamamadAgataM ca jJAtvA prAmeSu
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ SSC AvazyakahAribhadrIyA duddhadadhibhakkhabhojAisu visaM pakkhivAvei, jANi ya mipANiyANi vAvitalAgAINi tesu ya je ya rukkhA pupphaphalovagA tANivi viseNa saMjoeUNa avakato, iyaro rAyA Agao, so taM visabhAviyaM jANiUNa ghosAvei khaMdhAvAre-jo eyANi bhakkhabhojANi talAgAIsu ya mihANi pANiyANi eesaya rukkhesu puSphaphalANi mihANi uvabhuMjai so marai, jANi eyANi khArakaDuyANi duNApANiyANi uva jeha, je taM ghosaNaM suNittA virayA te jIviyA, iyare matA, esA dabavAraNA bhAvavAraNA (e)ditassa uvaNao-evameva rAyatthANIehiM titthagarehiM visannapANasarisA visayatti kAUNa vAriyA, tesu je pasattA te bahuNi jammaNamaraNANi pAvihiMti, iyare saMsArAo uttaraMti 4 / iyANiM NiyattIe doNhaM kaNNayANaM pddhmaae| koliyakaNNAe dihaMto kIrai-egammi Nayare kolio, tassa sAlAe dhuttA vuNaMti, tatthego dhutto mahureNa sareNa gAyai, tassa koliyassa dhUyA teNa sama saMpalaggA, teNaM bhaNNai-nassAmo jAva Na NajjAmutti, sA bhaNai-mama vayaMsiyA rAyakaNNagA, 4 pratikra| maNA vAraNAyAM viSabhojanaM nivRttI kanyA // 556 // Atstart dugdhadadhibhakSyabhojyAdiSu viSa prakSepayati, yAni ca miSTapAnIyAni vApItaTAkAdIni teSu ca ye ca vRkSAH puSpaphalopagAstAnyapi viSeNa saMyojyApa| krAntaH, itaro rAjA''gataH, sa taM viSabhAvitaM jJAtvA ghoSayati skandhAvAre-ya etAni bhakSyabhojyAni taDAkAdiSu ca miSTAni pAnIyAni eteSu ca vRkSaSu | | puSpaphalAni miSTAni upabhusa mriyate, yAnyetAni kSArakaTukAni durgandhapAnIyAni (tAni) upabhuta, ye tAM ghoSaNaM zrutvA viratAste jIvitAH, itare mRtAH, essaa| vyavAraNA, bhAvavAraNA, dRSTAntasyopanayaH evameva rAjasthAnIyaistIrthakarairvipAnapAnasadazA viSayA itikRtvA cAritAH, teSu ye prasakkAste bahUni janmamaraNAni prApsyanti, itare saMsArAt uttaranti / idAnI nivRttau dvayoH kanyayoH prathamayA kolikakanyayA dRSTAntaH kriyate-ekasminagare kolikaH, tasya zAlAyAM dhUrtI vayanti, tatraiko dhUtoM madhureNa svareNa gAyati, tasya kolikasya duhitA tena samaM saMpralamA, tena bhaNyate-nazyAvo yAvana jJAyAvahe iti, sA bhaNati-mama vayasyA rAjakanyA. // 556 //
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIe samaM saMgAro jahA dohivi ekkabhajjAhi hoyavaMti, to'haM tIe viNA Na vaccAmi so bhaNai - sAvi ANijjau, tIe kahiyaM, paDissuyaM caDaNAe, pahAviyA mahalae paccUse, tattha keNavi uggIyaM- 'jai phulA kaNiyArayA cUyaya ! ahimA - samayaMmi ghumi / tuha na khamaM phulleDaM jai pazcaMtA kariMti DamarAI // 1 // rUpakam asya vyAkhyA - yadi puSpitAH ke ? - kutsitAH karNikArAH - vRkSavizeSAH karNikArakAH cUta eva cUtakaH, saMjJAyAM kan, tasyAmantraNaM he cUtaka ! adhikamAse 'ghoSite' zabdite sati tava 'na kSamaM' na samartha na yuktaM puSpituM, yadi 'pratyantakA' nIcakAH 'kutsAyAmeva kan kurvanti 'DamarakAni' azobhanAni, tataH kiM tvayA'pi kartavyAni ?, naiSa satAM nyAya iti bhAvArthaH // 1 // evaM ca souM rAyakaNNA ciMtei esa cUo vasaMteNa uvAladdho, jai kaNiyAro rukkhANa aMtimo puSphio tato tava kiM puSphieNa uttimassa ?, Na tume ahiyamAsaghosaNA suyA ?, aho ! suhu bhaNiyaM-jai koligiNI evaM karei to kiM maevi kAyavaM ?, rayaNakaraMDao vIsariutti eeNa chaleNa paDiniyattA, taddivasaM ca sAmaMtarAyaputto dAiyavipparaddho taM rAyANaM saraNamuvagao, raNNA ya se sA diNNA, iTThA jAyA, teNa sasurasamaggeNa dAie NijjiUNa rajjaM laddhaM, sA se mahAdevI jAyA, esA davaNiyattI, bhAva 1 tayA samaM saMketo yathA dvAbhyAmapyekabhAryAbhyAM bhavitavyamiti, tadahaM tayA vinA na vrajAmi, sa bhaNati - sA'pyAnIyatAM, tayA kathitaM, pratizrutaM cAnayA, pradhAvitA mahati pratyUSe tantra kenApyudgItaM / evaM ca zrutvA rAjakanyA cintayati - eSa cUto vasantenopAlabdhaH, yadi karNikAro vRkSANAmantyaH puSpitastatastava kiM puSpitenottamasya ? na tvayA'dhikamAsaghoSaNA zrutA?, aho suSThu bhaNitaM yadi kolikI evaM karoti tadA kiM mayA'pi karttavyaM ?, ratnakaraNDako vismRta ityetena chalena pratinivRttA, taddivase ca sAmantarAjaputro dAyAdadhATitastaM rAjAnaM zaraNamupagataH, rAjJA ca tasmai sA dattA, iSTA jAtA, tena zvazurasamagreNa dAyAdAn nirjitya rAjyaM labdhaM, sA tasya mahAdevI jAtA, eSA dravyanivRttiH /
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA 4 pratika maNA nivRttI kanyA // 557 // |NiyattIe dilaMtassa uvaNao-kaNNagatthANIyA sAhU dhuttatthANIesu visaesu AsajjamANA gItatthANIeNa AyarieNa je samaNusiThThA NiyattA te sugaI gayA, iyare duggaiM gayA / bitiyaM udAharaNaM davabhAvaNiyattaNe-egaMmi gacche ego taruNo gahaNadhAraNAsamatthottikAu taM AyariyA vaTTAviMti, aNNayA so asuhakammodaeNa paDigacchAmitti pahAvio, NigacchaMto ya gItaM suNei, teNa maMgalanimittaM uvaogo dinno, tattha ya taruNA sUrajuvANA imaM sAhiNiyaM gAyati-tariyavA ya paiNNiyA mariyavaM vA samare samatthaeNaM / asarisajaNaullAvA na hu sahiyavA kulapasUyaeNaM // 1 // asyAkSaragamanikA 'taritavyA vA' nirvoDhavyA vA pratijJA martavyaM vA samare samarthena, asadRzajanollApA naiva soDhavyAH kule prasUtena, tathA kenacinmahAtmanaitatsaMvAdyuktaM 'lajjAM guNaughajananI jananImivA''yamatyantazuddhahRdayAmanuvartamAnAH / tejasvinaH sukhamasUnapi saMtyajanti, satyasthitivyasanino na punaH pratijJAm // 1 // gItiyAe bhAvattho jahA-kei laddhajasA sAmisaMmANiyA subhaDA raNe pahArao virayA bhajjamANA egeNa sapakkhajasAvalaMbiNA apphAliyA-Na sohissaha paDipaharA gacchamANatti, taM souM paDiniyattA, te ya paThiyA paDiyA parANIe, bhaggaM ca tehiM parANIyaM, sammANiyA ya pahuNA, pacchA bhAvanivRttau dRSTAntasyopanayaH-kanyAsthAnIyAH sAdhavaH dhUrtasthAnIyeSu viSayeSu AsajamAnA gItasthAnIyenAcAryeNa ye samanuziSTA nivRttAste sugati gatAH, itare durgatiM gtaaH| dvitIyamudAharaNaM dravyabhAvanivarttane-ekasin gacche ekastaruNo grahaNadhAraNAsamartha itikRtvA tamAcAryA vartayanti, anyadA so'zubhakarmodayena pratigacchAmIti pradhAvitaH, nirgacchaMzca gItaM zRNoti, tena maGgalanimittamupayogo dattaH, tatra ca taruNAH zUrayuvAna imAM gItikAM gAyanti-gItikAyA | bhAvArthoM yathA-kecillabdhayazasaH svAmisanmAnitAH subhaTA raNe prahArato viratA nazyanta ekena svapakSayazo'valambinA skhalitAH-na zobhiSyatha pratiprahAra gacchanta iti, tacchratvA pratinivRttAH, te ca prasthitAH patitAH parAnIke, bhannaM ca taiH parAnIkaM, sanmAnitAzca prabhuNA, pazcAt. * paNA. // 557 //
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhaDavAyaM sobhaMti vahamANA, etaM gIyatthaM souM tassa sAhuNo ciMtA jAyA-emeva saMgAmatthANIyA pabajjA, jai tao parAbhajAmi to asarisajaNeNa hIlissAmi-esa samaNago paccogaliotti, paDiniyatto AloiyapaDikateNa AyariyANa icchA paDipUriyA 5 / iyANiM jiMdAe doNhaM kaNagANaM biiyA kaNNagA cittakaradAriyA udAharaNaM kIrai-egaMmi Nayare |rAyA, aNNesiM rAiNaM cittasabhA atthi mama Nasthitti jANiUNa mahaimahAliyaM cittasabhaM kAreUNa cittakaraseNIe samappei, te cittenti, tatthegassa cittagarassa dhUyA bhattaM ANei, rAyA ya rAyamaggeNa AseNa vegappamukkeNa ei, sA bhIyA palAyA kihamavi phiDiyA gayA, piyAvi se tAhe sarIraciMtAe gao, tIe tattha koTTime vaNNaehiM morapicchaM lihiyaM, rAyAvi tattheva egANio caMkamaNiyAo kareti, sAvi aNNacitteNa acchai, rAiNo tattha dihI gayA, giNhAmitti hattho pasArio, NahA dukkhAviyA, tIe hasiyaM, bhaNiyaM ca'NAe-tihi pAehiM AsaMdao Na ThAi jAva cautthaM pAyaM zobhante subhaTavAdaM vahamAnAH, enaM gItikArtha zrutvA tasya sAdhozcintA jAtA-evameva saMgrAmasthAnIyA pravrajyA, yadi tataH parAbhajye tadA'sadRzajanena hIlye-eSa zramaNakaH pratyavagalita iti, pratinivRtta AlocitapratikrAntenAcAryANAmicchA pratipUritA 5 / idAnIM nindAyA~ dvayoH kanyayordvitIyA kanyakA | citrakaradArikodAharaNaM kriyate-ekasmin nagare rAjA, anyeSAM rAjJAM citrasabhA'sti mama nAstIti jJAtvA mahAtimahAlayAM citrasabhA kArayitvA citrakarazreNyai samarpayati, te citrayanti, tatraikasya citrakarasya duhitA bhaktamAnayati, rAjA ca rAjamArgeNAzvena dhAvatA yAti, sA bhItA palAyitA kathamapi chuTitA gatA, pitA'pi tasyAstadA zarIracintAyai gataH, tayA tatra kuTime varNakairmayUrapicchaM likhitaM, rAjA'pi tatraivaikAkI cakramaNikAH karoti, sApyanyacittena tiSThati, rAjJastatra dRSTigatA, gRhNAmIti hastaH prasAritaH, nakhA duHkhitAH, tayA hasitaM, bhaNitaM cAnayA-tribhiH pAdairAsandako na tiSThati yAvaccaturtha pAdaM. * gayAgayAI pra0.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- maggaMtIe tumaMsi laddho, rAyA pucchai-kihatti?, sA bhaNai-ahaM ca piuNo bhattaM ANemi, ego ya puriso rAyamagge AseNa 4 pratikrahAribha- 8 vegappamukkeNa ei, Na se viNNANaM kihavi kaMci mArijAmitti, tatthAhaM saehiM puNNehiM jIviyA, esa ego pAo, biio | maNA. drIyA pAo rAyA, teNa cittakarANaM cittasabhA virikkA, tattha ikkikke kuTuMbe bahuA cittakarA mama piyA ikkao, tassavi nindAyAMtattio ceva bhAgo dinno, taio pAo mama piyA, teNa rAuliyaM cittasabha cittaMteNa puraviDhattaM NiviyaM, saMpai jo 1558 // citrakR tsutA 6 vA so vA AhAro so ya sIyalo keriso hoi?, to ANIe sarIraciMtAe jAi, rAyA bhaNai-ahaM kiha cauttho pAo?, |sA bhaNai-sabovi tAva ciMtei-kuto ittha Agamo morANaM?, jaivi tAva ANitillayaM hoja tovi tAva diTThIe Niri-15 kkhijjai, so bhaNai-saccayaM mukkho, rAyA gao, piuNA jimie sA gharaM gatA, raNNA varagA pesiyA, tIe piyAmAyA bhaNiyA-deha mamaMti, bhaNNai ya amhe daridANi kiha raNNo saparivArassa pUrva kAhAmo? dabassa se raNNAgharaM bhariyaM, dAsI SSRSRSRSRSRSRAM // 558 // mArgayantyA tvamasi labdhaH, rAjA pRcchati-kathamiti ?, sA bhaNati-ahaM ca pitre bhaktamAnayAmi (yantyabhUt tadA) ekazca puruSo rAjamArge'zvena dhAvatA''yAti (yAnabhUt ), na tasya vijJAnaM kathamapi kaJcit mArayiSyAmIti, tatrAhaM svakaiH puNyairjIvitA, eSa ekaH pAdaH, dvitIyaH pAdo rAjA, tena citrakarebhyazcitrasabhA viriktA, tatraikaikasmin kuTumbe bahukAcitrakarA mama pitaikAkI, tasAyapi tAvAneva bhAgo dattaH, tRtIyaH pAdo mama pitA, tena rAjakulInAM citrasabhAM cinayatA pUrvArjitaM niSTitaM, samprati yo vA sa vA''hAraH sa ca zItalaH kIdRzo bhavati?, ta(ya)dA''nIte zarIracintAyai yAti, rAjA bhaNati-ahaMkathaM caturthaH pAdaH, sA bhaNati-savo'pi tAvacintayati-kuto'nAgamo mayUrANAM ?, yadyapi tAvadAnIto bhavet tadApi tAvadRSTayA nirIkSyate, sa bhaNati-satyaM * mUrkhaH, rAjA gataH, pitari jimite sA gRhaM gatA, rAjJA varakAH preSitAH, tasyAH mAtApitarau bhaNitau-dattaM mahmamiti; bhaNitavantA-vayaM daridrAH kathaM rAjJaH | saparivArasya pUjAM kurmaH?, dravyeNa tasya rAjJA gRhaM bhRtaM, dAsI
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaNAe sikkhAviyA-mamaMrAyANaM saMvAhitI akkhANayaM pucchijjAsi jAhe rAyA soukAmo, jA sAmiNI rAyA pavaha kiMci tAva akkhANayaM kahehi, bhaNai, kahemi, egassa dhUyA, alaMghaNijjA ya jugavaM tinni varagA AgayA, dakkhiNNaNaM mAtibhAtipitIhi tiNhavi diNNA, jaNattAo AgayAo, sA ya rattiM ahiNA khaiyA mayA, ego tIe samaM daddo, ego aNasaNaM baIho, egeNa devo ArAhio, teNa saMjIvaNo maMto diNNo, ujIvAviyA, te tiNNivi uvaDiyA, kassa dAyavA ?, kiM sakkA ekkA doNhaM tiNhaM vA dAuM ? to akkhAhatti, bhaNai-nidAiyA suvAmi, kallaM kahehAmi, tassa akkhANayassa kouhalleNaM vitiyadivase tIse ceva vAro ANatto, tAhe sA puNo pucchai, bhaNai-jeNa ujiyAviyA so piyA, jeNa samaM | ujjIvAviyA so bhAyA, jo aNasaNaM baiThTho tassa dAyabatti, sA bhaNai-aNNaM kahehi, sA bhaNai-egassa rAiNo suvaNNakArA bhUmidhare maNirayaNakaujjoyA aNiggacchaMtA aMteurassa AbharaNagANi ghaDAvijaMti, ego bhaNai-kA uNa velA vaTTai ?, 1 cAnayA zikSitA-mAM rAjAnaM saMvAhayantI pRccheyaMdA rAjA svapitukAmaH, yAvarasvAmini! rAjA pravarttate kiJcittAbadAkhyAnaka kathaya, bhagati-kathayAmi, ekasya duhitA, alakanIyAzca yugapatrayo varakA AgatAH, dAkSiNyena mAtRbhrAtRpitRbhistribhyo'pi dattA, janatA AgatAH, sA ca rAtrAvahinA daTA mRtA, ekastayA samaM dagdhaH, eko'nazanamupaviSTaH, ekena deva ArAddhaH, tena saMjIvano mantrI dattaH, ujjIvitA, te trayo'pi upasthitAH, kasmai dAtavyA ?, kiM zakyA ekA dvAbhyAM tribhyo vA dAtuM, tadAkhyAhi, bhaNati-nidrANA svapImi, kalye kathayiSyAmi, tasyAkhyAnikasya kautUhalena dvitIyadivase tasyAyeva vAro dattaH, tadA sA punaH pRcchati, bhaNati-yenojIvitA sa pitA, bena samamujjIvitA sa bhrAtA, yo'nazanaM praviSTastasmai dAtavyeti, sA bhaNati-anyad kathaya, sA bhaNati-ekasya | rAjJaH suvarNakArA bhUmigRhe maNiratnakRtodyotA anirgacchanto'ntaHpurAt AbharaNakAni kurvanti, eko bhagati-kA punarvelA vartate?. *jaNNattAogrA. + paiTTo pra0. - Ca
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- hAribhadrIyA // 559 // ego bhaNai-rattI vaTTai, so kaha jANai ?, jo Na caMdaM Na sUraM picchai, to akkhAhi, sA bhaNai-NihAiyA, bitiyadiNezapratikramakahei-so rattiaMdhattaNeNa jANai, aNNaM akkhAhitti, bhaNai-ego rAyA tassa duve corA uvaThiyA, teNa maMjusAe pakkhi-XNA06niviUNa samudde chUDhA, te kiccirassavi ucchaliyA, egeNa dihA maMjUsA, gahiyA, vihADiyA, maNusse pecchai, tAhe pucchiyA- ndAyAM cikaittho divaso chUDhANaM ?, ego bhaNai-cauttho divaso, so kahaM jANai ?, taheva bIyadiNe kahei-tassa cAutthajaro teNa trakRtputryujANei, aNNaM kahei do savattiNIo, ekkAe rayaNANi asthi, sA iyarIe Na vissaMbhai mA harejjA, tao'NAe jattha dAharaNa NikkhamaMtI pavisaMtI ya picchai tattha ghaDae choDhUNa ThaviyANi, olitto ghaDao, iyarIe virahaM NA hari rayaNANi taheva ya ghaDao olitto, iyarIe NAyaM hariyANitti, to kahaM jANai, ulittae haritANitti ?, biie divase bhaNai-so kAyamao ghaDao, tattha tANi paDibhAsaMti hariesu Natthi, aNNaM kahehi, bhaNai-egassa raNNo cattAri purisarayaNANi 1eko bhaNati-rAtrirvatate, sa kathaM jAnAti ? na yazcandraM na sUrya prekSate, tadAkhyAhi, sA bhaNati-nidritA, dvitIya divase kathayati-sa rAjyandhasvena jAnAti, anyadAkhyAhIti, bhaNati-eko rAjA tasmai dvau caurAvupasthApitau, tena maJjUSAyAM prakSipya samudre kSiptau, tau kiyaccireNApyucchalito, ekena dRSTA maJjUSA, gRhItA, udghATitA, manuSyau prekSate, tadA pRSTau-katitho divasaH kSiptayoH?, eko bhaNati-caturtho divasaH, sa kathaM jAnAti?, tathaiva dvitIyadine kathayati-tasya cAturthajvarastena jAnAti, anyat kathayati-dve sapatnyau, ekasyA rakhAni santi, sA itarasyai na vizrambhati mA hArSIt , tato'nayA yatra niSkAmantI pravizantI ca prekSate tatra ghaTe kSiptvA sthApitAni, avalipto ghaTakaH, itarayA'pi raho jJAtvA hRtvA ratnAni tathaiva ca ghaTako'valiptaH, itarayA jJAtaM hRtAnIti, tat kathaM jAnAti ? avalipse hRtAnIti, dvitIyadivase kathayati-sa kAcamayo ghaTakaH, tatra tAni pratibhAsante eteSu na santi, anyat kathaya-ekasya rAjJazcatvAri puruSaratnAni. * kahehi pra0. // 559 // 4 1-
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAta0-'namittI rahakAro sahassajohI taheva vijo ya / diNNA cauNha kaNNA pariNIyA navaramekkeNa // 1 // kathaM ?, tassA raNo aisuMdarA dhUyA, sA keNavi vijjAhareNa haDA, Na Najai kuo'vi pikkhiyA, raNNA bhaNiyaM-jo kaNNagaM ANei tasseva sA, tao NemittieNa kahiyaM-amugaM disaM NIyA, rahakAreNa AgAsagamaNo raho kao, tao cattArivi taM vilada giUNa pahAviyA, ammi(bhi)o vijAharo, sahassajohiNA so mArio, teNavi mArijaMteNa dAriyAe sIsaM chinnaM, vijeNa saMjIvaNosahIhiM ujiyAviyA, ANIyA gharaM, rAiNA cauNhavi diNNA, dAriyA bhaNai-kiha ahaM cauNhavi: homi ?, to ahaM aggi pavisAmi, jo mae samaM pavisai tassAhaM, evaM houtti, tIe samaM ko aggiM pavisai 1, kassa dAyabA, bitiyadiNe bhaNai-NimittiNA NimitteNa NAyaM jahA esA Na maraitti teNa abbhuvagayaM, iyarehiM NicchiyaM, dAriyAe ciyaTThANassa hehA suraMgA khANiyA, tattha tANi ciyagAeNuvaNNANi kahANi diNNANi, aggI raio jAhe tAhe tadyathA-naimittiko rathakAraH sahasrayodhI tathaiva vaidyazca / dattA caturyaH kanyA pariNItA navaramekena // 1 // kathaM ?, tassa rAjJo'tisundarA duhitA, sAta kenApi vidyAdhareNa hRtA, na jJAyate kuto'pIkSitA, rAjJA bhaNitaM yaH kanyakAmAnayati tasyaiva sA, tato naimittikena kathitaM-amUM dizaM nItA, rathakAreNa AkAzagamano rathaH kRtaH, tatazcatvAro'pi taM vilagya pradhAvitAH, abhyAgato vidyAdharaH, sahasrayodhinA sa mAritaH, tenApi mAryamANena dArikAyAH zIrSa | chinnaM, vaidyena saMjIvanyoSadhyojIvitA, AnItA gRhaM, rAjJA caturyo'pi dattA, dArikA bhaNati-kathamahaM catubhyo'pi bhavAmi ?, tadahamagniM pravizAmi, yo mayA samaM pravizati tasyAhaM, evaM bhavaviti, tayA samaM ko'gniM pravizati ?, kasai dAtavyA ?, dvitIyadine bhaNati-naimittikena nimittena jJAtaM yathaiSA na mariSyatIti tenAbhyupagataM, itaraneSTa, dArikayA citAsthAnasyAdhastAt surakSA khAnitA, tatra tAni citikAnurUpavarNAni kASThAni dattAni, agnI racito yadA tadA *sA kapaNA dAyabA pra0.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 560 // MSRLSSSSSSS tANi suraMgAe NistariyANi, tassa diNNA, aNNaM kahehi, sAbhaNai-ekkAe aviraiyAe pagayaM jaMtiAe kaDagA maggiyA, tAhe rUvaehiM baMdhaeNa dinnA, iyarIe dhUyAe AviddhA, vatte pagae Na ceva alivei, evaM kaivayANi varisANi gayANi, pratikramakaDaittaehiM maggiyA, sA bhaNai-demitti, jAva dAriyA mahaMtI bhUyA Na sakketi avaNeuM, tAhe tAe kaDaittiyA bhaNiyA NA06ni nandAyAM ciaNNevi rUvae demi, muyaha, te NicchaMti, to kiM sakkA hatthA chiMdiuM?, tAhe bhaNiyaM-aNNe erisae ceva kaDae ghaDAve trakRddAridemo, te'vi Nicchanti, tecceva dAyabA, kahaM saMThaveyavA?, jahA ya dAriyAe hatthA Na chiMdijaMti, kahaM tesimuttaraM dAyacaM ?, kodA0 Aha-te bhaNiyabA-amhavi jai te ceva rUvae deha to amhevi te ceva kaDae demo, erisANi akkhANagANi kaheMtIe divase 2 rAyA chammAse ANIo, savattiNIo se chiddANi maggati, sA ya cittakaradAriyA ovaraNaM pavisiUNa ekkANiyA cirANae maNiyae cIrANi ya purao kAuM AppANaM jiMdai-tumaM cittayaradhUyA siyA, eyANi te pitisaMtiyANi tI surajayA nisRtI, tasmai dattA, anyatkathaya, sA bhaNati-ekayA'viratikayA prakaraNaM yAntyA kaTakI mAgitI, tadA rUpyakarbandhena dattA (labdhI.)tarasyAta duhivA''viddhau, vRtte prakaraNe naiva dadAti, evaM katipayAni varSANi gatAni, kaTakasvAmibhyAM mArgitau, sA bhaNati-dadAmIti, yAvahArikA mahatIbhUtA, na zakyete niSkAzayituM, tadA tayA kaTakasvAminI bhaNitau-anyAnapi rUpyakAn dadAmi muJcataM, tau necchataH, tat kiM zakyau hastau chettaM ? tadA (tayA) bhaNitaM| anyAzI caiva kaTakau kArayitvA dadAmi, tAvapi necchataH, tAveva dAtavyau, kathaM saMsthApayitavyau ?, yathA ca dArikAyA hastau na chiyete, kathaM tAbhyAmuttara dAtavyaM, Aha-tau bhaNitavyau-asmAkamapi yadi tAneva rUpyakAn dattaM tadA vayamapi tAveva kaTako dadmaH, IzAnyAkhyAnakAni kathayantyA divase divase rAjA 8 // 560) SaNmAsAn mAnItaH, sapatyastasyAchidrANi mArgayanti, sA ca citrakaradArikA apavarake pravizyakAkinI cirantanAni maNiyuktAni ca cIvarANi purataH kRtvA|''tmAnaM nindati-svaM citrakaraduhitA''sIH, etAni te pitRsatkAni KASSAAPAG SC
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ vatthANi AbharaNANi ya, imA sirI rAyasirI, aNNAo udiodiyakulavaMsappasUyAo rAyadhUyAo mottuM rAyA tuma aNu|vattai tA gavaM mA kAhisi, evaM divase 2 dAraM DhakkeuM karei, savittIhiM se kahavi NAyaM, tAo rAyANaM pAyapaDiyAo|| viNNaviMti-mArijihisi eyAe kammaNakAriyAe, esA ubarae pavisiuM kammaNaM kareti, raNNA joiyaM suyaM ca, tuDheNa se mahAdevipaTTo baddho, esA davaNiMdA, bhAvaNiMdAe sAhuNA appA ziMdiyabo-jIva ! tume saMsAraM hiMDateNaM nirayatiriyagaIsuM kahamavi mANusatte sammattaNANacarittANi laddhANi, jesiM pasAeNa sabaloyamANaNijo pUyaNijjo ya, tA mA gacaM kAhisi-jahA ahaM bahussuo uttimacaritto vatti 6 / davagarihAe paimAriyAe dihato-ego maruo ajjhAvao, tassa taruNI mahilA, sA balivaisadevaM karitI bhaNai-ahaMkAkANaM bibhemitti, tao uvajjhAyaniuttA vaTTA divase 2 dhaNugehiM gahiehiM rakkhaMti balivaisadevaM kareMtiM, tatthego vaTTo ciMtei-Na esa muddhA jA kAgANa vibheda, asaGkiyA esA, so taM paDicarai, sA A MUSALRSESSIONS LISHA vakhANyAbharaNAni ca, iyaM zrI rAjyazrIH, anyA uditoditakulavaMzaprasUtA rAjasutA muktvA rAjA vAmanuvartate tad garva mA kRthAH, evaM divase 15 dvAraM sthagayitvA karoti, sapanIbhistasyAH tat kathamapi jJAtaM, tArAze pAdapatitA vijJapayanti-mAryase etayA kArmaNakAriNyA, epA'pavarake pravizya kArmaNaM karoti, | rAjJA raTaM zrutaM ca, tuSTena tasyA mahAdevIpaTTo baddhaH, eSA vyanindA, bhAvanindAyAM sAdhunA''ramA ninditavyaH-jIva ! tvayA saMsAraM hiNDamAnena narakatirya gatiSu kathamapi manuSyatve samyaktvajJAnacAritrANi labdhAni, yeSAM prasAdena sarvalokAnAM mAnanIyaH pUjanIyazca, tanmA garva kRthAH, yathA'haM bahuzruta uttamacAritro veti / dravyagarhAyA~ patimArikAyA dRSTAntaH-eko brAhmaNo'dhyApakaH, tasya taruNA mahelA, sA vaizvadevabali kurvatI bhaNati-ahaM kAkebhyo vibhemIti, tata upAdhyAyaniyuktAichAtrA divase 2 dhanurbhiH gRhItaiH rakSanti vaizvadevabaliM kurvatIM, tatraikazchAtrazcintayati-jaiSA mugdhA yA kAkebhyo bibhyati, azaGkiteSA | sa tAM praticarati-sA
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 4pratikara NA071 daupatima rikodA // 56 // SROSCOSAROSAROKAR ye NammatAe parakUle piMDAro, teNa samaM saMpalaggiyA, aNNayA taM ghaDaeNaM NammayaM taraMtI piMDArasagAsaM vaccai, corA ya | uttaraMti, tesimego suMsumAreNa gahio, so raDai, tAe bhaNNai-acchi Dhokkehitti, Dhokkie mukko, tIe bhaNio-kiM stha kutittheNa uttiNNA ?, so khaMDio taM muNito ceva Niyatto, sA ya bitiyadivase baliM karei, tassa ya vaTTassa rakkhaNavArao, teNa bhaNNai-'diyA kAgANa bIhesi, rattiM tarasi NammayaM / kutitthANi ya jANAsi, acchiDhokkaNiyANi ya // 1 // tIe bhaNNai-kiM karemi ?, tumhArisA me NicchaMti, sA taM uvayarai, bhaNai-mama icchasutti, so bhaNai-kahaM uvajjhAyassa purao ThAissaMti ?, tIe ciMtiyaM-mAremi evaM ajjhAvayaM to me esa bhattA bhavissaitti mArio, peDiyAe chubheUNa aDavIe ujjhiumAraddhA, vANamaMtarIe thaMbhiyA, aDavIe bhamittumAraddhA, chuhaM Na sakkei ahiyAsiuM, taM ca se kuNimaM galati uvariM, logeNa hIlijai-paimAriyA hiMDaitti, tIse puNarAvattI jAyA, tAhe sA bhaNai-deha ammo! paimAriyAe // 56 // 1 ca narmadAyAH parakUle piNDArastena samaM saMpralamA, anyadAtAM ghaTakena narmadA tarantI piNDArasakAzaM vrajati, caurAzcottaranti, teSAmekaH zizumAreNa gRhItaH, sa raTati, tayA bhaNyate-akSiNI chAdayeti, chAdite muktaH, tayA bhaNita:-kiM kutIrthenottIrNAH?, sa chAtrastaM jAnAna (tadruvanneva) eva nivRttaH, sA ca dvitIya divase baliM karoti, tasya ca chAtrasya rakSaNavArakaH, tena bhaNyate-divA kAkebhyo bibheSi rAtrI tarasi narmadAm / kutIrthAni ca jAnAsi, akSicchAdanAni ca // 1 // tayA| bhaNyate-kiM karomi ?, tvAdRzA mAM necchanti, sA tamupacarati, bhaNati-mAmiccheti, sa bhaNati-kathamupAdhyAyasya purataH sthAsyAmIti?, tayA cintitaM-mArayAmye| namadhyApakaM tadA mamaiSa bhattI bhaviSyatIti mAritaH, peTikA (maJjaSA)yAM kSiptA'TavyAmujjhitumArabdhA, vyantaryA stambhitA, aTavyAM bhramitumArabdhA, kSudhaM na | zakkotyadhyAsituM, tattasya rudhira gilatyupari, lokena hIlyate-patimArikA hiNDate iti, tasyAH punarAvRttirjAtA, tadA sA bhaNati-dattAmbAH! patimArikAyai * paMDAro pra0.
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhikkhaMti, evaM bahukAlo gao, aNNayA sAhuNINaM pAesu paDatIe paDiyA peDiyA, pavaiyA, eva garahiyabaM jaM duccariyaM 7 / iyANiM sohIe vatyAgayA doNNi dihaMtA, tattha vatthadito - rAyagihe seNio rAyA, teNa khomajugalaM pilleveMgassa samappiyaM, komudiyavAro ya vaTTai, teNa doNhaM bhajjANaM aNucaraMteNa diNNaM, seNio abhao ya komudIe pacchaNNaM hiMDaMti, diDaM, taMboleNa sitaM, AgayAo, rayageNa aMbADiyAo, teNa khAreNa sohiyANi, gose ANAviyANi, sabbhAvaM pucchieNa kahiyaM rayaeNa, esa dabavisohI, evaM sAhuNAvi ahINakAlamAyariyassa AloeyabaM, teNa visohI kAyadyatti, agao jahA NamokAre, evaM sAhuNA'vi niMdA'gaeNa aticAravisaM osAreyavaM, esA visuddhI // uktAnyekArthikAni, sAmprataM pratyahaM yathA zramaNeneyaM kartavyA, tathA mAlAkAradRSTAntaM cetasi nidhAya pratipAdayannAha - AlovaNamAluMcana viyaDIkaraNaM ca bhAvasohI ya / AloiyaMmi ArAhaNA aNAloie bhayaNA // / 1243 // vyAkhyA-- avalocanam AluJcanaM vikaTIkaraNaM ca bhAvazuddhizca yatheha kazcinnipuNo mAlAkAraH svasthArAmasya sadA dvisandhyamavalokanaM karoti, kiM kusumAni santi / uta neti dRSTvA teSAmAluJcanaM karoti, grahaNamityarthaH, tato vikaTI 1 bhikSAmiti, evaM bahu kAlo gataH, anyadA sAdhvInAM pAdayoH patanyAH patitA peTA, prabrajitA, garhayitavyaM evaM yadduzcaritaM / idAnIM zuddhau vastrAgadau dvau dRSTAntau tatra vastradRSTAntaH- rAjagRhe zreNiko rAjA, tena kSaumayugalaM rajakAya samarpitaM, kaumudImahazca varttate, tena dvayorbhAryaM yoranucaratA dattaM, zreNiko'bhayazca kaumudyAM pracchanna hiNDete, dRSTaM, tAmbUlena siktaM, bhagate, rajakeNa nirbhatsite, tena kSAreNa zodhite, pratyUSe AnAyite, sadbhAvaH pRSTena kathitaH rajakena, eSA dravyavizuddhiH, evaM sAdhunA'pyahInakAlamAcAryAMyAlocayitavyaM tena vizuddhiH karttavyeti, agado yathA namaskAre, evaM sAdhunA'pi nindA'gadenAticAraviSamapasArathitavyam / eSA vizuddhiH // * rayagassa pra0.
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 562 // XOCROSS HASSASSIS** karaNaM, vikasitamukulitArddhamukulitAnAM bhedena vibhajanamityarthaH, cazabdAtpazcAdbhanthanaM karoti, tato grAhakA gRhNanti, pratikramatato'syAbhilaSitArthalAbho bhavati, zuddhizca cittaprasAdalakSaNA, asyA eva vivakSitatvAd, anyastu viparItakArI mAlA- NA0mAlAkArastasya na bhavati, evaM sAdhurapi kRtopadhipratyupekSaNAdivyApAraH uccArAdibhUmIH pratyupekSya vyApArarahitaH kAyotsarga-2 kArodAhastho'nuprekSate sUtraM, gurau tu sthite daivasikAvazyakasya mukhavastrikApratyupekSaNAdeH kAyotsargAntasyAvalokanaM karoti, pazcA raNamAlo canAyAM | dAluzcanaM spaSTavuddhyA'parAdhagrahaNaM, tato vikaTIkaraNaM gurulaghUnAmaparAdhAnAM vibhajanaM, cazabdAdAlocanApratisevanA'nulomena granthanaM, tato yathAkramaM guronivedanaM karoti, evaM kurvato bhAvazuddhirupajAyate, audayikabhAvAt kSAyopazamikaprAptirityarthaH, itthamuktena prakAreNa 'Alocite' guroraparAdhajAle nivedite 'ArAdhanA' mokSamArgAkhaNDanA bhavati, 'anAlocite' anivedite 'bhajanA' vikalpanA kadAcidbhavati kadAcinna bhavati, tatretthaM bhavati-'AloyaNApariNao samma saMpahio gurusagAsaM / jai aMtarAvi kAlaM karija ArAhao tahavi // 1 // ' evaM tu na bhavati- iDDIe gAraveNaM bahussuyamaeNa vAvi duccariyaM / jo Na kahei gurUNaM na hu so ArAhao bhaNio ||1||'tti gAthArthaH // 1243 // ithaM cAlocanAdiprakAreNobhayakAlaM niyamata eva prathamacaramatIrthakaratIrthe sAticAreNa niraticAreNa vA sAdhunA zuddhiH kartavyA, | madhyamatIrthakaratIrtheSu puna vaM, kintvaticAravata eva zuddhiH kriyata iti, Aha ca // 562 // AlocanApariNataH samyak saMprasthito gurusakAzam / yadyantarA'pi kAlaM kuryAdArAdhakastathApi // 1 // RjhyA gauraveNa bahuzrutamadena vA'pi duzcaritam / yo na kathayati gurubhyo naiva sa ArAdhako bhnnitH||1||
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ sakkimaNo dhammo purimassa ya pacchimassa ya jiNassa / majjhimayANa jiNANaM kAraNajAe paDikkamaNaM // 1244 // vyAkhyA - sapratikramaNo dharmaH purimasya ca pazcimasya ca jinasya, tattIrthasAdhunA IryApathAgatenoccArAdiviveke ubhayakAlaM cAparAdho bhavatu mA vA niyamataH pratikrAntavyaM, zaThatvAtpramAda bahulatvAcca, eteSveva sthAneSu 'madhyamAnAM jinAnAm' ajitAdInAM pArzvaparyantAnAM 'kAraNajAte' aparAdha evotpanne sati pratikramaNaM bhavati, azaThatvAtpramAdarahitatvAcceti gAthArthaH || 1244 // tathA cAha granthakAraH - jo jA Avana sAhU annayarayaMmi ThANaMmi / so tAhe paDikkamaI majjhimANaM jiNavarANaM // 1245 // vyAkhyA- 'yaH' sAdhuriti yogaH 'yadA' yasmin kAle pUrvAhnAdau 'ApannaH' prAptaH 'anyatarasmin sthAne' prANAtipAtAdau sa tadaiva tasya sthAnasya, ekAkyeva gurupratyakSaM vA pratikrAmati madhyamAnAM jinavarANAmiti gAthArthaH // 1245 // | Aha- kimayamevaM bhedaH pratikramaNakRtaH ? Ahozvidanyo'pyasti ?, astItyAha, yataH - bAvIsaM titthayarA sAmAiyasaMjamaM uvahasaMti / cheovaDhAvaNayaM puNa vayanti usabho ya vIro ya // 1246 // vyAkhyA- 'dvAviMzatistIrthakarA' madhyamAH sAmAyikaM saMyamamupadizanti, yadaiva sAmAyikamuccAryate tadaiva vrateSu sthApyate, chedopasthApanikaM vadataH RSabhazca vIrazca, etaduktaM bhavati - prathamatIrthaGkaracaramatIrthakaratIrtheSu hi pravrajitamAtraH sAmAyi kasaMyato bhavati tAvad yAvacchastraparijJA'vagamaH, evaM hi pUrvamAsIt, adhunA tu SaDjIvanikAyAvagamaM yAvat tayA punaH sUtrato'rthatazcAvagatayA samyagaparAdhasthAnAni pariharan vrateSu sthApyata ityevaM niraticAraH, sAticAraH punarmUlasthAnaM prApta
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 Avazyaka- upasthApyata iti gaathaarthH|| 1246 // ayaM ca vizeSaH- Acelukkoddesiya sijjAtararAyapiMDakiikamme / vayajipaDikkamaNe pratikramahAribha- mAsaM pajosavaNakappe // 1 // ' etadgAthAnusArato'vaseyaH, iyaM ca sAmAyike vyAkhyAtaiveti gataM prAsaGgikam, adhunA rANA0pratika drIyA yaduktaM 'sapratikramaNo dharma' ityAdi, tatpratikramaNaM daivasikAdibhedena nirUpayannAha maNasaMkhyA // 563 // paDikamaNaM desiya rAiyaM ca ittariyamAvakahiyaM ca / pakkhiyacAummAsiya saMvacchara uttimaDhe ya // 1247 // * vyAkhyA-'pratikramaNaM' prAgnirUpitazabdArtha, 'daivasika' divasanivRttaM 'rAtrika' rajaninivRttam , itvaraM tu-alpakAlika devasikAyeva 'yAvatkathika' yAvajjIvikaM vratAdilakSaNaM 'pAkSika' pakSAticAranivRttam , Aha-daivasikenaiva zodhite satyAtmani pAkSikAdi kimartham ?, ucyate, gRhadRSTAnto'tra-'jahaM gehaM paidiyahaMpi sohiyaM tahavi pakkhasaMdhIe / sohijai savi sesaM evaM ihayaMpi NAyacaM // 1 // ' evaM cAturmAsikaM sAMvatsarikam , etAni hi pratItAnyeva, 'uttamArthe ca' bhaktapratyAkhyAne 6 pratikramaNaM bhavati, nivRttirUpatvAttasyeti gaathaasmudaayaarthH|| 1247 // sAmprataM yAvatkathikaM prtikrmnnmupdrshynnaah| paMca ya mahavvayAI rAIchaTThAi cAujAmo ya / bhattapariNNA ya tahA duhaMpi ya AvakahiyAI // 1248 // / // 563 // | vyAkhyA-pazca mahAvratAni-prANAtipAtAdinivRttilakSaNAni 'rAIchahAI' ti upalakSaNatvAd rAtribhojananivRttiSaSThAni purimapazcimatIrthakarayostIrtha iti, 'cAturyAmazca nivRttidharma eva bhaktaparijJA ca tathA, cazabdAdiGginImaraNAdi AcelakyamauddezikaM zayyAtararAjapiNDakRtikarmANi / vratAni jyeSThaH pratikramaNaM mAsaH paryuSaNAkalpaH // 1 // 2 yathA gRhaM pratidivasamapi zodhitaM tU tathApi pakSasandhau / zodhyate savizeSamevamihApi jJAtavyam // 1 //
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ parigrahaH, 'dvayorapi' purimapazcimayoH, cazabdAd madhyamAnAM ca yAvatkathikAnyatAnIti gaathaarthH|| 1248 // itthaM yAvakathikamanekabhedabhinnaM pratipAditam, itvaramapi daivasikAdibhedaM pratipAditameva, punarapItvarapratipAdanAyaivAha uccAre pAsavaNe khele siMghANae paDikkamaNaM / AbhogamaNAbhoge sahassakAre paDikkamaNaM // 1249 // vyAkhyA-'uccAre' purISe 'prasravaNe' mUtre 'khele' zleSmaNi 'siddhAnake nAsikodbhave zleSmaNi vyutsRSTe sati sAmAnyena pratikramaNaM bhavati, ayaM punarvizeSa:-"uccAraM pAsavaNaM bhUmIe vosirittu uvutto| vosariUNa ya tatto iriyAvahi paDikamai // 1 // vosirai mattage jai to na paDikkamai mattagaM jo u / sAhU pariveI NiyameNa paDikkame so u // 2 // khelaM siMghANaM vA'paDilehiya appamajiuM taha ya / vosiriya paDikkamaI taM piya micchukkaDaM dei // 3 // ' pratyupekSitAdividhiviveke tu na dadAti, tathA''bhoge'nAbhoge sahasAtkAre sati yo'ticArastasya pratikramaNam-'Abhoge jANaMteNa jo'iyAro kao puNo tassa / jAyammivi aNutAve paDikamaNe'jANayA iyro||1|| anAbhogasahasAtkAre itthaMlakSaNe-'puviM apAsiUNaM chUDhe pAyaMmi jaM puNo pAse / Na ya tarai NiyatteuM pAyaM sahasAkaraNamayaM // 1 // ' asmizca sati pratikramaNam , . uccAraM prazravaNaM bhUmau vyutsRjyopayuktaH / vyutsRjya ca tata IryApadhikI pratikrAmati // 1 // vyutsRjati mAtrake yadi tadA na pratikrAmyati mAtraka | yastu / sAdhuH pariSThApayati niyamena pratikrAmyati sa eva // 2 // zleSmANa siGghAnaM vA'pratilikhyApramAya tathA ca / vyutsRjya pratikrAmyati tatrApi ca mithyA| duSkRtaM dadAti // 3 // Abhoge jAnatA yo'ticAraH kRtaH punastasya / jAte'pi cAnutApe prtikrmnne'jaantetrH||1|| pUrvamadRSTvA kSipte pAde yat punaH pazyet / na ca zakroti nivartituM pAdaM sahasAkaraNametat // 1 //
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 564 // ayaM gAthAkSarArthaH || 1249 // idaM punaH prAkaraNikaM- 'paMDileheDaM pamajjiya bhattaM pANaM ca vosireUNaM / vasahIkayavarameva u niyameNa paDikkame sAhU || 1 | hatthasayA AgaMtuM gaMtuM ca muhuttagaM jahiM citttthe| paMthe vA vaccaMto NadisaMtaraNe paDikkamai // 2 // gataM pratikramaNadvAram adhunA pratikrAntavyamucyate, tatpunaroghataH paJcadhA bhavatIti, Aha ca niryuktikAraHmicchattapaDikkamaNaM taheva assaMjame paDikkamaNaM / kasAyANa paDikkamaNaM jogANa ya appasatthAnaM // 1250 // saMsAra paDikkamaNaM cavvihaM hoi ANupubvIe / bhAvapaDikkamaNaM puNa tivihaM tiviheNa neyavvaM / / 1251 / / vyAkhyA - mithyAtvamohanIya karma pudgalasAcivyavizeSAdAtmapariNAmo mithyAtvaM tasya pratikramaNaM tatpratikrAntavyaM vartate, yadAbhogAnAbhogasahasAtkArairmithyAtvaM gatastatpratikrAntavyamityarthaH, tathaiva 'asaMyame' asaMyamaviSaye pratikramaNam, asaMyamaH - prANAtipAtAdilakSaNaH pratikrAntavyo vartate, 'kaSAyANAM prAgnirUpitazabdArthAnAM krodhAdInAM pratikramaNaM, kaSAyAH pratikrAntavyAH, 'yogAnAM ca' manovAkkAyalakSaNAnAm 'aprazastAnAm' azobhanAnAM pratikramaNaM, te ca pratikrAntavyA iti gAthArthaH // 1250 // saMsaraNaM saMsAra:- tiryagnaranArakAmarabhavAnubhUtilakSaNastasya pratikramaNaM 'caturvidhaM' catuSprakAraM bhavati 'AnupUrvyA' paripAThyA, etaduktaM bhavati-nArakAyuSo ye hetavo mahArambhAdayasteSAM (SAmA ) bhogAnAbhogasa hasAtkArairyadvartitamanyathA vA prarUpitaM tasya pratikrAntavyam, evaM tiryagnarAmareSvapi vibhASA, navaraM zubhanarAmarAyurhetubhyo mAyAdyanAseva 1 pratilikhya pramRjya bhaktaM pAnaM ca dhyutsRjya / vasatikacavarameva tu niyamena pratikrAmyet sAdhuH // 1 // hastazatAdAgatya gatvA ca muhUrttakaM yatra tiSThet pathi vA vrajan nadIsaMtaraNe pratikrAmyati // 2 // 4 pratikramaNA0pratikramaNasthA nAni // 564 //
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAdilakSaNebhyo nirAzaMsenaivApavargAbhilASiNA'pi na pratikrAntavyaM, 'bhAvapaDikkamaNaM puNa tivihaM tiviheNa NeyatvaM tadetaHdanantaroditaM bhAvapratikramaNaM punastrividhaM trividhenaiva netavyaM, punaHzabdasyaivakArArthatvAt , etaduktaM bhavati-'micchattAi na gacchai Na ya gacchAvei NANujANeI / jaM maNavaikAehiM taM bhaNiyaM bhAvapaDikamaNaM ||1||'mnsaa na gacchati' na cintayati yathA zobhanaH zAkyAdidharmaH, vAcA nAbhidhatte, kAyena na taiH saha niSprayojanaM saMsarga karoti, tathA 'na ya gacchAveI' manasA na cintayati-kathameSa tacca nikAdiH syAt ?, vAcA na pravartayati yathA taccanikAdirbhava, kAyena na taccanikAdInAmarpayati, 'NANujANai' kazcittaccanikAdirbhavati na taM manasA'numodayati tUSNIM vA''ste, vAcA nasuSThvArabdhaM kRtaM veti bhaNati, kAyena nakhacchoTikAdi prayacchati, evamasaMyamAdiSvapi vibhASA kAryeti gAthArthaH // 1251 // itthaM mithyAtvA|digocaraM bhAvapratikramaNamuktam , iha ca bhavamUlaM kaSAyAH, tathA coktam-'koho ya mANo ya aNiggahIyA, mAyA ya loho. ya pavaDDamANA / cattAri ee kasiNA kasAyA, siMcaMti mUlAI puNabbhavassa // 1 // ' ataH kaSAyapratikramaNa evodAharaNa mucyate-keI do saMjayA saMgAra kAUNa devaloyaM gayA, io ya egaMmi Nayare egassa sihissa bhAriyA puttaNimittaM ANAgadevayAe uvavAseNa ThiyA, tAe bhaNiyaM-hohiti te putto devaloyacuotti, tesimego caittA tIe putto jAo, krodhazca mAnazca bhanigRhItI mAyA ca lobhazca parivardhamAnau / catvAra ete kRtsnAH kaSAyAH siJcanti mUlAni punarbhavasya // 1 // 2 kaucit dvau saMyatI saMketaM kRtvA devalokaM gatau, itazcaikasminnagare ekasya zreSThino bhAryA putranimittaM nAgadevatAyai upavAsena sthitA, tayA bhaNita-bhaviSyati te putro devalokacyuta iti, tayorekazzyutvA tasyAH putro jAtaH.
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 565 // nAgadattotti se NAmaM kayaM, bAvattarikalAvisArao jAo, gaMdhavaM ca se aippiyaM, teNa gaMdhaSaNAgadatto bhaNNai, tao so pratikramamittajaNaparivArio sokkhamaNubhavai, devo ya NaM bahuso bahuso bohei, so NasaMbujjhai, tAhe so devo azvattaliMgeNaM Na Na-II NAdhyajai jahesa paSaiyago, jeNa se rajoharaNAi uvagaraNaM Natthi, sappe cattAri karaMDayahattho gahaUNa tassa ujANiyAgayassa | nAgadattoya adUrasAmaMteNa vIIvayai, mittehiM se kahiyaM-esa sappakhellAvagotti, gao tassa mUlaM, pucchai-kimatthaM ?, devo bhaNai dAharaNaM sappA, gaMdhavaNAgadatto bhaNai-ramAmo, tumaM mamaccaehi ahaM tuhaccaehiM, devo tassaccaehiM ramati, khaiovi Na marai, gaMdhavaNAgadatto amarisio bhaNai-ahaMpi ramAmi tava saMtiehiM sappehi, devo bhaNai-marasi jai khajasi, jAhe NibaMdheNa laggo tAhe maMDalaM AlihittA deveNa cauddisiMpi karaMDagA ThavitA, pacchA se sabaM sayaNamittapariyaNaM meliUNa tassa samakkhaM imaM bhaNiyAio // 565 // nAgadatta iti tasya nAma kRtaM, dvAsaptatikalAvizArado jAtaH, gAndharva cAsyAtipriyaM, tena gandharvanAgadatto bhaNyate, tataH sa mitrajanaparivAritaH saukhyamanubhavati, devazcainaM bahuzaH 2 bodhayati, sa na sambudhyate, tadA sa devo'vyaktaliGgena na jJAyate yatheSa pramajitakaH, yena rajoharaNAdhupakaraNaM tasya nAsti, | sapAzcaturaH karaNDakahasto gRhItvA tasyodyAnikAgatasyAdUrasAmIpyena vyativrajati, mitrastasya kathitaM-eSa sarpakrIDaka iti, gatastasya mUlaM, pRcchati-kimatra ?, devo | bhaNati-sAH, gandharvanAgadatto bhaNati-ramAvahe, tvaM mAmakInarahaM tAvakInaiH, devastatsaskaiH ramate, khAdito'pi na mriyate, gandharvanAgadatto'marSito bhaNati-ahamapi tava satkaiH saH rame devo bhaNati-mariSyasi yadi bhakSidhyase, yadA nirbandhena lagnastadA maNDalamAlikhya devena catasRSvapi dikSu karaNDakAH sthApitAH, pazcAttasya sarvaM svajanamitraparijanaM melayitvA tasya samakSaM idaM bhaNitavAn AR
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaMdhabvanAgadatto icchai sappehi khilliy ihayaM / taM jai kahiMvi khajjai ittha hu doso na kAyavo // 1252 // vyAkhyA-gandharvanAgadatta' iti nAmA 'icchati' abhilaSati sapaiMH sArddha krIDitum , atra sa khalu-ayaM yadi 'kathaJcit / kenacitprakAreNa 'khAdyate' bhakSyate 'ittha hu' asmin vRttAnte na doSaH kartavyo mama bhavadbhiriti gAthArthaH // 1252 // yathA catasRSvapi dikSu sthApitAnAM sarpANAM mAhAtmyamasAvakathayat tathA pratipAdayannAha| taruNadivAyaranayaNo vijulayAcaMcalaggajIhAlo / ghoramahAvisadADho ukkA iva pajjaliyaroso // 1253 // __vyAkhyA-taruNadivAkaravad-abhinavoditAdityavannayane-locane yasya sa taruNadivAkaranayanaH, rakkAkSa ityarthaH, vidyullateva caJcalA'prajihvA yasya sa vidyullatAcaJcalAgrajihvAkaH ghorA-raudrA mahAviSA:-pradhAnaviSayuktA daMSTrA-Asyo yasya sa ghoramahAviSadaMSTraH, ulkeva-cuDulIva prajvalito roSo yasya sa tathocyata iti gaathaarthH||1253 // Dako jeNa maNUso kayamakayaM na yANaI subahuyaMpi / ahissamANamaccu kaha ghicchasi taM mahAnAgaM? // 1254 // vyAkhyA-'Dako' daSTaH 'yena' sarpaNa manuSyaH sa kRtaM kiJcidakRtaM vA na jAnAti subahvapi, 'adRzyamAnamRtyum' ahazyamAno'yaM karaNDakastho mRtyurvartate, mRtyuhetutvAnmRtyuH, yatazcaivamataH kathaM grahISyasi tvaM 'mahAnAgaM' pradhAnasarpam ?, iti | gaathaarthH||1254 ||ayN cakrodhasarpaH, puruSe saMyojanA svabuddhyA kAryA, krodhasamanvitastaruNadivAkaranayana eva bhavatItyAdi // merugirituMgasariso aphaNo jmljugljiihaalo| dAhiNapAsaMmi Thio mANeNa viyaTTaI nAgo // 1255 //
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA ASS 4pratikramaNA krodhAdinAgasva. // 566 // vyAkhyA-merugirestuGgAni-ucchritAni taiH sadRzaH merugirituGgasadRzaH, ucchrita ityarthaH, aSTau phaNA yasya so'STaphaNaH jAtikularUpabalalAbhabuddhivAllabhyakazrutAni draSTavyAni, tattvato yamo-mRtyusRtyuhetutvAt 'lA AdAne' yamaM lAntIti-AdadatIti yamalA, yamalA yugmajihvA yasya sa yamalayugmajihvaH, karaNDakanyAsamadhikRtyA''ha-dakSiNapAce sthitaH, dakSiNadigyAsastu dAkSiNyavata uparodhato mAnapravRtteH, ata evAha-mAnena' hetubhUtena vyAvartate 'nAgaH' sarpa iti gaathaarthH|| 1255 // Dako jeNa maNUso thaddho na gaNei devarAyamavi / taM merupavvayanibhaM kaha ghicchasi taM mhaanaagN?||1256|| vyAkhyA-'Dakko' daSTaH 'yena' sarpaNa manuSyaH stabdhaH sanna gaNayati 'devarAjAnamapi' indramapi, 'tam' itthambhUtaM merupavaitanibhaM kathaM gRhISyasi tvaM 'mahAnAgaM' pradhAnasarpamiti gaathaarthH||1256 // ayaM ca maansrpH|| salaliyavillahalagaI satthialaMchaNaphaNaMkiapaDAgA |maayaamiaa nAgI niyaDikavaDavacaNAkusalA // 1257 // __ vyAkhyA-salalitA-mRdvI vellahalA-raphItA gatiryasyAH sA salalitavellahalagatiH, svastikalAJchanenAGkitA phaNApatAkA yasyAH sA svastikalAJchanAGkitaphaNApatAketi vaktavye gAthAbhaGgabhayAdanyathA pAThaH, mAyAtmikA nAgI 'nikRtikapaTavaJcanAkuzalA' nikRtiH-Antaro vikAraH kapaTa-veSaparAvartAdirbAhyaH AbhyAM yA vaJcanA tasyAM kuzalA-nipuNeti gaathaarthH|| 1257 // 1 uddhata pra0. // 566 // ISKO*06
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ taM ca si vAlaggAhI aNosahibaloa aprihtthoy|saa yacirasaMciyavisA gahaNaMmi vaNe vasai nAgI1258 | vyAkhyA iyamevambhUtA nAgI raudrA, tvaM ca 'vyAlagrAhI' sarpagrahaNazIlaH 'anauSadhibalazca' auSadhibalarahitaH 'aparihatthazca' adakSazca, sA ca cirasaJcitaviSA 'gahane' saGkale 'vane' kAryajAle vasati nAgIti gAthArthaH // 1258 // hohI te viNivAo tIse dADhaMtaraM uvagayassa / apposahimaMtabalo na hu appANaM cigicchihisi // 1259 // ___ vyAkhyA-bhaviSyati te vinipAtaH tasyA daMSTrAntaram 'upagatasya' prAptasya, alpaM-stokaM auSadhimantrabalaM yasya tava sa8 tvaM alpauSadhimantrabalaH, yatazcaivamato naivA''tmAnaM cikitsiSyasIti gaathaarthH|| 1259 // iyaM ca maayaanaagii|| uttharamANo savvaM mahAlao punnmehnigghoso| uttarapAsaMmi Thio loheNa viyaddaI naago||1260|| ___ vyAkhyA-uttharamANoM tti abhibhavan 'sarva' vastu, mahAnAlayo'syeti mahAlayaH, sarvatrAnivAritatvAt, pUrNaH puSkarAvatasyeva nirghoSo yasya sa tathocyate, karaNDakanyAsamadhikRtyAha-uttarapArzve sthitaH, uttaradigyAsastu sarvottaro lobha iti hai khyApanArtham, ata eva lobhena hetubhUtena 'viyadRitti vyAvartate ruSyati vA 'nAgaH' sarpa iti gAthArthaH // 1260 // Dako jeNa maNuso hoi mahAsAgaruvva duppUro / taM savvavisasamudayaM kaha ghicchasi taM mahAnAgaM? // 1261 // ___ vyAkhyA-daSTo yena manuSyo bhavati 'mahAsAgara iva' svayambhUramaNa iva duSpUraH 'tam' itthambhUtaM 'sarvaviSasamudayaM sarvavyasanaikarAjamArga kathaM grahISyasi tvaM 'mahAnAgaM' pradhAnasarpamiti gAthArthaH // 1261 // ayaM tu lobhasarpaH // ee te pAvAhI cattArivi kohmaannmylobhaa| jehi sayA saMtattaM jariyamiva jayaM kalakalei // 1262 //
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 567 // SOURNAGAMACLASSROOMSAUR ___ vyAkhyA-ete te 'pApAhayaH' pApasAzcatvAro'pi krodhamAnamAyAlobhA yaiH sadA santaptaM sat jvaritamiva 'jagadapratikramabhuvanaM 'kalakalAyati' bhavajaladhau kathayatIti gaathaarthH|| 1262 // dANA krodhAeehiM jo khajai cauhivi AsIvisehi pAvahiM / avasassa narayapaDaNaM Natthi si AlaMbaNaM kiMci // 1263 // | yahipatI kAra: / vyAkhyA-ebhirya eva khAdyate caturbhirapi 'AzIviSaiH' bhujaGgaiH 'pApaiH' azobhanaiH tasya avazasya sataH narakapatanaM bhavati, 'nAsti' na vidyate 'se' tasyAlambanaM kiJcid yena na patatIti gaathaarthH|| 1263 // evamabhidhAyete muktAHso khaio paDio mao ya, pacchA devo bhaNai-kiha jAyaM ?, Na ThAihatti vArijaMto, puvabhaNiyA ya te mittA agade chubhaMti osahANi ya, Na kiMci guNaM kareMti, pacchA tassa sayaNo pAehiM paDio-jiAvehatti, devo bhaNai-evaM ceva ahaMpi khaiyo, jai erisiM cariyaM aNucarai to jIvai, jaiNANupAlei to ujjIvio'vi puNo marai,taM ca cariyaM gAthAhiM kaheieehiM ahaM khaio cauhivi AsIvisehi pAvehiM / visanigghAyaNaheuM carAmi vivihaM tavokammaM // 1264 // vyAkhyA-ebhirahaM 'khaio'tti bhakSitazcaturbhirapi 'AzIviSaiH' bhujaGgaiH ghorai-raudraiH 'viSanirghAtanahetuH' viSanirghAtananimittaM 'carAmi' AsevayAmi 'vividhaM vicitraM caturthaSaSThASTamAdibhedaM 'tapaHkarma' tapaHkriyAmiti gAthArthaH // 1264 // 18 // 567 // sa khAditaH patito mRtazca, pazcAddevo bhaNati-kathaM jAtaM?, na sthAsyasi vAryamANaH, pUrvabhaNitAni ca tAni mitrANi agadAn kSipanti auSadhAni ca, na kaJcidguNaM kurvanti, pazcAttasya svajanaH pAdayoH patitaH-jIvayatheti, devo bhaNati-evamevAhamapi khAditaH, yadIdA caryAmanucarati tadA jIvati, yadi nAnupAlayati tadojIvito'pi punarmiyate, tAM ca cayA~ gAthAbhiH kathayati /
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ SSCRIOR sevAmi selkaannnnsusaannsunnghrrukkhmuulaaii| pAvAhINaM tersi khaNamAvina uvemi vIsaMbhaM // 1265 // vyAkhyA-'sevAmi' bhajAmi zailakAnanazmazAnazUnyagRhavRkSamUlAni zailAH-parvatAH kAnanAni-dUravartivanAni zailAzca kAnanAni cetyAdi dvandvaH, 'pApAhInAM' pApasarpANAM teSAM kSaNamapi 'nopaimi' na yAmi vizvambha' vizvAsamiti gAthArthaH // 1265 // ___ accAhAro na sahe ainighaNa visayA uijaMti / jAyAmAyAhAro taMpi pakAmaM na icchAmi // 1266 // vyAkhyA-'atyAhAraH' prabhUtAhAraH 'na sahetti prAkRtazailyA na sahate-na kSamate, mama snigdhamalpaM ca bhojanaM bhaviSyatyetadapi nAsti, yataH-atisnigdhena haviHpracureNa 'viSayAH' zabdAdayaH 'udIryante' udre kAvasthAM nIyante, tatazca yAtrAmAtrAhAro yAvatA saMyamayAtrotsarpati tAvantaM bhakSayAmi, tamapi prakAmaM punarnecchAmIti gaathaarthH||1266 // ussannakayAhAro ahavA vigiivivjjiyaahaaro| jaM kiMci kayAhAro avujjhiythovmaahaaro||1267 // vyAkhyA-'ussannaM' prAyazo'kRtAhAraH, tiSThAmIti kriyA, athavA vigatibhirvarjita AhAro yasya mama so'haM vigativivarjitAhAraH, yatkiJcicchobhanamazobhanaM vaudanAdi kRtamAhAro yena mayA so'haM tathAvidhaH, 'avaunjiyathovamAhAro'tti ujjhita-ujjhitadharmA stokaH-svalpaH AhAro yasya mama so'hamujjhitastokAhAra iti gAthArthaH // 1267 // evaM kriyAyu-| raktasya kriyAntarayogAcca guNAnupadarzayati thovAhAro thovabhaNio ya jo hoi thovanido ya / thovovahiuvagaraNo tassa hu devAvi paNamaMti // 1268 //
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribha drIyA // 568 // vyAkhyA - stokAhAraH stokabhaNitazca yo bhavati stokanidrazca stokopadhyupakaraNaH, upadhirevopakaraNaM, tasya cetthambhUtasya devA api praNamantIti gAdhArthaH // 1268 // evaM jai aNupAlei tao uTThei, bhaNaMti-varaM evaMpi jIvaMto, pacchA so puvAbhimuho Thio kiriyaM pauMjiuMkAmo devo bhaNai siddhe namasiNaM saMsAratthA ya je mahAvijjA / vocchAmi daMDakiriyaM savvavisanivAraNiM vijaM // 1269 // vyAkhyA- 'siddhAn' muktAn namaskRtya saMsArasthAzca ye 'mahAvaidyAH' kevalicaturdazapUrvavitprabhRtayastA~zca namaskRtya vakSye | daNDakriyAM sarvaviSanivAriNIM vidyAmiti gAthArthaH // 1269 // sA ceyaM savvaM pANaivAyaM paccakkhAI mi aliyavayaNaM ca / savvamadattAdANaM abbaMbha pariggahaM khAhA // 1270 // vyAkhyA- 'sarva' sampUrNa prANAtipAtaM 'pratyAkhyAti' pratyAcaSTe eSa mahAtmeti, anRtavacanaM ca, sarva cAdattAdAnam, abrahma parigrahaM ca pratyAcaSTe svAheti gAthArthaH // 1270 // evaM bhaNie uDio, ammApiIhiM se kahiyaM, na saddahai, pacchA pahAvio paDio, puNovi deveNa tava uTThavio, puNovi pahAvio, paDio, taiyAe velAe devo Nicchai, pasAdio, uTThavio, paDissuyaM, ammApiyaraM pucchittA teNa samaM pahAvio, egaMmi vaNasaMDe puvabhave kahei, saMbuddho patteyabuddho jAo, 1 evaM yadyanupAlayati tadottiSThati, bhaNanti-varamevamapi jIvan, pazcAt sa pUrvAbhimukhaH sthitaH kriyAM prayoktukAmo devo bhaNati / evaM bhaNite utthito mAtApitRbhyAM tasmai kathitaM, na zraddadhAti, pazcAt pradhAvitaH patitaH punarapi devena tathaiva utthApitaH, punarapi pradhAvitaH patitaH, tRtIyAyAM belAyAM devo necchati, prasAditaH, utthApitaH, pratizrutaM, mAtApitarAvApRcchya tena samaM pradhAvitaH, ekasmin vanaSaNDe pUrvabhavAn kathayati, saMDuddhaH pratyekabuddho jAtaH, 4pratikramaNA0krodhA hipratI - kAraH ||568 //
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ devo'vi paDigao, evaM so te kasAe nAe sarIrakaraMDae choDhUNa kao'vi saMcariuM Na dei, evaM so odaiyassa bhAvassa | akaraNayAe abbhuDio paDikaMto hoi, dIheNa sAmannapariyAeNa siddho, evaM bhAvapaDikkamaNaM / Aha-kiMNimittaM puNo 2 paDikkamijai ?, jahA majjhimayANaM tahA kIsa Na kaje paDikkamijai ?, Ayario Aha-ittha vijeNa dichato-egassa raNNo putto aIva pio, teNa ciMtiyaM-mA se rogo bhavissai, kiriyaM karAvemi, teNa vijA sahAviyA, mama puttassa tigicchaM kareha jeNa Niruo hoi, te bhaNaMti-karemo, rAyA bhaNai-kerisA tujjha jogA?, ego bhaNai-jai rogo atthi to uvasAmeti, aha natthi taM ceva jIraMtA mAraMti, biio bhaNai-jai rogo atthi to uvasAmiti, aha Natthi Na guNaM Na dosaM kariti, taio bhaNai-jai rogo asthi to uvasAmiMti, aha Natthi vaNNarUvajovaNalAvaNNatAe pariNamaMti, biio vidhI aNAgayaparittANe bhAviyabo, taieNa raNNA kAriyA kiriyA, evamimaMpi paDikkamaNaM jai dosA atthi to devo'pi pratigataH, evaM sa tAn kaSAyAn jJAtAn zarIrakaraNDake kSilvA kuto'pi saMcarituM na dadAti, evaM sa bhaudayikasya bhAvasthAkaraNatayA'bhyutthitaH pratikrAnto bhavati, dIrgheNa zrAmaNyaparyAyeNa siddhaH, evaM bhAvapratikramaNaM / kiMnimittaM punaH punaH pratikramyate , yathA madhyamakAnAM tathA kathaM na kArya pratikramyate !, AcArya Aha-anna vaiyena dRSTAntaH-ekasya rAjJaH putro'tIca priyaH, tena cintitaM-mA'sya rogo bhUt, kriyA kArayAmi, tena vaidyAH zabditAH-mama putrasya cikitsAM kuruta yena nIrogo bhavati, te bhaNanti-kurmaH, rAjA bhaNati-kIdazA yuSmAkaM yogAH! eko bhaNati-yadi rogo'sti tadopazamayanti, atha nAsti ta eva jIryanto mArayanti, dvitIyo bhaNati-yadi rogo'sti tadopazAmayanti atha nAsti na guNaM na doSaM kurvanti, tRtIyo bhaNati-yadi rogo'sti tadopazamayanti, atha nAsti varNarUpa yauvana lAvaNyatayA pariNamanti, dvitIyo vidhiranAgataparitrANe bhAvayitavyaH, tRtIyena rAjJA kAritA kriyA, evamidamapi pratikramaNaM yadi doSAH santi tadA
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha . drIyA // 569 // SSSSSSSSS |visohijaMti, jai Natthi to sohI carittassa suddhatariyA bhavai / uktaM saprasaGgaM pratikramaNam , atrAntare'dhyayanazabdArtho pratikramanirUpaNIyaH, sa cAnyatra nyakSeNa prarUpitatvAnnehAdhikriyate, gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasya nikSe- maNA0caturmapasyAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavati,sUtraMcasUtrAnugama ityAdi prapaJco vaktavyaH, yAvattaccedaM sUtraM-karemi bhante! jAva vosirAmi | lAkhyAna __ asya vyAkhyA-tallakSaNaM cedaM-'saMhitA ca padaM caive' tyAdi, adhikRtasUtrasya vyAkhyAlakSaNayojanA ca sAmAyikavad draSTavyA, Aha-idaM svasthAna eva sAmAyikAdhyayane uktaM sUtraM, punaH kimabhidhIyate ?, punaruktadoSaprasaGgAt , ucyate, pratiSiddhAsevitAdi samabhAvasthenaiva pratikrAntavyamiti jJApanArtham , athavA 'yadvadviSaghAtArtha mantrapade na punaruktadoSo'sti / tadvad rAgaviSaghnaM punaruktamaduSTamarthapadam // 1 // ' rAgaviSaghnaM cedaM, yatazca maGgalapUrva pratikrAntavyam ataH sUtrakAra eva tadabhidhitsurAha cattAri maMgalaM arihaMtA maMgalaM siddhA maMgalaM sAha maMgalaM kevalipaNNatto dhammo maMgalaM maGgalaM prAgnirUpitazabdArtha, tatra catvAraH padArthA maGgalamiti, ka ete catvAraH?, tAnupadarzayannAha-'arihaMtA maMgala'|mityAdi, azokAdyaSTamahAprAtihAryAdirUpAM pUjAmahantItyarhantaste'rhanto maGgalaM, sitaM dhmAtaM yeSAM te siddhAH, te ca siddhA maGgalaM, nirvANasAdhakAn yogAn sAdhayantIti sAdhavaH, te ca maGgalaM, sAdhugrahaNAdAcAryopAdhyAyA gRhItA eva drssttvyaaH,|||569|| yato na hi te na sAdhavaH, dhArayatIti dharmaH, kevalameSAM vidyata iti kevalinaH, kevalibhiH-sarvajJaiH prajJaptaH-prarUpitaH keva vizodhayanti yadi na santi tadA zuddhizcAritrasya zuddhatarA bhavati / AAAAAAAKA
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ liprajJaptaH, ko'sau ?- dharmaH zrutadharmazcAritradharmazca maGgalam, anena kapilAdiprajJaptadharmavyavacchedamAha / arhadAdInAM ca maGgalatA tebhya evaM hitamaGgalAt sukhaprApteH, ata eva ca lokottamatvameSAmiti, Aha ca cattAri loguttamA arihaMtA loguttamA siddhA loguttamA sAhU loguttamA kevalipaNNatto dhammo loguttamo | athavA kutaH punararhadAdInAM maGgalatA ?, lokottamatvAt, tathA cAssha - 'cattAri loguttamA' catvAraH khalvanantaroktA vakSya| mANA vA lokasya - bhAvalokAderuttamAH - pradhAnA lokottamAH, ka ete catvArastAnupadarzayannAha - ' arahaMtA loguttamA, ityAdi, arhantaH - prAgnirUpitazabdArthAH, lokasya - bhAvalokasya uttamAH - pradhAnAH, tathA coktam- arihaMtA tAva tahiM uttamA huntI u bhAvaloyassa / kamhA ?, jaM savAsiM kammapayaDIpasatthANaM // 1 // aNubhAvaM tu paDuccA veaNiyAUNa NAmagoyassa / bhAvassodaiyassA NiyamA te uttamA hoMti // 2 // evaM caiva ya bhUo uttarapa gaIvisesaNavisiddhaM / bhaNNai hu uttamattaM | samAsao se NisAmeha // 3 // sAya maNuyAu doNNI NAmappagaI samA pasatthA ya / maNugai paNidijAI orAliyatekammaM ca // 4 // orAliyaMguvaMgA samacauraMsaM taheva saMThANaM / vairosabhasaMghayaNaM vaNNarasagaMdhaphAsA ya // 5 // agurulahu~ 1 arhantastAvattatrottamA bhavantyeva bhAvalokasya / kasmAt ? yatsarvAsAM karmaprakRtInAM prazastAnAm // 1 // anubhAvaM tu pratItya vedanIyAyuSornAmagotrayoH bhAva audayike niyamAt te uttamA bhavanti // 2 // evameva ca bhUya uttaraprakRtivizeSaNaviziSTam / bhaNyate uttamadhvaM samAsatastasya nizAmayata // 3 // sAtama nujA yupI dve nAmaprakRtayastasyemAH samAH prazastAzca / manujagatiH paJcendriyajAtiraudArikaM taijasaM kArmaNaM ca // 4 // audArikAGgopAGgAni samacaturasraM tathaiva saMsthAnam vajrarSabhasaMhananaM varNA rasagandhasparzAzca // 5 // agurulaghu
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 570 // uvaghAyaM paraghAUsAsavihagai pasatthA / tasabAyarapajattaga patteyathirAthirAiM ca // 6 // subhamujjoyaM subhagaM susaraM Adeja pratikramataha ya jskittii| tatto NimmiNatitthagara NAmapagaI sameyAI // 7 // tatto uccAgoyaM cottIsehiM saha udaya-| jANA0catubhAvehiM / te uttamA pahANA aNaNNatullA bhavaMtIha // 8 // uvasamie puNa bhAvo arahatANaM Na vijaI so hu / khAiga harlokottamA. bhAvassa puNo AvaraNANaM duveNhaMpi // 9 // taha mohaaMtarAI NissesakhayaM paDucca eesiM / bhAvakhae logassa u bhavaMti te uttamA NiyamA // 10 // havai puNa sannivAe udayabhAve hu je bhaNiyapuvaM / arahaMtANaM tANaM je bhaNiyA khAigA bhAvA // 11 // tehi sayA jogeNaM Nipphajjai saNNivAio bhAvo / tassavi ya bhAvalogassa uttamA huti NiyameNaM // 12 // | siddhAH-prAgnirUpitazabdArthA eva, te'pi ca kSetralokasya kSAyikabhAvalokasya vottamAH-pradhAnAH lokottamAH, tathA coktam-'louttamatti siddhA te uttamA hoti khittalogassa / telokamatthayatthA jaM bhaNiyaM hoi te NiyamA // 1 // BREAGUESARISM // 570 // upaghAtaM parAghAtocchvAsau vihAyogatiH prazastA / basabAdaraparyAptakAH pratyekasthirAsthirANi ca // 6 // zubhamudyotaM subhagaM susvaraM cAde yaMtathAca bhavati yazaHkIrtiH / tato nirmANaM tIrthakaratvaM naamprkRtystsyaitaaH||7|| tata uccairgotraM catustriMzatA sahodayikabhAvaH / te uttamAH pradhAnA ananyatulyA bhavantIha // 8 // aupazamikaH punarbhAvohatAM na vidyate saH / kSAyikabhAvasya punarAvaraNayordvayorapi // 9 // tathA mohAntarAyau niHzeSakSayaM pratItyaiteSAm / bhAve kSAyike lokasya tu bhavanti te uttamA niyamAt // 10 // bhavati punaH sAnnipAtike audayikabhAve ye bhaNitapUrvAH / ahaMtAM teSAM ye bhaNitAH kSAyikA bhAvAH // 1 // taiH sadA yogena niSpadyate sAnipAtiko bhAvaH / tasyApi ca bhAvalokasyottamA bhavanti niyamena // 12 // lokottamA iti siddhAste uttamA | bhavanti kSetralokasya / trailokyamastakasthA yadbhaNitaM bhavati te niyamAt // 1 // * subhasubhagasussaraM vA pra..
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ | NissesakammapagaDINa vAvi jo hoi khAigo bhAvo / tassavi hu uttamA te sabapayaDivajjiyA jamhA // 2 // sAdhavaH - prAgnirUpitazabdArthA eva, te ca darzanajJAnacAritrabhAvalokasya uttamAH - pradhAnA lokottamAH, tathA coktam- 'loguttamatti sAhU paDucca te bhAvalogameyaM tu / daMsaNanANacarittANi tiNNi jiNaiMdabhaNiyANi // 1 // ' kevaliprajJapto dharmaH - prAgnirUpitazabdArthaH, sa ca kSAyopazamikaupazamikakSAyikabhAvalokasyottamaH - pradhAnaH lokottamaH, tathA coktam- 'dhammo suta caraNe yA duhAvi loguttamotti NAyaco / khaovasamiovasamiyaM khaiyaM ca paDucca logaM tu // 1 // yata eva lokottamA ata eva zaraNyAH, tathA cA''ha - 'cattAri saraNaM pavajjAmi' athavA kathaM punarlokottamatvam ?, AzrayaNIyatvAt, AzrayaNIyatvamupadarzayannAha - cattAri saraNaM pavajjAmi arihante saraNaM pavajjAmi siddhe saraNaM pavajjAmi sAhU saraNaM pavajjAmi keva lipaNNattaM dhammaM saraNaM pavajjAmi // ( sU0 ) catvA(tu)raH saMsArabhayaparitrANAya 'zaraNaM prapadye' AzrayaM gacchAmi, bhedena tAnupadarzayannAha - 'arihaMte' tyAdi, arhataH 'zaraNaM prapadye' sAMsArikaduHkhazaraNAyArhata AzrayaM gacchAmi, bhaktiM karomItyathaH, evaM siddhAn zaraNaM prapadye, sAdhUn zaraNaM prapadye, kevaliprajJataM dharmaM zaraNaM prapadye / itthaM kRtamaGgalopacAraH prakRtaM pratikramaNasUtramAha 'icchAmi paDikkamiDaM jo me devasio aiAro kao, kAio vAio mANasio, usto ummaggo 1 nizzeSakarmaprakRtInAM vApi yo bhavati kSAyiko bhAvaH / tasyApyuttamAste sarvaprakRtivivarjitA yasmAt // 2 // 2 lokottamA iti sAdhavaH pratItya te bhAvalokamenaM tu / darzanajJAnacAritrANi trINi jinendrabhaNitAni // 1 // 3 dharmaH zrutaM caraNaM ca dvidhApi lokottama iti jJAtavyaH / kSAyopazamikaupazamika kSAyikaM pratItyaiva lokam // 1 // * trANAya pra0.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribha drIyA 1140811 akappo akaraNijo dujjhAo duvvicitio aNAyAro aNicchiyavvo asamaNapAurago nANe daMsaNe carite sue sAmAie tinhaM guttINaM caunhaM kasAyANaM paMcaNDaM mahatvayANaM chaNhaM jIvaNikAyANaM sattaNhaM piMDesaNANaM aTThaNhaM pavayaNamAUNaM navaNhaM baMbhaceraguttINaM dasavihe samaNadhamme samaNANaM jogANaM jaM khaMDiaM jaM virAhiyaM tassa micchAmi dukkaDaM // ( sU0 ) icchAmi pratikramituM yo mayA daivasiko'ticAraH kRta ityevaM padAni vaktavyAni, adhunA padArtha:- icchAmi -abhilapAmi pratikramituM nivarttituM, kasya ya ityaticAramAha - mayetyAtmanirdezaH, divasena nirvRtto divasaparimANo vA daivasikaH, aticaraNamaticAraH, atikrama ityarthaH, kRto- nirvartitaH, tasyeti yogaH, anena kriyAkAlamAha, 'micchAmi dukkaDaM' anena tu niSThAkAlamiti bhAvanA, sa punaraticAraH upAdhibhedenAnekadhA bhavati, ata evAha-kAyena zarIreNa nirvRttaH kAyikaH kAyakRta ityarthaH, vAcA nirvRtto vAcikaH - vAkRta ityarthaH, manasA nirvRtto mAnasaH, sa eva 'mAnasiu 'tti manaHkRta ityartha:UrdhvaM sUtrAdutsUtraH sUtrAnukta ityarthaH mArgaH kSAyopazamiko bhAvaH, Urdhva mArgAdunmArgaH, kSAyopazamikabhAvatyAgenaudayika, bhAvasaGkrama ityarthaH, kalpanIyaH nyAyaH kalpo vidhi H AcAraH kalpyaH - caraNakaraNavyApAraH na kalpyaH - akalpayaH, ataH drUpa ityarthaH, karaNIyaH sAmAnyena kartavyaH na karaNIyaH - akaraNIyaH, hetuhetumadbhAvazcAtra, yata evotsUtraH ata evonmArga ityAdi, uktastAvatkAyiko vAcikazca, adhunA mAnasamAha-duSTo dhyAto durdhyAtaH- ArtaraudralakSaNa ekAgracittatayA, duSTo vicintito durvicintitaH-azubha eva calacittayA, yata evetthambhUtaH ata evAsau na zramaNaprAyogyaH azramaNaprAyogyaH tapa 4pratikrama NAdhya. // 571 //
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ svyanucita ityarthaH, yata evAzramaNaprAyogyo'ta evAnAcAraH, AcaraNIyaH AcAraH na AcAraH anAcAraH-sAdhUnAmanAcaraNIyaH, yata eva sAdhUnAmanAcaraNIyaH ata evAneSTavyaH-manAgapi manasA'pi na prArthanIya iti,kiMviSayo'yamaticAra ityAha'NANe daMsaNe caritte' jJAnadarzanacAritraviSayaH, adhunA bhedena vyAcaSTe-'sue'tti zrutaviSayaH, zrutagrahaNaM matyAdijJAnopalakSaNaM, tatra viparItaprarUpaNA'kAlasvAdhyAyAdiraticAraH, 'sAmAiya(e)'tti sAmAyikaviSayaH, sAmAyikagrahaNAt samyaktvasA|mAyikacAritrasAmAyikagrahaNaM, tatra samyaktvasAmAyikAticAraH zaGkAdiH, cAritrasAmAyikAticAraM tu bhedenAha-'tiNhaM guttINa mityAdi, tisRNAM guptInAM, tatra pravicArApravicArarUpA guptayaH, caturNA kaSAyANAM-krodhamAnamAyAlobhAnAM, paJcAnAM mahAvratAnAM-prANAtipAtAdinivRttilakSaNAnAM, SaNNAM jIvanikAyAnAM pRthivIkAyikAdInAM, saptAnAM piNDaiSaNAnAMasaMsRSTAdInAM,tAzcemAH-'saMsahamasaMsaThThA uddhaDa taha hoi appalevA ya / uggahiA paggahiA ujjhiya taha hoi sttmiaa||1|| __vyAkhyA-tatrAsaMsRSTA hastamAtrAbhyAM cintyA, asaMsaDhe hatthe asaMsaDhe matte, akharaDiyamiti vuttaM bhavaI' evaM gRhNataH prathamA bhavati, gAthAyAM sukhamukhoccAraNArthamanyathA pAThaH, saMsRSTA tAbhyAmeva cintyA, 'saMsahe hatthe saMsaDhe matte, kharaDiitti vuttaM hoi, evaM gRhNato dvitIyA, uddhRtA nAma sthAlAdau svayogena bhojanajAtamuddhRtaM, tataH asaMsahe hatthe asaMsaddhe matte asaMsaDhe vA matte saMsahe hatthe' evaM gRhNatastRtIyA, alpalepA nAma alpazabdo'bhAvavAcakaH nirlepaM-pRthukAdi gRhNata 1 asaMsRSTo hasto'saMsRSTaM mAtraM akharaNTitaM ityuktaM bhavati. 2 saMsRSTo hasto saMsRSTaM mAtraM kharaNTitaM ityuktaM bhavati. 3 asaMsRSTo hasto asaMsRSTaM mAtraM asaMsRSTaM vA mAnaM saMsRSTo hasto * nena pra..
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNAdhya. 14 Avazyaka- 4zcaturthI, avagRhItA nAma bhojanakAle zarAvAdiSUpahitameva bhojanajAtaM tato gRhNataH paJcamI, pragRhItA nAma bhojanave- hAribha lAyAM dAtumabhyudyatena karAdinA pragRhItaM yadbhojanajAtaM bho(bhuktvA vA svahastAdinA tadgRhnata iti bhAvanA SaSThI, ujjhitadrIyA dharmA nAma yatparityAgArha bhojanajAtamanye ca dvipadAdayo nAvakAGkSanti tadarddhatyaktaM vA gRhNata iti hRdayaM saptamI, eSa khalu samAsArthaH, vyAsArthastu granthAntarAdavaseyaH, saptAnAM pAnaiSaNAnAM kecit paThanti, tA api caivambhUtA eva, navaraM // 572 // caturthI nAnAtvaM, tatrApyAyAmasauvIrAdi nipaM vijJeyamiti, aSTAnAM pravacanamAtraNAM, tAzcASTau pravacanamAtaraH-tisro guptayaH tathA paJca samitayaH, tatra pravIcArApravIcArarUpA guptayaH, samitayaH pravIcArarUpA eva, tathA coktam-"samio| 4 NiyamA gutto gutto samiyattaNami bhaiyo / kusalavaimudIrito jaM vayagutto'vi smio'vi||1||" navAnAM brahmacarya guptInAM-vasatikathAdInAm, AsAM svarUpamupariSTAdvakSyAmaH, dazavidhe-dazaprakAre zramaNadharme-sAdhudharme kSAntyAdike, asyApi svarUpamupariSTAdvakSyAmaH, asmin guptyAdiSu ca ye zrAmaNA yogAH-zramaNAnAmete zrAmaNAsteSAM zrAmaNAnAM yogAnAM-vyApArANAM samyakpratisevanazraddhAnaprarUpaNAlakSaNAnAM yat khaNDitaM-dezato bhagnaM yadvirAdhitaM-sutarAM bhagnaM, na punarekAntato'bhAvamApAditaM, tasya khaNDanavirAdhanadvArA''yAtasya cAritrAticArasyaitadgocarasya jJAnAdigocarasya ca daivasikAticArasya, |etAvatA kriyAkAlamAha, tasyaiva 'micchAmi dukkaDaM' ityanena tu niSThAkAlamAha, mithyeti-pratikramAmi duSkRtametadakartavyamityarthaH, atreyaM sUtrasparzikagAthA 1 samito niyamAdRpto guptaH samitatve bhaktavyaH / kuzalavAcamudIrayan yaddacogupto'pi samito'pi // 1 // // 572 / /
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ paDisiddhANaM karaNe kicANamakaraNe ya paDikamaNaM / asaddahaNe ya tahA vivarIyaparUvaNAe ya // 1271 // vyAkhyA-'pratiSiddhAnAM nivAritAnAmakAlasvAdhyAyAdInAmaticArANAM 'karaNe' niSpAdane Asevana ityarthaH, kiM ?pratikramaNamiti yogaH, pratIpaM kramaNaM pratikramaNamiti vyutpatteH, 'kRtyAnAm' AsevanIyAnAM kAlasvAdhyAyAdInAM yogAnAm 'akaraNe' aniSpAdane'nAsevane pratikramaNam , azraddhAne ca tathA kevaliprarUpitAnAM padArthAnAM pratikramaNamiti vartate, viparItaprarUpaNAyAM ca anyathA padArthakathanAyAM ca pratikramaNamiti gAthArthaH // 1271 // anayA ca gAthayA yathAyogaM sarvasUtrANyanugantavyAni, tadyathA-sAmAyikasUtre pratiSiddhau rAgadveSau tayoH karaNe kRtyastu tannigrahastasyAkaraNe sAmA|yikaM mokSakAraNamityazraddhAne asamabhAvalakSaNaM sAmAyikamiti viparItaprarUpaNAyAM ca pratikramaNamiti, evaM maGgalAdisUtreSvapyAyojyaM, catvAro maGgalamityatra pratiSiddho'maGgalAdhyavasAyastatkaraNa ityAdinA prakAreNa, evamoghAticArasya samAsena pratikramaNamuktaM, sAmpratamasyaiva vibhAgenocyate, tatrApi gamanAgamanAticAramadhikRtyA''ha icchAmi paDikkamiuM iriyAvahiyAe virAhaNAe gamaNAgamaNe pANakkamaNe bIyakamaNe hariyakkamaNe osA6 uttiMgapaNagadagamaTTimakkaDAsaMtANAsaMkamaNe je me jIvA virAhiyA egiMdiyA beiMdiyA teiMdiyA cauriMdiyA paMciMdiA abhihaA vattiA lesiA saMghAiA saMghaTTiA pariAviA kilAmiA uddaviA ThANAo ThANaM saMkAmiA jIviAo vavaroviA tassa micchAmi dukkaDaM // (sU0) asya vyAkhyA-icchAmi-abhilaSAmi pratikramituM-nivartitum , IryApathikAyAM virAdhanAyAM yo'ticAra iti gamyate,
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNAdhya. Avazyaka | tasyeti yogaH, anena kriyAkAlamAha, micchAmi dukkaDa' ityanena tu niSThAkAlamiti, tatreraNamIryA gamanamityarthaH, tatpradhAnaH hAribhadrIyA panthA IryApathaH tatra bhavairyApathikI tasyAM, kasyAmityata Aha-virAdhyante-duHkhaM sthApyante prANino'nayeti virAdhanA kriyA tasyAM virAdhanAyAM satyAM, yo'ticAra iti vAkyazeSaH, tasyeti yogaH, viSayamupadarzayannAha-gamanaM cAgamanaM cetye||573|| kavadbhAvastasmin , tatra gamanaM svAdhyAyAdinimittaM vasateriti, AgamanaM prayojanaparisamAptau punarvasatimeveti, tatrApi yaH kathaM jAto'ticAra ityata Aha-'pANakkamaNe' prANino-dvIndriyAdayastrasA gRhyante, teSAmAkramaNaM-pAdena pIDanaM prANyAkramaNaM, tasminniti, tathA bIjAkramaNe, anena bIjAnAM jIvatvamAha, haritAkramaNe, anena tu sakalavanaspatereva, tathA'vazyAyottiGgapanakadagamRttikAmarkaTasantAnasaGkramaNe sati, tatrAvazyAyaH-jalavizeSaH, iha cAvazyAyagrahaNamatizayataH zeSajalasambhogaparivAraNArthamiti, evamanyatrApi bhAvanIyaM, uttiGgA-gaIbhAkRtayo jIvAH kITikAnagarANi vApanakaH-phulli dagamRttikAcikkhallam , athavA dakagrahaNAdapkAyaH, mRttikAgrahaNAt pRthvIkAyaH, markaTasantAnaH kolikajAlamucyate, tatazcAvazyAya5 zcottiGgazcetyAdi dvandvaH, avazyAyottiGgapanakadagamRttikAmarkaTasantAnAsteSAM saGkramaNaM-AkramaNaM tasmin ,kiM bahunA!, kiyanto 3 bhedenA''khyAsyante ?, sarve ye mayA jIvA virAdhitA-duHkhena sthApitAH, ekendriyAH-pRthivyAdayaH, dvIndriyAH-kRmyA| dayaH, trIndriyAH-pipIlikAdayaH, caturindriyA-bhramarAdayaH, paJcendriyA-mUSikAdayaH, abhihatA-abhimukhyena hatAH, caraNena ghaTTitAH, utkSipya kSiptA vA, vartitAH-puJjIkRtAH, dhUlyA vA sthagitA iti, zleSitAH-piSTAH, bhUmyAdiSu vA lagitAH, * kiMviziSTAyA0pra0. + abhimukhAgatA. ASESORIASSARAM // 573 //
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ saGghAtitA-anyo'nyaM gAtrairekatra lagitAH, saGghaTTitA-manAka spRSTAH, paritApitAH-samantataH pIDitAH, klAmitAH-samudghAtaM 8 nItAH glAnimApAditA ityarthaH, avadrAvitA-utrAsitAH sthAnAt sthAnAntaraM saGkrAmitAH-svasthAnAt paraM sthAnaM nItAH, jIvitAd vyaparopitAH, vyApAditA ityarthaH, evaM yo jAto'ticArastasya, etAvatA kriyAkAlamAha, tasyaiva 'micchAmi dukkaDa' ityanena niSThAkAlamAha, mithyA duSkRtaM pUrvavad, evaM tasyetyubhayayojanA sarvatra kAryA / itthaM gamanAticArapratikramaNamuktam, adhunA tvagvartanasthAnAticArapratikramaNaM prtipaadynnaah| icchAmi paDikkamiu pagAmasijjAe nigAmasijjAe saMthArAuvvaTTaNAe parivaTTaNAe AuMTaNapasAraNAe chappaisaMghaTTaNAe kUie kakkarAie chiie jaMbhAie AmosesasarakkhAmose AulamAulAe soaNavattiAe itthIvippariAsiAe diTThIvippariAsiAe maNavippariAsiAe pANabhoyaNavippariAsiAe jo me devasio aiAro kao tassa micchAmi dukkaDaM // (sU0) ___ asya vyAkhyA icchAmi pratikramituM pUrvavat, kasyetyAha-prakAmazayyayA hetubhUtayA yo mayA daivasiko'ticAraH kRtaH, tasyeti yogaH, anena kriyAkAlamAha, 'micchAmi dukkaDaM' ityanena tu niSThAkAlameveti bhAvanA, evaM sarvatra yojanA kAryeti, 'zIG svame' asya yapratyayAntasya 'kRtyalyuTo bahula'(pA03-3-113)miti vacanAt zayanaM zayyA prakAmaM-cAturyAma zayanaM prakAmazayyA zerate'syAmiti vA zayyA-saMstArakAdilakSaNA prakAmA-utkaTA zayyA prakAmazayyA-saMstArottarapaTTakAtiriktA | prAvaraNamadhikRtya kalpatrayAtiriktA vA tayA hetubhUtayA, svAdhyAyAdyakaraNatazcehAticAraH,pratidivasaM prakAmazayyaiva nikAma
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 574 // zayyocyate tayA hetubhUtayA, atrApyaticAraH pUrvavat , udvartanaM tatprathamatayA vAmapArthena suptasya dakSiNapArzvena vartanamudvartana- 4pratikramamudvartanamevodvartanA tayA, parivartanaM punarvAmapArzvenaiva vartanaM tadeva parivartanA tayA, atrApyapramRjya kurvato'ticAraH, AkuJcanaM-18 NAdhya. gAtrasaGkocalakSaNaM tadevAkuzcanA tayA, prasAraNam-aGgAnAM vikSepaH tadeva prasAraNA tayA, atra ca kukkuTTidRSTAntapratipAditaM vidhimakurvato'ticAraH, tathA coktam-'kukkuDipAyapasAre jaha AgAse puNovi AuMTe / evaM pasAriUNaM AgAsi puNovi AuMTe // 1 // aikuMDiya siya tAhe jahiyaM pAyassa paNhiyA tthaai| tahiyaM pamajiUNaM AgAseNaM tu NeUNaM // 2 // pAya ThAvittu tahiM AgAse ceva puNovi AuMTe / evaM vihimakareMte aiyAro tattha se hoi // 3 // ' SaTrapadikAnAM-yUkAnAM saGghaTTanam-avidhinA sparzanaM SaTpadikAsaGghaddanaM tadeva SaTpadikAsaGghaTanA tayA, tathA 'kUie'tti kUjite sati yo'ticAraH, kUjitaM-kAsitaM tasmin avidhinA mukhavastrikAM karaM vA mukhe'nAdhAya kRta ityarthaH, viSamA dharmavatItyAdizayyAdoSoccAraNaM sakarkarAyitamucyate tasmin sati yo'ticAraH, iha cA''rtadhyAnajo'ticAraH, kSute-avidhinA jRmbhite'vidhinaiva AmarSaNam AmarSaH-apramRjya kareNa sparzanamityarthaH tasmin , sarajaskAmarSe sati, saha pRthivyAdirajasA yadvastu spRSTaM tatsaMsparze satItyarthaH, evaM jAgrato'ticArasambhavamadhikRtyoktam , adhunA suptasyocyate-'AulamAulAe'tti AkulAku // 574 // layA-khyAdiparibhogavivAhayuddhAdisaMsparzananAnAprakArayA svamapratyayayA-svamanimittayA, virAdhanayeti gamyate, sA punarmU kukuTI pAdau prasArayet yathA''kAze punarapyAkuJcayet / evaM prasAryAkAze punarapyAkuJcayet // 1 // ativAdhitaM syAttadA yatra pAdasya pArNikA tiSThati / tatra pramAAkAze tu nItvA // 2 // pAdaM sthApayitvA tatrAkAza eva punarapyAkuJcayet / evaM vidhimakurvatyaticArastatra tasya bhavati // 3 //
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ lottaraguNAticAraviSayA bhavatyato bhedena tAM darzayannAha - 'itthIvippariyAsiyAe 'tti striyA viparyAsaH strIviparyAsaH - a brahmAsevanaM tasmin bhavA strIvaiparyAsikI tayA, strIdarzanAnurAgatastadavalokanaM dRSTiviparyAsaH tasmin bhavA dRSTivaiparyAsikI tayA, evaM manasA'bhyupapAto manoviparyAsaH tasmin bhavA manovaiparyAsikI tayA, evaM pAnabhojanavaiparyAsikyA, rAtrau pAnabhojana paribhoga eva tadviparyAsaH, anayA hetubhUtayA ya ityaticAramAha, mayetyAtmanirdezaH, divasena nirvRtto divasaparimANo vA daivasikaH, aticaraNamaticAraH - atikrama ityarthaH kRto - nirvartitaH 'tassa micchAmi dukkaDaM' pUrvavat, Aha- divA zayanasya niSiddhatvAdasambhava evAsyAticArasya, na, apavAdaviSayatvAdasya, tathAhi - apavAdataH supyata eva divA adhvAnakhedAdau, idameva vacanaM jJApakam // evaM tvagvartanAsthAnAticArapratikramaNamamidhAyedAnIM gocarAticArapratikramaNapratipAdanAyA''ha -- pakkimAmi goyaracariyAe bhikkhAyariyAe ugdhADakavADaugghADaNAe sANAvacchAdArAsaMghahaNAe maMDIpAhuDiAe balipAhuDiAe ThavaNApAhuDiAe saMkie sahasAgArie aNesaNAe pANabhoyaNAe bIyabhoyaNAe hariyabhoyaNAe pacchekammiyAe purekammiyAe ahiDAe dgasaMsaTTahaDAe rayasaMsaTTahaDAe pAri sADaNiyAe pAriThAvaNiAe ohAsaNabhikkhAe jaM uggameNaM uppAyanesaNAe aparisuddhaM parigahiyaM paribhuttaM vA jaM na pariTThaviaM tassa micchAmi dukkaDaM // ( sU0 ) asya vyAkhyA - pratikramAmi - nivartayAmi, kasya ? - gocaracaryAyAM- bhikSAcaryAyAM, yo'ticAra iti gamyate, tasyeti
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNAdhya. Avazyaka- yogaH, gozcaraNaM gocaraH caraNa-caryA gocara iva caryA gocaracaryA tasyAM gocaracaryAyAM, kasyAM ?-bhikSArtha caryA bhikSA- hAribha- kacaryA tasyAM, tathAhi-lAbhAlAbhanirapekSaH khalvadInacitto muniruttamAdhamamadhyameSu kuleSviSTAniSTeSu vastuSu rAgadveSAvagadrIyA cchan bhikSAmaTatIti, kathaM punastasyAmaticAra ityAha-'ugdhADakavADaugghADaNAe' udghATam-adattArgalamISatsthagitaM vA kiM tat ?-kapATaM tasyodghATanaM-sutarAM preraNam udghATakapATodghATanam idamevodghATakapATodghATanA tayA hetubhUtayA, // 575 // iha cApramArjanAdibhyo'ticAraH, tathA zvAnavatsadArakasaGghaTanayeti prakaTArtha, maNDIprAbhRtikayA baliprAbhRtikayA sthApanAprAbhRtikayA, AsAM svarUpaM-'maMDIpAhuDiyA sAhuMmi Agae aggakUramaMDIe / aNNami bhAyaNamiva kAuM to dei sAhussa // 1 // tattha pavattaNadoso Na kappae tArisA suvihiyANa / balipAhuDiyA bhaNNai cauddisiM kAu accaNiyaM // 2 // aggimi va choNaM sitthe to dei sAhuNo bhikkhaM / sAvi Na kappai ThavaNA (jA) bhikkhAyariyANa ThaviyA u // 3 // AdhAkarmAdInAm-udgamAdidoSANAmanyatamena zaGkite gRhIte sati yo'ticAraH, sahasAkAre vA satyakalpanIye gRhIta * iti, atra ca tamaparityajato'vidhinA vA parityajato yo'ticAraH, anena prakAreNAneSaNayA hetubhUtayA, tathA 'pANabho yaNAe'tti prANino-rasajAdayaH bhojane-dadhyodanAdau saGghaghyante-virAdhyante vyApAdyante vA yasyAM prAbhRtikAyAM sA| // 575 maNDiprAbhRtikA sAdhAvAgate agrakUramaNDyai / anyasmin bhAjane vA kRtvA tato dadAti sAdhave // 1 // tatra pravartanadoSo na kalpate tAdRzI suvihihatAnAm / baliprAbhRtikA bhaNyate caturdizaM kRtvA'rca nikAm // 2 // agnau vA kSitvA sikthAna tato dadAti sAdhave bhikSAm / sA'pi na kalpate sthApanA(yA) bhikSAcarebhyaH sthApitA // 3 //
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ prANibhojanA tayA, teSAM ca saTTanAdi dAtRgrAhakaprabhavaM vijJeyam, ata evAticAraH, evaM 'bIyabhoyaNAe' bIjAni bhojane yasyAM sA bIjabhojanA tayA, evaM haritabhojanayA, 'pacchAkammiyAe purekammiyAe' pazcAt kameM yasyAM pazcAjalojjhanakarma bhavati puraHkarma yasyAmAdAviti, 'adihaDAe'tti adRSTAhRtayA-adRSTotkSepamAnItayetyarthaH, tatra ca sattva saGghaTTanAdinA'ticArasambhavo, dagasaMsRSTAhRtayA-udakasambaddhAnItayA hastamAtragatodakasaMsRSTayA vA bhAvanA, evaM rajaH hasaMsRSTAhRtayA, navaraM rajaH pRthivIrajo'bhigRhyate, 'pArisADaNiyAe'tti parizATaH-ujjhanalakSaNaH pratIta eva tasmin bhvaa| pArizATanikA tayA, 'pAriThThAvaNiyAe'tti paristhApana-pradAnabhAjanagatadravyAntarojjhanalakSaNaM tena nivRttA pAristhApanikA tayA, etaduktaM bhavati-'pAriThThAvaNiyA khalu jeNa bhANeNa dei bhikkhaM tu / taMmi paDioyaNAI jAtaM sahasA pariThaviyaM // 1 // ' 'ohAsaNabhikkhAe'tti viziSTadravyayAcanaM samayaparibhASayA 'ohAsaNaMti bhaNNai' tatpradhAnA yA bhikSA tayA, kiyadatra bhaNiSyAmo ?, bhedAnAmevaMprakArANAM bahutvAt , te ca sarve'pi yasmAdudgamotpAdanaiSaNAsvavatarantyata Aha'jaM uggameNa' mityAdi, yatkizcidazanAdyudgamena-AdhAkarmAdilakSaNena utpAdanayA-dhAcyAdilakSaNayA epaNayA-zaGkitAdilakSaNayA aparizuddham-ayuktiyuktaM pratigRhItaM vA paribhuktaM vA yanna pariSThApitaM, kathaJcit pratigRhItamapi yannojjhitaM paribhuktamapi ca bhAvato'punaHkaraNAdinA prakAreNa yannojjhitam, evamanena prakAreNa yo jAto'ticArastasya mithyA duSkRtamiti pUrvavat // evaM gocarAticArapratikramaNamabhidhAyAdhunA svAdhyAyAdyaticArapratikramaNapratipAdanAyA''ha 1 pAristhApanikA khalu yena bhAjanena dadAti bhikSA tu / tasmin patitaudanAdi jAtaM sahasA paristhApitam // 1 // dinapaNAsvavatarantyata Aha pAkamodilakSaNena utpAdanayA parizuddham-ayuktiyuktaM
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA 1576 // paDikkamAmi cAukAlaM sajjhAyassa akaraNayAe ubhaokAlaM bhaMDovagaraNassa appaDilehaNayAe duppaDile- 4 pratikramahaNayAe appamajaNAe duppamajaNAe aikkame vaikkame aiyAre aNAyAre jo me devasio aiAro kao NAdhya. tassa micchAmi dukkaDaM // (sU0), asya vyAkhyA pratikramAmi pUrvavat, kasya ?-catuSkAlaM-divasarajanIprathamacaramaprahareSvityarthaH, svAdhyAyasya-sUtrapauruSIlakSaNasya, akaraNatayA-anAsevanayA hetubhUtayetyarthaH, yo mayA daivasiko'ticAraH kRtaH, tasyeti yogaH, tathobhaya-15 kAlaM-prathamapazcimapauruSIlakSaNaM bhANDopakaraNasya-pAtravastrAdeH 'apratyupekSaNayA duSpratyupekSaNayA' tatrApratyupekSaNA-mUlata eva cakSuSA'nirIkSaNA duSpratyupekSaNA-durnirIkSaNA tayA, 'apramArjanayA duSpramArjanayA' tatrApramArjanA mUlata eva rajoharaNA|dinA'sparzanA duSpramArjanA tvavidhinA pramArjaneti, tathA atikrame vyatikrame aticAre anAcAre yo mayA daivasikoDa-13 ticAraH kRtastasya mithyAduSkRtamityetatprAgvat , navaramatikramAdInAM svarUpamucyate-'AdhAkammanimaMtaNa paDisuNamANe dra aikkamo hoi / payabheyAi vaikkama gahie taieyaro gilie // 1 // ' asya vyAkhyA-AdhAkarmanimantraNe gRhISye evaM pratizRNvati sati sAdhAvatikramaH-sAdhukriyollaGghanarUpo bhavati, yata evambhUtaM vacaH zrotumapi na kalpate, kiM punaH pratipattuM ?, tataHprabhRti bhAjanodhaNAdau tAvadatikramo yAvadupayogakaraNaM, tataH kRte upayoge gacchataH padabhedAdirvyatikrama- 576 // stAvad yAvadutkSiptaM bhojanaM dAtreti, tato gRhIte sati tasmiMstRtIyaH, aticAra ityarthaH, tAvad yAvadvasatiM gatveryApatha . AdhAkarmanimantraNe pratizRNvati atikramo bhavati / padabhedAdi vyatikramo gRhIte tRtIya itaro gilite // 1 // OM45545555
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ RICOURISHISRUSSOAS pratikramaNAdyuttarakAlaM lambanotkSepaH, tata uttarakAlamanAcAraH, tathA cAha-'itaro gilie'tti prakSipte sati kaMvale anA-16 cAra iti gAthArthaH // idaM cAdhAkarmodAharaNena sukhapratipattyarthamatikramAdInAM svarUpamuktam , anyatrApyanenaivAnu-| sAreNa vijJeyamiti / ayaM cAticAraH saMkSepata ekavidhaH, saMkSepavistaratastu dvividhaH trividho yAvadasaGkhyeyavidhaH, saMkSepa-13 vistaratA punardvividhaH trividhaM prati saMkSepa, ekavidhaM prati vistara iti, evamanyatrApi yojyaM, vistaratastvanantavidhaH, tatraikavidhAdibhedapratikramaNapratipAdanAyAha paDikamAmi egavihe asNjme| paDikamAmi dohi bandhaNehiM-rAgabaMdhaNeNaM dosbndhnnennN| patihiM daNDahiMmaNadaMDeNaM vayadaMDeNaM kAyadaMDeNaM / pa0 tihiM guttIhiM-maNaguttIe vayaguttIe kAyaguttIe // (sUtram ) pratikramAmi pUrvavat , ekavidhe-ekaprakAre asaMyame-aviratilakSaNe sati pratiSiddhakaraNAdinA yo mayA daivasiko'ticAraH kRta iti gamyate, tasya mithyA duSkRtamiti sambandhaH, vakSyate ca-'sajjhAe Na sajjhAiyaM tassa micchAmi dukkaDaM' evamanyatrApi yojanA kartavyA, pratikrAmAmi dvAbhyAM bandhanAbhyAM hetubhUtAbhyAM yo'ticAraH, baddhyate'STavidhena karmaNA yena dra hetubhUtena tadvandhanamiti, tadvandhanadvayaM darzayati-rAgabandhanaM ca dveSabandhanaM ca, rAgadveSayostu svarUpaM yathA namaskAre, bandha-le natvaM cAnayoH pratIta, yathoktam-'snehAbhyaktazarIrasya reNunA zliSyate yathA gAtram / rAgadveSAklinnasya karmabandho bhavatyevam // 1 // ' 'pratikramAmi tribhirdaNDaiH' daNDyate-cAritraizvaryApahArato'sArIkriyate ebhirAtmeti daNDAH dravyabhAvabheda| bhinnAH, bhAvadaNDairihAdhikAraH, tairhetubhUtairyo'ticAraH, bhedena darzayati-manodaNDena vAgdaNDena kAyadaNDena, manaHprabhRti
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA pratikrama NA. // 577 // bhizca duSpayuktairdaNDyate Atmeti, atra codAharaNAni-tattha maNadaMDe udAharaNaM-koMkaNagakhamaNao, so uDDajANU ahosiro ciMtito acchai, sAhUNo aho khaMto suhajjhANovagaotti vaMdaMti, cireNa saMlAvaM deumAraddho, sAhUhiM pucchio, bhaNai-kharo vAo vAyati, jai te mama puttA saMpayaM vallarANi palIvijA to tesiM varisAratte sarasAe bhUmIe subahU sAlisaMpayA hojjA, evaM ciMtiyaM me, AyarieNa vArio Thio, to evamAi jaM asuhaM maNeNa ciMtei so maNadaMDo 1 // vaidaMDe udAharaNaM-sAhU saNNAbhUmIo Agao, avihIe Aloei-jahA sUyaravaMdaM dihati, purisehiM gaMtuM mAriyaM 2 // iyANiM kAyadaMDe udAharaNaM-caMDaruddo Ayario, ujjeNiM bAhiragAmAo aNujANapekkhao Agao, so ya aIva rosaNo, | tattha samosaraNe gaNiyAgharaviheDio jAikulAisaMpaNNo inbhadArao seho uvaDio, tattha aNNehiM asadahaMtehiM caMDaruddassa pAsaM pesio, kaliNA kalI ghassautti, so tassa uvaDio, teNa so taheva loyaM kAuM pavAvio, paJcUse gAmaM vacaMtANaM // 577 // tana manovaNDe udAharaNaM-kokaNakakSapakaH, sa javaMjAnuradhaHzirAzcintayan tiSThati, sAdhavaH aho vRddhaH zubhadhyAnopagata iti vandante, cireNa saMlApaM | | dAtumArabdhaH, sAdhubhiH pRSTaH, bhaNati-kharo vAto vAti, yadi te mama putrAH sAmprataM tRNAdIni pradIpayeyuH tadA teSAM varSAMrAne sarasAyAM bhUmI subahvI zAlI-| |saMpat bhavet, evaM cintitaM mayA, AcAryeNa vAritaH sthitaH, tadevamAdi yadazubhaM manasA cintayati sa manodaNDaH // vAgdaNDe udAharaNaM-sAdhuH saMjJAbhUme| rAgataH, avidhinA''locayati-yathA zUkaravRndaM dRSTamiti, puruSairgatvA mArita 2 // idAnIM kAyadaNDe udAharaNam-caNDarudra AcAryaH ujjayinI bahirdAmAdanuyAnaprekSaka | AgataH, sa cAtIva roSaNaH, tatra samavasaraNe gaNikAgRhavinirgato jAtikulAdisaMpanna ibhyadArakaH zaikSa upasthitaH, tatrAnyairazraddadhadbhizcaNDarudrasya pArzva preSitaH, |kalinA pRSyatAM kaliriti, sa tasyopasthitaH, tena sa tathaiva locaM kRtvA pravAjitaH, pratyUSe grAma prajatoH
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ purao seho piDao caMDaruddo, AvaDio ruTho sehaM daMDeNa matthae haNai, kahaM te pattharo Na dihrotti ?, seho samma sahai, AvassayavelAe ruhirAvalitto diTTo, caMDaruddassa taM pAsiUNa micchAmi dukkaDatti veraggeNa kevalaNANaM uppaNNaM, sehassavi kAleNa kevalaNANamuppaNNaM // 'paDikamAmi tihiM guttIhiM-maNaguttIe vayaguttIe kAyaguttIe' pratikramAmi tisRbhirguptibhiH karaNabhUtAbhiryo'ticAraH kRta iti, tadyathA-manogupyA vAgguptyA kAyaguptyA, guptInAM ca karaNatA aticAraM prati pratiSiddhakaraNakRtyAkaraNAzraddhAnaviparItaprarUpaNAdinA prakAreNa, zabdArthastvAsAM sAmAyikavad draSTavyaH, yathAsaGkhyamudAharaNAnimaNaguttIe tahiyaM jiNadAso sAvao ya seDisuo / so sabarAipaDima paDivaNNo jANasAlAe // 1 // bhajubbhAmiga palaMka ghettuM khIlajuttamAgayA tattha / tasseva pAyamuvari maMcagapAyaM ThaveUNaM // 2 // aNAyAramAyaraMtI pAo viddho ya maMcakIleNaM / so tA mahaI vedaNa ahiyAseI tahiM sammaM ||3||nn ya maNadukaDamuppaNaM tassajjhANaMmi niccalamaNassa / daTTaNavi vilIyaM iya maNaguttI kareyavA // 4 // vaiguttIe sAhU saNNAtagapalligacchae dhuuN| coraggaha seNAvaivimoio purataH zaikSakaH pRSThatazcaNDarudraH, Apatito ruSTaH ziSyaM daNDena mastake hanti, kathaM tvayA prastaro na dRSTa iti?, zaikSaH samyak sahate, AvazyakavelAyAM rudhirAvalipto dRSTaH, caNDarudrasya tadRSTvA mithyA me duSkRtamiti vairAgyeNa kevalajJAnamutpannaM, zaikSasyApi kAlena kevalajJAnamutpannaM / 2 manoguptau tatra jinadAsaH zrAvakazca zreSThisutaH / sa sarvarAtrikIpratimA pratipanno yAnazAlAyAm // 1 // bhAryA udrAmikA palparka gRhItvA kIlakayuktamAyAtA tatra / tasyaiva pAdasyopari maJcakapAdaM sthApayitvA // 2 // anAcAramAcarantI pAdo viddhazca maJcakIlakena / sa tAvat mahatI vedanAmadhyAsayati tatra samyak // 3 // na ca manoduSkRtamupannaM tasya dhyAne nishclmnsH| dRSTvApi vyalIkaM evaM manoguptiH karttavyA // 4 // vAraguptau sAdhUna saMjJAtIyapallIM gacchato dRSTvA / cauragrahaH senApatinA vimocito
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA pratikramaNA. // 578 // OSAAMIAIS bhaNai mA sAha // 1 // caliyA ya jaNNajattA saNNAyaga miliya aMtarA ceva / mAyapiyabhAyamAI sovi Niyatto samaM tehiN| // 2 // teNehi gahiya musiyA diho te biti so imo sAhU / amhehi gahiyamukko to beMtI ammayA tassa // 3 // tujjhehiM gahiyamukko ? Ama ANeha bei to churiyaM / jA chiMdAmi thaNaMtI kiMti seNAvaI bhaNai // 4 // dujammajAta eso diThThA tumhe tahAvi Navi sih| kiha puttotti ? aha mama kiha Navi siMhati ? dhammakahA // 5 // AuTTo uvasaMto mukkA majjhaM piyasi mAyatti / sabaM samappiyaM se vaiguttI eva kAyavA // 6 // kAiyaguttAharaNaM addhANapavaNNago jahA sAhU / AvAsiyaMmi satthe Na lahai tahiM thaMDilaM kiMci // 1 // laddhaM caNeNa kahavI ego pAo jahiM paihAi / tahiyaM Thiegapao sarva rAI tahiM thaddho ||2||nn Thaviya kiMci atthaMDilaMmi hoyavameva gutteNaM / sumahabbhaevi ahavA sAhu Na bhiMde gaI ego // 3 // | sakkapasaMsA assaddahANa devAgamo viubai ya / maMDukkaliyA sAhU jayaNA so saMkame saNiyaM // 4 // hatthI viuvio jo // 578 // 1 bhaNati mA cIkathaH // 1 // calitAzca yajJayAtrAyai sajJAtIyA militA antaraiva / mAtApitRbhrAtrAdayaH so'pi nivRttaH samaM taiH // 2 // tenairgrahItA muSitA dRSTaste bruvate so'yaM sAdhuH / asmAbhihItvA muktastadA bravItyambA tasya // 3 // yuSmAbhirgRhItamuktaH ? om Anayata brUte tataH kSurikAm / yacchinani stanamiti kimiti senApatirbhaNati // 4 // durjanmajAta eSa dRSTA yUyaM tathApi naiva ziSTam / kathaM putra iti atha mahyaM kathaM naiva ziSTamiti ? dharmakathA // 5 // | AvRtta upazAnto muktA mama priyA'si mAtariti / sabai samarpitaM tasyA vacoguptirevaM karttavyA // 6 // kAyikagulyAharaNaM adhvaprapannako yathA sAdhuH / AvA| site sArthe na labhate tatra sthaNDilaM kacit // 1 // labdhaM cAnena kathamapi ekaH pAdo yatra pratiSThati / tatra sthitaikapAdaH sarvI rAtri tatra stabdhaH (sthitH)||2||n sthApitaM kiJcidasthaNDile bhavitavyamevaM guptena / sumahAbhaye'pyathavA sAdhuna bhinnatti gatimekaH // 3 // zakraprazaMsA azraddhAnaM devAgamo vikurvati ca / maNDUkikAH sAdhuryatanayA sa saMkrAmati zanaiH // 4 // hastI vikurvito yaH
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ | Agacchai maggao gulguliNto| Na ya gaibheyaM kuNaI gaeNa hattheNa ucchUDho // 5 // bei paDato micchAmidakkaDaM jiya virAhiyA metti / Na ya appANe ciMtA devo tuDo NamaMsai ya // 6 // paDikkamAmi tihiM sallehi-mAyAsalleNaM niyANasalleNaM micchAdasaNasalleNaM / paDikamAmi tihiM gAravehi-iDrI-I gAraveNaM rasagAraveNaM sAyAgAraveNaM / paDikkamAmi tihiM virAhaNAhiM-NANavirAhaNAe dasaNavirAhaNAe crittviraahnnaae| paDikamAmicauhiM kasAehiM-kohakasAeNaM mANakasAeNaM mAyAkasAeNaM lohksaaennN| paDikkamAmi carahiM saNNAhi-AhArasaNNAe bhayasaNNAe mehuNasaMNAe prigghsnnnnaae| paDikkamAmi cauhiM vikahAhiitthIkahAe bhattakahAe desakahAe raaykhaae| paDikamAmi cAhiM jhANahiM-aTTeNaM jhANeNaMruddeNaM0dhammeNaM sukkeNaM0 pratikrAmAmi tribhiH zalyaiH karaNabhUtairyo'ticAraH kRtaH, tadyathA-mAyAzalyena nidAnazalyena mithyAdarzanazalyena, zalyate'neneti zalyaM-dravyabhAvabhedabhinnaM, dravyazalyaM kaNTakAdi, bhAvazalyamidameva, mAyA-nikRtiH saiva zalyaM mAyAzalyam , iyaM / | bhAvanA-yo yadA'ticAramAsAdya mAyayA nAlocayatyanyathA vA nivedayatyabhyAkhyAnaM vA yacchati tadA saiva zalyamazubhakarmabandhanenAtmazalyanAt tena, nidAnaM-divyamAnuSarddhisaMdarzanazravaNAbhyAM tadabhilASAnuSThAnaM tadeva zalyamadhikaraNAnumodanenAtmazalyanAt tena, mithyA-viparItaM darzanaM mithyAdarzanaM mohakarmodayajamityarthaH, tadeva zalyaM tatpratyayakarmAdAnenAtmazalyanAt, tatpunarabhinivezamatibhedAnyasaMstavopAdhito bhavati,iha codAharaNAni-mAyAzalye rudro vakSyamANaH paNDarAryA Agacchati pRSThato gulagulAyamAnaH / na ca gatibhedaM karoti gajena hastenorikSaptaH // 5 // brUte patan mithyAmeduSkRtaM jIvA birAddhA myeti| na cAtmani cintA devastuSTo namasyati ca // 6 //
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 579 // coktA, nidAnazalye brahmadattakathAnakaM yathA taccarite, mithyAdarzanazalye goSThAmAhilajamAlibhikSUpacarakazrAvakA abhini 4pratikramavezamatibhedAnyasaMstavebhyo mithyAtvamupAgatAH, tatra goSThAmAhilajamAlikathAnakadvayaM sAmAyike uktaM, bhikSUpacarakazrAvaka NA. kathAnakaM tuuprissttaadvkssyaamH|| pratikramAmi tribhigauravaiH karaNabhUtairyo'ticAraH kRtaH,tadyathA-RddhigauraveNa rasagauraveNa sAtagauraveNa, tatra gurorbhAvo gauravaM, tacca dravyabhAvabhedabhinnaM, dravyagauravaM vajrAdeH bhAvagauravamabhimAnalobhAbhyAmAtmano'zu-18 |bhabhAvagauravaM saMsAracakravAlaparibhramaNahetuH karmanidAnamiti bhAvArthaH, tatra RddhyA-narendrAdipUjyAcAryAditvAbhilASalakSaNayA gauravaM-RddhiprAptyAbhimAnAprAptisamprArthanadvAreNA''tmano'zubhabhAvagauravamityarthaH, evaM rasena gauravam-iSTarasaprApyabhimAnAprAptiprArthanadvAreNA''tmano'zubhabhAvagauravaM tena, sAta-sukhaM tena gauravaM sAtaprAptyabhimAnAprAptaprArthanadvAreNAtmano'zubhabhAvagauravaM tena, iha ca triSvapyudAharaNaM maGguH-mathurAe~ ajamaMgU AyariyA subahusaDDA (hayA ya ) tahiyaM ca / irasavatthasayaNAsaNAi ahiyaM payacchati // 1 // so tihivi gAravehiM paDibaddho aIva tattha kaalgo| mahurAe niddhamaNe jakkho ya tahiM samuppaNNo // 2 // jakkhAyataNaadUreNa tattha sAhUNa vaccamANANaM / saNNAbhUmiM tAhe aNupavisai jakkhapaDimAe // 3 // NillAleuM jIhaM NippheDiUNa taM gavakkheNaM / daMsei eva bahuso puTTho ya kayAi sAhUhiM // 4 // kimidaM? to so vayaI jIhAduTTho ahaM tu so maMgU / itthuvavaNNo tamhA tumbhevi evaM kare koI // 3 // 1madhurAyAmAryamajAva AcAryAH, subahavaH zrAddhAstatra ca / iSTarasavastrazayanAsanAdi adhika prayacchanti // 1 // sa tribhirapi gauravaiH pratibaddho'ttIva // 579 // tatra kAlagataH / madhurAyAM nirdhamane yakSazca tatra samutpanaH // 2 // yakSAyatanasyAdareNa tantra sAdhUnAM bajatAm / saMjJAbhUmi tadA'nupravizya yakSapratimAyAm // 3 // nilolya jihvAM niSkAzya tAM gavAkSeNa / darzayati evaM bahuzaH pRSTazca kadAcit saadhubhiH||4|| kimidaM tadA sa vadati jihAduSTo'haM tu sa maGguH / atropapannastasmAdyuSmAkamapyevaM kuryAtko'pi // 5 //
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ SCORRECROSAROSAURUSHORS mA sovi evaM hohiti jIhAdoseNa jIha dAemi / dahaNa tayaM sAhU suhRtaramagAravA jAyA ||6||prtikrmaami tisabhivirAdhanAbhiryo'ticAra ityAdi pUrvavat, tadyathA-jJAnavirAdhanayetyAdi, tatra virAdhanaM-kasyacidvastunaH khaNDanaM tadeva virAdhanA jJAnasya virAdhanA jJAnavirAdhanA-jJAnapratyanIkatAdilakSaNA tayA, uktaM ca-'NANapaDiNIya NiNhava accAsAyaNa tadaMtarAyaM ca / kuNamANassa'iyAro NANavisaMvAdajogaM ca // 1 // ' tatra pratyanIkatA paJcavidhajJAnanindayA, tadyathA-AbhinibodhikajJAnamazobhanaM, yatastadavagataM kadAcittathA bhavati kadAcidanyatheti, zrutajJAnamapi zIlavikalasyAkiJcitkaratvAdazobhanameva, avadhijJAnamapyarUpidravyAgocaratvAdasAdhu, manaHparyAyajJAnamapi manuSyalokAvadhiparicchinnagocaratvAdazobhanaM, kevalajJAnamapi samayabhedena darzanajJAnapravRtterekasamaye'kevalatvAdazobhanamiti, nihnavo-vyapalApaH, anyasakAze'dhItamanya vyapadizati, accAsAyaNA-'kAyA vayA ya tecciya te ceva pamAya appamAyA ya / mokkhAhigArigANaM joisajoNIhi kiM kajaM? // 1 // ' ityAdi, antarAyamasaGkhaDAsvAdhyAyikAdibhiH karoti, jJAnavisaMvAdayogaH akAlasvAdhyAyAdinA, darzanaMsamyagdarzanaM tasya virAdhanA darzanavirAdhanA tayA, asAvapyevameva paJcabhedA, tatra darzanapratyanIkatA kSAyikadarzanino'pi zreNikAdayo narakamupagatA iti nindayA, nivaH-darzanaprabhAvanIyazAstrApekSayA prAgvad draSTavyaH, atyAzAtanA-kimebhiH kalahazAstrairiti !, antarAyaM prAgvat , darzanavisaMvAdayogaH zaGkAdinA, cAritraM prAgnirUpitazabdArtha tasya virAdhanA cAri mA so'pyevaM bhaviSyati jihAdopeNa jihAM darzayAmi / dRSTvA takat sAdhavaH suSThataramagauravA jAtAH // 6 // 2 kAyA pratAni ca tAnyeva ta evaM pramAdA apramAdAzca / mokSAdhikAriNAM jyotiyonibhiH kiM kAryam // 1 //
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA pratikramaNA. // 580 // virAdhanA tyaa-vrtaadikhnnddnlkssnnyaa||prtikrmaami caturbhiH kaSAyairyo'ticAraH kRtaH, tadyathA-krodhakaSAyeNa mAnakaSAyeNa mAyAkaSAyeNa lobhakaSAyeNa, kaSAyasvarUpaM sodAharaNaM yathA namaskAra iti // pratikramAmi catasRbhiH saMjJAbhiryo'ticAraH kRtaH, tadyathA-AhArasaMjJayetyAdi 4, tatra saMjJAnaM saMjJA, sA punaH sAmAnyena kSAyopazamikI audayikI ca, ttraa''dyaa| jJAnAvaraNakSayopazamajA matibhedarUpA, na tayehAdhikAraH, dvitIyA sAmAnyena caturvidhA''hArasaMjJAdilakSaNA, tatrAhAra|saMjJA-AhArAbhilASaH kSudvedanIyodayaprabhavaH khalvAtmapariNAma ityarthaH, sA punazcaturbhiH sthAnaiH samutpadyate, tadyathA-'oma-13 koThayAe 1 chuhAveyaNijjassa kammassodaeNaM 2 maIe 3 tadahrovajogeNaM tatra matirAhArazravaNAdibhyo bhavati, tadarthopayogastvAhAramevAnavarataM cintayataH, tayA''hArasaMjJayA, bhayasaMjJA-bhayAbhinivezaH-bhayamohodayajo jIvapariNAma eva, iyamapi caturbhiH sthAnaiH samutpadyate, tadyathA-'hINasattayAe 1 bhayamohaNijjodaeNaM 2 maie 3 tayahovaogeNaM' tayA, maithunasaMjJAmaithunAbhilASaH vedamohodayajo jIvapariNAma eva, iyamapi caturbhiH sthAnaH samutpadyate, tadyathA-'ciyamaMsasoNiyattAe 1 vedamohaNijjodaeNaM 2 maIe 3 tayahovaogeNaM 4' tayA, tathA parigrahasaMjJA-parigrahAbhilASastIvralobhodayaprabhava AtmapariNAmaH, iyamapi caturbhiH sthAnarutpadyate, tadyathA-'avivittayAe 1 lohodaeNaM 2 maIe 3 tadahrovaogeNaM 4. tyaa|| pratikramAmi |catasRbhirvikathAbhiH karaNabhUtAbhiryo'ticAraH kRtaH, tadyathA-'strIkathayeti viruddhA vinaSTA vA kathA vikathA, sA ca avamakoSThatayA kSudhA vedanIyasya karmaNa udayena matyA tadarthopayogena. 2 hInasattvatayA bhayamohanIyodayena matyA tadarthopayogena. 3 citamAMsazoNitatayA vedamohanIyodayena matyA tadarthopayogena. 4 aviviktatayA lobhodayena matyA tadarthopayogena. // 580 //
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ strIkathAdilakSaNA, tatra strINAM kathA strIkathA tayA, sA caturvidhA - jAtikathA kulakathA rUpakathA nepathyakathA, tatra jAtikathA brAhmaNIprabhRtInAmanyatamAM prazaMsati dveSTi vA, kulakathA ugrAdikulaprasUtAnAmanyatamAM, rUpakathA andhriprabhRtInAmanyatamAyA rUpaM prazaMsati - 'andhrINAM ca dhruvaM lIlAcalitabhbhrUlate mukhe / Asajya rAjyabhAraM svaM, sukhaM svapiti manmathaH // 1 // ityAdinA, dveSTi vA'nyathA, nepathyakathA andhrIprabhRtInAmevAnyatamAyAH kacchaTAdinepathyaM prazaMsati dveSTi vA, tathA bhaktamodanAdi tasya kathA bhaktakathA tayA, sA caturvidhA''vApAdibhedataH, yathoktam- 'bhaktakahAvi cauddhA AvAvakahA taheva NivAve | AraMbhakahA ya tahA NiTThANakahA cautthI u // 1 // AvAvittiyadavA sAgaghayAdI ya ettha uvauttA / dasapaMcarUvaittiyavaMjaNabheyAi NivAve // 2 // AraMbha chAgatittirama hisAraNNAdiyA vadhita ettha / rUvagasayapaMcasayA NiTThANaM jA |sayasahassaM // 3 // deza: - janapadastasya kathA dezakathA tayA, iyamapi chandAdibhedAdinA catuddhaiva yathoktam - desarasa kahA bhaNNai desakahA desa jaNavao hoti / sAvi cauddhA chaMdo vihI vigappo ya NevatthaM // 1 // chaMdo gammAgammaM jaha mAuladuhiyamaMgalADANaM / aNNesiM sA bhagiNI gollAINaM agammA u // 2 // mAtisavattiudiccANa gamma aNNesi ega paMca / 1 bhaktakathApi caturdhA AvApakathA tathaiva nirvApe / ArambhakathA ca tathA niSThAnakathA caturthI ca // 1 // AvApa IyadravyA zAkaSTatAdizcAntropayuktAH / daza paJcarUpyakA iyad-cavyaJjanabhedAdinivApe // 2 // Arambhe chAgatittiramahipAraNyAdikA hatA atra / zatapaJcazatarUpakA niSThAnaM yAvat zatasahasram // 3 // dezasya kathA bhaNyate dezakathA dezo janapado bhavati / sA'pi caturdhA chando vidhirvikalpazca nepathyam // 1 // chando gamyAgamyaM yathA mAtuladuhitA'GgalATAnAm / anyeSAM sA bhaginI golAdInAmagamyA tu // 2 mAtRsapattI tu udIcyAnAM gamyA anyeSAmekA paJcAnAm /
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikrama AvazyakahAribhadrIyA NA. // 581 // emAi desachaMdo desavihIvirayaNA hoi // 3 // bhoyaNavirayaNamaNibhUsiyAi ja vAvi bhujae paDhamaM / vIvAhavirayaNA'viya cauraMtagamAiyA hoi // 4 // emAI desavihI desavigappaM ca saasnipphttii|jh vappakUvasAraNinairellagasAliroppAI // 5 // gharadevakulavigappA taha vinivesA ya gAmanayarAI / emAi vigappakahA nevatthakahA imA hoi // 6 // itthIpurisANaMpiya sAbhAviya tahaya hoi veubI / bheDigajAligamAI desakahA esa bhaNievaM // 7 // ' rAjJaH kathA rAjakathA tayA, iyamapi narendranirgamAdibhedena caturvidhaiva, yathoktam-rAyakaha cauha niggama aigamaNa bale ya kosakodvAre / nijAi ajja rAyA erisa iDDIvibhUIe // 1 // cAmIyarasUrataNU hatthIkhaMdhami sohae evaM / emeva ya aiyAiM iMdo alayAurI ceva // 2 // evaiya AsahatthI rahapAyalabalavAhaNakahesA / evai koDI kosA koThAgArA va evaiyA // 3 // " pratikramAmi caturbhiAnaiH karaNabhUtairazraddheyAdinA prakAreNa yo'ticAraH kRtaH, tadyathA-ArtadhyAnena 4, tatra dhyAtirdhyAnamiti bhAvasAdhanaH, C%C3%ASTROLOGERS 1 evamAdi dezacchando dezavidhiviracanA bhavati // 3 // bhojanaviracanamaNibhUSaNAni yadvApi bhujyate prathamam / vivAhaviracanApi ca caturantagamA| dikA (zAripaTTAdikA) bhavati // 4 // evamAdi dezavidhidezavikalpazca zasyaniSpattiH / yathA vaprakUpasAriNInadIpUrAdinA zAlIropAdi // 5 // gRhadevakulavikalpA tathA vinivezAca grAmanagarAdInAm / evamAdirvikalpakathA nepathyakathaiSA bhavati // 6 // strINAM puruSANAmapi ca svAbhAvikastathA bhavati vikurvI / bheDikajAlikAdi (mIlanAdi) dezakauMpA bhaNitaivaM // 7 // rAjakathA caturdhA nirgamo'tigamo balaM ca kozakoSTAgAre / niryAtyadya rAjA idRzyA Rddhivi-||582|| bhUtyA // 1 // cAmIkarasUratanurhastiskandhe zobhate evam / evameva cAtiyAti indro'lakApuryAmiva // 2 // etAvanto'zvA hastino sthAH pAdAtaM balavAhanAni kathaiSA / ipanyaH kovyaH kozAH koSThAgArANi veyanti // 3 //
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatpunaH kAlato'ntarmuhUrtamAtraM, bhedatastu catuSprakAramArtAdibhedena, dhyeyaprakArAstvamanojJaviSayasaMprayogAdayaH, tatra zokAkrandanavilapanAdilakSaNamAta tena, utsannavadhAdilakSaNaM raudraM tena, jinapraNItabhAvazraddhAnAdilakSaNaM dhaya' tena, avadhAsammohAdilakSaNaM zuklaM tena, phalaM punasteSAM hi tiryagnarakadevagatyAdimokSAkhyamiti krameNa, ayaM dhyaansmaasaarthH| vyAsArthastu dhyAnazatakAdvaseyaH, taccedam-dhyAnazatakasya ca mahArthatvAdvastutaH zAstrAntaratvAt prArambha eva vighnavinAyakopazAntaye maGgalArthamiSTadevatAnamaskAramAha 'vIraM sukAjhANaggidaDakammidhaNaM paNamiUNaM / joIsaraM saraNa jhANajjhayaNaM pavakkhAmi // 1 // ___ vyAkhyA-vIra-zukladhyAnAgnidagdhakarmendhanaM praNamya dhyAnAdhyayanaM pravakSyAmIti yogaH, tatra 'Ira gatipreraNayoH' ityasya vipUrvasyAjantasya vizeSeNa Irayati karma gamayati yAti veha zivamiti vIrastaM vIraM, kiMviziSTaM tamityata Aha-zucaM klamayatIti zukla, zokaM glapayatItyarthaH, dhyAyate-cintyate'nena tattvamiti dhyAnam , ekAgracittanirodha ityarthaH, zuklaM ca tad dhyAnaM ca tadeva karmendhanadahanAdagniH zukladhyAnAgniH tathA mithyAdarzanAviratipramAdakaSAyayogaiH kriyata iti karma-jJAnAvaraNIyAdi tadevAtitIvraduHkhAnalanibandhanatvAdindhanaM karmendhanaM tatazca zukladhyAnAgninA dagdhaM-svasvabhAvApanayanena bhasmIkRtaM karmendhanaM yena sa tathAvidhastaM, 'praNamya' prakarSeNa manovAkAyayogairnatvetyarthaH, samAnakartRkayoH pUrvakAle ktvApratyayavidhAnAd dhyAnAdhyayanaM pravakSyAmIti yogaH, tatrAdhIyata ityadhyayanaM, 'karmaNi lyuT' paThyata ityarthaH, dhyAnapratipAdakamadhyayanaM 2 tad yAthAtmyamaGgIkRtya prakarSeNa vakSye-abhidhAsye iti, kiMviziSTaM vIraM praNamyetyata Aha-'yogezvaraM yogI
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 27- AvazyakahAribhadrIyA pratikramaNAdhyAnazataka // 582 // RESTAURACASSA zvaraM vA tatra yujyanta iti yogA:-manovAkkAyavyApAralakSaNAH tairIzvaraH-pradhAnastaM, tathAhi-anuttarA eva bhagavato mano- vAkkAyavyApArA iti, yathoktam-'dabamaNojoeNaM maNaNANINaM aNuttarANaM ca / saMsayavocchittiM kevaleNa nAUNa saha kaNaha // 1 // ribhiyapayakkharasaralA micchitaratiricchasagirapariNAmA / maNibANI vANI joyaNanihAriNI jNc||2|| ekkA ya aNegesiM saMsayavoccheyaNe apddibhuuyaa| na ya Nivijai soyA tippai sbaauennNpi||3|| sabasarehiMtoviha ahigo kaMto ya kAyajogo se / tahavi ya pasaMtarUve kuNai sayA pANisaMghAe // 4 // ' ityAdi, yujyate vA'nena kevala jJAnAdinA Atmeti yogaH--dharmazukladhyAnalakSaNaH sa yeSAM vidyata iti yoginaH-sAdhavastarIzvaraH, tadupadezena teSAM pravRttestatsambandhAditi, teSAM vA Izvaro yogIzvaraH, IzvaraH prabhuH svAmItyanarthAntaraM, yogIzvaram , athavA yogismarya-yogicintyaM dhyeyamityarthaH, punarapi sa eva vizeSyate-zaraNyaM,tatra zaraNe sAdhuH zaraNyastaM-rAgAdiparibhUtAzritasattvavatsalaM rakSakamityarthaH, dhyAnAdhyayanaM pravakSyAmItyetad vyAkhyAtameva / atrA''ha-yaH zukladhyAnAgninA dagdhakarmendhanaH sa yogezvara eva yazca yogezvaraHsa zaraNya eveti gatArthe vizeSaNe, na,abhiprAyAparijJAnAd,iha zukladhyAnAgninA dagdhakarmendhanaH sAmAnyakevalyapi bhavati, natvasau yogezvaraH, vAkkAyAtizayAbhAvAt , sa eva ca tattvataH zaraNya iti jJApanArthamevAduSTametadapi, tathA cobhayapadavya-18 - dravyamanoyogena manojJAninAmanuttarANAM ca / saMzayavyucchitti kevalena jJAtvA sadA karoti // 1 // ribhitapadAkSarasaralA mlecchetaratiyavasvagI:pariNAmA / manonirvApiNI vANI yojanabyApanI yacca // 2 // ekA cAnekeSAM saMzayavyucchedanI aparibhUtA / na ca nirvidyate zrotA tRpyati sarvAyuSA'pi // 2 // sarvasurebhyo'pi adhikaH kAntazca kAyayogastasya / tathApi ca prazAntarUpAn karoti sadA prANisaMghAtAn // 4 // ASSISAYASA // 582 //
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ CASSAGE bhicAre'jJAtajJApanArtha ca zAstre vizeSaNAbhidhAnamanujJAtameva pUrvamunibhirityalaM vistareNeti gAthArthaH // 1 // sAmprataM dhyAnalakSaNapratipAdanAyA''ha jaM thiramajjhavasANaM taM jhANaM jaM calaM tayaM cittaM / taM hoja bhAvaNA vA aNupehA vA ahava ciMtA // 2 // | vyAkhyA-'yadi'tyuddezaH sthira-nizcalam adhyavasAnaM-mana ekAgratAlambanamityarthaH, 'taditi nirdeze, 'dhyAna' prAganirUpitazabdArtha, tatazcaitaduktaM bhavati yat sthiramadhyavasAnaM taddhyAnamabhidhIyate, 'yaJcala'miti yatpunaranavasthita taccittaM, taccaughatastridhA bhavatIti darzayati-'tadbhavedbhAvanA veti taccittaM bhavedbhAvanA, bhAvyata iti bhAvanA dhyAnAbhyAsakriyetyarthaH, vA vibhASAyAm, 'anuprekSA veti' anu-pazcAdbhAve prekSaNaM prekSA, sA ca smRtidhyAnAd bhraSTasya cittaceSTetyarthaH, vA pUrvavat 'athavA cinte' ti athavAzabdaH prakArAntarapradarzanArthaH cinteti yA khalUktaprakAradvayarahitA cintAmanezvaSTA sA cinteti gaathaarthH||2|| itthaM dhyAnalakSaNamoghato'bhidhAyAdhunA dhyAnameva kAlasvAmibhyAM nirUpayannAha aMtomuhuttamettaM cittAvatthANamegavatthumi / chaumatthANaM jhANaM joganiroho jiNANaM tu // 3 // ... vyAkhyA-iha muhUrtaH-saptasaptatilavapramANaH kAlavizeSo bhaNyate, uktaM ca-'kAlo paramaniruddho avibhajo taM tu jANa samayaM tu / samayA ya asaMkhejjA bhavaMti UsAsanIsAsA // 1 // hahassa aNavagallassa, Niruva kissa jaMtuNo / ege SARAXOURCES PIGRICE 1 kAlaH paramaniruddho'vibhAjyastameva jAnIhi samayaM tu / samayAzcAsaMkhyeyA bhavata ucchAsaniHzvAsau // 1 // hRSTasyAnavakalpasya nirupakliSTasya jantoH / eka
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 583 // UsAsanIsAse, esa pANutti vuccai // 2 // satta pANUNi se thove, satta thovANi se lave / lavANaM sattahattarIe, esa muhutte *pratikramaviyAhie // 3 // ' antarmadhyakaraNe, tatazcAntarmuhUrtamAnaM kAlamiti gamyate, mAtrazabdastadadhikakAlavyavacchedArthaH, tatazca NAdhyAna zatakaM bhinnamuhUrtameva kAlaM, kiM-'cittAvasthAnamiti cittasya-manasaH avasthAnaM cittAvasthAnam, avasthitiH-avasthAnaM, niSpakampatayA vRttirityarthaH, ka?-'ekavastuni' ekam-advitIyaM vasantyasmin guNaparyAyA iti vastu-cetanAdi eka ca tadvastu ekavastu tasmin 2 'chadmasthAnAM dhyAna miti, tatra chAdayatIti chadma-pidhAnaM tacca jJAnAdInAM guNAnAmAvArakatvAjjJAnAvaraNAdilakSaNaM ghAtikarma, chadmani sthitAzchajhasthA akevalina ityarthaH, teSAM chadmasthAnAM, 'dhyAna' prAgvat, tatazcAyaM samudAyArthaH-antarmuhartakAlaM yaccittAvasthAnamekasmin vastuni tacchadmasthAnAM dhyAnamiti, yoganirodho jinAnAM viti tatra yogAH-tattvata audArikAdizarIrasaMyogasamutthA AtmapariNAmavizeSavyApArA eva, yathoktam-"audArikAdizarIrayuktasyA''tmano vIryapariNativizeSaH kAyayogaH, tathaudArikavaikriyAhArakazarIravyApArAhatavAgdravyasamUhasAcivyAjjIvavyApAro vAgyogaH, tathaudArikavaikriyAhArakazarIravyApArAhRtamanodravyasamUhasAcivyAjIvavyApAro manoyogaH"| iti, amISAM nirodho yoganirodhaH, nirodhanaM nirodhaH, pralayakaraNamityarthaH, keSAM ?-'jinAnAM' kevalinAM, tuzabda eva // 583 // kArArthaH sa cAvadhAraNe, yoganirodha eva na tu cittAvasthAnaM, cittasyaivAbhAvAd, athavA yoganirodho jinAnAmeva dhyAnaM 1 ucchAsanizvAsa eSa prANa ityucyate // 2 // sapta prANAste stoke sapta stokAste lave / lavAnAM saptasaptatyA eSa muhUtrto vyAkhyAtaH // 3 //
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ xnAnyeSAm . azakyatvAdityalaM vistareNa, yathA cAyaM yoganirodho jinAnAM dhyAnaM yAvantaM ca kAlametadbhavatyetadaparidhAnazyAma iti gaathaarthH||3|| sAmprataM chadmasthAnAmantarmuhUrtAt parato yadbhavati tadupadarzayannAha aMtomuhuttaparao ciMtA jhANaMtara va hojAhi / sucirapi hojja bahuvatthusaMkame jhANasaMtANo // 1 // vyAkhyA-'antarmuhUrtAt parata' iti bhinnamuhUrtAdUrva 'cintA' prAguktasvarUpA tathA dhyAnAntaraM vA bhaveta, tatreha na dhyAnAdanyad dhyAnaM dhyAnAntaraM parigRhyate, kiM tarhi ?-bhAvanAnuprekSAtmaka ceta iti, idaM ca dhyAnAntaraM taduttarakAlabhAvi-18 ni dhyAne sati bhavati, tatrApyayameva nyAya itikRtvA dhyAnasantAnaprAptiryataH atastameva kAlamAnaM vastusaGkamadvAreNa nirUpayannAha-suciramapi' prabhUtamapi, kAlamiti gamyate, bhavet bahuvastusaGkrame sati "dhyAnasantAnaH' dhyAnapravAha iti, tatra bahUni ca tAni vastUni 2 AtmagataparagatAni gRhyante, tatrAtmagatAni manaHprabhRtIni paragatAni dravyAdInIti, teSu saGkramaH saJcaraNamiti gaathaarthH||4|| itthaM tAvat saprasaGgaM dhyAnasya sAmAnyena lakSaNamuktam , adhunA vizeSalakSaNAbhidhitsayA dhyAnoddezaM viziSTaphalabhAvaM ca saMkSepataH pradarzayannAha a ruI dharma sukaM jhANAi tattha aMtAI / nivvANasAhaNAI bhavakAraNamaharuhAI // 5 // vyAkhyA-Atai raudraM dharmya zukla, tatra RtaM-duHkhaM tannimitto dRDhAdhyavasAyaH, Rte bhavamAta kliSTamityarthaH, hiMsAdyatikrauryAnugataM raudra, zrutacaraNadharmAnugataM dhaye, zodhayatyaSTaprakAraM karmamalaM zucaM vA lamayatIti zuklam , amUni dhyAnAni / vartante, adhunA phalahetutvamupadarzayati-tatra' dhyAnacatuSTaye 'antye' carame sUtrakramaprAmANyAddharmazukle ityarthaH, kiM ?-'nirvA
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA NAdhyAnazatakaM // 584 // |NasAdhane' iha nirvRtiH nirvANaM-sAmAnyena sukhamabhidhIyate tasya sAdhane-karaNe ityarthaH, tatazca-'aTTeNaM tirikkhagaI| ruddajjhANeNa gammatI narayaM / dhammeNa devaloyaM siddhigaI sukkajhANeNaM ||1||ti yaduktaM tadapi na virudhyate, devagatisiddhi-IN gatyoH sAmAnyena sukhasiddheriti, athApi nirvANaM mokSastathApi pAramparyeNa dharmadhyAnasyApi tatsAdhanatvAdavirodha iti, tathA 'bhavakAraNamAtaraudre' iti tatra bhavantyasmin karmavazavartinaH prANina iti bhavaH-saMsAra eva, tathA'pyatra vyAkhyAnato vizeSapratipattiH(ttaH)tiryagnarakabhavagraha iti gaathaarthH||5|| sAmprataM 'yathoddezastathA nirdeza' iti nyAyAdArtadhyAnasya svarUpAbhidhAnAvasaraH, tacca svaviSayalakSaNabhedatazcaturdA, uktaM ca bhagavatA vAcakamukhyena-"ArtamamanojJAnAM samprayoge tadviprayogAya smRtisamanvAhArau // vedanAyAzca // viparItaM manojJAdInAM // nidAnaM ca // (tattvA0 a09 sU0 31-3233-34 ) ityAdi, tatrA''dyabhedapratipAdanAyAha amaNuNNANaM sahAivisayavasthUNa dosamailassa / dhaNiyaM viogaciMtaNamasaMpogANusaraNaM ca // 6 // | vyAkhyA-'amanojJAnAmiti manaso'nukUlAni manojJAni iSTAnItyarthaH na manojJAni amanojJAni teSAM, keSAmi-16 | tyata Aha-'zabdAdiviSayavastUnA'miti zabdAdayazca te viSayAzca, AdigrahaNAdvarNAdiparigrahaH, viSIdanti eteSu saktAH prANina iti viSayA indriyagocarA vA, vastUni tu tadAdhArabhUtAni rAsabhAdIni, tatazca-zabdAdiviSayAzca vastUni ceti vigrahasteSAM, kiM ?-samprAptAnAM satAM 'dhaNiyaM' atyartha 'viyogacintanaM' viprayogacinteti yogaH, kathaM nu nAma mamaibhirvi Atena tiryaggatiH rauddhyAnena gamyate narakaH / dharmeNa devalokaH siddhigatiH zukladhyAnena // 1 // // 584aa
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogaH syAditi bhAvaH ?, anena vartamAnakAlagrahaH, tathA sati ca viyoge'samprayogAnusmaraNaM, kathamebhiH sadaiva samprayogA|bhAva iti?, anena cAnAgatakAlagrahaH, cazabdAt pUrvamapi viyuktAsamprayuktayobahumatatvenAtItakAlagraha iti, kiMviziSTasya |sata idaM viyogacintanAdyata Aha-dveSamalinasya' jantoriti gamyate, tatrAprItilakSaNo dveSastena malinasya-tadAkrAntamUrteriti gAthArthaH // 6 // uktaH prathamo bhedaH, sAmprataM dvitIyamabhidhitsurAha taha sUlasIsarogAiveyaNAe va(vi) jogapaNihANaM / tadasaMpaogaciMtA tappaDiyArAulamaNassa // 7 // . vyAkhyA-tatheti dhaNiyam-atyarthameva, zUlazirorogavedanAyA ityatra zUlazirorogau prasiddhau, AdizabdAccheparogAtaGkaparigrahaH, tatazca zUlazirorogAdibhyo vedanA 2, vedyata iti vedanA tasyAH, kiM ?-'viyogapraNidhAnaM' viyoge dRDhAdhyavasAya ityarthaH, anena vartamAnakAlagrahaH, anAgatamadhikRtyAha-'tadasamprayogacinte'ti tasyAH-vedanAyAH kathazcidabhAve satyasamprayogacintA, kathaM punarmamAnayA AyatyAM samprayogo na syAditi ?, cintA cAtra dhyAnameva gRhyate, anena ca vartamAnAnAgatakAlagrahaNenAtItakAlagraho'pi kRta eva veditavyaH, tatra ca bhAvanA'nantaragAthAyAM kRtava, kiMviziSTasya sata idaM viyogaprANidhAnAdhata Aha-tatpratikAre-vedanApratikAre cikitsAyAmAkulaM-vyagraM manaH-antaHkaraNaM yasya sa| tathAvidhastasya, viyogapraNidhAnAdyAtadhyAnamiti gAthArthaH // 7 // ukto dvitIyo bhedaH, sAmprataM tRtIyamupadarzayannAha ihANaM visayAINa veyaNAe ya rAgarattassa / aviyogajjhavasANaM taha saMjogAbhilAso ya // 8 // vyAkhyA-'iSTAnAM' manojJAnAM viSayAdInAmiti viSayAH-pUrvoktAH AdizabdAd vastuparigrahaH, tathA 'vedanAyAzca'
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ drIyA Avazyaka-8 iSTAyA iti vartate, kim ?-aviyogAdhyavasAnamiti yogaH, aviprayogadRDhAdhyavasAya iti bhAvaH, anena vartamAnakAla- mApratikramahAribha- grahaH, tathA saMyogAbhilASazceti, tatra 'tatheti' dhaNiyamityanenAtyarthaprakAropadarzanArthaH, saMyogAbhilASa:-kathaM mamaibhirviSayA- NAdhyAna dibhirAyatyAM sambandha itIcchA, anena kilAnAgatakAlagraha iti vRddhA vyAcakSate, cazabdAt pUrvavadatItakAlagraha iti, zatakaM kiMviziSTasya sata idamaviyogAdhyavasAnAdyata Aha-rAgaraktasya, jantoriti gamyate, tatrAbhiSvaGgalakSaNo rAgastena raktasya-18 // 585 // tadbhAvitamUrteriti gaathaarthH||8|| uktastRtIyo bhedaH, sAmprataM caturthamabhidhitsurAha deviMdacakkavattiNAI guNariddhipatthaNamaIyaM / ahamaM niyANaciMtaNamaNNANANugayamaccataM // 9 // __vyAkhyA-dIvyantIti devAH-bhavanavAsyAdayasteSAmindrAH-prabhavo devendrAH-camarAdayaH tathA cakra-praharaNaM tena vijayAdhipatye vartituM zIlameSAmiti cakravartino-bharatAdayaH, AdizabdAdbaladevAdiparigrahaH amISAM guNaRddhayaH devendracakra-3 vAdiguNarddhayaH, tatra guNAH-surUpAdayaH Rddhistu vibhUtiH, tatprArthanAtmakaM tadyAjyAmayamityarthaH, kiM tad-'adharma'jaghanya 'nidAnaciMtana' nidAnAdhyavasAyaH, ahamanena tapastyAgAdinA devendraH syAmityAdirUpaH, Aha-kimitIdamadhamam ?, ucyate, yasmAdajJAnAnugatamatyantaM, tathA ca nAjJAnino vihAya sAMsArikeSu sukheSvanyeSAmabhilASa upajAyate, uktaM ca-'ajJAnA-8 ndhAzcaTulavanitApAGgavikSepitAste, kAme saktiM dadhati vibhavAbhogatuGgArjane vaa| vidvaccittaM bhavati ca mahat mokSakADaikatAnaM, nAlpaskandhe viTapini kaSatyasabhittiM gjendrH||1|| iti gAthArthaH // 9 // uktazcaturtho bhedaH, sAmpratamidaM yathAbhUtasya bhavati yavarddhanaM cedamiti tadetadabhidhAtukAma Aha- . // 585 //
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHAURIOCASTERS evaM caucihaM rAgadosamohaMkiyassa jIvassa / adRjjhANaM saMsAravaNaM tiriyagaimUlaM // 10 // vyAkhyA-'etadU' anantaroditaM 'caturvidhaM catuSprakAraM 'rAgadveSamohAGkitasya' rAgAdilAJchitasyetyarthaH kasya ?jIvasya AtmanaH, kim ?-ArtadhyAnamiti, tathA ca iyaM catuSTayasyApi kriyA, kiMviziSTamityata Aha-saMsAravarddhanamopataH, tiryaggatimUlaM vizeSata iti gaathaarthH||10|| Aha-sAdhorapi zUlavedanAbhibhUtasyAsamAdhAnAt tatpratikArakaraNe ca tadviprayogapraNidhAnApatteH tathA tapaHsaMyamAsevane ca niyamataH sAMsArikaduHkhaviyogapraNidhAnAdArtadhyAnaprAptiriti, |atrocyate, rAgAdivazavartino bhavatyeva, na punaranyasyeti, Aha ca granthakAraH mamatthassa u muNiNo sakammapariNAmajaNiyameyaMti / vatthussabhAvaciMtaNaparassa samaM sahatassa // 11 // vyAkhyA-madhye tiSThatIti madhyasthaH, rAgadveSayoriti gamyate, tasya madhyasthasya, tuzabda evakArArthaH, sa cAvadhAraNe, madhyasthasyaiva netarasya, manyate jagatastrikAlAvasthAmiti munistasya muneH, sAdhorityarthaH, svakarmapariNAmajanitametat-zU-IN lAdi, yacca prAkarmavipariNAmidaivAdazubhamApatati na tatra paritApAya bhavanti santaH, uktaM ca paramamunibhiH- purvi khalu bho! kaDANaM kammANaM ducciNNANaM duppaDikaMtANaM veittA mokkho, natthi avedaittA, tavasA vA jhosaitte'tyAdi, evaM vastusvabhAvacintanaparasya 'samyak zobhanAdhyavasAyena sahamAnasya sataH kuto'samAdhAnam ?, api tu dharmyamanidAnamiti vakSyatIti gaathaarthH|| 11 // parihRta AzaGkAgataH prathamapakSaH, dvitIyatRtIyAvadhikRtyAha pUrva khalu bhoH kRtAnAM karmaNAM duzcIrNAnAM duSpratikrAntAnAM vedayitvA mokSo nAstyavedayitvA tapasA vA kSapayitvA.
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4pratikramaNAdhyAnazatakaM drIyA Avazyaka kuNao va pasatthAlaMbaNassa paDiyAramappasAvajaM / tavasaMjamapaDiyAraM ca sevao dhammamaNiyANaM // 12 // hAribha vyAkhyA-kurvato vA, kasya ?-prazastaM-jJAnAdyupakArakam Alambyata ityAlambanaM-pravRttinimittaM zubhamadhyavasAnami tyarthaH, uktaM ca-kAhaM achittiM aduvA ahIhaM, tavovahANesu ya ujjamissaM |gnnN ca NItI aNusAravessaM, sAlaMbasevI samuvei // 586 // mokkhaM // 1 // ' ityAdi, yasyAsau prazastAlambanastasya, kiM kurvata ityata Aha-'pratIkAra' cikitsAlakSaNaM, kiMviziSTam ?'alpasAvadyam' avayaM-pApaM sahAvayena sAvadyam, alpazabdo'bhAvavacanaH stokavacano vA, alpaM sAvadhaM yasminnasAvalpa-3 sAvadhastaM, dharmyamanidAnamevati yogaH, kutaH?-nirdoSatvAt , nirdoSatvaM ca vacanaprAmANyAd, uktaM ca-gIyastho jayaNAe kaDajogI kAraNami nidoso'ttItyAdyAgamasyotsargApavAdarUpatvAd, anyathA paralokasya sAdhayitumazakyatvAt, sAdhu caitaditi, tathA 'tapaHsaMyamapratikAraM ca sevamAnasyeti tapaHsaMyamAveva pratikArastapaHsaMyamapratikAraH, sAMsArikaduHkhAnAmiti gamyate, taM ca sevamAnasya, cazabdAtpUrvoktapratikAraM ca, kiM ?-'dharmya' dharmadhyAnameva bhavati, kathaM sevamAnasya ?-'ani dAna miti kriyAvizeSaNaM, devendrAdinidAnarahitamityarthaH, Aha-kRtsnakarmakSayAnmokSo bhavatvitIdamapi nidAnameva, ucyate, TU satyametadapi nizcayataH pratiSiddhameva, kathaM ?-mokSe bhave ca sarvatra, nispRho munisattamaH / prakRtyA'bhyAsayogena, yata ukto jinAgame // 1 // iti, tathApi tu bhAvanAyAmapariNataM sattvamaGgIkRtya vyavahArata idamaduSTameva, anenaiva prakAreNa tasya | . kariSyAmyacchittimathavAdhyepye tapaupadhAnayozcodyasyAmi / gaNaM ca nItyA sArayiSyAmi sAlamba sevI samupaiti mokSam // 1 // gItArthoM yatanayA kRtayogI kAraNe nirdoSaH. RASGARCARRORA // 586 //
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ cittazuddheH kriyApravRttiyogAccetyatra bahu vaktavyaM tattu nocyate granthavistarabhayAditi gAthArthaH // 12 // anye punarida SigAthAdvayaM caturbhedamapyArtadhyAnamadhikRtya sAdhoH pratiSedharUpatayA vyAcakSate, na ca tadatyantasundaraM, prathamatRtIyapakSadvaye hai samyagAzaGkAyA evaanupptteriti|| Aha-uktaM bhavatA''rtadhyAnaM saMsAravarddhanamiti, tatkatham ?, ucyate-bIjatvAt , bIjatvameva darzayannAha ___rAgo doso moho ya jeNa saMsAraheyavo bhaNiyA / aTTami ya te tiSNivi to taM saMsArataruvIyaM // 13 // | vyAkhyA-rAgo dveSo mohazca yena kAraNena 'saMsArahetavaH' saMsArakAraNAni 'bhaNitA' uktAH paramamunibhiriti gamyate, 'Arte ca' ArtadhyAne ca te 'trayo'pi' rAgAdayaHsaMbhavanti, yata evaM tatastat 'saMsAratarubIjaM bhvvRksskaarnnmityrthH| Ahayadyevamoghata eva saMsAratarubIjaM tatazca tiryaggatimUlamiti kimarthamabhidhIyate ?, ucyate, tiryaggatigamananibandhanatvenaiva saMsAratarubIjamiti, anye tu vyAcakSate-tiryaggatAveva prabhUtasattvasambhavAt sthitibahutvAcca saMsAropacAra iti gAthArthaH // 13 // idAnImArtadhyAyino lezyAH pratipAdyante kAvoyanIlakAlAlessAo NAisaMkilihAo / ajjhANovagayassa kammapariNAmajaNiAo // 14 // | vyAkhyA-kApotanIlakRSNalezyAH, kimbhUtAH ?-'nAtisaMkliSTA' raudradhyAnalezyApekSayA nAtIvAzubhAnubhAvA bhavantIti kriyA, kasyetyata Aha-ArtadhyAnopagatasya, jantoriti gamyate, kiMnibandhanA etA ityata Aha-karmapariNAmajanitA, tatra-'kRSNAdidravyasAcivyAt , pariNAmo ya AtmanaH / sphaTikasyeva tatrAyaM, lezyAzabdaH prayujyate // 1 // etAH
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 587 // karmodayAyattA iti gaathaarthH|| 14 // Aha-kathaM punaroghata evA''rtadhyAtA jJAyata iti ?, ucyate, liGgebhyaH, tAnyevo- pratikramapadarzayannAha 4ANAdhyAnatassa'kaMdaNasoyaNaparidevaNatADaNAI liMgAI / iTANihaviogAviogaviyaNAnimittAI // 15 // zatakaM vyAkhyA-'tasya' ArtadhyAyinaH AkrandanAdIni liGgAni, tatrA''krandanaM-mahatA zabdena viravaNaM, zocanaM tvazruparipUrNanayanasya dainyaM paridevanaM-punaH 2 kliSTabhASaNaM tADanam-uraHziraHkuTTanakezaluzcanAdi, etAni 'liGgAni' cihnAni, amUni ca iSTAniSTaviyogAviyogavedanAnimittAni, taveSTaviyoganimittAni tathA'niSTAviyoganimittAni tathA vedanA-18 nimittAni ceti gAthArthaH // 15 // kiM cAnyat niMdaha ya niyakayAI pasaMsaha satrimhao vibhuuiio| patthei tAsu rajaha tayajaNaparAyaNo hoi // 16 // vyAkhyA-'nindati ca' kutsati ca 'nijakRtAni' AtmakRtAni alpaphalaviphalAni karmazilpakalAvANijyAdInyetadgamyate, tathA 'prazaMsati' stauti bahumanyate 'savismayaH' sAzcaryaH 'vibhUtIH' parasampada ityarthaH, tathA 'prArthayate' abhilapati paravibhUtIriti, 'tAsu rajyate' tAsviti prAptAsu vibhUtiSurAgaM gacchati, tathA 'tadarjanaparAyaNo bhavati' tAsAM-vibhUtInA-14 marjane-upAdAne parAyaNa-udyuktaH tadarjanaparAyaNa iti, tatazcaivambhUto bhavati, asAvapyArtadhyAyIti gaathaarthH||16|| kiM ca-| saddAivisayagiddho saddhammaparammuho pamAyaparo / jiNamayamaNavekhaMto badRi adRmi jhANami // 17 // // 587 // vyAkhyA-zabdAdayazca te viSayAzca teSu gRddho-mUJchitaH kAnAvAnityarthaH, tathA saddharmaparAGmukhaH pramAdaparaH, tatra
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai durgatau prapatantamAtmAnaM dhArayatIti dharmaH sa~zcAsau dharmazca saddharma:-kSAntyAdikazcaraNadharmo gRhyate tataH parAGmukhaH, 'pramA dapara madyAdipramAdAsaktaH, 'jinamatamanapekSamANo vartate ArtadhyAne' iti tatra jinAH-tIrthakarAsteSAM matam-AgamarUpaM pravacanamityarthaH tadanapekSamANaH-tannirapekSa ityarthaH, kim ?-vartate ArtadhyAne iti gAthArthaH // 17 // sAmpratamidamArtadhyAnaM sambhavamadhikRtya yadanugataM yadanaha vartate tadetadabhidhitsurAha tadavirayadesavirayA pamAyaparasaMjayANugaM jhANaM / saJcappamAyamUlaM vajeyacvaM jaijaNeNaM // 18 // vyAkhyA-tad' ArtadhyAnamiti yogaH, 'aviratadezaviratapramAdaparasaMyatAnuga'miti tatrAviratA-mithyAdRSTayaH samyagdRSTayazca dezaviratAH-ekadyAdyaNuvratadharabhedAH zrAvakAH pramAdaparAH-pramAdaniSThAzca te saMyatAzca 2 tAnanugacchatIti vigrahaH, naivApramattasaMyatAniti bhAvaH, idaM ca svarUpataH sarvapramAdamUlaM vartate, yatazcaivamato 'varjayitavyaM' parityajanIyaM, kena ?-'yatijanena' sAdhulokena, upalakSaNatvAt zrAvakajanena, parityAgArhatvAdevAsyeti gAthArthaH // 18 // uktamArtadhyAnaM, sAmprataM raudradhyAnAvasaraH, tadapi caturvidhameva, tadyathA-hiMsAnuvandhi mRSAnubandhi steyAnubandhi viSayasaMrakSaNAnubandhi ca, ukta comAkhAtivAcakena-"hiMsA'nRtasteyaviSayasaMrakSaNebhyo raudra"mityAdi ( tattvArthe a0 9-sU0 36) // tatrA''dyabhedapratipAdanAyAha sattavahavehabaMdhaNaDhahaNaMkaNamAraNAipaNihANaM / aikohaggahagharathaM nirighaNamaNaso'hamaviyAgaM // 19 // vyAkhyA-sattvA-ekendriyAdayaH teSAM dhadhavedhabandhanadahanAGkanamAraNAdipraNidhAnaM tatra vadhaH-tADanaM karakazalatAdibhiH
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA karaNaM prati dRDhAyA roSaH sa evApAyahetutvA naNaM-nirgatadayaM manA vipAkaH-pariNAmo // 588 // stam-abhilATa maNidhAnAdhyA vedhastu nAsikAdivedhana kIlikAdibhiH bandhana-saMyamanaM rajjunigaDAdibhiH dahanaM-pratItamulmukAdibhiH aGkanaM-lAJchanaM pratikramazvazRgAlacaraNAdibhiH mAraNaM-prANaviyojanamasizaktikuntAdibhiH, AdizabdAdAgADhaparitApanapATanAdiparigrahaH, eteSu praNidhAnam-akurvato'pi karaNaM prati dRDhAdhyavasAnamityarthaH, prakaraNAd raudradhyAnamiti gamyate, kiMviziSTaM praNidhAnam ? zatakaM 'atikrodhagrahaprastam' atIvotkaTo yaH krodhaH-roSaH sa evApAyahetutvAgraha iva grahastena grastam-abhibhUtaM, krodhagrahaNAcca mAnAdayo gRhyante, kiMviziSTasya sata idamityata Aha-'nighRNamanasaH' nighRNaM-nirgatadayaM manaH-cittamantaHkaraNaM yasya sa nighRNamanAstasya, tadeva vizeSyate-'adhamavipAka'miti adhamaH-jaghanyo narakAdiprAptilakSaNo vipAkaH-pariNAmo yasya hai tattathAvidhamiti gAthArthaH // 19 // uktaH prathamo bhedaH, sAmprataM dvitIyamabhidhitsurAha pisuNAsabbhAsadabhUyabhUyaghAyAivayaNapaNihANaM / mAyAviNo'isaMdhaNaparassa pacchannapAvassa // 20 // vyAkhyA-'pizunAsabhyAsadbhUtabhUtaghAtAdivacanapraNidhAnamityatrAniSTasya sUcakaM pizunaM pizunamaniSTasUcakaM 'pizunaM sUcakaM vidu'riti vacanAt, sabhAyAM sAdhu sabhyaM na sabhyamasabhyaM-jakAramakArAdi na sadbhUtamasadbhUtamanRtamityarthaH, tacca vyavahAranayadarzanenopAdhibhedatastridhA, tadyathA-abhUtodbhAvanaM bhUtanihnavo'rthAntarAbhidhAnaM ceti, tatrAbhUtodbhAvanaM yathA-18 sarvagato'yamAtmetyAdi, bhUtanihnavastu nAstyevAtmetyAdi, gAmazvamityAdi bruvato'rthAntarAbhidhAnamiti, bhuutaanaaN-sttvaanaa-8||588|| mupaghAto yasmin tadbhUtopaghAtaM, chinddhi bhinddhi vyApAdaya ityAdi, AdizabdaH pratibhedaM svagatAnekabhedaprarzanArthaH, yathA| pizunamanekadhA'niSTasUcakamityAdi, tatra pizunAdivacaneSvapravartamAnasyApi pravRttiM prati praNidhAnaM-dRDhAdhyavasAnalakSaNaM,
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ CALAMGARH raudradhyAnamiti prakaraNAdgamyate, kiMviziSTasya sata ityata Aha-mAyA-nikRtiH sA'syAstIti mAyAvI tasya mAyAvinovaNijAdeH, tathA 'atisandhAnaparasya' paravaJcanApravRttasya,anenAzeSeSvapi pravRttimapyA(syA)ha, tathA pracchannapApasya' kUTaprayogakAriNastasyaiva, athavA dhigjAtikakutIrthikAderasadbhUtaguNaM guNavantamAtmAnaM khyApayataH, tathAhi-guNarahitamapyAtmAnaM yo| guNavantaM khyApayati na tasmAdaparaH pracchannapApo'stIti gaathaarthH||20|| ukto dvitIyo bhedaH, sAmprataM tRtIyamupadarzayati taha ticcakohalohAulassa bhUovadhAyaNamaNajaM / paradajvaharaNacittaM paraloyAvAyaniravekkhaM // 21 // ___ vyAkhyA-tathAzabdo dRDhAdhyavasAyaprakArasAdRzyopadarzanArthaH, tInau-utkaTau tau krodhalobhau ca 2 tAbhyAmAkula:abhibhUtastasya, jantoriti gamyate, kiM ?-'bhUtopahananamanArya'miti hanyate'neneti hananam upa-sAmIpyena hananam upahananaM bhUtAnAmupahananaM bhUtopahananam , ArAdyAtaM sarvaheyadharmebhya ityArya nA''ryamanArya, kiM tadevaMvidhamityata Aha-paradra| vyaharaNacittaM, raudradhyAnamiti gamyate, pareSAM dravyaM 2 sacittAdi tadviSayaM haraNacittaM 2 paradravyaharaNacittaM, tadeva vizeSyatekimbhUtaM tadityata Aha-'paralokApAyanirapekSa'miti, tatra paralokApAyAH-narakagamanAdayastannirapekSamiti gAthArthaH // 21 // uktastRtIyo bhedaH, sAmprataM caturtha bhedamupadarzayannAha saddAivisayasAhaNadhaNasArakkhaNaparAyaNamaNihu~ / saJcAbhisaMkaNaparovaghAyakalusAu cittaM // 22 // vyAkhyA-zabdAdayazca te viSayAzca zabdAdiviSayAsteSAMsAdhanaM-kAraNa zabdAdiviSayasAdhanaM ca (tacca) taddhanaM ca zabdA. diviSayasAdhanadhanaM tatsaMrakSaNe-tatparipAlane parAyaNam-udyuktamiti vigrahaH,tathA'niSTa-satAmanabhilaSaNIyamityarthaH, idameva
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA pratikramaNAdhyAnazatakaM // 589 // vizeSyate-sarveSAmabhizaGkanenAkulamiti saMbadhyate-na vidmaH kaH kiM kariSyatItyAdilakSaNena, tasmAtsarveSAM yathAzaktyopaghAta eva zreyAnityevaM paropaghAtena ca, tathA kaluSayantyAtmAnamiti kaluSA:-kaSAyAstairAkulaM-vyAptaM yat tat tathocyate, cittam-antaHkaraNaM, prakaraNAdraudradhyAnamiti gamyate, iha ca zabdAdiviSayasAdhanaM dhanavizeSaNaM kila zrAvakasya caityadhanasaMrakSaNe na raudradhyAnamiti jJApanArthamiti gAthArthaH // 22 // sAmprataM vizeSaNAbhidhAnagarbhamupasaMharannAha iya karaNakAraNANumaivisayamaNuciMtaNaM caubbheyaM / avirayadesAsaMjayajaNamaNasaMseviyamahaNaM // 23 // vyAkhyA-'iya' evaM karaNaM svayameva kAraNamanyaiH kRtAnumodanamanumatiH karaNaM ca kAraNaM cAnumatizca karaNakAraNAnumatayaH etA eva viSayaH-gocaro yasya tatkaraNakAraNAnumativiSayaM, kimidamityata Aha-'anucintanaM' paryAlocanamityarthaH, 'caturbheda' iti hiMsAnubandhyAdi catuSprakAraM, raudradhyAnamiti gamyate, adhunedameva svAmidvAreNa nirUpayati-avi|ratAH-samyagdRSTayaH, itare ca dezAsaMyatA:-zrAvakAH, anena sarvasaMyatavyavacchedamAha, aviratadezAsaMyatA eva janAH 2 teSAM manAMsi-cittAni taiH saMsevitaM, saJcintitamityarthaH, manograhaNamityatra dhyAnacintAyAM pradhAnAGgakhyApanArtham , 'adhanya'mityazreyaskaraM pApaM nindyamiti gAthArthaH // 23 // adhunedaM yathAbhUtasya bhavati yadvarddhanaM cedamiti tadetadabhidhAtukAma Aha- evaM caucvihaM rAgadosamohAulassa jIvassa / roijmANaM saMsAravaddhaNaM narayagaimUlaM // 24 // vyAkhyA-'etad' anantaroktaM caturvidha catuSprakAraM rAgadveSamohAGkitasya Akulasya veti pAThAntaraM, kasya ?-'jIvasya' // 589 //
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmanaH, kiM ?-raudradhyAnamiti, iyamatra catuSTayasyApi kriyA, kiMviziSTamidamityata Aha-saMsAravarddhanam' oghataH 'narakagatimUlaM' vizeSata iti gAthArthaH // 24 // sAmprataM raudradhyAyino lezyAH pratipAdyante kAvoyanIlakAlA lesAo tivasaMkiliTThAo / roddajjhANovagayassa kammapariNAmajaNiyAbho // 25 // vyAkhyA-pUrvavad vyAkhyeyA, etAvA~stu vizeSaH-tIvrasaMkliSTAH-atisaMkliSTA etA iti, Aha-kathaM punaH raudradhyAyI jJAyata iti ?, ucyate, liGgebhyaH, tAnyevopadarzayati liMgAI tassa ussaNNabahulanANAvihAmaraNadosA / tesiM ciya hiMsAisu bAhirakaraNovauttassa // 26 // vyAkhyA-liGgAni' cihnAni 'tasya' raudradhyAyinaH, 'utsannabahulanAnAvidhAmaraNadoSA' ityatra doSazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, utsannadoSaH bahuladoSaH nAnAvidhadoSaH AmaraNadoSazceti, tatra hiMsAnubandhyAdInAmanyatarasmin pravartamAna utsannam-anuparataM bAhulyena pravartate ityutsannadoSaH, sarveSvapi caivameva pravartata iti bahuladoSaH, nAnAvidheSu tvaktvakSaNanayanotkhananAdiSu hiMsAdhupAyeSvasakRdapyevaM pravartata iti nAnAvidhadoSaH, mahadApadgato'pi svataH mahadApadgate'pi ca pare AmaraNAdasaJjAtAnutApaH kAlasaukarikavad api tvasamAptAnutApAnuzayapara ityAmaraNadoSa iti teSveva hiMsAdiSu, AdizabdAnmRSAvAdAdiparigrahaH, tatazca teSveva hiMsAnubandhyAdiSu caturbhedeSu, kiM ?-bAhyakaraNopayuktasya sata utsannAdidoSaliGgAnIti, bAhyakaraNazabdeneha vAkkAyau gRhyete, tatazca tAbhyAmapi tIvramupayuktasyeti gAthArthaH // kiMca paravasaNaM ahinaMdaha niravekkho niddao niraNutAvo / harisijjai kayapAvo roddjjhaannovgycitto|| 27 //
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 590 // vyAkhyA - ihA''tmavyatirikto yo'nyaH sa parastasya vyasanam - Apat paravyasanaM tad 'abhinandati' atikliSTacittatvAdvahu manyata ityarthaH, zobhanamidaM yadetaditthaM saMvRttamiti, tathA 'nirapekSa' ihAnyabhavikApAyabhayarahitaH, tathA nirgatadayo nirdayaH, parAnukampAzUnya ityarthaH, tathA nirgatAnutApo niranutApaH, pazcAttAparahita iti bhAvaH, tathA kiMca- 'hRSyate' tuSyati 'kRtapApaH' nirvartitapApaH siMhamArakavat ka ityata Aha-raudradhyAnopagacitta iti, amUni ca liGgAni vartanta iti gAthArthaH // 27 // uktaM raudradhyAnaM, sAmprataM dharmadhyAnAvasaraH, tatra tadabhidhitsayaivAdAvidaM dvAragAthAdvayamAha - jhANassa bhAvaNAo detaM kAlaM tahA''saNavisesaM AlaMbaNaM karma jhAiyadvayaM je ya jhAyAro // 28 // tato'NuppehAo lessA liMga phalaM ca nAUNaM / dhammaM jhAija muNI taggayajogo tabho sukkaM // 29 // vyAkhyA--'dhyAnasya' prAgnirUpita zabdArthasya kiM ? - 'bhAvanA' jJAnAdyAH, jJAtveti yogaH, kiM ca- 'dezaM' taducitaM, kAlaM tathA AsanavizeSaM taducitamiti, 'AlambanaM' vAcanAdi, 'krama' manonirodhAdi, tathA 'dhyAtavyaM' dhyeyamAjJAdi, tathA ye ca 'dhyAtAraH' apramAdAdiyuktAH, tataH 'anuprekSA' dhyAnoparamakAlabhAvinyo'nityatvAdyAlocanArUpAH, tathA 'lezyAH ' zuddhA eva, tathA 'liGgaM' zraddhAnAdi, tathA 'phala' suralokAdi, cazabdaH svagatAnekabhedapradarzanaparaH, etad jJAtvA kiM ? - 'dharmyam' iti dharmadhyAnaM dhyAyenmuniriti, 'tatkRtayogaH' dharmadhyAnakRtAbhyAsaH, 'tataH' pazcAt zukladhyAnamiti gAthAdvaya| samAsArthaH // 28-29 // vyAsArthaM tu pratidvAraM granthakAraH svayameva vakSyati, tatrA''dyadvArAvayavArthapratipAdanAyAhapuvakabhAso bhAvaNAhi jhANassa joggayamuvei / tAo ya nANadaMsaNacaritaveraggajaNiyAo // 30 // 4pratikramaNAdhyAna zatakaM // 590 //
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-pUrva-dhyAnAt prathamaM kRtaH-nirvatito'bhyAsaH-AsevanAlakSaNo yena sa tathAvidhaH, kAbhiH pUrvakRtAbhyAsaH ?-'bhAvanAbhiH' karaNabhUtAbhiH bhAvanAsu vA-bhAvanAviSaye pazcAd 'dhyAnasya' adhikRtasya 'yogyatAm' anurUpa-15 tAm 'upaiti' yAtItyarthaH, 'tAzca' bhAvanA jJAnadarzanacAritravairAgyaniyatA vartante, niyatAH-paricchinnAH pAThAntaraM vA 8 janitA iti gaathaarthH||30|| sAmprataM jJAnabhAvanAsvarUpaguNadarzanAyedamAha NANe NicanbhAso kuNai maNodhAraNaM visuddhiM ca / nANaguNamuNiyasAro to jhAi suniccalamaIo // 31 // ___ vyAkhyA-'jJAne' zrutajJAne, nityaM-sadA abhyAsaH-AsevanAlakSaNaH 'karoti' nivartayati, kiM ?-manasaH-antaHkaraNasya, cetasa ityarthaH, dhAraNam-azubhavyApAranirodhenAvasthAnamiti bhAvanA, tathA 'vizuddhiM ca' tatra vizodhanaM vizuddhiH, sUtrArthayoriti gamyate, tAM, cazabdAdbhavanirvedaM ca, evaM 'jJAnaguNamuNitasAra' iti jJAnena guNAnAM-jIvAjIvAzritAnAM 'guNaparyAyavat dravya'miti (tattvA0 a05 sU0 37) vacanAt paryAyANAM ca tadavinAbhAvinAM muNita:-jJAtaH sAraHparamArtho yena sa tathocyate, jJAnaguNena vA-jJAnamAhAtmyeneti bhAvaH jJAtaH sAro yena, vizvasyeti gamyate, sa tathAvidhaH, tatazca pazcAd 'dhyAyati' cintayati, kiMviziSTaH san ?-suSTu-atizayena nizcalA-niSpakampA samyagjJAnato'nyathApravRttikamparahiteti bhAvaH matiH-buddhiryasya sa tathAvidha iti gaathaarthH|| 31 // uktA jJAnabhAvanA, sAmprataM darzanabhAvanAsvarUpaguNadarzanArthamidamAha saMkAidosarahio psmthejaaigunngnnoveo| hoi asaMmUDhamaNo dasaNasuddhIeN jhANaM mi // 32 //
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha pratikramaNAdhyAnazataka drIyA 542 // 591 // vyAkhyA-'zaGkAdidoSarahitaH zaGkanaM-zaGkA, AdizabdAt kAGgAdiparigrahaH, uktaM ca-'zaGkAkAGkSAvicikitsA'nya- dRSTiprazaMsAparapASaNDasaMstavAH samyagdRSTeraticArAH (tattvA0 a0 1sU0 18) iti, eteSAM ca svarUpaM pratyAkhyAnAdhyayane nyakSeNa vakSyAmaH, tatra zaGkAdaya eva samyaktvAkhyaprathamaguNAticAratvAt doSAH zaGkAdidoSAstaiH rahitaH-tyaktaH, uktadoparahitatvAdeva, kiM ?-'praza(zra)masthairyAdiguNagaNopetaH' tatra prakarSeNa zramaH prazramaH-khedaH, sa ca svaparasamayatattvAdhigamarUpaH, sthairya tu jinazAsane niSpakampatA, AdizabdAtprabhAvanAdiparigrahaH, uktaM ca-'saparasamayakosalaM thirayA jiNasAsaNe pabhAvaNayA / AyayaNaseva bhattI daMsaNadIvA guNA paMca // 1 // ' prazramasthairyAdaya eva guNAsteSAM gaNaH-samUhastenopeto-yukto yaH sa tathAvidhaH, athavA prazamAdinA sthairyAdinA ca guNagaNenopetaH 2, tatra prazamAdiguNagaNaH-prazamasaMveganirvedAnukampAstikyAbhivyaktilakSaNaH, sthairyAdistu darzita eva, ya itthambhUtaH asau bhavati 'asammUDhamanAH' tattvAntare'bhrAntacitta | ityarthaH, 'darzanazuddhyA' uktalakSaNayA hetubhUtayA, va?-dhyAna iti gaathaarthH|| 32 // uktA darzanabhAvanA, sAmprataM cAritrabhAvanAsvarUpaguNadarzanAyedamAha navakammANAyANaM porANaviNijaraM subhAyANaM / cArittabhAvaNAe mANamayattena ya samei // 33 // vyAkhyA-'navakarmaNAmanAdAna'miti navAni-upacIyamAnAni pratyagrANi bhaNyante, kriyanta iti karmANi-jJAnAvaraNIyAdIni teSAmanAdAnam-agrahaNaM cAritrabhAvanayA 'sameti' gacchatIti yogaH, tathA 'purANavinirjarAM' cirantanakSapaNA svaparasamayakauzalaM sthiratA jinazAsane prabhAvanA / AyatanasevA bhaktiH darzanadIpakA guNAH paJca // 1 // -44REMCANCH // 591 //
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ mityarthaH, tathA 'zubhAdAnamiti zubhaM puNyaM sAtasamyaktva hAsyaratipuruSavedazubhAyurnAmagotrAtmakaM tasyA''dAnaM-grahaNaM, kiM ? - ' cAritrabhAvanayA' hetubhUtayA, dhyAnaM ca cazabdAnnava karmAnAdAnAdi ca 'ayalena' aklezena 'sameti' gacchati prApnotItyarthaH / tatra cAritrabhAvanayeti ko'rthaH ? - 'cara gatibhakSaNayoH' ityasya 'artilUdhUsUkhanisahicara itran' ( pA0 3-2184 ) itInpratyayAntasya caritramiti bhavati, carantyananditamaneneti caritraM - kSayopazamarUpaM tasya bhAvazcAritram eta duktaM bhavati - ihAnyajanmopAttASTavidhakarmasaJcayApacayAya caraNabhAvazcAritramiti, sarvasAvadyayogavinivRttirUpA kriyA ityarthaH, tasya bhAvanA - abhyAsazcAritra bhAvaneti gAthArthaH // 33 // uktA cAritrabhAvanA, sAmprataM vairAgyabhAvanAsvarUpaguNadarzanArthamAha suvidiyajagarasabhAvo nissaMgo nibhao nirAso ya / veraggabhAviyamaNo jhANaMmi suniccalo hoi // 34 // vyAkhyA - suSThu - atIva viditaH - jJAto jagataH - carAcarasya, yathoktaM- 'jaganti jaGgamAnyAhurjagad jJeyaM carAcaram' svo bhAvaH svabhAvaH, -'janma maraNAya niyataM bandhurduHkhAya dhanamanirvRtaye / tannAsti yanna vipade tathApi loko nirAlokaH // 1 // ' ityAdilakSaNo yena sa tathAvidhaH kadAcidevambhUto'pi karmapariNativazAtsasaGgo bhavatyata Aha- 'niHsaGgaH' viSayajasnehasaGgarahitaH, evambhUto'pi ca kadAcitsabhayo bhavatyata Aha- 'nirbhayaH' ihalokAdisaptabhayavipramuktaH, kadAcidevambhUto'pi viziSTapariNatyabhAvAtparalokamadhikRtya sAzaMso bhavatyata Aha- 'nirAzaMsazca' ihaparalokAzaMsAvipramuktaH, cazabdAttathAvidhakrodhAdirahitazca ya evaMvidho vairAgyabhAvitamanA bhavati sa khalvajJAnAdyupadravarahitatvAd dhyAne sunizcalo bhavatIti
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA pratikramaNAdhyAnazatakaM // 592 // gAthArthaH // 34 // uktA vairAgyabhAvanA / mUladvAragAthAdvaye dhyAnasya bhAvanA iti vyAkhyAtam , adhunA dezadvAravyAci- khyAsayA''ha nica ciya juvaipasUnapuMsagakusIlavajjiyaM jaiNo / ThANaM viyarNa bhaNiyaM visesao jhANakAlaMmi // 35 // vyAkhyA-nityameva' sarvakAlameva, na kevalaM dhyAnakAla iti, kiM-yuvatipazunapuMsakakuzIlaparivarjitaM yateH sthAna vijanaM bhaNita'miti, tatra yuvatizabdena manuSyastrI devI ca parigRhyate, pazuzabdena tu tiryastrIti napuMsakaM-pratItaM kutsitaM-ninditaM zIlaM-vRttaM yeSAM te kuzIlAH, te ca tathAvidhA dyUtakArAdayaH, uktaM ca-'jUiyarasolameMThA vaTTA unbhAyagAdiNo je ya / ee hoMti kusIlA vajeyabA payatteNaM // 1 // yuvatizca pazuzcetyAdi dvandvaH, yuvatyAdibhiH pari-samantAt varjitaM-rahitamiti vigrahaH, yateH-tapasvinaH sAdhoH, 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNa'miti sAdhvyAzca yogyaM yatinapuMsakasya 8 |ca, kiM-sthAnam-avakAzalakSaNaM, tadeva vizeSyate-yuvatyAdivyatiriktazeSajanApekSayA vigatajanaM vijanaM bhaNitam-uktaM tIrthakarairgaNadharaizcedamevambhUtaM nityameva, anyatra pravacanoktadoSasambhavAt , vizeSato dhyAnakAla ityapariNatayogAdinA'nyatra dhyAnasyA''rAdhayitumazakyatvAditi gAthArthaH // 35 // itthaM tAvadapariNatayogAdInAM sthAnamuktam , adhunA pariNatayogAdInadhikRtya vizeSamAha thirakayajogANaM puNa muNINa jhANe suniccalamaNANaM / gAmaMmi jaNAiNNe suNNe raNe va Na viseso // 36 // 1 ghUtakArAH kalAlA meSThAzcaTTA udrAmakA ityAdayo ye ca / ete bhavanti kuzIlA varjayitavyAH prayatnega // 1 // *43********* // 592 // ** **
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ HIROIRRORK vyAkhyA-tatra sthirAH-saMhananadhRtibhyAM balavanta ucyante, kRtA-nirvartitA abhyastA itiyAvat , ke ?-yujyanta iti yogAH-jJAnAdibhAvanAvyApArAH sattvasUtratapaHprabhRtayo vA yaiste kRtayogAH, sthirAzca te kRtayogAzceti vigrahasteSAm , atra ca sthirakRtayogayozcaturbhaGgI bhavati, tadyathA-'thireNAmege No kayajogeM'ityAdi, sthirAvA-paunaHpunyakaraNena paricitAH kRtA yogA yaiste tathAvidhAsteSAM, punaHzabdo vizeSaNArthaH, kiM vizinaSTi?-tRtIyabhaGgavatAM na zeSANAM, svabhyastayogAnA hai vA munInAmiti, manyante jIvAdIn padArthAniti munayo-vipazcitsAdhavasteSAM ca, tathA dhyAne-adhikRta eva dharmadhyAne suSTu-atizayena nizcalaM-niSprakampaM mano yeSAM te tathAvidhAsteSAm , evaMvidhAnAM sthAnaM prati grAme janAkIrNe zUnye'raNye vA na vizeSa iti, tatra asati buddhyAdIn guNAn gamyo vA karAdInAmiti grAmaH-sannivezavizeSaH, iha 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNAnagarakheTakarbaTAdiparigraha iti, janAkIrNe-janAkule grAma evodyAnAdau vA, tathA zUnye tasminnevAraNye vA kAntAre veti, vA vikalpe, na vizeSo-na bhedaH, sarvatra tulyabhAvatvAtpariNatatvAtteSAmiti gAthArthaH // 36 // yatazcaivaM-12 jo (to) jattha samAhANaM hoja maNovayaNakAyajogANaM / bhUovaroharahio so deso jhAyamANassa // 37 // vyAkhyA-yata eva taduktaM 'tataH' tasmAtkAraNAd 'yatra' grAmAdau sthAne 'samAdhAnaM' svAsthyaM bhavati' jAyate, keSAmityata Aha-'manovAkkAyayogAnAM' prAgnirUpitasvarUpANAmiti, Aha-manoyogasamAdhAnamastu, vAkAyayogasamAdhAnaM tatra / kopayujyate ?, na hi tanmayaM dhyAnaM bhavati, atrocyate, tatsamAdhAnaM tAvanmanoyogopakAraka, dhyAnamapi ca tadAtmakaM bhava KAMANACANCARRIGAM
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakaM Avazyaka- rAtyeva, yathoktam-evaMvihA girA me vattavA erisI na vattavA / iya veyAliyavakkassa bhAsao vAigaM jhANaM // 1 // ' tathA- 4pratikramahAribha- 'susamAhiyakarapAyassa akaje kAraNaMmi jayaNAe / kiriyAkaraNaM jaM taM kAiyajhANaM bhave jaiNo // 2 // na cAtra samA- NAdhyAnadrIyA dhAnamAtrakAritvameva gRhyate, kintu bhUtoparodharahitaH, tatra bhUtAni-pRthivyAdIni uparodhaH-tatsaGghaTTanAdilakSaNaH tena rahitaH-parityakto yaH 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNAd' anRtAdattAdAnamaithunaparigrahAdyuparodharahitazca sa dezo 'dhyAyataH' cint||593|| yatA, ucita iti zeSaH, ayaM gAthArthaH // 37 // gataM dezadvAram , adhunA kAladvAramabhidhitsurAha kAlo'vi sociya jahiM jogasamAhANamuttamaM lahai / na u divasanisAvelAiniyamaNaM jhAiNo bhaNiyaM // 38 // ___ vyAkhyA-kalanaM kAlaH kalAsamUho vA kAlaH, sa cArddhatRtIyeSu dvIpasamudreSu candrasUryagatikriyopalakSito divasAdiravaseyaH, apizabdo dezAniyamena tulyatvasambhAvanArthaH, tathA cAha-kAlo'pi sa eva, dhyAnocita iti gamyate, 'yatra' kAle 'yogasamAdhAna' manoyogAdisvAsthyam 'uttama' pradhAnaM 'labhate' prApnoti, 'na tu' na puna va ca, tuzabdasya punaHzabdArthatvAdevakArArthatvAdvA, kiM ?-divasanizAvelAdiniyamanaM dhyAyino bhaNitamiti, divasanize pratIte, velA sAmAnyata eva, tadekadezo muhUrtAdiH, AdizabdAt pUrvAhnAparAhlAdi vA, etanniyamanaM divaivetyAdilakSaNaM, dhyAyinaH-sattvasya bhaNitam-TV uktaM tIrthakaragaNadharainaiveti gAthArthaH // 38 // gataM kAladvAraM, sAmpratamAsanavizeSadvAraM vyAcikhyAsayA''ha 593 // . evaMvidhAH gIrmayA vaktavyedazI na vaktavyA / iti vicAritavAkyasya bhASamANasya vAcikaM dhyAnam ||1||susmaahitkrpaadsyaakaarye kAraNe ytnyaa| | kriyAkaraNaM yattatkAyikaM bhavet yateH dhyAnaM // 2 //
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaciya dehAvasthA jiyA Na zANovarohiNI hoi / sAijA tadavatyo Thioo nisaNNo nivaSNo vA // 39 // vyAkhyA - ihaiva yA kAcid 'dehAvasthA' zarIrAvasthA niSaNNAdirUpA, kiM ? - 'jitA' ityabhyastA ucitA vA, tathA'nuSThIyamAnA 'na dhyAnoparodhinI bhavati' nAdhikRtadharmadhyAmapIDAkarI bhavatItyarthaH, 'dhyAyet tadavastha' iti saivAvasthA yasya sa tadavasthaH, tAmeva vizeSataH prAha - ' sthitaH' kAyotsargeNepannatAdinA 'niSaNNaH' upaviSTo vIrAsanAdinA 'nirviNNaH ' sanni viSTo daNDAyatAdinA 'vA' vibhASAyAmiti gAthArthaH // 39 // Aha-kiM punarayaM dezakAlAsanAnAmaniyama iti ?, atrocyate, sAsu vaTTamANA muNao jaM desakAlacedvAsu / varakevalAilAbhaM pattA bahuso samipAvA // 40 // vyAkhyA- 'sarvAsu ' ityazeSAsu, dezakAlaceSTAsu iti yogaH, ceSTA- dehAvasthA, kiM 1 - 'vartamAnAH' avasthitAH, ke ?'munayaH' prAgnirUpita zabdArthAH 'yad' yasmAtkAraNAt kiM ? - varaH - pradhAnazcAsau kevalAdilAbhazca 2 taM prAptA iti, AdizabdAnmanaH paryAyajJAnAdiparigrahaH, kiM sakRdeva prAptAH 1, na, kevalavarja 'bahuzaH' anekazaH, kiMviziSTAH 1 - 'zAntapApAH' tatra pAtayati narakAdiSviti pApaM zAntam-upazamaM nItaM pApaM yaiste tathAvidhA iti gAthArthaH // 40 // to desakAlaceAniyamo jhANassa natthi samayaMmi / jogANa samAhANaM jaha hoi tahA (pa) yaiyAM // 41 // vyAkhyA - yasmAditi pUrvagAthAyAmuktaM tena sahAsyAbhisambandhaH, tasmAddezakAlaceSTAniyamo dhyAnasya 'nAsti' na vidyate, kva ? - 'samaye' Agame, kintu 'yogAnAM' manaHprabhRtInAM 'samAdhAnaM' pUrvoktaM yathA bhavati tathA (pra) 'yatitavyaM' (pra)yataH kArya ityatra niyama eveti gAthArthaH // 41 // gatamAsanadvAram adhunA''lambana dvArAvayavArthapratipAdanAyAha
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 594 // AlaMbaNA vAyaNapucchaNapariyaNANuciMtAo / sAmAiyAiyAI saddhammAvassayAI ca // 42 // 4 pratikramavyAkhyA-iha dharmadhyAnArohaNArthamAlambyanta ityAlambanAni vAcanApraznaparAvartanAnucintA' iti tatra vAcanaM vAcanA, vineyAya nirjarAyai sUtrAdidAnamityarthaH, zaGkite sUtrAdau saMzayApanodAya gurupracchanaM prazna iti, parAvartanaM tu pUrvAdhItasyaiva 6 zatakaM sUtrAderavismaraNanirjarAnimittamabhyAsakaraNamiti, anucintanam anucintA manasaivAvismaraNAdinimittaM sUtrAnusmaraNamityarthaH, vAcanA ca praznazcetyAdi dvandvaH, etAni ca zrutadharmAnugatAni vartante, tathA sAmAyikAdIni saddharmAvazyakAni ceti, amUni tu caraNadharmAnugatAni vartante, sAmAyikamAdau yeSAM tAni sAmAyikAdIni, tatra sAmAyika pratItam , AdizabdAnmukhavastrikApratyupekSaNAdilakSaNasakalacakravAlasAmAcArIparigraho yAvat punarapi sAmAyikamiti, etAnyeva vidhivadAsevyamAnAni santi-zobhanAni santi ca tAni cAritradharmAvazyakAni ceti vigrahaH, AvazyakAni-niyamataH|8 karaNIyAni, caH samuccaye iti gaathaarthH|| 42 // sAmpratamamISAmevA''lambanatve nibandhanamAha visamaMmi samArohai davadavAlaMbaNo jahA puriso / suttAikayAlaMbo taha jhANavara samAruhai // 3 // vyAkhyA-viSame nimne duHsaJcare 'samArohati' samyagapariklezenovaM yAti, kaH?-dRDhaM-balavadravyaM rajjvAdhAlambana yasya sa tathAvidhaH, yathA 'puruSaH' pumAn kazcit , 'sUtrAdikRtAlambanaH' vAcanAdikRtAlambana ityarthaH, 'tathA' tenaiva prkaa-18||594|| reNa 'dhyAnavaraM' dharmadhyAnamityarthaH, samArohatIti gaathaarthH||43|| gatamAlambanadvAram, adhunA kramadvArAvasaraH, tatra lAghavArtha dharmasya zuklasya ca (taM) pratipAdayannAha
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ CARRORSCARSAECRET RESOR jhANappaDivattikamo hoi mnnojognigghaaiio| bhavakAle kevaliNo sesANa jahAsamAhIe // 4 // vyAkhyA-dhyAna-prAgnirUpitazabdArtha tasya pratipattikama iti samAsaH, pratipattikramaH-pratipattiparipAvyabhidhIyate, sa ca bhavati manoyoganigrahAdiH, tatra prathamaM manoyoganigrahaH tato vAgyoganigrahaH tataH kAyayoganigraha iti, kimayaM Tra sAmAnyena sarvathaivetthambhUtaH kramo?, na, kintu bhavakAle kevalinaH, atra bhavakAlazabdena mokSagamanapratyAsannaH antarmu hUrtapramANa eva zailezyavasthAntargataH parigRhyate, kevalamasyAstIti kevalI tasya, zukladhyAna evAyaM kramaH, zeSasyAnyasya dharmadhyAnapratipatturyogakAlAvAzritya kiM 1-'yathAsamAdhine ti yathaiva svAsthyaM bhavati tathaiva pratipattiriti gAthArthaH // 44 // 6 gataM kramadvAram , idAnIM dhyAtavyamucyate, taccaturbhedamAjJAdiH, uktaM ca-"AjJA'pAyavipAkasaMsthAnavicayAya dharmya' (tattvAthai a09 sU0 37 ) mityAdi, tatrA''dyabhedapratipAdanAyAha suniuNamaNAiNihaNaM bhUyahiyaM bhUyabhAvaNamahagdhaM / amiyamajiyaM mahatthaM mahANubhAvaM mahAvisayaM // 45 // vyAkhyA-suSTu-atIva nipuNA-kuzalA sunipuNA tAm, AjJAmiti yogaH, naipuNyaM punaH sUkSmadravyAdyupadarzakatvAtathA matyAdipratipAdakatvAcca, uktaM ca-'suyanAthami neuNNaM, kevale tayaNaMtaraM / appaNo sesagANaM ca, jamhA taM paribhAvagaM // 1 // ' ityAdi, itthaM sunipuNAM dhyAyet , tathA 'anAdyanidhanAm' anutpannazAzvatAmityarthaH, anAdyanidhanatvaM ca dravyAdyapekSayeti, uktaM ca-"dravyArthAdezAdityeSA dvAdazAGgI na kadAcinnAsI"dityAdi, tathA 'bhUtahitA miti iha bhUta 1 zrutajJAne naipuNyaM kevale tadanantaram / AtmanaH zeSakANAM ca, yamAcat paribhAvakam (prakAzakam ) // 1 // jA''dyabhedapratimAha / amiyamajivAmiti yogaH, napuNA sasagANaM ca mAyanidhana
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA pratikramaNAdhyAnazataka // 595 // zabdena prANina ucyante teSAM hitA-paNyAmiti bhAvaH, hitatvaM punastadanuparodhinItvAttathA hitakAriNItvAcca, uktaM ca'sarve jIvA na hantavyA' ityAdi, etatprabhAvAcca bhUyAMsaH siddhA iti, bhUtabhAvanAm' ityatra bhUta-satyaM bhAvyate'nayeti bhUtasya vA bhAvanA bhUtabhAvanA, anekAntaparicchedAtmiketyarthaH, bhUtAnAM vA-sattvAnAM bhAvanA bhUtabhAvanA, bhAvanA vAsasanetyanarthAntaram , uktaM ca-kUrAvi sahAveNaM rAgavisavasANugAvi hoUNaM / bhAviyajiNavayaNamaNA telukkasuhAvahA hoti // 1 // zrUyante ca cilAtIputrAdaya evaMvidhA bahava iti, tathA 'anAm' iti sarvottamatvAdavidyamAnamUlyAmiti bhAvaH, uktaM ca-"saMve'vi ya siddhatA sadabarayaNAsayA satelokA / jiNavayaNassa bhagavao na mullamittaM aNaggheNaM // 1 // ' tathA stutikAreNApyuktam-"kalpadrumaH kalpitamAtradAyI, cintAmaNizcintitameva datte jinendradharmAtizayaM vicintya, dvaye'pi loko laghutAmavaiti // 1 // " ityAdi, athavA 'RNanA'mityatra RNaM-karma tadnAmiti, uktaM ca-"jaM annANI kammaM khavei |bahuyAhi vAsakoDIhiM / taM nANI tihi~ gutto khavei UsAsamitteNaM // 1 // " ityAdi, tathA 'amitAm' ityaparimitAm , uktaM ca-"savanadINaM jA hoja vAluyA sabaudahINa jaM udyN| ettovi aNaMtaguNo attho egassa suttss||1||" amRtAM |vA mRSTAM vA pathyAM vA, tathA coktam-"jiNavayaNamodagassa u rattiM ca divA ya khajamANassa / tittiM buho na gacchai krUrA api svabhAvena rAgaviSavazAnugA api bhUtvA / bhAvitajinavacanamanasastrailokyasukhAvahA bhavanti // 1 // 2 sarve'pi ca siddhAntAH sadvyaratrAzrayAH strailokyaaH| jinavacanasya bhagavato na mUlyamAnamanardheNa (rghtven)||1||3 yadajJAnI karma kSapayati bahukAbhirvarSakoTIbhiH / tat jJAnI tribhirguptaH kSapayatyucchAsamAtreNa // 1 // sarvanadInAM yA bhaveyuH vAlukAH sarvodadhInAM yadudakam / atopya'nantaguNo'rtha ekasya sUtrasya // 1 // 5 jinavacanamodakasya tu rAtrau divA ca khAdyamAnasya / tRptiM budho na gacchati. // 595 //
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ heusahassovagUDhassa // 1 // naranarayatiriyasuragaNasaMsAriyasabadukkharogANaM / jiNavayaNamegamosahamapavaggasuhakkhayaMphalayaM // 2 // " sajIvAM vA'mRtAmupapattikSamatvena sArthikAmiti bhAvaH, na tu yathA-'teSAM kaTataTabhraSTaigajAnAM mdbindubhiH| prAvartata nadI ghorA, hastyazvarathavAhinI // 1 // ' ityAdivanmRtAmiti, tathA 'ajitAmiti zeSapravacanAjJAbhiraparAjitAmityarthaH, uktaM ca-'jIvAivatthuciMtaNakosallaguNeNa'NaNNasariseNaM / sesavayaNehiM ajiyaM jiNiMdavayaNaM mahAvisayaM // 1 // tathA 'mahArthI miti mahAn-pradhAno'rtho yasyAH sA tathAvidhA tAM, tatra pUrvAparAvirodhitvAdanuyogadvArAtmakatvAnnayagarbha-15 tvAcca pradhAnAM, mahatsthAM vA atra mahAntaH-samyagdRSTayo bhavyA evocyante tatazca mahatsu sthitA mahatsthA tAM ca, pradhAnaprANisthitAmityarthaH, mahAsthAM vetyatra mahA pUjocyate tasyAM sthitA mahAsthA tAM, tathA coktam-'sabasurAsuramANusajoisavaMtarasupUiyaM NANaM / jeNeha gaNaharANaM chuhaMti cuNNe suriMdAvi // 1 // ' tathA 'mahAnubhAvA miti tatra mahAn-pradhAnaHprabhUto vA'nubhAvaH-sAmarthyAdilakSaNo yasyAH sA tathA tAM, prAdhAnyaM cAsyAzcaturdazapUrvavidaH sarvalabdhisampannatvAt, prabhUtatvaM ca prabhUtakAryakaraNAd , uktaM ca-'bhU NaM codasapuSI ghaDAo ghaDasahassaM karittae' ityAdi, evamihaloke, paratra tu jaghanyato'pi vaimAnikopapAtaH, uktaM ca-'uvavAolaMtagaMmi codasapuvIssa hoi ujhnnnno| ukkoso sabaDhe siddhigamo vA akmmss||1||' hetusahasropagUDhasya // 1 // naranArakatiryakasuragaNasAMsArikasarvaduHkharogANAm / jinavacanamekamauSadhamapavargasukhAkSataphaladam // 2 // 2 jIvAdivastucintanakauzalyaguNenAnanyasadRzena / zeSavacanairajitaM jinendravacanaM mahAviSayam // 1 // 3 sarvasurAsuramanuSyajyotiSkavyantarasupUjitaM jJAnam / yeneha gaNadharANAM (zI) kSipanti cUrNAni devendrA api // prabhucaturdazapUrvI ghaTAt ghaTasahasraM kartuM. 5 upapAto lAntake caturdazapUrviNAM bhavati tu jaghanyaH / utkRSTaH sarvArthe siddhigamanaM vA'karmaNaH // 1 //
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNAdhyAna drIyA zatakaM MNAM kuzalaka Avazyaka- tathA 'mahAviSayA'miti mahadviSayatvaM tu sakaladravyAdiviSayatvAd , uktaM ca-'devao suyanANI uvautte sabadabAI jANaIhAribha- datyAdi kRtaM vistareNeti gaathaarthH||45|| sAijA niravajaM jiNANamANaM jagappaIvANaM / aNitaNajaNaduNNeyaM nayabhaMgapamANagamagahaNaM // 4 // ___ vyAkhyA-'dhyAyet' cintayediti sarvapadakriyA, 'niravadyA'miti avayaM-pApamucyate nirgatamavadyaM yasyAH sA tathA // 596 // tAm , anRtAdidvAtriMzaddoSAvadharahitatvAt , kriyAvizeSaNaM vA, kathaM dhyAyet -niravadyam-ihalokAdyAzaMsArahitamityarthaH, uktaM ca-'no ihalogaThyAe no paralogaTTayAe no paraparibhavao ahaM nANI'tyAdikaM niravadyaM dhyAyet , 'jinAnAM' prAgnirUpitazabdArthAnAm 'AjJA' vacanalakSaNAM kuzalakarmaNyAjJApyante'nayA prANina ityAjJA tAM, kiMviziSTAM ?-jinAnAMkevalAlokenAzeSasaMzayatimiranAzanAjagatpradIpAnAmiti, AjJaiva vizeSyate-'anipuNajanadu yAM' na nipuNaH anipuNaH akuzala ityarthaH janaH-lokastena durjeyAmiti-duravagamAM, tathA 'nayabhaGgapramANagamagahanAm' ityatra nayAzca bhaGgAzca pramANAni ca gamAzceti vigrahastairgahanA-gaharA tAM, tatra naigamAdayo nayAste cAnekabhedAH, tathA bhaGgAH kramasthAnabhedabhinnAH, tatra kramabhaGgA yathA eko jIva eka evAjIva ityAdi, sthApanA // sthAnabhaGgAstu yathA priyadharmA nAmaikaH no dRDhadharmetyAdi / tathA pramIyate jJeyamebhiriti pramANAni-dravyAdIni, yathA- nuyogadvAreSu gamAH-caturviMzatidaNDakAdayaH, kAraNavazato vA kiJcidvisadRzAH sUtramArgA yathA SaDjIvanikA-'' dAviti kRtaM vistareNeti gAthArthaH // 46 // nanu ss,18 1 dravyataH zrutajJAnI upayuktaH sarvavyANi jAnAti. 2 no ihalokArthAya no paralokArthAya no paraparibhAvako'haM jJAnI. AAAAAESCRECAUSEXECUSA AjJaiva viANagamagahanA // 596 //
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ yA evaMvizeSaNaviziSTA sA boddhamapi na zakyate mandadhIbhiH, AstAM tAvaddhyAtuM, tatazca yadi kathaJcinnAvabudhyate tatra kA vArtetyata Aha tastha va maidobbaleNaM tanihAyariyavirahao vAvi / NeyagahaNataNeNa ya NANAvaraNodaeNaM ca // 7 // vyAkhyA-tatra' tasyAmAjJAyAM, cazabdaH prastutaprakaraNAnukarSaNArthaH, kiM ?-jaDatayA calatvena vA matidaurbalyena-buddheH | samyaganavadhAraNenetyarthaH, tathA 'tadvidhAcAryavirahato'pi' tatra tadvidhaH-samyagaviparItatattvapratipAdanakuzalaH Aca-TU yate'sAvityAcAryaH sUtrArthAvagamArthaM mumukSubhirAsevyata ityarthaH tadvidhazcAsAvAcAryazca 2 tadvirahataH-tadabhAvatazca, cazabdaH abodhe dvitIyakAraNasamuccayArthaH, apizabdaH kvacidubhayavastUpapattisambhAvanArthaH, tathA 'jJeyagahanatvena ca' tatra jJAyata iti jJeyaM-dharmAstikAyAdi tadgahanatvena-gahvaratvena, cazabdo'bodha eva tRtIyakAraNasamuccayArthaH, tathA 'jJAnAvaraNodayena ca' tatra jJAnAvaraNaM prasiddhaM tadudayena tatkAle tadvipAkena, cazabdazcaturthAbodhakAraNasamuccayArthaH, atrAha-nanu jJAnAvara-IN NodayAdeva matidaurbalyaM tathA tadvidhAcAryaviraho jJeyagahanApratipattizca, tatazca tadabhidhAne na yuktamamISAmabhidhAnamiti, na, tatkAryasyaiva saMkSepavistarata upAdhibhedenAbhidhAnAditi gaathaarthH||47|| tathA heUdAharaNAsaMbhave ya sai suDa jaM na bujhejA / sabaSNumayamavitahaM tahAvi taM ciMtapa maimaM // 40 // vyAkhyA-tatra hinoti-gamayati jijJAsitadharmaviziSTAnAniti hetu:-kArako vyaJjakaca, udAharaNaM-caritakalpi-1 tabhedaM, hetuzcodAharaNaM ca hetUdAharaNe tayorasambhavaH, kaJcana padArtha prati hetUdAharaNAsambhavAt , tasmiMzca, cazabdaH paJcama
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNAdhyAna .drIyA zatakaM Avazyaka da SaSThakAraNasamuccayArthaH, 'sati' vidyamAne, kiM?-'yadU' vastujAtaM 'na suSTha buddhyeta' nAtIvAvagacchet 'sarvajJamatamavitathaM tathApi hAribha- taccintayenmatimA niti tatra sarvajJAH-tIrthakarAsteSAM mataM sarvajJamataM-vacanaM, kiM ?-vitatham-anRtaM na vitatham-avitathaM / satyamityarthaH, 'tathApi tadabodhakAraNe satyanavagacchannapi 'tat' mataM vastu vA 'cintayet' paryAlocayet 'matimAn' buddhi-11 mAniti gaathaarthH||48|| kimityetadevamityata aah||597|| aNuvakayaparANuggahaparAyaNA jaM jiNA jagappavarA / jiyarAgadosamohA ya NaNNahAvAdiNo teNaM // 49 // ___ vyAkhyA-anupakRte-parairavartite sati parAnugrahaparAyaNA-dharmopadezAdinA parAnugrahodyuktA iti samAsaH, 'yd'| yasmAt kAraNAt , ke ?-'jinAH' prAgnirUpitazabdArthAH, ta eva vizeSyante-'jagatpravarAH' carAcarazreSThA ityartha, evaMvidhA api kadAcid rAgAdibhAvAdvitathavAdino bhavantyata Aha-jitA-nirastA rAgadveSamohA yaiste tathAvidhAH, tatrAbhiSvaGga| lakSaNo rAgaH aprItilakSaNo dveSa: ajJAnalakSaNazca mohaH, cazabda etadabhAvaguNasamuccayArthaH, nAnyathAvAdinaH 'tene ti tena kAraNena te nAnyathAvAdina iti, uktaM ca-"rAgAdvA dveSAdve" tyAdi gaathaarthH|| 49 // uktastAvaddhyAtavyaprathamo bhedaH, adhunA dvitIya ucyate rAgaddosakasAyAsavAdikiriyAsu vaTTamANANaM / ihaparaloyAvAo jhAijA vajaparivajI // 50 // vyAkhyA-rAgadveSakaSAyAzravAdikriyAsu pravartamAnAnAmihaparalokApAyAn dhyAyet , yathA rAgAdikriyA aihikAmu|SmikavirodhinI, uktaM ca-"rAgaH sampadyamAno'pi, duHkhado dussttgocrH| mahAnyAdhyabhibhUtasya, kupathyAnnAbhilASavat // 1 // 597 //
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** tathA-'dveSaH sampadyamAno'pi, tApayatyeva dehinam / koTarastho jvalannAzu, dAvAnala iva dumam // 2 // ' tathA-'dRSTyAdibhedabhinnasya, rAgasyAmuSmika phalam / dIrghaH saMsAra evoktaH, sarvajJaiH srvdrshibhiH||3||' ityAdi, tathA-dosAnalasaMsatto iha loe ceva dukkhio jIvo / paralogaMmi ya pAvo pAvai nirayAnalaM tatto // 1 // ityAdi, tathA kaSAyAH-krodhAdayaH, | tadapAyAH punaH-'ko ho ya mANo ya aNiggahIyA, mAyA ya loho ya pavaDDamANA / cattAri ee kasiNo kasAyA, siMcaMti 8 mUlAI puNabbhavassa // 1 // ' tathA''zravAH-karmabandhahetavo mithyAtvAdayaH, tadapAyaH punaH-'micchattamohiyamaI jIdo ihaloga eva dukkhaaii| niraovamAI pAvo pAvai pasamAiguNahINo // 1 // ' tathA-'ajJAnaM khalu kaSTaM krodhAdibhyo'pi srvpaapebhyH| artha hitamahitaM vA na vetti yenAvRto lokH||1|| tathA-'jIvA pAviti ihaM pANavahAdaviraIe paavaae| niyasuyaghAyaNamAI dose jaNagarahie pAvA // 1 // paralogaMmivi evaM AsavakiriyAhi ajjie kamme |jiivaann ciramavAyA nira| yAigaI bhamaMtANaM // 2 // ' ityAdi, AdizabdaH svagatAnekabhedakhyApakaH, prakRtisthityanubhAvapradezabandhabhedagrAhaka ityanye, ***EASA dveSAnalasaMtapta ihaloka eva duHkhito jIvaH / paraloke ca pApaH prApnoti nirayAnalaM ttH||1||2 krodhazca mAnazcAnigRhItI mAyA ca lobhazca pravardhamAnau / catvAra ete kRtsnAH kaSAyAH siJcanti mUlAni punarbhavasya // 1 // koho pII paNAsei mANo viNayaNAsaNo / mAyA mittANi nAsei loho snycvinnaasnno||1|| (pratyantare'dhikaM prAk ). 3 mithyAtvamohitamatirjIva ihaloka eva duHkhAni / nirayopamANi pApaH prApnoti prazamAdiguNahInaH // 1 // 4 jIvAH prAmavantIha prANavadhAcavirateH paapikaayaaH| nijasutaghAtAdidoSAn janagarhitAn pApAH // paraloke'pyevamAzravakriyAbhijite karmaNi / jIvAnAM ciramapAyA nirayAdigatiSu bhramatAm // 2 // A RI
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikrama NAdhyAna zatakaM Avazyaka- kriyAstu kAyikyAdibhedAH paJca, etAH punaruttaratra nyakSeNa vakSyAmaH, vipAkaH punaH-'kiriyAsu vaTTamANA kAigamAIsu hAribha-1| dukkhiyA jIvA / iha ceva ya paraloe saMsArapavaDhayA bhaNiyA // 1 // tatazcaivaM rAgAdikriyAsu vartamAnAnAmapAyAn drIyA dhyAyet , kiMviziSTaH sannityAha-'vaya'parivarjI' tatra varjanIyaM vaya'm-akRtyaM parigRhyate tatparivarjI-apramatta iti gAthArthaH // 598 // // 50 // uktaH khalu dvitIyo dhyAtavyabhedaH, adhunA tRtIya ucyate, tatra . payaiThiipaesANubhAvabhinnaM suhAsuhavihattaM / jogANubhAvajaNiyaM kammavivAgaM vicitejA // 51 // | vyAkhyA-'prakRtisthitipradezAnubhAvabhinnaM zubhAzubhavibhakta'miti atra prakRtizabdenASTau karmaprakRtayo'bhidhIyante jJAnAvaraNIyAdibhedA iti, prakRtiraMzo bheda iti paryAyAH, sthitiH-tAsAmevAvasthAnaM jaghanyAdibhedabhinnaM, pradezazabdena jIvapradezakarmapudgalasambandho'bhidhIyate, anubhAvazabdena tu vipAkaH, ete ca prakRtyAdayaH zubhAzubhabhedabhinnA bhavanti, tatazcaitaduktaM bhavati-prakRtyAdibhedabhinnaM zubhAzubhavibhaktaM 'yogAnubhAvajanitaM' manoyogAdiguNaprabhavaM karmavipAkaM vicintayediti gaathaarthH||51|| bhAvArthaH punarvRddhavivaraNAdavaseyaH, taccedaM-iha payaibhinnaM suhAsuhavihattaM kammavivAgaM viciMtejA, tattha payaIutti kammaNo bheyA aMsA NANAvaraNijjAiNo aThTha, tehiM bhinna-vihattaM, suhaM puNNaM sAyAiyaM asuhaM pAvaM tehiM vihattaMvibhinnavipAkaM jahA kammapakaDIe tahA viseseNa ciMtijA, kiM ca-ThiivibhinnaM ca suhAsuhavihattaM kammavivAgaM viciMtejA, kriyAsu vartamAnAH kAyikyAdiSu duHkhitA jIvAH / ihaiva paraloke ca saMsArapravardhakA bhaNitAH // 4 // 2 iha prakRtibhinnaM zubhAzubhavibhaktaM karmavipAka vicintayet , tatra prakRtaya iti karmaNo bhedA aMzA jJAnAvaraNAdayo'STa, taiminaM vibhaktaM zubhaM puNyaM sAtAdikaM azubhaM pApaM tairvibhaktaM. vibhinnavipAkaM yathA karmapralAkRtau tathA vizeSeNa cintayet / kiMca-sthitivibhaktaM ca zubhAzubhavibhaktaM karmavipAkaM vicintayet, NAGARILALAMACHAR // 598 //
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ Thiti tAsiM ceva ahaM payaDINaM jahaNNamajjhimukkosA kAlAvatthA jahA kammapayaDIe, kiM ca-paesabhinnaM zubhAzubhaM yAvat- 'kRtvA pUrvavidhAnaM padayostAveva pUrvavad vagyauM / vargaghanau kuryAtAM tRtIyarAzestataH prAgvat // 1 // " kRtvA vidhAnamiti 256, asya rAzeH pUrvapadasya ghanAdi kRtvA tasyaiva vargAdi tataH dvitIyapadasyedameva viparItaM kriyate, tata etAveva vayete, tatastRtIyapadasya vargaghanau kriyate, evamanena krameNAyaM rAziH 16777216 ciMtejA paesotti jIvapaesANaM kamma - paesehiM suhumehiM egakhettAvagADhehiM puTThogADha anaMtara aNubAyarauddhA ibheehiM baddhANaM vittharao kammapayaDIe bhaNiyANaM | kammavivAgaM viciMtejjA, kiM ca- aNubhAvabhinnaM suhAsuhavihantaM kammavivAgaM viciMtejjA, tattha aNubhAvoti tAsiM vaTThaNhaM | payaDINaM puTThabaddhanikAiyANaM udayAu aNubhavaNaM, taM ca kammavivAgaM jogANubhAvajaNiyaM viciMtejA, tattha jogA maNavayaNakAyA, aNubhAvo jIvaguNa eva, sa ca mithyAdarzanAviratipramAdakapAyAH, tehiM aNubhAveNa ya jaNiyamuppAiyaM jIvassa kammaM jaM tassa vivAgaM udayaM viciMtijjai / uktastRtIyo dhyAtavyabhedaH, sAmprataM caturtha ucyate, tatra-- jiNadesiyAi lakkhaNasaMThANAsaNavihANamANAI / uppAyadviddabhaMgAi pajjavA je ya daSvANaM // 52 // 1 sthitiriti tAsAmevASTAnAM prakRtInAM jaghanyamadhyamotkRSTAH kAlAvasthA yathA karmaprakRtau / kiMca - pradezabhinnaM cintayet, pradeza iti jIvapradezAnAM karmapradezaiH sUkSmaireka kSetrAvagADhaiH spRSTAvagADhAnantarANuvAdarordhvAdibhedairbaddhAnAM vistarataH karmaprakRtau bhaNitAnAM karma vipAkaM vicintayet kiM ca anubhAvabhinaM zubhAzubhavibhaktaM karmavipAkaM vicintayet, tantrAnubhAva iti tAsAmevASTAnAM prakRtInAM spRSTabaddha nikAcitAnAmudayAdanubhavanam taM ca karmavipAkaM yogAnubhAvaja nitaM vicintayet, tatra yogA manovacanakAyA, anubhAvo jIvaguNa eva, tairanubhAvena ca janitam-utpAditaM jIvasya karma yat tasyA vipAkaM-udayo vicintyate /
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA NAdhyAnazatakaM // 599 // SAUSAIS RISUSSRUSSURES vyAkhyA-jinA:-prAgnirUpitazabdArthAstIrthakarAstairdezitAni-kathitAni jinadezitAni, kAnyata Aha-lakSaNasaMsthAnAsanavidhAnamAnAni, kiM ?-vicintayediti paryante vakSyati SaSTyAM gAthAyAmiti, tatra lakSaNAdIni vicintayet , atrApi gAthAnte dravyANAmityuktaM tatpratipadamAyojanIyamiti, tatra lakSaNaM dharmAstikAyAdidravyANAM gatyAdi, tathA saMsthAna mukhyavRttyA pudgalaracanAkAralakSaNaM parimaNDalAdyajIvAnAM, yathoktam-'parimaMDale ya vaTTe tase cauraMsa Ayate ceva' jIvazarIrANAM ca samacaturasrAdi, yathoktam-'samaicauraMse naggohamaMDale sAi vAmaNe khuje / huMDevi ya saMThANe jIvANaM cha muNeyavA // 1 // tathA dharmAdharmayorapi lokakSetrApekSayA bhAvanIyamiti, uktaM ca-heDhA majjhe uvari chavIjhallarimuiMgasaMThANe / logo addhAgAro addhAkhettAgiI neo // 1 // ' tathA''sanAni-AdhAralakSaNAni dharmAstikAyAdInAM lokAkAzAdIni svasvarUpANi vA, tathA vidhAnAni dharmAstikAyAdInAmeva bhedAnityarthaH, yathA-'dhammatthikAe dhammasthikAyassa dese dhammathikAyassa paese' ityAdi, tathA mAnAni-pramANAni dharmAstikAyAdInAmevAtmIyAni, tathotpAdasthitibhaGgAdiparyAyA ye ca 'dravyANAM' dharmAstikAyAdInAM tAn vicintayediti, tatrotpAdAdiparyAyasiddhiH 'utpAdavyayadhrauvyayuktaM sadi'ti (tattvArthe a05sU029)vacanAd, yuktiH punaratra-'ghaTamaulIsuvarNArthI, nAzotpattisthitiSvayam / zokapramodamAdhyasthaM,jano yAti sahetukam // 1 // payovrato na daddhyatti, na payo'tti ddhivrtH| agorasavato nobhe, tasmAttattvaM trayAtmakam // 2 // " parimaNDalaM vRttaM dhyatraM caturastramAyatameva. 2 samacaturasra nyagrodhamaNDalaM sAdi vAmanaM kubja / huNDamapi ca saMsthAnAni jIvAnAM SaT jJAtavyAni // 1 // |3 adhastAnmadhye upari vennAsanajhAlarImRdaGgasaMsthAnaH / loko vaizAkhAkAro vaishaakhkssetraakRtijnyeyH||1||4dhrmaastikaayo dharmAstikAyasya dezaH dharmAstikAyasya prdeshH| // 599 //
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ RANGACASSAGARMAGAR tatazca dharmAstikAyo vivakSitasamayasambandharUpApekSayotpadyate tadanantarAtItasamayasambandharUpApekSayA tu vinazyati dharmAstikAyadravyAtmanA tu nitya iti, uktaM ca-'sarvavyaktiSu niyataM kSaNe kSaNe'nyatvamatha cana vishessH| satyozcityapacityorA-12 kRtijAtivyavasthAnAt // 1 // ' AdizabdAdaguruladhvAdiparyAyaparigrahaH, cazabdaH samuccayArtha iti gaathaarthH||52||kiNc paMcasthikAyamaiyaM logamaNAiNihaNaM jiNakkhAyaM / NAmAibheyavihiyaM tivihamaholoyabheyAI // 53 // __ vyAkhyA-'paJcAstikAyamayaM lokamanAdyanidhanaM jinAkhyAta'miti, kriyA pUrvavat, tatrAstayaH-pradezAsteSAM kAyA astikAyAH paJca ca te astikAyAzceti vigrahaH, ete ca dharmAstikAyAdayo gatyAdhupagrahakarA jJeyA iti, uktaM ca-"jIvAnAM pudgalAnAM ca, gatyupagrahakAraNam / dharmAstikAyo jJAnasya, dIpazcakSuSmato yathA // 1 // jIvAnAM pudgalAnAM ca, sthityupagrahakAraNam / adharmaH puruSasyeva, tiSThAsoravaniryathA // 2 // jIvAnAM pudgalAnAM ca, dharmAdharmAstikAyayoH / badarANAM ghaTo| yadvadAkAzamavakAzadam // 3 // jJAnAtmA sarvabhAvajJo, bhoktA kartA ca karmaNAm / nAnAsaMsArimuktAkhyo, jIvaH prokto jinAgame // 4 // sparzarasagandhavarNazabdamUrtasvabhAvakAH / saGghAtabhedaniSpannAH, pudgalA jindeshitaaH||5||" tanmayaM-tadAtmakaM, lokyata iti lokastaM, kAlataH kimbhUtamityata Aha-'anAdyanidhanam' anAdyaparyavasitamityarthaH, anenezvarAdikRtavyavacchedamAha, asAvapi darzanabhedAccitra evetyata Aha-'jinAkhyAtaM' tIrthakarapraNItam , Aha-jinadezitAni'tyasmAjinapraNItAdhikAro'nuvartata eva, tatazca jinAkhyAtamityatiricyate, na, asyA''darakhyApanArthatvAt , AdarakhyApanAdau ca punaruktadoSAnupapatteH, tathA coktam-"anuvAdAdaravIpsAbhRzArthaviniyogahetvasUyAsu / ISatsambhramavismayagaNanAsma
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 600 // raNeSvapunaruktam // 1 // " tathA hi 'nAmAdibhedavihitaM' bhedato nAmAdibhedAvasthApitamityarthaH, uktaM ca- 'nAmaM ThevaNA davi khitte kAle taheva bhAve ya / pajjavalogo ya tahA aTThaviho logaMmi (ga) nikkhevo // 1 // bhAvArthazcaturviMzatistava vivaraNAdavaseyaH, sAmprataM kSetralokamadhikRtyAha - 'trividhaM' triprakAram 'adholokabhedAdiM' iti prAkRtazailyA'dholokAdibhedam, AdizabdAttiryagUrdhvalokaparigraha iti gAthArthaH // 53 // kiM ca tasminneva kSetraloke idaM cedaM ca vicintayediti pratipAdayannAha - khiddavalayadIvasAgaranarayavimANabhavaNAisaMThANaM / vomAipadvANaM niyayaM logadviddavihANaM // 54 // vyAkhyA- 'kSitivalayadvIpasAgaranirayavimAnabhavanAdisaMsthAnaM' tatra kSitayaH khalu gharmAdyA ISatprAgbhArAvasAnA aSTau bhUmayaH parigRhyante, valayAni - ghanodadhighanavAtatanuvAtAtmakAni dharmAdisaptapRthivIparikSepINye kaviMzatiH, dvIpAH- jambUdvIpAdayaH svayambhUramaNadvIpAntA asaGkhyeyAH, sAgarA-lavaNasAgarAdayaH svayambhUramaNasAgaraparyantA asaGkhyeyA eva, nirayAHsImantakAdyA apratiSThAnAvasAnAH saGkhyeyAH, yata uktam- 'tIsAM ya pannavIsA panarasa daseva sayasahassAI / tinnegaM paMcUNaM paMca ya naragA jahAkamaso // 1 // ' vimAnAni - jyotiSkAdisambandhInyanuttaravimAnAntAnyasaGkhyeyAni, jyotiSkavimAnAnAmasaMkhyeyatvAt bhavanAni - bhavanavAsyAlayalakSaNAni asurAdidazanikAyasaMbandhIni asaMkhyeyAni uktaM ca 1 nAmasthApanayoH dravye kSetre ca kAle tathaiva bhAve ca / paryavalokaH tathA'STavidho loke nikSepaH // 1 // 2 triMzat paJcaviMzatizca paJcadaza dazaiva zatasahakhANi / zrINi ekaM paJcAnaM paJca ca narakA yathAkramam // 1 // 4 pratikrama NAdhyAnazatakaM // 600 //
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ SCARSAKALA "satteva ya koDIo havaMti bAvattari sayasahassA / eso bhavaNasamAso bhavaNavaINaM viyANejjA // 1 // " AdizabdAdasaGkhyeyavyantaranagaraparigrahaH, uktaM ca-"hehovarijoyaNasayarahie rayaNAe joyaNasahasse / paDhame vaMtariyANaM bhomA nayarA asaMkhejA // 1 // " tatazca kSitayazca valayAni cetyAdidvandvaH, eteSAM saMsthAnam-AkAravizeSalakSaNaM vicintayediti, tathA 'vyomAdipratiSThAnam' ityatra pratiSThitiH pratiSThAnaM, bhAve lyuT, vyoma-AkAzam , AdizabdAdvAyvAdiparigrahaH, vyomAdau pratichAnamasyeti vyomAdipratiSThAna, lokasthitividhAnamiti yogaH, vidhiH-vidhAnaM prakAra ityarthaH, lokasya sthitiH 2, sthitiH vyavasthA maryAdA ityanAntaraM, tadvidhAnaM, kimbhUtaM?-'niyataM nityaM zAzvataM, kriyA pUrvavaditi gaathaarthH||54||kiN ca savamogalakSaNamaNAinihaNamasthatara sriiraao| jIvamarUviM kAri bhoyaM ca sayassa kammarasa // 55 // ___ vyAkhyA-upayujyate'nenetyupayogaH-sAkArAnAkArAdiH, uktaM ca-'sa dvividho'STa caturbhedaH' (tatvArthe a0 2 sU09) sa eva lakSaNaM yasya sa upayogalakSaNastaM, jIvamiti vakSyati, tathA 'anAdyanidhanam' anAdyaparyavasitaM, bhavApavargapravAhApekSayA nityamityarthaH, tathA 'arthAntaraM' pRthagbhUtaM, kutaH?-zarIrAt, jAtAvekavacanaM, zarIrebhyaH-audArikAdibhya iti, kimityata Aha-jIvati jIviSyati jIvitavAn vA jIva iti taM, kimbhUtamityata Aha-'arUpiNam' amUrtamityarthaH, tathA 'kAra' nirvartakaM, karmaNa iti gamyate, tathA 'bhoktAram' upabhoktAraM, kasya ?-svakarmaNaH-AtmIyasya karmaNaH, jJAnAvaraNIyAderiti gAthArthaH // 55 // 1 saptaiva ca kovyo bhavanti dvAsaptatiH zatasahasrANi / eSa bhavanasamAso bhavanapatInAM (iti) vijAnIyAt // 1 // adhastAdupari yojanazatarahite ratnAyA yojanasahane / prathame vyantarANAM bhaumAni nagarANyasaMsyeyAni // 1 // CALCCACARE SARARENCY
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 4pratikramaNAdhyAnazatakam // 60 // NALESEARCHANA tassa ya sakammajaNiyaM jammAijalaM kasAyapAyALaM / vasaNasayasAvayamaNaM mohAvattaM mahAbhImaM // 56 // vyAkhyA-tasya ca' jIvasya 'svakarmajanitam' AtmIyakarmanivartitaM, kaM?-saMsArasAgaramiti vakSyati taM, kimbhUtamityata Aha-'janmAdijalaM' janma-pratItam , AdizabdAjarAmaraNaparigrahaH, etAnyevAtibahutvAjalamiva jalaM yasmin sa tathAvidhastaM, tathA 'kaSAyapAtAlaM' kaSAyAH-pUrvoktAsta evAgAdhabhavajananasAmyena pAtAlamiva pAtAlaM yasmin sa tathAvidhastaM, tathA 'vyasanazatazvApadavantaM' vyasanAni-duHkhAni chUtAdIni vA tacchatAnyeva pIDAhetutvAt zvApadAni tAnyasya vidyanta iti tadvantaM 'maNaM'ti dezIzabdo matvarthIyaH, uktaM ca "matuyathami muNijaha AlaM illaM maNaM ca maNuyaM ce"ti, tathA 'mohA-da varta' mohA-mohanIyaM karma tadeva tatra viziSTabhramijanakatvAdAvarto yasmin sa tathAvidhastaM, tathA 'mahAbhImam' atibhayAnakamiti gaathaarthH||56|| kiM ca bhaNNANamArueriyasaMjogavijogavIisaMtANaM / saMsArasAgaramaNorapAramasuhaM viciMtejA // 57 // vyAkhyA-'ajJAnaMjJAnAvaraNakarmodayajanita AtmapariNAmaH sa eva tatprerakatvAnmArutaH-vAyusteneritaH-preritaH, kaH -saMyogaviyogavIcisantAno yasmin sa tathAvidhastaM, tatra saMyogaH-kenacit saha sambandhaH viyogaH-tenaiva viprayogaH etAveva santatapravRttatvAt vIcayaH-UrmayastatpravAhaH-santAna iti bhAvanA, saMsaraNaM saMsAraH(sa) sAgara iva saMsArasAgarastaM, kimbhUtam ? 'anorapAram' anAdyaparyavasitam 'azubham' azobhanaM vicintayet , tasya guNarahitasya jIvasyeti gaathaarthH|| 57 // SAINA // 601 //
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ SECRU tassa ya saMtaraNasahaM sammaIsaNasubaMdhaNamaNagdhaM / NANamayakaNNadhAraM cArittamayaM mahApoyaM // 5 // vyAkhyA-tasya ca' saMsArasAgarasya 'saMtaraNasahaM' santaraNasamartha, potamiti vakSyati, kiMviziSTaM ?-samyagdarzanameva PIzobhanaM bandhanaM yasya sa tathAvidhastam, 'anagham' apApaM, jJAna-pratItaM tanmayaH-tadAtmakaH karNadhAraH-niryAmakavizeSo yasya yasmin vA sa tathAvidhastaM, cAritraM-pratItaM tadAtmaka 'mahApotam' iti mahAbohitthaM, kriyA pUrvavaditi gaathaarthH||58|| saMvarakayanicchidaM tavapavaNAiddhajaiNataravegaM / veraggamagapaDiyaM visottiyAvIi nikkhobhaM // 59 // . vyAkhyA-ihA''zravanirodhaH saMvarastena kRtaM nizchidra-sthagitarandhramityarthaH, anazanAdilakSaNaM tapaH tadeveSTapuraM prati prerakatvAt pavana iva tapaHpavanastenA''viddhasya-preritasya javanataraH-zIghrataro vegaH-rayo yasya sa tathAvidhastaM, tathA hai virAgasya bhAvo vairAgyaM, tadeveSTapuraprApakatvAnmArga iva vairAgyamArgastasmin patitaH-gatastaM, tathA visrotasikA-apadhyA nAni etA eveSTapuraprAptivighnahetutvAdvIcaya iva visrotasikAvIcayaH tAbhirnikSobhyaH-niSpakampastamiti gAthArthaH // 59 // evambhUtaM potaM kiM ? AroDhuM muNivaNiyA mahagdhasIrUMgarayaNapaDiputraM / jaha taM nivvANapuraM sigdhamaviggheNa pAvati // 6 // vyAkhyA-'AroDhuM' ityAruhya, ke ?-'munivaNijaH' manyante jagatastrikAlAvasthAmiti munayaH ta evAtinipuNamAyavyayapUrvaka pravRttervaNija iva munivaNijaH, pota eva vizeSyate-mahA_Ni zIlAGgAni-pRthivIkAyasaMrambhaparityAgAdIni vakSyamANalakSaNAni tAnyevaikAntikAtyantikasukhahetutvAdratnAni 2 taiH paripUrNaH-bhRtastaM, yena prakAreNa yathA 'tata' prakrAntaM AROSAGAR
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 602 // 'nirvANapuraM' siddhipattanaM parinirvANapuraM veti pAThAntaraM 'zIghram' Azu svalpena kAlenetyarthaH, 'avighnena' antarAyamantareNa 'prApnuvanti' AsAdayanti tathA vicintayediti vartata ityayaM gAthArthaH // 60 // tattha ya tirayaNaviNiogamaiyamegaMtiyaM nirAbAI sAbhAviyaM nizvamaM jaha sokkhaM akkhayamurveti // 61 // vyAkhyA - 'tatra ca ' parinirvANapure 'triratnaviniyogAtmaka' miti trINi ratnAni - jJAnAdIni viniyogazcaiSAM kriyAkaraNaM, tataH prasUtestadAtmakamucyate, tathA 'ekAntikam' ityekAntabhAvi 'nirAbAdham' ityAbAdhArahitaM, 'svAbhAvikaM' na kRtrimaM 'nirupamam' upamAtIta miti, uktaM ca- 'navi atthi mANusANaM taM sokkha' mityAdi 'yathA' yena prakAreNa 'saukhyaM' pratItam 'akSayam' aparyavasAnam 'upayAnti' sAmIpyena prApnuvanti, kriyA prAgvaditi gAthArthaH // 61 // kiM bahuNA ? savaM ciya jIvAipayatthavittharoveyaM / savanayasamUhamayaM jhApujA samayasambhAvaM // 62 // vyAkhyA - kiM bahunA bhASitena ?, 'sarvameva ' niravazeSameva 'jIvAdipadArthavistaropetaM' jIvAjIvAzravabandhasaMvara nirjarAmokSAkhyapadArthaprapaJcasamanvitaM samayasadbhAvamiti yogaH, kiMviziSTaM ? - 'sarvanayasamUhAtmakaM' dravyAstikAdinayasaGghAtamayamityarthaH, 'dhyAyet' vicintayediti bhAvanA, 'samayasadbhAva' siddhAntArthamiti hRdayam, ayaM gAthArthaH // 62 // gataM dhyAtavyadvAraM, sAmprataM ye'sya dhyAtArastAn pratipAdayannAha - saGghappamAyarahiyA muNao khINovasaMtamohA ya / jhAyAro nANadhaNA dhammajjhANassa nihitA // 63 // 1 naivAsti manuSyANAM tatsaukhyaM. 4 pratikramaNAdhyAna zatakam // 602 //
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 964AALASSAR vyAkhyA-pramAdA-madyAdayaH, yathoktam-'majaM visayakasAyA niddA vikahA ya paMcamI bhaNiyA' sarvapramAdai rahitAH sarvapramAdarahitAH, apramAdavanta ityarthaH, 'munayaH' sAdhavaH 'kSINopazAntamohAzca' iti kSINamohA:-kSapakanimranthAH upazAntamohA-upazAmakanirgranthAH, cazabdAdanye vA'pramAdinaH, 'dhyAtAraH' cintakAH, dharmadhyAnasyeti sambandhaH, dhyAtAra eva vizeSyante-'jJAnadhanAH' jJAnavittAH, vipazcita ityarthaH, nirdiSTAH' pratipAditAstIrthakaragaNadharairiti gAthArthaH // 63 // uktA dharmadhyAnasya dhyAtAraH, sAmprataM zukladhyAnasyApyAdyabhedadvayasyAvizeSeNa eta eva yato dhyAtAra ityato mA bhUtpunarabhidheyA bhaviSyantIti lAghavArtha caramabhedadvayasya prasaGgata eva tAnevAbhidhitsurAha eecciya puSvANaM putradharA suppasatthasaMghayaNA / doNha sajogAjogA sukkANa parANa kevaliNo // 6 // vyAkhyA 'eta eva' ye'nantarameva dharmadhyAnadhyAtAra uktAH 'pUrvayoH' ityAdyayoIyoH zukladhyAnabhedayoH pRthaktvavitakasavicAramekatvavitarkamavicAramityanayoH dhyAtAra iti gamyate, ayaM punarvizeSaH- pUrvadharAH' caturdazapUrvavidastadupayuktAH, idaM ca pUrvadharavizeSaNamapramAdavatAmeva veditavyaM, na nirgranthAnAM, mASatuSamarudevyAdInAmapUrvadharANAmapi tadupapatteH, 'suprazastasaMhananA' ityAdyasaMhananayuktAH, idaM punaroghata eva vizeSaNamiti, tathA 'dvayoH' zuklayoH parayoH-uttarakAlabhA-2 vinoH pradhAnayorvA sUkSmakriyAnivRttivyuparatakriyA'pratipAtilakSaNayoryathAsaGkhyaM sayogAyogakevalinodhyAtAra iti yogaH, REAUCRAC% madya viSayAH kaSAyA nidrA vikathA ca paJcamI bhaNitA.
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- J hAribhadrIyA // 603 // EXASSESSORIA evaM ca gammae-sukajjhANAidugaM volINNassa tatiyamappattassa eyAe jhANaMtariyAe vaTTamANassa kevalaNANamuppajjaha, kevalI pratikramaya sukkaleso'jjhANI ya jAva suhumakiriyamaniyaTTitti gAthArthaH // 64 // uktamAnuSaGgikam , idAnImavasaraprAptamanuprekSA jANAdhyAnadvAraM vyAcikhyAsuridamAha zatakam mANovarame'vi muNI NiccamaNicAibhAvaNAparamo / hoi subhAviyacitto dhammamANeNa jo pudhi // 15 // ____ byAkhyA-iha dhyAnaM dharmadhyAnamabhigRhyate, taduparame'pi-tadvigame'pi 'muniH' sAdhuH 'nityaM sarvakAlamanityAdicintanAparamo bhavati, AdizabdAdazaraNakatvasaMsAraparigrahaH, etAzca dvAdazAnuprekSA bhAvayitavyAH, "iSTajanasamprayogarddhiviSayasukhasampadaH" (prazamaratau 151-163) ityAdinA granthena, phalaM cAsAM sacittAdiSvanabhiSvaGgabhavanirvedAviti bhAvanIyam , atha kiMviziSTo'nityAdicintanAparamobhavatItyata Aha-'subhAvitacittA' subhAvitAntaHkaraNaH, kena ?-'dharmadhyAnena' prAgnirUpitazabdArthena 'yaH' kazcit 'pUrvam' AdAviti gAthArthaH // 65 // gatamanuprekSAdvAram , adhunA lezyAdvArapratipAdanAyAha hoti kamavisuddhAmo lesAo pIyapamhasukkAo / dhammajjhANovagayassa tivamaMdAibheyAo // 16 // vyAkhyA-iha 'bhavanti' saMjAyante 'kramavizuddhAH' paripATivizuddhAH, kAH-lezyAH, tAzca pItapadmazuklAH, etaduktaM evaM ca gamyate-zukladhyAnAdidvayaM vyatikrAntasya tRtIyamaprAptasya etasyAM dhyAnAntarikAyAM vartamAnasya kevalajJAnamutpadyate, kevaDhI ca zuklalezyo'dhyAnI ca yAvat sUkSmakriyamanivRttIti.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ OSASUSRAASROCHESSIS bhavati-pItalezyAyAH padmalezyA vizuddhA tasyA api zuklalezyeti kramaH, kasyaitA bhavantyata Aha-'dharmadhyAnopagatasya' dharmadhyAnayuktasyetyarthaH, kiMviziSTAzcaitA bhavantyata Aha-tIvramandAdibhedA' iti tatra tIvrabhedAH pItAdisvarUpeSvantyAH, mandabhedAstvAdyAH, AdizabdAnmadhyamapakSaparigrahaH, athavaughata eva pariNAmavizeSA tIvramandabhedA iti gaathaarthH||66|| uktaM lezyAdvAram , idAnI liGgadvAraM vivRNvannAha ___ bhAgamazvaesANANisaggao jaM jiNappaNIyANaM / bhAvANaM saddahaNaM dhammajjhANassa taM liMga // 67 // vyAkhyA-ihAgamopadezAjJAnisargato yad 'jinapraNItAnAM tIrthakaraprarUpitAnAM dravyAdipadArthAnAM 'zraddhAnam' avitathA eta ityAdilakSaNaM dharmadhyAnasya talliGgaM, tattvazraddhAnena liGgayate dharmadhyAyIti, iha cAgamaH-sUtrameva tadanusAreNa kathanam-upadezaH AjJA tvarthaH nisargaH-svabhAva iti gaathaarthH|| 67 // kiM ca jiNasAhUguNakittaNapasaMsaNAviNayadANasaMpaNNo / suasIlasaMjamarao dhammajjhANI muNeyacco // 6 // __ vyAkhyA-'jinasAdhuguNotkIrtanaprazaMsAvinayadAnasampannaH' iha jinasAdhavaH-pratItAH, tadguNAzca niraticArasamyagdarzanAdayasteSAmutkIrtana-sAmAnyena saMzabdanamucyate, prazaMsA tvaholAdhyatayA bhaktipUrvikA stutiH, vinayaH-abhyutthAnAdi, dAnam-azanAdipradAnam , etatsampannaH-etatsamanvitaH, tathA zrutazIlasaMyamarataH, tatra zrutaM-sAmAyikAdibindusArAntaM zIlaM-vratAdisamAdhAnalakSaNaM saMyamastu prANAtipAtAdinivRttilakSaNaH, yathoktaM-'paJcAzravA' dityAdi, eteSu bhAvato rataH,181 kiM ?-dharmadhyAnIti jJAtavya iti gAthArthaH // 68 // gataM liGgadvAram , adhunA phaladvArAvasaraH, tacca lAghavArtha zukladhyAna CAR
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA pratikramaNAdhyAnazatakam // 604 // phalAdhikAre vakSyatItyuktaM dharmadhyAnam , idAnIM zukladhyAnAvasara ityasya cAnvarthaHprAgnirUpita eva, ihApi ca bhAvanAdIni phalAntAni tAnyeva dvAdaza dvArANi bhavanti, tatra bhAvanAdezakAlAsanavizeSeSu (dharma)dhyAnAdasyAvizeSa evetyata etAnyanAhatyA''lambanAnyabhidhitsurAha maha khaMtimavajavamuttIo jiNamayappahANAo / AlaMbaNAI jehiM sukamANaM samAruhai // 19 // vyAkhyA-'athe' tyAsanavizeSAnantarye, 'kSAntimAIvArjavamuktayaH' krodhamAnamAyAlobhaparityAgarUpAH, parityAgazca krodhaMnivartanamudayanirodhaH udIrNasya vA viphalIkaraNamiti, evaM mAnAdiSvapi bhAvanIyam , etA eva kSAntimAIvArjavamukkayo vizeSyante-'jinamatapradhAnA' iti jinamate-tIrthakaradarzane karmakSayahetutAmadhikRtya pradhAnAH 2, prAdhAnyaM cAsAmakaSAyaM cAritraM cAritrAcca niyamato muktiritikRtvA, tatazcaitA AlambanAni-prAgnirUpitazabdArthAni, pairAlambanaiH karaNabhUtaiH zukladhyAna samArohati, tathA ca kSAntyAdyAlambanA eva zukladhyAnaM samAsAdayanti, nAnya iti gaathaarthH||69|| vyAkhyAtaM zukladhyAnamadhikRtyA''lambanadvAraM, sAmprataM kramadvArAvasaraH, kramazcA''dyayodharmadhyAna evoktaH, iha punarayaM vizeSa: tihuyaNavisayaM kamaso saMkhivita maNo argumi chaumattho / jhAyai suniSpakaMpo jhANaM amaNo jiNo hoi // 70 // vyAkhyA-tribhuvanam-adhastiryagUrdhvalokabhedaM tadviSayaH-gocaraH AlambanaM yasya manasa iti iti yogaH, tatribhuvanaviSayaM 'kramazaH' krameNa paripATyA-prativastuparityAgalakSaNayA 'saMkSipya' saGkocya, ki ?-'manaH' antaHkaraNaM, ka-'aNau * krodhe na vartanaM pra0. // 6 //
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ manAlayamA paramANau, nidhAyeti zeSaH, kaH ?-'chadmasthaH' prAgnirUpitazabdArthaH, 'dhyAyati' cintayati 'suniSpakampaH' atIva nizcala ityarthaH, 'dhyAna' zukla, tato'pi prayatnavizeSAnmano'panIya 'amanA' avidyamAnAntaHkaraNaH 'jino bhavati' arhan bhavati, caramayoddhayoAteti vAkyazeSaH, tatrApyAdyasyAntarmuhUrtena zailezImaprAptaH, tasyAM ca dvitIyasyeti gAthArthaH // 7 // Aha-kathaM punazchadmasthastribhuvanaviSayaM manaH saMkSipyANau dhArayati ?, kevalI vA tato'pyapanayatIti ?, atrocyate jaha sadhasarIragaya maMteNa visaM niraMbhae DaMke / tatto puNo'vaNijai pahANayaramaMtajogeNaM // 1 // vyAkhyA-'yathe' tyudAharaNopanyAsArthaH, 'sarvazarIragataM' sarvadehavyApakaM 'mantreNa' viziSTavarNAnupUrvIlakSaNena 'virSa' mAraNAtmaka dravyaM 'nirudhyate' nizcayena dhriyate, ka-'DaGke bhakSaNadeze, 'tataH' DaGkAtpunarapanIyate, kenetyata Aha-'pradhAnataramantrayogena' zreSThataramantrayogenetyarthaH, mantrayogAbhyAmiti ca pAThAntaraM vA, atra punaryogazabdenAgadaH parigRhyate iti gaathaarthH|| 71 // eSa dRSTAntaH, ayamarthopanaya: taha tihuyaNataNuvisayaM maNovisaM jogamaMtabalajutto / paramANuM mi niraMbhai avaNei taobi jiNavejo // 2 // SI vyAkhyA-tathA 'tribhuvanatanuviSayaM' tribhuvanazarIrAlambanamityarthaH, mana eva bhavamaraNanibandhanatvAdviSaM mantrayogabala yuktaH-jinavacanadhyAnasAmarthyasampannaH paramANau niruNaddhi, tathA'cintyaprayatnAccApanayati 'tato'pi' tasmAdapi paramANoH, kaH ?-'jinavaidyaH' jinabhiSagvara iti gaathaarthH||72|| asminnevArthe dRSTAntAntaramabhidhAtukAma Aha ussAriyeMdhaNabharo jaha parihAi kamaso huyAmuJca / thoviMdhaNAvaseso nivAi tao'vaNIo ya // 3 //
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ R%AC% Avazyaka-G vyAkhyA-'utsAritendhanabhara' apanItadAhyasaGghAtaH yathA 'parihIyate' hAni pratipadyate 'kramazaH' krameNa 'hutAzaH' 4pratikramahAribha- vahniH, 'vA' vikalpArthaH, stokendhanAvazeSaH hutAzamAtraM bhavati, tathA 'nirvAti' vidhyAyati 'tataH' stokendhanAdapanItazceti NAdhyAnadrIyA gAthArthaH // 73 // asyaiva dRSTAntopanayamAha zatakam taha visaiMdhaNahINo maNohuyAso kameNa taNuyami / visaiMdhaNe niraMbhai nivAi tao'vaNIo ya // 7 // // 605 // vyAkhyA-tathA 'viSayendhanahInaH' gocarendhanarahita ityarthaH, mana eva duHkhadAhakAraNatvAd hutAzo manohutAzaH, "krameNa' paripATyA 'tanuke' kRze, ka ?-'viSayendhane' aNAvityarthaH, kiM ?-'nirudhyate' nizcayena dhriyate, tathA nirvAti tataH tasmAdaNorapanItazceti gaathaarthH||74 // punarapyasminnevArthe dRSTAntopanayAvAha toyamiva nAliyAe tattAyasabhAyaNodaratthaM vA / parihAi kameNa jahA taha jogimaNojalaM jANa // 75 // vyAkhyA-'toyamiva' udakamiva 'nAlikAyAH' ghaTikAyAH, tathA taptaM ca tadAyasabhAjanaM-lohabhAjanaM ca taptAyasabhA-II janaM tadudarasthaM, vA vikalpArthaH, parihIyate krameNa yathA, eSa dRSTAntaH, ayamarthopanayaH-tathA' tenaiva prakAreNa yogimana evAvikalatvAjalaM 2 'jAnIhi avabuddhyasva, tathA'pramAdAnalataptajIvabhAjanasthaM manojalaM parihIyata iti bhAvanA, alamativistareNeti gAthArthaH // 75 // 'apanayati tato'pi jinavaidya' itivacanAd evaM tAvat kevalI manoyogaM niruNaddhI-13 // 605 // dAtyuktam , adhunA zeSayoganiyogavidhimabhidhAtukAma Aha evaM ciya vayajogaM nirubhai kameNa kAyajogapi / to selesoca thiro selesI kevalI hoi // 7 // SaamananemA %
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- 'evameva ' ebhireva viSAdidRSTAntaiH, kiM ? - vAgyogaM niruNaddhi, tathA krameNa kAyayogamapi niruNaddhIti vartate, tataH 'zaileza iva' meruriva sthiraH san zailezI kevalI bhavatIti gAthArthaH // 76 // iha ca bhAvArtho namaskAra - niryuktau pratipAdita eva, tathA'pi sthAnAzUnyArthaM sa eva lezataH pratipAdyate, tatra yogAnAmidaM svarUpam - audArikAdizarIrayuktasyA''tmano vIryapariNativizeSaH kAyayogaH, tathaudArikavaikriyAhArakazarIravyApArAhRtavAgdravyasamUhasAcivyAjjIvavyApAro vAgyogaH, tathaudArikavaikriyAhArakazarIravyApArAhRtamanodravyasAcivyAjjIvavyApAro manoyoga iti, sa cAmISAM nirodhaM kurvan kAlato'ntarmuhUrta bhAvini paramapade bhavopagrAhikarmasu ca vedanIyAdiSu samudghAtato nisargeNa vA samasthitiSu satsvetasmin kAle karoti, parimANato'pi - 'pajjattamittasannissa jattiyAI jahaNNajogissa / hoMti maNoda - vAI tAvAro ya jammatto // 1 // tadasaGkhaguNavihINe samae 2 niraMbhamANo so / maNaso sabanirohaM kuNai asaMkhejjasama| ehiM // 2 // pajjattamittabiMdiyajahaNNavaijogapajjayA je u / tadasaMkhaguNavihINe samae 2 niraMbhaMto // 3 // savavaijoga| rohaM saMkhAIehiM kuNai samaehiM / tatto ya suhumapaNagassa paDhamasamaovavannassa // 4 // jo kira jahaNNajoo tadasaMkhejaguNahINamekeke / samae niraMbhamANo dehatibhAgaM ca mucato // 5 // ruMbhai sa kAyajogaM saMkhAIehiM ceva samaehiM / to 1 paryAptamAtrasaMjJino yAvanti jaghanyayoginaH / bhavanti manodravyANi tadvayApArazca yanmAtraH // 1 // tadasaMkhyaguNavihInAn samaye 2 nirundhan saH / | manasaH sarvanirodhaM karotyasaMkhyeyasamayaiH // 2 // paryAptamAtradvIndriyasya jaghanyavacoyoginaH paryAyA ye tu / tadasaMkhyaguNavihInAn samaye 2 nirundhan // 3 // sarvavacoyogarodhaM saMkhyAtItaiH karoti samayaiH / tatazca sUkSmapanakasya prathamasamayotpannasya // 4 // yaH kila jaghanyo yogastadasaMkhye ya guNahInamekaikasmin / samaye 2 nirundhan dehatribhAgaM ca muJcan // 5 // ruNaddhi sa kAyayogaM saMkhyAtItaireva samayaiH / tataH
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- hAribha drIyA // 606 // pratikrama |NAdhyAnazatakam . yajoganiroho selesIbhAvaNAmei // 6 // seleso kira merU seleso hoi jA tahA'calayA / houM ca aseleso selesI- hoi thirayAe // 7 // ahavA seluba isI selesI hoi so u thirayAe / seva alesIhoI selesiihoalovaao||8|| sIlaM va samAhANaM nicchayao sabasaMvaro so ya / tasseso sIleso sIlesI hoi tayavattho // 9 // hassakkharAi majjheNa jeNa kAleNa paMca bhaNNaMti / acchai selesigao tattiyamettaM tao kAlaM // 10 // taNurohAraMbhAo jhAyai suhumakiriyANiyadi so / vocchinnakiriyamappaDivAI selesikAlaMmi // 11 // tayasaMkhejaguNAe guNaseDhIeN raiyaM purA kama / samae 2 khavayaM kamaso selesikAleNaM // 12 // sarva khavei taM puNa nillevaM kiMci ducarime samae / kiMcicca hoMti carame selesIe tayaM vocchaM // 13 // maNuyagaijAitasabAdaraM ca pajattasubhagamAejaM / annayaraveyaNija narAumuccaM jaso nAmaM // 14 // saMbhavao jiNaNAmaM narANupuSI ya carimasamayaMmi / sesA jiNasaMtAo ducarimasamayaMmi niti // 15 // orAliyAhiM 54454545455AR-EX kRtayoganirodhaH zailezIbhAvanAmeti // 6||shaileshH kila meruH zailezI bhavati yA tathA'calatA / bhUtvA cAzailezaH zailezIbhavati sthiratayA // 7 // | athavA zaila ivarSiH zailabhivati sa eva sthiratA / saivAlezyIbhavati sailezIbhavatyalopAt // 8 // zIlaM vA samAdhAna nizcayataH sarvasaMvaraH sa ca / tasyezaH zIlezaH zailezIbhavati tadavasthaH // 9 // svAkSarANi madhyena yena kAlena paJca bhnnynte| tiSThati zailezIgatastAvanmAnaM tataH kAlam // 10 // tanurodhAraCmbhAt dhyAyati sUkSmakriyA'nivRttiM saH / vyucchinnakriyamapratipAti shaileshiikaale||11|| tadasaMkhyaguNayA guNazreNyA racitaM purA karma / samaye 2 kSapayan kramazaH zailezIkAlena // 12 // savai kSapayati tat punarnirlepaM kiJciddhicarame samaye / kiJcicca bhavati carame zailezyAstakSye // 13 // manujagatijAtI trasaM bAdaraM ca paryAptasubhagAdeyaM ca / anyataravedanIyaM narAyurucairgotraM yazonAma // 14 // saMbhavato jinanAma narAnupUrvI ca caramasamaye / zeSA jinasatkAH dvicaramasamave | nistiSThanti // 15 // audArikAbhiH t an
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ SACOCOCCASSEURCESS sabAhiM cayai vippajahaNAhiM jaM bhaNiyaM / nissesa tahA na jahA desaccAeNa so purva // 16 // tassodaiyAbhAvA bhavattaM ca viNiyattae samayaM / sammattaNANadaMsaNasuhasiddhattANi mottUNaM // 17 // ujuseTiM paDivanno samayapaesaMtaraM aphusamANo / egasamaeNa sijjhai aha sAgArovautto so // 18 // ' alamatiprasaGgeneti gaathaarthH|| 76 // uktaM kramadvAram , idAnIM dhyAtavyadvAraM vivRNvannAha upAyaTiibhaMgAipajjayANaM jamegavatthumi / nANAnayANusaraNaM putvagayasuyANusAreNaM // 77 // ___ vyAkhyA-'utpAdasthitibhaGgAdiparyAyANAm' utpAdAdayaH pratItAH, AdizabdAnmUrtAmUrtagrahaH, amISAM paryAyANAM yadekasmin dravye-aNvAtmAdau, kiM ? nAnAnayaiH-dravyAstikAdibhiranusmaraNa-cintanaM, kathaM ?-pUrvagatazrutAnusAreNa pUrvavidaH, marudevyAdInAM tvanyathA // tatkimityAha saviyAramattharvajaNajogaMtarao tayaM paDhamasukaM / hoi puhuttavitakaM saviyAramarAgabhAvassa // 78 // vyAkhyA-'savicAraM' saha vicAreNa vartata iti 2, vicAraH-arthavyaJjanayogasaGkrama iti, Aha ca-'arthavyaJjanayogAntarataH-arthaH-dravyaM vyaJjanaM-zabdaH yogaH-manaHprabhRti etadantarataH-etAvadbhedena savicAram , arthAdvyaJjanaM saGkAmatIti vibhASA, 'takam etat 'prathamaM zuklam' Adyazakta bhavati, kiMnAmetyata Aha-pRthaktvavitarka savicAraM' pRthaktvena ACOCADAOURASAGE 1 sarvAbhistyajati viprajahaNAbhiH yagaNitam / niHzeSatyAgena tathA na yathA dezayAgena sa pUrvam // 16 // tasyaudayikAbhAvAt bhavyatvaM ca vinivarttate samakam / | samyaktvajJAnadarzanasiddhatvAni muktvA // 17 // RjutreNiM pratipannaH samayapradezAntaramaspRzan / ekasamayena sidhyati atha sAgAropayuktaH saH // 18 //
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha 4pratikrama. NAdhyAnazatakam dIyA 607 // HISTORISCHGRRAS bhedena vistIrNabhAvenAnye vitarka:-zrutaM yasmin tattathA, kasyedaM bhavatItyata Aha-'arAgabhAvasya' rAgapariNAmarahitasyeti gaathaarthH||78|| jaM puNa suNippakapaM nivAyasaraNappaIcamiva cittaM / uppAyaThihabhaMgAiyANamegaMmi pajAe // 79 // vyAkhyA-yatpunaH 'suniSpakampaM vikSeparahitaM 'nivAtazaraNapradIpa iva' nirgatavAtagRhaikadezasthadIpa iva 'cittam' anta:karaNaM, va?-utpAdasthitibhaGgAdInAmekasmin paryAye // 79 // tataH kimata Aha aviyAramattharvajaNajogaMtarao tayaM bitiyasukkaM / puvagayasuyAlaMbaNamegattavitakamaviyAraM // 8 // vyakhyA-avicAram-asaGkama, kutaH1-arthavyaJjanayogAntarataH iti pUrvavat, tamevaMvidhaM dvitIyaM zuktaM bhavati, kimabhidhAnamityata Aha-'ekatvavitarkamavicAram' ekatvena-abhedena vitarkaH-vyaJjanarUpo'rtharUpo vA yasya tattathA, idamapi ca pUrvagatazrutAnusAreNaiva bhavati, avicArAdi pUrvavaditi gAthArthaH // 8 // nibANagamaNakAle kevaliNo daraniruddhajogassa / suhumakiriyA'niyahi taiyaM taNukAyakiriyassa // // vyAkhyA-'nirvANagamanakAle' mokSagamanapratyAsannasamaye 'kevalinaH' sarvajJasya manovAgyogadvaye niruddhe sati arddhaniruddhakAyayogasya, kiM ?-'sUkSmakriyA'nivarti' sUkSmA kriyA yasya tattathA sUkSmakriyaM ca tadanivarti ceti nAma, nivartituM zIlamasyeti nivarti pravarddhamAnatarapariNAmAt na nivarti anivarti tRtIyaM, dhyAnamiti gamyate, 'tanukAyakriyasyeti | tanvI ucchAsaniHzvAsAdilakSaNA kAyakriyA yasya sa tathAvidhastasyeti gaathaarthH|| 81 // // 607 //
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ tasseva ya selesIgayassa seloDa NippakaMpassa / vocchinna ki riyamappaDivAi jjhANaM paramasukaM // 82 // vyAkhyA -' tasyaiva ca ' kevalinaH 'zailezIgatasya' zailezI - prAgvarNitA tAM prAptasya, kiMviziSTasya ! - niruddhayogatvAt 'zaileza iva niSprakampasya' meroriva sthirasyetyarthaH, kiM ? - vyavacchinnakriyaM yogAbhAvAt tad 'apratipAti' anuparatasvabhAvamiti, etadeva cAsya nAma dhyAnaM paramazuklaM prakaTArthamiti gAthArthaH // 82 // itthaM caturvidhaM dhyAnamabhidhAyAdhunaitatpratibaddhameva vaktavyatAzeSamabhidhitsurAha-- paDhamaM joge jogesu vA mayaM vitiyameva jogaMmi / taiyaM ca kAyajoge sukamajogaMmi ya cautthaM // 83 // vyAkhyA- 'prathamaM' pRthaktvavitarkasavicAraM 'yoge' manaAdau yogeSu vA sarveSu 'matam' iSTaM taccAgamikazrutapAThinaH, 'dvitIyam' ekatvavitarkama vicAraM tadekayoga eva, anyatarasmin saGkramAbhAvAt, tRtIyaM ca sUkSmakriyA'nivarti kAyayoge, na yogAntare, zuklam ' ayogini ca ' zailezIkevalini 'caturtha' vyuparatakriyA'pratipAtIti gAthArthaH // 83 // Aha-zukladhyAnoparimabhedadvaye mano nAstyeva, amanaskatvAt kevalinaH, dhyAnaM ca manovizeSaH 'dhyai cintAyA' miti pAThAt, tadetatkatham ?, ucyatejaha chaDamatthassa maNo jhANaM bhaNNai sunizcalo saMto / taha kevaliNo kAo suniccalo bhannae jhANaM // 84 // vyAkhyA--yathA chadmasthasya manaH, kiM ? - dhyAnaM bhaNyate sunizcalaM sat, 'tathA' tenaiva prakAreNa yogatvAvyabhicArAtkevalinaH kAyaH sunizcalo bhaNyate dhyAnamiti gAthArthaH // 84 // Aha-caturthe niruddhatvAdasAvapi na bhavati, tathAvidhabhAve'pi ca sarvabhAvaprasaGgaH, tatra kA vArteti ?, ucyate
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 4pratikramaNAdhyAna zatakam // 608 // SAMACHARACTES pucappabhogao ciya kammaviNijaraNaheuto yAvi / sadasthabahuttAo taha jiNacaMdAgamAo ya // 85 // cittAbhAvevi sayA muhumovarayakiriyAi bhaNati / jIvovogasambhAvo bhavasthassa jhANAI // 86 // vyAkhyA-kAyayoganirodhino yogino'yogino'picittAbhAve'pi sUkSmoparatakriyo bhaNyate,sUkSmagrahaNAt sUkSmakriyA:nivartino grahaNam , uparatagrahaNAyuparatakriyA'pratipAtina iti, pUrvaprayogAditi hetuH, kulAlacakrabhramaNavaditi dRSTAnto'bhyUhyaH, yathA cakra bhramaNanimittadaNDAdikriyA'bhAve'pi bhramati tathA'syApi manaHprabhRtiyogoparame'pi jIvopayogasadbhAvataH bhAvamanaso bhAvAt bhavasthasya dhyAne iti, apizabdazcodanAnirNayaprathamahetusambhAvanArthaH, cazabdastu prastutahetvanukarSaNArthaH, evaM zeSahetavo'pyanayA gAthayA yojanIyAH,vizeSastUcyate-'karmavinirjaraNahetutazcApi' karmavinirjaraNahetutvAt kSapakazreNivat , bhavati ca kSapaka zreNyAmivAsya bhavopagrAhikarmanirjareti bhAvaH, cazabdaH prastutahetutvanukarSaNArthaH, apizabdastu dvitIyahetusambhAvanArtha iti, 'tathA zabdArthabahutvAt' yathaikasyaiva harizabdasya zakrazAkhAmRgAdayo'nekArthAH evaM dhyAnazabda-4 syApi na virodhaH, 'dhyai cintAyAM' 'dhyai kAyanirodhe' 'dhyai ayogitve' ityAdi, tathA jinacandrAgamAccaitadevamiti, ukta ca-'Agamazcopapattizca, sampUrNa dRSTilakSaNam / atIndriyANAmarthAnAM, sadbhAvapratipattaye // 1 // ityAdi gAthAdvayArthaH / // 85-86 // uktaM dhyAtavyadvAraM, dhyAtArastu dharmadhyAnAdhikAra evoktAH, adhunA'nuprekSAdvAramucyate sukkajmANasubhAviyacitto ciMteha jhANavirame'vi / NiyayamaNuppehAo cattAri carittasaMpanno // 87 // ___ vyAkhyA-zukladhyAnasubhAvitacittazcintayati dhyAnavirame'pi niyatamanuprekSAzcatasrazcAritrasampannaH, tatpariNAmarahitasyatadabhAvAditi gaathaarthH|| 87 // tAzcaitAH TACC CCCCACCOSCALCCALCAS // 608 //
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsavadArAvAe taha saMsArAsuhANubhAvaM ca / bhavasaMtANamaNantaM vatthUrNa vipariNAmaM ca // 88 // vyAkhyA - AzravadvArANi mithyAtvAdIni tadapAyAn - duHkhalakSaNAn, tathA saMsArAnubhAvaM ca, 'dhI saMsAro' ityAdi, bhavasantAnamanantaM bhAvinaM nArakAdyapekSayA, vastUnAM vipariNAmaM ca sacetanAcetanAnAM 'sabaThThANANi asAsayANI'tyAdi, etAzcatasro'pyapAyAzubhAnantavipariNAmAnuprekSA AdyadvayabhedasaGgatA eva draSTavyA iti gAthArthaH // 88 // uktamanuprekSAdvAram idAnIM lezyAdvArAbhidhitsayA''ha-- sukkAe lesAe do tatiyaM paramasukalessAe / thirayAjiya selesiM lesAIMyaM paramasu // 89 // vyAkhyA - sAmAnyena zuklAyAM lezyAyAM 'dve' Adye uktalakSaNe 'tRtIyam' uktalakSaNameva, paramazuklalezyAyAM 'sthiratAjitazailezaM' merorapi niSprakampataramityarthaH, lezyAtItaM 'paramazukla' caturthamiti gAthArthaH // 89 // uktaM lezyAdvAram adhunA liGgadvAraM vivarISusteSAM nAmapramANa svarUpaguNabhAvanArthamAha avahAsaMmohavivegaviusaggA tassa hoti liMgAI / liMgijai jerhi muNI sukajhANothagayacitto // 90 // vyAkhyA - avadhAsammohavivekavyutsargAH 'tasya' zukladhyAnasya bhavanti liGgAni, 'liGgyate' gamyate yairmuniH zukkudhyAno| pagatacitta iti gAthAkSarArthaH // 90 // adhunA bhAvArthamAha cAlijai bIbhei ya dhIro na parIsahovasaggehiM / suhumesu na saMmujjhai bhAvesu na devamAyAsu // 91 // vyAkhyA - cAlyate dhyAnAt na parISahopasargairbibheti vA 'dhIraH' buddhimAn sthiro vA na tebhya ityavadhaliGgaM, 'sUkSmeSu'
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadvIyA // 609 // atyantagahaneSu 'na saMmuhyate' na sammohamupagacchati, 'bhAveSu' padArtheSu na devamAyAsu anekarUpAsvitya sammohaliGgamiti gAthAkSarArthaH // 91 // dehavivittaM peccha appANaM taha ya saGghasaMjoge / dehova hi bosagaM nissaMgo saGgrahA kuNai // 92 // vyAkhyA -- dehaviviktaM pazyatyAtmAnaM tathA ca sarvasaMyogAniti vivekaliGgaM, dehopadhivyutsarge niHsaGgaH sarvathA karoti vyutsargaliGgamiti gAthArthaH // 92 // gataM liGgadvAraM, sAmprataM phaladvAramucyate, iha ca lAghavArthaM prathamopanyastaM dharmaphalama - bhidhAya zukladhyAnaphalamAha, dharmaphalAnAmeva zuddha tarANAmAdyazukladvaya phalatvAd, ata Aha-- hoti suhAsava saMvaraviNijarAmarasuhAI diulAI / jhANavarassa phalAI suhANubaMdhINi dhammassa // 93 // vyAkhyA - bhavanti 'zubhAzravasaMvaravinirjarAmarasukhAni zubhAzravaH - puNyAzravaH saMvaraH - azubhakarmAgama nirodhaH vinirjarAkarmakSayaH amarasukhAni - deva sukhAni, etAni ca dIrghasthitivizuddha yupapAtAbhyAM 'vipulAni' vistIrNAni, 'dhyAnavarasya' dhyAnapradhAnasya phalAni 'zubhAnubandhIni' sukulapratyAyAtipunarbodhilAbhabhogapravrajyA kevala zailezyapavargAnubandhIni 'dharmasya' dhyAnasyeti gAthArthaH // 93 // uktAni dharmaphalAni, adhunA zuklamadhikRtyAha te ya viseseNa subhAsavAdabho'NuttarAmarasuhaM ca / doNhaM sukANa phalaM parinivANaM parihANaM // 94 // vyAkhyA - te ca vizeSeNa 'zubhAzravAdayaH' anantaroditAH anuttarAmarasukhaM ca dvayoH zuklayoH phalamAdyayoH 'parini rvANa' mokSagamanaM 'parillANaM' ti caramayordvayoriti gAthArthaH // 94 // athavA sAmAnyenaiva saMsArapratipakSabhUte ete iti darzayati 4pratikrama NAdhyAna zatakam // 609 //
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ LAIGANGACARRORG - bhAsavadArA saMsAraheyavo jaMNa dhammasukkesu / saMsArakAraNAI tao dhuvaM dhammasukkAI // 95 // PI vyAkhyA-AzravadvArANi saMsArahetavo vartante, tAni ca yasmAnna zukladharmayorbhavanti saMsArakAraNAni tasmAd 'dhruva | niyamena dharmazukle iti gAthArthaH // 95 // saMsArapratipakSatayA ca mokSahetuAnamityAvedayannAha saMvaraviNijjarAo mokkhassa paho tavo paho tAsi / jhANaM ca pahANagaM tavassa to mokkhaheUyaM // 16 // vyAkhyA-saMvaranirjare 'mokSasya panthAH' apavargasya mArgaH, tapaH panthAH' mArgaH 'tayoH' saMvaranirjarayoH dhyAnaM ca pradhA-1 nAGgaM tapasaH AntarakAraNatvAt , tato mokSahetustaddhyAnamiti gAthArthaH // 96 // amumevArthaM sukhapratipattaye dRSTAntaiH pratipAdayannAha aMbaralohamahINaM kamaso jaha malakalaMkapaMkANaM / sojjhAvaNayaNasose sAheti jalANalAicA // 97 // vyAkhyA-'ambaralohamahInAM' vastralohArdrakSitInAM kramazaH' krameNa yathA malakalaGkapaGkAnAM yathAsaGkhyaM zodhyA(dhya)panayanazoSAn yathAsaGkhyameva 'sAdhayanti' nirvartayanti jalAnalAdityA iti gAthArthaH // 97 // taha sojjhAisamatthA jIvaMbaralohameiNigayANaM / jhANajalANalasUrA kammamalakalaMkapakANaM // 18 // vyAkhyA-tathA zodhyAdisamarthA jIvAmbaralohamedinIgatAnAM dhyAnameva jalAnalasUryAH karmaiva malakalaGkapaGkAsteSAmiti gaathaarthH||98|| kiM ca tApo soso bhebho jogANaM jhANao jahA niyayaM / taha tAvasosabheyA kammassavi jhAiNo niyamA // 99 //
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- vyAkhyA-tApaH zoSo bhedo yogAnAM 'dhyAnataH' dhyAnAt yathA 'niyatam' avazya, tatra tApaH-duHkhaM tata eva zoSaH- 4pratikramahAribha- | daurbalyaM tata eva bhedaH-vidAraNaM yogAnAM-vAgAdInAM, 'tathA' tenaiva prakAreNa tApazoSabhedAH karmaNo'pi bhavanti, kasya ?-18 NAdhyAnadrIyA |'dhyAyinaH' na yadRcchayA niyameneti gAthArthaH // 99 // kiM ca zatakam // 610 // jaha rogAsayasamaNaM visosaNavireyaNosahavihIhiM / taha kammAmayasamaNaM jhANANasaNAijogehiM // 10 // __ vyAkhyA-yathA 'rogAzayazamanaM' roganidAnacikitsA 'vizoSaNavirecanauSadhavidhibhiH' abhojanavirekauSadhaprakAraiH, hai tathA 'karmAmayazamanaM' karmarogacikitsA dhyAnAnazanAdibhiryogaiH, AdizabdAd dhyAnavRddhikArakazeSatapobhedagrahaNamiti | gAthArthaH // 10 // kiM ca jaha cirasaMciyaryAmadhaNamanalo pavaNasahio duyaM dahai / taha kammedhaNamamiyaM khaNeNa jhANANalo dahaha // 1.1 // __ vyAkhyA-yathA 'cirasaJcitaM' prabhUtakAlasaJcitam 'indhanaM' kASThAdi 'anala' agniH 'pavanasahitaH' vAyusamanvitaH 'dutaM' zIghraM ca 'dahati' bhasmIkaroti, tathA duHkhatApahetutvAt kamaivendhanaM karmendhanam 'amitam' anekabhavopAttamanantaM 'kSaNena'| |samayena dhyAnamanala iva dhyAnAnala: asau 'dahati' bhaimIkarotIti gAthArthaH // 101 // jaha vA ghaNasaMghAyA khaNeNa pavaNAhayA vilijati / jhANapavaNAvahUyA taha kammaghaNA vilijati // 102 // P // 10 // vyAkhyA-yathA vA 'ghanasaGghAtAH' meghaughAH kSaNena 'pavanAhatAH' vAyupreritA vilaya-vinAzaM yAnti-gacchanti, 'dhyAnapavanAvadhUtA' dhyAnavAyuvikSiptAH tathA karmaiva jIvasvabhAvAvaraNAd ghanAH 2, uktaM ca-"sthitaH zItAMzuvajjIvaH, prakRtyA NAGARCASSOCIACAR
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ FACOCONTACACARAS bhAvazuddhayA / candrikAvacca vijJAnaM, tadAvaraNamabhravad // 1 // " ityAdi, 'vilIyante' vinAzamupayAntIti gAthArthaH // 102 // kiM cedamanyad , ihalokapratItameva dhyAnaphalamiti darzayati na kasAyasamutthehi ya vAhijai mANasehiM dukkhehiM / IsAvisAyasogAiehiM jhANovagayacitto // 13 // ___ vyAkhyA-'na kaSAyasamutthaizca' na krodhAdyudbhavaizca 'bAdhyate' pIDyate mAnasairduHkhaiH, mAnasagrahaNAttApa ityAdyapi yaduktaM tanna bAdhyate 'IrSyAviSAdazokAdibhiH' tatra pratipakSAbhyudayopalambhajanito matsaravizeSa IrSyA viSAdaH-vaiklavyaM zokaHdainyam , AdizabdAd harSAdiparigrahaH, dhyAnopagatacitta iti prakaTArthamaya gAthArthaH // 103 // sIyAyavAiehi ya sArIrehiM subahuppagArehiM / jhANasunicalacitto na vahijai nicarApehI // 10 // ___ vyAkhyA-iha kAraNe kAryopacArAt zItAtapAdibhizca, AdizabdAt kSudAdiparigrahaH, zArIraiH 'subahuprakAraiH' aneka bhedaiH 'dhyAnasunizcalacitta dhyAnabhAvitamatirna bAdhyate, dhyAnasukhAditi gamyate, athavA na zakyate cAlayituM tata eva, 'nirjarApekSI' karmakSayApekSaka iti gaathaarthH|| 104 // uktaM phaladvAram , adhunopasaMharannAha ___ iya saJcaguNAdhANaM divAdisuisAhaNaM jhANaM / supasatthaM saddheyaM neyaM jheyaM ca nizcaMpi // 105 // / vyAkhyA-'iya' evamuktena prakAreNa 'sarvaguNAdhAnam' azeSaguNasthAnaM dRSTAdRSTasukhasAdhanaM dhyAnamuktanyAyAt suSTu prazastaM 2, tIrthakaragaNadharAdibhirAsevitatvAt , yatazcaivamataH zraddheyaM nAnyathaitaditi bhAvanayA 'jJeyaM jJAtavyaM svarUpataH 'dhyeyam' anucintanIyaM kriyayA, evaM ca sati samyagdarzanajJAnacAritrANyAsevitAni bhavanti, 'nityamapi' sarvakAlamapi,
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- Aha-evaM tarhi sarvakriyAlopaH prApnoti, na, tadAsevanasyApi tattvato dhyAnatvAt , nAsti kAcidasau kriyA yayA sAdhUnAM 4pratikramahAribha- | dhyAnaM na bhavatIti gAthArthaH // 105 // granthAgraM 15696 // samAptaM dhyAnazatakaM // NA.kriyAdrIyA dhikAraH / paDikamAmi paMcahi kiriyAhiMkAiyAe ahigaraNiyAe pAusiyAe pAritAvaNiyAe pANAivAyakiriyAe // 611 // (sUtram ) pratikramAmi paJcabhiH kriyAbhiH-vyApAralakSaNAbhiryo'ticAraH kRtaH, tadyathA-'kAiyAe' ityAdi, cIyata iti: kAyaH, kAyena nirvRttA kAyikI tayA,sA punastridhA-aviratakAyikI duSpraNihitakAyikI uparatakAyikI,(ca) tatra mithyApTeraviratasamyagdRSTezcA''dyA aviratasya kAyikI-utkSepaNAdilakSaNA kriyA karmabandhanibandhanA'viratakAyikI, evamanyatrApi SaSThIsamAso yojyaH, dvitIyA duSpraNihitakAyikI pramattasaMyatasya,sA punardvidhA-indriyaduSpraNihitakAyikI noindriyaduSprabhaNihitakAyikI ca, tatrA''dyendriyaiH-zrotrAdibhirduSpraNihitasya-iSTAniSTaviSayaprAptau manAksaGganirvedadvAreNApavargamArga prati durvyavasthitasya kAyikI, evaM noindriyaNa-manasA duSpraNihitasyAzubhasaGkalpadvAreNa durvyavasthitasya kAyikI, tRtIdayA'pramattasaMyatasya-uparatasya-sAvadyayogebhyo nivRttasya kAyikI, gatA kAyikI 1, adhikriyata AtmA narakAdiSu yena tadadhikaraNam-anuSThAnaM bAhyaM vA vastu cakramahAdi tena nirvRttA-adhikaraNikI tayA, sA punardvidhA-adhikaraNapravartinI nirvartinI ca, tatra pravartinI cakramahApazubandhAdipravartinI, nirvartinI khaDgAdinirvartinI, alamanyairudAharaNaiH, anayore- // 611 // vAntaHpAtitvAtteSAM, gatA''dhikaraNikI 2, pradveSaH-matsa rastena nivRttA prAdveSikI, asAvapi dvidhA-jIvaprAdveSikyajIva-- pradveSikI ca, AdyA jIve pradveSa gacchataH, dvitIyA punarajIve, tathAhi-pASANAdau praskhalitastatpradveSamAvahati gatA tRtIyA 3, ORCHISHOISISSEASHOGAR
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ paritApanaM - tADanAdiduHkhavizeSalakSaNaM tena nirvRttA pAritApanikI tayA asAvapi dvidhaiva - svadehapAritApanikI paradehapAritApanikI ca, AdyA svadehe paritApanaM kurvato dvitIyA paradehe paritApanamiti, tathA ca anyaruSTo'pi svadehaparitApanaM karotyeva kazcijjaDaH, athavA svahastapAritApanikI parahastapAritApanikI ca, AdyA svahastena paritApanaM kurvataH dvitIyA parahastena kArayataH, gatA caturthI 4, prANAtipAtaH - pratItaH, tadviSayA kriyA prANAtipAtakriyA tayA, asAvapi dvidhA svaprANAtipAtakriyA paraprANAtipAtakriyA ca tatrA''dyA''tmIyaprANAtipAtaM kurvataH dvitIyA paraprANAtipAtamiti, tathA ca kazcinnirvedataH svargAdyarthaM vA giripatanAdinA svaprANAtipAtaM karoti, tathA krodhamAnamAyAlobhamohavazAcca paraprANAtipAtamiti, krodhenA''kruSTaH ruSTo vA vyApAdayati, mAnena jAtyAdibhihalitaH, mAyayA'pakAriNaM vizvAsena, lobhena zaukarikaH, mohena saMsAramocakaH smArto vA yAga iti, gatA paJcamI 5 / kriyA'dhikArAcca ziSyahitAyAnupAttA api sUtre anyA api viMzatiH kriyAH pradarzyante, taMjahA- AraMbhiyA 1 pariggahiyA 2 mAyAvattiyA 3 micchAdaMsaNavattiyA 4 apaccakkhANakiriyA 5 dihiyA 6 puDiyA 7 pADucciyA 8 sAmaMtovaNivA iyA 9 nesatthiyA 10 sAhatthiyA 11 ANamaNiyA 12 viyAraNiyA 13 aNAbhogavattiyA 14 aNavakakhavattiyA 15 paogakiriyA 16 samuyANakiriyA 17 pejjavattiyA 18 dosavattiyA 19 IriyAvahiyA 20 ceti, tatthAraMbhiyA duvihA- jIvAraMbhiyA ya ajIvAraMbhiyA ya jIvAraMbhiyA - jaM jIve 1 tadyathA-ArambhikI pArigrahikI mAyApratyayikI mithyAdarzanapratyayikI apratyAkhyAnakriyA dRSTinA spRSTijA prAtItyikI sAmantopanipAtikI naiHza trikI svahastikI AjJApanI vidAraNI anAbhogapratyayikI anavakAGkSApratyayikI prayogakriyA samudAnakriyA premapratyayikI dveSapratyayikI aiyapathikI ceti tatrArambhikI dvividhA- jIvArambhikI ajIvArambhikI ca, jIvArambhikI yajIvAn
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha pratikramaNA .kriyAdhikAraH drIyA // 612 // AraMbhai ajIvAraMbhiyA-ajIve AraMbhai 1, pAriggahiyA kiriyA duvihA-jIvapAriggahiyA ajIvapAriggahiyA ya, jIvapAriggahiyA-jIve parigiNhai, ajIvapAriggahiyA-ajIve parigiNhai 2, mAyAvattiyA kiriyA duvihA-AyabhAvavaMcaNA ya parabhAvavaMcaNA ya, AyabhAvavaMcaNA appaNoccayaM bhAvaM gRhai niyaDImaMto ujuyabhAvaM daMsei, saMjamAisiDhilo vA karaNaphaDADovaM darisei, parabhAvavaMcaNayA taM taM Ayarati jeNa paro vaMcijai kUDalehakaraNAIhiM 3, micchAdasaNavattiyA kiriyA duvihA-aNabhiggahiyamicchAdasaNavattiyA ya abhiggahiyamicchAdasaNavattiyA ya, aNabhiggahiyamicchAdasaNavattiyA asaMNINa saMNINavi jehiM na kiMci kutitthiyamayaM paDivaNNaM, abhiggahiyamicchAdasaNavattiyA kiriyA duvihA-hINAi| rittadasaNe ya tavairittadaMsaNe ya, hINA jahA-aMguThThapavametto appA javametto sAmAgataMdulametto vAlaggametto paramANumetto hRdaye jAjvalyamAnastiSThati bhrUlalATamadhye vA, ityevamAdi, ahigA jahA-paMcadhaNusaigo appA sabagao akattA aceyaNo Arambhayati, ajIvArambhikI ajIvAnArambhayati, pArigrahikI kriyA dvividhA-jIvapArigrahikI ajIvapArigrahikI ca, jIvapArigrahikI jIvAn parigRhNAti ajIvapArigrahikI ajIvAn parigRhAti, mAyApratyayikI kriyA dvividhA-AtmabhAvavaJcanatA ca parabhAvavaJcanatA ca, AtmabhAvavaJcanatA AtmIyaM |bhAvaM nigUhati nikRtimAn RjubhAvaM darzayati, saMyamAdizithilo vA karaNasphaTATopaM darzayati, parabhAvavaJcanatA tattadAcarati yena paro vajhyate kUTalekha-II karaNAdibhiH, mithyAdarzanapratyayikI kriyA dvividhA- anabhigRhItamithyAdarzanapratyayikI ca abhigRhItamithyAdarzanapratyayikI ca, anabhigRhItamithyAdazana // 612 // pratyayikI asaMjJinAM saMjhinAmapi yaina kiJcit kutIrthikamataM pratipanna, abhigRhItamithyAdarzanapratyayikI kriyA dvividhA-hInAtiriktadarzane ca tavyatirikta| darzane ca, hInA yathA aGguSThaparvamAtra AtmA yavamAtraH zyAmAkatandulamAno vAlApramAtraH paramANumAtraH / adhikA yathA paJcadhanuHzcatika AtmA sarvagato'. kattA acetanaH
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ SMSA ityevamAdi, evaM hINAirittadasaNaM, tavairittadaMsaNaM nAstyevA''tmA''tmIyo vA bhAvaH nAstyayaM lokaH na paralokaH asatsvabhAvAH sarvabhAvA ityevamAdi, apaJcakkhANakiriyA aviratAnAmeva, teSAM na kiJcidU viratira(tama)sti, sA duvihAjIvaapaccakkhANakiriyA ajIva'paccakkhANakiriyA ya, na kesui jIvesu ajIvesu ya vA viratI asthitti 5, dihiyA kiriyA duvihA, taMjahA-jIvadiThiyA ya ajIvadiTThIyA ya, jIvadiTThIyA AsAINaM cakkhudaMsaNavattiyAe gacchai, ajIvadiThiyA cittakammAINaM 6, puDiyA kiriyA duvihA paNNattA-jIvapuThiyA ajIvapuchiyA ya, jIvapuThiyA jA jIvAhiyAraM pucchai rAgeNa vA doseNa vA, ajIvAhigAraM vA, ahavA puThiyatti pharisaNakiriyA, tattha jIvapharisaNakiriyA itthI purisaM napuMsarga vA spRzati, saMghaTTeitti bhaNiyaM hoi, ajIvesu suhanimittaM miyalomAi vatthajAyaM mottigAdi vA rayaNajAyaM spRzati 7, pADucciyA kiriyA duvihA-jIvapADucciyA ajIvapADucciyA ya, jIvaM paDucca jo baMdho sA jIvapADucciyA, jo puNa ajIvaM paDucca rAgadosubbhavo sA ajIvapADucciyA 8, sAmaMtovaNivAiyA samantAdanupatatIti sAmaMtovaNivAiyA evaM hInAtiriktadarzanaM, tavyatiriktadarzana,-apratyAkhyAnakriyA-sA dvividhA jIvApratyAkhyAnakriyA ajIvApratyAkhyAnakriyA ca, na keSucijIveSu bhajIveSu ca vA viratirastIti, dRSTijA kriyA dvividhA, tadyathA-jIvadRSTijA ca ajIvadRSTijA ca, jIvadRSTijA azvAdInAM cakSudarzanapratyayAya gacchati, ajiivdRssttijaa| | citrakarmAdInA, prAznikI, pRSTijA kriyA dvividhA prajJaptA-jIvaprAkSikI ajIvaprAbhikI ca, jIvAnikI yA jIvAdhikAraM pRcchati rAgeNa vA dveSeNa vA, ajIvAdhikAraM vA, athavA spRSTijeti sparzanakriyA, tatra jIvasparzanakriyA striyaM puruSa napuMsake saMbaTTayatIti bhaNitaM bhavati, ajIveSu sukhanimittaM mRgalomAvi vastrajAtaM mauktikAdi vA rakhajAtaM, prAtItyikI kriyA dvividhA-jIvaprAtItyikI ajIvaprAtIyikI ca, jIvaM pratItya yo bandhaH sA jIvaprAtIyikI, yaH punarajIvaM pratItya rAgadvepojavAsAjIvamAtIyikI, sAmantopanipAtikI-sAmantopanipAtikI C RORSC)
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA 4pratikramaNA. kriyAdhika // 613 // SCIEOCOCCASSACROSS so duvihA-jIvasAmaMtovaNivAiyA ya ajIvasAmaMtovaNivAiyA ya, jIvasAmaMtovaNivAiyA jahA-egassa saMDo taM jaNo jahA jahA paloei pasaMsai ya tahA tahA so harisaM gacchai, ajIvevi rahakammAI, ahavA sAmaMtovaNivAiyA duvihA| desasAmaMtovaNivAiyA ya savvasAmaMtovaNivAiyA ya, desasAmaMtovaNivAiyA prekSakAn prati yatraikadezenA''gamo bhavatyasaMyatAnAM sA desasAmaMtovaNivAiyA, savasAmaMtovaNivAiyA ya yatra sarvataH samantAt prekSakANAmAgamo bhavati sA savasA|maMtovaNivAiyA, ahavA samantAdanupatanti pramattasaMjayANaM annapANaM prati avaMgurite saMpAtimA sattA viNassaMti 8, nesathiyA kiriyA duvihA-jIvanesatthiyA ajIvanesatthiyA ya, jIvanesatthiyA rAyAisaMdesAu jahA udagassa jaMtAdIhiM, | ajIvanesatthiyA jahA pahANakaMDAINa gophaNadhaNuhamAihiM nisirai, ahavA nesatthiyA jIve jIvaM nisirai puttaM sIsaM vA, ajIve sUtravyapetaM nisirai vastraM pAtraM vA, sRja visarga iti 10,sAhatthiyA kiriyA duvihA-jIvasAhatthiyA ajIvasAhatthiyA sA dvividhA-jIvasAmantopanipAtikI cAjIvasAmantopanipAtikI ca, jIvasAmantopanipAtikI yathA ekasya SaNDastaM jano yathA yathA pralokate || |prazaMsati ca tathA tathA sa harSa gacchati, ajIvAnapi sthakAMdIni, athavA sAmantopanipAtikI dvividhA-dezasAmantopanipAtikI ca sarvasAmantopanipAtikI ca, dezasAmantopanipAtakI-sA dezasAmantopanipAtikI, sarvasAmantopanipAtikI ca-sA sarvasAmantopanipAtikI, athavA pramattasaMyatAnAmanapAnaM prati anAcchAdite saMpAtimAH satvA vinazyanti, naiHzakhikI kriyA dvividhA-jIvanaiHza trikI ajIvanaiHzAsikI ca, jIvanaiHzakhikI yathA rAjAdisaMdezAt yathA yatrAdibhirudakasya, ajIvanaHza trikI yathA pASANakANDAdIni gophaNa dhanurAdibhirnisRjyante, athavA naiHzakhikI jIce jIvaM nisRjati putraM ziSyaM vA, ajIve nisa| jati, svAstikI kriyA dvividhA-jIvasvAhastikI ajIvasvAhastikI ca. // 613 //
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ ya, jIvasAhatthiyA jaM jIveNa jIvaM mArei, ajIvasAhatthiyA jahA-asimAIhiM, ahavA jIvasAhasthiyA jaM jIvaM sahastheNa tAlei, ajIvasAhatthiyA ajIvaM sahattheNa tAlei vatthaM pattaM vA 11, ANamaNiyA kiriyA duvihA-jIvaANamaNiyA ajIvaANamaNiyA ya, jIvANamaNI jIvaM AjJApayati pareNa, ajIvaM vA ANavAvei 12, veyAraNiyA duvihAjIvaveyAraNiyA ya ajIvaveyAraNiyA ya, jIvaveyAraNiyA jIvaM vidArei, sphoTayatItyarthaH, evamajIvamapi, ahavA jIvamajIvaM vA AbhAsiesu vikemANo do bhAsiu vA vidArei pariyacchAveitti bhaNiya hoi, ahavAjIvaM viyArei asaMtaguNehiM eriso tAriso tumaMti,ajIvaM vA vetAraNabuddhIe bhaNai-erisaM eyaMti 13, aNAbhogavattiyA kiriyA duvihA-aNAbhogaAdiyaNA ya aNAbhogaNikkhevaNA ya, aNAbhogo-annANaM AdiyaNaA-haNaM nikkhivaNaM-ThavaNaM, taM gahaNaM nikkhivaNaM vA | aNAbhogeNa apamajjiyAi giNhai nikkhivaitti vA, ahavA aNAbhogakiriyA duvihA-AyANanikkhivaNAbhogakiriyA ya jIvavAhastikI yajIvena jIvaM mArayati, jIvasvAstikI yathA'syAdibhiH, athavA jIvavAhastikI yajIva svahastena tAdayati, ajIvasvAhastikI hai jIvaM svahastena tAbyati vakhaM pAtraM vA, mAjJApanI kriyA dvividhA-jIvAjJApanikI ajIvAzApanikI ca, jIvAzApanI jIcamAjJApayati pareNa ajIvaM vA'5 jJApayati, vikrINAno dvividhA, jIvavidAraNikIca majIvavidAraNikI ca, jIvavidAraNikI jIvaM vidArayati, evamajIvamapi, athavA jIvamajIvaM vAmabhASi-1 keSu vikrINAno dvaibhASiko vA bidArayati, prapaJcaM vidhatte iti bhaNitaM bhavati, athavA jIvaM vicArayati asadbhirguNairIdazastAdRzastvamiti, ajIvaM vA vipratAra| NabuDyA bhaNati-IdRzametaditi, anAbhogapratyayikI kriyA dvividhA-anAbhogAdAnajA anAbhoganikSepajA ca, anAbhogo'jJAnaM AdAnaM grahaNaM nikSepaNaM sthApanaM, | tad grahaNaM sthApanaM vA'nAbhogenApramArjitAdi gRhNAti nikSipati vA, athavA anAbhogakriyA dvividhA-AdAnanikSepAnAbhogakriyA ca
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA pratikramaNA. kriyAdhikAraH // 14 // PROSCORRECAUSAMOST ukkamaNaaNAbhogakiriyA ya, tatthAdANanikkhivaNaaNAbhogakiriyA raoharaNeNa apamajiyAi pattacIvarANaM AdANaM NikkhevaM vA karei, ukkamaNaaNAbhogakiriyA laMghaNapavaNadhAvaNaasamikkhagamaNAgamaNAi 14, aNavakhavattiyA kiriyA duvihA-ihaloiyaaNavakhavattiyA ya paraloiyaaNavakhavattiyA ya, ihaloyaaNavakaMkhavattiyA loyaviruddhAI corikkAINi karei jehiM vahabaMdhaNANi iha ceva pAvei, paraloyaaNavakhavattiyA hiMsAINi kammANi karemANo paraloyaM nAvakakhai 15, paoyakiriyA tivihA paNNattA taM0-maNappaoyakiriyA vaippaoyakiriyA kAyappaoyakiriyA ya, tattha maNappaoyakiriyA aTTaruddajjhAI indriyaprasRtau aniyamiyamaNa iti, vaippaogo-cAyAjogo jo titthagarehiM sAvajAI garahio taM |secchAe bhAsai, kAyappaoyakiriyA kAyappamattassa gamaNAgamaNakuMcaNapasAraNAiceThA kAyassa 16, samudANakiriyA samaggamupAdANaM samudANaM, samudAo aTTa kammAI, tesiM jAe uvAyANaM kajaI sA samudANakiriyA, sA duvihA-desovaghAya utkramaNAnAbhogakriyA ca, tatrAdAnanikSepAnAbhogakriyA rajoharaNenApramAyaM pAtracIvarAdInAmAdAnaM nikSepaM vA karoti, utkramaNAnAbhogakriyA laGghanaplavanadhAvanAsamIkSyagamanAgamanAdi, anavakAgapratyayikI kriyA dvividhA-aihalaukikAnava kAhagapratyavikI ca pAralaukikAnavakAlApratyayikI ca, pehalIkikAnavakAGkSApratyayikI lokaviruddhAni cauryAdIni karoti thairvadhabandhanAni ihaiva prApnoti, paralokAnavakAGkSApratyayikI hiMsAdIni karmANi kurvan paraloka nAvakAsate, prayogakriyA trividhA prajJaptA, tadyathA-manaHprayogakriyA vAkprayogakriyA kAyaprayogakriyA ca, tatra manaHprayogakriyA ArtaraudradhyAyIndriyaprasUtau aniya-1 mitamanA iti, vAkprayogaH-vAgyogaH yastIrthakaraiH sAvadhAdirgarhitastaM svecchayA bhASate, kAyaprayogakriyA kAyena pramattasya gamanAgamanAkuJcanaprasAraNAdiH ceSTA kAyastha, samudAnakriyA samapramupAdAnaM samudAnaM, samudAyo'STa karmANi, teSAM yayopAdAnaM kriyate sA samudAnakriyA, sA dvividhA-dezopavAta-- // 14 //
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ samudANakiriyA sabovaghAyasamudANakiriyA, tattha desovaghAeNa samudANakiriyA kajai koi kassai iMdiyadesovaghAyaM karei, sabovaghAyasamudANakiriyA sabappayAreNa iMdiyaviNAsaM karei 17, pejavattiyA pemma rAga ityarthaH, sA duvihAmAyAnissiyA lobhanissiyA ya, ahavA taM vayaNaM udAharai jeNa parassa rAgo bhavai 18, dosavattiyA aprItikArikA sA duvihA-kohanissiyA ya mANanissiyA ya, kohanissiyA appaNA kuppai, parassa vA kohamuppAdei, mANaNissiyA |sayaM pamajai parassa vA mANamuppAei, iriyAvahiyA kiriyA duvihA-kajjamANA veijamANA ya, sA appamattasaMjayassa vIyarAyachaumatthassa kevalissa vA AuttaM gacchamANassa AuttaM ciTThamANassa AuttaM nisIyamANassa AuttaM tuyaTTamANassa AuttaM bhuMjamANassa AuttaM bhAsamANassa AuttaM vatthaM paDiggahaM kaMbalaM pAyapuMchaNaM giNhamANassa nikkhivamANassa vA jAva cakkhupamhanivAyamavi suhumA kiriyA iriyAvahiyA kajai, sA paDhamasamae baddhA biiyasamae veiyA sA baddhA puTThA veiyA nijiNNA seakAle akamaMse yAvi bhavai / eyAo paMcavIsa kiriyaao| 1 samudAnakriyA sarvopaghAtasamudAnakriyA, tatra dezopaghAtena samudAnakriyA kriyate kazcit kasyacid indriyadezopaghAtaM karoti, sarvopaghAtasamudAnakriyA | sarvaprakAreNendriya vinAzaM karoti, premapratyayikI-sA dvividhA-mAyAnizritA lobhanizritA ca, athavA tadvacanamudAharati yena parasya rAgo bhavati, dveSapratyayikI, sA dvividhA-krodhanizritA ca mAnanizritA ca, krodhanizritA AtmanA kupyati parasya vA krodhamutpAdayati, mAnanizritA svayaM mAdyati parasya vA mAnamutpAdayati, | IpithikI kriyA dvividhA-kriyamANA ca vedyamAnA ca,sA apramattasaMyatasya vItarAgacchadmasthasya kevalino vA''yuktaM gacchata AyuktaM tiSThata AyuktaM niSIdata Ayukta tvagvayata Ayukta bhuJAnasyAyuktaM bhASamANasyAyuktaM vastraM pAtraM kambalaM pAdapronchanaM gRhato nikSipato vA yAvaccakSuHpakSamanipAtamapi (kurvataH) sUkSmA kriyA IryApathikI kriyate, sA prathame samaye baddhA dvitIyasamaye veditA sA baddhA spRSTA veditA nirjINAM eyarakAle akauzazcApi bhavati, etAH paJcaviMzatiH kriyaaH|
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 615 // kkhevaNAsakamAmi paMcahiM samiIhiM-haraNa adiNNAdANAo varADakamAmi paMcahi mhvvti| CHARRANGRECRUGARCANCE 'paDikkamAmi paMcahiM kAmaguNahiM-saddeNaM rUveNaM raseNaM gaMdheNaM phAseNaM / paDikamAmi paMcahiM mahavvaehiM, 4pratikrama-pANAivAyAo veramaNaM musAvAyAo veramaNaM adiNNAdANAo veramaNaM mehuNAo veramaNaM pariggahAo NA. sami tyadhika veramaNaM / paDikamAmi paMcahiM samiIhiM-IriyAsamiie bhAsAsamiie esaNAsamiie AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamiie uccArapAsavaNakhelajallasiMghANapArihAvaNiyAsamiie // sUtraM // pratikramAmi paJcabhiH kAmaguNaiH, pratiSiddhakaraNAdinA prakAreNa hetubhUtena yo'ticAraH kRtaH, tadyathA-zabdenetyAdi, tatra kAmyanta iti kAmAH-zabdAdayasta eva svasvarUpaguNabandhahetutvAdguNA iti, tathAhi-zabdAdyAsaktaH karmaNA baddhyata iti bhaavnaa||prtikrmaami paJcabhirmahAvrataiH karaNabhUtairyo'ticAraH kRtaH, audayikabhAvagamanena yatkhaNDanaM kRtamityarthaH, kathaM punaH karaNatA mahAvratAnAmaticAraM prati ?, ucyate, pratiSiddhakaraNAdinaiva, kiMviziSTAni punastAni ?, tatsvarUpAbhidhitsayA'sha-prANAtipAtAdviramaNamityAdIni kSuNNatvAnna viviyante, pratikramAmi paJcabhiH samitibhiH karaNabhUtAbhiryos-18 ticAraH kRtaH, tadyathA-IryAsamityA bhASAsamityetyAdi, tatra saMpUrvasya 'iN gatA' vityasya tinpratyayAntasya sami- // 615 // tirbhavati, sam-ekIbhAvenetiH samitiH, zobhanaikAgrapariNAmaceSTetyarthaH, IryAyAM samitirIryAsamitistayA, IryAviSaye ekIbhAvena ceSTanamityarthaH, tathA ca-IryAsamiti ma rathazakaTayAnavAhanAkrAnteSu mArgeSu sUryarazmipratApiteSu prAsukavivikteSu pathiSu yugamAtradRSTinA bhUtvA gamanAgamanaM kartavyamiti, bhASaNaM bhASA tadviSayA samiti SAsami
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ GLOSAOXORUSSIA tistayA, uktaM ca-"bhASAsamiti ma hitamitAsandigdhArthabhASaNaM" eSaNA gaveSaNAdibhedA zaGkAdilakSaNA vA tasyAM samitireSaNAsamitistayA, uktaM ca-"eSaNAsamiti ma gocaragatena muninA samyagupayuktena navakoTIparizuddhaM grAhya'miti, AdAnabhANDamAtranikSepaNA samitiH, bhANDamAtre AdAnanikSepaviSayA samitiHsundaraceSTetyarthaH, tayA, iha ca sapta bhar3A | bhavanti-pattAi na paDilehai Na pamajjai, caubhaMgo, tattha cautthe cattAri gamA-duppaDilehiyaM duppamajiyaM caubhaMgo, AillA cha appasatthA, carimo pasattho, uccAraprazravaNakhelasiMghANajallAnAM paristhApanikA tadviSayA samitiH sundaraceSTetyarthaH, tayA, uccAraH-purISaM, prazravaNaM-mUtraM, khela:-zleSmA, sivAnaM-nAsikodbhavaH zleSmA, jallaH-malaH, atrApi ta eva | sapta bhaGgA iti, iha ca udAharaNAni, IriyAsamiIe udAharaNaM aigo sAhU IriyAsamiIe jutto, sakkarasa AsaNaM caliyaM, sakkeNa devamajjhe pasaMsio micchAdiThThI devo asaddahato Agao macchiyappamANAo maMDukkaliyAo viuvai pacchao ya hatthI, gaI Na bhiMdai, hatthiNA ukkhiviya pADio, na sarIraM pehai, sattA me maariyjiivdyaaprinno| ahavA IriyAsamiIe arahaNNao, devayAe pAo chiNNo, aNNAe 1 pAtrAdi na pratilikhati na pramArjayati, caturbhazikA, tatra caturthe catvAro gamAH-duSpatilekhitaM duSpramArjitaM caturbhaGgI, AdyAH SaTU aprazastAH, caramaH prazastaH,2 ekaH sAdhurIryAsamityA yuktaH, zakrasyAsanaM calitaM, zakreNa devamadhye prazaMsitaH, mithyAdRSTidevo'zraddadhAna Agato makSikApramANA maNDUkikA vikurvati pRSThatazca hastI, gatiM na bhinatti, hastinokSipya pAtitaH, na zarIrAya spRhayati, sattvA mayA mAritA iti jIvadayApariNataH // athaveryAsamitAvarahanakA, devatayA pAdazchinnaH, anyayA
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4pratikramaNA. samityadhika Avazyaka- sNdhio|| bhAsAsamiIe-sAhU, bhikkhA nayararohae koi niggaMtho bAhiM kaDae hiDaMto keNai puTTho-kevaiya AsahatthI hAribha- taha nicayo dArudhannamAINaM / NiviNNA'niviNNA nAgarayA beMti meM samio ||1||bei Na jANAmotti sajjhAyajhANajoga drIyA vkkhittaa| hiMDatA na vi pecchaha ? navi suNaha kiha hu to beMti // 2||-bhuN suNei kaNNehItyAdi-vasudevapuSajammaM aah||616|| karaNaM esaNAe smiiie| magahA naMdiggAmo goymdhijjaaickkyro||1|| tassa ya dhAriNI bhajjA gabbho tIe kayAi aahuuo| dhijjAi mao chammAsa gabbha dhijjAiNI jAe // 2 // mAulasaMvaDaNakammakaraNaveyAraNA ya loeNaM / natthi tuha ettha kiMcivi to betI mAulo taM ca // 3 // mA suNa loyassa tumaM dhUyAo tiNi tesi jeyaraM / dAhAmi kare kaMmaM pakao patto ya vIvAho // 4 // sA necchaI visaNNo mAulao bei biiya dAhAmi / sAvi ya taheva nicchai taiyattI nicchae sAvi // 5 // niviNNanaMdivaddhaNaAyariyANaM sagAsi nikkhaMto / jAo chaTTahakhamao giNhaiyamabhiggahamimaM tu // 6 // SASARASA sNhitH|| bhASAsamitI-sAdhuH, bhikSArtha nagararodhe ko'pi nirgrantho bahiH kaTa ke hiNDamAnaH kenacit pRSTaH-kiyanto'zvA hastinastathA nicayo dArudhAnyAdInAm / nirviNNA bhanirviNNA nAgarakA: bruvata idaM smitaaH||1||bruvti na jAnAma iti svaadhyaaydhyaanyogvyaakssiptaaH| hiNDamAnAH naiva prekSavaM ? naiva zRNutha kathaM nu? tadA yuvati // 2 // bahu zRNoti karNAbhyAmityAdi // vasudevapUrvajanmAharaNaM eSaNAyAM samitI / magadheSu nandIgrAmo gautamo dhigjAtIyazcakrakaraH // 1 // tasya ca dhAriNIbhAyA~ garbhastasyAH kadAcijAtaH / dhigjAtIyo mRtaH SaNmAsaga dhigjAtIyA jAte // 2 // mAtulasaMvardhanaM karmakaraNaM vicAraNA ca lokena / nAsti tavAna kiJcidapi tadA bravIti mAtulastaM ca ||3||maa zRNu lokasya tvaM duhitarastinastAsAM jyeSThatarAM / dAsyAmi kuru karma prakRtaH prAptazca vivaahH||4|| sA necchati viSaNNo mAtulo bravIti dvitIyAM dAsyAmi / sApi ca tathaiva necchati tRtIyeti necchati sApi // 5 // nirviNo nandivardhanAcAryANAM sakAze niSkrAntaH / jAtaH SaSThASTakSapako gRhNAti cAbhigrahamimaM tu // 6 // // 616 //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ ACCORRORASAGA bAlagilANAIyaM veyAvaccaM mae u kAyadaM / taM kuNai tivasaddho khAyajaso sakaguNakittI // 7 // asaddaheNa devassa Agamo kuNai do samaNarUve / atisAragahiyamego aDaviThio aigao bIo // 8 // beti gilANo paDio veyAvaccaM tu saddahe jo u / so uTheU khippaM suyaM ca taM naMdiseNeNaM // 9 // chaTThovavAsapAraNayamANiyaM kavala ghettukAmeNa / taM suyamettaM rahasulio ya bhaNa keNa kajati // 10 // pANagadavaM ca tahiM jaM Natthi teNa bei kajaM tu / niggaya hiMDato kuNai aNesaNaM naviya pellei // 11 // iya ekkavArabitiyaM ca hiMDio laddha tatiyavAraMmi / aNukaMpAe taraMto tao gao tassagAsa tu // 12 // kharapharusanihurehiM akkosai so gilANao ruho / he maMdabhagga ! phukkiya tUsasi taM nAmametteNaM // 13 // sAhuvagAritti aha smuddisiumaao| eyAe'vatthAe taM acchasi bhattalobhillo // 14 // amiyamiva maNNamANo taM pharusagiraM tu so u sNbhNto| calaNagao khAmei dhuvai ya taM asuimalalittaM // 15 // uTheha vayAmottI taha kAhAmI jahA hu acireNaM / bAlaglAnAdInAM vaiyAvRtyaM mayA kartavyameva / tatkaroti tIvazraddhaH khyAtayazAH shkrgunnkiirtiH||7|| azraddhAnena devasyAgamaH karoti / zramaNarUpe / | atisAragRhIta eko'TavyAM sthito'tigato dvitIyaH // 8 // bravIti glAnaH patito vaiyAvRttyaM tu zraddadhAti yastu / sa uttiSThatu kSipraM zrutaM ca tanandiSeNena // 9 // paSTopavAsapAraNakamAnItaM kabalAn gRhItukAmena / tamuchratamAtre rabhasosthitazca bhaNa kena koyamiti // 10 // pAnakadravyaM ca tatra yanAsti tena bravIti kArya tu / nirgato hiNDamAne karotyaneSaNAM na ca prerayati // 11 // evamekavAraM dvitIyaM ca hiNDito labdhaM tRtIyavAre / anukampayA svarayan tato gatastassakAzaM tu // 12 // kharaparuSaniSThurarAkrozati sa glAno ruSTaH / he mandabhAgya ! vRthaiva tuSyasi tvaM nAmamAtreNa // 3 // sAdhUpakAryamahamiti nAmAtha samuddizyAthAyAtaH / etasyAmavasthAyAM svaM tiSThati bhaktalolupaH // 14 // amRtamiva manyamAnastAM paruSagiraM tu sa tu saMbhrAntaH / caraNagataH kSamayati prakSAlayati ca tamazucimakavitam // 15 // uttiSTha bajAva iti tathA kariSyAmi yathA'cireNaiva /
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA pratikramaNA. samityadhika // 617 // hohiha niruA tubbhe betI na vaemi gaMtuM je // 16 // AruhayA piTThIe ArUDho tAhe to payAraM ca / paramAsuiduggaMdhaM muyaI paTTIe pharusaM ca // 17 // bei giraM dhimmuMDiya!, vegavidhAo kaotti dukkhvio| iya bahuvihamakosaipae pae so'vi bhagavaM tu ||18||nn gaNeI pharusagiraM NayAvitaM dusai tArisaM gaMdhaM / caMdaNamiva maNNaMto micchAmiha dukkaDaM bhaNai // 19 // ciMtei kiha karemI kiha hu samAhI havija sAhussa ? / iya bahuvihappayAraM navi tiSNo jAhe khoheuM // 20 // tAhe | abhitthuNaMto suro gao Agao ya iyaro ya / Aloei gurUhi ya dhannotti tao aNusaho // 21 // jaha teNaM navi pelliya esaNa iya esaNAi jaiyavaM / ahavAvi imaM aNNaM AharaNaM dihivAdIyaM // 22 // jaha kei paMca saMjaya taNhachuhakilaMta sumahamaddhANaM / uttiNA veyAli ya pattA gAmaM ca te egaM // 23 // maggaMti pANagaM te logo ya tahiM aNesaNaM kunnaaii| na gahiya na laddhamiyaraM kAlagayA tisAbhibhUyA ya // 24 // cautthIe udAharaNaM-AyarieNa sAhU bhaNio-gAmaM vaccAmo, . bhaviSyasi nIrogatvaM bravIti zaknomi na gantuM // 16 // Aroha pRSThau ArUDhastadA tataH pracAraM (visstthaaN)c| paramAzucidurgandhAM muJcati pRSThau paruSAM ca // 17 // bravIti girAM dhig muNDita ! vegavidhAtaH kRta iti duHkhApitaH / iti bahuvidhamAkozati pade pade so'pi bhagavAMstu // 18 // na gaNayati paruSagiraM na cApi taM dUSayati tAdRzaM gandham / candanamiva manyamAno mithyA me iha duSkRtaM bhaNati // 19 // cintayati kathaM kurve kathaM ca samAdhirbhavet saadhoH|| iti bahuvidhaprakAra va zakko yadA kSobhayitum // 20 // tadA'bhiSTuvan suro gata Agatazcetarazca / Alocayati gurubhizca dhanya iti tato'nuziSTaH // 21 // yathA | tena naivollavitaiSaNaivameSaNAyAM yatitavyaM / athavApIdamanyadAhAraNaM dRSTivAdikam // 22 // yathA kecitpaJca saMyatAstRSNAkSudhAbhyAM vizyanto sumahAntamadhvAnam / uttIrNA vikAle ca prAptA grAmaM ca te ekam // 23 // mArgayanti pAnaka te lokazca tatrAneSaNAM karoti / na gRhItaM na labdhamitarat kAlagatAstRSAbhibhUtAca // 24 // caturthyAMmudAharaNaM-AcAryeNa sAdhurbhaNita:-grAma prajAmaH. // 617 //
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ ugAhie saMte keNai kAraNeNa ThiyA, eko ettAhe paDilehiyANitti kAuM ThaveumAraddho, sAhUhiM coio bhaNai-kimittha sappo acchai ?, sannihiyAe devayAe sappo viuvio, esa jahaNNao'samio, aNNo teNeva vihiNA paDilehittA Thavei, so ukkosao samio, ettha udAharaNaM-ekkassa Ayariyassa paMca sIsasayAI, tesimego sehisuo pabvaio, so jo jo sAhU ei tassa tassa daMDagaM nikkhivai, evaM tassa uThThiyassa anno ei anno jAi, tahAvi so bhagavaM aturiyaM acavalaM uvari heTThA ya pamajjiya Thavei, evaM bahueNavi kAleNa na paritammai-carimAe samiIe paNNattamiNaM tu vIyarAehiM / AharaNaM dhammaruI pariThAvaNasamiiuvautto // 1 // kAiyasamAhipariThAvaNe ya gahio abhiggaho teNaM / sakkappasaMsA assaddahaNe devaagmviudhe||2|| subaha pivIliyAo bAhA javAvi kAiyasamAhI / anno ya uDio IsAha beMtI tao gADhaM // 3 // ahayaM ca kAiyAo beI acchasu pariDavemitti / niggae nisire jahiyaM pivIliyA osare tattha // 4 // sAhU ya uhAhite sati kenacitkAraNena sthitAH, eko'dhunA pratilikhitAnItikRtvA sthApayitumArabdhaH, sAdhubhinoMdito bhaNati-kimana sarpastiSTati ?, sannihitayA devatayA sapo vikurvitaH, eSa jaghanyo'samitaH, anyastenaiva vidhinA pratilikhya sthApayati, sa utkRSTataH samitaH, anodAharaNaM-eka syAcAryasya paJca | ziSyazatAni, tebvekaH zreSThisutaH prabajitaH, sa yo yaH sAdhuH AyAti tasya tasya daNDaka nikSipati, evaM tasminusthite'nya AyAti anyo yAti, tathApi sa bhagavAn atvaritamacapalamuparyadhastAca pramRjya sthApayati, evaM bahunApi kAlena na paritAmyati / caramAyAM samitI prajJaptamidaM tu vItarAgaiH / AharaNaM dharmaruciH pAriSThApanikIsamityupayuktaH // 1 // kAyikIsamAdhipAriSTApanikAyAM ca gRhIto'bhigrahastena / zakraprazaMsA azraddhAne devAgamo vikurvati // 2 // subahavaH pIpilikA bAdhA javAdapi kAyikIsamAdheH / anya utthitaH sAdhubravIti tato gADham // 3 // ahaM ca kAyikayA'ttau pravIti tiSTha pariSThApayAmIti / nirgato gyutsRjati yatra pipIlikA avasarpanti tatra // 4 // sAdhuzca
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 618 // KARO kilAmijjai papie tA vArio ya deveNaM / sAmAie nisiddho mA piya devo ya AuTTo // 5 // vaMdittu gao bitiyaM tu 4 pratikramadiThivAiyaM khuDDae u ekko| teNa Na pehiya thaMDilla kAiyA lobhoraao|| 6 // thaMDilaM na pehiyaMtI na vosire devayAe~NA . smiujjoo| aNupAe~ kao se diTThA bhUmitti vosiriyaM // 7 // eso samio bhaNio aNNo puNa asamio imo tyadhika bhnnio| so kAiyabhomAI ekkekaM navari paDilehe // 8 // navi tiNNi tiNi pehe bei kimitthaM niviThTho hojjuho| kAUNa uTTarUvaM ca niviTThA devayA tattha // 9 // so uThio ya rAo tattha gao navari pecchae uTTe / bitiyaM ca gao tatthavi tatiyapi ya tatthavi Niviho // 10 // to aNNo uThavio tesuMpi taheva devayA bhnnio| kIsa na vi sattavIsa |pahisI ? samma paDivaNNo // 11 // uccArAI esA parihAvaNa vaNiyA samAseNaM / bei kimettiyaM ciya pariThappamuAhu annnnNpi|| 12 // bhaNNai aNNaMpatthI kiha taM kiha vA pariDaveyavaM / saMbaMdheNeeNaM pariThAvaNijuttimAyAyA // 13 // kAmyate prapItavAn tadA vAritazca devena / sAmAyika niSiddho mA pA devazvAvarjitaH // 5 // vandisvA gataH dvitIyaM dRSTivAdikaM kSullakastvekaH / tena na prekSitaM kAyikIsthagDilaM lobhato rAtrau // 6 // sthaNDilaM na prekSitamiti na vyutsRjati devatayodyotaH / anukampayA kRtaH tasya dRSTA bhUmiriti vyutsRSTam | // 7 // eSa samito bhaNito'nyaH punarasamito'yaM bhaNitaH / sa kAyikabhUmyAdi ekaikaM para pratilikhati // 8 // naiva brINi trINi pratyupekSate bravIti kimiho paviSTo bhaveduSTaH / / kRtvoSTrarUpaM copaviSTA devatA tatra // 9 // sa utthitazca rAtrau tatra gataH paraM prekSate uSTram / dvitIyaM ca gatastatrApi tRtIyamapi tatrApyupaviSTaH | Mu // tato'nya utthApitasteSvapi tathaiva devatayA bhaNitaH / kathaM naiva saptaviMzatiM pratyupekSase ? samyak pratipannaH // 11 // uccArAdInAmeSA pAriSThApanikI varNitA samAsena / pravIti kimetAvadeva pAriSThApyamutAho anyadapi // 12 // bhaNyate'nyadapyasti kathaM tat ka vA pariSThApayitavyam / saMvandhenatena pAriSThApa|nikI niyuktirAyAtA // 13 // // 61
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ pArihAvaNiyavihiM vocchAmi dhIrapurisapaNNattaM / jaM NAUNa suvihiyA pavayaNasAra uvalahaMti // 1 // vyAkhyA-paritaiH sarvaiH prakAraiH sthApanaM paristhApanam-apunargrahaNatayA nyAsa ityarthaH, tena nivRttA pAristhApanikI || tasyA vidhiH-prakAraH pAristhApanikAvidhistaM 'vakSye' abhidhAsye, kiM svabuddhyotprekSya ?, netyAha-'dhIrapuruSaprajJaptam' arthasUtrAbhyAM tIrthakaragaNadharaprarUpitamityarthaH, tatraikAntato vIryAntarAyApagamAddhIrapuruSaH-tIrthakaro gaNadharastu dhI:-buddhistayA virAjata iti dhiirH|aah-ydyyN pAristhApanikAvidhidhIrapuruSAbhyAM prarUpita eva kimarthaM pratipAdyata ityucyate-dhIrapuru pAbhyAM prapaJcena prajJaptaH sa eva saMkSeparucisattvAnugrahAyeha saGkepeNocyata ityadoSaH, kiMviziSTaM vidhimata Aha-yaM 'jJAtvA' hai vijJAya 'suvihitAH' zobhanaM vihitam-anuSThAnaM yeSAM te suvihitAH, sAdhava ityarthaH, kiM ?-pravacanasya sAraH pravacanasa ndohastam 'upalabhanti' jaanntiityrthH|| sA punaH pAristhApanikyoghataH ekendriyanoekendriyaparisthApyavastubhedena dvidhA bhavati, Aha egeMdiyanoegeMdiyapAridvAvaNiyA samAsao duvihA / eesi tu payANaM patteya parUvaNaM vocchaM // 2 // | vyAkhyA-ekendriyAH-pRthivyAdayaH, noekendriyAH-trasAdayasteSAM pAristhApanikI-ekendriyanoekendriyapAristhApa-18 nikI, 'samAsata' saMkSepeNa 'dvidhA' dviprakArA prajJaptoktenaiva prakAreNa, 'eesiM tu payANaM patteya parUvarNa vocchaM' anayoH padayorekendriyanoekendriyalakSaNayoH 'pratyeka' pRthaka pRthak 'prarUpaNAM' svarUpakathanAM vakSye-abhidhAsya iti gAthArthaH // 2 // tatraikendriyapAristhApanikIpratipipAdayiSayA tatsvarUpamevAdau pratipAdayannAha puDhavI AukAe teja vAU vaNassaI ceva / egeMdiya paMcavihA tajAya tahA ya atajAya // 3 // 104
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 4pratikramagA. pariSThApanikyadhika // 619 // ACACADCASICALOCALOCALOCALCS vyAkhyA-pRthivyapkAyastejo vAyurvanaspatizcaiva evamekendriyAH paJcavidhAH, eka tvagindriyaM yeSAM te ekendriyAH 'paJcavidhAH' paJcaprakArAH, eteSAM caikendriyANAM pAristhApanikI dvividhA bhavati,kathamityAha- tajjAya tahA ya atajjAya' tajjAtapAristhApanikI atajjAtapAristhApanikI ca, anayobhAvArthamupariSTAdvakSyatIti gaathaarthH||3|| Aha-sati grahaNasambhave'tiriktasya paristhApanaM bhavati, tatra pRthivyAdInAM kathaM grahaNamityata Aha duvihaM ca hoi gahaNaM AyasamutthaM ca parasamutthaM ca / ekkekaMpi ya duvihaM Abhoge taha aNAbhoge // 4 // | vyAkhyA-'dvividhaM tu' dviprakAraM ca bhavati 'grahaNaM' pRthivyAdInAM, katham ?-'AtmasamutthaM ca parasamutthaM ca' AtmasamutthaM ca svayameva gRhNataH parasamutthaM parasmAdgRhRtaH, punarekaikamapi dvividhaM bhavati, kathamityAha-'Abhoe taha aNAbhoe' Abhoganam AbhogaH, upayogavizeSa ityarthaH, tasminnAbhoge sati, tathA'nAbhoge, anupayoga ityarthaH, ayaM gAthAkSarArthaH // 4 // ayaM punarbhAvArtho vartate-tattha tAva AyasamutthaM kahaM ca AbhoeNa hoja, sAhU ahiNA khaio visaM vA khaiyaM visapphoDiyA vA uThiyA, tattha jo acitto puDhavikAo keNai ANio so maggijai, Natthi ANillao, tAhe appaNAvi ANijjai, tatthavi Na hoja acitto tAhe mIso, aMto halakhaNaNakuDumAIsu ANijai, Na hoja tAhe aDavIo paMthe vaMmie vA davadaDDae vA, Na hoja pacchA sacittovi gheppai, AsukArI vA kajaM hojA jo laddho so ANijai, evaM tatra tAvadAtmasamutthaM kathaM cAbhogena bhavet ?, sAdhurahinA daSTo viSaM vA khAditaM viSasphoTikA votthitA, tatra yo'cittaH pRthvIkAyaH kenacidAnItaH sa mAryate, nAstyAnItastadA''tmanA'pyAnIyate, tatrApi na bhavedacittastadA mizraH, antazo halakhananakukhyAdibhya AnIyate, na bhavettadA'TavItaH. pathi valmIkAt davadagdhAdvA, na bhavet pazcAtsacitto'pi gRhyate, AzukAri vA kArya bhavet yo labdhaH sa bhAnIyate, evaM // 619 //
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ loNaMpi jANato. aNAbhoieNa-teNa loNaM maggiyaM acittaMti kAUNaM mIsaM sacittaM vA ghettUNa Agao. pacchA pAyaM tattheva chaDeya, khaMDe vA maggie eyaM khaMDaMti loNaM dinnaM, taMpi tahiM ceva vigiMciyaba, Na deja tAhe taM appaNA vigiM|ciyavaM, eyaM AyasamutthaM duvihaMpi / parasamutthaM AbhogeNa tAva sacittadesamaTTiyA loNaM vA kajanimittaNa diNNaM, maggieNa aNAbhogeNa khaMDaM maggiyaM loNaM deja tasseva dAyaba, neccheja tAhe pucchijjai-kao tunbhehiM ANiyaM ?, jattha sAhai tattha vigiMcijjai, na sAheja na jANAmotti vA bhaNejA tAhe uvalakkheyavaM vaNNagaMdharasaphAsehi, tattha Agare pariSThavijai, nasthi | Agaro paMthe vA vaTuMti vigAlo vA jAo tAhe sukkagaM mahuragaM kapparaM maggijjai, Na hoja kapparaM tAhe vaDapatte pippalapatte vA kAUNa parivijai AukkAe duvihaM gahaNaM AyAe NAyaM aNAyaM ca, evaM pareNavi NAyaM aNAyaM ca, AyAe jANaMtassa visakuMbho haNiyabo visaphoDiyA vA siMciyavA visaM vA khaiyaM mucchAe vA paDio gilANo vA, evamAisu (kajesu) lavaNamapi jAnan / anAbhogikena-tena lavarNa mArgitamacittamitikRtvA mitraM sacittaM vA gRhItvA''gataH, pazcAt jJAtaM tatraiva tyaktavyaM, khaNDAyAM vA mArgitAyAmeSA khaNDeti lavaNaM dattaM, tadapi tatraiva tyaktavyaM, na dadyAttadA''tmanA tyaktavyaM, etadAtmasamutthaM dvividhamapi / parasamutthamAbhogena tAvat sacittadezA& mRttikA lavaNaM vA kAryAya dattaM mArgite anAbhogena khaNDAyAM mArgitAyAM lavaNaM dadyAt tassAyeva dAtavyaM,necchet tadA pRcchayate-kutastvayA''nItaM ?, yataH kathayati tatra tyajyate, na kathayena jAnAma iti vA bhaNettadopalakSitavyaM varNagandharasasparzaH, tatrAkare pariSThApyate nAstyAkaraH pathi vA vartante vikAlo vA jAtastadA zuSka madhuraM karpara mArgayate na bhavetkarparaM tadA vaTapatre pippalapatre vA kRtvA pariSTApyate / apkAye dvividhaM grahaNamAtmanA jJAtamajJAtaM ca, evaM pareNApi jJAtamajJAtaM ca, AtmanA jAnAnasya viSakumbho hantavyo viSasphoTikA vA sektavyA viSaM vA khAditaM mUrchayApi vA patito glAno vA, evamAdiSu (kAryeSu.)
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 620 // putramacittaM pacchA mIsaM ahuNAdhoyaM taMdulodAi Aure kajje sacittaMpi kae kajje se tattheva pariThavijjai, na dejja tAhe pucchijjai-kao ANIyaM ?, jai sAhei tattha pariThaveyavaM Agare, na sAhejA na vA jANejA pacchA vaNNAIhiM uvalakkheDaM tattha parivei, aNAbhogA koMkaNesu pANiyaM aMbilaM ca egattha vetiyAe acchai, aviraiyA maggiyA bhaNai - etto giNhAhi, teNa aMbilaMti pANiyaM gahiyaM, NAe tattheva chubhejjA, aha Na dei tAhe Agare, evaM aNAbhogA AyasamutthaM, parasamutthaM jANaMtI aNukaMpAe dei, Na ete bhagavaMto pANiyassarasaM jANaMti haradodagaM dijjA, paDiNIyayAe vA dejjA, eyANi se vayANi bhajjaMtutti, NAe tattheva sAhariyavvaM, na deja jao ANiyaM taM ThANaM pucchijjai, tattha neUM parihavijjai, na jANejjA vaNNAIhiM lakkhijjai, tAhe NaipANiyaM NaIe vigiMcejjA evaM talAgapANiyaM talAe agaDavAsiramAisu sahANesu vigiMcijjai, jai sukkaM taDAgapANiyaM vaDapattaM pippalapattaM vA aDDeUNa saNiyaM vicii, jaha ujjarA na jAyaMti, pattANaM 1 pUrvamacittaM pazcAnmizraM adhunAdhautaM tandulodakAdi Ature kArye sacittamapi kRte kArye zeSaM tatraiva pariSThApyate, na dadyAttadA pRcchayate-kuta AnItaM ?, yadi kathayettatra pariSThApayitavyamAkare, na kathayena vA jAnAti pazcAdvarNAdibhirupalakSya tatra pariSThApayati, anAbhogAt koGkaNe pAnIyamamlaM caikatra vedikAyAM tiSThataH, aviratikA mArgitA bhaNati -ato gRhANa, tenAmlamiti pAnIyaM gRhItaM, jJAte tatraiva kSipet atha na dadyAttadA''kare, evamanAbhogAdAtmasamutthaM, parasamutthaM jAnAnA'nukampayA dadyAt-naite bhagavantaH pAnIyasya rasaM jAnanti hradodakaM dadyAt pratyanIkatayA vA dadyAt etAnyasya vratAni bhaJjantiyati, jJAte tatraiva saMhartavyaM na dadyAdyata AnItaM tatsthAnaM pRcchayate tatra nItvA pariSThApyate, na jAnIyAdvarNAdibhirlakSyate tadA nadIpAnIyaM nadyAM tyajyate evaM taTAkapAnIyaM taTAke avaTavApIsaraAdiSu svasthAneSu tyajyate, yadi zuSkaM taTAkapAnIyaM vaTapatraM pippalapatraM vA'vaSTamya zanaistyajyate yathA pravAhA na jAyante, patrANA 4 pratikrama* NA. pariThApanikyadhi0 // 620 //
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ asaIe bhAyaNassa kaNNA jAva heTThA saNiyaM udayaM alliyAvijjai tAhe vigiMcijjai, aha kUodayaM tAhe jai kUvataDA ullA tattha saNiyaM nisirai, aNulasio sukkataDA hojjA ullagaM ca ThANaM natthi tAhe bhANaM sikkaeNa jaDijjai, mUle doro bajjhai, usakkAveu pANiyaM IsimasaMpattaM mUladoro ukkhippara, tAhe paloTTai, natthi kUvo dUre vA teNasAvayabhayaM hojjA tAhe sIyalae mahurarukkhassa vA heTThA sapaDiggahaM vosirai na hoja pAyaM tA ulliyaM puhavikAyaM maggittA teNa parivei, asai sukkaMpi uNhodaeNa ullettA pacchA pariTThavijai, nibAghAe cikkhalle khaDDuM khaNiUNa pattapaNAleNa vigiMcai, sohiM ca kareMti, esA vihI, jaM paDiniyattAe AukkAeNa mIseuM diNNaM taM vigiMcei, jaM saMjayassa putragahie pANie AukAo aNAbhogeNa diNNo jai pariNao bhuMjai, navi pariNamai jeNa kAleNa thaMDilaM pAvai vigiMciyavaM, jattha harataNuyA paDejjA taM kAlaM paDicchittA vigiMcijjai 2 | teukkAo taheva Ayasamuttho AhoeNa saMjayassa agaNikkAeNa kajjaM jAyaM-ahiDakko 1 masati bhAjanasya karNA yAvadadhastAt ( pazcAt ) zanairudakaM lipyanti tadA tyajyate, atha kUpodakaM tadA yadi kUpataTa Arddhastatra zanairnisRjyate, asicya mAnaH zuSkataTo bhavet AI ca sthAnaM nAsti tadA bhAjanaM sikkakena badhyate, mUle davarako vadhyate, utvakya pAnIyamISadasaMprApte mUladavaraka utkSipyate, tadA praloyate, nAsti kUpo dUre vA stenazvApadbhayaM bhavet tadA zItale madhuravRkSasyAdhastAt sapratigrahaM vyutsRjyate, na bhavetpAnaM tadA''rdra pRthvIkAyaM mArgayitvA tena pariSThApayati, asati zuSkamapyuSNodakenArddhayitvA pazcAt pariSThApyate, nirvyAghAte kardame khaDDuM khanitvA patrapraNAlikayA tyajyate, zuddhiM ca kurvanti, eSa vidhiH, yat pratyanIkatayA'SkAyena mizrayitvA dattaM tadvivicyate, yadi saMyatena pUrvaM gRhIte pAnIye'SkAyo'nAbhogena datto yadi pariNato bhujyate, na pariNamati yena kAlena sthaNDilaM prApyate tyakanyaM yatra haratanukAH pateyustaM kAlaM pratIcchaya tyajyate / tejaskAyastathaivAtmasamuttha Abhogena saMyatasyAdmikAyena kArya jAtaM -ahidaSTo
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA 4pratikramaNA. pariThApanikyadhika // 621 // vA 'DaMbhijjai phoDiyA vA vAyagaMThI vA antravRddhiA , vasahIe dIhajAIo paviThTho, poTTasUlaM vA tAveyavaM, evamAIhiM ANie kaje kae tattheva paDibubbhai, Na deti to tehiM kaThehiM jo agaNI tajjAio tattheva vigiMcijai, na hoja sovi na deja vA tAhe tajjAeNa chAreNa ucchAijai, pacchA aNNajAieNavi, dIvaesu tellaM gAlijai vattI ya nippIlijjai mallagasaMpuDae kIrai pacchA ahAugaM pAlei, bhattapaccakkhAyagAisu mallagasaMpuDae kAUNa acchatti, sArakkhijjai, kae kaje 4 hai taheva vivego, aNAbhogeNa khelamallagAloyacchArAdisu, taheva paro AbhoeNa chAreNa dija vasahIe agANaM joikkhaM vA kareja taheva vivego, aNAbhoeNavi ee ceva pUyaliyaM vA saiMgAlaM dejA, taheva vivego 3 / vAukkAe AyasamutthaM AbhoeNa, kahaM ?, vatthiNA diieNa vA kajaM, so kayAi sacitto accitto vA mIso vA bhavai, kAlo duviho-niddho | lukkho ya, Niddho tiviho-ukkosAi, lukkhovi tiviho-ukkosAi, ukkosae sIe jAhe dhaMto bhavai tAhe. jAva paDhamaporisI CHAUSSURA // 621 // / vA dAte sphoTikA vA vAtapranthirvA anavRddhirvA, vasatI dIrghajAtIyaH praviSTaH, udarazUlaM vA tApayitavyaM, evamAdibhirAnI kArye kRte tatraiva pratikSipyate, na dadyAttadA taiH kASTho'gnistajAtIyastatraiva tyajyate, na bhavet so'pi na dadyAdvA tadA tajAtena kSAreNAcchAdyate, pavAdanyajAtIyenApi, dIpebhyaH tailaM gAlyate vartiniSpIDyate mallakasaMpuTe kriyate pazcAdyathAyuSkaM pAlayati, bhaktapratyAkhyAnAdiSu mallakasaMpuTe kRtvA tiSThati, saMrakSyate, kRte kArya tathaiva vivekaH, anAbhogena zleSmamallakalocakSArAdipu, tathaiva para Abhogena dadyAt , vasatI agniM jyotirvA kuryAt tathaiva vivekaH / anAbhogenApi ete caiva pUpalikA vA sAGgArAM dadyAt | tathaiva vivekaH // vAyukAya AtmasamutthamAbhogena, kathaM', bastinA ityA vA kArya, sa kadAcit sacitto'citto vA mizro vA bhavati, kAlo dvividhaH| snigdho rukSazca, snigdhastrividhaH-utkRSTAdi, rUkSo'pi trividhaH-utkRSTAdiH, utkRSTe zIte yadA dhmAto bhavati tadA yAvat prathamapauruSI
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ + SOCIOSASRCSCRECRUGALOOK tAva acitto vitiyAe mIso tatiyAe sacitto, majjhimae sIe bitiyAe Araddho cautthIe sacitto bhavai, maMdasIe8 taiyAe Araddho paMcamAe porisIe sacitto, uhakAle maMdauNhe majjhe ukkose divasA navari do tiNNi catvAri paMca ya, | evaM vatthissa daiyassa puSaddhaMtassa eseva kAlavibhAgo, jo puNa tAhe ceva dhamittA pANiyaM uttArijai, tassa ya padame hatthasae acitto bitie mIso taie sacitto, kAlavibhAgo natthi, jeNa pANiyaM pagatIe sIyalaM, purva acitto maggijjai pacchA mIso pacchA sacittotti / aNAbhoeNa esa acittotti mIsagasacittA gahiyA, parovi evaM ceva jANaMto vA dejA ajANato vA, NAe tasseva aNicchete ubaragaM sakavADaM pavisittA saNiyaM muMcai, pacchA sAlAevi, pacchA vaNaNiguMje mahure, pacchA saMghADiyAuvi jayaNAe, evaM daiyassavi, sacitto vA acitto vA mIso vA hou sabassavi esa vihI, mA aNNaM virAhehitti 4 / vaNassaikAiyassavi AyasamutthaM AbhoeNaM gilANAikaje mUlAINa gahaNa hojjA, aNAbhoeNa 1 tAvadacitto dvitIyAyAM mizrastRtIyAyAM sacittaH, madhyame zIte dvitIyAyA Arabhya caturthI sacitto bhavati, mandazIte tRtIyasyA Arabhya paJcamyAM pauruSyAM sacittaH, uSNakAle mandoNe madhye utkRSTe divasAH paraM dvau bIn caturaH paJca ca, evaM basterTateH, pUrvadhmAtasyaipa eva kAlavibhAgaH, yaH punastadaiva dhmAtvA | pAnIya uttAryate, tasya ca prathame hastazate acitto dvitIye mizrastRtIye sacittaH, kAlavibhAgo nAsti, yena pAnIyaM prakRtyA zItalaM, pUrvamacitto mAya'te pazcAbhanminaH pazcAtsacitta iti / anAbhogena epo'citta iti mizrasacittau gRhItI, paro'pyevameva jAnanvA dadyAdajAnanvA, jJAte tasmai eva anicchati apavaraka sakapATaM pravizya zanairmucyate, pazcAt zAlAyAmapi, pazcA(nanikuJja madhure, pazcAt zRGgATikAyAmapi yatanayA, evaM iterapi, sacitto vA'citto vA mizro vA bhavantu sarvasyApyeSa vidhiH, mAunya virAsIditi / vanaspatikAyikakha AtmasamutthamAbhogena glAnAdikAryAya mUlAdInAM grahaNaM bhavAta, anAbhogena
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA pratikramaNA. pariSThApanikyadhika // 622 // gahiyaM bhatte vA loTTo paDio piTTagaM vA kukkusA vA, so ceva porisivibhAgo, dukuDio ciraMpi hojA, paro allageNa misiyagaM cavalagamIsiyANi vA pIlUNi kUraoDiyAe vA aMto choDhUNaM karamadaehiM vA samaM kaMjio annayaro bIyakAo paDio hojA, tilANa vA evaM gahaNaM hojA, nibaM tilamAisu hojjA, jai AbhogagahiyaM AbhogeNa vA dinnaM vivego, aNAbhogagahie aNAbhogadiNNe vA jai tarai vigiMciuM paDhama parapAe, sapAe, saMthArae laThThIe vA paNao| havejjA tAhe uNhaM sIyaM va NAUNa vigicaNA, esovi vaNassaikAo pacchA aMtokAe esi vigiMcaNavihI, allagaM alla-| gakhette sesANI Agare, asai Agarassa nivAghAe mahurAe bhUmIe, aMto vA kappare vA patte vA, esa vihitti // atra tajjAtAtajAtapAristhApanikI pratyekaM pRthivyAdInAM pradarzitaiva, bhASyakAraH sAmAnyena tallakSaNapratipAdanAyAhatajjAyaparivaNA AgaramAIsu hoi boddhavvA / atajAyaparihavaNA kapparamAIsu boddhavvA // 205 // (bhA0) vyAkhyA-tajAte-tulyajAtIye pAristhApanikA 2 sA AgarAdiSu paristhApanaM kurvato bhavati jJAtavyA, AkarAH 1 gRhItaM bhakte vA loTTaH* patitaHpiSTaM yA +kukkasA vA, sa eva pauruSIvibhAgaH, duSkRSTaH ciramapi bhavet , para AIkeNa mizritaM capalakamizritAni vA | pIlUni kUrakoTikAyAM (kSipracaTikAyAM) vA'ntaH kSivA karamardaiH samaM vA kAjikaH anyataro vA bIjakAyaH patito bhavet , tilAnAM vaivaM grahaNaM bhavet , | nimbaM tailAdiSu bhavet , yadyAbhogagRhItamAbhogena vA dattaM vivekaH, anAbhogagRhIte'nAbhogadatte vA yadi zakyate tyaktuM prathama parapAne svapAtre, saMstArake laSyAM | vA panako bhavet tadoNaM zItaM vA jJAtvA tyAgaH, eSo'pi vanaspatikAyikaH, pazcAdantaHkAya eSAM vivekavidhiH, AImAIkakSetre zeSANi Akare, | asalyAkAre nirvyAghAte madhurAyAM bhUmau, antarvA kaparasya vA pAtrasya vA eSa vidhiriti| * kaGkaTuka. + kaNikA.
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ PApRthivyAdyAkarAH pradarzitA eva, atajAtIye-bhinnajAtIye paristhApanikA 2 sA punaH karparAdiSu yathA (yoga) paristhApanaM kurvato boddhavyeti gaathaarthH|| gataikendriyaparisthApanikA, adhunA noekendriyapAristhApanikA pratipAdayannAha goegidiehiM jA sA sA duvihA hoi ANuputvIe / tasapANehi suvihiyA ! nAyacA notasehiM ca // 5 // vyAkhyA-ekendriyA na bhavantIti noekendriyAH-trasAdayastaiH karaNabhUtairiti tRtIyA, athavA teSu satsu tadviSayA | veti saptamI, evamanyatrApi yojyaM, yA'sau pAristhApanikA sA 'dvi(vi)dhA' dviprakArA bhavati 'AnupUrvyA' paripATyA, dvaividhyameva darzayati-'tasapANehiM suvihiyA NAyacA NotasehiM ca' vasantIti trasAH sAzca te prANinazceti samAsastaiH karaNabhUtaiH suvihiteti suziSyAmantraNam , anena kuziSyAya na deyamiti darzayati, jJAtavyA-vijJeyA 'notasehiM ca' trasA na bhavantIti notrasA-AhArAdayastaiH karaNabhUtairiti gaathaarthH||5|| ___ tasapANehiM jA sA sA duvihA hoi ANupubIe / vigaliMdiyatasehiM jANe pA~cadiehiM ca // 6 // ___ vyAkhyA-trasaprANibhiryA'sau sA dvi(vi)dhA bhavati AnupUrvyA, 'vikalendriyA' dvIndriyAdayazcaturindriyaparyantAstaizca, 'jANi'tti jAnIhi pazcendriyaizceti gAthArthaH // 6 // vigalidiehiM jA sA sA tivihA hoi ANupuvIe / biyatiyacauro yAvi ya tajAyA tahA atajAyA // 7 // | vyAkhyA-vikalendriyairyA'sau sA trividhA bhavati AnupA, biyatiyacauro yAviya' dvIndriyatrIndriyacaturindriyA~zcAdhikRtya, sA ca pratyekaM dvibhedA, tathA cAha-'tajjAya tahA atajjAyA' tajjAte-tulyajAtIye yA kriyate sA tajjAtA,
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 623 // tathA atajjAtA-atajAte yA kriyata iti gAthArthaH // 7 // // bhAvArthastvayaM-beiMdiyANaM AyasamutthaM jalugA gaMDAisu pratikramakajesu gahiyA tattheva vigiMcijai, sattuyA vA AlevaNanimittaM UraNiyAsaMsattA gahiyA visohittA Ayare vigiMceti, NA. pari asai Agarassa sattuehiM samaM nivAghAe, saMsattadese vA katthai hojja aNAbhogagahaNaM taM desaM ceva na gaMtabaM, asivAIhiMSThApani0 gamejA jattha sattuyA tattha kUraM maggai (graM0 16000), na lahai taddevasie sattue maggai, asaIe bitie jAva tatie, kyadhi0 asai paDilehiya 2 giNhai, velA vA aikkamai addhANaM vA, saMkiyA vA matte gheppaMti, bAhiM ujjANe deule paDisayassa vA bAhiM rayattANaM patthariUNaM uvari eka ghaNamasiNaM paDalaM tattha pallacchijati, tinni UraNayapaDilehaNAo, natthi jai tAhe puNo paDilehaNAo, tiNNi muDio gahAya jai suddhA paribhujaMti, egami dihe puNovi mUlAo paDile hijaMti, je tattha pANA te mallae sattuehiM samaM ThavijaMti, AgarAisu vigiMcai, natthi bIyarahiesu vigiMcai, evaM jattha pANayaMpi vIyapAe dvIndriyANAmAtmasamutthaM jalIkA gaNDAdiSu kAryeSu gRhItA tatraiva tyajyate, saktakA vA Alepana nimittaM UrNikAsaMsaktA gRhItA vizodhyAkare tyajati,asatyAkAre saktakaiH samaM niyAMdhAte, saMsaktadeze vA kutracit bhavedanAbhogagrahaNaM taM dezameva na gacchet , azivAdibhirgacchet yatra saktukAstatra kUro mAya'te, na labhyate tadaiva| sikAn saktukAn mArgayati, asati dvaitIyikAn yAvattArtIyikAn , asati pratilikhya 2 gRhNAti, velAM vA'tikrAmati adhvAnaM vA (pratipannAH), zaGkitA vA mAtrake gRhNAti, bahirudyAnAt devakule pratizzrayasya vA bahiH rajakhANaM prastIrya upayukaM ghanamasUNaM paTalaM tatra pracchAdayati, vikRtva UraNikApratilekhanA | nAsti yadi tadA punaH prati lekhanA, tisro muSTIhItvA yadi zuddhA paribhujyante, ekasyAM dRSTAyAM punarapi mUlAt pratilekhayati, ye tatra prANinaste malake saktakaiH / samaM sthApyante, AkarAdiSu syajyante, na santi bIjarahiteSu syajati, evaM yatra pAnIyamapi dvitIyapAtre. zA
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ piDilehittA uggAhie chubbhai, saMsattaM jAyaM rasaehiM tAhe sapaDiggahaM vosirau, natthi pAyaM tAhe aMbiliM pADihAriyaM maggau, No laheja sukyaM aMbiliM ulleUNaM asai aNNAMmavi aMbilibIyANi chohaNa vigiMcai, natthi bIyarahiesa vigiMcai, pacchA paDissae pADihArie vA apADihAriyaM vA tikAlaM paDilehei diNe diNe, jayA pariNayaM tahA vigiMcai, bhAyaNaM ca paDiappijjai, natthi bhAyaNaM tAhe aDavIe aNAgamaNapahe chAhIe jo cikkhallo tattha khar3e khaNiUNa nicchiDDe liMpittA pattaNAleNaM jayaNAe chubhai, ekkasi pANaeNaM bhamADei, taMpi tattheva chubbhai, evaM tinni vAre, pacchA kappei sahakaThehi ya mAlaM kareMti cikkhilleNaM liMpai kaMTayachAyAe ya ucchAei, teNa ya bhANaeNaM sIyalapANayaM Na layai, avasA|vaNeNa kUreNa ya bhAvijjai, evaM do tiNNi vA divase, saMsattagaM ca pANayaM asaMtattagaM ca ego na dhare, gaMdheNa visaMsijjai, saMsattaM ca gahAya na hiMDijai, virAhaNA hoja, saMsattaM gahAya na samuddisijai, jai parissaMtA je Na hiMDaMti te liMti, je pratilikhyohAhi ke kSipyate, saMsaktaM jAtaM rasajaistadA sapratigrahaM byutsRjatu, nAsti pAtraM tadA ciJciNikAM prAtihArikI mArgayatu, na labheta zuSkA ciJciNikAM AIyitvA asati anyasminnapi ciJciNikAbIjAni kSiptvA vivicyate, nAsti bIjarahiteSu tyajyate, pazcAt pratizraye prAtihArike vA aprAtihArike vA trikAlaM pratilikhati dine dine, yadA pariNataM tadA vivicyate, bhAjanaM ca pratyarpate, nAsti bhAjanaM tadA'TavyAmanAgamanapathe chAyAyAM yaH kardamastatra gate khanitvA nizchidraM lihavA patranAlena yatanayA kSipati, ekazaH pAnIyenAiyati, tadapi tatraiva kSipati, evaM trIn vArAn , pazcAt kalpayati zkSNakASTaizca mAlaM karoti kardamena limpati kaNTakacchAyayA cAcchAdayati, tena ca bhAjanena zItalapAnIyaM na lAti, avazrAvaNena kUreNa ca bhAvyate, evaM dvau bIn vA divasAn , saMsaktaM ca pAnakamasaMsaktaM caiko na dhArayet, gandhena vizasyate, saMsaktaM ca gRhItvA na hiNDyate, virAdhanA bhavet , saMsaktaM gRhItvA na bhujyate, yadi parizrAntAstarhi ye na hiNDante te lAnti, ye
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA pratikramaNA. pariSThApanikyadhi0 // 624 // ye pANA dihA te mayA hojA, egeNa paDilehiyaM vIeNa tatieNaM, suddhaM paribhujaMti, evaM ceva mahiyassavi gAliyadahiyassa navaNIyassa ya kA vihI ?, mahIe egA uTThI chunbhai, tattha tattha dIsaMti, asai mahiyassa kA vihI ?, gorasadhovaNe, pacchA uNhodayaM siyalAvijai, pacchA mahure cAulodae, tesu suddhaM paribhujai, asuddhe taheva vivego dahiyassa, pacchao uyantA Niyatte paDile hijjai, tIrAe suttesuvi esa vihI, parovi AbhoyaNAbhoyAe tANi dijjA // teiMdiyANa gahaNaM sattuyapANANa puSabhaNio vihI, tilakIDayAvi taheva dahie vA rallA taheva chagaNakimiovi taheva saMdhArago vA gahio ghuNAiNA NAe taheva tArisae kaDhe saMkAmijjai, uddehiyAhiM gahie potte Natthi tassa vigiMcaNayA, tAhe tesiMvi loDhAijai, tattha ati loe, chappaiyAu visAmijati sattadivase, kAraNagamaNaM tAhe sIyalae nivAyAe, evamAINaM taheva Agare nivAghAe vivego, kIDiyAhiM saMsatte pANae jai jIvaMti khippaM galijjai, ahe paDiyA levADeNeva hattheNa uddhareyavA, COMCAXCXOSS 1ca prANino dRSTAste mRtA bhaveyuH, ekena pratilekhitaM dvitIyena tRtIyena, zuddhaM paribhuJjanti, evameva gorasasyApi gAlitasya dabho navanItasya ca kovidhiH?, takrasyaikA'STA kSipyate tatra tatra dRzyante, asati take ko vidhiH?, gorasadhAvanaM, pazcAduSNodakaM zItalIyate pazcAt madhuraM tandulodakaM, teSu zuddhaM pari bhujyate, azuddhe tathaiva viveko dakSaH, pazcAt gacchanta AgacchantaH pratilekhayanti. (udhyAdeH) tIrAdiSu supteSvapi eSa vidhiH, paro'pyAbhogAnAbhogAbhyAM tAni dadyAt // zrIndriyANAM grahaNaM saktaprANinAM pUrvabhaNito vidhiH tilakITakA api tathaiva dakSi vA raMlAH tathaiva gomayakRmayo'pi tathaiva saMstArako vA gRhIto ghuNAdibhiH jJAte tathaiva tAdRze kASThe saMkrAmyante, uddehikAbhirgRhIte pote nAsti tasya vivekaH, tadA tAsAmapi avatAraNaM kriyate, tatrApayAnti svasthAne, SaTpadikA vizrAmyante sapta divasAn , kAraNe gamanaM tadA zItale niyAghAte, evamAdInAM tathaivAkare niryAghAte vivekaH, kITikAbhiH saMsakte pAnIye yadi jIvanti kSipraM gAlyate, adhaHpatitA lepakRtaiva hastenoddhartavyAH,. RSAMANASANCHAR // 624 //
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ | alevaDayaM ceva pANayaM hoi, evaM makkhiyAvi, saMghADaeNa puNa ego bhattaM geNhai mA ceva chubbhai, bIo pANayaM, hattho alevADao ceva, jaivi kIDiyAu maiyAu tahavi galijaMti, iharahA mehaM uvahaNaMti macchiyAhiM vamI havai, jai taMduloyagamAisu pUyarao tAhe pagAse bhAyaNe chuhittA potteNa daddarao kIrai, tAhe kosaeNaM khoraeNa vA ukkaDDijai, thovaeNa pANaeNa samaM vigiMcijai, AukkAyaM gamittA kareNa gahAya udayassa Dhoijjai, tAhe appaNA ceva tattha paDai, evamAi | teiMdiyANaM, pUyaliyA kIDiyAhiM saMsattiyA hojA, sukkao vA kUro, tAhe jhusire vikkhirijai, taheva tattha tAo pavisaMti, muhuttayaM ca rakkhijjai jAva vippasariyAo / cauriMdiyANaM AsamakkhiyA akhimi akkharA ukahijaitti gheppai, parahatthe bhatte pANae vA jai macchiyA taM aNesaNijjaM, saMjayahatthe uddharijai, nehe paDiyA chAreNa guMDijai, kotthalagAriyA vA vacchatthe pAe vA gharaM karejA sabavivego, asai chiMdittA, aha annaMmi ya gharae saMkAmijaMti, saMthArae maMkuNANaM alepakRdeva pAnIyaM bhavati, evaM makSikA api, saMghATakena punareko bhaktaM gRhNAti, maiva pasan , dvitIyaH pAnIyaM, hasto'lepakRdeva, yadyapi kITikA mRtAstathApi gAlyante, itarathA medhAmupahanyuH makSikAbhirvAntirbhavati, yadi tandulodakAdiSu pUtarakAstadA prakAze bhAjane kSiptvA potenAcchAdanaM kriyate, tataH kozena kSaurakeNa vA niSkAzyante, stokena pAnIyena samaM tyajyante, apakArya prApathya kASThena gRhItvodakAgre niyante, tadA''tmanaiva tatra patanti, evamAdisvIndriyANAM, pUpalikA kITikAbhiH saMsaktA bhavet , zuSko vA kUraH, tadA zuSire vikIryate, tathaiva tAH pravizanti, muhUrta ca rakSyante yAvadviprasRtAH // caturindriyANAM | hai azvamakSikA akSNaH puSpikAM niSkAzayanti iti gRhyante, parahaste bhakke pAnIye vA yadi makSikAstadaneSaNIyaM, saMyavahaste udriyante, nehe patitAH kSAreNAvaguNDyante kotthalakArikA vA vasne pAtre vA gRhaM kuryAt sarvavivekaH, asati chittvA, athAnyasmin gRhe vA saMkrAmyante, saMstArake matkuNAnAM
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvazyakahAribhadrIyA pratikramaNAdhya0 |paristhApanikA0 dayatrasapA babhaNiopahiceva kI // 625 // puvagahie taheva gheppamANe pAyapuMchaNe vA, jai tinni velAu paDilehijato divase 2 saMsajjai tAhe tArisaehiM ceva kaThehiM |saMkAmijaMti, daMDae evaM ceva, bhamarassavi taheva vivego, saaMDae sakaTTho vivego, pUtarayassa puSabhaNio vivego, evamAi | jahAsaMbhavaM vibhAsA kAyabA / gatA vikalendriyatrasapAristhApanikA, adhunA paJcendriyatrasapAristhApanikA vivRNvannAha paMcidiehiM jA sA sA duvihA hoi ANupubIe / maNuehiM ca suvihiyA, nAyacA noyamaNuehiM // 8 // vyAkhyA-paJca sparzAdInIndriyANi yeSAM te paJcendriyAH-manuSyAdayastaiH karaNabhUtasteSu vA satsu tadviSayA'sau pAristhApanikA sA dvividhA bhavatyAnupUrvyA, manuSyaistu suvihitA ! jJAtavyA, 'nomanuSyaizca' tiryagbhiH, cazabdasya vyavahitaH sambandha iti gAthAkSarArthaH, // 8 // bhAvArtha tUpariSTAvakSyAmaH // maNuehiM khalu jA sA sA duvihA hoi ANupuzcIe / saMjayamaNuehiM taha nAyabA'saMjaehiM ca // 9 // | vyAkhyA-manuSyaiH khaluH yA'sau sA dvividhA bhavati AnupUrvyA saMyatamanuSyaistathA jJAtavyA'saMyataizceti gAthArthaH | // 9 // bhAvArtha tUpariSTAdvakSyAmaH saMjayamaNuehiM jA sA sA duvihA hoi ANupubbIe / saccittehiM suvihiyA! acittehiM ca nAyacA // 10 // vyAkhyA-'saMyatamanuSyaiH' sAdhubhiH karaNabhUtairyA'sau pAristhApanikA sA dvividhA bhavatyAnupUrvyA, saha cittena vartanta , pUrvagRhIte tathaiva gRhyamANe pAdapronchane vA yadi tisro vArAH pratilikhyamAno divase divase saMsRjyate tadA tAdRzaireva kA?H saMkrAmyante, daNDake'pye|vameva, bhramarasyApi vivekastathaiva vivekaH, sANDe sakASThasya vivekaH, pUtarakasya pUrvabhaNito vivekaH, evamAdi yathAsaMbhavaM vibhASA karttavyA / // 625 //
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti sacittAstaiH-jIvadbhirityarthaH, suvihiteti pUrvavat 'accittehiM ca NAyavatti avidyamAnacittaizca-mRtarityarthaH, jJAtavyA-vijJeyeti gaathaakssraarthH||10|| itthaM tAvaduddezaH kRtaH, adhunA bhAvArthaH pratipAdyate, tatra yathA sacittasaMyatAnAM grahaNapAristhApanikAsambhavastathA pratipAdayannAha aNabhoga kAraNeNa va napuMsamAIsu hoi saJcittA / vosiraNaM tu napuMse sese kAlaM paDhikkhijA // 11 // vyAkhyA-AbhoganamAbhogaH-upayogavizeSaH na AbhogaH anAbhogastena 'kAraNena vA' azivAdilakSaNena 'napuMsakAdiSu' dIkSiteSu satsu bhavati 'sacittA' iti vyavahArataH sacittamanuSyasaMyataparisthApaniketi bhAvanA, AdizabdAjaDDAdiparigrahaH, tatra cAyaM vidhiH-yo'nAbhogena dIkSitaH sa Abhogitve sati vyutsRjyate, tathA cAha-vosiraNaM tu napuMse'tti vyutsRjanaM-parityAgarUpaM napuMsake, kartavyamiti vAkyazeSaH, tuzabdo'nAbhogadIkSita iti vizeSayati, 'sese kAlaM paDikkhija'tti zeSaH kAraNadIkSito jaDDAdirvA, tatra 'kAla'nti yAvatA kAlena kAraNasamAptirbhavatyetAvantaM kAlaM jaDDAdau vakSyamANaM ca pratIkSyeta, na tAvadvayutsRjet iti gaathaakssraarthH||11|| atha kiM tatkAraNaM yenAsau dIkSyata iti ?, tatrAnekabhedaM kAraNamupadarzayannAha asive omoyarie rAyaduDhe bhae va AgADhe / gelanne uttimaDhe nANe tavadaMsaNacaritte // 12 // vyAkhyA-'azivaM' vyantarakRtaM vyasanam 'avamaudarya' durbhikSaM 'rAjadviSTaM' rAjA dviSTa iti 'bhayaM' pratyanIkebhyaH 'AgADhaM' bhRzama , ayaM cAgADhazabdaH pratyekamabhisambadhyate azivAdiSu 'glAnatvaM' glAnabhAvaH 'uttamArthaH' kAladharmaH,
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- 18'jJAnaM' zrutAdi tathA 'darzanaM' tatprabhAvakazAstralakSaNaM 'cAritraM' pratItam , eteSvazivAdiSUpakurute yo napuMsakAdirasau pratikramahAribhadIkSyata iti, uktaM ca-rAyaduThabhaesuM tANa Nivassa vA'bhigamaNaTThA / vejjo va sayaM tassa va tappissai vA gilANassa | NAdhya0 drIyA // 1 // guruNoca appaNo vA NANAI giNhamANi tappihiI / acaraNadesA Ninte tappe omAsivehiM vA // 2 // eehiM kAra pristhaap||626|| |NehiM AgADhehiM tu jo u pvaave| paMDAI solasayaM kae u kajje vigiNcnnyaa||3||' jo so asivAikAraNehiM pavAvijai napuM-18 | nikA0 sago so duviho-jANao ya ajANao ya, jANao jANai jaha sAhUNaM na vaTTai napuMsao pavAveuM, ayANao na jANai, tattha jANao paNNavijai jaha Na vadRi tujha pavajA, NANAimaggavirAhaNA te bhavissai, tA gharattho ceva sAhUNaM vasu to te viulA nijarA bhavissai, jai icchai lahUM, aha na icchai to tassa ayANayassa ya kAraNe pavAvijamANANaM imA jayaNA kIrai kaDipaTTae ya chihalI kattariyA bhaMDu loya pADhe ya / dhammakahasannirAula vavahAravikiMcaNaM kujA // dAraM // 13 // vyAkhyA-kaDipaTTagaM cAsya kuryAt , zikhAM cAnicchataH kartarikayA kezApanayanaM 'bhaMDutti muNDanaM vA locaM vA pADhaM 1 rAjadviSTabhayeSu trANArthAya nRpasya vA'bhigamanArtham / vaidyo vA svayaM tasya vA pratijAgariSyati vA glAnam // 1 // gurorvA''tmano vA jJAnAdi gRhNatastasya'ti / acaraNadezAnirgacchataH tasya'ti avamAziveSu vA // 2 // eteSvAgADheSu kAraNeSu tu yastu pravrAjayati / paNDAdi SoDazakaM kRte tu kAyeM vivekaH // 3 // yaH so'zivAdikAraNaiH pravAjyate napuMsakaH sa dvividhaH-jJAyako'jJAyakazca, jJAyako jAnAti yathA sAdhUnAM na kalpate napuMsakaH pravAjayituM ajJAyako na jAnAti, tatra jJAyakaH prajJApyate yathA na varttate tava pravrajyA, jJAnAdimArgavirAdhanA te bhaviSyati, tadgahe sthita eva sAdhUnAM (anugrahe) vartasva tataste vipulA | | // 26 // nirjarA bhaviSyati, yadIcchati laSTaM, atha necchati tadA tasyAjJAyakasya ca kAraNe pravrAjyamAnAnAmiyaM yatanA kriyate / ACCALCOHOREOSX
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ ca vivarIyaM dharmakathAM saMjJinaH kathayet rAjakule vyavahAram , itthaM vigiJcanaM kuryAditi gaathaakssraarthH||13||bhaavaarthstvyNhaapbyNtss kaDipaTTao se kIrai, bhaNai ya-amhANa pacayaMtANa evaM ceva kayaM, sihalI nAma sihA sA na muMDijai, loo MNa kIrai, kattarIe se kesA kappijaMti, chureNa vA muMDijjai, necchamANe loovi kIrai, jo najai jaNeNa jahA esa, napuMsago, anajaMtevi evaM ceva kIrai jaNapaccayanimittaM, varaM jaNo jANato jahA esa gihattho ceva / pADhaggahaNeNa duvihA sikkhA-gahaNasikkhA AsevaNasikkhA ya, tattha gahaNasikkhAe bhikkhumAINaM mayAI sikkhavijaMti, aNicchamANe jANi | sasamae paratitthiyamayAI tANi pADhijaMti, taMpi aNicchaMte sasamayavattabayAevi annAbhihANehiM atthavisaMvAdaNANi pADhijaMti, ahavA kameNaM ullatthapallatthA se AlAvayA dijaMti, esA gahaNasikkhA, AsevaNasikkhAe caraNakaraNaM Na gAhijai, kiMtu-vIyAragoyare therasaMjuo rattiM dUre taruNANaM / gAheha mamaMpi to therA gAhiMti jatteNa // 1 // veraggakahA pravrajataH kaTipaTTakastasya kriyate, bhaNati ca-bhasmAkaM pravrajatAmevameva kRtaM, sihalI nAma zikhA sA na muNDyate, loco na kriyate, karttA tasya kezAH karUpyante, kSurapreNa vA muNDyate, anicchati loco'pi kriyate, yo jJAyate janena yathaiSa napuMsakaH, ajJAyamAne'pi evameva kriyate janapratyayanimittaM, vara jano jAnAtu yathaiSa gRhastha eva / pAThagrahaNena dvividhA zikSA-grahaNazikSA AsevanAzikSA ca, tatra grahaNazikSAyAM bhikSukAdInAM matAni zikSyante, anicchati yAni svasamaye paratIrthikamatAni tAni pAkhyante, tadapi anicchati svasamayavaktavyatAmapi anyAbhidhAnararthavisaMvAdanAni pAThyante, athavA krameNa viparyastAstamai | AlApakA dIyante, eSA grahaNazikSA, AsevanazikSAyAM caraNakaraNaM na mAjhate, kintu vicAragocarAH, sthavirasaMyuto rAtrI dUre taruNAnAM, pAThaya mAmapi (yadA bhaNati) tadA sthavirA grAhayanti yatnena // 1 // vairAgyakathA
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 627 // pratikramaNAdhya. paristhApa nikA0 CROISSANCHISOARA visayANa ya jiMdA uhaNisiyaNe guttA cukkhalie ya bahuso sarosamiva tajjae taruNA // 2 // sarosaM tajijai varaM vippariNamaMto,-'dhammakahA pATiMti va, kayakajjA vA se dhammamakkhaMti-mA haNa paraMpi loyaM aNuSayA dikkha No tujhaM P // 1 // sannitti dAraM // evaM pannavio jAhe necchai tAhe-'saMni kharakaMmiyA vA bhasiMti, kao ihesa saMviggo? nivasa vA dikkhioM eehiM anAe~ paDiseho // 1 // saNNI-sAvao kharakaMmio ahamadao vA pubagamio taM bhesei-kao esa | tujjha majjhe napuMsao ?, sigdhaM nAsau, mA NaM vavarovehAmotti, sAhuNovi taM napuMsagaM vayaMti-hare esa aNArio mA vavarovijihisi, sigdhaM nassasu, jai naho lahUM, aha kayAi so rAyaulaM uvaTThAvejA-ee mamaM dikkhiUNa dhADaMti evaM, so ya vavahAraM karejA 'annAe' iti jai rAyauleNaM Na NAo eehiM ceva dikkhio anne vA jANatayA natthi tAhe bhaNNai // 627 // viSayANAM ca nindA, utthAnaniSIdane guptAH, skhalite ca bahuzaH saroSamiva tarmayanti taruNAH // 2 // saroSaM tapate varaM vipariNaman-'dharmakathAH pATha yanti vA, kRtakAryA vA tasmai dharmamAlyAnti-mA jahi paramapi lokaM anuvratAni dIkSA na tava // 1 // saMjhIti dvAraM // evaM prajJApito yadA necchati tadA | saMjJinaH kharakarmikA vA bhApayanti, kuta ihaipa saMvipnaH ? nRpaziSTe dIkSitvA vA etairajJAte prtissedhH||1|| saMjJI-zrAvakaH kharakarmiko yathAbhadrako vA pUrvajJA-18 pitastaM bhApayati-kuta eSa yuSmAkaM madhye napuMsakaH ?, zIghraM nazyatu, mA taM vyaparopiSaM, sAdhavo'pi taM napuMsakaM vadanti-haMho maiSo'nAyoM vyaparopIditi zIghra janazya, yadi naSTo laSTaM, atha kadAcit sa rAjakulamupatiSTheta-ete mAM dIkSayitvA nirdhATayanti evaM, sa ca vyavahAraM kArayet, ajJAta iti yadi rAjakulena na jJAtametaireva dIkSito'nye vA jJAyakA na santi tadA bhaNanti
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ S HARELURUSOCIALOGLOG na esa samaNo pecchaha se nevatthaM colapaTTakAi, kiM amha erisaM nevatthaMti ?, aha teNa purva ceva tANi necchiyANi tAhe bhaNNai-esa sayaMgihIyaliMgI, tAhe so bhaNai ajamAvio mi eehiM ceva paDiseho, kiMcAhItaM ?, to / chaliyakahAI kaTThA kattha jaI kasya chaliyAI // 14 // putAvarasaMjuttaM veraggakaraM satatamaviruddhaM / porANamaddhamAgahabhAsAniyayaM havai suttaM // 15 // je suttaguNA buttA tazivarIyANi gAhae puSTiM / nicchipaNakAraNANaM sA ceva vigicaNe jayaNA // 16 // gAthAtrayaM sUtrasiddhaM, aha kayAI so bahusayaNo rAyavallaho vA na sakkai vigiMciuM tattha imA jayaNA "kAvAlie sarakkhe tabaNiyavasahaliMgarUveNaM / beDuMbagapaJcaie kAyaJca vihI vosiraNaM // 17 // vyAkhyA-'kAvAlie'tti vRthAbhAgItyarthaH, kApAlikaliGgarUpeNa tena saha bhavati, 'sarakkho'tti sarajaskaliGgarUpeNa, bhautaliGgarUpeNetyarthaH, 'tabagNie'tti raktapaTTaliGgarUpeNa itthaM 'veDuMbagapacaie' narendrAdiviziSTakulodgato veDumbago bhaNyate, tasmin pravrajite sati kartavyaM 'vidhinA' uktalakSaNena 'vyutsRjanaM' parityAga iti gAthArthaH // 17 // bhAvArthastvayaM naiSa zramaNaH prekSadhvaM tasya nepathyaM colapaTTakAdi, kimassAkamIdRzaM nepathyamiti?, atha tena pUrvameva tAni neSTAni tadA bhaNyate-eSa svayaMgRhItaliGgaH, tadA sa bhaNati-adhyApito'syetaireva pratiSedhaH, kiM cAdhItaM?, tataH chalitakathAdi kathayati kyatiH ka (ca) chalitAdi // 1 // pUrvAparasaMyuktaM vairAgyakara svatantramaviruddham / paurANamardhamAgadhabhASAniyataM bhavati sUtram // 2 // ye sUtraguNA uktAstadviparItAni grAhayet pUrvam / nistIrNakAraNAnAM saiva tyAge yatanA // 3 // atha kadAcit sa bahusvajano rAjavallabho vA na zakyate vivektuM tatraiSA yatanA.
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 628 // nivavallabhabahupakkhaMmi vAvi taruNavasahAmiNaM baiMti / bhinnakahAo bhaTThANa ghaDaha iha vacca paratitthI // 18 // 44 pratikramatumae samagaM AmaMti niggao bhikkhamAilakkheNaM / nAsaha bhikkhukamAisu chohaNa tamovi vipalAi // 19 // NAdhya paristhApagAthAdvayaM nigadasiddhaM, esA napuMsagavigicaNA bhaNiyA, iyANiM jaDavattavayA nikA0 __tiviho ya hoi jaDDo bhAsA sarIre ya karaNajaDDo ya / bhAsAjaDDo tiviho jalamammaNa elamUo ya // 20 // vyAkhyA-tattha jalamUyao jahA jale buDDo bhAsamANo buDabuDei, na se kiMcivi pariyacchijjai eriso jassa saddo so jalamUo, elao jahA bubuei elagamUo, mammaNo jassa vAyAu khaMcijai, eso kayAi padhAvejjA mehAvittikAuM jalamUyaelamUyA na kappaMti pavAveuM, kiM kAraNaM - " dasaNanANacaritte tave ya samiIsu karaNajoe ya / uvadipi na geNhai jalamUo elamUo ya // 21 // NANAyaTThA dikkhA bhAsAjaDo apacalo tarasa / so ya bahiro ya niyamA gAhaNa uDAha ahigaraNe // 22 // tiviho sarIrajaDo paMthe bhikkhe ya hoi vaMdaNae / eehiM kAraNehiM jahussa na kappaI dikkhA // 23 // addhANe palimaMtho bhikkhAyariyAe aparihattho ya / dosA sarIraja? gacche puNa so aNuNNAbho // 24 // gAthAcatuSkaM sUtrasiddhaM, kAraNaMtareNa tattha ya aNNevi ime bhave dosA, // 628 // 1 eSa napuMsakaviveko bhaNitaH, idAnIM jaDavaktavyatA-tatra jalamUko yathA jale brUDito bhASamANaH brUDabUDAyate, na tasya kiJcidapi parIkSyate IdRzo yasya zabdaH sa jalamUkaH, eDako yathA bubUyate eDakamUkaH, manmano yasya vAcaH skhalanti, eSa kadAcit pravAjyate medhAvItikRtvA, jalamUlaiDakamUko na kalpayete pravAjayituM, kiM kAraNam - kAraNAntareNa tatra cAnye' pIme bhaveyurdoSA;
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ ussAso aparakkamo ya gelannalAghavaggiahiudae / jassa ya AgADhe gelapaNa asamAhimaraNaM ca // 25 // seeNNa kakkhamAI kuccheNa dhruvaNuppilAvaNA pANA / natthi galao ya coro niMdiya muMDAivAe ya // 26 // iriyAsamiI bhAsesaNA ya AyANasamiiguttIsu / navi ThAi caraNakaraNe kammudaeNaM karaNajaDDo // 27 // esovi na dikkhijjai ussaggeNamaha dikkhio hojA / kAraNagaeNa keNai tattha vihiM uvari vocchAmi // 28 // gAthAcatuSkaM nigadasiddhaM, tattha jo so mammaNo so padyAvijjai, tattha vihI bhaNai mottuM gilANakajaM dummehaM paDiyaradda jAva chammAsA / ekkeke ummAsA jassa va dahuM viciNayA // 29 // eke kule gaNe saMghe chammAsA paDicarijjai jassa va dahuM viciNayA jaDattaNassa bhavai tasseva so ahavA jasseva dahuM laTTho bhavai tassa so hoi na hoi tao vigiMcaNayA, sarIrajaDDo jAvajjIvaM pi pariyarijjai jo puNa karaNe jaDDo ukkosaM taspa hoMti chammAsA | kulagaNasaMghaniveyaNa evaM tu vihiM tahiM kujA // 30 // iyaM prakaTAva, esA cittamaNuyasaMjayavigiMcaNayA, iyANiM acittasaMjayANaM pAriThThAvaNavihI bhavNai, te puNa evaM hojjA AsukkAragilANe paccakkhAe va ANupuJcIe / accittasaMjayANaM vocchAmi vihIi vosiraNaM // 31 // 1 tatra yaH sa manmanaH sa pravrAjyate, tatra vidhirbhaNyate - ekaikeSu kule gaNe saGgha SaNmAsAn paricaryate 'yasya vA dRSTvA viveka: jaDDa (mUka) tvasya bhavati tasyaiva saH, athavA yasyaiva dRSTvA laSTo bhavati tasya sa ( AbhAvyo ) bhavati na bhavati vivekaH, zarIrajaDDo yAvajjIvamapi paricaryate / eSA sacittamanuSya saMyata vivecanA, idAnImacittasaMyatAnAM pAriSThApanavidhirbhaNyate, te punarevaM bhaveyuH
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ mati yo'cittA // 31 // vihI vosiraNaM " na?-'sUtrArthara Avazyaka- vyAkhyA-karaNaM-kAraH, acittIkaraNaM gRhyate, Azu-zIghra kAra AzukAraH, taddhetutvAdahiviSavizUcikAdayo gRhyante, pratikramahAribha. taiyaH khalvacittIbhUtaH, 'gilANe'tti glAnaH-mandazca san ya iti, 'pratyAkhyAte vA''nupUrvyA' karaNazarIraparikarmakaraNAnu- NAdhya. drIyA krameNa bhakte vA pratyAkhyAte sati yo'cittIbhUta iti bhAvArthaH, eteSAmacittasaMyatAnAM 'vakSye' abhidhAsye 'vidhinA' paristhApa jinoktena prakAreNa 'vyutsRjana' parityAgamiti gAthArthaH // 31 // // 629 // nikA0 eva ya kAlagayamI muNiNA suttatthagahiyasAreNaM / na hu kAyaba visAo kAyaba vihIe vosiraNaM // 32 // vyAkhyA-'evaM ca' etena prakAreNa 'kAlagate' sAdhau mRte sati 'muninA' anyena sAdhunA, kimbhUtena ?-'sUtrArthagRhItasAreNa' gItArthenetyarthaH, 'nahu' naiva kartavyaH 'viSAdaH' snehAdisamutthaH sammoha ityarthaH, kartavyaM kintu 'vidhinA' pravacanotena prakAreNa 'vyutsRjana' parityAgarUpamiti gaathaarthH|| 32 // adhunA'dhikRtavidhipratipAdanAya dvAragAthAdvayamAha niyuktikAraHpaDilehaNA disA gaMtaeM ya kAle diyA ya raaoy| kusapaDimA pANagaNiyattaNe yataNasIsaMuvagairaNe // 1272 // uTThANaNAmagaihaNe payohiNe kAusaMggakaraNe ya / khamaNe ya asajjhAe tatto avaloyaNe ceva // 1273 // dAraM // ___ vyAkhyA-'paDilehaNa'tti pratyupekSaNA mahAsthANDilyasya kAryA 'disatti digvibhAganirUpaNA ca 'Natae yatti gaccha-18 tamapekSya sadaupagrahikaM nantaka-mRtAcchAdanasamartha vastra dhAraNIyaM, jAtiparazca nirdezo'yaM, yato jaghanyatastrINi dhAraNIyAni, cazabdAttathAvidhaM kASThaM ca grAhya, 'kAle diyA ya rAo yatti kAle divA ca rAtrau mRte sati yathocitaM lAJchanAdi kartavyaM COMMERCALCRECRUG // 621 //
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ kusapaDimati nakSatrANyAlocya kuzapaDimAdvayamekaM vA kArya na veti 'pANagi'tti upaghAtarakSArtha pAnakaM gRhyate, 'niyattaNe yatti kathaJcitsthANDilyAtikrame bhramitvA''gantavyaM na tenaiva pathA, 'taNe'tti samAni tRNAni dAtavyAni, 'sIsa'ti grAmaM yataH ziraH kArya 'uvagaraNe'tti cihnArtha rajoharaNAdyupakaraNaM mucyate, gAthAsamAsArthaH // 1272 // 'uhANe'tti utthAne sati zavasya grAmatyAgAdi kArya 'NAmaggahaNe'tti yadi kasyacit sarveSAM vA nAma gRhNAti tato locAdi kArya 'payAhiNe' tti paristhApya pradakSiNA na kAryA, svasthAnAdeva nivartitavyaM, 'kAusaggakaraNe'tti paristhApite vasatau Agamya kAyotsargakaraNaM cAsevanIyaM 'khamaNe ya asajjhAe' ratnAdhikAdau mRte kSapaNaM cAsvAdhyAyazca kAryaH, na sarvasmin , 'tatto avaloyaNe ceva' tato'nyadine parijJAnArthamavalokanaM ca kArya, gaathaasmaasaarthH||1273|| adhunA pratidvAramavayavArthaH pratipAdyate, tatrA''dyadvArAvayavArthAbhidhitsayA''hajahiyaM tu mAsakappaM vAsAvAsaM ca saMvase sAha / gIyatthA paDhamaM ciya tattha mahAthaMDile pehe // 1 // (pr.)|| ___ vyAkhyA-'yatraiva' grAmAdau mAsakalpaM 'vAsAvAsaM ca' varSAkaTapaM saMvasanti 'sAdhavaH' gItArthAH prathamameva tatra 'mahAsthA|NDilyAni' mRtojjhanasthAnAni 'pehe'tti pratyupekSeta trINi, eSa vidhirityayaM gaathaarthH|| iyaM cAnyakartRkI gAthA, digdvAranirUpaNAyAha- .. disA bhavaradakSiNA dakkhiNA ya bhavarA ya dakkhiNA puvA / avaruttarA va puchA uttarapuzcattarA cava // 3 // paramapANapaDhamA bIyAe bhattapANa Na lahaMti / taiyAe~ ubaddImAI nasthi cautthIeN sajhAo // 34 // paMcamiyAeN asaMkhaDi chaDIe gaNavibhayaNaM jANa / sattamie gelanaM maraNaM puNa aTThamI viti // 35 //
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 630 // ImINaM vakkhANaM - avaradakkhiNAe disAe mahAthaMDilaM pehiyavaM, etIse ime guNA bhavaMti bhattapANa uvagaraNa samAhI bhavai, eyAe dilAe tiNi mahAthaMDillANi paDilehijjaMti, taMjahA - AsaNNe majjhe dUre, kiM kAraNaM tiNNi paDilehijjaMti ?, vAghAo hojjA, khettaM kiDaM, udaraNa vA palAviyaM, hariyakAo vA jAo, pANehiM vA saMsattaM, gAmo vA niviTTho sattho vA AvAsio, paDhamadisAe vijamANIe jai dakkhiNadisAe paDilehiMti to ime dosA- bhattapANe na lahaMti, alahaMte saMjamavirAhaNaM pAvaMti, esaNaM vA pellaMti, jaM vA bhikkhaM alabhamANA mAsakaSpaM bhaMjaMti, vaccaMtANa ya paMthe virAhaNA duvihAsaMjamAyAe taM pAveMti, tamhA paDhamA paDileheyabA, jayA puNa paDhamAe asaI vAghAo vA udagaM teMNA bAlA tathA biiyA paDile hijjati, biiyAe vijjamANIe jai taiyaM paDilehei to uvagaraNaM na lahaMti, teNa viNA jaM pArvati, cautthA dakkhiNaputrA tattha puNa sajjhAyaM na kuNaMti, paMcamIyA avaruttarA, etAe kalaho saMjayagihattha aNNautthehiM saddhiM tattha uDDAho 1 AsAM vyAkhyAnaM aparadakSiNasyAM dizi mahAsthaNDilaM pratyupekSitavyaM, asyA ime guNA bhavanti-bhaktapAnopakaraNasamAdhirbhavati etasyAM dizi trINi sthaNDilAni pratilikhyante, tadyathA-Asane madhye dUre, kiM kAraNaM trINi sthaNDilAni pratilikhyante ?, vyAghAto bhavet kSetraM vA kRSTaM udakena vA plAvitaM haritakAyo vA jAtaH prANibhirvA saMsaktaM grAmo ghoSitaH sArtho vAssvAsitaH, prathamadizi vidyamAnAyAM yadi dakSiNadizi pratilikhanti tademe doSAH - bhaktapAnaM na labhante, alabhamAne saMyamavirAdhanAM prApnuvanti eSaNAM vA prerayanti yadvA bhikSAmalabhamAnA mAsakalpaM bhaanti vrajatAM ca pathi virAdhanA dvividhA-saMyamasyA tmanaH tAM prAmuvanti, tasmAt prathamA pratilekhitavyA, yadA punaH prathamAyAmasatyAM vyAghAto vA udakaM stenA vyAlAH tadA dvitIyA pratilikhyate, dvitIyasyAM vidyamAnAyAM yadi tRtIyAM pratilikhati tadopakaraNaM na labhante, tena vinA yat prApnuvanti, caturthI dakSiNapUrvA tatra punaH svAdhyAyaM na kurvanti paJcamI aparottarA, etasyAM kalahaH saMyatagRhasthAnyatIrthikaiH sArdhaM tatroDDAhaH 4 pratikrama NAdhya0 paristhApa nikA0 275 // 630 //
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAhaNA ya, chaTThI puvA, tAe gaNabheo cArittabheo vA, sattamiyA uttarA, tattha gelaNNaM jaM ca pariyAvaNAi, puvuttarA| aNNaMpi mAreti, ee dosA tamhA paDhamAe disAe paDileheyavaM, tIe asai biiyAe paDileheyavaM, tIe so ceva guNo jo paDhamAe, biiyAe vijjamANIe jai taiyAe paDilehei so ceva doso jo taiyAe, evaM jAva carimAe paDilehemANassa jo carimAe doso so bhavai, biiyAe disAe avijamANIe taiyAe disAe paDileheyavaM, tIe so ceva guNo jo paDhamAe, taiyAe disAe vijamANIe jai cautthaM paDilehei so ceva doso jo cautthIe, evaM jAva carimAe doso so bhavai, evaM sesAovi disAo neyvaao| disitti biiyaM dAraM gayaM, iyANi 'NaMtae'tti, vitthArAyAmeNaM jaM pamANaM bhaNiyaM tao vitthAreNavi AyAmeNavi jaM airegaM lahai cokkhasuiyaM seyaM ca jattha malo natthi cittalaM vA na bhavai suiyaM sugaMdhi tANi gacche jIviuvakkamaNanimittaM dhAreyavANi jahanneNa tinni, egaM pattharijai egeNa pAuNIo bajhaMti, taiyaM virAdhanA ca, SaSThI pUrvA, tasyAM gaNabhedazcAritrabhedo bA, saptamyuttarA, tatra glAnatvaM yacca paritApanAdi, pUrvottarA'nyamapi mArayati, ete doSAstasmAt prathamAyAM dizi pratilekhitavyaM, tasyAmasatyAM dvitIyasyAM pratilekhitavyaM, tasyAM sa eva guNo yaH prathamAyAM, dvitIyasyAM vidyamAnAyAM yadi tRtIyasyAM pratilikhati sa eva doSo yastRtIyasyA, evaM yAvaccaramAyAM pratilikhato yazcaramAyAM doSaH sa bhavati, dvitIyAyAM dizi avidyamAnAyAM tRtIyasyAM dizi pratilekhitavyaM, tasyAM sa eva guNo yaH prathamAyAM, tRtIyasyAM dizi vidyamAnAyAM yadi caturthI pratilikhati sa eva doSo yazcaturthI, evaM yAvaccaramAyAM doSaH sa bhavati, evaM zeSA api dizo netanyAH, digiti dvitIyaM dvAraM gataM / idAnImanantakamiti-vistArAyAmAbhyAM yatpramANaM bhaNitaM tato vistAreNApi AyAmenApi yadatire kavat labhate cokSaM zuci zvetaM ca yatra malo nAsti citrayuktAni vA na bhavanti zucIni sugandhIni tAni gacche jIvitopakramanimittaM dhArayitavyAni jaghanyena zrINi, eka prastIryate ekena prAvRto badhyate tRtIya
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 632 // | uvari pAuNijaMti, eyANi tiNNi jahaNNeNa ukkoseNa gacchaM NAUNa bahuyANevi ghippaMti, jaiNa geNhai pacchittaM pAvei, 4 pratikrama ANA virAhaNA duvihA, mailakucele NijaMte dahuM logo bhaNai-ihaloe ceva esA avasthA paraloe pAvatariyA, cokkhu- NAdhya. suiehiM pasaMsati loo-aho laho dhammotti pabajamuvagacchaMti sAvayadhamma paDivajaMti, ahavA Natthi NatayaMti rayaNIe acittasaMnINehAmitti acchAvei tattha uThANAI doso, tattha virAhaNA NAmaM kassai giNhejjA tattha virAhaNA, tamhA ghettavANi yatamanuNatayANi, tANi puNa vasahA sAraveMti, pakkhiyacAummAsiyasaMvaccharie paDilehijaMti, iharahA mailijaMti divase divase 5 pyapArika paDilehijatANi, ettha gAhA puvaM davAloyaNa puci gahaNaM ca Natakahassa / gacchaMmi esa kappo ani mitte houvakkamaNaM // 36 // imIse akkharagamaNiyA-puvaM ThAyaMtA ceva taNaDagalachArAi davamAloeMti, purvi gahaNaM ca kaTThassa tattha annattha vA, tattha | kahassa gahaNe ko vihI ? vasahIe ThAyaMtao ceva sAgAriyasaMtayaM vahaNaka paloeMti, kiMnimittaM vahaNakaDaM avaloijjai ?, // 631 // mupari prAviyate (prAvAryate), etAni trINi jaghanyena utkarSeNa gacchaM jJAtvA bahukAnyapi gRhyante, yadi na gRhNAti prAyazcittaM prApnoti-AjJA virA-1 |dhanA dvividhA, malinakucelAn nIyamAnAn dRSTvA koko bhaNati-ihaloka evaiSA'vasthA paraloke pApatarA, zucicokSaH prazaMsati lokaH-aho kaSTo dharma iti pravrajyAmupagacchanti zrAvakadharma pratipadyante, athavA nAstyanantakamiti rajanyAM neSyAmIti sthApayati tatrotthAnAdidoSaH, tatra virAdhanA nAma kaJcidgahIyAt | tatra virAdhanA, tasmAd grahItavyAnyanantakAni, tAni punarvRSabhA rakSanti, pAkSikacAtumAsikasAMvatsarikeSu pratilikhyante, itarathA malinayyante divase divase | pratilikhyamAnAni, ava gAthA-asvA akSaragamanikA-pUrva tiSThanta evaM tRNaDagalakSArAdi dravyamAlokayanti, pUrva grahaNaM ca kASThasya tatrAnyatra vA, tatra kASThasya grahaNe ko vidhiH-vasatau tiSThanneva sAgArikasatkaM vahana kASThaM pralokayati, kiM nimittaM vahanakASThaM avalokyate,.
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ koi animittamaraNeNa kAlaM karejja rAo tAhe jai sAgAriyaM vahaNakaTuM aNuNNavaNaTThAe taM uTTharveti tA 'Aujoo' AujjoyaNAI ahigaraNadoso tamhA u na uDaveyabo, jai ego sAhU samattho taM nINeDaM tAhe ka na gheppai, aha na tarai to jattiyA sakkei to teNa putrapaDilehieNa kaTTheNa nIrNeti, taM ca kaTuM tattheva jai pariThaveMti to aNNeNa gahie ahigaraNaM, sAgArio vA taM apecchaMto eehiM nINiyaMti paduDo voccheyaM kaDagamaddAI karejA tamhA ANeyabaM, jai puNa ANettA taheva pavesaMti to sAgArio dahUNa micchattaM gacchejA, ee bhAMti jahA amha adiSNaM na kappai imaM caDaNehiM gahiyaMti, ahavA bhaNejja - samaNA ! puNovi taM ceva ANehatti, aho NehiM hadusarakkhAvi jiyA, duguMchejjamayagaM vahiUNa mama gharaM ANenti uDDAhaM karejA voccheyaM vA karejjA, jamhA ee dosA tamhA ANettA eko taM ghetcUNa bAhiM acchaMti, sesA ainti, jai tAva sAgArio Na uTThei tAhe ANittA taheva ThaveMti jaha AsI, aha uTThio tAhe sArheti-tubbhe pAsutellayA 1 kazcidanimittamaraNena kAlaM kuryAt rAtrau tadA yadi sAgArikaM vahanakASThasya anujJApanAya tamutthApayanti tadA 'adhkAyoyotI' aSkAyodyotAdayo'dhikaraNadoSAstasmAnnotthApayitavyaH, yadyekaH sAdhuH samarthastaM netuM tadA kASThaM na gRhyate, atha na zaknoti tadA yAvantaH zaknuvanti tataH tena pUrvapratilikhitena kASThena nayanti, taca kASThaM tatraiva yadi pariSThApayanti tato'nyena gRhIte'dhikaraNaM, sAgAriko vA tadapazyan etairnItamiti pradviSTo vyucchedaM kaTakamardAdi kuryAt tasmAdAnetavyaM, yadi punarAnIya tathaiva pravezayanti tadA sAgAriko dRSTvA mithyAtvaM gacchet ete bhaNanti yathA'smAkamadattaM na kalpate hRdaM caibhirgRhItamiti, athavA bhaNet zramaNAH ! punarapi tadevAnayateti, aho amIbhirviTsarajaskA abhijitAH, jugupsanIya mRtakaM vahitvA mama gRhamAnayantItyuDDAhaM kuryAt vyucchedaM vA kuryAt yasmAdete doSAstasmAdAnIya ekastadgRhItvA bahistiSThati, zeSA AyAnti, yadi tAvatvAgAriko nottiSThati (notthitaH ) tadA'nIya tathaiva sthApayanti yathAsssIt, athotthitastadA kathayanti yUyaM prasuptA
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- 4 amheMhiM na uThaviyA, rattiM ceva kAlagao sAhU, so tubhaccayAe vahaNIe NINio, sA kiM pariThavijau ANijau !, hAribha / so bhaNai taM kIrai, aha tehiM ajANijjatehiM Thavie pacchA sAgArieNa NAyaM jahA eehiM eyAe vahaNIe pariThThavirDa drIyA parihaviyanti, tattha uddharuThTho aNuNeyabo, AyariyA kaiyaveNa pucchaMti-keNai kayaM ?, amueNaMti, kiM puNa aNApucchAe // 632 // karesi ?, so sAgAriyapurao aMbADeUNa nicchubbhai kaiyaveNa, jai sAgArio bhaNai-mA nicchubbhau, mA puNo evaM kujjA, to lahUM, aha bhaNai-mA acchau pacchA so aNNAe vasahIe ThAi, vitijio se dijau, mAiThANeNa koi sAhU bhaNai-mama esa niyao jai nicchubbhai to ahaMpi gacchAmi, ahavA sAgArieNaM samaM koi kalahei, sovi nicchubbhai, so se bitijao hoi, jai bahiyA paccavAo vasahI vA natthi tAhe sabe aiti / NaMtakaTThadAraM gayaM iyANiM kAletti dAraM, so ya divasao kAlaM kareja rAo vA prtikrm| NAdhya. acittasaMyatamanupyapAri0 AAAAAAAS asmAbhirnotthApitAH, rAbAveva kAlagataH sAdhu,, sa tvadIyayA vahanyA nItaH, sA kiM pariSTApyatAmAnIyatAM (vA)', yat sa bhaNati tat kriyate, | atha tairajJAyamAnaiH sthApite pazcAt sAgArikeNa jJAtaM yathateretayA vahanyA pariSTApya paristhApitamiti, tatra tIbaroSo'nunetavyaH, AcAryAH kaitavena pRcchantikena kRtaM ?, amukeneti, kiM punaranApRcchayA karoSi ?, sa sAgArikasya purato nirbhatsya niSkAzyate kaitavena, yadi sAgAriko bhaNet-mA niSkAzI:, mA punarevaM kuryAH, tadA laSTa, atha bhaNati-mA tiSThatu pazcAt so'nyasyAM vasatau tiSTati, dvitIyastasya dIyate, mAtRsthAnena kazcit sAdhurbhaNati-mamaiSa nijako yadi niSkAzyate tadA'hamapi gaccha mi, athavA sAgArikeNa saha kazcit kalahayati, so'pi niSkAzyate, sa tasya dvitIyo bhavati, yadi bahiH pratyapAyo vasatirvA | nAsti tadA sarve nirgacchanti / anantakakASTadvAraM gataM, idAnIM kAla iti dvAraM, sa ca divasataH kAlaM kuryAt rAtrI vA // 632 //
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ sahasA kAlagamI muNiNA suttasthagahiyasAreNa / na visAo kAyo kAyajJa vihIi vosiraNaM // 37 // sahasA kAlagayaMmitti AsukAriNA jaM velaM kAlagao nikkAraNa kAraNe bhave niroho / cheyaNabaMdhaNajaggaNakAiyamatte ya hatthauDe // 38 // annavisarIre paMtA vA devayA u uddejaa| kAiyaM DabbahattheNa mA uDe bujjha gujjhayA ! // 39 // vittAsejja haseja va bhImaM vA aTTahAsa muMcejA / abhIeNaM tattha u kAyaca vihIeN vosiraNaM // 40 // imINaM vakkhANaM- 'jaM velaM kAlagao'tti jAe velAe kAlagao diyA vA rAo vA so tAhe velAe neyadho 'nikkAra'tti evaM tAva nikkAraNe 'kAraNe bhave niroho' tti kAraNe puNo bhave niroho nAma- acchAvijjai, kiM ca kAraNaM, ? ratti tAva Arakkhiya teNayasAvayabhayAi bAraM vA tAva na ugghADijjai mahAjaNaNAo vA so taMmi gAme Nayare vA daMDigAIhiM vA Ayario vA so taMmi Nayare saDhesu vA logavikkhAo vA bhattapaJcakkhAo vA saNNAyagA vA se bhaNati - jahA amhaM apucchAe Na NINeyabotti, ahavA taMmi logassa esa ThevaNA-jahA rattiM na nINiyabo, eeNa kAraNeNaM rattIe Na NINijjai, 1 sahasA kAlagate ityAzukAriNA. AsAM vyAkhyAnaM - 'yasyAM velAyAM kALagataH' iti yasyAM velAyAM kAlagato divA vA rAtrau vA sa tasyAM velAyAM netavyaH 'niSkAraNa' iti evaM tAvanniSkAraNe 'kAraNe bhavennirodhaH' iti kAraNe bhavet nirodho nAma sthApyate, kiM ca kAraNaM 1, rAtrau tAvat ArakSakAH stena | zvApadabhayAni dvAraM vA tAvannodvAvyate mahAjananyAyo vA sa tasmin grAme nagare vA daNDikAdibhirvA''Dato vA sa tasminnagare zrAddheSu vA kuleSu lokavikhyAto vA pratyAkhyAtabhakto vA sajJAtIyA vA tasya bhaNanti yadasmAkamanApRcchayA na netavya iti, athavA tasmin lokasyaiSA sthApanA yathA rAtrau na netavyaH, etena kAraNena rAtrau na nIyate.
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 633 // divasaovi cokkhANaM NatayANaM asaIe daMDiovA ei nIi vA teNa divasao saMvikkhAvijai, evaM kAraNeNa niruddhassa4 pratikramaimA vihI 'chayaNa baMdhaNa' ityAdi, jo so mao so chijjai, 'baMdhaNa'nti aMguhAi bajhaMti, saMthAro vA pariThavaNani | NAdhya mittaM dorehiM uggAhijjai, 'jaggaNa'nti je sehA bAlA apariNayA ya te osArijaMti, je gIyatthA abhIrU jiyaniddA acittasaMuvAyakusalA AsukkAriNo mahAbalaparakkamA mahAsattA duddharisA kayakaraNA appamAiNo erisA te jAgaraMti, 'kAiyamatte yatamanu vyapAri0 ya'tti jAgaraMtehiM kAiyAmatto na pariThavijai 'hatthauDe'tti jai uThei to tAo kAiyamattAo hatthauDeNaM kAiyaM gahAya siMcaMti, jai puNa jAgaraMtA acchidiya abaMdhiya taM sarIraM jAgaraMti suvaMti vA ANAI dosA, kahaM ?-'aNNAihasarIre' anyAviSTazarIra sAmAnyena tAvad vyantarAdhiSThitamAkhyAyate visese puNa paMtA vA devayA vA uDejA, paMtA nAma paDaNIyA, sA paMtA devayA chalejA kalevare pavisiuM uTheja vA paNaccae vA AhAvija vA, jamhA ee dosA tamhA chiMdiuMbaMdhiuM vA divase'pi cokSANAmanantakAnAmasattve daNDiko vA''yAti gacchati vA tena divase pratIkSyate, evaM kAraNena niruddhasyaiSa vidhiH-'chednbndhne'tyaadi| | yaH sa mRtaH sa lAnchayate, bandhanamiti aSTau badhyete, saMstArako vA pAriSThApanikInimittaM davarakairudvAyate, jAgaraNamiti ye zaikSA bAlA apariNatAzca | | te'pasAryante, ye gItArthA abhIravo jitanidrA upAyakuzalA AzukAriNo mahAbalaparAkramA mahAsatvA durdharSAH kRtakaraNA apramAdinaH IDazAste jAgrati, kAyikImAtraM ceti jAgradbhiH kAyikImAtrakaM na pariSThApyate, hastapuTazceti yadyuttiSThati tadA tataH kAyikImAtrakAt hastapuTena kAyikIM gRhItvA siJcanti, yadi punarjAprato'cchitvA'vaDvA tat zarIraM jAgrati svapanti vA AjJAdayo doSAH, katham ?-'anyAviSTazarIraM-vizeSe punaH prAntA vA devatA vottiSThat , prAntA nAma pratyanIkA, sA prAntA devatA chalet kaDevare pravizyottiSThet pranRtyedvA''dhAvedvA, yasmAdete doSAstasmAt chiravA baDhdA vA // 633 //
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ jogareyabaM, aha kayAi jAgaraMtANavi uDijjA tAhe imA vihI 'kAiyaM DabahattheNaM' jo so kAiyamattao tAo kAiyaMpAsavaNaM 'DaceNa (hatthe ) Ne 'ti vAmahattheNa vA, imaM ca vuccai -'mA uTThe bujjha gujjhagA' mA saMthArAo uTThehitti, bujjha mA pamatto bhava, gujjhagA iti devA, tahA jAgaraMtANaM jai kahaMci ime dosA bhavaMti 'vittAsejja haseja va bhImaM vA aTTahAsa muMcejjA' tattha vittAsaNaM-vigarAlarUvAidarisaNaM hasaNaM-sAbhAviyahAsaM caiva bhImaM bIhAvaNayaM aTTahAsaM bhIsaNo romaharisajaNaNo saddo taM muMcejja vA, tattha kiM kAya ? - 'abhIeNaM' abIhaMteNaM 'tattha' vittAsaNAImi 'kAya' kareyavaM vihIe puSuttAe paDivajjamANAe vA 'vosiraNaM' ti pariTThavaNaM, tattha jAhe eva kAlagao tAhe caiva hatthapAyA ujjuyA kajjaMti, pacchA thaddhA na tIraMti ujjuyA kareDaM, acchINa sesaM mIlijjaMti, tuMDe va se muhapottiyAe bajjhai, jANi saMghANANi aMguli aMtarANaM tattha IsiM 1 jAgaritavyaM, atha kadAcit jAgratAmapi uttiSThet tadaiSo vidhiH- 'kAyikoM vAmahastena' yaH sa kAyikIpatahastasmAt kAyikI prazravaNaM 'DabbeNaM' vAmahastena vA idaM cocyate - mottiSTha budhyasva guhyaka, mA saMstArakAduttiSTheti, budhyasva mA pramatto bhUH, gudyakA iti devAH, tathA jAgratAM jadi kathaJcidime doSA bhavanti-vitrAsayet hasedvA bhImaM vA bhaTTaTTahAsaM muJcet, tatra vizrAsaNaM vikarAla rUpAdidarzanaM hasanaM- svAbhAvikahAsyameva bhayAnakaM bhImaM aTTahAsaM bhISaNo romaharSajananaH zabdastaM mucedvA, tatra kiM kartavyaM ?, abhItena-avibhyatA tatra vitrAsane karttavyaM vidhinA pUrvokena pratipAdyamAnena vyutsarjanamiti pariSThApanaM, tatra yadaiva kAlagatastadaiva hastapAdau Rjukau kriyete, pazcAt stabdhau na tIryete Rjukau vidhAtuM, akSibhyaH zeSaM nimIlati, tuNDe vA tasya mukhapotikA badhyate, yAni saMdhAnAni aGgulyantarANAM tatreSat
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ drIyA RISROCEA mAvazyaka- phAlijai, pAyaMguDhesu hatthaMguTThaesu ya bajjhai, AharaNamAINi kahijaMti, evaM jAgaraMti, esA vihI kAyavA / kAletti dAraM hAribhaTU sappasaMgaM gayaM, iyANiM kusapaDimatti dAraM, tattha gAhA NAdhya. donni ya divaGgakhette dabbhamayA puttalA u kAyacA / samakhetami u eko ava'bhIe Na kAyaco // 1 // acittasaM. ytmnu||634|| | dvau ca sArddhakSetre, nakSatra iti gamyate, darbhamayau puttalako kAryoM, samakSetre ca ekaH, 'avaha'bhIe Na kAyabo'tti upArddha pyapAri bhogiSvabhIcinakSatre ca na kartavyaH puttalaka iti gAthAkSarArthaH // 41 // evamanyAsAmapi svavuddhyA'kSaragamanikA kAryA, bhAvArtha tu vakSyAmaH, prakRtagAthAbhAvArthaH-kAlagae samaNe NakkhattaM paloijjai, jai na paloeti asamAcArI, paloie paNa-12 yAlIsamuhuttesu nakkhattesu doNNi kajaMti, akaraNe anne do kaDDhei, kANi puNa paNayAlIsamuhuttANi ?, ucyate tiNNeva uttarAI puNavasU rohiNI bisAhA ya / ee cha nakkhattA paNayAlamuhuttasaMjogA // 42 // tIsamuhuttesu puNa paNNarasasu ego kIrai, akaraNe ega ceva kahai, tIsamuhuttiyANi puNa imANi assiNikittiyamiyasira pusso maha phaggu hattha cittA ya / aNurAha mUla sADhA savaNapaNihA ya bhadavayA // 43 // taha revaitti ee pArasa havaMti tIsaimuhuttA / nakkhattA nAyacA parihavaNavihIya kusaleNaM // 4 // // 634 // R pAvyate, pAdAGguSTheSu hastAGguSTheSu ca badhyate, AharaNAdIni kathyante, evaM jAprati, eSa vidhiH karttavyaH / kAla iti dvAraM saprasaGgaM gataM, idAnIM kuzaprati| meti dvAra, tatra gAthA-kAlagate zramaNe nakSatraM pralokyate, yadi na pralokyate'samAcArI, pralokite paJcacatvAriMzanmuhUrteSu nakSatreSu dve kriyete, akaraNe anyau dvau mArayati, kAni punaH paJcacatvAriMzanmuhUrtAni ?, triMzanmuhUrteSu punaH paJcadazasu ekaH kriyate, akaraNe ekaM mArayatyeva, triMzanmuhUcikAci punarimAni. SA
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ panarasamuhuttiesu puNa abhIiMmi ya ekkovi na kIrai, tANi puNa eyANi sayabhisayA bharaNIo bhaddA assesa sAi jehA ya / ee cha nakkhattA panarasamuhuttasaMjogA // 45 // kusapaDimatti dAraM gayaM, iyANi pANayaMti dAraM suttatthatadubhayaviU purao ghettUNa pANaya kuse ya / gacchada ya jauDDAho pariDaveUNa AyamaNaM // 46 // imAe vakkhANaM-AgamavihiNNU mattaeNa samaM asaMsahapANayaM kusA ya samaccheyA avaropparamasaMbaddhA hatthacauraMgulappamANA ghettuM purao (piTThao) aNavayakkhaMto gacchai thaMDilAbhimuho jeNa purva thaMDillaM diDhe, dabbhAsai kesarANi cuNANi vA ghippaMti, jai sAgAriyaM to parihavettA hatthapAe soeMti ya AyamaMti ya jehiM vUDho, AyamaNaggahaNeNaM jahA jahA uDDAho na hoi tahA tahA sUyaNaMti gaathaarthH|| ||iyaanniN niyattaNitti dAraM thaMDilavAghAeNaM avAvi aNicchie aNAbhogA / bhamiUNa uvAgacche teNeva paheNa na niyatte // 17 // / evaM nijamANe thaMDilassa vAghAeNa, vAghAo puNa taM udayahariyasaMmIsaM hojA aNAbhogeNa vA anicchiyaM thaMDilaM to| paJcadazamuhUrtikeSu punarabhijiti caiko'pi na kriyate, tAni punaretAni / kuzapratimeti dvAraM gataM, idAnoM pAnIyamiti dvAraM, asyA vyAkhyAnaAgamavidhijJo mAtrakeNa samamasaMsRSTapAnIyaM kuzAMzca samacchedAn parasparamasaMbaddhAn hastacaturaGgalapramANAn gRhItvA purataH pRSThato'pazyan gacchati sthaNDilAbhimukhaH yena pUrva dRSTa, darbhAdiSvasatsu kezarANi caurNAni vA gRhyante, yadi sAgArikaM tadA pariSThAcya hastapAdayoH zaucaM kurvanti AcAmanti ca yaiyUMDhaH, AcamanagrahaNena yathA yathoDAho na bhavati tathA sUcanamiti / idAnIM nivarttanamiti dvAraM, evaM nIyamAne sthaNDilasya vyAghAtena, vyAghAtaH punastat udakaharitasaMmithaM bhavet anAbhogena vA'niSTaM sthaNDilaM tadA
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA 4 pratikrama NAdhya. acittasaMyatamanu pyapAri0 // 635 // bhamiUNa payAhiNaM akareMtehiM uvAgacchiyavaM, jai teNeva maggeNa niyattaMti to asamAyArI, kayAi uDhejA, so ya jao cava uThei tao ceva pahAvei, pacchA jao ceva uThei tao ceva pahAvei, jao gAmo tao pahAvejA, tamhA bhamiUNa jao thaMDilaM uvahAriyaM tattha gaMtabaM, na teNeva paheNaM, niyattaNitti dAraM kusamuTThI egAe avocchiNNAi ettha dhArAe / saMthAraM saMtharejA saccastha samo u kaaybo||18|| vyAkhyA-jAhe thaMDilaM pamajjiyaM bhavaI tAhe kusamuTThIe egAe abocchiNNAe dhArAe saMthAro saMtharijai, so ya* sabattha samo kAyabo, visamaMmi ime dosA visamA jaha hoja taNA uvari majjhe va heDao vAvi / maraNaM gelaNaM vA tiNhapi u nihise tastha // 49 // uri mAyariyANaM majjhe vasahANa heTThi bhikkhUNaM / tiNDaMpi rakkhaNaTThA saJcastha samA u kAyadA // 50 // gAthAdvayamapi pAThasiddhaM, jai puNa taNA Na hojA to imo vihI jattha ya naritha taNAI cuNNehiM tattha kesarahiM vA / kAyadyo'tya kakArI hetu takAraM ca baMdhejA // 51 // SAECCANAMANCHAR bhrAmtvA pradakSiNamakurvanirupAgantavyaM, yadi tenaiva mArgeNa nivartante tadA'sAmAcArI, kadAciduttiSThet , sa ca yatraivottiSThet tata eva pradhAvati, pazcAdyata eva uttiSThati tata eva pradhAvati, yato grAmastata eva pradhAvet , tasmAt bhrAnsvA yatra sthaNDilamavadhAritaM tatra gantavyaM, na tenaiva pathA, nivarttaneti dvAraM / yadA sthaNDilaM pramArjitaM bhavati tadA kuzamuTyaikayA'byucchinnayA dhArayA saMstArakaH saMstIryate, sa ca sarvatra samaH karttavyaH, viSame ime doSAH / yadi punastRNAni na bhaveyustadeSa vidhiH. // 635 //
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-jattha taNA na vijaMti tattha cuNNehiM nAgakesarehiM vA avocchinnAe dhArAe kakAro kAyabo heTThA ya takAro baMdheyabo, asai cuNNANaM kesarANaM vA palevayAIhiMvi kirai / taNatti dAraM gayaM, iyANiM sIsatti dAraM, tattha jAe disAeN gAmo tatto sIsaM tu hoi kAyacaM / uhaeNtarakkhaNahA esa vihI se samAseNaM // 52 // ___ imIe vakkhANaM-jAe disAe gAmo pariDavijaMtassa tao sIsaM kAyavaM, paDissayAo'vi NINaMtehiM purva pAyA NINeyabA| pacchA sIsaM, kiMnimittaM-1, "uThetarakkhaNahA' jao uddei tao ceva gacchai sapaDihutte gacchaMte amaMgalaMtikaTTha / sIsatti dAraM, iyANi uvagaraNetti dAraM ciNhahA ubagaraNaM dosA u bhave aciMdhakaraNaMmi / micchatta so va rAyA va kuNai gAmANa vahakaraNaM // 53 // imIe vakkhANaM-parihAvijaMte ahAjAyamuvagaraNaM ThaveyavaM-muhapottiyA rayaharaNaM colapaTTao ya, jai evaM na ThaveMti asamAcArI ANAvirAhaNA, tattha diDhe jaNeNa daMDio socA kuvio kovi uddaviotti gAmavaNaM kareja micchattaM 1 yatra tRNAni na vidyante tatra cUrNenAgakezaravA'nyucchinnayA dhArayA kakAraH karttavyaH adhastAcca takAro bagyaH, asatsu cUrNeSu ke zareSu vA pralepAdi-4 bhirapi kriyate / tRNAnIti dvAraM gataM, idAnI pImiti dvAra, tatra-asyA vyAkhyAna-yasyAM dizi prAmaH pariThApayatastasyAM zIrSa karttavyaM, pratizrayAdapi nIyamAna: pUrva pAdau niSkAzayitavyau pazcAcchI, kiMnimittaM ?, uttiSThato rakSArtha, yata uttiSThati tata eva gacchati sapratipakSe (parAvRtya ) gacchatya majhalamitikRtvA / zIrSamiti dvAraM, idAnImupakaraNamiti dvAra, asyA vyAkhyAnaM-pariSThAdhyamAne yathAjAtamupakaraNa sthApyaM mukhavatrikA rajoharaNaM colapaTTakaca, yayevaM na sthApayanti asAmAcArI AjJAvirAdhanA, tatra dRSTe janena daNDikaH zrutvA kupitaH ko'payupadAvita iti grAmavadhaM kuryAt mithyAtvaM
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA vA gacchejja, jahA ujeNayassa tavaNiyaliMgeNaM kAlagayassa micchattaM jAyaM tapaNNiyaparisevaNAe, pacchA AyariehiM paDibohio, jassa vA gAmassa sagAse parivio so gAmo kAleNa paDivaraM davAvijai daMDieNa, ee dosA jamhA acindhakaraNe / uvagaraNetti dAraM gayaM, iyANi uhANetti dAraM, tattha gAhAo vasahi nivesaNa sAhI gAmamajjhe ya gAmadAre ya / aMtaraujANaMtara nisIhiyA uhie vocchaM // 54 // vasahinivesaNasAhI gAmaddhaM ceva gAma mottavbo / maMDalakaMDuise nisIhiyA ceva rajaM tu // 55 // imINaM vakkhANaM-kalevaraM nINejamANaM vasahIe ceva uThei vasahI mottavA, nivesaNe uThei nivesaNaM mottavaM, nirvasaNaMti | egaddAraM vaiparikkhittaM aNegagharaM phalihiyaM, sAhIe uDhei sAhI mottavA, sAhI gharANa paMtI, gAmamajhe uThei gAmaddhaM |mottavaM, gAmadAre uhei gAmo mottabo, gAmassa ujANassa ya aMtarA uhei maMDalaM motabaM, maMDalaMti visayamaMDalaM, ujANe | uhei kaMDaM mottavaM, kaMDaMti desakhaMDaM maMDalAo mahallataraM bhaNNai, ujANassa ya nisIhiyAe ya aMtarA uThei deso mottabo, 4pratikramaNAdhya. acittasaMyatamanuvyapAri0 // 636 // vA gacchet , yathojayinIkasya taccaNNika (tadvarNika) liGgena kAlagatasya mithyAtvaM jAtaM taccanikapariSevaNayA, pazcAdAcAyaH pratibodhitaH, yasya vA grAmasya sakAze pariSThApitaH sa grAmaH kAlena prativairaM dApyate daNDikena, ete doSA yasmAdacihnakaraNe / upakaraNamiti dvAraM gataM, idAnImutthAnamiti dvAraM, tatra gAthe-anayorvyAkhyAnaM-kalevaraM niSkAzyamAnaM vasatAvevottiSThati vasatirmoktavyA, nivezane uttiSThati nivezanaM moktavyaM nivezanamiti ekadvArA |vRtiparikSiptA'nekagRha phalahikA, pATake uttiSThati pATako moktavyaH, pATako (zAkhA) gRhANAM patiH, grAmamadhye uttiSThati grAmAdhaiM moktavyaM, grAmadvAre uttieti grAmo moktavyaH, grAmasyodyAnasya cAntarottiSThati maNDalaM moktavyaM, maNDalamiti viSayamaNDalaM (dezasya laghutamo vibhAgaH), udyAne uttiSThati kANDa (laghutaro bhAgaH) moktavyaM, kANDamiti dezakhaNDaM maNDalAvRhattaraM bhaNyate, udyAnasya naipedhikyAzcAntarottiSThati dezo (laghu) moktavyaH.
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ nisIhiyAe uDhei raja mottavaM, evaM tA nijaMtassa vihI, tami pariThavie gIyatthA egapAsa muhuttaM saMvikhaMti, kayAvi parihaviovi uDejA, tattha nisIhiyAe jai uThei tattheva paDio uvassao mottabo, nisIhiyAe ujANassa ya aMtarA dU jai paDai nivesaNaM mottavaM, ujANe paDai sAhI mottavA, ujjANassa gAmassa ya aMtarA jai paDai gAmaddhaM mottavaM, gAmadAre paDai gAmo mottavo, gAmamajjhe paDai maMDalaM mottavaM, sAhIe paDai kaMDo mottabo, nivesaNe paDai deso mottabo, vasahIe paDai rajaM mottabaM, tathA cAha bhASyakAra:|vacaMte jo u kamo kalevara pavesaNaMmi voccattho / NavaraM puNa NANattaM gAmadAraMmi boddhavvaM // 206 // (bhaa0)|| ___ atra viparyastakrame'GgIkRte tulyataiva nAnAtvaM, tathA ca nirgamane'pi grAmadvArotthAne grAmaparityAga uktaH, ihApi sa| eveti tulyatA, nijUDho jai biiyaM vAraM etti do rajANi mottavANi, taiyAe tiNNi rajjANi, teNa paraM bahuso'vi vAre pavisaMte tiNNi ceva rajjANi mottavANi asivAikAraNehiM tattha vasaMtANa jassa jo u tavo / abhigahiyANabhigahio sA tassa u jogaparivuDDI // 56 // naiSedhikyAmuttiSThati rAjyaM moktavyaM, evaM tAvat nIyamAne vidhiH, tasmin pariSThApite gItArthA ekapAdhai muhUrta pratIkSante, kadAcit pariSThApito'pyuttichet , tatra naiSedhikyAmuttiSThati yadi tatraiva patita upAzrayo moktavyaH, naipedhikyA udyAnasya cAntarA yadi patati nivezanaM moktavyaM, udyAne patati zAkhA (pATako) moktavyAH, udyAnasya grAmasya cAntarA yadi patati nAmA moktavyaM, grAmadvAre patati grAmo moktavyaH, grAmamadhye patati maNDalaM moktavyaM, zAkhAyAM patati kANDaM moktavyaM, nivezane patati dezo moktavyaH, vasatI patati rAjyaM moktavyaM / niyUDho yadi dvitIyamapi vAramAyAti dve rAjye moktabye tRtIyasyAM | brINi rAjyAni, tataH paraM bahuzo'pi vArA pravizati trIpayeva rAjyAni moktavyAni.
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 637 // imIe vakkhANaM-jai bahiyA asivAIhiM kAraNehiM na niggacchaMti tAhe tattheva vasaMtA jogavuddhi kareMti, namokAraittA pratikra. porisiM kareMti, porisittA purima9, sai sAmatthe AyaMbilaM pArei, asai nibIyaM, asamattho jai to ekkAsaNayaM, evaM | maNA0 | sabiiyaM, purimaTThatittA cautthaM, cautthaittA chaha, evaM vibhAsA / uhANetti gayaM, iyANiM NAmagahaNetti dAraM |pariSThApagiNhai NAma egassa doNhamahavAvi hoja saJcesi / khippaM tu loyakaraNaM pariNNagaNabheyabArasamaM // 57 // nAsamitiH imIe vakkhANaM-jAvaiyANaM NAmaM geNhai tAvaiyANaM khippaM loyakaraNaM 'pariNIti bArasamaM ca dijai, ataraMtassa dasama 3 | aTThamaM chaThaM ca utthAi vA, gaNabheo ya kIrai, te gaNAo ya Ninti |nnaamgghnnetti dAraM gayaM, iyANi payAhiNetti dAraM jo jahiyaM so tatto niyattai payAhiNaM na kAyacaM / uTThANAI dosA virAhaNA bAlavuhAI // 58 // imIe vakkhANaM-parihavettA jo jao so tao ceva niyattati, payAhiNaM na karei, jai kariti uThei virAhaNA bAlavuDDAINaM, jao so jadahimuho Thavio tao ceva dhAvai |pyaahinnetti payaM gayaM, iyANiM kAussaggakaraNetti dAraM gAhA 1 asyA vyAkhyAnaM-yadi bahirazivAdibhiH kAraNairna nirgacchanti tadA tatraiva vasanto yogavRddhiM kurvanti, namaskArIyAH pauruSIM kurvanti, pauruSIyAH puri|mAdhaM, sati sAmarthe AcAmAmlaM pArayati, asati nirvikRtika, asamarthoM yadi tadaikAzanakaM, evaM sadvitIyaM, pUrvAMdhAyAzcaturthe, caturthIyAH SaSThaM, evaM vibhASA / // 637 // usthAnamiti gataM, idAnIM nAmagrahaNamiti dvAraM,-asyA vyAkhyAnaM-yAvatAM nAma gRhNAti tAvatAM kSipraM locakaraNaM 'parijJA' miti dvAdazamazca dIyate, azaknuvato | dazamo'STamaH SaSThaH caturthAdiA, gaNabhedazca kriyate, te gaNAca niryAnti / nAmagrahaNamiti dvAraM gataM, idAnI pradakSiNeti dvAra-asyA vyAkhyAnaM-pariSTApya yo yatra | sa tata eva nivartate pradakSiNAM na karoti, yadi kurvanyuttiSThati virAdhanA bAlavRddhAdInA, yataH sa yadabhimukhaH sthApitastata eva dhAvati / pradakSiNeti padaM gataM, | idAnIM kAyotsargakaraNamiti dvAraM gAthA. 2-ALASAHARSASASCARSA
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ uhANAI dosA u hoMti tattheva kAusaggami / AgammuvassayaM gurusagAse vihIe~ ussaggo // 55 // 1 imIe vakkhANaM-koi bhaNejjA-tattheva kimiti kAussaggo na kIrai?, bhaNNaMti-uThANAI dosA havaMti, tao Agamma ceiharaM gacchaMti, ceiyAI vaMdittA saMtinimittaM ajiyasaMtitthayaM paDhaMti, tiNNi vA thuio parihAyamANAo kaDDijati, tao AgaMtuM AyariyasagAse avihipAriThThAvaNiyAe kAussaggo kIrai, etAvAn vRddhasampradAyaH, AyaraNA puNa omacchagarayaharaNeNa gamaNAgamaNaM kira Aloijai, tao jAva iriyA paDikkamijai tao ceiyAI vaMdittetyAdi sive vihI, asive na kIrai, jo paDissae acchai so uccArapAsavaNakhelamattage vigiMcai vasahiM pamajaitti kAussaggadAraM gayaM, iyANaM khamaNAsajjhAyassa dArA bhaNNaMti khamaNe ya asajjhAe rAiNiya mahANiNAya niyagA vA / sesesu natthi khamaNaM neva asajjhAiyaM hoi // 6 // vyAkhyA-kSapaNaM asvAdhyAyazca jai 'rAiNio'tti Ayariotti 'mahANiNAo'tti mahAjaNaNAo niyagA vA 1 asyA vyAkhyAnaM-kazcid bhaNetU-tatraiva kimiti kAyotsargoM na kriyate ?, bhaNyate-utthAnAdayo doSA bhavanti, tata Agamya caityagRhaM gacchanti, caityAni | vanditvA zAntinimittama jitazAntistavaM paThanti, tisro vA stutIH parihIyamAnAH kathayanti, tata AgatyAcAryasakAze'vidhipariSThApanikya kAyotsargaH kriyate, AcaraNA punarunmastakarajoharaNena gamanAgamanaM kilAlocyate, tato yAvadIryA pratikramyate tatazcaityAni vanditvetyAdi zive vidhiH, azive na kriyate, yaH pratizraye tiSThati sa uccAraprazravaNazleSmamAtrakANi zodhayati vasatiM pramArjayati iti kAyotsargadvAraM gataM, idAnI kSapaNAsvAdhyAyayore bhaNyete-yadi rAtrika iti AcArya iti mahAninAda iti mahAjanajJAto nijakA vA.
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA SAUR 4 pratikramaNA0 pariSThApanAsamitiH // 638 // saNNAyagA vA se atthi, tesiM adhititti kIrai, 'sesesu natthi khamaNaM' sesesu sAhusu na kIrai khamaNaM, Neva asajjhAiyaM hoi, sajjhAovi kIraitti bhaNiya, evaM tAva sive, asive khamaNaM natthi jogavuDDI kIrai, kAussaggo avihivigiMcaNiyAe Na kIrai, paDissae muhattayaM saMcikkhAvijai jAva uvautto, tattha ahAjAyaM na kIrai, tattha jeNa saMthAraeNa NINio so vikaraNo kIrai, jai na kareMti asamAcArI pavaDai, ahigaraNaM ANeja vA devayA paMtA tamhA vikaraNo kAyabo, khamaNAsajjhAigadArA gayA, avaloyaNetti dAraM bhavarajuyassa tatto suttatthavisAraehiM thiraehiM / avaloyaNa kAyacA suhAsuhagainimittahA // 6 // jaM disi vikadviyaM khalu sarIrayaM akkhuyaM tu saMvikhe / taM disi sivaM vayaMtI suttasthavisArayA dhIrA // 12 // eesiM vakkhANaM-'avaruja (raja) yassa'tti biiyadizUmi avaloyaNaM ca kAyacaM, suhAsuhajANaNatthaM gaijANaNatthaM ca, taM puNa kassa gheppai ?-Ayariyassa mahiDDiyassa bhattapaccakkhAiyassa aNNo vA jo mahAtavassI, jaM disaM taM sarIraM kaTThiyaM taM P sajJAtIyA vA tasya santi, teSAmatiriti kriyate, 'zeSeSu nAsti kSapaNaM' zeSesu sAdhuSu na kriyate kSapaNaM, naivAsvAdhyAyika bhavati, svAdhyAyo'pi kriyate iti bhaNitaM, evaM tAvat zive, aziye kSapaNaM nAsti yogavRddhiH kriyate, kAyotsargo'vidhipAriSThApanikya na kriyate, pratizzraye muhUrta pratIkSyate yAvadupayuktaH, tatra yathAjAtaM na kriyate, tatra yena saMstArakeNa niSkAzitaH so'vikalpyaH kriyate, yadi na kurvanti asAmAcArI pravardhate, adhikaraNamAnayedvA devatA prAntA, tasmAdvikaraNaH kartavyaH, kSapaNAsvAdhyAyadvAre gate, avalokanamiti dvAraM, etayokhyiAnaM-dvitIyadine'valokanaM ca karttavyaM zubhAzubhajJAnArtha gatijJAnArtha ca, tat punaH kasya gRhyate ?, AcAryasya mahardhikasya pratyAkhyAtabhaktasya anyo vA yo mahAtapasvI, yasyAM dizi taccharIraka kRSTaM ASCOMS // 638 // CO
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ disaM subhikkhaM suhavihAraM ca vadaMti, aha tattheva saMvikkhiyaM akkhuyaM tAhe taMmi dese sivaM subhikkhaM suhavihAraM ca bhavai, jaidivase acchai taivarisANi subhikkha, eyaM suhAsuhaM, iyANiM vavahArao gaI bhaNAmi sthaya karaNe vimANio joisibha vANamaMtara samaMmi / gaDDAe bhavaNavAsI esa gaI se samAseNa // 63 // nigadasiddhaiva, vyAkhyAtaM dvAragAthAdvayaM, sAmprataM tasminneva dvAragAthAdvitaye yo vidhiruktaH sa sarvaH kva kartavyaH kva vA na kartavya iti pratipAdayannAha - esA u vihI savA kAyayA sivaMmi jo jahiM vasadda / asive khamaNa vivaTThI kAussagaM ca vajjejA // 64 // vyAkhyA- 'ese 'ti aNaMtaravakkhAyavihI merA sImA AyaraNA iti egaThThA, 'kAyadyA' kareyavA tuzabdo'vadhAraNe vavahiyasaMbaMdhao kAyavo evaM, kaMmi ? 'sivaMmi'tti prAntadevatAkRtopasargavarjite kAle 'jo' sAhU 'jahiM' khette vasaI, asive kahaM ? asive khamaNaM vivajjai, kiM puNa ?, jogavivaDDI kIrai, 'kAussaggaM ca vajjejjA' kAussaggo ya na kIrai // sAmpratamuktArthopasaMhArArthaM gAthAmAha eso disAvibhAgo nAyazvo duvihadazvaharaNaM ca / vosiraNaM avaloyaNa suhAsuhagaIvileso ya // 65 // 1 tasyAM dizi subhikSaM sukhavihAraJca vadanti, yadi tatraiva tat, kRSTaM akSuNNaM tadA tasmin deze zivaM subhikSaM sukha bihArazca bhavati, yatidivasAn tiSThati tativarSANi subhikSaM, etat zubhAzubhaM, idAnIM vyavahArato gatiM bhaNAmi - anantaro vyAkhyAtavidhiH maryAdA sImA AcaraNetyekArthAH karttavyA, vyavahitaH saMbandhaH karttavya evaM kasmin ? - yaH sAdhuryatra kSetre vasati, azive kathaM ? - azive kSapaNaM vivarjyaMte, kiMpunaH ?, yogavivRddhiH kriyate, 'kAyotsarge ca varjayet' kAyotsargazca na kriyate /
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 4|4pratika maNA | pariSThApanAsamitiH // 639 // vyAkhyA-'eso' iti aNaMtaradAragAhAduyassa'tyo ki ?-'disAvibhAgo NAyaco' disivibhAgo nAma acittasaMjayaparihAvaNiyavihiM pai disippadarisaNaM saMkheveNa disipaDibajAvaNaMti bhaNiyaM hoi, ahavA disivibhAgo mUladAragahaNaM, sesadArovalakkhaNaM ceyaM dahavaM, acittasaMjayapAriThAvaNiyaM pai eso dAraviveo NAyabotti bhaNiyaM hoi, 'duvihadabaharaNaM ce'ti duvihadabaM NAma puvakAlagahiyaM kusAi NAyavamiti aNuvaTTae, 'vosiraNa ti saMjayasarIrassa pariThThavaNaM 'avaloyaNaM' biiyadiNe nirikkhaNaMti 'suhAsuhagaiviseso yatti suhAsuhagativisaso vaMtarAisu uvavAyabheyA yatti bhaNiyaM hoi, esA acittasaMjayapAridvAvaNiyA bhaNiyA, iyANiM asaMjayamaNussANaM bhaNNai, tattha gAhA assaMjayamaNuehiM jA sA duvihA ya ANupuvIe / saccittehiM subihiyA ! aJcittehiM ca nAyabA // 66 // iyaM nigadasiddhaiva, tattha sacittehiM bhaNNai, kahaM puNa tIe saMbhavotti ?, Aha kappagarUyassa u bosiraNaM saMjayANa vasahIe / udayapaha bahusamAgama vipajahAloyaNaM kujA // 6 // // 39 // 1 anantaragAthAdvikasyArthaH, kiM ?, 'digvibhAgo jJAtavyaH' digvibhAgo nAmAcittasaMyatapAriSThApanikIvidhi prati dinadarzanaM saMkSepeNa dipratipAda namiti bhaNitaM bhavati, athavA digvibhAga iti mUladvAragrahaNaM, zeSadvAropalakSaNaM caitat draSTavyaM, acittasaMyatapAriSThApanikI prati eSa dvAraviveko jJAtavya 5 Citi bhaNitaM bhavati, dvividhatavyaharaNaM ceti dvividhagavyaM nAma pUrvakAlagRhItaM kuzAdi jJAtavyamiti anuvartate, gyutsarjanamiti saMyatazarIrasya pariSThApanaM, ava lokanaM dvitIya divase nirIkSaNamiti zubhAzubhagati bizeSo vyantarAdipUpapAtabhedAzceti bhaNitaM bhavati / eSA'cittasaMyatapAriSThApanikI bhaNitA, idAnImasaMyatamanuSyANAM bhavyate, tatra gAthA-tatra sacittairbhaNyate, kathaM punastasyAH saMbhava iti ?, Aha. SOCCASEX
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ vyAkhyA-kAi aviraiyA saMjayANa vasahIe kappagarUvaM sAharejA, sA tihiM kAraNehiM chubbhejA, kiM-eesiM uDDAho bhavautti chuhejA paDiNIyayAe, kAi sAhammiNI liMgatthI eehiM mama liMgaM hariyati eeNa paDiNiveseNa kappaTagarUvaM paDiyassayasamIve sAharejjA, ahavA cariyA tabaNNigiNI boDigiNI pAhuDiyA vA mA amhANaM ajaso bhavissai tao saMjaovassagasamIve ThavejA eesiM uDDAho houtti, aNukaMpAe kAi dukkAle dArayarUvaM chaDDiuMkAmA ciMtei-ee bhagavaMto sattahiyahAe uvaDiyA, etesiM vasahIe sAharAmi, ee siM bhattaM pANaM vA dAhiti, ahavA kahiMvi sejjAyaresu vA iyaragharesu vA chubhissaMti, ao sAhuvassae parivejjA, bhaeNa kAi ya raMDA pautthavaiyA sAharejA, ee aNukaMpiihiMti, tattha kA vihI?-divase 2 vasahI vasahehiM cattAri vArA pariyaMciyavA, pancuse paose avaraNhe aharatte, mA mA ee dosA hohiMti, jai vigiMcaMtI dihA tAhe bolo kIrai-esA itthiyA dArayarUvaM chaDDeUNa palAyA, tAhe logo ei pecchai ya taM kAcidaviratikA saMyatAnAM vasatau kalpasthakarUpaM saMharet , sA tribhiH kAraNaiH kSipet , kiM ?, eteSAmuDDAho bhavatviti kSipet pratyanI katayA, kAcit | sAdharmiNI liGgArthinI etairmama liGgaM hRtamiti etena prati nivezena kalpakasthakarUpaM pratizrayasamIpe saMharet , athavA carikA tadvarNikI brAhmaNI prAbhRtikA | vA'smAkamayazo mA bhUttataH saMyatopAnayasamIpe sthApayet eteSAM uDDAho bhavatviti, anukampayA kAciduSkAle dArakarUpaM tyaktukAmA cintayati-pate bhagavantaH sattvahitArthAyopasthitAH, eteSAM vasatau saMharAmi, ete'smai bhaktaM pAnaM vA dAsyanti, athavA kutracit zayyAtareSu vA itaragRheSu vA nikSepsyanti, ataH sAdhUpAzraye | paristhApayet , bhayena kAcicca raNDA proSitapatikA saMharet , ete'nukampayiSyanti, tatra ko vidhiH?, divase divase vasativRSabhaizcatuH kRtvaH parvatavyA-pratyUSasi pradoSe | aparAhne ardharAtre, mA mA ete doSA bhUvan , yadi tyajantI dRSTA tadA rAvaH kriyate-eSA strI dArakarUpaM tyaktvA palAyitA, tadA loka eti pRcchati ca tAM.
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha 4 pratikramaNA. pariSThApanAsamitiH drIyA // 640 // tohe so logo jaM jANau taM kareu, aha na dihA tAhe vigiMcijai, udayapahe jaNo vA jattha paese pae niggao acchai tattha ThavettA paDicarai aNNaomuho jahA logo na jANai jahA kiMci paDikkhaMto acchai, jahA taM suNaeNa kAeNa vA majAreNa vA na mArijai, jAhe keNai dihaM tAhe so osarai / sacittAsaMjayamaNuyapariThThAvaNiyA gayA, iyANiM acittAsaMjayamaNuyapariTThAvaNiyA bhaNNai paDiNIyasarIrachuhaNe vaNImagAIsu hoi accittA / tovekkhakAlakaraNaM vippajahavirgicaNaM kujjA // 18 // | vyAkhyA-paDiNIo koi vaNImagasarIraM chuheja jahA eesiM uDDAho bhavautti, vaNImago vA tattha gaMtUNa mao, keNai vA mAreUNa ettha nidoti chaDDio, aviraiyAe maNusseNa vA ukkalaMbiyaM hojA, tattha taheva bolaM kareMti, logassa kahijjai, eso Nahotti, ukkalaMbie niviNNeNa vAreMtANaM raDatANaM mArio appA hojA tAhe dive Na kAlakkhevo kAyavo, paDilehiUNa jai koi natthi tAhe jattha kassai nivesaNaM na hoi tattha vigiMcijai upekkheja vA, paoso vaTTai saMcarai tadA sa loko yajAnAtu taskarotu, atha na dRSTA tadA tyajyate, udakapathe jano vA yatra pradeze prage nirgatastiSThati tatra sthApayitvA praticarati anyatomukho yathA loko na jAnAti yathA kiJcit pratIkSamANastiSThati, yathA tat zunA kAkena vA mArjAreNa vA na mAryate, yadA kenacidRSTaM tadA so'pasarati / sacittAsaMyatamanudhyapariSThApanA gatA, idAnImacittAsaMyatamanujapariSThApanA bhaNyate-pratyanIkaH kazcit vanIpakazarIraM kSipet yathateSAmuDAho bhavatviti, vanI|pako vA tatrAgatya mRtaH, kenacidvA mArayitvA'na niSimiti tyaktaH, aviratikayA manuSyeNa vobaddhaM bhavet, tatra tathaiva ravaM kurvanti, lokAya kathyate-eSa naSTa iti, uddhe nirviSNena vArayatsu raTatsu mArita AtmA bhavet tadA dRSTe na kAlakSepaH kartavyaH, pratilikhya yadi ko'pi nAsti tadA yatra kasyacinivezanaM na | bhavati tatra tyajyate upekSyate vA, pradoSo varttate saMcarati // 640 // CIRCLOCACC
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ logo tAhe nissaMcare vivego jahA ettha Aese Na uvekkheyavo tAhe ceva vigiMcijai aipahAe saMcikkhAvettA appasAgArie vigiMcijai, jai natthi koi paDiyarai, aha koi paDiyarai tasseva uvariM chubbhai, evaM vippajahaNA, vigicaNA NAmaM jaM tattha tassa bhaMDovagaraNaM tassa vivego, jai ruhiraM tAhe na chaDDejai, ekahA vA vihA vA maggo najihitti, tAhe bolakaraNavibhAsA / acittAsaMjayamaNuyapAriThThAvaNiyA gayA, iyANiM NomaNuyapAriTThAvaNiyA bhaNNai NomaNuehiM jA sA tiriehiM sA ya hoi duvihA u / saccittehi suvihiyA ! accittehiM ca nAyacA // 69 // nigadasiddhA, duvihaMpi egagAhAe bhaNNai cAuloyagamAIhiM jalacaramAINa hoi saccittA / jalathalakhahakAlagae acitte vigicaNaM kujA // 70 // imIe vakkhANaM-NomaNussA 2 sacittA acittA ya, sacittA cAulodayamAisu, cAulodayagahaNaM jahA oghani|juttIe tattha nivuDao Asi macchao maMDukkaliyA vA, taM ghettUNa theveNa pANieNa saha nijai, pANiyamaMDukko pANiyaM hai lokaH tadA nissaJcAre viveko yathA'trAdeze nopekSitavyastadaiva tyajyate atipramAte pratIkSyAlpasAgArike tyajyate, yadi nAsti ko'pi praticarati, atha ko'pi praticarati tasyaivopari kSipyate, evaM viprahAnaM, viveko nAma yattatra tasya bhANDopakaraNaM tasya tyAgaH, yadi rudhiraM tadA na tyajyate, ekadhA dvidhA vA mArgo jJAsyate iti, tadA bolakaraNavibhASA / acittAsaMyatamanujapAriSThApanikI gatA, idAnIM nomanujapAriSThApanikI bhaNyate-dvividhamapyekagAthayA bhaNyate-asyA vyAkhyAna-nomanuSyA0 (dvividhA) sacittA acittA ca, sacittA tandulodakAdiSu, tandulodakagrahaNaM yathA odhaniyuktau tatra brUDita AsIt matsyo maNDUkikA vA, tAM gRhItvA stokena pAnIyena saha nIyate, pAnIyamaNDUko jalaM
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 pratikra maNA pariSThApanAsamitiH Avazyaka- didaTTaNa uThei, macchao balA chubbhai, AiggahaNeNa saMsaThThapANaeNa vA gorasakuMDae vA tellabhAyaNe vA evaM saccittA, accittA hAribha- aNimisao keNai ANIo pakkhiNA paDiNIeNa vA, thalayaro uMduro gharakoilo evamAI, khahacaro haMsavAyasamayUrAI, drIyA jattha sadosa tattha vivego appasAgArie bolakaraNaM vA, niddose jAhe ruccai tAhe vigiMcai / tasapANapArichAvaNiyA |gayA, iyANiM NotasapANapAriDAvaNiyA bhaNNai // 64 // NotasapANehiM jA sA duvihA hoi ANupuJcIe / AhAraMmi suvihiA ! nAyacA noaAhAre // 71 // Notasa nigadasiddhA, navaraM noAhAro uvagaraNAi, tattha AhAraMmi u jA sA sA duvihA hoi ANupuccIe / jAyA ceva suvihiyA ! nAyabA taha ajAyA ya // 2 // 'AhAre' AhAraviSaye yA'sau pAristhApanikA sA 'dvividhA' dviprakArA bhavati 'AnupUrvyA' paripATyA, dvaividhyaM darzayati-'jAyA ceva suvihiyA ! NAyavA taha ajAyA ya' tatra doSAt parityAgAhohAraviSayA yA sA jAtA, tatazca jAtA caiva 'suvihitA' ityAmantraNaM prAgvat , jJAtavyA, tathA'jAtA ca, tatrAtiriktaniravadyAhAraparityAgaviSayA'jAtocyata iti gaathaarthH|| 72 // tatra jAtAM svayameva pratipAdayannAha GAASISISSA // 641 // 1 dRSTrottiSThati, matsyo balArikSapyate, AdigrahaNena saMsRSTapAnIyena vA gorasakuNDe vA tailabhAjane vA evaM sacittA, acittA-animeSaH kenacidAnItaH pakSiNA pratyanIkena vA, sthalacaro mUSako gRhakokilA evamAdi, khecaraH haMsavAyasamayUrAdi, yatra sadoSastatra viveko'lpasAgArike rAvakaraNaM vA, nirdoSe yadA! rocati tadA tyajyate / trasaprANapAriSThApanikI gatA, idAnIM nobasaprANapAriSThApanikI bhaNyate.
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ RUSSLOSOSIRISHA AhAkamme ya tahA lohavise Abhiogie gahie / eeNa hoi jAyA vocchaM se vihIeN vosiraNaM // 3 // vyAkhyA-AdhAkarma-pratItaM tasminnAdhAkarmaNi ca tathA 'lohavise Abhiogie gahie'tti lobhAgRhIte 'vise'tti viSakRte gRhIte 'Abhiogie'tti vazIkaraNAya mantrAbhisaMskRte gRhIte sati kathaJcinmakSikAvyApatticeto'nyathAtvAdiliGgatazca jJAte sati 'etena' AdhAkarmAdinA doSeNa bhavati 'jAtA' pAristhApanikA doSAtparityAgAhAhAraviSayetyarthaH, 'vocchaM se vihIe vosiraNaM ti vakSye'syA vidhinA-jinoktena vyutsarjana-parityAgamityarthaH, // 73 // egaMtamaNAvAe aJcitte thaMDille guruvaiDe / chAreNa akkamittA tiTThANaM sAvaNaM kujA // 7 // vyAkhyA-ekAnte 'anApAte' tyAdyApAtarahite 'acetane' cetanAvikale 'sthANDilye' bhUbhAge 'gurUpadiSTe' guruNA vyAkhyAte, anenAvidhijJena paristhApanaM na kAryamiti darzayati, 'chAreNa akkamittA' bhasmanA sammizya 'tihANaM sAvaNaM kuja'tti sAmAnyena tisro vArAH zrAvaNaM kuryAt-amukadoSaduSTamidaM vyutsRjAmi evaM, vizeSatastu viSakRtAbhiyogikAderevApakArakasyaiSa vidhiH, na tvAdhAkarmAdeH, tadgataM prasaGgenehaiva bhaNiSyAma iti gAthArthaH // 74 // ajAtapAristhApanikI pratipAdayannAha Ayarie ya gilANe pAhuNae dulahe sahasalAhe / esA khalu ajAyA vocchaM se vihIe~ vosiraNaM // 75 // vyAkhyA-AcArya satyadhikaM gRhItaM kiJcid, evaM glAne prAghUrNake durlabhe vA viziSTadravye sati sahasalAbhe-viziSTasya kathaJcillAbhe sati atiriktagrahaNasambhavaH, tasya ca yA pAristhApanikA eSA khalu 'ajAtA' aduSTAdhikAhAraparityAgaviSayetyarthaH, 'vocchaM se vihIeN vosiraNaM' prAgvaditi gAthArthaH // 75 // OMGANGACASSESCORECAUGHOR
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA |4 pratikramaNA0 pariSThApanAsamitiH // 642 // MAMACHAMMADRASEX pugatamaNAvAe accitte thaMDile guruvaihe / Aloe tiSiNa puMje tihANaM sAvarNa kujA // 76 // vyAkhyA-pUrvArddha prAgvat 'Aloe'tti prakAze trIn puJjAn kuryAt , ata eva mUlaguNaduSTe tvekamuttaraguNaduSTe tu dvAviti prasaGgaH, tathA 'tihANaM sAvaNaM kujatti pUrvavadayaM gAthArthaH // 76 // gatA''hArapAristhApanikA, adhunA noAhArapAristhApanikA pratipAdayati NoAhAramI jA sA sA duvihA hoi ANupucIe / uvagaraNami suvihiyA ! nAyavA noyauvagaraNe // 77 // nigadasiddhA, navaraM noupakaraNaM zleSmAdi gRhyate, uvagaraNami u jA sA sA duvihA hoi ANupuvIe / jAyA ceva suvihiyA ! nAyabA taha ajAyA ya // 78 // nigadasiddhaiva, navaramupakaraNaM vastrAdi, jAyA ya vatthapAe vaMkA pAe ya cIvara kujA / ajAyavasthapAe voccasthe tucchapAe ya ||1||(pr.)|| vyAkhyA-jAtA ca vastre pAtre ca vaktavyA, codanAbhiprAyastAvadvastre mUlaguNAdiduSTe vaGkAni pAtre ca cIvaraM kuryAt, ajAtA ca vaktavyA-vastre pAtre ca 'voccatthe tucchapAe ya' codanAbhiprAyo vastraM viparyastaM-Rju sthApyate pAtraM ca Rju sthApyata iti, siddhAntaM tu vakSyAmaH, eSa tAvadU gAthArthaH // iyaM cAnyakartRkI gaathaa| duvihA jAyamajAyA abhiyogavise ya suddha'suddhA ya / egaM ca doNNi tiSiNa ya mUluttarasuddhajANahA // 79 // vyAkhyA-dvividhA jAtAajAtApAristhApanikA-AbhiogikI viSe ca azuddhA zuddhA ca, tatra zuddhA ajAtA bhavi // 642 //
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ taheva, jANi a gavisANaM taheva pAe mUlaguNa'suddhaevaM suddhaMpi pyati, ayaM ca prAgnirdiSTaH siddhAntaH-'egaM ca doNNi tiNNi ya mUluttarasuddhi jANAhi' mUlaguNA'suddhe eko pranthiH pAtre ca rekhA, uttaraguNAsuddhe dvau, zuddha traya iti gAthArthaH // avayavArthastu gAthAdvayasyApyayaM sAmAcAryabhijJairgIta iti-uvagaraNe NouvagaraNe ya, uvagaraNe jAyA ajAyA ya, jAyA vatthe pAe ya, ajAyAvi vatthe patte ya, jAyA NAma vatthapAyaM mUla-| guNaasuddhaM uttaraguNaasuddhaM vA abhiogeNa vA viseNa vA, jai viseNa AbhiogiyaM vA vatthaM pAyaM vA khaMDAkhaDi kAUNa vigiMciyavaM, sAvaNA ya taheva, jANi airittANi vatthapAyANi kAlagae vA paDibhagge vA sAhAraNagahie vA jAejja ettha kA vigiMcaNavihI ?, coyao bhaNai-AbhiogavisANaM taheva khaMDAkhaMDiM kAUNa vigiMcaNaM mUlaguNaasuddhavatthassa ekkaM vaka kIrai, uttaraguNaasuddhassa doNNi vaMkANi,suddhaM ujjuyaM vigiMcijai, pAe mUlaguNa'suddhe egaM cIraM dijjai, uttaraguNa| asuddhe donni cIrakhaMDANi pAe chubbhaMti, suddhaM tucchaM kIrai-rittayati bhaNiyaM hoi, AyariyA bhaNaMti-evaM suddhapi asuddhaM bhavai, kahaM ?, ujjuyaM ThaviyaM, egeNa vaMkeNa mUlaguNaasuddhaM jAyaM, dohiM uttaraguNaasuddhaM, ekavaMka duvaMkaM vA hojA duvaMka 1 upakaraNe noupakaraNe ca, upakaraNe jAtA ajAtA ca, jAtA vastre pAtre ca, ajAtA'pi vasne pAtre ca, jAtA nAma vastrapAtraM mUlaguNAzuddhamuttaraguNAzuddhaM vA abhiyogena vA viSeNa vA, yadi viSeNAbhiyogikaM vA vaskhaM pAtraM vA khaNDazaH kRtvA pariSThApanIyaM, rekhAzca tathaiva, yAnyatiriktAni vastrapAtrANi kAlagate vA pratibhanne vA sAdhAraNagRhIte vA yAceta, atra kaH pariSThApanavidhiH ?-codako bhaNati-AbhiyogikaviSayoH tathaiva khaNDazaH kRtvA vivekaH mUlaguNAzuddhavastrasya ekaM vakra kriyate, uttaraguNAzuddhassa dve vakre, zuddhamRjukaM syajyate, pAtre mUlaguNAzuddhe eka cIvaraM dIyate, uttaraguNAzuddhe dve cIvarakhaNDe pAtre kSipyete, zuddhaM tucchaM [kriyate-riktamiti bhaNitaM bhavati, AcAryA bhaNanti-evaM zuddhamapyazuddhaM bhavati, kathaM', RjukaM sthApita, ekena bakreNa mUlaguNAzubaM jAtaM, dvAbhyAmuttaraguNAzuddha, ekavakaM dvivakaM vA bhavet dvivakra
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA ekavaMkaM vA hojA, evaM mUlaguNe uttaraguNo hojA uttaraguNe vA mUlaguNo hojA, evaM ceva pAevi hojA, egaM cIvaraM | niggayaM mUlaguNAsuddhaM jAyaM, dohiM viNiggaehiM suddhaM jAyaM, je ya tehiM vatthapAehiM paribhuMjiehiM dosA tesiM AvattI bhavai, tamhA jaM bhaNiyaM te taM na juttaM, tao kahaM dAuM vigiMciyavaM ?, AyariyA bhaNaMti-mUlaguNe asuddhe vatthe ego gaMThI kIrai uttaraguNaasuddhe doNNi suddhe tiNNi evaM vatthe, pAe mUlaguNaasuddhe aMto aTThae egasaNhiyA rehA kIrai, uttaraguNaasuddhe doNNi, suddhe tiNNi rehAo, evaM NAyaM hoi, jANaeNa kAyavANi, kahiM pariDaveyavANi ?-ergatamaNAvAe saha | pattAbaMdharayattANeNa, asai paDilehaNiyAe doreNa muhe bajjhai, uddhamuhANi ThavijaMti, asai ThANassa pAsalliyaM Thavijai, jao vA Agamo tao puppharya kIrai, eyAe vihIe vigiMcijjai, jai koi AgAro pAvai tahAvi vosaThThA'higaraNA 4 pratikra|maNAdhya | pAriSThApanikI0 // 643 // 1 caikavaka bhavet , evaM mUlaguNa uttaraguNo bhavet uttaraguNe vA mUlaguNo bhavet , evameva pAtre'pi bhavet , ekaM cIvaraM nirgataM mUlaguNAzuddhaM jAtaM, dvayovinirga | tayoH zuddhaM jAtaM, ye ca teSu vastrapAtreSu paribhujyamAneSu dopAsteSAmApattirbhavati, tasAt yad bhaNitaM tvayA tanna yuktaM, tataH kathaM dattvA (cihna) vivektaNya?, AcAryA bhaNanti-mUlaguNAzuddha vasne eko pranthiH kriyate uttaraguNAzuddhe dvau zuddha trayaH evaM vasne, pAtre mUlaguNAzuddha antastale ekA zlakSNA rekhA kriyate uttaraguNAzuddha | dve zuddhe tisro rekhAH, evaM jJAtaM bhavati, jAnAnena kartavyAni, ka pariSThApanIyAni ?, ekAnte'nApAte saha pAtrabandharajastrANAbhyAM, asatyAM pAtrapratilekhanikAyA davarakeNa mukhaM badhyate, UrdhvamukhAni sthApyante, asati sthAne pArzvavarti sthApyate, yato vA''gamanaM tataH (tasyAM dizi) puSpakaM (pRSThaM) kriyate, etena |vidhinA tyajyate, yadi kazcidapavAdaH prApnoti tathApi vyutsRSTAraH adhikaraNamAzritya R-RHGRAMMARCRASAR // 643 //
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ suddhA sAhuNo, jehiM aNNehiM sAihiM gahiyANi jai kAraNe gahiyANi tANi ya suddhA jAvajjIvAe paribhuMjaMti, mUlaguNauttaraguNesu uppaNNe te vigiMcai, gatopakaraNapAristhApanikA, adhunA noupakaraNapAristhApanikA pratipAdyate, Aha canovagaraNe jA sA caDavihA hoi ANuputrIe / uccAre pAsavaNe khele siMghANae caiva // 80 // vyAkhyA - nigadasiddhaiva, vidhiM bhaNati - 1 uccAraM kuSThaMto chAyaM tasapANarakkhaNaDAe | kAyaduyadisAbhiggahe ya do ceva'bhigirahe // 81 // puDhaviM tasapANasamuTTiehiM etthaM tu hoi caDabhaMgo / paDhamapayaM pasatthaM sesANi u appANi // 82 // imINaM vakkhANaM-jassa gahaNI saMsajjai teNa chAyAe vosiriyAM, kerisiyAe chAyAe ? - jotAva logassa uvabhogarukkho tattha navosirijjai, niruvabhoge vosirijjai, tatthavi jA sayAo pamANAo niggayA tattheva vosirijjai, asai puNa niggayAe tattheva vosirijjai asati rukkhANaM kAraNaM chAyA kIrai tesu pariNaesu vaccai, kAyA doNNi-tasakAo thAvarakAo ya, jai paDileheivi pamajjai'vi to egiMdiyAvi rakkhiyA tasAvi, aha paDilehei na pamajjai to thAvarA rakkhiyA tasA pariccattA, aha na 1 zuddhAH sAdhavaH, yairanyaiH sAdhubhirgRhItAni yadi kAraNe gRhItAni tAni ca zuddhAni yAvajjIvaM paribhuJjanti, mUlaguNottaraguNeSu (zuddheSu) utpanneSu tAni vivicyante-anayorvyAkhyAnaM yasya grahaNI saMsajyate tena chAyAyAM vyuttraSTavyaM kIdRzyAM chAyAyAM ?, yastAvalokasyopabhogavRkSastatra na vyutsRjyate, nirupabhoge vyutsRjyate, tatrApi yA svakIyAt pramANAt nirgatA tatraiva vyutsRjyate, asatyAM punarnirgatAyAM tatraiva vyutsRjyate asatsu vRkSeSu kAyena chAyA kriyate teSu pariNateSu brajyate, kAyau dvau - trasakAyaH sthAvarakAyazca, yadi pratilekhayatyapi pramArjayatyapi tadaikendriyA api rakSitAkhasA api atha pratilekhayati na pramArjayati tadA sthAvarA rakSitAH, trasAH parityaktAH, atha na
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 644 // paDilehei pamajai thAvarA paricattA tasA rakkhiyA, iyarattha dovi paricattA, suppaDilehiyasuppamajiesuvi paDhama payA pratikapasatthaM, biiyataie ekkekeNa cautthaM dohivi appasatthaM, paDhamaM AyariyavaM sesA parihariyavA, disAbhiggahe-'ubhe mUtra maNAdhya. purISe ca, divA kuryaadudddmukhH|raatrau dakSiNatazcaiva, tasya Ayurna hIyate // 1 // do ceva eyAu abhigeNhaMti, DagalagahaNe|8|pAriSThApa6 taheva caubhaMgo, sUriye gAme evamAi vibhAsA kAyaghA jahAsaMbhavaM // adhunA ziSyAnuzAstiparAM parisamAptigAthAmAha- nikI gurumUlevi vasaMtA anukUlA je na hoMti u gurUNaM / eesiM tu payANaM dUraMdUreNa te hoti // 83 // ___ vyAkhyA-gurumUle' gurvantike'pi 'vasantaH' nivasamAnAH anukUlA ye na bhavantyeva gurUNAm , eteSAM 'padAnAM uktalakSaNAnAM, tuzabdAdanyeSAM ca dUraMdUreNa te bhavanti, avinItatvAtteSAM zrutApariNateriti gAthArthaH // pAristhApanikeyaM samApteti // paDikamAmi chahiM jIvanikAehiM-puDhavikAeNaM AukAeNaM teukAeNaM vAukAeNaM vaNassaikAeNaM tasakAeNaM / paDikamAmi chahiM lesAhi-kiNhalesAe nIlalesAe kAulesAe teulesAe pamhalesAe sukkalesAe // paDikkamAmi sattahiM bhayahANehiM / ahiM mayahANehiM / navahiM baMbhacereguttIhiM / dasavihe samaNadhamme / / 3 ekArasahiM uvAsagapaDimAhiM / bArasahiM bhikkhupaDimAhiM / terasahiM kiriyAThANehiM // 644 // pratilekhayati pramArjayati sthAvarAH parityaktAH nasA rakSitAH, itaratra dvaye'pi parityaktAH, supratyupekSitasupramArmitayorapi prathamaM padaM prazastaM, dvitIyatRtIyayorekaikena caturtha dvAbhyAmapi anazastaM, prathamamAcaritavyaM zeSAH pariharttavyAH, digabhigrahe-de evaite abhigRhyete, DagalakagrahaNe tathaiva caturbhajI, sUrye prAme evamAdi vibhASA kartavyA yathAsaMbhavaM /
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ MARSHASTRO pratikramAmi SaDbhirjIvanikAyaiHpratiSiddhakaraNAdinA prakAreNa hetubhUtairyo mayA daivasiko'ticAraH kRtaH, tadyathA-pRthivIkAyenetyAdi / pratikramAmi SaDbhirlezyAbhiH karaNabhUtAbhiryo mayA daivasiko'ticAraH kRtaH, tadyathA-kRSNalezyayetyAdi-'kRSNAdidravyasAcivyAt, pariNAmo ya AtmanaH / sphaTikasyeva tatrAyaM, lezyAzabdaHprayujyate // 1 // kRSNAdidravyANi tu saka-10 laprakRtiniSyandabhUtAni, AsAM ca svarUpaM jambUkhAdakadRSTAntena grAmaghAtakadRSTAntena ca pratipAdyate-'jaha jaMbutaruvarego supkkphlbhriynmiysaalggo| dihro chahiM purisehiM te bitI jaMbu bhakkhemo // 1 // kiha puNa? te beMteko AruhamANANa jiivsNdeho| to chiMdiUNa mUle pADe, tAhe bhakkhemo // 2 // bitiAha eddaheNaM kiM chipaNeNaM tarUNa amhaMti / |sAhA mahalla chiMdaha taio beMtI psaahaao||3|| gocche cautthao uNa paMcamao beti geNhaha phlaaii| chaTTho beMtI paDiyA eecciya khAha ghettuM je // 4 // dihatassovaNao jo baiMti tarUvi chinna muulaao| so vaTTai kiNhAe sAlamahallA u nIlAe // 5 // havai pasAhA kAU gocchA teU phalA ya pamhAe / paDiyAe sukkalesA ahavA aNNaM udAharaNaM // 6 // 1 yathA jambUtaruvara ekaH supakkaphalabhAranamrazAlAgraH / dRSTaH SabhiH puruSaiste bruvate jambUH bhakSayAmaH // 1 // kathaM punaH? teSAmeko avIti AruhatA sAjIvasaMdehaH / tad byugchica mUlAt pAtayAmastato bhakSayAmaH // 2 // dvitIya Aha-etAvatA taruNA chinnenAsmAkaM kim ? / zAkhA mahatIM chinta tRtIyo pravIti || prazAkhAm // 3 // gucchAn caturthaH punaH paJcamo pravIti gRhIta phalAni / SaSTho bravIti patitAni etAnyeva khAdAmo gRhItvA // 4 // dRssttaantsyopnyo-yo| bravIti tarumapi chintta mUlAt / sa varttate kRSNAyAM zAkhAM mahatI tu nIlAyAm // 5 // bhavati prazAkhAM kApotI gucchAn taijasI phalAni ca padmAyAm / patitAni zuklalejhyA athavA'nyadudAharaNam // 6 //
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 4 pratikramaNAdhya0 // 645 // corA gAmavahatthaM viNiggayA ego baiMti ghAeha / ja pecchaha sarva dupayaM ca cauppayaM vAvi // 7 // biio mANusa purise ya taio sAuhe cautthe ya / paMcamao jujjhaMte chaTo puNa tasthimaM bhaNai ||8||ekN tA haraha dhaNaM bIyaM mAreha mA kuNaha evaM / kevala haraha dhaNaMtI uvasaMhAro imo tesiM // 9 // save mArehattI vaTTai so kiNhalesapariNAmo / evaM kameNa sesA jA caramo sukkalesAe // 10 // AdillatiNNi etthaM apasatthA uvarimA pasatthA u / apasatthAsuM vaTTiya na vaTTiyaM jaM pasasthAsuM // 11 // esa'iyAro eyAsu hoi tassa ya paDikkamAmitti / paDikUlaM vaTTAmI jaM bhaNiyaM puNo na sevemi // 12 // pratikramAmi saptabhirbhayasthAnaH karaNabhUtairyo mayA daivasiko'ticAraH kRta iti, tatra bhayaM mohanIyaprakRtisamuttha AtmapariNAmastasya sthAnAni-AzrayA bhayasthAnAni-ihalokAdIni, tathA cAha saGgrahaNikAra: ihaparaloyAdANamakamhAAjIvamaraNamasiloe' tti asya gAthAzakalasya vyAkhyA-'ihaparaloa' tti ihalokabhayaM paralokabhayaM, tatra manuSyAdisajAtIyAdanyasmAnmanu caurA grAmavadhArtha vinirgatA eko bravIti ghAtayata / yaM pazyata taM sarva dvipadaM ca catuSpadaM vApi // 7 // dvitIyo manuSyAn puruSAMzca tRtIyaH sAyudhAn caturthazca / paJcamo yudhyamAnAn SaSThaH punastatredaM bhaNati // 8 // ekaM tAvaddharata dhanaM dvitIya mArayata mA kurutaivam / kevalaM harata dhanaM upasaMhAro'yaM tasya // 9 // sarvAn mArayateti vartate sa kRSNalezyApariNAmaH / evaM krameNa zeSAH yAvaccaramaH zukkulezyAyAm // 10 // AyAstisro'trAprazastA uparitanAH prazastAstu / aprazastAsu vRttaM na vRttaM prazastAsu yat // 11 // eSo'ticAra etAsu bhavati tasAcca pratikrAmyAmi / pratikUlaM varte yadbhaNitaM punarna seve // 12 // // 645 // - --
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ pyAdereva sakAzAt bhayamihalokabhayaM, vijAtIyAntu tiryagdevAdeH sakAzAdbhayaM paralokabhayam, AdIyata ityAdAnaM - dhanaM tadarthaM caurAdibhyo yadbhayaM tadAdAnabhayam, akasmAdeva - bAhyanimittAnapekSaM gRhAdiSvevAvasthitasya rAjyAdau bhayam akasmAdbhayaM, 'AjIve' ti AjIvikAbhayaM nirdhanaH kathaM durbhikSAdAvAtmAnaM dhArayiSyAmItyAjIvikAbhayaM maraNAdbhayaM maraNabhayaM pratItameva, 'asilogo'tti azlAghAbhayam - ayazobhayamityarthaH, evaM kriyamANe mahadayazo bhavatIti tadbhayAnna prava rtata iti gAthAzakalAkSarArthaH // madaH- mAna [granthAgraM0 16500] stasya sthAnAni - paryAyA bhedA madasthAnAni, iha ca pratikramAmIti vartate, aSTabhirmadasthAnaiH karaNabhUtairyo mayA daivasiko'ticAraH kRta iti, evamanyeSvapi sUtreSvAyojyaM, kAni punaraSTau madasthAnAni ?, ata Aha saGgrahaNikAraH jAI kulabalarUve tavaIsarie sue lAhe // 1 // asya vyAkhyA- kazcinnarendrAdiH prabrajito jAtimadaM karoti, evaM kulabalarUpatapaaizvaryazrutalA bheSvapi yojyamiti // navabhirbrahmacarya guptibhiH zeSaM pUrvavat, tAzcemA H-- vasehikenisijiMdiye kuDutairapurvakIliyapaiNIe / amAyAhAravibhUSaNAya nava baMbhaguttIo // 1 // vyAkhyA - brahmacAriNA taddrutyanupAlanapareNa na strIpazupaNDakasaMsaktA vasatirAsevanIyA, na strINAmekAkinAM kathA kathanIyA, na strINAM niSadyA sevanIyA, utthitAnAM tadAsane nopaveSTavyaM na strINAmindriyANyavalokanIyAni, na strINAM kuDyAntaritAnAM mohanasaMsaktAnAM kvaNitadhvanirAkarNayitavyaH, na pUrvakrIDitAnusmaraNaM kartavyaM, na praNItaM bhoktavyaM,
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA pratikramamaNAdhya0 // 646 // OCOCCORDIALOCAL snigdhamityarthaH, nAtimAtrAhAropabhogaH kAryaH, na vibhUSA kAryA, etA nava brahmacaryaguptaya iti gAthArthaH // zramaNaHprAgnirUpitazabdArthastasya dharma:-kSAntyAdilakSaNastasmin dazavidhe-dazaprakAre zramaNadharme sati tadviSaye vA pratiSiddhakaraNAdinA yo mayA'ticAraH kRta iti bhAvanA / dazavidhadharmasvarUpapratipAdanAyAha saGgrahaNikAra: khaMtI ya maddavajjava muttI tava saMjame ya boddhace / saccaM soyaM AkiMcaNaM ca babhaM ca jaidhammo // 1 // kSAntiH zramaNadharmaH, krodhaviveka ityarthaH, cazabdasya vyavahitaH sambandhaH, mRdorbhAvaH mArdavaM mAnaparityAgena vartanamityarthaH, tathA RjubhAva ArjavaM-mAyAparityAgaH, mocanaM muktiH, lobhaparityAga iti bhAvanA, tapo dvAdazavidhamanazanAdi, saMyamazcAzravaviratilakSaNaH 'boddhavyaH' vijJeyaH zramaNadharmatayA, satyaM pratItaM, zaucaM saMyama prati nirupalepatA, AkiJcanyaM ca, kanakAdirahitatetyarthaH, brahmacarya ca, eSa yatidharmaH, ayaM gAthAkSarArthaH // anye tvevaM vadanti-khaMtI muttI ajava maddava taha lAghave tave ceva / saMyama ciyAga'kiMcaNa boddhace baMbhacere ya // 1 // tatra lAghavam-apratibaddhatA, tyAgaHsaMyatebhyo vastrAdidAnaM, zeSaM prAgvat , guptyAdInAM cA''dyadaNDakokAnAmapIhopanyAso'nyavizeSAbhidhAnAdaduSTa iti // ekAdazabhirupAsakapratimAbhiH karaNabhUtAbhiryo'ticAra iti, upAsakAH-zrAvakAsteSAM pratimAH-pratijJA darzanAdiguNayuktAH kAryA ityarthaH, upAsakapratimAH, tAzcaitA ekAdazeti dasaNavayasAmAiya posahapaDhimA abaMbha sacitte / AraMbhapesauddiTa vajae samaNabhUe y||1|| // 646 //
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA - darzanapratimA, evaM vratasAmAyika pauSadhapratimA abrahmasacittaArambhapreSya uddiSTavarjakaH zramaNabhUtazceti, ayamAsAM bhAvArtha:- sammadaMsaNasaMkA isalapA mukkasaMjuo jo u / sesaguNavippamuko esA khalu hoMti paDimA u // 1 // biiyA puNa vayadhArI sAmAiyakaDo ya taiyayA hoi / hoi cautthI cauddasi aTThamimAIsu diyahesu // 2 // posaha cauvihaMpI paDipuNNaM samma jo u aNupAle / paMcami posahakAle paDimaM kuNaegarAIyaM // 3 // asiNANaviyaDabhoI pagAsabhoitti jaM bhaNiya hoi / divasaoM na ratti bhuMje maulikaDo kaccha Navi rohe // 4 // diya baMbhayAri rAI parimANakaDe aposahIe / posahie rattimi ya niyameNaM baMbhayArI ya // 5 // iya jAva paMca mAsA viharai hu paMcamA bhave paDimA / chaTTIe baMbhayArI tA vihare jAva chammAsA // 6 // sattama satta u mAse Navi AhAre sacittamAhAraM / jaM jaM heTThillANaM taM to parimANa sarvapi // 7 // AraMbhasayaMkaraNaM aTThamiyA aTThamAsa vajjei / navamA Nava mAse puNa pesAraMbhe vivajjei // 8 // 1] zaGkAdidoSazalyapramuktasamyaktva saMyuto yastu / zeSaguNavipramukta eSA khalu bhavati pratimA // 1 // dvitIyA punarvratadhArI kRtasAmAyikazca tRtIyA bhavati / bhavati caturthI caturdazyaSTamyAdiSu divaseSu // 2 // poSadhaM caturvidhamapi pratipUrNa samyag yastu anupAlayati / paJcamI poSadhakAle pratimAM karotye| karAtrikIm || 3 || asnAno divasabhojI prakAzabhojIti yadbhaNitaM bhavati / divase na rAtrau bhuGkte kRtamukulaH kacchaM naiva badhnAti // 4 // divA brahmacArI rAtrau kRtaparimANo'poSadhikeSu / poSadhiko rAtrau ca niyamena brahmacArI ca // 5 iti yAvat paJca mAsAn viharati paJcamI bhavet pratimA / patyAM brahmacArI tAvat viharet yAvat SaNmAsAH // 6 // saptamI saptaiva mAsAn naivAhArayet sacittamAhAram / yadyadadhastanInAM tattaduparitanAsu sarvamapi 7 // Araubhasya svayaMkaraNaM aSTamyAM aSTa mAsAn varjayati / navamI nava mAsAn punaH preSArambhAn vivarjayati // 8 // 1
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAha ahA naviratA batti nAva jANa // 6 // khuramuMDA lAvAzyaH / / 4 pratikramaNAdhya0 Avazyaka dasamA puNa dasa mAse uddikayaMpi bhatta navi bhuMje / sohoI churamuMDo chihaliM vA dhArae jAhiM ||9||jN nihiyamatthajAyaM hAribha- pucchaMti niyANa navari so Aha / jai jANe to sAhe aha navi to beMti navi jANe // 10 // khuramuMDo loo vA rayadrIyA | haraNa paDiggahaM ca geNhittA / samaNabhUo vihare Navari saNNAyagA uvariM // 11 // mamikAraavocchinne vaccai saNNA yapalli daTuMje / tatthavi sAhuba jahA giNhai phAsuM tu AhAraM // 12 // esA ekkArasamA ikkArasamAsiyAsu eyAsu / pnnnn||647|| vaNavitahaasaddahANabhAvAu aiyAro // 13 // __ dvAdazabhirbhikSupratimAbhiH pratiSiddhakaraNAdinA prakAreNa yo'ticAraH kRta iti, kriyA prAgvat , tatrodgamotpAdanaiSaNAdizuddhabhikSAzino bhikSavaH-sAdhavasteSAM pratimAH-pratijJA bhikSupratimAH, tAzcemA dvAdaza mAsAI sattatA paDhamAbitisatta ( satta) rAidiNA / aharAI egarAI bhikkhUpaDimANa bArasagaM // 1 // mAsAdyAH saptAntAH 'prathamAdvitrisapta (sapta) rAtridivA' prathamA saptarAtrikI, dvitIyA saptarAtrikI, tRtIyA 1 dazamI punardaza mAsAn uddiSTakRtamapi bhaktaM naiva bhujhe / sa bhavati kSuramuNDaH zikhAM vA dhArayati yasyAm // 9 // yannihitamarthajAtaM pRcchatAM nijAnAM paraM sa bravIti / yadi jAnAti tadA kathayati atha naiva bravIti naiva jaane||10|| kSuramuNDo loco vA rajoharaNaM patadhaM ca gRhItvA / zramaNabhUto viharati navaraM sajJAtIyAnAmupari // 31 // mamIkAre'vyucchinne vrajati sajJAtIyapallIM draSTum / tatrApi sAdhuvat yathA gRhNAti prAsukaM svAhAram // 12 // ekAdazI | ekAdazamAsikI etAsu / vitathaprajJApanA'zraddhAnabhAvAttvaticAraH // 13 // mAsAdyAH saptAntAH prathamA dvitIyA tRtIyA saptarAnindivamAnA / ahorAtrikI ekarAtrikI bhikSupratimAnAM dvAdazakam // 1 // // 647 //
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHOROSCOREg saptarAtrikI, ahorAtrikI, ekarAtrikI, idaM bhikSupratimAnAM dvAdazakamiti / ayamAsAM bhAvArthaH-paMDivajjai saMpuNNo saMghayaNadhiijuo mahAsatto / paDimAu jiNamayamI saMmaM guruNA aNuNNAo // 1 // gacchecciya nimmAo jA puvA dasa bhave asaMpuNNA / navamassa taiyavatthu hoi jahaNNo suyAbhigamo // 2 // vosaThThacattadeho uvasaggasaho jaheva jiNakappI / esaNa abhiggahIyA bhattaM ca alevayaM tassa // 3 // gacchA viNikkhamittA paDivaje mAsiyaM mahApaDimaM / dattegabhoyaNassA pANassavi ega jA mAsaM // 4 // pacchA gacchamaIe eva dumAsi timAsi jA satta / navaraM dattIvuDDI jA satta u sattamAsIe // 5 // tatto ya aTThamIyA havai i pddhmsttraaiidii| tIya cautthacauttheNa'pANaeNaM aha viseso // 6 // tathA cA''gamaH-"paDhamasattarAiMdiyANaM bhikkhUpaDimaM paDivannassa aNagArassa kappar3a se cauttheNaM bhatteNaM apANaeNaM bahiyA gAmassa ve"tyAdi, uttANagapAsallINasajjIvAvi ThANe ThAittA / sahauvasagge ghore divAI tattha avikaMpo // 7 // pratipadyate etAH saMpUrNaH saMhananatiyuto mahAsattvaH / pratimA jinamate samyak guruNA'nujJAtaH // 1 // gacche eva niSNAto yAvat pUrvANi daza | bhaveyurasaMpUrNAni / navamasya tRtIyaM vastu bhavati jaghanyaH zrutAdhigamaH // 2 // vyutsRSTatyaktadehaH upasargasaho yathaite jinakalpI / eSaNA abhigRhItA bhaktaM | cAlepakRttasya // 3 // gacchAdviniSkamya pratipadyate mAsikI mahApratimAm / dattirekA bhojanasya pAnasthApyekA yAvanmAsaH // 4 // pazcAd gacchamAyAti evaM dvimAsikI trimAsikI yAvat saptamAsikI / navaraM dattivRddhiH yAvat saptaiva saptamAsyAm // 5 // tatazcASTamI bhavati prathamasaptarAnindivA / tasyAM caturthacaturthenApAnakenAsau vizeSaH // 6 // prathamAM saptarAtrindivAM bhikSupratimA pratipannasyAnagArasya kalpate'tha caturthena bhaktenApAnakena bahiAmasya vetyAdi, uttAnaH pArvato naiSadhiko vA'pi sthAnaM sthitvA / sahate upasargAn ghorAna divyAdIn tatrAvikampaH // 7 //
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA 4pratikramaNAdhya0 // 648 // doccAvi erisacciya bahiyA gAmAiyANa NavaraM tu / ukkuDalagaMDasAI DaMDAitiucca ThAittA // 8 // taccAevi evaM NavaraM ThANaM tu tassa godohI / vIrAsaNamavAvI ThAija va aMbakhujo vA // 9 // emeva ahorAI chaThaM bhattaM apANayaM nnvrN| gAmaNayarANa bahiyA vagdhAriyapANie ThANaM // 10 // emeva egarAI aTThamabhatteNa ThANa baahiro| IsIpabbhAragae aNi| misanayaNegadiTThIe // 3 // sAhaha dovi pAe vagdhAriyapANi ThAyaI tthaannN| vAghArilaMbiyabhuo sesa dasAsuMjahA bhaNiyaM // 4 // trayodazabhiH kriyAsthAnaiH pratiSiddhakaraNAdinA prakAreNa hetubhUtairyo'ticAraH kRta iti, kriyA pUrvavat, karaNaM kriyA, 6 karmabandhanibandhanA ceSTetyarthaH, tasyAH sthAnAni-bhedAH paryAyA arthAyAnarthAyetyAdayaH kriyAsthAnAni, tAni punastrayodaza bhavantIti, Aha ca saGgrahaNikAra: aTTANaTTA hiMsA'mhA dihI ye morsa'diNNe ya / abhayamANamette mAryolohe "riyAvahiyA // 3 // vyAkhyA-arthAya kriyA, anarthAya kriyA, hiMsAyai kriyA, akasmAt kriyA, 'diThiya' tti dRSTiviparyAsakriyA ca | hai sUcanAtsUtramitikRtvA, mRSAkriyA'dattAdAnakriyA ca, adhyAtmakriyA, mAnakriyA, mitradoSakriyA, mAyAkriyA, lobhakriyA dvitIyA'pIdRzyeva bahimAdInAM paraM tu / utkuTukAsano vakrakASTazAyI vA daNDAyatiko vA sthitvA // 8 // tRtIyasyAmapyevaM paraM sthAnaM tu tatra godohikA / vIrAsanamathavA'pi tiSThedvA''nakubjo vA // 9 // evamevAhorAtrikI SaSThaM bhakkamapAnakaM param / grAmanagarayorbahistAt pralambabhujastiSThati sthAnam | // 10 // evamevaikarAtrikI aSTamabhaktana sthAnaM bahiH / ISatprAgbhAragato'nimiSanayana ekadRSTikaH // 11 // saMhRtya dvAvapi pAdau pralambitabhujastiSThati sthAnam / kAyApAri' lambitabhujaH zeSaM dazAsu yathA bhaNitam // 12 // // 648 //
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ IryApathakriyA, ayamAsAM bhAvArthaH tasathAvarabhUehiM jo daMDaM nisiraI hu kajaMmi / Aya parassa va aTThA aTThAdaMDa tayaM baiMti // 1 // jo puNa saraDAIyaM thAvarakAyaM ca vaNalayAIyaM / mArettuM chiMdiUNa va chaDDe eso aNaThAe // 2 // ahimAi veriyassa va hisiMsu hiMsaiva hiMsihiI / jo daMDa Arambhai hiMsAdaMDo bhave eso // 3 // annachAe nisirai kaMDAi annamAhaNe jo u / jo va niyaMto sassaM chiMdijA sAlimAI ya // 4 // esa akamhAdaMDo diThivivajjAsao imo hoi| jo mittamamittaMtI kAuM ghAei ahavAvi // 5 // gAmAIghAesu va ateNa teNaMti vAvi ghAejjA / diThivivajAse so kiriyAThANaM tu paMcamayaM // 6 // AyaTThA NAyagAiNa vAvi * aTThAeN jo musaM vayai / so mosapaccaIo daMDo chaTho havai eso // 7 // emeva AyaNAyagaaTThA jo geNhai adinnaM tu / eso adinnavattI ajjhatthIo imo hoi // 8 // navi kovi kiMci bhaNaI tahavihu hiyaeNa dummaNo kiMpi / tassa'jjhatthI saMsai cauro ThANA ime tassa // 9 // koho mANo mAyA sasthAvarabhUteSu yo nisRjati kArye / bhAtmanaH parasya vArthAya arthadaNDaM taM bruvate // 1 // yaH punaH saraTAdikaM sthAvarakAyaM ca vanalatAdikam / mArA yitvA chittvA vA tyajati eSo'naya // 2 // ahmAdevairiNo vA ahiMsIt hinasti vA hiMsidhyati / yo daNDamArabhate hiMsAdaNDo bhavedeSaH // 3 // anyA. ryAya nisRjati kaNDAdi anyamAhanti yastu / yo vA gacchan zasyaM chindhAt zAlyAdIMzca // 4 // eSo'kasmAddaNDo dRSTiviparyAsato'yaM bhavati / yo mitramamimitikRtvA ghAtayatyathavA'pi // 5 // prAmAdidhAteSu vA astenaM stenamiti vA'pi ghAtayet / dRSTiviparyAsAt sa kriyAsthAnaM tu paJcamam // 6 // AtmArtha jJAtIyAdInAM vA'dhyAya yo mRSA vadati / sa mRSApratyayiko daNDo bhavatyeSaH sssstthH||7|| evamevAtmajJAtIyArtha yo gRhNAtyadattaM tu / eSo'dattapratyayo'dhyAtmastho'yaMta bhavati // // naiva ko'pi kiJcidbhaNati tathApi hRdaye durmanA kimapi / tasyAdhyAtmasthaH zaMsati catvAri sthAnAnImAni tasya // 9 // krodho mAno mAya
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 649 // loho ajjhatthakiriya eveso / jo puNa jAimayAI aviheNaM tu mANeNaM // 10 // matto hIlei paraM khiMsai paribhavai 4 pratikramANavattesA / mAyapiinAyagAINa jo puNa appevi avarAhe // 11 // tivaM daMDaM karei DahaNaMkaNabaMdhatAlaNAIyaM / taM mitta maNAdhya0 dosavattI kiriyAThANaM havai dasamaM // 12 // ekkArasamaM mAyA aNNaM hiyayaMmi aNNa vAyAe / aNNaM AyaraI yA sa kammuNA gUDhasAmattho // 13 // mAyAvattI esA tatto puNa lohavattiyA iNamo / sAvajAraMbhapariggahesu satto mahaMtesu // 14 // taha itthI kAmesu giddho appANayaM ca rkkhNto| aNNesiM sattANaM vahabaMdhaNamAraNaM kuNai // 15 // eso u lohavittI* iriyAvahiyaM ao pavakkhAmi / iha khalu aNagArassA samiIguttIsuguttassa // 16 // sayayaM tu appamattassa bhagavao | jAva cakkhupamhaMpi / nivayai tA suhumA vihu iriyAvahiyA kiriya esA // 17 // ___ coddasahiM bhUyagAmehiM pannarasahiM paramAhaMmiehiM solasahiM gAhAsolasaehiM sattarasavihe saMjame aTThArasavihe akhaMbhe egUNavIsAe NAyajjhayaNehiM vIsAe asamAhiThANehi // lobho'dhyAtmakriya evaiSaH / yaH punarjAtimadAdinA'STavidhena tu mAnena // 10 // matto hIlayati para nindati paribhavati mAnapratyayikI eSA / mAtA| pitRjJAtIyAnAM yaH punaralpe'pyaparAdhe // 11 // tInaM karoti daNDaM dahanAkanabandhatADanAdikam / tat mitradveSapratyayikaM kriyAsthAnaM bhavati dazamam // 12 // ekAdazamaM mAyA anyat hRdaye anyadvAci / anyadAcarati sa karmaNA gUDhasAmarthyaH // 13 // mAyApratyayikyeSA tataH punarlobhapratyavikyeSA / saavdyaarmbhpri-15||649|| graheSu sakko mahatsu // 14 // tathA strIkAmeSu gRddha AtmAnaM ca rakSan / anyeSAM sattvAnAM vadhamAraNAGkanabandhanAni karoti // 15 // eSa tu lobhapratyayika IryApathikamataH pravakSyAmi / iha khalvanagArasa samitiguptisuguptasya // 16 // satataM svapramattasya bhagavato yAvacakSuHpakSmApi / nipatati tAvat sUkSmA IryApathikI kriyaiSA // 17 //
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapIti, sUkSmA bAdarAzcetyaptikAparyAptakamai adhunA'mumeva guNa ORGAONLOXACANCE caturdazabhirbhUtagrAmaiH, kriyA pUrvavat , bhUtAni-jIvAsteSAM grAmAH-samUhA bhUtagrAmAstaiH, te caivaM caturdaza bhavanti egidiyasahumiyarA saNNiyara paNidiyA ya sabIticaU / pajattApajattA bheeNaM cohasaggAmA // 1 // | vyAkhyA-ekendriyAH-pRthivyAdayaH sUkSmetarA bhavanti, sUkSmA bAdarAzcetyarthaH, saMjJItarAH paJcendriyAzca, saMjJino'saMjJinazceti bhAvanA, 'sabIticau'tti saha dvIndriyatrIndriyacaturindriyaiH, ete hi paryAptakAparyAptakabhedena caturdaza bhUtagrAmA bhavanti, sthApanA ceyaM " papasU 'pa | sUpa | bAda 'pa bApa eva caturdazaprakAro bhUtagrAmaH pradarzitA, adhunA'mumeva guNasthAnadvAreNa darzayannAha be'pa | baiMpa saGgrahaNikAra:te 'pa te pa ca'pa ca pa | 'saM 'pa saMpa saMpa saMpa | na micchadihI sAsAyaNe ya taha sammamicchadihI ya avirathasammahihI virayAvirae pamatte ye // 1 // tatto ya appamatto niyaMTianiyaMTibAyare mu~hume / visaMtakhINamohe hoi saMjogI ajogI ya // 2 // gAthAdvayasya vyAkhyA-kazcidbhUtagrAmo mithyAdRSTiH, tathA sAsvAdanazcAnyaH, sahaiva tattvazraddhAnarasAsvAdanena vartata iti sAsvAdanaH, kaNadghaNTAlAlAnyAyena prAyaH parityaktasamyaktvaH, taduttarakAlaM SaDAvalikAH, tathA coktam-"uvasamasaMmattAto cayato micchaM apAvamANassa / sAsAyaNasaMmattaM tadaMtarAlaMmi chAvaliyaM // 1 // " tathA samyagmithyAdRSTizca 1 upazamasamyaktvAt cyavamAnassa mithyaatvmpraamuvtH| sAsvAdanasamyaktvaM tadantarAle ssddaavlikaaH||1||
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ SARMER pratikramaNAdhya0 Avazyaka- samyaktvaM pratipadyamAnaH prAyaH saJjAtatattvarucirityarthaH, tathA'viratasamyagdRSTiH-dezaviratirahitaH samyagdRSTiH, viratA- hAribha- virataH-zrAvakagrAmaH, pramattazca prakaraNAtpramattasaMyatagrAmo gRhyate, tatazcApramattasaMyatagrAma eva, 'NiyaTTiaNiyaTTibAyaro'tti drIyA nivRttibAdaro'nivRttivAdarazca, tatra kSapakazreNyantargato jIvagrAmaH kSINadarzanasaptakaH nivRttibAdaro bhaNyate, tata Urca // 65 // lobhANuvedanaM yAvadanivRttivAdaraH, 'suhumetti lobhANUna vedayan sUkSmo bhaNyate, sUkSmasamparAya ityarthaH, upazAntakSI NamohaH zreNiparisamAptAvantarmuhUrta yAvadupazAntavItarAgaH kSINavItarAgazca bhavati, sayogI aniruddhayogaH bhavasthakevali4 grAma ityarthaH, ayogI ca niruddhayogaH zailezyAM gato isvapaJcAkSarogiraNamAtrakAlaM yAvat iti gaathaadvysmaasaarthH|| vyAsArthastu prajJApanAdibhyo'vaseyaH // paJcadazabhiH paramAdhArmikaiH, kriyA pUrvavat, paramAzca te'dhArmikAzca 2, saMkliSTapariNAmatvAtparamAdhArmikAH, tAnabhidhitsurAha saGgrahaNikAra: bhave aMbarisI ceva, sAme bha seMbale iya / ruddovaruIkAle ya, mahAkAletti Avare // 1 // asiMpatte dhaNakuMbhe", volU veyaraNI iya / kharasare mahAghose," ee pannarasAhiyA // 2 // idaM gAthAdvayaM sUtrakRniyuktigAthAbhireva prakaTAbhiyAkhyAyate-dhADeMti pahAveMti ya haNaMti baMdhati (vidhati| vidhyanti ) taha nisuMbhaMti / muMcaMti aMbaratale aMbA khalu tattha neraiyA // 1 // ohayahae ya tahiyaM nissaNNe kappaNIhiM . dhATayanti (prerayanti ) pradhAvayanti (bhramayanti) ca nanti bannanti tathA bhUmau pAtayanti / muJcanti bhambaratalAt ambaraH khalu tatra nairayikAn // 1 // upahatahatAn tatra ca niHsaMjJAn kalpanIbhiH // 650 //
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaippaMti / bidaliyacaTulayachinne aMbarisA tattha neraie // 2 // sADaNapADaNatunnaNa ( todaNa) viMdhaNa ( baMdhaNa ) rajjUtala (laya) ppahArehiM / sAmA neraiyANaM pavattayaMtI apuNNANaM // 3 // aMtagayaphepha (yakIka) sANi ya hiyayaM kAlejaphupphuse cuNNe / sabalA neraiyANaM pavattayaMtI apuNNANaM // 4 // asisattikuMta tomarasUlatisUlesu sUiciiyAsu / poeMti ruddakammA narayapAlA tahiM roddA // 5 // jaMti aMgamaMgANi UrU bAhra sirANi karacaraNe / kappaMti kappaNIhiM uvaruddA pAvakammarae // 6 // mIrAsu suMDaesu ya kaMDsa paryaNagesu ya payaMti / kuMbhIsu ya lohIsu ya payaMti kAlA u neraiyA // 7 // kappiti kAgiNImaMsagANiM chiMdaMti sIhapucchANi / khAryaMti ya neraie mahAkAlA pAvakammarae // 8 // hatthe pAe UrU bAhU ya siraM ca aMguraMgANi / chiMdaMti pagAmaM tu asineraiyA u neraie // 9 // kaNNoDanAsakaracaraNadasaNathaNapUaUrubAhUNaM / cheyaNabheyaNasADaNa asipattadhaNUhiM pADiMti // 10 // kuMbhIsu ya paiNIsu ya lohIsu kaMDulohakuMbhIsu / kuMbhI u narayapAlA haNaMti I 1 kalpante / dvidalavat tiryak chinnAn ambarSayastatra nairavikAn ( kurvanti ) // 2 // zAtanapAtanavayanavyathanAni rajjalatAprahAraiH / zyAmA nairayikANAM pravarttayanti apuNyAnAm // 3 // annagatakIkasAni hRdayaM kAleyaka phupphusAni cUrNayanti / zabalA nairayikANAM pravarttayantyapuNyAnAm // 4 asizaktikuntatomarazUla trizUleSu sUcicitikAsu / protayanti rudrakarmANastu narakapAlAstatra raudrAH // 5 // bhaJjanti aGgopAGgAni UruNI bAhU ziraH karau caraNau / kalpante kalpanIbhiH uparudrAH pApakarmaratAH // 6 // dIrghaculISu zuNThakeSu ca kumbhISu ca kandraSu pracanakeSu ( pracaNDeSu ) ca pacanti / kumbhISu ca lauhISu ca pacanti kAlAstu nArakAn // 7 // kalpante kAkiNI ( zlakSNa) mAMsAni chindanti siMhapucchAn (pRSThivardhAn ) / khAdayanti ca nairavikAn mahAkAlAH pApakarmaratAn // 8 // hastau pAdau UruNI bAhU ca ziraH aGgopAGgAni / chindanti prakAmameva asinarakapAlAstu nairavikAn // 9 // karNoSTanAsikAkara caraNadazanastanapUtoruvAhUnAm / chedana bhedanazAtanAni asipatradhanurbhiH pAtayanti // 10 // kumbhISu ca pacanISu ca lauhIpu kambUlohakumbhIpu / kumbhikAstu narakapAlA nanti
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 pratikramaNAdhya Avazyaka- pAiti naraesu // 11 // taDataDataDassa bhuMjati bhajaNe kalaMbuvAluyApaTTe / vAluyagA neraiyA loleMti aMbaratalaMmi // 12 // hAribha 6 vasapUyaruhirakesar3hivAhiNI kalakalaMtajausottaM / veyaraNinirayapAlA neraie U pavAhaMti // 13 // kappaMti karagatehiM drIyA kappaMti paropparaM parasuehiM / saMbaliyamAruhaMtI kharassarA tattha neraie // 14 // bhIe ya palAyaMte samaMtao tattha te niru||65|| bhaMti / pasuNo jahA pasuvahe mahaghosA tattha neraie // 15 // SoDazabhirgAthASoDazaiH sUtrakRtAGgAdyazrutaskandhAdhyayanairityarthaH, kriyA pUrvavat , tAni punaramUnyadhyayanAni samayo veyAlIyaM uvasAMgapariNathIriNNA ya / nirayavibhattIvIrasthao 2 kusIlANe parihAsA // 3 // vIriyadharmasamarmAhI maiggasamosaraNaM ahatahaM "gaMtho / jaimaIyaM taha gAhAsolasamaM hoi ajhayaNaM // 2 // gAthAdvayaM nigadasiddhameva, saptadazavidhe saMyame, saptadazavidhe-saptadazaprakAre saMyame sati, tadviSayo vA pratiSiddhakaraNAdinA prakAreNa yo'ticAraH kRta iti, kriyAyojanA pUrvavat , saptadazavidhasaMyamapratipAdanAyAha NCREASCARRICROGRAM // 351 // pAcayanti narakeSu // 11 // taDataDataDarakurvanto bhRjanti bhrASTe kadambavAlukApRSThe / vAlukA nairayikapAlAH lolayantyambaratale // 12 // vasApUyarudhipArakezAsthivAhinI kalakalajjalazrotasam / vaitaraNInarakapAlA nairayikAMstu pravAhayanti // 13 // karUpante krakacaiH kalpayanti parasparaM parazubhiH / zAlmalI-| mArohayanti kharasvarAstatra nairayikAn // 14 // bhItAMzca palAyamAnAn samantatastatra tAnirandhanti / pazUn yathA pazuvadhe mahAghoSAstatra nairayikAn // 15 //
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ digarNimAvasara "biti' cpnnidijiivo"| pehu~ppehepemajaNe paridvavarNe maNo vaIkoe~ // 1 // vyAkhyA - puDhavAiyANa jAva ya paMceMdiyasaMjamo bhave tesiM saMghaTTaNAi na kare tiviheNaM karaNajoeNaM // 1 // ajjIvehivi jehiM gahiehiM asaMjamo havai jaiNo / jaha potthadUsapaNae taNapaNae cammapaNae ya // 2 // gaMDI kacchavi muTThI saMpuDaphalae tahA chivADI ya / eyaM potthayapaNayaM paNNattaM vIyarAehiM // 3 // bAhalapuhuttehiM gaMDIpottho u tulago dIho / kacchavi aMte taNuo majjhe pihulo muNeyavo // 4 // cauraMguladIho vA vaTTAgii muTThipotthao ahavA / cauraMgula dIho| cciya caurasso vAvi viSNeo // 5 // saMpuDao dugamAI phalagAvocchaM chitrADimettA he / taNupattUsiyarUvo hoi chivADI buhA beMti // 6 // dIho vA hasso vA jo pihulo hoi appabAhule / taM muNiyasamayasArA chitrADipotthaM bhaNatIha // 7 // duvihaM ca dUsapaNayaM samAsao taMpi hoi nAyavaM / appaDilehiyapaNayaM duSpaDilehaM ca viSNeyaM // 8 // appaDile hiyadUse 1 pRthvyAdayo yAvacca paJcendriyAH saMyamo bhavetteSAm / saMghaTTanAdi na karoti trividhena karaNayogena // 1 // ajIveSvapi yeSu gRhIteSu asaMyamo bhavati yateH / yathA pustakadUSyapaJcake tRNapaJcake carmapaJcake ca // 2 // gaNDI kacchapI muSTi: saMpuTaphalakastathA sRpATikA ca / etat pustakapaJcakaM prajJaptaM vItarAgaiH // 3 // bAhayapRthaktvairgaNDIpustakaM tu tulyaM dIrgham / kacchapI ante tanukaM madhye pRthu muNitavyam // 4 // cataraGgulaM dIrghaM vA vRttAkRti muSTipustakamathavA / caturaGguladIrghameva caturasraM vA'pi vijJeyaM // 5 // saMpuTaH phalakAni dvikAdIni vakSye sRpATikAmadhunA / tanupatrocchritarUpaM bhavati sUpATikA budhA bruvate // 6 // dIrgho vA hrasvo vA yaH pRthurbhavatyalpabAhalyaH / taM jJAtasamayasArAH sRpATikApustakaM bhaNantIha // 7 // dvividhaM ca dUSyapaJcakaM samAsatastadapi bhavati jJAtavyam / apratilekhitapaJcakaM duSpratilekhaM ca vijJeyam // 8 // apratilekhitadUSyapaJcake
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 652 // maNAdhya* tUlI uvahANagaM ca nAyavaM / gaMDuvahANAliMgaNi masUrae ceva pottamae // 9 // palhavi koyavi pAvAra Navayae tahA ya dADhi - 44 pratikramagAlIo / duppaDilehiyadUse eyaM bIyaM bhave paNayaM // 10 // palhavi hatthuttharaNaM koyavao rUyapUrio paDao / daDhigAli dhoyapottI sesa pasiddhA bhave bheyA // 11 // taNapaNayaM puNa bhaNiyaM jiNehiM jiyarAyadosamohehiM / sAlI vIhI kodavalaga raNNetaNA ca // 12 // alaelagAvimahisI migANamaiNaMca paMcamaM hoi / taligA khalaga bajjhe kosaga kattI ya bIyaM tu // 13 // aha viDahirannAI tAi na giNhai asaMjamo sAhU / ThANAi jattha cete pehapamajjittu tattha kare // 14 // esA pehuvapehA puNo yaduvihA u hoi nAyavA / vAbArAvAvAre vAvAre jaha u gAmassa // 15 // eso uvikkhago hU abA - vAre jahA viNassaMtaM / kiM eyaM nu uvekkhasi duvihAe vettha ahigAro // 16 // vAvAruvekkha tahiyaM saMbhoiya sIyamANa coei / coeI iyaraMpI pAvayaNIyaMmi karjami // 17 // adhAvAra uvekkhA navi coei gihiM tu sIyaMtaM / kammesuM 1 tulI upadhAnakaM ca jJAtavyam / gaNDopadhAnamAliGginI masUrakazcaiva potamayaH // 9 // palhavI ( pralhattiH ) kautapI prAvAro navatvak tathA daMSTrAgAlI tu / duSpratilikhitadUSye etad dvitIyaM bhavet paJcakam // 10 // palhavI hastAstaraNaM kautapo rutapUritaH paTaH / daMSTrAgAlI dhautapotaM zeSau prasiddho bhavetAM bhedau // 11 // tRNapaJcakaM punarbhaNitaM jinairjitarAgadveSamohaiH / zAlivahiH kodravaH rAlako'raNyatRNAni ca // 12 // ajaiDakagomahiSANAM mRgANAmajinaM ca paJcamaM bhavati / talikA khallako vardhaH kozaH karttarI ca dvitIyaM tu // 13 // atha hiraNyavikaTAdIni ( ajIvAH ) tAni na gRhNAti asaMyamaH (matvAt sAdhuH / 2 sthAnAdi yatra cikIrSet prekSya pramAjyaM tatra kuryAt // 14 // eSA prekSA upekSA punardvividhA tu bhavati jJAtavyA / vyApAre'vyApAre vyApAre yathaiva ( indriya ) grAmasya // 15 // eSa upekSakaH avyApAre yathA vinazyat / kimetattUpekSase dvividhayA'pyatrAdhikAraH // 16 // vyApAropekSA tatra sAMbhogikAn sIdatazcodayati / codayati itaramapi prAvacanIye kAyeM // 17 // bhavyApAropekSA naiva codayati gRhiNaM tu sIdantam / karmasu kharA
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahuvihesu saMjama eso uvekkhAe // 18 // pAe sAgArieK apamajittAvi saMjamo hoi / te ceva pamajate asAgArie saMjamo hoi // 19 // pANehiM saMsattaM bhattaM pANamahavAvi avisuddhaM / uvagaraNapattamAI jaM vA airitta hojAhi // 20 // taM pariThavaNavihIe avahaTTa saMjamo bhave eso| akusalamaNavairohe kusalANa udIraNaM jaM tu // 21 // maNavaisaMjama eso kAe puNa jaM avassakajami / gamaNAgamaNaM bhavaI taovautto kuNai saMmaM // 22 // tavaja kummassava susamAhiyapANipAyakAyassa / havaI ya kAyasaMjamo ciTThatasseva sAhussa // 23 // aSTAdazaprakAre abrahmaNi-abrahmacarye sati tadviSayo vA pratiSiddhakaraNAdinA prakAreNa yo'ticAraH kRta iti, kriyA pUrvavat , tatrASTAdazavidhAbrahmapratipAdanAyAha | sanahaNikAraH bhorAliyaM ca divaM maNavaikAeNa karaNajoeNaM / aNumoyaNakAravaNe karaNeNa'TArasAbabhaM // 1 // ___ vyAkhyA-iha mUlato dvidhA'brahma bhavati-audArikaM tiryagmanuSyANAM divyaM ca bhavanavAsyAdInAM, cazabdasya vyava-5 hitaH sambandhaH, manovAkkAyAH karaNaM tridhA, yogena trividhenaivAnumodanakArApaNakaraNena nirUpitaM, pazcAnupUryopanyAsaH, bahuvidheSu saMyama eSa upekSAyAH // 18 // pAdau sAgArikeSa apramAApi (apramRjatyapi) saMyamo bhavati / tAyeva pramArjayati asAgArike saMyamo bhavati // 19 // prANibhiH saMsaktaM bhaktaM pAnamathavA'pyavizuddham / upakaraNapAtrAdi yadvA'tiriktaM bhavet // 20 // tat pariSThApanavidhinA'pahRtyasaMyamo bhavedeSaH / akuzalamanovAcoroghe kuzalayorudIraNaM yattu // 21 // manovAisaMyamAvetau kAye punaryadavazyakArye / gamanAgamanaM bhavati tadupayuktaH karoti samyak // 22 // tadarja kUrmaskheva susamAhitapANipAdakAyasya / bhavati ca kAyasaMyamastiSThata evaM sAdhoH // 23 //
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 4pratikramaNAdhyaka // 653 // abrahmASTAdazavidhaM bhavati, iyaM bhAvanA-audArikaM svayaM na karoti manasA 3, nAnyena kArayati manasA 3, kurvantaM nAnumodate manasA 3, evaM vaikriyamapi / prAkRtazailyA chAndasatvAccaikonaviMzatibhijJAtAdhyayanairiti veditavyaM, pAThAntaraM vA-'egUNavIsAhiM NAyajjhayaNehiMti' evamanyatrApi draSTavyaM, kriyA pUrvavat , jJAtAdhyayanAni jJAtAdharmakathAntarvani, tAnyekonaviMzati abhidhAnataH pratipAdayannAha saGgrahaNikAraH ukkhittaNAe saMghADe, 'aMDe kumme ya selee / tuMbai ya rohiNI mallI, mogadI "dimA iya // 1 // dAvedave udagaNAeM, maMduke tethalI iya / naMdiphaile avarakakA, oyanne" susu puriyA // 2 // gAthAdvayaM nigadasiddhaM, viMzatibhirasamAdhisthAnaiH, kriyA prAgvadeva, tAni cAmUni-devadavacAra'pamaijiya dupa|majiya'irittasijAsaNie / rAiNiyaparibhAsiya theraMbbhUoghAI ya // 1 // saMjelaNakohaNo pihimaMsie~ - |'bhikkha'bhikkhamohArI / ahireNakaroIraNa akAlasajjhAyakArI yA // 2 // sasarakhepANipAe sardakaro kalaha jhaMkArI ya / sUrappamANabhotI vIsaime esAMsamie // 3 // gAthAtrayam , asya vyAkhyA-samAdhAnaM samAdhiH-cetasaH svAsthyaM mokSamArge'vasthitirityarthaH, na samAdhirasamAdhistasya sthAnAni-AzrayA bhedAH paryAyA asamAdhisthAnAnyucyante, devadavacAri duyaM duyaM niravekkho vaccaMto iheva appANaM paDaNAdiNA asamAhIe joei, anne ya satte bAdhate // 653 // drutadrutacArI drutaM drutaM nirapekSo vrajana ihaivAtmAnaM patanAdinA'samAdhinA yojayati anyAMzca sattvAn bAdhyamAnAn
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ asamAhIe joei, sattavahajaNieNa ya kaMmuNA paraloevi appANaM asamAhIe joei, ato druta gantRtvamasamAdhikAraNatvAdasamAdhisthAnam, evamanyatrApi yathAyogaM svabuddhyA'kSaragamanikA kAryeti, apamajjie ThANe nisIyaNatayaNAi | AyaraMto appANaM vicchugaDaMkAdiNA satte ya saMghaTTaNAdiNA asamAhIe joei, evaM dupamajievi AyaraMto, airitte sejAAsaNietti airittAe sejjAe ghaMghasAlAe aNNevi AvAseMti ahigaraNAiNA appANaM pare ya asamAhIe joei AsaNa-pIDhaphalagAi taMpi airittamasamAhIe joei, rAyaNiyaparibhAsI rAiNio-Ayario aNNo vA jo mahallo jAisuyapariyAyAdIhiM tassa paribhAsI paribhavakArI asuddhacittattaNao appANaM pare ya asamAhIe joyai, therovaghAI therA-AyariyA guravo te AyAradoseNa sIladoseNa ya NANAIhiM uvahaNati, uvahaNato ducittattaNao appANamaNNe ya asamAhIe joei, bhUyANi egidiyA te aNaTThAe uvahaNai uvahaNaMto asamAhIe joei, saMjalaNotti muhutte 2 rUsai -ARMANMORE asamAdhinA yojayati, satyavadhajanitena ca karmaNA paraloke'pi AtmAnamasamAdhinA yojayati , bhapramANite sthAne niSIdanatvagvartanAdyAcaran / AtmAnaM vRzcikadaMzAdinA satvAMzca saMghaTanAdinA'samAdhinA yojayati 2, evaM duSpramArjite'pyAcaran 3, atiriktazayyAsanika iti atiriktAyAM zayyAyAM ghaDa(bRhat ) zAlAyAM anye'dhyAvAsayanti adhikaraNAdinA''smAnaM parAMzcAsamAdhinA yojayati, Asana-pIThaphalakAdi tadapyatiriktamasamAdhinA yojayati ,IC rAtikaparibhASI rAtrikA-AcAryaH bhanyo vA yo mahAn jAtizrutaparyAyAdibhiH tasya paribhASI-parAbhavakArI azuddhacittatvAt AtmAnaM parAMzcAsamAdhinA yojayati 5, sthaviropaghAtI sthavirA:-AcAryAH guravaH tAn AcAradoSeNa zIladoSeNa ca jJAnAdibhirupahanti, upanan duSTacittatvAdAtmAnaM parAMzca asamAdhinA 5 yojayati 6, bhUtA ekendriyAH tAn anAyopahanti upanan asamAdhinA yojayati, saMjvalana iti muharne 2 ruSyati
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadvIyA // 654 // saMto appANamaNNe ya asamAhIe joei, kohaNotti sai kuddho acaMtakuddho bhavai, so ya paramappANaM ca asamAhIe joei, evaM kriyA vaktavyA, piDimaMsietti paraMmuhassa avaNaM bhaNai, abhikkhabhikkhamohArIti abhikkhaNamohAriNIM bhAsaM bhAsai jahA dAso tumaM coro vatti jaM vA saMkiyaM taM nissaMkiyaM bhaNai evaM cevatti, ahigaraNakarodIraNa ahigaraNAI kareti aNNesiM kalaheitti bhaNiyaM hoti yantrAdIni vA udIrati, uvasaMtANi puNo udIreti, akAlasajjhAyakArI ya kAliyasurya ugghADAporisIe paDhai, paMtadevayA asamAhIe joei, sasarakkhapANipAo bhavai sasarakkhapANipAe saha sarakkheNa sasarakkhe athaMDilA thaMDilaM saMkamaMto na pamajjai thaMDillAovi athaMDilaM kaNhabhomAisu vibhAsA sasarakkhapANipAe sasarakkhehiM hatthehiM bhikkhaM geNhai ahavA aNaMtarahiyAe puDhavIe nisIyaNAi kareMto sasarakkhapANipAo bhavati, saddaM karei asaMkhaDabolaM karei vigAlevi mahayA saddeNa u vaei verattiyaM vA gAratthiyaM bhAsaM bhAsai, kalahakareti appaNA kalahaM karei 1 ruSyan AtmAnamanyAMzcAsamAdhinA yojayati 8, krodhana iti sakRt kruddhaH atyantakruddho bhavati, sa ca paramAtmAnaM cAsamAdhinA yojayati9, pRSThamAMsAda iti parAGmukhasyAvarNaM bhaNati 10, abhIkSNamabhIkSNamavadhAraka iti abhIkSNamavadhAriNIM bhASAM bhASate yathA dAsastvaM cauro beti yadvA zaGkitaM tat niHzaGkitaM bhaNati evamedeti 11, adhikaraNakara udIrakaH adhikaraNAni karoti anyeSAM kalahayatIti bhaNitaM bhavati, yantrAdIni vodIrayati, upazAntAni punarudIrayati 12-13, akAlasvAdhyAyakArI ca kAlikazrutaM codghATapauruNyAM paThati, prAntadevatA'samAdhinA yojayet 14, sarajaskapANipAdo bhavati sarajaskapANipAdaH saha rajasA sarajaskaH asthaNDilAt sthaNDilaM saMkrAman na pramArjayati sthaNDilAdapi asthaNDilaM kRSNabhUmAdiSu vibhASA sasarajaskapANipAdaH sasarajaskAbhyAM hastAbhyAM bhikSAM gRhNAti athavA'nantarhitAyAM pRthvyAM niSIdanAdi kurvan sasarajaskapANipAdo bhavati 15, zabdaM karoti-kalahabolaM karoti bikAle'pi mahatA zabdenaiva vadati vairAtrikaM vA gArhasthabhASAM bhASate 16, kalahakara iti AtmanA kalahaM karoti 4 pratikra maNAdhya0 ||654 //
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ taM karei jeNa kalaho bhavai, jhaMjhakArI ya jeNa 2 gaNassa bheo bhavai sabo vA gaNo jhaMjhavio acchai tArisaM bhAsai karei vA, sUrappamANabhoitti sUra eva pamANaM tassa udiyamette Araddho jAva na atthamei tAva bhuMjai sajjhAyamAI Na kareti, paDicoio rUsai, ajIragAI ya asamAhi uppajai, esaNA'samietti aNesaNaM na pariharai paDicoio sAhahiM samaM bhaMDai, apariharaMto ya kAyANamuvarohe vaTTai, baTTato appANaM asamAhIe joeitti gAthAtrayasamAsArthaH // vistarastu dazAkhyAd granthAntarAdavaseya iti, ekavIsAe sabalehiM bAvIsAe parIsahehiM tevIsAe sUyagaDajjhayaNehiM cauvIsAe devahiM paMcavIsAe bhAvaNAhiM chavvIsAe dasAkappavavahArANaM uddesaNakAlehiM sattAvIsavihe aNagAracarite aTThAvIsavihe AyArakappe egUNatIsAe pAvasuyapasaMgehiM tIsAe mohaNiyaThANehiM egatIsAi siddhAiguNehiM battIsAe jogasaMgahehiM (sUtraM) ekaviMzatibhiH zabalaiH kriyA prAgvat, tatra zabalaM citramAkhyAyate, zabalacAritranimittatvAt karakarmakaraNAdayaH kriyAvizeSAH zabalA bhaNyante, tathA coktaM-avarAhami payaNue jeNa ra mUlaM na vaccaI sAhU / sabaleMti taM caritaM tamhA sabalattaNaM beMti // 1 // tAni caikaviMzatizabalasthAnAni darzayannAha tatkaroti yena kalaho bhavati 17, samjhakArI ca yena yena gaNasya bhedo bhavati so vA gaNo jhamjhito vartate tAdazaM bhApate karoti vA 18, sUryapramANabhojIti sUrya evaM pramANaM tasyodayamAtrAdArabdhaH yAvat nAstamayati tAvat bhunakti svAdhyAyAdi na karoti, praticodito rupyati, ajIrNatvAdi cAsamAdhirutpadyate19, eSaNA'samita ispanepaNAM na pariharati praticoditaH sAdhubhiH samaM kalayati,apariharaMzca kAyAnAmuparodhe vartate, vartamAna AtmAnamasamAdhinA yojayati 20apa A
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ %-- Avazyaka hAribhadrIyA 4pratikramaNAdhya0 21zavalA: // 655 // taMjaha u hatthakamma kuvate mehuNaM ca sevaMte / rAI ca bhuMjamANe AhAmaM ca muMjate // 1 // tatto ya rAyapiMDaM kIyaM pImicca abhiha~DaM cheja / bhuMjate, | sabale U paccakkhiya'bhikkhabhujaii ya ||2||chmmaasmbhNtro gaNA gaNaM saMkarma kareMte the / mAsabhaMtara tiNi ya dagalevA U kremiinno||3|| mAsabhaMtarao | vA mAiThANAI tinni karemANe / pANAivAyauhi kuvaMte musaM vayaMte ye // 4 // giNhate va adigNaM AuTTi taha aNaMtarahiyAe / puDavIya ThANaseja nisIhiyaM vAvi cetei // 5 // evaM sasaNiddhAe sasarakkhAcittamaMtasilaleluM / kolAvAsapaiTThA kola ghuNA tesi AvAso // 6 // saMDhasapANasabIo jAva u saMtANae | bhave tahiyaM / ThANAi ceyamANo sabale AuTTiAe // 7 // AuTTi mUlakaMde pupphe ya phale ya bIyaharie ya / bhuMjate saba lee taheva sNvcchrssNto|| 8 // dase / dagaleve kucha taha mAihANa dasa ya vairisanto / AuTTiya sIudagaM vagvAriyahatthamatte ya // 9 // dabIe bhAyaNeNa va dIyaMta bhattapANa ghettUrNa / bhuMjai sabalo eso igavIso hoi nauyaco // 10 // ___ AsAM vyAkhyA-hatthakamma sayaM kareMti pareNa vA karate sabale 1, mehuNaM ca divAi 3 aikkamAisu tisu sAlaMbaNe ya sevaMte sabale 2, rAiMca bhuMjamANetti, ettha caubhaMgo-diyA geNhai diyA bhuMjai hA[4]atikkamAisu 4 sabale, sAlaMbaNe rAdhe pratanuke yena tu na mUlaM vrajati sAdhuH / zabalayati tat cAritraM tasmAt zabalatvaM bruvate // 1 // tadyathA tu hastakarma kurvati maithunaM ca sevamAne / rAtrI ca bhujAne AdhAkarma ca bhujAne // 1 // tatazca rAjapiNDaM krItaM prAmityaM abhihRtamAcchedyam / bhuJjAne zabalastu pratyAkhyAyAbhIkSNaM bhunakti c||2||ssnnmaasybhyntrto gaNAd gaNaM saMkramaM kurvaMzca / mAsAbhyantare trIMzca dakalepAstu kurvn||3||maasaabhyntrto vA mAtRsthAnAni trINi kurvan / prANAtipAtamAyA kurvan mRSA vdNshc||4|| gRhNati cAdattaM bhAkuyA tathA'nantarhitAyAM / pRthvyAM sthAnaM zavyAM naiSedhikI vA'pi karoti // 5 // evaM sasnigdhAyAM sarajaskacittavacchilAleluni / kolAvAsapratiSThA kolA ghuNAsteSAmAvAsaH // 6 // sANDasaprANasabIjo yAvat sasaMtAnako bhavet tatra / sthAnAdi kurvan zavala AkuTyaiva // 7 // AkuTTayA mUlakandAn puSpANi ca phalAni ca bIjaharitAni ca / bhuJjAnaH zabala epa tathaiva saMvatsarasthAntaH // 8 // daza dakalepAn kurvan tathA daza mAtRsthAnAni ca varSAntaH / AkuTyA | zItodakaM pralambite (alpavRSTI) hastamAtreNa ca // 9 // dA bhAjanena vA (udakAi~Na) dIyamAnaM bhaktapAnaM gRhItvA / bhunakti zabala eSa ekaviMzatitamo bhavati jJAtavyaH // 10 // hastakarma svayaM karoti pareNa vA kArayati zabalo maithunaM ca divyAdi atikramAdibhitribhiH sAlambanazca sebamAnaH zabalaH, rAtrI ca bhujAne, anna caturbhaGgI-divA gRhNAti divA bhukte 4 atikramAdiSu zabalaH sAlambane - MAGAR // 655 //
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNa jayaNAe, saMnihimAIsu paDisevaNAe ceva, evamanyatrApi draSTavyaM 3, AhAmaM ca bhujaMte' prakaTArtha 4 rAyapiMDa 5 kIya pAmicca 7 abhihaDa 8 accheja 9 pasiddhA 'paJcakkhiyabhikkha bhuMjai ya' asaI paccakkhiya 2 bhuMjae sabale 10, aMto chaNhaM mAsANaM gaNAo gaNasaMkarma karate sabale aNNattha NANadaMsaNacarittaThyAe 11, 'mAsan tara tiNNi ya dagaleve U karemANe levotti nAbhippamANamudagaM, bhaNiyaM ca-"jaMghaddhA saMghaTTo NAbhI levo pareNa levuvari"tti, aMto mAsassa tinni udagaleve uttarate sabale12,tiNi ya mAiThThANAI pacchAyaNAINi kuNamANe sabale 13,AuTTiAe-upetya puDhavAi pANAivAyaM kuNamANe sabale14, musaM vayaMte savale15, adiNNaM ca giNhamANe sabale16, aNaMtarahiyAe sacittapuDhavIe ThANaM kAussagaM seja sayaNaM nisIhiyaM ca kuNamANe sabale, sasaNiddhe dageNa sasarakkhA puDhaviraeNa, cittamaMtasilA saceyaNA silatti bhaNiyaM hoti, lelU lekha, kolA-ghuNA tesimAvAso ghuNakhaiyaM kaDaM, tattha ThANAI karemANe sabale, evaM saha aMDAIhiM jaM tatthavi ThANAi -% AA% | punaryatanayA, sannidhyAdeH pratiSevaNAyAmeva, AdhAkarmaNi ca bhunAne, rAjapiNDaM krItaM prAmityaM abhihRtaM AcchedyaM prasiddhAni pratyAkhyAyAbhIkSNaM bhunakti ca-asakRt pratyAkhyAya 2 bhute zabalaH, antaH SaNNAM mAsAnAM gaNAt gaNasaMkramaM kurvan zabalaH anyatra jJAnadarzanacAritrArthAt, mAsAbhyantare trIMzcodakalepAnDU kurvan , lepa iti nAbhipramANamudakaM, bhaNitaM ca-jaDAdhaiM saMghaTTo nAbhirlepaH parato lepoparIti, antaH mAsasya trInudakalepAnuttaran zabalaH, trINi ca mAtR-* | sthAnAni pracchAdanAdIni kurvan zabalaH, jJAtvA pRthayAdiprANAtipAtaM kurvan zabalaH, mRSA badan zabalaH, adattaM ca gRhan zabalaH, anantahitAyAM sacitta-1 pRthvyAM sthAnaM kAyotsagai zayyAM (vasati) zayanaM naipedhikI ca kurvan zabalaH, sasnigdhodakena sarajaskaH pRthvIrajasA cittamatI zilA sacetanA zileti bhaNitaM bhavati, lelu-leSTuH, kolA:-dhuNAH teSAmAvAso dhuNakhAditaM kASThaM, tatra sthAnAdi kurvan zabalaH, evaM sahANDAdibhiH yat tatrApi sthAnAdi CRICA
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribha drIyA // 656 // caemANo sabale17,AuTTiAe mUlAI bhuMjate sabale18,varisassaMto dasa dagaleve ya mAiTThANAI kuvaMte sabale,19-20sIodaga 4 pratikra vagdhAriya hatthamatteNa galaMteNaMti bhaNiya hoi,evaM dabIe galatIe bhAyaNeNa ya dijaMtaM ghettUNa bhuMjamANe sabale21ayaM ca samAsArthaH maNAdhya0 vyAsArthastu dazAkhyagranthAntarAdavaseyaH,evamasammohAthai dazAnusAreNa sabalasvarUpamabhihitaM, saGgrahaNikArastvevamAha- 21zabalA: varisaMto dasa mAsassa 'tinni dagalecamAiThAA~I / AuTTiyA kareMto vahAliyAdiNNamehuNNe // 1 // nisibhartakammanivepiMDa kIyamAI abhivaMsaMvarie / kaMdAI "bhujaMte udaullahatthAi gahaNaM ca // 2 // saccittasilAkole paraviNivAI sasiNiddha saMsarakkho / chammAsaMto gaNasaMkarma ca karakama miha sabale // 3 // asya gAthAtrayasyApi vyAkhyA prAgnirUpitasabalAnusAreNa kAryA / dvAviMzatibhiH parISahai, kriyA pUrvavat , tatra "mArgAcyavananirjarArthaM pariSoDhavyAH parISahAH" ( tattvA0 a09sU0 8) samyagdarzanAdimArgAcyavanArthaM jJAnAvaraNIyAdikarma-| nirjarArthaM ca pari-samantAdApatantaH kSutpipAsAdayo dravyakSetrakAlabhAvApekSAH soDhavyA:-sahitavyA ityarthaH, parISahAMstAn / svarUpeNAbhidhitsurAhakhuddA pivAsA sIDeNhaM dasAcelA raithio / cariyAnisIhiyA~ senA akkosa veha jAyaNA // 1 // // 56 // kurvan zabalaH, jJAtvA mUlAdi bhunAnaH zabalaH, varSasthAntardaza dakalepAn daza ca mAtRsthAnAni kurvan zabalaH, zItodakAIhastamAtrAbhyAM galabhyAmiti bhaNitaM bhavati, evaM dA galantyA bhAjanena ca dIyamAnaM gRhItvA bhujAnaH zabalaH
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ alAbha roga taNaphosA mailasakAraparIsahA / paiNNA aNNANasaMmaittaM ii bAvIsa parIsahA // 2 // vyAkhyA-kSutparISahaH-kSuddhedanAmuditAmazeSavedanAtizAyinI samyagviSahamANasya jaTharAntravidAhinImAgamavihitenAndhasA zamayato'neSaNIyaM ca pariharataH kSutparISahajayo bhavati, aneSaNIyagrahaNe tu na vijitaH syAt kSutparISahaH, 1, evaM pipAsAparISaho'pi draSTavyaH 2, 'sIya'ti zIte mahatyapi patati jIrNavasanaH paritrANavarjito nAkalpyAni vAsAMsi parigRhNIyAt paribhuJjIta vA, nApi zItArto'gniM jvAlayet anyajvAlitaM vA nA''sevayet , evamanutiSThatA zItaparISahajayaH kRto bhavati 3, 'uNhaM' uSNaparitapto'pi na jalAvagAhanasnAnavyajanavAtAdi vAJchayet , naivAtapatrAdyuSNatrANAyA''dadIteti, uSNamApatitaM samyak saheta, evamanutiSThatoSNaparISahajayaH kRto bhavati 4, 'daMsa'tti daMzamazakAdibhirdazyamAno'pi na tataH sthAnAdapagacchet , na ca tadapanayanAtha dhUmAdinA yateta, na ca vyajanAdinA nivArayediti, evamanutiSThatA daMzapariSahajayaH kRto bhavati 5, evamanyatrApi kriyA yojyA, 'acela'tti amahAdhanamUlyAni khaNDitAni jIrNAni ca vAsAMsi dhArayet na ca tathAvidho dainyaM gacchet , tathA cAgamaH-'parijuNNehiM vatthehiM, hokkhAmitti acele| | aduvA sacelae hokkhaM, iti bhikkhU na ciMtae // 1 // ' ityAdi 6, 'arati'tti viharatastiSThato vA yadyaratirutpadyate tatrotpannAratinA'pi samyagdharmArAmaratenaiva saMsArasvabhAvamAlocya bhavitavyaM, 'itthIutti na strINAmaGgapratyaGgasaMsthAnahasitala|litanayanavibhramAdiceSTAM cintayet , na jAtuciccakSurapi tAsu nivezayet mokSamArgArgalAsu kAmabuddhyeti 8, 'cariya'tti 1 parijIrNeSu vastreSu bhaviSyAmyacelakaH / athavA sacelako bhaviSyAmIti bhikSurna cintayet // 1 //
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 657 // SISUS 4 pratikramaNAdhyaka 22 parisa pahA: varjitAlasyo grAmanagarakulAdiSvaniyatavasatinirmamatvaH pratimAsaM caryAmAcarediti 9, 'nisIhiya'tti niSIdantyasyAmiti | niSadyA-sthAnaM tat strIpazupaNDakavivarjitAM vasati seveta pazcAddhAvinastviSTAniSTopasargAn samyagadhisaheta 10, 'seja'tti zayyA saMstArakaH-campakAdipaTTo mRdukaThinAdibhedenoccAvacaH pratizrayo vA pAMzUtkarapracuraH ziziro bahudharmako vA tatra nodvijeta 11, 'akkosa'tti Akroza:-aniSTavacanaM tacchrutvA satyetarAlocanayA na kupyeta 12, 'vaha'tti vadhaH-tADanaM pANipANilatAkazAdibhiH, tadapi zarIramavazyaMtayA vidhvaMsata eveti matvA samyak saheta, svakRtakarmaphalamupanatamitye-13 vamabhisaMcintayet 13, 'jAyaNa'tti yAcanaM-mArgaNaM, bhikSohi vastrapAtrAnnapAnapratizrayAdi parato labdhavyaM sarvameva, zAlInatayA ca na yAJcAM pratyAdriyate, sAdhunA tu prAgalbhyabhAjA saJjAte kArye svadharmakAyaparipAlanAya yAcanamavazyaM kAryamiti, evamanutiSThatA yAcAparISahajayaH kRto bhavati 14, 'alAbhatti yAcitAlAbhe'pi prasannacetasaivAvikRtavadanena bhavitavyaM 15, 'roga'tti rogaH-jvarAtisArakAsazvAsAdistasya prAdurbhAve satyapi na gacchanirgatAzcikitsAyAM pravartante, gacchavAsinastvalpabahutvAlocanayA samyaka sahante, pravacanoktavidhinA pratikriyAmAcarantIti, evamanutiSThatA rogaparI |pahajayaH kRto bhavati 16, 'taNaphAsa'tti azuSiratRNasya darbhAdeH paribhogo'nujJAto gacchanirgatAnAM gacchanivAsinAM ca, tatra yeSAM zayanamanujJAtaM niSpannAnAM te tAn darbhAna bhUmAvAstIrya saMstArottarapaTTako ca darbhANAmupari vidhAya zerate, caurApahRtopakaraNA vA pratanusaMstArapaTTakAvatyantajIrNatvAta, tathA'pi taM paruSakuzadoditRNasparza samyaka saheta 17, 455ASREALCHAR
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'mala' tti svedavArisamparkAtkaThinIbhUtaM rajo malo'bhidhIyate sa vapuSi sthiratAmito grISmoSmasantApajanitadharmajalAdArdratAM gato durgandhirmahAntamudvegamApAdayati, tadapanayanAya na kadAcidabhilaSet-abhilASaM kuryAt 18, 'sakkAraparIsahe 'tti satkAro - bhaktapAnavastrapAtrAdInAM parato lAbhaH puraskAraH - sadbhUtaguNotkIrtanaM vandanAbhyutthAnAsanapradAnAdivyavahArazca tatrAsatkArito'puraskRto vA na dveSaM yAyAt 19, 'paNNa'tti prajJAyate'nayeti prajJA - buddhyatizayaH, tatprAptau na garvamudrahet 20, 'aNNA' ti karmavipAkajAdajJAnAnnodvijeta 21, 'asaMmattaM'ti asamyaktvaparIpahaH, sarvapApasthAnebhyo virataH prakRSTatapo'nuSThAyI niHsaGgazcAhaM tathApi dharmAdharmAtmadevanArakAdibhAvAnnekSe ato mRSA samastametaditi asamyaktvaparISahaH, tatraivamAlocayet-dharmAdharmau puNyapApalakSaNau yadi karmarUpau pudgalAtmakau tatastayoH kAryadarzanAnumAnasamadhigamyatvaM, atha kSamAkrodhAdika dharmAdharmau tataH svAnubhavatvAdAtmapariNAmarUpatvAt pratyakSavirodhaH, devAstvatyantasukhAsa tatvAnmanuSyaloke kAryAbhAvAt duSpamAnubhAvAcca na darzanagocaramAyAnti, nArakAstu tIvravedanArtAH pUrvakRtakarmAdayanigaDabandhanavazIkRtatvAdasvatantrAH kathamAyAntItyevamAlocayato'samyaktvaparISa hajayo bhavati, 'bAvIsa parIsahatti ete dvAviMzatiparISahA iti gAthAdvayArthaH // trayoviMzatibhiH sUtrakRtAdhyayanaiH, kriyA pUrvavat, tAni punaramUni - puMDarIkariyahaNaM AhAra parivaNaipaJcakkhANakiriyoM ya / aNagauraInaoNlaMda solasAI ca tevIsaM // 1 // gAthA nigadasiddhaiva // caturviMzatibhirdevaiH kriyA pUrvavat, tAnupadarzayannAha -
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAvazyakabhavaNavaNajoivemANiyA ya dasamapaMcaegavihA / ii caucIsaM devA kei puNa beMti arahatA // 1 // 4 pratikrama hAribha | maNAdhya0 drIyA iyamapi nigadasiddhaiva // paJcaviMzatibhirbhAvanAbhiH, kriyA pUrvavat , prANAtipAtAdinivRttilakSaNamahAvratasaMrakSaNAya 25bhAvanAH bhAvyanta iti bhAvanAH, taashcemaa:||658|| iriyAsamie sayA jae, uveha bhuMjeja va pANabhoyaNaM / AyANanikkhevaduguMcha saMjae, samAhie saMjamae maNovaI // 1 // ahassasace aNuvIi bhAsae, je kohalohabhayameva vajae / sa dIharAyaM samupehiyA siyA, muNI hu mosaM parivajae sayA // 2 // sayameva u umgahajAyaNe, ghaDe matimaM nisamma sai dibhikkhu uggahaM / aNuNNaviya bhujija pANabhoyaNaM, jAittA sAhamiyANa umgahaM // 3 // AhAragutte avibhUsiyappA, isthi na nijhAi na saMthavejjA / buddho / sAmuNI khuDakahaM na kujA, dhammANupehI saMdhae baMbhacerai // 4 // je saddasvarasagaMdhamAgae, phAse ya saMpappa maNuSNapAvae / gihIpadosaM na kareja paMDhie, sa hoi daMte virae akiMcaNe // 5 // gAthAH paJca, AsAM vyAkhyA-IraNam IryA, gamanamityarthaH, tasyAM samitaH samyagita IryAsamitaH, IryAsamitatA prathamabhAvanA | yato'samitaH prANino hiMsedataH sadA yataH-sarvakAlamupayuktaH san 'uveha muMjeja va pANabhoyaNaM"uveha'tti avalokya bhuJjIta pAnabhojanaM, anavalokya bhuJjAnaH prANino hiMseta, avalokya bhoktavyaM dvitIyabhAvanA, evamanyatrApyakSaragamanikA kAryA, // 658 // AdAnanikSepau-pAtrAdegrahaNamokSau Agamaprasiddhau jugupsati-karotyAdAnanikSepajugupsakaH,ajugupsan prANino hiMsyAt tRtIyabhAvanA, saMyataH-sAdhuH samAhitaH san saMyame 'maNovaItti aduSTaM manaH pravartayet , duSTaM pravartayan prANino hiMset caturthI bhAvanA, evaM vAcamapi paJcamI bhAvanA, gatAH prthmvrtbhaavnaaH| dvitIyavratabhAvanAH procyante-'ahassasacce'tti ahAsyAt
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ satyaH, hAsyaparityAgAdityarthaH, hAsyAdanRtamapi brUyAt, ato hAsyaparityAgaH prathamabhAvanA, anuvicintya - paryAlocya bhASeta, anyathA'nRtamapi brUyAt dvitIyabhAvanA, yaH krodhaM lobhaM bhayameva vA tyajet sa itthambhUto dIrgharAtraM - mokSaM samupekSya - sAmIpyena draSTA ( dRSTvA ) 'siyA' syAt munireva mRSAM parivarjeta sadA, krodhAdibhyo'nRtabhASaNAditi bhAvanAtrayaM, gatA dvitIyatratabhAvanAH / tRtIyatratabhAvanAH procyante - 'svayameva' Atmanaiva prabhuM prabhusaMdiSTaM vA'dhikRtya avagrahayAcyAyAM pravartate anuvicintyAnyathA'dattaM gRhNIyAt prathamabhAvanA, 'ghaDe maimaM nisamma tti tatraiva tRNAdyanujJApanAyAM ceSTeta matimAn nizamya - AkarNya pratigrahadAtRvacanamanyathA tadadattaM gRhNIyAt, paribhoga iti dvitIyA bhAvanA, 'sai bhikkhu uggahaM' ti sadA bhikSuravagrahaM spaSTamaryAdayA'nujJApya bhajeta, anyathA'dattaM saMgRhNIyAt, tRtIyA bhAvanA, anujJApya gurumanyaM vA bhuJjIta pAnabhojanam, anyathA'dattaM gRhNIyAt caturthI bhAvanA, yAcitvA sAdharmikANAmavagrahaM sthAnAdi kAryamanyathA tRtIyapratavirAdhaneti paJcamI bhAvanA, uktAstRtIyatratabhAvanAH / sAmprataM caturthavratabhAvanAH procyante - ' AhAragutte 'tti AhAraguptaH syAt nAtimAtraM snigdhaM vA bhuJjIta, anyathA brahmavratavirAdhakaH syAt prathamA bhAvanA, avibhUSitAtmA syAd - vibhUSAM na kuryAd, anyathA brahmavratavirAdhakaH syAt dvitIyA bhAvanA, striyaM na nirIkSeta tadavyatirekAdindri yANi nAsslokayed, anyathA brahmavirAdhakaH syAt tRtIyA bhAvanA, 'na saMthaveja'tti na rUyAdisaMsaktAM vasatiM seveta, anyathA brahmavirAdhakaH syAt caturthI bhAvanA, buddhaH - avagatatattvaH muniH - sAdhuH kSudrakathAM na kuryAt strIkathAM strINAM veti, anyathA brahmavirAdhakaH syAt paJcamI bhAvanA, 'dhamma (dhammANu) pehI saMghae baMbhaceraM 'ti nigadasiddham, uktAzcaturthatra
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha yA // 659 // tabhAvanAH / paJcamatratabhAvanAH procyante yaH zabdarUparasagandhAnAgatAn prAkRtazailyAlAkSaNiko'nusvAraH, sparzAca saMprApya manojJapApakAn - iSTAniSTAnityarthaH, gRddhim - abhiSvaGgalakSaNAM, pradveSaH prakaTastaM na kuryAt paNDitaH, sa bhavati dAnto virato'kizcana iti, anyathA'bhiSvaGgAdeH paJcamamahAtratavirAdhanA syAt, paJcApi bhAvanAH, uktAH paJcamahAvratabhAvanAH, athavA'sammohArthaM yathAkramaM prakaTArthAbhireva bhASyagAthAbhiH procyante - " paNavIsa bhAvaNAo paMcaNha mahadyayANameyAo / bhaNiyAo jiNagaNaharapujjehiM navara suttaMmi // 1 // iriyAsamii paDhamA AloiyabhattapANabhoI ya / AyANabhaMDanikkhevaNA ya samiI bhave taiyA // 2 // maNasamiI vayasamiI pANaivAyaMmi hoMti paMceva / hAsaparihAra aNuvIi bhAsaNA kohalohabhayapariNNA // 3 // esa musAvAyassa adinnadANassa hoMtimA paMca / pahusaMdiTTha pahU vA paDhamoggaha jAeN aNuvI // 4 // uggahasIla biiyA tatthoggeNhejja uggahaM jahiyaM / taNaDagalamalagAI aNuNNavejjA tahiM tahiyaM // 5 // taccami uggahaM tU aNuNNave sAriuggahe jA u / tAvaiya mera kAuM na kappaI bAhirA tassa // 6 // bhAvaNa cauttha sAhamiyANa sAmaNNamaNNapANaM tu / saMghADagamAINaM bhuMjejja aNuNNaviyae u // 7 // paMcamiyaM gaMtUNaM sAhammiyauggahaM aNuNNaviyA / ThANAI ceejjA paMcaiva adiSNadANassa // 8 // baMbhavayabhAvaNAo No aimAyApaNIyamAhAre / docca avibhUsaNA U vibhUsavattI na u havejjA // 9 // taccA bhAvaNa itthINa iMdiyA maNaharA Na NijjhAe / sayaNAsaNA vicittA itthi - pasuvivajjiyA sejjA // 10 // esa cautthA Na kahe itthINa kahaM tu paMcamA esA / saddA rUvA gaMdhA rasaphAsA paMcamI ee // 11 // rAgaddosavivajjaNa apariggahabhAvaNAu paMceva / savA paNavIseyA eyAsu na vaTTiyaM jaM tu // 12 // " 4 pratika maNAdhya0 25bhAvanAH // 659 //
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaDviMzatibhirdazAkalpavyavahArANAmuddezana kAlaiH, kriyA pUrvavat , tAnevoddezanakAlAn-zrutopacArAn darzayannAha sanahaNikAra: dasa udesaNakAlA dasANa kappassa hoMti chacceva / dasa ceva vavahArassa vahA~ti sovi chavIsaM // 1 // nigadasiddhA / saptaviMzatiprakAre'nagAracAritre sati-sAdhucAritre sati tadviSayo vA pratiSiddhAdinA prakAreNa yosticAraH kRta iti prAgvat, saptaviMzatibhedAn pratipAdayannAha saGgrahaNikAra: vayachakamidiyANaM ca niggaho bhAvakaraNasaccaM ca / khamayAvirAgayAviya maNamAINaM niroho ya // 1 // kAyANa chaka jogANa juttayA veynnaa'hiyaasnnyaa| taha mAraNaMtiya'hiyAsaNA ya ee'NagAraguNA // 2 // ___gAthAdvayam , asya vyAkhyA-vratapaTuM-prANAtipAtAdiviratilakSaNaM rAtribhojanaviratiparyavasAnam, indriyANAM ca zrotrAdInAM nigrahaH-iSTetareSu zabdAdiSu rAgadveSAkaraNamityarthaH, bhAvasatyaM-bhAvaliGgam antaHzuddhiH, karaNasatyaM ca bAhya pratyupekSaNAdikaraNasatyaM bhaNyate, kSamA krodhanigrahaH, virAgatA lobhanigrahaH, manovAkAyAnAmakuzalAnAmakaraNaM kuzalAnAmanirodhazca, kAyAnAM-pRthivyAdInAM SardU samyaganupAlanaviSayatayA'nagAraguNA iti, saMyamayogayuktatA, vedanAzItAdilakSaNA tadabhisahanA vA, tathA mAraNAntikA'bhisahanA ca-kalyANamitrabuddhyA mAraNAntikopasargasahanamityarthaH ete'nagAraguNA iti gaathaadvyaarthH|| aSTAviMzatividha AcAra evA''cAraprakalpaH, kriyA pUrvavat , aSTAviMzatibhedAn darzayati sasthapariNA logo vijao ya sIosaNija saMmattaM / AvaMti dhavavimohouvahANasaya mahAparipaNA y||1|| piMDesaMgasiji riyo bhAsajAyA ya vasthapAesI / umgehapaDimA sattekataiyaM bhauvaNavittIo // 2 // upAyamaNugdhAya bhAvaNA tibihamo NisIhaM tu / iya aThThAvIsaviho AyArapakappaNAmo'yaM // 3 // COACANCCCASION
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 660 // gAthAtrayaM nigadasiddhameva ekonatriMzadbhiH pApazrutaprasaGgaiH kriyA pUrvavat, pApopAdAnAni zrutAni pApazrutAni teSAM prasaGgAH - tathAsssevanArUpA iti, pApazrutAni darzayannAha saGgrahaNikAraH animittaMgAI dinyupAyaMta likkhabhaumaM ca / aMgesaralakkhaNaivaMjaNaM ca tivihaM puNoktekkaM // 1 // sutaM "vitta taha tiyaM ca pAvasuya auNatIsavihaM / gaMdhezvatthaM dhaNuveye saMjuttaM // 2 // gAthAdvayam asya vyAkhyA - aSTa nimittAGgAni divyaM vyantarAdhaTTaTTahAsAdiviSayam, utpAtaM - sahaja rudhiravRSTyAdi - viSayam, antarikSaM - grahabhedAdiviSayaM, bhaumaM - bhUmivikAradarzanAdevAsmAdidaM bhavatItyAdiviSayam, aGgam - aGgaviSayaM svaraM - svaraviSayaM, vyaJjanaM-mapAdi tadviSayaM, tathA ca- aGgAdidarzanatastadvido bhAvinaM sukhAdi jAnantyeva, trividhaM punarekaikaM divyAdi sUtraM vRttiH tathA vArtikaM ca, ityanena bhedena - divAINa sarUvaM aMgavivajjANa hoMti sattahaM / suttaM sahassa lakkho ya vittI taha koDi vakkhANaM // 1 // aMgassa sayasahassaM suttaM vittIya koDi vineyA / vakkhANaM aparimiyaM iya| meva ya vattiyaM jANa // 2 // pApazrutamekonatriMzadvidhaM katham ?, aSTau mUlabhedAH sUtrAdibhedena triguNitAzcaturviMzatiH gandharvAdisaMyuktA ekonatriMzadbhavanti, 'vatthaM'ti vAstuvidyA 'Au'nti vaidyakaM zeSaM prakaTArtha // 1 divyAdInAM svarUpamaGgavivarjitAnAM bhavati saptAnAm / sUtraM sahasraM lakSaM ca vRttistathA koTI vyAkhyAnam // 1 // aGgasya zatasahasraM sUtraM vRttizca koTI vijJeyA / vyAkhyAnamaparimitaM idameva vArttikaM jAnIhi // 2 // 4 pratikra maNAdhya0 29 pApazrutAni // 660 //
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ triMzadbhirmohanIyasthAnaiH, kriyA pUrvavat, sAmAnyenaikaprakRtikarma mohanIyamucyate, uktaM ca- 'aTThavihaMpi ya kammaM bhaNiyaM mohoti jaM samAseNa' mityAdi, vizeSeNa caturthI prakRtirmohanIyaM tasya sthAnAni - nimittAni bhedAH paryAyA mohanIyasthAnAni, tAnyabhidhitsurAha saGgrahaNikAraH 'vArimajyevagAhittA, tase pANe vihiMseI chAera muhaM ittheNaM, aMtonAyaM galevaM // 1 // sIsAveDheNa veDhittA, saMkileseNa maareN| sIsaMmi je ya AhaMtuM, duhamAreNa hiMsaI // 2 // bahujaNassa neyAraM, dIvaM tANaM ca paanninnN"| sAhAraNe gilANaMmi, pahU kiJcaM na kurvaI // 3 // sAhU akamma dhammAGa, je bhaMsei ubaTTie~ / NeyAuyassa maggassa, bhavagAraMmi vahaI // 4 // jiNANaM NaMtavaNINaM, avaNNaM jo u bhAsaI / AyariyauvajjhAe, khisaI maMdabuddhI // 5 // tesimeva ya NANINaM, saMmaM no paDitappaI / puNo puNo ahigaraNaM, uppAe titthabheryeSu // 6 // jANaM AhaMmie joe, pataMjai puNo puNo / kAme vamittA patthedda, ihannabhavie Iye // 7 // bhikkhUNaM bahusu'haMti, jo bhAsai bahussu / tahA ya atavassI u, jo tabassiti'haM vareM // 8 // jAyatepuNa bahujaNaM, aMtodhUmeNa hiMseMhU~ / akizcamappaNA kAuM, kayamepuNa bhAseI // 9 // niyaDuvahipaNihIe, paliDaMce" sAijogajutte" ya / beI savaM mukhaM vaiyasi, akkhINajhaMjhae sayauM // 10 // addhAmi pavesittA jo, dhaNaM haradda pANiNaM / vIsaMbhittA DavAeNaM, dAre tasseva lukabhaiI // 11 // abhikkhamakumArehiM kumAre'haMti pAsa hai / evaM abhayArIvi, baMbhayAritti'haM varSe // 12 // jeNevissariyaM NIe, vitte tasseva lubbhaiI / tappabhAvuTTie vAvi, aMtarAya kare se" // 13 // seNAva pasatthAraM, bhattAraM vAvi hiMsaI rahassa vAvi nigamassa, nAyagaM sehimeva va // 14 // apassamANo passAmi, ahaM devetti vA ve| avaNNeNaM ca devaNaM, mahAmohaM pakubai // 15 // 1 aSTavidhamapi ca karma bhaNitaM moha iti yat samAsena /
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA pratikrama| NAdhya0 triMzanmohanIyasthAnAni // 66 // gAthAH paJcadaza, AsAM vyAkhyA-'vArimajjhe' pANiyamajjhe 'avagAhitta'tti tigheNa maNasA pAeNa akkamittA tase pANe-itthimAI vihiMsai, 'se' tassa mahAmohamuppAemANe saMkilicittattaNao ya bhavasayaduhaveyaNija appaNo mahAmohaM pakubai, evaM sarvatra kriyA vAcyA 1, tathA 'chAeu' daMkiuM muhaM 'hattheNaM'ti uvalakkhaNamidamannANi ya kannAINi 'aMtonadaMti hidae sadukkhamArasaMtaM 'galeravaM' galaeNa aJcaMta raDati hiMsati 2, 'sIsAveDheNa' allacamAiNA kaeNAbhikkhaNaM veDhettA 'saMkile seNa' tivAsuhapariNAmeNa 'mArae' hiMsai jIvaMti 3, sIsaMmi je ya Ahetu-moggarAiNA vibhiMdiya sIsaM 'duhamAreNa' mahAmohajaNageNa hiMsaitti 4, bahujaNassa neyAraMti-pahuM sAmitti bhaNiyaM hoi, dIvaM samuddamiva vujjhamANANaM saMsAre AsAsathANabhUyaM tANaM ca-aNNapANAiNA tANakAriNaM 'pANiNaM' jIvANaM taM ca hiMsai, se taM vihaMsaMte bahujaNasaMmohakAraNeNa mahAmohaM pakubai 5, sAhAraNe-sAmaNNe gilANaMmi pahU-samattho uvaeseNa saikaraNeNa vA | tappiuM tahavi 'kiccaM' osahajAyaNAi mahAghorapariNAmo na kubai se'vi mahAmohaM pakubai, saghasAmaNNo ya gilANo bhavai, tathAjinopadezAd, uktaM ca kiM bhaMte ! jo gilANaM paDiyarai se dhaNNe udAhu je tuma dasaNeNa paDivajai ?, goyamA ! je gilANaM paDiyarai, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai ?, goyamA! je gilANaM paDiyarai se maMdasaNeNaM paDivajjai 184%AKAASANAAKA // 66 // kiM bhadanta ! yo gkAnaM praticarati sa dhanya utAho yo yuSmAn darzanena pratipadyate', gautama ! yo glAnaM pratigharati, tat kenArthena bhavantava | mucyate , gautama ! yo glAnaM praticarati sa mAM darzanena pratipadyate, yo mAM darzanena pratipadyate
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ je maMdasaNeNa paDivajjaise gilANa paDiyaraitti,ANAkaraNasAraM khuarahaMtANaM daMsaNaM,se teNaDeNaM goyamA! evaM vuccai-je gilANaM paDiyarai se maM paDivajai, je ma paDivajai se gilANaM paDivajaItyAdi 6, tahA 'sAhuM tavassiM akamma-balAtkAreNa dhammAo-suyacarittabheyAo je mahAmohapariNAme bhaMsetitti-vinivArei uvadviyaM-sAmIpyena sthitaM7, neyAuyassa-nayanazIlasyadU maggassa-NANAdilakkhaNassa dUsaNapagAreNa appANaM paraM ca vipariNAmaMto avagAraMmi vaTTai, NANe-'kAyA vayA ya tecciya evamAiNA, dasaNe 'aite jIvANatA kahamasaMkhejapaesiyaMmi loyaMmi ThAejA , evamAiNA, cAritte 'jIvabahuttAu kahamahiMsagattaMti caraNAbhAva' ityAdinA 8, tathA jiNANaM-titthagarANaM aNataNANINaM-kevalINaM avannaM-niMdaM jo mahAghorapariNAmo 'pabhAsaI' bhaNati, kathaM ?, jJeyA'nantatvAtsarvArthajJAnasyAbhAva eva, tathA ca-'ajevi dhAvati NANaM ajavi loo aNaMtao hoi / ajavi na tuhaM koI pAvai savaNNuyaM jIvo // 1 // evamAi pabhAsai, na puNajjANati jahA-'khINAvaraNo jugavaM logamalogaM jiNo pagAsei / vavagayaghaNapaDalo iva parimiyayaM desamAicco // 1 // 9, AyariyauvajjhAe sa glAnaM praticaratIti, AjJAkaraNasAramevAhatAM darzanaM, tadetenArthena gautamaivamucyate-yo glAnaM praticarati sa mA pratipadyate yo mA pratipadyate sa glAnaM pratipadyate (prticrti)| kAyA vratAni ca tAnyeva / 3 ete jIvA anantAH kathamasaMkhyeyapradezike loke tissttheyuH|| 4 jIvabahutvAt kathamahiMsakatvamiti caraNAbhAvaH 5 adyApi dhAvati jJAnamadyApi loko'nantako bhavati / adyApi na tava ko'pi prApnoti sarvajJatA jIvaH // 1 // kSINAvaraNo yugapad lokamalokaM jinaHprakAzayati / vyapagataghanapaTala iva parimitaM deshmaadityH||1||
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ % % Avazyaka tApasiddhe 'khiMsaI' niMdai jaccAIhiM, abahussuyA vA eetahAvi amhevi eesiM tu sagAse kiMpi kahaMci avahAriyaMti maMdabuddhIe' 4 pratikramahAribha- bAletti bhaNiya hoi 10,'tesimeva'ya AyariovajjhAyANaM paramabaMdhUNaM paramovagArINaM NANINa'nti guNovalakkhaNaM guNehiM pabhA-IYNAdhya0 drIyA vie puNo tesiM ceva kaje samuppaNNe 'samaM na paDitappaI' AhArovagaraNAIhiM Novajujei 11, 'puNo puNo'tti asaI 'ahigaraNaM' triMzanmohajotissAi 'uppAe' kahei nivajattAi 'titthabheyae' NANAimaggavirAhaNatthaMti bhaNiyaM hoi 12, jANaM AhaMmie joe-vasI niiysthaa||662|| karaNAilakkhaNe pauMjai 'puNo puNo' asaitti13, 'kAme' icchAmayaNabheyabhiNNe 'vamettA' caiUNa, padhajamanbhuvagamma 'patthei' nAni abhilasai ihabhavie-mANusse ceva aNNabhavie-dive 14, 'abhikkhaNaM 2' puNo 2 bahussue'haMti jo bhAsae, bahussue (bahussueNa) aNNeNa vA puTThosa tuma bahussuo?,AmaMti bhaNai tuhiko vA acchai, sAhavo ceva bahussuetti bhaNati 15, atavassI tavassitti vibhAsA 16, 'jAyateeNa' aggiNA bahujaNaM ghare choDhuM 'aMto dhUmeNa' abhitare dhUmaM kAUNa hiMsai 17, 'akiccaM pANAivAyAi appaNA kAuM kayameeNa bhAsai-aNNassa utthobhaM dei 18, 'niyaDuvahipaNihIe paliuMcaI' niyaDIaNNahAkaraNalakkhaNA mAyA uvahItaM karei jeNataM pacchAijai aNNahAkayaM paNihI evaMbhUta eva (ca) rai, anena prakAreNa 'paliucaI'vaMceitti bhaNiyaM hoi 19, sAijogajutte ya-azubhamanoyogayuktazca 20, 'beti' bhaNai sabaM musaM vayai sabhAe 21, // 12 // |'akkhINajhaMjhae sayA' akSINakalaha ityarthaH, jhaMjhA-kalaho 22, 'addhANaMmi' paMthe 'pavesettA' neUNa visaMbheNa jo dhaNaMsuvaNNAI harai pANiNaM-acchidai 23, jIvANaM, visaMbhettA-uvAeNa keNai atulaM pII kAUNa puNo dAre-kalatte 'tasseva' jeNa samaM pII kayA tattha lubbhai 24, 'abhikkhaNaM' puNo 2 akumAre saMte kumAre'haMti bhAsai 25, evamaba utthobha dei 18, 'niyaDa %95 vahIta karei jeNa taM pacchA 5 'paliuMcaI'vaMceiti kalaha ityarthaH, gajAte ya-azubhamanoyogayuta paNihI evaMbhUta eva %E
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ WARNAMASALARAS bhayAriMmi vibhAsA 26, jeNevissariyaM nIe-aizvarya prApita ityarthaH, 'vitte' dhaNe tasseva saMtie lubbhai 27, tappabhAvuTie vAvi-logasaMmayattaNaM patte tasseva keNai pagAreNa aMtarAyaM karei 28 seNAvaI rAyANunnAyaM vA cAuraMtasAmi pasatthAraMlehAriyamAi bhattAraM vA vihiMsai rahassa vAvi nigamassa jahAsaMkhaM nAyagaM sehimeva vA, nigamo-vaNisaMghAo 29, appa-12 ssamANo mAihANeNa pAsAmi ahaM devatti vA vae 30, 'avanneNaM ca devANaM jaha kiM tehiM kAmagaddahehiM je amhaM na uvahai kareMti, mahAmohaM pakubai kalusiyacittattaNao 31, aymdhikRtgaathaanaamrthH| ekatriMzadbhiH siddhAdiguNaiH, kriyA pUrvavat, |sitaM dhmAtamasyeti siddhaH Adau guNA AdiguNAH siddhasyAdiguNAH siddhAdiguNAH, yugapadbhAvino na kramabhAvina ityarthaH, tAnevopadarzayannAha saGgrahaNikAra: paDhiseheNa saMThANavaNNagaMdharasaphAsavee ya / paNapaNadupaNakRtihA igatIsamakAyasaMgaruhA // 1 // ___ asyA vyAkhyA-pratiSedhena saMsthAnavarNagandharasasparzavedAnAM, kiyajhedAnAM ?-paJcapaJcadvipaJcASTatribhedAnAmiti, kim ?-1 4 egatriMzatsiddhAdiguNA bhavanti, 'akAyasaMgaraha'tti akAyaH-azarIraH asaGgaH-saGgavarjitaH aruhaH-ajanmA, ebhiH sahai katriMzadbhavanti, tathA coktaM-"se Na dIhe Na hasse Na vaTTe na tase na cauraMse na parimaMDale 5 na kiNhe na nIle na lohie na hAlidde na sukile 5 na subbhigaMdhe na dunbhigaMdhe 2 na titte na kaDue na kasAe na aMbile na mahure 5 na kakkhaDe na maue sana dIrghaH na isvo na vRtto na yasro na caturasro na parimaNDalo na kRSNo na nIlo na lohito na hAridro na zuklo na surabhirna durgandho na tikko na kaTuko na kaSAyo nAmlo na madhuro na karkazo na mRdurna.
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA RRORESAR 4 pratikamaNAdhyaka 31 siddhAdiguNA // 663 // na garue na lahue na sIe na uNhe na niddhe na lukkhe na kAe Na saMge na ruhe na itthI na purise na napuMsae," prakArAntareNa siddhAdiguNAn pradarzayannAha ahavA kaMme Nava darisaNaMmi cattAri Aue paMca / Aima aMte sese dodo khINabhilAveNa igatIsaM // 1 // vyAkhyA-'athave'ti vyAkhyAntarapradarzanArthaH, 'karmaNi' karmaviSayA kSINAbhilApenaikatriMzadguNA bhavanti, tatra nava darzanAvaraNIye, navabhedA iti-kSINacakSurdarzanAvaraNaH 4 kSINanidraH 5, catvAra AyuSke-kSINanarakAyuSkaH 4 'paMca Aime'tti Aye jJAnAdharaNIyAkhye karmaNi paJca-kSINAbhinibodhikajJAnAvaraNaH 5 'aMte'tti antye-antarAye karmaNi paJcaiva kSINadAnAntarAyaH 5 zeSakarmaNi-vedanIyamohanIyanAmagotra lakSaNe dvau dvau bhedau bhavataH, kSINasAtAvedanIyaH kSINAsAtAvedanIyaH kSINadarzanamohanIyaH kSINacAritramohanIyaH kSINAzubhanAma kSINazubhanAma kSINanIcairgotraH kSINoccairgotra iti gaathaarthH|| dvAtriMzadbhiryogasaGghahaiH, kriyA pUrvavat , iha yujyanta iti yogA:-manovAkkAyavyApArAH, te cAzubhapratikramaNAdhikArAtprazastA eva gRhyante, teSAM ziSyAcAryagatAnAmAlocanAnirapalApAdinA prakAreNa saGgrahaNAni yogasaGgrahAH prazastayogasaGgrahanimittatvAdAlocanAdaya eva tathocyante, te ca dvAtriMzadbhavanti, tadupadarzanAyAha niyuktikAraHAloyaNA niravailAve, AvaIsu ddhmmyaa| aNissiovahANe ya, sikkhoM NippaDikammA~ // 1274 // NAMAS gururna laghurna zIto noSNo na snigdho na rUkSo na kAyavAn na saGgavAn na ruho na strI na puruSo na napuMsaka
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNNAyayA alohe ya, titikkhA ajave suI / sammadiTThI saimAhI ya, AyAre viNaovaie // 1275 // "dhiI maI ya"saMvege, paMNihI suvihi "saMvere / attadosovasaMhAro, savvakAmavirattiyA // 1276 // paccakhANoM viussagge, appamAe lAlave / jhANasaMvarajoge ya, uddae mAraNaMtieM // 1277 // saMgANaM ca pariNNA, pAyacchittakaraNe iya / ArAhaNA ya mairaNaMte, battIsaM jogasaMgahA // 1278 // ___ AsAM vyAkhyA-'AloyaNa'tti prazastamokSasAdhakayogasaGgrahAya ziSyeNA''cAryAya samyagAlocanA dAtavyA1, niravalAve'tti AcAryo'pi prazastamokSasAdhakayogasaGgrahAyaiva dattAyAmAlocanAyAM nirapalApaH syAt , nAnyasmai kathayedityarthaH, ekArAntazca prAkRte prathamAnto bhavatItyasakRdAveditaM yathA-'kayare Agacchai dittarUve'ityAdi 2, AvatIsu daDhadhammata'tti tathA yogasaGgrahAyaiva sarveNa sAdhunA''patsu dravyAdibhedAsu dRDhadharmatA kAryA,Apatsu sutarAM dRDhadharmeNa bhavitavyamityarthaH,3, 'aNissiovahANe'tti prazastayogasaGgrahAyaivAnidhitopadhAnaM ca kAryam, athavA'nizrita upadhAne ca yattaH kAryaH, upadadhAtItyupadhAna-tapaH na nizritamanizritam-aihikAmuSmikApekSAvikalamityarthaH, anizritaM ca tadupadhAnaM ceti samAsaH4, 'sikkha'tti prazastayogasaGgrahAyaiva zikSA''sevitavyA, sA ca dviprakArA bhavati-grahaNazikSA''sevanAzikSA ca 5, 'niSpaDikammaya'tti prazastayogasaGgrahAyava niSpratikarmazarIratA sevanIyA, na punarnAgadattavadanyathA vartitavyamiti 6 prthmgaathaasmaasaarthH|| 'annAyaya'tti tapasyajJAtatA kAryA, yathA'nyo na jAnAti tathA tapaH kArya, prazastayogAH saGgrahItA bhavantItyatat sarvatra yojyaM 7, alohe'tti alobhazca kAryaH, athavA'lobhe yatnaH kAryaH 8, 'titikkha'tti titikSA kAryA, parISahAdi
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha pratikrama| maNAdhya. dvAtriMzadyo| gasaMgrahAH drIyA // 664 // kArya iti vyatiranAyA 22, iti tRtIyagAthAsamAsAmaH sa ca kArya iti dravyabhAvanA kArya 27, 'mANasaMvarajogaDAta jaya ityarthaH9, ajave'tti RjubhAvaH-ArjavaM tacca kartavyaM10, suItti zucinA bhavitavyaM, saMyamavatetyarthaH11, 'sammadihitti samyag-aviparItA dRSTiH kAryA, samyagdarzanazuddherityarthaH 12, samAdhizca kAryaH, samAdhAnaM samAdhiH-cetasaH svAsthyaM 13, 'AcAre viNaovae'tti dvAradvayam , AcAropagaH syAt , na mAyAM kuryAdityarthaH14, tathA vinayopagaH syAt, na mAnaM kuryAdityarthaH15, dvitiiygaathaasmaasaarthH||'dhiii maI yatti dhRtirmatizca kAryA,dhRtipradhAnA matirityarthaH16, saMvege'tti saMvegaH kAryaH 17, paNihitti praNidhistyAjyA, mAyA na kAryetyarthaH18, suvihi'tti suvidhiH kAryaH19, 'saMvare'tti saMvaraH kAryaH, na tu na kArya iti vyatirekodAharaNamatra bhAvi 20, attadosovasaMhAre'tti AtmadoSopasaMhAraH kAryaH 21, 'sabakAmavirattaya'tti sarvakA. maviraktatA bhAvanIyA 22, iti tRtiiygaathaasmaasaarthH|| 'paJcakkhANetti mUlaguNauttaraguNaviSayaM pratyAkhyAnaM kAryamiti dvAradvayaM23-24, viussagge'tti vividha utsargo vyutsargaH sa ca kArya iti dravyabhAvabhedabhinnaH, 25 appamAe'tti na pramAdo'pramAdaH, apramAdaH kAryaH 26, 'lavAlavetti kAlopalakSaNaM kSaNe 2 sAmAcAryanuSThAnaM kArya 27, 'jhANasaMvarajoge'tti dhyAnasaMvarayogazca kAryaH, dhyAnameva saMvarayogaH, 28, udaye mAraNaMtie'tti vedanodaye mAraNAntike'pi na kSobhaH kArya iti 29 cturthgaathaasmaasaarthH| 'saMgANaM ca pariNatti saGgAnAM ca jJaparijJApratyAkhyAnaparijJAbhAvena parijJA kAryA 30, pAyacchittakaraNe iya' prAyazcittakaraNaM ca kArya 31 'ArAhaNA ya maraNaMti'tti ArAdhanA ca maraNAnte kAryA, maraNakAla ityarthaH, 32 ete dvAtriMzad yogasaGghahA iti pnycmgaathaasmaasaarthH|| // AdyadvArAbhidhitsayA''ha ujjeNi aTTaNe khalu sIhagirisopArae ya puhaivaI / macchiyamalle dUrallakUvie phalihamalle ya // 1279 // // 66 //
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ ujjeNitti NayarI, tIe jiyasattUraNNo aTTaNo mallo atIva balavaM, sopArae paTTaNe puhaivaI rAyA siMhagirI nAma mallavallaho, pativarisamaTTaNajaohAmieNa aNeNa macchiyamalle kae jieNa aTTaNeNa bharugacchAharaNIe dUrullakUviyAe gAme phalihamalle kaetti / evamakSaragamanikA'nyAsAmapi svabuddhyA kAryA, kathAnakAnyeva kathayiSyAmaH, adhikRtagAthApratibaddhakathAnakamapi vineyajanahitAyocyate-ujjeNINayarIe jiyasattU rAyA, tassa aTTaNo mallo sabarajesu ajeo, io ya samuddatIre sopArayaM NayaraM, tattha sIhagirI rAyA, so ya mallANaM jo jiNai tassa bahuM dabaM dei, so ya aTTaNo tattha gaMtUNa varise 2 paDAyaM giNhai, rAyA ciMtei-esa annAo rajAo AgaMtUNa paDAyaM harai, esa mama ohAvaNatti paDimallaM maggai, teNa ego macchio diho vasaM pibaMto, balaM ca se vinnAsiyaM, nAUNa posio, puNaravi aTTaNo Agao, so ya kira maho hohititti aNAgayaM ceva sayAo jayarAo appaNo patthayaNassa avallaM bhariUNa avAbAheNaM ei, 1 ujjayinI nagarI, tasyAM jitazatrurAjJo'haNo mallo'tIva balavAn , sopArake pattane pRthvIpatI rAjA siMhagiri ma mallavallabhaH, prativarSamaTTanajayA|pabhrAjitenAnena mAtsyikama kRte jitenAhanena bhRgukacchaharaNyAM dUrIyakUpikAsAme kArpAsikamallaH kRta iti / ujjayinInagayI jitazatrU rAjA, tasyAno mallaH sarvarAjyeSu ajeyaH, itazca samudratIre sopArakaM nagaraM, tatra siMhagirI rAjA, sa ca mallAnAM yo jayati tamai bahudavyaM dadAti, sa cAhanastatra gatvA varSe 24 patAkAM harati (gRhNAti), rAjA cintayati-eSo'nyasAd rAjyAdAgatya patAkAM harati, eSA mamApabhrAjaneti pratimaI mArgayati, tenaiko mAtsyiko dRSTo vasAM piban, balaM ca tasya parIkSitaM, jJAtvA poSitaH, punarapyaTana AgataH, sa ca kila maho bhaviSyatIti anAgata eva va sAt nagarAt AtmanaH pathyadanasya goNI bhRtvA'vyAvAdhenAyAti,
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 665 // saMpatto ya sopArayaM, juddhe parAjio macchiyamaleNaM, gao ya sayaM AvAsaM ciMtei, eyassa vuDDI taruNayassa mama hANI, aNNaM mallaM maggai suNai ya-suraTThAe asthiti, eeNa bharuyacchAharaNIe gAMme dUrullakUviyAe karisago diTTho - egeNa hattheNa halaM vAhei egeNa phalahio uppADei, taM ca dahUNa Thio pecchAmi se AhAraMti, AvalA mukkA, bhajjA ya se bhattaM gahAya AgayA, patthiyA, kUrassa ujjhamajjIe ghaDao pecchai, jimio saNNAbhUmi gao, tatthavi pecchai sabaM vattiyaM, vegAlio vasahiM tassa ya ghare maggai dinnA, Thio, saMkahAe pucchai, kA jIviyA 1, teNa kahie bhaNai - ahaM aTTaNo tumaM IsaraM karemitti, tIse bhajjAe se kappAsamollaM dinaM, avallA ya, sA savaladdhA ujjeNiM gayA, vamaNavireyaNANi kayANi posio nijuddhaM ca sikkhAvio, puNaravi mahimAkAle teNeva vihiNA Agao, paDhamadivase phalahiyamalo macchiyamalo ya juddhe egovi na parAjio, rAyA biiyadivase hohititti aigao, imevi sae sae Alae gayA, 1 saMprAptazca sopArakaM, yuddhe parAjito mAtsyikamalena, gatazca svakamAvAsa cintayati, etasya vRddhistaruNasya mama hAniH, anyaM mallaM mArgayati, zRNoti ca-surASTrAyAmastIti etena bhRgukacchahariNyAM grAme dUrIyakUpikAyAM karSako dRSTaH- ekena hastena halaM vAhayati ekena karpAsamutpATayati, taM ca dRSTvA sthitaH pazyAmi asyAhAramiti balIvada muktau, bhAryA ca tasya bhaktaM gRhItvA''gatA, prasthitA, udghATane kUrasya ghaTaM prekSate, jimitaH saMjJAbhUmiM gataH, tatrApiH prekSate sarva varttitaM, vaikAliko vasatiM tasyaiva gRhe mArgayati, dattA, sthitaH, saMkathAyAM pRcchati kA jIvikA ?, tena kathite bhaNati - ahama nastvAmIzvaraM karomIti, tasya bhAryAyai tena karpAsamUlyaM dattaM balIvadoM ca sA sabalIvardojayinIM gatA ( sA''zvastA, tau ujjayinIM gatau ), vamanavirecanAni kRtAni, poSito niyuddhaM ca zikSitaH, punarapi mahimakAle tenaiva vidhinA''gataH, prathama divase karpAsamaho mAtsyikamalazca yuddhe eko'pi na parAjitaH, dvitIyadivase bhaviSyatIti rAjA'tigataH, imAvapi svaka Alaye gatau, 4 pratikramaNAdhya0 1 AlocA yoga0 aTTanamallodA0 // 665 //
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ aTTaNeNa phalahiyamallo bhaNio-kahehi puttA ! jaM te dukkhAviyaM, teNa kahiyaM, makkhittA'kkheveNaM puNaNNavIkayaM, macchiyassavi raNNA saMmadagA pesiyA, bhaNai-ahaM tassa piupi Na bibhemi ko so barAo ?, bitiyadivase samajujjhA, tatiyadivase aMbiyapahAro vaisAhaM Thio macchio, aTTaNeNa bhaNio phalihitti, teNa phalahiggAheNa gahio sIse, taM kuMDi - yanAlagaMpiva egaMte paDiyaM, sakkArio gao ujjeNiM, paMcalakkhaNANa bhogANa AbhAgI jAo, iyaro mao, evaM jahA paDAgA tahA ArAhaNapaDAgA, jahA aTTaNo tahA Ayario, jahA mallo tahA sAhU, pahArA avarAhA, jo te guruNo Aloei so nissallo nivANapaDAgaM telokaraMgamajhe harai, evaM AloyaNaM prati yogasaGgraho bhavati / ee sIsa guNA, niravalAvassa jo annassa na kahei erisameteNa paDiseviyaMti, ettha udAharaNagAhA-- daMtapuradantacakke saccavadI dohale ya vaNayarae / dhaNamitta dhaNasirI ya paumasirI caiva daDhamitto // 1280 // 1 aTTanena karpAsamalo bhaNitaH - kathaya putra ! yatte duHkhitaM tena kathitaM nakSitvA akSepeNa punarnavIkRtaM, mAtsyikAyApi rAjJA saMmardakAH preSitAH, bhaNati -ahaM tasya piturapi na bibhemi, kaH sa varAkaH, dvitIyadivase samayuddha tRtIyadivase prahArAta vaizAkhaM sthito mAtsyikaH, aDanena bhaNita: - phali - hIti, tena phalahigrAheNa gRhItaH zIrSe, tat kuNDikAnAlamicaikAnte patitaM satkArito gata ujjayinIM, paJcalakSaNAnAM bhogAnAmAbhAgIjAtaH, itaro mRtaH, evaM yathA patAkA tathA''rAdhanApatAkA, yathA'hRnastathA AcAryaH, yathA mallastathA sAdhuH, prahArA aparAdhAH, yatastAn gurUNAmAlocayati sa nizzalyo nivAM|NapatAkAM trailokyaraGgamadhye harati, evamAlocanAM prati yogasaMgraho bhavati / ete ziSyaguNAH, nirapalApasya - yo'nyasmai na kathayati - IdRzametena prati sevitamiti, atrodAharaNagAthA /
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA 4 pratikramaNAdhyaka ranirapalA payoga dRDha asyA vyAkhyA-kathAnakAdavaseyA, taccedaM-daMtapure Nayare daMtacakko rAyA, saccavaI devI, tIse dohalo-kahaM datamae pAsAe abhiramijai ?, rAyAe pucchiyaM, daMtanimittaM ghosAviyaM raNNA jahA-uciyaM molaM demi, jo na dei tassa rAyA sarIraniggahaM karei, tattheva jayare dhaNamitto vANiyao, tassa do bhAriyAo, dhaNasirI mahaMtI paumasirI tu DahariyA pIyayarI yatti, aNNayA savattINaM bhaMDaNaM, dhaNasirI bhaNai-kiM tumaM evaM gaviyA ? kiM tujjha mahAo ahiyaM, jahA saccavaIe tahA te kiM pAsAo kIrajA ?, sA bhaNai-jai na kIrai to ahaM nevatti uvagarae ( varae ) bAra baMdhittA ThiyA, vANiyao Agao pucchai-kahiM paumasirI ?, dAsIhiM kahiyaM, tattheva aiyao, pasAei, na pasIyaitti, jai natthi na jIvAmi, tassa mitto davamitto nAma, so Agao, teNa pucchiyaM, saba kahei, bhaNai-kIrau, mA imAe maraMtIe tumaMpi marijjAsi, tumaMmi marate ahaM, rAyAe ya ghosAviyaM, to pacchannaM kAya tAhe so daDhamitto puliMdagapAuggANi mitrodA0 dantapure nagare dantacakro rAjJA, satyavatI devI, tasyA dauhRdaH kathaM dantamaye prAsAde'bhirame, rAjJA pRSTaM, dantanimittaM ghoSitaM rAjJA yathA ucita mUlyaM dadAmi, yo na dAsyati tasya rAjA zarIranigrahaM karoti, tatraiva nagare dhanamitro vaNik, tasya dve bhAyeM, dhanazrImahatI padmazvIstu laghvI priyatarA ceti, anyadA sapanayorbhaNDanaM, dhanazrIbhaNati-kiM tvamevaM garvitA ? kiM tava mat adhika?, yathA satyavatyAstava kiM prAsAdaH kriyate ?, sA bhaNati-yadi na kriyate tadA'haM naive| syapavarake dvAraM baTTA sthitA, vaNigAgataH pRcchati-ka padmazrIH1, dAsIbhiH kathitaM, tatraivAbhigataH, prasAdayati, na prasIdatIti, yadi nAsti na jIvAmi, tasya mitraM dRDhamitro nAma, sa AgataH, tena pRSTaM, sarva kathayati, bhaNati-kriyatA, mA'syAM niyamANAyAM tvamapi mRthAH, svayi niyamANe'haM, rAjJA ca ghoSitaM, tataH pracchannaM karttavyaM, tadA sa dRDhamitraH pulindraprAyogyANi // 666 //
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ maNIyamalattagaM kaMkaNaM ca gahAya aDaviM gao, daMtA laddhA puMjo kao, teNa taNapiMDigANa majjhe baMdhittA sagaDaM bharettA ANIyA, Nayare pavesijjaMtesu vasaheNa taNapiMDagA kaDDiyA, tao khaDatti daMto paDio, nagara gottiehiM diTTho gahio rAyAe uvaNIo, bajjho NINijjai, dhaNamitto soUNa Agao, rAyAe pAyavaDio vinavei, jahA eemae ANAviyA, so pucchio bhaNai-ahameyaM na yANAmi kotti, evaM te avaropparaM bhaNaMti, rAyAe savahasAviyA pucchiyA, abhao diNNo, parikahiyaM, pUettA visajjiyA, evaM niravalAveNa hoyavaM AyarieNaM / bitio - egeNa egassa hatthe bhANaM vA kiMci paNAmiyaM, aMtarA paDiyaM, tattha bhANiyAM- mama doso iyareNAvi mamaMti / niravalAvetti gayaM 2 / iyANiM Ava Isu daDhadhammattaNaM kAya, evaM jogA saMgahiyA bhavaMti, tAo ya Avaio cattAri, taM0 - dabAvaI 4, udAharaNagAhA-- uNI ghaNavasu aNagAre dhammaghosa caMpAe / aDavIe satyavinbhama vosiraNaM sijjhaNA caiva // 1281 // 1 maNika alakakaM kaGkaNAni ca gRhItvA'TavIM gataH, dantA labdhAH puaH kRtaH, tena tRNapiNDInAM madhye bavA zakaTaM bhRtvA''nItAH, nagare pravizyamA, neSu vRSabheNa tRNapiNDyaH kRSTAH, tataH khaTaditi dantaH patitaH, nagaranusikeraMTo gRhItazca rAjJa upanItaH, vadhyo niSkAzyate, dhanamitraH zrutvA''gataH, rAjJaH dAdayoH patito vijJapayati-yathA mayaite AnAyitAH, sa pRSTo bhaNati ahamenaM na jAnAmi ka iti, evaM tau parasparaM bhaNataH, rAjJA zapathazatau pRSTau abhayaM dattaM, parikathitaM pUjayitvA visRSTau / evaM nirapalApena bhavitavyaM AcAryeNa / dvitIyaH - ekenaikasya haste bhAjanaM vA kiJciddattaM, antarA patitaM tatra bhaNitavyaM - mama dakSeSaH, itareNApi mameti / nirapalApamiti gatam 2 / idAnImApatsu dRDhadharmatA karttavyA, evaM yogAH saMgRhItA bhavanti, tAzcApadazcatastraH, tadyathA-vyApad 4, udAharaNagAthA
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 667 // asyA vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedaM-ujjeNI NayarI, tattha vasU vANiyao, so caMpa jAtukAmo ugghosaNaM kArei jaha [nAe ] dhanno, eyaM aNunnavei dhammaghoso nAmaNagAro, tesu dUraM aDavimaigaesu puliMdehiM vilolio sattho io taio naho, so aNagAro aNNeNa loeNa samaM aDaviM paviDo, te mUlANi khAyaMti pANiyaM ca piyaMti, so nimaMtijjai, neccha AhArajAe, egattha silAyale bhattaM paccakkhAyaM, adINassa ahiyAsemANassa kevalaNANamuppaNNaM siddho, daDhadhammayAe jogA saMgahiyA, esA dabAvaI, khettAvaI khettANaM asaIe kAlAvaI omodariyAi, bhAvAvaIe udAharaNagAhA - mahurAe uNa rAyA jauNAvaMkeNa daMDamaNagAre / vahaNaM ca kAlakaraNaM sakkAgamaNaM ca pavvajjA // 1282 // vyAkhyA kathAnakA davaseyA, taccedaM- mehurAe NayarIe jaDaNo rAyA, jauNAvakaM ujjANaM avareNa, tattha jaDaNAe kopparo diNNo, tattha daMDo aNagAro AyAvei, so rAyAe niteNa diTTho, teNa roseNa asiNA sIsaM chinnaM, anne bhaNati - phaleNa Ahao, sabehiMvi maNussehiM patthararAsI kao, kovodayaM para tassa AvaI, kAlagao siddho, devAgamaNaM mahimAkaraNaM 1] ujjayinI nagarI, tatra vasurvaNik sa campAM yAtukAma udghoSaNAM kArayati, yathA dhanyaH, etamanujJApayati dharmaghoSo nAmAnagAraH, teSu dUramaTavImatigateSu pulindairvilolitaH sArthaH itastato naSTaH, sonagAro'nyena lokena samamaTavIM praviSTaH, te mUlAni khAdanti pAnIyaM ca pibanti, sa nimantrayate, necchati AhArajAtaM, ekatra zilAtale bhaktaM pratyAkhyAtaM, adInasyAbhyAsInasya kevalajJAnamutpannaM siddhaH, dRDhadharmatayA yogAH saMgRhItAH, eSA dravyApad, kSetrApat kSetrANAmasati kAlApat avamodarikAdi bhAvApadyudAharaNagAthA 2 mathurAyAM nagaryAM yamuno rAjA yamunAvakramudyAnamaparasyAM tatra yamunAyAM skandhAvAro datta, tatra daNDosnagAra AtApayati, sa rAjJA nirgacchatA dRSTa:, tena roSeNAsinA zIrSa chinnaM, anye bhaNanti-bIjapUreNAhataH, sarvairapi manuSyaiH prastararAziH kRtaH, kopodayaM prati tasya Apat, kAlagataH siddhaH, devAgamanaM mahimakaraNaM 4 pratikramaNAdhya0 yogasaM0 3 Apatsu dRDhadharma tayAM dharmagho0 padaNDo dA . // 667 //
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ * sakAgamaNaM pAlaeNaM vimANeNa, tassavi ya raNNo adhitI jAyA, vajaNa bhesio sakkeNa-jai pabaisito muccasi, pabaio, therANa aMtie abhiggahaM geNhai-jai bhikkhAgao saMbharAmi Na jememi, jai darajimio tA sesagaM vigiMcAmi, evaM teNa kira bhagavayA egamavi divasaM nA''hAriyaM, tassavi davAvaI, daMDassa bhAvAvaI, AvaIsu daDhadhammatatti gayaM 3 / iyANiM aNissiovahANetti, na nizritamanizritaM, dravyopadhAnaM upadhAnakameva bhAvopadhAnaM tapaH, so kira aNissio kAyabo iha parattha ya, jahA keNa kao?, etthodAharaNagAhApADaliputta mahAgiri anjasuhatthI ya sehi vsubhuutii| vaidisa ujeNIe jiyapaDimA elakacchaM ca // 1283 // ImIe vakkhANaM-ajathUlabhaddassa do sIsA-ajamahAgirI ajasuhatthI ya, mahAgirI ajasuhatthissa uvajjhAyA, mahAgirI gaNaM suhatthissa dAUNa vocchiNNo jiNakappotti, tahavi apaDibaddhayA houtti gacchapaDibaddhA jiNakappaparikamma S ** zakrAgamanaM pAlakena vimAnena, tasyApi ca rAjJo'dhRtirjAtA, vajreNa bhApitaH zakreNa-yadi pravrajasi tarhi mucyase, pravajitaH, sthavirANAmantike'bhigrahaM gRhNAti-yadi bhikSAgataH smarAmi na jemAmi, yadi ardhajimitastadA zeSaM tyajAmi, evaM tena kila bhagavatakamitrApi divase nAhRtaM, tasyApi dravyApat / daNDasya bhAvApat , Apatsu svadharmateti gataM 3 / idAnImanizritopadhAnamiti, tat kilAnizritaM karttavyaM iha paratra ca, yathA kena kRtaM ?, atrodAharaNagAthA2 asyA vyAkhyAna-AryasthUlabhadsya dvI ziSyo-AryamahAgirirAryasuhastI ca, mahAgirirAryasuhastina upAdhyAyaH, mahAgirirgaNaM suhastine davA byucchinno jinakalpa iti, tathApyapratibaddhatA bhavatviti gacchapratibaddhAH jinakalpaparikarmaNAM
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ , tAhe suhatthI tesiM guNasaMcaya va mahAgirI paviTTho, te dahaNa mahA lagaI, tunbhevi tA aNa-2 AvazyakakareMti, te viharaMtA pADaliputtaM gayA, tattha vasubhUtI seTThI, tesiM aMtiyaM dhamma soccA sAvago jAo, so aNNayA bhaNai pratikramahAribha- | ajasuhatthiM-bhayavaM! majjha dinno saMsAranittharaNovAo, mae sayaNassa parikahiyaM taM na tahA laggaI, tunbhevi tA aNa- *NAdhya0 drIyA bhijoeNaM gaMtUNaM kahehitti, so gaMtUNa pakahio, tattha ya mahAgirI paviTho, te daddUNa sahasA uhio, vasubhUtI bhaNai-18| yogasaM0 tubhavi anne AyariyA?, tAhe suhatthI tesiM guNasaMthavaM karei, jahA-jiNakappo atIto tahAvi ee evaM parikammaM kareMti, // 66 // anizrievaM tesiM ciraM kahittA aNuvayANi ya dAUNa gao suhatthI, teNa vasubhUiNA jemittA te bhaNiyA-jai eriso sAhU eja | tapasiAto se tubbhe ujjhaMtagANi evaM kareja, evaM diNNe mahAphalaM bhavissai, bIyadivase mahAgirI bhikkhassa paviThThA, taM apuva ryamahAgikaraNaM daTTaNa ciMtei-davao 4, NAyaM jahA NAo ahaMti taheva abbhamite niyattA bhaNaMti-ajjo! aNesaNA kayA, yudA keNaM ? tume jeNasi kalaM abhuDio, dovi jaNA vatidisaM gayA, tattha jiyapaDimaM vaMdittA ajamahAgirI elakacchaM gayA kurvanti, te (suhastinaH ) biharantaH pATalIputraM gatAH, tatra vasubhUtiH zreSThI, teSAmantike dharma zrutvA zrAvako jAtaH, so'nyadA bhaNati AryasuhastinaM-bhagavan ! majhaM dattaH saMsAranistaraNopAyaH, mayA svajanAya parikathitaM tanna tathA lagati, yUyamapi tat anabhiyogena gatvA kathayateti, sa gatvA prakathitaH, tatra ca mahAgiriH praviSTaH, tAn dRSTvA sahasotthitaH, vasubhUtirbhaNati-yuSmAkamapyanye AcAryAH, tadA suhastinasteSAM guNasaMstavaM kurvanti, yathA jinakalpo'tItastathApyete evaM parikarma kurvanti, evaM tebhyazciraM kathayitvA'nuvratAni ca dattvA gataH suhastI, tena vasubhUtinA jimitvA te bhaNitAH-yadyetAdRzaH sAdhurAyA yAt tadA tasmai yUyamuzitakAnyevaM kuryAt, evaM datte mahAphalaM bhaviSyati, dvitIya divase mahAgirimikSAyai praviSTaH, tadapUrvakaraNaM dRSTA cintayati-nyataH 4, 4. jJAtaM yathA jJAto'hamiti tathaivAbhrAntA nirgatA bhaNanti-Arya! aneSaNA kRtA, kathaM , svaM yenAsi kalye'bhyusthitaH, dvAvapi janau videzaM gatI, tatra jIva pratimA vanditvA AryamahAgiraya eDhakAkSaM gatA MEROLARAKAR
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ gayaggapadagaM vaMdayA, tassa kahaM elagacchaM nAmaM?, taM purva dasaNNapuraM nagaramAsI, tattha sAviyA egassa micchadihissa diNNA, veyAliyaM AvassayaM kareti paccakkhAi ya, so bhaNai-kiM rattiM uhittA koi jemei ?, evaM uvahasai, aNNayA so bhaNaiahaMpi paccakkhAmi, sA bhaNai-bhaMjihisi, so bhaNai-kiM aNNayAvi ahaM rattiM uThettA jememi ?, dinnaM, devayA ciMtei-10 |sAviyaM uvAsei aja NaM ubAlabhAmi, tassa bhagiNI tattheva vasai, tIse rUveNa rattiM paheNaya gahAya AgayA, paccakkhaio, sAviyAe vArio bhaNai-tubbhaccaehiM AlapAlehiM kiM ?, devayAe pahAro diNNo, dovi acchigolagA bhUmIe paDiyA, sA mama ayaso hohitti kAussaggaM ThiyA, aDDaratte devayA AgayA bhaNai-kiM sAvie !, sA bhaNai-mama esa ajasotti tAhe aNNassa elagassa acchINi sappaesANi takkhaNamAriyassa ANettA lAiyANi, tao se sayaNo bhaNai-tubhaM acchINi elagassa jArisANitti, teNa sarva kahiyaM, saDDo jAo, jaNo kouhalleNa eti pecchago, sabaraje phuDaM bhaNNai SAXAKACACARRAKARMA gajAprapadakavandakAra, tasya kathameDakAkSaM nAma !, tat pUrva dazANapura nagaramAsIt, tatra zrAvikA eka mithyAdRSTaye dattA, vikAle Avazyaka karoti pratyAkhyAti ca, sa bhaNati-kiM rAtrAvutthAya ko'pi jemati, evamupahasati, anyadA sa bhaNati-ahamapi pratyANyAmi, sA bhaNati-bhavAyasi, sa bhaNati-kimanyadA'pyahaM rAbAvutthAya jemAmi, dattaM, devatA cintayati-zrAvikAmuhAjate adyainamupAlabhe, tasya bhaginI tatraiva vasati, tasyA rUpeNa rAtrI praheNakaM gRhItvA''gatA, pratyAkhyAyakaH zrAvikayA vArito bhaNati-tvadIyaiH pralApaiH kiM ?, devatayA prahAro dattaH, dvAvapyakSigolako bhUmau patitI, sA mamAyazare bhaviSyatIti kAyotsarge sthitA, ardharAtre devatA''gatA bhaNati-kiM zrAvike ?, sA bhaNati-mamaitadayaza iti, tadA'nyasvaiDhakasyAkSiNI sapradeze tatkSaNamAritasthAnIya yojitAni, tatastasya svajano bhaNati-tavAkSiNI eDakasya yAdRze iti, tena sarve kathitaM, zrAddho jAtaH, janaH kutUhalenAyAti prekSakaH, sarvarAjye phuTa bhaNyate
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 669 // kao esi!, jattha so elakacchao, aNNe bhaNaMti-so ceva rAyA, tAhe dasaNNapurassa elakacchaM nAma jAya, tattha gaya 4 pratika maNAdhya ggapayao paJcao, tassa uppattI, tattheva dasaNNapure dasaNNabhaddo rAyA, tassa paMcasayANi devINoroho, evaM so jovaNeNa8 yogasaM0 rUveNa ya paDibaddho erisaM aNNassa natthitti, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bhagavao mahAvIrassa dasaNNakUDe samosaraNaM, tAhe anizritaso ciMtei-tahA kalle vaMdAmi jahA keNaina aNNeNa vaMdiyapubo, taM ca ajjhatthiyaM sakko NAUNa ei, imovi mahayA iDDIe tapasi Aniggao vaMdio ya sabiDDIe, sakkovi erAvaNaM vilaggo, tattha aha daMte viucei,ekkakke daMte aDha vAvIo ekekkAe vAvIe yamUhAgiaTTha paumAI ekkekaM paumaM aTThapattaM patte ya 2 battIsaibaddhanADagaM, evaM so sabiDDIe erAvaNavilaggo AyAhiNaM payAhiNaM karei, tAhe tassa hathissa dasaNNakUDe pathae ya payANi devappahAveNa udviyANi, teNa NAmaM kayaM gayaggapadaggotti, tAhe so dasannabhaddo taM pecchiUNa erisA kao amhArisANamiddhI?, aho kaelluo'NeNa dhammo, ahamavi karemi, tAhe so pabayai, yudA0 CALKAR // 669 // kuta AyAsi', yatra sa eDakAkSaH, anye bhaNanti-sa eva rAjA, tadA dazArNapurasyaiDakAkSaM nAma jAtaM, tatra gajAprapadaH parvataH, tasyotpattiH-dazANa|pure dazArNabhadro rAjA, tasya paJcazatAni devInAmavarodhaH, evaM sa yauvanena rUpeNa ca pratibaddho'nyaspezaM nAstIti, tasmin kAle tasmin samaye bhagavato* mahAvIrasya dazArNakUTe samavasaraNaM, tadA sa cintayati-tathA kalye vanditAhe yathA kenacinnAnyena vanditapUrvaH, tadadhyavasitaM ca zakro jJAtvA''yAti, ayamapi mahatyA RkyA nirgato vanditazca sarvA, zakro'pyarAvaNaM bilamaH, tatrASTa dantAn vikurvati, ekaikasmin dante aSTASTa vApIH ekaikasyAM bApyAmaSTASTa padmAni ekaika padmamaSTapatraM patre patre ca dvAtriMzaddhaM nATakaM, evaM sa sarvayA airAvaNavilagna AdakSiNaM pradakSiNaM karoti, tadA tasya hastino dazArNakUTe parvate ca pAdA | devatAprabhAvenosthitAH, tena nAma kRtaM gajAnapadaka (dAna) iti, tadA sa dazArNabhadgastAM prekSya IdRzI kuto'smAkamRddhiH?, aho kRto'nena dharmaH, ahamapi karomi, tadA sa prayajati,
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ C MAGAURRENIGAMES esA gayaggapayassa uppattI, tattha mahAgirIhiM bhattaM paccakkhAyaM devattaM gayA, suhatthIvi ujjeNiM jiyapaDimaM vaMdayA gyaa| | ujANe ThiyA, bhaNiyA ya sAhuNo-vasahiM maggahatti, tattha ego saMghADago subhaddAe siTThibhajAe gharaM bhikkhassa aigao' pucchiyA tAe-kao bhagavaMto?, tehiM bhaNiyaM-suhatthirasa, vasahiM maggAmo, jANasAlAu darisiyAu, tattha ThiyA, anna| yA paosakAle AyariyA naliNigummaM ajjhayaNaM pariya{ti, tIse putto avaMtisukumAlo sattatale pAsAe battIsAhiM |bhajAhiM samaM uvalalai, teNa suttavibuddheNa suyaM, na eyaM nADagaMti bhUmIo bhUmIyaM suNaMto 2 udiNNo, bAhiM niggao, kattha erisaMti jAI sariyA, tesi mUlaM gao, sAhai-ahaM avaMtisukumAlotti naliNigumme devo Asi, tassa ussuggo pavayAmi, asamattho ya ahaM sAmannapariyAgaM pAlerDa, iMgiNiM sAhemi, tevi moyAvittA, teNaM pucchiyatti, necchati, sayameva loyaM kareMti, mA sayaMgihIyaliMgo havautti liMgaM diNNaM, masANe kaMthare kuMDagaM, tattha bhattaM paccakkhAyaM, sukumAlaehiM 1 eSA gajAgrapadakasya utpattiH, tatra mahAgiribhirbhaktaM pratyAkhyAtaM devatvaM gatAH, suhastino'pi ujjayinI jIvatpratimAvandakA gatAH, udyAne sthitAH bhaNitazca sAdhavaH vasarti mArgayateti, tatraikaH saMghATakaH subhadrAyAH zreSThibhAyA gRhaM bhikSAyAtigataH, pRSTAstayA-kuto bhagavantaH ?, tairbhaNitaM-suhastinaH, vasati mArgayAmaH, yAnazAlA darzitAH, tatra sthitAH, anyadA pradoSakAle AcAryA nalinIgulmamadhyayanaM parivartayanti, tasyAH, putro'vantIsukumAlaH saptatale prAsAde dvAtriMzatA bhAryAbhiH samamupala lati, tena suptAvabuddhena zrutaM, naitannATakamiti bhUme mimuttIrNaH zRNvan , bahinirgataH, kezamiti jAtiH smRtA, teSAM mUlaM gataH, kathayati-ahaM avantisukumAla iti nali nIgulme devo'bhavaM, tasAyutsukaH pravrajAmi, asamarthazcAhaM zrAmaNyaM pAlayituM iGginI karomi, te'pi (bhaNanti-) mAturmocayitvA, tena pRSTeti, necchati, svayameva locaM karoti, mA svayaMgRhItaliGgo bhUditi liGgaM dattaM, zmazAne kaMtherakuDaGgaM, tatra bhaktaM pratyAkhyAtaM, sukumAlayoH OMLOCALMAk
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 670 // pAehiM lohiyagaMdheNa sivAe sapelliyAe AgamaNaM, sivA egaM pAyaM khAyai, egaM cillagANi, paDhame jAme jaNNuyANi bIe UrU taie poTTaM kAlagao, gaMdhodagapupphavAsaM, AyariyANaM AloyaNA, bhajjANaM paraMparaM pucchA, AyariehiM kahiyaM, sabi DIe suhAhiM samaM gayA masANaM, pabaiyAo ya, egA gubiNI niyattA, tesiM putto tattha devakulaM karei, taM iyANiM mahAkAlaM jAyaM, loeNa pariggahiyaM, uttaracUliyAe bhaNiyaM pADaliputteti, samattaM aNissiyatavo mahAgirINaM 4 / iyANiM sikkhatti payaM sA duvihA- gahaNasikkhA AsevaNAsikkhA ya, tattha -- khitiyaNausabhakusaggaM rAyagihaM caMpapADalIputtaM / naMde sagaDAle thUlabhaddasirie vararucI ya // 1284 // eIe vakkhANaM- atItaaddhAe khiDpaiDiyaM NayaraM, jiyasattU rAyA, tassa Nayarassa vatthUNi ussaNNANi, aNNaM NayaraDANaM vatthupADhaehiM maggAvei, tehiM egaM caNayakkhettaM atIva pupphehiM phalehi ya uvaveyaM dahuM, caNayaNayaraM nivesiyaM, 1 pAdayoH rudhiragandhena zivAyAH sazizukAyA AgamanaM, ekaM pAdaM zivA khAdati, ekaM zizavaH, prathame yAme jAnunI dvitIye UruNI tRtIye udaraM kAlagataH, gandhodakapuSpavarSa, AcAryebhya AlocanA, bhAryANAM paramparakeNa pRcchA, AcAryaiH kathitaM sarvardhyA khuSAbhiH samaM gatA zmazAnaM, pravajitAzca, ekA garbhiNI nivRttA, teSAM putrastatra devakulaM karoti, tadidAnIM mahAkAlaM jAtaM, lokena parigRhItaM, uttaracUlikAyAM bhaNitaM pATaliputramiti, samAptaM anizritopadhAna mahAgirINAM 4 | idAnIM zikSeti padaM, sA dvividhA grahaNazikSAAsevanAzikSA ca tatra - asyA vyAkhyAnaM - atItAdvAyAM kSitipratiSThitaM nagaraM jitazatrU rAjA, tasya nagarasya vastunyurasanAni, anyannagarasthAnaM vAstupAThakairmArgayati, tairekaM caNakakSetraM atIva puSpaiH phalaivopapetaM dRSTvA caNakanagaraM nivezitaM, 4 pratikrama maNAdhya0 yogasaM0 5 zikSAyAM vajrasvA myudA0 // 67 //
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAleNa tassa vatthUNi khINANi, puNovi vatthu maggijai, tattha ego vasaho aNNehiM pAraddho egami raNNe acchai, na tIrai annehiM vasahehiM parAjiNiuM, tattha usabhapuraM nivesiyaM, puNaravi kAleNa ucchannaM, puNovi maggaMti, kusathaMbo diho | atIvapamANAkitivisiTTho, tattha kusaggapuraM jAya, taMmi ya kAle paseNaI rAyA, taM ca NayaraM puNo 2 aggiNA Dajjhai, tAhe logabhayajaNaNanimittaM ghosAvei-jassa ghare aggI uThei so NagarAo nicchubbhai, tattha mahANasiyANaM pamAeNa 4 raNo ceva gharAo aggI uDio, te saccapaiNNA rAyANo-jai appagaM Na sAsayAmi to kahaM annaMti niggao NayarAo, da tassa gAuyamitte Thio, tAhe daMDabhaDabhoiyA vANiyagA ya tattha vaccaMti bhaNaMti-kahiM vaccaha?, Aha-rAyagihaMti, kaoeha? rAyagihAo, evaM NayaraM rAyagiha jAyaM, jayA ya rAiNo gihe aggI uhio tao kumArA jaM jassa piyaM Aso hatthI vA |taM teNa NINie seNieNa bhaMbhA NINiyA, rAyA pucchai-keNa kiM NINiyaMti !, aNNo bhaNai-mae hatthI Aso evamAi, kAlena tasya vastUni kSINAni, punarapi vAstu mArgayati, tatraiko vRSabho'nyaiH prArabdha ekasminnaraNye tiSThati, na zakyate'nyairvRSabhaiH parAjetuM, tatra vRSabhapuraM nivezitaM, punarapi kAlenocchinnaM, punarapi mArgayanti, kuzastambo dRSTo'tIvapramANAkRtiviziSTaH, tatra kuzAgrapuraM jAtaM, tasmiMzca kAle prasenajit | rAjA, taca nagaraM punaH 2 agninA dAte, tadA lokabhayajanana nimittaM ghoSayati-yasya gRhe'gniruttiSThati sa nagarAt niSkAzyate, tatra mahAnasikAnAM pramAdena | rAjJa eva gRhAt agnirutthitaH, te satyapratijJA rAjAnaH-yadyAtmAnaM na zAsmi tadA kathamanyamiti nirgato nagarAt, tasmAt gavyUtamAtre sthitaH, tadA daNDi| kabhaTabhojikA vaNijazca tatra vrajantaH bhaNanti-ka brajatha, Aha rAjagRhamiti, kuta AyAtha ?, rAjagRhAt, evaM nagaraM rAjagRhaM jAtaM, yadA ca rAjJo gRhe'gnirusthitastataH kumArA yadyasya priyamazvo hastI vA tattena niSkAzite zreNikena DhakA nItA, rAjA pRcchati-kena kiM nItamiti !, anyo bhaNati-mayA hastI | azvaH evamAdiH,
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ H AvazyakahAribhadrIyA | 4 pratikramaNAdhya0 saMyoga0zikSAyAM vajrasvAmyudaH // 67 // seNio pucchio-bhaMbhA, tAhe rAyA bhaNai seNiyaM-esa te tattha sAro bhaMbhitti ?, seNio bhaNai-Ama, so ya raNNo |accaMtapio, teNa se NAmaM kayaM-bhaMbhisArotti, so raNo pio lakkhaNajuttotti, mA apNehiM mArijihitti na kiMcivi dei, sesA kumArA bhaDacaDagareNa niti, seNio te daLUNa adhitiM kareti, so tao niphiDio beNNAyaDaM gao, jahA namokkAre-aciyatta bhoga'dANaM niggama viNNAyaDe ya kAsavae / lAbha gharanayaNa nattuga dhUyA sussUsiyA diNNA // 1 // pesaNa ApucchaNayA paMDarakuDutti gamaNamabhiseo / dohala NAma NiruttI kaha piyA metti rAyagihe // 2 // AgamaNa'maccamaggaNa khuDDuga chagaNe ya kassa taM ? tujhaM / kahaNaM mAUANaNa vibhUsaNA vAraNA mAU // 3 // taM ca seNiyaM ujjeNio pajjoo rohao jAi, so ya uiNNo, seNio bIhei, abhao bhaNai-mA saMkaha, nAsemi se vAyaMti, teNa khaMdhAvAra|NivesajANaeNa bhUmIgayA diNArA lohasaMghADaesu nikkhAyA daMDavAsatthANesu, so Agao rohai, jujhiyA kaIvi divase, SAMRALIA zreNikaH pRSTaH-bhambhA, tadA rAjA bhaNati zreNika-eSa te sAro bhambheti !, zreNiko bhaNati-om , sa ca rAjJo'tyantapriyaH, tena tasya nAma kRtaM| bhambhasAra iti, sa rAjJaH priyo lakSaNayukta iti, mA anyaiArIti na kiJcidapi dadAti, zeSAH kumArA bhaTasamUhena nirgacchanti, zreNikastAn dRSTvA'ti karoti, sa tataH nirgato benAtaTaM gataH, yathA namaskAre-aprIti gAdAnaM nirgamo bennAtaTe ca lekhahAraH / lAbho gRhanayanaM naptA duhitA zuzrUpikA dattA // 1 // preSaNaM ApRcchA pANDurakukhyA iti gamanamabhiSekaH / dauhadaH nAma niruktiH kva pitA me iti rAjagRhe // 2 // AgamanaM amAtyamArgaNaM mudrikA gomayaM ca kasya | svaM? tava / kathanaM mAturAnayanaM vibhUSaNaM vAraNaM maatuH||3|| taM ca zreNika ujjayinItaH pradyoto rodhaka AyAti, sa coditaH, zreNiko bibheti, abhayo bhaNati|mA zaGkadhvaM, nAzayAmi tasya vAdamiti, tena skandhAvAranivezajJAyakena bhUmigatA dInArA loha zRGgATakeSu nikhAtA daNDAvAsasthAneSu, sa Agato ruNaddhi, yodhitAH katiciddivasAn, AMARIKA // 671 //
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ R pacchA abhao lohaM dei, jahA tava daMDiyA sadhe seNieNa bhiNNA NAsa mA'ppihisi, ahava Na paccao amugassa daMDassa amagaM paesaM khaNaha, teNa khayaM, diho, naTTho ya, pacchA seNieNa balaM viloliyaM, te ya rAyANo sabe pakahiMti-na eyassa kArI amhe, abhaeNa esA mAyA kayA, teNa pattIyaM / aNNayA so atthANIe bhaNai-so mama natthi ? jo taM ANeja, aNNayA egA gaNiyA bhaNai-ahaM ANemi, navaraM mama bitijjigA dijaMtu, diNNAo se satta bitijigAo jAo se ruccaMti majjhimavayAo, maNussAvi therA, tehiM samaM pavahaNesu bahueNa ya bhattapANeNa ya purva va saMjaimUle kavaDasaDDattaNaM 6 gaheUNa gayAo, annesu ya gAmaNayaresu jattha saMjayA saDDA ya tahiM 2 aiMtio suTThayaraM bahusuyAo jAyAo, rAyagiha gayAo, bAhiM ujjANe ThiyAu ceiyANi vaMdaMtIu gharaceiyaparivADIe abhayagharamaigayAo nisIhiyatti, abhao dahnaNaM ummukkabhUsaNAu uDio sAgayaM nisIhiyAetti?, ceiyANi darisiyANi vaMdiyANi ya, abhayaM vaMdiUNa niviTThAo SANGALOK S yAu pare jAyA samaM pada tijitA EAKH12%-5-5-Nex pazcAdabhayo lekhaM dadAti, yathA tava daNDikAH sarve zreNikena bheditA nazya mA'yethAH, atha ca na pratyayo'mukasya daNDikasyAmukaM pradeza khana, tena khAtaM, dRSTo, naSTazca, pazcAcchreNikena balaM vilolitaM, te ca rAjAnaH sarve prakathayanti-naitasya kartAro vayaM, abhayenaiSA mAyA kRtA, tena pratyayitaM / anyadA sa | AsthAnyAM bhaNati-sa mama nAsti ? yastamAnayet , anyadaikA gaNikA bhaNati-ahamAnayAmi, navaraM mama sAhAriyakA dIyantAM, dattAstasyAH sapta dvaitIyikA yAstasyai | rocante madhyavayasaH, manuSyA api sthavirAH, taiH samaM pravahaNeSu ca bahukena bhaktapAnena ca pUrvameva saMyatImUle kapaTazrAddhatvaM gRhItvA gatAH, anyeSu ca grAmanagareSu yatra saMyatAH zrAddhAzca tatrAtigacchantyaH suSTutaraM bahuzrutA jAtAH, rAjagRhaM gatAH, bahirudyAne sthitAzcaityAni vandamAnA gRhacaityaparipAvyA'bhayagRhamatigatA naiSe|dhikIti (bhaNitavantyaH), abhayo dRSTvonmuktabhUSaNA utthitaH svAgataM naiSedhikInAmiti, caityAni darzitAni vanditAni ca, abhayaM vanditvA niviSTAH, .
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA %A5 jammabhUmIu NikkhamaNaNANaNivANabhUmIo vaMdAveti, pucchai-kao?, tAo kaheMti-ujeNIe amugo vANiyaputto tassa ya bhajjA, so kAlagao, tassa bhajAo amhe pavaiukAmAo, na tIraMti pavaiehiM ceiyAhiM vaMdiuM paThiyavae, bhaNiyAo pAhuNiyAu hoi, bhaNaMti-abbhattar3hiyAo amhe, suciraM acchittA gayAo, bitiyadivase abhao ekkago AseNaM page pagao, eha mama ghare pAredhatti, bhaNaMti-imaM pAragaM tunbhe pAreha, ciMtei-mA mama gharaM na jAhiMti bhaNai-evaM hou, pajimio, saMjoiuM mahu~ pAio sutto, tAhe AsaraheNa palAvio, aMtarA aNNevi rahA puvaThiyA, evaM paraMpareNa ujeNiM pAvio, uvaNIo pajjoyassa, bhaNio-kahiM te paMDiccaM?, dhammacchaleNa vaMcio, baddho, puvANIyA se bhajA sA uvaNIyA, tIse kA uppattI-seNiyassa vijAharo mitto teNa mittayA thirA houtti seNieNa se seNA nAma bhagiNI dinnA nibaMdhe kae, sAviya vijjAharassa ichA, esA dharaNigoyarA ahaM pavahAetti vijAharihiM mAriyA, tIse dhUyA sA teNa mA esAvi 4 pratikramaNAdhyaka yogasaMgra0 zikSAyAM vanasvA // 672 // myudA0 %402-04- janmabhUmIniSkramaNajJAnanirvANabhUmIvandayati, pRcchati-kutaH, tAH kathayanti-ujjayinyAmamuko vaNiputraH tasya ca bhAryAH, sa kAlagataH, tasya | bhAryA vayaM pravajitukAmAH, na zakyate pravrajitAbhizcaityAni vandituM prasthAtuM, bhaNitAH-prAghUrNikA bhavata, bhaNanti-abhaktArthinyo vayaM, suciraM sthitvA gatAH, dvitIya divase abhayaH ekAkI azvena prabhAte pragataH, AyAta mama gRhe pArayateti, bhaNanti-idaM pAraNakaM yUyaM pArayata, cintayati-mA mama gRhaM nAyAsiSTa, bhaNati-evaM bhavatu, prajimitaH, sAMyogikaM madhu pAyayitvA svapitaH, tadA'zvarathena pariprApitaH, antarA anye'pi rathAH pUrvasthApitAH, evaM paramparakeNojayinI prApitaH, pradyotAyopanItaH, bhaNitaH-ka te pANDityaM', dharmacchalena vaJcito, baddhaH, pUrvAnItA tasya bhAryA sopanItA, tasyAH kotpattiH, zreNikasya vidyAdharo mitraM, tato maitrI sthirA bhavatviti zreNikena tasai senAnAmnI bhaginI dattA nirbandhaM kRtvA, sApica vidyAdharaspeSTA, eSA dharaNIgocarA'smAkaM pravadhAyeti vidyAdharIbhirmAritA, tasyA duhitA sA tena maiSA'pi // 672 // SAE
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArijjihititti seNiyassa uvaNIyA khijjio ( ujjhiyA ) ya, sA jobaNatthA abhayassa diNNA, sA vijjAharI abha yassa iTThA, sesAhiM mahilAhiM mAyaMgI ulaggiyA, tAhiM vijjAhiM jahA namokkAre cakkhidiyaudAharaNe jAva pacaMtehiM ujjhiyA tAvasehiM diTThA pucchiyA kaositti ?, tIe kahiyaM, te ya seNiyassa padyayA tAvasA, tehiM amha nattugitti sAraviyA, annayA paDhaviyA sivAe ujjeNIM neUNa diNNA, evaM tIe samaM abhao vasai, tassa pajjoyassa cattAri rayaNANi - lohajaMgho lehArao aggibhIruraho'nalagirI hatthi sivA devitti, annayA so lohajaMgho bharuyacchaM visajjio, te lokA ya ciMtenti-esa egadivaseNa ei paMcavIsajoyaNANi, puNo 2 saddAvijjAmo, eyaM mAremo, jo aNNo hohiti so gaNiehiM divasehiM ehiti, ecciraMpi kAlaM suhiyA homo tassa saMbalaM padiNNaM, so necchai, tAhe vihIe se davAviyaM, tatthavi se visasaMjoiyA moyagA diNNA, sesagaM saMbalaM hariyaM, so kaivi joyaNANi gaMtuM nadItIre khAmitti jAva sauNo vArei, 1 mAryatAmiti zreNikAyopanItA, ruSTazca ( avarodhAya ), sA yauvanasthA bhayAya dattA, sA vidyAdharyaM bhaya speSTA, zeSAbhirmahelAbhirmAtaGgI avalagitA, tAbhirvidyAbhiryathA namaskAre cakSurindriyodAharaNe yAvat pratyantairujjhitA tApasairdRSTA pRSTA-kuto'sIti ?, tayA kathitaM te ca zreNikasya parvagAstApasAH, tairasmAkaM naseti saMrakSitA, anyadA prasthApitA ujjayinIM nItvA zivAyai dattA, evaM tayA samamabhayo vasati, tasya prayotasya catvAri ratnAni-lohajar3o lekhahArako'gnibhIrU ratho'nalagirirhastI zivA devIti, anyadA sa lohajo bhRgukacchaM prati visRSTaH, te lokAzca cintayanti eSa ekadivasenAyAti paJcaviMzatiyojanAni punaH punaH zabdApayiSyAmahe enaM mArayAmaH, yo'nyo bhaviSyati sa bahubhirdinairAyAsyati, iyacciraM kAlaM sukhino bhaviSyAmaH, tasmai zambalaM pradattaM sa necchati, tadA vidhinA ( vIthyAM) tasmai dApitaM, tatrApi viSasaMyuktA modakAstasmai dattAH, zeSaM zambakaM hRtaM sa katicidyojanAni garavA nadItIre khAdAmIti yAvacchakuno cArayati,
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 673 // REARRRRRRRRENA uThettA pahAvio, puNo dUraM gaMtuM pakkhAio, tatthavi vArio taiyapi vArio, teNa ciMtiyaM-bhaviyava kAraNeNaMti pajo-1 pratikramayasta mUlaM gao, niveiyaM rAyakajaM, taM ca se parikahiyaM, abhao viyakkhaNotti saddAvio, taM ca se parikahiyaM, abhao| NAdhya. taM agyAiuM saMbalaM bhaNai-ettha davasaMjoeNa diThThIviso sappo sammucchimo jAo, jai ugghADiyaM hotaM to diTThIviseNa sappeNa 8 yogasaM0 5zikSAyAM khAio hoi(nto), to kiM kajau ?, vaNaniuMje muejaha, paraMmuho mukko, vaNANi daDDhANi, so antomuhutteNa mao, tuhro vanasvArAyA,bhaNio-baMdhaNavimokkhavajaM varaM varehitti,bhaNai-tubhaM ceva hatthe acchau, aNNayA'nalagirI viyaho na tIrai ghettuM, myu0 abhaabhao pucchio, bhaNai-udAyaNo gAyautti, to udAyaNo kahaM baddhotti-tassa ya pajjoyassa dhUyA vAsavadattA nAma, yodantaH sA bahuyAu kalAu sikkhAviyA, gaMdhaveNa udayaNo pahANo so gheppautti, keNa uvAeNaMti ?, so kira jaM hatithaM pecchai tattha gAyai jAva baMdhapi na yANai, evaM kAlo vaccai, imeNa jaMtamao hatthI kArAvio, taM sikkhAvei, tassa visayae utthAya pradhAvitaH, punarvairaM gatvA prakhAditastatrApi vAritaH tRtIyamapi vAritaH, tena cintita-bhavitavya kAraNeneti pradyotasya mUle gato, niveditaM rAjyakArya, tacca tasmai parikathitaM, abhayo vicakSaNa iti zabditaH, tacca tasmai parikathitaM, abhayastat AghrAya zambalaM bhaNati-atra dravyasaMyogena dRSTiviSaH sarpaH saMmUchimo jAtaH, yadhudghATitamabhaviSyattadA dRSTiviSeNa saNa khAdito'bhaviSyat, tat kiM kriyatAM , vananikuje muJcata, parAGmukho muktaH, vanAni dagdhAni, so'ntarmuhUrtena mRtaH, tuSTo rAjA, bhaNitaH-bandhanavimokSavaje varaM vRNuSveti, bhaNati-yuSmAkameva haste tiSThatu, anyadA'nalagirivikalo na zakyate grahItuM, abhayaH pRSTaH, bhaNati- // 673 // udAyano gAyaviti, tat udAyanaH kathaM baddha iti, tasya ca prayotasya duhitA vAsavadattA nAnI, sA bahukAH kalAH zikSitA, gAndharveNodAyanaH pradhAnaH sa gRhyatAmiti, kenopAyeneti, sa kila yaM hastinaM prekSate tatra gAyati yAvad bandha (vadha) mapi na jAnAti, evaM kAlo brajati, anena yantramayo hastI kAritaH taM zikSayati, tasya viSaye
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ vArijai, tassa vaNacareNa kahiyaM, so gao tattha, khaMdhAvAro peratehiM acchA, so gAyai hatthI Thio Dhuko gahio ya ANio ya, bhaNio-mama dhUyA kANA taM sikkhAvehi mA taM pecchasu mA sA tumaM daTThUNa lajjihiti, tIsevi kahiyaM - uvajjhAo koDhiutti mA dacchihisitti, so ya javaNiyaMtario taM sikkhAvei, sA tassa sareNa hIrai koDhiotti na joeti, aNNayA ciMtei - jai pecchAmi, taM ciMtentI aNNahA paDhai, teNa rudveNa bhaNiyA-kiM kANe ! viNAsehi ?, sA bhaNai-koDhiyA ! na yANasi appANayaM, teNa ciMtiyaM jAriso ahaM koDhio tArisA esAvi kANatti, javaNiyA phAliyA, diTThA, avaropparaM saMjogo jAo, navaraM kaMcaNamAlA dAsI jANai ammadhAI ya sA ceva, aNNayA AlANakhaMbhA o'nalagirI phiDio, rAyAe abhao pucchio-udAyaNo nigAyautti, tAhe udAyaNo bhaNio, so bhaNai-bhaddavatiM hatthiNi AruhiUNaM ahaM dArigA ya gAyAmo, javaNiyaMtariyANi gANiM gIyaMti, hatthI geeNa akkhitto gahio, imANivi palAyANi, cAryate, tasmai vanacaraiH kathitaM sa gatastatra, skandhAvAraH paryanteSu tiSThati, sa gAyati hastI sthitaH AsanIbhUto gRhItavAnItaca, bhaNito- mama duhitA kANA to zikSaya mA taM drAkSIH mA sAravAM dRSTvA'lajIditi, tasmAyapi kathitaM - upAdhyAyaH kuSThIti mA drAkSIriti, sa ca yavanikAntaritastAM zikSayati, sA tasya svareNAyattIbhUtA kuSThIti na pazyati, anyadA cintayati-yadi pazyAmi tacintayantI anyathA paThati, tena ruSTena bhaNitA kiM kANe ! vinAzayasi ?, sA bhaNati kuSThin ! na jAnAsyAtmAnaM tena cintitaM- yAdRzo'haM kuSThI tAdRzI eSApi kANeti yavanikA pATitA dRSTA, parasparaM saMyogo jAtaH, navaraM kAJcanamAlA dAsI jAnAti, ambadhAtrI ca saiva, anyadA''lAnastambhAdanalagirizchuTitaH, rAjJA'bhayaH pRSTaH- udAyano nigIyatAmiti, tadodAyano bhaNitaH, sa bhaNati bhaGgavartI hastinImAruhyAhaM dArikA ca gAyAvaH, yavanikAntarite gAnaM gAyataH, hastI geyenAkSipto gRhItaH, ime api palAyite,
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 674 // aisa bIo varo, abhaeNa bhaNiyaM-esovi tubbhaM caiva pAse acchau, aNNe bhaNati - ujjANiyAgao pajjoo imA dAriyA NimmAyA tattha gAvijihitti, tassa ya jogaMdharAyANo amaJcco, so ummattagaveseNa paDhai-yadi tAM caiva tAM caiva, tAM caivAssyatalocanAm / na harAmi nRpasyArthe, nAhaM yogaMdharAyaNaH // 1 // soya pajjoeNa diTTho, Thio kAiyaM pavosariDaM, NAyamero ya kao pisAutti, sAya kaMcaNamAlA vibhinnarahassA, vasaMtameMTheNavi cattAri muttaghaDiyAo vilaiyAo ghosavatI vINA, kacchAe bajjhatIe sakkurao nAma maMtIe aMdhalo bhaNai-kakSAyAM vadhyamAnAyAM yathA rasati hastinI / yojanAnAM zataM gatvA, prANatyAgaM kariSyati // 1 // tAhe sabajaNasamudao, majjhe udayaNo, bhaNai - eSa prayAti sArthaH kAJcanamAlA vasantakazcaiva / bhadravatI ghoSavatI vAsavadattA udayanazca // 1 // pahAviyA hatthiNI, analagirI jAva saMnajjhai tAva paNavIsaM joyaNANi gayANi saMno, maggalaggo, adUrAgae ghaDiyA bhaggA, jAva taM ussiMghai tAva aNNANivi paMcavIsaM, evaM tiSNivi, 1 eSa dvitIya varaH, abhayena bhaNitaM eSo'pi yuSmAkameva pArzve tiSThatu, anye bhaNanti - udyA nikAgataH pradyota iyaM ca dArikA niSNAtA tatra gAsyatIti tasya ca yogandharAyaNo'mAtyaH, sa unmattakayeSeNa paThati sa ca pradyotena dRSTaH sthitaH kAyikIM pratyuttraSTuM nAgarazca kutaH pizAca iti sA ca kAJcanamAlA vibhinna rahasyA, vasantameNTenApi catasro mUtraghaTikA vilagitAH, ghoSavatI vINA, kakSAyAM badhyamAnAyAM sakkurato nAma mantrI (satkorako ravo nAma ), mantriNA - andho bhaNyate, tadA sarvajanasamudayoM, madhye udAyano varttate, bhaNati pradhAvitA hastinI analagiriyavat saMnahyate tAvat paJcaviMzatiM yojanAnAM gataH naSTaH, mArgalazaH, adUrAgate ghaTikA bhanA, yAvattAmujighrati tAvadanyAnyapi paJcaviMzati, evaM zrIn vArAn 4 pratikramaNAdhya0 yogasaM0 5 zikSAyAM vajrasvAmyu0 abha yodantaH // 674 //
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ nagaraM ca aigo| aNNayA ujjeNIe aggI uThio, NayaraM Dajjhai, abhao pucchio, so bhaNai-viSasya viSamauSadhaM agneragnireva, tAhe aggIu aNNo aggI kao, tAhe Thio, taio varo, esavi acchau / aNNayA ujeNIe asivaM uThiyaM, abhao pucchio bhaNai-abhitariyAe atthANIe devIo vihUsiyAo ejaMtu, jA tubbhe rAyAlaMkAravibhUsie | jiNai taM mama kahejjaha, taheva karya, rAyA paloeti, sabA heThAhuttI ThAyaMti, sivAe rAyA jio, kahiyaM tava cullamAugAe, bhaNai-rAttiM avasaNNA kuMbhabalie accaNiyaM kareu, jaM bhUyaM uDhei tassa muhe kUraM chubbhai, taheva kayaMti, tiyacaukke aTTAlae ya jAhe sA devayA sivArUveNaM vAsai tAhe kUraM chubbhai, bhaNai ya-ahaM sivA gopAlagamAyatti, evaM savANivi nijiyANi, saMtI jAyA, tattha cauttho vro| tAhe abhao ciMtei-kecciraM acchAmo?, jAmotti, bhaNai-bhaTTAragA! varAhU dijaMtu, varehi puttA!, bhaNai-nalagiriMmi hathimi tunbhehiM miNThehiM sivAe ucchaMge nivanno (aggiMsAhami)aggibhIrussa rahassa AGRICKERAGAR nagaraM cAtigataH / anyadojayinyAmagnirutthitaH, nagaraM dahyate, abhayaH pRSTaH, sa bhaNati-tadAumeranyo'gniH kRtastadA sthitaH, tRtIyo varaH, eSo'pi tiSThatu / anyadojayinyAmazivamutthitaM, abhayaH pRSTo bhaNati-abhyantarikAyAmAsthAnyAM devyo vibhUSitA bhAyAntu, yA yuSmAna rAjAlakAra vibhUSitAn jayati || | tAM mahyaM kathayata, tathaiva kRtaM, rAjA pralokayati, sarvA adhastAt tiSThanti (hInA dRzyante), zivayA rAjA jitaH, kathitaM tava laghumAtrA, bhaNati-AtrAvaba| sannAH kumbhavalikayA'rca nikAM kurvantu, yo bhUta uttiSThati tasya mukhe kUra kSipyate, tathaiva kRtamiti, trike catuSke'hAla ke ca yadA sA devatA zivArUpeNa raTati* tadA kUraH kSipyate, bhaNati ca-ahaM zivA gopAlakamAteti, evaM sarve'pi nirjitAH, zAntirjAtA, tantra caturthoM vrH| tadA'bhayazcintayati-kiyaciraM tiSThAmaH!, yAma iti, bhaNati-bhaTTArakAH varAn dadatu, zRNuSva putra !, bhaNati-analagirI hastini yuSmAsu meNTheSu zivAyA utsaGge niSaNNo'niM pravizAmi, agnibhIrurathasya
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 675 // dAruehiM ciyagA kIra, tattha pavisAmi, rAyA visanno, tuTTho sakkAreDaM visajio, tAhe abhao bhaNai - ahaM tu bhehiM chaleNaM ANio, tumbhe divasao AiJcaM dIviyaM kAUNa raDataM NayaramajjheNa jai na harAmi to aggiM atImitti, taM bhajjaM gahAya gao, kiMci kAlaM rAyagihe acchittA do gaNiyAdAriyAo appaDirUvAo gahAya vANiyagaveseNa ujjeNIe rAyamaggogADhaM AvAriM geNhai, aNNayA diTThAu pajjoeNa, tAhiM visavilAsAhiM diTThIhiM nibhAio aMjalI ya se kayA, aiyao niyagabhavaNaM, dUtIM pesei, tAhiM parikuviyAhiM dhADiyA, bhaNai-rAyA Na hohitti, bIyadivase saNiyagaM ArusiyAu, taiyadivase bhaNiyA-sattame divase devakule amha devajaNNago tattha viraho, iyarahA bhAyA rakkhar3a, teNa ya sarisago maNUso pajjoutti nAma kAUNa ummattao kao, bhaNai-mama esa bhAyA sAravemi NaM, kiM karemi ? eriso bhAiho, so ruTTho ruTTho nAsai, puNo hakaviUNa raDato puNo 2 ANijjai uTTheha re amugA amugA ahaM pajjoo hIrAmitti, 1 dArubhizcitikA kriyatAM tatra pravizAmi rAjA viSaNNaH, tuSTaH satkRtya visRSTaH, tadA'bhayo bhaNati ahaM yuSmAbhizchalenAnItaH, yuSmAn divasa AdityaM dIpikAM kRtvA raTantaM nagaramadhyena harAmi na yadi tadA'gniM pravizAmIti, tAM bhAryAM gRhItvA gataH kaJcitkAlaM rAjagRhe sthitvA dve gaNikAdArike apratirUpe gRhItvA vaNigveSeNojjayinyAM rAjamArgAvagADhamAspadaM gRhNAti, anyadA dRSTe pradyotena tAbhyAM viSavilAsAbhirdRSTibhirnidhyAtaH aJjalizca tasmai kRtaH, atigato nimabhavanaM, dUrtI preSate, tAbhyAM parikupitAbhyAM ghATitA, bhaNati-rAjA na bhavatIti dvitIyadivase zanairAruSTe, tRtIyadivase bhaNitA-saptame divase devakule'smAkaM devayajJastatra virahaH, itarathA bhrAtA rakSati, tena ca sadRzo manuSyaH pradyota iti nAma kRtvonmattaH kRtaH, bhaNati - mamaiSa bhrAtA rakSAmi enaM, kiM karomi bhrAtRsneha IdRzaH, sa ruSTo ruSTo nazyati, punaH hakkArayitvA raTan punaH 2 AnIyate uttiSThata re amukAH ! 2 ahaM prayoto hiye iti, 4 pratikramaNAdhya0 yogasaM0 5zikSAyAM vajrasvA myu0 abhayodantaH // 675 //
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ teNa sattame divase dtI pesiyA, eu ekkalautti bhaNio Agao, gavakkhae vilaggo, maNussehiM paDibaddho pallaMkeNa samaM. hIrai divasao NayaramajjheNa, vihIkaraNamUleNa pucchijjai, bhaNai-vijagharaM Nejjai, aggao AsarahehiM ukkhitto pAvi o rAyagiMha, seNiyassa kahiyaM, asiM achittA Agao, abhaeNa vArio, kiM kajau ?, sakkAritA visanjio, pII jAyA paroppara, evaM tAva abhayassa uhANapariyAvaNiyA, tassa seNiyassa cellaNA devI, tIse uhANapAriyAvaNiyA kahijjai, tattha rAyagihe paseNaisatio nAganAmA rahio, tassa sulasA bhajjA, so aputtao iMdakkhaMdAdI NamaMsai, sA sAviyA necchai, annaM pariNehi, so bhaNai-tava putto teNa kajaM, teNa vejovaeseNa tihiM sayasahassehiM tiNi telakulavA pakkA, sakkAlae saMlAvo-erisA sulasA sAviyatti, devo Agao sAhU, tajjAtiyarUveNa nisIhiyA kayA, udvittA vaMda i, bhaNai-kimAgamaNaM tujhaM ?, sayasahassapAyatellaM taM dehi, vejeNa uvaiTa, demitti atigayA, uttAratIe bhinnaM, ******** SANSAR * * tena saptame divase dUtI preSitA, ekAkI AyAtviti bhaNita AgataH, gavAkSe vilagnaH, manuSyaiH pratibaddhaH palyathena samaM, hiyate divase nagaramadhyena, vIthikaraNamUlena pRcchayate, bhaNati-vaidyagRhaM nIyate, anato'zvarathairukSiptaH prApito rAjagRha, zreNikAya kathitaM, asimAkRSyAgataH, abhayena vAritaH, kiM kriyatAM ?, satkArayitvA visRSTaH, prItirjAtA parasparaM, evaM tAvat abhayasyotthAnaparyApaNikA, tasya zreNikasya cillaNAdevI, tasyA utthAnaparyApanikA kathyate, tatra rAjagRhe prasenajitsatko nAganAmA rathikaH, tasya bhAryA sulasA, so'putra indraskandAdIn namasyati, sA zrAvikA necchati, anyAM pariNaya, sa bhaNatitava putrastena kArya, tena vaidyopadezena tribhiH zatasahasrayaH tailakulavAH pakkAH, ekadA zakAlaye saMlApaH-IzI sulasA zrAviketi, deva AgataH sAdhuH, ta-12 jAtIyarUpeNa naipedhikI kRtA, utthAya vandate, bhaNati-kimarthamAgamanaM yuSmAkaM ?, zatasahasrapAkatailaM tadehi, vaidyenopadiSTaM, dadAmItyatigatA, avatArayantyA bhinnaM *
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 676 // annapakkaM gahAya niggayA, taMpi bhiNNaM, taiyaMpi bhiNNaM, tuTTho ya sAhai, jahAvihiM battIsaMguliyAu dei, kameNa khAhi, battIsaM puttA hohinti, jayA ya te kiMci paoyaNaM tAhe saMbharijAsi ehAmitti, tAe ciMtiyaM-kecciraM bAlarUvANaM asuiyaM mallessAmi, eyAhiM sacAhiMvi ego putto hujjA, khaiyAo, tao NAhUyA battIsaM, poTTaM vahui, addhitIe kAussagaM ThiyA, devo Agao, pucchai, sAhai - sabAo khaiyAo, so bhaNai-duDDu te kathaM, egAuyA hohiMti, deveNa uvasAmiyaM u asAyaM, kAleNaM battIsaM puttA jAyA, seNiyassa sarisabayA vahU'ti, te'virahiyA jAyA, devadinnatti vikkhAyA / io ya vesAlio ceDao haihaya kulasaMbhUo tassa devINaM annamannANaM satta dhUyAo, taMjahA - pabhAvaI paumAvaI miyAvaI sivA jeThThA sujeTThA cehaNatti so ceDao sAvao paravivAhakAraNassa paccakkhAyaM ( ti ) dhUyAo kassai na dei, tAo mAdimissaggAhiM rAyANiM pucchittA annesiM icchiyANaM sarisayANaM dei, pabhAvatI bIIbhae Nayare udAyaNassa diNNA paumAvaI 1 anyapakkaM gRhItvA nirgatA, tadapi bhinnaM, tRtIyamapi bhinnaM, tuSTazca kathayati, yathAvidhi dvAtriMzadvaTikA dadAti, krameNa khAdayeH, dvAtriMzat putrA bhavi vyantIti yadA ca te kiJcit prayojanaM tadA saMsmareH AyAsyAmIti, tayA cintitaM-kiyaciraM bAlarUpANAmazuci mardayiSyAmi etAbhiH sarvAbhirapi ekaH putro bhavatu, khAditAH, tata utpannA dvAtriMzat, udaraM vardhate, aSTatyA kAyotsarge sthitA, deva AgataH, pRcchati, kathayati, sarvAH khAditAH, sa bhaNati-duSTaM tvayA kRtaM, ekAyuSkA bhaviSyanti, devenopazamitaM tvasAtaM, kAlena dvAtriMzat putrAH jAtAH, zreNikasya sahagyaya so vardhante, te'virahitA jAtAH, devadattA iti vikhyAtAH, itazca vaizAlikazleTako haihaya kulasaMbhUto tasya devInAmanyAnyAsAM sapta duhitaraH, tadyathA-prabhAvatI padmAvatI mRgAvatI zivA jyeSThA sujyeSThA cellaNeti, sa ceTakaH zrAvakaH paravIvAhakaraNasya pratyAkhyAtamiti duhituH kasmaicit na dadAti, tA mAtRmizrakA dibhiH rAjAnaM pRSTvA'nyebhya iSTebhyaH sadRzebhyo dIyante, prabhAvatI vItabhaye udAyanAya dattA padmAvatI 4 pratikrama maNAdhya0 yogasaM0 5 zikSAyAM vajrasvAmyu0 abha yodantaH // 676 //
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ caMpAe dahivAyaNassa miyAvaI kosaMbIe sayANiyassa sivA ujjeNIe pajoyassa jehA kuMDaggAme vaddhamANasAmiNo jeThassa divaddhaNassa diNNA, sujehA cellaNA ya kaNNayAo acchaMti, taM aMteuraM parivAyagA aigayA sasamayaM tAsiM kahei, sujehai hAe nippipasiNavAgaraNA kayA muhamakkaDiyAhiM nicchUDhA paosamAvaNNA niggayA, amariseNa sujehArUvaM cittaphalahe kAUNa seNigharamAgayA, dihA seNieNa, pucchiyA, kahiyaM, adhiti karei, dUo visajio varago, taM bhaNai ceDagokihahaM vAhiyakule demitti paDisiddho, ghoratarA adhitI jAyA, abhayAgamo jahA NAe, pucchie kahiyaM-acchaha vIsatthA, ANemitti, atigao niyayabhavaNaM uvAyaM ciMteMto vANiyarUvaM karei, sarabheyavaNNabheyAu kAUNa vesAli gao, kaNNaMteurasamIve AvaNaM giNhai, cittapaDae seNiyassa rUvaM lihai, jAhe tAo kaNNaMteuravAsIo kejagassa ei tAhe subahuM dei, tAovi ya dANamANasaMgahiyAo karei, pucchaMti-kimeyaM cittapaTTae ?, bhaNai-seNio amha sAmI, kiM erisaM tassa KARANCE campAyAM dadhivAhanAya mRgAvatI kauzAmbyAM zatAnIkAya zivojayinyAM pradyotAya jyeSTA kuNDagrAme vardhamAnasvAmino jyeSThasya nandivardhanasya dattA, | sujyeSThA cellaNA ca kanye tiSThataH, tadantaHpuraM pravAjikA'tigatA svasamayaM tAbhyAM kathayati, sujyeSThayA nispRSTapraznavyAkaraNA kRtA mukhamarkaTikAbhiniSkAzitA | pradveSamApannA nirgatA, amarpaNa sujyeSThArUpaM citraphalake kRtvA zreNikagRhamAgatA, dRSTA zreNikena, pRSTA, kathitaM, ati karoti, dUto visRSTo varakaH, taM bhaNati ceTakaH-kathamahaM vAhikakulAya dadAmIti pratipiddhaH, ghoratarA'tiH jAtA, abhayAgamo yathA jJAte, pRSTe kathitaM-tiSThata vizvastAH, AnayAmIti atigata | nijabhavana, upAyaM cintayan vaNigrUpaM karoti, svarabhedavarNabhedI kRtvA vizAlA gataH, kanyA'ntaHpurasamIpe ApaNaM gRhAti, citrapaTake zreNikasya rUpaM likhati, yadA tA antaHpuravAsinyaH krayyAyAyAnti tadA subahu dadAti, tA apica dAnamAnasaMgRhItAH karoti, pRcchanti-kimetat citrapaTTake', bhaNati-zreNiko'smAkaM svAmI, kimIzaM tasya
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 677 // rUvaM ?, abhao bhaNai-ko samattho tassa rUvaM kAuM?, jaM vA taM vA lihiyaM, dAsaceDIhiM kaNNaMteure kahiyaM, tAo bhaNiyAo-ANeha tAva taM paTTagaM, dAsIhi maggio na dei, mA majjha sAmie avannaM kAhihi, bahuyAhi jAyaNiyAhiM diNNo, maNAdhya. pacchaNNaM pavesio, diho sujeThAe, dAsIo vibhiNNarahassAo kayAo,so vANiyaobhaNio-kahaM seNiobhattAbhavi yogasaM0 5zikSAyAM jai ?, so bhaNai-jai evaM to ihaM ceva seNiyaM ANemi, ANio seNio, pacchannA suraMgA khayA, jAva kaNNaMteuraM, | vajrasvA. sujeThThA celluNaM Apucchai-jAmi seNieNa samaMti, dovi pahAviyAo, jAva sujehA AbharaNANaM gayA tAva maNussA suru-IoNigAe ubbuDA cellaNaM gahAya gayA, sujeThAe ArADI mukkA, ceDago saMnaddho, vIraMgao rahio bhaNai-bhaTTAragA ! mA tunbhe kodantaH bacceha, ahaM ANemitti niggao, pacchao laggai, tattha darIe ego rahamaggo, tattha te battIsapi sulasAputA ThitA, te vIraMgaeNa ekkeNa sareNa mAriyA, jAva so te rahe osArei tAva seNio palAo, sovi niyatto, seNio sujeThaM saMlavai, 1 rUpaM ?, abhayo bhaNati-kaH samarthastasya rUpaM kartuM ?, yadvA tadvA likhitaM, dAsaceTIbhiH kanyA'ntaHpure kathitaM, tA bhaNitAH-Anayata tAvat taM paTTakaM, dAsIbhirmAnito na dadAti, mA mama svAmino'vajJA kArSIt , bahukAbhiryAcanAbhirdattaH, pracchannaM pravezitaH, dRSTaH sujyeSThayA, dAsyo vibhinnarahasyAH kRtAH, sa vaNiga bhaNitaH-kathaM zreNiko bhattI bhavet ?, sa bhaNati-yayevaM tadehaiva zreNikamAnayAmi, AnItaH zreNikaH, pracchannA surakSA khAtA, yAvatkanyA'ntaHpuraM, sujyeSThA cellaNAmApRcchati-yAmi zreNikena samamiti, he api pradhAvite, yAvat sujyeSThA AbharaNebhyo gatA tAvat manuSyAH suraGgAyAM udyAtAzcellaNAM gRhItvA | gatAH, sujyeSThayA''rATirmuktA, ceTakaH sannaddhaH, vIrAGgado rathiko bhaNati-bhaTTArakA ! mA yUyaM vrajiSTa, ahamAnayAmIti nirgataH, pRSThato lagati, tatra daryAmeko // 677 // | rathamArgaH, tatra te dvAtriMzadapi sulasAputrAH sthitAH, te vIrAGgadenaikena zareNa mAritAH, sa yAvattAn sthAn apasArayati tAvat zreNikaH palAyitaH, so'pi | nivRttaH zreNikaH sujyeSThAM saMlapati,
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ SASSACROSS sA bhaNai-ahaM cellaNA, seNio bhaNai-sujehaturiyA tumaM ceva, seNiyassa harisovi visAovi visAo rahiyamAraNeNa hariso cellaNAlaMbheNa, celaNAevi hariso tassa rUveNaM visAdo bhagiNIvaMcaNeNa, sujihAvi dhiratthu kAmabhogANaMti para|tiyA, cellaNAevi putto jAo koNio nAma, tassa kA uppattI ?, egaM paccaMtaNayaraM, tattha jiyasatturaNNo putto sumaMgalo, amaccaputto seNagotti poTTio, so hasijjai, pANie uccolaehiM mArijai so dukkhAvijai sumaMgaleNa, so teNa nive-18 eNa bAlatavassI pavaio, sumaMgalovi rAyA jAo, aNNayA so teNa ogAseNa voleMto pecchai taM bAlatavassiM, raNNA pucchiyaM-ko esatti?, logo bhaNai-esa erisaM tavaM kareti, rAyAe aNukaMpA jAyA, puviM dukkhAviyago, nimaMtio, mama 8 ghare pArehitti, mAsakkhamaNe puNNe gao, rAyA paDilaggo na diNNaM dArapAlehiM dAraM, puNovi uThThiyaM paviTho, saMbhario, puNo gao nimaMtei, Agao, puNovi paDilaggo rAyA, puNovi udviyaM paviThTho, puNovi nimaMtei taiyaM, so taiyAe / 1sA bhaNati-ahaM celaNA, zreNiko bhaNati-sujyeSThAyAsvaritA tvameva, zreNikasya harSo'pi viSAdo'pi, viSAdo rathikamAraNena harpanelluNAlAbhena, celaNAyA api harSastasya rUpeNa viSAdo bhaginIvaJcanena, sujyeSThApi dhigastu kAmabhogAniti prabajitA cellaNAyA api putro jAtaH koNikanAmA, tasya kotpattiH | ekaM pratyantanagara, tatra jitazatrurAjasya putraH sumaGgalaH, amAtyaputraH senaka iti mahodaraH, sa haspate, pANibhyAM ucculukaiAryate, sa duHNyate sumaGgalena, sa tena nidena bAlatapasvI prabajitaH, sumaGgalo'pi rAjA jAtaH, anyadA sa tenAvakAzena vyativrajan pazyati taM bAlatapasvinaM, rAjJA pRSTaM-ka eSa iti ?, loko bhaNati-eSa IdRzaM tapaH karoti, rAjJo'nukampA jAtA, pUrva duHkhito, nimantritaH mama gRhe pArayeti, mAsakSapaNe pUrNe gataH, rAjA pratilagnaH (glAno jAtaH), na dattaM dvArapAladvAra, punarapyutthitaM (pyuSTrikA) praviSTaH, saMsmRtaH, punargato nimantrayati, AgataH, punarapi pratimanno rAjA, punarapyuSTrikA praviSTaH, punarapi nimantrayati tRtIyavAraM, sa tRtIyavAre -8-SHRS
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribha drIyA // 678 // Agao duvArapAlehiM piTTio, jaivArA ei taivArA rAyA paDilaggara, so niggao, aha adhitIe niggao pabaio eiNA dharisio, niyANaM karei - eyassa vahAe uvavajjAmitti, kAlagao, appiDio vANamaMtaro jAo, so'vi rAyA tAvasabhatto tAvaso pabaio sovi vANamaMtarI jAo, pubiM rAyA seNio jAo, kuMDIsamaNo koNio, jaM ceva celaNAe poTTe ubavaNNo taM caiva ciMtei kahaM rAyANaM akkhIhiM na pekkhejjA 1, tIe ciMtiyaM - eyassa ganbhassa dosoti gabbhaM, sADaNehivi na paDai, DohalakAle dohalo, kiha ?, seNiyassa udaravalimaMsANi khAyajA, apUraMte parihAyai, na ya akkhAi, NibbaMdhe savahasAviyAe kahiyaM, tao abhayassa kahiyaM, sasagacaMmeNa samaM maMsaM kappettA valIe uvariM dinnaM, tIse oloyaNagayAe picchamANIe dijjai, rAyA aliyAmucchiyANi karei, celaNA jAhe seNiyaM ciMtei tAhe addhitIya uppajjai, jAhe gavbhaM ciMtei tAhe kahaM sabaM khAejatti ?, evaM viNIo dohalo, NavahiM mAsehiM dArago jAo, raNNo NiveiyaM, tuDo, dAsIe chaDDAvio asogavaNiyAe, kahiyaM 1 Agato dvArapAlaiH pihitaH, yativArA AyAti tativArA rAjA pratibhajyate sa nirgataH asyATatyA nirgataH prabrajita etena dharSitaH, nidAnaM karotietasya vadhAyopapadye iti, kAlagataH, alpardviko vyantaro jAtaH so'pi rAjA tApasabhaktaH, tApasaH prabrajitaH so'pi vyantaro jAtaH, pUrva rAjA zreNiko jAtaH, kuNDIzramaNaH koNikaH, yadaiva cehaNAyA udare utpaznastadaiva cintayati-kathaM rAjAnamakSibhyAM na prekSeya, tathA cintitaM etasya garbhasya doSa iti garbha, zAtanairapi na patati, dohadakAle dohadaH, kathaM 1, zreNikasyodaravalimAMsAni khAdeyaM, apUryamANe parihIyate, na cAkhyAti, nirbandhe zapathazApitayA kathitaM, tato'bhayAya kathitaM zazakacarmaNA samaM mAMsaM kalpayitvA valyA upari dattaM tasyAyavalokanagatAyai prekSamANAyai dIyate, rAjA alIkapramUrcchanAni karoti, calaNA yadA zreNikaM cintayati tadA'pratirutpadyate, yadA garne cintayati yadA kathaM sarva khAdeyamiti, evaM vyapanIto daurhRdaH, navasu mAseSu dArako jAtaH, rAjJe niveditaM, tuSTaH, dAsyA tyAjito'zokavanikAyAM kathitaM 4 pratikramaNAdhya0 yogasaM0 5 zikSAyAM vajrasvAmyu0 koNi kodantaH // 678 //
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ CAMSARA |'seNiyassa, Agao, aMbADiyA, kiM se paDhamaputto ujjhiotti?, gao asogavaNiya, teNaM so ujjIvio, asogacaMdo se nAmaM kayaM, tatthavi kukkuDipiMchaeNaM koNaMgulI'hividdhA, sukumAliyA sA na pauNai, kUNiyA jAyA, tAhe se dAraehi nAma kayaM kRNiotti, jAhe ya taM aMguliM pUi galaMti seNio muhe karei tAhe ThAti, iyarahA rovai, so ya saMvaDai, io ya aNNe do puttA cellaNAe jAyA-hallo vihallo ya, aNNe seNiyassa baDhe puttA aNNAsiM devINaM, jAhe ya kira ujANiyAMkhaMdhAvAro jAo, tAhe cellaNA koNiyassa gulamoyae pesei hallavihallANaM khaMDakae, teNa vereNa koNio ciMtaIee seNio mama deitti paosaM vahai, aNNayA koNiyassa aTThahiM rAyakannAhiM samaM vivAho jAo, jAva upiM pAsAyavaragao viharai, esA koNiyassa uppattI parikahiyA / seNiyassa kira raNNo jAvatiyaM rajassa molaM tAvatiyaM devadinnassa hArassa seyaNagassa gaMdhahatthissa, eesiM uThANaM parikaheyavaM, hArassa kA uppattI-kosaMbIe NaparI dhijjAiNI zreNikAya, AgataH, upAlabdhA, kiM tayA prathamaputra ujjhita iti', gato'zokavanikA, tena sa ujjIvitaH, azokacandrastasya nAma kRtaM, tatrApi kukkuTapicchena koNe uMgulirabhividdhA, sukumAlikA sA na praguNIbhavati, vakrA jAtA, tadA tassa dArakai ma kRtaM kRNika iti, yadA ca tasyA aGgulyAH pUtiH savati zreNiko mukhe karoti tadA uparatarudito bhavati, itarathA roditi, sa ca saMvardhate, itazcAnyau dvau putrau celchaNAyA jAtI, hallo vihallaca, anye zreNikasya bahavaH putrA bhanyAsA devInAM, yadA ca kila udyAnikAskandhAvAro jAtastadA celchaNA koNikAya guDamodakAn preSate hallavihallAbhyAM khaNDAkRtAn , tena vaireNa koNikazcintayati, etAn zreNiko majhaM dadAtIti pradveSaM vahati, anyadA koNikasyASTabhiH rAjakanyAbhiH samaM vivAho jAtaH, yAvat upari prAsAdavarastha gato viharati, eSA koNikasyotpattiH parikathitA / zreNikasya kiLa yAvat rAjyasya mUlyaM tAvat devadattasya hArasya secanakasya gandhahastinaH, etayorutthAnaM parikathayitayaM, hArastha kotpattiH -kozAgyo dhigjAtIyA
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 679 // gubiNI paI bhaNai - ghayamollaM viDhavehi, kaM maggAmi 1, bhaNai - rAyANaM puSphehi olaggAhi, na ya vArijjihisi, so ya ulaggio pupphaphalAdIhiM, evaM kAlo vaccai, pajjoo ya kosaMbiM Agacchai, so ya sayANio tassa bhaeNa jaDaNAe dAhiNaM kUlaM uTThavittA uttarakUlaM ei, so ya pajjoo na tarai jaDaNaM uttariu, kosaMbIe dakkhiNapAse khaMdhAvAraM nivesittA ciTThai, tA bei-je ya tassa taNahArigAI tesiM vAyassio gahiyao kannanAsAdi chiMdai sayANi ya maNussA evaM parikhINA, egAe ratIe palAo, taM ca teNa pupphapuDiyAgaraNa diDaM, raNNo ya niveiyaM, rAyA tuTTho bhaNai kiM demi ?, bhaNati - bhaNiM pucchAmi, pucchittA bhaNai - aggAsaNe kUraM maggAhitti, evaM so jemei divase 2 dINAraM dei dakkhiNaM, evaM te kumArAmaccA ciMteMti - esa raNNo aggAsaNio dANamANaggihIo kIrautti te dINArA deti, khaddhAdANio jAo, puttAvi se jAyA, so taM bahuyaM jemeyavaM, na tIrai, tAhe dakkhiNAlobheNa vameDaM 2 jimio, pacchA se koDho 1 gurvI pati bhaNati ghRtamUlyamupArjaya, kaM mArgayAmi ?, bhaNati - rAjAnamavalaga puSpaiH, na ca vAryase, sa cAvalana: puSpaphalAdibhiH, evaM kAlo vrajati, pradyotana kauzAmbImAgacchati, sa ca zatAnIkastasya bhayena yamunAyA dakSiNaM kUlaM utthApyottara kUlaM gacchati, sa ca prayoto na tarati yamunAmuttarItuM, kauzAmbyA dakSiNapArzve skandhAvAraM nivezya tiSThati, tadA bravIti ye ca tasya tRNahArakAdayasteSAM vAgAzrito gRhItaH karNanAsAdi chinatti zatAni ca manuSyANAM evaM parikSINAni, ekasyAM rAtrau palAyitaH, tacca tena puSpapuTikAgatena dRSTaM rAjJe ca niveditaM, rAjA tuSTo bhaNati kiM dadAmi ?, bhaNati brAhmaNIM pRcchAmi, pRSTvA bhaNati aprAsanena saha kUraM mArgeyeti, evaM sa jemati divase 2 dadAti dInAraM dakSiNAM, evaM te kumArAmAtyAzcintayanti eSa rAjJo'grAsaniko dAnamAnagRhItaH kriyatAmiti dInArAn dadati, bahudAnIyo jAtaH putrA api tasya jAtAH, sa tat bahukaM jemitavyaM, na zakyate, tadA dakSiNAlobhena vAvA 2 jimitaH, pazcAttasya kuSTha 4 pratikramayoga0 5zi kSAyAM vajra svAmyu0 seTu kavRttAntaH // 679 //
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ CANCCCCRACACANCY jAo, abhigrastastena, tAhe kumArAmaccA bhaNati-putte ! visajeha, tAhe se puttA jemei, tANavi taheva, saMtatI kAlaMtareNa |piuNA lajiumAraddhA, pacchime se nilao kao, tAovi se suNhAo na tahA vaTTiumAraddhAo, puttAvi nADhAyaMti, | teNa ciMtiyaM-eyANi mama daveNa vaDiyANi mama ceva nADhAyaMti, tahA karemi jaheyANivi vasaNaM pAviti, annayA teNa puttA sadAviyA, bhaNai-puttA ! kiM mama jIvieNaM ?, amha kulaparaMparAgao pasuvaho taM karemi, to aNasaNaM kAhAmi, tehiM se kAlagao chagalao diNNo, so teNa appagaM ulihAvei, ulloliyAo ya khavAvei, jAhe nAyaM sugahio esa | koDheNaMti tAhe lomANi uppADei phusitti enti, tAhe mArettA bhaNai-tubbhehiM ceva esa khAeyabo, tehiM khaio, koDheNa gahiyANi, sovi uhettA naho, egattha aDavIe pabayadarIe NANAvihANaM rukkhANaM tayApattaphalANi paDatANi tiphalA ya paDiyA, so sAraeNa uNheNa kakko jAo, taM niviNNo piyai, teNaM porTa bhiNNaM, sohie sajjo jAo, Agao sagiha, 1 jAtaM, tadA kumArAmAtyA bhaNanti-putrAn visRja, tadA tasya putrA jemanti, teSAmapi tathaiva, saMtatiH kAlAntare piturlajitumArabdhA, pazcime tasya | nilayaH kRtaH, tA api tasya snuSA na tathA vartitamArabdhAH, putrA api nAdriyante, tena cintitaM-ete mama dravyeNa vRddhA mAmeva nATriyante, tathA karomi yathaite'pi vyasanaM prAmuvanti, bhanyadA tena putrAH zabditAH, bhaNati-putrAH! mama kiM jIvitena ?, asmAkaM kulaparamparAgataH pazuvadhaH taM karomi, tato'nazanaM kariSyAmi, | taistasmai kRSNamachagalo dattaH, sa tenAtmIyaM (tanuM) cumbayati, malaguTikAzca khAdayati, yadA jJAtaM sugRhIta eSa kuSTheneti tadA romANyutpATayati jhaTityA| yAnti, tadA mArayitvA bhaNati-yuSmAbhirevaiSa khAditavyaH, taiH khAditaH, kuSThena gRhItAH, so'pyutthAya naSTaH, ekatra aTavyAM parvatadayA~ nAnAvidhAnAM vRkSANAM | svapatraphalAni patanti triphalA ca patitA, sa zAradena uNena kalko jAtaH, tato nirviNastaM pibati, tenodaraM bhinnaM, zuddhau sajo jAtaH, AgataH svagRhaM,
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribha- drIyA // 680 // AGRA SAROSAROSAGARMA jaNo bhaNai-kiha te naha, bhaNai-devehi me nAsiyaM, tANi pecchai-saDasaDiMtANi, kiha to tubhavi mama khiMsaha ?, tAhe pratikramatANi bhaNaMti-kiM tume pAviyANi ?, bhaNai-bADhaMti, so jaNeNa khiMsio, tAhe naho gao rAyagihaM dAravAlieNa samaM 6 yoga05zi kSAyAM vaja4 dAre vasai, tattha bArajakkhaNIe so maruo bhuMjai, aNNayA bahU uMDerayA khaiyA, sAmissa samosaraNaM, so bAravAlio svAmyu0seDu taM ThavettA bhagavao vaMdao ei, so bAraM na chaDDei, tisAio mao vAvIe maMDukko jAo, puvabhavaM saMbharai, uttiNNo kavRttAntaH vAvIe pahAiosAmivaMdao, seNioya nIti,tatthegeNa bAravAlio kisoreNa akkatomaodevo jAo,sakko seNiyaM pasaMsai, so samosaraNe seNiyassa mUle koDhiyarUveNaM niviTTho taM cirikA phoDittA siMcai, tattha sAmiNA chiyaM, bhaNai-mara, seNiyaM jIva, abhayaM jIva vA mara vA, kAlasoriyaM mA mara mA jIva, seNio kuvio bhaTTArao mara bhaNio, maNussA sa|NiyA, uThie samosaraNe paloio, na tIrai gAuM devotti, gao gharaM, biiyadivase pae Agao, pucchai-so kotti ?, jano bhaNati-kathaM tava naSTaM ?, bhaNati-devai, nAzitaM, te pazyanti-zaTitazaTitAni (pUtIni svAGgAni ), kathaM tat yUyamapi mAM nindata!, tadA te bhaNanti-kiM tvayA prApitAH', bhaNati-bADhamiti, sa janena nirbhasitaH, tadA naSTo gato rAjagRhaM dvArapAlakena samaM dvAre vasati, tatra dvArapakSAvAse samabhAruko bhur3e, anyadA bahavo vaTakA bhuktAH, svAminaH samavasaraNaM, sa dvArapAlastaM sthApayitvA bhagavahandako gataH, sa dvAraM na tyajati, tRSArdito mRto vAcyA maNDUko jAtaH, pUrvabhavaM smarati, avatINoM vApyAH pradhAvitaH svAmivandakaH, zreNikazca nirgacchati, dvArapAlaH tatraikena kizoreNAkrAnto mRto devo jAtaH, zakraH zreNika // 680 // pravAsati, sa samavasaraNe zreNikasya mUle (antike) kuSTirUpeNa niviSTaH taM sphoTakAn sphoTayitvA siJcati, tatra svAminA kSutaM, bhaNati-mriyasva, zreNika jIva, abhayaM jIva vA mriyasva vA, kAlazaukarikaM mA niyasna mA jIva, zreNikaH kupitaH bhaTTArakaM (prati) mriyasveti bhaNitaM, manuSyAH saMzitAH, usthite samavasaraNe prakokitaH, na zakyate zAtuM deva iti, gato gRhaM, dvitIyavivase prage bhAgataH, pRcchati-saka iti,
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ tao seDugavattaMtaM sAmI kahei, jAva devo jAo, tA tumbhehiM chIe kiM evaM bhaNai ?, bhagavaM mamaM bhaNai kiM saMsAre acchaha niSANaM gaccheti, tumaM puNa jAva jIvasi tAva suhaM mao narayaM jAhisitti, abhao ihavi ceiyasAhupUyAe puNNaM samajjiNai mao devalogaM jAhiti, kAlo jai jIvai divase 2 paMca mahisasayAI vAvAei mao narae gacchai, rAyA bhAi- ahaM tu bhehiM nAhehiM kIsa narayaM jAmi ? keNa uvAeNa vA na gacchejA ?, sAmI bhaNai-jai kavilaM mAhaNiM bhi kkhaM dAvesi kAlasUriyaM sUNaM moesi to na gacchasi narayaM, vImaMsiyANi saGghappagAreNa necchati, soya kira abhavasiddhIo kAlo, dhijjAiyANiyA kavilA na paDivajjai jiNavayaNaM, seNieNa dhijAiNI bhaNiyA sAmeNa - sAhU vaMdAhi, sA necchai, mAremi te, tahAvi necchai, kAlovi necchaitti, bhaNai-mama guNeNa ettio jaNo suhio nagaraM ca, ettha ko doso ?, tarasa putto pAlago nAma so abhaeNa uvasAmio, kAlo mariumAraddho, tassa paMcamahisagasayaghAtehiM se UNaM ahe sattamayA 1 tataH sedukavRttAntaM svAmI kathayati, pAvaddevo jAtaH, tarhi yuSmAbhiH kSute kimevaM bhaNati ?, Aha bhagavAn mAM bhaNati - kiM saMsAre tiSThata nirvANaM gacchateti tvaM punaryAvajjIvasi tAvatsukhito mRto narakaM yAsyasIti, abhaya ihApi caizyasAdhupUjayA puNyaM samupArjayati mRto devalokaM yAsyati, kAliko yadi jIvet divase 2 mahiSapaJcazata vyApAdayati mRto narakaM gamiSyati, rAjA bhaNati ahaM yuSmAsu nAtheSu kathaM narakaM gamiSyAmi ?, kena vopAyena na gaccheyaM ?, svAmI bhaNati yadi kapilAM brAhmaNIM bhikSAM dApayasi kAlazaukarikAt sUnAM mocayasi tadA na gacchasi narakaM, prajJApitau sarvaprakAreNa necchataH, sa kilA bhavya siddhikaH kAlikaH, dhigjAtIyA kapilA na pratipadyate jinavacanaM zreNikena dhigjAtIyA bhaNitA sAnnA-sAdhUn vandasva, sA necchati, mArayAmi tvAM tathApina pratipadyate, kAliko'pi necchatIti, bhaNati-mama guNeneyAn janaH sukhI nagaraM ca, ana ko doSaH, tasya putraH pAlako nAmAbhayena sa upazamitaH, kAliko martumArabdhaH, tasya mahiSapaJcazatyA ghAtenAthonamadhaH saptamI
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 681 // XLOCKGROUNDS pAuggaM, aNNayA mahisasayANi paMca putteNa se palAviyANi, teNa vibhaMgeNa dihANi mAriyANi ya, solasa ya rogAyaMkA pratikrapAubbhUyA vivarIyA iMdiyatthA jAyA jaM duggaMdha taM sugaMdha mannai, putteNa ya se abhayassa kahiyaM, tAhe caMdaNi udagaM dijai, yoga05zi bhaNai-aho miha viTeNa Alippai pUimaMsaM AhAro, evaM kisiUNa mao ahe sattamaM gao, tAhe sayaNeNa putto se Thavi- dakSAyAM vanajai so necchai, mA naragaM jAissAmitti so necchai, tAI bhaNaMti-amhe vigiMcissAmo tumaM navaraM ekaM mArehi sesae | svAmyu sabai pariyaNo mArehiti, itthIe mahisao biie kuhADo ya rattacaMdaNeNaM rattakaNavIrehi, dovi DaMDIyA mA teNa kuhADaeNa kAlika zaukarikA. appA hao paDio vilavai, sayaNaM bhaNai-eyaM dukkhaM avaNeha, bhaNaMtI-na tIraMti, to kaha bhaNaha-amhe vigiMcAmotti ?, eyaM pasaMgeNa bhaNiyaM, teNa deveNaM seNiyassa tu?Na aTThArasako hAro diNNo doSiNa ya akkhaliyavaTTA diNNA, so hAro cellaNAe diNNo piyatti kAuM, vaTTA naMdAe, tAe ruhAe kimahaM ceDarUvattikAUNa anirakkhiyA khaMbhe AvaDiyA bhaggA, prAyogyaM, anyadA mahiSapaJcazatI putreNa tasya palAyitA, tena vibhaGgena dRSTA mAritA ca, SoDaza rogAtakAzca prAdurbhUtAH viparItA indriyArthI jAtA yat | durgandhaM tatsugandhi manyate, putreNa ca tasyAbhayAya kathitaM, tadA voMgRhodakaM dIyate, bhaNati-aho miSTaM viSTayopalipyate pUtimAsamAhAraH, evaM kliSTvA mRto // 682 // 'dhaH saptamyAM gataH, tadA svajanena tasya putraH sthApyate sa necchati, mA narakaM gamamiti sa necchati, te bhaNanti-vayaM vibhakSyAmasvaM paramekaM mAraya zeSAn sarvAn parijano mArayiSyati, khiyA mahiSo dvitIyayA kuThAro raktacandanena raktakaNavIraiH (maNDitI), dvAvapi mA daNDitA bhUva tena kuThAreNAtmA hataH patito vilapati, svajanaM bhaNati-etaduHkhamapanayata, bhaNanti-na zakyate, tat kathaM bhaNata-vayaM vibhakSyAma iti ?, etatprasaGgena bhaNitaM, tena devena zreNikAya tuSTenASTAdazasariko hAro dattaH dvau cArukAlyavRttau dattau, sa hArazcellaNAyai dattaH priyetikRtvA, vRttau nandAyai, tayA ruSTayA kimahaM ceTarUpetikRtvA dUra kSiptau, stambhai Apatitau bhagnau,
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattha egaMmi kuMDalajuyalaM egaMmi devadUsajuyalaM, tuTThAe gahiyANi, evaM hArassa uppattI / seyaNagassa kA uppattI ?, egattha vaNe hatyihaM parivasai, taMmi jUhe ego hatthI jAe jAe hathicellae mArei, egA guviNI hatthiNigA, sA ya osarittA ekkalliyA carai, aNNayA kayAi taNapiMDiyaM sIse kAUNa tAvasAsamaM gayA, tesiM tAvasANaM pAemu paDiyA, tehiM NAyaMsaraNAgayA varAI, aNNayA tattha caraMtI viyAyA puttaM, hathijUheNa samaM caraMtI chiddeNa AgaMtUNa thaNaM dei, evaM saMvaDDai, tattha tAvasaputtA pupphajAIo siMcaMti, sovi soMDAe pANiyaM neUNa siMcai, tAhe nAmaM kayaM seyaNaotti, saMvaDio mayagalo jAo, tAhe NeNa jUhavaI mArio, appaNA juhaM paDivaNNo, aNNayA tehiM tAvasehiM rAyA gAma dAhititti moyagehi lobhittA rAyagihaM nIo, NayaraM pavesettA baddho sAlAe, aNNayA kulavatI teNa ceva pubabbhAseNa dukko kiM puttA! seyaNaga occhagaM ca se paNAmei, teNa so mArio, aNNe bhaNaMti-jUhavaittaNe ThieNaM mA aNNAvi viyAtitti te tatraikasmin kuNDalayugalamekasmin devaduSyayugalaM, tuSTayA gRhItAni, evaM haarsyotpttiH,| secanakasya kotpattiH ?, ekatra bane hastiyUthaM parivasati, tasmin yUthe eko hastI jAtAn jAtAn hastikalabhAna mArayati, ekA gurvI hastinI, sA cApamRtyaikAkinI carati, anyadA kadAcit tRNapiNDikA zIrSe kRtvA tApasAzramaM gatA, teSAM tApasAnAM pAdayoH patitA, taijJAta-zaraNAgatA varAkI, anyadA tatra carantI prajanitavatI putraM, hastiyUthena samaM carantI ava| sare Agatya stanaM dadAti, evaM saMvardhate, tatra tApasaputrAH puSpajAtIH siJcanti, so'pi zuNDayA pAnIyamAnIya sinati, tadA nAma kRtaM secanaka iti, saMvRddho madakalo jAtaH, tadA'nena yUthapatirmAritaH, AtmanA yUthaM pratipannaM, anya dA taistApasai rAjA prAmaM dAsyatIti lobhayitvA modakai rAjagRhaM nItaH, nagaraM pravezya baddhaH zAlAyAM, anyadA kulapatistenaiva pUrvAbhyAsenAgataH, kiM putra secanaka! vakhaM ca tasai kSipati, tena sa mAritaH, anye bhaNanti-yUthapatitve sthitena mA'nyApi prajIjanaditi te
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha 969MAR drIyA pratikrama. yogapazi kSAyAM vana svAmyu secanakapUvabhavaH // 682 // tAvasauDayA bhaggA tehiM tAvasehiM ruhehiM seNiyassa raNNo kahiyaM, tAhe seNieNa gahio, esA seyaNagassa uppattI / / puvabhavo tassa-ego dhijAio jannaM jayai, tassa dAso teNa jannavADe Thavio, so bhaNai-jai sesaM mama dehi to ThAmi iyarahA Na, evaM houtti sovi Thio, sesaM sAhUNa dei, devAuyaM nibaddhaM devalogAo cuo seNiyassa putto naMdiseNo jAo, dhijjAio'vi saMsAra hiMDittA seyaNago jAo, jAhe kira naMdiseNo vilaggai tAhe ohayamaNasaMkappo bhavai, vimaNo hoi, ohiNA jANai, sAmI pucchio, eyaM sarva kahei, esa seyaNagassa .puvabhavo / abhao kira sAmi pucchaiko apacchimo rAyarisitti ?, sAmiNA udAyaNo vAgario, ao paraM baddhamauDAna pavayaMti, tAhe abhaeNaraja dijamANaM na icchiyaM, pacchA seNio ciMtei-koNiyassa rajaM dijihitti hallassa hatthI dinno vihallassa devadinno hAro, abhaeNa pavayaMteNa naMdAe ya khomajuyalaM kuMDalajuyalaM hallavihallANaM diNNANi, mahayA vibhaveNa abhao samAUo pavaio, aNNayA tApasoTajA bhagnAstaistApasai ruSTaiH zreNikasya rAjJaH kathitaM, tadA zreNikena gRhItaH, eSA secnksyotpttiH| tasya pUrvabhavaH-eko dhigjAtIyo yajJaM yajate, | tasya dAso yajJapATe tena sthApitaH, sa bhaNati-yadi zeSa mahyaM dAsyasi tarhi tiSThAmi itarathA na, evaM bhavasviti so'pi sthitaH, zeSaM sAdhubhyo dadAti, devAyurnibaddhaM, devalokAcyutaH zreNikasya putro nandiSeNo jAtaH, dhigjAtIyo'pi saMsAraM hiNDitvA secanako jAtaH, yadA kila nandiSeNa bhArohati tadopahatamanaH saMkalpo bhavati vimanasko bhavati, avadhinA (vibhaGgena)jAnAti, svAmI pRSTaH etat sarvaM kathayati, eSa secanakasya pUrvabhavaH / abhayaH kila svAminaM. pRcchati-ko'pazcimo rAjarSiriti ?, svAminodAyano vyAkRtaH, ataH paraM baddhamukuTA na pravajiSyanti, tadA'bhayena rAjyaM dIyamAnaM neSTaM, pazcAt zreNikazcintayati-koNikAya rAjyaM dAsyate iti hallAya hastI dattaH vihallAya devadatto hAro dattaH, abhayena pranajatA nandAyAH kSImayugalaM kuNDalayugalaM ca hallavihalAbhyAM datte, mahatA vibhavenAbhayaH samAtRkaH pravajitaH, anyadA // 682 // ACTER
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ CASSSSSSSSS koNio kAlAdIhi dasahiM kumArehiM samaM maMtei-seNiyaM baMdhettA ekkArasabhAe rajaM karemotti, tehiM paDisuyaM, seNio baddho, puSaNhe avaraNhe ya kasasayaM davAvei, cellaNAi kayAi DhoyaM na dei, bhattaM vAriyaM, pANiyaM na dei, tAhe cellaNA kahavi kummAse vAlehiM baMdhittA sayAuM ca suraM pavesei, sA kira dhovai sayavAre surA pANiyaM sarva hoi / aNNayA tassa paumAvaIe devIe putto udAyitakumAro jemaMtassa ucchaMge Thio, so thAle mutteti, na cAlei mA dumijihitti (jattie) muttiyaM tattiyaM kUraM avaNei, mAyaM bhaNati-ammo ! aNNassavi kassavi putto eppio atthi ?, mAyAe so bhaNiodurAtman tava aMgulI kimie varmatI piyA muhe kAUNa acchiyAio, iyarahA tuma rovato acchiyAio, tAhe cittaM mauyaM jAyaM, bhaNai-kiha !, to khAi puNa mama gulamoyae pesei 1, devI bhaNai-mae te kayA, jaM tumaM sadA piiverio udare Araddhotti saba kahei, tahAvi tujjha piyA na virajai, so tume piyA evaM vasaNaM pAvio, tassa aratI jAyA, koNikaH kAlAdibhirdazabhiH kumAraiH samaM mantrayati-zreNikaM bavA ekAdaza bhAgAn rAjyasya kurma iti, taiH pratizrutaM, zreNiko baddhaH, pUrvAddhe aparAhe ca kazAzataM dApayati, cellaNAyAH kadAcidapi gamanaM (kA) na dadAti, bhaktaM vAritaM, pAnIyaM na dadAti, tadA cellaNA kathamapi kulmASAn vAleSu baTTA svayaM ca surAM pravezayati, sA kila prakSAlayati zatakRtvaH surA pAnIyaM sarva bhavati / anyadA tasya padmAvatyA devyAH putra udAyikumAro jemata utsaGge sthitaH, sa sthAle mUtrayati, na cAlayati mA doSIditi (yAvati) mUtritaM tAvantaM kUramapanayati, mAtaraM bhaNati-amba ! anyasyApi kasyApi putra iyapriyo'sti !, mAtrA sa bhaNitaH-tavAGgulI kRmIn vamantI pitA (tava) mukhe kRtvA sthitavAn , itasthA tvaM rudana sthitavAn , tadA cirta mRdu jAta, bhaNati-kadhI kiM punastarhi mahyaM guDamodakAn apraiSIt ?, devI bhaNati-mayA te kRtAH, yavaM sadA pitRvairikaH, udare (AgamanAt) Arabhyeti sarva kathitaM, tathApi tava pitA na vyara sIt , sa tvayA pitavaM vyasanaM prApitaH, tasyAratirjAtA,
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- hAribhadrIyA // 683 // suNetao ceva uhAya lohadaMDaM gahAya niyalANi bhaMjAmitti pahAvio, rakkhavAlagA neheNaM bhaNaMti-esa so pAvo loha-dA4 pratikra | maNAdhya. | daMDaM gahAya eitti, seNieNa ciMtiyaM-na najjai kumAreNa mArehititti tAlauDaM visaM khaiyaM jAva ei tAva mao, suTTayara yogasaM0 adhitI jAyA tAhe DahiUNa gharamAgao rajadhurAmukkatattIo taM ceva ciMtaMto acchai, kumArAmaccehiM ciMtiyaM-naTaM raja 5 zikSAyAM hoitti taMbie sAsaNe lihittA akkharANi juNNaM kAUNa rAiNo uvaNIyaM, evaM piuNo kIrai piMDadANAdI, NitvAri 4 vajrasvAmyu. jai, tappabhiti piMDaniveyaNA pavattA, evaM kAleNa visogo jAo, puNaravi sayaNaparibhoe ya piyasaMtie daNa addhitI hohitti tao niggao caMpArAyahANI karei, te hallavihallA seyaNaeNa gaMdhahatthiNA samaM sabhavaNesu ya ujANesu ya pukkha-18 Nikayuddha riNIesu abhiramaMti, sovi hatthI aMteuriyAe abhiramAvei, te ya paumAvaI pecchai,NayaramajjheNa ya te hallavihallA hAreNa kuMDalehi ya devaduseNa vibhUsiyA hatthikhaMdhavaragayA daLUNa addhiti pagayA koNiyaM viNNavei, so necchai piuNA diNNaMti, zRNvannevotthAya lohadaNDaM gRhItvA nigaDAn sanajmi iti pradhAvitaH, nehena rakSapAlakAH bhaNanti-epa sa pApo lohadaNDaM gRhItvA''yAti,zreNikena cintitaMna jJAyate (kena) kumaraNena mArayiSyatIti tAlapuTaM viSaM khAditaM yAvadeti tAvanmRtaH, suSTutarAvRtirjAtA, tadA dagdhvA gRhamAgato muktarAjyadhUstaptistadeva cintayan tiSThati, kumArAmAsyacintitaM-rAjyaM naGgyatIti tAmrika zAsanaM likhitvA'kSarANi jIrNAni kRtvA rAjJa upanItaM, evaM pituH kriyate piNDadAnAdi, | nistAryate, tatprabhRti piNDanivedanA pravRttA, evaM kAlena vizoko jAtaH, punarapi svajanaparibhogAMzca pitRsatkAn dRSTvA'mRtirbhaviSyatIti nirgatastatazcampA rAjadhAnI karoti, tau hallavihalI secanakena hastinA samaM svabhavaneSu udyAneSu puSkariNISu cAbhiramaMte, so'pi hastI antaHpurikA abhiramayate, tau ca padmAvatI prekSate, nagaramadhyena ca to halavihachau hAreNa kuNDalAbhyAM devaduSyeNa ca vibhUSitau varahastiskandhagatau dRSTvA'dhRti pragatA koNika vijJapayati, sa necchati pitrA dattamiti, // 683 //
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM bahaso 2 bhaNaMtIe cittaM uppaNNaM, aNNayA hallavihalle bhaNai-rajaM arddha addheNa vigiMcAmo seyaNagaM mama deha, te hi mA sarakkhaM ciMtiyaM demotti bhaNaMti gayA sabhavaNaM, ekkAe rattIe saaMteuraparivArA vesAliM ajamUlaM gayA, koNiyassa kahiyaM nahA kamArA, teNa ciMtiyaM-tevi na jAyA hatthIvi natthi, ceDayassa durya pesai, amarisio, jai gayA kumArA |gayA nAma, hatthiM peseha, ceDago bhaNai-jahA tuma mama nattuo tahA eevi, kaha iyANi saraNAgayANa harAmi, na demitti dUo paDigao, kahiyaM ca, puNovi duyaM pavei-deha, na deha to jujjhasajA hoha emitti, bhaNai-jahA te ruccai, tAhe koNieNa kAlAiyA kumArA dasavi AvAhiyA, tatthekkekkassa tinni 2 hatthisahassA tinni 2 AsasahassA tinni 2 rahasahassA tinni 2 maNussakoDio koNiyassavi ettiyaM savANivi tittIsaM 33, taM soUNa ceDaeNa aTThArasagaNarAyANo | meliyA, evaM te ceDaeNa samaM egUNavIsaM rAyANo, tesipi tinni 2 hatthisahassANi taha ceva navaraM sarva saMkheveNa evaM bahuzora bhaNantyA cittamutpAditaM, anyadA hallavihachau bhaNati-rAjyamardhamadhaM vibhajAmaH secanakaM mahyaM dattaM, tau tu mA surakSaM cintitaM dAveti | bhaNantau gatau svabhavanaM, ekayA rAjyA sAntaHpuraparivArau vaizAlyAmArya (mAtAmaha ) pAdamUlaM gatau, koNikAya kathitaM-naSTau kumArI, tena cintitaM-tAvapi na jAtau hastyapi nAsti, ceTakAya dUtaM preSayati, amarSito, yadi gatau kumArau gatau nAma hastinaM preSaya, ceTako bhaNati-yathA tvaM naptA tathaitAvapi, kathamidAnI zaraNAgatayorharAmi, na dadAmIti dUtaH pratigataH, kathitaM ca, punarapi dUtaM prasthApayati-dehi, na dadyAstadA yuddhasajo bhavaimIti, bhaNati-yathA te rocate, tadA koNikena kAlAdikAH kumArA dazApyAhUtAH, tatraikaikasya trINi 2 hastisahasrANi trINi 2 azvasahasrANi trINi 2 sthasahasrANi tisro 2 manuSyakoTayaH X koNikasyApyetAvat sarvAgyapi prayaviMzat, tat zrutvA ceTakenASTAdaza gaNarAjA melitAH, evaM te ceTakena samamekonaviMzatI rAjAnaH, teSAmapi hastinAM trisa hastrI 2 tathaiva navaraM sarvaM saMkSepeNa
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- hAribhadrIyA // 684 // sattAvaNaM, tAhe juddha saMpalaggaM, koNiyassa kAlo daMDaNAyago, do bUhA kAyA, koNiyassa garuDavUho ceDagassa sAgara |4 pratikravUho, so jujhaMto kAlo tAva gao jAva ceDago, ceDaeNa ya egassa ya sarassa abhiggaho kao, so ya amoho, teNa maNAdhya0 yogasaM0 so kAlo mArio, bhaggaM koNiyabalaM, paDiniyattA sae 2 AvAse gayA, evaM dasahi divasehiM dasavi mAriyA ceDaeNa 5 zikSAyAM kAlAdIyA, ekkArasame divase koNio ahamabhattaM giNhai, sakkacamarA AgayA, sakko bhaNai-ceDago sAvagotti ahaM na vajrasvAmyu. paharAmi navaraM sArakkhAmi, ettha do saMgAmA mahAsilAkaMDao rahamusalo bhANiyavo jahA paNNattIe, te kira camareNa ceTakakoviuciyA, tAhe ceDagassa saro vairapaDirUvage apphiDio, gaNarAyANo naTThA saNayaresu gayA, ceDagovi vesAliM gao,3 Nikayuddha rohagasajjo Thio, evaM bArasa varisA jAyA rohijaMtassa, ettha ya rohae hallavihallA seyaNaeNa niggayA balaM mAreMti dive te dive, koNiovi parikhijai hatthiNA, ciMtei-ko uvAo jeNa mArijejA ?, kumArAmaccA bhaNaMti-jai navaraM hatthI saptapaJcAzat, tadA yuddhaM pravRttaM, koNikasya kAlo daNDanAyakaH, dvau vyUhau kRtau, koNikasya garuDavyUhazceTakasya sAgaravyUhaH, sa yudhyamAnaH kAlastA|vadgato yAvacceTakaH, ceTakena caikasya zarasyAbhigrahaH kRtaH, sa cAmoghaH, tena sa kAlo mAritaH, bhagnaM koNikabalaM, pratinivRttAH svake 2 bhAvAse gatAH, evaM *dazabhirdivasaidazApi mAritAzceTakena kAlAdayaH, ekAdaze divase koNiko'STamabhaktaM gRhAti, zakacamarAvAgatI, zako bhaNati-ceTakaH zrAvaka ityahaM na praharAmi navaraM saMrakSayAmi, anadI saMgrAmau mahAzilAkaNTakarathamuzalI bhaNitamyau yathA prajJaptau, tau kila camareNa vikurvitI, tadA ceTakasya zaro vanapratirUpake skha- |litaH, gaNarAjA naSTAH svanagareSu gatAH, ceTako'pi vaizAlIM gataH, rodhakasajaH sthitaH, evaM dvAdaza varSANi jAtAni rudhyamAne, bhanna ca rodhake ichavihallau secanakena nirgatau balaM mArayataH divase divase, koNiko'pi parikhidyate hastinA, cintayati-ka upAyo yena mAryete, kumArAmAtyA bhaNanti-yadi navaraM hastI // 684 //
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArijai, amarisio bhaNai-mArijau, tAhe iMgAlakhaDDA kayA, tAhe seyaNao ohiNA pecchai na voleDa khar3a, kamArA bhati-tajma nimittaM imaM AvaI pattA tovi nicchasi ?, tAhe seyaNaeNa khaMdhAo oyAriyA, so ya tAe khar3Ae paDio mao rayaNappahAe neraio uvavaNNo, tevi kumArA sAmissa sIsatti vosiraMti devayAe sAiriyA jattha bhayavaM titthayaro viharai, tahavi NayarI na paDai, koNiyassa ciMtA, tAhe kUlavAlagassa ruTThA devayA AgAse bhaNaDa| 'samaNe jai kUlavAlae mAgahiyaM gaNiyaM lgehitii| lAyA ya asogacaMdae, vesAliM nagari ghissi||1||snneto ceva caMpaM gao kUlavAlayaM pucchai, kahiyaM, mAgahiyA saddAviyA viDasAviyA jAyA, pahAviyA, kA tIse uppattI jahA NamokAre pAriNAmiyabuddhIe thUbhetti-'siddhasilAyalagamaNaM khuDDugasilaloTTaNA ya vikkhaMbho / sAvo micchAvAitti niggao kUlavAlatavo ||1||taavspllii naivAraNaM ca kohe ya koNie kahaNaM / mAgahigamaNaM vaMdaNa modagaaisAra mAryata, amaSito bhaNati-mAryatA, tadA'GgAragartA kRtA, tadA secanako'vadhinA pazyati, nAtikAmati gau, kumArI bhaNataH-tava nimittamiyamApattiH prAptA tathApi necchasi, tadA secana kena skandhAdavatArito, sa ca tasyAM gAyAM patito mRto rasaprabhAyAM nairapika utpannaH, tAvapi kumArI svAminaH | ziSyAviti vyutsRjantI devatayA saMhatI yatra bhagavAn tIrthakaro viharati, tathApi nagarI na patati, koNikasya cintA, tadA kUlavAlakAya ruSTA devatA''kAze bhaNati-zramaNaH kUlavAlako yadi mAgadhikAM vezyAM lagiSyati / rAjA cAzokacandro vaizAlI nagarI grahISyati // 1 // zRNvanneva campAM gataH kUlabAlaka pRcchati, kathitaM, mAgadhikA zabditA viTazrAvikA jAtA, pradhAvitA, kA tasyA utpattiryathA namaskAre pAriNAmikIvuddhau stUpa iti, siddhazilAtalagamanaM kSullakena zilAloThanaM ca viSkambhaH (paadprsaarikaa)| zApo mithyAvAdIti nirgataH kUlavAlakatapaH // 1 // tApasapAlI nadIvAraNaM ca krodhe koNikAya (devatayA) kathitaM / mAgadhikAgamanaM vandanaM modakAH bhatIsAraH
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 685 // ANaNayA ||2||pddicrnnobhaasnnyaa koNiyagaNiyatti gamaNaniggamaNaM / vesAli jahA gheppai udikkha jao gave 4 pratikramasAmi // 3 // sAligamaNa maggaNa sAIkArAvaNe ya AuTTA / thUbha nariMdanivAraNa iTTaganikAlaNaviNAso ||4||pddi |maNAdhya yoga05zi yAgamaNe rohaNa gaddabhahalavAhaNApaiNNAya / ceDaganiggama vahapariNao ya mAyA vaalddho||5||" koNio bhaNai kSAyAM vajraceDaga ? kiM karemi !, jAva pukkhariNIo uThemi tAva mA nagarI atIhi, teNa paDivaNNaM, ceDago sabalohiyaM paDimaM galae haya pADama galae svAmyu0 vai. baMdhiUNa uiNNo, dharaNeNa sabhavaNaM nIo kAlagao devalogaM gao, vesAlijaNo sabo mahesareNa nIlavaMtami saahrio| zAlIgrahaH ko mahesarotti ?, tasseva ceDagassa dhUyA sujeThA veraggA pavaiyA, sA uvassayasto AyAvei, io ya peDhAlago nAma parivAyao vijAsiddho vijAu dAukAmo purisaM maggai, jai baMbhacAriNIe putto hojjA to samattho hojjA, taM AyAtIM daNaM dhUmigAvAmohaM kAUNa vijAvivajjAso tattha seritu kAle jAe gabbhe atisayaNANIhiM kahiyaM-na eyAe / AnayanaM // 2 // praticaraNamavabhAsanaM koNikagaNiketi gamanaM nirgamanaM / vaizAlI yathA gRhyate udvIkSasva prayato gaveSayAmi // 3 // vaizAlIgamanaM mArgaNaM satyakArakAraNenAvarjitA / stUpaH narendranivAraNaM iSTikAniSkAzanaM vinaashH||4|| patite gamanaM rodhaH (pUrtiH) gardabhahalavAhanapratijJAyAH / ceTakanigamo vadhapariNatazca mAtropAlabdhaH // 5 // koNiko bhaNaNi-ceTaka! kiM karomi ?, yAvat puSkariNyA AgacchAmi tAvanmA nagarI yAsIH, tena pratipannaM, ceTakaH sakalalohamayI pratimAM gale baddhA avatIrNaH, dharaNena svabhavanaM nItaH kAlagato devalokaM gataH, vaizAlIjana: sarvo mahezvareNa nIlavati saMhRtaH / ko mahezvara X // 685 // iti !, tasyaiva ceTakasya duhitA sujyeSThA vairAgyAdhpravrajitA, sopAzrayasthAntarAtApayati, itazca peDhAlako nAma paribAda vidyAsiddho vidyA dAtukAmaH puruSa | mAyati, yadi brahmacAriNyAH putro bhavet tarhi samarthoM bhavet , tAmAtApayantIM dRSTvA dhUmikAmyAmohaM kRtvA vidyAvipayAMsaH tatra vyutsRjya (tataH) kAle | jAte garbhe'tizayajJAnibhiH kathitaM-naitasyAH
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAmavikAro jAo, saDDayakule vaDAvio, samosaraNaM gao sAhuNIhiM saha, tattha ya kAlasaMdIvo vaMdittA sAmi pucchaikao me bhayaM ?, sAmiNA bhaNiyaM-eyAo saccatIo, tAhe tassa mUlaM gao, avaNNAe bhaNai-are tumaM mamaM mArehisitti pAesu balA pADio, saMvaDio, parivAyageNa teNa saMjatINa hio, vijAo sikkhAvio, mahArohiNi ca sAhei, imaM sattamaM bhavaM, paMcasu mArio, chaThe chammAsAvasesAueNa necchiyA, aha sAhettumAraddho aNAhamaDae citiyaM kAUNa ujAlettA allacaMmaM viyaDittA vAmeNa aMguThThaeNa tAva caMkamai jAva kahANi jalaMti, etthaMtare kAlasaMdIvo Agao kaThThANi chubbhai, sattaratte gae devayA sayaM uvaDiyA-mA vigdhaM karehi, ahaM eyassa sijjhiukAmA, siddhA bhaNai-egaM aMga paricaya jeNa pavisAmi sarIraM, teNa nilADeNa paDicchiyA, teNa aiyayA, tattha bilaM jAyaM, devayAe se tuhAe taiyaM acchi kayaM, teNa peDhAlo mArio, kIsa NeNaM mama mAyA rAyadhUyatti viddhaMsiyA, teNa se ruddo nAma jAyaM, pacchA kAlasaMdIvaM Abhoei, kAmavikAro jAtaH, zrAddhakule vardhitaH, samavasaraNaM gataH sAdhvIbhissaha, tatra ca kAlasaMdIpako vanditvA svAminaM pRcchati-kuto mai bhayaM ?, svAminA bhaNitaM-etasmAt satyakeH, tadA tasya pArzva gataH, avajJayA bhaNati-are tvaM mAM mArayiSyasIti pAdayorbalAt pAtitaH, saMvRddhaH, parivrAjakena tena saMyatInAM pArthAt hRtaH, vidyAH zikSitAH, mahArohiNIM ca sAdhayati, ayaM saptamo bhavaH, paJcasu mAritaH, SaSThe SaNmAsAvazeSAyuSkatayA neSTA, atha sAdhayitumArabdhaH anAthamRtakena citikA kRtvA prajvAlya AIcarma prAvRtya vAmenAGguSThena tAvat caGkAmyati yAvat kASThAni jvalanti, anAntare kAlasaMdIpaka AgataH kASThAni kSipati, saptarAne gate devatA svayamupasthitA-mA vinaM kArSIH, ahametasya sedhitukAmA, siddhA bhaNati-ekamaGgaM parityaja yena pravizAmi zarIraM, tena lalATena pratISTA, tenAtigatA, tatra bilaM jAtaM, devatayA tI tuSTayA tRtIyamakSi kRtaM, tena peDhAlo mAritaH, kathaM mama mAtA rAjaduhiteti vidhvastA, tena tassa rudro nAma jAtaM, pazcAt kAlasaMdIpamAbhogayati,
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ -% E Avazyaka dAdiho, palAo, maggao laggai, evaM heThThA uvariM ca nAsai, kAlasaMdIveNa tinni purANi viuvitA, sAmipAyamale pratikramahAribha- acchai, tANi devayANi pahao, tAhe tANi bhaNaMti-amhe vijjAo, so bhaTTAragapAyamUlaM gaotti tattha gao, ekamekAtAmaNAdhyaH drIyA khAmio, aNNe bhaNaMti-lavaNe mahApAyAle mArio, pacchA so vijAcakkavaTTI tisaMjhaM sabatitthagare vaMdittA NaTuM ca yoga05zi kSAyAM vanadAittA pacchA abhiramai, teNa iMdeNa nAmaM kayaM mahesarotti, sovi kira dhejAiyANa paosamAvaNNo dhijjAiyakannagANa // 686 // svAmyu.mahe sayaM 2 viNAsei, annesu aMteuresu abhiramai, tassa ya bhaNaMti do sIsA-naMdIsaro naMdI ya, evaM puSphaeNa vimANeNa abhi |zvarotpadaH ramai, evaM kAlo vaccai, annayA ujeNIe pajjoyassa aMteure sivaM mottUNaM sesAo viddhaMsei, pajjoo ciMtei-ko uvAo hojA jeNa eso viNAsejjA ?, tatthegA umA nAma gaNiyA rUvassiNI, sA kira dhUvaggahaNaM geNhai jAhe teNaMteNa ei, evaM vaccai kAle uiNNo, tAe doNi pupphANi viyasiyaM mauliyaM ca, mauliyaM paNAmiyaM, mahesareNa viyasiyassa hattho pasArio, ARAR dRSTaH, palAyitaH, pRSThato lagati, evamadhastAdupari ca nazyati, kAlasaMdIpena trINi purANi vikurvitAni, svAmipurastiSThati, tA devatAH prahataH, tadAtA 4AbhaNanti-varya vidyAH, sa bhaTTArakapAdamUlaM gata iti gataH, tatra ekaikena kSamitaH, anye bhaNanti-lavaNe mahApAtAle mAritaH, pazcAt sa vidyAcakravartI trisandhyaM sarva|x tIrthakarAna vanditvA nRtyaM ca darzayitvA pazcAdabhiramate, tenendreNa nAma kRtaM mahezvara iti, so'pi kila dhigjAtIyAnAM pradveSamApano dhigjAtIyakanyakAnAM zataM 2 vinAzayati, anyeSvantaHpureSu abhiramate, tasya ca bhaNyete hI ziSyo-nandIzvaro nandIca, evaM puSpa keNa vimAnena abhiramate, evaM kAlo brajati, anyadojayinyo / pradyotasyAntaHpure zivAM muktvA zeSA vidhvaMsayati, pradyotazcintayati-ka upAyo bhavet yena eSa vinAzyeta . tatraikomAnAnI gaNikA rUpiNI, sA kila dhUpa | grahaNaM gRhNAti yadA tena mArgeNaiti, evaM vrajati kAle avatIrNaH, tayA dve puSpe vikasitaM mukulitaM ca, mukulitamarpayati, mahezvareNa vikasitAya hastaH prasAritaH, RICACASSAGAR // 686 //
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ |sA maulaM paNAmei eyassa tujhe arahasitti, kahaM ?, tAhe bhaNai-erisio kaNNAo mamaM tAvapecchaha, tIe saha saMvasai la hiyahiyao kao, evaM vaccai kAlo, sA pucchai-kAe velAe devayAo osaraMti ?, teNa sihaM-jAhe mehuNaM sevAmi, tIe zuraNo siTTha mA mamaM mArehitti, purisehiM aMgassa uvariM jogA darisiyA, evaM rakkhAmo, te ya pajoeNa bhaNiyA-saha eyAe mAreha mA ya durAraddhaM karehiha, tAhe maNussA pacchaNNaM gayA, tehiM saMsaThTho mArio saha tIe, tAhe naMdIsaro tAhiM vijAhiM ahiDio AgAse silaM viuvittA bhaNai-hA dAsa ! maositti, tAhe sanagaro rAyA ullapaDasADago khamAhi egAvarAhaMti, so bhaNai-eyassa jai tavatthaM acceha to muyAmi, eyaM ca Nayare 2 evaM avAuDiyaM ThAvehatti to muyAmi, to paDivaNNo, tAhe AyayaNANi kArAviyANi, esA mahesarassa uppattI / tAhe nagari suNNiyaM koNio aigao gaddabhanaMgaleNa gAhAviyA, etthaMtare seNiyabhajjAo kAliyAdimAdiyAo pucchaMti bhagavaM titthayara-amhaM puttA 1 sA mukulamarpayatyetasya svamahaMsIti, kathaM ?, tadA bhaNati-IdRzyaH kanyA mAM tAvat prekSasva, tayA saha saMvasati hRtahRdayaH kRtaH, evaM brajati | kAlaH, sA pRcchati-kasyAM belAyAM devatA apasaranti, tenoktaM-yadA maithuna seve, tayA rAjJe kathitaM mA mAM mArayateti, puruSairaGgasyopari yogA darzitAH, evaM rakSayAmaH, te ca pradyotena bhaNitA-sahaitayA mArayata mA durArabdhaM kArTa, tadA manuSyAH pracchannaM gatAH, taiH saMzliSTo mAritaH saha tayA, tadAnandIzvarastAbhirvidyAbhiradhiSThita AkAze zilAM vikuLa bhaNati-hA dAsa!mRto'sIti, tadA sanAgaro rAjA''zATikApaTaH kSamasvaikamaparAdhamiti, sa bhaNati yadi enametadavasthaM arcayata, tadA muJcAmi, enaM ca nagare 2 evamaprAvRtaM sthApayateti tadA muJcAmi, tadA pratipannaH, tadA''yatanAni kAritAni, eSA mahezvarasyotpattiH / tadA nagarI zUnyAM koNiko'tigataH gardabhalAGgalena kRSTA, atrAntare zreNikabhAryAH kAlikAdikAH pRcchanti bhagavantaM tIrthakaraM-asmAkaM putrAH
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka saMgamAo (paM0 17500 ) eMti navatti jahA nirayAvaliyAe tAhe pavaiyAo, tAhe koNio caMpaM Agao, tattha pratikahAribha- nisAmI samosaDho, tAhe koNio ciMtei-bahuyA mama hatthI cakkavaTTIo evaM AsarahAo jAmipucchAmi sAmI ahaM cakkavaTTI maNAdhya. drIyA homi nahomitti niggao savvabalasamudaeNa, vaMdittA bhaNai-kevaiyA cakkavaTTI essA ?, sAmI bhaNai-sabe atItA, puNo| bhaNai-kahiM uvavajissAmi?, chaTThIe puDhavIe, tamasadahato savANi egidiyANi lohamayANi rayaNANi karei, tAhe saba- kSAyAM vjr||687|| baleNaM timisaguhaM gao ahameNaM bhatteNaM, bhaNai kayamAlago-atItA bArasa cakkavaTTiNo jAhitti, necchai, hathivilaggosvAmyu0ko maNI hatthimathae kAUNa daMDeNa duvAraM AhaNai, tAhe kayamAlageNa Ahao mao chahi~ gao, tAhe rAyANo udAI |NikamRtiH ThAvaMti, udAissa ciMtA jAyA ettha Nayare mama piyA Asi, addhitIe aNNaM NayaraM kArAvei, maggaha vatthuti pesiyA, | tevi egAe pADalAe uvariM avadArieNa tuMDeNa cAsaM pAsaMti, kIDagA se appaNA ceva muhaM atiMti, kiha sA pADalitti, saMgrAmAt AgamiSyanti naveti !, yathA nirayAvalikAyo tadA prabajitAH, tadA koNikazcampAmAgataH, tatra svAmI samavasRtaH, tadA koNikazcinta-18 | yati-bahavo mama hastinazcakravartinaH (yathA) evamazvarathAH yAmi pRcchAmi svAminaM ahaM cakravartI bhavAmi na bhavAmIti ? nirgataH sarvabalasamudayena, vanditvA | // 687 // bhaNati-kiyantazcakravartina eSyAH ?, svAmI bhaNati-sarve'tItAH, punarbhaNati-kotpatsye 1, SaSTayAM pRthvyAM, tadazraddadhAnaH sarvAMNyekendriyANi ratnAni lohamayAni karoti, tadA sarvabalena tamizraguhAM gataH aSTamabhaktena, bhaNati kRtamAlaka:-atItA dvAdaza cakravartino yAhIti, necchati, hastivilano maNi hastimastake kRtvA daNDena dvAramAhanti, tadA kRtamAlakenAhato mRtaH SaSTIM gataH, tadA rAjAna udAyinaM sthApayanti, udAyinazcintA jAtA-atra nagare mama pitA''sIt, adhR. tyA'nyanagaraM kArayati, mArgayata vAstu iti preSitAH, te'pyekasyAH pATalAyAH uparyavadAritena tuNDena cArSa pazyanti, kITikAstasyAtmanaiva mukhamAyAnti, kathaM sA pATaleti', AAMANASAX.
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ A CCORECASTAR do mahurAo-dakkhiNA uttarA ya, uttaramahurAo vANigadArago dakSiNamahuraM disAjattAegao, tassa tattha egeNa vANiya| geNa saha mittayA, tassa bhagiNI aNNiyA, teNa bhattaM kayaM, sA ya jemaMtassa bIyaNagaM dharei, so taM pAesu AraMbha |NivaNNeti ajjhovavanno, maggAviyA, tANi bhaNaMti-jai ihaM ceva acchasi jAva ekaMpitA dAragarUvaM jAyaM to demo, paDi|vaNNaM, diNNA, evaM kAlo vaccai, aNNayA tassa dAragassa aMmApitIhiM leho visajio-amhe aMdhalIbhUyANi jai hai jIvaMtANi pecchasi to ehi, so leho uvaNIo, so taM vAei aMsUNi muyamANo, tIe diho, pucchai, na kiMci sAhai, tIe leho gahio, vAittA bhaNai-mA adhiti karehi, ApucchAmi, tAe kahiyaM sarva amhApiUNaM, kahie visajji4 yANi, niggayANi dakSiNamahurAo, sA ya aNNiyA guviNI, sA aMtarA paMthe viyAyA, so ciMtei-ammApiyaro nAma kahiMtitti na kayaM, tAhe ramAveto pariyaNo bhaNei-aNNiyAe puttotti, kAleNa pattANi, tehivi se taM ceva nAmaM kayaM aNNaM dve mathure-dakSiNA uttarA ca, uttaramathurAyA vaNigdArako dakSiNamathurAM digyAtrAyai gataH, tatra tasya ekena vaNijA saha maitrI, tasya bhaginI arNikA, tena bhaktaM kRtaM, sA ca jemato vyajanakaM dhArayati, sa tAM pAdAdAramya pazyati adhyupapannaH, mArgitA, te bhaNanti-yadIhaiva sthAsyasi yAvadekamapi tAvat dArakarUpaM jAtaM ( bhavet) tadA damaH, pratipannaM, dattA, evaM kAlo brajati, anyadA tassa dArakasya mAtApitRbhyAM lekho visRSTaH vayamandhIbhUtI yadi jIvantau prekSitumicchasi tadA''yAH, sa lekha upanItaH, sa taM vAcayati muzamaNi, tayA dRSTaH, pRcchati, na kicidapi kathayati, tayA lekho gRhIto, vAcayitvA bhaNati-I4 mA'dhRti kArSIH, bhApRcche, tayA kathitaM sarvaM mAtApitRbhyAM, kathite visRSTI, nirgatau dakSiNamathurAtaH, sA cArNikA gurvI, sA'ntarA pathaH prajanitavatI, sadra cintayati-mAtarapitaraM nAma kariSyatIti na kRtaM, tadA ramayan parijano bhaNati-ArNikAyAH putra iti, kAlena prAptI, tAbhyAmapi tasya tadeva nAma kRtamanyat
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribha drIyA // 688 // naM paiTThihitti, tAhe so aNNiyaputto ummukabAlabhAvo bhoge avahAya pavaio, therattaNe viharamANo gaMgAyaDe pupphabhadaM 6 4 pratikramanAmaM NayaraM gao sasIsaparivAro, pupphakeU rAyA pupphavatI devI, tIse jamalagANi dArago dArigA ya jAyA- maNAdhya0 Ni pupphacUlo puSkacUlA ya aNNamaNNamaNuratANi, teNa rAyAe ciMtiyaM-jai vioijaMti to maraMti, tA eyANi yoga05zi kSAyAM vajra caiva mihuNagaM karemi, melittA nAgarA pucchiyA- etthaM jaM rayaNamuppajjai tassa ko vavasAi rAyA Nayare vA aMteure vA ?, evaM svAmyu0 pattiyAvei, mAyAe vAraMtIe saMjogo ghaDAvio, abhiramaMti, sA devI sAviyA teNa nigheeNa pavaiyA, devo jAo, ohiNA pecchai dhUrya, tao se ajjhahio neho, mA naragaM gacchihitti sumiNae narae daMsei, sA bhIyA rAyANaM avayAsei, evaM rattiM 2, tAhe pAsaMDiNo saddAviyA, kaheha kerisA narayA ?, te kahiMti, te aNNArisagA, pacchA aNNiyaputtA pucchiyA, te kaheumAraddhA - 'nicaMdhayAratamasA0, sA bhaNai - kiM tubbhehivi sumiNao diTTho ?, AyariyA bhaNaMti - titthayarovaesotti, pATalAvRttaM 1 na prasthAsyatIti tadA so'rNikA putra unmuktabAlabhAvo bhogAnapahAya prabrajitaH, sthaviratve vicaran gaGgAtaTe puSpabhadraM nAma nagaraM gataH saziSya parIvAraH, puSpaketU rAjA puSpavatI devI, tasyA yugmaM dArako dArikA ca jAte- puSpacUlaH puSpacUlA cAnyo'nyamanurakte, tena rAjJA cintitaM yadi viyojyate tarhi mriyete, tadetAceva mithunaM karomi, melayitvA nAgarAH pRSTAH-atra yadvattamutpadyate tasya ko vyavasyati rAjA nagaraM vA antaHpuraM vA?, evaM pratyAyayati, mAtari vAsyatyAM saMyogo ghaTitaH, abhiramete, sA devI zrAvikA tena nirvedena prabrajitA, devo jAtaH, avadhinA prekSate duhitaraM tatastasyAbhyadhikaH snehaH, mA narakaM gAditi svapne narakAn darzayati sA bhItA rAjAnaM kathayati, evaM rAtrau rAtrau tadA pASaNDikAH zabditAH, kathayata kIdRzA narakAH ?, te kathayanti te'nyAdRzaH, pazcAdarNikAputrAH pRSTAH, te kathayitumArabdhAH - nityAndhakAratamisrAH, sA bhaNati - kiM yuSmAbhirapi svapno dRSTaH, AcAryA bhaNanti tIrthakaropadeza iti, // 688 //
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM gao, kAleNaM devo devaloyaM darisei, tatthavi taheva pAsaMDigo pucchiyA jAhe na yANaMti tAhe aNNiyaputtA pucchi yA, tehiM kahiyA devalogA, sA bhaNai-kiha naragA na gaMmaMti ?, teNa sAhudhammo kahio, rAyANaM ca Apucchai, teNa bhaNiyaM-muemi jai ihaM ceva mama gihe bhikkhaM giNhaitti, tIe paDissuyaM, pavaiyA, tattha ya te AyariyA jaMghAvalaparihINA ome pathaiyage visajjettA tattheva viharaMti, tAhe sA bhikkhaM aMteurAo ANei, evaM kAlo vaccai, aNNayA tIse bhagavaIe sobhaNeNa'jjhavasANeNa kevalaNANamuppaNaM, kevalI kira pubapauttaM viNayaM na laMghei, aNNayA jaM AyariyANa hiyaicchiyaM taM ANei, siMbhakAle ya jeNa siMbho Na uppajjai, evaM sesehivi, tAhe te bhati-jaM mae ciMtiyaM taM caiva ANIyaM, bhaNai-jANAmi, kiha?, aisaeNa, keNa?, kevaleNa, kevalI AsAiotti khAmio, aNNe bhaNaMti-vAse paDate ANiyaM, tAhe bhAMti - kiha ajje ! vAse paDate ANesi ?, sA bhaNai-jeNa 2 aMteNa accitto teNa 2 anteNa AgayA, kaha jANAsi ?, 1 evaM gataH kAlena devo devalokaM darzayati, tatrApi tathaiva pASaNDinaH pRSTA yadA na jAnanti tadA''cAryAH pRSTAH, taiH kathitA devalokAH, sA bhaNati-kathaM narakA na gamyante ?, tena sAdhudharmaH kathitaH, rAjAnaM cApRcchate, tena bhaNitaM muJcAmi yadIhaiva mama gRhe bhikSAM gRhNAsi, tayA pratizrutaM, pravrajitA, tatra ca te AcAryAMH parihINajaGghAbalA avame prabrajitAn visRjya tatraiva viharanti tadA sA bhikSAmantaH purAdAnayati, evaM kAlo vrajati, anyadA tasyA bhagavatyAH zobhanenAdhyavasAnena kevalajJAnamutpannaM, kevalI kila pUrvapravRttaM vinayaM na laGghayati, anyadA yadAcAryANAM hRdIpsitaM tadAnayati, zleSmakAle ca yena zleSmA notpadyate, evaM zeSairapi tadA te bhaNanti yanmayA cintitaM tadevAnItaM, bhaNati jAnAmi, kathaM ?, atizayena, kena ?, kevalena, kSamitaH kevaDhyAzAtita iti, anye bhaNanti varSAMyAM patantyAM AnItaM, tadA bhaNanti kathamAyeM ! varSAyAM patantyAmAnayasi ?, sA bhaNati yena yena mArgeNAcittastena 2 mArgeNAgatA, kathaM jAnISe ?,
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 689 // aisaeNa, khAmei, addhiti pagao, tAhe so kevalI bhaNai-tubhavi caramasarIrA sijjhihiha gaMgaM uttaraMtA, to tAhe ceva dra 4 pratikrapauttiNNo, NAvAvi jeNa 2 pAseNa'valaggai taM taM nibuDDai majjhe uhiyA savAvi nibuDDA, tehiM pANIe chUDho, nANaM uppa maNAdhyaka yogasaM0 NaM, devehi mahimA kayA, payAgaM tattha titthaM pavattaM, se sIsakaroDI macchakacchabhehiM khajaMtI egattha ucchaliyA puliNe, sA io tao chubbhamANA egattha laggA, tattha pADalibIyaM kahavi paviha, dAhiNAo haNugAo karoDi bhiMdato pAyago 5 zikSAyAM vajrasvAmyu. uDio, visAlo pAyavo jAo, tattha taM cAsaM pAsaMti, ciMteti-ettha Nayare rAyassa sayameva rayaNANi ehiMti taM NayaraM ta pATalInivasiMti, tattha suttANi pasArijaMti, nemittio bhaNai-tAva jAhi jAva sivA vAseMti tao niyattejjAsitti, tAhe putrotpa0 puvAo aMtAo avarAmuho gao tattha sivA uDiyA niyatto, uttarAhutto tatthavi, puNovi puvAhutto gao tatthavi, dakkhi- Nahutto tatthavi sivAe vAsiyaM, taM kira vIyaNagasaMThiyaM nayaraM, NayaraNAbhie ya udAiNA ceiharaM kArAviyaM, esA| atizayena, kSamayati, akRti pragataH, tadA sa kevalI bhaNati-yUyamapi caramazarIrAH setsyatha gaGgAmuttarantaH, tatastadaiva prottIrNaH, naurapi yasmin 2 kApA'valagati tena 2 aDati madhye upasthApitAH sarvApi aDitA, taiH pAnIye kSiptaH, jJAnamutpana, devairmahimA kRtaH, prayAgaM tatra tIthaM jAtaM, tasya zIrSakaroTikA || | matsyakacchapaiH khAdyamAnaikatrocchalitA puline, setastataH kSipyamANaikana lagnA, tantra pATalAbIjaM kathamapi praviSTaM, dakSiNAdanoH karoTiM bhindan pAdapa utthitaH, pAdapo vizAlo jAtaH, tatra taM cApaM pazyanti, cintayanti-anna nagare rAjJaH svayameva ratnAnyeSyanti tatra nagaraM nivezitamiti , tantra sUtrANi prasAryante, naimittiko bhaNati-tAvadyAta yAvagchivA vAsayati tato nivartayadhvamiti, tadA pUrvamAdantAdaparAbhimukho gatastatra zivA rasitA nivRttaH, uttarAbhimukhastatrApi, punarapi purvAbhimukho gatastatrApi, dakSiNAmukhastatrApi zivayA vAsitaM, tatkila vyajanakasaMsthitaM nagaraM, nagaranAbhau codAyinA caityagRhaM kAritaM, eSA // 689 // COM
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ jijAmo, i, so ya bANa paDissurya pADaliputtassa uppattI / so udAI tattha Thio raja bhuMjai, so ya rAyA te DaMDe abhikkhaNaM olaggAvei, te ciMteMtikahamaho eyAe dhADIe muccijAmo?, io ya egassa rAyANassa kamhivi avarAhe raja hiyaM, so rAyA naho, tassa putto bhamaMto ujjeNimAgao, egaM rAyAyaM olaggai, so ya bahuso 2 paribhavai udAissa, tAhe so rAyaputto pAyavaDio |viNNavei-ahaM tassa pII pibAmi navaraM mama bitijio hojAsi, teNa paDissuyaM, gao pADaliputtaM, bAhirigamajjhamigaparisAsu olaggiUNa chiddamalabhamANo sAhUNo atiMti, te atItamANe pecchai, tAhe egassa Ayariyassa mUle pabaio, sabA parisA ArAhiyA tassa pajAyA, so rAyA ahamicauddasIsu posahaM karei, tatthAyariyA atiMti dhammakahAnimittaM, aNNayA veyAliyaM, AyariyA bhaNaMti-geNhaha uvagaraNaM rAulamatImo, tAhe so jhaDitti uhio, gahiyaM uvagaraNaM, puvasaMgoviyA kaMkalohakattiyA sAvi gahiyA, pacchaNNaM kayA, atigayA rAulaM, ciraM dhammo kahio, AyariyA pasuttA, pATaliputrasyotpattiH / sa udAyI tatra sthito rAjyaM bhunakti, sa ca rAjA tAn (lokAn ) daNDAn abhIkSNaM avalagayati, te cintayanti-kathamaho | etasyA dhATyA mucyemahi, itazcaikasya rAjJaH kasmiMzcidapi aparAdhe rAjyaM hRtaM, sa rAjA naSTaH, tasya putro bhrAmyan ujjayinImAgataH, ekaMrAjAnamavalagayati, sa ca bahuzaH 2 paribhUyate udAyinA, tadA sa rAjaputraH pAdapatito vijJapayati-ahaM tasya jIvitaM pibAmi paraM mama dvitIyo bhava, tena pratidhrutaM, gataH pATaliputraM, bAhyamadhyamRgapatsu avalagya chidramalabhamAnaH sAdhava AyAnti tAn bhAyAtaH prekSate, tadaikasyAcAryasya mUle pravrajitaH, sarvA parSat ArAddhA tasya prajAtA, sa rAjA'STamIcaturdazyoH poSadhaM karoti, tatrAcAryA AyAnti dharmakathAnimittaM, anyadA vaikAlikaM, AcAryA bhaNanti-gRhANopakaraNaM rAjakulamatigacchAmaH, tadA sa jhaTiti usthitaH, gRhItamupakaraNaM pUrvasaMgopitA kaGkalohakatarikA sApi gRhItA, pracchannA kRtA, bhatigatI rAjakulaM, ciraM dharmaH kathitaH, | AcAryAH prasuptA,
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA rAyAvi pasutto, teNa udvittA raNNo sIse nivesiyA, tattheva ahilaggo niggao, thANailagAvi na vAriMti pavaiotti, ruhireNa AyariyA paccAliyA, uThiyA, pecchaMti rAyANagaM vAvAiyaM, mA pavayaNassa uDDAho hohiitti AloiyapaDikkato appaNo sIsaM chiMdei, kAlagao so evaM / io ya pahAviyasAligae nAviyaduyakkharao uvajjhAyassa kahei-jahA mama'jateNa NayaraM veDhiyaM, pahAe diha, so sumiNasatthaM jANai, tAhe gharaM neUNa matthao dhoo dhUyA ya se diNNA, dippiumAraddho, sIyAe NayaraM hiMDAvijai, sovi rAyA aMteurasejAvalIhiM divo sahasA, kuviyaM, nAyao, auttotti aNNeNa dAreNaM nINio sakkArio, Aso ahiyAsio, abhitarA hiMDAvio majjhe hiMDAvio bAhiM niggao rAyakulAo tassa pahAviyadAsassa paDiM aDei pecchai ya NaM teyasA jalaMtaM, rAyAbhiseeNa ahisitto rAyA jAo, te ya DaMDabhaDabhoiyA dAsotti tahA viNayaM na kareMti, so ciMtei jai viNayaM Na kareMti kassa ahaM rAyatti 4 pratikramaNAdhya0 yogasaM0 5 zikSAyAM vajrasvAmyu. udAyivRttaM nandarAjya // 690 // | rAjA'pi prasuptaH, tenotthAya rAjJaH zIrSe nivezitA, tatraiva lagnamuSTiH (?) nirgataH, prAtIhArikA api na vArayanti prabajita iti, rudhireNAcAryAH pratyAr3itAH, utthitAH, prekSante rAjAnaM vyApAditaM, mA pravacanasyoDDAho bhUdityAlocitapratikrAntA AtmanaH zIrSa chindanti, kAlagatAsta evaM / itazca nApitazAlAyAM nApitadAsa upAdhyAyAya kathayati-yathA mamAdyAntreNa nagaraM veSTitaM, prabhAte dRSTaM, sa svamazAstraM jAnAti, tadA gRhaM nItvA mastakaM dhautaM duhitA |ca tI dattA, dIpitumArabdhaH, zibikayA nagaraM hiNThyate, so'pi rAjA antaHpurikAzayyApAlikAbhidRSTaH sahasA, kUjitaM, jJAtaH, aputra ityanyena dvAreNa nItaH satkAritaH, azvo'dhivAsitaH, abhyantare hiNDito madhye hiNDitaH bahirnirgato rAjakulAt taM nApitadAraka pRSThau lagayati prekSate ca taM tejasA jvalantaM, rAjyAbhiSekeNAbhiSikto rAjA jAtaH, te ca daNDikasubhaTabhojikA dAsa iti tathA vinayaM na kurvanti, sa cintayati-yadi vinayaM na kurvanti kasyAhaM rAjeti // 690 //
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ atthANIo udvittA niggao, puNo paviTho, te Na uDeti, teNa bhaNiyaM-geNhaha ee gohetti, te avaropparaM dahaNa hasaMti, teNa amariseNa atthANimaMDaliyAe lippakammanimmiyaM paDihArajuyalaM paloiyaM, tAhe teNa sarabhasuddhAieNa asihattheNa mAriyA kei naTThA, pacchA viNayaM uvaThiyA, svAmio rAyA, tassa kumArAmaccA natthi, so maggai / io ya kavilo nAma bhaNo NayarabAhiriyAe vasai, veyAliyaM ca sAhuNo AgayA dukkhaM viyAle atiyaMtumitti tassa agnihottassa gharae |ThiyA, so baMbhaNo ciMtei-pucchAmi tA Ne kiMci jANaMti navatti ?, pucchiyA, parikahiyaM AyariehiM, saDDo jAo taM ceva rayaNiM, evaM kAle vaccaMte aNNayA aNNe sAhuNo tassa ghare vAsArattiM ThiyA, tassa ya putto jAyamettao aMbArevaIhiM gahio, so sAhUNa bhAyaNANi kaptANaM hehA Thavio, nahA vANamaMtarI, tIse payA thirA jAyA, kappaotti se nAmaM kayaM, tANi dovi kAlagayANi, imovi codasasu vijAhANesu supariNihio NAma labhai pADaliputte, so ya saMtoseNa dANaM AsthAnikAyA utthAya nirgataH punaH praviSTaH, te nottiSThanti, tena bhaNita-gRhItatAn adhamAniti, te parasparaM dRSTA hasanti, tenAmarSeNAsthAnamaNDapiGkAyAM lethyakarmanirmitaM pratIhArayugalaM pralokitaM, tadA tena sarabhasoddhAvitena asihastena mAritAH kecinnaSTAH, pazcAdvinayamupasthitAH, kSAmito rAjA, tassala kumArAmAtyA na santi, sa mArgayati / itazca kapilo nAma brAhmaNo nagarabAhirikAyAM vasati, vikAle ca sAdhava AgatA duHkhaM vikAle'tigantumiti tasyAgnihotrasya gRhe sthitAH, sa brAhmaNazcintayati-pRcchAmi tAvat ete kiJcijAnanti naveti !, pRSTAH, parikathitamAcAyaH, zrAddho jAtastasyAmeva rajanyAM, evaM vrajati kAle anyadA'nye sAdhavastasya gRhe varSArAtre sthitAH, tasya ca putraH jAtamAtro'mbArevatIbhyAM gRhItaH, sa sAdhuSu karupayatsu bhAjanAnAmadhastAt sthApitaH, naSTe vyantayauM, tasyAH prajA sthirA jAtA, kalpaka iti tasya nAma kRtaM, tau dvAvapi kAlagatI, ayamapi caturdazasu vidyAsthAneSu supariniSThito nAma (rekhA) labhate pATalIputre, sa ca saMtoSeNa dAnaM
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA ne icchai, dAriyAo labhamANIo necchai, aNegehiM khaMDigasaehiM parivArio hiMDai, io ya tassa aigamaNaniggamaNapahe ego maruo, tassa dhUyA jalUsatavAhiNA gahiyA, lAghavaM sarIrassa natthi atIvarUviNitti na koi varei, mahatI jAyA, ruhiraM se AgayaM, tassa kahiyaM mAyAe, so ciMtei-baMbhavajjhA esA, kappago saccasaMdho tassa uvAeNa demi, teNa dAre agaDe khao, tattha ThaviyA, teNaMteNa ya kappago'tIti, mayA saddeNa pakuvio-bho bho kavilA ! agaDe paDiyA jo nitthArei tassevesA, taM soUNa kappago kivAe dhAvio uttAriyA ya'NeNa, bhaNio ya-saccasaMdho hojjAsi puttagatti, tAhe teNa jaNavAyabhaeNa paDivaNNA, teNa pacchA osahasaMjoeNa laTThI kayA, rAyAe surya-kappao paMDiotti, saddAvio viNNavio ya rAyANaM bhaNai-ahaM grAsAcchAdanaM vinirmucya parigrahaM na karemi, kaha imaM kiccaM saMpaDivajjAmi, na tIrai |niravarAhassa kiMcI kAuM, tAhe so rAyA chihAi maggai, aNNayA rAyAe jAyAe sAhIe nillevago so saddAvio, tuma | 4 pratikramaNAdhyaka yogasaM0 5 zikSAyAM kalpakavaMze sthUlabhadradIkSA // 691 // necchati, dArikA labhyamAnA necchati, anekai chAtradhAtaiH parivRto hiNDate, itazca tasya pravezanirgamapaye eko marukaH, tasya duhitA jalodaravyAdhinA gRhItA, lAghavaM zarIrasya nAstIti atIvarUpiNIti na ko'pi vRNute, mahatI jAtA, Rtustasya jAtaH, tasmai kathitaM mAtrA, sa cintayati-brahmahatyaiSA, kalpakaH satyasandhastasmai upAyena dadAmi, tena dvAri avaTaH khAtaH, tatra sthApitA, tenAdhvanA ca kalpaka AyAti, mahatA zabdena prakUjitaH-bho bhoH! kapila avaTe patitA yo nistArayati tasyaivaiSA, tacchutvA kalpakaH kRpayA dhAvitaH, uttAritA cAnena, bhaNitazca satyasandho bhava putraka iti, tadA tena jamApavAdabhItena pratipannA, tena pazcAdoSadhasaMyogena laTA kRtA, rAjJA zrutaM-kalpakaH paNDita iti, pAbdito vijJaptazca rAjAnaM bhaNati na karomi, kathamidaM kRtyaM saMpratipatsye, na zakyate niraparAdhasya kizcit kartu, tadA sa rAjA chidrANi mArgayati, anyadA rAjJA pATake (tassa) jAyAyA nirlepakaH sa zabditaH, vaM // 691 //
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ NROCESSOR kaippagassa pottAI dhovasi navatti?,bhaNai-dhovAmi, tAhe rAyAe bhaNio-jai ettAhe appei to mA dijjAsitti, aNNayA iMdamahe se bhaNai bhajjA-se mamavetAI potAI rayAvihi, so necchai, sA abhikkhaNaM bahui, teNa paDivaNaM, teNa NIyANi rayagaharaM, so bhaNai-ahaM viNA molleNa rayAmi, so chaNadivase pamaggio, ajahijotti kAlaM harai, so chaNo volINo, tahavi na dei, bIe varise na diNNANi, taievi varise dive 2 maggai na dei, tassa roso jAo, bhaNai-kappago na homi jai tava ruhireNa na rayAmi, aggiM pavisAmi, aNNadivase gao churiyaM ghettUNa, so rayao bhaja bhaNai-ANehitti, diNNANi, tassa poTTa phAlittA ruhireNa rayANi, rayagabhajA bhaNai-rAyAe eso vArio kimeeNa avaraddhaM ?, kappassa ciMtA jAyA-esa raNo mAyA, tayA mae kumArAmaccattaNaM necchiyaMti, jai pabaio hoto kimayaM hoyaMti, vaccAmi sayaM mA gohehi nejIhAmitti gao rAyakulaM, rAyA uDio, bhaNai-saMdisaha kiM karemi !, taM mama vitappaM ciMtiyaMti, so R C kalpakasya vastrANi prakSAlayasi naveti', bhaNati-prakSAlayAmi, tadA rAjJA bhaNita:-yadyadhunA'rpayati tarhi mA dayA iti, anyadendramahe taM bhaNati bhAryA-atha mama tAni vasrANi rajayata, sa necchati, sAubhIkSNaM kalahayati, tena pratipanaM, tena nItAni rajakagRhaM, sa bhaNati-ahaM vinA mUlyena rajAmi, sa kSaNadivase pramArgitaH, agha hyaH (bhAH) iti kAlamuchacate, sa kSaNo vyatikrAntaH, tathApi na dadAti, dvitIye varSe na dattAni, tRtIye'pi varSe divase 2 mArgayati na dadAti, tasya roSo jAtaH, bhaNati-kalpako na bhavAmi yadi tava rudhireNa na rajAmi, agniM pravizAmi, anyadivase gataH kSuriko gRhIvA, sa rajako bhAyA~ bhaNati-Anayeti, dattAni, tasyodaraM pATayitvA rudhireNa raktAni, rajakabhAryA bhaNati-rAjJaiSa vAritaH kimetenAparAddhaM, kalpasya cintA jAtA eSA rAjJo mAyA, tadA mayA kumArAmAtyatvaM neSTamiti, yadi pramajito'bhaviSya kimidamabhaviSyaditi, brajAmi svayaM mA daNDikai yiSi iti gato rAjakulaM, rAjotthitaH, bhaNatisaMdiza kiM karomi, taM mama vikalpaM cintitaM, sa
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ A AvazyakahAribhadrIyA // 692 // bhaNai-mahArAya ! ja bhaNasi taM karemi, rayagaseNI AgayA, rAyAe samaM ullaveMtaM daddUNa naTThA, kumArAmacco Thio, evaM saba 4pratikrarajaM tadAyattaM ThiyaM, puttAvi se jAyA, tIse aNNANaM ca IsaradhUyANaM, aNNayA kappagaputtassa vivAho, teNa ciMtiya-saMte- maNAdhya urassa raNo bhattaM dAyacaM, AharaNANi raNNo nijogo ghaDijjai, jo naMdeNa kumArAmacco pheDio so tassa chiddANi yogasaM0 maggai, kappagadAsI dANamANasaMgahiyA kayA, jo ya tava sAmissa divasodaMto taM kaheha dive 2, tIe paDivaNNaM, aNNayA 5 zikSAyAM bhaNai-raNNo nijogo ghaDijai, puvAmacco ya jo pheDio teNa chidaM laddhaM, rAyAe pAyavaDio viSNavei-jaivi amhe kalpakavaMza tumha avigaNiyA tahAvi tumbhaM saMtigANi sitthANi dharati ajavi teNa avassaM kaheyavaM jahA kira kappao tujhaM ahiyaM sthUlabhadrahai ciMtito puttaM raje ThaviukAmo, rajanijogo sajijjai, pesaviyA rAyapurisA, sakuDuMbo kUve chUDho, kodavodaNaseiyA | dIkSA pANiyagalatiyA ya dijai, sarva tAhe so bhaNai-eeNa sabehiMvi mAriyavaM, jo Ne ego kuluddhArayaM karei veranijAyaNaM ca bhaNati-mahArAja! yajaNasi tat karomi, rajakazreNirAgatA, rAjJA samamullApayantaM dRSTvA naSTA, kumArAmAtyaHsthitaH, evaM sarva rAjyaM tadAyattaM sthitaM, putrA api tasya jAtAH, tasyA anyAnAM cezvaraduhitRNAca, anyadA kalpakaputrasya vivAho (jAtaH), tena cintitaM-sAntaHpurasya rAjJo bhaktaM dAtavyaM, AbharaNAnix rAjJo niyogo ghavyate, yo nandena kumArAmAtyaH spheTitaH sa tasya chidrANi mArgayati, kalpakadAsyo dAnamAnasaMgRhItAH kRtAH, yazca tava svAmino divasodantastaM | kathayeH divA divA, tayA pratipanna, anyadA bhaNati-rAjJo niryogo ghavyate, pUrvAmAtyazca yaH spheTitastena chidraM labdhaM, rAjJe pAdapatito vijJapayati-yadyapi vayaM 4 yuSmAkamavimatAstathApi yuSmatsatkAni sikthUni thriyante'dyApi tenAvazyaM kathayitavyaM yathA kila kalpako yuSmAkamahitaM cintayan putraM rAjye sthApayitukAmaH, 1. rAjyaniryogaH praguNIkriyate, preSitA rAjapuruSAH, sakuTumbaH kUpe kSiptaH, kodravaudanasetikA pAnIyasya galantikA (gargarI)ca dIyate, sarvAn tadA sa bhaNati-.sa | etena sarve'pi mArayitavyAH, yo'smAkamekaH kuloddhAraM karoti raniyAMtanaM ca / // 692 // NSAR
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ di so jemeu, tANi bhaNaMti-amhe asamatthANi, bhattaM paccakkhAmo, paccakkhAyaM, gayANi devalogaM, kappago jemei, paccaMtarA tIhi ya suyaM jahA kappago viNAsio, jAmo geNhAmotti, AgaehiM pADaliputtaM rohiyaM, naMdo ciMteha-jaha kappago hoto na evaM abhihavaMto, pucchiyA bAravAlA-asthi tattha koi bhattaM paDicchaha, jo tassa dAso sovi mahAmaMtitti, tehiM bhaNiyaM-asthi, tAhe AsaMdaeNa ukkhittA nINio, pillukio vijjehiM saMdhukio Ause kArie pAgAre darisio kappago, darisio kappagotti te bhIyA daMDA sAsaMkiyA jAyA, naMdaM parihINaM NAUNa sujhutaraM abhivaMti, tAhe leho visajio, jo tujjha sasi abhimao so eu to saMdhI vA jaM tumbhe bhaNihiha taM karehitti, tehiM dUo visajio, kappao viniggao, nadImajjhe miliyA, kappago nAvAe hatthasaNNAhiM lavai, ucchukalAvassa hehA uvariM ca chinnassa majjhe kiM hohi, dahikuMDassa heTTA uvariM ca chinnassa dhasatti paDiyassa kiM hohiitti ?, evaM bhaNittA taM payAhiNaM kareMto. 1 sa jematu, te bhaNanti-vayamasamarthAH, bhaktaM pratyAkhyAmaH, pratyAkhyAtaM, gatA devalokaM, kalpako jemati, pratyantarAjabhizca zrutaM yathA kalpako vinAzitaH, yAmo gRhIma iti, AgataH pATaliputra ruvaM, nandazcintayati-yadi kalpako'bhaviSyattadA naivamabhyadrocyaM, pRSTA dvArapAlA:-asti tantra kazcit , bhaktaM pratIcchati | yastasya dAsaH so'pi mahAmantrIti, tairbhaNitaM-asti, tadA''syandakenorikSapya niSkAzitaH, pUTakRto vaidyaiH (prItimAnvitaH), paTau jAte prAkAre darzitaH | kalpakaH, darzitaH san kalpaka iti te bhItAH daNDAH sAzaGkA jAtAH, nandaM parihINaM jJAtvA suSTutarAmabhidravanti, tadA lekho visRSTaH-yo yuSmAkaM sarveSAmabhimataH sa AyAtu, tataH samdhi vA yayUyaM bhaNiSyatha tat kariSyAma iti, tairdUto visRSTaH, kalpako vinirgataH, nadImadhye militAH, kalpako nAvi hastasaMjJAbhilapati, ikSa kalApasyAdhastAdupari ca chinnasya madhye kiM bhavati', dadhikuNDasyAdhastAdupari ca chinnasya dhasagiti patitasya kiM bhavatIti, evaM bhaNitvA tAn pradakSiNAM kurvan
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ G drIyA Avazyaka- paDiniyatto, iyarovi vilakkho niyatto pucchio lajjai akkhiuM, palavai baDugotti akkhAyaM, nahA, naMdovi kappaeNa hAribha bhaNio-saNNaha, pacchA AsahatthI ya gahiyA, puNovi Thavio taMmi ThANe, so ya niogAmacco viNAsio, tassa kappa|gassa vaMso gaMdavaMseNa samaM aNuvattai, navamae naMde kappagavaMsapasUo sagaDAlo, thUlabhaddo se putto sirio ya, satta dhIyarI ya jakkhA jakkhadinnA bhUyA bhUyadiNNA seNA veNA reNA, io ya vararui dhijjAio naMdaM aTThasaeNaM silogANamolaggai, so rAyA tuTTho sagaDAlamuhaM paloei, so micchattaMtikAuM na pasaMsei, teNa bhajjA se olaggiyA, pucchio bhaNai-bhattA * te Na pasaMsai, tIe bhaNiyaM-ahaM pasaMsAvemi, tao so tIe bhaNio, pacchA bhaNai-kiha micchattaM pasaMsAmitti ?, evaM divase 2 mahilAe karaNiM kArio aNNayA bhaNai-subhAsiyaMti, tAhe dINArANaM ahasayaM diNNaM, pacchA diNe 2 padiNNo, sagaDAlo ciMtei-niThio rAyakosotti, naMdaM bhaNai-bhaTTAragA! kiM tubbhe eyassa deha ?, tunbhe pasaMsiotti, bhaNai-ahaM 4 pratikramaNAdhya. yogasaM0 5 zikSAyAM kalpakavaMze sthUlabhadradIkSA pratinivRttaH, itaro'pi vilakSo nivRttaH pRSTo lajAte ANyAtuM, pralapati baTuka iti ANyAtaM, naSTAH, nando'pi kalpakena bhaNita:-sannadhya, pazcAdazvA | hastinazca gRhItAH, punarapi sthApitastasmin sthAne, sa ca niyogAmAtyo vinAzitaH, tasya kalpakasya vaMzo nandavaMzena samamanuvarttate, navame nande kalpakavaMzaprasUtaH zakaTAlaH, sthUlabhadrastasya putraH zrIyakazca, sapta duhitaraca yakSA yakSadattA bhUtA bhUtadattA senA veNA reNA, itazca vararucirdhigjAtIyo nandamaSTazatena zlokAnAM sevate, sa rAjA tuSTaH zakaTAlamukhaM pralokayati, sa mithyAtvamitikRtvA na prazaMsati, tena bhAryA tasyArAddhA, pRSTo bhaNati-bhartA saba na prazaMsati, tayA bhaNitaM-ahaM prazaMsayAmi, tataH sa tayA bhaNitaH, pazcAt bhaNati-kathaM mithyAtvaM prazaMsAmi ! iti, evaM divase divase mahilayA bAcaM (prazaMsAkriyAM) prAhito'nyadA bhaNati-subhASitamiti, tadA dInArANAmaSTazataM dattaM, pazcAdine dine pradAtumArabdhaH, zakaTAlazcintayati-niSThito rAjakoza iti, nandaM bhaNati-bhaTTA|rakAH! kiM yUyametamai datta ?, tvayA prazaMsita iti, bhaNati-ahaM // 9 // +-
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ pasaMsAmi loiyakavANi anANi paDhAi, rAyA bhaNai-kahaM loiyakavANi ?, sagaDAlo bhaNai-mama dhUyAovi paDhaMti, kimaMga puNa aNNo logo ?, jakkhA egaMpi suyaM giNhai, bitiyA dohi taiyA tihi vArAhi, tAo aNNayA pavisaMti aMteuraM, javaNiyaMtariyAo ThaviyAo, vararuI Agao thuNai, pacchA jakkhAe paDhiyaM bitiyAe doNNi taiyAe tiSNi vArA suyaM paDhiyaM evaM sattahivi, rAyAe pattiyaM, vararuIssa dANaM vAriyaM, pacchA so te dINAre ratiM gaMgAjale jaMte Thavei, tAhe divasao thuNai gaMgaM, pacchA pAeNa AhaNai, gaMgA deitti evaM logo bhaNai, kAlaMtareNa rAyAe surya, sagaDAlassa kahei - tassa kira gaMgA dei, sagaDAlo bhaNai-jai mae gae dei to dei, kallaM vaccAmi teNa paccaigo puriso pesio | vigAle pacchannaM acchasu jaM vararuI Thavei taM ANejjAsi, gaeNa ANiyA poTTaliyA sagaDAlassa diNNA, gose naMdovi gao, pecchai thuNaMtaM, thue nibbuDo, hatthehi pAehi ya jaMtaM maggai natthi, vilakkho jAo, tAhe sagaDAlo poTTaliyaM raNo 1 prazaMsAmi laukikakAvyAni anarthakAni paThati, rAjA bhaNati kathaM laukikakAvyAni ?, zakaTAlo bhaNati-mama duhitaro'pi paThanti kimaGga punaranyo lokaH ?, yakSA ekazaH zrutaM gRhNAti dvitIyA dvikRtvaH tRtIyA triH, tA abhyadA pravezayati antaHpuraM, yavanikAntaritAH sthApitAH, vararucirAgataH stauti, pazcAt yakSayA ekazaH dvitIyayA dvikRtvastRtIyayA triH zrutaM paThitaM evaM saptabhirapi, rAjJA pratyayitaM, vararucaye dAnaM vAritaM, pazcAtsa tAn dInArAn rAtrau gaGgAjale yantre sthApayati, tadA divase stauti gaGgAM pazcAtpAdenAhanti, gaGgA dadAtItyevaM loko bhaNati, kAlAntareNa rAjJA zrutaM zakaTAlAya kathayati - tasmai kila gaGgA dadAti, zakaTAlo bhaNati-yadi mayi gate dadAti tarhi dadAti kalye vrajAvaH tena pratyayitaH puruSaH preSito vikAle pracchannaM tiSTha yadvararuciH sthApayati tadAnayeH, gatenAnItA pohalikA zakaTAlAya dattA, pratyUSasi nando'pi gataH, prekSate stuvantaM stutvA magnaH hastAbhyAM pAdAbhyAM ca yantraM mArgayati, nAsti, vilakSo jAtaH, tadA zakaTAlaH pohalikAM rAjJe
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka-6 4 darisei, ohAmio gao, puNovi chiddANi maggai sagaDAlassa eeNa sarva khoDiyaMti, aNNayA sirIyassa vivAho, raNNo||4pratikrahAribhaaNuogo sajijai, vararuiNA tassa dAsI olaggiyA, tIe kahiyaM-raNNo bhattaM sajjijai Ajogo ya, tAhe teNa maNAdhya drIyA ciMtiyaM-eyaM chiDu, DiMbharUvANi moyage dAUNa imaM pADhei-'rAyanaMdu navi jANai jaM sagaDAlo kAhii / rAyanaMdaM mArettA yogasaM0 to siriyaM raje Thavehitti // 1 // ' tAi paDhaMti, rAyAe suyaM, gavesAmi, taM dilu, kuvio rAyA, jao jao sagaDAlo 5 zikSAyAM // 694 // pAesu paDai tao tao parAhutto ThAi, sagaDAlo gharaM gao, sirio naMdassa paDihAro, taM bhaNai-kimahaM marAmi savA kalpakavaMza sthUlabhadraNivi maraMtu, tumaM mamaM raNNo pAyavaDiyaM mArehi, so kanne Thaei, sagaDAlo bhaNai-ahaM tAlauDaM visaM khAmi, pAyavaDio dIkSA ya pamao, tuma mamaM pAyavaDiyaM mArehisi, teNa paDissuyaM, tAhe mArio, rAyA uDio, hAhA akajaM !, siriyatti, bhaNai-jo tujjha pAvo so amhavi pAvo, sakkArio siriyao, bhaNio, kumArAmaccattaNaM paDivajasu, so bhaNai-mamaM jeho darzayati, apabhrAjito gataH, punarapi chidrANi mArgayati zakaTAlasya etena sarva vinAzitamiti, anyadA zrIyakasya vivAhA, rAko niyogaH sajjyate, vararucinA tassa dAsI avalagitA, tayA kathitaM-rAjJo bhaktaM sajjyate Ayogazca, tadA tena cintitaM-etat chidaM, DimbhAn modakAn davaitat pAThayati-nando rAjA naiva jAnAti yat zakaTAlaH kariSyati / nandarAjaM mArayitvA tataH zrIyakaM rAjye sthApayiSyatIti, te paThanti, rAjJA zrutaM, gaveSayAmi, taduSTa, kupito rAjA, yato yataH zakaTAlApAdayoH patati tatastataH parAGmukhastiSThati, zakaTAlo gRhaM gataH, zrIyako nandasya pratIhAraH, taM bhaNati-kimahaM niye sarve'pi niyantAM ?, | vaM mAM rAjJaH padoH patitaM mAraya, sa kau~ sthagayati, zakaTAlo bhaNati-ahaM tAlapuTaM viSaM khAdAmi, pAdapatitaH pramRtaH, tvaM mAM pAdapatitaM mArayaH, tena pratizrutaM, tadA mAritaH, rAjotthitaH-hA hA akArya zrIyaka iti, bhaNati-yastvayyeva pApaH so'smAkamapi pApaH, saskRtaH zrIyakaH, bhaNita:-kumArAmAtyatvaM pratipadyasva, sa| bhaNati-mama jyeSTho // 694 //
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAyA thUlabhaddo bArasamaM varisaM gaNiyAe gharaM paviTThassa, so saddAvio bhaNai-ciMtemi, so bhaNai-asogavaNiyAe ciMtehi, so tattha aiyao ciMtei-kerisayA bhogA rajjavakkhittANaM ?, puNaravi NarayaM jAivaM hohititti, ete NAmerisayA bhogA tao paMcamuTThiyaM loyaM kAUNa kaMbalarayaNaM chiMdittA rayaharaNaM karettA raNo pAsamAgao dhammeNa vaDhAhi evaM ciMtiyaM, rAyA bhaNai-suciMtiyaM, niggao, rAyA bhaNai-pecchaha kavaDattaNeNa gaNiyAgharaM pavisai navitti, AgAsatalagao pecchai, jahA matakaDevarassa jaNo avasarai muhANi ya Thaei, so bhagavaM taheva jAi, rAyA bhaNai-niviNNakAmabhogo bhagavaMti, sirio Thavio, so saMbhUyavijayassa pAse pavaio, siriyaovi kira bhAineheNa kosAe gaNiyAe gharaM alliyai, sA ya aNurattA thUlabhadde aNNaM maNussaM necchai, tIse kosAe DahariyA bhagiNI uvakosA, tIe saha vararuI ciTThai, so sirio tassa chiddANi maggai, bhAujAyAe mUle bhaNai-eyarasa nimitteNa amhe pitimaraNaM pattA, bhAiviogaM ca pattA, tujjha vioo bhrAtA sthUlabhadraH dvAdazaM varSe gaNikAgRhaM praviSTasya, sa zabdito bhaNati-cintayAmi, sa bhaNati-azokavanikAyAM cintaya, sa tatrAtigatazcintayati kIdRzA bhogA rAjyavyAkSiptAnAM ? punarapi narakaM yAtavyaM bhaviSyatIti, ete nAmezA bhogAstataH paJcamuSTikaM locaM kRtvA kambalaranaM chittvA rajoharaNaM kRtvA rAjJaH | pArzvamAgatya dharmeNa vadhasvaivaM cintitaM, rAjA bhaNati-sucintitaM, nirgato, rAjA bhaNati-pazyAmi kapaTena gaNikAgRhaM pravizati naveti, AkAzatalagataH prekSate, yathA mRtakalevarAt jano'pasarati mukhAni ca sthagayati sa bhagavAn tathaiva yAti, rAjA bhaNati-nirviNakAmabhogo bhagavAniti, zrIyakaH sthApitaH, sa saMbhUtivijayasya pArzve pravrajitaH, zrIyako'pi kila bhrAtRsnehena kozAyA gRhamAzrayati, sA cAnuraktA sthUlabhadre'nyaM manuSyaM necchati, tasyAH kozAyA laghvI bhaginyupakozA, tayA saha vararucistiSThati, sa zrIyakastasya chidrANi mArgayati, bhrAtRjAyAyA mUle bhaNati-etasya nimittena asmAkaM pitA maraNaM prAptaH, bhrAtRviyogaM ca (vayaM) prAptAH, taba viyogo
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 695 // jAo, eyaM suraM pAehi, tIe bhagiNI bhaNiyA-tumaM mattiyA esa amattao jaMvA taM vA bhaNihisi, eyaMpi pAehi, sA4 pratikrapapAiyA, so necchai, alAhi mamaM tume, tAhe so tIe aviogaM maggaMto caMdappabhaM suraM piyai, logo jANAi khIraMti, maNAdhya kosAe siriyassa kahiyaM, rAyA siriyaM bhaNai-eriso mama hio tava piyA''sI, sirio bhaNai-saccaM sAmI !, eeNa yogasaM. mattavAlaeNa evaM amha kayaM, rAyA bhaNai-kiM majaM piyai ?, piyai, kahaM ?, to pecchai, so rAulaM gao, teNuppalaM bhAviyaM 5zikSAyAM maNussahatthe diNNaM, eyaM vararuissa dijAhi, imANi aNNesiM, so atthANIe pahAio, taM vararuissa dinnaM, teNussighiyaM, kalpakavaze bhiMgAreNa AgayaM nicchuDhaM, cAubejeNa pAyacchittaM se tattaM tauyaM pejjAvio, mao |thuulbhddsaamiivi saMbhUyavijayANaM sthUlabhadra dIkSA sagAse ghorAkAraM tavaM karei, viharaMto pATaliputtamAgao, tiNi aNagArA abhiggahaM giNhaMti-ego sIhaguhAe, taM pecchaMto sIho uvasaMto, aNNo sappavasahIe, sovi diTThIviso uvasaMto, aNNo kUvaphalae, thUlabhaddo kosAe gharaM, sA CAREMAMALSOCIALOCAL jAtaH, enaM surAM pAyaya, tayA bhaginI bhaNitA-svaM mattA eSo'matto yadvA tadvA bhaNiSyasi, enamapi pAyaya, sAprapAyitA, sa necchati, alaM mama svayaM tadA sa tasyA aviyoga mRgayamANazcandraprabhA surAM pibati, loko jAnAti-kSIramiti, kozayA zrIyakAya kathitaM, rAjA zrIyakaM bhaNati-razo mama hitastava | pitA''sIt, zrIyako bhaNati-satyaM svAmin ! etena punarmadyapAyinA etadasmAkaM kRtaM, rAjA bhaNati-kiM mayaM pibati ?, pibati, kathaM ?, tarhi prekSadhvaM, sa rAjakulaM gataH, tenotpalaM bhAvitaM manuSyahaste dattaM, etat vararucaye dadyAH, imAnyanyebhyaH, sa AsthAnyAM pradhAvitaH, tat vararucaye dattaM, tenAghrAtaM, kalazenAga tamudrINa, cAturvedhana prAyazcitte sa taptaM vapuH pAyitaH, mRtaH / sthUlabhadsvAmyapi saMbhUtivijayAnAM sakAze ghorAkAra tapaH karoti, viharana pATaliputramAgataH, trayo'nagArA abhigrahaM gRhanti-ekaH siMhaguhAyAM, taM prekSamANaH siMha upazAntaH, anyaH sarpavasatau, so'pi dRSTiviSa upazAntaH, abhyaH kUpaphalake, sthUlabhadraH kozAyA gRhe, sA. CAMERICA // 695 //
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ CASSACRELH tuThThA parIsahaparAjio Agaotti, bhaNai-kiM karemi ?, ujANa ghare ThANaM dehi, diNNo, ratiM savAlaMkAravihUsiyA AgayA, cADuyaM pakayA, so maMdaro iva nikaMpo na sakkae khoheDaM, tAhe dhamma paDisuNai, sAviyA jAyA, bhaNai-jai rAyAvaseNaM aNNeNa samaM vasejjA iyarahA baMbhacAriNiyAvayaM sA giNhai, tAhe sIhaguhAo Agao cattAri mAse uvavAsaM kAUNa, Ayariehi Isitti abhuDio, bhaNiyaM-sAgayaM dukkarakAragassatti ?, evaM sappaitto kUvaphalaittovi, thUlabhaddasAmIvi tattheva gaNiyAghare bhikkhaM geNhai, sovi caumAsesu puNNesu Agao, AyariyA saMbhameNa abbhuThiyA, bhaNiyaM| sAgayaM te aidukkara 2 kAragatti ?, te bhaNaMti tiNNivi-pecchaha AyariyA rAgaM vahati amaccaputtotti, bitiyavarisAratte | sIhaguhAkhamao gaNiyAgharaM vaccAmi abhiggahaM geNhai, AyariyA uvauttA, vArio, apaDisuNeto gao, vasahI maggiyA, dinnA, sA sabhAveNaM urAliyasarIrA vibhUsiyA avibhUsiyAvi, dhamma suNei, tIse sarIre so ajjhovavanno, obhAsai, sA -06-VAM -23-1 tuSTA parISahaparAjita Agata iti, bhaNati-ki karomi ?, udyAne gRhe sthAnaM dehi, dattaM, rAtrau sAlakAravibhUSitA AgatA, cATu prakRtA, sa meruriva niSpakampo na zakyate kSobhayituM, tadA dharma zRNoti, zrAvikA jAtA, bhaNati-yadi rAjavazenAnyena samaM vasAmi itarathA brahmacAriNIvrataM sA gRhAti, tadA siMhaguhAyA Agatazcaturo mAsAnupavAsaM kRtvA, AcAryairISaditi abhyutthitaH, bhaNitaM-svAgataM duSkarakArakasyeti ?, evaM sarpabilasaskaH kUpaphalakasatko'pi, | sthUlabhadro'pi svAmI tatraiva gaNikAgRhe bhikSA gRhNAti, so'pi caturmAsyAM pUrNAyAmAgataH, AcAryAH saMbhrameNotthitAH, bhaNitaM-svAgataM te'tiduSkaraduSkarakArakasyeti !, te bhaNanti trayo'pi-pazyata AcAryA rAgaM vahanti amAtyaputra iti, dvitIyavarSArAne siMhaguhAkSapako gaNikAgRhaM najAmIti abhigrahaM gRhNAti, AcAryA upayuktAH, vArito'pratizRNvan gataH, vasatirmAgitA, dattA, sA svabhAvenodArazarIrA vibhUSitA avibhUSitApi, dharma zRNoti, tasyAH zarIre so'dhyupapannaH, yAcate, sA
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA 4 pratikramaNAdhya. yogasaM0 5 zikSAyAM | kalpakavaMze sthUlabhadra dIkSA necchai, bhaNai-jai navari kiMci desi, kiM demi ?, sayasahassaM, so maggiumAraddho, nepAlavisae sAvago rAyA, jo tahiM jAi tassa sayasahassamolaM kaMbalaM dei, so taM gao, dinno rAyANaeNa, ei, egattha corohiM paMtho baddho, sauNo vAsaisayasahassaM ei, so coraseNAvaI jANai, navaraM ejaMtaM saMjayaM pecchai, volINo, puNovi vAsai-sayasahassaM gayaM, teNa seNAvaiNA gaMtUNa paloio, bhaNai-atthi kaMbalo gaNiyAe nemi, mukko, gao, tIse dinno, tAe caMdaNiyAe chUDho, so vArei-mA viNAsehi, sA bhaNai-tumaM eyaM soyasi appayaM na soyasi, tumaMpi eriso ceva hohisi, uvasAmio, laddhA buddhI, icchAmitti micchAmidukaDaM, gao, puNovi AloettA viharai, AyarieNa bhaNiyaM-evaM aidukaradukkarakArago thUlabhaddo, puvapariciyA asAviyA ya thUlabhaddeNa ahiyAsiyA ya, iyANiM saDDA tume adiDhadosA patthiyatti uvAladdho, evaM te viharaMti, evaM sA gaNiyA rahiyassa diNNA naMdeNa, thUlabhaddasAmiNo abhikkhaNaM guNagahaNaM karei, na tahA uvacarai, necchati, bhaNati-yadi paraM kiJciddadAsi, kiM dadAmi ?, zatasahasraM, sa mArgitumArabdhaH, nepAlaviSaye zrAvako rAjA, yaH tatra yAti tasmai zatasahasramUlyaM | kambalaM dadAti, sa taM gataH, datto rAjJA, AyAti, ekatra cauraiH sthAnaM baddhaM, zakuno raTati-zatasahasramAyAti, sa caurasenApatijAnAti, navaramAyAntaM saMyataM pazyati, pazcAdgataH, punarapi raTati-zatasahasraM gataM, tena senApatinA gatvA pralokitaH, bhaNati-asti kambalo gaNikAyai nayAmi, mukto, gataH, tasyai dattaH, tayA va!gRhe kSiptaH, sa vArayati-mA vinAzaya, sA bhaNati-svamenaM zocase AtmAnaM na zocase, tvamapIDazo bhaviSyasi caiva, upazAntaH, kabdhA buddhiH, icchAmItime mithyAduSkRtamiti, gataH, punarapi Alocya viharati, AcAryeNa bhaNitaM-evamatiduSkaraduSkarakArakaH sthUlabhadraH, pUrvaparicitA anAvikA ca sthUlabhadreNa adhyAsitA ca, idAnIM zrAddhA svayA'dRSTadoSA prArthiteti upAlabdhaH, evaM te viharanti, evaM sA gaNikA rathikAya dattA nandena, sthUlabhadrasvAmino'bhISaNa guNagrahaNaM karoti, na tathopacarati NEC 96 //
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ so tIe appaNo viNNANaM darisiukAmo asogavaNiyaM nei, bhUmIgaeNa aMbagapiMDI pADiyA, kaMDapuMkhe aNNoNaM lAyaMteNa hatthabbhAsaM ANettA addhacaMdeNa chinnA gahiyA, tahavi na tUsai, bhaNai-kiM sikkhiyassa dukaraM ?, sA bhaNai-peccha mamaMti, siddhatthagarAsiMmi nacciyA sUINaM aggayemi ya, so AuTTo, sA bhaNai-'na dukkara toDiya aMbaluMbiyA na dukkara nacciu sikkhiyAe / taM dukkaraM taM ca mahANubhAvaM, jaM so muNI pamayavarNami vuccho // 1 // tIe sovi sAvao ko| tami ya kAle bAravarisio dukkAlo jAo, saMjayAi tao samuddatIre acchittA puNaravi pADaliputte miliyA, tesiM aNNassa uddeso aNNassa khaMDaM evaM saMghAtaMtehiM ekkArasa aMgANi saMghAiyANi, diThivAo natthi, nepAlavattiNIe ya bhaddabAhU acchaMti codasapubI, tersi saMgheNa saMghADao paTTavio diThivAyaM vAehitti, gaMtUNa niveiyaM saMghakajaM, te bhaNaMti-dukkAlanimittaM mahApANaM na paviThomi, iyANi paviThTho, to Na jAi vAyaNaM dAuM, paDiNiyattehiM saMghassa akkhAyaM, tehiM sa tasyAyAtmano vijJAnaM darzayitukAmo'zokavanikA nayati, bhUmigatenAnapiNDI pAtitA, bANapRSThe'nyo'nyaM lAtA hastenAnIyAdhacandreNa chittvA gRhItA, tathApi na tuSyati, bhaNati-kiM zikSitasya duSkaraM , sA bhaNati-pazya mameti, siddhArtha karAzI nartitA sUcInAM cAne, sa AvarjitaH, sA bhaNati-na duSkaraM | OM boTitAyAmAnapiNDyAM na duSkaraM srsspnrttne(shikssitaayaaH)| taduSkaraM tacca mahAnubhAvaM yatsa muniH pramadAvane uSitaH // 1 // tayA so'pi zrAvakaH kRtaH / tasmiMzca kAle dvAdazavArSiko duSkAlo jAtaH, saMyatAdikAH tataH samudratIre sthAtvA punarapi pATaliputre militAH, tepAmampasyodezo'nyakha khaNDamevaM saMghAtayajhirekAdazA. Ani saMghAtitAni, dRSTivAdo nAsti, nepAladeze ca bhagavAhavastiSThanti caturdazapUrvadharAH, teSAM saGghana saMghATakaH preSito dRSTivAdaM vAcayeti, gatvA nivedita saMghakArya, te bhaNanti-duSkAkanimittaM mahAprANaM na praviSTo'smi, idAnIM praviSTastato na vAcanAM dAtuM samarthaH, pratinivRttaiH saMghAyAkhyAtaM,
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 697 // anno siMghADao visajio, jo saMghassa ANaM vaikkamai tassa ko daMDo?, te gayA, kahiyaM, bhaNai-oghADijai, te bhaNaMti, pratikra|mA ugghADeha peseha mehAvI sattapaDiyAo demi, bhikkhAyariyAe Agao1kAlavelAe 2 saNNAe Agao 3 veyAliyAe| yogasaM0 paDipucchA Avassae tiNNi 7, mahApANaM kira jayA aiyaohoi tayA uppaNNe kaje aMtomuhutteNa cauddasa puvANi aNupehai, 5 zikSAyAM ukkaiovakkaiyANi karei, tAhe thUlabhaddappamuhANaM paMca mehAvINaM sayANi gayANi, te pa (pa)DhiyA vAyaNaM, mAseNaM egaNa| bhadrabAhu dohiM tihiM sabe UsariyA na taraMti paDipucchaeNa paDhiuM, navaraM thalabhahasAmI Thio, thevAvasese mahApANe pucchio-na hu| |kilaMmasi ?, bhaNai-na kilAmAmi, khamAhi kaMci kAlaM to divasaM savaM vAyaNaM demi, pucchai-kiM paDhiyaM kittiyaM vA sesax AyariyA bhaNaMti-aTThAsI ya suttANi, siddhatthagamaMdare uvamANaM bhaNio, etto UNatareNaM kAleNaM paDhihisi mA visAya | vacca, samatte mahApANe paDhiyANi nava puSANi dasamaM ca dohiM vatthahi UNaM, eyaMmi aMtare viharatA gayA paaddaalputt| 1-% tairanyaH saMghATako visRSTaH, yaH saMghasyAjJAmatikAmyati tasya ko daNDaH, te gatAH, kathitaM, bhaNati-udghATyate, te bhaNanti, mA ajIghaTaH preSayata medhAvinaH sapta vAcanA dadAmi, bhikSAcaryAyA AgataH kAlavelAyAM saMjJAyA Agato vikAle Avazyake kRte tisaH, mahAprANaM kila yadAtigato bhavati tadotpanne kArye'ntarmuhUrtena caturdaza pUrvANi anuprekSyate, utkramikApakrabhikAni karoti, tadA sthUlabhadrapramukhANAM paJca medhAvinAM zatAni gatAni, te vAcanAH paThitumA. rabdhAH, mAsenaikena dvAbhyAM tribhiH sarve'pastA na zaknuvanti pratipRcchakena (binA) paThituM, navaraM sthUlabhadrasvAmI sthitaH, stokAvazeSe mahAprANe pRSTaH-naiva kAmyasi ?, bhaNati-na lAmyAmi, pratIkSasva kaJcit kAlaM tato divasaM sarva vAcanAM dAsyAmi, pRcchati-kiM paThitaM kiyat zeSaM ?, AcAryA bhaNanti-aSTAzItiH sUtrANi, siddhArthakamandaropamAnaM bhaNitaM, ita UnatareNa kAlena paThiSyati mA viSAdaM bAjIH, samApte mahAprANe paThitAni nava pUrvANi dazamaM ca dvAbhyAM | vastubhyAmUnaM, etasminnantare biharanto gatAH pATaliputraM,. CIRCRACK
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ thUlabhaddassa ya tAo sattavi bhagiNIo pavaiyAo, Ayarie bhAugaM ca vaMdira niggayAo, ujANe kira ThapiellagA AyariyA, vaMdittA pucchaMti-kahiM jehajjo ?, eyAe deuliyAe guNeitti, teNaM tAo divAo, teNa ciMtiyaM-bhagiNINaM iDiM darisemitti sIharUvaM viuvai, tAo sIhaM pecchaMti, tAo nahAo, bhaNaMti-sIheNa khaio, AyariyA bhaNaMti-na so sIho thUlabhaddo so, tA jAha ettAhe, AgayAo vaMdio, khemaM kusalaM pucchai, jahA siriyao pavaio abhattaTeNa kAlaTUgao, mahAvidehe ya pucchiyA titthayarA, devayAe nIyA, ajjA ! do ajjhayaNANi bhAvaNAvimuttI ANiyANi, evaM|| vaMdittA gayAo, biiyadivase uddesakAle uvaDio, na uddisaMti, kiM kAraNaM ?, uvautto, teNa jANiyaM, kallattaNageNa, bhaNai,-na puNo kAhAmi, te bhaNaMti-na tuma kAhisi, anne kAhiMti, pacchA mahayA kileseNa paDivaNNA, uvarillANi cattAri puvANi paDhAhi, mA puNa aNNassa dAhisi, te cattAri tao vocchiNNA, dasamassa do pacchimANi vatthUNi vocchiNNANi, CANCIENCCASSROCHENGALOCAL RANC%ACANCCALCAR 1 sthUlabhadrasya ca tAH saptApi bhaginyaH prajitAH, AcAryAn bhrAtaraM ca vandituM nirgatAH, udyAne kila sthitA AcAryAH, vanditvA pRcchantijyeSThArya ?, etasyAM devakulikAyAM guNayati, tena tA dRSTAH, tena cintitaM-bhaginInAM RddhiM darzayAmIti siMharUpaM vikurvati, tAH siMha pazyanti, tA naSTAH, bhaganti-siMhena khAditaH, AcAryA bhaNanti- na sa siMhaH sthUlabhadgaH saH tat yAtAdhunA, AgatAH vanditaH, kSemaM kuzalaM ca pRcchati, yathA zrIyakaH prabajito'bhaktA* thana kAlagataH, mahAvideheSu ca pRTAstIrthakarAH, devatayA nItA, Arya ! dve adhyayane bhAvanAvimuktI AnIte, evaM vanditvA gate, dvitIyadivase uddesakAle upasthitaH, noddizanti, kiM kAraNaM ?, upayuktaH, tena jJAtaM, hyastanIyena, bhaNati-na punaH kariSyAmi, te bhaNanti-na tvaM kariSyasi, anye kariSyanti, pazcAt mahatA kezenapratipannavantaH, uparitanAni catvAri pUrvANi paTha mA punaranyasmai dAH, tAni catvAri tato vyucchimAni, dazamasya dve pazcime vastunI vyavacchinne,
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 698 // dasa puvANi aNusajaMti // evaM zikSA prati yogAH saGgRhItA bhavanti yathA sthuulbhdrsvaaminH| zikSeti gataM 5 / iyANiM 4pratikanippaDikamayatti, nippaDikammattaNeNa yogAH sahyante, tatra vaidharyodAharaNamAha maNAdhya __ * paiThANe nAgavasU nAgasirI nAgadatta pavajA / egavihA sahANe devaya sAhU ya billagire // 1285 // | yogasaM0 __ asyAzcArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedam-paiTTANe Nayare nAgavasU seThThI NAgasirI bhajA, saDDhANi dovi, tesiM putto 6 niSprati karmatA nAgadatto niviNNakAmabhogo pabaio, so ya pecchai jiNakappiyANa pUyAsakkAre, vibhAsA jahA vavahAre paDimApaDiva nANa ya paDiniyattANaM pUyAvibhAsA, so bhaNai-ahaMpi jiNakappaM paDivajjAmi, AyariehiM vArio, na ThAi, sayaM ceva-15 paDivajai, niggao, egastha vANamaMtaraghare paDimaM Thio, devayAe sammadiThiyAe mA viNissihititti itthirUveNa uvahAraM gahAya AgayA, vANamaMtaraM accittA bhaNai-giNha khavaNatti, palalabhUyaM kUraM bhakkharUvANi nANApagArarUvANi gahiyANi, khAittA rattiM paDimaM Thio, jiNakappiyattaM na muMcati, poTTasaraNI jAyA, devayAe AyariyANa kahiyaM, so sIso amugattha, daza pUrvANi anusajyante / pratiSThAne nagare nAgavasuH zreSThI nAgazrI ryA, zrAddhe dve api, tayoH putro nAgadatto nirviSNakAmabhogaH prabajitaH, saca prekSate jinakalpikAnAM pUjAsatkArI, vibhASA yathA vyavahAre pratimApratipannAnAM ca pratinivRttAnAM pUjAvibhASA, sa bhaNati-ahamapi jinakalpaM pratipadye, *AcAryaivAritaH, na tiSThati, svayameva pratipadyate, nirgataH, ekatra vyantaragRhe pratimayA sthitaH, devatA samyagdRSTiH mA vinAditi khIrUpeNopahAraM gRhItvAs-III M698 // gatA, vyantaramarcayitvA bhaNati-gRhANa kSapaka iti, palalabhUtaM (miSTaM) kUraM bhakSyarUpANi nAnAprakArasvarUpANi gRhItAni, khAditvA rAtrau pratimAM sthitaH,4 jinakalpikatAM na muJcati, atisAro jAtaH, devatayA''cAryANAM kathitaM, sa ziSyo'mutra, % -2-
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhU pesiyA, ANio, devayAe bhaNiyaM-billagiraM dijahitti dinnaM, ThiyaM, sikkhavio ya-na ya evaM kAyavaM / nippaDikaMmatti gayaM 6 / iyANiM annAyaetti, ko'rthaH 1-purvi parIsahasamatthANaM jaM uvahANaM kIrai taM jahA logo nayANAi tahA kAyacaMti, nAyaM vA kayaM na najejA pacchannaM vA kayaM najejA, tatrodAharaNagAhAkosaMbiya jiyaseNe dhammavasU dhammaghosa dhammajase / vigayabhayA viNayavaI iDhivibhUsA ya parikamme // 1286 // | imIe vakkhANaM-kosaMbIe ajiyaseNo rAyA,dhAriNI tassa devI, tatthavi dhammavasU AyariyA, tANaM do sIsA-dhammaghoso dhammajaso ya, viNayamaI mayahariyA, vigayabhayA tIe sissiNIyA, tIe bhattaM paccakkhAya, saMgheNa mahayA iDisakkAreNa nijAmiyA, vibhAsA, te dhammavasusIsA dovi parikammaM kareMti, io ya unjeNivaMtivaddhaNapAlagasuyaravaddhaNe ceva / dhAriya(Ni) avaMtiseNe maNippabhA vacchagAtIre // 1287 // / vyAkhyA-ujeNIe pajoyasuyA dobhAyaropAlago gopAlao ya, gopAlao pavaio, pAlagassa do puttA-avaMtivaddhaNo 1sAdhavaH preSitAH, mAnItaH, devatayA bhaNitA:-bIjapUragarbha datta, dattaH, sthitaH, zikSitazca-na caivaM karttavyaM / niSpratikarmeti gataM / idAnImajJAta iti, pUrva parISahasamayadupadhAnaM kriyate tat yathA loko na jAnAti tathA karttavyamiti, jJAtaM vA kRtaM na jJAyeta pracchannaM vA kRtaM hAyeta / asyA vyAkhyAnakozAmbyAmajitaseno rAjA dhAriNI tasya devI, tatrApi dharmavasava AcAryAH, teSAM dvau ziSyau-dharmadhoSo dharmayazAca, vinayamatimahattarikA, vigatabhayA tasyAH | | ziSyA, tayA bhaktaM pratyAkhyAtaM, saGkena mahatA RddhisatkAreNa niyAmitA, vibhASA, to dharmavasuziSyo dvAvapi parikarma kurvataH, itana-ujjayinyAM pradyotasutau dvau bhrAtarau-pAlako gopAlakA, gopAlakaH pravrajitaH, pAlakasya dvau putrau-avantIvardhano
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 4 pratikramaNAdhyaka yogasaM07 ajJAtake // 699 // AMACHAR ravaddhaNo ya, pAlago avaMtivaddhaNaM rAyANaM rahavaddhaNaM juvarAyANaM ThavittA pavaio, rahavaddhaNassa bhajjA dhAriNI, tIse putto avaMtiseNo / annayA ujANe rAiNA dhAriNI sabaMge vIsattA acchaMtI diTThA, ajjhovavanno, dUtI pesiyA, sA necchai, puNo 2 pesai, tIe adhobhAveNa bhaNiyaM-bhAussavi na lajjasi ?, tAhe teNa so mArio, vibhAsA, taMmi viyAle sayANi AbharaNagANi gahAya kosaMbi sattho vaccai, tattha egassa vuDssa vANiyagassa uvallINA, gayA kosaMbi, saMjaio pucchittA raNNo jANasAlAe ThiyAo tattha gayA, vaMdittA sAviyA pavaiyA, tIe gambho ahuNovavanno sAhuNo mANa pacAvihiti(tti) taM na akkhiyaM, pacchA NAe mayahariyAe pucchiyA-sabbhAveNa kahio jahA rahavaddhaNabhajjA'haM, saMjatImajjhe'sAgAriyaM acchAviyA, viyAyA rattiM, mA sAhUNaM uDDAho hohititti NAmamuddA AbharaNANi ya ukkhiNittA raNNo aMgaNae ThavittA pacchannA acchai, ajiyaseNeNAgAsatalagaeNaM pabhA maNINa divA dihA, diTTho ya, gahio, NeNa M-35-%ARMAN | rASTravardhanazca, pAlako'vantIvardhanaM rAjAnaM rASTravardhanaM yuvarAjaM sthApayitvA pravrajitaH, rASTravardhanasya bhAryA dhAriNI, tasyAH putro'vantIpeNaH / anyadodyAne rAjJA dhAriNI sarvAneSu vizvastA tiSThantI dRSTA, adhyupapannaH, dUtI preSitA, sA necchati, punaH 2 preSate, tayA tiraskArabuDyA bhaNitaM-bhrAturapi na lajase ?, tadA tena sa mAritaH, vibhASA, tasmin vikAle svakAnyAbharaNAni gRhItvA kauzAmbyAM sArtho vrajati tatraikasya vRddhasya vaNijaH pArthamAzritA, gatA kauzAmbI, |saMyatyaH pRSTvA rAjJo yAnazAlAyAM sthitAH tatra gatA, vanditvA zrAvikA pravrajitA, tayA garbho'dhunotpannaH sAdhavo mA pravibajaniti tannAkhyAtaM, pazcAt jJAte mahattarikayA pRSTA-sadbhAvaH kathitaH yathA rASTravadhanasya bhAryA'ha, saMyatImadhye'sAgArika sthApitA, prajanitavatI rAnI, mA sAdhUnAmuTTAho bhUditi nAmamudrAmAbharaNAni corikSapya rAjJo'GgaNe sthApayitvA pracchannA tiSThati, ajitasenenAkAzatalagatena maNInAM prabhA divyA dRSTA, dRSTazca, gRhItaH, anena // 699 //
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ aggamahisIe dino aputtAe, so ya putto, sA ya saMjatIhiM pucchiyA bhaNai uddANagaM jAyaM taM mae vigiMciyaM, khaiyaM hohiti, tAhe aMteuraM NIi atIi ya, aMteuriyAhiM samaM mittiyA jAyA, tassa maNippahotti NAmaM kayaM, so rAyA mao, maNippabho rAyA jAo, so ya tIe saMjaIe nirAyaM aNuratto, so ya avaMtivaddhaNo pacchAyAveNa bhAyAvi mArio sAvi | devI Na jAyatti bhAuneheNa avaMtiseNassa rajjaM dAUNa pabaio, so ya maNiSpahaM kappAgaM maggai, so na dei, tAhe saba| baleNa kosaMviM pahAvio / te ya dovi aNagArA parikamme samatte ego bhaNai-jahA viNayavatIe iDDI tahA mamavi hou, Nayare bhattaM paJccakkhAyaM, bIo dhammajaso vibhUsaM necchaMto kosaMbIe ujjeNIe ya aMtarA vacchagAtIre pabayakaMdarAe bhattaM paccakkhAyaM / tAhe teNa avaMtiseNeNa kosaMbI rohiyA, tattha jaNo appaNo addaNNo, na koi dhammaghosassa samIvaM alliyai, so ya ciMtiyamatthamalabhamANo kAlagao, bAreNa nippheDo na labbhai pAgArassa uvarieNa ahikkhitto| sA padmaiya 1 agramahidhye aputrAyai dattaH, sa ca putraH, sA ca saMyatIbhiH pRSTA bhaNati mRtaM jAtaM tanmayA tyaktaM, prasiddhaM (vinaSTaM ?) bhaviSyatIti, tadA'ntaHpuraM gaccha tyAyAti ca, antaHpurikAbhiH samaM maitrI jAtA, tasya maNiprabha iti nAma kRtaM sa rAjA mRtaH, maNiprabho rAjA jAtaH, sa ca tasyAM saMyatyAM nitarAmanuraktaH, sa cAvantivardhanaH pazcAttApena bhrAtA'pi mAritaH sA'pi devI na prApteti bhrAtRsnehenAvantISeNasya rAjyaM datvA pravrajitaH, sa ca maNiprabhaM daNDaM mArgayati, sa na dadAti tadA sarvabalena kauzAmbIM pradhAvitaH / tau ca dvAvapi anagArI parikarmaNi samApte ( anazanoyatau ) eko bhaNati yathA vinayavatyA RddhistathA mamApi bhavatu, nagare bhaktaM pratyAkhyAtaM dvitIyo dharmayazA vibhUpAmanicchan / kauzambyA ujjayinyAzcAntarA vatsakAtIre parvatakandarAyAM bhaktaM pratyAkhyAtavAn / tadA~ tenAvantIpeNena kauzAmbI rudrA, tatra svayaM janaH pIDitaH, na kazciddharmaghoSasya samIpamAgacchati, sa ca cintitamarthamalabhamAnaH kAlagataH, dvAreNa niSkAzanaM labhyate (iti) prAkArasyoparikayA vahiH kSiptaH / sA prabrajitA
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 700 // ciMteI-mA jaNakkhao houtti rahassaM bhiMdAmi, aMteuramaigayA, maNippaha osArettA bhaNai-ki bhAugeNa samaM kalahesi ?, 4pratikraso bhaNai-kahanti, tAhe taM sarva saMbaMdhaM akkhAyaM, jai na pattiyasi to mAyaraM pucchAhi, pucchai, tIe NAyaM avassaM raha- | maNAdhya0 sabheo, kahiyaM jahAvattaM rahavaddhaNasaMtagANi AbharaNagANi nAmamuddAi dAiyAI, pattIo bhaNai-jaha ettAhe osarAmi to yogasaM0 mamaM ayaso, ajA bhaNai-ahaM ta paDibohemi, evaM houtti, niggayA, avaMtiseNassa niveiyaM, pavaiyA daDumicchai, ai ajJAtake7 yayA, pAe dahaNa NAyA aMgapADihAriyAhiM, pAyavaDiyAo parunnAo, kahiyaM tassa tava mAyatti, so ya pAyavaDio parunno, tassavi kahei-esa bhe bhAyA, dovi bAhiM miliyA, avaropparamavayAseUNaM paruNNA, kiMci kAlaM kosaMbIe | acchittA dovi ujjeNiM pAviyA, mAyAvi saha mayahAriyAe paNIyA, jAhe ya vacchayAtIre pavayaM pattA, tAhe je taMmi 8 jaNavae sAhuNo te pabae orubhaMte caDaMte ya daTTaNa pucchiyA, tAhe tAovi vaMdiuM gayAo, vitiyadivase rAyA pahAvio, CXCCIENCCALCIRCANCARNO cintayati-mA janakSayo bhUditi rahasyaM bhinadhi, antaHpuramatigatA, maNiprabhamapasArya bhaNati-kiM bhrAtrA samaM kalahayasi', sa bhagati-kathamiti, tadA taM sarva sambandhamAkhyAtavatI, yadi na pratyeSi tarhi mAtaraM pRccha, pRcchati, tayA jJAta-avazyaM rahasabhedaH, kathitaM yathAvRttaM rASTravardhanasatkAni AbharaNAni nAmamudrAdIni darzitAni, pratyayito bhaNati-yadyadhunApasarAmi tarhi me'yazaH, AryA bhaNati-ahaM taM pratibodhayAmi, evaM bhavarivati, nirgatA, avantISeNAya niveditaM, pravajitA draSTumicchati, atigatA, pAdau dRSTvA jJAtA'ntaHpurapratihAriNIbhiH, pAdapatitAH praruditAH, kathitaM tasya tava mAteti, sa ca pAdapatitaH praruditaH, tasyApi kathayati, eSa tava bhrAtA, dvAvapi bahirmilitau parasparamAlinya praruditau, kaJcitkAlaM kauzAmbyAM sthitvA dvAvapyujayinI prAptI, mAtApi saha mahattarikayA nItA, yadA ca vatsakAtIre parvataM prAptA tadA ye tasmin janapade sAdhavastAn parvatAdavatarata Arohatazca dRSTvA pRSTavatI, tadA tA api vandituM gatAH, dvitIyadivase rAjA prasthitaH,. // 700 //
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ ACANCIENCALRACANCIENCECLAR tAo bhaNati-bhattaM paJcakkhAyao esthaM sAhU amhe acchAmo, dovi rAyANo ThiyA, divase 2 mahimaM kareMti, kAlagao, evaM te ya gayA rAyANo, evaM tassa anicchamANassavi jAo iyarassa icchamANassavi na jAo pUyAsakAro, jahA dhammajaseNa tahA kaayvN| aNNAyayattigayaM 7 / iyANiM alobhetti, lobhavivegayAe jogA saMgahiyA bhavaMti alobhayA teNa kAyavA, kahaM ? tatthodAharaNamAhasAee puMDarIe kaMDarie ceva devijasabhaddA / sAvatthiajiyaseNe kittimaI khuDDugakumAro // 1288 // jasabhadde sirikatA jayasaMdhI ceva kaNNapAle ya / naTTavihI pariose dANaM pucchA ya pavvajA // 1289 // suTTa vAiyaM suTTha gAiyaM sujhu naciyaM sAma suMdari ! / aNupAliya dIharAiyao sumiNaMte mA pamAyae // 1290 // dvAragAthAtrayam, asya vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedaM-sAgeyaM NayaraM, puMDario rAyA, kaMDario juvarAyA, juvaranno devI jasabhaddA, taM puMDarIo caMkamaMtI daddaNa ajjhovavanno, necchai, taheva juvarAyA mArio, sAvi satyeNa samaM palAyA, ahuNovavannagabbhA pattA ya sAvatthi, tattha ya sAvatthIe ajiyaseNo Ayario, kittimatI mayahariyA, sA 1tA bhaNanti-pratyAkhyAtabhakto'tra sAdhuH tato vayaM tiSThAmaH dvAvapi rAjAnau sthitI, divase 2 mahimAnaM kurutaH, kAlagataH, evaM te rAjAnau ca gtaaH| evaM tasyAnicchato'pi jAta ddhisarakAraH, itaravecchato'pi na jAtaH pUjAsatkAraH, yathA dharmayazasA tathA kartavyaM / ajJAtakamiti gataM, idAnIM alobha iti, lobhavivekitayA yogAH saMgRhItA bhavanti, alobhatA tena kartavyA, kathaM, tatrodAharaNamAha / sAketaM nagaraM, puNDarIko rAjA, kaNDarIko yuvarAjaH, yuvarAjasya devI yazobhadrA, tAM cakamantIM dRSTvA puNDarIko'dhyupapannaH, necchati, tathaiva yuvarAjo mAritaH, sA'pi sArthena samaM palAyitA, adhunotpannagarbhA prAptA ca zrAvastI, tatra ca zrAvastyAmajitasena AcAryaH, kIrtimatimahattarikA, sA.
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAC AvazyakahAribhadrIyA // 701 // ROSECRUCROUGH tIe mUle teNeva kameNa pavaiyA jahA dhAriNI tahA vibhAsiyabA, navaraM tIe dArao na chaDio khuDDagakumArotti se nAma4 pratikrakayaM, so jobaNattho jAo, ciMtei-pavajaM na tarAmi kAuM, mAyaraM Apucchai-jAmi, sA aNusAsai tahavi na ThAi, sA | maNAdhya. bhaNai-to khAi mannimittaM bArasa varisANi karehi, bhaNai-karemi, punnesu Apucchai, sA bhaNai-mayahariyaM ApucchAmi, yogasaM0 tIsevi bArasa varisANi, tAhe Ayariyassavi vayaNeNa bArasa, uvajjhAyassa bArasa, evaM aDayAlIsaM varisANi acchA | * alobhatA0 vio taha vi na ThAi, visajio, pacchA mAyAe bhaNNai-mA jahiM vA tahiM vA vaccAhi, mahallapiyA tujjha puMDarIo rAyA, imA te pitisatiyA muddiyA kaMbalarayaNaM ca mae nitIe nINIyaM eyANi gahAya vaccAhitti, gaoNayara, raNNo jANa-18 sAlAe AvAsio kalle rAyANaM pecchihAmitti, abhaMtaraparisAe pecchaNayaM pecchai, sA naTTiyA savaratiM nacciUNa pabhAyakAle nidAiyA, tAhe sA dhorigiNI ciMtei-tosiyA erisA bahugaM ca laddhaM jai ettha viyadRi to dharisiyAmotti, tAhera imaM gItiyaM pagAiyA-'suTTa gAiyaM sukU nacciyaM suddU vAiyaM sAma suNdri| aNupAliya dIharAiyao sumiNate mA pamAyae // 1 // tasyA mUle tenaiva krameNa pravrajitA yathA dhAriNI tathA vibhASitavyA, navaraM tayA dArako na tyaktaH kSullakakumAra iti tasya nAma kRtaM, sa yauvanastho jAtaH, cintayati-pravrajyAM na zaknomi kattuM, mAtaramApRcchate-yAmi, sA anuzAsti tathApi na tiSThati, sA bhaNati-tadA mannimittaM dvAdaza varSANi kuru, bhaNati-karomi, pUrNeSu ApRcchate, sA bhaNati-mahattarikAmApRcche, tasyA api dvAdaza varSANi, tata AcAryasyApi vacanena dvAdaza upAdhyAyasya dvAdaza, evamaSTacatvAriMzat varSANi sthApitastathApi na tiSThati, visRSTaH, pazcAd mAtrA bhaNyate-mA yatra vA tatra vA bAjIH, pitRvyastava puNDarIko rAjA, iyaM ca te pitRsatkA mudrikA // 701 // kambalaranaM mayA nirgacchantyA''nItaM, ete gRhItvA braja, gato nagaraM, rAjJo yAnazAlAyAmuSitaH kalye rAjAnaM prekSiSya iti, abhyantaraparSadi prekSaNakaM prekSate, sA naTI sarvarAnaM nartivA prabhAtakAle nidAyitA, tadA sA nartakI cintayati-toSitA parSat bahu ca labdhaM yadyadhunA pramAyati tarhi apabhrAjitAH sa iti, tademAM gItiko pragItavatI-suSTu gItaM suSTu nartitaM suSTu vAditaM zyAmAyAM sundari ! anupAlitaM dIgharAnaM svamAnte mA prmaadiiH||1||
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ M iyaM nigadasiddhaiva, etvaMtare khuDDaeNa kaMbalarayaNaM chUDhaM, jasabhaiNa juvarAiNA kuMDalaM sayasahassamollaM, sirikatAe satthavAhiNIe hAro sayasahassamollo, jayasaMdhiNA amacceNa kaDago sayasahassamollo, kaNNavAlo miTho teNa aMkuso sayasahasso, kaMbalaM kuMDalaM ( kaDayaM) hAregAvali aMkusotti eyAi sayasahassamollAi, jo ya kira tattha tasai vA dei vA so saro likhijai, jai jANai to tuTTho aha na yANai to daMDo tersiti sabe lihiyA, pabhAe sabai sadAviyA, pucchiyA, khaDago! tubbhe kIsa dinnaM ?, so jahA piyAmArio taM sarva parikahei jAva na samattho saMjamamaNupAleu, tubbhaM mUlamAgaoraja ahilasAmitti, so bhaNai-demi, so khuDago bhaNai-alAhi,sumiNatayaM vaTTai, marijA, puvakaovi saMjamo nAsihitti, javarAyA bhaNai-tumaM mAreuM maggAmi thero rAyA rajaM na deitti, sovi dijaMtaM necchai, satthavAhabhajjA bhaNai-bArasa varisANi pautthassa, |pahe vaTTai, annaM pavesemi vImaMsA vaTTai, amacco-aNNarAyANaehiM samaM ghaDAmi, paccaMtarAyANo hatthimeMThaM bhaNaMti-hatthiM ANehi ICAL -0- atrAntare kSulukakumAreNa kambalarasaMkSipta, yazobhadreNa yuvarAjena kuNDalaM zatasahasramUlyaM, zrIkAntayA sArthavAhyA hAraH zatasahastramUlyaH, jayasandhinAsmAtyena kaTakaM zatasahasramUlyaM, karNapAlo meNThastenAGkuzaH zatasahastramUlyaH, kambalaM kuNDalaM (kaTakaM) hAra ekAvalikaH aGkuza ityetAni zatasahasramUlyAni, yazca kila tatra tuSyati dadAti vA sa sarvo likhyate, yadi jAnAti tadA tuSTaH atha na jAnAti tadA daNDasteSAmiti sarve likhitAH, prabhAte sarve zabditAH pRSTAH, kSullaka ! tvayA kiM dattaM', sa yathA pitA mAritaH tat sarvaM parikathayati yAvanna samarthaH saMyamamanupAlayituM, yuSmAkaM pArvamAgataH rAjyamabhilaSyAmIti, sa| bhaNati-dadAmi, sa kSullako bhaNati alaM, svapnAnto varttate, mriye, pUrvakRto'pi saMyamo nazyediti, yuvarAjo bhaNati-svAM mArayituM mRgaye sthaviro rAjA rAjyaM | dadAtIti so'pi dIyamAnaM necchati, sArthavAhabhAryA bhaNati-dvAdaza varSANi proSitasya, pathi vartate, anyaM pravezayAmIti vimo'bhUt , amAtyaHanyarAjabhiH samaM mantrayAmi, pratyantarAjAno hastimeNTa bhaNanti-hastinamAnaya - -
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- hAribhadrIyA 4 pratikamaNAdhya. yogasaM0 titikSA 702 // mAreha vatti, bhaNaMti te tahA karehitti bhaNiyA necchaMti, khuDDugakumArassa maggeNa laggA pavaiyA, savehiM lobho paricatto, evaM alobhayA kAyavA, alobhetti gayaM 8 / iyANiM titikkhatti dAraM, titikkhA kAyavA-parIsahovasaggANaM atisahaNaM |bhaNiyaM hoi, tatrodAharaNagAthAdvayam| iMdapura iMdadatte bAvIsa suyA suriMdatte ya / mahurAe jiyasattU sayaMvaro nivvuIe u // 1291 // aggiyae pavvayae bahulI taha sAgare ya boddhavve / egadivaseNa jAyA tattheva suriMdadatte ya // 1292 // ___ asya vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedam-iMdapuraM NayaraM, iMdadatto rAyA, tassa iThThANa varANa devINaM bAvIsaM puttA, aNNe bhaNaMti-egAe devIe, te sadhe raNNo pANasamA, ahegA dhUyA amaccassa, sAjaM paraM pariNaMteNa dihA, sA aNNayA kayAi vhAyA samANI acchai, tAhe rAyAe dihA, kassesA ?, tehiM bhaNiyaM-tubhaM devI, tAhe so tAe samaM eka rattiM vuccho, sA ya rituNhAyA, tIse gambho laggo, sA amacceNa bhaNielliyA-jadhA tubbha gabbho laggai tayA mamaM sAhejAhi, mAraya veti, bhaganti te tathA kurviti, bhaNitA necchanti, kSullakakumArasya mArgeNa lagnAH pravrajitAH, sabailobhaH parityaktaH, evamalobhatA karttavyA, alobha iti gataM / idAnIM titikSetidvAraM, titikSA karttavyA-parISahopasargANAM adhisahanaM bhaNitaM bhavati / indrapura nagaraM, indradatto rAjA, tasyeSTAnAM varANAM devInAM dvAviMzatiH putrAH, anye bhaNanti-ekasyA devyAH, te sarve rAjJaH prANasamAH, athaikA'mAtyasya duhitA, sA yatparaM pariNayatA dRSTA, sA anyadA RtusvAtA satI tiSThati, tadA rAjJA dRSTA, kasyaiSA?, tairbhaNitaM-yuSmAkaM devI, tadA sa tayA samamekAM rAtrimuSitaH, sA ca RtusnAtA, tasyAM garbho lagnaH, sAmAtyena bhaNitapUrvA-yadA tava garbho bhavettadA mahyaM kathayeH,. // 702 // pa
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAe so divaso siTTho muhutto velA jaM ca rAeNa ulaviyaM sAitaMkAro teNa taM pattae lihiyaM, so ya sAravei, navahaM mAsANaM dArao jAo, tassa dAsaceDANi taddivasaM jAyANi, taM0-aggiyao pabayao bahuligo sAgarago, tANi sahajAyANi, teNa kalAyariyassa uvaNIo, teNa lehAiyAo bAvantariM kalAo gahiyAo, jAhe tAo gAhei Ayario tAhe tANi kuTTaMti vikaTTaMti ya, putrapariccaeNa tANi roDaMti sovi tANi na gaNei, gahiyAo kalAo, te anne gAhijjati bAvIsaMpi kumArA, jassa apijaMti Ayariyassa taM piiti matthaehi ya haNaMti, aha uvajjhAo teM piTTei apaDhate tAhe sAhati mAimissigANaM, tAhe tAo bhaNaMti-kiM sulabhANi puttajammANi 1, tAhe na sikkhiyAI / io ya mahurAe jiyasattU rAyA, tassa suyA nibuI nAma kaNNayA, sA alaMkiyA raNNo uvaNIyA, rAyA bhaNai-jo royai so te bhattA, tAhe tAe NAyaM-jo sUro vIro vikato so puNa rajaM dijA, tAhe sA ya balaM vAhaNaM gahAya gayA iMdapuraM NayaraM, rAyassa bahave puttA sueliA, dUo payaTTo, tAhe AvAhiyA sabe rAyANo, tAhe teNa rAyANapaNa suyaM 1 tathA sa divaso muhUrtto velA yazca rAjJohaptaM satyaGkAraH ( tat sarvamuktaM ) tena tat patrake likhitaM, sa ca saMrakSati, navasu mAseSu dArako jAtaH, tasya dAsaceTAstahivase jAtAH, tadyathA-abhiH parvatakaH bahulikaH sAgaraH, te sahajAtAH tena kalAcAryAMyopanItaH tena lekhAdikA dvAsaptatiH kalA gRhItAH, yadA tA prAhayatyAcAryastAn tadA te kuTTayanti vikarSayanti ca pUrvaparicayena te luThanti, so'pi tAna gaNayati, gRhItAH kalAH, te'nye grAhyante dvAviMzatirapi kumArAH yasmai ante AcAryAya taM piyanti mastakena ca ghnanti, athopAdhyAyastAn piTTyati apaThataH tadA kathayanti mAtRprabhRtInAM tadA tA bhaNanti kiM sulabhAni putrajanmAni tadA (te) na zikSitAH / itazca mathurAyAM jitazatrU rAjA, tasya sutA nirRtinAMma kanyA, sA'laGkRtA rAjJa upanItA, rAjA bhaNati yo rocate sa te bharttA tadA tathA jJAtaM yaH zUro vIro vikrAntaH sa punA rAjyaM dadyAt, tadA sA balaM vAhanaM ca gRhItvA gatendrapuraM nagaraM rAjJo bahavaH sutAH zrutaputraH, dUtaH pravarttitaH, tadA''hUtA akhilA rAjAnaH, tadA tena rAjJA zrutaM.
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 703 // jahA sA ei, haTTatuTTho, ussiyapaDAgaM NayaraM kathaM, raMgo kao, tattha cakaM, etha egaMmi akkhe aTTha cakkANi, tesiM purao dhIyA ThaviyA, sA puNa viMdhiyabA, rAyA sannaddho niggao saha puttehiM, tAhe sA kaNNA savAlaMkAravihUsiyA egaMmi pAse acchai, so raMgo rAyANo ya te ya DaMDabhaDabhoiyA jAriso dovatIe, tattha raNNo jeTThaputto sirimAlI kumAro, esA dAriyA rajjaM ca bhottabaM, so tuTTho, ahaM nUNaM aNNehiMto rAIhiM abbhahio, tAhe so bhaNio - viMdhahatti, tAhe so akayakaraNo tassa samUhassa majjhe taM dhaNuM ghettUNa caiva na cAei, kihavi aNeNa gahiyaM, teNa jatto vaccai tatto vaccaitti kaMDa mukkaM, evaM kassai evaM arayaM voliyaM kassa do tiSNi aNNasiM bAhireNa caiva niMti, teNavi amacceNa so nattugo pasAhiuM taddivasamANIo tattha'cchai, tAhe so rAyA ohayamaNasaMkappo karayalapalhatthamuho-aho ahaM puttehiM logamajjhe vigoviotti acchai, tAhe so amacco pucchai-kiM tumbhe devANuppiyA ohaya jAva jhiyAyaha ?, tAhe so bhaNai 1 yathA saiti, hRSTatuSTaH, ucchritapatAkaM nagaraM kRtaM, raGgaH kRtaH, tatra cakraM, bhantraikasmin cakre'STa cakrANi teSAM purataH puttalikA sthApitA, sA punarvecyA, rAjA samraddho nirgataH saha putraiH, tadA sA kanyA sarvAlaGkAravibhUSitA ekasmin pArzve tiSThati, sa raGgaH te rAjAno daNDikabhaTabhojikA yAdRzo draupadyAH, tatra rAjJo jyeSThaH putraH zrImAlI kumAraH, eSA dArikA rAjyaM ca bhoktavyaM, sa tuSTaH, ahaM nUnamanyarAjabhyo'bhyadhikaH, tadA sa bhaNitaH vidhyeti, tadA so'kRtakara Nastasya samUhasya madhye taddhanurgrahItumeva na zaknoti, kathamapyanena gRhItaM, tena yato vrajati tato brajaviti kANDaM muktaM, evaM kasyacidekamarakaM vyatikrAntaM kasyacidve trINi anyeSAM bahireva nirgacchati, tenApyamAtyena sa naptA prasAdhya tadivasamAnItastatra tiSThati, tadA sa rAjopahatamanaH saMkalpaH karatalasthApitamukhaH aho ahaM putrairlokamadhye vigopita iti tiSThati, tadA so'mAtyaH pRcchati kiM yUyaM devAnupriyA upahatamanaH saMkalpA yAvat dhyAyata ?, tadA sa bhaNati 4 pratikramaNAthya 0 yogasaM0 9 titikSAyAM // 703 //
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ eehiM ahaM lahuIkao, tAhe bhaNai - atthi putto tubbhaM aNNovi, kahiM ?, suriMdadatto nAma kumAro, taM sobi tA viNNAsau me, tAhe. taM rAyA pucchai - kao mama esa putto ?, tAhe tANi sidvANi rahassANi, tAhe rAyA tuTTho bhaNai - seyaM tava puttA ! ee aTTha cakke bhettRNa rajjasokkhaM nidhuttidAriyaM pAvittae, tAhe so kumAro ThANaM AlIDhaM ThAiUNa giNhai dhaNU, lakkhAbhimuhaM saraM saMdhei, tANi ceDarUvANi te ya kumArA sabao roDaMti, aNNeya doSNi purisA asivyagrahastau, tAhe so paNAmaM raNNo uvajjhAyarasa ya karei, sovi se uvajjhAo bhayaM dAvei-ee doNi purisA jai phiDisi sIsaM te phiTTai (TTissaMti) tesiM donhavi purisANa te ya cattAri te ya bAvIsaM agaNaMto tANa aTThaNhaM rahacakkANaM chiddaM jANiUNa egaMmi chiDDe nAUNa | apphiDiyAe diTThIe taMmi lakkhe teNaM aNNaMmi ya maNaM akuNamANeNa sA dhItIgA acchimi viddhA, tattha ukuTThisIhanAya - sAhukAro diNNo, esA dabatitikkhA, esA caiva vibhAsA bhAve, uvasaMhAro jahA kumAro tahA sAhU jahA te cattAri tahA 1 etairahaM laghUkRtaH, tadA bhaNati-asti putro yuSmAkamanyo'pi ka ?, surendradatto nAma kumAraH, tat so'pi tAvat parIkSyatAM mama, tadA taM rAjA pRcchatikulo mama putra eSaH, tadA tAni ziSTAni rahasyAni, tadA rAjA tuSTo bhaNati-zreyastava putra / etAni aSTa cakrANi bhizvA rAjyasaukhyaM nirvRtiM dArikAM ca prAptuM tadA sa kumAraH sthAnamAlIDhaM sthitvA gRhNAti dhanuH, lakSyAbhimukhaM zaraM saMdadhAti, te ceTAste ca kumArAH sarvato bolaM kurvanti, amyau ca dvau puruSau tadA sa praNAmaM rAjJa upAdhyAyasya ca karoti, so'pi tasyopAdhyAyo bhayaM darzayati- etau dvau puruSau yadi skhalasi zIrSaM te pAtayiSyataH, tau dvAvapi puruSau tAMzca caturastAMzca dvAviMzatiM agaNayan teSAmaSTAnAM rathacakrANAM chidraM jJAtvaikasichidre jJAtvA'patitayA dRSTvA tasmAllakSyAt anyasmin mano'kurvatA tena sA puttalikA'kSiNa viddhA, tatrotkRSTisiMhanAdapurassAdhukAro dattaH, eSA dravyatitikSA, eSaiva vibhASA bhAve, upasaMhAro yathA kumArastathA sAdhuH yathA te catvArastathA
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 704 // cattAri kasAyA jahA te bAvIsa kumArA tahA bAvIsaM parIsahA jahA te do maNUsA tahA rAgaddosA jahA dhitigA vidheyaSA tahA ArAhaNA jahA nivRttIdAriyA tahA siddhI / titikkhatti gayaM 9, iyANiM ajavatti, ajjavaM nAma ujjuyattaNaM, 4pratikra maNAdhya tatthudAharaNagAhA yogasaM0 caMpAe kosiyajjo aMgarisI sahae ya ANatte / paMthaga joijasAviya abbhakkhANe ya saMbohI // 1293 // / 10 Arja imIe vakkhANaM-caMpAe kosiajo nAma uvajjhAo, tassa do sIsA-aMgarisI ruddao ya, aMgao bhaddao, velArSiH | teNa se aMgarisI nAma kayaM, ruddao so gaMThichedao, te dovi teNa uvajjhAeNa dArugANaM paTTaviyA, aMgarisI aDavIo bhAraM gahAya paDieti, ruddao divase ramittA viyAle saMbhariyaM tAhe pahAvio aDaviM, taM ca pecchai dArugabhAraeNa entarga, ciMtei ya-nicchUDhomi upajjhAeNaMti, io ya joijasA nAma vacchavAlI puttassa paMthagassa bhattaM neUNa dArugabhAra-12 | eNa ei, ruddaeNa sA egAe khaDDAe mAriyA, taM dArugabhAraM gahAya aNNeNa maggeNa purao Agao uvajjhAyassa hatthe 1 catvAraH kaSAyA yathA te dvAviMzatiH kumArAstathA dvAviMzatiH parIpahA yathA tau dvau puruSI tathA rAgadveSau yathA puttalikA veNyA tathA''rAdhanA yathA nirvRtidArikA tathA siddhiH / titikSeti gataM, idAnImArjavamiti, ArjavaM nAma RjutvaM, tatrodAharaNagAthA, asyA vyAkhyAnaM-campAyAM kauzikAryoM nAmopAdhyAyaH, tasya dvau ziSyo-aGgArSiH ruca, aGgako bhadrakastena tasyAGgarSiH nAma kRtaM, rudraH sa pranthicchedakaH, tau dvAdapi tenopAdhyAyena dArukebhyaH prasthApitau, aGgArSiraTavIto bhAraM gRhItvA pratyeti, ruddhako divase ranvA vikAle smRtaM yadA tadA pradhAvito'TavIM, taM ca prekSate dArukabhAreNAyAntaM, cintayati ca niSkAzito'mi upAdhyAyeneti, itaca jyotiryazA nAma vatsapAlikA putrasya panthakasya bhaktaM nIravA dArukabhArakeNAyAti, sA rudakeNaikasyAM gAyAM mAritA, taM dAruka // 704 // | bhAraM gRhItvA'myena mArgeNa purata bhAgata upAdhyAyasya haste
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhuNamANo kahei-jahA NeNa tujjha suMdarasIseNa joijasA mAriyA,ramaNavibhAsA, so Agao, dhADiovaNasaMDe ciMtei-suhajjhavasANeNa jAtI sariyA saMjamo kevalanANaM devA mahimaM kareMti, devehiM kahiyaM, jahA eeNa abbhakkhANaM dinnaM, ruddago logeNa hIlijai, so ciMtei-saccaM mae abbhakkhANaM dinnaM, so ciMteto saMbuddho patteyabuddho, iyaro baMbhaNo baMbhaNI ya dovi pavaiyANi, uppaNNaNANANi siddhANi cattArivi, evaM kAya vA na kAya veti 10 / ajavatti gayaM, iyANi suitti, suI nAma saccaM, saccaM ca saMjamo, so ceva soyaM, satyaM prati yogAH saGgrahItA bhavanti, tatrodAharaNagAthA|soria suraMparevi a siTTI adhaNaMjae subhaddA ya / vIre adhammaghose dhammajase'sogapucchA ya // 1294 // ... soriyapuraM NayaraM, tatra suravaro jakkho, tattha seTThI dhaNaMjao nAma, tassa bhajAsubhaddA, tehiM suravaro namaMsio, puttakA| mehiM uvAiyaM suravarassa kayaM-jai putto jAyai to mahisasaeNaM jaNNaM karemi, tANaM saMpattI jAyA, tANi saMbujjhehinti | sAmI samosaDho, seTThI niggao, saMbuddho, aNuSayANi giNhAmitti jai jakkho aNujANai, sovi jakkho uvasAmio, dadat kathayati yathA'nena tava sundaraziSyeNa jyotiryazA mAritA, ramaNavibhASA, sa AgataH, nirdhATito vanaSaNDe cintayati-zubhAdhyavasAnena jAtiH smRtA saMyamaH kevalajJAnaM mahimAnaM devAH kurvanti, devaiH kathitaM yathaitenAbhyAkhyAnaM dattaM, rujako kokena hIlyate, sa cintayati-satyaM mayA'bhyAkhyAnaM dattaM, sa cintayan saMbuddhaH pratyekabuddhaH, itaro brAhmaNo brAhmaNI ca vai api prabajite, utpannajJAnAcatvAro'pi siddhAH / evaM karttavyaM vA na karttavyaM veti / bhAvamiti gataM, idAnIM zuciriti, zucirnAma satya, sakhaM ca saMyamaH sa eva zaucaM, zauryapura nagara, tatra suravaro yakSaH, tatra zreSThI dhanaJjayo nAma, tasya bhAyoM subhadrA, tAbhyAM suravaro namaskRtaH, putrakAmAbhyAmupayAcitaM suravarasya kRtaM-yadi putro bhaviSyati tarhi mahiSazatena yajJaM kariSyAmi, tayoH saMpattirjAtA, tAni saMbhotsyante iti svAmI samavastaH, zreSThI nirgataH, saMdhudaH, anuvratAni gRhAmIti yadi yakSo'nujAnIte, so'pi yakSa upazAnta
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribha drIyA // 705 // aNNe bhaNati - vahiM saMNihiehiM maggio, dayAe na dei, niyasarIrasayakhaMDapavajjaNeNa kativayakhaMDesu kaesu seTThI ciMtei - aho'haM dhaNNo ! jeNa imAe veyaNAe pANiNo Na joiyatti, sattaM parikkhiUNa suravaro sayaM ceva paDibuddho, piTThamayA vA kayA, eSa dezazuciH zrAvakatvaM, sarvazucI sAmissa do sIsA - dhammaghoso dhammajaso ya, egassa asogavarapAyavassa heTThA gurNeti, te puNhe ThiyA avaraNhevi chAyA Na parAvattai, ego bhaNai-tujjha siddhI, bIo bhaNai-tujjha laddhI, ego kAigabhUmIe gao, bitiovi taheva, nAyaM jahA egassavi na hoi esa laddhI, pucchio sAmI-kahei tassa uppattI soriya samuhavijae jannajase caiva jannadante ya / somittA somajasA uchavihI nAraduppattI // 1295 // aNukaMpA veyo maNikaMcaNa vAsudeva pucchA ya / sImaMdharajugabAhU jugaMdhare caiva mahabAhU // 1296 // gAthA dvitayam asya vyAkhyA - soriyapure samuddavijao jayA rAyA Asi tayA jaNNajaso tAvaso AsI, tassa bhajjA somittA, tIse putto jannadatto, somajasA suNhA, tANa putto nArado, tANi uMchavittINi, egadivasaM jemeMti egadivasaM 1 anye bhaNanti cateSu sannihiteSu mArgitaH, dayayA na dadAti, nijazarIrazatakhaNDaiH prapadyamAne katipayeSu khaNDeSu kRteSu zreSThI cintayati-aho ahaM dhanyo yena mayA'nayA vedanayA prANino na yojitA iti, sattvaM parIkSya suravaraH svayameva pratibuddhaH, piSTamayA vA kRtAH / svAmino dvau ziSyo - dharmaghoSo dharmayazAzca, ekasya varAzokapAdapasyAdhastAd guNayantau tau pUrvAhNe sthitau aparAhNe'pi chAyA na parAvarttate, eko bhaNati tava siddhiH, dvitIyo bhaNati tava labdhiH, eka: kAyikI bhUmiM gataH, dvitIyo'pi tathaiva, jJAtaM yathA naikasyApyeSA labdhirasti, pRSTaH svAmI kathayati tasyotpattiM / zauryapure nagare samudravijayo yadA rAjA''sIt tadA yajJayazAstApasa AsIt, tasya bhAryA saumitrI AsIt, tasyAH putro yajJadattaH, somayazAH khuSA, tayoH putro nAradaH, tAvunchavRttI, ekasmin divase jemata ekasmin / 2 gaiehiM 4 pratikra maNAdhya0 yogasaM0 13 zucau dhanaJjayo nAradazca // 705 //
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4% uvavAsaM kareMti, tANi taM nAradaM asogarukkhahehe puSaNhe ThaviUNa divasaM uMchaMti, io ya veyaDDAe vesamaNakAiyA devA jaMbhagA teNaM 2 vItIvayaMti, pecchaMti dAragaM, ohiNA AbhoeMti, so tANaM devanikAyAo cuo to taM aNukaMpAe taM chAhiM thaMbheti-dukkhaM uNhe acchaitti, paDiniyattehiM nIsIhio sikkhAvio ya-pradyumnavat , kei bhaNaMti-esA asogapucchA, nAraduppattI ya, so ummukkabAlabhAvo tehiM devehiM puvabhavapiyayAe vijAjaMbhaehi pannattimAdiyAo sikkhAvio, so maNipAuAhiM kaMcaNakuMDiyAe AgAseNa hiMDai, aNNayA bAravaimAgao, vAsudeveNa pucchio-kiM zaucaM iti ?, so Na tarati NiveDheU, vakkhevo kao, aNNAe kahAe uThettA puSavidehe sImaMdharasAmi jugabAhUvAsudevo pucchai-kiM zaucaM ?, titthagaro bhaNai-saccaM soyaMti, teNa egeNa paeNa saccaM pajjAehi ovahAriyaM, puNo avaravidehaM gao, jugaMdharatitthagaraM mahAbAhU nAma vAsudevo pucchai taM ceva, tassavi sakkhaM uvagayaM, pacchA bAravaimAgao vAsudevaM bhaNai-kiM te tayA puchiyaM ?, divase upavAsaM kurutaH, tau taM nAradamazokavRkSasyAdhastAt pUrvAhe sthApayitvocchataH, itazca vaitAtye vaizramaNakAyikA devA jRmbhakAstenAdhvanA vyativrajanti, prekSante dArakaM, avadhinA''bhogayanti, sa teSAM devanikAyAcyutaH, tatastadanukampayA tAM chAyAM stambhayanti-duHkhamuSNe tiSThatIti, pratinivRttaH nizIthyaH (guptA vidyAH) zikSitaH, kecid bhaNanti-eSA'zokapRcchA nAradotpattizca, sa unmuktabAlabhAvastardevaiH pUrvabhavapriyatayA vidyAjRmbhakaiH prajJasyAdikAH | zikSitaH, sa maNipAdukAbhyAM kAJcanakuNDikayA''kAzena hiNDate, anyadA dvAravatImAgato, vAsudevena pRSTaH-sa na zaknotyuttaraM dAtuM, utkSepaH kRtaH, anyayA kathayotthAya pUrvavideheSu sImandharasvAminaM yugabAhuvAsudevaH pRcchati- tIrthakaro bhaNati-satyaM zaucamiti, tenaikena padena satyaM paryAyairavadhAritaM, punaraparavideheSu yugandharatIrthakaraM mahAbAhurnAma vAsudevaH pRcchati tadeva, tasmAdapi sAkSAdupagataM, pazcAdU dvAravatImAgato vAsudevaM bhaNati-kiM tvayA tadA pRSTI, AAAAAAA
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 4pratika maNAdhya. yogasaM0 12 samyagdRSTau prabhAsodA0 // 706 // SHOROSCOPERSONACMS |tAhe so taM bhaNai-soyaMti, bhaNai-saccaMti, pucchio ki saccaM?, puNo ohAsai, vAsudeveNa bhaNiyaM-jahiM te eyaM pucchiyaM| tahiM eyaMpi pucchiyaM hotaMti khisio, teNa bhaNiyaM-saccaM bhaTTArao na pucchio, viciMteumAraddho, jAI sariyA, pacchA atIva soyavaMto patteyabuddho jAo, paDhamamajjhayaNaM so ceva vadai, evaM soeNa jogA samAhiyA bhavaMti 11 / soetti gayaM, iyArNi sammadivitti, saMmaIsaNavisuddhIevi kila yogAH sahyante, tattha udAharaNagAhAsAgeyammi mahAbala vimalapahe ceva cittakamme ya / niSphatti chaTThamAse bhumIkammassa karaNaM ca // 1297 // asyA vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, sAee mahatvalo rAyA, atthANIe dUo pucchio-kiM natthi mama jaM annesi |rAyANaM atthitti, cittasabhatti, kAriyA, tattha dovi cittakarAvapratimau vikhyAtI vimalaH prabhAkarazca, tersi addhaddheNaM appiyA, javaNiyaMtariyA cittei, egeNa nimmaviyaM, egeNa bhUmI kayA, rAyA tassa tuTTho, pUiyo ya pucchio ya,-prabhAkaro| pucchio bhaNai-bhUmI kayA, na tAva cittemitti,rAyAbhaNai-kerisayA bhUmI kayatti?,javaNiyA avaNIyA, iyaraM cittakamaM| tadA sa taM bhaNati-zaucamiti, bhaNati satyamiti, pRSTaH kiM satyaM ,punarapabhrAjate, vAsudevena bhaNitaM-yatra tvayaitat pRSTaM tatraitadapi pRSTamabhaviSyaditi 2 | nirbhatsitaH, tena bhaNitaM-satyaM bhaTTArako na pRSTaH, vicintayitumArabdhaH, jAtiHsmRtA, pazcAdatIva zaucavAn pratyekabuddho jAtaH, prathamamadhyayanaM sa eva (tadeva) vadati / evaM zaucena yogAH saMgRhItA bhavanti / zaucamiti gataM, idAnIM samyagdRSTiriti, samyagdarzanavizuyApi, tatrodAharaNagAthA / sAkete mahAbalo rAjA, | AsthAnyAM dataH pRSTaH-kinAti mama yadanyeSAM rAjJAM asti, citrasabheti, kAritA, tatra dvau citrakarau, tAbhyAmardhAmA bharpitavAn, yavanikAntaritI citrayataH, ekena nirmitaM, ekena bhUmI kRtA, rAjA tama tuSTaH, pUjitazca pRSTazca prabhAkaraH pRSTo bhaNati-bhUmI kRtA, na tAvat citrayAmIti, rAjA bhaNati-kIdazI bhUmiH kRteti, yavanikAupanItA, itaracitrakarma n en
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ TECE E- SAHAKARAOKAR nimmalayaraM dIsai, rAyA kuvio, vinavio-pabhA ettha saMkaMtatti, taM chAiyaM, navaraM kuTuM, tuDheNa evaM ceva acchautti bhaNio, evaM saMmattaM visuddhaM kAyavaM, tenaiva yogAH saGgrahItA bhavanti 12 / samyagdRSTiriti gataM, iyANiM samAhitti samAdhAnaM, tatthodAharaNagAhA jayaraM sudaMsaNapuraM susuNAe sujasa subvae ceva / pavvaja sikkhamAdI egavihAre ya phAsaNayA // 1298 // __ vyAkhyA-kathAnakAdavaseyA, taccedam-sudaMsaNapure susunAgo gAhAvaI, sujasA se bhajjA, saDDhANi, tANa putto subao nAma suheNa gambhe acchio suheNa vaDio evaM jAva jovaNattho saMbuddho ApucchittA pavaio paDhio, ekkalavihArapaDimApaDivaNNo, sakkapasaMsA, devehiM parikkhio aNukUleNa, dhaNNo kumArabaMbhacArI egeNa, bIeNa ko eyAo kulasaMtANacchedagAo adhaNNotti ?, so bhagavaM samo, evaM mAyAvittANi savisayapasattANi daMsiyANi, pacchA mArijaMtagANi, kaluNaM kUveMti, tahAvi samo, pacchA sabevi uU viuvitA divAe itthiyAe savinbhamaM paloiyaM mukkadIhanIsAsamavagUDho, tahAvi % nirmalataraM dRzyate, rAjA kupitaH, vijJaptaH-prabhA'tra saMkrAnteti, tacchAdita, navara kulyaM, tuSTenaivameva tiSTharivati bhaNitaH, evaM samyaktvaM vizuddhaM | karttavyaM / idAnIM samAdhiriti, tatrodAharaNagAthA / sudarzanapure zizunAgaH zreSThI, suyazAstasya bhAryA, zrAddhau, tayoH putraH suvrato nAma sukhena garne sthitaH sukhena vRddhaH evaM yAvat yauvanasthaH saMbuddhaH, bhApRcchaya pravajitaH paThitaH, ekAkivihArapratimA pratipAH, zakraprazaMsA, devaiH parIkSito'nukUlena, dhanyaH kumAraNamacArI ekena, dvitIyena ka etasmAt kulasantAnacchedakAdadhanya iti ?, sa bhagavAn samaH, evaM mAtApitarau svaviSayaprasaktau darzitI, pazcAt mAryamANI, karNa kUjataH, tathA'pi samaH, pazcAt sarvA Rtavo vikurvitA divyayA striyA savibhramaM pralokitaM muktadIrghaniHzvAsamupagUDhaH tathA'pi.
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA 4 pratikramaNAdhya. yogasaM0 13 samAdhau suvrataH 14AcAre jvalanada // 707 // saMjame samAhitataro jAo, NANamuppaNNaM, jAva siddho 13 / samAhitti gayaM, AyAretti iyANiM, AyArauvagacchaNayAe yogAH saGgRhyante, etthodAharaNagAhApADaliputta huyAsaNa jalaNasihA ceva jalaNaDahaNe ya / sohammapaliyapaNae AmalakappAi NavihI // 1299 // ___ vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedaM-pADaliputte huyAsaNo mAhaNo, tassa bhajA jalaNasihA, sAvagANi, tesiM do puttAjalaNo DahaNo ya, cattArivi pavaiyANi, jalaNo ujusaMpaNNo, DahaNo mAyAbahulo, ehitti vaccai, vaccAhi ei, so tassa ThANassa aNAloiyapaDikkato kAlagao, dovi sodhamme uvavannA sakkassa abhitaraparisAe, paMca paliovamAti ThitI, sAmI samosaDho AmalakappAe aMbasAlavaNe ceie, dovi devA AgayA, naTTavihiM dAeMti dovi jaNA, ego ujjugaM viuvissAmitti ujjugaM viubai, imassa vivarIyaM, taM ca daLUNa goyamasAmiNA sAmI pucchio, tAhe sAmI tesiM puvabhavaM kahei-mAyAdosotti, hanau AASASAROGALLERKA // 707 // saMyame samAhitataro jAtaH, jJAnamutpannaM yAvat siddhaH / samAdhiriti gataM, AcAra itIdAnI, AcAropagatatayA yogAH, annodAharaNagAthA / pATa-| liputre hutAzano brAhmaNaH, tasya bhAryA jvalanazikhA, zrAvako, tayogauM putrau-jvalano dahanazca, catvAro'pi prabajitAH, jvalana RjutAsaMpannaH, dahano mAyA-16 bahulaH, AyAhIti vrajati vrajetyAyAti, sa tasya sthAnasyAnAlocitapratikrAntaH kAlagataH, dvAvapi saudharme utpannau zakrasyAbhyantaraparSadi, paJca palmo|pamAni sthitiH, svAmI samavasRtaH AmalakalpAyAmAnazAlavane caitye, dvAvapi devAvAgatau nRtyavidhi darzayataH dvAvapi janau, eka Rju cikurvayiSyAmIti | RjukaM vikurvati, asya viparItaM, taca haTA gautamasvAminA svAmI pRSTaH, tadA svAmI tayoH pUrvabhavaM kathayati-mAyAdoSa iti.
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ A evaM AyAropagayattaNeNa jogA saMgahiyA bhavaMti 14 / AyArovagetti gayaM, iyANi viNaovagayattaNeNa jogA saMgahiyA bhavaMti, tattha udAharaNagAhAujjeNI aMbarisI mAluga taha nibae ya pavvajjA / saMkamaNaM ca paragaNe aviNaya viNae ya pddivttii|| 1300 // vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedaM-ujjeNIe aMbarisI mAhaNo, mAlugA se bhajA, saDDhANi, niMbago putto, mAlugA kAlagayA, so putteNa samaM pabaio, so duviNIo kAiyabhUmIe kaMTae nikkhivai sajjhAyaM paThavintANaM chIyai, asajjhAyaM karei, savaM ca sAmAyArI vitahaM karei, kAlaM uvahaNai, tAhe pavaiyA AyariyaM bhaNaMti-athavA eso acchau ahavA amhetti, nicchUDho, piyAvi se piTThao jAi, annassa Ayariyassa mUlaM gao, tatthavi nicchUDho, evaM kira, | ujeNIe paMca paDissagasayANi sabANi hiMDiyANi, nicchUDho ya so khaMto sannAbhUmIe rovai, so bhaNai-kiM khaMtA! rovasitti ?, tuma nAma kayaM nivaotti eyaM na aNNahatti, eehimaNabhAgehiM AyArehi tujhaMteNa eNhiM ca ahaMpi ThAyaM CESS RRIOR-*--- evamAcAropagatatayA yogAH saMgRhItA bhavanti / AcAropaga iti gataM, idAnIM vinayopagatatvena yogAH saMgRhItA bhavanti, tatrodAharaNagAthA / | ujjayinyAmambarSiAhmaNaH, mAlukA tasya bhAryA, zrAddhau, nimbakaH putraH, mAlukA kAlagatA, sa putreNa samaM pravajitaH, sa durvinItaH kAyikIbhUmau kaNTakAn | nikSipati svAdhyAyaM prasthApayatsu (sAdhuSu) kSauti, asvAdhyAyaM karoti, sau ca sAmAcArI vitAM karoti, kAlamupahanti, tadA prabajitA AcArya bhaNantiatha caiSa tiSThatu athavA vayamiti, niSkAzitaH, pitA'pi tasya pRSThe yAti, anyasthAcAryasya mUlaM gataH, tatrApi niSkAzitaH, evaM kilojayinyAM paJca pratizrayazatAni sarvANi hiNDitA, niSkAzitazca sa vRddhaH saMjJAbhUmI roditi, sa bhaNati-kiM vRddha ! rodiSIti , tava nAma kRtaM nimbaka iti etannAnyatheti, etairabhAgyairAcAraistvadIyairadhunA'hamapi sthiti -
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 708 // na labhAmi, na ya vaTTai uppavaiuM, tassavi adhitI jAyA, bhaNai-khaMtA ! ekkasi kahiMci ThAhiM maggAhi, bhaNai-maggAmi P4 pratikrajai viNIo hosi ekkasi navaraM jai, pabaiyANaM mUlaM gayA, pavaiyagA khuhiyA, so bhaNai-na karehitti, tahavi nicchaMti, haimaNAdhya. AyariyA bhaNaMti-mA ajo! evaM hoha, pAhuNagA bhave, ajakalaM jAhiMti, ThiyA, tAhe khullao tiNi 2 uccArapAsa yogasaM0 vaNANaM bArasa bhUmIo paDilehittA savA sAmAyArI, vibhAsiyavA avitahA, sAhU tuTThA, so niMbao amayakhuDDago jAo, | vinayopage taratamajogeNa paMcavi paDissagasayANi tANi maMmANiyANi ArAhiyANi, niggaMtuM na diti, evaM pacchA so viNaovago 15nimbakA 16dhRtimmajAo, evaM kAyaba 15 / viNaovaetti gayaM, iyANi dhiimaI yatti, dhitIe jo matiM karei tasya yogAH saGgrahItA bhavanti, tau mati tatthodAharaNagAhA sumatyau nayarI ya paMDDumahurA paMDavavaMse maI ya sumaI ya / vArIvasabhAruhaNe uppAiya suTTiyavibhAsA // 1301 // vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedaM-NayarI ya paMDumahurA, tattha paMca paMDavA, tehiM pacayaMtehiM putto raje Thavio, 1 na labhe, na ca varttate utpravrajituM, tasyApyatirjAtA, bhaNati-vRddha !, ekazaH kutrApi sthitimanveSaya, bhaNati-mArgayAmi yadi vinIto bhavasyekazaH, paraM yadi, prabajitAnAM mUlaM gatau, pravrajitAH kSubdhAH, sa bhaNati-na kariSyatIti, tathApi necchanti, AcAryA bhaNanti-maivaM bhavatAH , prAghUrNako bhavatAM, adya kalye yAsyata iti, sthitI, tadA kSullakaH tinaH 2 uccAraprazravaNayodvAdaza bhUmIH pratilikhya sarvAH samAcArIH (karoti), vibhASitavyAH avitathAH, sAdhavastuSTAH, sa nimbako'mRtakSullako jAtaH, taratamayogena paJcApi pratizrayazatAni tAni mamIkRtAni ArAddhAni, nirgantuM na dadati, evaM sa pazcAt sa vinayo // 708 // pago jAtaH, evaM karttavyaM / vinayopaga iti gataM, idAnI timatiriti, tau yo matiM karoti tasya-tatrodAharaNagAthA / nagarI ca pANDamathurA, tatra paJca pANDavAH, taiH pravrajadbhiH putro rAjye sthApitaH.
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMjamedhAravasabhomArAyA paMDasao, gahira SACROSAROKHASRASACROS te arihanemissa pAyamUle paThiyA, hatthakappe bhikkhaM hiMDiMtA suNeti-jahA sAmI kAlagao, gahiyaM bhattapANaM vigicittA settaMje pathae bhattapaccakkhAyaM kareMti, NANuppattI, siddhA yAtANa vaMse aNNo rAyA paMDuseNo nAma, tassa do dhUyAo-maI sumaI ya tAo ujaMte ceiyavaMdiyAo suraThaM vArivasabheNa [vArivasabho nAma vahaNaM teNa ] samuddeNa ei, uppAiyaM uThThiyaM, logo | khaMdarudde namasai, imAhi dhaNiyatarAgaM appA saMjame joio, eso so kAlotti, bhinnaM varNa, saMjayattaMpi siNAyagattaMpi kAlagayAo siddhAo, egattha sarIrANi ucchalliyANi, suThThieNa lavaNAhivaiNA mahimA kayA, devujoe tAhe taM pabhAsaM titthaM jAyaM, dohivi tAhe dhItIe matiM kareMtIhi jogA saMgahiyA, dhiimaI yatti gayaM 16, iyANiM saMvegetti, samyaga vegaH |saMvegaH teNa saMvegeNa jogA saMgahiyA bhavaMti, tatrodAharaNagAthAdvayaMcaMpAe mittapamedhaNamittedhaNasirI sujAte y|piyNguu dhammaghose ya arakkhurI ceva caMdaghose y|| 1302 // caMdjasA rAyagihe vArattapure abhayaseNa vAratte / susumAra dhuMdhumAre aMgAravaI ya pajjoe // 1303 // te'riSThanemeH pAdamUlaM prasthitAH, hastikalpe hiNDamAnAH zRNvanti-yathA svAmI kAlagataH, gRhItaM bhaktapAnaM tyaktvA zatruJjaye parvate bhaktapratyAkhyAnaM kurvanti, jJAnotpattiH siddhAzca / teSAM vaMze bhanyo rAjA pANDuSeNo nAma, tasya dve duhitarau-matiH sumatizca, te ujayante caityavandike surASTraM vAhanena samudde. NAyAtaH batpAta usthitaH, lokaH skandaradrI namasyati, bhAbhyAM bADhataramAtmA saMyame yojitaH, eSa sa kAla iti, bhinnaM pravahaNaM, saMyatatvamapi sAtakamapi kAlagate siddhe, ekatra zarIre ucchakite, susthitena lavaNAdhipatinA mahimA kRtaH, devodyote tatra prabhAsAyacaM tat tIrthaM jAtaM, dvAbhyAmapi tadA tI mati kurvatIbhyAM yogAH saMgRhItAH / ratimatiriti gataM, idAnIM saMvega iti, tena saMvegena yogAH saMgRhItA bhavanti /
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ ha AvazyakahAribhadrIyA // 709 // | asyA vyAkhyA kathAnakAdavaseyA tacceda-caMpAe mittappabho rAyA, dhAriNI devI, dhaNamitto satthavAho, dhaNasirI TA bhajA, tIse ovAiyaladdhao putto jAo, logo bhaNai-jo ettha dhaNasamiddhe satthavAhakule jAo tassa sujAyaMti, nivitte / maNAbhya0 yogasaM0 bArasAhe sujAotti se nAmaM kayaM, so ya kira devakumAro jAriso tassa laliyamaNNe aNusikkhaMti, tANi ya sAvagANi, 17saMvege tattheva Nayare dhammaghoso amacco, tassa piyaMgU bhajjA, sA suNei-jahA eriso sujAotti, aNNayA dAsIo bhaNai-jAhe vAratrakarSi sujAo io volejjA tAhe mama kahejaha jAva taM NaM pecchenjAmitti, aNNayA so mittavaMdaparivArio teNaMteNa eti, kathA dAsIe piyaMgUe kahiyaM, sA niggayA, aNNAhi ya savattIhiM dihro, tAe bhaNNai-dhaNNA sA jIse bhAgAvaDio, aNNayA tAo paropparaM bhaNaMti-aho lIlA tassa, piyaMgU sujAyassa vesaM karei, AbharaNavibhUsaNehiM vibhUsiyA ramai, evaM vaccai savilAsaM, evaM hatthasohA vibhAsA, evaM mittehi samaMpi bhAsai, amacco aigao.nIsar3ha aMteuraMti pAe saNiyaM nikkhivaMto jaha jAva taM NaM Do , tAe bhaNNai- hiM vibhUsiya campAyAM mitraprabho rAjA, dhAriNI devI dhanamitraH sArthavAhaH, dhanazrI ryA, tasyA upayAcitailabdhaH putro jAtaH, loko bhaNati-yo'tra dhanasamRddha sArthavAhakule jAtastasya sujAtamiti, nirvRtte dvAdazAhe sujAta iti tasya nAma kRtaM, sa ca kila devakumAro yArazaH tasya lalitamanye'nuzikSante, te zrAvakA' | tatraiva nagare dharmaghoSo'mAtyaH, tasya priyaH bhAryA, sA zRNoti yathedazaH sujAta iti, anyadA dAsIrbhaNati-padA sujAto'nena varmanA vyatikrAmyet tadA mama kathayeta yAvattaM prekSayiSye iti, anyadA sa mitravRndaparivAritastenAdhvanA yAti, dAsyA priyaGgave kathitaM, sA nirgatA, anyAbhizca sapatnIbhirdadhaH, tayA bhaNyate-dhanyA sA yasyA bhAgye ApatitaH, anyadA tAH parasparaM bhaNanti-aho lIlA tasya, priyaGkaH sujAtasya veSaM karoti, AbharaNavibhUSaNairvibhUSitA ramate, evaM vrajati sabilAsaM, evaM hastazobhA vibhASA, evaM mitraiH samamapi bhASate, amAtyo'tigataH, vinaSTamantaHpuramiti pAdau zanaiH nikSipan // 709 //
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ bArachiddeNaM paloei, diTThA vikhuDuMtI, so ciMtei vinadvaM aMteuraMti, bhaNai-pacchaNNaM hou, mA bhiNNe rahasse sairAyArAu hohiMti, mAreDaM maggai sujAyaM, bIhei ya, piyA ya se raNNo nirAyaM acchio, mA tao viNAsaM hohitti, uvAyaM ciMtei, laddho uvAotti, aNNayA kUDalehehiM purisA kayA, jo mittappahassa vivakkho, teNa lehA visajjiyA teNaMti, sujAo vattabo- mittappabharAyANaM mArehi, tumaM pagao rAule, tao addharajjiyaM karomi, teNa te lehA raNNo purao vAiyA, jahA tumaM mAreyabotti, rAyA kuvio, tevi lehAriyA vajjhA ANattA, teNaM te pacchaNNA kayA, mittappabho ciMtei - jai loganAyaM kajjihi to paure khobho hohitti, mamaM ca tassa raNNo ayaso dijja, tao uvAeNa mAremi, tassa mittappahassa egaM paJcaMtaNayaraM arakkhurI nAma, tattha tassa maNUso caMdajjhao nAma, tassa lehaM deha (graM0 19000) jahA sujAyaM pesemi taM mAMrehitti, pesio, sujAyaM saddAvettA bhaNai-vacca arakkhurI, tattha rAyakajjANi pecchAhi gao taM NayariM arakkhuriM nAma, diTTho 1 dvAracchidreNa pralokayati, dRSTA krIDantI, sa cintayati-vinaSTamantaHpuramiti, bhaNati pracchannaM bhavatu, mA bhinne rahasye svairAcArA bhUvanniti, mArayituM mArgayati sujAtaM vibheti ca pitA ca tasya rAjJo nitarAM sthitaH mA tato vinAzo bhUditi, upAyaM cintayati, labdha upAya iti, anyadA phUTalekhe: ( yuktAH ) puruSAH kRtAH, yo mitraprabhasya vipakSaH tena lekha visRSTAstasmai iti, sujAto vaktavyaH- mitraprabharAjaM mAraya, evaM pragato rAjakule, tata ardharAjikaM karomi tena te lekhA rAjJaH purato vAcitA yathA tvaM mArayitavya iti, rAjA kupitaH, te lekhahArakA vadhyA AjJatAH, tena te pracchannAH kRtAH, mitraprabhazcintayatiyadi lokajJAtaM kriyate tadA pure kSobho bhaviSyatIti, mAM ca tasya rAjJo'yazo dAsyati, tata upAyena mArayAmi, tasya mitraprabhasyaikaM pratyantanagaramArakSuraM nAma, tatra tasya manuSyazcandradhvajo nAma, tasmai lekhaM dadAti yathA sujAtaM preSayAmi taM mArayeriti preSitaH, sujAtaM prazabdayitvA bhaNati vajArakSuraM, tatra rAjyakAryANi prekSastra, gataH tAM nagarImArakSurI nAma, dRSTaH
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 'acchau vIsattho mArijihititti diNe 2 egaThA abhiramaMti, tassa rUvaM sIlaM samudAyAraM daNaM ciMtei-navaraM aMteuriyAhiM samaM viNachotti teNa mArijai, kiha vA erisaM rUvaM viNAsemitti ussArittA sarva parikahei, lehaM ca darisei, teNa sujAeNa bhaNNai-jaM jANasi taM karei, teNa bhaNiyaM-tumaM na mAremitti, navaraM pacchaNNaM acchAhi, teNa caMdajasA bhagiNI diNNA, sA ya tajjAiNI tIe saha acchai, paribhogadoseNa taM vai sujAyassa Isi saMketa, sAvi teNa sAviyA kayA, ciMtei-mama kaeNa eso viNahotti saMvegamAvaNNA bhattaM paJcakkhAi, teNaM ceva nijAmiyA, devo jAo, ohiM pauMjai, daNAgao, vaMdittA bhaNai-kiM karemi ?, sovi saMvegamAvaNNo ciMtei-jahA ammApiyaro pecchijjAmi to pacayAmi, teNa deveNa silA viuviyA nagarassuvariM, nAgarA rAyA ya dhUvapaDiggahahatthA pAyavaDiyA viNNaveMti, devo tAsei-hA! dAsatti sujAo samaNovAsao amacceNa akaje dUsio, aja bhe cUremi, to navari muyAmi jai taM ANeha pasAdeha NaM, kahiM ?, so bhaNai-esa 4pratikamaNAdhya yogasaM0 17 saMvege vAratrakarSi kathA // 710 // tiSThatu vizvasto mAryate iti dine 2 ekasthI abhiramete, tasya rUpaM zIlaM samudAcAraM dRSTA cintayati-navaramantaHpurikAbhiH samaM vinaSTa iti tena || |mAryate, kathaM vedazaM rUpaM vinAzayAmIti ?, utsArya sarva parikathayati, lekhaM ca darzayati, tena sujAtena bhaNyate-yajjAnAsi tat kuru, tena bhaNitaM-tvAM na mAra. yAmIti, navaraM pracchannaM tiSTha, tena candrayazA bhaginI dattA, sA ca tajAtIyA (svagdoSaduSTA)tayA saha tiSThati, paribhogadoSeNa tat varttate sujAtasyeSat saMkrAntaM, sA'pi tena zrAvikIkRtA, cintayati mama kRtenaiSa vinaSTa iti saMvegamApanA bhaktaM pratyAkhyAti, tenaiva niryAmitA, devo jAtaH, avadhiM prayuNakti, | dRSTvA AgataH, vanditvA bhaNati-kiM karomi !, so'pi saMvegamApanazcintayati-yathA mAtApitarau prekSeyaM tadA prabajeyaM, tena devena zilA vikurvitA nagarasyopari, nAgarA rAjA ca dhUpapratigrahahastAH pAdapatitA vijJapayanti, devasvAsayati-hA dAsA iti, sujAtaH zramaNopAsako'mAtyenAkArye dUSitaH, bhadya bhavatazzUrayAmi, | tarhi paraM muJcAmi yadi tamAnayata prasAdayatenaM, ka, sa bhaNati-eSa. // 710 //
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ ujANe, saNAyaro rAyA niggao khAmio, ammApiyaro rAyANaM ca ApucchittA pavaio, ammApiyarovi aNupapaiyANi, tANi siddhANi, so'vi dhammaghoso nivisao ANatto jeNaM tassa guNA loe payaraMti, yathA netre tathA zIlaM, yathA nAsA tathA''rjavam / yathA rUpaM tathA vittaM, yathA zIlaM tathA gunnaaH||1|| athavA-viSamasamairviSamasamAH, viSamairviSamAH smaiH|smaacaaraaH| karacaraNakarNanAsikadantoSThanirIkSaNaiH purussaaH||2|| pacchA so ya niyamAvaNNo saccaM mae bhogalobheNa viNAsiotti niggao, hiMDato rAyagihe Nayare therANaM aMtie pabaio, viharaMto bahussuo vArattapuraM gao, tattha abha yaseNo rAyA, vArattao amacco, bhikkhaM hiMDato varattagassa gharaM gao dhammaghoso, tattha mahughayasaMjuttaM pAyasathAlaM nINIyaM, 8| tao biMdU paDio, so pArisADitti nicchai, vArattao oloyaNagao pecchai, kiM manne necchai ?, evaM ciMtei jAva8 ( tAva ) tattha macchiyA ulINA, tAo gharakoiliyA pecchai, taMpi saraDo, saraDaMpi majjAro, taMpi paJcaMtiyasuNao, taMpi vatthavagasuNao, te dovi bhaMDaNaM laggA, suNayasAmI uvaTThiyA, bhaMDaNaM jAyaM, mArAmArI, bAhiM niggayA pAhuNagA balaM 1 udyAne, sanAgaro rAjA nirgataH kSAmitaH, mAtApitarau rAjAnaM cApRcchaya pravrajitaH, mAtApitarAvapi anupravajitI, te siddhaaH| so'pi dharmaghoSo nirviSaya AjJapto yena tasya guNA loke pracaranti, pazcAt sa ca nirvedamApannaH satyaM mayA bhogalobhena vinAzita iti nirgataH, hiNDamAno rAjagRhe nagare sthavirANAmantike | pravajitaH, biharan bahuzruto vAranakapuraM gataH, tatrAbhayaseno rAjA, vAratrako'mAtyaH, bhikSAM hiNDamAno vAratrakasya gRhaM gato dharmaghoSaH, tatra ghRtamadhusaMyuktaM pAyasasthAlamAnItaM, tato binduH patitaH, sa parizATiriti necchati, vAratrako'valokanagataH pazyati, kiM manye necchati, evaM yAvaJcintayati tAvattatra makSika AgatAH tato (tAH) gRhakokilA tAmapi saraTaH saraTamapi mArjAraH tamapi pratyantikaH zvA tamapi vAstavyaH zvA, tau dvAvapi bhaNDayituM kamI, zvasvAminAvu pasthitI, yudaM jAtaM, daNDAdaNyAdi, bahirnirgatAH prAghUrNakAH balaM
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 'piMDesA AgayA, mahAsamarasaMghAo jAau, pacchA vArattago ciMtei-eeNa kAraNeNa bhagavaM necchaitti, sohaNaM ajjhavasANaM uvagao, jAI saMbhariyA, saMbuddho, devayAe bhaMDagaM uvaNIyaM, so vArattarisI viharaMto susumArapuraM gao, tattha dhuMdhumAro |rAyA, tassa aMgAravaI dhUyA, sAviyA, tattha parivAyagA uvAgayA, vAe parAjiyA, padosamAvannA se sAvattae pADemitti cittaM phalae lihitA ujeNIe pajjoyassa daMsei, pajjoeNa pucchiyaM, kahiyaM caNAe, pajoo tassa dUyaM pesai, so dhuMdhumAreNa asakkArio nicchUDho, bhaNai pivAsAe-viNaeNaM varijai, dUeNa paDiyAgaeNa bahutaragaM pajjoyassa kahiyaM, Asurutto, sababaleNaM niggao, susumArapuraM veDhei, dhuMdhumAro aMto acchai, soya vArattagarisI egattha nAgaghare caccaramUle Thiellago, so rAyA bhIo esa mahAbalavagotti, nemittagaM pucchai, so bhaNai-jAha-jAva nemittaM geNhAmi, ceDagarUvANi ramaMti tANi |bhesAviyANi, tassa vArattagassa mUlaM AgayANi rovaMtANi, tANi bhaNiyANi-mA bIhehitti, so AgaMtUNa bhaNai-mA pratikamaNAdhya0 yogasaM0 17 saMvege vAratrakarSi // 711 // kathA piNDayitvA mAgatAH, mahAsamarasaMghAto jAtaH, pazcAdvAratrakazcintayati-etena kAraNena bhagavAjepIditi, zobhanamadhyavasAnamupagataH, jAtiH smRtA, saMbuddhaH, devatayopakaraNamupanItaM, sa vAratrakaRSiviharan zizumArapuraM gataH, tatra dhundhumAro rAjA, tasyAGgAravatI duhitA, zrAvikA, tatra parivAjikA bhAgatA, vAde (tayA) parAjitA, tasyAH pradveSamApannA sApaLye pAtayAmIti citraM phalake likhitvojayinyAM pradyotAya darzayati, pradyotena pRSTaM, kathitaM cAnayA, pradyotastasmai dUtaM preSayati, sa dhundhumAreNAsaskRto niSkAzitaH, bhaNitaH pipAsayA-vinayena biyate, dUtena pratyAgatena bahutara pradyotasya kathitaM, kundaH, sarvavalena | nirgataH, zizumArapura veSTayati, dhundhumAro'ntaH tiSThati, sa ca vAranakapirekA catvaramUle sthito'sti, sa rAjA bhIta eSa mahAbala iti, nemittikaM pRcchati, sa bhaNati-yAta yAvanimittaM gRhAmi, ceTA ramante te bhApitAstasya vAratrakasya pArzvamAgatA rudantA, te bhaNitA-mA maiTeti, sa Agatya bhaNati-mA // 711 //
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHARIRAMANAS bIhehitti, tujhaM jao, tAhe majjhaNhe osaNNaddhANaM uvari paDio, pajoo veDhittA gahio, NayariM ANio, bArANi baddhANi, pajjoo bhaNio-kaomuho te vAo vAi !, bhaNai-jaM jANasi taM kareha, bhaNai-kiM tume mahAsAsaNeNa vahieNa?, tAhe se mahAvibhUIe aMgAravaI padiNNA, dArANi mukkANi, tattha acchai, aNNe bhaNati-teNa dhuMdhumAreNa devayAe uvavAso kao, tIe ceDarUvANi viuviyA NimittaM gahiyaMti, tAhe pajjoo Nayare hiMDai, pecchai appasAhaNaM rAyANaM, aMgAravatiM pucchai-kahaM ahaM gahio ?, sA sAdhuvayaNaM kahei, so tassa mUlaM gao, vaMdAmi nimittigakhamaNaMti, so uvautto jAva pabajAu, ceDarUvANi saMbhariyANi / caMdajasAe sujAyassa dhammaghosassa vArattagassa sabesi saMvegeNaM jogA saMga-1 hiyA bhavaMti, keI tu susvaraM jAva miyAvaI pavaiyA paraMparao eyaMpi kahei 17 / saMvegatti gayaM, iyANi paNihitti, paNihI nAma mAyA, sA duvihA-davapaNihI ya bhAvapaNihI ya, davapaNihIe udAharaNagAhA bhaiSTeti, tava jayaH, tadA madhyAhne utsannaddhAnAmupari patitaH, pradyoto veSTayitvA gRhItaH, nagarImAnItaH, dvArANi baddhAni, pradyoto bhaNitaH-kutomukhaste vAto vAti !, bhaNati-yajAnAsi tatkuru, bhaNati-kiM tvayA mahAzAsanena vinAzitena ?, tadA tasai dhundhumAreNa mahAvimUlyAGgAravatI dattA, dvArANi muskalitAni, tatra tiSThati, anye bhaNanti-tena dhundhumAreNa devatAyai upavAsaH kRtaH, tayA ceTA vikurvitA nimittaM gRhItamiti, tadA pradyoto nagare hiNDamAnaH prekSate rAjAnamalpasAdhanaM, aGgAravatI pRcchati-ahaM kathaM gRhItaH, sA sAdhuvacanaM kathayati, sa. tasya pAcai gataH, vande naimittikakSapaNakamiti, sa upayukto yAvat | pravrajyA ceTAH smRtAH / candrayazasaH sujAtasya dharmaghoSasya vAratrakasya sarveSAM saMvegena yogAH saMgRhItA bhavanti, kecitta suravaraM yAvat mRgApatiH pranajitA (eSaH) paramparakaH enamapi kathayanti / saMvega iti gataM, idAnIM praNidhiriti, praNidhirmAyA, sA :dvividhA-dravyapraNidhizca bhAvapraNidhizca, dravyapraNidhAbudAharaNagAthA
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- hAribhadrIyA // 712 // bharuyacche jiNadevo bhayaMtamicche kulANa bhikkhU yo paiThANa sAlavAhaNa guggula bhagavaM ca NahavANe // 1304 // 4 pratika ___ vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedaM-bharuyacche Nayare navAhaNo rAyA kosasamiddho, io ya paiTThANe sAlavAhaNo rAyA| |maNAdhya. balasamiddho, so nahavANaM rohei, so kosasamiddho jo hatthaM vA sIsaM vA ANei tassa sayasahassagaM vittaM dei, tAhe teNa|| | yogasaM0 nahavAhaNamaNUsA dive 2 mAraMti, sAlavAhaNamaNussAvi kevi mArittA ANeti, so tesiM na kiMci dei, so khINajaNo x18praNidhI paDijAi, nAsittA puNovi vitiyavarise ei, tatthavi taheva nAsai, evaM kAlo vaccai, aNNayA amacI bhaNai-mamaM ava jinadevo. rAhettA nivisayaM ANaveha mANusagAMNi ya baMdhAhi, teNa taheva kayaM, sovi niggaMtUNa guggulabhAraM gahAya bharuyacchamAgao, egattha devaule acchai, sAmaMtarajesu phuTuM-sAlavAhaNeNaM amacco nicchUDho, bharuyacche NAo, keNati pucchio ko sotti, bhaNai-guggulabhagavaM nAma ahaMti, jehiMNAo tANa kahei jeNa vihANeNa nicchUDho, ahA lahu se gaNatti, pacchA nahavAhaNeNa bhRgukacche nagare nabhovAhano rAjA kozasamRddhaH, itazca pratiSThAne zAlavAhano rAjA balasamRddhaH, sa nabhovAhanaM ruNaddhi, sa kozasamRddho yo hastaM vAx zIrSa vA''nayati tasmai zatasahasravyaM dadAti, tadA tena nabhovAhanamanuSyA divase 2 mArayanti, zAlavAhanamanuSyA api kAzcanApi mArayitvA''nayanti, sa tebhyaH kizcidapi na dadAti, sa kSINajanaH pratiyAti, naMSTvA punarapi dvitIyavarSe AyAti, tatrApi tathaiva nazyati, evaM kAlo bajati, anyadA'mAlyo bhaNatimAmaparAdhya nirviSayamAjJapayata manuSyAMzca badhAna, tena tathaiva kRtaM, so'pi nirgatya guggulabhAraM gRhItvA bhRgukacchamAgataH, ekatra devakule tiSThati, sAmantarAjeSu | vittaM-zAlavAhanenAmAtyo niSkAzitaH, bhRgukacche jJAtaH, kenacit pRSTaH, kaH sa iti, bhaNati-guggulabhagavAn nAmAimiti, vaijJAtastAn kathayati yena vidhinA niSkAzitaH, yathA laghu (aparAdha) te gaNayanti, pazcAnnabhovAhanena // 712 // 50
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ suyaM, maNussA visajjiyA necchai kumArAmaccattaNassa gaMdhaMpi souM, so ya rAyA sayaM Agao, Thavio amaJcco, vIsaMbhaM jANiUNa bhaNai - puNNeNa rajaM labbhai, puNovi aNNassa jammassa patthayaNaM karehi, tAhe devakulANi thUbhatalAgavAvINa khaNAvaNAdiehiM davaM khaiyaM, sAlavAhaNo AvAhio, puNovi tAvijjai, amacaM bhaNai-tumaM paMDiotti, so bhaNaighaDAmi aMteuriyANa AbharaNeNaMti, puNo gao pahANaMti, pacchA puNo saMteurio NivAhei, tammi NiTThie sAlavAhaNo AvAhio, natthi dAyacaM, so viNaTTho, nahaM nayaraMpi gahiyaM, esA davapaNihI bhAvapaNihIe udAharaNaM - bharuyacche jiNadevo nAma Ayario, bhadaMtamitto kuNAlo ya taccaNNiyA dovi bhAyaro vAI, tehiM paDao nikAlio, jiNadevo ceiyavaMdago gao suNei, vArio, rAule vAdo jAo, parAjiyA dovi, pacchA te viciMtei viNA eesiM siddhaMteNa na tIrai eesiM uttaraM dAu, pacchA mAiThANeNa tANa mUle pabaiyA, vibhAsA govindavat, pacchA paDhatANa uvagayaM, bhAvao paDivannA, 1 zrutaM manuSyA visRSTA necchati kumArAmAtyagandhamapi zrotuM sa ca rAjA svayamAgataH, sthApito'mAtyaH, vizrambhaM jJAtvA bhaNati puNyena rAjyaM labhyate, punarapyanyasya janmanaH pathyadanaM kuru, tadA devakulAni stUpataTAkavApInAM khAnanAdibhiH sarvaM dravyaM khAditaM, zALavAhana AhUtaH punarapi sAdhyate, amAtyaM bhaNati-tvaM paNDito'si sa bhaNati-ghaTayAmyantaH purikANAmAbharaNAni, punargataH pratiSThAnamiti pazcAt punaH sAntaHpuriko nirvAhayati, tasminni SThite zAlavAhana AhUtaH, nAsti dAtavyaM sa vinaSTaH, naSTaM nagaramapi gRhItaM, eSA dravyapraNidhiH / bhAvapraNidhAvudAharaNaM bhRgukacche jinadevo nAmAcAryaH, bhadantamitraH kuNAlazca taccanikau dvAvapi bhrAtarau vAdinau, tAbhyAM paTahako niSkAzitaH, jinadevaH caityavandanArthaM gataH zRNoti, vAritaH, rAjakule vAdo jAtaH, parAjitau dvAvapi pazcAttau vicintayataH - vinaiteSAM siddhAntena na eteSAmuttaraM dAtuM zakyate, pazcAt mAtRsthAnena teSAM pArzve prabrajitau, vibhASA pazcAt paThatorupagataM, bhAvataH pratipenI, 2 sAlivAhaNo * khaDimotti
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribha drIyA // 713 // da sAhU jAyA, esA bhAvapaNihitti / paNihitti gayaM 18|jhaa iyANi suvihitti, suvihIe jogA saMgahiyA, vidhiranujJA 4 pratikavidhI jassa ihA, zobhano vidhiH suvidhiH, tatrodAharaNaM jahA sAmAiyanijuttIe aNukapAe akkhANagaM maNAdhya0 bAravaI veyaraNI dhanaMtari bhaviya abhavie vije / kahaNA ya pucchiyaMmiya gainiddese ya saMbohI // 1305 // yogasaM0 so vAnarajUhabaI kaMtAre suvihiyANukaMpAe / bhAsuravaraboMdidharo devo vemANio jAo (847) // 1306 // 19 suvidhI jAva sAhU sAhario sAhUNa samIvaM / suvihitti gayaM 19 / iyANi saMvaretti, saMvareNa jogA saMgahijati, tattha vaitaraNI ka tathA20 saMvapaDivakkheNaM udAharaNagAhA renandazrI vANArasI ya koDhe pAse govAlabhaddaseNe ya / naMdasirI paumasirI rAyagihe seNie vIro // 1307 // | vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedaM-rAyagihe seNieNa vaddhamANasAmI pucchio, egA devI NaTTavihiM uvadaMsettA gayA kA esA, sAmI bhaNai-vANArasIe bhaddaseNo junnaseThI, tassa bhajjA naMdA, tIe dhUyA naMdasirI varagavivajiyA, sApU jAtI, eSA bhAvapraNidhiriti / praNidhiriti gataM, idAnIM suvidhiriti, suvidhinA yogAH saMgRhyante, vidhiryathA yaspeSTaH, yathA sAmAyikaniyuktI anukampAyAmAkhyAnaka-dvAravatI vaitaraNiH dhanvantari vyo'bhavyazca vaidyau / kathanaM ca pRSTe ca gatinirdezazca saMbodhiH ||1||s vAnarayUthapatiH // 713 // kAntAre suvihitaanukmpyaa| bhAsuravaravondIdharo devo vaimAniko jaatH||2|| yAvat sAdhuH saMhataH sAdhUnAM samIpaM suvidhiriti gataM / idAnIM saMvara iti, saMvareNa yogAH saMgRhyante, tatra pratipakSeNodAharaNagAthA / rAjagRhe zreNikena vardhamAnasvAmI pRSTaH, ekA devI nRtyavidhimupadaya gatA kaiSA , svAmI bhaNati-vArANasyA bhavaseno jIrNazreSThI, tasya bhAryA nandA, tasyA duhitA nandazrIriti, varavivarjitA SANSARASACRORS
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ DekkatA yAveNa vAukkApAma to duguNo baMdhI hAtI paDiseho attajiNadevo putto, tasA ARRORIST--53 tattha kohae ceie pAsassAmI samosaDho, naMdasirI pavaiyA, govAlIe sissiNiyA diNNA, puSaM uggeNa viharitA pacchA osannA jAyA, hatthe pAe dhovei, jahA dovatI vibhAsA, vArijaMtI uTheUNaM vibhattAe vasahIte ThiyA, tassa ThANassa aNAloiyapaDikaMtA cullahimavaMte paumadahe sirI jAyA devagaNiyA, etIe saMvaro na kao, paDivakkho so na kAyabo, aNNe bhaNaMti-hatthiNiyArUveNa vAukkAei, tAhe seNieNa pucchio, saMvaretti gaye 20 / iyANi 'attadosovasaMhAre'tti attadosovasaMhAro kAyabo, jai kiMci kahAmi to duguNo baMdho hohiti, tattha udAharaNagAhA bAravai arahamitte aNuddharI ceva tahaya jiNadevo / rogassa ya uppattI paDiseho attsNhaaro||1308|| vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedaM bAravatIe arahamitto seThI, aNuddharI bhajA, sAvayANi, jiNadevo putto, tassa rogA uppaNNA, na tIrai tigiMcchiu~, vejo bhaNai-maMsaM khAhi, necchai, sayaNapariyaNo ammApiyaro ya puttaNeheNANujANaMti, nibaMdhevi kahaM suciraM rakkhiyaM vayaM bhaMjAmi, uktaM ca-"varaM praveSTuM jvalita hutAzanaM, na cApi bhagnaM cirasazcitaM vratam" tatra koSThake caitye pArzvasvAmI samavasRtaH, nandazrIH pravrajitA, gopAlyai ziSyA dattA, pUrvamutreNa vihRtya pazcAMdavasannA jAtA, hastI pAdau prakSAlayati, yathA draupadI vibhASA, vAryamANotthAya vibhaktAyAM vasatau sthitA, tasya sthAnasyAnAlocitapratikrAntA kSulakahimavati parade zrIrjAtA devagaNikA, putathA saMvaro na kRtaH, pratipakSaH sa na karttavyaH, anye bhaNanti-hastinIrUpeNa vAtamudrirati, (rAvAn karoti ), tadA zreNikena pRSTaH, saMvara iti gataM, idAnImAtmadoSopasaMhAreti AtmadoSopasaMhAraH kartavyaH, yadi kiJcit kariSyAmi tahi dviguNo bandho bhaviSyatIti, tatrodAharaNagAthA-dvAravatyA ahamitraH zreSThI, anuvarI bhAyA~, zrAvakI, jinadevaH putraH, tassa rogA utpannAH, na zakyante cikitsituM, vaidyo bhaNati-mAMsaM sAdaya, necchati, svajanaparijano mAtApitarau ca putrasnehenAnujAnanti, nirbandhe'pi kathaM suciraM rakSitaM vrataM bhanajmi,
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- hai attadosovasaMhAro kao, marAmitti sabaM sAvajaM paJcakkhAyaM, kahavi kammakkhaovasameNaM pauNo, tahAvi paJcakkhAyaM ceva, 4 pratikrahAribha pavajaM kayAio, suhajjhavasANassa NANamuppaNNaM jAva siddho| attadosovasaMhArotti gayaM,21 / iyANiM sabakAmavirattayatti, maNAdhya0 drIyA hasabakAmesu viraMciyavaM, tatrodAharaNagAthA | yogasaM0 ujjeNidevalAsuya aNurattA loyaNA ya paumaraho / saMgayao maNumaiyA asiyagirI addhasaMkAsA // 1309 // 21Atmado // 714 // popa jinade__ vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedaM-ujjeNIe nayarIe devalAsuo rAyA, tassa bhajjA aNurattA loyaNA nAma, annayA vo022sarva so rAyA sejjAe acchai, devI vAle vIyarei, paliyaM dilu, bhaNai-bhaTTAragA ! dUo Agao, so sasaMbhama bhayaharisAio kAma0 uThio, kahiM so?, pacchA sA bhaNai-dhammadUotti, saNiyaM aMgulIe veDhittA ukkhayaM, sovaNNe thAle khomajuyaleNa veDhittA | Nayare hiMDAvio, pacchA adhiti karei-ajAe palie amha puvayA pavayaMti, ahaM puNa na pavaio, paumarahaM raje ThaveUNa | pavaio, devIvi, saMgao dAso maNumaiyA dAsI tANivi aNurAgeNa pavaiyANi, savANivi asiyagiritAvasAsamaM tattha | AtmadoSopasaMhAraH kRtaH, mriya iti sarva sAvayaM pratyAkhyAtaM, kathamapi karmakSayopazamena praguNaH tathApi pratyAkhyAtameva, pravrajyAM kRtavAn , zubhAdhya, vasAyasya jJAnamutpannaM yAvat siddhaH / AtmadoSopasaMhAra iti gataM, idAnIM sarvakAmaviraktateti, sarvakAbheSu viraktabhyaM, / ujjayinyAM nagayoM devalAsuto rAjA tasya bhAryA'nuraktA locanA nAnI, anyadA sa rAjA zayyAyAM tiSThati, devI bAlAn vINayati (zodhayati), devyA vAle palitaM dRSTa, bhaNati-bhaTTAraka! dUta // 714 // AgataH, sa sasaMbhramaM bhayaharSavAn utthitaH, ka saH?, pazcAt sA bhaNati-dharmadUta iti, zanairakulyA veSTayitvotkhAtaM, sauvarNe sthAle kSaumayugalena ceSTayitvA nagarera hiNDitaH, pazcAdadhatiM karoti-ajAte palite'smAkaM pUrvajAH prAnajiSuH, ahaM punarna prabajitaH, padmarathaM rAjye sthApayitvA pravrajitaH, devyapi, saMgato dAso manumatikA dAsI tAvapyanurAgeNa prabajitau, sarve'pyasitagiritApasAzramastatra %C3%AA%CCC
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ A gayANi, saMgayao maNumatigA ya keNai kAlaMtareNa uppavaiyANi, devIevi gabbho nakkhAo purva raNo, vahiumAraddho, rAyA adhiti pagao-ayaso jAotti ahaM, tAvasao pacchannaM sAravei, sukumAlA devI viyAyaMtI mayA, tIe dAriyA jAyA, sA annANaM tAvasINaM thaNayaM piyai, saMvaDDiyA, tAhe se addhasaMkAsatti nAmaM kayaM, sA jovaNatthA jAyA, sA piyara aDavIo AgayaM vissAmei, sotIe jovaNe ajjhovavanno, ajaM hijjo laemitti acchai, aNNayA pahAvio giNhAmitti uDagakaDe AvaDio, paDio ciMtei-dhiddhI ihaloe phalaM paraloe na najai kiM hotitti saMbuddho, ohinANaM, bhaNaibhaviyavaM bho khalu sabakAmaviratteNaM ajjhayaNaM bhAsai, dhUyA viratteNa saMjatINa diNNA, sovi siddho / evaM sabakAmavirajieNa jogA saMgahiyA bhavaMti / sabakAmavirattayatti garya 22, iyANi paccakkhANitti, paccakkhANaM ca duviha-mUlaguNapaccakkhANaM uttaraguNapaccakkhANaM ca, mUlaguNapaJcakkhANe udAharaNagAhA RUGGEOGRESS 1gatAH, saMgato manumatikA ca kenacirakAlAntareNotpranajitI, devyA'pi garbho nAkhyAtaH pUrva rAjJaH, vardhitumArabdhaH, rAjA'ti pragataH ayazA jAto'haM, tApasAt pracchanna saMrakSati, sukumAlA devI prajanayantI mRtA, tasyA dArikA jAtA, sA'nyAsAM tApasInA stanaM picati, saMvardhitA, tadA tasyA ardhasaMkAzeti nAma kRtaM, sA yauvanasthA jAtA, sA pitaramaTavIta AgataM vinamayati, sa tasyA yauvane'dhyupapannaH, adya zvo lAsyAmIti tiSThati, anyadA pradhAvito gRhNAmIti uTajakAThe | ApatitaH, patitazcintayati-dhig ghiga ihaloke phalaM paraloke na jJAyate kiM bhaviSyatIti saMbuddhaH, avadhijJAnaM, bhaNati-bhavitavyaM bhoH khalu sarvakAmavirakkena adhyayana bhASate, duhitA viraktena saMyatIbhyo dattA, so'pi siddhaH / evaM sarvakAmaviraktana yogAH saMgRhItA bhavanti / sarvakAmaviraktateti garta, idAnIM pratyAkhyAnamiti, pratyAkhyAnaM ca dvividha-mUlaguNapratyAkhyAnamuttaraguNapratyAkhyAnaM ca, mUlaguNapratyAkhyAne udAharaNagAthA
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 4 pratikamaNAdhya. yogasaM0 23 pratyAkhyAnaM // 715 // koDIvarisacilAe jiNadeve rayaNapuccha kahaNA ya / sAee sattuMje vIrakahaNA ya saMbohI // 1310 // vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedaM-sAee sajae rAyA, jiNadevo sAvago, so disAjattAe gao koDIvarisaM, te micchA, tattha cilAo rAyA, teNa tassa rayaNANi aNNAgAre pottANi maNI ya jANi tattha natthi tANi DhoiyANi, so cilAo pucchai-aho rayaNANi rUviyANi, kahiM eyANi rayaNANi ?, sAhai-amha raje, ciMtei-jai nAma saMbujhejA, so rAyA bhaNai-ahaMpi jAmi rayaNANi pecchAmi, tujhaM taNagassa raNNo bIhemi, jiNadevo bhaNai-mA bIhehi, tAhe tassa raNo lehaM pesei, teNa bhaNio-eutti, ANio sAvageNa, sAmI samosaDho, settuMjao niggao saparivAro mahayA iDDIe, sayaNasamUho niggao, cilAo pucchai-jiNadevo! kahiM jaNo jAi!, so bhaNai-esa so rayaNavANiyao, bhaNai-to jAmo pecchAmotti, dovi jaNA niggayA, pecchaMti sAmissa chattAichattaM sIhAsaNaM, vibhAsA, pucchai-kahaM rayaNAI, tAhe PEASARASHARAM // 715 // sAkete zatrubhayo rAjA, jinadevaH zrAvakaH, sa digyAtrayA gataH koTIvarSa, te mlecchAH, tatra cilAto rAjA, tena tasmai rakhAni vicitrAkArANi vastrANi | | maNayazca yAni tatra na santi tAni DhaukitAni, sa cilAtaH pRcchati-aho ratnAni surUpANi, vaitAni rakhAni ?, kathayati-asmAkaM rAjye, cintayati-yadi nAma | saMbudhyeta, sa rAjA bhaNati-ahamayAyAmi ratnAni prekSe, para tvadIyAt rAjJo bibhemi, jinadevo bhaNati-mA bhaiSIH, tadA tasmai rAje lekhaM dadAti, tena bhaNita| AyAtviti, AnItaH zrAvakeNa, svAmI samavasRtaH, zatruJjayo nirgataH saparIvAro mahatyA RGyA, svajanasamUho nirgataH, cilAtaH pRcchati-jinadeva ! ka jano8 | yAti ?, sa bhaNati-eSa rakhavaNik saH, bhaNati-tarhi yAvaH prekSAvahe, dvAvapi janau nirgatau, prekSete-svAminachatrAticchatraM siMhAsanaM, vibhASA, pRcchati-kathaM ratnAni ?, tadA C
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmI bhAvarayaNANi davarayaNANi ya paNNavei, cilAo bhaNai-mama bhAvarayaNANi dehitti bhaNio rayaharaNagocchagAi sAhijaMti, pavaio, eyaM mUlaguNapaccakkhANaM, iyANiM uttaraguNapaccakkhANaM, tatrodAharaNagAhA-- vANArasI ya NayarI aNagAre dhammaghosa dhammajase / mAsassa ya pAraNae goulagaMgA va aNukaMpA // 1311 // vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedaM - vANArasIe duve aNagArA vAsAvAsaM ThiyA-dhammaghoso dhammajaso ya, te mAsaM khamaNeNa acchaMti, cautthapAraNAe mA NiyAvAso hohititti paDhamAe sajjhAyaM bIyAe atthaporisI taiyAe uggAhettA pahAviyA, sAraieNaM uNheNaM ajjhAhayA tisAiyA gaMgaM uttaraMtA maNasAvi pANiyaM na patrtheti, uttiNNA, gaMgAdevayA AuTTA, goulANi viubittA sapANIyA govaggA dadhivibhAsA, tAhe sahAvei - eha sAhU bhikkhaM geNha, te uvauttA dahUNa tANa rUvaM, sA tehiM paDisiddhA pahAviyA, pacchA tAe aNukaMpAe vAsavaddalaM viudhiyaM, bhUmI ullA, siyaleNa vAeNa appAiyA gArma 1 svAmI bhAvaratnAni dravyaratnAni ca prajJApayati, cilAto bhaNati-mama bhAvaratvAnyarpayata iti bhaNito rajoharaNagocchakAdi darzayanti, pravrajitaH, etat mUlaguNapratyAkhyAnaM, idAnImuttaraguNapratyAkhyAnaM, tatrodAharaNagAthA - vArANasyAM dvAvanagArau varSAMvAsaM sthitau dharmaghoSo dharmayazAzca, tau mAsakSapaNamAsakSapaNena tiSThataH, caturthapAraNake mA nityavAsinI bhUveti prathamAyAM svAdhyAyaM dvitIyasyAmartha paurupIM ( kRtvA ) tRtIyasyAmudrA pradhAvitau, zAradike nauSNyenAbhyAhata tRSArditau gaGgAmuttarantau manasA'pi pAnIyaM na prArthayataH, uttINa, gaGgAdevatA''varjitA, gokulAni vikurvya sapAnIyAn govargAn dadhi vibhASA, tadA zabdayati-AyAtaM sAdhU ! bhikSAM gRhNItaM, tAvupayuktau dRSTvA teSAM rUpaM, sA tAbhyAM pratiSiddhA pradhAvitA, pazcAt tayA'nukampayA varSahardalakaM vikurvitaM bhUmirA ( jAtA ), zItalena vAyunA''pyAyitau grAmaM
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 716 // SAIRAUGURARSASRUSS% pittA, bhikkhaM gahiyaM, evaM uttaraguNA na bhaggA / evaM uttaraguNapaccakkhANaM 23, paccakkhANitti gayaM 23 / iyANiM viussa | 4pratikaggetti, viussaggo duviho-davao bhAvao ya, tattha davaviussagge karakaMDAdao udAharaNaM, tathA''ha bhASyakAra: maNAdhya karakaMDa kaliMgasu, paMcAlesu ya dummuho| namIrAyA videhesu, gaMdhAresu ya NaggatI // 205 // (bhaa0)|| yogasaM0 vasabhe ya iMdake valae aMbe ya pupphie bohii| karakaMDudummuhassA,namista gaMdhAraranno ya // 206 // (bhaa0)|| 23 pratyA__ imIe vakkhANaM-caMpAe dahivAhaNo rAyA, ceDagadhUyA paumAvaI devI, tIse Dohalo-kiha'haM rAyanevattheNa nevatthiyA hai khyAnaM 24 | ujjANakANaNANi viharejjA, oluggA, rAyApucchA, tAhe rAyA ya sA ya devI jayahatthimi, rAyA chattaM dhareDa, gayA|Avyutsarga ka| ujjANaM, paDhamapAuso ya vaTTai, so hatthI sIyalaeNa maTTiyAgaMdheNa abbhAhao vaNaM saMbhariUNa viyaTTo vaNAbhimuho payAo, rakaMDvAdyA; jaNo na tarai olaggiuM, dovi aDaviM pavesiyANi,rAyA vaDarukkhaM pAsiUNa devi bhaNai-eyassa vaDassa heTheNa jAhiti to tumaM sAlaM geNhijjAsitti, susaMjuttA accha, tahatti paDisuNei, rAyA daccho teNa sAlA gahiyA, idarI hiyA, so uiNNo, prAptI, bhaikSaM gRhItaM, evamuttaraguNA na bhannAH, etaduttaraguNapratyAkhyAnaM / pratyAkhyAnamiti gataM, idAnIM vyutsarga iti, vyutsagoM dvividhaH-dravyato / bhAvatazca, tatra vyavyutsarge karakaNDAdaya udAharaNaM, tatrAha-anayoAkhyAnaM-campAyAM dadhivAhano rAjA, ceTakaduhitA padmAvatI devI, tasyA dauhRdaM-kathamahaM| rAjanepathyena nepathyitodyAnakAnanAni vihareyaM, kSINA, rAjapRcchA, tadA rAjA sA ca devI jayahastini, rAjA chatraM dhArayati, gatodyAnaM, prathamaprAvRda ca vartate, | sa hastI zItalena mRttikAgandhenAbhyAhato vanaM smRtvA matto vanAbhimukhaM prayAtaH, jano na zakotyavalagituM, dvAvapi bhaTavIM pravezitI, rAjA vaTavRkSaM dRSTvA ra |devI bhaNati-etasya vaTasyAdhastAt yAsyati tatastvaM zAlAM gRhNIyA iti, susaMyuktA tiSTha, tatheti pratizRNoti, rAjA dakSastena zAlA gRhItA, itarA hRtA, // 716 // so'vatIrNaH, BREARREARREARC
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirANaMdo gao caMpaM NayariM, sAvi itthigA nIyA NimmANusaM aDaviM jAva tisAio pecchai dahaM mahaimahAlayaM, tattha uiNNo, abhiramai hatthI, imAvi saNiimoittA uttiNNA, dahAo disA ayANaMtI egAe disAe sAgAraM bhattaM paccakkhAittA pahAviyA, jAva dUraM pattA tAva tAvaso diTTho, tassa mUlaM gayA, abhivAdio, tattha gacchai, teNa pucchiyAkao ammo ! ihAgayA ?, tAhe kahei sababhAvaM, ceDagassa dhUyA, jAva hatthiNA ANiyA, so ya tAvaso ceDagassa niyallao - teNa AsAsiyA mA bIhihitti, tAhe vaNaphalAI dei, acchAvettA kaivi diyahe aDavIe nippheDittA ettohiMto amhANaM agaivisao, etto varaM halavAhiyA bhUmI, taM na kappai mama atikamiuM, jAhi esa daMtapurassa visao, daMtacako rAyA, niggayA tao aDavIo, daMtapure ajANa mUle pavaiyA, pucchiyAe ganbho nAikkhio, pacchA nAe mayahAriyAe Alovei, sA viyAtA samANI saha NAmamuddiyAe kaMbalarayaNeNa ya veDhiDaM susANe ujjhei, pacchA masANapAlo pANo, teNa gahio, 1 nirAnando gatazcampAM nagarIM, sA'pi strI nItA nirmAnuSAmaTavIM yAvattRSArditaH prekSate idaM mahAtimahAlayaM, tatrAvatIrNaH, abhiramate hastI, iyamapi zanairvimucyottIrNA, daza dizo'jAnantI ekasyAM dizi sAkAraM bhaktaM pratyAkhyAya pradhAvitA, yAvaddUraM gatA tAvattApaso dRSTaH, tasya mUlaM gatA, abhivAditaH, tatra ga cchati, tena pRSTA-kuto'mba ! ihAgatA ?, tadA kathayati sadbhAva, ceTakasya duhitA, yAvaddhastinA''nItA, sa ca tApasaveTakasya nijakaH, tenAzvasitA mA bhaiSIriti tadA vanaphalAni dadAti, sthApayitvA katiciddivasAn bhaTavIto niSkAzyeto'smAkamaviSayo gateH ataH paraM halakRSTA bhUmiH, tat naM kalpate'smAkamatikrAntuM yAhi dantapurasya viSaya eSaH, dantacakro rAjA, nirgatA tato'TavyAH, dantapure AryANAM mUle prabrajitA, pRSTayA garbho nAkhyAtaH, jJAte pazcAnmahattarikAyA Alo cayati sA prajanayantI santI saha nAmamudrayA ratnakambalena ca veSTayitvA zmazAne ujjhati, pazcAt zmazAnapAlaH pANastena gRhItaH,
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA teNa appaNo bhajAe samappio, sA ajjA tIe pANIe saha mettiyaM ghaDei, sAya ajA saMjatIhiM pucchiyA-kiM gabbho ?, bhaNai-mayago jAo, to mae ujjhiotti, sovi saMbaDDai, tAhe dAragehiM samaM ramato DiMbhANi bhaNai-ahaM tubhaM rAyA mama tubbhe kara deha, so sukakacchUe gahie, tANi bhaNai-mamaM kaMDuyaha, tAhe karakaMDutti nAma kayaM, so ya tIe saMjatIe aNuratto, sA se modage dei, jaM vA bhikkhaM lahai, saMvaDio masANaM rakkhai, tattha ya do saMjayA keNai kAraNeNa taM masANaM gayA, jAva egattha vaMsIkuDaMge daMDagaM pecchaMti, tatthego daMDalakkhaNaM jANai, so bhaNai-jo eyaM daMDagaM geNhai so rAyA habaI, kiMtu paDicchiyavo jAva aNNANi cattAri aMgulANi vaDai, tAhe jogotti, teNa mAyaMgeNa egeNa ya dhijjAieNa suyaM, tAhe | so marugo appasAgArie taM cauraMgulaM khaNiUNa chidai, teNa ya ceDeNa diho, uddAlio, so teNa marueNa karaNaM NIo, bhaNai-dehi me daMDagaM, so bhaNai-na demi, mama masANe, dhijjAio bhaNai-aNNaM giNha, so necchai, mama eeNa kajaM, so 4 pratikra|maNAdhya | yogasaM0 24vyutsarge karakavAdyAH // 717 // ||717 // GANAGAR tenAtmano bhAyAyai samarpitaH, sA AryA tayA pANyA saha maitrIM ghaTayati, sA cAryA saMyatIbhiH pRSTA-ka garbhaH?, bhaNati-mRtako jAtastato mayojjhita iti, so'pi saMvardhate, tadA dArakaiH samaM ramamANo DhimbhAn bhaNati-ahaM bhavatAM rAjA mahyaM yUyaM kara datta, sa zuSkakaNDA gRhItaH, tAn bhaNati-mAM kaNDU| yata, tadA karakaNDUriti nAma kRtaM, sa ca tasyAM saMyatyA anuraktaH, sA tamai modakAn dadAti, yAM vA bhikSA labhate, saMvRddhaH zmazAnaM rakSati, tatra ca dvau sAdhU kenacitkAraNena tat zmazAnaM gatau, yAvadekana vaMzIkuDaGge daNDaM prekSete, tatraiko daNDalakSaNaM jAnAti, sa bhaNati-ya enaM daNDakaM gRhNAti - tAjA bhavati, kiMtu pratIkSitavyo yAvadanyAn caturo'kulAn vardhate, tadA yogya iti, tattena mAtaGgenaikena ca vigjAtIyena zrutaM, tadA sa brAhmaNo'lpasAgArike taM caturagulaM khanitvA 4 chinatti, tena ca ceTena dRSTaH, uddAkita:, sa tena brAhmaNena karaNaM (nyAyAlaya) nItaH, bhaNati-dehi mahyaM daNDakaM, sa bhaNati-na dadAmi, mama zmazAne, dhigjAtIyo bhaNati-anyaM gRhANa, sa necchati, mamaitena kArya, sa
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ dArao pucchio-kiM na desi ?, bhaNai-ahaM eyassa daMDagassa pahAveNaM rAyA bhavissAmi, tAhe kAraNiyA hasiUNa bhaNaMti-jayA tumaM rAyA bhavijjAsi tayA eyassa maruyassa gAmaM dejAhi, paDivaNNaM teNa, marueNa aNNe maruyA bitijA gahiyA jahA mAremo taM, tassa piuNA suyaM, tANi tiNNivi naThANi jAva kaMcaNapuraM gayANi, tattha rAyA marai, rajAriho TU aNNo natthi, Aso ahivAsio, so tassa suttagassa mUlamAgao payAhiNaM kAUNa Thio, jAva lakkhaNapADhaehi diho8 lakkhaNajuttotti jayasaddo kao, naMditUrANi AyANi, imovi viyaMbhaMto vIsattho uThio, Ase vilaggo, mAyaMgotti dhijjAiyA na deMti pavesa, tAhe teNa daMDarayaNaM gahiyaM, jaliumAraddhaM, bhIyA ThiyA, tAhe teNa vADahANagA hariesA dhijjAiyA kayA, uktaM ca-dadhivAhanaputreNa, rAjJA tu karakaNDunA / vATahAnakavAstavyAzcANDAlA braahmnniikRtaaH||1|| tassa piigharanAmaM avainnagotti, pacchA se taM ceDagarUvakayaM nAmaM paiDiyaM, karakaMDutti, tAhe so marugo Agao, bhaNai-deha dArakaH pRSTaH-kiM na dadAsi ?, bhaNati-ahametasya daNDakasya prabhAveNa rAjA bhaviSyAmi, tadA kAraNikA hasitvA bhaNanti-yadA tvaM rAjA bhayestadaitasmai brAhmaNAya grAma dadyAH, pratipannaM tena, marukeNa anye brAhmaNAH sAhAyyakA gRhItA yathA mArayAmastaM, tasya pitrA zrutaM, te trayo'pi naSTAH yAvat kAcanapura | gatA,tatra rAjA mRtaH, rAjyA)'nyo nAsti, azvo'dhivAsitaH, sa tasya suptastha pArzvamAgataH pradakSiNAM kRtvA sthito, yAvalakSaNapAThakadRSTo lakSaNayukta iti jayazabdaH kRtaH, nandItUryANyAhatAni, ayamapi vijRmbhamANo vizvasta usthitaH, azve vilagnaH, mAtaGga iti dhigjAtIyA na dadati pravezaM, tadA tena daNDaralaM gRhItaM, jvalitumArabdhaM, bhItAH sthitAH, tadA tena vATadhAnavAstavyA harikezA dhigjAtIyAH kRtAH / tasya pitRgRhanAmAvakIrNaka iti, pazcAttasya tat ceTakakRtaM nAma pratiSThitaM, karakaNDUriti, tadA sa brAhmaNa AgataH, bhaNati-dehi
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 718 // * | mama gAmaMti, bhaNai-jaM te ruccai taM geNha, so bhaNai-mamaM caMpAe gharaM tahiM dehi, tAhe dahivAhaNassa lehaM dei, dehi mama egaM gAmaM ahaM tujjha jaM ruccai gAmaM vA NayaraM vA taM demi, so ruTTho-duTThamAyaMgo na jANai appathaM to mama lehaM deitti, dUeNa paDiyAgaeNa kahiyaM, karakaMDuo ruTTho, gao rohijjai, juddhaM ca vaTTai, tIe saMjatIe surya, mA jaNakkhao houtti karakaMDuM osArettA rahassaM bhiMdai- esa tava piyatti, teNa tANi ammApiyarANi pucchiyANi, tehiM sambhAvo kahio, nAmamuddA kaMbalarayaNaM ca dAviyaM, bhaNai, mANeNa-Na osarAmi, tAhe sA caMpa aigayA, raNNo gharamateMtI NAyA, pAyavaDiyAo dAsIo paruNNAo, rAyAevi suyaM, sovi Agao vaMdittA AsaNaM dAUNa taM gabrbha pucchai, sA bhaNai esa tumaM jeNa rohiotti, tujhe niggao, milio, dovi rajjAI dahivAhaNo tassa dAUNa padyaio, karakaMDU mahAsAsaNo jAo, so yakira golapio, tassa aNegANi goulANi, aNNayA sarayakAle egaM govacchagaM goragattaM sayaM pecchai, bhaNai - eyassa 1 majhaM grAmamiti, bhaNati-yaste rocate taM gRhANa, sa bhaNati mama campAyAM gRhaM tatra dehi, tadA dadhivAhanAya lekhaM dadAti dehi me ekaM grAmaM ahaM tava yo rocate grAmo vA nagaraM vA taM dadAmi sa ruSTaH- duSTamAtaGgo na jAnAti AtmAnaM tato mAM lekhaM dadAtIti dUtena pratyAgatena kathitaM karakaNDU ruSTaH, gato rodhayati, yuddhaM ca varttate, tathA saMyatyA zrutaM, mA janakSayo bhUditi karakaNDUmapasArya rahasyaM bhinatti - eSa tava piteti, tena tau mAtApitarau pRSTau, tAbhyAM sadbhAvaH kathitaH, nAmamudrA kambalarakhaM ca darzite, bhaNati mAnena-nApasarAmi, tadA sA campAmatigatA, rAjJo gRhamAyAntI jJAtA, pAdapatitA dAsyo rodituM lagnAH, rAjJA'pi zrutaM, so'pi Agato vandisvA''sanaM datvA taM garbhaM pRcchati sA bhaNati eSa tvaM yena ruddha iti, tuSTo nirgataH, militau, dve api rAjye dadhivAhanastasmai dattvA prabajitaH, karakaNDUrmahAzAsano jAtaH, sa ca kila gokulapriyaH, tasyAnekAni gokulAni, anyadA zaratkAle ekaM govatsakaM gauragAtraM svayaM prekSate, bhaNati etasya 4 pratikra maNAdhya0 yogasaM0 24 vyutsarge karakaMGkAdyAH // 718 //
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAyaraM mA duhejaha, jayA vaDio hoi tayA annANaM gAvINaM duddhaM pAejaha, to govAlA paDisuNeti, sovi uccattavisANo khaMdhavasaho jAo, rAyA pecchai, so juddhikkao kao, puNo kAleNa Agao pecchai mahAkAyaM vasahaM paDDaehiM ghaDijataM, gove pucchai-kahiM so vasahotti ?, tehiM dAvio, pecchaMto tao visaNNo ciMteto saMbuddho, tathA cAha bhASyakAraH seyaM sujAyaM suvibhattasiMgaM, jo pAsiyA vasabhaM gohamajjhe / riddhiM aruddhiM samupehiyA NaM, kaliMgarAyAvi samikkha dhammaM // 207 // (bhaa0)|| goTheMgaNassamajjhe DhekiyasaddeNa jassa bhjjNti|dittaavi dariyavasahA sutikkhasiMgA sarIreNa // 208 // (bhaa0)|| porANayagayadappo galaMtanayaNo clNtvsbhottttho| so ceva imo vasaho paDuyaparighaTTaNaM shi||209|| (bhaa0)|| gAthAtrayasya vyAkhyA-zveta-zukla sujAtaM-garbhadoSavikalaM (suvibhakta ) zRGgaM-vibhAgasthasamazRGgaM yaM rAjA dRSTvAabhisamIkSya vRSabha-pratItaM goSThamadhye-gokulAntaH punazca tenaivAnumAnena RddhiM-samRddhiM sampadaM vibhUtimityarthaH, tadviparItAM cARddhiM ca saMprekSya-asAratayA''locya kaliGgA-janapadAsteSu rAjA kaliGgarAjaH, asAvapi samIkSya dharma-paryAlocya dharma sambuddha iti vaakyshessH| kiM cintayan ?-'goTaMgaNasta majjhe' tti goSThAGgaNasyAntaH Dhekkitazabdasya yasya bhagna mAtaraM mA dogdha, yadA vardhito bhavet tadA'nyAsAMgavAM dugdhaM pAyayeta, tato gopAlAH pratizUpavanti, so'pyuccatamaviSANaH skandhavRSabho jAtaH, rAjA prekSate, sa yuddhIyaH kRtaH, punaH kAlenAgataH prekSate mahAkAyaM vRSabhaM mahiSIvassaighayamAnaM, gopAna pRcchati-ka sa vRSabha iti, tairdarzitaH, prekSamANastato viSa. paNazcintayan saMbuddhaH / * samasthAi pra.
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA. 4 pratikra| maNAdhya yogasaM0 24vyutsarge karakaMDvAdyA // 719 // -RRCRACKGRECORRECAM vantaH, ke ?-dIptA api-roSaNA apItyarthaH, darpitavRSabhA-balonmattabalIvardA ityarthaH, sutIkSNazRGgA api zArIreNa | balena / paurANaH gatadarpaH galannayanaH caladvaSabhoSThaH, sa evAyaM vRSabho'dhunA paDDagaparighaTTaNaM sahai, dhigasAraH saMsAra iti, sarvaprANabhRtAM caiveyaM vArteti tasmAdalamaneneti, evaM sambuddho, jAtIsaraNaM, niggao, viharai / io paMcAlesu jaNavaesu kaMpille Nayare dummuho rAyA, sovi iMdakeuM pAsai loeNa mahijaMtaM aNeyakuDabhIsahassapaDimaMDiyAbhirAmaM, puNovi luppaMtaM, paDiyaM ca amejjhamuttANamuvariM, so saMbuddho, tathA''ha bhASyakAra: jo iMdake samalaMkiyaM tu, dahaM paDataM paviluppamANaM / riddhiM ariddhiM samupahiyA NaM, paMcAlarAyA vi samikkha dhammaM // 210 // (bhA0) nigadasiddhaiva, viharai / io ya videhAjaNavae mahilAe NayarIe namI rAyA, gilANo jAo, devIo caMdaNaM ghasaMti tassa dAhapasamaNanimittaM, valayANi khalakhalaMti, so bhaNai-kannAdhAo,na sahAmi, ekkeke avaNIe jAva ekeko acchai, AUCAROGRAMCHARACCIENCOMCOM // 719 // evaM saMbuddhaH, jAteH smaraNaM, nirgataH, viharati / itazca pAJcAleSu janapadeSu kAmpIlye nagare durmukho rAjA, so'pi indraketuM pazyati lokena mAmAnaM anekalaghupatAkAsahasraparimaNDitAbhirAmaM, punarapi lupyamAnaM, patitaM cAmedhyamUtrANAmupari, sa saMbuddhaH, vihrti| itazca videhajanapade mithilAyAM nagaryo namI | rAjA, glAno jAtaH, devyazcandanaM gharSayanti tasya dAhaprazamananimittaM, valayAni zabdayanti, sa bhaNati-karNAghAtaH, na sahe, ekaikasinnapanIte yAvadekaikastiSThati,
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ sado natthi, rAyA bhaNai-tANi valayANi na khalakhaleMti ?, avaNIyANi, so teNa dukkheNa abbhAhao paralogAbhimuho ciMtei-bahuyANa doso egassa na doso, saMbuddho, tathA cAha bahuyANa saddayaM socA, egassa ya asaddayaM / valayANaM namIrAyA, nikkhaMto mihilAhivo // 211 // (bhA0) ___ kaNThyA, viharai / io ya gaMdhAravisae purimapure Nayare naggaI rAyA, so annayA aNujattaM niggao, pecchai cUyaM kusumiyaM, teNa egA maMjarI gahiyA, evaM khaMdhAvAreNa layaMteNa kahAvaseso kao, paDiniyatto pucchai-kahiM so cUyarukkho?, amacceNa kahiyaM-esa sotti, kahaM kahANi kao?, tao bhaNai-jaM tunbhehiM maMjarI gahiyA pacchA saveNa khaMdhAvAraNa gahiyA, so ciMtei-evaM rajasiritti, jAva RddhI tAva sohei, alAhi eyAe, saMbuddho / tathA cAha jo cUyarukkhaM tu maNAhirAma, samaMjariM pallavapupphacittaM / riddhi ariddhiM samupahiyA NaM, gaMdhArarAyAvi samikkha dhammaM // 212 // (bhaa0)|| 1 zabdo nAsti, rAjA bhaNati-tAni valayAni na zabdayanti ?, apanItAni, sa tena duHkhenAbhyAhataH paralokAbhimukhazcintayati-bahUnAM doSo naikasya doSaH, saMbuddhaH / viharati, itazca gAndhAraviSaye purimapure nagare naggatI rAjA, so'nyadA'nuyAtrAyai nirgataH, prekSate cUtaM kusumitaM, tenaikA mArI gRhItA, evaM skandhAvAreNa gRhNatA kASTAvazeSaH kRtaH, pratinivRttaH pRcchati-ka sa cUtavRkSaH ?, amAtyena kathitaM-sa eSa iti, kathaM kASTIkRtaH, ?, tato bhaNati-yattvayA maJjarI gRhItA pazcAt sarveNa skandhAvAreNa gRhItA, sa cintayati-evaM rAjyazrIriti, yAvadRddhistAvat zobhate, alamanayA, saMbuddhaH /
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA 4 pratikramaNAdhya. yogasaM0 24vyutsarge karakaMdAdyA / / 720 // kaNThyA / evaM so vihri| te cattAri viharamANA khiipaiTThiyaNayaramajhe cauddAraM devaulaM, puveNa karakaMDU paviTTho, dakkhi- NeNaM dummuho, evaM sesAvi, kiha sAhussa annahAmaho acchAmitti teNa dakkhiNeNAvi muhaM kayaM, namI avareNa, tao- vi muha, gaMdhAro uttareNa, tao vi muhaM kayaMti / tassa ya karakaMDussa bahuso kaMDU, sA asthi ceva teNa kaMDUyaNagaM gahAya masiNaM masiNaM kaNNo kaMDUio, taM teNa egattha saMgoviyaM, taM dummuho pecchai,-'jayA rajaM ca raDaM ca, puraM aMteuraM thaa| sabameyaM pariccaja, saMcayaM kiM karesimaM? // 1 // silogo kaMTho jAva karakaMDU paDivayaNaM na dei tAva namI vayaNamimaM bhaNaijayA te peie rajje,kayA kiccakarA bahU / tesiM kiccaM pariccajja, annakiccakaro bhavaM? // 2 // silogo kaMTho, kiM tumaM eyassa Auttigotti |gNdhaaro bhaNai-jayA sarva pariccaja mokkhAya ghaDasI bhavaM / paraMgarihasI kIsa?, attanIsesakArae // 3 // silogo kaMTho,taM karakaMDU bhaNai-mokkhamaggaM pavaNNANaM, sAhUNaM baMbhayAriNaM / ahiyatthaM nivArante, na dosaM vattumarihasi // 4 // silogo-rUsau vA paro mA vA, visaM vA pariattau / bhAsiyabA hiyA bhAsA, sapakkhaguNakAriNI // 5 // silogo, zlokadvayamapi kaNThyaM / tathA evaM sa viharati / te catvAro viharantaH kSitipratiSThitanagaramadhye catura devakuLa (tatra) pUrveNa karakaNDUH praviSTaH, dakSiNena durmukhaH, evaM zeSA-1 vapi, kathaM sAdhoranyatomukhastiSThAmIti tena dakSiNasyAmapi mukhaM kRtaM, namirapareNa, tasyAmapi mukhaM, gAndhAra uttareNa, tasyAmapi mukhaM kRtamiti / tasya ca karakaNDobahI kaNDUH, sA'styeva, tena kaNDUyanaM gRhItvA masUNa masUrNa karNaH kaNDUyitaH, tat tenaikana saMgopitaM, tat durmukhaH prekSate, zlokaH kaNThyaH yAvat karakaNDUH prativacanaM na dadAti tAvat namirvacanamidaM bhaNati / zlokaH kaNThyaH, kiM tvametasyA''yuktaka iti?, gAndhAro bhaNati-kokaH kaNThyaH, taM karakaNDUrbhaNati-zlokaH, zlokaH, // 720 //
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ AASARALASAMACHAR jahA jalaMtAi(ta) kaTThAI, uvehAina ciraMjale / ghaTTiyA ghaTTiyA jhatti, tamhA sahaha ghaTTaNaM // 1312 // suciraMpi vaMkuDAI hohiMti aNupamajamANAI / karamaddidAruyAI gyNkusaagaarveNttaaii||1313 // . idamapi gAthAdvayaM kaNThyameva, tANaM sabANa davaviussaggo, jaM rajANi ujjhiyANi, bhAvaviussaggo kohAdINaM, viussaggetti gayaM 25, iyANiM appamAetti, Na pamAo appamAo, tatthodAharaNagAhArAyagihamagahasuMdari magahasirI paumasatthapakkhevo / parihariyaappamattA naha gIyaM navi ya cukkA // 1314 // | imIe vakkhANaM-rAyagihe Nayare jarAsaMdho rAyA, tassa sabappahANAo do gaNiyAo-magahasuMdarI magahasirI ya, magahAsirI ciMtei-jai esa na hojA tA mama anno mANaM na khaMDejA, rAyA ya karayalattho hojatti, sA ya tIse chiddANi maggai, tAhe magahAsirI naTTadivasaMmi kaNNiyAresu sovanniyAo saMvaliyAo visadhUviyAo sUcIo kesarasarisiyAo khittAo, tAo puNa tIse magahasuMdarIe mayahariyAe ahiyAo, kahaM bhamarA kaNiyArANi na alliyaMti cUesu nilaMti?, teSAM sarveSAM dravyabyutsargaH, yat rAjyAnyujjhitAni, bhAvavyutsargaH krodhAdInAM / vyatsarga iti gataM, idAnImapramAda iti, na pramAdo'pramAdaH, tatrodAharaNagAthA / asyA vyAkhyAnaM-rAjagRhe nagare jarAsandho rAjA, tasya sarvapradhAne dve gaNike-magadhasundarI magadhazrIkSa, magavazrIzcintayati, yatheSA na bhavet tadA mama nAnyo mAnaM khaNDayet, rAjA ca karatalastho bhavediti, sA ca tasyAzchidrANi mArgayati, tadA magadhazrInRtyadivase karNikAreSu sauvarNikA maJjayaH viSaka| sitAH sUcayaH kezarasadRzAH kSepitavatI, tAH punastasyA magadhasumdaryA mahattarikayA jJAtAH, kathaM bhramarAH karNikAreSu nAgacchanti ? cUteSu laganti
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- hAribhadrIyA // 72 // nUrNa sadosANi puSpANi, jai ya bhaNIhAmi eehiM pupphehiM accaNiyA acokkhA visabhAviyANi vA tA gAmelagattaNaM|4|4 pratikrahohitti uvAeNaM vAremitti, sA ya raMgaoiNNiyA, aNNayA maMgalaM gijjai, sA imaM gItiyaM pagIyA maNAdhya patte vasaMtamAse Amoa pamoae pavattaMmi / muttUNa kaNNiArae bhamarA sevaMti cUakusumAI // 1315 // yogasaM0 26apramA ___ gIti, imA nigadasiddhaiva, so ciMtei-apuvA gItiyA, tIe NAyaM-sadosA kaNiyAratti pariharaMtIe gIyaM nacciyaM da:27laca savilAsaM, na ya tattha chaliyA, parihariya appamattA narsTa gIyaM na kIra cukkA, evaM sAhuNAvi paMcavihe pamAe rakkhaMteNaM vAla jogA saMgahiyA 26 / iyANi lavAlavetti, so ya appamAo lave addhalave vA pamAyaM na jAiyavaM, tatthodAharaNagAhAbharuyacchamiya vijaenaDapiDae vAsavAsanAgaghare / ThavaNA Ayariyassa (u) sAmAyArIpauMjaNayA // 1316 // / imIe vakkhANaM-bharuacche Nayare ego Ayario, teNa vijao nAma sIso ujjeNI kajjeNa pesio, so jAi, tassI gilANakajeNa keNai vakkhevo, so aMtarA akAlavAseNa ruddho, aMDagataNaujhiyaMti naDapiDae gAme vAsAvAsaM Thio, sora nUnaM sadoSANi puSpANi, yadi cAbhaNiyaM etaiH puSpairarcanikA'cokSA viSabhAvitAni vA tadA prAbheyakatvamabhaviSyaditi upAyena vArayAmi iti, | sA ca raGgAvatIrNo'nyadA majalaM gAyati, semA gIti pragItavatI-gItiH iyaM, sa cintayati-apUrvA gItiH, tayA jJAtaM-sadoSANi karNikArANi iti | // 721 // pariharantyA gItaM nartitaM ca savilAsaM, na ca tatra chalitA, parihatya (tAni), apramattA nRtye gIte ca na kila skhalitA, evaM sAdhunA'pi paJcavidhAn pramAdAn rakSayatA yogAH saMgRhItAH / idAnI lavAlava iti, sa cApramAdaH lave'rdhalave vA pramAdaM na yAtavyaM, tatrodAharaNagAthA-asyA vyAkhyAna-bhRgukacche nagare eka AcAryaH, tena vijayo nAma ziSya ujjayinI kAryeNa preSitaH, sa yAti, tasya glAnakAryeNa kenacid vyAkSepaH, so'ntarA'kAlavaNa ruddhaH, aNDakatRNojhitamiti naTapeTake grAme varSAvAsaM sthitaH, sa RECRUAROSAGAR
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ SARORAMASSACROSARO ciMtei-gurukulavAso na jAo, ihapi karemi jo uvaeso, teNa ThavaNAyario kao, evamAvAsagamAdIcakkavAlasAmAyArI sabA vibhAsiyabA, evaM kila so sabattha na cukko, khaNe 2 uvajujjai-kiM me kayaM , evaM kira sAhuNA kAyaba, evaM teNa jogA saMgahiyA bhavaMti 27 / lavAlavetti gayaM, iyANiM jhANasaMvarajogetti, jhANeNa jogA saMgahiyA, tatthodAharaNaM__NayaraM ca siMbavaDaNa muMDimbayaajapUsabhUI ya / AyANapUsamitte suhume jhANe vivAdo ya // 1317 // imIe vakkhANaM-siMbavaddhaNe Nayare muMDimbago rAyA, tattha pUsabhUI AyariyA bahussuyA, tehiM so rAyA uvasAmio saDDo jAo, tANa sIso pUsamitto bahussuo osaNNo aNNattha acchai, aNNayA tersi AyariyANaM ciMtA-suhumaM jhANaM pavi|ssAmi,taM mahApANasamaM; taM puNa jAhe pavisai tAhe evaM jogasaMnirohaM karei ja na kiMciha ceei,tesiMca je mUle te agIyatthA, tesiM pUsamitto saddAvio, Agao, kahiyaM, sa teNa paDivannaM, tAhe egastha uvayarae nivAghAe jhAeMti, so tesiM DhoyaM na 1cintayati-gurukulavAso na jAtaH, ihApi karomi ya upadezaH, tena sthApanAcAryaH kRtaH, evamAvazyakAvicakravAlasAmAcArI sarvAM vibhASitavyA, evaM kila sa sarvatra na skhalitaH, kSaNe kSaNe upayujyate-kiM me kRtaM ?, evaM kila sAdhunA kartavyaM, evaM tena yogAH saMgRhItA bhavanti / labAlava iti gataM, idAnIM | dhyAnasaMvarayoga iti, dhyAnena yogAH saMgRhItAH, tatrodAharaNaM / asyA vyAkhyAna-zimbAvarSane nagare muNDikAmrako rAjA, tatra puSpabhUtaya AcAryA bahuzrutAH, taiH sa rAjopazamitaH zrAddho jAtaH, teSAM ziSyaH puSpamitro bahuzruto'vasanno'nyatra tiSThati, anyadA teSAmAcAryANAM cintA-sUkSmaM dhyAnaM pravizAmi, tat mahAprANasama, tat punaryadA pravizati tadaivaM yogasaMnirodhaH kriyate yathA na kiJcit viyate, teSAM ca ye pArthe te'gItArthAH, taiH puSyamitraH zabditaH, AgataH, | kathitaM, sa (tat) tena pratipanna, tadaikatrApavarake niyAghAte dhyAyanti, sa teSAmAgantuM na ..
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 722 // deI, bhaNai-etto ThiyagA vaMdaha, AyariyA vAulA, aNNayA te avaropparaM maMtaMti-kiM maNNe hojA gavesAmotti, ego 4 pratikraovaragabAre Thio nivannei, ciraM ca Thio, Ayario na calai na bhAsai na phaMdai UsAsanissAsovi natthi, suhumo kira maNAdhya. tesiM bhavai, so gaMtUNa kahei aNNasiM, te ruhA, ajjo! tumaM Ayarie kAlagaevi na kahesi ?, so bhaNai-na kAlaga-18 yogasaM0 yatti, jhANaM jhAyaitti, mA vAghAyaM karehitti, aNNe bhaNaMti-pavaio eso liMgI manne veyAlaM sAheukAmo lakkhaNajuttA 28dhyAnA AyariyA teNa Na kahei, aja rattiM pecchahiha, te AraddhA teNa samaM bhaMDilaM, teNa vAriyA, tAhe te rAyA UssAreUNa 6 saMvarayogaH kahittA ANIo, AyariyA kAlagayA so liMgI na dei nINe, sovi rAyA picchai, teNavi pattIya kAlagaotti, pUsamittassa Na pattiyai,sIyA sajjIyA, tAhe NicchayoNAyo, viNAsiyA hohiMti, purva bhaNio so AyariehiM-jAhe agaNI anno vA accao hojatti tAhe mama aMguhae chivejAhi, chinno, paDibuddho bhaNai-kiM ajjo ! vAghAo kao?, picchaha // 722 // | dadAti, bhaNati-atra sthitA vandadhvaM, AcAryA vyApRtAH, anyadA te parasparaM mantrayante-kiM manye bhaved gaveSayAma iti, eko'pavarakadvAre sthito | nibhAlayaMti, ciraM ca sthitaH, AcAryoM na calati na bhASate na spandate ucchvAsaniHzvAsAvapi na staH, sUkSmau kila teSAM bhavataH, sa gatvA kathayati anyeSAM, te ruSTA, Arya ! tvamAcAryAn kAlaM gatAna'pi na kathayasi, sa bhagati-na kAlagatA iti, dhyAnaM dhyAyanti, mA vyAghAtaM kAti, anyAn bhaNanti-prabajita eSa liGgI manye vaitAlaM sAdhayitukAmo lakSaNayuktA AcAryAstena na kathayati, adya rAtrI prekSadhvaM, te ArabdhAstena sama bhaNDayituM, tena vAritAH, tadA te rAjAna-1 mapasArya kathayitvA''nItavantaH, AcAryAH kAlagatAH sa liGgI na dadAti niSkAzayituM, so'pi rAjA prekSate, tenApi pratyayitaM kAlagata iti, puSyamitrAya hAna pratyAyati zivikA sajitA, tadA nizrayo jJAto, vinAzitA bhaviSyanti, pUrva bhaNitaH sa AcArya:-yadA'gniramyo vA'tyayo bhaved tadA mamASTaH spaSTavyaH, spRSTaH, pratibuddho bhaNati-kimArya! vyAghAtaH kRtaH, prekSadhvametai
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ eehiM sIsehiM tujjha kayaMti, aMbADiyA, erisayaM kira jhANaM pavisiyavaM, to jogA saMgahiyA bhavaMti 28 / jhANasaMvarajoge yatti gayaM, iyANiM udae mAraNaMtietti, udae jai kira udao mAraNaMtio mAraNaMtI veyaNA vA to ahiyAseyavaM, tatthodAharaNagAhArohIDagaM ca nayaraM laliA guTThI arohiNI gnniaa|dhmmrui kaDuaduddhiyadANAyayaNe a kaMmudae // 1318 // ___ imIe vakkhANaM-rohiDae Nayare laliyAgoThI rohiNI juNNagaNiyA aNNaM jIvaNiuvAyaM alabhaMtI tIse gohIe bhattaM | paraMdhiyA, evaM kAlo vaccai, aNNayA tIe kaDuyadoddhiyaM gahiyaM, taM ca bahusaMbhArasaMbhiyaM uvakkhaDiyaM viNNassai jAva muhe Na tIrai kAuM, tIe ciMtiyaM-khiMsIyA homi goThThIetti aNNaM uvakkhaDei, eyaM bhikkhacarANa dijahitti, mA davamevaM ceva NAsau, jAva dhammaruI NAma aNagAro mAsakkhamaNapAraNae paviTho, tassa dinnaM, so gao uvassayaM, Aloei gurUNaM, tehi bhAyaNaM gahiyaM, khAragaMdho ya NAo, aMgulie viNNAsiyaM, tehi ciMtiyaM-jo eyaM AhArei so marai, bhaNio yuSmAkaM ziSyaiH kRtamiti, nirisatAH, iMdazaM kila dhyAnaM praveSTavyaM, tato yogAH saMgRhItA bhavanti / dhyAnasaMvarayogA iti gataM, idAnImudayo | mAraNAntika iti, yadi kilodayo mAraNAntiko mAraNAntikI vedanA vA tadA'dhyAsitavyaM tatrodAharaNagAthA / asyA vyAkhyAnaM-rohiDhake nagare lalitAgoSTI rohiNI jIrNagaNikA anya AjIvikopAyamalabhamAnA tasyA goSTayA bhaktaM prarAddhavatI, evaM kAlo brajati, anyadA tayA kaTukaM daugdhikaM gRhItaM, tacca bahusaMbhArasaMbhRtamupaskRtaM vinazyati yAvat mukhe na zakyate kA, tayA cintitaM-ninditA bhaviSyAmi goSTayAM iti, abhyadupaskaroti, etat bhikSAcarebhyo dIyate iti, |mA dravyamevabheva vinaGgId, yAvat dharmaruciranagAro mAsakSapaNapAraNake praviSTaH, tasmai dattaM, sa gata upAzraya, Alocayati gurUn, tebhAjanaM gRhItaM, viSagandhazca jJAtaH, aGgulyA jijJAsitaM, taizcintitaM-ya enamAhArayati sa mriyate, bhaNita: SACCCCCCARCRACANCY
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 723 // 'vigiMcehitti, so taM gahAya aDaviM gao, egattha rukkhadacchAyAe vigiMcAmi, pattAbaMdhaM muyaMtassa hattho litto, so teNa egastha phusio, teNa gaMdheNa kIDiyAo AgayAo, jA jA khAi sA sA marai, teNa ciMtiyaM - mae egeNa samappaDa mA 4 jIvadhAoM houtti ettha thaMDile AloiyapaDikkateNaM muhAnaMtagaM paDilehittA aNidaMteNa AhAriyaM, veyaNAya tibA jAyA ahiyAsiyA, siddho, evaM ahiyAseyavaM, udae mAraNaMtiyattigayaM 29 / iyANiM saMgANaM ca pariharaNaMti, saMgo nAma 'paJjI saGge' bhAvato'bhiSvaGgaH snehaguNato rAgaH bhAvo u abhisaMgo yenAsya saGgena bhayamutpadyate taM jANaNApariNNAe NAUNa paJcakkhANapariNNAe paccakkhAeyavaM, tatthodAharaNagAhA-- nayarI ya caMpanAmA jiNadevo satthavAhaahichattA / aDavI ya teNa agaNI sAvayasaMgANa vosiraNA // 1319 // imIe vakkhANaM - caMpAe jiNadevo nAma sAvago satthavAho ugghosettA ahichattaM vaccai, so sattho puliMda ehiM vilo - lio, so sAvago nAsaMto aDaviM paviTTho jAva purao aggibhayaM maggao vagdhabhayaM duhao pavAyaM, so bhIo, asaraNaM tyajeti sa taM gRhItvA'TavIM gataH, ekatra dagdhavRkSacchAyAyAM tyajAmIti, pAnabandhaM muJcato hasto liptaH, sa tenaikatra spRSTaH, tena gandhena kITikA AgatAH, yA yA khAdati sA sA triyate, tena cintitaM mayaikena samApyatAM mA jIvaghAto bhUditi ekatra sthaNDile mukhAnantaraM pratilikhya AlocitapratikrAntenAnindayatAhAritaM vedanA ca tIvrA jAtA'dhyAsitA, siddhaH, evamadhyAsitavyaM, udayo mAraNAntika iti gataM idAnIM saGgAnAM ca pariharaNamiti, saGgo nAma, bhAvasvabhiSvaGgaH sa jJAnaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAna parijJayA pratyAkhyAtavyaH, tatrodAharaNagAthA / asyA vyAkhyAnaM campAyAM jinadevo nAma zrAvakaH sArthavAha udgho pyAhicchatrAM vrajati, sa sArthaH pulindairvilolitaH sa zrAvako nazyan aTavIM praviSTo yAvat purato'gnibhayaM pRSThato vyAghrabhayaM dvighAtaH pravAtaM, sa bhItaH, azaraNaM 4 pratikramaNAdhya0 yogasaM0 29 udayomAraNAnti kaH 30 sa GgaparijJA // 723 //
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ %ECRUARMALA NAUNa sayameva bhAvaliMga paDivajittA kayasAmAio paDimaM Thio, sAvarahiM khaio, siddho, evaM saMgapariNAe jogA saMgahiyA bhavaMti 30 // saMgANaM ca pariNatti gayaM, iyANiM pAyacchittakaraNanti, jahAvihIe dattassa, vihI nAma jahA sutte bhaNiya jo jittieNa sujjhai taM suTTha uvauMjiuM deMteNa jogA saMgahiyA bhavaMti doNhavi kareMtadeMtayANaM, tatthodAharaNaM prati 6 gAthApUrvArdhamAha pAyacchittaparUvaNa AharaNaM tattha hoi dhnnguttaa| imassa vakkhANaM-egattha Nayare dhaNaguttA AyariyA, te kira pAyacchittaM jANaMti dAuM chaumatthagAvi hotagA jahA ettieNa sujjhai vA navatti, iMgieNa jANai, jo tANa mUle vahai tAhe so suheNa Nittharai taM cAiyAraM Thio ya so hoi |abbhahiyaM ca nijjaraM pAvei, tahA kAyacaM, evaM dANe ya karaNe ya jogA saMgahiyA bhavaMti, pAyacchittakaraNetti gayaM 31 / / iyANi ArAhaNA ya mAraNaMtitti, ArAhaNAe maraNakAle yogAH saGgRhyante, tatrodAharaNaM prati gAthApazcArdhamAha 1 jJAtvA svayameva bhAvaliGgaM pratipadya kRtasAmAyikaH pratimA sthitaH, zvApadaiH khAditaH, siddhaH, evaM saGgaparijayA yogAH saMgRhItA bhavanti / saGgAnAM * |ca parikSeti gataM / idAnIM prAyazcittakaraNamiti yathAvidhi dattasya, vidhirnAma yathA sUtre bhaNitaM yo yAvatA zudhyati taM suSchu upayujya dadatA yogAH saMgRhItA | bhavanti dvayorapi kurvaddadatoH, natrodAharaNaM / asya vyAkhyAnaM-ekatra nagare dhanaguptA AcAryAH, te kila prAyazcittaM jAnanti dAtuM chamasthA api santo yatheyatA | zudhyati vA naveti, iGgitena jAnAti, yasteSAM mUle vadati tadA sa sukhena nistarati taM cAticAra, sthirazca bhavati saH abhpadhikAM ca prApnoti nirjarAM, tathA karttavyaM, evaM dAne karaNe ca yogAH saMgRhItA bhavanti, prAyazcittakaraNamiti gataM / idAnImArAdhanA ca mAraNAntikIti, ArAdhanayA maraNakAle yogAH saMgRhyante,
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 724 // ArAhaNAeN marudevA osappiNIe paDhama siddho // 1320 // asya vyAkhyA--viMNIyAe NayarIe bharaho rAyA, usahasAmiNo samosaraNaM, prAkArAdiH sarvaH samavasaraNavarNako'bhidhAtavyo yathA kalpe, -sA marudevA bharahaM vibhUsiyaM dahUNa bhaNai-tujjha piyA erisiM vibhUtiM caittA ego samaNo hiMDai, bharaho bhaNai - katto mama tArisA vibhUI jArisA tAtassa ?, jai na pattiyasi to ehi pecchAmo, bharaho niggao sababaleNa, marudevAvi niggayA, emi harithami vilaggA, jAva pecchai chattAichattaM surasamUhaM ca ovayaMtaM, bharahassa vatthAbharaNANi omilAyaMtANi diTThANi, diTThA puttavibhUI ? kao mama erisatti, sA toseNa ciMtiumAraddhA, apubakaraNamaNupaviTThA, jAtI natthi, jeNa vaNassaikAehiMto uvaTTittA, tattheva hasthivaragayAe kevalanANaM uppaNNaM, siddhA, imIe osappiNIe paDhamasiddho / evamArAdhanAM prati yogasaGgrahaH kartavya iti 32 / 1 vinItAyAM nagaryo bharato rAjA, RSabhasvAminaH samavasaraNaM, sA marudevI bharataM vibhUSitaM dRSTvA bhaNati taba pitedRzIM vibhUtiM tyaktvaikaH zramaNo hiNDate, bharato bhaNati kuto mama tAdRzI vibhUtiryAdRzI tAtasya ?, yadi na pratyeSi tadehi prekSAvadde, bharato nirgataH sarvabalena, mahadevyapi nirgatA, ekasmin hastini vilajhA, yAvat prekSate chatrAticchatraM surasamUhaM cAcapatantaM bharatasya vastrAbharaNAnyavamlAyamAnAni dRSTAni dRSTA putravibhUtiH ? kuto mamedazI ? iti sA toSeNa cintayitumArabdhA, apUrvakaraNamanupraviSTA, jAtismRtirnAsti yena vanaspatikAyikAdudRttA, tatraiva varahastiskandhagatAyAH kevalajJAnamutpannaM siddhA, asyAmavasarpiNyAM prathamaH siddhaH / 4 pratikra maNAdhya0 yogasaM0 31 prAya zcittaM 32 ArAdhanA // 724 //
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ tettIsAe AsAyaNahiM ( sUtra ) trayastriMzadbhirAzAtanAbhiH, kriyA pUrvavat, AyaH-samRgdarzanAdyavAtilakSaNaH tasyA zAtanA, tadupadarzanAyAha sagraha NikAraH purao pakkhAsane gaMtA ciThThaNanisIyaNAyamaNe / AloyaNapaDisuNaNA puvAlavaNe ya bhAloe // 1 // taha uvasanimaMtraNa khAIyANa taha apaDisuNaNe / khaddhaMti ya tattha gae kiM tuma tajjAi No sumaNe // 2 // No sarasi kahUM chettA parisaM bhittA aNuDiyAi khe| saMthArapAyaghaTTaNa ciTThe uccAsaNAIsu // 3 // AsAM vyAkhyA -- ihAkAraNe ratnAdhikasyA''cAryAdeH zikSakeNA''zAtanAbhIruNA sAmAnyena purato gamanAdi na kArya, kAraNe tu mArgAdiparijJAnAdau dhyAmaladarzanAdau ca viparyayaH atra sAmAcAryanusAreNa svabuddhyA''locanIyaH, tatra purataH - agrato gantA''zAtanAvAneva, tathAhi - agrato na gantavyameva, vinayabhaGgAdidoSAt, 'pakkha'tti pakSAbhyAmapi gantA''zAtanAvAneva, ataH pakSAbhyAmapi na gantavyamuktadoSaprasaGgAdeva, AsannaH pRSThato'pyAsannaM gantaivameva vaktavyaH, tatra niHzvAsakSutazleSmakaNapAtAdayo doSAH, tatazca yAvatA bhUbhAgena gacchata ete na bhavanti tAvatA gantavyamiti, evamakSaragamanikA kAryA, asammohArthaM tu dazAsUtraireva prakaTArthaivrvyAkhyAyante, tadyathA - 'purao'tti sehe rAyaNiyassa purao gaMtA bhavai AsA yaNA sehassa 1, pakkhatti sehe rAiNiyassa pakkhe gaMtA bhavai AsAyaNA sehassa 2, AsaNNanti sehe rAiNiyassa NisIyayassa 1 purata iti zaikSo rAnikasya purato gantA bhavatyAzAtanA zaikSasya 1, pakSeti zaikSo rAnikasya pakSayorgantA bhavatyAzAtanA zaikSasya, 2 Asanamiti zaikSo taAdhikasya niSIdata
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 725 // AsannaM gaMtA bhavai AsAyaNA sehassa 3, ciTThatti sehe rAyaNiyassa purao ciTThettA bhavai AsAyaNA sehassa 4, sehe rAiNiyassa pakkhaM ciTThettA bhavai AsAyaNA sehassa 5, sehe rAiNiyassa AsaNNaM ciTThettA bhavai AsAyaNA sehassa 6, nisIyaNatti sehe rAyaNiyassa purao nisIittA bhavai AsAyaNA sehassa 7, sehe rAiNiyassa sapakkhaM nisIittA bhavai AsAyaNA sehassa 8, sehe rAiNiyasta AsaNNaM nisIyittA bhavai AsAyaNA sehassa 9, 'AyamaNe'tti sehe rAiNieNaM saddhiM bahiyA vicArabhUma nikkhate samANe tattha sehe pubatarAyaM AyAmati pacchA rAyaNie AsAyaNA sehassa 10, 'AloyaNe'tti sehe rAyaNieNaM saddhiM bahiyA vicArabhUmIM nikkhate samANe tattha sehaM pubatarAyaM Aloei AsAyaNA sehassa, 'gamaNAgamaNe'tti bhAvaNA 11 'apaDisuNaNe'ti sehe rAiNiyassa rAo vA viyAle vA vAharamANassa ajjo ! ke sutte ke jAgarai ?, tattha sehe jAgaramANe rAyaNiyassa apaDisuNettA bhavai AsAyaNA sehassa 12, 'puvAlavaNe'tti kei rAyaNiyasta pucasaMlattae siyA taM sehe puchatarAyaM Alavai pacchA rAyaNie AsAyaNA sehassa 13, Aloeitti asaNaM vA 4 paDiggAhettA taM 1 AsanaM gantA bhavati AzAtanA zaikSasya 3, 'ciTTa'tti zaikSo nAdhikasya purataH sthAtA bhavati AzAtanA zaikSasya 4, zaikSo rakhAdhikasya pArzva sthAtA bhavatyAzAtanA zaikSasya 5, zaikSo rakhAdhikasyAsanaM sthAtA bhavatyAzAtanA zaikSasya 6, 'niSadana' miti zaikSo rakhAdhikasya purato niSIdayitA bhavatyAzAtanA zaikSasya 7, zaikSo ratnAdhikasya pArzve niSIdayitA bhavatyAzAtanA zaikSasya 8, zaikSo rakhAdhikasyAsannaM niSIdayitA bhavatyAzAtanA zaikSasya 9, 'Acamana' miti zaikSo ratnAdhikena sArdhaM vahirvicArabhUmiM niSkrAntaH san tatra zaikSaH pUrvamevAcAmati pazcAd rAtrikaH AzAtanA zaikSasya 10, 'Alocane'ti zaikSo rAlikena sArdhaM bahirvicArabhUmiM niSkrAntaH san tatra zaikSaH pUrvamevAlocayati AzAtanA zaikSasya gamanAgamanamiti bhAvanA 11, apratizravaNamiti zaikSo ratnAdhike rAtrau vA vikAle vA vyAharati Aye ! kaH supto kaH jAgartti ?, tatra zaikSo jAgaranU rAttrikasyApratizrotA bhavatyAzAtanA zaikSasya 12, 'pUrvAlapana' miti kazcit ratAdhikasya pUrva saMlaptaH syAt taM zaikSaH pUrvamevAlapati pazcAt rAtrikaH AzAtanA zaikSasya 13, 'bhAlocayatI 'ti azanaM vA 4 pratigRhya tat 4 pratikra maNAdhya0 33 AzAtanAH // 725 //
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ puvAmeva sehatarAgassa Aloeti pacchA rAyaNiyassa AsAyaNA sehassa 14, 'uvadaMse'tti sehe asaNaM vA4 paDiggAhettA ta pabAmeva sehatarAgassa uvadaMsei pacchA rAyaNiyassa AsAyaNA sehassa 15, nimaMtaNetti sehe asaNaM vA 4 paDiggAhettA prabAmeva sehatarAgaM nimaMtei pacchA rAiNiyaM AsAyaNA sehassa 16, khaddhatti sehe rAiNieNa saddhi asaNaM vA 4 paDiggAhettA taM rANiyaM aNApucchittA jassa jassa icchai tassa 2 khaddhaM khaddhaM dalayai AsAyaNA sehassa 17, 'AiyaNa'tti sehe asaNaM vA 4 paDigAhittA rAiNieNa saddhiM bhuMjamANe tattha sehe khaddhaM 2 dAyaM 2 UsaDhaM 2 rasiyaM 2 maNuNNaM 2 maNAmaM 2 NiddhaM 2 lakkhaM 2 AharettA bhavai AsAyaNA sehassa, ihaM ca khaddhaMti vaDDavaDDeNaM laMbaNeNa DAyaM DAyati patrazAkaH vAiMgaNacinbhaDagaettigAdi UsaDhaMti vannagaMdharasapharisovaveyaM rasiyaMti rasAlaM rasiyaM dADimaMbAdi 'maNuNNa ti maNaso iDaM, 'maNAmati 2 maNasAmaNNaM maNAmaM 'niddhaM ti 2 nehAvagADhaM 'lukkhaMti nehavajjiyaM 18, appaDisuNaNe'tti sehe rAiNiyassa vAharamANassa apaDisuNettA bhavai AsAyaNA sehassa, sAmAnyena divasao apaDisuNettA bhavai 19 'khaddhaMti yatti sehe rAiNiyassa khaddhaM pUrvamevAvamarAtrikasya Alocayati pazcAdAnikasyAzAtanA zaikSasya 14, 'upadarzana miti zaikSo'zanaM vA 4 pratigRhya tat pUrvamevAvamarAtrikAyo| padarzayati pazcAdvAtrikAyAzAtanA zaikSasya 15, nimavaNamiti zaikSo'zanaM vA 4 pratigRhya pUrvamevAvamarAtrika nimantrayate pazcAd rASikaM AzAtanA zaikSasya 16 'khaddha'miti zaikSo rAtrikena sArdhamazanaM vA 4 pratigRhya tat rAtrikamanApRcchaya yo ya icchati taM taM pracura pracuraM dadAti AzAtanA zaikSasya 17, 'adana'miti zaikSo'zanaM vA 4 pratigRhya rAtrikena sAdhaM bhujhAnastatra zaikSaH pracuraM 2 zAkaM 2 saMskRtaM rasyaM manojhaM manaapaM snigdhaM rUkSaM2 AhArayitA bhavati AzAtanA zaikSasya, iha ca khaddhaMti bRhatA vRhatA lambanena UsaDhamiti varNagandharasasparzopetaM rasitamiti rasayuktaM dADimAnAdi 'manojJa'miti manasa iSTaM 'mano'ma'miti manasA manyaM manAmaM, snigdhamiti snehAvagADhaM 'rUkSamiti nehavarjitaM, 18 apratizravaNamiti zaikSakaH rAtrike vyAharati apratizrotA bhavati bhAzAtanA zaikSakasya, sAmAnyena divase'pratizrotA bhavati 19, saddheti ceti zaikSo rAtrikaM khar3e PROCIRCLOCALOCHOCOCONCES
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA 726 // SANSAMSUNGAROGRAM khaddhaM vattA bhavai AsAyaNA sehassa, imaM ca khaLU-baDDusaddeNaM kharakakkasaniDuraM bhaNai 20, 'tattha gae'tti sehe rAiNie vAharie 44 pratikajattha gae suNai tattha gae ceva ullAvaM dei AsAyaNA sehassa 21, 'kiMti'tti sehe rAiNieNa Ahae kiMti vattA bhavai maNAdhya AsAyaNA sehasta, kiMti-kiM bhaNasitti bhaNai, matthaeNa vaMdAmotti bhaNiyatvaM 22,'tuma'ti sehe rAiNiyaM tumaMti vattA bhavai 33 AzAAsAyaNA sehassa, ko tumaMti coettae, 23 'tajAe'tti sehe rAiNiyaM tajjAeNaM paDihaNittA bhavati AsAyaNA sehassa, tanAH tajAeNaM'ti kIsa ajjo ! gilANassa na karesi ?, bhaNai-tumaM kIsa na karesi ?, Ayario bhaNai-tuma Alasio, so bhaNai-tumaM ceva Alasio ityAdi24, 'No sumaNotti sehe rAiNiyassa kahaM kahemANassa no sumaNaso bhavai AsAyaNA sehassa, iha no sumaNasetti oyamaNasaMkappe acchaina aNubUhai kahaM aho sohaNaM kahiyaMti 25, 'No sarasi'tti sehe rAi|Niyassa kahaM kahemANassa No samarasitti vattA bhavaI AsAyaNA sehassa, iha ca'No sumarasi'tti na sumarasi turma evaM atthaM, 1 khaddhaM vaktA bhavati AzAtanA zaikSasya, idaM ca kharca-vRhacchabdena kharakarkazaniSThura bhaNati 20, 'tatra gate' iti zaikSo rAtrikena vyAhRto yatra gataH zRNoti tatra gata evolApaM dadAti AzAtanA zaikSasya 21, 'ki' mitIti zaikSo rAtrikenAhUtaH kimiti vaktA bhavatyAzAtanA zaikSasya, kimiti kiM bhaNasIti bhaNati, // 726 // mastakena banda iti bhaNitabya 22, ''miti zaikSo rAtrikaM tvamiti vaktA bhavati AzAtanA zaikSasya, kastvamiti nodayitA 23, 'tajAta' iti zaikSo rAtrika tajAtena pratihantA bhavatyAzAtanA zaikSasya, tajAteneti kathamArtha ! balAnasya na karoSi ?, bhaNati-vaM kathaM na karopi?, AcAryoM bhaNati-vamalasaH, sa bhaNatitvamevAlasa ityAdi 24, 'na sumanA' iti zaikSo rAtrike kA kathayati no sumanA bhavatyAzAtanA zaikSasya, iha na sumanA iti upahatamanaHsaMkalpastiSThati nAnubRMhati kA aho zobhanaM kathitamiti 25, na sarasIti zaikSo rAtrike kathAM kathayati na samarasItivaktA bhavati bhAzAtanA zaikSasya, iha ca na sarasIti na sarasi tvamenamartha
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ ALSOCOMACHAROSAGAR na esa evaM bhavai 26, kahaM chetta'tti rAyaNiyassa kahaM kahemANassa taM kahaM acchidittA bhavai AsAyaNA sehassa, acchi|dittA bhavaitti bhaNai ahaM kahemi 27, 'parisaM bhetteti rAyaNiyassa kahaM kahemANassa parisaM bhettA bhavati AsAyaNA kA sehassa, iha ca parisaM bhettatti evaM bhaNai-bhikkhAvelA samuddisaNavelA suttatthaporisivelA, bhiMdai vA parisaM 28, 'aNu-11 chiyAe kaheI' rAiNiyassa kahaM kahemANassa tIe parisAe aNuThiyAe abocchinnAe abogaDAe doccaMpi taccaMpi kaha kahetA bhavai AsAyaNA sehassa, iha tIse parisAe aNuThiyAetti-nividvAe ceva avocchinnAetti-jAvegovi acchai abogaDAetti avisaMsAriyatti bhaNiyaM hoi, doccaMpi taccaMpi-bihiM tihiM cauhiM tamevatti jo AyarieNa kahio attho | tamevAhigAraM vigappai, ayamavi pagAro ayamavi pagArotassevegassa suttassa 29, 'saMthArapAyaghaTTaNa'tti sejjAsaMthAragaM pAeNa | saMghaTTettA hattheNa Na aNuNNavittA bhavai AsAyaNA sehassa, iha ca sejA-sabaMgiyA saMthAro-aDDAijjahattho jattha vA naiSa evaM bhavati 26, kathA chetteti rAtike kathA kathayati tAM kathAM chedayati AzAtanA zaikSasya, AcchettA bhavatIti bhaNati-ahaM kathayAmi 27,18 parSadaM bhetteti rAtrike kathAM kathayati parSado bhettA bhavati AzAtanA zaikSasya, iha ca parSado bhetteti evaM bhaNavi-bhikSAvelA bhojanavelA sUtrArthapauruSIvelA, bhinatti vA parSada 28, anusthitAyAM kathayati rAtrike kAM kathayati tasyAM parSadi anutthitAyAmamyucchinnAyAmavyAkRtAyAM (asaMviprakIrNAyAM) dvirapi nirapi kathAyAH kathayitA bhavatyAzAtanA zaikSasya, iha tasyAM parSadi anusthitAyAmiti niviSTAyAmeva abyucchimAyAmiti yAvadeko'pi tiSThati, avyAkRtAyAmiti avisaMsRtAyAmiti bhaNitaM bhavati, dvirapi trirapi-dvikRtvavikRtvaH caturbhiH tameveti ya AcAryeNa kathito'rthastamevAdhikAra vikalpayati, ayamapi prakAraH ayamapi prakAraH tasyaivaikasya sUtrasya 29, saMstArapAdaghanamiti zayyAsaMstArako pAdena saMbaddayitvA hastena nAnujJApayitA bhavati AzAtanA zaikSaya, iha ca zayyA-sarvAGgikI saMstAraka:-ardhatRtIyahastaH yatra vA
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 727 // ThANe acchai saMthAro bidalakahamao vA, ahavA sejjA eva saMthArao taM pAeNa saMghaTTei, NANujANAvei-na khAmei, lA 4 pratikabhaNiyaM ca-'saMghahettANa kAraNe' tyAdi 30, 'ceTa'tti sehe rAiNiyassa sejAe saMthAre vA ciTThittA vA nisiittA vA tuya maNAdhya TTittA vA bhavai AsAyaNA sehassa 31, 'ucca'tti sehe rAiNiyassa uccAsaNaM ciTThittA vA nisiittA vA bhavai AsAyaNA 33 AzA tanAH sehassa 32, 'samAsaNe yAvitti sehe rAiNiyassa samAsaNaM ciThittA vA nisIittA vA tuyaTTittA vA bhavai AsAyaNA / sehassatti 33 gaathaatrityaarthH|| // sUtroktAzAtanAsambandhAbhidhitsayAha saGgrahaNikAra: ahavA-arahatANaM AsAyaNAdi sajjhAe~ kiMciNAhIyaM / jA kaMThasamuddiSTA tettIsAsAyaNA eyA // 1 // pratikramaNasaGgrahaNI samAptA // __ vyAkhyA-athavA-ayamanyaH prakAraH, 'arhatA' tIrthakRtAmAzAtanA, AdizabdAtsiddhAdigrahaH yAvatsvAdhyAye kizci-18| nAdhItaM 'sajjhAe Na sajjhAiyaMti vuttaM bhavai,' etAH 'kaNThasiddhAH' nigadasiddhA evetyarthaH, trayastriMzadAzAtanA iti gaathaarthH|| sAmprataM sUtroktA eva trayastriMzavyAkhyAyante, tatra CONSCIOCTOCRACH8 // 727 // sthAne tiSThati saMstArako dvidalakASThamayo vA, athavA zayyaiva saMstArakaH taM pAdena saMghavyati, nAnujJApayati-na kSamayati, bhaNitaM ca 'kAyena saMghahayisvetyAdi 30, sthAteti zaikSo rAtrikasya zayyAyAM saMstArake vA sthAtA vA niSIdayitA vA svaravartayitA vA bhavatyAzAtanA zaikSasya 31, ucca iti zaikSo rAtrikAsanAt ucca bhAsane sthAtA niSIdayitA vA bhavatyAzAtanA zaikSasya 32, samAsane cApIti kSo rAtrikAsanasya sama Asane sthAtA vA niSIdayitA vA tvagvarttayitA vA bhavatyAzAtanA zaikSasyeti /
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ arihaMtANaM AsAyaNAe siddhANaM AsAyaNAe AyariyANaM AsAyaNAe uvajjhAyANaM AsAyaNAe sAhaNamAsAyaNAe sAhuNINaM AsAyaNAe sAvagANaM AsAyaNAe sAviyANaM AsAyaNAe devANaM AsAyaNAe devINaM AsAyaNAe ihalogassAsAyaNAe paralogassa AsAyaNAe kevalipannattassa dhammassa AsAyaNAe sadevamaNuyAsurassa logassa AsAyaNAe savvapANabhUyajIvasattANaM AsAyaNAe kAlassa AsAyaNAe suyassa AsAyaNAe suyadevayAe AsAyaNAe vAyaNAyariyassa AsAyaNAe (sUtraM) ___ arhatA-prAgnirUpitazabdArthAnAM sambandhinyA''zAtanayA yo mayA daivasiko'ticAraH kRtastasya mithyA duSkRtamiti kriyA, evaM siddhAdipadeSvapi yojyate, itthaM cAbhidadhato'rhatAmAzAtanA bhavati-natthI arahaMtattI jANato kIsa bhuMjaI bhoe / pAhuDiyaM uvajIve eva vayaMtuttaraM iNamo // 1 // bhogaphalaM nivattiyapuNNapagaDINamudayabAhallA / bhuMjai bhoe evaM pAhuDiyAe imaM suNasu ||2||nnaannaaiannvrohkaghaatisuhpaayvss veyAe / titthaMkaranAmAe udayA taha vIyarAyattA // 3 // siddhAnAmAzAtanayA, kriyA pUrvavat-siddhANaM AsAyaNa eva bhaNaMtassa hoi mUDhassa / natthI nicceTThA na santi arhanta iti jAnAno vA kathaM bhunakti bhogAn ? / prAbhRtikA (samavasaraNAdika) upajIvati kathaM ? evaM badata uttaramidam // 1 // nirva. | titabhogaphalapuNyaprakRtInAmudayabAhulyAt / bhunakti bhogAn evaM prAbhRtikAyAM idaM zRNu // 2 // jJAnAdyanavarodhakAghAtisukhapAdapasya vedanAya / tIrthakaranAnna udayAt tathA vItarAgatvAt // 3 // siddhAnAmAzAtanA evaM bhaNato bhavati mUtasya / na santi niceSTA
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 728 // vA saivAvI ahava uvaoge ||1||raaghosdhuvttaa taheva aNNannakAlamuvaogo / daMsaNaNANANaM tU hoi asavaNNuyA 4 pratikraceva // 2 // aNNoNNAvaraNabha(tA)vA egattaM vAvi NANadasaNao / bhaNNai navi eesiM doso egovi saMbhavai // 3 // maNAdhya. asthiti niyama siddhA sadAo ceva gammae evaM / nicciAvi bhavaMtI vIriyakkhayao na doso hu // 4 // rAgaddoso na bhave||ahaMdAdyAsabakasAyANa niravasesakhayA / jiyasAbhavA Na jugavamuvaogo nayamayAo ya ||5||n pihUAvaraNAo dabahinayassa hai| zAtanA 19 vA mayeNaM tu / egattaM vA bhavaI dasaNaNANANa doNhapi ||6||nnaannnny daMsaNaNae paDucca NANaM tu sabameveyaM / sabaM ca daMsa-12 NaMtI evamasavaNNuyA kA u?||7|| pAsaNayaM va paDuccA jugavaM uvaoga hoi dohaMpi / evamasavaNNuttA eso doso na saMbha-18 vai // 8 // AcAryANAmAzAtanA, kriyA pUrvavat , AzAtanA tu-Daharo akulINotti ya dummeho damagamaMdabuddhitti / avi|yappalAbhaladdhI sIso paribhavai Ayarie // 1 // ahavAvi vae evaM uvaesa parassa deMti evaM tu / dasavihaveyAvacce kAyave vA sadA vA'pi upayoge'thavA ||dhruvraagdvesstvaattthaivaanyaanykaal upayogAta, / darzanajJAnayostu bhavatyasarvajJataiva // 2 // anyo'nyAvArakatA vA ekatvaM vA'pi jJAnadarzanayoH / bhaNyate naivateSAM doSa eko'pi saMbhavati // 3 // santIti niyamataH siddhAH zabdAdeva gamyante evam / nizceSTA api bhavanti vIryakSayato naiva doSaH // 4 // rAgadveSo na syAtAM sarvakaSAyANAM niravazeSakSayAt / jIvasvAbhAbyAt nopayogayogapacaM nayamatAca ||5||n pRthagAvaraNAta (aikyaM ) dravyAthikanayasya vA matena tu / ekatvaM vA bhavati jJAnadarzanayoyorapi // 6 // jJAnanayaM pratItya sarvamevedaM jJAnaM darzananayaM pratItya sarvamevedaM darzana4.miti evamasarvajJatA kA tu||7|| pazyattA vA pratItya yugapadupayogo bhavati dvayorapi / evamasarvajJatA eSa doSo na saMbhavati // 8 // bAlo'kulIna iti ca durmedhA damako mandabuddhiriti / api cAsmalAbhalabdhiH ziSyaH paribhavatyAcAryAn // 1 // athavA'pi vadatyevaM-upadezaM parasmai dadati evaM tu / dazavidha vaiyAvRsyaM karttavyaM // 72 4.
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ sayaM na kuvaMti ||2||ddhrovi NANavuDDo akulINotti ya guNAlao kiha nnu| dummehAINivi evaM bhaNaMta'saMtAi dummeho 4 // 3 // jANaMti naviya evaM niddhammA mokkhakAraNaM NANaM / niccaM pagAsayaMtA veyAvaccAi kuvaMti // 4 // upAdhyAyAnAmA|zAtanayA, kriyA pUrvavat, AzAtanA'pi sAkSepaparihArA yathA''cAryANAM navaraM sUtrapradA upAdhyAyA iti, sAdhUnAmAzAtanayA, kriyA pUrvavat,-jo'muNiyasamayasAro sAhusamuddissa bhAsae evN| avisahaNAturiyagaI bhaMDaNamAmuMDaNA ceva // 1 // 3 pANasuNayA va bhuMjaMti egao taha virUvanaivatthA / emAi vayadavaNaM mUDho na muNei eyaM tu // 2 // avisahaNAdisameyA saMsArasahAvajANaNA ceva / sAhU ceva'kasAyA jao pa jaMti te tahavi // 3 // sAdhvInAmAzAtanayA, kriyA pUrvavat,| kalahaNiyA bahuuvahI ahavAvi samaNuvaddavo samaNI / gaNiyANa puttabhaNDA dumavelli jalassa sevAlo // 1 // atrottaraMkalahaMti neva nAUNa kasAe kammabaMdhabIe u / saMjalaNANamudayao IsiM kalahevi ko doso? // 2 // uvahI ya bahuvigappo baMbhavayarakkhaNathameyAsiM / bhaNio jiNehi jamhA tamhA uvahimi no doso // 3 // samaNANa neya eyA uvaddavo svayaM na kurvanti // 2 // bAlo'pi jJAnavRddho'kulIna iti guNAlayaH kathaM nu / durmedhaAdInyapi evaM bhaNati asanti durmedhH||3|| jAnanti nApi caivaM ca nirdharmANo mokSakAraNaM jJAnaM / nityaM prakAzayanto vaiyAvRttyAdi kurvanti // 4 // yo'jJAtasamayasAraH sAdhUna samuddizya bhASate evam / aviSahaNA atvaritagataya bhaNDanamAmuNDanaM caiva // // pANA iva zvAna iva bhuJjanti ekatastathA virUpane pathyAH / evamAdi vadatyavarNa mUDho na jAnAtyetasu // 2 // aviSahaNAdisametAH saMsArasvabhAvajJAnAdeva / sAdhava evAkaSAyA yato'taH prabhuJjanti te tathaiva // 3 // kalahakArikA bahUpadhikA athavA'pi zramaNopadravaH zramaNI / gaNikAnAM putrabhANDA dumasya vallI jalasya zaivAlaH // 1 // kaSAyAn karmabandhavIjAni jJAtvA naiva kalayanti / saMcalanAnAmudayAt ISat kalahe'pi ko dossH| // 2 // upadhizca bahuvikalpo brahmavatarakSaNArthametAsAm / bhaNito jinairyasmAt tasmAdupadhau na doSaH // 3 // zramaNAnAM naitA upadvaH
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 729 // SAGARMACOCOM sammamaNusaraMtANaM / AgamavihiM mahatthaM jiNavayaNasamAhiyappANaM ||4||shraavkaannaamaashaatnyaa, kriyA tathaiva, jinazAsana-| 4 pratikrabhaktA gRhasthAH zrAvakA ucyante, AzAtanA tu-laddhRNa mANusattaM nAUNavi jiNamayaM na je viraI / paDivajaMti kahaM te maNAdhya dhaNNA vuccaMti logaMmi ? // 1 // sAvagasuttAsAyaNamatthuttaraM kammapariNaivasAo / jaivi pavajati na taM tahAvi dhaNNatti ahaMdAdyAmaggaThiyA // 2 // samyagdarzanamArgasthitatvena guNayuktatvAdityarthaH, zrAvikANAmAzAtanayA, kriyA''kSepaparihArau pUrvavat, xzAtanAH19 devAnAmAzAtanayA, kriyA tathaiva, AzAtanA tu-kAmapasattA viraIe vajjiyA aNimisayA (3)niccitttthaa| devA sAmatthaMmivi* na ya titthassunnaikarA ya // 1 // ettha pasiddhI mohnniysaayveynniykmmudyaao| kAmapasattA viraI kammodayau cciya na tesiM // 2 // aNimisa devasahAvA NicciTThANuttarA u kayakiccA / kAlANubhAvA titthunnaIvi annattha kuvaMti // 3 // devInAmAzAtanayA, kriyAkSepaparihArau prAgvat / ihalokasyA''zAtanayA, kriyA prAgvat / ihaloko-manuSyalokaH, AzAtanA tasya vitathaprarUpaNAdinA, paralokasyA''zAtanayA, prAgvat , paralokaH-nArakatiryagamarAH, AzAtanA tasya vitathaprarUpaNAdinaiva, dvitaye'pyAkSepaparihArau svamatyA kaaryoN| kevaliprajJaptasya dharmasyA''zAtanayA, kriyA prAgvat , sa ca dharmo // 729 // 1 samyaganusaratAM / Agamavidhi mahAthai jinavacanasamAhitAtmanA // 4 // labdhvA mAnuSyaM jJAtvA'pi jinavacanaM na ye virati pratipadyante kathaM te dhanyA| ucyante loke? // 1 // zrAvakAzAtanAsUtramatrottaraM karmapariNativazAt / yadyapi na tAM pratipadyante tathApi dhanyA mArgasthitA iti // 2 // kAmaprasaktA viralyA varjitA animeSA nizceSTAzca / devAH sAmathrye'pi na ca tIrthonatikArakAca // 1 // anottaraM mohanIyasAtavedanIyakarmodayAt / kAmaprasaktA viratizca karmodayata evaM na teSAm // 2 // animeSA devaskhAbhAbyAt nizceSTA anucarAstu kRtakRtyAH / kAlAnubhAvAt tIrthonnatimapi anyatra kurvanti // 3 //
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ ASAMASTARAMCASSA dvividhaH-zrutadharmazcAritradharmazca, AzAtanA tu-pAyayasuttanibaddhaM ko vA jANei paNIya keNeyaM / kiM vA caraNeNaM tU dANeNa viNA u hvitti||1||uttrN-"baalstriimuuddh(mnd)muurkhaannaaN, nRNAM caaritrkaashinnaam| anugrahArtha tattvajJaiH, siddhAntaH prAkRtaH kRtH||1||" nipuNadharmapratipAdakatvAcca sarvajJapraNItatvamiti, caraNamAzrityAha-'dAnamaurabhrikeNApi, cANDAlenApi dIyate / yena vA tena vA zIlaM, na zakyamabhirakSitum // 1 // dAnena bhogAnAmoti, yatra yatropapadyate / zIlena bhogAn svarga ca, nirvANaM cAdhigacchati // 2 // tathA'bhayadAnadAtA cAritravAnniyata eveti / sadevamanuSyAsurasya lokasyA''zAtanayA, kriyA prAgvat , AzAtanA tu vitathaprarUpaNAdinA, Aha ca bhASyakAra:devAdIyaM loyaM vivarIyaM bhaNai sttdiivudhii| taha kaha payAvaINaM payaIpurisANa jogo vA // 213 // uttaraM-sattasuparimiyasattA mokkho muNNattaNaM pyaaviy|kenn kautta'NavatthA payaDIeN kahaM pavittitti? // 214 // jamaceyaNatti purisatthanimittaM kila pavattatIsAyAtIse ciya apavittI parotti savvaM ciya viruddhN||215|| (bhA0) | sarvaprANabhUtajIvasattvAnAmAzAtanayA, kriyA prAgvat , tatra prANinaH-dvIndriyAdayaH vyaktIcchAsaniHzvAsA abhUvan bhavanti bhaviSyanti ceti bhUtAni-pRthivyAdayaH jIvanti jIvA-AyuHkarmAnubhavayuktAHsarva evetyarthaH sattvAH-sAMsArikasaMsA prAkRtaH sUtranibandha iti ko vA jAnAti kenedaM praNItamiti / kiM vA cAritreNaiva dAnena vinA bhavati tu // 1 // devAdikaM lokaM viparItaM vadati sapta dvIpodadhayaH / tathA kRtiH prajApateH prakRtipuruSayoH saMyogo vA // 1 // uttaraM-saptasu parimitAH satvA amokSaH zUnyatvaM vA prajApatizca / kena kRta ityanavasthA prakRteH kathaM pravRttiriti? // 2 // yadacetaneti puruSArthanimittaM kila pravartate sA ca / tasyA evApravRttAvitaro'pi sarvamevaivaM viruddham // 3 //
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 4 pratika maNAdhya ahaMdAdyAzAtanAH19 Avazyaka- rAtItabhedAH, ekArthikA vA dhvanaya iti, AzAtanA tu viparItaprarUpaNAdinaiva, tathAhi-aGgaSThaparvamAtro dvIndriyAdyAtmeti, hAribha- pRthivyAdayastvajIvA eva, spandanAdicaitanyakAryAnupalabdheH, jIvAH kSaNikA iti, sattvAH saMsAriNo'GgaSThaparvamAtrA eva drIyA bhavanti, saMsArAtItA na santyeva, api tu pradhyAtadIpakalpopamo mokSa iti, uttara-dehamAtra evAtmA, tatraiva sukhduHkhaa||730|| ditatkAryopalabdheH, pRthivyAdInAM tvalpacaitanyatvAt kAryAnupalabdhi jIvatvAditi, jIvA apyekAntakSaNikA na bhavanti, niranvayanAze uttarakSaNasyAnutpatternirhetukatvAdekAntanaSTasyAsadavizeSatvAt , sattvAHsaMsAriNaH (dehapramANAH), pratyuktA eva saMsArAtItA api vidyanta eveti, jIvasya sarvathA vinAzAbhAvAt , tathA'nyairapyuktaM-"nAsato vidyate bhAvo, nAbhAvo | vidyate sataH / ubhayorapi dRSTo'ntastvanayostattvadarzibhiH // 1 // " ityaadi| kAlasyA''zAtanayA, kriyA pUrvavat , AzAitanA tu nAstyeva kAla iti kAlapariNatirvA vizvamiti, tathA ca durnayaH-"kAlaH pacati bhUtAni, kAlaH saMharate prajAH / kAlaH supteSu jAgarti, kAlo hi durtikrmH||1||" ityAdi, uttaraM-kAlo'sti, tamantareNa bakulacampakAdInAM niyataH puSpAdipradAnabhAvo na syAt, na ca tatpariNatirvizvaM, ekAntanityasya prinnaamaanupptteH| zrutasyA''zAtanayA, 6 kriyA pUrvavat , AzAtanA tu-ko Aurassa kAlo ? mailaMbaradhovaNe ya ko kAlo ? / jai mokkhaheu nANaM ko kAlo tassa'kAlo vA? // 1 // ityAdi, uttaraM-jogo joraMgo jiNasAsaNami dukkhakkhayA puNjNto| aNNoNNamabAhAe // 730 // ka Aturasya (auSadhAdAne) kAlo malinAmbaraprakSAlane ca kaH kAlaH / yadi mokSaheturjJAnaM kastasya kAlo'kAlo vaa',||3|| duHkhakSayakAraNAt prayujyamAno yogo jinazAsane yogyaH / anyo'nyAyAdhayA
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ asavatto hoi kAyavo // 2 // prAg dharmadvAreNa zrutAzAtanoktA iha tu svatantraviSayeti na punaruktaM / zrutadevatAyA AzA-| tanayA, kriyA pUrvavat, AzAtanA tu zrutadevatA na vidyate'kiJcitkarI vA, uttaraM-na hyanadhiSThito maunIndraH khalvAgama: ato'sAvasti, na cAkizcitkarI, tAmAlambya prazastamanasaH karmakSayadarzanAt / vAcanAcAryasyA''zAtanayA, kriyA pUrvavat, tatra vAcanAcAryoM chupAdhyAyasaMdiSTo ya uddezAdi karoti, AzAtanA tviyaM-nirduHkhasukhaH prabhUtAna vArAn vandanaM dApayati, uttaraM-zrutopacAra eSaH ka iva tasyAtra doSa iti jaM vAiddhaM vaccAmeliyaM hINakkhariyaM accakkhariyaM payahINaM viNayahINaM ghosahINaM jogahINaM sudinnaM duTu paDicchiyaM akAle kao sajjhAo kAle na kaosajjhAo asajjhAe sajjhAiyaM sajjhAe na sajjhAiyaM tassa |micchAmi dukkaDaM (sUtraM) | ee codasa suttA pubilliyA ya egUNavIsaMti ee tettIsamAsAyaNasuttatti / etAni caturdaza sUtrANi zrutakriyAkAlagocaratvAnna punaruktabhAJjIti, tathA doSaduSTapadaM zrutaM yadadhItaM, tadyathA-vyAviddhaM viparyastaratnamAlAvad, anena prakAreNa yA''zAtanA tayA hetubhUtayA yo'ticAraH kRtastasya mithyAduSkRtamiti kriyA, evamanyatrApi yojyA, vyatyADitaM kolikapAyasavat, hInAkSaram-akSaranyUnam, atyakSaram-adhikAkSaraM, padahInaM-padenaivonaM, vinayahInam-akRtocitavinayaM, ghoSahInam-udAttAdighoSarahitaM, yogarahitaM-samyagakRtayogopacAraM, suSThudattaM guruNA duSThu pratIcchitaM kaluSitAntarAtmaneti, akAle kRtaH svAdhyAyo-yo yasya zrutasya kAlikAderakAla iti, kAle na kRtaH svAdhyAyaH-yo yasyA''tmIyo'. 1 asapatno bhavati kartavyaH // 2 // etAni caturdaza sUtrANi pUrvANi caikAnaviMzatiH, etAni trayastriMzadAzAtanAsUtrANi
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribha drIyA // 731 // dhyayanakAla ukta iti, asvAdhyAyike svAdhyAyitaM // kimidamasvAdhyAyikamityanena prastAvenA''yAtA'svAdhyAyika niryuktirityasyAmevA''dyadvAragAthA - asajjhAiyanijjutI bucchAmI dhIrapurisapaNNattaM / jaM nAUNa suvihiyA pavayaNasAraM uvalahaMti // 1321 // asajjhAyaM tu duvihaM AyasamutthaM ca parasamutthaM ca / jaM tattha parasamutthaM taM paMcavihaM tu nAyavvaM // 1322 // vyAkhyA - A adhyayanamAdhyayanamAdhyAyaH zobhana AdhyAyaH svAdhyAyaH sa eva svAdhyAyikaM na svAdhyAyikamasvAdhyAyikaM tatkAraNamapi ca rudhirAdi kAraNe kAryopacArAta asvAdhyAyikamucyate, tadasvAdhyAyikaM dvividhaM - dviprakAraM, mUlabhedApekSayA dvividhameva, dvaividhyaM pradarzayati- 'AyasamutthaM ca parasamutthaM ca' AtmanaH samutthaM- svatraNodbhavaM rudhirAdi, cazabdaH svagatAnekabhedapradarzakaH, parasamutthaM - saMyamaghAtakAdi, caH pUrvavat, tattha jaM parasamutthaM - parodbhavaM taM paJcavidhaM tu paJcaprakAraM 'muNeyabaM' jJAtavyamiti gAthArthaH // 1321-1322 // tatra bahuvaktavyatvAt parasamutthameva pazcavidhamAdAvupadarzayati saMjamaghAuvadhAe sAdivve vuggahe ya sArIre / ghosaNayamiccharaNNo koI chalio pamAeNaM / / 1323 // vyAkhyA--'saMyamaghAtakaM' saMyamavinAzakamityarthaH, tacca mahikAdi, utpAtena nirvRttamautpAtikaM, tacca pAMzupAtAdi, saha | divyaiH sAdivyaM tacca gandharvanagarAdi divyakRtaM sadivyaM vetyarthaH, vyugrahazceti vyugrahaH - saGgrAmaH, asAvapyasvAdhyAyika ni mittatvAt tathocyate, zArIraM tiryagmanuSyapudgalAdi, eyaMmi paMcavihe asajjhAe sajjhAyaM kareMtassa Aya saMjama virAhaNA, 1 etasmin paJcavidhe'svAdhyAyike svAdhyAyaM kurvata AtmasaMyama virAdhanA, 4 pratikra maNAdhya0 asvAdhyA yikani0 // 731 //
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattha dihato, ghosaNayamiccha ityAdergAthAzakalasyArthaH kathAnakAdavaseya iti gAthAsamudAyArthaH, adhunA gAthApazcArdhAvayavArthapratipAdanAyAhamicchabhayaghosaNa nive hiyasesA te u daMDiyA raNNA / evaM duhao daMDo surapacchitte iha pare y||1324 // | vyAkhyA-khiipaiTThiyaM NayaraM, jiyasattU rAyA, teNa savisae ghosAviyaM jahA meccho rAyA Agacchai, to gAmakUlaNayarANi mottuM samAsanne dugge ThAyaha, mA viNassihiha, je ThiyA raNo vayaNeNa duggAdisu te Na viNavA, je puNa Na ThiyA te micchayA(pAI)hi viluttA, te puNo raNNA ANAbhaMgo mama kaotti jaMpi kapi hiyasesaM taMpi daMDiyA, evamasajjhAe sajjhAyaM kareMtassa ubhao daMDo, suratti devayA pachalai pacchittetti-pAyacchittaM ca pAvai 'iha'tti ihaloe 'pare'tti paraloe jANAdi viphalatti gaathaarthH|| 1324 // (19500) imo dihatovaNaorAyA iha titthayaro jANavayA sAhU ghosaNaM suttaM / meccho ya asajjhAo rayaNadhaNAIca nANAI // 1325 // / vyAkhyA-jahA rAyA tahA titthayaro, jahA jANavayA tahA sAhU, jahA ghosaNaM tahA suttaM-asajjhAie sajjhAyapaDi tatra dRSTAntaH / kSitipratiSThitaM nagaraM jitazatrU rAjA, tena svaviSaye ghoSitaM yathA mleccho rAjA Agacchati tato prAmakUlanagarAdIni muktvA samAsanne durge tiSThata, mA vinaGgata, ye sthitA rAjJo vacanena durgAdiSu tena vinaSTAH, ye punarna sthitAste mlecchapattibhirviluptAH, te punA rAjJA AjJAbhaGgo mama kRta iti prayadapi kimapi hRtazeSa tadapi daNDitAH, evamasvAdhyAyike svAdhyAyaM kurvata ubhayato daNDaH, sura iti devatA pracchalati, prAyazcittamiti prAyazcittaM ca prApnoti, iheti ihaloke para iti paraloke jJAnAdIni viphalAnIti / ayaM dRSTAntopanayaH yathA rAjA tathA tIrthakaro yathA jAnapadAstathA sAdhayo yathA ghoSaNaM tathA sUtraM asvAdhyAyike svAdhyAyaprati
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribha drIyA // 732 // sehaMgati, jahA meccho tahA asajjhAo mahigAdi, jahA rayaNadhaNAi tahA NANAdINi mahigAdIhi avihIkAriNo hIraMti gAthArthaH // 1325 // thovAvasesaporisimajjhayaNaM vAvi jo kuNai so u / NANAisArarahiyassa tassa chalaNA u saMsAro // 1326 // vyAkhyA - 'thovAvasesaporisi' kAlavelatti jaM bhaNiyaM hoi, evaM so utti saMbaMdho, ajjhayaNaM- pATho avisaddAo vakkhANaM vAvi jo kuNai ANAdilaMghaNe NANAisArarahiyassa tassa chalaNA u saMsArotti - NANAdivephalattaNao ceva gAthArthaH // 1326 // tatrA''dyadvArAvayavArthapratipAdanAyAha mahiyA yabhinnavAse saccittarae ya saMjame tivihaM / davve khitte kAle jahiyaM vA jaciraM savvaM // 1327 // vyAkhyA- 'mahiya'tti dhUmigA 'bhinnavAse ya'tti budbudAdau 'sacittarae'tti araNNe vAuyapuDhavira etti bhaNiyaM hoi, saMjamaghAiyaM evaM tivihaM hoi, imaM ca 'dadvetti taM caiva davaM mahigAdi 'khette kAle jahiM ve 'ti jahiM khette mahigAdi paDai 1] Sedhakamiti, yathA mlecchastathA'svAdhyAyo mahikAdiH, yathA rakhadhanAdi tathA jJAnAdIni mahikAdibhiravidhikAriNo hriyante / stokAvazeSA paurupIti kAlabeleti yadbhaNitaM bhavati, evaM sa tvitisambandhaH, adhyayanaM pAThaH apizabdAt vyAkhyAnaM vApi yaH karoti AjJAthulaGghane jJAnAdisArarahitasya tasyachalanA tu saMsAra isi jJAnAdevaiphalyAdeva / mahiketi dhUmikA bhinnavarSamiti hudAdau sati sacittaM raja iti bharaNye vAtodbhUtaM pRthvIrAja iti bhaNitaM bhavati, saMyamaghAtakamevaM trividhaM bhavati, idaM ca dravya iti tadeva dravyaM mahikAdi kSetre kAle yatraiveti-yatra kSetre mahikAdi patati 4 pratikra maNAdhya0 asvAdhyAyikani0 // 732 //
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ jacciraM kAlaM 'sarva'ti bhAvao ThANabhAsAdi pariharijai iti gAthAsamudAyArthaH // 1327 // avayavArtha tu bhASyakAraH svayameva vyAcaSTe, iha paJcavidhAsajjhAiyassa, taM kahaM parihariyavamiti ?, tappasAhago imo dilutoduggAitosiyanivo paMcaNhaM dei icchiyapayAraM / gahie ya dei mulaM jaNassa AhAravatthAI // 1328 // * vyAkhyA-egassa raNNo paMca purisA, te bahusamaraladdhavijayA, aNNayA tehiM accaMtavisamaM duggaM gahiyaM, tesiM tuTTho rAyA icchiyaM nagare payAraM dei, jaM te kiMci asaNAi vA vatthAigaM ca jaNassa gihUti tassa veyaNayaM savaM rAyA paya-12 cchai iti gAthArthaH // 1328 // &AikeNa tosiyatarogihamagihe tassa savvahiM viyre|rtthaaiisucunnhN evaM paDhamaM tu savvastha // 1329 // ' vyAkhyA-tesiM paMcaNhaM purisANaM egeNa tosiyayaro tassa gihAvaNahANesu savattha icchiyapayAraM payacchai, jo ete diNNapayAre AsAejjA tassa rAyA daMDaM karei, esa dihato, imo uvasaMhAro-jahA paMca purisA tahA paMcavihAsajjhAiyaM, jahA so ego abbhahitataro puriso evaM paDhama saMjamovaghAiyaM sarva tattha ThANAsaNAdi, taMmi vaTTamANe Na sajjhAo neva yAvantaM kAlaM (vA patati ) sarvamiti bhAvataH sthAnabhASAdi parihiyate / iha paJcavidhAsvAdhyAyikasya, tat kathaM pariharttavyamiti !, tatprasAdhako'yaM raSTAntaH-ekasya rAjJaH paJca puruSAH, te bahusamaralabdhavijayAH, anpadA tairatyantaviSamo durgoM gRhItaH, tebhyastuSTo rAjA IpsitaM nagare pracAraM dadAti, yatte kiJcidazanAdi vA vastrAdikaM vA janasya gRhanti tasya vetanaM sarva rAjA prayacchati / teSAM paJcAnAM puruSANAmekena toSitataraH, tasmai gRhApaNasthAneSu sarvatrepsitaM pracAra prayacchati, ya etAn dattapracArAn AzAtayet tasya rAjA daNDaM karoti, eSa dRSTAnto'yamupasaMhAraH-yathA paJca puruSAstathA paJcavidhAsvAdhyAyikaM, yathA, sa eko'bhyadhikataraH puruSa evaM prathama saMyamopaghAtikaM sarvai tantra sthAnAsanAdi, tasmin vartamAne na svAdhyAyo naiva
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 733 // paDilehaNAdikAvi ceTThA kIrai, iyaresu causu asajjhAiesu jahA te cauro purisA ratthAisu ceva aNAsAiNijjA thaa|4 pratikratesu sajjhAo ceva na kIrai, sesA savA ceThA kIrai AvassagAdi ukkAliyaM ca paDhijai / mahiyAitivihassa saMjamova maNAdhya ghAissa imaM vakkhANaM paJcavidhAmahiyA u ganbhamAse sacittarao a IsiAyaMbo / vAse tinni payArA bubbua tavvaja phusie ya ||216||(bhaa0) svAdhyAyika vyAkhyA-'mahiya'tti dhUmiyA, sA ya kattiyamaggasirAisu gabbhamAsesu havai, sA ya paDaNasamakAlaM ceva suhumattaNao saba AukAyabhAviyaM kareti, tattha tatkAlasamayaM ceva sabaceTThA niraMbhaMti, vavahArasaJcitto puDhavikAo araNNo vAunbhUo Agao rao bhannai, tassa sacittalakkhaNaM vaNNao IsiM AyaMbo disaMtare dIsai, sovi niraMtarapAeNa tiNhaM-tidiNANaM parao sarva puDhavIkAyabhAviyaM kareti, tatrotpAtazaGkAsaMbhavazca / bhinnavAsaM tivihaM-buddAdi, jattha vAse paDamANe udage buddA bhavanti taM budhuyavarisaM, tehiM vajjiyaM tavaja, suhumaphusArehiM paDamANehiM phusiyavarisaM, etesiM jahAsaMkhaM *MERECTORRORICA // 733 // pratilekhanAdikA'pi ceSTA kriyate, itareSu caturyu asvAdhyAyikeSu yathA te catvAraH puruSA rathyAdiSvevAnAzAtanIyAstathA teSu svAdhyAya eva na kriyate | zeSA sarvA ceSTA kriyate bhAvazyakAdi utkAlikaM ca paThyate / mahikAditrividhasya saMyamopaghAtikasyedaM vyAkhyAna-mahiketi dhUmikA, sA ca kArtikamArgaziraAdiSu garbhamAseSu bhavati, sA ca patanasamakAlamava sUkSmatvAt sarvamakAyabhAvitaM karoti, tatra tatkAlasamayameva sarvAM ceSTAM niruNaddhi, vyavahArasacittaH pRthvIkAya AraNyaM vAyUddhRtaM AgataM rajo bhaNyate, tasya sacittalakSaNaM varNata ISadAtAnaM digantare dRzyate, tadapi nirantarapAtena tridinyAH parataH sarva pRthvIkAyabhAvitaM karoti / bhinnavarSaH trividhaH, yatra varSe patati udake buhudA bhavanti sa buhudavarSaH, taivarjitaH tarjaH, sUkSmaibindubhiH patadbhiH binduvrssH| eteSAM yathAsaMkhya
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiNhapaMcasattadiNaparao sarva AukAyabhAviyaM bhavai // 1329 // saMjamaghAyassa sababhedANaM imo caubiho parihAro'dave khette' pacchaddhaM, asya vyAkhyAdavve taM ciya vvaM citte jahiyaM tu jacciraM kAlaM / ThANAibhAsa bhAve muttuM ussAsaummese // 217 // (bhA0) vyAkhyA-davao taM ceva davaM mahiyA saccittarao bhiNNavAsa vA prihriji| khette jahiM paDaitti-jahiM khette taMmahiyAi paDai tahiM ceva pariharijai, 'jacciraM kAlanti paDaNakAlAo Arabbha jacciraM kAlaM bhavati 'ThANAibhAsa bhAve'tti bhAvao 'ThANe'tti kAussaggaM na kareti, na ya bhAsai, AisaddAo gamaNapaDilehaNasajjhAyAdi na kareti, 'mottuM ussAsaummese'tti 'mottuM' ti Na paDisijhaMti ussAsAdiyA, azakyatvAt jIvitavyAghAtakatvAcca, zeSAH kriyAH sarvA ra niSidhyante, esa ussaggaparihAro, AiNNaM puNa saccittarae tiNNi bhiNNavAse tiNi paMca satta diNA, ao paraM sajjhAyAdi hai AAAAAAKAASAKARY tripaJcasaptadinebhyaH parataH sarva akAyabhAvitaM bhavati, saMyamaghAtakAnAM sarvabhedAnAmayaM caturvidhaH parihAraH-dravyatastadeva dravyaM mahikA sacittarajo bhinavarSoM vA parihriyate, kSetre yatra patati-yatra kSetre tat mahikAdi patati tatraiva parihiyate, yAvacciraM kAlamiti patanakAlAdArabhya yAvacciraM kAlaM bhavati, sthAnAdibhASA bhAva iti bhAvataH sthAnamiti kAyotsarga na karoti, na ca bhASate, AdizabdAt gamanapratilekhanAsvAdhyAyAdi na karoti, muktvocchvAsonmeSA-18 niti muktyeti na pratiSidhyante ucchAsAdayaH / eSa utsargaparihAraH, AcaraNA punaH sacittarajasi trINi bhinnavarSe trINi paJca sapta dinAni, ataH paraM khAdhyAyAdi |* "khette jahiM paDa jaciraM kAlaM" ityapi pustkaantre| +"mottaM ussAsaummesaM" iti pAThAntaraM /
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha jIyA // 734 // savvaM na kareti, aNNe bhaNaMti-bubbuyavarise bubbuyavajjie ya ahorattA paMca, phusiyavarise satta, ao paraM AukkAya-4 4 pratikrabhAvie savA ceTThA niraMbhaMtitti gaathaarthH|| 217 // kahaM ? maNAdhya vAsattANAvariyA nikAraNa ThaMti kaji jynnaae|htthtthNgulisnnaa puttAvariyA va bhAsaMti // 1330 // paJcavidhA svAdhyAyika __ vyAkhyA-nikkAraNe vAsAkappa-kaMbalI(tA)e pAuyA nihuyA sababhatare ciTThati, avassakAyabe vattabe vA kajje imA jayaNA-hattheNa bhamuhAdiacchiviyAreNa aMgulIe vA sannatti-imaM karehitti, aha evaM NAvagacchai, muhapottIyaaMta-13 riyAe jayaNAe bhAsaMti, gilANAdikajje vAsAkappapAuyA gacchaMti tti // 1330 // saMjamaghAetti dAraM gayaM / iyANiM uppAetti, tatthapaMsU a maMsaruhire kesasilAvuTTi taha raugghAe / maMsaruhire ahoratta avasese jaciraM suttaM // 1331 // vyAkhyA-dhUlIvarisaM maMsavarisaM ruhiravarisaM 'kesa'tti kesavarisaM karagAdi silAvarisaM rayugghAyapaDaNaM ca, eesiM imo // 734 // 1 sarva na karoti, anye bhaNanti-buhudavarSe buhudavarjite ca ahorAtrANi paJca binduvarSe sapta, ataH paramakAyabhAvitatvAt sarvAzceSTA nirunnddhi| kathaM / niSkAraNe varSAkalpaH-kambalaH tena prAvRtA nibhRtAH sarvAbhyantare tiSThanti, avazyakarttavye avazyavaktavye vA kArye iyaM yatanA-hastena bhrakuvyAdyakSivikAreNAGgulyA vA saMjJayanti-idaM kurviti, athaivaM nAvagacchati mukhavatrikayA'ntaritayA yatanayA bhASante, glAnAdikArye varSAkalpaprAvRtA gacchantIti / saMyamaghAtaka iti dvAraM gataM / idAnImAtpAtikamiti, tatra dhUlivarSoM mAsavarSoM rudhiravarSaH kezeti kezavarSaH karakAdiH zilAvarSaH rajaudghAtapatanaM ca, eteSAmayaM
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ ALSORROCARRORAN parihAro-maMsaruhire ahorattaM sajjhAo na kIrai, avasesA paMsumAiyA jacciraM kAlaM paDaMti tattiyaM kAlaM suttaM naMdimAiyaM | na paDhaMtitti gAthArthaH // 1331 // paMsurayugghAyANa imaM vakkhANaM paMsU acittarao rayassilAo disA rugghaao| tattha savAe nivvAyae ya suttaM pariharaMti // 1332 // ___ vyAkhyA-dhUmAgAro ApaMDuro rao accitto ya paMsU bhaNai, mahAskandhAvAragamanasamudbhUta iva vizrasApariNAmataH samantAdreNupatanaM rajaudghAto bhaNyate, ahavA esa rao ugghADau puNa paMsuriyA bhaNNai / eesu vAyasahiesu nivAesu vA suttaporisiM na karetitti gaathaarthH||1332 // kiM cAnyatsAbhAviya tini diNA sugimhae nikkhivaMti jai jogN|to taMmi paDataMmI karaMti saMvaccharajjhAyaM // 1333 // vyAkhyA-ee paMsurauugdhAyA sAbhAviyA havejjA asAbhAviyA vA, tattha asambhAviyA je NigghAyabhUmikaMpacaM. doparAgAdidivasahiyA, erisesu asAbhAviesu kaevi ussagge na kareMti sajjhAyaM, 'sugimhae'tti yadi puNa cittasuddhapakkha|dasamIe avaraNhe jogaM nikhivaMti dasamIo pareNa jAva puNNimA etthaMtare tiNNi diNA uvaruvari acittaraugghADAvaNaM parihAraH-mAMsarudhirayorahorAtraM svAdhyAyo na kriyate, avazeSAH pAzvAdikA yAvacciraM kAlaM patanti tAvantaM kAlaM sUtra-nandyA dikaM na paThantIti / pAMzurajaudghAtayoridaM vyAkhyAnaM-dhUmAkAra ApANDuzca rajaH acittazca pAMzu Nyate athavaiSa raja udUvAtastu punaH pAMzurikA bhaNyate, eteSu vAtasahiteSu nivAteSu vA sUtrapauruSI na karotIti / etau pAMzurajaudghAto svAbhAviko bhavetAmasvAbhAviko vA, tatrAsvAbhAviko yo nirghAtabhUmikampacandroparAgAdidivyasahitau, IzayorasvAbhAvikayoH kRte'pi kAyotsarge na kurvanti svAdhyAya, sugrISmaka iti yadi punazcaitra zuddhapakSadazamyA aparAhne yoga nikSipanti dazamItaH parataH yAvat pUrNimA atrAntare tIna divasAna uparyupari acittarajaudghAtanArthaM
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ C AvazyakahAribhadrIyA // 735 // RICALCASEAN kAussaggaM kareMti terasimAdIsu vA tisu diNesu to sAbhAvige paDate'vi saMvaccharaM sajjhAyaM kareti, aha ussaggaM nApratika. kareMti to sAbhAvie ya paDate sajjhAyaM na karetitti gaathaarthH|| 1333 // uppAetti gayaM, idANiM sAdivetti dAraM, tacca-II | maNAdhya | gaMdhavvadisAvijukkagajie jUajakkhalitte / ikikka porisI gajiyaM tu do porasI haNai // 1334 // | paJcavidhA_ vyAkhyA-gaMdharva-nagaraviuvaNaM, disAdAhakaraNaM vijubhavaNaM ukkApaDaNaM gajiyakaraNaM, jUvago vakkhamANalakkhaNo, jakkhA- svAdhyAyika dittaM-jakkhuddittaM AgAse bhavai / tattha gaMdhavanagaraM jakkhuddittaM ca ee niyamA dibakayA, sesA bhayaNijjA, jeNa phuDaM na najaMti teNa tesiM parihAro, ee puNa gaMdhavAiyA save ekkekaM porisiM uvahaNaMti, gajiyaM tu do porisI uvahaNaitti gAthArthaH // 1334 // disidAha chinnamUlo ukta sarehA pagAsajuttA vA / saMjhAcheyAvaraNo u jUvao suki diNa tini // 1335 // ___ vyAkhyA-anyatamadigantaravibhAge mahAnagarapradIptamivodyotaH kintUpari prakAzo'dhastAdandhakAraH IdRk chinna-12 mUlo digdAhaH, ukkAlakkhaNaM-sadehavaNNaM rehaM kareMtI jA paDai sA ukkA, rehavirahiyA vA ujjoyaM kareMtI paDai sAvi ukkaa| kAyotsarga kurvanti trayodazyAdiSa vA triSu divaseSa tadA svAbhAvikayoH patatorapi saMvatsara svAdhyAyaM kurvanti, athotsagai na kurvanti tadA svAbhAviketa | // 735 // patati svAdhyAyaM na karoti / autpAtikamiti gataM, idAnIM sAdivyamiti dvAraM, tacca-gAndharva nagaravikurvaNaM digdAhakaraNaM vidyudbhavanaM ulkApatanaM garjitakaraNaM | yUpako-vakSyamANalakSaNaH yakSAdIptaM-yakSoddIptamAkAze bhavati, tatra gAndharvanagara yakSoddIptaM ca ete niyamAt devakRte, zeSANi bhajanIyAni, yena sphuTaM na jJAyante tena teSAM parihAraH / ete gAndharvAdikAH punaH sarve ekaikAM pauruSImupatanti, garjitaM tu ve paurupyAvupahanti / utkAlakSaNaM-svadehavarNI rekhAM kurvantI yA patati | solkA rekhAvirahitA bodyotaM kurvantI patati sApyulkA /
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ vagotti saMjhappahA caMdappahA ya jeNaM jugavaM bhavaMti teNa jUvago, sA ya saMjhappahA caMdappabhAvariyA NipphiDaMtI na najai sukkapakkhapaDivagAdisu diNesu, saMjhAcheyae aNajamANe kAlavelaM na muNaMti tao tinni diNe pAusiyaM kAlaM na | gehaMti-tisu diNesu pAusiyasuttaporisiM na kareMti tti gAthArthaH // 1335 // kesiMci huMti'mohAu jUvao tA ya hu~ti AinnA / jesiM tu aNAinnA tesiM kira porisI tinni // 1336 // vyAkhyA-jagassa subhAsubhakammanimittuppAo amoho-AiccakiraNavikArajaNio, AiccamudayatthamaAyaMto(bo) kiNhasAmo vA sagaDuddhisaMThio daMDo amohatti sa eva juvago, sesaM kaMThaM // 1336 // kiM cAnyatcaMdimasUruvarAge nigghAe guMjie ahorattaM / saMjhA cau pADieyA jaM jahi sugimhae niyamA // 1337 // vyAkhyA-caMdasUrUvarAgo gahaNaM bhannai-eyaM vakkhamANaM, sAbhre nirabhre vA gagane vyantarakRto mahAgarjitasamo dhvaninirghAtaH, tasyaiva vA vikAro guJjAvadguJjito mahAdhvaniguJjitaM / sAmaNNa o eesu causuvi ahorattaM sajjhAo na kIrai, nigdhAyaguMjiesu viseso-bitiyadiNe jAva sA velA No ahorattacheeNa chijjai jahA annesu asajjhAesu, "saMjhA cautti 1 yUpaka iti sandhyAprabhA candraprabhA ca yena yugapad bhavaMtastena yUpakaH, sA ca sandhyAmamA candraprabhAvRtA gacchantI na jJAyate zuklapakSapratipadAdiSu, dineSu, sandhyAcchede'jJAyamAne kAlavelAM na jAnanti tatastrIn divasAn prAdoSikaM kAlaM na gRhanti triSu divaseSu prAdoSikasUtrapauruSIM na kurvantIti / jagataH zubhAzubhakarma nimitta utpAto'moghaH-AdityakiraNavikArajanitaH AdityodgamanAstamayane AtAmraH kRSNazyAmo vA zakaTorddhisaMsthito daNDo'mogha iti sa eva yUpaka iti, zeSa kaNThyaM / candrasUryoparAgo grahaNaM bhaNyate, etat vakSyamANaM, sAmAnyata eteSu caturvapi ahorAtraM svAdhyAyo na kriyate, nirghAtaguJjitayorvizeSaH-dvitIyadine yAvat sA velA nAhorAtracchedena chidyate yathA'nyeSvasvAdhyAyike', 'sandhyAcatuSka'miti
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 736 // aNudie sUrie majjhaNhe atthamaNe aDarate ya, eyAsu causu sajhAyaM na kareMti puttaM, 'pADivae'tti caunheM mahAmahANaM causu pADivaesa sajjhAyaM na kareMtitti, evaM annaMpi jaMti - mahaM jANejjA jahiMti - gAmanagarAdisu taMpi tattha vajjejjA, sugimhae puNa savattha niyamA asajjhAo bhavati, ettha aNAgADhajogA nikkhivaMti niyamA AgADhA na nikkhivaMti, na padaMtitti gAthArthaH // 1337 // ke ya te puNa mahAmahAH 1, ucyante sAThI iMdamaho kattiya sugimhae ya boDavve / ee mahAmahA khalu eesiM ceva pADivayA // 1338 // vyAkhyA - AsADhI - AsADhapunnimA, iha lADANa sAvaNapunnimAe bhavati, iMdamaho AsoyapunnimAe bhavati, 'katti - yatti kattiyapunnimAe ceva sugimhao- cettapuNNimA, ee aMtimadivasA gahiyA, AI u puNa jattha jattha visae jao divasAo mahamahA pavattaMti tao divasAo Arambha jAva aMtadivaso tAva sajjhAo na kAyabo, eesiM cetra puNNimA - NaMtaraM je bahulapaDivayA cauro tevi vajjiyatti gAthArthaH // 1338 // paDisiddhakAle kareMtassa ime dosA 1 anudite sUrye madhyAhne astamayane ardharAtre ca etAsu catasRSu svAdhyAyaM na kurvanti pUrvoktaM, 'pratipada' iti caturNAM mahAmahAnAM catasRSu pratipatsu svAdhyAyaM na kurvantIti evamanyamapi yamiti mahaM jAnIyAt yatreti grAmanagarAdiSu tamapi tatra varjayet, sugrISmake punaH sarvatra niyamAdasvAdhyAyo bhavati, annAnAgADhayogA nikSipyante niyamAt AgADhAn na nikSipanti, na paThantIti / ke ca punaste mahAmahAH ?, ucyante - ASADhI ASADhapUrNimA iha lATAna zrAvaNapUrNimAyAM bhavati, indramaha azvayukpUrNimAyAM bhavati, kArttika iti kArttikapUrNimAyAmeva sugrISmakaH - caitra pUrNimA, ete'ntyadivasA gRhItAH Adistu punaryatra yatra deze yato divasAt mahAmahAH pravarttante tato divasAdArabhya yAvadantyo divasastAvat svAdhyAyo na karttavyaH, etAsAmeva pUrNimAnAmanantarA yAH kRSNapratipadazvatasrastA api varjitA iti / pratiSiddhakAle kurvata ime doSAH 4 pratikra maNAdhya0 paJcavidhAsvAdhyAyikaM // 736 //
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAmaM suovaogo tavovahANaM aNuttaraM bhaNiyaM / paDisehiyaMmi kAle tahAvi khalu kammabaMdhAya // 1339 // * chalayA va sesaeNaM pADivaesuM chaNANusajaMti / mahavAulattaNeNaM asAriANaM ca saMmANo // 1340 // annayarapamAyajuyaM chalija appiDiona uNa juttaM / addhodahihii puNa chalija jayaNovauttaMpi // 1341 // . ___ vyAkhyA-sarAgasaMjao sarAgasaMjayattaNao iMdiyavisayAannayarapamAyajutto havija sa visesao mahAmahesu taM pamAyajuttaM paDaNIyA devayA chaleja / appiDDiyA khettAdi chalaNaM kareja, jayaNAjuttaM puNa sAhuM jo appiDDio devo addhodahIo UNaThiIo na cae chaleuM, addhasAgarovamaThitIo puNa jayaNAjuttaMpi chalejA / atthi se sAmatthaM jaM taMpi puvAvarasaMbaMdhasaraNao koi chalejatti gAthArthaH // 1339-1340-1341 // 'caMdimasUruvarAgatti' asyA vyAkhyA ukkoseNa duvAlasa caMdu jahanneNa porisI aTTha / sUro jahanna bArasa porisi ukkosa do aha // 1342 // vyAkhyA-caMdo udayakAle gahio saMdUsiyarAIe cauro aNNaM ca ahorattaM evaM duvAlasa, ahavA uppAyagahaNe sabarAiyaM gahaNaM saggaho ceva nibuDDo saMdUsiyarAIe cauro aNNaM ca ahorattaM evaM bArasa / ahavA ajANao, sarAgasaMyataH sarAgasaMyatatvAdindriyaviSayAdyanyatarapramAdayukto bhavet sa vizeSato mahAmaheSu taM pramAdayuktaM pratyanIkA devatA chalet-alparddhikA kSiptAdicchalanAM kuryAt , yatanAyuktaM punaH sAdhu yo'paddhiko devo'dhoMdadhita Unasthitiko na zaknoti chalayituM, ardhasAgaropamasthitikaH punarthatanAyuktamapi | chalet , asti tasya sAmarthya yattamapi pUrvAMparasambandhasmaraNataH kazcit chlediti| candra udayakAle gRhItaH saMdUSitarAnezcatvAraH anyaccAhorAtramevaM dvAdaza, athavA utpAtagrahaNe sarvarAtrikaM grahaNaM, sagraha eva brUDitaH saMdUSitarAtrezcatvAraH anyaccAhorAtramevaM dvAdaza, athavA ajAnataH
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 4 pratika maNAdhya paJcavidhAsvAdhyAyika // 737 // abbhachaNNe saMkAe na najai, kevalaM grahaNaM, parihariyA rAI pahAe dilu saggaho nibuDo aNNaM ca ahorattaM evaM duvAlasa / dra evaM caMdassa, sUrassa atthamaNagahaNe saggahanibbuDo, uvayarAdIe cauro aNNaM ca ahorattaM evaM bArasa / aha udayaMto gahio to saMdUsie ahoratte aDha aNNaM ca ahorattaM pariharai evaM solasa, ahavA udayavelAe gahio uppAiyagahaNeNa sabaM diNaM gahaNaM houM saggaho ceva nibbuDo, saMdUsiyassa ahorattassa aTTha aNNaM ca ahorattaM evaM solasa / ahavA| abbhacchanne na najai, kevalaM hohiti gahaNaM, divasao saMkAe na paDhiyaM, asthamaNavelAe dilu gahaNaM saggaho nibbuDo, saMdUsiyassa aha aNNaM ca ahorattaM evaM solasatti gaathaarthH||1342 // saggahanibbuDa evaM sUrAI jeNa huMti'horattA / AinnaM diNamukke suciya divaso a rAI ya // 1343 // vyAkhyA-saggahanibuDe ega ahorattaM uvahayaM, kahaM ?, ucyate, sUrAdI jeNa hoti'horattaM, sUraudayakAlAo jeNa aho-| rattassa AdI bhavati taM pariharittuM saMdUsi aNNaMpi ahorattaM parihariyavaM / imaM puNa AinnaM-caMdo rAtIe gahio rAI 1 abhracchanne zaGkAyAM na jJAyate, kevalaM grahaNaM, parihRtA rAtriH, prabhAte dRSTaM, sagraho bUDitaH, anyaccAhorAtramevaM dvAdaza, evaM candrasya, sUryasya tu astamayanagrahaNe sagraho mUDitaH, upahatarAjyAzcatvAro'nyaccAhorAtramevaM dvAdaza, athodgacchan gRhItaH tataH saMdUSitAhorAtrasyASTau anyaccAhorAtraM parihiyate evaM SoDaza, athavodayavelAyAM gRhItaH aupAtikagrahaNena, sarvaM dina grahaNaM bhUtvA sagraha eva cUDitaH, saMdUSitasyAhorAtrasyASTI anyaccAhorAtramevaM SoDaza, | athavA'bhracchanne na jJAyate kevalaM bhaviSyati grahaNaM, divase zaGkayA na paThitaM, astamayanavelAyAM dRSTaM grahaNaM sagraho bUDitaH, saMdUSitasyASTa anya cAhorAtra| mevaM poDazeti / sagrahe mUDite ekamahorAtramupahataM, kathaM ? ucyate, sUryAdIni yena bhavantyahorAtrANi-sUryodayakAlAt yenAhorAvasyAdirbhavati, tat parihatya saMdUSitamanyadapyahorAtraM pariharttavyaM, idaM punarAcIrNa-candro rAtrI gRhIto rAtrA // 737 //
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ cevaM mukko tIse rAIi sesaM vajjaNIyaM, jamhA AgAmisUrudae ahorattasamattI, sUrassavi diyAgahio diyA ceva mukko tasseva divasassa mukkasesaM rAI ya vajjaNijjA / ahahvA saggahanibbuDe evaM vihI bhaNi o, tao sI so pucchai-kahaM caMde duvAlasa sUre solasa jAmA ?, AcArya Aha-sUrAdI jeNa hoMti'horattA, caMdasta niyamA ahorattaddhe gae gahaNasaMbhavo, aNNaM ca ahorattaM, evaM duvAlasa, sUrassa puNa ahoratAdIe saMdU sieyaraM ahorattaM pariharijai ee solasatti gAthArthaH // 1343 // sAdevatti gayaM, iyANiM vuggahetti dAraM, tattha - voggaha iMDiyamAdI saMkhobhe daMDie ya kAlagae / aNarAyae ya sabhae jacira niddocca'horataM // 1344 // asyA eva vyAkhyAnAntaragAthA - seNAhirvaha bhoi mayaharapuMsisthimallajuDe ya / lohAibhaMDaNe vA gujjhaga uDDAhamaciyattaM // 1345 // imANa dohavi vakkhANaM - iMDiyassa vuggaho, AdisadAo seNAhivassa, donhaM bhoiyANaM donhaM mayaharANaM donhaM 1 veva muktastasyA rAtreH zeSaM varjanIyaM yasmAdAgAmini sUryodaye'horAtrasamAptiH, sUryasyApi divA gRhIto divaiva muktastasyaiva divasasya muktazeSaM rAtrizca varjanIyA / athavA sagrahe brUDite evaM vidhirbhaNitaH, tataH ziSyaH pRcchati-kathaM candre dvAdaza sUrye SoDaza yAmAH ?, sUryAdIni yenAhorAtrANi bhavanti, candrasya niyamAdahorAtre'rdhe gate grahaNasaMbhavaH anyaccAhorAtramevaM dvAdaza, sUryasya punarahorAtrAditvAt saMdUSitetare ahorAtre parihiyete, ete SoDaza / sAdivyamiti gataM idAnIM vyuha iti dvAraM, tatra - anayordvayorapi vyAkhyAnaM daNDikasya vyuhaH, AdizabdAt senAdhipateH, dvayorbhIji kayordvayormahattarayordvayoH
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 738 // purisANaM doNhaM itthiyANaM doNhaM mallANaM vA juddhaM, piThAyagaloTTabhaMDaNe vA, AdisaddAo visayapasiddhAsu bhNslaasu| 4 pratikavigrahAH prAyo vyntrbhulaaH| tattha pamattaM devayA chalejjA, uDDAho nihukkhatti, jaNo bhaNejjA-amhaM AvaipattANaM ime maNAdhya. sajjhAyaM kareMti, aciyattaM havejA, visahasaMkhoho paracakkAgame, daMDio kAlagao bhavati, 'aNarAyae'tti raNNA kAlagae paJcavidhAnibbhaevi jAva anno rAyA na Thavijai, 'sabhae'tti jIvaMtassavi raNNo bohigehiM samaMtao abhiduyaM, jacciraM bhayaM tattiyaM mAsvAdhyAyika A kAlaM sajjhAyaM na kareMti, jaddivasaM suyaM nihoccaM tassa parao ahorattaM prihri| esa daMDie kAlagae vihitti gAthArthaH // 1345 // sesesu imo vihItadivasabhoiAI aMto sattaNha jAva sjjhaao| aNahassa ya hatthasayaM dihi vivittami suDaM tu // 1346 // asyA eva vyAkhyAnagAthAmayaharapagae bahupakkhie ya sattaghara aMtaramae vA nikkhattiya garihA na paDhaMti saNIyagaM vAvi // 1347 // __ imINa doNhavi vakkhANaM-gAmabhoie kAlagae tadivasaMti-ahora pariharaMti, AdisaddAo gAmarahamayaharo ahigAra // 738 // puruSayoIyoH striyoIyormallayorvA yuddha, pRSThAyatalohabhaNDane vA, AdizabdAdviSayaprasiddhAsu bhaMsalAsu (klhvishessessu)| tatra pramattaM devatA chalayet / uDDAho nirduHkhA iti, jano bhaNet-asmAsu ApatprApleSu ime svAdhyAyaM kurvanti, aprItikaM bhavet , vRSabhasaMkSobhaH paracakrAgame, daNDikaH kAlagato bhavati, rAjJi kAlagate nirbhaye'pi yAvat anyo rAjA na sthApyate, sabhaya iti jIvato'pi rAjJo bodhikaiH samantato'bhidrutaM, yAvaciraM bhayaM tAvantaM kAlaM | svAdhyAyaM na kurvanti, yadivase zrutaM nidotyaM tasmAtparato'horAtraM pariDriyate / eSa daNDike kAlagate vidhiH / zeSeSvayaM vidhiH / anayordvayokhyiAnaM-grAmabhojike kAlagate tadivasamiti ahorAtraM pariharanti, AdizabdAt grAmarASTramahattaro'dhikAra
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ niutto bahusammao ya pagao bahupakkhiutti-bahusayaNo, bADagarahie ahive sejAyare aNNaMmi vA aNNayaragharAo Arabbha jAva sattagharaMtaraM eesu maesu ahorattaM sajjhAo na kIrai, aha kareMti niDhukkhattikAuM jaNo garahati akkoseja vA nicchubbheja vA, appasaddeNa vA saNiyaM kareMti aNupehaMti vA, jo puNa aNAho marati taM jai ubhiNNaM hatthasayaM vajeyavaM, aNubbhinnaM asajjhAyaM na havai tahavi kucchiyaMtikAuM AyaraNAo'vaThiyaM hatthasayaM vajijai / vivittaMmiparivaviyaMmi 'suddhaM tu' taM ThANaM suddhaM bhavai, tattha sajjhAo kIrai, jai ya tassa na koi pariThaveMtao tAhe // 1347 // sAgAriyAi kahaNaM aNiccha rattiM vasahA vigiMcati / vikkinne va samaMtA jaM diha saDheyare suddhA // 1348 // vyAkhyA-jadi natthi parihaveMtao tAhe sAgAriyassa AisaddAo purANasaDhassa ahAbhAMgassa imaM chaDDeha amha niyukto bahusaMmatazca prakRtaH, bahupAkSika iti bahusvajano, vATakarahite'dhipe vA zayyAtare anyasmin vA anyataragRhAdArabhya yAvat saptagRhAntaraM eteSu mRteSu ahorAtraM svAdhyAyo na kriyate, atha kurvanti nirduHkhA iti kRtvA jano garhate AkrozedvA niSkAzedvA, alpazabdena vA zanaiH kurvanti anuprekssnte| XvA, yaH punaranAtho mriyate tasya yadi punarudbhinaM hastazataM varjayitavyaM, anudbhinaM asvAdhyAyikaM na bhavati tathApi kutsitamitikRtvA bhAcaraNAto'vasthitaM hasta zatAdU varjayitavyaM, vivikta-pariSThApite zuddhamiti tat sthAnaM zuddhaM bhavati-tatra svAdhyAyaH kriyate, yadi ca tasya na ko'pi pariSThApakastadA-yadi nAstri pariSThApakasta dA sAgArikasya AdizabdAt purANazrAddhasya yathAbhadkasyemaM svaja asAkaM
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ G AvazyakahAribhadrIyA -natA pAkaNadiThAma viAvamaNAdhya. // 739 // sajjhAo na sajjhai, jadi tehiM chaDio suddho, aha na chaDDeti tAhe aNNaM vasahiM maggaMti, aha aNNA vasahI na labbhaDa |4 pratikatAhe vasahA appasAgArie vigicaMti / esa abhiNNe vihI, aha bhinnaM DhaMkamAdiehiM samaMtA vikkiNNaM dimi vivi. tami saddhA. adiTTe tAva gaveseMtehiM jaM diTaM taM sabaM vivittaMti chaDDiyaM, iyaraMmi adilumi tatthatthevi saDA-mayArAmA asvAdhyAtANavi na pacchittaM, ettha eyaM pasaMgao bhaNiyaMti gaathaarthH||1348|| vuggahetti gayaM, iyANiM sArIretti dAraM, tatthAyikani.zA sArIraMpiya davihaM mANusa tericchiyaM samAseNaM / tericchaM tattha tihA jalathalakhaharja cauddhA u||1349|| / rIrAsvA0 ___ vyAkhyA-sArIramavi asajjhAiyaM duvihaM-mANusasarIraruhirAdi tericcha asajjhAiyaM ca / ettha mANasaM tAva cira. tericchaM tAva bhaNAmi, taM tivihaM-macchAdiyANa jalajaM gavAiyANa thalajaM mayUrAiyANa khahayaraM / eesiM ekeka davAiyaM cauvihaM, ekekassa vA dabAdio imo cauddhA parihArotti gAthArthaH // 1349 // paciMdiyANa vve khette sahihattha puggalAinnaM / tikurattha mahaMtegA nagare bAhiM tu gAmassa // 1350 // // 739 // svAdhyAyo na zudhyati, yadi taistyaktaH zuddhaH, atha na tyajanti tadA'nyA vasatiM mArgayanti, athAnyA vasatine labhyate tadA vRSabhA alpasAgArike tyajanti, eSo'bhinne vidhiH, atha bhinnaM DhakAdibhiH samantAt vikIrNaM dRSTe vivikte zuddhAH adRSTe tAvat gaveSayadbhiryadRSTaM tat sabai pariSThApitaM, itarasmin-adRSTe tatrasthe'pi zuddhAH-svAdhyAyaM kurvatAmapi na prAyazcittaM, anaitat prasaGgato bhaNitaM / vyuha iti gataM, idAnIM zArIramiti dvAraM tatra-zArIramapi asvAdhyAyika dvividhaM-mAnuSyazarIrarudhirAdi tairazcamasvAdhyAyaM ca, ana mAnuSyaM tAvattiSThatu tairazcaM tAvadaNAmi-tavividha-matsyAdInAM jalajaM gavAdInAM sthalajaM mayarAdInAM svacarajaM, eteSAmekaikaM khyAdikaM caturvidhaM, ekaikasya vA dravyAdiko'yaM caturdhA parihAra iti /
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA - 'paMciMdiyANa ruhirAidavaM asajjhAiyaM, khettao sahihatthanmaMtare asajjhAiyaM, parao na bhavai, ahavA khettao poggalAdiNNaM- poggalaM maMsaM teNa savaM AkiNNaM-vyAptaM, tassimo parihAro - tihiM kuratthAhiM aMtariyaM sujjhai, Arao na sujjhai, anaMtaraM dUraTThiyaM na sujjhai / mahaMtaratthA - rAyamaggo jeNa rAyA balasamaggo gaccha devajANaraho vA vivihA ya AsavAhaNA gacchati, sesA kuratthA, esA nagare vihI, gAmassa niyamA bAhiM, ettha gAmo avisuddhaNegamanayadarisaNeNa sImApajjaMto, paragAme sImAe sujjhaiti gAthArthaH // 1350 // kAle tiporasi'TTha va bhAve sutaM tu naMdimAIyaM / soNiya maMsaM cammaM aTThI viya huMti cattAri // 1351 // vyAkhyA--tiriyamasajhAyaM saMbhavakAlAo jAva tajhyA porusI tAva asajjhAiyaM parao sujjhai, ahavA aTTha jAmA asajjhAiyaMti - te jatthAghAyaNadvANaM tattha bhavati / bhAvao puNa pariharaMti sutaM taM ca naMdimaNuogadAraM taMdula 1 paJcendriyANAM rudhirAdidravyaM asvAdhyAyika kSetrataH paSTihastAbhyantare'svAdhyAyikaM, parato na bhavati, athavA kSetrataH pudgalAkIrNa - pudgalaM - mAMsaM tena sarvamAkIrNaM, tasyAyaM parihAraH - tisRbhiH kurathyAbhirantaritaM zudhyati, ArAt na zudhyati, anantaraM dUrasthite'pi na zudhyati, mahadrathyA- rAjamArgaH yena rAjA balasamagra gacchati devayAnaratho vA vividhAnyazvavAhanAni gacchanti, zeSAH kurathyAH, eSa nagare vidhiH, grAmAt niyamato bahiH, atra grAmo'vizuddha naigamanayadarzanena sImAparyantaH, paragrAme sImani zudhyati / tairazcamasvAdhyAyikaM saMbhavakAlAt yAvattRtIyA paurupI tAvadasvAdhyAyikaM parataH zudhyati, athavA aSTa yAmAn asvAdhyAyikamiti - te yantrAghAtasthAnaM tatra bhavanti, bhAvataH punaH pariharanti sUtraM tacca nandI anuyogadvArANi tandula
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 4 pratikra|maNAdhya. asvAdhyAyikani.zA |rIrAsvA0 // 740 // veyAliyaM caMdagavijjhayaM porusimaMDalamAdI, ahavA asajjhAyaM caudhihaM ima-maMsaM soNiyaM camma ahi yatti gaathaarthH| I // 1351 // maMsAsiNA ukkhitte maMse imA vihIaMto bahiM ca dho saTThIhatthAu porisI tinni / mahakAe~ ahorattaM raddhe vuDhe a suddhaM tu // 1352 // vyAkhyAnagAthAbahidhoyaraddhapakke aMto dhoe u avayavA huMti / mahakAya birAlAI avibhinne kei icchaMti // 1353 // imINaM vakkhANaM-sAhu vasahIo sahIhatthANaM aMto bahiM ca dhoanti bhaMgadarzanametat , aMtodhoyaM aMto pakaM, aMtodhoyaM bahipaka bAhiMdhoyaM aMto pakkaM, aMtaggahaNAu paDhamabitiyA bhaMgA bahIggahaNAu tatiobhaMgo, eesu tisuvi asajjhAiyaM, jaMmi paese dhoyaM ANettu vAraddhaM sopaesosahihatthehiM parihariyabo, kAlo tinni porusio| tathA dvitIyagAthAyAM pUrvArddhana yaduktaM 'bahidhoyaraddhapakke esa cautthabhaMgo, erisaM jaisaThThIe hatthANaM abhaMtare ANIyaM tahAvitaM asajjhAiyaM na bhavai, paDhamabitiyabhaMgesu // 740 // vaicArikaM candrAvedhyakaM pauruSImaNDalAdi, athavA asvAdhyAyika caturvidhamidaM-mAMsaM zoNitaM carma asthi ceti / mAMsAzinorikSale mAse'yaM vidhiH, anayoAkhyAna-sAdhu vasateH SaSTihastAnAmantavahina dhautamiti, antadhauta amtaHpakaM antadhItaM bahiH pakaM bahidhItamantaH pakaM, antargrahaNAt prathamadvitIyau | bhaGgo gRhItau bahirgrahaNAttu tRtIyo bhaGgaH / eteSu viSvapyasvAdhyAyikaM, yasmin pradeze cautaM AnIya vA rAI sa pradezaH paSTihastAbhyantare parihartavyaH, kAchatastisraH pauruSI:, bahidhautapakaM, eSa caturtho bhaGgaH, IzaM yadi paSTehastebhyo'ntaramAnItaM tathA'pi tadasvAdhyAyikaM na bhavati, prathamadviyIyabhakta
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMto dhovittu tIe raddhe vA taMmi ThANe avayavA paDaMti teNa asajjhAiyaM, taiyabhaMge bahiM dhovinu aMto paNIe maMsameva asajjhAiyaMti, taM ca ukkhittamaMsaM AiNNapoggalaM na bhavai, jaM kAlasANAdIhiM aNivAriyavippainnaM nijai taM AinnapoggalaM bhANiyaba / 'mahAkAe'tti, asyA vyAkhyA-jo paMciMdio jattha hao taM AghAyaThANaM vajeyavaM, khettao sahihatthA, kAlao ahorattaM, ettha ahorattacheo sUrudaeNa,raddhaM pakkaM vA maMsaM asajjhAiyaM na havai, jattha ya dhoyaM teNa paeseNa mahaMto udagavAho bUDho taM tiporisikAle apunnevi suddhaM, AghAyaNaM na sujjhai, 'mahAkAe'tti asya vyAkhyA-mahAkAetti pacchaddhaM, mUsagAdi mahAkAo so'vi birAlAiNA Ahao, jadi taM abhinnaM ceva galiuM ghettuM vA saThThIe hatthANaM bAhiM gacchai taM kei AyariyA asajjhAiyaM necchaMti / gAthAyAM tu yaduktaM kei icchaMti, tatra svAdhyAyo'bhisaMbadhyate, therapakkho puNa asajjhAiyaM cevatti gaathaarthH|| 1353 // asyaivArthasya prakaTanArthamAha bhASyakAra: yorantaH prakSAlya tatra rAde yA tasmin sthAne'vayavAH patanti tenAsvAdhyAyika, tRtIyabhaGge bahiH prakSAlyAntarAnIte mAMsamevAsvAdhyAyikamiti, *tacorikSaptamAMsaM bhAkIrNapudgala na bhavati, yat kAlazcAdibhiranivAritaM viprakIrNa nIyate tat bhAkIrNapudgalaM bhaNitavyaM / mahAkAya iti, yaH panceMdriyo yatra hatastat AghAtasthAnaM varjayitavyaM, kSetrataH paSTastebhyaH kAlato'horAtraM, atrAhorAtracchedaH sUryodmena, rAddhaM pakaM vA mAMsaM asvAdhyApikaM na bhavati, yatra c| dhItaM tena pradezena mahAn udakapravAho nyUDhastahi tripauruSIkAle pUrNa'pi zuddhaM, AghAtanaM na zudhyati, mahAkAya ityasya vyAkhyA-mahAkAya iti pazcAdha, mUSa kAdimahAkAyaH so'pi mArjArAdinA''hataH yadi tamabhinameva gRhItvA gilitvA vA paTeIstebhyo bahirgacchati tat kecidAcAryA asvAdhyAyika necchanti / kecidicchanti sthavirapakSaH punarasvAdhyAyikameveti /
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA 4 pratikramaNAdhya. asvAdhyAyikani.zA rIrAsvA0 // 741 // SOUSCANCACASSASS masAi mahAkAyaM majjArAIhayAghayaNa keI / avibhinne giNheuM paDhaMti ege ji'ploo|| 218 // (bhaa0)|| gatAthaiveyaM // 'tiriyamasajjhAiyAhiyAgAra eva imaM bhannaiaMto bahiM ca bhinnaM aMDaga biMdU tahA viAyA ya / rAyapaha bUDha suddhe paravayaNe sANamAdINaM // 1354 // daarN|| ___ vyAkhyA tvasyA bhASyakAra eva pratipadaM kariSyati / lAghavArtha viha na vyAkhyAyate 'aMto bahiM ca bhinnaM aMDaga biMdu'tti asya gAthAzakalasya vyAkhyA aMDagamujjhiyakappena ya bhUmi khaNaMti iharahA tinni| asajjhAiyapamANaM macchiyapAo jahi na buDDe // 219 // (bhA0) | sAhuvasahIe saTThIe hatthANato bhinne aMDae asajjhAiyaM bahibhinne na bhavai / ahavAsAhussa vasahie aMto bahiM ca aMDayaM bhinnaMti vA ujjhiyaMti vA egahu~, taM ca kappe vA ujjhiyaM bhUmIe vA, jai kappe to kappaM saTThIe hatthANaM bAhiM nINeUNa dhovaMti tao suddhaM, aha bhUmIe bhinnaM to bhUmI khaNe Na chaDDijai, na zudhyatItyarthaH / 'iyaraha'tti tatthatthe sahitthA tinni ya porusIo pariharijai, 'asajjhAiyassa pamANaM'ti, kiM biMduparimANametteNa hINeNa ahiyayareNa vA asajjhAo bhavai ?, pucchA, ucyate, macchiyAe pAo jahiM [na] buDDai taM asajjhAiyapamANaM / 'iyANiM viyAyatti' tattha tairazcAsvAdhyAyikAdhikAra evedaM bhaNyate / sAdhuvasateH SaSTehastebhyo'rvAg bhinne'NDe'svAdhyAyikaM bahirbhinne na bhavati, athavA sAdhorvasaterantarbahivA'NDaM bhinnamiti vojjhitaM vaikArthoM, tacca kalpe vojjhitaM bhUmau vA, yadi kalpe tarhi kalpaM SaSTherhastebhyo bahiH nItvA dhovanti tataH zuddhaM, atha bhUmau bhinna tarhi bhUmiH khanitvA na tyajyate / itaratheti tatrasthe paSTihastAH tisrazca pauruSyaH parihiyante, asvAdhyAyikasya pramANamiti-kiM bindumAtraparimANena hInenAdhikatareNa | vA'svAdhyAyo bhavati ?, pRcchA, ucyate, makSikAyAH pAdo yatra na brUDate tadasvAdhyAyikapramANaM / idAnI prasUteti, tatra / // 741 //
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajarAu tinni porisi jarAuANaM jare paDe tinni / rAyapaha biMdu paDie kappai vUDhe puNannattha // 220 // (bhA0 ) vyAkhyA - jaruM jesiM na bhavati tesiM pasUyANaM vaggulimAiyANaM, tAsiM pasUikAlAo Arambha tiNi porusIo asajjhAo muttumahorattaM chedaM, AsannapasUyAevi ahorattachedeNa sujjhai, gomAdijarAujANaM puNa jAva jaruM laMbai tAva asajjhAiyaM 'jare paDie 'tti jAhe jarUM paDiyaM bhavai tAhe tAo paDaNakAlAo Arambha tinni paharA pariharijaMti / 'rAyapaha vUDha suddhetti asyA vyAkhyA- 'rAyapaha biMdu' pacchaddhaM sAhuvasahI AsaNNeNa gacchamANassa tiriyassa jadi ruhirabiMdu galiyA te jai rAyapatariyA to suddhA, aha rAyapahe ceva biMdU paDio tahAvi sajjhAo kappatittikAuM, aha aNNapahe aNNattha vA paDiyaM to jai udagavuDavAheNa hiyaM to suddho, 'puNo'tti vizeSArthapratipAdakaH, palIvaNageNa vA daDDhe sujjha| iti gAthArthaH // 220 // mUla gAthAyAM 'paravayaNaM sANamAdINi'tti parotti coyago tassa vayaNaM jai sANo poggalaM samuhisittA jAva sAhuvasahIsamIve ciTThai tAva asajjhAiyaM, AdisadAo maMjArAdI / AcArya Aha-- 1 jarAyuryeSAM na bhavati teSAM prasUtAnAM valgulyAdInAM tAsAM prasUtikAlAt Arabhya tisraH pauruSIra svAdhyAyaH, muktvA'horAtracchedaM- AsannaprasUtAnAmapi aho - rAtracchedena zudhyati, gavAdInAM jarAyujAnAM punaryAvat jarAyulaMbate tAvadasvAdhyAdhikaM jarAyau patite iti yadA jarAyuH patito bhavati tadA tasmAt patanakAlAt Arabhya trayaH praharAH pariDriyante / rAjapathanyUDhe zuddhamiti rAjapathe bindavaH / pazcArdhaM / sAdhuvasaterAsannena gacchatastirazca yadi rudhirabindavo galitAste yadi rAjapathAntaritAstahiM zuddhAH atha rAjapatha eva binduH patitaH tathApi svAdhyAyaH kalpate itikRtvA, athAnyapathe'nyatra vA patitaH tarhi yadyudakavegena vyUDhaM tarhi zuddhaH, pradIpanakena vA dagdhe zudhyatIti / para iti nodakaH tasya vacanaM yadi vA pudgalaM bhuktvA yAvat sAdhuvasatisamIpe tiSThati tAvadasvAdhyAyikaM, AdizabdAt mArjArAdayaH /
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA pratikramaNAdhya asvAdhyAyikani.zA rIrAsvA0 // 742 // RCIRCRACAGARICROGRESS jai phusai tahiM tuMDaM ahavA licchArieNa saMcikkhe / iharA na hoi coyaga! vaMtaM vA pariNayaM jamhA // 221 // (bhA0) vyAkhyA-sANo bhottuM maMsaM licchArieNa muheNa vasahiAsaNNeNa gacchaMto tassa jai toMDaM ruhireNa littaM khoDAdisu phusati to asajjhAiyaM, ahavA lecchAriyatuMDo vasahiAsanne ciTThai tahavi asajjhAiyaM, 'iyaraha'tti AhArieNa coyaga! asajjhAiyaM Na bhavati, jamhA taM AhAriyaM vaMtaM avaMtaM vA AhArapariNAmeNa pariNayaM, AhArapariNayaM ca asajjhAiyaM na bhavai, aNNapariNAmao, muttapurIsAdivatti gAthArthaH // 221 // tericchasArIrayaM gayaM, iyANiM mANusasarIraM, tattha mANussayaM cauddhA alui muttUNa sayamahorattaM / pariAvannavivanne sese tiyasatta aDheva // 1355 // vyAkhyA-taM mANussasarIraM asajjhAiyaM cauvihaM camaM maMsaM ruhiraM aThiyaM ca, (tattha adviyaM ) motuM sesassa tivihassa imo parihAro-khettao hatthasayaM, kAlao ahorattaM, jaM puNa sarIrAo ceva vaNAdisu Agacchai pariyAvaNNaM vivaNNaM vA zvA bhuktvA mAMsaM liptena mukhena vasalyAsanena gacchan ( syAt ), tasya mulaM yadi rudhireNa liptaM stambhakoNAdipu spRzati tadA'svAdhyAyika, athavA liptamukho vasatyAsanne tiSThati tathApi asvAdhyAyaH, itaratheti AhAritena codaka ! asvAdhyAyikaM na bhavati, yasmAt tadAhAritaM vAntamavAntaM vA''hArapari| NAmena pariNataM, AhArapariNAmapariNataM cAsvAdhyAyikaM na bhavati, anyapariNAmAt , mUtrapurISAdivat / tairavaM zArIraM gataM, idAnIM mAnuSazarIraM, taba-tat mAnuSazArIramasvAdhyAyika caturvidhaM-carma mAMsaM rudhiraM asthi ca, tatrAsthi muktvA zeSasya trividhasyAyaM parihAra:-kSetravo hastrazataM kAlato'horAtraM, yat punaH | zarIrAdeva vraNAdipvAgacchati paryApannaM vivarNa vA // 742 //
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'taM asajjhAiyaM na hoti, pariyAvaNNaM jahA ruhiraM ceva pUyapariNAmeNaM ThiyaM, vivaNNaM khairakakkasamANaM rasigAiyaM, sesaM asajjhAiyaM havai | ahavA sesaM agArIu saMbhavati tiNNi diNA, viyAe vA jo sAvo so satta vA aTTha vA diNe asajjhAo bhavatitti / purusapasUyAe satta, jeNa sukkukkaDA teNa tassa satta, jaM puNa itthIe aTTha ettha ucyate // 1355 // ratukaDA u itthI aTTha diNA teNa satta sukkahie / tinni diNANa pareNaM aNougraM taM mahorantaM // 1356 // vyAkhyA - nisegakAle rattukaDayAe itthi pasavai, teNa tassa aTTha diNA pariharaNijA, sukkAhiyattaNao purusaM pasavai teNa tassa satta diNA / jaM puNa itthIe tinhaM riudiNANaM parao bhavai taM sarogajoNitthIe aNouyaM taM mahorattaM parao bhaNNai, tassussaggaM kAuM sajjhAyaM kareMti / esa ruhire vihitti gAthArthaH // 1356 // jaMpuvRttaM ' ahiM mottUNaM' ti tassedArNI vihI bhaNNai daMte diDa viciNa sesaTThI bAraseva vAsAI / jhAmiya vUDhe sIANa pANarudde ya mAyahare || 1357 // vyAkhyA - jai daMto paDio so payattao gavesiyabo, jai diTTho to hatthasayA upari vigiMcijjai, aha na diTTho 1 tat asvAdhyAyikaM na bhavati, paryApanaM yathA rudhiraM pUrvapariNAmena sthitaM vivarNaM khadirakalkasamAnaM rasikAdikaM, zeSamasvAdhyAyikaM bhavati, athavA zeSamagAriNItaH saMbhavati zrIn divasAn prasUtAyAM vA yaH zrAvaH sa saptASTau vA dinAn asvAdhyAyikaM (karotIti ) / puruSe prasUte sapta, yena zukrotkaTA tena tasya sapta, yat punaH striyA aSTa, atrocyate-niSekakAle raktotkaTatAyAM khiM prasUte, tena tasyA aSTau dinAH pariDriyante, zukrAdhikatvAt puruSaM prasUte tena tasya sapta dinAH / yat punaH striyAstribhyaH RtudinebhyaH parato bhavati tat sarogayo nikAyAH striyA anRtukaM tat ahorAtraM parato bhaNyate tasyotsagaM kRtvA svAdhyAyaM kurvanti, puSa rudhire vidhiriti / yatpUrvamuktaM 'asthi muktave 'ti tasyedAnIM vidhiH- yadi dantaH patitaH sa prayattena gaveSaNIyo yadi dRSTastahiM hastazatAt upari tyajyate, atha na dRSTa
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA sAyikani.zA // 743 // CAUSAASAASAA to ugghADakAussaggaM kAuM sajjhAyaM kareMti / sesaTThiesu jIvamukkadiNA''rabbha u hatthasatambhaMtaraThiesu bArasavarise 4 pratika | asajjhAiyaM, gAthApUrvArddha, pazcArddhasya tu bhASyakAra eva vyAkhyAM kurvannAha, maNAdhya. sIyANe jaM di8 taM taM muttUNa'nAhanihayANi / ADaMbare ya rudde mAisu hiTThaTThiyA bAre // 222 // (bhaa0)|| asvAdhyA___ vyAkhyA-'sIyANe'tti susANe jANi'ThiyANi daDDhANi udagavAheNa vUDhANi na tANi aThiyANi asajjhAiyaM kareMti, rIrAsvA0 jANi puNa tattha aNNattha vA aNAhakaDevarANi parihaviyANi saNAhANi vA iMdhaNAdiabhAve 'nihaya'tti nikkhittANi || te asajjhAiyaM kareMti / pANatti mAyaMgA, tesiM ADaMbaro jakkho hirimekko'vi bhaNNai, tassa heThA sajjomayaTThINi ThavijaMti, evaM ruddaghare mAdighare ya, te kAlao bArasa varisA, khettao hatthasayaM pariharaNijjA iti gaathaarthH|| 222 // | AvAsiyaM ca bUDhaM sese dilaiMmi maggaNa vivego| sArIragAma vADaga sAhIi na nINiyaM jAva // 1358 // - etAe pubaddhassa imA vibhAsAasivomAghayaNesubArasa avisohiyaMmina krNti|jhaamiy bUDhe kIrai AvAsiya sohie ceva // 1359 // stadodghATakAyotsarga kRtvA svAdhyAyaM kurvanti / zeSAsthiSu jIvamocanadinAdArabhya tu hastazatAbhyantarasthiteSu dvAdaza varSANyasvAdhyAyika, sIyANa. // 743 // | miti zmazAne yAnyasthIni dagdhAni udakavAhena vyUDhAni na tAnyasthIni asvAdhyAyikaM kurvanti, yAni punastannAnyatra vA'nAthakalevarANi pariSThApitAni sanAthAni | vA indhanAdyabhAve nikSiptAni tAnyasvAdhyAyikaM kurvanti / pANA iti mAtaGgAsteSAmADambaro yakSo hrImako'pi bhaNyate, tasyAdhastAt sadyo mRtAsthIni se sthApyante, evaM rudragRhe mAtRgRhe ca, tAni kAlato dvAdaza varSANi, kSetrato hastazataM pariharaNIyAni / etasyAH pUrvArdhasyeyaM vibhASA / S AS
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ asya gAthAdvayasya vyAkhyA-'jaM sIyANaM jattha vA asivome matANi bahUNi chaDDiyANi, AghAtaNati jattha vA mahAsaMgAme mayA bahU, eesu ThANesu avisohiesu kAlao bArasa varise, khettao hatthasayaM pariharaMti, sajjhAyaM na karaMtItyarthaH / aha ee ThANA davaggimAiNA daDDA udagavAho vA teNaMteNa bUDho gAmanagareNa vA AvAsaMteNa appaNo gharahANA sohiyA, sesaMpi jaM gihIhiM na sohiyaM, pacchA tattha sAhU ThiyA appaNo vasahI samaMteNa maggintA jaM dilu taM vigiMcittA adiDhe vA tiNNi diNA ugghADaNakAussaggaM karettA asaDhabhAvA sajjhAyaM kareMti / 'sArIragAma' pacchaddhaM, imA vibhAsA sarIretti mayassa sarIrayaM jAva DaharaggAme Na niSphiDiyaM tAva sajjhAyaM Na kareMti, aha nagare mahaMte vA gAme tattha vADa|gasAhIu jAva na nippheDiyaM tAva sajjhAyaM pariharaMti, mA logo niDhukkhatti bhaNejjA // tathA cAha bhASyakAraHDaharagagAmamae vA na kareMti jAva Na nINiyaM hoi| puragAme va mahaMte vADagasAhI pariharaMtI // 223 // (bhaa0)|| yat zmazAnaM yatra vA'zivAvamayomatakAni bahU ni tyaktAni, AghAtanamiti yatra vA mahAsaGgrAme mRtAni bahUni, eteSu sthAneSvavizodhiteSu kAlato | dvAdaza varSANi kSetrato hastazataM pariharanti-svAdhyAyaM na kurvantItyarthaH / athaitAni sthAnAni davAjhyAdinA dagdhAni udakavAho vA tenAdhvanA vyUDhaH grAmanagareNa vA''vasatA''tmano gRhasthAnAni zodhitAni zeSamapi yadgRhasthairna zodhitaM pazcAt tatra sAdhavaH sthitAH, Atmano vasatiH samantAt mArgayanto yadRSTa tat tyaktvA'dRSTe vA tIna divasAn udghATanakAyotsarga kRtvA'zaThabhAvAH svAdhyAyaM kurvanti / zArIragrAma pazcAdha, iyaM vibhASA-zarIramiti mRtasya zarIraM yAvallaghugrAme na niSkAzitaM tAvat svAdhyAyaM na kurvanti, atha nagare mahati vA grAme tatra vATakAt zAkhAyA vA yAvanna niSkAzitaM tAvat svAdhyAyaM pariharanti, mA loko nirduHkhA iti bhaNet /
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA 4 pratikramaNAdhya asvAdhyAyikani.zA rIrAsvA0 // 744 // uktArtheya, codaka Aha-sAhuvasahisamIveNa mayasarIrassa nijamANassa jai puSphavatyAdi paDai asajjhAiyaM, AcArya Aha nijaMtaM muttUNaM paravayaNe pupphamAipaDiseho / jamhA cauppagAraM sArIramao na vajaMti // 1360 // ___ vyAkhyA-mayasarIraM ubhao vasahIe hatthasatambhaMtaraM jAva nijai tAva taM asajjhAiyaM, sesA paravayaNabhaNiyA pupphAI paDisehiyavA-asajjhAiyaM na bhavati, jamhA sArIramasajjhAiyaM caubiha-soNiyaM maMsaM camma adviyaM ca tao tesu sajjhAo na vajaNijo iti gaathaarthH|| 1360 // / eso u asajjhAo tavvajiu'jhAu tatthimA merA / kAlapaDilehaNAe gaMDagamaruehiM diluto // 1361 // __vyAkhyA-eso saMjamaghAtAio paMcaviho asajjhAo bhaNio, tehiM ceva paMcahiM vajio sajjhAo bhavati, 'tatthati tami sajjhAyakAle 'imA' vakSyamANA 'mera'tti sAmAcArI-paDikkamittu jAva velA na bhavati tAva kAlapaDilehaNAe kayAe // 744 // sAdhuvasateH samIpe mRtakazarIrasya nIyamAnasya yadi puSpavastrAdi patet asvAdhyAyika, mRtakazarIraM vasaterubhayataH hastazatAbhyantaraM yAvanIyate tAva| sadasvAdhyAyika, zeSAH paravacanabhaNitAH puSpAdayaH pratiSeddhavyA:-asvAdhyAyikaM na bhavaMti, yasmAt zarIramasvAdhyAyikaM caturvidha-zoNitaM mAMsaM carma asthi ca, tatasteSu svAdhyAyo na varjanIyaH // etat saMyamaghAtAdikaM paJcavidhamasvAdhyAyikaM bhaNitaM, taireva paJcabhirvarjitaH svAdhyAyo bhavati, tatreti tasin svAdhyAya| kAle iyaM-vakSyamANA mereti-samAcArI-pratikramya yAvadvelA na bhavati tAvat kAlapratilekhanAyAM kRtAryA
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ ASBANSARKARIS mahaNakAle patte gaMDagadiSTato bhavissai, gahie suddhe kAle paThThavaNavelAe maruyagadihato bhavissatitti gAthArthaH // 1361 // syAhuddhiH-kimarthaM kAlagrahaNam ?, atrocyate| paMcavihaasajjhAyassa jANaNahAya pehae kAlaM / carimA caubhAgavasesiyAha bhUmiM tao pehe // 1362 // vyAkhyA-paMcavidhaH saMyamaghAtAdiko'svAdhyAyaH tatparijJAnArtha prekSate (kAlaM) kAlavelAM, niruupytiityrthH| kAlo nirUpaNIyaH, kAlanirUpaNamantareNa na jJAyate paJcavidhasaMyamaghAtAdikaM / jai agghettuM kareMti tA caulahagA, tamhA kAlapaDi lehaNAe imA sAmAcArI-divasacarimaporisIe caubhAgAvasesAe kAlaggahaNabhUmio tato paDilehiyabA, ahavA tao uccArapAsavaNakAlabhUmIyatti gAthArthaH // 1352 // ahiyAsiyAI aMto Asanne ceva manjhi dUre ya / tinneva aNahiyAsI aMto cha chacca bAhirao // 1363 // vyAkhyA-'aMto'tti nivesaNassa tinni-uccAraahiyAsiyarthaMDile AsaNNe majjhe dUre ya paDilehei, aNahiyAsiyAthaMDilevi aMto evaM ceva tiNi paDileheti, evaM aMto thaMDillA cha, bAhiM pi nivesaNassa evaM ceva cha bhavaMti, ettha ahiyA-4 |siyA dUrayare aNahiyAsiyA Asannayare kAyabA // 1363 // grahaNakAle prApte gaNDakadRSTAnto bhaviSyati, gRhIte zuddhe ca kAle prasthApanavelAyAM marukadRSTAnto bhaviSyatIti / yadyagRhItvA kurvanti tarhi caturla|ghukaM, tasmAt kAlapratilekhanAyAmiyaM sAmAcArI-divasacaramapauruSyAM caturbhAgAvazeSAyAM kAlagrahaNabhUmayastistraH pratilekhitavyAH, athavA tisraH-uccAraprazravaNakAlabhUmayaH / antariti-nivezanasya trINi uccArasyAdhyAsitasthaNDilAni Asanne madhye dUre ca pratilekhayati, anadhyAsitasthaNDilAnyapi antarevameva trINi pratilekhayanti, evamantaHsthaNDilAni pada, bahirapi nivezanAdevameva SaTU bhavanti, anAdhyAsitAni dUtare anadhyAsitAni bhAsanatare krtvyaani|
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 745 // emeva ya pAsavaNe bArasa cauvIsatiM tu pehettA / kAlassa ya tinni bhave aha sUro asthamuvayAI // 1364 // 4 pratikra vyAkhyA-pAsavaNe eeNeva kameNaM bArasa evaM cauvIsaM aturiyamasaMbhaMtaM uvautto paDilehettA pacchA tinni kAla- maNAdhya. gahaNathaMDile paDileheti / jahaNNeNaM hatthaMtarie, 'aha'tti anaMtaraM thaMDilapaDilehAjogANaMtarameva sUro asthameti, tto|| asvAdhyA 10 yakaniyuAvassagaM karei // 1364 // tassimo vihI to kaal| aha paNa nivvAghAo AvAsaM to karaMti sabve'vi / saDAikahaNavAghAyayAi pacchA gurU Thati // 1365 // vidhiH vyAkhyA-athetyAnantarye sUratthamaNANaMtarameva AvassayaM kareMti, punarvizeSaNe, duvihamAvassagakaraNaM visesei-nidhA-18 ghAyaM vAghAimaM ca, jadi nivAghAyaM tato sabe gurusahiyA AvassayaM kareMti, aha gurU saDDhesu dhammaM kaheMti to Avassagassa sAhahiM saha karaNijassa vAghAo bhavati, jaMmi vA kAle taM karaNijjaM taM hAseMtassa vAghAo bhannai, tao gurU nisijjaharo ya pacchA carittAtiyArajANaNahA kAussaggaM ThAhiti // 1365 // prazravaNe'nenaiva krameNa dvAdaza, evaM caturviMzatimatvaritama saMbhramamupayuktaH pratilikhya pazcAt trINi kAlagrahaNasthaNDilAni pratilekhayanti, jaghanyena | hastAntarite. athetyanantaraM sthaNDilapratilekhanAyogAnantarameva sUryo'stame ti, tata AvazyakaM kurvanti / tasyAyaM vidhiH-sUryAstamayanAnantaramevAvazyaka karvanti, IA dvividhamAvazyakakaraNaM vizeSayati-niryAghAtaM vyAghAtavaca, yadi nirvyAghAtaM tataH sarve gurusahitAH AvazyakaM kurvanti, atha guruH zrAddhAnAM dharma kathayati tadA''vazyakasya sAdhubhiH saha karaNIyasya vyAghAto bhavati, yasmin vA kAle tat karttavyaM taM hAsayato vyAghAto bhaMNyate, tato gururniSadyAdharazca pazcAt cAri| bAticArajJAnAtha kAyotsarga sthAsyataH / // 7 // 5 //
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ sesA u jahAsatiM ApucchittANa ThaMti sahANe / suttatthakaraNahe AyarieN ThiyaMmi devasiyaM // 1366 // ___ vyAkhyA-sesA sAhU guruM ApucchittA gurugaNassa maggao Asanne dUre AdhArAiNiyAe jaM jassa ThANaM taM saThANaM, tattha paDikkamaMtANaM imA ThavaNA / gurU pacchA ThAyaMto majjheNa gaMtuM saThANe ThAyai, je vAmao te aNaMtara saveNa gaMtuM saThANe ThAyanti, je dAhiNao aNaMtarasaveNa gaMtuM ThAyaMti, taM ca aNAgayaM ThAyaMti suttatthasaraNaheDaM, tattha ya puvAmeva ThAyaMtA karemi bhaMte ! sAmAiyamiti suttaM kareMti, pacchA jAhe gurU sAmAiyaM karettA vosirAmitti bhaNittA ThiyA ussaggaM, tAhe devasiyAiyAraM ciMtaMti, anne bhaNaMti-jAhe gurU sAmAiyaM kareMti tAhe pubaDhiyAvi taM sAmAiyaM kareMti, sesaM kaMThaM // 1366 // jo haja u asamattho bAlo vuDDo gilANa pritNto| so vikahAi virahio acchijjA nijarApahI // 1367 // __ vyAkhyA-parissaMto-pAhuNagAdi sovi sajjhAyajhANaparo acchati, jAhe gurU Thati tAhe tevi bAlAdiyA ThAyaMti eeNa vihiNA // 1367 // 1 zeSAH sAdhavo gurumApRcchaya gurusthAnasya pRSThata Asanne dUre yathArAtrikatayA yasya yat sthAnaM tat svasthAnaM, tatra pratikAmyatAmiyaM sthApanA-guruH | pazcAt tiSThan madhyena gatvA svasthAne tiSThati, ye vAmataste'nantaraM sabyena gatvA svasthAne tiSThanti, ye dakSiNato'nantarApasavyena gatvA tiSThanti, tatra cAnAgataM tiSThanti sUtrArthasmaraNahetoH, tatra ca pUrvameva tiSThantaH karomi bhadanta ! sAmAyikamiti sUtraM karSayanti, pazcAyadA guravaH sAmAyikaM kRSTvA vyutsRjAmIti bhaNitvA sthitA utsarge tadA daivAsikAticAraM cintayanti, anye bhaNanti-yadA guravaH sAmAyikaM kurvanti tadA pUrva sthitA api tat sAmAyika kurvanti zeSa kaNThyam / parizrAntaH-prAghUrNakAdiH so'pi svAdhyAyadhyAnaparastiSThati, yadA guravastiSThanti tadA te'pi bAlAdyAstiSThanti etena vidhinA /
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 746 // ujara AvAsagaM tu kAuM jiNovaiDaM gurUvaeseNaM / tiNi thuI paDilehA kAlassa imA vihI tattha // 13an 44 pratikra maNAdhya vyAkhyA-jiNehiM gaNaharANaM uvaiI tato paraMparaeNa jAva amhaM gurUvaeseNa AgayaM taM kArDa AvassayaM aNNe tiNi asvAdhyAthutIo kariti, ahavA egA egasilogiyA, bitiyA bisiloiyA tatiyA ta tiyasilogiyA, tesiM samattIe kAlapa- yakaniyuDilehaNavihI kAyavA // 1368 // acchau tAva vihI imo, kAlabheo tAva vuccai tau kAladuviho u hoi kAlo vAghAima etaro ya nAyavvo / vAghAto ghaMghasAlAeN ghaTTaNaM saDakahaNaM vA // 1369 // vyAkhyA-puSaddhaM kaMThaM, pacchaddhassa vyAkhyA-jA atirittA vasahI kappaDigaseviyA ya sA ghaMghasAlA, tAe atitANaM ghaTTaNapaDaNAi vAghAyadoso, sahakahaNeNa ya velAikamaNadosotti / evamAdi // 1369 // vAghAe taio siM dijai tasseva te niSeeMti / iyare pucchaMti duve jogaM kAlassa ghecchAmo // 1370 // vyAkhyA-tami vAghAtime doNi je kAlapaDiyaragA te nigacchaMti, tesiM tatio avajjhAyAdi dijai, te kAla 18 grahavidhiH 746 // jinairgaNadharebhya upadiSTaM tataH paramparapheNa vAcadasmAkaM gurUpadezena AgataM tat kRtvA''zyakaM anye tinaH stutIH kurvanti, athavA ekA ekazlokikA dvitIyA vilokikA tRtIyA trilokikA, tAsAM samAptI kAlagatilekhamAvidhiH kartavyaH / tiTana tAvat vidhiya, kAlabhedastAvaducyate / pUrvAdha kAya, kApazcAsya vyAkhyA-pAtiriktA vasatiH kAryaTikAvitA rasAyanazAlA tasyAM macchavAM bApazavAdiyAghAtoSaH, zrAdabhaneva velAtikamanadoSa iti, evamAdi / tasin bAbAsavati dvau kI kAvyavicAralI tI nirvahataH, yostRtIya upAdhyAvAviyate, na kAma
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ ***KAISESSIONS gADiyo ApacchaNa saMdisASaNa kAlapaveyaNaM ca sarva tasseva kareMti, ettha gaMDagadihato na bhavai, iyare uvauttA ciThThati. suddhe kAle tattheva uvajjhAyassa paveeMti / tAhe daMDadharo bAhiM kAlapaDicarago ciTThai, iyare duyagAvi aMto pavisaMti, tAhe uvajjhAyassa samIve sadhe jugavaM pahaveMti, pacchA ego nIti daMDadharo atIti, teNa paTTavie sajjhAyaM kareMti, // 1370 // nivAghAe pacchaddhaM asyArtha:ApucchaNa kiikamme AvAsiya paDiyariya vAghAte / iMdiya disA ya tArA vAsamasajjhAiyaM ceva // 1371 // | vyAkhyA-nibAghAte doni jaNA guruM ApucchaMti kAlaM ghecchAmo, guruNA aNuNNAyA 'kitikammati vaMdaNaM kAuM daMDagaM ghettuM uvauttA AvAsiyamAsaja karentA pamajjantA ya niggacchaMti, aMtare ya jai pakkhalaMti paDaMti vA vatthAdi vA vilaggati kitikammAdi kiMci vitahaM kareMti tato kAlavAghAo, imA kAla bhUmIpaDiyaraNavihI, iMdiehiM uvauttA paDiyaraMti, 'disa'tti jattha caurovi disA dIsaMti, uDumi jai tinni tArA dIsaMti, jai puNa na uvauttA aNiho prAhiNI ApRcchAsaMdizanakAlapravedanAni sarva tasmai evaM kurutaH, atra gaNDagadRSTAnto na bhavati, itare upayuktAstiSThanti, zuddhe kAle tatraivopAdhyAyAya pravedayataH, tadA daNDadharo bahiH kAlaM praticaran tiSThati, itarau dvAvapi antaH pravizataH, tadopAdhyAyasya samIpe sarve yugapat prasthApayanti, pazcAdeko nirgacchati daNDadhara bhAgacchati, tena prasthApite svAdhyAyaM kurvanti / nirvyAghAte dvau janI gurumApRcchete kAlaM grahISyAvaH, guruNA'nujJAtau kRtikarmati vandanaM kRtvA daNDakaM gRhItvopayuktau AvazyikImA zayyAM kurvantau pramArjayantau ca nirgacchataH, antarA ca yadi praskhalataH patato vA vastrAdi vA vilagati kRtikarmAdi vA kiJcidvitathaM kurutastadA kAla vyAghAtaH, ayaM kAlabhUmipraticaraNavidhiH, indriyeSUpayuktau praticarataH, diza iti yatra catano'pi dizo dRzyante, Rtau yadi tisrastArakA dRzyante, yadi punarnopayuktau aniSTo
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribha drIyA // 747 // vA iMdiyavisao 'disa 'tti disAmoho disAo vA tAragAo vA na dIsaMti vAsaM vA paDai, asajjhAiyaM vA jAyaM to kAlavahotti gAthArthaH // 1371 // kiM ca jai puNa gacchaMtANaM chIyaM joDUM tato niyatteMti / nivvAghAe doNi u acchaMti disA nirikkhatA // 1372 / / vyAkhyA - tesiM caiva gurusamIvA kAlabhUmI gacchaMtANaM aMtare jai chItaM joti vA phusai to niyattaMti / evamAikAraNehiM avAhayA te dovi nivAghAeNa kAlabhUmI gayA, saMDAsagAdivihIe pamajjittA nisannA udghaTTiyA vA ekkeko do disAo nirikkhaMto acchaitti gAthArthaH // 1372 // kiM ca tattha kAlabhUmie ThiyA sajjhAyamaciMtatA kaNagaM daddUNa paDiniyattaMti / patte ya daMDadhArI mA bolaM gaMDae uvamA // 1373 // vyAkhyA-- tattha sajjhAyaM (a) kareMtA acchanti, kAlavelaM ca paDiyarei, jai gimhe tiNNi sisire paMca vAsAsu satta kaNagAraMti (pati) pecchejja tahA viniyattaMti, aha nivAghAeNaM pattA kAla ggahaNavelA tAhe jo daMDadhArI so aMto pavisittA bhai-bahupaDipuNNA kAlavelA mA bolaM kareha, ettha gaMDagovamA puvabhaNiyA kajjaitti gAthArthaH // 1373 // 1 vendriyaviSayo digiti digmoho dizo vA tArakA vA na dRzyante varSA vA patati asvAdhyAyikaM vA jAtaM tarhi kAlavadhaH / tayoreva gurusamIpAt kAlabhUmiM gacchatorantarA yadi kSutaM jyotirvA spRzati tadA nivarttete, evamAdikAraNaikhyA hatau tau dvAvapi nirvyAghAtena kAlabhUmiM gatau saMdaMzakAdividhinA pramRjya niSaNNau Urdhvasthitau vA ekaiko dve dize nirIkSamANastiSThati, tatra kAlabhUmau sthitau / tatra svAdhyAyaM kurvantau tiSThataH kAlavelAM ca praticarataH, yadi grISme trIn zizire paJca varSAsu sapta kaNakAn pazyetAM patatastadA vinivarttete, atha nirvyAghAtena prAptA kAlagrahaNavelA tadA yo daNDadharaH so'ntaH pravizya bhaNati - bahupratipUrNA kAlabelA mA bolaM kuruta, atra gaNDakopamA pUrvabhaNitA kriyate / 4 pratikra maNAdhya0 asvAdhyAyakaniryuktau kAlagrahavidhiH // 747 //
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ Aghosie bahUhiM suyaMmi sesesu nivaDae daMDo / aha taM bahuhiM na suyaM daMDijjai gaMDao tAhe // 1374 // vyAkhyA - jahA loe gAmAdidaMDageNa Aghosie bahUhiM sue thevehiM asue gAmAdiThiI akareMtassa daMDo bhavati, bahUhiM asue gaMDassa daMDo bhavati, tahA ihaMpi uvasaMhAreyavaM / tato daMDadhare niggae kAlaggahI uTTheitti gAthArthaH // 1374 // so ya imeriso fursat seat saMviggo ceva vajjabhIrU ya / kheaNNo ya abhIrU kAlaM paDilehae sAhU // 1372 // vyAkhyA - piyadhammo daDhadhammo ya, ettha caubhaMgo, tatthimo paDhamabhaMgo, niccaM saMsArabhaubiggo saMviggo, vajjaM -pAvaM tassa bhIrU - jahA taM na bhavati tahA jayai, ettha kAlavihIjANago khedaNNo, sattavaMto abhIrU / eriso sAhU kAlapaDilehao, pratijAgarakazca grAhakazceti gAthArthaH // 1375 / / te ya taM velaM paDiyaraMtA imerisaM kAlaM tuleMti kAlo saMjhA ya tahA dovi samaprpati jaha samaM ceva / taha taM tuleMti kAlaM carimaM ca disaM asajhAe / 1376 // vyAkhyA - saMjhAe dhareMtIe kAlaggahaNamADhattaM taM kAlaggahaNaM samjhAe ya jaM sesaM ete dovi samaM jahA samappaMti tahA taM 1 yathA loke grAmAdidaNDakenAboSite bahubhiH zrute stokairazrute grAmAdisthitimakurvato daNDo bhavati, bahubhirazrute gaNDakasya daNDo bhavati tathehAdhyupasaMhArathitavyaM tato daNDadhare nirgate kAlaprAdyutiSThati / sa ca IdRzaH priyadharmAdharmA ca atra catvAro bhaGgAH, tatrAyaM prathamo bhaGgaH, nityaM saMsArabhayodvidmaH saMvidmaH, vajraM pApaM tasmAd bhIruH yathA tanna bhavati tathA yatate, atra kAlavidhijJAyakaH khedajJaH satvavAnabhIruH, IdRzaH sAdhuH kAlaprati carakaH, tauca tAM velAM praticarantau IdRzaM kAlaM tolayataH, sandhyAyAM vidyamAnAyAM kAlagrahaNamAdRtaM, tat kAlagrahaNaM sandhyAyAzca yat zeSaM ete dve api samaM yathA samAmutastathA tAM
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA pratikramaNAdhya. asvAdhyAyakaniyuktau kAlagrahavidhiH // 748 // kAlavelaM tulaMti, ahavA tisu uttarAdiyAsu saMjhAe giNhaMti 'carimati avarAe avagayasaMjhAevi geNhaMti tahAvina dosotti gaathaarthH||1376 // so kAlaggAhI velaM tulettA kAlabhUmIo saMdisAvaNanimittaM gurupAyamUlaM gacchati / tatthemA vihIAuttapubvabhaNiyaM aNapucchA khliypddiyvaaghaao|bhaasNt mUDhasaMkiya iMdiyavisaetu amaNuNNe // 1377 // vyAkhyA-jahA niggacchamANo Autto niggato tahA pavisaMtovi Autto pavisati, puvaniggao ceva jai aNApucchAe kAlaM geNhati, pavisaMtovi jai khalai paDai jamhA etthavi kAluba ugdhAo, ahavA ghAutti leiNgaalaadinnaa| |'bhAsaMta mUDasaMkiya iMdiyavisae amaNuNNe' ityAdi pacchaddhaM sanyAsikamupari vakSyamANaM / ahavA itthavi imo attho| bhANiyabo-vaMdaNaM deto annaM bhAsaMto deha vaMdaNadurga uvaogeNa u na dadAti kiriyAsu vA mUDho AvattAdIsu vA saMkA kayA na kayatti baMdaNaM detassa iMdiyavisao vA amaNuNNamAgao // 1377 // ACCACANCY HARSANAAKAASA // 748 // kAlabelA tolayataH, athavottarAdiSu timaSu sandhyAyAM gRhanti caramAmiti aparasyAmapagatasambhyAyAmapi gRhanti, tathApi na doSa iti / sa kAlagrAhI velA tolayitvA kAlabhUmisaMdizananimittaM gurupAdamUle gacchati, tatrAyaM vidhiH yathA nirgacchaznAyukto nirgatastathA pravizanapi AyuktaH pravizati, pUrvanirgata evaM vacanApRcchaya kAlaM gRhAti pravizanapi yadi skhalati patati yasmAdatrApi kALa ivoddhAtaH, athavA dhAta iti lehakArAdinA, bhASamANetyAdi, athavA'trApyayamoM bhaNitavyaH-vandanaM dadad anyat bhASamANo dadAti vandanadvimupavogena , dadAti kriyAsu vA mUDha bhAvAdiSu vA zA kRtA na kRtA veti vandanaM davato'manoko pendiyaviSaya bAgataH
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMOMOM SARAN nisIhiyA namukAre kAussagge ya pNcmNgle| kiikammaM ca karitA bIo kAlaMtu paDiyarai // 1378 // vyAkhyA-pavisaMto tiNi nisIhiyAo karei namokhamAsamaNANaM ca namukkAraM karei, iriyAvahiyAe paMcaussAsakAliyaM ussaggaM karei, ussArie namoarahaMtANaM paMcamaMgalaM ceva kahai, tAhe 'kitikammati bArasAvattaM vaMdaNaM dei, bhaNai ya-saMdisaha pAusiyaM kAlaM geNhAmo, guruvayaNaM geNhahatti, evaM jAva kAlaggAhI saMdisAvettA Agacchada tAva bitio daMDadharo so kAlaM paDiyarai, gAthArthaH // 1378 // puNo puvutteNa vihiNA niggao kAlaggAhI| thovAvasesiyAe saMjhAe ThAti uttraahutto| cauvIsagadumapuphiyapuvvagamekeki adisAe // 1379 // vyAkhyA-'uttarAhutto' uttarAmukhaH daMDadhArIvi vAmapAse RjutiriyadaMDadhArI puvAbhimuho ThAti, kAlagahaNanimittaM ca ahassAsakAliyaM kAussarga karei, aNNe paMcussAsiyaM karei, ussArite cauvIsatthayaM dumapuphiyaM sAmaNNapurva ca, ete tiNNi akkhalie aNupehettA pacchA puvAe ete ceva aNupeheti, evaM dakkhiNAe avarAe iti gAthArthaH // 1379 // geNhatassa ime. ubaghAyA jANiyabA pravizana sikho naiSedhikIH karoti kSamAzramaNAMzca namaskaroti IpithikyAM paJcocchrAsakAlikamutsarga karoti, utsArite namo'haMdayaH (kathayitvA) paJcamaGgalameva kathayati, vadA kRtikarmeti dvAdazAvarta vandanaM dadAti, bhaNati ca-saMdizata prAdoSikaM kAlaM gRhNAmi, guruvacanaM gRhANe ti, evaM yAvat kAlagrAhI | saMdizyAgacchati tAvadvitIyo daNDadharaH sa kAlaM praticarati, punaH pUrvoktena vidhinA nirgataH kAlagrAhI / daNDadhAryapi vAmapAyeM RjutiryagUdaNDadhArI pUrvAbhimukhaH tiSThati, kAlagrahaNanimittamaSTocchAsakAlikaM kAyotsarga karoti, anye (bhaNanti)-paJcocchAsikaM karoti, utsArite caturviMzatistavaM dumapuSpikA zrAmaNyapUrvakaM ca, etAni trINyaskhalitAnyanuprekSya pazcAt pUrvasyAmetAnyevAnuprekSate evaM dakSiNasyAmaparasyAM / gRhata ime upaghAtA jJAtavyAH
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 749 // biMdU chIe [ya] pariNaya sagaNe vA saMkie bhave tiNhaM / bhAta mUDha saMkiya iMdiyavisae ya amaNuNNe // 1380 // vyAkhyA -- gehaMtassa aMge jai udagabiMdU paDejA, ahavA aMge pAsao vA rudhirabiMdU, appaNA pareNa vA jadi chIyaM, ajjhayaNaM vA kareMtassa jai annao bhAvo pariNao, anupayukta ityarthaH, 'sagaNe'ti sagacche tinhaM sAhUNaM gajie saMkA, evaM vijjucchIyAisuvi // 1380 // 'bhAsaMta' pacchaddhassa pUrvanyastasya vA vibhAsA mUDho va disijjhayaNe bhAsato yAvi giNhati na sujjhe / annaM ca disajjhayaNe saMkato'nivisae vA / / 1381 // vyAkhyA-disAmoho se jAo ahavA mUDho disaM paDuca ajjhayaNaM vA, kahaM ?, ucyate, paDhame uttarAhutteNa ThAyacaM so puNa bahutto ThAyati, ajjhayaNesuvi paDhamaM catuvIsatthao so puNa mUDhattaNao dumapuSphiyaM sAmaNNapuvayaM kaTTuti / phuDameva vaMjaNAbhilAveNa bhAsato vA kaDhati, buDabuDeMto vA giNhai, evaM na sujjhati, 'saMkaMto' tti puvaM uttarAhutteNa ThAtiyAM, tato bahutteNa ThAta, so puNa uttarAu avarAhutto ThAyati, ajjhayaNesu vi cauvIsatthayAu annaM ceva khuDDiyAyAragAdi 1 gRhNato'Gge yadyudakabinduH patet athavA'Gge pArzvayorvA rudhirabinduH, AtmanA pareNa vA yadi kSutaM adhyayanaM vA karSato yadyanyato bhAvaH pariNataH, svagacche trayANAM sAdhUnAM garjite zaGkA, evaM vidyutkSutAdiSvapi bhASamANa pazcArdhasya vibhASA / digmohastasya jAto'thavA mUDho dizaM pratItyAdhyayanaM vA, kathaM ?, ucyate, prathamamuttaronmukhena sthAtavyaM sa punaH pUrvonmukhastiSThati, adhyayaneSvapi prathamaM caturviMzatistavaH sa punarmUDhatvAt drumapupikaM zrAmaNyapUrvakaM vA kathayati / sphuTameva vyaJjanAbhilApena bhASamANo vA kathayati, bUDabUDAyamAno vA gRhNAti, evaM na zudhyati, zaGkamAna iti pUrvamuttaronmukhena sthAtavyaM tataH pUrvonmukhena sthAtavyaM sa punaruttarasyA aparonmukhastiSThati, adhyayaneSvapi caturviMzatistavAdanyadeva kSullakAcArAdi 4 pratikramaNAdhya asvAdhyAniryutau kAlagrahavidhiH // 749 //
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ | ajjhayaNaM saMkamai, ahavA saMkai kiM amugie disAe Thio Na vatti, ajjhayaNevi kiM kar3iyaM Navitti / 'iMdiyavisae ya amaNuNNe'tti aNiho patto, jahA soiMdieNa ruiyaM vaMtareNa vA aTTahAsaM kayaM, rUve vibhIsigAdi vikRtarUpaM dRSTaM, gaMdhe kalevarAdigandho rasastatraiva sparzo'gnijvAlAdi, ahavA iThesu rAgaM gacchai, aNiDhesu iMdiyavisaesa dosanti gAthArthaH // 1381 // evamAdiuvaghAyavajjiyaM kAlaM ghettuM kAlaniveyaNAe gurusamIvaM gacchaMtassa imaM bhaNNai jo gacchaMtaMmi vihI AgacchaMtaMmi hoi so ceva / jaM etthaM NANattaM tamahaM vocchaM samAseNaM // 1382 // vyAkhyA-esA bhaddabAhukayA gAhA-tIse atidese karavi siddhaseNakhamAsamaNo pubaddhabhaNiyaM atidesaM vakkhANei nisIhiA AsajaM akaraNe khaliya paDiya vaaghaae| apamanjiya bhIe vA chIe chinne va kAlavaho // 1 // (prsiddh0)|| vyAkhyA-jadi Nito AvassiyaM na karei, pavisaMto nisIhiyaM karei ahavA karaNamiti (AsajaM akaraNe iti)| 1 adhyayanaM saMkrAmyati, athavA zakate kimamukasyAM dizi sthito naveti, adhyayane'pi kiM kRSTaM naveti, indriyaviSapazcAmanojJa ityaniSTaH prAptaH yathA zrotrendriyeNa ruditaM vyantareNa vA'dRTTahAsaM kRtaM rUpe vibhISikAdi vikRtaM rUpaM dRSTa gandhe kalevarAdigandhaH / athaveSTeSu rAgaM gacchati aniSTeSvindriyaviSayeSu dveSamiti / evamAyupadhAtavarjitaM kAlaM gRhItvA kAlanivedanAya gurusamIpaM gacchata idaM bhaNyate / eSA bhadrabAhukRtA gAthA etasyAM atideze kRte'pi siddhasenakSamAzramaNaH pUrvArdhabhaNitaM atidezaM vyAkhyAnayati / yadi nirgacchanta AvazyakIM na kurvanti pravizanto naiSedhikI (na) kurvanti athavA''zayyamakaraNe
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ | Avazyaka AsajaM na karei / kAlabhUmIpa gurusamIvaM paThaviyassa(pahiyassa) jai aMtareNa sANamajArAI chidaMti, sesapadA puSabhaNiyA,44 pratika hAribha- dieesu savesu kAlavadho bhavati // 1 // maNAdhya. drIyA goNAi kAlabhUmIi hujja saMsappagA va udvijjaa| asvAdhyA yukaniyukavihasi vijuyaMmI galjiya ukkAi kaalvho||2|| (prsiddh0)|| 750 // ko kAlavyAkhyA-paDhamayAe ApucchittA gurU kAlabhUmi gao, jai kAlabhUmie goNaM nisannaM saMsappagAdi vA uchi(hi)yAdi grahavidhiH peccheja to niyattae, jaha kAlaM paDilehaMtassa giNhaMtassa vA niveyaNAe vA gacchaMtassa kavihasiyAdi, tehiM kAlavaho bhavati, kavihasiyaM nAma AgAse vikRtaM mukhaM vAnarasarisaM hAsaM karejA / sesA payA gatArthA iti gaathaarthH||1|| kAlaggAhI NivAghAteNa gurusamIvamAgatoiriyAvahiyA itthaMtare'vi maMgala niveyaNA dAre / savvehi vi paTTavie pacchA karaNaM akaraNaM vaa||1383 // vyAkhyA-jadivi gurussa hatthaMtaramette kAlo gahio tahAvi kAlapaveyaNAe iriyAvahiyA paDikkamiyabA, paMcussAsa // 750 // 1-AzayyaM na karoti kAlagrahaNabhUmeH prasthitasya gurusamIpaM yadyantarA zvamArjArAdi chindati, zeSANi padAni pUrva bhaNitAni, eteSu sarveSu kAlavadho bhavati / prathamatayA ApRcchaya guruM kAlabhUmi gataH yadi kAlabhUmau gAM niSaNNaM saMsarpakAdi vA usthitA(TrA)di pazvet tarhi nivata, yadi kAlaM pratilikhato gRhataH nivedane vA gacchataH kapihasitAdi, taiH kAlavadho bhavati, kapihasitaM nAmAkAze vAnarasadRzaM vikRtaM mukhaM hAsaM kuryAt , zeSANi padAni gatArthAni / / kAlamAhI gurusamIpe nivyAghAtenAgataH / yadyapi guroIstAntaramAne kAlo gRhItastathApi kAlapravedane ipithikI pratikrAntaNyA, paJcocchrAsa
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ |mettakAlaM ussaggaM kareMti, ussArie'vi paMcamaMgalayaM kaDaMti, tAhe vaMdaNaM dAuM niveeMti-suddho pAosio kAlotti, tAhe DaMDadharaM mottuM sesA sabe jugavaM paDaveMti, kiM kAraNam ?, ucyate, puvuttaM jaM marugadiDhatotti // 1383 // sannihiyANa vaDAro paTTaviya pamAdi No dae kAlaM / bAhi Thie paDiyarae visaI tAe'vi dNdddhro||1384 // ___ vyAkhyA-vaDo vaMTago vibhAgo egaI, Ario AgArio sArio vA egahu~, vaDeNa Ario vaDAro, jahA so * vaDAro sannihiyANa marugANa labbhai na parokkhassa tahA desakahAdipamAdissa pacchA kAlaM na deMti, 'dAre'ti asya vyAkhyA 'bAhi Thie' pacchaddhaM kaMThaM // 1384 // sabehivi pacchaddhaM asya vyAkhyApaTTaviya vadie vA tAhe pucchaMti kiM suyaM ? bhaMte ! tevi ya kaheMti savvaM jaM jeNa suyaM va diha vA // 1385 // | vyAkhyA-daMDadhareNa paTThavie vaMdie, evaM sohi vi paTTavie vaMdie pucchA bhavai-ajo ! keNa kiM dihaM suyaM vA ? mAtrakAlamutsagai kurvanti, satsArite'pi paJcamaGgalaM kathayanti, tato vandanaM datvA nivedayataH-pAdopikaH kAlaH zuddha iti, tadA daNDadhara muktvA | zeSAH sarve yugapat svAdhyAyaM prasthApayanti, kiM kAraNaM ?, ucyate, pUrvamuktaM yasmAt mahakadRSTAnta iti / vATo vaNTako vibhAgaH ekArthAH, Arika bhAgArikaH sArika iti ekArthAH / vATenAriko vATAraH, yathA sa vATAraH sannihitairmarukairlabhyate na parokSeNa, tathA dezAdivikathApramAdavataH pazcAt kAlaM na dadati / dvAramityasya vyAkhyA-bAyasthitaH pazcAdha, kaNThyaM / sarvairapi pazcAdha / daNDadhareNa prasthApite vandite, evaM sarvairapi prasthApite vandite pRcchA bhavati-Arya ! kenacit kiJcid dRSTaM zrutaM vA',
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 751 // daMDadharo pucchara aNNo vA, tevi saJcaM (caM) kaheMti, jati sadhehivi bhaNiyaM na kiMci suyaM diDaM vA, to suddhe kareMti sajjhAyaM / aha egeNavi kiMci vijjumAdi phuDaM diDaM gajjiyAdi vA suyaM to asuddhe na kareMtitti gAthArthaH // 1385 // aha saMkiyaM - ikssa donha va saMkiyaMmi kIrai na kIratI tinhaM / sagaNaMmi saMkie paragaNaM tu gaMtuM na pucchati // 1386 // vyAkhyA - jadi egeNa saMdiddhaM dihaM suyaM vA, to kIrai sajjhAo, doNhavi saMdiddhe kIrati, tinhaM vijumAdi egasaMdehe Na kIrai sajjhAo, tinhaM aNNANNasaMdehe kIrai, sagaNaMmi saMkie paravayaNAo'sajjhAo na kIrai / khettavibhAgeNa tesiM ceva asajjhAiyasaMbhavo // 1386 // 'jaM etthaM NANattaM tamahaM vocchaM samAseNaM'ti -- asyArthaH kAlacakke NANattagaM tu pAosiyaMmi savvevi / samayaM paThavayaMtI sesesu samaM ca visamaM vA // 1387 // vyAkhyA - eyaM savaM pAosiyakAle bhaNiyaM, iyANiM causu kAlesu kiMci sAmaNNaM kiMci visesiyaM bhaNAmi 1 daNDadharaH pRcchati anyovA, te'pi satyaM kathayanti, yadi sarvairapi bhaNitaM na kiJcit dRSTaM zrutaM vA tadA zuddhe kurvanti svAdhyAyaM, athaikenApi kiJcidvidyudAdi sphuTaM dRSTaM garjitAdi vA zrutaM tadA'zuddhe na kurvanti / atha zaGkitaM yathekena saMdigdhaM dRSTaM zrutaM vA tarhi kriyate svAdhyAyaH dvayorapi saMdehe kriyate, trayANAM vidyudAdike eka (samAna) saMdehe na kriyate svAdhyAyaH, trayANAmanyAnyasaMdehe kriyate, svagaNe zaGkite paravacanAt asvAdhyAyo na kriyate, kSetravibhAgena teSAmevAsvAdhyAyikasaMbhavaH / yadatra nAnAtvaM tadahaM vakSye samAseneti / etat sarvaM prAdoSikakAle bhaNitaM idAnIM caturvapi kAleSu kiJcit sAmAnyaM kiJcit vizeSitaM bhaNAmi 4 pratikra maNAdhya0 asvAdhyA yaniryuktiH // 752 //
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAosiyaM daMDadharaM ekaM mottuM sesA sabai jugavaM paTTaveMti, sesesu tisu addharatta verattiya pAbhAie ya samaM vA visamaM vA paTTaveMti // 1387 // kiM cAnyat iMdiyamA uttANaM hati kaNagA u tinni ukkosaM / vAsAsu ya tinni disA uubaDe tAragA tinni // 1388 // vyAkhyA - sudu iMdiyauvaogauvauttehiM sabakAlA paDijAgariyA-ghettavA, kaNagesu kAlasaMkhAkao viseso bhaNNaitiSNi gimhe uvahaNaMtitti, teNa ukkosaM bhaNNai, cireNa uvaghAutti, teNa satta ( tiNNi) jahaNNaM sesaM majjhimaM, asya vyAkhyAkaNagA haNaMti kAlaM ti paMca satteva gimhi sisiravAse / ukkA u sarehAgA rehArahito bhave kaNao // 1389 // vyAkhyA -- kaNagA gimhe tinni sisire paMca vAsAsu satta uvahaNaMti, ukkA puNegAvi, ayaM cAsiM viseso-kaNago saNhareho pagAsarahio ya, ukkA mahaMtarehA pakAsakAriNI ya, ahavA rehArahio viSphuliMgo pabhAkaro ukkA caiva // 1389 // 'vAsAsu tiNNi disA' asya vyAkhyA - vAsAsu ya tinni disA havaMti pAbhAiyaMmi kAlaMmi / sesesu tIsu cauro uDuMmi cauro caudisiMpi / / 1390 // + 1 prAdoSikaM daNDadharamekaM muktvA zeSAH sarve yugapat prasthApayanti, zeSeSu triSu ardharAtrike vairAtrike prAbhAtike ca samaM vA viyuktA vA prasthApayanti / suSThu indriyopayogopayuktaiH sarve kAlAH pratijAgaritavyA grahItavyAH, kanakaviSaye kAlakRtaH saMkhyAvizeSo bhaNyate prayo grISme upannantIti tenotkRSTaM bhavyate cireNopaghAta iti, tena sapta jaghanyataH zeSaM madhyamaM / kanakA grISme trayaH zizire paJca varSAsu saptopannanti, ulkA punarekApi, ayaM cAnayorvizeSaH - kanakaH lakSNarekhaH prakAzarahita, usakA mahadekhA prakAzakAriNI ca, athavA rekhArahito visphuliGgaH prabhAkara ulkeva / varSAsu tisro dizaH
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 752 // . vyAkhyA-jattha Thio vAsAkAle tinnivi disA pekkhai tattha Thio pAbhAiyaM kAlaM geNhai, sesesu tisuvi kAlesura vAsAsu (uDubaddhe savesu)jattha Thio caurovi disAbhAge pecchai tattha Thio'vigeNhai // 1390 // 'uDubaddhe tAragA tinni 4 pratikra maNAdhya asya vyAkhyA asvAdhyAtisu tinni tAragAo uDumi pAbhAtie adihe'vi| vAsAsu [ya] tAragAo cauro channe niviTTho'vi // 1391 // | yaniyuktiH __vyAkhyA-tisu kAlesu pAosie aharattie verattie, jati tini tArAo jahaNNeNa pecchaMti to giNhaMti, uDubaddhe ceva abbhAdisaMthaDe jaivi ekaMpi tAraM na picchaMti tahAvi pAbhAiyaM kAlaM geNhaMti, vAsAkAle puNa caurovi kAlA abbhAisaMthaDe tArAsu adIsaMtAsuvi geNhati // 1391 // 'channe niviTTho'tti asya vyAkhyAThANAsai biMdUsu agiNhaM cihovi pacchimaM kAlaM / paDiyarai bahiM ekko eko [va] aMtaDio giNhe // 1392 // __vyAkhyA-jadivi vasahissa bAhiM kAlaggAhissa ThAo natthi tAhe aMto chaNNe uddhaDio geNhati, aha uddhaThiyassavi aMto ThAo natthi tAhe chaNNe ceva niviThTho giNhai, bAhiTiovi ekko paDiyarai, vAsabiMdusu paDatIsu niyamA aMtoThio yantra sthito varSArAtrakAle timro'pi dizaH prekSate tatra sthitaH prAbhAtika kAlaM gRhNAti, zeSeSu viSvapi kAleSu varSAsu yatra sthitazcaturo digvibhAgAn prekSate tatra sthito'pi gRhNAti / Rtubaddhe tArakAstisraH / triSu kAleSu prAdoSike ardharAtrike vairAtrike yadi tinastArakA jaghanyena prekSeta tadA gRhIyAt, // 752 // Rtubaddhe eva abhrAdyAcchAdite yadyapi ekAmapi tArikAM na pazyanti tathApi prAbhAtikaM kAlaM gRhNanti, varSAkAle punazcatvAro'pi kAlA abhrAdyAcchAdite tArAsvadRzyamAnAsvapi gRhNanti / channe niviSTa iti / yadyapi basatebahiH kAlagrAhiNaH sthAnaM nAsti tadA'ntazchanne arvasthito gRhNAti, athosthitasyApyantaH sthAnaM nAsti tadA chane evaM niviSTo gRhNAti, bahiHsthito'pyekaH praticarati, varSAbinduSu patassu niyamAdantaHsthito.
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ gihai, tatthavi udghaTThio nisaNNo vA, navaraM paDiyaragovi aMto Thio ceva paDiyarai, esa pAbhAie gacchuvaggahaTThA avavAyavihI, sesA kAlA ThANAsati na ghettavA, AiNNato vA jANiyavaM / / 1392 / / kassa kAlassa kaM disamabhimuhehiM ThAyavamiti bhASyate pAosa aDarate uttaradisi puvva pehae kAlaM / verattiyaMmi bhayaNA puvvadisA pacchime kAle // 1393 // vyAkhyA - pAosie aGkurattie niyamA uttarAbhimuho ThAi, 'verattie bhayaNa'tti icchA uttarAbhimuho puvAbhimuho vA, pAbhAie niyamA pudhAmuho / 1393 // iyANiM kAlaggahaNaparimANaM bhaNNai kAlacakkaM ukkosaeNa jahanna tiyaM tu boddhavvaM / bIyapa eNaM tu dugaM mAyAmayavippamukkANaM // 1394 // vyAkhyA - ussagge ukkoseNaM cattAri kAlA gheppaMti, ussagge ceva jahaNNeNa tigaM bhavati, 'bitiyapae'tti avavAo, | teNa kAladugaM bhavati, amAyAvinaH kAraNe agRhyamANasyetyarthaH, ahavA ukkoseNaM caukkaM bhavati, jahaNNeNa hANipade tiMgaM 1 gRhNAti tatrApyUrdhvasthito niSagNo vA navaraM praticarako'pi antaH sthita eva praticarati, eSa prAbhAtike gacchopagrahArthAyApavAdavidhiH, zeSAH kAlAH sthAne'sati na grahItavyAH, AcaraNAto vA jJAtavyaM / kasmin kAle kAM dizamabhi mukhaiH sthAtavyamiti / prAdoSike ardharAtrike niyamAduttaronmukhastiSThati, vairAtrike bhajaneti icchA uttarAbhimukhaH pUrvAbhimukho vA, prAbhAtike niyamAt pUrvonmukhaH / idAnIM kAlagrahaNaparimANaM bhavyate- utsarge utkRSTatazcatvAraH kAlA gRhyante, utsarge eva jaghanyena trikaM bhavati, dvitIyapadamiti apavAdaH tena kAladvikaM bhavati / athavotkRSTatazcatuSkaM bhavati, jaghanyena hAnipade trikaM
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- bhavati, ekaMmi agahie ityarthaH, bitie hANipade kae dugaM bhavati, dvayoragrahaNata ityarthaH, evamamAyAviNo tinni vA pratikrahAribha- agiNhaMtassa ekko bhavati, ahavA mAyAvimuktasya kAraNe ekamapi kAlamagRhRto na doSaH, prAyazcittaM na bhavatIti maNAdhya0 drIyA 18|gaathaarthH|| 1394 // kahaM puNa kAlacaukkaM ?, ucyate asvAdhyAphiDiyaMmi aDDaratte kAlaM cittuM suvaMti jAgariyA / tAhe gurU guNaMtI cautthi sabve gurU suai // 1395 // layaniyukti // 753 // ___ vyAkhyA-pAdosiyaM kAlaM ghettuM sabe suttaporisiM kAuM punnaporisIe suttapADhI suvaMti, atthaciMtayA ukkAliyapADhiNo jaya jAgaraMti, jAva aDaratto, tato phiDie aTTharatte kAlaM ghettuM jAgariyA suyaMti, tAhe gurU uThettA guNeti, jAva carimo patto, carimajAme sabe udvittA verattiyaM ghettuM sajjhAyaM kareMti, tAhe gurU suvati / patte pAbhAiyakAle jo pAbhAiyaM kAlaM ghecchihiti so kAlassa paDikamiuM pAbhAiyakAlaM geNhai, sesA kAlavelAe pAbhAiyakAlassa paDikkamaMti, tato AvassayaM kareMti, evaM cauro kAlA bhavaMti // 1395 // tiNNi kahaM ?, ucyate, pAbhAie agahie sesA tinni, ahavA__ gahiyami aDaratte verattiya agahie bhavai tinni / verattiya aDDaratte ai uvaogA bhave duNNi // 1396 // bhavati, ekasminnagRhIte / dvitIyasmin hAnipade kRte dvikaM bhavati, evamamAyAvinastrIn vA'gRhNata eko bhavati, athavA, kadhaM punaH kAlacatuSkaM ? / prAdoSikaM kAlaM gRhItvA sarve sUtrapauruSIM kRtvA pUrNAyAM pauruSyAM sUtrapAThinaH svapanti, arthacintakA utkAlikapAThakAzca jAgaranti yAvadardharAtraH, tataH sphiTite'rdharAtre kAlaM gRhItvA jAgaritAH svapanti, tadA gurava utthAya guNayanti yAvaccaramaH prAptaH, carame yAme sarve utthAya vairAtrikaM gRhItvA svAdhyAyaM // 753 // kurvanti, tadA guravaH svapanti, prApte prAbhAtikakAle yaH prAbhAtikaM kAlaM grahISyati sa kAlaM pratikramya prAbhAtikakAlaM gRhNAti, zeSAH kAlavelAyAM prAbhA. tikakAlasya pratikAmyanti, tata Avazyaka kurvanti, evaM catvAraH kAlA bhavanti, yaH kathaM?, ucyate, prAbhAtike'gRhIte zeSAstrayaH, athavA
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ SARALA paDijaggiyaMmi paDhame bIyavivajA havaMti tinneva / pAosiya verattiya aiuvaogA u duNNi bhave // 1397 // ___ gAthAdvayasyApi vyAkhyA-verattie agahie sesesu tisu gahiesu tiNNi, aDDarattie vA agahie tiNNi, doNi kaha ?, ucyate, pArasiyaaDarattiesu gahiesu sesesu agahiesu doNi bhave, ahavA pAusiyaverattie gahie ya donni, ahavApArasiyapAbhAiesu agahiesudoNNi, etthavi kappe pAusie ceva aNuvahaeNa uvaogao supaDiyaggieNasabakAleNa paDhaMti na doso, ahavA veratiya aDDarattiye'gahie doNNi ahavA aDDarattiyapAbhAiyagahiesu doNi ahavA verattiyapAbhAi | esu gahiesu, jadA ekko tadA aNNataraMgeNhai / kAlacaukkakAraNA ime kAlacaukke gahaNaM ussaggavihI ceva, ahavA pAosie gahie uvahae advarattaM ghettuM sajjhAyaM kareMti, pAbhAio divasahA ghetabo ceva, evaM kAlacaukkaM dilu, aNuvahae pAosie supaDiyaggie savaM rAI pati, aDDarattieNavi verattiyaM padaMti, verattieNavi aNuvahaeNa supaDiyaggieNa pAbhAiya asuddhe uddiSTaM divasa. ovi pddhNti| kAlacaukke aggahaNakAraNA ime-pAusiyaM na giNhaMti asivAdikAraNa ona sujjhati vA, aDarattiyaM nagiNhati vairAtrike'gRhIte zeSeSu triSu gRhIteSu trayaH, ardharAtrike vA'gRhIte trayaH, dvau kathaM ?, ucyate, prAdoSikArdharAtrikayohItayoH zeSayoragRhItayoddhauM bhavataH, athavA prAdoSikavairAtrikayogRhItayohrauM ca athavA prAdoSikaprAbhAtikayoragRhItayohrauM, atrApi kalpe prAdoSikeNAnupahatenaibopayogataH supratijAgaritena sarvakAleSu paThati na doSaH, athavA vairAtrika ardharAtrike'gRhIte dvau athavA ardharAtrikaprAbhAtikayohItayor3hIM, athavA vairAtrikAmAbhAtikayohItayodvauM, yadaikastadA'nyataraM gRhNAti / kAlacatuSkakAraNAnImAni-kAlacatuSkagrahaNaM utsargavidhireva, athavA prAdoSike gRhIte upahate'rdharAtraM gRhItvA svAdhyAya kurvanti, prAbhAtiko divasArthaM grahItavya eva, evaM kAlacatuSkaM dRSTa, anupahate prAdoSike supratijAgarite sarvA rAtriM paThanti, ardharAtrikeNApi vairAtrike paThanti, vairAtrikeNApyanupahatena supratijAgaritena prAbhAtike kAle'zuddha uddiSTa divasato'pi paThanti / kAlacaturake'grahaNakAraNAnImAni-pAdoSika na gRhNanti azivAdikAraNataH na zudhyati vA, ardharAtrikaM na gRhNanti
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 754 // kAraNato Na sujjhati vA pAosieNa vA supaDiyaggieNa paDhaMti na geNhaMti, verattiyaM kAraNao na giNhaMti na sujjhai vA, pAosiya aGkuratteNa vA paDhaMti, tinni vA No geNhaMti, pAbhAiyaM kAraNao na giNhai na sujjhai vA verattieNeva divasao paDhati / / 1397 // iyANiM pAbhAiyakAlaggahaNavihiM patteyaM bhaNAmi - pAbhAiyakAlaMmi u saMcikve tinni chIyarunnANi / paravayaNe kharamAI pAvAsuya evamAdINi // 1398 // vyAkhyA tvayA bhASyakAraH svayameva kariSyati / tattha pAbhAiyaMmi kAle gahaNavihI paThavaNavihI ya, tattha gahaNavihI imA | navakAlavelasese uvaggahiyaaTTayA paDikkamaha / na paDikkamai vego navavArahae dhuvamasajjhAo ! | ( bhA0 224) // vyAkhyA - divasao sajjhAyavirahiyANa desAdikahA saMbhavavajjaNaTThA mehAvItarANa ya palibhaMgavajjaNaTThA, evaM sabesimaNuggahaTThA navakAlaggahaNakAlA pAbhAie aNuNNAyA, ao navakAlaggahaNavelAhiM sesAhiM pAbhAiyakAlaggAhI 1 kAraNato na zudhyati vA, prAdoSikeNa vA supratijAgaritena paThanti na gRhNanti, vairAtrikaM kAraNato na gRhNanti na zudhyati vA, prAdoSikArdharAtrikAbhyAmeva paThanti, zrInU vA na gRhNanti, prAbhAtikaM kAraNato na gRhNAti na zudhyati vA, vairAtri keNaiva divase paThanti / idAnIM prAbhAtikakAlagrahaNavidhiM pRthak bhaNAmi tatra prAbhAtike kAle grahaNavidhiH prasthApanavidhizva-tatra grahaNavidhirayaM divase svAdhyAyavirahitAnAM dezAdikathAsaMbhavavarjanAya medhAvinAmitareSAM ca vighnavarjanArthaM, evaM sarveSAmanugrahArthAya navakAlagrahaNakAlAH prAbhAtike'nujJAtAH, ato navakAlagrahaNavelAsu zeSAsu prAbhAtikakAlagrAhI 4 pratikramaNAdhya0 asvAdhyA yaniryuktiH // 754 //
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAlassa paDikkamati, sesAvi taM velaM paDikkamaMti vA na vA, ego niyamA na paDikkamai, jai chIyarudidAdIhiM na sujjhai to so ceva verattio supaDiyaggio hohititti / sovi paDikkatesu guruNo kAlaM nivedittA aNudie sUrie kAlassa paDikkamati, jai gheppaMto navavAre uvahao kAlo to najai dhuvamasajjhAiyamasthitti na kareMti sajjhAyaM // 224 // navavAragahaNavihI imo-'saMcikkhe tiNNi chItaruNNANi'tti asya vyAkhyA ikkikka tinni vAre chIyAihayaMmi giNhae kAlaM / coei kharo bArasa aNivisae a kAlavaho // 225 // (bhaa0)|| vyAkhyA-ekassa giNhao chIyarudAdihae saMcikkhaitti grahaNAdviramatItyarthaH, puNo giNhai, evaM tiNi vArA, tao paraM aNNo aNNami thaMDile tiNNi vArAu, tastavi uvahae aNNo aNNami thaMDile tiNNi vArA, tiNhaM asaI| doNi jaNA Nava vArAo pUrei, doNhavi asatIe ekko ceva NavavArAo pUrei, thaMDilesuvi avavAo, tisu dosu vA|| 1 kAlasya pratikrAmyati, zeSAstu tasyo velAyAM pratikAmyanti vA na vA, eko niyamAna pratikAmyati, yadi kSutarodanAdibhirna zudhyati tadA sa eva | vairAtrikaH supratijAgarito bhaviSyatIti / so'pi pratikrAmya guroH kAlaM nivedyAnudite sUrye kAlAt pratikAmyati, yadi gRhyamANo navavArAnupahataH kAla-| stahi jJAyate dhruvamasvAdhyAyikamasti iti na kurvanti svAdhyAyaM / navavAragrahaNavidhirayaM-ekasmin gRhati kSutaruditAdibhihate pratIkSate / punagRhNAti, evaM bIn vArAn , tataH paramanyo'nyasmin sthaNDile zrIna vArAn , tasyApyupahate'nyo'nyasmin sthaNDile brIna vArAn , viSvasatsu dvau janau nava vArAn pUrayataH, dvayorapyasatoreka eva nava vArAn pUrayati, sthaNDilevapyasatsu apavAdaH, triSu dvayovA
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 755|| ekkami vA giNhatIti ||225||'prvynne kharamAI' asya vyAkhyA'coei kharo pacchaddhaM codaka Aha-jadi rudatimaNiDhe kAla- pratikravaho tatokhareNaraDite bAraha varise uvahamau, aNNesuvi aNihaiMdiyavisaesu evaM ceva kAlavaho bhavatu?, AcArya Aha-18 maNAdhya0 coaga mANusa'NiDhe kAlavaho sesagANa uphaaro| pAvAsuAi puTiva pannavaNamaNiccha ugghADe ||226(bhaa0)| asvAdhyA___ vyAkhyA-mANusasare aNiDhe kAlavaho 'sesaga'tti tiriyA tesiM jai aNiTho pahArasado subai to kAlavadho, 'pAvA-1 yaniyuktiH siya'tti mUlagAthAyAM yo'vayavaH asya vyAkhyA-pAvAsuyAya' pacchaddhaM, jai pAbhAiyakAlaggahaNavelAe pAvAsiyabhajjA paiNo guNe saMbharaMtI dive dive roetI, ruvaNavelAe puvayaro kAlo ghettabo, ahavA sAvi pacuse rovejA tAhe divA gaMtuMTU paNNavijai, paNNavaNamanicchAe ugghADaNakAussaggo kIrai // 226 // 'evamAdINi tti asyAvayavasya vyAkhyA vIsarasaharuaMte avvattagaDiMbhagaMmi mA giNhe / gose darapaTTavie chIe chIe tigI pehe // 227 (bhaa0)|| vyAkhyA-accAyAseNa ruyaMta vIrasaM bhannai, taM uvahaNae, jaM puNa mahurasaI gholamANaM ca taM na uvahaNati, jAvamajaMpiraM 755 // ekasmin vA gRhanti / codayati kharaH pazcAdha, yadi rodatyaniSTe kAlavadho raTite tataH khareNa dvAdaza varSANyupahavyatA,(kAla)anyeSvapi aniSTendriyaviSaye pvapyevameva kAlavadho bhavatu / manuSyasvare'niSTe kAlavadhaH zeSAH-tiryaJcasteSAM yadi aniSTaH prahArazabdaH zrUyate tarhi kAlavadhaH, yadi prAbhAtikakAlagrahaNavelAyAM proSitapatikA strI patyurguNAn smarantI divase 2 roditi, rodanavelAyAH pUrvameva kAlo grahItavyaH, atha ca sA'pi pratyuSasi rudyAt tadA divase gatvA 4 prajJApyate, prajJApanAmanicchan yA udghATanakAyotsargaH kriyate / atyAyAsena rodanaM tat virasaM bhavyate, tadupahanti, yat punargholamAnaM madhurazabdaM ca tannopahanti yAvadajalpAkaM
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ H tAmavattaM, te appeNavi vIsareNa uvahaNai, mahaMtaM ussuMbharovaNeNa uvahaNai, pAbhAiyakAlaggahaNavihI gayA, iyANi pAbhAiyapaThThavaNavihI, 'gose dara pacchaddhaM, 'gositti, uditamAdicce, disAloyaM karettA paThThaveMti, 'darapaTTavie'tti addhapadavie jar3a chItAdiNA bhaggaM paThThavaNaM aNNo disAloyaM karettA tattheva paveti, evaM tatiyavArAe / disAvaloyakaraNe imaM kAraNaM Ainna pisiya mahiyA pehittA tinni tinni tthaannaaii| navavArahae kAle hautti paDhamAi na paDhaMti // 1399 // ___ vyAkhyA-'AiNNA pisiya'tti AiNNaM-poggalaM taM kAgamAdIhiM ANiyaM hojA, mahiyA vA paDiumAraddhA, evamAI egaThANe tato vArA uvahae hatthasayabAhiM aNNaM ThANaM gaMtuM pehaMti-paDileheMti, paThaviMtitti vuttaM bhavati, tatthavi puvuttavihiNA tinni vArA paThThaveMti, evaM vitiyaThANevi asuddhe taovi hatthasayaM annaM ThANaM gaMtu tinni vArA puvuttavihANeNa INGACASSACRECHARGERS tAvadavyaktaM, tadalpenApi visvareNopahanti, mahAn udazrubhararodanenopahanti, prAbhAtikakAlagrahaNavidhirgataH, idAnIM prAbhAtikaprasthApana vidhiHudite Aditye digavalokaM kRtvA prasthApayanti, ardhaprasthApite yadi kSutAdinA bhagnaM prasthApanaM anyo digavalokaM kRtvA tatraiva prasthApayati, evaM tRtIyavArAyAmapi, digavalokakaraNe idaM punaH kAraNaM / AkIrNa-pudgalaM tat kAkAdibhirAnItaM bhavet mahikA vA patitumArabdhA, evamAdibhirekasthAne upahate trIn vArAn : hastazatAt bahiragyasmin sthAne gatvA pratilekhayanti prasthApayanti ityuktaM bhavati, tatrApi pUrvoktavidhinA tisro vArAH prasthApayanti, evaM dvitIyasthAneyazuddha tato'pi hasta zatAtparato'nyasmin sthAne gatvA zrIna vArAna pUrvoktavidhAnena
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 pratikramaNAdhya asvAdhyAyaniyuktiH drIyA Avazyaka- paTThaveMti, jai suddhaM to kareMti sajjhAyaM, navavArahae khutAiNA NiyamA hao, (tato)paDhamAe porisIe na kareMti sajjhAyamiti hAribha- gAthArthaH // 1399 // padvaviyaMmi siloge chIe paDileha tinni annattha / soNiya muttapurIse ghANAloaM pariharijA // 1400 // __ vyAkhyA-jadA paThThavaNAe tinni ajjhayaNA samattA, tadA uvarimego silogo kaDDiyabo, taMmi samatte paTTavaNaM sm||756|| ppar3a, vitiyapAdo gayattho 'soNiya'tti asya vyAkhyA AloaMmi cilamiNI gaMdhe annattha gaMtu pakaraMti / vAghAiyakAlamI daMDaga maruAnavari natthi // 1401 // | vyAkhyA-jattha sajjhAyaM kareMtehiM soNiyavaccigA dIsaMti tattha na kareMti sajjhAya, kaDagaM cilimiliM vA aMtare dAtuM kareMti, jattha puNa sajjhAyaM ceva karentANa muttapurIsakalevarAdIyANa gaMdhe aNNami vA asubhagaMdhe AgacchaMte tattha | sajjhAyaM na kareMti, aNNapi baMdhaNasehaNAdiAloyaM pariharejA, eyaM sarva nivAghAe kAle bhaNiyaM // vAghAimakAlo'pi evaM ceva, navaraM gaMDagamarugadihaMtA na saMbhavaMti // 1401 // prasthApayanti, yadi zuddha tarhi kurvanti svAdhyAya, navavArahate kSutAdinA niyamAt hatastataH prathamAyAM pauruSyAM na kurvanti svaadhyaayN| yadi prasthApane trINyadhyayanAni samAptAni tadoparyekaH zlokaH kathayitavyaH, tasmin samAte prasthApanaM samApyate, dvitIyapAdo gatArthaH, yatra svAdhyAyaM kurvaniH zoNitavarcikA Czyante tatra na kurvanti svAdhyAya, kaTakaM cilimiliM vA'ntarA dattvA kurvanti, yantra punaH svAdhyAyameva kurvatAM mUtrapurISAdikalevarAdikAnAM gandho'nyo vA gandho'zubha Agacchati tatra svAdhyAyaM na kurvanti, anyamapi bandhanasedhanAdyAlokaM pariharet, etat sarva nirvyAghAte kAle bhaNitaM, vyAghAtakAlo'pyevameva, navaraM gaNDagamarukadRSTAntau na saMbhavataH / SCR15SCREC-24- // 756 //
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ eesAmannare'sajjhAe jo karei sajjhAyaM / so ANAaNavatthaM micchanta virAhaNaM pAve // 1402 // vyAkhyA - nigadasiddhA // 1402 // ' asajjhAiyaM tu duvihaM' ityAdimUladvAragAthAyAM parasamutthamasvAdhyAyika dvAraM saprapacaM gataM idAnImAtmasamutthAsvAdhyAyikadvArAvayavArthapratipAdanAyAha AyasamutthamasajjhAiyaM tu egavidha hoi duvihaM vA / egavihaM samaNANaM duvihaM puNa hoi samaNINaM // 1403 // vyAkhyA - pUrvArddha kaNThyaM, pazcArddhavyAkhyA stviyaM-aigavihaM samaNANaM tacca vraNe bhavati, samaNINaM duvihaM- vraNe RtusaMbhave ceti gAthArthaH // 1403 // evaM traNeM vidhAnaM dhoyaMmi u niSpagale baMdhA tinneva huMti ukkosaM / parigalamANe jayaNA duvihaMmi ya hoi kAyavvA // 1404 // vyAkhyA- paDhamaM ciya vaNo hatthasya bAhiM dhovittu nippagalo kao, tato parigalaMte tiNNi baMdhA jAva ukkoseNaM gAlaMto vAei, tattha jayaNA vakkhamANalakkhaNA, 'duviha' miti duvihaM vaNasaMbhavaM uuyaM ca / duvihe'vi evaM paga jayaNA kAyavA // 1404 // samaNo u vaNivva bhagaMdarivva baMdhaM karitu vAei / tahavi galaMte chAraM dAuM do tinni baMdhA u / / 1405 / / 1 ekavidhaM zramaNAnAM taca vaNe bhavati, zramaNInAM dvividhaM / evaM vraNe vidhAnaM prathamameva vraNo hastazatAt bahiH prakSAlya niSpragalaH kRtaH, tataH parigalati trayo bandhAH yAvadutkRSTena galanAnvito vAcayati, tatra yatanA vakSyamANalakSaNA, dvividhaM vraNasaMbhavamArttavaM ca dvividhe'pyevaM paTTakayatanA karttavyA
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 529 4 pratikramaNAdhya. // 757 // __ vyAkhyA-vaNe dhovaMmi nippagale hatthasaya bAhirao paTTagaM dAuM vAei, parigalamANeNa bhinne taMmi paTTage tassa uvariM| chAraM dAuM puNo paTTagaM dei vAei ya, evaM taiyaMpi paTTagaM baMdheja vAyaNaM dejA, tao paraM galamANe hatthasaya bAhiraM gaMtuM vraNa- paTTage ya dhoviya punaranenaiva krameNa vAei / ahavA aNNattha paDhaMti // 1405 // | emeva ya samaNINaM varNami iaraMmi satta baMdhA u / tahaviya aThAyamANe dhoeuM ahava annattha // 1406 // vyAkhyA-iyaraM tu-ututaM, tatthavi evaM ceva navaraM satta baMdhA ukkoseNaM kAyavA, tahavi ahAyaMte hatthasaya bAhirao dhoveuM puNo vAeti / ahavA aNNattha paDhaMti // 1406 // eesAmannayare'sajjhAe appaNo u sajjhAyaM / jo kuNai ajayaNAe so pAvaha ANamAINi // 1407 // vyAkhyA-nigadasiddhA // 1407 // na kevalamAjJAbhaGgAdayo doSA bhavanti, ime yasuanANaMmi abhattI loaviruddhaM pamattachalaNA ya / vijjAsAhaNavaigunnadhammayA eva mA kunnsu||1408|| vyAkhyA-suyaNANe aNupayArao abhattI bhavati, ahavA suyaNANabhattirAeNa asajjhAie sajjhAyaM mA kuNasu, // 757 // 1vaNe dhaute niSpragale hastazatAt bahiH paTTakaM dattvA vAcayati, parigalatA minne tasmin paTTake tasyopari bhasma dattvA punaH paTTakaM dadAti vAcayati ca, evaM tRtIyamapi paTTakaM banIyAt vAcanAM ca dadyAt, tataH paraM galati hastazatAt bahirgatvA vraNaM paTTakAMzca dhAvitvA vAcayati, athavA'nyatra paThanti / | itarattvArttavaM, tatrApyetadeva navaraM sapta bandhAH uskRSTena karttavyAH, tathApyatiSThati hastazatAihirdhAvitvA punarvAcayati, athavA'nyatra paThanti, ime ca / zrutajJAne'nupacArato'bhaktirbhavati, athavA zrutajJAnabhaktirAgaNAsvAdhyAyike svAdhyAyaM mA kArSIH,
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMGOGALLOCALCCALCOM |uvaeso esa, jaMpi loyadhammaviruddhaM ca taM na kAyavaM, avihIe pamatto labbhai, taM devayA chalejjA, jahA vijAsAhaNavaiguNNayAe vijjA na sijjhai tahA ihapi kammakkhao na hoi / vaiguNyaM-vaidharmya viparItabhAva ityrthH| dhammayAte suyadhammassa esa dhammo jaM asajjhAie sajjhAiyavajaNaM, karaMto ya suyaNANAyAraM virAhei, tamhA mA kuNasu // 1408 // codaka Aha-jai daMtamaMsasoNiyAe asajjhAo naNu deho eyamao eva, kahaM teNa sajjhAyaM kuNaha ?, AcArya Aha kAmaM dehAvayavA daMtAI avajuA tahavi vajA / aNavajuA na vajA loe taha uttare ceva // 1409 // | TU vyAkhyA-kAmaM codakAbhiprAyaaNumayatthe saccaM tammao deho, tahavi je sarIrAo avajuttatti-pRthagbhUtAH te vaja-18 NijjA / je puNa aNavajuttA-tatthatthA te novajaNijjA, ityupdrshne| evaM loke dRSTaM lokottare'pyevamevetyarthaH // 1409 // kiM cAnyatabhitaramalalittovi kuNai devANa acaNaM loe|baahirmllitto puNa na kuNai avaNei ya taoNaM // 1410 // upadeza eSaH, yadapi lokadharmaviruddhaM ca tanna karttavyaM, avidhau pramatto jAyate, taM devatA chalayet , yathA vidyAsAdhanavaiguNyatayA vidyA na sidhyati tathehApi karmakSayo na bhavati / dharmatayA-zrutadharmasyaiSa dharmoM yadasvAdhyAyike svAdhyAyasya varjana, kubazca zrutajJAnAcAra virAdhayati, tasmAt mA kArSIH / yadi dantamAMsazoNitAdiSvasvAdhyAyikaM nanu deha etanmaya eva, kathaM tena svAdhyAyaM kuruta!, codakAbhiprAyAnumatArthe, satyaM tanmayo dehaH, tathApi ye zarIrAt pRthagbhUtAste / varjanIyAH, ye punaH tatrasthAste na vrjniiyaaH|
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 4 pratikramaNAdhya // 758 // SANSAMSUNG vyAkhyA-abhyaMtarA mUtrapurIpAdayaH, 'tehiM ceva bAhire uvalitto na kuNai, aNuvalitto puNa abhitaragatesuvi tesu aha aJcaNaM karei // 1410 // kiM cAnyatAuhiyA'varAhaM saMnihiyA na khamae jahA paDimA / iha paraloe daMDo pamattachalaNA iha siA u||1411|| ___ vyAkhyA-jA paDimA 'sannihiya'tti devayAhiThiyA sA jai koi aNADhieNa 'AuTTiya'tti jANato bAhiramalalitto taM paDimaM chivai accaNaM va se kuNai to Na khamae-khittAdi karei roga vA jaNei mArai vA, 'iya'tti evaM jo asajjhAie sajjhAyaM karei tassa NANAyAravirAhaNAe kammabaMdho, eso se paraloe u daMDo, ihaloe pamattaM devayA chalejjA, syAt ANAi virAhaNA dhuvA ceva // 1411 // koI imehiM appasatthakAraNehiM asajjhAie sajjhAyaM karejArAgeNa va doseNa va'sajjhAe jokarei sajjhAyaM AsAyaNA va kA se? ko vA bhaNio annaayaaro?||1412|| ___ vyAkhyA-rAgeNa vA doseNa vA karejA, ahavA darisaNamohamohio bhaNejA-kA amuttassa NANassa AsAyaNA | ko vA tassa aNAyAro ?, naastiityrthH|| 1412 // tesimA vibhAsAtaireva bahirupalipto na karoti, anupaliptaH punarabhyantaragateSvapi teSvadhArcanAM karoti, yA pratimA devatAdhiSThitA sA yadi ko'pi anAdareNa jAnAno 4 bAzamalaliptastA pratimA spRzati arcanaM vA tasyAH karoti taI na kSamate-kSiptacittAdiM karoti roga vA janayati mArayati vA, evaM yo'svAdhyAyike svAdhyAyaM karoti tasya jJAnAcAravirAdhanayA karmabandhaH, eSa tasya pAralaukikastu daNDaH, ihaloke pramattaM devatA chalayet , AjJAdivirAdhanA dhruvaiva / kazcidebhiraprazastakAraNairasvAdhyAyike svAdhyAyaM kuryAt / rAgeNa vA dveSeNa vA kuryAt, athavA darzanamohamohito bhaNet-amUrtasya jJAnasya kA''zAtanA ? ko vA tasthAnAcAraH, teSAmiyaM vibhASA // 5 //
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNisaddamAimahio rAge dosaMmi na sahae saI / savvamasajjhAyamayaM emAI huMti mohaao|| 1413 // vyAkhyA-'mahito'tti hRSTastuSTo nandito vA pareNa gaNivAyago vAharijaMto vA bhavati, tadabhilASI asajjhAievi sajjhAyaM karei, evaM rAge, dose kiM vA gaNI vAharijati vAyago vA, ahaMpi ahijjAmi jeNa eyassa paDisavattIbhUo |bhavAmi, jamhA jIvasarIrAvayavo asajjhAiyaM tamhA asajjhAiyamayaM-na zraddadhAtItyarthaH // 1413 // ime ya dosA| ummAyaM ca labhejjA rogAyaMka va pAuNe dIhaM / titthayarabhAsiyAo bhassai so saMjamAo vA // 1414 // ___ vyAkhyA-khettAdigo ummAo cirakAlio rogo, AsughAtI Aryako, eteNa vA pAvejjA, dhammAo bhaMsejjA-micchadihI vA bhavati, carittAo vA parivaDai // 1414 // ihaloe phalameyaM paralo' phalaM na diti vijaao| AsAyaNA suyassa u kuvvai dIhaM ca saMsAraM // 1415 // vyAkhyA-suyaNANAyAravivarIyakArI jo so NANAvaraNijaM kammaM baMdhati, tadudayA ya vijjAo kaovayArAovi phalaM na deMti, na sidhyanti ityarthaH / vihIe akaraNaM paribhavo, evaM suyAsAyaNA, avihIe va9to niyamA aTTha / pareNa gaNI vAcako vyAhriyamANo vA bhavati / asvAdhyAyike'pi svAdhyAyaM karoti, evaM rAge, dveSe kiM vA gaNI byADriyate vAcako vA, ahamapyadhyepye yenetastha pratisapanIbhUto bhavAmi, yasmAt jIvazarIrAvayavo'svAdhyAyika tasmAdasvAdhyAyikamayaM / hame ca doSA:-kSiptacittAdika unmAdaH cirakAliko roga AzughAtI AtaGkaH, etena vA prApnuyAt , dharmAt azyet-miyyAraSTivA bhavet , cAritrAdvA paripatet / zrutajJAnAcAraviparItakArI yaH sa jJAnAvaraNIyaM karma banAti, tadudayAca vidyAH kRtopacArA api phalaM na dadati, vidherakaraNaM paribhavaH evaM zrutAzAtanA, avidhau vartamAno niyamAt aSTa
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- hAribhadrIyA pratikramaNAdhya. // 759 // pagaDIo baMdhati hassaThitiyAo ya dIhaThitiyAo karei maMdANubhAvA ya tivANubhAvAo karei, appapadesAo bahupadesAo karei / evaMkArI ya niyamA dIhakAlaM saMsAraM nivattei / ahavA nANAyAravirAhaNAe daMsaNavirAhaNA, NANadasaNavirAhaNAhiM niyamA caraNavirAhaNA, evaM tiNha virAhaNAe amokkhe, amokkhe niyamA saMsAro, tamhA asajjhAie Na sajjhAivamiti gaathaarthH|| 1415 // asajjhAiyanijuttI kahiyA bhe dhiirpurispnnttaa| saMjamatavaDagANaM niggaMthANaM maharisINaM // 1416 // asajjhAiyanijuttiM jujaMtA caraNakaraNamAuttA / sAhU khaveMti kammaM aNegabhavasaMciyamaNaMtaM // 1417 / / asajjhAiyanijuttI samattA // vyAkhyA-gAthAdvayaM nigadasiddhaM // 1416-1417 // akhAdhyAyikaniyuktiH samAptA // tathA sajjhAe na sajjhAiyaM tassa micchAmidukkaDaM' tathA svAdhyAyike-asvAdhyAyikaviparyayalakSaNe na svAdhyAyitaM / itthamAzAtanayA yo'ticAraH kRtastasya mithyAduSkRtamiti pUrvavat / __ eyaM suttanibaddhaM attheNa'NNaMpi hoti viSNeyaM / taM puNa avyAmohatthamohao saMpavakkhAmi // 1 // tettIsAe uvari |cottIsaM buddhavayaNaatisesA / paNatIsa vayaNaatisaya chattIsaM uttarajjhayaNA // 2 // evaM jaha samavAe jA sayabhisarikkha prakRtInAti isvasthitikAzca dIrghasthitikAH karoti mandAnubhAvAzca tIvrAnubhAvAH karoti alpapradezAnA bahupradezAgrAH karoti, evaMkArI ca | niyamAt dIrghakAlikaM saMsAraM nivartayati, athavA jJAnAcAravirAdhanAyAM darzanavirAdhanA jJAnadarzanavirAdhanayorniyamAcaraNavirAdhanA, evaM trayANAM virAdhanayA'mokSaH, amokSe niyamAt saMsAraH, tasmAdasvAdhyAyike na svadhyeyamiti // 759 //
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50% SISASAISISSA hoi satatAraM / tathA coktaM-sayabhisayA nakkhatte saegatAre taheva paNNatte // iya saMkhaasaMkhehiM taya aNaMtehiM ThANehiM // 3||sNjmmsNjmss ya paDisiddhAdikaraNAiyArassa / hoti paDikkamaNaM tU tettIsehiM tu tAI puNa // 4 // avarAhapade suttaM aMtaggaya hoti Niyama sbevi| savvo va'iyAragaNo dugasaMjogAdi jo esa // 5 // egavihassAsaMjamassa'hava dIhapajjavasamUho / eva'tiyAravisohiM kAuM kuNatI NamokAraM // 6 // PI Namo cauvIsAe ityAdi, athavA prAktanAzubhasevanAyAH pratikrAntaH apunaHkAraNAya pratikrAman namaskArapUrvaka pratikramannAhahai| namo cauvIsAe titthagarANaM usabhAdimahAvIrapajavasANANaM ( sUtram ) namazcaturviMzatitIrthakarebhya RSabhAdimahAvIraparyavasAnebhyaH, prAkRte SaSThI caturthyartha eva bhavati, tathA coktaM| "bahuvayaNeNa duvayaNaM chaThivibhattI' bhannai cautthI / jaha hatthA taha pAyA namo'tthu devAhidevANaM // 1 // " itthaM namaskRtasya prastutasya vyAvarNanAyAha| iNameva niggaMthaM pAvayaNaM sacaM aNuttaraM kevaliyaM paDipuNNaM neAuyaM saMsuddhaM sallagattaNaM siddhimaggaM muttimaggaM nivvANamaggaM nivvANamaggaM avitahamavisaMdhiM savvadukkhappahINamaggaM, itthaM ThiyA jIvA sijhaMti| bujjhaMti mucaMti parinivvAyati savvadukkhANamaMtaM kareMti (sUtraM) 1 bahuvacanena dvivacanaM SaSTIvibhaktyA bhaNyate caturthI / yathA hastau tathA pAdau namo'stu devAdhidevebhyaH // 3 // OSS
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 4pratikramaNAdhya // 760 // RAKASTOCALCOMSEX ___ 'idameveti sAmAyikAdi pratyAkhyAnaparyantaM dvAdazAGga vA gaNipiTakaM, nirgranthAH-bAhyAbhyantaragranthanirgatAH sAdhavaH nirgranthAnAmidaM nairgranthyaM 'prAvacana miti prakarSaNAbhividhinocyante jIvAdayo yasmin tatprAvacanam , idameva nairgranthya ra prAvacanaM kimata Aha-satAM hitaM satyaM, santo-munayo guNAH padArthA vA sadbhUtaM vA satyamiti, nayadarzanamapi svaviSaye satyaM bhavatyata Aha-'aNuttaraMti nAsyottaraM vidyata ityanuttaraM, yathAvasthitasamastavastupratipAdakatvAt uttamamityarthaH, yadi nAmedamItthambhUtamanyadapyevambhUtaM bhaviSyatItyata Aha-'kevaliyaM' kevalamadvitIyaM nAparamitthaMbhUtamityarthaH yadi nAmedamitthabhUtaM tathApyanyasyApyasaMbhavAdapavargaprApakairguNaiH pratipUrNa na bhaviSyatItyata Aha-'paDipunnaM ti pratipUrNamapavargaprApakairguNairbhUtamityarthaH, bhRtamapi kadAcidAtmabharitayA na tannayanazIlaM bhavivyatItyata Aha-'neyAuyaMti nayanazIlaM naiyAyika, mokSagamakamityarthaH, naiyAyikamapyasaMzuddhaM-sakIrNa nAkSepeNa naiyAyikaM bhaviSyati ityata Aha-saMsuddhaM ti sAmastyena zuddhaM saMzuddhaM, ekAntAkalaGkamityarthaH, evaMbhUtamapi kathaJcittathAsvAbhAvyAnnAlaMbhavati bandhananikRntanAya (idamapi tathA) bhaviSyatItyata Aha-sallagattaNaM'ti kRntatIti karttanaM zalyAni-mAyAdIni teSAM karttanaM, bhavanibandhanamAyAdizalyacchedakamityarthaH, paramataniSedhArtha tvAha|'siddhimaggaM muttimaggaM sedhanaM siddhiH-hitArthaprAptiH siddhermArgaH siddhimArgaH, mocanaM mukti-ahitArthakarmavicyutistasyA mArgo muktimArga iti, muktimArga-kevalajJAnAdihitArthaprAptidvAreNAhitakarmavicyutidvAreNa ca mokSasAdhakamiti bhAvanA, anena ca kevalajJAnAdivikalAH sakarmakAca muktA iti durnayanirAsamAha, vipratipattinirA // 760 //
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ -SC0525OCOCCASIOCOCCASION |sArthamAha-nijANamaggaM nivANamagaM' yAnti taditi yAnaM 'kRtyalyuTo bahulaM' (pA03-3-113) iti vacanAt karmaNi lyuT, nirupama yAnaM niryAnaM, ISatprAgbhArAkhyaM mokSapadamityarthaH, tasya mArgo niryANamArga iti, niryANamArgaH-viziSTanivANaprAptikAraNamityarthaH, anenAniyatasiddhikSetrapratipAdanaparadurNayanirAsamAha, nitinirvANaM-sakalakarmakSayajamAtyantikaM sukhamityarthaH, nirvANasya mArgoM nirvANamArga iti, nirvANamArgaH paramanirvRtikAraNamiti hRdayaM, anena ca niHsukhaduHkhA muktAtmAna iti pratipAdanaparadurNayanirAsamAha, nigamayannAha-idaM ca "avitahamavisaMdhiM sabadukkhappahINamaggaM" avitathaM-satyaM avisandhi-avyavacchinnaM, sarvadA avaravidehAdiSu bhAvAt , sarvaduHkhapahINamArga-sarvaduHkhaprahINo-mokSastatkAraNamityarthaH, sAmprataM parArthakaraNadvAreNAsya cintAmaNitvamupadarzayannAha-"etthaThi (itthaMDi) yA jIvA 'sijhaMti'tti 'atra' nairgranthe pravacane sthitA jIvAH sidhyantItyaNimAdisaMyamaphalaM prAmuvanti bujhaMtI'ti budhyante kevalino bhavanti 'muccaMti'tti mucyante bhavopagrAhikarmaNA 'parinivvAyaMti'tti pari-samantAt nirvAnti, kimuktaM bhavati ?-'sabadukkhANamaMtaM karititti sarvaduHkhAnAM zArIramAnasabhedAnAM anta-vinAzaM kurvanti-nivarttayanti / itthamabhidhAyAdhunA'tra |cintAmaNikalpe karmamalaprakSAlanasalilaughaM zraddhAnamAviSkurvannAha taM dhammaM saddahAmi pattiyAmi roemi phAsemi aNupAlemi, taM dhammaM saddahato pattiaMto royaMto phAsaMto aNupAlato tassa dhammassa anbhuTTiomi ArAhaNAe viraomi virAhaNAe asaMjamaM pariANAmi saMjamaM uvasaMpanjAmi abaMbhaM pariANAmi baMbhaM uvasaMpajjAmi akappaM pariyANAmi kappaM uvasaMpajjAmi nainthe pravacanesthitAzarthakaraNadvAreNAsya cintavidehAdiSu bhAvAt, vivahamavisaMdhi sadaskhayehA
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- aNNANaM pariANAmi nANaM uvasaMpajjAmi akiriyaM pariyANAmi kiriyaM uvasaMpanjAmi micchattaM pariyANAmi 4 pratikrahAribha- sammattaM uvasaMpajjAmi abohiM pariyANAmi bohiM uvasaMpajjAmi amaggaM pariyANAmi maggaM uvasaMpajjAmi (sUtra) maNAdhya0 drIyA ___ ya eSa nairgranthyaprAvacanalakSaNo dharma uktaH taM dharma zraddadhmahe (dhe) sAmAnyenaivamayamiti 'pattiyAmitti prtip||761|| dyAmahe (ye) prItikaraNadvAreNa 'roemitti rocayAmi, abhilASAtirekeNAsevanAbhimukhatayA, tathA prItI rucizca bhinne eva, yataH kvaciddadhyAdau prItisadbhAve'pi na sarvadA ruciH, 'phAsemi'tti spRzAmi AsevanAdvAreNeti 'aNupAlemi' anupAlayAmi paunaHpunyakaraNena 'taM dhamma saddahaMto' ityAdi, taM dharma zraddadhAnaH pratipadyamAnaH rocayan spRzan anupAlayan 'tassa dhammassa abbhuDiomi ArAdhanAe'tti tasya dharmasya prAguktasya abhyutthito'smi ArAdhanAyAm-ArAdhanaviSaye 'viratomi virAdhanAe'tti virato'smi-nivRtto'smi virAdhanAyAM-virAdhanAviSaye, etadeva bhedenAha-'asaMjamaM pariyANAmi, saMjama uvasaMpajjAmi' asaMyama-prANAtipAtAdirUpaM pratijAnAmIti jJaparijJayA vijJAya pratyA-1 khyAnaparijJayA pratyAkhyAmItyarthaH, tathA saMyama-prAguktasvarUpaM upasaMpadyAmahe(ye),pratipadyAma(he)ityarthaH, tathA 'abaMbhaM pariyANAmi baMbha uvasaMpajjAmi' abrahma-vastyaniyamalakSaNaM viparItaM brahma, zeSaM pUrvavat , pradhAnAsaMyamAGgatvAccAbrahmaNo // 76 // dAnidAnaparihArArthamanantaramidamAha, asaMyamAGgatvAdevAha-'akappaM pariyANAmi kappaM uvasaMpajjAmi' akalpo'kRtyamA-II khyAyate kalpastu kRtyaM iti, idAnI dvitIyaM bandhakAraNamAnityAha, yata uktaM [ca]-"assaMjamo ya eko aNNANaM aviraI ya duvihaM" ityAdi / 'aNNANaM pariyANAmi nANaM uvasaMpajjAmi' ajJAnaM samyagUjJAnAdanyat jJAnaM tu bhagavadvacanajaM,
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajJAnabhedapariharaNAryavAha-'akiriyaM pariyANAmi kiriyaM uvasaMpajjAmi' akriyA-nAstivAdaH kriyaa-smygvaadH| tRtIyaM bandhakAraNamAzrityAha-'micchattaM pariyANAmi sammattaM uvasaMpajjAmi' mithyAtvaM-pUrvoktaM samyaktvamapi,etadaGgatvAdevAha'abohiM pariyANAmi bohiM uvasaMpajjAmi' abodhiH-mithyAtvakArya bodhistu samyaktvasyeti, idAnIM sAmAnyenAha- amaggaM pariyANAmi maggaM uvasaMpajjAmi' amArgo-mithyAtvAdiHmArgastu samyagdarzanAdiriti / idAnIM chadmasthatvAdazeSazuddhyarthamAha jaMsaMbharAmijaMcana saMbharAmijaM paDikamAmi jaM ca na paDikkamAmi tassa savvassadevasiyassa aiyArassa paDikamAmi samaNo'haM saMjayavirayapaDiyapaccakkhAyapAvakammoaniyANo didvisaMpaNNo maayaamosvivjio| (sUtra) | yat kizcit smarAmi yacca chadmasthAnAbhogAnneti, tathA 'jaM paDikkamAmi jaM ca na paDikkamAmi' yat pratikramAmi AbhogAdividitaM yacca na pratikramAmi sUkSmamaviditaM, anena prakAreNa yaH kazcidaticAraH kRtaH 'tassa sabassa devasiyassa atiyArassa paDikkamAmi'tti kaNThyaM, itthaM pratikramya punarakuzalapravRttiparihArAyAtmAnamAlocayannAha-'samaNo'haM |2| saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakammo aNiyANo dihisaMpanno mAyAmosavivajio'tti zramaNo'haM tatrApi na carakAdiH, kiM tarhi ?, saMyataH sAmastyena yataH idAnIM, virato-nivRttaH atItasyaiSyasya ca nindAsaMvaraNadvAreNa ata evAha-pratihatapratyAkhyAtapApakarmA, pratihatam-idAnImakaraNatayA pratyAkhyAtamatItaM nindayA eSyamakaraNatayeti, pradhAno'yaM doSa itikRtvA tatazunyatAmAtmano bhedena pratipAdayannAha-'anidAno' nidAnarahitaH, sakalaguNamUlabhUtaguNayuktatAM darzaya nAha-dRSTisaMpannaH samyagdarzanayukta ityarthaH / vakSyamANadravyavandanaparihArAyAha-mAyAmRSAvivarjakaH (vivarjitaH)4.mAyAgabhamRpoM vAdaparihArItyuktaM bhavati / evaMbhUtaH san kiM ?
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 762 // va. aDDAijesu dIvasamuddesu panarasasu kammabhUmIsu jAvaMti kei sAhU rayaharaNagucchapaDiggahadhArA paMcamaha-44 pratikavvayadhArA / aTThArasahassasIlaMgadhArA akkhayAyAracarittA te savve sirasA maNasA matthaeNa vaMdAmi / (suutrN)| maNAdhya. . arddhatRtIyeSu dvIpasamudreSu-jambUdvIpadhAtakIkhaNDapuSkarAddheSu paJcadazasu karmabhUmiSu-paJcabharatapazcarAvatapaJcavidehAbhidhAnAsu yAvantaH kecana sAdhavaH rajoharaNagucchapratigrahadhAriNaH, nivAdivyavacchedAyAha-paJcamahAvratadhAriNaH, paJca mahAvratAni-pratItAni, atastadekAGgavikalapratyekabuddhasaGgrahAyAha-aSTAdazazIlAGgasahasradhAriNaH, tathAhi-kecid bhagavanto rajoharaNAdidhAriNo na bhavantyapi, tAni cASTAdazazIlAGgasahasrANi darzyante, tatreyaM karaNagAthA-joe karaNe sannA iMdiya bhomAi samaNadhamme ya / sIlaMgasahassANaM aTThArasagassa nipphattI // 1 // sthApanA tviyaM iyaM bhAvanA-maNeNa Na karei AhAra| ma0 saNNAvippajaDho sortidiyasaMvuDo khaMtisaMpanno Naka0 | Na kA0Na a0 A0 bha0 mai0 puDhavIkAyasaMrakkhao 1, maNeNa Na karei Ara0 phA0 hArasaNNAviSpajaDho sotiMdiyasaMvuDo khNti-tt||712|| A0 te0 vA. va. be0 te ca paM0 a0 saMpanno AukkAyasaMrakkhao 2 evaM teu 3 vAu kha0 mA0 mu0 ta0 saM0 sa0 so0 A0 baM0 4 vaNassati 5 bi06 ti07ca0 8509 je no kariti maNasA nijiyaAhArasannasoidi puDhavIkAyAraMbhe khaMtijuA te muNi vande // 1 // | kA0 / AAAAAAA pa0
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ LOCALCIALOGANSACREAS ajIvesu dasa bhedA, ete khaMtipayaM amuyaMteNa laddhA / evaM maddavAdisu ekkakke dasa 2 labbhati, evaM sataM, ete sotiMdiyamamuryateNa laddhA, evaM cakkhidiyAdiyesuvi ekkeke saya 2 jAtA satA 500, etevi AhArasaNNA'pariccAyageNa laddhA, bhayAdisaNNAdisuvi patteyaM 2 paMca sayA, jAtA do sahassA, ete na kareMtitti eteNa laddhA na kAravedieteNavi do karate NANujANati eteNavi do sahassA 2000, jAtA 6 sahassA, ete maNeNa laddhA 6000,vAyAevi 6000, kAraNavi chatti 6000, jAtA aTThArasatti 18000 / 'akSatAcAracAritriNaH' akSatAcAra eva cAritraM, tAn 'sarvAn' gacchagatanirgatabhedAn 'zirasA' uttamAGgena manasA-antaHkaraNena mastakena vandata(vande) iti vAcA, itthamabhivandya sAdhUna punaroghataH sakalasattvakSAmaNamaitrIpradarzanAyAha khAmemi savva jIve, sabve jIvA khamaMtu me / mettI me savvabhUesu, veraM majjhaM na keNai // 1 // evamahaM Aloiya nindiya garahiya duguMchiyaM sammaM / tiviheNa paDikaMto vaMdAmi jiNe cauvIsaM // 2 // (sUtra) nigadasiddhA eveyaM, sabe jIvA khamaMtu metti, mA teSAmapyazAntipratyayaH karmabandho bhavatviti karuNayedamAha / samAptau svarUpapradarzanapuraHsaraM maGgalagAhA-evetyAdi nigadasiddhA, evaM daivasikaM pratikramaNamukta, rAtrikamapyevambhUtameva, navaraM yatraiva | daivasikAticAro'bhihitastatra rAtrikAticAro vaktavyaH / Aha-yadyevaM 'icchAmi paDikkamiDaM goyaracariyAe' ityaadi| sUtramanarthaka, rAtrAvasya asaMbhavAditi, ucyate, svapnAdau saMbhavAdityadoSaH / ityukto'nugamaH, nayAH prAgvat // ityAcAryazrImaddharibhadrasUrizakravihitAyAM AvazyakavRttau ziSyahitAyAM pratikramaNAdhyayanaM samAptaM //
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ DIRAGIRASTRAGR8 M jaarymrrrrvyrrumullll 1 iti zrImatsUripurandarabhavavirahopAdhizobhitazrImaddharibhadra sUrivihitavivRtiyutaM zrIAvazyakasUtrIyaM caturtha pratikramaNAkhyamadhyayanaM saMpUrNatAmagamat uttarArdhe pUrvavibhAgaH /