________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૩૧
પ્રથમ ન્યાયનીતિના ભંડાર, પ્રથમ પ્રજાપતિ, પ્રથમ લોકવ્યવહાર દર્શાવનાર તેમને નિર્મલ ઉજ્જ્વલ સ્નેહાનુરાગિણી પત્નીઓમાં પ્રથમ સુમંગલા નામની અને સમગ્ર અંતઃપુરમા પ્રધાન એવી બીજી સુનંદા નામની રાણી હતી. પ્રથમ સુમંગલા દેવીએ દુર્ધર એવા ભરત રાજા અને બ્રાહ્મી યુગલને જન્મ આપ્યો. જ્યારે સુનંદા રાણીએ બળવાન બાહુવાળા બાહુબલી અને સુંદરી યુગલને જન્મ આપ્યો. ફરી સુમંગલારાણીએ શીલ સમાન ઉજ્જ્વલ કરેલ જયમંગલવાળા ૯૮ = ૪૯ યુગલ તદ્ભવમુક્તિગામી પુત્રોને જન્મ આપ્યો. વીશ લાખ પૂર્વ કુમારવાસની ક્રીડા ભોગવી. ૬૩ લાખ પૂર્વથી અધિક કાળ સુધી પ્રભુએ મંગલ કરનારી રાજ્યલક્ષ્મી પાલન કરી. જ્યાં આગળ માત્ર મદોન્મત્ત હાથીને જ બંધન હોય છે, દંડો માત્ર સુવર્ણના દંડવાળા છત્રમાં હોય છે, પણ ગુનેગાર દંડપાત્ર કોઇ હોતો નથી. જુગારીની દુકાનમાં પાસા પડતા હતા, પરંતુ અપરાધીને પાસા એટલે દોરડાથી બંધન ન હતું. ‘માર’ શબ્દ ૨મવાના સોગઠાં માટે વપરાતા સંભળાતા હતા.
વેશોમાં કેશનો ભાર સંભળાતો, પણ લોકોને ક્લેશનો ભાર ન હતો. મુનિઓનું અવલોકન કરતા હતા, પરંતુ પર-દારાઓને જોતા ન હતા. દેશમાં દારિદ્રય ન હતું, શ્રેષ્ઠ તરુણી વર્ગનો મધ્યપ્રદેશ બહુ પાતળો હોવાથી દારિત્ર્ય માત્ર ત્યાં દેખાતું ન હતું. ધનવંતો દાન દેતાં કૃપણતા કરતા ન હતા. રાજા ઉચિત દાણ (કર) ઉઘરાવતા હતા. ધન વડે જનોની સેવા કરતા હતા, લોભ ન કરતાં, દાન આપતા હતા.
ત્યાં રાજ્યમાં હકાર-મકાર-ધિક્કાર રૂપ દંડનીતિ પ્રવર્તતી હતી. ત્યાં કોઈ અર્થી વર્ગ માગનાર ન હોવાથી દાન આપવાના મનોરથો નિષ્ફળ થતા હતા. ૬૩ લાખ પૂર્વ સુધી લોકોને સંતોષ પમાડી નાભિરાજાના પુત્રે ભવ વધારનાર રાજ્યનો ત્યાગ કરીને તરત સંયમરાજ્ય અંગીકાર કર્યું. ઋષભરાજાએ ૮૩ લાખ પૂર્વ વર્ષ ગૃહવાસમાં પસાર થયા. લોકાંતિક દેવોની વિનંતિ પામેલા પ્રભુ એક વરસ સુધી નિશ્ચિતપણે નિરંતર દાન દેવા લાગ્યા. કોઈકને કડાં, કોઈકને મુકુટ, કોઇકને કચોળાં-વાટકા, ભગવંત બીજાને દરેક જાતનાં વસ્ત્રો, પરવાળાં, મોતી, માણિક્યના હારો, વળી ત્રીજાને પદ્મરાગરત્ન દાનમાં આપતા હતા. વળી કોઇને હાથી, ઘોડા, સુગંધી પદાર્થો ગંધસાર ઘનસાર આપી કેઇને કૃતાર્થ કર્યા. કેટલાક અર્થીજનોને સુવર્ણ-ચાંદી આપતા હતા. આ પ્રમાણે માગનારાઓનું સન્માન કરતા હતા. ભગવંતને અનુસરનારા તેમાં જ આનંદ માનનારા કચ્છ, મહાકચ્છ વગેરે ચાર હજાર રાજાઓ સહિત ઋષભપ્રભુ સમગ્ર સાવઘનો ત્યાગ કરવાનું મંગલકાર્ય વિચારવા લાગ્યા. ચૈત્ર વદિ અષ્ટમીના દિવસે છતપ કરવા પૂર્વક આનંદિત બત્રીશ સુરેન્દ્રોથી સેવાતા ઋષભ પ્રભુએ સિદ્ધાર્થ વનમાં સંયમ અંગીકાર કર્યો.
શ્યામ વાંકડિયા કોમલ કેશવાળા પ્રભુએ મસ્તક૫૨થી વજ્ર સરખી કઠણ ચાર મુષ્ટિથી
