________________
૩૦
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ પ્રયત્ન કરવો જોઇએ. ભગવંતોને તો છેલ્લો ભવ હતો. અવશ્ય મોક્ષ થવાનો હતો, તોપણ ઘોર તપ કર્યા, પરિષહ-ઉપસર્ગો સહ્યા, જ્યારે આપણે માટે તો મુક્તિનો સંદેહ છે, તો વિશેષ પ્રકારે આદરથી તપકાર્યમાં પ્રયત્નની જરૂર છે. જે માટે કહેલું છે કે –
"અનેક સંકટશ્રેણીનો નાશ કરનાર, ભવરૂપી ભવનને ભેદનાર, અનેક કલ્યાણકારી સુંદર રૂપ આપનાર, રોગના વેગને રોકનારા, સુર-સમુદાયને પ્રભાવિત કરનાર, ક્લેશદુઃખની શાંતિ કરનાર, મહારાજ્ય, ઇન્દ્ર-ચક્રવર્તિ-બળદેવ-વાસુદેવની લક્ષ્મી, બીજી અનેક સુખ-સામગ્રીની પ્રાપ્તિ બાજુ પર રાખીએ, પરમોત્કૃષ્ટ પુણ્યથી પ્રાપ્ત થાય, તેવા તીર્થંકરપણાના વૈભવની પ્રાપ્તિ-આ સર્વ લીલાપ્રભાવ હોય તો નિષ્કામ તપસ્યાનો છે. તે તપસ્યાની તુલનામાં બીજું કોણ આવી શકે ? (૧)"
"જે તપના પ્રભાવ આગળ તીક્ષ્ણ તરવાર, ચક્રવર્તીના ચક્રો, બાણોના પ્રહારો નિષ્ફળ જાય છે. મંત્રો, તંત્રો કે વિચિત્ર સાધનાઓની શક્તિ બુઠી થાય છે. બાહુઓનું ચાહે તેવું બલ એપણ સમર્થ બની શકતું નથી, ન સાધી શકાય તેવું પ્રયોજન પણ તે તપથી સિદ્ધ થાય છે, તે તપની આરાધનાથી નક્કી ધારેલ કાર્યની સિદ્ધિ થાય છે, તેમાં સંદેહ ન રાખવા માટે જલ્દી તેવા તીવ્ર તપની સેવના કરો. (૨)"
આ બંનેનાં ચરિત્રો તેમનાં ચરિત્રોથી સમજી લેવા. સ્મરણ માટે અહિં કંઇક કહીએ છીએ. પાપાંકને પ્રક્ષાલન કરનાર, ભવ્યાત્માઓને મોક્ષસુખ દેખાડનાર, એવા ઋષભદેવ જિનેશ્વરનું મનોહર ચરિત્રસ્વરૂપ સંધિબંધ વર્ણવીશ. ૪. તપનાં પ્રભાવ ઉપર ઋષભદેવનું થરિત્ર
દક્ષિણ ભારતમાં મુકુટમણિ સમાન, એકલા સુવર્ણથી બનાવેલી જાણે વિજળી હોય તેમ ચમકતી, ધન-ધાન્યાદિક સમૃદ્ધિથી યુક્ત પ્રસિદ્ધ એવી અયોધ્યા નામની નગરી હતી. પ્રથમ રાજા ઋષભદેવને માટે કરાવેલી, શક્ર મણિ-સુવર્ણાદિકથી નિર્માણ કરેલી, શિખરવાળાં મોટાં જિનચૈત્યોથી મનોહર દેખાતી, સમગ્ર વિલાસી લોકને નવીન આનંદ આપનાર, જાણે શ્રેણીબદ્ધ તરુણી ઉભેલી હોય, તેમ સરલ ઉંચા પિયાલ (રાયણ) વૃક્ષોની ઉજ્વલ વાડીયુક્ત, હાથી જોડાએલ વાહન અને અસ્વ જોડેલ વાહનમાં બેસીને જનાર એવા ધનપતિઓવાળી, જિનમંદિરોના ઉચા ધ્વજાદંડની ધ્વજાઓ જેમાં ફરકતી હતી, તેની ઉપર રણઝણ કરતી ઘુઘરીઓના શબ્દના બાને જે નગરી ગર્વ કરતી હોય, નિરંતર હસતી હોગ્ર તેમ જણાતી હતી. પોતાના વૈભવ વડે કરીને શક્રની નગરી કરતાં પણ ગુણોથી ચડિયાતી હતી. નાભિકુલકરના પુત્ર ઋષભરાજા ઈન્દ્રની જેમ તે નગરીનું લાલન-પાલન કરતા હતા.
