Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ SARAI saMskavadhAkalana-bhiyavyAkhyAni jainAgamaniSNAta-paNDita-anikI kAnhevAlAlajI 'mahArAjaviracilayA kalpamatarI-vyAkhayA samabachate / hindIgurjarabhASAnuvAdasahita pUjyanIvAsIlAlajI yahArAjaviracita // kalpasUtram // ghATakopara-bambaInivAsi-zreSThi-zrImANekalAla-amUlakharAya-mehatApradattadravyasAhAyyena a. bhA.ve. sthA. jainazAstroddhArasamitipramakhaH zriIzAntilAla-mUladAsabhADe-mahodayA mu0 rAjakoTa cssngg praay'ddiaa paura saMvara vikrama saMvat 2187 mUlyam-0 27 mati 2000 2014 1958
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRtamAkRtajJa-piyavyAkhyAni-jainAgamaniSNAta-paNDita-munizrI kanhaiyAlAlajI mahArAjaviracitayA kalpamaJjarI-vyAkhyayA samalaGkataM hindIgurjarabhASAnuvAdasahitaM pUjyazrIghAsIlAlajImahArAjaviracitaM // kalpasUtram // prakAzakaH ghATakopara-bambaInivAsi-zreSThi zrI mANekalAla amUlakharAya mehatApradattadravyasAhAyyena a. bhA. zve. sthA. jainazAstroddhArasamitipramukhaH zreSThizrIzAntilAla maGgaladAsabhAI-mahodayaH mu0 rAjakoTa prathama AvRtti prati 1000 vIra saMvat 2484 vikrama saMvat 2014 IsvI san 1958 mUlyam-rU0 257 Jain Educational ational AADww.jainelibrary.org
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ AYIN STANLERIA VISINIE SUMMER INSTITUSI TUMORESIENICZE NAWAZ S : prAptisthAna : zrI a. bhA. che. sthAnakavAsI jana zAstroddhAra samiti grIna leja pAse rAjakoTa ESTRESSED EHENSSIZDIS 2DZNIE pahelI AvRttiH prata 1000 vIra saMvata : 2484 vikrama saMvata : 2014 IsvIsana : 1958 mudraka ane mudraNa sthAna jAdavajI mehanalAla zAha nIlakamala prInTarI ghIkAMTA nagarazeTha vaMDA roDa amadAvAda
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ jenI lAMbA samayathI rAha jovAtI hatI, te zrI kalpasUtra ApanA karakamaLamAM mukatAM Aje amAne ghaNAja AnaMda thAya che. Wan pustaka chapAvavAmAM ghATakAparanA sevAbhAvI AgevAna zeThazrI mANekalAla amulakharAya mahetAe rU 3001/= nA udAra phALA ApyA che te badala samiti teozrInA sahu AbhAra mAne che. Wan
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 ||shriiklpsuutre sthavirakalpaviSayAnukramaNikA / / viSayaH pRSThAGkaH | viSaya:1-TIkAkArasya maGgalAcaraNaM, maGgalA 16-sAdhu-sAdhvInAM sApavAdam agrAhyavastucaraNaprayojananirUpaNaM c| 1-2 / grhnnnissedhH| 70-71 2-zAstrakArasya maGgalAcaraNam / 17-sAdhu-sAdhvInAM raatraavshnpaanaadi3-klpmedaaH| 8-29 nissedhH| 72 4-sAdhu-sAdhvInAM vastrapAtrAdi | 18-sAdhu-sAdhvInAM sApavAdaM sNkhddigrhnnniymH| 29-34 bhojnnissedhH| 5-auddezikAzanapAnakhAdyasvAdya-vastrapAtra 19-sAdhu-sAdhvInAM pryussnnaaklpH| 74-82 grhnnnissedhH| 20-sAdhu-sAdhvInAM vrssaavaasvihaarnissedhH| 83 35-36 21-paryuSaNA-divasanirUpaNam / 6-shyyaatrpinnddnissedhH| 83-88 22-proktpyussnnaadivssyaannttiirthkrprmpraa7-raajpinnddgrhnnnissedhH| siddhtvprtipaadnm| 8-kRtikrmvicaarH| 89-91 41-56 23-aparyuSaNAdivase pryussnnaanissedhH| 91 9-mhaavrtklpH| 57-60 10-pryaayjyesstthklpH| 24-paryuSaNAyAM kezaluJcanasyAvazyakarttavyatA60-61 niruupnnm| 11-atikrmnnklpH| 25-paryuSagAtaH:pUrva kezaluzcanakAla12-sAdhUnAM maasklpvidhiH| 62-66 prtipaadnm| 13-sAdhvInAM maasklpvidhiH| 67-68 | 26-sAdhu-sAdhvInAM tpso'vshykrttvytaa| 94 14-ekamAkArAdike grAmAdau sAdhu 27-paryuSaNAyAM srvthaa''haaraadinissedhH| 95 sAdhvInAM smkaalnivaasnissedhH| 68-69 / 28-varSAvAse kssetraavgrhprmaannkthnm| 95-96 15-sAdhu-sAdhvInAM rAtrI saMdhyAyAM ca 29-sAdhu-sAdhvInAM bhikssaa'vgrhniruupnnm| 96-98 maarggmnnissedhH| 69-70 | 30-niSiddhabhikSA'vagrahakathanam / 98-99 93
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya:- parama karanAla pRSThAGkaH 31-bhikssaavissye'nynissedhkthnm| 100-101 | 38-gurvAjJayaiva tapaHprabhRtInAM krtvytaa| 116-118 32-cturthbhktikaadibhidypaanmruupnnm| 102-105 | 39-ptrlekhnaadinissedhH| 33-gRhItAzanAdInAM vivakSitakAlAnantaram 40-prazAntakalahAdInAM punrutpaadnaanissedhH| 119-120 akalpanIyatAnirUpaNam / 106-107/41-yathArAnikaM kSamApaNAdInAM kartavyatA34-sacitta-kRSNalavaNAdInAmakalpa kathanam / niiytvm| 107-10842-kalahopazamakAdInAM sAdhanAmArAdhakatva35-alAbUpAtrAdiSu ashnaadinissedhH| 108-110 niruupnnm| 121-123 36-pratilekhanAyAH savidhi kAladvaye 43-klpopsNhaarH| 123-126 krtvytaa| // iti sthavirakalpaviSayAnukramaNikA // 37-kalpanIyAkalpanIyavasatinirUpaNam 112-115 zrI kalpasUtre nayasArAdiSaDviMzatibhavakathAyA viSayAnukramaNikA // viSayaH pRSThAGkaH / vissy:1-mngglaacrnnm| 127-134 | 11-agnijyotirnAmakaH aSTamo bhvH| 209 2-upodghaatH| 135-146 | 12-IzAnadevalokasambandhI navamo bhvH| 210 3-nysaarkthaa| 147-160 | 13-sanatkumAradevalokasambandhI 4-nayasAranAmakaH prathamo bhavaH 161-170 dazamo bhvH| 211 5-saudhrmklpikdevbhvH| 170-171 | 14-bhAradvAja-mAhendrakalpikadevanAmako 6-marIcinAmakastRtIyo bhvH| 172-202 ekaadshdvaadshbhvau| 212 7-brahmalokavAsidevanAmakazcaturthoM bhvH| 203 15 sthAvaraviprabrahmalokasambandhi8-kauzikanAmakaH paJcamo bhvH| devanAmako trayodazacaturdazau bhvau| 213 9-puSpamitranAmakaH SaSTho bhvH| 207 16-vizvabhUtimahAzukrakalpadevanAmako 10-saudharmadevanAmakaH saptamo bhvH| 207-208 | paJcadazaSoDazau bhvau| 214-237 Jain Education n ational Hinww.jainelibrary.org
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education viSaya: pRSThAGkaH 237-248 17 - tripRSThanAmakaH saptadazo bhavaH / 18- apratiSThAnanArakanAmako'STAdazo bhavaH / 249 19-siMhanAmakaH ekonaviMzatitamo bhavaH / 249 - 250 20 - caturthanarakanArakarUpo viMzatitamo bhavaH / 250 21 - priyamitracakravartinAmaka ekaviMzatitamo bhavaH / 22 - poTTilanAmako dvAviMzatitamo bhavaH / // zrI kalpasUtre 251-255 255-261 viSaya: pRSThAGkaH 1 - cullahimavataH pUrvadezasya ca varNanam / 317 - 322 2 - kSatriyakuNDagrAmavarNanam / 3-siddhArtharAjavarNanam / 4- trizalArAjJIvarNanam / 5- AzvinamAsAgamanam / 6 - AzvinamAse sasyasaMpatyA rAjJaH prajAnAM cAnandaH / 7- RSabhadattasya devAnandAyAzca varNanam / 8 - bhagavato mahAvIrasya devAnandagarbhe 323-328 329-332 332-337 338 mahAvIrabhavakathAyA viSayAnukramaNikA // 339 340 vakramaNam / 340-343 9- devAnandAyAzcaturdaza mahAsvapnadarzanam / 344 - 345 For viSaya: 23- sarvArthasiddhavimAnavAsidevanAmakastrayoviMzatitamo bhavaH / | 24 - vimalanAmakazcaturviMzatitamo bhavaH / 25- nandanAmakaH paJcaviMzatitamo bhavaH / 26 - prANatakalpikadevanAmakaH SaDviMzatitamo bhavaH / // iti nayasArAdiSaDviMzatibhavakathAyAH viSayAnukramaNikA // viSaya: 10 - RSabhadattakRta caturdazamahAsvapnaphalavarNanam / pRSThAGkaH 11 - zakrendrakRta bhagavatstutiH / 12 - zakrendrakRtagarbhasaMharaNavicAraH / 13- 4riNaigameSiNaM prati garbhasaMharaNAya zakrasyAdezaH / 14 - hariNaigameSikRtagarbhasaMharaNam / 15-rAjabhavanavarNanam / 16- gajasvapravarNanam / 17 - vRSabhasvamavarNanam / 18 - siMhasvadmavarNanam / 261-262 263-269 269-308 309-316 pRSThAGkaH 346-350 350-368 368-375 376-377 378-384 385-402 403-404 405-408 409-412w.jainelibrary.org.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAmalA viSayAma 19-lkssmiisvpnvrnnnm| 20-puSpamAlAyugalasvapnavarNanam 21-cndrsvpnvrnnnm| 22-sUryasvapnavarNanam / 23-dhvjsvpnvrnnnm| 24-pUrNarajatakalazasvapnavaNanam / 25-padmasarovarasvapnavarNanam / 26-kssiirsaagrsvpnvrnnnm| 27-devavimAnasvapnavarNanam / 28-ratnarAzisvapnavarNanam / 29-zikhisvapnavarNanam / 30-trizalayA svamanivedanaM siddhArthena tatphalakathanaM c| 31-gjsvpnphlm| 32-vRSabhasvapnaphalam / 33-siMhasvapnaphalam / 34-lakSmIsvapnaphalam / 35-daamdviksvpnphlm| 36-candrasvapnaphalam / 37-sUryasvapnaphalam / 38-dhvajasvapnaphalam / 39-pUrNakalazasvapnaphalam / pRSThAGka: viSayaH pRSThAGka: 413-421 | 40-padmasarovarasvapnaphalam / 498-501 421-426 | 41-kSIrasAgarasvapnaphalam / 502-503 427-430 42-devavimAnasvapnaphalam / 503-504 431-433 | 43-ratnarAzisvapnaphalam / 504-510 434-436 / 44-nirdhamAgnisvapnaphalam / 510-514 437-440/45-trizalAyAH svapnaphalaviSaye vizvAsa441-446 prakaTanam / 515-518 447-45046-trizalAyAH svamA'matighAtArtha jaagrnnm| 519 451-457/47-devkthaa| 519-520 458-46048-gurukthaa| 521-522 460-462 | 49-dhrmkthaa| 523-524 50-siddhArthasya kauTumbikebhya aajnyaamdaanm| 524-527 463-475 | 51-prabhAtavarNanam / 527-530 475-477/ 52-siddhArthasya AsthAnamaNDape samAgamanam / 531 477-479 | 53-svamapAThakAnAM trizalAyAzca kRte bhadrAsana479-480 sthApana, javanikAvarNanaM, svamapAThakAhA481-483 nArtha kauTumbikAn prati siddhArthasya 483-484 nidezaH, svamapAThakAhAnaM c| 532-537 484-485 | 54-svaprapAThakAnAM rAjadarzanAya sajjanam / 537-538 485-487 | 55-siddhArthakRtaH svabhapAThakAnAM stkaarH| 487-491 svamapAThakakRtasvamaphalanivedanaM, vastrAdi491-497 | pradAnena rAjakRtaH svamapAThakasatkAraH / 539-551 Jain Education n ationa viww.jainelibrary.org.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThAGkaH viSaya: pRSThAGka: viSayaH66-siddhArthakRtA trishlaadohdpuurtiH| 552-558 | 60-bhagavato vardhamAna iti nAmakaraNArtha 67-trizalAyA garbharakSaNaprayAsaH 559-560 | tanmAtApitroH saMkalpaH 18-kalavastImAM trizalAM prtyupdeshH| 561-565 | 61-bhagato jaya 69-siddhArtharAjabhavane triz2ambhakadevakRtanidhAnasamAharaNam 565-569 | 570-574 575-580 .
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ agatyanI apIla sthAnakavAsI jana bhAIo ane bahene - parama upakArI mahAvIra prabhunA vakhatamAM temaja gaNadharanA samayamAM ardhamAgadhI bhASA pracalita hatI, kare jethI ApaNuM sUtre te vakhatanI cAlu bhASA ardha mAgadhImAM lakhAyAM, paraMtu Aje te bhASA jANanAre varga bahu ja nAne levAthI zAstranuM amUlya jJAna meLavavA ApaNe samAja vaMcita rahI jAya te svAbhAvika che. jamAne palaTAyo che, bhASA palaTANI che, jethI ApaNA samAjanA astitvane TakAvI rAkhavA khAtara ApaNI saMskRtine vizvabharamAM phelAvo karI jaina dharmanuM kharUM rahasya jagata samakSa mUkavAnuM ane khuM kArya karavAnI ApaNI javAbadArI AvI rahI che. pracAra kArya dareka bhASAmAM pragaTa karIne bIjA dharmavALAe pitAne dharma bahoLA pramANamAM phelAvI rahyA che eve samaye ApaNe aMdara aMdaranA saMpradAyavAda, prAMtavAda, ane mArAhArAmAM kheMcAI ApaNI zakita khoTe raste veDaphI na nAkhatAM ApaNI saMskRtinI rakSA karavA ane tene samAjamAM vahetI mUkavA pagabhara thavAnI khAsa jarUra che. AvuM jJAna ane samajaNa jemanAmAM skaryuM hatuM tevA mahAtmAoe te bAbatamAM temanI zakita ane saMjogo pramANe prayAso karI zAstro lakhIne samAja upara upakAra karyo che. AvA chuTaka chuTaka prayAso amuka jagyAe thayA te kharekhara prazaMsanIya che; paraMtu samAjanI dareka vyakitane sAnukuLa thAya tevI jAtanAM zAstro taiyAra karAvavAnI khoTa te ubhI ja rahI hatI.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAjanA jIvana maraNane savAla ubhe have evA kaTokaTInA samaye ApaNAM sadbhAgye jainadharmadivAkara pUjaya AcArya zrI ghAsIlAlajI mahArAjanuM A agatyanI bAbata tarapha dhyAna kheMcAyuM ane temaNe potAnI akhUTa jJAnazakitane lAbha samAjane ApavA pitAnA prayAse zarU karyo, temanA sAhitya tarapha dAmanagaranA zAstrajJa zrAvaka zrIyuta zeTha dAmodaradAsa bhAinuM dhyAna kheMcAyuM, ane temaNe pUjyazrInI agAdha zakitane lAbha samAja pUrepUre uThAvI zake tevI rIte kArya zarU karavAnI IcchAthI teozrIe pUjya AcArya zrI ghAsIlAlajI mahArAjanI pAse jAmanagara saMghavatI ajamerA mohanalAla kezavajI, rAjakeTa saMdhanA mAnavaMtA zeTha gulAbacaMdabhAI mahetA tthA semacaMda tulasIbhAI mahetA Adine saurASTramAM padhAravA vinaMti karavA mekalela, temanI Agraha bharI vinaMtine pujyazrIe ratalAmanA dharmadAsa mitra maMDaLanA sekreTarI zrImAna zeTha lakSamIcaMdajI muta vagerenI salAha temaja deza kAla bhAva joI samAjanA apUrva lAbhaarthe svIkAra karyo. vyavasthita rIte zAstroddhAranuM kArya zarU karavAmAM AvyuM ane jANItA udyogapati ane mIlamAlIka zeTha zAMtilAla maMgaLadAsanA netRtva paNa nIce zAstroddhAra samitinI racanA karavAmAM AvI, dasa varSanA kArya pachI vadhu vyavasthita rIte kArya karavA rAjakeTa mukAme samitinI ophisa khelI maMtronI nimaNuMka karavAmAM AvI, dasa varSamAM thayelA kAryonI sarakhAmaNImAM teTaluM ja kArya 4 varSamAM thaI zakayuM che. Aje 14 varSa mAM samAja taraphathI lagabhaga 2 lAkha rUA. maLI cUkayA che ane pa00 membare samitine cei paDe noMdhAyA che. atyAra sudhImAM 16 zAonI 13 hajAra nakalo bahAra paDI cUkI che ane bIjA lagabhaga 17 sUtre bahAra pADavAnA bAkI che. bAkI rahelAM sUtro daLadAra hovAthI bAkInA kharcane pahoMcI vaLavA ochAmAM ochA rUA. 300000] traNulAkhanI jarUra che. ane te kArya pAMca varSamAM pUruM karavAnI samitinI nema che. amane AzA che ke samAjanA jJAnapipAsu zAha-sedAgare A amArI vinaMti jarUra svIkAraze. atyAra sudhI sthAnakavAsI samAja mATe kalpasUtra nAmane amUlya graMtha keIpaNa vyakita taraphathI prasiddha karavAmAM Avela na hatA ane jene lIdhe ApaNA munimahArAje ane mahAsatIe bahAranA banAvela ka9pasUtrathI calAvI letA. A uNapa pUrI karavA pUjya AcArya zrI ghAsIlAlajI mahArAje athAga parizrame kahapasUtra ApaNA samAjane anukULatAvALuM taiyAra karyuM ane tene pahelo bhAga hAlamAM bahAra paDe che. A kalpasUtrane bIjo bhAga thoDA vakhatamAM bahAra pADavAmAM Avaze. membarane 32 sUtre jema bheTa maLe che. temaja ka9pasUtra paNa bheTa maLavAnuM che. w.jainelibrary.org Jain Education
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education samAjanA dareke dareka aMgane amArI vinaMti che ke AvA mahAna kAya mAM peAtAnA taraphathI zitanuM sama paNa avazya thavuM joie. AvuM anekhuM ane ajoDa kAra atyAra sudhI koi saMsthA ke koi vyakita karI zakI nathI ane bhaviSyamAM karI zake tevA sajeMge! paNu dekhAtA nathI. phakata nANAMthI ke vAtA karavAthI, ceAjanA ghaDavAthI AvuM kArya kadI thai zake ja nahiM. AvA kAryomAM samAjanI dhagazavALA akhUTa jJAnazakitanA dhAraka aneka bhASAnA jANanAra ane rAta divasa tanatADa mahenata karanAra saMtanI jarUriyAta pahele darajje che. ane tevI vibhUtinA bheTA ApaNane anAyAse maLI gayA che te tenA pUrA lAbha vahelI take uThAvI levAnI ApaNI pharaja che. A sUtreAmAM mUlamAM jarA paNa pheraphAra karavAmAM AvatA nathI. ApaNI zraddhAprarUpaNA anurUpa ajoDa lekhana thAya che te vAMcana ghare gharamAM avazya prApta karavu joIe. ochAmAM ochA rUA. 5000] ApI Adya murabbIpada Apa dipAvI zake che. ochAmAM ochA rUA. 1000] ApI murabbIpada meLavI zake che. ochAmAM AchA rUA. 500] ApI sahAyaka membara banI zake che, ane echAmAM ochA rUA. 250] ApI mebbara tarIke dareka bhAi vhena dAkhala thaI zake che. uparanA dareka membarane 32 sUtreA tathA tenA tamAma bhAgA maLI lagabhaga 60 graMthA jenI ki`mata lagabhaga 100 upara thAya che te bheTa tarIke maLI zake che. ane dareka zAstramAM temanuM nAma prasiddha karavAmAM Ave che. dareka zAstra 4 bhASAmAM taiyAra thAya che. eTale dareka pAnAmAM 4 bhASA jovAmAM Avaze. uparamAM a mAgadhI, tenI nIce saMskRta chAyA, tyAra bAda hIndI rASTra bhASA ane chevaTe gujarAtImAM anuvAda jovAmAM Avaze. zramaNa varga, zrAvaka vargone dareka pradezamAM vasatAM samAjanA dareka aMgane eka sarakhI rIte upayAgI thAya tevI rIte khyAla karIne zAstranI racanA karavAmAM Ave che. bahAra dezAvaramAM vasatA ApaNA bhAione temaja gAmaDAmAM vasatA zrAvAne temaja phurasade vAMcana karanAra aenA temaja vidyArthIone eka sarakhuM upayegI thai zake tevuM sAhitya bIjI kaeNAi jagyAe maLI zake tema nathI, Nin ww.jainelibrary.org
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAnakavAsI samAjane e avalaMbana che. temAM paheluM munivaga ane bIju zArazravaNa che. jyAM jyAM munimahArAjenI gerahAjarI hoya che (ane bhaviSyamAM rahevAnI che) te sthaLe A zAo sthAnakavAsI ke mane TakAvI rAkhavA moTAmAM moTuM sAdhana che. pUjaya mahArAje ane mahAsatIone amArI namra prArthanA che ke A kAryane uttejana ApavA vyAkhyAnamAM upadezadvArA Apa ajoDa phALo ApI zake che. zramaNa saMdhanA mahAna AcArya zrI AtmArAmajI mahArAja tathA zramaNa saMghanA pracAra maMtrI premacaMdajI mahArAja temaja zramaNa saMghanA mahAsatIjI sumatikuMvarabAIne abhiprAya A zAstronA kAyane mATe maLI cUka che. ane tethI kAryanI saphaLatA mATe keIne saMdeha uThAvavA jevuM rahetuM nathI. A sivAya aneka mahArAje, mahAsatio, prophesare, zAstrajJa zrAvaka, temaja peparanA taMtrIo vageree A zArA kAryanI gUMthaNI mATe mukatakaMThe prazaMsA karI che. pUjya gurUdevanI uMmaranA pramANamAM dinapratidina zakita ghaTatI jAya che te svAbhAvika che. ApaNe temanI zakitano lAbha jema bane tema jaldIthI laI levAnI khAsa jarUra che. kAraNa ke AvuM aNameluM kArya adhurUM na rahI jAya te samAje khAsa vicAravAnuM che. vadhu paMDite rAkhIne jhaDapathI kArya karavA chellI kamITIe nirNaya karyo che. A bAbata dareka vyakita vicAra karI pitAne phALe jaldIthI noMdhAve. eja prArthanA.............. rAjamA tA. 1-6-58 ravI. lo. mAnada maMtrie Jain Education in a inelibrary.org
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpa kalpamaJjarI ||shriimhaaviiraay namaH // jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrI ghAsIlAlajI-mahArAja-viracitaM saMskRtapAkRtajJa-jainAgamaniSNAtapriyavyAkhyAni-paNDita munizrI kanhaiyAlAlajI-mahArAja-viracitayA kalpamaJjarI-vyAkhyayA samalaGkRtaM // zrIkalpasUtram // ____TIkAkArasya maGgalAcaraNam varddhamAnaM jinaM natvA, natvA zrI gautamaM prbhum| jainI sarasvatIM natvA, ghAsilAlaM guruMtathA // 1 // kalpasUtrasya vizadA, TIkA bhvyaavbodhye| kanhaiyAlAla-muninA, kriyate kalpamaJjarI // 2 // vighnavinAzAya ziSyANAM maGgalabuddhiparigrahAya ca svatomaGgalabhUtasyA'pi zAstrasyAdi-madhyA-vasAneSu TIkAkAra kA maMgalAcaraNavarddhamAna jinako namU, zrI gautama bhgvaan| jinavANI gurudeva zrI ghAsIlAla mahAn // 1 // kalpasUtra-TIkA racU, bhavyabodha ke kaaj| 'kalpamaJjarI' nAma kI, vratI 'kanhaiyA' Aja // 2 // yadyapi zAstra svayaM hI maMgalamaya hai, tathApi vighnoM kA vinAza karane ke lie tathA ziSyoM ke citta meM maMgala-buddhi utpanna karane ke lie zAstra ke AraMbha, madhya aura anta meM maMgalAcaraNa kA prayoga karanA TIkAkAra- maMgalAcaraNa vardhamAna jinane namuM, zrI gautama bhagavAn / jinavANI gurudeva zrI, ghAsIlAla mahAn // 1 // kalpasUtra-TIkA racuM, bhavyabodha ne kAja / 'kalpamaMjarI nAmanI, vratI 'kanhaiyA' Aja // 2 // jo ke zAstra svayaM maMgalasvarUpa che te pachI maMgalAcaraNa karavAnuM zuM prayojana che? ene samAdhAna e che ke-zAstranuM bahumAna ane bhakti vadhAravA mATe ja "maMgalAcaraNa' bolavAnI prathA che, tyAre AdhyAtmika che. zAstro parama zAMti ane parama Ananda upajAvanArA che te tenI maMgalaprathA kema na hoya? alabata heyaja, vaLI // 1 // Jain Education Yational
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpasUtre // 2 // maGgalamabhidhAtavyam / tatrAdimaGgalaM hi nirvighnatayA zAstrapAragamanArtham, madhyamaGgalam adhikRta zAstrasya sthirIkaraNArtham, antamaGgalaM ziSya-praziSya-paramparayA zAstrasyA'vyavacchedArtham / taduktam " taM maMgalamAIe, majjhe, pajaMtae ya satthassa / paDhamaM tahi nididUM, nivvigghapAragamaNAya // 1 // tasseva ya thejjatthaM, majjhimayaM aMtimaMpi tasseva | avvocchinnanimittaM, sissapasissAivaMsassa" // 2 // iti // chAyAH - tanmaGgalamAdo madhye, paryante ca zAstrasya / prathamaM tatra nirdiSTaM, nirvighnapAragamanAya // 1 // cAhie / AraMbha kA maMgalAcaraNa prakRta zAstra kI nirvighna samApti ke lie, madhya kA maMgalAcaraNa prakRta zAstra kI sthiratA ke lie aura antima maMgalAcaraNa ziSya-praziSya kI paramparA cAlU rahe aura zAstra kA viccheda na ho, isa prayojana se kiyA jAtA hai| kahA bhI hai: " taM maMgalamAIe, majjhe patae ya satthassa / paDhamaM tahi niddiyuM, nivvigghapAragamaNAya // 1 // AmAMthI bIjo bhAva paNa tAravAnA hoya che ke ma galAcaraNathI ziSyAnA manamAM zAstra pratye ruci utpanna karavAnA niyama paNa che. 'ma'galAcaraNa' khelavAnI rIta traNa vakhata pADavAmAM AvI che, Adi (AraMbha ), madhya ane anya (IMDA), AraMbhanu maMgalAcaraNu kApaNu jAtanA vighna vinA kArya pUrU karavA mATe hoya che. madhya moMgalAcaraNu zAstronA bhAvA ziSyAmAM sthira karavA mATe che. aMtanuM maMgalAcaraNu ziSyA praziSyAnI paraMparA cAlu rahe ane zAstranA viccheda na thAya tenA mATe che. sAthe sAthe e paNa bhAvanA A maMgalAcaraNathI pragaTa karavAnI hoya che ke bhagavAna mahAvIranA A preraka saMdeza kAlanA aMta sudhI jIvatA jAgatA gatA rahe, ane bhavabhavAthI thAkelA AtmAone, visAbhA3ya janI bhukti pathanA sAMgu (sathavAre) mane. udhuM pazu che " taM maMgalamAIe, majjhe parjataeM ya satthassa / paDhamaM tahi niddiyuM, nivvigghapAragamaNAya // 1 // For Private & Personal Jain Education Itional kalpa maJjarI TIkA // 2 // ww.jainelibrary.org.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtre sadA tasyava ca sthayAtha madhyamakamAntamamApa tasyaiva / avyucchinnanimittaM, ziSyapraziSyAdivaMzasya // 2 // itya ziSTaparamparAmanusmaran zAstrakAra AdimaGgalaM kartukAmaH saphalamaGgalAdhAraM mahAvIraM tadgaNadharAn gautamAdIn zrI kalpa- tatmavacanavANI ca namaskurvana zAstra praarbhte||3|| namiUNa mahAvIraM, goyamAI gaNiM tahA / jeNiM sarassaI suddhaM, bhavvANaM hiyaheyave // 1 // saMjayAyArasaMjuttaM, sirivIrakahAjuyaM / ghAsilAlavaI rammaM, kappasuttaM raemihaM // 2 // chAyAH-natvA mahAvIraM gautamAdiM gaNinaM tthaa| jainI sarasvatI zuddhAM bhavyAnAM hitahetave // 1 // saMyatAcArasaMyuktaM, zrIvIrakathAyutam / ghAsIlAlavratI ramyaM, kalpasUtraM racAmyaham // 2 // tasseva ya thejatthaM, majjhimayaM aMtimaMpi tssev| avvocchinnanimittaM, sissapasissAivaMsassa // 2 // " iti| isa prakArakI ziSTajanoM kI paramparAkA smaraNa karate hue zAstrakAra Adi-maMgala karate hue samasta maMgaloM ke AdhAra mahAvIra svAmI ko, unake zrI gautama Adi gaNadharoM ko, tathA unakI pravacanavANI ko namaskAra karake zAstra ko prAraMbha karate haiM-'namiUNa' ityAditasseva ya thejatthaM, majjhimayaM aMtimaMpi tssev| avvocchinnanimittaM, sissapasissAivaMsassa // 2 // " iti| A pramANe ziSTa puruSanI paraMparAnuM samaraNa karI, zAstranuM 'maMgalAcaraNa" karI, samasta viziSTa bhAvanA AdhAra-rUpa bhagavAna mahAvIra, temaja jInezvaranI vANInA pravAha ne jeNe jhIlI zAstrarUpe guruthI che evA gaNadhara devane ane ATha pravacana-mAtA-rUpa anaMta tIrthakarenI vANIne tAdAsyabhAvathI vaMdana karI, zAstrakAra 2 zAstra bhAga re cha. 'namiUNa ityAdi ZAPoww.jainelibrary.org. Jain Education Themational
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA kalpamaJjarI TIkA - TIkA-mahAvIram-vi-vizeSeNa Irayati mAkSaM prati gacchati gamayati vA prANina iti vIraH, vIrayati=karmANi nirAkaroti, vIrayati-rAgAdizatrUn prati parAkramayati vA viirH| karmANi vidArayatIti niruktivazAdvA viirH| taduktam___ zrI mahAvIra ko, gautama Adi gaNadharoM ko aura nirdoSa jinavANI ko namaskAra karake muniyoM ke AcAra se tathA zrI mahAvIra prabhu kI kathA se yukta kalpasUtra kI maiM-ghAsIlAla muni bhahitArtha racanA karatA huuN||1|| mahAvIra-'vi' upasarga aura 'Ira' dhAtu se 'vIra' zabda banA hai| 'Ira' dhAtu kA artha hai-gati krnaa| jo vizeSarUpa se mukti ke prati gati karate haiM aura anya prANiyoM ko gati karAte haiM unhe 'vIra' kahate haiN| 'vIra' zabda kI dUsarI vyutpattiyAM bhI haiN| jaise-dhIrayati iti vIraH, arthAt jo karmoM ko dUra karatA hai vaha vIra hai| athavA rAga Adi aAntarika zatruoM ke sAmane jo vIratA-parAkrama dikhalAtA hai, vaha vIra hai| kahA bhI hai zAsanapati bhagavAna mahAvIra, gautamAdi gaNadhara de ane ananya bhAva pragaTa karanArI evI anaMta jInezvarenI vANIne dravyuM ane bhAre namana karI, jemAM prabhu vIranI AtmakathA varNavAmAM AvI che temaja munionA AcAra vicAra varNavAmAM AvyA che evA "kahapasUtra" nI huM ghAsIlAla muni bhavya jIne hita mATe laghubhAve racanA karUM chuM mahAvI2 - 'vi' 75sA cha bhane 'Ira' dhAtu che, mA prabhArI 'vi' Gul lA Ira dhAtuthI 'vIra' zabda banyo che. "ra' dhAtune artha gati karavI te thAya che, je AmA vizeSarUpe mekSa tarapha gamana kare che. ane anya jIne "mukti' tarapha prayANa karAve che temane "vIra' zabdathI saMbodhavAmAM Ave che. // 4 // 'vIra' zanI bhI vyutpatti 5 cha, ma 'vIrayati iti vIraH' bhayAt 2 potAnA vAya-5-22bhApI, mAmAne ni:satyA zanAyo cha bhAna 62 43 cha, tena 'vIra' 4DevAmA Ave che. athavA meha, mamatA, rAga, dveSa, vikAra, ajJAna Adi bhAvene jeNe pitAmAMthI hamezane mATe dara karyo cha te2 'vIra' 4AmA mAve che. 'vIra' zahanA thAre parivAra 425 49 cha: Jain Education was w.jainelibrary.org
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa maJjarI TIkA 'vidArayati yatkarma, tapasA ca virAjate / tapovIryeNa yuktazca, tasmAd vIra iti smRtaH ||1||iti| etAdRzaH saamaanyjinH| etadapekSayA zAsanapravartakatvena mahAn, yadvA-caraNAGgaSThasparzato merukampanAd zrI kalpa jA ghoraparISahopasargasahanAJca mahAn , sa cAsau vIrazceti mahAvIrastaM, bhagavantaM svazAsanApekSayA dharmasyAdikaraM vardhamAmUtra Pet " vidArayati yatkarma, tapasA ca viraajte| tapovIryeNa yuktazca, tasmAd vIra iti smRtH||9||" jo karmoM kA vidAraNa karate haiM, jo tapazcaryA se virAjamAna hote haiM aura jo tapo-vIrya se sampanna hote haiM, ve 'vIra' haiN| isa prakAra ke sAmAnya jina bhI hote haiN| inakI apekSA zAsana pravartaka hone se ye mahAna haiM, ataeva ye mahAvIra kahalAte haiN| athavA inhoMne apane caraNa GguSTha ke sparzamAtra se meru ko dilAyA, ghora parISahopasargoM ko sahana kiyA, isaliye ye mahAvIra kahalAte haiN| apane zAsana kI apekSA dharma kI "vidArayati yatkarma, tapasA ca viraajte| tapovIryeNa yukta.zca, tasmAd vIra iti smRtaH" // 1 // jeNe karmonuM vidyAraNa karyuM che ane tapa AdarI pitAnuM 'nirAhAra paNuM pragaTa karyuM che, jeNe pitAnI asta 2la manAta zatimAna eyA pachI mala 53pA 4manatavIyatA prATa zacha tene 'vIra' uvAya che. AvI "vIratA" vAlA sAmAnya jIna paNa hoya che, paraMtu bhagavAna zAsanapravartaka hevAthI mahAna che, mATe mahAvIra kahevAya che. athavA teoe potAnA paganA aMguThAnA sparzamAtrathI merune halAvI dIdhuM ane parISahapasargone sahana karyA, mATe A mahAvIra kahevAya che. zAstra kathana mujaba ema jANavA maLyuM che ke A yugamAM bhagavAna mahAvIra jevAM nibiDa karmo bhAgye ja kaI mokSagAmI jIvane hatAM, bhagavAna mahAvIre upArjana karela azubha karmone je jagatamAM zabdo jaDe nathI temaja AvA aghara kamene nAza karavAmAM prabala purUSArtha pheDavanAra bhagavAna mahAvIra je bhAgye ja koI jIvAtmA haze, tethI ja A, yugapradhAna AmA bala vIryanI bAbatamAM A lokamAM manAya che, temanA jevA upasargone sahana karavAvALA bhAgyeja haze! // 5 // Jain Educatio de national Z iww.jainelibrary.org.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa zrI kalpa nAkhyamantimatIrthakaraM natvA paJcAGganamanapUrvakaM pravIbhUya, tathA gautamAdi-gautama Adau yasya taM gaNinaM= gaNadharam-gautamAdIn gaNadharAnityarthaH, ekatvaM cAtra gaNadharatvasAmAnyAt, natvA, tathA-zuddhAM-niravadyArUpaNAyuktatvena zuddhasvarUpAM jainoM-jinasyeyaM jainI tAM jinasambandhinI sarasvatIM pravacanavANI natvA ahaM yAsilAlanAmA vratI saMyatAcArasaMyuktam saMyatAnAM sAdhUnAM ya AcAraH-jJAnAcArAdiH paJcavidhastena saMyuktaM, tathA-zrI. vIrakathAyutam-zriyA jJAnAdilakSmyA yuktasya vIrasya bhagavato mahAvIrasya yAH nayasArAdisaptaviMzatibhavasambandhinyaH kathAstAbhiryuta-sahitaM, tathA ramyaM manoramaM kalpasUtram-kalpante=samarthA bhavanti saMyamAdhvani pravartamAnA maJjarI mUtra TIkA // 6 // Adi karanevAle, varddhamAna nAmaka carama tIrthakara bhagavAn mahAvIra ko paMcAMga namA kara namaskAra karatAhU~ / tathA gautama Adi gaNadharoM ko bhI namaskAra karatA huuN| tathA nirdoSa prarUpaNA se yukta hone ke kAraNa zuddha svarUpavAlI jinavANI ko bhI namaskAra karatA huuN| ina sabako namaskAra karake maiM ghAsIlAla nAmaka muni jJAnAcAra Adi pAMca prakAra ke AcAra se yukta tathA zrI arthAt-jJAnAdi-lakSmI se yukta bhagavAna mahAvIra kI nayamAra se lagAkara sattAIsa bhavoM ko kathA se yukta manorama kalpamUtra kI, bhavya jIvoM ke mokSarUpa hita potAnA zAsananI apekSA dhamanI Adi karavAvALA evA vardhamAna nAmanA carama tIrthakarane pAMca aMge namADI namaskAra karuM chuM. ane gautamAdi gaNadharone namaskAra karuM chuM. tathA nirdoSa prarUpaNAthI yukta hevAne lIdhe zuddha evI jInavANI, tene paNa namaskAra karuM chuM. A badhAne namaskAra karIne huM ghAsIlAla muni jJAnAcAra-darzanAcAra-cAritrAcAra tapaAcAra-vimaryAcAra, evA pAMca AcArathI ane jJAnAdi lakSmIthI alaMkRtasuzobhita thayela evA bhagavAna mahAvIranA sattAvIza bhavanI kathAvALuM, manarama kapasUtra bhavyanA mokSarUpa hitane mATe banAvuM chuM. bhagavAna mahAvIranA gata bhava anaMtA thaI gayA paNa zAnIonA bhonI gaNatarI "samyaka darzana" C nI prApti pachIja gaNAya che, tema bhagavAna mahAvIrane AtmA "nayasAranA bhAvamAM sAcu "AtmabhAna pAmyo Sea tethI tabhanavRttAMta nayasAnA savayI AmA mAyuM che. 'bhAbhamAna' seTave hu" zuddha, ninA // 6 //
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpa sUtre |||| ananAta kalpaH, sa ca tatsUtraM ceti kalpasUtraM tatkalpasUtrAbhidhaM zAstra bhanyAnA = bhavyaprANinAM hitahetave = mokSarUpahitArtha racAmi / anenAnubandhacatuSTayamapi pradarzitam / tathAhi - jJAnAcArAdirviSaya: 1, pratipAdya - pratipAdakabhAvarUpaH sambandhaH 2 / mokSArthI muniradhikArI 3 / mokSaH prayojanamiti 4 // 1-2 // ke hetu, racanA karatA huuN| saMyama mArga meM pravRtti karane vAle jisase samartha banate haiM, vaha kalpa kahalAtA hai / usa kalpa kI nirUpaNA karane vAle zAstra ko kalpasUtra kahate haiM / isa kathana se anubaMdha - catuSTaya bhI dikhalA diyA gayA hai / vaha isa prakAra - (1) jJAnAcAra Adi isa zAstra kA viSaya hai / ( 2 ) pratipAdyapratipAdaka-bhAva sambandha hai / (3) mokSAbhilASI muni rUmA gaSAtI hai, gaura (4) mokSa yogana hai ||-rA ajara, amara, avinAzI, dehAtIta ane indriyAtIta svayaM caitanyasvarUpa chuM, jJAna mArU lakSaNu, che, jaDa dravyo ane jaDa bhAvA, e mArA zuddha svarUpamAM nathI, jaDataraphanI rUcinA lIdheja mArA bhAve azuddha gaNAyAM, AvA azuddha bhAvAnA pravAha ana"ta kAlathI cAlyA Ave che. paNa mArA ajJAnanA lIdhe temaja sadgurUnA nimitta vinA mArA svarUpane oLakhI zakaye nahi. A Atma svarUpa, jJAna ane kriyAthIja pragaTa thAya che. ema samajavAnA mArke te manuSyabhavamAM ja che. A jAtanuM AtmabhAna' nayasAruM karyuM ane te bhavathIja tenI uttarAttara zreNI ma'DAi. jenAthI sacama mAgamAM daDhIbhUta thavAya che tevA 'bhAvA' ne 'kalpa' kahevAmAM Ave che, AvA anaMta bhAvAne ekI sAthe je zAstramAM varNavAmAM AvyA che te 'zAstra' ne kalpa sUtra' kahe che. A kathanathI kalpasUtranuM anubaMdhacatuSTaya dekhADavAmAM Ave che, te A pramANe cheH- (1) jJAnAcAra Adi A zAstranA viSaya che. (2) pratipAH-pratipAdakabhAva saMbaMdha che. (3) meAkSAbhilASI muni AnA adhikArI che ane (4) meAkSa prayeAjana che! vAva maJjarI TIkA 11911
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa- bhagavatA mahAvIreNa sabhedaprabhedo yaH kalpa upadarzitaH; tameva nibadhnan prAha vihe kappe paNNatte, taMjahA-jiNakappe ya therakappe y| tattha jiNakappe saMpai vicchinnnne| therakappe davihe paNate, taMjahA-Thie ceva aThie ceva / tattha Thiyakappe paDhamacarimajiNaNaM / aThiyakappe sesajiNANaM / ahaNA carimajiNasAsaNaMti kaTu Thiyakappe pavuccai / Thiyakappe dasavihe paNNatte, taMjahA-AcelakaM 1 uddesiyaM 2 sijAyarapiMDe 3 rAyaviDhe 4 kikamme 5 mahavyae 6 pajjAyajeTe 7 paDikkamaNe 8 mAsanivAse 9 pajjosavaNA 10 // 01 // 8 // chAyA:-dvividhaH kalpaH prajJaptaH / tadyathA-jinakalpazca sthvirklpshc| tatra jinakalpaH sampati vicchinnaH, sthavirakalpo dvividhaH prajJaptaH, tadyathA-sthitazcaiva asthitshcaiv| tatra sthitakalpaH prathamacaramajinayoH / asthitakalpaH shessjinaanaam| adhunA-caramajinazAsanamiti kRtvA sthitakalpaH procyte| sthitakalpo dazavidhaH prajJaptaH, tadyathA-Acelakyam 1 auddezikam 2 zayyAtarapiNDo 3 rAjapiNDaH 4 kRtikarma 5 mahAvratam 6 paryAyajyeSThaH 7 pratikramaNam 8 mAsanivAsaH 9 paryuSaNA 10 // muu01|| bhagavAna mahAvIra ne bheda-prabheda sahita jo kalpa pradarzita kiyA hai, usIkA ullekha karate hue sUtrakAra kahate haiM- 'duvihe kappe ' ityaadi| . -mUla kA arthakalpa do prakArakA kahA gayA hai - jinakalpa aura sthavirakalpa / jinakalpa isa samaya vicchinna bhagavAna mahAvIre dAnubhA sahita je ka9pa pradarzita karyo che tene ja ullekha karatAM sUtrakAra kahe che'duvihe kappe' tyaali| // 8 // mUlano artha onal upara "kalpanI vyAkhyA "bhAvanA rUpamAM lIdhI che, ahIM kaha5ne artha AtmabhAvamAM ramaNa karatAM ja Jain Education
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpasUtre // 9 // TIkA: - 'duvihe kappe' ityaadi| kalpo maryAdA sAmAcArIti yAvat, sa dvividhaH prajJaptaH, tadyathA- jinakalpazca sthvirklpshnyc| tatra dvayoH kalpayormadhye jinakalpaH - jinAnAM = rAgadveSakaSAyendriyaparISahopasargASTamakArakarmajetRRNAM hai / sthafate do prakArakA hai- sthitakalpa aura asthitakalpa / prathama aura antima tIrthakaroM kA sthitakalpa hai, tathA bIcake tIrthaMkaroM kA asthikalpa hai / isa samaya antima tIrthaMkara kA zAsana hai, ataH sthitakalpa hI yahA~ kahA jAtA hai / vaha dasa prakAra kA hai-- (1) acelatA, (2) audezika (3) zayyAtarapiNDa (4) rAjapiNDa (5) kRtikarma ( 6 ) mahAvrata (7) paryAyajyeSTha (8) pratikramaNa ( 9 ) mAsanivAsa aura (10) paryuSaNA / maryAdA yA samAcArI ko kalpa kahate haiM / kalpa ke do bheda haiM- (1) jinakalpa aura ( 2 ) sthavikalpa / inameM se rAga, dveSa, kaSAya, indriya, parISaha, upasarga aura ATha prakAra ke karmoM ko jItane sAdhuone lagatA che. AtmIyatA' anubhavanArA sAdhu janAnA be kalpa che- (1) jInakalpa (2) sthavirakalpa. 'jInakalpa' A yugamAM viccheda gayA che te sthavira kalpanA e prakAra kahyAM che. (1) sthitakalpa (2) asthitakalpa. aMtima ane pahelA tIrthaMkaronA 'sthitakalpa' hoya che, tyAre vaccenA tItha karAne 'asthitakalpa hoya che. vartamAna kAla aMtima tIrthaMkara mahAvIra svAmInA pravarte che tethI ahiM 'sthitakalpa' nuM varNana karavAmAM Ave che. 'sthitamstha' nA haza ahAra che (1) asatA (2) bhauzika (3) zayyAtarapiMDa (4) rASTrapiMDa (4) kRtiurbha (6) bhaDDAvrata (7) paryAyantyeSTha (8) pratibhAlu (8) mAsanivAsa (10) paryuSA sAdhu-sAdhdInA AhAra-vihAra-mAyAra vicArane 'samAyArI' he che, mA 'samAyArI' no artha saddhi' 'haSa' tarIke levAmAM Ave che. A'kalpa' ne ApaNe ApaNI pracalita bhASAmAM sAdhune kalpe ke nahi ? ema uccArIe chIe. Jain Educationational kalpa maJjarI TIkA // 9 //
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpamaJjarI TIkA kalpa iva kalpo jinakalpaH, sa ca sampati-paJcamArake vicchinnH| sthavirakalpaH-pravartitavyApArAn saMyamayogeSu sIdataH sAdhUna aihikapAralaukikApAyadarzanataH sthirIkaroti yaHsaHsthaviraH, taduktam F "tena vyApAriteSvartheSvanagArA~zca siidtH| sthirIkaroti sacchaktiH, sthavirobhavatIha sH||1||" iti| zrIkalpa vAle jinoM kA kalpa jinakalpa kahalAtA hai| jinakalpa Ajakala pAMcaveM Are meM vicchinna ho cukA hai saMyama-yogoM meM zithila hote hue sAdhuoM ko ihaloka aura paraloka saMbaMdhI hAniyAM samajhA kara jo ra saMyamameM sthira karatA hai, vaha sthavira kahalAtA hai / kahA bhI hai"tena vyApAriteSvartheSvanagArA~zca siidtH| sthirIkaroti sacchaktiH, sthaviro bhavatIha sH||1||" jinopadiSTa mArga para calane vAle muni jaba DagamagAne lageM to jo zaktizAlI (mahAmuni) una muniyoM ko sanmArga para sthira karatA hai, vaha sthavira kahalAtA hai // 1 // upara batAvyA pramANe "nakaha5' nuM vivaraNa evuM che.-rAgadveSa-kaSAya-indriya-pariSaha-upasarga tathA ATha karmone jItavuM te 'janakalpa' kahevAya, janakalpI eTale "jIna' nahiM paNa "jIne sarIkhA. AvI kakSA athavA yogyatA dhAraNa karavI A kaThina kAlamAM sAdhuo mATe duSkara che, kAraNa ke AvI kaThinatA sahana karavA mATe vajAaSabha nArAca saMghayaNa, ugra pariSahAdi sahana karavAnI zakti hevI joIe, paNa A kAlamAM te nahiM hovAne kAraNe "jInaka95" nuM dhAraNa karavuM A paMcama kAlamAM viccheda gayuM che. saMyamomAM DagamagatAne A loka ane paraloka saMbaMdhI duHkha samajAvI saMyama mArgamAM je sthira kare cha ta sthavira' 4pAya che. 4 pa cha"tena vyApAriteSvartheSvanagArAMzca siidtH| sthirIkaroti sacchaktiH sthaviro bhavatIha saH" // 11 // AvA saMte "sthavirakalpI" kahevAya che, tenA ka5 be prakAre zAsakAe varNavyAM che (1) sthita kapa // 10 // Howw.jainelibrary.org. For Private Personal use only Jain Education antional
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ -cita 5:4thavAta A tA 14, pa dhAvaNaarg-fzakAra thatA sAmAcArI prathamacaramayostIrtha sthitAnAM bhavati, teSAmRjujaDatvAd vakrajaDatvAcca / zrImuutre sthavira kA kalpa sthavirakalpa kahalAtA hai / usake do bheda hai- sthitakalpa aura asthitakalpa / vyavasthita samAcArI ko sthitakalpa kahate haiN| yaha kalpa prathama aura carama tIrthakara ke zAsana meM hotA hai, kyoM ki unake ziSya RjujaDa aura vajaDa hote haiM / RjunaDa kA udAharaNa pamnyjrii TIkA . (2) asthitakalpA prathama tIrthaMkaranA samayamAM loko paNa sarala hatAM ane temanA netAe gurU Adi-mAM akhUTa zraddhA ane te vizvAsa mUkatAM hatAM, temaja netA' nI AjJAnusAra cAlavAmAM zistabaddha hatA, netA' nI AjJAmAM jarA paNa A zaMkA lAvatA nahiM, temaja temanA hukamane bhalate-managamate artha paNa karI zakatA nahiM, ane tema karavAmAM teo mahAna pApa gaNatAM, tethI teone zAstrakAroe "jjaDa buddhinA kahyAM che. te anusAra te vakhatamAM samayane elakhI bhagavAna AdinAthe te vakhatanI "samAcArI" sAdhu-sAdhvIo mATe ghaDI kADhI hatI. A samAcArIne sthitakalpa' kahevAmAM Ave che. AvI suMdara rIte samAcArI ghaDAela hatI, chatAM te "samAcArI' nuM jJAna te vakhatanA sAdhujanane vAraMvAra samajAvuM paDatuM hatuM, kAraNa ke te sAdhu-sAdhvIo atyaMta sarala ane bhadrika prakRtinA hovAne kAraNe "zabdArtha pakaDatA, ane te "zabdArtha" ne vistRta artha nahi samajavAne kAraNe teo bhUlo karI vesatAM ne te bhUla AcArya bhagavAna laghubhAve sudhAratAM. A paMcama kAlamAM sAdhu purUSa mATe bhagavAna AcAryoe kAlAnusAra gyAyegyatA ne vicAra karI hatI "samAcArI" ne zabdArtha ane bhAvArtha vistRta rIte karyo che, koIpaNa prakAranI zaMkAne sthAna ApyuM ja nathI, tethI chatAM AjakAlanA sAdhuoe te zabdArtha ane bhAvArtha banene pitAne managamate artha karI "samAcArI" ne DahoLI nAkhI che tethIja AkAlanA lokone bhagavAne "vaDhajaDa" kahyAM che. bhagavAne kevala sAdhu-sAdhvIo mATe che kahyuM nathI, zrAvaka-zrAvikAo mATe paNa kahevAmAM AvyuM che, sAdhunA peTAmAM zrAvake paNa AvI jAya che ne te kA
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsuutre phrI! Jain Education Int tatra RjujaDadRSTAntaH - ekasmin samaye prathamatIrthakarasya kazcit ziSyaH Avazyaka kAryavazAd vahirgo vilambena pratyAgataH / atha taM guruH pRcchati-adya kathaM vilambo jAtaH ? sa prAha - bhadanta ! mArge naTanRtyaM pazyato mama vilambo jAtaH / tasyedaM vacanaM zrutvA gururAha - saumya ! sAdhUnAM naTanRtyaM draSTuM na kalpate itthaM gurorvacanaM nizamya tena prAyazcittaM gRhItam / athAnyadA kadAcit sa sAdhurAvazyaka kAryavazAd vahirgataH punarapi 1 se bAhara gayA aura bilamba se AyA / 4 kisI samaya Adi tirthaMkara kA eka ziSya Avazyaka kArya gurUjI ne usase pUchA- 'Aja vilamba kaise huA ? ziSya ne kahA bhadanta ! rAha calate naTa kA nRtya dekhane lagA isIse vilamba ho gyaa| taba gurUjI ne usase kahA- saumya ! naTakA nRtya dekhanA sAdhuoM ko nahIM kalpatA / ' gurujI ke yaha vacana sunakara ziSyane prAyazcitta le liyA / ' gRhasthI' nI ' samAcArI nyAyanItipUrNa hovI joie evA athavAcakAe jarUra tAravI levA. vadhAre samajAvaTa mATe bhagavAna zAstrakAroe RjIjaDa ane varkajaDanA udAharaNA nIce ApyA che te uparathI te samayanA leAkeAnu mAnasa bahuja suMdara rIte jANI zakAya che. RnujahanuM dRSTAMtaH--AdinAtha bhagavAnanA samayanI A vAta che. te kAlamAM koi eka ziSya Avazyaka kArya mATe bahAra gayA ne ghaNeAvakhata vyatIta thayAM pachI pAchA karyA, gurU mahArAje tene prazna pUchI vilaMbanuM kAraNa jaNAvavA kahyu. ziSye javAbamAM kahyuM ke rastA para cAlatAM koi eka naTanu' nRtya dekhavAmAM rAkAya. gurU mahArAje tene samajAvyuM ke naTanuM nRtya jovAthI ApaNA manamAM aneka vikArA utpanna thAya che, tene lIdhe AtmazAMti DahoLI jAya che, ApaNe AtmazAMti mATe ATalI ATalI jahemata uThAvIe chIe, AtmazAMti mATe ghaNA kALa sudhI saMsAramAMthI chUTA thaI ekAMta avasthA bhAgavIe chIe, mahAmUlye meLavelI zAMti kSaNa ekanA vikArI bhAvathI naSTa thaI jAya che, AvA mahAna khATanA dhaMdhA zA mATe karavA joie ? ziSye saralabuddhinA hovAne kAraNe pharIthI tevuM kAya nahi karavAnA nizcayape prAyazcitta lai AtmAne vizuddha karyAM. - maJjarI TIkA // 1 // jainelibrary.org
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 13 // Jain Education I vilambena pratinivRtto guruNA pRSTaH-katra kAlAtipAto jAtastava / sa kathitavAn bhadanta ! mArge naTInRtyaM prekSamANasya mama kAlAtipAto jAtaH / tasyedaM vacanaM nizamya gururavocat - saumya ! tadivase 'naTanRtyaM na draSTavyam' iti niSiddhaH / naTanRtya - darzananiSedhe'dhikatararAga kAraNanaTInRtyadarzananiSedho'pyApatita eva / kathaM punastvayA naTInRtyaM dRSTam ? guroridaM vacanamAkarNya kRtAJjaliH sa proktavAn-bhadanta ! naTanRtyaniSedhe naTInRtyaniSedho'dhyApatita ityasmAbhirna jJAtam / ataeva naTInRtyaM dRSTam, na kadAcidevamagre kariSyAmi ityuktvA tena prAyazcittaM gRhItam / anena dRSTAntenedaM labhyate yatprathamatIrthakara ziSyeNa 'guruNA na nRtya darzananiSedhe kR dUsarI bAra vahI sAdhu phira Avazyaka kArya se bAhara gayA aura dera se AyA / gurUjIne pUchAitanA samaya tumane kahA~ bitAyA ?' vaha bolA- ' bhadanta ! mArga meM naTI nRtya kara rahI thI / usa nRtya ko dekhane meM itanA samaya calA gyaa| vaha uttara sunakara gurUjI ne kahA- ' saumya ! usa dina naTakA nRtya dekhane kA niSedha kiyA thA / naTIkA nRtya to aura bhI adhika rAga baDhAne vAlA hai, ataH naTake nRtya ko dekhane ke niSedha meM naTI ke nRtyako dekhane kA niSedha sammilita hojAtA hai / phira tumane naTI kA nRtya ko kyoM dekhA ? gurUkA kathana sunakara ziSya hAtha joDa kara kahane lagA- bhagavan ! naTa nRtya ko dekhane ke niSedha meM naTI ke nRtya ko dekhane kA bhI niSedha ho jAtA hai, yaha bAta hamArI samajha meM nahIM bIjA koI prasa Mge te ziSyane bahAra javAnuM banI AvyuM, ne dhAryA karatAM vadhAre samaya pasAra karI upAzrayamAM dAkhala thayA. gurumahArAje jyAre prazna pUchyA tyAre tenA pratyuttaramAM kahevAmAM AvyuM ke rastApara koi eka naTI nAca karatI hatI te jovAmAM rAkAyA ane maiDuM thayuM. A javAba sAMbhaLI AcAya mahArAje 'naTa'nuM nRtya nahi jovAno upadeza yAda karAvyA. ziSye sarala bhAve kahyuM ke huM guru mahArAja! Ape te phakata naTanuM nRtya jovAnI nA kahI hatI 'naTI ' tuM nahi, AcArya mahArAje kyuM he bhadra! naTanA nAcane niSedha karyA temAM naTInA nAcana niSedha paNa AvI jAya che chatAM te naTIne nAca joyA. hAtha joDIne ziSye kahyuM ke naTanA nAcanA niSedhamAM naTInA kalpa maJjarI TIkA // 13 // .
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre ||14|| Jain Education naTInRtyadarzanamapi niSiddha' - miti jaDatvAnna jJAtaM; parantu RjusvabhAvatvena yathAsthitamuttaraM dattam / tadanu gRhItaM ca tena prAyazcittamiti / athAparo dRSTAntaH - koNa dezavAsI kazcit zreSThI vArddhake dIkSito jAtaH / ekasmin divase tasya murairyApathikakAyotsarge'dhikaH samayo jAtaH / atha pAritakAyotsarga taM guruH papraccha-saumya ! etAvatkAlike dhyAne tvayA kiM cintitam ? sa savinayamuvAca bhadanta ! jIvadayA cintitA / kIdRzI jIvadayA cintiteti AI thI, isI se maiMne naTIkA nRtya dekha liyA, bhaviSya meM kabhI aisA nahIM karU~gA ' isa prakAra kaha kara usane prAyazcitta le liyA / isa udAharaNa se jJAta hotA hai ki prathama tIrthakarake ziSya jaDa honeke kAraNa naTa-nRtya ke niSedha se naTInRtyakA niSedha to na samajha sakA, kintu Rju ( sarala - sIdhe ) hone ke kAraNa usane saccI bAta kaha dI, aura prAyazcitta bhI le liyA / dusarA udAharaNa: koMkaNa dezakA eka seTha vRddhAvasthA meM dIkSita huA / eka dina IriyAvahiyA ke kAyotsarga meM use adhika samaya laga gyaa| kAyotsarga samApta karane para usase gurUne pUchA 'bhadra ! itane lambe samaya ke dhyAna tumane kyA cintana kiyA?" usane vinayapUrvaka kahA - bhagavan ! jIvadayA kA cintana kiyA / ' nAcanA niSedha paNa AvI jAya che te huM samajyA nahi; mATe naTIneA nAca joyA, havethI tema karavAnA bhAva nathI. A prakAre kahI teNe prAyazcitta laIne Atmazuddhi karI. Aja viSayamAM anya dRSTAMtaH--kAMkaNu dezanA eka zeThe vRddhAvasthAmAM dIkSA lIdhI. keAI eka samaye kAyetsaga samApta thayAM bAda guru mahArAje pUchyuM ke ATalA samaya * iriyAvahI 'paDIkkamatAM kema thayA ? vRddhe javAba ApyA ke jIvadayA'nuM ci Mtavana karatAM vakhata ghaNeA lAgI gayA. ' jIvadayA' mAM meM evu' ciMtavyu` ke mArA itional kalpa maJjarI TIkA // 14 // ww.jainelibrary.org
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 15 // punaguruNA prAkta sa pAha-bhadanta ! yadAha gRhasthAvasthAyAmAsam, tadA kSetre saMjAtAni tRNAni kSupAzca samutpATya kSetramuptavAn / tadA dhAnyamapi pracuratayA samudapadyata / sampati yadi mama putrAH Alasyena kSetrotpannAni tRNAdIni notpATayeyustadA dhAnyamapi notpadyeta, tarhi teSAM kA dazA bhaviSyatIti jIvadayA mayA cintitaa| tasyaivaM saralaM vaco nizamya guruH mAha-saumya ! tvayA durdhyAtam / na kadAcidapi muninA duryaatvym| itthaM gurorvacanaM nizamya tatheti pratipadya sa sAdhumithyAduSkRtaM dttvaaniti| etadRSTAntadvayaM prathamatIrthakaraziSyANAmRjutAM jaDatAM ca suucyti| maJjarI TIkA gurune phira pUchA-'kaisI jIvadayA kA cintana kiyA?' taba usane kahA-'bhagavan ! jaba maiM gRhasthAvasthA meM thA to kheta meM uge ghAsa ko aura paudhoM ko ukhADa kara maine bIja boye the, aisA karane para khUba dhAnya nipajA thaa| aba mere beTe Alasya ke vazIbhUta hokara kheta meM uge ghAsa-phUsa ko ukhADe binA hI agara bo deMge to anAja nahIM niipjegaa| aisI dazA meM unakI kyA hAlata hogI! isa prakArakI jIvadayA kA maiMne cintana kiyA hai|' ziSya ke yaha sarala vacana sunakara guru bole-'saumya ! tumane apadhyAna kiyA hai| muniko kabhI apadhyAna nahIM karanA caahiye|' isa prakAra guruke vacana sunakara 'tahatti' kaha kara usane svIkAra kiyA, aura 'micchAmi dukkaDaM' diyaa| yaha donoM udAharaNa prathama tIrthakara ke ziSyoM kI RjutA aura jaDatA ko mUcita karate haiN| gRhasthAvAsa daramyAna khetaramAM ugelA choDavAo ane nakAmuM ghAsa kADhI nAkhI kSetrane vizuddha karI meM suMdara bIja {ii vAvyuM hatuM, tenA pariNAme puSkaLa pAka thaye. paNa mAre putra pramAdI heI kSetrane sApha karyA vinA ja "bI" paze te anAja bilakula pAkaze nahi, ne te ane tenuM kuTuMba duHkhI thaze. ziSyanuM AvuM saraLa hadaya joI guru prasanna thayAM ane kahyuM ke munine AvuM dudhdhana kape nahi, AvA Ata ane raudra pariNAmathI AbhA kaluSita bhAvane pAme che ne gADha karmo upArjana karI mAThI gatie jAya che. A zikhAmaNane svIkAra karI vRddha muni lAgela doSanuM prAyazcitta laI pApamAMthI mukta thayA. A dRSTAMte jutA-ane jaDatA kevI hoya che te samajAve che. // 15 // Hathww.jainelibrary.org.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sampati vakrajaDadRSTAntadvayamucyate-tatra prathamo dRSTAntaH-bhagavato mahAvIrasya zAsane kazcit sAdhurAvaiyakakAryazAd bahirga to mArge nRtyantaM naTaM dRSTvA tannRtyadidRkSayA tatra sthitaH kAlAtipAtena vasatau smaagtH| kAlAtipAtakAraNaM vijJAya guruH proktavAn-saumya ! sAdhUnAM naTanRtyadarzanaM na kalpate / evamuktvA guruNA prAyazcittaM dattam / ___ athAnyadA sa naTInRtyaM dRSTvA kAlamatikramya samAgataH guruNA kAlAtikramaNe kAraNaM pRSTo na yathAvaduttaraM dadau / tadA saMjJAtakAlAtikramakAraNena guruNA bahuzastajitena tena vAstavikaM kAraNaM prakAzitam / atha taM mRtre kalpamaJjarI TIkA // 16 // Age vakra-jaDa ziSyoMke do udAharaNa dikhalAye jAte haiN| prathama dRSTAnta bhagavAna mahAvIra ke zAsana kA koI sAdhu Avazyaka kAryase bAhara gyaa| mArga meM nAcate naTa ko dekhakara usakA nRtya dekhane kI icchA se vahIM khaDA ho gayA, derI se upAzraya meM phuNcaa| derIkA kAraNa jAnakara gurUne kahA- saumya ! sAdhuoMko naTa-nRtya nahIM dekhanA cAhiye-aisA kaha kara ziSya ko prAyazcitta dekara zuddha kiyaa| ___ dUsarI bAra vahI sAdhu naTIkA nRtya dekhakara vilamba se lauttaa| guru ne vilamba kA kAraNa pUchA to usane ThIka-ThIka uttara nahIM diyaa| guru ko vilamba kA kAraNa jJAta ho gyaa| jaba unhoMne kaThina vacanoM se zikSA dI to usane asalI kAraNa pragaTa kiyaa| taba gurune usakI bhartsanA karake kahA-'are // 16 // have vatA ane jaDatA kevI hoya tenA be udAraNe batAvavAmAM Ave che-prathama dRSTAMta bhagavAna mahAvIranA zAsanatalenA keI eka muni bahAra gayA. mArgamAM nAcatAM "naTa" nuM nRtya joI tenuM mana vihavaLatAne pAmyuM ne "mana" vaza nahi rahevAne lIdhe te dazya jovAmAM etapreta thaI gayo. ane lIdhe moDuM thatA jhaTa jhaTa upAzraye pahoMcI gayo. gurUjI vicakSaNa hoI vilaMbanuM kAraNa jANI gayA. Thapake nahi ApatAM AvA do sAdhuthI tema ja AtmabhAvanAe pahoMcelI vyaktithI jovAya nahi' ema upadeza ApI vizuddha karyo. anya prasaMge vaLI "naTI' ne nAca jovAmAM mazagula thatAM svasthAnake vakhatasara pahoMcI zakAya nahi. Jain Education misting nA sabhAmA yA pAta nyAre bhAvI tyAre ziyana AMAL 0 naTI' 45 tA4i2 mA Gurt al
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 17 // "matsayana gururAha-ayi duvinIta ! rAgakAraNasya naTanRtyasya darzane niSiddhastvaM tato'pyadhikarAgakAraNaM naTInRtyaM kathaM dRSTavAn ! evaM guruNokte sa prAha- nAsti mamAtra ko'pi doSaH / bhavatA tasmin dine yathA naTanRtyadarzanaM niSiddham, tathaiva naTInRtyadarzanamapi niSeddhavyam, na tathA bhavatA kRtamiti / tadanu sa mahatA'yAsena gurudattaM prAyazcittaM svIkRtavAn - iti / athAparo dRSTAntaH videkaH zreSThI sarvadA svaputramevaM zikSayati sma vatsa ! pitrAdInAM gurujanAnAM vacanasyottaraM na deyam / piturimAM prazastAM zikSAM sa zreSThiputro vaiparItyena manasi gRhItavAn / athAnyadA putraM parityajya saparivAraH sa zreSThaTI Avazyaka kAryavazAd avinIta ! rAga ke kAraNa naTa-nRtyako dekhane kA niSedha kara dene para usase bhI adhika rAga ke kAraNa naTI ke nRtya ko tumane kyoM dekhA' ? gurU ke yaha kahane para ziSya kahane lagA- ' isameM hamArA leza bhI doSa nahIM ! Apane usa dina jaise naTa ke nRtya kA niSedha kiyA thA, usI prakAra naTI ke nRtya kA bhI niSedha kara denA cAhie thaa| magara Apane yaha to kiyA nahIM aura mere ko upAlaMbha dene lge| phira usane guruke diye hue prAyazcitta ko bar3I kaThinatA se svIkAra kiyA / dUsarA dRSTAntaH - eka zeTha sadaiva apane putra ko sIkha diyA karatA thA - dekha beTA, pitA Adi gurujanoM ke vacanakA uttara nahIM denA cAhiye / pitAkI yaha zubha zikSA putrane vakratA ke sAtha manameM dhAraNa kara lI / ekavAra putrako ghara para chor3akara vaha zeTha parivAra sahita Avazyaka kArya se bAhara gayA / putra kare che ane evA kheleA na jovA joie evI zikhAmaNa ApI, A zikhAmaNu grahaNa nahi karatAM gurUjI upara krodhAyamAna thai temanA para doSAropaNa mUkI kahyuM ke tame mane pahelethI ja kema na kahyuM ke naTa naTInA kheleA jovA ceAgya nathI. saralatAthI vAta mAnya karavAne badale upadezaka upara ja doSAropaNa karyuM, A che vakra ane jaDa nA dAkhalAo. bIjuM udAharaNa--kAi eka dhanapati potAnA putrane samajAvatA hatAM ke bAlake vaDIla ane gurUjananI maryAdA ane mAna sAcavavAM joie. koi paNa prasaMge temanA savAlane vaLatAM javAba uddhatAI pUrvaka vALavA na joIe. tema ja je kahe te sAMbhaLI lai tene yAgya amala karavA. temaja temanI sAme thaI kaThora veNu khelavu na joie. putre A vAtane manamAM vakratAthI dhAraNa karI rAkhI. krAi eka prasaMge pitA parivArasahita bahAra gayA ane Jain Educationational kalpa maJjarI TIkA // 17 // arrel
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA bhirgtH| putra eka eva gRhe sthitH| sa manasyacintayat-sarvadA mAM zikSayantaM pitaramadyA zikSayiSye / itthaM manasi vicintya kapATArgalAM dattvA sa gRhe sthitaH / tataH kiyatkAlAnantaraM sa vaNik saparivAro gRhe samAgataH kapATodghATanArtha putraM zabdayati sma / parantu putraH kapATaM nodghATitavAn / tataH sa vaNiganyaM kamapyupAyamadRSTvA bhittimulladhya gRhe prvissttH| sa tatra putraM hasantaM sthitaM dRSTvA tarjayanidamuvAca-duvinIta ! mayA bahuzaH zabdAyito'pi na kapATamudghATitavAn, nApi kiMciduttaraM dattavAn / asmAnudvejya hasan no lajjase? pituritthaM vacanaM zrutvA sa vaNikputraH provAcapitaH ! bhavataivAhaM zikSito'smi yatpitrAdInAM gurujanAnAM vacanasyottaraM na deyam / ata eva-bhavatA zabdAyito'pyahaM nottaraM dattavAn / yAvaccAhaM kapATamudghATayitumAgacchAmi tAvad bhavAn bhittimulya iha prvissttH| tarhi bhavAneva kathayatu ko'tra mama doSaH ? vastutastu bhavatAM yatkaSTaM jAtaM tatra bhavAneva doSabhAk / etadakelA ghara meM raha gyaa| usane mana hI mana socA-sadaiva mujhe sIkha dene vAle pitA ko Aja meM sokhe / duuNgaa| isa prakAra soca kara vaha daravAje kI sAMkala banda karake ghara meM baiTha gyaa| thor3I dera bAda zeTha saparivAra ghara AyA aura kivADa kholane ke lie putra ko AvAja dene lgaa| kintu putrane kivADa nahIM kholaa| dUsarA koI bhI upAya na dekhakara pitAne dIvAra lAMgha kara ghara meM praveza kiyA to dekhA ki laDakA baiThA-baiThA ha~sa rahA hai| taba zeThane tarjanA karate hue kahA-mUrkha! vAra-cAra pukArane para bhI tUne uttara nhiiN| diyA aura na kivADa khole! hameM duHkhita- karake ha~sate hue tujhe lajjA nahIM AtI? pitA ke vacana sunakara putra ne kahA-pitAjI? Apane hI to hameM sikhAyA hai ki pitA Adi baDoM ke vacanakA uttara nahIM denA caahiye| isI kAraNa Apake pukArane para bhI maiMne uttara nahIM diyaa| aura jyoM hI maiM kivADa kholane ke bhAra lie jA rahA thA, tyoM hI Apa dIvAla lAMgha kara bhItara aaye| aba Apa hI kahiye, isameM merA kyA putrane gharamAM eka rAkhyo, pu" vicAra karyo ke "mane haMmezAM zakhAmaNa ApanAra pitAne Aje huM zikhAmaNuM ApuM' AvuM vicArI daravAjAnI sAMkaLa baMdha karI gharanI aMdara cupacApa besI gaye, pitA pAchAM vaLatAM daravAjA pAse AvI aMdaranI sAMkaLa ughADavA putrane hAka mArI, paNa putra te jANe kAMI sAMbhaLatA ja nathI. ema AMkha ADA kAna karI zamazAma besI ja rahaye. bIjA koI upAya na sujhavAthI pitA divAla para caDI aMdara AvyA ne joyuM te putra ArAmathI beTho che. ane pitAne joIne hasavA lAgyA ne kahyuM ke hamaNAM ja tame bodha ApIne gayAM hatAM ke vaDilane sAme pratyuttara vALo nahi, AvI vAta sAMbhaLatAM ja pitA te ThaMDAgAra thaI gayA ne putranI mAra paDatA bhane tA ga bhUda-anA :gayA . For Private s Personal use only // 18 // SBIw.jainelibrary.org. Jain Education
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa // 19 // dRSTAntadvayana bhagavatA mahAvArasya tayisthitAnAM jovAnI vakratA jaDatA ca sphuTA pratIyate iti / zeSANAM madhyavarttinAM dvAviMzatijinAnAM tIrtheSu sthitAnAM sAdhUnAm RjumAzatvAt sthitakalpo bhavati / atredaM bodhyam-madhyamatIrthakuttIrthavarttinAM sAdhUnAM mahAvidehakSetrasthitAnAM sAdhUnAM ca zayyAtarapiNDa-kRtikarma-mahAvrata-paryAya jyeSTha-viSaye sthitaH kalpaH / zeSeSu SaTsvanavasthitakalpaH, teSAM satatA'' sevanAbhAvAt / tatra RjuprAjJadRSTAnto yathA bhagavataH zrImato'jitanAthasya zAsane tatsAdhurekasmin divase AvazyakakAryavazAd bahirgataH pratyAvRtto doSa hai? Apako jo kaSTa huA, vAstava meM usake lie ApahI doSI haiN| ina do udAharaNoM se bhagavAn mahAvIra ke tIrtha ke jIvoM kI vakratA aura jaDatA spaSTa pratIta hotI hai| prathama aura carama tIrthaMkaroM ke sivAya bIca ke vAIsa tIrthaMkaroM ke zAsana ke sAdhu RjubhAi ( sarala aura samajhadAra) hote haiM, ataH unakA kalpa asthita hotA hai| abhiprAya yaha hai ki madhya ke tIrthakaroM ke zAsana ke sAdhuoM kA aura mahAvidehakSetra sthita sAdhuoMkA zayyAtarapiNDa, kRtikarma, mahAvrata aura paryAjyeSThatA ke viSaya meM sthitakalpa hotA hai aura zeSa cha viSayoM meM asthita arthAt avyavasthita kalpa hotA hai; kyoM ki ve zeSa chaha kalpoM kA nitya sevana nahIM karate haiN| RjumAjha kA udAharaNa bhagavAn zrI ajitanAtha ke zAsana kA koI sAdhu AvazyakakArya se eka dina bAhara gayA / pIche pahelAM ane chellAM tItha karA sivAya vacalA tIthakaronA vArAmAM eTale AvIza tIrthaMkaronA zAsana talenA sAdhue ' RprAna ' ( sarala ane samajaNuvAlA ) gaNAtAM, temanuM kalpa asthita hatu, madhyatItha karAnA zAsana heThaLanA sAdhuo ane mahAvidehakSetramAM rahetA sAdhuonA AcAra mAkhatAmAM, jevAM ke zayyAtarapiMDa (1), timbha (2), mahAvrata, (3) paryAyanyeSTha, (4), zobhAM sthitamudaya hoya che, mADInA cha viSayobhAM asthitkalpa hoya che, kAraNa ke khAkInA cha khAkhatAnuM sevana hameza hetu nathI. numAjJanuM dRSTAnta-- bhagavAna ajItanAthanA samayanA kAi eka sAdhu raste jatA 'naTa' tuM khela joI mADethI upAzrayamAM kalpa maJjarI TIkA // 19 //
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ - mutre // 20 // mArge nRtyato naTasya nRtyaM dRSTA kAlAtikrameNa upAzraye smaagtH| kAlAtikramaNe kAraNaM guruNA pRSTaH sa yathArtha kAraNamuktavAn / tato guruH provAca-saumya ! naTanRtyaM rAgakAraNam, ataH sAdhubhistanna draSTavyam / guroridaM vacanamupazrutya sa pAha-bhadanta ! nAhamane kadAcidapi naTanRtyaM drakSyAmi / atha kadAcitsa sAdhurbahirgato mAge kalpanRtyantI naTIM dRSTvA prAjJatvAd manasi cintitavAn-'naTanRtyaM rAgakAraNam ' iti tadarzane guruNAhaM niSiddhaH / maJjarI naTInRtyaM tu tato'pyadhikarAgakAraNamiti taniSedhaH sutraamaapdyte| itthaM vicArya sa naTanRtyamadRSTvaca upAzraye samAgataH / TIkA sa hi-RjuprAjJatvAd gurorvacanaM saralatayA gRhNAti, akarttavyaM ca svayamavabudhyate-iti / Ate samaya mArgameM naTa kA nRtya dekhakara dera se upAzrayameM aayaa| gurune derI kA kAraNa pUchA to usane vAstavika kAraNa batalA diyaa| taba guru ne kahA- 'bhadra ! naTakA nRtya rAgavRddhi kA kAraNa hai, sAdhuoM ko nahIM dekhanA cAhiye / guru kA vaha kathana sunakara usane kahA-'bhagavan ! aba Age kabhI naTa kA nRtya dekhane ke mere bhAva nahIM haiM, aura prAyazcittadvArA Atmazuddhi kii| vahI sAdhu dUsarI bAra bAhara gyaa| usane nRtya karatI naTI ko dekhakara vicAra kiyA-naTa kA nRtya rAga kA kAraNa hai, isI se gurumahArAjane dekhane kA niSedha kiyA thaa| magara naTI kA nRtya to aura adhika rAga kA kAraNa hai, ata eva usakA niSedha to svataH hI ho jAtA hai / isa prakAra vicAra kara naTIkA nRtya dekhe vinA hI vaha upAzrayameM aagyaa| RjuprAjJa ziSya, guru mahArAja ke vacana ko saralarUpameM grahaNa karate haiM aura akartavya karma ko svayaM hI samajha lete haiN| dAkhala thayo. DuM thavAnuM kAraNa zive je hatuM te kahI dIdhuM. gurue kahyuM bhadra! naTanuM nRtya rAgavRddhinuM kAraNa che; mATe munioe te na je joIe, e upadezane te hRdayamAM sthApita karyo. // 20 // karI bIjI koI vakhate raste cAlatAM "naTI' ne nAcatI joI gurUdevanI AjJAne amala hadayamAM slarI AvyuM ne vicAryuM ke je "naTa" ne khela jevAthI rAga vadhe che te "naTI' ne khela jevAthI te tIvra rAga vadhe; mATe naTIne nAca paNa daSTigocara na thavuM joie, A prakAre vicAra karIne naTInuM nRtya joyA vagara ja upAzraye AvI gaye. AvA sAdhuo vacalA tIrthakaronA zAsanamAM hatA, tethI teo trasajuprAsa kahevAyA. juprAsa sAdhu, gurUmahArAjanuM vacana, saralarUpamAM grahaNa karI kArya-akAyane khyAla pite ja karI, egya che ke tArAthara Jain Education in
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa atretthaM kazcita zakate prathamatIrthakarazAsane ziSyA RjujaDA bhavanti, caramatIrthakarazAsane RjuvakrAH, madhyavartinAM dvAviMzatitIrthakRtAM ziSyAstu RjupraajnyaaH| evaMca madhyamatIrthakRtAmeva ziSyA dharmArdA bhavitumarhanti, RjuprAjJatvAt / prathamatIrthakRtaH ziSyAstu ajavaH santo'pi jaDavAda bodhAbhAvena dharmAnarhAH, caramatIrthakRtAM ziSyAstu vakrajaDasvAt sutarAmeva dharmAnahIM ? iticet, Aha-RjuprAjJApekSayA hInAH prathamatIrthakaraziSyAH jaDatvAd bodhAbhAvena skhalanAmahanti, tathApi te Rjutvena bhAvasaMzuddhyA dharmArdA bhavantyeva / caramatIrthakaraziSyA yadyapi vakratvAda kalpa mUtra maJjarI // 21 // TIkA isa viSayameM koI zaGkA karatA hai ki-prathama tIrthakara ke ziSya Rju-jaDa hote haiM, caramatIrthakara ke cakrajaDa hote haiM, aura madhya ke bAIsa tIrthaMkaroM ke ziSya RjuprAjJa hote haiM / isa prakArase to madhyama tIrthakaroM ke ziSya hI dharma ke yogya ho sakate haiM, kyoM ki ve Rja aura prAjJa hote haiN| prathama tIrthakara ke ziSya Rja hone para bhI jaDa hone ke kAraNa, prAjJa-samajadAra-na hone se dharma ke ayogya haiN| carama tIrthakara ke ziSya to vakra aura jaDa hone ke kAraNa dharma ke ayogya haiM hI! isakA uttara yaha hai- Rju aura prAjJa ziSyoM kI apekSA prathama tIrthaMkara ke ziSya hIna haiM aura jar3a hone ke kAraNa, bodha ke abhAva meM, skhalanA ke pAtra hote haiM, phira bhI sarala hone se unake bhAvoM meM kAryane apanAve che ne agyane choDI de che. A uparathI prazna upasthita thAya che ke pahelAM ane aMtima tIrthaMkaranA sAdhuo jujaDa ane vajaDa hoya che, ane vaccenAM bAvIza tIrthaMkaranA ziSyo juprAjJa hoya che, tyAre te madhyama tIrthaMkaranA ziSya ja dharmane yogya thaI zake che, kema ke teo RjuprAsa hoya che, pahelAM tIrthaMkaranA ziSya haju hovA chatAM jaDa hovAne kAraNe prAjJa-samajadAra nathI hotA eTale mane ayogya che, te chelalAM tIrthakaranA ziSya te vakra ane jaDa para hevAne lIdhe dharmane ayogya ja che. AmAM Azcarya ja zuM? uttara-he bhAI! A tAruM maMtavya barAbara nathI je ke aju ane prAjJanA apekSAe prathama tIrtha"karanA paNa zikhe utaratA che, ane jaDa hevAne kAraNe be barAbara samajAtuM nathI. tenA lIdhe doSone Rii pAtra thAya che kharA ! paraMtu saraLa hovAthI teonA bhAve vizuddha hoya che, tethI ja dharmane pAtra // 21 // che
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa maJjarI TIkA jaDatvAcca RjumrAjJApekSayA hInatarAH, tathApi teSvekAntato dharmAnahateti na vaktuM zakyam / anyathA te cAritrameva na pratipadheran / ataH sarve'pi dharmamahantyeveti zrI kalpa __ adhunA caramajinazAsanam bhagavato mahAvIrasya zAsanamasti-iti kRtvA sthitakalpaH pocyate=vistareNa mUtra nirdizyate / sthitakalpo hi dazavidhaH prajJaptaH, tadyathA- 'Acelakyam' ityAdi / // 22 // tatra-(1) Acelakyam-na vidyate ce vastraM yasyAsau acelakaH, tasya bhAva Acelakyam, alpamUlyamalinavizuddhatA hotI hai| isa kAraNa ve dharma ke pAtra haiM / carama tIrthaMkara ke ziSya vakra aura jar3a honese Rju-prAjJa ziSyoM kI apekSA hInatara haiM; tathApi ekAntarUpa se dharma ke ayogya nahIM kahe jA sakate / ekAnta ayogya hote to ve cAritra-saMyama-hI kyoM grahaNa karate ? ata eva sabhI prakAra ke ziSya dharma ke yogya haiN| isa samaya antima tIrthaMkara kA tIrtha pracalita hai, ataH sthitakalpa kA vistArapUrvaka varNana kiyA jAtA hai| sthitakalpa dasa prakAra kA hai, jaise-'AcelakaM ityAdi / (1) pahalA kalpa hai-Acelakya / jisake cela-vastra na ho, vaha acela kahalAtA hai| acela kA bhAva Acelakya yA acelatA hai| acelatA kA abhiprAya hai alpa malya ke, malina, jINa aura pramANayukta vastroM kA dhAraNa karanA / gaNAya che. chellAM tIrthaMkaranA ziSya vaktajaDa hovAthI ajuprAjJanI apekSAe vadhAre utaratA che chatAM ekAMtika rIte dharmane cagya nathI tema te kahI zakAya ja nahi, paNa dharmane ce te che ja, kAraNa ke AkAlamAM saMyamI sAdhue che ane paMcama kAlane cheDe paNa TakI raheze tema zAstrakAroe kahela che, mATe A kAlanA badhA prakAranA zi dharmane cagya che ema samajI levuM. hAla chelA tIrthakaranuM zAsana cAle che te teonuM kalpa sthitaka95 Bii che, mATe sthitaka5nuM varNana vistRtapaNe karavAmAM Ave che. sthita465' nAza 2 cha te nAya bhurAma-(1) Ayeya-2 12kSita che te anya upAya che. RNe acelanA bhAvane Alakya ke acelatA kahevAmAM Ave che. acelatAne abhiprAya che-apamUlya athavA malina gunA bhane pramANuyuta 12sAnu dhAraNa 429. For Private & Personal use Only se // 22 // PEOww.jainelibrary.org
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpa ma // 23 // jANepramANopetavastradhAraNam / nanu alpamUlyamalinajIrNapramANopetasyApi celasya celattvamassyeva / sati ca tathAvidha cele kathaM sthavirasyAcelatvamiti cedAha,-yathA kazcit puruSaH parihitajIrNabahucchikavatrastantuvAyaM prerayati-he tantuvAya ! mama vastranirmANe tvarasva, nagno'hamasmIti / satyapi jIrNabahucchidrakavastre sa puruSaH svAtmAnaM nagnatvena manyate tathaiva lokavyavahArAt alpamUlyajIrNapramANopete cele vidyamAne'pi sthavirANAmAcelakyaM na virudhyate / taduktam-" taha thovajunnakutthiya,-celehivi bhannae acelotti / jaha tura sailiya! appaya, me poti naggao vtte|| zaMkA-alpamUlya, malina, jINa aura parimita cela (vastra) bhI Akhira cela hI hai| usa celake , rahate hue sthavira-sAdhu acela kaise ho sakatA hai ? / samAdhAna-phaTe-purAne aura bahuta chedoMvAle eka vastrako pahananevAlA koI puruSa julAhe ko preraNA karatA hai-he julAhe ! dekha, maiM naMgA phiratA hU~, merA vastra jaldI buna de| jIrNa aura bahuta chedoMvAlA eka vastra hone para bhI vaha apane Apako nagna mAnatA hai| isI prakAra lokavyavahAra se alpamUlyavAlA, phaTA-purAnA aura parimitavastra hone para bhI sthaviroM kI acelatA meM koI virodha nahIM aataa| ___ kahA bhI hai zaMkA-apamUlya, malina junA ane parimita vastra paNa cela (a) ja kahevAya che te te vastrone rAkhavAvALA sthavira "ala" kema kahI zakAya che? uttara-alpamUlya ane sAMdhelA vA temaja zarIra DhAMkavA pUratAM kapaDAe je ekA-eka phATI jAya te ApaNe vaNakarane kahIe chIe ke bhAI! huM kapaDA vinA nAgA pharuM chuM, mATe tAbaDatoba mArA kapaDA taiyAra karI Apa. jo ke vAstavika rIte ApaNe nagna hotA nathI, paNa phATayA-tUTayA hovAnA pariNAme te kapaDAnI kiMmata jarA paNa ApaNe AMkatA nathI, phakta zarIra DhAMkavA pUratA ja te kapaDAne upayoga karIe chIe. mATe ja sAdhuo kapaDA dhAraNa karatAM hovA chatAM " alaka' kahevAya che, ane AvI acelatA' mAM kaI paNa viza Apata nayI, yuM che // 23 // Ms Jain Education tonal
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpa // 24 // ___ chAyA- tathA stokajIrNakutsita,-celairapi bhaNyate acela iti| ___ yathA tvarasva zailpika ! arpaya, mama potI (zATI) nagnako varte // iti| (2) audezikam-uddezena-ekasAdhusuddizya nirvRttam (3) zayyAtarapiNDaH-zayyayA asatyA tarati saMsAramAgaramiti zayyAtaraH-sAdhubhyo vasatidAyako gRhasthA, tasya piNDaH aahaarH| " taha thovajunnakutthiya, celehivi bhannae acelotti / jaha tura seliya ! appaya, me potiM naggao vatte" // 1 // iti / jaise-he zilpakAra ! (kapaDA banAnevAle !) mujhe zIghra dhotI de do, maiM nagna hU~, isa prakAra kA lokavyavahAra hotA hai, usI prakAra thor3A, purAnA aura malina vastra hone para bhI sAdhu acela kahalAtA hai / (2) eka sAdhu ke uddezya se jo banAyA gayA ho, vaha audezika kahalAtA hai| (3) zayyA arthAt vasati yA upAzraya dekara jo saMsAra-sAgara ko tara jAya, vaha sAdhuoM ko sthAna denevAlA gRhastha zayyAtara kahalAtA hai| " taha thovajunnakutthiya,-celehivi bhannae acelotti / jaha tura seliya ! appaya, me pottiM naggao vatte" ||1||iti / arthAta-lakamAM phATelA junA ane thoDA vastro hovA chatAM nagna kahevAmAM Ave che, jema kaI vaNakara ne kahe che ke mane chetI velI Apa, mAre vastra nathI, huM nagna chuM, e lekavyavahAra hoya che, tema a5mUlya jIrNa ane parimita vastra dhAraNa karelo sAdhu paNa acalaja kahevAya che. (2) dezika-je kAMI paNa cIja vastu-AhAra Adi eka sAdhune udezIne banAvyAM hoya te " audazika' vAya. (3) zalyAtara- shyyaa'n| ma 'sati' se pAya te thAya cha, sAdhu-sApAna je koI upAzraya Adi Ape te azubha karmonI nirA kare che ne AvA zubha nimittA saMsAra sAgara karavAmAM mahAna 75424 ni43 cha, sArA sthA 'zayAtara' vAya cha.. Only // 24 // Jain Educatio cleational Als
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mutre ||25|| Jian Ji Chang (4) rAjapiNDaH - rAjJaH cakravarttyAdeH piNDaH / (5) kRtikarma = trandanakam / (6) mahAvratAni sarvathA prANAtipAtaviramaNa - mRSAvAdaviramaNA - dattAdAnaviramaNa-maithunaviramaNa - parigrahaviramaNalakSaNAni / (7) paryAya jyeSThaH - paryAyeNa - dIkSAparyAyeNa jyeSThaH - ratnAdhika ityarthaH / (8) pratikramaNam = zubhayogebhyo'zubheSu saMkrAntasya zubheSveva prati = pratIpaM pratikUlaM kramaNaM punaH samAgamanam / taduktam-- (4) cakravarttI Adi rAjAoMkA bhojana rAjapiNDa hai / (5) kRtikarma - vandanA ko kRtikarma kahate haiM / prANAtipAtaviramaNa, mRSAvAda viramaNa, (6) mahAvrata - pUrNa rUpa se aura parigrahaviramaNa mahAvrata haiM / adattAdAnaviramaNa, maithunaviramaNa (7) paryAyajyeSTha - dIkSA meM baDe ko paryAyajyeSTha kahate haiM / use ratnAdhika bhI kahate haiM / (8) pratikramaNa -zubha yoga se cyuta hokara azubha yoga meM gaye hue AtmA kA vApisa zubha yoga meM AnA pratikramaNa hai / (4) rAjapiMDa-cakravatI-Adi rAjAone mATe banAvelA cAre prakAranA AhAra rAjapiMDa kahevAya che, (4) mRti-vahanAne iti vAmAM Ave che. (6) bhaDAvrata bhana, vayana, prAyAthI abu nahi, mana, vacana chAyAthI rAbavu nahi, mana vayana, ayAthI anumAdana karavuM nahi', AvI rIte navanava keATiye jIvahiMsAthI viramavuM, juTha belavAmAMthI viramavu', 'cArI karavAthI nivRtta rahevuM, abrahma ( viSayaleAga ) thI viramavuM, ane parigraha ke je nava prakAranA che tenA savacA ane sadA tyAga karavA A samAcArI ne ' mahAvrata' kahe che. Jain Educationational (7) paryAyanyeSTha-dIkSAbhAM ne bhoTI hoya tene ' paryAyantyeSTha ' uhe che. tenu' zrI nAma 'ratnAdhi' pazu che. pratikamaNa viSe vizeSa vistAra (8) pratikramaNa - " zubhayogebhyo'zubheSu saMkrAntasya zubheSveva prati = pratIpaM pratikUlaM kramaNaM punaH samA gamanam / taduktam -- kalpa maJjarI TIkA // 25 // Www.jainelibrary.org
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 26 // Jain Education Inte svasthAnAdyat parasthAnaM, pramAdasya vazAd gataH / tatraiva kramaNaM bhUyaH, pratikramaNamucyate // 1 // kSAyopazamikAd bhAvAdaudayikasya vazaM gataH / tatrA'pi ca sa evArthaH, pratikUlagamAt smRtaH // 2 // iti / kahA bhI hai (4 'svasthAnAd yat parasthAnaM, pramAdasya vazAd gataH / tatraiva kramaNaM bhUyaH, pratikramaNamucyate // 1 // kSAyopazamikAd bhAvA, - daudayikasya vazaM gataH / tatrApi ca sa evArthaH, pratikUlagamAt smRtaH // 2 // iti / pramAda ke vazIbhUta hokara apane sthAna se para-sthAna meM gaye hue AtmA kA punaH apane sthAna meM AnA pratikramaNa kahA jAtA hai // 1 // svasthAnAdyat parasthAnaM, pramAdasya vazAd gataH tatraiva kramaNaM bhUyaH, pratikramaNamucyate // 1 // kSAyopazamikAd bhAvAdaudayikasya vazaM gataH / tatrApi ca sa evArthaH, pratikUlagamAt smRtaH // 2 // arthAt--zubha yAgamAMthI azubhamAM pravatatA AtmAnuM pharI 'zubhayAga' mAM Avavu' tene ' pratikamaNa' kahe che. udhuM pazu che. iti / "" pramAdane lIdhe A AtmA vAravAra potAnA zubha sthAna-(zubha bhAva) thI parasthAna-( azubha bhAva) mAM cAlyeA jAya che. paNa khyAla jatA te pazcAttApa karatA peAtAnA zubha bhAvamAM AvI jAya che, tenuM A zubha bhAvamAM Avavu te pratikramaNa kahevAmAM Ave che. (1) kalpa maJjarI TIkA // 26 // jainelibrary.org.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ maJjarI TIkA kAyApazamika bhAva se audayika bhAva meM gaye hue AtmA kA punaH usA kSAyApazAmaka bhAva ma AnA bhI pratikramaNa hai| yahA~ bhI vApisa AnA rUpa artha pUrvavat hI hai / / 2 / / zrIkalpa kSApazamika bhAvamAMthI nIkaLI auyika bhAvamAM pravartavuM ane A "bhAva" egya nathI ema chejaNAtAM pharI kSAe pathamika bhAvamAM AvI javuM tene paNa "pratikramaNa" kahevAmAM Ave che. (2) tNA A "bhAva" jaNyA vinA-kayA sArA che ane kayA narasA che temaja dareka "bhAva" nuM tAtparya zuM che te jANayA vinA jJAna adhurUM rahe ane vAcakavRMda pratikramaNane pUro artha samajI zake nahi; mATe viSayAMtara nahi karatAM jANavA yogya "bhAva" nuM sAmAnya varNana nIce mujaba kahevAmAM Ave che. "bhAva" pAMca che jevAM ke audayikabhAva (1) aupazamikabhAva (2) kSAvikabhAva (3) kSApazamikabhAva (4). pariNAmikabhAva (5), A "bhAva" ne koi "AtmA' nI daSTie laI jAya che te koI "kama " nI daSTie laI jAya che, ahIM pahelAM "kama " nI apekSA laI vivaraNa karIzuM. audayika bhAva' eTale je karmo sattAmAM che te udaya' mAM kAla pAkaye Ave tene "audayika bhAve karmo AvyA che' tema kahevAya (1), udaya AvelA kane tapa, saMyama, vairAgya, jJAna, dayAna AdithI dabAvavAmAM Ave che tene "upazama karyA che" ema kahevAya. (2) je karmone tapa-saMyama AdithI nAza karI nibIja banAvyAM che tene "kSAyikabhAva' kahevAya (3), kSAyopathamika bhAva eTale jJAna-darzana cAritra-tapa A "catuSTaya" ne sahAre laI udayamAM AvelAM kamene kSaya kare che ane sattAmAM rahelAM karmone upazamAve che AvI jAtane je "bhAva" tene kSApazamikabhAva kahe che (che, je je jIvAdi padArtho pitAnA svarUpamAM arthAta teja rUpe pariName te pariNamanane pariNAmika bhAva kahe che (5), AtmAnI apekSAe "audayika bhAva'ne cAritragrahaNanI gaNatarImAM gaNavAmAM Avyo che, te pakSavAlA kahe che ke- AtmA' jayAre sAdhaka dazAmAM hoya ane svabhAvane lakSe ucca kakSAe javA mAMgatA hoya tyAre tene cAritragrahaNa nA zubha bhAvo odayika bhAve Aveja (1), "upazamabhAva' mAM kAdavanI upara jAmelA pANI jevI AtmAnI dazA vate che, jema kAdava nIce paDaye heya ne uparanuM pANI svaccha hoya che tema AtmAe ujajavala dazA prApta karI che A dazAne "upazama bhAva kahyo (2). "kSAvikabhAva' e te AtmAnI sarvathA ujavala dazA che (3) "kSApathamikabhAva" e AtmAnI thelI ujavala dazA che' pitAnA svabhAve zeDo Tharyo che ane gheDa asthira bhAve che (ka) "pariNAmikabhAva' eTale jema dareka dravya patAnI rIte pitAne kame dravI rahyuM che tema AtmA paNa eka zuddha dravya che ane "jJAna" rUpe pariNamI ja rahyo che (5) A che " bhA' nuM sAmAnya varNana, eka cheDe bhAva ke jene 'sAnnipAnika kahevAmAM Ave che. A "bhAva" pAMca bhAmAMthI koI paNa eka be Adi bhAvanuM mizraNa che. A rabA Jain Education n ational
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtra // 28 // (9) mAsanivAsaH ekatra mAsAvasthitirUpA saamaacaarii| ___ tathA-(10)paryuSaNA-pari-sarvathA apUrvakaraNAdyavasthAyAm uSyate sAdhubhiryasyAM saa| athvaa-pryupshmnaaiticchaayaa| parisarvataH krodhAdibhAvabhya upazamyate yasyAM sA ityarthaH / yadvA-'paryosavanA' iticchAyA / paryAyA RtumAsapakSatithikaraNAdivRddhirUpA dravyakSetrakAlabhAvasambandhina utsRjyante tyajyante yasyAM sA tathA, viNshtidinaadhikaikmaasruupetyrthH| 'paryuSaNA paryosavanA' veti zabdadvayaM niruktavidhinA siddham / / (9) mAsanivAsa-arthAt ekajagaha ekamAsa taka Thaharane kA kalpa mAsakalpa kahalAtA hai / (10) paryuSaNA-jisameM munijana pUrNarUpa se apUrvakaraNa Adi kI avasthA meM raheM vaha paryuSaNAkalpa hai| ise paryupazamanA bhI kaha sakate haiN| kyoM ki usa samaya krodha Adi kaSAyoMkA vizeSarUpase abhAva karake AtmA ko zAnta kiyA jAtA hai| ise paryosavanA bhI kahate haiM, kyoM ki isameM dravyakSetrakAlabhAvasaMbaMdhI Rtu, mAsa, pakSa, tithi,karaNa Adi vRddhirUpa paryAyoM kA tyAga kiyA jAtA hai / arthAt-ASAr3ha zukla pUrNimA ke bAda eka mAsa vIsaveM dina, arthAta-pacAsa (athavA unacAsaveM) dina paryosavanA-saMvatsarI hotI hai| paryuSaNA aura paryo (6) bhAsanivAsa-arthAt-4 yA bhAsa sudhArate vyavahArane 'bhAsa 45'4 cha. eka mAsa sudhI rahevAne je vyavahAra che te vyavahArane "mAsanivAsa-sAmAcArI' kahe che. (10) paryuSaNA-a'421' avasthAmA Avatene 'payuSA' he cha. 0 sa sAnA payoM tathA tenA lagatA bhAvamAM anaMtavAra Ave che, ane haju paNa Ave che; chatAM kei paNa vakhata te padArtho ane bhAmAM tene kaMTALe AvatuM nathI. paNa mahAna puNyanA bhege je kadApi eka samaya mAtra "sva-svarUpa'ne bhAva utpanna thAya ne saMsAra tarapha udAsInatA vate te te "apUrvakaraNa' kahevAya. A " apUrvakaraNa' mAM vAraMvAra AvavAno prayAsa kare tene paryuSaNA' kahe che. bIje sAmAnya artha e che ke kAma-krodha-meha-mamatA AdinA bhAvane zAMta karavA, tene paNa "payuMSaNA' kahe che. "apUrvakaraNa' mAM muni pUrNarUpathI rahe te azakya hevAthI apUrvakaraNa nahi; paNa apUrvakaraNa jevI nIcalI kakSAmAM rahI kAlanigamana kare te sAmAcArI- kalpa ne "paryuSaNA ka5' kahe che. A "kaha5' ne "paryapazamanA" paNa kahe che. A " ka5" mAM krodhAdi kaSAyo ane indriyajanita vikArane vizeSabhAvathI abhAva karI AtmAne zAMta rasamAM jhulAve che. A kalpane "pasavanA' paNa kahe che, kAraNa ke AmAM dravya, kSetra, kAla ane bhAvasaMbaMdhI Rtu, mAsa, pakSa, tithi, karaNa Adi vRddhirUpa paryAne tyAga karavAmAM Ave che. eTale ASADha sudi pUrNimA bAda eka e // 28 // to Jain Education
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI mUtre TIkA // 29 // UPEPARINEEPINESS ayamAcelakyAdirUpo dazavidhaH kalpo vidhiniSedhAbhyAM sthito vodhyaH / tatra-AcelakyaM kRtikameM mahAvratAni paryAyajyeSThaH pratikramaNa mAsanivAsaH paryuSaNA ceti vidhiklpH| auddezikaM zayyAtarapiNDaH rAjapiNDa iti niSedhakalpa iti // suu01|| samprati AcelakyakalpaM vizadayati mUlam-kappai niggaMthANaM vA niggaMdhINaM vA appamullaM vatthaM dhArittae vA pariharittae vA / no kappai niggaMthANaM vA niggathINaM vA bahumullaM vatthaM dhArittae vA pariharittae vaa| kappai niggaMthANaM tao saMghADIo dhArittae vA pariharittae vA / kappai niggaMthINaM cattAri saMghADIo dhArittae vA pariharittae vA / kappaDa niggaMthANaM vAvattarihatthaparimiyaM vatthaM dhArittae vA pariharittae vA / kappai niggaMthINaM chaNNauihatthaparimiyaM savanA zabda nirukti kI vidhi se siddha hote haiN| yaha acelakatA Adi daza prakAra kA kalpa vidhi aura niSedha se sthita hai| acelakatA 1, kRtikarma 2, mahAvrata 3, paryAyajyeSTha 4, pratikramaNa 5, mAsanivAsa 6, aura paryuSaNA 7, ye vidhikalpa haiM / audezika 1, zayyAtarapiNDa 2, aura rAjapiNDa 3, ye tIna niSedhakalpa haiM // 1 // mAsa ane visame divase eTale pacAsame divase athavA e gaNapacAsame divase paryosavanA-saMvatsarI manAvavAmAM Ave che. "payuMSaNa ane paryosavanA' banne pAribhASika zabdo nirUktividhithI siddha thayela che. alakatA vigere daza prakAranA kapi vidhi-niSedha-svarUpamAM sthita che. A daza kapamAMthI 'malatA 1, kRtima 2, mahAvata 3, paryAyanye 4, pratima 5, bhAsanivAsa bhane payuSA 7 "vidhika5' mAM gaNAya che, tyAre auzika 1 zayyAtarapiMDa 2 ane rAjapiMDa 3, A "niSedhaka 5 " mAM gaNAya che. 'yetA' mA 62 2nA 'po' vidhi-niSedhanA bhAbhI vAmAM Ave che. vidhi-niSedha eTale amuka jAtanI kriyAo karavI agara na karavI A jAtanuM pharamAna agara Adeza zAstrokta hoya che. A zAstrota 'mAheza' na pAribhAvita nAma vidhi-niSedha' che. yA zobhAyI (1) mAyeya (2) tima (3) bhArata (4) paryAyanye4 (5) pratibha] (6) bhAsanivAsa (7) payuSA mA sAta sAbhAyArImA vidhi45' upAya cha, seTa mA sAta sAbhAyArImA mAyaravAnI DAya cha. (8) mauzika (6) zayyAtarapiMDa (10) 201piMDa, A traNa niSedha ka5 ' kahevAya che kAraNa ke A traNa sAmAcArIe nahi AdaravAnuM zAstra bhAna cha. (901) | // 29 // dain Education Tag Tww.jainelibrary.org
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIksa mutre // 30 // tthaM dhArita vA pariharitae vA / kappar3a nimgaMthANaM tinni pAyAI cauthaM uDuga dhAritae / kappara nimgaMthINaM cattAri pAyAI paMcamaM uDugaM dhAritae || mU02 // chAyA -- kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA alpamUlyaM vastraM dhartuM vA parihartuM vA / no kalpate nirgranthAnAM nirgranthInAM vA bahumUlyaM vastraM dhartu vA parihartuM vA / kalpate nirgranyAnAM tisraH saMghATIH dhartu vA parihartu vA / kalpate nirgranthInAM catasraH saMghATIH dhartuM vA parihartuM vA / kalpate nirgranthAnAM dvAsaptatihastaparimitaM ba vA parihartu vA / kalpate nirgrandhInAM SaNNavatihastaparimitaM vastraM vA parihatte vA / kalpate nirgranthAnAM trINi pAtrANi caturtham udakaM dhartum / kalpate nirgranthInAM catvAri pAtrANi paJcamam udakaM dhatum ||02|| acelakatA :-- aba Acelakyakalpa kA spaSTIkaraNa karate haiM - ' kappar3a' ityAdi / dhAraNa mUla kA artha : sAdhuoM aura sAdhviyoM ko alpamUlyavAlA vastra grahaNa karanA aura karanA - bhoganA kalpatA hai / sAdhuoM aura sAdhviyoM ko bahumUlya vastra grahaNa karanA aura bhoganA nahIM kalpatA / sAdhuoM ko tIna vastra ( cAdara ) grahaNa karanA aura bhoganA kalpatA hai / sAdhviyoM ko cAra vastra ( cAdara ) grahaNa karanA aura bhoganA kalpatA hai / sAdhuoM ko bahattara hAtha vastra grahaNa karanA aura bhoganA kalpatA hai| sAdhviyoM ko chayAnaveM hAtha vastra grahaNa karanA aura bhoganA kalpatA hai / sAdhuoM ko tIna pAtra aura cauthA undaka lenA aura bhoganA kalpatA hai / sAdhviyoM ko cAra pAtra aura pA~cavA~ undaka lenA aura bhoganA kalpatA hai ||02|| yesatA ' mUlane a"--sAdhu-sAlvine apamUlyavAlA vastro grahaNa karavA, ane bheLavavA kalpe che, sAdhu sAdhvIone bahumUlyavAlA vo grahaNa karavA, ane bhagavavA kalpatA nathI. sAdhuene traNa vakho (pacheDI) grahaNa karavA ane bhogavavA kahyuM che. sAlvIene cAra vastra ( pacheDI) grahaNa karavA ane bheLavavA ka2e che. sAdhuone aMtera hAtha vastra grahaNa karavA ane bhAgavavA kahyuM che. sAthIone chantu hAtha vajra grahaNa karavA ane bhegavavAnu kalpe che. sAdhuone traNa pAtra ane cAthu udaka levu' ane lAgavavu ka2e che. sAdhvIone cAra pAtra ane pAMcamuM Jain Education insional OM se mane loga che [sU02 ] kalpamaJjarI TIkA 113011 Www.jainelibrary.org
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ maJjarI TIkA TAkA- kappai nimgathANa' ityAdi vakhaM tu alpamUlya-bahumUlyabhedena dvividham / tatra yasya vastrasya mUlyaM mukhyarAjamudrApekSayA dazabhyo ma mudrAbhya ekA'pi kapardikA nyUna, tad vastramalpamUlyam / yasya tu mUlyaM mukhyarAjamudrApekSayA dazamudrAstato'dhikA zrI kalpa vA mudrAstad vastraM bahumUlyam / tatrAlpamUlyameva vastraM sAdhanAM sAdhvInAM vA kalpate, na tu bahumUlyam / amu mevArtha mUtrakAraH 'kappai niggaMthANaM' iti 'no kappai niggaMthANaM' iti cAvAntarasUtradvayenAha / artha spaSTaH / // 31 // navaram-dhartuma-grahItum / parihartum upabhoktamiti / idamalpamalyaM vastraM kiyatsaMkhyakaM dhat parihata vA kalpate ? ityAha-'kappai niggaMthANaM' ityAdi / nirgranthAnAM tisraH saMghATIdhatuM parihatuM vA kalpate, nigranthInAM tu catasraH ra saMghATItuM parihatuM vA kalpate iti / saMghATiratropalakSaNam; tena nigranthAnAM colapaTTAdikaM nirgranthInAM zATyA TIkA kA artha-vastra do prakAra kA hotA hai-alpamUlyavAlA aura bahuta mUlyavAlA / jisa vastra kA mUlya dasa mukhya rAjakIya sikke se eka bhI kaur3I kama ho, vaha alpamUlyavAlA kahalAtA hai / jisakA mUlya dasa mukhya rAjakIya sikkA yA isase adhika ho, vaha bahumUlya vastra kahA jAtA hai| sAdhuoM aura sAdhviyoM ko alpamUlyavAlA vastra hI kalpatA hai, bahumUlyavAlA nahIM: yahI vAta sUtrakArane 'kappai niggaMthANaM' aura 'no kappai niggaMthANaM' ina vAkyoM se prakaTa kI hai| ina vAkyoM kA artha spaSTa hI hai| 'dhArittae' kA artha grahaNa karanA aura 'pariharittae' kA artha upabhoga karanA hai| alpamUlyavAle vastra ko kitanI saMkhyA meM lenA aura bhoganA cAhiye? isa prazna kA uttara dete haiM-sAdhuoM ko tIna saMghATiyAM (cAdareM') lenA aura upabhogameM lAnA kalpatA hai; aura sAdhviyoM TIkAno artha-vastranA be prakAra che--[1alpamUlyavAlA 2] bahumUlyavAlA. je vAnuM mUlya cAlu daza mukhya sikakAmAM eka keDI kama haya, eTale jema atyAre rupiye e mukhya sikako che. kaI paNa vastranI kiMmata daza rUpiyAthI jarA paNa ochI hoya te te va a95mUlyavALuM kahevAya, paraMtu kaI paNa vastranuM mUlya cAlU daza sikaThe eTale daza rUpiyA tathA enAthI jarA paNa vadhAre hoya te te vastra bahumUlyavALuM kahevAya. sAdhusAdhvIone a5mUlyavAlA vo grahaNa karAya ane bhegavAya, paNa bahumUlyavAlA nahi, A Adeza sUtrakAroe 'kappaDa niragaMthANaM' bhane 'no kappaI niggaMthANaM' vA pAyathI pragaTa 4yoM . 'dhArittae' na a aDa 42vo, mane 'pariharittae' nAma sa meTa vArapAra 1527 tev| thAya che. apamadhyavAlA vaso keTalA levA ane keTalA vAparavA te praznonA javAbamAM zAstrakAra kahe che ke sAdha. roke ene traNa sapATI [cAdara) levI ane vAparavI, ane sAdhvIone cAra saMdhATI levI ane vAparavI kape che. "saMghATI
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpamutre ||32|| Jain Education In dikaM cApi vastraM tu parihartuM vA kalpate eveti / nirgranthAnAM nirgranthInAM ca samastaM vastraM kiyaddhastaparimitaM bhavati ? iti darzayitumAha- ' kappar3a niggaMthANaM' ityAdi / tatra nirgranthAnAM svahastena dvAsaptatihasta parimitaM vastraM nirgranthInAM ca svahastena SaNNavatihastaparimitaM vastraM grahItuM vA upabhoktuM vA kalpate iti / hastacAtra dairyeNa caturviMzatiraGgulayo vistAreNa ca caturviMzatiraGgulayo bodhya iti / pUrvoktapramANe vastre kiM vastraM kiyatmamANaM bhavatIti ziSyANAM bodhArthamAha-sAdhUnAM tisRSu saMghATISu pratyeka saMghATI dairyeNa paJcahastapramANA vistAreNa trihastapramANeti paJcadazahastapramANA / tatazca tisraH saMghAdayaH paJcacatvAriMzaddhastapramANA bodhyAH 45 / ekako cAra saMghATI lenA aura upabhoga meM lAnA kalpatA hai / saMghATI zabda yahA~ upalakSaNamAtra hai, ataH sAdhuoM ke colapaTTa Adi kA aura sAdhviyoM ke sAr3I Adi sabhI vastroM kA grahaNa kara lenA cAhie / sAdhuoM aura sAdhviyoM kA vastra nApa se kitane hAtha kA honA cAhiye, isa prazna kA samAdhAna yaha hai ki sAdhuoM kA vastra apane hAtha se bahattara hAtha honA cAhiye, aura sAdhviyoM kA apane hAtha se chayAnave hAtha honA cAhiye / isa prakAra bahattara aura chayAnaveM hAtha kapar3A lenA aura upabhoga meM lAnA kalpatA hai / yahA~ hAtha kA artha caubIsa aMgula kI lambAI aura caubIsa aMgula kI caur3AI lenA cAhie / pUrvoktapramANavAle vastra meM kauna vastra kisa nApa kA honA cAhie, ziSyoM ko yaha bAta samajhAne ke lie kahate haiM - sAdhuoM kI tIna saMghATiyoM meM pratyeka saMghATI pA~ca hAtha lambI honI cAhie aura tIna hAtha caur3I honI cAhie / isa hisAba se eka eka saMghATI 15-15 hAtha kI hone se tInoMkA nApa 45 hAtha kA zabda ahIM' upalakSaNa che tethI sAdhuonI bAbatamAM 'cAlapaTTA' AdinuM ane sAdhvIe!nI bAbatamAM sADI Adi badhA vastronuM grahaNa karI levuM joie. sAdhu--sAdhvIonA vajranuM mApa keTalA hAthanuM heAvu joie tenA prananA javAkhamAM kahevAmAM Ave che ke sAdhuenA vastro potAnA hAthathI mApatAM aMtera hAthanA hovA joie, ane sAdhvIonA vastro peAtAnA hAthathI mApatAM channu [6] hAtha hovA joie. ahiM* * hAtha' nA athaM cAvIsa AMgala laMbAi ane cAvIsa AMgala paheALAI thAya che. uparokta pramANu vajranuM kula pramANa lIdhuM che; paNa zarIra DhAMkavA vividha prakAra te kapaDAmAMthI thavA joie. eTale zAstrakArAe spaSTa khyAla ApatrA dareka vaanu mApa nirmANa karI ApyuM che, sAdhunI dareka saMghATInI labAI pAMca hAtha lAMbI ane traNa hAtha pahoLI, A hisAbe eka sa'ghATI padara 15] hAthanI thavA jatAM traNe kalpa maJjarI TIkA // 32 // jainelibrary.org
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa maJjarI TIkA zrolapaTTako dedhyeNa SaDahastapramANo vistAreNa sAkahastapramANa iti navahastapramANaH 54 / AsanaM derpaNa sArddhavihastapramANaM vistAreNa ekahastapramANamiti sArddhatrihastapramANam 571 / bhikSAdhAnI daiyega dvihastapramANA vistAreNa ca dvihastapramANeti caturhastapramANA 613 / jalagAlanavastra yeNekahastapramANaM vistAreNApyekazrIkalpa hastamamANamityekahastapramANam 62 / / pAtratritayarakSaNArthamekaikahastaparimita vastrakhaNDatrayamiti hastatrayam 653 / pAtrabandhanavastraM trihastapramANam 683 / mukharakhikA-rajoharaNadaNDikAcchAdakavastra-mANDalikavastrANAM pramANameko // 33 // hastaH 69 / / zleSmavastramarddhahastapamANam 70 / jalAcchAdanavastramekahastapramANam 71 / sthaNDilabhUmigamanasamaye grAhyamaJcalavakhamekahastapamANam 72 / itthaM sAdhubhiAsaptatihastapamAgaM samastaM vastraM grAtham / hotA hai / chaha hAtha lambA aura Der3ha hAtha caur3A eka colapaTTa hone se 9 hAtha kA vaha honA cAhie / sAr3he tIna hAtha lambA aura eka hAtha caur3A Asana honA cAhiye / do hAtha lambI aura do hAtha caur3I bhikSApAtra rakhane kI jholI honI cAhie / eka hAtha lambA-eka hAtha caur3A jala chAnane kA vastra honA caahie| tIna pAtroM meM rakhane ke lie eka eka hAtha lambe-caur3e tIna vastra hone cAhie / pAtroMko bAMdhane ke lie tIna hAtha kA eka vastra caahie| yaha saba milakara 683 hAtha vastra ho jAtA hai| mukhavastrikA, rajoharaNa kI DaMDI para lapeTane kA vastra aura mAMDalika vastra, ina saba kA parimANa eka hAtha hotA hai / zleSmavatra Adhe hAtha kA, pAnI Dhakane kA vastra eka hAtha kA aura sthaNDila bhUmi jAte samaya jalapAtra : rakhane kA vastra eka hAtha kaa| isa taraha sAdhuoM ko saba bahattara (72) hAtha pramANa vastra grahaNa karanA caahie| saMghATInuM kula mA5 pistAlIsa [45] hAtha thAya che. cha hAtha lAMbA ane deDha hAtha pahoLe e eka celapaTTo 9 hAthane thAya, AsananuM kapaDuM sADA traNa hAtha lAMbu ane eka hAtha paheluM hovuM joIe. be hAtha lAMbu ane be hAtha pahoLuM evuM kapaDuM 'bhikSApAtra' rAkhavA mATe vAparavuM. eka hAtha lAMbu ane eka hAtha pahoLuM pANI gALavAnuM zaraNuM levuM joIe traNa pAtramAM rAkhavA mATe aneka hAtha lAMbu ane akeka hAtha pahoLuM evA traNa vo joIe. tamAma pAtrone ekI sAthe bAMdhavA mATe traNa hAthanuM eka vatra rAkhavuM joIe. A badhuM maLIne aDasaTha 68 hAtha vastra thAya che. mukha variakA, rajoharaNanI DAMDI upara lapeTavAnuM kapaDuM ane mAMDalika vastra A tamAmanuM maLI eka hAtha vastra thAya che. nAka sApha karavAnuM vastra aDadhA hAthanuM, pANInuM vAsaNa DhAMkavA mATe eka hAthanuM vastra, dhaiDila jatI vakhate jalapAtra rAkhavAnuM vastra eka hAtha, ema badhu maLIne vastranuM pramANu bahotera 72 JainEducation AnsyAme. 2 ww.jainelibrary.org
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 34 // kalpamaJjarI TIkA sAdhvInAM samastaM vastraM SaNNavatihastapramANam / tatrakA saMghATivistAreNa dvihastapramANA daryeNa sArddhatrihastapramANeti saptahastapramANA 7 / dve saMghATI vistAreNa trihastapramANe dairyeNa sArddhacaturhastapamANe iti saptaviMzatihastAH 34 / ekA saMghATivistAreNa caturhastapramANA dairyeNa sArddhacaturhastapramANeti aSTAdazahastapramANA 52 / ekA zATI vistAreNa dvihastapramANA dairyeNa sArddhasaptahastapramANeti paJcadazahastapramANA 67 / AsanaM bhikSAdhAnI jalagAlanavastraM pAtrabandhanavastraM mukhavastrikA-rajoharaNadaNDikAcchAdakavastra-mANDalikavastrANi, zleSmavastraM, jalAcchAdanavastramaJcalavaskhaM ca pUrvavad bodhyam / pAtreSu rakSaNArthamekaikahastapramANaM vastracatuSTayam 86 / avagrahapaTTaH (jAMghiyA) kaJculikA ca dazahastamamANA 96 / itthaM sAdhvIbhiH SaNNavatihastapramANaM samastaM sAdhviyoM kA saba vastra 96 hAtha pramANa hotA hai| usakA vivaraNa isa prakAra hai-do hAtha caur3I aura sA tIna hAtha lambI eka saMghATI ke sAta hAtha 7, tIna hAtha caur3I aura sAr3he cAra hAtha lambI aisI do saMghATiyoM ke sattAIsa hAtha 27 / cAra hAtha caur3I aura sAr3he cAra hAtha lambI eka saMghATI ke aThAraha hAtha 18, isa prakAra cAra saMghATI ke bAvana (52) hAtha / do hAtha caur3I aura sADe sAta hAtha lambI aisI sAr3I ke 15 hAtha / isa prakAra cAra saMghATiyoM ke aura eka sAr3I ke saba milAkara 67 hAtha hue / Asana, jholI, channA, pAtrabandhana, mukhavastrikA, rajoharaNa, rajoharaNa kI DaMDI kA vastra, mAMDalika vastra, zleSmavastra, jala DhaMkane kA vastra aura sthaNDilabhUmi ke pAtra rakhane kA aMcala vastra, yaha saba pahaleke samAna hI samajhane caahie| pAtroM meM rakhane ke lie eka eka hAtha ke cAra vastra tathA avagrahapaTTa (jAMghiyA) . aura kAMcalI, yaha saba milAkara 96 hAtha pramANa vastra sAdhviyoM ko rakhanA caahie| pustakeM pahale sAdhvIonuM vastra pramANa cha- 96 hAtha rAkhavAmAM AvyuM che. tenuM vivaraNa A pramANe che - be hAtha pahoLI ane sADA traNa hAtha lAMbI, evI eka saMghATInA sAta hAtha, traNa hAtha pahoLI ane sADA cAra hAtha lAMbI evI be saMdhATienuM sattAvIsa hAtha, cAra hAtha pahoLI ane sADA cAra hAtha lAMbI evI eka saMdhATInuM aDhAra hAtha, A pramANe cAra saMghATInuM bAvana hAtha kApaDa thayuM, be hAtha pahoLI ane sADA sAta hAtha lAMbI evI sADIne paMdara 15 hAtha, A pramANe cAra saMghATinuM ane eka sADInuM, ema maLI 67 hAtha thayuM. bhAsana, ohI. 2, pAtramadhana, bhubhavani, 202raNa, 2072nI isInu 17, isla4124, nA sA 42. vAnuM vastra, pANI DhAMkavAnuM vastra, thaMDila jatA levAmAM AvatA pAtra rAkhavAnuM vastra, pAtramAM rAkhavAnA akeka PAyanA yA2 122, tathA a1954 (piyA), ginal mA madhu bhagIna channu 81 lAyanA prabhAnu yasa sAdhvI- // 34 // ...
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpa sUtre kalpamaJjarI TIkA mA vastraM grAkham / pustakAni tu pUrva nAsamiti tadveSTanavastraM sAdhusAdhvInAM pUrvAtiriktaM vodhyamiti / vastramiva pAtramapi sAdhUnAM sAdhvInAM cAvazyakamupakaraNam / atastatsaMkhyAmAha- kappai niggaMthANaM' ityAdi / nigranthAnAM trINi pAtrANi caturthamundakaM ca grahItuM kalpate, nirgranthInAM tu catvAripAtrANi paJcamamundakaM ca grahItumiti / / 02 / / itthamAcelakyakalpaM vikRtya sampratyauddezikakalpaM vivarItumAha mUlam-no kappai niggaMthANaM vA niggaMdhINaM vA udesiyaM asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA vatthaM vA kambalaM vA paDiggaraM vA pAyapuMchaNaM vA pIDhaphalagasijjAsaMthAragaM vA osahabhesaja vA paDigAhittae vA pari jittae vA // 903 // chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA audezikam azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdhaM vA vastraM vA kambalaM vA patadgraha vA pAdamAJchanaM vA pIThaphalakazayAsaMstArakaM vA auSadhabhaiSajyaM vA pratigrahItuM vA paribhoktuM vA // 3 // thIM nahIM, ataH sAdhu-sAdhviyoM ke pustakaveSTana kA vastra isase alaga samajhanA caahie| . vastra kI taraha pAtra bhI sAdhuoM aura sAdhiyoM ke lie Avazyaka upakaraNa hai, ataH unakI saMkhyA kahate haiM-sAdhuoM ko tIna pAtra tathA cauthA undaka lenA kalpatA hai, aura sAdhviyoM ko cAra pAtra tathA pA~cavA~ undaka lenA kalpatA hai |mu02|| isa prakAra Acelakya kalpa kA spaSTIkaraNa karake aba audezika-kalpa kA vivaraNa karate haiM'no kappai' ityAdi / mUla kA artha-nahIM kalpatA hai sAdhuoM yA sAdhviyoM ko auMdezika azana, pAna, khAdya, svAdya, vastra, kaMbala, pAtra, rajoharaNa, pUjanI, pITha, pATA, zayyA, saMstAraka, auSadha aura bheSaja grahaNa karanA yA oe rAkhavAnuM hoya che. pustaka bAMdhavAnA vastranI alaga jogavAI rAkhavAmAM AvI che. vastranI mAphaka pAtra paNa sAdhu-sAdhavIo mATe Avazyaka upakaraNa che, mATe tenI saMkhyA A pramANe rAkhavAmAM AvI che. sAdhuo mATe traNa pAtra, ane ethu udaka, sAdhvIo mATe cAra pAtra ane pAMcamuM uMdaka rAbhavAmAM mAthucha. (sU02) 'mAyabazya' panuna 534zana ' mohazi'jyAna 20 zame chI-'no kappai'tyA. mUlane artha-kaI eka sAdhu-sAdhvIne udezIne banAvela azana, pAna, khAdya, svAdha, vastra, pAtra, rajo // 35 // Jain Education sational 5d
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 36 // Jain Education Intehal TIkA ------ "no kappar3a' ityAdi - nirgranthAnAM nirgranthInAM vA audezikam = eka munimuddizya kRtam azanAdika caturvidhamAhAraM vastraM vA kambalaM vA patagrahaM = pAtraM vA pAdapoJchanaM = pramArjikAM vA pIThaphalakazayyAsaMstAraka, tatra - pITham = ' caukI ' iti bhASA - prasiddham, phalakaH = paTTikA - pATa' iti bhASAprasiddhA, zayyA - zete'syAmiti zayyA = zarIrapramANA, saMstArakaH= arddhatRtIyahastAtmakaH pIThAdInAM samAhAradvandvaH, tad vA auSadha bhaiSajyam - auSadham = ekadravyanirmitam, bhaSajyam= aneka - dravyanirmitam, ubhayoH samAhAradvandvaH, tadvA pratigrahItuM = svIkartuM vA paribhoktum=upabhoktuM vA na kalpate ||03 || atha tRtIyaM zayyAtarapiNDa-kalpamAkhyAtumAha- mUlam -no kappara niggaMthANaM vA nimgaMdhINaM vA sijjAyarapiMDaM paDigAhittae vA paribhuMjittae vA // mu04 // upabhoga karanA ||3|| TIkA kA artha- kisI eka muni ke uddezya se banAI gaI vastu oMdezika kahalAtI hai / azana, pAna, khAdya, (mevA - Adi) aura svAdya ( lavaMga Adi ) yaha cAra prakAra kA AhAra, vastra, kambala, pAtra pramArjanI, pITha (caukI), phalaka (pATa ) zayyA ( zarIra ke barAbara ), saMstAraka (aDhAi hAtha lambA vistara) eka dravya kI banI auSadha aura aneka dravyoM kI banI bheSaja, yaha saba audezika hoM to grahaNa karanA yA upabhoga meM lAnA sAdhuoM aura sAdhviyoM ko nahIM kalpatA // 03 // tIsare kalpa zayyAtara piNDa kA varNana karate haiM - 'no kappar3a' ityAdi ' / Dara, gochI, jAneTa-pATa, zayyA, saMdhArI, auSadha, leSana vigere ye nahi. (sU03) TInA artha - kheDa munine uddezIne manAvesI thIma 'mohezie' hevAya neSAM azana, pAna, khAdya, svAdya, mA yAra prahAranA AhAra uDevAya che, upaDA, aMjasa, pAtra, gochI, jAleTa-pATa, zayyA-suvA bhATe zarIra prabhANu vastrAhi, saMthArA aDhI hAtha prabhA vastrAdi, auSadha (meDa dravyanI anesI ), leSaNa ( mane4 dravyonI masI) sAdhu-sAdhvIne sevA ye nahi ( sU03 ) trIna stha- zayyAtarapiMDa na 42 - 'no kappaha' dhatyAhi. Hai Yun kalpa maJjarI TIkA ||36|| jainelibrary.org
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpa satra kalpamaJjarI // 37 // TIkA ra chAyA--no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA zayyAtarapiNDaM patigrahItuM vA paribhoktuM vA // 04 // TIkA'no kappai' ityAdi-nirgranthAnAM nirgranthInAM vA zayyAtarapiNDaM-zayyAtaraH vasati-pradAtA sAgArika iti yAvat, tasya piNDastaM pratigrahItuM vA paribhoktuM vA no klpte| ata evoktaM sthAnAGgabhUtrasya dvitIya-sthAnaprathamoddeze'sAgAriyapiMDaM jhuMjamANe aNugyAie bhavai' chAyA-sAgArikapiNDaM bhuJjAnaH anudghAtiko bhavatIti / zayyAtarapiNDo bahuvidhaH, tatra yadakalpyaM ttpdshyte| tathAhi-azanam 1, pAnam 2, khAdyam 3, svAdyam 4, vakhaM 5, pAtraM 6, kambalaH 7, rajoharaNaM 8, dorakaH 9, mUcI 10, kartarI 11, kSurikA 12, nakhaharaNI 13, karNazodhanI 14, dantazodhanI 15 mUla kA artha nahIM kalpatA hai sAdhuoM yA sAdhviyoM ko zayyAtarapiNDa grahaNa karanA yA upabhoga meM lAnA // 504 // TIkA kA artha-zayyAtara arthAt Thaharane ke lie sthAna-upAzraya denevAle gRhastha ke yahA se AhAra grahaNa karanA aura usakA upabhoga karanA sAdhuoM aura sAdhviyoM ko nahIM kalpatA / isIlie sthAnAMga mUtra ke dvitIya sthAna ke prathama udezaka meM kahA hai-"zayyAtara ke AhAra kA upabhoga karatA huA muni anudghAtika (gurupAyazcitta kA pAtra ) hotA hai|" zayyAtarapiNDa (zayyAtara kI vastu ) ke aneka prakAra haiN| unameM se jo piNDa (vastu) akalpanIya haiM unheM dikhalAte haiM / ve ye haiM-azana (1), pAna (2), khAdya (3), svAdya (4), vastra (5), pAtra (6) kaMbala (7), rajoharaNa (8), DorA (9) suI (10), kaiMcI (11), churI (12), nakhaharaNI (13), kAna-kucaraNI mUlana artha--zayAtarapiMDa sAdhu-sAdhvIone grahaNa kare kape nahi (4) TIkAno artha-je kaI vyakti sAdhu-sAdhvIne utaravA mATe jagyA agara upAzraya Ape te vyakti zayyAtara kahevAya che. tene tyAMthI sAdhu-sAdhvI kaI paNa prakArane AhAra grahaNa karI zake nahi, eTalA mATe 'ThANAga" sUtranA bIjA sthAnanA prathama uddezAmAM kahyuM che ke-"zayyAtarane AhAra grahaNa karanAra muni anuddaghAtika-guruprAyazcittane bhAgI gaNuya' zakhyAtarapiMDa ( zayAtaranI varatu ) nA aneka prakAra che, temAM je vastu akatpanIya eTale levA gya nathI te ahiM darzAvavAmAM Ave che azana 1, pAna 2, khAdya 8, svAva 4, vastra pa, pAtra 6, kAMbala 7, raje25 8, 2 // 6, soya 10, Ata2 11, 7rI 12, nama pAnI neNI 13, na motavAnI yANI 14, kAsapI , sAdhu-sAvIne ke kape nahi. // 37 // Jain Education Bortional
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaSTakoddhAraNI (kAMTAkADhane kA cIMpiyA) 16, kaNTakaH kaSTakoddhAraNIpAtraM ca 'kaSTakakutthalikA' 17, ke auSadham 18, bhaiSajyam 19, zatapAkasahasrapAkAditailam 20, pAtraraJjanakadravyam 21, pAtrAdau randhrakaraNAdhupazrIkalpa ra yogI zastravizeSaH 22, karagalaH 23, lekhanI 24, masI 25, masIpAtram 26, hiGgalam 27, khaTikA mUtre 28 cetyAdi / // 38 // atha zayyAtaragRhe yad vastu kalpate tadAha, tathAhi-tRNam 1, loSTam 2, zilApaTTakaH 3, zilAputrakaH 4, bhasma 5, pASANakhaNDam 6, iSTakA 7, dhUliH 8, pIThaM 9, phalakaH 10, zayyA 11, saMstArakaM 12, gomayam 13, sopadhikaziSyaH 14, svAdhyAyAdyartha pAtihArikaM pustakaM 15 cetyAdi / (14), daMtazodhanI (dAMta sApha karane kA sAdhana ) (15), kAMTA nikAlane kA upakaraNa-cImaTI (16), kATA aura cImaTI rakhane kI kothaLI (17), auSadha (18), bhaiSajya (19), zatapAka sahasrapAka Adi tela (20), pAtra raMgane kA dravya-saphedA-vArniza Adi (21). pAtra AdimeM cheda karane Adi ke aujAra kAgaja 23, lekhanI 24, syAhI 25, davAta 26, hiMgalu 27, Adi / zayyAtara ke ghara se jo vastu / grahaNa kI jA sakatI haiM, ve isa prakAra haiM--ghAsa 1, miTTI 2, zilA 3, lor3hA 4, rAkha 5, patthara kA Tukar3A 6, iMTa 7, dhUla 8, pIr3A 9, pATa 10, zayyA 11, saMstAraka 12, gobara 13, vastra-pAtra Adi upakaraNoM sahita ziSya 14, tathA svAdhyAya ke lie paDihArI [vApisa lauTAyI jAnevAlI] pustaka 15 / ( dAMta sApha karavA nIsalI 15, kAMTe kADhavAne cipiye 16, kAMTA ane cIpiyA rAkhavAnI kothaLI 17, auSadha 18, bheSaja 19, zatapAka-sahasaMpAka Adi tela 20, pAtarA raMgavAne sapheda vArniza vigere 21, pAtramAM kANuM pADavAnuM ojAra 22, kAgaLa23, kalama 24, zAhI 25, khaDI 26, hiMgalo 27 Adi. zayAta2' nA dherathI 44 paratubhI pI 46pe , tenA nAma-(1) ghAsa (2) bhATI (3) zikSA (4) 52 421 () rAma (6) patyarano / (7) 4 (8) dhUa () bAleTa (10) pATa (11) zayyA (12) che ghAsane saMthAre (13) chANa (14) vastra-pAtra-upakaraNa sahita ziSya (15) svAdhyAyane mATe pustaka; ziSyane zivAya Sii bIjI badhI vastuo paDihArI [ pAchI ApavAnI zarate! tevI kape.only // 38 // Maniww.jainelibrary.org. pacleinclucation
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpamUtre // 39 // kalpamaJjarI NEE TokA adamapyanusandhayam yasyopAzrayasya svAmine nivAsazulka davA gRhastho nivAsArtha sAdhUn nimantrayet sa upAzrayaH sAdhIrakalpya iti / upAzrayasyAnekasvAmini sati kazcideka eva zayyAtaratvena sthApanIyo, na tu sarve'pi / zazyAtarasya piNDe catvAro bhaGgA bhavanti, yathA-1 ekatra randhanam, ekatra bhojanam / 2. ekatra randhanam, anyatra gehAdau bhojanam / 3. pRthak-pRthaga randhanam, ekatra bhojanam / 4. pRthak-pRthaga randhanam, pRthak-pRthag bhojanam / tatra dvitIyacaturthabhaGgau kalpyau / dvitIyabhaGge ekatra randhane'pi pazcAt zayyAtaretarAMzasya pRthakkAre ___ isa viSaya meM yaha bhI jAnanA cAhie ki-jisa upAzraya ke svAmI ko kirAyA dekara gRhastha, sAdhuoM ko usameM rahane ke lie nimaMtrita kare, vaha upAzraya sAdhu ke lie akalpanIya hai| upAzraya ke svAmI aneka ho to unameM se kisI eka ko hI eka samaya zayyAtara ThaharAnA cAhie, sabako nahIM / zayyAtarapiNDa meM cAra bhaMga isa prakAra hote haiM--1. eka jagaha rA~dhanA aura eka jagaha jImanA 2. eka jagaha rAdhanA aura anyatra-gRha-Adi meM jImanA 3. alaga-alaga jagaha rAdhanA aura eka jagaha jImanA 4. alaga-alaga jagaha rAdhanA aura alaga-alaga jagaha jImanA / inameM se dUsarA aura cauthA bhaMga kalpanIya hai| dUsare bhaMga meM yadyapi bhojana eka hI jagaha banatA hai, tathApi zayyAtara se bhinna janoM kA bhAga jaba alaga kara diyA jAtA hai to dUsaroM ke hisse kA je ke vyakti sAdhune mATe upAzraya bhADe le, agara kaI jagyAnuM bhADuM nakkI kare che te jagyA sAdhune kape nahi. "upAzraya' samAjane hovAthI samAjanI koI paNa vyakti te upAzrayano mAlika gaNAya mATe sAdhu sAdhvI samAjanA kaI paNa eka mANasanI rajA laI te upAzrayamAM utarI zake che. cAtara-piMDanA cAra bhAMgA che (1) eka ja jagyAe rAMdhavuM ane jamavuM (2) eka jagyAe rAMdhavuM ane bIjI jagyAe jamavuM. (3) judI judI jagyAe rAMdhavuM ane vadhu rAMdhaNuM eka ja jagyAe lAvI tyAM jamavuM (4) alaga-alaga jagyAe rAMdhavuM ane alaga-alaga jagyAe jamavuM, A cAra bhAMgAmAMthI bIje ane bhAMge grahaNa karavA yogya che, kAraNa ke A be bhAMgAmAM "zayAtara" ne hakake te AhAra uparathI uThI jAya che. ane te AhAra bIjAnI mAlIkIne bane che, tethI e AhArano mAlIka zayAtara karatuM nathI, paNa bIjI vyakti tarIke tene mAlIka banavAthI te AhAra sAdhune ApI zake che, ane sAdhu te laI zake che, emAM kaI bAdha Avo re // 39 .
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kallasUtre // 40 // Jain Education Ind zayyAtaramAtrAMzaM vihAyA'nyeSAM piNDa upAdeya; tatra tadAnIM zayyAtarasvatvApagamAt / caturthabhaGge tu zayyAtarAMzalezasaMsargazaGkApi nAsti / zayyAtarasvatvApagama evopAdeyatAheturiti niSkarSaH | | 04 || caturthakalpamAha mUlam - no kappara niggaMthAgaM vA niggaMdhINaM vA rAyapiMDaM paDiggAhittae vA paribhuMjittae vA // 05 // chAyA--no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA rAjapiNDaM pratigrahItuM vA paribhoktuM vA // 05 // TIkA -- 'no kappar3a' ityAdi - - vyAkhyA spaSTA / navaram - rAjapiNDaH - azanaM 1, pAnaM 2, khAdyaM 3, svAdyaM 4, vastraM 5, kambala 6, zveti SaDavidhaH / ayaM rAjopabhogyo na kalpata iti bhAvaH // 05 // bhojana grahaNa kiyA jA sakatA hai, kyoM ki usa para zayyAtara kA adhikAra nahIM rahatA / cauthe bhaMga meM to zayyAtara ke bhAga hone kI AzaMkA bhI nahIM hai| abhiprAya yaha hai ki zayyAtara kA adhikAra haTa jAne para hI piNDa kalpanIya hotA hai | 04 || cauthA kalpa rAjapiNDa kahate haiM-'no kappar3a' ityAdi / mUla kA artha - nahIM kalpatA hai sAdhuoM ko aura sAdhviyoM ko rAjapiNDa kA grahaNa karanA aura upabhoga karanA // 5 // TIkA kA artha - - vyAkhyA spaSTa hai / vizeSa yaha ki - rAjapiNDa chaha prakAra kA hai- 1. azana 2. pAna 3. khAdya 4 svAdya 5. vastra aura 6. kaMbala / tAtparya yaha hai ki ye saba vastue~ rAjA ke nija ke lie upabhoga meM AnevAlI nahIM kalpatI haiM |m05 // nathI, kAraNa ke bhojana eka jagyAe banyA pachI te bhojananA bhAga pADe che ane bhAga lenAra mANasa sAdhune vaheArAvI zake che. A bIjA bhAMgAnA artha spaSTa karavAmAM AvyA che. ceAthA bhAMge ghaNA ja spaSTa che, kAraNa ke alaga alaga rAMdhavu ane alaga alaga jamavuM. temAM zayyAtarane hisse pahelethI ja vahecAI jAya che. mATe khIjA bhAMgAne ane ceAthA bhAMgAne ceAgya AhAra sAdhu-sAdhvI laI zake che. (sU04) thothA'daya - rAmapiunu varSAna vAmAM Ave che- 'no kappai' ityAhi. bhUsanA artha-sAdhu-sAdhvImane 'piMDa' devo ne logo ye nahi (4) TInA artha - piMDanA cha 2 (1) azana, (2) pAna, (3) jAdya (4 svAdya (5) vastra ne (6) sa tAtparya me A jadhI vastugyo pAsa rAnA upalogamAM bhAvavAvAsI nahi ye. (sU05) Ou kalpa maJjarI TIkA // 40 // ww.jainelibrary.org
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUtra paJcama kalpamAha-- mUlam--kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA ahArAiNiya kinakamma karittae / no kappai nimgaMthANaM niggaMthINaM kiikamma karittae / kappai niggaMthINa niggaMthANaM kiikamma karittae / kappai AyariyauvajjhAyANaM zrI kalpa gagaMsi ahArAiNiyaM kiikamma karittae vA kArAvittae vA / kappai bahUrNa bhikkhUNaM bahUNaM gaNAvaccheiyANaM bahUrNa AyariyauvajjhAyANaM ego viharamANANaM ahArAiNiyAe kiikamma karittae / kappai bahUgaM bhikkhUrNa // 41 // egao viharamANAgaM ahArAiNiyAe kikamma karittae / kappai bahugaM gaNApaccheiyAgaM egavazro viharamANAgaM ahArAiNiyAe kikamma karittae / kappai bahugaM AyariyANaM egayao viharamANAgaM ahArAiNiyAe kii kamma karittae / kappai bahUNaM ubajjhAyANaM egayao viharamANAgaM ahArAiNiyAe kiikammaM karittae / evaM Ae therANaM pavattagANaM gaNIgaM gaNaharANaMpi muNeyavyaM // 06 // chAyA-kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA yathArAtnikaM kRtikarma kartum / no kalpate nimranthAnAM nigranthInAM kRtikarma kartum / kalpate nigranthInAM nigranthAnAM kRtikarma kartum / kalpate AcAryo-pAdhyAyayorgaNe yathArAtnikaM kRtikarma kartuM vA kArayituM vA / kalpate bahUnAM bhiSagAM bahUnAM gaNAvacchedakAnAM bahUnAm AcAryoMpAdhyAyAnAm ekato viharamANAnAM yathArAnikatayA kRtikarma kartum / kalpate bahUnAM bhikSUNAm ekato vihara pAcavA kalpa kRtikarma kahate haiM-'kappai' ityAdi / mUla kA artha-1. sAdhuoM aura sAdhviyoM ko dIkSA-paryAya kI jyeSThatA ke anusAra kRtikarma (vandanA) karanA kallatA hai| 2. sAdhuoM ko sAdhviyoM kA kRtikarma karanA nahIM kalpatA / 3. sAdhiyoM ko sAdhuoM kA kRtikarma karanA kalpatA hai| 4.AcAryoM aura upAdhyAyoM ko gaNa meM paryAyajyeSThatA ke anusAra kRtikarma karanA aura karAnA kalpatA hai| 5. bahusaMkhyaka sAdhuoM, bahusaMkhyaka gaNAvacchedakoM, bahusaMkhyaka AcAryoM upAdhyAyoM ko, jo eka sAtha vicarate hoM unheM, paryAyajyeSThatA ke anusAra kRtikarma karanA kalpatA hai| ye pAMyamA tima'' yAbhyAna 204 425||maa mAcha-' kappaDa' tyAha. mUlane artha- sAdhu-sAdhavInI dIkSA paryAyanI uttarottara zreNI pramANe "kRtikarma' (vaMdanA) karavA kape che. (1) sAdhu ne sAdhvIonuM kRtikama (vaMdana) karavuM nahiM kape (2) zA banA pharamAna anusAra sAdhvIo ne sAdhuonuM vaMdana karavuM kape [3] AcAryo ane upAdhyAyane paNa paryAyajayeSTha ne anya dIkSAnI zreNI anusAra kaI meTAne vaMdana namaskAra karavA kape (4) je samudAyamAM sAdhu sAdhvI, AcAryo-ane upAdhyAye moTI saMkhyAmAM // 41 // Jain Education Stional For Private Personal Use Only odinww.jainelibrary.org.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ matra maJjarI TIkA SM mANAnAm yathArAnikatayA kRtikarma kartum / kalpate bahUnAM gaNAvacchedakAnAm ekato viharamANAnAm yathA bhogAI rAtnikatayA kRtikarma kartum / kalpate bahUnAm AcAryANAm ekato viharamANAnAM yathArAnikatayA kRtikarma zrI kalpa kartum / kalpate bahUnAm upAdhyAyAnAm ekato viharamANAnAM yathArAnikatayA kRtikarma kartum / evaM stha virANAM pravartakAnAM gaNinAM gaNadharANAmapi jJAtavyam ||muu06|| // 42 // TIkA 'kappai niggaMthANaM' ityAdi nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA yathArAlikam-rAtnikAH paryAyajyeSThAstAnanatikramya yathArAtnikam6. eka sAtha vicarane vAle aneka sAdhuoM ko paryAyajyeSThatA ke anusAra kRtikarma karanA kalpatA hai / 7. eka sAtha vicarane vAle aneka gaNAvacchedakoM ko paryAyajyeSThatA ke anusAra kRtikarma karanA kalpatA hai| 8. eka sAtha vicarane vAle aneka AcAryoM ko paryAyajyeSThatA ke anusAra kRtikarma karanA kalpatA hai / 9. eka sAtha vicarane vAle aneka upAdhyAyoM ko paryAyajyeSThatA ke anusAra kRtikarma karanA kalpatA hai| 10 isI prakAra So sthaviroM, pravartakoM, gaNiyoM aura gaNadharoM ke viSaya meM bhI samajhanA cAhie // 6 // - TIkA kA artha-jo dIkSA-paryAya meM bar3A ho, vaha rAtnika kahalAtA hai| yathArAtnika kA abhiprAya hai-dIkSAparyAya kI jyeSThatA ke anusAra / sAdhuoM ko sAdhuoM ke prati aura sAdhviyoM ko sAdhviyoM ke prati paryAyajyeSThatA ke anusAra kRtikarma karanA caahie| arthAt kama samayakI dIkSAvAlA adhika vicaratA hoya tyAM paNa dIkSA-paryAyanI kakSA anusAra eka bIjAne vaMdaNA namaskAra karavA kape (5) moTI saMkhyAmAM vicaratA sAdhuone paNa uttarottara kakSA anusAra vaMdana karavuM kalpa (6) gaNAvadake paNa jyAre bhegA thAya tyAre paNa teo eka bIjAne uparakta siddhAMta anusAra namaskAra kare che (7) aneka AcAryo paNa upara pramANe Acare che (8) upAdhyAye paNa teja pramANe kare che (9) A pramANe sthavire, pravartake, gaNio ane gaNadhare paNa vartavA baMdhAelAM che. 10 (sU06) TIkAne artha-je dIkSA paryAyamAM moTA che tene "rAtvika" kahevAmAM Ave che. sAdhue sAdhuo ne ane sAkSIe sAdhvIone paryAyanI ochI vadhatI kakSA anusAra vaMdana Adi kare, arthAt TUMka samayanI on dIkSAvAlA sAdhue adhika samayanI dIkSAvAlA sAdhune vaMdana kare. ochA samayanI dIkSAvAlA sAdhvIe lAMbA vize // 42 // S
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtre paryAyajyeSThAnusAreNa kRtikame bandanaM katu kalpate / uktaM cAnyatrApi ___ "samaNehi ya samaNIhi ya ahArihaM hoi kAyavvaM" zrIkalpa chAyA-zramaNaizca zramaNIbhizca yathAI bhavati kartavyam-iti / yathA nigranthAH paryAyajyeSThAna nirgranthAn prati kRtikarma kurvanti, kiM tathaiva paryAyajyeSThA nimranthIH // 43 // pratyapi kurvanti ? iti sandehamapAkartumAha-'no kappai nigaMyANaM' ityAdi / nigranthAnAM na kalpate=na yujyate nirgranthInAM kRtikarma kartumiti / nanu yathA nirgranthAnAM kRte nigranthIH prati kRtikarmakaraNamanucitam, kiM tathaiva nirgranthInAM kRte nigranyAn prati kRtikarmakaraNamanucitam ? iti sandehamapAkartumAha-kappai niggaMthINaM' ityaadi| nirgranthInAM kRte tu nirgranthAn prati kRtikarmakaraNamucitamevetyarthaH / uktaM cAtrasamaya kI dIkSA vAle ko vandanA kre| kama samaya kI dIkSitA mAcI adhika samaya kI dIkSAvAlI sAdhvI ko vandanA kare / anyatra kahA hai--"samaNehi ya samaNIhi ya, ahArihaM hoi kAya," "zramaNoM aura zramaNiyoM ko yathAyogya vandanA karanI caahie"| jaise zramaNa paryAyajyeSTha zramaNoM ko vandanA karate haiM. usI prakAra kyA sAdhviyoM ko bhI vandanA kareM? isa sandeha kA nivAraNa karane ke lie zAstrakAra kahate haiM-"no kappai niggaMyANaM " ityAdi / sAdhu sAdhviyoM ko vandanA na kreN| zaMkA-taba to jaise sAdhuoM ko sAdhvI kI vandanA karanA ucita nahIM hai, usI prakAra sAdhviyoM ko sAdhu kI vandanA karanA bhI ucita nahIM hai ? isa zaMkA ko dUra karane ke lie kahate haiM--'kappai niggaMthINaM' ityAdi / sAdhu kI vandanA karanA sAdhviyoM ke lie ucita hai| kahA bhI haisamayanI dIkSAvAlA sAdhIne vaMdana kare. e kahyuM paNa che "samaNehi ya samaNIhi ya, ahArihaM hoi kAyavvaM" zrama zramI yathAyogya paare| zaMkA-je ema che te jema sAdhuoe sAdhIne vaMdanA karavI ucita nathI tema sAdhvIoe paNa sAdhune PRnAna 42vI na? mAne 62 42vA bhATe 4 cha--'kappAi niggNthaannN'tyaadi| sAdhvIya sAdhune bahana 42, 4yu cha-- // 43 //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa matra maJjarI TIkA " savvAhi saMjaIhiM kiikammaM saMjayANa kAyavvaM / purisuttario dhammo, savvajiNANaM pi titthammi // 1 // zrIkalpa- chAyA- sarvAbhiH saMyatAbhiH kRtikarma saMyatAnAM kartavyam / puruSottarako dharmaH sarvajinAnAmapi tIrthe // 1 // iti // // 44|| ayaM bhAvaH-ciramavajitAbhiracirapravrajitAbhizca sarvAbhirapi sAdhvIbhiH cirapabrajitAnAm acirapravajitAnAM tadinaprajitAnAM ca sarveSAM saMyatAnAM kRtikarma kartavyameva / yataH sarveSAmapi jinAnAM tIrtha-zAsane puruSottaro dhamoM bhavatIti // 1 // tathA-gaNe ye rAtnikA bhavanti, tAn prati adhamarAtnikaH AcArya upAdhyAyazca vandanAM kuryAdeveti mUcayitumAha-' kappai Ayariya' ityAdi / AcAryopAdhyAyayoH gaNe yathArAtnika " savvAhi saMjaIhiM, kiikammaM saMjayANa kAyavvaM / / purisuttario dhammo, savvajiNANaMpi titthammi" // 1 // sabhI sAdhviyoMko sAdhuoMkI vandanA karanI cAhie, kyoM ki sabhI tIrthaMkaroM ke tIrtha meM puruSa-pradhAna hI hotA hai||| 1 // abhipAya yaha hai ki sAdhvI cAhe alpakAla kI dIkSita ho athavA cirakAla kI dIkSita ho, sabhI ko sAdhuoM kI vandanA karanI cAhie, cAhe sAdhu cirakAla kA dIkSita ho yA alpakAla kaa| isakA kAraNa yaha hai ki sabhI tIrthakaroM ke zAsana meM dharma, puruSa-pradhAna hI hotA hai // 1 // gaNa meM jo ratnAdhika muni hoM, unako kama samaya ke dIkSita AcArya aura upAdhyAya, vandanA kareM, yaha mUcita karane ke liye kahate haiM-AcArya aura upAdhyAya, gaNa meM sthita sAdhuoM "savvAhi saMjaIhiM, kiikammaM saMjayANa kAyavvaM / purisuttario dhammo, savvajiNANaM pi titthammi" ||iti|| artho-sAdhvIoe sAdhuone vaMdana karavI joIe, kAraNa ke tamAma tIrthaMkaranA zAsanamAM purUSapradhAnatAnI mahattA gaNavAmAM AvI che. zAstra abhiprAya ane paraMparAnI paripATI sUcana karavAmAM AvI che ke sAdhu apakAlanA athavA dIrghakAlanA dIkSita hoya paNa sAdhvIo vaDe te vaMdana karavA yogya che. alpa samayanA athavA ___dan Education indional hI samayanA hI pryaayaa| bhAyAya upAdhyAye nAvibhutina nabha2412 421 me. bhane mAyArya // 44 //
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa tayA paryAyajyeSThAnukrameNa kRtikame svayaM kartuM vA anyaiH kArayituM vA kalpate iti / yadyAcArya upAdhyAyo vA sva-sva-sampadA sAbhimAnatvAd gaNe yathArAnikatayA svayaM kRtikarma na kuryAt , anyaizca na kArayettadA gaNe vyudgraho(kalaho) jAyate, AcAryopAdhyAyayozca gagAd bahiSkAro bhavati / sthAnAGgasUtre "Ayariya-uvajjhAe gaNaMsi ahArAiNiyAe kiikammaM no samma pauMjittA bhavai" [sthAnA0 5 sthA0 1 u0] iti vigrahasthAnasvena, "AyariyauvajjhAe gaNaMsi ahArAiNiyAe kiikammaM veNaiyaM No sammaM pauMjittA bhavaI" (sthAnA0 5 sthA0 2 u0) iti gaNApakramaNasthAnatvena ca proktam / ata AcArya upAdhyAyazca svayaM yathArAnikatayA kalpamaJjarI TIkA // 45 // ko paryAya-jyeSThatA ke anusAra svayaM vandanA kareM aura dUsaroM se kraaveN| yadi AcArya aura upAdhyAya apanI-apanI sampadA ke abhimAna ke kAraNa gaNa meM sthita ratnAdhika muniyoM ko svayaM vandanA nahIM kareM aura dUsaroM se nahIM karAveM to gaNa meM kalaha utpanna hotA hai aura AcArya-upAdhyAya kA gaNa se bahiSkAra hotA hai| isI bAta ko lekara sthAnAGga mUtrameM bhI 'AcArya aura upAdhyAya gaNa meM paryAyajyeSThatA ke anusAra yadi samyakprakAra se vandanA na kare -yaha vAkya, gaNa meM vigraha ke kAraNa rUpa meM kahA gayA hai, aura 'AcArya-upAdhyAya gaNa meM paryAyajyeSThatA ke anusAra yadi samyakpakAra se kRtikarma aura vinaya nahIM kare' yaha vAkya, AcArya-upAdhyAya kA gaNa se bahiSkAra ke kAraNarUpa meM kahA gayA hai| ata eva-AcArya aura upAdhyAya ko ratnAdhika ke prati kRtikarma karanA che ke upAdhyAya jAte namaskAra kare eTaluM ja nahi paNa samudAyanA sAdhuone paNa ratnAdhika-paryAyajayeSTha munine namaskAra karavAnuM kahe. kadAca padavInA "ahaMbhAva" nI khAtara AcArya ke upAdhyAya vaMdana na kare, agara na karAve te TolAmAM kalaha utpanna thAya che, ane pariNAme te AcAryane bahiSkAra karavAmAM Ave che. A prakAranA kalahane sagatI tne| ma ali- niza giga' sUtramA 42vAmA mAvyo cha, bha?-"mAyA, samudAyanI maha2, paryAyeSThatA anusAra, samyapha prakAre, vaMdana na kare, AcArya-upAdhyAya, gaNamAM, uttarottara dIkSAnI kakSA anusAra, bhAvapUrvaka kRtikarma ane vinaya na kare " A vAkaye je TAMkavAmAM AvyA che te batAve che ke dIkSAnI kI paryAya pramANe je vaMdanA Adi vidhi na thAya te pariNAme kalaha ane sAmudAyika bahiSkAra janma pAme che, te // 5 // -niza samariNAme te AvA jAya ke udhAra Jain Education relational .
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ GARH zrI kalpa kRtikarma kuryAt anyaizcApi kArayedeva / na tatra tenaanythaacrnniiymiti| tathA-potra svagacchasaMvandhino bhinnabhinnagacchasambandhinaH sAmbhogikA vA bahavaH sAdhavo bahavo gaNAvacchedakA bahaba AcAryopAdhyAyAzca viharanti, tatrApi paryAyajyeSThAnusAreNaiva kRtikarma kartavyam / imamartha mUcayitumAha-'kappai bahUNaM bhikSaNaM bahUgaM gaNAvaccheiyANaM' ityAdi / tathA-yadyekatra bahavaH svagacchasambandhino bhinnabhinnagacchasambandhinaH sAmbhogikA vA sAmAnyasAdhavo vihareyustatrApi paryAyajyeSThAnusAreNaiva kRtikarma kartavyamiti darzayitumAha'kappai bahaNaM bhikkhUNa egao' ityaadi| sUtre // 46 // hI cAhie aura dUsaroM se bhI karAnA caahie| isase viparIta AcaraNa nahIM karanA cAhie / tathA-yadi eka sAtha svagaccha ke yA bhinna gaccha ke saMbhogI aneka sAdhu, aneka gaNAvacchedaka tathA aneka AcArya-upAdhyAya vicarate hoM to vahA~ bhI paryAya-jyeSThatA ke anusAra hI kRtikarma karanA caahie| isa abhiprAya ko sUcita karane ke lie kahA hai -" kappai bahUrNa bhikkhUNa bahUgaM gaNAvaccheiyANaM" ityaadi| tathA-yadi eka jagaha aneka svagaccha ke yA bhinna-bhinna gacchoM ke sAMbhogika sAdhu vicarate hoM to vahA~ bhI dIkSA-paryAya ke krama se hI kRtikarma karanA cAhie / yaha dikhalAne ke lie kahA hai--"kappai bahUNaM bhikkhUNaM egao' ityaadi| // 46 // mATeja AcArya ane upAdhyAye "ahaMbhAva nahi paSatA sarala ane laghubhAve paryAyajayeSThane vaMdana karavuM joIe ane bIjA pAse karAvavuM joIe. jayAre koI e prasaMge upasthita thAya ane pitAnA gacha ke saMdhADAnA athavA anya gaccha saMdhADAnA saMgI sAdhu moTA pramANamAM ekatrita thAya che tyAM paNa katikama" ne zAstra Adeza amalamAM Avavo joIe. uparokata carcAne anurUpa zAstramAM kahyuM che-- ___"kappai bahUNaM bhikaraNaM bahUNaM gaNAvaccheiyANaM" ityAdi / bhinna bhinna gacchanA sAMgika sAdhune jayAM jyAM ekaThA thavAne prasaMge upasthita thAya tyAM tyAM paNa upakane ja kama apanAvavA hoya che, sAMgika eTale je je sAdhuone sAthe besIne AhAra pANI karavAne 5 DAya te mayA sAdhu 'sanani' upAya. or Private & Personal use only SE3w.jainelibrary.org
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre // 47|| kalpamaJjarI TIkA tathA-yadyakatra bahavaH svagacchasaMbandhino bhinna-bhinna-gaccha-saMbandhinaH sAmbhogikA vAra gaNAvacchedakA vihareyustatrApi paryAyajyeSThAnusAreNaiva kRtikarma samucitamiti mUcayitumAha-'kappai bahUNaM gagAvaccheiyANa' ityAdi / tathA-yadhekatra bahavaH svagacchasambandhinaH bhinna-bhinna-gacchasambandhinaH sAmbhogikA vA prAcAryA vihareyustatrApi paryAyajyeSThAnusAreNaiva kRtikarma kartavyamiti mucayitumAha-kappai bahaNaM AyariyANaM' ityAdi / tathA-yadyakatra bahavaH svagacchasambandhinaH bhinna-bhinna-gacchasambandhinaH sAmbhogikA vA upAdhyAyA vihareyustatrApi paryAyajyeSThAnusAreNaiva kRtikarma samucitamiti mRcayitumAha-kappai bahUNa uvajjhAyANaM' ityaadi| tathA-svagacchasambandhinAM bhinnabhinnagacchasaMbandhinAM sAmbhogikAnAM vA sthavirA tathA-yadi eka hI sthala para aneka svagaccha ke yA bhinna-bhinna gacchoM ke sAMbhogika gaNAvacchedaka ho to vahA~ bhI paryAya-jyeSThatA ke anusAra hI kRtikarma karanA caahie| isa bAta ko prakaTa karane ke lie kahA gayA hai--"kappai bahUNa gaNAvaccheiyANaM" ityAdi / tathA-agara eka sthAna para aneka apane gaccha ke, athavA bhinna-bhinna gacchoM ke sAMbhogika AcArya vicarate ho to vahA~ bhI paryAya-jyeSThatA ke anusAra hI vandanA vyavahAra karanA ucita hai| yaha macita karane ke lie kahA hai- "kappai bahUNaM AyariyANa" ityAdi / tathA-yadi eka sAtha aneka apane gaccha ke athavA bhinna-bhinna gacchoM ke sAMbhogika upAdhyAya hoM to vahAM bhI paryAyajyeSThatA ke anusAra hI kRtikarma karanA ucita hai| yaha prakaTa karane ke lie kahA hai-"kappai bahUNaM ubajhAyANaM" ityaadi| // 47 // sAMgika gaNAvI chedaka' pachI te eka gacchanA hoya agara bhinna gacha nA hoya, eka athavA bhinna gacachanA sAMgika AcAryo, upAdhyAya ane sthavire mATe AgamavANI pharamAve che ke teoe paryAyapenDaanusAra vaMdanAvidhi amalamAM mUkavI. A "vANa" nA mUla pATha A pramANe che. 'kappai bahUNaM gaNAvaccheiyANaM' ityAdi. 'kappai bahUNa AyariyANaM ' ityAdi. 'kappai bahUNaM uvajjhAyANaM' ityAdi. .
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ maJjarI TIkA pati NAmekatra viharamANAnAM, pravartakAnAM vA gaNinAM vA gaNadharANAM vA ekatra viharamANAnAM paryAyajyeSThAnusAreNaiva mAra kRtikarma kartuM yujyate / imamartha mucayitumAha-evameva therANaM' ityAdi / paryAyajyeSThAnusAreNa kRtikarma karaNe caraNakaraNopayuktAH nirgranthA nirgranthyazca aneka zrIkalpamutre "evaM kiimmavihiM, jujaMtA crnnkrnnmaauttaa| // 48 // sAhU khavaMti kammaM, aNegaNabhavasaMciyamaNaMtaM // 1 // " chAyA--evaM kRtikarmavidhiM yunyjaanaashcrnnkrnnaayuktaaH| sAdhavaH kSapayanti karma, anekabhavasaMcitamanantam ||1||iti tathA-svagacchasaMbaMdhI yA bhinna-bhinna-gaccha-saMbaMdhI sAMbhogika aneka sthavira ekatra vicarate hoM to unheM bhI paryAyajyeSThatA ke anusAra hI kRtikarma karanA cAhie / isa abhiprAya ko prakaTa karane ke lie kahA hai-"evameva therANaM " ityaadi| paryAya-jyeSThatA ke anusAra kRtikarma karane para caraNa-karaNa kriyA meM upayoga rakhanevAle sAdhu aura sAdhviyA aneka bhavoM meM saMcita ananta karmoM kA kSaya karate haiN| kahA bhI hai ___"eyaM kiikammavihi, jujaMtA crnnkrnnmaauttaa| sAhU khavaMti kamma, aNegabhavasaMciyamaNataM" ||1||iti|| isa prakAra se vandanA-vidhi kA prayoga karanevAle tathA caraNa-karaNarUpa kriyA meM lIna munijana aneka janmoM meM upArjita ananta karmoM kA kSaya karate hai // 1 // 'evameva therANaM' ityAdi. A jAtanI "vaMdanA vidhi' dareka sAdhumAM, laghutA ane namratAne guNa. bhAre-bhAra khIlave che. kahyuM paNa che- _ "eyaM kiikammavihi, muMjaMtA crnnkrnnmaauttaa| * sAhU khavaMti kammaM, aNegabhavasaMciyamaNaMtaM" // 1 // arthAt -vaMdana karatI vakhate caraNakaraNanI kriyAmAM je upaga rAkhavAmAM Ave to sAdhu-sAdhvIe aneka bhavanA saMcita karelA karmono nAza kare che. sAdhu-sAdhvIonA peTAmAM AcArya, upAdhyAya, gaNAvachedaka, sthavira, JainEducationsationata. bhI mana gdhren| sabhAvaza thAya che.For Private & Personal use Only // 48 // Desiww.jainelibrary.org.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre kalpamaJjarI TIkA // 49 // atra-AcAyA-pAdhyAya-gaNAvacchedaka-sthavira-pravartaka-gaNi-gaNadharANAmayamartha:-yo hi-AmaryAdayA tadviSayavinayarUpayA carya te sevyate jinazAsanArthopadezakatayA mokSAbhilASibhiH sa AcAryaH= sUtrArtha pradAtetyartha / uktaM ca suttatthaviU lakkhaNa,-jutto gacchassa meDhibhUyo ya // gaNatattivippamukko, atthaM vAei Ayario // 1 // " chAyA-sUtrArthavid lakSaNayukto gacchasya meDhibhUtazca / gaNacintAvipramuktaH artha vAcayati AcAryaH ||1||iti|| AcArya, upAdhyAya, gaNAvacchedaka, sthavira, pravartaka, gaNI evaM gaNadhara kA artha kahA jAtA hai, usameM prathama AcArya kA svarUpa kahate haiM 'jinazAsanake arthakA upadezaka hone ke kAraNa, mokSa ke abhilASI ziSya vinayapUrvaka jisakI sevA karate haiM, vaha mUtrArtha kA dAtA munivara AcArya kahalAte haiN| kahA bhI hai "suttatthaviU lakkhaNa,-jutto gacchassa meDhibhUyo y| gaNatattivippamukko, atthaM vAei Ayario" ||1||iti|| sUtra aura artha kA yA sUtroM ke artha kA jJAtA, prazasta lakSaNoM se yukta, gaccha ke AdhArabhUta aura gaNakI cintA se rahita arthAt viziSTa kArya ke sivAya sAmAnya kAryoM kI cintA nahIM karanevAle AcArya mUtrArtha kA vyAkhyAna karate haiM // 1 // AcArya, upAdhyAya, gaNavachedaka, sthavira, pravartaka, gaNI ane gaNadhanuM svarUpa kahevAmAM Ave che, temAM prathama AcAryanuM svarUpa kahe che- janazAsananA upadezaka, mokSanA abhilASI vinayavaMta ane sUtrArthanA dAtA hoya te AcArya kahevAya che. kahyuM paNa che-- "suttatthaviU lakkhaNa,-jutto gacchassa meDhibhUyo ya / gaNatattivippamukko, atthaM vAei Ayario" // 1 // bhAvArtha-sUtra ane tene artha, temaja sUtrArthanI aMdara rahelA vItarAga-bhAvanA jANakAra hoya, prazasta lakSaNothI yukta haya, ga7nA AdhArabhUta gaNAtA hoya, gaNanI ciMtA-rahita hoya, arthAta viziSTa kArya sivAya ENe sAmAnya kAryonI ciMtA nahI karanArA hoya, evA AcArya svArthanuM vyAkhyAna kare che. (1) // 49 // Jain Education international ww.jainelibrary.org
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpamutre 114011 Jain Education upAdhyAyaH - upa- samIpam Agatya adhIyate jinamavacanaM yasmAtsa upAdhyAyaH-sUtrapradAtetyarthaH / uktaM ca" bArasaMgo jiNakkhAo, sajjhAo kahio buhe / taM uvaissaMti jamhA, uvajjhAyA teNa vucchaMti // 1 // " chAyA - dvAdazAGgo jinAkhyAtaH svAdhyAyaH kathito budhaiH tam upadizanti yasmAt upAdhyAyAstena ucyante // 1 // iti // gaNAvacchedakaH - gaNasya avacchedaH - vibhAgaH - aMzo'sti yasyAsau tathA, gaNaikAMzasvAmI / ayaM hi gaNakArye sarvadA samudyukto bhavati / uktaM cAsya lakSaNam kahA bhI hai aba upAdhyAya kA svarUpa kahate haiM-- jinake samIpa jinapravacana par3hA jAtA hai, vaha sUtra - pradAtA munivara upAdhyAya kahalAte haiM / 'bArasaMgo jiNakkhAo, sajjhAo kahio buhe / taM uvaissaMti jamhA, uvajjhAyA teNa vuccaMti" ||1||iti // jina bhagavAn dvArA kathita bAraha aMga svAdhyAya kahalAtA hai aura usakA jo upadeza karate haiM ve upAdhyAya kahalAte haiM // 66 aba gaNAvacchedaka kA svarUpa kahate haiM-- gaNa ke eka vibhAga ke jo svAmI hoM ve gaNAtracchedaka haiM / gaNAvacchedaka sadaiva gaNa ke have upAdhyAyanuM svarUpa kahe che-- je sAdhunI samIpamAM rahIne anya sAdhue zAstrabhyAsa kare che te sUtra bhaNAvanAra sAdhu jainazAsanamAM 'upAdhyAya' tarI mokSajAya cheu che " bArasaMgo jiNakkhAo, sajjhAo kahio buhe / taM uvaissaMti jamhA, uvajjhAyA teNa vuJcati // 3 // jInezvaranI vANI je khAra aMga ane upAgamAM vadhu vAmAM AvI che te vANInA svAdhyAya karanAra, ane te svAdhyAyane mokSAbhilASIene upadeza denAra, tathA aMga upAMganA abhyAsa karavAvAlA jijJAsuone zikhavanAraneja 'upAdhyAya' kahevAmAM Ave che (ra) kalpa maJjarI TIkA // 50 //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamUtre // 51 // "pabhAvaNuddhAvaNesu, khettovajjhe saNAsu ya / avisAI gaNAvacche - yago suttatthavI mao // 1 // chAyA - prabhAvanoddhAvanayoH, kSetropadhyeSaNAsu ca / aviSAdI gaNAvacchedakaH sUtrArthavinmataH // 1 // iti / ayaM bhAvaH - prabhAvanodbhAvanayoH - tatra - prabhAvanaM - jinazAsanasya unnayanam uddhAvanam = gacchopagrahArthaM sudUrakSetre gamanaM, tayoH, tathA kSetropadhyepaNAsu-tatra - kSetram grAmAdi yogyasthAnam, upadhiH = kalpanIyavastrAdiH, tayoreSaNAH = gaveSaNAH, tAsu ca aviSAdI - viSAdavarjitaH - akhinnaH sUtrArthavit-mUtrArtheobhayajJazca yo bhavati kAryoM meM udyata rahate haiM / kahA bhI hai 66 'pabhAvaNuddhAvaNesu, khette vajjhesaNAsu ya / avisAI gaNAvacche, - yago suttatthavI mao // 1 // iti // jina zAsana kI prabhAvanA karanemeM gaccha ke hita ke lie dUra ke kSetra meM bhI jAnemeM, tathA kSetra ( grAma Adi yogya sthAna) aura upadhi ( kalpanIya vastra Adi) kI gaveSaNA karane meM khinna na honevAle have gaNAvacchedakanuM svarUpa kahe che-- 'gaNu'nAM vibhAgo pADavAmAM Ave che, kAraNake saMpradAyanA moTA samudAyamAM ghaNA sAdhuo hoya, te sAdhue para sIdhI dekharekha rAkhavAnu ekaja mAsathI azakya bane che tethI meATA moTA samudAyAnA nAnA vibhAge ane pravibhAge pADI devAmAM Ave che jethI zista ane praNAlikA jalatrAi rahe, temaja sAdhuonI kSatie joi teonA doSanuM nivAraNa karI zakAya, temaja jJAna ane cAritra ane vikasAvI zakAya. vibhAgo ane pravibhAgo upara dhyAna ApavA mATe keI eka cAritravAna-jJAnavata-ane samayane pichANanAra bAheza sAdhune 'gaNAvacchedaka'tarIke nImavAmAM Ave che. A 'gaNAvaccheda' te vibhAgeAne sathA ucca kakSA para dore cha. udhu che A " pabhAvazuddhAvaNesu khettovajjhesaNAsu ya / avisAI gaNAvaccheyago suttatthavI mao // a --jInazAsananI prabhAvanA (mahimA) vadhAre, dUra dezAmAM ke jyAM sAdhu sAdhvI na jatA heAya tevA aNuvikasita grAma AdimAM kaSTo ane pariSahe sahana karI tyAM jAya, ane kSetra-grAma Adi yAgya sthAna tathA Zhen Jiang Yun Cang Qiang kalpa maJjarI TIkA // 51 // Cre.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre // 52 // kalpamaJjarI TIkA ra sa tIrthakadAdibhirgaNAvacchedako mata iti / tathA-yastu saMvignAna-mokSAbhilApiNo mRdusvabhAvAn dharmapriyAn jJAnadarzanacAritreSu madhye upAdeyebhyo'rthebhyaH prasavalataH khedaM cAnubhavataH sAdhUna svakartavyaM smArayan aihikapAralaukikApAyAzca pradarzayan saMyamayogeSu sthirIkaroti sa sthavira iti| taduktam-"saMviggo madavio, piyadhammo naanndNsnncrite| - je aTThe parihAyai, sAreMto te havai thero // 1 // aura mUtra, artha ke jJAtA jo hote haiM, unheM tIrthakara bhagavAn Adi ne gaNAvacchedaka mAnA hai // 1 // aba sthavirakA svarUpa kahate haiM tathA-mokSAbhilASI. komala prakRti vAle aura dharmapriya kintu jJAna, darzana aura cAritra rUpa upAdeya arthoM se cyuta honevAle aura kheda kA anubhava karanevAle muniyoM ko apane kartavya kA smaraNa ma karA kara aura unako ihaloka tathA paraloka saMbaMdhI hAniyA batalA kara saMyama yoga meM sthira karane vAle sthavira kahalAte haiN| kahA bhI hai __"saMviggo maddavio, piyadhammo nANadaMsaNa caritte / je aTaThe parihAyai, sAreMto so havai thero" ||1||iti|| upadhi-kalpanIya vastra AdinI gaveSaNAmAM kheda nahi karatA tevA sAdhuone ja jInezvaree "gaNavachedaka kahyAM che (3) vesthavira 135 hekSane tIvra salasalATa hoya, bhadrika ane sarala prakRtivAlA hAya, zAMta rase jhulatAM haya, samAna dRSTivAlA hoya, dharmane raMga hADehADamAM vyApI gaye hoya, jJAna, darzana, cAritrathI patita thayela sAdhune ThekANe lAvanAra hoya, patita ane sAdhu mAgamAM hInatA pAmela sAdhu-sAdhvIne kartavyanuM bhAna karAvI premAla samajAvaTathI teone Ihaloka ane paralokanI hAnio batAvI saMyamayegamAM sthira karanAra hoya, doSita sAdhune paNa doSa jAheramAM nahIM lAvI tenuM zAMta nirAkaraNa karanAra hoya, sAdhuvargane priya hoya, guNagrAhaka hoya jJAna ane vaye pUrNa hoya tevA sAdhue "sthavira' kahevAya chekahyuM che-- "saMviggo maddavio, piyadhammo naann-dsnn-crite| je ahe parihAyai, sAreto so havai thero" // 4 // // 52 // Maiww.jainelibrary.org. Jain Education national
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre 114311 chAyA - saMvigno mArdavikaH priyadharmA jJAnadarzanacAritre / yAnarthAn parijahAti smAraya~stAn bhavati sthaviraH // 1 // iti / tathA - yaH prazastayogeSu yogyAn sAdhUn pravarttayati ayogyAMzca nivarttayati sa pravartakaH / taduktam -- " tavasaMjamajogesu, joggaM jo u pavaTTae / " nivaTTae ajoggaM ca, gaNaciMtI pavaTTago " // 1 // saMvega (vairAgya ) se sampanna, mRdula - hRdaya, dharmapriya hote hue bhI jo jJAna-darzana caritra jina arthoM kA parityAga karane ke lie udyata hue haiM una sAdhuoM ko jo una arthoM kA smaraNa karAte haiMratnatraya ke parityAga se hone vAlI hAniyA~ batalAte haiM ve sthavira kahalAte haiM // 1 // ava pravartta kA svarUpa kahate haiM tathA - jo yogya sAdhuoM ko prazasta yogoM meM pravRtta karate haiM aura ayogyoM ko haTAte haiM, aar kahalAte haiM / kahA bhI hai Jain Education National " tatrasaMjamajogesu, joggaM jo u pavaTTae / nie ajogaM ca gaNaciMtI paTTago // 1 // iti // a--samega ane niveda sa Mpanna, eTale hRdayanA uMDANamAM vairAgya bhAva nItaratA hoya, temaja saMsAra taraphanA vega Acho thai gayA hoya, mAva (kemalatA) Adi guNasahita hoya, priyadharma hoya, jJAna dana cAritra rUpa traNa ratnanuM yathArtha jJAna ApanAra hoya, je saMyama mArgomAM zithila thatA hoya teone samyakadarzana ke je AtmAnA nija svabhAva che, temaja meAkSanuM prathama pagathIyu' che ema samajAvI ThekANe lAvanAra hoya te 'sthavira' uvAya (4) je kAI yAgya have pravartakanuM svarUpa kahe che-- sAdhune sacamamAM pravRtti karAve, tene 'pravataka' tarIke saMbeAdhavAmAM Ave che. kahyu che-" tavasaMjamajogesu joggaM jo u pavaTTae / 66 nivaTTae ajoggaM ca gaNaciMtI pavaTTago // kalpa maJjarI TIkA nasI Erl .
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 54 // chAyA - tapaH saMyamayogeSu, yogyaM yastu pravartayati / nivartayati ayogyaM ca gaNacintI pravartakaH // 1 // iti / tathA - yo hi gaNasya = katipaya sAdhusamudAyasya svAmI bhavati sa gaNItyucyate / uktaM cAsya svarUpam" sutthe nimmAo, piyadaDhadhammo'NuvattaNAkusalo / jAikulasaMpanno, gaMbhIro ladhimaMto ya // 1 // saMgahuvaggahanirao, kayakaraNo pavayaNANurAgI ya / evaMviho ya bhaNio, gaNasAmI jiNavariMdehiM // 2 // "" jo yogya muni ko tapa aura saMyama meM pravRtta karate haiM aura ayogya ko haTAte haiM, isa prakAra gaNa kA kArya karane vAle muni pravartaka kahalAte haiM ||1|| ava gaNIkA svarUpa kahate haiM- tathA - jo gaNa kA arthAt thor3e sAdhuoM ke samUha kA svAmI hotA hai, use gaNI kahate haiM / gaNI kA svarUpa isa prakAra kahA hai- "suttatthe nimmAo, piyadaDhadhammo'NuvattaNAkusalA / jAikulasaMpanno, gaMbhIro laddhimaMto ya // 1 // Jain Education tional atha--tapa ane saMyamanA vicAramAM sthApita karI vairAgya dhyAna rahela kArya pUrUM karavAmAM magnula rahe barAbara AcAra bhedAnubheda samajAvI tenuM mUlyAMkana samajAve che. sAdhune Adi pravRttiemAM ceAgya doravaNI Ape che, AvI rIte 'gaNI' nu adhUrU che evA sAdhusamudAyanuM kArya karavAvAlAne 'prava`ka' kahe che. (5) have gaNInuM svarUpa kahe che-- ahiM gaNunA a thADA sAdhuonA 'samUha' evA thAya che. gaNanA svAmI gaNI kahevAya che. kahyuM che-- " suttatthe nimmAo, piyaddadhammo 'NuvattaNAkusalo / jAikulasaMpanno, gaMbhAro ladhimaMto ya // 6 // e & kalpa maJjarI TIkA // 54 // ww.jainelibrary.org.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI chAyA-sUtrArtha nimotaH priyadRDhadho'nuvarttanAkuzalaH / jAtikulasampanno gambhIro labdhimAzca // 1 // saMgrahopagrahanirataH kRtakaraNaH pravacanAnurAgI ca / evaMvidhazca bhaNito gaNasvAmI jinavarendraiH // 2 // iti / saMgrahaH-upadezAdinA ziSyAdisaMgrahaH, upagrahaH-vastrAdinA'nugrahaH, tyonirtH-ttprH| tathA-'kRtakaraNaH' iti sAdhvAcArakuzalaH, paSThASTamAditapovidhAnaiH prikrmitshriirshceti| TIkA // 55 // saMgahuvaggahanirao, kayakaraNo pavayaNANurAgI y|| evaMviho ya bhaNio, gaNasAmI jiNavari dehi" // 2 // iti / __ jo mUtrArtha kA pUrNa jJAtA ho, priyadharmA ho, dRr3hadharmA ho, vyavahArakuzala ho, jAti aura kula se sampanna ho, gaMbhIra ho, labdhimAn ho, upadezAdi dvArA ziSyAdikoM ke saMgraha meM tathA upagraha-vastrAdi se anugraha karane meM tatpara ho, tathA sAdhvAcArameM kuzala aura chaTTha aTThama Adi viziSTa tapa kA karane vAlA ho, aura jina zAsana kA anurAgI ho usako tIrthakaroMne gaNI kahA hai // 1-2 // saMgahu-buggaha-nirao, kayakaraNo pavayaNANurAgI y| evaMviho ya bhaNio, gaNasAmI jiNavariMdehiM" // 7 // je sUtra ane tenA arthane jANanAra hoya, jene saiddhAMtika daSTinI vizAlatA thai hoya, dharmanA raMge raMgAI gayo hoya, maraNatakaSTa paNa aDaga rahe te priyadhamI ane daDhavamI hoya, vyavahArakuzala hoya, jAti ane kula saMpanna hoya, gabhIra ane guNane bhaMDAra hoya, labdhimAna hoya, upadezAdi dvArA zine saMgraha karanAra hoya, upagrahanirata-sAdhuone vastrAdithI anugraha karanAra-vastrAdi A5nAra hoya, sAdhunA AcAra vicA2mAM kuzala hoya, chaTha aThama Adi tapazcaryA karanAra hoya, jIna zAsanane anurAgI heya, teneja tIrthakara gaNI" usa cha. // 6 // 7 // // 55 // arg Jain Education W ationer Colli
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpasUtre // 56 // Jain Education I yastu - AcAryasadRzo gurvAdezAt sAdhugaNaM gRhItvA pRthagviharati sa gaNadhara iti / taduktam -- "no Ayario puNa jo, tArisao ceva hoi buddhIe / sAhugaNaM gahiUNaM, viyarai so gaNaharo hoi // 1 // " chAyA - no AcAryaH punaryaH, tAdRzaka eva bhavati buddhyA sAdhugaNaM gRhItvA vicarati sa gaNadharo bhavati // 1 // iti // sU06 // tathA-jo AcArya sadRza hoM, aura gurU kI AjJA se sAdhu-samUha ko sAtha lekara pRthak vicarate vaha gaNadhara kahalAte haiM / kahA bhI hai- "no Ayario puNa jo, tArisao ceva hoi buddhIe / sAhugaNaM gahiU, viyarai so gaNaharo hoi" // 1 // jo AcArya nahIM; kintu buddhi se AcArya ke sadRza hoM, aura guru kI AjJA se 'sAdhu-samUha ko sAtha lekara pRthaka vicarate hoM vaha gaNadhara kahalAte haiM / have gaNadharanuM svarUpa kahe che je AcArya sadRza hAya, ane gurunI AjJAthI sAdhusamUhane sAthe lai pRthak vicaratA hoya tene ' gaNadhara' kahevAmAM Ave che. kahyu paNa che-- "no Ayario puNa jo, tArisao ceva hoi sAhugaNaM gahiUNaM, viyarai so gaNaharo buddhIe / hoi // 1 // 'AcAya" nahi, paNa buddhithI AcAryanI kakSAe bheA rahe tevA hoya, ane gurUnI AjJAthI sAdhunA samUhane lai judA vicaratA hAya, tene 'gaNadhara' kahevAmAM Ave che. ahiM bhagavAna mahAvIra ne je 'gaNadhara' hatAM tenI vAta nathI. kAraNa ke te gaNadhara daivA' kahevAtAM ane mati, zruta, avadhi ane manaH ya, e cAra jJAnanA dharavAvAlA hatAM, ahiM gaNudhara' nA atha' sAdhuenA nAnA samUhane laI grAmAnugrAma vicare tevA thAya che / / sU. maiM / / kalpa maJjarI TIkA // 56 // vw.jainelibrary.org
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre // 57|| SaSThaM mahAvratakalpamAhamUlam-kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA mahanbayAI sabhAvaNAI samma pAlittae // 07 // chAyA-kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA mahAvratAni sabhAvanAni samyak pAlayitum ||muu07|| TIkA-'kappai niggaMthANaM' ityAdi nigranthAnAM nigranthInAM vA sabhAvanAni paJcaviMzatibhAvanAsahitAni mahAvratAni-karaNatrayayogatrayeNa yAvajjIvaM sarvasAvadhavyApAranivRttyA'NuvratApekSayA vA mahAnti-vahanti yAni vratAni tAni tathoktAni-prANAtipAta-mRSAvAdA-dattAdAna-maithuna-parigrahebhyaH sarvathA viramaNarUpANi pazca mahAvratAni samyak yAthAtathyena pAlayituM kalpamaJjarI TokA chaThA mahAvrata kalpa kahate haiM-'kappai' ityAdi / mUla kA artha--sAdhuoM aura sAdhviyoM ko bhAvanAsahita pA~ca mahAvratoM kA pAlana karanA kalpatA hai ||muu07|| TIkA kA artha-jIvana-paryanta, tIna karaNa aura tIna yoga se, samasta sAvadha vyApAroM kA tyAga hone ke kAraNa mahAn athavA aNuvratoM kI apekSA se mahAna jo vrata haiM, ve mahAvrata kahalAte haiN| ve pA~ca hai-(1) prANAtipAtaviramaNa (2) mRSAvAdaviramaNa (3) adattAdAnaviramaNa (4) maithunaviramaNa (5) parigrahaviramaNa / pratyeka mahAvrata kI pAca-pA~ca bhAvanAe~ hotI haiM; jaise cha mahAnata 45ne 4 cha-'kappai' tyaa| mUlA- sAdhu ane sAdhvIoe bhAvanAsahita pAMca mahAvrata' nuM pAlana karavuM joIe che sU0 7 TIkArtha-jIvanaparyanta traNu karaNa ane traNa yugathI samasta sAvagha vyApArane tyAga karavo tene "mahAvrata' kahe che. athavA aNuvratonI apekSA mahAna hovAthI mahAvrata kahevAya che. karaNa eTale karavuM, karAvavuM ane anumodavuM, keTalAka lake kArya jAte kare che keTalAka jAte nahi karatA anya pAse karAve che, keTalAka jAte karavA tathA karAvavA azakta hovAne kAraNe bIjA leke te kArya karatA hoya te tene anumodana Ape che. eTale te kAryane manathI pratsAhana ApI vadhAvI le che. A traNe karaNathI 'pApa' lAge che. . // 5 // De Jain Education in adonal utiww.jainelibrary.org.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI sUtra // 1 // kalpate iti / mahAvratAnAM paJcaviMzatibhAvanAstvevaM vijJeyAH tathAhi IryAsamiti 1 - manaH samiti 2-vacanasamiti 3 - nikSepaNAsamitye 4 - SaNAsamiti 5 - rUpAH paJca bhAvanAH prANAtipAtaviramaNasya 1; anuvicintya samiti - 1 prANAtipAtaviramaNa vrata kI pA~ca bhAvanAe~ - 1 - IryAsamiti 2 - manaH samiti 3 - vacanasamiti 4 eSaNAsamiti 5 nikSepasamiti / ceAga eTale joga meLavavA, AvA yAga traNa che (1) manayeAga (ra) vacanayeAga (3) kAyayeAga, manathI kA kavuM, vacanathI kAryAM karavu', ane zArIrika pravRtti dvArA kAryoM karavuM, jagatanA koI paNa kArya mana-vacana-kAryA nA ceAga dvArA ja thAya che. mahAvrata pAMca che--(1) prANAtipAtaviramaNa (2) mRSAvAdavirama (3) adattAdAnaviramaNa (4) maithunaviramaNa (5) parigrahaviramaNa, jema gharane bahAra divAla hoya che ne te divAlathI gharanA cAra DAku vigerethI rakSaNa thAya che tema ' pAMca mahAvrata' rUpe| sacama AranI rakSA mATe dareka vratanI pAMca pAMca ema maLI pAMca mahAvratanI paccIsa bhAvanA che. A 'bhAvanA' enu je sAdhu-sAdhvIe paripU` pAlana kare teA kAi divasa paNa 'vrata' khaMDana thatAM ja nathI. Jain Education Itional (1) prANAtipAta-viramaNa-prANanA atipAta-jIva ane kAyA judAM karavAM te prANAtipAta kahevAya, tethI nivRtta thavu' tene prANAtipAta-viramaNu kahe che. A vratane nibhAvavA mATe pAMca bhAvanArUpI divAlo che jenA nAma A pramANe che. (1) IryA samiti (2) mana: samiti (3) vacana samiti (4) eSaNAsamiti (5) nikSepasamiti (1) irSyAsamiti eTale raste jatAM sADA traNa hAthanI bhUmi sudhI AgaLa dRSTi rAkhIne cAlavuM. (2) manaHsamiti eTale mananA kuvicAra| upara saMyama. A mana:samitithI aneka prakAranA duSTa vicAro AvatAM badha thAya che. (3) vacanasamiti eTale vacana uparano kAbu-vANInA 'cama. AnAthI vANIthI thatAM aneka prakAranAM sAvadya vyApAra aMdha thAya che. (4) eSaNAsamiti AhAra AdinI gaveSaNAmAM sAvadhAna rahevu. (5) nikSepasamiti-bhAMDa upakaraNa AdinA levA mUkavA vigeremAM yAtanA rAkhavIny REPORTER) 5mnyjrii TIkA gADavA
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogabhAvanA (1) krodhanigrahabhAvanA (2) lobhanigrahamAvanA (3) dhairyabhAvanA (4) maunabhAvanA (5) ceti paJcabhAvanA mRSAvAda-viramaNasya 2; anujJAtavivaktavasativAsabhAvanA (1) anujJAtasaMstArakagrahaNabhAvanA (2) zayyAparikarmavarjanabhAvanA (3) anujJAta-bhaktAdibhojanabhAvanA (4) vaiyAvRtyazaktyagopanabhAvanA (5) ceti paJcabhAvanA adattAdAna zrIkalpa mUtra // 59 // 2 mRpAvAdaviramaNa vrata kI pA~ca bhAvanAe~-anuvicintyasamitiyogabhAvanA [ vicAra kara bolane kI bhAvanA], 2 krodhanigrahabhAvanA, 3 lobhanigrahabhAvanA 4 dhairyabhAvanA, 5 maunabhAvanA / 3 adattAdAnaviramaNa kI pA~ca bhAvanAe~-1 anujJAtaviviktavasativAsabhAvanA (AjJA lekara strIpazupaNDakarahita vasatisevana kI bhAvanA), 2 anujJAta-(AjJA liye hue) saMstAraka-grahaNabhAvanA, 3 zayyAparikarmavarjanabhAvanA [ upAzraya kA parikama (raMgaripera) nahIM karAne kI bhAvanA] 4 anujJAtabhaktAdibhojanabhAvanA [guru tathA bar3oM kI AjJA se AhArAdi ke sevana kI bhAvanA], 5 vaiyAvRtyazaktyagopanabhAvanA (daza prakAra ke vaiyAvRtya karane kI zakti ko nahIM chipAne kI bhAvanA / (2) mRSAvAdaviramaNukata-sadaMtara jUThuM bolavAne tyAga. AvA prakAranA mRSAvA' ne sAdhu-sAdhvIne nava nava keTIe tyAga heya che. A vratanA khepa mATe pAMca bhAvanAe kahelI che-te A che (1) anuvicinyasmiti-yog-saanaa-viyaa 40 te. (2) DadhAnasabhAvanA (3) niyamAvanA (4) dhairyabhAvanA (5) bhaunabhAvanA. (3) adattAdAnaviramaNa vrataeTale nAnI moTI kaI paNa cIja pUchayA sivAya na levI te. A "vrata' zreSTha nI pAMca bhAvanAo A che-(1) anujJAtaviviktavasativAsabhAvanA. (AjJA laI strI-pazu napuMsakanA vAsa 2hita sati sevathAnI bhAvanA) (2) manujJAta-(bhAzAne) saMstA24- - bhAvanA (3) shyaa-pribh-vnbhAvanA-upAzrayane raMgaripera nahi karavA -karAvavAnI bhAvanA (4) anujJAta-bhaktAdi-bhajana-bhAvanA-guruvaDila AdinI AjJA laI AhAra Adi vAparavAnI bhAvanA (5) vaiyAvRtyazakatyopanabhAvanA-daza prakArathI vaiyAvRtyaB sevA 42vAnI zatine na pAkI bhAvanA ||59 // Jain Education r ational d
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ va ra zrIka-pa viramaNasya 3; asaMsaktavasativAsabhAvanA (1), svIkathAviratibhAvanA (2), strIrUpanirIkSaNavarjanabhAvanA (3) pUrvakrIDitasmaraNaviratibhAvanA (4) praNItarasabhojanavarjanabhAvanA (5) ceti pazcabhAvanA maithunaviramaNasya 4 tathA-zrotrendriyasaMvarabhAvanA (1) cakSurindriyasaMvarabhAvanA (2), ghrANendriyasaMvarabhAvanA (3) jihendriyasaMvarabhAvanA (4) sparzandriyasaMvarabhAvanA (5) ceti paJca bhAvanAH parigrahaviramaNasya 5 / itthaM paJcaviMzatibhAvanAH ||muu07|| saptamaM paryAyajyeSThakalpamAha mulam-kappaI niggaMthANaM vA niggaMthINa vA pajjAyajeThaM vaMdittae vA namaMsittae vA satkArittae vA sammANittae vA kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAmittae vA ||muu08|| kalpamaJjarI TIkA 4 maithunaviramaNavrata kI pA~ca bhAvanAe~-1 asaMsaktavasativAsabhAvanA-strI, pazu, paNDaka se rahita upAzraya meM rahane kI bhAvanA, 2 strIkathAviratibhAvanA, 3 strIrUpanirIkSaNavarjanabhAvanA, 4 pUrvakrIDitasmaraNaviramaNabhAvanA-pahale kI huI kAmakrIr3A ko smaraNa na karane kI bhAvanA, 5 prnniitbhojnvrjnbhaavnaa| 5 parigrahaviramaNa vRta kI pA~ca bhAvanAe~-1 zrotrendriyasaMvarabhAvanA 2 cakSu-indriyasaMvarabhAvanA 3 ghANendriyasaMvarabhAvanA 4 jivendriyasaMvarabhAvanA 5 sparzendriyasaMvarabhAvanA ||muu07|| sAtaveM paryAyajyeSTha kalpako kahate haiM--'kappai' ityAdi / (4) bhaithunavisabhAmata-240 ta'nI pAMya bhAvanAmA ma pramANe cha-(1) ma tptivaasbhAvanA-strI-pazupaMDaka rahita upAzraya athavA yathAyogya jagyAmAM rahevAnI bhAvanA (2) kathAviratibhAvanAo AdinI kathA-vArtA nahi karavA agara sAMbhaLavAnI zuddha daSTivAlI bhAvanA (3) rUpanirIkSaNavajanabhAvanAstrInuM 5 vikAraSTithI nahi jovAnI bhAvanA (ka) pUrvakIDitasmaraNaviramaNabhAvanA-gRhasthavAsamAM karelA ratibhAnuM vismaraNa karI nAkhavuM, evI bhAvanA (5) praNItabhejanavanabhAvanA-kAraNa vagara nitaprati sarasa bhajana varjavAnI bhAvanA. (5) parizavirama prata, pAnI pAMya bhAvanAmA mA prabhAe cha-(1) zrIndriya bhAvanA (2) cakSuIndriyasaMvabhAvanA, (3) dhrANendriyasaMvarabhAvanA. (4) jItuvendriyasaMvarabhAvanA, (5) pazendriyasaMvarabhAvanA sUtro sAtabhA paryAyanye 465ne 49 cha-'kappar3a' tyAkie use only // 60 // S Sw .jainelibrary.org
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre // 6 // chAyA-kalpate nigranthAnAM vA nigranthInAM vA paryAyajyeSTha vandituM vA namasyituM vA satkArayituM vA sammAnayituM vA kalyANaM maGgalaM daivataM caityaM paryupAstu vA // 108 // TIkA-kappai niggaMthANaM' ityAdi nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA kalpate paryAyajyeSThaM-ratnAdhikaM vanditu stotu vA guNagAnena, namasyituM namaskatu vA paJcAGganamanena, satkArayituMbhaktapAnavastrapAtrAdinA satkartuM vA, sammAnayitu-sabhaktibahumAnamabhyutthAnAdinA samyagAdatu cA, tathA kalyANaM-kalyANamAptikAraNam, maGgalaM duritadUrIkaraNakAraNam , daivataM dharmadevasvarUpaM caitya-jJAnasvarUpaM taM paryAyajyeSThaM paryupAstuM se vituM veti / 'vaMdittae vA' ityAdau 'yA'zabdAzcArthakA bodhyA iti ||muu08|| kalpamaJjarI TIkA mUla kA artha--zramaNoM aura zramaNiyoM ko, kalyANa, maMgala, dharmadeva aura jJAnasvarUpa paryAyajyeSTha ko vandanA karanA, namaskAra karanA, satkAra karanA, sanmAna karanA tathA unakI upAsanA karanA kalpatA hai| 8 // TIkA kA artha- sAdhuoM ko aura sAdhviyoM ko cAhie ki ve ratnAdhika ko vaMdanA kareM-guNagAna kara ke usakI stuti kareM, pA~ca aMga jhukAkara namaskAra kareM, AhAra-pAnI tathA vastra-pAtra Adi se satkAra kareM, bhakti aura sanmAna ke sAtha uTha kara Adara kareM / paryAyajyeSTha muni mokSaprApti ke kAraNa hone se kalyANarUpa haiM, pApoM kA nivAraNa karanevAle hone ke kAraNa maMgalarUpa haiN| daivata-dharmadevasvarUpa haiM, aura caitya-jJAna-svarUpa hai / aise ratnAdhika kI upAsanA-sevA karanI cAhiye / m08|| // 6 // - mUlAtha-sAdhu-sAdhvIoe kalyANa ane maMgalaspa, dharmadeva. ane jJAna-svarUpa dIkSA paryAyamAM vaDIla evA sAdhu sAdhvIne vaMdana namaskAra satkAra sanmAna ane teonI upAsanA karavI joIe. (8). TIkAne atha-sAdhu-sAdhvIoe ratnAdhika munine vaMdanA namaskAra Adi bhAvapUrvaka karavA tathA AhA2 AdinuM nimaMtraNa bhaktibhAvathI karavuM, ane sanmAna karavA ubhA thavuM joIe. kAraNa ke dIkSAmAM vaDila evA sAdhu mokSa prAptinuM kAraNa che. tethI teo kalyANapa che. temanI bhAvapUrvaka upAsanA karavAthI anaMta karmonI keTa khapI jAya che ne pApanA samUha baLIne bhasma thAya che, mATe maMgaLarUpa che, vaLI teo sAkSAt dharmadevatA che. ane zaitya-jJAna-2525 cha. (sU08) ..
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpa // 62 // aSTamaM patikramaNakalpamAhamUlam-kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA ubhaokAlaM AvassayaM karittae / 09 / chAyA-kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA ubhayataH kAlam AvazyakaM kartum ||muu09|| TIkA-kappara niggaMthANaM' ityAdi / vyAkhyA spaSTA // muu09|| navamaM mAsakalpamAha mUlam--kappai niggaMthANaM gAmaMsi vA nayaraMsi vA kheDaMsi vA kavvaDaMsi vA maDaMbasi vA paTTaNaMsi vA AgaraMsi vA doNamuhaMsi vA nigamaMsi vA rAyahANisi vA AsamaMsi vA saMnivesaMsi vA saMvAhaMsi vA ghosaMsi vA aMsiyaMsi vA puDabheyaNasi vA saparikkhevaMsi abAhiriyasi hemaMtagimhAsu egaM mAsaM vasittae / kappai niggaMthANaM gAmaMsi vA jAva saparikkhevaMsi sabAhiriyasi hemaMtagimhAsu do mAse vasittae / kappai tattha aMto ega mAsaM bAhiM egaM mAsaM vasittae / kappai aMto vasamANANaM aMto bAhi vasamANANaM bAhi bhikkhAyariyAe aDittae |muu010|| kalpamaJjarI TIkA AThavA kalpa pratikramaNa kahate haiM--kappai' ityAdi / mUla kA artha--sAdhuoM aura sAdhviyoM ko ubhaya kAla Avazyaka karanA kalpatA hai |mu09|| TIkA kA artha-isa mUtra kI vyAkhyA spaSTa hai |mu09|| mAmA pratima 465ne 4 cha-'kappAi' tyAha mULa ane TIkAne artha-sAdhu-sAdhvIoe ubhayakala-savAra ane sAMja bane vakhate pratikramaNa karavuM joIe. tAtparya e ke 'uttarAdhyayana' sUtramAM kahyuM che ke-" pratikramaNathI jUnA karmo zithila thAya che tema nAza paNa pAme che ane navA baMdhAtA nathI. artha, sAcA dilathI pratikramaNa karanArane lAgU paDe che. pratikramaNa eTale thayela pApa upara daSTipAta karI thayela bhUlane hRdayapUrvaka pazcAttApa kare, ane pharI pApa na baMdhAya tenA mATe satata sAvacetI rAkhavI. pratikramaNa phakta sAdhuo mATe nathI. sAdhunA peTALamAM zrAvake paNa AvI jAya che. jethI zrAvaka gaNane WE.5 pratibhA bhanne mata 42vAnI sUtra mAcha.. (sU08)hal Use Only // 62 // W w w.jainelibrary.org
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa chAyAkalpate nirgranthAnAM grAme vA nagare vA kheTe vA karbaTe vA maDambe vA paTTaNe vA Akare vA droNamukhe vA nigame vA rAjadhAnyAM vA Azrame vA sanniveze vA saMvAhe vA ghoSe vA aMzikAyAM vA puTabhedane vA saparikSepe: abAye hemantagrISmayorekaM mAsaM vastum / kalpate nigranthAnAM grAme vA yAvat saparikSepe sabAhya hemantagrISmayodvauM mAsau vastum / kalpate tatra antarekaM mAsaM bahireka mAsaM vastum / kalpate antarvasatAm antaH, bahirvasatAM bahirbhikSAcaryAyai aTitum // muu010|| kalpa sUtre // 63 / / maJjarI TIkA nauvA mAsanivAsa kalpa kahate haiM-'kappai ityAdi / mUla kA artha-nirgranthoM ko koTasahita aura bAhara vastI se rahita grAma meM, nagara meM, kher3e meM, karkaTa meM, maDaMba meM, paTTana meM, Akara meM, droNamukha meM, nigama meM, rAjadhAnI meM, Azrama meM, sanniveza meM, saMvAha ma, ghoSa meM, aMzikA meM, puTabhedana meM, hemanta tathA grISma Rtu meM, eka mAsa taka rahanA kalpatA hai| nirgranthoM ko saparikSepa (koTa sahita) aura bAhara vastIvAle pUrvokta sthAnoM meM, do mAsa taka rahanA kalpatA hai / ina sthAnoM meM eka mahInA bhItara aura eka mahInA koTa ke bAhara rahanA kalpatA hai| koTa ke bhItara rahane vAloM ko bhItara aura bAhara rahane vAloM ko bAhara bhikSAcaryA ke lie aTana karanA cAhie ||muu010|| navamA bhAsanivAsa apane 4 cha-'kappaI' tyAdi. mUlane artha--nigranthAe, gaDhavAla ane bAharanI vastI vagaranA gAmamAM nagaramAM, kheTa, kabUTa, moMba paNa Akara, droNamukha, nigama, rAjadhAnI, Azrama, sanniveza, saMvAha, zeSa, aMcikA, paDadana vigeremAM, hemanta tathA grISma RtumAM, eka mAsa sudhI rahevuM kape che. sAdhuone koTa sahita ane bahAra vasativAlA pUrvokta sthAnemAM be mAsa sudhI rahevuM ka9pe che. AvA sthAnamAM eka mahIne gAmanI aMdara ane eka mahIne gAmanI bahAra rahevAnuM sAdhuone kape che. keTanI aMdara rahevAvAlA nigrantha keTanI aMdara ja bhikSAcarI kare ane bahAra rahevAvAlA bahAra ja bhikSAcarI kare. (sU010) // 63 / / Jain Education tional
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA-'kappai niggaMthANaM' ityAdi nigranthAnAM grAme-yato gokarAdayo'STAdazavidhAH karA gRDyante sa grAmastasmin vA, nagarera yato gokarAdayo'STAdazavidhAH karA na gRhyante tannagaraM tasmin vA, kheTe-yatra caturdikSu mRnmayaH prAkAro bhavati sa kheTastasmin vA, karvaTe-yatrAlpasaMkhyakA manuSyA vasanti tatkaTaM tasmin vA, maDambe-yatra sAIkrozadvayamantarIkRtya jananivAso bhavati sa maDambastasmin vA, paTTane-yatra sarva padArthAH milanti tat paTTanaM tasmin vA, Akare-ratnAdInAM khanirAkarastatra vA, droNamu-yada jalamArgeNa sthalamArgeNa ca gamyaM bhavati tad droNamukhaM tasmin vA, nigame-NijAM nivAso nigamastasmin vA, rAjadhAnyAM-yatra rAjA nivasati sA rAjadhAnI tatra vA, Azrame-yatra tApasA nivasanti sa Azramastasmin vA, sanniveze-yatra // 64 // TokA TIkA kA artha--jahA~ gAya kA kara Adi aThAraha prakAra ke kara vasUla kiye jAte haiM vaha grAma, jahA~ gAya kA kara Adi aThAraha prakAra ke kara nahIM vamUla kiye jAte vaha nagara, jisake cAroM ora miTTI kA koTa hotA hai vaha kheTa, jahA~ thor3e se manuSya vamate haiM vaha karbaTa, jahA~ se ar3hAI ar3hAI kosa kI dUrI para dUsarI vastI hotI hai vaha maDamba, jahA~ saba vastue~ milatI haiM vaha paTTana, jahA~ ratna Adi kI khAna ho vaha Akara, jahA~ jAne ke lie jalamArga bhI ho aura sthala mArga bhI ho vaha droNamukha, jahA~ vyApArIvizeSa vasate hoM vaha nigama, jahA~ rAjA vasatA hai vaha rAjadhAnI, jahA~ tApasa rahate haiM vaha Azrama PREMIERRITUALIFIEROATRUSTRATEGIRI TIkAne artha--je sthaLe aDhAra prakAranA karaverA vasUla karavAmAM AvatA hoya tyAMnA sthaLane grAma kahe che. je sthAnamAM aDhAra prakAranA kara vasula karavAmAM na AvatA hoya tene "nagara' kahe che. je 'gAma" ne ca re bAjI mATIne gaDha hoya tene 'kheDa' kahe che. jyAM theDI vastI rahetI hoya tene "kabaDa' athavA ' kabUTa' kahe che. jyAMthI aDhI aDhI gAunI dUrI para bIjI vastI hoya tene moMba kahe che. jyAM badhI vastuo malatI hoya tene 'pa' mA 'pAsa' 49 cha. jyAM sonA, yahI , bheganAsa, bATu, sasA, sama25 vigare ra dhAtuonI khANe hoya tene Akara kahe che. je zaheramAM, jalamAga ke sthalamArga dvArA jai zakAya tene " droNa mukha' kahe che. jyAM vyApArIonI vastI ghaNI hoya tene nigama kahe che. jyAM "rAjA' ne vasavATa rahe tene rAjadhAnI ' kahe che. jyAM tApasa lega rahe tene Azrama kahe che. jyAM sArthavAha lege sAthe laI jatAM rokAtA temaNe // 64 //
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa zrIkalpa mUtre // 65 // sArthavAhAH sArthAn nayantastiSThanti sa sannivezastasmin vA, saMvAhe-yatra kRSakA nivasanti sa saMvAhaH, yadvA grAmAntarAdAgatya janA dhAnyAdirakSArtha yatra parvataguhAdau nivasanti sa parvataguhAdipradezaH saMvAhastasmin vA, ghoSegopA yatra gAzcArayanto nivasanti sa ghoSastasmin vA. azikAyAm-aMza eva aMzikA=grAmArdAdisvarUpA, taduktam-'aMsiyAo gAmaddhamAio' chAyA-aMzikA prAmAdiyaH-iti, Adipadena tribhAgazcaturbhAgazca gRhyate, tasyAm-grAmAI-grAmatribhAga-grAmacaturbhAgasthAne vA, 'aMsiyaMsi' ityatra ArSatvAt puMstvam / puTabhedane-yatra nAmAntarAdAgatya vaNijo vastUni vikrINanti tat puTabhedanaM tasmin vA; kIdRze'smin ? ityAhasaparikSepe-parikSepaH paridhiH-pAkArAdiH, tena sahitastasmin, punaH kIdRze ? abAhayeAkArAbahirvasatirahite hemantagrISmayorekaM mAsam=ekamAsAvadhi vastuM nivAsa kartuM kalpate iti / ayaMbhAvaH-saprAkAreSu prAkArAd maJjarI TIkA jahA~ sArthavAha sAtha le jAte hue Thaharate haiM vaha sanniveza, jahA~ kisAna nivAsa karate haiM vaha athavA dUsare gAMva se Akara loga dhAnya Adi kI rakhavAlI ke lie jahA parvata kI guphA Adi meM rahate hoM vaha saMvAha, jahA~ gAyeM carAte hue guvAla rahate haiM vaha ghoSa, grAma kA AdhA, tihAI yA cauthAI Adi aMza aMzikA, jahA~ dUsare gAMvoM se Akara vyApArI vastue~ kharIdate haiM vaha puTabhedana / ye saba sthAna agara prAkAra (koTa) sahita hoM aura koTa ke bAhara vastI na ho to hemanta aura grISma Rtu meM sAdhu vahA~ eka mAsa taka nivAsa kara sakate haiM / abhiprAya yaha hai ki grAma Adi pUrvokta sthAna koTa se ghire hoM, kintu koTa // 65 // hoya te jagyAne "saMniveza' kahe che. je sthAne ghaNA vizeSa pramANamAM kheDuta leke rahetAM hoya te sthAna "saMbAha" kahevAya che. athavA bIjA gAmethI AvIne lego dhAnya AdinI rakhavAlI mATe rahe te sthAna ne "saMbAha' kahe che. tyAM gAyonA dhaNI govAla gAyo carAvatA rahetA hoya tene "ghoSa' kahe che. gAmano aradhe bhAga trIjo bhAga ke ce bhAga hoya tene "AMzikA' kahe che. jyAM bIjA gAmethI AvIne vyApArI lega cIjo kharIde che te sthAnane "puTabhedana' kahe che. upara varNavela badhA sthale prAkAra (keTa) sahita hoya ane bahAra vasatI nahi heyate, sAdhu hemanta Jain Education dional vaaw.jainelibrary.org
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ ko bahirvasatirahiteSu grAmAdiSu madhye kutrApi hemante grISme ca nimranthAnAm ekaM mAsaM nivAsa kartuM kalpate iti / tathA samAkArANAM grAmAdInAM bahirbhAge yadi vasatirbhavet, tadA nirgranthAnAmekaM mAsaM prAkArAbhyantarabhAge eka honA mAsaM ca prAkArAda bahirbhAge iti mAsadvayaM vastu kalpate / tatra yadA prAkArAbhyantarabhAge vAsastadA tatraiva zrIkalpa bhikSA bhikSitavyA, yadA prAkArabAhyapradeze vAsastadA tatrava bhikSA bhikSitavyeti / tadetatmacayitumAha-kappai ra niggaMthANaM gAmaMsi vA' ityAdhArabhya 'bAhiM bhikkhAyariyAe aDittae' iti ||muu010|| itthaM nigranthAnAM mAsakalpamuktvA samprati nirgranthInAM tamAha mUtre // 66 // ma ke bAhara vastI na ho to vahA~ hemanta aura grISma Rtu meM sAdhu adhika se adhika eka mAsa taka Thahara sakate haiM / hA~ agara grAma Adi ke cAroM ora koTa ho aura koTa ke bAhara bhI vastI ho to sAdhu eka mAsa taka koTa ke bhItara bhAga meM aura eka mAsa taka bAharI bhAga meM Thahara sakate haiN| isa prakAra vahA~ do mAsa taka rahanA kalpatA hai| jaba koTa ke bhItara bhAgameM nivAsa ho to bhItara bhAga meM hI aura bAharI bhAga meM nivAsa ho to bAharI bhAgameM hI bhikSA lenI cAhie / isa artha ko sUcita karane ke lie kahA hai-"kappai niggaMthANaM gAmaMsi vA' ityAdi ||muu010|| isa prakAra sAdhuoM kA mAsakalpa kahakara sAdhviyoM kA mAsakalpa kahate haiM-'kappai niggINaM' ityAdi / // 66 // ane grISmaRtumAM, eka mAsa sudhI, pitAne vasavATa karI zake che. A pramANe gAma je keTa sahita ane he bahAranI vasati sahita hoya to tyAM be mAsanuM arthAt eka mAsa aMdara ane eka mAsa bAhara nivAsa kare kalpI zake che. AhAra pANI jyAM vasavATa hoya tyAM ne ja kalapI zake. vasavATanA kSetra bahAranA AhAra pANI 46SI za nahi. yaave| mAheza sUtra dvArA 42vAmA bhaa0ye| cha-'kappai niggaMthANaM gAmaMsi vA tyA (sU010) Siminal sAdhumonA mAsa485 mA sImAnA bhAsa85 viSa sUna 42vAmA cha. 'kappai nigaMthINa' tyA SEAaw.jainelibrary.org
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpasUtre // 67 // An An Qi Cang Cang Fa mUlam kappara nirmANaM gAmaMsi vA jAva saparivatvevasi abAhiriyasi hametagimhAsu do mAse vasittae / kappara nimgathINaM gAmaMsi vA jAva saparikkhevaMsi sabAhiriyaMsi hemaMtagimhAsu cacAri mAse vasittae / kappara tastha aMto do mAse bAhiM do mAse vasittae / kappara tattha aMto vasamANINaM aMto, bAhiM vasamANagaM vAhiM bhikkhAyariyAe attie ||mra011 // chAyA -- kalpate nirgranthInAM grAme vA yAvat saparikSepe avAhye hemantagrISmayodvau mAsau vastum / kalpate nirgranthInAM grAme vA yAvatsaparikSepe savAdyaM hemantagrISmayozcaturo mAsAn vastum / kalpate tatra antadvaiau mAsau aa sau vastum / kalpate tatra antarvasantInAm antaH, vahirvasantInAM vahiH bhikSAcaryAyai aTitum ||muu0 11 // TIkA - ' kappai nimgaMthINaM ' ityAdi / vyAkhyA pUrvavad bodhyA / navaram--nirgranthAnAM saparikSeSe avAye mUla kA artha --- sAdhviyoM ko koTa se ghire hue koTa ke bAhara vastI se rahita grAma Adi meM hemanta aura grISma Rtu meM do mAsa taka rahanA kalpatA hai / sAdhviyoM ko koTa se ghire hue aura bAhara vastIvAle grAma Adi meM, hemanta aura grISma Rtu meM cAra mAsa taka rahanA kalpatA hai| do mAsa bhItara aura do mAsa bAhara rahanA kalpatA hai / bhItara rahanevAlI sAdhviyoM ko bhItara hI aura bAhara rahanevAlI sAdhviyoM ko bAhara hI bhikSA ke lie aTana karanA kalpatA hai ||mU011 || TIkA kA artha - - isa sUtra kI vyAkhyA pahale ke samAna samajhanI cAhie / vizeSatA yaha hai ki sAdhuoM mUlanA a--sAdhvIone, kATavAlA kATanI bahAranI vastI vagaranA gAma AdimAM hemanta ane grISma RtumAM be mahinA sudhI rahevAnu ka2e che. ane kATavAlA bahAranI vastIvAlA gAma AdimAM cAra mahinA sudhI rahevuM kahyuM che. temAM gAmamAM e mAsa ane tenI bahAranI vastImAM be mAsa e mahemanta ane grISmaRRtumAM yAra bhAsa sudhI sAdhvIkhane rahevAnuM ye che. ne 'hAra' mAM ratAM hoya tene 'mahAra' mAMdhI, bhane 'zAma' mAM rahetA hoya tene gAma' mAMthI ja AhAra levAnu ka2e che (s011) TIkAnA a--sAdhuone mATe phATavAlA ane maharanI vastIvAlA gAma AdimAM eka mAsa sudhI kalpa maJjarI TIkA // 67 //
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kama mutra // 68 // grAmAdau ekamAsAvadhiko vAsa uktaH / tatra nirgranthInAM mAsadvayAvadhivAso bodhyaH / tathA-saparikSepe sabAhye grAmAdau nigranthAnAM mAsadvayAvadhivAsaH proktH| tatra nigranthInAM mAsacatuSTayAvadhivAso bodhya iti // 9011 // sAdhu-sAdhvInAmekagrAmAdau nivAsaviSaye niSedhamUtramAha mUlam-no kappaha niggaMthANaM vA niggaMthINa vA gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA egapAgArAe egaduvArAe eganikkhamaNapavesAe egayao vasittae ||muu012|| chAyA-no kalpate nigranthAnAM vA nigranthInAM vA grAme vA yAvad rAjadhAnyAM vA ekapAkArAyAm ekadvArAyAm ekaniSkramaNapravezAyAm ekato vastum ||muu012|| ke lie koTavAle aura bAhara vinA vastIvAle grAma Adi meM eka mAsa taka rahanA kahA gayA hai, kintu sAdhviyoM ke lie vaha avadhi do mAsa kI hai / bAhara vastIvAle grAma Adi meM sAdhuoM ko do mAsa taka ke nivAsa kI avadhi kahI gaI thI, jahA~ sAdhviyoM ke lie cAra mAsa taka ke nivAsa kI avadhi kahI gaI hai| / / 011 // sAdhu aura sAdhviyoM ke eka grAma Adi meM nivAsa ke viSaya meM niSedhamUtra kahate haiM-'no kappai' ityAdi / mUla kA artha--sAdhuoM aura sAdhviyoM ko eka koTavAle, eka hI dvAra vAle, eka hI Ane-jAne ke mAgavAle grAma meM yAvat rAjadhAnI meM eka hI samaya donoM ko nivAsa karanA nahIM kalpatA // p012 / / rahevAnuM kahyuM che. paraMtu sAdhvIone mATe te avadhi be mAsanI kahevAmAM AvI che. bAharanI vastIvAlA gAma A AdimAM sAdhuone mATe be mAsa sudhI nivAsa karavAnI avadhi kahela che tyAM sAdhvIone mATe cAra mAsa sudhI 22vAnI avadhi hepAmA AbI cha. (2011) ve suutr4|2 sAdhu bhane sAdhvIne se AmamA 2pAna niSedha 4 cha.-'no kappara' tyAhi. RE mUla artha-eka kilAvAlA, eka ja daravAjAvAlA, AvavA javAnA ekaja rastAvAlA gAma, nagara, temaNe pura, paTTaNa, saMbAha, saMniveza, droNamukha ane rAjadhAnI vigeremAM eka ja vakhate sAdhu-sAdhvIone nivAsa kare Joseph nathI. (2012) // 6 // Jain Education ww.jainelibrary.org clonal
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalAsUtre // 69 // TIkA- 'no kappar3a' ityAdi nirgranthAnAM vA nithInAM vA ekamAkAre ekaH = akhaNDaH prAkAro yasmin sa ekaprAkArastasmiMstathokte akhaNDaprAkArayukte tathA-ekadvAre ekameva dvAraM yatra sa tathA tasmin ekadvArayukte, ekadvArasyaiva sattvAt ekaniSkramaNapraveze - ekata eva niSkramaNapravezau yatra sa tathA tasmiMstathokte grAme vA nagare vA kheTe vA yAvat ekamAkArAyAm ekadvArAyAm ekaniSkramaNapravezAyAM rAjadhAnyAM vA ekataH = ekasmin kAle vastuM=sthAtuM na kalpate iti / ' egapAgArAe egadubArA eganikkhamaNapavesAe' iti tu liGgavipaparyeNa grAmAdivizeSaNatayA'pi saMbadhyate iti // mU012 | tathA - nirgranthAnAM vAM nirgranthInAM vA rAtrau sandhyAyAM vA adhvagamanaM na yuktamiti sUcayitumAha-mUlam - no kappar3a nirmAyANaM vA niggaMthINaM vA rAo vA triyAle vA addhANagamaNAe etae // mR013 // TIkA kA artha -- jisa grAmameM, nagara meM, kheTa meM, yAvat rAjadhAnI meM eka akhaNDa prAkAra ho aura eka hI dvAra ho aura eka hI dvAra hone ke kAraNa praveza karane aura bAhara nikalane kA mArga bhI eka hI ho, usa grAma Adi meM, eka hI samaya meM donoM - sAdhuoM aura sAdhviyoM ko ThaharanA nahIM kalpatA ||muu012|| sAdhuoM aura sAdhviyoM ko rAtri meM athavA saMdhyA ke samaya vihAra karanA ucita nahIM, yaha yaha sUcita karane ke liye kahate haiM- 'no kappar3a' ityAdi / TIkAnA a"--je gAma nagara AdimAM eka akhaDita killA hAya, tenA daravAjo paNa eka ja hoya, temaja javA AvavAnA eka ja rAjamArga hoya evA gAma nagara AdimAM sAdhu-sAdhvIone eka ja samayamAM rahevAnuM yatu nathI. (sU012 ) sAdhu-sAdhvIoe rAtre agara saMdhyA samaye tema ja paroDhie vihAra karavA ceAgya nathI. Ane mATe sUtrakAra he che- 'no kappar3a' ityAdi. Zhen Ju Qi kalpa maJjarI TIkA // 69 //
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpa mUtra ||70 // chAyA-no kalpate nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA rAtrau vA vikAle vA adhvagamanAya etum // muu013|| TIkA-'no kappai' ityAdi-vyAkhyA spaSTA / navaraM-vikAle saMdhyAkAle mUryodayAtpUrva ca, adhvagamanAya ___etum-vihAraM kartumiti // mU0 13 // anantarasUtre rAtrau vikAle cAdhvagamananiSedhamuktvA sampati tatraiva yad yad vastu sAdhubhizca sAdhvIbhizca na grADyaM, tatsApavAdamAha mUlam-no kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA rAo vA viyAle vA vatthaM vA pattaM vA kaMbalaM vA pAyapuMchaNaM vA rayaharaNaM vA gocchagaM vA paDigAhittae / nannattha coracorieNaM // mU014 // / mUla kA artha sAdhuoM aura sAdhviyoM ko rAtri meM athavA vikAla meM arthAt saMdhyAsamayameM tathA maryodaya ke pahale vihAra karanA nahIM kalpatA ||muu013|| TIkA kA artha--vyAkhyA spaSTa hai| kevala-vikAla kA artha saMdhyAkAla tathA mUryodaya ke pahale kA samaya hai / adhvagamana kA artha vihAra karanA hai // 013 // pichale mUtra meM rAtri aura saMdhyA ke samaya tathA sUryodaya ke pUrva vihAra karane kA niSedha batalA kara, usa samaya meM sAdhu-sAdhvI ko jo jo vastu nahIM lenI cAhie, vaha apavAda ke satha batalAte haiM-'no kappai' ityAdi / // 70 // mUla ane TIkAno artha-sAdhu-sAdhvIoe rAtrinA samayamAM, saMdhyA samaye agara sUryodaya pahelAM vihAra kare nahi. uparanA samaye "vikAla' kahevAya che. adhvagamanane arthavihAra karavuM evuM thAya che (sU013) pAchaLa kahelA samayamAM eTale rAtri, saMdhyA samaye ane sUryodayanI pahelAM vihAra karavAno niSedha karIne dete samayamA sAdhu-sAdhImAna 22 pastu nAhI , te apavAnI sAthe matAcha-'no kappaI' Jain Education insursonal tyAhi. SmSw.jainelibrary.org
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mare chAyAno kalpate nigranthAnAM vA nindhInAM vA rAtrau vA vikAle vA vastre vA pAtraM vA kambalaM vA pAdamojchanaM vA rajoharaNaM vA gocchakaM vA prtigrhiitum| nAnyatra coracoritAt ||muu014 // TIkA-'no kappai' ityAdi / vastrapAtrAdikaM pratItaM, tat nigranthAnAM nigranthInAM vA rAtrau vikAle vA pratigrahItum AdAtuM no kalpate / yadi tu vaisvapAtrAdikaM coracoritaM bhavet , sa coro rAtrau vikAle vA samAgatya tada vastrapAtrAdikaM dadyAttadA grahItuM kalpate eva / amumevArtha mRcayitumAha-nannattha coracorieNaM' iti // muu014|| azanAdikamapi teSAM rAtrau grahItuM na kalpate iti darzayitumAha kalpamaJjaro TIkA // 71 // mUla kA artha- sAdhuoM ko aura sAdhviyoM ko rAtri meM yA saMdhyAsamaya tathA sUryodaya ke pahale vastra, pAtra, kaMbala, pAdapoMchana, rajoharaNa yA pUMjaNI grahaNa karanA nahIM kalpatA, sivAya cora ke curAye hue ke ||m014|| . TIkA kA artha--vastra pAtra Adi prasiddha hI haiN| unheM rAtri meM yA vikAla meM-saMdhyAkAlameM tathA mUryodaya ke pahale sAdhuoM aura sAdhviyoM ko lenA nahIM kalpatA / hA, vastra pAtra Adi corane curA lie ho aura vaha cora rAtri yA vikAla ke samaya lAkara deve to le lenA kalpatA hai| isI Azaya ko bhUcita karane ke lie kahA hai-" nannatya coracorieNaM" iti ||muu014|| . azana Adi bhI rAtri meM lenA unheM nahIM kalpatA, yaha dikhAne ke lie kahate haiM-'no kappai' ityAdi / // 7 // mUla ane TIkAne artha-sAdhu-sAdhvIoe rAtre, saMdhyA samaye tathA sUryodaya pahelAM, vastra, pAtra, kAmala. pAdaprechana tathA rajoharaNa athavA paMjaNa (go) grahaNa karavA nahi, paNa kadAca e vastuo corAI gayela che khoyata cha. meka bAta sUtradhAra 4 cha-'nanattha coracorieNa' ti (sU014) mazana mAha pa rA na 8 te matApAmA mAcha-'no kappai' tyAhi. HERAEMANOR Jain Education In onal Folow.jainelibrary.org
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa maJjarI mUlam-no kappai niggaMthANaM vA niggaMthINa vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA osahaM vA bhesajjaM vA annaM vA tahappagAraM AhAraNija vA ubalevaNija vA rattiM paDigAhittae / muu015|| chAyA-no kalpate. nigranthAnAM vA nigranthInAM vA azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAyaM vA auSadhaM vA bhaiSajyaM vA anyad vA tathAprakAram AharaNIyaM vA upalepanIyaM vA rAtrau pratigrahItum // muu015|| TIkA-'no kappai' ityaadi| nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA azanAdicaturvidhamAhAram auSadhaM bhaiSajyaM vA, tathA anyatpUrvoktabhyo vastubhyo bhinnaM tathAprakAram tatsadRzam AhAraNIyam upalepanIyaM vA vastu rAtrau pratigrahItuM na kalpate iti // mU0 15 // yatra kvA'pi bahujanArtha pAko niSpannaH, tatra taduddezena sAdhubhiH sAcIbhizca na gantavyamiti dazayitumAha // 72 // TIkA mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko rAtri meM azana, pAna, khAdya, svAdya, auSadha, bhapajya, tathA isI prakAra ke anya khAdha yA lepana karane yogya padArtha grahaNa karanA nahIM kalpatA ||muu015|| TIkA kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko azana Adi cAra prakAra kA AhAra, auSadha, bhaiSajya, tathA inake atirikta isI prakAra kI anya khAne athavA lepana karane yogya vastu rAtri meM grahaNa karanA nahIM kalpatA ||muu015|| jahA~ kahIM bahuta logoM ke lie bhojana banA ho, vahA~ bhojana lene ke uddezya se sAdhaoM, sAdhviyoM ko nahIM jAnA cAhie, yaha dikhalAne ke lie kahate haiM-'no kappai' ityAdi / // 72 // bhUlanA atha-sAdhu-sAdhyAmAge rAtrInA sabhaye, azana, pAna, mAdha, 2vA pahA. moSadha mess-45|| tathA lepa vigere cIje grahaNa karavI nahi (sU015). TIkAne artha-sAdhu-sAdhvIne azanAdi cAra prakArane AhAra ane auSadha bheSaja vigere tathA evI bI jI cIjo, tema ja 'lepa' karavA yogya vastuo grahaNa karavAnuM kApe nahi (sU015) je sthaLe samUhabhejana thatuM hoya tyAM paNa bhejana levAnA IrAdAthI sAdhu-sAdhvIoe javuM nahi te cha-'no kappaDayA _dainEducation GED Etvw.jainelibrary.org
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamUtre 119311 mUlam - no kappara nimgathANaM vA niggaMthINaM vA saMkhaDivaDiyAe gamittae / nannattha vihAramaggeNaM // mu0 16 // chAyA -no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA saMkhaDipratijJayA gantum / nAnyatra vihAramArgAt // sU0 16 // TIkA - 'no kapa' ityAdi - - nirgranthAnAM vA nirgranthInAM saMkhaDipratijJayA - saMkhaDyante virAdhyante SaTkAyajIvA yasyAM sA saMkhaDiH - jJAtibhojanArthaH pAkaH, tatsthAnamapi saMkhaDiH, tasyAH pratijJA = parijJAnaM tayA, saMkhArDa parijJAyetyarthaH, saMkhaDau gantuM na kalpate / yadi saMkhaDisthAnaM vihAramArgagataM bhavettadA tatra yatanayA gamane nAsti doSaH / anumevArthaM darzayitumAha-- ' nannattha vihAramaggeNaM' iti // mu016 // mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko jImanavAra samajha kara vahAM jAnA nahIM kalpatA, vihAra - mArga ke sivAya // 16 // TIkA kA artha - jisameM SaTkAya ke jIvoM kI khaMDanA - virAdhanA ho vaha saMkhaDi arthAt jJAtibhojana kahalAtA hai| sAdhu-sAdhvI ko jAnabUjha kara jImanavAra meM jAnA nahIM kalpatA / agara jImanavAra kA sthAna bihAra ke mArga meM A gayA ho to yatanApUrvaka jAne meM doSa nahIM hai / isI Azaya ko vyakta karane ke lie kahA hai- " nannattha vihAramaggeNaM " // sU016 // mUlanA a--eka sthaLethI bIjA sthaLe jatAM hoya te sivAya koi paNa prasaMge sAdhu-sAdhvIone 'sabhUilobhana' bhAM AhAra the ye nahi (sU016 ) TIkAnA atha--jayAM chae kAyanA jIvAnI virAdhanA thatI hoya tene 'sa`khaDI' agara ' jJAtilobhana' kur3e che. tyAM " sarabha-mAraMbha samAraMbha " thatAM hoya te 'lona' ne ' saMdha-jJAti homa, paragAlu, gAmadhUbhADAmadha jamaNu kahe che. AvA 'jamaNavAra' mAM seMkaDo mANusA ekatrita thai jame che. 'sara'bha' eTale cIjavastuo meATA pAyA para ekatra karavI te. ' AraMbha' eTale ekaThI karelI vastuone teADI-phADI-daLI- cUrNa karI tayAra mAlamalI karavA te. 'samAraMbha' eTale uparanI cIjone mATA pAyA para agni tayAra karI pakAvavI tenuM asala svarUpa pheravavu' ne upabhoga mATe lAyaka banAvavu te che. sAdhu-sAdhvIne jANIjoIne jamaNavAranA prasaMge javuM nahiM. kadAca vihAra karatAM 'jamaNavAra' nuM sthaLa AvI jAya teA yanApUrvaka javAmAM doSa nathI vyatA sUtra che " nannattha vihAramaNa " iti (sU016 ) A Azaya Jain Education National kalpa maJjarI TIkA // 73 // ww.jainelibrary.org.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa zrIkalpa mRtre // 74 // maJjarI TIkA sammati dazamaM paryuSaNAkalpamAha-- mUlam -kappai niggathANaM vA niggaMdhINaM vA evaM viheNaM vihAreNa viharamANANaM AsADhapuSNimAe vAsAvAsa vsitte| se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-kappai nimgaMthANaM vA niggayINaM vA evaMviheNa vihAreNaM viharamANANaM vAsAvAsa vasittae? jaSNaM vAsAvAse evaMviheNaM vihAreNaM viharamANANaM nigmaMthANaM vA niggaMdhINaM vA bahUNaM rukkhANaM gummANaM gucchANaM layANaM vallINaM taNANaM valayANaM hariyANaM aMkurANaM osahINaM jalaruhANaM kuhaNANaM siNehasuhumANa puSphamuhumANaM paNagasuhumANaM bIyasuhumANaM hariyamuhumANaM annesi pi tahappagArANaM emidiyANaM virAhaNA havai / evaM saMkhANaM saMkhaNagANa jaloyANaM NIlaMgaNaM gaMDolayANaM sisuNAgANaM annesipi tahappagArANaM veiMdiyANaM viraahnnaa| evaM pANamUhumANaM kuMthUNa pivIliyANaM koDiyANaM bahuppayANaM jalapuyarANa aMDasuhumANaM uttiMgamuhumANa annesipi tahappagArANaM teiMdiyANaM viraahnnaa| evaM makkhiyANa dasamasagANaM salabhapayaMgANaM bhamarANaM bhiMgoliyANaM kasAriyANaM vicchiyANaM annesipi tahappagArANaM cauridiyANaM viraahnnaa| evaM dadadariyANa mRsiyANaM macchANaM kacchavANaM annesipi tahappagArANaM paMcidiyANa virAhaNA havai / teNaTeNaM evaM vuccai-kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA evaMviheNaM vihAreNaM viharamANANaM AsADhapuSNimAe vAsAvAsaM vasittae / mU017 // chAyA-kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA evaMvidhana vihAreNa viharatAm ASADhapUrNimAyAM varSAvAsa vastum / taskenArthena bhadanta ! evamucyate-kalpate nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA evaMvidhena vihAreNa dasavA kalpa papaNA hai| use kahate hai-kappai niggaMthANa' ityaadi| mUla kA artha-mAsakalpa vihAra se vicarate hue sAdhuoM aura sAdhviyoM ko ASAr3ha mAsa kI pUrNimA ko cAturmAsa ke lie vasanA kalpatA hai| prazna-bhadanta ! kisa hetu se aisA kahA gayA hai ki sAdhuoM ko aura sAdhviyoM ko jo mAsa // 74|| veshbh| pyuss| 465 49 cha- 'kappai niggaMthAnaM yAha. mUlane artha-je sAdhu-sAdhvI "mAsakalpa' nA AcArapramANe vicaratAM hoya te sAdhu-sAdhvIne ASADha mAsanI pUrNimAthI " cAturmAsa ' karavAnuM ka9pe che. ahiM e prazna upasthita thAya che ke zA mATe mAsaka5' pramANe cAlatAM sAdhu-sAdhvIne "cAturmAsa' ne Jain Education intonal
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre ||7|| viharatAM varSAvAsa vastum ? yatkhalu varSAvAsa pravAvadhana vihAraNa viharatA nigranthAnA vA nigranthAnA vA bahUnA jAnAM bahUnAM vRkSANAM gulmAnAM gucchAnAM ballInAM tRNAnAM valayAnAM haritAnAm aGkurANAm oSadhInAM jalaruhANAM kuhanAnAM snehasUkSmANAM puSpasUkSmANAM panakasUkSmAgAM vIjamukSmANAM haritamakSmANAm anyeSAmapi tathAprakArANAm ekendriyANAM virAdhanA bhavati / evaM zahakhAnAM zaGkhanakAnAM jalaukAnAM nIlahUnAM gaNDolakAnAM kalpa - vihAra se vicarate haiM, caumAsA karanA kalpatA hai ? uttara- kyoM ki cAturmAsa meM isa prakAra ke mAsakalpa vihAra se vicaranevAle sAdhuoM aura sAyi yo yaduta se vIno, vaduta se vRkSI, gulmI, muchA, tApI, kriyA, mULI, jayA, rito, vaMtI, gauSadhI, nadI, daLo, sneDmAM, puSpamUkSmA, panaghRzmAM, vInamAAM, tivrukSmA tathA rUsa prakAra ke anya ekendriya jIvoM kI virAdhanAkA doSa lagatA hai| isI taraha zaMkha, zaMkhanaka, jalauka, nIlaMgU karavAnu` kahyu' che ? pratyuttara e che ke ' mAsakalpa pramANe vihAra karanArA sAdhu-sAdhvI yathA niyamAnu pAlana kare che, ne tene trasa-sthAvara-hi sAdinA dASAmAMthI bacAvavAnu paNa cegya lAgavAthI zAstrakAroe aSADhI pUrNimA sudhI 'cAturmAsa ' nA sthaLe paheAMcI javAnuM kahyuM che. kAraNa ke varSARtunI zaruAta te pahelAM thaI gaI hAvAthI trasa sthAvara ane sUkSma jIvAnI tema ja haritakAya eTale lIlI vanaspatinI zaruAta varasAdanA divaseAmAM thAya che. AthI vanaspatikAya tathA eindriya, tendriya, cauttendriya tema ja paMcendriya jIvonI virAdhanA thaI javA saMbhava che. tethI A dASA na thAya te uddezathI 'cAturmAsa' karavAnuM 'mAsakalpa ' nA sAdhu-sAdhvIne kmAna che. A varSARtu daramyAna ghaNA bIjo, jhADA, gulmA, guoA, lattAe, velaDIe, tRNeA, valaye, haritA, aMkuro, oSadhiyA, jalavelA, bilADAnA Topa ane snehasukSma, puSpasUkSma, panakasUkSma, ( lIlaphUla) bIjasUkSma vigere sUkSma tema ja khAdara vanaspatie ghaNA pramANamAM phUTI nikaLe che. A haritakAyA Adi cAlatI vakhate sAdhu, sAdhvI dvArA kacarAI javAnA saMbhava che. A vanaspatinA jIvA ekendriya jAtinA che. tema ja endriya jIvA-zaMkha, za`khanaka, jalauka, nIla'gu, gaDAlaka, zizunAga, vigere; tema ja maJjarI TIkA ||7||
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpasUtre // 76 // Jain Education Man Man Man zizunAgAnAm anyeSAmapi tathAprakArANAM dvIndriyANAM virAdhanA / evaM prANasUkSmANAM kunthUnAM pipIlikAnAM kITikAnAM bahupadAnAM jalataraNAm aNDasUkSmANAm uttiGgamakSmANAm anyeSAmapi tathAprakArANAM trIndriyANAM virAdhanA / evaM makSikANAM daMzamazakAnAM zalabhapataGgAnAM bhramarANAM bhRGgolikAnAM kasArikANAM vRzcikAnAm anyeSAmapi tathAprakArANAM caturindriyANAM virAdhanA / evaM darda rikANAM mUSikANAM matsyAnA kacchapAnAm anyeSAmapi tathAprakArANAM paJcendriyANAM virAdhanA bhavati / tenArthena evamucyate-kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA evaMvidhena vihAreNa viharatAm ASADhapUrNimAyAM varSAvAsaM vastum // sU0 17 // TIkA- 'kappai niggaMthANaM' ityAdi -- evaMvidhena = mAsakalpAnusAreNa vihAreNa viharatAM vicaratAM nirgranthAnAM nInAM vA ASADhapUrNimAyAM varSAvAsaM vastuM varSAkAlikavAsa - caturmAsavAsaM karttuM kalpate / atra ziSyaH gaNDolaka, zizunAga tathA isa prakAra ke anya dvIndriya jIvoMkI virAdhanA kA doSa lagatA hai / isI prakAra prANasUkSma, kunthu, pipIlikA, kITikA, bahupada, pUtara, aNDamUkSma, uttiMgasukSma, tathA isa prakAra ke anya trIndriya jIvoM kI virAdhanA kA doSa lagatA hai| isI prakAra makSikA, daMzamazaka, zalabha, pataMga, bhramara, bhRMgolikA, kasArI, vRzcika tathA isa prakAra ke anya cauindriya jIvoM kI virAdhanA kA doSa lagatA hai / isI prakAra dardurika, mUSika, matsya, kacchapa tathA isa prakAra ke anya paMcendriya jIvoM kI virAdhanA kA doSa lagatA hai| isa hetu se kahA gayA hai ki mAsakalpa se vicarane vAle sAdhuoM - sAdhviyoM ko ASADha pUrNimA ke dina varSAvAsa - cAturmAsa karanA cAhie // mru0 17 // TIkA kA artha- mAsakalpa ke anusAra vihAra se vicarate hue sAdhuoM aura sAdhviyoM ko ASAr3hI pUrNimA ke dina varSAvAsa arthAt caumAsA karanA kalpatA hai| yahA~ ziSya prazna karatA hai-' bhadanta ! mAsa trIndriya lavo-dhuvA, DIDI, DITiDA, bahupadI, yUtara sUkSmamau, sUkSmautti vigere; bhane yarendriya lava- bhANa, bhanchara, pataMga, amarA, aMsArI, vichI; A uparAMta payendriya lavo heDDA, 742, mAchA, mAchA vigerenI virAdhanA thavA pUrepUrA sabhava che tethI ja 'caturmAMsa' karavAnI spaSTa AjJA che (s017 ) TIkAnA aO--je sAdhu-sAdhvI zAstranI AjJAmAM rahI vicare che tene ASADhI pUrNimAthI zaru thatAM caturmAsa' te paNa zAstrokta AjJAe aMgIkAra karavAnu rahe che. ziSya gurumahArAjane prazna pUche ke he bhadanta! kalpa maJjarI TIkA // 76 // vw.jainelibrary.org
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRcchati bhandatA evavidhana vihAraNa viharatA nigranthAnAM nigrenthInAM cA varSAvAsaM vastuM kalpate iti yaduktam, tadevaM kenArthena kena hetunA ucyate ? iti / uttarayati-he ziSya ! yat-yasmAd hetoH khalu-nizcayena varmAvAse-varSAkAle evaMvidhana-mAsakalpAnusAreNa vihAreNa viharatAM nigranthAnAM nigranthInAM vA sakAzAt bahUnAM bIjAnAmzAlyAdInAM vRkSANAm=picumandAmrakozambasAlAGkolapIluzallakyAdInAmekAsthikAnAma, udumbara zrIkalpa -- maJjarI TIkA ILI kalpavihAra se vicarane vAle sAdhuoM aura sAdhiyoM ko varSAvAsa karanA cAhie, aisA jo kahA hai so kisa prayojana se kahA hai ?' gurU uttara dete haiM-'he ziSya ! nizcaya hI varSAkAla meM mAsakalpa vihAra se vicarane vAle sAdhuoM sAdhviyoM ke dvArA ekendriya se lekara paMcendriya takake jIvoM kI virAdhanA hotI hai| ni nIra je-sASTi mAri vI; nIra, Ama, roga, sa, zora, var, zI gari che. vaLI te cAtumAM mAsaka5' pramANe cAlavA vALA sAdhu-sAdhvIone "cAturmAsa' karavAnuM pharamAna che te tenuM prayojana zu? guru mahArAja uttara Ape che-he ziSya ! ekendriyathI paMcendriya sudhInA chanuM rakSaNa karavAnuM zAstra pharamAna che. vaLI A "cAturmAsa ' kAla 'varSAkAla' che, ne te samaya daramyAna asaMkhya ane anaMta jIvanI pedAza kSaNa ekamAM thAya che, ne tenI virAdhanA thAya che. te pApamAMthI sAdhu-sAdhvIone bacAvavA mATe zAstrakAroe "cAturmAsa nuM nirUpaNa karyuM che. vaLI cAturmAsa sivAya bIjI zeSa hatuomAM sAdhu-sAdhvIne Thera Thera lokasamudAyanA utkarSa mATe vicaravAnuM hoya che. tethI cAturmAsa' nA nirAMtanA samaya daramyAna sukhe samAdhie "AtmavicAraNA' ekAMtamAM karI zakAya e paNa hetu che. te vakhate loke paNa navarAza bhegavatAM hoya che eTale lekene vadhAre pramANamAM paramArtha upadeza ApI zakAya temaja jJAna, dhyAna, tapa, japa, vicAraNA, zubhasaMkalpabala vadhArI zakAya, e hetuthI A niyama dhaDa che. "svadayA ' e mukhya 'dayA' che, "svadayA' nA peTALamAM "padayA' AvI jAya che. "svadayA eTale pitAnA AtmA' nI dayA, "svadayA ' eTale potAnA AtmAne hiMsAdithI bacAve, kSaNe kSaNe uThatAM azubha bhAvomAMthI rakSaNa karavuM, tema ja AgaLa vadhatAM zubha adhyavasAye zuddha Atmaupage rahevuM te che. varSAkAla daramyAna ekendriyathI paMcendriya sudhInA jInuM dhyAna zAstrakAroe nIce mujaba ApyuM che. (1)-ekendriya che jevAM ke zAli Adi bIja; nIma, Ama, kazakha, zAla, aMkela, pIlu, zahalakI ati ke 5 II7LI Jain Education Internacional
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ kapitthAstikatindukavilvapanasadADimamAtuliGgAdInAM bahubIjAnAM ca tarUNAm ; gulmAnAM navamAlikA-seriM yaka-koraNTaka--bandhujIvaka-vANa-karavIra-sinduvAra-vicakila-jAtI-pathikAdInAm ; gucchAnAmntAko karpAsI-japA''DhakI-tulasI-kustumbharI-pippalI-nIlyAdInAm ; latAnAm pdmnaagaa-shok-cmpk-vaasntytimuktkkundltaadiinaam| vallInAm=kuSmANDI-kAliGga-trapuSI-tumbI-cAlaGkathelukI-paTolyAdInAm ; tRNAnAm-zvetikAkuzadarbhaparvakArjunasurabhikurubindAdInAM; vlyaanaam-taaltmaaltkliishaalsrlaaketkiikdliikndlyaadiinaam| hritaanaam-tnduliiykaadhuuyaaruhbstubdrkmaaripaadikaacilliipaalkyaadiinaam| aDDurANAmbIjAt sdyojaataanaam| kalpamaJjarI TIkA ekAsthika-eka guThalI vAle-vRkSa; gUlara, kapistha (kavITha-kaitha), astika, tinduka, bilva, panasa, dADima, mAtuliMga (vijaurA) Adi bahuta bIja vAle vRkSa; navamAlikA, seriyaka, korapTaka, bandhujIvaka, vANa, karavIra, sinduvAra, velA Adi gulmavRntAkI, kapAsa, japA, ADhakI, tulasI, kustumbharI, pippalI, nIlI Adi guccha; padmanAga, azoka, campA, vAsantI, atimuktaka, kundalatA Adi latAe~; kuSmANDI (kaddU), kAliMga (tarabUca), trapuSI (kakaDI), tUMbI, vAluMkI (vAlaura), elukI (Ala), paTolI Adi beleM; zvetikA, kuza, darbha, parvaka, ajuna, surabhi, kuruvinda Adi tRNa (ghAsa ); tAla, tamAla, takkalI, zAla, saralA, ketakI, kadalI, kaMdalI Adi valaya; taMdulIyaka, adhUyArUha, bastu (bathuA), badaraka, mArjArapAdikA, vigaire me biyAmA-me jI4nA vRkSa, tathA bhUsa2, pitya (48-32), bhArata, tin miEE, panasa, dADama, mAtuliMga ( vijerA) vigere ghaNA bIjavALA vRkSa; tema ja navamAlikA seriyaka, karaMTaka, badhujIvaka pAya, 42vIra sinduvAra, a Adi zubha; vRntA, pAsa, pA, mAjI, tusI, sustumarI, pisI, lal vizere zu27; tathA panA, mo, yA, vAsantI, atibhuta, dusatA vigere satAyA; tathA bhAMjI () ali (tarapUya) yii (195) tugaDI, pAsAra, mAla, paTasI vigere vAma tathA ti, tha, hama 554, 20dna, surali, 3vindra vigere pAsa tayA tAsa. sabhAsa, taxel, , sasA, tI, 4ii vizeSa kSaya; tathA delus. adhUyA24, ratu (athunA), 5625, bhAga 256zikSI, pavigere sAtaza tathA jIna // 78|| Zo a inelibrary.org Jain Education Internal
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 79 // "ASadhAnAm-zAli-vAhi-gAdhUma-yava-kalama-mamUra-tala-mudga-mASa-balla-caNaka kulasyA-tasA-kusumbha-kAdrava kamAdInAm ; jalaruhANAm udakAcaka - panaka-zaivalaka -lambukA-pAvaka-kazeruko-spala - padma- kumudanalina-puNDarIkAdInAm, kuhanAnAm bhUmisphoTakAbhidhAnAnAm AyakAyakuhuNakuNDukkoddehalikAzalAkAsarpacchatrAdInAma, snehamakSmANAm avazyAya-himakujjhaTikAdInAm, puSpapUkSmANAm udumbarAdipuSpasarazamUkSmajInAm, panakamakSmANAm varSAkAle bhUmikASThAdau samutpannAnAM paJcavarNAnAM panakAkhyamrakSmajIvAnAm , bIjamUkSmAgAM= yebhyo'GkurAH samutpadyante tepA zAlyAdituSamukhAnAm , haritamramANAm navInotpadyamAnAnAM bhUmisavarNAnAM cillI, pAlakI Adi harita; bIja se tatkAla phUTe aMkura; zAli, vrIhi, gehU~, jau, kalama, mamUra, tila, mUMga, ur3ada, valla, canA, kulatha, alasI, kusumbha, kodoM, kAMganI Adi oSadhi (paudhe ); udakAvaka, panaka, zaivalaka, lambukA, pAvaka, kazeru, utpala, padma, kumuda, nalina, puNDarIka Adi jala meM utpanna honevAlI vanaspatiyA; kuhana (bhUmi phor3akara nikalane vAlI) tathA AyakAya, kuhuNa, kuMDukka, uddehalikA, zalAkA, sapaMchatra Adi vanaspatiyA~ tathA-snehamakSma-osa, hima, kuharA AdiH puSpamUkSma (gulara ke phUla ke sadRza mUkSmajIva), panakamukSma (varSARtumeM bhUmi tathA kASTha Adi para utpanna hone vAle pA~ca varNa ke panaka nAmaka sUkSmajIvalIlaphUla ); bIjamUkSma (jinase aMkura utpanna hote haiM, ve dhAna Adi ke tuSa ke mukha):haritamUkSma (navIna utpanna hone vAle, bhUmi ke samAna raMga vAle hone ke kAraNa saralatA se dikhAI na dene vaale)| bhAMthA tasei saMpura: zAli, prIti, ko, sama, yomA, bhAI bhasU2 tisa. bhA. bha6, pAsa yA 4thI, sI, I, 42, sini viyare mauSadhi tathA pana4 (elea) ana, pA55, 423. 64a (ma), padama, kumuda, nalina, puMDarIka vigere pANImAM utpanna thavAvALI vanaspatio; tathA kuhana (jamInamAMthI phATI nIkaLe te), AkAya, kuNa, kaMDaka, udehalikA, saM5chatra Adi vanapatio. ne sUkSma ' mesi, bhi, A4, vigere. "Y05sUkSma' bhuus2|| 32 // 26bha71, 'pana suukssm'varSARtumAM bhUmi athavA lAkaDA upara utpanna thanArA pAMca varNanA panaka nAmanA jI je lIlala kahevAmAM Ave che te. "bIjasUma' jenAthI aMkurA utpanna thAya te dhAna AdinA tuSanA agrabhAga, "haritasUkSama '-navIna utpanna thanArA bhUmi jevA raMgavALA hovAthI jadI najaramAM nahi AvanArA cho, e badhA ekendriya jIve che, enI // 7 // Jain Education tational od.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUtre kalpamaJjarI TIkA bhUmisavarNakAntimattayA durlakSyANAm , tathA-ito'nyeSAmapi tathAprakArANAm ekendriyANAM jIvAnAM virAdhanA bhvtiiti| varSAkAlikavihAreNa yathA ekendriyajIvAnAM virAdhanAsambhavastathaiva dvIndriyAdijIvAnAmapi, atastAnAha- 'evaM saMkhANaM saMkhaNagANaM' ityaadinaa| evam anena prakAreNa zaqhAnAM zarevati prasiddhAnAM, zrIkalpa zaGkhanakAnAM kSudrazaGvAnAM,jalaukAnAM 'jA~ka'iti bhASApasiddhAnAM,nIlafanAM laTaitibhASA prasiddhAnAm ,gnnddol||8|| kAnAM, zizunAgAnAm , tathA anyeSAmapi tathAprakArANAM dvIndriyajIvAnAM virAdhanA bhvtiiti| tathA-evameva prANamukSmANAm anuddharikunthUnAM-ye calanta eva chadmasthaidRzyante na tu sthitAH, teSA trIndriyajIvavizeSANAm / uktametadviSaye-'sekiM taM pANasuhume ? pANasuhume paMcavihe paNatte, taM jahA -kiNhe nIle lohie hAli ye saba ekendriya jIva hai / inakI tathA inase atirikta bhI inhIM sarIkhe anya ekendriya jIvoM kI virAdhanA hotI hai| varSAkAla meM vihAra karane se jaise ekendriya jIvoM kI virAdhanA hotI hai, usI prakAra dvIndriya Adi jIvoM kI bhii| ata eva-aba unheM kahate haiM zaMkha, choTe zaMkha, jaoNka, laTa, giMDolA, keMcuvA tathA isI prakAra ke anya dvIndriya jIvoM kI virAdhanA hotI hai| pANamakSma eka prakAra ke kuMthuvA hote haiM, jinheM chadmastha jIva calate samaya hI dekha pAte haiM, jaba ve Thahare hote haiM taba dikhAI nahIM dete / yaha trIndriya jIva haiN| inake viSaya meM kahA bhI hai'se kiM taM pANasuhume' ityaadi| "ve prANamukSma kyA kahalAte haiM ? mANamUkSma pA~ca prakAra kA kahA gayA hai-kRSNa, nIla, lAla, pIlA aura zveta / anudarI-nAmaka ane evA prakAranA bIjA ekendriya jenI paNa virAdhanA thAya che. jevI rIte ekendriya nI virAdhanA thAya che tema bendriya Adi jInI paNa virAdhanA thAya che. tenA nAma A pramANe che-zaMkha nAnAmeTA, jala, laTa, giDolA, kaMcuvA tema AvA prakAranA anya bendriya jIvanI paNa virAdhanA thAya che. "prANusUmi'-eka prakAranA kuMthavA hoya che. jeene chatmastha cAlatI vakhate ja joI zake, jyAre teo sthira hoya tyAre jovAmAM nayI mAtA se trIndriya vA cha, senA viSayamA thupae che-se ki ta pANasuhume" tyAle, " prANa Jain Education inemamat sUkSma vA hAya cha 1 prAe sUkSma pAMca prAnai Bai -stmlalal, elm. pojA, sahe. manurI nAmanA // 8 // Z nw.jainelibrary.org
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI zrIkA // 8 // sukille| atthi butha aNuddharI nAma, jA ThiyA acalamANA chaumatyANa niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA no cakkhuphAsaM havyamAgacchai, jA aTriyA calamANA chaumasthANa niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA cakkhuphAsa havvamAgacchai, jAva chaumatthegaM niggaMNa niggaMthIe vA abhikravaNaM abhikkhaNaM jANiyavvA pAsiyavyA paDilehiyavvA bhavai / setaM paannsuhme|| chAyA-atha kiM tat prANamUkSmam ? prANamUkSma paJcavidhaM pajJaptam, tadyathA-kRSNaM nIlaM lohitaM hAridra shuklm| asti kunthuranurirnAma, yA sthitA acalantI chadmasthAnAM nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA no cakSuHsparza havyamAgacchati, yA asthitA calantI nirgranthAnAM nigranthInAM vA cakSuHsparza havyamAgacchati, yAvat chadmasthena nigra thena nigranthyA vA abhIkSNam abhIkSaNa jJAtavyA draSTavyA patilekhitavyA bhavati / tadetat prANamUkSmam / / iti / tathA-kunthUnAm anuddharikunthubhinnakUnthanAm, pipIlikAnAM kITikAnAM, bahupadAnAm indragopAdInAm, jalaputarANAM jalasthitamUkSmakramINAm, aNDamUkSmANAm=pipIlikAdyaNDAnAm, uttiGgasUkSmANAmadhanIbhUtA kITikAdayaH sUkSmAH mANinaH pRthivyAdivat pratibhAsamAnA jIvatvena durlakSyA bhavanti, te kITikAnagara-mukSma kuMthu hai| vaha cala na rahA ho to sAdhuoM aura sAdhviyoM ko dikhalAI nahIM par3atA, aura yadi cala rahA ho to sAdhuoM aura sAdhviyoM ko dikhalAI detA hai| yAvat alpajJa sAdhuoM aura sAdhviyoM ko bAra-bAra (sAvadhAnI ke sAtha) jAnanA-dekhanA cAhie aura pratilekhana karanA caahie| ye prANamukSma haiN|" isa anuddharI kunthu ke atirikta dUsare prakAra ke kunthu, pipIlikA (cIMTI), bahuta pairoM vAle indragopa Adi, jalaputara-jalameM rahe hue sUkSma kIDe, tathA aNDasUkSma-pipIlikA Adi ke aMDe, tathA uttiMgamUkSma arthAt bahuta se ikaTThe hue kIr3I Adi makSmaprANI, jo bhUmi jaise jAna par3ate haiM aura jo jIva ke rUpa meM bar3I kaThinAI se dikhalAI dete haiM aura jinheM kIr3InagarA, mUkSmakITikAvanda tathA mA / // 8 // kaMthavA che te phakta cAlatI vakhate ja sAdhu-sAdhvIone najare Ave che paNa sthira rahela najare nathI AvatAM. yAvatu alpajJa sAdhu sAvioe vAra-vAra sAvadhAnInI sAthe jANavuM ane dekhavuM joIe, ane pratilekhana karavuM joIe. e prANasUkSama che. A anuddharI kaMcavA uparAMta anya prakAranA kaMthavA, kIDIo, ghaNA pagavALA Indragepa Adi; jalapatarapANImAM rahevAvALA sUkSma kIDe; tathA aMDasUkama-tana nAnA kIDA, kIDA vigerenA IDA. usiMgasUphama-kIDiyAruM sadAra Jain Education Tradonal Seww.jainelibrary.org
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa kITikAvRndo-ttimUkSmeti-nAmatrayeNocyante, teSAM jIvAnAm, tathA-anyeSAmapi tathAprakArANAM trIndriyANAM kI virAdhanA bhavatIti / tathA-evameva makSikAdi-vRzcikAntAnAM caturindriyajIvAnAm, ebhyo'nyeSAm atiriktAmAnAmapi tathAprakArANAM caturindriyajIvAnAM virAdhanA bhavatIti / tathA-pavameva darikANAM maNDakAnAM zrIkalpamatre mRpikANAM matsyAnAM kacchapAnAM ca paJcandriyajIvAnAM tathA anyeSAmapi tathAprakArANAM pazcendriyajIvAnAM virAdhanA / / 82 // bhavatIti / tenArthena-tena kAraNena-ekendriyAdipazcendriyAntavirAdhanArUpeNa hetunA evamucyate-"kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA evaMviheNa vihAreNa viharamANANaM ASADhapUNimAe vAsAvAsaM vasittae" iti ||muu017|| varSAsu ekendriyAdijIvAnAM virAdhanAyAH saMbhavAd nirgranthAnAM nigranthInAM vA ekatra sthale nivAso maJjarI TIkA uttiMgamukSma ina tIna nAmoM se kahate haiM, tathA aura bhI isI prakAra ke trIndriya jIvoM kI virAdhanA hotI hai| isI prakAra makkhI se lekara vicchU taka ke caturindriya jIvoM kI tathA anyAnya caturindriya jIvoM kI bhI virAdhanA hotI hai| isI prakAra meMDhaka, mUSika, matsya, kachuvA Adi jIvoM kI tathA isI taraha ke anyAnya paMcendriya jIvoM kI bhI virAdhanA hotI hai| ___ isa prakAra ekendriya se lagAkara paMcendriya taka ke jIvoM kI virAdhanA hone ke kAraNa aisA kahA gayA hai ki sAdhuoM aura sAdhviyoM ko varSAvAsa-caumAsA karanA cAhie |mu017|| varSAkAla meM ekendriya Adi jIvoM kI virAdhanA kI saMbhAvanA hone se sAdhuoM aura sAdhviyoM 1182 // vigere. AvA prakAranA bIjA paNa trIndriya jIve che tenI virAdhanA thAya che. evI ja rIte mAkhI, macchara, DAMsa, vIMchI vigere cendriya chanI ane A uparAMta bIjA paNa cendriya chanI virAdhanA thAya che. evI ja rIte paMcendriya che jevA ke-deDakAM, uMdara, machI, kAcabA, tathA anya paMcendriya jInI paNa virAdhanA thAya che. evI rIte ekendriyathI laI paMcendriya sudhInA onI virAdhanA thavAne kAraNe ema kahevAmAM AvyuM che ke sAdhu sAthIoe varSAvAsa-mAsuM karavuM joIe (sU017) varSAkAlamAM ekendriya Adi nI virAdhanAnI saMbhAvanAne lIdhe sAdhu ane sAdhvIone eka ja sthAna Jain Education Inscenal
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArmin kalpa mUlam-no kappai nimnathANaM vA nirNayINaM vA vAsAvAse viharittae ||suu018|| chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA varSAvAse vihartum // muu018|| TIkA-'no kappai' ityAdi-vyAkhyA spaSTA // muu018|| varSAvAse paryuSaNAparva samAyAti. paryuSaNA ca kadA kartavyA? iti darzayitumAha mUlam--kappai niggaMthANaM vA niggaMdhINa vA vAsAvAsANaM savIsairAe mAse vIikkate pjosvitte| no tesiM kappai taM rayaNi uvAiNittae // m019|| maJjarI TIkA ko eka hI sthAna para nivAsa karanA ucita hai, yaha kahA jA cukA hai| isa kathana kA phalitArtha yaha hai ki sAdhu aura sAdhiyoM ko varSAkAla meM vihAra karanA nahIM klptaa| ataeva isa Azaya ko spaSTa karane ke liye kahate haiM-'no kappai' ityaadi| mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko varSAkAla meM vihAra karanA nahIM kalpatA // 018 // TIkA kA artha-isa mUtra kI vyAkhyA spaSTa hI hai ||muu018|| varSAvAsa meM paryuSaNAparva AtA hai| ataH paryuSaNa kaba karanA cAhie, yaha dikhalAne ke lie kahate haiM-'kappai niggaMthANaM' ityaadi| para nivAsa kare ucita che, A kahevAI gayela che. A kathanane phalitArtha e che ke sAdhu ane sAdhvIone vAsamA vihA2 4 na 48bhATe / bhAzayane 25STa 421 / bhATe suutr||24 cha-'no kappai' tyAhi. mUla artha-sAdhu-sAdhvIone varSARtunA samaya daramyAna eTale cAra mAsa sudhI vihAra kare 48pe na (2018) TAna ma-'yAturmAsa' mAmatano 258 mAheza pata 'sUtra' thI NR bhAve. (sU018) varSARtumAM ja paryuSaNa parva nakkI karavAmAM AvyuM che, paNa A parva kayAre ane kayAMthI ujavavuM te batAvaane bhATe 4 cha-'kappada niggayANa' tyAlt. // 83 // Jain Education international
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa ||84|| kara chAyA-kalpate nigranthAnAM vA nigranthInAM vA varSAvAsAnAM saviMzatirAtre mAse vyatikrAnte parivastum / no teSAM kalpate tAM rajanImatikramitum ||muu019|| TIkA--'kappai niggaMthANaM vA' ityAdi nirgranthAnAM nirgranthInAM vA varSAvAsAnAM-varSAkAlikanivAsamadhye aassaaddhpuurnnimaaprtikrmnnmaarbhy| saviMzatirAtre-viMzatidinaiH sahite mAse ekasmin mAse vyatikrAnte vyatIte zuklapaJcamyAM parivastu-paryuSaNAM kattuM kalpate / no teSAM kalpate tAM rajanIm=bhAdrapadazuklapaJcamIrAtrim atikramitum=ullayayitumiti / paritaH samantAt apUrvakaraNAdyavasthAyAM vasanti sAdhavo yasyAM sA paryuSaNA / imAM bhagavAn ASADhapUrNimA mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko varSAvAsa kA eka mAsa aura vIsa divasa vyatIta hone para paryuSaNa karanA caahie| unheM usa rAtri kA (zuklapaMcamI kI rAtri kA) ullaMghana karanA nahIM kalpatA / / muu019|| TIkA kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko, varSAkAlIna nivAsa meM, aSAr3ha mAsa kI pUrNimA ke pratikramaNa se lekara eka mahInA aura vIsa dina vyatIta hone para zukla paMcamI ke dina paryuSaNA karanA kalpatA hai, arthAt saMvatsarI pratikramaNa karanA cAhiye / unako zuklapaMcamI kI rAtrikA ullaMghana karanA nahIM klptaa| 'pari' kA artha hai pUrNa rUpa se aura 'uSaNA' kA artha hai nivAsa krnaa| jisa kalpa meM munijana pUNarUpa se apUrvakaraNa Adi avasthAoM meM nivAsa karate haiM, usako 'paryuSaNA' kahate haiN| mUlane artha-sAdhu-sAdhvIoe, varSAkAlanA eka mAsa ane vIsa divasa vyatIta thayAM bAda, "payuSaNa pa " ujavavuM joie. A parvane aMtima divasa bhAdaravA suda pAMcama rAkhavAmAM Avela che zukala paMcamInI ravine ullaMghI javI na joIe. (sU019). TIkAno artha-sAdhu-sAdhvIo mATe je "paryuSaNa' ne kAla nakkI karela che. te kAla aSADha suda pUnamanA pratikramaNathI mAMDI eka mAsa ane vIsa divasa pasAra thayAM bAda batAvyo che. sAdhu-sAdhvInA peTAmAM zrAvaka zrAvikAno paNa samAveza thaI jAya che. paryuSaNa' parvane chelle divasa zukala paMcamIne che. ne te divasa sahita eka aThavADiyuM A " pava' mATe nirmANa karela che. eTale "parvAdhirAja paryuSaNa' zrAvaNa vada 13 thI PUaa bhAdaravA suda 5 sudhI nirmANa thayo che. zukala 5 mInI rAtrinuM ullaMghavI nahi ka9pe. * // 84 // Education In P m.jainelibrary.org.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ nakAra sapilidine mAse vyatikrAnta suklapacayA kRtavAna / ata eva zuklapaJcamyAmeva caturviSasaMvena paryuSaNA kartavyA, natu tataH pUrvataH parato vaa| paJcamyatra patikramaNakAlikI grAhyA / zuklapaJcamI ASADhapUrNimA shriiklpmUtra |8ii . maJjarI TIkA bhagavAn mahAvIra ne ASAr3hI pUrNimA ke pratikramaNa se lekara eka mAsa aura vIsa divasa vyatIta hone para zukla paMcamI ko paryuSaNA kI thii| ata eva zukla paJcamI ko hI caturvidha saMgha ko bhI karanA cAhie, na pahale aura ma pIche / yahA~ pratikramaNa ke samaya kI paMcamI lenA caahie| paryuSaNa parva sarva parvomAM zreSTha gaNAyuM che, kAraNa ke anya parvomAM te "jaDa' (pudgala) neja AnaMda lUMTavAne hoya che. tyAre A "parva' mAM zAzvata Amika AnaMda lUMTavAno hoya che. pudgala ne AnaMda A "jIva' anaMtA kAlathI lUMTate ja Ave che. paNa keI kAla e nathI gayo ke je kAlamAM te pudagalAnaMdathI virAma pAmyo hoya, agara te tarapha udAsInatA dAkhavI hoya. aneka janmo vyatIta thayAM paNa ke divase AtmA' e pitAnI jAtane yAda karI nathI, eTalA mATe ja jJAnIoe A "paryuSaNa parvo nirdhAryA che. je parva mAM "jIva' kadAca savale thAya te potAnI bhUlI gayela "jAta" ne saMbhArI zake. pari" no artha pUrNa rUpathI ane "uSaNa" ne artha nivAsa kare te thAya che, ne A ka95mAM munijana pUrNa rIte "yathApravRttikaraNa, apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa' ne vicAra kare che. A traNe "karaNa' zuM che? tenI sAmAnya samajaNa sAthe ApaNe cAlIe te ThIka ! "thapArijanA'-jIva sukhanI kalpanAe-kalpanAe ane "jaDa" mAMthI ja AnaMda meLavavAnI lAlace jaDa" jevo thaI gayo. ghaNe kAla bhramaNa karatAM kei puNyAnubaMdhI puNyanA ge saddavicAre cAlate cAlate pUrNAnaMda meLavavAnI IcchAe, aneka prakAranI ajJAnatApUrvaka kriyAo karate "AthIja huM mekSa meLavIza" ema daDhapaLe mAna svaca7 vicaryo. pachI sadbhAgye tene sadgurudevane saMyoga maLyo. A sagurudeva, jema bALakane AMgaLIthI 'caMdramA" batAthI vAya che tema te mekSAthIne "Atma darzana karAve che. pachI te mekSAthI pitAnA svavicAra bale Agala vadhI "apUrva karaze ? Jain Education 6 3 tona
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma pratikramaNAnantaraM paJcAzattame ekonapaJcAzattame vA divase samAyAti, tatraiva paryuSaNA vidheyA, tithereva parvaniyAmakatvAt / iyaM sAMvatsarikaparvA'pi nigdhte| asyAH samArohaH kRSNatrayodazIto bhavati / ata: paryuSaNAzabdena aSTadivasAtmakaH kAlo loke prsiddhH| tatra munibhirviziSTaviziSTataraviziSTatamakriyAparAyaNebhavitavyam / cAtuSkAlike svAdhyAye, kAyotsarge, dhyAne, dvAdazavidhe tapasi, saptadazavidhe saMyame, saptaviMzatividhe' zrIkalpa mUtre // 86 // _ ASAr3ha kI pUrNimA ke pratikramaNa se pacAsaveM dina yA unacAsaveM dina zukla paMcamI AtI hai| usI dina paryuSaNa karanA cAhie, kyoM ki tithi hI parva kA niyAmaka hai| paryuSaNA ko sAMvatsarikaparva bhI kahate haiN| isakA samAroha bhAdrapada kRSNA trayodazI se hotA hai| ataH paryuSaNA zabda se ATha dina kA kAla loka meM prasiddha hai| isa ATha dina ke samaya meM muniyoM ko viziSTa, viziSTatara aura viziSTatama kriyA meM saMlagna rahanA caahie| cAra kAla ke svAdhyAya meM, kAyotsarga meM, dhyAna meM, bAraha prakAra ke tapazcaraNa meM, sattaraha ke prakAra saMyama meM aura sattAIsa prakAra paDAye cha, chati mA 420' mate 'mana ' nI airl thAya cha. niOME no mAmAsa thAya cha, pudagala taraphanI rUci uDI jAya che. A che apUrva karaNane mahimA. AvA "apUrva karaNe" pahoMcavAvAlA che a5 hoya che ne ghaNA kharA te "yathApravRtti karatAM karatAM" apUrvakaraNanA daravAje thIja pAchA vaLe che, ane pharI pAchA caturgatinI cipATa khelavI zarU kare che. "apUrvakaraNa" e AMtarika viSaya che bahAranA kSaNika ane vinAzI sAdhane dvArA temaja buddhi dvArA tenuM varNana thavuM azakya che. "apUrvakaraNa" ane "anivRttikaraNa' e svAnubhava' nA viSayo che. A saMbaMdhI jJAnanI tAlAvelI jAge tyAre ja AtmasvarUpanuM bhAna thAya che. AvA "karaNa' nI parama upAsanA karavA mATeja paryuSaNa' che. bhagavAna mahAvIra nA zAsanakAla mAM A niyama pravattI rahyo che. paryuSaNa parvanA chellA divasane "saMvatsarI' kahe che A parvane samAreha zrAvaNa vada trayodazI thI zarU thAya che. A parva daramyAna viziSTa prakAre, pitAnI yogyatA anusAra, sago pramANe, sAdhu-sAdhvI zrAvaka-zrAvikAe tapa saMyamanI ArAdhanAmAM otapreta thavuM joIe. 52nA 42 / ' viyA2 42 // bne| ani cha: bhATa sAdhu-sAvAsA vAdhyAya, ayosA, dhyAna, nai bAra prakAranA tapa, sattara prakAranA saMyama, sattAvIsa prakAranA aNugAranA guNanI ArAdhanA karavI. A "ArA // 86 // .ain Education In TERaw.jainelibrary.org
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 87 // Kucture svarUpacintanam AcAryopAdhyAyabAlauddhaglAnAnAM vaiyAvRttyaM ca sayatnaM karttavyam / etAH kriyAH sAdhUnAM pratidivasa karttavyatayA yadyapi sthitA eva, tathApi paryuSaNAdivaseSu vizeSarUpeNa kAryA iti / nityadhArmikakriyAparAyaNairapi zrAvakaiH paryuSaNAyAM vizeSarUpeNedaM karttavyam, tathA hi-pratidivasa sAdhudarzanam, nityaniyamaH, dAnazIla - tapo - bhAvAnAM samArAdhana, rAtribhojanaparityAgaH, sAdharmikeSvanurAgaH, anAthaparirakSaNam, abhayadAnam, ke anagAra guNoM meM pUrI taraha udyata honA cAhie / dUdha, ghI Adi vikRtiyoM kA tyAga, rUkhe - mUkhe nIrasa AhAra kA sevana, mauna upazamazreNI aura kSapakazreNI ke svarUpa kA cintana tathA AcArya upAdhyAya vRddha aura more fna kI vaiyAvRtya yatnapUrvaka karanA cAhie / yadyapi ye saba kriyAe~ sAdhuoM ko pratidina karttavya haiM, tathApi paryuSaNA ke dinoM meM inako vizeSarUpa se karanA caahie| nityamati dhArmika kriyAoM ke karane vAle hote hue bhI zrAvakoM ko paryuSaNA kAla meM vizeSarUpa se yaha karanA cAhie - pratidina munidarzana, nityaniyama, dAna zIla tapa aura bhAvanA kI samArAdhanA, rAtribhojana kA tyAga, sAdharmI janoM para anurAga, anAthoM kI rakSA, abhayadAna, dharmapracAra, tapasyA karane ke , 6 dhanA' nI sAthe sAthe dUdha Adi vigayane tyAga karavA ghaTe. nIrasa AhAranu' sevana karavuM, ' maunavrata dhAraNa karavuM, upazama ane kSapaka zreNInA vicAra karavA, AcAya, upAdhyAya, khAla, vRddha, glAna munijanAnI sevA-cAkarI karavI. e upara gaNAvela kriyAe sAdhu-sAdhvInA dainika jIvanamAM varNAelI che paraMtu paryuSaNa ' paMmAM te te kriyAomAM jo kAMi kSatie rahI gai hAya to tene pUrNa vicAra karI temAM sudhArA kare, temaja prAyazcitta laI AgAmI kAle Agala vadhavAno nizcaya kare, A niyamA phakata sAdhu-sAdhvIo mATeja che' ema rakhe phaiI mAnavAmAM bhUla na kare. je niyamAvali para parAthI cAlI Ave che te niyamAvali zrAvakagaNune paNa baMdhana kartA che. nityaprati dhArmika kriyA karavAvAlA zrAvakone paNa 'paryuSaNa' pa mAM viziSTa prakAre dhArmika kriyA karavAnuM kahela che. mA 'socchava' harabhyAna gRhasthothe hamezA bhuni mahArAlenA harzana ravA, nitya niyama purakhA, hAna, zosa, tapa, ane bhAvanI ArAdhanA vadhAravI, rAtribhAjananA sada Mtara tyAga karavA, svadhamIjanA upara vatsalabhAva rAkhavA, dIna Jain Education National kalpa maJjarI TIkA // 87 //
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa dharmapracAraH, tapasyAM kartumudyatAnAM kRte dhAraNAyAH kRtatapaskAnAM kRte pAraNAyAzca prabandhaH, AsravanirodhaH, sUnAdisthAnebhyo jIvAnAM mocanam , sAmAyikAnuSThAnaM, guptadAnam , AcAmAmlatapaHkaraNam , ubhayakAle AvazyakakaraNam , sarvathA kuzIlaparityAgaH, pratidinaM vyAkhyAnazravaNaM prabhAvanAkaraNaM, muNDanavarjana, zarIrasaMskAravarjana, svazaktyanusAreNa aSTAdazabhaktaparityAgAdyaSTamAntatapasAM samArAdhana, sAMvatsarikadivase'STapaharAvadhi possdhkrnnmiti| caturvidhasaMghasya punaridaM krtvym| tathAhi-grAme grAme deze deze cAmArIghoSaNA, jinazAsanaprabhAvanA ca krttvyaa| dIkSAsamArohaH, antakRtamUtrasya kalpamUtrasya vA zravaNaM zrAva", parasparaM vizuddhabhAvena kalpa maJjarI // 88 // TIkA nayA bila lie udyata hue logoM ke lie dhAraNA kA tathA jinhoMne tapasyA kI hai unake lie pAraNA kA prabaMdha, Asrava kA nirodha, kasAIkhAnoM se jIvoM ko mukta karAnA, sAmAyika, gupta dAna, AyaMbila tapa, pAta:kAla aura sAyaMkAla Avazyaka kriyA, kuzIla kA sarvathA tyAga, pratidina vyAkhyAna zravaNa, prabhAvanA, hajAmata na karavAnA, zarIra kA zrRMgAra na karanA, aThAI se lekara tele taka kI zakti ke anusAra tapasyA tathA saMvatsarI ke dina ATha prahara kA poSadha / caturvidha saMgha kA kartavya hai-grAma-grAma aura deza-deza meM amArIghoSaNA karavAnA aura jinazAsana ko prabhAvanA karanA, dIkSA-samAroha karanA, antagaDamUtra yA kalpamUtra ko sunanA aura sunAnA, duHkhI anAthanI rakSA karavI, abhayadAna, svAdhyAya, tapa Adi AcaravuM, tapasvI sAdhamIo mATe pAraNu ataravAraNa Adine prabaMdha kara, miyAta, avirati, kaSAya, pramAda ane azubha yogapI Azra chAMDavA, abhayadAna karavuM eTale kasAIkhAnethI jIvone mukta karAvavA, sAmAyika karavuM, umayakAla pratikramaNa karavuM, guptadAna, AyaMbila, tapa vigere karavAM, sarvathA kuzIlane tyAga kare, vyAkhyAna zravaNa karavuM, prabhAvanA karavI, hajAmata nahi karavI, nahi karAvavI, zarIrazuzruSA nahi karavI, brahmacarya pAlavuM, zakti-anusAra aThThamathI mAMDI ATha divasanA upavAsa karavA ane "saMvatsarI' nA divase ATha praharane pi Adare, A jAtanI kriyAethI dehAdhyAsa ocho thaI "AtmA' tarapha dRSTi kelavAya che. A parvamAM caturvidha saMghanuM kartavya e che ke-gAmegAma, deze deza amArIkaNA karAve, ane jIna zAstrano mahimA vadhAre, dIkSA samAroha kare, aMtaga sUva agara have iPICHAR // 88|| _dainEducation intedies
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre maJjarI // 89 // TIkA sAvata tathA mayatitavyamiti ||muu019|| 'varSAvAsAnAM saviMzatirAtre mAse vyatIte paryuSaNA kartavyA iti yaduktaM tanna svamanaHkalpitam , api tvanantatIrthakaraparamparayA samAyAtamiti mUcayitumAha-, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM buccai-kappai niggaMthANaM vA niggaMthINa vA vAsAvAsANaM savIsairAe mAse viikaMte pajjosavaNaM pajjosavittae? jao NaM aIehi agatehiM arihaMtehi bhagavaMtehi titthayarehi vAsAvAsANaM savIsairAe mAse vIikaMte pajjosavaNaM pajjosatriyaM / evaM usabhAi-mahAvIrapajjavasANehiM titthayarehi vi vAsAvAsANaM savIsairAe mAse vIikaMte pajjosaviyaM / evaM savvehi gaNaharehi savvehiM Ayariehi savvehiM uvajjhAehi samvehi therehiM savvehiM pavattaehiM savvehi gaNIhiM savvehiM gaNaharehiM savvehi gaNAvaccheyaehi, evaM amhANaM dhammAyariehi, caubihehiM saMghehiM vi vAsAvAsANaM savIsairAe mAse vIikaMte pajosavaNaM pajjosaviyaM / teNaTeNaM evaM vuccai-kappai niggaMthANaM vA niggaMthINa vA savIsairAe mAse boikate pajjosavaNaM pajjosavittae ||muu020|| vizuddha bhAva se kSamA yAcanA karanA aura kSamApadAna krnaa| abhipAya yaha hai ki jisa prakAra se saMvara kI vRddhi ho, vaisA prayatna karanA cAhie // 9019 // cAturmAsa ke eka mahInA aura vIsa dina bItane para paryuSaNA karanI cAhie, yaha jo kahA hai so yaha kathana apane mana kI kalpanA nahIM hai, kintu ananta tIrthakaroM kI paramparA se calA AyA hai, yaha mucita karane ke lie kahate haiM-'se keNaDeNaM' ityAdi / kalpa-sUtra sAMbhaLe saMbhaLAve, vizuddha mane bhAvathI kSamA yAcanA kare ane vizuddha manobhAvathI ja kSamApradAna kare; tAtparya e che ke A paryuSaNa parvamAM je je kriyAo ane AcaraNathI saMvaranI vRddhi thAya che te prakAre prayatna 42vu naye. (sU018) mAsI pratikramaNathI eka mahIne ane vIsa divasa vItyA pachI paryuSaNa karavAM joIe. A kathana keI svayaMnI kraspanAnuM nathI, paraMtu ananta tIrthaMkaranI paraMparAthI cAlI Ave che. e sUcita karavA kahe che- 'se keNa?Na' yA // 89 // Jain Education In n al BA witww.jainelibrary.org.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa chAyA-atha kenArthena bhadanta ! evamucyate-kalpate nimranthAnAM vA nigranthInAM vA varSAvAsAnAM saviMzatirAtre mAse vyatikrAnte paryuSaNAM parivastum ? yataH atItairanantairarhadbhirbhagavadbhistIrthakarairvarSAvAsAnAM saviMzatirAtre mAse vyatikrAnte paryuSaNA pryussitaa| evam RSabhAdimahAvIraparyavasAnaistIrthakarairapi varSAvAsAnAM saviMzatirAtre mAse vyatikrAnte paryuSaNA pryussitaa| evaM sarvairgaNadharaiH sarvaiH pravartakaiH sarvaigeNibhiH sargaNadharaiH sagaNAvacchedakaiH, evamasmAkaM dharmAcAryazcaturvidhasaGgharapi varSAvAsAnAM saviMzatirA mAse vyatikrAnte paryuSaNA pryssitaa| tenArthena evamucyate-kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA sarvizatirAtre mAse vyatikrAnte paryuSaNAM parivastum ||muu020|| maJjarI TokA mUla kA artha-prazna-he bhadanta ! kisa hetu se kahA jAtA hai ki sAdhuoM aura sAdhviyoM ko . comAsA ke vIsa dIna sahita eka mAsa vyatIta hone para paryuSaNa karanA cAhie ? uttara-he ziSya ! jisa hetu se atIta kAla ke ananta arihaMta bhagavanta tIrthaMkaroMne, vIsa dina sahita eka mAsa vyatIta hone para paryuSaNa kiyA thaa| isI prakAra vartamAna cauvIsImeM RSabhadeva se lekara mahAvIra paryanta ke tIrthakaroM ne bhI vIsa dina sahita eka mAsa vyatIta hone para paryuSaNa kiyA thaa| isI prakAra saba gaNadharoM ne, saba AcAryoMne, saba upAdhyAyoMne, saba sthaviroMne, sava pravartakoMne, saba gaNiyoMne, saba gaNAvacchedakoMne, isI prakAra hamAre dharmAcAryoMne tathA caturvidha saMghane bhI varSAvAsa ke vIsa dina sahita eka mAsa vyatIta hone para paryuSaNa kiyA thA, usa hetuse aisA kahA gayA hai ki sAdhuoM aura sAdhviyoM ko comAsA mUla ane TIkAne artha-ziSya pUche che ke he bhadanta! Apa kayA hetu baDe kahe che ke comAsAnA bIsa divasa sahita eka mAsa vyatIta thayAM bAda sAdhu-sAdhvIoe paryuSaNa karavuM ? garU uttara Ape che ke he ziSya ! je hetuthI atIta kAlamAM ananta bhagavanta tIrthakaroe eka mAsa vIsa divasa vyatIta thayAM pachI payuMSaNa karyA hatA, vartamAna cauvIsImAM 2Sabhadeva bhagavAnathI mAMDI mahAvIradeva sudhInA sarva tIrthakaronA vArAmAM vIsa divasa sahita cemAsAne eka mAsa gayA bAda payuMSaNuM karavAmAM AvyA che. AvA paryuSaNa sarvagaNadhara deva, AcAryo, upAdhyAya, sthavire, pravartake, gaNI, gaNAyachedako ane caturvidha saMghoe paNa Adaryo che. ane tenI // 9 // Jain Education Integ al
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa maJjarI sUtre // 9 // TIkA sarakArakA lATAkA kaDhaNa ityAdi / vyAkhyA saSTA / maramAcAryAdInAmAH pUrva SaSThe sUtre gatAH // 020 // anantaroktazuklapaJcamI tithireva pryussnnaadivsH| atastadbhinnAyAM caturthI dvitIyapaJcamyAM vA na kadAcidapi paryuSaNA karttavyeti pradarzayitumAha mUlam-no kappai nimgaMthANaM vA nimgaMdhINaM vA apajjosavaNAe pajosavittae |mu021 / / chAyA-no kalpate nigranthAnAM vA nigranthInAM vA aparyuSaNAyAM parivastum ||muu021|| TIkA-'no kappai' ityAdi / vyAkhyA spaSTA / navaraM-parivastum kartumiti // muu021|| ke vIsa dina sahita eka mAsa vyatIta hone para payuSaNa karanA kalpatA hai |muu020|| __TIkA kA artha-mUtra kI vyAkhyA spaSTa hI hai| AcArya Adi kA artha pahale chaThe mUtrameM batalAyA jA cukA hai / / muu020|| pUrvokta zuklA paMcamI tithi hI paryuSaNA kA vAstavika dina hai| ataeva usa paMcamI se bhinna caturthI yA do paMcamiyA ho to dUsarI paMcamI ke dina kadApi paryuSaNa nahIM karanA cAhie, yaha pradarzita karane ke lie kahate haiM-'no kappai' ityAdi / mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko aparyuSaNAmeM, payuSaNA divasa ko TAlakara payuSaNa nahIM karanA cAhiye // muu021|| TIkA kA artha-vyAkhyA spaSTa hai| 'pajjosavittae' kA artha hai 'karanA' ||muu021|| paraMparAthI AdarAmAM Ave che. A hetuthI AvuM kahevAmAM AvyuM che ke sarva sAdhu-sAdhvIoe cemAsAnA vIsa divasa sahita ekamAsa pUrNa thaye paryuSaNa karavA joIe (sU020) pUrvokta zukala pakSanA pAMcama' nA divase ja " saMvatsarI' karavI, bIjA koI divase-catuthI athavA kadAca be paMcamI Ave te pahelI pAMcamane mukIne bIjA pAMcame kadApi saMvatsarI nahi karavI joie. A vAta prahazita 421 // bhATe 4 cha-'no kappA' yAha. mULane artha-sAdhu-sAdhvIoe aparyuSaNamAM paryuSaNanA divasene TALIne paryuSaNa na karavI joIe. (sU021) sAno matha-0yAdhyA 258 cha. 'pajjosavittapa' ne matha' '42' thAya che. (2021) // 91 // Jain Education In conal w.jainelibrary.org
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtra kalpa // 12 // maJjarI TIkA paryuSaNAyAM ca sAdhubhiH sAdhvIbhizca kezolluzcanaM niyamataH karttavyam , talluzcana paryuSaNApatikramaNatastAvantyeva dinAni pUrva kartavyam, yena goromapramANastato dIrghA vA kezaH paryuSaNApratikramaNakAle na bhavediti zAstramaryAdA / tAmeSa darzayitumAha mUlam-no kappai niggaMdhANaM vA niggaMthINaM vA pajjosavaNAe golomamAyAiMpi vAlAI uvAiNAvittae |muu022|| ___chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA paryuSaNAyAM golomamAtrAnapi vAlAn atikramitum // muu022|| TokA-no kappai' ityAdi / vyAkhyA nigadasiddhA / nvrm-atikrmitum-ullyyitumiti||m022|| sAdhuoM aura sAdhviyoM ko paryuSaNa meM kezalucana avazya karanA cAhiye / parantu vaha kezaluzcana payuSaNapatikramaNa ke utane hI dina pahale karanA cAhiye jisase payaSaNapratikramaNa ke samaya goromapramANa, athavA usase adhika bar3e keza na hoM; yaha zAstramaryAdA hai, isIko mUtrakAra dikhalAte haiM'no kappai' ityaadi| mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko paryuSaNAmeM (paryuSaNA ke avasara para) gau ke roma barAbara bhI vAloM kA ullaMghana karanA nahIM kalpatA // muu022|| TIkA kA artha-vyAkhyA spaSTa hI hai / 'uvAiNAvittae' kA artha 'atikramaNa karanA hai| artha paryuSaNapatikramaNa ke samaya goroma pramANa bhI keza nahIM rahanA cAhie // muu022|| sAdhuo ane sAdhvIoe paryuSaNamAM avazya kezaluMcana karavuM joIe. e kezaluMcana paryuSaNanA pratikramaNa pUrve eTalA divasa pahelAM karavuM ke jethI pratikamaNa samaye gAyanA rAma pramANu athavA tethI vadhAre ainza yA na khAya: se zAmAhA cha. zAlA satAve cha: 'no kappai' tyAhi mULane artha-sAdhu-sAdhvIone paryuSaNAnA avasara para gAyanA rAma barAbara paNa vALanuM ulala dhana 465 nathI. (sU022) na matha-vyAcyA 2588 cha. 'uvaainnaaviten| ma atima 42yu' vA thAya che. mAt paryuSaNanA pratikramaNa samaye gAyanA rAma pramANa paNa keza rahevA joIe nahi. (sU022). // 92 // Tii Jain Education law.jainelibrary.org
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 93 // luJcanaM paryuSaNAtaH pUrvamavazyameva kartavyamiti pUrvamUtrAbhimAyaH / tassAdhubhiH sAdhvIbhizca kadA kadA vidheyamiti darzayitumAha ____ mUlam--kappai niggaMthANaM vA niggaMdhINaM vA jahanneNaM dumAsiyaM timAsiyaM vA ukkoseNaM chammAsiyaM vA loyaM karittae // suu023|| chAyA--kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA jaghanyena dvaimAsikaM traimAsikaM vA utkarSeNa pANmAsika vA locaM kartum // 023 // TIkA-'kappai niggaMthANaM' ityAdi-nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA jaghanyato dvaimAsika-dUyormAsayorbhavaM-mAsadvayAnantaraM kriyamANaM, traimAsikaM-mAsatrayAnantaraM kriyamANaM vA, utkarSaNa pANmAsika-paTsu mAseSu kriyamANaM vA locaM kartuM kalpate iti ||suu023|| TIkA - pUrvastra kA abhimAya yaha hai ki paryuSaNA se pahale avazya hI kezaluzcacana karanA caahie| vaha kezaluzcana sAdhuoM aura sAdhviyoM ko kaba-kaba karanA cAhie, yaha dikhalAne ke lie kahate haiM-'kappaI' ityAdi / mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko jaghanya do mAsa meM, yA tIna mAsa meM, tathA utkRSTa chaha mAsa meM loca karanA kalpatA hai ||muu023|| TIkA kA artha-sAdhuoM ko aura sAdhviyoMko jaghanya do mAsa yA tIna mAsa ke bAda, aura ma utkRSTa cha mAsameM loca karanA kalpatA hai / muu023|| // 93|| pUrva sUtrane abhiprAya e che ke paryuSaNa pahelAM avazya kezakuMcana karavuM joIe. e kezaluMcana sAdhuoe yAre yAre 42khule, te vezIva cha: 'kappai' tyA mULano artha-sAdhuo ane sAdhvIone jaghanya be mAsamAM cA traNa mAsamAM tathA utkRSTa cha mAsamAM bAya 42v| ye cha. (sU023) TIkAno artha-sAdhuo ane sAdhvIone jaghanya be mAsa yA traNa mAsa pachI ane utkRSTa cha mAsamAM Jain Education Higinaare 42 48 cha. (sU023). - E ww.jainelibrary.org
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamutre // 94 // Jain Education Intonal paryuSaNAyAM sAdhubhiH sAdhvIbhizca tapo'vazyameva karttavyam / tatra yadyattapaH karttavyaM tadAhamUlam - kappai niggaMthANaM vA niggaMdhINa vA pajjosavaNAe ahArasabhattaM vA jAva cautthabhatta vA karitae ||24|| chAyA -- kalpate nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA paryuSaNAyAmaSTAdazabhaktaM vA yAvat caturthabhaktaM vA kartum ||m024 // TIkA - - ' kappai niggaMthANaM' ityAdi / vyAkhyA spaSTA / navaraM yAvatpedana - SoDazabhaktaM, caturdazabhaktaM, dvAdazabhaktaM, dazamabhaktam, aSTamabhaktaM, SaSThabhaktaM ca grAhyamiti // sU024 // atha paryuSaNAdivase sarvathA''hArAdiniSedhamAha paryuSaNA meM sAdhu-sAdhviyoM ko tapazcaraNa avazya karanA cAhie, ataH jo jo tapa karane yogya haiM, usako batalAte haiM- ' kappara ityAdi / mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko paryuSaNA meM aThAI yAvat caturtha bhakta (upavAsa) kA tapa karanA cAhie // mR024 // TIkA kA artha-vyAkhyA spaSTa hai / 'yAvat' zabda se SoDazabhakta (sAta dina kA upavAsa ), catudezabhakta, dvAdazabhakta, aSTamabhakta, SaSThabhakta, grahaNa karanA cAhie / Azaya yaha hai ki apanI-apanI zakti ke anusAra tapasyA karanI cAhie, para kama se kama caturthabhakta (upavAsa) karanA to ucita hI hai ||24|| paryuSaNa ke dina AhAra Adi kA sarvathA niSedha karate haiM - 'no kappar3a' ityAdi / payu SaNamAM sAdhu-sAdhvIoe tapazcaraNa avazya karavu joie, tethI je je tapa, karavA cAgya che te daza cheH 'kappara' ityAhi. mULanA atha--sAdhuo ane sAdhvIee paryuSaNAmAM aDhAi (ATha upavAsa) cAvat caturtha bhakata (upavAsa) nuM tapa 425 lehaye. (2024) TIkAnA atha vyAkhyA spaSTa che. 'DhAvat' bhakata, dvAdaza bhakata, dezama bhakata, aSTama bhakata, SaSTha peAtAnI zakita anusAra tapa karavAnuM che, paNa echAmAM paryuSAyAne hine mAhArAhinA sarvathA niSedha zabdathI pADaza bhakata (sAta divasanA upavAsa), caturthAMza bhakata, grahaNu karavAnuM che. Azaya e che ke pAta- e caturtha bhakata (upavAsa) karavuM teA ucitaja che. (s024) : 'no kappa' ityAdi. re kalpa maJjarI TIkA // 94 // w.jainelibrary.org
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa mUtra maJjarI // 95 // TIkA mUlam--no kappai niggaMyANa vA niggaMthINaM vA pajjosavaNAe ittariyapi ubihamAhAraM vA osaI vA bhesaja vA vilevaNaM vA paDigAhittae // suu025|| _ chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA paryuSaNAyAm itvarikamapi caturvidhamAhAraM vA auSadhaM vA bhaiSajyaM vA vilepana vA pratigrahItum ||muu025|| TIkA-'no kappai' ityAdi / vyAkhyA spaSTA // muu025| sAdhavaH sAdhvyazca kSetrAvagrahamavagRhya varSAsu tiSThanti / so'vagrahaH kiyakSetrAvadhiko grAhya ityAha-- mUlam -kappai niggayANa vA niggaMthINaM vA vAsAvAsaM vasiyANaM gAsi vA jAva saMnivesaMsi vA sacao samaMtA sakosaM joyaNaM umgahaM uggiNhitANaM ciTTittae // 026 // chAyA-kalpate nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA varSAvAsamuSitAnAM grAme vA yAvat sanniveze vA sarvataH samantAt sakroza yojanam avagRhya sthAtum // 9026 // mUla kA artha-sAdhuoM ko aura sAdhviyoM ko paryuSaNA-saMvatsarIparva ke dina svalpa mAtra bhI cAra prakAra kA AhAra, auSadha, bhaiSajya yA vilepana grahaNa karanA nahIM kalpatA ||muu025|| TIkA kA artha-vyAkhyA spaSTa hai // 25 // sAdhu aura sAdhvI, cAturmAsakAla meM kSetra kA avagraha karake rahate haiM, vaha avagraha arthAt AjJA kitane kSetra ko lenI cAhie, so kahate haiM-'kappai' ityaadi| mUla kA artha-varSAvAsa meM sthita sAdhuoM aura sAdhviyoM ko grAma meM yAvat sanniveza meM cAroM ora eka kosa sahita yojana arthAt pA~ca kosa kI AjJA lekara rahanA cAhie ||muu026|| mULane artha-sAdhu-sAdhvIone saMvatsarI-parvane dine thoDo paNa cAra prakArane AhAra, auSadha, bhaiSajaya, yA vilepana grahaNa karavA ka5tAM nathI. (sU025) TAna a-vyAdhyA 258 cha. (2025) sAdhu-sAdhvIo cAturmAsa kALamAM kSetrane avagraha karIne rahe che. te avagraha arthAtu AjJA keTalA kSetranI bebI ne cha: 'kappaI' tyAhi. mULano artha-varSAvAsamAM rahelA sAdhu-sAdhvIoe grAmamAM yAvat saMnivezamAM cAre bAjue eka kesa // 95 // .jainelibrary.org Jain Education Section
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA--'kappai niggaMyANaM vA' ityAdi grAme vA, yAvatpadena-nagare vA, kheTe vA, karvaTe vA, maDambe vA, paTTane vA, Akare vA, droNamukhe vA, zrIkalpa nigame vA, rAjadhAnyAM vA, Azrame vA, sanniveze vA, varSAvAsamuSitAnAM varSAkAlikavAsamupalakSya nivasatAM sUtra nigranthAnAM vA nigranthInAM vA, tasya tasya grAmAdeH sarvataH samantAta-caturdikSa pUrvAparAbhyAM dakSiNottarAbhyAM vA // 56 // sakrozaM yojanaM-paJcakrozAn-pratyekadizi gatimatyAgatibhyAM paJcakrozAn avagraham AjJAm avagRhya-gRhItvA sthAtuM kalpate iti / grAmAdInAmartho'traiva dazamasUtre proktaH ||muu026|| grAmAdau sarvataH samantAt sakrozaM yojanamekaM kSetrAvagrahamavagRhya sAdhubhiH sAdhvIbhizca varSAkAliko nivAsa: kartavya ityuktam / tatra paJcakrozAtmake'vagrahe pUrvAparAbhyAM dakSiNottarAbhyAM vA yazcatuSkozAtmako'vagrahaH sa TIkA kA artha-grAma meM, aura 'yAvat' zabda se nagara meM, kheTa meM karbaTa meM, maDamba meM, paTTana meM, Akara, droNamukha, nigama yA rAjadhAnI meM, athavA Azrama meM, varSAvAsa meM nivAsa karane vAle sAdhuoM aura sAdhviyoM ko usa grAma Adi ke cAroM ora-pUrva pazcima dakSiNa tathA uttara meM pratyeka dizA meM pA~ca-pA~ca kosa kI AjJA lekara rahanA kalpatA hai| grAma Adi kA artha pahale dasaveM mUtra kI vyAkhyA meM batalAyA jA cukA hai muu026|| grAma Adi meM cAroM tarapha pA~ca kosa kSetra kI AjJA lekara sAdhuoM aura sAdhviyoM ko varSAkAlIna karanA cAhie, yaha khaa| usa pA~ca kosa kI AjJA meM pUrva se pazcima meM tathA dakSiNa se uttara meM cAra kosa kI jo AjJA hai, vaha bhikSAviSayaka samajhanI caahie| arthAta comAse ke gAma sahita yojana arthAt pAMca kesanI AjJA laIne rahevuM joIe. (sU026) TIDana atha-yAmamA bhane yAvat' yA nAbhIbhAbhI, 41degmA,manamA, pathabhAM, A42,drobhuma, nigamamAM vArAjadhAnImAM athavA AzramamAM varSAvAsamAM nivAsa karanArA sAdhuo ane sAdhvIone e grAma AdinI cAre bAjue-pUrva, pazcima. dakSiNa tathA uttaramAM-pratyeka dizAmAM pAMca pAMca gAunI AjJA laIne rahevuM kape che. grAma Adine artha agAu dasamA sUtranI vyAkhyAmAM batAvela che. (sU026) . " grAma AdimAM cAre tarapha pAMca gAu kSetranI AjJA laIne sAdhu-sAdhvIoe varSAkAlIna nivAsa-comAsuM Big karavuM joIe ema kahyuM. e pAMca gAunI AjJAmAM pUrvathI pazcimamAM tathA dakSiNathI uttaramAM cAra gAunI je // 96 // wew.jainelibrary.org
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre // 97 // milAviSayo bAdhyAtata Urca pratyekadizyardakozAtmako yo'vagrahaH sa sthaNDilAdiviSayo bodhyaH / ata eva zAstrakAro bhikSAviSayamavagrahamabhivAtumAha-- mUlam-kappai niggathANa vA niggaMdhINaM vA gAmaMsi vA jAva saMnivesaMsi vA sambao samaMtA joyaNamerAe bhikkhAyariyAra gamittae vA paDiniyattae vA // 5027 // chAyA--kalpate nimranthAnAM vA nirgranthInAM vA grAme vA yAvat sanniveze kA sarvataH samantAt yojanamaryAdAyAM bhikSAcaryAye gantuM vA pratinivartituM vA // 27 // TIkA-'kappai niggaMthANa' ityAdi nigraMnyAnAM vA nigranthInAM vA grAme vA yAvat sanniveze vA, prAmAdidvArataH sarvataH samantAta-SaTsu dikSu yojanamaryAdAyAM-pUrvasyAM dizi krozadvayam pazcimAyAM ca dizi krozadvayamiti yojanamaryAdA, evaM dakSiNose do kosa pUrva dizA meM, do kosa pazcima dizA meM, isI taraha dakSiNa uttara meM gocarI jA sakate haiN| usase Age pratyeka dizA meM Adhe-Adhe kosa kI AjJA sthaNDila jAne kI jAnanI caahie| ata eva zAstrakAra bhikSAsaMbaMdhI avagraha batalAne ke lie kahate haiM-'kappaI' ityaadi| mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko grAma yAvat sanniveza meM eka yojana taka bhikSA ke lie gamana-Agamana karanA kalpatA hai // 5027 // TIkA kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko grAma yAvat sanniveza meM grAma Adi ke dvAra se lekara chahoM dizAoM meM, eka eka yojana taka, arthAt pUrva dizA meM do kosa, pazcima dizA meM do kosa, AjJA che te bhikSAviSayaka samajavI. arthAta cemAsAnA gAmamAM be gAu pUrva dizAmAM, be gAu pazcima dizAmAM e rIte dakSiNa uttaramAM gocarI mATe jaI zake. ethI AgaLa pratyeka dizAmAM ardhA ardhA gAunI AjJA 2sa pAnI pI. meTa zAmikSAsamadhI asa matAvAne bhATe 4 cha: -'kappA' yA. mULane artha-sAdhu-sAdhvIone grAma yAvat saMnivezamAM cAre dizAmAM eka jana sudhI zikSAne bhATe gamanAgamana 45 48ye cha. (sU027) TIkAne artha-sAdhu-sAdhvIone grAma yAvata saMnivezamAM, grAma AdinI dhArathI laI chae dizAomAM eka-eka yojana sudhI, arthAt pUrva dizAmAM be gAu, pazcimamAM be gAu, evI eka jananI maryAdA samajavI. te // 9 // Jain Education h ional Codww.jainelibrary.org
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 98 // MEEKSH Mao Jain Education Inter ttarayorUrdhvAdhodizozcApi yojanamaryAdA, tasyAM bhikSAcaryAyai gantuM bhikSAM gRhItvA pratinivartituM vA kalpate / ayaM bhAtraH- grAmAdidvArataH pUrvasyAM dizi krozadvayaM pazcimAyAM ca krozadvayamiti catuSkrozAvadhi kSetraM sAdhubhiH sAdhvIbhi bhikSArtha gantavyam / evaM dakSiNottaraviSaye UrdhvAdhoviSaye'pi vijJeyamiti // mR029 // itthaM bhikSAviSayamavagrahamabhidhAya sampati tanniSedhamAha - mUlam - no kappara nimgaMthANaM vA nimagaMthINaM vA gAmaMsi vA jAva saMnivesaMsi vA, jai tattha naI nicoyagA niccasaMdaNA aseugA, tattha sancao samatA joyaNamerAe bhikkhAyariyAe gamittae vA paDiniyattae vA // mru028 // chAyA --no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA grAme vA yAvat sanniveze vA yadi tatra nadI sI eka yojana kI maryAdA samajhanI cAhie / isI prakAra dakSiNa-uttara meM tathA Upara-nIce bhI eka eka yojana samajhanA caahie| isI maryAdA meM bhikSA ke lie jAnA aura bhikSA lekara pIchA AnA kalpatA hai / abhiprAya yaha hai ki grAma Adi ke daravAje se pUrva dizA meM do kosa aura pazcima dizA meM do kosa, isa taraha cAra kosa kI dUrI taka sAdhuoM aura sAdhviyoM ko jAnA kalpatA hai| yahI vidhAna dakSiNa uttara tathA Urdhva-adhodizA ke viSaya meM bhI jAnanA cAhie ||m027|| isa prakAra bhikSA-viSayaka avagraha batalAkara aba usake viSaya meM niSedha batalAte haiM -- 'no kappar3a' ityAdi / mUla kA artha - grAma yAvat sanniveza meM yadi nadI ho, jisameM sadA jala rahatA ho, jo e pramANe dakSiNa-uttaramAM tathA upara nIce paNa ekaeka ceAjana samajavuM. e maryAdAmAM bhikSAne mATe javuM ane bhikSA laine pAchA AvavuM ka2e che. tAtparya e che ke grAma AdinA daravAjAthI pUrvamAM be gAu ane pazcimamAM e gAu, ema cAra gAunA aMtara sudhI sAdhu-sAdhvIne javuM ka2e che, e vidhAna dakSiNa-uttara tathA a-dho hizAnA viSayabhAM pazu ladhuvu (sU027) me prabhA likSAviSayaka savagraha tAvIne have me viSayamA niSedha batAye che:- no ityAdi. mULanA atha-grAma yAvat sa'nivezamAM te nadI hAya, jemAM hamezAM jaLa rahetu hoya, ne haMmezAM vahetI kalpa maJjarI TIkA // 98 // jainelibrary.org.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa ma nityadikA nityasyandanA asetukA, tatra sarvataH samantAd yojanamaryAdAyAM bhikSAcaryAya gantuM vA pratinivatituM vA // muu028|| TIkA--'no kappai' ityAdi / grAme vA yAvat sanniveze vA varSAvAsaM nivasatAM nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA, yadi tatra grAmAdau nityodakA-nityamudakaM yasyAM sA tathA-sajalA, ata eva-nityasyandanA nityamabAhayuktA satI asetukA setuvajitA bhaveta, tatra grAmAdau sarvataH samantAda yojanamaryAdAyAM bhikSAcaryAyaigantuM vA bhikSAmAdAya pratinivartituM vA no kalpate / setvAdiyuktA yadi bhaveta, tadA tu kalpate eveti ||muu028|| bhikSAcaryAniSedhaprastAvAt sampatyanyamapi tathAvidhaM niSedhamAha-- kalpamaJjarI TIkA // 19 // sadA bahatI rahatI ho aura jisa para pula na ho, to vahA~ sAdhuoM aura sAdhviyoM ko eka yojana taka bhikSA ke lie jAnA aura AnA nahIM kalpatA ||muu028|| TIkA kA artha-grAma yAvata sanniveza meM varSAvAsa meM sthita zramaNoM aura zramaNiyoM ko, usa grAma Adi meM yadi jala se paripUrNa, sadA bahane vAlI aura vinA pula kI nadI ho to bhikSAcaryA ke lie eka yojana taka gamana-Agamana karanA nahIM klptaa| yadi pula ho yA nadI meM pAnI na rahatA ho to jAnA kalpatA hI hai ||muu028|| bhikSAcaryA meM niSedha kA prakaraNa hone se phira bhI niSedha kahate haiM- 'no kappai' ityaadi| rahetI hoya ane jenI upara pula na hoya, te tyAM sAdhu-sAdhvIone eka yojana sudhI bhikSA mATe javuM ane bhAva patu nathI. (2028) TakAno artha-grAma yAvat saMnivezamAM varSAvAsamAM rahelA zrama ane zramaNIone, e grAma AdimAM je jaLabharI ane sadA vahetI tathA pula vinAnI nadI hoya to bhikSAcaryA mATe eka jana sudhI gamanAgamana karavuM ka95tuM nathI. je pula hoya yA nadImAM pANI na rahetuM hoya te javuM kahyuM che. (sU028). mikSAyAmA niSedha 425 pAthI zrI 5 niSedha 49 cha-'no kappaI' tyAdi. // 19 // Jain Education d onal aratww.jainelibrary.org
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 100 // Jain Education Inte mUlam--no kappar3a nimgaMthANaM vA nimgaMthINaM vA vAse vAsaMte gAhAikulaM bhattAe vA pANIe vA gamitta vA patrittie vA / / 029 / / chAyA--no kalpate nirgranyAnAM vA nirgranthInAM vA varSe varSati gRhapatikulaM bhaktAya vA pAnAya vA gantuM vA praveSTuM vA // mu029|| TIkA- 'no kappar3a' ityAdi / vyAkhyA spaSTA // mR029 // pUrvasUtre varSati meve nirgranthAnAM nirgranthInAM vA bhaktapAnArthaM gRhasthagRhapravezo niSiddhaH / atha yadi sAdhavo gRhasthagRhe praviSTAH yAvad bhikSAM gRhNanti tAvad dRSTirapyAgatA, tadA kiM kartavyamityAha-mUlam -- kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA gAhAbaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuSpavidvANaM vAse vAsaM vivasa paDiniyattae / no kappar3a tesiM velaM uvAiNAvittara || sU030 // mUla kA artha -- varasa rahI ho to sAdhuoM aura sAdhviyoM ko gRhastha ke ghara AhAra athavA pAnI ke lie jAnA yA praveza karanA nahIM kalpatA ||m029|| TIkA kA artha - vyAkhyA spaSTa hai ||m029 // pUrva mUtra meM varSA ho rahI ho to sAdhuoM-sAdhviyoM ko gRhastha ke ghara meM AhAra- pAnI ke lie praveza karane kA niSedha kiyA / agara sAdhu gRhastha ke ghara meM praveza kara cuke hoM aura jaba taka bhikSA le rahe haiM taba taka varSA hone lage to kyA karanA cAhiye ? so kahate haiM - 'kampa' ityAdi / mULanA atha -varasAda varasI rahyo hoya te sAdhu-sAdhvIone gRhasthane ghera AhAra-pANIne mATe javu yA praveza karavA kalpatA nathI. (s029) TInA artha - vyANyA spaSTa che. (28) pUrva sUtramAM je varasAda varasI rahyo hoya te sAdhu-sAdhvIone gRhasthanA gharamAM AhAra-pANIne mATe praveza karavAne niSedha karyA. jo sAdhu gRhasthanA gharamAM praveza karI cUkayA hoya ane jyAre bhikSA lai rahyA hoya tyAre parasAI parasavA bAge to zu 12vu ? me have he 6 - 'pra' chatyAhi. kalpa maJjarI TIkA // 100 // w.jainelibrary.org
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa chAyA-kalpate nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA gRhapatikulaM piNDapAtapatijJayA anupaviSTAnAM varSe varSasyapi vasati pratinivartitam / no kalpate teSAM velAm atikramitum ||muu030|| TIkA--'kappai nimgaMthANaM' ityAdi-gRhapatikulaM-gRhasthagRhaM piNDapAtapatijJayA bhaktAdibhikSAlAbhoddezena anupaviSTAnAM nigranthAnAM nirgranthInAM vA tatra labdhabhikSANAmalabdhabhikSANAM vA bhikSoddezena pravezAnantaraM varSe varSasyapivRSTau satyAmapi vasatim-upAzrayaM pratinivartituM klpte| amumevArtha niSedhamukhenAha -'no tersi' ityAdi / teSAM nirgranthAnAM nigranthInAM vA gRhasthagRhapravezAnantaraM dRSTau satyAM kaMcitkAlaM tadapagamapratIkSAkaraNAnantaramapi tadanapagame pUrvalabdhabhikSANAmalabdhabhikSANAM vA velAm atikramituM no kalpate iti| vRSTitaH kalpamaJjarI TIkA // 10 // ma mUla kA artha-gRhastha ke ghara meM AhAra-pAnI ke uddezya se praviSTa hue sAdhuoM evaM sAdhviyoM ko, varSA ho rahI ho to bhI upAzraya meM pIchA AnA kalpatA hai / vahAM gRhastha ke ghara meM samaya vyatIta kara nahIM kalpatA ||mu030|| TIkA kA artha-gRhastha ke ghara meM AhAra Adi ke prayojana se praviSTa hue sAdhuoM aura sAdhviyoM ko, cAhe bhikSA prApta huI ho, athavA na huI ho; praveza karane ke pazcAt varSA hone para bhI upAzraya meM AnA kalpatA hai| niSedharUpa se isI bAta ko kahate haiM-gRhastha ke ghara meM praveza karane ke pazcAt varSA varasane lage aura thor3I sI dera baMda hone kI pratIkSA karane para bhI baMda na ho to cAhe pahale bhikSA milI ho yA na milI ho, sAdhuoM-sAcciyoM ko vahIM samaya vyatIta karanA ucita nahIM hai / varSA se pahale bhikSA | mULa artha-gRhasthanA gharamAM AhAra-pANInA udezyathI praveza karela hoya tevA sAdhu-sAdhvIone, varasAda varasI rahyo hoya to upAzrayamAM pAchuM AvavuM kalpa che. tyAM gRhasthanA gharamAM samaya vyatIta kare kapa nathI. (sU030) TIkAne artha--gRhasthanA gharamAM AhAra AdinI bhikSA meLavavAnA hetuthI dAkhala thaI cUkelA sAdhu-sAdhvIene, bhikSA maLI hoya ke na maLI hoya, paNa praveza karyA bAda varasAda paDavA lAge te paNa upAzrayamAM AvavuM kalpa che. niSedharUpe e vAta kahe che. gRhasthanA gharamAM praveza karyA pachI varasAda varasavA lAge ane thoDI vAra te baMdha thayAnI rAha joyA pachI baMdha na thAya te cAhe bhikSA maLI hoya ke na maLI hoya, paNa tyAM sAdhu-sAdhvI e samaya vyatIta karavo ucita nathI. varasAda paDavA lAgyA pahelAM bhikSA maLI gaI hoya te pazu ane na // 101 / rITANe Jain Education thational SINiww.jainelibrary.org.
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 102 // pUrva bhikSairalabdhabhikSairvA taiH samAgantavyamiti bhAvaH // 030 // bhaktapAnaprastAvAt kRtacaturthAdibhaktena yAdRzaM pAnaM grAyaM tad vaktumAha- mUlam -- kappara niggaMthassa vA niggaMthIe vA cautthabhattiyassa tiSNi pANagAI paDigAhittae, taM jahA - usseime saMseime cAuladhovaNe / kappara niggaMthassa vA nimgaMdhIe vA chaTTabhattiyassa tiSNi pANagAI paDigAhittae, taM jahA - tilodae tusodae javodae / kappara nimgaMthassa vA niggaMthIe vA aTTamabhattiyassa tiSNi pANagAI paDigAhittae, taM jahA - AyAmae sovIrae suddhaviyaDe | 031 // chAyA -- kalpate nirgranthasya vA nirgrandhyA vA caturthabhaktikasya trINi pAnakAni pratigrahItuM tadyathAutsvedimaM saMsekimaM tanduladhAvanam / kalpate nirgranthasya vA nirgrandhyA vA SaSThabhaktikasya trINi pAnakAni pratigrahItum, tadyathA - tilodakaM tupodakaM yavodakam / kalpate nirgranthasya vA nirgrandhyA vA aSTamabhaktikasya trINi mila gaI ho to bhI aura na milI ho to bhI unheM apane sthAna meM A jAnA cAhie // 030 // AhAra -pAnI kA prakaraNa hone se upanAma Adi karane vAle sAdhu ko jisa prakAra kA pAnI lenA cAhie, so kahate haiM-' kappar3a' ityAdi / mUla kA artha -- upavAsa meM sAdhu-sAdhvI ko tIna prakAra kA pAnI grahaNa karanA kalpatA hai| vaha isa prakAra - utsvedima, saMsekima aura tanduladhAvana / SaSThabhakta ( velA) karanevAle sAdhu-sAdhvI ko tIna prakAra kA pAnI grahaNa karanA kalpatA hai| vaha isa prakAra - tilodaka, tuSAdaka aura yavAdaka / aSTamabhakta (telA) karane vAle sAdhu-sAdhvI ko tIna prakAra kA pAnI grahaNa karanA kalpatA hai / vaha isa prakAra maLI hoya te paNa temaNe peAtAnA sthAna para AvI javu joIe (s030) AhAra-pANInuM prakaraNa hAvAthI upavAsa Adi karanAra sAdhue je prakAranuM pANI levu' joie, te have uhe che- 'kappara' tyAhi. mULanA atha--upavAsamAM sAdhu-sAdhvIne traNa prakAranu` pANI levuM ka2e che. te prakAra A pramANe-utsvadima, saMsemi ane taMduladhAvanA padmabhakata (ela) karanAra sAdhu-sAdhvIne traNa prakAranu' pANI levu' kalpe che, te A pramANe tile daka, tuSedaka ane yavAdaka. aSTamabhakta (teluM) karanAra sAdhu-sAdhvIne traNa prakAranuM pANI kalpe che, te kalpa maJjarI TIkA // 102 //
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre // 13 // kalpamaJjarI TIkA pAnakAAna pAtagrahAtum , tadyathA-AcAmaka sAvAraka zuddhAvakaTam ||suu031|| TIkA--'kappai niggathassa' ityAdi-vyAkhyA spssttaa| navaram-utsvedimam-utsvedena nivRttamiti / roTikAdipiSTa yasyAM bhavati, sA sthAlI roTikAdinirmANAnantaraM piSTakharaNTitA jalena prakSAlyate, tatmakSAlanajalamutsvedimamiti / saMsekima-sasekena nivRttamiti, araNikAdipatrazAkamutkAlya yena zItalajalena saMsicyate tajala saMsekimamiti / tanduladhAvanamtandulaprakSAlanajalam / tilodakam-tiladhAvanajalam / tussodkNtriihidhaavnjlm| yavodakama yavadhAvanajalam / AcAmakam zAkAdInAmavasrAvaNam / sauvIraka kAJjikam / zuddhavikaTama-uSNodakam / iti |mu031|| mUlam--kappai niggathassa vA niggaMdhIe vA dasamabhattiyassa egavIsaM pANagAI aNNayarAI vA tahappagArAI pANagAI paDigAhittae, taMjahA-usseimaM vA 1, saMseimaM vA 2, cAulodagaM vA 3, tilodagaM vA 4, tusodagaM vA 5, javodagaM vA 6, AyAma vA 7, sovIraM, vA 8, aMbapANagaM vA 9, aMbADapANagaM vA 10, kaviThThapANagaM vA 11, mAuluMgapANagaM vA 12, mudiyApANagaM vA 13, dADimapANagaM vA 14, khajjUrapANagaM vA 15, NAlierapANagaM vA 16, karIrapANaga vA 17, kolapANagaM vA 18, AmalaAcAmaka, sauvIraka tathA zuddhavikaTa // muu031|| TIkA kA artha--roTI bana jAne ke bAda kaThautI ke dhone kA jo jala hotA hai, vaha utsvedima pAnI kahalAtA hai / araNika Adi kI bhAjI ubAla kara jisa zItala jala se dhoyI jAtI hai, vaha saMsekima kahalAtA hai / cAvala dhone kA pAnI tanduladhAvana kahalAtA hai / tila kA dhovana tilodaka, dhAna kA dhovana tuSodaka aura jau kA dhovana yavodaka kahalAtA hai| zAka Adi kA osAmaNa, AcAmaka, kAMjI kA dhovana, sauvIraka aura uSNa jala, zuddhavikaTa kahalAtA hai / suu031|| A pramANe-AcAmaka, sauvIraka tathA zuddhavikaTa. (sU031) TakAne artha-poTalI banI gayA bAda kathareTa dhevAnuM je pANI hoya che te udima pANI kahevAya che. araNika AdinI bhAjI bAphIne je ThaMDA pANIthI dhovAmAM Ave che te saMsekima kahevAya che. cokhAne dhovAnuM pANI taMduladhAvana kahevAya che. talane dhovaNa tiledaka, dhAnyanuM dhAvaNa sudaka, ane javanuM dhAvaNa ja vedaka kahevAya che. zAka AdinuM osAmaNa AcAmaka, kAMjInuM dhAvaNa sauvIraka, ane UnuM pANI zuddhavikaTa kahevAya che. (sU031) ra // 10 // | Jain Education Private Personal Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ maJjarI TIkA gapANagaM vA 19, ciMcApANagaM vA 20, suddhaviyarDa vA 21, aNNayaraM vA tahappagAraM pANagajAyaM cirAdhoyaM aMbilaM vukataM pariNayaM viddhatthaM phAsuyaM esaNija siyA ||muu032|| chAyA-kalpate nigranthasya vA nirgranthyA vA dazamabhaktikasya ekaviMzati pAnakAni anyatamAni vA zrIkalpa tathAprakArANi pAnakAni pratigrahItum , tadyathA-utsvedima vA 1, saMsekima vA 2, tandulodakaM vA 3, tilodakaM // 104 // vA 4, tuSodakaM vA 5, yavodakaM vA 6, AcAmaM vA 7, sauvIraM vA 8, AmrapAnakaM vA 9, AmrAtakapAnaka nA 10, kapitthapAnakaM vA 11, mAtuliGgapAnakaM vA 12, mRdvIkApAnaka, vA 13, dADimapAnakaM vA, 14, khajUrapAnaka vA 15, nArikelapAnakaM vA 16, karIrapAnakaM vA 17, kolapAnakaM vA 18, AmalakapAnakaM vA 19, cizcApAnakaM vA 20, zuddhavikaTaM vA 21 / anyatarad vA tathApakAraM pAnakajAtaM cirAdhautam amlaM vyutkrAntaM pariNataM vidhvastaM prAmukam epaNoyaM syAt ||m032|| TIkA-'kappai niggaMthassa vA' ityAdi-dazamabhaktikasya nigranthasya vA dazamabhaktikAyA nigranthyA vA ekaviMzatisaMkhyakAni pAnakAni anyatamAni vA tathApakArANi pAnakAni pratigrahItuM kalpate, tadyathAutsvedimaM vetyAdi / tatra-utsvedima saMsekima tandulodakaM tuSodakaM yavodakam AcAmaM sauvIraM zuddhavikaTaM ca avyavahitamUtre vyAkhyAtam / tathA-AmrapAnakam aamrphlpkssaalnjlm| AmrAtakapAnakam-AmrAtakam 'Amar3A' iti bhASAprasiddha phalaM, taddhAvanajalam / evaM kapitthapAnakAdikamapi kapityAdInAM dhAvanajalaM bodhyam / tatra mUla aura TIkA kA artha--' kappai ' ityAdi / caulA karane vAle sAdhu aura sAdhvI ko ikkIsa prakAra ke pAnI meM se koI bhI pAnI grahaNa karanA kalpatA hai / ve isa prakAra-(1) utsvedima, (2). saMsekima, (3) tandulodaka, (4) tilodaka, (5) tuSodaka, (6) yavodaka, (7) AcAma, (8) sauvIra (9) zuddhavikaTa, inakA artha pUrvamUtrameM kiyA jA cukA hai tathA (10) AmrapAnaka-AmraphaloM ke dhovana kA jala, (11) AmrAtaka bhUNa aneTAhAna ma-kappaI' yA cauluM karanAra sAdhu-sAdhvIne ekavIsa prakAranA pANImAMthI koIpaNa pANI levuM kape che, te A pramANe- (1) hima, (2) saseTibha, (3) Adars, (4) niary, (5) tuSA, (6) Als, (7) mAyAma, (8) sIvI24, (6) zuddha 548. se ayAnA artha pUrva sUtramA vAmA mAnyo cha. a Gita (10) bhAmrapAna Sota Anana-dInA popanu , (11) mAmA-bhAbhA nAmamA jAnu ghoSa, (12) 4508-318inu pApakSa, gA air.jainelibrary.org.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 105 // Jain Education I kapitthaM 'kavI' iti bhASAmasiddham, mAtuliGgam- 'bijaurA ' iti bhASAprasiddham / mRdvIkA = 'dAkha' iti bhASAmasiddhA / dADimam='anAra' iti bhASAprasiddham / kharjUraM - 'khajUra ' - iti bhASAmasiddham / nArikelaM - prasiddham / karIraM = 'kera' iti bhASAprasiddham / kolaM= badarIphalam / Amalakam = dhAtrIphalam / ciJcA=tintiDIkam -'imalI' iti bhASA prasiddham / iti / tathA pUrvoktebhya ebhya utsve dimAdipAna kebhyo'nyatarat=anyattathAprakAraM pAnakajAtaM bhavet, kIdRzaM tadbhavedityAha - cirAddhautam = cirakAlaM pUrva marIca takra bhAjanAdiprakSAlane prayuktam, ata eva amlam= amlatvena pariNataM vyutkrAntaM = svarUpataH pariNAmAntaraM prAptam ata eva pariNataM tathA ca vidhvasta= erstayonikam, ata eva - prAkam eSaNIyam - AdhA karmAdidoSavarjitaM ca tatpAnakajAtaM syAditi / atra dazamabhaktikapadamupalakSaNam / tatazca - tadUrdhvamapi paNmAsaparyantAsu sarvAsu tapasyAsu etAni jalAni kalpanta eveti bodhyam ||032 // Amar3A nAmaka phala kA dhovana, (12) kavITha kA dhovana, (13) bijaure kA ghovana, (14) dAkha kA ghotrana, (15) anAra kA dhovana, (16) khajUra kA dhovana. (17) nAriyala kA ghovana, (18) kera kA dhovana, ra kA ghovana (20) AMvale kA dhovana aura (21) imalI kA ghovana / ina pAnakoM ke atirikta isI prakAra ke aura bhI koI pAnaka hoM, jo paryApta samaya pahale mirca tathA chArA Adi ke bhAjana dhone meM prayukta kiye gaye hoM, ata eva amla ho cuke hoM, jinakI paryAya badala gaI ho, jo zastrapariNata ho cuke hoM aura acitta ho gaye hoM isa kAraNa prAsuka evaM eSaNIya-AdhAkarmAdi doSoM se rahita hoM, ve bhI grahaNa kiye jA sakate haiM / yahA~ dazamabhakta ( caulA) zabda upalakSaNa hai, ata eva caule se Upara kI chaha mAsa taka kI (13) zrIlezaMnu ghoSAzu, (14) drAkSa dhovAyu, (15) hADabhanu ghoSANu, (16) manbhUranu ghoSa, (17) nAriyejanu dhovAya, (18) rAnu ghoSazu, (17) mera-moranu ghoSa, (20) bhAnu ghoSa, (21) yAMnI ghoSayu. AA pANI uparAMta e prakAranAM paNu pANI hoya je paryApta samaya pahelAM maracAM tathA chAza AdinAM vAsaNA dhAvAnAM upayogamAM levAmAM AvyAM heya, arthAt e pANI amla thaI cUkayAM hoya, paryAya badalAI gaI hoya, je zuSa pariNata thai cUkayAM hoya ane acitta banI gayAM hoya, e rIte prAsupha tathA eSaNIya-AdhAkarmAdi doSothI arI zAya che. ahIM zubhabhasta (thoDa) zabda upalakSaNa che, bheTale yausAnI hoya, te kalpa maJjarI TIkA // 105 // ww.jainelibrary.org.
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa matra pUrvoktaM prAsukameSaNIyamazanAdikaM sAdhUnAM kiyakAlAnantaramakalpanIyaM bhavatIti darzayitumAha mUlam-no kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA paDhamAe porisIe paDiggahiyaM cautthIe porisIe pari jittae, taM jahA-asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA osahaM vA bhesajja vA vilevaNaM vA annayara vA tahappagAraM bhoyaNajAya vA pANagajAyaM vA osahajAyaM vA bhesajajAyaM vA vilevaNajAyaM vA ||muu033|| chAyA-no kalpate nigranthAnAM vA nigranthInAM vA prathamAyAM pauruSyAM pratigRhItaM caturthI pauruSyAM paribhoktum / tadyathA-azanaM vA pAnaM vA khAdima vA svAdima vA auSadhaM vA bhaiSajyaM vA vilepanaM vA anyatarad vA tathAprakAraM bhojanajAtaM vA auSadhajAtaM vA bheSajyajAtaM vA vilepanajAtaM vA // 033 // TIkA-'no kappaI' ityAdi-vyAkhyA spssttaa| atreda bodhyam-sAdhubhiH pAsukameSaNIyaM ca yadazanAdikaM maJjarI TIkA 2zA tapasyA meM bhI yaha saba pAnaka (dhobana ) grahaNa kiye jA sakate haiM, aisA samajha lenA cAhie // 032 // pUrvokta prAsuka (acitta) aura epaNIya azana pAna Adi kitane kAla ke pazcAt akalpanIya ho jAte haiM, yaha batalAte haiM-'no kappai, ityAdi / ___mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko prathama prahara meM grahaNa kiye hue kA cauthe prahara meM upabhoga karanA nahIM klptaa| ve isa prakAra haiM-azana, pAna, khAdya, svAdya, auSadha bhaiSajya, vilepana, tathA anya koI bhojana, pAna, auSadha, bhaiSajya athavA vilepana karane ke dravyoM kA samUha ||muu033|| TIkA kA artha-vyAkhyA spaSTa hai / yahA itanA samajhanA cAhie ki sAdhuoM ne jo mAsuka aura uparanI cha mAsa sudhInI tapasyAmAM paNa e badhAM pAka laI zakAya che ema samajavuM. (sU032). pUrvokta prAsuka (acitta) ane eSaNIya azana pAna Adi keTalI kALa pachI aNuka9patAM thaI jAya che te matAcha-no kappaI nyA. mULane artha-sAdhu-sAdhvIone pahelA pahoramAM grahaNa kareluM cothA pahoramAM upabhega karavuM ka9patuM nathI, te mA pramANe-mazana. pAna, mAdha, 22||dh, auSaya, vipana tathA mIna , pAna, moSadha, pAya athavA vipana 42vAna drvy| (sU033) Jain Education mainal TInA artha-vyAbhyA 2504 cha. mahame samapArnu sAdhumAsa prAsu bhane meSIya bhazana // 106 // jainelibrary.org
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA sUtre mA gRhIta tadagrahaNakAlikamaharAta tRtIya praharaM yAvadeva kalpate, na tataH prtH| tatazca-dvitIyamahare gRhItaM caturthe kalpate eveti ||suu033|| akalpanIyaprastAvAdanyadapyakalpanIyamAha mUlam-no kappai niggaMthANaM vA niggaMdhINaM vA sacittaM bila vA loNaM, sacittaM ubbhiyaM vA loNaM // 107|| aNNayaraM vA tahappagAraM sacittaM vatthu paDigAhittae vA pari jittae vaa| Ahacca jeNa keNavi pagAreNa sacittaM vatthu paDigAhiyaM havejjA, taM parivijjA, No a~jijjA // muu034|| chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA ninthInAM vA sacittaM viDaM vA lavaNaM, sacittam udbhidaM vA ga lavaNam, anyataraM vA tathAprakAraM sacittaM vastu pratigrahItuM vA paribhoktuM vA / kadAcit yena kenApi prakAreNa sacittaM vastu pratigRhItaM bhavet, tat pariSThApayet, no bhuJjIta // mU034 / / S eSaNIya azana Adi grahaNa kiyA hai, vaha grahaNa karane ke samaya se tIsare pahara taka upayoga meM lAnA kalpatA hai, usase Age nahIM / dUsare prahara meM grahaNa kiyA huA cauthe mahara meM to kalpatA hI hai // muu033|| akalpanIya kA prasaMga hone para anya akalpanIya bhI kahate haiM-'no kappar3a' ityAdi / ___ mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko sacitta kAlA namaka, sacitta samudrI namaka tathA isI prakAra kI anya koI bhI sacitta vastu grahaNa karanA athavA bhoganA nahIM klptaa| kadAcit bhUla-caka Adi se sacitta vastu le lI ho to use paraTha denA cAhie, usakA upayoga karanA nahIM kalpatA / / muu034|| Adi lIdhAM hoya te levAnA samayathI trIjA para sudhI upayogamAM levAM kape che, tethI AgaLa nahi. bIjA paDAramA sIdhe yathA paDArabho ta 48pe cha. (2073) ma vAno prasaMga DAya mI a65tA pahA 5 4 chaH 'no kappaI' tyAhi. . bhUganI atha-sAdhu-sAdhvImAne sayeta ANunama, sayata hariyAI nama (bhAI), tathA me prAranI bhI keIpaNa sacitta vastu grahaNa karavI athavA bhogavavI kapatI nathI. kadAca bhUlya-cUkaye sacitta vastu levAI hoya te tene paraThavI devI, tene upabhega kare ka5te nathI. (sU034) temAM iww.jainelibrary.org.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 108 // TIkA TIkA-'no kappai' ityAdi / vyAkhyA spaSTA / navaraM-viDaM lavaNaM-kRSNalavaNam / udbhidaM lavaNaM . sAmudraM lavaNam-iti // mU034 // mUlam-no kappai niggaMthANa vA niggaMthINaM vA gAhAvaissa lAupAesu vA maTTiyApAesu vA kaDhapAesu vA ayavAesu vA taMbapAesu vA taupAesu vA sIsagapAemu vA kaMsapAemu vA rUppapAemu vA suvaNNa pAesu vA annayaresu vA tahappagAresu pAemu asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paribhuMjittae, vatthAiyaM vA pakkhAlittae / se keNaDhaNaM bhaMte ! evaM buccai ?, jeNaM tahappagAresu pAesu asaNAiyaM paribhujemANo vatthAiyaM vA pakkhAlemANo niggathe vA niggaMthI vA AyArA paribhasai // muu035|| chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA gRhapateralAbupAtreSu vA mRttikApAtreSu vA kASThapAtreSu vA ayaspAtreSu vA tAmrapAtreSu vA trapupAtreSu vA zIzakapAtreSu vA kAMsyapAtreSu vA rUpyapAtreSu vA suvarNapAtreSu vA anyatareSu vA tathAprakAreSu pAtreSu azanaM vA pAna vA khAdima vA svAdima vA paribhoktaM, vastrA TIkA kA artha-vyAkhyA spaSTa hai| viD lavaNa kA artha kAlA namaka aura udbhid lavaNa kA artha samudrI namaka hai / muu.34|| mUla kA artha-'no kappai' ityAdi / sAdhuoM aura sAdhviyoM kA gRhastha ke tUMce ke pAtroM meM, miTTI ke pAtroM meM, kASTha ke pAtroM meM, lohe ke pAtroM meM, tAMbe ke pAtroM meM, rAMge ke pAtroM meM, zIze ke pAtroM meM, kAMse ke pAtroM meM, cAMdI ke pAtroM meM, athavA sutraNa ke pAtroM meM, tathA isI prakAra ke anyAnya pAtroM meM azana, pAna, khAdya aura svAdya kA paribhoga karanA nahIM kalpatA, tathA unameM vastra Adi kA dhonA bhI nahIM klptaa| TIkAne artha--vyAkhyA spaSTa che. viDa lavaNane artha kALuM namaka-mIThuM ane udUbhiH lavaNane artha dariyAI mIThuM thAya che. (sU034). bhUganI atha-"no kappai" yA. sAdhu-sAdhImAna sthanA tumaDAna pAtromAM, bhATIna pAtromai, kASThanAM pAtromAM, loDhAnAM pAtromAM, tAMbAnAM pAtromAM, kalAInAM pAtromAM kAcanA pAtramAM, kAMsAnAM pAtromAM, cAMdInAM athavA senAnAM pAtromAM tathA evAM bIjA pAtromAM azana, pAna, khAdya ane svAghane paribhega kare kapato Tomant nathI, tathA tebhA 1 ko dho pay xepatu nathI. Private & Personal Use Only // 108 // jainelibrary.org
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa dikaM vA prakSAlayitum / atha kenArthe bhadanta ! evamucyate ?, yena tathAprakAreSu pAtreSu azanAdikaM paribhuJjAno vastrAdikaM vA prakSAlayan nirgrantho vA nirgranthI vA AcArAt paribhrazyati // muu035|| TIkA-'no kappai' ityAdi / nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA gRhapateH gRhasthasya saMbandhiSu alAbvAdisuvarNapAtrAnteSvanyatameSu pAtreSu, tathAprakAreSu mUloktapAtrabhinneSu vA kuNDAdiSu pAtreSu azanAdikaM paribhoktuM vastrAdikaM vA prakSAlayituM no klpte| atra ziSyaH pRcchati-se keNaDhaNaM' ityAdi / atheti prazne, he bhadanta ! kenArthena kena hetunA gRhasthasaMbandhiSu alAbAdipAtreSu azanAdiparibhoganiSedho vastrAdiprakSAlananiSedhazca kriyate ? iti / gururAha-he ziSya ! yena hetunA tathAprakAreSu pASu azanAdikaM paribhuJjAno vaskhA kalpamaJjarI TIkA // 109 // prazna-he bhadanta ! kisa kAraNa se aisA kahA hai ! uttara-isa prakAra ke pAtroM meM azana Adi kA paribhoga karane vAlA aura vastra Adi dhonevAlA nigrantha evaM nirgranthI AcAra se cyuta ho jAte haiM ||muu035|| sAdhuoM aura sAdhviyoM ko gRhastha ke tUbe se lekara suvarNa taka ke kinhIM bhI pAtroM meM tathA mUtra meM ullikhita pAtroM ke atirikta dUsare bhI kisI prakAra ke kuMDe Adi meM azana Adi kA bhoganA tathA vastra Adi kA dhonA nahIM kalpatA hai / yahA~ ziSya prazna karatA hai-'bhagavan ! kisa kAraNa se gRhastha ke taMbe Adi ke pAtroM meM azana Adi ke paribhoga kA tathA vastra Adi ke dhone kA niSedha kiyA jAtA hai ? ' guru uttara dete haiM-'he ziSya ! kAraNa yaha hai ki isa prakAra ke pAtroM meM azana Adi prazna- manta? yA 24thI me thu cha ? uttara-e prakAranAM pAtromAM azanAdino pariga karanAra ane vaAdi dhanAra nigrantha-nigrantho AcArathI aSTa 24 saya cha. (2035) TIkAne artha-sAdhu-sAdhvIone gRhasthanAM tuMbaDAthI mAMDI suvarNa sudhInAM kaIpaNa pAtromAM tathA sUtramAM lakhelAM pAtro uparAMta bIjAM paNa kaMI prakAranAM kuMDAM AdimAM azanAdine upabhoga kare tathA vastrAdi jevAM kahapatAM nathI. ahIM ziSya prazna kare che-"bhagavana ! kyA kAraNathI gRhasthanAM tuMbaDA AdinAM pAtromAM azanAdinA paribhegane tathA vastrAdi devAne niSedha karavAmAM AvyuM che?" guru uttara Ape che-"he ziSya ! // 109 // Jain Education Inter nal
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpamaJjarI // 11 // TIkA dikaM vA prakSAlayan nimrantho vA nigranthI vA AcArAt sAdhvAcArAt paribhrazyati paribhraSTo bhavati / uktaM ca dazavakAlikamatre "kaMsesu kaMsapAesu kuMDamoesu vA puNo / zrIkalpamUtre bhuMjato asaNapANAI, AyArA paribhassai // chAyA-kAMsyeSu kAMsyapAtreSu kuNDamodeSu vA punaH / bhuJjAno'zanapAnAdi AcArAt paribhrazyati // " iti / atra 'bhuMjato' ityupalakSaNam , tena gRhasthasambandhipAtre vastraprakSAlanasya uSNasalilazaityakaraNasya ca niSedha iti ||muu035|| kA paribhoga karate hue tathA vastrAdi dhote hue zramaNa-zramaNI kA cAritra se patana ho jAtA hai| dazavaikAlaka sUtra ke adhyayana 6 gA. 51 meM kahA hai kaMsesu kaMsapAesu, kuMDamoesu vA puNo / bhuMjato asaNapANAiM, AyArA paribhassai" // 1 // gRhastha ke kaTorI Adi, tathA kAMse ke, upalakSaNa se-sone, cAMdI, pItala Adi ke aura miTTI ke baratana meM bhojana karatA huA sAdhu cAritra se bhraSTa ho jAtA hai| yahA~ 'bhuMjato' pada upalakSaNa hai / isase gRhastha ke pAtra meM vastra dhone kA aura garma jala ko ThaMDA karane kA bhI niSedha ho jAtA hai |mu035|| kAraNa e che ke e prakAranAM pAtromAM azanAdina paribhega karanAra tathA vastrAdi denAra zramaNa-zramaNI cAritrathI patana pAme che. dazavaikAlikasUtranA adhyayana 6, gAthA 51 mAM kahyuM che "kaMsesu kaMsapAesu, kuMDamoesu vA punno| bhuMjato asaNapANAI, AyArA paribhassai" // 1 // gRhasthanA vATakA Adi, tathA kAMsAnAM, upalakSaNathI sonA-cAMdI-pItaLa AdinA ane mATInAM vAsaNamAM mAna 42nA2 sAdhu yAtriyI baTa 26 gaya che. mI 'bhujato' 56 GRkSae cha. mAthI sthAnA pAtramA soI kapaDAM dhovAnuM ane garama pANIne ThaMDa' karavAne paNa niSedha thaI jAya che. (35) // 110 // KIRAainelibrary.org Jain Education Interfichal
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamutre // 111 // Jain Education COOLEANTEE nirgranthAnAM nirgranthInAM ca kAladvayaM savidhi pratilekhanA karttavyeti sUcayitumAha mUlam - kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA pIDhaM vA phalagaM vA sijjaM vA saMthAragaM vA vatthaM vA pattaM vA kaMbalaM vA sadaMDagaM rayaharaNaM vA colapaTTagaM vA sadoragaM muhavatthiyaM vA pAya puMchaNaM vA annaM vA tahappAraM uvagaraNajAyaM vA vasaI vA ubhao kAlaM paDilehittae vA pamajjittae vA // mu036 // chAyA -- kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA pIThaM vA phalakaM vA zayyAM vA saMstArakaM vA vastraM vA pAtra vA kambalaM vA sadaNDakaM rajoharaNaM vA colapaTTakaM vA sadorakAM mukhavastrikAM vA pAdapoJchanaM vA anyad vA tathAprakAramupakaraNajAtaM vA vasatiM vA ubhayataH kAlaM pratilekhayituM vA pramArjayituM vA // sU036 // TIkA- ' kapa nimgaMthANaM vA' ityAdi / vyAkhyA spaSTA / pratilekhanAviSaye vizeSajijJAsubhiruttarAdhyayanamutrasya SaDviMzatitame'dhyayane'smadgurukRtA prayidarzinI TIkA'valokanIyeti // sU036 // sAdhuoM aura sAdhviyoM ko ubhayakAla vidhipUrvaka pratilekhanA karanI cAhie, yaha sUcita karane ke lie kahate haiM-' kappar3a' ityAdi / mUla kA artha --nirgranthoM aura nirgranthiyoM ko pITha, phalaka ( pATa), zayyA, saMstAraka, vastra, pAtra, kaMbala, rajoharaNa aura usakI daNDI, colapaTTa, DorAsahita mukhavastrikA, pAdapoMchana, tathA isI prakAra ke anya saba upakaraNoM kI tathA upAzraya kI ubhayakAla pratilekhanA aura pramArjanA karanA kalpatA hai || mU036 // TIkA kA artha- vyAkhyA spaSTa hai / pratilekhanA ke viSaya meM vizeSa jAnane ke abhilASiyoM ko uttarAdhyayana sUtra kI, chabbIsaveM adhyayana kI pUjyagurudeva zrI ghAsIlAlajI mahArAja kI racI huI priyadarzinI TIkA dekhanA cAhie // 036 // sAdhu-sAdhvI me Aja vidhi-pUrva': pratijanA mukhI lethe, ye sUcita 42vAne he che-kappaDa' dhatyAhi. bhUlanA artha - niyanthI-niryathImane thI, isa4 ( pATo), zayyA saMstAra, vastra, pAtra, kula, daMDa, rajoharaNa, cAlapaTTa, dArA sAthe mukhaviakA, pAdapAMchaLu, tathA evAM bIjA badhAM upakaraNeAnI tathA upAzrayanI eu kALa pratilekhanA tathA pramAnA karavI kape che. (sU36) TIkAnA avyAkhyA spaSTa che. pratilekhanAnA viSayamAM vizeSa jANavAnI abhilASAvALAe uttarAdhyayanasuutrnii cha0vIsabhA adhyayananI priyadarzinI TIma levI (sU036) Use Only kalpa maJjarI TIkA // 111 // ww.jainelibrary.org
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' kalpa shriiklp||112|| maJjarI TIkA pUrvamatre sAdhubhirvasatiH pratilekhanIyA pramArjanIyA cetyabhihitam / sampati kIdRg vasatiH sAdhUnAM kalpate, kIdRkca no kalpate, iti darzayitumAha mUlam-kappai niggayANaM vA niggaMdhINaM vA aTThArasaviha uvassayaM tahappagAraM aNNaM vA uvassayaM vasittae, taM jahA-devakulaM vA 1, sahaM vA, 2, pavaM vA 3, AvasahaM vA 4, rukkhamUlaM vA 5, ArAmaM vA 6, kaMdaraM vA 7, AgaraM vA 8, giriguhaM vA 9, kammagharaM vA 10, ujApAM vA 11, jANasAlaM vA 12, kuviyasAlaM vA 13, jannamaMDavaM vA 14, sunnagharaM vA 15, susANaM vA 16, leNaM vA 17, AvaNaM vA 18, annaM vA tahappagAraM dagamaTTiyabIyahariyatasapANaasaMsattaM ahAkaDaM phAsuyaM esaNijja vivittaM itthIpasupaMDagarahiyaM pasatthaM / je NaM AhAkammabahule Asiya-saMmajjio-calita-sohiya-chAyaNa-damaNa-liMpaNa-aNuliMpaNa-jalaNabhaMDacAlaNa-samAule siyA, jattha ya aMto barhi ca asaMjamo vaDaDhai, no se kappai vasittae // muu037|| chAyA--kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA aSTAdazavidhamupAzrayaM tathAprakAramanyaM vA upAzraya vastum, tadyathA-devakulaM vA 1, sabhAM vA 2, prapAM vA 3, AvasathaM vA 4, vRkSamUlaM vA 5, ArAmaM vA 6, kandarAM vA 7, AkaraM vA 8, giriguhAM vA 9, karmagRhaM vA 10, udyAnaM vA 11, yAnazAlAM vA 12, kupyazAlA mA pUrvasUtra meM sAdhuoM ko vasati [sthAnaka-upAzraya ] kI pratilekhanA aura pramArjanA karanA cAhie, aisA kahA hai| aba sAdhuoM ko kaisI vasati kalpatI hai aura kaisI nahIM ? so kahate haiM-'kappai' ityAdi / mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko aThAraha prakAra ke upAzrayoM tathA inhIM jaise anya upAzrayoM meM nivAsa karanA kalpatA hai| ve isa prakAra haiM-1 devagRha, 2 sabhA, 3 prapA, 4 Avasatha, 5 vRkSamUla, 6 ArAma. 7 kandarA, 8 Akara, 9 giriguphA, 10 karmagRha, 11 udyAna, 12 pAnazAlA, pUrva sUtramAM sAdhuone mATe vasati (sthAnaka-upAzraya) nI pratilekhanA ane pramArjanA karavAnuM kahyuM che. have sAdhuzAnI sAta 48 cha bhane nahi. techa- 'kappaI' nyAdi mULane artha-sAdhu-sAdhvIone aDhAra prakAranA upAzraya tathA enA jevA bIjA upAzrayamAM nivAsa 423 / 46 cha. te 12 mA pramANe (1) va (2) sanA, (3) prathA, (4) Avasatha, (5) vRkSabhUsa, (6) ArAma, Main EducationaHDon(7) 442, (8) mA42, (6) rizu (10) , (11)GdhAna, (12) pAnIyANA, (13) adhyazAjA. // 112 // ww.jainelibrary.org.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Houmyanmmm zrIkalpa mutre // 113 // vA 13, yajJamaNDapa pA 14, zUnyagRhaM vA 15, zmazAnaM vA 16, layanaM vA 17, ApaNaM vA 18, anya vA tathApakAram dakamRttikAbIjaharitatrasapANAsaMsaktaM yathAkRtaM pAmukam eSaNIyaM viviktaM strIpazupaNDakarahitaM prazastam / yaH khalu AdhAkarmabahula: AsiktasammArjitopaliptazobhitacchAdanadumanalepanAnulepanajvalanabhANDacAlanasamAkulaH syAt, yatra ca antarbahizca asaMyamo varddhate, no sa kalpate vastum // muu037|| TIkA-kappai niggaMthANaM vA' ityAdi / nirgranthAnAM nagranthInAM vA aSTAdazavidhamupAzrayaM tathA kalpamaJjarI TIkA 13 kupyazAlA, 14 yajJamaNDapa, 15 zUnyagRha, 16 zmazAna, 17 layana, 18 ApaNa / inake atirikta isI prakAra ke sacitta jala, mRttikA, bIja, vanaspati evaM trasa jIvoM ke saMsarga se rahita, gRhasthoM dvArA apane svArtha ke lie banavAye hue, prAmuka, eSaNIya, ekAnta, strI, pazu aura paMDaka (napuMsaka) se varjita aura prazasta-nirdoSa upAzraya meM rahanA kalpatA hai| jo upAzraya AdhAkarma se vyApta hotA hai tathA siMcana, saMmArjanI se kacarA jhAr3anA, jAle haTAnA, ghAsa bichAnA, putAI karanA, lepana karanA, sundaratA ke lie bAra-bAra gobara Adi se lIpanA, sadI dUra karane ke lie agni jalAnA, baratana-bhADe idhara se udhara rakhanA Adi sAvadha kriyAoM se yukta hotA hai, aura jahA~ bhItara-bAhara asaMyama kI vRddhi hotI hai, aise upAzraya meM nivAsa karanA nahIM kalpatA ||muu037 // TIkA kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko aThAraha prakAra ke upAyoM meM tathA usI prakAra (14) yajJama , (15) zUnya. (16) zmazAna, (17) yana, (18) mA. the 5id or pAranA sathita jaLa, mATI, bIja, vanaspati, tema ja trasa jInA saMsargathI rahita, gRhasthAe pitAne arthe banAvelA, prAsuka, eSaNIya, ekAnta, strI-pazu-paMDaka (napuMsaka) thI varjita ane prazasta-nirdoSa upAzrayamAM rahevuM kahape che. je upAzraya AdhAkamathI kApta heya tathA siMcana, saMmArjanIthI kacarA vALa, jALAM dUra karavAM, ghAsa bichAvavuM, putAI karavI, lepana karavuM, suMdaratAne mATe vAraMvAra chANa vagerethI lIMpavuM, zaradI dUra karavAne agni saLagAva, vAsaNa-kuzaNa ahIMthI tyAM mUkavAM, vagere sAvadha kiyAethI yukta hoya ane jyAM aMdara-bahAra asaMyamanI vRddhi thAya, apA pAzrayamA nivAsa 42vo 48pata nathI. (9037). TIkAne artha-sAdhu-sAdhvIone aDhAra prakAranA upAzrayamAM tathA e prakAranAM bIjA upAzrayamAM nivAsa // 113 // __JainEducation incilonal
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa // 114 // vA prakAramanyaM vA upAzrayaM vastuM kalpate, tadyathA - devakulam = vyantarAdidevagRhaM vA, sabhAM - yatra samaye samaye mantraNArtham Agasya sammilanti sA sabhA tAM sabhAgRhaM vA, prapAM = pAnIyazAlAM vA, Avasartha = parivrAjakagRhaM vA, vRkSamUlaM vA, ArAmam = mAdhavIlatAdiparimaNDitaM vanavizeSaM vA kandarAM vA=darIM bhUmivivaramiti yAvat, AkaraM = lauhAdyutpattisthAnaM vA, giriguhAM vA, karmagRham = lauhakArAdizAlAM vA, udyAnam = upavanaM vA, yAnazAlAM rathAdigRhaM vA, kupyazAlAM = gRhopakaraNazAlAM vA, maNDapaM vizrAmasthAna vA zUnyagRhaM vA, zmazAnaM vA, layanaM = gRhaM vA ApaNaM paNyasthAnaM - 'hATa' iti bhASAprasiddhaM vA, tathA anyam = pUrvoktebhyo'STAdazabhyo'tiriktaM tathAprakAraM = kSetrasthamaJcAdikaM, dakamRttikAbIjaDaritatrasamANA'saMsaktaM tatra - da= jalaM mRttikA = pratItA, bIjAni = zAlyAdIni, haritAni = dUrvAdIni trasaprANAH = dvIndriyAdayaH tairasaMsaktaM = rahitaM yathAkRtam = gRhasthena svArtha nirmitaM, mAsuka= jIvavarjitam, eSaNIyaM- nirdoSaM viviktam = ekAntaM - strIpazupaNDakarahitam, ata eva - prazastammeM nivAsa karanA kalpatA hai / ve ye haiM- devakula-vyantara Adi devoM ke gRha, sabhA - vaha sthAna jahA~ vastI kI janatA vicAra-vimarza karane ke lie ekatra hotI hai, prapA-pyAU, Avasatha = parivrAjakoM kA nivAsasthAna, vRkSa ke nIce, ArAma - mAdhavI Adi latAoM se yukta udyAna, guphA (bhUmi-vivara), Akara loha Adi kI khAna, parvata kI guphA, luhAra Adi kI zAlA- dukAna. upavana, ratha Adi ke rakhane kA sthAna, ghara kA sAmAna rakhane kI zAlA, maMDapa ( vizrAmasthAna ), sUnA ghara, zmazAna, sAmAnya ghara, dukAna - hATa | ina aThAraha ke atirikta kheta meM bane hue macAna Adi jo jala, mRttikA, zAli Adi ke bIjoM, dUba Adi harita - vanaspati tathA dvIndriya Adi trasa jIvoM se rahita ho, gRhastha ne apane nija ke prayojana karavA ka2e che, te A pramANe--devakula-trya'tara Adi devonAM gRha. sabhA-jyAM vastInA leAkeA vicAra-vimaza karavAne ekaThA thatA hoya, prapA-paraba, Avasatha-parivrAjakAnuM nivAsasthAna, vRkSanI nIce, ArAma-mAdhavI Adi latAethI yukata udyAna, guphA ( jamInamAMnI guphA). Akara-leADhA vagerenI khANu, paryaMtanI guDhDhA, luhAra vagerenI zAjA-DIDa, upavana, 2tha Ahi rAmavAnuM sthAna, dharano sAmAna zabhavAnI zAjA, bhAMDaya (vizrAmasthAna), sunu 62. zmazAna sAmAnyadhara, humAna-DATa. e aDhAra uparAMta khetaramAM banAvelA mAMcA ke kukhe je sacitta mATI, zAli AdinAM bIja, DAbha Adi lIlI vanaspati tathA dvIndriyAdi trasa jIvothI rahita hoya, gRhasthe peAtAnA upayAgane mATe banAvelA hoya, jIvathI kalpa maJjarI TIkA // 114 //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa // 115 // "sApAnavAsayAgyamupAzrayAmAta / tathA-ya upAzrayaH khalu ASAkamabahula:-AdhAnam-AdhA-sAdhvayaM SaTkAyopamardanarUpaM karma tayA bahulo vyAptaH, AsiktasammArjitopaliptazobhitacchAdanadumanalepanAnulepanajvalanabhANDacAlanasamAkula:-tatra-Asiktam Asecanam, udakAdicchoTanamityarthaH, sammArjitaM-mAjanyA kacavarasaMzodhanam, zodhita bhityAdisaMlagnajAlAdyapanayanena zuddhIkRtam, chAdanam upari darbhAdisaMstaraNam, dumanam dhavalanaMseTikAdinA bhi-tyAdInAmujjvalIkaraNam , lepanam mRttikAmizritagomayAdinA randhrAdipUraNena sakallepanam , anulepanam zobhArtha punaH punarlepanam , jvalanam-zItApanodanAya vaDhneH prajvalIkaraNam , bhANDacAlanaM gRhasthitabhANDAnAmaparatra sthApanam , upalakSaNametadanyavastUnAmapi, eteSAmitaretarayogadvandvaH, taiH samAkulo vyAptazca syAt, tathA-yatra ca antarbahizca antarbhAge bahirbhAge ca asaMyama: ekendriyAdijIvavirAdhanArUpaH sAdhunimittaM varddhate / sa: pUrvoktadoSayukta upAzrayaH sAdhanAM vastuM na kalpate iti |mu037|| ke liye banavAyA ho, jIva-varjita ho, nirdoSa ho, ekAnta ho, strI, pazu aura paNDaka se rahita ho, tathA isa kAraNa sAdhu ke rahane ke yogya ho, usameM bhI sAdhu athavA sAdhvI ko rahanA kalpatA hai| jo upAzraya AdhAkarmI ho, arthAt sAdhu ke lie SaTakAya ke jIvoM kI virAdhanArUpa kriyA se yukta ho, jisa meM pAnI sIMcanA par3e, jhAr3a se kacarA nikAlanA par3e, dIvAla Adi para lage jAle haTA kara sApha karanA par3e, DAma Adi bichAnA par3e, jisameM chuI Adi se saphedI karAnI paDe, miTTI-mile gobara Adi se bila mUMdane par3e, sundaratA ke lie vAra-cAra lIpanA par3e, sardI haTAne ke lie garma karanA par3e, aura ghara ke baratana bhA~De yA anya sAmAna idhara kA udhara karanA par3e, aura jisameM rahane se bhItarI yA bAharI bhAga meM sAdhu ke nimitta se asaMyama kI vRddhi ho, aise doSayukta upAzraya meM sAdhuoM ko nivAsa varjita hoya, nirdoSa hoya, ekAMta haya, strI-pazu-paMDakathI rahita hoya, tathA e kAraNe sAdhuo rahevAne gya hoya, temAM paNa sAdhu-sAdhvIne rahevuM kape che. je upAzraya AdhAkama haya, arthAt sAdhune mATe chakAyanA chAnI virAdhanArUpa kriyAthI yukta hoya, jemAM pANI chAMTavuM paDe, sAvaraNIthI kacaro vALa paDe, dIvAla vagere upara bAjhelAM jALAM dUra karI saphAI karavI paDe, DAbha vagere bichAvavuM paDe jemAM pitAthI saphAI karavI paDe, chANa-mATIthI dara pUravAM paDe, suMdaratAne mATe vAraMvAra lI'paNu karavAM paDe, zaradI dUra karavAne mATe Aga saLagAvI garamAvo karavo paDe, ane gharanAM vAsaNa-kUsaNu yA bIje sAmAna ahIMthI tahIM pherava paDe, tema ja jemAM rahevAthI aMdara-bahAranA bhAgamAM sAdhune nimitte asaMyamanI vRddhi thAya // 115 // m u.jainelibrary.org.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 116 // Jain Education Inte sAdhUnAM tapaH- prabhRti yatkimapi karttavyaM bhavet, tad gurumApRcchcaiva karttavyamiti sUcayitumAhamUlam - kappara nimgaMthassa vA niggaMdhIe vA AyariyaM vA uvajjhAyaM vA jAtra gaNAvaccheyagaM vA rayaNAhiyaM vA ApucchittA tesiM uggahaM ca umgihittA bArasavihemu tavokammesu NaM aNNayaraM oralaM kallANa sitraM dhaNaM maMgalaM sassirIgaM mahAnubhAvaM kasAya paMkapa kvAlagaM kammamalavisohagaM tatrokammaM uvasaMpajjittANaM viharitae, asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDigAhittae vA AhAritae vA, uccAraM vA pAsavaNaM vA parihAvittae, sajjhAyaM vA karittae, ThANaM vA ThAvittae, dhammajAgariyaM vA jAgarittae, annayaraM vA tahappagAraM kiMvi kajjajAyaM karie || 038 // chAyA -- kalpate nirgranthasya vA nirgrandhyA vA AcArya vA upAdhyAyaM vA yAvad gaNAvacchedakaM vA ratnAdhikaM vA ApRcchya, teSAmavagrahaM cAvagRhya, dvAdazavidheSu tapaH - karmasu khalu anyatamamudAraM kalyANaM zivaM dhanyaM maGgalyaM sazrIkaM mahAnubhAvaM kaSAyapaGkaprakSAlakaM karmamalavizodhakaM tapaH - karma upasampadya khalu vihartum, azanaM vA karanA nahIM kalpatA // mu037 // sAdhuoM ko tapasyA Adi jo bhI kriyA karanI ho, vaha guru se pUcha kara hI karanI cAhie, yaha sUcita karane ke lie kahate haiM- ' kappar3a' ityAdi / mUla kA artha-sAdhu aura sAdhvI ko AcArya, upAdhyAya yAvat gaNAvacchedaka, athavA ratnAdhikaparyAyajyeSTha se pUchakara aura unakI AjJA prApta karake bAraha prakAra ke tapa meM se kisI bhI udAra (pradhAna ), kalyANamaya, zivasvarUpa, dhanya, mAMgalika, sazrIka, mahAprabhAvajanaka, kaSAyarUpI kIcar3a ko prakSAlana karane vAle, karmamala kI vizuddhi karanevAle tapa ko aMgIkAra karake vicaranA kalpatA hai, evaM azana pAna khAya evA doSayukta upAzrayamAM nivAsa karavA sAdhuene kalpatA nathI. (sU37) sAdhuone je tapasyA Adi kriyA karavI hoya, te gurune pUchIne karavI joIe, e sUcita karavAne kahe che " kappara" tyAhi. mUlanA atha---sAdhu-sAdhvIne AcAya, upAdhyAya, yAvatuM gaNAvacchedaka athavA ratnAdhika-paryAyajyeSThane pUchIne ane emanI AjJA meLavIne khAra prakAranA tAmAMthI kAi paNa udAra (pradhAna), kalyANamaya, zivasvarUpa, dhanya, mAMgalika, sazrIka, mahAprabhAvajanaka, kaSAyarUpI kIcaDanuM prakSAlana karanAra, ka`maLanI vizuddhi karanAra tapane aMgIkAra karIne vicaravuM ka2e che; e ja rIte azana, pAna, khAdya, svAghane levAM tathA temanA pareibhAga karavA Hao Hao kalpa maJjarI TIkA // 116 // jainelibrary.org
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa mutre maJjarI TIkA pAna vA khAca vA svAya vA pratigrahItuM vA Ahatu vA, uccAra vA prasravaNa vA pAraSThApAyatum, svAdhyAya vA - kartum, sthAnaM vA sthApayitum , dharmajAgarikAM vA jAgaritum , anyatamaM vA tathApakAraM kimapi kAryajAtaM kartum / / mU038 / / zrIkalpa TIkA-kappai niggaMthassa vA' ityAdi-nirgranthasya vA nirgranthyA vA aacaaryopaadhyaay-yaavdgnnaa||117|| vacchedakaratnAdhikeSu pUrvapUrvAbhAve uttarottam ApRcchaya-pRSTvA, teSAmavagraham AjJAM ca avagRhya-gRhItvA anazanAdiSu dvAdazavidheSu tapaH-karmasu khalu-nizcayena anyatamaM tapaHkarma upasampadya-svIkRtya vihata kalpate / kIdRzantattapaHkarma ? ityAha-'udAramityAdi / tatra-udAraM pradhAnaM svargApavargasukhapApakatvAt , kalyANa-zubhasvAdha ko grahaNa karanA aura usakA paribhoga karanA kalpatA hai, isI prakAra uccAra-prasravaNa (mala-mUtra) kA tyAga karanA, svAdhyAya karanA, kAyotsarga karanA, athavA dharma-jAgaraNa karanA, tathA isI prakAra kA anya koI bhI kArya, AcArya Adi kI AjJA se karanA kalpatA hai // muu038|| TIkA kA artha-AcArya, upAdhyAya yAvat gaNAvacchedaka yA ratnAdhika meM se pUrva-pUrva ke abhAvameM uttara-uttara se, arthAt-AcArya ke abhAva meM upAdhyAya se, upAdhyAya Adi ke abhAva meM gaNAvacchedaka se aura gaNAvacchedaka ke abhAva meM ratnAdhika se pUchakara aura unakI AjJA prApta karake anazana Adi bAraha prakAra ke tapazcaraNa meM se kisI bhI tapaH-karma ko svIkAra karake sAdhu-sAdhvI ko vicaranA kalpatA hai| vaha tapaHkarma kisa prakAra kA hai ? isa prazna kA uttara dete haiM, vaha udAra arthAt svarga-mokSa ke mukha kI prApti kA kAraNa hone se pradhAna, siddhivizeSarUpa kalyANa kA janaka hone se zubha, samasta upadravoM kI kape che e ja pramANe uccAra-prastravaNa (maLa-mUtra) ne tyAga kare, svAdhyAya kare, kAyetsarga kare, athavA dharma-jAgaraNa karavuM tathA e prakAranAM bIjA keIpaNa kArya AcArya AdinI AjJAthI karavuM kape che (sU038) TIkAno artha AcArya, upAdhyAya yAvatuM gaNAyachedaka yA nAdhikamAMthI pUrva-pUrvanA abhAve uttarauttarane, arthAta AcArya na hoya te upAdhyAyane, upAdhyAyane abhAve gaNAvacachedakane, ane gaNAvacchedakane abhAve ratnAdhikane pUchIne ane emanI AjJA prApta karIne anazana Adi bAra prakAranAM tapazcaraNamAMthI koI paNa tapakamane svIkAra karIne sAdhu-sAdhvIe vicAravuM kape che. e tapakama kayA prakAranuM che ? e praznano uttara Ape che. te udAra arthAt svaga-mekSanA sukhanI TEC prAptinuM kAraNa hovAthI pradhAna, siddhi-vizeSarUpa kalyANanuM janaka hovAthI zubha, badhA upadranI upazAntinuM Jain Education C onale // 117 // Raodw.jainelibrary.org
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre / / 118 / / us Jain Education Inte siddhivizeSarUpakalyANajanakatvAt, zivam-upadravopazamahetutvAt, dhanyam - tIrthaGkaragaNadharaiH prazaMsitatvAt, maGgalyam-duritopazamarUpamaGgalasAdhakatvAt, sazrIkam - kevalajJAnalakSmIsampAdakatvAt, mahAnubhAvam - AmaSaiSadhyAdilabdhimahAprabhAvajanakatvAt, kaSAyapaGkamakSAlakam - kaSAyAH krodhamAnamAyAlobhAH, tadrUpa eva paGkastasya prakSAlakam, karmamalavizodhakaM karma rUpamalApanayanasamarthamiti / tathA-azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM vA pratigrahItum=AdAtuM vA Aha = bhoktuM vA kalpate, uccAraM vA prasravaNaM vA pariSThApayituM kalpate, svAdhyAyaM vA kartuM kalpate, sthAnaM kAyotsarge vA sthApayituM kartuM kalpate, dharmajAgarikAM dhamArtha jAgarikA - jAgaraNaM tAM jAgarituM kartuM vA kalpate, anyatamaM vA tathAkAraM kimapi kAryajAtaM kAryaprakAraM kartu vA kalpate / guroranujJayaiva sarva kartavyamiti bhAvaH // su038 // upazAnti kA kAraNa hone se zivarUpa, tIrthakaroM aura gaNadharoM dvArA prazaMsita hone ke kAraNa prazasta, pApa ke upazamarUpa maMgala kA janaka hone se maMgalamaya, kevalajJAnarUpI lakSmI kA janaka hone ke kAraNa sazrIka, rava fa for rUpa mahAn prabhAva kA anaka hone se mahAnubhAva hai; tathA krodha, mAna, mAyA, lobha, kaSAya rUpI kIcar3a ko dhonevAlA tathA karma-mala ko dUra karane vAlA hai / isa prakAra AcArya Adi se pUchakara tathA unakI anumati prApta karake azana, pAna, khAdya, yA svAdya AhAra ko grahaNa karanA aura usakA upabhoga karanA kalpatA hai / mala-mUtra kA pariSThApana karanA kalpatA hai / svAdhyAya karanA kalpatA hai aura dharmajAgaraNa karanA kalpatA hai / tathA isI prakAra kA anya koI bhI kArya karanA kalpatA hai / Azaya yaha hai ki guru kI AjJA prApta karake hI samasta kArya karanA cAhie | sU038 // kAraNa hovAthI zivarUpa, tIthaMkarA ane gaNadharAthI prazasita hovAthI prazasta, pAponA upazamarUpa maMgaLanu' janaka hovAthI magalamaya, kevaLa jJAnarUpI lakSmInu janaka hovAthI sazrIka, AmauSadhi Adi labdhirUpa mahAna prabhAvanuM janaka hAvAthI e tapa mahAnubhAva che; tathA krodha, mAna, mAyA, lAbha, kaSAyarUpI kIcaDane dheAnAra tathA kamaLane dUra karanAra che. e rIte AcAryAdine pUchIne tathA emanI anumati laIne azana, pAna, khAdya, svAdya ahArane grahaNa karavA ane tenA upabhega karavA kahyuM che, tathA e prakAranuM khIju kAipaNa kAma karavuM ka2e che. Azaya e che kegurunI AjJAsAne aghAM bhayo (sU038) rivate & Personal Use Only kalpa maJjarI TIkA // 118 // w.jainelibrary.org
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ patralekhanaM tu sAdhubhina kadApi kartavyam, atastadviSaye AcAryAdInAM pRcchA'pi na yujyate iti patralekhananiSedhaM vaktumAha mUlam--no kappai niggaMdhANaM vA niggaMdhINaM vA sayaM pattaM lehittae ||mR039 // chAyA--na kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM svayaM patra lekhitum ||muu039|| TIkA--'no kappai' ityaadi| nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA kasyacit sAdhoH kasyA cit sAdhvyAH zrAkkasya zrAvikAyAH saMghasya ca savidhe svayaM patraM lekhituM na kalpate iti // 9039 // nipiddhaprastAvAt anyadapi niSiddhamAha-- malam--no kappai niggaMthANaM vA niggaMdhINaM vA navaM aNuppaNaM ahiMgaraNaM uppAitae, porANaM khAmiyaM viusamiyaM ahiMgaraNaM puNo uIrittae / 040 // kalpamaJjarI TIkA sAdhuoM ko patra kabhI likhanA hI nahIM cAhie, ata eva usa viSaya meM AcArya Adi se pUchane kA prazna hI nahIM utthtaa| yahA~ patralekhana kA niSedha kahate haiM-'no kappai' ityAdi / mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko svayaM patra likhanA nahIM kalpatA ||muu039|| TIkA kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko kisI sAdhu, kisI sAdhvI, zrAvaka yA zrAvikA athavA saMgha ke lie svayaM patra likhanA nahIM kalpatA ||muu039|| niSiddha kA prasaMga hone se anya niSiddha kArya kahate haiM-'no kappai' ityAdi / sAdhuoe patra kadi lakha ja na joIe, eTale e bAbatamAM AcAryAdine pUchavAno prazna ja UThata nathI. hI patramanana niSedha 420i 4 -"no kappai" tyAdi. bhUganI matha-sAdhu-sAdhvImAne te patra pAnu 485tu nathI. (sU038) TIkAno artha-sAdhu-sAdhvIone kai sAdhu, sAdhvI, zrAvaka yA zrAvikAne mATe athavA saMghane mATe patra samaya patA nathI. (sU038) nidhana prasaDApAthI bhI niSiddha Aya 4 cha-"no kappai" tyAha. // 119 // Jain Education Intonal 50w.jainelibrary.org
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa chAyA-no kalpate nigranthAnAM vA nigranthInAM vA navam anutpannam adhikaraNam utpAdayitum , purANaM kSAmitaM vyupazAntamadhikaraNaM punarudIrayitum ||muu040|| TIkA-nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA navaMnatanam anutpannam adhikaraNam-adhikriyate-narakanigodAdhanantajanmamaraNaduravasya adhikArI kriyate jIvo yena tadadhikaraNaM tata-vAkalahAdikam utpAdayituM no kalpate / tathA-purANaM-purAtana-vyatItaM kSAmitaM parasparakSAmaNena vigata, vyupazAntam-upazamabhAvaM prAptam adhikaraNaM punaH udIrayitum utpAdayituM no kalpate-iti ||muu040|| kalpa maJjarI // 120 // TIkA TASHATISEARS mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko naye anutpanna kalaha ko utpanna karanA nahIM klptaa| tathA jo kalaha purAnA par3a gayA ho, jisake lie kSamApaNA kI jA cukI ho aura jo zAMta ho cukA ho, usakI udIraNA karanA nahIM kalpatA ||muu040|| TIkA kA artha-jo jIva ko naraka aura nigoda Adi ke ananta janma jarA maraNa ke duHkhoM kA TI adhikArI banAtA hai vaha vAcanika kalaha Adi adhikaraNa kahalAtA hai / jo adhikaraNa utpanna nahIM huA use naye sire se utpanna karanA sAdhu-sAdhvI ko nahIM kalpatA / tathA jo adhikaraNa purAnA ho cukA hai, jisake lie paraspara meM kSamA kA AdAna-pradAna kara liyA gayA hai aura isa kAraNa jo zAnta ho cukA hai, use puna: utpanna karanA nahIM kalpatA // 40 // | mULane artha-sAdhu-sAdhvIone na anutpanna kalaha utpanna kare ka5te nathI. tathA je kalaha jUne thI thayo hoya, jene mATe kSamApanA thaI cukI hoya ane je zAMta thaI gaye heya tenI udIraNA karavI ka5tI nathI. (2040) TIkAne artha-je jIvane naraka ane nigoda AdinA anaMta janma-jarA-maraNanAM duHkhane adhikArI banAve che te vAcanika kalaha Adi adhikaraNa kahevAya che. je adhikaraNa utpanna thayuM nathI tene navesarathI utpanna karavuM sAdhu-sAdhvIne ka5tuM nathI. tathA je adhikaraNa januM thaI cukayuM che, jene mATe paraspara kSamAnI Apa-le Hona thaI cukI che ane te kAraNathI je zAnta thaI gayuM che, tene pharI phriAna karavuM ka95tuM nathI. (sU040) // 12 Elaww.jainelibrary.org.
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa // 121 // _ anantarasUtre 'khAmiya' ityuktam / kSamaNA ca sAdhubhiH sAdhvIbhizca yathArAsnikaM kartavyeti sUcayitumAha mUlam-kappai niggaMthANaM vA niggathINaM vA ahArAiNiyAe khamittae vA khamAvittae vA ||suu041|| chAyA-kalpate nirgranthAnAM vA nigraMnthInAM vA yathArAtnikatayA kSantuM vA kSamayituM vA // 1041 // TIkA-'kappai niggaMthANaM vA' ityAdi / nigranthAnAM vA nigranthAnAM vA yathArAtnikatayA poyajyeSThakrameNa kSantum tatkRtamaparAdhajAtaM svahRdayAd durIkartuM vA, kSamayituM svakRtamaparAdhajAtaM taddhRdayAd duraM kArayituM vA kalpate iti // 041 // yaH sAdhuH saMjAtaM kalahaM strayamupazamayati, anyaizca upazamayati, svayaM kSamate anyaizca kSamayati sa pichale sUtra meM 'khAmiyaM' pada AyA hai| sAdhuoM aura sAdhviyoM ko paryAyajyeSThatA ke anusAra kSamA-yAcanA karanI cAhie, yaha mUcita karane ke liye mUtrakAra kahate hai-'kappai' ityAdi / mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko yathArAnika arthAt bar3e-choTe ke krama se khamatakhAmaNA karanA cAhie // 041 // TIkA kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko saMyama-paryAya kI jyeSThatA ke anusAra dUsare ke kiye hue aparAdhoM ko kSamA kara denA cAhie, arthAt hRdaya se nikAla denA cAhie, tathA apane kiye aparAdhoM ke lie kSamAyAcanA karanI cAhie-dUsare ke hRdaya se dUra karane kA prayatna karanA cAhie ||muu041|| jo sAdhu utpanna hue kalaha ko svayaM zAMta karatA hai aura dUsaroM se zAnta karavAtA hai, svayaM kSamA pA sUtramA 'khAmiya' 56 mAyuche. sAdhu-sAvImAye paryAyanyetAne manusarI kSamAyAyanA 42vI naye, yo sUthita 42pAne sUtradhAra 4 cha-"kappai" tyAhi. mULane artha- sAdhu-sAdhvIoe yathArAnika arthAta nAnA-meTAnA kamAnusAra khamatakhAmaNuM karavAM ne . (sU041) TIkAne artha- sAdhu-sAdhvIoe saMyama-paryAyanI jayeSThatAne anusarI bIjAnA karAyelA aparAdhane kSamA ApavI joIe, arthAt hadayamAMthI dUra karavA joIe, tathA pitAthI thayelA aparAdhane mATe kSamA yAcanA karavI joIe, bIjAnA hadayamAMthI dUra karavAno prayatna karavo joIe. (sU041) je sAdhu utpanna thayelA kalahane pite zAnta kare che ane bIjAo vaDe zAnta karAve che, pite kSamA kare // 12 // Jain Education G ational .
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 122 / / TIkA sAdhurArAdhako bhavatIti mUcayitumAha mUlam-kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA utrasamasAraM khu sAmaNaMti kaTu paropparaM ahigaraNaM uvasamittae vA uvasamAvittae vA, khamittae vA khamAvittae vA / jo uvasamai so ArAhago, jo NaM no uvasamai so no ArAho ||m042|| chAyA-kalpate nigranthAnAM vA nigranthInAM vA upazamasAraM khalu zrAmaNyamiti kRtvA parasparamadhikaraNamupazamayituM vA upazamayituM vA kSamituM vA kSamayituM vA / ya upazamayati sa ArAdhako, yaH khalu no upazamayati sa no ArAdhakaH // 5042 // TIkA-kappai niggaMthANaM vA' ityAdi / upazamasAram-upazamaH sAro yasmi~stattathAbhUtaM khalu zrAmaNyaM cAritramiti kRtvA iti manasi nidhAya nigranthAnAM vA nigranthInAM vA parasparam adhikaraNam svayamupazamayituM vA, anyezca upazamayituM vA, svayaM kSamituM vA, anyezca kSamayituM vA kalpate / atra hetumAha-'jo uvakaratA hai aura dUsaroM se kSamAyAcanA karatA hai, vahI ArAdhaka hotA hai, yaha sUcita karane ke lie kahate haiM'kappai' ityAdi / mUla kA artha-upazama-kaSAyoM kI mandatA-hI sAdhutva kA sAra hai, isa kAraNa sAdhuoM ko aura sAdhviyoM ko paraspara meM kalaha ko zAMta karanA cAhie, tathA zAMta karAnA cAhie, kSamA karanA cAhie, kSamA karAnA caahie| jo upazAnta karatA hai, vaha ArAdhaka hotA hai, jo upazAMta nahIM karatA hai vaha ArAdhaka nahIM hotA hai / 042 // TIkA kA artha-zrAmaNya arthAt cAritra meM upazama hI pradhAna hai| yaha tathya manameM rakhakara sAdhuoM aura sAdhviyoM ko, adhikaraNa ko parasparameM svayaM zAMta karanA aura dUsaroM se zAMta karAnA, svayaM kSamA cha bhane bItamAnI kSamA yAcanA 42 cha, te saa2|54 mana cha, me sUyita 42vAne 43 cha-"kappA" tyAhi. | mULa artha-upazama-kaSAyanI maMdatA-ja sAdhutvane sAra che, tethI sAdhuoe tathA sAdhvIoe para sparanA kalahane zAMta karavo joIe, tathA zAMta karAvavo joIe, kSamA karavI joIe, ane kSamA karAvavI joIe. je upazAnta kare che te ArAdhaka bane che, je upazAMta karatuM nathI te ArAdhaka banato nathI. (sU042) TIkAno artha-zAmaNya arthAt cAritramAM upazama ja pradhAna che. e tathya manamAM rAkhIne sAdhu-sAdhvIone adhikaraNane parasparamAM pite zAMta karavuM ane bIjAothI zAMta karAvavuM, pite kSamA karavI ane bIjAothI kSamA e||122|| Bo Jain Education Inf onal GRAw.jainelibrary.org.
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa samai' ityAdi / yA nigrantha upazamayAta-utpannam AdhakaraNamupazAnta karAta sa ArAdhakA bhavati / yastu no upazamayati sa no ArAdhaka iti |mu042|| sampati kalpamupasaMharannAha mUlam-icceiyaM therakappaM ahAmuttaM ahAkappaM ahAmaggaM ahAtaccaM jahAsamma kAraNa phAsittA pAlittA sohittA tIrittA kiTTittA ArAhittA ANAe aNupAlittA niggaMtho vA niggaMthI bA atthegaie teNeva bhavaggahaNeNaM, atthegaie ducceNaM bhavaggahaNeNaM, atthegaie tacceNaM bhavaggahaNeNaM sijjhai bujjhai muccai parinivvAi savvadukkhANamaMtaM karei, sattaTThabhavaggahaNAI puNa nAikkamai, sAsao siddho havai // muu043|| chAyA-ityetaM sthavirakalpaM yathAsUtraM yathAkalpaM yathAmArga yathAtatvaM yathAsAmyaM kAyena spRSTvA pAlayitvA zodhayitvA tIrayitvA kIrtayitvA ArAdhya AjJayA anupAlya nirgrantho vA nigranthI vA assyekastenaiva kalpamaJjarI TIkA // 123 // karanA aura dUsaroM se kSamA karAnA kalpatA hai / mUtrakAra isakA kAraNa batalAte haiM jo zramaNa utpanna hue kalaha ko zAMta karatA hai, vaha ArAdhaka hotA hai aura jo zAMta nahIM karatA hai, vaha ArAdhaka nahIM hotA hai, arthAt virAdhaka hotA hai // 5042 // aba kalpakA upasaMhAra karate hue mUtrakAra kahate haiM-'icceiyaM' ityAdi / mUla kA artha-isa sthavira kalpa ko mUtra ke anusAra, kalpa ke anusAra, mArga ke anusAra, tatva ke anusAra, samabhAvapUrvaka zarIra se sparza karake, pAlana karake, zodhana karake, pAra karake, isakI prazaMsA karake, ArAdhanA karake tathA jina bhagavAn ke Adeza ke anusAra kramase pAlana karake sAdhu karAvavI kape che. sUtrakAra tenuM kAraNa batAve che je zramaNa utpanna thaelA kalahane zAMta kare che, te ArAdhaka thAya che. ane je zAMta nathI karatA te ArAdhaka thato nathI arthAta virAdhaka thAya che. (sU042) have kalpane upasaMhAra karatAM sUtrakAra kahe che mULano artha--A sthavira kalpane, sUtrane anusAra, kalpane anusAra, mAgane anusAra, tatvane anusAra, samabhAvapUrvaka zarIrane sparza karIne, pAlana karIne, zodhana karIne, pAra karIne, enI prazaMsA karIne che. ArAdhanA karIne tathA jina bhagavAnanA Adezane anusarI krame karI pAlana karI sAdhu ane sAdhvI keTalAka A // 123|| Jain Education C onal RAHw.jainelibrary.org.
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 124 / / Jain Education In bhavagrahaNena, astyeko dvitIyena bhavagrahaNena, astyekastRtIyena bhavagraNena sidhyati budhyate mucyate parinirvAti sarvaduHkhAnAmantaM karoti, saptASTabhavagrahaNAni punarnAtikrAmati, zAzvataH siddho bhavati // 043 // TIkA - ' icceiyaM' ityAdi / asti ekaH = kazcid nirgrantho vA nirgranthI vA ya ityetaM sthavira - kalpaM yathAsUtra-sUtranirdiSTavidhyanusAraM yathAkalpam = kalpAnusAraM yathAmArga= jJAnadarzanacAritrarUpamokSamArgAnatikrameNa kSayopazamabhAvAnatikrameNa vA, yathAtatvaM tatvAnatikrameNa, 'yathAtathyam' iticchAyApakSe - satyAnusAram, yathAsAmyaM - samabhAvamanatikramya - suSTuprakAreNa - karmanirjaraNabhAvanayetyarthaH, kAyena zarIreNa na punarabhilASamAtreNa, spRSTvA = samucitakA savidhi gRhItvA, pAlayitvA = vAraM vAramupayogena tatparatayA pAlanAM kRtvA zodhayitvA = atIcArapakSAlanAt zodhanaM kRtvA, tIrayitvA = yAvajjIvaM pAraM kRtvA, kIrttayitvA =ayaM sthavirakalpo jinoktaH, bhavaaura sAdhvI kitane usI bhavameM, kitaneka dUsare bhava meM aura kitaneka tIsare bhava meM siddha hote haiM, buddha hote haiM, mukta hote haiM, parinirvANa ko prApta hote haiM aura samasta duHkhoM kA aMta karate haiN| sAta-ATha bhavoM kA ullaMghana to karate hI nahIM haiM / zAzvata siddha ho jAte haiM ||043 // TIkA kA artha - isa sthavira kalpa ko sUtrokta vidhi ke anusAra, kalpa ke anusAra, jJAna darzana cAritra rUpa mokSamArga ke anusAra yA kSayopazamabhAva ke anusAra, tatva ke anusAra yA satya ke anusAra, samabhAva ke sAtha-samyak prakAra se karmanirjarA kI bhAvanA se, kevala abhilASA karake hI nahIM; kintu ucita avasara para vidhipUrvaka zarIra se sparza karake, bAra-bAra upayoga ke sAtha tatparatApUrvaka pAlana karake, praticArarUpI paMka kA prakSAlana rUpa zuddhi karake, yAvajjIvana pUrNatA para pahu~cA kara, tathA 'yaha sthavira kalpa jinendra bhavamAM, keTalAka bIjA bhavamAM, keTalAka trIjA bhavamAM siddha thAya che, buddha thAya che, mukta thAya che, parinirvANu pAme che, ane badhAM duHkhono aMta kare che. sAta ATha bhavAnuM. ulladhanA thAya che. (sU043 ) karatA ja nathI. zAzvata siddha TIkAnA atha--A sthavira kalpane sUtreAkta vidhine anusAra, kalpane anusAra, jJAna-darzana-cAritrarUpa meAkSamAgane anusAra yA kSayApazamabhAvane anusAra, tattvane anusAra cA satyane anusAra, samabhAvapUrvaka, samyaka prakAre, kamanirjarAnI bhAvanAthI, kevaLa abhilASA karIne ja nahi paraMtu ucita avasare vidhipUrva' zarIrathI speza karIne, vAravAra upayega sAthe tatparatApUrvaka pAlana karIne, aticArarUpI kAdavanA prakSAlana rUpa zuddhi karIne, na yAvajIvana pUrNatA para pahoMcADIne, tathA " sthanikalpa jinendrakathita che, bhava-duHkhAne haraNa karanAra che, kalpa maJjarI TIkA // 124 // w.jainelibrary.org.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ - zrIkalpa matre // 125 // duHkhahArakaH zivamukhakAraka ityAdirUpeNa prazaMsA kRsvA, ArAdhya ArAdhanAM kRtvA, istham AzayA-jinAjhayA - anupAlya krameNa pAlayitvA tenaiva bhavagrahaNena janmanA sidhyati sakalakAryakAritayA siddho bhavati, budhyate-vimala kevalAlokena jAnAti, mucyate sarvakarmabhyo mukto bhavati, parinirvAti-samastakarmakRtavikArarahitatvena svastho bhavati, sarvaduHkhAnAM zArIrikamAnasikasamastaklezAnAm antaM nAzaM karoti-avyAyAdhamukhabhAg bhavatItyarthaH / tatazca zAzvataH sAvakAlikaH siddho bhavati / astyeko dvitIyena bhavagrahaNena, astyekastRtIyena bhavagrahaNena zAzvataH kalpamaJjarI rokA kathita hai, bhava-duHkhoM ko haraNa karane vAlA hai, mokSa ke sukha kA kartA hai' ityAdirUpa se isakI prazaMsA karake, ArAdhanA karake, jinadeva kI AjJA se kramazaH pAlana karake kitaneka sAdhu yA sAdhvI 'sidhyati' isI bhava meM siddha-kRtakRtya ho jAte haiM, 'budhyate' nirmala kevala jJAna se samasta padArthasArtha ko jAnane lagate haiM, 'mucyate' saba karmoM se mukta ho jAte haiM, 'parinirvAti' karmajanita samasta vikAroM se rahita hone ke kAraNa AtmasvarUpa meM sthita ho jAte haiM, 'sarvaduHkhAnAmantaM karoti'-sampUrNa zArIrika aura mAnasika klezoM kA anta karate haiM, arthAt adhyAvAdhamukha ke bhAgI hote haiM aura zAzvata siddha hote haiN| kitaneka makSanA sukhane kartA che" ItyAdi rUpe enI prazaMsA karIne, ArAdhanA karIne, jinadevanI AjJAnusAra kAma karIne pAsana zane 28 sAdhu yA sAdhvI 'sidhyati'-mA samai siddha-kRtakRtya 40 gaya cha, 'budhyate' ni 10 sAnayI samasta pahA ne anganANe cha, 'mucyate'-yAM thI bhuta tha ya cha, 'parinirvAti' bhanita sabharata virodhI sahita pAne 2Ne Atma2535 sthita / gaya cha, 'sarvaduHkhAnAmantaM karoti' saMpUrNa zArIrika ane mAnasika kalezane aMta kare che, arthAt avyAbAdha sukhanA bhAgI thAya che ane zAzvata // 125 // Jain Education tonal
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa siddho bhavati / etatsthavirakalpArAdhakaH kazcidapi na punaH saptASTabhavagrahaNAni atikrAmati / saptASTabhaveSu sarvo'pi sthavirakalpArAdhakaH sidhyati yAvata zAzvataH siddhazca bhavatItyarthaH // mR843|| // iti sthavirakalpaH smpuurnnH|| // iti prathamA vaacnaa|| satra // 126 // dUsare bhava meM zAzvata siddha hote haiN| aura kitaneka tIsare bhava meM zAzvata siddha hote haiN| isa sthavirakalpa RT kA koI bhI ArAdhaka sAta-ATha bhavoM kA ullaMghana to karatA hI nahIM hai, arthAt sAta-ATha bhavoM meM to E avazya hI isa sthavirakalpa ke sabhI ArAdhakoM ko mukti prApta ho jAtI hai // sU043 / / // iti sthavirakalpa sampUrNa // // iti prathama vaacnaa|| siddha thAya che. keTalAka bIjA bhavamAM zAzvata siddha thAya che, ane keTalAka trIjA bhavamAM zAzvata siddha thAya che. A sthavira kapano koI ArAdhaka sAta ATha bhavanuM ullaMdhana te karate ja nathI, arthAta sAta-ATha bhavamAM te avazya A sthaviraka95nA badhA ArAdhakane mukti prApta thaI jAya che. (sU043) chati sthavira-465 sa .. (dhati prathama vAyanA)mily // 126 // Jain Education Scional answ.jainelibrary.org.
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI mUtra // 127 // TIkA // maMgalAyaraNaM // (mAlinI-chandaH) bhavajalahinimajajjIvarakkhegadakkhaM, vayaNahimakaraMsukkhittahiddhaMtakakkhaM / suramaNuyamuNIhiM niccavaMdijjamANaM, sayalaguNanihANaM NomihaM vaddhamANaM // 1 // chAyAbhavajaladhinimajjajjIvarakSakadakSaM, vadanahimakarAMzUkSiptahRddhvAntakakSam / suramanujamunibhinityavanyamAnaM, ___sakalaguNanidhAnaM naumyahaM vardhamAnam // 1 // nayasArAdi chabbIsa bhavoM kI kathA maMgalAcaraNa--saMsAra-sAgara meM DUbate hue jIvoM ko rakSA karane meM asAdhAraNarUpa se samartha, apane mukharUpI candramA se ( bhavya jIvoM ke) hRdayameM paiThe andhakAra ko naSTa karane vAle, devoM aura mAnavoM dvArA sadaiva vandanIya, sakala guNoM ke nidhAna zrI vardhamAna bhagavAn ko maiM namaskAra nayasArAdi chavvIsa bhavanI kathA. maMgalAcaraNane a-saMsAra-sAgaramAM DUbatA jIvenuM rakSaNa karavAmAM asAdhAraNa rIte samartha, pitAnA mukharUpI caMdramAthI (bhavya unA) hRdayamAM peselA aMdhakArane naSTa karanAra, de tathA mAna dvArA sadaiva vaMdanIya, sakaLa 8 guNonA nidhAna evA zrI vardhamAna bhagavAnane huM namaskAra karuM chuM. (1) caraNam PARDA // 127 //
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa zrIkalpa maJjarI mUtre TIkA-vighnavighAtAya kRtaM sveSTadevatAnamaskArAtmakaM maGgalaM ziSyazikSAyai granthe nibadhyate-'bhavajaladhi0' ityAdi / ahaMnyAsIlAlo vratI bhavajaladhinimajjajIvara kadanaM-bhavajaladhiH-bhavo jaladhiriva dustaratvAt , tatra nimajjatAM bruDatAM jIvAnAM mANinAM rakSAyAm uddharaNe ekaH pradhAno dakSo nipuNastam saMsArapArakaraNasamarthamityarthaH, vadanahimakarAMzRtkSiptahaddhvAntakakSam-vadana-jinasya mukhameva himakaraH candrastasya aMzubhiH kiraNaiH utkSiptA dUrIkRtA hadavAntakakSA-hRdayAndhakArAvaliryena sa tathA tam-bhavyAnAm anAdikAlAvasthitamithyAtvatimiranAzakamityarthaH, suramanujamunibhiH devamanuSyamunibhinityavandhamAna-nityaM sadA vandhamAna-praNamyamAnaM stUyamAnaM vA sakalaguNanidhAnaM-sakalAnAM sarveSAM jJAnadarzanAdInAM guNAnAM nidhAnam-nidhisvarUpaM trijagatmasiddha barddhamAnaM caramatIrthakaraM naumi-stavImi // 1 // TIkA // 128 // caraNam TIkA kA artha--vighnoM kA vidhAta karane ke lie apane iSTa deva kA namaskArarUpa jo maMgala kiyA / gayA hai, vaha ziSyoM ko 'graMtha ke Adi meM maMgalAcaraNa karanA cAhie'-yaha sikhalAne ke lie zabdarUpa meM nibaddha kiyA jAtA hai| dustara hone ke kAraNa saMsAra, samudra ke samAna hai / isameM DUbane vAle jIvoM kI rakSA karane meM asAdhAraNa nipuNa, apane mukharUpI candramA kI kiraNoM se bhavya jIvoM ke dayameM sthita andhakAra ke samUha ko naSTa karane vAle, arthAta anAdikAlIna mithyAtva-timira kA anta karane vAle, devoM, manuSyoM evaM muniyoM dvArA sadA vandanIya-stavanIya, samasta guNoM ke nidhAna aura tInoM lokoM meM prasiddha zrI varddhamAna nAmaka carama tIrthakara ko maiM munivratI ghAsIlAla namaskAra karatA hU~ // 1 // TIkAne artha--vinone vinAza karavA mATe pitAnA ISTadevane namasakArarUpa je maMgaLa karavAmAM AvyuM che che, te zine "graMthanA AdimAM maMgalAcaraNa karavuM joIe ' e zikhavavA mATe zabdarUpe nibaddha karavAmAM Ave che. dustAra hovAne kAraNe saMsAra samudranA jevo che, emAM DUbatA nuM rakSaNa karavAmAM asAdhAraNa nipuNa, zrI pitAnA mukharUpI caMdramAnAM kiraNethI bhavya jInA hRdayamAM rahelA aMdhakAranA samUhane naSTa karanAra, arthAt anAdi kALanA mithyAva-timirane aMta karanAra, deva, manuSyo tathA munione mATe sadA vaMdanIya-stavanIya, sarva guNenA nidhAna ane traNe lokamAM prasiddha zrI vardhamAna nAme carama tIrthakarane huM muni vatI dhArIlAla namaskAra karUM chuM. (1) upara Jain Education on Seww.jainelibrary.org
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mRtra // 129 // kalpamaJjarI TIkA (vaMzastha-vRttam) samatthapAvADaviyAdavAnalaM, visAlamANaMdapalAsikaMdalaM / tahA samesiM suhasaMpaedhaNaM, samatthakammiMdhaNacaMDapAvagaM // 2 // abhiTThaciMtAmaNivappapUragaM, vimuttimaggegamahAsahAyagaM / pagADhamicchattamahaMdhanAsagaM, tahA kasAyAimalAvahAragaM // 3 // chAyAsamastapApATavikAdavAnalaM, vizAlamAnandapalAzikandalam / tathA sameSAM sukhasampadeghanaM samastakarmendhanacaNDapAvakam // 2 // abhISTacintAmaNivatprapUrakaM, vimuktimArgakamahAsahAyakam / pragADhamithyAtvamahAndhyanAzakaM, tathA kaSAyAdimalApahArakam // 3 // bhagavat-caritra kA mAhAtmya-samasta pAparUpI aTavI ke lie dAvAnala ke samAna, vizAla arthAt udAtta bhAvoM se paripUrNa, AnandarUpI vRkSa ke mUla, saba hI sukhasampatti kI vRddhi karane vAle, samasta karmarUpI iMdhana ke lie pracaNDa pAvaka ( agni) ke samAna // 2 // cintAmaNi kI taraha saba manovAMchita kI pUrti karane vAle, mokSamArga meM AdvitIya aura mahAn sahAyaka, ghora mithyAtvarUpI saghana aMdhatA kA nAza karane vAle, kaSAya Adi Antarika maila-vikAra ko dUra karane vAle // 3 // bhagavAnanA caritranuM mAhAbhya-samasta pAparUpI aTavI (vana) ne mATe dAvAnaLa samAna, vizALa-udAtta bhAvathI paripUrNa, AnaMdarUpa vRkSanA mULa, badhAM sukha-saMpattinI vRSTi karanAra, badhAM kamarUpa IdhaNane mATe pracaMDa bhani samAna; (2) cintAmaNinI peThe sarva manavAMchitane pUrNa karanAra, mokSamArgamAM advitIya ane mahAna sahAyaka, ghera mithyAtvarUpI gADha aMdhakArane nAza karanAra, kaSAyAdi AMtarika mela-vikArane dUra karanAra; (3) maGgalAcaraNam maha // 129 //
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpamaJjarI // 130 // TIkA vivaDDhamANaM suhajhANamaMtare, mahApahussa tisalAsuyassa taM / mahADavImajjhau utthiyaM paraM, vae caritaM NayasArajammajaM // 4 // . chAyAvivardhayat zubhadhyAnamantare, mahAprabhostrizalAsutasya tat / mahATavImadhyata utthitaM paraM, vadAmi caritraM nayasArajanmajam // 4 // TIkA-atha bhagavaccaritramahimA varNyate "samastapApATavikAdavAnalami"tyAdi-samastAni=sarvANi yAni pApAni ANAtipAtAdInyaSTAdazavizani, tAnyeva aTavikA-araNyam , tatra-tahahane davAnalaM dhanavanisvarUpaM trizalAsutasya prabhoretaccaritramiti agreNa sambadhyate, punastat kIdRzam ? vizAla jJAnAdiguNaiH zreSTham , AnandapalAzikandalam svargApavargapramodavRkSamUlasvarUpam, tathA sameSAM sarveSAM paThanapAThanamananazravaNAdikartRNAM prANinAM suravasampadedhanam-gukhAnAm aihikAmuSmikANAM saukhyAnAM sampadA sampattInAM ca edhanavardhakam, samastakarmendhanacaNDapAvakaM-samastAni sarvANi yAni karmANijJAnAvaraNIyAdhaSTavidhAni tAnyeva indhanAni, tatra, tadbhasmIkaraNe caNDapAvakaM prajvaladagnirUpam // 2 // antaHkaraNa meM prazasta dhyAna kI vRddhi karanevAle, mahA-aTavI se AraMbha hone pAle, mahAprabhu trizalAnandana ke nayasAra bhava se AraMbha hone vAle caritra kA varNana karatA haiM // 4 // TIkA kA artha-bhagavAn ke caritra kI mahimA-trizalAtanaya bhagavAna mahAvIra kA yaha caritra prANAtipAtAdiaThAraha prakAra ke pAparUpI aTavI ko bhasma karane meM dAvAnala ke samAna hai| vizAla arthAt jJAnAdi guNoM se zreSTha hai| svarga aura mokSa ke sukharUpI vRkSa kA mUla hai| paThana, pAThana, zravaNa aura manana karane vAle prANiyoM ko ihaloka-paraloka-saMbaMdhI sukha aura sampatti kA vardhaka hai| jJAnAvaraNa Adi samasta karmarUpI aMtaHkaraNamAM prazasta dhyAnanI vRddhi karanAra, mahA-aTavathI AraMbha thanAra, mahAprabhu trizalAnaMdananA naya. sAra bhavathI AraMbha thanAra caritranuM varNana karUM chuM. (4) TIkAne artha-bhagavAnanA caritrane mahimA-trizalAsuta bhagavAna mahAvIranuM A caritra prANAtipAtAdi aDhAra prakAranAM pAparUpI aTavIne bhasma karavAmAM dAvAnaLa samAna che. vizALa arthAt jJAnAdi guNethI zreSTha che. svarga ane mokSanA sukharUpI vRkSanuM mULa che. paThana-pAThana-zravaNa-manana karanAra prANIonA Ihaloka-paraloka saMbaMdhI sukha tathA saMpattinuM maGgalAcaraNam // 130 // Jain Education Do Saw.jainelibrary.org
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ shriiklp||13|| "amASTa "-tyAda-amASTAcantAmANakramapUrakam-amASTAnAm-mAmalApatAnAmathAnAcintAmANavacintAmaNiriva prapUrakampapUrtikArakam , vimuktimArgakamahAsahAyaka mokSapathe sarvotkRSTasahAyakam, pragADhamithyAtvamahA''ndhyanAzakaM-pagAda-niviDaM yad mithyAtvaM tadeva-mithyAtvameva mahA''dhya pragADhAndhatvaM tasya nAzaka nivArakam , tathA punaH kaSAyAdimalApahArakaM-kaSAyAH krodha-mAna--mAyA-lobhAH, AdipadAdaviratipramAdAdayazca ye malA:-AtmaguNamAlinyakArakatvAta, teSAmapahArakam vinAzakam // 3 // antare anta:karaNe zubhadhyAnaM sadhyAnaM vivardhayat-vizeSeNa vRddhiM nayata-vistArayat trizalAsutasya zrImahAvIrasya mahApabhoH mahATavImadhyata utthitam udgataM nayasArajanmajannayasArajanmani jAtaM param-utkRSTaM tat-prasiddhaM saptaviMzatibhavAtmakaM caritraM vadAmi // 4 // kalpamaJjarI mUtra TIkA Idhana ko bhasma karane ke lie pracaNDa pAvaka ( agni) ke samAna hai / // 2 // cintAmaNi ke samAna abhISTa vastuoM kI pUrti karanevAlA hai, mokSa mArga meM sarvottama sahAyaka hai, pragAr3ha mithyAtvarUpI ghora andhatA kA vinAzaka hai, AtmA ke guNoM meM malinatA utpanna karane ke kAraNa malarUpa krodha, mAna, mAyA, aura lobha-kaSAya tathA avirati aura pramAda Adi kA apaharaNa karanevAlA hai // 3 // antaHkaraNa meM prazasta dhyAna kI vizeSarUpa se vRddhi karanevAle, trizalAnandana zrImahAvIra bhagavAna ke nayasAra ke janma se prasiddhi meM Aye hue sattAIsa bhava-saMbaMdhI utkRSTa caritra kA maiM varNana karatA hU~ // 4 // maGgalAcaraNam ||131 // vardhaka che. jJAnAvaraNa Adi sarvakarmarUpI Idhanane bhasmIbhUta karavA mATe pracaMDa agni samAna che. (2). ciMtAmaNinI peThe abhISTa vastuonI pUrti karanAra che, mokSamArgamAM sarvottama sahAyaka che. gADha mithyAtvarUpI ghora aMdhatAnuM vinAzaka che, AtmAnA guNomAM malinatA utpana karavAne kAraNe maLarUpa krodha-mAna-mAyA lobha-kaSAya tathA avirati ane pramAdAdine apaharaNa karanAra che. (3) aMtaHkaraNamAM prazasta dhyAnanI vizeSarUpe vRddhi karanAra, trizalAnaMdana zrI mahAvIra bhagavAnanA nayasAranA janmathI prasiddhimAM AvelA sattAvIsa bhava-saMbaMdhI utkRSTa caritranuM huM varNana karuM chuM (4). .
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre // 13 // maJjarI TIkA .(troTakavRttam ) NayasArabhave carimo ya jiNo, sulabhIa jinnoiytttmo| NayasArabhavA pabhiI pahiyaM, cariyaM rayayAmi taIyamahaM // 5 // chAyAnayasArabhave caramazca jinaH, svalabhata jinoditatattvamataH / nayasArabhavAtprabhRti prathitaM, caritaM racayAmi tadIyamaham // 5 // " nayasArabhava" ityAdi-caramaH antimazcaturviMzatitamaH zrImahAvIrAkhyo jinaH-tIrthakaraH nayasArabhave nayasArakhyakoTTapAlajanmani, jinodita tIrthakaropadiSTaM tattvaM samyaktvaM, svalabhata-su-anAyAsena nirmalabhAvena vA alabhata=labdhavAn , ataH nayasArabhavalabdhatvAt nayasArabhavAt nayasArajanmataH prabhRti Arabhya prathitaM prakhyAtaM, tadIya zrImahAvIrasvAmisambandhi carita-caritram ahaMghAsIlAlaH racayAmi-nirmime // 5 // ( yadyapi pratyeka AtmA anAdikAla se bhavabhramaNa kara rahI hai aura anaMta-anaMta bhava kara cukI hai / tadanusAra bhagavAna mahAvIra ke jIva ne bhI anAdi kAla meM anaMta bhava kiye haiM, tathApi) antima tIrthakara ne nayasAra bhavameM jinendra bhagavAn dvArA kathita tatva-samakita-kI prApti kI thI, ataH nayasAra ke bhava se AraMbha __ karake hI unake caritra kI racanA karatA hU~ // 5 // TIkA kA artha-cauvIsaveM tIrthakara bhagavAna mahAvIra ne nayasAra nAmaka koTavAla ke janma meM jinabhASita tattva samyaktva ko prApta kiyA thaa| isa kAraNa bhagavAn kA carita nayapAra ke bhavase hI prasiddhi meM AyA hai| ataeva maiM ghAsIlAlavratI usI caritra kI racanA karatA hU~ // 5 // (jo ke dareka AtmA anAdi kALathI bhavaMbhramaNa karI rahyo che ane anaMta-anaMta bhava karI cUkelo che; te pramANe bhagavAna mahAvIranA jIve paNa anAdi kALamAM anaMta bha karelA che, te paNa ) aMtima tIrthaMkare nayasAra bhavamAM jinendra bhagavAna dvArA kahelA tattva-samakitatvanI prApti karI hatI, eTale nayasAranA bhavathI AraMbha karIne ja e caritranI racanA karUM chuM. (5) TIkAne artha-covIsamA tIrthaMkara bhagavAna mahAvIre nayasAra nAmanA keTavALanA janmamAM jinabhASita tatva-samyakatva-ne prApta karyuM hatuM. e kAraNe bhagavAnanuM caritra nayasAranA bhavathI ja prasiddhimAM AvyuM che. eTale huM ghAsIlAla maGgalAcaraNam // 13 // Jain Education ational Saww.jainelibrary.org
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre // 133 / / itthaM granthakAraH svakRtazlokaimaGgala vidhAya sampati guruparamparAgata maGgalamAcaratinamo arihaMtANaM, namo siddhANaM, namo AyariyANaM, namo uvajjhAyANaM, namo loe savvasAhaNaM / eso paMcanamukkAro, savvapAvappaNAsaNo / maMgalANaM ca savvesiM, paDhamaM havai maMgalaM // 1 // chAyA-namo'rihadbhyaH, namaH siddhebhyaH, nama AcAryebhyaH, nama upAdhyAyebhyaH, namo loke srvsaadhubhyH|| epa paJcanamaskAraH, sarvapApapraNAzanaH / maGgalAnAM ca sarveSAM, prathamaM bhavati maGgalam // 1 // TIkA-'namo arihaMtANaM' ityAdi-'namaH arihadbhyaH'-arIna jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya-mohanIyAntarAya-rUpANi ghAtikamANi ghnanti nAzayantIti-arihantaH, tebhyo namaH, 'namaH' zabdasya saMkocapurassaranamanArthakanipAtarUpatvAd dravyato hastapAdAdipaJcAGgAnAM, bhAvato mAnAdInAM saMkocanena namanaM, mAnAdityAgapurassara isa prakAra granthakAra svaracita zlokoM se maMgalAcaraNa karake aba guruparamparAgata maMgala kA AcaraNa karate haiM--'namo arihaMtANaM' ityAdi / mUla kA artha-arihantoM ko namaskAra ho, siddhoM ko namaskAra ho, AcAryoM ko namaskAra ho, upAdhyAyoM ko namaskAra ho aura loka meM vidyamAna saba sAdhuoM ko namaskAra ho| yaha paMcanamaskAra samasta pApoM kA vinAza karanevAlA hai aura samasta maMgaloM meM pradhAna maMgala hai // 1 // TIkA kA artha-jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya aura antarAyarUpa cAra ghAtikarmarUpI ariyoMzatruoM kA hanana karane vAle arihanta kahalAte haiM, unheM namaskAra ho / 'namaH' zabda kA artha-saMkocapUrvaka A rIte graMthakAra svaracita lekethI maMgalAcaraNa karIne have guru-paraMparAgata maMgalanuM AcaraNa kare che? 'namo arihaMtANa' tyAhi. mULane artha--arihatene namaskAra he, siddhone namaskAra ho, AcAryone namaskAra che, upAdhyAyane namaskAra che, ane lokamAM vidyamAna badhA sAdhuone namaskAra he. A pAMca namarakAra sarva pApane vinAza karanAra che ane sarva maMgamAM pradhAna maMgala che. (1) TIkAne artha-jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya ane aMtarAyarUpa cAra dhAtikarUpI zatruone haNanAra to sahita 49vAya cha, bhane nabha22 . 'namaH' zahano artha sAya nabhA2 42 cha. bheTa dravyathA caraNam 12 TE Jain Educatior ationa
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 134 // ALLE zuddhamanaH saMnivezapUrvakaH paJcAGganamaskAra ityarthaH / 1 / 'namaH siddhebhyaH ' - siddhAH = sAdhanIyAkhilakAryasAdhanena pariniSThatArthAstebhyo namaH |2| 'namaH AcAryebhyaH' - AcAraiH = jJAnadarzanacAritra tapovIryarUpaiH svayaM caranti = vicaranti ziSyAn vA cArayantIti niruktivazAdAcAryAstebhyo namaH | 3| 'namaH upAdhyAyebhyaH' upa-samIpam tyAdhIyate yebhyaste upAdhyAyAstebhyo namaH |4| loke - ardhatRtIyadvIpalakSaNe sAdhayanti nirvANasAdhakAn yogAniti sAdhavaH sarve ca te sAdhavaH sarvasAdhavastebhyo namaH / eSaH - anantaroktaH, paJcanamaskAraH =pazcAnAmarhatsiddhAcAryopAdhyAya sarvasAdhUnAM parameSThinAM namaskAraH namana karanA hai| ataH dravya se hAtha paira Adi pA~ca aMgoM kA saMkoca karake tathA bhAva se mAna Adi kA saMkoca tyAga karake, zuddha mana ke saMniveza ke sAtha namaskAra ho, yaha artha hotA hai / siddha karane yogya samasta kAryoM ko siddha kara cukane vAle siddha kahalAte haiM, unheM namaskAra ho / jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapa- AcAra aura vIryAcAra kA svayaM pAlana karane vAle aura apane ziSyoM se pAlana karavAne vAle AcAryoM ko namaskAra ho| jinake samIpa Akara ziSya adhyayana karate haiM, una upAdhyAyoM ko namaskAra ho / ar3hAI - dvIpa rUpa loka meM nirvANa -sAdhaka yogoM kI sAdhanA karane vAle sAdhuoM ko namaskAra ho || arihanta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sarva sAdhu-ina pA~ca parameSThiyoM ko kiyA huA anantarokta hAtha-paga vagere pAMce AMgAnA sakAca karIne tathA bhAvathI mAna AdinA sakAca-tyAga karIne zuddha mananA saniveza sAthe namaskAra heA, evA atha thAya che. siddha karavA cAgya badhAM kAryane siddha karI cukanAra siddha kahevAya che, temane namaskAra he. jJAnAyAra, dazanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra, ane vIryAcArane svaya' pALanAra ane peAtAnA ziSyA pAse paLAvanAra AcA ceone namaskAra che. jemanI samIpe AvIne ziSya adhyayana kare che, e upAdhyAyAne namaskAra he. aDhIdvIparUpa leAkamAM nirvANa-sAdhaka yAgeAnI sAdhanA karanAra sAdhuone namaskAra ho. arihaMta, siddha, AcAya upAdhyAya, ane sa sAdhu e pAMca parameSThIone karelA anatarakta namaskAra Jain Educationational Yun Ying Guan kalpa maJjarI TIkA maGgalAcaraNam // 134 //
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpamaJjarI TAkA Tag sarvapApapaNAzana:-sarveSAm aSTAnAmapi pApAnA-bAnAvaraNAyAdAnA kamaNA praNAzana:-pra-pakaSaNa nAzanaHvinAzakA, tathA sarveSAM maGgalAnAM dravyabhAvalakSaNAnAM madhye prathama mukhyaM maGgalaM bhavati // 1 // bhagavato varSamAnasvAminaH saptaviMzatibhavAn varNayitukAmo granthakAraH sopodghAtaM prathamaM mUtramAhazrIkalpa mUlam-dasAmuyakvaMdhassa sattamajjhayaNe bhikkhUNa duvAlasa paDimA vnniyaa| paDimAsamattaNaMtaraM vrisaa||135|| kAlo samAjAi, taM jAvai muNIhi nivAsajogga khettaM annesaNijja, uciyaM khettaM pAviya saMpuSNo cAummAsio varisAkAlo muNijaNehiM tattheva jaavnnijo| tattha varisAkAle cAummAsiyadivasAo egamAsavIsairattisamaNataraM sukkapaMcamIe saMvaccharIpabbo samArAhaNijjo havai / jao NaM sattarirAiMdiyasamaNaMtaraM vAsAvAso smttimei| tattha erga saMvaccharIpayadiNaM, taddiNAo puccaanbavahiyANi satta diNANi ya miliUNa aTTha diNAgi, eso pajjusaNApavvo pavucai / eesa aTThasu pajjusaNApayadiNesu muNiNo aMtagaDadasaMgaM vAeMti / bhagavao sirivaddhamANasAmissa carittaM ca sAvayaMti; icce punveNa sattamajjhayaNeNa saha assa sNbNdho| iha pajjusaNAbhihANe aTThame ajjhayaNe samaNassa bhagavao mahAvIrassa hatyuttarAhiM saMjAya cavaNAipaMcagaM ApaviyaM paNaviyaM parUviyaM dasiyaM nidaMsiyaM uvadaMsiyaM / tassa imaM sutaM "teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa paMca hatthuttarA hotyA, taM jahA-hatthuttarAhiM cue, caittA gambhaM vakate 1 / hatthuttarAhiM gambhAo gambhaM sAharie 2 / hatyuttarAhiM jAe 3 / hatthuttarAhi muMDo namaskAra samasta-jJAnAvaraNIya Adi AThoM-karmoM ko vinAza karane vAlA hai aura saba dravyamaMgaloM aura ye bhAvamaMgaloM meM mukhya maMgala hai // 1 // ___ bhagavAn varddhamAnasvAmI ke sattAIsa bhavoM ke varNana karane kI icchAvAle graMthakAra upodghAtasahita prathamamatra kA prArambha karate haiM podayAtaH sI. sarva-jJAnAvaraNIyAdi AThe-kamane vinAza karanAra che, ane sarva dravyamaMgala tathA bhAvamaMgalamAM mukhya maMgala che. (1) bhagavAna vaddhamAna svAmInA sattAvIsa bhavonuM varNana karavAnI IcchAvALA graMthakAra upodughAta sahita prathama sUtrane prAraMbha kare che Jain Educatior a tiones GTA
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpamaJjarI TIkA bhavittA agArAo aNagAriyaM pancaie 4 // hatyuttarAhiM aNaMte aNuttare NivAghAe NirAvaraNe kasiNe paDipuNNe kevalabaranANadaMsaNe samuppaNNe 5 / sAiNA pariNivvue bhagavaM jAva bhujo bhujjo uvadaMsei-tti bemi 6 / " ii // 01 // chAyA-dazAzrutaskandhasya saptamAdhyayane bhikSaNAM dvAdaza pratimA varNitAH / pratimAsamAphyanantaraM zrIkalpa varSAkAlaH samAyAti, taM yApayituM munibhinivAsayogya kSetramanveSaNIyam , ucitaM kSetraM prApya smpuurnnshcaaturmaa||136|| siko varSAkAlo munijanaistatraiva yApanIyaH / tatra varSAkAle cAturmAsikadivasAt ekamAsaviMzatirAtrasamanantaraM zuklapaJcamyAM saMvatsarIparva samArAdhanIyaM bhavati, ataH khalu saptatirAtrindivasamanantaraM varSAvAsaH samAptimeti / tatraikaM saMvatsarIparvadinaM, tadinAta pUrvAvyahitAni sapta dinAni ca militvA aSTa dinAni, etat paryuSaNAparva pocyate / mUla kA artha-dazAzrutaskandha zAstra ke sAtaveM adhyayana meM bhikSuoM kI bAraha pratimAoM kA varNana kiyA gayA hai| pratimAoM kI samApti ke pazcAt varSAkAla A jAtA hai| varSAkAla ko vyatIta karane ke lie muniyoM ko nivAsayogya kSetra kA anveSaNa karanA caahie| ucita kSetra pAkara cAra mAsakA sampUrNa varSAkAla munijanoM ko vahIM vyatIta karanA caahie| usI varSAkAla meM caumAse ke prAraMbhika dina se eka mAsa aura vIsa dina vyatIta hone para zukla paMcamI ke dina saMvatsarIparva kI ArAdhanA karanI hotI hai| usake bAda sattara (70) rAtri-divasa vyatIta hone para varSAvAsa samApta ho jAtA hai| eka dina saMvatsarIparva kA aura sAta dina usase pahale ke, isa prakAra ATha dina hote haiM, yahI ATha dina paryaSaNAparva kahalAtA hai| mULa arthA--dazAzrutaskaMdha zAstranA sAtamA adhyayanamAM bhikSuonI bAra pratimAonuM varNana kareluM che. pratimAonI samApti pachI varSAkALa Ave che. varSAkALa vyatIta karavAne munione vasavA gya kSetranuM anveSaNa (zodhana) karavuM joIe. ucita kSetra meLavIne cAra mAsano pUre varSAkALa munijanee temAM vyatIta kare joIe. e varSAkALanA cAra mAsanA prAraMbhanA divasathI eka mAsa ane vIsa divasa vItyA pachI sudI pAMcamane divase saMvatsarI parvanI ArAdhanA karavAnI hoya che. tyAra pachI sittera rAtri-dina vItyA bAda varSAvAsa samApta Sii thAya che. eka divasa saMvatsarI parvane ane sAta divasa tenI pahelAMnA, ema ATha divasa thAya che. e ATha Jan Education ideosi payuSayA havAya cha. upodghAtaH // 136 // S ww.jainelibrary.org
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa zrIkalpa sUtre maJjarI TIkA // 137 // eteSu aSTAsu paryuSaNAparvadineSu munayo'ntakRdazAGgaM vAcayanti / bhagavataH zrIvarddhamAnasvAminazcaritraM ca zrAvayanti-ityevaM pUrveNa saptamAdhyayanena sahAsya smbndhH| iha paryuSaNAbhidhAne aSTame'dhyayane zramaNasya bhagavato mahAvIrasya hastottarAsu saMjAtaM cyavanAdipaJcakam AkhyApitaM prajJApita prarUpitaM darzitaM nidarzitamupadarzitam, tasyedaM mUtram - "tasmin kAle tasmin samaye zramagasya bhagavato mahAvIrasya paJca hastottarA abhavan , tadyathAhastottarAbhizcyutaH, cyutvA garbhamavakrAntaH 1 / hastottarAbhirgarbhAta garbha saMhataH 2 / hastottarAbhirjAtaH / hastottarAbhimuNDo bhUtvA agArAdanagAritAM pravajitaH 4 / hastottabharanantamanuttaraM nirvyAghAtaM nirAvaraNaM kRtsnaM ina paryuSaNAparva ke ATha dinoM meM muni antakRddazAMga kA vAcana karate haiM aura bhagavAn zrI varddhamAna svAmI kA caritra bhI sunAte haiN| isa prakAra pUrvokta sAtaveM adhyayana ke sAtha isakA saMbaMdha hai| paryuSaNA nAmaka isa AThaveM adhyayana meM zramaNa bhagavAna mahAvIra ke hastottarA (uttaraphAlgunI) meM hue cyavana Adi pA~coM kalyANa kathita haiM, prajJApita haiM, prarUpita haiM, darzita, nidarzita aura upadarzita haiN| isake lie mUtra yaha hai- teNaM kAleNaM' ityAdi / "usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAca (kalyANa) uttaraphAlgunI meM hue| ve isa prakAra-(1) bhagavAn ne uttaraphAlgunI nakSatrameM cyavana karake garbha meM praveza kiyA, (2) uttaraphAlgunI meM garbhAntara meM saMharaNa huA, (3) uttaraphAlgunI meM janma huA, (4) uttaraphAlgunI meM muMDita upodayAtaH A paryuSaNa parvanA ATha divasamAM muni aMtakRtadazAMganuM vAcana kare che ane bhagavAna zrI vardhamAna svAmInuM caritra paNa saMbhaLAve che. A rIte pUrvokata sAtamA adhyayananI sAthe ene saMbaMdha che. paryuSaNa nAmanA A AThamA adhyayanamAM zramaNa bhagavAna mahAvIranA hastettarA (uttaraphAlvanI ) mAM thaelA avana vagere pAMce kalyANe kathita che. prajJApita, prarUpita, darzita, nidarzita ane upadarzita che. ene bhATe sUtra mA cha-"teNaM kAleNaM" tyAhi e kALe ane e samaye zramaNa bhagavAna mahAvIranAM pAMca (kalyANe) uttaraphAgunImAM thayAM, te A pramANe -(1) bhagavAne uttaraphAlyunI nakSatramAM cyavana karIne garbhamAM praveza karyo. (2) uttaraphAgunImAM gataramAM tamArA saMharaNa thayuM. (3) uttaraphAbunImAM janma thaye. (4) uttaraphAgunImAM muMDita thaI gRha tyajI dIkSA dhAraNa karI. // 137 // Gos.
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ maJjarI TIkA ra pratipUrNa kevalavarajJAnadarzana samutpannam 5 / svAtyAM parinito bhagavAn yAvad bhUyo bhUya upadarzayati"iti bravImi / 6 / iti // 01 / / TIkA-'dasAmuyakkhaMdhassa' ityAdi - vyAkhyA nigdsiddhaa| navaram-'AghaviyaM' ityAdi / zrIkalpamRtre AkhyApitam-sAmAnyatayA vizeSatayA vA kathitam / prajJApitam-vacanaparyAyeNa mhaaviir-vrdhmaan-shrmnnaadi||138|| nAmabhedena vA bhavyAya pratibodhitam, prarUpitam-svarUpato vivecitam / darzitam-upamAnopameyabhAvAdibhiH prakaTitam / nidarzitam-svaparAnukampayA bhavyakalyANApekSayA vA hetudRSTAntAdibhiH punaH punaH darzitam / hokara gRhatyAga kara dIkSA dhAraNa kI, (5) uttaraphAlgunI meM anuttara, apratihata, nirAvaraNa, sampUrNa aura 4 ananta kevalajJAna, kevaladarzana kI prApti huii| svAtinakSatra meM bhagavAn ko parinirvANa kI prApti huI, yAvat ra punaH punaH gautamasvAmIne dikhalAyA hai| muu01|| TIkA kA artha-'dasAmuyakkhaMdhassa' ityAdi mUtra kI vyAkhyA sugama hai| kevala-sAmAnyarUpa se na yA vizeSarUpa se kahanA AkhyApita hai| ekavacana Adi ke bheda se athavA mahAvIra varddhamAna, zramaNa Adi nAmoM ke bheda se bhavya jIvoM ko samajhAnA vaha prajJApita hai| svarUpakathanapUrvaka vivecana karanA prarUpita hai| upamAna-upameya-bhAva Adi se prakaTa karanA vaha darzita hai| svAnukampA aura parAnukampA se, athavA bhavya jIvoM e ke kalyANa kI apekSA rakhakara jo, hetu tathA dRSTAnta Adi se punaHpunaH prakaTa karanA vaha nidarzitA hai| upanaya aura nigamana se athavA samasta nayoM kI apekSA se bhavya jIvoMkI buddhi meM asaMdigdha- mAra (5) uttaraphAgunImAM anuttara, apratihata, nirAvaraNa, saMpUrNa ane anaMta kevala jJAna, kevala darzananI prApti thaI. svAtinakSatramAM bhagavAnane parinirvANanI prApti thaI yAvat punaH punaH gautama svAmIe batAvyuM che. (su01) { TIne artha-"dasAsuyakkhaMghassa" tyA sUtranI vyAcyA sugama che. ThevaNa sAmAnya3the yA vizeSa35 kahevuM AkhyApita che. ekavacana, bahuvacana, AdinA bhede athavA mahAvIra, vardhamAna, zramaNa Adi nAmanA bhede karIne bhavya jIne je samajAvavuM te prajJApita che. svarUpakathana-pUrvaka je vivecana karavuM te prarUpita che. upamAna-upameya-bhAva AdithI je prakaTa karavuM te darzita che. svAnukaMpAthI ane parAnukaMpAthI athavA bhavya jIvonA kalyANunI apekSA rAkhIne je hetu tathA dRSTAMtAdithI punaH punaH prakaTa karavuM te nidazita doDI dilI che. upanaya ane nigamanathI athavA badhA nAnI apekSAthI je pa bhavya jIvanI buddhimAM asaMdigdharUpe jamAvI kAra ra upodghAnaH // 138 //
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamUtre // 139 // Nan Tong Tong Chu RECE upadarzitam - upanayanigamanAbhyAM sakalanayAbhiprAyato vA niHzaGkaM bhavyabuddhau vyavasthApitamiti / varSAkAle cAturmAsika divasAt caturmAsasambandhI divasacAturmAsikadivasaH, yasmin divase caturmAsArthamAgatA munayacAturmAsikaM sAyaMkAlikaM pratikramaNaM kurvanti, sa divasacAturmAsikaH procyate, ASADhapUrNimAdivasa ityarthaH ; tasmAt cAturmAsikadivasAt zravADhapUrNimArUpAt samArabhya ekamAsaviMzatirAtrasamanantaraM paJcAzadivaseSu vyatikrAnteSu satsu paJcAzattamadivase tithikSaye tvekonapaJcAzattamadivase ityarthaH, tithikSaye'pi paJcAzattamadivasatvaM vyavahArAt / zuklapaJcamyAM saMvatsarIparva samArAdhanIyaM bhavati / "jao NaM" ti -yataH = yasmAt divasAt- sAMvatsarikasAyaMkAlikamatikramaNasamayAdArabhya khalu saptatirAtrindivasamanantaraM - saptatau divaseSu sampUrNeSvityarthaH, varSAvAsaH samAptimeti / bhagavatA'pyevameva kRtaM tathAhi samaNe bhagavaM rUpa se jamA denA upadarzita hai / jisa dina caturmAsa ke lie Aye hue muni sAyaMkAla meM cAturmAsika pratikramaNa karate haiM, vaha cAturmAsika divasa kahalAtA hai / vaha dina ASADhI pUrNimAke sAyaMkAlika pratikramaNakAla se AraMbha karake eka mAsa aura vIsa divasa vyatIta hone para pacAsa divasa bItane para arthAt pacAsaveM dina, aura yadi tithi kA kSaya ho jAya to unapacAsaveM dina, zuklApaMcamI ko saMvatsarI parva kI ArAdhanA karanI cAhie / yahA~ yaha dhyAna rakhanA cAhie ki tithi kA kSaya hone para bhI paccAsa dina kA vyavahAra lokAnurodha se hotA hai 'jao gaM' ti - usI zuklA paMcamI ke sAyaMkAlika pratikramaNasamaya se AraMbha karake sattara ( 70 ) devu te upadarzita che. je divase cAturmAsane mATe AvelA munie sAMje cAturmAsika pratikramaNa karatA hoya, te cAturmAsika divasa kahevAya che. te divasa ASADhI pUrNimAnA hoya che. e cAturmAsika divasa arthAt ASADhI pUrNimAnA sAMjanA pratikramaNa kAlathI AraMbhIne eka mAsa ne vIsa divasa vItatAM-pacAsa divasa vItI jatAM arthAt pacAsame divase, ane jo tithinA kSaya thAya teA egaNapacAsame divase, sudI pAMcame saMvatsarIpanI ArAdhanA karavI joie. ahIM' eTalu dhyAnamAM rAkhavuM ke tithine kSaya thavA chatAM paNa pacAsa divasanA vyavahAra leAkAnurodhathI thAya che. "jao Na'ti" - me suTTI yAMnyamanA sAMnA pratibhAyu samayathI mAralIne sittera divasa pUrA thatAM varSA Jain Education National Bao Bao Bao Bao Bao Shi Wan Zhen kalpa maJjarI TIkA DapodghAtaH // 139 // Pi.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa"sUtre // 140 // Xing Xing DO Jain Educatio mahAvIre vAsAvAsANaM saivIsairAe mAse vaikaMte sattariehi rAIdiehiM sesehiM vAsAvAsaM pajjosavei" iti samavAyAGgasUtre / tatraikaM sAMvatsarikadinaM tadinAt pUrvamavyavahitAni saptadinAni ca militvA'STa dinAni eSa:aSTadinaparimitaH kAlaH paryuSaNApati procyate / nanu yadi abhivarddhitasaMvatsare varSAvAse zrAvaNAdimAso'dhiko bhavettadA varSAvAsasya paJcAzaduttarekazatadivasa sadbhAvAt paJcAzattamadivase saMvatsarIparva, tadanantaraM saptatidivaseSu pUrNeSu varSAvAsasamAtizva kathaM saMgacchate ?, dina pUrNa hone para varSAvAsa samApta hotA hai / bhagavAn ne bhI aisA hI kiyA / samavAyAMga sUtra meM kahA hai " samaNe bhagavaM mahAvIre vAsAvAsANaM savIsairAe mAse va kaMte, sattariehi rAidiehiM sesehiM vAsAvAsaM pajjosavei " iti / zramaNa bhagavAna mahAvIra ne bIsa dina sahita eka mAsa vyatIta hone para aura varSAvAsa ke sattara (70) dina zeSa rahane para paryuSaNa kiyA / usameM savatsarI kA eka dina aura sAta usase pahale ke dina mila kara ATha dina hote haiM / yaha ATha dina kA kAla paryuSaNAparva kahalAtA hai / zaMkA- yadi abhivarddhita saMvatsara meM, varSAvAsa meM zrAvaNa Adi mAsa adhika ho jAya to varSAvAsa 150 dina kA ho jAtA hai| aisI sthiti meM varSAvAsa se pacAsaveM dina saMvatsarI parva aura sattara ( 70 ) vAsa samApta thAya che. bhagavAne paNa ema ja karyuM hatuM. 'samavAyAMga' sUtramAM kahyu cheH " samaNe bhagavaM mahAvIre vAsAvAsANaM savIsairAe mAse asia sattariehiM rAidiehiM sesehiM vAsAvAsa pajjosavei" iti . zramaNa bhagavAna mahAvIre vIsa divasa sahita eka mAsa vItatAM ane varSAvAsanA sittera divasa zeSa rahetAM paOSaNa karyAM. temAM saMvatsarInA eka divasa ane sAta enI pahelAMnA divasa maLIne ATha divasa thAya che. e ATha divasane kALa paryuSaNApa kahevAya che. zaMkA-jo abhivadhiCta sa MvatsaramAM, varSAvAsamAM zrAvaNa Adi adhika mAsa Ave te varSoMvAsa 150 divasane thAya che. evI sthitimAM varSovAsathI pacAsane divase sa MvatsarI parva ane sittera divasa pachI varSAvAsanI kalpa maJjarI TIkA upodghAtaH // 140 // .
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamUtre // 141 // atrocyate, bhavatu tAvadevaM, kA no hAniH ?, saMvatsarIpaveM tu bhagavadAjJayA cAturmAsikadivasAt paJcAzattame divasa eva samArAdhanIyaM bhavati, vastutastu jainAmnAye varSAvAse'dhikamAso naiva svIkriyate, tatra yugamadhye pauSasya yugAnte cASADhasyaivAdhikamAsatvena prasiddhatvAt, anyathA bhagavatA tadviSaye vidhiniSedharUpeNa kimapi kathitaM syAt, api ca laukikavyahAramanusRtyaiva munibhistatrAdhikamAsasadbhAve'pi kArtikapUrNimAyAmeva varSAvAsaH samApyata iti jItavyavahAraH / 'teNaM kAleNaM' ityAdi - tasmin kAle=caturthArakalakSaNe, tasmin samaye = hIyamAnalakSaNe zramaNasya dina pazcAt varSAvAsa kI samApti kisa prakAra ThIka baiTha sakatI hai ? samAdhAna - aisA ho to ho, hamArA kyA bigar3atA hai ! saMvatsarI parva kI to bhagavAna kI AjJA ke anusAra pacAsaveM dina hI ArAdhanA karanI cAhie / ne vAstava meM jainaparamparA meM varSAvAsa meM adhika mAsa svIkAra hI nahIM kiyA jAtA / yuga ke madhya meM pauSa aura yuga ke anta meM ASAr3ha hI adhika mAsa ke rUpa meM prasiddha haiN| aisA na hotA to bhagavAn usake viSaya meM vidhi yA niSedha ke rUpa meM kucha na kucha kahA hotA / laukika vyavahAra kA anukaraNa karake hI muni varSAvAsa meM adhika mAsa hone para bhI kArtikI pUrNimA ke dina varSAvAsa samApta karate haiM / yaha jItavyavahAra hai / ' teNaM kAleNaM' ityAdi - hIyamAna svarUpa vAle cauthe Are meM zramaNa bhagavAn mahAvIra ke pA~ca samApti kevI rIte baMdha bese che? samAdhAna--ema thatu hAya tA bhale thAya, ethI ApaNuM zu khagaDavAnuM che ! saMvatsarI parvanI te bhagavAnanI AjJA mujaba pacAsame dine ja ArAdhanA karavI joIe, vastutaH jainapara parAmAM varSAvAsamAM adhika mAsano strokAra karavAmAM Avate nathI. yuganI madhyamAM pauSa ane yuganA aMtamAM aSADha ja adhika mAsa rUpe AvatA jANItA che. ema na hota te bhagavAne e viSayamAM vidhi yA niSedha rUpe kAMI ne kAMI kahyuM hota. laukika vyavahAranuM anusaraNa karIne ja muni varSAvAsamAM adhika mAsa AvatAM paNa kArtikI pUrNimAne divasa varSAvAsa samApta kare che. e jItavyavahAra che. " teNa kAleNa" ityAhi-DIyamAna sva3pavAnA thothA bhArAbhAM zrabhazu bhagavAna mahAvIranAM pAMtha uttara Jain Education National kalpa maJjarI TIkA upodghAtaH // 141 // ww.jainelibrary.org.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 142 // Jain Education bhagavato mahAvIrasya paJca paJcasaMkhyakAH hastottarAH - hastopalakSitA uttarA yAsAM tA hastottarA-uttarAphAlgunyaH abhavan, bhagavataH kalyANapaJcakamuttarAphAlgunISveva saMjAtamityarthaH, tadyathA tathAhi - hastottarAbhiH = ( hastottarAmu ArSatvAt saptamyarthe tRtIyA) cyutaH - dvAviMzatisAgaropamadevasambandhisthitimupabhujya dazamamANatadevalokAt, cyutvA, aSADhazuklaSaSThayAM garbha vyutkrAntaH garbhe samutpanna ityarthaH / 1 / hastottarAsu garbhAd = devAnandAgarbhAt garbha garbhAntaraM - trizalAgarbha vyazItitamAyAM rAtrau = AzvinakRSNatrayodazyAmityarthaH, saMhataHdevenA''nItaH | 2 | hastottarAsu jAtaH = caitrazuklatrayodazyAM janma gRhItavAn // 3 // hastottarAmu muNDa:= muNDito bhUtvA AgArAt = gRhAvAsAd anagAritAM = munitvaM matrajitaH = mArgazIrSa kRSNadazamyAM dIkSAM prAptaH // 4 | hastottarAsu anantam=antarahitaM - niravadhikam anuttaraM = sarvotkRSTaM, nirvyAghAtaM vyAghAtarahitaM - kaTakuDyAdibhira uttaraphAlgunI hue- arthAt pA~ca kalyANa uttaraphAlgunI nakSatra meM hue| ve isa prakAra haiM - hastottarA arthAt uttaraphAlgunI nakSatra meM bhagavAn kA cyavana huA, arthAt vAIsa sAgaropama kI svargakI Ayu kA upabhoga karake dasaveM prANata devaloka se cyavana karake aSADhazuklA SaSThI ke dina garbha meM padhAre 1 / uttaraphAlgunI nakSatra meM hI terAsIveM dina AzvinakRSNA trayodazI ko devAnandA ke garbha se dUsare garbha meM - mAtA trizalA ke garbha meM - deva ne saMharaNa kiyA 2 / uttaraphAlgunI nakSatra meM hI caitrazukla trayodazI tithi meM janma huA 3 / uttaraphAlgunI nakSatra meM hI muNDita hokara gRhavAsa tyAga kara mArgazIrSa kRSNA dazamI ko munidIkSA aMgIkAra kI 4 / uttaraphAlgunI nakSatra meM hI ananta - asIma, sarvotkRSTa, vyAghAtarahita, kaTa (caTAI) kuTa (ghaTa) aura kuDya (dIvAla) phAlgunI thayAM, arthAt pAMca kalyANa uttaraphAlgunI nakSatramAM thayAM, te A pramANeH-hastattarA arthAt uttaraphAlgunI nakSatramAM bhagavAnanuM cyavana thayuM', arthAt bAvIsa sAgaropamanA svarganA AyunA upabheAga karIne dazamA prANata devalAkathI cavana karIne aSADha suda chaThane divase ga'mAM padhAryAM 1. uttaraphAlgunI nakSatramAM ja tyAsIme divase AsA vada terase devAnaMdAnA garbha mAMthI bIjA garbhamAM-mAtA trizalAnA garbha mAM deve saharaNa karyuM 2. phAlgunI nakSatramAM ja catra sudI terase janma thaye 3. uttaraphAlgunImAM ja muDita thaI gRhatyAga karI mAgasara vadI dazame munidIkSA aMgIkAra karI 4. uttarAzunI nakSatramAMka anaMta-asIma, sarveSTTaSTa, vyAghAtaraDita G kaMTa kalpamaJjarI TIkA DapodghAtaH // 142 //
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 143 // pratihataM, nirAvaraNam = AvaraNarahita-sarvataH pradyotamAnamityarthaH, kRtsna=pUrNa, pratipUrNa=savatAnyApta, kamalavarajJAna- " darzanaM - kevalaM=' kevala' iti nAmnA prasiddham, yadvA - kevalam = ekamAtraM - sajAtIyadvitIyarahitam, varaM =matizrutajJAnAdyapekSayA zreSTha jJAnaM darzanaM ca vaizAkhazukladazamyAM samutpannam / svAtyAM= kArtikAmAvAsyAyAM svAtInakSatre parinirvRtaH - nirvANaM prApto bhgvaan| 'yAvat' yAvacchabdena bhagavadvihArAdikaM bhUyo bhUyaH=punaH punaH upadarzayati= gautamasvAmI kathayati sma / iti etat he jambUH ! tvAM yathA zrutaM tathA bravImi = kathayAmi / iti // 01 // Adi se niruddha na honevAle, AvaraNarahita arthAt saMmpUrNarUpa se bhAsamAna, sampUrNa aura sarvavyApI kevala vara jJAna aura darzana vaizAkha zuklA dazamI ko prApta huA 5 / kevala - ' kevala' nAma se prasiddha athavA kevala kA artha eka mAtra, jisake sAtha dUsarA koI jJAna na ho, tathA vara kA artha hai-mati, zruta Adi anya jJAnoM kI apekSA zreSTha / kevaladarzana kI vyAkhyA bhI isI prakAra samajhanI cAhie / bhagavAn kA nirvANa svAti nakSatra meM kArtikI amAvasyA ko huaa| mUla meM jo 'yAvat' zabda hai, usase bhagavAn ke bihAra Adi kA grahaNa karanA cAhie / yaha kathana gautama svAmI ne punaH punaH kiyA / 'timi sudharmA svAmI jambUsvAmI se kahate haiM-- he jambU ! jaisA maiMne sunA hai, vaisA hI tumase kahatA hU~ // 01 // (sTAI), phruTa (ghaTa) bhane mukhya (DIvAsa) vagerethI niruddha na thAru, yAvarazurahita, arthAt saMpUrNa 3ye lAsamAna, saMpU ne sarvavyApI Thevala vara jJAna bhane harzana vaizAma suddha dazame prApta thayu (5) Thevasa--"kevala" nAmathI prasiddha, athavA 'devA' no artha hai ' bhAtra', nenI sAthai jIblu adha jJAna hoya nahi, tathA 'vara' no artha che mati-zruta Adi bIjA jJAneAnI apekSAe zreSTha. kevala darzananI vyAkhyA paNa e ja pramANe samajavI. bhagavAnanuM nirvANu svAti nakSatramAM kArtikI amAse thayuM. mULamAM je thAvat zabda che, tethI bhagavAnanAM bihAra Adi aDa 12vAM me uthana gautama svAbhIo punaH punaH prayu 'pti bemi' sudharbhAsvAmI kahe che--he ja khU! jevuM meM sAMLaLyuM che tevu' ja tane kahuM chuM. (sU.1) svAmIne Jain Education Imational kalpa maJjarI TIkA upodghAtaH // 143 //
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa maJjarI TIkA etadeva mUcayati mUlam-eeNa sutteNa bhagavao sirivaddhamANasAmissa savvaM giravasesa kasiNaM paDipuNNaM caritaM viSNeyaM / taM jahA (1) paDhamAhiM hatyuttarAhiM devalogAo gambhAvAsAgamaNaM gambhapAlaNAiyaM / (2) bIyAhiM hatyuttarAhiM iMdakAriyagabbhasaMharaNAiyaM / (3) taiyAhiM hatyuttarAhiM iMdAikayajammamahimAvAlakIlAiyaM / (4) cautthIhiM hatyuttarAhiM dikkhApajato jiivnnvittNto| (5) paMcamAhiM hatyuttarAhiM savvasAmaNNavitti-kevalaNANuppatti-vihAracariyAiyaM / "sAiNA pariNivvue"-aNeNa kevalaNANANaMtaraM mokvagamaNapajjataM savvaM caritaM vaNNeyavvaM hoI // 102 // chAyA-etena mRtreNa bhagavataH zrIvarddhamAnasvAminaH sarva niravazeSa kRtsnaM pratipUrNa caritraM vijJeyam tadyathA (1) prathamAbhihastottarAbhirdevalokAt garbhA''vAsA''gamana-garbhapAlanAdikam / upodghAtaH yahI viSaya patrakAra mUcita karate haiM-'eeNa sutteNa' ityaadi| mUla kA artha-isa mUtra se bhagavAn zrI barddhamAna svAmI kA samasta, niravazeSa, kRtsna aura paripUrNa caritra jAna lenA caahie| vaha isa prakAra 1 prathama hastottarA-uttarAphAlgunI meM devaloka se garbhavAsa meM Agamana aura garbha kA pAlana-poSaNa aadi| // 144 // nayI the viSaya suutr||2 sUyita 42 cha-'eeNa suttaNa' tyAhi. mULane artha-A sUtrathI bhagavAna zrI vaddhamAna svAmInuM samasta, niravazeSa, kRtna ane paripUrNa caritra te mA prkaare(1) prathama hastattarA (uttaraphAlganI)thI devakathI garbhavAsamAM Agamana ane garbhanuM pAlana-poSaNa Adi. A Jain Education cational w w w.jainelibrary.org
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtra // 145|| kalpamaJjarI TIkA (2) dvitIyAbhihastottarAbhirindrakAritagarbhasaMharaNAdikam / / (3) tRtIyAbhihastottarAbhirindrakRtajanmamahimabAlakrIDAdikam / (4) caturthIbhihastottarAbhirdIkSAparyanto jiivnvRttaantH| (5) paJcamIbhirhastottarAbhiH sarvazrAmaNyavRtti-kevalajJAnotpatti-vihAracaryAdikam / "svAtyA pArinitaH" anena kevalajJAnAnantaraM mokSagamanaparyantaM sarva caritraM varNayitavyaM bhavati // 10 // TIkA-'eeNa' ityAdi / vyAkhyA nigadasiddhA ||m02|| / ___ mRlam-eeNa saMkhevao bhagavao sirivaddhamANasAmissa savvaM jIvaNacariyaM vaNNiya,tattha bhagavaM vIro titthayarotti tassa titthayaranAmagottakamma-baMdhaganibaMdhaNa-carittacittiya-bhavabhavaMtarA-NegavihakahA'vi kammavecittappadaMsagattAe saddhAdhaNANaM saddhAdINaM duraMta-saMsAra-kaMtAraMtara-muttitImaNamavassamaMtomalapakkhAlaNatthaM savaNagoyarayaM uvaNeyatti 2 dUsarI hastottarA se indra dvArA karavAyA huA garbhasaMharaNa aadi| 3 tIsarI hastottarA se indrakRta janmamahotsava tathA bAlakrIDA Adi / (4) cauthI hastottarA se dIkSA taka kA jIvanavRttAnta / (5) pA~cavI hastottarA se zramaNa-paryAya kA varNana, kevalajJAna kI utpatti aura vihAracaryA aadi| 'sAiNA pariNibdue'-arthAt svAti nakSatra meM mokSa padhAre. isase kevalajJAna ke anantara mokSagamana takakA samasta caritra varNita ho jAtA hai ||muu02|| TIkA kA artha-vyAkhyA sarala hI hai |mu02|| (2) bIjI hastattarAthI iMdra dvArA karAyeluM garbhasaMharaNa Adi. , (3) trIjI hastittarAthI IdrakRta janmamahotsava tathA bAlakrIDA Adi. (4) yothI stottathI dIkSA sudhArnu vanavRttAMta. (5) pAMcamI hateArAthI zramaNa-paryAyanuM varNana, kevala jJAnanI utpatti ane vihAra caryA Adi. 'sAiNA pariNibbue'-yAt 21AtinakSatramA bhAle pAryA, methI pakSa zAna pachI bhIkSAmana sudhInu madhu yaritra parNita thAya che. (sU02) kA upodghAtaH // 145 // Jain Education int ona! // Naya-yAcA sa . PR /Private &Personal use Only Cithw.jainelibrary.org
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ Niravahi-karuNAvaruNA-layassa bhagavao saMmattamuttisovANAicarittAvalI visthareNa NirUvijjai, // 903 // chAyA-etena saMkSepato bhagavataH zrIvarddhamAnasvAminaH sarva jIvanacaritaM varNitam, tatra bhagavAn vIrastIrthaGkara iti tasya tIrthaGkaranAmagotrakarmabandhananivandhanacaritracitritabhavabhavAntarAnekavidhakathA'pi karmavaicitryamadarzakatayA zraddhAdhanAnAM zrAddhAdInAM durantasaMsArakAntArAntaramuttitIpa'NAmavazyamantarmalapakSAlanArtha zravaNagocaratAmupaneyeti niravadhikaruNAvaruNAlayasya bhagavataH samyaktvamuktisopAnA''rohaNAdicaritrAvalivistareNa nirUpyate // 3 // zrIka-paHit // kalpa maJjarI TokA mUla kA artha-'eeNa saMkhevao' ityaadi| isa pUrvokta kathanase bhagavAn zrIvardhamAna svAmI ke samasta jIvanacaritrakA saMkSepa se varNana ho jAtA hai| bhagavAna mahAvIra tIrthakara the, bhagavAna ne tIrthakara-nAmagotra-karma kA baMdha kisa kAraNa se kiyA aura kisa prakAra bhava-bhavAntara meM bhramaNa kiyA, isa vRttAnta se saMbaMdhita aneka prakAra kI kathAeM karma kI vicitratA ko pradarzita karane vAlI haiN| ataH kaThinAI se pAra pAne yogya saMsArarUpI kAntAra se pAra hone kI icchA rakhanevAle, 'zraddhA hI jinakA dhana hai' aise zrAvaka AdikoM ko, Antarika mala ke prakSAlana ke lie avazya hI una kathAoM kA zravaNa karanA caahie| isa kAraNa asIma anukampA ke sAgara bhagavAn ke samyaktva prApti kA tathA mukti ke sopAna para ArUr3ha hone kA vRttAnta-caritra vistArapUrvaka nirUpaNa kiyA jAtA hai|03|| upodghAtaH bhUbano atha-paeNa saMkhevao' tyA ApUjita jayanayI bhagavAna zrI 55 bhAna svAmInu samasta jIvana-caritra saMkSepamAM varNita thAya che. bhagavAna mahAvIra tIrthakara hatA, eTale bhagavAne tIrthaMkara-nAma-gevakarmano baMdha kyA kAraNathI karyo ane keve prakAre bhava-bhavAMtaramAM bhramaNa karyuM, e vRttAMtathI saMbaMdhita aneka prakAranI kathAe kamanI vicitratAne praDharzita kare che. ethI, muzkelIthI pAra pAmavA yogya saMsArarUpI araNyanI pAra javAnI IcchA rAkhanAre, "zraddhA ja jenuM dhana che' evA zrAvakAdie AMtarika maLanuM prakSALana karavAne jarUra A kathAonuM zravaNa karavuM joIe A kAraNathI asIma anukaMpAnA sAgara bhagavAnanuM, samyakatva-prAptinuM tathA mukti pAna on para ArUDha thavA AdinuM vRttAMta-caritra vistArapUrvaka nirUpaNa karavAmAM Ave che. (sU03) // 146|| nI 2 SERWw.jainelibrary.org
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamUtre // 147 // nation.com TIkA- 'eeNa' ityAdi / vyAkhyA spaSTA // mu03 || mUlam -- asthi NaM majjhajaMbuddIve dIve nararayaNagehapacchimamahAvidehadippammi mahAvappammi nAma vijae bhUtrijayaveyayaMtI jayaMtI nAmaM NayarI / tattha NaM pabalabhuyabalakhaviyavipakkhakakkho johaNadakkho NiyavIriyarakkho miyadevo sirivAsudevontra mahAvihavo annatyabhihANo sattumaddaNo bhUSaNo bhuvaM sAsei / tapparipAlijjamANe puhavIpaTTAbhihANe paTTaNe sAmisevAsAro NayasAro NAmaM koTavAlo visai / so ya parAvagAraparadosAo visAoviva paramho, dappaNocca paraguNagahaNummuho, vivegijaNavaDiMso, haMso nIrehiMto khIramiva vivizciya doserhito guNaM ciNIa / so ya egayA kayAi vaNAvaNavihIe naranAhanidesamakesaM siraMsi dhAremANo sAvahANo pahiyavalaM saMbalaM gahiya lasaMtasajjukarisehiM kaivaehiM purisehiM baliyabalivaddajoDiyarahamAruhiya gahaNavaNamogAhI // mu03 // chAyA - asti khalu madhyajambUdvIpe dvIpe nararatnagehapazcimamahAvidehadIme mahAvapre nAma vijaye bhUvijayavaijayantI jayantI nAma nagarI / tatra khalu prabalabhujabalakSapitavipakSakakSo yodhanadakSo nijavIryarakSo namitadevaH TIkA kA artha -- vyAkhyAna spaSTa hI hai | 03|| nayasAra kI kathA -- mUla kA artha - madhya jambUdvIpa nAmaka dvIpa meM, nara - ratnoM ke geha (ghara) rUpa pazcima mahAvideha kSetra ko prakAzita karane vAle mahAvama nAmaka vijaya meM, isa pRthvI kI vijayavaijayantI - jayapatAkA ke samAna jayantI - nAmaka nagarI hai| usa nagarI meM apane prabala bAhubala se zatruoM ke samUha ko naSTa karane vAlA, zuroM meM ziromaNi, apane hI parAkrama se rakSita, virodhI rAjAoM ko namra banAne vAlA, vAsudeva ke samAna TIana artha-vyAcyA spaSTa che. (sU03) nayasAranI thA mULanA a--madhya jamUdrIpa nAmanA dvIpamAM, nararatnonA gRharUpa, pazcima mahAvideha kSetrane prakAzita karanAra mahAvapra nAmanA vijayamAM A pRthvInI vijayavaijantI--jayapatAkAnA jevI jayantI nAmanI nagarI che. e nagarImA potAnA prabala bAhubalathI zatruonA samUhane naSTa karanAra, zUra puruSomAM zizamaNi, potAnA ja parAkramathI Jain Education intemational darabarAbara, kalpa maJjarI TIkA nayasAra kathA // 147 //
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 148 // Poon (Shi Jia Jain Education In vAsudeva va mahAvibhavo'nvarthAbhidhAnaH zatrumardano bhUghano bhuvaM zAsti, tatparipAlyamAne pRthvIpratiSThAbhidhAne paTTane svAmisevAsA nayasAro nAma koTTapAlo nivasati, sa ca parApakAraparadoSAdviSAdiva parAGmukhaH, darpaNa iva paraguNagrahaNonmukho vivekijanAvataMso haMso naurAtkSIramiva vivicya doSAd guNamacinot / sa caikadA kadAcid vanAnavidhau narezanidezamaklezaM zirasi dhArayan sAvadhAnaH pathikavalaM zambalaM gRhItvA lasatsAhAyyotkarSaiH katipayaiH puruSairbalika balIvaIyojitarathamAruhya gahanavanamavAgAhata // 04 // mahAna vaibhava se sampanna, pRthivI hai dhana jisakA aisA, yathArtha nAmavAlA zatrumardana nAma kA rAjA pRthvI kA zAsana karatA thA / zatrumardana rAjA dvArA zAsita pRthvIpratiSTha nAmaka nagara meM svAmI kI ( rAjA kI) sevAmeM tatpara nayasAra nAmaka koTTapAla ( nagararakSaka) nivAsa karatA thA / vaha viSa kI taraha dUsare ke apakAra aura doSa-darzana se vimukha rahatA thA, darpaNa jisa prakAra prativimba ko grahaNa karatA hai usI prakAra dUsare ke guNoM ko grahaNa karane meM unmukha thA, vivekavAn janoM meM uttama thA, jaise haMsa nIra se kSIra ko pRthaka kara letA hai usI prakAra vaha bhI doSoM meM se bhI guNa grahaNa kara letA thA / nayasAra ekavAra rAjA ke Adezako binA kisI kleza ke zirodhArya karake, vanabhUmi kI rakhavAlI karane ke lie, pathikoM kA sahAyaka pAtheya (bhAtA) lekara tathA sahAyatA karane meM samartha katipaya puruSoM ko sAtha lekara, balavAna baila jisameM jute hue the aise ratha para savAra hokara gahana vana meM jA pahu~cA ||04|| rakSita, virAdhI rAjAne namra banAvanAra, vAsudevanI peThe mahAvaibhavathI saMpanna, pRthivI che jenuM dhana' evA, tathA nAmavALe zatrumana nAmanA rAjA pRthivInuM zAsana karatA hatA. zatrumana rAjAthI zAsita pRthvIpratiSTha nAmanA nagaramAM, svAmInI (rAjAnI) sevAmAM tatpara nayasAra nAmanA kATavALa (nagararakSaka) rahetA hatA. te viSanI peThe bIjAnA apakAra ane doSadazanathI vimukha rahetA hatA; darpaNa jema pratibiMbanuM grahaNa kare che tema bIjAnA guNAnu' grahaNa karavAmAM te unmukha hatA, vivekI janAmAM uttama hatA, jema hauMsa pANImAMthI dUdhane juduM pADI le che tema te paNa deSAmAMthI guNa grahaNa karatA hatA. nayasAra ekavAra rAjAnA Adezane jarAe kaleza vinA zire dhAraNa karIne, vanabhUminu' rakhavALu' karavAne pathikA sahAyaka evu' pAtheya (bhAtu) laine tathA sahAyatA karavAmAM upayAgI evA keTalAka puruSone sAthe laine, baLavAna baLado joDelA ratha para savAra thaIne gahana vanamAM jaI pahecyA. (sU4) Zan Zan kalpa maJjarI TIkA nayasAra kathA // 148 // w.jainelibrary.org.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mRtre // 14 // TIkA-asthi gaM' ityAdi asti khalu madhyajambUdvIpe madhyajambUdvIpanAmake dvIpe nararatnagehapazcimamahAvidehadIme-nararatnAnAM mahApuruSANAM gehaM sthAnaM yaH pazcimamahAvidehaH-mahAnto mahApuruSAH videhA: mokSagAminaH sadA bhavanti yatra tatkSetraM mahAvidehaH, pazcimazcAsau mahAvidehazceti pazcimamahAvidehastasya dIme maNimayaprAsAdAdinA prakAzake mahAvane nAma vijaye jara bUmandarasya pazcime zItodAyA mahAnadyA uttare jayantikApurIpatiddhe tRtIye vinaye bhUvijaya-vaijayantI-bhuvaH pRthivyA vijayavaijayantI-vijayapatAkeva jayantI nAma ngrii| tatra khalu prabalabhujabalakSapitavipakSakakSaH - prabalabhujabalena = prabalabAhuvIryeNa kSapitA nAzitA vipakSakakSA = zatrusamUho yena sa tathA, yodhanadakSaH - yudhyante iti yodhanAH = yodhAsteSu dakSA nipuNaH-zarazreSTha ityarthaH, yadvA-yodhane saMgrAme dakSaH-raNakalAnipuNa ityrthH| nijavIryarakSa:-nijavIryeNa= maJjarI TIkA nayasAra kathA TIkA kA artha-jisa kSetra meM mahAna-guNoM aura saMkhyA kI dRSTi se uttama puruSa videha arthAta nirantara mukta hote haiM, vaha kSetra mahAvideha kahalAtA hai| madhyajambUdvIpa nAmaka dvIpake pazcima dizAvartI mahAvideha kSetra ko apane maNimaya prAsAdoM Adi se suzobhita karanevAlA mahAvA nAmaka eka vijaya hai| vaha jambU-mandaraparvata se pazcima meM aura zItodA mahAnadI se uttara meM tIsarA vijaya hai| isa mahAvana vijaya meM pRthvI kI vijayapatAkA ke samAna jayantI nAmaka nagarI hai| jayantI nagarI meM zatrumardana nAmaka rAjA thaa| usane apane bhujAoM ke bala se zatruoM ke samUha kA vinAza kara diyA thaa| vaha yoddhAoM meM zreSTha thA, athavA raNa meM nipuNa thaa| apane hI parAkrama ke lA . TIkAne artha-je kSetramAM mahAna guNo ane saMkhyAnI daSTithI uttama puruSa niraMtara videha arthAt mukta thAya che, te kSetra mahAvideha kahevAya che. madhya jaMbudvipa nAmanA dvIpanI pazcima dizAe AvelA mahAvideha kSetrane pitAnA maNimaya prAsAdo AdithI suzobhita karanAra mahAvaka nAmano eka vijaya che. te jaMbUmaMdara parvatanI pazcimamAM ane zIdA mahAnadInI uttaramAM triI vijaya che. e mahAvapra vijayamAM pRthvInI vijyapatAkA jevI jayantI nAmanI nagarI che. jayantI nagarImAM zatrumana nAmano rAjA hatA. teNe pitAnI bhujAnA baLathI zatru-samUhane nAza karyo karI hate. te ddhAomAM zreSTha have, athavA raNamAM nipuNa hatA. te pitAnA ja parAkramanA prabhAve karI rakSita hatuM. je Jain Education Interational
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa svaparAkrameNa rakSaH rakSitaH, namitadevaH-namitAH namrIkRtAH devAH vipakSA rAjAno yena sa tathA / vazIkRtasakalabhUpa ityarthaH / vAsudeva iva mahAvibhavaH-mahaizvaryavAn / anvarthAbhidhAnaH-guNaniSpannanAmasampannaH, zatrumardanaH zatrumardananAmA / bhUdhanaH-bhUH pRthvI saiva dhanaM yasya sa tathA-bhUpatirityarthaH / bhuvaM-pRthvI zAsti paripAlayati / tatparipAlyamAne-tena-zatrumardanabhUpena paripAlyamAne rakSyamANe pRthvIpratiSThAbhidhAne pRthvIpratiSThanAmake pattane nagare svAmisevAsAraH zatrumardanabhUpasevAparAyaNo nayasAraH nayasAranAmakaH koTapAlaH nagararakSako nivasati / sa caparApakAraparadoSAt-pareSAmapakArAt doSAta-durguNAcca viSAdiva parAGmukhaH-vimukhaH, darpaNa iva-darpaNavat paraguNagrahaNonmukha:-paraguNasvIkAre tatpara ityarthaH, vivekijanAvataMsaH vivekijanazreSThaH, haMso nIrAt kSIramiva doSAt guNaM mAra kalpa-. maJjarI / / 150 // TIkA nayasArakathA prabhAva se rakSita thaa| usane apane virodhI rAjAoM ko jhukA liyA thA, arthAt saba rAjAoM ko apane adhIna kara liyA thaa| vAsudeva kI taraha vizAla vaibhava se vibhUSita thaa| yathA nAma tathA guNavAlA thA ! bhU arthAta bhUmi hI jisakA dhana hai aisA bhUdhana vaha zatramardana rAjA jayantI nagarI meM pRthvI kA pAlana karatA thaa| rAjA zatrumardana dvArA zAsita pRthvIpatiSTha nAma ke nagara meM, rAjA kI sevA karane meM tatpara nayasAra nAmaka eka koTavAla arthAt nagara-rakSaka thA / vaha dUsaroM kA apakAra karane se tathA doSoM ko grahaNa karane se usI prakAra vimukha rahatA thA jaise loga viSa se vimukha rahate haiN| darpaNa jisa prakAra dUsare ke pratibimba ko grahaNa karatA hai usI prakAra vaha parAye guNoM ko grahaNa karane ke lie unmukha rahatA thA / vivekI janoM meM uttama thaa| jaise haMsa dUdha mile hue pAnI meM se dudha ko pRthak karake grahaNa kara teNe pitAnA virodhI rAjAone namAvyA hatA, arthAt temane pitAne adhIna karI lIdhA hatA. te vAsudevanI jema vizALa vaibhavathI vibhUSita hatA. te nAma pramANe guNavALo hato. bhU eTale bhUmi jenuM dhana che e bhUdhana te zatrumardana rAjA jayantI nagarImAM pRthvInuM pAlana karato hate. zatrumana rAjAnA adhikAra heThaLanA pRthvI pratiSTha nAme nagaramAM, rAjAnI sevAmAM tatpara e nayasAra nAme eka kaTavALa athatu nagararakSaka hatA. te bIjAono apakAra karavAmAM tathA doSone grahaNa karavAmAM e JT; vimukha hatuM ke jema ke viSathI vimukha rahe che. jema darpaNa bIjAnA pratibiMbane grahaNa kare che, tema te parAyA che moTA guNone grahaNa karavAmAM ubhukha rahete hate. vivekI janomAM te uttama hatuM. jema haMsa dUdhamAM maLelA pANImAMthI to
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ worranteemawARANNELERS zrIkalpa matra // 15 // kalpamaJjarI TokA vivicya acinot yathA so dugdhamizritAjalAt dugdhaM pRthakkRtya pibati, jalaM ca parityajati, tathaiva doSAd guNaM pRthakkRtya gRhItavAniti / saca-nayasArazca ekadA-kadAcit vanAvanavidhau-dhanarakSaNakArye-vanarakSaNakAryaviSayakamityarthaH. narezanideza= zatrumardanAkhyarAjAjJAm, aklezaM mukhapUrvakaM yathA syAttathA zirasi mastake dhArayan , sAvadhAnaH san pathikabalaMpathikAnAM pAnthAnAM valaMbalavata,pathi sahAyakaM zambalaM-pAtheyaM gRhItvAlasatsAhAyyotkarSaH-lasan zobhamAnaHsAhAyyoskarSaH sahAyatAtizayo yeSAM taiH, katipayaiH kiyadbhiH-anekaiH puruSaiH saha balikabalIvaIyojita-baliko balavantau yau balIvauM RSabhau tAbhyAM yojitaM ratham Aruhya gahanavanam=nibiDamaraNyam avAgAhata pAvizat / / muu04|| mUlam-tae NaM saghaNaM varNa nirikkhamANassa bubhukkhamANassa tassa majjhaNDo AsI, tayA pacaMDamattaMDo pajaliyAnalona mahayA teeNa tabai, tasi samayasi so vaNagahaNabhUyale io-tao paribhamaMto bhaggavasAo, tavaM tavaMta, tavapahAhi analaM va jalaMtaM, jalahimiva gaMbhIraM, pukkharapalAsamiva nillecaM, somamiva sommalessa, savsahamiva savvaMsaha, bhakkharamiva tavateyasA bhAsamANaM, jhANAnaleNa kambhidhaNaM dahamANaM, kacchacamiva gutidiyaM, phaliharayaNamiva visuddhaM, NirAsavaM, nimmala, maMDavAyArasusIyalatarutale virAyamANaM, suhajjhANamaggaM, muNijaNaggaM, jiNavaradhammasovatthiyaM sadoragamuhabatthiyaM caMdo caMdiyamiva muhe dharataM, kammacarya rittaM karataM, sArardidupasannavayaNaM, nayasArakathA ma letA hai aura pAnI chor3a detA hai, usI prakAra nayasAra doSoM meM se bhI guNoM ko grahaNa kara letA thaa| ekabAra nayasAra ne rAjA zatrumardana ke vanakI dekharekha rUpa Adeza ko AdarapUrvaka svIkAra karake, pathikoM ke lie sahAyaka rUpa zambala-pAtheya (bhAtA) sAthameM lekara aura atyanta sahAyatA karane meM samartha kucha puruSoM ko sAtha lekara, balavAn baila jisameM jote gaye haiM aise ratha para savAra hokara vanabhUmi kI dekharekha ke lie gahana vana meM praveza kiyA ||muu04|| // 15 // dUdhane juduM karI le che ane pANIne choDI de che, tema nayasAra doSamAMthI paNa guNa grahaNa karI letA hatA. eka vAra nayasAre, rAjA zatramardananA vananI dekharekharUpa Adezane AdarapUrvaka svIkArIne, pravAsIone mATe sahAyaka evuM bhAtuM sAthe rAkhIne ane sahAyatA karavAmAM atisamartha evA cheDA puruSone laIne, baLavAna ra. baLada joDelA rathamAM savAra thaIne vanabhUminI dekharekhane mATe gahana vanamAM pravekha karyo, (sU04) .
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mutre 15 // dhavalavasaNaM, NANaNihANaM, akiMcaNaM kaMcaNa muNi daMsI ||muu05|| chAyA-tataH khalu saghana vanaM nirIkSamANasya bubhukSamANasya tasya madhyAhna AsIta, tadA pracaNDamArtaNDaH prajvalitA'nala iva mahatA tejasA . tapati, tasmin samaye sa vanagahanabhUtale itastataH paribhraman bhAgyavazAt, tapastapasyantaM, tapa-prabhAbhiranalamiva jvalantaM, jaladhimiva gambhoraM, puSkarapalAzamiva nirlepa, somamiva saumyalezya, sarvasahAmiva sarvasaha, bhAskaramiva tapastejasA bhAsamAna, dhyAnAlena karmendhanaM dahantaM, kacchapamitra guptendriya, sphaTikaratnamiva vizuddhaM, nirAsravaM, nirmalaM, maNDapAkArasuzIta kalpa: maJjarI TIkA mUla kA artha 'taeNa saghaNaM' ityAdi / tatpazcAt saghanavana kA nirIkSaNa karate-karate dopahara ho gii| nayasAra ko bhUkha satA rahI thii| prajvalita Aga kI taraha pracaNDa mUrya teja se tapa rahA thaa| aise samaya meM vanabhUmi meM idhara-udhara paribhramaNa karate hue nayasAra ko saubhAgya se eka muni dikhAI diye| vaha tapa tapa rahe the| tapasyA kI dIpti se agni ke samAna dedIpyamAna the| sAgara kI taraha gaMbhIra the / kamala ke patte kI bhA~ti nirlepa the| candramA ke samAna saumyakAntivAle the| pRthivI kI taraha sahanazIla the| sUrya ke samAna tapa ke teja se bhAsamAna the| dhyAnarUpI agni se karma-Idhana ko jalA rahe the| kachuve ke samAna indriyoM kA gopana karanevAle the| sphaTikaratna ke samAna vizuddha, Asrava se rahita aura nirmala the| maNDapa ke AkAra ke zItala vRkSa ke tale virAjamAna the| prazasta dhyAna meM magna the| munijanoM meM uttama the| nayasArakathA ... bhuujn| matha-'tae NaM saghaNa' tyAhi. tyA2 pachI gAyanana nirIkSaNa 42di sai pA2 2 4. nayasArane bhUkha satAvI rahI. baLatI AganI peThe pracaMDa sUrya tejathI tapI rahyo hate. e samaye vanabhUmimAM ahIM-tahIM pharatAM pharatAM nayasArane subhAgye eka muni dRSTie paDayA. te tapa tapI rahyA hatAM tapasyAnI dIptithI agninI peThe te dedIpyamAna hatAM. sAgaranI peThe gaMbhIra hatA. kamaLanI pAMdaDIonI peThe nirlepa hatA. caMdramAM jevI kAntivALA hatA. pRvInI jema sahanazIla hatA. sUryanI peThe tapa-tejathI bhAsamAna hatA, dhyAnarUpI agnithI kamarUpa IdhaNAne bALI rahyA hatA. kAcabAnI peThe IdriyanuM gepana karanArA hatA. sphaTikaratnanA jevA te Jain Education Davazuddha, bhAsavathI rahita mananitA . mana mAnAzIta vRkSanI te virAmabhAna tA. prazasta // 152 //
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa latarutale virAjamAna, zubhadhyAnamagnaM, munijanAyaM, jinavaradharmasvastikA sadorakamukhavatrikA candrazcandrikAmiva mukhe dharantaM, karmacayaM riktaM kurvantaM, zAradenduprasannavadanaM, dhavalavasana, jJAnanidhAnam, akiJcanaM kacana munimapazyat / / 05 / / TIkA-'tae NaM' ityAdi-- tataH khalu saghanaM-nibiDaM vanaM nirIkSamANasya pazyataHbubhukSamANasya-bubhukSoH tasya nayasArasya madhyAhna AsIta madhyAho jAtaH / tadA tasmin madhyAhnakAle pracaNDamArtaNDaH prakharakiraNamUryaH prajvalitAnala:=padIptAgniH iva yathA mahatA-ugreNa tejasA tapati / tasmin samaye sa nayasAro vanagahanabhUtale banasya kaThinabhUmitale, itastataH paribhraman bhAgyavazAt pUrvakRtasukRtamabhAvAt kaJcana munim apazyat-dRSTavAn / kIdRzaM munim ? ityAha--tapasta maJjarI // 153 // TIkA kalyANakArI jinadharma ko mUcita karanevAlI DorAsahita mukhavastrikA ko mukha para isa prakAra dhAraNa kiye hue the, jaise candramA cAMdanI ko dhAraNa karatA hai| AtmA se karmoM ke saMcaya ko dUra karane meM tatpara the / unakA badana zarad Rtu ke candramA ke samAna prasanna thaa| zveta basa pahane hue the| jJAna ke nidhAna the, kintu akiMcana-aparigraha the ||muu05|| TIkA kA artha-saghana vanakI dekharekha karate hue, kSudhA se pIDita nayasAra ko vana meM hI madhyAhna ho gyaa| usa samaya atyanta tIvra kiraNoM vAlA mUrya dhadhakatI huI Aga kI taraha ugra teja se tapane lgaa| aise samaya meM vana ke viSama pradezoM meM idhara-udhara bhramaNa karate hue nayasAra ko pUrvopArjita puNya ke prabhAva se eka muni dRSTigocara hue| vaha muni kaise the ? so kahate haiM-ve tapasyA kara rahe the| nasAra kathA dhyAnamAM magna hatA. munijanemAM uttama hatA. kalyANakArI jinadhamane sUcita karanArI dorA sAthenI mukhatrikAne mukhapara evI rIte dhAraNa karI hatI ke jema radramA cAMdanIne dhAraNa kare che. AmAthI karmonA saMcayane dUra karavAmAM tatpara hatA. emanuM vadana zaradU-RtunA caMdramAnI peThe prasanna hatuM. zvetavao paheryA hatAM. jJAnanA nidhAna hatA, ra parantu yina-mapariva tA. (sU05) TIkAne arthagADha vananI dekharekha karatAM ane bhUkhathI pIDAtA nayasArane vanamAM ja madhyAhana thaI gayo. che. e vakhate atitIvra kiraNovALe sUrya, bhabhUkatI AganI peThe ugra tejathI tapavA lAgyA. e samaye vananA viSama A pradezamAM Ama-tema bhramaNa karatA nayasArane pUrvopArjita puNyanA prabhAvathI eka muni najare paDayA. e muni // 153 // or Private Versonal Use Only w.jainelibrary.org
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI // 154 // TIkA pasyantaM tapasyAM kurvantam, tapaHprabhAbhiH-tapastejobhiH analamiva jvalantam agnimiva dedIpyamAna, jaladhimiva= samudravat gambhIraM, puSkarapalAzamiva kamalapatramiva nirlepa leparahitam, yathA kamalapatraM jalapaGkAyaspRSTaM taithava kaSAyAdivikArAspRSTamityarthaH, somamiva saumyalezyam candramiva zItalakAntim, sarvasahAmiva pRthvImiva sarvasaha= sakalaparISahopasargasahanazIlam, bhAskaraM=mUryamiva tapastejasA bhAsamAnadIpyamAnam , dhyAnAnalena-dhyAnarUpeNAgninA karmendhanaM-karmarUpamindhanam dahantaM bhasmIkurvantam , kacchapamiva guptendriya-vazIkRtendriyam, sphaTikaratnamiva vizuddha-nirmalahRdayam, nirAsravam AsravavarjitaM nirmalaM kaSAyamalavarjitam, maNDapAkArasuzItalatarutale virAjamAnaM, zubhadhyAnamagna-prazastadhyAnalInaM, munijanAyya munijaneSu agryaM=zreSThaM, jinavaradharmasvastikAM-jinavarANAM dharme yat svasti-kalyANa tatkAyati bhUcayatIti tathAbhUtAm, sadorakamukhavatrikAmdorakeNa sahitAM mukhavatrikAm / tapa ke teja se agni ke samAna dedIpyamAna the| samudra ke samAna gaMbhIra the| kamala-patra ke sadRza nirlepa the, arthAt jaise kamala kA pattA jala aura kIcar3a Adi ke sparza se rahita hotA hai, usI prakAra ve muni kaSAya Adi vikAroM se aspRSTa-achUte the| candramA kI taraha zItala kAnti se suzobhita the| pRthvI ke samAna tapasyA ke teja se dIpta the| dhyAnarUpI agni se karmarUpI iMdhana ko bhasma karane meM lage the| kachuve kI taraha indriyoM kA gopana karane vAle-vaza meM karanevAle the, sphaTika ratna ke samAna nirmala hRdaya / vAle the| Asrava-tathA kaSAya-mala se varjita the| maMDapa ke AkAra ke taru kI zItala chAyA meM virAjamAna the| prazasta dhyAna meM magna aura muniyoM meM zreSTha the| jinendroM ke dharma meM jo svasti arthAt mA kevA hatA, te kahe cheH-te tapasyA karI rahyA hatA. tapanA tejathI te agni samA dedIpyamAna hatA. samudra jevA gaMbhIra hatA. kamaLapatra jevA nirlepa hatA, arthAt jema kamaLanI pAMdaDIone pANI ke kIcaDane sparza thato nathI, tema te muni kaSAyAdi vikArethI apRSTa-nahi spardhAyelA hatA. caMdramA jevI zItala kAntithI suzobhita hatA. pRthvInI peThe badhA parISaha ane upasargo sahana karanArA hatA. sUryanI peThe tapasyAnA tejathI dIpta hatA. dhyAnarUpI agnithI kamarUpI IdhaNane bhasmIbhUta karavAmAM maMDayA hatA. kAcabAnI peThe Idriyane gopavIne svavaza karanArA hatA. sphaTika ratna jevuM nirmaLa hRdaya dharAvanArA hatA. Asrava tathA kaSAya-melathI vajita hatA. maMDapanA AkAranA vRkSanI ThaMDI chAyAmAM te virAyA hatA. prazasta dhyAnamAM magna ane muniomAM zreSTha hatA. jinendronA dharmamAM je svasti, arthAt kalyANa che ene sUcita karanArI che nayasArakathA // 154|| che
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa okalpa candraH candrikAm iva mukhe mukhopari dharantaM, sadorakamukhavatrikAyAcandrikAsAdRzyaM dhavalatvena bodhyam; karmasamUhaM riktaM kSINaM kurvantaM, zAradenduprasannavadanaM-zaradi bhavaH zAradaH, sa cAsAvinduzcandraH sa iva prasanna nirmalaM vadana-mukha yasya tam, dhavalavasana-zuklabalavantam, jJAnanidhAna jJAnavantam akiJcanaM niSparigrahamiti |mu05|| mUlam-taeNaM so udAro nayasAro bhUnatthamasthayAipaMcaMgo gAyabaMdaNavihipasaMgo guNagaNadharaM taM muNivaraM uyArabhAveNa vaMdai namasai, vaMdittA namaMsittA, tadaMsagANaMdatuMdilo AgamesimadaMkurakaMdilo sayaM jammajIviyaM sahalaM maNNamANo paramabhattibhAvullasiyamaNasA taM pajjuvAsamANo, tattha adUrasAmaMte samuvaviTTho |muu06|| chAyA-tataH khalu sa udAro nayasAro bhUnyastamastakAdipaJcAGgo jJAtavandanavidhiprasaGgo guNagaNadharaM taM maJjarI maMtra TIkA kalyANa hai usako mucita karanevAlI DorAsahita mukhavatrikA ko mukha para isa prakAra dhAraNa kiye hue the; jaise candramA cAMdanI ko dhAraNa karatA hai| cAMdanI zveta hotI hai aura mukhavatrikA bhI zveta hotI hai, ata eva donoM meM samAnatA hai| ve muni karmoM ke samUha ko kSINa karane meM tatpara the| unakA mukha zarad Rtu ke candramA ke samAna nirmala thaa| zveta vastra dhAraNa kiye hue the| jJAna ke nidhAna the aura parigraharahita the ||muu05|| mUla kA artha-'taeNaM so' ityAdi / muni mahArAja ko dekhane ke pazcAt, udAra vandanA kI vidhi ko jAnane vAle tathA jisane apane pAMcoM aMgoM ko pRthvI para TikA diyA hai ese nayasAra ne guNasamUha ke dhAraNa karanevAle una munivara ko udAra bhAva se vandanA kI, namaskAra kiyaa| vandanA-namaskAra karake nayasArakathA derA sAthenI mukhavastrikAne mukha para e prakAre dhAraNa karI rahyA hatA ke jema caMdramA cAMdanIne dhAraNa kare che. cAMdanI zveta ane mukhavastrikA paNa veta hoya che, tethI beumAM samAnatA che. e muni karma samUhane kSINa karavAmAM tatpara hatA. emanuM mukha zaradanA caMdra piThe nirmaLa hatuM. veta vastra paheryA hatAM. jJAnanA nidhAna ane parigraha 81 Gal. bhUsanI matha-'tapaNaM so' tyAdi. bhunirAjana nayAM pachI hAra pahanAnI vidhinA nA2, sane pitAnA pAMce AMgane pRthvI upara TakAvI dIdhAM che evA nayasAre guNasamUhanA dhAraka te munivarane udAra bhAvathI Jain Education Erainik nabha42 yA vahana nbh24||2 4rIna lAvaNyamA thanA2 syAnA mA tanayasA2, bhunizinanA bhAna thI // 155 // "udayAcAdavw.jainelibrary.org
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre // 156 // Jain Education In munivaramudArabhAvena vandate namasyati, vanditvA namasthitvA tardazanAnandatundila AgamiSyadbhadbhAGkarakandalaH svakaM janmajIvitaM saphalaM manyamAnaH paramabhaktibhAvollasitamanasA taM paryupAsInastatrAdRrasAmante samupaviSTaH // 06 // TIkA - tae NaM ityAdi / tataH = munidarzanAnantaraM khalu sa udAro nayasAro bhUnyastamastakAdipaJcAGgaH - bhuvi = pRthivyAM nyastAni = sthApitAni mastakAdIni=mastaka - jAnudvaya - karadvayarUpANi paJcAGgAni yena sa tathA, namitapaJcAGgaH, jJAtavandanavidhiprasaGgaH - jJAtaH = triditaH vandanasya vidheH prasaGgaH = avasaro yena sa tathA - vandanavidhijJa ityarthaH, guNagaNadharaM = kSAntyAdiguNarAzidhAriNaM taM munivaram udArabhAvena vandate = stauti namasyati =namaskaroti / tataH taddarzanAnandadila:- tasya munirAjasya yaddarzanaM = vilokanaM tasmAdya Ananda:-mamodastena tundila:- puSTaH AgamiSyadbhadrAGku bhAvI kalyANazAlI vaha, munidarzana ke Ananda se puSTa ho gyaa| apane janma aura jIvana ko saphala mAnatA huA, parama bhakti bhAva ke kAraNa ullAsayukta citta vAlA vaha munirAja kI upAsanA karatA huA, na bahuta dUra na bahuta pAsa - ucita sthAna para baiTha gayA // mu06 // TIkA kA artha- 'tae NaM so' ityAdi / munidarzana ke anantara usa udAra aura vandanA kI vidhi ke jJAtA nayasArane, mastaka, donoM ghuTane aura donoM hAtha, isa prakAra pA~coM aMgoM ko jamIna para namAkara, kSamA Adi guNoM kI rAzi ko dhAraNa karane vAle una munivara ko udAra bhAva se vandana aura namaskAra kiyA / taba munirAja ke darzana se utpanna hue pramoda ke kAraNa vaha phUla uThA / bhAvI bhava meM hone vAle paramakalyANa ke aMkura ke kandavAlA arthAt bhAvI kalyANa kA bhAjana vaha nayasAra, utkRSTa bhaktibhAva se ullasita manake puSTa thai gayA. potAnA janmane ane jIvanane saphala mAnata, paramabhakatabhAvane kAraNe ullAsayukatacittavAlA te nayasAra, munirA.nI upAsanA karatA, nahi ghaNuM dUra ke nahi' ghaNuM najIka arthAt ucita sthAna para besI gaye. (sU06) TInA artha - 'tapaNaM so' ityAhi bhuninA darzana thayAM pachI, te uhAra, vAhanAnI vidhineo laghunAra nayasAre bhasta, e DhI'caNu, be hAtha, ema pAce a Mgane bhUmi upara namADIne, kSamA Adi guNAnI rAzine dhAraNa karavAvAlA te munirAjane udAra bhAvathI vaMdana ane namaskAra karyA. te samaye AgAmI bhavamAM thanAra paramakalyANanA bhAjana te nayasAra, munirAjanA darzIneAthI utpanna thayela pramAda vaDe julI gayA. bhAvI bhavamAM thavAvALA paramakalyANanA aMkuranA kalpa maJjarI TIkA nayasArakathA / / 156 / / ww.jainelibrary.org.
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 157|| TIkA rakandala:-AgamiSyati bhaviSyati bhave yadbhadraM kalyANaM tasya yo'Gkarastasya yatkandaM tadvAn bhAvikalyANazAlItyarthaH, paramabhaktibhAvollasitamanasA utkRSTabhaktyudrekamamuditamanasA taM munivaraM paryupAsIna ArAdhayan tatra-munipAce adarasAmante nAtidare nAtinikaTe samupaviSTaH savinayam upaviSTaH ||muu06|| atha munistamupadizati mUlam-tae NaM taM chajjIvanikAyanAho tavasaMjamasanAho muninAho apuvvavacchaleNa mahumajjiyamuddiyAmAhurimaharaMtIe vANIe puggalapariyaTTa dasoyAharaNAiyaM ca darisaMto narajammassa dullahattaM devagurudhammasarUvaM ca vivihappayAreNa uvaesIa / sAhuNo pagaIe ceva paruddhAraparAyaNA havaMti, tappabhAveNa tassa hiyayammi cirakAlaTThiyappayAro micchattagADhaMdhayAro sUrodayAo loyaMdhayAro viva sattaraM paNaTTho / tae NaM uyAratarabhAvadhAro so nayasAro mahavvayasaNAhaM taM muNiNAhaM vivihavakavaigareNa thuNiya saTTANaM gao / tao so nayasAro bhoyaNavelAe goyariyaTuM viNiggayaM taM munivaraM viSNavei-bho parovayAradhuraMdharA muNivarA! mama vayaNaM ohAriya sayacaraNakamalarayapAyAo mamaMgaNaM pavittaM kareha // muu07|| ___ chAyA-tataH khalu taM SaDjIvanikAyanAthaH tapaHsaMyamasanAtho muninAtho'pUrvavAtsalyena madhumArjitamRdvIkAmAdhurImadharayantyA vANyA pudgalaparivattaM dazodAharaNAdikaM ca darzayan narajanmano durlabhatvaM devagurudharmasvarUpaM mAra nayasAra kathA SENT sAtha, una munivara kI upAsanA karatA huA vahIM munirAja ke pAsa-na adhika dUra aura na adhika samIpa vinayapUrvaka baiTha gayA // muu06|| muni use upadeza dete haiM-'tae NaM taM' ityAdi / mUla kA artha-tatpazcAt SaDjIvanikAyoM ke nAtha, tapa aura saMyama se sanAtha (sahita) muni // 157 // kaMdavALA, arthAt parama kalyANanA bhAjana te nayasAra, utkRSTa bhakitabhAvathI ullasita mana sAthe te munirAjanI upAsanA karatAM tyAM munirAjanI pAse ja, arthAt nahiM adhika dUra ke nahiM adhika najIka eTale ucita sthAna52, vinayapU' mesI Ayo(sU06) ve bhuni tena upaheza mA cha-'tapaNa taM' tyAhi. mUlane artha-tyAra pachI vajIvanikAnA nAtha, tapa ane saMyamathI sanAtha (sahita) muninAthe, to
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrokalpa kalpamaJjarI TIkA / / 158 // ca vividhaprakAreNa upAdizat / sAdhavaH prakRtyeva paroddhAraparAyaNA bhavanti. tatpabhAveNa tasya hRdaye cirakAlasthitapracAro mithyAtvagADhAndhakAraH sUrodayAllokAndhakAra iva satvaraM praNaSTaH / tataH khalu udAratarabhAvadhAraH sa nayasAraH mahAvratasanAthaM taM muninArtha vividhavAkyavyatikaraNa stutvA svasthAnaM gataH / tataH sa nayasAro bhojanavelAyAM gocarya) vinirgataM taM munivaraM vijJapayati-bhoH paropakAradhurandharA munivarAH ! mama vacanamavadhAya svacaraNakamalarajaHpAtAnmamAGgaNaM pavitraM kuruta // muu07|| nAthane, apUrva vAtsalyabhAva ke sAtha madhumArjita drAkSA kI madhuratA ko bhI mAta karanevAlI atizaya madhura vANI se pudgalaparAvartana ke svarUpa ko aura daza udAharaNoM ko dikhalAte hue mAnava-janma kI durlabhatA kA, tathA deva, guru, aura dharma ke svarUpa kA vividha prakAra se upadeza kiyaa| sAdhujana svabhAvase hI para ke uddhAra meM tatpara hote haiM / ata eva unake upadeza ke prabhAva se, nayasAra ke hRdayameM cirakAla-anAdikAla se sthita mithyAtvarUpI saghana aMdhakAra zIghra hI naSTa ho gayA, jaise sUrya ke udaya se loka kA aMdhakAra naSTa ho jAtA hai| tadanantara udAratara pariNAmoM ko dhAraNa karane vAlA vaha nayasAra mahAvratoM se sampanna una munirAja kI vividha prakAra kI vAkyAvalI se stuti karake apane sthAna para calA gyaa| usake pazcAt nayasArane bhojana ke samaya gocarI ke liye nikale hue munimahArAja se prArthanA ko ki- paropakAra kI dhurA ko dhAraNa karane vAle munivara ! merI prArthanA para dhyAna dekara, apane caraNa kamaloM kI dhUla se mera aMgana ko pAvana kIjiye / / muu07|| nayasAra apUrva vAtsalya sAthe madha mizrita drAkSanI mIThAzane paNa mahAta karanArI ghaNI ja madhura vANIthI pudgalaparAvartananA savarUpane tathA daza udAharaNe batAvIne mAnava-janmanI durlabhatAne tathA deva,guru ane dharma svarUpane aneka prakAre upadeza karyo. sAdhujana svabhAvathI ja bIjAne uddhAra karavA mATe tatpara hoya che, tethI temanA upadezanA prabhAvathI, sUryanA udayathI jema jagatanA aMdhakArane nAza thAya tema nayasAranA hRdayamAM anAdikAlathI rahela mithyAtvarUpI ghADe aMdhakAra tarata ja nAza pAmyuM. tyAra pachI udAratara pariNAmone dhAraNa karanAra te nayasAra, mahAvratathI saMpanna evA e munirAjanI judA judA prakAranA vAkayasamUhathI stuti karIne pitAne sthAne cAlyo gayo tyArabAda bhejananA samaye gocarI mATe nIkaLelA te munirAjane teNe vinaMtI karI ke he paropakAranI dhurAne dhAraNa karanArA onmmunivara ! mArI vinaMtI para dhyAna ApIne ApanA caraNa kamaLanI dhULathI mArAM AMgaNune pAvana kare. (sU07) kI // 15
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 159 / / LOKELLAT Xi Dao Bao Bao Bao Can Jain Education TAkA -- tae Na ta ityAdi / tataH khalu taM=nayasAraM SaDjIvanikAyanAthaH =paDjIvanikAyasvAmI tapaHsaMyamasanAthaH tapaHsaMyamAbhyAM yukto muninAthaH apUrvavAtsalyena = alaukikapremNA madhumArjitamRdvI kAmAdhurIm - madhu = mAkSikam tena mArjitA yA mRdvIkA = drAkSA tasyA yA mAdhurI=madhuratA, tAm adharayantyA = tiraskurvatyA atimadhurayA vANyA = cAcA pudgalaparivarta= pudgalAnAM= rUpidravyANAmAhArakavarjitAnAmaudArikAdiprakAreNa gRhNata ekajIvApekSayA parivartanaM - sAmastyena sparzaH = pudgalaparivartaH, sa yAvatA kAlena bhavati sa kAlo'nantotsarpiNyavasarpiNIrUpo'pi pudgalaparivarttastaM tathA-dazodAharaNAdikam=colakapAsakAdidRSTAntAdikaM ca darzayan narajanmanaH = manuSyabhavasya durlabhatvaM devagurudharmasvarUpaM ca vividhaprakAreNa TIkA kA artha- 'tae NaM taM ' ityAdi / nayasAra ke baiTha jAne ke pazcAt, tIna karaNa-kRta, kArita, anumodanA tathA tIna yoga - mana, vacana, kAya se rakSaka hone ke kAraNa chaha jIvanikAyoM ke svAmI, tapa evaM saMyama se sampanna una muninAtha ne alaukika prIti ke sAtha, madhu aura drAkSA ke mAdhurya ko bhI tiraskRta karane vAlI arthAt atyanta hI madhura vANI se pudgalaparAvarttana ke svarUpa ko aura colaka - pAsaka Adi dasa udAraNa Adi se manuSyabhava kI durlabhatA tathA deva, guru, dharma kA svarUpa nAnA prakAra se samajhAyA / AhAraka dravyoM ke sivAya samasta rUpI dravyoM- pudgaloM ko audArika zarIra Adi ke rUpa se grahaNa karate hue, eka jIva kI apekSA jo parivartana arthAt samastarUpa se jo sparza hotA hai, vaha pudgalaparAvarttana kahalAtA hai / yaha pudgalaparAvarta ananta utsarpiNiyoM aura avasarpiNiyoM ke bItane para hotA hai / TIne artha - 'tara NaM taM' ityAhi nayasAra mesI gayA pachI, hRta, asti bhane anumodanA se trAlu 2 tathA mana, vacana ane kAyA e traNa yAgathI rakSaNa karanAra hovAnA kAraNe cha jIvanikAyeAnA svAmI, ane tapa tathA sayamathI soMpanna te muninAthe alaukika prIti sAthe, madha mizrita drAkSanI mIThAzane paNa caDI jAya evI, eTale ke ghaNI ja mIThI vANIthI pudgalaparAvartananA svarUpane ane ceAllaka, pAsaka vagere daza udAharaNA AdithI manuSya bhavanI du`bhatA tathA deva,gurU dha'nA svarUpane aneka prakAre samajAkhyuM. AhAraka dravyA sivAya satra rUpI dravyA -puddagalA-te audArika zarIra vagerenA rUpathI grahaNa karatAM eka jIvanI apekSAe je parivartana eTale ke samasta kalpa maJjarI TIkA nayasAra kathA // 159 // x. .
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpamaJjarI TIkA aura upAdizat-upadiSTavAn / pudgalaparivartasya vistarasvarUpam anuttaropapAtikamUtrasya asmadAcAryakRtArthabodhinITIkAyAM dazodAharaNasvarUpaM ca uttarAdhyayanasya tRtIye'dhyayane'smadAcAryaviracitapriyadarzinITIkAyAM vilokanIyam / kimarthamupadiSTavAn ? ityAha-'sAhuNo' ityAdi / sAdhavaH prakRtyaiva-svabhAvenaiva paroddhAraparAyaNA: anyajIvozrIkalpa ddharaNatatparA bhavanti / ataH sa munirnayasArAya dharmamupadiSTavAn / upadezaprabhAveNa nayasArasya yadabhUttadAhasUtre // 160 // 'tappabhAveNa' ityAdinA-tatmabhAveNa-sAdhukRtopadezaprabhAveNa tasya-nayasArasya hRdayenmanasi cirakAlasthitapracAra:-cirakAlAt-anAdikAlAt sthitaH pracAra-prasaraNaM yasya sa tathAbhUto, mithyAtvagADhAndhakAraH mithyAtvarUpanibiDAndhakAraH mUryodayAt lokAndhakAra iva lokAndhakAravat, satvaraM-zIghra paNaSTaH / samyaktvaratnaisa kAla ko pudagalaparAvartana kahate haiN| pudgalaparAvarta kA vistRta svarUpa anuttaropapAtikamUtra kI mere pUjya AcArya deva kI banAyI huI arthabodhinI TIkA meM, aura daza udAharaNoM kA svarUpa uttarAdhyayanamUtra kI mere gurudeva kI racita priyadarzinI TIkA meM, tIsare adhyayana meM dekhanA caahie| muni ne kisa prayojana se upadeza diyA ? isa prazna kA samAdhAna karate hue zAstrakAra kahate haiMmunijana svabhAva se hI anya jIvoM kA uddhAra karanemeM tatpara hote haiN| isI kAraNa una munine nayasAra ko dharmopadeza diyA / upadeza ke prabhAva se nayasAra ko jo huA so kahate haiM-muni ke upadeza ke prabhAva se nayasAra ke hRdaya meM anAdi kAla se sthita mithyAtvarUpI pragAr3ha andhakAra, sUryodaya se loka ke andhakAra ke samAna, nayasAra rUpathI je sparza thAya che te pudgalaparAvartana kahevAya che. A pudgalaparAvartana anaMta utsarpiNIo tathA [ avasarpiNIonA pasAra thayA pachI thAya che. A kALane pudgalaparAvartana kahe che. pudgalaparAvartananuM vistRta 2135 "anuttaropApatika sUtra" nI bhArA pUnya mAyA zrIya anAvI samAdhinITIbha tathA za udAharaNonA svarUpa uttarANa tha nI mArA gurujIe racelI priyadarzinI TIkAnA trIjA adhyayanamAM jevI joIe. munie kayA hetuthI upadeza ApyA? A praznanuM samAdhAna karatAM zAstrakAra kahe che-munijana svabhAvathIja anya jIvone uddhAra karavAmAM tatpara hoya che. A ja kAraNathI te munie nayasArane dhamane upadeza dIdhe. muninA upadezanI asarathI nayasAra para zI asara thaI ? te have kahe che- muninA upadezanI asarathI nayasAranA para hadayamAM anAdi kALathI rahela mithyAtvarUpe pragADha aMdhakAra sUryodaya thatAM jema jagatane aMdhakAra nAza pAme // 16 // For Private & Personal use only Godw.jainelibrary.org
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mutre / / 161 / / Jain Education es samalaGkRto jAta iti bhAvaH / tataH tadanu khaDa udAratarabhAvadhAraH = atyudArabhAvasampannaH sa nayasAraH mahAvratasanArtha paJcamahAvratavantaM muninAthaM munirAjaM vividhavAkyavyatikareNa= anekavidhavAkyasamUhena stutvA = he bhadanta ! bhavatA'mRtakalpayA svavANyA janmajarAmaraNaduHkhabhItA vayamAzvAsitAH / candracandrikA yathA sahasrAMzukaraNasaMtaptaM saMsAraM zItalayati tathA bhavato'navadyA vANI rAgadveSajvAlAmAlAkulitaM mamAntaHkaraNaM zItalayati / he mune ! na tathA kalpatarUNAM maJjaryo, na vA sudhAsamudrANAmUrmayastathA hRdayaM mukhyanti, yathA bhavato'khilAgama ho uThI / naSTa ho gayA / arthAt nayasAra kI AtmA samyakttavarUpI ratna kI alaukika jyoti se udbhAsita nayasAra udAra pahale hI thA, samyaktva kI prApti se vaha udAratara arthAt atyanta udAra bhAva se sampanna ho gyaa| usane paJcamahAvratadhArI munirAja kI nAnA prakAra ke vAkya - samUhoM se stuti kii| jaise"bhagavan ! Apane apane pIyUSa ke sadRza vacanoM se, janma, jarA aura maraNa ke duHkhoM se bhayabhIta mujhe AzvAsana diyA hai| jaise sUrya kI prakhara kiraNoM se saMtapta saMsAra ko candramA kI cAdanI zItala karatI hai, usI prakAra rAga-dveSa kI jvAlAoM ke samUha se vyAkula mere antaHkaraNa ko ApakI kalyANamayI vANI zItala banAtI hai / he mune / samasta AgamoM kA sArarUpa ApakI vANI mere citta ko jitanA sukhI banA rahI hai, utanA sukha na to kalpavRkSoM kI maMjariyA~ de sakatI haiM aura na amRta ke samudroM kI che tema tarata ja nAza pAmyA. eTale ke nayasAranA AtmA samyakatvarUpI ratnanA alaukika prakAzathI prakAzamAna banyA. nayasAra pahelethI ja udAra tA hatA. samyakatva prApta thatAM te udAratara eTale ke vadhAre udAra bhAvathI pUrNa' banyA. teNe paMcamahAvratadhArI muninI aneka prakAranA vAkayasamUhathI stuti karI, jevAM ke-"bhagavan ! Ape ApanA amRta jevAM vacanathI janma jarA ane maraNanA du:khothI bhayabhIta evA mane AzvAsana ApyuM' che. jema sUryaMnA tIkSNa kiraNAthI sArI rIte tapela saMsArane candramAnI cAMdanI ThaMDaka de che, e ja rIte rAga-dveSanI javALA AnA samUhathI vyAkula banelA mArA aMtaHkaraNane ApanI kalyANakArI vANI zItaLa manAve che. he muni ! samasta AgamAnA sArarUpa ApanI vANI mArAM cittane jeTalu sukhI kare che eTaluM sukha te kalpavRkSanI maMjarIe dai Jiang Shang Ai Ai Ai kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya nayasAra nAmakaH prathamo bhavaH / / / 161 / / **
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ ko zrIkalpa sArabhUtA vANI / he vizvavandha ! bhavadvacanasahasrAMzukaranikaraNa anAdikAlAvasthito mama hRdayaguhAndhakAro vinaashitH| yathA sahasrakarakiraNaprabhayA tuSArakaNikA vilIyante, tathA bhavadvacanajanitena tattvavivekena ra mamAjJAnamapi vilInam / he bhagavan ! sameghe gagane candracandrikAvad bhavadupadezaM vinA guNA na zobhante / he he guNanidhe ! bhavadupadezamanupazrutya vyAmohamadirAmamattA viSayagarne prapatitA jIvA AtmAnaM na tataH kadAci nti / bhavadupadezAvalI bhavabhavAntarAgatAjJAnanidrAvimUDhAn jIvAn vinidrAn kRtvA kSAntyAdiyathA candrakiraNAH kamalabanavikAsane, pASANA madhuragItagAne, citralikhitAzca rAjAno raNa kalpa maJjarI // 16 // nATata rAma TIkA lahareM hI de sakatI haiN| vizvavandha ! Apake vacanarUpI sUrya kI kiraNoM ke samUha ne, mere hRdayarUpI guphA meM anAdikAla se bhare hue andhakAra ko dUra kara diyA hai| jaise divAkara kI kiraNoM kI prabhAse osa ke nanheM-nanheM se kaNa vilIna ho jAte haiM, usI prakAra Apake vacanoM se utpanna hue tatvajJAna se merA ajJAna vilIna ho gayA / he bhagavan ! jaise meghoM se AcchAdita AkAzameM candracandrikA zobhAyamAna nahIM hotI, usI prakAra Apake upadeza ke vinA guNoM kI zobhA nahIM hotii| he guNoM ke nidhAna ! Apake upadeza ko zravaNa kiye vinA moha kI madirA se matavAle aura viSayoM ke gaDDhe gire hue jIva kadApi usase apanA uddhAra nahIM kara skte| Apake upadeza bhava-bhava se cale Aye ajJAna kI nidrA se ekadama mUr3ha bane hue jIvoM ko jAgRta karake kSamA Adi guNoM se vibhUSita banAte haiN| jaise candramA kI kiraNeM kamala-vana ko vikasita karane meM samartha nahIM, pASANa madhura gIta gAne meM samartha nahIM aura citralikhita rAjA mahAvIrasya nayasAranAmakaH prathamo bhvH| zakatI nathI, ke amRtanA samudranI lahere paNa daI zakatI nathI. he vizvavanta ! ApanA vacanarUpI sUryanAM kiraNanA samUhe mArA hadayarUpI guphAmAM anAdi kALathI bharelA aMdhakArane dUra karI dIdhuM che. jema sUryanA kiraNonA tejathI jhAkaLanAM nAnAM nAnAM binduo nAza pAme che te ja rIte ApanA vacanethI utpanna thayela tatvajJAnathI mAruM ajJAna nAza pAmyuM che. he bhagavAna ! jema meghothI chavAyelAM AkAzamAM candranI candrikA zobhatI nathI, e ja rIte ApanA // 162 // upadeza vinA guNo zobhatA nathI. he guNenA bhaMDAra ! Apano upadeza sAMbhaLyA vinA mehanI madirAthI masta banelAM tathA viSayo rUpI khADAmAM paDelA jIva temAMthI pitAne uddhAra kadI karI zakatAM nathI. Apane upadeza -savathI pAsI bhAratI majJAnanI nidrAthI ta bhUbhanevAne tarIna kSamA pore guNAthI vibhUSitaww.jainelibrary.org
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamUtre / / 163 / / kamANa samayA na bhavAnta tathA bhavadupadazagrahaNAvakalA jAvA Apa na kadApyapArasasArapArAvArapArakaraNa samayA bhavanti / he pIyUSopadezapravarSaka ! yathA varSAkAle varSAjalApUritavilebhyo bhujaGgamA vinissRtya palAyante, tathaiva bhavadupadezajalApUritAtmabilAtkarmabhujaGgamAH palAyante / aho bhavadupadezasya mAhAtmyam ! yaM vinA vaiSayikamukhasArA narA avazyameva durgatigarttaparAyaNA bhavanti, yathA - haritatRNalo bhAkarSaNA hariNA harita tRNAcchanne kUpe patitA bhavanti / he mahAtman ! bhavadupadezapUrNacandrodaye prANinAM hRdayamarubhUmau zubhAzubhakarmarUpamasRsvara yuddha karane meM samartha nahIM, usI prakAra jinhoM ne Apake upadeza ko grahaNa nahIM kiyA, ve jIva isa apAra saMsAra - sAgara ko pAra karane meM kadApi samartha nahIM ho sakate ! he amRtamaya upadeza kI varSAkarane vAle munirAja ! jaise varSAkAla meM, jala se paripUrNa biloM se sApa nikalakara bhAga jAte haiM, usI prakAra Apake upadezarUpI jala se pUrita AtmArUpI bila se karmarUpI sarpa bhAga jAte haiM / dhanya hai Apake upadeza kA mAhAtmya ! jisa ke abhAva meM viSayajanita sukha ko sAra samajhane vAle manuSya avazya hI durgati ke gaDDhe meM girate haiM, jaise hare-hare ghAsa ke lobha se AkRSTa hiraNa hare ghAsa se Dha~ke hue kUpa meM jA girate haiM / he mahAtman ! Apake upadezarUpI pUrNacandra kA udaya hone para prANiyoM ke hRdayarUpI marubhUmi meM zubhaazubha karmarUpI laharAtI laharoM se caMcala viSayavAsanArUpI mRgatRSNA zIghra hI naSTa ho jAtI hai / " kare che. jema candramAnAM kiraNeA kamaLa-vanane vikasita karavAne samatha hAtAM nathI, pASANu madhura gIta gAvAne samaM nathI ane citramAM citarelA rAjA yuddha karavAne samatha nathI, e ja rIte jemaNe ApanA upadeza grahaNa karyA nathI te jIvA A apAra sa`sAra-sAgarane eLaMgavAne kadI paNa zaktimAna banI zakatA nathI. he amRta upadezanI varSA karanArA munirAja ! jema varSARtumAM pANIthI paripUrNa darAmAMthI sApa nikaLIne bhAgI jAya che, e ja pramANe ApanA upadezarUpI jaLathI pUrNa AtmArUpI daramAMthI kama'rUpI sarpa bhAgI jAya che. dhanya che ApanA upadezanA mAhAtmyane ke jenA abhAvathI viSayanita sukhane sAra samajanAra manuSya jarUra durgatinA khADAmAM paDe che, jema lIlAM majAnAM ghAsathI AkarSAyeluM haraNa lIlAM ghAsathI DhaMkAyelA khADAmAM paDe che. huM mahAtman! ApanA upadezarUpI pUrNa candrano udaya thatA prANIonA hRdayarUpI marubhUmimAM zubha-azubha karmI rUpI uchaLatI laherAthI caMcaLa viSayavAsanA rUpI mRgatRSNA tarataja nAza pAme che." kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya nayasAra nAmakaH prathamo bhavaH / 1128311
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIka spa sUtre kalpamaJjarI TIkA // 16 // taraGgacaJcalaM viSayavAsanArUpamRgatRSNAjalaM sadhaH sNkssiiyte|-ityevNvidhairvcnaiH stuti kRtvA svasthAnaM gataH / tato bhojanavelAyAM bhojanasamaye gocaryarthaM vinirgataM taM munivaraM sa nayasAro vijJapayati mArthayati-bhoH paropakAradhurandharAH! munivarAH! mama vacanaMmArthanArUpaM vacaH avadhArya manasikRsya, svacaraNakamalarajaHpAtA=nijacaraNakamaladhUlipAtanAt mamAGgaNaM pavitraM kuruta // muu07|| mUlam-taeNaM bhattibhAvasamAkiTTho munivariThTho ukTibhAvasArassa nayasArassa AvAsamaNupaviTTho / tae NaM pasabahiyayo savinayo nayasAro evaM vayAsI-bhadaMta ! jahA sutarU puSpha viNeva phalijjA, marummi aNabbhA jalavuTTI dINasayaNe suvaNNavuTTI ya bhavejA, tahA anja majjhaMgaNe bhagavao caraNakamalarayapAo jAo / bhagavao dasaNeNa ahaM pIUsapANeNa viva pINio'mhi / evaM viyattabhattidhAro nayasAro munivaraM thuiya phAsuesaNijjehi viulehi asaNapANakhAimasAimehi caubihehi AhArehi paDilAbhei / tae NaM so nayasAro vaNAo NayaraM gaMtumaNaM taM muNimaNugamiya maggaM dasiya baMdI / tae NaM so muNirdasaNAmiyapivAso pattasammattasAro nayasAro evaM vayAsI-he muNiNAhA! gaMtavvaM jai NAma Nicchayamaho ! gaMtAsi keyaM tarA, duttANeva payANi ciTThau bhavaM pAsAmi jAvaM muhaM / mahAvIrasya nayasAranAmikA prathamo bhava / nayasAra isa prakAra ke zabdoM se muni kI stuti karake apane sthAna para calA gyaa| phira nayasAra bhojana ke samaya gocarI ke liye nikale hue una munirAja se prArthanA karane lagA-he paropakAradhurandhara munivara ! mere prArthanA-vacanoM para dhyAna dekara apane caraNa-kamaloM kI raja girA kara mere AMgana ko pAvana banAie-AhAra grahaNa karane ke lie mere sthAna para padhAriye ||mu07|| nayasAra e prakAranA zabdothI muninI stuti karIne pitAne sthAne cAlyo gayo. pachI nayasAre bhajanane ekAda vakhate gocarI karavA nikaLelA te munine vinaMtI karI ke he paropakAradhurandhara munivara! mArAM prArthanAvacane para che dhyAna daIne ApanA caraNa kamaLanI raja pADIne mArAM AMgaNune pAvana kare. AhAra vaheravA mATe mAre JainEducation HD. tyA pdhaare| suu07|| PRESEARCH E ww.jainelibrary.org
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ PRESS zrIkalpa kalpamaJjarI // 165|| TIkA saMsAre ghaDiyApaNAlavigalavvArovame jIvie, ko jANAi puNo tae saha mamaM hojA na vA saMgamo // 1 // iti / ___ tao jAva muNivaro loyaNapahapahio AsI tAva nayasAro aNimesadiTThIe taM vilogamANo tattheva Thio / muNiNAhe dihipahAIe tao niyaTTiya, nayasAro viSNAyasaMsArAsAro dhaNajovvaNajIvaNANi aMjalijalANi viva asthirANi caMcalAgi paDikkhagaM khoyamANANi ohAriya, sayalamuhanihANaM sammattappahANaM muNinAhavayaNasaMdiTaM visTuiM jiNovaiTTa dhammaM hiyayammi dhAremANo sahayare avi paDibohiya sayaM ThANaM pddigmiia||muu08|| chAyA-tataH khalu bhaktibhAvasamAkRSTo munivariSTha utkRSTabhAvasArasya nayasArasyAvAsamanupaviSTaH / tataH khalu prasannahRdayaH savinayo nayasAra evamavAdIta-bhadanta ! yathA-sutaruH puSpaM vinaiva phalet, marau anabhrA jalavRSTiH, dInasadane suvarNadRSTizca bhavet, tathA'dya mamAGgaNe bhagavatazcaraNakamalaraja-pAto jaatH| bhagavato darzanenAhaM pIyUSapAneneva prINito'smi / evaM vyaktabhaktidhAro nayasAro munivaraM stutvA mAsukaiSaNIyairvipulairazanapAnakhAdimasvAdimaizcaturvidharAhAraiH pratilambhayati / tataH khalu sa nayasAraH vanAd nagaraM gantumanasaM taM munimanugamya mArga darzayitvA'candata / tataH khalu sa munidarzanAmRtapipAsaH prAptasamyaktvasAro nayasAra evamavAdIta-he muninAtha ! mUla kA artha-'tae NaM' ityAdi / taba bhaktibhAva se khiMce hue vaha munivara, utkRSTa bhaktibhAva se vibhUSita nayasAra ke nivAsasthAna meM praviSTa hue / taba prasannacitta aura vinayasampanna nayasAra ne kahA-prabho ! jaise kalpavRkSa phUla Aye vinA akasmAt hI phala jAya, marubhUmi meM meghoM ke vinAhI varSA ho jAya aura daridra kI jhopar3I meM sonA barasa par3e usI prakAra Aja mere AMgana meM Apake caraNa-kamaloM kI raja girI hai| Apake darzana se maiM itanA prasanna hU~, jaise amRta pIyA ho! isa prakAra prakaTa bhakti ko dhAraNa karane vAle nayasArane munivara kI stuti karake unhe mAsuka evaM eSaNIya vipula azana, pAna, khAdya tathA svAdha rUpa cAra prakAra ke AhAra se pratilAbhita kiyaa| tatpazcAt vana se nagara kI ora jAne kI icchA se Age calane vAle muni ke pIche-pIche calate hue munidarzanaabhilASI tathA samyattava-sAra ko prApta karanevAle nayasAra ne kahA-he muninAtha ! honA mahAvIrasya nayasAranAmakaH prathamo bhvH| bAra ma // 165 // e Jain Education miteinational
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 166 // Jain Education " gantavyaM yadi nAma nizcitamaho ! gantAsi keyaM tvarA, dvitrANyeva padAni tiSThatu bhavAn pazyAmi yAvanmukham / saMsAre ghaTikApraNAlavigaladvAropame jIvite, ko jAnAti punastvayA saha mama bhavenna vA saGgamaH // 1 // iti / tato yAvad munivaro locanapathapathikaH AsIt tAvannayasAraH animeSadRSTyA taM vilokamAnaH tatraiva sthitaH / muninA dRSTipathAtIte tato nivRtya, nayasAro vijJAtasaMsArAsAro dhanayauvana jIvanAni aJjalijalAtata asthirANi caJcalAni pratikSaNaM kSIyamANAni atradhArya, sakalamukhanidhAnaM samyakta pradhAnaM muninAthavacanasaMdiSTaM viziSTaM jinopadiSTaM dharmaM hRdaye dhArayan sahacarAnapi pratibodhya svakaM sthAnaM pratyagacchat ||8|| " gaMtavvaM jai NAma Nicchiyamaho ! gaMtAsi keyaM tarA ?, duttANNeva payANi ciTThau bhavaM, pAsAmi jAvaM muhaM / saMsAre ghaDiyApaNAlavigalavArovame jIvie, ko jANAi puNo tara saha mamaM hojA na vA saMgamo " // 1 // iti / yadi jAnA nizcita hI kara liyA hai to padhAreMge hI, para jaldI kyA hai ? do-tIna kadama arthAt thor3I dera Apa khar3e rahiye tAki Apake mukhakamala kA darzana karU~, saMsAra meM jIvana arahaTa se bahane vAle pAnI ke samAna caMcala hai- kSaNavinazvara hai, kauna jAne ? ApakA punaH samAgama ho yA nahIM ho // 1 // vihAra karate hue muni jaba taka netroM se dikhAI dete rahe, taba taka nayasAra animeSa dRSTi se unheM dekhatA huA vahIM khar3A rhaa| munirAja ke AkhoM se adRSTa ho jAne para nayasAra pIche lauTA / usane saMsAra ke asara svarUpa ko samajha liyA thA / yaha bhI jAna liyA thA ki dhana, yauvana aura jIvana, aMjali meM liye jala ke samAna asthira haiM, caMcala haiM aura kSaNa-kSaNa meM kSINa ho rahe haiM / ataeva vaha sakala sukhoM ke nidhana pradhAna samyaktA ko tathA munirAja dvArA upadiSTa, viziSTa, vItarAgaprarUpita dharma ko hRdaya meM dhAraNa karatA huA, apane sAthiyoM ko bhI pratibodha detA huA apane sthAna kI ora calA gayA || mru08 // NODESEE kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya nayasAra nAmakaH prathamo bhavaH / // 166 //
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa matra TIkA-'tae NaM' ityAdi / tataH tadanantaram khalu bhaktibhAvasamAkRSTaH-bhaktibhAvena samAkRSTaH-bhaktivazo munivariSTha: munizreSThaH, utkRSTabhAvasArasya utkRSTabhaktibhAvasampannasya nayasArasya AvAsaM nivAsasthAnam anupaviSTaH / tataH tadanantaram, prasannahRdayaH prahRSTamAnasaH, savinaya-vinayasahitaH nayasAraH evaM vakSyamANaM vacanamavAdIta-bhadanta ! yathA-sutaruH uttamavRkSaH puSpaM vinaiva phaleta, marau-marudeze anabhrA-megharahitA jalasRSTiH, dInasadanendaridragRhe suvarNadRSTizca bhaveta, tathA adya mamAGgaNe bhagavataH caraNakamalarajaHpAto jAtaH / bhagavataH jJAnarUpaizvaryAdiSaTkasampannasya bhagavataH darzanena-vilokanena, ahaM nayasAraH, pIyUpapAnena amRtapAneneva prINitaH santuSTo'smi / evam ittham vyaktabhaktidhAraH dravyabhAvavinayasampanno nayasAro munivaraM stutvA pAsukaiSaNIyairvipulaiH puSkalaiH, azanapAnakhAdimasvA maJjarI // 167 // TIkA TIkA kA artha-'tae NaM' ityAdi / tatpazcAt bhaktibhAvase khiMce hue, arthAt bhakti ke vazIbhUta hue munivara utkRSTa bhaktibhAva se sampanna nayasAra ke nivAsa sthAna meM praviSTa hue| taba prasannacitta aura vinaya se yukta nayasAra ne isa prakAra vacana kahe-bhagavan ! jaise koI uttamakSa phUloM ke vinA hI phala jAya, marudeza meM vinA hI meghoM ke varSA ho jAya aura daridra ke ghara meM sonA varasa par3e, usI prakAra Aja mere AMgana meM Apake caraNa-kamaloM kA parAga girA hai / bhagavAn arthAt paripUrNa aizvarya, rUpa, yaza, zrI, dharma aura prayatna se sampanna Apake darzana se mujhe aisI prasannatA huI hai, jaise maiMne amRta piyA ho| isa prakAra dravya evaM bhAva vinaya se vibhUSita nayasAra ne munivara kI stuti karake prAmuka (acitta ) tathA eSaNIya (nirdoSa ) vipula azana pAna khAdya aura svAdya rUpa cAra prakAra ke AhAra se pratilAbhita kiyA / isake pazcAt vana mahAvIrasya nayasAranAmakA prathamo bhvH| bhUla bhane sAno artha-'tapaNa' tyAhi. tyA2 pachI timAthI ASTa bhunimArA nysAranA nivAsa sthAne padhAryA. munine jotAM ja nayasAra harSonmatta thayo ne vinayapUrvaka hAtha joDI saMtane saMbaMdhI ne kahevA lAgyA...he bhagavanta! akAle vRkSa phaLe, akAle megha garjanA kare, daridrInA gharamAM senAne varasAda varase, AMdhaLAne AMkhe Ave, tema Ape mArA AMgaNe AvI mArI bhUmine pavitra banAvI che. jema marate mANasa amRta pIvAthI, sajIvana thAya che tema, anaMtakAlathI bhAvamaraNe marate e huM ApanA darzanathI, sajIvana thayo chuM. AvA prakAranA utkRSTa bhAvavALI bhakitathI prerAyelA nayasAre, munivarane nirdoSa ane vipula AhAra pANI // 167 // thI collww.jainelibrary.org Jain Education international For Private & Personal use only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 168 // Jain Education dimaiH = caturvidhaiH AhAraiH pratilambhayati / tataH tadanantaraM khalu sa nayasAraH, vanAd nagaraM gantumanasaM = prAptumanasaM taM munim anugamya = pazcAdgatvA mArga darzayitvA avandata - praNatavAn / tataH = tadanu khalu sa munidarzanAmRtapipAsaH = munidarzanAbhilASI prAptasamyaktvasAro nayasAro vihAraM kurvantaM muniM prati evam = anupadaM vakSyamANaM vacanam avadat - he muninAtha ! aho yadi te gantavyaM = gamanIyaM nizcitaM = nirdhAritamasti, tarhi gantAsi gamiSyasi, iyaM kA tvarA 2, bhavAn dvitrANyeva dve vA trINyeva vA padAni tiSThatu = vilambatAm yAvat = yatkAlaparyantam, bhavadIyaM mukhaM pazyAmi / saMsAre ghaTikApraNAlavigaladvAropame - ghaTikApraNAlaH = ghaTIyantroddhRtajalapravAhalaghusAraNI, tato vigalatkSarad yad se nagara kI ora jAne kI abhilASA se Age calane vAle una muni kA anugamana karate hue muni-darzana ke pyAse samyattavadhAraka nayasAra ne bihAra karate hue munirAja ke prati isa prakAra kahA - he muninAtha ! " Apane padhArane kA nizcaya kara liyA hai to Apa padhAreMge hI, parantu aisI kyA jaldI hai ? Apa do-tIna kadama arthAt thor3I dera Thahare; tAki Apake mukha kamala kA darzana kara lUM, saMsArameM ghaTIyaMtra vaheArAvI, cAgya satkAra sanmAna karI, visarjita karyA. tyArabAda vanathI nagara tarapha javAnI IcchAthI AgaLa cAlatA munirAjanI pAchaLa-pAchaLa cAlatA, muninanA abhilASI, samyakatvasArane prApta karanAra nayasAra te munine nIce pramANe bAlavA lAgyA gaMtavvaM jai NAma Nicchiyamaho ! gaMtAsi keyaM tarA ? duttANNeva payANi ciTThau bhavaM, pAsAmi jAvaM muhaM / saMsAre ghaDiyApaNAlaviMgalavvArovame jIvie, ko jANAi puNo tae saha mamaM hojA na vA saMgamo " // 1 // iti / arthAt--Ape ahithI upaDavAnA nizcaya karyA che, eTale javAnA te traNa kadama ubhA rahe, te ApanA vainakamalanuM darzIna karI lau. pharI kAne khabara Personal Use jarUra ! paNa he nAtha! tamA e che ke malIzuM ke kema ? kAraNu kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya nayasAra nAmakaH prathamo bhavaH / // 168 // ww.jainelibrary.org
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 169 // vAjalaM tena upamite tatsadRze-kSaNabhaGgara ityarthaH, jIvite AyuSi ko jana iti jAnAti yat tvayAbhavatA saha mama puna: bhUyaH saGgamaH milanaM bhaveta, na veti // 1 // tataH tadanu yAvat yatkAlaparyantam , munivaraH, locanapathapathika dRSTigamya AsIt tAvat-tatkAlAvadhi, nayasAraH, animeSadRSTayA ninimeSanayanena taM-munivaraM vilokamAna: pazyan tatraiva-munivaraviyogasthAna eva sthitaH AsIta / muninAthe dRSTipathAtIte-netramArgAnniSkrAnte tataH munivaraviyogasthalAt nivRtya nayasAraH vijJAtasaMsArAsAra viditasaMsAratucchatvaH san dhanayauvanajIvanAni aJjalijalAnIva aJjaligatajalavata asthirANi= maJjarI TIkA (arahaTTa) se nikalakara bahane vAle pAnI ke samAna kSaNavinazvara jIvana meM, kauna jAne phira ApakA punaH samAgama ho yA nahIM ho?" // 1 // tadanantara vaha muni jabataka AkhoM se dIkhate rahe, tabataka nayasAra TakaTakI lagAkara una muni ko dekhatA huA usI jagaha khar3A rahA / jaba muni A~khoM se nahIM dIkhane lage taba vaha vahA~ se pIchA gyaa| usane saMsAra kI asAratA samajha lI thii| kyA dhana, kyA yauvana aura kyA jIvana-sabhI aMjalI meM liye mahAvIrasya nayasAranAmakA prathamo bhvH| A saMsAramAM manuSyanuM jIvana aheTa (reMTa) nA pANInA pravAhanI mAphaka caMcala che, arthAta vinazvara che. 15 nayasArane, A muni mahArAjanI vANIne koI alaukika prabhAva jaNAya ne sarpa jema kAMcaLIne tajIne cAlyo jAya, tema nayasAra paNa AMtarika rIte aMtaradRSTi karI saMsAranuM jhera okavA lAgyo. nayasAre. thoDA ja vakhatanA A saMtanA samAgame, mithyAtvanuM jhera vamI nAkhI, samyakatvarUpa amRtane grahaNa karyuM. "samyakatva eTale "AtmAnI sAcI oLakhANa; jayAM sudhI muni dRSTi-gocara thatAM rahyAM tyAM sudhI animeSaSTie nayasAra jete rahyo. muni dRSTimaryAdA bahAra nIkaLI gayA bAda nayasAra sajaLanetra pAcho pharyo. jIvananI asAratA tene samajAvAthI tana, dhana ane yauvana badhuM tuccha jaNAvA lAgyuM. "A tana raMga pataMga sarIkho, jatAM vAra na lAge jI, asaMkhya gayA dhana saMpati meLI tArI najaro aagejii| // 169 // Jain Education n ational Erosiww.jainelibrary.org
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 17 // sthiratArahitAni, ataeva caJcalAni gatvarANi pratikSaNa-kSaNekSaNe zrIyamANAni avadhArya-svamanasi nizcitya sakalasukhanidhAnaM sarvasaukhyasthAnaM samyaktvapradhAnaM muninAthavacanasaMdiSTaM munivaravacanadvAropAyanIkRtaM viziSTaM mahAntaM jinopadiSTaM tIrthakaranirdiSTaM dharma hRdaye manasi dhArayan sthApayan sahacarAnapi sahagAmino'pi janAn taM dharma pratibodhya-jJApayitvA sva-nijaM sthAna nivAsaM pratyagacchata parAvRtya gataH // muu08|| mUlam-tae NaM so nayasAro gaesu kaipaesu varisesu visuddhajjhANajalavisohiyadubhAvamalo sabbhAvabhAviyappo muNikappo kAlamAse kAlaM kiccA ukkidvabhAvabhariyaceyasA muNiNAhavisuddhAhArapANappadANappabhAveNa bIe bhave sohamme kappe paliovamahiiyadevattAe uvavanno // muu09|| chAyA-tataH khalu sa nayasAro gateSu katipayeSu varSeSu vizuddhadhyAnajalavizodhitadurbhAvamalaH sadbhAvabhAvitAtmA munikalpaH kAlamAse kAlaM kRtvA utkRSTabhAvabhRtacetasA muninAthavizuddhAhArapAnapradAnaprabhAveNa TIkA hue jala ke samAna asthira haiM, ata eva caMcala haiM aura kSaNa-kSaNa meM kSINa hote cale jA rahe haiN| isa prakAra - apane mana meM nizcita karake vaha samasta sukhoM ke kAraNabhUta samyaktva ko tathA munirAja ke vacanoM dvArA prApta, mahAn , tIrthakara prarUpita dharma ko antaHkaraNa meM dhAraNa karatA huA tathA apane sAthiyoM ko bhI dharma kA pratibodha detA huA apane nivAsasthAna pahu~cA ||muu08|| mUla kA artha-'tae NaM' ityAdi / tadanantara kucha varSoM ke vyatIta hone para vizuddha dhyAnarUpI se durbhAvarUpI mala ko dho DAlane vAlA, madbhAvanAoM se bhAvita AtmAvAlA, ata eva sAdhu ke mahAvIrasya nayasAranAmakaH prathamo AjakAlamAM hUM tuM karatAM, jamaDA pakaDI jAze jI, brahmAnaMda kahe ceta ajJAnI, aMte phajetI thAze jI // " uparanI paMkitaono raMga "nayasAra ne lAgyo ne jIvana DAmADela thavA lAgyuM. AjasudhInA bhAva para daSTipAta karatAM ghaNe pastAvo thavA lAgyuM, ne 'A dehane mATe AtmAne anaMtIvAra gAye paNa eka ja vakhata AtmA' ne mATe tapasaMyamathI dehane gaLAya te kevuM sAruM?" A sUtra tenA magajamAM ramI rahyuM. ne sAcI dain Educationalitimebhae ne nizcaya sAthe, svasthAne paach| yo (sU08)ersonal use Only // 170 // STATESww.jainelibrary.org
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mRtra // 17 // dvitIye bhave saudharma kalpe palyopamasthitikadevatayA uppnnH|| muu09|| TIkA-"tae NaM' ityAdi / tataH tadanu khalu sa nayasAraH gateSu vyatIteSu katipayeSu-kiyatsu varSeSu, vizuddhadhyAnajalavizodhitadurbhAvamala:=pAvanadhyAnarUpajalaprakSAlitakutsitabhAvarUpakiTTaH, ata eva sadbhAvabhAvitAtmA-vizuddhabhAvavAsitAnta:karaNaH, ata eva munikalpaH sAdhusadRzaH kAlamAse kAlAvasare kAlaM kRtvA, utkRSTabhAvabhRtacetasA uttamabhAvapUrNamanasA, muninAthavizuddhAhArapAnapradAnaprabhAveNa, dvitIye bhave saudharmentadAkhye prathame kalpe devaloke palyopamasthitikadevatayA upapanna samutpannaH // 109 // iti zrImahAvIrasya nayasArabhava-saudharmakalpikadevabhaveti bhavadvayam // 1-2 // samAna vaha nayasAra kAlamAsa meM kAla karake, utkRSTa bhAvanA-paripUrNacitta se munirAja ko vizuddha AhArapAnI ke dAna ke prabhAva se dvitIyabhava meM, saudharma kalpa meM, palyopama kI sthiti vAle deva ke rUpa meM utpanna huA // muu09|| TIkA kA artha- tae NaM' ityAdi / tatpazcAt katipaya varSoM ke bItane para, pAvanadhyAnarUpI nIra se jisane durbhAvanArUpI maila ko dho diyA hai, isa kAraNa jisakA citta sadbhAvanAoM se bhAvita ho gayA hai aura isa kAraNa jo sAdhu ke samAna ho gayA hai, aisA vaha nayasAra mRtyu ke avasara para zarIra tyAga kara, utkRSTa bhAvanA se paripUrNa citta se munirAjako nirdoSa AhAra-pAna ke dAna ke prabhAva se dvitIya bhavameM, saudharmanAmaka prathama devalokameM eka palyopamakI sthitivAle devake rUpa meM utpanna huA // mR09|| bhagavAna zrImahAvIrasvAmIke nayasAra aura saudharmakalpika devarUpa do bhavoMkA varNana // 1-2 // bhUla sAno -'tapaNatyAhi. tyAra pachI va 5sAra thayAM mA, vizuddha pyAna rUpo jalamAM hamezA snAna karate thake, duSTa bhAvene dUra karate thake, sadUbhAvathI prerita thate gRhasthAvAsamAM sAdhu nahi paNa sAdhu-sarIkhuM jIvana gAlate thake nayasAra, kAla Avye kola karIne maraNa vakhate samAdhie rahIne, vizuddha AhAra pANInA dAnanA prabhAve, bIjA bhavamAM saudharma devalekamAM palyopamanI sthitivALA devanA AyuSye utpanna thayo. (sU08) bhagavAna zrI mahAvIra svAmInA nayasAra ane saudharmakalpikadevarUpa be bhenuM varNana. 1-2 mahAvIrasya nayasArabhava-saudharmakalpikadeva bhaveti bhavadvayam / // 17 // Jain Education 6 tional Sadiww.jainelibrary.org
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa maJjarI TokA atha mahAvIrasya tRtIyaM marIcibhavaM varNayati ___ mUlam-tae NaM so NayasArajIvo sohammAo devalogAo AukkhaeNaM bhavakkhaeNaM ThiikkhaeNaM cayaM zrIkalpa caittA taie bhave viNIyAe NayarIe Aititthayarassa usabhadevapahussa nattuo bharahacakavaTTissa putto jaao| ammApiUrhi tassa marIitti nAma kayaM / so ya ummukkabAlabhAvo jovaNagamaNuppatto usabhapahussa mohsNdoh||172|| mayappamAyamajjummAyummUlaNavayaNAmayarasaM savaNapuDehi AviUNa saMjAyasaMveganivveo vivegAlogAlogiya mokkhapaho asArasaMsAraparimbhamaNanivaTTaNAidakkhaM dikkhaM gAhiya saMjamamagge viharai ||muu010|| chAyA-tataH khalu sa nayasArajIvaH saudharmAd devalokAd AyuHkSayeNa bhavakSayeNa sthitikSayeNa cayaM tyaktvA tRtIye bhave vinItAyAM nagaryAmAditIrthakarasya RSabhadevaprabhoH naptako bharatacakravartinaH putroM jaatH| ambApitRbhyAM tasya marIciriti nAma kRtam / sa ca unmuktabAlabhAvo yauvanakamanuprAptaH RSabhapabhormohasandohamadapramAdamadyonmAdonmUlanavacanAmRtarasaM zravaNapuTerApIya saMjAtasaMveganirvedo vivekA''lokA''lokitamokSapatho 4 mahAvIrasya bhagavAna mahAvIra ke tIsare marIcibhava kA varNana karate haiM- 'tae NaM' ityaadi| marIcimUla kA artha-nayasAra kA jIva saudharma devaloka se AyukA kSaya karake, bhavakA kSaya karake, nAmakaH sthitikA kSaya karake, devazarIra ko tyAga karake vinItA nAmaka nagarI meM prathama tIrthakara bhagavAn bhvH| RSabhadeva prabhu kA pautra aura bharata cakravartI kA putra huaa| mAtA-pitA ne usakA nAma marIci rakkhA / vaha bAlyAvasthA kA atikramaNa karake yuvAvasthA ko prApta huaa| bhagavAn RSabhadeva ke vacanAmRtarUpa rasa kA jo mohasamUha, mada evaM pramAdarUpI madirA ke prabhAva ko naSTa karane vAlA hai, apane zrotra-puToM se pAna karake saMvega aura nirvedase yukta ho gyaa| usane apane vivekarUpI Aloka (prakAza) se bhagavAna mahAvIranA trIjA marIci bhavanuM varNana kare che- bhUta bhane sAno bhaya-'tae Na , tyAhi. nayasArako 71, 31nA mAyudhya, 11 mane sthitimA kSaya karI vinItA nAmanI nagarImAM prathama tIrtha kara bhagavAna RSabhadevanA pautra tarIke, bharata cakravatInA putrapaNe // 172 // utpanna thayo. mAtApitAe temanuM nAma "marIci rAkhyuM. bAlyAvasthA vitADI yuvAvasthAne prApta thayuM. bhagavAna aSabhadevanA vacanAmRta rU5 rasanuM ke je rasa mohasamUha, jAtikula bala Adi ATha prakAranA mada, kattayAkattavivekaUo zUnyatArUpa pramAdarUpI madirAnA prabhAvane naSTa karavAvALo che tenuM potAnA zrotrapuTathI pAna karI, saMvega ane nirvedathI tRtIyo Gathaw.jainelibrary.org
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre // 173 / / kalpamaJjarI TIkA mahAvIrasya marIci 'sArasaMsArapArabhramaNAnapattanAdidakSA dIkSA gRhatviA saMyamamAga vihati ||m010|| TIkA-'tae NaM' ityaadi| tataH tadantaram khalu sa nayasArajIvaH saudharmAt=tadAkhyAt prathamAd devalokAt AyuHkSayeNadevasaMbandhyAyurdalikasamApsyA, bhavakSayeNa=devabhavakSayeNa, sthitikSayeNa=devalokAvasthAnasamayavyatikramaNena, caya=devazarIraM tyaktvA tRtIye bhave vinItAyAm ayodhyAyAma AditIrthakarasya prathamajinasya RSabhadevapabhoH naptaka:= pautraH, bharatacakravartinaH putraH jAtaH, ambApitRbhyAM mAtApitRbhyAM tasya 'marIci' ityetanAma kRtm| saH= marIcizca unmuktabAlabhAvaH vyatikrAntabAlyaH san yauvanakamyuktvam anupAta: krameNa prAptaH RSabhaprabhoH mohasandohamadapamAdamadhonmAdonmUlanavacanAmRtarasaM, tatra-mohasandohaH mohasamUhaH; madA-jAtyAdyaSTavidhaH, pramAdaH kartavye karmaNyapravRttirakartavye pravRttiH, etadrapa yanmaya-madirA tasya ya unmAdaH tasya unmUlano% mokSamArga ko dekha liyaa| ataeva vaha asAra saMsAra meM paribhramaNa kA nirodha karane meM samartha dIkSA dhAraNa karake vicarane lagA // muu010|| TIkA kA artha-'tae NaM' ityAdi / vaha nayasAra kA jIva saudharma nAmaka prathama devaloka se, devaAyu ke dalikoM kI samApti hone se, devabhava kA kSaya hone se aura devaloka meM rahane kI kAlamaryAdA pUrI hone se devazarIra tyAgakara tIsare bhava meM vinItA arthAt ayodhyA nagara meM prathama tIrthakara bhagavAn RSabhadeva kA pautra aura bharata cakravartI kA putra huaa| mAtApitAne usakA nAma 'marIci' rkkhaa| vaha marIci kramase bAlyAvasthA ko pAra karake yauvana avasthA ko prApta huaa| usane RSabhadeva bhagavAn ke vacanAmRtarUpI rasakA, jo moha ke samUha, jAti-kula-bala Adi pATha prakAra ke mada tathA kartavya karma meM pravRtti na karanA aura akartavya karma meM pravRtti karane rUpa pramAdarUpI yukata thaI gayo. teNe pitAnA vivekarUpI Aloka-prakAzathI mokSane mAga joI lIdhuM. tethI temaNe asAra saMsAranuM paribhramaNa maTADavAmAM samartha evI dIkSA grahaNa karI vicAravA lAge. bhAvArtha...samakita prApta thayA pachI je AyuSyane baMdha paDe te te baMdha devagati ane manuSyagatine ja hoya, bIjo keI baMdha hoya ja nahi. AvatAM AyuSyane baMdha, vartamAna AyuSyanA trIjA, navamA, satAvIza, ekAzI agara base teMtAlIsamAM bhAgamAM paDe che. tyAM sudhImAM paNa je na paDI gayo hoya te maraNa velAnA vacalA nAmakaH tRtIyo bhvH| // 173|| na paNa .
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre // 174 // vinAzako yo vacanAmRtarasastaM zravaNapuTaiH zrotrarUpapuTakaH, ApIya=nitarAM pItvA saMjAtasaMveganirvedaH saMsArArucimokSAbhilApasampannaH, vivekA''lokA''lokitamokSapathaH vivekaprakAzena dRSTamuktimArgaH, asArasaMsAraparibhramaNanivartanAdidakSAm-asArasaMsAre yatparibhramaNaM, tato nivarttane-nivAraNe. Adipadena-siddhigatipApaNe ca dakSAM nipuNAM dIkSAM sarvaviratilakSaNAM pravrajyAM gRhItvA saMyamamArge viharati // suu010|| mUlam-egayA jimamagge viharamANo so amuhakammodaeNa sIuNhAiparIsahehi . parAjio saMjame sIyamANo saMjamaM caiUNa tidaMDI tAvaso jaao| imo ya pANitalagayaM ciMtAmaNirayaNaM paricaja kAyaM gahIa, muttAhAramavahAya guMjAhAraM dharIa, suratarumavahAya karIraM sevIa, hasthi vikkIya gaddabha kiNIa, naMdaNavaNamavaheliya erNddvnnmaasaaii| kiM bahuNA ? imo bhavanbhamaNovAyaM annesI / saccaM; aNNAyavatthumAhappo jaNo karayalagayamuttamaM vatthu taNaMviva tirkkrei| evaM so cArittarayaNamavahAya tidaMDitaM ghii| tahavi so hiyayaTThiyajiNovaiTTadhammasaMkAro cArittapAsAyakhaMtimuttippabhiisovANAo khaliovi usabhadevaguNaggAmagAnarassimavalaMbamANo no savvahA micchattabhUyalapaese paDio, jao ucchalaMtadayAmayadhAro so bhaviyajaNe jiNovaiTa carittadhamma muhaM muhu~ uvaesiya pahusamIve payajaTuM pesei / saccaM, jaNANaM hiyayao puvvasaMkArI kibhiyarAgovya pAeNa na niyaTTai // suu011|| mahAvIrasya marIcinAmakaH tRtIyo bhvH| madirA ko vinaSTa karane vAlA hai usakA apane zrotrapuToM-kAnoM se pAna kiyaa| isase usake citta meM saMvega arthAt saMsAra ke prati aruci aura nirveda evaM mukti kI abhilASA utpanna ho gii| use apane viveka ke Aloka (prakAza) meM mokSamArga dikhAI dene lgaa| ata eva asAra saMsAra ke paribhramaNa kA nivAraNa karanemeM aura 'Adi' pada se mokSa prApta karAne meM dakSa sarvaviratirUpa dIkSA grahaNa karake vaha saMyamamArgameM vicarane lagA / / muu010|| // 174 // samayamAM jarUra paDI jAya che. te pramANe nayasArane jIva devalokanA sukhe bhegavI, RSabhadeva bhagavAnanA putra bharata mahArAjAne tyAM putrapaNe A. bhagavAnanI amegha vANIe temanA jIvanamAM palaTo A ne saMsAranA kSaNika sukhene tyAga karI zAzvata sukhanA bhAgane apanAvyuM. bhagavAna AgaLa dIkSA paryAya dhAraNa karI pUrNa saMyamI Sarsona mane samiti thayo. (2010) ADS S onw.jainelibrary.org
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ chAyA-ekadA saMyamamArge viharan saH azubhakarmodayena zItoSNAdiparISahaiH parAjitaH saMyame sIdan saMyamaM tyaktvA tridaNDI tApaso jAtaH / ayaM ca pANitalagataM cintAmaNiratnaM parityajya kAcamagRhNAta, muktAhAramapahAya gujAhAramadharata, suratarumapahAya karIramasevata, hastinaM vikrIya gardabhamakrINAta, nandanavanamavahelya zrIkalpa eraNDavanamAsAdayat / kiMbahunA ? ayaM bhavabhramaNopAyamanvaiSayat / satyam , ajJAtavastumAhAtmyo janaH karatalagatamuttamaM mutre yAmA vastu tRNamiva tiraskaroti / evaM sa cAritraratnamapahAya tridaNDitvamagRhAta / tathApi sa hRdayasthitajinopadiSTa kalpamaJjarI TIkA mUla kA artha-'egayA' ityAdi / kisI samaya saMyama-mArga meM vicaratA huA vaha marIci azubha karma ke udaya se, zIta-uSNa Adi parISahoM se parAjita hokara, saMyama se ghabarAkara, saMyama kA tyAga karake tridaMDI tApasa ho gyaa| usane hathelI meM Aye cintAmaNi ko tyAga kara kAca grahaNa kiyA, motiyoM ke hAra kA parihAra karake guMjA (ciramiyoM) ke hAra ko aMgIkAra kiyA, kalpataru ko tyAga kara karIra (kera) kA sevana kiyA, gajarAja ko beca kara gadahA kharIdA, aura nandanavana kI avahelanA karake eraNDavana ko prApta kiyaa| adhika kyA kahA jAya, usane bhavabhramaNa kA upAya khoja nikaalaa| saca hai, jo jisa vastu kI mahattA ko nahIM jAnatA, vaha hathelI meM AI huI usa uttama vastu ko bhI tRNa kI taraha tyAga detA hai| isa prakAra usane cAritra-ratna ko tyAga kara tridaMDIpana svIkAra kiyaa| mahAvIrasya marIcinAmakaH ra tRtIyo bhvH| bhuuln| mayaM-egayA' tyAhi dravya ane bhAve bhuDita thayAM pachI prabhAta te 'bhAbhagavaSayA' bhAM pitAne vakhata vitAvavA lAgyA. keIka samaya azubhakarmonA udaya nimitte "abhibhAva pharyo, zIta-uSNa AdinA pariSaha sahana karI zake nahiM, saMyamI jIvana AkaruM lAgyuM, pudgala taraphanI ruci vadhavA lAgI, saMyamamArge zithila thaya ne pramAdI jIvana tarapha daSTi maMDANuM, eTale te saMyamabhAvathI muMjhAIne saMyamane tyAga karI tridaMDI tApasa thaI gayuM. teNe hathelImAM AvelA ciMtAmaNine vecI kAca kharIdyo, metIne hAra choDI caThIne hAra svIkAryo, kalpatarune mUkI keraDAne Azraya lIdho, hAthI vecI gadheDe lIdhe, naMdanavananI avagaNanA karI eraMDAnA vanane svIkAra karyo. vadhAre zuM kahiye ? teNe bhavabhramaNane upAya gotI kADhayo. kharI vAta che ke je kharI vastune mahatva samajatuM nathI te hAthamAM AvelI uttama vastune paNa taNakhalAnI mAphaka choDI de che. A prakAre teNe saMyamamArgane tyAga karyo. "AmabhAva' TALI anAtmabhAvane vaLagyo. Akhu jIvana-sukAna pharI gayuM. te vakhate nakakI karela sAdhumAganI carcAne paDatI mudI, svasthApita carcAmAM vicaravA lAge. I 2 Jain Education ww.jainelibrary.org
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ hama dharmasaMskArazcAritraprAsAdakSAntimuktiprabhRtisopAnAvaskhalito'pi RSabhadevaguNagrAmagAnarazmimavalambamAno no sarvathA mithyAtvabhUtalapadeze patitaH, yata ucchalaiyA'mRtadhAraH sa bhavikajanAn jinopadiSTaM cAritradharma muhurmuhurupadizya prabhusamIpe pravrajyArtha preSayati / satyam, janAnAM hRdayataH pUrvasaMskAraH kRmikarAga iva prAyeNa na nivartate ||muu011 // TIkA-'egayA' ityaadi| saMyamamArge viharan tiSThan sammarIciH ekadA-ekasmin kAle azubhakarmodayena zItoSNAdiparISahaiH kalpa sUtre maJjarI TIkA // 176|| tathApi vaha pUrNarUpa se mithyAtva ke dharAtala para nahIM phuNcaa| usake hRdaya meM tIrthaMkara dvArA upadiSTa dharma ke saMskAra bace the| vaha cAritrarUpI mahala kI kSamA, mukti (nirlobhatA) Adi sopAnoM se skhalita ho cukA thA, phira bhI RSabhadeva ke guNagaNa ke gAna kI rassI kA sahArA le rahA thaa| kyoM ki usake hRdaya se anukampArUpI amRtakI dhArA uchala rahI thii| vaha bhavya janoM ko jinaprarUpita cAritradharma kA punaH punaH upadeza dekara pravrajyA ke lie prabhu ke samIpa bhejatA thaa| saca hai| prAyaH manuSyoM ke hRdaya se pUrva kA saMskAra kRmikarAga kI taraha dUra nahIM hotA / / suu011|| TIkA kA artha-saMyama mArga meM pravRtti karatA huA marIci, kisI samaya, azubha karma ke udaya se zIta-uSNa Adi ke parISahoM se parAjita-parAbhUta hokara saMyama meM kheda mAnatA huA, saMyama ko mahAvIrasya marIcinAmakaH tRtIyo bhvH| che // 176 // aSabhadeva bhagavAnathI nakakI thayela sAdhuveSa AcAra Adine tyAga karI "vidaDI'ne veSa dhAraNa karyo. te paNa te pUrNa rUpathI mithyAtvanA dharAtala para pahoMcyuM nahIM. tenAM hRdayamAM tIrthakara dvArA upadezelA dharmanA saMskAre bacelA hatA. te cAritrarUpI mahelanA kSamA, mukita (nirlobhatA) Adi pagathIyAothI khalita thaI cUkI hatuM, te paNa rASabhadevanA guNa-samUhanA gAnanI derIne AdhAra lIdhela hato, kAraNa ke tenA hRdayamAMthI anukaMpA rUpI amRtanI dhArA uchaLI rahI hatI. te- bhavyajaMnene jinaprarUpita cAritra dharmane pharI pharIne upadeza daIne pravajyAne mATe prabhunI pAse mokalate hate. sAcuM che ke sAmAnya rIte manuSyanA hadayamAMthI pUrvanA saMskAra kRmikaraMganI (pAkA raMganI ) jema dUra thatAM nathI. dain Educationyasional lAvArtha- to mAtI veSa pasaTI yo ta 2a 'mAmapariNati' 4259 mastI Neww.jainelibrary.org
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamajjarI mUtra // 177 // ma sayamasIdanalidhana saMyama tyaktvA-vihAya tridaNDIndaNDatrayadhArI tApaso jaatH| saMyama syatvA'sya tridaNDitvadhAraNaM kIdRzaM jAtam ? ityAha-'imo ya marII' ityaadi| ayam asau marIcizca pANitalagataM-karasthitaM cintAmaNiratnaM parityajya, kAcamagRhAta-gRhItavAn , muktAhAram apahAya tyaktvA, guJjAhAram , adharata dhRtavAn , surataraM kalpavRkSam , apahAya, karIraM kaNTakikSavizeSam asevata AzritavAn , hastinaM vikrIya, gardabham akrINAta-krItavAn , nandanavanam avahelya-upekSya eraNDavanam AsAdayatyAptavAn / kiM bahunA kimadhikakathanena ? ayam marIciH bhavabhramaNopAya-caturgatikasaMsAraparyaTanakAraNam anveSayatve ssitvaan| satyaM yathArtham , ajJAtavastumAhAtmyA =aviditapadArthaprabhAvaH, jana:-lokaH, karatalagataM hastatalasthitam , uttamaM=bahumUlyaM vastu-padArtham tRNamiva tiraskaroti-upekSate, evam ittham sa marIciH, cAritraratna-cAritrarUpaM ratnam , apahAya-tyaktvA tridaNDitvam agRhNAt-svIkRtavAn, tathApi tridaNDitvasvIkAre'pi saH marIciH, hRdayasthita TIkA mahAvIrasya marIcinAmakaH tRtIyo choDa kara tridaMDI-tInadaMDa dhAraNa karane vAlA-tApasa ho gyaa| saMyama ko choDakara usakA tridaMDI honA kaisA huA? so kahate haiM-usa marIci ne hAtha meM Aye hue cintAmaNiratna ko choDa kara kAca ko grahaNa kiyaa| muktAhAra ko tyAga kara guMjA-hAra ko dhAraNa kiyaa| kalpavRkSa ko tyAga kara kaira kA Azraya liyaa| hAthI ko beca kara gadhA khriidaa| nandana kAnana kI upekSA karake eraNDa ke vana ko prApta kiyaa| adhika kahane se kyA lAbha ? isa marIcine cAra gati rUpa saMmAra meM paryaTana ke kAraNa kI gaveSaNA kii| yathArtha hai, jisane padArthake prabhAva ko nahIM jAnA, vaha jana apanI hathelI meM sthita bahumUlya padArtha ko tinakekI taraha tyAga detA hai-upekSA karatA hai| isa taraha marIci ne cAritra rUpI ratna ko tyAga kara tridaMDIpana svIkAra kiyaa| bhvH| na hatI. bAhyaveSa "Atmadhama' TakAvI rAkhavAnuM prabala sAdhana che. marIcie veva palaTo karI nAkhe eTale sarjAze dharmathI patita thayuM hatuM " ema na hatuM, bhagavAnanI vANI upara pUrNa zraddhA hatI. bhagavAnanI bhaktine koI pAchA te parama upAsaka hate. jina bhagavaMtoe kahela jJAna darzana cAritranI bhAvanAnA aMkure, temanA manamAM ramI rahyAM hatAM. je keI navIna dIkSAthI temanI pAse Avate te tene dIkSAgraha mATe bhagavAna RSabha devanuM ja nAma sUcavate. ane khulle-khule ekarAra karate ke bhagavAnanuM upadezeluM cAritra mArAthI pALI zakAyuM nahi tethI ja tene hA t
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ mutra kalpamaJjarI TIkA hara jinopadiSTadharmasaMskAraH-hRdaye=antaHkaraNe sthitaH dRDhatayA saMlagnaH jinopadiSTasya dharmasya saskAro yasya sa tathA-apari tyaktajinadharmasaMskAraH, cAritraprAsAdakSAntimuktiprabhRtisopAnAvaskhalitA-cAritraprAsAdasya-saMyamarUparAjabhavanasya yat / kSamAnirlobhatAdirUpaM sopAna=niHzreNiH, tasmAt-cyuto'pi san , RSabhadevaguNagrAmagAnarazmim-RSabhadevasya ye zrIkalpa guNagrAmAHguNasamhAsteSAM yad gAnaM tadeva razmiH=rajjustam , abalambamAnaH Azrayan sarvathA samyaktayA mithyaatv||178|| bhUtalapradeze-mithyAdRSTitvarUpabhUmitalapadeze no ptitH| yataH yasmAddhetoH, ucchaladdayA'mRtadhAra: dayAparipUrNahRdayaH sa: marIciHbhavikajanAn bhavyajanAn jinopadiSTaM tIrthakaramoktaM cAritradharmasaMyamadharma muhamuhaH punaH punaH, upadizyaupadezaM kRtvA prabhusamIpenRSabhadevasvAmipAce pravrajyArtha-dIkSArtha, preSitavAn / satyaM yathArtham . yat janAnAM lokAnAM hRdayataH pUrvasaMskAraH kRmikarAga iva prAyeNa bAhulyena na nivartate nAgapacchatIti / / suu011|| mUlam-tae NaM egayA kayAi jagasatAvakalAvanikaMdaNo nAhinaMdaNo pahU viNIyAe NayarIe smosrio| tastha devaraiyasamosaraNe virAyamANo usabhajiNo devAsuratiriyamaNuyaparisAe sayasayabhAsApariNAmiNIe girAe dhamma kaheha / dhammadesaNAsamaNaMtaraM bhagavaM pajjuvAsamANo bharahacakavaTTI taM pucchei-bhadaMta ! vaTTai kovi devANuppiyANaM samosaraNe eyAriso jIvo jo aNAgayakAle baladevo vAsudevo cakavaTTI titthayaro vA bhavissaitti / tao mahAvIrasya marIcinAmakaH tRtIyo bhvH| DESIBLORECARAMpmaan hA, tridaNDI hojAne para bhI marIci ke hRdaya meM jinopadiSTa dharmakA saMskAra sthita thaa| usane usa saMskAra kA tyAga nahIM kiyaa| saMyama rUpa rAjamahala kI kSamA, mukti (nirlobhatA) Adi jo sopAnasIr3hiyA haiM unase cyuta ho jAne para bhI, RSabhanAtha bhagavAn ke guNoM ke samUha kA gAna rUpa rassI sahArA letA huA vaha pUrI taraha se mithyAtvarUpI bhUmibhAgataka nahIM phuNcaa| marIci ke hRdaya se dayA ke amRta kI dhArA chalaka rahI thI-usakA antaHkaraNa karuNA se paripUrNa thaa| ataH vaha bhavya jIvoM ko tIrthakara dvArA kathita saMyamadharma kA vAraMvAra upadeza karake bhagavAn RSabhadeva ke pAsa dIkSA ke liye bhejatA thaa| saca hai, manuSyoM ke hRdaya se pahale kA saMskAra prAyaH kRmirAga (pakke raMga) kI taraha haTatA nahIM hai| suu011|| mAM meM A " tridaMDI' nA veSane dhAraNa karyo che. tAtparyamAM eke temanAM hRdayamAMthI pUrvanA saMskAra bharamIbhUta thayAM mAnatai, 5 bhasayAge mAyAra-viyAnu pAsana 52vAmA DhAtha bhAvIta. (2011) // 178 // A ww.jainelibrary.org
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 179 // bhayavaM evaM vayAsI-bharahA! natya ettha samosaraNe eyAriso kovi jiivo| samosaraNAo bahiM tujjha putto tidaMDivesadhArI marII ciddhi| amU kAlakameNa ettha bharahe poyaNapure tiviTU nAmaM paDhamo vAsadevo, avaravidehe mRyAe nayarIe piyamittanAme cakkavaTTI, ettha bharahakhitte mahAvIranAmo carimo titthayaro ya bhavissai / evaM soccA bharahacakkATTI bahiTThiyaM marIimuvAgamiya evaM vayAsI-bho tidaMDI marII! tujjha erisaM vesaM vaMdiuM meM na kappai / tuvaM puNa aNAgayakAle imAe osappiNIe eyassiM bharahe vAse poyaNapure tiviTTa nAma paDhamo vAsudevo, avaravidehe mUyAe nayarIe piyamittanAme cakkavaTTI, ettha bharahe mahAvIranAme aMtimatitthayaro ya bhvisssi| ao titthayarattaNa bhAviNaM tumaM vaMdAmi / niyapiuNo bharahacakissa evaM vayaNasavaNeNaM marIiM pAvabhAro phAro kulamao AvisIya / kulAikaDo mao samayamAsAiya sajjo, vihaGgamo nIDamiva jaNamAvisaitti marII takkhaNe ArasaMsArakaMtAraparibbhamaNakAragaM sayalamuhatarumUlummUlagaM mANahAlAhalaM pibIbha / tae NaM so harisavasavisappamANahiyo naccato evaM vayAsI-aho ! kerisaM majjha uttama kulaM, jaisi mahiDDhiehi mahajjuiehi mahappabhAvehi mahabbalehi mahAjasehi causaTiidehi annehivi devehi ya devIhi ya vaMdino telukanAho dhammavaracAuraMtacakkavaTTI usabhajiNo mama piyAmaho atthi 1 / cakkarayaNappahANo egacchattaM sasAgaraM vasuhaM sAsamANo navanihisamiddhakoso kayasayalajaNatoso chakakhaMDAhibaI narasIho bharaho cakkavaTTI mama piyA asthi 2 / ahaM puga sattumaddaNo sauhagajaNI aibalo mahAbalo piyadasaNo vimalakulasaMbhUtrI ajio rAyaulatilo sirivacchalaMchaNo tivaDAhibaI purimuttamo purisasIho poyaNapure tiviDhU gAmaM paDhamo vAsudevo bhavissAmi 3 / avaravidehe mUyAe nayarIe teyasA pacaMDamattaMDapayAno puvakaDatavappabhAvo niviTThasaMciyasuho naravasaho viulavissuyajaso sArayanahatthaNiyamahuragaMbhIraNiddhaghoso saMpattasayalajagamaNatoso piusariso piyamitto NAma cakavaTTI bhavissAmi 4 / kiM bahuNA ? imAe ceva osappiNIe purisasIho purisavarapuMDarIo vimalakulasaMbhavo mahAsatto sAyaravaragaMbhIro caMdAovi nimmalayaro mujjAovi ahiyapayAsayaro nAmeNa mahAvIro carimo titthayaro bhavissAmi 5 / mama piyAmaho titthayaresu paDhamo, mama tAo cakavaTTImuM paDhamo jAo, ahaM puNa vAsudevesu paDhamo bhvissaami| imAe ceva osappiNIe puNo avaravidehe mUyAe nayarIe chakkhaMDAhibaI jagappio piyamitto NAmaM cakkavaTTI bhavissAmi / imAe cauvIsIe puNI cauvIsasaMkhApUrago carimo titthayaro bhavissAmitti bhuyApphAlaNapuvvaM mahAvIrasya marIcinAmakaH tRtIyo bhvH| // 179|| Jain Education R ational E diww.jainelibrary.org.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 18 // uccaNAyaM kuNamANo puNo puNo NacaMto so marII nIyaM goyaM uvajjiNei / heovAeyavivegavigalo jaNo tattaM na nicciNei, abhimANavisamavisajAlakavaliyammi maNatarummi gANapallayo No prohei| jIvANaM maNagagaNaMgaNe maNAgapi mANamehe samuggae samANe hiyayabhUmIe taNhA visalayA sajjo prohei| sA himarAI rAIvarAimiva nANAiguNasegi paNihaMti / maireva ducajamohasaMdohajaNaNI duppArasaMsAravitthAriNI ya hbi| evamabhimANamassio marII vissariyavivego vAgurio jAle. vihaMgamamiva dukkhasave bhave sayamappANaM paaddiiy| iccevamaNatthaNihANaM visAlakulajammaNamayaM Asayato so marII tayA nIyagoyaM baMdhIya // 012 // chAyA-tataH khalu ekadA kadAcit jagatsantApakalApanikandano nAbhinandano vinItAyAM nagayA smvmRtH| tatra devaracitasamavasaraNe virAjamAna RSabhajino devAsuratiyaGmanuSyapariSadi svasvabhASApariNAminyA girA dharma kthyti| dharmadezanAsamanantaraM bhagavantaM paryupAsIno bharatacakravartI taM pRcchati-bhadanta ! vartate ko'pi devAnupriyANAM samavasaraNe etAdRzo jIvo yo'nAgatakAle baladevo vAsudevaH cakravartI tIrthakaro vA bhaviSyati ?-iti / mahAvIrasya marIcinAmakaH tRtIyo mUla kA artha-'tae NaM egayA' ityaadi| eka bAra kisI samaya saMsAra ke saMtApasamUha ko naSTa karane vAle nAbhinandana (RSabhadeva) prabhu vinItA nagarI meM pdhaare| devoM dvArA nirmita samavasaraNa meM - virAjamAna RSabha jinane, devoM, asuroM, manuSyoM aura tiryacoM kI pariSada meM, zrotAoM kI apanI-apanI bhASA meM pariNata hone vAlI vANI meM dharmadezanA dii| dharmadezanA ke pazcAt bhagavAn kI sevA karate hue bharata cakravartI ne bhagavAn se prazna kiyA-'he bhagavan ! maMgalamaya! devAnupriya ke-Apake-samavasaraNa meM aisA koI jIva hai jo bhaviSyat kAla meM baladeva, vAsudeva, cakravartI yA tIrthakara hogA?' bhvH| bhne| artha -'tae Na pagayA' tyAha. me sabhaye saMsA2nA saMtA5 sabhUlanA nAya 42nArA naaminandana zrI RSabhadeva bhagavAna vihAra karatA karatA vinItA nagarImAM padhAryA. e samavasaraNanI racanA karI. bAra jAtanI pariSadA (zrotAgaNa) ahiM bhagavAnanI vANI sAMbhaLavA ekAgratApUrvaka vese che. bhagavAnanI vANI dareka jIne pitapetAnI bhASAmAM pariNata thaI jAya che. bhagavAnanI ameghavANI pUrI thayA bAda bharatacakravatI bhagavAnane prazna karyo ke he maMgalamaya bhagavana ! ApanA samavasaraNamAM kaI e jIva che ke je AgAmI kAle a da, vAsuheva, zaktI tItha 42 thAya! For Private & Personal use only // 18 // SRD Jenww.jainelibrary.org
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamutre // 181 // tato bhagavAnevamavAdIt bharata ! nAstyatra samavasaraNe etAdRzaH ko'pi jIvaH, samavasaraNAd bahistava putraH tridaNDaveSadhArI marIcistiSThati, asau kAlakrameNAtra bharate pItanapure tripRSThanAmA prathamo vAsudevaH, aparavidehe mUkAyAM nagaryAM priyavratanAmA cakravartI, atra bharatakSetre mahAvIranAmA caramastIrthakarazca bhaviSyati / evaM zrutvA bharatacakravartI vahiHsthitaM marIcimupAgamya evamavAdIt - 'bho tridaNDin ! marIce! tavedRzaM veSaM vandituM me na kalpate / tvaM punaH anAgatakAle asyAmavasarpiNyAm asmin bhArate varSe potanapure tripRSThanAmA prathamo vAsudevaH, aparavidehe mUkAyAM nagaryAM priyamitranAmA cakravartI, atra bharate mahAvIranAmA'ntimatIrthakarazca bhaviSyasi; 1 taba bhagavAn isa prakAra bole- 'bharata ! isa samavasaraNa meM aisA koI jIva nahIM hai| hA~, samavasaraNa se bAhara tumhArA putra tridaMDadhArI marIci hai / vaha kAlakrama se isa bharatakSetra meM potanapura nagara meM tripRSTha nAmaka prathama vAsudeva hogA, aparavideha ( pazcimamahAvideha ) kSetra meM, mukA nagarImeM priyavrata nAmaka cakravartI hogA, aura phira isa bharatakSetra meM mahAvIra nAmaka antima tIrthaMkara hogA / ' isa prakAra sunakara bharata cakravarttI bAhara sthita marIci ke samIpa jAkara isa prakAra kahane lagetridaMDadhArI marIci ! tumhAre isa taraha ke veSa ko vandanA karanA mujhe nahIM kalpatA / tuma AgAmI kAla meM, isI avasarpiNI meM, isI bharata kSetra meM, potanapura nAmaka nagara meM tripRSTha nAmaka prathama vAsudeva hooge; aparavideha meM, mUkA nAmaka nagarI meM priyamitra nAmaka cakravartI hooge, aura isI bharatakSetra meM mahAvIra nAmaka antima tIrthakara bhI hooge / ataeva bhAvI tIrthaMkara ke rUpa meM maiM tumheM vandanA karatA hU~ / bhagavAna pratyuttara ApatAM khelyAM ke he bharata ! samesaraNamAM kai evA jIva nathI. paraMtu pariSadanI bahAra tArA putra marIci 'triRR'DI' paNe raheluM che. te kAlAnusAra A avasarpiNImAM A ja bharatakSetranA patana pura nagaramAM 'tripRSTha' nAmanA prathama vAsudeva thaze, tyAra bAda pazcima mahAvidehamAM, mUkAnagarImAM ' priyavrata ' nAmanA cakravatI thaze. aMtamAM Aja bharata kSetramAM mahAvIra nAmanA aMtima tIrthaMkara thaze. A pramANe sAMbhaLI bharata mahArAjA sameAsarathI bahAra nIkaLI marIcinI samIpa jai khelavA lAgyA--' he tri'DI parivrAjaka ! tamArA AvA prakAranA veSane vaMdana karavuM mAre nathI kalpatu, paNa tame A ja avasarpiNImAM A ja bharata kSetramAM pAtanapura nAmanA nagaramAM tripRSTha nAmanA vAsudeva thavAnA che. pachI apavidehamAM mUkA nAmanI nagarImAM priyamitra Jiang kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya marIci - nAmakaH tRtIyo bhavaH / / / 181 / /
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtra atastIrthakaratvena bhAvinaM tvAM vande / nijapiturbharatacakriNa evaM vacanazravaNena marIciM pApabhAraH sphAraH kulamada 3 Avizat / kulAdikRto madaH samayamAsAdya sadyo vihaGgamo nIDamiva janamAvizatIti marIcistatkSaNe'pArasaMsAra kAntAraparibhramaNakArakaM sakalamukhatarumUlonmUlakaM mAnahAlAhalamapivat / tataH khalu sa harSavaMzavisarpaddhadayo nRtyanne vamavAdIt-aho ! kIdRzaM mamottamaM kulam . yasmin mhrdikairmhaadyutikairmhaaprbhaavairmhaablaimhaayshobhishctussssssttii||182|| ndrairanyairapi devaizca devIbhizca vanditastrailokyanAtho dharmavaracAturantacakravartI RSabhajino mama pitAmaho'sti / 1 // cakraratnapradhAna ekacchavAM sasAgarAM vasudhAM zAsat navanidhisamRddhakoSaH kRtasakalajanatoSaH paTkhaNDA apane pitA cakravartI bharatake isa prakArake vacana sunane se marIci ke antaHkaraNa meM pApoM kA samUha rUpa atizaya kulamada praveza kara gayA; jaise pakSI ghosale meM praveza kara jAtA hai| marIci ne usI samaya apAra saMsAra rUpI kAntAra meM paribhramaNa karAne vAle aura samasta sukha rUpa vRkSa ke mUla ko mA vinAza karane vAle mAna rUpI hAlAhala viSakA pAna kiyaa| usakA hRdaya harSa ke vaza hokara vikasita ho gyaa| vaha nAcatA huA isa prakAra kahane lagA-'aho, merA kula kaisA uttama hai, jisameM mahatI Rddhi vAle, mahatI dyuti vAle, mahAn prabhAva vAle, mahAn bala vAle aura mahAn yaza vAle cauMsaTha indroM ke dvArA tathA anya devoM aura deviyoM dvArA vandita, tIna loka ke nAtha, dharmarUpI zreSTha cAturantacakra ke pravartaka RSabha __ mere pitAmaha haiM! aura jisa kula meM pradhAnacakraratnavAle, samudrasahita pRthvI para ekacchatra zAsana karane vAle, nAmanA cakravatI thavAnA che ane A ja bharata kSetramAM mahAvIra nAmanA aMtima tIrthaMkara paNa thavAnA che. mATe bhAvI tIrthaMkaranA rUpamAM tamane vaMdana karuM chuM. pitAnA AvA vacana sAMbhaLatAM marIcinA hRdayamAM pApane samUharUpa kulamaDha praveza karyo. jema pakSI pitAnA mALAmAM praveza kare che tema ja kula AdinA mada, avasara pAmIne manuSyamAM praveza karI jAya che. marIcine kulamada ubhe thaye ne saMsArarUpI aTavImAM paribhramaNa karAvavA vALuM samasta duHkhanuM utpAdaka evuM "abhimAna' rUpI viSapAna marIcie karyuM. te harSita thaI nAcavA-kudavA lAgyo ne bolavA lAgyuM ke aho ! mAruM kula kevuM uttama che ! jemAM mahAna RddhivALA, mahAna ghativALA, mahAna prabhAvavALA, mahAn balavALA ane mahAna yazavALA, tathA cesaTha Idro dvArA tathA anya deva ane devIo dvArA vaMdita, traNa lokanA nAtha, dharmarUpI do roNA zreSTha cAturatacakranA pravartaka jhaSabhajina mArA pitAmaha che, ane je kulamAM pradhAna cakraratnavALA, samudrasahita mahAvIrasya marIcinAmakaH tRtIyo bhvH| // 182 / / >> H a si.la........
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 18 // TIkA dhipatirnarasiMho bharatazcakravartI mama pitA'sti 2 / ahaM punaH zatrumardanaH siMhagarjano'tibalo mahAbalaH priyadarzano vimalakulasaMbhUto'jito rAjakulatilakaH zrIvatsalAcchanastrikhaNDAdhipatiH puruSottamaH potanapure tripRSThanAmA prathamo vAsudevo bhaviSyAmi 3 / aparavidehe mukAyAM nagaryA tejasA pracaNDamArtaNDapratApaH pUrvakRtatapaHprabhAvaH nirviSTasaMcitamukho naravRSabho vipulavizrutayazAH zAradanabhastanitamadhuragambhIrasnigdhaghoSaH samprAptasakalajanamanastopaH pitRsadRzaH priyamitro nAma cakravartI bhaviSyAmi 4 / kiM bahunA, asyAmeva avasarpiNyAM puruSasiMhaH puruSavarapuNDarIko vimalakulasaMbhavo mahAsatvaH sAgaravaragambhIrazcandrAdapi nirmalataraH sUryAdapi adhikaprakAzakaro nAmnA nau nidhiyoM se samRddha koSavAle, sabako santoSa dene vAle, paTakhaNDa ke adhipati, naroM meM siMha ke samAna bharata cakravartI mere pitA haiM ! aura maiM zatruoM kA mardana karane vAlA, siMha ke samAna garjana karane vAlA, atibalavAn , mahAbalavAn , priyadarzana, vimala kula meM utpanna, ajeya, rAjasamAja meM zreSTha, zrIvatsa ke cihna se yukta, tIna khaMDa kA svAmI, puruSoM meM uttama, tripRSThanAmaka prathama vAsudeva potanapura meM hoU~gA! aura phira maiM aparavideha kI mrakA nagarI meM, prakhara dinakara ke samAna pratApa vAlA, pUrvakRta tapa ke prabhAva se sampanna, pUrvasaMcita mukhoM ko prApta karane vAlA, naroM meM vRSabha ke sadRza, vipula aura vikhyAta kIrtivAlA, zarad Rtu ke meghoM ke samAna madhura, gabhIra aura snigdha ghoSa (garjanA) vAlA, saba janoM ko santoSa denevAlA, apane pitA ke samAna priyamitra nAmaka cakravartI hoU~gA! adhika kyA kahU~, isI avasarpiNI kAla meM puruSasiMha, puruSavarapuNDarIka, nirmala kula meM utpanna, mahAsattvazAlI, svayaMbhUramaNa sAgarake pRthvI upara ekachatra zAsana karavAvALA, navanidhiothI bharapUra evA kaSa (khajAnA) vALA, badhAne saMtoSa ApanAra, SaTakhaDanA adhipati, manuSyomAM siMhasamAna bharatacakravatImArA pitA che. ane huM zatruonuM mana karanAra siMhanI samAna gajavAvALo, ati baLavAna, priya dazanavALa, vimalakulamAM janmela, ajeya, rAjasamAjamAM zreSTha, zrIvatsanA cihnathI yukta, traNa khaMDane svAmI, puruSamAM uttama e tripRSTha nAmane prathama vAsudeva pitanapuramAM thaIza. ane pharI huM aparavidehanI mUkA nagarImAM prakhara dinakara (sUrya) nI samAna pratApavALe, re pUrve kIdhela tapanA prabhAvathI saMpanna, pUrva saMcita sukhane pAmanAra, manuSyomAM vRSabha samAna, vipula vikhyAta kItivALe, zaradaRtunA navIna meghanI samAna madhura gaMbhIra ane snigdha garjanAvALe, badhA manuSyone saMtoSa ApanAra, mArA pitAne saza priyamitra nAmane cakravatI thaIza. vadhAre zuM kahuM ! A ja avasarpiNIkalamAM purUSasiMha, purUSa- 2 mahAvIrasya marIci tRtIyo bhvH| 283 Jain Education Private&Person
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa mUtra maJjarI TIkA // 184 // mahAvIrazcaramastIrthakaro bhaviSyAmi 5 / mama pitAmahastIrthakareSu prathamaH, mama tAtazcakravartiSu prathamaH, ahaM punarvAsudeveSu prathamo bhaviSyAmi, asyAmeva avasarpiNyAM punaraparavidehe mUkAyAM nagA SaTkhaNDAdhipatirjagatpriyaH priyamitro nAma cakravartI bhaviSyAmi, asyAM caturvizatikAyAM punazcaturviMzatisaMkhyApUrakazcaramastIrthakaro bhaviSyAmoti bhujAsphAlanapUrvamuccanAdaM kurvan punaH punarnRtyan ma marIcirnIcaM gotram upaarjyti| heyopAdeyavivekasamAna gaMbhIra, candramA se bhI adhika nirmala, mUrya se bhI adhika prakAza karane vAlA mahAvIra-nAmaka antima tIrthakara houuNgaa| 'mere pitAmaha tIrthaMkaroM meM prathama tIrthakara haiM, mere pitA cakravatiyoM meM prathama cakravartI haiM aura maiM vAsudevoM meM prathama vAsudeva hoU~gA! maiM bharatakSetra kI apekSAse isI avasarpiNI meM aparavideha kI mUkA nagarI meM chahakhaMDakA nAtha, jagatapriya piyamitra nAmaka cakravartI hoU~gA! maiM isI cauvIsI meM caubIsa kI saMkhyA ko pUrA karanevAlA carama tIrthakara hoU~gA!' isa prakAra bhujAoM ko phaTakAra-phaTakAra kara, jora-jora se siMhanAda karate hue aura bAra-bAra nAcate hue marIcine jAti kula Adike madake prabhAvase nIcagotra kA upArjana kiyA / heya aura upAdeya ke viveka se hIna jana tattva kA nizcaya nahIM kara sakatA / abhimAna rUpI viSama mahAvIrasya marIcinAmakaH tRtIyo bhvH| varapuMDarIka, nirmalakulamAM utpanna, mahAsatvazALI, svayaMbhUramaNa sAgaranI samAna gaMbhIra, caMdramAMthI paNa adhika nirmala, sUryathI paNa adhika prakAza karavAvALe mahAvIra nAmane aMtima tIrthaMkara thaIza. | mArA pitAmaha tIrthaMkaramAM prathama tIrthakara che, mArA pitA cakravatIomAM prathama cakravartI che ane huM vAsudemAM prathama vAsudeva thaIza. huM bharatakSetranI apekSAe A avasarpiNIkAlamAM apa2videhanI mUkA nagarImAM chaha khaDano nAtha jagapriya "priya mitra' nAmane cakravatI thaIza. pharI huM A cAvIsImAM cAvIsanI saMkhyAne pUrI karanAra carama tIrthaMkara thaIza. A prakAre bhujAone phaTakArI-phaTakArIne jora jorathI saMhanAda' karate ane vAre vAra nAcate te marIcie jAtikula AdinA madane prabhAve nIcatra upArjana karyuM. ' heya ane upAdeyane viveka jenAmAMthI adazya thayo che. te 'tatva' ne nizcaya karI zakatuM nathI. ahaMtA // 184 // . ___JainEducation i ndional
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre ||185|| Jain Education "vikalo janastatvaM na vinizcinoti, abhimAnaviSamaviSajvAlakavalite manastarau jJAnapallavo no prarohati / jIvAnAM manogaganAGgaNe manAgapi mAnameve samudgate sati hRdayabhUmau tRSNA viSalatA sadyaH prarohati / sA himarAjI rAjIvarAjamiva jJAnAdiguNazreNi praNihanti madireva dustyajamohasandohajananI duSpArasaMsAravistAriNI ca bhavati / evamabhimAnamAzrito marIcirvismRtaviveko vAguriko jAle vihaGgamamiva duHkhasave bhave svayamAtmAnamapAtayat / ityevamanarthanidhAnaM vizAlakulajanmamadam Azrayana sa marIcistadA nIcagotram avaghnAt ||012 | viSa kI jvAlAoM se grasta manarUpI vRkSa meM jJAna kA pallava nahIM ugatA / jIvoM ke manogagana rUpa AMgana meM tanika se bhI mAna - megha kA udaya hotA hai to hRdaya-bhUmi meM tRSNA kI viSa-latA tatkAla uga AtI hai| vaha tRSNA, jJAna Adi guNoM ke samUha ko usI prakAra naSTa kara detI hai, jaise tuSAra (hima) kA samUha kamaloM ke samUha ko naSTa kara detA hai| vaha madirA ke samAna dustyaja moha ke samUha ko utpanna karatI hai aura apAra saMsAra ko bar3hAnevAlI hotI hai| isa prakAra ahaMkAra ke vazIbhUta aura viveka ko bhulA denevAle marIcine apanI AtmA ko usI prakAra duHkhajanaka saMsAra meM pha~sA liyA; jaise vyAdha, jAla meM pakSI ko pha~sA letA hai / isa prakAra anarthoM ke bhaMDAra, vizAla kula meM janma lene ke mada kA Azraya lekara marIcine usI samaya nIcagotra kA bandha kara liyA ||12|| rUpI vATakamAM jJAnaguNurUpI navapallava pragaTa thatAM nathI. abhimAnarUpI viSama viSanI jvAlAethI grasela manarUpI vRkSamAM jJAnanA pallava ugatA nathI. jIvAnA maneAgaganarUpa AMgaNAmAM gheADA paNa mAnarUpI meghanA udaya thAya te hRdayarUpa bhUmimAM tRSNAnI viSavela tatkAla ugI jAya che. te tRSNA jJAnAdi guNAne AvA prakAre naSTa karI de che jema hima kamaLAne naSTa karI nAkhe che. te tRSNA maMdirAnI mAphaka dusyaja meAhane utpanna kare che, ane apAra sa'sArane vadhAre che. A prakAre ahaMkArane vazIbhUta ane vivekane bhUlI gayela marIcie peAtAnA AtmAne te ja prakAre duHkhajanaka saMsAramAM phasAvI lIdhA, jema yAdha pakSIne jAlamAM phasAvI le che. A prakAre anarthonA bhaMDAra, vizAla kulamAM janma levAnA madanA Azraya lai marIcie te ja samaye nIca geAtrane aMdha karI lIdheA. (sU012) kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya marIci - nAmakaH tRtIyo bhavaH / // 185 // /
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre TIkA-taeNaM' ityAdi / tataH khalu ekadA kadAcit jagatsantApakalApanikandanaH-jagato yaH santApakalApaH janmajarAmaraNAdijanito duHkhasamRhaH, tasya nikandanaH vinAzakaH-janmajarAmaraNanivArako, nAbhinandanaH RSabhaprabhuH vinItAyAM ayodhyAyAM nagaryA smvsRtH| tatra devaracitasamavasaraNe virAjamAna RSabhajino devAsuratiryaGmanujapariSadi prabhudezanAM zrotuM samAgatAnAM devAsuratiyaGmanuSyANAM pariSadi svasvabhASApariNAminyA devAdInAM svasvabhASApariNAmazIlinyA girAvANyA dharma kthyti-updishti| dharmadezanAsamanantaraM dharmopadezasamAptyanantaraM bhagavantam RSabhajinaM paryupAsamAnaH sevamAno bharatacakravartI tam-RSabhajinaM pRcchati-bhadanta ! devAnupriyANAM samavasaraNe etAdRzaH evaMvidhaH ko'pi jIvo vartate yo'nAgatakAle baladevo vA vAsudevo vA cakravartI vA tIrthakaro vA bhvissytiiti| eka eva vAzabda AvRttyA baladevAdau sarvatra saMbadhyate-iti bodhyam / tataH bharata maJjarI // 186 // para mA kA TIkA mahAvIrasya 2 TIkA kA artha-isake pazcAt kisI samaya saMsAra ke janma jarA maraNa Adi se utpanna honevAle duHkha-samUha ke vinAzaka, mahArAja nAbhinAmaka kulakara ke suputra RSabhadeva AyodhyA nagarI meM pdhaare| vahA~ devanirmita samavasaraNa meM virAjamAna RSabhajinane, dezanA sunane ke lie Aye hue devoM asuroM manuSyoM aura tiyecoM kI pariSada meM deva Adi kI apanI-apanI bhASA meM pariNata ho jAnevAlI vANI se dharma kA upadeza diyaa| dharmadezanA kI samApti ke anantara bhagavAn RSabhadeva jinendra kI paryupAsanA karate hue bharata cakravartIne bhagavAna se pUchA-'bhagavan ! Apake samavasaraNa meM aisA koI bhI jIva hai jo bhaviSya meM baladeva athavA vAsudeva, athavA cakravartI, athavA tIrthakara hogA ?" marIcinAmakaH tRtIyo bhvH| // 186 // TIkAne artha-kaI eka samaye grAmAnugrAma vicaratAM, taraNatAraNa, duHkha samUhanA vinAzaka evA bhagapaan RSabhadeva, ayodhyA nagarImA saparivAra pathAryA. deva, devI, manuSya, manuSyAlI, tiya"ya, tiya yA potkI pitAnI bhASAnA zabdomAM, bhagavAnane upadeza sAMbhaLyo. tIvavairAgyamaya ane paramazItaLatAvALI vItarAga vANI sAMbhaLI bharatacakravatI atiprasanna thaI "AtmAthe' AdinAtha bhagavAnanI paThuM pAsanA karavA lAgyAM ne bhagavAnane prazna pUcha ke he bhagavan! A samavasaraNamAM evo koI jIva che ke je AgAmIkAle baladeva, vAsudeva para cakravatI ke tIrthaMkara rUpe utpanna thaze. bhavya jIne tAravAmAM kaI mArgadarzana Ape te pramAvika AtmA che SAMw.jainelibrary.org
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ MAIDES zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 187 // cakravartikRtamaznAnantaraM bhagavaryAstaM bharatacakravartinam evaMnvakSyamANamakAreNa avAdIta uktavAn -he bharata! atra mama samavasaraNe sampati etAdRzaH tvadIyamaznAnurUpaH ko'pi jIvo naasti| parantu samavasaraNAd bahiryaH tridaNDiveSadhArI tava putro marIcistiSThati, asau kAlakrameNa kAla paramparayA atra bharate-dakSiNabharate potanapure nagare tripRSThanAmA prathamo vAsudevo bhaviSyati, aparavidehe-pazcimamahAvidehakSetre ca mukAyAM nagaryA priyamitranAmA cakravartI bhaviSyati, punaratra bharatakSetre mahAvIranAmA caramastIrthakaro bhaviSyati / bhagavata evaM vacanaM zrutvA bharatacakravartI samavasaraNAd bahiHsthitaM marIcimupAgamya bahiH sthitasya marIceH samIpamAgatya evamavAdIta-bho vidaNDin ! marIce! taba IdRzaM veSa-tridaNDinAM veSaM vandituM me=mama na klpte| punaH tathApi vaM yat anAgatakAle bhaviSyatkAle asyAmavasarpiNyAm asmin dakSiNa bhArate varSe potanapure tripRSThanAmA prathamo vAsudevaH, tato'paravidehe mukAyAM nagayA priyavratanAmA cakravartI, tato'tra dakSiNe bharate mahAvIranAmApantima bharata cakravartI ke prazna karane ke pazcAt bhagavAna, bharata cakravartI se isa prakAra Age kahe anusAra bole-'he bharata ! mere samavasaraNa meM isa samaya tumhAre prazna ke anurUpa koI jIva nahIM hai| kintu samavasaraNa se bAhara tridaMDI ke veSa ko dhAraNa karanevAlA tumhArA putra jo marIci hai, vaha kAlakrama se isa dakSiNa bharatakSetra meM potanapura nagara meM tripRSTha nAmaka prathama vAsudeva hogA, pazcima mahAvideha kI mRkA nagarI meM priyamitra nAmakA cakravartI hogA aura phira isI bharatakSetra meM mahAvIra nAmaka antima tIrthakara hogaa| bhagavAn ke aise vacana sunakara samavasaraNa se bAhara sthita marIci ke nikaTa jAkara bharata cakravartI ne kahA-'he tridaNDa ke dhAraka marIci! tumhAre tridaNDI ke veSa ko vandanA karanA mere lie ucita nahIM hai, tathApi tuma bhaviSyat kAla meM, isI avasarpiNI meM, isI dakSiNa bharata ke potanapura nagara meM tripRSThamAra jagatanA paDa para Avaze ke kema ? zrI bhagavAne kahyuM ke-he bharata! A samavasaraNamAM te nahi paNa samavasaraNanI bahAra tridaMDIne veSa dhAraNa karanAra tAro putra marIci che. te vAsudeva, cakravatI ane tIrthakara, A traNe padavIne dhAraka banI A covIsImAM carama tIrthaMkara tarIke pUjAze. bhagavAnanA AvA vacana sAMbhaLI bharatacakravatIe samavasaraNanI bahAra jaI "tridaMDI' ne bhAvI tIrthakara Do tarIke namaskAra karI sarva hakIkatanI tene jANa karI. jANa thatAM ja jidaMDIne AtmA "mada" thI gherAI gayo ne "jagatanI zreSTha padavIo bhAvIkAlamAM meLavaze te sAMbhaLI jAti ane kulamadanA aMkure tenAmAM phUTavA lAgyAM, vIrasya marIcinAmakaH tRtIyo bhvH| // 18 // ke Jain Education national
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre // 188 // tIrthakarazca bhaviSyasi, atastIrthakaratvena bhAvina-bhaviSyattIrthakaraM tvAM vande nmskromi| nijapiturbharatacakriNa evaM vacanazravaNena pApabhAraH pApasamUharUpaH sphAraH atizayaH kulamado marIcim Avizat / nAtra citram , yad marIciH kulamadenAkAntaH ! yataH kulAdikRto madaH samayamAsAdya-samayaM prApya vihaGgamaH-pakSI nIDamiva pakSinivAsasthAnamiva sadyaH tatkSaNe eva janamAvizati, iti hetoH sa marIcistatkSaNa eva apArasaMsArakAntAraparibhramaNakArakam-apAraH niravadhiko yaH saMsAraH caturgatikarUpaH, sa eva kAntAraMndurgamo mArgoM rAgadveSAdiluNTakA''- kIrNatvAt , tatra yatparibhramaNaM-punaH punarjanmamaraNaM, tasya kArakam , tathA-sakala-sukhatasmUlonmUlakam-sakalAnika aihikapAslaukikAni samastAni yAni sukhAni phalopamAni teSAM tara vRkSo dharmastasya mUlaM vinayastasya unmUlakaM vinAzakaM mAnahAlAhalaM-mAno'tra kulamadaH, sa eva hAlAhalaM mahAviSaM tat-kulamadarUpaM kAlakUTaviSam kalpamaJjarI mA TIkA nAmaka prathama vAsudeva, phira pazcima mahAvideha kI mUkA nagarI meM priyavrata nAmaka cakravartI aura phira isa dakSiNa bharatakSetra meM mahAvIra nAmaka carama tIrthakara hooge; ata eva tuma ko maiM namaskAra karatA huuN|' apane pitA bharata cakravartI ke isa prakAra ke vacana sunakara marIci meM pApoM kA piNDa, ghora, kulamada praveza kara gayA, arthAt kula kA mada utpanna ho gyaa| marIci ko kulamada utpanna ho gayA, isameM koI Azcarya kI bAta nhiiN| kyoM ki kula Adi kA mada avasara pAkara manuSya meM usI taraha praveza kara letA hai, jaise pakSI nIDa-ghosale meM praveza kara letA hai| isa kAraNa marIcine usI samaya ananta, cAragati rUpa tathA rAga-dveSa Adi luTeroM se vyApta hone ke kAraNa durgama saMsAra-kAntAra meM punaH punaH bhramaNa karane ke kAraNabhUta aura samasta mukha rUpI phaloM ke vRkSa dharma ke mUla arthAt vinaya ko ukhAr3a kara pheMka denevAle kulamadarUpI hAlAhala-kAlakUTa ko pI mahAvIrasya marIcinAmakaH tRtIyo bhvH| mAra PE je Annati meLavI hatI te kSaNavAramAM "ahaMbhAvane lIdhe khoI beTho ne catugatinI copATa khelavAnI bhAjI 23 46 hIdhI. 'mAra-manibhAna-mA-matA-mamatva mA' 20 sapA paryAyavAya zahA cha. tmaamane artha eka ja che, A mukhya durgaNa temAma nAnA moTA durgAne netare che, ne " ahaMbhAva" madhyabiMdu mAM rAkhI AtmAne sarvAze phelI khAya che. AtmAthI puruSane samaye samaye pitAne sUkSama upayoga rAkhI A durguNamAMthI chuTavAne prayatnazIla rahevuM yogya che. jagatanA sarvotkRSTa padArthothI mAMDI deha sudhInA padArthone A jIve che 25avw.jainelibrary.org
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamUtre // 189 // SEALAYALA Jain Education "apibat-pItavAn / tataH khalu sa marIciH harSavaza visarpaddhRdayaH - harSavazAt = nijamahastrazravaNajanitaharSavazAt visarpat - ucchvalad hRdayaM yasya sa tathA atyantaharSAndolitahRdayaH san nRtyan evam anena prakAreNa avAdIt = kathitavAn- aho ! kIdRzaM mama uttamam = utkRSTatamaM kulamasti, yasmin kule maharddhikaiH = viziSTa vimAnaparivArAdiyuktaiH, mahAdyutikaiH = viziSTazarIraprabhAbhAstraraiH, mahAprabhAvaiH = acintyaprabhAvayuktaiH mahAbalaiH= atyanta balazAlibhiH, mahAyazobhiH = vizAlakIrttimadbhiH catuSSaSTIndraiH = catuSSaSTisaMkhyakairdevasvAmibhiH, anyaidevaizva devIbhizca vanditaH=namaskRtaH trailokyanAthaH = lokatrayezvaro dharmatraracAturantacakravarttI - dAnazIlatapobhAvaizcatasRNAM narakAdigatInAM caturNA vA kaSAyANAm anto=nAzI yasmAt, athavA catasro gatIzcaturo vA kaSAyAn antayati-nAzayatIti, yadvA caturbhirdAnazIlatapobhAvaiH kRtvA anto = ramyaH - " mRtAvavasite ramye samAptAvanta iSyate " liyA / taba marIci kA hRdaya apanI mahattA ko sunane se utpanna hue harSa ke kAraNa uchalane lagA / vaha nAcatA huA isa prakAra bolA- ' ahA ! merA kula kaisA utkRSTatama hai, jisameM zarIrakI alaukika dIpti se jagamagAte hue, acintya prabhAva se sampanna, atyanta balazAlI aura vizAla kIrtivAle cauMsaTha indroM ke dvArA tathA anya devoM aura deviyoM ke dvArA vandita tIna loka ke nAtha tathA dharmavaracAturantacakravarttI mere pitAmaha bhagavAna RSabhadeva haiM ! 'dharmavaracAturanta cakravartI' kA artha isa prakAra hai -dAna zIla tapa aura bhAvarUpa caturvidha dharma ke dvArA, narakAdi cAra gatiyoM kA athavA krodhAdi cAra kaSAyoM kA jisase aMta hotA hai, athavA cAra gatiyoM aura cAra kaSAyoM kA jo aMta kara detA hai, athavA dAna zIla tapa bhAva se jo 'anta' arthAt 'ramaNIya' hai, vaha 'caturanta ' kahalAtA hai / ahaMbhAve ke mamatvabhAve pakaDayAM che. mATe jJAnIonu` kathana e ja che ke 'huMpaNu ' nI bhAvanAne cheADe, eTale tamAma kalpanAo ane kAlpanika sukhA icchAo chuTI jaze. bhagavAna RSabhadeva 'cAturantacakravartI ' kahevAtAM, kAraNa ke cAretinA aMta lAvavAnuM meAjuda hatuM, dAna, zIla, tapa ane bhAva rUpI cAra dharmanA dvArA temaNe ughADayAM hatAM, cAra kaSAyAnI cAkaDIne temaNe nibIja karI nAkhI hatI, cAra dizAo sudhI prasarelA lekanA paramANue paramANu temanA jJAnamAM prakAzatAM hatAM tethI teo svaparaprakAzaka tarIke rahI te STie paNa 'cAturanta ' kahevAtAM. dAna-zIla-tapa ane bhAva jenAmAM Use Only sAdhana temane LIFEXAXKAKAKAKAAKAKAKA kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya marIci - nAmakaH tRtIyo bhavaH / // 189 // ww.jainelibrary.org
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti vizvakoSAta / athavA-catvAro dAnAdayo'ntA avayavA yasya, yadvA-catvAro dAnAdayaH antAH-svarUpANi / yasya, 'anto'vayave svarUpe ca' iti haimaH, sa caturantaH, sa eva cAturantaH, cAturanta eva cakra janmajarAmaraNocchedakatvena cakratulyatvAt , varaM ca taccAturantacakraM varacAturantacakraM, varapadena rAjacakrApekSayA'sya zreSThatvaM vyajyate lokadvayasukhasAdhakatvAt , dharma eva varacAturantacakraM, dharmavaracAturantacakraM, tAdRzasya dharmAtiriktasyAsaMbhavAt , ata eva saugatAdidharmAbhAsanirAsaH, teSAM tAttvikArthapratipAdakatvAbhAvena zreSThatvAbhAvAt / dharmavaracAturantacakreNa vartituM zIlaM yasya sa tthaa| cakravartipadena paTakhaNDAdhipatisAdRzyaM vyajyate, tathAhi-catvAraH zrIkalpa mUtre // 19 // kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya marIcinAmakaH tRtIyo bhvH| athavA-dAna Adi cAra jisake anta-avayava-vibhAga haiM vaha bhI 'caturanta' kahalAtA hai| athavA dAna Adi cAra jisake anta-svarUpa haiM, vaha 'caturanta hai| caturanta hI cAturanta kahalAtA hai| janma, jarA aura maraNa kA vinAzaka hone ke kAraNa cakra ke samAna jo ho vaha cakra kahA jAtA hai| isa prakAra cAra kA anta karanevAlA, cAra se ramaNIya, cAra avayava vAlA aura cAra svarUpa vAlA jo cakra hai, usako 'cAturantacakra' kahate haiM / yaha cAturantacakra vara hai arthAta ihaloka aura paralokameM sukha kA kAraNa hone se rAjacakra Adi kI apekSA zreSTha hai| ata eva usako 'varacAturantacakra' kahA hai| yaha 'varacAturantacakra' dharma hI ho sakatA hai, dharma ke atirikta anya nahIM ho sakatA, isa kAraNa use 'dharmavaracAturantacakra' kahA hai| isa kathana se bauddha Adi dharmAbhAsoM-mithyAdharmoM kA niSedha kiyA gayA hai, kyoM ki ve vAstavika tatva kA pratipAdana nahIM karate aura isa kAraNa unameM zreSThatA nahIM hai| 'dharmavaracAturantacakra' se vartana karanA jinakA svabhAva hai, una bhagavAn ko 'dharmavaracAturantacakravartI ' kahate haiN| ekAkArarUpe pariNamI rahyAM hatA, jenAmA uparanAM catuSTaye svAbhAvika guNa tarIke tarI AvatAM hatAM. jethI paNa tesA yAturanta' 4Atai. janma-jarA-maraNane je dvArA nAza thAya che tene "caka' kahe che. A pramANe cAra gatine aMta karavA che vALA, cAra kaSAyathI rahita ane cAra avayava (kSAyikabhAva kSAyicAritra-kevalajJAna-kevaladarzana) vAlA hovAthI prabhune "cakravartI' tarIke saMbodhavAmAM Ave che. cAturantacakravatI" te kadAca vAgajAlIyA ane mithyAvAdIo paNa ghaNI vakhata banI zake che, eTale mA bhagavAnane 'dharmavacAturantacakavatta* ' kahyAM che. dharma' zabda lagADavAthI jagatamAM vartatA miyA dhame nahi paraMtu A
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAmA zrIkalpa kalpa sUtre maJjarI // 19 // TokA mahAvIrasya marocinamakA tRtIyo bhvH| uttaradizi himavAn uSadikSu copAdhibhedena samudrA antAH sImAnasteSu svAmitvena bhavazcAturantaH, cakreNa-ratnabhUtapaharaNavizeSeNa vartituM zIlaM yasya sa cakravartI, cAturantazca sa cakravartI-cAturantacakravartI, dharmeNavyAyena varaH zreSTha itararAjApekSayeti dharmavaraH, dharmaH pANAtipAtAdinivRttidAnazIlAdirUpaH- "dharmAH puNyayamanyAyasvabhAvA''cArasomapAH" ityamaraH; sa cAsau cAturantacakravartI ceti / yadvA-cAturantaM ca taccakraM ceti cAturantacakraM, varaM ca tacAturantacakraM varacAturantacakra, dharmoM varacAturantacakramiva-dharmavaracAturantacakraM, tena vartituM zIlamasyeti tathAbhUta RSabhajino mama pitAmaho'sti 1 / tathA cakraratnapradhAnaH-cakraratnaM pradhAnaM zre' praharaNeSu yasya saH-cakraratnarUpazreSThapaharaNadhArItyarthaH, ekacchatrAm-ekameva chatraM nRpalakSma yasyAM sA tathA tAm-ekarAjAdhInAM, sasAgarAM-sAgaraparyantAM vasudhAM zAsata kSan, navanidhi cakravartI pada se chaha khaNDa ke adhipati kI sadazatA sUcita kI hai| arthAt bhagavAn ko cakravartI ke samAna prakaTa kiyA hai| uttara dizA meM himavAn parvata aura zeSadizAoM meM upAdhibheda se tIna samudra isa prakAra cAroM sImAoM kA jo svAmI ho aura jo cakraratnarUpa Ayudha se vartatA ho, vaha cAturantacakravartI (SaTUkhaMDa kA svAmI) kahalAtA hai / vaha anya rAjAoM kI apekSA dharma arthAt nyAya meM utkRSTa hotA hai, ataH vaha bhI 'dharmavara' kahA jA sakatA hai / prANAtipAta Adi kA tyAga aura dAna zIla Adi ko dharma kahate haiN| isa taraha jo dharmavara ho aura cAturantacakravartI ho, vaha dharmavaracAturantacakravartI hai / athavA-vara ( zreSTha) cAturantarUpa cakra ko varacAturantacakra kahate haiM / dharma varacAturantacakra ke samAna hai / usase jo vartAva karatA hai, vaha dharmavaracAturantacakravartI kahalAtA hai| marIci Age kahatA hai jo cakrarUpa zreSTha zastra ke dhAraka haiM, jo ekacchatra aura samudra paryanta pRthvI para zAsana karate haiM, jinakA bhaMDAra nasarpa Adi nau nidhiyoM se samRddha hai aura jo samasta prajA ko prije "dharma' anaMta apekSAvAdI ane nayavAdI hoya tema ja saghaLA dharma temAM apekSApUrvaka samAI jatAM hoya te svAduvAdapaNu" ne "dhama ' kahevAmAM Ave che. ane bhagavAne A apekSAyukta dharmanI ghoSaNA karI che, mATe temane dhamaracAturantacakravattI' kahyAM che. chakhaMDa pRthvI para jenuM zAsana cAlatuM hoya, jenA khajAnAmAM nava nidhi hAjara haya, jene sarva duzma matA // 19 // Jain Education international For Private & Personal use on caiww.jainelibrary.org
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 192 // kalpamaJjarI TIkA ra samRddhakozaH-navanidhayA naisarpAdayaH, taiH samRddhaH samRddhiyuktaH kozo yasya saH, tathA-kRtasakalajanatoSaH-kRtaH sakalAnAM janAnAM topo yena saH-pajAraJjaka ityarthaH, evaMvidhA paTakhaNDAdhipatirnarasiMhaH nareSu siMha iva bharatazcakravartI mama pitA'sti 2 / ahaM punaratra bhArate varSe potanapure bhAvikAle zatrumardanaH zatruvinAzaka, siMhagarjana:-siMhasya garjanamiva garjanaM yasya sa tathA-atikrAntAzeSapuruSabala ityarthaH, ata eva-mahAbalaH-mahad balaM yasya sa tathA-mahAbalazAlI, tathA-priyadarzana:-piyaM darzanaM yasya sa tathA-atyantasundaraH, vimalakulasaMbhUtaH= nirdoSakule samutpannaH, ajitaH, zatrUNAmajeyo, rAjakulatilaka rAjasamudAyazirolalAmabhUtaH, zrIvatsalAnchanaH zrIvatsaH svastiketinAmnA prasiddhaH, sa eva lAJchanaM cihnaM yasya sa tathA-zrIvatsavibhUSitavakSasthala ityarthaH, tathA-trikhaNDAdhipatiH dakSiNabharatasvAmI, puruSottamaH-puruSeSu uttamaH-puruSazreSThaH, tripRSThanAmA prathamo vAsudevo bhaviSyAmi 3 / punazca-aparavidehe mUkAyAM nagaryA tejasA kozadaNDAdijanitaprabhAveNa pracaNDamArtaNDapratApaHpracaNDa :=atitIkSNo yo mArtaNDaH pUryaH, tasya pratApa iva pratApo yasya sa tathA-prakharamUryasadRzapratApa ityarthaH, toSa dene vAle haiM, aise manuSyoM meM siMha ke samAna bharata cakravartI mere pitA haiM !" aura maiM bharatakSetra ke potanapura meM, AgAmI kAlameM, zatruoM kA saMhAra karane vAlA, siMha ke samAna garjanA karane vAlA, atyanta balavAn, mahAbalazAlI, dekhane meM priya-atyanta sundara, nirmalakula meM utpanna, zatruoM dvArA ajeya, rAjAoM ke samUha meM mukuTa-maNi ke samAna, zrIvatsa-svastika ke cihnavAlA arthAt svastika ke cihna se suzobhita vakSasthalabAlA, tIna khaNDa arthAt sampUrNa dakSiNabharata kA svAmI aura puruSoM meM uttama tripRSTha nAmaka vAsudeva hoU~gA!' yahI nahIM, usake pazcAt maiM cakravartI bhI hoU~gA ! koza aura daNDa Adi ke prabhAva se merA pratApa atyanta prakhara sUrya ke pratApake samAna hogaa| pUrva janma meM kiye hue tapa kA prabhAva mujhe prApta none nAza karavAvALuM cakra maLyuM hoya, chae khaMDa ApabaLe prApta karyA heya, vidyAdharae jene, maraNa sudhI jarA paNa karamAya nahi tema ja jIvana paryanta yuvAvasthA, lAvaNyatA sAthe TakI rahe tevuM strIratna ApyuM hoya. te ja 'yatI' vAya. the| yatA bhaa| pitA cha. pharI huM patanapuramAM siMha samAna gajavA vALo, mahAbalI, suMdara svastika cihnavALa, traNa khaMDane adhipati "SThi " nAmanA vAsudeva thaIza. ATaluM ja nahi, tyAra bAda huM apara videhanI mUka nagarImAM cakravatI mahAvIrasya bhI marIci nAmakaH tRtIyo bhvH|
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa maJjarI // 193 // TIkA tathA-pUrvakRtatapaHprabhAva:-pUrvakRta pUrvajanmani vihitaM yattapaH, tasya prabhAvo yasya sa tathA-janmAntarIyatapastejaHsampanna ityarthaH, tathA-niviSTasaMcitasukhaH-nirviSTaM labdhaM saMcita pUrvajanmasu saMcayIkRtaM sukhaM yena sa tathA-pUrvajanmasaMcitasukhamAptikartetyarthaH, tathA-naravRSabhAnarazreSThaH, vipulavizrutayazAH-vipulaM-digantavyApi vizrutaM prasiddhaM kalpayazo yasya sa tathA-digantavyAptakIrtisampanna ityarthaH, tathA-zAradanabhastanitamadhuragambhIrasnigdhaghoSaH-zArada-zaraskAlikaM yada nabhaH meghastasya yat stanitaM-garjitaM, tadiva madhuro gambhIraH snigdho ghoSa: zabdo yasya sa tathA, zaratkAlikameghagarjitasadRzamadhuragambhIrasnigdhadhaniyukta ityarthaH, sammAptasakalajanamanastoSaH-samprAptaH sakalajanAnAM manasA kartabhUtena toSaH santoSo yasmAt sa tathA-akhilajanamanaHsantoSakAraka ityarthaH, evaMvidhaH pitRsadRzaH priyamitro nAma cakravartI bhaviSyAmi 4 / kiMbahunA ? atra bhArate varSe'syAmeva avasarpiNyAma puruSasiMhaH-puruSeSu siMho rAgadveSAdizatruparAjaye dRSTAdbhutaparAkramatvAt, yadvA-puruSaH siMha ivetyupamitisamAsaH, siMhasadRzaparAkramazAlI, tathA puruSavarapuNDarIkaM-puNDarIkaM zvetakamalaM varaM ca tat puNDarIkaM varapuNDarIkaM zveta- mahAvIrasya hogA ! maiM pUrvajanma meM saMcita sukhoM ko prApta kruuNgaa| manuSyoM meM uttama ginA jaauuNgaa| diga-diganta meM marIcimerA yaza phailegaa| zaratkAlIna navameghagarjanA ke samAna madhura, gaMbhIra aura snigdha merI dhvani hogii| saba nAmakaH logoM ko mujhase santoSa prApta hogaa| maiM apane pitA ke samAna hI priyamitra nAmaka cakravartI bnuuNgaa| mAre tRtIyo bhvH| adhika kyA, isI bhAratavarSa meM, isI avasarpiNI kAla meM caramatIrthakara bnuuNgaa| taba maiM rAga-dveSa Adi zatruoM kA parAjaya karane meM adbhuta parAkramI hone ke kAraNa puruSoM meM siMha ke samAna, tathA puruSoM meM zreSTha zveta kamala ke samAna ho jaauuNgaa| saba prakAra kI azubha-malInatA se rahita hone ke kAraNa tathA saba prakAra ke zubha anubhAvoM se vizuddha hone ke kAraNa bhagavAn tIrthakara ko puNDarIka kI upamA dI jAtI hai| athavA jaise puNDarIka paMka se paidA hone para bhI aura jala meM vRddhi pAne para bhI paMka aura jala paNa thaiza. keza ane daMDa AdinA prabhAvathI mArA pratApa atyaMta prakhara sUryanA pratA5nI samAna thaze. pUrvabhavamAM kIdhela tapane prabhAva mane prApta thaze. huM pUrvajanmanA saMcita sukhane prApta karIza. manuSyomAM uttama // 193 // gaNAIza. daze dizAomAM mAro yaza phelAze. zarakAlanA meghanI samAna madhura gaMbhIra ane snigdha mArI vani thaze. badhA lokeAne mArAthI saMtoSa prApta thaze. huM pitAnA pitAnI samAna ja priya mitra nAmane cakravatI banIza. vadhAre zuM ! A ja bharata kSetramAM, A ja avasarpiNI kAlamAM, rAgadveSa rahita zubha azubha malinatAo sivA- 5 .
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 194 // Xiong Xiong kamalapradhAnaM, puruSo varapuNDarIkamivetyupamitisamAse puruSavarapuNDarIkam / bhagavatastIrthakarasya puNDarIkopamA vinizubhamalImasatvAt sarvaiH zubhAnubhAvaiH parizuddhatvAcca bodhyA / yadvA- puNDarIkaM paGkAjjAtamapi salile varddhitamapi ca paGkajalasambandhamapahAya nirlepamitra jalopari ramaNIyaM dRzyate, nijAnupamaguNabalena surAmraranikarazirodhAraNIyatayA'timahanIyaM paramasukhAspadaM ca bhavani tathaiva tIrthakaraH karmapaGkAjjAto bhogAmbhovarddhitaH sannapi nirlepastadubhayamativarttate, guNasampadAspadatayA ca kevalAdiguNabhAvAdakhilabhavyajana zirodhAraNIyo bhavatIti / tathA vimalakulasaMbhatraH = nirmalakulotpannaH, mahAsattvaH - mahat satvaM balaM yasya sa tathA mahAbalazAlItyarthaH / tathAsAgaravaragambhIraH-sAgaravaraH = sakalasamudreSu zreSThaH svayaMbhUramaNanAmA samudraH, tadvad gambhIraH = parISahopasargAkSobhyasvAditi / tathA-candrAdapi - kSAlitAkhilakarmamalatvAccandrApekSayA'pi nirmalataraH = atizayitanairmalyabhAk, tathA - sUryAdayadhikaprakAzakaraH = mithyAtvAditimira vinAza kAtyutkRSTa kevalA''lo kenAkhilalokAlokaprakAzakatvenA ssdityAdapyadhikamakAzakaraH / evaMvidho'haM nAmnA mahAvIrazvaramastIrthakaro bhaviSyAmi / aho ! mama saMga-sA jala ke Upara rahatA aura ramaNIya dikhAI detA hai tathA apane asAdhAraNaguNa ke kAraNa sura-asura Adi ke sira para dharane yogya hone ke kAraNa atyanta AdaraNIya aura paramasukhadAyI hotA hai, usI prakAra tIrthaMkara karmarUpI kIcar3a se utpanna hue aura bhogarUpI jala meM vRddhi ko prApta karake bhI alipta rahakara karmoM aura bhogoM kA atikramaNa karake rahate haiM tathA guNoM kI sampadA ke pAtra kevalajJAna Adi guNoM ke AdhAra hone se bhavya jIvoM ke zirovandanIya hote haiM / marIci phira socatA hai- 'maiM nirmala kula meM janma lU~gA / mahAbalazAlI hoU~gA / sAgaravaragaMbhIra arthAt parISoM aura upasargoM Adi se kSubdha na hone ke kAraNa svayaMbhUramaNa samudra ke samAna gaMbhIra hoU~gA / nikhila karma - mala ko dho DAlane ke kAraNa candramA se bhI adhika nirmala tathA mithyAtva Adi rUpa andhakAra kA vinAza karane ke kAraNa tathA kevalajJAnarUpI Aloka se akhila loka evaM aloka ko Alokita kara lene ke kAraNa sUrya se bhI adhika prakAzakArI hoU~gA ! maiM ina saba guNoM se vibhUSita mahAvIra nAmaka cauvIsavA~ tIrthaMkara hoU~gA / ' * yanA, adbhuta AtmayarA bhI mahAna vairAgyavAna Thevala-jJAna-darzana upayogavANI, yarama tIrtha 42 pazu yaza. satI karAmAM mArA dAdA prathama tIrthaMkara che, sava cakravatI emAM mArA pitA prathama cakravatI che, ane Jain Education Inational NEELEECH, Purana kalpamaJjarI TIkA mahAvIrasya marIci - nAmakaH tRtIyo bhavaH / // 194 // w.jainelibrary.org
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 195 // Jain Education a pitAmahastI thekareSu tIrthakarANAM madhye prathamastIrthakaro'sti mama tAtaH - pitA cakravarttiSu prathamo'sti / ahaM punarvAsudeveSu prathamo vAsudevo bhaviSyAmi, punazca vAsudevabhavAnantaraM kAlakrameNa cAham asyAmevAsarpiNyAm paravidehe mUkAyAM nagaryAM paTkhaNDAdhipatirjagatpriyaH = jagadAnandakaraH priyamitro nAma cakravartI bhaviSyAmi, punazca kAlakrameNa asyAM caturviMzatikAyAm = asmin caturviMzatitIrthakarANAM samUhe caturviMzatisaMkhyApUrakaH=caturviMzatitamaH caramaH=antimastIrthakaro bhaviSyAmi, iti itthaM vadana, bhujAsphAlanapUrvakaM bhujayoH = bAhvoryat AsphAlanam = AsphoTanaM. tatpUrvaM yasmin sa tathAbhUtastam, uccanAdaM mahAzabdaM kurvan, tathA punaH punaH = vAraM vAraM nRtyan= nRtyaM kurvan sa marIciH nIcaM gotram upArjayati = badhnAti / nAtra citram, yat RSabhaprabhoH pautro bharatacakravarttinaH putraH svayaM jinadharmaniSTho'pi san marIcirnIcaM gotraM baddhavAn / yato heyopAdeyaviveka vikalaH parityAjyasvIkArya 'ahA ! mere pitAmaha saba tIrthakaroM meM prathama tIrthaMkara haiM, mere pitA saba cakravarttiyoM meM prathama cakravartI aura maiM vAsudevoM meM prathama vAsudeva he U~gA ! isake pazcAt maiM pazcima mahAvidehakI mUkA nagarI meM chaha khaNDa kA nAtha, jagat meM Ananda karanevAlA priyamitra nAmaka cakravartI hoU~gA ! itanA hI nahIM, isake pazcAt maiM kAlakrama se isI cauvIsI kI pUrti karane vAlA - caubIsavIM saMkhyA ko pUrNa karane vAlA - antima tIrthaMkara hoU~gA / ' isa prakAra kahatA huA aura bAheM phaTakAratA huA tathA jora-jora se siMhanAda karatA huA marIci ne nIcagotra kA upArjana kiyA / bhagavAn RSabhadeva kA pautra, cakravarttI bharata kA putra aura svaya jinadharma meM niSTha hokara bhI marIci ne nIcagotrakarma kA bandha kara liyA, isameM vismaya kI ko bAta nahIM hai| kyoM ki jo manuSya heya aura upAdeya ke viveka se vikala hotA hai, vaha vAstavika vAtakA huM... vAsudevAmAM prathama vAsudeva banIza. A pachI huM pazcima mahAvidehanI mUkA nagarImAM cha kha'DanA nAtha, jagatamAM AnaMda karavAvALA priyamitra nAmanA cakravatI' thaiza. ATaluM ja nahi, paNa tyAra pachI huM kAlakramathI A ja cAvIsInI pUrtti karavAvALA eTale cAvIsamI sakhyAne pUrNa karavAvALA carama tIrthaMkara thaIza. A pramANe kahetA, tathA bhujA phaTakAratA, tathA jora jorathI siMhanAda karatA evA marIcie nIca gotranuM upArjana karyuM. bhagavAna RSabhadevanA pautra, cakravatI bharatanA putra ane pote jaina dharmamAM niSThA dharAvanAra hovA chatAM paNa marIcie nIcageAtrakamanA a'dha bAMdhI lIdhA. emAM AzcayanI koi vAta nathI. kAraNa ke je ate & Personal Use Only kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya marIci - nAmakaH tRtIyo bhavaH / / / 195 / / ww.jainelibrary.org.
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI matra // 196 // TIkA parijJAnarahito janaH tatvaM vAstavikamartha na vinizcinoti, tathA-abhimAnaviSamaviSajvAlakavalite-abhimAnaH= jAtikulAdyahaGkAraH, sa eva viSamaviSam atyutkaTaviSam , tasya jvAlena jyAlayA kavalite-dagdhe, manastarau= manorUpe vRkSe jJAnapallavam jJAnarUpam abhinavaM patraM na parohati smutpdyte| abhimAno jJAnasya sarvathA vinAzaka ityrthH| punarapyabhimAnasya duSphalatvamAha-jIvAnAM manogaganAGgaNe-mana eva gaganaM-manogaganaM tasya aGgaNe= kSetre manAgapi=kiMcidapi mAnameghe mAnarUpe meghe samudgate samutpanne sati hRdayabhUmau tRSNA viSalatA sadhaH= tatkSaNe prohtiyaadurbhvti| mAnastRSNAjanaka ityrthH| sA tRSNA ca himarAji=himasaMhatiH rAjIvarAjimiva kamalabanamiva jJAnAdiguNazreNi paNihanti=vinAzayati / yathA himasamahena kamalavanavinAzastathaiva mAnena jJAnAdiguNAnAM nAzo bhavatIti bhaavH| tathA-sA tRSNA madireva-sureva dustyajamohasandohajananI-dussyajo yo nizcaya nahIM karatA nahIM kara sktaa| jAti kula Adi kA abhimAna bar3A hI ugra viSa hai| jaba manarUpI vRkSa usa abhimAnakI jvAlA se jala jAtA hai to usa manarUpI vRkSa meM jJAnakI kopaleM nahIM phUTa sktii| abhiprAya yaha hai ki abhimAna jJAna kA pUrI taraha se nAza kara detA hai| abhimAna kA duSphala phira batalAte haiM-jIvoM ke mano-gaganarUpa AMgana meM arthAt hRdayarUpI kSetra meM lezamAtra bhI mAnarUpI megha kA udaya hotA hai to usa hRdaya-kSetra meM tatkAla hI tRSNArUpI viSa kI vela uga AtI hai| arthAt mAna tRSNA kA janaka hai| vaha tRSNA jJAnAdi guNoM ke samudAya ko usI prakAra samUla naSTa kara detI hai, jaise hima-samUha kamala-unako naSTa kara detA hai| Azaya yaha hai ki jaise hima ke samUha se kamaloM ke vana kA vinAza hotA hai, usI prakAra mAna se jJAna Adi guNa-gaNa kA vinAza ho jAtA hai| isake atirikta vaha tRSNA madirA kI taraha aparihArya moha ke samUha kI jananI hai mANasa heya ane upAdeyanA vivekathI vikala hoya che te vAstavika vAtane nirNaya karatA nathI, karI zakatuM nathI. jAti, kula vagerenuM abhimAna bhAre ugra viSa che. jyAre manarUpI vRkSa e abhimAnanI javALAthI jaLavA lAge che tyAre e manarUpI vRkSamAM jJAnanI kuMpaNe phUTI zakatI nathI. tene sAra e che ke abhimAna jJAnane pUrepUrI rIte nAza karI nAkhe che. abhimAnanuM kharAba pariNAma zAstrakAra pharIthI batAve che-jInAM mane gagana rUpI AMgaNAmAM eTale ke hRdayarUpI kSetramAM saheja paNa abhimAnarUpI meghano udaya thAya te te hadaya kSetramAM tarata ja tapagArapI vizvanI mahAvIrasya marIcinAmakaH tRtIyo bhvH| // 196 // Telcow.jainelibrary.org Jain Education ltona
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 197 // mohasandoha : = mohasamUhaH, tasya jananI utpAdikA, duSpArasaMsAravistAriNI - duSpAraH - duruttaro yaH saMsAraH= caturgatikarUpaH, tasya vistAriNI ca bhavati / yathA madirApAnena jano mohasampannazcaturgatikasaMsAra bhramaNakarttA ca bhavati tathaiva tRSNA'pIti bhAvaH / evam = IdRzam zrabhimAnaM = kulamadam Azrito marIciH vismRtavivekaH= heyopAdeyavivekavarjitaH san vAgurikaH - vAgurA = jAlaM, tayA caratIti vAgurika:- lubdhakavizeSo jAle vihaGgamaM = pakSiNamitra duHkhasave=duHkhajanake bhave saMsAre svayam AtmAnam apAtayat = pAtitavAn-ityevam anarthanidhAnam caturgatikasaMsArabhramaNarUpAnarthAnAM nidhisvarUpaM vizAlakulajanmamadam - uccakulajanmarUpaM madam Azrayan sa marIcistadA = bharatamukhAt svasya bhAvivAsudevatvAdizravaNasamaye nIcagotram avadhnAt = baddhavAniti | | 012|| aura apAra saMsAra kI vRddhi karatI hai| abhiprAya yaha ki jaise madirApAna se manuSya mohayukta aura cAra gati rUpa saMsAra meM paribhramaNa karane vAlA banatA hai, usI prakAra tRSNA se bhI / isa prakAra ke kula - mada kA Azraya lekara heya - upAdeya ke viveka se zUnya marIci ne apanI AtmA ko duHkha - janaka saMsAra meM usI prakAra pha~sA liyA, jaise vyAdha apane jAla meM pakSiyoM ko pha~sA letA hai| isa prakAra cAturgatika saMsAra-bhramaNa Adi anarthoM kA nidhirUpa uccakula meM janma lene ke mada kA Azraya lete hue marIcine bharata ke mukha se bhaviSya meM apane vAsudeva Adi hone kI bAta sunane ke samaya hI nIcagotra kA bandha kara liyA ||mra012 // vela ugI nIkaLe che. eTale ke abhimAna tRSNAneA janaka che. jevI rIta himasamUha kamalavanano nAza karI nAkhe che. tevI rIte ta tRSNA jJAnAdicuNAnA samudAyane mULamAMthI ja nAza karI nAkhe che. tenA Azaya e che ke jevI rIte himanA samUhathI kamaLAnAM vanane nAza thAya che tevI ja rIte abhimAnathI jJAna vagere guNa-samUhanA nAza thAya che. taduparAMta te tRSNA madirAnI jema aparihAryAM meAhanA samUhanI jananI che, ane apAra saMsAranI vRddhi karanAra che. sArAMza e che ke jema surApAna karavAthI manuSya mAhamaya tathA cAra gatirUpa saMsAramAM bhramaNa karanAra bane che te ja pramANe tRSNAthI paNa bane che. A rIte kula-madano Azraya laine haiya-upAdeyanA viveka rahita marIcie potAnA AtmAne duHkha-janaka saMsAramAM evI rIte phasAvyA ke jevI rIte pAradhI potAnI jALamAM pakSIone phasAvI le che. A rIte cAra gatirUpa sa'sAra--bhramaNa vagere anarthonA bhaMDArarUpa ucca kuLamAM janma levAnA abhimAnaneA Azraya laIne marIcie Jain Education In (latanA mukhyathI bhaviSyamA pote vAsudeva vagere thathe, mevI bAta sAMbhajavAne samaye na nIya gotrano madha madhye. (sU012) & Personal Use C kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya marIci - nAmakaH tRtIyo bhavaH / // 197 //
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa sUtre // 198|| maJjarI TIkA baddhanIcagotrasya marIceH kimabhUt ? iti pratipAdayitumAha mUlam-tae NaM se marII usamasAmimmi mokkhaM gae samANe bhaviyajaNe puNo puNo paDivohiya pavva jaTuM muNisamIve pesei / tae NaM egayA tassa marIissa sarIre kAsasAsAiyA solasa rogAyaMkA paaunbhvitthaa| zrIkalpa teNa gilANimAvanno so maNammi ciMtei-jaDa ahaM vAhimutto bhavissAmi, tayA kapi ega sissaM karissAmi, jo maM paricarissai / evaM viciMtamANasma tassa aMtie ego dhammakAmI kaklinAmo kulaputto smaago| taM marII jiNadhammaM vaNiya uvadesIya / taM socA kavilo pucchIya-jai jiNadhammo savvuttamo, tAhe taM tumaM kamhA no samAyarasi ? tae NaM marII evaM vayAsI-kavilA ! ArahayaM dhammaM pAliuM na sakemi kaDhiko so dhammo, na taM mArisA kAyarA paripAliuM sakaMti / tae NaM kavilo kahIya-kiM tava magge dhammo natthi; jaM tumaM maM jiNadhamma uvadisasi ? eeNa paNheNa marII kavilaM jiNadhammakAmuyaM muNiya sissalAlasAe evaM vayAsI-kavilA! jahA jiNamagge dhammo asthi, evaM mama maggevi dhammo atthi| evaM socA so marIissa sisso sNjaao| tae 'jiNamaggevi dhammo asthi mama maggevi dhammo atthi'-tti usmuttaparUvaNassa micchAdhammovaesassa ya aNAloio appaDikkatoya so marII bahulaM saMsAraM uvajjiNiya caurAsIsayasahassapucAuyaM paripAliya aNasaNeNa kAlamAse kAlaM kiccA cautthe bhave paMcamadevaloe dasasAgarovamahiiyadevattAe uvavanno // 013 / / ___ chAyA-tataH khalu sa marIciH RSabhasvAmini mokSaM gate sati bhavyajanAn punaH punaH pratibodhya pravrajyArtha munisamIpe preSayati / tataH khalu ekadA tasya marIceH zarIre kAsazvAsAdikA SoDaza rogAtaGkAH praadurbhuuvn| nIcagotra kA bandha kara lenevAle marIcikA kyA huA ? yaha pratipAdana karane ke lie kahate haiM-'tae NaM se' ityaadi| malakA artha-tatpazcAta RSabhasvAmI ke mokSa cale jAne para marIci bhavyajanoMko punaH punaH pratibodha dekara dIkSA ke lie una muniyoMke samIpa bhejatA rahA / kisI samaya marIci ke zarIra kAsa (khAMsI) 1, zvAsa 2, jvara 3, dAha 4, kukSizUla 5, bhagandara 6, arza-bavAsIra 7, ajIrNa 8, nAyagotra mAyA pachI bharIthinuzu cha : 'taeNaM' tyAhi. mULane artha-RSabhadeva bhagavAna mokSa padhAryA bAda paNa marIci bhavyajIne pratibodha ApIne paNa avAra-navAra dIkSAne mATe bhagavAnanA sAdhuo pAse mokalato, koI eka veLA marIcinA zarIramAM khAMsI 1, zvAsa mahAvIrasya marIcinAmakaH tRtIyo bhvH| 198 // B w .jainelibrary.org.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ JECTTES zrIkalpa tena glAnimApannaH sa manasi cintayati-yadyahaM vyAdhimukto bhaviSyAmi, tadA kamapyekaM ziSyaM kariSyAmi, yo mAM paricariSyati / evaM vicintayatastasya antike eko dharmakAmI kapilanAmA kulaputraH smaagtH| taM marIcirjinadharma varNayitvA upaadisht| taM zrutvA kapilo'pRcchat-yadi jinadharmaH sarvottamaH, tadA taM tvaM kasmAna samAcarasi ? tataH khalu marIcistamavadat-kapila ! aham ArhataM dharma pAlayituM na zaknomi, kaThinaH sa dharmaH, na taM mAdRzAH kAtarAH paripAlayituM zaknuvanti / tataH kapilo'kathayata-kiM tava mArge dharmoM nAsti. yavaM mAM kalpamaJjarI TIkA 199|| aura dRSTizUla 9, mastakazUla 10, aruci 11, akSivedanA 12, karNavedanA 13, kaMThavedanA 14, udaravedanA 15. kor3ha 16, ye solaha roga-AtaMka utpanna ho gaye / isa prakAra glAni ko prApta hue marIci ne cittameM vicAra kiyA agara maiM vyAdhi se mukta ho jAU~gA to kisI ekako apanA ziSya banAU~gA jo merI sevA kregaa| isa prakAra socate hue marIci ke pAsa eka dharma kA abhilASI kapila nAmaka kulaputra aagyaa| marIci ne jinadharma kA varNana karake use upadeza diyaa| upadeza sunakara kapila ne prazna kiyA'agara jinadharma sarvottama hai to tuma usakA AcaraNa kyoM nahIM karate?' taba marIci isa prakAra bolA-he kapila! maiM AIta dharmakA pAlana nahIM kara sktaa| vaha dharma kaThina hai| mere jaise kAyara usakA pAlana nahIM kara skte| SETTER HARIYAKHARATARATHIPOSTEACHAR mahAvIrasya marIcinAmaka: tRtIyo bhvH| - 2, 12 3, hAI 4. yukSiza 5. 26, rasa-bhazA 7, 2 8, netra16, bharata vahanA 10, aruci 11, AMkhanI vedanA 12, kAnanI vedanA 13, kaMThanI vedanA 14, udara-peTanI vedanA 15, kaDha16 A sele rega phATI nIkaLyAM, AthI temanA manamAM vicAra Avyo ke vyAdhithI mukta thayA bAda keIeka ne ziSya banAvuM to ThIka ! je mArI sevA-cAkarI kare ne vRddhAvasthAmAM sAra-saMbhALa rAkhe. A prakAre vicAratA hatA tevA samayamAM keI eka dharma-abhilASI kapila nAmano puruSa AvI caDho. marIcie tene jainadharmanuM yathArtha varNana karI tenI sArthakatA samajAvI. upadeza sAMbhaLI kapile prazna karyo, ke je jainadharma sarvottama che, te tenuM AcaraNa tame kema nathI karatAM ? javAbamAM marIcie kahyuM, ke he kapila! AhaMta dharmanuM upadezeluM AcaraNa mArAthI amalamAM mUkI zakAtuM nathI, te AcaraNu ghaNuM kaThina che ne mArI kAyaratAne lIdhe tema banI zakAtuM nathI. tyAre kapile bIjo prazna karyo ke zuM tamArA paMthamAM "dharma' nathI ke tamAre jaina- te // 199 // Jain Education Cational Tww.jainelibrary.org
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ maJjarI // 20 // TIkA jinadharmamupadizasi ? etena praznena marIciH kapilaM jinadharmakAmukaM jJAtvA ziSyalAlasayA evamavadat-kapila ! yathA jinamArge dharmo'sti, evaM mama mArge'pi dharmo'sti / evaM zrutvA sa marIceH ziSyaH sNjaatH| tataH khalu 'jinamArge'pi dharmo'sti mama mArge'pi dharmo'stI'-ti utsUtrArUpaNasya mithyAdharmopadezasya cAnAlocito'mati kalpakrAntazca sa marIciH bahulaM saMsAram upAya caturazItipUrvAyuSkaM paripAlya anazanena kAlamAse kAlaM kRtvA caturthe bhave pazcamadevaloke dazasAgaropamasthitikadevatayA upapannaH ||suu013|| TIkA-'tae NaM se' ityAdi / tataH khalu sa marIciH RSabhasvAmini mokSaM gate sati bhavyajanAn punaH mAra taba kapila ne kahA-kyA tumhAre paMthameM dharma nahIM hai, jo tuma mujhe jinadharma kA upadeza dete ho? ___ isa prazna se marici ne kapila ko jinadharma kA icchuka jAnakara ziSya kI lAlasA ke vazIbhUta hokara kahA-'he kapila! jaise jinamArga meM dharma hai, vaise hI mere mArga meM bhI dharma haiN|' yaha uttara sunakara kapila marIci kA ziSya bana gyaa| 'jinamArga meM bhI dharma hai aura mere mArga meM bhI dharma hai| isa prakAra kI utsUtraprarUpaNA tathA mithyAdharmopadeza kA Alocana aura pratikramaNa mahAvIrasya marIcina karake marIci ne dIrgha saMsAra kA upArjana kiyA / vaha caurAsI lAkha pUrva kI Ayu bhogakara, mRtyu kA nAmakaH avasara Ane para anazanapUrvaka kAla karake, cauthe bhava meM, pA~caveM devaloka meM dasa sAgaropama kI sthiti hatIyo vAle devake rUpa meM utpanna huA // 013 // bhvH| TIkA kA artha-'tae NaM se' ityaadi| tatpazcAt marIci RSabhasvAmI ke mokSa padhAra jAne para bhavyajanoM dharmanA upadezane Azraya levo paDe che? marIci ziSya banAvavAnI lAlasAne rokI zako nahi. tethI teNe avaLI rajuAta karI kahyuM ke he kapila ! jena mArgamAM je "dharma che te dharma mArA paMthamAM paNa che. A sAMbhaLI kapila marIcino ziSya banyo, "na dharmanA mArgamAM ane mArA mArgamAM bannemAM samAnatA che' A prakAranI mithyA prarUpaNa ane upadezanuM Alocana, pazcAttApanuM prAyazcitta athavA pratikramaNa nahiM karavAthI marIcie dIrgha saMsAranuM upArjana karyuM, marIci corAsI lAkha pUrvanuM AyuSya pUruM karI, mRtyu samaye aNuzaNa karI, cothA bhavamAM pAMcamAM devaleke dazasAgaropamanI sthitivALA deva tarIke utpanna thayo. (sU013) rnal TIkAno artha-marIci vyavahAramAM sAdhu tarIke juduM AcaraNa AcarI rahyo hate, chatAM temanI zraddhA, ke // 20 // Jain Education Int
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpamaJjarI TIkA punaH vAraM vAra pratibodhya-jinopadiSTaM dharmam upadizya pravrajyArthadIkSAgrahaNArtha munisamIpe RSabhadevAnugatasAdhanAM samIpe preSayati / tataH khalu ekadA tasya marIceH zarIre kAsavAsAdikAH 1 kAsa-2 zvAsa-3 jvara-4 dAha 5 kukSizala-6 bhagandarA-7 jheDa-8 jIrNa-9 dRSTizala-10 mUrdhazalA-11 'rocakA-12 'kSivedanAzrIkalpasUtre 13 karNavedanA-14 kaNThavedano-15 daravedanA-16 kuSThAni SoDazasaMkhyakA rogAtaGkA:-rogA: kaasshvaasjvr||201|| dAhAdayaH, AtaGkAH zIghraghAtinaH zUlAdayaH, yadvA-rogAzca te AtaGkAH kaSTamayajIvitakAriNazceti te praadurbhuuvnmaadurbhtaaH| tena kAraNena glAni dainyam ApannaH sa marIcimanasi cintayati=vicArayati-yadyahaM vyAdhimukto nIrogo bhaviSyAmi, tadA kamapyeka ziSyaM kariSyAmi, yo mAM paricariSyatIti / evam-uktaprakAreNa vicintayatastasya-marIceH antike-samIpe dharmakAmI-dharmAbhilASI kapilanAmA ekaH kulaputraH samAgataH / taM kapilaM marIcirjinadharma-jinopadiSTaM dharma varNayitvA upaadisht-updissttvaan| ko bAra bAra jinendra-kathita dharma kA upadeza dekara dIkSA grahaNa karane ke lie RSabhadeva ke anuyAyI sAdhuoM ke pAsa bheja detA thaa| ekavAra marIci ke zarIra meM (1)-kAsa-khAMsI (2)-zvAsa (3)-jvara (4)-dAha (5)-kukSizUla (6)-bhagaMdara (7) arza-bavAsIra (8)-ajIrNa (9) dRSTizUla (10)-mUrdhazUla-zirovedanA (11)arocaka-aruci (12)-netrapIr3A (13)-karNavedanA (14)-kaMThavedanA (15)-udaravedanA aura (16)-kuSThakor3ha, yaha solaha roga, arthAt-kAsazvAsa Adi tathA AtaMka, arthAt-zIghra ghAta karane vAle zUla Adi, athavA jIvana ko kaSTamaya banA dene vAle roga rUpa AtaMka utpanna ho gye| isa kAraNa se glAni ko prApta marIci ne mana meM vicAra kiyA-agara maiM nIroga ho jAU~gA to kisI bhI eka ko apanA ziSya banA lUMgA jo merI sevA-zuzrUSA kregaa| isa prakAra vicAra karate hue usa marIci ke samIpa dharma kI abhilASA karane vAlA kapilanAmaka eka kulaputra A gyaa| usa kapila ko marIci ne jina-prarUpita dharma kA varNana karake upadeza diyaa| marIci dvArA upadiSTa jinadharma ko sunakara kapila ne marIci se pUchA-'yadi jinadharma sarvottama nirNaya ane jJAna kevaLa bhASita ane prarUpita hatuM. bhagavAna nirvANu padhAryA bAda paNa dIkSA paryAya mATe kaI paNa AgaMtukane prabhunA ziSya pAse ja ekalate, kaIka samaye pitAne sole rega phATI nIkaLyA che ne keI sevApara cAkarI karanAra ziSya hoya te ThIka ema bhAva thavAthI kapila nAmanA vyaktine dIkSA ApI ziSya tarIke aMgIkAra mahAvIrasya marIcinAmakaH tRtIyo bhvH| // 201 // d.ww.jainelibrary.org
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa // 202 // TIkA taM marIcinopadiSTaM jinadharma zrutvA kapilo marIcim apRcchat-pRSTavAn-yadi jinadharmaH sarvottamaH sarvazreSTho vartate, tadA tvaM taM dharma kasmAnna samAcarasi ? tataH khalu marIcistaM kapilamevamavadat-he kapila ! aham AhetaM dharma pAlayituM na zaknomi / yataH sa dharmaH kaThina: duSpAlyo'sti, atastaM dharma mAdRzAH kAtarA janAH paripA kalpalayituM na shknuvnti| tataH marIcivacanazravaNAnantaraM kapilo marIcim akathayat-uktavAn-kiM tava mArga= maJjarI AcAre dharmo nAsti ? yattvaM mAM jinadharmam upadizasi ? kapilakRtena etena praznena marIciH kapilaM jinadharmakAmukaM jinadharmAbhilASiNaM jJAtvA ziSyalAlasayA 'ayaM mama ziSyo bhavatu'-itIcchayA evam vakSyamANaprakAreNa avadat kathitavAna-kapila ! yathA jinamArge dharmo'sti, evaM mama mArge'pi dharmo'sti / jinamArgavad mama mArgoM'pi dharmayuktatvAd mokSadAyaka iti bhaavH| evaM zrutvA sa kulaputraH kapilo marIceH ziSyaH saMjAtaH / tataH khalu 'jinamArge'pi dharmo'sti mama mArge'pi dharmo'sti' iti itthaM-prakArasya utsUtraprarUpaNasya Agamaviruddhapratigadanasya hai to tuma usa dharma kA AcaraNa kyoM nahIM karate ?" mahAvIrasya marIci ne kapila ko uttara diyA-he kapila ! maiM ahaMta ke dharma kA pAlana nahIM kara sakatA. bAra marIcikyoM ki usa dharma kA pAlana karanA kaThina hai| ata eva mere jaise kAyara jana usa dharma kA pAlana karane ke nAmakaH lie samartha nahIM haiN| tRtIyo marIci ke yaha vacana zravaNa kara kapila ne kahA-kyA tumhAre mArga meM dharma nahIM hai, jo tuma bhvH| mujhe jinadharma kA upadeza dete ho ? kapila ke isa prazna se marIci ne samajha liyA ki kapila jinadharma kA abhilASI hai| ata eva 'yaha merA celA bane' isa prakAra kI icchA se marIci bolA--he kapila ! jaise jinamArga meM dharma hai vaise mere mArga meM bhI dharma hai| arthAt jinamArga ke samAna merA mArga bhI dharma se yukta hone ke kAraNa mokSadAtA hai| yaha sunakara kulaputra kapila marIci kA ziSya ho gyaa| marIci ne 'jinamArga meM bhI dharma // 202 // karyo. kapile dIkSA grahaNa karyA pahelAM jaina paMtha ane marIcinA paMtha vacce bheda samajavA prayAsa karyo. marIcie evI yukita-prayuktithI samajAvyuM ke jaina dharma ane amArA mAnelA dharmanA upadeza vacce koI aMtara nathI. phakta bahAranA AcAra-vicAre pUratuM ja pharaka jaNAya che, tethI mAro paMtha svIkArI ziSya thavAmAM kaI paNa prakArane hoM to
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 203|| mithyAdhopadezasya sakalpitatridaNDimatAnasAridharmopadezasya ca anAlocitaH AlocanAma aktaH, apratikrAntaHakRtapatikramaNazca sa marIciH bahulaM pracura saMsAra-caturgatikabhramaNarUpam upAya caturazItilakSapUrvAyuSka-caturazItilakSapUrvaparimitam AyuH paripAlya ca kAlamAse kAlaM kRtvA caturthe bhavennayasArAccaturthe bhave paJcamadevalokebrahmaloke dazasAgaropamasthitikadevatayA-daza sAgaropamANi sthitiryasyAsau dazasAgaropamasthitikaH, sa cAsau devazca, tasya bhAvastattA tayA-dazasAgaropamAyusthitiyukto devo bhUtvA upapanna iti ||muu013|| . sampati paJcamaM bhavamAha mUlam-tae NaM so devo AubhavaTiikkhaeNaM cayaM caittA paMcame bhave dharaNimaNibhUsaNAyamANe kollAgasaMnivese kassai baMbhaNassa asIilakkhapuyAuo putto jaao| tassa ya ammApiUhiM kosiutti nAma kayaM / so ya ummukkabAlabhAvo jovaNagamaNuppatto aIva buddhimaMto paramacauro buddhibaleNaM dhuttavijAe bahuyaM dhaNaM samuvajIa / tae NaM dhuttavijjAe aNAloio appaDikaMto ya so kAlamAse kAlaM kiccA aNegAsu pasupakkhikIDapayaMgAijoNIsu bhamaM bhamaM aJcatadukkhabhAyaNaM bhavI / ee aNege bhavA khuDDagattaNeNa bhagavao sattavIsaibhavesu na gnniyaa| evamagge vi // 14 // chAyA-tataH khalu sa deva AyurbhavasthitikSayega cayaM tyattavA paJcame bhave dharaNimaNibhUSaNAyamANe kollAkasanniveze kasya cida brAhmaNasya azItilakSapUrvAyuSkaH putro jaatH| tasya ca ambApitabhyAM kauzika hai aura mere mArga meM bhI dharma hai-isa prakAra utsUtra prarUpaNA karane se tathA dharma ke mithyA upadeza kI AlocanA aura pratikramaNa na karane se dIrgha saMsAra upArjana kiyaa| vaha caurAsI lAkha pUrva kI Ayu bhoga kara aura kAlamAsa-mRtyu ke avasara para kAla karake nayasAra ke bhava se cauthe bhava meM, pA~caveM brahmalokanAmaka svarga meM dasa sAgaropama kI sthitivAlA deva huA // muu013|| aba pAcavA bhava kahate hai-tae NaM se' ityaadi| mUla kA artha, tadanantara vaha deva, Ayu bhava aura sthiti kA kSaya hone se deva-zarIra kA mokSamArgamAM bAdha AvatA nathI, A samajAvaTanA pariNAme kapila temane AjJAMkita celo banI zuzraSA karavA lAge. ne tyAra bAda marIci kALakarI pAMcamAM brahmadevalokamAM utpanna thayo. (sU013) - have pAMcamo bhava kahevAmAM Ave che- mahAvIrasya marIcibrahmalokadevanAmako tRtIyacaturthoM bhvau| // 203 // Jain Educatiofficinational SAd.
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 204 // maJjarI TIkA ra iti nAma kRtm| sa ca unmuktabAlabhAvo yauvanakamanuprApto'tIva buddhimAn paramacaturo buddhibalena dhUrtavidyayA bahukaM dhanaM samupArjayat / tataH khalu dhUnavidyayA anAlocito'matikrAntazca sa kAlamAse kAlaM kRtvA anekAmu pazupatikITapataGgAdiyoniSu bhrAmaM bhrAmam atyantaduHkhabhAjanamabhavat / ete'neke bhavAH kSudratvena bhagavataH saptaviMzatibhaveSu na gaNitAH / evamagre'pi ||muu014|| TIkA-'tae paM so' ityAdi tataH khalu sa devAnayasArajIvadevaH-AyubhavasthitikSayeNa-Ayuzca bhavazva sthitizceti-AyubhavasthitayaH, tyAga karake, pAMcaveM bhava meM pRthvI ke ratnamaya AbhUSaNa ke samAna kollAka nAmaka sanniveza meM, kisI brAhmaNa kA, assI lAkha pUrva kI AyuvAlA putra huaa| mAtA-pitAne usakA 'kauzika' nAma rkkhaa| usakI bAlyAvasthA samApta huii| yauvana ko prApta huA to atyanta buddhimAn aura atyanta catura ho gyaa| usane apane buddhivala se tathA dhartavidyA se bahuta dhana upArjana kiyaa| tatpazcAt dhurtavidyA kI AlocanA aura pratikramaNa kiye binA hI kAla-mAsa meM kAla karake aneka kITa-pataMga Adi kI yoniyoM meM puna: puna: bhramaNa karake ghora duHkha kA pAtra huaa| yaha aneka bhava kSudra hone ke kAraNa bhagavAn ke sattAIsa bhavoM meM nahIM gine gaye haiN| isI prakAra Age bhI samajha lenA cAhie / / muu014|| TIkA kA artha-'taeNaM se' ityaadi| tadanantara nayasAra kA jIva deva, Ayu arthAt devasaMbaMdhI temane jIva pRthvInA ratnamaya AbhUSaNanI samAna kalAka nAmanA sannivezamAM brAhmaNane ghera putrapaNe utpanna thayo. A putranuM AyuSya cerAsI (84) lAkha pUrvanuM hatuM. mAtA-pitAe temanuM nAma "kauzika" rAkhyuM. bAlyAvasthA vyatIta thayAM bAda yuvAvasthA prApta thaI. te yuvAvasthAmAM ghaNe tIvra buddhivALA ane mahAna tejasvI hatuM. tenI buddhi ane caturatA ghaNI hatI. A buddhimattAne upaga teNe anyAyI rIte dhana upArjana karavAmAM karyo. aneka prakAranI yukti-prayuktiomAM jema jema kAbela thane gaye, tema tema dhUrtavidyAmAM pAraMgata banavA lAge. samasta jIvana AvI rIte nIkaLI gayuM, tema ja temAM ota-preta rahyo chatAM te AvA duSTa kamanI AlocanA ane pratikramaNa karyA vinA mUDha dazAmAM maraNa pAmI kITa-pataMga Adi aneka halakI jAtinI tiryaMca niyAmAM bhava-bhramaNa karavA lAgyo. AvA kSudra bhava aneka thayA, tenI gaNatrI zAstroe lIdhI nathI. ema ja AgaLanA zudra bhava paNa sabha7 vA. (2014) Asli -'tapaNe se tyAls. mAmI AyuSya , zani-ti-sthiti-40811-numAna mahAvIrasya kAzika nAmakaH ma paJcamo mae bhvH| // 204 // che jainelibrary.org
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 205 // Jain Education Han Yuan Yuan Che Yan Lei tAsAM kSayo-vinAzastena, kSayazabdasyAtra pratyekamabhisaMbandhAt AyuHkSayeNa bhavatayeNa sthitihayeNeti trINi padAni, tatra - AyuH kSayeNa = devasambandhina Ayurdalikasya nirjaraNena, matrakSayeNa devabhavanibandhanakarmaNAM gatyAdInAM nirjaraNena, sthitikSayeNa = AyuSkarmaNaH sthiteH kSayeNa ca hetunA taM cayaM devazarIraM tyaktvA paJcame bhave dharaNimaNibhUSaNAyamANe = pRthivyA mastakAlaGkArabhUte kollAkasanniveze kasya cid brAhmaNasya azItilakSapUrvAyuSkaH=azItilakSapUrvaparimitAyuryuktaH putro jAtaH / ambApitRbhyAM = mAtrA pitrA ca tasya kauzika iti nAma kRtam / sa ca kauzikaH krameNa unmuktabAlabhAvaH = bAlyAvasthAm atikrAntaH san yauvanakam = yuvAvasthAmanuprApto'tIva buddhimAn paramacaturaH=sakalaukika kRtyeSu paramanipuNo buddhibalena hetunA dhUrtavidyayA = dyUtena sAdhanena bahukaM pracuraM dhanaM samupArjayat / tataH khalu dhUrttavidyAyA anAlocito'matikrAntazca sa kauzikabrAhmaNaH kAlamAse kAlaM kRtvA Ayukarma ke dalikoMkA kSaya honese, bhava, arthAt - devabhava ke kAraNabhUta gati Adike kSayase tathA sthii arthAt Ayu-karmakI sthitikA kSaya honese, usa devazarIrakA tyAga karake pA~caveM bhavameM pRthvIke bhUSaNa-svarUpa kollAka- nAmaka sannivezameM, kisI brAhmaNakA assI lAkha pUrvakI sthiti - umra - vAlA putra huaa| mAtA-pitA ne usakA nAma kauzika rakkhA / kauzikane dhIre-dhIre bAlyAvasthA pAra kI / yauvana avasthA ko prApta huA to bRhaspati ke samAna buddhizAlI aura atyanta hI catura huA / apane buddhike valase tathA ghartaviyA arthAt juA khelakara usane pracura dhana upArjana kiyaa| tatpazcAt dhUrttavidyAkI AlocanA aura pratikramaNa kiye vinA pradeza e chae bele bAMdhe che.te anusAra nayasAranA jIva devaleAkamAM chae khela bAMdhIne avatAM hatA. tyAMnA dIrgha kAlanA sukhAnA rasAsvAda lai ahiM mRtyu leAkamAM bharatakhaMDamAM pRthvInI zAbhArUpa evA kallAka nAmanA sannivezamAM brAhmaNane ghera eMsI lAkha pUrvanI AyuSyavALA thaIne te janmyA hatA. tenu nAma gotra-anusAre 'kauzika 'rAkha vAmAM AvyuM. agAu brAhmaNAmAM gAtrane nAme jyeSTha putranuM nAma pADavAne rivAja hato. A bALakanu AyuSya esI lAkha pUrvanuM hatuM. cArAsI lAkha varSoMne cArAsI lAkhathI guNA te je guNAkAra Ave te pUrvAMga kahevAya, evA corAsI lAkha pUrvAMganA eka pUrva thAya, ema ceArAsI lAkha pUrve tenu AyuSya hatuM. kauzike potAnI buddhinA upayoga leAkeAne chetarI pAMca indriyAnA viSaya bhogavavAmAM ja karyo. je jAtanu dhana AvyuM hoya te ja raste te dhana kharacAI jAya che. jIvanadhana pazu teNe khoTI rIte kharacI nAkhyu. amulakha & Use Xiong kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya kauzika nAmakaH paJcamA bhavaH / // 205 // Coww.jainelibrary.org
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra anekAmu pazupakSikITapataGgAdiyoniSu bhrAmaM bhrAmam=muhurmuhurdhamitvA atyantaduHkhabhAjanam atiduHkhasamanvi to'bhavat / bhagavato mahAvIrasya saptaviMzatibhaveSu ete pazupatikITapataGgAdirUpA aneke bhavAH kSudratvena na gaNitAH, evamagre'pi yatra kutrA'pyevamasti tatrApi na gnnitaaH| anyathA saptaviMzatibhavakhyAtireva vyAhanyeteti ||suu014|| itthaM bahuSu kSudrajIvayoniSu bhraman nayasArajIvo yad gaNanIyaM janma labdhavAn, tad darzayitumAha zrIkalpa mutre kalpamaJjarI TIkA // 206 // hI yathAvasara marakara vaha aneka pazu-pakSI-kITa-pataMga AdikI yoniyoMmeM bAra-bAra bhramaNa karatA huA atyanta duHkhokA bhAjana huaa| bhagavAn mahAvIrake sattAIsa bhavoMmeM, pazu-pakSI-kITa-pataMga Adi ke ina bhavoMkI gaNanA nahIM kI gaI hai, kyoM ki ye bhava kSudra-nagaNya haiN| ina bhavoMkI gaNanA karane para sattAIsa bhavoMkI jo prasiddhi hai, usameM bAdhA AtI hai| sU014 // isa prakAra bahuta-se kSudra bhavoM meM bhramaNa karate hue nayasArake jIvane jisa ginane yogya bhavako prApta kiyA, usa chaThe bhavako dikhalAne ke lie kahate haiM-'evaM' ityaadi| mahAvIrasya kauzikanAmakaH paJcamo bhvH| mAnavajIvana eLe gayuM, ne maraNa veLAe paNa jIvana sudhArI levAnI sadbuddhi tene na sUjhI. jene jIvanakALa chevaTa sudhare te ja khATI gaye kahevAya; paNa koI bhAgyazALIne ja gharanA mANaso saMskArI maLe che ke maraNapathArIe tenuM jIvana sudhArI Ape, bAkI ajJAnI e te, maranAra pAse aneka prakAranI pasAsaMbadhI kAkaludIbIla-rANa vigere reI, maranArane pitAnA kSullaka svArtha khAtara durgatimAM ghaseDI laI jAya che. saMskArI kuTuMba tenI pAse kaI jAtanI sAMsArika vAta nahi karatAM, tenA bhUtakALanA jIvana para daSTipAta karAve che, ne thayela bhUlanuM samaraNa karAvI pazcAttApa ane prAyazcittarUpI amRtanA ghUMTaDA pAya che, ne koI paNa prakAranI vAsanA-rahita banAvI prabhusmaraNamAM tenuM mana joDI tenuM samAdhimaraNa karAve che. dhanya che AvA saMskArI kuTuMbane ane tenA sabhya ne ! atyAre te lAkhamAMthI kaIka ja AvA nikaLatA haze. tadanusAra kauzikane paNa jIvana sudhAranAra aMtimakALe paNa kaI malyuM nahi, ne tyAgavata paNa kAMI thaI zakayuM nahi, tenA pariNAme te pazu-pakSI-kIDA-pataMga Adi halakI gatiomAM jaI bhramaNa karavA lAgyA. AvA mulaka bhava eTalA badhA thAya che ke je gaNyA gaNAya nahi, mATe te paribhramaNa agaNya che, tethI gaNunA pAtra Jain Education andarginal eo sattAvIza chetenu niyAsana zAkhamaya che. (sU014), // 206 //
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamutre // 207 // mUlam --evaM aNegajoNIsu bhramamANo so nayasArajIvo vassavi suhakammassa baleNaM puNo chaDe bhave thANA uranayare baMbhaNakulammi dusattailakkhapucvAuo pupphamittasammanAmao baMbhaNo jAo / tastha NaM jamaniyamasaMpojiu. dhammaM aNumoyamANo mariya sattame bhave sohammadevaloe majjhimahiio devo jAo // 0 15 // chAyA -- evam anekayoniSu bhraman sa nayasArajIvaH kasyApi zubhakarmaNo balena punaH SaSThe bhave sthAnapuranagare brAhmaNakule dvAsaptatilakSapUrvAyuSkaH puSpamitrazarmanAmako brAhmaNo jAtaH / tatra khalu yamaniyamasampanno jinadharmam anumodayan mRtvA saptame bhave saudharmadevaloke madhyamasthitiko devo jAtaH ||015 // TIkA- ' evaM ' ityAdi / evam = pUrvoktaprakAreNa anekayoniSu = pazupakSikITapataGgAdyanekavidhayoniSu bhraman sa nayasArajIvaH kasyApi zubhakarmaNo balena punarvivakSite SaSThe bhave sthAnapuranagare brAhmaNakule dvAsaptatilakSapUrvAyuSkaH mUlakA artha - isa prakAra aneka yoniyoM meM bhramaNa karatA huA vaha nayasArakA jIva, kisI zubhakarmake balase, chaThe bhAva meM, sthAnapura nagara meM punaH brAhmaNa - kulameM, puSpamitrazarmA - nAmaka bahattara lAkha pUrvakI yuvAlA brAhma huaa| usa bhatrameM yamoM aura niyamoMse yukta vaha puSpamitra jinadharmakI anumodanA karatA huA marakara sAtaveM bhavameM saudharma devaloka meM madhyama sthiti vAlA deva huA / / sU0 15 / / TIkAkA artha- ' evaM ' ityAdi / pUrvokta prakArase pazu-pakSI - kITa-pataMga Adi aneka prakAra kI yoniyoM meM bhramaNa karatA huA nayasArakA jIva kisIbhI zubhakarmake valase, usa chaThe bhavameM sthAnapura nagarameM have chaTTA bhavane kahe che-- mUlanA a---'OM' ityAdi. aneka ceAniyAmAM janma-maraNu karyA bAda, akAma-nirjarAe azubha karmonA ghasArA thayA pachI, zubha karmonA udaye chaDA bhavamAM, sthAnapura nagara madhye, brAhmaNa kuLanI aMdara, puSpamitrazarmA nAme khetera lAkha pUrvanuM AyuSya bAMdhI brAhmaNa tarIke nayasAranA jIva avataryAM. A bhavamAM vicAra, vANI, vartana ane yamaniyama yukta te puSpamitrazarmA jinadhanI anumeAdanA dvArA potAnuM jIvana nyAya ane nItiyukta gALyuM. tethI te ahiMthI marIne sAtamA bhavamAM saudhama devale ke madhyamasthitinA dhruva tarIke utpanna thye|. (sU015) TIkAnA aM-- 'va' ItyAdi. kIDI-kITaka AdinA halakI kADhInA tiya canA AyuSyamAM akAmani rAe azubha Jain Education Imnational kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya puSpamitra nAmakaH SaSTho bhavaH / // 207 // .
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 208 // Jain Education Inonal puSpamitrazarma nAmako brAhmaNAM jAtaH / tatra= SaSThe brAhmaNasamvandhini bhave khalu sa nayasArajIvaH sugurusaGgAd yama-niyama sampannaH - yamAH - aNutrarUpAH niyamAH = abhigraharUpAH, taiH saMpanno=yuktaH san jinadharmam anumodayana = prazaMsan mRtvA saptame bhave saudharmadevaloke madhyamasthitikaH = ekapalyopamAdUrdhvaM dvisAgaropamAdadhI yA sthitiH sA madhyamA, sA sthitiryasya sa tathAbhUto devo jAta iti // mu015 // nayasArajIva itthaM sapta bhavAna kRtvA yo jAtastaM vaktumAha mUlam -- tae NaM so devaloyAo cuo aTTame bhave vicittasaMnivese causadvilakakha putrAuo aggijor3aNAmo mAhaNo jAo / tattha NaM so tidaMDI parivvAyago hoUNa aMte kAladhammaM patto // sU0 16 // brAhmaNa kulameM bahattara lAkha pUrvakI AyuvAlA 'puSpamitrazarmA' nAmaka brAhmaNa huA / usa chaThe brAhmaNa ke bhavameM vaha nayasArakA jIva sugurukI saMgati se yamoM arthAt aNuvratoM aura niyamoM arthAt abhigrahoM se yukta hokara jinadharmakI prazaMsA karatA huA mRtyu ko prApta hokara sAtaveM bhavameM, saudharma devalokameM madhyamasthitivAlA arthAt eka palyopamase Upara tathA do sAgaropamase kamakI sthitivAlA deva huA ||015|| nasArakA jIva isa prakAra sAta bhava karake jo huA so kahate haiM-- 'tae NaM se' ityAdi / karmIne samUha ghaNA vistAre eche thAya che, tethI haLavA thatA thatA uMcA Ave che. te anusAra nayasArane AtmA ghaNI ceniyAmAMthI pasAra thayA bAda kaThora jIvanAnA kaDavA anubhavA ane nIca koTInuM sthUla vAtAvaNa cheADhayA pachI pUnA zubhapariNAmenA udaye gaNanAlAyaka pAca bhavA pUrA karyA pachI, chaThA bhavamAM sthAnapuranagare brAhmaNa-kuLamAM betera lAkha varSanAM AyuSyanA oga meLavI, brAhmaNa tarIke te janmyA. tyAM tenuM nAma kula ane ati apekSA 'puSpamitrazarmA' rAjyu bhA 'ka' mAnavajIvana hatuM. ane sugurunI saMgate te jIvanane sAnionA jIvana karatAM zreSTha mAnavA lAgyA, kAraNa ke A jIvananA khATA-mIThA anubhavA jJAna dvArA AtmAne maLe che. ane jJAna e tenA svabhAva che. eTale svabhAva dvArA nakkI karelAM nirNAMye AtmAmAM bIjarUpe rahe che. tAtvika--dRSTie jIva, ajIva, puNya, pApa Adi jInabhASita nava tA yathA che. ane pAriNAmika-STie sama--sa Mvega Adi bhAvAe AtmAnA guNA che. te banne dRSTinA sumeLa karI, buddhipUrvaka tenuM zraddhAna karI, jainadhama' sAMsAranA kaTuka ane tIvra du:khAmAMthI cheDAvanAra che. ' ema jANI tenI praza MsA karavA lAgyA, maraNaveLAe paNa e bhAvAnu manana ane pariNamana karA marIne sAtame bhave saudhama devavrekamAM madhyamasthitivALA eTale pakSepamathI upara ane e sAgarApamathI echI sthitivALA deva thayA. (sU015) Yan Pao Pao kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya puSpamitrasaudharmadevanAmako SaSTha saptama bhau / ||20||
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ chAyA-tataH khalu sa devalokAt cyuto'STame bhave vicitrasanniveze catuHSaSTilakSapUrvAyuSko'gnijyotirnAmA brAhmaNo jAtaH / tatra khalu sa tridaNDI parivrAjako bhUtvA'nte kAladharma prAptaH ||muu016|| TI -"of so' viA kathAkathI 21 jU0 dhA agnijyotirbrAhmaNaH kAlaM kRtvA kA samutpanna iti darzayitumAha zrIkalpa matre li201 mUlakA artha-tatpazcAt nayasArakA jIva devalokase cyuta hokara AThaveM bhavameM vicitra-nAmaka sannivezameM cauMsaTha lAkha pUrvakI AyuvAlA 'agnijyoti'-nAmaka brAhmaNa huaa| usa bhavameM vaha tridaNDI parivrAjaka hokara antameM kAladharma-mRtyuko prApta huA // m016|| TIkA the-cothA paNa zuM te muddA agnijyoti brAhmaNa kAla karake kahA~ utpanna huA, so dikhalAte haiM-'navame' ityAdi / mahAvIrasya ttinaamkH aSTamo mArA , have AThame bhava batAvavAmAM Ave che- mRla ane TIkAno artha-bara ja che' ityAdi. sAtamA bhavanuM devaAyuSya bhogavyuM. devanA bhoge jIvana sudhI aNukaramAyelA rahevAvALA hoya che, ne deve temAM rAtadivasa magna rahe che, jyAre cavavAnA sADhA cha mahinA bAkI rahe che tyAre tene tamAma jhAMkhu ane zuSka lAge che, vAtAvaraNa nIrasa jevuM jaNAya che, mana akulavyAkulatAthI ugra rahe che, kayAMya cena paDatuM nathI. tyAre te deva potAnA bhavapratyayI avadhijJAnathI jue che ane tene jaNAya che ke mAruM mRtyu niHzaMkapaNe jhapATAbaMdha AvI rahyuM che. AthI AghAta anubhave che. "mRtyu lokamAM mane mAtA-pitAnA saDelAM, gaMdhAI gayelAM, ke hAI gayelAM, zukra ane zeNitano AhAra karavuM paDaze ne garbhanA adhAra koTaDImAM nava nava mAsa sudhInuM jIvana nirAdhAra paNe sahana karavuM paDaze. e tIvra AMcakAthI tenuM jIvana bhramita ane rasa vinAnuM thaI jAya che. chevaTa pitAnI AyuSyane baMdha pUre karI devAmAMthI Ave che. A pramANe nayasArano jIva paNa devanuM AyuSya vitADI AThame bhave vicitra-nAmanA sannivezamAM cosaTha 64 lAkha pUrvanuM AyuSya laI agniti brAhmaNa tarIke ja . A jIvanamAM saMsAra kahe jaNAvAthI ' tridaMDI parivrAjaka' thayo (sU016) onal agniti brAhmaNa kALa karIne kayAM utpanna thayo, te kahe che, "Ram' ItyAdi. ||200II ww.jainelibrary.org
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa ||210 // TAkA mUlam--navame bhave so IsANadevalogammi majjhimAuo devo jAo ||muu017 // chAyA--navame bhave sa IzAnadevaloke madhyamAyuSko devo jAtaH ||muu017|| TIkA--'navame bhave' ityAdi / navame bhave sa nayasArajIva IzAnadevaloke madhyamAyuSkA-sAdhikasAgaro kalpapamadvayAnyanaM sAdhikaikapalyopamAdadhikaM yadAyustanmadhyamAyustadviziSTo devo jAta iti // muu017|| maJjarI IzAnadevalokAcyutaH sa sundarAbhidhasanniveze'gnibhUtinAmA brAhmaNo jaatH| SaTpaJcAzallakSapUrvAyuSkaH sa tridaNDI bhUtvA kAlamAse kAlaM kRtvA sanatkumAradevaloke smutpnnH| agnibhUtibhavasyehAvivakSaNAt sanatkumAradevalokavartidevabhavo dazamabhavatvena gaNyate, iti dazamaM bhavaM darzayati mUlakA artha-nauveM bhavameM vaha nayasArakA jIva IzAna devalokameM madhyama AyuvAlA deva huaa|| muu016|| TIkAkA artha-'navame' ityAdi / nauveM bhavameM nayasArakA jIva IzAna nAmaka dvitIya deva mahAvIrasya lokameM kucha adhika do sAgaropama se kama aura kucha adhika eka palyopama se jyAdA madhyama Ayu prApta IzAnadevakarake devake rUpameM janmA // 017 // lokasambaIzAna devalokase cyuta huA vaha sundara nAmaka sannivezameM agnibhUti-nAmaka brAhmaNa huaa| ndhI navamo chappana lAkha pUrvakI Ayu paaii| tridaNDI hokara kAlamAsameM kAla karake sanatkumAra devalokameM bhvH| utpanna huaa| agnibhUtike bhavakI ginatI nahIM kI gaI hai, ata eva sanatkumAra devalokakA bhava hI dasavA bhava ginA jAtA hai| isa kAraNa dasavA~ bhava dikhalAte haiM--'taeNaM se' ityAdi / mUla ane TIkAne artha-tyAMnuM AyuSya puruM thaye kAla karI navame bhave IzAna devalokamAM deva tarIke nima nayasArane jIva utpanna thaye. A devanuM madhyama arthAt kAMIka adhika be sAgaropamathI ochuM ane kAMIka adhika eka palyopamathI adhika AyuSya hatuM (sU017) IzAna devakathI cyavI suMdara nAmanA nagaramAM agnibhUti brAhmaNa tarIke janme. ahiMnuM AyuSya chappane // 210 // 56 lAkha pUrvanuM hatuM. A tridaMDI thaI kAlamAsamAM kola karI sakumAra devalokamAM utpanna thaye. agnibhUtinA bhavanI gaNatarI karavAmAM nathI AvI. tethI sanakumAra devakane bhava ja dazame bhava gaNavAmAM Avyo che, bhATe zabhA sa 4 cha- tapa gaM se' tyAleror-Private & Personal use Only mae S iww.jainelibrary.org
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtra kalpamaJjarI / / 21 / / mUlam--tae NaM so dasame bhave taie saNaMkumAradevaloe majjhimahiio devo bhavI // muu018|| chAyA--tataH khalu sa dazame bhave tRtIye sanatkumAradevaloke madhyamasthitiko devo'bhavat ||muu018|| TIkA-'tae NaM' ityAdi / tataH IzAnadevalokacyavanAgnibhUtibhavasamAptyanantaraM khalu sa nayasArajIvaH tRtIye sanatkumAradevalokesanatkumArAkhye tRtIye devaloke madhyamasthitikA saptasAgarebhyo nyUnA dvAbhyAM sAgarAbhyAmadhikA yA sthitistadvAn devo'bhavaditi // mu018|| tataH sa yo'bhUttamAha malam-tao cuo so egArasame bhave seyaMbiyAe nayarIe bharadAja-nAmao vippo jaao| tatthavi tidaMDI hoUNa coyAlIsalakkhapuvAuyaM pAliya kAlago samANo bArasame bhave mahiMdAbhihe cautthe kappe majjhiTTiio devo jAo ||muu019|| chAyA-tatazcyutaH sa ekAdaze bhave zvetAmbikAyAM nagaryA bhAradvAjanAmako vimo jaatH| tatrApi TIkA mA mahAvIrasya mA sanatkumAra devaloka sambandhI mUlakA artha-tatpazcAt vaha dasaveM bhavameM tIsare sanatkumAra devalokameM madhyama sthitivAlA deva huA ||suu018|| TIkAkA artha-'tae NaM' ityAdi / IzAna devalokase cyavana hone aura agnibhUtike bhavakI samApti honeke pazcAt nayasArakA jIva sanatkumAra-nAmaka tIsare devalokameM madhyama-sthitivAlA arthAta sAta sAgaropamase kama aura do sAgaropamase adhika AyuvAlA deva huA // mU018 // tatpazcAt vaha jo huA so kahate haiM-'tao cuo' ityaadi| malakA artha--vahA~se cyavakara vaha gyArahaveM bhavameM zvetAmbikA nagarImeM bhAradvAja-nAmaka dazamo bhvH| // 211 // mUla ane TIkAno artha-IzAna devalokathI bIne agnibhUtinA bhavane pUruM karI pachI te nayasArane jIva dazame bhave trIjA sanakumAra devalokamAM madhyama sthiti-sAta sAgaropamathI ochI ane be sAgarepamathI adhi4 sthiti-vANA -paNe utpanna thayo. (sU018) tyA2 mA no thayo te 4 cha-'to cuo' tyAha. mUla ane TIkAno artha-sanakumAra devalokanI Ayu bhava ane sthitine ya thaye tyAMthI AvIne Jain Educatior a tional nate & Personeonly Rae.
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 212|| Guo Huo tridaNDI bhUtvA catuzcatvAriMzallakSapUrvAyuSkaM pAlayitvA kAlagataH san dvAdaze bhave mAhendrAbhidhe caturthe kalpe madhyamasthitiko devo jAtaH // muu019|| TIkA--' tao cuo' ityAdi / tataH =sanatkumAradevalokAt AyurbhavasthitikSayeNa cyutaH sa nayasArajIvaH zvetAmbikAyAM nagaryA bhAradvAjanAmako vipro vidyAsampanno dvijo jAtaH / tatrApi bhAradvAjabhave'pi tridaNDI tApaso bhUtvA catuzcatvAriMzalakSapUrvAyuSkaM pAlayitvA kAlagataH san dvAdaze bhave mAhendrAbhidhAne mAhendranAmake caturthe kalpe madhyamasthitikaH-sAdhikasaptasAgarebhyo nyUnA sAdhikasAgaradvayAdadhikA yA sthitiH sA madhyamA sthitiH, tadvAn devo jAtaH / / sU0 19 // itthaM nayasArajIvasya ekAdazaM dvAdazaM ca bhavamupadarya sampati vivakSitaM trayodazaM bhavamAhamUlam - tao cuo aNegAsu joNIsu bhamaM bhramaM terasame bhave rAyagihaNayare thAvaro NAmaM vippo brAhmaNa huaa| usa janmameM bhI tridaNDI hokara cavAlIsa lAkha pUrvakI Ayuko bhogakara mRtyuko prApta huaa| vaha bhava mahendra - nAmaka cauthe kalpameM madhyamasthitivAlA deva huA // mu019 // TIkAkA artha -- 'tao cuo' ityAdi / sanatkumAra devaloka se Ayu, bhatra aura sthitike kSaya honeke kAraNa cyuta hokara nayasArakA jIva zvetAstrikA nagarImeM bhAradvAja - nAmaka vima arthAt vidyAse sampanna brAhmaNa huaa| bhAradvAja ke bhavameM bhI vaha tridaMDI tApasa hokara cavAlIsa lAkha pUrvakI Ayu bhogakara yathAsamaya marakara bArahaveM bhavameM mAhendra nAmaka cauthe kalpameM kucha adhika sAta sAgaropamase kama aura kucha adhika do sAgara se jyAdA sthitivAlA deva huA / / 019 // isa prakAra nayasArake jIvakA gyArahavA~ aura bArahavA~ bhava dikhalAkara aba vivakSita terahavA bhava dikhalAte haiM-- 'o cuo' ityAdi / nayasArane jIva agIyAramAM bhave zvetAMbikAnagarImAM vidyAsa'panna bhAradvAja nAmanA brAhmaNa tarIke Avye. enuM Ayu ahiM' cumAlIza 44 lAkha pUtuM hatuM. A badhe Ayu eNe trida'DI tApasa avasthAmAM rahIne ja pUruM karyuM. tyAMthI yathAsamaye marIne bArame bhave mAhendra-nAmanA cothAlpamAM madhyamasthitikAM Ika adhika sAta sAgarApamathI ochu kAMIka adhika e sAgaropamathI vadhAre sthiti-vALA deva thayeA. (s019) ye teramA ane yo bho aba vAmAM Ave che tao o' ityAdi. Jain Education National kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya bhAradvAja nAmakaH ekAdazI bhavaH / // 212 // rww.jainelibrary.org
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa matre // 213 / / kalpamaJjarI TIkA jaao| tatyavi tidaMDI hoUNa cauccIsailakkhapuvAuyaM pAlaittA kAlago cauddasame bhave baMbhaloe kappe majjhimaTTiio devo jAo // muu020|| chAyA-tatazcyuto'nekAsu yoniSu bhrAma bhrAmaM trayodaze bhave rAjagRhanagare sthAvarI nAma vimo jAtaH / tatrApi tridaNDI bhUtvA turvizatilakSapUrvAyuSkaM pAlayitvA kAlagatazcaturdaze bhave brahmaloke kalpe madhyamasthitiko devo jAtaH // muu020|| TIkA-'tao cutro' ityAdi / tataH mAhendradevalokAt cyutaHsa nayasArajIvo'nekAsu pazupakSikITapataGgAdiSu yoniSu bhrAmaM bhrAma-bhramitvA bhramitvA trayodaze bhavetrayodazatvena vivakSite janmani rAjagRhanagare sthAvaro nAma vipro jaatH| tatra bhave'pi sa nayasArajIvaH tridaNDI bhUtvA caturvizatilakSapUrvaparimitam AyuH pAlayitvA kAlagataH san caturdaze bhave brahmaloke kalpe madhyamasthitikA dazasAgarebhyo nyUnA saptasAgarebhyo'dhikA yA sthitiH sA madhyamA sthitiH, tadvAn devo jAta iti / / mU020 / / mUlakA artha-vahA~ se cyuta hokara aneka yoniyoMmeM bAra-bAra bhramaNa karatA huA terahaveM bhava meM rAjagRha nagarameM sthAvara-nAmaka vipra huaa| vahA~ bhI tridaNDI hokara cauvIsa lAkha pUrvakI Ayako bhogakara, kAlagata hokara caudahaveM bhavameM brahmaloka kalpameM madhyama-sthitivAlA deva huA ||muu020|| TIkAkA artha-'to cuo' ityAdi / mAhendra devalokase cyuta hokara nayasArakA jIva, aneka pazu pakSI kITa pataMga Adi yoniyoMmeM punaH punaH bhramaNa karake vivakSita terahaveM bhavameM rAjagRha nagarameM sthAvara-nAmaka brAhmaNa huaa| usa bhavameM bhI nayasArakA jIva tridaNDI hokara, caubIsa lAkha pUrvakI Ayu bhogakara mahAvIrasya sthAvaramAra viprabrahma deva-lokasambandhidevanAmako - trayodaza caturdazI mUlane artha-tyAne janma pUre karIne aneka veniyAmAM vAraMvAra bhramaNa karIne teramAM bhave rAjagRha nagarImAM sthAvara nAmane brAhmaNa thaye. ahiM paNa parivrAjaka thaye. vIza lAkha pUrvanuM AyuSya pUruM karI kALa Avye kALa karI caudamAM bhavamAM pAMcamAM brahmaloka nAmanA devalekamAM madhyamasthitivALA devapnne tpanna 5o. (sU020) sAno atha'tao cuo' tyAdi. mADendra panAmAthI yakIna nayasAranA sii. pata mAhi ane nAnI-moTI eniomAM janma dhAraNa karatA teramA bhave rAjagRhanAmanI vikhyAta nagarImAM sthAvara nAmane vipra thayo. para ahiM paNa tridaMDIpaNuM svIkAryuM. vIsa lAkha pUrvanuM AyuSya bhegavI tyAMthI marIne caudame bhave pAMcamA // 213 Jain Educatioranviationarma 1 mAlAyu. 3
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa // 214|| prayodazacaturdazabhavau pradarya sampati vivakSitaM paJcadazaM bhavaM pradarzayati mUlam-to caittA bahusu bhavesu bhAmaM bhAmaM paNarasame bhave rAyagihe jayare vissanaMdissa rno| lahubhAuyassa visAhabhUijuvarAyassa dhAriNIe devIe kucchiMsi puttattAe uvavaSNo / mAupiUhiM tassa vissabhUiti nAma kyN| so ya mAupiUNaM ANaMdavaDago AsI / tae NaM so ummukabAlabhAvo jovaNagamaNupatto egayA aMteuravaragao pupphakaraMDae ujjANe sacchaMdaM kIDai / vissanaMdissa raNo visAhanaMdI nAma putto AsI, jo ya visAhabhUissa juvarAyapayappadANANaMtaraM smuppnnnno| tassa mAyA taM vissabhUI juvarAyaputtaM pupphakaraMDae ujjANe sacchaMdaM kIDamANaM pAsiya IsAviddhahiyayA kovagharaM pvitttthaa| rAyA taM pAsAei, na sA pasannA havai, kahei ya-kiM amhaM rajjeNa vA ? baleNa vA ? jai visAhanaMdI evaMvihe bhoe na bhujai, jai bhavaMte jIvamANe vi amhANaM erisA dasA, tAhe bhavaMtassa aNuvaDhiIe kA amhANaM dasA bhavissai ? amhaM nAma tega rajaM, ahigAro puNa juvaraNo tapputtassa y| evaM soccA rAyA amaccaM Ahaviya evaM vayAsI-amhANaM vaMse aNNaNa abhigayaM ujjANaM No aNNo accei, taM kahaM jubarAyaputtaM tao abhi- mahAvIrasya nikkhAmemitti / amacco bhaNai-atthi uvAo, tassa kUDaleho pesijau jaM amugo paccaMtarAyA ukiTTho, tassa mae vizvabhUtiniggaDDhe mahArAjA gacchai / raNA evaM kayaM / taM soUNa vismabhUI kahIa-mae jIvamANe mahArAyA kimaheM nAmakaH niggacchai-tti kaTTa so juddhatthaM go |muu021|| bhvH| chAyA-tatazcyutvA bahuSu bhaveSu bhrAmaM bhrAmaM paJcadaze bhave rAjagRhe nagare vizvanandino rAjJo mRtyuko prApta hokara brahmaloka-nAmaka pAcaveM kalpameM madhyama-dasa sAgaropamase nyUna aura sAta sAgaropamase adhika-AyuvAlA deva huA // sU020 // terahavA aura caudahavA~ bhava dikhalAkara aba gaNanIya pandrahavA~ bhava dikhalAte haiM-'tao caittA' ityAdi / mUlakA artha-vahA~se cyuta hokara aneka bhavoMmeM bhramaNa karatA-karatA pandrahaveM bhavameM, rAjagRha ka65mAM devapaNe jame. A devanuM AyuSya madhyamasthitivALuM eTale sAta sAgarepathI adhika ane daza // 21 // sAgaropamayI sAdhu tu. (2020) teramA yauhamA apane hI ve gA yogya pannaramI na vAmAM Ave cha--'tao cAttA'tyAha.. mUla ane TIkAne artha-devI sukhane rasAsvAda laI pachI aneka bhavemAM bhramaNa karatAM pannArameM tera paJcadazo Jain Education n ational
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtre laghubhrAturvizAkhabhUtiyuvarAjasya dhAriNyA devyAH kukSau putratayA upapannaH / mAtApitRbhyAM tasya vizvabhUtiriti nAma kRtam / sa ca mAtApitrorAnandavarddhaka AsIt / tataH khalu sa unmuktabAlabhAvo yauvanakamanuprApta ekadA anta: pusvaragataH puSpakaraNDake udyAne svacchandaM krIDati / vizvanandino rAjJo vizAkhanandI nAma putra AsIt, yazca zrIkalpa vizAkhabhUteryuvarAjapadapradAnAnantaraM samutpannaH / tasya mAtA taM vizvabhUti yuvarAjaputraM puSpakaraNDake udyAne svacchandaM // 215 // krIDantaM dRSTvA IrSyA viddhahRdayA kopagRhaM praviSTA / rAjA tAM prasAdayati, na sA prasannA bhavati, kathayati ca kimasmAkaM rAjyena vA? balena vA ? yadi vizAkhanandI evaMvidhAn bhogAn na bhunakti, yadi bhavati jIvatyapi asmAkam IdRzI dazA, tadA bhavato'nupasthitau kA'smAkaM dazA bhaviSyati / asmAkaM nAmamAtreNa rAjyam , adhikAraHpunaryuvarAjasya tatputrasya ca / evaM zrutvA rAjA amAtyamAhUya evamavAdIt-asmAkaM vaMze anyenAbhigatamudyAnaM nI nagarameM vizvanaMdI rAjAke laghubhrAtA vizAkhabhUti yuvarAjakI dhAriNI devIkI ka~khameM putrarUpase utpanna huA / mAtA-pitAne usakA 'vizvabhUti' nAma rkkhaa| vaha mAtA-pitAke AnandakA barddhaka thaa| vaha bAlyAvasthAko pAra karake, yauvana avasthAko prApta huaa| ekavAra zreSTha antaHpurake sAtha vaha puSpakaraNDaka udyAnameM svacchanda krIDA kara rahA thaa| rAjA vizvanandIkA vizAkhanandI-nAmaka putra thA, jo vizAkhabhUti ko yuvarAjapada pradAna karaneke pazcAt janmA thaa| yuvarAjake putra vizvabhUtiko puSpakaraNDaka udyAnameM svacchanda krIDA karate dekhakara vizAkhanandIkI mAtAkA hRdaya IrSyAse vidha gyaa| vaha kopagRhameM calI gii| rAjAne use prasanna karanekA prayatna kiyA, para vaha prasanna nahIM huI / vaha kahane lagI-rAjyase aura balase hameM kyA lAbha huA, yadi vizAkhanandI isa prakArake bhoga nahIM bhogatA / yadi Apake jIte-jI hamArI aisI dazA hai to ApakI anupasthitimeM hamArI kyA dazA hogI? hamArA to nAmamAtrakA rAjya hai, adhikAra to yuvarAja aura usake beTekA hai| isa prakAra sunakara rAjAne amAtyako bulAkara kahA--'hamAre vaMzameM, dUsareke dvArA abhigata bhave rAgRha nagarImAM vizvanaMdI rAjAnA nAnA bhAI vizAkhati yuvarAjanI dhAraNI nAmanI devInI kukSimAM putrarUpe janme. mAtApitAe tenuM nAma "vizvabhUti' rAkhyuM. tenA janmathI mAtApitA ghaNA AnaMdita thayAM. ratha yuvAvasthAmAM te pitAnA aMtaHpuranI sAthe puSpakaraDaka nAmanA udyAnamAM krIDA karavA lAge. mahAvIrasya vizvabhUti nAmakaH - paJcadazo bhvH| // 215|| at ww.jainelibrary.org
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamutre kalpamaJjarI TIkA anyaH atyeti, tatkathaM yuvarAjaputraM tato'bhiniSkAmayAmIti / amAtyo bhaNati-asti upAyaH, tasmai kUTalekhaH preSyatAm-yat amukaH pratyantarAjaH utkRSTaH, tasya nigrahArtha mahArAjo gacchati / rAjJA evaM kRtam / taM paThitvA vizvabhUtirakathayata-mayi jIvati mahArAjaH kimartha nirgacchati ? iti kRtvA sa yuddhArtha gataH // 21 // TIkA-'tao caittA' ityAdi-tataH brahmadevalokAt cyutvA sa nayasArajIvo bahuSu bhaveSu bhrAma ||216 // bhrAmaM pazcadaze bhave-paJcadazatvena vivakSite bhave rAjagRhe nagare vizvanandino rAjJo laghubhrAturvizAkhabhUtiyuvama rAjasya dhAriNyA devyAH kukSau putratayA upapannaH / tatazca sAdhikeSu navasu mAseSu vyatikrAnteSu sa garbhAda vinisskraantH| mAtApitRbhyAM tasya vizvabhUtiriti nAma kRtam / ma ca vizvabhUtiH svakIyAnupamasvabhAvena mA mAtApitrorAnandavarddhaka AsIt / tataH khalu sa vizvabhUtiH kAlakrameNa unmuktabAlabhAvaH baalvyo'tikraanto't| yA udyAnameM dUsarA abhigamana nahIM karatA, arthAt koI eka jaba nivAsa kara rahA ho to dUsarA usameM nivAsa nahIM karatA, to yuvarAjake putrako udyAnase kisa prakAra nikAlUM ? amAtyane kahA-'upAya hai| use jhUThA patra bheja dIjie ki amuka sImAvartI rAjA prabala ho gayA hai| mahArAja usakA nigraha karane ke lie jA rahe hai|' rAjAne aisA kiyaa| use sunakara vizvabhUtine kahA--'mere jIvita rahate mahArAja kyoM jAte haiM?' aisA kahakara vaha yuddha ke lie calA gayA / mU021 // TIkAkA artha--'tao caittA' ityAdi / brahma devalokase cava kara nayasArakA jIva bahutase bhavoMmeM bhramaNa karatA-karatA, ginane yogya pandrahaveM bhavameM rAjagRha-nAmaka nagarameM vizvanandI rAjAke choTe bhAI vizAkhabhUti yuvarAjakI dhAriNI devIke udarameM putrarUpase utpanna huaa| nau mAsase kucha adhika samaya vyatIta hone para usakA janma huaa| mAtA-pitAne usakA nAma vizvabhUti rkkhaa| vizvabhUti apane anupama svabhAvake kAraNa mAtA-pitAke AnandakI vRddhi karane lgaa| dhIre-dhIre vizvabhUtine bAlyAvasthA pAra kI aura yuvAvasthAmeM praveza kiyaa| ekavAra vaha apanI ramaNiyoMke sAtha puSpakaraNDaka-nAmaka udyAnameM svaira-vihAra kara rahA thaa| vizvanaMdI rAjAne vizAkhanaMdI nAmane putra thaze. A putrano janma, vizAkhatine yuvarAja banyA pachI do thayA. keI eka divase yuvarAjanA putra vizvabhUtine bAgamAM svecchAe krIDA karate vizAkhanaMdInI mAtAe joyo. dokAvA jotAMja haiyAmAM ISyane agni prajavalita thayA. ke pAyamAna thaI ke pagRhamAM gaI. rAjAe tene prasanna karavA ghaNe che mahAvIrasya vizvabhUtinAmakaH paJcadazo bhvH| // 216 // da in t ers ........ ... .. ... . .
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mutre // 217|| Jiang evaM yauvanakam = yuvAvasthAm anuprAptaH san ekadA ekasmin samaye antaHpuravaragataH - svakIya zreSTharamaNIbhiryuktaH puSpakaraNDa ke udyAne svacchandaM krIDati / itazca - vizvanandino rAjJo vizAkhanandI nAma putra AsIt, yazca vizAkhabhUteryuvarAjapadapradAnAnantaraM samutpannaH / tasya vizAkhanandino mAtA taM vizvabhUti yuvarAjaputraM puSpakaraNDake udyAne svacchandaM krIDantaMdR STvA IrSyAviddhahRdayA- IrSyA = parotkarSA sahiSNutA, tayA Aviddham =IritaM kampitaM hRdayaM yasyAH sA tathAbhUtA satI kopapagRhaM praviSTA / tasyAH kopagRhamavezavRttAntaM vijJAya rAjA tAM prasAdayati, parantu sAna prasannA bhavati, kathayati ca - asmAkaM rAjyena vA balena sainyena vA kim ? vyarthameva rAjyaM balaM ceti bhAvaH / yadi vizAkhanandI evaMvidhAn bhogAn = yuvarAjaputrasya vizvabhUtebhagatulyAn bhogAn na bhunakti / yadi bhavati jIvayapi asmAkam IdRzI dazA, tadA bhavato'nupasthitau kA'smAkaM dazA bhaviSyati / asmAkaM tu nAmamAtreNa rAjyam, tatra rAjye'dhikAraH punaryutrarAjasya vizAkhabhUteH, tatputrasya vizvabhUtezvAsti / evaM rAjJyA vacanaM zrutvA rAjA vizvanandI amAtyamAhUya evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt uktavAn- amAtya ! asmAkaM vaMze anyenAbhigatam idhara rAjA vizvanandIkA vizAkhanandI nAmakA putra thA, so vizAkhabhUtiko yuvarAjakA pada deneke bAda paidA huA thaa| usa vizAkhanandIkI mAtA, yuvarAjaputra vizvabhUtiko puSpakaraNDaka - udyAnameM svacchanda krIDA karate dekhakara ise arthAt dUsarekI unnatiko sahana na kara sakane ke bhAvase vyApta hRdayavAlI ho gaI aura kopa bhavanameM calI gii| rAjAne use prasanna karanekA prayatna kiyA; magara vaha prasanna nahIM huI aura kahane lagI- hameM rAjyase aura senAse kyA lAbha ! hamArA rAjya bhI vyartha hai aura senA bhI vyartha hai ! jaba ki vizAkhanandI, yuvarAjaputra vizvabhUtike samAna bhoga nahIM bhoga rahA hai ! Apake jIte jaba hamArI yaha dazA hai to ApakI anupasthitimeM hamArI kyA dazA hogI ? hamArA rAjya to nAmamAtrakA hai| rAjya ke sacce adhikArI to yuvarAja vizAkhabhUti aura usakA beTA vizvabhUti hI haiM ! rAnI ke yaha vacana sunakara rAjA vizvanandI ne maMtrI ko bulAkara kahA - maMtrin ! hamAre kula meM prayAsa karyAM paNa sarva prayAsa vyartha gayA. te gussAmAM ne gussAmAM bhabhUkI uThI ke AvA meATA rAjya ane lAvalazkarathI amane zuM phAyado? AvuM sAmrAjya astitvamAM che. chatAM paNa mArI putra vizAkhanadI, yuvarAjanA putra jeTalAM paNa sukhAsvAdo lai zakatA nathI. jayAre ApanI haiyAtimAM je AvI amArI dazA hoya te ApanI kAyamI gerahAjarImAM amArI dazA kevI kalpavI? tame teA tenA putranA hAthamAM che. Jain Education Itional kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya vizvabhUti 6 nAmakaH paJcadazo bhavaH / // 217 ved ww.jainelibrary.org
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 218 // Jain Education KAKAPA udyAnam anyo na atyeti - iti kularItiH, tatkathaM tarhi kena prakAreNa yuvarAjaputraM vizvabhUtiM tata udyAnAt abhiniSkrAmayAmi = nissArayAmIti / rAjJo vacanaM zrutvA'mAtyoM bhaNati - svAmin ! asti upAyaH, tasya samIpe kUTalekhaH = kapaTayuktalekhaH preSyatAm, yat amukaH pratyantarAjaH = svadezasImAsthitadezasya rAjA utkRSTaH= prabalo jAtaH, tasya nigrahArthaM mahArAjo gacchati / rAjJA evam = amAtyopadiSTaprakAreNa kRtm| taM = lekhaM - " mahArAjaH zatru nigrahItuM svayaM gacchatI " - ti paThitvA vizvabhUtiH akathayat uktavAn - ' mayi jIvati mahArAjaH kathaM nirgacchati ? - iti kRtvA = ityukttavA sa yuddhArtha yuddhaM kartuM gata iti || mU021 || yaha rIti hai ki jaba udyAna meM eka koI nivAsa karatA hai dUsarA usameM nivAsa nahIM krtaa| aisI sthii meM yuvarAja ke putra vizvabhUti se puSpakaraNDaka udyAna kisa prakAra khAlI karavAyA jAya ? kaise udyAna se nikAlA jAya ? rAjAkA kathana sunakara maMtrIne kahA- svAmin ! upAya hai| usake pAsa kapaTayukta patra bheja diyA jAya ki apane rAjya kI sImA para sthita dezakA rAjA prabala ho uThA hai| mahArAja use dabAneke lie jAte haiN| rAjA ne vaisA hI kiyA jaisA maMtrIne kahA thA / ' mahArAja zatruko dabAne ke lie svayaM jA rahe haiM, isa prakAra patrako par3hakara vizvabhUtine kahA- 'mere jIvita rahate mahArAja kaise jA rahe haiM ?' aisA kaha kara vaha svayaM yuddha karane calA gayA / / sU021 // AvuM sAMbhaLI rAjAe pradhAnane AlAbyA ne kahyuM ke 'amArA va'zamAM evA rivAja che ke kAithI abhigata udyAnamAM bIjo koI tenA sukhAnubhava karI zake nahi. A udyAnamAM yuvarAjanA putra vAsa karI rahela che te tene kevI rIte khAlI karAvavA ?' amAtye upAya sUjhADayA ke 'huM ahiMthI eve banAvaTI patra ravAnA karUM chuM, ke rAjyanA sImADe ApaNA koI duzmana rAjA caDI AvyeA che tene mahAta karavA rAjA jAte sainya laI jAya che' A patra vizvatine pahoMcADavAmAM Avye ne teNe manomaMthana karI vicAyuM ke huM yuvAna ane zaktizALI chu chatAM mahArAjA vRddhapaNe yuddha caDe te vyAjabI nathI. tethI vizvabhUti pAte mahArAjAne jatAM aTakAvI sanyanA mekhare yAsI nI4jyo (sU021) ziva kalpamaJjarI TIkA mahAvIrasya vizvabhUti nAmakaH paJcadazo bhavaH / // 218 // ww.jainelibrary.org
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpamaJjarI TIkA tatA yadabhUttaducyata mUlam-tae NaM visAhanaMdI rAyakumArI tamujjANa rittaM muNiya tattha kIDai / juddhaTuM gao vissabhUI zrIkalpa- na tattha kaM ci paccaMtarAya pecchai, tAhe puSphakaraMDagaM ujANaM paJcAgao daMDagahiyamgahatthehiM dAravAlehiM oruddho-mA ehi sAmI! ettha visAhanaMdI rAyakumAro kIDai / evaM soUga vissabhUiNA NAyaM chammeNa ahaM niggamio / / / 219|| kuvieNa teNa tattha ThiyA aNegaphalabharasamoNayA kaviThThalayA muhippahAreNa AhayA, phalA tuDiyA / tehiM kaviThThaphalehi ujANabhUmI atthariyA / so bhaNai-evaM tumhANaM sIsANi pADeuM sakami, jeTTatAyassa gAravamassio no evaM karemi / ahaM bhe chammeNa barhi noNio / sayaNA avi niyasatyaparAyaNA houM evaM samAyaraMti ! dhI!dhI ! kAmabhoge "sallaM kAmA visaM kAmA, kAmA aasiivisovmaa| kAme patthayamANA ya, akAmA jaMti duggaiM // 1 // " tamhA alAhi kAmabhogehiM / kAmabhogA duggaimUlaMti kaTa tao niggao saMjAyasaMvego muddhabhAvaNo ajjasaMbhUyANaM therANaM aMtie pabvaio / tae NaM se vissabhUI aNagAre IriyAsamie jAva guttabaMbhayArI bahahiM / mahAvIrasya chaTTamAiehiM tibvehiM tavokammehi appANaM bhAvemANe viharai ||muu022|| vizvabhUti nAmakaH chAyA-tataH khalu vizAkhanandI rAjakumArastadudyAna riktaM jJAtvA tatra krIDati / yuddhArtha gato paJcadazA vizvabhUtirna tatra kaMcit pratyantarAja prekSate, tadA puSpakaraNDake udyAne pratyAgato daNDagRhItAgrahastaibharapAleravaruddhaH isake bAda jo ghaTanA huI so kahate haiM-'tae NaM visAhanaMdI' ityaadi| mUlakA artha-taba vizAkhanandI rAjakumAra usa udyAna ko khAlo jAnakara usameM krIDA karane lgaa| yuddhake lie gayA huA vizvabhUti vahAM kisI bhI virodhI rAjAko na dekha kara puSpakaraNDaka udyAna meM vApisa AyA to use daNDadhArI dvArapAloMne roka diyA aura kahA-'svAmin ! yahA~ mata aaie| yahA~ rAjakumAra vizAkhanandI krIr3A kara rahe haiN|' tyAramAha te 4 cha-'tae NaM visAhanaMdI' tyAdi. // 219 // mUlane arthavizAkhanaMdI rAjakumAra, te udyAnane khAlI joI tyAM kIDA karavA lAgyA. yuddhe caDela che vizvabhUti keIpaNa duzamanane na jevAthI pAcho Avyo, ne pAchA AvatAM puSpakaraMDaka udyAnamAM je te pravezadvAre doDI dIka AvyuM ke tarata ja tyAM ubhA rahela dvArapAlee tene dAkhala thatAM aTakAvya ne samAcAra ApyA ke he svAmina! eka bhvH| ww.jainelibrary.org
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra mA ehi svAmin ! atra vizAkhanandI rAjakumAraH krIDati / evaM zrutvA vizvabhUtinA jJAtam-chadmanA ahaM nirga mitH| kupitena tena tatra sthitA anekaphalabharasamavanatAH kapitthalatAH muSTimahAreNa AhatAH, phalAni cUTitAni / taiH kapitthaphalairudyAnabhUmirAstRtA / sa bhaNati -evaM yuSmAkaM zIrSANyapi pAtayituM zaknomi, jyeSThatAtasya gauravamAzrito no evaM karomi / ahaM yuSmAbhizchadmanA bhirniitH| svajanA api nijasvArthaparAyaNA bhUtvA evaM samAcaranti / dhik ! dhik ! kAmabhogAn zrIkalpa kalpamaJjarI // 22 // TIkA yaha suna kara vizvabhUti samajha gayA ki dhokhese mujhe nikAlA gayA hai| usane kupita hokara vahA~ kI aneka phaloMke bhArase namI huI kapitthalatAe~ muTThiyoMkA prahAra karake tor3a DAlI aura phala bhI tor3a pheNke| kapitthake phaloMse udyAnakI bhUmi bhara gii| usane kahA-isI prakAra maiM tumhAre sira bhI girA sakatA hU~, parantu baDe pitAjIke bar3appanakA vicAra karake aisA nahIM kara rahA huuN| mujhe tuma logoMne kapaTa se bAhara nikAlA hai| svajana bhI svArtha ke vazIbhUta hokara aisA vyavahAra karate haiM ! ina kAma-bhogoM ko dhikkAra hai| mahAvIrasya vizvabhUtikahA bhI hai-- nAmakaH pazcadazo mA mAyAmAM mAra vizAmana hI mAnabhatsava bhaae| bhATa bhAvyA cha bhane tenA apayaza tamanA bhvH| mATe abAdhitapaNe sthApita thayela che. A mAyAvI belavuM sAMbhaLI vizvati badhI vAtane pAmI gaye, ne manamAM samajI gayA ke mane dagA-phaTakAthI dUra karavAmAM Avyo che. A dAvapeca tenI sAme ajamAvavAmAM Avyo tethI te bahu duHkhI thaye ne kepita thaI udhAnanA kinArAmAM rahelA kapittha (kaThA) nA jhADone muThI mArI mArIne rasa halAvyA tethI kapittha-phaLa (kaThAe tUTI tUTIne bagIcAmAM paDavA lAgyA tethI te bagIca bharAI gayo. AvI rIte pitAne parAkrama batAvIne kahevA lAgyuM ke jevI rIte huM kapitthaphalene (kaThAe) ne pADayA che tevI ja rIte tamArA mastakane paNa pADI nAkhavAnuM mArAmAM sAmarthya che paNa moTA pitAjI eTale mArA pitAnA moTA bhAI rAjA vizvanaMdInA moTApaNAne vicAra karIne huM evuM nathI karate; nahitara he rAjakumAra ! jarUra tane // 220 // batAvI Apata ke A udyAnamAM kevuM rahevAya che? kheda sAthe valApa kADhavA lAgyo ke tame lekee kapaTa karIne mane udyAnamAMthI bahAra kADhe che. ghaNA AzcaryanI vAta te e che ke svajane paNa pitAnA sudra svArthane vaza thaI re juTho vyavahAra Acare che. dhikkAra che AvA kAmone! zAsakAre dAMDI pITIne kahe che OFrjainelibrary.org Jain Education Inesdal
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa matre maJjarI // 221|| "zalyaM kAmA viSaM kAmA kAmAH aashiivissopmaaH| kAmAn prArthayamAnAzca akAmA yAnti durgatim // 1 // " tasmAt alaM kAmabhogaiH! kAmabhogA durgatimUlamiti kRtvA tato nirgataH saMjAtasaMvegaH zuddhabhAvena kalpaAryasaMbhUtAnAM sthavirANAmantike prbjitH| tataH khalu sa vizvabhUtiranagAra IryAsamito yAvad guptabrahmacArI bahubhiH SaSThASTamAdikaistIstapaHkarmabhirAtmAnaM bhAvayan viharati ||muu022|| TIkA "sallaM kAmA visaM kAmA kAmA AsIvisovamA / kAme patthayamANA ya, akAmA jaMti duggaiM // 1 // " ___ "kAmabhoga kATe ke samAna haiM, kAmabhoga viSa ke samAna haiM aura kAmabhoga sarpa ke samAna haiN| mahAvIrasya mI vizvabhUtikAmabhogoM ko prApta na karane vAle kintu unakI kAmanA karane vAle bhI durgatiko prApta karate haiM" // 1 // nAmakaH ___ ataeva kAmabhoga vRthA haiM / kAmabhoga durgatike mUla haiM / isa prakAra kaha kara vaha nikala gyaa| pazcadazo use saMvega utpanna ho gyaa| vaha zuddhabhAvase AryasaMbhUta sthavirake samIpa dIkSita ho gyaa| tatpazcAt vaha bhvH| vizvabhUti anagAra IryAsamitise sampanna yAvat guptabrahmacArI hokara aneka tele Adi kI tIvra tapazcaryA se AtmA "sallaM kAmA visaM kAmA, kAmA aasiivisovmaa| kAme patthayamANA ya, akAmA jaMti duggaiM" // 1 // kAmaga zalyasamAna che, kAmaga AzIviSa-sarpa samAna che, kAmone sevavAvALA durgatimAM jAya che, eTaluM ja nathI paNa teno vicAra karanAra paNa mAThI gatine prApta kare che (1) 'mATe kAmaga vRthA che, nIca gationuM mUla che,' AvA prakAre vacane uccArI bagIcAnA pravezadvAre. thI ja pAcho vaLyo. A durghaTanAne niraMtara vicAra AvavAthI tenuM mana cakaDole caDayuM. saMsAranI asAratAnI tene samajaNa paDI. te vicAravA lAgyA ke kAmabheganI lAlasAe mAnava, pitA-putrane saMbaMdha paNa bhUlI jaI eka bIjanI garadana mAratAM pAchuM vaLI jete nathI. kevI jagatanI vicitratA ?' // 22 // uparokta vicAra-vaLe caDatAM, saMsAra uparathI moha-5Dala ochuM paDatAM, varAgyane pAmyo. virakti-bhAva jAgavAthI Arya saMbhUta sthavira pAse dIkSA grahaNa karI tyAgI thaye. taonal A vizvabhUti aNugAra pAMca samiti ane traNa guptinA dhAraka banI, cha ama Adi tapazcaryAne Ada GOww.jainelibrary.org
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 222 // TIkA ____TIkA-'tae NaM visAhanaMdI' ityAdi-tataH vizvabhUteyuddhArthamudyAnAnnirgamanAntaraM khalu vizAkhanandI rAjakumAraH tat puSpakaraNDakam udyAnaM riktaM jJAtvA tatra krIDati / itazca yuddhArtha gato vizvabhUtistatra nirdiSTasthAne kaMcit pratyantarAja na prekSatena pazyati, tadA sa puSpakaraNDakamudyAnaM pratyAgataH / tatra-'mA ehi Agaccha svAmin !, yato'tra udyAne vizAkhanandI rAjakumAraH krIDati' ityuktvA daNDagRhItAgrahastaiH-daNDo gRhIto'grahastena=hastAgrabhAgena yaistaistathAbhUtairdvArapAlaiH sa vizvabhUtiH avruddhaa-nivaaritH| evaM zrutvA dvArapAloktaM nivAraNavacanamAkarNya vizvabhUtinA jJAtaM-yadahaM chadmanAkapaTena asmAt puSpakaraNDakAdyAnAta nirgamitA nissAritaH / mamAto nissAraNAthameva rAjJA yuddhavArtA preSitA, vastutastu na ko'pi pratyantarAjo yuddhArthIti bhAvaH / tataH kupitena-svajanakRtako bhAvita karate hue vicarane lage // 022 / / TIkAkA artha--'tae NaM visAhanaMdI' ityAdi / vizvabhUtike yuddha ke lie cale jAne ke pazcAt vizAkhanandI rAjakumAra usa puSpakaraMDaka udyAnako khAlI samajha kara vahA~ krIr3A karane lgaa| idhara yuddhake lie gaye vizvabhUtine vahA~ nirdiSTa sthAna para kisI bhI virodhI rAjAko na dekhA / taba vaha puSpakaraNDaka udyAnako vApisa lottaa| vahA~ 'mata Aie svAmin ! kyoM ki isa udyAna meM vizAkhanandI rAjakumAra krIr3A kara rahe haiN|'-isprkaar kahakara daNDadhArI dvArapAloMne vizvabhUtiko roka diyA / dvArapAloM ke rokane ke vacana sunakara vizvabhUti samajha gayA ki maiM kapaTa ke sAtha puSpakaraMDaka udyAnase nikAla diyA gayA hai| yahA~se nikAlaneke lie hI rAjAne yuddhakA samAcAra bhejA thaa| vAstavameM koI bhI sImAvartI rAjA yuddhakA icchuka nahIM thaa| taba AtmIya janoM dvArA kiye hue aniSTake kAraNa kruddha hue vizvabhUtine vahA~ najadIkake pracura / 2i viyapai avai. (sU022) nAma-'tapaNaM visAhanaMdI' tyAta vizvAtinA yuddhane bhATe yAdayA gayA 57 vimAnanhI bhAra te puSpakaraMDaka udyAnane khAlI mAnIne tyAM kriIDA karavA lAgyA. tyAM yuddhane mATe gayelA vizvabhUtie tyAM darzAvelA sthAne virodhI rAjAne na joye tyAre te puSpakaraMDaka udyAnamAM pAchA pharyo. tyAM daMDadhArI daravAnee vizvabhUtine Ama kahIne kayAH "svAmI! aMdara praveza karaze ma; kAraNa ke A udhAnamAM vizAkhananI rAjakumAra kIDA kare che. daravAnanA kavAnA vacane sAMbhaLIne vizvati samajI gayA ke mane kapaTathI puSpakaraMDaka udyAnamAMthI bahAra kADhavAmAM Avyo che. HthI bhane jApAne bhATe 20 yuddhamA samAyA malyAlA. mare2 to sImAnanA 4 pa 2 mahAvIrasya vizvabhUtinAmakaH paJcadazI bhvH| // 222 // alucation in w .jainelibrary.org
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamutre // 223 // kAkA kA vipriyavazAt krodhayuktena tena vizvabhUtinA tatra sthitAH anekaphalabharasamavanatA: pracuraphalabhAranamrIbhUtAH kapisthalatA:= kapitthavRkSAH muSTiprahAreNa AhatAH = tADitAH, Ahatijanitakampena tAsAM phalAni truTitAni=ntebhyo dUrIbhUtAni / 'taiH kapitthaphalaiH udyAnabhUmiH AstRtA = AcchAditA / itthaM svaparAkramaM pradarzya sa bhaNati - evam = yathA mayA kapitthaphalAni pAtitAni tathaiva yuSmAkaM zIrSANyapi pAtayituM zaknomi, parantu jyeSThatAtasya = piturjyeSThabhrAtU rAjJo vizvanandino gauravamAzritya = AdaraM hRdi kRtvA no evaM karomi / ahaM yuSmAbhiH chadmanA = chalena bahinatiH= udyAnAnniSkAsitaH / svajanA api nijasvArthaparAyaNAH=strakIyakSudrasvArthapaGkanimagnA bhUtvA evaM samAcaranti= itthamanucitaM kurvantIti mahadAzcaryam / athavA na kimapyAzcaryam, kAmabhogaparAyaNAH sarvamapi karttuM zaknuvanti, ataH kAmabhogAn dhik ! dhik !; kAmabhogA hi sarvApadAmAspadam / ata evoktam phaloM ke bhArase namra kapittha vRkSoMko muTThiyA~ mAra-mArakara Ahata - tADita kiyaa| muTThiyoM kA AghAta lagane se vRkSa hilane lage aura unake phala TUTa-TUTakara girane lage / kapittha - phaloM se udyAna kI bhUmi paTa gaI / isa prakAra apanA parAkrama dikhalAkara vizvabhUtine kahA- jaise maiMne yaha kapittha phala girAye haiM, usI prakAra tumhAre mastaka bhI girAne kA sAmarthya mujhameM hai, parantu bar3e pitAjI - pitAke bar3e bhAI rAjA vizvanandI ke bar3appana kA vicAra karake aisA nahIM karatA huuN| tuma logoM ne kapaTa karake mujhe udyAnase bAhara nikAlA hai| mahAn Azcarya kI bAta hai ki svajana bhI svArthake kIcar3ameM pha~sakara isa prakAra anucita AcaraNa karate haiM ! athavA isameM Arya bhI kyA hai ? kAmabhogoM meM Asakta manuSya sabhI kucha kara sakate haiN| dhikAra hai, bAra-bAra yuddha karavA icchatA na hatA. tyAre svajanA dvArA karAyela aniSTanA kAraNe kApAyamAna thayelA vizvabhUtie bagIcAnI bAjunAM ghaNA kaLAnA bhArathI jhukI paDelAM kAThAnAM vRkSAne muThIe mArI mArIne toDI nAkhyAM. mUThIonA prahAra lAgavAthI vRkSeA halavA lAgyAM ane temanA phaLa tUTI tUTIne nIce paDavA lAgyAM. kAThAnAM kaLAthI udyAnanI jamIna chavAi gai. A pramANe pAtAnuM parAkrama batAvIne vizvatie kahyuM, "je rIte .me. A kAThAnAM kaLAne nIce pADayA teja rIte tamArAM zIseA pADavAnI tAkAta paNa mArAmAM che. paNa dAdAjI--pitAjInA moTAbhAi-rAjA vizvanandInI mahattAnA vicAra karIne ema karatA nathI. tame leAkeAe kapaTa karIne mane udyAnamAMthI bahAra kADhayA che. ghaNAM ja Azcaya'nI vAta che ke svajana paNa svArthInA kAdavamAM phasAIne AvuM ayeAgya vana kare che. athavA emAM Azcaya' paNa zu' che ? kAma-zetramAM Asakta manuSya madhu ja karI zake che. e kAma-bhAgAne Ce AQiang Tao kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya vizvabhUti nAmakaH paJcadazo bhavaH / ||223|| trol .
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ zalyaM kAmA viSaM kAmAH, kAmA AzIviSopamAH / kAmAn prArthayamAnAca, akAmA yAnti durgatim // 1 // iti / zrIkalpaayamarthaH-kAmAH zabdAdayo viSayAH zalyaM zalyamiva-zalyasadRzAH, zarIrAntaHpraviSTatruTitavANAgrabhAga kalpatulyAH pratikSaNapIDakA ityrthH| kAmAH viSa-viSamiva-viSatulyAH, yathA viSaM bhakSitaM maraNajanakaM tathA kAmA maJjarI // 224|| api dharmajIvitavinAzakA ityrthH| kAmAH AzIvaSopamAH-AzIviSAH sarpAH, tadupamAH tattulyAH santi, TIkA yathA-sarpadaSTA jIvA mriyante, tathaiva kAmadaSTA api / IdRzAn kAmAn prArthayamAnA janA akAmAH amAptakAmA api durgati yAnti / ye kAmAn prArthayamAnA abhilaSitAna kAmAn na prAmuvanti, te'pi iha bhave duHkhaM dhikkAra hai ina kAmabhogoM ko| yaha kAmabhoga ho samasta vipattiyoM ke ghara haiM / isIse kahA hai ___ "sallaM kAmA visaM kAmA, kAmA aasiivisovmaa| kAme patthayamANA ya, akAmA jaMti duggaI // 1 // " mahAvIrasya yaha kAmabhoga arthAt indriyoM ke viSaya zabda-Adi zalya haiN| jaise zarIra ke bhItara ghusI huI NRS vizvabhUtiTUTe bANakI noka pratipala pIr3A pahu~cAtI hai, usI prakAra yaha kAmabhoga bhI pIDAkArI hai / tathA yaha kAma nAmakaH mA bhoga viSake samAna hai| jaise khAyA huA viSa jIvana ko samApta kara detA hai, usI prakAra kAmabho paJcadazo bhvH| dharma-jIvana ko vinaSTa kara detA hai / tathA yaha kAmamoga sApake samAna hai| jaise sAMpa ke kATe manuSya maraNa-zaraNa hote haiM, usI prakAra kAmabhogoM se DaMse hue manuSya bhI kAla ke atithi banate haiN| ina kaamdhikkAra che. anekavAra dhikkAra che. A kAma-bhaga ja sarve muzkelIonuM mULa che. tethI ja kahyuM che ke - "sallaM kAmA visaM kAmA, kAmA aasiivisovmaa| kAme patthayamANA ya, akAmA jaMti duggaiM // 1 // A kAmabhoga eTale ke IndriyonAM viSaya, zabda vagere zalya che. jema zarIranI aMdara ghUsI gayelI bANanI aNI dareka paLe pIDA pahoMcADe che, ema A kAmaga paNa pIDAkArI che. tathA e kAmabhoga viSanAM // 224 // jevAM che. jema khAdheluM jhera jIvanane anta lAve che. e ja pramANe kAmaga dharmajIvanano nAza kare che. vaLI e kAmaga sApa jevAM che. jema sApa karaDe te manuSya maraNane zaraNa pAme che e ja rIte kAmagathI phaMsAyela thI manuSya paNa motane mahemAna bane che. e kAmagonI bhayaMkaratA te ethI sAbIta thAya che ke kAmanI abhi- rokara Jain Education Inter n al .
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtra // 225 // Qi Zhen Yuan He He He Jain Education Internal parabhava ca nArakAdigati prAmutranti / kAmAnAmabhilASa kRte tadamAptAvapi iha bhave duHkhaM, parabhave narakAdigatizca bhavati, kiM tarhi vAcyaM kAmAnAmupArjane rakSaNe tadupabhoge ca, kAmAbhilASAdInAM rAgadveSamUlakatvena kaSAyavarddhakatvena ca sAvadyatvAditi bhAva iti / tasmAt kAmabhogaiH alam, vyarthAH kAmabhogA ityarthaH / itthaM kAmabhogAn viga, 'kAmabhogA durgatimUlaM =nArakAdidurgatInAM kAraNam' iti kRtvA = iti manasi nidhAya sa vizvabhUtistato nirgataH / tataH saMjAtasaMvegaH - saMjAtaH samutpannaH saMvego = mokSAbhilASo yasya sa tathA aGkuritamokSAbhilASaH, ata eva - zuddhabhAvanaH=kapAya kAluSyarahitabhAvanAyuktaH san AryasaMbhUtAnAM sthavirANAm antike - samIpe pratrajitaH / tataH bhogoM kI bhayaMkaratA to isIse siddha hai ki kAmoM kI abhilASA karanevAle, kAmabhoga prApta na hone para bhI, kevala abhilASA karane mAtrase durgati prApta karate haiM / aisI sthiti meM kAma-bhogoM ke upArjana, rakSaNa aura bhoga kA to kahanA hI kyA hai ! Azaya yaha hai ki kAmabhogoM kI abhilASA Adi rAgadveSa - mUlaka aura kaSAya- barddhaka hone ke kAraNa pApamaya haiM ||1|| to yaha kAmabhoga vyartha haiN| isa prakAra kAmabhogoMkI gardA karake aura 'kAmabhoga narakAdi durgatiyoM ke kAraNa haiM' aisA manameM nizcaya karake vizvabhUti vahA~se nikala gayA / use saMvega utpanna ho gayAmukti kI abhilASA utpanna ho gii| vaha kaSAya kI kaluSatAse varjita bhAvanA ke sAtha AryasaMbhUta nAmaka stha varamunike samIpa dIkSita ho gayA / lASA karanArA, kAmabhAga prApta na thavAM chatAM paNu, phakta abhilASA karavA mAtrathI ja durgati pAme che, AvI sthitimAM kAmabheganA upArjana, rakSaNa ane upabhAganuM te kahevuM ja zuM? tenA Azaya e che ke kAmaleganI abhilASA vagere rAga-dveSanu` mULa hovAthI tathA kaSAya-vardhaka hovAne kAraNe pApamaya che. tethI e kAmabhoga vyartha che. A rIte kAmaNe gAnI niMdA karIne tathA " kAmabhoga narakAdi-du tiyAnu kAraNa che. ' evA manamAM nizcaya karIne vizvabhUti tyAMthI nIkaLI gayAM. temanAmAM saMvega pedA thai gayA-muktinI abhilASA utpanna thai gai. te kaSAyanI kaluSatArahita bhAvanA sAthe A sabUta nAmanA sthavira muninI pAse dIkSita thayAM. kalpamaJjarI TIkA mahAvIrasya vizvabhUti nAmakaH paJcadazo bhatraH / // 225 //
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa mo // 226 // maJjarI TIkA pravrajyAnantaraM khalu sa vizvabhUtiranagAraH IryAsamitaH-IryA gamanaM tatra samitaH=purato jIvarakSArtha yugyamAtrabhabhAganyastadRSTiH san gamanazIla ityarthaH, yAvatpadena- bhAsAsamie, esaNAsamie, AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamie uccArapAsavaNakhelasiMghANajallapariTThAvaNiyAsamie, maNagutte, vayagutte, gutte, gutidie' chAyA-bhASAsamitaH, eSaNAsamitaH, AdAnabhANDamAtranikSepaNAsamitaH, uccAraprasravaNazleSmaziGkhANajallapariSThApanikAsamitaH, manaHsamitaH, vacaHsamitaH, kAyasamito, manoguptaH, vacoguptaH, kAyagupto, gupto, guptendriyaH-iti sNgRhyte| tatra-bhASAsamitaH= bhASAsamitiyuktaH, eSaNAsamitaH-AdhAkarmAdidoSarahitabhikSAgaveSaNA eSaNA, tatra samitaH, AdAnabhANDamAtranikSepaNAsamitaH-AdAne bhANDamAtrayohaNe bhANDasya-vasvAdhupakaraNasya mAtrasya pAtrasya ca nikSepaNAyAM sthApane ca dIkSA ke pazcAt vizvabhUti anagAra IryAsamiti se yukta hue| arthAt jIvoMkI rakSAke lie yugyapramANabhUmi para dRSTi lagAkara gamana karanevAle bne| mUlameM prayukta 'yAvat' zabdase 'bhASAsamitise yukta, eSaNAsamitise yukta, AdAnabhANDamAtranikSepaNAsamitise yukta, pariSThApanAsamitise yukta, manaHsamita, vacanasamita, kAyasamita tathA manogupti, vacanagupti aura kAyaguptise yukta tathA indriyoMko gopana karanevAle' itanA aura grahaNa karanA caahie| hita, mita, pathya aura satya bhASA bolanevAlA bhASAsamita kahalAtA hai| AdhAkarma Adi doSoM se rahita bhikSAkI gaveSaNA karanevAlA epaNAsamita athavA eSaNAsamiti se yukta kahalAtA hai| vastra Adi upakaraNa tathA pAtrake uThAne aura rakhanemeM jo yatanAvAna ho, vaha AdAnabhANDamAtranikSepaNAsamita kahalAtA hai| yahA~ madhyamaNinyAyase bIcake zabdakA Age aura pIche-donoM jagaha saMbaMdha ho jAtA hai, isa niyamake anusAra 'bhANDa-mAtra' zabdoM kA AdAna (grahaNa karane-uThAne) ke sAtha bhI saMbaMdha hai aura nikSe dIkSA lIdhAM pachI vizvati aNagAra IsamitithI yukta thayAM. eTale ke jenI rakSAne mATe yugyapramANa (dhuMsarInA mApanI) jami upara najara rAkhIne cAlanAra thayAM. mULamAM vaparAyela "yAvatzabdathI bhASasamiti sahita, elaNa samiti sahita, AdAnabhAMDamAtranikSepaNA samiti sahita, pariDAyanAsamitisahita, mana:samita, vacanasamita, kAyasamita tathA mAgupti, vacanagupti, ane kAyaguptithI yukta tathA Indriyone gepana karanArA" ATaluM vadhAre grahaNa karavuM joIe. hita, mita, pathya ane satya bhASA bolanArane bhASA-samita kahevAya che. AdhAkama vagere dethI rahita bhikSAnI gaSaNa karanAra eSaNAsamitithI yukta kahevAya che. stra vagere Mon5420 tathA pAtrane vA tayA rAmavAbhayatanAmA DAya-chate mAhAbhAniyavAsabhita hevAya bhAI mahAvIrasya vizvabhUtinAmakaH paJcadazo bhvH| // 226 // ___Jain Education Adiww.jainelibrary.org.
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpamutre // 227|| Jain Education Internal samitiyuktaH, atra madhyamaNinyAyena bhANDamAtrazabdayorAdAnanikSepaNAzabdAbhyAM saha saMbandhaH / tathA-uccArapratraziGkhANa jalapariSThApanikAsamitaH- tatra - uccAraH = purISaM prasravaNaM prasiddhaM, zleSmA kaphaH, jalaH = prasvedamalaH, ziGkhANaM = nAsikAmalam, eteSAM pariSThApanikAyAM = gariSThApanAyAM samitaH - sthaNDilAdidoSa parihArapUrvakam uccArAdipariThApanAyAM matta ityarthaH / manaHsamitaH - manaH = antaHkaraNavizeSaH, tatra samitaH = kuzalamana udIraNAkAraka ityarthaH; vacaH - samitaH=satyamadhurAnadyAdibhASAbhASaNazIlaH, kAyasamitaH = pANyupaghAtAdidoSaparihArapUrvakaM kAyapravarttakaH, manoguptaH= manoguptimAna, manoguptistrividhA, tatra - ArttaraudradhyAnAnubandhikalpanAjAlaviyogalakSaNA prathamA 1, zAstrAnugAminI paNA ( rakhane) ke sAtha bhI saMbaMdha hai / pariSThApanAsamiti kA pUrA nAma ' uccArasravaNazleSma ziGghANa jalapariSThApanikAsamiti ' hai / uccAra arthAt mala, prasravaNa arthAt mUtra, zleSma arthAt kapha, jala arthAt pasInekA maila, zighANa arthAt nAkakA mala, ina sabake paraThanemeM yatanAvAn ko pariSThApanikAsamita kahate haiN| ve manaHsamita arthAt zubhama kI pravRtti karanevAle, vacanasamita arthAt satya, madhura evaM niravadya vacana bolanevAle tathA kAyasamita arthAt jIvahiMsA Adi doSoMse bacakara kAyakI pravRtti karanevAle hue / vizvabhUti anagAra manoguptimAna bhI hue| manogupti tIna prakAra kI hai - (1) ArttadhyAna aura raudradhyAnajanaka kalpanAoM ke samUhakA viyoga honA prathama manogupti hai / (2) zAstrakA anugamana karanevAlI, para che. ahIM' madhyaNiyAyathI vaccenA zabdanA AgaLa ane pAchaLa anne jagyAe sabaMdha thaI jAya che, yo viSaya pramANe "lAMDa - mAtra" zaNhono sAhAna ( zraddhA - uThAva ) nI sAthai pazu saMbaMdha che, bhane nikSepAyA ( bhUmvu ) nI sAthai pazu saMjana che. pariSThApanAsabhitinu pU3 nAma "duyyAra - prasavaSNu - vessm-shidhaannujalla-pariSThApanikA-samiti" che. uccAra eTale ke maLa, prasavavu eTale ke sUtra, zleSma eTale ke kapha, jalla eTale ke pasInAnA mela, zighrANu ( nAkanA mela) e badhAMne paDhavAmAM yatanAvALAne pariSThApanikAsamita kahevAya che. teo manaHsamita eTale ke zubha mananI pravRtti karanArA, vacanasamita eTale ke satya, madhura ane nivadya vacana khelanArA, tathA kAyasamita eTale jIvahiMsA vagere dveSe thI acIne kAyAnI pravRtti karanArA thayAM. vizvabhUti aNugAra maneAguptimAna paNa thayAM. anegupti traNa prakAranI che; (1) AttadhyAna ane raudradhyAna utpanna karanAra kalpanAonA samUhanA viyAga hovA te pahelI anegupti che. (ra) zAstrane anusaranArI, palAkanI kalpamaJjarI TIkA mahAvIrasya vizvabhUti nAmakaH paJcadazo bhavaH / // 227|| www
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre // 228 // paralokasAdhinI dharmadhyAnAnubandhinI madhyasthatApariNAmarUpA dvitIyA 2, kuzalAkuzalamanovRttinirodhena cirAbhyasvayogasampAditA'vasthA - vizeSajanyA''tmasvarUpa ramaNatA tRtIyA 3, taduktaM yogazAstre vimukta kalpanAjAlaM samatve supratiSThitam / AtmArAmaM manastajjJairmanoguptirudAhRtA // 1 // iti / tathA - bacoguptaH = nirUDhavAkprasaraH - maunAvalambItyarthaH, kAyaguptaH - kAyasya gamanAgamana - pracalana - spandanAdikriyANAM gopanaM kAyaguptiH, sA dvividhAceSTAnivRttirUpA 1, yathA''gamaM ceSTAniyamanalakSaNA 2 ceti, tatra prathamA loant siddhi karanevAlI madhyasthatArUpa pariNati dUsarI manogupti hai / (3) zubha aura azubha- donoM prakArake mAnasika vyApAra ke nirodha se cirakAlataka abhyAsa kiye hue yogase utpanna honevAlI, viziSTa avasthAmeM prApta honevAlI AtmasvarUpameM ramaNarUpa pariNati tIsarI manogupti hai / yogazAstrameM kahA hai-vimuktakalpanAjAlaM, samatve supratiSThitam / AtmArAmaM manastajjJai, - manogutirudAhRtA // 1 // "9 saba prakArakI kalpanAoM se mukta hokara samatva ( samatA avasthA ) meM bhalIbhA~ti sthita manakA AtmAmeM ramaNa karanA manogupti hai. // 1 // vaha muni vacanagupta arthAt maunakA avalambana karanevAle tathA kAyagupta arthAt zarIrakI gamana, Agamana, pracalana, spandana - hilanA Adi kriyAoMkA nirodha karanevAle bhI hue| kAyagupti do prakArakI hai - (1) cessttaasiddhi karanArI madhyasthatArUpa pariNati bIjI manegupti che. (3) zubha ane azubha khanne prakAranA mAnasika vyA pAranA nirAdhathI cirakALa sudhI abhyAsa karAyela yogathI utpanna thanArI, viziSTa avarathAmAM prApta thanArI AtmasvarUpamAM ramaNurUpa pariNati trIjI manegupti che. yAgazAstramAM kahyuM che; "C 'vimukta kalpanAjAlaM, samatve supratiSThitam / AtmArAmaM manastajjJai, - manogutirudAhRtA // 1 // " badhA prakAranI kalpanAe thI mukta thaIne samatvamAM ( samatA-avasthAmAM ) sArI rIte rahelAM mananu' AtmAmAM maNu karavuM e mane gupti che. te muni vacanagupta eTale ke maunanu' avalambana rAkhanArA tathA kAyagupta eTale zarIranI gamana (javu') Jain Education In nal Agamana (Ava) prayazana, spandana - IsanayAna kore DiyAnA nirodha puranArA pazu thayAM DAyagupti meM prabhAranI kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya vizvabhUti nAmakaH paJcadazo bhavaH / // 228 // w.jainelibrary.org.
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa- matre / / 229 // kalpamaJjarI TIkA kAyotsargAdinA parISahasahanapUrvakakAyanizcalatAkaraNarUpA 1, dvitIyA-gurumApRcchaya zarIrasaMstArakamatilekhanapramArjanAdisamayocitakriyAsamUhasampAdanapUrvakaM zayanAsanAdi vidheyam, tato gurunidezena zayanAsananikSepAdAnAdiSu svatantraceSTAtyAgena niyatakAyaceSTArUpA 2 / taduktam upasargaprasaGge'pi, kAyotsargajuSo muneH| sthirIbhAvaH zarIrasya, kAyaguptirnigadyate // 1 // zayanAsananikSepA''dAnasaMkramaNeSu ca / sthAneSu ceSTAniyamaH, kAyagutistu sA smRtA // 2 // iti / tadvAniti / nivRtti aura (2) yathAgama ceSTAniyamanarUpa / kAyotsarga Adi karake parIpaha sahana karate hue kAyako nizcala kara lenA ceSTAnivRttirUpa kAyagupti hai / gurumahArAjakI AjJA lekara zarIra evaM saMstAraka kI patilekhanA, pramArjanA Adi samayocita kriyAoMkA sampAdana karate hue zayana Asana Adi karanA cAhie / ata eva guruke Adezase zayana, Asana, nikSepa, AdAna AdimeM svatantra ceSTA kA tyAga karanA dusarI kAyarApti hai| kahA bhI hai "upasargaprasaGge'pi, kAyotsargajuSo muneH| sthirIbhAvaH zarIrasya, kAyaguptirnigadyate // 1 // zayanAsananikSepA''dAnasaMkramaNeSu ca / sthAneSu ceSTAniyamaH, kAyaguptistu sA smRtA // 2 // " che. (1) ceSTAnivRtti (2) yathAgama ceSTAniyamanarUpa. kAyotsarga vagare karIne pariSaha sahana karatAM karatAM kAyAne nizcala karI levI e cejhAnivRttirUpa kAyagupti che. guru mahArAjanI AjJA laIne zarIra ane saMsmArakanI pratilekhanA, pramArjanA vagere samAcita kriyAonuM saMpAdana karatAM zayana, Asana vagere karavuM joIe. tethI ja gurunI AjJAthI zayana, Asana, nikSepa, AdAna vageremAM svataMtra ceSTAne tyAga kare te bIjI kAyagupti che. kahyuM paNa che- "upasargaprasaGge'pi, kAyotsargajuSo muneH / sthirIbhAvaH zarIrasya, kAyaguptirnigadyate // 1 // zayanAsananikSepA''dAnasaMkramaNeSu ca / sthAneSu ceSTAniyamaH, kAyaguptistu sA smRtA // 2 // " mahAvIrasya vizvabhUti5 nAmakaH paJcadazo bhvH| 229 // Jain Education Intes a 23 .jainelibrary.org
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa // 230 // tathA-manovAkAyaguptiyuktatvAdeva guptaH manovAkAyakarmabhiH asaMyamasthAnebhyo rakSitaH, guptendriyaH-guptAni svasvaviSayebhyo nivRttAnIndriyANi yasya sa tathA-vabhIkRtendriya ityrthH| tathA-guptabrahmacArI-gupto-rakSito brahmaNaH cAra caraNa-yAvajjIvanaM maithunaviramaNalakSaNa, so'sti yasya sa tathA-gRhItayAvajjIvabrahmacaryavrata ityrthH| evaMvidhaH san bahubhiH SaSThASTamAdikaistItrai ghoraiH tapaHkarmabhiH AtmAnaM bhAvayan viharatIti |mu022 // tataH kimabhUt ? iti vaktumAhaupasargake avasara para bhI kAyotsargakA sevana karanevAle munike zarIrakI sthiratA kAyagupti kahalAtI hai||1|| zayana, Asana, nikSepa, AdAna aura saMkramaNa-calanA-phiranA Adi kriyAoMmeM ceSTA arthAt pravRttikA niyamana dUsarI kAyagupti kahI gaI hai // 2 // tathA ve muni mana, vacana, kAyakI guptise yukta honeke kAraNa gupta the, arthAt mAnasika, vAcika aura kAyika asaMyamake sthAnoMse rakSita the / unhoMne indriyoMko apane-apane viSayoM meM pravRtti karanese roka diyA thA, ataH guptendriya the| guptabrahmacArI the arthAt yAvajjIvana maithuna ke tyAgI the-pUrNa brahmacArI the| ina saba guNoM se sampanna hokara ve muni belA telA Adi kI ghora tapazcaryA se AtmA ko bhAvita karate hue vicarate the / // 23 // isake pazcAt jo huA so kahate haiM-'to' ityAdi / upasarganA avasare paNa kAtsaganuM sevana karanArA muninAM zarIranI sthiratA kAyagupti kahevAya che. (1) zayana, mAsana, nikSa5, mAhAna bhane saMbhA-yAsa:-12-13 yAmamA yethA me pravRtti niyamana e bIjI kAyagupti kahevAI che. (2) tathA te muni mana, vacana, kAyanI guptithI yukta hevAne kAraNe gupta hatAM. eTale ke mAnasika, vAcika, ane kAyika asaMcamanAM sthAnethI rakSita hatAM. temaNe indriyane pota-potAnA viSayomAM pravRtti karatI rokI dIdhI hatI tethI teo guptendriya hatAM, guptabrahmacArI hatAM eTale ke jIvana paryanta maithunanA tyAgI hatAM-pUrNa brahmacArI hatAM. e badhAM guNathI saMpanna banIne te muni chaTha, aThama vagerenI ghora tapazcaryAthI AtmAne bhAvita karatAM vicaratAM tai. (sU022) pachI manyu te -'to' tyailr. mahAvIrasya vizvabhUtinAmakaH paJcadazo bhvH| // 230 // Jain Education Internal For Private Personal Use Only rjainelibrary.org
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI visAhaNaMdI taM satAo / paJcutyiya so visAhanadA ! // 231 // TIkA mUlam-to tapappamAvaladdhANegavihaladisaMpaNNo so vissabhUI aNagAro egayA AyariyaM Apucchiya egallavihAreNa viharamANo mahuraM nayariM go| tayA tattha rAyakannApANiggahaNaTaM visAhanaMdI rAyakumAro vi aago| tassa rAyamagge AvAso AsI / so ya vissabhUI aNagAro mAsakkhamaNapAraNage tatya bhikkhaSTuM aDamANe teNa maggeNa gacchai / taM gacchamANaM daTTA visAhanadipurisA niyasAmi paricAiMsu-sAmI! eso vissabhUI aNagArotti / tae NaM visAhaNaMdI taM sattamiva viloei / etyaMtare ttthe| so aNagAro mUiyAe egAe gAvIe pellio bhUyale paDio, tAhe tehiM ukiTakalakalo ko| paccutthiya gacchaMto so visAhanaMdiNA bhaNio-re bhikkhU ! kaviTapADaNaM taM balaM tujha karhi gayaM? tAhe teNa paloiyaM, diTTho ya so visaahnNdii| taeNaM so agagAro amariseNa hatthehi ta gAvi aggasiMgehi gahAya uDdaM vahai / dubbalassa vi sIhassa balaM kiM sigAlehiM laMdhijai ? aMdhayAro ki pagAsaM aikkamai ? khajjobho kiM caMdamasA saha phaddhai ? taM daTuM so visAhanaMdI lajio jAo / tae NaM se vissaI aNagAre ' imo durappA mai ajjavi veraM vahai' ti kaTTu tattha niyANaM karei-'jai imassa mama tavaniyamabaMbhaceravAsassa kovi phalavittiviseso havai, to'haM AgamessAe assa vahAe homi' ti| tae NaM so aNAloiyaappaDikato sahi bhattAI aNasaNAe chedittA kAlamAse kAlaM kiccA solasame bhave mahAsake ukiTadiio devo jAo / / m023|| chAyA-tatastapaHprabhAvalabdhAnekavidhalabdhisampannaH sa vizvabhUtiranagAra ekadA AcAryamApRcchaca ekAkivihAreNa viharan mathurA nagarI gtH| tadA tatra rAjakanyApANigrahaNArtha vizAkhanandI rAjakumAro'pi AgataH / tasya rAjamArge AvAsa AsIt / sa ca vizvabhUtiranagAro mAsakSapaNapAraNake tatra bhikSArtham aTan mUla kA artha-tadanantara tapa ke prabhAva se prApta honevAlI aneka prakAra kI labdhiyoM se sampanna vizvabhUti anagAra ekabAra AcArya kI AjJA lekara ekAkI vihAra se vicarate hue mathurA nagarI meM phuNce| saMyogavaza usI samaya rAjakanyA kA pANigrahaNa karane ke liye rAjakumAra vizAkhanandI bhI vahAM AyA huA thaa| rAjamArga para usakA DerA thaa| vizvabhUti anagAra mAsakhamaNa ke pAraNA ke dina bhikSA ke lie bhramaNa mUlane artha-"tapa" nA prabhAve telabdhi Adi aneka prakAranI labdhio prApta thaI. AvA labdhisaMpanna vizvati aNagAra ekavAra AcAryanI AjJA laI ekAkI vicaratAM mathurAnagarImAM pahoMcI gayAM. te samaye rAjazira kumAra vizAkhanaMdI keIeka rAjakanyAnuM pANigrahaNuM mATe tyAM AvyA hatA. rAjamArga upara taMbunA DerA ubhA thaI mahAvIrasya vizvabhUtinAmakaH paJcadazo bhvH| BE // 23 // Jain Education Internal Galww.jainelibrary.org.
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAra zrIkalpa kalpa maJjarI 232 // TIkA tena mArgeNa gacchati / taM gacchantaM dRSTvA vizAkhanandipuruSA nijasvAminaM paryacAyayana-svAmin ! eSa vizva- bhUtiranagAra iti / tataH khalu vizAkhanandI taM zatrumiva vilokayati / atrAntare tatraiva so'nagAraH mUtikayA ekayA gavA kSipto bhUtale patitaH, tadA tairutkRSTakalakalaH kRtH| pratyutthAya gacchan sa vizAkhanandinA bhaNitaH-re bhikSo! kapitthapAtanaM tad balaM tava va gatam ! tadA tena pralokitam, dRSTazca sa vishaakhnndii| tataH khalu so'nagAraH amarpaNa hastAbhyAM tAM gAm agra gAbhyAM gRhItvA UcaM vahati / durbalasyApi siMhasya balaM kiM zugAkarate hue usI mArga se nikle| unheM jAte dekhakara vizAkhanandI ke AdamiyoM ne apane svAmI ko paricaya karAyA-'svAmin ! yaha vizvabhUti anagAra haiN|' taba vizAkhanandI unheM aise dekhane lagA jaise zatra ko dekhatA ho! isI bIca eka byAI huI gAya ne muni ko dhakkA diyA aura ve dharatI para gira pdde| yaha dekha vizAkhanandI Adine kaha-kahA lagAyA, arthAt uccasvara se ha~sane lge| vaha uThakara jA rahe the ki vizAkhanandI ne vyaMga kasA-'are bhikSuka! kapitthaphaloM ko girAne vAlA tumhArA vaha bala kahAM calA gayA?' taba munine dekhA-yaha vizAkhanandI hai! munine kruddha hokara usa gAya ko sIMgoM ke agrabhAga se pakaDa kara Upara uThA liyaa| siMha kitanA hI durbala ho jAya, usake bala ko kyA zRgAla ullaMghana kara sakate haiM ? andhakAra karavAmAM AvyAM hatAM, mAsakhamaNanA pAraNe bhikSArthe te rAjamArgo upara vizvabhUti aNagAranuM AvavuM thayuM. vizvabhUti aNugArane tenA pUrva paricita mANasoe oLakhI lIdhAM, ne pitAnA svAmI vizAkhanaMdIne paNa oLakhAvyAM vizvatine dekhatAM ja vizAkhanaMdImAM zatrutAne bhAva pragaTa thaye. A vakhate kaMI nava prasavavAlI gAye munine dhakko mAryo ne muni dharatI para gabaDI paDayAM. A dazya joI vizAkhanaMdI khaDakhaDATa hasI paDaye ne mazkarI karavA lAgyA. kalabalatAM aNagAra uThayAM ne caMgamAM vizAkhanaMdIe kahyuM ke--are bhikSuka ! mahAna kaMThAnA phaLane pADanAra tAruM baLa kayAM gayuM ke AvI durbaLa gAyanA dhakkA mAtrathI tuM kudha paDI gaye ?' muniyamANa Grayuta vidyAmanAyo. tene pAtAnu ma madhita 54 gAyane, tenA be ziMgaDA pakaDI, ucI karI nAkhI. siMha game teTalo dubaLa bane te paNa tenI zakti chAnI rahetI nathI. mahAvIrasya vizvabhUtinAmakaH paJcadazo bhvH| mAra // 232 / / thI ma che Jain Education alone For Private &-Pe are Only S w w.jainelibrary.org
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ lalaMdhyate ! andhakAraH kiM prakAzamatikAmati ? khadyotaH ki candramasA saha sparddhate ? tad dRSTvA sa vizAkhanandI lajjito jaatH| tataH khalu sa vizvabhUtiranagAraH ayaM durAtmA mayi adyApi vairaM vahati' iti kRtvA tatra nidAnaM karoti-'yadi asya mama taponiyamabrahmacaryavAsasya ko'pi phalavRttivizeSo bhavet, tato'hamAgamiSyansyAmasya vadhAya bhaveyam iti / tataH so'nAlocitApratikrAntaH SaSTi bhaktAni anazanena chitvA kAlamAse kAlaM kRtvA SoDaze bhave mahAzukra kalpe utkRSTasthitiko devo jAtaH ||suu023|| zrIkalpa kalpa sUtre maJjarI TIkA // 23 // kyA prakAza kA atikramaNa kara sakatA hai ? becArA khadyota-juganU kyA candramA ke sAtha spardhA kara sakatA hai ? yaha dekhakara vizAkhanandI lajjita ho gyaa| magara vizvabhUti anagAra ne mana meM vicAra kiyA'yaha durAtmA aba bhI mujha se ghera rakhatA hai|' yaha socakara unhoM ne nidAna kiyA-'mere tapa, niyama aura i.carya kA agara kucha phala ho to AgAmI janma meM maiM isakA vadha karane vAlA hoU~ !" tatpazcAta AlocanA aura pratikramaNa kiye binA, anazana se sATha bhakta kA chedana karake arthAt eka mAsa kA anazana karake, kAla-mAsa meM kAla karake, solahaveM bhava meM vaha mahAzukranAmaka kalpa meM utkRSTasthiti vAle deva hue // suu023|| mahAvIrasya vizvabhUtinAmakaH paJcadazo bhvH| kyAM siMha ne kayAM ziALIyuM ! kayAM meghalI rAtane gADha aMdhakAra ane kayAM sahasrarahima sUrya ! zuM A isUrya samAna prakAza karI zake? A joI vizAkhanaMdI zaramAya. vizvati munine nizcaya thayo ke huM saMsAra choDI sAdhu thayo chatAM A duSTa mArA uparanI veravRttine bhUlyA nathI. AvuM vicArI manamAM niyANuM karyuM ke meM je kaI tapa-niyama-saMyama brahmacarya vigere sevana karyuM hoya te te badhA sutronuM kala A duzamanane vidArI nAkhavAmAM AgAmI maLe tema 45. - A nidAna pazcAttApa ke AlocanA agara pratikramaNa karyA vinA eka mAsanuM azaNu karI, kAla AvyuM he kAla karI, vizvabhUti saLamAM bhavamAM "mahAzukra nAmanA svargamAM utkRSTa sthitivALA deva thayAM. (sU023) // 233 // view.jainelibrary.org
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpamUtre // 234 // Jain Education Interconal TIkA- 'tao' ityAdi / tataH pUrvokta tapaHkaraNAnantaraM tapaHprabhAvalabdhAnekavidhalabdhisampannaH- tapaHprabhAtreNa labdhA yA AmazaupadhyAditejolezyAdirUpA anekavidhA labdhayastAbhiH sampanno = yuktaH sa vizvabhUtiznagAra ekadA = ekasmin samaye AcAryam ApRcchaya - pRSTvA ekA kivihAreNa = ekAkipratimAvihAreNa viharan mathurA nagarIM gataH / tadA= tasminnetra samaye tatra = mathurAyAM nagaryA rAjakanyApANigrahaNArtham = rAjakanyAM pariNetuM vizAkhanandI rAjakumAro'pi AgataH / tasya vizAkhanandino rAjakumArasya AvAsaH - nivAsasthAnam rAjamArge = rAjamArgasamIpasthabhavane AsIt / sa ca vizvabhUtiranagAro mAsakSapaNapAraNa ke tatra = mathurAyAM bhikSArtham aTana = paribhraman tena mArgega - vizAkhanandinivAsasamIpa sthita rAjamArgeNa gacchati / taM vizvabhUtimanagAraM dRSTvA vizAkhanandipuruSAH = vizAkhanandino bhRtyAH nijasvAminaM vizAkhandinaM taM vizvabhUtiM paryacAyayan = paricitaM kAritavantaH - ' epa bhikSArthamaTana puruSo vizvabhUti T. TIkA kA artha- 'o' ityAdi / tapasyA karaneke pazcAt tapa ke prabhAva se yamazaSadhi Adi tathA tejolezyA Adi aneka prakAra kI labdhiyoM se sampanna vizvabhUti anagAra, kisI samaya AcArya se AjJA lekara ekAkipratimA - vihAra se vicarate hue mathurA nagarI phuNce| usI avasara para rAjakumArI kA pANigrahaNa karane ke liye rAjakumAra vizAkhanandI kA nivAsa rAjapatha ke samIpa ke bhavana meM thA / vizvabhUti anagAra mAsakhamaNa kI tapasyA ke pAraNa ke dina mathurA meM bhikSA ke lie aTana karate hue usI rAjamArga se jA rahe the| vizvabhUti anagAra ko dekhakara vizAkhanandI ke AdamiyoM ne apane svAmI, arthAt vizAkhanandI ko unakA paricaya karA diyaa| kahA - 'yaha bhikSA ke lie bhramaNa karane vAle vizvabhUti anagAra haiM / " yaha paricaya pAkara TIkAne a--'tanno' ityAdi. tapasyA karyA pachI tapanA prabhAvathI AmauSadhI-vagere tathA teolezyA vagere aneka prakAranI labdhiothI yukta vizvabhUti aNugAra koi vakhate Aca `nI AjJA laine ekaka-vihAra-pratimAthI vicaratAM vicaratAM mathurA nagaramAM pahecyA. e ja avasare rAjakumArInu` pANigrahaNa karavA mATe rAjakumAra vizAkhanI paNu tyAM Avela hatA. vizAkhanandrAe rAmAnI najIkanA mahelamAM nivAsa karyAM hatA. vizvabhuti aNugAra pAraNAne divase mathurA nagarImAM bhikSAne mATe pharatAM pharatAM e ja rAjamArga pathI jai rahyAM hatAM. vizvati aNumArane joIne vidyA khanandInA madhuruM e potAnA mAlika eTale ke vizAkhanandIne temanA paricaya karAvI dIdhA. temaNe kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya vizvabhUti nAmakaH paJcadazo bhavaH / // 234 // ww.jainelibrary.org.
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa SEE ranagAro'sti'-iti / tataH khalu sa vizAkhanandI rAjakumArastaM zatrumiva vilokayati pazyati / atrAntare tatrarAjamAga eva so'nagAra-vizvabhUtiranagAraH mUtikayA sadyaHpramatayA ekayA gavA kSipta pAtito bhUtale patitaH, tadA tasya patanakAle te vizAkhanandinA tadabhRtyaizca utkRSTa kalakala' atyutkaTakalakalanAdaH kRtH| pratyu sthAya gacchan sa vizAkhanandinA bhaNitaH uktaH-re bhikSo! kapitthapAtanaM kapitthaphalapAtakAraNaM tava balaM kva gatam ? // 235 // anayA'lpabalayA gavA alpenaiva AghAtena tvaM pAtita iti dhikte balamiti bhaavH| tadA-vizAkhanandikRtasvAkSepasamaye tena vizvabhUtinA pralokitam tadizi dRSTam / dRSTazca sa vizAkhanandI / tataH khalu sa vizvabhUtiranagAraH amaNa-tadAkSepAsahanena hetunA hastAbhyAM tAM gAm apazaGgAbhyAM zaGgAgrabhAgAbhyAM gRhItvA svabalena UdhaM vahati= kalpamaJjarI TIkA vizAkhanadI unheM apane bairI kI taraha dekhane lgaa| isI bIca eka tatkAla byAI huI gAyane mani vizvabhati ko dhakkA lagA kara dharatI para girA diyaa| muni ke girane para vizAkhanandI aura usake AdamI jora kA kahakahA lagA kara haMsa pdde| uTha kara muni jAne lage to vizAkhanandI ne tAnA mArate hue kahA-'are bhikSuka! kapittha phaloMko girA dene vAlA tumhArA vaha bala kahA~ calA gayA!' abhimAya yaha ki isa dabalI gAya ke halke dhakke se hI tuma gira gaye! dhikkAra hai tumhAre bala ko! jaba vizAkhanandIne isa prakAra AkSepapUrNa vacana kahe to munine usakI ora dekhaa| ve pahacAna gaye ki yaha vizAkhanandI hai| vizvabhUti muni usake AkSepa ko sahana nahIM kara sake / ata eva unhoMne apane mahAvIrasya vizvabhUtinAmakaH paJcadazo bhvH| . kahyuM, "A bhikSA mATe pharanArA vizvabhUti aNagAra che." A paricaya meLavIne vizAkhanandI temane pitAnA zatrunI jema jovA lAgyo. evAmAM eka turata viyAyelI gAye muni vizvabhUtine dhakake mArIne bhUmi para pachADayAM. muni paDatAM ja vizAkhanandI tathA tenA mANaso moTethI khaDakhaDATa hasI paDayAM. uThIne muni javA lAgyA te vizAkhanandIe maheNuM mAratAM kahyuM: "he bhikSaka, kaThAnAM phaLane nIce pADI nAkhanArUM tArUM peluM baLa kayAM gayuM ? bhAvArtha e ke AvI nirbaLa gAyanA sAmAnya dhakkAthI tuM paDI gayuM. dhikkAra che tArA baLane! jyAre vizAkhanandIe A rIte AkSepabharyA vacane kahyAM tyAre munie tenI tarapha joyuM. teo oLakhI gayAM ke A vizAkhanadI che. vizvabhUti muni tenA AkSepane sahana karI zakyAM nahIM. tethI ja temaNe pitAnA bane, // 235 // tema Tww.jainelibrary.org
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa sUtre maJjarI TIkA na upari utthApayati / nAtra kimapyAcaryam ! vicAryatAm, kiM siMhasya balaM gAlairladhyate ? na kadApi laGyate ra iti bhAvaH / kim andhakAraH prakAzam atikrAmati ullaGyati? nAtikA tIti / khadyotaH kiM candramasA saha sparddhate ! na kadApi candrega saha spaddho kartuM zaknotIti / sa vizAkhanandI ca =vizvabhUtimunegavotthApanarUpaM zrIkalpa parAkramaM dRSTvA lajito jAtaH / tataH khalu sa vizvabhUtiranagAraH 'ayaM durAtmA duSTasvabhAvo vizAkhanandI adyApi // 236 // etAvati kAle vyatIte'pi mayi-mamopari vairaM vahati'-iti kRtvA iti hetoH tatra-tasmin samaye nidAna mAI karoti-'yadi asya mama taponiyamabrahmacaryavAsasya ko'pi phalavRttivizeSa phalaniSpattivizeSo bhaveta, tato'hama AgamiSyantyAm bhaviSyatkAle asya vizAkhanandino vadhAya bhaveyam-iti / tataH so'nAlocitAmatikrAntaH donoM hAthoM se usa gAyako sIMgo ke agrabhAgase pakar3akara Upara uThA liyaa| ___ isameM koI vismaya kI bAta nhiiN| vicAra kIjie-siMha kitanA hI durbala ho gayA ho, kyA zRgAla usase adhika balazAlI ho sakatA hai ? kyA andhakAra prakAza kA atikramaNa kara sakatA hai ? khadyota (juganU) kyA candramA kI barAbarI kara sakatA hai ? nahIM, kadApi aisA nahIM ho sktaa| vizAkhanandI, vizvabhUti anagAra ke gAya ke uThA leneke parAkrama ko dekha kara lajita ho gyaa| 'yaha duSTa svabhAvavAlA vizAkhanandI itanA samaya vyatIta hojAne para bhI mere pati vaira kA bhAva rakhatA hai| isa prakAra kA vicAra Ane para munine nidAna kara liyA 'agara mere tapa, niyama aura brahmacaryavAsa kA kucha bhI phala mujhe milane vAlA ho to maiM bhaviSyat-kAla meM vizAkhanandI kA intAmArane vAlA houuN| hAthathI te gAyane ziMgaDAnA agrabhAgathI pakaDIne UMcI upADI lIdhI. temAM navAI pAmavAnI koI vAta nathI. vicAra kare siMha game teTalo nirbaLa tha hoya chatAM zuM ziyALa tenA karatAM vadhAre baLavAna hoI zake che? zuM aMdhakAra prakAzane oLaMgI zake che? zuM khadyota-AgiyuM sUryanI barAbarI karI zake che? nA, kadIpaNa evuM banI zakatuM nathI. vizAkhanandI vizvabati anagAranuM gAyane uMcakI levAnuM parAkrama joIne zaraminda thaye. A duSTa svabhAvavALe vizAkhananI ATalo badhe samaya pasAra thavA chatAM paNa mArA tarapha vera-vRtti rANe che. " tn| viyA bhAvanA bhuniye niyA mathu: "ne bhA tapa, niyama, mane praayyaa9I lananuM kaI paNa phaLa mane maLavAnuM hoya te bhaviSyakALamAM huM vizAkhanandIne ghAtaka banuM!" mahAvIrasya vizvabhUtinAmakaH paJcadazo bhvH| OREm.jainelibrary.org
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zrIkalpa mUtre // 237 // kalpamaJjarI TIkA san SaSTi bhaktAni anazanena chisvA kAlamAse kAlaM kRtvA SoDaze bhave mahAzukre kalpe utkRSTasthitikA saptadazasAgaropamasthitiko devo jAta iti // muu023|| atha saptadazaM bhavamAha mUlam-taraNaM se AubhavahiikkhaeNaM mahAmukkAmo caittA sattarasame bhave bharayakhitte poyaNapuraNayare payAvainAmassa rano miyAvaIe devIe kuJchisi sattasumiNamUio vAsudevo puttattAe uvavanno / tassa jeTabhAyA ayalAbhiho baladevo aasii| jAyamAyassa imassa vAsudevassa tiNi piDhakaraMDagANi bhavimutti tassa ammApiUhiM tivitti nAma kayaM / so ya ammApiUNaM aisayavallaho aamii| kameNa so tiviTTha ummukkacAlabhAvo jovnngmnnupptto| tae NaM assa puvyabhavaverio visAhanaMdijIvo aNegesu bhavesu bhamaM bhamaM saMkhapurasamIvaTThiyatuMgagirimmi saMkhapurovaddavakArago sIho jaao| egayA tiviThThaNA sa sIho bAhujurtaNa mArio / tayaNaMtaraM ca NaM tassa tiviThussa paDivAsudeveNa saMkhapurAdhIsareNa aruggIveNa saha juddhaM saMjAyaM / tattha teNa assaggIvassa sIsaM taSNikvineNeva cakkeNa cheiyN| devehi ca ghuTuM-'emo tiviTTa paDhamo vAsudevo samuppaNNotti / tao savve rAyANo nmiyaa| udaiyaM addddhbhrhe| koDiyA silA bAhAhi dhAriyA ||mu024|| chAyA-tataH khalu sa AyubhavasthitikSayeNa mahAzukrAta cyutvA saptadaze bhave bharatakSetra potanapura tatpazcAt vizvabhUti muni isa sthAna kI AlocanA-pratikramaNa kiye binA hI, sATha bhakta anazana se chedakara, arthAt eka mahInekA anazana karake, kAla kA avasara Ane para kAla ko prApta hue aura solahaveM bhava meM mahAzukra nAmaka devaloka meM sattaraha sAgaropama kI utkRSTa sthiti vAle devake rUpa meM utpanna hue // suu023|| sattarahavA~ bhava kahate haiM-'taeNaM' ityaadi| mUla kA artha-tadanantara Ayu, bhava aura sthiti kA kSaya hone se vaha nayasAra kA jIva mahAzukra tyArabAda vizvabhUti munie sthAnanI AcanA, pratikramaNa karyA vinA ja sATha bhakta anazanathI chedIne eTale ke eka mahinAnA anazana karIne mRtyu samaya AvatAM kALa pAmyAM ane seLamAM bhavamAM mahAzukra nAmanA devalokamAM sattara sAgaropamanI utkRSTa sthitivALAM devarUpe utpanna thayAM. (sU023) ve sattarabho nava yAmAM mAve cha.-'tae NaM tyAThi.' mUlane artha-devalokane Ayu, bhava ane sthiti pUrI karI sattaramA bhave, bharatakhaMDamAM pitanapura nagara maLe mahAvIrasya vizvabhUtinAmakamahAzukrakalpadevanAmako pazcadazaSoDazau bhvau| / / 237 // Jain Education stational che
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtra ||238|| Jain Education In Yan nagare prajApatinAmno rAjJo mRgAvatyA devyAH kukSau saptasvamasUcito vAsudeva: putratayA upapannaH / tasya jyeSThabhrAtA alAbha baladeva AsIt / jAtamAtrasya asya vAsudevasya trINi pRSThakaraNDakAni abhavanniti tasya ambApitRbhyAM tripRSTha iti nAma kRtam / sa ca mAtApitroratizayavallabha AsIt / krameNa sa tripRSTha unmuktabAlabhAvo yauvanakamanuprAptaH / tataH khalu asya pUrvabhavavairiko vizAkhanandijIvaH anekeSu bhaveSu bhrAmaM bhrAma zaGkhapurasamIpasthitatuGgagirau zaGkhapuropadravakArakaH siMho jAtaH / ekadA tripRSThena sa siMho bAhuyuddhena devaloka se caba kara satarahaveM bhava meM bharatakSetra ke potanapura nagara meM prajApatinAmaka rAjAkI mRgAvatI devI ke kuMkha meM, sAta svama Ane se jisake vAsudeva hone kI sUcanA mila gaI hai aisA, putrarUpa meM vAsudeva huA / usakA bar3A bhAI acala - nAma kA baladeva thA / utpanna hote hI usa zizu ke tIna pRSThakaraNDaka-pITha kI pasaliyA hone se usake mAtA-pitA ne tripRSTha nAma rakkhA / vaha mAtA-pitA kA bahuta lAr3alA thA / krama se tripRSTa bAlavayako pAra karake yuvAvasthA ko mApta huA / udhara isakA pUrvabhava kA vairI vizAkhanandI kA jIva kITapataGgAdi aneka yoniyoM meM bhramaNa karake zaMkhapura ke samIpavartI tuMgagiri - tuMganAmaka parvata meM siMhapane se utpanna huaa| vaha zaMkhapura meM upadrava karane prajApati nAmanA rAjAnI rANI mRgAvatInI kukSimAM putrapaNe nayasArane jIva utpanna thayA. A jIva garbhAsthAne pravezatAM mAtAe sAta svapnAe anubhavyAM. sAta svapnAM je mAtAne nidrAvasthAmAM dekhAya che, te mAtAnA udaramAM Avela jIva ' vAsudeva ' nA padavIdhAraka hoya che ema nizcayapaNe zAstrokta kathana che. vAsudevanA meATA bhAI 'acala' nAmanA khaladeva hatA. utpanna thatAM ja te bALakane pAchaLanA bhAgamAM eTale pIThamAM traNa pAMsaLIye hatI eTale temanA mAtApitAe temanuM nAma 'tripRSTha' rAkhyuM. mAtApitAne A bALaka ghaNu lADakoDavALu` hatu`. 'tripuSTha' bAlyAvasthA pasAra karI yuvAvasthAmAM praveza karyo. pasAra thai zaMkhapura zaMkhapura zaherane zahera ane rAjyanA have ahiM. pUrvabhavanA vairI vizAkhanandInA jIva aneka nAnI meATI ceniyAmAMthI nAmanA gAma pAse AvelAM tugirimALAnAM tuMga pahADamAM siMhaeNpaNe utpanna thayA. A siMhuM upadrava karavA lAgyA. AthI tripRSThe khAyuddha karIne te siMhane vidArI nAkhyA. za`khapura & Personal Qiang kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya tripRSTha nAmakaH saptadazo bhavaH / // 238|| ww.jainelibrary.org.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 239 // maaritH| tadanantaraM ca khalu tasya tripRSThasya prativAsudevena zaGkhapurAdhIzvareNa azvagrIveNa saha yuddhaM saMjAtam / as de aurat atrSa tannikSiptenaiva cakreNa cheditam / devaizva ghuSitam- 'eSa tripRSTaH prathamo vAsudevaH samutpanna iti / tataH sarve rAjAno natAH / uditam arddhabharatam / koTikA zilA bAhubhyAM dhRtA // 024|| TIkA -- 'tae NaM' ityAdi -- tataH khalu sa nayasArajIvaH AyurbhavasthitikSayeNa = devasambandhinInAmAyurbhavasthitInAM kSayeNa mahAzukrAd devalokAt cyutvA saptadaze bhave bharatakSetre potanapuranagare prajApatinAmno rAjJo mRgAvatyA devyAH kukSau saptasvapnamUcitaH = caturdazastrapneSu anyatamasapta svapnadarzanAt sUcito vAsudevaH putratayA upapannaH = samAgataH / sAdhikeSu navasu mAseSu vyatikrAnteSu garbhAd viniSkrAntaH / tasya jyeSTha bhrAtA lgaa| eka samaya usa siMha ko tripRSTane pUrvabhava meM kiye hue nidAna ke prabhAva se bAhuyuddha karake mAra diyA / usake bAda zaMkhapura ke svAmI azvagrIva nAmaka prativAsudeva ke sAtha tripRSTha kA yuddha huA / usa yuddha meM isane azvagrIva kA mastaka usIke pheMke hue cakra se kATa diyaa| usa samaya devoM ne ghoSaNA kI - 'tripRSTha prathama vAsudeva hue|' saba rAjAoM ne vAsudeva ko namana kiyA / tripRSTha ne Adhe bharatakSetra kA rAjya prApta kiyaa| eka karor3a mana kI zilA hAthoM se uThA lI // mu024 // TIkA kA artha- 'tae NaM' ityAdi / taba nayasAra kA jIva devasaMbaMdhI Ayu, bhava aura sthiti kA kSaya hone se mahAzukra nAmaka devaloka se cyuta hokara sattarahaveM bhava meM bharatakSetra ke antargata potanapura nAmaka nagara meM, prajApati rAjA kI mRgAvatI devI ke udara meM putrarUpa se utpanna huA / caudaha mahAstramoM meM se mAtA ko sAta svama Aye, isase sUcanA mila gaI ki vaha vAsudeva hogA / dhaNI azvagrIva sAthe tene yuddhamAM utaravu paDayuM. adhagrIve tripRSThane mArI nAkhavA tenA upara cakra phreMkayuM, paNa te ja cakravarDa tripRSTha azvatrIvanu mAthu uDAvI dIdhuM. te samaye devaduMdubhI sAthe devagheASaNA thai ke 'tripRSTha prathama vAsudeva tarIke jAhera thayAM che. ' vAsudeve traNa khaMDa jItI tenA para peAtAnuM AdhipatyapaNuM sthApita karyuM. temanAmAM atulakhaLa hatu. jenA AdhAre eka karoDa maNunI zIlAne paNa hAtha vaDe jamIna parathI uMcakI lIdhI. (sU024) TInA artha- 'tapaNaM' dhatyAhi tyAre hevasaNa ghI AyuSya, ava bhane sthitino kSaya thatAM bhaDAzu nAmanA hevleAkamAMthI AvIne sattaramA bhavamAM nayasAranA jIva bharatakSetranI aMdara petanapura nAmanAM nagaramAM prajApati rAjAnI mRgAvatI nAmanI rANInA udaramAM putrarUpe utpanna thayA. cauda mahAsvapnAmAMthI mAtAne sAta svapnAM AvyAM. tethI sUcanA Jain Educationtational Bao kalpa maJjarI TIkA mahAvirasya tripRSTha nAmakaH saptadazo bhavaH / / / 239 / / Groot.
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 240 // Jain Education acalAbhidhaH=acalanAmA baladeva AsIt / jAtamAtrasya asya trINi pRSThakaraNDakAni=pRSThavaMzavarttina unnatA asthibhAgA abhavan - iti hetoH amvApitRbhyAM tasya tripRSTa iti nAma kRtam / sa ca mAtApitroratizayavallabha AsIt / krameNa sa tripRSTha unmuktabAlabhAvaH=bAlyAvasthAmatikrAntaH yauvanakaM = yuvAvasthAm anuprAptaH = adhigataH / tataH= tripRSThasyotpatyanantaraM khalu asya = tripRSThasya pUrvabhavavairikaH = janmAntarIyazatrurvizAkhanandijIvaH anekeSu =anekavidheSu kITapataGgAdirUpeSu bhaveSu =janmasu bhrAmaM bhrAmaM bhramitvA bhramitvA zaGkhapurasamIpasthitatuGgagirau - zaGkhapurasamIpe = zaGkhapurAsannapradeze sthitaH - vidyamAno yastugrAbhidho giriH parvatastatra siMho jAtaH = siMhasvena samutpannaH / ekadA = ekasmin samaye sa siMhaH tripRSThena pUrvabhavakRtanidAnaprabhAvAd vAhuyuddhena = bAhuyuddhaM kRtvA mAritaH / kucha dina adhika mAsa samApta hone para usakA janma huA / usakA baDA bhAI acala nAmaka baladeva thA / janma ke samaya vAsudeva ke tIna pRSThakaraNDaka the, arthAt pRSThavaMza meM tIna U~ce asthibhAga the / isa kAraNa mAtA-pitA ne usakA nAma tripRSTha rakha diyaa| vaha mAtA-pitA ko bahuta pyArA thaa| dhIredhIre usane bAlyAvasthA samApta kI aura yauvana avasthA meM AyA / tripRSTha kA janma hone ke bAda isake pUrvabhava kA za vizAkhanandI kA jIva kITa pataMga Adi aneka yoniyoMmeM ghUma ghUmakara zaMkhapura ke samIpavartI tuMgagiri meM siMha hokara utpanna huA aura zaMkhapura meM upadrava karatA thaa| eka samaya meM usa siMha ko tripRSThane pUrvabhava ke nidAna ke prabhAva se meM mAra bAhuyuddha DAlA / tadanantara eka samaya azvagrIva prativAsudeva ke sAtha tripRSTha kA yuddha huA / usa yuddha meM tripRSTha ne maLI gaI ke te vAsudeva thaze. nava mAsa upara keTalAka vadhu divaseA pUrA thatAM teno janma thaye. tenA meATA bhAI acala nAmanA baLadeva hatAM. janma vakhate vAsudevane traNa pRSThakara Daka hatAM eTale ke pIThanA bhAgamAM traNa UMcAM asthibhAga (hADakAM) hatAM. te kAraNe mAtA-pitAe tenu' nAma tripRSTha rAkhyuM, te mA-bApane ghaNA vahAle hatA. dhIme dhIme bAlyAvasthA pUrI karIne te yauvanAvasthAe paheAMcyA. tripRSThanA janma pachI tenA pUbhavanA zatru vizAkhanandIne jIva kITa, pataMga vagere aneka yenImAM bhamI-bhamIne za'khapuranI pAse AvelA tuMgirimAM siMharUpe utpanna thaine zaMkhapuramAM upadrava karatA hatA. eka vakhata te si Mhane tripRSTha pUrvabhavanA nayANAnA prabhAvathI bAhu-yuddhamAM mArI nAkhyA. tyArabAda ekavAra azvatrIva JOJO kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya tripRSTha nAmakaH saptadazo bhavaH / // 240 // .
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 24 // TIkA tadanantaraM ca khalu tasya tripRSThasya prativAsudevena zavapurAdhIzvareNa azvagrIveNa saha yuddhaM saJjAtam / tatra= tasmin yuddhe tena tripRSThena azvagrIvasya zIrSa tanikSiptenaiva azvagrIvaprakSiptenaiva cakreNa cheditam / devazca ghuSitam AkAze uccasvareNa zabditam-eSa tripRSThaH prathamo vAsudevaHsamutpanna iti / tataH=devakRtaghoSaNAnantaraM sarve rAjAno natAH tasya vazava tino jAtAH / udita prAptam arddhabharataM trikhaNDarAjyam / tathA ca-tena tripRSThavAsudevena koTikA zilA-koTimanapramANA zilA bAhubhyAM dhRtA-utthApitA / / suu024|| tatatripRSThasya yadabhUttaducyate mUlam-tae NaM se egayA sayaNa samayammi pavaTTamANe nADae sijAvAlagaM evamANAvI-jAhe'haM nidio homi tAhe tuvaM naTTagamaMDalaM nivArejjA' iya ANAviya tiviTTa vAsudevo nADagaM pekkhamANo niddAvasa go| nidie vi tammi soiMdiyasuhavasaM gao sijApAlao saMgIyarasamucchio No taM nivArei, paccuya kahei-kubau nADagaM nissaMkaM / teNa nADayaM puvvamiva pavaDheM aasii| evaM sijjAvAlage nADagarasamucchie samANe tabinAeNa tiviTavAsudevassa niddA bhggaa| bhagganido so nadRganAyagaM pucchIa-tuvaM ahuNAvi jaM nADagaM karesi taM kassa ANAe ? tae NaM so kahIa-sAmI ! sijAvAlagassa ANAe / evaM tassa vayaNaM soccA so tiviTTa Asurutto misimisemANo koheNa dhamadhameMto ukAlijamANaM azvagrIva kA mastaka usIke pheMke hue cakra se kATa diyaa| taba devoM ne ghoSaNA kI-'yaha tripRSTha prathama vAsudeva huaa|' isa ghoSaNA ke bAda sabhI rAjA usake adhIna ho gye| tripRSThane zrAdhe bharatakSetrakA rAjya prApta kara liyaa| vAsudeva tripRSTha ne koTizilA-eka karor3a mana vajana kI zilA apanI bhujAoM se uThA lii| sU024 // tatpazcAt tripRSTha kA jo huA so kahate haiM-'tae NaM ityAdi / mahAvIrasya tripRSThanAmakaH saptadazo bhvH| // 24 // nAmanA prativAsudevanI sAthe tripucchane yuddha thayuM te yuddhamAM tripUkke azvagrIvanuM mAthuM teNe ja pheMkelA cakrathI chedI nAkhyuM. tyAre devee ghoSaNA karI ke "A tripRSTha prathama vAsudeva thaye.A zeSaNA pachI badhA rAjA tene adhIna thaI gayAM. tripuThe ardhA bharatakSetranuM rAjya prApta karyuM. vAsudeva tripUkke eka kareDa maNanA vajananI keTashikssaa potAnI munnammA 53 64ADI sIdhI. (sU024) / __ tyA2mA trinu zu yayute 4 --'taeNaM' yA. Jain Education international
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA ||242|| ra sIsagadavaM tassa sijAvAlagassa kaNNesu pakkhivAvI / tae NaM so tivid aNegAI judAI kariya bahUI pAva kammAI samajjiNiya culasII vAsasayasahassAI savAuyaM pAlaittA kAlamAse kAlaM kiccA aTThArasame bhave sattamAe puDhavIe appaihANe nayare tettIsasAgarovamaTiio neraio uvavanno // muu025|| chAyA-tataH khalu sa ekadA zayanasamaye pravattamAne nATake zayyApAlakamevam AjJApayat-yadA'haM nidrito bhavAmi tadA tvaM nartakamaNDalaM nivAraye:-ityAjJApya tripRSTho vAsudevo nATakaM prekSamANo nidrAvazaM gtH| nidrite'pi tasmin zrotrendriyasukhavazaM gataH zayyApAlakaH saMgItarasamUcchito no tad nivArayati, pratyuta kathayatikarotu nATakaM nizzaGkam / tena nATakaM pUrvamiva pravRttamAsIt / evaM zayyApAlake nATakarasamUcchite sati tanninAdena tripRSThavAsudevasya nidrA bhagnA / bhagnanidraH sa mUlakA artha-tadantara ekavAra sone ke samaya nATaka cala rahA thA / tripRSThane zayyApAla ko AjJA dI-'jaba mujhe nidrA A jAya taba tuma nartakamaMDalako (nATaka karanese ) roka denaa|' isa prakAra AjJA dekara tripRSTha vAsudeva nATaka dekhatA-dekhatA nidrA ke adhIna ho gyaa| vAsudeva ke so jAne parabhI zravaNendriya ke sukha ke adhIna hue aura saMgIta ke rasameM Asakta hue zayyApAlaka ne nartaka-maNDala ko manA nahIM kiyaa| yahI nahIM usane ulaTe yaha kahA-'nirbhaya hokara nATaka kiye jaao|' isa kAraNa nATaka pahale kI bhA~ti hI cAlU rhaa| isa taraha zayyApAlaka ke nATaka-rasameM mRcchita ho jAne para, nATaka kI AvAja se tripRSTha vAsudeva / kI nidrA bhagna ho gii| nidrA bhaMga hone para vAsudevane naToMke nAyaka (mukhiyA) se pUchA-tuma isa samaya mahAvirasya tripRSThanAmakaH saptadazo bhvH| mUlane artha--koI eka samaye tripRSTha vAsudevanA zayanabhavanamAM rAtrInA vakhate nATayamayege cAlI rahyAM hatAM. vAsudeve zayApAlakane AjJA karI hatI ke "mane UMgha Ave ke tarataja tamAre nATayamo baMdha karI devA' A prakArane kama ApI nidrAvaza thaI gayAM. nATaya prayogamAM cAlatuM saMgIta ghaNuM rasamaya banavAthI zayApAlaka te zravaNu karavAmAM ekAkAra thaI gayo ne AsaktapaNAne lIdhe svAmInI AjJA cUkI gaye. svAmI nidrAdhIna thaI javAthI pite nirbhaya thayo ane maMDaLIne rukAvaTa nahi karatAM pretsAhana ApI jalasAne kAryakrama cAlu rakhA. indriyanuM gRddhipaNuM thavAthI jIva sRSThita thAya che ne bhAna bhUlI nahi karavAnuM karI bese che. saMgItanA che // 24 // Paliww.jainelibrary.org
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa narcakanAyakamapRcchat-tvamadhunA'pi yannATakaM karoSi tatkasyAjJayA? tataH khalu so'kathayat-svAmin ! shyyaapaalksyaa''jnyyaa| evaM tasya vacanaM zrutvA sa tripRSTha Azuruto misamisAyamAnaH krodhena dhamadhamAyamAnaH utkAlyamAnaM zIzakadravaM tasya zayyApAlakasya karNayoH prAkSepayat / tataH khalu sa tripRSTho'nekAni yuddhAni kRtvA bahuni pApakarmANi samaya' caturazIti varSazatasahasrANi sarvAyuSkaM pAlayitvA kAlamAse kAlaM kRtvA'STAdaze bhave saptamyAM pRthivyAm apratiSThAne narake trayastriMzatsAgaropamasthitiko nairayika upapannaH // mu025|| TIkA-'tae Na' ityAdi-tataH khalu sa tripRSThavAsudeva ekadA zayanasamaye nATake pravartamAne mudra // 243 // ma mahAvIrasya ra tripRSTha nAmaka saptadazo bhvH| bhI jo nATaka kara rahe ho so kisakI AjJAse ? naTa-nAyakane uttara diyA-'svAmin ! zayyApAlaka kI AjJA se| yaha uttara sunakara tripRSTha ruSTa huA, krodha kI agnise jala uThA, krodhase dhamadhamAyamAna ho gyaa| usane ubalate hue zIze ko zayyApAla ke donoM kAnoM meM DalavA diyaa| tatpazcAt bhI tripRSTha aneka yuddha karake aura pracura pApakarmoM kA upArjana karake, caurAsI lAkha bhAra varSa kI Ayu bhoga karake, kAlamAsa meM kAla karake, aThArahaveM bhava meM sAtaveM naraka meM tetIsa sAgaropama kI sthitivAlA nAraka huA ||muu025|| TIkAkA artha-'tae NaM' ityAdi / tatpazcAta tripRSTha vAsudevane ekavAra sote samaya, jaba ki nATaka avAjane kAraNe vAsudevanI UMdha uDI gaI ne nATakamaMDaLIne pUchayuM ke "kAnI AjJAthI hajusudhI tamArA kama calAvye jAe che?' nAyake pratyuttara Apyo ke "he svAmina ! zavyApAlakanI AjJA anusAra ame vartIe chIe." A sAMbhaLI tripuSTha krodhathI dhamadhamI uThayo ne ukaLatA zIzAno rasa zamyApAlakanA kAnamAM reDA. vAsudevanA bhave pracaMDa pApo karI, cerAsI lAkha varSanuM AyuSya pUruM karI, aDhAramA bhave sAtamInarakamAM tetrIsa [33] sAgarAmanI sthiti prAta zanayasAranA nArIpare panna yo. (sU025) Tana artha-'tapaNe tyAhi vAsude'vane bhAzA pjaavaan| '2' hoya cha. chatenI AjJA na mAne tene tIvra daMDanI zikSA kare che. IndriyanuM atigRddhipaNuM pariNAme duHkhadAyaka che. tene dAkhala zavyApAlakamAMthI ApaNane maLI Ave che. zravaNa IndriyanA sukhane ati vahAlu na karyuM hota to tenI A dazA na thAta ! ekeka IndriyanA sukhanA aMte duHkha ja bhAse che te pAMca IndriyenA sukha mATe rAta divasa talasatA mAnavI, kayA kayA duHkhane anubhavaze tenI kalpanA karatAM paNa thatharATa chUTe che! mATe bhagavAne kahyuM che ke "he mAnava! tArI pAMce Indri // 243 // Jain Education Salonal
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sati zayyApAlakam evaM vakSyamANena prakAreNa AjJApayata AdiSTavAn-yadA'haM nidrito-nidrAvazaM gato bhavAmi, tadA tvaM nartakamaNDalaM nivArayeH, na tataH paraM naTairnATakaM kartavyam, iti itthaM zayyApAlakam AjJApya Adizya sa tripRSTho vAsudevo nATakaM prekSamANo nidrAvazaM gataH=muptaH / nidrite'pi tasmin tripRSThe vAsudeve zrotrendriyamukhavazaM gataH zayyApAlakaH saMgItarasamUcchitaH-saMgItasya zrotrendriyaviSayasya madhurazabdavRndasya yo rasaH AsvAdaH, tatra mUcchitaH, tad-nartakamaNDalaM no nivArayati, pratyuta kathayati-karotu nATakaM nizzaGkam / tena zayyApAlakasyai // 244 // kalpamaJjarI TIkA ho rahA thA, zayyApAlaka ko isa prakAra Adeza diyA-'jaba maiM nidrA ke adhIna ho jAU~ taba tuma naToM ko roka denaa| usake bAda naTa loga nATaka na kreN| zayyApAlaka ko isa prakAra Adeza dekara tripRSTha vAsudeva nATaka dekhatA-dekhatA so gyaa| usake so jAne para bhI zrotrendriya ke vazIbhUta aura saMgIta ke madhura zabdoM ke AsvAdana meM Asakta bane zayyApAlakane naToM ko rokA nhiiN| yahI nahIM, varan unase kaha diyA ki tuma to bedhar3aka nATaka kiye jAo! mahAvIrasya tripRSThanAmakaH saptadazo bhvH| PRASTRASHTRA nI zakti pAthe veDaphI nahi nAkhatAM, tArI pravRttine AcaraNa tarapha vALa, ane svarUpAthe tene upayoga kara.' vaLI spaSTatAthI jJAnIoe kahyuM che ke "jevA jevA rase sukhAsvAda meLavaze tevA tevA pase ja duHkhAsvaad prApta 42 / / .' zayyApAlakane paNa tevuM ja thayuM. zayyApAlaka vAInI vanimAM ane abhinetrIonA nAcamAM tadarUpa thaI javAthI svAmInI AjJAnuM tene vismaraNa thaI gayuM. te vAsudevane zavyApAlaka che evuM padavInuM abhimAna paNa te anubhavavA lAgyA. svAmInI gerahAjarImAM pote svAmI che evuM rUpa darzAvI nATakamaMDaLIne AgaLa cAlavA Adeza Ape. moTA mANasonA saMbaMdhamAM AvanArAone AvI ja jAtanuM "huMpaNuM' AvI jAya che, ne tethI anya para damAma ane dara calAvavA maMDI jAya che. paNa jyAre bhAMDo phUTe ne moTA mANasa tenA saMbaMdhamAM AvanArAo sAthe kevA AdarabhAva rAkhe che te samaya jatAM jaNAI Ave tyAre ja kharI sthitinuM bhAna thAya che. zayyApAlakanI bAbatamAM paNa tema banyuM ne AjJAnuM ulaMdhana thatAM tenA svAmIe tenA anAdarapaNAnA gunhAnI zikSA kAnamAM zIzu reDIne karI. mATe uparI adhikArIne geralAbha nahi letAM, pitA upara AvelI pharaja on adA karavI te ja zreyaskara che. // 244 // che Jain Education SFS ww.jainelibrary.org
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 245 // vidhakathanena hetunA nATakaM pUrvamiva = rAjJo jAgaraNAvasthAyAmiva pravRttamAsIt / evaM pUrvoktaprakAreNa zayyApAla ke nATakarasamRcchite = nATakAsvAdavazIbhUte sati tanninAdena nATake pAtrAbhilApyazabdadhvaninA vAdyAdidhvaninA ca pRSTha vAsudevasya nidrA bhagnA / bhagnanidraH sa narttakanAyakaM apRcchat - pRSTavAn-tvam adhunA'pi = macchayanAnantaramapi yannATakaM karoSi tatkasyAjJayA 1 tataH saH akathayat = kathitavAn -svAmin! zayyApAlakasyA''jJayA nATakaM karomi / evaM tasya vacanaM zrutvA sa tripRSTho vAsudeva zurutaH Azu = zIghraM rUptaH = krodhodayAt vimUDhaH sphuritakopAGkura ityarthaH, misamisAyamAnaH = dedIpyamAnaH = krodhajvAlayA jvalannityarthaH, ata eva krodhena = krodhavazAd dhamadhamAyamAnaH = dhamadhamazabdamiva kurvan tasya zayyApAlakasya karNayoH utkAlyamAnaM zIzakadravaM prAkSepayat = prakSepitavAn / zayyApAlaka ke isa prakAra kahane se nATaka usI prakAra hotA rahA jaise rAjA ke jAgate samaya ho rahA thaa| zayyApAlaka nATaka ke rasa meM mUcchita ho rahA thA, udhara abhinetAoM kI dhvani se tripRSTha vAsudeva kI nIMda ucaTa gaI / taba usane naToM ke nAyaka se pUchA- tuma mere so jAne ke pazcAt bhI jo nATaka kara rahe ho so kisakI AjJAse ? naTanAyaka ne kahA - svAmina ! zayyApAlaka kI AjJAse / nanAyaka kA yaha kathana sunakara tripRSTha vAsudeva ekadama krodha se yukta ho gayA usake citta meM krodha kA aMkura utpanna ho gayA / vaha krodha kI jvAlA se jala uThA aura krodha ke tIvra Aveza meM dhamadhamAyamAna ho gayA / usane zayyApAlaka ke donoM kAnoM meM ubalate hue zIze kA rasa DalavA diyaa| zayyApAlaka jANatA hatA ke traNa kha'DanA adhipatinI AjJAnuM ullaMdhana karatAM zuM pariNAma Avaze? chatAM pudUMgaLAnandI jIva peAtAnI vAsnAne rokI zakayA nahi! AvI dazA dareka pugaLAnandI jIvAnI hoya che. indriyAdhIna jIva viSama sthitine prApta kare che. ekeka indriya sukhamAM rAcatA jIva, jemake haraNu, pataMga bhramara, mAchalI ane hAthI kevA du:khada pariNAme seve che! te pAMca indriyAnA sukhamAM rAcatA jIva kai dazA anubhavaze? mukhya kAraNa e che ke jIva bahAra sukha zodhe che paNa kasturImRganI jema aMdara paDelAM sukhane zodhatA nathI. kastUrImRga kasturInI gaMdhe ga Mdhe kasturI meLavavA ThekaThekANe AthaDe che. chevaTa kasturInI lAlasAe pAradhInA hAthe pakaDAya che ne mAryA jAya che, paNa potAnA DuTAmAM rahelI kasturIne zeAdhate nathI. kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya tripRSTha nAmakaH saptadazo bhavaH / // 245 // w
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpamutre // 246 // Jain Education Inte tripRSThavAsudevena svazayanAnantaraM nATakanivAraNAya samAjJaptaH zayyApAlako vAsudevAjJAbhaGgaduSpariNAmaM jAnannapi yannATakaM no nyavArayat, nATakaM karttu ca yat modasAhayat, nAtra kimapyAzcaryam ! yataH pudgalAnadina jIvA indriyANi vazIkarttuM samarthA na bhavanti / indriyarasaludhaM jIvamindriyANi kumitrANyunmArga iva svaye karSanti paritApayanti ca / indriyavazavarttino jIvA hanyante'pi / aho ! indriyaviSayANAM durAtmatA / viSayA hi indriyarUpajAlAnyAstIrya jIvAn nigRhnnnti| nigRhItAMzca jIvAn niSkaruNaM vyApAdayanti / ato matimadbhirindriyANAM triSayA dUrata eva pariharaNIyAH / vicAraNIyaM ca taiH - yadete indriyaviSayAstRNAcchAditA tripRSTha vAsudeva ne apane so jAne ke anantara nATaka ko roka dene kI AjJA dI thii| zayyApAlaka jAnatA thA ki tIna khaMDa ke nAtha kI AjJA kA ullaMghana karane kA kyA pariNAma ho sakatA hai / phira bhI usane nATaka baMda nahIM karavAyA, balki nATaka karane ko protsAhana diyA ! isameM Azcarya kI koI bAta nahIM hai| pudgalAnandI jIva apanI indriyoM ko vazameM nahIM kara skte| jaise kumitra manuSya ko unmArga para le jAtA hai, usI prakAra indriyoM ke rasa meM lubdha hue jIva ko indriyA~ apane-apane viSaya kI ora AkarSita karatI haiM aura paritApa kA pAtra banAtI haiM / indriyoM ke viSaya atyanta viSama aura bhayaMkara haiN| ve indriya rUpajAla phailA kara jIvoM ko pha~sA lete haiM aura phira pha~se hue jIvoM ko nirdatApUrvaka mAra DAlate haiM / ata eva matimAn janoM ko indriyoM ke viSayoM se dUra hI rahanA cAhie / unheM socanA cAhie ki indriyoM ke viSaya ghAsa-phUsa se Dha~ke hue mahAkUpa ke samAna haiM, jisameM gire A pramANe ja jIvamAtra sukhanI zodhamAM ne zeSamAM ja rakhaDato rahyo che ne bhavebhavamAM pugaLanA sukhA pachavADe AthaDI rahI, anata duHkhAne vedI rahyo che. chatAM potAnA aMtaramAM rahelAM sukhane oLakhatA nathI. jJAnIoe kahyu che ke " huM jIva! bhUla mA, tane. satya kahu chuM. sukha taramAM che. te bahAra zedhavAthI niha maLe. atanu sukha aMtaranI sthitimAM che, sthiti thavA mATe bAhya padArthA saMbaMdhInuM Azcaya bhUla, sthiti rahevI bahu muzkela che, nimittAdhIna pharI pharI vRtti calita thaI jAya che. enA dRDha upayoga rAkhavA joIe. e krama yathAyegya cAlu rAkhIza te tuM muMjhAiza nahi, nirbhaya thaIza. '' he jIva! tu bhUlamAM vakhate vakhate upayAga mukI koine rajana karavAmAM, koithI raMjana thavAmAM, athavA mananI niLatAne lIdhe anya pAse mada thai jAya che, e bhUla thAya che te na kara." kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya tripRSTha nAmakaH saptadazo bhavaH / // 246 // w.jainelibrary.org
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpamaJjarI TIkA mhaakpaaH| yatra gato jIvo nipatito durudhara eva bhavati / ekaikendriyaviSayairAgRhItAH kuraGgapataGgabhaGgamInamAtaGgA hanyante / yaH punarjIvaH paJcendriyANAM viSayairAgRhItaH, sa cet hanyeta, tatra kimAzcaryam ! madhuravaMzI ravamAkarNya mRgaH zrotrendriyaviSayAkRSTo vAgarikasya vAgurAyAM niyatito vadhyate // 1 // cakSurindriyaviSayAkRSTaH zrIkalpa pataGgo nRtyan dIpazikhAyAM bhasmIbhavati // 2 // prANendriyaviSayAkRSTo bhRGgaH padmaparAgarasamAsvAdayan mUrye'mujhe stamite kamale saMkucite baddho bhavati, prabhAte ca kariNA kamalena saha sa kAlIkriyate // 3 // jihendriyaviSa||247|| yAkRSTo mIno baDizagrathitamAMsaM giran hanyate // 4 // vane svacchandaM viharamANaH pracaNDaparAkramo'pi karI sparzendriyaviSayAkRSTatayA kRtrimakareNuM spRzan hastipAlaibaddhA nizitAGkuzaprahAreNa parAdhInaH kriyate // 5 // idaM hue jIva kA uddhAra honA kaThina hai| eka-eka indriya ke viSaya meM Asakta hirana, pataMga, bhramara, ma aura hAthI mRtyu ke pAtra hote haiN| aisI sthiti meM jo jIva pA~coM indriyoM ke viSayoM meM Asakta hai, vaha prANoM se hAtha dho baiThe to Azcarya kI bAta hI kyA hai! dekhie na, baMsI ke madhura svara ko sunakara hirana zrotrendriya ke viSaya se AkarSita hokara vyAdha ke jAla meM par3akara mauta kA zikAra ho jAtA hai (1) / cakSu-indriya ke viSaya se AkRSTa huA pataMga nAcatA huA dIpaka kI zikhA meM apane prANa de detA hai (2) / nAsikA-indriya ke viSaya se AkRSTa huA bhramara kamala ke parAga-rasakA AsvAdana karatA huA, mUrya ke asta hone se kamala ke sikur3a jAne para usI meM baMda ho jAtA hai| prabhAta hote na hote hAthI use kamala ke sAtha hI nigala jAtA hai (3) jIbha ke vazIbhUta huI machalI baDiza-vaMzI meM lagAye hue mAMsa ko khAne jAtI hai ki svayaM hI khAI jAtI hai (4) / vanameM kareM svacchanda vicaraNa karane vAlA aura pracaNDa parAkramase sampanna bhI hAthI, sparzendriya ke vazIbhUta hokara madhura svara sAMbhaLavAnI lAlacamAM haraNa pAradhie vaDe pakaDAya che (1). rUpanA mohamAM taNAI javAthI pataMgI AgamAM jhaMpalAve che, ane baLIne khAkha thAya che (2). gaMdha meLavavAnI IcchAe, bhamara phUla tarapha AkarSAya che ane pariNAme saMdhyAkALe bIDAI jaI hAthIne keLIyo thaI jAya che (3). jIbhane vaza thanArI mAchalI leDhAnA saLIyA para, vIMTALelA mAMsanI goLIone khAvA jatAM kAMTe moDhAmAM le che ne aMte marI jAya che ane mAchImAre tene laI jAya che (4). hAthI hAthaNIne sparza karavA doDe che paNa hAthaNIne badale khADA tAra upara pATIyA beThavI tenA upara rAkhelI lAkaDAnI kRtrima hAthaNIne aDavA jatAM, vaye pitAnA bhAra vaDe lAkaDAM EL mahAvIrasya / tripRSThanAmakaH saptadazo bhvH| // 247|| kera Savirww.jainelibrary.org
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 248|| Han Xi sarvamupalakSyaivoktam-- " kuraGga - mAtaGga-pataGga-bhRGga- mInA hatAH paJcabhireva paJca / ekaH pramAdI sa kathaM na hanyate, yaH sevate paJcabhireva paJca // 1 // " iti / zayyApAlako'pi zrotrendriyaviSayasaMgItarasamUrcchito vAsudevAjJAbhaGgajanitaM duSpariNAmaM jAnannapi nAtmAnaM niyantumazakt, tata eva sa karNayoH prakSepitena pratApyamAnena zIzakadraveNa vyAkulito mRtazca / ataH kalyANA banAvaTI hathinI kA sparza karatA huA, hastipAlakoM dvArA bA~dha liyA jAtA hai aura tIkhe aMkuza ke prahAroM se parAdhIna banA liyA jAtA hai (5) / ina saba ko dhyAnameM lekara kahA bhI hai 66 kuraGgamAtaGga - pataGga-bhRGga-mInA hatAH paJcabhireva paJca / ekaH pramAdI sa kathaM na hanyate, yaH sevate paJcabhireva paJca // 1 // " hiraNa, hAthI, pataMga, bhRMga aura mIna yaha pA~ca, pA~ca indriyoM ke arthAt inameM se eka-eka, eka - eka indriya ke viSaya meM mUcchita hokara mArA jAtA hai, to pA~coM indriyoM ke viSayoM kA sevana karane vAlA eka viSayalolupa prANI kyoM nahIM mArA jAyagA ! // 1 // vaha zayyApAlaka bhI zrotrendriya ke viSaya saMgIta - rasa meM gRddha hokara vAsudeva kI AjJA ke bhaMga ke duSpariNAma ko jAnatA - bUjhatA bhI apane para niyaMtraNa na kara skaa| ata eva kAnoM meM DAle gaye, tuTI jatAM, khADAmAM paDI marI jAya che, ne mArAe tenA jaMtuzaLe kADhI le che. A jIvA phakata eka ja indriyane peASavA jatAM A hAlatane pAme te jenI pAMca indriyA mukta rIte vahe che tenI te zu' sthiti kalpavo ? zayyApAlakanA krameAtanA vicAra karI, vivekI janAe indriyAdhIna sukhAthI pAchA haTavu joie. vAsudeva tripRSTha paNu mahAna krodhanA pariNAme ane paudgalika sukhanI tIvra lAlasAe, aneka pApAcAra Jain Education yA nenA para adhabhabhAM-adhama mevA sAtame nara bahAne SaDayo, bhATe DodhanA pariNAmono vicAra urI kalpa maJjarI TIkA mahAvirasya tripRSTha nAmakaH saptadazo bhavaH / // 248 ||
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa zrIkalpamutre "bhilApibhirindriyaviSayA dUrata eva pariharaNIyA iti / __ tataH khalu sa tripRSTho vAsudevaH anekAni yuddhAni kRtvA bahUni pApakarmANi samaya' caturazItivarSazatasahasrANi sarvAyuSkaM sampUrNamAyuH pAlayitvA kAlamAse kAlaM kRtvA aSTAdaze bhave saptamyAM pRthivyAm apratiSThAne narake apratiSThAnanAmake narakAvAse trayastriMzatsAgaropamasthitiko nairayiko bhUtvA samutpanna iti / nayasArajIvasyASTAdazo bhavo nArako bodhya iti muu025|| tataH sa ko'bhUt ? ityAhamUlam-taeNaM se tAo narayAo ubaTTiya egUNavIsaime bhave egammi mahAvaNe sIhatteNa uvvssnno|muu026|| chAyA-tataH khalu sa tasmAda narakAt uddhRtya ekonaviMzatitame bhave ekasmin mahAvane siMhatvena maJjarI // 249| TIkA ubalate zIze ke rasa se vyAkula huA aura mara gyaa| isalie jo apanA kalyANa cAhate haiM, unheM indriyoM ke viSaya dUra se hI tyAga denA caahie| tripRSTha vAsudeva usake pazcAt bhI aneka yuddha karake, bahuta pApa-karmoMkA upArjana karake, caurAsI lAkha varSakI sampUrNa Ayu bhoga kara, kAla-mAsa meM kAla karake, aThArahaveM bhava meM, sAtaveM naraka meM, apratiSThAna nAmaka narakAvAsa meM, tetIsa sAgaropama kI sthitivAlA nAraka huA // muu025|| isake pazcAt vaha kisa paryAya meM gayA, so kahate haiM-'tae NaM' ityAdi / mUlakA artha-tatpazcAt usa naraka se nikalakara nayasArakA jIva unnIsaveM bhavameM, eka vikaTa ma mahAvIrasya amatiSThAna nArakasiMhajanmarUpau aSTAda zaikonaviMzatitamau bhvau| kaSAyamAMthI haTI javA yatnazIla rahevuM joIe. jagatanA keI paNa sukhanA pratyAghAtarUpe duHkha ja che. evo anubhava jJAne samajAya che. AvI samajaNa ajJAnIne te hatI ja nathI paNa vicAravaMta mANase pitAnA jIvanakALa daramyAna jarUra anubhavyuM haze. sAmAnya duHkha bhegavavuM AkaruM thai paDe che, te sAtamI narakanuM duHkha kevuM haze ? tene vicAra mAtra ja ApaNane akaLAvI mUke che. je mAnava duHkhanA sAcA svarUpane oLakhI gayo haze. te ja tenA mULabhUta kAraNenI tapAsa karI pApamAM jatAM jarUra aTakaze. (sU025) tyA2 pachI yAyamA gayo cha- 'tapaNaM' tyAhi. mUla ane TIkAne artha-sAtamI narakanuM AyuSya khatama karI nayasArane jIva egaNIsame bhave keI eka // 249 // ) Jain Education in t onal
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa / / 250 // kalpamaJjarI TIkA upapannaH ||muu026|| TIkA-'tae NaM' ityAdi / vyAkhyA spaSTA / navaram-ubRtya-nismRtyeti // suu026|| siMho mRtvA kva gataH ? iti darzayitumAhamUlam-taeNaM so sIho mariUNa vIsaime bhave cautthe narae neraiyattAe uvavanno // muu027|| chAyA-tataH khalu sa siMho mRtvA viMzatitame bhave caturthe narake nairayikatvena upapannaH // 027 // TIkA-'tae NaM' ityAdi / vyAkhyA spaSTA / atredaM bodhyam-siMhAzcaturthI narakabhUmi yAvad yAnti / ata evoktam-'sIho jAi cautthi' chAyA-siMho yAti caturthIm-( yAvat ) iti / / muu027|| ra aTavImeM siMha-paryAya meM utpanna huA // mU026 // TIkAkA artha-vyAkhyA spaSTa hai| sirpha 'ubaTTiya' kA artha hai-nikala kara ||muu026|| siMha marakara kahA utpanna huA, so kahate haiM-'tae NaM' ityaadi| mUlakA artha-vaha siMha mara kara bIsaveM bhava meM, cauthe naraka meM nArakI rUpa se utpanna huA / / 027 // TIkAkA artha-vyAkhyA spaSTa hai| yahA~ itanA samajhanA cAhie ki siMha cauthe naraka taka jAte haiN| arthAta-siMha niyama se cauthe naraka taka ho jAte haiM-Age ke narakoM meM nhiiN| isIse kahA hai "sIho jAi cautthi" siMha cauthI naraka-bhUmi taka jAtA hai ||muu027|| mahAvIrasya caturthanarakanArakarUpo viMzatitamo bhvH| gADha aTavImAM siMha tarIke utpanna thayo. (sU026) mUlano artha "ag na ItyAdi. siMha marIne vazamAM bhave thI narakamAM nArakIpaNe utpanna thaye. (sU027) TIkAne athe-vyAkhyA spaSTa che. ahIM eTaluM samajavuM joIe ke siMha, pazuomAM zreSTha ane sauthI vadhAre krUra prANI gaNAya che. te nikRSTabhAve vartatA thI nArakI sudhI jaI zake che. tenA ghAtakI pariNAmenA pratyAghAtarUpe utpanna thatuM duHkha cothI nArakI jeTaluM ja hoya che. puNya ane pApa bane jIva ane ajIvanA "sUma reDIo ekaTIva bhAve" "vikRta pariNamana' che. A bhAvo (tejomaya dazA ) mAM evA prakAranI zakti rahelI che ke pragaTapaNe utpanna thatAM puNyarUpI bhAva navIna rucikara sRSTi pedA kare che. ane pApabhAve arucikara sRSTine pedA kare che. jema eTamoba kuTatAM reDIo ekaTIva rajakaNe karA chuTA paDI, kAMIka vastuone bALI bhasma karI nAkhe che. te je ThekANe AgarUpe varasyo hoya, te bhUminA kharAba // 250 // anaw.jainelibrary.org
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 251 // Jain Education Internal atha vivakSitamekaviMzatitamaM bhavaM varNayati - mUlam -- tae NaM se cautthanarayAo uccaTTiya aNegAsu tiriyamaNuyAigaIsu bhamaMto narae uvavabho / tao ubbaTTiya so nayasArajIvo egavIsaime bhave avaravidehe mUyAe rAyahANIe dhaNaMjayassa raNNo dhammadhAriNIe dhAriNI devI kucchisi caudasasumiNasaio vilakkhaNo vilakkhaNapabhAvajutto puttatteNa uvavanno / nANAviha mahocchavehiM nivvate ijAyakammakaraNe saMpatte bArasAhadivase ammApiUhiM tassa piyamiteti nAmaM kayaM / so ya bAlo paMcadhAIhiM parivAlijjamANo sukkadalavitiyAcaMdoviva kameNa buDiMTa gao ummukabAlabhAvo jovvaNagamaNupatto chakhaMDAvi cakaTTI rAyA jAo // s028 // chAyA -- tataH khalu sa caturthanarakAt uddhRtya anekAsu tiryaGmanujAdigatiSu bhraman narake upapannaH / tata udghRtya ekaviMzatitame bhave aparavidehe mRkAyAM rAjadhAnyAM dhanaJjayasya rAjJo dharmadhAriNyA dhAriNyA devyAH kukSau caturdazasvama sUcito vilakSaNo vilakSaNaprabhAvayuktaH putratvena upapannaH / nAnAvidhamahotsavairnirvRtte sUtijAtakarma aba ginane yogya ikkIsaveM bhavakA varNana karate haiM-- 'tae NaM' ityAdi, mUlakA artha -- cauthe naraka se nikala kara aneka tiryaMca aura manuSya Adi kI yoniyoM meM bhramaNa karatA huA vaha phira naraka meM utpanna huA / naraka se nikala kara ikkIsaveM bhavameM aparavideha kSetra kI mUkA nAmaka rAjadhAnI meM rAjA dhanaMjaya kI dharmadhAriNI dhAriNI devI ke udara meM putrarUpa se utpanna huA / padArthone vijaLIbaLe khALI kALe karI te bhUmine drUpa banAve che. tevI rIte pApanA phalarUpa duHkhA bhAgavI AtmA potAnAM nikRSTa svabhAvane pherave che. tenuM udAharaNa e che ke nigeAdamAMthI cAlyA AvatA jIva du:khanA anubhavA karIne potAnA svabhAva manuSya paryAyane maLatA ghaDI nAkhe che. siMhanA nikRSTa pAriNAmika bhAvenuM phaLa ceAthI naraka sudhInA duHkhA jeTaluM ja hoya che. ema zAstrakAroe mAvA 'siho jAI cautthi' uparathI matAnyuM che. (2027) veganAsAvIsabhA lavanu uthana 42vAmAM Ave che- 'tara NaM' dhatyAhi. mUlanA a`ceAthI narakamAMthI chuTI, tiya ca manuSya AdinA bhava bhramaNa karI utpanna thayA. tyAMthI nIkaLI ekavIsamA bhave aparivadeha kSetranI mUkA nAmanI rAjadhAnImAM, dhanaMjaya rANInI kuzne, nayasAranA jIvaputrapaNe utpanna thayA. garbhamAM AvatAM mAtAne zreSTha cauda krI narakamAM rAjAnI dhAraNI svaprA lAkhyAM. Man Man kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya priyamitra cakravartinAmakaH ekaviMzatitamo bhavaH / // 251 // ww.jainelibrary.org.
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 jada karaNe sammApte dvAdazAhadivase ambApitRbhyAM tasya priyamitreti nAma kRtam / sa ca bAlaH paJcadhAtrIbhiH paripAra lyamAnaH zukladaladvitIyAcandra iba krameNa vRddhi gata unmuktabAlabhAvo yauvanakamanuprAptaH SaTkhaNDAdhipatizcakravartI mA rAjA jAtaH / / muu028|| zrIkalpa TIkA-tae NaM' ityAdi / tataH khalu sa nayasArajIvazcaturthanarakAt uddhRtya-nissRtya anekAsu 1 // 252 // tiryaGmanujAdigatiSu bhraman narake upapannaH / tato narakAta udavRtya-nissRtya ekaviMzatitame bhave aparavidehe mukAyAM rAjadhAnyAm pazcimamahAvidehakSetrasthitAyAM dhanaJjayanAmakasya rAjJo dharmadhAriNyAH dharmavatyAH dhAriNyA caudaha svapnoM se usake garbha meM Ane kI sUcanA milI / vaha vilakSaNa aura vilakSaNa prabhAva se yukta thaa| nAnA prakAra ke mahotsavoM ke sAtha usakA sUtikarma tathA jAtakarma saMskAra kiyA gyaa| bArahavA dina Ane para mAtA-pitA ne usakA nAma priyamitra rkkhaa| vaha bAlaka pA~ca dhAyoM dvArA pAlana kiyA jAtA huA zukla pakSa kI dvitIyA ke candramA ke samAna krama se baDhatA huA, bAlavaya ko ullaMghana karake yuvAvasthA ko mahAvIrasya prApta huaa| Age calakara vaha chaha khaMDoM kA svAmI cakravartI rAjA huA / 028 // priyamitraTIkAkA artha-'tae NaM ityaadi| tatpazcAt nayasAra kA jIva cauthe naraka se nikala kara tiryaca aura cakravartimanuSya saMbaMdhI aneka yoniyoM meM bhramaNa karatA huA phira naraka meM utpanna huaa| phira naraka se nikala kara ikkIsaveM ekaviMzatibhava meM, pazcima videha meM, mRkA nAmaka rAjadhAnI meM, dhanaMjaya nAmaka rAjAkI dharmavatI devI 'dhAriNI' ke om tamo bhvH| udara meM, hAthI Adi ke caudahasvapnoM se mUcita, viziSTa lakSaNoM se yukta aura sarvotkRSTa hone ke janmabAda, vividha prakAranA utsava ujavavAmAM AvyAM. sUtikarma ane jAtakarmanI saMskAravidhi karavAmAM AvI. bAramA divase mAtApitAe temanuM nAma "priyamitra' pADayuM. tenA pAlana mATe pAMca dhAvamAtAe rAkhavAmAM AvI. bAlyAvasthA vyatIta thayAM bAda, yuvAvasthAmAM AvyA pachI, te svabale chakhaMDanuM rAjya meLavI, cakravatI bhanyo (sU028) nAma-'tae Na tyAhI. yA nArazInu mAyuSya 52 rI bhane bhAbhA nAsInasAya bhI bAMdhI, pharI te karmo bhogavavAne nArakImAM utpanna thayo. // 252 // te nayasArano jIva pApabhAve AdarI, tenA mukate hisAbe badalA (deNA) ApI, narakamAMthI chuTI, eka vIsamA bhave pazcima videhakSetramAM, pUrvagata bhavamAM Adarela puNya bhAvonA phala cAkhavA mUkA nAmanI nagarImAM paNa dhanaMjaya rAjAne tyAM putrapaNe utpanna thayo. ekalA puNyanA phaLane bhogavaTa karavArUpa "cakravartI ' 58 hAthamAM AvyuM che nAmakaH
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa maJjarI TIkA devyAH kukSau catUdazasvapnamUcitaH gajAdicaturdazasvapnapravedito vilakSaNa viziSTalakSaNayukto vilakSaNaprabhAvayuktaHsarvotkRSTatayA vilakSaNa: ananyasadRzo yaH prabhAvastena yuktaH-sarvAtizAyiprabhAvasampannaH san putratvena upapannaH / vyatIteSa ca sAdhikeSu navasu mAseSu garbhAd nirgtH| tatazca nAnAvidhamahotsavaiH mRtijAtakarmakaraNe-mutiH= prasavaH, jAtakarma saMskAravizeSaH, tayoH karaNe-kriyAyAM nivRtte sampanne sati samprApta samAgate ca dvaadshaah||253|| divase-dvAdazaM ca tadahazceti dvAdazAhaH, sa cAsau divasazceti tasmiMstathokte-dvAdazAharUpe divase tasya zizoH kAraNa asAdhAraNa prabhAva se sampanna putra ke rUpameM aayaa| kucha dina adhika nau mAsa bItane para vaha garbha se bAhara niklaa| taba nAnA prakAra ke mahotsavoM ke sAtha usakA mRtikarma tathA jAtakarma nAmaka saMskAra kiyA gayA! inake sampanna hone ke bAda bArahavA~ dina Ane para usa zizu ke mAtA-pitA ne usakA 'priyamitra' nAma niyata kiyaa| jema traNukhaMDa upara varcasva dhAraNa karI koIpaNa jIva vAsudeva bane che tema chakhaMDa uparanuM Adhipatya besADI cakravartI bane che. cakravartInuM sukha saMsAra apekSAe asIma hoya che. garbhamAM AvatAM ja vividha prakAranA sukhonI sAmagrI ekaThI thatI jAya che. puNyavaMtA jIva jyAre Ave che, tyAre sukhenI sAmagrI laIne ja Ave che. te A pramANe "khettaM vatthu hiraNaM ca pasavo dAsaporusa / cattAri kAmakhaMdhANi tattha se uvavajjhai // 1 // mittavaM nAyavaM hoi, uccAgoe ya vaNNavaM / appAyake mahApanna, abhijAe jaso bale" // 2 // (uttarA. a. 4-gA. 17-18) arthAtu-samakitIdeva, pitAnA sthAnake rahetAM thakA, AyuSya kSaya thaethI cavIne manuSyanI yoni pratye, isa ma sa cha. kSetra-bhIna, pAstu-32-bhaDe (1), 29ya-sAnu'-2 (2), pazu-ghoDA sAthI (3), dAsa-dAsadAsI, pauruSa-pAyadala (4), e cAra prakAranA lAvalazkara-A vadhu jyAM hoya tyAM janme che, A badhA maLIne eka aMga thayuM 1, mitravaMta 2, svajanavaMta 3, uccagotranA dhaNI 4, rUpavaMta 2, nIga , mahAprajJAvaMta 7, vinayata 8, yazavaMta , a me Aya 42vAmA saamthypaann|| 10, DAya cha. (2) tadanusAra nayasAranA jIve ahIM AvIne janma lIdhe, sarvatra khuzakhuzAlIbharyA dazya jovAthI mAtAJain Education in drintutAbha tanu nAma priyabhitra'rAya' mahAvirasya piyamitra cakravartinAmakaH ekaviMzati tamo bhvH| // 253 // w ww.jainelibrary.org
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI ||254 // sAkA ambApitRbhyAM priyamitreti nAma kRtam / sa ca priyamitrAkhyo bAlaH paJcadhAtrIbhiH= majjanadhAtrI-maNDanadhAtrIkrIDAdhAtrya-dhAtrI-kSIradhAtrIbhiH paripAlyamAnaH-pari-samantAt sarvopadravebhyo rakSyamANaH, zukladaladvitIyAcandra iva krameNa vRddhiMgataH yathA zuklapakSadvitIyAcandraH krameNa varddhate tathaiva vRddhi prApnuvan unmuktabAlabhAvo yauvanakamanuprAptaH krameNa paTkhaNDAdhipatizcakravartI rAjA jAta iti // muu028|| dvAviMzatitamaM bhavaM pradarzayitumAha bAlaka piyamitra kA pA~ca dhAyoM se pAlana-poSaNa hone lgaa| majjanadhAtrI use nahalAtI thI 1 / maNDanadhAtrI usakA siMgAra karatI thI 2 / krIDApAtrI khelAtI thI 3 / aMkadhAtrI godameM letI thI 4 / kSIradhAtrI dha pilAtI thI 5 / saba prakAra ke upadravoM se usakI rakSA kI jAtI thii| jaise zukla pakSa kI dUja kA candramA krama se bar3hatA jAtA hai, usI prakAra miyamitra kramazaH bar3hatA-bar3hatA bAlyAvasthA ko lAMgha gayA aura yuvAvasthA meM A gyaa| tatpazcAt vaha SaTkhaMDa kA adhipati cakravartI rAjA huaa||muu028|| bAIsaveM bhavako dikhalAne ke lie kahate haiM-'tae NaM se' ityAdi / mahAvIrasya na priyamitra cakravarti nAmakaH ekviNshtimtmobhvH| dhanavaMta ane zAsanapatiene tyAM bALakane vividha rIte piSavA ane vividha prakAranA ucca saMskAra pADavA, upamAtAo rAkhavAmAM Ave che. A upamAtAe "dhAva-mAtAo" tarIke oLakhAya che. A mAtAo pitAne eNpAela bALakaeNnI mAtA tarIke ja tamAma rIte vartana kare che. teone mAna-marataba paNa te gharamAM sAro ane AdaraNIya hoya che. pAMca dhAva mAtAonA kartavya A pramANe hoya che--(1) majajanadhAtrI A mAtA bALakane sArI rIte navarA-dhovarAve cha. (2) bhanadhAtrI-mA bhAtA ANane sh||2 Adi dhA29442rAve cha. (3) dhAtrI-mA bhAtA bALakane aneka rIte ramADI hasatuM ramatuM rAkhe che. (9) aMkadhAtrI A mAtA bALakane potAnA kheALAmAM laI raDatuM chAnuM rAkhe che. (5) kSIradhAtrI- A dhAvamAtA bALakane dhavarAve che. A mAtAonA jevA saMskAra hoya tevA saMskAre A bALakamAM utare che. ema mAnasazAstra kahe che. A prakAre te pAMca dhAvamAtAo vaDe paLAte te "priya mitra' bIjanA caMdramAnI mAphaka vadhavA lAgyo, ane bAlyAvasthAne oLaMgI yuvAvasthAmAM AvyuM. tyArabAda te SaTakhaMDane adhipati cakravartI thaye. (sU028) ve bhAvIsabhA 1 matAvale 'tae NaM se pratyAUise only // 254 // Jain Education Internal hirw.jainelibrary.org
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamutre // 255 // Jain Education In mUlam - tae NaM se payaM parivAlemANe cakkavaTTisirimaNubhavamANe egayA mUyAe nayarIe ujjANe samAgayassa poTTilAyariyassa dhammadesaNaM socA saMjAyasaMvego puttaM rajje ThavettA tayaMtie panvaio / taraNaM se paNa koDavAsAI ukkihaM tavaM tavittA caurAsIilakkhapunvAuyaM paripAliya kAlamAse kAlaM kiccA sattame sukadevaloke devatteNaM vavanne / tao AubhavakkhiraNa cuo so aNegabhavaM kiccA bAvIsa me bhave vacchadese kosaMvINayarIe poTTAbhihassa raNNo paumAvaIe devIe kucchisi puttattAe ubavaNNo / gavbhagayaMsi taMsi subhikkhAiNA sajaNANaM po bhariyaM, teNa ammApiUhiM tassa pohilatti nAmaM kayaM / so ya ummukabAlabhAvo jovvaNagamapatta bAvarikalAkusalo jaao| egayA kayAI pAsAyagavakkhe ubaviTTho so nayarasohaM pAsaMto rAyapa gacchamANaM muhovari sadorayamuhavatthiyaM dhAremANaM NANaNihANaM tavakiriyakhANi muNi daTThUNa saMjAyasaMvego vigayavisayavego ujjANammi samavasariya sudaMsaNAyariyasamIve dhammaM socA pavvaio // mR029 / / chAyA - tataH khalu sa prajAM paripAlayan cakravarttizriyamanubhavan ekadA mUkAyA nagaryA udyAne samAgatasya poTTilAcAryasya dharmadezanAM zravA saMjAtasaMvegaH putraM rAjye sthApayitvA tadantike pratrajitaH / tataH khalu sa priyamitramuniH koTivarSANi utkRSTaM tapastaptvA caturazItilakSapUrvAyuSkaM paripAlya kAlamAse kAlaM kRtvA mUlakA artha -- rAjA hokara priyamitra apanI prajA kA paripAlana karatA huA aura cakravartI kI lakSmIkA upabhoga karatA huA, eka samaya mUkA nagarIke udyAnameM padhAre hue poTTilAcArya kA dharmopadeza zravaNa kara, saMvegayukta hokara aura apane putra ko siMhAsana para ArUr3ha karake, unake samIpa dIkSita ho gayA / usake bAda priyamitra muni eka karor3a varSoM taka utkRSTa tapasyA karake caurAsI lAkha pUrvakI samagra Ayu bhogakara, yathA samaya dehotsarga karake sAtaveM zukra devaloka meM devarUpa se utpanna huA / mUlanA arthI--sat sattAdhIza cakravattI anI, nayasAranA jIva priyamitra, peAtAnI prajAnuM pAlana cegya rIte karatA vicare che. sAthe sAthe cakravartInA anupama bhega paNa bheAgavate vacarI rahyo che. koI eka samaye mRkA nagarInA udyAnamAM peTTilAcAya 'nA dharmopadeza zravaNa karI rAjAne vairAgya prApta thayuM. dRDhavicAratA heAvAne kAraNe peAtAnA putrane rAjagAdI para besADI, te AcAya nI samIpe dIkSA dhAraNa karI sAdhu banyo. A priyamitra muni, eka karoDa varSo sudhI dIkSA paryAya pALI, utkRSTa tapanI ArAdhanA karI, ceArAsI [4] lAkha pUrvanuM AyuSya pUruM karI, kALa Avye kALa karI, sAtamA zukra devalekamAM devarupe avataryAM. kalA maJjarI TIkA mahAvIrasya pohila nAmakaH dvAviMzatitamo bhavaH / // 255 // ww.jainelibrary.org
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpamutre // 256 // Nin Jain Education Inte zukadevaloke devatvena upapannaH / tata AyurbhavasthitikSayeNa cyutaH so'nekabhavaM kRtvA dvAviMzatitame bhave vatsadeze kauzAmbInagaryAM poTTAbhidhasya rAjJaH padmAvatyA devyAH kukSau putratvena upapannaH / garbhagate tasmin subhikSAdinA sakalajanAnAM poTTaM bhRtaM tena ambApitRbhyAM tasya pohileti nAma kRtam / sa ca unmuktabAlabhAvo yaunamanuprApto dvAsaptatikalAkuzalo jAtaH / ekadA kadAcit prAsAdagavAkSe upaviSTaH sa nagarazobhAM pazyan rAjapathe gacchantaM mukhopari sadorakamukhavastrikAM dhArayantaM jJAnanidhAnaM tapaH kriyAkhaniM muniM dRSTvA saMjAtasaMvego devaloka se Ayu, bhava aura sthiti kA kSaya hone ke kAraNa cyavakara usane aneka bhava kiye / phira ( ginane yogya) bAIsaveM bhava meM, vatsa nAmaka deza meM, kauzAmbI nagarI meM, poTTa nAmaka rAjA kI padmAvatI devI ke udara meM putrarUpa se utpanna huA / jaba vaha garbhameM thA to subhikSa Adi dvArA usane samasta janatAkA poTTa (poTa - peTa) bharA, isa kAraNa mAtA-pitAne usakA nAma 'pohila' rakkhA | bAla-vaya pUrNa karake jaba yauvana vaya ko prApta huA to bahattara kalAoM meM kuzala huA / eka bAra kabhI vaha gavAkSameM baiThA huA nagara kI zobhA dekha rahA thA / usane rAjamArga meM jAte hue, mukha para DorA sahita mukhavastrikA dhAraNa kiye hue, jJAnake nidhAna aura tapazcaryA tathA kriyA kI khAna muni ko dekhaa| use saMvega utpanna ho gayA aura viSayoMkA vega naSTa ho gyaa| vaha udyAna meM jAkara, devalAkanu' AyuSya, bhava ane sthitinA kSaya thayA bAda aneka bhavAmAM 'nayasAra nA jIva utpanna thaye. gaNutrI yeAgya bAvIsamA bhave vatsa nAmanA dezamAM, kozAmbI nagarInI aMdara, peTTa nAmanA rAjAnI rANI padmAvatI devInA peTe putrarupe avataryAM. jyAre garbhamAM hatA tyAre mAtApitAe duSkAla prasaMge bhUkhe maratI janatAnA peTa bharyA tethI tenu nAma bhAtA-pitAye 'poTTisa' rAjya mAsavaya pUrNa thayA mAha, yauvana avasthA Apta thaye, motera lAmAM pravIyu thye|. yuvAnInA Are pahoMcelA A 'poTTila' khArImAM beTho beTho nagaranI zezabhA joi rahyo hatA. tevAmAM, rAjamAga para jatAM, DhorA sahita mukha strikA dhAraNa karelAM evA koI eka munine jJeyAM. A munine dekhAva evA hatA ke jANe jJAnanA nidhAna heya, ane saumya prakRtivALA tathA tapazcaryA Adi kaDaka kriyAnA pALavAvAlA hAya ! muninuM saumya ane zAMta mukhAraviMda joi peTrikane vairAgya Avye, ane viSayeA taraphanI rucI uDI gaI. kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya pohila nAmaka: dvAviMzati tamo bhavaH / ||256 // w.jainelibrary.org
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa ||257|| Ju You Jain Education Int vigataviSayavega udyAne samavasRtya dharmaM zrutvA sudarzanAcAryasamIpe pravrajitaH // bhrU029 // TIkA- 'tae ' ityAdi / tataH khalu sa prajAM paripAlayan cakravarttizriyam anubhavana ekadA sUkAyA nagaryA udyAne samAgatasya pohilAcAryasya dharmadezanAM zrutvA saMjAtasaMvega := samutpannamokSAbhilASaH san putraM rAjye sthApayitvA tadantike= poTTilAcAryasamIpe pratrajitaH / tataH khalu sa priyamitramuniH koTivarSANi utkRSTaM tapaH taptvA caturazItilakSapUrvAyuSkaM caturazItilakSapUrvaparimitamAyuH paripAlya kAlamAse kAlaM kRtvA saptame zukradevaloke devatvena upapannaH / tata AyurbhavasthitikSayeNa cyutaH saH anekabhavaM kRtvA dvAtriMzatitame bhave vatsadeze kauzAmbInagayA poTTAbhidhasya= dharmadezanA zravaNa kara sudarzana AcArya ke samIpa pravrajita ho gayA / / 029 // TIkAkA artha- 'taraNaM' ityAdi / tadanantara priyamitra apanI prajAkA bhalIbhA~ti pAlana karatA huA aura cakravartIkI lakSmIkA upabhoga karatA huA, eka bAra mUkA nagarI ke udyAnameM Aye hue pohilAcArya kI dharmadezanA sunakara saMvegavAn mokSakA abhilASI huA / putrako rAjya para sthApita karake - siMhAsanAsIna karake pohilAcArya ke samIpa dIkSita ho gyaa| taba vaha priyamitra muni karor3a varSoM taka tIvra tapazcaraNa karake, caurAsI lAkha pUrva kI Ayu bhoga kara kAla - mAsa meM kAla karake zukra nAmaka sAtaveM devalokameM devarUpase utpanna huA / Ayu, bha aura sthitikA kSaya hone se devaloka se vyavakara usane aneka ( nagaNya ) bhatra kiye| phira ( ginane yogya) bAIsaveM bhAva meM vaha vatsa dezakI kauzAmbI nagarImeM pohanAmaka rAjA kI padmAvatI te muninI pachavADe udyAnamAM gayA, dhama dezanA sAMbhaLI, A sudarzana nAmanA muni pAse, prajA grahaNa karI. (s029) TIDAno artha- 'tara NaM' ityAhi tyAramAha priyamitra potAnI prannanu sArI rIte pAsUna 4ratA tathA nya rtinI lakSmInA upabhoga karatAM ekavAra mUkA nagarInAM khAgamAM Avela peTTilAcAyanI dha dezanA sAMbhaLIne sa Mve gavAna thaIne mekSanA abhilASI thayA. putrane rAjagAdI para besADIne peTTilAcAyanI pAse teNe dIkSA lIdhI. pachI te priyamitra muni karoDa varSo sudhI AkarAM tapa karIne caryAsI lAkha pUrva'nu' AyuSya bhAgavIne kAla mAsamAM (mRtyu avasaraeN) kALa pAmIne zukra nAmanAM sAtamAM devalekamAM devarUpe utpanna thayA. AyuSya, bhava ane sthitino kSaya thatAM devaleAkathI cavIne teNe agaNita (aneka ) lava karyA. pachI (gaNatrIne yeAgya ) bAvIsamAM bhavamAM te vatsa dezanI kauzAmbI nagarImAM pATTa nAmanA rAjAnI padmAvatI nAmanI rANInI kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya pohila. nAmako dvAviMzati tamo bhavaH / // 257||
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa // 258 // poTTanAmakasya rAjJaH padmAvatyA devyAH kukSau putratvena upapannaH / sAdhikeSu navasu mAseSu vyatikrAnteSu sa garbhAd viniSkrAntaH / atra mahAzukradevabhavastato'tiriktAzcAneke bhavA avivakSitA bodhyA iti / garbhagate tasmin subhikSAdinA sakalajanAnAM poham-udaraM bhRtam , na ko'pi tadrAjye bubhukSita AsodityarthaH, tena hetunA ambApitRbhyAM tasya poTileti nAma kRtam / sa ca poTilo rAjakumAra unmuktabAlabhAvo yauvanakamanuprAptaH bAlyAvasthAmatikramya yauvanAvasthAmArUDho dvAsaptatikalAkuzalaH dvAsaptatikalAsu niSNAto jAtaH / ekadA kadAcita pAsAdagavAkSe upaviSTaH sa nagarazobhAM pazyan rAjapathe rAjamArge gacchantaM mukhopari sadorakamukhavastrikAM dhArayantaM jJAnanidhAnaM-jJAnanidhisvarUpaM tapaHkriyAni-tapasaH anazanAdekhdazavidhasya kriyAyAH cAritrasya ca AkaradevIkI kukSimeM putrarUpameM utpanna huaa| kucha adhika nau mAsa bItane para garbha se bAhara nikalA-janma huaa| ___ yahA mahA-zukra devaloka kA bhava tathA usake sivAya anya aneka bhava avivakSita haiM, arthAt ginatImeM nahIM liye haiN| jaba yaha bAlaka garbha meM thA to subhikSa Adi dvArA saba prajAkA isane peTa bharA thA, arthAta usake rAjyameM I bhUkhA nahIM rahatA thaa| isa kAraNa mAtA-pitAne usakA nAma 'poTTila' rkkhaa| poTila rAjakumAra bAlyAvasthA pAra karake yuvAvasthAmeM pahu~cA aura bahattara kalAoM meM niSNAta ho gyaa| vaha ekabAra apane mahalake gavAkSameM baiThA huA nagara kI zobhA kA nirIkSaNa kara rahA thA ki use eka muni dikhAyI diye| vaha rAjamArga meM jA rahe the| unake mukha para DorA sahita mukhavatrikA ba~dhI huI thii| ve jJAnake bhaMDAra the kUkhe putrarUpe utpanna thaye. navamAsa para keTalAka divaso pasAra thatAM tene janma thayo. ' ahIM mahAzaka devalokana bhava ane e sivAyanAM bIjAM aneka bhava avivakSita che eTale ke gaNatrImAM bevAyAM nathI. jyAre A bALaka garbhamAM hatuM tyAre teNe sukALa vagere dvArA badhI prajAnuM piSaNa karyuM hatuM. eTale ke tenA rAjyamAM koI bhUkhyuM rahetuM na hatuM. te kAraNe mAtA-pitAe tenuM nAma "dila" rAkhyuM. pidila rAjakumAra bAlyAvasthA pasAra karIne yuvAvasthAe pahoMce, ane betera kaLAomAM nipuNa banyo. te eka vAra pitAnA mahelanA jharUkhAmAM besIne zaheranI zebhAnuM nirIkSaNa karatA hatA, tyAre teNe eka munine joyAM. teo rAjamArga an para jatAM hatAM. temanA mukha para derA sAthe muhapastI bAMdhelI hatI. teo jJAnanA bhaMDAra hatAM, ane anazana mahAvIrasya poTilanAmakaH dvAviMzatimatamo bhvH| // 258 // Jain Education in Taw.jainelibrary.org.
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 259 // TIkA svarUpaM muni dRSTvA saMjAtasaMvegaH samutpatramokSAbhilASaH, ata eva-vigataviSayavegaH-vigatojaSTo viSayeSu= STED paJcendriyaviSayeSu zabdAdiSu vega: mAnaso vego yasya sa tathA-viSayaparAGmukha ityarthaH,udyAne samavamRtya-gatvA dharma zrutvA sudarzanAcAryasamIpe pravajita iti / / mU029 / / tataH sa yadakarottadAha mUlam- tae NaM so poTilo muNI tivvatavasaMjamArAhaNao muhaM muhuM vIsaiThANasamArAhaNeNaM ThANagavAsittaM samArAhitA aNavaraya mAsabhatteNaM koDivarisAiM uggaM tavaM tattiA caurAsoilakkhapuvAI saghAuyaM pAlaittA maheNaM jhANeNaM pasattheNaM ajjhavasANeNa kAlamAse kAlaM kiccA tevIsaime bhave sahassAre kappe sabaTavimANe egRNavIsasAgarovamahiiyadevatteNa uvavanno / / mU029 // chAyA-tataH khalu sa poTilo munistIvratapaHsaMmamArAdhanato muharmuhuviMzatisthAnasamArAdhanena sthAnakavAsitvaM samArAdhya anavarataM mAsabhaktena koTivarSANi ugraM tapastaptvA caturazItilakSapUrvANi sarvAyuSkaM pAlayiaura anazana Adi bAraha prakAra ke tapa tathA cAritra kI khAna the| muniko dekhakara rAjakumAra ko saMvega utpanna huaa| pA~coM indriyoM ke zabda Adi viSayoMmeM usakA jo mAnasika vega thA, vaha dUra ho gayA. arthAt vaha viSayoM se vimukha ho gyaa| tatpazcAt udyAna meM jAkara aura dharmazravaNa karake sudarzana AcArya ke samIpa dIkSita ho gayA / / muu029|| isake pazcAt usane jo kiyA so kahate haiM 'tae NaM' ityaadi| mUlakA artha-tatpazcAt poTila munine tIvra tapa aura saMyama kI ArAdhanA se tathA bAra-bAra bIsa sthAnoM kA sevana karake sthAnakavAsitva (sthAnakavAsIpana) kI ArAdhanA karake, nirantara mAsakhamaNa kI vagere bAra prakAranAM tapa tathA cAritranI khANa hatA. munine je Ine rAjakumArane vega pedA thA. pAMce IndriyanA zabda vagere viSayomAM tene je mAnasika vega hato te dUra thaI gaye. eTale ke te viSayethI vimukha banI gayo. tyArabAda udyAnamAM jaIne ane dharmazravaNa karIne te dIkSita thaye. (sU029) syAra mAha tebhAre yute -'tapaNa se' tyAla. mULa artha-tyAra bAda piThThila munie AkarAM tapa, ane saMyamanI ArAdhanA vaDe tathA vAraMvAra vIsa Jain Education in ra sthAnAnusevana zane sthAna vAsivanI (sthAnabAsI pAnI ) mArAdhanA zana, nirata2 bhAsamabhanI tapasyA mahAvirasya poTila matamo bhvH| A // 259 // sw.jainelibrar
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ ans zrIkalpa matra // 26 // ra tvA zubhena dhyAnena prazastena adhyavasAnena kAlamAse kAlaM kRtvA trayeviMzatitame bhave sahasrAre kalpe sarvArthavimAne ekonaviMzatisAgaropamasthitikadevatvena upapannaH // muu030|| TIkA--'taeNa' ityAdi--tataH pravrajyAgrahaNAnantaraM khalu nizcayena sa poTilo muniH tIvratapaHsaMyamArAdhanataH-tIvraghoraM yattapaH anazanAdikaM dvAdazavidhaM, saMyama: sAvadhaviratilakSaNaH saptadazavidhazca, tayorArAdhanaM tataH, atyutkaTatapaHsaMyamArAdhanapUrvakamityarthaH; muhurmuhuH vAraM vAraM viMzatisthAnasamArAdhanena=arhatsiddhamavacanAdIni yAni vizatisthAnAni teSAM samArAdhanena=sevanena sthAnakavAsitvaM samArAdhya, dIkSAdinAdArabhya yAvajjIvam anavarata-nirantaraM mAsabhaktena mAsakSapaNena tapasA koTivarSANi koTivarSaparyantam ugraMnyora tapastaptvA zubhena dhyAnena dharmadhyAnena prazastena adhyavasAnena-prazastAtmapariNAmena kAlamAse kAlaM kRtvA trayoviMzatitame bhave tapasyA karake, eka karor3a varSa taka ugra tapa tpaa| caurAsI lAkha pUrvakI samagra Ayu bhogakara zubha dhyAna aura prazasta adhyavasAya ke sAtha kAla-mAsameM kAla karake, teIsaveM bhava meM, sahasrAra nAmaka kalpake sarvArtha nAmaka vimAnameM unnIsa sAgaropama kI sthitivAle devake rUpameM utpanna huA // muu030|| TIkAkA artha-'tae Na' ityaadi| dIkSA grahaNa karane ke pazcAt poTTila munine anazana Adi bAraha prakAra ke ghora tapa kI ArAdhanA kii| sattaraha prakAra ke sAvadha virati rUpa saMyama kI bhI ArAdhanA kii| saMyama-tapa kI ArAdhanA karate hue arhad-bhakti, siddhabhakti, pravacanabhakti Adi bIsa sthAnoM kI bhI ArAdhanA kii| isa prakAra sthAnakavAsitvakI ArAdhanA karake dIkSAke dina se lekara nirantara mAsakhamaNa kI tapasyA se karoDa varSoM taka ghora tapazcaraNa karake, dharmadhyAna aura prazasta Atma-pariNAma ke mahAvIrasya apratiSThAna nArakasiMhajanmarUpau aSTAda konaviMzatitamau bhvau| karIne. eka karoDa varSa sudhI ugra tapa karyuM ! coryAsI lAkha pUrvanuM samagra AyuSya bhogavIne, zubha dhyAna ane prazasta adhyavasAya sAthe kALa-mAsamAM kALa pAmIne, tevIsamAM bhavamAM sahastrAra nAmanAM devakanAM sarvAtha nAmanAM vimAnamAM ogaNIsa sAgaropamanI sthitivALAM devarUpe utpanna thayAM (sU030). ttaan| artha-'tae the' tyAhi. hIkSA sIdhA pachI poTisa bhUniye anazana Adi mAra prajAnAM dhAra tapanI ArAdhanA karI. saMyama-tapanI ArAdhanA karatAM, ahaMdU-bhakti, siddhabhakti, pravacanabhakti Adi vIsa sthAnanI paNa ArAdhanA karI. e rIte sthAnakavAsitvanI ArAdhanA karIne dIkSAnA divasathI zarU karIne niraMtara mA khamaNunI na tapasyAthI karoDa varSa sudhI ghora tapazcaryA karIne, dharmadhyAna ane prazasta Atma-pariNAma sAthe kALa-mAsamAM kALa // 26 // PRG ,
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mRtra // 26 // kalpamaJjarI TIkA sahasrAre kalpe sarvArthanAmake vimAne ekonaviMzatisAgaropamasthitikadevatvena upapannaH ekonaviMzatisAgaropamasthitiko devo jAta iti / atredaM bodhyam-- poTTilamunirekakoTivarSANi (10000000) saMyamaparyAyaM pAlitavAn / sa ca dIkSAdivasAda yAvajjIva mAsakSapaNaM kRtavAn / tatra SaNNavatilakSANi SaTpaSTisahasrANi SaTzatAni SaTpaSTizca (9666666) varSANi aSTau (8) mAsA ekazca (1) divasastapasyAyA bhavanti / evaM ca mAsakSapaNAni ekAdaza koTayaH SaSTilakSANi (116000000) ca bhavanti / pAraNAyAzca divasA ekAdazakoTayo navanavatilakSANi navanavatiH sahasrANi navazatAni navanavatizca (119999999) bhavanti / eteSAM divasAnAM tu-trINi lakSANi prayastriMzatsahasrANi trINi zatAni prayastriMzaJca (333333) varSANi trayo (3) mAsA ekonatriMzacca (29) divasA bhavantIti / sAtha kAla-mAsa meM kAla karake, teIsaveM bhava meM sahasrAra nAmaka svargameM, sarvArtha nAma ke vimAna meM, unnIsa sAgaropama kI sthitivAle devake rUpameM janma grahaNa kiyaa| yahA~ yaha samajha lenA cAhie-poTila muni ne eka karor3a (10000000) varSa taka saMyama kA pAlana kiyaa| dIkSA ke dinase AraMbha karake unhoMne jIvana-paryanta niranantara mAsakhamaNa kI tapasyA kI, ataH chayAnaveM lAkha, chayAsaTha hajAra, chaha sau chAsaTha (9666666) varSa ATha mAsa ekadina tapasyA kA samaya hotA hai| inake mahIne-mAsakhamaNa-gyAraha-karor3a sATha lAkha (116000000) hote haiN| pAraNA ke dina gyAraha karor3a, ninyAnave lAkha, ninyAnave hajAra nau sau ninyAnave (119999999) hote haiN| ina dinoM ke tIna lAkha teMtIsa hajAra tIna sau tetIsa (333333) varSa tIna mAsa untIsa (29) dina hote haiN| samavAyAGgasUtrameM kahA haipAmIne, tevIsamAM bhavamAM, sahastrAra nAmanAM devalokamAM, sarvArtha nAmanAM vimAnamAM, ogaNIsa sAgaropamanI sthitivALAM devarUpe janma lI che. ahIM e samajI levuM joIe ke pidila munie eka karoDa (10000000) varSa sudhI saMyamanuM pAlana karyuM. dIkSAnA divasathI zarU karIne temaNe jIvyAM tyAMsudhI niraMtara mAsa-mA khamaNanI tapasyA karI. tethI channubha, chAMsa SM2, 7se chaies (e666666) 11, mAbhAsa, mesino tapasyAno samaya thayo. tenAM mAsakhamaNa agIyAra (11 karoDa 60 lAkha (116000000) thAya che. pAraNanA divase agIyAra karoDa navANuM lAkha, navANuM hajAra, navaso navANuM (119) thAya che. e divasenA traNa lAkha, tetrIsa hajAra agse tetrIsa. (333333) 15, na bhAsa, mAnanIsa (28) hisa thAya cha. "samavAyAnasUtra' mA ghucha mahAvIrasya pohilanAmakasavArthavimAna vAsidevakoI nAmako dvAviMzatitamatrayoviMzatitamau // 26 // P olww.jainelibrary.org
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpamUtre // 262 // samavAyAGgagasUtre - ' samaNe bhagavaM mahAvIre titthayarabhavaggahaNAo chaDe poTTilabhavaragahaNe egaM vAsakoDi sAmaNNapariyAgaM pAuNittA sahassAre kappe savcavimANe devattAe uvavanne ' chAyA - zramaNo bhagavAn mahAvIrastIrthakara bhavagrahaNAt SaSThe poTTilabhavaggrahaNe ekAM varSakoTiM zrAmaNyaparyAyaM pAlayitvA sahasrAre kalpe sarvArthavimAne devatayA upapannaH - ityuktatvAd bhagavato mahAvIrasya pazcAnupUrvyA SaSTho bhavaH poTTilabhavo vijJAyate, pUrvAnupUrvyA tu sa eva dvAviMzatitamo bhavo bhavati / ato dvAviMzatitamabhavatvena poTTilabhavo'vazyameva varNanIyaH / idaM zAstravacanamanAdRtya yairdvAviMzatitamabhave'nyannAma proktaM, tadAgamaviruddhamiti // m030 // atha caturviMzatitamaM savaM nirUpayati " samaNe bhagavaM mahAvIre titthayarabhavaragahaNAo chaTThe poTTilabhavaragahaNe egaM vAsakoDiM sAmaNNapariyAgaM pAuNattA sahassAre kappe savvadvavimANe devattAe uvavaNNe / " iti / zramaNa bhagavAn mahAvIra, tIrthakara bhava grahaNa karane se pahale chaThe poTTila ke bhava meM eka karor3a varSa taka zramaNa - paryAya pAlakara, sahasrAra kalpa ke sarvArtha nAmaka vimAna meM devarUpase utpanna hue / isa kathana se pacAnupUrvI se chaThA bhava pohila kA bhava jJAta hotA hai, aura pUrvAnupUrvI se bar3I bAIsavA bhava hotA hai, ataH bAIsavA bhava poTTila kA bhava avazya kahanA caahie| isa zAstra - vacana kA anAdara karake jinhoMne bAIsaveM bhava meM dUsarA nAma kahA hai, vaha Agama se viruddha hai ||030|| ra caubIsaveM bhavakA nirUpaNa karate haiM- 'tae NaM se' ityAdi / " samaNe bhagavaM mahAvIre titthayarabhavaragahaNAo chaTThe pohilabhavaragahaNe egaM vAsakoDiM sAmaNNapariyAgaM pAuNita sahassAre kappe sahavimANe devattAe ubavaNNe " - iti zramaNu bhagavAna mahAvIra, tItha kara bhagrahaNa karyA pahelAM chaThThA peTTilanA bhavamAM eka karoDa varSo sudhI zramaNa-paryAya pALIne sahasrAra devaleAkanAM sarvAM nAmanAM vimAnamAM devarUpe utpanna thayAM. A kathana vaDe pazcAtupUrvIthI chaThTho bhava te peTTilanA bhava jJAta thAya che. ane pUrvAnupUrvI'thI e ja khAvIsame bhava thAya che. tethI bAvIsamA bhava te peTTilanA bhava avazya kahevA joIe. A zAstra-vacananA anAdara karIne nebho mAvIsabhAM lavabhAM jo nAma uDela che, te bhAgabhathI viddhanu che. (sU030) ve yAvIsabhA bhavanu nizcaya 12 che'ta NaM se' ityAmiy Jain Education tional kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya pohila nAmaka sarvArtha vimAna vAsidevanAmakau dvAtriMzati tamatrayoviMzatitamau bhavau / // 262 //
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa // 263 / / TIkA malam-taeNaM se deve AubhavadviikkhaeNaM tAo devalogAo caviya covIsaime bhave assi ceva bharayakhitte sAladese rahapuraNayare piyamittassa raNNo vimalAe devIe kucchisi puttattAe uvavaNNo / tassa ammApiUhiM vimaletti nAma kayaM / kameNa ummukkabAlabhAvo jovaNagamaNuppatto so piuNA rajje abhisitto puDhavIM sAsI / egayA so vimalo rAyA kIDiuM varNa ptto| tattha egaM migaM pAsabaddhaM miyamANaM pAsiya taM pAsAo maJjarI vimoiya nibbhayaM krii| tae NaM se savvattha rajje amArIghosaNaM ghosI / teNa so vimalo rAyA mahaimahAlayaM vimalaM sukayaM AvajI / bhAvei ya-dayA ceva sayalANaM sukaDANaM kammANaM mUlaMti savvasatthesu paDivAiyaM, no ettha kassavi viroho / avi ya dayA paramaM rayaNaM, dayAdhammasariso aNNo uttamo dhammo na hoi| dayA ciMtAmaNI viva ciMtiyaM phalaM dei, kappalaeva vaMchiyaTuM payacchai, kAmadhezu viva kAmaM papUrei, kiMbahuNA? imaM dhammasiromaNi dayaM pAlemANo suhiyo jIvapahio cAuraMtasaMsArakaMtAre caurAsIilakkhajIvajoNiduppahaM vIikkamiya sayalapANipIhaNijja maNussabhavasuTThANaM pAvei / tattha muttimahilA dayAguNasamalaMkiyaM taM jIvaM Akarisei / teNa sa sAsayasuhabhAgI havai / / muu031|| mahAvIrasya chAyA-tataH khalu sa deva AyurbhavasthitikSayeNa tasmAd devalokAt cyutvA caturviMzatitame bhave vimalaasminneva bharatakSetre zAlvadeze rathapuranagare priyamitrasya rAjJo vimalAyA devyAH kukSau putratayA uppnnH| nAmakaH tasya ambApitRbhyAM vimala iti nAma kRtam / krameNa unmuktabAlabhAvo yauvanakamanuprAptaH sa pitrA rAjye'bhiSiktaH caturvizatipRthivImazAsayat / ekadA sa vimalo rAjA krIDituM vanaM praaptH| tatraikaM mRgaM pAzabaddhaM mriyamANaM dRSTvA taM pAzAda mtmobhvH| mUlakA artha-tadanantara vaha deva Ayu, bhava aura sthiti kA kSaya hone se usa svarga se cava kara cauvIsaveM bhava meM, isI bharatakSetra ke, zAlva deza meM, rathapura nAmaka nagara meM, priyamitra nAmaka rAjA kI vimalA nAmaka devI ke udara meM putrarUpase utpanna huaa| mAtA-pitAne usakA nAma vimala rkkhaa| kramamA se bAla-caya pAra karake vaha yauvana ko prApta huaa| pitAne rAjyAbhiSeka kiyaa| vaha pRthvI kA zAsana mULane artha-devanuM AyuSya, bhava ane sthiti pUrA karI tyAMthI avIne cAvIsamAM bhavamAM bharatakSetranA // 263 / / zAlavadezamAM rathapura nAmanA nagara maLe "priyamitra" nAmanA rAjAnI "vimaLA" nAmanI rANInA udaramAM putrarUpe nayasArane jIva Avyo. mAtA-pitAe tenuM nAma "vimala' rAkhyuM. bAlyAvasthA pasAra karI yuvAvasthAne pAmatAM pitAe rAjyA. I ww.jainelibrary.org
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAra maJjarI TIkA ra vimocya nirbhayamakarot / tena sa vimalo rAjA mahAtimahAntaM vimalaM sukRtamApadyata / bhAvayati ca-dayaiva sakalAnAM sukRtAnAM karmaNAM mUlamiti sarvazAstreSu pratipAditam , nAtra kasyApi virodhH| api ca dayA paramaM kAra rtnm| dayAdharmasadRzo'nya uttamo dharmo na bhavati / dayA cintitaM phalaM dadAti, kalpalateca vAJchitArtha prayacchati, zrIkalpa karane lgaa| eka bAra vimala rAjA krIr3A karane ke lie vanameM gyaa| vahA~ eka mRga ko jAla meM // 264 // - pha~sA aura maraNAsanna dekhakara use jAla se chur3AyA aura nirbhaya kara diyaa| tatpazcAt usane rAjyameM saba jagaha amArI ghoSaNA krvaaii| isase vimala rAjA ko atyanta mahAna puNya kI prApti huii| vaha isa prakAra kI bhAvanA kiyA karatA thA ki-dayA hI sakala puNyakarmoM kA mUla hai aisA sarva zAstroM meM pratipAdana kiyA gayA hai| dayA ke viSaya meM kisIkA virodha nahIM hai| isake atirikta dayA uttama ratna hai| dayAdharma ke samAna aura koI uttama dharma nahIM hai| dayA cintAmaNi ke samAna iSTa bhiSeka karAvyuM. pRthvI para rAjya karatAM ke eka vakhata rAjA krIDA karavA vanamAM gayA. kIDA daramyAna koI eka haraNane pAradhinI jALamAM phasAyela je. maraNatvadazA joI rAjAe te haraNane jALamAMthI bacAvI lIdho ne rAjya bharamAM amArI ghoSaNA karI ke-ahiMsA e ja uttama vastu che. kahyuM paNa che-- "kallANakoDIkAraNI, duhagaiduhaniTThavaNI, saMsArajalatAraNI, egaMta hoi jIvadayA" // 1 // evaM khu nANiNo sAraM, jaM na hiMsai kiMcaNaM / ahiMsA samayaM ceva, evAvaMta viyANiyA. // 2 // arthAta-koDa kalyANanI karanArI, dugati ane duHkhane dUra karanArI, tathA saMsAra samudrathI tAranArI evI se pahayA' cha (1) e pramANe jJAnIno sAra e che ke kiMcita mAtra paNa hiMsA na kare ane ahiMsAthI samatA thAya che, ema jANIne jJAnI puruSa keI paNa jIvane pIDA upajAve nahi. (2) uparokta bhAvanAvALe "Adeza' vimala rAjAe prajAne kahyo ane AkhA rAjyamAM hiMsA nahiM karavAnuM homa pharamAna jAhera karyuM. pitAnI bhAvanA paNa e hatI ke dayA tamAma puNyanuM mUla che. jIvadayA' sarvazAstrasaMmata to na che. dayAnI bAbatamAM koIne paNa virodha nathI. dayAdhama samAna koI anya dharma nathI. ciMtAmaNi samAna amRta mahAvIrasya vimala mae nAmakaH caturviMzatitamo bhvH| // 264 //
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ atre kalpamaJjarI TIkA kAmadhenuriva kAmaM prapUrayati / ki bahunA ? imAM dharmaziromaNi dayAM pAlayan muhadayo jIvapathikazcAturantasaMsArakAntAre caturazItilakSajIvayoniduSpathaM vyatikramya sakalapANispRhaNIyaM manuSyabhavasusthAnaM pAmoti / tatra muktimahilA dayAguNasamalaGkRtaM taM jIvam AkarSati, tena sa zAzvatamukhabhAgI bhavati // muu031|| zrIkalpa TIkA-'tae Na se' ityAdi / tataH khalu sa sahasrArakalpasthito nayasArajIvo deva aayubhvsthiti||265|| kSayeNa tasmAta sahasrArakalpanAmakA devalokAt cyutvA caturviMzatitame bhave asminneva-dakSiNa eva bharatakSetre zAlvadeze sthapuranagare priyamitrasya rAjJo vimalAyA devyAH rAjyAH kukSau putratayA uppnnH| vyatIteSu sAdhikeSu navasu mAseSu garbhAda viniSkrAntaH / tasya zizorambApitRbhyAM vimala iti nAma kRtam / krameNa unmuktaphala detI haiN| kalpalatA ke samAna saba kAmanAoM ko pUrNa karatI hai, kAmadhenu ke samAna sabhI kucha detI hai| adhika kyA, dharmoM meM ziromaNi isa dayA ko pAlatA huA zuddha antaHkaraNa vAlA jIvarUpI pathika, cAra gati rUpa saMsAra-kAntAra meM caurAsI lAkha jIvayoni rUpa durgama mArga ko lAMgha kara, samasta prANiyoM dvArA icchA karane yogya manuSya-bhava rUpI sundara sthAna ko prApta karatA hai| manuSya- bhava meM dayAguNa se vibhUSita usa jIva ko muktirUpI mahilA apanI ora AkarSita karatI hai| isa kAraNa vaha zAzvata sukha kA bhAgI ho jAtA hai ||muu031 // TIkA kA artha-'tae NaM se' ityaadi| - tadanantara sahasrAra svarga meM sthita nayasAra kA jIva, devasaMbaMdhI Ayu, bhava aura sthitikA kSaya hone se sahasrAra devaloka se cava kara cauvIsaveM bhava meM isI dakSiNa bharatakSetra meM, zAlva nAmaka deza meM, rathapura nagara meM rAjA priyamitra kI vimalA devI kI kuMva meM putrarUpa se utpanna huaa| kucha dina adhika nau mAsa vyatIta hone para usakA janma huaa| mAtA-pitA ne usa zizu kA 'vimala' nAma sthApita kiyaa| phaLa denAra ekaja sAdhana dayA" che. ka5taru samAna Icchita phaLa denArI che. mAgyA meha varasAvanAra kAmadhenuM samAna che, dayAdhamI durgatiene nAza karI, aNamela evA mAnava bhavane prApta kare che. mAnavabhavamAM dayAthI vibhUSita thayela jIva, melanagarImAM sukhethI pahoMcI jAya che. te kAraNe 'dayA'ne zAzvata sukha ApanArI kahevAmAM AvI che. (sU031) no maya-'tapaNaM se pratyAdi. 25 mAthI 24vI kSi bharatabhA mAve za nAmamA dezamA 2thapura tAre nagaranA priya mitra rAjAnI rANIne peTe nayasArane jIva avataryo. mAtA-pitAe tenuM nAma "vimala' rAkhyuM. yuvAvasthA mahAvIrasya vimalanAmakaH caturviMzatisoma tamo bhvH|
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa // 266 // maJjarI TIkA bAlabhAvo yauvanakamanuprAptaH bAlyAvasthAmapanIya yuvAvasthAmadhigataH sa vimalo rAjakumAraH pitrA rAjye'bhiSiktaH pRthivIm azAsayat-zAsitavAn / ekadA sa vimalo rAjA krIDituM-krIDAM kattuM vanaM prAptaH gtH| tatrai mRgaM pAzabaddha lubdhakapAzaniyantritaM mriyamANaM maraNonmukhaM dRSTvA taM mRgaM pAzAd vimocyambandhanAd dUrIkRtya nirbhayaM= lubdhakajanitamaraNabhayAd rahitam akarot / tataH pAzabaddhasya mRgasya vimocanAnantaraM khalu samutpannasarvaprANidayAbhAvaH sa vimalo rAjA rAjye sarvatra amArIghoSaNAMjIvarakSAghoSaNAm aghoSayat kRtavAn / tena amArIghoSaNArUpeNa hetunA sa vimalo rAjA mahAtimahAntam-ativizAlaM vimalaM nirmalaM sukRtaM-puNyam aapdyt:lbdhvaan| ca-punaH sa nirantaraM svacetasi bhAvayati-cintayati-dayaiva sakalamukRtAnAM karmaNAM mUlam AdikAraNam-iti vaha krama se bAlyAvasthA ko pAra karake yuvAvasthA meM A pahu~cA taba rAjakumAra vimala kA, pitA ne rAjyAbhiSeka kiyA aura vaha rAjya kA zAsana karane lgaa| eka vAra vimala rAjA krIr3A karane ke lie vana meM gyaa| vahA~ usane eka mRga ko vyAdhoM dvArA phailAye hue jAlameM phaMsA huA tathA maranekI taiyArImeM dekhaa| rAjA ne use bandhana se chur3A diyA aura nirbhaya-mRtyu ke bhaya se mukta kara diyaa| mRgako abhayadAna dene ke anantara vimala rAjA ke antaHkaraNa meM samasta prANiyoM ke prati aisA apUrva anukampA kA bhAva utpanna huA ki usane apane rAjyabharameM amArI-jIvahiMsAniSedha kI ghoSaNA karavA dii| usa amArIghoSaNAse rAjA vimalane mahAn se mahAn puNya kA upArjana kiyA / yahI nahIM, usake citta meM sadaiva yaha vicAra Ane lage kidayA hI samasta puNya-karmoM kA Adi kAraNa hai, yaha bAta sakala zAstroM meM athavA sarvajJabhASita Agamo meM mahAvIrasya vimalanAmakaH caturviMzatitamo bhavaH / prApta thatAM rAjya para besI nyAyayukta zAsana karavA lAgyo. paryaTaNa para jatAM keI eka pAradhI vaDe pakaDAela haraNane dayAdaSTi vaDe jALamukta karyo. jALamukta thatAM hara AnaMdathI nAcavA lAgyo ne kudakAM bharate vanamAM vaira vihAra karavA upaDI gaye. haraNane AnaMda jaI, rAjAe manamAM gAMTha bAMdhI ke "abhayadAna' sarvadAnamAM zreSTha che. tethI rAjyamAM paDaho bajAvI prajAne vidita karyuM ke kaI paNa jAtanI hiMsA mArA rAjyamAM na thavI joIe. 'dayA' je kaMI dharma nathI, 'dayA' uparaja sarva zAstronA siddhAMte nakkI thayAM che, ne te pramANe nAnI moTI dayAnA prakAre samAjamAM teno upasthita thayAM che. buddhane dayAdhama mAnava ane pazu-pakSInI kakSA sudhI pahoMce che, paNa bhagavAna mahAvIrane hIdAra // 266 //
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIkalpa sUtra kalpamaJjarI // 267|| TIkA sarvazAkhasarvadhAmAgame savApratiSvAgame yA mApAditam / aAndayAyAH sakalapuNyakarmaNAM mUlatve kasyApyAgamasya virodho na vartate / sarvo'pyAgamo dayAM sukRtakAraNeSu sarvataH pradhAna kAraNaM manyate-iti bhaavH| apila ca-iyaM dayA paramaM sarvotkRSTaM ravam / yathA-dhanArthibhI ravaM saMgRhyate tathA dharmArthibhirdayA / parantu ratnaM vinAzi bhavati, dayArUpaM ratu na tthaa| ata eva dayA paramaM ratnamiti / tathA-dayAdharmasadRzaH-dayArUpo yo dharmaH, tasya sadRzAntulyaH anyo dharmoM na vartate-nAsti / ata evoktaM praznavyAkaraNamUtrasya prathame saMvaradvAre "esA sA bhagavaI ahiMsA, jA sA bhIyANa viva saraNaM, pakkhINaM piva gagaNaM, tisiyANaM piva salilaM, khuhiyANaM piva asaNaM, samudamajjhe va poyavahaNaM, cauppayANaM va AsamapayaM, duhaTThiyANaM va osAhibalaM, aDavImajjhe va sasthagamaNaM / etto visiTTatariyA ahiMsA, jA sA puDhavi-jala-agaNi-mAruya-vaNassai-bIya-hariya-jalacara-thalacarakahI gaI hai| isa viSaya meM kisI bhI Agama kA virodha nahIM haiN| arthAt saMsAra ke samasta dharmazAstra dayA ko puNya ke kAraNoM meM prathama evaM pradhAna kAraNa mAnate haiN| isake atirikta dayA sarvotkRSTa ratna hai| jaise dhanArthI jana ratnoM kA saMgraha karate haiM, usI prakAra dharmArthI jana dayA kA / parantu ratna vinAzazIla hai, dayA-ratna avinAzI hai| isa kAraNa dayA parama ratna hai| koI bhI dUsarA dharma dayA-dharma kI barAbarI nahIM kara sktaa| isI kAraNa praznavyAkaraNasUtra ke prathama saMvaradvAra meM kahA hai "esAsA bhagavaI ahiMsA, jA sA bhIyANa viva saraNaM, pakkhINaM piva gagaNaM, tisiyANaM piva salilaM, khuhiyANaM piva asaNaM, samudamajjheva poyavahaNaM cauppayANaM va AsamapayaM, duhaTTiyANaM va osahibalaM, aDavImajjhe va satthagamaNaM / etto visiTTatariyA ahiMsA, jA sA puDhavi-jala-agaNi-mAruya-yaNassai-bIya-hariya-jalacara-thalacara-khacahara mahAvIrasya vimalanAmakaH caturvizatitamo bhvH| B dayAma" paMcendriyathI nIce jaI ekandriya sudhI pahoMcI gayo che. vyavahAramAM jeTalI banI zake teTalI dayA je kaMI pANe tapa siddhAMta tarI tAmasavAna mahAvIranA 'suppiyA duhappaDikalA'-tyAhiyApAine apanAve che. A mATe ja "prana vyAkaraNa sUtra'nA prathama saMvara dvAramAM kahyuM che- "esA sA bhagavaI ahiMsA, jA sA bhIyANa viva saraNaM, pakkhINaM piva gagaNaM, tisiyANaM pica salilaM, khuhiyANaM piva asaNa, samudramajjhe va poyavahaNaM, cauppayANaM va AsamapayaM, duhaTiyANaM va aosahivalaM aDavImajjhe va satthagamaNaM, etto visiTTatariyA ahiMsA, jA sA puDhavI-jala-agaNi-mAruya-vaNassai-bIya-hariya // 267 // Jain Education a nal Neww.jainelibrary.org
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa satrekA maJjarI TIkA khahacara-tasa-thAvara-savvabhUya-khemakarI"chAyA-eSA sA bhagavatI ahiMsA,yA sA bhItAnAmiva zaraNam, pakSiNAmiva gaganam, tRSitAnAmiva salilam, kSudhitAnAmiva azanam, samudramadhye iva potavahanam , catuSpadAnAmiva Azramapadam, duHkhasthitAzrIkalpa nAmiva oSadhivalam , aTavImadhye iva sArthagamanam / ito viziSTatarikA ahiMsA, yA sA pRthivI-jalAgni-mAruta vnspti-biij-hrit-jlcr-sthlcr-khcr-trs-sthaavr-srvbhuut-kssemkrii-iti| // 268|| eka tathA ceyaM dayA cintAmaNiriva cintitaM saMkalpitaM phalaM dadAti / tathA-kalpateva vAgchitArtham abhilaSitaM vastu prayacchati dadAti / kAmadhenuriva iyaM dayA kAmam icchAM prapUrayati / kiM bahunA=asyA dayAyA viSaye bahunA tasa-thAvara-savvabhUya-khemakarI - ' yaha ahiMsA bhagavatI bhayabhIto ko zaraNa ke samAna hai| pakSiyoM ke lie AkAza ke samAna hai| pyAsoM ke lie pAnI ke samAna hai| bhUkhoM ko bhojana ke samAna hai| samudra ke madhya meM jahAja ke samAna hai| caupAyoM ke lie Azrama-sthala ke samAna hai| duHkhI-rogiyoM ke lie auSadha-bala ke samAna hai| ghora jaMgala meM sArtha ke sAtha gamana karane ke samAna hai| yahI nahIM, ahiMsA inase bhI viziSTatara hai| vaha pRthvIkAya, akAya, tejaskAya, vAyukAya, vanaspatikAya, bIja, harita, jalacara, sthalacara, khecara, trasa, sthAvara-samasta prANiyoM ke lie kSema-kalyANa karane vAlI hai| dayA cintAmaNi ke samAna cintita phala denevAlI hai| kalpalatA ke samAna abhISTa vastu kI prApti karAtI hai| kAmadhenu ke samAna yaha icchA ko pUrNa karatI hai / dayA ke viSaya meM adhika kyA kahA jalacara-thalacara-khahacara-tasa-thAvara-savvabhUya-khemakarI" A bhagavatI ahiMsA-dayA-mAtA bhayabhItane zaraNarUpa che. pakSione AkAza samAna AdhArabhUta che, tarasyAne pANI samAna che, bhUkhyAne bhojana samAna che, DubatAne jahAja samAna che, nirAzritane Azrama samAna che, duHkhIone dIlAsA samAna che. rogIone auSadha samAna che, vanamAM gherAelAne sathavArA samAna cha, na paratu pRthvIya, a54Aya, te424Aya, vAyuya, vanaspatizAya, mIr, ale-ta, 4652, svaya2, becara, trasa, sthAvara Adi samasta prANione kSemakartA kalyANakartA ane AnaMdakartA che." dayA ciMtAmaNinI samAna ciMtita phala denAra che. kapalatAnI samAna abhISTa vastunI prApti karAve che. kAmadhenunI tA samAna IrachAonI pUrti kare che. dayAnA viSayamAM vadhAre zuM kahevAnuM. dharmomAM uttama dayA dharmanuM pAlana karatA thakA zuddha hRdaya ho mahAvIrasya vimalanAmakaH caturviMzatitamo bhvH| // 268 //
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaktavyena kim ? imAM dharmaziromaNidharmazreSThAM dayAM pAlayan suhRdaya:-zuddhahRdayayukto jIvapathikaH cAturantasaMsArakAntAre -cAturantaH-catvAro'ntA: avayavA yasya sa caturantaH, sa eva cAturantaH-devatiryanArakamanujarUpacaturavayavayukto yaH / / saMsAraH, sa eva kAntAraM mahAraNyaM tasmiMstathokte vartamAnaM caturazI tilakSajIvayoniduSpathaM-caturazItilakSA:-caturazrIkalpasUtre zItilakSasaMkhyakA yA jIvayonayA jIvAnAm utpattisthAnAni taMdrapo yo duSpatho-durgamamArgastaM vyatikramya parityajya // 269 // sakalapANispRhaNIya mokSasAdhakasvena samastajIverabhilaSaNIyaM manuSyabhavasusthAnaM manuSyabhavarUpaM zobhana sthAnaM pAmoti / dayAvAJjIvo niyamata eva manuSyabhavabhAgbhavatIti bhAvaH / tatra manuSyabhave dayAguNasamalaGkRtaM dayAvantaM taM jIvaM muktimahilA muktirUpA ramaNI aakrssti-svaabhimukhiikroti| tena-muktyabhimukhIbhavanena hetunA sa dayAvAn jIvaH zAzvatasukhabhAgI-mokSasukhabhAgI bhavatIti // sU031 // atha paJcaviMzatitamaM bhavaM pratipAdayitumAha mUlam --evaM dayAbhAveNa bhAviyappA so kAlamAse kAlaM kiccA paMcavIsaime bhave chattAe NayarIe jAya / dharmoM meM uttama dayA dharma kA pAlana karatA huA zuddhahRdaya jIva rUpI pathika deva, manuSya, tiryaca, mA mahAvIrasya nAraka rUpa cAra gati vAle saMsAra rUpI vikaTa-aTavI meM vidhamAna caurAsI lAkha jIvayoni (jIvoM ke utpattisthAna) rUpa durgama mArga se baca kara, mokSa kA sAdhaka hone se samasta jIvoM dvArA abhilaSita manuSyabhava nAmakaH rUpI zubha sthAna ko prApta kara letA hai| abhiprAya yaha ki dayAvAn jIva niyama se manuSyabhava kA bhAgI SE caturviMzatima hotA hai| tamo bhvH| manuSyabhava meM dayAguNa se vibhUSita jIva ko muktirUpI ramaNI apanI ora AkarSita kara letI kti kI ora AkRSTa huA jIva zAzvata sukha-mokSa sukha kA bhAgI bana jAtA hai / / mU031 // paccIsaveM bhava kA pratipAdana karane ke lie kahate haiM-'evaM dayAbhAveNa' ityaadi| jIva rUpI pathika, deva manuSya tiryaMca nArakarUpa cAra gativALA saMsArarUpI vikaTa aTavImAM vidyamAna corAsI lAkha jIvani rUpa durgama mArgathI bacIne mekSane sAdhaka hovAthI samasta jIve dvArA abhilASA karavA yogya evA manuSya bhavarUpI zubha sthAnane prApta karI le che. abhiprAya e che ke dayAvAna jIva niyamathI manuSyabhavano bhAgI hoya che. // 269 / / manuSyabhavamAM dayAguNathI vibhUSita jIvane muktirUpI 2maNI pitAnI tarapha AkarSita karI le che. muktinI US tarapha AkRSTa thayela jIva zAzvata sukha-mokSasukhane bhAgI banI jAya che. (sU031) 7 nayasArane pacIsabhA sa 4 cha-'evaM dayAbhAveNatyAhi. vimala Www.jainelibrary.org
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIkalpa sUtre // 27 // lI jiyasattussa raNo bhaddAe devIe kucchisi puttattAe uvvnno| suhe diNe mAupiUhiM tassa naMdetti nAmaM kyN| kameNa ummukbAlabhAvo jovvaNagamaNuppatto so naMdakumAro piuNA rajje abhisitto rAyA jaao| so ya NAyaNIIe payaM va payaM pAlemANo cauvIsailakkhavarisAI rajasuha paribhogiya jAyasaMvego poTilAyariyasamIve pancaja paDivajjiya aNagAro jAo ||muu032 // chAyA--evaM dayAbhAvena bhAvitAtmA sa kAlamAse kAlaM kRtvA paJcaviMzatitame bhave chatrAyAM nagaryA jitazatro rAjJo bhadrAyA devyAH kukSau putratayA uppnnH| zubhe dine mAtApitRbhyAM tasya nanda iti nAma kRtam / krameNa unmuktabAlabhAvo yauvanakamanumAptaH sa nandakumAraH pitrA rAjye'bhiSikto rAjA jaatH| sa ca nyAyanItyA prajAmiva prajAM pAlayan caturvizatilakSavarSANi rAjyasukhaM paribhujya jAtasaMvegaH poTilAcAryasamIpe pravrajyAM pratipadya anagAro jAtaH // 1032 // __ mUla kA artha-dayAbhAva se bhAvita AtmAvAlA nayasAra kA vaha jIva, kAlamAsa meM kAla karake paccIsaveM bhava meM chatrA nAmaka nagarI meM jitazatru rAjA kI bhadrA rAnI ke udara meM putrarUpa se utpanna huaa| zubha dina zubha muhUrta meM mAtA-pitAne usakA nAma 'nanda' rakkhA / nandakumAra dhIre-dhIre bAlyakAla pUrNa karake yuvA huaa| pitAne usakA rAjyApibheka kiyaa| vaha rAjA ho gayA / nyAya-nIti ke sAtha, santAna ke samAna prajA kA pAlana karatA huA, caubIsa lAkha varSoM taka rAjya kA sukha bhoga kara vaha saMvegavAn huaa| pohilAcArya ke samIpa dIkSA aMgIkAra karake muni ho gayA // mU032 // mahAvArasya nandanAmakaH paJcaviMzatitamo bhvH| mUlane artha-dayAbhAvathI bhAvita AtmAvALe nayasArane te jIva vimaLa rAjA maraNa AvyuM, kALa karI, pacIsamAM bhavamAM, chatrA nAmanI nagarImAM, jItazatru rAjAnI rANI bhadrAdevInA udaramAM, putrarUpe avataryo. zubhadina ane zubha muhUrta joI mAtA-pitAe tenuM nAma "naMda' rAkhyuM. naMdakumAra, bAlyAvasthAmAM bIjanA caMdramAnI mAphaka vRddhi pAmavA lAgyo. yuvAnInA uMbare pahoMcatAM, mAtA-pitAe tene rAjyAbhiSeka karyo. nyAyanIti sAthe, prajAnuM yogya pAlana karavA lAgyo. vIsa lAkha varSe ___Jain education maal sudhA rAya sumAgavI, yavAna manI, pAhilA nAhIkSA 6 zIkSita thy| (sU032) // 270 // Gadw.jainelibrary.org
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpa sUtre // 27 // Jain Education In C TInA parva cAmale 'rUsyAti / " evaM pUrvoktarItyA dayAbhAvena bhAvitAtmA dayAbhAvanayA bhAvitAntaHkaraNaH sa nayasArajIvo vimalo rAjA kAlamAse kAlaM kRtvA paJcaviMzatitame bhave chatrAyAM nagaryAM jitazatro rAjJo bhadrAyA devyAH kukSau putratayA upapannaH / prApte samaye garbhAd vinirmuktaH / zubhe dine mAtApitRbhyAM tasya 'nanda' iti nAma kRtam / TIkAkA artha - ' evaM dayAbhAveNa' ityAdi / pUrvokta prakAra se dayAbhAvanA se vAsita citta vAle nayasAra ke jIva vimala rAjAne mRtyuke samaya zarIra kA tyAga kiyA aura paccIsaveM bhavameM chatrA nagarImeM rAjA jitazatru kI bhadrA devI kI kukSi meM putra ke rUpa meM praveza kiyA / samaya Ane para janma huaa| zubha dina dekhakara mAtA-pitAne usakA nAma 'nanda' rakkhA / kramazaH bAlyAvasthA ko pAra karake vaha yauvana avasthA ko prApta huA / pitAne kumAra nanda kA rAjyAbhiSeka kiyA / taba vaha rAjA ho gayA / TIkAnA a'-'varSa thamAve' ityAdi, karuNuAzIla svabhAva jenA thai gayA hatA tevA nayasAranA jIve, vimaLa rAjAnA bhave mRtyu samaye zAMtarase pariNamI dehatyAga karyo hatA. maraNa samaye jenA bhAva, zubha rIte vahana karatAM hoya, te AgAmI bhave paNa zAMta rasa laIne ja janme che. te anusAra chatrA nAmanI nagarImAM jItazatru rAjAnI rANI bhadrAdevI paNa karuNAnA nidhi hatI, tenI ja kukSimAM te janmyA. gabha jo puNyazALI hAya ta garbha sthAna paNa puNyavatu ane karuNArasathI bharelu' maLe che. vIrasa zRMgArarasa Adi no rase varte che. paNa sarvAM rasAmAM karuNu rasa zreSTha gaNAyA che, kAraNa ke karuNAthI bharapUra thayelA jIvamAM, anaMta guNNAnA vAsa thAya che. anaMta prakAranI siddhiyA pedA thAya che. duzmanA duzmanAvaTa cheADI mitratA meLavavA cAhe che. sa naMdarAjA karuNAmaya hatA, eTale kAinu paNa duHkha kSajIvAra joI zakatA nahi. tethI ja prajAnuM duHkha veDaphavAmAM rAta-divasa magna rahetA, 'dayA' sAthe rAjya calAvavAnI 'rAjanIti' paNa hovI joie. 'rAjanIti' nA cAra prakAra che. (1) sAma, (ra) dAna, (3) bheda, (4) daMDa. (1) 'sAmanIti' eTale samajAvIne samajaNapUrvaka prajA ane adhikArIe pAsethI kAma levuM te. dAkhalA dalIle-udAharaNA-dRSTAMta pUrvaka temaja lAgavaga agara paMca-paMcAyata mAraphata kAma pAra pADavuM tene 'sAma kahe che. 'sAma'no vAstavika atha' zAMti thAya che. te sUcana kare che ke zAMtipUrvaka jyAM sudhI kAma levAya tyAM sudhI levuM te 'sAma nIti' che. (2) khIccha nIti 'dAna' che, jo zAMtipUrvaka koI paNa prakAranA khakhaDATa sivAya kAmanI pUrNAhuti nahi thatI hoya te, 'dAna' nIti amalamAM mUkavI paDe che. 'dAna' eTale AkhillI ubhI karanAra vyaktione kAMIka paNa vastu ApI kAmane sareteAla utAravuM. te A dAna koI kharAba kAmamAM nahIja paNa prajAnA dvitamAM ADA AvatAM mAnavIone koipaNa prakAranI lAlaca athavA ADakatarI sahAyatA athavA kAmanI akSIza, C EBmaJjarI TIkA mahAvIrasva nandanAmakaH # viMzatitamo mA // 2 //
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIva sUtre / / 27 / Jain Education krameNa unmuktAbhAvo yauvanakamanuprAptaH sa nandakumAraH pitrA rAjye'bhiSikto rAjA jAtaH / sa ca nando rAjA nyAyanItyA - nyAyaH = rAjJaH zAstrokto vyavahAraH, tatpUrvikA yA nItiH = sAmadAnabhedadaNDarUpA tayA prajAmiva = vasantatimiva prajAM paripAlayan caturviMzatilakSavarSANi rAjyasukhaM paribhujya jAtasaMvegaH - samutpannamokSAbhilASaH pohilAcAryasamIpe pravrajyAM pratipadya = svIkRtya anagAro jAtaH ||m032 // nanda rAjAne nyAya nIti se arthAt nIti zAstra - kathita sAma dAna daMDa aura bheda rUpa vyavahAra se apanI santati kI bhA~ti prajA kA pAlana kiyA tathA caubIsa lAkha varSo taka rAjya kA sukha bhogA / tatpazcAt mokSa kI abhilASA utpanna huI aura vaha poTTilAcArya ke samIpa dIkSA aMgIkAra karake anagAra ho gayA // 5032 // athavA mahenatANuM ApavuM te. A nIti phakta zubha kAryonI aTakAyata karanAra vyaktine zAMta karavA pUratIja maryAdita rAkhavAmAM Ave che. (3) trIjI rAjanIti 'bheda' nI che. rAjyanuM icchA-anusAra kAma pasAra paDatuM na hAya, ne uparokta nIti nakAmI jAtI hoya, tyAre rAjA vaga vacce, prajA-prajA vacce, jJAti-jJAti vacce, dhama-dhama vacce, kuTuMba-kuTuMba vacce, vyakti-vyakti vacce bheda bhAva-taTasthabhAva uMcanIca paNAnA bhAva vigere aneka prakAranI bhedanI divAlo khaDI karI de che, ane amuka vargone peAtAnA pakSamAM lai dhAreluM kAma pAra pADe che. (4) 'daMDa' A cethI nIti rAjakAjamAM upayAgI che. jyAre pahelI traNa nItiniSkula jAya che, tyAre ja A nItinA AdhAra, rAjAone levA paDe che. AvI nItinuM pAlana karI na...darAjA prajAne peAtAnI saMtAnanI mAphaka sarva rIte sukhI karatA cAvIsa lAkha varSo sudhI rAjyanA sukhA bhogavyA. tyAra pachI 'rAjya sukhA duHkhathI bharelAM ane kaMTALAjanaka hoya che' tema jyAre tene lAgavA mAMDayu. tyAre rAjyanA vaibhavA ane indriyAnA sukhA, tene arucikara thavA lAgyAM. aNagamatI bhAvanAothI chUTavA maneAmathana karatA hatA. bhAve bhAvanA bhAvIe, bhAve ketrala jJAna" A anusAra te 'saMta' nI bhAvanA aharniza bhAvyA karatA, ne 'bhAvela bhAvanA jarUra le che' te kathana mujaba pUjya paTTilAcAyanA samAgama tene malI rahyo, ne tenA upadezathI mana dravita thaI dIkSA aMgIkAra karavA tarapha te lalacAya ne pariNAme dIkSita thaI AtmakalyANamAM joDAyA. bhagavAnanI vANIe gRhasthane 'bAra bhAvanA'nu svarUpa, haMmezA divasanA prabhAte, agara rAtrInA samaye bhAvavAnu kahyu che. 'kayAre A parigrahanI jALamAMthI mukta thAuM? kayAre sasAracheADI sAdhu thAuM ? kayAre sa karmInA nAza karI kevaLa jJAnane varuM? A bhAvanA zrAvakanA hRdayamAM sAMsarI utarI gayelI hoya te ja te zrAvakanI kakSAmAM gaNAya che, evA zAstranA spaSTa ullekha che. gRhasthAvAsamAM rahetAM thakAM paNa, noMdarAjA A 'bhAvanA'nu' raTaNa ane manana karyA karatA, tenA pira NAme sAdhu puruSanA cAgya samAgama maLI gayA. jema seAnAmAM sugaMdha maLe' tema temanI bhAvanAo, vyaktarUpe pragaTa thaIne 'svadayA' ke sthapariNati tarapha DhaLI gaI (sUkara)nal Use Only Cang Shi Qiang Liao G maJjarI TIkA mahAvIrasya nandanAmakaH paJca viMzatitamo ma // 27 // *ww.jainelibrary.org
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 273 // Jain Education I Sampurn anagAro bhUtvA sa yadakarottadAha mUlam -- tara NaM se aNagAre paMcasamiisamio tiguttigutto gutto guniMdio guttabaMbhayArI jiiMdio jiyakomANamAyaloho cattamAyAniyANamicchAdaMsaNasalo jiyarAgadoso cattAvajjhANo saNNAcaukkara hio vigahAvajjio maNavayakA daMDamuko dhammaparAyaNo uvasaggacauke samuvaTTie vi akkhaliyasaMjamujjamo paMcamahavvayajutto paMcavihasajjhAyasatto chajjIvaNigAyarakkhaNadakkho sattabhayadvANamuko aTTamayadvANaviyalo navavihavaMbhaceraguttigutto dasavasamaNadhammadharo egArasaMgaviU bArasavihatavajutto sattarasavihasaMjama saMpanno bAvIsavihadussahaprIsaha sahaNadhIro nirIho bahuvitavaM tatrIa / evaM imo mahAtavassI muNivaro arihaMtabhattipyabhivIsaiTTANe patteyaM ThANaM puNo puNa samArAhiya dulla titthayaranAmagottakammaM samuvajjIa ||m033|| chAyA - tataH khalu so'nagAraH paJcasamitisamitastriguptigupta gupto guptendriyo guptabrahmacArI jitendriyo jitakrodhamAnamAyAlobhastyaktamAyAnidAnamithyAdarzanazalyo jitarAgadveSastyaktApadhyAnaH saMjJAcatuSkarahito vikathAto manovAkkAyadaNDamukto dharmaparAyaNa upasargacatuSke samupasthite'pi askhalitasaMyamodyamaH paJcavidhasvAdhyAyasaktaH anagAra hokara usane jo kiyA so kahate haiM- ' tae NaM' ityAdi / mUla kA artha -- tatpazcAt vaha anagAra pA~ca samitiyoM se samita, tIna guptiyoM se gupta, guptaindriyoM kA gopana karanevAle, guptabrahmacArI, jitendriya, krodha, mAna, mAyA, lobha ko jItanevAle; mAyA, mithyAtva aura nidAna zalyoM kA tyAga karanevAle, rAga-dveSa ko jItanevAle, apadhyAna (aprazasta dhyAna) ke tyAgI, AhAra Adi cAra saMjJAoM se rahita, cAra vikathAoM se varjita, mAnasika, vAcika evaM kAyika daMDa se mukta, dharma meM udayata, cAra prakAra ke upasarga upasthita hone para bhI saMyama ke udyama se DhIle na - 'tapa * pratyAhi naharAla AyuzAra avasthA pAbhIne zuM yu ? te uDe mULanA atha-pAMca samiti ane traNagupti-rUpa mAThe pravacana mAtAnuM zaraNuM laI nayasAranA jIva nadarAjA indriyAnu gopana karavAvALA banyA, guptaprAcArI thayA, jItendriya ane kaSAyarahita banavA lAgyA, mithyAtvarUpI zalyane dUra karanArA thaI, rAgadveSane jItavA kaTibaddha thayA, Ata ane raudra dhyAnane chADavA lAgyA, cAra vikathAone chAMDI, mana, vacana ane kAyAnA dupraNidhAnathI chUTA thayA, dhanA udyota karavA lAgyA, pariSahe ane upasargAne svabhAvayukta manAvI tenA para vijaya meLavavA maDayA, sattara prakAranA sacamamAM sthiratA karavA nal Use Orfly KERS Heng Dao kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya nandanAmakaH paJca viMzatitamo bhavaH / // 273 // .
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mutre 274 // TIkA paDjIvanikAyarakSaNadakSaH saptabhayasthAnamukto'STamadasthAnavikalo navavidhabrahmacaryaguptigupto dazavidhazramaNadharmadhara ekAdazAGgavit dvAdazavidhatapoyuktaH saptadazavidhasaMyamasampanno dvAviMzatividhadussahaparISahasahanadhIro nirIho bahuvidhaM tapo'tapat / evamayaM mahAtapasvI munivaro'rhadbhaktimabhRtiviMzatisthAneSu pratyekaM sthAnaM punaH punaH samArAdhya durlabha kalpatIrthakaranAmagotrakarma samupArjayat ||muu033|| maJjarI TIkA-'taeNa' ityAdi / tataH khalu sa nandanAmA'nagArobahuvidhatapaH anekavidhAM tapasyAm atapata-taptavAn / kathaM bhUtaH san ? ityAha-'paMcasamii-' ityAdi / paJcasamitisamitaH-IryAsamityAdibhiH paJcabhiH samitibhiH par3anevAle, pAca prakAra ke svAdhyAya meM lIna, SaDjIvanikAya ke rakSaNa karane meM dakSa, sAta bhayoM ke sthAnoM se mukta, ATha mada-sthAnoM se rahita, brahmacarya kI nau vAr3oM se yukta, dasa yatidharmoM ko dhAraNa karanevAle, gyAraha aMgoM ke jJAtA, bAraha prakAra ke tapa se sampanna, sattaraha prakAra ke saMyama se bhUSita, bAIsa dussaha parISahoM ko sahana karane meM dhIra, niSkAma hokara aneka prakAra kA tapa tapane lge| isa prakAra ina mahAtapasvI munivarane ahaMdbhakti Adi bIsa sthAnoM meM se pratyeka sthAna kA punaH punaH ArAdhana mahAvIrasya karake durlabha tIrthakara-nAmagotra-karma kA upArjana kara liyA // sU033 // cAra nandanAmaka TIkAkA artha-'tae NaM' ityAdi / tatpazcAt nanda nAmaka anagArane nAnA prakAra kA tapa tpaa| pazcavaha kaise 2 guNoM se yukta the, so kahate haiM-IryAsamiti Adi pA~ca samitiyoM se yukta the| manogupti Adi viMzatitamo bhvH| daDha thatA gayA, pAMca prakAranA svAdhyAyamAM rakta thayA, chakAyanI rakSAmAM dakSa banyA, sAta prakAranA bhayamAMthI vimukta thavA lAgyA, ATha mada chuTavA lAgyAM, brahmacaryanI navavAne zuddhatApUrvaka AcaravA lAgyA, daza yatidharmanuM pAlana karI karatA thayA, agyAra aMganA jJAtA banyA, bAra prakAratA tapanuM AcaraNa karavA lAgyA, sattara prakAre saMyamathI vibhUSita thayA, bAvIsa pariSahene jItavA lAgyA, ahaMdubhakita Adi vIsa sthAnakanI ArAdhanA karatAM, aneka prakAre AtmaguNenI khilAvaTa karatAM, dravya ane bhAve anurU55NAne mUrta svarUpa ApatA thakA, svayaM baLe ane parAkrame, Atmata jagAvatA "tIrthaMkara-nAma-gotra kama" upArjana karyuM (sU033) // 274 // sAno matha-tapa Na' tyAyina' mAravAnA tapAnumAya21 42tA, yasamiti mAha samiti ane mane gupti Adi guptione kevI rIte amalI banAvatAM, gupta brahAcaryanuM pAlana kevI rIte thatuM, te vadhu ra vi12, tamanA vizvati' nAmanA 2wi 'la'mA ya yu4yu cha.. Jain Education inlaodional w.jainelibrary.org
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 275|| De Feng Bao KAM Jain Education In samito = yuktaH, triguptiguptaH - manoguptyAdiguptaH, ata eva gupto guptendriyo guptabrahmacArI, eSAmarthaH pUrva vizvabhUtinAmake paJcadaze bhave gataH, tathA - jitendriyaH = vazIkRtendriyasamUhaH, ata eva - jitakrodhamAnamAyAlobhaH = upazAntakaSAya ityarthaH, tyaktamAyAnidAnamithyAdarzanazalyaH =mAyA dizalyavarjitaH, jitarAgadveSaH samabhAvasampannaH,syaktApadhyAnaH=ArttaraudradhyAnarUpA prazastadhyAnavarjitaH, saMjJAcatuSkarahitaH = ahArAdisaMjJAcatuSTayarahitaH, vikathAvarjitaH vikathA = rAjAdiviSayA kathA,tavarjitaH,manovAkkAyadaNDamuktaH - manovAkkAyAnAM yo daNDaH =azubho vyApAraH, tasmAnmuktaH, dharmaparAyaNaH=dharmodayataH se gupta the, isa kAraNa gupta the| guptendriya aura guptabrahmacArI the / ina saba kA artha vizvabhUti nAmaka pandrahaveM bhAva ke varNana meM kiyA jA cukA hai| tathA una muni ne indriyoM ko vaza meM kara liyA thA, isa kAraNa krodha mAna lobha ko bhI jIta liyA thA arthAt ve upazAntakaSAya the| ve mAyA, nidAna aura mithyAdarzana zalya se rahita the / rAgadveSa ko jItane vAle -samabhAva se sampanna the| ArttadhyAna aura raudradhyAna rUpa apazasta dhyAna se rahita the / AhArasaMjJA, bhayasaMjJA, maithunasaMjJA aura parigrahasaMjJA-ina cAra saMjJAoM se rahita the| rAjakathA AdicAra vikathAoM se bhI rahita the / mana vacana kAya ke daMDa arthAt azubha vyApAra se mukta the / dharmameM tatpara the / A uparAMta 'munipaNA'mAM temaNe pAMce indriyA para khUba kAbu meLavyA hatA. 'kaSAyai'ne paNu kANumAM laI nikhI'ja jevA banAvI dIdhAM hatAM, cAre kaSAyA upazAMta paDayAM hatAM. mAyA, nidAna, ane mithyA darzana A traNe zalyAthI rahita thayAM tethI bhavabhramaNu ane AtmabrAnti niHsatva anI gayAM hatAM. rAga-dveSanA pariNAme duHkhakartA che, ema jANI tene TALavA purUSArtha karavA lAgyAM, AtmA paranA lakSe sukha icche te bhramaNA ja che. ema nakkI karI vAstavika sukhanI pachavADe divaso kADhavA lAgyA, AdhyAna ane raudradhyAna e AtmAnI AkuLatA vyAkuLatA che, ema samajI te TALavAM lAgyAM, ne dharmadhyAnamAM sthira thai zukala dhyAna para javA prayAsa karavA lAgyAM. AhArasaMjJA-bhayasa'jJA-maithunasa'jJA ane parigrahasa'nA AdinA vicArA nirmULa karavA vAbhyAM 'saMjJA' eTale IcchA. A icchAe sava duHkhanuM mULabhUta kAraNa che. ema jANI tenA jeTalA bane teTaaA tyAga karavA tatpara rahetAM. strI-prathA, bhA-4thA, rAba-prathA bhane deza-prathAmyAne to tebho neve thaDAvI hIdhI hutI. mana-vacana ane kAyAnA azubha vyApArothI tadRna vimukta thayAM hatAM. dhama mAM tatpara hatA. deva-manuSya ane 'ica kRta upasargAne sahana karavAmAM AnaMda mANutAM. kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya nandanAmakaH paJca | viMzatitamo bhavaH / // 275 / / ww.jainelibrary.org
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa matre maJjarI // 276 // TIkA mahAvIrasya upasargacatuSka-divyamAnuSa-tairazcA-tmasaMvedanIyarUpopasargacatuSTaye samupasthite samAgate'pi askhalitasaMyamodyamaH= saMyamodyamaskhalanAvarjitaH, paJcaviSasvAdhyAyasaktaH-vAcanA-pracchanA-parivartanA'nuprekSA-dharmakathArUpo yaH paJcavidhaH svAdhyAyaH, tatra sakto lagnaH, Sar3ajIvanikAyarakSaNadakSaH-paTasaMkhyakA ye jIvanikAyAH pRthivyAdirUpAsteSAM rakSaNe kalpadakSaH nipuNaH,-sakalajIvarakSaNavidhijJa ityarthaH, saptabhayasthAnamuktaH saptasaMkhyakAni ihalokAdIni yAni bhayasthAnAni tebhyo mukta:-rahitaH, aSTamadasthAnavikala: jAtikulamadAdirUpASTamadasthAnarahitaH, navavidhabrahmacaryaguptiguptaH= viviktazayanAsanasevanAdirUpanavavidhabrahmacaryaguptiguptaH, dazavidhazramaNadharmadharaH kSAntyAdidazavidhasAdhudharmadhArakaH, ekAdazAdevatA, manuSya, tiryaca kRta, tathA apane Apa se vedane yogya, ina cAra prakAra ke upasargoM ke upasthita hone para bhI saMyamasaMbaMdhI udyoga se cyuta nahIM hote the| vAcanA, pracchanA, parivartanA, anuprekSA aura dharmakathA rUpa pA~ca prakAra ke svAdhyAya meM saMlagna rahate the| pRthivIkAya Adi par3a jIvanikAyoM kI rakSA karane meM dakSa the, arthAt jIva mAtra kI rakSA karane kI vidhi ke jJAtA the| ihalokabhaya, paralokabhaya Adi sAta bhayoM ke sthAnoM se mukta the| jAtimada, kulamada Adi ATha mada-sthAnoM se rahita the| kSamA Adi dasa yatidharmoM ke dhAraka the| AcArAMga Adi gyAraha aMgoM ke jJAtA the| anazana Adi bAraha prakAra ke tapa se nandanAmakaH vayana, 57, pAya' yA 427, pAMya 652 viyAra 42vo, mana thAmyAnu 285 42. bhAviMzatitamo 'svAdhyAya' nA pAMya 42 zAsIta cha, te me samasabhA bhUtai di. 7ye yAnA vAnI yA pANI bhvH| udyamavaMta rahetAM. rega Adi avasthAmAM paNa sAvadha auSadha-bheSaja nahIM karatAM Ihalekabhaya, paralokabhaya, AdAnabhaya, akasmAtabhaya, AjIvikAbhaya, maraNubhaya, apayazabhaya, Adi sAte prakAranA bhayane dUra karatAM ATha madane temaNe cakacura karyA hatAM. nava prakAranI vADonuM avalaMbana laI "brahmacarya vrata' ne zuddhapaNe pALI rahyAM hatAM. prajhayAnI navA mA prabhA cha (1) zrI-pazu-pusa 2tibhA 27, (2) strInI yA pAta 42vI nahi, zrInA bhAsane mesa na. (6) zrInu 35 nirama nali. (5) zrI 24tI hoya tyo bItane mAMtare 247 nali. (6) pUnI saMbhAravI nahi. (7) pratidina kAraNavagara ghI-dUdha, mazAlAvALA AhAra-pANI levA nahi. (8) ati AhAra // 276 // 423 // nahi. (E) zarI2no zAkhA 42vI nali. mA 'prAyaH' itane sArI zete nibhAnA sAdhane cha. kSamA, nialilue', 4582Dita, bhAnaralitapa, dhubhUta-dravyamA 229, satya, saMyama, mAra Asal RnA ta5 42vA, yA bhane brAyana, 6 yati mI . tebhA 'na' mAra sthita Gai.. JEGw.jainelibrary.org
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma zrIkalpa sUtre // 277|| * vit-AcArAGgAthekAdazAGgavettA, dvAdazavidhatapoyuktaH anazanAdidvAdazavidhatapassampannaH, saptadazavidhasaMyamasampannaH= pRthivyAdirakSaNarUpasaptadazavidhasaMyamasahitaH, dvAviMzatividhadussahaparISahasahanadhIraH-dvAviMzatividho yo dussahaH= duHkhena sahanIyaH parISahA kSutpipAsAdiparISahastasya sahane dhIra sthiraH, nirIhaH nispRha iti| paJcasamitisamitAdivizeSaNaviziSTaH sa nandamunirbahuvidhaM tapastaptavAniti bhAvaH / evam amunA prakAreNa tapastapan ayaM mahAtapasvI munivaraH munizreSTha: adbhaktiprabhativiMzatisthAneSu pratyekaM sthAnaM punaH punaH samArAdhya durlabhaM duSpA tIrthakaranAmagotrakarma samupArjayatsamyagupArjitavAniti |mu033|| evaM bahuvidhatapassamArAdhanapUrvakaM viMzatisthAnAni samArAdhya samupArjitatIrthakaranAmagotro'sau muniryatkRtavAstadAhamUlam - aha ya aMte daMtidio nitaMtasaMtasaMto naMdamuNI evaMvihaM ArAhaNaM ArAhei kAlaviNayAi-aTappagAre nANAyAre je aIyArA jAyA, te maNavayakAehi ahaM niMdAmi / / nissaMkiyAiappagAre dasaNAyAre je kei aIyArA jAtA te sayale maNavayakAehi vosirAmi / / samiiguttirUve vibhUSita the| pRthivIkAya kI rakSA Adi sattaraha prakAra ke saMyama se sahita the| kSudhA, pipAsA Adi bAIsa dussaha parISahoM ko sahana karane meM dhIra the| abhiprAya yaha hai ki paMcasamitisamita Adi ullikhita vizeSaNoM se yukta nanda munine vividha prakAra kI tapasyA kii| isa prakAra tapazcaryA karate hue yaha mahAtapasvI munivara arhadbhakti-prabhRti bIsa sthAnoM meM se pratyeka sthAna kI bAra-bAra ArAdhanA karake bar3I kaThinAI se prApta karane yogya tIrthakaranAmagotra karma kA upArjana kiyA / muu033|| isa prakAra vividha prakAra kI tapasyApUrvaka bIsa sthAnoM kI samArAdhanA karake tIrthakaranAmagotra / upArjana karane vAle una muni ne jo kiyA so kahate haiM-'aha ya' ityAdi / sarvaguNa saMpanna evA vIza sthAnakanA aharniza ArAdhaka "naMda aNagAre sthAnakavAsIpaNuM ArAdhIne te bhavamAM tIrthaMkara-nAma-gotra upArjana karyuM ne bhavabhramaNanI zaMkhalA-sAMkaLane teDI-vaDI nAkhI akSayapadane TUMka samayamAM prApta karavA sarva prakArano masAlo taiyAra karyo. (sU033). A prakAre vividha prakAranI tapazcaryAnI sAthe vIza thAnakenI ArAdhanA karIne tIrthaMkara nAma gotranuM pAna 42vAvANA te bhuniyo yu te 4 cha-'aha ya' tyAdi. mahAvIrasya nandanAmakaH pazcaviMzatitamo bhvH| // 277|| s.
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUtre kalpamaJjarI TIkA aTappagAre carittAyAre je kei aiyArA jAyA te savve maNavayakAehi niMdAmi 3 / banjhanbhaMtarabheyabhinnaM duvAlasavihaM tavaM caramANassa majjha jANamANassa vA ajANamANassa vA jo koi aIyAro jAo taM maNakyakAehi niMdAmi / 4 / dhammAyaraNe keNavi payAreNa jaM kiMci saMtaMpi vIriyaM goviyaM taM vIriyAyArAiyAraM maNavayakAehi zrIkalpa niMdAmi / 5 / lohAo vA mohApro vA suhumANaM vA bAyarANaM vA pANINaM mae jA virAhaNA kayA, taM mnn||278|| vayakAehi vosarAmi / 6 / hAsabhayakohalohAIsu jai musAbhAsaNaM kaDaM taM savvaM maNasA vayasA kAyasA nidAmi 7 rAgAo vA dosAo vA appaM vA bahuyaM vA sacittaM vA acittaM vA egao vA parisAgo vA jaM kiMca adattaM mae gahiyaM taM savvaM vosirAmi / 8 puSvaM divvamANusatericchaM mehuNaM jai mae maNamA vAraNaM kAraNaM karaNakAraNANumoyaNeNaM seviyaM taM savvaM maNavayakAyehi tivihaM tiviheNaM vosarAmi / 9 / lohadosAo dhaNadhannahiraNNasuvaNNavatthudupayacauppayapabhiINaM acittANaM vA sacittANaM vA jesi kesi vatthUNaM appo vA bahuo vA punvaM pariggaho pariggahio taM savvaM tivihaM tiviheNaM maNavayakAyajogeNaM vosirAmi / 10 / puvvaM itthIpasudAsadAsIdhaNadhannahiraNNasuvaSNabhavaNavasaNAIsu mamattaM kayaM taM savvaM vosirAmi / 11 / jibhidiyavasaM gaeNa mae jai rattIe caubihANaM asaNapANakhAimasAimANaM AhAro Ahario taM maNavayakAehiM niMdAmi / 12 / kohamANamAyAloharAgadosakalaha'bhakkhANapesunnaparaparivAyAiyaM jaM kiMci mae AyariyaM taM savvaM maNavayakAehiM vosirAmi / 13 / jai mae kasAyakalusiyatteNa egidiyA beiMdiyA teiMdiyA cauridiyA paMciMdiyA haNiyA pAritAviyA ubaddaviyA ThANAo ThANaM saMkAmiyA pharusavayaNehiM uddhaMsiyA. devA vA maNussA vA tirikkhA vA virAhiyA, te sambanIve ra khAmemi, khamaMtu ma te savve jIvA, no ajappabhiI evaM karissAmi tti akaraNayAe paJcakakhAmi / 14 / ajjappa bhiI ca NaM ahaM sayalaM chajjIvanikAya samANaM pAsemi / savve jIvA samadaMsissa majjha bhAyarA eva saMti / 15 / rUbajovvaNadhaNakaNagapiyajaNasamAgamaNAI patraNakhuddhasiMdhutaraMgA iva caMcalANi, vijjuna cavalANi, kusaggaTThiya osaviMda viva athirANi ya saMti, tattha ko aNuraMjai / 16 / jammajarAmaraNaNANAvihAhivAhitthANaM pANINa tAvakalAvagiribheyaNakulisaM arihaMtabhAsiyaM dhamma viNA assiM avAre asAre saMsAre anna kiMpi nAlaM tANAe vA saraNAe vA havai / 17 nimittamAsAiya sayaNA parayaNA havaMti, parayaNA ya sayaNA havaMti, na ettha jIvassa kovi sayaNo vA parayaNo vA; jai evaM tAhe ko vivegI tattha maNAyapi maNaM saMjoejjA / 18 / jIvo egallo evaM kammasahayaro jAyai marai ya, no teNa saha koi Agacchai Jain Education Interestinal gacchai ya, niyakammovaNIyaM ceva suhaM vA duI vA aNuhavai, na amo koi taM suhayai duhayai vA / 19 / jahattha- mahAvIrasya nandanAmakaH pazcaviMzatitamo bhvH| ||278 // Mainelibrary.org
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpamutre // 279 // Zhen vivegao u sarIrappANaM paropparaM gihagihINaM viva acaMtabheo vijjara, evaM dhaNadhanapariyaNAipayasthANaM appassa yabhisaM bheo, tahavi mohamucchiyA mUDhA jaNA muheba aNattabhUesa sarIrAIsu mujjhati, no puNa jANaMti sarIraM annaM appA annoti / atthimeyamaMsasoNiyasaNAumuttapurIsapuSNe navaddArassarvatamale asuiAgAre assi sarIre mamaM masso kahaM mujjhijjA ? aho ! mohavijaMbhiyaM, jeNAkato jaNo No vijANAra, jaM ohIe puSNAe bhADa gabhavamitra piyataraMpi imaM sarIraM avassameva cayaNijjaM havai, jayaNasaeNa lAliyaM pAliyaMpi imaM zarIraM viNassarameva asthi / devANaM paliovamasAgarovamahiiyaM sarIraM hoI, taMpi egadivase cayaNijjameva havai, tAhe amhArisANaM sarIrasma kA gaNaNA ? eyArise khaNiyahie sarIre ko maimaM mujjhijjA ? ao dhIrapuriseNa sarIraM evaM caNijjaM jeNa puNo sarIraM no bhavejjA, evaM mariyantraM jeNa puNo maraNaM na bhavejjA | 20 | dayAsAyarA vissabhAyarA bhagavaMto arihaMtA me saraNamatthu 1| asarIrA jIvaghA siddhA bhagavaMto me saraNamatthu 2| nikAraNaM jagajIvajoNIjAyara kkhaNakajjasAhavo sAhavo me saraNamatthu 3 | mukarAgadoso kevalipannatto dhammo me saraNamatthu 4 / eyANi cattAri saraNANi dukkhaharaNANi mokkhakAraNANi majjha hotu / abhi mama mAyA jiNavANI, piyA niggaMtho gurU, devo jiNadevo, dhammo arihaMtabhAsio, soyariyA sAhuNo. baMdhavA sAhammiyA saMti, te viNA anne savvevi assi jagammi jAlatullA / imAe cauvIsIe oiNNe usabhAI titthayare, bhara heravayamahAvidehakhittasaMbhave jiNe ya ahaM vaMdAmi nama'sAmi kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsAmi / jaNasaMkaSpakappatarU titthayaranamukkAro sayalasatthasAro saMsArINaM pANINaM bohilAhadvaM saMsAraccheyaNa ca havai 1, jhANAnaladaDDhabhavaparaMparAsaMjAyakammidhaNe bhagavaMte siddhe nama'sAmi 2, bhavabhayaccheyaNasayayatatparateNa dhariyapatrayaNe paMcavihAyArapAlaNasamatthe Ayarie nama'sAmi 3, samassiyasamatthasue suyajjhAvae uvajjhAe nama'sAmi 4, savainAsiyabhavalakkhe sattAvIsasAhuguNavisArae aTThArasasahassasIlaMgarahadhArae sAhU nama'sAmi 5 / eso paMcanamukAro jagajIvajIvaNasAro savvapAvaviNAsaNagAro savvamaMgalAgAro asthi / ajjappabhiI ahaM savvaM sAvajjajogaM jAvajIvaM maNovAkAhi vosirAmi, jAvajjIvaM cauvvihAhAraM vosirAmi, aMtimucchAsasamae sarIraMpi vosarAmi 21 // 034 // chAyA - atha cAnte dAntendriyo nitAntazAntasvAnto nandamunirevaMvidhAmArAdhanAmArAdhayati - Jain Education tional mUlakA artha - usake bAda indriyoM kA damana karane vAle aura kSAnti Adi guNoM ke sevana se mUlanA atha--indriyAne jItavAvALA, damanazIla, upazAMta cittavALAna damunie aMta samaye nIce AAAAAAAHANKA kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya nandanAmakaH paJcaviMzatitamo bhavaH / // 279 // ww.jainelibrary.org
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAlavinayAdhaSTaprakAre jJAnAcAre ye'tIcArA jAtAH, tAn manovAkAyairahaM nindAmi 1 // nizzaGkitAdyaSTaprakAre darzanAcAre ye ke'pyatIcArA jAtAH, tAn sakalAn manovAkAyairyutsRjAmi / 2 / samitiguptirUpe aSTaprakAre cAritrAcAre ye ke'pyatIcArA jAtAstAn sakalAn manovAkAyairyutsRjAmi / 3 / bAhyAbhyantarabhedabhinnaM dvAdazavidhaM tapazcarato mama jAnAnasya vA ajAnAnasya vA yo'ticAro jAtaH, taM manovAkAyainindAmi / / zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 28 // atyanta zAnta cittavAle nanda muni ne anta samaya meM isa prakAra kI ArAdhanA kI (1) kAla vinaya Adi ATha prakAra ke jJAnAcAra meM jo aticAra lage ho, maiM mana vacana kAya se unakI nindA karatA huuN| (2) niHzaMkita Adi ATha darzana ke AcAroM meM jo koI bhI aticAra hue ho to una saba kA mana, vacana, kAya se parityAga karatA huuN| (3) pA~ca samiti tIna gupti rUpa ATha prakAra ke cAritrAcAra meM jo koI aticAra lage hoM una ___ sabakI mana, vacana, kAya se nindA karatA huuN| (4) bAhya aura Abhyantara bheda vAle bAraha prakAra ke tapa kA AcaraNa karate hue jAna yA anajAna meM jo koI aticAra huA ho, mana, vacana, kAya se usakI nindA karatA huuN| mahAvIrasya nandanAmakaH paJcaviMzati mtmobhvH| pramANe ArAdhanA karI (1) kALa-vinaya vigere ATha prakAranA jJAnAcAra paikI koIpaNa eka AcAramAM, athavA samasta AcAromAM, je kaI aticAra lAge che, tene dhikkAruM chuM, niMdA karuM chuM. (2) niHzakita Adi ATha darzananA AcAromAM, je koI aticAra lAgyo hoya te tene mana-vacana kAyathI parityAga karuM chuM. ) pAMca samiti ane traNa guptirUpa ATha pravacana mAtAnA cAritrAcAramAM, je kaI aticAra lAgyo Doya, te sapane bhana-kyana-yAthI nachu: (4) bAhya ane AtyaMtara beThavALA bAra prakAranA pAcAranuM AcaraNa karatAM, je kaI aticAra lAgyo AES hoya, te prati chu. // 28 // SEyww.jainelibrary.org
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa dharmAcaraNe kenApi prakAreNa yat kiMcit sadapi vIrya gopitaM, taM vIryAcArAticAraM manovAkAyainindAmi / 5 / lobhAd vA mohAd vA sUkSmANAM vA bAdarANAM vA prANinAM mayA yA virAdhanA kRtA, tAM manovAkAyairyutsRjAmi / 6 / hAsabhayakrodhalobhAdiSu yadi mRSAbhASaNaM kRtaM tat sarva manasA vacasA kAyena nindAmi / rAgAda vA dveSAda vA alpaM vA bahukaM vA sacittaM vA acittaM vA ekako vA pariSadgato vA yatkicit adattaM mayA gRhItam, tatsarva vyutsRjAmi 81 pUrva divyamAnuSatairazcaM maithunaM yadi mayA manasA vAcA kAyena karaNakAraNAnumodanena sUtre // 28 // (5) dharma ke AcaraNa meM kisI bhI prakAra se kisI vIrya kA gopana kiyA ho to usa vIryAcAra ke aticAroM kI mana, vacana, kAya se nindA karatA huuN| (6) lobha se yA moha se sUkSma athavA bAdara prANiyoM kI jo virAdhanA kI ho to usakA mana, vacana, kAya se tyAga karatA huuN| (7) hAsa, bhaya, krodha yA lobha Adi kisI bhI kAraNa se yadi mRSAvAda kA sevana kiyA ho to mana vacana kAya se usa sabakI nindA karatA huuN| (8) rAga se athavA dveSa se, alpa athavA bahuta, sacitta athavA acitta akele meM athavA janasamUha meM rahakara maiM ne jo bhI adatta grahaNa kiyA ho, usa sabakA parityAga karatA huuN| (9) pahale deva, manuSya yA tiyeca saMbaMdhI maithuna kA mana vacana kAya se, kRta kArita yA anu mahAvIrasya nandanAmakaH pazcamAviMzatitamo bhvH| (5) dharmanuM AcaraNa sevatAM keIpaNa prakAranI zakita rUMdhI hoya, te te varyAcAranA aticAranI mana vacana kAyAthI niMdA karuM chuM. (6) lobha athavA mohane laIne, je keI sUkSama yA bAdara prANInI varAdhanA karI hoya te tenI kSamA mAMgu chuM. (7) hAsya-bhaya-krodha athavA lebha vigere kAraNe dvArA a95 ke adhika juThuM belAyuM hoya, te tenI AtmAnI sAkSIe, kevaLInI sAkSIe gIMNA karuM chuM. (8) rAga-dveSathI a95 athavA ghaNuM, sacitta athavA acitta, ekAMtamAM agara samUhamAM rahIne, je koIpaNa cIja vastu a5 ke bahu mUlyavALI hoya te, AjJA sivAya grahaNa karI hoya, te tene parityAga karuM chuM. (4) pUrva 4-manuSya-tiyaya sAthe bhana-vayana-chAyAthI bhaithuna sevAnI bhAvanA 40 DAya, 42vI .ya, // 28 // Ho
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 282 // Jain Education sevitaM, tatsavaM manovAkkAyaistrividhaM trividhena vyutsRjAmi | 9| lobhadoSAd dhanadhAnyahiraNyasuvarNavAstudvipadacatuSpadaprabhRtInAM sacittAnAM vA acittAnAM vA yeSAM keSAM vastUnAm alpo vA bahuko vA pUrva parigrahaH parigRhItaH, taM sarva trividhaM trividhena manovAkkAyayogena vyutsRjAmi | 10 | pUrva strIpazu dAsadAsIdhanadhAnyahiraNyasuvarNabhavanavasanAdiSu mamatvaM kRtaM, tatsarvaM vyutsRjAmi / 11 / jihvendriyavazaGgatena mayA yadi rAtrau caturvidhAnAmazanapAnakhAdisvAdimAnAmAdAra AhAritaH, tad manovAkkAyairnindAmi |12| krodhamAnamAyAlobharAgadveSa kalahA'bhyAkhyAnapai modanA se yadi sevana kiyA ho to tIna karaNa tIna yoga se usakA tyAga karatA hU~ / (10) lobhadoSa se prerita hokara dhana, dhAnya hiraNya, suvarNa, makAna Adi acitta tathA dAsa dAsI Adi sacita jina kinhIM vastuoM kA alpa yA bahuta jo pUrvakAla meM parigraha kiyA ho usa sabakA mana vacana kAya se tathA kRta kArita anumodanA se tyAga karatA hU~ / (11) strI, pazu, dAsa, dAsI, dhana, dhAnya, hiraNya, suvarNa, bhavana, vastra Adi meM jo mamatAbhAva dhAraNa kiyA ho, usa sabakA tyAga karatA hU~ / (12) jihvA - indriya ke vazIbhUta hokara yadi maiM ne rAtri meM azana pAna-khAdya-svAdha rUpa cAra prakAra kA AhAra kiyA ho to mana vacana kAya se usakI nindA karatA hU~ / (13) krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, kalaha, abhyAkhyAna, paizunya, paraparivAda Adi kisI agara amalamAM mUkI hoya teA te sarva prakAranA nava koTInA doSanI niMdA karu chuM. (10) pUrva ANe sola yAne dveSathI prerAne, dhana-dhAnya-avezata-sonuM - 3-mAna- vigere atheta vastuo, temaja dAsa-dAsI Adi saceta cIjo, alpa agara bahumUlyavALI vastuo grahI hoya, athavA parigraha karyo hoya, te sarva doSonI mana-vacana-kAyAnA nava prakArathI, du...chA karUM chuM. (11) strI-pazu-hAsa -hAsI-dhana-dhAnya-avezata- suvarNaM thAMDI-lavana-vastra mahimAM bhabhatAbhAva uyoM hoya te te samatAbhAvane tyAgu chuM. (12) rasanendriyane vaza thaI rAtrInA samaye, AhAra AdinuM sevana karyu hoya te tenI mana-vacana kAyAnA cegathI AleAyaNA karuM chuM, (13) ogha, bhAna, bhASA, bola, rAgadveSa, 4, syAmyAna paranI upara Aja thaDAva paizunya-thADI, ational kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasva nandanAmakaH paJca viMzatitamo bhavaH / // 282 //
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA 5 mahAvIrasya zunyaparaparivAdAdikaM yat kiMcid mayA AcaritaM, tatsarva manovAkAyavyutsRjAmi / 13 / yadi mayA kaSAyakalaSitatvena ekendriyA dvIndriyAstrIndriyAzcaturindriyAH paJcendriyA hatA, paritApitA, upadratAH, sthAnAt sthAnaM saMkrAmitAH, paruSavacanairuddharSitAH, devA vA manuSyA vA tiryaJco vA virAdhitAstAn kalpasarvAn kSamayAmi, kSAmyantu mAM te sarve jIvAH, no adyaprabhRti evaM kariSyAmoti akaraNatayA pratyAkhyAmi maJjarI 14 / adyaprabhRti ca khalu ahaM sakalaM SaDjIvanikAyaM samAnaM pazyAmi / sarve jIvAH samadarzino mama bhrAtara bhI pApa kA AcaraNa kiyA ho usa saba kA mana vacana kAya se parityAga karatA huuN| (14) kaSAya se kaluSita hokara ekendriya, dvIndriya, trIndriya, caturindriya aura paJcendriya jIvoM kA ghAta-prANavyaparopaNa kiyA ho, unheM paritApa-mana, vacana, kAya se pIDA-pahu~cAyA ho, unheM upadratasthAna se haTAkara dUsare sthAna para DAla diyA ho, kaThora vacanoM se unakI bhartsanA kI ho, yA devoM, manuSyoM aura tiryacoM kI virAdhanA kI ho to una saba se maiM kSamA yAcanA karatA huuN| ve saba jIva mujhe kSamA lAI pradAna kreN| aba se isa prakAra kA vyavahAra nahIM karU~gA, isa taraha akaraNarUpa se usakA pratyAkhyAna nandanAmakaH karatA huuN| (15) Ana se maiM SaD-jIva-nikAya ke saba jIvoM ko samabhAva se dekhatA huuN| mujha samadarzI ke paJca viMzatitamo lie sabhI jIva vandhu ke samAna hai| bhvH| ane paraMparivAda-anyanI niMdA vigeremAMthI kaI ekanuM athavA sarvanuM AcaraNa karyuM hoya, te tene pazcAttApa jAhera karuM chuM. (14) kaSAyayukata thaI ekendriya jIvathI mAMDI paMcendriya jI sudhInA koI paNa jIvanA prANa lIdhAM hoya, prANa jAya tyAM sudhI mAra mAryo hoya, athavA sUkama prahAra paNa karyo hoya, athavA dravya ane bhAva hiMsA ane karI haya, mana vacana-kAyAthI athavA traNa paikI koIpaNa yoga dvArA pIDA ApI hoya, paritApanA dIdhI hoya, upadrava karyo hoya. eka sthAnethI upADI anya sthAne mUkyAM hoya, kaThora vacanathI meNAM-ToNAM mAryA hoya, deva-tiryaMca-manuSyanI virAdhanA karI hoya, te te sarva jIvenI kSamA yAcuM chuM. sarva che mane kSamA Ape, bhaviSyamAM AvuM akArya para 28 nahi tenA pratyAbhyAna-52yA-42 chu! (15) AjathI huM sarva jI tarapha samabhAvanI daSTithI jouM chuM-huM samadazI thAuM chuM, eTale tamAma Dationalone bhaa| saramA bhAnu cha. ww.jainelibrary.org
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ ! eva santi 15 / rUpayauvanadhanakanakapriyajanasamAgamanAni pavanakSubdhasindhutaraGgA iva caJcalAni, vidyudvaccapalAni, kuzAgrasthitAvazyAyavindava iva asthirANi ca santi 16 / janmajarAmaraNanAnAvidhAdhivyAdhigrastAnAM mANinAM tApakalApagiribhedanakulizam ahaMdrASitadharma vinA asmin apAre asAre saMsAre anyat kimapi nAlaM trANAya vA zaraNAya vA bhavati 17 / nimittamAsAdya svajanAH parajanA bhavanti parajanAzca svajanA bhavanti, nAtra jIvasya ko'pi svajano vA parajano vA, yadyevaM tadA ko vivekI tatra manAgapi manaH saMyojayet 18 / jIva zrIkalpa kalpa mutra maJjarI // 284 // TIkA (16) rUpa, yauvana, dhana, kanaka aura priyajanoM ke samAgama AdhI se kSubdha hue sAgara kI laharoM ke samAna caMcala haiM, bijalI kI camaka ke samAna capala haiM aura kuza kI noMka para sthita osa ke buMdoM kI bhAMti asthira haiM, isaliye kauna vivekI inameM lalacAyegA? arthAt koI nhiiN| (17) janma, jarA, maraNa tathA vividha prakAra kI AdhiyA~ evaM vyAdhiyoM se grasta-saMsArI jIvoM ke saMtApa-samUha rUpI zaila (parvata) ko bhedane ke lie vajra ke sadRza adbhASita dharmake atirikta isa asAra saMsAra meM aura koI trANa karane vAlA yA zaraNa dene vAlA nahIM hai| (18) nimitta milane para svajana parajana bana jAte haiM aura para jana bhI svajana bana jAte haiN| isa saMsAra meM na koI apanA hai, na parAyA hai| aura jaba yaha sthiti hai to kauna vivekavAn unameM thor3A bhI mana lagAyegA / ma mahAvIrasya manandanAmakaH vizatitamo bhvH| (16) rUpa-yauvana-dhana-kanaka ane sagAMvahAlAMne saMbaMdha, sAgaranA mojA samAna caMcaLa che. vijaLInA. camakArA je capaLa che, ane jhAMDanA pAMdaDA para paDelAM jhAkaLanA biMdu samAna asthira che. mATe koNa vivekIjana AmAM lalacAze ? eTale keI nahi. (17) janma-jarA-maraNa-Adhi-vyAdhithI gherAyela saMsArI jIne, ahaM'tabhASita dharma sivAya kaI zaraNabhUta nathI. ' (18) RNAnubaMdhane lIdhe sau koI AvI maLe che. puNyane zubhayoga thatAM parAyA paNa svajana ane teNe mitra banI jAya che, ne pApane udaya thatAM sanehIo paNa duzmana thaI paDe che. mATe A jIvane keIpaNa svajana dain Education NFSonal pa2 nathI. nyAre bhAvI sthiti cha tyAre / vihI mAmA bhana us, nahi. ||284|| Saiww.jainelibrary.org.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra zrIkalpa mUtre ma / / 285|| kAyamasahacarI jAyate briyate ca, no tena saha ko'pyAgacchati gacchati ca, nijakopanItameva sukhaM vA duHkhaM vA anubhavati, nAnyaH ko'pi taM mukhayati duHkhayati vA 19 / yathArthavivekatastu zarIrAtmanoH parasparaM gRhagRhiNorivAtyantabhedo vidyate, evaM dhanadhAnyaparijanAdipadArthAnAm Atmanazca bhRzaM bhedaH, tathApi mohamUcchitA mUDhA janA mudhaiva anAtmabhUteSu zarIrAdiSu muhyanti, no punarjAnanti-zarIram anyat AtmA anya iti / asthimedomAMsazoNitasnAyumUtrapurISapUNa navadvArasravanmale azucyAgAre asmin zarIre matimAn manuSyaH kathaM muhyet ? aho mohavijRmbhitam ! yenAkrAnto jano no vijAnAti yat-avadhau pUrNa bhATakabhavanamiva priyataramapi idaM zarIram avazyameva tyajanIyaM bhavati, yatnazatena lAlitaM pAlitamapi idaM zarIraM vinazvarameva asti| devAnAM [19] jIva akelA hI apane kRta karmoM ke sAtha janmatA aura maratA hai| usake sAtha na koI AtA hai, na jAtA hai| apane karmoM se udaya meM Aye sukha yA duHkha kA anubhava karatA hai| dUsarA koI bhI use sukha yA duHkha nahIM pahuMcA sktaa| [20] vAstavika-viveka dRSTi se dekhA jAya to zarIra aura AtmA meM gRha aura gRhasvAmI ke samAna atyanta bhinnatA hai| isI prakAra dhana, dhAnya, parivAra Adi bhI AtmA se atyanta bhinna haiN| phira bhI moha se mUcchita hue mUr3ha pANI vRthA hI zarIra Adi meM Asakta hote haiN| yaha kAyA asthi (haD meda, mAMsa, rudhira, snAyu (nase) mUtra aura mala se paripUrNa hai| isameM se nau dvAroM se azuci padArtha jharate rahate haiN| aise azuci ke bhaMDAra zarIra para kauna matimAna mohita hogA ? kintu moha kI mahimA aparampAra hai, jisake vazIbhUta hokara manuSya yaha nahIM jAna pAtA ki avadhi pUrI hone para bhAr3e ke makAna ke ma mahAvIrasya nandanAmakaH paJcaviMzatitamo ' (19) jIva ekale Avyo che ane ekalo jAya che. sAthe pUrve bAMdhelA karmasamUha laI jAya che. zubhAzubha karmo sivAya, kAMIpaNa sAthe jatuM nathI. potAnA karmo udaya Avye sukhaduHkhane anubhava svayaM kare che. bIjA koI paNa sukhaduHkhanA bhAgIdAra banatAM nathI. (20) tAtvikadaSTithI jue te dIpaka jevuM sApha jaNAze ke zarIra ane AtmA ane bhinna padArtho che. ghara ane gharanA mAlika jevo sabaMdha tarI Ave che. jayAre zarIra ane AtmA bhinna che. te dhana-dhAnya parivAra Adi AtmAthI atyaMta bhinna che ! AvuM dIvA jevuM jANavA chatAM, mehane lIdhe prANa zarIra vigeremAM Asakata bane che, ne mithyAtva bhAvanAne lIdhe zarIrane ja "AtmA' mAnavA lAge che. // 285 / / Jain Education ational .
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ maJjarI palyopamasAgarIpamasthitikaM zarIraM bhavati, tadapi ekadivase tyajanIyameva bhavati, tadA asmAdazAnAM zarIrasya kA gaNanA ? etAdRzekSaNika sthitike zarIre ko matimAna muhA~ta, ato dhIrapuruSeNa zarIramevaM tyajanIyaM yena punaH zera zarIraM na bhaveta, evaM marttavyaM yena punamaraNaM na bhavet 20 / dayAsAgarA vizvabhrAtaro bhagavanto'rhanto me zaraNaM zrIkalpasantu 1 / azarIrA jIvaghanAH siddhA bhagavanto me zaraNaM santu 2 / niSkAraNaM jagajjIvayonijAtarakSaNakArya kalpamUtre // 286 // samAna atizaya priya isa zarIra ko avazya hI tyAganA par3atA hai ! isa zarIra kA lAlana-pAlana karane ke TIkA lie saikar3oM yatna kiye jAeM, phira bhI yaha to vinAzazIla hI hai ! deva-zarIra palyopama aura sAgaropama taka rahanevAlA hotA hai, kintu eka na eka dina use bhI tajanA hI par3atA hai to phira hamAre zarIra kI kyA ginatI hai| aise kSaNa-sthAyI zarIra para kauna vivekavAn moha dhAraNa karegA? ata eva-dhIra puruSoM ko zarIra kA isa prakAra tyAga karanA cAhie, jisase punaH zarIra kI utpatti hI na ho| isa prakAra maranA cAhie ki phira kabhI maranA hI pdd'e| (21) karuNA ke sAgara, vizva ke bandhu arhanta bhagavaMta mere lie zaraNa ho 1 / azarIra aura jIvadhana mahAvIrasya siddha bhagavAn mere lie zaraNa ho 2 / niHsvArtha bhAvase jagat ke jIvoM kI rakSA karanevAle sAdhu mere liye nandanAmakaH zaraNa ho 3 / jisameM rAga-dveSa ke liye koI sthAna nahIM hai, aisA kevali-prarUpita dharma mere liye zaraNa paJcaviMzatiho 4 / ye duHkha kA haraNa karanevAle aura mokSa ke kAraNa cAra zaraNa mere lie hoN| matamo bhvH| (22) Aja se jinavANI merI mAtA hai / nigrantha guru mere pitA haiN| jinadeva mere deva haiM, A zarIra hADakAM, meda, carabI, mAMsa rudhira, snAyu, maLa ane mUtrathI paripUrNa che. nava dvAre dvArA aharniza A zarIramAMthI azuci jharyA kare che. to kayo buddhimAna puruSa A zarIrane pitAnuM mAne? paraMtu mohane mahimA apAra ane agocara che. A zarIranI sthiti pUrI thaye bhADAnuM makAna jema khAlI karavuM paDe che tema A zarIrane paNa mUkI daI cAlI nIkaLavuM paDe che. A zarIranuM game tevuM pAlana jatana kare, te paNa nAza pAmavAnuM ja che, kAraNa ke tene svabhAva vinAzazIla che. | deva ke jenuM zarIra, hADa mAMsa vinAnuM kaMcanavaNuM che, temaja dIrdhakALa eTale palyopama sAgaropama sudhI TakavA. kALuM che, chatAM ane te te zarIrane paNa mUkavuM paDe che, te A ceDA kALa sudhI nabhavAvALA zarIranI zI vAta karavI ? // 286|| dhIra ane vIra puruSone evI rIte tene tyAga karavo ghaTe che, ke pharI vakhata, zarIranI utpatti na thAya, maraNa paNa evI rIte thavuM joIe ke pharIthI maravuM na paDe! (21) aAsAra-vizva'dhu-mata pAnabhane ne 1. bharIsa yetanyabana vA siw w.jainelibrary.org TRAINRITRAPATRAINEENETRARATHITRAPARINEERIES Jain Education
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ LATES sAdhavaH sAdhavo me zaraNaM santu 3 / muktarAgadveSaH kevalipajJapto dhamoM me zaraNamastu 4 / etAni catvAri zaraNAni duHkhaharaNAni mokSakAraNAni mama bhavantu / adya prabhRti mama mAtA jinavANI, pitA nigrantho guruH, devo jinadevaH, dharmo'hadApitaH, sodAH sAdhavaH, bAndhavAH sAdharmikAH santi / tAn vinA anye sarve'pi asmin jagati jAlatulyAH santi / asyAM caturvizatau avatIrNAn RSabhAdoMstIrthakarAn, bharataravatamahAvidehakSetrasaMbhavAna jinAzca ahaM vande namasyAmi kalyANaM maGgalaM daivataM caityaM pryupaase| janasaMkalpakalpatarustIrthakaranamaskAraH zrIkalpa kalpa maJjarI 1287 // TIkA jinabhASita dharma merA dharma hai, aura sAdharmI mere bhAI-bandhu haiM / inake sivAya, isa saMsAra meM anya sabhI bandhana ke samAna haiN| [23] isa caubIsI meM avatIrNa hue RSabha Adi tIrthakaroM ko tathA bharata, airavata aura mahAvideha kSetra meM honevAle jinezvara devoM ko maiM vandana karatA hU~, namana karatA hU~, unakI upAsanA karatA hU~, kyoM ki ve kalyANamaya aura maMgalamaya haiM, deva haiM aura jJAnasvarUpa haiN| manuSyoM ke saMkalpa kI pUrti karane ke lie kalpavRkSa ke samAna, tIrthaMkaroM ko kiyA huA namaskAra saba zAstroM kA sAra hai| vaha saMsAra ke prANiyoM ko bodhilAbha ke lie aura saMsAra kA anta karane ke lie hotA hai| mahAvIrasya nandanAmakaH paJcaviMzatimatamo bhvH| bhagavAnanuM mane zaraNuM haje 2. niHsvArtha bhAve jagatavAsI jIva jaMtuonI rakSA karavAvALA sAdhu-sAdhvInuM mane zaraNuM haja 3. rAga dveSarahita kevaLI prarUpita dharmanuM mane zaraNuM haje 4. A cAra zaraNe ja mArA vAstavika zaraNAM che, ne te mArA paraMparAnA duHkhane haravAvALA che ! (22) AjathI jInavANI mArI mAtA che, nirca guru mArA pitA che. janadeva mArA deva che, jInabhASita dharma mAre sAro dharma che. sAdhamI mArA bhAI-bhAMDu che. A sivAya sarva koI baMdhanarUpa che. (23) vartamAna cauvIsInA cAvIsa tIrthaMkarane tema ja bharata eravata ane mahAvideha kSetramAM thavAvALA jinezvara devene namaskAra karUM chuM, vaMdana karuM chuM, ane temanI paryuM pAsanA karuM chuM, kAraNa ke teo kalyANamaya ane maMgalamaya che. deva temaja jJAnavarUpI che. A de, manuSyanA kalpavRkSa samAna che. teone bedha, saMsAraJain Educationpation sAgara ta2vA mATeSa pahezAle cha. (1) For Private & Personal use Only // 287 // tiww.jainelibrary.org
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 288 // Jain Education Inter Zhen Lei Shang sakalazAstrasAraH saMsAriNAM prANinAM bodhilAbhArthaM saMsAracchedanArthaM ca bhavati / dhyAnAnaladagdhabhavaparamparAsaMjAtakarmendhanAn bhagavataH siddhAn namasyAmi 2 / bhavabhayacchedana satatatatparatvena dhRtamavacanAn paJcavidhAcAra - pAlanasamarthAn AcAryAn namasyAmi 3 / samAzritasamastazrutAn zrutAdhyApakAn upAdhyAyAna namasyAmi 4 / sapadinAzitabhavalakSAn saptaviMzatisAdhuguNavizAradAn aSTAdazasahasrazIlAGgarathadhArakAn sAdhUn namasyAmi 5 / eSa jinhoMne bhavaparamparA meM upArjita karmarUpI indhana ko zukladhyAnarUpI agni se bhasma kara DAlA hai, arthAt zukladhyAna ke prabhAva se anekajanmopArjita karmasamUha ko naSTa karanevAle, aise jo siddha bhagavanta haiM unako namaskAra ho / jIvoM ke saMsArajanita bhayake unmUlana karane meM sarvadA tatpara rahane ke kAraNa jinhoMne pravacana - jinavANI ko dhAraNa kiyA hai, jo jJAnAcAra darzanAcAra cAritrAcAra tapaAcAra aura vIryAcAra ke pAlana karane meM samartha haiM aise AcAryoM ko namaskAra ho / ru. masta zruta-Agama ko jinhoMne yathAvat grahaNa kiyA hai, arthAt jo sakala AgamoM ke jJAna se saMpanna haiM, jo zrutakA adhyayana karAnevAle haiM una upAdhyAyoM ko namaskAra ho / zIghra hI lAkhoM raf kA anta karanevAle, sAdhu ke sattAIsa (27) guNoM se yukta, aThAraha hajAra zIlAMgaratha - zIla ke aMgarUpI rathako dhAraNa karanevAle sAdhuoM ko namaskAra ho / jemaNe bhavapara parAthI upAjela kanA daLane jIlalezyA ane zukaladhyAnarUpI agni vaDe bhasmIbhUta pharyA che. evA siddha bhagavAnane namaskAra karU chuM. (2) saMsAranA du:khAthI bhayabhIta thayela jIvAne bhayamukata karavAmAM je sarvAMdA tatpara che, jeee bhaya TALavA jInavANIne dhAraNa karI che, jee jJAnAcAra-darzanAcAra-tapAcAra ane vIryacAratuM pAlana karavAmAM ajoDa sAmathy tAve che, tevA AyArya bhagavAnane namaskAra 42 chu. (3) samasta zruta-AgamAne jeee yathAvat grahaNa karyA che, sakala-Agama-jJAnathI saMpanna che, temaja zrRtanuM adhyayana karAvavA tatpara che. tevA upAdhyAya bhagavAnane namaskAra karuM chuM. (4) anaMta bhavAnA aMta karavAvALA, sAdhunA satyAvIsa guNeAthI virAjIta, aDhAra hajAra zIlAMgaratha-zIlanA gayI sthane dhArasya 42vAvANA sAdhukane namaskAra le ! (4) only kalpa maJjarI TIkA mahAvIras nandanAmaka pazca viMzatitamaM bhavaH / // 288 !! jainelibrary.org
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamutre // 289 // Tang paJcanamaskAro jagajjIvajIvanasAraH sarvapApavinAzanakAraH sarvamaGgalAgAramasti / adyaprabhRti ahaM sarve sAvadyayogaM yAvajjIvaM manovAkkAyaiyutsRjAmi, yAvajjIvaM caturvidhAhAraM vyutsRjAmi, antimocchvAsasamaye zarIramapi vyutsRjAmi 21 // 033 // TIkA- ' aha ya aMte' ityAdi / vyAkhyA sugamA / navaram-ante= antasamaye / nitAntazAntasvAntaHkSAntyAdiguNasevanena nitAntam = atizayaM zAntaM = susthiraM svAntaM ceto yasya sa tathA - atyantasusthiracitta ityarthaH / tathA - kAlavinayAdyaSTaprakAre - kAla vinayAdayo'STau prakArAH = bhedA yasya sa tathA tasmiMstathokte -kAla- vinaya - bahumAnopadhAnAnihnatravyaJjanArthatadubhayarUpe, tatra - kAla:-do yasyAGgapraviSTAdeH zrutasya kAla uktaH tasya tasminneva yaha pUrvokta paMcanamaskAra jagata ke samasta jIvoM ke liye jIvana kA sAra hai, samasta pApoM ko naSTa karanevAlA hai, aura sakala maMgaloM meM yaha prathama maMgala hai | 'punaH (24) Aja se maiM saba prakAra ke sAvadha-yoga ko, jIvana bharake lie, mana vacana kAya se tyAgatA hU~, sAtha hI cAra prakAra ke AhAra kA parihAra karatA hU~ aura antima zvAsocchvAsa ke samaya zarIra kA bhI parityAga karatA hU~ ||033 || TIkA kA artha- indriyoM kA damana karanevAle, kSamA Adi guNoM kA sevana karane se atizaya zAnta cittavAle nandamunine anta samaya meM isa prakAra kI ArAdhanA kI (1) kAlavinaya Adi ATha prakAra ke jJAnAcAra meM jo aticAra lage hoM unakI maiM mana vacana kAya se nindA karatA hU~ / Jain Education Irational A pAMca namaskAra jIvanA jIvananA sAra che, samasta pApAnA samUhane kATavAvALA che, sakala moMgalAmAM zreSThama gala che. (24) AdhI sarva amAranA sAvadha ( pAyArI ) yogano chavana paryaMta mana-vayana-DAyAthI tyAga 43 cha tenI sAthe cAre prakAranA AhArane paNa DuM chuM. aMtima zvAseAzvAsa sudhI A zarIranA paNa parityAga karU chuM. (s034) TIkAnA artha-upazAMta cittavALA muni naTTe nIce lakhyA mujaba, aMtima ArAdhanA karI-- (1) kAla-vinaya Adi ATha prakAranA jJAnAcAramAM je kAi aticAranuM sevana karyu hoya tenI gA~ karU chu. aba 1, vinaya 2, bahumAna 3, upadhAna 4, manihava ya, sUtra 6, artha 7, tadubhaya [sUtra ne artha ate & Personal kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya nandanAmakaH paJca triMzatitamo bhavaH / // 289 // w
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ matra TIkA kAle svAdhyAyaH kartavyo nAnyadA 1, vinayaH zuruzuzrUSAlakSaNaH 2, bahumAnaH AntaraH prItivizeSaH 3, mAra upadhAnam aGgopAGgAnAM siddhAntAnAM paThanArAdhanArthamAcAmAmlopavAsanirvikRtyAdilakSaNastapovizeSaH 4, anizrIkalpavayataH zratAdikam adhItaM, tasya anapalApaH 5, vyaJjanaM-sUtram 6, arthaH mUtrArthaH 7, tadubhayam=mUtrArthoM kalpakAla vinaya Adi jJAna ke jo ATha AcAra kahe haiM ve isa prakAra haiM-(1) kAla (2) vinaya maJjarI // 29 // (3) bahumAna (4) upadhAna (5) aniva (6) sUtra (7) artha aura (8) tadubhaya / inakA artha isa prakAra hai1-kAla-jisa aMgapraviSTa Adi zruta kA jo kAla batalAyA gayA hai, usI kAla meM usakA svAdhyAya karanA cAhie, anya kAla meM nhiiN| 2-vinaya-gurukI zuzraSA karake adhyayana karanA caahie| 3-bahumAnaAntarika prIti / 4-upadhAna-aMga-upAMga rUpa AgamoM ke paThana aura ArAdhana ke lie AyaMbila, upavAsa, vigayatyAga Adi tapasyA karanA / 5-aniva-jisase zAstra Adi kA adhyayana kiyA ho, usakA nAma na chipAnA / 6-mUtra arthAt mUla pATha siikhnaa| 7-artha-mUlapATha kA artha siikhnaa| 8-tadubhaya-mUlapATha banne] 8. A jJAnAcArano bhAvArtha A pramANe che mahAvIrasya (1) kAla-eTale agyAra aMga vigerenuM sAMbhaLavuM, paThana-pAThana karavuM vigere mATe je samayanI maryAdA nandanAmakaH bAMdhI hoya te samaye ja tenuM adhyayana thaI zake, bIjA keI samaye nahi. A "kAlAcAra' che. 2 vijaya-gurunI sevA za. tenusanmAna 4za, te nA -nbh24||2 4zana, sUtra-siddhAMtanu madhyayana 42 vizatitamo naye. yA vijayAcAra' ch| bhvH| 3 bahumAna-sUtra ane tenA artha temaja bhAvArtha mATe ziSyane ghaNuM mAna hovuM joIe. sUtranuM paThana pAThana, bhakti ane bahumAna-pUrvaka thavuM joIe jethI karI jJAnanI dhArA pragaTe, A " bahumAnAcAra' che. 4 upadhAna-aMga-upAMga rUpa Agamane abhyAsa cAlu hoya te daramyAna ziSya AyaMbila, upavAsa, vigayayAga Adi thaI zake te prakAranI tapazcaryA ravI joIe. AthI sUtranuM vAstavika jJAna pariName che. A BthAnAdhAra' cha. 5 anagva-jenI pAse zAstrano abhyAsa thayo hoya, tenuM nAma khAnagI na rAkhavuM temaja na chapAvavuM // 29 // mA maniyAra' che. 6 sUtra-mULapATha. "sUtra' eTale siddhAMta ke Agama athavA sUtra game te nAme "zAa" belAtuM hoya che daien Education minimal zAkhanA bhUsapA ne 'sUra' thI samAdhAmA cha. ajinal org mA 'sUtrAyAra' cha. SEASu.jainelibrary.org.
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 29 // TIkA bhayam 8, ityaSTavidhe jJAnAcAre ye'tIcArA jAtAH, tAn sakalAn atIcArAn manovAkAyairahaM nindAmIti / tathA-nizzaGkitAdhaSTaprakAre-nizzaGkitAdayaH aSTau prakArA yasya sa tathA tamistathokta-nizzaGkita-niSkADikSatanirvicikitsA'mRdRSTayupabaMhaNa-sthirIkaraNa-vAtsalya-prabhAvanetyaSTavidhe, tatra-nizzaGkitaM zaGkArAhityam 1, niSkAkSitam-kAGkitaM-kAGkSA-anyAnyadarzanagrahaH, tadabhAvo niSkAGkSitam-anyAnyadarzanagrahaNAkAkSArAhityam 2, bhI sIkhanA aura usakA artha bhI siikhnaa| isa ATha prakAra ke jJAnAcAra meM jo aticAra lage hoM, una saba aticAroM kI maiM mana vacana kAya se nindA karatA huuN| (2) nidazaMkita Adi darzana ke prAcAroM meM jo koI bhI aticAra lage hoM una sabakA mana vacana kAya se parityAga karatA huuN| niHzaMkita Adi ke bheda se darzanAcAra ke ATha bheda ye haiM 1-nizzaMkita, 2-niSkAMkSita, 3-nirvicikitsA, 4 amRDhadRSTi, 5-upabaMhaNa, 6-sthirIkaraNa, 7-vAtsalya, 8-prabhAvanA / inakA artha isa prakAra hai--nizzaMkita-cItarAga sarvajJa ke vacanoM meM zaMkA na krnaa| 2-niSkAMkSita-anyAnya darzanoM-dharmoM-paMthoM ko grahaNa karane kI icchA na karanA |3-nirvicikitsaa meM mahAvIrasya nandanAmakaH pazcaviMzatitamo bhvH| (7) maya-sUtranA bhUkha paahn| artha sabhA te mA 'mAyA' cha. (8) tamaya-bhUtA8 ane tenA bharthazAma te mA bhayAyAra' cha. A ATha jJAnAcAramAM sAdhu-sAdhvIne deSa AvavA saMbhava che ema jANI naMda aNagAre aMtima samaye tenuM Alocana karyuM ne pApamAMthI mukta thayAM. (2) ni:ti mA mA zanAyAnI spaSTatA AprabhAle che. (1) ni:zati, (2) nisilad. (3) nAyitsA , [4] aSTa, (5) 669, [6] sthirI426, (7) vAtsalya, [8] amApanA. - 1-niHzaMkita eTale vItarAga vANImAM keIpaNa prakAranI zaMkA lAvavI na joIe. kAraNa ke rAga ane dveSa tathA vikAra ane vikRtibhAvanAne sarvathA kSaya karyo che tene kAMI paNa chupAvavAnuM rahetuM nathI, tethI je ane sthita hoya teja darzAve che, mATe AvA Apta puruSanA vacana, niHzaMkapaNe mAnavA joIe. tional onal -niSkAMkSita' eTale anya darzana temaja anya dharmanA paMthene grahaNa karavA IcchA na karavI te. // 291 // Jain Education S eww.jainelibrary.org
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirvicikitsam-vicikitsA mativibhramaH-AgamasyArthe yuttyopapanne'pi phalaM pati sandehaH, tadabhAvo nirvicikitsam 3, amUDhadRSTiH-amUDhA-tapovidyAtizayAdikutIrthikaRddhidarzane'pi avicalitA yA dRSTiH-samyagdRSTiH sA 4, upabRMhaNaM-sAdharmikANAM vaiyAvRttyAdisadguNaprazaMsanena tadguNavRddhikaraNam 5, sthirIkaraNa-dharmAtpacalatAM sadhuktimRduvacanaiH punastatraiva sthApanam 6, vAtsalyaM samAnadevagurudharmavatAM janAnAM bhojanavasanadAnopakArAdibhiH zrIkalpa kalpa // 292 // TIkA Agama kA artha yukti se siddha hone para bhI matibhrama honA arthAt dharma ke phala meM sandeha karanA vicikitsA hai| vicikitsA ke abhAva ko nirvicikitsA kahate haiN| 4-amRDhadRSTi-kutIthikoM ke tapa yA vidyAtizaya Adi kI Rddhi dekha kara bhI apanI dRSTi ko avicala rkhnaa| 5-upabRMhaNasAdharmI janoM ke vaiyAvRtya Adi sadaguNoM kI prazaMsA karake unake guNoM kI vRddhi krnaa| 6 sthirIkaraNa-dharma se calita hote hue ko samIcIna yuktiyoM se tathA komala vacanoM se samajhA-bujhAkara punaH dharma meM sthira karanA / 7-vAtsalya-samAna deva, guru aura dharmavAle janoM kA bhojana, vastra, dAna, aura mahAvIrasya enTI nandanAmakaH mATe viMzatitamo bhvH| kAraNa anyanA ADaMbaro, chaTA. dekhAve, ba hA zailI, AcAra vicAranI dAMbhikatAne laI aNasamaju temaja adhUrA zAnavANe 71 sAthI paratuna chADI moTIna jage. pariNAme 'ito bhraSTastato bhraSTaH' vI sthiti utpanna thAya che, mATe anya matanI AkAMkSA vinA je kAMI tene sAMpaDayuM hoya temAMthI sArabhUta grahaNa karI AtmAne gaveSa, 3-nivicikitsA'-Agamane artha yukti-prayuktithI samajAya hoya chatAM temAM athavA tenA phalamAM saMdeha agara zaMkA na lAvavI te AgamanA artha ane bhAvArtha ghaNI rIte samajAya che, samajyA pachI temAM zaMkA nahi lAvavI. 4- amUDhadaSTi' -kutithI enuM dAkhalA dalIlamAM sAmarthyapaNuM che temAM nahi ajAI javuM. eTale vItarAga dharmamAM avicala rahevuM. 5-' upabahaNa'--sAdharmajananI sevA cAkarI karavI, temaja temAM rahelAM guNenI prazaMsA karavI te. 6- sthirIkaraNa" dharmathI calita thanArane yukitaprayukitathI samajAvI ThekANe lAvo temaja kamala vacano andA vA punaH mAM sthira 42va ta. 7-' vAtsaya '-sAdhama bhAIone bhajana-vastra Adi ApI tenuM gya sanmAna karavuM te. vAtsalya eTale lain Education In Unai ekaja dharmanA anuyAyIo aMdara aMdara prema ane saujanyatAthI varte che. // 22 Talfw.jainelibrary.org.
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ chInava sammAnanam 7, prabhAvanA dharmakathA-prativAdivijaya-duSkaratapazcaraNakaraNAdibhirjinavacanaprakAzanam-ityevamaSTavidhe darzanAcAre ye ke'pyatIcArA jAtAH, tAn sakalAn manovAkAyairyutsRjAmi-parityajAmIti / samitipaJcakaguptitrikapAlanarUpe cAritrAcAre saMlagnAnaticArAn nindAmi / bAhyAbhyantarabhedabhanne dvAdazavidhe tapasi ye'ticArAH saMjAtAstAn vyutsRjAmi / vIryAcArAticAram-vIryAcAra: aMnihatabAhyAbhyantarasAmarthyasya sato'STavidhe jJAnA ra6rU thaI upakAra Adi se sanmAna karanA / (7) prabhAvanA-dharmakathA, prativAdivijaya aura duSkara tapazcaraNa Adi karake jinazAsanakA udayota krnaa| isa prakAra aSTavidha darzanAcAra meM jo koI aticAra hue hoM, una saba ko mana vacana kAya se tyAgatA huuN| (3) pAMca samiti tIna gupti ke pAlana karanerUpa cAritrAcAra ke aticAroM kI maiM nindA karatA huuN| 8 "prabhAvanA dharmakathA, prativAdIo upara vijaya, duSkara tapazcaryA, sUtra-siddhAMta Agamane phelAve kare, to tema ja dhamanI jIta hamezA jAgatI rahe tevA kAryo karavA te. mahAvIrasya naMda aNugAra aMtima samaye AtmAnI sAkSIe jAhera karyuM ke uparanA AcAramAM je kaI doSa lAgyA nAnA : hoya tenI niMdA karUM chuM. 6naMda aNagAre vaLI AtmasAkSIe umeryuM ke AjasudhI A bhavamAM pahelAM saMkhyAtA, asaMkhyAtA ane praviMnatano anaMta bhavamAM, kudeva, kuguru ane kudharmanI sahayuM. prarUpaNa, karasanA, sevanAdika saMbaMdhI pApa deSa lAgyAM koNe mArI hoya, te sarva mithyA thAo! ajJAnapaNe, mithyAtvapaNe, atratapaNe. kayAyapaNe, azubhayoge karI, pramAde karI, a5% avinItapaNuM meM karyuM hoya te sarve micchA mi dukkaDaM. zrI arihaMta bhagavaMta vItarAga kevaLajJAnI mahArAjanI, zrI gaNadharadevanI, zrI AcAryanI, zrI dhamAMcAryanI, zrI upAdhyAyanI, zrI sAdhu-sAdhvInI, zrAvaka-zrAvikAnI, samaSTi sAdharmI uttama purUnI, zAstra-sUtra pAThanI. artha-paramArthanI. dharma saMbaMdhI, ane sakala padArthonI avinaya, abhakti azAtanAdi karI, karAvI anumADI, mana-vacana-kAyAe karI, dravyathI, kSetrathI, kAlathI ane bhAvathI, mukhyaprakAre vinaya, bhakita, ArAdhanA, pAlanA, sparzanA, sevanaphika yathAyogya anukrame nahi karI, nahIM karAvI, nahIM anumAdI te mane dhikkAra dhikakAra, vAraMvAra micchA mi dukkaDaM. mArI bhUlacaka, avaguNa, aparAdha sarve mApha kare, huM mana-vacana-kAyAe karI khamAvuM chuM. paNa (3) pAMca samiti ane traNa gupti rUpa cAritrAcAranA aticAranI niMdA karuM chuM. (4) bAhya ane atyaM- Jain Education Sea
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra cAre, aSTavidhe darzanAcAre, aSTavidhe cAritrAcAre, dvAdazavidhe tapaAcAre ca yathAzaktiparAkramaNaM, tasya aticArastam / dhanadhAnyahiraNyasuvarNavAstuprabhRtInAm-tatra-dhanam guDa-khaNDa-zarkarAdikam , dhAnyam=yavAH,godhUmAH, bIrajusuutre tathA (4) bAhyAbhyantara bheda se anazana Adi bAraha prakAra ke tapameM jo aticAra lage hoM una saba ko I/14 vosarAtA huuN| (5) bAhya aura Abhyantara sAmarthya kA gopana na karate hue ATha prakAra ke jJAnAcAra meM, ATha prakAra ke darzanAcAra meM, ATha prakAra ke cAritrAcAra meM aura bAraha prakAra ke tapa-prAcAra meM zakti ke anusAra parAkrama karanA vIryAcAra hai| isa vIryAcAra ke aticAra kI nindA karatA huuN| (6) lobha yA mohase maiMne sUkSma yA bAdara prANiyoM kI jo virAdhanA kI ho, usakA maiM mana, vacana aura kAya se parityAga karatA huuN| (7) yadi maiMne hAsa, bhaya, krodha aura lobha Adi ke kAraNa se koI bhI mRSAbhASaNa kiyA ho to mahAvIrasya tara sAmane nahi chupAvatAM ATha prakAranA jJAnAcAramAM, ATha prakAranA darzanAcAramAM, ATha prakAranA cAritrAcAramAM nandanAmaka ane bAra prakAranA tapAcAramAM zakti anusAra parAkrama karavo te vIryAcAra che. A vIrvAcAranA aticArAnI paJcaviMzati mA tamo bhvH| (6) chakkAyapaNe meM chakAya jIvanI virAdhanA karI, pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya, vendriya, tendriya, caurandriya, paMcendriya, saMjJI. asaMsI, garbha ja, cauda prakAre saMmUchima Adi, traNa sthAvara jInI virAdhanA karI, karAvI, anumodI, mana-vacana-ane kAyAe karI, uThatAM, besatAM, sutAM, hAlatAM, cAlatAM, vastraupakaraNe uThAvatAM, mUkatAM, letAM, detAM, vartatA, vartAvatAM, apaDilehaNA-paDilehaNA saMbaMdhI, apramAjanA-dudhapramA: jenA saMbaMdhI, ane AhAra vihAra Adi nAnA prakAranA ghaNA kartamAM, saMkhyAtA asaMkhyAtA ane nida AzrayI anaMtA jenA jeTalA prANu lUTayA, te sarve ne huM aparAdhI chuM. nizcaye karI badalAne deNadAra chuM. sarva jIva mane mApha kare. mArI lacUka, avaguNa, aparAdha sarve mApha kare. devasIya, rAIya, pAkSika, caumAsA ane sAMvatsarika saMbaMdhI vAraMvAra micchA mi dukkaDuM, vAraMvAra kSamAvuM chuM. tame sarve khamaje, te divasa mAro dhanya ||264 haze ke je divase huM chae kAyanA jInA vara badalAthI nivRtti pAmIza ane aticArarahita ahiMsAne pALIza, zrI sarva caurAsI lAkha jIvanine abhayadAna daIza te divasa mAre parama-kalyANamaya thaze. (7) krodhavaze, mAnavaze, mAyAvaze, lebhavaze, hAsyavaze, bhacavaze ityAdika karI mRSA vacana che. niMdA hai Jain Education Internal jainelibrary.org
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ usakI maiM mana, vacana, aura kAya se nindA karatA huuN| (8) rAga athavA dveSa se, alpa yA bahuta, sacitta yA acitta akele meM athavA janasamUha meM rahakara maiMne jo bhI adatta grahaNa kiyA ho usa saba kA parityAga karatA huuN| zrIkalpa vikathA karI, karkaza, kaThora, mArmika bhASA bolI, ItyAdika aneka prakAre juThuM be, belAvyuM, belatAM pratye anumodayuM te sarva mana-vacana-kAyAe karI micchA mi dukkaDaM. te divasa mAre dhanya haze ke je divase sarvathA prakAre aticArarahita huM mRSAvAdane tyAga karIza. te divasa mAre paramakalyANamaya thaze. (8) anudIdhI vastu lIdhI, nAnA prakAranA kartavyomAM upayogasahita ane upayogarahite aNudIdhelI vastuo grahaNa karI, karAvI, karatAM pratye anumodanA, manavacana-kAyAe ApI, tathA dharmasaMbaMdhI jJAna, darzana, cAritra ane tapa, zrI bhagavaMta guru devonI AjJA vagara karyA te, mane dhikkAra, dhikkAra, vAraMvAra micchA mi dukkaDaM. pUrvabhavamAM ane A bhavamAM gRhasthapaNe aNudIdhI vastu corI karIne lIdhI, vizvAsaghAta karI thApaNAo lIdhI, parastrI, paradhana haraNa karyo te maTI cerI laukikaviruddhanI, tathA alpacerI te gharasaMbaMdhI, nAnA prakAranA kAmo mahAvIrasya nandanAmakaH katavyomAM upagasahita ane upayogarahite corI karI, karAvI, karatAM pratye amedI te, mane dhikkAra, dhikakAra, pnycviNshtivAraMvAra micchA mi dukkaDaM. te divasa mATe dhanya haze ke je divase huM sarvathA prakAre aticAra rahita A "vratane Bra tamo mA pALIza. ne adattAdAnano tyAga karIza. te mAro paramakalyANamaya dina thaze. | bhAvArtha--jene "vrata' hoya tene ja aticAra' na denuM Acana hoya che ema nathI, paNa sarvane te doSathI mukta thavAnuM che. 'vrata' vinAne te "anAcAra' deSa Ave che, mATe vrata' aMgIkAra karI "anAcAra' nA de TALavAM joIe. chadmastha avasthAvALA vratI jIvone "vrata' mAM kAMIka khalanA thaI jAya che. te doSane aticAra kahe che. te aticAranuM pratikramaNa karatAM deze maTI jAya che te "vata' zuddha bane che. "vrata' mAM cAra deSa lAgavA saMbhave che. (1) atikrama (2) vyatikrama (3) aticAra (4) anAcAra. "atikrama" eTale "vata'nA khaMDanamAM vicAra phurI Ave te 1, "vyatikrama" eTale khaMDana mATe sAdhana-sAmagrI taiyAra karavI te 2, khaMDana karavA mATe sajaja thaI upaDavuM tene aticAra kahe che. 3, ahiM sudhI prayANa thAya che mATe tene "aticAra' kahela che. "anAcAra" 26ll ceAthe pagathiye je te caDyo hato te "vata' samULaguM bhAMgIne bhukko thaI jAta. paraMtu "aticAra'nI bhUmikAe pahoMcatAM, tene pazcAttApa thavA lAge, tethI atikrama-vyatikrama ane aticArane pastA karate thako sanmArgI. rasa chava pAchA vaLe che. A ruDe chava, pharIthI aticArane nahi AdaratAM vrata" mAM sthira rahe che. Jain Education into nal Of Private & Personal use only bow.jainelibrary.org
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa // 296| zAlayaH, brohayaH, paSTikAH, kodravAH, aNukAH, kaGgaH, rAlakaH, tilAH, mudgAH, mASAH, atasI, caNakAH, tripuTakAH, niSpAvAH, zilindAH, rAjamASAH, ikSavaH, mamurAH, tuvarI, kulatthAH, dhAnyaka, kalAya iti catu-bAra vizatividhaM dhAnyam, hiraNyaM rajataM suvarNakAJcanaM, vAstuH = vezmabhUmiH, dvipadAdAsyo dAsAH, catuSpadAm hastyazvagavAdayazca prabhRtau pArambhe yeSAM teSAm-dhanadhAnyahiraNyasuvarNavAstudvipadacatuSpadAdInAmityarthaH / (9) pahale maiMne deva, manuSya athavA tiryaca sambandhI maithuna kA mana, vacana, kAyarUpa tIna yoga se, kRta kArita anumodanArUpa tIna karaNa se yadi sevana kiyA ho to usakA maiM tIna yoga tIna karaNa se tyAga karatA huuN| (10) lobhadoSa se prerita hokara dhana arthAt gur3a, khAMDa, zakkara Adi, dhAnya arthAt jau 1, gehU~ 2, cAvala 3, dhAna 4, paSTikA (sAThI cAvala) 5, kodo 6, aNuka 7, kaMgu 8, rAlaka 9, tila 10 mUMga 11, ur3ada 12, alasI 13. canA 14, tripuTaka 15, niSpAva 16, zilinda 17, rAjamASa 18, bArA mahAvIrasya ikSu 19, mamUra 20, tuara 21, kulathI 22, dhAnyaka 23, kalAya 24, ye caubIsa prakAra ke dhAnya, nandanAmakaH hiraNya arthAt cAMdI aura suvarNa arthAt sonA Adi / yahA~ 'Adi' zabda se kSetra (kheta), vAstu [gRha], paJcaviMzati matamo bhvH| (9) maithuna sevavAmAM mana, vacana, ane kAyAnA yoga pravartAvyAM, navAvADa sahita brahmacarya pALyuM nahi, navavADamAM azuddhapaNe pravRtti karI pite sevyuM. bIjA pAse sevarAvyuM, sevanAra pratye bhaluM jANyuM, te mana, vacana, kAyAe karI mane dhikkAra, dhikkAra, vAraMvAra micchA mi dukkaDaM. te divasa mAro dhanya haze ke je divase huM navavADa sahita brahmacarya ArAdhIza, sarvathA prakAre kAmavikArathI niyatIza, te divasa mATe paramakalyANamaya thaze manuSya, deva ane tiryaMca saMbaMdhI mithuna sevavAnA nava-navakeTie meM paccakhANa karyA che temAM je kaMI aticAra lAgyuM hoya tenI niMdA, gahaNa karuM chuM. (10) sathita pAra ta hAsa, hAsI, pi, yaupa mAla, mathitta pari-maNi, patthara mAha ane| prakAre che. sonuM, rUpuM, vastra, AbharaNa Adi aneka vastu acitta che, temAM mamatA, mUccha, pitApaNuM pUrvabhave A // 29 bhave karyuM, kSetra Adi nava prakAranA bAhyaparigraha, ane cauda prakAranA atyaMtara parigrahane dhAryo, dharA, dhAraNa karatAM pratye anumegha, tathA rAtribhojana, abhakSya AhAra Adi saMbaMdhI, pUrva bhavamAM, uparokta pApa sevyA te mane = dhikkAra, dhikakAra, vAraMvAra micchA mi dukkaDaM. te divasa mAro dhanya haze ! ke je divase huM sarvathA prakAre zarIra, dIkA F/1 to
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ atra-mabhUtipadena kSetra-bhavana-kupyAnAM saMgraho bodhyH| tatra-kSetra 'kheta' iti bhASApasiddham , bhavanaM gRhaM, kupya rajatasuvarNabhinno dhAtustAmrAdiH, kIdRzAnAmeSAM dhanAdhAnyAdInAmityAha-sacittAnAm sacetanAnAm . ace zrIkalpa kalpa maJjarI // 297 // TIkA kupya-cAMdI sone se bhinna tAMbA Adi dhAtue~, dvipada (dAsI-dAsa), catuSpada [hAthI, ghor3A, gAya Adi] samajhanA cAhie / ina pUrvokta sacitta vastuoMkA parigraha kiyA ho to usa saba kA tIna karaNa tIna yoga se tyAga karatA huuN| (11) strI, pazu, dAsa, dAsI, dhana, dhAnya, hiraNya, suvarNa, bhavana, vastra Adi meM jo mamatvabhAva kiyA ho usa saba kA tyAga karatA huuN| (12) jihendriya ke vazIbhUta hokara yadi maiMne rAtrimeM azana pAna khAdha svAdha rUpa cAra prakAra ke AhAra kA sevana kiyA ho to usakI mana, vacana, kAya se nindA karatA huuN| (13) hiMsA Adi 5, aura krodha, 6, mAna, 7, mAyA, 8, lobha, 9, rAga, 10, dveSa, 11, kalaha 12, abhyAkhyAna 13, paizunya (cugalI khAnA) 14, paraparivAda-dUsare kI nindA 15, ratyarati 16, mAyAmRSA 17, mithyAdarzana zalya 18, ina aThAraha pApoM meM se kisI bhI pApa kA AcaraNa kiyA ho to usa saba kA mana, vacana, kAya se parityAga karatA huuN| mahAvIrasya nandanAmaka: mAra paJcaviMzatitamo bhvH| pustaka, pAnA. pithI, zi, vigerenI mamatAne tyAga karI badhA prapaMcathI niyatIza, ane dravya bhAve nagnabhAvamuMDabhAvanuM sevana karIza. te divasa mAro parama-kalyANamaya thaze. (11) zrI, pazu, hAsa. hAsI, dhana, dhAnya, bi25ya, suvA, bhavana, 12, mAhimAna bhabhApamA sIdhA heya te badhAne tyAga karuM chuM. (12) chandriyane vazIbhUta thaI je meM rAtrimAM azana-pAna-khAdya-svAda-rUpa cAra prakAranA AhAranuM sevana karyuM hoya te tenI mana-vacana ane kAyAthI niMdA karuM chuM. (13) sA mA 5. anApa bhAna 7, bhAyA 8. ,rAga 10. 11, 12, mlyaakhyAna 13, pazunya-cADI karavI) 14, 5ra 5rivAda-bIjAnI niMdA 15, ratyarati 16, mAyAmRSA 17 mithyAdarzana zalya 18. A aDhAra pApamAM koI paNa pApanuM AcaraNa karyuM hoya te te badhAne mana, vacana, ane kAyAthI sa w all 3 y. // 29.7 // rokAra Jain Education -
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa 218 kA mahAvIrasya nAmaja mA tanAnAM nizcetanAnAmiti / hatAH ANAd vypropitaaH| paritApitAH manovAkkAyaiH piidditaaH| upadratAH upa- sarga praapitaaH| sthAnAt sthAnAntaraM saMkrAmitAH pApitAH-svasthAnAd bhraMzitA ityarthaH / paruSavacanaiH kaThora (14) kaSAya se kaluSita hokara maine ekendriya, dvIndriya, trIndriya, caturindriya aura paJcendriya jIvoM che "tAra mALA re gudA jiyA do, "varitAnA mana, vana, ga re jI varlDavArpha do, "vAtA' 31kI. sarga kiyA ho aura 'sthAnAt sthAnaM saMkrAmitAH' eka sthAna se dUsare sthAna para saMkrAmita kiyA ho arthAta bhAvArtha-krodha-krodhe karI patAnA AtmAne ane paranA AtmAne, tapAyamAna karyA. dukhita karyo, kaSAyI karyA. te mane dhikkAra dhikkAra ! vAraMvAra micchA mi dukkaDaM. (1) mAna-mAna eTale ahaMbhAva sahita traNagArava ne ATha mada Adi karyA che, mane dhikkAra dhikkAra ! (2) mAyA-saMsAra-saMbaMdhI tathA dharma-saMbaMdhI ane kartavyamAM mAyA-(kapaTa) karI te mane dhikkAra ! (3) lobha-mUchabhAva karyo, AzA tRSNA vAMchAdika karyA, te micachA mi dukkaDaM! (4) rAga-managamatI vastuomAM sneha karyo. te micchA mi dukkaDa, (5) -aNagamatI vastu je Sa karyo te mane dhikkAra ! (6) kalaha-aprazasta vacana bolI kaleza upajAvyAM te mane dhikkAra ! (7) abhyAkhyAna-achatAM ALa dIdhAM, te mane dhikkAra ! (8) pazu-paranI cADI cugalI karI, te mane dhikkAra ! paraMparivAda-bIjAnA avarNavAda bolyo, ane tenI anumodanA karI te micchA mi dukkaDaM. (10) ratyakati-pAMca indriyonA tevIsa viSayo, basa cAlIsa 240 vikAre che, temAM managamatAmAM rati karI, aNagamatAmAM arati karI athavA AraMbhAdi asaMyama, pramAdamAM ratibhAva karyo karA; anumodyo. saMyama-tapa AdimAM aratibhAva karyo karAvyo anumedho. te mane dhikkAra dhikakAra, vAraMvAra micchA mi dukakarDa(11) mAyA-mRSA-kapaTasahita juThuM bolyo te micchA mi dukkaDaM. (12) mithyAdazanazalya-zrI jinezvara devanA mArgamAM zaMkA, kAMkSAdika viparIta prarUpaNA karI, karAvI, anumodI te mane dhikkAra, dhikkAra, (13) hiMsA Adi pAMca, ane krodha Adi tera, A prakAre aDhAra pApasthAnaka te dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvathI, jANatAM ajANatAM mana, vacana, kAyAe karI sevyAM, sevarAvyAM anumeghA, arthe, anarthe, dharma arthe, kAmavaze, mehavaze, svavaze, paravaze karyo, divase rAtre, ekalA ke samUhamAM. sUtAM athavA jAgatAM. A bhavamAM, pahelA saMkhyAtA. asaMkhyAtA, anaMtA bhavamAM paribhramaNa karatAM Aja dina paryata rAga, dveSa, viSaya, kaSAya, ALasa, pramAdAdika paugalika prapaMca, 5guNa paryAyane pitAnA mAnavArUpa vikape karI bhUla karI, jJAnanI virAdhanA karI, darzananI virAdhanA karI, tapanI virAdhanA karI, zuddhazraddhA, zIla, saMteSa, kSamAdika nija svarUpanI virAdhanA karI, upazama, viveka, saMvara, sAmAyika, piSadha, pratikamaNa, bAna, maunAdiniyama, vrata, paccakhANu, dAna, zIla tapAdinI virAdhanA karI, paramakalyANakArI A belAnI ArAdhanA polanA Adika, mana, vacana, kAyAthI karI nahi, karAvI a nahi. anumatI nahi. te mane dhikkAra, dhikkAra. vAraMvAra micchA mi dukkaDaM. vizatitamo |218 Jain Education in S w .jainelibrary.org
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mutre // 21 // Jain Education In Shi varSane urSitA=nirmatiH| pavanajI-sindhutAH-payanena-vAyunA mukhyastha zorma mASitasya grahastha sindhoH= samudrasya taraGgAH / janmajarAmaraNanAnAvidhAdhivyAdhigrastAnAm - janma ca jarA ca maraNaM ca nAnAvidhAH = aneka jIvoM ko apane sthAna se bhraSTa kiyA ho / 'uddharSitAH' paruSa vacanoM se arthAt kaThora vacanoM se bhartsanA kI ho / tathA deva manuSya aura tiryacoM kI virAdhanA kI ho, una sabako maiM kSamAtA hU~, ataH ve saba mujhe mahAmahanIya karmAM dhanA trIsa sthAnakane mana, vacana kAyAe karI sevyAM, sevarAvyAM, anumeAghAM; zIlanI, navavADanI, ATha pravacana mAtAnI virAdhanAdika, traNa azubha vezyAnA lakSaNAnI ane meleAnI virAdhanA karI, carcA vArtA, vyAkhyAnamAM zrI jInezvara devanA mA leAgye, gepabyA, nahi mAnyA, achatAnI sthApanA karI pravartAvyA, chatAMnI sthApanA karI nahI, ne achatAMnA niSedha karyAM nahi, chatAMnI sthApanA ane achatAMne niSedha karavAnA niyama karyo nahi, kaluSatA karI, tathA cha prakAre jJAnAvaraNIya baMdhanA bela 1, cha prakAranA dazanAvaraNIya baMdhanA khela 2, bAIsa prakAre vedanIya badhanA khela 3, cha prakAre mAhanIya khadhanA meTala 4. soLa prakAre AyuSyadhanA khela 5, aThyAvIsa prakAre nAmaka baMdhanA ela 6, ATha prakAre gotrakama badhanA khela cha, pAMca prakAre aMtarAya krama adhanA khela 8, ane ATha ka`nI azubhaprakRtti baMdhanA pacAvana kANe karI; khyAMsI prakRti azubhanI bAMdhI; baMdhAvI, anumAdI mane karI, vacane karI, kAyAe karI, te mane dhikkAra, dhikkAra, vAravAra dhikkAra ! eka eka khelathI mAMDI kADAkADI yAvat saMkhyAta, asaMkhyAta ane na'tA khelamAM jANavA yogya jANyuM nahiM, AdaravA yogya Ayu" nahiM, ane chAMDavA ceAgya chAMDayuM nahi te mane vAraMvAra dhikkAra ho, huM jInezvara vItarAga ! ApanI AjJA ArAdhavAmAM je je pramAda karyo, eka akSaranA anaMtamAM bhAgamAtra koI svapnamAtramAM paNa ApanI AjJAthI Ache adhike viparIta paNe pravatyAM tenI huM vAra vAra AtmAnI kevalInI sAkhe niMdA-goM karuM chuM. (14) kaSAyathI kaluSita thaine meM ekendriya, dvIndriya, trIndriya, caturindraya ane pacendriya jIvAne datA:' haNyAM hAya 'paritApitA:' mana, vacana ane kAyA vaDe pIDA pahoMcADI hoya, '35trutA:' upasa' karyAM hoya ane 'sthAnAt sthAna saMtrAmitAH' eka sthAnathI bIjA' sthAna para sakramita karyAM hoya eTale ke jIvAne peAtAnAM sthAnathI bhraSTa karyAM hoya, 'ugdarSitA:' paruSa (kaThAra) vacanA vaDe bhanA karI hoya, tathA deva, manuSya ane tiya-cAnI virAdhanA karI hoya teA te badhAne huM khamAvuM chuM tethI te badhAM mane kSamA prAna kare, ane huM pratijJA helmaJjarI TIkA mahAvIrasva nandanAmakaH 3 viMzatitamo mA // 299 // ww.jainelibrary.org
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa maJjarI ma TIkA prakArA AdhayA mAnasikavyathAH, vyAdhayaH jvarAdayo rogAzca teH prastAnAM pIDitAnAM prANinAM tApakalApagiribhedanakulizaM-tApakalApaH janmajarAmaraNAdijanitasantApasamUha eva giriH parvataH, tasya bhedane vidAraNe kulizaMvajrasvarUpam arhadbhASitaM tIrthakaroktaM dharma vinA asmin apAre-dustIya asAre-nistattve saMsAre anyat kimapi tIrthakaraproktAda dharmAdatiriktaM kiMcidapi nAlaM- na samartha bhavati, trANAya vA zaraNAya veti / manAgapi alpmpi| bhRzam atyntm| mudhaiva-Jthaiva / jIvaghanA jIvAzca te ghanAzceti kSamA pradAna kareM aura meM pratijJA karatA hU~ ki 'Aja pIche aisA nahIM karU~gA' isa akaraNa bhAva se maiM usakA tyAga karatA huuN| . (15) Aja pIche maiM SaDjIvanikAya ke samasta jIvoM ko samabhAva se dekhatA huuN| mujha samadarzI ke lie sabhI jIva bandhu ke samAna haiN| (16) rUpa, yauvana, dhana, kanaka aura priyajanoM ke samAgama AMdhI se kSubdha hue sAgara kI laharoM ke samAna caMcala haiM, bijalI kI camaka ke samAna capala haiM aura kuzakI noMka para sthita osa ke biMdu kI bhA~ti asthira haiN| (17) janma, jarA, maraNa tathA nAnA prakArako AdhiyA~ (mAnasika vyathAoM) aura vyAdhiyoM (jvara Adi rogoM) se pIr3ita prANiyoM ke, janma jarA maraNa Adi se utpanna hue saMtApa ke samUha rUpI parvata kA vidAraNa karane meM kuliza (vana) ke samAna tIrthakara bhagavAn ke dvArA kathita dharma ke atirikta trANa karane yA zaraNa dene ke lie anya koI samartha nahIM hai| 43 cha. ve pachI me rI nahI. mA 2425 (na 42vAnA) mAyA hu nA tyA 43 cha: , (15) have pachI huM cha javanikAyanA samasta jIvone samabhAvathI joiza. mArA jevAM samadazIne mATe sarve je badhunAM jevAM che. je (16) rUpa, yauvana, dhana, kanaka, ane priyajanene samAgama AMdhIthI kSubdha thayelAM sAgaranI laheranA je capaLa che. ane kuzanI aNI para rahelAM jhAkaLanA bindunI jema asthira che. (17) janma, jarA, maraNa tathA vividha prakAranI Adhi (mAnasika vyathAo) ane vyAdhi (javara Adi rogo ) vaDe pIDita prANIonA janma, jarA, maraNa vagerethI utpanna thayelA saMtApanA samUharUpI parvatanuM vidAraNa karavAmAM ka iza (vA) nAM jevAM tIrthakara bhagavAnanA dvArA kathita dharmanA sivAya trANu karavAM ke zaraNa devA mATe bIjuM kaI zaktimAna nathI. ma mahAvIrasya enandanAmakaH SL pazcavizatitamo bhvH| // 30 // Purww.jainelibrary.org.
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mane kalpamaJjarI TIkA // 30 // (18) kisI nimitta ko pAkara jo svajana haiM ve parajana bana jAta hai, Ara parajana, svajana bana jAte haiN| isa saMsAra meM na koI apanA hai, aura na parAyA hai| jaba yaha sthiti hai to kauna vivekavAna unameM jarA bhI mana lagAyegA ? arthAta nahIM lgaayegaa| (19) jIva akelA hI apane kiye hue karmoM ke sAtha janmatA aura maratA hai| usake sAtha na koI AtA hai, na jAtA hai| apane karmoM se udaya meM Aye hue sukha yA duHkha kA anubhava karatA hai| dUsarA koI bhI usako sukha yA duHkha nahIM pahu~cA sktaa| (20) vAstavika vivekadRSTi se dekhA jAya to zarIra aura AtmA meM gRha aura gRhasvAmI ke samAna atyanta bhinnatA hai| isI prakAra dhana, dhAnya, parivAra Adi bhI AtmA se anyanta bhinna haiM, phira bhI moha se mUrchAbhAva ko prApta hue mUDha prANI vyartha hI zarIra Adi meM Asakta hote haiN| ve nahIM jAnate ki zarIra bhinna hai aura AtmA bhinna hai| yaha kAyA asthi [haDDI], meda, mAMsa, rudhira, snAyu [naseM] mUtra aura mala se paripUrNa hai, isameM se nau dvAroM se azuci padArtha jharate rahate haiN| aise azuci ke bhaMDAra zarIra para kauna matimAn mohita hogA?, kintu moha kI mahimA aparampAra hai, jisake vazIbhUta hokara mahAvIrasya nandanAmakaH paJcaviMzati 18) keI nimitta maLatAM je svajane che te parajana banI jAya che ane parajana, svajana banI jAya che. matamo bhavaH / A saMsAramAM kaI ApaNuM nathI ane parAyuM paNa nathI. je A sthiti che te karyo vivekavAna temanAmAM jarA paNa mana lagADaze. ! eTale ke kaI nahi lagADe. ' (19) jIva ekalA ja pite karelAM karmonI sAthe janma-ane mare che. tenI sAthe keI AvatuM paNa nathI ane jatuM paNa nathI. pitAnAM karmo vaDe udayamAM AvelAM sukha ke duHkhane anubhava kare che. bIjuM kaI paNa tene sukha ke duHkha pahoMcADI zakatuM nathI. | (20) vAstavika vivekadRSTithI jovAmAM Ave to zarIra ane AtmAmAM gRha ane gRhasvAmInA jevI atyanta bhinnatA che e ja pramANe dhana, dhAnya, parivAra vagere paNa AtmAthI ghaNAM ja bhinna che, chatAM paNa meha vaDe mUchobhAva pAmela mUDha prANI, zarIra AdimAM nakAmAM Asakta rahe che. teo jANatA nathI ke zarIra bhinna che // 301 // bhane mAtmA para linna cha. 2 // zarI2 masthi, (DAi) bhe, mAMsa, rudhira, snAyu (naso), bhUtra mana bhaNathI paripUrNa che. temAMthI nava dvAra dvArA azuci padArtho jharatAM rahe che. evAM azucinA bhaMDAra zarIra para kayo buddhizALI (DAhyo) mahita thaze? paNa mehano mahimA aparaMpAra che, jene vazIbhUta thaIne manuSya e jANI zako nathI ke avadhi , 8 POWww.jainelibrary.org
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ ta kalpa maJjarI TIkA ra jIvaghanAH-karNanAsikAdivivarapUraNAt, antararahitatvena jIvapradezamayA ityarthaH / adyaprabhRti adhArabhya / janasaMkalpakalpataru:-janAnAM manuSyANAM saMkalpasya-abhilASasya pUraNe kalpataruH kalpavRkSasadRzaH tIrthakarazrIkalpa manuSya yaha nahIM jAna pAtA ki avadhi pUrI hone para bhADe ke makAna ke samAna atizaya priya isa zarIra sUtre ko avazya hI tyAganA par3atA hai| isa zarIra kA lAlana-pAlana karane ke lie saikaDoM yatna kiye jAe~, // 302 // phira bhI yaha to vinAzazIla hI hai| devazarIra palyopama aura sAgaropama taka rahanevAlA hotA hai, magara eka na eka dina usako bhI tajanA hI par3atA hai, to phira hamAre zarIra kI kyA ginatI hai| aise kSaNasthAyI zarIra para kauna vivekavAn moha dhAraNa karegA ? / ata eva dhIra puruSoM ko zarIra kA isa prakAra tyAga karanA cAhie, jisase punaH zarIra kI utpatti hI na ho| isa prakAra maranA cAhie phira kabhI maranA hI na pdde| (21) karuNA ke sAgara, vizva ke bandhu arhanta bhagavanta mere lie zaraNa ho 1 / azarIra-zarIrahita, jIvadhana-arthAt kAna nAka Adi ke chidra bhara jAte haiM, bIcameM khAlI jagaha nahIM rahatI ataH jIvapradezamaya siddha bhagavAn mere lie zaraNa ho 2 / niHsvArtha bhAva se jagat ke jIvoMkI rakSA karanevAle sAdhu-munirAja mere lie zaraNa ho 3 / jisameM rAgadveSa ke lie koI sthAna nahIM hai aisA kevaliprarUpita dharma mere lie zaraNa ho| 4 / ye duHkha kA haraNa karanevAle aura mokSa ke kAraNa cAra zaraNa mere lie ho| pUrI thatAM bhADAnA makAnanAM jevAM atizaya priya A zarIrana avazya choDavuM paDe che. A zarIranuM lAlana-pAlana karavAne mATe seMkaDo prayatno karAya chatAM paNa te te nAzavaMta ja che. devazarIra palapama ane sAgaropama sudhI rahenArAM hoya che, paNa eka divasa tane paNa cheDavuM paDe che te pachI ApaNAM zarIranI te gaNatrI ja zI AvAM kSaNasthAyI zarIra para karyo vivekavAna puruSa meha dhAraNa karaze? tethI ja dhIra purue zarIrane evI rIte tyAga kare joIe ke pharIthI zarIranI utpatti ja na thAya. e rIte maravuM joIe ke pharI kadI maravuM ja na paDe. 21) 1 424AnA sAgara, (5vanA adhu, mata bhagavAna bhAre bhATe 52 thAmA. 2-zarI2 (tharIra rahita) jIvaghana eTale ke kAna, nAka AdinAM chidro bharAI jAya che. vacce khAlI jagyA rahetI nathI. tethI jIvana pradezamaya siddha bhagavAna mAre mATe zaraNa thAo. 3-niHsvArtha bhAve jagatanA jIvonI rakSA karanArA sAdhu- muni che rAja mAre mATe zaraNa thAo. 4-jemAM rAga- dveSane mATe koI sthAna nathI e kevaLi-prarUpita dharma mAre mATe zaraNa Jain Education SloyAyI. 2naa2| bhane bhokSamA 2 sayAra zarabhAremATa DA. mahAvIrasya nandanAmakaH mA paJcaviMzati tamo bhvH| // 302 // Ceww.jainelibrary.org
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa mo maJjarI // 30 // TokA namaskAra:-tIrthakarAnupalakSya kRto namaskAro'sti / ayaM ca sakalazAstrasAra sarvaSAmAgamAnA tatvarUpaH saMsAriNAM prANinAM bodhilAbhArtha-bodhiprAptaye saMsAravyucchedanArtha janmajarAmaraNarUpasaMsAravicchedAya ca bhvtiiti| dhyAnAnaladagdhabhavaparamparAsaMjAtaya mandhanAn-dhyAnAnalena-zukladhyAnarUpeNAgninA dagdhAni-bhasmIkRtAni bhavaparamparayA- bhavakrameNa saMjAtAni-samutpannAni va meMndhanAnikarmarUpANi indhanAni yeste tathA tAn dhyAnaprabhAveNa (22) Aja se jinavANI merI mAtA hai, nirgrantha guru mere pitA haiM, jinadeva mere deva haiM, jinabhASita dharma merA dharma hai, aura sAdharmI mere bhAI-bandhu haiN| inake sivAya isa saMsAra meM anya sabhI bandhana ke samAna haiN| (23) isa caubIsI meM avatIrNa RSabha Adi tIrthaMkaroM ko, tathA bharata airavata aura mahAvideha kSetra meM vidyamAna jinezvara devoM ko maiM vandana karatA hU~, namana karatA hU~, unakI upAsanA karatA hai, kyoM ki ve kalyANamaya aura maMgalamaya haiM, deva haiM aura jJAnasvarUpa haiN| janasaMkalpakalpataru arthAt manuSyoM kI abhilASA pUrI karane meM kalpavRkSa ke samAna, tIrthakaranamaskAra-tIrthakara bhagavAn ko lakSya karake kiyA huA namaskAra hai| yaha tIrthakaranamaskAra saba zAstrokA sAra-tattva hai, usase saMsArI jIvoM ko bodhikI prApti hotI hai aura janma-jarA-maraNa-rUpa saMsAra kA anta hotA hai 1 / / zukladhyAnarUpI agni se, aneka bhavoM meM upArjita kama rUpI iMdhana ko bhasma kara denevAle, arthAt mahAvIrasya nandanAmakaH zAstrokA sArA viMzatitamo bhvH| denevAle, arthAta [22] AjathI have jinavANI mArI mAtA che. nigraMtha guru mArA pitA che. jinadeva mArAM deva che. jinabhASita dharma mAro dharma che. ane sAdharmI mArAM badhuM [bhAI) che. emanA sivAya A saMsAramAM bIjAM badhAM badhananAM jevAM che. [23] A covIsImAM avatIrNa rASabhadeva Adi tIrthakarane. tathA bharata, aravata ane mahAvideha kSetramAM vidyamAna jinezvara devane huM vaMdana karUM chuM-namana karuM chuM. temanI upAsanA karU chuM. kAraNa ke teo kalyANamaya ane jJAna-135 cha. 'jana-saMkalpa-kalpataru ' sara manuSyAnI malitA pUrI 42vAmA 45vRkSa samAna, tI 42 nbhskAra-tIrthakara bhagavAnane lakSya karIne karelAM namarakAra che. A tIrthaMkara namaskAra sarva zAstrone sAra-tatva che, tenA vaDe. e sArI chane bedhinI prApti thAya che ane janma, jarA, maraNarUpa saMsArane anta Ave che ? zukaladhyAnarUpI agnithI aneka bhavamAM upArjita karma rUpI Idhanane bhasma karI denArA eTale ke dhyAnanA // 303 // Losww.jainelibrary.org.
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mutre ||304|| Jain Education You Xing vinAzitAnekamavArjitakarma samUhAnityarthaH / etAdRzAn bhagavataH siddhAn namasyAmi = namAmi / tathA bhavabhayacchedanasatata tatparatvena - bhavabhayaM = jIvAnAM saMsArabhayaM tasya yacchedanaM tatra yat satataM tatparatvaM tatparatA tena tathoktena hetunA dhRtapravacanAn = gRhItajinavacanAn paJcavidhAcArapAlanasamarthAn paJcavidhAcAraH - jJAnAcAra - darzanAcAra - cAritrAcAra - tapaAcAra-vIryAcArabhedena paJcavidha AcAraH, tasya pAlane samarthAH = sazaktAstAna AcAryAn namasyAmIti / tathA--samAzritasamastazrutAn-samAzritAni samyak adhigatAni samastAni = sakalAni zrutAni =zAstrANi yaiste tAnasakalAgamajJAnayuktAnityarthaH, evaMvidhAn zrutAdhyApakAn upAdhyAyAn namasyAmIti / sapadinAzitabhavalakSAn - sapadi = zIghraM nAzitAni = vividhabhAvanayA unmUlitAni bhavAnAM lakSANi yaiste tathA tAn tathA saptaviMzatisAdhuguNadhyAna ke prabhAva se bhava bhava meM upArjita karmoM ke samUha ko naSTa kara DAlanevAle bhagavAn, siddhoM ko maiM namaskAra karatA hU~ 2 / tathA prANiyoM ke saMsArasaMbaMdhI bhaya ko naSTa karane meM tatpara hone ke kAraNa jinhoMne pravacana - jinavacanoM ko dhAraNa kiyA hai, tathA jo jJAnAcAra darzanAcAra cAritrAcAra tapaAcAra aura vIryAcAra ke bheda se pA~ca prakAra ke AcAra kA pAlana karane meM samartha haiM una AcAryoM ko maiM namaskAra karatA hU~ 3 | tathA jinhoMne samyak - prakAra se samasta zrutoM kA adhyayana kiyA hai, arthAt jo saba AgamoM ke jJAna se yukta haiM, aise upAdhyAyoM ko namaskAra karatA hU~ 4 / tathA jinhoMne vividha prakAra kI bhAvanA se lAkhoM bhavoM kA anta kara diyA hai, aura jo sAdhuke sattAIsa guNoM meM kuzala haiM tathA aThAraha 18 hajAra zIlAMgoM rUpI rathako dhAraNa karate haiM, una sAdhuoM ko namaskAra karatA hU~ / sattAIsa guNa isa prabhAvathI aneka bhavAmAM upArjita karmonA samUhano nAza karanArAM bhagavAna siddhone huM' namana karU chuM 2. tathA prANIonA sa'sArasaMbadhI bhayano nAza karavAmAM tatpara hovAne kAraNe jemaNe pravacana-jinavacanAne dhAraNa karyAM che tathA je jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapaAcAra ane vIryAcAranA bhedathI pAMca prakAranA AcAranu` pAlana karavAne samartha che te AcAryane huM namana karUM chuM. 3 tathA jemaNe samyak prakAre samasta zrutAnu adhyayana karyuM. eTale ke je badhA AgamAnA jJAnavALAM che evAM upAdhyAyane huM namana karUM chuM. 4. tathA jemaNe vidha prakAranI bhAvanAthI lAkhA bhavAnA anya karI nAkhyA che ane je sAdhunA sattAvIza guNAmAM kuzaLa che. tathA aDhAra hajAra zIlAMgarUpI rathane dhAraNa kare che, te sAdhuone namana karU chu. 5. kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya nandanAmakaH pazca viMzatitamo bhavaH / // 304 // ww.jainelibrary.org
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa zrIkalpa maJjarI // 305 // vizAradAna-paJcamahAvratAni 5, nendriyanigrahAH 10, catvAraH krodhAdivivekAH 14, antarAtmazuddhisaMjAtaM bhAvasatyam, pratyupekSaNAdikriyAyAmupayuktatvaM karaNasatyam, yogAnAM manaAdInAM yathArthatvaM yogasatyama, iti bhAvakaraNayogasatyAni trINi 17, kSamaikA 18, virAgitakA 19, akuzalAnAM manovAkAyAnAM nirodhAtrayaH 22, jJAnadarzanacAritrasampannatAstisraH 25, zItAdivedanAsahiSNutvamekam 26, mAraNAntikopasargasahanazIlatA caikA 27 iti saGkalanena saptaviMzatisAdhuguNAH,tatra vizAradAna-dakSAna,tathA-aSTAdazasahasrazIlAgarathadhArakAn-aSTAdazasahasrasaMkhyakAni yAni zIlAGgAni, tAnyeva rathastasya dhArakAn, evaMvidhAna sAdhUna namasyAmIti / eSa uparyuktaH pazcanamaskAraH aIsiddhA-cAryo-pAdhyAya-sAdhUna pati kRto namaskAro hi jagajIvajIvanasAra:-jagati ye jIvAH nArakatiryagdevamanuSyAH, teSAM jIvanasya jIvitasya sAro'sti, tathA-sarvapApavinAzanakAraH-sarvANi ca tAni pApAni-sarvapApAnijJAnAvaraNIyAdInyaSTa karmANi teSAM vinAzanakAraH vinAzakaH, sarvamaGgalAgAraM-sarvANi ca mAra mahAvIrasya nandanAmakaH paJcaviMzatinA tamo bhvH| prakAra haiM-pA~ca mahAvrata 5, pA~ca indriyoM kA nigraha 10, krodha Adi cAra kaSAyoM kA tyAga 14, antarAtmA kI zuddhi se utpanna huA bhAvasatya 15, pratilekhana, Adi kriyAoM meM sAvadhAnatA rUpa karaNasatya 16, mana Adi yogoMkI yathArthatA rUpa yogasatya 17, kSamA 18, vairAgya 15, azubha mana vacana kAyakA nirodha 22, jJAnasampannatA, darzanasampannatA, cAritrasampannatA 25, zIta Adi kI vedanA kI sahanazIlatA 26, aura mAraNAntika upasargoM kI sahanazIlatA 27, ye saba mila kara sAdhu ke 27 guNa hote haiN| __pUrvokta yaha paMcanamaskAra arthAt arhanta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sAdhuoM ko kiyA huA namaskAra, jagat meM jo nAraka, tiryaca, manuSya aura deva haiM una saba ke jIvana kA sAra hai arthAt samasta jIvoM kA uddhAraka hai, pApoM arthAt jJAnAvaraNa Adi ATha karmoM kA vinAza karanevAlA hai aura dravya-bhAva rUpa saba maMgaloM kA agAra-gRha hai| (24) Aja se maiM saba prakAra ke sAvadhayoga ko jIvana bharake lie mana vacana kAya se punaH // 305 // pUrvokta A pAMca namaskAra eTale ke ahaMnta, siddha, AcArya, upAdhyAya, ane sAdhuone karAyelAM namaskAra jagatamAM je nAraka, tiyaca, manuSya ane deva che te badhAMnA jIvanano sAra che. eTale ke samasta jIvonA uddhAraka che, pApo eTale ke jJAnAvaraNa Adi ATha karmone vinAza karanArA che ane dravya-bhAva rUpa sarva maMgaLanA agAra (graha) che. de Jain Education Interdonal For Private & Personal US
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mutre ||306 // Jain Education Int tAni maGgalAni sarvamaGgalAni dravyabhAvabhedarUpANi samastAni maGgalAni teSAm agAraM = gRhaM cAstIti // mu034 // tato nandamuniryadakarottadAha mUlam -- evaM se naMdamuNI dukkammaniMdaNA - pANikhamAvaNA - bhAvaNA - caussaraNa - paMcanamukArA-NasaNabheyAo chavvihaM ArAhaNaM ArAhiya kameNa sayadhammAyariyaM sAhU sAhuNI ya khamAvei / evaM varisasayasahassAI aNavarayamAsakramaNeNaM niraiyAraM sAmaNNapariyAgaM pAuNittA mAsiyAe saMlehaNAe attANaM jhosittA sahi bhattAI aNasaNAe chedittA AloiyapaDikkaMte paNavIsasayasahassAI vAsAI savvAuyaM pAlaittA kAlamAse kAlaM karIa ||mU0 35|| chAyA - evaM sa nandamunirduSkarma nindanA - prANikSAmaNA - bhAvanA - catuzzaraNa-paJcanamaskArA - 'nazanabhedAt SaDvidhAm ArAdhanAm ArAdhya krameNa svadharmAcArya sAdhUn sAdhvIva kSAmayati / evaM varSazatasahasrANi anavaratamAsakSapaNena niraticAraM zrAmaNyaparyAyaM pAlayitvA mAsikyA saMlekhanayA AtmAnaM joSayitvA SaSTiM bhaktAni tyAgatA sAthI cAra prakAra ke AhAra kA parihAra karatA hU~, aura antima zvAsocchravAsa ke samaya zarIra kA bhI tyAga karatA hU~ ||034 || isake pazcAt nandamunine jo kiyA so kahate haiM-- ' evaM se' ityAdi / mUlakA artha -- isa prakAra una nandamunine duSkarmoM kI nindA 1, prANImAtra se khamatakhAmaNA 2 bhAvanA 3, cAra zaraNa grahaNa karanA 4, paMca namaskAra 5, aura anazana 6, ina chaha prakAra kI ArAdhanAoM kA ArAdhana karake, krama se apane dharmAcArya ko, sAdhuoM ko aura sAdhviyoM ko khmaayaa| isa prakAra eka lAkha varSa taka nirantara mAsakhamaNa kI tapazcaryA ke sAtha aticArarahita sAdhuparyAya arthAt saMyama kA pAlana (24) AjathI huM badhAM prakAranA sAvadya yogone jIvanabharane mATe mana, vacana, kAyAthI pharIthI tyAguM .. vaLI cAra prakAranA AhAranA parityAga karU chuM ane aMtima zvAsocchvAsanA samaye zarIranA paNa tyAga karuM chuM. (sU034) tyAra pachI nanH muniyoM ne yu" te ! che -' evaM se' ityAhi. mULanA a- A rIte te nanda munie 1-duSkarmonI nindA, 2-prANI mAtranI sAthe khamatakhAmaNu, 3bhAvanA, 4-cAra zatrunuM grahaNa karavuM, pa-pAMca namaskAra ane 6-anazana e cha prakAranI ArAdhanAnuM ArAdhana karIne kramapUrvaka potAnA dharmAcAyane, sAdhuone ane sAdhvIne amAvyA. A pramANe eka lAkha varSa sudhI nirantara mAsakhamaNunI tapazcaryAnI sAthe aticArarahita sAdhu-paryAya eTale ke saMyamanu pAlana karIne, eka mAsanI kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya nandanAmakaH paJcaviMzati tamo bhavaH / // 306 // w.jainelibrary.org.
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 307 // anazanena chivA AlocitamatikrAntaH paJcaviMzatizatasahasrANi varSANi sarvAyuSkaM pAlayitvA kAlamAse kAlamakarot // 035 // TIkA- 'evaM se' ityAdi / E evam=amunA prakAreNa sa nandamuniH duSkarma nindanA - prANikSAmaNA - bhAvanA - caturazaraNa- paJcanamaskArA-nazanabhedAt dvidhAM=SaTkArAm ArAdhanAM = mokSamArgAnukUlAM vRttim ArAdhya = samyak pAlayitvA krameNa svadharmAcArya = poTTilAcArya sAdhUna sAdhvIva kSAmayati / evaM varSazatasahasrANi lakSavarSANi anavaratamAsakSapaNena = karake, eka mAsa kI saMlekhanA se apanI AtmA ko bhAvita karake, anazana se sATha bhakta chedakara arthAt eka mAsa taka anazana karake, AlocanA-pratikramaNa karake, paccIsa lAkha varSakI samagra Ayu pUrNa karake nanda munine kAla - mAsa meM kAla kiyA | | 035 || TIkAkA artha- ' evaM se' ityAdi / isa prakAra muni nandane chaha prakAra kI ArAdhanA arthAt mokSamArga ke anukUla vRtti ArAdhI, jaise- duSkarmanindA 1, khamatakhAmaNA-dUsaroM ko apanI ora se kSamA denA aura apanI ora se dUsaroM se kSamA lenA 2, bhAvanA ( anuprekSAoM kA cintana ) 3, cArakA - arhat siddha, sAdhu tathA dharma kA zaraNa grahaNa karanA 4, paMcanamaskAra - paMcaparameSThI ko namana karanA, 5, tathA anazana karanA 6 / ina chaha ArAdhanA karake krama se apane dharmAcArya - poTTilAcArya se, anya sAdhuoM se tathA sAdhviyoM se kSamAyAcanA kI / isa taraha eka lAkha varSa taka niraticAra zramaNaparyAya kA pAlana karake eka mAsa kI saMlekhanA dhAraNa kii| anazana se sATha bhaktoM kA chedana kiyA / AlocanA kI, pratikramaNa kiyaa| phira paccIsa lAkha salekhanAthI peAtAnA AtmAne bhAvita karIne, anazanathI sAThe bhakta chedIne eTale ke eka mAsa sudhI anazana karIne, AleAcanA-pratikramaNa karIne paccIza lAkha varSoMnu samagra AyuSya pUruM karIne, nanda munie kAla-mAsamAM kALa karyAM. (sU035) TIano artha- 'patra se' ityAdi. yA rIte nanha bhuniyo cha aAranI ArAdhanA bheTate haiM mokSamArgAne anuga vRtti ArAdhI,jevI ke 1-duSka'nindA,2-khamatakhAmaNA-pAte bIjAne kSamA ApavI ane bIjA taraphathI pote kSamA levI, u-bhAvanA (anuprekSAoonu cintana ), 4- adbhuta, siddha, sAdhu tathA dharma me yAra zarAya svIAra, p-pNthnamaskAra [pAMca parameSThIne namana karavuM], 6-anazana karavuM. e cha ArAdhanAonu samyak rIte ArAdhana karIne krama pramANe peAtAnA dharmAcAya pATTilAcAya tathA bIjA sAdhuo tathA sAdhvIonI kSamAyAcanA karI. A rIte eka lAkha varSo sudhI nirantara niraticAra zramaNaparyAyanuM pAlana karIne eka mAsanI saakhanA Jain Education Itional Gan Jue kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya nandanAmakaH paJcaviMzatitamo bhavaH / ||307 || ww.jainelibrary.org.
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ AWA kalpamaJjarI TokA mahAvIrasya nirantaramAsopavAsena niraticAraM-nidoSa zrAmaNyaparyAyaM pAlayitvA mAsikyA mAsapramANathA saMlekhanayA AtmAnaM jopayitvA paSTiM bhaktAni anazanena chicA AlocitapratikrAntaH san paJcaviMzatizatasahasrANi varSANi paJcaviMzati ___ lakSavarSANi sarvAyuSkaM sampUrNamAyuH pAlayitvA kAlamAse kaalmkrot| atredaM bodhyam-asya nandamanerdIkSApaya zrIkalpa eklkssvrssaatmkH| samagro'pi dIkSAparyAyo'nena nirntraacritmaasksspnnairyaapitH| tatra-tapasyAyAH kAlaH SaTa // 308 // SaSTayuttaraSaTzatAdhikaSaNNavatisahasravarSANi (96666) aSTau mAsA, divasazcako vijnyeyH| mAsAstu paSTisahasrA dhikaikAdazalakSaparimitAH (1160000) / ato mAsakSapaNasaMkhyA'pi tAvatyeva / pAraNAdivasA navanavatyadhikanavazatottaranavanavatisahasrasaMvalitaikAdazalakSaparimitAH (1199999) bhavanti / eteSAM divasAnAM tu trayastriMzadadhikatrizatottaratrisahasravarSANi (3333) trayo mAsA ekonazidivasAzca bhavantIti // 035 / / varSa kI kula Ayu pUrNa karake kAla-mAsameM kAla kiyaa| yahA~ yaha bAta dhyAna dene yogya hai ki nandamuni kI dIkSAparyAya eka lAkha varSa kI thI aura yaha eka lAkha varSa kA sampUrNa samaya unhoMne lagAtAra mAsakhamaNa kA tapa karate hue hI vyatIta kiyA thaa| tapasyAkA samaya chiyAnave hajAra cha sau chiyAsaTha varSa ATha mahIne, eka dina (96666 varSa 8 mAsa 1 dina) hotA hai| inake mahIne gyAraha lAkha sATha hajAra (1160000) hote haiM ataH mAsakhamaNa bhI gyAraha lAkha sATha hajAra hue| pAraNA ke dina gyAraha lAkha ninyAnave hajAra nau sau ninyAnave (1199999) hue| ina dinoM ke-tIna hajAra tIna so tIsa varSa, tIna mahIne, untIsa dina (3333 varSa 3 mAsa 29 dina) hote hai / mU035 // dhAraNa karI. anazanathI sATha bhaktonuM chedana karyuM. AcanA karI, pratikramaNa karyuM. ane paccIsa lAkha varSanuM kula AyuSya pUruM karIne kAla-mAsamAM kALa pAmyA. ahI A vAta dhyAna devA lAyaka che-nanda muninI dIkSA paryAya eka lAkha varSanI hatI, ane te eka lAkha, varSane saMpUrNa samaya temaNe nirantara mA khamaNano tapasyA karavAmAM ja gALyuM hatuM. tapasyAne samaya chanuM hajAra che , chAsaTha varSa, ATha mAsa ane eka divasane ( 96666 varSa 8 mAsa eka divasa) hoya che. tenAM agIyAra lAkha sATha hajAra mahinA (1160000) thAya che. tethI mA khamaNa paNa agIyAra lAkha sATha hajAra thayAM. pAraNAMnAM divase agIyAra lAkha, navANuM hajAra, navase navANuM (11999) thayAM. e divasenAM traNa hajAra traNase tetrIsa karo Jain Education ins onal 11, bhAsa, yoganIsa his| (3333 4 3 bhAsa 28 hisa) thAya che. (sU035) nandanAmakaH paJcaviMzati tamo bhvH| // 30 // mana H aw.jainelibrary.org
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa // 309 // TIkA sa nandamuniHkAlaM kRtvA yatra gato, yAhagaizvarya ca tatrAnubhUtavAn , taM pavizatitamaM bhavaM darzayitumAha mUlam-tae NaM se nadamuNI chabbIsaime bhave pANae kappe pupphuttaravaDiMsae vimANe mauDamaMDiyamaulI kuMDalAlaMkiyakaNNo, palaMbahAravirAiyavacchasthalo muttAmAlAkaraMbiyakaMThadeso parihiyadivvavattho siyamehe vijaviva vijjoyamANo niccalamacchajuyalamiva loyaNajuyalaM dharamANo vIsaisAgarovamahiiyamahiDDhiyadevattAe uvavaSNo / kalpatauppattisamae kapparukkhAhito pupphANi prisiim| duMduhIo AhayAo / lahujalabiMdU pakkhimANo naMdaNavaNajANaM maJjarI pamaNANaM parAgamAkkhitramANo sIyalamaMdasugaMdhipavaNo vahIa / tattha NaM so jayA saovariTTiyaM devadasamavaNIya uvavisai, tAhe so akamhA uvaNIyaM vimANaM sohamANaM devagaNaM ca pAsai / evaM mahAsamiddhiM nirikkhiya vimhio vitakajAle paDio ciMtei-imaM savvaM mae keNa tavasaMjamAidhammeNa laddhaM pattaM abhisamaNNAgayaM-ti / tao ohi pauMjai / ohiM pauMjamANo sayaputravuttaMtaM sarai / teNa so maNaMsi ciMtei-aho ! arihaMtadhammassa keriso pahAvo atthi, jaM teNa pahAveNa erisA urAlA divvA devariddhI laddhA pattA abhisamaNNAgayA, mama sevagIbhUyA savve devA saMmiliya ettha AgayA / etthaMtare te devA baddhaMjaliyA evamavAiMsu-he sAmI! he jagANaMdA! he jagamaMgalakarA! tuvaM jaehi, vijaehi, suheNa ciraM ciTehi, tuvaM amhANaM sAmI jasaMsI rakkhago ya asi / mahAvIrasya imA savvA divA deviDDhI tumhANaM ceva / tao so devo sohamANe tassi sayavimANe nANAvihAI divAI prANatadevabhogAI bhuMjai / evaM so tattha vIsaisAgarovamahiiyaparamAuyaM jAva bhAvititthayaratteNa nimmoho hoUNa kA kalpika devo nAma suralogociyamuhamaNubhavaMto ciTThI // 036 / / kA SaD viMzatichAyA- tataH khalu sa nandamuniH paviMzatitame bhave prANate kalpe puSpottarAvataMsake vimAne mukuTa- Ho / nandamuni kAla karake jahA gaye aura jaisA aizvarya vahA~ bhogA usa chabbIsaveM bhava dikhalAne ke liye kahate haiM-'tae NaM se' ityaadi| mUla kA artha-nanda muni kAla karake chabbIsaveM bhava meM prANata nAmaka devaloka meM, puSpottarAvataMsaka nAmaka vimAna meM mahAn Rddhi ke svAmI devake rUpa meM utpanna hue / vahA~ unakA mastakamA nanda muni kALa karIne jyAM gayA ane tyAM jevuM ezvarya bhagavyuM. te tathA temane chavIsame bhava darzA- DI // 309 // 11bhATe zAstrA2 4 cha-'tapa se' yAha. mULane artha-nanda muni kALe pAmIne chavvIsamA bhAvamAM prANuta nAmanAM devalokamAM, puttarAvatuMsaka nAmanA vimAnamAM mahAna ddhinA svAmI devanA rUpamAM utpanna thayA. tyAM temanuM mastaka mugaTathI maMDita hatuM. . Jain Education National realww.jainelibrary.org
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpamutre // 310 // maNDitamauliH kuNDalAlaGkRtakarNaH parihitadivyavastraH sitamece vidyudiva vidyotamAno nizcalamatsya yugalama locanayugalaM dharamANo viMzatisAgaropamasthitikamaharddhikadevatayA upapannaH / tadutpattisamaye kalpavRkSebhyaH puSpANyavarSan / dundubhaya hatAH / laghujalabindUn prakSipan nandanavana jAnAM prasUnAnAM parAgamAkSipan zItalamanda sugandhipavano'vahat / tatra khalu sa yadA svakoparisthitaM devadUSyam apanIya upavizati, tadA so'kasmAdupanItaM vimAnaM devagaNaM ca nirIkSya vismito vitarkajAle patitazcintayati - idaM sarva mayA kena tapaH saMyamAdidharmeNa labdhaM prAptam abhisamanvAgatam / tato'vadhiM prayuGkte / avadhi prayuJjAnaH svapUrvavRttAntaM smarati / tena sa manasyevaM cintayati - aho ! maMDA / na kuMDaloM se alaMkRta the / unake vakSaHsthala para lambA hAra suzobhita thA / kaMThadeza motiyoM kI mAlAoM se vyApta thaa| divya vastra unhoMne dhAraNa kiye the| vaha aisA camaka rahA thA jaise ve meghoM meM bijalI camakatI ho| unake donoM nayana nizcala ( sthira) matsya - yugala ke samAna the, ( kyoM ki devoM ke palaka nahIM girate ) unakI bIsa sAgaropama kI sthiti thI / una deva kI utpatti ke samaya kalpavRkSoM se phUloM kI varSA huii| devaduMdubhiyokA ghoSa huA / bArIka-bArIka jalabinduoM kI varSA karatA huA tathA nandana - kAnana ke phUloM ke parAgako uDAtA huA zItala manda aura sugaMdhita pavana bahane lagA / vaha deva jaba apane Upara ke devadUSya (vastra) ko haTAkara baiThe to akasmAt apane samIpa sthita vimAnoM aura deva - vRndako dekhakara cakita ho gaye / tarka-vitarka meM paDe hue vaha socane lage-yaha saba mujhe kisa tapa-saMyama Adi rUpa dharma ke prabhAva se huA hai, prApta huA hai aura mere upabhogayogya huA hai ? taba unhoMne apane avadhijJAna kA upayoga lgaayaa| avadhijJAna kAna kuMDaLAthI zAlatAM hatAM. temanA vakSasthaLa para lAMbe hAra zAbhatA hatA, kaThapradeza metInI mALAethI vyApta hatA. temaNe divya vastra dhAraNa karyAM hatAM. te zveta vAdaLAmAM camakatI vijaLI jema camaktAM hatAM. temanI banne AMkhe| nizcala, (sthira) matsya-yugalanA jevI hatI. (kAraNa ke devonI palake paDatI nathI) temanI vIsa sAgarApamanI sthiti hatI, e devanI utpattinA vakhate kalpavRkSeA uparathI phUlAnI vRSTi thaI, deva-dudubhienA avAja thayA. jhINAM jhINAM jaLabinduenI varSA karatA tathA nandana vananA phUlonA parAgane uDADatA zItaLa, maMda ane sugaM dhita pavana vAvA lAgyA. te deva jyAre peAtAnI uparanA devadRSya (vastra) ne khaseDIne beThAM tyAre akasmAt peAtAnA pAse rahelAM vimAneA ane deva-vRndane joine Azcaya cakita thayAM. tarka-vitarkamAM paDelAM evA te vicAra karavA Jain Education in bonal sAjyAM mA adhu bhane yA tapa-saMyama Adi 35 dharmamA prabhAvathI bhajyu che, prApta thayuM che bhane bhArI sAbhe kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya prANata kalpikadevanAmakaH SaDaviMzatitamo bhavaH / // 310 // w.jainelibrary.org
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa madharmasya kAdazaH pramAvo'sti, yastena prabhAveNa iMzI udArA divyA devaddhilegdhA prAptA abhisamanvAgatA, mama sevakIbhUtAH sarve devAH sammilya atraagtaaH| atrAntare te devAH baddhAJjalikA evamavAdiSuH-he svAmin ! he jagadAnanda ! he jaganmaGgalakara ! tvaM jaya, vijayasva, sukhena ciraM tiSTha / tvamasmAkaM svAmI yazasvI rakSakazcAsi / imAH sarvA divyA devar3ayo yuSmAkameva / tataH sa devaH zobhamAne tasmin svavimAne nAnAvidhAna divyAn devabhogAn bhuGkte / evaM sa tatra viMzatisAgaropamasthitikaparamAyuSkaM yAvad bhAvitIrthakaratvena nirmohI bhUtvA suralokocitamukhamanubhavan atiSThat ||m036|| sUtre // 311 // kA upayoga lagAte hue unheM apanA pUrvakAlIna vRttAnta smaraNa ho aayaa| taba vaha mana hI mana vicAra karane lage-ahA ! AIta dharma kA prabhAva kaisA adabhuta hai ? usI dharma ke prabhAva se mujhe aisI vizAla evaM divya devaRddhi kA lAbha huA hai, prApti huI hai, ye mere upabhoga ke yogya huI haiN| ye saba deva ikaDe hokara mere sevaka banakara yahA~ Aye haiN| isI bIca Aye hue ve deva hAtha joDakara isa prakAra kahane lage-'he svAmin ! he jagadAnandana ! he jagat-maMgalajanana ! ApakI jaya ho, zrApakI vijaya ho| Apa sukhapUrvaka cirakAla taka yahAM viraajeN| Apa hamAre svAmI haiM, yazasvI aura rakSaka haiN| yaha sabhI divya sampatti ApakI hI hai|' ___ tatpazcAt vaha deva zobhAyamAna apane vimAna meM nAnA prakAra ke divya deva-bhogoM ko bhogate haiN| mahAvIrasya prANatakalpikadevanAmakaH pddmititmobhvH| AvyuM che? tyAre temaNe pitAnA avadhijJAnane upayoga karyo. avadhijJAnane upayoga karatAM ja temane pitAnA pUrva samayanA vRttAntanuM smaraNa thayuM, tyAre te manamAM ne manamAM vicAra karavA lAgyAM, ahA ! Ahata dharmane prabhAva keTalo badhe adbhuta che! eja dharmanA prabhAvathI mane AvI vizALa ane divya devatraddhine lAbha maLyo che, prApti thaI che, e mArI sAme AvI che. A badhA deve ekatra thaIne mArA sevaka thaIne ahIM AvyA che. " de teja samaye AvelA te ro hAtha joDIne A pramANe kahevA lAgyA. "he svAmI ! he jagadAnanda ! he jagatamaMgala-janana ! Apano jaya he, Apane vijya che. Apa sukhapUrvaka cirakALa sudhI ahIM birAje. Apa amArAM svAmI che, yazasvI ane rakSaka che. A badhI divya saMpatti ApanI ja che. ' tyAra bAda te deva pitAnA suMdara vimAnamAM vividha prakAranA divya deva-bhogAne bhogave che. A rIte te 311 // Jain Education L eona O Private Personal row.jainelibrary.org
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa zrIkalpa mUtre // 312 / / maJjarI TIkA TIkA-'tae NaM se' ityAdi / tataH khalu sa nandamuniH SaDviMzatitame bhave prANate kalpe pANatAbhidhAne dazame kalpe puSpottarAvataMsake=puSpottarAvataMsakanAmake vimAne mukuTamaNDitamauliH-mukuTena maNDito=bhUSito mauli=ziro yasya sa tathA-mukuTAlaGkRtamastakaH, kuNDalAlaGkRtakarNaH-kuNDalAbhyAm alaGkRtau suzobhitau kaNoM yasya sa tathA-paridhRtakuNDalaH, pralambahAravirAjitavakSasthalaH-pralambaH lambamAno yo hAraH, tena virAjitaM suzobhitaM vakSasthalaM yasya sa tathA vakSasidhRtatArahAraH, muktAmAlAkarambitakaNThadeza:-muktAmAlAbhiH karambito vyAptaH kaNThadezo yasya sa tathA-kaNThe dhRtamuktAmAlaH, parihitadivyavastra:-parihitaM paridhRtaM divyavastraM yena sa tathA-divyavastradhArI tathA sitamedhe-zubhramece vidyudiva vidyotamAnaH dedIpyamAnI nizcalamatsyadvayamiva locanayugalaM netradvayaM isa prakAra vaha deva vahAM bIsa sAgaropama kI Ayu paryanta, bhAvI tIrthakara hone se nirmoha-anAsakta hokara devaloka ke yogya sukhoM kA anubhava karate hue rahane lge| // mU036 / / TIkA kA artha-'tae NaM se' ityaadi| vaha nandamuni chabbIsame bhara meM, prANata nAmaka dasave devaloka meM, puSpottarAvataMsaka nAmake vimAna meM bIsa sAgaropama kI Ayu vAle mahAna Rddhi ke dhAraka deva ke rUpa meM utpanna hue| utpatti ke samaya meM deva kA svarUpa isa prakAra kA thA-unakA mastaka mukuTa se suzobhita thaa| unake donoM kAna kuDaloM se zobhAyamAna the| vakSasthala para laTakatA huA laMbA hAra virAjamAna thaa| motiyoM kI mAlAoMra se unakA kaMTha vyApta ho rahA thaa| unhoMne divya vastroM ko dhAraNa kiyA thaa| zubhra meghoM meM jaise bijalI dedIpyamAna hotI hai, usI prakAra vaha dedIpyamAna the, tathA palaka nahIM girane ke kAraNa sthira matsyayugala ke deva tyAM vIsa sAgarepamanA AyuSya sudhI, bhAvI tIrthaMkara thavAnA hovAthI nirmoha-anAsakta thaIne devalokane yogya sukhane anubhava karatAM tyAM rahyAM (sU036) jAnA atha-taeNaM se pratyAhitena bhuni vIsabhA bhavana tanAbhanA zabhAvamA pottarAsata nAmanAM vimAnamAM vIsa sAgaropamanAM AyuSyavALAM mahAna Rddhi dhAraNa karanArA devarUpe utpanna thayAM. utpattinA samaye te devanuM svarUpa A prakAnuM hatuM temanuM mastaka mugaTa vaDe zobhAyamAna hatuM. temanA ane kAna kuMDaLa vaDe zobhAyamAna hatA. vakSasthaLa para laTakate lAMbe hAra zebhate hatA. meM tIonI mALAo vaDe temanI Doka vyApta hatI. - maNe divya vastro dhAraNa karyA hatAM. sapheda vAdaLAmAM jema vijaLI dedIpyamAna thAya che, e ja pramANe teo dadI mAna hatAM ane palakArAM nahIM paDavAne kAraNe rithara matsya-yugalanAM jevAM vecana-yugala (banne netro ) nA dhAraNa s mahAvIrasya prANatakalpikadevanAmakaH / SaD vizatitamo bhvH| ||312 // ainelibrary.org
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa // 313 // dharamANaH dharan viMzatisAgaropamasthitikamahardikadevatayA uppnnH| devo hathupapAtazayyAyAM pUrvoktavizeSaNaviziSTaH sannupapadyate iti bodhyam / tadutpattisamaye-tasya devasya upapAtazayyAyAM janmakAle kalpavRkSebhyaH puSpANi avarSan= vRSTAni / dundubhaya AhatA tADitAH-dundubhidhvanibhirdaza diza ApUritA ityrthH| tathA-laghujalabindan prakSipan, nandanavanajAnAM nandanavane samutpannAnAM puSpANAM parAga-puSparaja AkSipan=AdadAnaH zItalamandasugandhipavanaH avht-clitH| devotpattisamaye evaM bhavatyeveti bodhyam / tatropapAtazayyAyAMsa devo yadA svakoparisthitaM devadRSyaM devavastram apanIya dUrIkRtya upavizati, tadA saH akasmAt sahasA upanItaM prAptaM vimAnaM, zobhamAnaM devAlaGkAravastrAdiprabhayA dhotamAnaM devagaNaM ca pazyati / evaM svakIyAM mahAsamRddhiM nirIkSya vismitaH adRSTapUrvadarzanena vismaya sadRza locanayugala (donoM netroM) ko dhAraNa karane vAle the| isa varNana kA abhiprAya yaha hai ki deva upapAtazayyA meM jaba utpanna hote haiM to pUrvokta vizeSaNoM sahita hI utpanna hote haiN| mahAvIrasya upapAta-zayyA para una deva kI utpatti ke samaya kalpavRkSoM se puSpoM kI varSA huii| duMdubhiyoM kI dhvani se dasoM dizAe~ vyApta ho gii| phuhAroM kI varSA karatI huI aura nandana vana meM utpanna phUloM ke kalpikadevaraja ko apane sAtha liye zItala, manda aura sugaMdhita vAyu caLane lgii|| nAmakaH yahAM yaha jAnane yogya hai ki devoM kI utpatti ke samaya aisA hotA hI hai| upapAta zayyA ke Upara par3a viMzatike devadRSya vastra ko haTAkara deva jaba baiThe to unhoMne acAnaka sAmane upasthita vimAna ko aura dehakI, alaMkAroMkI tamo bhvH| aura vastroM kI anupama dIpti se dedIpyamAna devoM ke samUha ko dekhaa| isa prakAra apanI mahAn Rddhi dekhakara karanAra hatAM. A varNanane bhAvArtha e che ke deva jyAre upapAta zakhyAmAM utpanna thAya che tyAre pUrvakathita vizeSaNe yukta ja utpanna thAya che. upapAta-zakhyA para te devanI utpattine vakhate kalpavRkSa uparathI phonI vRSTi thaI. duMdubhienA nAdathI dase dizAe gAjI uThI. bArIka jaLabinduonI varSA karatI tathA nandana vananA phulonI 2jane pitAnI sAthe laIne // 313 // zItaLa, mada ane sugaMdhita vAyu vAvA lAgyo. ahIM jANavA jevuM e che ke devenI utpattine vakhate AvuM thAya che. upapAta-zayAnI upara pitAnAM uparanAM devadUSya vastrane khaseDIne jyAre deva beThAM tyAre acAnaka sAme upasthita vimAnane, ane zarIra, AbhUSaNe ane vastronI anupama dIpti vaDe dedIpyamAna devenA samUhane joyo. A hola A Jain Education Infanal
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ maJjarI sUtra ra prApto vitarkajAle patitazcintayati-idaM purodRzyamAnaM sarva kena=kiMvidhena tapaHsaMyamAdidharmeNa mayA labdham= upArjitam, prAptam=upArjitaM sat mama svAyattIbhUtam , abhisamanvAgatam-abhi-Abhimukhyena, saM sAMgatyena, anu= pA: pazcAt , Agatam upabhogyatAmupagatam / tataH evaM cintanAnantaraM so'vadhi prayuGkta avadhidRSTayA'valokayati / kalpazrIkalpa avadhi prayuJjAnA avadhijJAnena vilokamAnaH sa svapUrvavRttAnta svapUrvabhavasambandhikaM sakalaM vRttAntaM smarati / tena= svapUrvabhavasakalavRttAntasmaraNena sa manasi cintayati-aho! arhaddharmasya kIdRzaH prbhaavo'sti| yattena prabhAveNa // 314 // TIkA mayA IdRzI udArA utkRSTA divyA devalokasamutpannA devaRddhiH labdhA prAptA abhismnvaagtaa| ete purodRzyamAnAH sarve devA mama sevakIbhUtAH sevakatvaM prAptAHsantaHsammilya-ekIbhUya atra-mama samIpe aagtaaH| atrAntare= ve deva vismita ho gaye, kyoM ki unhoMne aisI Rddhi pahale kabhI dekhI nahIM thii| vaha tarka-vitarka meM par3akara socane lage-yaha sAmane dikhAI denevAle sAre vaibhava kA lAbha mujhe kisa tapa evaM saMyama rUpa dharma ke prabhAva se huA ? yaha saba kisa prakAra mere adhIna huA ? kaise mere pAsa Akara upabhoga ke yogya banA ? isa prakAra vicAra karane ke pazcAt una devane adhijJAna kA upayoga kiyA-arthAt avadhi jJAna se dekhaa| avadhijJAna mahAvIrasya prANatakA upayoga karate hue unako apane pUrvabhava ke samasta vRttAnta smaraNa ho Aye / pUrvabhava ke vRttAnta kA smaraNa hone para vaha vicAra karane lage-aho ! arhanta bhagavanta ke dharma kA prabhAva kaisA hai ? usa dharma ke sana nAmakaH prabhAva se mujhe aisI utkRSTa, divya devaRddhi kA lAbha huA hai, yaha mujhe prApta huI hai aura mere bhogane kA SaDaviMzati___ yogya huI hai, aura yaha sAmane dikhalAI denevAle deva mere sevaka bane hue, ekatra hokara mere pAsa Aye haiN| tamo bhvH| pramANe pitAnI mahAna Rddhi joIne te Azcarya-cakita thaI gayAM, kAraNa ke temaNe AvI Rddhi A agAu kadI paNa joI na hatI. te tarka-vitakamAM paDIne vicAra karavA lAgyA-A sAme najare paDatA samasta vaibhavane lAbha mane kayA tapa ane saMyamarUpa dharmanA prabhAvathI thaye? A sahuM kaI rIte mane adhIna thayAM? kevI rIte mArI pAse AvIne upabhegane yogya banyAM? A pramANe vicAra karyA pachI te deve avadhijJAnano upayoga karyo. eTale ke avadhijJAnathI joyuM. avadhijJAnane upayoga karatAM ja temane potAnA pUrvabhavanA samasta vRttAntanuM smaraNa thaI AvyuM. pUrvabhavanA lrUA . vRttAntanuM maraNa thatAM te vicAra karavA lAgyAM, " ahe! ahaMnta bhagavAnanA dharmano prabhAva keTalo badhe che? e dharmanA prabhAvathI mane AvI utkRSTa, divya deva-Rddhine lAbha thAya che, prApti thaI che, mAre adhIna thaI che, ane mAre hera segavavA yogya thaI che ane A sAme dekhAtA deve sArAM sevaka banyAM che, ekatra thaIne mArI pAse AvyAM che. tenA
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa etadavakAze te devA baddhAJjalikA evam avAdiSuH uktavantaH-he svAmin ! he jagadAnanda ! he jaganmaGgalakara ! tvaM jaya vijayasva sAmAnyato vizeSatazca jayazAlI bhava, sukhena-mukhapUrvakamatra ciraM tiSTha-sthito bhava / tvam asmAkaM svAmI prabhuH, yazasvI-pUrvopArjitamahAtapaskatvena yazoyukto rakSakA parebhyastrANakartA cAsi ! imA= purodRzyamAnA; sarvA divyAH divi bhavA devarddhayo yuSmAkameva / tataH sekkadevAnAmevaM stutipUrvakakathanAnantaraM sa devAnandadevaH zobhamAne tasmin svavimAne nAnAvidhAn divyAn devabhogAn bhuGkte / evaM sa devastatra suralo kalpa sUtra maJjarI // 315 // TIkA kA deva aisA soca hI rahe the ki isI samaya una devoMne hAtha jor3akara isa prakAra kahA-'he svAmin ! he jagatko Ananda denevAle ! he jagat kA maMgala karanevAle ! ApakI jaya ho! vijaya ho! arthAt vizeSarUpa se Apa jayazAlI ho| Apa sukhapUrvaka cirakAla taka yahAM viraajeN| Apa hamAre svAmI haiM, pUrvakRta tIvra tapazcaraNa ke kAraNa yazasvI haiM aura hamArA trANa karanevAle haiN| yaha saba sAmane dikhAI dene vAlI divya sampatti ApakI hI hai| sevaka devo dvArA isa prakAra stutipUrvaka kathana karane ke pazcAt vaha nandamuni kA jIva deva apane zobhAyamAna vimAna meM nAnA prakAra ke divya bhoga bhogane lge| bIsa sAgaropama kI sthiti paryanta, deva- loka ke anurUpa sukhoM ko bhogate hue bhI vaha deva bhAvI tIrthakara hone ke kAraNa anAsakta hokara mahAvIrasya prANatama kalpikadeva nAmakaH SaDviMzatimatamo bhvH| | deva AvuM vicAratAM ja hatAM ke eja samaye te devoe hAtha joDIne A pramANe kahyuM -"he svAmina! he jagatane Ananda denAra ! he jagatanuM maMgaLa karanArA! Apane jaya he ! vijaya ho! eTale ke vizeSarUpathI Apa vijayI che. Apa sukhapUrvaka cirakALa sudhI ahIM rahe. A5 amArAM svAmI che, pUrvakRta tapazcaraNane kAraNe yazasvI che ane amAruM rakSaNa karanArAM che. A badhI sAme dekhAtI dinya saMpatti mATe ApanI ja che." sevaka deve vaDe A pramANe stutipUrvaka kahevAyAM pachI, te nanda muninA jIva devarUpe pitAnA suMdara roDa vimAnamA vividha prAnA hiya logoza sAmyo. vIsa sAgarAmanI sthiti sudhI, hepanA anu35 (yogya) // 315 // Jain Education Riww.jainelibrary.org
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre // 316|| kocita muralokayogyaM sukhamanubhavan viMzatisAgaropamasthitikaparamAyuSkaM yAvata-viMzatisAgaropamasvakIyotkRSTAyu:paryantaM bhAvitIrthakaratvena nirmoho bhUtvA atiSThat=sthitivAniti // sU036 // :: // iti nayasArAdiSaDviMzatibhavakathA // rahe, arthAt vaha bAhyavRtti se divya sukhoM kA upabhoga karate the, kintu Antarika vRtti se alipta the / / muu036|| // iti nayasArAdi chabbIsa bhavoM kI kthaa|| kalpamaJjarI sukhane bhegavavA chatAM paNa te deva bhAvI tIrthakara hovAne kAraNe anAsakta rahIne tyAM rahyAM. eTale ke bAhA vRttithI divya sukhene upaga karatAM hatAM paNa AMtarika vRttithI alipta hatAM. (sU036) Iti nayasArAdi chavIsa bhavanI kathA. mahAvIrasya RE prANata - kalpikadevaranTa nAmakaH SaDviMzatitamo bhvH| Jain Education Internal Vajainelibrary.org
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre // 317|| // atha saptaviMzatitama-mahAvIrabhava-kathA // mUlam-assi ceva sayalaMtarIvadIve majjhajaMbuddIve dIve bharahahemavayakhittasImAkAragassa bhUnimaggapaMcavIsaijoyaNassa joyaNasayocchiyassa egaNavIsaibhAgavibhattegajoyaNaduvAlasabhAgAhiyabAvaNNajoyaNuttaregasahassajoyaNavikkhabhassa, puratthima-paccatthimeNaM egaNavIsaibhAgavibhanegajoyaNasaddhapaMcadasabhAgAhiyapaNNAsasahiyatisayajoyaNuttarapaMcasahassAyAmavAhassa savvattha tulavitthArassa gagaNamaMDalullihiyarayaNamayaegArasakUDovasohiyassa tavaNijjamayatalavivihamaNikaNagamaMDiyataDadasajoyaNogADhapuncapacchimajoyaNasahassAyAmadakSiNottarapaMcasayajoyaNavitthariyapaumadahovasohiyasiramajjhabhAgassa hemamayassa cINapaTTavaNNassa kappapAyavaseNiramaNijapuvAvarapajaMtehiM lavagajalahijalasaMphAsavao cullahimavo dakSiNAe disAe nisi nisAgarodha bharahamajjhamajjhAsINo puvAbhihANo dharaNimaNimaMDalAyamANo vivihaNayaNaImAlAlaMkiyaveso deso asthi / tattha goTA laddhagAmappaiTA, abhirAmA gAmA ya paIyamANaNagaravinbhamA, NagarANi ya kheyaraNagarasoyarANi / jattha kisIvalehiM saI vAviyAI aluttAI dhannAI laNAiMpi duvyAva puNo puNo parohaMti / jaNA ya susamAkAlajAyA iva girAmayA NikesabhayA cirAuso saMtosajuso sabhAvadhammapuso parivati / unI ya gunvI samvattha uvvarA ceva / jalado ya samae ceva jaladattaM saccAvei // muu01|| _ chAyA-asminneva sakalAntarIpadIpe madhyajambUdvIpe dvIpe bharatahaimavatakSetrasImAkArakasya bhUnimagnapaJcaviMzatiyojanasya yojanazatocchritasya ekonaviMzatibhAgabhiktakayojanadvAdazabhAgAdhikadvipaJcAzayojanottarakasahasra ||mhaaviirnaamk sattAIsaveM bhava kI kthaa|| mUla kA artha-'assiM ceva' ityAdi / samasta dvIpoM meM dIpa ke samAna isI jambUdvIpanAmaka dvIpa meM, bharata aura haimavata kSetra kI sImA karanevAlA cullahimavatanAmaka parvata hai| yaha parvata pRthvI meM 25 paccIsa yojana gaharA hai, 100 sau yojana U~cA hai, 185260 eka hajAra bAvana yojana aura eka yojana ke mahAvIra nAmanA sattAvIsamA bhavanI kathA. bhUsano matha-massi ceva' tyAhi. samasta dvIpobhA dvIpa' nAmanI tasvIbI5 mAvI rhe| che. A dvIpamAM bhArata ane hemavata kSetranI sImAone judI karanAra, culahimavaMta nAmane parvata AvyuM che. A parvata, pazcIsa jana pRthvImAM uMDe che, te jana uMce che. 1052/12/19 eka hajAra bAvana culluhima varNanam. // 317 // mAM Jain Education international
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa // 318 // VERESTHERE yojanaviSkambhasya paurastyapAzcAttyena ekonaviMzatibhAgavibhaktaikayojanasArddhapaJcadazabhAgAdhikapazcAzatsahitatrizatayojanottarapaJcasahasrA''yAmavAhasya sarvatra tulyavistArasya gaganamaNDalollikhitaratnamayaikAdazakUTopazobhitasya tapanIyamayatalavividhamaNikanakamaNDitataTadazayojanAvagAhapUrvapazcimayojanasahasrAyAmadakSiNottarapaJcazatayojanavistRta - kalpapadmahUdopazobhitaziromadhyabhAgasya hemamayasya cInapaTTavarNasya kalpapAdapazreNiramaNIyapUrvAparaparyantaiH lavaNajalasaMsparzavataH maJjarI cullahimavato dakSiNasyAM dizi nizi nizAkara iva bharatamadhyamadhyAsInaH pUrvAbhidhAno dharaNimaNimaNDanAyamAno TIkA vividhanadanadImAlA'laGkataveSo dezo'sti / tatra goSThAni labdhagrAmapratiSThAni, abhirAmA grAmAzca pratIyamAunnIsiyA bAraha bhAga pramANa cauDA hai, aura pUrva-pazcima se pAMca hajAra tIna sau pacAsa yojana aura eka yojana ke unnIsiyA sAr3he-pandraha bhAga pramANa 535036 lambI bAhuvAlA hai, saba jagaha samAna vistAravAlA hai, AkAza-maNDala ko sparza karanevAle gyAraha ratnamaya kUToM se muzobhita hai, Upara madhya bhAga meM suvarNamaya talavAle, nAnA prakAra ke maNi aura suvarNa se zobhAyamAna taTavAle, dasa yojana gahare, pUrva-pazcima meM eka hajAra yojana lambe aura dakSiNa-uttara meM pAMca sau yojana vistRta padmanAmaka hRda se zobhita hai, cAinAsilka ke cullahimasamAna kiMcitpItavarNa suvarNamaya hai aura usake kalpavRkSoM kI katAroM se ramaNIya pUrvI tathA pazcimI chora vadvaNanam. lavaNa samudra kA sparza karate haiN| isa culla himavata parvata se dakSiNa dizA meM rAtri meM candramA ke samAna, bharata kSetra ke madhya meM sthita pRthvI ke maNimaya AbhUpaNa ke samAna, aneka nadoM evaM nadiyoM se suzobhita pUrva nAmaka deza hai| usa deza ke jana ane eka jananA bAra e gaNIsIA bhAga paheLe che. pUrva-pazcimathI pa35012/19 pAMca hajAra traNa se pacAsa ejana ane eka jananA ogaNIsIyA sADhA paMdara bhAga lAMbe che, tamAma jagyAe samAna vistAravALe che, eTalI badhI uMcAI che ke jANe AkAzane sparzIne ja rahele hoya ! tene agyAra ratnamaya kaTozikhare che. upara madhyabhAgamAM suvarNanA taLIyAvALuM, nAnA prakAranA maNithI suze.bhita kinArAvALuM, daza hajAra jana UMDuM, pUrva-pazcimathI eka hajAra yojana lAMbuM. uttara-dakSiNathI pAMcase jana vistRta, evuM "pa" nAmanuM hRda-draha AvyuM cheA pahADa cAInA rezama samAna caLakATavALa, pIta suvarNamaya che. tene kalpavRkSanI katArothI / / 318!! suzobhita pUrva-pazcima bhAga lavaNu samudrane paze che. A cua himavaMta parvatanI dakSiNa dizAe, rAtrInA caMdramA samAna dIpo bharata kSetranI madhyamAM sthita - yA, pRthvInA bhaya AbhUSA / samAna mate, anena ane nahIthI / jAmela bhane suzAlata mevonewjatnefibrary.org
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ Tian Shi Zhen Shi nanagaravibhramAH, nagarANi ca khecaranagarasodarANi yatra kRSIvalaiH sakRduptAni aluptAni dhAnyAni nAnyapi durvA iva punaH punaH prarohanti, janAva suvamAkAlajAtA iva nirAmayA niHklezabhayAzvirAyuSaH santoSajuSaH zrIkalpa- svabhAvadharmapuSaH parivasanti, urvI ca gurvIM sarvatrorvaraiva, jaladazca samaye eva jaladatvaM satyApayati // sU0 1 // mutre // 319 // Jain Education Inc TIkA - 'asi ceva' ityAdi - asminneva ihaiva sakalAntarIpadIpe - sakalAzca te'ntarIpAH = dvIpAca sakalAntarIpA:, teSu dIpa iva madhyavartatvena sakaladvIpasamudrAdiprakAzakatvAditi sakalAntarIpadIpaH, tasmin, madhyajambUdvIpe - sakaladvIpasamudramadhyagoSTha - gAyoM ke bADe grAmoM kI pratiSThA ko prApta kiye hue the, arthAt ve grAma ke samAna jAna par3ate the / vahA~ ke sundara grAma, nagara ke sadRza zobhA-sampanna pratIta hote the aura nagara, vidyAdharoM ke nagara ke samAna the / vahA~ ke kisAna ekavAra dhAnya vo dete the to vaha prAyaH naSTa nahIM hote aura Upara se kATa lene para dUba kI taraha bAra-bAra baDhate rahate the / vahA~ suSamAkAla meM utpanna hue logoM kI bhA~ti nIroga, kleza evaM bhaya se rahita, dIrghAyu, santoSI aura prakRti se hI dharma kA poSaNa karane vAle jana nivAsa karate the / vahA~ kI zreSTha bhUmi baDI urvarA upajAU thI / vahA~ 'jalada' arthAt megha samaya para apanI 'jaladatA' arthAt jala dene ke guNa kI satyatA prakaTa karatA, arthAt samaya para varSA hotI thI || 1 | TIkA kA artha- 'asi ceva' ityAdi / samasta asaMkhya - dvIpoM aura samudroM ke madhya meM sthita hone se saba dvIpa - samudroM kA prakAzaka hone ke kAraNa dIpaka ke samAna madhya jambUdvIpanAmaka dvIpa meM culla himavAna nAmaka parvata hai| 'pUrva' nAmano deza che. A dezanI aMdara, gADha-gAyAnA vADA gAme jevA lAgatAM, AvA gASThAthI tenI pratiSThA jAjavalyamAna jaNAtI hatI. tyAM gAmaDAe nagaranI jema zAbhAyukta hatAM, ane nagarA vidyAdharAnA nagarA samAna pratiSThA pUratAM hatAM, tyAMnI jamIna evI te rasALa ane phaLadrupa hatI ke ekavAra vAveluM dhAnya prAyekarI naSTa thatuM nahi. upara uparathI lUNI levAyAM bAda paNa te cheDavAe vAraMvAra anna ApatAM, tyAM suSamAkAlamAM janmelA mANasanI mAphaka sukhI, nIraMgI kaleza ane bhaya rahita dIrghAyu, satASI, bhadrika prakRtivALA temaja dhArmika lAgaNIvALA mANase nivAsa karatA hatA, tyAMnI zreSTha bhUmi ghaNI udegrA eTale upajAu hatI. tyAM mAdalAe paNa samaya samaya para barasAha lAvatA tA. ( sU0 1 ) TIDAnA artha-'assiM ceva' ityAhi naina zAstronA uthana bhulma, Ao ho yo rAno che, tebhAM agho sAtarAjuthI UMNA ane Uva leAka srAta rAjuthI adhika che. A banne leAkanI vacce trI aa leka che. A leAka matya leAka tarIke kalpa maJjarI TIkA pUrva dezavarNanam. // 319 // Grootww.jainelibrary.org
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpa mRtre ||320|| Jain Education vartAt, dvIpe - dvAbhyAM prakArAbhyAM = sthityAhArAdihetubhyAM prANinaH pAti = rakSatIti dvIpaH tasmin pRSodarAditvAt siddhiH / kSulla himavato dakSiNadizi pUrvAbhidhAno dezo'stItyagreNa sambandhaH / tatra kSullahimavantaM vizeSayati-' bharahe' syAdinA, bharatahaimavata kSetrasImAkArakasya = bharatahaimavatAkhyayoH kSetrayoH sImA = maryAdA tasyAH kArakasya, punaH kathaMbhUtasya ? bhUnimagnapaJcaviMzatiyojanasya bhuvi nimagnAni antaH sthitAni paJcaviMzatiryojanAni = tatpramitamaGgaM yasya tathAbhUtasya, punaryojanazatocchritasya = zatayojanaparimitozJcasya, punarekonaviMzatibhAgavibhaktaikayojanadvAdazabhAgAdhikadvipaJcAzadyojanottaraikasahasrayojanaviSkambhasya - ekonaviMzatyA bhAgairvibhaktaM yadekaM yojanaM tasya ye dvAdazabhAgAste'dhikA yeSu tAdRzAni yAni dvipaJcAzadyojanAni tAnyuttarANyadhikAni yeSu tAdRzAni sahasrayojanAni tatparimito viSkambho= vistAro yasya tathAbhUtasya puna: paurastyapAzcAtyena = pUrvapazcimabhAgena ekonaviMzatibhAgavibhaktaika yojanasArddhapaJcadaza bhAgAdhikapaJcAzatsahita trizatayojanottarapaJcasahasrA''yAmavAhasya ekonaviMzatyA bhAgedo prakAroM se prANiyoM kI jo rakSA kare vaha dvIpa kahalAtA hai| prathama to rahane ko Azraya detA hai aura dUsare AhAra bhojana Adi kI sAmagrI detA hai / culla - himavAn parvata se dakSiNa dizA meM pUrva nAmaka deza hai, aisA Age ke pATha ke sAtha saMbaMdha jor3a lenA caahie| pahale culla- himavAn parvata kA paricaya diyA jAtA hai vA parva bharata aura haimavata kSetra kI maryAdA karanevAlA hai| vaha phira kaisA hai ? pRthvI ke bhItara paccIsa yojana gaharA hai, arthAt 25 paccIsa yojana kI usakI gaharAI hai| vaha sau yojana U~cA hai| eka hajAra bAvana yojana tathA eka yojana ke unnIsiye bAraha bhAga 1052- 12 cauDA hai| pUrva-pazcima se pAMca hajAra tIna sau pacAsa yojana aura eka yojana ke unnIsiye sADhA pandraha bhAga 5350- 19 15 // paNa oLakhAya che. ahiMyA asakhyAtA dvIpa ane asa MkhyAtA samudro che. A badhA valayAkAra che, eTale cuDalI AkAre che. dareka dvIpane pharatA ekeka samudra che, anukrame dvIpa ane samudra eka bIjA karatAM bamaNA thatAM jAya che. tamAma dvIpa ane samudronI vaccamAM 'jabUdvIpa' Avela che. tamAma dvIpeAmAM te vadhAre ramaNIya che. A dvIpanI a Mdara culla himavAna nAmanA parvata che. A paryaMta pIlA senAnA che, te sA yeAjana 'cA, paccIsa ceAjana u`DA, eka hajAra khAvana ceAjana Ara kaLAnA paheALA che, te pUrva-pazcimathI pAMca hajAra tIna se pacAsa yAjana ane ogaNIsIyA sADhA paMdara bhAga (5350/15/19) lAMbI bAjuvALA che. mUlamAM madhyamAM kalpamaJjarI TIkA culla himavadvarNanam // 320 // ww.jainelibrary.org
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 321 // TIkA ME vibhaktaM yadekaM yojanaM tasya ye sArdAH paJcadazabhAgAste'dhikA yatra tAdRzaiH paJcAzatA yojanaiH sahitAni yAni trizata yojanAni tAnyuttarANi adhikAni yatra tAdRzAni paJcasahasrayojanAni tatpamito bAhA''yAmombAhadaidhye yasya tAdRzasya, saMvatra sarveSvavayaveSu-mUlamadhyazikhareSu tulyavistArasya-samAnavistArasya punargaganamaNDalollikhitaratnamayaikAdazakaTopazobhitasya AkAzamaNDalacumbiratnamayaikAdazazikhararAjitasya, punaH-tapanIyamayatalavividhamaNikanakamaNDitataTadazayojanAvagAhapUrvapazcimayojanasahasrAyAmadakSiNottarapaJcazatayojanavistRtapadmahUdopazobhitaziromadhyabhAgasya-tapanIyamayaM svarNamayaM talaM yasya sa cAsau vividhamaNikanakamaNDitataTa:-vividhamaNikanakamaNDitaM nAnAprakArakamaNisvarNazobhitaM taTaM yasya sa cAsau dazayojanAvagADhA-dazayojanapamitapRthivyantargatazcAsau pUrvapazcimayojanasahasrAyAma: pUrvapazcima dishoyojnshsrprmaanndiirghshcaasau dakSiNottarapaJcazatayojanavistRtaH dakSiNottaradizoH paJcazatayojanapramANavistAravAMzcAsau pAhadazceti tathAbhUtena tenopazobhitaH ziromadhyabhAga: zikharamadhyabhAgo yasya tasya, punarhemamayasya-suvarNamayasya cInapaTTavarNasya cInadezIyavasvavadIpadraktatopetapItavarNasya, punaH kalpapAdapazreNiramaNIyapUrvAparaparyantaiH - kalpapAdapa - zreNyA kalpavRkSaGktayA ramaNIyAH zobhanA ye pUrvAparaparyantabhAgAstaiH kRtvA lavaNajaladhijalasaMsparzavataH-lavaNajaladhiH= laMbI bAhuvAlA hai| mUla meM, madhya meM aura Upara samAna vistAra vAlA hai| AkAza ke tala ko sparza karane vAle ratnamaya gyAraha kUTo-zikharoM se zobhAyamAna hai| svarNamaya talavAle tathA nAnA prakAra kI maNiyoM aura svarNa se suzobhita taTavAle, pRthivI meM dasa yojana kI avagAhanA vAle, pUrva-pazcima meM eka hajAra yojana lambe, dakSiNa-uttara meM pAMca sau yojana cauDe padmanAmaka huda se usa parvata ke Upara kA madhya bhAga zobhita hai| vaha parvata suvarNamaya hai aura cInadezIya vastra (cInI rezama) ke samAna halke pIle raMga kA hai| kalpavRkSoM kI paMktiyoM se suhAvane pratIta honevAle usake pUrva aura pazcima ke antima bhAga lavaNa samudra ke jala ko sparza karate haiN| ane uparamAM samAna vistAravALo che. AkAzane sparza karavAvALA rannamaya agIyAra kuTa-zikharethI zobhAyamAna che. te pahADanI upara senAnA taLIyAvALe, ane nAnA prakAranI maNio ane suvarNothI suzobhita kaTavALo pRthvImAM daza yojananI avagAhanAvALa, pUrva-pazcimamAM eka hajAra yojana lAMbo, dakSiNa-uttara pAMcasau jana ceDA e pakrama" nAmane hada che. tenAthI te pahADanA uparano vacalo bhAga ghaNe zebhAyamAna che. te pahADa suvarNamaya che ane cInI rezamanI mAphaka halakA pILA raMgavALe che, kalpavRkSanI katArAthI bhita evA tenA pUrva-pazcimanA culluhima varNanam. mAra // 321 // Jain Education Internal nAma Easow.jainelibrary.org.
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpamaJjarI TIkA lavaNasamudrastasya yajjalaM tasya saMsparzaH saMbandho'sti yasya tasya cullahimavataH laghu himavatparvatasya dakSiNasyAM dizi nizi-rAtrau nizAkaraH candra iva bharatamadhyam adhyAsInaH bharatakSetrasya madhyabhAge sthitaH, dharaNimaNimaNDanAyamAnaH= pRthivyA maNibhUSaNasadRzo vividhanadanadImAlA'laGkRtaveSaH-vividhAnAM nadanadInAM yA mAlA tayA alaGkRto veSo yasya sa tathAbhUtaH pUrvAbhidhAnA pUrvanAmA dezaH janapado'sti / tatra-tasmin deze goSThAniyosthAnAni labdhagrAmapratiSThAni labdhA-mAtA grAmapratiSThA grAmayazo yaistAni-grAmasadRzAnItyAzayaH, abhirAmAH zobhamAnA grAmAH pratIyamAnanagaravibhramAH-pratIyamAno nagarasya vibhramaH-zobhA yatra te tathAbhUtAH-nagarasadRzAH, nagarANi ca khecaranagarasodarANi-vidyAdhAnagaratulyAni santi, yatra kRSIvalaiH kSetrakarSakaiH sakRt ekavAram utsAni kSetre vikIrNAni aluptAni-anaSTAni dhAnyAnizAlivrIhyAdIni paripAke lUnAnyapi dUrvA iva punaH punaH vAraMvAra vAraM prarohanti aGkarakANDAdimaNDitAni bhavanti, janAH lokAH suSamAkAlajAtA: suSamAkAlotpannA iva nirAmayA niHklezabhayAH-klezabhayarahitAH, punaH cirAyuSaH dIrghAyuSaH, punaH santoSajuSaH santoSasevinaH santuSTAH, svabhAvadharmapuSaH-svabhAvena dharmapuSaHdharmapuSTikarAH-svabhAvena dhArmikA ityarthaH, parivasanti, urvI-bhUmiH gurvI zreSThA usa culla-himavAn parvata se dakSiNa dizA meM pUrva nAmakA deza hai| vaha rAtri meM candramA ke sadRza muhAvanA, aura bharata kSetra ke madhya meM sthita hai| vaha aisA pratIta hotA hai mAno isa mahI kA maNimaya maMDana (AbhUSaNa) ho| aneka nadoM evaM nadiyoM ke samUha se vaha alaMkRta hai| usa pUrva nAmaka janapada meM goSThoM arthAt gAyoM ke bADoM ne grAmoM kI pratiSThA prApta kI hai, arthAt ve gAvoM ke samAna the| vahA~ ke grAmoM meM nagara kI sI zobhA pratIta hotI thii| vahA~ ke nagara vidyAdharoM ke nagara ke samAna the| vahA~ ke kRSaka khetoM meM eka bAra zAli vrIhi Adi bo dete the jo naSTa nahIM hote the aura paka jAne para kATa liye jAne para bhI bakI bhA~ti bAra bAra Ugate the-phira aMkurita ho jAte the, arthAt vahA~ kI bhUmi urvarA-atyanta hI UpajAU thii| vahA~ ke nivAsI suSamAkAla meM utpanna honevAloM ke samAna rogarahita, kleza evaM bhaya se rahita, dIrghajIvI, santoSa kA sevana karanevAle aura svabhAva se hI dharma kA sevana karanevAle the| vahA~ kI uttama bhUmi saba prakAra ke dhAnyoM se samRddha thii| jalada arthAt A cula himavana parvatanI dakSiNa dizAmAM 'pUrva' nAmano deza che. A deza ThaDe temaja garama nahi eve samadhAta che. bharata kSetranI madhyamAM te AvI rahela che. tenI zobhA aparaMpAra che. A dezamAM aneka nada ane ja // 322 // thI Jain Education onal ainelibrary.org
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpamUtre // 323|| Jain Education Internal sarvatra urvaraiva = sarvasasyamRddhavAsti, jalado meghatha samaye eva jaladatvaM = jaladAna kArakatvaM satyApayati satyaM karoti - ucita samaya eva megho varSati nAnyadeti bhAvaH / sU0 1 // mUlam - tattha NagarIgarIyasI lacchIlIlAlayAyamANA khattiyakuMDa gAmAbhidANA sayalasippakalAbhAsurehiM surehiM sayacAurIcuMcutaM pajjavasAeuM kappiyA iva paDibhAsai / tattha nikeyaNesu kaMcanakeukuMbhakiraNA pAvariseNNakAryabiNI soyAmaNIvigbhamaM kalayaMti / tamassiNIe taralatarataruNa kiraNo rohiNIramaNo caMdakaM tamaNigaNasayalakappiyavAsapAsAyasaMkaMto katthUrIpUrapUriyaNirAvaraNarAyayabhAyaNavinbhamaM bhayai / kaMcaNa khaMDaraio suMdarAgAro pAgAro sagIyANappasippa kalA kosaladidaMsaisAe devasippikappiyo bhAi / ubhayao paDirviviyarayaNasovANamaUhiM taDAgAsalilaM nibaddhaseunna AbhAi, Nisi divA ya pAgAro rAyayakaMcaNehiM kavisIsagehiM sasibhANubhAsurapaDibehiM sumerU va rAya / vAsasayaNe analanihiyadhUmagaMdhAhivAsio pavaNo kheyaraMgaNaMgasaMgao kheyarINavi maNo amaMdamAnaMdayai / e gAyapattAyamANa- Arahayadhamme tattha nagare hammeThiyA bAliyA kIlAsugasisuNo'vi mahAmahimasirimaMrihaMtathu sikkhAveMti / majjhahe aMbaramaNI aMbaraMgaNe tannagaramusamAM didikkhU va visamma | avaNibhuo bhavaNovariyaNajjhao amarAvaI tirakaret viva / mahumajjiyamAhIgamahurassarehiM gAyaMtIoM NagarasImaM - tiNIo kinarI avi aharIkuvvaMti / / sU0 2 // chAyA - tatra nagarIgarIyasI lakSmIlIlA''layAyamAnA kSatriyakuNDagrAmAbhidhAnA sakalazilpakalAbhAsuraiH megha ucita samaya para hI apanI jaladatA arthAt jala dene ke guNa kI sacAI pramANita karate the / abhiprAya yaha hai ki vahA~ samaya para varSA hotI thI, na akAla meM varSA hotI aura na kAla meM avarSA hotI thI // sU0 1 // mUlakA artha -- 'tastha' ityAdi / vahA~ pUrva dizAmeM nagariyoM meM zreSTha tathA lakSmI kI lIlAsthalI sI kSatriyakuNDagrAma nAmakI nagarI thii| vaha aisI pratIta hotI thI jaise sakala zilpakalA se sampanna nadInA vaheNA cAlI rahyAM che. jethI ghaNI rIte samRddhivAna banelA che. nadIonA peTAlamAM khanija padArtho DhaTAelAM hovAthI kiMmatI khANA najare paDe che. (s0 1) mULanA a`tatha' ityAdi. tyAM pUrva dizAmAM nagarIomAM zreSTha tathA lakSmInI lIlAsthaLI jevI kSatriyakuMDagrAma nAmanI nagarI hatI. saghaLI zilpakaLAmAM niSNAta devAe pAtAnI caturAi batAvavAne mATe ja banAvI kalpa maJjarI TIkA kSatriyakuNDagrAmavarNanam // 323 // .
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtra // 324 // kalpamaJjarI TIkA SERIES suraiH svacAturIcucutvaM paryavasAyayituM kalpiteva pratibhAsate / tatra niketaneSu kAJcanaketukumbhakiraNAH prAdRSeNyakAdambinIsaudAmanIvibhramaM kalayanti / tamasvinyAM taralatarataruNakiraNo rohiNIramaNazcandrakAntamaNigaNazakalakalpitavAsamAsAdasaMkrAntaH kastUrIpUrapUritanirAvaraNarAjatabhAjanavibhramaM bhajati / kAJcanakhaNDaracitaH sundarA''kAraH pAkAraH svakIyAnalpazilpakalAkauzaladidarSayiSayA devazilpikalpita iva bhAti / ubhayataH pratibimbitaratnasopAnamayUkhaiH taDAgAdisalilaM nibaddhasetu ivA''bhAti / nizi divA ca pAkAro rAjata-kAzcanaiH kapizIpakaiH zazibhAnubhAsurapratibimbaiH sumeruriva raajte| vAsasadane analanihitadhUpagandhAdhivAsitaH pavanaH khecarAGgasuroMne apanI caturAI batalAne ke lie racI ho| vahA~ ke makAnoM para jo svarNamaya dhvajAe~ thIM ve varSAkAlIna meghoM ke samUha meM vidyut kA bhrama utpanna karatI thiiN| rAtri meM khUba jagamagAto kiraNoMvAlA candramA, candrakAnta maNiyoM ke khaNDoM se nirmita mahaloM para prativimbita hokara kastUrI se paripUrNa nirAvaraNajo DhaMkA na ho aise-cAMdI ke pAtra ke samAna pratIta hotA thaa| (nagarI ko cAroM aura se gherA huA) koTa aisA lagatA thA jaise kisI deva-kArIgarane apane mahAn zilpakalAkauzala ko pradarzita karane ke lie racA ho| donoM kinAroM para pratibiMbita honevAlI ratnamayI sIr3hiyoM kI kiraNoM se vahA ke tAlAba Adi kA jala, aisA pratibhAsita hotA thA mAno jala para pula kA nirmANa kiyA gayA hai| usa nagarI ke koTa ke cAMdIsone ke kaMgUroM para rAtri meM candramA kI aura dina meM sUryakI kiraNeM par3atI thIM, ata eva vaha koTa sumeru ke samAna zobhAyamAna hotA thaa| vahAM ke nivAsasthAnoM ko sugandhita banAne ke liye vahAM agni meM prakSepa kiye hoya evI te nagarI dekhAtI hatI. tyAMnA makAne para je kanakamaya dhajAo hatI te varSAkALanA meghanA samUhamAM vijaLIne bhrama utpanna karatI hatI. rAtre khUba jhagamagatA kiraNavALA candramA, candrakAnta maNionA khaMDothI racelA mahela para pratibiMbita thaIne kasturIthI paripUrNa nirAvaraNa (DhAMkayA vinAnA) cAMdInA pAtranA jevuM lAgatuM hatuM. nagarIne cAre taraphathI gherI lete koTa e lAgatuM ke jANe koI deva-kArIgare pitAnA mahAna zilpakaLAnA kauzalpane pragaTa karavA mATe ja ro hoya. banne kinArA para pratibiMbita thatI ratnavALI sIDIenAM kiraNe vaDe tyAMnA taLAva AdinuM pANI evuM lAgatuM ke jANe ke pANI upara pula ja hoya. e nagarInA keTanA cAMdI, senAnA kAMgarAM upara rAtre candramAnAM ane divase sUryanAM kiraNo paDatAM hatAM tethI te koTa sumerunA je zobhAyamAna thata hatuM, tyAMnA nivAsasthAnene sugaMdhita banAvavAne mATe tyAM agnimAM nAkhelA 1pa vaDe sugaMdhita pavana vidyAzenI kSatriyakuNDa. grAmavarNanam // 324 // Jain Education Ind nal SEENw.jainelibrary.org
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 325 // TIkA nAgasaGgataH khecarINAmapi mno'mndmaanndyti| ekAtapatrAyamANA''rhatadharme tatra nagare hasthitA bAlikAH krIDAzakazizunapi mahAmahimazrImadarhatstuti zikSayanti / madhyAhne'mbaramaNirambarAGgaNe tannagarasuSamA didRkSariva vishraamyti| avanibhujo bhavanoparitanadhvajo'marAvatI tirskrotiiv| madhumajjitamAdhvIkamadhurasvaraiyantyo nagarasImantinyaH kinnarIrapyadharIkurvanti // mU0 2 // TIkA-'tattha NagarI' ityAdi / tatra tasmin pUrvAbhidhAne deze nagarIgarIyasI-sakalanagarISu zreSThA lakSmIlIlAlayAyamAnA lakSmIkrIDAgRhasadRzI kSatriyakuNDagrAmanAmnI nagarI pratibhAsate parizobhate, tatrotprekSAhue dhUpa se sugaMdhita pavana vidyAdharavadhuoM ke zarIra ko sparza karatA huA una vidyAdhariyoM ke manako atIva AhAda pahu~cAtA thaa| usa nagarI meM jaina dharma ekacchatra thA, arthAt saba loga jaina dharma kA hI pAlana karate the, ata eva vahA~ ke mahaloM meM sthita bAlikAe~ krIDA karane ke lie pAle hue totoM ke baccoM ko bhI mahAmahima zrI arhanta bhagavAna kI stutiyA sikhAyA karatI thiiN| usa nagarI ke saundarya ko dekhane ke lie sUrya madhyAhna meM Thahara-sA jAtA thaa| vahA~ ke rAjA ke mahala para phaharAne vAlI dhvajA amarAvatI ko bhI tiraskRta karatI thI aura madhumaya drAkSA ke samAna madhurasvaroM se gAtI huI nAgarika mahilAe~ kinnariyoM ko bhI mAta karatI thiiN| ||suu02|| TIkA kA artha- 'tattha' ityAdi / usa pUrva nAmaka deza meM, saba nagariyoM meM zreSTha, lakSmI ke krIDAgRha ke samAna arthAt sampatti kI pracuratAvAlI, kSatriyakuMDagrAma nAma kI nagarI suzobhita thii| usa patnIonA zarIrane sparza karate ane temanA manane atyaMta AnaMda Apate hate. te nagarImAM jainadharma ekachatra hato eTale ke badhA loke jaina dharma ja pALatAM hatAM. tethI tyAMnA mahelamAM rahetI bALAo krIDA karavAne mATe pALelAM popaTanA baccAMone paNa mahAmahima zrI ahaMnta bhagavAnanI stutio zIkhavADyA karatI hatI. te nagarInI zobhA jevAne mATe madhyAhnakALe sUrya jANe ke thaMbhI jatuM hatuM. tyAMnA rAjAnA mahela para pharakatI dhajA amarAvatIne paNa tiraskRta karatI hatI ane madhumaya tathA drAkSanA jevAM mIThAM svarAthI gAtI nAgarika strIo kinnarIone paNa mahAta karatI hatI. e sU0 2 | nama:-'tattha patyA. te pUnAbhanA zima madhInagarIyobhA , sabhInA pITa saMpattinI puSkaLatAvALI, kSatriyakuMDagrAma nAmanI nagarI suzobhita hatI. te nagarI viSe kalpanA kare che-saMpUrNa zilpakaLA che kSatriyakuNDagrAma varNanam // 325 // Jain Education Innenal Follyw.jainelibrary.org
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 326 // Jain Education In sakalazilpakalAbhAsuraiH=samastazilpavijJAnazobhamAnaiH suraiH = devaiH svacAturIcuJcutvaM nijacaturatAprasiddhiM paryavasA yayituM pariNatIkartuM sarva svazilpanaipuNyaM nyasituM kalpiteva = raciteva pratibhAsa se = zobhate / tatra tasyAM nagaryAM niketaneSu bhavaneSu kAJcana ke tukumbhakiraNAH suvarNanirmitAnAM dhvajAnAM kumbhAnAM ca kiraNAH prAvRSeNyakAdambinIvibhramaM= varSAkAlikameghamAlAsthavidyutsAdRzyaM kalayanti mAmuvanti, tamasvinyAM = rAtrau taralatarataruNakiraNaH- taralatarAH = atizayaprasaraNazIlAH taruNA: prauDhAH kiraNA yasya sa tathAbhUtaH - atizayanirmala kiraNayukto rohiNIramaNaH = rohiNIpatizcandraH, candrakAntamaNigaNazakalakalpitavAsamAsAdasaMkrAntaH = candrakAntAkhyamaNisamUhakhaNDa racitA''vAsaprAsAdapratibimbitaH san kastUrIpUrapUritanirAvaraNarAjatabhAjanavibhramaM= kastUrIsambhRtAvaraNarahitarajatapAtrasAmyaM bhajate = labhate / atha nagaryAH prAkArAdikaM varNayati - kAJcanakhaNDaracitaH = svarNeSTakAnirmitaH sundarAkAraH = sundarAkRtikaH tasyA nagaryAH prAkAraH, svakIyAnalpazilpakalA kauzala didarzayiSayA = nijamahAzilpakalA naipuNyapradarzanecchayA devazilpinagarI ke saMbaMdha meM utprekSA karate haiM- samasta zilpavijJAna se zobhAyamAna devoMne apane cAturya ko pariNata karane ke lie - aMkita karane ke lie usa nagarI kA nirmANa kiyA ho aisA pratIta hotA thA / usa nagarI ke bhavanoM para svarNa kI banI huI dhvajAoM aura kalazoM kI kiraNeM aisI camakatI thIM, mAno varSA kAla ke meghoM meM bijalI camaka rahI ho / rAtri meM atyanta phailane vAlI praur3ha kiraNoM se yukta candramA jaba candrakAnta maNiyoM ke samUha ke khaMDoM se bane hue prAsAdoM para prativimbita hotA thA to aisA jAna par3atA thA ki mAno kastUrI - bharA aura khulA rakkhA cAMdI kA pAtra ho / nagarI ke koTa Adi kA varNana karate haiM-sone kI IMToM kA banA huA tathA sundara AkAra vAlA usa nagarI kA koTa aisA pratIta hotA thA jaise apanI zilpa-kalA kI atyanta nipuNatA ko pradarzita vaDe zAbhAyamAna devAe potAnI caturAine aMkita karavAne mATe te nagarInuM nirmANa karyuM... hAya, evu lAgatu hatuM, e nagarInA bhavaneA para sAnAnI banAvelI dhajAonA ane kaLazeAnA kiraNA evA caLakatA hatA ke jANe varSAkALanA vAdaLAmAM vijaLI camakatI hoya !rAtreghaNA ja vyApta prauDha kiraNAthI yukata candramA jyAre candrakAnta maNuionA samUhanA khaDAthI banelAM prAsAdo para pratibiMbita thatA tyAre kastUrIthI bharela ane khullu' rAkhela cAMdInu pAtra hoya evA te sAgato. have te nagarInA kATa vagerenu nagarIne koTa evA lAgatA ke jANe varSoMna peAtAnI kare che-sAnAnI ITo vaDe banAvelA tathA suMdara AkAravALA te zilpakaLAnI atyaMta nipuNatAne matAvavAnI icchAthI kAi deva kalpa maJjarI TIkA kSatriyakuNDagrAmavarNanam // 326||
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ NEReal zrIkalpa kalpa maJjarI // 327 // TIkA kalpitaH =devazilpiracita iva bhAti-zobhate, ubhayataH sarovarAdInAmubhayataTe pratibimbitaratnasopAnamayUkhaiH-pratibimbitaM yadnasopAna-jale'vataraNAya nirmitaM ratnamayaM sopAnaM, tasya mayUkhaiH kiraNaiH taDAgAdisalilaM sarovarAdijalaM nibaddhasetu-nibaddhaH seturyatra tat-setuyuktamiva AbhAti-zobhate / tathA-nizi-rAtrau divA-divase ca prAkAraH rAjatakAJcanaH rajatasvarNanirmitaiH kapizIrSakaiH-pAkArazirogataiH zreNibadbhaH 'kaMgUra' iti prasiddhaiH, zazibhAnubhAsurapatibimbaiH- zazibhAnvI candramUryayoHbhAmura: dedIpyamAnaH pratibimbo yeSu taiH kRtvA sumeruriva rAjate zobhate / vAsasadane AvAsagRhe, analanihitadhupagandhAdhivAsitaH-anale agnau prakSipto yo dhUpastasya gandhaiH adhivAsitaH= sugandhIkRtaH pavano vAyuH khecarAGganA'GgasaGgataH vidyAdharAGganAnAM zarIrANi spRSTaH san khecarINAmapi vidyAdharINAmapi manA=cittam amandaM paramam Anandayati-AhAdayati, gRhasthitAnAM punaH kA kathA ? / tathA-ekA''tapatrAyamANAhatadharma ekacchatravadAcarajjainadharmayukte tatra tasmin kSatriyakuNDagrAmanAmake nagare harmyasthitAHdhaninAM bhavane karane kI icchA se kisI devazilpI ne banAyA ho ? sarovara Adi ke donoM kinAroM para pratibimbita hone vAlI ranoM kI sIr3hiyoM kI kiraNoM se sarovara Adi kA jala aisA zobhita hotA thA jaise jala para pula banA ho! koTa para cAMdI-sone ke eka hI katAra meM jo kaMgUre bane hue the, una para rAtri meM candramA kA aura dina meM sUrya kA camakadAra pratibimba par3atA thA isa kAraNa vaha koTa sumeru sarIkhA dikhAI detA thA! nivAsagRhoM ko sugandhita karane ke liye vahAM agni meM DAle hue dhUpa kI gaMdha se suvAsita pavana jaba vidyAdhariyoM ke aMga ko chatA to unake citta ko atyanta hI AhAda pahuMcatA thA, sAdhAraNa gRhasthoM kI to bAta hI kyA hai ! ekacchatra ke samAna pAlana kiye jAne vAle jainadharma se yukta usa kSatriyakuMDagrAma nAma kI nagarI meM, dhanavAnoM ke gharoM kI bAlikAe~ krIDAM ke lie pAle hue totoM ke baccoM ko bhI mhaazilpIe banAvyuM hoya! sarovara vagerenA bane kinArA para pratibiMbita thatAM ratnanI sIDIonA kiraNe vaDe saravara AdinuM jaLa evuM zubhatuM ke jANe jaLa upara pula banyo hoya! kaTanI upara cAMdI-senAnA eka ja hAramAM je kAMgarAo banAvelA hatA tenA para rAtre candramAnuM ane divase sUryanuM caLakatuM pratibiMba paDatuM hatuM te kAraNe te keTa sumeru samAna dekhAte hate. nivAsagRhane sugaMdhita karavAne mATe tyAM agnimAM nAkhelA dhUpanI gaMdha vaDe suvAsita pavana jayAre vidyAdharIonA aMgane sparza karate tyAre teone atyaMta AnaMda thatuM hatuM, sAdhAraNa gRhasthanI te vAta ja zI karavI!. ekacchatranI samAna jaina dharma pAlana karavAvALI te kSatriyakuMDagrAma nAmanI nagarImAM dhanavAnAM gharanI bALAe kIDAne mATe pALelAM pipaTanA baccAMone paNa mahAprabhAvazALI PHtriyakaNDa grAmavarNanam // 327 // I che Jain Education Integ ral jainelibrary.org
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 328 // sthitAH bAlikAH kanyAH krIDAzukazizUnapi-krIDArtharakSitazukabAlAnapi, kimuta nara bAlAn; mahAmahimazrImadarhatstuti mahAprabhAvazrImajinendrastuti zikSayanti pAThayanti / madhyAhne ambaramaNiH sUryaH ambarAGgaNe AkAze tannagarasuSamA kSatriyakuNDagrAmanagaraparamazobhA didRkSuriva draSTumicchariva vizrAmyati-vizrAmaM karoti / aghanibhujaHrAjJaH bhavanoparitanadhvajaH amarAvatI=tadAkhyAM devanagarI tiraskarotIva / madhumajjitamAdhvIkamadhurasvaraiH madhusnapitadrAkSAvanmadhurasvaraiH gAyantyaH nagarasImantinyaH=nagarastriyaH kinnarIrapi kinnaravIrapi adharIkurvanti nyUnIkurvanti-lajjayanti, tato'pi viziSTagAnakartRtvAditi |mu0 2 // mUlam-tatya dANe dhaNeso, sorie vAsudevo, payAposI sadAratosI suNIijosI mANadhaNio kAruNio sIlabhUsaNo niratthadasaNo mahaMtasevAsamattho siddhatyo NAma rAyA rajaM kaahii| tammi bhuvaM sA mANe rAjahaMso eva sarogo, cando eva dosAyaro, bhiMgo eva mahupo, sappo eva vijibbho, padIyo eva NissiNeho, sattu hiyayavaNameva bhayahANaM, giddho eva maMsAsaNo / mU0 2 // prabhAvazAlI zrI jinendradeva kI stutiyA sikhalAtI thiiN| abhiprAya yaha hai ki totoM ke baccoM ko bhI jaba arhatstutiyA~ sikhAI jAtI thIM to manuSya-baccoM kA to kahanA hI kyA! vahA~ ghara-ghara meM jainadharma ke saMskAra vyApta the aura zizuoM ko bhI jinastutiyA sikhAI jAtI thiiN| madhyAha ke samaya sUrya usa kSatriyakuMDagrAma nagarI kI zobhA ko dekhane kA icchuka hokara mAno ThaharA ho aisA pratIta hotA thaa| rAjA ke mahala para phaharAtI huI dhvajA amarAvatI nAmaka devanagarI ko bhI tiraskRta karatI huI pratIta hotI thii| madhu se siMcita drAkSA ke samAna madhura svaroM se gAtI huI nAgarika mahilAe~ kinnariyoM ko bhI lajjita karatI thI, kyoM ki unakA gAna kinnariyoM se bhI viziSTa thA // suu02|| zrI jinendradevanI stutie zIkhavatI hatI. bhAvArtha e che ke jyAre pipaTanA baccAMone paNa ahata bhagavAnanI stutie zIkhavAtI te mAnava-bALakenuM te kahevuM ja zuM! tyAM dareka gharamAM jainadharmanAM saMrakAra vyApta hatA ane bALakane paNa jinastutio zIkhavavAmAM AvatI hatI. madhyAhnakALe sUrya te kSatriyakuMDagrAma nagarInI zobhA jovAnI icchAthI kSaNavAra jANe ke thaMbhI gaya hAya, evuM lAgatuM. rAjAnA mahela para pharakatI dhajA amarAvatI nAmanI devanagarIne tiraskRta karatI hoya evuM lAgatuM. madhu vaDe siMcita drAkSanA jevAM madhura svarethI gAtI nagaranI, zrIyA namAne patha zarabhAvatI tI, 25 manAMta nirIma 42di vy Aave sai. // suu02|| kSatriyakuNDagrAma varNanam // 328 // w.jainelibrary.org
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 329|| chAyA - tatra dAne dhanezaH, zaurye vAsudevaH prajApoSI svadAratoSI sunItijoSI mAnadhanikaH kAruNikaH zIlabhUSaNaH nirastadUSaNaH mahatsevAsamarthaH siddhArthoM nAma rAjA rAjyamakarot / tasmin bhuvaM zAsati rAjahaMsa eva sarogaH, candra eva doSAkaraH, bhRGga eva madhupaH, sarpa eva dvijihaH, pradIpa eva niHsnehaH, zatruhRdayavanameva bhayasthAnam gRdhra eva mAMsAzanaH // bhrU0 3 // mUla kA artha ---- 'tattha' ityAdi / usa kSatriyakuMDagrAma nAma kI nagarI meM siddhArtha nAmaka rAjA rAjya karate the| ve dAna dene meM kubera aura zUratA meM vAsudeva ke samAna the| majA ko poSaNa karanevAle, svadArasantoSI, nIti kA pAlana karane vAle, mAna ke dhanI, kAruNika, zIka se vibhUSita, doSoM se varjita tathA uttama puruSoM kI sevA meM samartha the| rAjA siddhArtha ke zAsana meM kevala rAjahaMsa hI saroga the, arthAt sara-tAlAba meM, ga-gamana karane vAle the / candramA hI doSAkara thA, arthAt doSA-rAtriko karane vAlA thA / bhauMre hI madhupa the, arthAt puSpoM kA madhurasa pInevAle the / sarpa hI dvijiha the, arthAt do jIbha vAle the| dIpaka hI niHsneha the, arthAt sneha - tela se varjita the, zatruoM ke hRdayarUpI vana hI bhaya ke sthAna the aura gIdha hI mAMsabhakSaka the / inake atirikta koI saroga (rogI), doSAkara ( doSoM kI khAna ), madhupa - ( madyapAna karanevAlA), dvijiha ( cugalI khAnevAlA), sneha (prema) se varjita, bhayasthAna aura mAMsabhakSaka nahIM thA // sU0 3 // mULanA a--"tattva" ityAdi. te kSatriyaku MDagrAma nAmanI nagarImAM siddhArtha nAmanA rAjA rAjya karatA hatAM, teo dAna devAmAM kubera samAna ane zUratAmAM vAsudeva samAna hatAM. prajAnuM poSaNa karanAza, svadArasa'teSI, nItinuM pAlana karanArA, mAnanA dhaNI, dayALu, zIlathI thebhatA, doSo vinAnA ane uttama puruSAnI sevA karavAne samartha hatAM. rAjA siddhArthAMnA amalamAM phakta rAjahaMsa ja sareAga hatA, eTale ke sara-taLAvamAM gamana karanArA hatA, candramA ja doSAkara hatA eTale ke doSA-rAtri karanAra hatA. bhamarAe ja madhu-pa hatAM eTale ke puSpAnA madhu-rasa pInAra hatAM. sauM ja dviji va hatAM eTale ke e jIbhavALAM hatAM, dIpaka ja niHsneha hatAM eTale ke sneha-telathI jita hatAM. zatruenAM hRdayarUpI vanA ja bhayanA sthAnA hatAM ane gIdhA ja mAMsabhakSaka hatA. khebhanA sivAya artha sareroga ( rogI), hoSA42 ( doSonI Ae) madhuya (bhadyapAna puranAra ), dviniDava (thADI AnAra ), sneDa (prema) thI pati, layasthAna bhane mAMsabhakSaka na tu // sU0 3 // kalpa maJjarI TIkA siddhArtharAjavarNanam // 329||
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mutre ||330|| Jain Education Inte Jun, TIkA- 'tastha dANe' ityAdi / tatra tasyAm kSatriyakuNDagrAmAbhidhanagaryAM dAne=dhanaratnAdidAne dhanezaH = kuberaH- tatsadRzaH, evaM paratrApi, zaurye = parAkrame vAsudevaH prajApoSI = janatApoSaNakArI, svadAratoSI= nijastrIsantoSI, sunItijoSI - sunItisevI mAnadhanikaH svadharmAbhimAnarUpadhanayuktaH, kAruNikaH dayAluH, zIlabhUSaNaH = sadvRttAlaGkArabhUSitaH, nirastaduSaNa: = nirdoSaH, mahatsevAsamarthaH = zreSThajanasevAnipuNaH, siddhArtho nAma rAjA rAjyam akarot / tasmina = siddhArthe bhuvaM pRthvIM zAsati tasyAH zAsanaM kurvati sati sarogaH = rogeNa sahita ityarthe virodhastadapanodanAya saro gacchatIti sarogaH = sarovaragato rAjahaMsa eva nAnyaH saroga := rogasahitaH, evaM doSAkaraH= doSatresser ityarthe virodhastadapanodanAya doSA = rAtristatkarazcandra eva, nAnyo doSA''karaH = doSasthAnam, TIkA kA artha- 'tattha' ityAdi / usa kSatriyakuMDagrAma nAma kI nagarI meM siddhArtha rAjA rAjya karate the / vedhana evaM ratnoM kA dAna karane meM kubera ke samAna tathA parAkrama pragaTa karane meM vAsudeva ke samAna the| ve prajA kA poSaNa karane vAle the, svadArasaMtoSI the, sunIti kA pAlana karate the, apane dharma ke abhimAna rUpa dhana se sampanna the, karuNAvAna the, sadAcAra ke alaMkAra se bhUSita the, saba prakAra ke doSoM se rahita the tathA zreSTha janoM kI sevA karane meM nipuNa the / yahA~ para kucha virodhAbhAsa alaMkAra dikhalAte haiN| mahArAja siddhArtha ke rAjyazAsana meM kevala rAjahaMsa hI saroga arthAt sarau - tAlAboM meM gamana karanevAle the, anya koI bhI saroga arthAt rogI nahIM the / kevala candramA hI doSAkara (doSA-rAtri, kara-karanevAlA) thA, anya koI doSAkara arthAt doSoM kA Akara TIkAnA aM--'taraNya' ityAdi, te kSatriyaku'Da grAma nAmanI nagarImAM siddhAtha rAjA rAjya karatAM hatAM. teo dhana ane ratnAnuM dAna karavAmAM kubera jevAM ane parAkrama batAvavAmAM vAsudeva jevAM hatAM. teo prajAnu' peSaNa karanArA hatAM, svadArasa'teSI hatAM, sunItinuM pAlana karatAM hatAM, svadharmanA abhimAnarUpa dhanathI sapanna hatAM, karuNAvALAM hatAM, sadAcAranA ASaNathI zAbhatAM hatAM ane zreSTha janeAnI sevA karavAmAM nipuNa hatAM. A viSayamAM keTaleka virAdhAbhAsa ala kAra batAve che-mahArAjA siddhAnA rAjyazAsanamAM phakata rAjahaMsA ja'sarega'eTale ke sarA--taLAveAmAM ga-gamana karanArA hatAM, bIju kAI paNa sarAga eTale ke rAgI na hatu. phakata candraja doSAkara hatA eTale ke dASA-rAtri kara--karanAra hatA, bIjuM kAipaNa doSAkara eTale ke dASAnI khANu na hatu. phakata bhamarA ja kalpa maJjarI TIkA siddhArtha - rAjavarNanam ||330 // w.jainelibrary.org.
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre // 331 // maJjarI TIkA 12. madhupaH-madhu-madhaM pibatItyarthe virodhastadarIkartuM madhu-puSparasaM pibatIti madhupaH, saca bhRGgaH bhramara eva, anyastu madhapo nA'sIta. dvijihaH-pizuna ityarthe virodhastadapanodanAya dve jihve yasya sa dvijihvaH, sa ca sarpa eva, anyastu pizuno nA''sIt / niHsnehaH-snehAna-tailAt niSkrAnta iti niHsnehaH, sa ca pradIpa eva, anyastu snehAt-premNo niSkrAnto nA''sIt / bhayasthAnaM zatruhRdayavanameva, anyat kimapi bhayasthAnaM nA''sIt / mAMsAzana: mAMsabhakSako gRdhraH etannAmakapakSI eva, anyaH kazcit mAMsabhakSI nAsIt / / mU0 3 // mUlama-tassa ranno iMdANIviva guNakhANI tisalAbhihANA mahisI aasii| tIe NayaNasusamAM samikkhiUNa lajjiyaM kamalaM jalammi nimajjIa viva, vayaNaM viloiya viha aMbaramavalaMbIya viva, vANImahurimAe lajjio koilo kANaNaM assI viva / sA ya sadoragamuhavattiyaM muhe baMdhiUNa tikAlaM sAmAiyaM karemANI AsI, ubhI kAlammi AvassayaM y| dINahINajaNovagAriNI pAinvaJcadhAriNI dhammavicaliyajaNamaNammi dhammasaMcAriNI suyaguruvakasaddhAdhAriNI piyadhammA daDhadhammA kAruNNavammasaMrakkhiyahiyayamammA NavatattapaMcavIsaikiriyAviusI bArasavayamuvejusI dhammadhAriNI dhammasumiNadaMsiNI dhammArAhaNasayakAyavcamANiNI ubhayakulojjalakAriNI vigahAvahAriNI sukahANurAgiNI laTThA pucchiyaTThA gahiyaTThA viNicchiyaTThA ahigayaTThA ya tisalA AsI // suu03|| nahIM thaa| kevala bhramara hI madhupa arthAt puSpoM ke rasa ko pAna karane vAle the, anya koI madhupa arthAta madyapAna karanevAlA nahIM thaa| kevala sarpa hI dvijiha arthAt do jIbhoM vAle the, anya koI dvijita arthAt cugalakhora nahIM thaa| kevala dIpaka hI niHsneha (jinakA tela khAlI ho jAya aise) the, anya koI niHsneha arthAt premahIna nahIM the| zatruoM ke hRdaya-cana hI bhaya ke sthAna the, arthAta zatruoM ke hRdaya meM hI bhaya thA, anyatra kahIM bhaya nahIM thaa| vahA~ gIdha hI mAMsabhakSI the, anya koI mAMsabhakSI nahIM thA // 3 // madhu-5 eTale puSparasa pInArA hatA. bIjuM kaI madhupa eTale ke madyapAna karanAra na hatuM, ja dvi-jihavA eTale be jIbhavALA hatA bIjuM kaI dvijihava eTale ke cADI khera na hatuM. phakata dIpaka ja niHsneha eTale ke jenuM tela khAlI thaI jAya tevA hatA, bIjuM keI nisneha (premahIna) na hatuM. zatruonA hRdaya-vane ja bhayanA sthAne hatAM eTale ke zatruonA hadayamAM ja bhaya hato bIje kaI sthaLe bhaya na hatuM. tyAM gIdhe ja 3 mAMsAhArI tAmanya 16 55 mAMsAhArI na tu (sU0 3) Use only. siddhAtharAjavarNanam // 331 // Jain Education Letional Eeww.jainelibrary.org.
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa mutre maJjarI // 332 // TIkA chAyA- tasya rAjJa indrANIva guNakhanistrizalA'bhidhAnA mahiSyAsIt, tasyA nayanasuSamA samIkSya lajitaM kamalaM jale nyamajadiva, vadanaM vilokya vidhurambaramavAlambateva, vANImadhurimNA lajjitaH kokilaH kaannmaashrydiv| sA ca sadorakamukhavastrikA mukhe baddhvA trikAlaM sAmAyikaM kurvANA''sIta , ubhayataHkAle AvazyakaM ca, dInahInajanopakAriNI pAtivratyadhAriNI dharmavicalitajanamanasi dharmasaJcAriNI zrutaguruvAkyazraddhAdhAriNI piyadharmA dRDhadharmA kAruNyavarmasaMrakSitahRdayamarmA navatattvapaJcaviMzatikriyAviduSI dvAdazavratamupeyuSI dharmadhAriNI dharmasvamadarzinI mUla kA artha- 'tassa rano' ityaadi| una rAjA (siddhArtha ) kI indrANI ke samAna guNoM kI khAna trizalA-nAmaka mahArAnI thii| unake netroM ke saundarya ko dekhakara mAno lajjita huA kamala, jala meM DUba gayA, mukha ko dekhakara candramAne mAno AkAza kA avalambana kiyA aura vANI kI madhurimA se mAno lajjita hokara koyala ne kAnana kA AsarA pkdd'aa| mahArAnI trizalA DorAsahita mukhapatrikA mukha para bA~dha kara trikAla sAmAyika aura ubhayakAla Avazyaka kriyA karatI thii| vaha dIna-hIna janoM kI upakAriNI, pativratadharma kI dhAriNI, dharma se vicalita hone vAle janoM ke mana meM dharma kA saMcAra karane vAlI, guru ke vAkyoM para zraddhA rakhane vAlI, miyadharmA tathA dRr3hadharmA thii| karuNA ke kavaca se antaHkaraNa ke marma kI rakSA karane vAlI, nau taca aura paccIsa kriyAoM ke viSaya meM kuzala, bAraha prakAra ke zrAvakadharma ko dhAraNa karanevAlI, dharmadhAriNI, dharma kA bhajana -"tassa ranno" tyAhi. siddhAnandrANInA nevI zanI mAya, priyA nAmanI mahArANI hatI, temanA nayanenuM saudarya joIne lajijata thayeluM kamaLa jANe pANImAM DubI gayuM, mukhane joIne candramAe jANe AkAzane Azraya lIdhe ane vANInI mIThAzathI lajijata thaIne jANe ke vanane Azraya lIdhe. mahArANI trizalA dorA sAthe muhapattI moDhe bAMdhIne traNa vakhata sAmAyika ane be samaya Avazyaka kriyA karatI hatI. dIna-hIna jane para upakAra karanArI, pativrata dharma pALanArI, dhamathI vicalita thanArA mANasenA manamAM dhamane saMcAra karanArI, gurunA vAka para zraddhA rAkhanArI, dharma para prema rAkhanArI ane dharmamAM daDha hatI. ha karuNAnA kavaca vaDe antaHkaraNanA marmanuM rakSaNa karanArI, nava tatva ane pacIza kriyAonA viSayamAM kuzaLa, bAra trizalAmarAjJIvarNanam // 33 // Jain Education intonal wow.jainelibrary.org.
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre ||333 // dharmArAdhanasvakartavyamAninI ubhayakulojjvalakAriNI vikathApahAriNI mukathAnurAgiNI labdhArthA pRSTArthA gRhItArthA nicitArthA adhigatArthA ca trizalA AsIt // mra0 4 // TIkA- 'tassa ranno' ityAdi / tasya = siddhArthAkhyasya rAjJaH, indrANIva guNakha niH- guNAnAM dayAdAkSiNyagAmbhIryadhairyamAdhuryaprabhRtInAM khaniH = utpattibhUmiriva trizalAbhidhAnA = trizalAnAmnI mahiSI - paTTarAjJI AsIt / tasyAH=trizalAyAH nayanasuSamAM nayanadvayaparamazobhAM samIkSya = dRSTvA lajjitaM =jAtalajjaM sat kamalaM jale nyamajjadiva= nimagnamivetyutprekSA, jale nimagnatAyAH kAraNaM kamalasya trizalAnayanamupamAdarzanameva, anyo'pi hi matsarI parotkarSamahI svapna dekhane vAlI, dharma kI ArAdhanA ko hI apanA kartavya mAnane vAlI, donoM kuloM ko ujjvala karane vAlI, vikathAoM kA tyAga karane vAlI, sukathAoM meM anurAga rakhane vAlI, zruta ke artha ko svayaM samajhane vAlI, para se artha ko pUchane vAlI, ataeva vizeSarUpa se artha kA nizcaya karane vAlI aura isa kAraNa pUrI taraha se artha ko prApta - jJAta karanevAlI thii| / sU0 4 // TIkA kA artha -- 'tassa ranno' ityAdi / una rAjA siddhArtha kI, indrANI ke samAna, dayA, dAkSiNya, gaMbhIratA, dhIratA, madhuratA, AdiguNoM kI khAna jaisI trizalA nAma kI mahArAnI thI / usa trizalA mahArAnI ke netrayugala kI asAdhAraNa zobhA dekhakara lajjita huA kamala jala meM DUba gyaa| yaha utprekSA alaMkAra hai - mAno kamala ke jala meM DUbane kA kAraNa trizalA ke netrayugala kA darzana hai| dUsare IrSyAlu bhI dUsare kI bar3hatI ko sahana na kara sakane ke kAraNa lajjita hokara pAnI meM DUba jAte haiN| isase yaha pragaTa kiyA prakAranA zrAvaka dharmAMne dhAraNa karanArI, dhanA ja svapnA jonArI, dhanI ArAdhanAne ja peAtAnuM kanya mAnanArI ane kuLAne ujALanArI, vikathAonA tyAga karanArI, sukathAo para anurAga rAkhanArI, zrutanA ane pote samajavAvALI, bIjAthI ane pUchavAvALI, tethI ja vizeSarUpathI anA nizcaya karanArI ane e kAraNu sa MpUrNa rIte athane prApta TInA artha---zAna rItI // sU0 4 // hatyAhi te rAna siddhArthanI, indrAzInA devI, hayA, hAkSieya, gaMbhIratA, dhIratA, madhuratA vagere guNAnI khANa jevI trizalA nAmanI mahArANI hatI. te trizalA mahArANInAM netrayugalanI asAdhAraNa zAbhA joIne lajjita thayeluM kamaLa jANe pANImAM DamI gayu. A utprekSA alaMkAra che. jANe ke kamaLanu jaLamAM DUbavAnuM kAraNu trizalAnAM netrayugalanuM' darzana che. bIjA IrSALuo paNa khIjA leAkAnI unnatine sahana na karI zakavAne kAraNe lajjita thaine pANImAM DUbI jAya che. AthI e darzAvavAmAM Avyu ke temanA netronI Personal Use Only kalpa maJjarI TIkA trizalArAjJIvarNanam // 333 // Bw.jainelibrary.org.
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 334 // sahiSNulajjito jale nimajjati, etAvatA nayanaparamazobhA kamalato'pyadhikA tasyA vyjyte| badana mukhaM vilokya dRSTvA vidhuH candraH ambaram=AkAzam avAlambateva-AzrayadivetyutprekSA, tasyA niSkalaGkamukhadarzanameva candrasya sudUrAkAzAzrayaNe kAraNam, anyo'pi hi matsarI parotkarSa dRSTvA dUraM prayAti-iti candrasya zrIkalpa kalaGkavattayA trizalAmukhasamakSe hInatA bhavedato'sau daramAkAzamAzritavAniti / etAvatA candrato'pyadhika tanmukhamaNDale nairmalyaM niSkalaGkatvaM ca vyajyate / tasyAH vANImadhurimNAbAcAM mAdhuryeNa lajjitaH kokilaH kAnanaMbanam Azraya divetyu prekSA, ayaM bhAva:-kokilasya kAnanAznayaNe trizalAvacanamAdhurya hetuH, trizalAgayA hai ki unake netroM kI uttama zobhA kamala se bhI adhika thii| unake mukha ko dekhakara candramA ne AkAza kA Azraya liyaa| yaha bhI utprekSA hai| trizalAdevI kA mukha dekhane ke kAraNa hI mAno candramA itanI dUra AsamAna meM calA gayA hai ! dUsare IrSyAlu bhI kisI kI vRddhi dekhakara dUra bhAga jAte haiN| Azaya yaha ki candramA kalaMkI hai aura trizalA kA mukha kalaMkahIna hai, ataH candra ne socA ki maiM isa mukha kI tulanA meM hIna ginA jaauuNgaa| yaha soca kara vaha dUra AkAza meM calA gyaa| isa kathana se trizalA ke mukhamaMDala meM candramA kI apekSA bhI adhika nirmalatA aura niSkalaMkatA pragaTa kI gaI hai| unakI vANI kI madhuratA se lajjita hokara koyala jaMgala meM calI gii| yaha bhI utprekSA hai| koyala ke jaMgala meM rahane kA kAraNa trizalA devI ke vacana kI madhuratA hai| trizalA ke vacana kI miThAsa uttama zobhA kamaLa karatAM paNa vadhAre hatI. temanAM mukhane joIne candramAe jANe AkAzane Azraya lIdhe. A paNa ulTekSA che trizalAdevInuM mukha jovAnA kAraNe ja jANe ke candramAM ATale badhe dUra AkAzamAM cAlyo gayo che. bIjA IrSALuo paNa bIjAnI caDatI joIne dUra bhAgI jAya che. kahevAno Azaya eja ke candramAM kalaMkI che ane trizalAnuM mukha kalaMkahIna che. tethI candra vicAryuM ke huM A mukhanI sarakhAmaNImAM hIna gaNAIza. A vicAra karIne te jANe AkAzamAM cAlyA gaye. A kathanathI trizalAnA mukhamaMDaLamAM candramAM karatAM paNa vadhAre nirmaLatA ane niSkalaMkatA darzAvavAmAM Avela che. temanI vANInI madhuratAthI lajita thaIne keyala jANe jaMgalamAM cAlI gaI. A paNa uprekSA che. keyakarI lane jaMgalamAM rahevAnuM kAraNa trizalAdevInA vacananI madhuratA che. trizalAnA vacananI mIThAzanI sarakhAmaNImAM trizalA // 334 // Jain Education weddional
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa // 335 // TIkA vacanamAdhuryasamakSe kokilasya vacanamAdhurya hInaM syAditi hiyA dRre bane kokilasya gamanam / etAvatA kokilavacanAdapi tasyA vacane'dhikaM mAdhurya vyajyate / sA ca trizalA punaH sadorakamukhavatrikAM mukhe baddhvA mukhopari mUkSmavAdarajIvAnAM vighAtanivRttyartha dhArayitvA trikAlaM pAtarmadhyAhnasAyaM sAmAyikam, ubhayataH kAle-pAtaHsAyaMkAladvaye ca kalpapunaH AvazyakaM vidadhatI-kurvatI AsIt, punaH sA kIdRzI? ityAha-dInahInajanopakAriNI-dInAH daridrAH, maJjarI hInAH hastAdyavayavavikalAzca ye janAsteSAmupakAriNI annavastrAdinA sahAyyakAriNI, tathA-pAtivratyadhAriNI= patitratAdharmadhAriNI, tathA-dharmavicalitajanamanasi dharmAd vicalitAnAM janAnAM hRdaye dharmasaMcAriNI, punaH-zrutaguruvacanayovizvAsadhAriNI, tathA-piyadharmAdharmasnehavatI, tathA-dRDhadharmA avicaladharmavatI, tathA-kAruNyavarmasaMrakSitakI tulanA meM kokilA kA vacana mAdhuryahIna hai, isa lajjA ke kAraNa kokilA kAnana meM calI gii| isase kokilA kI dhvani kI apekSA bhI trizalA devI kI vANI kI adhika madhuratA pragaTa hotI hai| trizalA devI DorAsahita mukhavatrikA, sUkSma bAdara jIvoM kI hiMsA ko bacAne ke lie mukha para dhAraNa karake prAtaH, madhyAhna aura sAyaMkAla sAmAyika karatI thI aura prAtaH tathA sAyaMkAla paDAvazyaka lA . kiyA karatI thii| phira vaha kaisI thI ? so kahate haiM rAjIvarNanam trizalA mahArAnI dInoM-daridroM tathA hInoM-lUle-laMgar3e Adi aMgavikala janoM kI anna-vastra Adi se sahAyatA karatI thI, tathA pativratA-dharma ko dhAraNa karanevAlI thI / dharma se cyuta hone vAle janoM ke mano meM dharma kA saMcAra kara detI thI / zAstra evaM guru ke vacanoM para zraddhA rakhatI thI, dharma ke prati anurAgiNI thI aura dharma se calAyamAna nahIM hotI thii| usake hRdaya ke kilAnA vacananI madhuratA ochI che. A lajajAne kAraNe koyala jANe vanamAM cAlI gaI. te vaDe koyalanA avAja karatAM trizalAdevInA avAjanI vadhAre madhuratA pragaTa thAya che. trizalAdevI dorA sAthenI muhapattI, sUkSma ane bAdara jIvonI hiMsA thatI aTakAvavA mATe mukhapara dhAraNa karIne savAre, bapore ane sAMje sAmAyika karatI hatI ane prabhAtakALe tathA sAyaMkALe che Avazyaka karatI hatI. vaLI te kevI hatI? te kahe che trizalA mahArANu garIbAne tathA lulA-laMgaDA vagere apaMga lokene anna-vastranI madada karatI hatI. tathA pativratA dharmane dhAraNa karanArI hatI, dharmathI calita thayelA lokonA manamAM dharmano saMcAra karatI hatI. zAstra ane gurunA vacane para zraddhA rAkhatI hatI, dharma pratye anurAgavALI hatI ane dharmanA mArgathI calAyamAna na karavo // 335 // phAra
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtre kalpamaJjarI TIkA a hRdayamarmA-kAruNyavarmaNA-dayArUpakavacena saMrakSitaM samyagrakSitaM hRdayamarma yasyAH sA tAdRzI, tathA navatattvapazca viMzatikriyAviduSI-nava-navasaMkhyAni yAni tatvAni jIvAjIvapuNyapApAsavasaMvaranirjarAbandhamokSarUpANi-para mArthabhUtAni tAni, tathA paJcaviMzatiH kriyAH-mithyAkriyA 1, prayogakriyA 2, samudAnakriyA 3, I-pathikI 4, zrIkalpa kAyikI 5, adhikaraNakriyA 6, pAdveSikI7, paritApanikA 8, prANAtipAtakriyA9. darzanakriyA10, sparzanakiyA11, // 336 / / sAmantakriyA 12, anupAtakriyA 13, anAbhogakriyA 14, svahastakriyA 15, nisargakriyA 16, vidAraNakriyA 17, AjJApanakriyA 18, anAkAGkakriyA 19, ArambhakriyA 20, parigrahakriyA 21, mAyAkriyA 22, rAgakriyA 23, dveSakriyA 24, apratyAkhyAnakriyA 25, ceti tAH viduSI-vidantI AsIt / tathA-dvAdazavratam-dvAdazAnAmupAsakakA marma karuNA ke kavaca se bhalIbhAti surakSita thA arthAta usakA hRdaya karuNA se yukta thaa| (1) jIva, (2) ajIva, (3) puNya, (4) pApa, (5) a.sava, (6) saMvara, (7) nirjarA, (8) bandha aura (9) mokSa, ina nau tattvoM arthAt paramArtharUpa padArthoM kI tathA paccIsa kriyAoMkI vaha jAnakAra thii| paccIsa kriyAe~ ye haiM(1) mithyAkriyA, (2) prayogakriyA, (3) samudAnakriyA, (4) IryApathikI kriyA, (5) kAyikIkriyA, (6) adhikaraNakriyA, (7) prAdveSikI kriyA, (8) paritApanikakriyA, (9) prANAtipAtakriyA, (10) darzanakriyA, (11) sparzanakriyA, (12) sAmantakriyA, (13) anupAtakriyA, (14) anAbhogakriyA, (15) svahastakriyA, (16) nisargakriyA, (17) vidAraNakriyA, (18) AjJApanakriyA, (19) anAkAMkSakriyA, (20) AraMbhakriyA, (21) parigrahakriyA, (22) mAyAkriyA, (23) rAgakriyA, (24) dveSakriyA, (25) apratyAkhyAnakriyA; trizalA mahArAnI ina saba kriyAoM ko jAnatI thii| unhoMne bAraha vratoM ko-upAsakadazAMgamUtra meM kathita sthuulthanArI hatI. tenA hRdayane mama karuNAnA bakhatara vaDe sArI rIte surakSita hatuM. eTale ke tenuM hadaya karuNAvALuM tu. (1) 75, (2) 101. (3) puNya, (4) pA5, (5) mAsA. (6) saM12, (7) ni , (8) manya ane. (9) mokSa. e nava ta eTale ke paramArtharUpa padArthonI tathA pacIza kriyAonI jANakAra hatI. te paccIza kriyAo yA pramANe - (1) mithyADiyA, (2) prayAsayA , (3) samuhAna ThiyA, (4) yApathi jiyA, (5) DiyA. (6) adhi4255 yA, (7) piyA , (8) paritApani liyA, (e) pratipAta yA, (10) 4zana liyA (11) 25zana liyA, (12) sAmantavyA , (13) anupAtahiyA, (14) anAmata yA, (15) 219tta yA. (16) nisaga jiyA, (17) vihAra jiyA, (18) mAjJApana jiyA, (18) manAia liyA, (20) mA syA, DM (21) pariza jiyA, (22) bhAyA jiyA, (23) yA, (24) 35 DiyA, (25) mapratyAbhyAna (yA. zikSA trizalA rAjIvarNanam // 336 // .
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamUtre ||337|| dazAGgoktAnAM sthUlaprANAtipAtatriramaNAdyatithisaMvibhAgAntAnAM vratAnAM samAhAro dvAdazavataM tat samupeyuSI = dhRtavatI, tathA - dharmadhAriNI = zIlAdidharmadhAriNI, dharmasvanadarzinI = dharmaviSayakastramadarzinI tathA-dharmA''rAdhanasvakartavyamAninI-dharmArAdhanameva = dharmasevanameva svakarttavyaM manyata ityevaMzIlA, tathA ubhayakulojjvalakAriNI - pitRkulapatikulaprakAzakAriNI, tathA - vikathA'pahAriNI - vikathAtyAginI, sukathAnurAgiNI - sukathAnurAgavatI, tathAlabdhAryA - labdhaH=prAptaH svataH zrarthaH zrutArtho yayA sA pRSTArthA - pRSTaH arthaH parasparato yayA sA, gRhItArthA - gRhIto'rthaH parAbhiprAyagrahaNato yayA sA, tata eva - vinizcitArthA - vizeSaNa nizcito = nirNIto'rtho yayA sA, ta eva abhigatArthA - abhitaH samantAd gataH = prApto'rtho yayA sA tathAbhUtA ca trizalA''sIt // 0 4 // mUlam - tassi rAyammi urobhavA payA iva payA pAlayaMtammi suhaM suheNa diNANi aivAhayaMtammi jaNe ANaMdayaMto ANimAso AgamIa / visIvalA bahalA sassasaMpattI daMsaM daMsaM paharisIa / vAvArajIviNo ya sammaM vAvArapavittI ANaMdasiMdhUcchalaMtataralatarataraMgesu nimajjIa / siddhattharAyAvi payAsatthaM kayatthaM viloiya caMdaM jalanihI viva modIa // sU0 4 // prANAtipAtaviramaNa se lagAkara atithisaMvibhAga taka ke vratoM ko dhAraNa kiyA thA / vaha zIla Adi dharma ko dhAraNa karane vAlI tathA dharma kA hI svapna dekhane vAlI thii| dharma kI ArAdhanA karane ko hI apanA karttavya samajhatI thI / pitA aura pati ke kula ko dIpAne vAlI thI / vikathAtyAginI aura sukathAanurAgiNIM thI / 'labdhArthA' - unhoMne zruta kA artha svayaM prApta kiyA thA, 'pRSTArthI' - paraspara meM iSTa artha ko pUchA thA, 'gRhItArthI ' - dUsare ke abhiprAya ko samajhakara artha grahaNa kiyA thA, ata eva - vaha 'vinizcitArthA' - nirNIta arthavAlI thI, aura 'adhigatArthA' - pUrI taraha artha ko samajhane vAlI thI // mu0 4 // mahArANI e badhI kriyAe jANatI hatI. temaNe 'upAsaka dazAMga sUtra'mAM kahelA sthalaprANAtipAtaviramaNathI zarU karIne atithisa vibhAga sudhInA mAre vratA dhAraNa karyAM hatAM, te zIla Adi dharmane dhAraNa karanArI tathA dharmanuM ja svapna jonAra hatI. te dhamanI ArAdhanA karavAnu ja peAtAnuM kartavya samajatI hatI, pitA ane patinA guNane uganArI DatI. vizyAno tyAga uranArI ane subhyA pratye anurAgavANI DatI. "labdhArthA" tethe pote zruta soDato, "pRSTAthA" arasaparasabhAM ISTa artha pUcho to, 'gRhItArthA" jona bono abhiprAya sabhakamartha to. tethI te "vinizcitArthA" nizcita artha lAgunArI hutI, mane "adhigatArthA ' sapUrNa rIte ane samajanArI hatI. (sU0 4) Savo mr good, kalpa maJjarI trizalA - rAjJIvarNanam // 337 // .
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa maJjarI // 338|| chAyA-tasmin rAjani urobhavAH prajA iva prajAH pAlayati sukhaM sukhena dinAni ativAiyati janAnAnandayan AzvinamAsa Agacchat / kRSIvalAH bahalAH sasyasampattIH darza darza pAhRSyan / vyApArajIvinazca samyagvyApArapravRtyA AnandasindhucchalattaralatarataraGgeSu nyamajjan / siddhArtharAjo'pi prajAsArtha kRtArtha vilokya kalpacandraM jalanidhiriva amodata // suu05|| TIkA-"tassi rAyammi" ityAdi / tasmin-siddhArthAkhye rAjani urobhavAH aurasI majA iva-nijasantAnA TIkA ica prajAjanAn pAlayatirakSati sukhaM sukhena dinAni ativAhayati-vyatigamayati ca sati, janAn lokAn Ananda mUla kA artha- 'tassi rAyammi' ityaadi| rAjA siddhArtha apanI aurasa santAna ke samAna majA kA pAlana kara rahe the aura sukhapUrvaka dina vyatIta kara rahe the ki Azvina kA mahinA A gyaa| kisAna bahuta-sI sasya-sampatti dekha dekha kara harSita hue| vyApArajIvI-nItipUrvaka vyApAra se AjIvikA karane vAle, acchA vyApAra calane se Ananda ke sAgara kI laharAtI huI atizaya caMcala laharoM meM magna the| siddhArtharAja bhI apanI prajA ke samUha ko kRtArtha dekha kara prasanna hote the, jaise candramA ko dekha kara samudra prasanna hotA hai / / suu05|| para Azvina mAsATIkA kA artha-'tassi rAyammi' ityAdi / ura se utpanna honevAlI aurasI arthAt udarajAta prajA gamanam (saMtAna) kahalAtI hai| siddhArtharAjA majA kA apanI udarajAta santAna kI taraha pAlana-rakSaNa kara rahe the| aura sukha ke sAtha apanA samaya vyatIta kara rahe the ki logoM ko Anandita karatA huA Azvina mAsa A bhUlanA bhaya-tassi rAyammi' tyAhi. siddhArtha 2 ananasatAna samatenupAlana 42tAta. sumanA divase vyatIta thatAM A mahine AvI pahoMcyo. A mAsamAM phasalane sArI rIte joI kheDuta vaga ghaNe harSita thaye. vyApArI varga vyApAranI bahulatAne lIdhe ghaNe AnaMdI ane umaMgI banyo hate. siddhArtha rAjA pitAnI prajAne prasanna joI pitAnI jAtane puNyavAna gaNatA. jema caMdramAne joI samudra ulaTI Ave che tema prajAne joI 20 vonmatta rAyammi" yAha. GPthI aspa // 338 // tAla tarI thI, ta nAma-"tassi rAyammi"yA. patra vAna'mIra' he.satAna morasa' 4vAya cha. prajA paNa rAjyanuM eka aMga che. ema mAnavAvAlA siddhArtha rAjA, prajAne saMtAna tarIke gaNI, tenuM lAlanapAlana karatA. jema saMtAnanA utkarSa mATe pitA badhuM karI chUTe che, tema siddhArtha rAjA prajAnA utthAna arthe kAMI paNa 42vAmA bhArAmatA na. Jain Education international
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa // 339 // ma yan-pramodayan AzvinamAsaH Agacchat aagtH| kRSIvalA:-kRSikarmakarA bahalA:-bahIH sasyasampattIH darza darza-punaH punadRSTvA pAhRSyan prahRSTAH / vyApArajIvinaH vyApAriNazca samyak yAthAtathyena vyApAramavRttyA AnandasindhucchalattaralatarataraGgeSu-AnandasindhoH AnandarUpasamudrasya ye ucchalantaH taralatarA: aticapalAH taraGgAsteSu nyamajata-nimagnA abhavan-sukhino jAtA ityrthH| siddhArtharAjo'pi prajAsArthaajAsamUhaM kRtArtha kRtakRtyaMpramuditaM vilokya dRSTvA candraM jalanidhiriva-samudra iva amodata / yathA pUrNacandraM dRSTvA samudraH pramodamAyAti tathaiva rAjA siddhArtho'pi dhanadhAnyAdisamRddhisampannAH svamajA vilokya pramudito'bhavadityarthaH // muu05|| mUlam--tasseva khattiyakuMDaggAmassa Nayarassa dAhiNe pAse mAhaNakuMDapurasaMniveso asthi / tattha ya cauvveyaviU cauddasavijAkusalo koDAlasagotto usamadatto nAma mAhaNo aasii| tassa bhajjA aisayalajjA jAlaMdharAyaNasagottA sIlapavittA devANaMdA nAma mAhaNI // muu06|| chAyA-tasyaiva kSatriyakuNDagrAmasya nagarasya dakSiNe pAca brAhmaNakuNDapurasanivezo'sti / tatra ca caturvedavita aashvinphuNcaa| kRSaka pracura dhAnya-sampatti dekha-dekhakara atyanta prasanna hue| vyApArI samyak prakAra se-nIti- mAse sasyalAI pUrvaka vyApAra calane ke kAraNa AnandarUpI samudra kI uchalatI huI atyanta capala laharoM meM magna the, arthAt saMpattyA sukhI the| rAjA siddhArtha prajAjana ko kRtArtha-prasanna dekhakara usI prakAra pramoda ko prApta hote the| jaise prajAnAM candramA ko dekhakara samudra pramodasampanna hotA hai| abhiprAya yaha hai ki jaise pUrNimA ke candramA ko dekha cAnandaH kara samudra pramudita hotA hai, usI prakAra apanI prajA ko dhana-dhAnya Adi samRddhi se sampanna dekhakara rAjA siddhArtha pramudita hote the, arthAt ve prajA ke sukha meM hI apanA sukha mAnate the| // muu05|| mUla aura TIkA kA artha-'tasseva' ityAdi / usI kSatriyakuNDagrAma nAma ke nagara ke dakSiNa pArtha meM brAhmaNa- azvina mAsa, kheDuta varga mATe sukhAkArI gaNAya che. kAraNa ke A mAsamAM varSARtu purI thayela hovAthI, temaja pAka pAkI gayela hovAthI, kRSikAra pitAnA pAkanuM mApa sArI rIte kahI zake che. vyApArI paNa vyApAra vadhato jue che. comAsA daramyAna vepAra susta rahe che, ane A mAsathI tenI vRddhi thatI joI A varga paNa // 339 // AnaMda anubhave che. jema pitA pitAnAM saMtAna vagane AnaMdamAM mahAlata joI, harSathI pulakita thAya che, tema siddhArtha paNa pitAnI prajAne AnaMdamAM joI khuza thavA lAgyA. (sU05) bhUkha bhane sAnomartha-'tasseva' tyAkSitriya AmanIkSiNamA 'prAsapura nAmanI me sati tIna For Private & Personal use only
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpamaJjarI TIkA caturdazavidyAkuzalaH koDAlasagotraH RSabhadatto nAma brAhmaNa AsIt / tasya bhAryA atizayalajA jAlandharAyaNara sagotrA zIlapavitrA devAnandA nAma brAhmaNI // muu06|| TIkA-'tasseva' ityAdi / vyAkhyA spaSTA ||muu06|| zrIkalpa mUlam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre imAe osappiNIe susamasusamAe samAe vIikaMtAe, musamAe samAe vIikkaMtAe, susamadusamAe samAe vIikaMtAe, dusamamusamAe samAe bahuvIikaMtAe, // 340 // paNNattarIe vAsehiM mAsehi ya addhanavaehiM sesehi, je se gimhANaM cautthe mAse aTThame pakkhe AsADhasuddhe, tassa NaM AsADhasuddhassa chaTThIpakkheNaM hatthuttarAhiM NakkhatteNaM jogovagaeNaM mahAvijaya-siddhastha-pupphuttara-pavarapuMDarIyadisAsobatthiya-badamANAo mahAvimANAo vIsaM sAgarovamAI devAuyaM pAlaittA AukkhaeNaM bhavakkhaeNaM ThiikkhaeNaM cue, caittA tIse devANaMdAe kucchisi sohabbhagabhUeNaM tiNANovagaeNaM appANeNaM gabbhaM vakaMte / se NaM samaNe bhagavaM mahAvIre 'caissAmi' tti jANai, 'cuemi' ti jANai, 'cayamANe' Na jANai, muhumeNaM se kAle paNatte ||muu07|| chAyA-tasmin kAle tasmin samaye zramaNo bhagavAn mahAvIro'syAmavasarpiNyAM suSamasuSamAyAM samAyAM vyatikrAntAyAM, suSamAyAM samAyAM vyatikrAntAyAM, suSamaduSSamAyAM samAyAM vyatikrAntAyAM, duSSamasuSamAyAM samAyAM bahuvyatikrAntAyAM, paJcasaptatau varSeSu mAsesu ca arddhanavakeSu zeSeSu, yaH sa grISmANAM caturthaH kuNDapura nAmaka eka bastI thii| usameM cAroM vedoM kA jJAtA aura caudaha vidyAoM meM kuzala, koDAlagotrIya RSabhadatta nAmakA brAhmaNa rahatA thaa| atizaya lajjAzIla, jAlaMdharAyaNagotravAlI aura zIla se pavitra devAnandA-nAmaka brAhmaNI usakI patnI thii| suu06|| mUla kA artha-teNaM kAleNaM' ityaadi| usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAn mahAvIra, isa avasarpiNIkAla meM, suSamasuSamA nAmaka Araka ke bIta jAne para, suSamA Araka ke bIta jAne para, suSamaduSSamA Araka ke bIta jAne para aura duSSamasuSamA Araka kA bahuta bhAga bIta jAne para aura pctemAM cAra vedanA jANakAra ane cauda vidyAmAM pAraMgata keDAlagetrI RSabhadatta nAmanA brAhmaNa rahetA hatAM. temane atizaya lajajAzIla jAlaMdharAvaNagetravALI ane zIlathI pavitra evI devAnaMdA nAmanI patnI hatI. (sU06) bhuuln| artha- 'teNa kAle' tyAhi. te bhane / samayamA zrama agavAna mahAvIra, asavilI kAlamAM, 'suSamasuSamA' nAmane Are vityAbAda, suSamA Are cAlyAM gayA bAda, suSamaduSamA Are pasAra paSTa thayA bAda, duSamasuSamA nAmane ArAne ghaNe bhAga vyatIta thayAM bAda, jyAre paMcetera varSa ane sADAATha RSabhama dattasya devAnandAyAzca varNanam // 34 //
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAsaH aSTamaH pakSaH ASADhazuddhaH, tasya khalu ASADhazuddhasya SaSThIpakSe hastottarAyAM nakSatre yogopagate mahAvijaya - siddhArtha- puSpottara - pravarapuNDarIka - dizAsvastika - barddhamAnAt mahAvimAnAd viMzatiM sAgaropamAni devAyuH pAlafear AyuHkSayeNa bhavakSayeNa sthitikSayeNa cyutaH, cyutvA tasyA devAnandAyAH kukSau siMhArbhakabhUtena trijJAnopagatena zrAtmanA garbhamavakrAntaH / sa khalu zramaNo bhagavAna mahAvIra : 'cyoSye' iti jAnAti, cyave' iti jAnAti, 'cyavamAno' na jAnAti, sUkSmaH khalu sa kAlaH prajJaptaH || su07 // TIkA- ' teNa kAleNaM' ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye, arthAt - asyAm avasarpiNyAm suSamasuSamAyAM samAyAM vyatikrAntAyAm = vyatItAyAM, suSamAyAM samAyAM vyatikrAntAyAM, suSamaduSSamAyAM hattara varSa tathA sADhe ATha mAsa zeSa rahane para, grISmaRtu kA cauthA mAsa AThavA pakSa jo aSAr3hazuddha hai, usa aSAdazuddha kI SaSThI tithi meM, hastottarA nakSatra kA yoga AjAne para, 1 mahAvijaya, 2 siddhArtha, 3 puSpottara, 4 pravarapuNDarIka, 5 dizAsvastika aura 6 varddhamAna, ina chaha nAmoM vAle mahAvimAna se bIsa sAgaropama kI Ayu pUrNa karake, Ayu ke kSaya ke kAraNa, bhatra ke kSaya ke kAraNa aura sthiti ke kSaya kAraNa cave, catra kara usa devAnandA brAhmaNI kI kukSi meM, siMha ke zizu ke samAna aura tIna jJAnoM se yukta AtmA se garbha meM pdhaare| ve zramaNa bhagavAn 'calU~gA' yaha jAnate the, 'cavA' yaha bhI jAnate the, kintu 'cava rahA hU~' yaha nahIM jAnate the, kyoMki cavana kA vaha kAla sUkSma kahA gayA hai | sU0 7 // TIkAkA artha- 'teNaM kAleNaM' ityAdi / usa kAla aura usa samayameM arthAt isa avasarpiNI kAlameM, pahale suSamasuSamA Are ke vyatIta ho jAne para, dUsare suSamA Are ke vyatIta ho jAne para aura tIsare sussmmAsa bAkI rahyAM tyAre grISmaRRtunA ceAthA mahIne AThamA pakSa je ASADha zuddha che te aSADha yuddhanI chaThThI tithimAM, hastAttarA nakSatranA yeAge, mahAvijaya 1, siddhAtha 2, puSpAttara 3. pravarapuMDarIka 4, dizAsvastika pa, ane vRddhamAna 6 sevA bhenA 7 nAma che, sevA 'cha' nAmavAlA vimAnathI vIsa sAgareApamanuM AyuSya, bhava ane sthiti pUrI thaye cavyAM. tyAMthI cavIne, traNa jJAna yukta bhagavAna mahAvIrane AtmA, devAnA brAhmaNInI mukSibhAM yadhAyeM. zramaNa bhagavAna mahAvIra 'hu' thavIza - yavu chu" me lagatA hatA. pazu 'thavI rahyo chu' te eyu nahi, zu} 'yavana' samayato Aja dho| sUkSma hoya che (sU07) TInA artha- 'teNaM kAleNaM' ityAdi 'samaya'nI Jain Education saghutA bhane vartamAnasthiti jatAye che. vaNate ne yA ivate & Personal Use Only zrIkalpasUtre ||341 // vyAmyA se che che, 'chala' hIghatA matAve che tyAre samaya vartatI hoya te bhArAnI pazu ne vasaMtanI bAta thatI Nove kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya devAnandA garbha ava kramaNam / / 341 / / ww.jainelibrary.org.
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamutre kalpamaJjarI // 342 // ra samAyAM vyatikrAntAyAm avasarpiNIrUpasya kAlacakrasya triSvarakeSu pUrNato'pagateSu, tathA-duSSamasuSa mAyAM samAyAM bahuvyatikrAntAyAM duSSamasuSamArUpe caturthArake dvicatvAriMzadvarSasahasreNa UnAyAM sAgaropamakoTIkoTayAM vyatItAyAM, tasyA eva duSSamasuSamAyAH paJcasaptatau varSeSu mAseSu ca ardhanavakeSu zeSeSu sArdhASTamAsAdhikapazcasaptativarSeSu zeSeSu satsu, yaH sa grISmANAM caturthoM mAsaH aSTamaH pakSaH ASADhazuddha ASADhazuklapakSo'sti, tasya khalu ASADhazuddhasya-ASADhazuklasya SaSThIpakSe SaSThItithau, hastottarAyAM nakSatre yogopagate-candreNa saha hastottarAnakSatra sambandhamupagate sati zramaNo bhagavAn mahAvIro viMzati sAgaropamANi devAyuH pAlayitvA pUrNa kRtvA, AyuHkSayeNa bhavakSayeNa sthitikSayeNa, 1 mahAvijaya-2siddhArtha-3puSpottara-4pravarapuNDarIka5 dizAsvastika-6varddhamAnAt=mahAvijayAdiSaDnAmakAd mahAvimAnAt cyutaH, cyutvA sa devAnandAyA brAhmaNyAH kukSau siMhArbhakabhUtena=siMhazizusadRzena trijJAnopagatena matizrutAvadhijJAnayuktena AtmanA garbhamavakrAnta TIkA mahAvIrasya devAnandAgarbha avakramaNam dRSSamA pAre ke vyatIta ho jAne para arthAt avasarpiNIrUpa kAlacakra ke tIna Are pUre bIta jAne para, tathA daSpamasuSamA nAmaka cauthe Are ke bayAlIsa hajAra varSa kama eka kor3Akor3I sAgaropama vyatIta ho jAne para, kintu isI cauthe Are ke pacahattara varSa aura sAr3he ATha mAsa zeSa raha jAne para, grISma Rtu kA cauthA mAsa, AThavA pakSa jo ASADhazuddha arthAt ASAr3ha mAsa kA jo zukla pakSa hai, usa ASAr3ha zuddha pakSa kI SaSThI tithi meM, jaba hastottarA nakSatra kA candramA ke sAtha yoga huA taba, zramaNa bhagavAn mahAvIra bIsa sAgaropama kI devAyu pUrNa karake, Ayu, bhava aura sthiti kA kSaya hone se, 1 mahAvijaya, 2 siddhArtha, 3 puSpottara, 4 prabarapuNDarIka, 5 dizAsvastika, 6 varddhamAna, ina chaha nAma vAle mahAvimAna se cave, cava kara hoya te vakhatane anulakSIne. je vyakti, samAja ke padArthanuM vivaraNa thatuM hoya, te vakhata ne 'samaya' kahevAmAM bhAvecha. varSonI saMkhyA sAgaranA biMduo jema asaMkhya hoya che, dareka ArAmAM asaMkhya varSonI gaNatrI karI, doDa te gaNatrI krame krame dareka ArAmAM ochI adhika thatI jAya che. avasarpiNI kAlane pahelo A "suSamasuSamA' utkRSTa sukhavAle, bIje Are "suSamA" eTale sAmAnya sukhamaya, trIjo Aro "suSamaduSamA' eTale sukha vadhAre-duHkha a5 e, ethe Are "duSamasuSamA eTale duHkha ane sukha sAmAnya, evA ArAnA aMtima kAlamAM, nayasArane jIva chavvIsamAM deva bhavanuM devAyuSya pUruM // 342 // ?
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma zrIkalpa mUtre // 343 / / TIkA garbhatvena smutpnnH| sa khalu zramaNo bhagavAna mahAvIraH 'cyoSye' iti jAnAti, 'cyave' iti jAnAti parantu 'cyavamAnaH' sa AtmAnaM na jAnAti, yataH sUkSmaH khalu sa kAla: prajJapta iti ||muu07|| // iti dvitIyA vAcanA / / devAnandA brAhmaNI ke udara meM, siMha ke zizu ke samAna, mati, zruta aura avadhi nAmaka tIna jJAnoM se yukta maJjarI AtmA se garbha meM pdhaare| vaha bhagavAna mahAvIra 'calU~gA' yaha jAnate the, tathA 'cavA' yaha bhI jAnate the, kintu 'cava rahA hU~' isa prakAra apane ko nahIM jAnate the| isakA kAraNa yaha hai ki chadmastha ke upayoga kI pravRtti meM asaMkhyAta samaya laga jAte haiM, kintu cyavamAna avasthA arthAt vigrahagati kI avasthA saMkhyAta-eka do tIna-samayoM meM hI samApta ho jAtI hai| isa prakAra cyavamAna avasthA kA kAla thor3A hone ke kAraNa usameM avadhijJAna kA upayoga pravRtta nahIM ho sakatA, aura isI kAraNa avadhijJAna se vibhUSita hone para bhI chadmastha tIrthakara deva usa avasthA ko nahIM jAnate // 07 // mahAvIrasya // iti dvitIya vaacnaa|| devAnandA garbha avkarI, satyAvIsame bhave matijJAna-zrutajJAna ane avadhijJAna, A traNe jJAna sAthe laI, devAnaMda brAhamaNInA udaramAM utpanna kramaNam thA . devanA bhavethI "avataraNa karavAnuM che ema teo avadhijJAnane AdhAre jANatA hatAM, huM cavyo" e paNa jJAnane AdhAre jANyuM. paraMtu "cavI rahyo chuM te jANI zakayA nahi. kAraNa ke chaThThamasthAnA upayoganI pravRttimAM asaMkhyAtA samaye cAlyA jAya che, paraMtu vimAna eTale cyavana karatI vakhatanI avasthAne kAla vadhAremAM vadhAre traNa ke cAra samaya hoya che. jIva pahelA samaye dehane mUke che, ne vaccamAM jatAM eka samaya agara vigraha gatie be samaya le che ane trIjA athavA cauthe samaye te nirdhArita sthAne pahoMcI jAya che. 'vigrahagati' eTale ADI gati-jIvane eka sthAnethI bIjA sthAne jatAM AkAzanA pradeza upara ja vahana karavAnuM hoya che. jaDa ane cetana bane padArtho, AkAzanA pradeza upara ja sthaLAMtara kare che. AkhA kAlelakamAM 'AkAza' // 343 // nAja pradeza vyApI rahyAM che. keI jIva sIdhA pradeza upara thaIne jAya che. kaI jIva jarA ADA jaI, sIdhA pradeza para AvI, pitAnuM sthaLAMtara kare che. AvI "cAla'ne 'vigraha cAla' kahe che. vigraha calanamAM be samayane roke kAla jAya che tyAre "sIdhA calana'mAM eka samayane kAla' vyatIta thAya che, avadhijJAna, AvA sUma be samayane roke ja Jain Education Incendional .
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa satra ||344 // TIkA mUlam-jaM rayaNiM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre devANaMdAe mAhaNIe kucchisi gabbhattAe vakaMte, taM rayaNi ca NaM sA devANaMdA mAhaNI sayaNijjasi muttajAgarA ohIramANI 2, gaya1-vasaha2-sIha3-lacchI4dAma5-sasi6-diNayaraM7-jhayaM8-kuMbha9 / paumasara10-sAgara11-vimANa-bhavaNa12-rayaNuccaya13-sihi14 ca |ime eyArUte cauddasa mahAsamiNe pAsittA NaM paDibuddhA ||suu08|| maJjarI chAyA-yasyAM rajanyAM ca khalu zramaNo bhagavAn mahAvIro devAnandAyAH brAhmaNyAH kukSau garbhatayA'vakrAntaH, tasyAM rajanyAM ca khalu sA devAnandA brAhmaNI zayanIye suptajAgaritA nindrAntI2, "gaja1-RSabharasiMha3-lakSmI4-dAma5-zazi6-dinakara7-dhvajaM8-kumbham / padmasaraH10-sAgara11-vimAnabhavana 12-ratnoccaya13. zikhi14 c|-imaanet pAn caturdaza mahAsvamAn dRSTvA khalu pratibuddhA / / mR08|| TIkA-'jaM rayaNi' ityAdi / yasyAM rajanyAM-rAtrau ca khalu zramaNo bhagavAna mahAvIro dazamadevalokastha mUla kA artha-'jaM rayaNi' ityAdi / jisa rAtri meM zramaNa bhagavAn mahAvIra devAnandA brAhmaNI kI kuMkha meM garbha meM padhAre, usa rAtri meM devAnandA brAhmaNI, zayyA para kucha kucha sote aura kucha-kucha devAnandAjAgate-halkI nIMda lete samaya ye caudaha mahAsvapna dekhakara jAga utthii| ve caudaha mahAsvapna ye haiM-gaja 1, vRSabha2, yAzcaturdazasiMha 3, lakSmI 4, mAlA 5, candramA 6, sUrya 7, dhvaja 8, kuMbha 9, padma-sarovara 10, sAgara 11, vimAna athavA bhavana 12, ratnarAzi 13, agni 14 ||mu08|| TIkA kA artha 'rayaNi ityaadi| jisa rAtrimeM zramaNa bhagavAna mahAvIra dasaveM devaloka ke mahAvijaya grahaNa karI zakatuM nathI. kAraNa ke avadhijJAnane viSaya sUkama nathI, paNa skUla che tethI avadhijJAna hovA chatAM bhagavAna mahAvIra pitAnA avana" vakhatanI avasthAne jANI zakyA nahi. (sU07). (dhati dvitIya vAyanA) bhuuln| artha-jaM rayaNi tyAhi. rAtrIme, bhagavAna mahAvIra hernu gamasthAnamA avataraNa thayu rAtrIe devAnaMdA mAtA ardhanidrA avasthAmAM cauda mahAsvapna dekhI jAgrata thayA. mA yauha svAnA mA prabhAeM cha -(1) 70, (2) vRSabha, (7) siMDa, (4) 16bhI, (5) mAlA, (1) dramA, // 344 // (7) sUrya, (8) [qr, (e) , (10) 54masarovara, (11) saa||2. (12) vibhAna athavA mana, (13) 2(nAzi, (14) mana. (108) ustan me jaM rayaNi' yA earnina bhASA (244 rAtrI meM te rAtrI me devAnA bhAtAye, yA darzanam para
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidha zrIkalpa mUtre mahAvijayavimAnAta cyutvA devAnandAyA brAhmaNyAH kukSau garbhatayA'vakrAntaH garbhatvenAgataH, tasyAM rajanyAM ca / khalu devAnandA brAhmaNI zayanIye-zayyAyAM suptajAgaritA-kicitsuptA kiMcijjAgaritA satI nidrAntIdhAraM vAramISadIpandriAM prAmuvatI-gajaM, vRSabha, siMham, lakSmIm, dAma-mAlyaM, zazinaM candra, dinakara-pUrya, dhvaja, kumbha, padmasara padmasarovaraM, sAgaraM, vimAnabhavana-vimAnaM, bhavanaM, ranoccayaMrabarAzi, zikhinam agni ca, imAnetadrapAn caturdaza mahAsvamAn dRSTvA khalu pratibuddhA jAgariteti / 'jaM rayaNi-taM rayaNi' ityatra prAkRtatvAtsaptamyarthe dvitiiyaa| 'gaja-vRSabha-ityAdigAthAyAM gajAdidinakarAntAnAM padmasarAdizikhyantAnAM zabdAnAM ca samAhAradvandvo bodhya iti // muu08|| kalpamaJjarI TIkA // 345 // devAAI nandAyAH caturdazamahA svamadarzanam UPS vimAna se cakkara devAnandAbrAhmaNI kI kukSimeM garbharUpa se padhAre, usa rAtri meM devAnandA brAhmaNIne zayyA para kucha-kucha sotI aura kucha-kucha jAgatI, arthAt-halkI nIMda kI avasthAmeM-hAthI, 1, baila 2, siMha 3, lakSmI 4,mAlA 5, candramA 6, marya 7, dhvajA 8, kuMbha 9, padma yukta sarovara 10, samudra 11, vimAna athavA bhavana 12, ratnoM kI rAzi 13, aura ani 14-ye caudaha svapna dekhe, svapna dekhakara vaha jAga utthii| vimAna aura bhavanameM vikalpa hai / jo tIrthakara yA cakravartI narakase udvartana karake garbha meM Ate haiM, cauda mahAsvapnanI savapnabhUmikA spazI. svapnadazA hamezA ardhajAgRta dazA hoya che. pragaTapaNe bina anubhavAeluM ane indriyothI nahi pUruM karAeluM kArya, manadvArA svapnamAM pUruM thAya che. svapnadazAmAM "mana" sava kAryo yathAsthita dareka kSetre sparzana karI pUrAM karI de che. mane maya bhUmikA jAgRta bhamikAna prathama pahala che. je je bhagavaTo bAkI rahyo hoya, tenA udayakAle, mana tene bhagavaTa karI te karmane bhagavI kSINa karI nAkhe che. bhagavAna mahAvIra utakRSTa puNya baMdhavALA hovAthI mAtAne 5Na utkRSTa suMdaratAvALA svapna lAdhyAM. jIvanapariNAme mAtAnA AcAra vicAra dvArA vyakta thAya che. jIva pApAnubaMdhI vALe udaramAM Avyo hoya te, mAtAne kharAba svapnAe lAdhe che, ne tenuM dainika vyavahArUM kartavya paNa azubha pravRttivALuM jaNAya che. AvA suMdara svapnane sukhada anubhava karatI devAnaMda mAtA jAgRta thaI. cauda svapnamAM bAramuM svapna "vimAna agara bhavana ' ema kahevAmAM AvyuM che, tene artha e che ke, // 345 // Jain Education int onal
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa maJjarI // 346 // TokA mUlam-tae NaM sA devANaMdA mAhaNI te sumiNe tapphalajANaNaTuM usabhadattassa mAhaNassa khei| se ya te sumiNe socA nisamma sumiNatthuggaraM karei, taoM pacchA taM devANaMdaM mAhaNi evaM vayAsI-urAlA kallANA sivA dhannA maMgallA sassirIyA hiyakarA suhakarA pIikarA tume devANuppie ! cauddasa mahAsumiNA diTThA / teNaM amhANaM atthalAbho bhavissai, bhogalAbho bhavissai, puttalAbho bhavissai, suhalAbho bhvissi| tuvaM khalu devANuppie! navaNDaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM aTThamANaM rAiMdiyANaM vaikvaMtANaM sukumAlapANipAyaM ahINa-paDipunnapaMciMdiya-sarIraM lakkhaNa-baMjaNa-guNo-vaveyaM mANu-mmANa-pamANa-paDipuNNa-mujAya-savvaMga-suMdaraMgaM sasisomAgAraM kaMtaM piyadaMsaNaM surUvaM dAragaM payAhisi // muu09|| chAyA-tataH khalu sA devAnandA brAhmaNI tAn svamAn tatphalajJAnArtham RSabhadattasya brAhmaNasya kathayati / sa ca tAn svamAn zrutvA nizamya stramArthAvagrahaM karoti / tataH pazcAt tAM devAnandAM brAhmaNImevamavAdIt-udArAH kalyANAH zivA dhanyA maGgalyAH sazrIkA hitakarAH sukhakarAH prItikarAstvayA devAnupriye ! caturdaza mahAsvapnA dRssttaaH| tena asmAkam arthalAbho bhaviSyati, putralAbho bhaviSyati, sukhalAbho bhvissyti| unakI mAtA svapnameM 'bhavana' dekhatI hai aura jo devaloka se cakkara Ate haiM, unakI mAtA 'vimAna' kA svapna dekhatI hai| devAnandAne vimAna aura bhavana meM se 'vimAna' dekhA thA ||muu08|| mUla kA artha--'tae Na' ityaadi| tatpazcAt usa devAnandA brAhmaNIne una svapnoM kA phala jAnane ke lie RSabhadatta brAhmaNa se khaa| RSabhadatta brAhmaNane una svapnoM ko sunakara tathA samajhakara svapnoM ke artha kA avagrahaNa kiyA / tadanantara devAnandA brAhmaNI se isa prakAra bolA-he devAnupriye ! tumane udAra, kalyANa, ziva, dhanya, mAMgalika, sazrIka, hitakara, sukhakara aura prItikara caudaha svapna dekhe haiM / usase hameM RSabhadatta kRta-caturdaoma zamahAsvAma phalavarNanam // 346 // tIrthakara athavA cakavatI, je narakamAMthI nikaLI manuSya garbhamAM Ave te, garbha dhAraNa karI rahelI mAtA "bhavana' he cha, bhane mAne mAthI yavAna mAratA ya.to vimAna ' he che. (sU08) bhuubne| matha-'tapa Na 'tyAdi. mA svAnA Myan hepAhA mAtA satsu pAtAnA pati RSabhadattane kahevA lAgyAM. jaSabhadatta brAhmaNa jyotiSavidyA-hastarekhA-svapnadarzana zAstra vigerenA pAraMgata hatAM. A svapanonI pUrvabhUmikA pakaDI, kaDIbaMdha vyAkhyAonuM vivaraNa joDI kahyuM ke he devAnupriye! tamane udAra yAgad, ziva-sumanA nAra, dhanya, bhainles, sazrI, 4i2, subha72 ane prIti42 yauha spana aii cha.
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa EenaSERRITA kalpa maJjarI // 347 // TIkA va tvaM khalu devaanupiye| navasu mAseSu bahupratipUrNeSu arddhASTameSu rAtrindiveSu vyatikrAnteSu sukumArapANipAdam ahIna pratipUrNa-paJcendriya-zarIraM lakSaNa-vyaJjana-guNo-papetaM mAno-nmAna-pramANa-paripUrNa-sujAta-sarvAGga-mundarAGgaM zazisaumyAkAra kAntaM priyadarzanaM surUpaM dArakaM prajanayiSyasi // mU0 9 // TIkA-'tae NaM' ityAdi / tataH jAgaraNAnantaraM khalu sA devAnandA brAhmaNI tAn gajAdIn caturdaza svamAn tatphalajJAnArtha-svapnaphalAni jJAtum RSabhadattasya brAhmaNasya-svapatim RSabhadattaM brAhmaNaM kathayati / sa ca RSabhadatto brAhmaNaH tAn caturdaza svamAn zratvA karNagocarIkRtya nizamya hRdyavadhArya svamArthAvagraha svapnArthanirNayaM karoti / tataH pazcAta svamArthAvagrahAnantaraM sa RSabhadatto brAhmaNaH tAM devAnandA brAhmaNIm evam vakSyaartha kA lAbha hogA, bhoga kA lAbha hogA, putra kA lAbha hogA, mukha kA lAbha hogaa| he devAnupriye ! tuma nau mahIne pUre aura sAr3he sAta rAtri vyatIta ho jAne para sukumAra hAtha paira vAle, hInatA-rahita paripUrNa pA~coM indriyoM vAle, lakSaNoM, vyaMjanoM aura guNoM se yukta, mAna, unmAna aura pramANa se paripUrNa, acchI AkRti se yukta evaM sarvAMga-sundara-zarIravAle, candramA ke samAna saumya AkRti vAle, kAntimaya, priya- darzana, sundara rUpa se sampanna putra ko janma dogI ||muu09|| TIkA kA artha-'taeNaM' ityAdi / jAganeke anantara usa devAnandA brAhmaNIne gaja Adi ke caudaha svapnoM kA phala jAnane ke lie, apane pati RSabhadatta brAhmaNa se ve svapna kahe / RSabhadatta brAhmagane una caudaha svapnoM ko kAnoM se sunakara tathA mana se samajhakara svapnoM ke artha kA nirNaya kiyaa| svapnoM ke artha kA nirNaya karane ke pazcAt vaha RSabhadatta brAhmaNa devAnandA se isa prakAra bolA--- jenA pariNAme ApaNane arthalAbha, bhegalAbha, putralAbha ane sukhalAbha thaze. he devAnupriye ! tame nava mahinA ane sADAsAta rAtrI vyatIta karyA bAda, sukumAra hAtha paga vALA, hInatArahita pAMce IndriyathI paripUrNa, lakSaNa, vyaMjana ane guNethI yukta, mAna, unmAna ane pramANuthI pUra, zubha AkRtivAna, sarvAMgasuMdara, caMdramA je saumya, kAnti ane lAvaNyathI bharapUra, priyadarzanI evA putrane janma Apaze. (sU09). Tana aya-'tapaNe ' tyA 24ne svapnanI bhUmi pAnI hoya cha 14. tebhA AtA sarvottama svapna hatAM. tethI devAnaMdA mAtAe ghaDI ekanA vilaMba sivAya pitAnA pati pAse jaI, svapnanuM vivaraNa karI batAvyuM. RSabhadana svapnasRSTinA vijJAnamAM pravINa hatAM, tethI cauda svapna vAstavika hatAM, tema teNe prathama devA RSabhadattakRtacaturdazamahAsvama roma phalavarNanam
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa // 348 // kI mANaprakAreNa avAdIt uktavAn-he devAnupiye ! tvayA udArAH kalyANAH zivA dhanyAH maGgalyAH sazrIkAH hitakarAH sukhakarAH prItikarAzcaturdaza svamA dRssttaaH| tena-svapnadarzanena asmAkam arthalAbhaH-arthasya dhanadhAnyAdeH lAbhaH prAptibhaviSyati, bhogalAbha:-bhogA-manojJAH zabdAdiviSayAsteSAM lAbho bhaviSyati, putralAbho bhaviSyati, tatazca sukhalAbho bhaviSyati / tvaM khalu devAnupriye ! navasu mAseSu bahupatipUrNeSu pUrNatayA'pagateSu, tadupari ca ardhASTameSu rAtrindiveSu-sAsaptasu ahorAtreSu vyatikrAnteSu sukumArapANipAdam-sukumArau sukomalau pANI hastau pAdau-caraNau ca yasya taM-sukomalakaracaraNayuktam, ahInapratipUrNapazcendriyazarIram-ahInAni anyUnAni svarUpataH, pratipUrNAni lakSaNataH pazcApi indriyANi zrotrAdIni yasmiMstattathAvidhaM zarIraM yasya sa tathA tam-svasvaviSayagrahaNasamarthapUrNAkArazrotrAdIndriyaviziSTam,lakSaNa-vyajana-guNo-papetam-lakSaNavyaJjanAni-tilakAlakAdIni,guNAH sauzIlyAdayaH, yadvA-pUrvoktaprakArairlakSaNaya'jyante iti lakSaNavyaJjanAH,te ca te guNAH,athavA pUrvoktasvarUpANAM lakSaNavyaJjanAnAM ye guNAstaiH he devAnupriye ! tumane udAra-uttama, kalyANakArI, zivasvarUpa, dhanya, maMgalamaya, sazrIka (sundara yA lakSmIvarddhaka), hitakArI, sukhakArI, prItikArI caudaha svapna dekhe haiN| usa svapnadarzana se apaneko artha arthAt dhana-dhAnya Adi kA lAbha hogA, bhogoM arthAt indriyoM ke zabda Adi manojJa viSayoM kA lAbha hogA, putra kA lAbha hogA aura phira sukha kA lAbha hogaa| he devAnupriye ! tuma nau mahIne pUre bIta jAne para aura unake bAda sAr3he sAta rAtri bItane para putra ko janma dogI / vaha putra atyanta komala hAthoM-pairoM vAlA hogaa| usake zarIrameM pA~coM indriyA pUrI hogI aura lakSaNoM se yukta hoMgI, arthAt vaha putra apane-apane viSaya ko grahaNa karanemeM samartha, pUrNa AkAravAlI zrotra Adi indriyoM se yukta-zarIra hogaa| lakSaNoM se arthAt hathelImeM banI vidyA, dhana, Ayu Adi kI zubha rekhAoM se, vyaMjanoM se arthAt tila masA Adi se aura guNoM se arthAt suzIlatA Adi se yukta hogaa| athavA pUrvokta lakSaNoM se jo vyaMjita (prakaTa) hoM unheM lakSaNavyaMjana kahate haiM, se guNoM ko 'lakSaNavyaMjanaguNa' kahate haiM / athavA pUrvokta lakSaNoM aura vyaMjanoM naMdAne kahyuM. mAtA je savA nava mAsa pUrA thaye putrane janma Ape che te putra zArIrika ane mAnasika taMdurastI laIne avatare che, ema gabhara vijJAna ane strI saMbaMdhInuM Arogya zAstra kahe che. te pramANe che devAnupriya! tamane savAMgasundara paripUrNa ane dareka rIte sukha ApanAra kalyANakArI putraratna thaze. ema zAstrAbhyAse jANIne kahyuM. " hatheLI paNa AdimAM vidyA, dhana, Ayu, vigerenI rekhAo tathA caka-gadA AdinA cihyo hoya tene lakSaNa 4. cha. tasa-bhasA vigerenA vihI zarIra para DAya chetena ' on' cha. kRtacatudezamahAsvapnaphalavarNanam se // 34 S oilww.jainelibrary.org
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 349 // TokA upapetaH yuktastam, tathA mAno-mmAna-pramANa-paripUrNa-sujAta-sarvAGga-sundarAjama-mIyate paricchidyate padArtho'neneti mAnaM tulAGgalIprasthAdinA tolanaM, yadvA-jalAdiparipUrNakuNDAdipraviSTe puruSAdau yadA droNaparimitaM jalAdi nissarati tadA sa puruSAdirmAnavAnucyate tadeva, unmAnam urdhva mAnaM, yadvA-arddhabhArarUpaH parimANavizeSaH, pramANa sarvato mAnaM, yadvA-nijAGgalIbhiraSTottarazatAGgaliparimitocchrAyaH, itthaM ca mAnaM ca unmAnaM ca pramANaM cetyeteSAM dvandva-mAnonmAnapramANAni, taiH paripUrNAni sampannAni, ata eva-sujAtAni yathocitAvayavasannivezavanti sarvANi sakalAni aGgAni-ajyate vyajyate prANI yaistAni-mastakAdArabhya caraNAntAni yasmiMstava, ata evasundaramaGgaMvapuryasya sa tathA tam, zazisaumyAkAram-zazIcandraH, tadvat saumyo ramaNIya AkAra:-svarUpaM yasya sa ke jo guNa haiM, unase yukta hogA / usakA zarIra mAna, unmAna aura pramANa se yukta hogA / jisase padArtha mApA jAya vaha mAna kahalAtA hai / tarAjU se, aMgulI se athavA prastha Adi se tolanA bhI mAna hai| athavA jala se paripUrNa kuMDa meM kisI puruSa ke DUbane para eka droNa pAnI agara bAhara nikale to vaha puruSa mAnopeta kahalAtA hai / u~cA mAna, unmAna kahalAtA hai, athavA arddhabhArarUpa parimANa ko unmAna kahate haiN| sAre mApako pramANa kahate haiM, athavA apane aGgalase eka sau ATha aGgala kI UMcAI ko pramANa kahate haiN| vaha putra mAna unmAna aura pramANa se yukta zarIravAlA hogA / usake mastaka se lekara pairoM paryanta sakala aMga ucita AkRtibAle hone ke kAraNa sundara hoNge| ata eva vaha sundara zarIravAlA hogA / usakI AkRti candramAke samAna saumya-ramaNIya hogii| vaha kamanIya hogA, dekhanevAloM zarIranuM mA5" kADhavA traNa prakAranA sAdhane kahevAmAM AvyAM che. (1) mAna-jenAthI padArthanuM mApa kADhavAmAM Ave te sAdhanane "mAna " agara "kATaluM ' kahe che. (2) "unmAna" trAjavA aMgula prastha vigerethI jenuM mApa kADhavAmAM Ave te trAjavA athavA aMgula prastha vigerene unmAna kahe che. athavA "tela kahe che. (3) pramANa jalathI pUrepUrI bharelI kUDImAM ke puruSane DubADavAmAM Ave ne DubADatAM eka droNa pANI bahAra nIkaLI jAya te te purUSa "mAnepata' kahevAya che. uMcA mAnane unmAna kahe che. ardhabhAra rUpa pramANane paNa unmAna kahe che, badhA mApane pramANu kahe che, athavA pitAnI AMgaLIethI mApatAM jenuM mApa eka se ATha (108) AMgaLa sudhInI uMcAI jeTaluM hoya tene pramANu kahe che. te putra mAna, unmAna ane pramANuyukta thaze. tene mastakathI laI paga sudhInAM badhA aMga ucita AkRtivALA hovAthI suMdara thaze. tethI te suMdara zarIravALe thaze. tenI AkRti caMdrache mAnI samAna saumya ane ramaNIya thaze. te kamanIya eTale jonAranA cittane AhalAda pahoMcADanAra thaze. A takata-caturdazama phalavarNanam pa' kAhavA trAkaTaluM kahe kamAna kahe che. nuM mApa pANI bahAra nIkaLI che, // 349 // che, athavA jamAnane ura Ave ne bA kahe che athavA azubha prastha Jain Education E lonal
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ ALANA tathA tam-candramiva saumyAkRtika, kAntaM kamanIyaM, priyadarzana-priyadarzakajanamanohAdakaM darzanam avalokanaM yasya sa tathA tam pUrvoktavizeSaNaviziSTatvAtaH evaMvidhaM surUpa sarvAtizAyirUpalAvaNyavantaM dArakaM prajanayiSyasi / 'udArAdayaH zabdA agre trizalAsvamavicAre vyAkhyAsyanta iti // muu09|| zrIkalpasUtre mUlam-tae NaM sA devAnaMdA mAhaNI mahAmumiNANaM phalaM socA nisamma haTTatuTThacittamANaMdiyA taM gambha suha-suheNaM privhi| // 350|| * aha ya imaM ca NaM kevalakappaM jaMbuddIvaM dIvaM ohiNA AbhoemANe AbhoemANe sakiMde deviMde devarAyA samaNaM bhagavaM mahAvIraM mAhaNakuMDaggAme nayare koDAlasagottassa usabhadattassa mAhaNassa bhAriyAe devANaMdAe mAhaNIe jAlaMdharasaguttAe kukSisi gambhattAe vakaMtaM pAsai, pAsittA sIhAsaNAo abbhuTei, ambhudvittA karayalapariggahiyaM dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjali kaTTa evaM vayAsI namotthu NaM arihaMtANaM bhagavatANaM AigarANa titthayarANaM sayaMsaMbuddhANaM purimuttamANaM purisasIhANaM purisaravarapuMDarIyANaM purisaravaragaMdhahatyINaM loguttamANaM loganAhANaM logahiyANaM logapaIvANaM logapajjoyagarANaM abhayadayANaM cakkhudayANaM maggadayANaM saraNadayANaM jIvadayANaM bohidayANaM dhammadayANaM dhammadesayANaM dhammanAyagANa dhammasArahINaM dhammavaracAuraMtacakkavaTTINaM dIvo tANaM saraNaM gaI paiTTA appaDihaya-vara-nANa-dasaNa-dharANaM viyadRchaumANaM jiNANaM jAvayANaM tinnANaM tArayANa buddhANaM bohayANaM muttANaM moyagANaM sambannUNaM sambadarisINaM sivamayalamaruyamaNaMtamakkhayamavvAbAhamapuNarAvitti siddhigainAmadheyaM ThANaM saMpattANaM / namo jiNANaM jiyabhayANaM / namotthu NaM samaNassa bhagavo mahAvIrasya puvvatitthayaraniTissa jAva saMpAviukAmassa / vaMdAmi gAM bhagavaMtaM tattha gayaM iha gae, pAsau maM bhagavaM tastha gae iha gayaM-tika samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namasai, vaMdittA namaMsittA sIhAsaNavaraMsi purasthAbhimuhe saMnisaNe // muu010|| ke citta ko AhlAda pahu~cAegA / ina saba vizeSatAoM se yukta hone ke kAraNa usakA rUpa-lAvaNya sabase utkRSTa hogA / 'udAra' Adi zabdoM kI vyAkhyA Age trizalA mahArAnI ke svapnoM kA vicAra karate samaya kareMge // 09 // badhI vizeSatAothI yukta thavAne kAraNe tenuM rUpa lAvaNya badhAthI utkRSTa thaze. 'udAra' Adi zabdanI vyAkhyA MOSonaa zikSA mahArANAnA sAnA piyAra 4ii mate 2id. (108) kRt-bhgvtstutiH| AHISAPARAMPRES ERa // 350 //
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI 29 // 351 // TIkA - chAyA-tataH khalu sA devAnandA brAhmaNI mahAsvAmAnAM phalaM zrutvA nizamya hRSTatuSTacittAnanditA taM garbha sukha-sukhena privhti| atha ca imaM ca khalu kevalakalpaM jambUdvIpaM dvIpam avadhinA Abhogayan2 zandro devendro devarAjaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM brAhmaNakuNDagrAme nagare koDAlasagotrasya RSabhadattasya brAhmaNasya bhAryAyA devAnandAyAH brAhmaNyA jAlandharasagotrAyAH kukSau garbhatayA'vakrAntaM pazyati, dRSTvA siMhAsanAdabhyuttiSThati, abhyutthAya karatalaparigRhItaM dazanakhaM zirasyAvarsa mastake aJjaliM kRtvA evamavAdIta_ namo'stu khalu arihantRbhyo bhagavadbhya AdikarebhyaH tIrthakarebhyaH svayaMsaMbuddhebhyaH puruSottamebhyaH mUla kA artha--'tae NaM sA' ityAdi / taba vaha devAnandA brAhmaNI mahAsvapnoM kA phala sunakara aura samajhakara harSita tathA santuSTa huI / usakA citta Anandita huA / vaha sukhapUrvaka usa garbhako vahana karane lgii| idhara sampUrNa jambUdvIpa ko avadhijJAna se dekhate hue devendra devoM ke rAjA zakendrane, zramaNa zakrendrabhagavAn mahAvIra ko brAhmaNakuMDagrAmanAmaka nagarameM koDAlagotrIya RSabhadatta brAhmaNa kI patnI jAlandharagotra- kRta-bhagavAlI devAnandA brAhmaNI kI pha~kha meM garbha rUpa se Aye dekhA, dekha kara vaha siMhAsana se uTha khar3e hue, vtstutiH| uTha kara donoM hAtha jor3akara, dasoM nakha jisameM mila gaye haiM isa prakAra donoM hAthoM se Avarta-pradakSiNa karake, mastaka para aMjali dhAraNa karake, isa prakAra Age kahe anusAra bole namaskAra ho arihanta bhagavantoM ko, dharma kI Adi karane vAle, tIrtha kI sthApanA karane vAle, svayaM bhuubne| -'tapaNa' sA' tyAle. mA svapnAMnA su2 3NesabhaNI, pAnahI bhAtAbAbata vana AnaMdathI pitAnA garbhanuM vahana karavA lAgyA. ahiM AkhA jaMbudvIpane avadhi jJAna vaDe jevAvALA devendra devenA rAjA zakrendra, zramaNa bhagavAna mahAvIranA jIvane brAhmaNakuMDagrAma" nagarImAM keDAlagetrI RSabhadatta brAhmaNanI patnI jAlaMdharagetrI devAnaMdAnI kukhamAM avatarelAM joyAM. SH // 35 // A joIne siMhAsana uparathI ubhA thaI, be hAtha joDI, bane hAtha vaDe pradakSiNA karI, mAthA para hAthanI aMjalI mUkI, bolavA lAgyA arihaMta bhagavAnane, dhamanI zaruAta karavAvALAne, tIrtha sthApanArane, svayaMbAdhine, puruSottamane, puruSomAM sauthI Jain Education int onal
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre / / 352 / / puruSasiMhebhyaH puruSavara puNDarIkebhyaH puruSavaragandhahastibhyaH lokanAthebhyaH lokahitebhyaH lokapradIpebhyaH lokapradyotakarebhyaH abhayadayebhyaH cakSurdayebhyaH mArgadayebhyaH zaraNadayebhyaH jIvadayebhyaH bodhidayebhyaH dharmadayebhyaH dharmadezakebhyaH dharmanAyakebhyaH dharmasArathibhyaH dharmatraracAturantacakravartibhyaH dvIpaH trANaM zaraNaM gatiH pratiSThA zramatihata- varaM - jJAna - darzana - gharebhyaH vyAvRttacchadmabhyaH jinebhyaH jApakebhyaH tIrNebhyaH tArakebhyaH buddhebhyaH bodhakebhyaH muktebhyaH mocakebhyaH sarvajJebhyaH sarvadarzibhyaH zivamacalamarujamanantamakSayamavyAvAdhamapunarAvRtti siddhigatinAmadheyaM sthAnaM samprAptebhyaH / namo jinebhyo jitabhayebhyaH / namo'stu khalu zraNAya bhagavate mahAvIrAya pUrvatIrthaGkaranirdiSTAya yAvat samprAptakAmAya / vande khala hI bodha ko prApta, puruSoM meM uttama, puruSoM meM zreSTha zvetakamala ke samAna, puruSoM meM uttama gaMdhahastI ke samAna, loka meM uttama, loka ke nAtha, loka ke hitakara, loka meM pradIpa ke samAna, loka meM prakRSTa udayota karane vAle, abhayadAtA, nayanadAtA, mArgadAtA, zaraNadAtA, bodhidAtA, dharmadAtA, dharma ke upadezaka, dharma ke nAyaka, dharma ke sArathI, cAragatiyoM ke aMta karane vAle hone se dharmacakravarttI, (saMsArI jIvoM ke lie ) dvIpa, trANa, zaraNa, gati aura pratiSThA svarUpa, amatihata uttama jJAna aura darzana ko dhAraNa karane vAle, chadma (ghAtika karmoM) se rahita, rAga-dveSa Adi ko jItane vAle aura jitAne vAle, svayaM tire hue aura ko tArane vAle, svayaM bodha ko prApta aura dUsaroM ko bodha denevAle, svayaM mukta aura dUsaroM ko mukta karane vAle, sarvajJa, savadarzI, ziva, acala, ruja (rogarahita), ananta akSaya avyAvAdha tathA punarAgamana se rahita siddhigati nAmaka sthAna ko prApta bhayoM ko jIta lene vAle jina bhagavantoM ko namaskAra ho / dUsaroM namaskAra ho zramaNa bhagavAn mahAvIra ko, jinakA pUrvavarttI tIrthaMkaroM ne nirdeza kiyA hai aura jo siMha samAna, puruSomAM zvetakamala samAna, puruSAmAM uttama gAMdhahastI samAna, leAkamAM uttama, lekanA nAtha, leAkadditpur, boDI, bomma praSTa udyota uranAra, alayahAtA, nayanahAtA bhAga hotA, zrarabhuddhAtA, modhihAtA, dharmachAtA, dharbhAza, dharma nAyaka, dharma sArathI, dharmAvarttI, saMsArI vAne bhATe dvIpa samAna, trANu, zaraNa, prati ThA3ya, pratiData - jJAnadarzana sva3yI, chaTTabha-ghAtI bhothI rahita, rAgadveSane tavAvAjA bhane tApavAdANA, tarabu tAraNa, svayaM kheAdhane prApta karanAra ane bIjAne karAvanAra, pote mukta ane bIjAne mukta karAvanAra, sarvajJa, sa hazI, ziva, anyakSa, aru-rogarahita akSaya, avyAmAdha, punarAgamana rahita sevA siddhigati nAmavANA sthAnane prAsa, jItabhayI, evA jana bhagavantane namaskAra ho. zramaNa bhagavanta mahAvIrane namaskAra ho ! jenA nirdeza kalpa maJjarI TIkA zakrendra kRta- bhagavatstutiH / // 352 // ww.jainelibrary.org
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 353 // TIkA bhagavantaM tatra gatam iha gataH, pazyatu mAM bhagavAn tatra gata iha gatamiti kRtvA zramaNaM bhagavantaM mahAvIra vandate namasyati, vanditvA namasyitvA siMhAsanavare paurastyAbhimukhaH saMniSaNNaH // muu010|| TIkA-'tae NaM sA' ityAdi / tataH khalu sA devAnandA brAhmaNI gajAdicaturdazAnAM mahAsvamAnAM phalaM zrutvA nizamya hRdyavadhArya hRSTatuSTacittAnanditA-dRSTA cAsau tuSTA ca dRSTatuSTA atisantuSTA, cittamAnanditaM yasyAH sA cittAnanditA-pramuditacittA, dRSTatuSTA cAsau cittAnanditA ceti tathAbhUtA satI taM garbha sukhaM sukhena privhti| ___ atha ca=devAnandAyAH kukSau bhagavataH samAgamanAnantaram imaM kevala kalpaM sampUrNa jambUdvIpaM madhyajambUdvIpanAmakaM dvIpam avadhinA=avadhijJAnena Abhogayan Abhogayan punaHpunaravalokayan zakendro devendro devarAnaH zramaNaM mukti ko prApta karane ke icchuka haiN| usa sthAna para rahe hue bhagavAn ko yahIM se maiM vandanA karatA huuN| vahA~ sthita bhagavAn yahA~ sthita mujhako dekheM ! isa prakAra kaha kara zramaNa bhagavAna mahAvIra ko (zakendra) ne vandanA kI, namaskAra kiyA, vandanA-namaskAra karake vaha uttama siMhAsana para pUrvadizAkI ora mukha karake baiTha gaye // mU0 10 // TIkA kA artha-'tae NaM sA' ityAdi / taba vaha devAnandA brAhmaNo hAthI Adi ke caudaha nAra mahAsvanoM ke phala ko sunakara aura antaHkaraNa meM dhAraNa karake hRSTa-tuSTa huI-atyanta santoSa ko prApta huI / usakA citta Anandita huaa| vaha sukha-pUrvaka garbha ko vahana karane lgii| idhara devAnandA ke udara meM bhagavAn kA Agamana ho jAne ke pazcAt sampUrNa jambUdvIpa ko avadhijJAna se punaH-punaH dekhate hue devoM ke indra, devoM ke rAjA zakrendra ne zramaNa bhagavAn mahAvIra ko brAhmaNakuMDagrAma pUrvanA tIrthaMkarae karela che. ane je muktine prApta karavAnA icchuka che. ahiM rahIne he bhagavAna! tyAM (garbhamAM) rahelA Apane vaMdana namaskAra karuM chuM. tyAM rahelA bhagavAna ahIM rahela mArI bAju kRpA dRSTi karI juo. A pramANe kahIne zakrendra zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdanA namaskAra karIne pUrva dizA tarapha mukha karI uttama siMhAsane beThAM (sU010) sAno artha -'tapaNaM sA' pratyAhi. bhAtA devAnahAne yo na yAM mAha, tamAzrI mAna sAthai sukhapUrvaka garbhavahana karatAM hatAM. ahiM paNa zakrendra, pitAnuM Asana calAyamAna thayeluM joI. avadhijJAnane upaga mUko. A avadhijJAnanI zakti, AkhAM jaMbudvIpane AvarI letI hatI. A zakti dvArA, bhagavAna kAna mahAvIrane, devAnaMdAnI kukSImAM avatarelAM jaI te viramaya pAme. shkrendrkRt-bhgvtstutiH| // 353 // Jain Education Insonal
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa // 354|| bhagavantaM mahAvIraM brAhmaNakuNDagrAme nagare koDAlasagotrasya koDAlavaMzotpannasya RSabhadattasya brAhmaNasya bhAryAyAH devAnandAyA brAhmaNyAH jAlandharasagotrAyAH-jAlandharavaMzotpannAyAH kukSau garbhatvena vyutkrAntam utpannaM pazyati, dRSTvA siMhAsanAdabhyuttiSThati, abhyutthAya karatalaparigRhItaM-karatalAbhyAM paritaH samantAd gRhItaM-hastasampuTaghaTitaM, dazanakha-daza nakhAH samuditA yasmin sa tathA tam, zirasyAvarta-zirasi-mastake AdakSiNapradakSiNataH AvoM bhramaNaM yasya sa tathA tam, saptamyA alugApatvAt evaMvidham aJjaliM mastake kRtvA-nidhAya evam vakSyamANaprakAreNa avAdIt uktavAn namo'stu namaskAro'stu khalu, arihantRbhyaH raagaadiruupshtrunaashkebhyH| bhagavadbhyaH samagraizcaryadharmayazaHnagara meM, koDAlagotra meM utpanna RSabhadatta brAhmaNa kI patnI jAlandharagotravAlI devAnandA brAhmaNI kI kuMkha meM garbharUpa se utpanna hue dekhA / dekhate hI vaha siMhAsana se uThe aura uThakara donoM hAtha jor3e, donoM hAthoM ke dasoM nakha jisameM mile hue haiM `sI aMjali ko mastaka para dahine bhAga se AraMbha karake pradakSiNa-dakSiNa bhAga taka Avarta kiyA, phira mastaka para aMjali dhAraNa karake Age kahe anusAra bolenamaskAra ho arihanta-rAgAdi zatruoM ko jItane vAle / bhagavad-sampUrNa aizvarya, sampUrNa dharma, sampUrNa yaza, sampUrNa zrI, sampUrNa jJAna, aura sampUrNa vairAgya se yukt| sahasA, siMhAsana parathI uDI vidhipUrvaka bhagavAnanuM stavana karI, teozrIne aneka vizeSaNothI navAjI, pitAnuM bhaktahRdaya, vAtsalyatApUrvaka khAlI karI, sva-Asane virA. kyA kayA nAmethI ane vizeSaNathI temanI bhakti ane bahumAna karyuM te nIce pramANe che arihanta-sva svabhAvanuM lakSa karI, jeNe AtmapariNatine pitA tarapha ja vALI che. pitA tarapha AtmapariNati sthira thatAM rAga-dveSa Adi vikAro baLIne nibIja thayAM che, evA arihanta deva, atha-rAga-dveSa vikAra ane cAra ghanaghAtI karmo ke je AtmasvabhAvane pragaTa thavAmAM vinarUpa gaNAya che, tene nAza karI akhaMDa Atmati jeNe jagADI che te "arihanta bhagavAna'! sAvana-sA savaya, sa bhA , saMpUyaza, saMpU zrI-sabhI, sajJAna prasA, bhane sapU 12yata mevA 'manta'! zakrendra kRt-bhgvtstutiH| // 354 //
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjJAnavairAgyayuktebhyaH, AdikarebhyaH-Adau prathamataH svasvazAsanApekSayA zrutacAritradharmalakSaNaM kArya kurvanti tacchIlA AdikarAstebhyaH / tIrthakarebhyaH-tIryate-pAryate saMsAramahodadhiryena yasmAd yasmin veti tIrtha-caturvidhaH saGghaH, ttkrnnshiiltvaattiirthkraastebhyH| svayaMsambuddhebhyaH-svayaM-parodezamantareNa sambuddhAH samyaktayA bodhaM prAptAH svyNsmbuddhaastebhyH| puruSottamebhyaH-puruSeSu uttamA zreSThAH-jJAnAdyanantaguNavattvAt purussottmaastebhyH| puruSasiMhebhyaH-puruSeSu siMhA rAgadveSAdizatruparAjaye dRSTAdbhataparAkramatvAditi, yadvA-puruSAH siMhA iveti purusssiNhaastebhyH| zrIkalpa // 355 // shkrendrkRt-bhgvtssutiH| Adikara-apane-apane zAsana kI apekSA se zrutadharma aura cAritradharma kI Adi karane vaale| tIrthakara-jisake dvArA, jisase yA jisameM saMsAra-sAgara ko tirA jAya-pAra kiyA jAya vaha tIrtha kahalAtA hai, arthAt caturvidha sNgh| usakI sthApanA karane vaale| svayaMsambuddha-svayaM arthAt dUsare ke upadeza ke vinA hI samyak prakAra se bodha ko pAne vAle / puruSottama-jJAnAdi ananta guNoM ke dhAraka hone se puruSoM meM shresstth| puruSasiMha-puruSoM meM siMha ke samAna, kyoM ki rAga-dveSa Adi zatruoM ko parAjita karane meM una ananta parAkrama dekhA gayA hai| Adikara--pitA-pitAnA zAsananI apekSAe zratadharma ane cAritradharmanI jeNe zaruAta karI che. te 'mA4i2'! taya 42-tIya taravArnu sAdhana, re dvArA saMsAra-sAgara tarI pAya cha tene 'tI' 4 cha. AvA tIrthanuM sthApana karanAra tIrthaMkara kahevAya che. caturvidha saMghane tIrthanI upamA ApI che. A "saMdha' nI sthApanA karanAra "tIrthakara ' kahevAya che. svayaMsaMbuddha-svayaM eTale anyanA upadeza vinA je kaMI pite, saMsArabhAvathI udAsIna thaI vairAgyane pAmI, te mAyinI prAsa re cha. te 'svayaM samuddha' vAya che. puruttama-jJAnAdi anaMta guNa dhAraNa karavAvALI vyaktiomAM sarvottama. puruSasiMha-pumAM siMha samAna, arthAtu rAga-dveSa Adi vikArone bALI pitAnA zraddhAguNanA baLe, // 355 // JainEducation Sational ne w s
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre / / 356 / / Huang Ji Jiang puruSavara puNDarIkebhyaH- puNDarIkaM-dhavalakamalaM varaM ca tat puNDarIkaM - varapuNDarokaM = dhavalakamalapradhAnaM, puruSo varapuNDarIkamivetyupamitasamAse puruSavarapuNDarIkaM, puruSavarapuNDarIkaM puruSavarapuNDarIkaM puruSavarapuNDarIkaM cetyAdirItyaikazeSe puruSavarapuNDarIkANi tebhyaH, bhagavato vara puNDarIkoSamA ca vinirgatA'zubhamalImasatvAt sarvaiH zubhAnubhAvaiH parizuddhatvAcca yadvA - yathA puNDarIkANi paGkAjjAtAnyapi salile saMvardhitAnyapi cobhayasambandhamapahAya nirlepAnIva jalopari ramaNIyAni sandRzyante, nijAnupama guNagaNabalena surAsuranikara zirodhAraNIyatayA'timahanIyAni paramasukhAspadAni ca bhavanti, tatheme bhagavantaH karmapaGkAjjAtA bhogAmbhovarddhitAH santo'pi nirlepAstadubhayamativarttante, guNasampadAspadatayA ca kevalAdiguNabhAvAda puruSavarapuNDarIka - zveta kamala ko puNDarIka kahate haiM / uttama yA pradhAna puNDarIka varapuNDarIka kahalAtA hai, varapuNDarIka ke samAna puruSa ko puruSavarapuNDarIka kahate haiM / bhagavAn ko puNDarIka kI upamA dene kA hetu yaha hai ki ve azubha aura malina bhAvoM se mukta tathA samasta anubhAvoM se zuddha haiN| athavA jaise puNDarIka kIcar3a se utpanna huA aura jala meM vRddhi ko prApta huA, phira bhI donoM ke saMbaMdha ko tyAga kara alipta - sA jala ke Upara ramaNIya dikhAI detA hai aura sabake zirodhArya hotA hai usI prakAra bhagavAna bhI apane anupama guNa- gaNa ke bala se suroM-asuroM ke samUha ke zirodhArya tathA atyanta pUjya hone ke kAraNa parama sukha ke pAtra hote haiN| isake atirikta, bhagavAn karmarUpI kIca se utpanna hue aura bhogarUpI jala meM bar3he haiM, phira bhI nirlepa hokara ina donoM se alaga ho jAte haiM aura guNa-sampadA ke bhAjana hone ke kAraNa, kevala jJAna Adi puruSavarapu'DarIka--' pu DarIka-kamala ' zvetavaNu hoya che, ane saM kamalanI jAtimAM te zreSTha gaNAya che. temAM vaLI, tamAma puDarIkeAmAMthI je zreSTha hoya tene cUMTI kADhatAM te 'varapu'DarIka' gaNAya che. tema mAnavajAtamAM zreSTha puruSonI varaNI thai gayA bAda, sazreSTha mAnavanI je cUMTaNI thAya che tenI sarakhAmaNI 'varapu'DarIka kamala' nI sAthe sarakhAvatAM te ' puruSavarapuMDarIka' kahevAya che. jema puMDarIkakamala sa malinatAothI mukta che, tema bhagavAna paNa zubha-azubha malina pariNAmeAthI vimukta che. jema kamala kAdavamAMthI utpanna thAya che ane jalathIja vRddhi meLave che, chatAM te kAdava ane jalathI upara rahIne aliptapaNA' nA guNane dhAraNa kare che, ane badhAne zirodhAya hAya che, tema bhagavAna paNa kamharUpI kIcaDamAM utpanna thayAM, bhAgarUpI jalathI vRddhi pAmyAM, chatAM A ethI alipta che, ane petAnA anupama guNugaNanA baLathI sura-asurAne zirAdhAya che, ane atya ta pUjaya hovAne lIdhe paramasukhanA pAtra che. pharI guNasa'paTTAnA bhAjana hovAne lIdhe kevaLajJAna Adi guNNAnA sadbhAvathI Journ kalpa maJjarI TIkA zakrendra kRta- bhaga vatstutiH / // 356 // .
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa // 357 // maJjarI TIkA khilabhavyajanazirodhAraNIyA bhavantIti / puruSavaragandhahastibhyaH-gandhayuktA hastino gandhahastinaH, varAzca te gandhahastino varagandhahastinaH, puruSA varagandhahastina iva purussvrgndhhstinstebhyH| gandhahastilakSaNaM yathA yasya gandhaM samAghrAya, palAyante pare gjaaH| taM gandhahastinaM vidyAd, nRpatarvijayAvaham // 1 // iti / guNoM ke sadabhAva se samasta bhavya jIvoM ke lie zirodhArya hote haiN| ___ puruSavaragandhahastI-zreSTha aura gandhayukta hAthI ke samAna jo puruSa ho, use puruSavaragandhahastI kahate haiN| gandhahastI kA lakSaNa yaha hai "yasya gandhaM samAghAya, palAyante pare gajAH / ___ taM gandhahastinaM vidyAnnRpatervijayAvaham // 1 // " iti / 'jisakI gaMdha ko sUMgha kara hI dUsare sAdhAraNa hAthI bhAga jAte haiM, usa rAjA ko vijayI samasta bhavya jIvone mATe zirodhAya che. puruSavaragaMdhahastI-sarva hAthIomAM gaMdhahastI zreSTha gaNAya che. kAraNa ke tenAmAM evI gaMdha prasarita hoya che ke ghaNA mAilo sudhI tenI gaMdha jAya che. A gaMdhamAM paNa eka prakAranuM "ojasa hoya che, je ojasane phakta prANIo ja oLakhI zake. te "ojasa' nA pratApe kaI paNa prANI tenI pAse AvI zakatuM nathI. gaMdhahastIne siMha paNa vidyArI zake nahi. tema bhagavAna paNa sarva prakAranA mAnava samUhomAM zreSTha ane pUjanIya che. gaMdhahastInI sugaMdha pArakhIne bIjA hAthIo raphucakkara thaI jAya che. je rAjA pAse gaMdhahastA hoya te rAjA jarUra vijayI nivaDe che. kahyuM paNa che- " yasya gandhaM samAghrAya, palAyante pare gjaaH| taM gandhahastinaM vidyA-nnRpatervijayAvaham" // 1 // iti.| jema gaMdhahAthIne joI anya prANIo chupAI jAya che, tema bhagavAnanA atizayene re mAra, marakI zakrandra ra kRta-bhaga RL vtstutiH| // 357 // ko Jain Education Icelona! .
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpamaJjarI TIkA ata eva-yathA gandhahastigandhamAghrAya gajAntarANItastato drutaM palAyya kyApi nilIyante tadva dacintyAtizayaprabhAvavazAd bhagavadviharaNasamIraNagandhasambandhagandhato'pIti-Damara-mArIprabhRtayaH upadravA drAgdikSu zrIkalpa padravantIti / gandhagajAzritarAjavadbhagavadAzrito bhavyagaNaH sarvadA vijayavAn bhavatIti bhavatyubhayoyuktaM sAdRzyam / mUr3e etacceha sarvatra candramukhAdivadekadezikatayaiva na sarvavyApakatayeti nAtra kazcidapi vipazcitA kenApi kattuM kSamaH // 358 // kSodakSemaH / lokottamebhyaH-lokeSu-bhavyasamAjeSu. uttamAzcatustriMzadatizaya-paJcatriMzadvANIguNopetatvAta, tebhyH| banAnevAle hAthI ko gaMdhahastI jAnanA caahie| jaise gaMdhahastI kI gaMdha pAkara dUsare hastI idhara-udhara bhAgakara kahIM chipa jAte haiM, usI prakAra acintanIya atizaya ke prabhAvase bhagavAn ke vihAra kI gaMdha ke saMbaMdhamAtra se Iti-bhIti Adi upadrava zIghra hI dara bhAga jAte haiN| aise gaMdhahastI kA Azraya lenevAlA rAjA vijayI banatA hai| usI prakAra bhagavAna kA Azraya lenevAle bhavyagaNa sadaiva vijayavAna hote haiM, ataH donoM meM samucita sadRzatA hai| lokottama-cauMtIsa atizaya aura paiMtIsa vANI ke guNoM se yukta hone ke kAraNa lokoM-bhavyajIvoM meM uttama / kelerA, iti-bhIti vigere upadrave dUra dhakelAI jAya che. jema gaMdhahastIne Azraya lenAra vijayamALAne prApta kare che, tema bhagavAnane Azraya lenAra mokSarUpI vijayane vare che. kettama-cetrIza atizaye ane pAMtrIza vANInA guNonA prabhAve bhagavAna lakamAM uttama che. atizaya eTale guNenI vizeSatA. A guNo dhAraNa karanAra vyaktimAM eka anokhuM vyaktitva dRSTigocara thAya che. A vyaktitva evA prakAranuM bAhyapaNe jovA maLe che ke-bhagavAna je sthaLe vicaratAM hoya, te sthaLathI paccIsa-paccIsa jana cAre bAju kaI paNa prakArano upadrava najare paDe nahi. cAlatI vakhate kAMTA-kAMkarA sAme mukhe hoya te badhA uMdhe mukhe thaI jAya. svarAjya tema ja pararAjyane bhaya lekene vate nahi. samavasaraNamAM azokavRkSa, ghaTATopapaNe vikasita thaI ThaMDI chAyAnuM AropaNa kare. bhAmaMDaLa Adi temanI AsapAsa dekhAya. TUMkamAM mAnavasamudAyane A AtmA' keI alaukika prabhAvavALo jaNAya. tevI bAbate bhagavAnanA nivAsasthAne (sasaraNa prasaMge) banI jAya che. bhagavAnanI vANI paNa pAMtrIza prakAranA satya vacananA guNe karI yukta hoya che, tema ja tenI vANI, dareka jIvane potapotAnI bhASAmAM pariName che, ne dareka prANI bhagavAnanI amedha vANI dvArA vagara pUchaye pitAnI zaMkAnuM nivAraNa meLavI zake che. A tenA atizaya ane vANIne prabhAva che. bhagavAnanI pariSadamAM AvanAra Sarahinetre prANI pAtAnAbhAva bhUtrIya cha. For Private & Personal use only kRt-bhgvtstutiH| // 358 //
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre / / 359 / / lokanAthebhyaH-lokAnAM=bhavyAnAM nAthAH = netAro yogakSemakArakatvAditi tebhya: / lokahitebhyaH - lokaH= ekendriyAdiH sarvaprANigaNastasmai hitAH = rakSopAyapathapradarzakatvAditi tebhyaH / lokapradIpebhyaH - lokasya = bhavyajanasamudAyasya pradIpAH=tanmano'bhiniviSTAnAdimidhyAtvatamaH paTalavyapagamanena viziSTAtmata camakAzakatvAddIpatulyAstebhyaH, yathA pradIpasya sakalajIvArtha tulyaprakAzakatve'pi cakSuSmanta eva tatprakAzasukhabhAjo bhavanti natvandhAstathA bhavyA eva bhagavadanubhAvasamudbhUtaparamAnandasandoha bhAjo bhavanti nAbhavyA iti pratibodhayituM pradIpaSTAntaH, ataeva ca lokapadena bhavyAnAmeva grahaNam / lokapradyotaka rebhyaH - lokazabdenAtra-lokyate dRzyate lokanAtha - yoga ( amApta vastu kI prApti ) aura kSema ( prApta kA saMrakSaNa) karane vAle hone se loka- bhavyajIvoM ke nAtha / lokahita-loka arthAt ekendriya Adi samasta jIva samUha kI rakSA kA patha pradarzita karane ke kAraNa hitarUpa | lokapradIpa - loka arthAt bhavyajIvoM ke samUha ke lie, unake mana meM jame hue anAdi mithyAtvarUpI aMdhakAra ke paTala ko haTAkara viziSTa Atmatattva ke prakAzaka hone se dIpaka ke tulya / jaise dIpaka saba logoM ke lie samAnarUpa se prakAzaka hotA hai, phira bhI netravAn hI usake prakAza se ke mukha bhAjana hote haiM, andhe nahIM, usI prakAra bhavya hI bhagavAn ke anubhAva se utpanna paramAnanda ke samUha bhAjana hote haiM, abhavya nahIM / - yaha bodha karAne ke lie pradIpa kI upamA dI hai| isI kAraNa yahA~ loka zabda se bhavyoM kA hI grahaNa kiyA hai / lekanAtha--aprApta vastunI prApti karAvI devAmAM bhagavAnanI vANI nimittarUpa che tethI tee 'leAkanAtha' tarIke oLakhAya che. lAkahita--ekendriyathI mAMDI paMcendriya sudhInA jIvAnI rakSA mATe jeNe rastA ughADI ApyuM! che mATe 'boDita pazu uDela che. leAkapradIpa bhavya jIveAnA samUhano anAdi mithyAtvabhAva dUra karI, 'Atmatatva ' rUpa dIpaka batAvyA tethI te leAkamAM 'dvIpaka' samAna che. dIpaka leAkeAne samAna prakAza ane teja Ape che. chatAM tenuM sukha aMdha mANusa laI zakatA nathI. phakta dekhatA ja AdamI te prakAzane anubhavI zake che. tema bhagavAnanA bhAvathI, bhavya jIve AnaMda prameAda mANI zake che, ane bIjA tenA bhAgavatA ne AnaMdathI dUra bhAge che. mATe ja bhavyane uddezIne ja ' leAka 'zabda lagADavAmAM AvyA che. PREV kalpa maJjarI M zakrendra kRta- bhaga vatssrutiH / // 359 //
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 360 // TIkA kevalAlokena yathA'vasthitatayeti vyutpattyA lokAlokayorubhayograhaNaM, tena lokasya lokAlokalakSaNasya sakalapadArthasya-pradyotaH-lokapradyotastaM kartR zIlaM yeSAM te lokamadyotakarA: lokaalokprkaashkrnnshiilaastebhyH| abhayadayebhyaH-na bhayamabhayaM, bhayasyAbhAvo vA'bhayam akSobhalakSaNa Atmano'vasthAvizeSo mokSasAdhanabhUtamutkRSTadhairyamiti yAvat, dayantedadatIti dayAH, abhayasyAbhayaM vA dayA abhayadayAH, yadvA-abhayA bhayarahitA dayA sarvajIvasaMkaTapatimocanasvarUpA'nukampA yeSAM te'bhayadayAH, tebhyH| cakSurdayebhyaH-cakSuH jJAnaM nikhilavastutatvAvabhAsakatayA cakSuHsAdRzyAt, tasya dyaa:-daaykaastebhyH| yathA-hariNAdizaraNye'raNye luNTAkaluNTi lokapradyotakara-kevalajJAnarUpa Aloka-prakAza se jo lokA jAya-dekhA jAya so loka, isa vyutpatti ke anusAra yahA~ 'loka' zabda se loka-aloka donoM kA grahaNa kiyA gayA hai| ataeva-loka-aloka rUpa samasta padArthoM ko prakAzita karanevAle lokapradyotakara kahalAte haiN| abhayadaya-bhaya kA abhAva abhaya hai, arthAt akSobharUpa AtmA kI viziSTa avasthA ko yA mokSa ke hetu utkRSTa dhairya ko abhaya kahate haiN| abhaya denevAle ko abhayadaya kahate haiN| prAzaya yaha hai ki samasta jIvoM ke saMkaTa ko dUra karanevAlI anukampA jinameM ho| cakSurdaya-samasta padArthoM kI vAstavikatA ko prakAzita karane ke kAraNa jJAna, cakSu ke samAna hai, usako denevaale| jaise-hiraNa Adi ko zaraNadenevAle araNya meM luTeroM ne kinhIM kI AkhoM para paTTI bA~dha ' lokapradyotakara-kevaLajJAnarUpI prakAzathI samasta kAlekane dekhI zakAya che. e vyutpatti anusAra "ka" zabdathI leka ane aleka banenuM grahaNa karavAmAM AvyuM che loka-alokarUpa sarva padArthone prakAzita karavAvALA ' pradyota42' 4DevAya che. abhayadaya--"bhaya' ne abhAva te "abhaya". akSebharU5 AtmAnI viziSTa avasthAne tema ja mekSanA heturUpa utkRSTa ne "abhaya' kahe che. "abhaya" devAvALA "abhayadaya" kahevAya che. kahevAnuM tAtparya e che ke sarva jIne, saMkaTathI dUra karavAvALI anukaMpa jenAmAM hoya te, abhayadaya kahevAya che. cakSudaMya jagatanA sarva padArthone tenA vAstavika svarUpamAM oLakhavAvALuM sAdhana te jJAna che. A jJAna cakSa samAna che. AvA jJAnacakSu ApanArane "cakSaya' kahevAmAM Ave che. jema keI eka jaMgalamAM ke jyAM haraNa Adi pazuo pitAne vAsa karI rahetAM hoya, tyAM koI lUMTAre 1 ke mAthusanI AMkho para, pATA bAMdhI uMDI khAImAM gabaDAvI de, tevAmAM kaI eka upakArI sajajana, tenA pATA shkrendrkRt-bhgvtsmutiH| jIvana, saMkaTathI dUra karIne tenA vAstavika Ave che. // 360 //
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamutre / / 361 / / Jain Education tebhyaH paTTikAdidAnena cakSUMSi pidhAya hastapAdAdi baddhvA tairgarte pAtitebhyaH kazcitpaTTikAdyapanayanena cakSurdatvA mArga pradarzayati, tathA bhagavanto'pi bhavAraNye rAgadveSa luNThAkaluSTitA''tmadhanebhyo durAgrahapaTTikA''cchAditajJAnaagrat mithyAtvonmArge pAtitebhyastadapanayanapUrvakaM cakSurdacyA mokSamArga pradarzayanti / etadeva bhaGgayantareNA'semArgadayebhyaH mArgaH samyagratratrayalakSaNaH zivapurapathaH yadvA - viziSTaguNasthAnAtrApakaH kSayopazamabhAvo mArgastasya dayAH =dAyakAstebhyaH / zaraNadayebhyaH - zaraNaM paritrANaM, karmaripuvazIkRtatayA vyAkulAnAM prANinAM rakSaNasthAnaM vA, dI ho aura hAtha-paira bAMdhakara gaDahe meM girA diyA ho, to koI upakArI unakI paTTI haTAkara - A~kha dekara unheM mArga batalAtA hai, usI prakAra bhagavAn saMsAra rUpI araNya meM, rAga-dveSarUpI luTeroM dvArA jinakA Atmika dhana lUTa liyA gayA hai aura jinake netra kadAgraha kI paTTI se Dha~ke hue haiM, jo mithyAtva ke kumArga meM paTaka diye gaye haiM, unheM kadAgraha Adi kA nivAraNa karake jJAna - netra dete haiM aura mokSamArga batalAte haiM, ataH cakSurdaya kahalAte haiN| mArgadaya - pUrvokta bAta hI yahA~ dUsare prakAra se kahI hai| samyag darzana Adi ratnatraya muktikA pathamArga hai, use denevAle mArgadaya kahalAte haiM / athavA viziSTa guNasthAna ko prApta karAne vAlA kSayopazama bhAva mArga kahalAtA hai, use denevAle mArgadaya haiN| zaraNadaya - zaraNa arthAt rakSaNa dene vAle, athavA karma-zatruoM ke vazIbhUta hone ke kAraNa vyAkula prANiyoM ko rakSaNa ke denevAle / ukheDI dekhatA kare, ne zaheranA mArga batAvI te mAge ravAnA kare, te te mANasa kevA Ana'ne pAme ? tema saMsArarUpI araNyamAM rAga-dveSa rUpI lUlUMTArAo dvArA jenu Atmikadhana lUMTAI gayuM che ane jenA netra para gADha ajJAna ane mithyAtva' nI chAyA pharI vaLI che tevA bhavyajIvAne jJAna-netranA devAvALA bhagavAna 'akSuy' 'hevAya che. batAvanAra mA`daya--samyakRjJAna-dana cAritra, A traNa ratnA muktipathanA vidhAyaka che. A pathane 'bhArgIya' uDevAya che. athavA AtmAnI viziSTa avasthA3ya 'kSAyilAva' atAvavAvAjA 'bhArgadhya' 'hevAya che. zaraNya--sa`sAramAM sava prANIe niHsahAya che. duHkhanA prasaMgeA upasthita thaye kAi keInuM trANu zaraNu thatuM nathI. pUkamanA udaye sau sukha-duHkhanA A bhAgAne bhAgave che. azubhanA udaye jIva potAnA puruSArtha ane jJAnanI uNapane lIdhe Akula-vyAkula thAya che. te AkulatAmAM keI rakSaNa ApavA samatha thatuM nathI, tevA samaye Station bhagavAnanuM zarazu zAtAbhaya nivaDe che, bhATe 'zarahaya havAya. Only ( kalpa maJjarI. TIkA zakrendrakRta-bhAga vastutiH / // 361 // 2 .
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 362 // TIkA tasya dyaastebhyH| jIvadayebhyaH-jIveSu ekendriyAdisamastapANiSu dayA saMkaTamocanalakSaNA yeSAmiti, yadvAjIvanti munayo yena sa jIva saMyamajIvitaM, tasya dyaastebhyH| dharmadayebhyaH-dharma: durgatiprapatajjantusaMrakSaNalakSaNaH zrutacAritrAtmakaH, tasya dayAH daaykaastebhyH| dharmadezakebhyaH-dharmaH mAkpratipAditalakSaNastasya dezakAH upadezakAH, tebhyH| dharmanAyakebhyaH-dharmasya nAyakAnetAraH prabhava iti yAvad dhrmnaaykaastebhyH| dharmasArathibhyaHdharmasya sArathayo dharmasArathayastebhyaH-bhagavatsu sArathitvAropeNa dharma rathatvAropo vyajyate iti paramparitarUpakamalaGkAraH, tasmAdyathA sArathayo rathadvArA tatsthamadhvanInaM mukhapUrvakamabhISTaM sthAnaM nayanti unmArgagamanAditazca pratirundhanti, tathA bhagavanto dharmadvArA mokSasthAnamiti bhaavH| dharmavaracAturantacakravartibhyaH-dAnazIlatapobhAvaiH jIvadaya-ekendriya Adi jIvoM para saMkaTamocana rUpa dayA karanevAle, athavA muni jisase jIte haiM, vaha saMyamajIvana 'jIva' kahalAtA hai, use denevAle / ...dharmadaya-durgati meM par3ate hue jIvoM kI rakSA karanA jisakA lakSaNa hai, aise zruta-cAritra rUpa dharma ko denevaale| dharmadezaka-pUrvokta lakSaNa vAle dharma ke upadezaka / dharmanAyaka-dharma ke netA yA svAmI / dharmasArathi-dharma ke sArathi / bhagavAn ko sArathI kahakara dharma ko ratha mucita kiyA gayA hai, ataH yahA~ paramparitarUpakAlaMkAra hai| isakA Azaya yaha huA ki jase sArathi rathadvArA musAphiroM ko sukhapUrvaka abhISTa sthAna para le jAte haiM aura unmArga meM jAne se rokate haiM, usI prakAra bhagavAn dharma dvArA mokSasthAna meM pahucAte haiN| jIvadaya-sarva jIvone saMkaTamAMthI bacAvavAvALA, tema ja sarvaprANIone "saMyama' rUpI jIvana tarapha preravAvALA jIvanadAtA "jIvadaya' kahevAya che. dharmadaya-zrata-cAritrarUpa dharma ke jenA AdhAre jIvanI durgati sadaMtara thaMbhI jAya che, evA dhamane sabhAvanA prabhu bhaya'vAya . dharmadezaka-pUrvokta lakSaNavALA dharmanA upadezaka. dharmanAyaka-yuta-cAritrarUpa dharma athavA kevaLa "Ama" rUpa dharmanA netA agara svAmI. dhama sArathI-dhamanuM vahana karanAra agara dhamarUpa rathane calAvanAra. jema sArathI pathikane ratha dvArA kSemakuzaLapUrvaka svasthAne pahoMcADI de che, tema dharmarUpa rathanA vAhaka prabhu, unmArgethI bhavI jIvone jatAM aTakAvI dharmaratha shkrendrkRt-bhgvtstutiH| // 362 //
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 363 // catasRNAM narakAdigatInAM catuNI vA kapAyANAm antonAzo yasmAt, athavA-catasro gatIzcaturaH kapAyAn vA antayatinnAzayatIti, yadvA-caturbhirdAnazIlatapobhAvaiH kRtvA anto-ramyaH, athavA-catvAro dAnAdayaH antAH= avayavA yasya, yadvA-catvAro dAnAdayaH antA svarUpANi yasya 'anto'vayave svarUpe ca' iti hemacandraH, sa caturantaH, sa eva cAturantaH, cAturanta eva cakraM janmajarAmaraNocchedakatvena cakratulyatvAta, varaM ca tacAturantacakraM. varacAturantacakraM, varapadena rAjacakrApekSayA'sya zreSThatvaM vyajyate, lokadvayasAdhakatvAta, dharma eva varacAturantacakraM dharmavaracAturantacakraM tAdRzasya dharmAtiriktasyA'saMbhavAt. ataeva saugatAdidharmAbhAsanirAsaH, teSAM tAttvikArthapratipAdakatvAbhAvena zreSThatvAbhAvAt, dharmavaracAturantacakreNa vartituM zIlaM yeSAmiti dhrmvrcaaturntckrvrtinstebhyH| dharmavaracAturantacakravartI-dAna zIla tapa aura bhAva dvArA cArakA-narakAdi cAra gatiyoM kA, athavA cAra kaSAyoM kA, jisase aMta ho yA jo cAra gaMtiyoM evaM kaSAyoM kA aMta kara de vaha 'caturanta' kahalAtA hai| athavA-cAra se-dAna zIla tapa aura bhAva se jo anta-ramaNIya ho vaha 'caturanta' kahalAtA hai| athavA cAra-dAna Adi-jisake anta-aMza haiM vaha 'caturanta' kahalAtA hai / athavA dAna Adi cAra jisake svarUpa haiM use bhI 'caturanta' kahate haiM / caturanta hI cAturanta bhI kahalAtA hai| yaha cAturanta janma jarA maraNa kA uccheda karane ke kAraNa cakra ke samAna hai aura zreSTha hai, ataH use varacAturantacakra kahA hai| donoM lokoM kA sAdhaka hone ke kAraNa yaha (cakra) rAjacakra Adi kI apekSA zreSTha hai| yaha varacAturantacakra dharma hI ho sakatA hai-dharma ke atirikta dUsarA nhiiN| isase bauddha Adi dharmAbhAsoM kA nirAkaraNa ho jAtA hai, kyoM ki ve vAstavika arthoM ke pratipAdaka na hone se zreSTha nahIM haiN|' dharmavaracAturantacakra' dvArA jIvanmukta banAvI, mekSarUpa nagaramAM, sulabha paNe pahoMcADI de che. dhamavaracAturantacakravatI' dAna, zIla, tapa ane bhAva dvArA cAra eTale ke narakAdika cAra gatine athavA cAra kaSAye, jenAthI anna Ave ke je cAra gati ane kaSAyone anta karI nAkhe te "caturanta" kahevAya che. athavA cAra vaDe eTale ke dAna, zIla, tapa ane bhAva vaDe je anta (ramaNIya) hoya te "caturanta' kahevAya che. athavA cAra-dAna Adi jene aMta (aMza) che te "caturanta" kahevAya che. athavA dAna Adi cAra jenA svarUpa hoya tene paNa "caturanta' kahe che. caturanta ja cAturanta paNa kahevAya che. A cAturanta janma, jarA ane maraNane ucheda karavAne kAraNe cakanA jevAM che, ane zreSTha che, tethI tene "varacAturantacakra' kahyuM che. bane lokanA sAdhaka hovAne kAraNu A (cakra) rAjacakra vagerenAM karatA zreSTha che. A "varacAturantacaka dharma ja hoI zake che- dharma sivAya bIjuM kaMI paNa nahIM. tethI bauddha Adi dharmAbhAsenuM nirAkaraNa thaI jAya che, kAraNa ke shkrendrkRt-bhgvtstutiH| // 36 //
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa mUtra maJjarI // 364 // TIkA cakravartipadena SaTakhaNDAdhipatisAdRzyaM vyajyate, tathAhi-catvAraH uttaradizi himavAn zeSa dikSu copAdhibhedena samudrA antAH sImAnasteSu svAmitvena bhavAzcAturantAH, cakreNa-ratnabhUtapaharaNavizeSeNa vartituM zIlaM yeSAM te cakravartinaH, cAturantAzca te cakravartinazceti cAturantacakravartinaH, dharmaNa-nyAyena varA zreSThA itararAjApekSayeti dharmavarAH, 'dharmAH puNya-yama-nyAya-svabhASA''cArasomapA' ityamaraH, te ca te cAturantacakravartinazceti dharmavaracAturantacakravartinaH / yadvA-cAturantaM ca taccaka-cAturantacakraM, varaM ca tacAturantacakraM varacAturantacakraM, dharmoM varacAturantacakramiva-dharmavaracAturantacakra, tena vartitaM vartayituM vA zIlameSAmiti / dvIpa saMsArasamudre nimajjatAM dvIpase varatanA jinakA zIla-svabhAva hai ve 'dharmavaracAturantacakravartI' kahalAte haiN| 'cakravartI pada se yahA~ chaha khaMDoM kA adhipatipanA mUcita kiyA hai| vaha isa prakAra-uttara dizA meM himavAn aura zeSa dizAoM meM upAdhi-bheda se tIna samudra, ina cAroM somAoM kA jo svAmI hai, vaha cAturantama kahalAtA hai, aura cakraratna rUpa zastra se jo varatatA hai-pravRtti karatA hai, vaha cakravatrtoM kahalAtA hai| jo cAturanta bhI ho aura cakravartI bhI ho, vaha 'cAturantacakravartI hai| dharma se arthAta nyAya se anya rAjAoM kI apekSA jo vara-zreSTha ho, vaha 'dharmavara' kahalAtA hai| dharma zabda kA artha yahA~ para 'nyAya' hai| athavA-vara (zreSTha) cAturanta (cAra gatiyoM yA kaSAyoM kA anta karane vAle) cakra ko varacAturantacakra kahate haiN| varacA- turantacakra ke samAna jo dharma hai vaha dharmavaracAturantacakra kahalAtA hai| usa dharmavaracAturantacakra se varatane vAle yA use varatAne vAle 'dharmavaracAturantacakravartI' kahe jAte haiN| dvIpa-saMsAra-sAgara meM DUbate hue prANiyoM ke lie dvIpa ke samAna / teo vAstavika arthonuM pratipAdana karanArA na hovAthI zreSTha nathI, "dharmavaracAturantacaka thI vartavAne jeno zIla-svabhAva che, teo "dharmavaracAturantacakravartI" kahevAya che. "cakattI" padathI ahIM cha khaMDonuM adhipatipaNuM sUcita karyuM che. te A pramANe che-uttara dizAe himavAnuM ane bAkInI dizAomAM upAdhibhedathI traNa samudra- e cAre sImAono je svAmI che, te "cAturanta' kahevAya che. ane caka-ratna rUpI zastrathI je te che-pravRtti kare che te cakravattI kahevAya che. je cAturanta paNa hoya ane cakravatI paNuM hoya, te " cAturatacakravatI' che. dharmathI eTale ke nyAyathI je bIjA rAjAo karatAM zreSTha hoya, te "dharmavara" kahevAya che. dhama zabdane artha ahIM "nyAya" thAya che. athavA vara (zreSTha) cAturata (cAra gati athavA kaSAyAne anna karanArA) cakane "varacAturantacaka" kahe che. varacAturantacakranA jevo je dharma che, te dharmavacAturantacakra kahevAya che. te dharmavaracAturantacakathI vartanArA athavA tene vartAvanArAne ""dharmavaracAturantacakravattA kahevAya che. dvIpa-saMsAra-sAgaramAM DUbatAM prANione mATe dvIpanA samAna. shkrendrkRt-bhgvstutiH| // 364 //
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtra // 365 // sukhyatvAt / prANa-karmakadArthatAnAM bhavyAnAM rkssnnskssnnH| ataeva-teSAM zaraNam AzrayasthAnam / gati avalambanam / pratiSThA kAlatraye'pyavinAzisvena sthitaHdvIpAdipratiSThAntAH zabdAH sautratvAccaturthIbahutvArthe prthmek-vcnaantaaH| apratihata-ghara-jJAna-darzana-dharebhyaH -na pratihatam apratihatam, jJAnaM ca darzanaM ceti jJAnadazana, varaM zreSThaM ca tajjJAnadarzanaM varajJAnadarzanaM kevalajJAnaM kevaladarzanaM ca, apratihataM varajJAnadarzanam-apratihatavarajJAnadarzanaM, tad dharantIti aprtiht-vr-jnyaan-drshn-dhraa=aavrnnrhit-kevljnyaan-kevldrshndhaarinnstebhyH| vyAvRttacchamabhyaH-chAdyate Aviyate kevalajJAnadarzanAdyAtmano'neneti chadmaghAtikarmandaM jJAnAvaraNIyAdirUpaM karmajAtaM vA, vyAyutaM-nivRttaM chadma yebhyaste vyaahtcchmaanstebhyH| jinebhyaH svayaM rAgadveSazatrujetRbhyaH / jApakebhyaH-jApayanti jayantaM trANa-karmoM se pIr3ita bhavya janoM kI rakSA meM samartha / zaraNa-bhavya prANiyoM ke liye AzrayabhUta / gti-aalmbn-shaaraa| pratiSThA-tInoM kAlo meM avinAzI hone ke kAraNa sthir| apratihatavarajJAnadarzanadhara-bhitti Adi se na rukane vAle zreSTha kevalajJAna aura kevaladarzana ko dhAraNa krnevaale| vyAvRttachadma-jo AtmA ke kevalajJAna kevaladarzana ko DhaMka de, vaha ghAtika karmoM kA samUha chadma kahalAtA hai| jinase chadma haTa gayA ho vaha vyAvRtachama haiN| jina-svayaM rAga-dveSa rUpI zatruoM ko jItane vaale| jApaka-rAgAdi ko jItane ke lie udyata bhavyajIvagaNoM ko dharmadezanA Adi dvArA jItane kI trANa-karmothI pIDAtA bhavya jananI rakSAmAM samartha. zaraNa-bhavya prANIone mATe AzrayanuM sthAna. gati- a mn-shaa| (AdhA2). pratiSThA-traNe kALamAM avinAzI hovAne kAraNe sthira. apratihata-vara-jJAna-darzanadhara-bhitti-AdithI na rokAvAvALuM zreSTha kevaLajJAna ane kevaLadarzanane dhAraNa karanAra vyAvRttachadUma-je AtmAnA kevaLajJAna kevaLadarzanane DhAMkI de, te ghAtika kamene samUha chadma kahevAya che. jenAthI chadma dUra jatuM rahyuM hoya te vyAvRttachama che. jina--svayaM rAga-dveSa rUpI zatruone jItanAra. paka-rAgAdine jItavAne mATe tatpara bhavya jIvagaNane dhama dezanA Adi dvArA jItavAnI preraNA ApanAra. kRt-bhuugvtstutiH| // 365|| Jain Education F ional
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 366|| / bhavyajIvagaNaM dharmadezanAdinA prerayantIti jApakAstebhyaH / tIrNebhyaH = svayaM saMsAraughakRtapArebhyaH / tArakebhyaHtArayantIti taarkaastebhyH| buddhebhyaH = svayaM bodhaM prAptebhyaH / bodhakebhyaH - bodhayantyanyAniti bodhakAstebhyaH / muktebhyaH - amociSata svayaM karmapaJjarAditi muktAstebhyaH / mocakebhyaH - mucyamAnAnanyAn prerayantIti mocakAstebhyaH / sarvajJebhyaH-sarva-sakaladravyaguNaparyAyalakSaNaM vastujAtaM yAthAtathyena jAnantIti sarvajJAstebhyaH / sarvadarzibhyaH -sarvasamastapadArthasvarUpaM sAmAnyena draSTuM zIlaM yeSAM te sarvadarzinastebhyaH / zivaM nikhilopadravarahitatvAcchivamayaM - kalyANamayama, acalaM = svAbhAvikaprAyogikacalanakriyAzUnyam, arujam - tatrAtmanAmavidyamAnazarIramanaskatvAdAdhivyAdhirahitapreraNA karane vAle / tIrNa- saMsAra-pravAha tAraka - dUsaroM ko tArane vAle / buddha - svayaM bodha ko prApta / bodhaka-dUsaroM ko bodha dene vAle / jo svayaM pAra ho cuke haiN| mukta - jo apane Apako karma rUpI pIMjare se chur3A cuke haiN| mocaka - dUsaroM ko mukta hone kI preraNA karane vAle / sarvajJa - samasta dravyoM, paryAyoM aura guNoM ko samyak prakAra se jAnane vAle / sarvadarzI - samasta padArthoM ke sAmAnya dharmoM ko jAnane vAle / ina saba vizeSaNoM se yukta, tathA siddhigati nAmaka sthAna ko prApta siddha bhagavantoM ko namaskAra ho / siddhigati kA svarUpa kyA hai so batalAte haiM-vaha saba prakAra ke upadravoM se rahita hone ke kAraNa ziva arthAt kalyANamaya hai / tI--saMsAra-pravAhathI je te pAra jai cUkayA che. tAraka-bIjAe.ne tAranArA. yuddhapota bodha pAbhelA. zodha-mIlane mogha henAra. mukta-je pAtAne karmAMrUpI pAMjarAmAMthI mukata karI cUkayA che. meAcaka-bIjAne mukata thavAnI preraNA karanArA. sa.jJa-samasta dravyeA, paryAyeA ane guNAne sArI rIte jANunArA. sa.dI samasta padArthonA sAmAnya dharmone jANanArA. A badhAM vizeSaNAthI yukta tathA siddhigati nAmanA sthAnane pAmelAM siddha bhagavAneAne namaskAra hai. siddhigatinuM svarUpa zuM che te batAve che-te badhI jAtanA upadravA poonam kalpa maJjarI TIkA zakrendrakRta- bhaga vatstutiH / // 366 // .
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamutre // 367 // Jain Education mityarthaH, anantamno'ntI nAzo yasya tat, ataeva akSayam nAsti lezato'pi kSayo yasya tatavinAzItyarthaH, avyAbAdhaM na vidyate vyAvAdhA = pIDA dravyato bhAvatazca yatra tat, apunarAvRtti - avidyamAnA punarAvRttiH = saMsAre punaravataraNaM yasmAttat-yatra gatvA na kadAcidadhyAtmA vinivarttate, samAmnAtamanyatrApi --"na sa punarAvarttate na sa punarAvarttate" iti itthamuktazivatvAdi--vizeSaNaviziSTaM siddhigatinAmadheyaM-- siddhigatiriti nAmadheyaM =nAma yasya tat tathAbhUtaM sthAnaM sthIyate'sminniti sthAnaM= lokAgralakSaNaM samprAptebhyaH = samAzritebhyaH / namo jinebhyaH / kIdRzebhyaH ityAha- jitabhayebhyaH - jitaM bhayaM yaistebhya iti / itthaM siddhAn namaskRtyArhantaM usameM svAbhAvika yA parapreraNAjanita halana calana kriyA nahIM hotI, ataeva acala hai / vaha aruja hai-rogavarjita hai, muktAtmAoM ko zarIra na hone se vyAdhi nahIM hotI aura mana na hone se Adhi nahIM hotI, ataH vaha gati aruja hai / vaha ananta - antarahita hai aura akSaya-avinAzI hai / dravya aura bhAva se pIr3A na hone ke kAraNa avyAvAdha hai| usa gati se phira saMsAra meM AnA nahIM par3atA, ataH vaha apunarAvRtti hai / mokSa jAkara AtmA kabhI lauTatA nahIM hai / yaha bAta dUsaroM ke yahA~ bhI svIkAra kI gaI hai / vahA~ kahA hai-- " na sa punarAvarttate, na sa punarAvarttate" iti / 'vaha (muktAtmA) phira nahIM lauTatA, vaha phira nahIM lauTatA' / ina vizeSaNoM se yukta siddhigati nAmakasthAna - loka ke agrabhAga ko jo prApta ho cuke haiM aura jinhoM ne samasta bhayoM ko jIta liyA hai, una jina devoM ko siddhoM ko - namaskAra ho / vinAnA hovAthI ziva eTale ke kalyANamaya che. temA svAbhAvika ke parapreraNAjanita halana-calananI kriyA thatI nathI, tethI acala che. te aruja (rAga vinAnuM) che, mukatAtmAone zarIra na hovAthI vyAdhi thatI nathI ane mana na hovAthI Adhi thatI nathI, tethI te gati maruna che. te ananta (anta vinAnI) he mane akSaya (avinAzI) che. dravya ane bhAvathI pIDA na hovAnA kAraNe avyAbAdha che. te gatimAMthI pharIthI saMsAramAM AvavuM paDatuM nathI tethI te apunarAvRtti che. meAkSa jaIne AtmA kadI paNa pAThe AvatA nathI. A vAta bIjA dharmomAM paNa svIkAvaamaaN Ave che. tyAM hyuM che "na sa punarAvartate na sa punarAvartate " iti / "te (bhutAtmA) irIthI pAcheo bhavato nathI, te irIthI pAche bhAvato nathI." te vizeSaNAthI yukata siddhigati nAmanu sthAna eTale ke leAkanA agrabhAgane je pAmI gayAM che ane jemaNe samasta bhAne tyAM che te jina devAne-siddhone namaskAra ho. kalpa maJjarI TIkA zakrendrakRta-bhAga vatstutiH / // 367||
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 368 // Nin Qian Mian namaskaroti-'namo'thuNaM samaNassa' ityAdi / namo'stu khalu zramaNAya bhagavate mahAvIrAya pUrvatIrthakaranirdiSTAyapUrvatIrthakaraiH nirdiSTAya =bhAvitIrthakaratvena proktAya, yAvat samprA sukAmAya / yAvatpadena - ' AdikarAya tIrthakarAya' ityArabhya 'siddhigatinAmadheyaM sthAnam' ityantAni padAni saMgrAhyANi / tathA - iha gataH atra sthito'haM tatra gataM = devAnandAyAH kukSau sthitaM bhagavantaM vande khalu / tatra gato bhagavAn mAmihagataM pazyatu iti kRtvA = itthamuktatvA zramaNa bhagavantaM mahAvIraM vandate namasyati, vanditvA namasyitvA siMhAsanavare paurastyAbhimukhaH = pUrvAbhimukhaH sanniSaNNaH samupaviSTaH ||suu0 10 // mUlam - taraNaM se sake deviMde devarAyA samaNassa bhagavao mahAvIrassa accherayabhUyaM mAhaNakulaga.bhattAe vukamaNaM jANittA ciMtei - no khalu arahaMtA vA cakavaTTI vA baladevA vA vAsudevA vA aMtakulesu vA paMtakulesu vA tucchakule vAhINakulesu vA dINakulesu vA ruggakulesu vA bhumgakulesu vA dariddakulesu vA kiraNakulesu bhikkhAgakule vA mANakulesa vA AyAsu vA AyAiti vA AyAissaMti vA / asthi puNa esevi bhAve accheyae / esa puNa tAhiM ussappiNIhiM osappiNIhi viikaMtAhiM samuppajjai / zakendra isa prakAra siddhoM ko namaskAra karake arhanta bhagavAna mahAvIra ko namaskAra karate haiM - namaskAra ho zramaNa bhagavAn mahAvIra ko, jinakA pUrvavartI tIrthaMkaroM ne bhAvi-tIrthaMkara ke rUpa meM nirdeza kiyA hai / yahA~ jo 'yAvat' pada hai, usase Adikara, tIrthaMkara se lekara 'siddhigatinAmadheya sthAna' taka ke padoM kA saMgraha kara lenA caahie| tathA 'yahA~ sthita maiM ( zakrendra ) vahA~ (devAnandA kI kukSi meM) sthita bhagavAn ko vandanA karatA huuN| vahA~ sthita bhagavAn yahA~ sthita mujhe dekheM / aisA kahakara zramaNa bhagavAna mahAvIra ko vandanA namaskAra karate haiM, vandanA - namaskAra karake zreSTha siMhAsana para pUrva dizA meM mukha karake baiTha jAte haiM / mra010 // zakrendra A pramANe siddhone namaskAra karIne ahunta bhagavAna mahAvIrane namaskAra kare che-namaskAra heA zramaNa bhagavAna mahAvIrane, premanA pUrvavattI tIrtha puroye lAvI tIrtha uranA 35mAM nirdeza che. ahIM' ne 'yAvat ' pada che tethI 'Adikara, tItha kara'thI laIne 'siddhatinAmadheya sthAna' sudhInA padonA sa'graha karI levA joIe. tathA "ahIM rahela, hu' (zakrendra) tyAM (devAnandAnI kukhamAM) rahela bhagavAnane vaMdA karU chuM. tyAM rahelA bhagavAna ahIM rahelA mane jove" evu kahIne zramaNu bhagavAna mahAvIrane vaMdaNA-namaskAra kare che. vaMdA-namaskAra karIne zreSTha siMhAsana para pUrva dizAmAM mukha rAkhIne besI jAya che. sU010 kalpa maJjarI TIkA zakrendra kRta- bhaga vatstutiH / || 368||
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ ROHI zrIkalpa maMtra // 369|| maJjarI TIkA nAmaguttassa vA kammarasa akkhINassa aveiyassa aNijinnassa udaeNaM jaNaM arahaMtA vA jAva vAsudevA vA aMtakulesu vA jAva mAhaNakulesu vA AyAiMsu vA AyAiMti vA AyAissaMti vA, kucchisi gambhattAe vakkamiMsa vA vakkamati vA vakkamissaMti vA, no ceva NaM joNIjammaNanikAkhamaNegaM nikAvarmisu vA nikAvamaMti vA nikAvamissaMti vA / ayaM ca Na samaNe bhagavaM mahAvIre mAhaNakuMDaggAme nayare usabhadattassa mAhaNassa bhAriyAe devANaMdAe mAhaNIe kucchisi gabbhattAe vakaMte / taM jIyameyaM tIyapacuppaNNamaNAgayANaM sakkANaM deviMdANaM devarAyANaM jaM NaM arihaMtA bhagavaMto tahappagArehito aMtakulehito jAva mAhaNakulehito tahappagAresu uggakulesu vA bhogakulesu vA rAiSNakulesu vA ika bAgakulesu vA harivaMsakulesu vA nAyakulesu vA annayaresu vA tahappagAresu vA visuddhajAikulavaMsesu saahrnnijaa| taM seyaM khalu mamAvi samaNaM bhagavaM mahAvIra caramatitthayaraM puvatitthayaraniTThi mAhaNakuMDaggAmAo jayarAo usamadattassa mAhaNassa bhAriyAe devANaMdAe mAhaNIe kucchIo khattiyakuMDaggAme nayare nAyANaM khattiyANaM siddhasthassa khattiyassa kAsavaguttassa bhAriyAe tisalAe khattiyAgIe vAsiTThasaguttAe kucchisi gabbhattAe sAharAvittae / je vi ya NaM se tisalAe khattiyANIe gambhe tapi ya gaM devANaMdAe mAhaNIe kucchisi gabbhattAe sAharAvittaetti kaTTa hariNegamesi pAyattANIyAhivaI devaM sadAvei, sadAvittA evaM vayAsI evaM khalu devANuppiyA ! no khalu arahaMtA vA cakkacaTTI vA baladevA vA vAsudevA vA aMtakulesu vA jAva je viyaNaM se tisalAe khattiyANIe gambhe taM pi yaNa devANaMdAe mAhaNIe kucchisi gabbhattAe saahraavitte| taM gaccha NaM tuma devANuppiyA ! samaNaM bhagavaM mahAvIraM mAhaNakuNDaggAme Nayare usamadattassa mAhaNassa bhAriyAe devANaMdAe mAhaNIe kucchIo khattiyakuMDaggAmaNayare nAyANaM khattiyANaM siddhatthassa khattiyassa kAsavaguttassa bhAriyAe tisalAe khattiyANIe vAsiTThasaguttAe kuJchisi avyAbAI akilAmaM agilANaM amilANaM jayaNAe jayamANe gabbhattAe sAharAhi / je vi ya NaM se tisalAe khattiyANIe gambhe taM pi ya NaM devANaMdAe mAhaNIe kucchisi gambhattAe sAharAhi, sAharittA mameyamANattiyaM khippAmeva pacappiNAhi ||muu0 11 / / chAyA-tataH khalu sa zakro devendro devarAjaH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya AzcaryabhUtaM brAhmaNakula mUlakA artha-'tae NaM se ityAdi / tatpazcAt vaha zakra devendra devarAja, zramaNa bhagavAn mahAvIra kA Azcaryajanaka brAhmaNa-kula meM padhAranA jAna kara vicAra karate haiM-ahanta, cakravartI, baladeva bhUlanA matha-'tapaNaM se' tyAhi. tyAra mAha zandra vicAra 42vA sAcyA sagavAna mahAvIre brAhmaNakuLamAM avataraNa karyuM te eka Azcaryajanaka ghaTanA che. kAraNa ke arihaMta, cakavatI baLadeva, vAsudeva, zakendrakRta-garbha sNhrnnvicaarH| // 369 // kI For Private & Personal use only .
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa maJjarI TokA garbhatayA vyutkramaNaM jJAtvA cintayati-no khalu arhanto vA cakravartino vA baladevA vA vAsudevA vA antakuleSu vA prAntakuleSu vA tucchakuleSu vA hInakuleSu vA dInakuleSu vA rugNakuleSu vA bhugnakuleSu vA daridrakuleSu vA kRpaNakuleSu vA bhikSAkakuleSu vA brAhmaNakuleSu vA AyAn vA AyAnti vA AyAsyanti vaa| asti punaH zrIkalpa eSo'pi bhAvaH aashcrybhuutH| eSa punaranantAsu utsarpiNISu avasarpiNISu vyatikrAntAsu samutpadyate / // 370 // nAmagotrasya vA karmaNaH akSINasya aveditasya anirjIrNasya udayena yat khalu arhanto vA yAvat vAsudevA vA antakuleSu vA yAvat brAhmaNakuleSu vA AyAn vA AyAnti vA AyAsyanti vA, kukSau garbhatayA vyudakrAmyan vA vyutkrAmyanti vA vyutkramiSyanti vA, no caiva khalu yonijanmaniSkramaNena nirakrAmyan vA niSkrAmyanti vA niSkramiSyanti vA / ayaM ca khalu zramaNo bhagavAn mahAvIro brAhmaNakuNDagrAme nagare RSabhaathavA vAsudeva anta (zudra) kuloM meM, prAnta (adhamAcAra vAle) kulo meM, tuccha kuloM meM, dIna kuloM meM, rugNakuloM meM, bhugna (kuTila) kuloM meM, daridrakuloM meM, kRpaNakuloM meM, bhikSukakuloM meM athavA brAhmaNakaloM meM na Aye haiM, na Ate haiM aura na aaeNge| yaha bhI Azcaryajanaka bAta ananta utsarpiNI-avasarpiNI kAla ___ vyatIta hojAne para hotI hai| nAmagotra-nIcagotra kA kSaya na huA ho, vedA na gayA ho, nirjarA na huI ho aura isa kAraNa usake udaya se arhanta yAvat vAsudeva antakaloM meM yAvat brAhmaNakuloM meM Aye, Ate haiM yA Ae~ge, kukSi meM garbharUpa se utpanna hue, utpanna hote haiM aura utpanna hoMge, to bhI yonijanma-niSkramaNa (yoni dvArA janma ke rUpa meM nikalanA) se na janme haiM, na janmate haiM aura na janmeMge / arthAt prathama to arhanta cakravartI Adi anta-prAnta, yAvat brAhmaNa kuloM meM garbha ke rUpa meM praveza hI nahIM karate, kadAcit pUrvabaddha nIcagotrakarma ke udaya se garbha meM praveza kareM bhI to una kuloM meM janma nahIM lete| mahAna parAkramI ane sarva zreSTha mahApuruSo che, AvA mahApuruSo vIryavAna ane parAkramI kSatriya kuLamAM janma le te ucita gaNAya che. kSatriyakuLa zivAyanA kuLe hIna pada ane daridravALA gaNAya che. tethI AvA mahAna puNyazALI kadApi paNa kSudrakuLomAM AvyA nathI, AvatA nathI ne Avaze paNa nahi, te A "Agamana' kevuM Azcarya janaka che ! AvI Azcaryajanaka ghaTanA anaMta utsarpiNI avasarpiNI kALa vyatIta thayA bAda bane che. zakendra vicAra magna thaI vicAre che ke kadAca AvA mahApuruSone paNa, pUrve nIcatra bAMdhavArUpa kama. je kSaya na thayuM hoya. te te karmanA udaye temane A saMyoga sAMpaDe che, AvA rUDA jIvo kukSImAM garbha rUpe rahe Jain. Education Bomcha. 55 temAno yonizAna thatenathI. For Private & Person zakrendrakRta-garbha sNhrnnvicaarH| // 37 // For Private Personal use.Qally................ . .moran SHENaw.jainelibrary.org
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa // 37 // TIkA dattasya brAhmaNasya bhAyoMyA devAnandAyA brAhmaNyAH kukSA gabhatayA vyutkraantH| tat jAtamatat-atAtapratyutpannA'nAgatAnAM zakrANAM devendrANAM devarAjAnAM yat khalu arhanto bhagavantaH tathAprakArebhyo'ntakulebhyo yAvat brAhmaNakulebhyaH tathAprakAreSu ugrakuleSu vA bhogakuleSu vA rAjanyakuleSu vA ikSvAkukuleSu vA harivaMzakuleSu vA jJAtakuleSu vA anyatareSu vA tathAprakAreSu vizuddhajAtikulavaMzeSu sNhaarnniiyaaH| tacchreyaH khalu mamApi-zramaNaM kalpabhagavantaM mahAvIraM caramatIrthakara pUrvatIrthakaranirdiSTaM brAhmaNakuNDagrAme nagare RSabhadattasya brAhmaNasya bhAryAyA maJjarI devAnandAyA brAhmaNyAH kukSitaH kSatriyakuNDagrAme nagare jJAtAnAM kSatriyANAM siddhArthasya kSatriyasya kAzyapagotrasya bhAryAyAstrizalAyAH kSatriyANyAH vAziSThasagotrAyAH kukSau garbhatayA saMhArayitum / yo'pi ca khalu trizalAyAH triyANyA garbhaH, tamapi ca khalu devAnandAyA brAhmaNyAH kukSau garbhatayA saMhArayitumiti kRtvA hariNaigameSiNaM parantu yaha zramaNa bhagavAna mahAvIra brAhmaNakuMDagrAma nAmaka nagara meM RSabhadatta brAhmaNa kI patnI devAnandA brAhmaNI ke udara meM garbharUpa se utpanna hue haiM ! to atIta vartamAna aura bhaviSya-kAlIna sabhI zakra devendra devarAja kA yaha jIta vyavahAra hai ki arhanta bhagavaMtoM kA aise antakuloM se yAvat brAhmaNakuloM se zakrendraviziSTa ugrakuloM meM yA jJAtakuloM meM athavA isI prakAra ke kisI vizuddha jAti-kulavAle vaMzoM meM saMharaNa kRta-garbha saMharaNakara denA caahie| ra vicaarH| to mere liye yaha ucita hai ki caramatIrthakara aura pUrvavartI tIrthaMkaroM dvArA nirdiSTa zramaNa bhagavAn mahAvIra ko brAhmaNakuNDagrAma nAmaka nagara meM RSabhadatta brAhmaNa ko bhAryA devAnandA brAhmaNI kI kukSi se, kSatriyakuNDagrAma nAmaka nagara meM jJAta kSatriyoM ke kula meM utpanna kAzyapagotrIya siddhArtha kSatriya kI bhAryA vAziSThagotravAlI trizalA kSatriyANI kI kukSi meM garbharUpa se saMharaNa karU~ aura trizalA kSatriyANI kA jo garbha hai, use devAnandA brAhmaNI kI kukSi meM saMharaNa kara duuN| isa prakAra vicAra kara (zakendra ne) padAti trikInAtha zramaNa bhagavAna mahAvIranI utpatti A brAhamaNukuLamAM thaI che, te bhUta, vartamAna ane bhAvi kALanA kendra devendrone jIta vyavahAra che ke, ahaMta bhagavAnanA januM tyAMthI saMharaNa karI kaI viziSTa ugraphaLa, AAS ||371 // bhegakuLa, rAjanyakuLa, IvAkukuLa, harivaMzakuLa athavA jJAtakuLamAM temaja vizuddha jAtikuLamAM temanuM sthApana karavuM. te te ucita che ke, tIrthakara zramaNa bhagavAnanuM devAnaMdA brAhmaNInI kukSimAMthI saMharaNa karI, kSatriyakuMDagrAma nagaranA jJAta kSatriyanA kuLamAM utpanna thayela kAzyapagotrI siddhArtha kSatriyanI bhAryA vAziSThagotravALI trizalA kSatriyANInI kukSimAM garbharUpe karI kA PrivatesPersonal use
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 372 // TIkA pAdAtAnikAdhipatiM devaM zabdAyate, zabdAyitvA evamavAdIta evaM khalu devAnupiya! no khalu ahento vA cakravartino vA baladevA vA vAsudevA vA antakuleSu vA yAvat-yo'pi ca khalu sa trizalAyAH kSatriyANyA garbhaH, tamapi ca khalu devAnandAyA brAhmaNyAH kukSau garbhatayA saMhArayitum / tad gaccha khalu tvaM devAnupiya ! zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM brAhmaNakuNDagrAme nagare RSabhadattasya brAhmaNasya bhAryAyA devAnandAyA brAhmaNyAH kukSitaH kSatriyakuNDagrAme nagare jJAtAnAM kSatriyANAM siddhArthasya kSatriyasya kAzyapagotrasya bhAryAyAstrizalAyAH kSatriyANyAH vAziSThasagotrAyAH kukSau avyAvAdham aklamam aglAnam amlAnam yatanayA yatamAnaH garbhatayA sNhr| yo'pi ca khalu sa trizalAyAH kSatriyANyAH garbhaH, tamapi ca khalu devAnandAyA brAhmaNyAH kukSau garbhatayA saMhara, saMdRtya mama etAmAjJapti kSipameva pratyarpaya mU0 11 / / anIkAdhipati hariNaigamepI deva ko bulavAyA aura bulavA kara isa prakAra kahA he devAnupiya ! arhanta, cakravartI, baladeva athavA vAsudeva antakula meM (utpanna nahIM hote haiM) yAvat devAnandA kI kukSi kA garbha trizalA kI kukSi meM aura trizalA kSatriyANI kA garbha devAnandA brAhmaNI kI kukSi meM ulaTa-palaTa kara denA ucita hai| so he devAnupriya! tuma jAo, zramaNa bhagavAn mahAvIra ko, brAhmaNakuNDagrAma nagara meM RSabhadatta brAhmaNa kI patnI devAnandA brAhmaNI kI kukSi se kSatriyakuNDagrAma nagara meM jJAtakSatriyoM ke vaMza meM utpanna kAzyapagotrIya siddhArtha kSatriya kI patnI vAziSThagotrIyA trizalA kSatriyANI kI kukSi meM, kisI taraha kI pIr3A na ho. parizrama na ho, kheda na ho, mlAnatA na ho, yatanAse kArya karate hue badala do aura trizalA kSatriyANI kA jo garbha hai, usa garbha ko devAnandA brAhmaNI kI kukSi meM garbha rUpa se badala do| yaha adala-badala karake merI isa AjJA ko zIghra hI vApisa lauTAo, __ arthAt 'maiMne AdezAnusAra saba kArya kara diyA' isa prakAra kI mujhe mUcanA do| ||muu011|| huM sthApana karuM. Avo nirNaya karI, teNe padAti-anIkAdhipati hariIgamethI devane bolAvyo, ne bolAvI nimnakata prakAre AjJA ApI- he devAnupriya! ahajata, cakravartI, baLadeva ane vAsudeva kadApi paNa aMtakAMta Adi kuLamAM utpanna thAya nahi, paraMtu tIrthaMkara zramaNa bhagavAna mahAvIranuM devAnandA brAhmaNanI kukSimAM padhAravuM thayuM che. A anucita che, ne ApaNe jIta vyavahAra che ke, te garbhanuM utthApana karavuM te tame brAhmaNakuLamAMthI saMharaNa karI trizaLA mAtAnA garbhamAM temane sukha-samAdhe mUkI Avo. A kArya karatAM bhagavAnanA jIvane jarApaNu parizrama pIDA ke kheda na thAya Haon mevAnuM bhUza nali. mA pramANe AjJAnu pAna 4bhane .pAsa Apo. (sU011) hariNagameSiNaM pati garbhasaMha mAraNAya zakra syaadeshH| // 372 // viww.jainelibrary.org'
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre ||373 // TIkA- 'tara NaM se' ityAdi / tataH siMhAsane upavezanAnantaraM khalu sa zakrI devendro devarAjaH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya AzcaryabhUtaM brAhmaNakulagarbhatayA = brAhmaNakule garbhatvena vyutkramaNam = utpattiM jJAtvA cintayatino khalu nizcayena arhantazcakravartino baladevA vAsudevA antakuleSu = zudrakuleSu prAntakuleSu = adhamA cArikuleSu, tucchakuleSu=alpakkuTumbakuleSu hInakuleSu = jAtidhanAdyapUrNa kuleSu, dInakuleSu = zokagrasta kuleSu rugNakuleSu =pitRparamparAprAptarogayukteSu kuleSu, bhugnakuleSu = kuTila kuleSu = vaJcakakuleSvityarthaH, daridrakuleSu = nirdhanakuleSu, kRpaNakuleSu-adAtRkuleSu, bhikSAkakuleSu = bhikSAjIvikuleSu brAhmaNa kuleSu = brAhmaNAnAM kuleSu AyAna=AgatA atIte kAle, AyAnti = Agacchanti vartamAnakAle, AyAsyanti = AgamiSyanti bhaviSyatkAle / eSo'pi = arhadAdInAmanta kulAdiSu AgamanarUpo'pi bhAvaH AzcaryabhUto'sti / eSa punarAzcaryabhUto bhAvaH anantAsu utsarpiNISu avasarpiNISu vyati TIkA kA artha- 'tae NaM se' ityAdi / siMhAsana para baiThane ke bAda vaha zakra devendra devarAja zramaNa bhagavAn mahAvIra ko Azcaryajanaka brAhmaNakula meM garbharUpa se utpanna huA jAna kara vicAra karate haiM-nizcaya hI arhanta, cakravartI, baladeva athavA vAsudeva antakuloM (zudrakuloM) meM, mAnta - adhamAcAriyoM ke kuloM meM, tuccha arthAt alpa parivAravAle kuloM meM, hIna arthAt jAti evaM dhana Adise apUrNa kuloM meM, dIna-zokagrasta kuloM meM, vaMzaparamparAgata roga vAle kuloM meM, kuTila yA vaMcaka kuloM meM, nidhanakuloM meM, kaMjUsa kuloM meM, bhikhAriyoM ke kuloM meM, athavA brAhmaNoM ke kuloM meM atIta kAla meM utpanna nahIM hue, varttamAna meM nahIM utpanna hote aura bhaviSya meM bhI nahIM utpanna hoNge| antoM Adi kA antakula Adi meM AnA bhI Azcarya hai / yaha AzcaryarUpa bhAva aura avasarpiNI kAla bItane para utpanna hotA hai / ananta utsarpiNI TIne artha-taraNaM se tyiAhi zahendra devarAne bhanathI nahI huyu !-' mahuta, bahuvartI, maNadeva mane vAsudeva, nizcayapaNe kSudrakuLAmAM, adhamakuLAmAM, tuccha ane alpa parivArayukta kuLAmAM, jAti, dhana vigerethI hIna kuLAmAM, dIna-zAkagrasta kuLAmAM, vaMzaparaMparAgata rAgiSTha kuLAmAM, kuTila ane vaMcaka kuLamAM, niSa~na ane kuLeAmAM, bhikhArI ane brAhmaNa kuLAmAM janme nahi. sa zrI zramaNu bhagavAna mahAvIranI bAbatamAM banyuM te te eka kAraNa e ke nIcageAtrarUpa bAMdhelAM karmonI sthitineA kSaya na thayA," rasanuM nahiM hAya tethI nirjarA thaI nathI, ema A uparathI phaLita thAya che. akalpanIya ghaTanA banI gaI, ane tenu vedana nathI thayu, te karmo bhogavyA Jie . kalpa maJjarI TIkA zakrendrakRta-garbhasaMharaNavicAraH / ||373 || .
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa maJjarI // 374|| TIkA krAntAsu-vyatItAsu samutpadyate / atra kAraNamAha-'nAmagottassa' ityAdi / nAmagotrasya-nAmnA kRtvA gotrasyanIcagotrasya, vA-athavA-akSINasya=sthiterakSayeNa akSINasya aveditasya-rasasyAparibhogena aveditasya, ataeva anirjIrNasya AtmapradezebhyaH apRthagbhUtasya karmaNa udayena kRtvA khalu yat arhanto vA yAvad vAsudevA vA antakuleSu vA yAvad brAhmaNakuleSu vA AyAn vA AyAnti vA AyAsyanti vA, kukSau garbhatvena vyudakrAman= udapadayanta vA, vyutkrAmyanti utpadyante vA, vyutkramiSyanti utpatsyante vA / parantu yonijanmaniSkramaNena-yoneyonidvArato janmanA janmarUpeNa yaniSkramaNa-nirgamanaM tena kRtvA khalu no naiva nirakrAmyan=niSkrAntA atItakAle, niSkrAmyanti-nirgatA bhavanti vartamAnakAle, niSkramiSyanti=nirgatA bhaviSyanti anAgatakAle / ayaM ca khalu zramaNo bhagavAna mahAvIro brAhmaNakuNDagrAme nagare RSabhadattasya brAhmaNasya bhAryAyA devAnandAyA brAhmaNyAH kukSau garbhatvena vyutkrAntaH utpannaH / tadetat jItam AcAraH atItapratyutpannAnAgatAnAM bhUtavartamAnabhAvinAM zakrANAM devendrANAM devarAjAnAM, yatkhalu arhanto bhagavantaH tathAprakArebhyaH tathArUpebhyaH antakulebhyaH yAvad brAhmaNakalebhyaH tathAprakAreSu tathArUpeSu ugrakuleSu bhagavatA RSabhasvAminA''rakSakatayA niyuktA ugrAsteSAM kuleSu, isa Azcarya kA kAraNa batalAte haiM jo sthiti kA kSaya na hone se kSINa nahIM huA hai, rasa kA vedana na karane se bhogA nahIM gayA hai, ataH jisakI nirjarA nahIM huI hai-jo AtmapradezoM se pRthak nahIM huA hai, aise nIcagotra karma ke udaya se, agara arhanta yAvat vAsudeva antakuloM meM yAvat brAhmaNakuloM meM Aye haiM, Ate haiM yA Ae~ge yA udara meM garbharUpa se utpanna hue haiM, hote haiM yA hoMge; to bhI yonidvAra se pramRta hokara unhoMne atIta kAla meM kabhI janma nahIM liyA hai aura na bhaviSyameM kabhI janma leMge / parantu yaha zramaNa bhagavAna mahAvIra brAhmaNakuNDagrAma nagara meM RSabhadatta brAhmaNa kI patnI devAnandA brAhmaNI kI kukSi meM garbha rUpa se utpanna hue haiM ! to bhUtakAlIna, vartamAnakAlIna tathA bhaviSyat-kAlIna zakra devendroM devarAjoM kA yaha AcAra-paramparA hai ki ve arhanta bhagavaMtoM ko pUrvokta antakuloM se yAvat brAhmaNakuloM se, uttama ugrakuloM meM-bhagavAn RSabhadeva dvArA rakSaka ke rUpa meM niyukta kSatriyoM ke kuloM meM, bhogakuloM meM-RSabha svAmI AvA sarvottama puruSane janma nIce varNavAela kuLamAM ja hovo joIe. (1) uzcakuLa-bhagavAna RSabhadeve, jyAre varNa racanA karI, tyAre "rakSaka" tarIke je je kSatriyone niyukta karavAmAM AvyAM hatAM, te kSatriyonA kuLe ' ugrakuLa" tarIke oLakhAya che. (2) sAMgaNa-gavAna RSabhadA / 'guru' tarI sthApita ye loga nAbhanA ksstriynne| 'sAgapuNe' zakendrakRta-garbha saMharaNamae vicaarH| // 374 // - wiww.jainelibrary.org.
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ maJjarI TIkA parAbhogakulapamasvAminA gururUpeNa sthApitA mAgAstaSA kulaSu, rAjanyakulaSu-mitrasthAna sthApitA rAjanyAstaSA kuleSu, ikSvAkakuleSu-ikSvAkavA kSatriyavizeSAsteSAM kuleSu, harivaMzakuleSu pUrva vairidevAnItaharivarSakSetrayugalasya vaMzo harivaMzastasya kuleSu, jJAtakuleSu-jJAtA udArakSatriyAsteSAM kuleSu, anyatameSu vA tathAprakAreSu vizuddhajAtizrIkalpa kalavaMzeSu-vizuddha-nirmale jAti:-mAtRko vaMzaH kulaM-paitRko vaMzazca yatraivaMvidheSu vazeSu saMhAraNIyAH samupasthApamUtra // 375 // yitvyaaH| tat-tasmAddhetoH zreyaH ucitaM khalu mamApi zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM caramatIrthakara pUrvatIrthakaranidiSTam RSabhAditIrthakarairbhAvitIrthakaratvena prarUpitaM brAhmaNakuNDagrAme nagare vasata RSabhadattasya brAhmaNasya bhAryAyA devAnandAyA brAhmaNyAH kukSitaH kSatriyakuNDagrAme nagare vattamAnasya jJAtAnAM kSatriyANAM kule samutpannasya kAzyapagotrasya / dvArA guru ke rUpa meM sthApita bhoga-nAmaka kSatriyoM ke vaMzoM meM, rAjanyakuloM meM-mitra ke rUpa meM sthApita kSatriyoM ke kuloM meM, ikSvAku-nAmaka kSatriyoM ke kuloM meM, harivaMzakuloM meM pahale ke vairI deva-dvArA lAye hue harivaSa kSetra ke eka yugala ke vaMzaja kSatriyoM ke kuloM meM, jJAtakuloM meM-udAra kSatriyoM ke kuloMmeM athavA isI prakAra ke vizuddha jAti (mAtRpakSa) aura vizuddha kula (pitRpakSa) vAle kinhIM kuloM meM unakA saMharaNa kara deM-badala deN| (zakendra phira socate haiM-) isa kAraNa mere lie bhI yaha ucita hogA ki maiM zramaNa bhagavAn mahAvIra Dars ko, jo carama tIrthakara haiM aura bhAvI tIrthakara ke rUpa meM RSabhAdi pUrvavartI tIrthaMkaroM ne jinakA ullekha kiyA hai unheM, brAhmaNakuNDagrAma nAmaka nagara meM nivAsa karane vAle RSabhadatta brAhmaNa kI patnI devAnandA brAhmaNI kI kukSi se kSatriyakuNDagrAma nAmaka nagara meM rahane vAle, jJAta kSatriyoM ke kula meM utpanna kAzyapa zakrendrana kRta-garbha sNhrnnvicaarH| tarIke oLakhAya che. (3) rAjanyakuLa-mitra tarIke je je kSatriyone mukarara karavAmAM AvyAM hatAM, teonA kuLa rAjanyakuLe' kahevAya che. (4) IphavAkukuLa-A nAmathI prasiddha thayela eka kSatriyakuLa je bhagavAna rASabhadevanuM kuLa hatuM te. (5) harivaMzakuLa-kaI eka verabhAvavALA deva, harivarSa kSetramAM rahela eka yugalane bharatabhUmi para laI Avyo. A yugala' ahiM ja sthAI rahI gayuM. tene vaMza harivaMzakuLa gaNAya che. (6) jJAta-S2 cittavANA kSatriyAno huna. (7) vizuddhAtikuLa-vizuddha jAti eTale mAtRpakSa, vizuddhakuLa eTale pitRpakSa, evA saMyukta vizuddhivALA Tago vizuddhatiNa' tarI mANabhAya cha. For Private & Personal use Only // 375 // O nlainelibrary.org.
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 376 // siddhArthasya kSatriyasya bhAyayA vAziSThasagotrAyAstrizalAyAH kSatriyANyAH kukSoM garbhatayA - garbharUpeNa saMhArayitum= pravezayitum, yazcApi khalu trizalAyAH kSatriyANyA garbhaH, tamapi garbha khalu devAnandAyA brAhmaNyAH kukSau garbhatayA saMhArayitum, iti kRtvA = itthaM vicintya pAdAtAnIkAdhipatiM hariNaigamepiNaM devaM zabdAyate =Ahvayati, zabdAyitvA =AhUya evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt uktavAn- he devAnupriya ! evaM svaM jAnIhi yat-no khalu arhanto vA cakravartino vA baladevA vA vAsudevA vA antakuleSu vA yAvad = yAvatpadena - mAntakuleSu vA tucchakuleSu vA hInakuleSu vA dInakuleSu vA rugNakuleSu vA bhugnakuleSu vA daridrakuleSu vA kRpaNakuleSu vA bhikSAkakuleSu vA brAhmakuleSu vA AyAna vA AyAnti vA AyAsyanti vA / asti puranareSo'pi bhAva AzvaryabhUtaH / eSa punaranantAsu utsarpiNISu avasarpiNISu vyatikrAntAsu samutpadyate / nAmagotrasya vA karmaNo'kSINasya aveditasya anirjIrNasya udayena yatkhalu arhanto yAvat vAsudevA vA antakuleSu yAvad brAhmaNakuleSu AyAna vA AyAnti vA AyAsyanti vA, kukSau garbhatayA vyudakrAmyan vA vyutkrAmyanti vA vyutkramiSyanti vA, no caiva khalu yonijanmaniSkramaNena nirakrAmyana vA niSkrAmyanti vA niSkramiSyanti vA / ayaM ca khalu zramaNo bhagavAn mahAvIro brAhmaNakuNDagrAge nagare RSabhadattasya brAhmaNasya bhAryAyA devAnandAyA brAhmaNyAH kukSau garbhatayA vyutkrAntaH / tad jItametatatItapratyutpannA'nAgatAnAM zakrANAM devendrANAM devarAjAnAM yat khalu arhantI bhagavantastathAprakArebhyo'ntakulebhyo yAvad brAhmaNakulebhyastathAprakAreSu ugrakuleSu vA yAvat anyatareSu vA tathAprakAreSu vizuddhajAtikulavaMzeSu saMhAragotrIya siddhArtha kSatriya kI bhAryA vAziSThasagotrIyA trizalA kSatriyANI kI kukSi meM garbharUpa se badala hU~ / isa prakAra vicAra karake, zakrendra, padAti-anIka ke adhipati hariNaigameSI deva ko bulavAtA hai aura bulavAkara kahatA hai- he devAnupriya ! tuma aisA samajho ki arhanta, cakravartI, baladeva athavA vAsudeva anta kuloM meM, tathA 'yAtrat' zabda se mAntakuloM meM, tucchakuloM meM, hInakuloM meM, dInakuloM meM rugNakuloM meM, kuloM meM, daridrakuloM meM, kRpaNakuloM meM, bhikSukakuloM meM, athavA brAhmaNa kuloM meM, nahIM Aye haiM, nahIM Ate haiM aura nahIM aaeNge| magara unakA garbharUpa meM AnA bhI Azcaryajanaka bhAva hai| yaha Azcaryajanaka bhAva ananta utsarpiNI - avasarpiNI bItane para utpanna hotA hai| akSINa, avedita aura anirjIrNa nIcagotra karma ke udaya se arhanta yAvat vAsudeva antakuloM meM yAvat brAhmaNakuloM meM Aye, Ate haiM yA bAe~ge - udara meM garbha rUpa se utpanna hue, utpanna hote haiM yA utpanna hoMge, kintu yonidvAra se na janme haiM, na janmate haiM aura na janmeMge / parantu yaha zramaNa bhagavAn mahAvIra brAhmaNakuNDagrAma nAmaka nagara meM RSabhadatta brAhmaNa kI bhAryA devAnandA brAhmaNI kI kukSi meM garbha rUpa se utpanna hue haiM to bhUta vartamAna aura bhaviSyat kAlIna zakra 1 kalpa maJjarI TIkA - piNaM prati garbhasaMha raNAya zakrasyAdezaH / // 376 // .
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mutre // 377 // kalpamaJjarI nnaayH| tacchayaH khalu mamApi zramaNa bhagavanta mahAvAra caramatathikaraM pUrvatIthakaranirdiSTaM brAhmaNakuNDagrAme nagare RSabhadattasya brAhmaNasya bhAryAyA devAnandAyA brAhmaNyAH kukSitaH kSatriyakuNDagrAme nagare jJAtAnAM kSatriyANAM siddhArthasya kSatriyasya kAzyapagotrasya bhAryAyAstrizalAyAH kSatriyANyA vAziSThasagotrAyAH kukSau garbhatayA saMhArayitum / tat-tasmAd hetoH- he devAnupriya ! tvaM gaccha, gatvA brAhmaNakuNDagrAme nagare nivasata RSabhadattasya brAhmaNasya bhAyA devAnandAyAH kukSitaH udarAt kSatriyakuNDagrAme sthitasya jJAtAnAM kSatriyANAM kulodbhavasya siddhArthasya kSatriyasya kAzyapagotrasya bhAryAyAstrizalAyAH kSatriyANyAH vAziSThasagotrAyAH kukSau garbhatayA zramaNaM bhagavantaM mahAvIram avyAyAdhaM-na vidyate vyAvAdhA-pIDA yatra tat-pIDArahitam, aklamam-na vidyate klama parizramo yatra tat-parizramarahitam, aglAnam-glAnaM khedaH, tannAsti yatra tat-khedavarjitam, amlAnam-nAsti mlAnaMmprabhAhAniyatra tat-tejohAnirahitaM ca yathA syAttathA yatanayA yatamAnaH san sNhr| yo'pi ca khalu sa trizalAyAH TIkA hariNaigame piNaM prati ma garbhasaMha raNAya zakrara syaadeshH| devendroM devarAjoM kA yaha jIta vyavahAra hai ki ve ahaMta bhagavaMtoM ko antakuloM se yAvat brAhmaNakuloM se ugrakuloM yA aise hI kinhIM anya vizuddha jAti-kula-cAle vaMzoM meM badala deN| so hamAre lie bhI yahI ucita hai ki caramatIrthakara tathA pUrvavartI tIrthaMkaroM dvArA nirdiSTa zramaNa bhagavAn mahAvIra ko brAhmaNakuNDagrAma nagara ke nivAsI RSabhadatta brAhmaNa kI bhAryA devAnandA brAhmaNI ke udara se kSatriyakuNDagrAma nagara ke nivAsI jJAta-nAmaka kSatriyoM ke vaMza meM utpanna siddhArtha kSatriya kAzyapagotrIya kI patnI vAziSThagotra vAlI trizalA kSatriyANI ke udara meM badala deN| tathA trizalA kSatriyANI kA jo garbha hai, use bhI devAnandA brAhmaNI ke udara meM garbha ke rUpa meM badala deN| isa kAraNa he devAnupriya ! tuma jAo aura brAhmaNakuNDagrAma nAmaka nagara meM basane vAle RSabhadatta brAhmaNa kI bhAryA devAnandA ke udara se, kSatriyakuNDagrAma nagara meM sthita jJAta kSatriyoM ke kula meM utpanna siddhArtha kSatriya kAzyapagotrIya kI patnI vAziSThagotrIya trizalA kSatriyANI ke udara meM zramaNa bhagavAn mahAvIra ko yatanA ke sAtha isa prakAra badala do ki unheM pIDA na pahu~ce, zrama na ho, kheda na ho, unakI tejohAni na ho, aura jo trizalA kSatriyANI kA garbha hai, usa garbha ko bhI devAnandA // 377|| uparoktakuLAkuLane vicAra ane nirNaya karI potAnI pharaja samajI zakendra garbhanuM sukhe samAdhe saMharaNa karanAra harirthagamelI devane bolAvyo ne A pramANe mULamAM kahyA pramANe "saMharaNa' karI trizalA mAtAnI kukhe, mAre Jain Education a nal 3 Nirww.iainelibrary.org
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre ||378|| kSatriyANyA garbhaH, taM garbhamapi ca khalu devAnandAyA brAhmaNyAH kukSau garbhatayA saMhara, saMhRtya mama etAm AjJatim = AjJAM kSiprameva zIghrameva pratyarpaya - 'mayA sarva kArya kRtam' iti mAM nivedayetyarthaH // mU0 11 // mUlam - tae NaM se hariNegamesI deve tassANattiyaM viNaNaM paDisaNe, paDiNittA divvAe devagafe uttarapuratthimaM disibhAgaM okamara, okkamittA veuntriyasamugdhAraNaM 'uttaraveubviyaM rUvaM viuntrittA divvAe care alsarmANe 2 tiriyamasaMkhijjANaM dIvasamudANaM majjhamajjheNaM jeNeva majjhajaMbuddIve dIve bhArahe vAse, jeNetra mAhaNakuDaggAmaNayare jeNeva usamadattassa mAhaNassa gihe, jeNetra devANaMdA mAhaNI teNeva uvAgacchai, utrAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa Aloe paNAmaM kare, karitA devAgaMdAe mAhaNIe osovaNi nidaM dalei. dalittA asubhe pogale avara, avaharittA subhe pogale pakkhivara, pakkhivittA 'aNujANau me bhagavaM' - ti kaTTu samaNaM bhagavaM mahAvIraM avvAbAhaM akilAmaM agilANaM amilANaM sakiMdassANANusAraM avvAvAheNaM divveNaM pahAvegaM komalakarayalasaMpuDeNaM giNhai / / sU0 12 // chAyA--tataH khalu sa hariNaigameSI devastasyAjJaptiM vinayena pratizRNoti, pratizrutya divyayA devagatyA uttarapaurastyaM digbhAgam avakrAmyati, avakramya vaikriyasamudghAtena uttaravaikriyaM rUpaM vikurvitvA divyayA devagatyA vyativrajana 2 tiryagasaMkhyeyAnAM dvIpasamudrANAM madhyamadhyena yatraiva madhyajambUdvIpe dvIpe bhArataM varSa yatraiva brAhmaNakuNDabrAhmaNI ke udara meM garbha ke rUpa meM badala do / badala kara merI yaha AjJA zIghra hI mujhe vApisa sauMpo, arthAt 'saba kArya kara diyA' aisI mujhe sUcanA dI ||011 // mUla kA artha - 'tae gaM' ityAdi / tatpazcAt hariNaigameSI deva zakrendra kI AjJA vinayapUrvaka svIkAra karatA hai / svIkAra karake divya devagati se uttarapUrva dizA meM IzAnakoNa meM jAtA hai| jAkara vaiyi samudghAta karake uttaravaikriya rUpa kI trikurvaNA karake divya devagati se jAtA huA, tiche asaMkhyAta dvIpa - samudroM ke bIcoMbIca hokara jahA~ madhyajambUdvIpa meM bharata kSetra hai, jahA~ braahmnnkunnddbhagavAna mahAvIranA jIvanuM sthApana karavA, Adeza karyo / sU0 11) bhUjana martha - 'tapaNaM ityAdi. AjJA thayA bAda A daiva zIghragatie izAnakANamAM gayA. tyAM jaI vaikriyasamuddhAta karI uttaravaikriyarUpa dhAraNa karI, divyagatithI prayANa karI, tirachA leAkamAM, asaMkhya dvIpasamudronI vacceA-vacce thai madhyabUdvIpanA bharatakSetramAM jyAM 'brAhmaNakuMDagrAma' nAmanuM nagara hatuM tyAM AvI paheAMcyuM. te kalpa maJjarI TIkA hariNaigameSi kRta- garbhasaMharaNam // 378|| w
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 379 // Hao Wei grAmanagaraM yatraiva RSabhadattasya brAhmaNasya gRhaM yaMtraiva devAnandA brAhmagI tatraiva upAgacchati, upAgasya zramaNasya raat mahAvIrasya Aloke praNAmaM karoti, kRtvA devAnandAyai brAhmaNyA avasvApanIM nidrAM dadAti, davA zubhAn pudgalAna prakSipati, prakSipya 'anujAnAtu mAM bhagavAn' iti kRtvA zramaNa bhagavantaM mahAvIram avyAvAm aklamam aglAnam amlAnaM zakrendrAjJAnusAram avyAvAvena divyena prabhAveNa komalakarasaMpuTe khalu gRhNAti // 12 // TIkA- 'tae NaM' ityAdi / tataH khalu sa hariNaigameSI devaH tasya = zakrendrasya AjJaptim = AjJAm vinayena pratizRNoti = svIkaroti, pratizrutya divyayA devagatyA uttarapaurastyam = uttarapUrvAntarAlaM digbhAgam = IzAnakoNam grAma nAmaka nagara hai, jahA~ RSabhadatta brAhmaNa kA ghara hai aura jahA~ devAnandA brAhmaNI hai, vahIM AtA hai / Akara ke zramaNa bhagavAna mahAvIra ko dekhate hI praNAma karatA hai aura devAnandA brAhmaNI ko gaharI nidrA meM sulA detA hai aura sulAkara azubha pudgaloM kA apaharaNa karatA hai aura zubha pudgaloM kA prakSepa karatA hai / aisA karake 'bhagavAna mujhe AjJA deM' isa prakAra kahakara zramaNa bhagavAn mahAvIra ko binA kisI pIr3A, vinA zrama, vinA kheda, vinA tejovadha ke zakrendra kI AjJA ke anusAra apratihata divya prabhAva se apane komala kara - sampuTa meM le letA hai / / sU012 // TIkA kA artha- 'tae NaM' ityAdi / tadantara vaha hariNaigameSI deva zakrendra kI AjJA ko vinaya ke sAtha strIkAra karatA hai / svIkAra karake divya devagati se uttarapUrva dizA - IzAna koNa meM jAtA hai| vahA~ jAkara vaikriya gAmamAM jyAM RSabhadatta brAhmaNa ane devAnaMdA brAhmaNInu ghara hatuM tyAM gayA. jai bhagavAna mahAvIrane aMtarikSa paNe avaleAkI temane praNAma karyAM. mAtA devAnaMdAne gherI nidrAmAM, 'avasvApanI' nAmanI vidyAnA baLe suvADI dIdhA ! tyArabAda azubha pudgaLanA rajakaNe! dUra karI, zubha pugaLAnA samUha racyA. A pachI bhagavAnane vinaMtI karatA, temane koipaNa prakAranI pIDA aNuupajAvatA, zrama ane kheda nahIM pahAMcADatA AnaMdathI zakrendra mahArAjanI AjJA anusAra bhagavAna mahAvIranA zarIrane peAtAnA kAmaLa (hatheLI)mAM mUkayuM (s012) TIDAno artha' - 'tara NaM' ityAhi rADeMndra mahArAnI AjJA anusAra, hariyaigameSI heva, utAvaNI gatithe, izAnakANumAM gayA. jyAre jyAre peAtAnA daivI zarIramAM pheraphAra karavAnA hoya, tyAre devA izAnakANamAM jAya che. ane tevA Zhen Man Man Shang Shang Cang Bing kalpa maJjarI TIkA hariNaigameSi kRta- garbhasaMharaNam // 379 //
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre kalpamaJjarI TIkA // 380 // avakrAmyati gacchati, avakramya gatvA vaikriyasamudaghAtena uttaravaikriyam bhavadhAraNIyApekSayA'nyada rUpaM vikurvitvA nirmAya divyayA uttamayA devagatyA devasambandhinyA gatyA tiryagasaMkhyeyAnAM dvIpasamudrANAM madhyamadhyena-madhyabhAgena vyativrajan 2=gacchan 2 yatraiva madhyajamvadvIpe madhyajambadvIpanAmake dvIpe bhArataM varSa, tatra bhArate varSe yatraiva brAhmaNakuNDagrAmanagaraM, tatra brAhmaNakuNDagrAme nagare yatraiva RSabhadattasya brAhmaNasya gRhaM, tatra gRhe yatraiva devAnandA brAhmaNI tatra upAgacchati, upAgatya AlokendarzanamAtre zramaNasya bhagavato mahAvIrasya praNAma karoti, praNAma kRtvA devAnandAyai brAhmaNyai avasvApanI nidrAm=avasvApanInidrAprabhAveNa gADhanidrAM dadAti, dattvA azubhAna apavitrAn pudgalAn apaharAMta=apanayati, apahRtya zubhAn pudgalAn prakSipati, prakSipya 'anujAnAtu AjJAM dadAtu madyaM bhagavAn' iti kRtvA=ityuktvA zramaNaM bhagavantaM mahAvIram avyAbAdham aklamam aglAnam amlAnaM ca yathA syAttathA zakrandrasyAjJAnusAram avyAvAdhena apratihatena divyena prabhAveNa karatalasampuTena khalu gRhAti ||muu012|| samudghAta karake uttara vaikriyarUpa-bhavadhAraNIya rUpa se bhinna dUsare rUpa kI racanA karatA hai aura divya devagati se tircha asaMkhyAta dvIpasamudroM ke bIca meM hokara jAtA huA, jahA~ jambadvopa nAmaka dvIpa meM bharata kSetra hai, bharatakSetra meM brAhmaNakuNDagrAma nAmaka nagara hai, brAhmaNakuNDagrAma nagara meM RSabhadatta brAhmaNa kA ghara hai, ghara meM devAnandA nAmaka brAhmaNI hai, vahA~ pAtA hai, Akara darzana hote hI zramaNa bhagavAna mahAvIra ko praNAma karatA hai, praNAma karake devAnandA brAhmaNI ko avasvApanI nidrA ke prabhAva se gahatI nidrA meM sulA detA hai, mulA kara azubha pudgaloM kA apaharaNa karatA hai aura zubha pudgaloM kA prakSepa karatA hai, prakSepa karake 'bhagavAn mujhe AjJA deM aisA kaha kara zramaNa bhagavAna mahAvIra ko vinA bAdhA, vinA zrama, vinA kheda, vinA tejo hAni ke, zakrendra kI AjJA ke anusAra, apratihata divya prabhAva se donoM hatheliyoM meM le letA hai // m012|| e pudugaLanA ke dha meLavI zarIranI vikriyA kare che. A vikriyA eTale vizeSatAvALI kriyA, je kriyA dvArA pitAnuM viziSTa AkRtivALuM sukuma ke sthULa zarIra banAve che. A vaikriyalabdhi dene bhava-AzrayI hoya che. tyAre vAsudeva jevAone tirachA lekamAM, labdhi AsarI, vakriyalabdhi hoya che. A deva pitAnI vakriyazakti dvArA, ekadama AvI, devAnaMdA mAtA para avasthApanI vidyAnuM baLa ajamAvyuM ne gADhanidrAmAM temane suvADI dIdhA. tyArabAda kSemakuzaLatApUrvaka bhagavAnane garbhamAMthI upADI lIdhA, ane pitAnI hatheLImAM zAMtipUrvaka suvADavAM. (sU012). MY TEASERASISATESTATE pariNagameSi kRta-garbhara saMharaNam // 380 //
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 38 // TIkA mUlam - taeNaM sakvayaNasaMdi? hiyANukaMpae sAsaNahie se hariNegameso deve siddhatthassa raNo iMdA vAsAyamANe rAyabhavaNe sobhaggasuhapesalAe tisalAe muhaM suiNaM sayamANAe atie Agacchai, AgacchittA tisalAe khattiyANIe sapariyaNAe osovaNi niI dalei, dalittA asubhe poggale sAharai, subhe poggale pakvivai, pakvivittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM avvAbAhaM akilAmaM agilANaM amilANaM sakiMdassANANusAraM avvAbAheNaM divveNaM pahAveNaM Asoyabahulassa terasIpakkhe NaM ityuttarAhiM nakkhatteNaM caMdeNaM jogamugaeNaM tisalAe khattiyANIe kucchisi gabbhattAe sAharai / je'vi ya NaM se tisalAe khattiyANIe ganbhe taM pi ya NaM devAgaMdAe mAhagIe kucchisi gabbhattAe sAharai / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre tiNNANovagae yAvi hotthA / sAharijissAmitti jANai, sAharie-mitti jANai, sAharijamANevi jANai, asaMkhejasamaieNaM se kAle paNNatte / tae NaM se hariNegamesI deve taM samaNaM bhagavaM mahAvIraM tajjaNaNi ca tisalaM devi vaMdittA namaMsittA jAmeva disiM pAubbhUe tAmeva disiM paDigae sakkassa deviMdassa devaranno tamANattiyaM khippAmeva paJcappiNai ||muu0 13 // chAyA-tataH khalu zakravacanasandiSTo hitAnukampakaH zAsanahitaH sa hariNaigameSI devaH siddhArthasya rAjJa indrA''vAsAyamAne rAjabhavane saubhAgyasu khapezalAyAH trizalAyAH sukhaM sukhena zayAnAyA antike Agacchati, Agatya trizalAyai kSatriyANya saparijanAyai aAsvApanI nidrAM dadAti, dattvA azubhAn pudgalAn saMharati, zubhAn - hariNaigameSi kRta-garbhasaMharaNam mUla kA artha-'taeNaM' ityaadi| tatpazrAt zakrendra dvArA AjJApApta, hita kI anukampA karane vAlA, zAsana kA hita cAhane vAlA vaha hariNaigameSI deva, siddhArtha rAjA ke, indrabhavana ke samAna rAjabhavana meM, saubhAgya-sukha se sundara aura sukhapUrvaka sotI huI trizalA ke samIpa AyA, Akara trizalA kSatriyANI ko parijanoM sahita avasvApanI nidrA meM sulA diyA, sulA kara azubha pudgaloM kA saMharaNa kiyA ||38shaa bhUgane-'tapaNa' tyAhi. hevendranA 52mAna pramANe, hitecchu, zAsanAta42 62 gameSI 1. siddhArtha rAjAnA IMdrabhavanasamAna rAjamahelamAM praveza karI, saubhAgyasaMpanna, savAMgasuMdara ane sukhapUrvaka sutelAM trizALA rANa sabhI5 mA0yo. rANI sahita sarva svajana-parijanene "avasthApanI" nidrAmAM suvADI dIdhAM, trizaLA rANInI kukhamAMthI dain Education idasoma zubha bhane gandhavANA pahArtho bhane 244d S as, zubha sane sumArI 2044 / ma yo. zandranA Ewjainelibrary.org
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa pudagalAn prakSipati, prakSipya zramaNaM bhagavantaM mahAvIram avyAbAdham aklamam aglAnam amlAnaM zakrendrAjJAnusAram avyAbAdhena divyena prabhAveNa Azvinabahulasya trayodazIpakSe hastottarAsu nakSatre candreNa yogamupagate trizalAyAH kSatriyANyAH kukSau garbhatayA saMharati / yo'pi khalu sa trizalAyAH kSatriyANyAH garbhaH, tamapi ca khalu devAnandAyAH brAhmaNyAH kukSau garbhatayA saMharati / tasmin kAle tasmin samaye zramaNo bhagavAn mahAvIraH trijJAnopagatazcApi babhUva / saMhariSya iti jAnIte saMhRto'smIti jAnIte, saMdriyamANo'pi jAnIte, asaMkhyeyasAmayikaH khalu sa kAlaH prjnyptH| tataH khalu sa hariNegameSI devaH taM zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM tajjananIM ca trizalAM devoM // 382 // aura zubha pudgaloM kA prakSepa kiyaa| sA karake zramaNa bhagavAn mahAvIra kA, vAdhArahita, zramarahita, khedarahita, tejohAnirahita, zakrendra kI AjJA ke anusAra, apratihata divya prabhAva se, Azvina kRSNa pakSa kI trayodazI ke dina, hastottarA-uttarAphAlgunInakSatra kA candramA ke sAtha yoga hone para trizalA kSatriyANI ke udara meM garbha rUpa se saMharaNa kara detA hai aura trizalA kSatriyANI kA jo garbha thA usakA devAnandAmA brAhmaNI kI kukSi meM garbha rUpase saMharaNa kara detA hai| sAnA hariNaigameSi usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAna mahAvIra tIna jJAnoM se yukta the| 'saMharaNa hogA' mAra kRta-garbha ra saMharaNam yaha jAnate the| 'saMharaNa ho gayA' yaha jAnate the| 'saMharaNa ho rahA hai' yaha bhI jAnate the, kyoM ki saMharaNakA kAla asaMkhyAta samaya kA kahA gayA hai| tatpazcAta vaha hariNaigameSI deva una zramaNa bhagavAn mahAvIra ko aura unakI mAtA trizalA devI hukama anusAra, apratihata divya prabhAva vaDe, AzAvada terasa 13 nA divase, uttarAphAgunI nakSatrane caMdramAnI sAthe vega thatAM, trizaLA rANInA udaramAM rahela garbhane upADI, bhagavAnanA zarIrane, te garbhamAM mUkI dIdhuM. tyArapachI devAnaMdA brAhmaNI pAse jaI rANInA garbhane tenI kUkhe mUko. A kALa ane A samaye, zramaNa bhagavAna, mati-gRta ane avadhijJAna yukta hatAM. tethI "saMharaNa thaze ema jANatAM hatAM. 'saMharaNa thaI gayuM" e paNa jANyuM "saMharaNa thai rahyuM che te paNa jANatAM hatAM. kAraNa ke saMharaNane kALa asaMkhyAtA samayane hoya che. kArya pUruM thayAM bAda, A deva, bhagavAna mahAvIra temaja temanI mAtA trizaLA rANIne namaskAra karI, Doka // 382 // Howw.jainelibrary.org.
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpamaJjarI ra vanditvA namasthitvA yasyA evaM dizaH prAdurbhUtaH tAmeva dizaM pratigataH zakrasya devendrasya devarAjasya tAmAjJapti Dr kSiprameva pratyarpayati ||suu0 13 // TIkA-'tae Na' ityaadi| tataH khalu zakravacanasandiSTaH-zakreNa vacanadvArA garbhasaMharaNArthamAjJaptaH zrIkalpa hitAnakampaka: mANihitAya dayAcittaH, zAsanahitA-jinazAsanonnatisAdhane saMlagnaH sa hariNaigameSI devaH siddhArthasya rAjJa indrA''vAsAyamAne indrabhavanatulye rAjabhavane sukhaM sukhena zayAnAyAH saubhaagysukhpeshlaayaaH||383|| saubhAgyazobhanaM bhAgya, tajjanitaM yatsukhaM tena pezalAyA: manojJAyAH, trizalAyAH antike-samIpe Agacchati, Agatya trizalAyai kSatriyANye saparijanAyai parijanasahitAyai avasvApanI nidrAM dadAti, avasvApanI nidrAM dattvA azubhAn pudgalAn saMharati apanayati, zubhAn pudgalAn prakSipati, prakSipya zramaNaM bhagavantaM mahAvIram avyA TIkA ko vandanA-namaskAra karake jisa dizA se AyA thA, usI dizA meM usI ora lauTa gayA aura zakra devendra devarAja kI usa AjJA ko zIghra hI vApisa lauTA diyaa|muu. 13 // TIkA kA artha-'taeNaM' ityAdi / garbha kA saMharaNa karane ke lie zakra kI AjJA pAyA huA, prANiyoM ke hita ke lie dayAmaya citta vAlA aura jinazAsana kI unnati sAdhane meM saMlagna vaha hariNaigamepI deva, siddhArtha rAjA ke indrabhavana ke samAna rAjabhavana meM, sukha se sotI huI tathA saubhAgyajanita sukha se manojJa trizalA devI ke pAsa AyA, Akara parijanoM sahita trizalA kSatriyANI ko avasvApanI nidrA meM sulA diyaa| phira azubha pudagaloM ko haTAtA hai aura zubha pudgaloM kA prakSepa karatA hai| tatpazcAt zramaNa bhagavAna mahAvIra ko hariNaigameSi kRta-garbhasaMharaNam aMtardhAna thayo. kendra pAse AvI kAryo samAptinI jAherAta karI. (sU013) Alo artha-'tapa NatyAha. yAvA hevo, lAvi bhane zAsananI ati sAdhApAmA Doya che. 'saMharaNanA kAryamAM teo kAryasAdhaka hoya che. eTale thoDA ja samayamAM AvuM kaparuM kAma pUrNa karI de che. ghaNA de kutUhala karavAnA IrAdAthI, athavA mRtyulokamAM pitAnI mahimA pUjA karAvavAnI IcchAthI, aneka vyaktionI mAnasika bhUmikAmAM paTo lAve che. temaja svapnadarzana de che, athavA strIonA garbhanuM saMharaNa kare che. AvA de mithyAtva bhAvavALA hovAthI, sukhanI lAlasAe AvA kRtya kare che, tyAre hariNagamaiSI deva, phakata AvA keI zubha prasaMge, devendranI AjJA thaye, AvA kAryo, dhamanI unnati arthe ja kare che. I // 383 //
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre // 384 // kalpamaJjarA TIkA bAdham aklamam aglAnam amlAnaM ca yathA syAttathA zakrendrasyAjJAnusAram avyAbAdhena divyena prabhAveNa Azvinabahulasya AzvinakRSNapakSasya trayodazIpakSe trayodazItithau hastottarAsu nakSatre hastottarAnakSatre candreNa saha yoga= saMvandham upagate sati trizalAyAH kSatriyANyAH kukSau garbhatvena saMharatisthApayati / yo'pi ca khalu sa trizalAyAH kSatriyANyA garbhaH, tamapi ca khalu devAnandAyAH brAhmaNyAH kukSau garbhatvena saMharati sthaapyti| tasmin samaye%3D garbhasaMharaNakAlopalakSite samaye zramaNo bhagavAn mahAvIraH trijJAnopagataH matizrutAvadhinAmakaisvibhimA'nairyuktazcApi babhUva / sa bhagavAn 'saMhariSye' iti jAnIte, 'saMhRto'smi' iti jAnIte, 'saMhriyamANo'smi' ityapi jaaniite| yataH sa saMharaNakAlaH khalu asaMkhyeyasAmayikA asaMkhyeyasamayaparimitaH prjnyptH| tataH khalu sa hariNaigameSI devaH taM zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM tajjananI trizalAM devIM ca vanditvA namasyitvA yasyA eva dizaH prAdurbhUtaH, vinA bAdhA, vinA zrama, vinA kheda aura vinA tejohAni zakrendra kI AjJA ke anusAra, abAdha divya prabhAvase, Azvina-mAsa ke kRSNapakSa kI terasa ke dina, candramA ke sAtha hastottarA-uttarAphAlgunI nakSatra kA yoga hone para trizalA kSatriyANI ke udara meM garbharUpa meM sthApita kara detA hai aura trizalA kSatriyANI kA jo garbha thA, use devAnandA brAhmaNI ke udara meM garbha rUpa se sthApita karatA hai| usa kAla meM aura usa garbha saMharaNa se saMbaMdhita samaya meM zramaNa bhagavAn mahAvIra mati zruta aura avadhi-ina tIna jJAnoM se yukta the| vaha bhagavAn jAnate the ki merA saMharaNa hogA, vaha jAnate the ki merA saMharaNa huA, vaha jAnate the ki merA saMharaNa ho rahA hai| kyoM ki saMharaNa kA vaha kAla asaMkhyAta samayoM kA kahA gayA hai| tatpazcAta vaha hariNegameSI deva zramaNa bhagavAn mahAvIra ko aura unakI mAtA trizalA devI ko gola mara kRta-garbha saMharaNam "saMharaNa' eTale samyapha prakAre harI levuM temaja dAkhala karavuM te thAya che. AvA vakhate gAMdhAnamAM rahelAM ja mUrjIvaMta hoya che, kAraNa ke garbhanuM duHkha kalpanAtIta hoya che. jIvanA bhUlakaNAM svabhAvane lIdhe garbhamAMthI AvyA bAda ja te duHkhane vIsarI jAya che. paraMtu bhagavAna garbhane duHkha anubhavatAM hatAM, chatAM // 384 sajAga hatAM, kAraNa ke "sakhyatvabhAva' dvArA temanuM lakSa * AtmA' prati kendrita thayeluM heI AvA duHkhe temane asara karI zakatAM nahi. dAkhalA tarIke ApaNane zArIrika vedanA thatI hoya chatAM, keI vyakti mAkSa, tenI pAtamA pazavI hatyAre, yAM sudhI pAtama mana pazavAyegu 2he tyA sudhI te mAnI masa2arwwjainelibrary.org.
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma ni zrIkalpa matra // 385|| kalpamaJjarI TIkA tAmeva dizaM pratigataH pratinivRttaH zakrasya devendrasya devarAjasya tAmAjJapti kSiprameva pratyarpayati bhavaduktaM sarva mayA vihitamiti zIghrameva zakAya nivedayatIti / 'terasIpakkheNaM' 'hatthuttarAhiM nakvateNa' 'uvagaeNaM' ityatra saptamyarthe tRtIyA bodhyeti ||muu013|| mUlam-tae NaM sA tisalA khattiyANI tasi tArisagaMsi cAru-chaddAruya-veruliyAi-viviha-mANikka-cittiyamasiNa-maNoharA-raMbha-khaMbho-vaMta-kaMta-sAlabhaMjiyA-maMju-maNi-kaMcaNa-yaNa-baMdhura-sikhara-nissaMka-viDaMka-visAla viviha-maNijAla-vidala-caMda-pagAsaMta-bahurUvaM-karayaNa-raiya-sovANa-paraMparA-nijjaha-samUha-suMdaraMtara-kaNagakiMkiNI-kAsi-kaNayAliyA-caMdasAliyA-viviha-vibhatti-kalie rayaNa-khaiya-masiNa-hemakuI haMsagabbha-yaNa-viraiya-viula-dAre gomejjaga-maNi-raiya-iMdakIle cAru-lohiyakkha-ujjoiya-cokaTe maragaya-vajaggala-laliya-kavADe paMcavaSNa-rayaNaviNimmiya-toraNa-vicitte ditta-joIsyaNa-viraiya-caMdae citta-cittiya-phaliha-yaNa-haMsamAliyA-tirakkaya-gagaNatala iMta-saccahaMse maMdANila-peliya-jaMbUNayamaya-pattala-suttappoyu-jala-maNi-mottiya-allarI-nissaraMta-chattIsarAya-rAiNI-guMjie sarasa-Niruvama-dhAUvala-rAga-raMjie, bAhirI aidhavaliyaghaTamaTe, abhitarao cittiyavicitta-pavitta-citte pavaMciya-paMcavaNa-maNi-rayaNa-kuhimatale kamala-layA-kusumavallI-laliya-puSphajAi-cittAlaMkiya-ulloya-caMcio-varitale kusala-lalAma-kaNaga-kalasa-suraiya-paDipuMjiya-sarasa-sArasa-sohaMta-dArabhAge labaMta-suvaSNappahANa-maNi-muttA-lalAma-dAma-viraiya-dAra-susame sugaMdha-baMdhura-kusuma-maula-pamhala-sukappa-tappasohie hiyayamaNaraMjae kappUra-laviMga-malayaya-caMdaNa-kAlAguru-pavarakuMdurukka-turukka-dhUva-ujjhaMta-unbhUya-murahimaghamaghaMta-gaMdha-baMdhure sugaMdhoddharagaMdhie gaMdhavaTibhUe maNi-gaNa-kiraNa-dUrIkayaM-dhayAre paMcavaSNa-rayaNo-vasohie, DajhaMta-dhUva-dhUma-paDalaM-cuya-kaMte citta-rattamaNi-roI-suvijjubbhAie miu-mayaMga-NiNAe meha-jAla-bhama-naciyavandanA karake aura namaskAra karake jisa ora se AyA thA, usI ora zIghra lauTa gyaa| usane zakrendra ko nivedana kara diyA ki ApakA kahA kArya maine sampanna kara diyA hai|muu013|| rAjabhavana: varNanam. // 385 // anubhavAtI nathI. A badhA duHkhanuM mULa kAraNa "mane maya' pravRtti che. bhagavAnanuM lakSa " anAtmaka bhAve taraphathI chUTI, "AtmabhAva' tarapha vaLI gayuM hatuM tethI teo duHkhane hama nahIM AtA. (2013)
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa // 386 // more caMdakaMta-maNi-Nijjhara-nIre sippa-kalA-kamaNije airamaNijja saga-sohA-viDaMbiya-suravara-vimANe savvouya-muha-bhavaNe aciMta-riddhi-saMpaNNe varabhavaNe taMsi tArisagaMsi ubho lohiyakkhamayavibboyaNe tavaNijjamayagaMDo-vahANa-kalie sAliMgaNavaTTie dahI uSNae majjheNa gaMbhIre gaMgA-puliNa-bAluyA-uddAla-sAlisae uyaciyakhoma-dugUlapaTTa-paDicchanne attharaya-malaga-navaya-kusatta-liMba-sIhakesara-cchAie suviraiyarayattANe rattaMsuyasaMvuDe suramme AINaga-rUya-bUra-NavaNIya-tUla-phAsa-maue pAsAIe darisaNije abhirUve paDirUve sayaNijje taMsi tArisagaMsi muhaM sayANA pucarattA-vararatta-kAla-samayaMsi muttajAgarA ohIramANI zrohIramANI ime eyArUve urAle kallANe sive dhanne maMgalle sassirIe hiyakare suhakare pIikare cauddasa mahAsumiNe pAsittA NaM pddibuddhaa| te NaM mahAmumiNA ime-gayo1 vasaho2 sIho3 lacchI4 dAma5 sasI6 diNayaro7 jhao8 kuMbho9 paumasaraM10 sAgaro11 vimANabhavaNaM12 rayaNuccao13 sihI14 ya // 014 // ... . chAyA-tataH khalu sA trizalA kSatriyANI tasmin tAdRze cAru-SaD-dAru-cairyAdi-vividha-mANikyacitrita-maraNa-manoharA''rambha-stambho-pAnta-kAnta-zAlabhaJjikA-majamaNi-kAzcana-ratna-bandhura - zikhara rAjabhavana- mUla kA artha-'tae NaM sA tisalA' ityAdi / tatpazcAt vaha trizalA kSatriyANI jisa uttama rAjabhavanameM varNanam. zayana kara rahI thI usa rAjabhavana kA varNana karate haiM usa rAjabhavana ke kivAr3o meM chaha sundara kASTha lage the| staMbha vaiDUrya Adi vividha prakAra kI maNiyoM se citra-vicitra pratIta hote the, cikane aura manohara racanAvAle the| una staMbhoM ke upAntya bhAgamA meM sundara putaliyA banI huI thiiN| usake zikhara manohara maNiyoM se, svarNa se aura ratnoM se baDe hI muhAvane bhUjana - 'tapaNaM sA tisalA' tyAhi. zikSA manabhA zayana rI 2i said rAjabhavananuM varNana nIce mujaba che - A rAjabhavananA kamADa cha suMdara prakAranA ImAratI lAkaDAnA banelAM hatAM, thAMbhalAM varSa Adi vividha // 386 // prakAranI maNiethI jaDelAM hatAM. A thAMbhalAM para raMgaberaMgI citra doravAmAM AvyAM hatAM. maNienA caLakATa vaDe A citrakaLAo ghaNI suMdara bhAta pADatI hatI. A thAMbhalAMonI vacce suMdara pUtaLIonI AkRtio on kotaravAmAM AvI hatI. pUtaLIonA mAthA maNiratnothI zaNagAravAmAM Avela hatAM. JBAR SEEww.jainelibrary.org
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ nizaGka-viTaGka-vizAla-vividha-maNi-jAla-dvidala-candra-prakAzamAna-bahurUpA-karatna-racita-sopAna-paramparA-niryahamAra samUha-sundarAntara-kanaka-kiGkiNI-kAzi-kanakAlikA-candrazAlikA-vividha-vibhakti-kalite ratna-khacita masaNa-hema-kuDaye haMsagarbha-ratna-viracita-vipula-dvAre gomedaka-maNi-racite-ndrakIle cAru-lohitAkSo-dayotitacatuSkASThe marakata-vajrA-gela-lalita-kapATe pazcavarNa-ratna-vinirmita-toraNa-vicitre dIpta-jyotIratna-viracita kalpa zrIkalpa sUtre // 387 // maJjarI TIkA mAI rAjUbhavana varNanam, pratIta hote the| usakI kapotapAlikA (pakSiyoM ke baiThane kI jagaha) ghAtaka prANiyoM kI zaMkA se rahita thii| usake sopAnoM (sIDhiyoM) kI zreNI mahAn aura vividha prakAra kI maNiyoM ke samUha se arddhacandra ke samAna camakanevAle nAnA taraha ke lakSaNoM vAle ratnoM kI banI thii| usakA bhItarI bhAga niryahoM (ghoDe kI AkRti ke kASThoM) se sundara thaa| kanakAlikA (bhavana kA eka bhAga) sone ke dhuMgharuoM se suzobhita thii| usameM candrazAlA bhI banI thii| isa prakAra vaha rAjabhavana aneka vibhAgoM meM ba~TA thaa| usakI dIvAreM ratna-jaDita svarNa se nirmita aura cIkanI thiiN| usake dvAra vizAla the aura haMsagarbhanAmaka ratnoM ke bane the| indrakIlokI racanA gomeda maNiyoM se kI huI thii| catu:kASTha (bhavana kA caukaTha) sundara lohitAkSa maNiyoM se jagamagA rahA thaa| athavA sundara maMgalagraha ke samAna zobhA pA rahA thaa| usake kibAr3a marakata aura vajra ratroM se banI argalA se sundara the| pA~ca vargoM ke ratnoM se nirmita toraNoM se | mahelamAM vividha pakSIone pALavAmAM AvatAM, teonI rakSA mATe suMdara jagyAo nirmita karavAmAM Avela hatI. * A mahelanI sIDIe, vidhavidha cihnovALA ardhacaMdramAnA AkAravALA ranothI suMdara ane AkarSaka banAvavAmAM AvI hatI. siDIenA pagathIyA upara sarvottama gheDAonI AkRtio doravAmAM AvI hatI. A bhavananA eka bhAgane "kanakAlikA' tarIke oLakhavAmAM AvatuM. A bhAga senAnI ghUgharIothI zobhita karavAmAM Avyo hate. A rAjabhavanamAM aneka khaMDe aneka pravRttio mATe racavAmAM AvyAM hatAM. ane A nAnA prakAranI zobhAthI yukta hatAM. ja tenI divAla ratanajaDita cikaNI suvarNa rajathI banelI hatI. tenA daravAjA, vizALa ane anupama zobhAvALA hatAM. A daravAjA para, haMsagarbhaka nAmanA rane jaDavAmAM AvyAM hatAM. IdrakIlo (dvAranA avayava) gomeda maNiyo dvArA cakacakatAM hatAM. bhavananuM "catukASTha' cagaTa-suMdara te lohitAkSa maNienI zobhAthI jhagamagI rahyuM hatuM. ane lAla hovAne lIdhe gRhanI zobhAne ApI rahyuM hatuM. // 387 // Jain Education Natational or Private & Personal use of
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa maJjarI candrake citra-citrita-sphaTikaratna-haMsamAlikA-tiraskRta-gaganatalo-DIyamAna-satyahaMse mandA-nila-preritajAmbanadamaya-pratala-mUtra-poto-jjvala-maNi-mauktika-jhallarI-niHsara-patriMza-drAga-rAgiNI-guJjite sarasa-ni rupama-dhAtU-pala-ga-raJjite bahiratidhavalitaghRSTamRSTe abhyantarataH citrita-vicitra-pavitra-citre pazcita-paJcavarNazrIkalpa maNi-ratna-kuTTima-tale kamala-latA-kusuma-vallI-lalita-puSpajAti-citrA-laGkato-loca-cazcito-paritale kuzala- mA // 388 // vaha citra-vicitra pratIta hotA thaa| jagamagAte hue ratnoM se caMdove bane the| usa bhavanameM sphaTika ratna kI samAlAe~ aisI adabhuta kuzalatA ke sAtha citrita kI gaI thIM ki AkAzameM uDane vAle sacce haMsa bhI usake sAmane tuccha the| dhImI-dhImI vayAra (pavana) se prerita sone ke bArIka tAroM meM piroye hue maNiyoM aura motiyoM kI jhAlaroM se chattIsa rAga-rAganiyA nikalatI thIM aura unase vaha rAjabhavana nirantara gUMjatA rahatA thaa| vaha sundara aura anupama gerU Adi dhAtu-pASANoM ke raMga se ra~gA huA thaa| usakA bAhyabhAga atyanta zubhra thA, ghisA huA thA aura poMchA huA thaa| bhItarI bhAga meM anokhe-anokhe citra aMkita kiye hue the| usakA vizAla pharza pA~ca varNa ke maNi-ratnoM kA thA aura uparI bhAga kamaloM, latAoM, phUla vAlI veloM tathA bhA~ti-bhA~ti ke phUloM ke citroM se alaMkRta caMdove se yukta thaa| usa rAjabhavana ke dvAra- A mahelanA daravAjAnA kamADe, marakata ane vajIranA AgaLiyAthI zebhAmAM anekhI vRddhi ApI hatI rahyAM hatAM. pAMca jAtanA 2vALA taraNe, A daravAjA upara laTakatAM hatAM. cakacakti-ratna jaDita caMdaravA banAvelA hatA. A bhavanamAM, sphaTika ratnanI 'haMsamALA' evI kuzaLatApUrvaka banAvavAmAM AvI hatI ke AkAzamAM uDatI sAcA hasenI 'hAra ' A 'hAra' pAse lajajA anubhavatI hatI. dhImI dhImI pavananI lahere dvArA, senAnA bArIka tAremAM parovAela maNie ane motIonI AlathI chatrIsa prakAranI rAga-rAgaNIo nikaLatI hatI. A rAga-rAgaNIothI, Akhu bhavana zuM rahyuM hatuM. A mahelane anupama geru Adi dhAtu-pASANathI raMgavAmAM Avyo hato. tene bAhya bhAga, sArI rIte ghasAyela hovAthI e to suMdara ane AkarSaka lAgatuM hatuM ke jonAra vyaktinuM pratibiMba temAM paDatuM ane behuba pratibiMba daSTigocara thatuM. ja divAlone aMdarano bhAga, anekhA citrothI aMkita karavAmAM Avyo hate. bhavananuM vizALa bhoMyataLiyuM pAMca jAtanA maNiratnavALuM hatuM. tene uparano bhAga kamale, latAe ane phaLavALA velethI ane vividha Jain Education initawrational jAnA mitrothI zAmita pAvANe .. rAjabhavana varNanam . // 388 // mAyA tAmAkA . . For Private &Personal Use Only viww.jainelibrary.org.
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa sUtre maJjarI // 389 // TIkA lalAma-kanaka-kalaza-suracita-pratipuJjita-sarasa-sArasa-zobhamAna-dvArabhAge hRdayamanoraJjake karpUra-lavA-malayajacandana-kAlAguru-pravara-kundurukka-turuSka-dhUpa-dahyamAno-dbhata-surabhi-maghamaghAyamAna-gandha-bandhure sugandhoddhara-gandhite gandhavartibhUte maNigaga-kiraNa-dUrIkRtA-dhakAre paJcavarNa-ratno-pazobhite dahyamAna-dhUpa-dhama-paTalA-mbudakAnte citra-raktamaNi-rociH-suvidyad-bhrAjite mRdu-mRdaGga-ninAde meghajAla-bhrama-nartita-mayUre candrakAnta-maNideza meM maMgalamUcaka sundara svarNamaya kalazoM meM caturAI ke sAtha jamAye hue bahuta se kamala zobhAyamAna ho rahe the| sone ke mUta meM piroye hue maNi-muktAoM kI manohara mAlAe~ dvAra-deza ko divya zobhA pradAna kara rahI thiiN| vaha bhavana saurabha se samanvita sundara sumana ke samAna mRdula, atizaya cikanI aura bar3hiyA banAvaTa vAlI zayyA se suzobhita thaa| cittAkarSaka evaM manoraMjaka thaa| kapUra, lauMga, malayaja candana, kRSNAguru, kundurukka, lobAna tathA dhUpa ke jalane se utpanna sugandha se maghamaghAtI huI gaMdha se suvAsita thaa| uttama gaMdha se yukta tathA atyanta hI sugaMdhita thaa| maNigaNoM kI kiraNeM usameM aMdhakAra kA praveza hI nahIM hone detI thiiN| pA~ca varNa ke ratnoM se zobhAyamAna thaa| jalAI huI dhUpa se uThane vAle dhUma-paTala ke kAraNa vaha megha ke sadRza manohara pratIta hotA thaa| vicitra lAla maNiyoM kI kiraNoM kA samUha rUpI sundara ma vidyut se zobhAyamAna thaa| usameM mRdaMga kI mRdula dhvani hotI rahatI thii| mRdaMga kI dhvani sunakara mayUroM A bhavananA praveza dvAre, maMgaLasUcaka suvarNamaya kaLaze, suMdara gaThavavAmAM AvyAM hatAM, ne temAM temaNe kamaLa zelI rahyAM hatAM. suvarNamaya derIomAM parovAela maNi ane khetInI maneharamALA, dvAranI divya zobhA pradIpta karI le che rahI hatI. te bhavana sugaMdhita suMdara phUlonI samAna mRdula, ghaNI suMvALI sArI banAvaTavALI zamAvaDe zebhI rahyuM hatuM ane lekenA cittane AkarSaNa karanAra ane manane raMjana karanAra hatuM. kapUra, lavIMga, malayAgirinuM caMdana, kRSNAguru, kudrukA, lebAna, athavA uttama dhUpa vagerenI sugaMdhathI A mahela madhamadhI rahyo hate. atyaMta sugaMdhita padArtho dvArA, zarIrane utkRSTa paugalika sukha upasthita thatuM hatuM. | maNiratnanA prakAzathI, aMdhakAra, te mahelamAM praveza karI zakate nahi. saLagAvela dhUpanI uThelA dhUmrapaTalo megha-vAdaLo-samAna manahara dIsatAM hatAM. vicitra lAlamaNionA jhaLajhaLATathI, vidyuta-samAna zobhA uThI AvatI hatI. mRdaMganA vanithI mayUra paNa nAcI uThatAM hatAM, A dhvanithI mane, megharAjAnA AgamananI bamaNuM rAjabhavanavarNanam. // 389 // Diww.jainelibrary.org
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mutre // 390 // nirjhara-nIre zilpa-kalA-kamanIye'tiramaNIye svaka-zobhA-viDambita suravara-vimAne sAtuka-sukha-bhavane acintya__ Rddhi sampanne varabhavane tasmin tAdRze ubhayato lohitAkSamayabibbokane tapanIyamaya-gaNDopadhAna-kalite sAliGganavartike ubhayataH unnate madhyena gambhIre gaGgA-pulina-vAluko-dAla-sadRzake uyaciya-kSauma-dukUla-paTTako meghoM kA bhrama ho jAtA thA aura ve nAcate lagate the| vaha candrakiraNoM kA saMyoga hone para candrakAnta maNiyoM se jharanevAle jala se yukta thaa| zilpakalA se kamanIya thA, ataeva atyanta hI ramaNIya thaa| apanI anupama zobhA se deva-vimAna ko bhI mAta karatA thaa| sabhI RtuoM meM sukha-janaka thaa| acintya Rddhi-vaibhava se sampanna thA, tathA jinhoMne pahale puNya kA pUMja upArjita kiyA hai, una prANiyoM ke nivAsa ke yogya thA aura zreSTha thaa| rAjA siddhArtha ke isa rAjabhavana meM trizalA devI sukhapUrvaka seja para zayana kara rahI thii| vaha seja isa prakAra kI thI-usake donoM ora sira aura paira kI tarpha lohitAkSa ratnoM ke upadhAna (takiye) lage hue the| sone ke gAlamamUriye takiye se sahita thii| zarIra-parimita upadhAna se yukta thii| usake sirahAne aura pAMyate (pairoM kI tarpha) kA bhAga U~cA uThA huA thA aura bIca kA bhAga nIcA thaa| jaise gaMgA ke kinAre kI bAlU meM paira rakhate hI paira dhaMsa jAtA hai, usI prakAra usa zayyA para bhI paira nIce rAjabhavana varNanam. thaI AvatI. - caMdramAnI kiraNonA saMyogavaDe caMdrakAMta maNiyothI jaLa karI rahyuM hatuM. A mahelanI saghaLI zabhA devavimAnanI zobhA ane RddhinuM pradarzana karatI hatI. A mahela saghaLI RtuomAM sukhajanaka hate. aciMtya trAddhi ane vaibhavathI saMpanna hato ane utkRSTa puNyazALI jIvane nivAsa yogya ane zreSTha hate. rAjA siddhArthanA A rAjabhavanamAM trizalAdevI, sukhapUrvaka zayana karI rahyAM hatAM. A zavyA kevA prakAranI hatI tenuM varNana A pramANe che. bane paDakhe- mAthu, ane paga tarapha, lehitAkSa ratnanA takIyA mUkavAmAM AvyAM hatAM. A uparAMta suvarNa aMkita gAlamasUrIyA paNa gaThavavAmAM AvyAM hatAM. zayA, zarIra pramANu hatI. zira ane paga taraphanA bhAge, uMcA hatAM, ne vacale bhAga jarA nIcA jevuM hatuM. jema gaMgAnadInA kinArAnI vALamAM paga mukatAM ja paga nIce dhasI jAya che te ja prakAre te zA upara paNu paNa dhasI jatAM hatAM. // 390 Gadarw.jainelibrary.org.
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre 391 // Jain Education Internat bhAsvaraka malaka-nakta-kurukta-limba siMhakesarA-cchAdite suviracitarajakhANe raktAMzukasaMvRte suramye jinaka - rUta- bUra-navanIta tUla-sparza-mRduke prAsAdIye darzanIye abhirUpe pratirUpe zayanIye tasmiMstAdRze sukhaM zayAnA pUrvarAtrA - pararAtra - kAlasamaye suprajAgarA nidrAntI nidrAntI imAnetadrUpAn udArAn kalyANAn zivAn dhanyAn maGgalyAn sazrIkAn hitakarAn sukhakarAn prItikarAn caturdaza mahAstramAn dRSTvA pratibuddhA / te khalu jatA thA / usa para kasIdA kAr3he hue kSauma vastra kA AcchAdana thA / vaha seja Astaraka (AcchAdaka vastra), malaka (bichAne kA vastra), navata ( UnI bichAne kA vastra), kusakta (eka prakAra kA bichaunA), limba (mer3he ke bacce kI na kA bichaunA) tathA siMha kesara (galIcA) se yukta thI, sundara banAvaTa ke rajastrANa (dhUla se rakSA karane vAle vastra) se sahita thI / usa para maccharadAnI tanI huI thI / atizaya ramaNIya thii| Ajinaka (mulAyama carmavastra), kapAsa kI ruI, bUra nAmaka vanaspati, makkhana tathA Aka-semala Adi kI ruI ke samAna mulAyama sparzavAlI thI / vaha darzakoM ke mana meM pramoda utpanna karatI thI, netroM ko sukha dene vAlI thI, punaH punaH darzanIya thii| use dekhate-dekhate tRpti nahIM hotI thI / asAdhAraNa rUpa se sundara thI / aisI seja para sukha se sotI huI trizalAdevI ne madhya rAtri meM, halkI nidrA lete samaya Age kahe udAra, kalyANarUpa, zivarUpa, dhanya, maMgalamaya, lakSmIjanaka, hitakara, sukhakara, tathA prItikara caudaha mahAsvama A zayyA para bharatakAmavAlA rezamI vasro AcchAdita hatAM. A zayyA, astare (AcchAdaka vastra), malaka(paathrvaanaa vastra), navata - ( pAtharavAnA anI bakha) huaA - (ye! prAranA pAtharavAnA vastra), siMga- ( gheTAnA sthAnI ananeo bakha), tathA siDa Dezara - ( gANIyA ) thI yukta hutI. yA 'bhukhAyabhatA'nu' ghUmanA 244 sAme rakSA 42vA, eka suMdara vastra pAtharavAmAM AvatuM. tenI para macchara Adi jIvajaMtuthI rakSaNa melavavA eka maccharadAnI rahetI. A maccharadAnI, carma vajra jevI kAmala, kapAsanA rU jevI suvAlI, khUra nAmaka vanaspati jevI mulAyama calakATavALI, mAkhaNa jevI pAcA spavALI hatI. A kApaDa, jovA mAtrathI prameAda karavAvALuM, netrane ekAkAra karavAvALu, ane daCnIya hatuM, AvI sukhamaya zayyAmAM sUteI trizalA rANIe, madhyarAtrie, anidra avasthAmAM, udAra kalyANamaya ziva sukhakArI, maMgalamaya, hitakara, prItikara evA cauda svapnA joyAM, tenA nAma nIce pramANe-- kalpamaJjarI TIkA rAjabhavanavarNanam . / / 391 / / Pirww.jainelibrary.org
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpamaJjarI shriiklp||392|| mahAsvamA ime-gajaH1 vRSabhaH2 siMhaH3 lakSmIH4 dAma5 zazI6 dinakaraH7 dhvajaH8 kumbhaH9 padmasaraH1 sAgaraH11 vimAnabhavanam12 ratnoccayaH13 zikhI14 ca ||mu014|| TIkA-"tae NaM sA tisalA" ityAdi / tataH hariNaigameSidevapratigamanAnantaraM sAntaddevasaMhRtagarbhadhAriNI trizalA kSatriyANI tasmin tAdRze-apUrvapuNyapratApapApye varabhavane iti agreNa sambandhaH, punaH kIdaze varabhavane? cAruSaDdArucaryAdivividhamANikyacitritamamRNamanoharA''rambhastambhopAntakAntazAlabhaJjikAma maNikAJcanaratnabandhurazikharaniHzaGkaviTakavizAlavividhamaNijAladvidalacandraprakAzamAnabahurUpAGkaratnaracitasopAnaparamparAniyUhasamUhasudarAntarakanakakiGkiNIkAzikanakAlikAcandrazAlikAvividhavibhaktikalite-cAruSaDadArupabhRtInAMcandrazAlikAparyantAnAM yA vividhAH vibhaktayo-vibhAgAstaiH kalite yukte, tatra-cAruSaDadArUNi-sundaraSaTasaMkhyakakASThAni, imAni gRha TIkA rAjabhavanavarNanam. dekhe aura jAga utthii| ve caudaha svama ye haiM-(1) gaja (2) vRSabha (3) siMha (4) lakSmI (5) mAlA (6) candra (7) mUrya (8) dhvajA (9) kuMbha (10) padmasara (11) sAgara (12) vimAna-bhavana (13) ratna-rAzi (14) agni ||suu014|| TIkA kA artha-'taeNaM sA tisalA' ityaadi| taba hariNaigameSI deva ke lauTa jAne para, deva dvArA saMharaNa kiye hue garbha ko dhAraNa karane vAlI usa trizalA kSatriyANI ne apUrva puNya ke pratApa se prApta hone yogya uttama bhavana meM, zayyA para sote samaya caudaha mahAsvapna dekhe, vaha bhavana kisa prakAra kA thA so batalAte haiN| vaha bhavana sundara SaDdAru se lekara candrazAlA taka ke aneka vibhAgoM se yukta thaa| sundara chaha (1) (2) vRSana (3) siM6 (4) bhI (5) bhANA (6) yaMdra (7) sUrya (4) 01 (6) dusa-saMza (10) pasarovara (11) sAgara (12) vibhAna-bhavana (13) 2tnarAzi (14) mazimA 752nA yo snAna suma anubhava malatAM. te jAgI uThI. (sU014) yAnI artha- 'tapa Na sA tisalA' tyAhi. tyAre rizameSI 12 paach| yo pachI, 4153 425 karAyelA garbha dhAraNa karanArI trizalA kSatriyANIe apUrva puNyanA pratApe prApta thavA lAyaka uttama bhavanamAM, zayA para sUtI vakhate cauda mahAsvapna joyAM. te bhavana kevuM hatuM te batAve che- te bhavana suMdara " dAruthI laIne caMdrazALA sudhInA aneka vibhAge vALuM hatuM. suMdara cha kAThene paDakAra che // 392 / / 3 - Jain Education in ordonat
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI // 393 // dvArakapATe bhavanti, vaiDUryAdivividhamANikyAni vairyAdhanekapakArA maNayaH, citritamamRNamanoharAmbhastambhopAntakAntazAlabhaJjikAH-citritA: citravantastathA masaNA-cikkaNAstathA manoharArambhAH sundararacanAvantazca ye stambhAH, tadupAnte-stambhAntaMbhAgasamIpe kAntAH zobhanAzca tAH zAlabhaJjikA puttalikAH-kASThAdinirmitA manuSyAkRtisadRzAH, maJjumaNikAJcanaravabandhurazikharaM-maJjUni-sundarANi yAni maNikAJcanaratnAni, taiH bandhuraM= zobhamAnaM ca tacchikharaM bhavanazikharaM, niHzaGkaviTaGkaH-niHzaGkAghAtakamANizaGkArahitazcAsau viTaGkaH kapotapAlikA-prAsAdAdyagrabhAge kASThAdinirmitaM pakSiNAmAvAsasthAnam, vizAlavividhamaNijAlaM-vizAlA mahAnto ye vividhAH nAnAprakArAH maNayaH vajrAdayasteSAM jAlaM-samUhaH, dvidalacandraprakAzamAnabahurUpAGkaratnaracitasopAnaparamparA-dvidala: arthoM yazcandraH tadvat prakAzamAnAni yAni bahurUpAGkAninnAnArUpacihnayuktAni rabAni taiH racitAni% nirmitAni yAni sopAnAni ArohaNamArgAsteSAM paramparA anukramaH, nihAH azvAdyAkRtikAni dvArapArthavi TIkA rAjabhavanaMY varNanam. kASThoM ko SaDdAru kahate haiN| yaha chaha kASTha gRha ke dvAra ke kivAr3oM meM hote haiN| vaiDUrya Adi aneka prakAra kI maNiyoM se, citrayukta, cikane tathA manohara banAvaTa vAle staMbho ke antima bhAga ke samIpa sundara putaliyoM-kASTha Adi kI banI manuSya Adi kI AkRtiyoM se, manohara maNiyoM, svarNa evaM ratnoM se suhAvane zikharoM se, ghAtaka prANiyoM kI zaMkA se varjita kapotapAlikA-mahala Adi ke agrabhAga para kATha Adi ke bane hue pakSiyoM ke nivAsasthAna se, vizAla aura vividha prakAra kI vajra Adi maNiyoM ke samUha tathA arddhacandra ke samAna camakane vAle nAnA prakAra ke cihnoM se yukta ratnoM dvArA racita sIr3hiyoM kI paramparA se, niryahoM-daravAje ke AjUbAjU dIvAra se bAhara nikale hue azva Adi kI AkRti ke kASThoM se suzobhita bhItarI bhAga se, sone kI // 393|| kahe che. A ja kASTha gharanA bAraNAMonAM kamADemAM hoya che. vairya Adi aneka prakAranA maNIothI citravALAM, suvALAM tathA manahara racanAvALAM staMbhanA aMtima bhAganI pAse kASThAdi vaDe banelI putaLIo-manuSya AdinI AkRtio-thI, manahara maNIe. sonA ane ratnathI zubhatAM zikhare vaDe, hiMsaka prANIonI zaMkAthI varjita kapatapAlikA-mahela AdinA agrabhAga upara kASTha Adi vaDe banAvelAM pakSIonAM nivAsa sthAna vaDe vizAla ane judA judA prakAranA vajA Adi maNIonA samUha tathA ardhacaMdranAM jevAM calakatAM aneka prakAranA cihnovALAM ratna dvArA racela sIDIonI paraMparA vaDe, niyaMhe-daravAjAnI AjubAju dIvAlamAMthI bahAra nIkaLI hatI te Jain Education G estionar
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mutre // 394 // kalpamaJjarI TIkA nirgatadArUNi, teSAM samUhaH, tena sundaraM yadantaraM gRhAbhyantarabhAgaH, tat kanakakiGkiNIbhiH svarNakSudraghaNTikAbhiH kAzate zobhate ityevaM zIlA yA kanakAlikA-bhavanasya bhAgavizeSaH, candrazAlA-zirogRhaM saiva candrazAlikA ityAsAM yA vividhA anekaprakArA vibhaktiH-vibhAgastayA kalite yukte, punaH-ratnakhacitamasaNahemakuDace-ratnakhacita ratnaghaTitaM mamRNaM-cikkaNaM ca hemakuDayaM-svarNabhittiryasmin tAdRze, puna:- haMsagarbharatnaviracitavipuladvAre-haMsagarbharatnaviracitAni haMsagarbhAkhyaratnanirmitAni vipuladvArANi=vizAladvArANi yasya tAdRze, punaH-gomedamaNiracitendrakIle-gomedamaNinA gomedAkhyamaNinA racitam kRtam indrakIla dvArAvayavo yasya tasmina, punaH-cArulohitAkSoyotitacatuSkASThe-cAru: manoharo yo lohitAkSo ratnavizeSaH tenodyotitaM prakAzita catuSkASThaM yatra tasmin, yadvA-cAruH sundaro yo lohitAkSaH maGgalagrahaH tadvat uyotitaM catuSkASThaM yatra tasmin, punaH -marakatavajrArgalalalitakapATe-marakata-vajrAkhyamaNinirmitaM yadargalaM-kapATasampuTakIlakaM tena lalitAni-zobhitAni kapATAni yasya tasmin , punaH-paJcavarNa-ratna-vinirmita--toraNa-vicitre-paJcavarNe ratnanirmitAni yAni toraNAni tairvicitraMzobhitaM yattasmina, dIpta-jyotIratna-viracita-candrake-dIptaM prakAzitaM jyotiH tejo yasmidhuMgharuoM se zobhAyamAna kanakAlikA (bhavana ke eka bhAga) se, tathA candrazAlA (bhavana ke zirogRha) se, vaha bhavana sundara pratIta hotA thaa| usa bhavana kI svarNa kI dIvAreM thIM aura unameM ratnajar3e hue the / haMsagarbha nAmaka ratnoM ke bane hue vizAla dvAra the| gomeda maNiyoM dvArA racita indrakIla-dvAra kA avayava vizeSa thA / manohara lohitAkSa maNi se usakI caukaTha banI thI, yA manohara maMgalagraha ke samAna usa bhavana kI caukaTha zobhAyamAna hotI thii| marakata evaM vajramaNiyoM se banI Agala se kivAr3a manohara jAna par3ate the| vaha pA~ca raMga ke ratnoM se bane toraNoM se zobhAyamAna thaa| vahA~ dedIpyamAna AbhA vAle ratnoM ke caMdove bane the| adbhuta rUpa se citrita kI gaI sphaTika maNiyoM kI AvatAM azva vagerenI AkRtinAM kASThothI suzobhita aMdaranA bhAgathI, senAnI ghugharIothI zobhAyamAna kanakAlikA (bhavanano eka bhAga) thI, tathA caMdrazAlA (bhavananuM ziregRha) thI, te bhavana suMdara lAgatuM hatuM. te bhavananI dIvAla senAnI hatI, ane temAM ratno jaDelAM hatAM. haMsagarbha nAmanAM ratnanAM banelAM vizALa dvArA hatAM. gameda maNIo vaDe racela InakIla-dvArane avayava vizeSa hatuM. tenI caukaTha (bAraNAnuM cAkaDuM-umare) manahara lohitAkSa maNi vaDe banAvelI hatI, athavA te gharanI caukaTha manahara maMgaLa grahanA jevI suMdara ane lAla hatI. marakata ane vajI maNIo vaDe banelAM kamADa AgaLathI manahara lAgatAM hatAM te pAMca raMganAM 2 vaDe banAvelAM taraNethI zobhatAM hatAM. tyAM cakacakita tejavALAM rannenAM caMdaravA banAvelA hatA. addabhuta rUpathI citrala kaTika rAjabhavanavarNanam. // 394 // .
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 395 // Zhi Cheng Shi Wu Xun Wu Shi Wu ) stAdRzaM yadratnaM tena viracitaM candrakaM = 'candovA' iti bhASAprasiddhaM yasmiMstasmin, tathA-citra-citrita-sphaTikaratnahaMsa mAlikA - tiraskRta - gaganatalo - DDIyamAna - satyahaM se - citrA = AzcaryajanikA citritA = likhitA yA sphaTikaratnAnAM haMsamAlikA tayA tiraskRtAH = adharIkRtAH gaganataloDDIyamAnAH - AkAzatale utpatantaH satyahaMsA:= vAstavikahaMsA yasmin tasmin punaH - mandAnila - prerita - jAmbUnadamaya- pratala - sUtra - protojjvala- maNi- mauktikajhallarI- nissara- SaTtriMza- drAga-rAgiNI - guJjite - mandAnilena = mandapavanena preritA = prakampitA yA jAmbUnadamayena svarNamayena pratalena= sUkSmeNa sUtreNa protA ujjvala-maNi - mauktika -jhallarI, tato nissarantyo yAH paTtriMzad rAgarAgiNyaH, tAbhirguJjitaM = madhurAvyaktazabdayuktaM yattasmin punaH - sarasa - nirupama - dhAtU - pala - rAga - raJjite - sarasAH = zobhanAH nirupamAH=upamAvarjitAH - atyuttamAH suvarNazobhAvarddhakA ye dhAtUpalAH = dhAtupASANA:=svarNagairikAdayasteSAM rAgeNa raJjitaM yattasmin punaH-vahi- ratidhavalita- pRSTa - mRSTe - bahiH = gRhAdvahirbhAge atidhavalitaM =bahuzvetaM ghRSTaM= gharSaNaviSayIkRtaM mRSTaM mArjanyA vizodhitaM ca yat tasmin punaH - abhyantarataH = AbhyantarabhAge citrita - vicitrapavitra - citre - citritaM = likhitaM vicitram = adbhutaM pavitraM = svacchaM citraM yasmiMstathAbhUte, tathA-prapaJcita - paJcavarNa haMsamAlAe~ gaganatala meM ur3ane vAle sacce sajIva haMsoM ko bhI tuccha banAtIM thIM / manda manda pavana se hilane vAlI aura suvarNamaya patale sUta meM piroI gaI maNi-motiyoM kI jhAlara se nikalane vAlI chattIsa rAga-rAginiyoM se gUMjatA rahatA thA, arthAt usa bhavana meM madhura aura asphuTa dhvani hotI rahatI thI / vaha zobhanIya tathA anupama sone kI dIvAroM kI zobhAko bar3hAne vAlI sonAgerU Adi ke raMgoM se raMgA thaa| bhavana kA bAhya bhAga ekadama zveta ghisA huA aura saMmArjanI se sApha kiyA huA thA aura bhItarI bhAga meM anokhe - anokhe citra bane hue the| usakA bhUmitala - pharza zveta Adi pA~ca varNoM ke maNi-ratnoM dvArA racita thA adhika suMdara lAgatI, maMda maMda alaramAMthI nikalatI chatrIsa rAgane cAlu rahetA hatA. te su Mdara maNIenA hu'sanI hArA AkAzamAM uDanArA sAcA-sajIva haMsA karatAM paNa pavanathI jhulatI ane suvarNamaya pAtalAM sUtaramAM parAvelI maNi-metiyAnI rAgaNIothI guMjatu rahetuM hatu, eTale ke te bhavanamAM madhura ane asphuTa tathA anupama senAnI dIvAlAnI zAbhAne vadhAranAra seAnAgerU AdinA raMgo vaDe raMgeluM hatuM. bhavananA bahAranA bhAga taddana zveta, dhaseleA ane sAvaraNI vaDe sApha karelA hatA ane aMdaranA bhAgamAM aneka prakAranA adbhuta citra banAvelAM hatAM. tenuM bhAMyataLiyuM (pha) zveta Adi pAMca raMgAnA vaDe banAveluM hatuM, ane tenI chata Jain Education ational MER Qiang Dao kalpa maJjarI TIkA rAjabhavana varNanam . / / 395 / / * .
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 396 // pa maNi-ratna-kuhimatale-apazci-vistRtaM paJcavarNa-maNiratna-kuTTimatalaM zvetAdivarNapazcakavanmaNiratnaracitanibaddhabhUmitalaM yasya tasmin, tathA kamala-latA-kusumavallI-lalita-puSpa-jAti-citrAlaGkato-loca-caJcito-paritale tatra kamala-prasiddhaM, latA-ballI, sA ceha puSparahitA amaravalyAdi dyA, agre kusumavallIti zabdopAdAnAta, kalpakusumavallI-padmanAgAzokacampakAmravAsansyatimuktakakundalatAdirUpA puSpalatA, lalitA yA puSpajAtiH-ityAsAM maJjarI citreNAlaGkatA zobhito ya ulloca:-candrakaH, tena caJcitaMyuktam uparitalam-uparitanabhAgo yasmin tasmin , TIkA tathA kuzala-lalAma-kanaka-kalaza-suracita-pratipuJjita-sarasa-sArasa-zobhamAna dvArabhAge-tatra-kuzalAni maGgalAni, tatsUcakA ye lalAmA sundarAH kanakakalazA: svarNaghaTAH, tatra-suracitAni-vinyastAni pratipuJjitAni= rAzIkRtAni sarasAni-parAgayuktAni yAni sArasAni-kamalAni taiH zobhamAnaH virAjamAno dvArabhAgo dvArapadezo yasya tasmin,tathA-lambamAna-suvarNapradhAna-maNi-muktA-lalAma-dAmAni-lambamAnAni yAni suvarNamadhAna-maNi-muktA-lalAmadAmAni-suvarNamUtragrathitatvAt suvarNapradhAnAni yAni maNimuktAnAM lalAmAni manoharANi dAmAnimAlyAni, tairviracitA dvArANAM suSamA-paramA zobhA yasya tasmin, tathA-sugandha-bandhura--kusuma-mRdula-pakSmala-sukalpa-talpa-zobhite-sugandhena= saurebhyeNa bandhuraM-sundaraM yatkusumaM tadvat mRdulaM-komalaM pakSmalaM-pakSmavat-paramacikkaNaM sukalpa-samIcInaracanAyuktaM ca yat rAjabhavanaaura uparI bhAga-chata kamalo, vinA phUla kI velo, padmanAga azoka campA Amra vAsantI atimuktaka tathA varNanam. kunda Adi phUlabAlI latAoM tathA sundara-sundara puSpoM ke citroM se suzobhita thA / maMgalasUcaka sundara svarNamaya kI kalazoM meM sajAye hue, puMjIkRta (bahuta se ekatra kiye hue) tathA parAgayukta kamaloM se usa bhavana kA dvArabhAga zobhAyamAna ho rahA thaa| laTakatI huI, sone ke mUta meM gUMthI huI tathA maNiyoM evaM motiyoM se mana ko mAra haranevAlI mAlAe~ dvAra kI zobhA bar3hA rahIM thiiN| vaha bhavana sugaMdha se sundara, sumana ke samAna komala,, khUba cikanI aura sundara racanAvAlI zayyA se zobhita thaa| smaraNa karanevAlA citta aura saMkalpa-vikalpa kamaLa, phula vinAnI vele. pavanAga. azeka, capa, Amra, vAsanI, atimuktaka tathA kunda Adi phUlavALI latAe tathA suMdara suMdara puSpanAM citrothI subhita hatI. maMgaLa-sUcaka suMdara senAnA kaLazamAM paMjIkRta (ghaNAM ekatra do // 396 // karelA) tathA parAgavALAM kamaLathI bhavanane dvArabhAga zete hate. senAnA dorAmAM guMthelI tathA maNio ane mitIothI manane harI lenArI laTakatI mALAo dvAranI zobhA vadhAratI hatI. te bhavana sugaMdhathI suMdara puSpanA jevI kemala khUba suMvALI ane suMdara racanAvALI zakhyA vaDe zobhatuM hatuM. maraNa karanArUM citta ane saMka95- Jain Education R onal ainelibrary.org.
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpI zrIkalpasUtre talpa-zayyA tena zobhite, tathA-hadaya-mano-rajake-hadayacita-smaraNavRttika, mana saMkalpavikalpavRttikamityubhayoH / raJjake camatkArake, tathA-kapUra-lavA-malayajacandana-kAlAguru-kundarukka-turuSka-dhapa-dahyamAno-bhUta-surabhimaghamaghAyamAna-gandha-bandhure-karpUraM lavaGgamityubhayaM prasiddhaM, malayajacandanaM malayagirisamutpannaM zrIkhaNDanAmakaM candanaM, kAlAguru-kRSNAguru-sugandhidravyavizeSaH, pravarakundarukkaMbAndhayuktaM dravyam , turuSka-sihakAbhidhAnaM sugandhidravyaM 'lohavAna' iti khyAtam, dhRpadazAGgAdiranekasugandhidravyasaMyogasamudbhavo vilakSaNagandhaH, eteSAM karpUrAdidhUpAntAnAM sugandhidravyANAm dahyamAnAnAm udbhUtaH utpanno yaH surabhiH sugandhaH tena maghamaghAyamAnaH sarvataH prasaran yo gandhaH tena bandhure-mundare, tathA-sugandho-dhura-gandhite-sugandhAnAM madhye ya uddharam zreSTho gandhaH sa jAto yasya sa tathA tasmina, tathA gandhavartibhUte-gandhavartiH gandhadravyaguTikA, tadbhUte-tatsadRze-atyantasugandha maJjarI // 397 // TIkA rAjabhavanavarNanam. karanevAlA mana kahalAtA hai| vaha rAjabhavana citta aura mana donoM meM camatkAra utpanna karanevAlA thaa| kapUra aura lauMga, malayaparvata para utpanna honevAlA candana-zrIkhaNDa, kRSNAguru (kAlA agara) eka sugaMdhi dravya, kundurukka eka sugaMdha dravya, turuSka ko sihalaka bhI kahate haiN| vaha 'lohavAna' nAma se prasiddha hai| aneka sugaMdhavAlI vastuoM kI milAvaTa se banI huI dazAMga Adi dhUpa kahalAtI hai, jisakI gaMdha vilakSaNa prakAra kI hotI hai| ina saba kapUra se lekara dhUpa taka ke sagaMdhi dravyoM se utpanna hue saurabha se maghamaghAte hue gaMdha se vaha bhavana manojJa mAlama hotA thaa| saba sugaMdhi meM zreSTha sugaMdha vahA~ mahaka rahI thii| vaha sugandha-dravyoM kI guTikA sA arthAt atyanta sugaMdhayukta thaa| vaiDUrya Adi maNiyoM ke samUha kI kiraNoM ne vika95 karanArUM mana kahevAya che. te rAjabhavana citta ane mana banemAM camatkAra utpanna karanAruM hatuM. kapUra ane laviMga, malaya parvata para utpanna thatuM candana-zrIkhaMDa, kRSNaguru (kALe agara)-eka sugaMdhi dravya, ku6ruddha eka sugaMdhi dravya che. turukane silaka paNa kahe che te "mAna' nAmathI prasiddha che. aneka surgadhidAra vastuonA mizraNathI banela dazAMga Adi dhUpa kahevAya che, jenI gaMdha vilakSaNa prakAranI hoya che. e ||397 // badhAM-kapUrathI laIne pa sudhInA sugadhi drathI utpanna thayela sugaMdha vaDe madhamadhAtI gaMdhathI te bhavana manahara lAgatuM hatuM. badhI sugamAM zreSTha sugaMdha tyAM mahekI rahI hatI. te sugandhita dravyonI guTikA samAna eTale ke teNe atyanta sugaMdhIdAra hatuM. vaya Adi maNIonA samUhanAM kiraNoe tyAMnA aMdhakArane dUra karI nAkhyA hatA.
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA 398 // yukte ityarthaH, tathA-maNi-gaNa-kiraNa-durIkRtA-dhakAre-maNayaH vaidUryAdayasteSAM yo gaNaH samUhastasya yaH kiraNaH tena dUrIkRtAmnAzivo'ndhakAro yasmiMstasmin, tathA-paJcavarNa-rala-zobhite-zvetAdivarNapazcakayuktaratnavirAjite, tathA-dahyamAna-dhUpa-dhUma-paTalAmbuda-kAnte-dahyamAna:-bahrau prajvalyamAno yo dhUpaH tadutpannA ye dhamAsteSAM paTalenasamUhena ambudakAnte meghavatsundare, tathA-citrarakta-maNi-rociH-suvidyud-bhrAjite-citrAH vilakSaNA ye raktAH raktavarNA maNayasteSAM yad rocipakAzaH tadrUpA yA muvidyut-zomanA vidyut tayA bhrAjita-zobhite, tathA-mRdu-mRdaGganinAde mRdumkomala:-zravaNaramaNIyo mRdaGgasya ninAdo-dhvaniyasmiMstasmin, tathA-meghajAla-bhrama-nartitamayUremeghajAlasya meghasamUhasyAbhAve'pi gambhIramRdaGgAdidhvanizravaNena tabhrameNa nartitAH naTitAH mayUrA yasmin tasmin, tathA-candrakAntamaNi-nirjhara-nIre-candrakAntAkhyamaNivizeSasya candrodayaprabhAveNa yo nirjharaH srotaH, tadrUpaM nIraMjalaM yatra tasmin, tathA-zilpakalAkamanIye-zilpakalAbhiH svastikasarvatobhadranandyAvAdirUpAbhiH bhavana zilpakalAbhiH kamanIye-sundare, ataeva-atiramaNIye sundaratare, tathA-svaka-zobhA-viDambita-suravara-vimAnevahA~ ke aMdhakAra ko dUra kara diyA thaa| revata Adi pA~ca raMgoM ke ratnoM se suzobhita thaa| agni meM jalAye jAnevAle dhUpa se dhUma kA jo paTaLa-samUha utpanna hotA thA, usase vaha megha ke samAna sundara jAna par3atA thaa| vilakSaNa lAla varNakI kiraNoM ke prakAza rUpI sundara vidyut se zobhAyamAna thaa| usameM zrutisukhada mRdaMga kI dhvani hotI rahatI thii| ata eva meghapaTala ke abhAva meM bhI mRdaMga kI gaMbhIra dhvani ko sunakara mayUroM ko meghoM kA bhrama ho jAtA thA aura ve nAcane lagate the| candramA kA udaya hone para candrakAnta maNiyoM se jo jalasrota utpanna hotA thA, tadrapa jala usa bhavana meM vidyamAna thaa| svastika, sarvatobhadra, nandhAvata Adi bhavana-kalAoM se vaha sundara thA, ata eva sundaratara thaa| apanI zobhA se veta Adi pAMca raMgenA ratna vaDe te suzobhita hatuM. agnimAM saLagAvatA dhUpamAMthI dhUmADAne je paTala-samUha utpanna thatuM hatuM tenA vaDe te megha jevuM suMdara lAgatuM hatuM. vilakSaNa lAla raMganA prakAzarUpI suMdara vijaLIthI te zobhAyamAna hatuM. temAM zruti-sukhada (kAnene sukha upajAvanAra) mRdaMgane avAja thayA karatuM hatuM. tethI meghapaTala na hovA chatA paNa mRdaMgane gaMbhIra avAja sAMbhaLIne mayurane meghane zrama thai jatuM hatuM, ane teo nAcavA lAgatAM hatAM. candramAne udaya thatA candrakAnta maNiya vaDe je jaLastrota utpanna thatAM hatAM te jaLa te bhavanamAM hAjara hatuM. svastika, savabhadra, nandAvatta Adi bhavana-kalAe vaDe te suMdara hatuM, tema ja vadhAre rAjabhavanavarNanam. mA // 398 // Jain Education Inter nal .
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ ---- repeatree kalpamaJjarI TIkA svakazobhAnijazobhA tayA viDambitatiraskRtaM suravaravimAnaM yena tasmin-devavimAnAdapyutkRSTe, tathAsarvatuka-sukha-bhavane-sarve ca te RtavaH-sarvartavaH hemantAdayaH SaDRtavaH, ta eva sarvarnukAH, teSAM sukhaM bhavatyasminiti sarvatukasukhabhavanaM tasmin, tathA-acintya Rddhi-sampanne- atibahutvena acintyAH cintayitumazakyA:-anirvacanIyA yA RddhayastAbhiH sampanne yukte, varabhavane zreSThaprAsAde tasmiMstAdRze= // 399 // pUrvabhavopArjitapuNyapuJjAnAM prANinAM nivAsayogye varabhavane zreSThaprAsAde sthite zayanIye zayyAyAM. kIdRze zayanIye? ityAha-ubhayato lohitAkSamayabibbokane-ubhayataH dvayoH pArzvayoH lohitAkSamayaMlohitAkSo ratnavizeSastanmaya-tatkRtaM bibbokanam upadhAnaM yasmiMstasmina, punaH kIraze zayanIye? ityAha-- sapanIyamaya-gaNDopadhAna-kalite-tapanIyaM svarNa tanmayaM taskRtaM yat gaNDopadhAna-kapolasthalasthApanArthamupadhAnaM tena kalite sahite, tathA-sAliGganavartike-AliGganavA-zarIramamANopadhAnena saha vartate yattatsAliGganavartikaM tasmin-zarIrapramANopadhAnasahite, punaH kIdRze ? ubhayata unnate, ataeva-madhyena gambhIre-madhyadezena nimne, punaH devoM ke zreSTha vimAna ko bhI mAta karatA thA, arthAt vaha devavimAna se bhI atyanta utkRSTa thaa| hemanta E Adi sabhI (chaha) RtuoM meM sukhadAyI thaa| vaha bhavana, cintana aura kathana nahIM kiyA jAya aisI vipula Rddhi se sampanna thA aura pUrvopArjita puNya ke dhAraka puruSoM ke nivAsa ke yogya thaa| isa zreSTha rAjaprAsAda meM trizalA devI zayyA para zayana kara rahI thiiN| vaha zayyA zarIrapramANa upadhAna se zobhamAna thii| usake donoM tarapha lohitAkSa ratna ke takiye lage the| kanapaTI rakhane ke liye sone ke bane upadhAna (gAlamasUriye) se yukta thii| usapara zarIra ke barAvara takiye rakkhe the| usake sirahAne kI tarapha kA aura pAMyate (pairoM) kI tarapha kA bhAga U~cA thA, ata eva bIca kA bhAga kucha-kucha suMdara hatuM. potAnI bhAthI denA zreSTha vimAnane paNa te mahAta karatuM hatuM, eTale ke te devavimAna karatAM paNa atyaMta suMdara hatuM. hemaMta Adi badhI (chae RtuomAM te sukhadAyI hatuM. te bhavana, kalpI na zakAya urpha tathA varNavI na zakAya evI vipula RddhivALuM hatuM ane pUrvopArjita puNya dharAvanAra puruSanA nivAsane mATe yogya setu A zreSTha rAjamahelamAM trizalAdevIe je zayA para zayana karyuM hatuM te zavyAnuM varNana A prakAre che. te zayA zarIrapramANa upadhAnathI zobhAyamAna hatI. tenI banne tarapha lohitAkSa ratnanA takiyA mUkelA Jain Education foransal. OMnapaTI bhUpAne bhATe sonAnA banAtA ayAna (uamasariyA) pIte yu4 tI. tena 52 zarIranA rAjabhavanavarNanam, vinA eka anupA pujaya // 39 // che
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre ||400|| Jain Education Inte Hai Xian Hai Xian gaGgA - pulina - vAluko - dAla - sadRze - gaGgAyA yatpulina - jalotthitaM taTaM tatra yA vAlukAstAsAM ya uddAlaH = caraNe nyaste satyadhogamastatsadRze - tattulye, ayaM bhAvaH - yathA gaGgApulinavAlukAnAmuddAlaH caraNe nyaste'dhogamanaM bhavati tathA zayanIyasyApi caraNe nyaste'dhogamanaM bhavatIti atikomalatvaM zayanIye dhvanyate iti / tathA cAtikomalasvena gaGgApulinabAhukAsadRza ityarthaH phalitaH / iha uddAlarUpadharmasya gaGgApulinavAlukArUpadharmiNazcAbhedasvIkAre sAdRzyaM ghaTate / tathA-uyaciya- kSauma - dukula - paTTa - paricchinne - uyaciyaM = parikarmitaM yat kSauma dukUla kArpAsikam atasImayaM vA vastraM, tasya yugalApekSayA yaH paTTaH = ekaH zATakaH sa praticchAdanam = AcchAdanaM yasya tattathA tasmin, 'uyaciyaM' iti dezIzabdaH, tathA Astaraka - malaka - navata - kusakta- limba - siMhakesarAcchAdite-tatra - Astarakram=AcchAdakaM vastraM, malakam = AstaraNavastravizeSaH, navatam - UrNAnirmitAstaraNavizeSaH, kusaktam - AstaraNavizeSaH, limbam = meSazizurNA nirmita AstaraNavizeSaH, siMhakesaraH = jaTilakambalaH 'galIcA' iti bhASAprasiddhaH, nIcA thaa| jaise gaMgA ke taTa kI bArIka bAlU meM paira rakhane se paira bhItara kI ora bai~sa jAte haiM, usI prakAra usa zayyA para bhI pA~va rakhate hI dha~sa jAte the| abhiprAya yaha hai ki vaha atyanta hI mulAyama thI aura atyanta komala hone se gaMgA ke kinAre kI reta ke samAna thI / tathA usa zayyA para kasIde ke kAma se yukta eka kSaumadukUla (kapAsa - rUI bhUta kA athavA alasI kA banA vakha) bichA huA thA / usa zayyA para Astaraka ( AcchAdaka vastra), malaka (bichAne kA vastra ) nava (bichAne kA UnI vastra) aura siMhakesara (jaTilakambala-galIcA) bichA huA thA / yahA~ malaka se mApanA takriyA rAkhyA hatA. tene mAthAnI taraphanA ane pAMgetanI taraphanA bhAga UMcA hatA tethI vaccenA bhAga kaMIka nIcA hatA. jema gaMgAnA kinArAnI jhINI retImAM paga mUkatAM paga aMdara kheMcI jAya che e ja rIte zayyA para paNa paga mUkatAM ja aMdara pesI jatA. bhAvArtha e ke te zamyA ghaNI ja mulAyama hatI ane ghaNI ja kAmaLa hovAthI gaMgAnA kinArAnI retI jevI hatI. tathA te zayyA para kasIdAnA kAmavALA eka saumadukUla ( kapAsa-rU, sUtaranuM athavA aLasInuM banAvelu vastra ) paathrekhe| hato. te zayyA para mAstara ( astara ), bhAGa ( ochADa), navata ( pAtharavAnuM garama bakha), sana (pAtharavAnuM vastra), siMga ( gherAnA asthAnI nanu vastra ) bhane siDasara (Tisa amaNa-bhAtIyA) pAtharesAM itAM. kharDI "malaka" thI bahane "limba" sudhInA zabdo dezIya zaNho che. te madhA bakhothI te AcchAdita hatI. kalpa maJjarI TIkA rAjabhavanavarNanam . 1180011 jainelibrary.org
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 40 // tatra malakAdilimbAntA dezIyazabdAH, etairAcchAdite, tathA suviracita-rajakhANe-suviracitaM sunirmitaM rajakhANaM-rajAMsi dhUlayastrAyante apaDiyante'neneti rajanANaM-dhUlidUrIkaraNavastravizeSo yatra tasmina, tathA-raktazukasaMvRte-raktAMzukaM-maccharadAnIti bhASApasiddhaM, tena saMvRte AcchAdite, tathA-suramye-mundaratare, tathA-Ajinaka-rUta-cUra-navanIta-tUla-sparza-mRdu ke-tatra-Ajinakam-carmamayavasvavizeSaH, tacca svabhAvAdeva mRdu bhavati, rUta-kArpAsapakSma, barobanaspativizeSaH, navanIta'mAkhana' iti bhASApasiddham, tUlam arkazAlmalyAditUlam, eteSAM sparza iva mRdulaMnkomala tasmin, tathA-mAsAdIyendarzakAnAM manApramodajanake, tathA-darzanIye netrasukhajanakatvena punaH punadarzanayogye, tathA-abhirUpe darzakaM darzakaM prati abhimukhana kasyacittaptijanaka rUpam AkAro yasya tattathA tasmin-atyantaramaNIye ityarthaH, tathA-pratirUpe apUrvacamatkArakazilpakalAkalitatvenAdvitIyarUpe, lekara limba taka ke zabda dezIya zabda haiN| ina saba vastroM se vaha AcchAdita thii| usa para dhula na laga jAya isa lie vastra bhI rakkhA huA thaa| maccharadAnI tanI huI thii| vaha zayyA bar3I hI ramaNIya thii| vaha Ajinaka-carmamayavasvavizeSa-jo svabhAvataH komala hotA hai, rUI ke reze, cUra nAmaka vanaspati, navanIta (makkhana) tathA Aka yA semala Adi kI rUI ke sparza ke samAna komala thii| darzakoM ke mana meM pramoda utpanna karatI thii| darzanIya-netroM ko sukhadAyI hone se punaH punaH dekhane yogya thii| abhirUpa thI-pratyeka darzaka ke abhimukha thii| use dekhate dekhate kisI ko tRpti nahIM hotI thI, arthAt atyanta hI ramaNIya thii| apUrva zilpakalA ke camatkAra se yukta hone ke kAraNa asAdhAraNa sundara thii| ____ apUrva puNyazAlI jIvoM ke zayana karane yogya aisI zayyA para sukhapUrvaka sotI huI trizalA devI ne tenA para dhULa lAgI na jAya te mATe vastra paNa rAkheluM hatuM. maccharadAnI bAMdhelI hatI. te zayA ghaNI ja suMdara hatI. te Ajanika (carmamaya vastra vizeSa-te svabhAvathI ja komaLa hoya che) rUnAM resA, bUra nAmanI vanaspati, navanIta (mAkhaNa) tathA Aka ke semala AdinA rUnA sparza jevI ke maLI hatI. jenArAnAM manamAM AnaMda pedA karatI hatI. darzanIyanetrane sukhadAyI hovAthI pharI pharIne jovA lAyaka hatI. abhirUpa hatI-pratyeka jenAranI abhimukha hatI tene jotA jotA koI dharAtuM nahIM eTale ke te atyaMta ramaNIya hatI. apUrva zilpakaLAnA camatkAravALI hovAthI te asAdhAraNa suMdara hatI. apUrva puNyazALI ne zayana karavA lAyaka evI zayyAmAM sukhapUrvaka sUtelAM trizalAdevIe madhyarAtre, rAjabhavanavarNanam, // 40 // Jain Education B ational
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 402 // moon, tasmiMstAdRze=upacitapuNyaskandhAnAM prANinAM zayituM yogye zayanIye zayyAyAM sukhaM sukhapUrvakaM yathA syAttathA zayAnA= zayanaM kurvANA pUrvarAtrApararAtrakAlasamaye - pUrvarAtrazcAsAvapararAtrazceti pUrvarAtrApararAtraH sa cAsau kAlalakSaNaH samayastasmin - madhyarAtre ityarthaH, suptajAgarA = nAtisuptA nAtijAgratI, ataeva nindrAntI nidrAntI = vAraMvAramISannidrAM kurvANA imAn=anupadaM vakSyamANAn etadrapAna = ete gajAdaya eva rUpANi-lakSaNAni yeSAM tAn caturdazamahAsvamAn ityanena sambandhaH kIdRzAn tAnityAha-udArAn = prazastAna - zubhaphalamUcakatvAt, kalyANAn = kalyANakArakAn - ArogyajanakatvAt, zivAna=upadravaharAn - zAntijanakatvAt dhanyAn = bhAgyakarAn - navanavasaukhyasampAdakatvAt, maGgalyAn = maGgalakArakAn -azubhanivArakatvAt, sazrIkAn= lakSmIjanakAn - lokatrayasamRddhihetutvAt, hitakarAn =anarthanivArakAn - aihikAmuSmikApAyavinAzakatvAt sukhakarAn = sukhadAyakAna - Ipsita sampAdakatvAt prItikarAna=premotpAdakAn - madhya rAtri meM, jaba vaha na gAr3ha nidrA meM thIM, na jAga rahI thIM, halkI nIMda kI avasthA meM thIM, taba Age kahe jAne vAle hAthI Adi ke caudaha mahAsvama dekhe / ve zubha phala ke sUcaka hone ke kAraNa udAra the, Arogyajanaka hone se kalyANakArI the, zAntijanaka hone se zivarUpa arthAt upadravahArI the| navIna-navIna sukha ko utpanna karane vAle hone ke kAraNa dhanya bhAgyodayajanaka the| azubha kA nivAraNa karane vAle hone se maMgalakArIthe / tIna loka kI samRddhi ke kAraNa hone se sazrIka the / ihaloka - paraloka saMbaMdhI vipattiyoM ke nivAraka hone ke kAraNa hitakara the / abhISTa sukhoM ke janaka hone se sukhakara the / samasta janoM ke mana meM anurAga utpanna karane vAle hone se prItikara the| isa prakAra ke caudaha mahAsvanoM ko dekhakara trizalA devI jAga uThIM / jyAre te gADha uMdhamAM paNa na hatAM ane jAgatAM paNa na hatAM, AchI nidrAvasthAmAM hatAM, tyAre AgaLa je kahevAnAM che te hAthI AdinAM cauda mahAsvapnA joyAM, te zubha phaLanAM sUcaka hovAnA kAraNe udAra hatAM, ArAgyajanaka hovAthI kalyANakArI hatAM, zAntijanaka hovAthI zivarUpa eTale ke upadravahArI hatAM. navIna--navIna sukhane utpanna karanArAM hovAne kAraNe dhanya-bhAgyeAdayajanaka hatAM. azubhanuM nivAraNa karanArAM hevAthI maMgaLakArI hatAM, traNa leAkanI samRddhinAM kAraNa hovAthI sazrIka hatAM. A leAka-paraleAkanI vipattiyAnu* nivAraNa karanArAM hAvAne kAraNe hitakara hatAM, icchita sukhAnAM janaka hovAthI sukhakArI hatAM. sarve mANasenAM manamAM anurAga utpanna karanArAM hovAthI prItikara hatAM. A prakAranAM cauda mahAsvapnAne oIne trizalAdevI jAgI uThayAM te svapnA A pramANe che-(1) guja Deng Pao (You Yun Yun Qing Qing ( kalpa maJjarI TIkA rAjabhavana . // 402 //
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa maJjarI TIkA sakalajanamano'nurAgahetutvAt, ityevaMbhUtAn caturdazasaMkhyakAn mahAsvamAn dRSTvA pratibuddhA jAgaritA, te khalu svamA ime-gajaH1 vRSabhaH2 siMhaH3 lakSmIH4, dAma-mAlyaM 5, zazIcandraH6, dinakaraH mUryaH7, dhvajA-patAkA 8, zrIkalpa- kumbhaH kalaza:9, padmasaraH kamalasahitaH sarovaraH10, sAgara: samudraH11, vimAnabhavanam 12, ratnoccayaH-ratnarAziH 13, zikhI agniH14 ceti ||muu0 14 // // 403 // 1-gayasumiNe mUlam-tattha khalu tisalA khattiyANI tappaDhamayAe caudaMtaM samuttuMgaMgaM nijalavizAla-jalahara-ghaNasAra-hAra-tusAra-nIra-khIrasAyara-nisAyarakara-rayayagirivara-paMDura-sarIraM bhamaMta-maMjuguMjaMta-miliMda-viMdA-laMkiya-sugandha-baMdhura-dANadhArA-kaliya-kavola-juyala-mUla-ruiraM puraMdara-kuMjaravara-sahoyaraM lalAma-lIlAyaraM jala-saMvaliyA-DaMbara-karaMbiya-viula-jalahara-gajjiya-gaMbhIra-maMju-NiNayaM nayaNasuhayaM gayavara-sayala-lakkhaNa-lakkhiyaM varoruM maMgalaM karivaraM pAsai ||muu015|| 1-gajasvapnaH chAyA-tatra khalu trizalA kSatriyANI tatprathamatayA caturdantaM samuttuGgAGgaM nirjala-vizAla- ve svama ye haiM-(1) gaja (2) vRSabha (3) siMha (4) lakSmI (5) mAlA (6) candramA (7) sUrya (8) dhvajA (9) kamala (10) kamalayukta sarovara (11) sAgara (12) vimAna (13) ratnarAzi (14) dhUma se rahita agni ||muu014|| 1-gajasvapna mUla kA artha-'tattha khalu tisalA' ityaadi| unameM se trizalA kSatriyANI, sabase pahale zreSTha gaja ko dekhatI hai| vaha gaja cAra dAMtoM vAlA thaa| usakA zarIra khuba U~cA thA aura nirmala vizAla (2) vRSabha (3) siMDa (4) sabhI (5) bhANA (6) yandramA (7) sUrya (8) 501-ydist (6) (10) bhge| pANusarovara (11) sA2 (12) vimAna (13) ratnAna ga (14) dhUmA vinAno mani ||suu014|| 1-12vana bhUgana ma-"tattha khalu tisalA" tyAhi. - temAM sauthI pahelAM trizalA kSatriyANI zreSTha hAthIne jIve che. te hAthI cAra daMtazULavALo hato. tenuM rIte zarIra ghaNuM uMcuM hatuM tathA nirjaLa vizALa jaLadhara (megha), kapUra, hAra, barapha, jaLa, kSIrasAgara, candramAnAM kiraNe gajasvamavarNanamaH // 403 // nA hai iww.jainelibrary.org
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa mutre jaladhara-ghanasAra-hAra-tuSAra-nIra-kSIrasAgara-nizAkarakara - rajatagirivara-pANDurazarIraM, bhramanmanu-guJja-nmilinda-vRndA-laGkRta-mugandha-bandhura-dAnadhArA-kalita-kapola-yugala-mUla-ruciraM purandara-kuJjaravara-sahodaraM lalAmalIlAkaraM jala-saMvalitA-''Dambara-karambita-vipula-jaladhara-garjita-gambhIra-maJja-ninadaM nayanasukhadaM gajavarasakala-lakSaNa-lakSitaM varoruM maGgalaM karivaraM pazyati ||muu015|| TIkA-'tattha khalu tisalA' ityAdi-tatra-caturdazamu mahAsvapneSu, khalu vAkyAlaGkAre, trizalA kSatriyANI tatpathamatayA svapnaprathamatvena-caturdazasu mahAsvapneSu prathamaM svapnaM karivaraM pazyati-iti sambandhaH / kIdRzaM karivaramityAha-caturdanta-mityAdi / caturdantaMndantacatuSTayavantaM, punaH samuttuGgAGgam ativizAlazarIram, tathA maJjarI // 404 // TIkA gajasvamavarNanam. jaladhara (megha), kapUra, hAra, varpha, jala, kSIrasAgara, candamA kI kiraNa tathA rajata parvata ke samAna zubhra thaa| tathA-jo uDate hue tathA manohara guMjAra karate hue bhramaroM se suzobhita sugandhayukta madajaladhArA se sampanna kapoloM (gaNDasthalo) ke kAraNa manohara thaa| vaha gaja indra ke hAthI (airAvata) jaisA pratIta hotA thaa| sundara lIlA karanevAlA thaa| jala se paripUrNa aura ADambarayukta vizAla meghoM kI garjanA ke sadRza gaMbhIra aura manohara dhvani karanevAlA thaa| nayanoM ko Ananda denevAlA thaa| zreSTha gaja ke samasta prazasta lakSaNoM se sampanna thaa| uttama jAMghoMvAlA tathA maMgalarUpa thA |suu015|| TIkA kA artha-tastha khalu tisalA' ityAdi / una caudaha mahAsvamoM meM se, trizalA kSatriyANI ne, prathama svama meM gajarAja dekhaa| vaha gajarAja kisa prakAra kAthA so kahate haiM-vaha cAra dAMtoMvAlA thaa| uttuMga aMga tathA rajataparvatanA je sapheda hate. te uDatAM, tathA manahara guMjArava karatAM bhamarAothI suzobhita, suga vALA, mahAjaLadhArAvALA kapALa (gaMDasthaLe) ne kAraNe mane hara hatuM. te gaja IndranA hAthI (airAvata) je lAgatuM hatuM, suMdara lIlA karanAre hate. jaLathI paripUrNa ane ADambarayukta vizALa meghAnI garjanA je gaMbhIra ane manahara vani (avAja) karanAre hatuM, nayanane Ananda denAra hatuM, zreSTha hAthInAM badhAM prazasta lakSaNavALe hate, uttama ja jovA tathA maMgaLa-rUpavALe hate. sU015 sjaane| a-tattha khalu tisalA' ityAdi. te yo bhAvanAmAMthI, zikSA kSatriyAlI, paDela samAM gajarAjaje. te gajarAja ke have te kahe che te cAra daMtazaLavALo hate. UMcA zarIravALe hate. jaLarahita mahAmeLa,kapUra, // 4045
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrokalpasUtre // 405 // Wu Hao Yi Jain Education In nirjala - vizAla - jalaghara- ghanasAra - hAra - tuSAra- nIra-kSIrasAgara - nizAkara - rajatagirivara - pANDara - zarIraM tatra - - nirjalavizAlajaladharaH=jalavarjitamahAmeghaH, ghanasAraH = karpUraM, hAraH = muktAphalahAraH, tuSAraH = himaM nIraM =jalaM kSIrasAgaraH = dugdha samudraH, nizAkarakaraH = candrakiraNaH, rajatagirivaraH = rajataparvatazreSThazca teSAmitra pANDuraM = dhavalaM zarIraM yasya sa tathA tam, tathA-bhramanmaJja-guJjanmilinda - vRndA-laGkRta - sugandha-bandhura- dAnadhArA - kalita- kapolayugala-mUlaruciraM-tatra bhramantaH=itastatazralanto ye majJja guJjantaH = madhuramavyaktaM zabdAyamAnA milindAH = bhramarAsteSAM yad vRndaM = samUhaste nAlaGkRtA yA sugandhavandhurA = samIcInagandharAjitA dAnadhArA madalekhA tayA kalite yukte ye kapolayugalamUle=gaNDasthale tAbhyAM ruciraM = zobhamAnaM, punaH purandara - kuJjarvara - sahodaraM - purandaraH = indrastasya yaH kuJjaravaraH= gajarAjaH-airAvatastatsahodaraM= tattulyam-unnatatvavizAlatvadhavalavAdinairAvatasamAnam, tathA-lalAmalIlAkaraM=sundarakrIDAkAriNaM, tathA-jala-saMcalitA - ''Dambara- karambita - vipula - jalaghara - garjita-gambhIra - maJju - ninadaM tatra - jalasaMbalitAH=jalena yuktA ye ADambarakarambitA:- ADambaraH = AkAze vyApanaM tena karambitA: =yuktA jaladharAH = meghAH, vizAla zarIravAlA thA / jalarahita mahAmegha, karpUra, motiyoM ke hAra, tuSAra (barpha), nIra, kSIrasAgara, nizAkara kI kara (kiraNa) evaM uttama cAMdI ke parvata ke samAna dhavala (zveta) zarIvAlA thA / idhara-udhara Dolate hue tathA madhura guMjAra karate hue bhramaroM ke samUha se suzobhita aura sugaMdhayukta madadhArA se yukta usake donoM kapola atyanta suhAvane jAna par3ate the| usake kAraNa vaha sundara dikhAI detA thA / vaha indra ke uttama hAthI (airAvata) ke sadRza pratIta hotA thA / arthAt U~cAI, vizAlatA tathA dhavalatA meM airAvata hAthI ke samAna thA / sundara krIr3A karane vAlA thaa| usakA ghoSa - zabda jala se yukta tathA ADambara ( AkAza meM vyApane) vAle meghoM kI garjanA ke sadRza gaMbhIra evaM manohara thaa| vaha netroM ko AhAda utpanna karatA thA, arthAt sundara meAtIenA hAra, jhAkaLanAM pANI, kSIrasAgara, candranAM kiraNeA ane uttama cAMdInA paryaMtanA jevA zveta zarIravALA hatA. Ama-tema DAlatA tathA madhura guMjArava karatA bhamarAonA samUhathI suzobhita ane sugadhIdAra madhArAthI yukta tenAM anne gAla atyanta suMdara lAgatAM hatAM. tene kAraNe te ghaNA suMdara lAgatA hatA. te IndranA suMdara hAthI (airAvata) jevA lAgatA hatA. eTale ke uMcAi, vizALatA tathA dhavalatAmAM te airAvata hAthInA jevA hatA. te suMdara krIDA karanArA hatA. tenA avAja jaLavALA tathA ADambaravALA (AkAzamAM chavAnAra) meghAnI gajanA jevA gaMbhIra ane manahara hatA. te AMkhAne AnaMda ApatA hatA eTale ke suMdara hatA. hAthInAM badhAM lakSaNAvALA MA kalpa maJjarI TIkA vRSabhUsvamavarNanam. // 405 // 6odww.jainelibrary.org.
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa the // 406 // DROPARCHAEONERGRA teSAM yada garjitaghoSastadvada gambhIra sAndraH maJjaH manoharo ninadoghoSo yasya sa tathA tam, tathA-nayanasukhada netrAhAdajanaka-sundaramityarthaH, tathA gajavara-sakala-lakSaNa-lakSitaM-gajavarANAMbAjarAjAnAM yAni sakalAni sarvANi lakSaNAni tailakSita yuktaM, tathA-baroru-sundaroruM, tathA-maGgalaM-maGgalakArakatvAnmaGgalasvarUpaM karivaraMgajarAja pazyati= vilokate ||suu015|| 2-usabhasumiNe mUlam-tao puNa sA dhavala-kamala-dala-kayaMbagA-tiga-deha-kati roI-cao-vahArehi savao samaMtA viyAsayaMtaM papphuraMta-kaMti-maMsala-vizAla-kakuyaM, taNutama-visada-sukumAla-loma-masiNa-jui, niccala-subaddha-maMsala-picchalasuvibhatta-maMjulaMga, ghaNAvatta-Niddha-maNahara-nisiya-visAla-siMga, saMtaM daMta samANa-sohamANa-vimala-daMta sayalaguNa-samantriyaM hima-sela-sanihaM vasahaM pAsai ||muu016|| 2-vRSabhasvapnaH chAyA-tataH punaH sA dhavala-kamala-dala-kadambakA-'tiga-deha-kAnti, rocizcayopahAraiH sarvataH sama vRSabhasvamantAd vikAzayantaM, prasphura-kAnti-mAMsala-vizAla-kakudaM, tanutama-vizada-sukumAra-loma-masUNa-dyuti, nizcala varNanam. thaa| gaja ke saba lakSaNoM se sahita thaa| sundara jAMghoM vAlA thA tathA maMgalakArI hone ke kAraNa maMgala rUpa thaa| trizalA kSatriyANI ne aise gaja ko pahale svapna meM dekhA ||muu015|| 2-vRSabha-svapna mUla kA artha-'tao puNa sA' ityAdi / tatpazcAta trizalA kSatriyANI ne zveta varNa ke kamala-patroM ke samudAyase bhI bar3hakara zarIra kI kAnti vAle, kiraNoM ke samUha ke prasAra se cAroM ora prakAza karate hue, damakatI huI kAnti se yukta, puSTa evaM vizAla kakuda (kAMdhale-baMdhola) vAle, atyanta bArIka, nirmala aura sUkumAra romoM hate. suMdara jA vALo hate, tathA maMgaLakArI hevAne kAraNe maMgaLarUpa hate. trizalA kSatriyANIe AvA gajane pA 21namA naye. (sU015) // 406 // 2-vRSabha-spana bhUjanAmartha-'tao puNa sA' tyAha. paDelA 21 mAnizANI, zvetA bhaNapatronA sabhUyA adhika nI kAMtivALa, kirAnA samUhanA prasaraNathI cAretarapha phelAtA prakAza samAna, camakatI vijaLI samAna, hRSTapuSTa, vizALa . Jain Education in Ronal Law.jainelibrary.org
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ subaddha-mAMsala-picchala-suvibhakta-maJjalA, ghanA''vateM-snigdha-manohara-nizita-vizAla-zRGga, zAntaM dAntaM samAna-zobhamAna-vimala-dantaM sakala-guNa-samanvitaM hima-zaila-sannibhaM vRSabhaM pazyati ||suu016|| TIkA-'to puNa sA' ityAdi / tataH gajasvamadarzanAnantaraM punaH dvitIyasvapne sA-trizalA dhavalazrIkalpa kamala-dala-kadambakA-tiga-dehakAnti-dhavalAni-zvetAni yAni kamaladalAni-kamalapatrANi teSAM yatkadambaka // 40 // vRndam tat atigacchati yA sA dhavalakamaladalakadambakAtigA-zvetakamaladalapuJjAdapyatidhavalA, tAdRzI dehakAntiH zarIrathutiryasya taM vRSabhaM pazyatIti sambandhaH, punaH kIdRzaM vRSabhamityAha-roI' ityAdi / rocizcayo-pahAraiH svazarIra-samudbhUta-prakAza-samUha-vistAraNaiH sarvataH sarvA dizaH samantAt paritaH vikAzayantaM prakAzayantaM, punaHprasphura-kAnti-mAMsala-vizAla-kakudaM-prasphurantI prakAzamAnA kAntiryasya tAdRzaM mAMsalaM-puSTaM vizAlaM mahat ca kakudaMvRSabhAGgavizeSo yasya sa tathA tam, tathA-tanutama-vizada-sukumAra-loma-masUNa-dyuti-tanuse komalakAnti vAle, nizcala saTe hue puSTa cikane bhalI bhA~ti vibhAgoM se yukta tathA manohara aMgoM vAle, saghana gola cikane sundara tIkhe aura vizAla soMgoM vAle, zAnta, dAnta, eka sarIkhe zobhAyamAna nirmala dAMtoM se yukta, samasta guNoM se sampanna tathA himAlaya parvata jaise vRSabha ko dekhA ||suu016|| TIkA kA artha-'tao puNa sA' ityaadi| hAthI ko dekhane ke anantara, dUsare svapna meM, trizalA devI ne, vRSabha dekhaa| vaha zveta kamala kI pAMkhaDiyoM ke samUha ko bhI mAta karane vAlI dehakAnti se sampanna thaa| vaha apane zarIra se utpanna hone vAle prakAza ke samUha ko saba ora phailA rahA thA aura usa se sabhI dizAe~ prakAzita ho rahI thiiN| apanI dIpti ko prakAzita karatA huA puSTa aura vizAla kakuda se yukta thaa| usake zarIra ke roma bahuta bArIka the, svaccha the, narama the aura cikanI dyuti vAle the| khAMdhavALe,bArIka, nirmaLa ane sukumAra remathI bharapUra, manahara aMge pAMgavALA, sadhana geLa, cikaNA, suMdara, tIkSNa, ane vizALa siMgaDAvALo, zAnta, dAnta, eka sarakhe bhAyamAna nirmaLa dAMtavALa, vRSabhane lagatAM sarvaguNasaMpanna mevA, himAlayanI pabhA mApI zAya tavA 'vRSama' naye. (2016) sAno artha-'tao puNa sA' tyA lAyI yA pachI mI svapnamA zikSA vAye vRSama nayA. te shvetbhLanI pAMkhaDIonA samUhane paNa mahAta karanArI deDakAntivALo hate. te potAnAM zarIramAMthI utpanna thatAM prakAzanA samUhane badhI tarapha phelAvI rahyo hato ane tethI badhI dizAo prakAzita thaI rahI hatI. potAnI kAntine prakAzita karate karI, puSTa ane vizALa khaMdhavALo hate. tenA zarIra paranI rUMvArI ghaNIja bArIka, svaccha, narama, ane suMvALI tathA vRSabhasvAmavarNanam, // 4070 Sociww.jainelibrary.org
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre ||408 || tamAni = atizaya matalAni trizadAni = svacchAni sukumArANi = sukomalAni yAni romANi tairmasRNA = cikaNA tiryasya tam, tathA - nizcala - subaddha-mAMsala - picchala - suvibhakta - maJjulAGga - nithalAni = sthirANi subaddhAni = saMsaktAni mAMsalAni = puSTAni picchalAni = cikaNAni suvibhaktAni samyagvibhAgayuktAni maJjulAni= sundarANi aGgAni= mukhAdIni yasya taM tathA ghanA - s'varta-snigdha-manohara - nizita - vizAla - gRGga- ghane - niviDe Avarte = vartule snigdhe= cikaNe manohare=sundare nizite= tIkSNe vizAle ca zRGge yasya tam, tathA zAntaM = zAntiyuktaM dAntam = anuddhataM, samAnazobhamAna - trimala - dantaM - samAnAH = tulyAH zobhamAnAH = sundarA vimalAH - svacchA dantA yasya tam, sakalaguNa-samanvitaM - sakalAH = yugyatvadhurandharatvAdayo ye vRSabhasya samastA guNAstaiH samanvitaM yuktam, hima-zaila-saMnibham = himAcalasadRzam; sAdRzyaM cAtra dhavalatvenoccasvena ca bodhyam; tAdRze dRSabhaM pazyati ||0 16 // 3 sIhasumiNe mUlam - to puNa sA salila - biMdu - kuMdeM -du-tusAra- gokhIra - hAra- dagaraya- paMDurataraM ramaNijja -pecchaNijja - thira-masiNa tara - karatalaM paripu- susiliTTa - visiddha- kuDila - tikkha-dADhA-viDambiya-muhaM vimala-kamala-komalausake mukha Adi sabhI aMgopAMga sthira, ThIka taraha se saTe hue, puSTa snigdha aura samyak prakAra se vibhAgayukta the| usake sIMga saghana the, golAkAra the, cikane the, manohara the, nukIle aura vizAla the / vaha zAnta aura dAnta thA arthAt uddhata nahIM thaa| usake saba dAMta eka sarIkhe, zobhAyamAna evaM nirmala the / yugyatA - gADI meM jutane kI yogyatA, dhurandharatA [dhurA ko dhAraNa karane meM majabUtI] Adi vRSabha ke yogya sabhI guNoM se vaha sampanna thA aura apanI dhavalatA evaM uccatA Adi ke kAraNa aisA pratIta hotA thA jaise himAlaya parvata ho, aise zveta vRSabha ko trizalA devI ne dUsare svapna meM dekhA || 16 || cakacakita hatI. tenAM mukha vagere badhA 'gopAMga sthira, sapramANu, puSTa ane mulAyama hatAM. tenAM ziMgaDAM nakakara, gALAkAra, suMvALAM, maneAhara, tINI aNuivALA ane vizALa hatAM. te zAnta ane dAnta hatA eTale ke uddhata na hatA. tenAM badhA dAMta eka sarakhA, sundara ane nirmAMLa hatA. mukhyatA--gADI sAthe joDavAnI yeAgyatA, dhurandharatA (dhUMsarIne dhAraNa karavA mATenI majabUtI) vagere vRSabhane cAgya badhA guNAvALe te hatA, ane peAtAnI zvetatA ane UMcAI Adine kAraNe te himAlaya paryaMta jevA lAgatA hatA. evA zveta vRSabhane trizalA devIe bIjA svapnAM ye. (sU016) kalpa maJjarI TIkA vRSabhasvama varNanam . ||408||
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAla-mUsA baMdhura-baMdha kharayara-na mutre kalpamaJjarI TIkA laliya-lohiya-dasaNa--vasaNaM javAkusuma-palAsA-lattaga-rattakamala-dala-midula-lalaMta-laMba-lAliya-lola-rasaNaM dhagadhagiti-jalaMtA-NalAM-tarAla-mUsA-lasaMta-AvattAyaMtA-mala-kaNaga-sagala-battula-vimala-cavalA-viDaMbi-nayaNaM kisa kaDi-taDaM visAla-thUla-suMdaro-ruM maMsala-visAla-baMdhura-khadhaM miulatama-mulakSaNa-masiNa-jaDila-kesara-nigara-karazrIkalpa biya-gIvaM kuMDaliyo-daMciya-akiMci-apphAliya-vilola-laMgUla-maMDalaM kharayara-nahara-siharaM sommaM sommAgAraM liilaa||409|| lalAma-pphAlaM aMbaratalAo ucchalaMtaM niya-mudda-kuharamabhipaDataM sIhaM pAsai // 10 17 // 3-siMhasvapnaH chAyA-tataH punaHsA salila-vindu-kunde ndu-tuSAra-gokSIra-hAra-dakarajA-pANDurataraM ramaNIya-sthira-masUNatara-karatalaM paripuSTa-suzliSTa-viziSTa-kuTila-tIkSNa-daMSTrA-viDambita-mukhaM vimala-kamala-komala-lalita-lohita-dazanavasanaM japAkusuma-palAzA-laktaka-raktakamaladala-mRdula-lala-lamba-lAlita-lola-rasanaM dhagadhagiti-jvalada-nalAntarAla 3-siMha kA svapna mUla kA artha-'tao puNa sA' ityAdi / tatpazcAt trizalA devIne tIsare svapna meM siMha ko dekhaa| vaha kaisA thA ? so usakA varNana karate haiM vaha siMha-jala kI bUMda, kunda ke phUla, candramA, hima (barpha), gAya ke dUdha, hAra aura pAnI ke choTe bindu se bhI adhika sapheda thaa| usakI hatheliyA (paMje) sundara, darzanIya, sthira aura khUba cIkanI thiiN| usakA mukha bar3I-bar3I, ApasameM milI huI, uttama, Ter3hI aura tIkhI dAr3hoM se yukta thaa| usake hoTha vimala kamala ke samAna komala, kamanIya evaM lAla raMga ke the| usakI jIbha japAkusuma ke samAna, palAza ke puSpa ke samAna tathA mahAvara (alatA) ke samAna lAla, kamala ke patra kI taraha komala, lapalapAtI huI, lambI, lAradAra aura caMcala thii| -siMhasana bhuujn| matha-'tao puNa sA' tyAhi. tyA2mA. zivAya, svapnamA, niyatavato? thaI te kahe che ke, jaLabindusamAna, kundanA phUla jevo ane candramA, hima, gAyanA dUdha samAna ujaLo hato. tenA paMjA suMdara, darzanIya, sthira, ane khUba "lAlapa'vALAM hatAM. tenuM me, uttama dADhI, jaDabA ane dAthI yukata hatuM. tenA hoTha kamaLasamAna kamaLa, ane lAla raMganA hatAM. tenI jIbha kezuDAnA phUla jevI lAlaJain Educational yUma, pAAY5 samAna yAjI, eauntainii, mane tI tI. tenA netrI, sonInI sAnupAnI siMhasvapna varNanam. // 40 //
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 410 // mUSA-lasadA-vartamAnA-mala-kanaka-zakala-vartula-vimala-capalA-ciDambinayanaM kRza-kaTi-taTaM vizAla-sthUla-sundaro-ruM mAMsala-vizAla-bandhura-skandhaM mRdulatama-sulakSaNa-masUNa-jaTila-kesara-nikara-karambita-grIvaM kuNDalito-dazcitAkizcidA-sphAlita-vilola-lAgala-maNDalaM kharatara-nakhara-zikharaM saumyaM saumyA''kAraM lIlA-lalAma-sphAlamambaratalAducchalantaM nija-mukha-kuharamabhipatantaM siMha pazyati ||muu017|| TIkA-'tao puNa sA' ityAdi / tataH vRSabhasvapradarzanAnantaraM punaH tRtIyasvapne sA-trizalA siMha pazyatIti sambandhaH, kIdRzaM siMhamityAha-salila-bindu-kunde-ndu-nuSAra-gokSIra-hAra-dakarajaH-pANDurataraM; usake netra dhadhakatI huI AgameM rakkhe hue mRSA (sone ko galAne kA miTTI kA pAtra) meM suzobhita honevAle tathA golAkAra ghUmanevAle nirmala svarNa khaNDa ke samAna gola aura damakatI huI dAminI arthAt camakatI huI bijalI ko bhI tiraskRta karanevAle the| usakI kamara patalI thii| jaMghAe~ vizAla, sthUla aura sundara thiiN| skaMdha (kaMdhA) mAMsala, vizAla aura sundara thA / usako gardana, atyanta narama, suhAvane cikane aura lambe kesaroM se yukta thii| usakI pUMcha golAkAra, U~cI uThAI huI, lambI aura capala thii| nAkhUnoM kI noMka khaba tIkhI thii| vaha saumya tathA saumya AkAra vAlA thaa| usakI uchAla meM kalAmaya lAlitya thaa| aise siMha ko AkAzatala se uchalate hue aura apane mukharUpI guphAmeM praveza karate hue dekhA // 2017 // TIkA kA artha-'to puNa sA' ityaadi| vRSabha kA svapna dekhane ke pazcAt trizalA devI ne tIsare svapna meM siMha dekhaa| vaha siMha kaisA thA, so batalAte hai-vaha siMha, jala ke bindu, kunda ke phUla dhakakatI kUDI samAna hatAM, tathA geLa ane camakadAra hatAM. te siMha pAtaLI kamaravALo hate. tenI jAMgha vizALa, sthUla, ane ghaTAdAra hatI. khAMdha mAMsathI bharapUra hatI. garadana atyaMta narama, zehAmaNI ane camakadAra kezavALethI yukata hatI. tenuM pUMchaDu gaLAkAra, cheDA para daTTAvALuM, ane halana-calanavALuM hatuM. nakha ghaNA tIkSaNa ane lalAzathI bharelAM hatAM. te jyAre kudate tyAre, lAlitya ane kalAmaya lAgate. AkAzamAMthI kUdatAM uparokata guNavALe siMhane, pitAnA moDhAmAM praveza kare, trizalArANIe yo. (sU017) Tanama-'tao puNa sAtyAhi pAtu 21 nayAM pachI nimAvItrI bhaninayo.sa thI ke hatA te batAve che te siMha jaLanA binduo, kandanAkala, candramA.hima.gAyanA dUdha, motIonA hAra. tathA sakama ) siMhasvana varNanam. // 410 //
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 411 / / Jain Education Intonal tatra-salilavinduH=jalakaNaH, kundaM = puSpavizeSaH, induH = candraH, tuSAraH = himaM, gokSIraM=godugdhaM, hAraH=muktAhAraH dakarajaH=mUkSmatarajalabinduH tadvat pANDurataraM = zvetataraM, tathA - ramaNIya - prekSaNIya - sthira - masRNatara - karatalaM, tatra - ramaNIye= sundare, prekSaNIye - darzanIye, sthire masRNatare = aticikkaNe ca karatale = hastatale yasya taM, paripuSTasuzliSTa - viziSTa-kuTila- tIkSNa- daMSTrA - viDambita - mukhaM - paripuSTAH = sthUlAH, muzliSTAH = antararahitAH - militAH, viziSTAH = uttamAH kuTilAH = vakrAH tIkSNAca yA daMSTrAstAbhiH viDambitaM yuktaM mukhaM yasya tam, tathA - vimalakamala-komala - lalita - lohita-dazana - vasanaM - vimalaM svacchaM yat kamalaM tadvat komale= mRdule lalite= sundare lohite = rakte dazanavasane = oSThau yasya tam, tathA - japAkusuma - palAzA - laktaka - raktakamaladala - mRdula - lala-lamba - lAlitalola - rasanaM, tatra - japAkusumaM javApuSpaM palAza palAzapuSpaM yadvA - japAkusumapalAza - japApuSpapatram, alaktakaH = 'latA' iti bhASAprasiddhava, tadvad raktA . kamaladala - mRdulA = kamalapatravatkomalA lalantI=calantI lambA dIrghA lAlitA = lAlAM prAptA lolA caJcalA rasanA = jihvA yasya tam, tathA dhagadhagatijvalada-nalA ntarAla- mUSA- lasadA vartamAnA-mala - kanaka - zakala - vartulavimala-capalA- viDambi nayanaM, tatra-dhagadhagiti = atizayitaM candramA, hima, gAya ke dUdha, muktAhAra tathA sUkSma jalakaNa ke samAna anyanta zveta varNa kA thA / usake donoM paMje ramaNIya the, darzanIya sthira the aura khUba cikane the| sthUla, paraspara saTI huI, uttama, Ter3hI aura tIkhI dAr3oM se yukta usakA mukha thaa| usake hoTha nirmala kamala ke samAna komala, manohara aura lAla raMga ke the| jIbha japA ke phUla tathA palAza ke phUla athavA japA ke phUla aura patra ke samAna tathA mahAvara [alatA ] ke samAna lAla, kamala kI pAMkhaDI ke samAna komala, caMcala, lambI lAra se yukta aura capala thI / donoM netra dhadhakatI huI Aga ke madhya meM sthita mUSA arthAt svarNa ko galAne ke sAdhana miTTI ke pAtra meM suzo jaLakaNanA jevA atyanta zveta raMganA hatA. tenAM banne pa MjA ramaNIya, danIya, sthira ane ghaNAja suvALA hutA. sthUNa, kheDa jIla sAthai bheDAyesI, uttama, bAMDI, bhane tIlI hADhIvANu bhI tu tenA ho nirmANa ubhaNa jevAM kAmaLa, maneAhara ane lAla raMganA hatA. jIbha japAnAM phUla tathA palAzanAM phUla athavA japAnAM phUla ane yAnanA nevI tathA bhaDAvara (akSatA) nA nevI sAba, ubhajanI pAMgaDI nevI bhaNa, saMyama, sAMjI, sANavANI, mane capaLa hatI. banne AMkhA saLagatI AganI vacce rahela sUSA eTale ke seAnAne gALavAnA mATInA pAtramAM suMdara & Personal kalpa maJjarI TIkA siMhastramavarNanam . // 411 //
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 412 // Jain Education Man Man Jiang De Yuan jvalan=prajvalan yo'nalo= vahniH tasya yadantarAla = madhyamadezastatra sthitA yA mUSA-svarNagAlanasAdhanamRtpAtravizeSastatra lasat - virAjamAnaM yadAvartamAnaM cakrAkAreNa bhramat amalakanakazakalaM nirmalasvarNakhaNDaH tadvad vartule= cakrAkAre, tathA - vimalacapalAviDambinI - vimale - svacche capalAviDambinI = capalAsadRze nayane-netre yasya tam, tathA--kRzataTitaTaM=patalakaTipradezayuktaM, tathA - vizAlasthUlasundaroruM - vizAlau = mahAntau sthUlau = paripuSTau sundarau = zobhanau UrU-sakthinI yasya tam, tathA mAMsala -vizAla-bandhura-skandhaM - mAMsala - puSTau vizAlau = mahAntau bandhurau = sundarau skandhau yasya tam, tathA mRdula- tanutama-mulakSaNa-masRNa- jaTila - kesara-nikara- karambita-grIvaM - mRdulA H = komalA: tanutamAH=atisUkSmAH sulakSaNA : = zobhanAH masRNAH = cikaNAH jaTilAH = vistIrNAzca ye kesarAH = skandhavAlAsteSAM nikareNa samUhena karambitA - yuktA grIvA yasya tam, tathA kuNDalito daJcitA kiJcidA-sphAlita-vilola lAGgalamaNDalaM-kuNDalitaM=vartulIkRtam, udazcitam = utthApitam akiJcidAsphAlitaM =bahuvistAritaM vilolaM=caJcalaM lAGgalamaNDalaM=pucchamaNDalaM yasya tam, tathA - kharatara -nakhara - zikharaM - kharataram = atitIkSNaM nakharazikharaM = nakhAgrabhAgo yasya tam, tathA-saumyaM krUratAvarjitaM, saumyA''kAram = akrUrA''kAraM, tathA - lIlA-lalAma - sphAlaM - lIlayA - krIDayA bhita evaM cakrAkAra ghUmate hue nirmala svarNa ke Tukar3e ke samAna golAkAra, tathA svaccha bijalI ke samAna camakanevAle the| usakI kaTi (kamara ) patalI thI aura jaMghAe~ vizAla, sthUla aura sundara thiiN| usake kaMdhe bhare hue, vizAla aura manohara the| grIvA komala, bahuta bArIka, zobhAyamAna, cikane aura laMbe kesaroM (gardana ke bAloM) se vyApta thI / usakI pU~cha gola kI huI thI, u~cI uThAI huI thI, bahuta vistRta thI aura hila rahI thI / usake nAkhUnoM ke agrabhAga bahuta hI tIkSNa the| phira bhI usa siMha meM krUratA nahIM thI / usakI AkRti saumya thI / usakI uchalana lIlAyukta tathA sundara thii| vaha AkAzatala se uchala rahA thA ane cakrAkAra pharatA nirmAMLa seAnAnA TukaDA jevI, gALAkAra, svaccha ane vijaLInA jevI caLakatI hatI. tenI kiTa (kamara) pAtaLI hatI ane jA ghA vizALa, sthULa ane suMdara hatI. tenA kaMdhA larAvadAra, vizALa ane maneAhara itA. - abhaNa, ghazA mArI, suvANA, suMdara ne sAMgA bAjavAjI (zavAjI ) hatI. tenI pUMchaDI goNa vALelI hatI, UMcI uThAvelI hatI, ghaNIja lAMLI hatI ane DAlatI hatI. tenA nakhaneA agrabhAga atizaya tIkSNa hatA. te paNa te siMhamAM krUratA na hatI. te dekhAve saumya ha tenI chalAMga lIlAyukta tathA suMdara hatI. Private & Personal Use Only AAAAA kalpa maJjarI - TIkA siMhasva varNanam . // 412 // *
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpa mUtre / / 413 // lAma: =sundaraH sphAla: utpalako yasya tam, tathA ambaratalAt = AkAzapradezAt ucchalantam utpatantam, tathAnijamugvakuharaM = svamukhabilam abhipatantam = abhimukhamAyAntaM siMhaM pazyati // mu0 17|| 4 - lacchI sumiNe khaiya mUlam - to puNa sA ucca-virAiya- dvANa - kayA-saNaM divva-navtra- bhavvANaNaM kara-gharaNa-saMThiya-sosthiya - saMkhaM kusa - cakkAi- suha-rehaM sukumAla-kara- sAhA - lehaM jaccajaNa - bhamara - jalahara gigara- riTThaga-gavala-guliyakajjala - roi - sama-saMhiya - taNuyara - miula - maMjula - romAvaliM phIya-gavaNIya cikaNa-pANiruhA-baliM, kaNaga-kacchava piTTha- maTTa-visiTTa-caraNajugalaM kuMDala-parimaMDiya-laliya - kabola - maNDalaM phAra - hAra - rAyamANa - savvouya - sugaMdhikusuma - lalAma-dAma- pariNaddha - vaccha-sthalaM unnaya - maMsala - miula - taNulayaM maMjula - maNigaNa-kaNa kaMcaNa-kaMcI - vaMciya-kaDitaDaM caMdradra-sama-nilADaM nANA- maNi-kaNaga- rayaNa-vimala - mahAtavaNijja - raiya-bhUsa- dAra- hAra- pAuttarayaNa kuMDala -vAmuttaga- hemajAla - maNijAla - kaNagajAla-muttaga- tilaga phullaga - siddhatthiyakaSNavAliya- sasira - usabhavakkaya - talabhaMgaya- tuDiya - hatthamAlaya - harisa - kekara - valaya - pAlaMva- aMgulijjaga-valakkha - dINAramAliyA - payaraga - pariheraMga - pAyajAla - ghaMTiya- khikhiNi-rayaNo- rujAla - chaDDiya - varaneura - calaNamAliyA - kaNagaNigala - jAlaga - magara muhavirAyamANaneura - pacaliya - saddAla - ruirA - bharaNaM lohiya-kamala-dala-komalakara-caraNaM vimala - kamala-dala - vizAla - loyaNaM pANipallava - gahiya- bhamara - nigara - viDaMvi - laMbamANa - sohaMta-kaya-niyayaM suMdara-vaya-kara-caraNa - nayaNa - lAvaNNa-rUtra - jontraNa - kaliyaM paDipuNNa- savvaM - govaMga-laliyaM kara-caraNomaMga - muhaM - govaMga- saMgaya-maNigaNa-kaMcaNa - rayaNa - raiyA - bharaNa- kiraNa - nAsiyaM dhatamasaM vigayamarisaM vimalakaMti - samujjoiya-dasa disaM kamalAgara - kamala-nivAsiNi sayala - jaNa-maNa- hiyaya- palhAiNi bhagavadaM vigasiyakamala-dala-cchi lacchi pAsa ||018 || aura trizalA ke mukharUpI guphA meM praveza kara rahA thaa| aise siMha ko trizalA devI ne tIsare svajha meM dekhA // 17 // - te AkAzatalamAMthI uchaLatA hatA ane trizalA devInA sukharUpI guphAmAM praveza karatA hatA. evA siMhane trizalA devIe trIjA svapnAmAM joyA (sU.17) Karve Login kalpa maJjarI TIkA lakSmI svapnavarNanam . // 413 //
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamUtre // 414 // - Shi Jain Education Internat chAyA - tataH punaH sA ucca-virAjita -sthAna- kRtAsanAM divya-navya-bhavyAnanAM kara-caraNa - saMsthita svastika - zaGkhA - Gkuza - cakrAdi - zubha - rekhAM sukumAra-karazAkhA - lekhAM jAtyAJjana-bhramara - jaladharanikara - riSTakagavala-gulika - kajjala - roci :- sama-saMhita- tanutara - mRdula- maJjula - romA-baliM sphIta-navanIta- cikaNa- pANiruhAvarli kanaka - kacchapa-pRSTha- pRSTa - viziSTa - caraNayugalAM kuNDala - parimaNDita - lalita-kapola - maNDalAM sphAra - hAra-rAjamAna - sArvartuka - sugandhi-kusuma - lalAma-dAma- pariNaddha - vakSaHsthalAm unnata - mAMsala - mRdula - tanulatAM maJjala - maNigaNa 4 - lakSmI kA svapna mUla kA artha -- 'tao puNa sA uccavirAiya' ityAdi / tatpazcAt trizalA devI ne cauthe strama meM lakSmI ko dekhaa| usakA varNana isa prakAra hai-vaha lakSmI ucca tathA suzobhita sthAna para virAjamAna thI / usakA mukha divya, navya aura bhavya thA / usake hAthoM-pairoM meM svastika, zaMkha, aMkuza tathA cakra Adi kI zubha rekhAe~ aMkita thiiN| vaha sukumAra uMgaliyoM vAlI thii| usakI romAvalI uttama AMjana, bhramara, meghapaTala, ariSTa- kAlAratnavizeSa, bhaiMsa ke sIMga, nIla aura kajjala ke samAna AbhAvAlI eka sarIkhI, Apasa meM milI huI bahuta bArIka, mRdula aura manohara thii| svaccha makkhana ke samAna cikane na the| usake donoM caraNa svarNamaya kachuve kI pITha ke samAna puSTa aura viziSTa the / sundara kapoloM para kuNDala suzobhita ho rahe the / vakSasthala para vizAla muktAhAra tathA zobhAyamAna sarvaRtusaMbaMdhI kusumoM kI 4-lakSmI svapna bhUjhanA artha - ' to puNa sA uccavirAhaya ityAhi thothA svagnamAM, trizamA rASTrIye, lakSmIne joyAM. A lakSmI devI, suobhita sthAna upara virAjyAM hatAM. temanu' mukha divya ane bhavya hatu. tenA hAtha-patramA svasti, zaMbha, aMkuza tathA yahunI zubha rekhAo hatI. tenI sAMgatiyo amAitI. tenA khAla kALA bhamara jevA, meghasamAna, agniAnA raMga jevA, kALA ratna samAna, bheMsanA ziMgaDA jevA ane kAjaLa sarIkhA hatAM. tenAM nakha lAladhuma ane vArIka hatAM. tenA caraNA kAMcavAnI pITha jevA puSTa ane viziSTa hatAM. beu gAle para kuMDala ze|bhI rahyAM hatA. chAtIpara vizALa mukatAhAra ane hamezAM tAjI rahI zake tevI nItIza ne manojabI kalpa maJjarI TIkA lakSmIsvamavarNanam. // 414 // .
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mRtre kaNa-khacita-kAzcana-kAzcI-cazcita-kaTitaTAM candrArddha-sama-lalATAM nanA-maNi-kanaka-ratna-vimala-mahAtapanIya-racita-bhUpaNa-hArA-dahAra - prayuktaratnakuNDala-vyAmuktaka-hemajAla-maNijAla - kanakajAla-mUtraka-tilakaphullaka-siddhAthikA-karNavAlikA-zazi-sUra-gRSabhavaktraka-talabhaGgaka-Tita - hastamAlaka-harSa-keyUra-valaya-pAlambA - GgulIyaka-nalAkSa-dInAramAlikA-prataraka -parihAryaka-pAdajAla-ghaNTikA-kiGkiNI-ratnorujAla -cchaditavaranUpura-caraNamAlikA-kanakanigaDa-jAlaka-makaramukhavirAjamAnanUpura - pracalita-zabdava-cirA-''bharaNAM lohita-kamala-dala-komala-kara-caraNAM vimala-kamala-dala-vizAla-locanAM pANi-pallava-gRhIta-bhramara-nikara kalpamaJjarI // 415 // TIkA manohara mAlA-virAjamAna thii| usakI zarIralatA unnata mAMsala aura mRdula thii| kaTibhAga manojJa maNiyoM ke kaNoM se jaTita suvarNa kI karadhanI se yukta thaa| lalATa ardhacandra ke samAna thaa| tathA-jo nAnA prakAra ke maNiyoM suvarNoM evaM ratnoM ke bane hue AbharaNa tathA hAra, arddhahAra, ratnajaTita kuMDala, dhAraNa kI huI hemamAlA maNimAlA, kanakamAlA, kaTimUtra, tilaka, phullaka, siddhArthakA, karNavAlikA, candra (cAMdalA), mUrya (marya ke AkAra kA AbhUSaNa), vRSabhavaktraka, talabhaMga, truTita, hastamAlaka, harpa, keyUra, valaya, pAlamba, aMgulIyaka, valAkSa, dInAramAlikA, prataraka, parihAryaka, pAdajAla, tathA-gamana karane para madhura dhvani karanevAlI ghaMTikA-kiMkiNI, ratnoM ke vizAla samUha se jaTita zreSTha nUpura, caraNamAlikA, kanakanigaDa, jAlaka, makara mukha kI AkRti se zobhAyamAna napura, sundara ina samasta AbhUSaNoM se suzobhita thii| usake kara aura caraNa lAla kamala ke samAna komala the| netra nirmala kamala ke patra ke samAna vizAla the| hAthoM meM gRhIta, bhramara lakSmIsvapnavarNanam. temane lalATa pradeza ardhacaMdrAkAra hate. vividha prakAranA maNivAlo ratnajaDita hAra. temaja vividha AbharaNe temaNe dhAraNa 4aa tai. 2, mA2, 2 , DebhamAsA, bhalibhAsA, mAlA, 42, dias, pea4, siddhArtha, 4 vAast, 'dra (yaig) sUrya (sUrya ne mA2rnu AbhUSaSa) vRSabha , aart, truTita, tamAkha, 75, yU2, 16ya-yUDI, prAma, akSIya-vI 21, AaikSa, dInAramAti, prata24, pariDe24 (parihAya 4) pAna, mane gamana tai madhura dhvani karanAra e rananA vizAla samUhathI jaDela zreSTha nUpura, caraNamAlikA, kanakanigaDa, makaramukhIna pura (jhAMjhara) A badhAM suMdara AbharaNathI te zobhAyamAna hatAM. kara ane caraNu lAlakamala samAna kemala hatAM. netra che. nirmala kamalapatra samAna vizAla hatAM. lAMbA ane bhamarAnA raMga jevo kezakalApa hato. lAvaNya,ru5 ane yauvana / / 415|| Jain Education in t onal Airw.jainelibrary.org
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 416 // viDambi - lambamAna - zobhamAna - kaca-nicayAM sundara - vadana-kara-caraNa- nayana-lAvaNya rUpa-yauvana-kalitAM pratipUrNasarvAGgopAGga - lalitAM kara-caraNo tamAGga-pramukhA - GgopAGga saGgata- maNigaNa - kAJcana - ratna- racitA - ''bharaNa-kiraNanAzitA-ndhatamasAm vigatAmarSA vimala - kAnti-samudyotita - daza- dizAM kamalAkara-kamala-nivAsinIM sakalajana-mano-hRdaya-prahAdinoM bhagavatIM vikasita -kamala-dalA -kSIM lakSmIM pazyati ||018 || TIkA- 'tao puNa sA uccavirAiya' ityAdi / tataH = siMhasvadarzanAnantaraM sA = trizalA punaH = caturtha - sva lakSmIM pazyati, tatra kIdRzoM lakSmImityAha -- uccetyAdi - uccavirAjitasthAna kRtA''sanAm - uccam unnataM virAjitaM = zobhitaM ca yat sthAnaM tatra kRtam Asanam = upavezanaM yathA tAm - uccAsanavirAjamAnAm, punaH- divya gaNa ko bhI tiraskRta karane vAle, lambe aura sundara keza the| vaha sundara mukha, hAtha, paira aura netra vAlI zrI, tathA lAvaNya, rUpa aura yauvana se sampanna thI / pratipUrNa samasta aMgopAMgoM se sundara thii| hAthoM, pairoM, aura sira Adi para dhAraNa kiye hue maNigaNa, suvarNa evaM ratnoM ke AbhUSaNoM kI kiraNoM se andhakAra ko haraNa kara rahI thii| vaha krodha se rahita thii| apanI nirmala kAnti se dazoM dizAoM ko dedIpyamAna kara rahI thI / kamalAkara ( sarovara) ke kamala kI nivAsinI thii| saba janoM ke hRdaya meM tIvra AhAda utpanna karane vAlI thii| aisI lakSmI ko dekhA || sU0 18 // TIkA kA artha- 'tao puNa sA uccavirAiya' ityAdi / siMha kA svama dekhane ke pazcAt trizalA devI ne cauthe sma meM lakSmI ko dekhaa| vaha lakSmI kaisI thI ? so kahate haiMhaiM-- U~ce aura suzobhita sthAna para usane apanA Asana banAyA thA - arthAt unnata evaM sajAvaTadAra aAchala bharyAM hatAM, sarvA Mge su Mdara hatAM. dhAraNa karelA AbhUSaNAthI, rAtrImAM paNa vagara dIve ajavAlu ApI rahI hatI. lakSmI devI upazAMta dekhAtAM hatAM. tenA rUpa raMga ane lAvaNyathI daze dizAe ujjavala banI rahI hatI. kamala para tenuM Asana hatuM sajaneAnA hRdayamAM, temanI AkRti, AlhAda ApI rahI hatI. vikasita kamala patranAM samAna tenAM nayanA hatAM. AvA svarUpavALI lakSmI devIne, trizaLA rANIe, ceAthA svapna joyA. (sU018) TInA artha - 'tao puNa sA uccavirAiyAM dhatyAhi siMDanu svapna leyAM pachI trizalA devI yathA svapnamAM lakSmIne joi. te lakamI kevI hatI te kahe che-- UMcA ane suAAbhita sthAna para teNe peAtAnuM Asana banAvyu hatuM. eTale ke te unnata ane sAvaTavALA kalpa maJjarI TIkA lakSmIstramavarNanam. // 416 // .
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa maJjarI // 417 // TIkA nayananyAmanA-divya zobhanaM navyaM navInaM bhavya saumyam' AnanaM mukhaM yasyAstAm, tathA-kara-caraNa-sasthitasvastika-zaGkhAGkaza-cakrAdi-zubharekhAM-karacaraNa saMsthitA vidyamAnAH svastikazaGkhAGkazacakrAdayaH zubharekhA yasyAstAm-karacaraNe zaGkAdizubhrarekhAyuktAm, tathA-sukumArakarazAkhAlekhA-sukumArA-komalA karazAkhAlekhA aGgalyAvaliyasyAstAm - sukumArAGgalizobhitAm, tathA-jAtyAJjana-bhramara-jaladharanikara-riSTaka - gavala-gulika-kajjalarociH-sama-saMhata-tanutara-mRdula-maJjula-romAvali-tatra jAtyAJjana zreSThakajjalam. bhramarAH, jaladharanikaraHjaladharA-meghAH teSAM nikaraH samUhaH, riSTakam-zyAmaratnavizeSa:,gavalaM-mahiSazRGga, gulikA-nIladravya, kajjalaMca,teSAM yad roci: kAntiH tadiva rociryasyAH sA tathAbhUtA samA-tulyA saMhitA-militA tanutarA=atisUkSmA mRdulA komalA maJjalA zobhanA romAvaliH romasamUho yasyAstAm, tathA-sphota-navanIta-cikkaNa-pANiruhA-valiM-sphIta= svacchaM yat navanIta 'mAkhana' iti bhASAprasiddham tadvat, cikkaNA-snigdhA pANiruhAvaliAnakhasamUho yasyAstAm, tathAkanaka-kacchapa-pRSTha-mRSTa-viziSTa-caraNa-yugalAM-kanakakacchapaH svarNaracitakacchapaH tasya yat pRSThaM tadvat upacitaM,mRSTaM= vizuddhaM viziSTaM sAmudrikalakSaNAnvitaM caraNayugalaM yasyAstAm, tathA-kuNDala-parimaNDita-lalita-kapola-maNDalAMsthAna para baiThI huI thii| usakA mukha divya, nUtana evaM bhavya thaa| usake hAthoM aura pairoM meM svastika, zaMkha, aMkuza aura cakra Adi kI zubha rekhAe~ aMkita thiiN| usakI u~galiyoM kI paMkti atIva sukumAra-komala thii| usakI romAvalI uttama aMjana, bhramara, megha-samUha, ariSTa-kAlAratnavizeSa, bhaiMsa ke sIMga, nIla aura kajala ke samAna AbhAvAlI-kAlI, sarIkhI, milI huI, bahuta bArIka, komala aura suzobhana thii| usake nakhoM kA samUha svaccha makkhana ke samAna snigdha thaa| caraNayugala svarNanirmita kacchapa kI pITha ke samAna unnata-bharA huA, vizuddha aura sAmudrika zAstra meM varNita lakSaNoM se yukta thaa| usakA lalita kapola-maNDala sthAna para beThI hatI. tenuM mukha divya, nUtana ane bhavya hatuM. tene hAtha ane pagamAM sAthiyo. zaMkha, aMkuza ane cakra vagerenI zubha rekhAo aMkita hatI. tenI AMgaLInI hAra atyaMta sukumAra-kamaLa hatI. tenI mAvalI uttama khajaNa, bhramara, megha-samUha, ariSTa (khAsa prakAranuM kALuM ratna), bheMsanA ziMgaDAM, nIla ane kAjaLanA jevI AbhAvALI-kALAM, sarakhI, maLI gayelI, ghaNI bArIka, ke maLa ane ghaNI bhitAM hatAM. tenA nakhane samUha svaccha tathA mAkhaNa je mulAyama hate. caraNa yugala senAnA banAvelA kacchapanI (kAcabAnI) pIThanA jevA UMcA bharAvadAra, vizuddha tathA sAmudrika zAstramAM varNavelAM lakSaNovALAM hatAM. tenuM suMdara kapila-maMDala kuMDaLa vaDe te lakSmIsvana varNanam. dUra // 417 //
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUtre maJjarI dIkA kuNDalAbhyAM parimaNDite atizobhite kapolamaNDale yasyAstAm, tathA-sphAra-hAra-rAjamAna-sArvartuka-sugandhikusuma-lalAma-dAma-pariNaddha-vakSaHsthalAM-phAro vizAlaH hAra:=muktAhAraH rAjamAnaM zobhamAnaM yat sArvartuka sugandhikusumalalAmadAma-sarvaRtujAtazobhanagandhavatpuSpasundaramAlyaM ca tAbhyAM pariNaddhaMnyuktaM vakSaHsthalaM yasyAstAm, zrIkalpa kalpatathA-unnata-mAMsaLa-mRdula-tanu-latAm-unnatA-ucchUitA mAMsalA-puSTA mRdulA-komalA tanulatA-zarIrarUpalatA // 418 // yasyAstAm-sarvAGgasundarAGgImityarthaH, tathA-maJjala-maNigaNa-kaNa-khacita-kAzcana-kAcI-cazcita-kaTitaTAMmaJjulA:-sundarA ye maNayasteSAM gaNaH-samUhastasya kaNA laghu khaNDAH taiH khacitA yuktA yA kAzcanakAJcI svarNamekhalA tayA caJcitaM-zobhitaM kaTitaTaM yasyAstAm, tathA-candrArddhasamalalATAM-candrArddhana samaMntulyaM lalATaM mastakaM yasyAstAm-addhacandrAkAralalATavatIm, tathA-nAnAmaNi-kanaka-ratna-vimala-mahAtapanIya-racita-bhUSaNahArAhAra-prayuktaratnakuNDaLa-vyAmuktaka-hemajAla-maNijAla-kanakajAla-sUtraka-tilaka-phullaka-siddhArthakA-karNavAlikA-zazi-sUra-gRSabhavaktraka-talabhaGgaka-truTita-hastamAlaka-harSa-keyUra-valaya-mAlambA -galIyaka-balAkSadInAramAlikA-prataraka-parihAryaka-pAdajAla - ghaNTikA-kiGkiNI- ratnorujAlacchaditavaranUpura - calanamAlikAkanakanigaDa-jAlaka-makaramukhavirAjamAnanUpura-acalita-zabdava drucirA-''bharaNAM-tatra - nAnA=anekAni maNi- lakSmIsvanakanakaratnavimalamahAtapanIyaracitabhUSaNAni-maNayaH candrakAntavaidaryAdayaH, kanakaM sAmAnyaM svarNa, ratnAni aGkaspha- varNanam. kuMDaloM se alaMkRta thaa| vakSasthala vizAla motiyoM ke hAra se zobhAyamAna thA aura saba RtuoM meM utpanna honevAle sundara gaMdhayukta puSpoM kI mAlA se yukta thaa| usakI zarIrarUpI latA U~cI, puSTa aura komala thI, arthAt vaha sarvAMgasundarI thii| manorama maNiyoM ke samUha ke choTe-choTe khaMDoM se yukta sone kI karadhanI se usakA kaTibhAga zobhAyamAna ho rahA thaa| usakA mastaka (lalATa) Adhe candramA ke samAna thaa| aneka candrakAnta tathA vaiDUrya Adi maNiyoM, sAmAnya suvarNa tathA aMka, sphaTika evaM lohitAkSa Adi ratnoM aura uttama svarNoM zebhatuM hatuM. tenuM vakSasthaLa vizALa mationA hArathI zobhatuM hatuM ane badhI RtuomAM utpanna thatAM suMdara gaMdhavALAM puSponI mALAthI yukta hatuM. tenA zarIrarUpI latA uMcI puSTa ane kamaLa hatAM eTale ke te sarvAga // 418 // suMdara hatAM. manahara maNIonA samUhanA nAnA nAnA khaDavALA senAnI sera vaDe tene kaTi pradeza zete hato. tenuM kapALa ardhacandramA jevuM hatuM. aneka candrakAnta tathA vaiDUrya Adi maNIe. sAmAnya suvarNa tathA aMkaRI ratna sphaTikAratna, ane hitAkSa Adi rana ane uttama suvarNanA banAvelAM ghareNAM hatAM, tathA hAra-aDhAra laTane, keka aneka nAnA mavALA re na, ane hinA
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 419 // Chuan Re Re Bao Bao ) Chuan Zhen TikalohitAkSAdIni, vimalAni = svacchAni mahAtapanIyAni = uttamasvarNAni ca taH racitAni = nirmitAni bhUSaNAni= AbharaNAni, tathA-hAraH = aSTAdazasarikaH, arddhahAraH = navasarikaH, prayuktaratnakuNDale - prayuktAni =jaTitAni ratnAni yatra tAdRze kuNDale ratnajaTitakuNDaladvayaM, tathA-vyAmuktaka - hemajAla - maNijAla - kanakajAlAni -vyAmuktakaM = parihitaM yad hemajAla = hemamAlA, maNijAlaM = maNimAlA, kanakajAlaM = kanakamAlA ca tAni tathoktAni, hemakanakayoH prakAragato vizeSa:, tathA = sUtrakaM = kaTisUtraM, tilakaM lalATe candanAdikRto vizeSakabhedaH, phullakaM = puSpAkRtikalalATAbharavizeSaH, siddhArthikA = svarNamayaH kaNThAbharaNavizeSaH, karNavAlikA = karNoparibhAge paridhIyamAnaH karNAbharaNavizeSaH, zazI = candrAkAra AbhUSaNabhedaH, sUryaH =sUryAkAra AbhUSaNabhedaH, vRSabhavaktrakaM nRpabhamukhAkAra AbharaNavizeSaH, talabhaGgakaM = hastAbharaNavizeSaH, truTitaM hastAbharaNavizeSaH, hastamAlakam = AbharaNavizeSaH, harSaH = AbhUSaNavizeSaH, keyUram=hastAbharaNavizeSaH, balayaH = kaGkaNam, mAlambaH = kaNThAbharaNavizeSaH, aGgulIyakaM mudrikA, valAkSaM=kaNThAbharaNavizeSaH, ke bane hue usake AbhUSaNa the, tathA hAra aThAraha lar3oM kA, arddhahAra nau lar3oM kA, ratnajaTita kuNDaloM kI jor3I, dhAraNa kI huI - hemamAlA, maNimAlA, kanakamAlA (yahA~ hema aura kanaka donoM sone hone para bhI unakI jAti meM antara hai / ) kaTisUtra, tilaka (lalATa para candana Adi kA banA huA), phullaka (phUla ke AkAra kA eka lalATa kA AbhUSaNa) siddhArthikA ( gale kA sunaharI gahanA ), karNavAlikA (kAna ke uparI bhAga meM pahanA jAne vAlA kAna kA gahanA), zazI (candrAkAra AbhUSaNa), sUrya ( sUrya ke AkAra kA AbhUSaNa), vRSabhavaktraka ( baila ke mukha ke AkAra kA AbhUSaNa ) talabhaMgaka ( hAtha kA gahanA ), truTita (hAtha kA gahanA ), hastAmalaka nAmaka AbhUpaNa, harSanAmaka AbhUSaNa, keyUra ( hAtha kA AbharaNa ), valaya, kaMkaNa, prAlamba (kaMTha kA AbhUSaNa), aMgUThI, ahAra nava lanA, ratnajaDita kuMDaLAnI joDI dhAraNa karelI hemamALA, maNimALA, kanakamALA (mahIM hema ane kanaka banne senu hovA chatAM paNa temanI jAtamAM taphAvata che) kaTisUtra tilaka (kapALe candana vagerenu') kullaka, (lanA AkAranu eka lalATe paheravAnuM ghareNuM) siddhACikA (gaLAnuM sAnAnuM ghareNu) karUMvALikA (kAnanA uparanA bhAgamAM paheravAnu` kAnanuM ghareNuM) zazI, (candrAkAra AbhUSaNu) sUrya (sUryanA AkAranuM AbhUSaNu), talabha'gaka (hAtha gharelu'), vRSabhavatra (agahanA bhukhanA khAratu gharelu), truTita (hAthanu gharelu). hastAmasaGa nAmanu bhUSA, DeyUra (hAyanu AbhUSa), vajaya-aNu, Asabhya (Dounu mAbhUSa) maMguDI, padmAkSa (alu ghareluM) hInAra For Private & Personal Use kalpa maJjarI TIkA lakSmIsvanavarNanam. // 419 //
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpamutre // 420|| dInAramAlikA=svarNamudrAmAlA, pratarakaM vRttapatrAkAra AbharaNavizeSaH, parihAryakam = AbharaNavizeSaH, pAdajAlaM=caraNAbharaNavizeSaH, tathA - ghaNTikA - kiGkiNI - ratnorujAlaccharditavaranUpura-calanamAlikA - kanakanigaDa - jAlaka - makaramukha-virAjamAna-nUpura-calita zabdavanti tatra - yaSTikA = AbharaNavizeSaH, kiGkiNI = caraNAbharaNavizeSaH, ratnorujAlaccharditavaranUpuraM - ratnAnAm uru = vizAlaM yad jAlaM = samUhastenaccharditaM jaTitaM yad varaM zreSThaM nUpuraM = ratnamayaM zreSThaM nUpuram, calanamAlikA caraNAbharaNavizeSaH, kanakanigaDam = nigaDAkAraM svarNamayaM caraNAbhUSaNaM, jAlakaM caraNAbharaNavizeSaH, makaramukhavirAjamAnanUpuraM - makaramukhena = makaramukhasadRzAkAreNa virAjamAnaM zobhamAnaM yannUpuraM tat, etAni pracalitena gatyA zabdavanti = madhuradhvaniyuktAni vizeSaNasya paranipAta ArSasvAt etAni uparyuktAni rucirANi manoharANi AbharaNAni yasyAstAm, tathA - lohitakamaladalakomalakaracaraNAM-lohitakamaladalaM= raktakamalapatraM tadvat komalaM karacaraNaM yasyAstAm, tathA-vimalakamaladalavizAlalocanAm - vimalakamaladalaM-svacchakamalapatraM tadvat vizAle locane yasyAstAm, tathA - pANipallava- gRhIta- bhramaranikara - viDambi - lambamAna- zobhamAnavalAkSa (kaMTha kA gahanA ), dInAramAlikA ( dInAroM kI mAlA); mataraka ( gola patroM ke AkAra kA eka AbhUSaNa), parihAryaka (eka prakAra kA AbhUSaNa), pAdajAla (pA~voM kA gahanA ), tathA ghaMTikA (eka prakAra kA AbharaNa) kiMkiNI (pairoM kA gahanA) evaM ranoM ke vizAla samUha se jar3A huA zreSTha ratnamaya uttama nUpura, canamAlikA (pairoM kA eka gahanA ), kanakanigar3a (beDI ke AkAra kA svarNamaya caraNa - AbhUSaNa), jAlaka( caraNa - AbharaNa), magara ke mukha sarIkhe AkAra se zobhAyamAna nUpura, yaha saba AbhUSaNa gati (calane) se madhura dhvani kara rahe the / tathA - usa (lakSmI) ke hAtha aura pA~va lAla kamala ke sadRza komala the| svaccha kamala ke patra mAlikA (dInArAnI mALA) prataraka (geALa-pAnanA AkAranuM eka AbhUSaNa) parihAyaka, (eka jAtanuM AbhUSaNu) pAdajAla ( paganuM AbhUSaNa ) tathA ghaTikA ( eka jAtanuM ghareNuM) kikizo (paganuM ghareNuM) ane ratnAnA vizALa samUha vaDe jaDita zreSTha ratnamaya uttama nupura, calanamAlikA (paganuM eka ghareNu' ) kanakanigaDha (eDInA AkAranu' pagamAM paheravAnu seAnAnuM ghareNu') jAlaka( paganu' ghareNuM), magaranA mukha jevA AkArathI zaiAlatAM nupura, A badhAM AbhUSaNeA gatithI (cAlavAthI) madhura avAja karatAM hatAM. tathA--tenAM (lakSmInA) hAtha ane paga lAla kamaLanAM jevAM kAmaLa hatAM. svaccha kamaLanAM pAna jevI banne VALLE kalpa maJjarI TIkA lakSmIsvazavarNanam. // 420 //
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 42 // TIkA kacanicayAM-pANI hastAveva yau pallavau tAbhyAM gRhItaH dhRtaH bhramaranikaraviDambI-bhramarasamUhasadRzaH lambamAnaH= AyataH zobhamAna sundaraH kacanicayaH kezasamUho yayA sA tAm, tathA-sundara-badana-karacaraNa-nayana-lAvaNya-rUpayauvana-kalitAm-mundaraM-manoharaM yat vadanakaracaraNanayanaM lAvaNyaM rUpaM yauvanaM ca taiH kalitAM-yuktAm, tathA-pratipUrNa-sarvA-GgopAGga-lalitAm-pratipUrNAni-paripuSTAni yAni sarvANi samastAni aGgopAGgAni avayavapratyavayavAH taiH lalitAM-zobhitAm, tathA-kara-caraNo-tamAGga-pramukhA-jopAga-saGgata-maNigaNa-kAzcana-ratna-racitA-''bharaNa-kiraNa-nAzitA-ndhatamasAm-karau-hastau, caraNau, uttamA-zirazcaitAni pramukhAni AdIni yeSAM tAni yAni aGgopAGgAni,tatra saGgatAni-lagnAni yAni manigaNa-kAzcana-ratna-racitAni-maNisamUhamuvarNaratnanirmitAni AbharaNAni= bhUSaNAni teSAM kiraNaiH prakAzaH nAzitaMdUrIkRtam andhatamasaM-nibiDAndhakArI yayA tAm, tathA-vigatA''marSAm = krodharahitAM-zAntAmityarthaH, tathA-vimalakAntisamudhotitadazadizAma-vimalayA svacchyA kAnsyA-svadehapakAzena samuyotitAH prakAzitAH daza dizA yayA tAm,tathA-kamalAkara-kamala-nivAsinI-kamalAkara sarovaraH,tatra-sthitaM yat kamalaM tatra nivasatItyevaMzIlAm, tathA-sakala-jana-mano-hRdaya-prahAdinI-sakalajanAnAM sarvalokAnAM manA= hAlakSmIsvama varNanam. B ke samAna donoM netra vizAla the| hastarUpI pallavoM dvArA gRhIta, bhramara samUha ke samAna (kAlA), lambA aura mundara keza-samUha thaa| manohara mukha, hAtha, paira, aura nayana vAlI thI, tathA lAvaNya, rUpa aura yauvana se sampanna thii| khUba puSTa samasta aMgoM-upAMgoM se zobhAyamAna thii| karayugala, caraNayugala, mastaka, Adi aMgopAMgoM meM pahane hue maNisamUha, svarNa aura ratnoM ke bane AbhUSaNoM ke prakAza se usane saghana aMdhakAra ko dUra kara diyA thaa| vaha zAnta svarUpa vAlI thii| apane zarIra kI svaccha kAnti se usane dazoM dizAoM ko prakAzita kara diyA thaa| sarovara meM sthita kamala meM nivAsa karane vAlI, saba logoM ke // 421 A vizALa hatI. hAtharUpI pallavo dvArA pakaDelA, bhamarAonA samUha je kALe lAMbo ane suMdara kezaA samUha hatAM. te manahara mukha, hAtha, paga, ane nayanavALI hatI, tathA lAvaNya, rUpa ane yauvana saMpanna hatI. khUba puSTa samasta aMga-upAMgothI zobhAyamAna hatI. kara yugala, caraNa-yugala, mastaka, Adi aMga-upAMgamAM paherelA maNi samUha, suvarNa ane ratnanAM banAvelAM AbhUSaNonA prakAzathI teNe ghATA aMdhakArane dUra karI nAkhyo, che te zAMta svarUpavALI hatI. pitAnAM zarIranI svaccha kAnti vaDe teNe dase dizAone prakAzita karI dIdhI hatI. ke. For Private & Personal use only
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 422 // saMkalpavikalpAtmakamantaHkaraNavizeSaH, hRdayaM = cittaM = smaraNaviSayakamantaHkaraNavizeSaH, tadubhayaprahAdinIm, bhagavatIm = aizvaryAdiyuktAM, vikasita-kamala- dalA-kSIM vikasite maphulle ye kamaladale = kamalapatre te iva akSiNI yasyAstAm, lakSmI lakSmIdevoM pazyati // sU0 18 // 5- puSpamAlAjuyalasumiNe mUlam -- tao puNa sA sarasa -gAga- puSNAga - piraMgu - pADala - maMDila - malliyA - NavamalliyA - jUhiyA - vAsaMtiyA - kaSNiyA - kuDaja - koraMTaga-kuMda - kojja-kurabaka - kamala - baula-baMdhUga - caMpagA- soga - maMdAra - tilaya- kayaNAra-sahayAramaMjarI - jAI - mAlaI - amaMda-sugaMdha-baMdhuraM maghamaghAyamANa-gaMdhuduraM sarasa-ramaNijjA-ma-kiNDa - gIla-pIratta-mukila - paMcavaSNa-santrouya - surabhi - kusuma - vilasaMta-kaMta-bhatti cittaM devakusuma - nimmiya-pavittaM mahu-luddhakhuddha - nilINa - guMjaMtA-lipuMja - guMjiya-paesaM gaMdhaddhaNijaNayaM sayala-jaNa-maNa-haraNa-dhuraMdhareNa surahigaMdheNa dasava disAo zramodayaMta aMbaraMgaNatalAo oyaraMtaM visAlaM pupphamAlAjuyalaM pAsa ||019 || 5- puSpamAlAyugalasvapnam chAyA--tataH punaH sA sarasa - nAga - punnAga - priyaGgu - pATala - maNDila - mallikA - navamallikA - yUthikA-vAsasaMkalpa - vikalpa vAle antaHkaraNa-mana ko tathA smaraNa karanevAle antaHkaraNa- hRdaya ko donoM ko- atyanta AhAda pradAna karanevAlI thI / aizvarya Adi se sampanna tathA khile hue kamala patroM ke sadRza - netra vAlI thI / aisI lakSmI ko dekhA || sU0 18 || 5 - puSpamAlAyugala kA svapna mUla kA artha- 'o puNa sA' ityAdi / tatpazcAt trizalA devI ne puSpamAlAoM kA eka yugala dekhA / vaha mAlAyugala - sarasa nAga, punnAga, priyaMgu, pATala, maNDila, mallikA, navamallikA, yUthikA, sarovaramAM rahelAM kamaLamAM nivAsa karanArI, badhA leAkeAnA saMkalpa-vikalpavALAM antaHkaraNa-manane tathA smaraNu karanArA antaHkaraNa-hRdayane-bannene atyanta Ananda denArI hatI. aizvaya AdithI saMpanna tathA vikasita kamaLapatra jevAM netravALI hatI. evI lakSmIne joi (sU0 18) pa - puSpabhANA - yugalanu svapna. bhUjanA artha-'tao puNa sAM' ityAhi tyAra pachI, trizalA rAzIo, meM sanI bhASAoM svapnabhAM leI. mA bhANAyugala, sarasa nAma, punnAga, priyAMzu, pATasa, maMDisa, massiA, navamassiA, yUthikA, vAsatiza, Zhen Zhen Man Man kalpa maJjarI TIkA puSpamAlAyugalasvanavarNanam. // 422 //
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 423 // Jain Education ntikA -karNikA-kuTaja - koraNTaka - kunda - kubjaka kurabaka - kamala - bakula- bandhUka - campakAzoka - mandAra-tilaka - kacanArasahakAramaJjarI - jAtI - mAlatyamanda-sugandha-bandhuraM maghamaghAyamAnagandhoddhuraM sarasa- ramaNIyA - nupama - kRSNa - nIla- pIta* rakta-zukla - paJcavarNa - sArvartuka surabhi - kusuma - vilasa-skAnta-bhakti-citraM devakusuma - nirmita - pavitraM madhu - lubdhakSubdha - nilIna - guJjadilipuJja - guJjita- pradezaM gandhadhANijanakaM sakala - jana-mano-haraNa - dhurandhareNa surabhigandhena dazApi diza zramodayat ambarAGgaNatalAdavatarad vizAlaM puSpamAlAyugalaM pazyati // mra0 19 // vAsantikA, kuTaja, koraNTa, kunda, kubjaka, kuravaka, kamala, bakula, bandhUka, campaka, azoka, mandAra, tilaka, kacanAra, AmramaMjarI, jAtI (jAI) tathA mAlatI ke phUloM kI vipula suMgadha se manohara thaa| cAroM ora mahakatI huI sugaMdha se prazasta thA / sarasa, ramaNIya evaM anupama kAle nIle pIle lAla aura zukla - ina pA~coM varNoM ke sabhI RtuoM saMbaMdhI sugaMdhayukta phUloM kI zobhita hotI huI sundara racanA se citra-vicitra thA / devaloka ke phUloM se racita hone ke kAraNa pavitra thaa| parAga ke lobhI, kSobha ko prApta, bhItara sthita aura guMjAra karate hue bhramara-samUhoM se usakA pradeza guMjita ho rahA thA / gandha se tRpti kara denA usakI vizeSatA thI / sakala janoM ke manoM ko harane meM dhurandhara zreSTha sugaMdha se dazoM dizAoM ko arthAt dizAoM meM sthita prANiyoM ko pramoda pahu~cAtA huA tathA gaganAMgaNa ke tala se nIce utaratA huA puSpamAlA kA yugala dekhA |0 19 // phuTana, araMTa, huncha, muNDa, puraNa, ubhaNa, amula janbUDa, paDa, azoDa, manhAra, tila, zyanAra, mAzramaM bharI, jI, tathA mAlatInA phUleAnI vipula sugadhathI bharapUra ane manehara hatI. caturdizAmAM A mALAnI sugadha prasarI rahetI hatI. kALA-lIlA-pILA-lAla-sapheda varNothI A AAbhI rahI hatI. tamAma RtunI sugadha ane maneAharatA, A mALAyugalamAM, AvI rahelI hatI. mALA 'mALA'nI racanA citra-vicitra hatI. daivI phUlAthI banelI hovAthI pavitra hatI. parAganA leAbhI evA bhamarAo, te kamaLanI bahAra temaja aMdara, sugadhanI lAlasAe, te mALAnA pradeza upara guMjArava karI rahyA hatAM. A 'mALA' gadhanI tRpti karAvI Ape tevI tenAmAM vizeSatA hatI. ane tenI sugaMdha dvArA, daze dizAo, bahe'kI rahI hatI. AkAzamAMthI utaratI A mALAne, trizalA devIe, svapnamAM joI. (sU0 19) Ev kalpa maJjarI TIkA puSpamAlA yugalasvamavarNanam // 423 //
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 424 // Syno TIkA- 'to puNa sA' ityAdi / tataH = lakSmIsvapradarzanAnantaram punaH = paJcamasvapne sA= trizalA puSpamAlAyugalaM pazyatItyagreNa sambandhaH kIdRzaM puSpamAlAyugalamityAha - sarasa - nAga - punnAga - priyaGgu-pATalamaNDila- mallikA - navamallikA - yUthikA - vAsantikA -karNikA-kuTaja - koraNTaka-kunda- kubjaka - kurabaka -kamala- bakula - bandhUka -campakA - 'zoka-mandAra - tilaka - kacanAra sahakAramaJjarI - jAtI - mAlatya - manda - sugandha - bandhuraM - tatra - sarasAni - rasasampannAni - vikasitAni yAni nAgAdi - mAlatyantAni puSpANi teSAmamandena =bahunA sugandhena bandhuraM = zobhitam, tatra - nAgAni=nAgakesarapuSpANi, punnAgAH = jAtivRkSapuSpANi, priyaGgavaH = miyaGguvRkSapuSpANi, pATalAni= gulAbaiti bhASAmasiddhapuSpANi, maNDilAH = zirISapuSpANi, mallikAH = mallIpuSpANi, navamallikAH = navamallikApuSpANi yUthikAH = jUhI- tibhASAprasiddhapuSpANi, vAsantikAH = vAsantIpuSpANi, karNikAH = aparAjitApuSpANi, kuTajAH = girimallikApuSpANi, koraNTakAni= koraNTakapuSpANi, kundAni = kundapuSpANi, kubjakAni = zatapatrikApuSpANi, TIkA kA artha- 'tao puNa sA' ityAdi / lakSmI kA svapna dekhane ke pazcAt, pA~caveM svama meM trizalA devIne puSpamAlA kA yugala dekhA, arthAt do phUla mAlAe~ dekhiiN| vaha puSpamAlAoM kA yugala kaisA thA, so kahate haiMvaha mAlAyugala rasa se paripUrNa tathA khile hue nAga se lekara mALatI taka ke phUloM kI ugra sugaMdha se zobhita thA / nAga arthAt nAgakesara ke phUla, punnAga arthAt punnAga ke phUla, priyaMgu arthAt priyaMgu vRkSa ke phUla, pATala arthAt gulAba ke phUla, maNDila arthAt zirISa ke phUla, mallikA arthAt mallI ke phUla, navamallikA arthAt navamallikA ke phUla, yUthikA arthAt juhI ke phUla, vAsantikA arthAt vAsantI latA ke phUla, karNikA arthAt aparAjitA ke phUla, kuTaja arthAt girimallikA ke phUla, koraMTaka ke phUla, kunda arthAt TIDAnA artha- 'tao puNa sA' ityAhi lakSmI svapna yA pachI pAMyAM svapnamAM trizalA devI puSpamALAnu' yugala jeyu' eTale ke phUlanI be mALAe joi. te puSpamALAnuM yugala kevuM hatuM te kahe che te mALAyugala rasathI bharela tathA vikasita nAgathI laIne mAlatI sudhInA phUleAnI ugra suga dha vaDe zobhatu hatuM. nAga athavA nAgakesaranAM phUle, punnAga eTale ke punnAganAM phUle, priyaMgu eTale ke priyaMgu vrukSanA phUle, pATala athavA gulAbanAM phUleA, maDila eTale ke zirISanA phUle, mallikA eTale ke mallInAM phUve, navamallikA eTale ke navamallikAnAM phUleA, yUthikA eTale ke juhInAM phUlo, vAsantikA eTale ke vAsantI latAnA phUlA, karNikA ke aparAjitAnAM leA, kuTaja eTale ke girimallikAnAM phUla, kAraTaka athavA kAra'TakanAM phUlA, kunda eTale eTale Xie You Zhi Yi Can Can kalpa maJjarI TIkA puSpamAlAyugala svamavarNanam. ||424 // .
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa maJjarI kurabakANi-raktavarNAni mahAsahApuSpANi, kamalAni-kamalapuSpANi, bakulAni zephAlikApuSpANi, kadhUkAni bandhujIvakapuSpANi, campakAnicampakapuSpANi, azokAni-azokapuSpANi, mandArANi-mandArapuSpANi, tilakAni-zrImadRkSapuSpANi, kacanArANi raktavarNapuSpavizeSAH, sahakAramacaryaH AmramaJjayaH, jAtyA jAtIpuSpANi, kalpamUtre mAlatyA mAlatIpuSpANi, etaiH puSpaprakArairnirmitatvAdeSAm puSpANAm amandenabahunA sugandhena prazastagandhena / / 425|| bandhuraM zobhitaM, tathA-maghamaghAyamAnagandhoddharaM-maghamaghAyamAnaH sarvataH prasaran yo gandhaH tena uddharaM prazastaM tathA- TIkA sarasa-ramaNIyA-nupama-kRSNa-nIla-pIta-rakta-zukla-paJcavarNa-sArvartuka-surabhi-kusuma-vilasatkAnta-bhakti-citramsarasAni-vikasitAni ramaNIyAni sundarANi anupamAni=sarvotkRSTAni ca yAni kRSNa-nIla-pIta-rakta-zukla. rUpapazcavarNAni sArvatakAni=sarvatusambandhIni surabhikusumAni mugandhavatpuSpANi teSAM vilasansyaH zobhamAnAH kAntA: zobhanA mano'bhilaSitA vA yA bhaktayo-racanAvizeSAH, tAbhizcitram adbhutam, tathA-devakusuma-nirmitakunda ke phala, kubjaka arthAt zatapatrikA ke phUla, kurabaka arthAt lAla raMga ke mahAsahA ke phUla, kamala arthAt kamala ke phUla, bakula ke phUla, bandhUka arthAt bandhujIvaka ke phUla, campaka arthAt campA ke phUla, puSpamAlAazoka arthAt azoka ke phUla, maMdAra arthAt maMdAra ke phUla, tilaka arthAt zrImadRkSa ke phUla, kacanAra yugalasvapnama arthAt lAla raMga ke eka jAti ke phUla, sahakArakI arthAt Ama kI maMjarI, jAti arthAt jAI ke phUla, mAlatI varNanam. 'arthAt mAlatI ke phala, ina saba taraha ke phaloM se nirmita hone ke kAraNa, ina saba kI pracura prazasta gaMdha se zobhita thaa| vaha saba tarapha phailatI huI gaMdha se sundara thaa| sarasa, vikasita, ramaNIya aura sarvotkRSTa kAle nIle pIle lAla aura sapheda ina pA~coM raMgoM ke tathA sabhI RtuoM ke saMbaMdhI sugaMdhita phUloM kI ke kundanAM ku, kunnaka eTale ke zatapatrikAnAM phUla, kurabaka eTale ke lAla raMganA mahAsahAnAM kUlo, kamaLa eTale ke kamaLanAM phUla, bakula eTale ke bakulanAM phUle, babUka eTale ke badhujIvakanAM phUlo, campaka athavA caMpAnAM pha, azoka eTale ke azokanAM phUla, maMdAra eTale ke maMdAranAM phula, tilaka athavA zrImad vRkSanAM phUle, kacanAra eTale ke lAla raMganAM eka jAtanAM phUle, sahakAra eTale ke AMbAnI maMjarI, jAtI eTale ke jAInAM phUle, // 425 // mAlatI eTale ke mAlatInAM phUle, e badhI jAtanA phUle vaDe banela hovAthI, e badhAnI atizaya prazasta gadha vaDe te zobhAyamAna hatuM. te badhI tarapha phelAtI gaMdhathI suMdara hatuM. sarasa, vikasita, ramaNIya, ane zreSTha kALAM Rche nIlAM, pILAM, lAla, ane sapheda e pAMce raMgenA tathA badhI RtuonAM sugaMdhita phUlonI zobhAyamAna, suMdara athavA Iza , 3254 2 hits l kho, AIMILal, mala Jain Education B onal
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa P // 426 // RADDRORRocess pavitradeva-kasamAnidevalokasambandhIni puSpANi tairnirmitaM-viracitam, ataeva pavitra-vizuddham, tathA-madhu-lubdhakSubdha-nilIna-guJjada-lipuJja-guJjita-pradezam-madhu= puSpaparAgastatra lubdhAH= AsaktAstathA kSubdhAH kSobhamupagatAH, nilInA: abhyantare sthitA guJjantaH madhuramavyaktaM zabdaM kurvantazca ye'layo-bhramarAH teSAM yaH puJjaH samUhaH, tena guJjitaH madhurAvyaktazabdayuktaH pradezaH avayavo yasya tat tAdRzam, tathA-gandhaprANijanakaM-gandhadhrANiH AndhatRptiH tajanakaM tadutpAdakam, tathA-sakala-jana-mano-haraNa-dhurandhareNa-sakala-janAnAM yad manoharaNa-cittAkarSaNaM tatra dhurandhareNa zreSThena surabhigandhena-sugandhena dazApi dizaH pUrvapazcimadakSiNottaraizAnyAneyanaityavAyavyodhiorUpA daza dizaH, tatsthAnpANinaH Amodaya Anandayat ambarAGgaNatalA=AkAzAGgaNapadezAt avatarat-adha Agacchat vizAlaM mahat puSpamAlAyugala puSpamAlyadvayaM pazyati ||suu019|| zobhAyamAna sundara yA manovAMchita racanAoM se adbhuta thA, arthAt usa mAlA-yugala meM saba RtuoM ke aura saba raMgoM ke phUla the aura usakI banAvaTa bar3I sundara thii| ataeva vaha dekhane meM adbhuta pratIta hotA thaa| vaha devaloka ke phUloM se banA thA, ataeva pavitra vizuddha thaa| usakI AsapAsa madhu arthAta parAga ke lobhI, kSobha ko prApta, andara sthita tathA madhura evaM asphuTa zabda karate hue bhauMroM kA samUha gUMja rahA thaa| vaha gaMdha se tRpti karanevAlA thaa| saba logoM ke mana ko haraNa karane meM dhurandhara-zreSTha sugaMdha se pUrva, pazcima, dakSiNa, uttara, IzAna, Agneya, nairRtya, vAyavya, Urdhva aura adhodizArUpa dasoM dizAoM ko arthAt unameM sthita prANiyoM ko Anandita karatA huA tathA AkAza se nIce utaratA huA vizAla puSpamAlAyugala dekhA // 0 19 // manavAMchita racanAothI adUbhuta hatuM. eTale ke te mALAyugalamAM badhI RtuonAM ane badhA raMganAM phUlo hatAM ane tenI banAvaTa ghaNI suMdara hatI. tethI te jotAM adUbhuta lAgatuM hatuM. te devalokanAM phUla vaDe banyuM hatuM. tethI pavitra vizuddha hatuM. tenI AsapAsa madhu (parAga) nA lebI, kSobhavALA, aMdara rahelA, tathA madhura ane askuTa zabda karatA bhamarAone samUha guMjArava karatuM hatuM. te gandhathI tRpti karanAruM hatuM. badhA lokonA manane 2vAmA dhu252-34 sumadhathI pUrva, pazcima, utta2, kSaya, zAna, nitya, vAyavya, G bhane adhI. dizArUpa daze dizAone eTale ke temAM rahelAM prANIone AnaMdita karatuM tathA AkAzamAMthI nIce utaratuM vizALa puSpabhANAyuyu (sU018) puSpamAlAyugalasvapravarNanam. // 426 // Jain Education natione
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpasUtre // 427 // SATACEAS 6- caMdasumiNe mUlam -- to puNa sA gokkhIra-NIra- pheNa-rayayakuMbha - kuMdA - badAyaM cagora-maNa- muhayaM sayala-jaNanayaNa - palhAyaNa-karaM disAkaMtAmuguraM dhatrala-kamala-dalI - bacAi - kalaM kunuya-kula- vigAsa - sIlaM nisA - musamA -kusalaM vimalu-jjala-rayaya - girisihara - vimalaM kaladhoyanimmalaM vigayamalaM suka - kiSNa-pakva - duga - majjhaga - puSNamAsI - virAyamANa- puNNa-kalaM disAmaMDala - phAraM-dhayAra - paripANa - jAto -dara-laliya- sAmala - kalaMkaM sAyara - taralatara- taraMgocchAlagaM parisa-mAsAI - pamANa - vihAyagaM joisacakkaNAyagaM amayanissaMdaM nittaMdaM puNNacaMdaM pAsa ||sU0 20|| 6- candrasvapnaH chAyA - tataH punaH sA gokSIra - nIra - phena - rajata kumbha - kundA-vadAtaM cakora - manaH- mukhadaM sakala-jananayana - mahAdanakaraM dikkAntAmukuram dhavala - kamala - dalo- pacAyi-karaM kumuda - kula - vikAsa - zIlaM nizA- suSamAkulaM kilo-jjvala - rajatagiri - zikhara - vimalaM kaladhautanirmalaM vigatamalaM zukla - kRSNa - pakSa- dvika- madhyaga6- candramA kA svapna mUla kA artha - 'o puNa sA' ityAdi / mAlAyugala dekhane ke pazcAt chaThe svama meM trizalAdevI ne candra ko dekhaa| vaha candra kaisA thA so kahate haiM-vaha gAya ke dUdha, jala ke phena, cAMdI ke kalaza tathA kunda ke samAna zveta varNa vAlA thA / cakora ke manako sukhadAyI, saba logoM ke nayanoM ko Ananda dene vAlA, dizArUpI ramaNI ke darpaNa ke samAna, kumudoM ke patroM ko praphullita kara dene vAlI kalAoM se yukta thA, ataeva kumudoM ke samUha ko vikasita karane kI prakRti vAlA thA, rAtri kI zobhA bar3hAne meM kuzala, nirmala aura ujjvala rajata - zaila ke zikhara ke sadRza vimala, zvetavarNa ke suvarNa ke samAna nirml6-caMdramAnuM svapna bhUNanA artha - ' tao puNa sA' dhatyAhi bhAjAnI bheDIne leyA mAha, chaThA svapnamAM, trizalA devIo 'caMdra' ne joyA. A caMdra' gAyanA dUdha jevA, pANInA phINu samAna, cAMdInA kaLaza jevA ane kundrapuSpa jeva sapheda hatA. AvA 'caMdramA' cakAra pakSInA manane sukhadAyI ane sarvAMnA manane Ana Mda upajAvanArA, dizArUpI ramaNInA darpaNu samAna, kumadane praphullita karavAvALA, seALe kaLAthI paripUNu hatA. A caMdramA rAtrinA rAjA ane pati gaNAvAthI rAtrine nimA~La ane AlhAdaka banAvatA. rajata-cAMdInA pahADanA zikhara samAna zveta suvaNa jevA kalpa maJjarI TIkA candrasvama // 427 //
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre kalpamaJjarI TIkA // 428 // paurNamAsI-virAjamAna-pUrNakalaM diGmaNDala-sphArAndhakAra-paripAna-jAto-dara-lalita-zyAmala-kalaGka sAgara-taralatara-taraGgo-cchAlakaM varSa-mAsAdi-pramANa-vidhAyakaM jyotizcakranAyakam amRtaniHsyandaM nistandraM pUrNacandra pazyati ||m020|| TIkA -'to puNa sA' ityAdi / tataH puSpamAlyayugaladarzanAnantaraM punaH SaSThe svapne sA-trizalA pUrNacandraM pazyati, kIdRzaM pUrNacandram ? ityAha-gokSIra - nIra-phena-rajatakumbha-kundA-badAtaM -gokSIraM= godugdhaM nIraphenaH jalaphenaH rajatakumbhaH rajataghaTaH, kunda-kundapuSpaM tadvat avadAta-zvetavarNam, punaH cakora-mana:sukhadaM-cakorAcandraviyogena duHkhabhAjaH pakSiNaH, teSAM manaHsukhada-cittaprasAdakam, tathA-sakala-jana-nayanamalinatA se rahita thA, zuklapakSa aura kRSNapakSa donoM ke madhya meM Ane vAlI pUrNimA ke dina jisakI pUrNa kalA zobhAyamAna hotI hai aisA thA, tathA dizA-samUha meM vyApta saghana aMdhakAra ko pI jAne ke kAraNa udara meM sundara evaM zyAmacihnavAlA thA, sAgara kI atyanta caMcala laharoM ko uchAlane vAlA, varSa aura mAsa Adi ke parimANa kA vidhAna karane vAlA, nakSatroM ke samUha kA nAyaka, amRtasrAvI tathA khilA huA aura pUrNa thaa| isa prakAra ke candra ko dekhA // 10 20 // TIkA kA artha-'tao puNa sA' ityaadi| puSpa-mAlA ke yugala ko dekhane ke pazcAt chaThe svapameM trizalA devI ne pUrNacandramA ko dekhaa| pUrNa candramA kaisA thA, so kahate haiM vaha pUrNacandra gAya ke dUdha, pAnI ke phena, cAMdI ke ghaTa tathA kunda ke phUla ke samAna sapheda raMga kA thaa| cakora arthAt candramA ke viraha meM dukhI honevAle pakSiyoM ke mana ko prasanna karanevAlA thaa| sabhI nirmala-mala vagarane hate, eTale keI paNa prakAranI malinatA vinAne hovAthI uttama dekhAte. pUrNimAne divase seLe kaLAothI vikasita thatAM caMdramA je A "caMdramA' dekhAte. dizAomAM vyApelAM aMdhakArane, gheLIne pI janAre hovAthI tenA peTALamAM zyAmacihna caLakATa mAratuM hatuM. sAgaranA mojAone uchALI uchALIne nIce paTakate evuM hatuM. varSa, mAsa, divasa vigerenuM jenAthI vidhAna thAya che te te hate. nakSatranA samUhane netA hate. aharniza jenAthI amRta jhare che evA 'pUrNa caMdramA ' ne trizalA rANIe joyo. (sU0 20) jAnA matha- to puNa sA' yAha. puNyabhAmAna yugasane nayA pachI 74 svanamA trizalA devIme pUrNa candramAne je. pUrNa candramAM ke have te kahe che- te pUrNacandra gAyanAM dUdha, pANInAM phINa, cAMdInA ghaDA tathA kundanAM phUla jevA sapheda raMgane hate. cakora eTale ke candramAnA virahathI duHkhI thanArAM pakSIonAM manane prasanna karanAre hate. badhA lokonI AMkhene AnaMda karyuM candrasvanavarNanam. yAne sarm tethe A // 428 // mAnne kathe. 19 namo puNa sA Jaag na
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa 5429 // kalpamaJjarI TIkA prahAdanakara-sarvalokanetrAnandakAriNam, dikAntAmukuraM-digrUpastrIdarpaNasadRzam, tathA-dhavala-kamala-dalo-pacAyikalaM-dhavalakamalAni kumudAni teSAM dalAni-patrANi upacinotivardhayati-praphullayatItyevaMzIlA kalA yasya tamkumudapatrapraphullikalAvantam, ataeva-kumuda-kula-vikAza-zIlaM, tathA-nizAsuSamAkuzalaM-nizAyAH rAtreryA suSamA paramazobhA tatra kuzalaM-nipuNaM-rajanyA atizayazobhASarddhakamityarthaH, tathA-vimalo-ujvala-rajatagiri-zikharavimalaM-vimala: nirmalaH, ujjvalA cAkacakyayuktazca yo rajatagirim rajataparvataH tasya yacchikharaM-zaGgaM tadvat vimalaM-nirmalam, tathA-kaladhautanirmalaM-kaladhautarthatavarNa suvarNa tadvanirmala-svaccha tathA-vigatamalaM-vizuddhaM tathAzukla-kRSNa-pakSa-dvika-madhyaga-paurNamAsI-virAjamAna-pUrNakalaM-zuklakRSNapakSadvikaM-zuklapakSakRSNapakSadvayaM, tanmadhyagA-tanmadhyasthitA yA paurNamAsI-pUrNimA tithiH tatra virAjamAnA-zobhamAnA pUrNA kalA-SoDazo bhAgo yasya tam, tathA-diGmaNDala-sphArA-ndhakAra-paripAna-jAto-dara-lalita-zyAmala - kalaGka-diGmaNDala = diksamUhastasmin yaH sphAro nibiDo'ndhakAraH-tamaH, tatparipAnena jAtaH utpannaH udare lalitaH sundaraH zyAmala: kRSNaH kalaGka:logoM ke netroM ko Ananda dene vAlA thaa| dizArUpI strI ke darpaNa ke samAna thaa| dhavala-kamaloM __ arthAt kumudoM ke pattoM ko praphullita karane vAlI kalA se yukta thaa| isa kAraNa vaha kumudoM ke kula (samUha) kA vikAsa karane vAlA thaa| rAtri kI suSamA meM vRddhi karane vAlA arthAt parama zobhA meM atyanta vRddhi karane vAlA thaa| camacamAte hue cAMdI ke parvata ke zikhara ke samAna nirmala thaa| kaladhauta arthAt zvata raMga ke sone ke sadRza svaccha thaa| zuklapakSa aura kRSNapakSa-donoM ke madhya meM sthita pUrNimA ke dina prakAzita honevAlI pUrNakalAoM se yukta thaa| dizAoM ke samUha meM vyApta gahare aMdhakAra ko pUrI taraha pI jAne ke kAraNa udara meM utpanna hue sundara evaM zyAma varNa ke cihna se yukta thaa| sAgara kI atyanta tarala taraMgoM ko uchAlane vAlA thaa| varSa, mAsa, pakSa, saptAha, dina, rAta denAre hate. dizArUpI strInAM darpaNa je hate. dhavala-kamaLo eTale ke kumudenAM pAnane praphulita karanArI kaLAvALa hate. te kAraNe te kumudonA samUhane vikasita karanAre hatuM. rAtrinI suSamAmAM (parama zobhAmAM). atyanta vRddhi karanAre hate, cakacakita cAMdInA parvatanAM zikhara je nirmaLa hatuM, kaladhauta eTale ke veta raMganAM sonAnAM je svaccha hato. zukalapakSa ane kRSNapakSa e bannenI madhyamAM AvatA pUrNimAnA divase prakAzita thanArI pUrNa kaLAe vALo hate. dizAonA samUhamAM chavAyelA dhADA aMdhakArane pUrNa rIte pI javAne kAraNe udaramAM pedA thayelAM suMdara zyAma raMganAM cihavALo hate. sAgaranA atyanta tarala taraMgane uchALanAre hatuM. candrasvAmavarNanam. // 429 // Bii
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUtra // 430 // lAcchanaM yasya tam, tathA-sAgara-taralatara-taraGgo-cchAlaka-sAgara-samudraHnasya yastaralatara:-aticaJcalaH taraGgaH tasya ucchAlakam uccAlakam, tathA-varSa-mAsAdi-pramANa-vidhAyaka-varSaH saMvatsaraH mAsazcAdau yeSAM te varSamAsAdayaH varSamAsapakSasaptAhAhorAtrAdayaHkAlAH teSAM yat prAmaNa-paricchedaH tadvidhAyakaM tatkArakaM-cAndravarSamAsAdipramANasampAdakam, tathA-jyotizcakranAyakaM-jyotIMSinnakSatrANi teSAM yat cakraM samUhaH tanAyaka-tatsvAminam, tathA-amRtani:- kalpasyanda amRtakSarakam-amRtasrAviNamityarthaH, etAdRzaM nistandram unidraM-vikasitam pUrNacandra poDazakalAyuktacandra maJjarI TIkA pazyati // 20 // 7-sUrasumiNe mUlam-tao puNa sA ghaNaM-dhayAra-cAra-samavahAra-dhurINaM pavara-pakhara-kiraNaM dasasaya-kiraNa-pphuraNapagAsiya-disAmaMDalaM sugatuMDA-maMdapariNayabiMba-guMjAphalatala-ppaphullajavAkusuma-kusuMbhapalAsa-saMkAsa-maMDalaM joirAkhaMDalaM kamalavaNa-vilAsa-hAsa-pesalaM sIya-paDala-vidalaNa-kusalaM joisa-sattha-lakkhaNa-lakkhagaM aMbara-maMDala -atelapUra-dhUmavajjiya-laliya-ppaIvagaM nikhila vaNanayaNaM paTTiyajoiayaNaM hima-paDala-galaNa-kalaNa-kusalaM merugiri-sayaya-parivaTTaga-visAla-maMDalaM gahagaNanAyagaM vAsaravihAyagaM niya-kiraNa-sahassa-maMdIkaya-caMdirAisagaLaggaha-maha-samUhaM paramateyacUha kaya-timirapUra-cUraM ruiraM mUraM pAsai ||m021|| lakSmIsvapna varNanam. 7-sUryasvapnaH chAyA-tataH punaH sA ghanAndhakAra-cAra-samavahAra-dhurINaM pravara-prakhara-kiraNaM dazazata-kiraNa-sphuraNaAdi kA pramANa karane vAlA, arthAt cAndra varSa, mAsa Adi kA vibhAgajanaka thaa| nakSatroM kA nAyaka-svAmImA thaa| amRta varasAne vAlA thaa| isa prakAra ke vikasita pUrNa candramA-solahoM kalAoM se sampanna nizAkara ko dekhA ||muu020|| 7-sUryasvapna mUlakA artha-'tao puNa sA ghaNaMdhayAra0' ityAdi / tatpazcAt trizalAdevI ne sAtaveM svama meM saghana varSa, mAsa, pakhavADIyuM, saptAha, dina, rAta AdinuM pramANa karanAre eTale ke cAndra varSa, mAsa AdinA vibhAga karanAro hatA. nakSatrono nAyaka-svAmI hato. amRta varSAvanAro hatA. A prakAranA vikasita pUrNacandramA-seLe // 430 // jAvANA nizAne nayA. (sU020) 7-sUryanuM svapna bhuujn| a-'tao puSa mA dhaNadhayAra' tyAla. 'yandra'ne sAkSAt 1135mAyApAnirAlIye, sUrya ne .
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamutre // 431 // Jain Education prakAzita- diGmaNDalaM zukatuNDA - mandapariNatabimba- guJjAphalatala - praphullajapAkusuma - kusumbhapalAza - saMkAza - maNDalaM jyotirAkhaNDalaM kamalavana - vilAsa -hAsa - pezalaM zItapaTala - vidalana - kuzalaM jyotiSa-zAstra - lakSaNa - lakSakam ambaramaNDalA - tailapUra - dhUmavarjita-lalita- pradIpakaM nikhila - bhuvana - nayanaM pravartitajyotirayanaM himapaTala - galana-karaNa - kuzalaM meru gari satata - parivartaka - vizAla maNDalaM grahagaNanAyakaM vAsaravidhAyakaM nijakiraNa - sahasra - mandIkRta - candirAdisakalagraha - mahaH - samUhaM paramatejovyUhaM kRtatimirapUracUraM ruciraM sUraM pazyati / / 0 21|| andhakAra ke samUha kA nivAraNa karane meM agresara, atyanta zreSTha aura atyanta tIvra kiraNoM se sampanna, dasa sau kiraNoM ke vikAsa se dizAoM ko prakAzita karane vAle, tote kI coMca, pUrI taraha pake hue vimbaphala, guMjAphala (ciramI) ke tala ke samAna lAlavarNa vAle, tathA khile hue japAkusuma evaM kusuMbha ke patra-puSpa ke sadRza lAlamaMDala vAle, jyotiSiyoM ke adhipati, kamaloM ke vana kI zobhA evaM vikAsa kI vRddhi karane vAle, zIta ke samUha kA nAza karane meM kuzala, jyotiSazAstra ke lakSaNoM ko dikhalAne vAle, AkAza maMDala ke binA tela aura vinA dhUma ke sundara dIpaka ke samAna, akhila loka ke netra ke samAna, tArAoM Adi ke mArga kA pravaka, hima ke samUha ko galA dene meM kuzala, nirantara meruparvata ke cAroM ora ghUmane vAle vizAla maMDala se yukta, grahoM ke samUha ke nAyaka, dina karane vAle, apanI hajAra kiraNoM se candramA Adi samasta grahoM ke teja svapnamadhye joyA. A sUryanu vaSa~na karatAM zAstrakAra kahe che ke sUrya aMdhakAranA samUhane nAza karavAvALA, tejasvI kiraNeA yukta, sahasra kiraNAthI daze dizAone prakAzita karavAvALe hatA. tenuM tena, popaTanI yAMya samAna, pADelA mimaNa samAna, yazohInA ardhA-bhAga- samAna sAsaghubha, ane khilelA javAkusuma ane kusu'bhanA patra ane phUla samAna lAla-ma`DalavALA hatA. A sUrya jyAtiSama`DaLanA adhipati hatA. tenA teja ane prakAzathI, vanarAji navapallavita thatI hatI. zIta vAtAvaraNane bhedI zakavA te samatha hatA. A 'sUryaO' nA madhyabiMdunA AdhAre, prakhara jyAtiSIe, jyAtiSazAstranA lakSaNA vigere kahI zakatA. AkAzamAM, te dIpaka samAna, AkhA leAkanA netra samAna, graha, nakSatra, tArAonA mArganA pravataka, himane gALI nAkhe tevA baLavALA, meru parvatanI cAre bAjue ghumavAvALA, vizALa maMDala-yukta gaNAtA. A sUrya, graha-nakSatra vigerenA nAyaka ane himanA nAza karanAra hatA. peAtAnA hajAra kiraNA vaDe 'caMdramA' vigerenA tejane phrIku pADanAra mahAtejasvI hatA ane gADha adhakAranA cUrecUrA karavAmAM te prakhara puruSAthI hatA. Xian Yu kalpa maJjarI TIkA sUryasvamavarNanam. // 431 //
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA-'tao puNa sA ghaNaMdhayAra0' ityAdi / tataH pUrNacandradarzanAnantaraM, punaH saptame svapne sA trizalA sUraM pazyati, tatra kIdRzaM sUram ? ityAha-ghanAndhakAra-cAra-samavahAra-dhurINaM-ghanAH nibiDAH ye andha kArAsteSAM yo vAraH samUhaH tasya yaH samavahAraH dUrIkaraNaM tatra dhurINam , tathA-pravara-prakhara-kiraNa-pravarA zrIkalpamUtre atizreSThAH prakharAH atitIkSNAH kiraNAH yasya tam, tthaa-dshshtkirnn-sphurnn-prkaashit-dingmnnddlN-dshsh||432|| takiraNAH sahasrakiraNAH teSAM sphuraNena-vikasena prakAzitaMyotitaM dimaNDalaM diksamUho yena tam, tathAbhukatuNDA-mandapariNatabimba-guJjAphalataLa-praphullajapAkusuma-kusumbha-palAza-saGkAza-maNDalaM-zukatuNDaM zukamukham amandapariNatabimba-bhukvapabimbaphalaM guJjAphalatalaM-guJjAphalaM prasiddhaM,tasya talam adhobhAgaH,praphullajapAkusuma-vikasitajapApuSpam, kumumbhapalAza-kusumbhapuSpapatraM, teSAM saGkAzaM sadRzaM-tadvadraktaM maNDalaM yasya tam, tathA jyotirAkhaNDalaM ke samUha ko phIkA kara dene vAle, parama tejasvI aura aMdhakAra ke pUra ko cUra-cUra kara dene vAle sundara mUrya ko dekhA // 21 // TIkA kA artha-'tao puNa sA ghaNaMdhayAra.' ityAdi / pUrNa candramA ko dekhane ke pazcAt sAtaveM svapna meM trizalA devI ne sUrya dekhaa| vaha sUrya kaisA thA? so kahate haiM-- mUryasvanasaghana aMdhakAra ke samUha ko dUra karane meM aguvA thaa| usakI kiraNe atyanta zreSTha aura tIkhI thiiN| hajAra kiraNoM ke prasAra se dizA-samUha ko usane prakAzita kara diyA thaa| vaha tote kI cauca ke samAna, bhalIbhAti pake hue vimbaphala ke samAna tathA guMjAphala (ciramI) ke tala ke samAna lAla thA, aura usakA maMDala khile hue japAkusuma ke samAna tathA kusuMbha ke phUla-pattoM ke samAna lAla thaa| vaha jyotiSka devoM kA indra thaa| kamala-vana kI zobhA bar3hAne evaM vikAsa karane meM kuzala thaa| AvA guNothI bharapUra e sUrya, trizalA rANIne, svapnamAM dekhAyo. (sU021). sAnomartha-'tao puNa sAdhaNaMdhayAra0' tyA pUrNa yandramAnebhyA pachI sAtamA svanAmAni pIye sUryane joyo. te sUrya ke hate? te kahe che - ghADa aMdhakAranA samUhane dUra karavAmAM te AgevAna hatuM, tenAM kiraNe ghaNuM zreSTha ane tIvra hatAM. hajAra // 432 ka kiraNe prasarAvIne teNe dizA-samUhane prakAzita karI nAkhyo hato. te popaTanI cAMca je, sArI rIte pAkelA bismaphaLa jeva, tathA muMjAphaLa (caNoThI) nA taLa je lAla hatuM, ane tenuM maMDaLa vikasita javApuSpanA jevuM Rii tathA kusuMbanAM phUla-pAna jevuM lAla hatuM. te jyotiSka devone Indra hatuM. kamaLavananI zobhA vadhAravAmAM ane teNe varNanam. S v w.jainelibrary.org
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa-- mUtre // 433 // maJjarI TokA jyotiradhipatim, tathA-kamalavana-vilAsa-hAsa-pezalaM-kamalavanasya yo vilAsa: zobhA hAso-vikAsazca tatra pezalaM nipuNa, tathA-zItapaTalavidalanakuzalaM zItasamUhanAzanasamartha, tathA-jyotiSazAstra-lakSaNa-lakSaka-jyotiSazAstrasya yAni lakSaNAni-cihnAni teSAM lakSaka-pradarzakam, tathA-ambara-maNDalA-tailapUra-dhUmavarjita-lalita-pradIpakam-ambaramaNDalasya atailapUram=tailaM vinA pUryamANaH dhUmavarjitaH lalitaH sundaraH pradIpakA-vizAladIpakastam, tathA-nikhilabhuvananayana nikhilAnAM sarveSAM bhuvanAnAM jagatAM-tatsthAnAM janAnAM nayana-netrabhUtaM,tathA-pavartitajyotirayana-pravartitaM kRtaM jyotiSAMtArakAdInAm ayana-mAgoM yena tam-jyotirmAgapravartakam, tathA-hima-paTala-galana-karaNa-kuzalaMhimAnAM paTalasya-samUhasya yad galanaM tasya karaNe kuzalaM samartham, tathA-merugiri-satata-parivartaka-vizAlamaNDalaM-merugireH satataM sadA parivartakaM pradakSiNAkArakaM vizAlaM mahat maNDalaM yasya tam, tathA-grahagaNanAyakamaGgalAdigrahasamRhasvAminam, tathA-vAsaravidhAyaka dinakArakaM, tathA nijakiraNa-sahasra-mandIkRta-candirAdi-sakalagraha-mahaH-samUha-nijakiraNasahasreNa mandIkRtaH adharIkRtaH candirAdisakalagrahamahaHsamUhaH-candraprabhRtisarvagrahatejaHsamudAyo yena tam, tathA-paramatejovyUha-paramA utkRSTaH-anyatejasvigrahApekSayA'dhikaH tejovyUhaH tejaHsamUho mUryasvanavarNanam. zrIta ke samUha kA nAza karane meM samartha thaa| jyotiSa zAstra ke lakSaNoM kA pradarzaka thaa| AkAzamaMDala kA aisA anUThA dIpaka thA, jisameM tela bharane kI AvazyakatA nahIM hotI aura jisameM se dhuMA bhI nahIM nikltaa| samasta bhuvanoM-jagat meM sthita prANiyoM ke nayanasvarUpa thaa| tAraka Adi jyotiSiyoM ke mArga ko pravRtta karane vAlA thaa| hima ko galAne meM samartha thaa| sumeru parvata kI nirantara pradakSiNA karane vAle vizAla maMDala se yukta thaa| maMgala Adi grahoM kA nAyaka thaa| dina karane vAlA thaa| apanI hajAra kiraNoM se candramA Adi samasta grahoM ke samUha kI prabhA ko maMda kara dene vAlA thaa| anya samasta tejasvI grahoM kI apekSA nA karUNA vikasAvavAmAM kuzaLa hate. zItanA samUhane nAza karavAne samartha hate. jotiSa zAstranAM lakSaNene pradarzaka hate. AkAza maMDaLane e ane dIpaka hato jemAM tela puravAnI jarUra rahetI nahIM ane jemAMthI dhumADe paNa nIkaLate nahIM. samasta bhuvane-jagatamAM rahetAM prANIonAM nayana jevo hato. tArA Adi jayotiSIonA mAgane pravRtta karanAre hate. himane ogALavAne samartha hate. sumeru parvatanI satata pradakSiNA karanArA vizALa maMDaLa- Bii vALo hate. maMgaLa Adi grahone nAyaka hatA. dina karanAre hate. pitAnAM hajAra kiraNe vaDe candramA Adi ka
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa. maJjarI // 434 // TIkA yasya tam, tathA-kRta-timirapUra-cUraM-kRtaM timirANAm sakaladigvyApinAm andhakArANAM pUrasya-samUhasya cUra! nAzo yena taM tathAvidhaM ruciraM sundaraM mansUrya pazyati // 21 // 8-jhayasumiNe mUlam-to puNa sA jaccakaMcaNa-lahi-paiTThiyaM paramasohAkaliyaM amiliya-siya-kamalu-jala-rayayagiri-sihara-sasikiraNa-kaladhoya-NimmaleNa matthayattheNa pasatyeNa gagaNatalamaMDalaM bhittuM viva vavasieNa sIheNa sohamANaM, sIyala-maMda-sugaMdhi-mAruya-miuphAsa-kaMpamANaM gagaNatalacuMbiNaM NayaNA-gaMda-kaMdala-rUvaM amaMdANaMdasarUvaM paMjI-kaya-nIla-lohiya-pIya-siya-miulo-llasaMta-morapiccha-vilasiya-muddhayaM parilaMbiya-nANAviha-kusuma-ssayaM jhayaM pAsai // 50 22 // 8-dhvajasvapnaH chAyA-tataH punaH sA jAtyakAJcana-yaSTi-pratiSThitaM paramazobhAkalitam amilita-sitakamalo-jjvalarajatagirizikhara-zazikiraNa-kaladhauta-nirmalena mastakasthena prazastena gaganatalamaNDalaM bhettumiva vyavasitena siMhena adhika teja se sampanna thaa| saba dizAoM meM vyApe hue aMdhakAroM ke samUha ko naSTa karane vAlA aura mundara thA, isa prakAra ke sUrya ko dekhA ||muu0 21 // 8-dhvajA kA svapna mUla kA artha-'to puNa sA jacca.' ityAdi / tatpazcAt trizalA devIne uttama svarNa ke DaMDe para Azrita, uttama zobhA se samanvita, khile hue zveta kamala, rajataparvata ke camakate hue zikhara, candrakiraNa aura kaladhauta-zveta suvarNa ke sadRza nirmala, UparI bhAga meM sthita, prazasta aura mAno AkAzatala ko bhedane ke samasta grahonA samUhanAM tejane jhAMkhu pADanAra hatuM. bIjA badhA grahanAM karatAM adhika tejasvI hate. badhI rIte dizAomAM chavAyelA aMdhakAranA samUhane nAza karanAra ane suMdara hatuM. evA sUryane joyo. sU021) 8-nuna bhUganA matha-'tao puNa sA jacca.' tyA sUryanA 1 mA, trizalA rAnI, suvarNa nA ttama sist 52 rahelI zobhAthI yukta, zvetakamaLa jevI dhvajA joI. A " dhvajA" caMdranA kiraNe jevI zveta ane nirmaLa hatI. DAMDAnA uparanA bhAgamAM sthita hatI. jema dhvajasvama varNanam. // 434 //
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 435 // maJjarI TIkA zobhamAnaM, zItala-manda-mugandhi-mAruta-mRdusparza-kampamAnaM gaganatalacumbinaM nayanA-nanda-kandala-rUpam amandAnandasvarUpaM pujIkRta-nIla-lohita-pIta-sita-mRdulo-lasanmayUrapiccha-vilasita-mUrdhakaM parilambita-nAnAvidhasurabhi-kasuma-saja dhvajaM pazyati ||muu0 22 // TIkA-'to puNa sA jacca0' ityaadi| tataH mUryasvapnadarzanAnantaraM punaH aSTame svapne sA= trizalA dhvajaM pazyati, tatra kIdRzaM dhvajam ? ityAha-jAtyakAJcanayaSTipratiSThitaM-jAtyakAJcanam uttamasuvarNa tasya yA yaSTiH-604H tatra pratiSThitam avalambitam, tathA-paramazobhAkaritam utkRSTazobhAyuktam, tathAlie udyata hue siMha ke cihna se suzobhita, zItala manda sugandhita vAyu ke komala sparza se laharAtI huI, AkAzatala ko sparza karane vAlI, nayanoM ko Ananda dene vAlI, atizaya AnandarUpa, puMjIkRta nIla, lAla, pIle, zveta, komala mayUra-paMkho se suzobhita agrabhAga vAlI, tathA jisake cAroM ora nAnAprakAra ke mugandhita puSpoM kI mAlAe~ laTaka rahI thIM aisI dhvajA ko AThaveM svapna meM dekhA ||mu0 22 // TIkA kA artha-'to puNa sA jacca0' ityaadi| mUrya kA svapna dekhane ke anantara aSTama svapna meM trizalA rAnIne dhvajA (patAkA) dekhI, vaha kaisI thI? so kahate haiM-- vaha dhvajA zreSTha svarNa ke daMDa para avalambita thii| bar3I hI uttama zobhA se yukta thii| vikasita AkAzane bhedI nAkhavA siMha taiyAra thayo hoya ane te vakhatanuM jevuM tenuM vikarALa rUpa pradarzita thatuM hoya tevA siMhanuM citra A dhvajAmAM AlekhAyuM hatuM. A "vA' zItaLa maMda ane sugaMdhita vAyunA lerakhaDAMthI pharaka-pharaka thaI rahI hatI. tenI uMcAI AkAzapradezane sparza kare tevI hatI. A davA'ne jotAM ja, nayane nAcI uThe tevI te suMdaratAthI bharelI hatI. lAla, lIlA, pILA ane sapheda raMganA meranA pIMchAthI tene agrabhAga citarAyelo hate. A davAnI cAre tarapha, sugaMdhita puSpanI mALAo laTakI rahI hatI. AvA guNe-yukta dhvajAnuM svapna, trizalA rANIe, manumanyu. (sU022) jAno artha-'tao puNa sA jacca.' tyAhi. sUryanu' 21 nayAM pachI mAmA nAma nizA vAye vijA ( patAkA) joI. te kevI hatI ? te kahe che te dhvajA zreSTha sonAnA daMDa para avalambita hatI. ghaNI ja uttama zobhAvALI hatI. vikasita vetakamaLa, dhvajasvanavaNanam. // 435 //
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 436 // Zhen De amilitasitakamalojjvala- rajatagirizikhara - zazikiraNa - kaladhauta-nirmalena - - tatra - amilitaM = vikasitaM yat sitakamalaM=zvetakamalaM tat amilitasitakamalam, ujjvalaH = cAkacakyayuto rajatagiriH = rajataparvataH, tasya yacchikharaM tat-ujjvalarajatagirizikharam, zazikiraNaH = candrakiraNaH, kaladhautaM = zvetavarNa suvarNam, eteSAM dvandvaH; tadvad nirmalena=zubhreNa mastakasthena = ziraH sthitena prazastena = zobhanena gaganatalamaNDalam=AkAzatalamaNDalaM bhetuM= vidArayitum iva= yathA vyavasitena kRtodyogena siMhena zobhamAnaM, tathA zItala-manda-sugandhi-mAruta-mRdusparzakampamAnaM - zItalaH zItaH manda: alpaM saMcaran sugandhiH = zobhanagandhayuktazca yo mAruto = vAyuH tasya yo mRdusparzaH=komalasparzaH tena kampamAnaM, tathA - gaganatalacu mbinam = AkAzatalasparzinaM, tathA - nayanAnandakandalarUpaM = darzakajananayanAnandakAraNaM, tathA - amandAnandasvarUpam - amandaH = atizayo ya Anandastasya svarUpam, amandAnandasvarUpatA cAtra kAraNe kAryAropAt, tathA-puJjIkRta - nIla- lohita - pIta-sita-mRdulo- lasanmayUrapiccha - viracitamUkaM - puJjIkRtAti yAni nIla - lohita - pIta - sita - mRdullollasanmayUrapicchAni, tatra - nIlAni - nIlavarNAni lohitAni = raktavarNAni pItAni = pItavarNAni sitAni = zvetavarNAni mRdulAni komalAni ullasanti = zobhamAnAni yAni zveta kamala, camacamAte ! cAMdI ke parvata ke zikhara, candramA ke kiraNa aura zveta svarNa ke samAna zubhra, mastaka hue para sthita, sundara tathA AkAza maNDala ko mAno bhedane ke lie udyata siMha ke cihna se zobhita thI / zItala manda manda vahatI huI sugaMdha se yukta pavana ke komala sparza se phaharAtI thI / AkAza tala ko chU rahI thI / darzaka janoM ke nayanoM ke Ananda kA kAraNa thI / atizaya AnandarUpa thI, arthAt vaha hRdaya ko Ananda pradAna karane kA kAraNa thI / usakA agrabhAga ikaTThe kiye hue nIlavarNa ke, lAla varNa ke, pItavarNa ke aura zveta varNa ke komala evaM suzobhita mayUra ke paMkhoM se atyanta ramaNIya thA, arthAt vaha dhvajA ina nIlAdi cakacakata cAMdInA patanAM zikhara, candramAnA kiraNa ane zveta suvarNanA jevI sapheda, mastaka para rahela susuMdara tathA jANe AkAza maMDaLane bhedavAne mATe taiyAra thayela siMhanAM cihna vaDe zAbhAyamAna hatI. zItaLa, maMda-maMda vAtA, sugadhavALA pavananA kAmaLa sparzathI pharapharatI hatI. AkAza-taLane sparza karatI hatI, jonArA leAkeAnA nayanAne Ana MdadAyI hatI. atizaya Ana MdarUpa hatI, eTale ke te hRdayane AnaMda denArI hatI. tene ekatra karelAM nIla raMganAM, lAla raMganA, pILA raMganAM, ane zveta raMganAM kamaLa ane suzobhita meAranAM pIchAM agrabhAga kalpa maJjarI TIkA dhvaja svapnavarNanam . // 436 //
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhokalpa // 437 // mayarapicchAni taiH vilasitaH zobhito mUrdhA agrabhAgo yasya tam, tathA-parilambita-nAnAvidha-surabhi-kusumasaja-parilambitAH-paritaH catasaSu dikSu lambitAH sthApitAH nAnAvidhasurabhikusumasrajaH anekaprakArakasugandhipuppamAlA yatra taM tathAvidhaM dhvaja patAkAM pazyati ||muu0 22 // 9-puNNarayayakalasasumiNe mUlam-tao puNa sA jacca-kaMcaNa-caMcamANa-rUvaM sakala-maMgala-sarUvaM amala-kamala-kula-maMDiyaM asapatta-rayaNa-maMjula-kamalA-roviya-varakamala-paihANaM surabhi-varavAri-paDipuNNa caMdaNa-kaya-cacciyaM AviddhakaMTheguNaM aNuvamasusamaM taya-hiDiya-deva-seviyaM kamalapuppha-pihANa-pihiyaM sommakamalAnilayaM, nayaNAmiyaMjaNAyamANaM savvo samaMtA pabhAsamANaM aisayasohamANa sayala-uu-aNUNa-surahi-ppamaNa-cAru-gaMthiya-atulla-mallalaliya-galatalA-bharaNaM puNNaM pAva-kalAva-vigaLaM hAra-dvahAra-parimaMDiya-galaM maMgalaM saya-ppahA-paNAsiya-tamasaM rayaNa-jaDiya-kalasaM pAsai // 50 23 // 9-pUrNarajatakalazasvapnaH chAyA-tataH punaH sA jAtya-kAzcana-cazca-dUpaM sakala-maGgala-svarUpam amala-kamala-kula-maNDitam vargoM ke mayarapicchoM se suzobhita thii| usake cAroM tarapha nAnA prakAra kI mugaMdha-saMpanna puSpoM kI mAlAe~ laTaka rahI thIM // 022 // jatakumbha kA svapna mula kA artha-tao puNa sA' ityaadi| tadanantara trizalA devIne uttama varNa ke suvarNa ke samAna zobhamAna, samasta maMgala svarUpa, vimala kamaloM ke samUha se zobhita, anupama ratnoM dvArA nirmita vaDe atyanta ramaNIya hatuM. tenI cAre tarapha vividha jAtanA sugaMdhIdAra phUlanI mALAo laTakatI hatI. (sU022) -pUrita anusvAna - bhUgana ma-'tao puNa sA'tyA. tyA2 pachI vimA kSIne'yahIna manu' 18 anumacyu. A kuMbha kevuM hatuM ? tenuM varNana A pramANe che- A kaLaza vetavarNo ane zobhAyamAna hatuM. sarva maMgaLamaya cihnovALo jaNAte. temAM vimaLa kamaLAnA pUrNarajatakalazasvapnavarNanam.. // 437 // nI
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 438 // Jain Education Internat asapatna- ratna- maJjula - kamalA ropita - varakamala-pratiSThAnaM surabhi vara-vAri-pratipUrNa candanakRtacarcitam AviddhakaNTheguNam anupamasuSamaM tadadhiSThita - deva- sevitaM kamalapuSpa - pidhAna - pihitaM saumyakamalAnilayaM nayanAmRtAJjanAyamAnaM sarvataH samantAt prabhAsamAnam atizayazobhamAnaM sakala- Rtva - nUna - surabhi - prasUna - cAru- prathitA - tulya - mAlyalalita - galatalA - ssbharaNaM puNyaM pApa-kalApa - vikalaM hArA - rddhahAra - parimaNDita-galaM maGgalaM svakamabhApraNAzitatamasaM ratnajaTitarajatakazaM pazyati // mu0 23 || sundara kamala ke Upara rakkhe hue zreSTha kamaloM para pratiSThita, sugaMdhita aura nirmala jala se bhare hue, candana ke lepa se yukta, kaMThadeza meM baMdhe hue lAla sutavAle, atulita zobhA se sampanna, usI kalaza ke adhiSThAtA deva se sevita, kamala ke phUloM ke Dhakkana se Dha~ke hue, saumya zobhA ke ghara - svarUpa, amRtamaya aMjana ke samAna netroM ke AnandadAtA, saba ora pUrI taraha apanI dIpti phailAne vAle, atizaya zobhAyamAna, saba RtuoM ke pracura sugaMdhita puSpoM se sundaratA ke sAtha gUMthI huI sundara mAlAoM ke kaNThAbharaNa se yukta, pavitra, a eva kulakSaNoM se rahita, hAra aura arddhahAra se maNDita gardana vAle, maMgalamaya aura apanI AbhA se andhakAra kA anta karane vAle ratnajaTita rajatakalaza (cAMdI ke kalaza) ko dekhA || sU0 23|| vividha samUhothI zAbita thatAM anupama ratnothI banAvela su Mdara ane zreSTha kamaLA para mUkavAmAM AvyeA hateA. A kaLaza suga Mdhita ane niLa jaLathI bhareleA hateA. A kaLazane malayAgirinA ca danathI paNa uMcu sthAna dharAvatAM caMdananA lepa karavAmAM Avye hatA. tenA kaMThe lAla camakato doro bAMdhavAmAM AvyA hatA. anupama zelAvALA A kaLaza hatA. A kaLaza devAdhiSThita hatA. A 'kaLaza' nuM metu' kamaLanA phUlA vaDe DhAMkeluM hatu. tenI zAbhA, AMkhane AnaMda Ape tevI hatI. tema ja tenu teja, aneAkhI bhAta pADe tevuM jAjavalyamAna hatu. tenA kAMThalAmAM, sa RtuomAM ugatA leAnI mALA AropavAmAM AvI hatI. A kaLaza pavitra hAvAne lIdhe badhA kulakSaNeAthI rahita hatA, eTale sava sulakSaNavALA hatA. hAra ane a`hArathI tenI garadana zaiAlatI hatI, ane ma'galamaya hateA, peAtAnI AbhA-kAMtithI aMdhakAraneA nAza karavAvALA hatA. AvA ratnajaDita rajata-kaLazane, trizalA rANIe, navamAM svapnamAM joyA. (4023) kalpa maJjarI TIkA pUrNarajata kalazasvama varNanam. || 438|| ww.jainelibrary.org
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa maJjarI TIkA pUrNarajata TIkA-'to puNa sA' ityaadi| tataH dhvajasvamadarzanAntaraM punaH navame svapne sA-trizalA ratnajaTitarajatakalazaM pazyati, kIdRzaM ratnajaTitarajatakalazam ? ityAha-jAtya-kAzcana-caJca-drapaM-jAtyakAJcanam zrIkalpa uttamamuvarNa, tacca zvetavarNamiha vivakSitam agre ratnajaTitarajatakalazamityanurodhAt, tadvat caJcat zobhamAnaM rUpaM yasya sUtra // 439 // tam, tathA-sakalamaGgalasvarUpaM sarvamaGgalajanakatvAt tatsvarUpam, tathA-kamala-kula-maNDitam-nirmalakamalasamRhazobhitam, tathA-asapatna-ratna-maJjala-kamalA-ropitam-asapatnAni anupamAni yAni ratnAni, tairnirmitaM yad maJjulaM-mundaraM kamalaM tatra AropitAni sthApitAni yAni varakamalAni zreSThakamalAni tAni paniSThAnam Azrayo yasya taM tathAbhUtam, surabhivaravAripatipUrNam-surabhINi mugandhIni yAni varavArINi-nirmalazuddhajalAni, taiH pratipUrNa= bhRtam, candanakRtacarcitam-candanena kRtaM carcitaM carcA-lepanaM yasmin sa tathA tam-candanAnulepayuktam, AviddhakaNTheguNamAbiddhAH AkSiptAH kaNThegalapadeze guNA: mUtrANi-raktasUtrANi yasya sa tathA tam-kaNThesthApitaraktasUtram, tathAanupamasuSamam-anupamA atulyA suSamA-paramazobhA yasya tam, tathA-tadadhiSThita-deva-sevitaM-taM-kalazam adhiSThitaH Azrito yo devastena sevitaM. tathA-kamalapuSpa-pidhAna-pihitaM-kamalapuSpameva pidhAnam AcchAdanaM tena TIkA kA artha-'to puNa sA' ityAdi / dhvajA kA svama dekhane ke pazcAt nauveM svama meM trizalA devIne ratnoM se jaDhe hue cA~dI kA kalaza dekhA / vaha kalaza kisa prakAra kA thA? so kahate haiM vaha zvetavarNa ke uttama kAzcana ke samAna camakadAra thaa| vaha samasta maMgaloM kA janaka hone ke kAraNa maMgala-svarUpa thaa| nirmala kamaloM ke samUha se zobhita thaa| anupama ratnoM se bane hue sundara kamala para sthApita zreSTha kamaloM ke phUloM para rakkhA huA thaa| sugaMdhita zreSThajala-nirmala evaM zuddha jala se paripUrNa thaa| usa para candana kA lepana kiyA huA thaa| usake gale meM lAlamRta baMdhA huA thaa| usakI suSamAsundaratA advitIya thii| usI kalaza ke Azrita deva ke dvArA sevita thaa| kamala puSpoM ke Dhakkana se DhaMkA nAma-'tao puNa sAtyAhi. nunayAM pachI nayabhAsvapnAmA niyaanI nagaDita cAMdIne kaLaza je.te kaLaza ke have te kahe che-te veta varNanA uttama senAnA jevo caLakate hato. te samasta maMgaLAne janaka hovAthI maMgaLa-svarUpa hate. nirmaLa kamaLAnA samUhathI zobhate hate. anupama ratnathI banelA suMdara kamaLa para goThavela zreSTha kamaLAnAM phala para rAkhelo hate. sugaMdhita zreSTha jaLa-nirmaLa ane zuddha jaLathI bharelo hate. tenA upara caMdanane lepa karela hatuM. tenA gaLAmAM lAla sUtara bAMdheluM hatuM. tenI suSamA-suMdaratA anupama hatI. I. teja kaLazanA Azrita deva vaDe sevAyela hate. kamaLa-punAM DhAMkaNu vaDe DhaMkAyela hatuM. saumya-manane prasanna kalazasvamavarNanam. // 4390 che Jain Education in t onal
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamUtre // 440 // pihitam = AcchAditam, tathA - saumyakamalAnilayaM - saumyA - cittAhlAdikA yA kamalA = lakSmIH - zobhA tasyA nilayaM = gRham, nayanAmRtAJjanAyamAnaM = amRtAJjanamitra darzakanetrAhAdajanakam, yathA'mRtAJjanaM netrasukhakaraM tathA kalazo'pi netrasukhakara iti bhAvaH / tathA sarvataH = sarvaprakAreNa samantAt = caturdikSu prabhAsamAnaM = dedIpyamAnam, ataetra-atizayazobhamAnam - pratizayena = saundaryAdhikyena zobhamAnam, tathA sakala- Rtva - nUna- murabhi - mamUna - cAru - grathitA - tulyamAlya-lalita-galatalA -''bharaNaM - sakalAnAM sarveSAmRtUnAM yAni anUnAni=pracurANi surabhipramnAni=sugandhipuSpANi taiH cArugrathitAni - cAru = zobhanaM yathAsyAttathA grathitAni - gumphitAni yAni atulyAni = anupamAni mAlyAni, tAnyeva lalitAni= sundarANi galatalAbharaNAni = kaNThapradezabhUSaNAni yasya tam, tathA - puNyaM pavitram, ata eva - pApa-kalApa - vikalam=apalakSaNavarjitam, tathA-dvArA- rddhahAra - parimaNDita - galaM - hAraH = aSTAdazasarikaH, arddhahAraH= navasarikaH, tAbhyAM parimaNDitaH = suzobhitaH galaH kaNTho yasya tam, maGgalaM maGgalajanakatvAnmaGgalasvarUpaM, tathA-svakaprabhA - praNAzita - tamasaM - svaiva svikA, sA cAsau prabhA svakaprabhA = nijaprakAzaH, tayA praNAzitaM tamaH = andhakAro yena tam etAdRzaM ratnajaTitarajatakalazaM pazyati // mu0 23|| huA thaa| saumya manako prasanna karanevAlI zobhA kA ghara-svarUpa thA / amRtAMjana ke samAna darzakoM ke nayanoM ko AnandadAyaka thA, arthAt jaise amRtAMjana netroM ko sukhadAyaka hotA hai, usI prakAra vaha kalaza bhI Anandaprada thaa| vaha sabhI dizAoM meM pUrI taraha apanI dIpti vikIrNa kara rahA thA, ataeva apane saundarya ke Adhikya se suzobhita ho rahA thaa| sabhI RtuoM ke pracura aura sugaMdhamaya kusumoM se kalAtmaka DhaMga se thI huI anupama mAlAe~ usake kaMTha kA sundara AbhUSaNa thiiN| vaha puNya- pavitra thA, ataeva pApa-samUha se rahita - saba prakAra ke kulakSaNoM se varjita thA / usakA galA hAra (aThAraha lar3oM kA) tathA arddhahAra (nau lar3oM kA) se suzobhita thA / vaha maMgalajanaka hone se maMgala svarUpa thA / apanI prabhA se aMdhakAra kA vinAza karanArI-zAbhAnAM ghara jevA hatA. amRtAMjananI jema dazakAnAM nayanAne AnandadAyaka hatA, eTale ke jema amRtAMjana AMkhAne sukhadAyaka hoya che tema te kaLaza paNa AnadadAyaka hatA. te badhI dizAomAM saMpUrNa rIte peAtAnu teja prasarAvatA hatA, tethI pAtAnA saudaryaMnI adhikatAthI suzobhita thaI rahyo hatA. badhI RtuonA, ghaNA sugaM dhamaya phUlA vaDe kalAtmaka rIte anupama mALAe tenA kanuM suMdara AbhUSaNa hatI. te puNya-pavitra hatA. tethI pApa samUhathI rahita, badhI jAtanAM kulakSaNA vinAnA hatA. tenuM gaLuM hAra (aDhAra sera-laTane) tathA addha hAra (nava sera-laTa ne) vaDe suthebhita hatuM. te ma MgaLakArI hAvAthI maMgaLa--svarUpa hatA. peAtAnA tejathI Kumaon kalpa maJjarI TIkA pUrNarajatakalazasvamavarNanam. ||440 //
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 44 // 10-paumasarovarasumiNe mUlam-to puNa sA hINa-pINa-pADhINa-maggura-sAla-sagula-jIva-rohiyAi-mINa-magara-gAhamusumAra-kamaDha-pabhii-jalayara-niyara-paripIyamANa-pANIyaM taralatara-taraMga-taraMgiyaM kalhAra-hallaga-kuvalaya-iM. dIvara-kerava-puMDarIya-kogaNaya-parama-susamA susamiyaM aruNA-ruNa-kiraNa-pphuraNa-ubhida-kamala-kiMjaka-nissaMdamANa-murahitama-parAga-rAga-saMjAya-IsipIya-rattatoyaM parAga-paripANa-matta-muiya-maMju-guMjaMta-aMtobhamaMta-miliMda-biMda-pihIyamANa-naliNaM viharata-viviha-sauNi-gaNaM kamaliNI-dala-bilasaMta-aMbubiMdu-kayaMbaga-jaNiyamottiya-tArayA-vinbhamaM rayaNAyarasamaM saroyapuMjAhirAmaM sayala-sohA-muha-samaniya-kalahaMsa-rAjahaMsa-cAlahaMsacakavAga-caka-sarasa-sArasA-khanna-gavyA-hiTThiya-vihaMgama-juyala-saMseviya-jala-lolaM aNegaviha-deva-devIjuyala-kIDaNa-ucchalaMta-kallolaM pecchaya-jaNa-hiyaya-maNa-nayaNA-NaMda-karaM sayappahA-parAbhUya-sagala-sarovaraM varaM paumasarovaraM pAsai ||suu0 24 // 10-padmasarovarasvapnaH chAyA-tataH punaH sA hIna-pIna-pAThIna-madgura-zAla-zakula-rAjIva-rohitAdimIna-makara-grAhazizumAra-kamaTha-prabhRti-jalacara-nikara-paripIyamAna-pAnIyaM taralatara-taraGga-tarrAGgataM kahAra-hallaka-kuvalayekaranevAlA thaa| aise ratnajaTita rajatakalaza arthAt ratnoM se jaDe hue cAMdI ke kalaza ko dekhA ||muu0 23 // 10-padmasarovara kA svapna mUla kA artha-'to puNa sA hINapINa.' ityAdi / tatpazcAt trizalA devI ne dazaveM svapna meM zreSTha padya-sarovara ko dekhaa| vaha kaisA thA? so kahate haiM- hIna (dubale) aura pIna (tagaDe) pAThIna, madgura, zAla, zakula, rAjIva, rohita Adi matsya tathA magara, grAha, zizumAra, kamaTha-kachue Adi jalacara jIvoM kA aMdhakArano nAza karanAre hate. evA ratnajaDita rajataMkaLazane eTale ke ratnathI jaDelA cAMdInA kaLazane je. (sU023) 10-56ma saro12nu na. __bhUbana ma-'tao puNa sA hINapINa.' tyAha. te svajanA anubhava mA, zabhA ne bhare shrepadhasarovara joyuM. A sarovaramAM, pAtaLA jADAM, halakA, bhAre, zAla, kula, rAjIva, kAcavA vigere jalacara che tenuM pANI pI rahyA hatAM. padmasarovara varNanam. // 44 //
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ ndIvara-kairava-puNDarIka-kokanada-parama suSamA-muSamitam aruNA-ruNa-kiraNa-sphuraNo-nidra-kamala-kiJjalka-niHsyandamAna-surabhitama-parAga-rAga-saJjAte-patpIta-rakta-toyaM parAga-paripAna-matta-mudita-maJju-guJjada-ntabhramamilinda-vRnda-pidhIyamAna-nalinaM vihara-dvividha-zakuni-gaNaM kamalinI-dala-vilasada-mbubindu-kadambaka-janita-mauktika-tArakA-vibhramaM ratnAkarasamaM sarojapuJjAbhirAma sakala-zobhA-mukha-samanvita-kalahaMsa-rAjahaMsa zrIkalpa mUtre // 442! ma svapna samUha usakA pAnI pI rahA thaa| atizaya lola lahareM usameM laharA rahI thiiN| kahAra (eka prakAra ke sugaMdhamaya zveta phUla), hallaka (lAla raMga ke eka jAti ke phUla), kuvalaya, indIvara, kairava, puNDarIka, kokanada, ina saba kamaloM kI sundaratA se sundara thaa| sUrya kI lAla-lAla kiraNoM ke prasAra ke kAraNa khile hue kamaloM ke kesara se jharanevAle atizaya sugaMdhamaya parAga kI lAlimA se usakA jala halkA-pIlA aura lAla ho rahA thaa| thaa| puSpoM ke parAga kA pAna karake unmatta, mudita evaM madhura guMjAra karate hue, madhya meM ghUmate hue bhramaroM ke samUha ne kamaloM ko AcchAdita kara diyA thaa| vahA~ vividha prakAra ke vihaMgama (pakSI) vihAramA kara rahe the| usa sarovara kI kamaliniyoM ke patroM para suzobhita hone vAlI pAnI kI bUMdoM kA samUha motiyoM padmasarovaraevaM tAroM kA bhrama utpanna karatA thaa| vaha sAgara sarIkhA thaa| kamaloM ke samUha se suhAvanA thaa| sampUrNa varNanama. A sarovaramAM, pavanathI utpanna thayelI laherI, laherAI rahI hatI. A sarovara, kalAro (eka prakAranuM sugadhI veta kamala), halaka eTale lAlaraMgI kamala, kuvalaya, IndIvara, karava, puMDarI, kekanada vigere kamalethI suzobhita lAgatuM. sUryanA tejasvI kiraNonA prabhAve khilelA kamalanA kezarAomAMthI, atizaya sugaMdhita parAgakaNe karI rahyAM hatAM. A parAgakaNenA raMga lAla-pILA hovAthI, sarovaranuM pANI, lAla-pILA raMganuM dekhAtuM.. puSpane "parAga' ghaNe suMdara ane sugaMdhita hovAthI bhamarAonA ToLe-ToLA puSpanI AsapAsa guMjArava karI rahyAM hatA. // 442 // A taLAvanA kinAre, vividha prakAranA pakSIo AvAgamana karI rahyAM hatAM. kamalinInA patra para bAjhI gayelAM pANInA biMduo motI ane tArA samAna jaNAtAM hatAM. A sarovara eka mahAna sAgara jevuM jovAmAM AvatuM. kamalethI tenI zobhAmAM vRddhi thatI hatI. Jain Education insemnational Dow.iainelibrary.org
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAra zrIkalpa kalpa sUtre maJjarI // 443 / / TIkA padmasarovara bAlahaMsa-cakravAka-cakra-sarasa-sArasA-kharva-garvA-dhiSThita-vihaGgama-yugala-saMsevita-jala-lolam aneka-vidha- devadevI-yugala-krIDano-cchala-kallolaM prekSaka-jana-hRdaya-mano-nayanA-nanda-karaM svaka-prabhA-parAbhUta-sakala-sarora varaM varaM padmasarovaraM pazyati // 50 24 // TIkA-'tao puNa sA hINapINa' ityAdi / tataH pUrNakalazadarzanAnantaraM, punaH dazame svapne sA-trizalA padmasarovaraM pazyati, tatra kIdRzaM tamityAha-hIna-pIna-pAThIna-madgura-zAla-zakula-rAjIva-rohitAdimIna-makara grAha-zizumAra-kamaThaprabhRti-jalacara-nikara-paripIyamAna-pAnIyaM-tatra-hInA: durbalAH pInA=puSTAzca ye pAThInAH, zobhA aura sukha se yukta thaa| kalahaMsoM, rAjahaMsoM, bAlahaMsoM aura cakravAkoM ke samUha tathA sundara sArasa Adi atyadhika garvIle pakSiyoM ke yugaloM dvArA sevita jala se caMcala thaa| aneka deva-deviyoM ke yugala jo krIDA karate the, usake kAraNa usameM lahareM uchala rahI thiiN| dekhane vAloM ke hRdaya, mana aura netroM ko Ananda utpanna karane vAlA thaa| usane apanI prabhA se anya samasta sarovaroM ko tiraskRta kara diyA thaa| vaha aisA uttama par3oM se yukta sarovara thaa| suu024|| TIkA artha-'tao puNa sA hINapINa' ityAdi / pUrNa kalaza dekhane ke pazcAt, dasaveM svapna meM trizalA devIne padmasarovara dekhaa| vaha sarovara kaisA thA? so kahate haiM dubale aura tagaDe pAThIna, madgura, zAla, zakula, rAjIva tathA rohita Adi matsya tathA magara, saMpUrNa bhAvALA kalahase, rAjahaMsa, bAlahase, ane cakavAo, tema ja sArasa pakSInA joDalAM, A sarevaramAM kallola karatAM hatAM. tyAM aneka deva devIonA joDalAM je krIDA karI rahyAM hatAM tene kAraNe temAM lahera chanI hI tI. A sarovara, jenAranA mana ane netrone AnaMda ApanAruM hatuM. A saravare potAnI prabhAthI bIjA badhA sarovarane tiraskRta karI dIdhAM hatAM. A sarovaramAM sarvazreSTha pame-kamano vAsa hovAthI te "padmasarAvara" tarIke oLakhAtuM. evuM padma. saravara trizalA rANIe dasamAM svapnamAM joyuM. (024). nama-'tao puNa sA hINapINatyAhi. bhU nusja yAM samAnAmA niyamAvIme 56masarovara joyuM. te sarovara kevuM hatuM ? te kahe che. onat dubaLAM ane jaDA pAThIna, madUgura, zAla, zakula, rAjIva tathA rahita Adi mAchalAM tathA magara, grAha, varNanam. // 443 // Jain Education S
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvalpa sUtre // 444 // madgurAH zAlAH zakulA rAjIvA rohitAzca Adau yeSAM te tathAbhUtA mInA matsyAH, makarAH, grAhAH, zizumArAH, kamaThA:-kacchapAH prabhRtayo ye jalacarA jalacarajIvAsteSAM yo nikaraH samRhastena paripIyamAnaM pAnIyaMjalaM yasya tam, tathA taralatara-taraGga-taraGgitaM- taralatarAH aticapalAH ye taraGgAH teH taraGgitaMcaJcalaM, tathAkaDAra-hallaka-kuvalaye-dIvara-kairava-puNDarIka-kokanada-paramasuSamA-suSamitaM-tatra-kahArANi-zvetasaugandhikapuSpavizeSAH, hallakAni-raktavarNatrikAlavikAsipuSpavizeSAH, kuvalayAni-candravikAsIni kamalAni, indIvarANi= candravikAsIni nIlakamalAni, kairavANi-zvetavarNAni candravikAsIni kamalapuSpANi, puNDarIkANi-zvetakamalAni, kokanadAni-raktakumudAni raktakamalAni ca teSAM yA paramasuSamA atyadhikazobhA tayA suSamitaM-muzobhitam, tathAaruNAruNa-kiraNa-sphuraNo-nidra-kamala-kiJjalka-niHsyandamAna-surabhitama-parAga-saJjAte-patpItarakta-toyamaruNaH sUryaH tasya ye aruNAH raktAH kiraNAH teSAM sphuraNena-pasAreNa unidrANi praphullAni yAni kamalAni teSAM ye kiJjalkA kesarAH tebhyo niHsyandamAna:-kSaran yaH surabhitamaH atisugandhiyuktaH parAgaH puSparajaH tadrapo yo rAgaH raJjanadravyaM tena saMjAta niSpannam ISat kizcit pItaM rakta-raktavarNa toyaM jalaM yasya tam, tathAgrAha, zizumAra, kachue Adi-Adi jalacara jIvoM kA samUha usa sarovara kA pAnI pI rahA thaa| vaha atyanta capala taraMgoM se taraMgita thA / kalhAraka arthAt eka prakAra ke sugaMdhamaya zveta kamaloM se, hallaka nAmaka raktavarNa evaM tInoM kAloM meM khile rahane vAle kamaloM se, kuvalayoM-candra-vikAsI kamaloM se, indIvaroM-candravikAsI nIla kamaloM se, kairavoM se-candravikAsI zvetavarNa kamaloM se, puNDarIkoM-sapheda kamaloM-se aura kokanadoM se arthAta-rakta kumudoM evaM rakta kamaloM se usakI zobhA anupama bii| sUrya kI lAla kiraNoM ke prasAra ke kAraNa vikasita hue kamaloM ke kesara se jharane vAle atIva saurabhasamanvita parAga (phUloM kI raja) rUpI rAga (raMga) se usakA jala halke pIle evaM lAla raMga kA ho gayA zizumAra, kAcabA vagere vagere jaLacara jIvene samUha te sarovaranuM pANI pItuM hatuM. te atyaMta capaLa taraMga vaDe laherAtuM hatuM. kahalAraka (eka jAtanAM sugaMdhIdAra veta kamaLathI, halaka nAmanAM lAla raMganAM ane traNe kALamAM vikasita rahetAM kamaLAthI, tathA kuvalaye (candravikAsI veta raMganA kamaLo) thI, puMDarIke (sapheda kamaLo) thI, ane kekanadothI (rAtA kamaLAthI ane rAtAM kumadethI) tenI zobhA anupama hatI. sUryanAM lAla kiraNe prasaravAne lIdhe vikasita thayelAM kamaLanA kesomAMthI jharatA atIva saurabhavALA parAga (phUlanI raja) rUpI rAga (raMga) thI tenuM pANI AchA pILA tathA lAla raMganuM lAgatuM hatuM. kulenA rasane AsvAda karavAthI matta banelA, AnaMdita padmasarovara svamavarNanam. // 444 // che Jain Education COM.jainelibrary.org
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpamUtre // 445 // Man Man Man Qian parAga - paripAna - matta- mudita- maJju - guJjada-ntabhrama-nmilinda - vRnda- pidhIyamAna - nalinaM-parAgaparipAnena = puSparasAsvAdanena mattAH = jAtonmAdA muditA = AnanditAH maJjaguJjantaH = madhurAvyaktazabdaM kurvantaH antabhramantaH = madhye vi carantazca ye milindAH = bhramarAsteSAM vRndena = samUhena pidhIyamAnAni zrAcchAdyamAnAni nalinAni = kamalAni yatra tam, tathA-vihara- dvividha - zakuni - gaNa - viharan - itastato vicaran vividhAnAm = haMsa - sArasa krauJca cakravAka kurara-dAsyUhAdyanekaprakArANAM zakunInAM pakSiNAM gaNaH = samUho yatra tam, tathA kamalinIdala - vilasada - mbubindu-kadambakajanita- mauktika - tArakA - vibhramaM - kamalinIdaleSu = kamalinIpatreSu vilasanti = virAjamAnAni yAni ambuvindukadambakAni= jalavindusamUhAH, taiH janitaH = utpAditaH mauktikAnAM = muktAphalAnAM tArakANAM ca vibhramaH = saMzayaH sAdRzyaM vA yatra tam, tathA - ratnAkarasamaM = bahuvistIrNatvena mauktikAdiratnamayatvena ca samudrasadRzaM tathA sarojapuJjAbhirAmaM - sarojapuJjena= kamalapuJjena abhirAmaM=mundaraM, tathA sakala - zobhA - mukha- samanvita - kalahaMsa - rAjahaMsa - bAlahaMsacakravAka-cakra - sarasa - sArasA kharca garvA - dhiSThita-vihaGgama- yugala - saMsevita- jala-lolam - sakalAni yAni zobhAsukhAni = zobhAH sukhAni ca taiH samanvitaH = yuktavAsau kalahaMsarAjahaMsa bAlahaMsacakravAkacakrasara sasArasA kharvagarvAdhi thaa| phUloM ke rasa kA AsvAdana hone ke kAraNa matta bane hue, pramudita hue, madhura guMjAra karate hue, madhya meM vicaraNa karane vAle bhauroM ke samUhoM ne vahA~ ke kamaloM ko AcchAdita kara rakkhA thaa| vahA~ aneka prakAra ke haMsa, sArasa, krauMca, cakavA, kurara, dAtyUha (madhurasvara bolane vAle pakSivizeSa) Adi pakSI idhara se udhara ur3Ane bhara rahe the| kamaliniyoM ke pattoM para suzobhita honevAlI jala kI bUMdoM kA samUha motiyoM kA tathA tArAoM kA bhrama utpanna kara detA thA / atyanta vistIrNa hone ke kAraNa tathA muktA Adi ratnoM se paripUrNa hone ke kAraNa vaha sAgara sarIkhA dikhAI detA thA / kamaloM ke puMjoM se ramaNIya thA / vaha saba thayelA, madhura guMjArava karatA, madhyamAM avara-javara karanArA bhamarAeAnA samUhe tyAMnAM kamaLAne AvarI dIdhAM hatAM. tyAMne ahAranA iMsa, sArasa, DauMtha yambA 22 (kaDA) hAtyUDa (madhura svara posanA3 me pakSI) mAhi pakSIo Ama tema uDatAM hatAM. kamalinInAM pAna para suthebhita lAgatA pANInAM TIpAMonA samUha meAtIo tathA tArAone bhrama utpanna karatA hatA. atyanta vastINu hovAnA kAraNe tathA meAtI Adi ratnAvaDe bharela hovAthI te sAgara jevuM dekhAtuM hatuM. kamaLAnAM samUha vaDe te ramaNIya lAgatuM hatu. te badhI jAtanI AbhAvALuM ane Jain Education tional kalpa- maJjarI TIkA padmasarovarastrama varNanam . // 445 //
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre ||446|| MDao Zhong SThitavihaGgamayugala se sevita jalalola :- kalahaMsAH = kAdambAH 'vataka' iti khyAtAH pakSiNaH, rAjahaMsA- raktacacucaraNAH zvetavarNA haMsAH, bAlahaMsAH= pakSivizeSAH, cakravAkAH =pakSivizeSAH teSAM cakraM samUhaH, sarasasArasA:-sundarasArasapakSiNazca tadrapA ye akharvagarvAdhiSThitAH=bahugarvAzritAH vihaGgamAH pakSiNaH teSAM yAni yugalAni, taiH saMsevitaM yajjalaM tena lolaH=caJcalazca tam, tathA aneka - deva-devI - yugala - krIDano-chala-skalolam - anekAH = banyo yA devadevyaH, tAsAM yAni yugalAni teSAM krIDanena= krIDayA ucchalan kallolaH = mahAtaraGgo yasya tam, prekSaka- janahRdaya-mano-nayanA-''nanda- karaM- prekSakajanAH darzakAsteSAM hRdayamanonayanAnAm AnandakaraM=pramodakAriNaM, tathAsvaka - prabhA - parAbhUta-sakala - sarovaraM = nijaprabhAtiraskRtasarvasarovaram, etAdRzaM varaM zreSThaM padmasarovaraM = kamalasarovaraM pazyati // 0 24|| 11 - khIrasAyarasumiNe mUlam - tatra puNa sA sIyakiraNa - kiraNa - gaNa - vibhAsi - vimala - jala-saMcayaM mahAmagara - NigarasisumAra- bAra - timi - timiMgila - timiMgilagila - cavalo- cchalaNa - cokhubbhamANa- rAyamANa- samANa - kalloLa - poppUyamANa-jAda-samudayaM saMmilaMta - nANANaI-jalo - usaMta-samudayaM savtrao samaMtA samucchalaMta - tarala- taro-tuMga-taraMgA - prakAra kI zobhA evaM sukha se sampanna thaa| kalahaMsoM (bataka), rAjahaMsoM (lAla coMca tathA pairoM vAle sapheda haMsa), bAlahaMsa (eka prakAra ke pakSI), cakatroM kA samUha tathA sundara sArasa Adi atyanta garvIle pakSiyoM ke yugala usake jala kA sevana karate the, ataeva sarovara caMcala thA / bahuta-se deva - deviyoM ke yugaloM kI krIr3A ke kAraNa usameM uttAla taraMgeM uTha rahI thiiN| vaha dekhane vAloM ke hRdaya ko, mana ko tathA nayanoM ko Ananda dene vAlA thaa| apanI asAdhAraNa prabhA se samasta sarovaroM ko mAta karatA thA / trizalA devI ne isa prakAra ke kamalayukta sarovara ko dazaveM svama meM dekhA ||0 24 | subhabhaya ituH sahaso (patI) rAso (sAsa yAMtha tathA bhagavANA saha seo), mAsaha seo ( prAranA pakSI), cakavAnA samUha, tathA sudara sArasa Adi gavIlAM pakSIAnAM yugale tenA pANInuM sevana karatAM hatAM. tethI te sarovara caMcaLa hatuM. ghaNA ja deva-devIenA yugaleAnI krIDAne kAraNe temAM UMcAM meAjAe pedAM thatAM hatAM. te jonArAonA hRdayane. manane tathA netrone AnaMdadAyI hatuM. peAtAnI asAdhAraNa kAnti vaDe te bIjA badhAM sarAvAne mahAta karatuM hatuM. trizalA devIe A prakAranuM kamaLAvALuM sareAvara dezamAM svapnAmAM joyu. (sU. 24) kalpa maJjarI TIkA padmasarovarasvama varNanam. // 446 // .
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpamaJjarI TIkA nutaraMga raMgattaraMgabhaMgaM paDu-paraNA-dai-samucchalaMta-jalataraMga-paraMparA-saMghaTTiya-taDa-parAvatta-lolalaharI-lasiya-phenila pao-galiya-aMtarAlaM vigayajaMbAnaM mahAdhuNiya-uddharatara-tara-saMgama-mahAgattA-catta-miliya-ucchaliya-parAvittazrIkalpa- dhAvaMda-ullasiya-payasaM sAu-jala-sarasaM suMdaraM khIrasAyaraM pAsai // muu024|| 11-kSIrasAgarasvapnaH // 447 // chAyA-tataH punaH sA zItakiraNa-kiraNa-gaNa-vibhAsi-vimala-jala-saMcayaM mahAmakara-nikara-zizumAra-cAra-timi-timiGgila-timiGgilagila-capalo-cchalana-cokSubhyamANa-rAjamAnA-samAna-kallola-poplUyamAnayAdaH-samudayaM saMmila-nAnA-nadI-jalo-lasatsamudayaM sarvataH samantAt samucchala-ttaralataro-tuGga-taraGgA-nutaraGga raGgattaraGgabhaGgaM paTu-pavanA-''hati-samucchala-jala-taraGga-paramparA-saMghaTTita-taTa-parAvRtta-lolalaharI-lasita 11-kSIrasAgara kA svapna mala kA artha-'tao puNa sA sIyakiraNa' ityAdi / tatpazcAta trizalA devI ne candramA kI kiraNoM ke samUha se ujjvala, nirmala jalasamUha se yukta, bar3e-bar3e magaroM ke samUha ke, zizumAroM (sosa) ke samUha ke tathA timi, timigila, timigilagila nAmaka macchoM ke tejI ke sAtha uchalane se kSubdha hone ke kAraNa uThane vAlI asAdhAraNa taraMgoM meM tairane vAle jala-jantuoM se yukta, milane vAlI aneka nadiyoM ke jala se jisakI jalarAzi meM vRddhi ho rahI hai aise, sabhI ora pUrI taraha utpanna hone vAlI taraMgaparamparA se yukta, dhIre-dhIre uThatI huI taraMgoM ke bhaMga se sampanna, prabala pavana ke AghAta se uThI jala taraMgoM kI paramparA se saMghahita taTa se lauTa kara Ane vAlI caMcala laharoM se muzobhita evaM phenayukta jala se ramaNIya madhyabhAga 11 kSIrasAgaranuM sarvapna bhuujn| matha-'tao puNa sA sIyakiraNa' tyAhi. ya'nA savANAthI 5 padhAre Gorqn nirbha jaLanA samUhavALe, aneka moTA moTA magare, zizumAra, timi, timiMgila, timiMgilagila nAmavALA monA uchaLavAthI ghaNe kSubdha thai gaye che e; asAdhAraNa taraMge vacce paNa taravAvALA jaLa-jaMtuo yukta; aneka nadIonA pravAhe jemAM sAmela thaI jenA pANInI vRddhi kare che eve; jenA madhya bhAgamAM, taraMgonI paraMparA niyata pramANe uThI rahI che eve; jenA taraMge, kinAre athaDAI pAchA vaLatAM pavananA jore, caMcaLa laherIomAM thI pheravAI jAya che e; jenA pANImAM dUdha jevA sapheda ane mIThA phINe cekabaMdha tare che e; kIcaDa rahita, kSIrasAgarasvAma varNanam. // 447|| Jain Education M ona!
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpamaJjarI TIkA kSIrasAgara ma phenila-payo-lalitA-ntarAlaM vigatajambAlaM mahAdhuniko-Turatara-taraH-saGgama-mahAgartA-vartta-milito-cchalita parAvRtta-dhAvadullasita-payasaM, svAdu-jala-sarasaM sandaraM kSIrasAgaraM pazyati // sU025 // zrIkalpa TIkA--'tao puNa sA sIyakiraNa' ityAdi / tataH padmasarovarasvamadarzanAnantaraM punaH ekAdaze svapne sA-trizalA kSIrasAgaraM pazyati, tatra kIdRzaM tam ? ityaah-shiitkirnn-kirnngnn-vibhaasi-vimljlsNcyN||448|| zItakiraNaH candraH, tasya kiraNAnAM gaNenansamUhena vibhAsata ityevaMzIlo vimalajalasaMcayaH nirmalajalasamho yasya tam, tathA-mahAmakara-nikara-zizumAra-cAra-timi-timiGgila-timiGgilagila-capalocchalana-cokSubhyamANarAjamAnA-samAna-kallola-poplUyamAna-yAdaH-samudayaM-tatra-mahAmakarA: mahAgrAhAH teSAM nikara samUhaH, zizuvAle, kIcar3a se rahita, bar3I-bar3I nadiyoM ke vegavAn saMgama se paDe hue gar3ahoM meM hone vAle AvartoM se mile, uchale, lauTe aura vega ke sAtha dauDe pAnI se atizaya zobhAyamAna, madhura jala ke kAraNa sarasa aura sundara kSIrasAgara ko gyArahaveM svapna meM dekhA ||muu0 25 // TIkA kA artha-'tao puNa sA sIyakiraNa' ityAdi / padmasarovara kA svapna dekhane ke pazcAt gyArahaveM svapna meM trizalA devI ne kSIrasAgara ko dekhaa| vaha kaisA thA? so kahate haiM uma kSIrasAgara ke nirmala jala kA samUha candramA ke kiraNa-samUha samAna camaka rahA thaa| vizAlakAya magaroM ke samUha, zizumArI (sosa nAmaka jalajannuoM) ke samUha tathA timi, timi gila (timinAmaka matsya ko nigala jAne vAle) aura timigilagila (timigila ko bhI nigala jAne vAle) nAmaka maccha meTI moTI nadIonA vegavALA saMgamathI paDelA khADAmAM, bharatI thatAM pANI uchaLI paDatuM, ne te bane saMgamenA lIdhe thatAM uchALAnuM pANI, ghaNuM ramaNIya ane suMdara dekhAtuM e je madhurajaLavALe kSIrasAgara tenuM svapna, trizalA rANIe, agyAramAM svapnamAM joyuM. (sU0 25) ttiin| artha -'tao puNa sA sIyakiraNa' tyAdi. 5bha sazavaranu 21- yA pachI sImAramA svapnAmAM trizalA devIe kSIrasAgarane joyo. te kevuM hatuM, te kahe che- te kSIrasAgaranAM nirmaLa jaLane samUha candramAnAM kiraNasamUhathI caLako hatA. vizALakAya magaranA samUha, zizumAre (zeza nAmanA jaLacaro) nA samUha tathA timi. timigila (timi nAmanAM mAchalAone gaLI kavi janArA) tathA timigilagila (timigila nAmanA macchane paNa gaLI janAra) che temAM upara uchaLatAM hatAM. e badhAnA // 448||
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUtre kalpamaJjarI TIkA mArA jalajantuvizeSAH 'soMsa' iti khyAtAH, teSAM vAra-samUhaH timayaH, tiAmAGgalAH, tAmAGgalAgalAzca matsyavizeSAH, teSAM yat capalaM zIghram ucchalanam udgamanam, tena cokSubhyamANA punaH punaH kSubhyantaH kSobha prAmuvanto rAjamAnAH zobhamAnAH asamAnAH asAdhAraNAzca ye kallolA: mahAtaraGgAH, tatra-poplayamAnaH saMtaran zrokalpa yAdaHsamudayA jalajantusamUho yasmistam, tathA saMmila-nAnA-nadI-jalo-llasa-samudayaM-saMmilantyaH saGgatA bhavantyo yAH nAnAnadyaH anekanadyaH tAsAM yAni jalAni taiH ullasana zobhamAnaH samudayaH abhyudayo vRddhiryasya // 449 // tam, tathA-sarvataH sarvaprakAreNa samantAt-caturdikSu samucchala-ttaralataro-tuGga-taraGgA-nutaraGga-samucchalanta udgacchantaH taralatarAH aticapalAH uttuGgAH-unnatAH taraGgAnutaraGgAH-taraGgaparamparA yatra tam, tathA-raGgattaraGgabhaGga-ragantaH zanaiH zanaizcalantaH taraGgabhaGgAH-taraGgabhedAH yatra tam, tathA-paTu-pavanA-''iti-samucchala-jjala-taraGga-paramparA-saMghaTTitataTa-parAvRtta-lolalaharI-lasita-phenila-payo-lalitA-ntarALa-tatra-paTavaH pabalA ye pavanAHvAyavasteSAM yA AhatiH AghAtaH, tayA samucchalantI-udgacchantI jalataraGga paramparA-jalataraGgamAlA, tayA saMghaTTitAH= saMgharSa prAptAH taTaparAvRttAtorAnnittAH lolA:-cacalAzca yA lahayaH = mahAtaraGgAstAbhilasitaMzobhitaM phanilaM = phenayuktaM ca yat payojalaM tena lalitaM = zobhanam antarAla = madhyabhAgo usameM upara uchalate the| ina sabake uchalane se usa sAgara meM asAdhAraNa taraMgeM utpanna hotI thiiN| una taraMgoM meM nAnA prakAra ke jalajantu utarAte the| usa sAgara meM bahuta-sI saritAoM (nadiyoM) kA saMgama hotA thA, aura usa saMgama ke kAraNa usake jala kA abhyudaya ho rahA thaa| usameM sarvatra aura sabhI taraha laharoM para lahareM laharA rahI thiiN| vaha halkI-halkI taraMgoM kI chaTA se yukta thaa| prabala pavana ke AghAta se eka taraMga uThatI, usase dUsarI taraMga utpanna hotI, isa prakAra taraMgoM kI paramparA paidA ho jAtI thI / vaha taraMgaparamparA jAkara kinAre se Takkara khAtI thii| isa Takkara se jo caMcala lahareM utpanna hotI thIM, unake lauTane se jala meM phena utpanna hote the| ina phenoM se yukta jala ke kAraNa sAgara kA madhyabhAga bar3A hI muhAvanA uchaLavAne kAraNe te sAgaramAM asAdhAraNa lahe utpanna thatI hatI te laheremAM vividha prakAranAM jaLatuo ubharAtAM hatAM te sAgaramAM ghaNI nadIono saMgama thatuM hatuM, ane te saMgamane lIdhe tenA pANImAM vadhAre thatA hatA. temAM sarvatra ane badhI tarapha lahera para lahero uchaLatI hatI. te nAnAM nAnAM taraMgonI chaTAvALe hate. prabaLa pavananA AghAtathI eka lahera pedA thatI, temAMthI bIjI lahera pedA thatI, e rIte laherAnI paraMparA pedA thatI hatI. te taraMgaparaMparA jaIne kinArAnI sAthe athaDAtI hatI. A athaDATathI je caMcaLa lahero utpanna thatI kare che te pAchI pharavAthI pANImAM phINa utpanna thatAM hatA. te phINavALA jaLane lIdhe sAgarane madhyabhAga ghaNuM ja suMdara kSIrasAgara svAmavarNanam. // 449 // For Private Personal use only
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 450 // yasya tam, tathA vigatajambAlaM = kardamarahitam, tathA - mahAdhuniko - duratara - taraH saGgama - mahAgartA - varta-militoMcchalita-parAvRtta-dhAvadu-chasita - payasam- mahAdhunikAH = mahAnadyaH tAsAm uddhurataratarasA prabalataravegena yaH saGgamaH= milanaM, tena yo mahAgartaH, tatra ya AvartaH = jalabhramistena militaM saGgatam, ucchalitam = udgataM parAvRttaM = nivRttaM dhAvat= vegena gacchat ullasitam = atizobhanaM payo-jalaM yasya tam, tathA - svAdujalasarasam-svAdujalaiH-madhurajalaiH sarasam, etAdRzaM sundaraM kSIrasAgaraM kSIrasamudraM pazyati ||25| 12 - devavimAna sumiNe mUlam - o puNa sA taruNayarA - ruNa - maMDala - dippamANaM, viviha-visAla- kiMkiNI - jAla - saddAyamANaM jAjalamANa - laMbamANa - divva-dAmANaM divya-deviDDhi - nihANaM payara - Nisaka - maMjula - kaMcaNa - mahAmaNi- gaNa - paSphuraNadaliya - gADhaMdhayAraM palaMbamANa-nANAmaNi - rayaNa-raiya- viviha-hAraM, aMbara - viyAraNa gAra - kappa-ppayAraM, paMcavaSNarayaNa-muttAhAra - toraNa- vibhUsiya- cauddAraM aTuttara - sahassa - maNikhaMbha - pahA - viDaMbiya - sahassakaraM viviha-sobhAdharaM vimala - saMkhatala - dahighaNa-gokkhIrapheNa - rayayaniyara - nimmala - ppagAsa jAjalamANa - divtra - teyapuMja - saMkAsaM migamahisa-rAha-cchagala- dadura - hayagaya - gavaya-bhuyaga-khagga- usabha - gara-magarAi - jalayara - kinnara - sura- camara-siMhasahala - aTThAvaya-RNalayA - kamalalayAi-vicitta-citta-saMjAya - pAsaga - jaNa-maNa-tosa, sarasa-tAla-layA khavvagavvagaMdhavtra - saMgIya - phIya-mui-moya-posa-ghosaM, vaNaghaNa ghaNa ghaNAghaNo-jiya-gajjiya - viDaMviNA vidAraga-viMdadekhatA thA / vaha sAgara kIcar3a se rahita thA / tIvra vega ke sAtha daur3a kara mahAnadiyA~ usa sAgara meM milatI thIM / unake saMgama ke kAraNa jo khaDDe par3a gaye the, unameM Avartta uTha rahe the| unake sAtha milA huA, uchalA huA, lauTA huA aura vega ke sAtha jAtA huA jala atyanta sundara dikhAI detA thA / vaha kSIrasAgara svAdu jala se sarasa thA aura sundara thA, isa prakAra kA kSIrasAgara trizalA devIne gyArahaveM svapna meM dekhA |m0 25 // lAgatA hatA. te sAgara kIcaDa vinAnA hatA. ghaNA ja vegathI doDIne meTA nadIe te sAgarane maLatI hatI. temanA saMgamane lIdhe je khADA paDayAM hatAM temAM Avata (bhamarIe) uThatAM hatAM. temanI sAthe maLeluM, ucha. LatuM. pAchuM pharatu, ane veganI sAthe jatuM pANI atyaMta su Mdara lAgatuM hatuM. te kSIrasAgara mIThAM jaLa vaDe sarasa lAgatA hateA tathA prakAranA kSIrasAgara trizalA devIe agIyAramAM svapnamAM ntyeA. (s025) ta Tong Tong Qiang kalpa maJjarI TIkA kSIrasAgara svajha varNanam . // 450 // .
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 451 // TIkA devavimAna duMduhi-dhurINa-jhuNiNA maNussalogaM sadigaMtaM pUrayaMtaM jalaMtA-Nala-DajjhamANa-NirubamANa-kAlAguru-pavarakuMdurukaturukka-pamuha-dhUva-dunnirUva-maghamaghAyamANa-gaMdha virAyamAga-viviha-suha-ciMdhaM niccAloga vigayasogaM nANAvihasarasa-keli-kalA-koUhala-saMlagga-suravarA-saNA-bhirAmaM sayala-suravara-vimANa-lalAma, akaya-sukaya-dullabhayaraM kaya-mukaya-sulabhayaraM puMDarIgAbhihANa devavimANaM pAsai ||suu0 26 // 12-devavimAnasvapnaH chAyA-tataH punaH sA taruNatarA-ruNa-maNDala-dIpyamAnaM, vividha-vizAla-kiGkiNIjAla-zabdAyamAnaM jAjvalyamAna-lambamAna-divya-dAmAnaM, divya-devadhi-nidhAnaM pratara-niSakta-maJjala-kAzcana-mahAmaNigaNa-masphuraNa-dalita-gADhAndhakAraM pralambamAna-nAnAmaNi-ratna-racita-vividha-hAram ambara-vidAraNa-kAra-kalpa-pracAraM 12-devavimAna kA svapna ___ mUla kA artha-'tao puNa sA taruNAruNa' ityaadi| tatpazcAta trizalA devIne bArahaveM svama meM puNDarIka nAmaka devavimAna ko dekhaa| vaha deva vimAna madhyAhnakAlIna sUrya ke samAna dedIpyamAna thaa| nAnA prakAra kI bar3I-bar3I ghughuruoM ke samUha ke zabda se mukharita ho rahA thaa| usameM atizaya camakIlI sundara mAlAe~ laTaka rahI thiiN| vaha devoM kI divya Rddhi kA nidhAna thaa| pataroM meM lage hue sundara svarNa aura mahAmaNiyoM ke samUha ke prakAza se saghana aMdhakAra ko naSTa karane vAlA thaa| usameM aneka prakAra kI maNiyoM tathA ratnoM ke bane vividha hAra laTaka rahe the| usakI gati mAno AkAza ko cIra dene meM samartha thii| usake ( 12 muM devavimAnanuM svapna 'tao puNa sA taruNAruNa' tyAhi nisA rANI mArabhAM vapanAmA 474 nAbhanuvibhAgaleya. A devavimAna, kharA baporanA prakAzamAM sUryanA teja jevuM dedIpyamAna hatuM. vividha prakAranA ghugharIonA samUDa vaDe, mATe avAja nIkaLI rahyo hato. temAM cakacakATa mAratI suMdara mALAo laTakI rahI hatI. vimAna, devenI divya trAddhi samAna gaNAtuM, chAparA upara, suvarNa ane mahAmaNIonA prakAzathI, ghora aMdhakAra nAza pAmatuM hatuM. A vimAnamAM maNi-ratnanA hAre laTakI rahyAM hatAM. tenI gati ghaNI vegavAna hatI. tenA cAre dvAre upara, pAMcavarNA ratno ane motionA tAraNe laTakI hatI varNanam. // 451 // Jain Education Bational For Private & Personal Use On
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 452 // paJcavarNa-ratna- muktAhAra - toraNa- vibhUSita - caturdvAram aSTottarasahasra - maNistambha-prabhA - viDambita - sahasrakaraM vividhazobhAdharaM vimala - zaGkhatala - dadhidhana- gokSIraphena - rajatanikara-nirmala- prakAzaM, jAjvalyamAna - divya - tejaH -puJjasaMkAzaM mRga-mahiSa-varAha-cchagala-darda rahaya-gaja - gavaya- bhujaga - khaDga - nRSabha - nara - makarAdi - jalacara - kinnara - suracamara - siMha - zArdUlA-STApada - canalatA - kamalalatAdi - vicitra - citra - saMjAta - darzaka - jana- mana- stoSaM sarasa - tAlalayAkharva-garva - gandharva-saGgIta-sphIta - zruti-moda - poSa ghoSaM vanadhana-dhana- ghanAghano-rjita-garjita-viDambinA vRndAraka cAroM dvAra pA~ca varNoM ke ratnoM evaM motiyoM ke hAroM ke toraNoM se vibhUSita the / vaha eka hajAra ATha maNimaya staMbhoM kI prabhAse sUrya ko tiraskRta karatA thA / bhA~ti-bhA~ti kI zobhA ko dhAraNa karatA thA / nirmala zaMkha, dahI, gAya ke dUdha ke phena tathA cAMdI ke samUha ke samAna zubhra prakAza vAlA thA / jAjvalyamAna svargIya tejorAzi ke sadRza thaa| mRga, mahiSa sUara, bakarA, meMDhaka, ghor3A, hAthI, roza, sarpa, geMDA, baila, nara tathA magara Adi jalacaroM ke, aura kinnara, sura, camara, siMha, vAgha, aSTApada, vanalatA, kamalalatA Adi ke vicitra-vicitra citroM se dekhane vAloM ke mana meM santoSa utpanna karane vAlA thA / usameM sarasa tAla tathA laya ke tIvra garva vAle gandharvo ke gAna kA madhura evaM kAnoM ke Ananda ko puSTa karane vAlA ghoSa ho rahA thaa| pAnI hI jinakI pUMjI hai aise saghana meghoM kI gaMbhIra garjanA kI viDambanA rahyAM hatAM. eka hajAra ATha maNimaya thAMbhalAnI prabhA AgaLa sUryaMnuM teja jhAMkhuM paDatuM. vividha prakAranI zeAbhA mAlUma paDatI hatI. nimhala za kha, dahI', gAyanA dUdhanu phINu ane cAMdInA pATalA samAna A vimAna ujjavaLa hatuM. sa prakAranA tejanA samUha tyAM reDhavAmAM Avye hateA. yA vimAnamA 2, mahiSa, suvara, maDaza, heDDA, thoDA, hAthI, zeJa, sarpa, geDA, mela nara, tathA bhagara Ahi sayaro, bhane niro, sura, amara, siMha, vAgha, aSTAya banalatA, ubhaNasatA, vigerenA citra-vicitra citro AlekhavAmAM AvyAM hatAM, A citra manane game tevA ane pramAdakara hatAM. A vimAnamAM, gaMdharvonA gAna ane kinnaronA nAca thaI rahyAM hatAM. meghanA samUhene paNa ganAmAM harAvI de tevI dhvani chUTatI hatI. A vimAnamAM, sarvotkRSTa maghamaghAyamAna krUpAthI sugadha phelAi rahI hatI. Private & Personal Use Only kalpa maJjarI TIkA devavimAna svana varNanam . // 452 //
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa vRnda-dundubhi-dhurINa-dhvaninA manuSyalokaM sadigantaM pUrayantaM jvalada-nala-dahyamAna-nirupamAna-kAlAguru-pravarakundurukka-turuSka-pramukhadhUpa-dunirUpa-maghamaghAyamAna-gandhaM virAjamAna-vividha-zubha-cihaM nisyAlokaM vigatazokaM nAnAvidha-sarasa-kelikalA-kutUhala-saMlagna-suravarA-sanA-bhirAmaM sakala-suravara-vimAna-lalAmam akRta-sukRta-durlabhataraM kRta-mukRta-sulabhataraM puNDarIkAbhidhAnaM devavimAnaM pazyati ||muu026|| TIkA-'tao puNa sA taruNAruNe' tyAdi / tataH kSIrasAgarasvamadarzanAnantaraM punaH dvAdaze svapne sA-trizalA devavimAnaM pazyati, tatra kIdRzaM devavimAnam ? ityAha-taruNatarAruNa-maNDala-dIpyamAnaM-taruNatara: kalpa mUtre maJjarI // 453 // TIkA karane vAlI, deva-samUha kI bheriyoM kI manohara dhvani se dizAoM ke chora taka manuSyaloka ko pUrita kara rahA thaa| usameM jalatI huI agnimeM jalAye jAne vAle anupama kAle agara, zreSTha kundarukka tathA turuSka (lobAna) Adi dhUpoM kI anirvacanIya evaM maghamaghAtI huI gaMdha vyApta thii| usameM nAnA prakAra ke zubha cihna suzobhita ho rahe the| vaha nirantara prakAzavAlA tathA zoka se rahita (harSajanaka) thaa| vividha prakAra kI sarasakrIr3A-kalAoM ke kutUhala meM magna devoM ke AsanoM se zobhAyamAna thaa| devoM ke samasta vimAnoM meM sundara thaa| vaha puNyahInoM ke lie atyanta durlabha tathA puNyavAnoM ke lie atyanta sulabha thaa| ||muu0 26 // TIkA kA artha-'tao puNa sA taruNAruNa' ityAdi / kSIrasAgara kA svama dekhane ke anantara bArahaveM svapna meM trizalA devI ne devavimAna dekhaa| vaha devavimAna kaisA thA ? so batalAte haiM vaha atyanta taruNa arthAt dopahara ke sUrya-maMDala ke samAna dedIpyamAna thA / aneka prakAra kI bar3I na devavimAna1 svapna | varNanam . zubha cinho paNa aMkita karavAmAM AvyAM hatAM. te niraMtara prakAzavALuM ane AnaMdadAyaka hatuM. vividha prakAranI krIDA ane kalAonI mojamAM deve magna thayAM hatAM. AvAM harSajanaka dazyathI paNa A vimAna zobhI rahyuM hatuM. AvuM vimAna puNyavatene mATe ja, sajIta thayeluM hoya che. hINapune te Ane hevAla paNa sAMbhaLa durlabha thaI paDe che. (sU026) TAna ma-'tao puNa sA taruNAruNa.' tyAhi. kSIrasAganu 1 yA pachI mAramA vanamA trizalA devIe devatAnuM vimAna joyuM. te devavimAna kevuM hatuM, te batAve che- te atyanta taruNa eTale ke madhyAhnanA sUrya-maMDaLanA jevuM tejasvI hatuM. aneka prakAranI mATI moTI // 453 // che Jain Education B onal For Private Personal use only
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mutre kalpamaJjarI // 454 // TIkA atitaruNaH-mAdhyAhiko yo'ruNaH sUryastasya yanmaNDalaM tadvat dIpyamAnaM prakAzamAnam, tathA-vividha-vizAlakiGkiNI-jAla-zabdAyamAnaM-vividhAH anekapakArAH vizAlA=mahatyo yAH kiGkiNyaH kSudraghaNTikAH 'ghughurA'khyAH tAsAM jAlena-samUhena zabdAyamAnaM zabdaM kurvantaM, tathA jAjvalyamAna-lambamAna-divya-dAmAnaM-jAjvalyamAnAni atiprakAzamAnAni lambamAnAni divyAni=sundarANi dAmAnimAlyAni yasmin tam, tathA-divyadevadinidhAnaM-divyA:-divi bhavAH-svargIyAH, yadvA-zobhanA yAH devarddhayaH daivavaibhavAni tAsAM nidhAnaM, tathApratara-niSakta-majula-kAzcana-mahAmaNi-gaNa-prasphuraNa-dalita-gADhA-ndhakAraM-pratare vimAnapatare niSaktaH lagno yo maJjalakAJcanamahAmaNigaNaH-maJjalAni sundarANi-prakRSTAni yAni kAJcanAni=svarNAni tathA-mahAmaNayaH= vaidUryAdayazca teSAM yo gaNa: samUhaH tasya prasphuraNena prakAzena dalitAdarIkRtaH gADhAndhakAro yena tam, tathApralambamAna-nAnAmaNi-ratna-racita-vividha-hAra-pralambamAnA nAnAmaNiratnaracitavividhahArAH-nAnA=anekaprakArANi yAni maNiratnAni tai racitA-nirmitA vividhAH anekaprakArA hArA yasmin tam, tathA-ambaravidAraNakArakalpapracAram-ambaravidAraNakArakalpa gaganabhedanasamarthaH pracAra-saMcAro yasya tam, AkAzagAminamityarthaH, tathA-paJcavarNa-ratna-muktAhAra-toraNa-vibhUSita-caturaM-paJcavarNaratnaiH muktAhAranirmitatoraNaizca vibhU- devavimAna varNanam. bar3I ghaMTiyoM ke samUha ke zabdoM se zabdAyamAna thaa| usameM atizaya prakAzamAna evaM laTakatI huI sundara mAlAe~ muzobhita ho rahI thiiN| vaha divya deva-samRddhi kA bhaMDAra thaa| usa vimAna ke pataroM meM sundara svarNa evaM vaiDUrya Adi maNigaNoM ke samUha lage hue the aura usake prakAza se gAr3ha andhakAra dUra ho gayA thaa| usameM bhAMti-bhAti ke maNi-ratnoM se nirmita aneka prakAra ke hAra virAjamAna the| usakI gati AkAza ko vidAraNa karane meM samartha thI, arthAt vaha AkAza-gAmI vimAna thaa| usake cAra dvAra pA~ca prakAra ke // 454 // ghaMTaDIonA samUhathI zabdAyamAna hatuM. temAM atizaya prakAzita ane laTakatI suMdara mALAe zobhatI hatI. te divya devasamRddhine bhaMDAra hatuM. te vimAnanA patarAmAM suMdara suvarNa ane vahUrya Adi maNigane samUha lagADela hatuM, ane tenA prakAzathI gADha aMdhakAra dUra thaI gayA hatA. temAM jAta jAtanA maNiratnomAMthI banAvelA aneka prakAranA hAra zobhatA hatAM. tenI gati AkAzane pAra karavAne samartha hatI eTale ke te AkAza-gAmI vimAna hatuM. tenA cAra dvAre pAMca prakAranAM ratnathI tathA motIonA banAvelAM tera vaDe zaNagArelAM hatAM. vairya Adi
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa pitAni=suzobhitAni catvAri dvArANi yasya tam, tathA-aSTottarasahasra-maNistambha-prabhA-viDambita-sahasrakaramaSTottarasahasram aSTAdhikasahasrasaMkhyakA ye maNistambhAH cairyAdimaNiracitastambhAH teSAM prabhAbhiH viDambita:= tiraskRtaH sahasrakaraH mUryoM yena tam, tathA-vividhazobhAdharaMbahupakArakazobhAdhArakam, tathA-vimala--zaGkhatala-dadhighana-gokSoraphena-rajatanikara-nirmala-prakAzaM-vimalAH =zubhrA ye zaGkatala-dadhidhana-gokSIraphena-rajatanikarAH tadvad nirmalaH prakAzo yasya tam, tathA-jAjvalyamAna-divya-tejaHpuJja-saMkAzaM-jAjvalyamAnaH atiprakAzamAno yo divyaH zobhanaH tejaHpuJjaH tejaHsamUhaH tatsaMkAzaM tatsadRzam, tathA-mRga-mahiSa-varAha-chagala-darduraiya-gaja-gavaya-bhujaga-khaDga-vRSabha-nara-makarAdi-jalacara-kinnara-sura-camara-siMha-zArdUlA-TApada-vanalatA-kamala matra // 455 // ratnoM se tathA motiyoM ke bane toraNoM se vibhUSita the| vaiDarya Adi maNiyoM ke bane eka hajAra ATha staMbhoM kI prabhA se vaha sUya kA bhI tiraskAra karatA thaa| vaha vividha prakAra kI zobhA se sampanna thaa| zubhra zaikha ke sadRza, jame hue dahI ke sadRza, godugdha ke phena ke sadRza tathA cAMdI kI rAzi ke sadRza usakA prakAza thaa| vaha aisA pratIta hotA thA, mAno atyanta prakAzamAna lokottara teja kA puMja ho| vaha hiraNa, bhaiMsA, zUkara, bakarA, meMDhaka, ghoDA, hAthI, gavaya, (gAya ke samAna-rojha nAmaka jaMgalI pazu), sarpa, geMDA, vRSabha, nara, tathA-magara Adi jalacara, kinnara (devavizeSa), sura (deva), camara (eka taraha kA pazu), siMha, vyAgha, aSTApada (sarabha nAmaka eka jaMgalI pazu), vanalatA (vana meM utpanna bela), kamalalatA (kamala ke phUloM kI vela) Adi ke adbhuta citroM se darzakoM ke citta ko santoSa pradAna karatA thaa| usameM sundara hai devavimAna svamavarNanam. maNIthI banelA eka hajAra ATha staMbhenAM teja vaDe te sUryane paNa mahAta karatuM hatuM. te vividha prakAranI zobhAvALuM hatuM. sapheda zaMkhanA je, jamAvelA dahIMnA je, gAyanA dUdhanAM phINanA jevo tathA cAMdInA DhagalA je tene prakAza hate. te jANe atyaMta prakAzamAna apArthiva (lokettara) tejane puMja hoya tevuM lAgatuM hatuM. te haraNa, meMsa, bhUDa, ma421, 34, ghoDA, sAthI, 15 (AyanA rAnAmanu mI prANI), sarpa, meM, vRSabha, na2, tathA bhA2 mA 4552, (2 (hevanI me lata), sura (31), yama2 (me ta 54), siM, pAya, aTA. pada (sarabha nAmanuM eka jaMgalI pazu), vanalatA (vanamAM pedA thatI vela), kamaLalatA (kamaLanAM phUlonI vela) AdinA che, adUbhuta citrathI jonArAonAM cittane saMtoSa ApatuM hatuM. temAM suMdara tAla (gItakaLAnI kriyAnuM mAna ane // 455
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpasUtre // 456 // Jain Education latAdi - vicitra - citra - saMjAta - darzaka - jana-manastoSaM tatra - mRgaH = hariNaH mahiSaH = prasiddhaH, varAhaH = mukaraH, chagalaH= chAgaH darduraH =maNDUkaH hayaH = azvaH gajaH = hastI, gavayaH = gosadRzo vanyapazuvizeSaH bhujagaH - sarpaH khaGgaH khaDgI - geMDA ' iti khyAtaH pazuvizeSaH, AtrArza zrAdyac; vRSabho = balIvardaH, naraH manuSyaH, makarAdijalacara:, kinnaro - devavizeSaH suraH = devaH camaraH = pazuvizeSaH siMhaH, zArdUlo = vyAghraH, aSTApadaH = sara bhAkhyo vanyajantuvizeSaH, vanalatA - vanotpannalatA kamalalatA = kamalapuSpalatA tadAdInAM yAni vicitrANi - adbhutAni citrANi taiH saMjAtaH=utpanno darzakajanamanastoSo yatra yasmAdvA tam, tathA sarasa-tAla-layA - kharva-garva-gandharva-saGgIta-sphItazruti-moda - popa - ghoSaM - sarasau - prazastau yau tAlalayau - tAlaH gItakalAkriyAmAnam, layaH = gItavAditrapAdanyAsAdInAM kAlakriyayoH sAmyaM cetyubhau tAbhyAm akharvaH = bahuH garyo ='bhimAno yeSAM te ye gandharvAH = devagAthakAH, teSAM yat saGgItaM gAnaM tena sphItaH = svacchaH madhuraH = spaSTataraH, zrutimodapoSaH = zravaNADhAdapuSTikaraH ghoSaH= zabdo yatra tam, tathA - vanadhanaghanaghanAghanorjita garjitaviDambinA-banadhanaH - vanaM jalameva dhanaM vaibhavaM yasya tAdRzo yaH ghanaH=nibiDaH ghanAghano = meghaH tasya yadarjitagarjitaM - gambhIrazabdaH, tadviDambinA - tatsadRzena vRndArakavRnda- dundubhi-dhurINadhvaninA - vRndArakAH = devAH teSAM yad vRndaM samUhaH tasya ye dundubhayaH=bheryaH teSAM dhurINadhvaninA=paTumadhurAvyaktazabdena sadigantaM - dizAvasAnasahitaM manuSyalokaM pUrayantaM vyAmuvantaM tathA-jvalada-nala tAla (gIta - kalA kI kriyA kA mAna) aura laya ( gIta, vAdya aura caraNanyAsa Adi ke samaya aura kriyA kA sAmya) ke ugra garvavAle gaMdhava ke saMgIta se jo madhura - spaSTatara dhvani hotI thI, vaha zrotroM ke sukha ko bar3hAne vAlI thI / vanadhana arthAt pAnIrUpI pUMjI vAle ghane meghoM kI gaMbhIra garjanA ke samAna surasamUha kI duMdubhiyoM kI manorama madhura aura asphuTa dhvani se vaha vimAna dizAoM ke antima chora paryanta manuSyaloka ko vyApta kara rahA thA / prajvalita agni meM jalAye jAne vAle atIva uttama kAlAguru, kundu laya (gIta, vAdya ane caraNunyAsa AdinA samaya ane kriyAnuM sAmya) nA ugra gavALA gadhAnAM sa'gItathI je madhura spaSTatara dhvani thatA hatA, te zrotAonA AnaMda vadhAranAra hatA. vana-dhana eTale ke pANIrUpI pu'jIvALA kALA meghAnI gabhIra garjanA jevA sura-samUhanA duMdubhInA manArama madhura ane asphuTa dhvanithI te vimAna dizAnA aMtima cheDA| sudhI manuSyaleAkane vyAsa karatu hatuM. saLagatA agnimAM baLanAra atyaMta uttama kalpa- maJjarI TIkA devavimAnasvamavarNanam. // 456 // .
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 457 // dahyamAna-nirupamAna-kAlAguru-magharakundarukka-nuruSka-pramukha-dhUpa-dunirUpa-maghamaghAyamAna-gandhaM-jvalan prjvlito| bhavan yo'nalovahiH, tatra dahyamAnA: bhasmIkriyamANAH nirupamAnA atyutkRSTAH ye kAlAguru-pavarakundurukkaturuSka-pramukhadhUpAH, teSAM durnirUpaH vaktumazakyaH maghamaghAyamAnaH prasaran gandho yatra tam, tathA--virAjamAna-vividha zubha-cihnam-virAjamAnAni zobhamAnAni vividhazubhacihnAni-svastikAdIni anekaprakArANi cihnAni yatra tam, tathA-nityA''lokaM sarvadAprakAzavantaM, tathA-vigatazokam=zokarahitam-harSajanakamityarthaH, tathA-nAnAvidha-sarasakeli-kalA--kutUhala--saMlagna--suravarA--''sanA-bhirAma-nAnAvidhA: anekaprakArAH yAH sarasAH kelikalAH, tatra yat kutUhalam utkaNThatA tatra saMlagnAH AsaktA ye suravarA:-devapravarAH teSAmAsanena-upavezanena abhirAmaMzobhanam, tathA-sakalasuravaravimAnalalAma-sarvadevapravaravimAnasundaram, akRtasukRtadurlabhataram akRtapuNyAnAM suduSmApam, tathA-kRtasukRtasulabhataram kRtapuNyAnAM supApam, etAdRzaM puNDarIkAbhidhAnaM-puNDarIkanAmakaM devavimAnaM pazyati ||muu0 26|| TIkA devavimAna svapnavarNanam. rukka tathA turuSka Adi kI prasarita hone vAlI vacanAgocara sugaMdha se vaha mahaka rahA thaa| usameM svastika Adi ke aneka zubhacihna bane hue the| vaha sadaiva jagamaga-jagamaga karatA rahatA thA aura harSajanaka thaa| aneka prakAra kI sarasa krIDA-kalA ke kutUhala meM magna devavaroM ke AsanoM se suzobhita thaa| samasta devoM ke uttama vimAnoM se sundara thaa| jinhoMne puNya kA upArjana nahIM kiyA, unake lie bahuta durlabha tathA puNyAtmAoM ke lie bahuta mulabha thaa| trizalA devI ne bArahaveM svapna meM aise puNDarIka nAmaka deva-vimAna ko dekhA ||muu0 26 // // 457 // kAlAguru, kundarukka tathA kuruka (lebAna) ADhinI prasaratI avarNanIya sugaMdhathI te mahekI rahyuM hatuM. temAM sAthiyA AdinA zubha cihno banAvelAM hatA. te satata jhagamagatuM hatuM ane harSajanaka hatuM. aneka prakAranI sarasa kriIDAkalAnAM kutUhalamAM magna uttama denAM AsanathI suzobhita hatuM. badhA devonA uttama vimAne karatA paNa te suMdara hatuM. jemaNe puNya prApta karyuM nathI tene mATe durlabha tathA puNyAtmAne mATe ghaNuM ja sulabha hatuM. trizalA Jaintainione vAma mAramA 25jAbhAM bhArI nAmanAva-vibhAnane na. (2026)
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa ___13-rayaNarAsisumiNe mUlam-to puNa sA vaja-veruliya-lohiyakkha-masAragalla-haMsaganma-joirayaNa-aMka--aMjaNa-jAyarUvaaMjaNapulaga-riTTha-iMdanIla-gomeya--caMdappaha--bhujamoyaga-ruyaga-sogaMdhiga--pulaga-phaDiga-maragaya - kakkeyaNa-mUrakaMtacaMdakaMta-ppavAlappamuha-asavatta-rayaNa-niguraMba-phuraMta-kara-nikaraNaM viulAtalamalaMkuvvaMtaM gagaNamaMDalaM pagAsayaMtaM, aJcaMtatuMgattaNeNa merugiri viDaMbayaMtaM, ajayaNasaMpattaM dasadisavigAsiM punva-puNNa-rAsimiva rayaNarAsi pAsai // 90 27 // 13-ratnarAzisvapnaH chAyA-tataH punaH sA vajra-vaiDUrma-lohitAkSa-masAragalla-haMsagarbha-jyotIratnA-kA-jana-jAtarUpA-janapulaka-riSTe-ndranIla-gomeda-candraprabha-bhujamocaka-rucaka-saugandhika-pulaka-sphaTika-marakata-karketana-sUryakAntacandrakAnta-pravAla-pramukhA-sapatna-ratnanikuramba-sphuratkara-nikaraNa vipulAtalamalaGkurvantaM gaganamaNDalaM prakAzayantam kalpamaJjarI TokA // 458 // 13-ratna-rAzi kA svapna mUla kA artha-'to puNa sA vajjaveruliya0' ityaadi| tadanantara mahArAnI trizalA ne terahaveM svAma kAra meM vajra , vaiDUrya, lohitAkSa, masAragalla, haMsagarbha, jyotiratna, aMka, aMjana, jAtarUpa, aMjanapulaka, riSTa, indranIla, gomeda, candraprabha, bhujamocaka, rucaka, saugaMdhika, pulaka, sphaTika, marakata, karketana, mUryakAnta, candrakAnta aura pavAla Adi anupama ratnoM ke samUha kI sphurAyamAna kiraNoM ke samudAya se pRthvI-tala ko alaMkRta karane vAlI, AkAzamaMDala meM prakAza karanevAlI, atyanta U~cI hone se meru parvata ko bhI mAta kara ratnarAzi svAmaeka varNanam. ma 13 ratnarAzinuM svapna. bhUganI atha-'tao puNa sA vajjaveruliya' chatyA. teramA 21 madhye zikSA rANIsa, 100, 43yaH, tiAkSa, bhasAsa, sAma, yotiratna, 4, An, M35, Aryay, (28, chandranIta, gomeda, // 458 // candraprana, sumAya4, 254, sodhi4, gar, 234, bha24ta, tana, sUryAnta, yAnta, prAsa, vizeSa anupama ratnanI rAzi I. A ratnonI rAzithI pRthvItala, suzobhita lAgatuM. AkAza-maMDaLa tejomaya jaNAtuM, A 2narAzi, vaNI ucI hovAne lIdhe, meru parvatane paNa mahAta karavAvALI hatI. anAyAsa-vagara paricheNe .
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAra zrIkalpa matre // 459 / / atyantatuGgatayA merugiri viDambayantam ayatnasammAptaM dazadigvikAzinaM pUrvapuNyarAzimiva ratnarAziM pazyati ||suu027|| TIkA-'tao puNa sA vajjaveruliya' ityAdi / tataH devavimAnasvamadarzanAnantaraM punaH trayodaze svapne sA-trizalA ratnarAziM pazyati, tatra kIdRzaM ratnarAzim ? ityAha-yaja-vaiDUrya-lohitAkSa-masAragalla-haMsagarbha-jyotIratnA-kA-'Jjana-jAtarUpA-'Jjanapulaka-riSTe-ndranIla-gomeda - candraprabha-bhujamocaka-rucaka-saugandhika-pulakasphaTika-marakata-karketana-sUryakAnta-candrakAnta-pravAla-pramukhA-sapatnaratna-nikuramba-sphuratkara-nikaraNa-trAdipravAlAntA ratnavizeSAH, tatpamukhAni tatprabhRtIni yAni asapatnaratnAni-uttamaratnAni teSAM yad nikurambaM= vRndaM tasya ye sphurantaH prakAzamAnAH karA kiraNAsteSAM nikaraNa-samRhena vipulAtalaM pRthvItalam alaGkurvantaM kalpamajarA TIkA nevAlI, anAyAsa prApta, dazoM dizAoM meM prakAza kA prasAra karane vAlI, pUrvopArjita puNya kI rAzi ke samAna - ratnoM kI rAzi dekhI ||muu0 27 // TIkA kA artha-'tao puNa sA vajjaveruliyaH' ityAdi / deva-vimAna kA svapna dekhane ke pazcAta terahaveM svapna meM trizalA devI ne ratnoM kI rAzi (Dhera) dekhii| vaha ratnarAzi kaisI thI, so kahate haiM vajra, vaiDUya, lohitAkSa, masAragalla, haMsagarbha, jyotiratna, aMka, aMjana, jAtarUpa, aMjanapulaka, riSTa, indranIla, gomeda, candraprabha, bhujamocaka, rucaka, saugaMdhika, pulaka, sphaTika, marakata, karketana, maryakAnta, candrakAnta, pravAla Adi-Adi uttama ratnoM ke samUha kI prakAzamAna kiraNoM ke samudAya se bhUtala ko alaMkRta zikhisvapna kA varNanam. zrame maLelI ane daze dizAomAM prakAzane phelAvanArI hatI. trizalA rANIe te rAtre svapnamAM AvA prakAranI pUrvabhavamAM upArjita puNyanI rAzinI goDe rannarAzi joI. (sU027) dAna ma-'tao puNa sA vajjaveruliya' tyAha. haiva-vibhAna nayA pachI tamA namA trizalA devIe ratnonI rAzi (Dhagalo) joI. te ratna-rAzi kevI hatI. te kahe che- 100, 4s, alstAkSa, bhasAsa, sAmajyoti, bha, na, on135, ya4, 2, ndranala, gomeha, yandra bhubhAya4, ruyA, sauma4i, ya4, 234i, bha24ta, 43tana, sUryanta, yandrAnta, pravAla, vagere vagere uttama ratnanA samUhanA prakAzamAna kiranA samudAyathI bhUtalane zobhAvatI tathA AkAzamaMDaLane do!
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA zobhayantam, gaganamaNDalam AkAzamaNDalaM prakAzayantaM samujjvalIkurvantam atyantatuGgatayA bahUccatayA merugiri meruparvataM viDambayantaM-tulayantam ayatnasamprAptaM yatnaM vinaiva labdhaM dazadigvikAzinaMndazadikpakAzakAriNaM, pUrva puNyarAzim=pUrvajanmopArjitapuNyasamUhamiva ratnarAzi ratnasamUhaM pazyati // 27 / / zrIkalpa kalpa14-sihisumiNe maJjarI // 460 // mUlam-tao puNa sA viula-maMjula-piMgala-mahu-ghaya-avichinna-dhArA'bhisiMcamANa-vidhUya-dhUmadhagardhAgati-jalaMta-ujjala-jAla-jAla-lalAma vimala-teyA-bhirAmaM taratammajogehiM ucchalatIhi aNNoNaM milatIhiMviva jAlamAlAhiM saMjuttaM jAla-jAlo-jala-pihala-gaNa-khaMDaM piva paDataM aiviulavegavaMtaM teyaNihi sihi pAsai // 0 28 // 14-zikhisvapnaH chAyA-tataH punaH sA vipula-maJjala-piGgala-madhu-ghRtA-vicchinna-dhArA'bhiSicyamAna-vidhUta-dhUmadhagadhagiti-jvaladu-jjvala-jvAla-jAla-lalAmaM vimala-tejo'-bhirAmaM tAratamyayogairucchalantIbhiranyo'nyaM mila5 karatI huI, tathA AkAzamaNDala ko ujjvala banAtI huI aura atyanta U~cAI se meru parvata kI samAnatA zivisvama varNanam. karatI huI, anAyAsa hI prApta huI, dazoM dizAoM meM prakAza phailAne vAlI, pUrva janma meM upArjita puNya kI rAzi ke samAna ratnarAzi ko dekhA ||muu0 27 // 14-agni kA svapna mUla kA artha-'to puNa sA viula0' ityAdi / tatpazcAt trizalA devIne, caudahaveM svapna meM atyanta prazasta piMgala varNa ke madhu aura ghRta kI avicchinna dhArA se siMcI jAnevAlI, dhUma se rahita, dhgujajavaLa banAvatI, ane atyaMta uMcAIne lIdhe meru parvatanA jevI, anAyAsa prApta thatI, daze dizAomAM prakAza phelAvatI, pUrva janmamAM upArjita puNyarAzinA jevI ratna-rAzine joI. (sU27) // 46 // 14 agninuM svapna bhuujn| atha to puNa sA ghiula0' tyAhi. bha. 21jamI, atyaMta prazasta. nA, maya 05s ane dhInI avicchika dhArAthI siMcAtA, mADA rahita, dhakadhaka jaLatA, ujajavaLa javALAonA samayathI 22 w ww.jainelibrary.org
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrokalpa sUtre // 46 // ntIbhiriva jvAlAmAlAbhiH saMyuktaM jvAla-jAlo-jjvala-pRthula-gaganAvaNDamiva patantam ativipulavegavantaM tejonidhi zikhinaM pazyati // 028 // TIkA-'to puNa sA viula' ityAdi / tataH ratnarAzisvamadarzanAnantaraM, punaH caturdaze svapne sAtrizalA zikhinaMmvahiM pazyati, kIdRzaM zikhinam ? ityAha-vipula-maJjula-piGgala-madhu-vRtA-vicchinna-dhArA'bhiSicyamAna-vidhUta-dhama-dhagadhagiti-jvaladu-jjvala-jvAla-jAla-lalAma-tatra-vipulamaJcale atiprazaste piGgale% raktapItavarNe ca ye madhughRte tayoravicchinnadhArayA nirantaradhArayA abhiSicyamAnaH hUyamAnaH, vidhUtadhamaH= nirdhUmaH, dhagadhagiti=atizayitaM jvalan-prajvalito bhavan ujjvala-jvAla-jAlalalAmaH paramazikhA-samUha-zobhitazca yastam, tathA-vimala-tejobhirAma-vimalaM-nirmalaM yat tejaH prakAzastena abhirAma zobhanam, tathA-tArata maJjarI TIkA dhaga karake jalatI huI, ujjvala jvAlAoM ke samUha se sundara, nirmala teja se ramaNIya, taratamatA ke sAtha Upara ko uThatI huI, mAno ApasameM milana kara rahI ho aisI, jvAlAmAlAoM se yukta, jvAlAoM ke samUha se prakAzamAna, vizAla nIce gira rahe AkAza-khaNDa ke samAna, atyanta tIvra vega se yukta, prakAza-puMja agni ko dekhA // suu028|| TIkA kA artha-'tao puNa sA viula ityAdi / rana-rAzi kA svama dekhane ke pazcAta caudahaveM svapna meM trizalA devIne agni dekhii| vaha agni kaisI thI, so kahate haiM vaha atyanta manohara lAla-pIle raMga kI, madhu evaM ghRta kI lagAtAra dhAra se siMcita kI jAnevAlI, dhama-varjita, dhaga-dhaga karake jalatI huI tathA ujjvala jvAlAoM ke samUha se zobhita thii| nirmala teja ke zikhisvamavarNanam. // 46 // virAjIta, nirmaLa tejathI ramaNIya dekhAtA, taratamatAvALA, javALAonI mALAethI yukta, javALAethI dedIpyamAna, tIva vegathI nIce paDatAM AkAzanA khaMDa samAna, agninA puMjane, trizalA rANIe, je (sU28) naatha -'tao puNa sA viula.' tyAhi. nAzinu jayA pachI yauhamA 21nAmA nizA devIe agni je. te agni ke hatA, te kahe che- atyaMta manohara, lAla-pILA raMgane, madha ane ghInI lagAtAra dhArA vaDe siMcita karAela, dhUmADAthI paNa rahita, dhaga dhagATa karIne jalate tathA tejasvI javALAonA samUha vaDe zete hate. nirmaLa tejane lIdhe suMdara paikI Jain Education int onal For Private & Personase Only
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasutre // 462|| Wu Dao Yan Feng Bao myayogaiH ucchalantIbhiH=UrdhvaM gacchantIbhiH anyo'nyaM = parasparaM milantIbhiH ivetyutprekSA, jvAlAmAlAbhiH = zikhAsamUhaiH saMyuktaM = samanvitaM tathA-jvAla - jAlo - jjvala - pRthula - gagana - khaNDamitra - jvAlajAlena - zikhAsamUhena ujjvalaM= prakAzamAnaM pRthulaM= vizAlaM gaganakhaNDam = AkAzabhAgamitra patantam = adha Agacchantam ativipula vegavantam = atizayitotkRSTa vegayuktam, tejonidhiM prakAzapuJjaM zikhinaM = vahnim pazyati ||0 28|| mUlam -- evaM sA tisalA khattiyANI ime eyArUve caudasa mahAsumiNe pAsittA NaM paDibuddhA samANI hA cittamAdiyA pIramaNA paramasomaNassiyA harisavasavisappamANahiyayA dhArAhayakaryavapuSkagaM pitra samussasiyaromakA sumiNuggahaM karei, karitA sayaNijAo abbhudrei, anbhuTTittA aturiyamacavalamasaMbhaMtAe avilaMbiyA rAyahaMsasa risIe gaIe jeNeva siddhatthe khattie teNeva uvAgacchara, unAgacchittA tAhiM ihAhiM kaMtAhiM piyAhi mannAhiM maNAmAhi orAlAhiM kallANAhiM sivAhi dhannAhiM maMgallAhiM sassirIyAhi hiyayagamaNijjAhiM hiyayapalhAyaNijAhi miyamahuramaMjulAhiM girAhiM saMlavittA paDibohei // sU029 // kAraNa ramaNIya pratIta ho rahI thI / usakI jvAlA - mAlAe~ taratamatA se Upara kI ora uTha rahI thIM / vaha aisI jAna par3atI thI jaise Apasa meM mila rahI hoM yA milane ke lie lapaka rahI hoM ! ( yaha utprekSAlaMkAra hai / ) athavA vaha agni aisI pratIta hotI thI, mAno jvAlAoM ke samUha se prakAzamAna vizAla AkAzakhaNDa nIce gira rahA ho / vaha utkRSTa vegavAlI aura teja kA nidhAna thI / trizalA devIne caudahaveM svapna meM pUrvokta prakAra kI agni dekhI || sU028|| lAgatA hatA. tenI javALArUpI mALAe krame krame uparanI bAju jatI hatI. te evI lAgatI hatI ke jANe anyAnya maLatI hoya athavA teA maLavAne mATe tarApa mAratI hAya! (A utprekSA alaMkAra che) athavA te agni evA lAgatA hatA ke jANe javALAonA samUhathI prakAzamAna vizALa AkAza-khaDa nIce paDatA hAya ! te uttama vega Jain Education In a Sonal tena nidhAna to trizA devI yaudrayAM svapnayAM sevA vyathine leyeo (2028) Bao Bao Bao Zhan kalpa maJjarI TIkA zikhisvapnavarNanam. ||462|| * .
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamu ||463|| Jain Education chAyA -- evaM sA trizalA kSatriyANI imAna etadrapAna caturdaza mahAsvamAn dRSTvA khalu pratibuddhA satI hRSTA cittAnanditA prItimanAH paramasaumanasyatA harSavaza - visarpad - hRdayA dhArA -hata-kadamba - puSpaka mitra samucchavasita - romakUpA svabhAvagrahaM karoti, kRtvA zayanIyAdabhyuttiSThati, abhyutthAya atvaritamacapalamasambhrAntayA avilambitayA rAjahaMsasadRzyA gatyA yatraiva siddhArthaH kSatriyaH tatraiva upAgacchati, upAgatya tAbhiH iSTAbhiH kAntAbhiH priyAbhiH manojJAbhiH mano'mAbhiH udArAbhiH kalyANIbhiH zivAbhiH dhanyAbhiH maGgalyAbhiH sazrIkAbhiH hRdayagamanIyAbhiH hRdayaprahAdanIyAbhiH mitamadhuramaJjalAbhiH gIrbhiH saMlapya pratibodhayati // 029 // mUla kA artha - ' evaM sA tisalA ' ityAdi / isa prakAra trizalA kSatriyANI pUrvokta prakAra ke ina caudaha Heart at dekhakara jAga utthii| vaha hRSTa aura tuSTa huI / citta meM Anandita huii| usake manameM prIti huI / mana meM utkRSTa zubha bhAva jAgRta huA / harSa se hRdaya uchalane lagA / varSA kI dhArA par3ane se jaise kadamba kA phUla vikasita ho jAtA hai, usI prakAra usake romakUpa vikasita ho gaye / usane svama kA vicAra kiyA, phira zayyA se uThI, uThakara tvarAse rahita, capalatA se rahita, skhalanA se rahita, avarodha se rahita, rAjahaMsa - sarakhI gati se jahA~ siddhArtha kSatriya the vahAM AI, Akara iSTa, kAnta, priya, manojJa, manorathasAdhaka, udAra, kalyANamaya, zivasvarUpa, dhanya, mAMgalika, guNamaya, hRdaya ko gamane vAle, hRdaya ko AhlAda utpanna karane vAle, mita, madhura aura maMjula vacanoM se bolakara rAjA siddhArtha ko jagAyA ||029 // bhUjanArtha- ' evaM sA tisalA' ityAdi. yA pramAo pUrvokta prabhAranAM me yo mhaasvpnaao| lehane trizalA kSatriyANI jAgI uThI. te huM ane saMtoSa pAmI. cittamAM AnaMdita thai. tenA manamAM prIti thai. manamAM atizaya zubha bhAva jAgRta thayA. harSoMthI hRdaya ubharAvA lAgyuM. jema varSAnI dhArA paDavAthI kadambanu phUla vikasita thAya che eja pramANe tenA rAmakUpa vikasita thaI gayA. teNe svapnanA vicAra karyAM. pachI zayyAmAMthI uThI. uDIne varA vinA, capalatA vinA, skhalanA vinA, avarodha vinA rAjahaMsa jevI gatithI jyAM siddhA kSatriya hRtAM, tyAM yAvI, yAbIne ISTa, anta, manojJa, manoratha sAdha, udvAra, ulyAmubhaya, zivasva35, dhanya, bhAMgasiGa, guNamaya, hRdayane game tevA, hRdayamAM AnaMda utpanna karanArA, mita, madhura ane majIla vacanothI kholIne rAjA siddhArthane gADayA (2028) Yan kalpa maJjarI TIkA svama nivedanam . // 463 // .
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre // 46 // TAkA-eca sA tisalA' ityAdi / evam pUrvoktavidhAna imAn etadrUpAn-gajAdizikhyantAtmakAn caturdazamahAsvapnAn utkRSTasvapnAn dRSTvA khalu pratibuddhA jAgaritA satI hRSTatuSTA-hRSTA cAsau tuSTA ca harSatopasamanvitA, cittAnanditA-AnanditacittA-pramuditamanAH, AhitAgnyAderAkRtigaNatvAdatra Ananditazabdasya paranipAtaH, prAkRtatvAnmakArAgamazca; prItimanAH tRptiyuktacittA, paramasaumanasthitA atyutkRSTazubhamanobhAvayuktA, harSavazavisarpadayA-AnandollAsapravarddhamAnahRdayA dhArAhatakadambapuSpakamiva meghajaladhArAghAtayuktakadambapuSpamiva samucchvasitaromakUpA-samucchvasitAH sthUlatAM gatAH romakUpAH romanirgamasthAnAni yasyAH sA tathoktAyathA jaladharadhArAbhirAhataM kadambakusumaM vikasitakesaravyAptaM bhavati tathA svapnadarzanena sA'pi samudgataromakUpA jAtA, evaMbhUtA paryaGkAt abhyuttiSThati, abhyutthAya atvaritam zIghratArahitam, acapalaM dehacAJcalyavarjitaM ca, kalpamaJjarI TIkA RAM hosAra TIkA kA artha-'evaM sA tisalA' ityAdi / isa prakAra ina gaja se lagAkara agni taka ke caudaha mahAsvapnoM-utkRSTa svamoM ko dekhakara trizalA kSatriyANI jAgRta huii| use harSa aura santoSa huaa| usakA citta Anandita ho utthaa| usakA citta tRpti se yukta huaa| manameM prabala zubha bhAva jAgRta huA / AnandollAsa se hRdaya phala utthaa| varSA kI jaladhArA ke AghAta se yukta kadamba ke phUla ke samAna usake romakUpa- roma ugane ke sthAna-sthUla ho gaye, arthAt use romAMca ho aayaa| Azaya yaha hai ki jaise megha kI dhArAoM kA AghAta lagane se kadamba kA phUla vikasita kesara se yukta ho jAtA hai, usI prakAra svapna dekhane se usake roMgaTe khar3e ho ge| isa prakAra kI avasthAvAlI trizalA devIne svapnoM kA anusaMdhAna kiyA-sila svapnanivedanam. // 464 // samAna atha:-evaM sA tisalA' tyATi.bhAzate the sAthI sapane masi sudhAnA yo mApana-uttama 21ne joIne trizalA kSatriyANI jAgRta thaI. tene harSa ane saMtoSa thayo. tenuM citta AnaMdita thaI gayuM. tenuM citta tRpta thayuM. manamAM prabaLa zubha bhAva jAgRta thaye. AnadolAsathI hRdaya khIlI uThayuM. varSonI jaladhArAnA AghAtathI yukta kadambanA phUlanI jema tenA ramakRpa-roma ugavAnA sthAna-sthaLa banI gayAM eTale ke teNe romAMca anubhavyo. bhAvArtha e ke jema madhanI dhArAonA paDavAthI kadambanuM phUla vikasita kesaravALuM thaI jAya che tema svapna jovAthI tenA vATAM khaDA thaI gayAM. A prakAranI avasthAvALI trizalA devIe svapnanuM anusaMdhAna karya-kama joDaye. Jain Education Intaronal
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa sUtre yathA syAttathA, ataeva-asambhrAntayA-skhalanArahitayA, avilambitayA anavaruddhayA rAjahaMsasadRzyA gatyA yatraiva= yasminneva bhavane siddhArthaH tadAkhyaH svapatiH kSatriyaH AsIta, tatraiva-tasminneva bhavane upAgacchati, upAgatya siddhArtha rAjam tAbhiH vakSyamANaguNayuktAbhiH iSTAbhiH iSTArthAbhidhAyikAbhiH kAntAbhiH abhilapaNIyAbhiH priyAbhiHmotpAdikAbhiH, manojJAbhi dRdayaGgamAbhiH, mano'mAbhiH manorathasAdhikAbhiH, udArAbhiH zreSThArthasamanvitAbhiH, kalyANIbhiH hitAvahAbhiH, zivAbhi nirupadravAbhiH, dhanyAbhiH prazaMsanIyAbhiH, maGgalyAbhiH vighnavinAzikAbhiH sazrIkAbhiH prasAdamAdhuryAdisakalavANIguNayuktAbhiH, hRdayagamanIyAbhiH subodhatvena hRdayagrAhiNIbhiH, hRdayamahAdanIyAbhiH hRdayagatakopazokAdinivAraNena manaHpramodakAriNIbhiH, mita-madhura-maJjalAbhiH alpazabda maJjarI // 465 // TIkA silA jodd'aa| anusaMdhAna karake vaha palaMga se utthii| uThakara zIghratA evaM zarIra kI capalatA se rahita hokara skhalanA se rahita apratihata tathA rAjahaMsa jaisI gati se jisa bhavana meM usake pati siddhArtha kSatriya the, usI bhavanameM gii| jAkara siddhArtha rAjA ko Age kahe jAnevAle guNoM se yukta, iSTa-iSTa artha kA kathana karanevAlI, kAnta-abhilASA karane yogya, priya-prema utpanna karanevAlI, manojJa-mana ke anukala, manomamanoratha ko siddha karanevAlI, udAra-zreSTha artha se yukta, kalyANI-hitAvaha, ziva-upadravarahita, dhanya-prazaMsanIya, mAMgalika-vighnoM kA nAza karane vAlI, sazrIka-prasAda mAdhurya Adi vANI ke saba guNoM se yukta, hRdayagamanIya-mubodha hone ke kAraNa hRdayagrAhiNI, hRdayaprahAdanIya-hRdaya meM sthita kopa aura zoka Adi kA nivAraNa svama nivedanam, anusaMdhAna karIne te palaMga parathI uThI, uDIne utAvaLa ane zarIranI capaLatAthI rahita thaIne khalanAthI rAhata apratihata tathA rAjahaMsa jevI gatithI je bhavanamAM tenA pati siddhArtha kSatriya hatA, eja bhavanamAM gaI. jaIne siddhArtha rAjAne AgaLa je kahevAmAM AvavAnA che te guNothI yukta, ISTa-ISTa arthanuM kathana karanArI, kAntaabhilASA karavA lAyaka, piya- prema utpanna karanArI, mana-manane anukULa, mama-marathane siddha karanArI, udArashresstth avANI, syA-148, ziva- upadrava vinAnI, dhanya, prasanIya, bhAMti-vimonA nAza 42nArI, sazrIka-prasAda, mAdhurya Adi vANInA badhA guNovALI, hRdayagamanIya-subedha hovAne kAraNe hRdayamAM grahaNa karAya tevI, hadayaprahalAdanIya-hRdayamAM rahela kepa ane zeka AdinuM nivAraNa karIne manamAM AnaMda utpanna karanArI, mita // 465 // Jain Education Gonal
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 466 // INTRE karNasukhakara - zobhanAbhiH gIrbhiH = vAgbhiH saMlapya - saM samyak - punaH punaH jalpitvA pratibodhayati - jAgarayati ||suu0 29 // mUlam - taraNaM sA tisalA khattiyANI siddhattheNaM rannA anbhaNunnAyA samANI nANAmaNi - kaNaga-rayaNabhatti - cinaMsi bhaddAsaNaMsi NisaNNA AsatyA vIsatthA muhAsaNavaragayA evaM vayAsI evaM khalu ahaM sAmI ! taMsi tArisagaMsi sayaNijjaMsi sutajAgarA gayavasahAicauddasamahAmumiNe pAsittA NaM paDibuddhA, taM eesi sAmI ! caudasa mahAsumiNANaM ke mane kallANe phalavittivisese bhavissai ? / tae gaM se siddhasthe rAyA tisalAe khattiyAgIe aMtie eyamahaM soccA nisamma tuTTe dhArAhaya - nIva - surabhi - kusuma - caMcumAlaiya- romakuve tesiM caudasahaM mahAsumiNANaM asthuggahaM karitA tisalaM khattiyANi tAhiM iTThAhiM piyAhi vaggUhiM saMlavamANe evaM vayAsI - urAlA tume devANuppie ! sumiNA dihA, evaM kallANA sivA dhannA maMgallA sassirIyA Aruggatu dviater kAragA tume devANupie / sumiNA diTThA, taM NaM amhANaM asthalAbho devANuppie / bhavissara, evaM bhogalAbho, sukkhalAbho, rajjalAbho, rahalAbho bhavissai, kiM bahuNA puttalAbho vi bhavissai / evaM khalu tume devANuppie ! navahaM mAsANaM bahupaDipuNgAgaM aTTamANaM rAiMdiyANaM viikaMtANaM ahaM kulakeuM amhaM kuladIvaM kulapavtrayaM kulavarDisa kulatilayaM kulakittikaraM kulavittikaraM kulaNaMdiyaraM kulajasakaraM kuladiNakaraM kulAdhAraM kulapAyacaM kulataMtusaMtAvivaddhaNakaraM bhavivibohakaraM bhavabhayaharaM guNarayaNasAyaraM sayalapANINa DiyakaraM suhakaraM subhakaraM sukumAlapANipAyaM ahINa - paDipuNNa-paMciMdriya - sarIraM lakkhaNa-vaMjaNa-guNo-vaveyaM mANu- mmANa-pyamANa- paDipunna - sujAya sabbaMga-suMda raMga sasisomAgAraM kaMtaM piyadaMsaNaM surUvaM dAragaM payAhisi ||0 30 // karake mana meM pramoda utpanna karane vAlI, mita-alpa zabdoM vAlI, madhura- zrutisukhada aura maMjula - sundara vANI se bAra-bAra bola kara rAjA siddhArtha ko jagAtI hai / / 029 // alpa zabdovALI, madhura-sAbhaLavAmAM sukhada ane maMjIla-suMdara vANIthI vAravAra melIne rAjA siddhAne kamAu cha (028 ) kalpa maJjarI TIkA svama nivedanam . // 466 // ww.jainelibrary.org.
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa chAyA--tataH khalu sA trizalA kSatriyANI siddhArthena rAjJA'bhyanujJAtA satI nAnAmaNikanakaratnabhakticitre bhadrAsane niSaNNA AzvastA vizvastA zubhA''sanavaragatA evamavAdIt-"evaM khalu ahaM-svAmin ! tasmistAdRze zayanIye suptajAgarA gajaSabhAdicaturdazamahAsvamAn dRSTvA khalu pratibuddhA, tat eteSAM svAmin ! catudezAnAM mahAsvapnAnAM ko manye kalyANaH phalattivizeSo bhaviSyati ? tataH khalu sa siddhArthoM rAjA trizalAyAH kSatriyANyAH antike etamartha zrutvA nizamya hRSTatuSTo dhArA-Data-nopa-surabhi-kusuma-pulakita-romakUpaH, teSAM caturdazAnAM mahAsvapnAnAm arthAvagrahaM kRtvA trizalAM kSaNiyANI tAbhiriSTAbhiH priyAbhiH vAgbhiH saMlapan evama sUtra // 467 // ___ mUla kA artha-'tae NaM sA' ityAdi / tatpazcAt rAjA siddhArtha kI AjJA pAkara trizalA kSatriyANI nAnA prakAra kI maNiyoM, ratnoM evaM suvarNa kI racanA se adbhuta bhadrAsana para baitthii| svastha huI, kSobharahita huI tathA zubha Asana para baiThI huI (trizalA) isa prakAra bolI-svAmin ! maiM u para kucha sotI-kucha jAgatI avasthA meM, gaja, vRSabha Adi caudaha mahAsvapnoM ko dekhakara jAgI huuN| he svAmin ! ina caudaha svapnoM kA kyA phala prApta hogA? taba siddhArtha rAjA trizalA kSatriyANI se isa bAta ko sunakara aura samajhakara hRSTa-tuSTa hue| megha-dhArA se Ahata kadaMba ke sugaMdhita kusuma kI bhAti romAMcita ho gye| una caudaha mahAsvapnoM ke Azaya ko samajhakara trizalA kSatriyANI se iSTa evaM piya vacanoM se bolate hue isa prakAra kahane lage-he devAnu mA sAmAnyata svamaphala kathanam. bhuujn| artha-"tapaNaM sA' tyAhi. tyA2mA siddhArthanI AjJAna zikSA kSatriyA vividha prakAranA maNIo, ratna ane suvarNanI racanA vaDe adUbhuta lAgatAM bhadrAsana para beThI. svastha thaI, kSobha rahita thaI tathA zubha Asana para besIne trizalA devI A pramANe balI-he nAtha! huM te (pUrva vaNita) zayyA para thoDI uMghatI ane theDI jAgatI avasthAmAM, gaja, vRSabha Adi cauda mahAsvapnane joIne jAgI chuM. he nAtha! e cauda mahAvanuM phaLa maLaze? tyAre siddhArtha rAjA trizalA kSatriyANI pAsethI A vAta sAMbhaLIne tathA samajIne harSa ane sa teSa pAmyA. megha-dhArA paDavAthI jema kadaMbanA sugaMdhita phUlo vikase che tema teo romAMcita thayA. te cauda mahAsvapnano on Azaya samajIne trizalA kSatriyANI sAthe ISTa ane priya vacanathI balIne A pramANe kahevA lAgyA...he devAnuM che, // 467 // 5 w w.jainelibrary.org
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa vAdIta-udArAH khalu tvayA devAnupiye ! svapnA dRSTAH, evaM kalyANAH zivA dhanyA maGgalyAH sazrIkA ArogyatuSTi-dIrghAyu:-kArakAH tvayA devAnupriye ! svapnA dRSTAH, tat khalu asmAkam arthalAbho devAnupiye! bhaviSyati, evaM bhogalAbhaH saukhyalAbho rAjyalAbho rASTralAbho bhaviSyati, kiMbahunA putralAbho'pi bhaviSyati / evaM khalu tvaM devAnupriye ! navasu mAseSu bahumatipUrNeSu aSTimeSu rAtrindiveSu vyatikrAnteSu asmAkaM kulaketum asmAkaM kuladIpaM kulaparvataM kulAvataMsakaM kulatilakaM kulakIrtikaraM kulavRttikaraM kulanandikaraM kulayazaskaraM kuladinakaraM kulAdhAraM kulapAdapaM kulatantu-saMtAna-vivarddhana-karaM bhavivibodhakaraM bhavabhayaharaM guNaratnasAgaraM sakalapANinAM kalpa maJjarI TIkA // 468 // ha . . . haiM priye ! tumane udAra svapna dekhe haiN| he devAnupriye ! tumane kalyANakArI, zivakArI, dhanya, mAMgalika, sazrIka, Arogya santoSa aura dIrghAyu karane vAle svapna dekhe haiN| he devAnupriye ! inase hameM artha kA lAbha hogA, bhogoM kA lAbha hogA, sukha kA lAbha hogA, rAjya kA lAbha hogA, rASTra kA lAbha hogA, adhika kyA kahUM, putra kA bhI lAbha hogaa| isa prakAra he devAnupiye ! nau mAsa pUre aura sAr3he sAta ahorAtra vyatIta hone para tuma hamAre kula ke ketu, hamAre kula ke dIpaka, kula ke parvata, kulabhUSaNa, kulatilaka, kula kI kIrti baDhAne vAle, kula kI dRsi baDhAne vAle, kula meM Ananda karane vAle, kula kA yaza baDhAne vAle, kula meM sUrya ra ke samAna, kula ke AdhAra, kula-pAdapa, kulakI santAna-paramparA baDhAne vAle, bhavya jIvoM ko bodha dene vAle, va bhava kA bhaya harane vAle, guNa ratnoM ke sAgara, prANimAtra kA hita karane vAle, sukha karane vAle, zubha kara kA sAmAnyataH svamaphala kathanam. priye! tabhe 2 nayAM cha. vAnupriye! tame cyApArI, zirI, dhanya, bhainles, sazrI. mArozya, saMteSa ane dIrdhAyu denArA svapna joyAM che. he devAnupriye! temanA vaDe ApaNane dhanane lAbha thaze, bhegone lAbha thaze, sukhane lAbha thaze, rAjyane lAbha thaze. rASTrane lAbha thaze. vadhu zuM karyuM, putrane paNa lAbha thaze. he devAnupriye! A rIte pUrA nava mAsa ane sADA sAta rAtri-divasa pasAra thatAM, tame ApaNA kuLane ketu. ApaNA kuLa dIpaka, kuLane parvata, kuLanuM bhUSaNa, kuLatilaka, kuLanI kIti vadhAranAra, kuLanI vRtti vadhAranAra, kuLamAM AnaMda karanAra, kuLane yaza vadhAranAra, kuLamAM sUryanA jevA, kuLanA AdhAra, kula-pAipa eTale kuLanA vRkSa svarUpa, che kaLanI saMtAnaparaMparA varSAnA, bhavya jIvone bApa denAra, bhavane bhaya haranAra, guNa ratnAnA sAgara, prANImAtranuM che // 468 // HPANDHNAINITAINMEN T Jain Education international
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtra ||469 // hitakaraM sukhakaraM zubhakaraM sukumArapANipAdam ahIna - pratipUrNa - paJcendriya- zarIraM lakSaNa vyaJjana - guNo-papetaM mAnonmAna - pramANa- pratipUrNa - sujAta - sarvAGga-sundarAGgaM zazisaumyAkAraM kAntaM priyadarzanaM surUpaM dArakaM prajanayiSyasi // sU0 30 // TIkA- 'tae NaM sA tisalA' ityAdi - tataH - patipratibodhanAnantaraM khalu vAkyAlaGkAre, sA trizalA kSatriyANI siddhArthena rAjJA abhyanujJAtA - upaveSTumAjJaptA satI nAnAmaNikanakaratnabhakticitre=nAnAmaNikanakaratnAnAm=anekaprakArakamaNisvarNaratnAnAM bhatayA = vibhAgena citre = adbhute bhadrAsane = bhadrAsananAmake AsanavizeSe - SaNNA = upaviSTA AzvastA = AzvAsaM prAptA - svasthA gatijanitazramApagamAt, ataeva vizvastA = nirudvignA kSobhAbhAvAt, sukhAsanavaragatA = sukhena upaviSTA satI evaM vakSyamANaM vacanam avAdIt=abravIt - hesvAmin ! ne vAle, sukumAra kara caraNa vAle, hInatA-rahita pUrI pA~coM indriyoM se yukta zarIra vAle, lakSaNoM vyaMjanoM aura guNoM se sampanna, mAna unmAna aura pramANa se paripUrNa yathocita aMzoM kI racanA se yukta, sarvAMgasundara, candramA ke samAna saumya AkAra vAle, kAntiyukta, priyadarzana aura surUpa putra ko janma dogI // sU0 30 // TIkA kA artha- 'tae NaM sA' ityAdi / pati ko jagAne ke bAda, trizalA devI ko rAjA siddhArtha ne Asana para baiThane kA Adeza diyA to vaha aneka prakAra ke maNiyoM, svarNoM evaM ratnoM kI racanA se adbhuta bhadrAsana nAmaka Asana para baiThI / calane ke kAraNa utpanna huI thakAvaTa ke haTa jAne se svastha huI aura isa kAraNa udvega-kSobha dUra ho jAne se vizvasta huii| sukhAsana para baiThI huI trizalA ne isa prakAra kahA - he svAmin ! usa (pUrvavarNita ) zayyA para sotI-jAgatI avasthA meM caudaha mahAsvapnoM kohita karanAra, sukha karanAra, zubha karanAra, sukumAra hAtha-paga vALA, :hInatArahita pUrI pAMca indriyA yukta zarIra vALA, lakSaNA vyaMjaneA ane guNAvALA, mAna unmAna ane pramANathI paripUrNa pramANasaranAM aMgAnI racanAvALA, sarvAMga suMdara, candramAnA jevA saumya AkAravALA, kAntivALA, priyadazana ane surUpa putrane janma ApIza (s030) TIana artha- 'tapaNaM sA' ityAhi patine gADyA pachI, trizasAhevIne tenA pati rAma siddhArthe zAsana para besavAnI AjJA karI. tyAre te aneka prakAranA maNIo, sutra ane ratnAnI racanA vaDe adbhuta lAgatAM bhadrAsana nAmanAM Asana para beThI. cAlavAne lIdhe pedA thayela thAka dUra thatAM te svastha thaI ane te kAraNe udvega-kSeAbha dUra thavAthI te vizvasta thA. subhAsana para ThelI trizA yA prabhA 4dhuM - "he nAtha ? te (pUrvavati) zayyA para Jain Education national Ying HAAN MEM kalpa maJjarI TIkA svapna nivedanam . // 469 // w
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtra TIkA ya ahaM khalu tasmiMstAdRze zayanIye zayyAyAM suptajAgarA evam ittham gajavRSabhAdicaturdazamahAsvapnAn dRSTvA khalu pratibuddhA-jAgaritA, tat-tasmAt he svAmin ! eteSAM maddaSTAnAM caturdazAnAM mahAsvapnAnAM kaH kIdRzo,. zrIkalpa'manye' iti vimarza; kalyANaH kalyANakaraH phalavRttivizeSaH phalapAtivizeSaH bhaviSyati ? iti / tataH trizalA kalpa pRcchAnantaraM khalu sa siddhArthoM rAjA trizalAyAH kSatriyANyAH antike samIpe etam-imam artha-svapnaviSayam maJjarI // 470 // zrutvA-sAmAnyataH zravaNagocarIkRtya nizamya hRdyavadhArya hRSTatuSTaH atizayasaMtuSTaH dhArAhata-nIpa-surabhi-kusuma pulakita-romakUpaH-dhArAhataM meghajaladhArAtADitaM yat nIpasurabhikusuma-kadambasugandhipuSpaM tadvat pulakitA:-romAzcitAH, 'caMcumAlaiya' iti pulakitAthai dezI zabdaH, romakUpAH romodgamasthAnAni yasya sa tathAbhUtaH san teSAM trizalAdRSTAnAM caturdazAnAM mahAsvapnAnAm arthAvagraham svapnArthaparyAlocanaM kRtvA trizaLAM kSatriyANI tAbhiHvakSyamANarUpAbhiH, iSTAbhiH iSTArthAbhidhAyikAbhiH, priyAbhiH-premotpAdikAbhiH vAgbhiHbANIbhiHsaMlapan samyagjalpan evaMncakSyamANaM vacanam avAdIta-he devAnupriye ! tvayA udArA: uttamAH svapnA dRSTAH, evam dekhakara maiM jAgo hU~, to he svAmin ! mere dekhe caudaha svapnoM kA kyA kalyANakArI phala prApta hogA!" trizalA devI ke isa prakAra prazna karane ke pazcAt rAjA siddhArtha isa bAtako sAdhAraNatayA suna nivedanama. kara aura vizeSatayA hRdaya meM dhAraNa karake atizaya santuSTa hue| megha kI dhArAoM ke par3ane se jaise kadamba kA kusuma vikasita ho jAtA hai, usI prakAra vaha bhI pulakita ho ge| unhoM ne trizalA ke dekhe caudaha mahAsvapnoM ke artha para vicAra kiyA aura phira iSTa artha kA nirUpaNa karane vAlI tathA prItijanaka vANI meM isa prakAra kahA-he devAnupriye ! tuma ne udAra uttama svapna dekhe haiN| isI prakAra he devAnupriye! tuma ne ane jAgRtinI avasthAmAM cauda mahA svapnone-gaja, vRSabha Adine joIne huM jAgI chuM. te he nAtha! meM joyelAM cauda loko svapnanuM mane kayuM kalyANakArI phaLa maLaze? trizalAdevIe A pramANe prazna karyA pachI rAjA siddhArtha e vAtane sAdhAraNa rUpe sAMbhaLIne tathA vizeSarUpe // 47011 hRdayamAM dhAraNa karIne atizaya saMteSa pAmyA. meghanI dhArAo paDavAthI jema kadaMbanuM phUla vikase che tema teo paNa pulakita thayA. temaNe trizalAe joyelAM cauda mahAsvanA ane vicAra karyo ane pachI ISTa arthanuM mana narUpaNa karanArI tathA prItijanaka vANImAM kahyuM-he devAnupriye! tame udAra uttama sava"ne joyAM che. A rIte he .
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 471 // kalyANA: hitAvahAH zivAH-nirupadravAH, dhanyAH prazaMsanIyAH, magalyAH maGgalajanakAH, sazrIkA-vividhasampaspAptimacakAH,ArogyatuSTidIrghAyuHkArakA:-tra-grArogyaM nIrogitA, tuSTiH saMtoSaH,dIrghAyu cirajIvanaM ca, teSAM kArakAH khalu he devAnupiye ! tvayA svapnA dRSTAH; tat-tasmAt khalu he devAnupiye ! asmAkam arthalAbha maNimANikyakAJcanAdirUpadhanalAbho bhaviSyati, evam anena prakAreNa bhogalAbha:-bhogAH manojJazabdAdiviSayAsteSAM lAbhaH, saukhyalAbhaH-saukhyam iSTavastumAptijanitAnandavizeSaH, tasya lAbhA, rAjyalAbha AdhipatyalAbhaH, rASTralAbhA=dezalAbhazca bhaviSyati, kiMbahunA adhikena kathanena kim ? putralAbho'pi bhaviSyati / evam anena prakAreNa tvaM devAnupriye ! navasu mAseSu bahupatipUrNeSu pUrNatayA sampanneSu ardhASTameSu-arddhamaSTamaM yeSu tAni aSTimAni teSu-sA saptasurAtrindiveSu-ahorAtreSu, vyatikrAnteSu vyatIteSu asmAkam kulaketu-kule keturiva=dhvaja iva kulaketustam-atyantAdbhutamityarthaH, kuladIpaM-kule dIpa iba kuLadIpastam-kulasya prakAzakaM maGgalakArakaM ca, kulaparvataM-kule parvata iva kulaparvatastamhitakArI, zivakArI, prazaMsanIya, maMgalajanaka, sazrIka-vividha sampatti kI prApti ke sUcaka, Arogya santoSa aura cirajIvana-kAraka svapna dekhe haiM, isaliye nizcaya hI, he devAnupiye ! hamako arthalAbha-maNi, mANikya, svarNa Adi dhana kA lAbha hogaa| isI taraha bhogoM kA-manojJa zabda Adi viSayoM kA lAbha hogaa| mukhaabhISTa vastukI prApti se janita Ananda-kA lAbha hogaa| rAjya-Adhipatya kA lAbha hogaa| rASTra-deza kA lAbha hogaa| adhika kyA kaheM, hamako putra kA bhI lAbha hogaa| isa prakAra he devAnupriye ! nau mAsa pUre aura sADhe sAta ahorAtra bIta jAne para apane kula kI dhvajA ke samAna arthAt atIva adbhuta, kula ko dIpaka ke samAna prakAzita karane vAle, maMgalakArI, kula meM parvata ke samAna dUsaroM se parAbhava na devAnupriye! tame hitakArI, zivakArI, prazaMsanIya, maMgaLakArI, sIka-vividha saMpattinI prAptinA sUcaka, Arogya saMteya ane dIrdhAyu denAra svapna joyAM che. he devAnupriye! tethI ApaNane cakkasa arthalAbha-maNi, mANeka suvarNa Adi dhanane lAbha thaze. eja rIte bhegene-manez zabda Adi viSayane lAbha thaze. sukha-icchita vastunI prAptithI thatAM AnaMdane lAbha thaze. rAjya-Adhipatyane lAla thaze.rASTra-dezane lAbha thaze. A pramANe he devAnupriye! pUrA nava mAsa ane sADA sAta rAtri-divasa pasAra thatAM ApaNAM kuLanI dhajAnA je eTale ke ghaNuM ja adabhuta, kuLane dIpakanI jema prakAzita karanAra, tathA maMgaLakArI, kuLamAM muguTa samAna zobhA vadhAranAra, kuLatilaka-kuLanI sAmAnyataH svamaphala kathanam. // 471 // or Private Personal use only U ww.jainelibrary.org
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 472 // parairaparAbhavanIyaM sthiraM cetyarthaH, kulAvataMsakaM - kule avataMsaka iva mukuTa iva zobhAkaratvAd yastam- kulazobhAkara* mityarthaH, ataeva kulatilakam = kulasya zobhA''dhAyakatvAttila karUpam, kulakIrtikaram - svajanmanA kulaprakhyAtikArakam, kulatrRttikaram=kulamaryAdAkArakam, kulanandikaraM =kulAnandajanakam, kulayazaskaram, kulasya yazaH sarvadikprasiddhistatkaram, kuladinakaraM=kulasya sUryavatprakAzakam kulAdhAram - kulasthitajanAnAmAdhArabhUtam, kulapAdapaM - kulasya pAdapa iva kSa iva kulapAdapastam - yathA vRkSazchAyAdidAnena santApAdinAzanena zrazritajanAn upakaroti, tathevAyamapikulamupakariSyatItyarthaH, tathA kulatantusantAnavRddhikaram - kulasya yaH tantusantAnaH - apatyaparamparA-tadvRddhikaraM= tadvardhakam, bhavivibodhakaram = bhavyajanabodhadAyakam bhavabhayaharaM = bhavajanitabhayanAzakam, guNaratnasAgaram -guNAH dayAdAkSiNyAdayastadrUpANi yAni ratnAni teSAM sAgaram, sakalaprANinAm sarvajIvAnAM hitakaraM - sadupadezena kalyANakArakam, sukhakaram = sukhakArakam, zubhakaraM =zubhakArakam, sukumArapANipAdaM = sukomalaha stacaraNam, ahInapratipUrNapaJce pAnevAle, tathA sthira, kula meM mukuTa ke samAna zobhA bar3hAne vAle, kulatilaka - kula kI zobhA karane vAlA hone se tilaka ke samAna kula kIrtikara apane janma se kula kI prasiddhi karane vAle, kulavRttikara - kula kI maryAdA karane vAle, kula meM Ananda utpanna karane vAle, kula kA yaza- sarvadizA vyApI prasiddhi baDhAne vAle, kula ko sUrya ke samAna prakAzita karane vAle, kula ke janoM ke lie AdhArabhUta, kulapAdapa jaise vRkSa chAyA Adi dekara tathA santApa Adi ko dUra karake upakAra karatA hai, isI prakAra kula kA upakAra karane vAle, kula kI vaMza-vela baDhAne vAle, bhavya jIva ko pratibodha dene vAle, saMsAra-janita bhaya kA vinAza karane vAle, dayA dAkSiNya Adi guNoM ke samudra, sadupadeza dekara saba prANiyoM kA hita karane vAle, sukhakArI, zubhakArI, atyanta komala hAtha-paira vAle, ahIna- avikala arthAt aMgavikalatA Adi doSoM se AAbhArUpa hovAthI tilakanA jevA, kuLakIrtikara-peAtAnA janmathI kuLanI prasiddhi karanAra, kuLavRttikara--kuLanI maryAdA karanAra, kuLamAM AnaMda utpanna karanAra, kuLanA yaza-sava dizAvyApI prasiddhi vadhAranAra, kuLane sUryanI jema prakAzita karanAra, kuLanA lAgeAne mATe AdhArabhUta.kuLapAdapa-jema vRkSa chAyA Adi ApIne saMtApa Adine dUra karI upakAra kare che tema kuLanA upakAra karavAvALA, kuLanI vaMza-vela vadhAranAra, bhavya jIvane pratibeAdha denAra, sa'sAra-janita bhayanA nAza karanAra, dayAdAkSiNya Adi guNAnA sAgara, sadRpadeza daine badhAM prANIonu' hitakara, sukhakArI, gulakArI, matyata kAmaLa hAtha-paga Ao Hai Tong Dao Tong Tong Tong Dao Ning Ji kalpa maJjarI TIkA sAmAnyataH svapnaphala kathanam. // 472 / /
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa maJjarI satre // 473 // ndriyazarIram-ahInAni-avikalAni kANatvAdidoSarahitAni pratipUrNAni yathAyathaM paripuSTAni paJcendriyANi yasmiMstAdRzaM zarIraM yasya tam, lakSaNavyaJjanaguNopapetaM-lakSyante-citayante ebhiriti lakSaNAnikaracaraNAdiSu vidyAdhanajIvitAdirekhArUpANi, vyajyante prakaTIkriyante zubhAzubhAnyebhiriti vyaJjanAni-tilakAlakAdIni, guNAH saubhAgyaudAryAdayaH, yadvA-pUrvoktabhakArairlakSaNairvyajyanta iti lakSaNavyaJjanAste ca te guNAceti lakSaNavyaanaguNAH, yadvA-proktasvarUpANAM lakSaNavyaJjanAnAM ye guNAstaiH upapetam=samanvitam, iha-'upa' 'apa' ityupasargayoH zakandhavAditvAtpararUpam / rekhAvicAro'nyato'vaseyaH / tathA-mAno-nmAna-pramANa-pratipUrNa-sujAta-sarvAGga-sundarAGga-mIyate-paricchidyate padArtho'neneti mAna-tulAgalIprasthAdinA tolanaM, yadvA-jalaparipUrNakuNDAdipraviSTe puruSAdau yadA droNaparimitaM jalaM nissarati tadA sa puruSAdirmAnavAnucyate tadeva, unmAnam UrdhvamAnaM, yadvA TIkA sAmAnyataH svimaphala rahita tathA pratipUrNa-yathocita puSTa pA~coM indriyoM se yukta zarIra vAle, lakSaNoM-hAthoM-pairoM meM banI huI vidyA dhana Ayu Adi kI rekhAoM tathA vyaMjanoM-zubha-azubha ko vyakta karane vAle tila masA Adi cihnoM tathA saubhAgya evaM udAratA Adi guNoM se yukta, athavA pUrvokta lakSaNoM se vyakta hone vAle guNoM se yukta, athavA pUrvokta lakSaNoM evaM vyaMjanoM ke guNoM se yukta putra ko janma dogii| rekhA Adi kA vicAra dUsarI jagaha se jAna lenA caahie| vaha putra mAna, unmAna aura pramANa se yukta zarIra vAlA hogaa| jisase padArtha kA mApa kiyA jAya vaha mAna kahalAtA hai, jaise tarAjU para tolanA, aMgula Adise nApanA aura pAyalI Adise naapnaa| kathanam. che vALA, ahIna-avikaLa eTale ke aMganI kheDa vagere vinAnA, tathA pratipUrNa thazecita puSTa pAMce Indriya sahita zarIravALA, lakSaNo-hAtha-pagamAM banelI vidyA, dhana, Ayu AdinI rekhAo tathA vyaMjanezubha azubhane darzAvanArA tala, masa Adi cihano tathA saubhAgya ane udAratA Adi guNavALA athavA pUrvokta lakSaNathI vyakta thatA guNavALA, athavA pUrvokta lakSaNe ane vyaMjananA guNovALA putrane janma ApIza. rekhA Adine vicAra bIjI jagyAethI jANI levuM joIe te putra mAna, unmAna ane pramANathI paripUrNa sapramANa zarIra vALo thaze. jenAthI padArthanuM mA5karAya te mAna kahevAya che, jemake trAjavAthI taLavuM, AMgaLI Adi vaDe mApavuM, ane pAyalI Adi vaDe mApavuM. pANIthI bharele kuMDa doDI // 473 // Diww.jainelibrary.org
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 474 // arddhabhArarUpaH parimANavizeSaH, pramANaM sarvato mAnaM, yadvA-nijAGguliparimitocchrAyaH itthaM ca mAnaM conmAnaM ca pramANaM cetyeSAM dvandve mAnonmAnapramANAni, taiH pratipUrNAni = sampannAni zrataeva - sujAtAni= yathocitAtrayatrasannivezadanti, sarvAgi= sakalAni aGgAni - zrajyate = vyajyate prANyebhirityaGgAni - mastakAdicaraNAntAni yasmiMstat, ata eva - sundarama = trapUryasya tam aGgazabdo'trAGgavatparaH, arza zrAditvAdacpratyayAntaH / tathA - zazisaumyAkAraM-zazI= candrastadvat saumyo- ramaNIyaH - darzakaloca nAhAdakaraH AkAraH = svarUpaM yasya tam kAntaM = kamanIyaM priyadarzanam jala se bharA huA kuMDa ho, usameM kisI puruSa ke praveza karane se eka droNa parimita pAnI bAhara nikala jAya to samajhanA cAhie ki vaha puruSa mAnopeta hai| UrdhvamAna ko unmAna kahate haiM, athavA AdhA bhAra rUpa parimANa ko unmAna kahate haiN| pUre mApa ko pramANa kahate haiM, athavA apane aMgula se 108 aMgulakI U~cAI ko pramANa kahate haiM / jinase prANI pahacAnA jAya, ve mastaka se lekara pairoM taka ke avayava aMga kahalAte haiN| jisake aMga aura upAMga ucita DhaMga se bane hoM vaha sujAta kahalAtA hai| Azaya yaha ki vaha bAlaka mAna, unmAna tathA pramANa se yukta tathA sujAta evaM sarvAMga sundara zarIra vAlA hogaa| vaha candramA ke rumAna saumya - ramaNIya-darzakoM ke netroM ko AhAda utpanna karanevAle svarUpa se sampanna hogA, kamanIya hogA aura dekhane meM priya lgegaa| ina saba vizeSatAoM se yukta hone ke kAraNa hoya, temAM keAI puruSanA pravezavAthI eka droNaparimita pANI bahAra nIkaLI jAya to mAnavuM ke te puruSa mAne peta che, uva mAnane unmAna kahe che. athavA ardhobhArarUpa parimANune unmAna kahe che. pUrAM mApane pramANu kahe che. athavA peAtAnI AMgaLIethI ekase ATha 108 AMgaLInI UMcAIne pramANa kahe che. jemanA vaDe prANI eLakhI zakAya, te mAthAthI laIne paga sudhInA avayavAne aMga kahe che. jenAM aMga ane upAMga cagya rIte banyA hoya te sujAta kahevAya che. bhAvA e ke te bALaka mAna, unmAna, tathA pramANathI yukta tathA sujAta ane sarvAMga suMdara zarIravALA thaze. te candramAnA jevA saumya-ramaNIya-4nArAonAM netrAne AnaMda utpanna karanAra svarUpa vALeA haze. kamanIya haze. ane dezanAM RSI vizeSatAo vALA heAvAne kAraNe te surUpa-satkRSTa rUpa : kalpa maJjarI TIkA sAmAnyataH svapnaphala kathanam . // 474 //
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa maJjarI TIkA priyaM-darzakajanacittADAdakam, darzanam avalokanaM yasya tam, yata evaM vizeSaNaviziSTamata eva surUpaM sarvAtizAyirUpalAvaNyavantaM, dAraka-putraM prajanayiSyasi ||mU0 30 // mUlam-tattha khalu eemu cauddasamu mahAmumiNesu ikkikasya mahAsumiNassa ime eyArUve phalavittivisese bhavissai, taM jhaa||475|| ___1-caudaMtadaMtisumiNaphalaM caudaMta-daMti-dasaNeNaM amU sUro vIro vikato daMteNaM daMtI naIkUlatarumUlaM viva pabhUeNa taveNa mahaMtaaMtarAya-kasAya-kulaM ummUlissai 1, daMteNa daMtI vayaitaiM vitra vaI vIro varIyasA tavasA naraya-tiriya-narAmara-gai-bhamaNa-saMtaI aMtissai 2, mahaMta-ppahAva-dANa-sIla-tava-bhAva-bheya-bhinne caubihe dhamme cauro daMte phuraMtadhujjabhAvo raNaMgaNe parakamamANo vAraNo viva bArasavihaparisaMgaNe daMsissai 3, suyacArittadhammanirUvaNao agilANataNeNa disAdaMtIviva cauddisaM sAyattIkarissai 4 ||muu0 31 // chAyA-tatra khalu eteSu ca rdazasu mahAsvapneSu ekaikasya mahAsvamasya ayametadrUpaH phalattivizeSo bhaviSyati, tadyathA 1-caturdantadantisvapnaphalam caturdantadantidarzanena asau zUro vIro vikrAnto dantena dantI nadIkUlatarumUlamiva prabhUtena tapasA vaha murUpa-sarvotkRSTa rUpa-lAvaNya se vibhUSita hogaa| aise putra ko tuma janma dogI ||suu0 30 // svapnoM kA vizeSa phala mUla aura TIkA kA artha-'tattha khalu' ityaadi| una caudaha mahAsvamoM meM se eka-eka mahAsvapna kA yaha phalavizeSa hogaa| vaha isa prkaarlAvazyathI vibhUSita thaze. evA putrane tame janma Apaze. (sU0 30) svapnanuM vizeSa phaLa bhU bhanAnA atha-"tattha badra" tyAhi.seyau bhAvanAmAMthI hare bhAnu' mA vizeSa grants bhagaye. te // prabhAra gajasvama phalama. // 475 //
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 476 !! mahAntarAyakaSAyakulamunmUlayiSyati 1, dantena dantI vratatitatimitra vratI vIro varIyasA tapasA narakatiryaGnarAmaragatibhramaNa santatimantayiSyati 2, mahAprabhAvadAnazIlatapobhAtrabhedabhinnAn caturvidhAna dharmAn caturo dantAna * sphuraddharyabhAvo raNAGgaNe parAkramamANo vAraNa iva dvAdazavidhapariSadaGgaNe darzayiSyati 3 zrutacAritradharmanirUpaNato'glAnatayA digdantItra caturdiza svAyattIkariSyati // sU0 31|| TIkA - 'tastha NaM' ityAdi / tatra teSu - prasiddheSu khalu eteSu caturdazasu mahAsvapneSu ekaikasya mahAsvamasya ayametadUpaH = trakSyamANaprakArakaH phalaTTattivizeSaH =phalaniSpattivizeSo bhaviSyati / tamevAha - 'tadyathA' ityAdinA / tatra prathamasya caturdantagajasvamasya phalamAha - caturdantadantidarzanena - catvAro dantA yasya sa caturdantaH, sa cAsau dantI = hastI, tasya darzanaM tena hetunA asau tatra garbhasthito bAlaH zUraH zatrudamane kRtotsAhaH, vIraH zatrUNAM parAjayakArakaH, ata eva-vikrAntaH adbhutaparAkramayuktazca san dantena dantI nadIkUlatarumUlamitra, prabhUtena = mahatA ghoreNa tapasA mahAntarAyakapAyakulam - mahAnto ye antarAyAH = jJAnAdimAptau vighnarUpAH, kaSAyAH = krodhamAnamAyAlobhAH, teSAM kulaM= samUham unmUlayiSyati = utpATayiSyati / tathA yathA dantena dantI vratatitatimlatAsamUham antayati vinAzayati tathaivAyamapi vratI - mahAvratadhArI vIro varIyasA = prazasyatamena tapasA narakatiryaGnarAmaragati 1 - cAra dAMta vAle gajasvapna kA phala ' daMtidaMsaNeNaM' ityAdi / (1) cAra dAMtoM vAle dantI (hastI) ko dekhane se vaha bAlaka zura, vIra aura parAkramI hogaa| jaise hAthI apane dAMtoM se nadI kinAre ke vRkSoM ko ukhAr3a detA hai / vaise hI vaha vipula tapasyA se mahAna vighnarUpa upAyoM ke samUha kA vinAza karegA / ( 2 ) jaise dantI latAoM ke samUha ko ukhAr3a kara pheMka detA hai, usI prakAra vaha vratI vIra ghora tapasyA se naraka tiryaMca manuSya aura 1-cAra dAMtavALA gajasvapnanuM phaLa tyAhi-- (1) yAra hAMtavANA hantI (hAthI, ne leAthI te bhAjaH zUravIra bhane parAbhI daMtazULa vaDe nadIkinArAnAM vRkSAne ukhADI nAkhe che. eja rIte te vipula taSasyA vaDe samUhanA nAza karaze. (2) jema hAthI latAonA samUhane ukhADIne phreMkI de che, teja pANI na tiya ca, manuSya, ane deva gatiyAmAM bhamavAnI paraMparAne anta lAvaze. " daMtidaMsaNeNaM " maze. jema hAthI pAtAnA mahAna vijJarUpa kaSAyAnA pramANe te thatI vI. kalpa maJjarI TIkA gajasvajhaphalam // 476 //
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa 9 bhramaNasantatim-caturgatibhramaNaparamparAm antyissyti-vinaashyissyti| punaH ivanyathA sphuraddha yabhAvaH-sphuranAmA prakAzIbhavan dhuryabhAvaH agrasthAyitA yasya sa tathAbhUto, raNAGgaNe raNe parAkramamANaH parAkramaM kurvANo vAraNo= gajazvaturo dantAn darzayati, sthA-mahAmabhAvadAnazIlatapobhAvabhedabhinnAna-mahAprabhAvAH-mahAn prabhAvo yeSAM te tathAbhUtA ye dAnazIlatapobhAvAsteSAM bhedaiH bhinnAn caturvidhAn dharmAn dvAdazavidhaparipadaGgaNe darzayiSyati, tathAaglAnatayA=balAnirahitatayA zrutacAritra-dharmanirUpaNataH zrutacAritrarUpadharmopadezena ayaM caturdiza catasro dizo digdantina iva-diggajA iva svAyattIkariSyati svAdhInIkariSyatIti // 1031 // // 47 // 2-usabhasumiNaphalaM mUlam-usamadaMsaNeNaM amU usabharAyo sagaDadhuraMpiva dhammadhuraM dharissai 1 / sAramuyAraM tasaMjamabhAraM gajasvamaphalama. deva gatiyoM meM bhramaNa karane kI paramparA kA anta kara degaa| (3) jaise apane agresarapana ko pragaTa karane vAlA aura yuddhabhUmi meM parAkrama karane vAlA gajarAja cAra dAMtoM ko dikhalAtA hai, usI prakAra atyanta prabhAvazAlI dAna zIla tapa aura bhAva ke bheda se bhinna-cAra prakAra ke dharma ko bAraha prakAra kI pariSad meM dikhlaaegaa| (4) jaise gija cAroM dizAoM ko apane adhIna karatA hai, usI prakAra glAnirahita bhAva se zruta-cAritra rUpa dharma kA nirUpaNa karake vaha bhI cAroM dizAoM ko apane adhIna karegA ||muu0 31 // re // 47 // (3) jema pitAnI AgevAnI pragaTa karanAra ane samarAMgaNamAM parAkrama batAvanAra gajarAja cAra daMtazaLe batAve che, e ja pramANe atyaMta prabhAvazALI dAna, zIla, tapa, ane bhAva, e cArabhedathI bhinna cAra prakAranA dhamane. bAra prakAranI pariSadamAM batAvaze. (4) jema diggaja cAre dizAone pitAne AdhIna kare che, e ja pramANe glAni - rahita bhAvathI zruta-cAritrarUpa dharmanuM nirUpaNa karIne te paNa cAre dizAone pitAne AdhIna karaze sUTa 31 Or Private.&Personal use Only Hollw.jainelibrary.org
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre vahissai 2 / suyacArittalakkhaNaM dhammArAmaM amohadhArAe suhAdhArAe girAe siMcaMto puphiyaM phaliyaM ca krissaa3| pavitte bharadakhitte khice saggApavaggamuhasaMpAyaNAbIyaM bIyaM bohivIyaM bAvissai 4 ||muu0110|| 2-vRSabhasvapnaphalam / chAyA- RSabhadarzanena asau vRSabharAjaH zakaTadhurAmiva dharmadhurAM dhariSyati 1 / sAramudAraM tapaHsaMyamabhAraM vakSyati 2 / zrutacAritralakSaNaM dharmA''rAmam amoghadhArayA sudhAdhArayA girA siJcan puSpitaM phalitaM ca kariSyati 3 / pavitre bharatakSetre kSetre svargApavargasukhasampAdanAbIjaM bIjaM bodhivIjaM vapsyati 4 ||suu0 32 // TIkA-'usabhadaMsaNeNaM' ityaadi| RSabhadarzanena asau, vRSabharAja zreSThaTapabhaH zakaTadhurAmiva-zakaTa kalpamaJjarI // 478 // TIkA vRSabhasvasa 2-vRSabha svapna kA phala ___ mUla kA artha-'usabhadaMsaNeNaM' ityAdi / vRSabha kA svama dekhane se-(1) jaise zreSTha vRSabha zakaTa kI dhurA ko dhAraNa karatA hai, usI prakAra vaha dharma kI dhurA ko dhAraNa kregaa| (2) sArabhUta aura udAra tapa evaM saMyama ke bhAra ko vahana kregaa| (3) zruta-cAritra dharmarUpI bagIce ko amogha dhArA tathA amRta dhArA ke samAna vANI kI dhArA se sIcegA aura use phUla-phalavAn bnaaegaa| (4) pavitra bharatakSetra rUpI kSetra meM svarga aura apavarga kI prApti ke kAraNa bodhavIja rUpa bIja ko boegA // 90 32 // TIkA kA artha-'usabhadaMsaNe' ityAdi / vRSabha ke dekhane se vaha bAlaka dharmarUpI zakaTa kI dhurA ko usI 2-vRSabhanA sajana 3 bhUjana artha-"usabhadasaNeNa" tyAla. vRSamanu 28 nepAthI (1) rebha | vRSabha dhUsarIna dhAraNa kare che, tema te dharmanI dhurAne dhAraNa karaze. (2) sArabhUta ane udAra tapa ane saMyamanA bhArane vahana karaze. (3) zruta-cAritra-dharmarUpI bAgane amegha dhArA yukta amRtanI dhArA jevI vANInI dhArAthI sIMcaze ane tene kUlaphaLavALe banAvaze. (4) pavitra-bharatakSetrarUpI kSetramAM svarga ane apavarganI prAptinA kAraNarUpa bedhabIjarUpa bIjane vAvaze (sU032) nAma-'usamadaMsaNeNatyA pakSanu 21navAthI te mA 35 gADAnI sarIna me prabhAra // 478 // Jain Education tional
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIphalpa mUtre // 479 // kalpamaJjarI TIkA yugamiva dharmadhurAM-dharmarUpazakaTasya yugaM dhariSyati / tathA cAsau sAraM zreSTham udAram adbhutaM tapaHsaMyamabhAradvAdazavidhasya tapasaH saptadazavidhasya saMyamasya ca bhAraM vakSyativahanaM kariSyati / tathA-zrutacAritralakSaNaM-zrutacAritrasvarUpaM dharmArAmam dharmarUpamudyAnam amoghadhArayA amoghA avandhyA-saphalA dhArA pravAho yasyAstayA,sudhAdhArayA sudhASTirUpayA girAvANyA siJcan puSpita phalitaM ca kariSyati / zrutacAritralakSaNasya dharmasya unnAyako bhaviSyatIti bhaavH| evaMbhUto'sau pavitre-dharmAtmanAM nivAsabhUtatvAtpAvane bharatakSetre bharatakSetranAmake kSetre svargApavargamukhasampAdanAbIjaMsvargApavargayo svargasiddhigatyoryat sukhaM tasya yA sampAdanA-niSpAdanA tasyA bIjakAraNaM svargamokSasambadhimukhamAptikAraNaM bodhivIja bIjaM samyaktvarUpaM bIjaM vasyati // 90 32 // 3-sIhasumiNaphalaM | mUlam-sIidaMsaNeNaM amU bhuvaNattae sUro vIro vikkato bhavissai 1, vAiviMdamANamadago bhavissai 2, rAgadosAiriUNaM vijitAro bhavissai 3, tibhuvaNe egacchattaM sAsaNaM karissai 4 // 0 33|| siMhasvana phalama prakAra dhAraNa karegA, jisa prakAra zreSTha vRSabha zakaTa (chakar3A-gAr3I) kI dhurA ko dhAraNa karatA hai| tathA vaha zreSTha evaM adabhuta bAraha prakAra ke tapa aura sattaraha prakAra ke saMyama ke bhAra ko vahana karegA / vaha zruta-cAritra dharma rUpI bagIce ko apanI amogha-niSphala na hone vAlI-dhArA se yukta amRtavarSA ke samAna vANI kI varSA se sIMcatA huA use puSpavAn aura phalabAna bnaaegaa| arthAt vaha zruta-cAritra dharma kA saMvarddhaka hogaa| aisA vaha dharmAtmAoM kA nivAsasthala hone ke kAraNa pavitra bharatakSetra rUpI kSetra (kheta) meM svarga aura mokSa gatiyoM ke sukha utpanna karane ke kAraNabhUta samakitarUpI bIja ko boegA // 032 // // 479 // dhAraNa karaze ke je pramANe zreSTha vRSabha zakaTanI (gADAnI) dhUsarIne dhAraNa kare che.tathA te zreSTha ane addabhuta bAra prakAranAM tapa ane sattara prakAranAM saMyamanA bhArane upADaze. te zrata-cAritra-dharmarUpI bAgane pitAnI amogha-niSphaLa na nivaDanArI dhArAthI yukta amRtavarSA jevI vANInI varSo vaDe siMcIne tene puSpavALA tathA phaLavALo banAvaze, eTale ke te zrata-cAritra-dharmane saMvaddhaka thaze. e te, dharmAtmAonuM nivAsasthAna hovAne kAraNe pavitra-bharatakSetra-pI kSetramAM svarga ane mokSagatinuM sukha utpanna karavAnA kAraNarUpa samaktirUpI bIjane vAvaze (sU032) che (aa For Private & Personal USB
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa // 48 // 3-siMhasvapnaphalam ___ chAyA-siMhadarzanenAsau bhuvanatraye zUro vIro vikrAnto bhaviSyati 1, vAdivRndamAnamardako bhaviSyati 2, rAgadveSAdiripUNAM vijetA bhaviSyati 3, tribhubane ekacchatra zAsanaM kariSyati 4 // 1033 // TIkA-'sIhadaMsaNeNaM' ityAdi / siMhadarzanena idaM phalaM sUcyate-yadasau bAlo bhuvanatraye zUro vIro vikrAnto bhaviSyati / tathA vAdindamAnamardakaH-vAdinAM yad vRnda samUhaH, tasya mAnamardakaH ahaGkAravinAzako bhaviSyati / tathA-rAgadveSAdiripUNAM jIvAtmanAM zAzvatazatrubhUtAnAM rAgadveSAdInAM vijetA bhaviSyati / tathAtribhuvane ekacchatraM zAsanaM kariSyati-bhuvanatraye'pyanyatIthikAnAM dharmazAsanamunmUlya apratihataM svadharmazAsanaM sthApayiSyatIti bhAvaH // 0 33 // 3-siMhasvapnakA phala mUla kA artha - "sIhadasaNe" ityAdi / siMha dekhane se vaha (1) tIna loka meM zUra, vIra aura parAkramI hogaa| (2) vAdiyoM ke samUha ke mAna kA mardaka hogaa| (3) rAga-dveSa Adi ripuoMkA vijetA hogaa| (4) tInoM loko para ekacchatra zAsanaM karegA ||suu033|| TIkA kA artha-'sIhadasaNeNaM' ityAdi / siMha kA svapna dekhane kA phala yaha hogA ki vaha bAlaka tInoM loka meM zUra, vIra aura parAkramazAlI hogaa| vAdiyoM ke samudAya ke mAna kA mardaka arthAt ahaMkAra kA vinAzaka hogaa| rAga-dveSa Adi ripuoM kA arthAt jIvoM ke sadA ke vairI rAga-dveSa Adi vikAroM kA vijetA hogaa| siMhasvAmaphaLam. 3 siMhanA svapnanuM phaLa bhUganA artha-"sIhadasaNeNa" tyA sinevAyI te (1) mA zUra, pAra bhane 52||3bhii thaze. (2) pAhIsAnA samUnA mAnanA nArA 42nAra thaze. (3) 2 / 5 mA manAnA vijetA thaze. (4) as para eka chatra zAsana karaze (sU033) rAno matha-sIhadasaNe' pratyAsisyAnu me bhagaze te mAtra mAMzUra, vIra bhane parAkramI thaze. vAdIonA samudAyanA mAnane mardaka eTale ke ahaMkArane vinAzaka thaze. rAga-dvaSa Adi duzamanane-eTale ke IvenA kAmanA karatA rAga-deNa mAhi vikArono vijetA thaze. traNa loka upara akhaMDa zAsana karaze, eTale // 48 // .
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 481 // Jain Education Inter 4 - lacchIsumiNaphalaM mUlam -- lacchIdaMsaNeNaM amU samosaraNalakavaNalacchIuvalakkhio bhavissara 1, nANadaMsaNa suhavIriyarUtrANaMtaca kalakavaNaM lacchi varissara 2, jammajarAmaraNAhibAule agAhe bhavve bohitrIyalacchIpadAga sanAhIkarissara 3, mokkhamaggAraDagANaM bhavtrANaM sAianaMtaM akkhayaM avvAbAI dhuvaM niyayaM sAsayaM aharIkayalogaofccha mokkhalacchi dAhi 4 // 0 34|| 4-lakSmIsvapnaphalam chAyA - lakSmIdarzanena asau samavasaraNalakSaNalakSmyupalakSito bhaviSyati 9, jJAnadarzanamukhavIryarUpAnantacatuSkalakSaNAM lakSmIM varISyati 2, janmajarAmaraNA''dhivyAkulAnanAthAn bhavyAn bodhIvIjalakSmImadAna sanAthIkariSyati 3, mokSamArgArAdhakebhyo bhavyebhyaH sAdhanantAm akSayAm avyAvAghAM dhruvAM niyatAM zAzvatIm adharIkRtalokalakSmIM mokSalakSmIM dAsyati 4 // 034|| tIna loka para akhaNDa zAsana karegA, arthAt tInoM lokoM meM anya tIrthikoM ke dharmazAsana kA unmUlana karake apane dharmakA niSkaMTaka zAsana sthApita karegA // 033 // 4 - lakSmI - svapnakA phala ityAdi / mUla kA artha - ' lacchIdaMsaNeNaM' lakSmI ko dekhane se vaha (1) samavasaraNarUpa lakSmI se yukta hogA / (2) jJAna, darzana, sukha aura vIrya rUpa anantacatuSTaya kI lakSmI kA varaNa karegA / (3) janma, jarA, maraNa, Adhi aura vyAdhi se vyAkula anAtha bhavyoM ko bodhibIja-rUpI lakSmI dekara sanAtha karegA / (4) mokSamArga ke ArAdhaka bhavyoM ko sAdi ananta, akSaya, avyAbAdha, dhruva, niyata, zAzvata, ke traNe leAkamAM bIjAM tI ikAnAM dharmAMzAsanane nimULa karIne potAnA dharmAMnuM niSkaMTaka zAsana sthApaze. (sU033) 4-lakSmInA svapnanuM phaLa bhUjanA artha - "lacchIdaMsaNeNa" dhatyAhi sakSmIne levAthI te (1) samavasara3yI skssmiivaann| thaze. (2) jJAna, darzana, sukha bhane vIrya35 anaMta catuSTayanI lakSmInu va25 12the. (3) 4-5, 42rA, bhara, khAthi ane vyAdhithI vyAkuLa anAtha bhavyene bedhiSIrUpI lakSmI daIne sanAtha karaze. (4) meAkSamAnA ArAdhaka bhavyeAne kalpa maJjarI TIkA lakSmIsvama phalam. // 481 //
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa * sUtre // 482 // TIkA-'lacchIdaMsaNeNaM' ityAdi-lakSmIdarzanena lakSmIsvamadarzanena asau bAlaH samavasaraNa-lakSaNalakSmyupalakSitaH-samavasaraNe-tIrthakRtAM samavasaraNe lakSyate dRzyate devAsuramanujatiryagbhiryA sA samavasaraNalakSaNA, sA cAsau lakSmIzca, tayA upalakSitaH paricito-yukto bhaviSyati 1 / tathA cAsau jJAna-darzana-mukha-cIyarUpAnantacatuSkalakSaNAM-jJAna-darzana-mukha-vIryarUpaM yadanantacatuSkaM, tallakSaNAMta drapAM lakSmI varISyati 2 / tathAjanmajarAmaraNAdhivyAdhivyAkulAn-janmajarAmaraNAni prasiddhAni, AdhiH mAnasI vyathA, vyAdhayaH rogAH, etairvyAkulAn-anAthAn bhavyAn bodhivIjalakSmIpadAnena-bodhibIjarUpA yA lakSmIstasyAH pradAnena=vitaraNena sanAthIkariSyati 3 mokSamArgArAdhakebhyaH samyagdarzanajJAnacAritrAtmakamokSamArgArUDhebhyo bhavyebhyaH sAdhanantAM-jJAnakriyAsampAdyatvAta sAdikAM, sarvakAlAvinAzitvAdanantAm, akSayAM-kSayAbhAvAt, avyAvAdhAM-karmaaura laukika lakSmI ko tiraskRta karane vAlI mokSalakSmI ko degA ||muu034|| TIkA kA artha-'lacchIdaMsaNeNaM' ityAdi / lakSmI kA svapna dekhane se vaha bAlaka samavasaraNalakSaNa-samavasaraNameM devoM, asuroM, manuSyoM aura tiryacoM ke dvArA jolakhI jAya-dekhI jAya aiso lakSmI se yukta hogA 1 / tathA vaha jJAna, darzana sukha aura vIrya isa ananta catuSTayarUpa lakSmI kA varaNa karegA 2 / tathA janma, jarA, maraNa, Adhi arthAt mAnasika vyathA aura vyAdhi (roga) se vyAkula aise anAtha bhavyoM ko bodhibIja rUpa lakSmI pradAna karake sanAtha banAegA 3 / samyagdarzana-jJAna-cAritra-rUpa mokSamArga kI ArAdhanA karane vAle bhavyoM ko sAdhananta-jJAnakriyA dvArA prApta hone se Adisahita aura sarvakAla meM avinAzI hone se ananta, kSayarahita lakSmIsvama phalama. sAdi, ananta, akSaya, avyAbAdha, va, niyata, zAzvata ane laukika lahamIne tiraskRta karanArI mokSalakSmI deze (sU034) , yAno artha-'lacchIdasaNeNa 'tyA. sabhInuvana nepAthIne bA4 (1) samavasaramA hevo, msure| mnussy| ane tiryaMca dvArA je lakhI jAya-jevAya evI lakSmIthI yukta thaze. (2) tathA te jJAna, darzana, sukha ane vIrya e ananta ke yatu 8535 lakSmIna 120. (3) tathA ma 122, bha2. bhAdhi (mAnasi4 vyathA) bhane vyApi (1)thI vyAja evA anAtha bene bedhibIjarUpa lakSamI ApIne sanAtha banAvaze. (4) samyagadarzana-jJAna-caritra-rUpa mokSamArganI ArAdhanA karanAra ane sAghananta-jJAnakriyA dvArA prApta hevAthI Adisahita ane sarvakALamAM avinAzI che hovAthI ananta, kSayarahita hovAthI akSaya, mabApArahita hovAthI abhyAbAdha, nizcaLa hovAthI dhruva, nizcita tAra // 482 // aninibaiadianRHAARisindaianiawkLMulbatikalayaNAINITANERATIVSENIORMALEvshikaranetHaskaarharation
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre ||483 || bAdhArahitatvAt, dhruvAM - nizcalatvAt, niyatAM nizcitatvAt zAzvatIM sarvakAlasthAyityAt, adharIkRtalokalakSmIlokottaratvAt adharIkRtA tiraskRtA lokalakSmI:- tribhuvanalakSmIH yayA sA tathA tAM tathAvidhAM mokSalakSmIM dAsyatIti // mR034|| 5- dAmadugasumiNaphalaM mUlam - dAmadugadaMsaNeNaM amU agArANagAradhammadugaNirUvaNaM bhavve bhUmissara 1 / amaMdA - gaMda - jaNaga-nANAdiguNeNa tihuyaNasagalajaNa hiyayami ciTThissara 2 / AyaguNasoraheNa tihuyaNaM surahissara 3 / sayalajaNaNayaNANaMdakaro ya bhavissaH 4 || 035 // 5-dAmadvikasvapnaphalam chAyA - dAmadvikadarzanena asau agArA'nagAradharmadvikanirUpaNena bhavyAn bhUSayiSyati 1 / amAnanda - janaka - jJAnAdi-guNena tribhuvanasakalajanahRdaye sthAsyati 2 / AtmaguNasaurabheNa tribhuvanaM surabhayiSyati 3 / hone se akSaya, karmavAdhArahita hone se avyAvAdha, nizcala hone se dhruva, nizcita hone se niyata, sarvakAlasthAyI hone se zAzvata aura lokottara hone se laukika lakSmI ko tiraskRta karane vAlI aisI mokSalakSmI ko degA || sU0 34 // 5 - mAlAyugala ke svapnakA phala mUla kA artha - 'dAmadugadaMsaNeNaM' ityAdi / do mAlAoM ke dekhane se vaha (1) do dharmoM kA - air aura anagAradharmakA nirUpaNa karake bhavya jIvoM ko vibhUSita karegA, (2) tIvratara Ananda ke janaka jJAna Adi guNoM ke kAraNa tIna loka ke samasta janoM ke hRdaya meM sthAna banAegA, (3) apane hovAthI niyata, sava'kALasthAyI hAvAthI zAzvata, ane leAkeAttara hovAthI laukika lakSmIne tiraskRta karanArI evI mokSalakSmI dethe. (sU034) Jain Education Notional 5-mALAyugalanA svapnanuM phaLa bhUjanA artha - "dAmaduga dasaNeNaM" ityAhi me bhAjAo levAthI te (1) anagAradharmanuM nirUpaNu karIne bhavya jIvAne vibhUSita karaze. (2) tIvratara AnaMdanA kAraNe traNa leAkanA samasta janenAM hRdayamAM sthAna jamAvaze. (3) peAtAnA Atmika medha enu - ajAradharma bhane janaka jJAna Adi guNAne guNAnI sugadhathI traNe leAkane kalpa maJjarI TIkA dAmadvikasvamaphalam. // 483|| ww.jainelibrary.org.
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 484 // TAkA sakalajananayanAnandakarazca bhaviSyati ||muu035|| TIkA-'dAmadugadasaNeNe' ityAdi / vyAkhyA sugamA // 035 // 6-caMdasumiNaphalaM mUlam-caMdadaMsaNeNaM am bhaviyakumuyakulavigAsago jamma-jarA-maraNAi-jaNiya-aNaMta-saMtAba-hArago jiNasAsaNa-sAgara-vaDDhago agAi-micchatta-timira-paNAsago tihuyaNAlDAyago ya bhavissai |mu036|| 6-candrasvapnaphalam chAyA-candradarzanena asau bhavyakumudakulavikAzako janma-jarA-maraNAdi-janitA-nanta-santApa-hArako jinazAsanasAgaravarddhako'nAdimithyAtvatimirapaNAzakatribhuvanA''hAdakazca bhaviSyati ||s0 36 // Atmika guNoM kI sugaMdha se tInoM lokoM ko sugaMdhita karegA, (4) sabake nayanoM ke AnandakArI homA ||suu035|| TIkA kA artha 'dAmadagadasaNeNaM' ityAdi / isa sUtra kI TIkA sugama hai // 9035 // 6-candrasvapna kA phala mUla kA artha-'caMdadasaNeNaM' ityaadi| candramA ke dekhane se, (1) vaha bAlaka bhavyajanarUpI kumudoM ke kula kA vikAsa karane vAlA (2) janma, jarA, maraNa Adi se utpanna hone vAle ananta santApa ko dUra karane vAlA, (3) jinazAsanarUpI sAgara kI vRddhi karane vAlA, (4) anAdikAlIna mithyAtvarUpI andhakAra kA nAza karane vAlA aura (5) tribhuvana ko ADAda karane vAlA hogA ||mu036|| sugaMdhita karaze. () saunAM nayanone AnaMdakArI thaze (sU035). ttiin| artha-'dAmadugadasaNeNa' tyAdi. 20 sUtranI sugama che. (sU035) -yaMdanA 1kNa bhUjana artha-canasaNaM' vAhi. yandrabhAne vAyI te mANa (1) bhavyana35o bhunA sabhUDAna vikAsa karanAra, (2) janma, jarA, maraNa AdithI utpanna thatA saMtApane dUra karanAra, (3) jinazAsanarUpI sAgaranI vRddhi karanAra, (8) anAdikALanA mithyAtvarUpI aMdhakArane nAza karanAra, ane (5) traNe bhuvanane AnaMdita dAmadvika svapraphalama. 2 // 483 // Locolai nedtaliactiCADEMANISHCHshalaANAKYAD
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 485 // TIkA -- '6dadaMsaNeNaM' ityAdi / candradarzanena candrastrapradarzanena asau bAlo bhavyakumudakulavikAzakaHbhavyA eva kumudAni teSAM kulaM samUhastasya vikAsakaH - bhavyAnandadAyaka ityarthaH, janmajarAmaraNAdijanitAnantasaMtApahArakaH-janmajarAmaraNAdijanito yo'nantaH - niravadhikaH santApaH duHkhaM tasya hAraka: =haraNakartA, jinazAsanasAgaravardhakaH - jinazAsanarUpo yaH sAgarastasya vardhakaH =ddhikartA, anAdimidhyAtvatimiramaNAzaka :- anAdi= AdirahitaM yad mithyAtvatimiraM = mithyAtvAndhakArastasya praNAzakaH = vinAzakaH, tribhuvanAhAdakaH = bhuvanatrayAnandajanaaa bhaviSyatIti // sU0 36 // 7 - sUrasumiNaphalaM mUlam - suradaMsaNeNaM am logAlogappagAsago bhatrikamalavigAsago bhavya - hiyaya - kuhara - carA - gaMta-ppacaMDamakhaMDa - maMDala - taruNakiraNa - dubbheya - ciraMtaNA - SNAi - gADha - micchatta- timira-ppaNAsago dhammagagaNaMgaNe sakkhaM aisayatejapuMjo vitra bhavissa || sU0 37|| TIkA kA artha -- 'caMdadaMsaNeNaM' ityAdi / candra kA svapna dekhane ke kAraNa vaha bAlaka (1) bhavyajIvarUpI kumudoM-candravikAsI kamaloM kA vikAsa karane vAlA, arthAt bhavya jIvoM ko Ananda dene vAlA hogA / (2) janma, jarA aura maraNa Adi se hone vAle asIma saMtApa ko apaharaNa karane vAlA hogaa| (3) jinendra bhagavAna ke zAsana - rUpI samudra kI vRddhi karane vAlA hogaa| (4) anAdi kAla se cale Ane vAle mithyAtvarUpI andhakAra kA vinAza hogA aura (5) tIna lokoM ke prANiyoM ko Ananda dene vAlA hogA | | 036 || TInA artha - 'dadaMsaNeNa' dhatyAhi yandranu svapna vAthI te mAja (1) savyavaipI bhubhuho-yandrapiThAsI kamaLAnA vikAsa karanAra eTale ke bhavyajIvane AnaMda denAra thaze. (2) janma, jA, ane maraNu AdithI pedA thatA apAra saMtApanuM apaharaNa karanAra thaze. (3) jinendra bhagavAnanA zAsanarUpI sAgaranI vRddhi karanArA thaze. (4) anAdi kALathI cAlyA AvatA mithyAtvarUpI aMdhakAranA nAza karanAra thaze, ane (5) traNe DhAkanA prANIone Ananda denAra thaze. 036) Jain Educationdational Bao Zhen Zhen Shi Qi kalpa maJjarI TIkA candrasvA phalam. // 485 //
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa 7-sUrasvapnaphalam chAyA-sUradarzanena asau lokAlokamakAzako bhavikamalavikAsako bhavya-hRdaya-kuhara-carA-nantapracaNDa-mArtaNDa-maNDala-taruNa-kiraNadurbheda-cirantanA-'nAdi-gADha-mithyAtva-timira-praNAzako dharmagaganAGgaNe sAkSAt atizayatejaHpuJja iva bhaviSyati // 90 37 // TIkA-'sUradasaNeNaM' ityAdi / sUradarzanena-mUraH pUryaH tadarzanena asau lokAlokaprakAzakaH-lokaHpaJcAstikAyAtmakaH, dadino'lokaH, tayoH prakAzakaH = marUpakA, bhavikamalavikAsakaH-vinaH bhavyamANina: satra // 486 // 7-sUryasvapna kA phala mUla kA artha-'sUradasaNeNaM' ityaadi| sUrya-darzana se vaha (1) loka-aloka kA prakAzaka, (2) bhavya-jIva rUpI kamaloM kA vikAsa karane vAlA, (3) bhavyoM ke hRdayarUpI guphA meM sthita, ananta pracaNDa mA~ kI tIvra kiraNoM se bhI na bhejA sakane vAle cirakAlIna yA anAdikAlIna mithyAtvarUpI andhakAra kA vinAza karane vAlA, (4) dharmarUpIgaganAMgaNa meM pratyakSa atizaya teja ke puja ke samAna hogaa||muu037|| ... TIkA kA artha--'sUradasaNeNaM' ityaadi| sUrya kA svapna dekhane se vaha bAlaka (1) paMcAstikAya rUpa loka kA aura usase bhinna aloka kA prakAzaka arthAta nirUpaNa karane vAlA hogA, (2) vaha bhavyamAgI rUpI kamaloM ko vika sUryasvaMza phalama, 7-sUryasvapnanuM phaLa bhUgane -"sUradasaNeNaM" tyAla. sUrya-za nathIta [mas-mana A, [2] 105-735ii kamaLane vikAsa karanAra, [ka] bhAnAM hadayarUpI guphAmAM rahela, anaMta pracaMDa sUryanA tIvra kiraNe vaDe paNa na bhedI zakAya evA cirakAlIna athavA anAdikAlIna mithyAtvarUpI aMdhakArane nAza karanAra, [4] dharmarUpI gaganAMgaNamAM pratyakSa atizaya tejanA paMja samAna thaze. (sU037) -jhayadasaNeNa' yA. sUryanuna pAthIbha [] yAtiya35 ne bhane tenAthI bhinna hovAne kAza eTale ke nipuNa karanAra thaze. [2] te bhavya prANIrUpI kamaLane vikasita karaze. tathA [3] // 486 // 25T . . H SATURNSAANANDGAGAnsis : E RPersonal use Only
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 487 // Jain Education Cang Cang Tian Pin Pin Pin pANi yAni kamalAni teSAM vikAsakaH, tathA-bhavya- hRdaya - vuhara - carA - nanta - pracaNDa - mArtaNDa - maNDala - taruNakiraNa - durbhedacirantanA - 'nAdi - gADha - mithyAsva - timira - praNAzakaH - tatra - bhavyAnAM hRdayAnyeva kuharANi - guhAH, tatra caratIti tAdRzaM yat anantam- aradhirahitaM pracaNDa mArtaNDamaNDalataruga kiraNadurbhedaM - prakhara sUryamaNDalamauDha kiraNairapi bhettu - mazakyaM cirantanaM = bahukAlasthitam anAdi = AdirahitaM gADhaM niviDaM mithyAtvatimiraM = mithyAtvarUpo'ndhakAraH tasya praNAzakaH = nivArakaH, tathA dharmagaganAGgaNe-jinazAsanAkAze sAkSAt atizayatejaHpuJja iva sUrya iva bhaviSyati ||0 37 // 8-jhayasumiNaphalaM jhayadaMsaNeNaM amU samArUDha - mukajhANa-gayarAo sammaSNANega maMtiNA utrasama - maddava - 'jjava - saMtosa - rUvipIe caraMgiNIe seNAe paMcamahavvayarUvehiM bhaDehiM samadamAirUvehiM satthatthehiM jutto muNirAma aSNANamaMtisahAyaM koimANamAyAlohaca uraMgiNiyaM NANAvaraNijjAibhaDANugayaM rAgadosarUna satthatthaj saM dujjhANagayArUDhaM moharAyaM niNiar kevalaNANAvaraNa nissAraNAvatiSNa-kAraNakkamatravahANA'niyahi-sayalalogAloga visaya-tikAlassahAva - pariNAmabheyANaMta payatthasakkhaMkAri - kevalaNANa ke baladaMsaNasaMpanno veraggapatra periyaM siyavAyajjhayaM samuccALissai // pU0 37 // sita karegA, tathA (3) bhavya jIvoM ke antaHkaraNarUpI guphA meM rahane vAle, niravadhi prakhara sUyoM kI praur3ha kiraNoM dvArA bhI jisakA bhedana honA asaMbhava hai, aise cirakAla se sthita athavA anAdikAlIna saghana mithyAtva rUpI aMdhakAra ko naSTa karane vAlA hogaa| tathA (4) jinazAsanarUpI AkAza meM sAkSAt atizaya tejaHpuMja sUrya ke samAna hogA ||0 37|| bhavya jIveAnA antaHkaraNarUpI guphAmAM rahenAra, asIma prakhara sUryanA prauDha kiraNA vaDe paNa jene bhedavA azakaya che, evA cirakALathI rahelA, athavA anAdi kALanA-gADha mithyAtvarUpI aMdhakAranA nAza karanAra thaze. tathA [4] jinazAsanarUpI AkAzamAM sAkSAt atizaya tejanA putra sUryanA jevA thaze. (s037) kalpa maJjarI TIkA sUryava phalam. // 48 ww.jainelibrary.org
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa 8-dhvajasvapnaphalam chAyA-dhvajadarzanena asau samArUda-zukladhyAna-gajarAjaH samyagjJAnena mantriNA upazama-mArdavA-rjaka-santoSarUpiNyA caturaGgiNyA senayA paJcamahAvratarUpaimeMTaiH zamadamAdirUpaiH zastrAyuktomunirAjo'jJAnamantrisahAyaM krodhamAnamAyAlobhacaturaGgiNIkaM jJAnAvaraNIyAdibhaTAnugataM rAgadveSarUpazastrAstrayuktaM durthyAnagajArUDhaM moharAjaM jitvA kevala-jJAnAvaraNanissAraNAvatIrNa-kAraNakramavyavadhAnAnivarti-sakalalokAlokaviSaya-trikAlasvabhAva- pariNAma-bhedAnantapadArtha kalpa maJjarI 5488 // TIkA 8-dhvajAke svapnakA phala mUla kA artha-'jhayadasaNeNaM' ityaadi| dhvajA ke dekhane se zukladhyAnarUpI gajarAja para ArUr3ha hokara, samyagjJAnarUpI maMtrI se, upazama mArdava Ajaba aura santoSa rUpa caturaMgiNI senA se, paMcamahAvratAdi yoddhAoM se aura zama dama Adi zastroM se yukta hokara vaha bAlaka munirAja banakara, ajJAnarUpa maMtrI jisakA sahAyaka hai, krodha mAna mAyA lobha hI jisakI caturaMgiNI senA hai, jJAnAvaraNIya Adi jisake yoddhA haiM, rAga-dveSa ke astra-zastroM se jo susajjita hai, apazasta-dhyAna-rUpa gaja para jo ArUDha hai, aise moharAja ko jItakara, kevalajJAnAvaraNIya karma ke kSaya se utpanna hue, kAraNoM ke krama ke vyavadhAna hone se kabhI naSTa na hone vAle, samasta loka aura aloka ko jAnane vAle, trikAlasaMbaMdhI, dhvajasvama phalam -janA 21mnu3|| bhuugn| aya-"jhagadasaNeNaM" tyAhi. ne pAthI zumadhyAna3pI a12N 52 savAra ya/na, samajJAna rUpI maMtrIthI. upazama, mAva, Arjava ane saMtoSa rUpa caturaMgiNI senAthI, paMcamahAvratAdi dvAethI, ane zama dama Adi zothI yukta thaIne te bALaka munirAja banIne ajJAnarUpI maMtrI jene sahAyaka cha, bodha, bhAna, bhAyA, anii yatuzikSI senA che, jJAnA120Iya hinA yoddhA cha, -deSanA anzastrothI je susajijata che, aprastadhyAnarUpI gaja para je savAra thayela che, evA miharAjane chatIne, kevaLa jJAnAvaraNIya karmanA kSayathI utpanna thayela, kAraNenA kamane abhAva thavAthI kadI nAza na pAmanAra, samasta laka ane avekane navanAra, trikALa saMbaMdhI, svabhAva ane pariNamananA bhedathI bhinna, ananta padArthone pratyakSarUpathI // 488 // Jain Education A nal . Anitiatan i K itor-Prifate Personal use only . INor.jainelibrary.org.
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa satra // 489 // kalpamaJjarI sAkSAtkAri-kevalajJAnakevaladanasampannaH vairAgyapavanapreritaM syAdvAdadhajaM samuccAlayiSyati ||muu0 38 // TokA-jhayadasaNe ityAdi / dhvajadarzanena aso tava putraH samArUDhazukladhyAnagajarAjaH zukladhyAnarUpamahAgajopari sthitaH samyagjJAnenansamyagjJAnarUpeNa mantriNA pradhAnena upazama-mArdavA-''rjava-saMtoSarUpiNyAtatra-upazamaHmamA, mAImRdutA, Aja saralatA, santoSa siddhaH; tapiNyA caturaGgiNyA senayA, paJcamahAvratarUpaiHyAgAtipAtaviramagAdipazcamahAvratalakSaNaiH bhaTaiH yodhaiH, zamadamAdirUpaiH-zamA kapAyanigrahaH damA indri-nA yanigrahaH, tau AdI yeSAM samitiguptyAdInAM taista pai zastrAstraiH vaGgAdivANAdibhiH yuktaH sahito munirAja: ajJAnamantrisahAyam-ajJAnarUpo mantrI sahAyo yasya tam moharAjamiti sambandhaH, kIdRzaM punastamityAha-krodhamAna-mAyA-lobha-caturaGgiNoka-krodha-mAna-mAyA-lobharUpA caturaGgiNI-caturaGgavatI senA yasya tam,jJAnAvaraNIyAdibhaTAnugataM-jJAnAvaraNIyam-Adi yeSAM tAni jJAnA''varaNIyAdIni aSTau karmAgi, tadrabheTaiH yodhairanugatam, rAgadve TIkA dhvajasvamaphalam svabhAva evaM pariNamana ke bheda se bhinna ananta padArthoM ko pratyakSarUpa se jAnane vAle, kevalajJAna aura kevaladarzana se yukta hokara, vairAgya kI vAyu se prerita, syAdvAda kI dhvajA ko phaharAegA // 1038 // TIkA kA artha-'jhayadaMsaNeNaM' ityAdi / vajA kA svapna dekhane se tumhArA putra zukladhyAna rUpI mahAna gaja para ArUDha hokara, samyagjJAna rUpI maMtrI (pradhAna) se yukta, kSamA, mArdava (namrabhAva), Arjava (saralatA) aura saMtoSarUpI caturaMgiNI senA se yukta, sarvathA prANAtipAtaviramaNa Adi pA~ca mahAvratarUpa yoddhAoM se yukta, zama-kaSAyoM kA nigraha aura dama-indriyoM kA nigraha, tathA Adi zabda se samiti-gupti Adi rUpa zastrAstroM arthAt khaDga // 489 // jANanAra kevaLajJAna ane kevaLadarzanathI yukta thaIne, vairAgyanA vAyuthI prerita, syAdvAdanI dhajAne pharakAvaze. (sU038). TAnA matha-'jhayadasaNeNatyAle.qand 21mavAthI tbhaare| putra zudhyAna 3pI mahAna mA 52 savAra thaIne, samyagu jJAna rUpI maMtrI (prathAna thI yukta, kSamA, mAva (namrabhAva), Ajava (saraLatA) ane saMtoSa rUpI caturaMgiNI enAthI yukta, zama (kaSAye nigraha) ane dama (Indriyane nigraha) tathA Adi zakhathI samiti, gupti Adi
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 490 // Jain Education Vi rUpazastrAstrayuktaM durdhyAnagajA''ruDham - durdhyAnam = azumadhyAnaM tadrUpo yo gajo = hastI tamArUDhaM tatrA''sInam, evaMvidhaM moharAjam = mohabhUpaM jitvA = parAbhUya kevalajJAnAvaraNaniHsAraNAvatIrNa-kAraNakramavyavadhAnAnivarti-sakalalokAlokaviSaya- trikAlasvabhAva - pariNAmabhedAnanta padArtha - sAkSAtkAri - kevalajJAnake valadarzana sampannaH - tatra - kevalajJAnasya yadAvaraNam=AcchAdakam jJAnAvaraNIyaM karma, upalakSaNatvAd darzanAvaraNIyaM ca tannisAraNAt = tatkSayakaraNAt avatIrNe= jAtaM kAraNakramavyavadhAnAnivarti - kAraNAnAM hetUnAM yaH kramaH = paurvAparyaM taddvyavadhAnena tadantaHpAtena na nivartate = nAtIti tathAbhUtaM sakalalokAloka viSayatrikAlasvabhAvapariNAmabhedAnantapadArthasAkSAtkAri-sakalau yau lokAlokaulokaH=caturdazarajjvAtmakaH aLokaH = tadbhinnazca tau, tadviSayam = tadgocaram yat trikAlasvabhAvapariNAmabhedAnantapadArthasAkSAtkAri - triSu kAleSu ye svabhAva pariNAmabhedAnantapadArthA:- teSAM sAkSAtkAri yat kevalajJAnaM kevaladarzanaM ca Adi tathA vANa Adi se yukta munirAja vanakara moharAja ko parAjita karegA / ajJAna moharAja kA sahAyaka maMtrI hai| krodha, mAna, mAyA aura lobha usakI caturaMgiNI senA hai / jJAnAvaraNIya Adi ATha karma usake bhaTa haiN| vaha rAga aura dveSa rUpI zastroM evaM astroM se sajjita hai| azubha dhyAna rUpI hAthI para vaha savAra hai| isa prakAra ke moha - rAjA ko jIta kara, kevalajJAna ko Ahata karane vAle jJAnAvaraNa karma ke tathA upalakSaNa se darzanAvaraNa karma ke kSaya se utpanna hone vAle tathA vinAza ke kAraNoM ke haTa jAne se kabhI bhI naSTa na hone vAle, loka-caudaha rajju-parimita zrAkAzakhaMDa ko tathA aloka - loka se bhinna samasta AkAza ko jAnane vAle, tInoM kAloM saMbaMdhI, svabhAva se bhinna tathA pariNAma - paryAya se bhinna ananta padArthoM rUpa zastro (eTale ke talavAra, bANu Adi) thI yukta munirAja banIne meAhurAjane harAvaze. ajJAna mAharAjane sahAyaka maMtrI che. krodha, mAna, mAyA ane leAbha tenI caturaMgaNI senA che. jJAnAvaraNIya Adi ATha kama tenA subhaTo che. te rAgadveSarUpI zasro ane aothI sajja che. te azubhadhyAna rUpa hAthI para savAra thayela che. A prakAranA mAharAjAne jItIne, kevaLajJAnane AvRta karanArA jJAnAvaraNu kanA, tathA upalakSaNathI dazanAvaraNu karmAMnA kSayathI utpanna thanAra tathA vinAzanA kAraNeA dUra thavAthI kadI paNu nAza na pAmanAra, leAkacauda rajjuparimita AkAzakha'Dhane tathA aleAka-leAkathI bhinna samasta AkAzane jANanAra traNe kALa saMkha'dhI, svabhAvathI bhinna kalpa maJjarI TIkA dhvajasvapnaphalam // 490 // .
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokalpa kalpamaJjarI TIkA // 49 // ma tAbhyAM sampannaH yuktaH san, vairAgyapavanapreritaM syAdvAdadhvajam anekAntavAdarUpapatAkA samuccAlAyaSyAta-samyak uDAyayiSyati ||suu038|| 9-puNNakalasasumiNaphalam mUlam-- puNNakalasadasaNegaM amU vimalasalilehi kalaso viva khamA-saMti-mAhariya-odAriya-soriyagaMbhIriya-dheriya-madava-ajavAiguNe puNe maMgalamayattaNao sagalaloga-maMgala-jaNao sagalaloga-hiyayakamalA-hihAyago paMcartisaya-vANIguNa-paDipuNNo logAhirAmo dhavalakitti-kevalaNANa-kevaladasaNa-samalaMkio jagahiyayaharaNapavaNo sayalatitthiyANaM muddhovari virAyamANo sayalajaNANamabhilasaNijjo bhavissai ||suu039|| zasvapnaphalam chAyA--pUrNakalazadarzanena asau vimalasalilaiH kalaza iva kSamA-zAnti-mAdhuyauM-dArya-zaurya-gAmbhIryadhairya-mArdavA-''rjavAdiguNaiH pUrNaH maGgalamayatvAta sakalalokamaGgalajanakaH sakalaloka-hRdayakamalA-dhiSThAyakaH paJcatriMzako pratyakSarUpa se jAnane vAle kevalajJAna se tathA kevaladarzana se vibhUSita hogaa| vairAgyarUpI vAyu se prerita anekAntavAda kI patAkA ko phaharAegA |suu038|| 9-pUrNakalaza ke svapna kA phala __ mUla kA artha-'puSNakalasadasaNegaM' ityaadi| pUrNa kalaza ko dekhane se, jaise kalaza nirmala jala se paripUrNa hotA hai, usI prakAra vaha bAlaka kSamA, zAnti, mAdhurya, audArya, zaurya, gAMbhIrya, dhairya, mArdava, __ Ava Adi guNoM se paripUrNa hogaa| maMgalamaya hone ke kAraNa sampUrNa loka ke maMgala kA janaka hogaa| mA pUrNakalaza svamaphalam. // 49 // tathA pariNAma paryAyathI bhinna ananta padArthone pratyakSa rUpathI jANanAra kevaLajJAnathI tathA kevaLadazanathI vibhUSita thaze. zika vaLI varA5rUpI vAyuthI prerita anekAntavAdanI patAkAne pharakAvaze (sU038). 9-pUrNa kaLazanA svamanuM phaLa bhUjana artha-"puNNakalasadasaNeNaM" tyAhi. . zane nepAthI, bha ni pAlIthI pari DAya , tema te A4 kSamA, zAnti, bhASuH, mohAya, zIya), isli, yA, bhA, bhA, bhAla zurayA
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa ra dvANIguNa-pratipUrNI lokAbhirAmaH dhavalakIrti-kevalajJAna-kevaladarzana-samalaGkRtaH jagaddhRdayaharaNamavaNaH sakala tIthikAnAM mU|pari virAjamAnaH sakalajanAnAmabhilapaNIyo bhaviSyati ||suu0 39 // ____TokA-'puNNakalasadasaNeNaM' ityAdi / pUrNakalazadarzanena jalapUrNakalazasvapnadarzanena asau vimalasaMlilai = kara svaccha nalaiH kalaza iva, kSamA-zAnti-mAdhu-dArya-zaurya-gAmbhIrya-dhairya-mArdavA-javAdi-guNaiH-tatra kSamA-zAntiH krodhAghabhAvaH, zAntiH upazamaH, mAdhuryam=svabhAvamadhuratA, audArya-dhAnazIlatA, zaurya-parAkramaH, gAmbhIryam= gambhIratA-hRdayasyAgAdhatA, dhairyadhIratA-parISadopasargasaha ne nizcalatA, mArdavaM mRdutA-mAnanigrahaH, AjavaM-saralatA, sutre // 492 // saba logoM ke hRdaya-kamala meM sthita hogaa| vANI ke paiMtIsa guNoM se suzobhita hogaa| loka meM yA logoM ke lie ramaNIya hogaa| zubhra kIrti tathA kevalajJAna aura kevaladarzana se vibhUSita hogaa| jagata ke citta ko haraNa karane vAlA hogaa| samasta tIthiko meM pradhAnarUpa se zobhAyamAna hogA aura sakala janoM ke liye iSTa hogA |suu039|| pUrNakalazasvamaphalam ____TIkA kA artha- 'puSNakalasadasaNeNaM' ityaadi| jala se bhare hue kalaza kA svapna dekhane se, svaccha jala se jase kalaza paripUrNa hotA hai, vaise ho vaha bAlA , zAMti, svabhAva kI madhuratA, udAratA, dAnazIlatA, zUratApara.krama, gaMbhIratA-hRdaya kI agAdhatA, dhIratA-parIpaha aura upasarga sahane meM aTalatA, mRdutA-mAna kA abhAva, RjutA paripUrNa haze. maMgaLamaya hovAne kAraNe saMpUnuM lekanuM maMgaLa karanAra haze. badhA lokenA hRdaya-kamaLamAM sthAna pAmaze. vANInA pAMtrIza guNethI suzobhita haze. lekamAM athavA lokene mATe suMdara haze. zubhra kIrti tathA kevaLajJAna ane kevaLadarzanathI vibhUSita haze. jagatanuM citta haranAra thaze, samasta tarthikamAM pradhAna rUpathI zobhAyamAna thaze ane saghaLA janene mATe ISTa thaze (sU039). sAno bhaya'puNNakalasadasaNe.NaM' tyAhithI sarezanu navAthI,2527 pAthIbhaya bharelA hoya che. tema te ba Laka paNa kSamA, zAMta svabhAvanI madhuratA, udAratA-danazIlatA, zatA-parAkrama, gaMbhIratA-hadayanI agAdhatA, pIratA-parISaha ane upasarga sahana karavAnI aDagatA, mRdutA-mAnanA abhAva, rAjulA-saraLatA vagere vagere Jain Education Informonal // 492 // che
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ evamAdayo ye guNAstaiH pUrNaH yuktaH, maGgalamayatvAt sAyaM maGgalasvarUpatvAt sakalalokamaGgalajanakaH-sakalA= samastA ye lokAsteSAM yanmaGgalam zubha-jinoktadharmaprAptirUpaM tasya janakaH-sakalalokAnAM saddhopadezaka ityarthaH, ana eva-sakalalokahRdayakamalAdhiSThitaH-sakalalokAnAM yad hRdayarUpaM kamalaM tatra adhiSThitaH sthita:sakalananAnAmArAdhya ityarthaH, tathA-paJcatriMzadvANIguNapratipUrNaH-saMskAravayam 1, udAttatvam 2, upacAropetatvam 3, gambhIradhvanitvam 4, anAditvam 5, dakSiNatvam 6, upanItarAgatvam 7, mahArthatvam 8, avyA zrIkalpa kalpamaJjarI TAkA // 453 // ma pUrNakalaza svamaphalam. saralatA Adi-Adi guNoM se yukta hogaa| vaha svayaM maMgalamaya hogA, ataH samasta janoM ke maMgala-jinakathita dharma kI prApti rUpa zubha-kA janaka hogA, arthAt samIcIna dharma kA upadezaka hogaa| samIcIna dharma kA upadezaka hone ke kAraNa vaha saba logoM ke hRdaya rUpI kamala meM sthita hogA, arthAt sabakA ArAdhya hogaa| vaha vANI ke paiMtIsa guNoM se paripUrNa hogaa| ve guNa isa prakAra haiM (1) saMskAravatva-vANI kA saMskArayukta honA-vyAkaraNAdi kI dRSTi se nirdoSa honaa| (2) udAttatA-svara kA udAtta-U~cA honaa| (3) upasvAropetatva-bhASA meM grAmINatA na honaa| (4) gaMbhIradhvanitva-megha ke zabda ke samAna gaMbhIra dhvani honA / (5) anunAditA-pratidhvaniyukta dhvani honA / guNavALo haze. te pite maMgaLamaya haze, tethI saghaLA lekenuM maMgaLa-jina kathita dharmanI prApti rUpa zubha-karanAra haze, eTale ke samIpIna dhamane upadezaka thaze. samIcIna dhamane upadezaka hovAne kAraNe te badhA kenA hadayarUpI kamaLamAM sthAna pAmaze eTale ke badhAne ArAdha thaze. te vANInA pAMtrIsa guNethI paripUrNa thaze te guNa A prabhAra (1) saMskAravatva-vANI saMskAravALI hevI-vyAkaraNa AdinI daSTithI nirA hevI. (2) Eludi-212 -yA Do: (3) paravAzatatva-bhaSAmA gAmAyApana DA. (4) ganI vanitva-vANI meghanA avAja jevI gaMbhIra hovI. (4) bhanunAhitA-pratiniyA pAza F ersonal use Only // 4933 // Jain Education Inter Hainelibrary.org.
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpasUtre // 494 // [(Cang Cang Cang Cang Cang ALALATA) hatapaurvAparyatvam 9, ziSTattram 10, asaMdigdhatvam 11, apahRtAnyottaratvaram 12, hRdayagrAhityam 13, dezakAlAvyatItattram 14, tattvAnurUpatvam 15, apakIrNaprasRtatvam 16, anyonyapragRhItattram 17, abhijAtattram 18, Jain Education national (6) dakSiNatva - bhASA meM saralatA honA / (7) upanItarAgatva - zrotAoM ke mana meM bahumAna utpanna karanevAlI svara kI vizeSatA honA / (8) mahArthatva - vAcya artha meM mahattA honA, thoDe se zabdoM meM bahuta artha bharA huA honA / (9) avyAhatapaurvAparyatva - vacanoM meM pUrvApara virodha na AnA / (10) ziSTa - Apane iSTa siddhAnta kA nirUpaNa karanA, athavA vaktA kI ziSTatA sUcita karane vAlA artha khnaa| (11) asaMdigdhatva - aisI spaSTatA ke sAtha taca kA nirUpaNa karanA ki zrotA ke manameM tanika bhI sandeha na raha jAya / (12) apahRtAnyottara - vacanakA nirdoSa honA jisase zrotAoM ko zaMkA-samAdhAna na karanA par3e / (13) hRdayagrAhi - kaThina viSaya ko bhI sarala DhaMga se kahanA, zrotAoM ke citta ko AkarSita kara lenA / (14) dezakAlAvyatItatva - dezakAla ke anusAra kathana karanA / (6) kSitva - bhASAmA saraganA hovI. (7) uSanItarAgatla--zrotAonAM manamAM bahumAna utpanna karanArI svaranI vizeSatA hovI. (8) mahArthatva- vAdhya arthamAM mahattA devI, thoDA zabdamAM dho ? artha lareDI hovo. (9) avyAhatapaurvASa ta-vacanemAM pUrvApara virodha na AvavA (10) ziSTatra--petAnA ISTa siddhAMtanuM nirUpaNu karavu athavA vaktAnI ziSTatA sUcita karanAra arthe kahevA. (11) asaMdigdhatva-zrotAnA manamAM saheja paNa sandeha rahI na jAya evI spaSTatAnI sAthe nirUpaNa karavuM (12) apahRtAnyettara-vacana nirdoSa hevA joie. jethI zrotAone zaMkA-samAdhAna karavuM na paDe, (13) hRdayagrAhi----kaThina viSayane paNa saraLa rIte kaheve, zrotAonAM cittane AkarSita karI levuM, (14) dezAsAvyatItatva- DerAagane anusAra kathana Use Only HAHREA kalpamaJjarI TIkA pUrNa kalaza svapnaphalam. // 494 // .
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ atisnigdhamadhuratvam 19, aparamamevedhitvam 20, athadhamAbhyAsAnapatatvam 21, udAratvam 22, parAnandAstrA dhaukalpa // 495 // (15) taccAnurUpatva-vastu ke vAstavika svarUpa ke anurUpa kathana krnaa| (16) aprakIrNapasRtatva-kRta vastu kA yathocita vistAra ke sAtha vyAkhyAna karanA, apakRta kA kathana nahIM karanA, prakRta kA bhI atyadhika anucita vistAra nahIM krnaa| (17) anyonyapragRhItatva-padoM aura vAkyoM kA paraspara saMbaddha honaa| (18) abhijAtatva-bhUmikA ke anusAra viSaya kA nirUpaNa krnaa| (19) atisnindhamadhuratva-snigdhatA aura madhuratA se yukta honA / (20) aparamarmaveSitva-dUsare ke marma-rahasya kA prakAza na krnaa| (21) ardhadharmAbhyAsAnapetatva-mokSa rUpa artha tathA zruta-cAritra dharma se yukta honaa| (22) udArava-pratipAdya viSaya kA udAra honA, zabda evaM artha kI viziSTa racanA honaa| (23) paranindAsvAtmotkIviprayuktatva-dUsare kI nindA aura apanI prazaMsA se rahita vacana honaa| pUrNakalaza svamaphalam. (15) tattvAnurUpatra-vastunA vAstavika svarUpane anurUpa kathana karavuM. (16) aprakIrNa pravRtatva-pakRta vastunuM yathAyogya viratAra sAthe vyAkhyAna karavuM, apakRtanuM kathana na karavuM. prakRtine paNa atizaya-vadhAre vistAra na karo. (17) ane pragRhItatva-pade ane vAkane paraspara saMbaMdha che. (18) mamikatatva-milA pramANe viSayarnu ni35 42. (19) atisnigdha madhurava-snigdhatA ane madhuratAthI yukta hevuM. (20) aparabhavadhiva-bhIganA bharma-2425ne praTana 42vo. (21) arthadharmAbhyAsAnapatatva-mokSarUpa artha tathA zruta-cAritra dharmathI yukta hovuM. (22) utAratva-pratipAgha viSayanuM udAra hevuM, zabda ane arthanI viziSTa 2canA hevI, (23) panindAsvAkarSaviprayuktatva-bIjAnI niMdA ane pitAnI prazaMsA vinAnA vacana levAM. // 495 //
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 456 // Yuan ) Zhu Tao Can Bao Yan tmotkarSatrimayuktatvam 23, upagatazlAghatvam 24, apanI tattram 25, utpAditAcchinnakautUhalattram 26, adrutatvam 27, anativilambitastram 28, tribhramavikSepa roSAvezAdirAhityam 29, vicitratvam 30, AhitavizeSa (24) upagatazlAghatva - vacanoM meM pUrvokta guNa hone se unakA mazaMsanIya honA / (25) apanItatva -kAla, kAraka, vacana, liMga Adi kA viparyAsarUpa bhASAsaMbaMdhI doSoM kA na honA / (26) utpAditAcchimakautUhalatva - zrotAoM ke mana meM vaktA ke prati kutUhala (utkaMThA) banA rahanA / (27) adbhuta - bahuta jaldI na bolanA / (28) anati vilambitatva-bIca bIca meM rukakara - aTakakara na bolanA, dhArApravAha vANI kI honA / (29) vibhramavikSeparopAvezAdirAhitya vaktA ke mana meM bhrAnti na honA, usakA citta anyatra na honA, roSa tathA Aveza na honA, arthAt abhrAnta bhAva se upayoga lagAkara zAMti ke sAtha bhASA bolanA / Jain Education National (30) vicitratva - vANI meM vicitratA honA / (31) Ahita vizeSatva - anya puruSoM kI apekSA vacanoM meM vizeSatA hone ke kAraNa zrotAoM ko viziSTa buddhi prApta honA / (24) upagata lAghava--vacanAmAM pUrvokta guNu heAvAthI temanu prazaMsanIya hovu.... (25) apanItatva - prANa, 424, vanyana, lati mahinA viSayasa3 bhASAsamadhI hoSo na hovA (26) utpAditAcchinnakautUhalava--zrotAonA manamAM vaktA pratye kutUhala cAlu rahevuM. (27) adrutatva - bahu 4 dona mosavu. (28) anitivilammitatva-vacce vacce kAine-aTakIne na khelavuM, vANInA pravAha eka dhArA cAlu rAkhave, (29) vizvavikSeparASAveSAdirAhitya vaktAnA mnamAM brAnti na hovI joie, tenuM citta bIje na hovuM joie, rASa tathA Aveza na heAvA, eTale ke abhrAnta bhAvathI upayoga lagADIne zAMtinI sAthe bhASA melavI (30) vicitratva - bAlImA vicitratA havI. (31) AtivizeSa--bIjA puruSA karatAM vacanAmAM vizeSatA hovAne kAraNe zrotAone viziSTa buddhi prApta thavI. Lu Jiang kalpa maJjarI TIkA pUrNakalazasvamaphalam. // 496 // Www.jainelibrary.org
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ tvam 31, sAkAratvam 32, sattvapAragRhAtatvam 33, apArakhAdatvam 34, avyucchAdatvam 35, ityata ye paJcatriMzad vANIguNAstaiH pratipUrNaH, tathA-jagaddhadayaharaNapravaNaH-jagataH saMsArasya hRdayaharaNe-hRdayAkarSaNe pravaNaH= tatparaH-sakalajIvahRdayAkarSaka ityarthaH, tathA-sakalatIthikAnAm samastadharmapravartakAnAM mU|pari-mastake virAjamAnaH= zobhamAnaH-sakaladharmapravartakazreSTha ityarthaH, tathA-sakaLajanAnAm abhilaSaNIyaH zlAghyazca bhaviSyatIti ||suu039|| zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 497 // va (32) sAkArasva-vau~, padoM aura vAkyoM kA pRthak-pRthak honA / (33) savaparigRhItatva-prabhAvazAlI evaM ojasvI vacana honA / (34) aparikheditva-upadeza dene meM thakAvaTa na honaa| (35) avyuccheditva-jaba taka pratipAdya viSaya kI bhalIbhAMti siddhi na ho taba taka lagAtAra usa kI prarUpaNA karate jAnA, adhUrA na choDanA / ina paitIsa guNoM se yukta hone ke kAraNa vaha bAlaka loka meM abhirAma hogA-sundara hogA, AnandadAyaka hogaa| nirmala kIrti se yukta hogaa| kevalajJAna aura kevaladarzana se vibhUSita hogaa| jagat kA arthAt jagat ke jIvoM kA citta apanI ora AkarSita karane meM samartha hogaa| saMsAra ke samasta dharmapravartakoM meM mUrdhanya hogA-arthAta zreSTha hogaa| saba logoM kA iSTa hogA aura prazaMsanIya hogA ||suu039|| pUNakalazasvamaphalam. (32) sA21-voM, paho, mane pAyonu ma mAyu: (33) sarvaparigrahItatva-prabhAvazALI ane ojasvI hevAM. (34) aparivahipa-apaheza tai aa nasAvA. (35) avyu cheditya-jayAM sudhI pratipAdya viSayanI sArI rIte siddhi na thAya tyAM sudhI satata tenI prarUpaNA karyo javI, adhUruM choDavuM nahIM. e pAMtrIsa guNavALe hevAne kAraNe te bALaka lekamAM abhirAma thaze. suMdara thaze. AnaMdadAyaka thaze. nirmaLa kIrtivALe thaze. kevaLajJAna kevaLadarzanathI vibhUSita thaze. jagatanuM eTale ke jagatanA jInuM citta pitAnI tarapha AkarSavAne samartha thaze. saMsAranA sarvadharmapravartakamAM mUrdhanya (zreSTha) thaze. badhA kene ISTa thaze ane prazasanIya yaye (sU038) // 497 // Jain Education Scional
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa // 498 // 10-paumasarovarasumiNaphalaM mUlam-paumasarovaradasaNeNaM amU vimalajaleNeva nimmalamahimAe, sIyalatayeva saMtIe, mAhurieNeva sommabhAveNa, gaMbhIrieNeva nANAiguNega, kamaliNIhividha vimalabhAvaNAhi, mayaraMdeNeva kAruNNaNaM, bhamaranigareNeva kalpabhavidega, taraMgeNeva samabhAveNaM, iMsAdivihaMgamehi viva saMjatehi, puSphavADiyAhi viva muyAhi, sAibiMdupAyajaNiya- maJjarI muttAhala-sAli-muttisaMpuDe hi viva gaNaharovaesavaka-jaNiya-saggApavaggamuhasAli-mumukkhuhiyarahiM parigario TokA paumasarovaroviva virAissai, evaM sayalajagajIvajoNIjAyassa AdhArabhUo bhavissai ||muu0 40|| 10-padmasarovarasvapnaphalam chAyA--padmasarovaradarzanena asau vimalajaleneva nirmalamahimnA, zItalatayeva zAntyA. mAdhuryeNeva saumyabhAvena, gAmbhIryeNeva jJAnAdiguNena, kamalinIbhiriva vimalabhAvanAbhiH, makarandeneva kAruNyena, bhramaranikareNeva bhavyavRndena, tareNeva samabhAvena, iMsAdivihaGgamairiva saMyataH, puSpavATikAbhiriva mudbhiH, svAtibindupAtajanita-muktA 10-padmasarovara ke svapna kA phala kA artha-'paumasarovaradasaNeNaM' ityaadi| padmasarovara ke dekhane se vaha padmasarovara ke sadRza srovrhogaa| jaise-sarovara nirmala jala se yukta hotA hai vaise hI vaha nirmala mahimA se yukta hogaa| isI prakAra svapraphalam. sarovara kI zItalatA ke samAna zAMti se, madhuratA ke samAna saumyabhAva se, gaMbhIratA ke samAna jJAnAdi guNoM se, kamaliniyoM ke samAna nirmala bhAvanAoM se, makaraMda ke samAna karuNA se, bhramara-samUha ke samAna bhavya jIvoM ke samudAya se, taraMgoM ke samAna samabhAva se, haMsa Adi pakSiyoM ke samAna saMyatoM se, puSpavATikA ke samAna pramoda se, svAtinakSatra meM gire hue jalabinduoM se utpanna motiyoM se yukta sIpoM ke 10-1masarovaranA svapnanuM phaLa bhUjana -"paumasarovaradasaNeNaM' tyAdi. pAsavarana navAthI ta pabhasaza12 vA yathe. sabha saravara nirmaLa pANIvALuM hoya che tema te paNa nirmaLa mahimAvALe thaze. eja rIte sarovaranI zItaLatA // 498 // jevI zAntithI, madhuratA jevA samyabhAvathI, gaMbhIratA jevA jJAnAdi guNethI, kamalinIe jevI nirmaLa bhAvanAAthI, makaraMjanA jevI karuNuthI, amaravRnda jevA bhavya jInA samudAyathI, taraMge jevA samabhAvathI, haMsa Adi pakSIonA jevA saMpamiyothI, apavATikA jevA pramAdathI, sAtinakSatramAM nIce paDatAM jaLa binduothI pedA thayela koI padma nAdi RE Jain Education In Sa r a
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre / / 499 / / phala - zAli - zuktisampuTairiva gaNadharopadezavAkya - janita-svargApavargasukhazAli-mumukSuhRdayaiH parikaritaH padmasarovara iva virAjiSyate, evaM sakalajagajjIvayonijAtasya AdhArabhUto bhaviSyati ||0 40|| TIkA -- 'paumasarovaradaMsaNeNaM' ityAdi / padmasarovaradarzanena asau=tava putro vimalajaleneva = svacchajalasadRzena nirmalena mahimnA - vimalamabhAveNa, zItalatayeva zItalatArUpajalIyaguNasadRzyA zAntyA, mAdhuryeNetra = jalIyamAdhuryaguNasadRzena saumyabhAvena, gAmbhIryeNeva - gambhIratAsadRzena jJAnAdiguNena. kamalinIbhiritra = kamalinIsadRzIbhiH vimalabhAvanAbhiH= nirmalAbhiH paJcaviMzatibhAvanAbhiH, makarandeneva = puSparasasadRzena kAruNyabhAvena=nakAyajIvaviSayakadyAbhAvena, bhramara samAna gaNadharoM ke upadeza - vAkyoM se svarga-mokSa kA sukha pAne vAle mokSAbhilASI jIvoM ke antaHkaraNoM se vaha, padma-sarovara ke samAna zobhA pAyegA / isa prakAra vaha saMsAra ke saba jIvayoniyoM meM utpanna hue jIvoM kA AdhAra hogA ||040 // 1 TIkA kA artha - ' paumasarovaradaMsaNeNaM' ityAdi padmasarovara kA svapna dekhane se vaha bAlaka padmasarovara ke samAna hogA / jaise-padmasarovara nirmala jala se yukta hotA hai, usI prakAra vaha apane nirmala prabhAva se sampanna hogaa| jaise padmasarovara zItalatA se yukta hotA hai, vaise vaha zAMti se yukta hogA, arthAt svayaM zAMtimaya hogA dUsaroM ko bhI lokottara zAMti pradAna kregaa| sarovara ke jala kI madhuratA ke samAna vaha saumyabhAva se vibhUSita hogA / sarovara kI gaMbhIratA ke samAna vaha jJAnAdi guNoM kI gaMbhIratA se yukta hogA / jaise sarovara kamala - meAtIovALI chIpAnA jevA gaNadharAnA upadeza-vAkayA vaDe svaga-mokSanA sukha meLavanAra mumukSu jIveAnA aMtaH-karaNA vaDe, te padmasarovaranI jema zAzA pAmaze. A rIte te saMsAranI badhI jIyeAnimAM utpanna thayelA bhavAnI AdhAra thaze (2040) TInA artha - paumasarovaradaMsaNeNa zratyAhi paTTamasarovara svapna levAthI te mANA paTTabhasarovaranA ko vo thaze. jema pamasarAvara nimaLa jaLavALu hoya che teja pramANe te peAtAnA nirmaLa prabhAvavALA haze. jema pamasarovara zItaLatAvALu' hAya che tema te zAntithI yukta haze, eTale ke pete zAMtimaya haze ane bIjAone paNa lekettara zAnti Apaze. sarAvaranuM jaLa jema madhura hoya che tema te paNa saumya svabhAvathI vibhUSita thaze, sarAvara jema gabhIra hoya che tema te jJAnAdiguNeAnI gaMbhIratAvALA thaze, jema sarovara kamilinayAvALuM hoya che tema te paccIsa vimaLa bhAva Jain Education Nationa CCT Hai Yu kalpa maJjarI TIkA padmasarovarasvanaphalam. // 499 //
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ mutre TIkA pre nikareNeva bhramarasamUhasadRzena bhavyavRndena bhavyaprANinAM samUhena, taraGgeNevantaraGgasadRzena samabhAvena iSTAniSTAdiSu holA sarvatra sAmyena, iMsAdivihaGgamairiva iMsAdipakSisadRzaiH saMyataiH sAdhubhiH, puSpavATikAbhiriva padmasarovarapAlisthitazrIkalpapuSpavATikAtulyAbhiH mudbhiH AtmajJAnasamudbhUtamamodaiH, svAtibindupAtajanita-muktAphala-zAli-zuktisampuTairiva-svAti kalpabindunAM svAtinakSatradRSTAmbudAmbubindunAM yaH pAtaH patanaM, tajjanitAni yAni muktAphalAni taiH zAlante zobhante / maJjarI // 500 // ye te tathAbhUtA ye zuktisampuTAstairiva tatsadRzaiH gaNadharopadezavAkya-janita-svargApavargasukha-zAli-mumukSuhRdayaiH gaNadharANAM yat upadezavAkyam bhagavatmarUpita-yathArtha-tattvopadezarUpaM vacanaM tajanitaM yat svargApavargasukhaM tena zAlante zobhante yAni tAni tathAbhUtAni yAni mumukSuhRdayAni-mokSAbhilASiNAM cittAni taistathAbhUtaizca parikarito yuktaH padmasarovara iva virAjiSyate zobhiSyate / evaM-padmasarovara ivAsAvapi sakalajagajjIvayonijAtasyaniyoM se yukta hotA hai, usI prakAra vaha paccIsa vimala bhAvanAoM se yukta hogaa| jaise sarovara makarandaphUloM ke rasa se yukta hotA hai, usI prakAra vaha SaTakAya ke jIvoM kI karuNA se kalita hogaa| jaise saro * padamavara bhramara-samUha se yukta hotA hai, usI prakAra vaha bhavya prANiyoM ke samUha se sevita hogaa| jaise-sarovara sarovaralaharoM se vyApta hotA hai, usI prakAra vaha iSTa-aniSTa Adi meM samatAbhAva se yukta hogaa| jaise sarovara haMsa svamaphalam. Adi pakSiyoM se sevita hotA hai usI prakAra vaha sAdhuoM se sevita hogaa| jaise sarovara pAla para sthita puSpavATikAoM se zobhita hotA hai, usI prakAra vaha AtmajJAnajanita pramoda se vibhUSita hogA / jaise sarovara svAtinakSatra meM barase jala kI binduoM se utpanna hue motioM se suzobhita zukti (sIpa) se sampanna hotA hai, usI prakAra vaha tIrthakaramarUpita yathArtha tatva kA upadeza karane vAle gaNadharoM ke vacana se janita svargamokSa ke sukha se zobhita hone vAle mokSArthI jIvoM ke hRdaya se suzobhita hogaa| isa prakAra, arthAt-padmayukta nAe vALe thaze. jema sarevara makaranda (kUlanA rasothI yukta hoya che tema te chakAyanA jInI karuNAthI yukta thaze. jema sarovara bhamarAonA samUhathI levAyela hoya che, tema temanA samUhathI levAyela haze. jema saravara laherethI nyApta hoya che tema te ISTa aniSTa AdimAM samatAbhAvavALo haze. jema sarevara haMsa Adi pakSIothI sevAya che tema te sAdhuo vaDe // 50 // sevAze. jema sarovara kinAre rahelI puSpavATikAothI zobhe che, tema te AtmajJAna-janita pramAdathI vibhUSita thaze, jema sarovara svAtinakSatramAM varSelAM jaLanA binduo vaDe utpanna thayela matIo vALI chIpa vaDe yukta hoya che, eja ja rIte te tIrthaMkara-prarUpita yathArtha tatvane upadeza karanAra gaNadharanA vacanathI thanAra svarga-mokSanA sukhathI zobhA- te OE Private & Personal use only Nw.jainelibrary.org
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA sakalajagatAm lokatrayasya yat jIvayonijAtaMjIvayonisamUhastasya AdhAra Azrayo bhaviSyatIti / ayaM bhAvaH-yathApadmasarovaro vimalajalAdizuktisampuTAntayukto bhavati, tathaivAsau tava putro nirmalamAhAtmyAdimumukSuhRdayAntayukto bhaviSyati, ahiMsAdharmopadezena sarveSAM jIvAnAmAdhArazca bhaviSyatIti ||suu0 40 // 11-khIrasAyarasumiNaphalaM // 501 // __ mUlam-vIrasAyaradasaNeNaM amU nANAi-aNaMtaguNagaNa-rayaNAyarI mAhuriya-gaMbhIriyAi-guNagaNA laMkiyo sasikiraNa-sarisa-ujjala-vimala-jasadharo siyavAyabhaMgataraMgaNirUvago vivihaNaya-kallola-laliya-bhaMgajAlaM-tarAla-suyadhamma-salila-saMbhitro viviha-vimala-bhAvaNA-gaI-saMgama-saMjAya-samudaya-samajjiya-guNasamiddha-pavayaNa-parUvago sayalajaNahiyavihAyagattaNeNaM nakkayapIUsa-hiyA-miya-guNagaNA-bhirAma-mahurAimahura-girA saMpanno bhavissai ||suu0 41 // 11-kSIrasAgarasvapnaphalam chAyA--kSIrasAgaradarzanena asau jJAnAdya-nantaguNagaNa-ratnAkaro mAdhuryagAmbhIryAdi-guNagaNA-laGkataH sarovara kI taraha vaha tInoM lokoM ke jIvoM kA AdhArabhUta hogA / abhiprAya yaha hai ki jaise padmasarovara nirmala jala se lekara zukti-saMpuTa taka se yukta hotA hai, usI prakAra vaha bAlaka bhI nirmala mahAtmya se lekara mokSAbhilASI jIvoM ke hRdaya taka se yukta hogA aura ahiMsAdharma kA upadeza karake saba jIvoM kA AdhAra banegA ||suu0 40 // 11-kSIrasAgara ke svapna kA phala mUla kA artha-'khIrasAyaradasaNeNaM' ityAdi / kSIrasAgara ke dekhane se vaha jJAna Adi ananta gunnyamAna thanArA mumukSu jInA hRdayathI suzobhita haze. A pramANe, eTale kamaLAvALAM sarevaranI jema te traNe lekanA chAne mATe AdhArarUpa thaze. bhAvArtha e che ke jema padmasarovara nirmaLa jaLathI laIne chIpa-saMpuTathI yukta hoya [ii che teja pramANe te bALaka paNa nirmaLa mahAbhyathI laIne mokSAbhilASI chanAM hRdaya sudhInI cIjothI yukta thaze, ane ahiMsAdhamane upadeza karIne badhA ne AdhAra thaze. (sU0 40) 11 kSIrasAgaranA svapnanuM phaLa Jain Education Leonat bhUjano matha- 'khIrasAyaradasaNeNaM tyAkSiIrasA12 vAyI te zAna Adi mananta zura-ratnAnI padmasarovara svapraphalama. // 501 //
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 502 // zazikiraNasadRzo - jjvala - vimala - yazodharaH syAdvAda bhaGgataraGganirUpako vividhanaya- kallola - lalita-bhaGgajAlAntarAlazrutadharma-salila-saMbhRto vividha - vimala - bhAvanA - nadI saMgama - saMjAta - samudaya-samarjita - guNasamRddha - pravacana - prarUpakaH sakalajanahitavidhAyakatvena nyakkRtapIyUSa -hitA- mitaguNAbhirAma - madhurAtimadhura-girA sampanno bhaviSyati // 041 / / TIkA -- 'khIrasAyaradaMsaNeNaM' ityAdi / kSIrasAgaradarzanena kSIrasAgarasvamadarzanena sau jJAnAdyanantaguNaratnAkaraH-jJAnAdayo ye'nantaguNAsta eva ratnAni teSAmAkaraH = khaniH - AzrayasthAnam, mAdhuryagAmbhIryAdiguNagaNAlaGkRtaH - mAdhurya = vANyAdInAM madhuratA, gAmbhIryam = agAdhatA cAdau yeSAM te tathAbhUtA ye guNAsteSAM yo gaNaH samUhastena alaGkRto=yuktaH, zazikiraNasadRzojjvalavimalayazodharaH - zazinaH = candrasya ye kiraNAstatsadRzam ujjvalaM= ratnoM kI khAna hogaa| madhuratA evaM gaMbhIratA Adi guNoM ke samUha se zobhita hogA / candramA kI kiraNoM ke samAna zubhra evaM nirmala yaza kA dhAraka hogA / syAdvAda ke bhaMga-taraMgoM kA prarUpaka hogA / vividha nayoM rUpI kalloloM kA sundara bhaMgajAla jisake madhya meM haiM, aise zrutadharmarUpI jala se paripUrNa hogaa| aneka prakAra kI nirmala bhAvanArUpI nadiyoM ke saMgama se vRddhi ko prApta aura usa vRddhi se utpanna guNoM se samRddha pravacana kI prarUpaNA karanevAlA hogaa| samasta prANiyoM kA hitakarttA hone se amRta se bhI bar3hakara hitakArI, aparimita guNoM se ramaNIya evaM madhura se bhI madhura vANI se sampanna hogA || sU0 41|| TIkA kA artha -- ' khIrasAyaradaMsaNeNaM' ityAdi / kSIrasAgara kA svapna dekhane se vaha bAlaka jJAna Adi ananta guNarUpI ratnoM kI khAna hogaa| vANI Adi kI madhuratA tathA agAdhatA Adi guNoM ke samudAya se alaMkRta hogA / candra kI kiraNoM ke sadRza prakAzamAna evaM niSkalaMka yaza kA dhAraka hogaa| syAdvAda ke bhaMgarUpI taraMgoM kA pravarttaka khANa thaze. madhuratA ane gaMbhIratA Adi guNNAnA samUhathI zaiAlaze. candramAnAM kiraNeA jevA zubhra ane niLa yazanA dhAraka thaze. syAdvAdanA bhaMgataraMgAnA prarUpaka thaze. vividha nayArUpI kallAlanA suMdara bhaMgajALa jenI madhyamAM che, evA zrutadharUpI jaLathI paripUrNa thaze. aneka prakAranI nirdeLa bhAvanArUpI nadIonA saMgamathI vRddhi pAmela ane te vRddhithI utpanna thayelA guNA vaDe samRddha pravacananI prarUpaNA karanArA thaze. sarve prANIoneA hitakartA heAvAthI amRtathI paNa vadhAre hitakArI, aparimita guNaiAthI ramaNIya ane madhuramAM paNa madhura vaNIvALA thaze (s041) TIDAnA artha -- khIrasAyaradaMsaNeNa ' ityAhi kSIrasAgaranu svapna lavAthI te Aja jJAna mAhi mananta guSyu 3thI ratnoJain Education namasya, pAzI zAhitI bharatA tathA azAdhatA Ahi khonA samUha thI zobhAyamAna thaze. candranA vizAnI prema prakAza KRAJKY KREIS kalpa maJjarI TIkA kSIrasAgarasvamaphalam. // 502 // eveshw.jainelibrary.org
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 503 // Jain Educatio prakAzavat vimalaM niSkalaGkaM yad yazastasya dharaH = dhArakaH syAdvAdabhaGgataraGganirUpakaH -- syAdvAdasya ye bhaGgAH = prakArAsta eva taraGgAsteSAM nirUpakaH = pravartakaH, vividhanayakallolalalitabhaGgajAlAntarAlazrutadharmasalilasaMbhRtaH - vividhAH asara area evaM kallolA : = mahAtaraGgAstairlalitaM = sundaraM yat taraGgasadRzAnAM bhaGgajAlAnAm antarAlaM= madhyabhAgastad vidyate yatra tAdRza yat zrutadhamarUpaM salilaM tena saMbhRtaH = paripUrNaH, tathA - vividha vimalabhAvanAnadIsaMgamasaMjAtasamudayasamarjitaguNasamRddhamavacanaprarUpakaH - vividhA yA vimalabhAvanA : = zranityatvAzaraNatvAdibhAvanAstA eva nadyastAsAM yaH saMgamastena saMjAto yaH samudayaH dRddhistena samarjitA ye guNAH kSAntyAdipradAyakatvaguNAstaiH samRddhaM=samRddhimat yat pravacanaM = pravacanarUpaM jalaM tasya prarUpakaH = pradarzaka : - upadeSTA, tathA-sakalajanahitavidhAyakasvena= sakalalokAnAM janmajarAmaraNaduHkhavinAzarUpa hitakAritvena hetunA nyakkRtapIyUSa hitAmitaguNagaNAbhirAmamadhurAtimadhuragirA nyakkRtaM = tiraskRtaM pIyUSam = amRtaM yayA tAdRzI hitAmitaguNagaNAbhirAmA = hitAmita guNagaNAlaGkRtA madhurAtimadhurA ca yA gIH = vANI tayA sampanno = yuktazca bhaviSyatIti // 41 // 12 - devavimANasumiNaphalaM mUlam -- devavimANadaMsaNeNaM samavasaraNa rUvadavvaiDDisaMpannI kevalaNANAbhAvaiDDisapanno jagaAlaMvaNabhUo hogA / aneka prakAra ke nayarUpI mahAtaraMgoM se sundara bhaMgajAla jisake madhya meM sthita haiM, aise zrutadharmarUpI jala se bharA huA hogA / anityatA- azaraNatA Adi bhAvanArUpI nadiyoM ke kAraNa utpanna huI vRddhi se prApta hone vAle kSamApradAyakatva Adi guNoM se yukta pravacanarUpI jala kA pradarzaka hogaa| samasta janoM ke, janma, jarA, maraNa ke duHkhoM ke vinAza rUpa hita kA karttA hone se vaha amRta ko bhI mAta karane vAlI, fea evaM aparimita guNoM ke samudAya se yukta, madhura-atimadhura vANI se vibhUSita hogA ||sU0 41|| mAna ane niSkalaMka yazanA dhAraka thaze. syAdvAdanA bhaMgarUpI taraMgAnA pravataka thaze. aneka prakAranA nayarUpI mahAtara gAthI suMdara la'gajALa jenA madhyamAM rahela che, evA zrutadha rUpI jaLathI bharelA thaze. anityatA, azaraNutA Adi bhAvanArUpI nadIonA saMgamane kAraNe utpanna thayela vRddhithI prApta thanArA kSamA-pradAna bhAdi guNAvALA pravacana-rUpI jaLane pradazaka thaze. samagra leAkeAnA, janma, jarA, maraNanA duHkhAnA vinAzarUpa-hitakartA heAvAthI te amRtane paNa mahAta karanArI, hita ane aparimita guNNAnA samUhavALI, madhura-atimadhura vANIthI vibhUSita thaze. (sU0 41) Hao De kalpa maJjarI TIkA kSIrasAgara svamaphalam. ||503|| Best
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIkalpa kalpa maJjarI // 504 // TIkA devadevIviMdavaMdijjamANacaraNo bhavissai // 2042 // 12-devavimAnasvapnaphalam chAyA--devatrimAnadarzanena asau samavasaraNarUpadravyaRddhisampannaH kevalajJAnAdibhAvaRddhisampanno jagadAlambanabhUto devadevIndavandhamAnacaraNo bhaviSyati // 42 // TIkA--'devavimANadaMsaNeNaM' ityAdi / vyAkhyA spaSTA ||muu042|| 13-rayaNarAsisumiNaphalaM mUlam-rayaNarAsidaMsaNeNaM amU pANAivAyaviramaNAisattavIsaiaNagAraguNa-bArasavihatava-vAsIahiyasattadasasayabheyappameya-sattadasasaMjama-aTThArasasILaMgasahassAi-aNegaguNarayaNarAsirUvo bhvissi| aha ya-puccabhavovajjiyatitthayaranAmakammAilakkhaNaparamapuNNapanbhAreNa titthayaro khINAbhiNivohiyaNANAvaraNatta1 - khINasuyaNANAvaragattara - khINaohINANAvaraNatta3 - khINamaNapajjavaNANAvaraNatta4 - khINakevalaNANAvaraNatta5 - khINacakkhudaMsaNAvaraNatta6 - khINaacakkhudaMsaNAvaragatta7-khINaohIdaMsaNAvaraNatta8-khINakevaladasaNAvaraNatta9-khINanihatta10-khINanihAnidatta11-khINapayalatta12-khINapayalApayalatta13-khINavINaddhitta14khINasAyAveyaNijjata15-khINaasAyAveyaNijjatta16 - khINadaMsaNamohaNijjatta17-khINacarittamohaNijjatta18 devavimAnamA svapraphalam. 12-devavimAna ke svapna kA phala mala aura TIkA kA artha - 'devavimANadaMsaNeNaM' ityaadi| devavimAna kA svapna dekhane se vaha bAlaka samavasaraNa tathA aSTamahApAtihArya rUpa dravyaRddhi se sampanna hogaa| kevalajJAna Adi bhAva-Rddhi se sampanna hogaa| jagat kA AzrayabhUta hogA aura devoM tathA deviyoM ke samUha se bandita hogA |suu042|| // 504 // 12-1-vimAnanA nanu bhajana mAno artha-"devavimANadasaNeNaM " tyAha. -vimAnana svanAthI bhA4 samavasaraNa tathA aSTa-mahAprAtihArya rUpa dravyaRddhivALe thaze. kevaLajJAna Adi bhAvaRddhithI saMpanna haze. jagatanA AdhArarUpa thaze ane te tayA vInA samUhathI vanita thaze. (sU0 42).
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa // 505 // khINaneraiyAuyatta19-khINatiriyAuyatta20-vINamaNussAuyatta21-vINadevAuyatta22-khINamuinAmatta23-khANaasuhanAmatta24-khINauccagoyatta25-vINanIyagoyatta26-vINadANaMtarAyatta27-khINalAiMtarAyatta28-khINabhogaMtarAyatta 29-khINauvabhogaMtarAyatta30-vIgIriyaMtarAyatta31-ppabhiinANAvihaguNarayaNarAsI sAsao siddho bhavissai ||suu043|| 13-ratnarAzisvapnaphalam - chAyA-ratnarAzidarzanena asau prANAtipAtaviramaNAdisaptaviMzatyanagAraguNa-dvAdazavidhatapo-dUcazItyadhikasaptadazazata-bhedaprabhedasaptadazasaMyamA-STAdazazIlAGgasahasrAdyanekaguNaratnarAzirUpo bhaviSyati / ___ atha ca-pUrvabhavopArjitatIrthakaranAmakarmAdilakSaNaparamapuNyaprAmbhAreNa tIrthakaraH kSINAbhinivodhikajJAnA''varaNatva1-kSINazrutajJAnAvaraNatvara-kSINAvadhijJAnAvaraNatva3-kSINamanaHparyavajJAnAvaraNatva4-kSINakevalajJAnAvaraNasva5 ratnarAzisvamaphalama. 13-ratnarAzi ke svapna kA phala mUla kA artha-'rayaNarAsidasaNeNaM' ityAdi / ratna-rAzi dekhane se vaha bAlaka prANAtipAtaviramaNa Adi sattAIsa anagAra ke guNoM, bAraha prakAra ke tapoM, sattaraha sau bayAsI 'taNAvA' bheda-prabheda sahita satraha prakAra ke saMyama aura aThAraha hajAra zIlAMgoM Adi aneka guNarUpI ratnoM kI rAzi hogaa| isake atirikta-pUrvabhava meM upArjita tIrthakara-nAma-karma Adi puNya ke samUha se vaha tIrthakara hogaa| tathA 1-Abhinibodhika-jJAnAvaraNa kA kSaya, 2-zrutajJAnAvaraNa kA kSaya, 3-avadhijJAnAvaraNa kA kSaya, 4-manaHparyavajJAnAvaraNa kA kSaya, 5-kevalajJAnAvaraNa kA kSaya, 6-cakSurdarzanAvaraNa kA kSaya, 13-ratnarAzinA svapnanuM phaLa bhUgana bhartha-" rayaNarAsidasaNeNaM " yAha. 2na-zivAyI te mANa prAdAtipAtavirama Adi satyApIza mAranA gura, mA2 2i tapo, sttro| bhyAzI "taNAvA" -prameha sahita satta2 2nA saMyama ane aDhAra hajAra zIlAMge Adi aneka guNarUpI ratnone rAzi thaze. te uparAMta pUrvabhavamAM upArjita tIrthaMkaranAmakarma Adi puNyanA samUhathI te tIrthaMkara thaze, tathA (1) AbhiniSikajJAnAvaraNa kSaya, (2) zrutajJAnAvaraNane kSaya, (3) avadhijJAnAvaraNane kSaya (4) mana:paryavajJAnAvaraNa kSaya (5) kevaLajJAnAvaraNane kSaya // 505 // 8
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa -kSINacakSurdarzanAvaraNatva6-kSINAcakSurdarzanAvaraNatva8-kSINakevaladarzanAvaraNatva9-kSINanidratva 10-kSINanidrAnidratva11 -kSINapracalatva12-kSINamacalAmacalatva13-kSINastyAnarddhitva14-kSINasAtAvedanIyatva15-kSINAsAtAvedanIyatva16 -kSINadarzanamohanIyatva 17-kSINacAritramohanIyatva18-kSINanairayikA''yuSkatva19-kSINatiryagAyuSkatva20-kSINamanuvyAyuSkatva21--kSINadevA''yuSkatva22-kSINazubhanAmatva23-kSINAzubhanAmatva24-kSINoccagotratva25-kSINanIcagotratva26-kSINadAnAntarAyatva27-kSINalAbhAntarAyatva28-kSINabhogAntarAyasva29-kSINopabhogAntarAyatva30-kSINavIryAntarAyatva31-prabhRtinAnAvidhaguNaratnarAziH zAzvataH siddho bhaviSyati ||suu043|| // 506 // 7-acakSurdarzanAvaraNa kA kSaya, 8-avadhidarzanAvaraNa kA kSaya, 9-kevaladarzanAvaraNa kA kSaya, 10-nidrA kA kSaya, 11-nidrAnidrA kA kSaya, 12-acalA kA kSaya, 13-acalApracaLA kA kSaya, 14-styAnadi kA kSaya, 15-sAtAvedanIya kA kSaya, 16-asAtAvedanIya kA kSaya, 17-darzanamohanIya kA kSaya, 18-cAritramohanIya kA kSaya, 19-narakAyu kA kSaya, 20-tiryaMcAyu kA kSaya, 21-manuSyAyu kA kSaya, 22-devAyu kA kSaya, 23-uccagotra kA kSaya, 24-nIcagotra kA kSaya, 25-zubhanAma kA kSaya 26-azubha nAma kA kSaya, 27-dAnAntarAya kA kSaya, 28-lAbhAntarAya kA kSaya, 29-bhogAntarAya / kSamA 1 bhAgAntarAya ratnarAzikA kSaya, 30-upabhogAntarAya kA kSaya, 31-cIryAntarAya kA kSaya-ityAdi aneka prakAra ke guNarUpo ratnoM jasvamaphalama kI rAzi hogA, tathA zAzvata siddha hogA // 5043 // (6) yakSuHza nAvano kSaya (7) anya nA2no kSaya (8) adhiza nAvano kSaya (6) vnaavaraNane kSaya (10) nidrAne kSaya (11) nidrAnidrAno kSaya (12) pracalAne kSaya (13) pracalA pracalA kSaya (14) tyAnaddhine kSaya (15) sAtA vedanIyane kSaya (16) asaataavhniiyn| kSaya (17) zanamA nAyano kSaya (18) yAtrimA nAyanA kSaya (18) 24aayun| kSaya (20) yAyuno kSaya (21) mnussyaayune| kSaya (22) vAyunA kSaya (23) yagotramA kSaya (24) nAyagAnA kSaya (25) shulnaabhne| kSaya (26) azubhanAbhano kSaya (27) hAnAntarAyana kSaya (28) satarAyane kSaya (26) bhAgAntarAyane kSaya (30) upabhegAntarAya kSaya (31) vIryAntarAyane kSaya- ItyAdi aneka prakAranA guNarUpI ratnAne Izi the, ane ka si tharI (2043) For Private & Personal use Only // 506 // Jain Education for.jainelibrary.org
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 507 // MEANSWE EVEREC Jain Education Iional TIkA- ' rayaNarAsidaMsaNeNaM' ityAdi / ratnarAzidarzanena = ratnarAzisvamadarzanena asau bAla: mANAtipAtaviramaNAdisaptaviMzatyanagAraguNa - - dvAdazavidha tapo - - dvayazItyadhikasaptadazata bhedaprabheda - saptadaza saMyamA-STAdazazIlAGgasahasrAdyanekaguNaratna rAzirUpaH- tatra - prANAtipAtatriramaNAdisaptaviMzatyanagAraguNAH = prANAtipAtaviramaNam Adau yeSAM te saptaviMzati saMkhyA ye anagAraguNAH = sAdhuguNAste, tathA - dvAdazavidhatapaH - dvAdazavidham = anazanAdibhedena dvAdazaprakArakaM yattapastat, tathA - dvayazItyadhikasaptadazazatabhedaprabhedasaptadazasaMyamAH - dvayazItyadhikasaptadazazatAni = dvaya zItyadhikasaptazatAdhikaikasahasrasaMkhyakAH bhedaprabhedA yeSAM te tathAbhUtAH saptadazasaMyamAH = pRthivyajhe jo vAyu vanaspati - dvi-tri catuH - paJcendriyA -- jIva - prekSI - pekSA - pramArjanA - pariSThApanA - mano- vAkkAyasaMyamAH, tathA - aSTAdazazIlAGgasahasrANi== aSTAdazasahasrasaMkhyakAni zIlAGgAni, etAnyAdau yeSAM te ye'nekavidhA guNAsta evaM ratnarA zistadrUpaH = tadAkAro bhaviSyati / atha ca tathA ca- pUrvabhavopArjitatIrthakaranAmakarmAdilakSaNapuNyaprAgbhAreNa-pUrvabhave upArjito yaH tIrthakaranAmakarmAdilakSaNaH=tIrthakaranAmakarmagotrakarmarUpaH puNyaprAgbhAraH = puNyasamUhastena hetunA tIrthakaro bhaviSyati / tathAkSINAbhi nibodhikajJAnAvaraNatva 1 -- kSINazrutajJAnAvaraNatva 2 -- kSINAvadhijJAnAvaraNatva3---kSINamanaH paryavajJAnAvaraNatva4 TIkA kA artha - rayaNarAsidaMsaNeNaM' ityAdi / ratnoM ke rAzi kA svapna dekhane se vaha bAlaka prANAtipAtaviramaNa Adi sattAIsa prakAra ke sAdhu ke guNa, anazana Adi ke bheda se bAraha prakAra ke tapa, tathA 'taNAvA' nAma se lokabhASA meM prasiddha satraha sau bayAsI (1782) bheda-prabhedavAle satraha prakAra ke saMyamarUpa guNoM kI rAzi hogA / saMyama ke sattaraha bheda isa prakAra haiM- 1 - pRthvIkAyasaMyama, 2 - apkAyasaMyama, 3- tejaskAyasaMyama, 4 - vAyukAyasaMyama, 5 - vanaspatikAyasaMyama, 6 - dvIndriyasaMyama, 7 - trIndriyasaMyama, 8 - caturindriyasaMyama, 9 - paMve TIDaano artha' - ' rayaNarAsihaMsaNeNaM' ityAhi ratnAnA DhagasAnu' svapna mevAthI te bhAjaDa, prAthAtipAtavizbhAzu Ahi sattAvIsa ahAranA sAdhunA zukhe, anazana mahinA behavaDe bhAra aAranA tatha, tathA " taNAvA" nAbhathI leAkabhASAmAM prasiddha sattara sA yAMzI (1782) bheda-prabhedavALA sattara prakAranA sa`yamarUpa guNenA rAzi thaze. saMyamanA ruttara kSeha yA pramAthe che - (1) pRthvI DAyasaMyama (2) acchAyasaMyama (3) teksAsa yama (4) vAdhubhayasaMyama (gha) vanaspatiprAyasaMyama (9) dvIndriyasaMyama (7) zrIndriyasaMyama (8) aturindriyasaMyama kalpamaJjarI TIkA ratnarAzi svapnaphalam. // 507 // ww.jainelibrary.org.
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 508 // kSINakevalajJAnAvaraNatva5-kSINacakSurdarzanAvaraNatva-sINAcakSurdarzanAvaraNatva-kSINAvadhidarzanAvaraNatva8--kSINakevaladarzanAvaraNatva9-kSIganidrava10-kSINanidrAnidratva11-kSINapracalatva12-kSINapracalAmacalatva13-kSINastyAnarditva14 -kSINasAtAvedanIyatva15-kSINAsAtAvedanIyatva16-loNadarzanamohanIyatva17-loNacaritramohanIyatva18-kSINanairayikAyuSkatva19-kSINatiryagAyuSkatva20-kSINamanuSyAyuSkatva21-kSINadevAyuSkatvara2-kSINoccagotratva23-kSINanIcagotratva24-kSINazubhanAmatva25-kSINAzubhanAmatva26-kSINadAnAntarAyatva27-kSINalAbhAntarAyatva28-kSINabhogAntarAyatva29-kSIgopabhogAntarAyatva30-kSIgavIryAntarAyava31-prabhRti-nAnAvidhaguNaratnarAzi:-tatra-kSIgAbhinibodhi ndriyasaMyama, 10-ajIvasaMyama, 11-prekSAsaMyama (vana pAtra Adi kA eka bAra pratilekhana karanA) 12-upekSAsaMyama (bAra-bAra pratilekhana karanA) 13-pamArjanAsaMyama (upAzraya Adi ko pUMja kara kAma meM lAnA), 14-pariSThApanAsaMyama (mala, mUtra, jala Adi kisI bhI vastu ko jIvarahita bhUmi meM yatanA ke sAtha paraThanA), 15-mana:saMyama, 16-vacanasaMyama aura 17-kAyasaMyama / tathA vaha bAlaka aThAraha hajAra zIlAMgarUpa guNoM kI rAzi hogaa| isa prakAra vaha aneka guNarUpI ratnoM kI rAzi-rUpa hogaa| tathA vaha kSINaAbhinibodhikajJAnAvaraNatva (AbhinibodhikajJAnAvaraNa kA kSaya rUpa guNa) se lagAkara kSINavIryAntarAyatva taka ke pUrvokta ekatIsa Adi nAnA prakAra ke guNoM kI rAzi hogaa| ina ekatIsa guNoM meM kSINAbhinivodhikajJAnAvaraNatva (AbhinibodhikajJAnAvaraNa kA kSaya) se lekara ratnarAzira svamaphalam. (9) paMcendriyasaMyama (10) ajIvasaMyama (11) prekSAsaMyama (vastra-pAtra AdinuM ekavAra pratilekhana karavuM) (12) upekSA saMyama(vAra-vAra pratilekhana karavuM) (13) pramArjanA saMyama (upAzraya Adine pUjIne kAmamAM levA) (14) pariSThApanA saMyama (maLa, mUtra, jaLa Adi kaI paNa vastune javarahita bhUmimAM yatanAnI sAthe parAThavI (15) manaHsaMyama (16) vacanasaMyama (17) kAyasaMyama. tathA te bALaka aDhAra hajAra zIlAMga rUpa guNonI rAzi thaze. A rIte te aneka guNarUpI neno rAzi thaze. te sivAya te pUrvabhavamAM tIrthaMkaranAmagotrakarmanA upArjana rUpa parama puNyanA prabhAvathI tIrthakara thaze. A tathA te kSINaabhinibAdhikajJAnAvaraNatva (AminibedhikajJAnAvaraNane kSaya rU5 gugu)thI laIne kSINavIryontarAyatva sudhInA pUrvokata ekatrIsa guNomAM kSINa AbhinibaMdhijJAnAvaraNatva (AminibedhikajJAnAvaraNane che // 508 // "
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kajJAnAvaraNatvAdi-kSINakevalajJAnAvaraNatvAntAHpaJcavidhajJAnAvaraNIyakSINatvarUpAH paJcaguNAH, kSINayakSadarzanAvaraNavAdi-kSINastyAnaddhitvAntAH navavidhadarzanAvaraNIyakSINatvarUpA navaguNAH, kSINasAtAvedanIyatvakSINAsAtAvedanIyatve dvividhavedanIyakSINatvarUpe dvau guNau, kSINadarzanamohanIyatva-kSINacAritramohanIyatve dvividhamohanIyakSINatvarUpe dvau guNau, kSINanairayikAyuSkatvAdikSINadevAyuSkatvAntAzcaturvidhAyuHkSINatvarUpAzcatvAro guNAH, kSINazubhanAmatva-kSINAzubhanAmatve dvividhanAmakarmakSINatvarUpe dvau guNau, kSINocagotratva-kSINanIcagotratve dvividhagotrakarmakSINatvarUpe dvau guNau, kSINadAnAntarAyatvAdikSINavIryAntarAyatvAntAH paJcavidhAntarAyakSINatvarUpAH paJca guNAH-ityete ekatriMzata kalpa sUtre maJjarI // 509 // TIkA bhAra kSINakevalajJAnAvaraNatva taka ke pA~ca guNa, pA~ca prakAra ke jJAnAvaraNa karma ke kSaya rUpa haiN| kSINacakSurdarzanAvaraNatva se lekara kSINastyAnaditva taka ke nau guNa, nau prakAra ke darzanAvaraNIya karma kI kSINatA-rUpa haiN| kSINasAtAvedanIyatva aura kSINa-asAtAvedanIyatva, do prakAra ke vedanIya karma kI kSINatA-rUpa haiN| kSINadarzanamohanIyatva aura kSINacAritramohanIyatva, ye do guNa do prakAra ke mohanIya karma kI kSINatArUpa haiN| kSINanarakAyuSkatva se lekara kSINadevAyuSkatva taka ke cAra guNa, Ayukarma kI kSINatArUpa haiN| kSINazubhanAmatva aura kSINa-azubhanAmatva ye do guNa, do prakAra ke nAmakarma kI kSINatA-rUpa haiN| kSINocagotratva aura kSINanIcagotratva ye do guNa, do prakAra ke gotrakarma kI kSINatA-rUpa haiN| kSINadAnAntarAyatva se lekara mINavIryAntarAyatva taka ke pA~ca guNa, pA~ca prakAra ke antarAya karma kI kSINatA-rUpa haiN| yaha ekatIsa ratnarAzisvamaphalam. kSaya)thI laIne pINukevaLajJAnAvaraNatva sudhInA pAMca guNa, pAMca prakAranA jJAnAvaraNa kamanA kSayarUpa che. kSINacakSuddazanAvaraNutvathI laIne kSINAnaddhiva sudhInA nava guNa, nava prakAranA darzanAvaraNIyakamanI kSINutArUpa che. kSINasAlAvedanIyatva ane kSINuasAtavedanIyatva, be prakAranA vedanIya kamanI kSINutArUpa che. kSINudarzanamehanIyatva ane kSINacAritramehanIyatva, e be guNa be prakAranA mehanIyakamanI kSINatArUpa che. kSINanarakAyuSkatvathI laIne kSINudevAyuSyatva sudhInA cAra guNa, AyukamanI kSINatArUpa che. kSINuzubhanAmatva ane kSINaazubhanAmatva e be guNa, be prakAranA nAmakamanI kSINatArUpa che. kSINacatratva ane kSINanIcagAtratva e be guNa, be prakAranA gotrakamanI kSINutArUpa che. kSINudAnAntarAyatvathI laine kSINuvIyantarAyatva sudhInA pAMca guNa, pAMca prakAranA antarAya kamanI kSINutArUpa che. A ekatrIsa guNa siddhAvasthAnI prAptinA samaye eka sAthe // 509 // NEES Jain Education national
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 510 // siddhAvasthAprAptikAle yaugapadyena sthAyino guNAH, tatprabhRtayo ye nAnAvidhaguNAH = anekaprakArakA guNAsta eva ratnAni teSAM rAziH samUhaH- tatsadRzaH san zAzvataH siddho bhaviSyati // sU043 // 14- niddhUmasihisumiNaphalaM mUlam -- niddhUmasihidaMsaNeNaM amU sihibva pUo pAvago ya bhavissai / jhANANaleNa aNAikAlI - sohissA / sukajhANa-vighaDiya - ghaNaghAikammamalapaDalo - lusiya-vimala ke valaNANAloeNa jahavaTTiyA - sesa-bhUyabhavanbhAvi - bhAva -sahAvA - vabhAsago bhavissai / viviha- kaThiNa - kaThiNayara-kaThiNatamA - bhiggaha- nANAviha - ghoratavacaraNeNa daDhighaNa- niddhUma - jaliya - huyavaha- sarisateo bhavovaggAhikammakkhavaga-lessAtIya- appakaMpa - paramanijjarAkAraNa-muhumakiriyaaniyaTTiNAma - taiyasukajjhANeNa nissesiyakammamalakalaMko avAttasuddhaniyasahAvo uDDhagaipariNAmo devamaNussatiriya- ghaNa- ghaNAghaNa-kaya-nANAviha-uvasagga- vAri-hArA raya- appaDihayajjhANasiho nivvA yadvANadviyaaffrent for uDDhagAmI bhavissai // 044 // nirdhUmazikhisvapnaphalam chAyA -- nirdhUmazikhidarzanena asau zikhIva pUtaH pAvakazca bhaviSyati / dhyAnAnalena anAdikAlInAtmamalaM zodhayiSyati / zukladhyAna - vighaTita-ghanaghAtikarmamalapaTalo- lasita - vimala kevalajJAnAlokena yathAvasthitAguNa siddhAvasthA kI prApti ke samaya meM eka sAtha rahanevAle haiN| inake atirikta aura bhI jo nAnA prakAra ke guNa haiM, una guNarUpI ratnoM kI rAzi hokara vaha zAzvata siddha hogA ||6043 || 14- nirdhUma agni ke svapna kA phala mUla kA artha - 'niddhamasihidaMsaNeNaM' ityAdi / nirdhUma agni ke dekhane se vaha agni ke samAna pavitra aura pAvaka - pAvanakarttA - hogaa| vaha dhyAnarUpI agni se anAdikAlIna Atmika mala kA zodhana karegA / zukladhyAna se rahenArA che. te uparAMta bIjA paNa vividha prakAranA guNA che te guNurUpI ratnAnI rAzi thaine te zAzvata siddha thaze. (sU0 43) 14-nirdhama agninA svapnanuM phaLa bhUsanA artha - nimasihidasaNeNaM' ityAdi. nighUbha agni svapna letA prema samannaya thAya che haiM, Aja, magni samAna pavitra, blasyabhAna, bhane pAvana to janaze. int bumpe kalpa 'maJjarI 'TIkA nirdhUmAgnisvapnaphalam. // 510 //
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 511 // zeSa-bhUtabhavadbhAvi-bhAva-svabhAvA-bhAsako bhvissyti| vividha-kaThina-kaThinatara-kaThinatamA-bhigraha-nAnAvidha-ghoratapazcaraNena dagvendhana-nidhUma-jvalita-hutavaha-sadRzatejA bhavopagrAhikarmakSapaka-lezyAtItA-prakampa-paramanirjarAkAraNasUkSmakriyAnivaninAma-tRtIyazukladhyAnena nizzeSitakarmamalakalaGkaH avAptazuddhanijasvabhAvaH UrdhvagatipariNAmo devamanuSyatiryagghanAghanakRta-nAnAvidhopasargavAridhArArayA'-pratihatadhyAnazikho nirvAtasthAnasthitAgnizikheva urvagAmI bhaviSyati // muu044|| . usake ghanaghAtiyA karmoM kA kSaya ho jAyagA aura usa karmamala ke paTala ke kSaya se kevalajJAna utpanna hogaa| kevalajJAna ke dvArA vaha bhUta-vartamAna aura bhaviSyat-kAlIna samasta padArthoM ke svabhAva kA jJAtA hogaa| vividha prakAra ke kaThina, kaThinatara aura kaThinatama abhigraha karake tathA nAnA prakAra kA tapazcaraNa karake, jala cukA hai Idhana jisakA aura isa kAraNa jo dhUmarahita ho gaI hai aisI jAjvalyamAna agni ke samAna tejomaya hogaa| bhava ke kAraNabhUta karmoM kA kSaya karanevAle, lezyA se atIta, avicala aura parama nirjarA ke kAraNa mUkSmakriyA'nivarti nAmaka tIsare zukla dhyAna ke bala se samasta karma-malarUpo kalaMka kA anta kregaa| zuddha svabhAva ko prApta kregaa| UrdhvagatirUpa-pariNamamavAlA hogaa| deva, ma nighUmAgnikA svamaphalam. dhyAnarUpI agni dvArA, anAdikALanuM AtmAnuM malinapaNuM zodhavAmAM Avaze. zukala dhyAna dvArA, ghanaghAti kamane kSaya thaze. A kamaMDala dUra thavAne kAraNe, kevaLajJAna utpanna thaze. A saMpUrNa jJAna dvArA, traNe kALanA samasta padArthonA svabhAvane jANaze. vividha prakAranA kaThina ane kaThinatara temaja kaThinatama abhigraha karIne ane te uparAMta nAnA prakAranuM tapazcaraNa AdarIne, jAjavayamAna agni samAna, A bAlaka tejomaya banaze. bhavanA kAraNuM bhUta kamene kSaya karaze, vezyA-rahita banaze, avicaLa paNa thaze. zukala dhyAnane trIjo pAye parama nirjarAnuM kAraNuta che. A pAyAmAM sUkSmakriyAne sUkSama aMza anivRttipaNe hoya che. A "pAyA'mAM ananta kamene kSaya thAya che. A bALaka, uparanA zukala dhyAnanA trIje pAye ArUDha thaze. ne kamaMkalaMkane sadaMtara dUra karaze. zuddha svabhAvanI prApti sAthe, urdhvagati rUpa pariNamana vALe paNa thaI raheze. // 51 // Jain Education national
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa maJjarI // 512 // TokA-'nimasihidaMsaNeNaM' ityAdi / nirdhUmazikhidarzanena-dhUmarahitAgnisvapnadazanena asau bAlaH zikhIva-agniriva pUtaH pavitraH pAvakaH anyeSAM pavitrakArakazca bhaviSyati / tathA-dhyAnAnalena-dhyAnarUpeNAgninA anAdikAlInAtmamalam-anAdikAlInam anAdikAlAdAgataM yadAtmamalaM-jJAnAvaraNIyAdikaM tat zodhayi- kalpaSyati apnessyti| tathA-zukladhyAna-vighaTita-ghanaghAti-karmamala-paTalo-llasita-vimalakevalajJAnAlokena-zukladhyAnena vighaTitam = apasAritaM yad ghanaghAtikarmamalapaTalaMghanaghAtikarmamalacayastena ullasitam-udagataM yada vimala TIkA kevalajJAnaM tasya Alokena-prakAzena yathAvasthitAzeSabhUtabhavadbhAvi-bhAva-svabhAvAvabhAsakaH-yathAvasthitAH yAthAtathyena sthitA ye bhUtabhavadbhAvinA traikAlikAH bhAvAH padArthAH, teSAM yaH svabhAvaH tasya avabhAsaka: prakAzako manuSya tathA tiyaMca-rUpI saghana meghoM dvArA barasAI jAnevAlI aneka prakAra ke upasarga-rUpI jala kI / dhArAoM se bhI usake dhyAna kI zikhA bujha nahIM skegii| vaha vAyu-vihIna sthAna meM sthita agnizikhA ke samAna UrdhvagAmI hogA ||suu044|| TIkA kA artha-niddhamasihidasaNeNaM' ityAdi / nirdhUma agni kA svama dekhane se vaha bAlaka agni ke samAna svayaM pavitra karanevAlA hogaa| dhyAnarUpI agni se, anAdi se cale Aye jJAnAvaraNIya Adi Atmika mala ko nidhamAgnidUra kregaa| zukladhyAna ke prabhAva se ghAtika karma-mala ke samUha ko naSTa karane se utpanna hue nirmalA svamaphalam . kevala jJAna ke prakAza se yathArtharUpa se samasta bhUta, vartamAna tathA bhAvI bhAvoM-padArthoM ke svabhAva ko jAnanevAlA hogaa| tathA aneka prakAra ke kaThina, kaThinatara aura kaThinatama abhigrahoM (niyama-vizeSoM) kA deva-manuSya-tiryaMca dvArA, saghana meghanI mAphaka varasAvavAmAM AvatI upasagarUpI jhaDIethI paNa, A e bAlakanI dhyAnarUpI agni bujhAze nahiM. jema vAyu vinAnA sthaLamAM, agni zikhA urdhvagAmIja hoya che. tema A bAlaka paNa. urdhvagAmI banaze. (sU044) Ano artha-niddhamasihidasaNeNa' tyA nibha (dhubhADA 2hita) bhaninu vAzImA pote bhaninA je pavitra haze ane bIjAne pavitra karanAre haze. dhyAnarUpI agni vaDe anAdi kALathI cAlyA AvatA jJAnA // 512 // varaNIya Adi Amika melane dUra karaze. zukala yAnanA prabhAvathI ghAtikakama-maLanA samUhane nAza karavAthI utpanna thayelA nirmaLa kevaLajJAnanA prakAzathI yathArtharUpathI samasta bhUta, vartamAna tathA bhaviSyanA bhAve-padArthonA svabhAvane jANanAre thaze. tathA aneka prakAranA kaThina, kaThinatara ane kaThinatama abhigraho (khAsa niyamonuM tathA vividha dezo
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 513 // Jain Education Int bhaviSyati / tathA - vividha - kaThina - kaThinatara- kaThinatamA - bhigraha - nAnAvidha - ghora tapazcaraNena - vividhAH = anekavidhA ye kaThinakaThinatarakaThinatamAH abhigrahAH, tathA - nAnAvidhAni - ghorANi - duzcarANi ca yAni tapAMsi teSAM caraNena= AcaraNena hetunA dagdhendhana-nirdhUma-jvalita hutavaha- sadRzatejAH - dagdhAni =jvalitAniyAni indhanAni tatra sthito dhUmavarjito jvalitaH=pradIpto yo hutavahaH agniH, tatsadRzaM tejo yasya sa tathA - jAjvalyamAna- nirdhUma-hisadRza ityarthaH, tathA-bhavopagrAhi-karmakSapaka- lezyAtItA-prakampaparamanirjarAkAraNa sUkSmakriyA'nivarti-nAmatRtIyazukladhyAnenabhavopagrAhINi=bhavakAraNAni yAni karmANi teSAM kSapakaM kSayakAri lezyA'tItam = lezyA'tikrAntam amakampam = avicalaM paramanirjarAkAraNam = AtyantikanirjarAyAH kAraNaM sUkSmakriyA'nivarttinAma - makSmA kriyA vAGmanoyoganirodhe satyapi sUkSmakAyayogasya nirodhAbhAvAd yatra tat sUkSmakriyaM taccAdaH anivartti = pravardhamAnatarapariNAmAdravyAvarttanazIlaM ca, tannAma yasya tattathAvidhaM yat tRtIyazukladhyAnaM tena karaNabhUtena nizzeSitakarmamalakalaGka: tathA vividha bhA~ti ke ugra tapoM kA AcaraNa karake dahakatI huI aura dhama se rahita agni ke samAna tejasvI hogaa| vaha saMsAra arthAt janma-maraNa ke kAraNabhUta karmoM kA kSaya karanevAle, zyA (kaSAya se yukta yoga kI pravRtti) se rahita avicala, utkRSTa nirjarA ke hetu 'sUkSmakriyA'nivarti' nAmaka zukladhyAna ke tIsare pAye se samasta karmamalarUpI kalaMka kA kSaya kara degA / vacana aura mana kA nirodha ho jAne para sUkSmakAyayoga kA nirodha na hone se sUkSma kriyA hI zeSa raha jAtI hai, isaliye vaha dhyAna sUkSmakriya kahalAtA hai| usa avasthA meM pariNAmoM kI dhArA tIvratA ke sAtha bar3hatI hI calI jAtI hai, ata eva vaha dhyAna anivarttanazIla hotA hai / isa kAraNa vaha sUkSmakriya - anivarttidhyAna kahalAtA hai / isa dhyAna se samasta prakAranA ugra tapanuM AcaraNa karIne saLagatI ane dhumADA vinAnI agni jevA tejasvI thaze. te sasAra eTale janma-maraNanA kAraNabhUta karmanA kSaya karanAra thaze. ane lezyA (kaSAyavALI ceAganI pravRtti)thI rahita, avicaLa, niSTa nirAnu ra " sukSmakriyA'nivartti " nAmanAM zuddha dhyAnanA zrI pAyAthI samasta bha bha ithI kalaMkaneA kSaya karI nAkhaze. vacana ane manane nidha thaI jatAM sUkSma kAyayeAganA nirodha na hovAthI sUkSma kriyA rahe che, tethI te dhyAna sUkSmakriya kahevAya che. te avasthAmAM pariNAmeAnI dhArA tIvratAnI sAthe vadhatI ja jAya che, tethI te dhyAna anivattanazIla hoya che. te kAraNe te sUkSmakriya-anivatti dhyAna kahevAya che. te dhyAnathI sarve kalpa maJjarI TIkA nirdhUmAgnisvapnaphalam. // 513 // w.jainelibrary.org
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 514 // nizzeSitaH sarvathA vinAzitaH karmamalakalaGkI yena sa tathA bhavabhavAntarA''tmasaMlagnakarma paramparAyAH sarvathocchedaka ityarthaH, ata eva - avAptazuddhanijasvabhAvaH - avAptaH samprAptaH zuddhaH vAstaviko nijasvabhAvo yena sa tathAAtmasvabhAvapariniSThita ityarthaH, tathA UrdhvagatipariNAmaH - Urdhvo gatipariNAmo yasya sa tathA siddhigatipariNAmayukta ityarthaH, tathA devamanuSya tiryag ghanaghanAghana kRtanAnAvidhopasarga-vAridhArA-rayA'pratihatadhyAnazikhaH - tatradevamanuSyatiryazca eva ghano nibiDo ghanAghano-meghaH, tatkRtA yA nAnAvidhAH =anekaprakArA upasargavAridhArAH = upasargarUpajaladhArAH, tAsAM yad rayaH= vegastenApi zrapratihatA - anupazAntA dhyAnazikhA dhyAnarUpA jvAlA yasya sa tathAbhUtaH san nirvAtasthAnasthitAgnizikheva - nirvAtasthAne = vAtasaMcAravarjite sthale yo'gnistasya yA zikhA jvAlA seva UrdhvagAmI= UrdhvagamanazIlo bhaviSyatIti | | 044 // // iti tRtIya vAcanA // mUlam - tara NaM sA tisalA khattiyANI haDatuDA cittamANaMdiyA karayalapariggahiyaM sirasA''vattaM matthae aMjaliM kaTTu evaM vayAsI - evameyaM harisavasavisappamANahiyayA sAmI ! tadameyaMsAmI ! karmoM kA kSaya ho jAtA hai| isa dhyAna ke dvArA vaha bAlaka bhI AtmA ke zuddha svarUpa ko prApta kara legA, arthAt AtmA ke asalI svarUpa meM sthita ho jAyagA / tatpazcAt vaha siddhigati pariNAma vAlA hogA / deva, manuSya aura tiryaMca rUpI savana meghoM ke dvArA kI gaI aneka prakAra ke upasargarUpI jaladhArAoM ke vega se bhI usake dhyAna kI lau zAnta nahIM hogii| jaise vAyu ke saMcAra se rahita sthAna meM sthApita kI huI agni zikhA Upara kI aura bar3hatI hai, usI prakAra vaha bhI Urdhvagamana zIla hogA arthAt siddha gatigAmI hogA | | 044 // // iti tRtiya vAcanA // karmonA kSaya thaI jAya che. A dhyAna vaDe te khALaka paNa AtmAnA zuddha svarUpane prApta karaze. eTale ke AtmAnA asalI svarUpamAM AvI jaze. tyArabAda te siddhigati pariNAmavALe thaze. deva, manuSya ane tiyA~ca rUpI saghana meghAnA vaDe karAyela aneka prakAranA upasargo rUpI jaLa dhArAnA vegathI paNa tenA dhyAnanI laganI zAnta nahI thAya. jema vAyunA saMcAra vinAnI jagyAe rAkhelI agnizikhA uparanI bAju vadhe che, eja rIte te paNa urdhvagamanazIla, thaze eTale ke siddhagatigAmI thaze. (s044) iti tRtiya vAcanA kalpa maJjarI TIkA nirdhUmAgnisvanaphalam. // 514 //
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 515 // Jain Education Inte avitahameyaM sAmI ! asaMdiddhameyaM sAmI ! icchiyameyaM sAmI ! paDicchiya meyaM sAmI ! icchiyapaDicchiyameyaM sAmI ! sacce NaM esa zraTTe se jaheyaM tunbhe vadahati kaTTu te sumiNe sammaM paDicchara, paDicchittA siddhattheNaM rannA anbhaNunnAyA samANI nAnAmaNirayaNabhatticittAo bhaddAsaNAo aTThe, abbhuTTittA aturiya-macavala - masaMbhaMtAe avilaMbiyAe rAjahaMsasarisIe gaIe jeNeva sae sayaNagihe teNeva uvAgacchara, uvAgacchittA mA NaM ime eyArUvA mahAmumiNA zrannehiM pAvasumiNehiM paDihammimuci kaTTu devagurudhammasaMbaddhAhiM pasatyAhiM dhammiyAhiM kahAhiM dhammajAgariyaM jAgaramANI virai ||045 || kRtvA chAyA - tataH khalu sA trizalA kSatriyANI hRSTatuSTA cittAnanditA harSa - zavisarpaddhRdayA karatalaparigRhItaM zirasyAvarta mastake'JjaliM evamavAdIt-evametat svAmin! tathyametat svAmin ! avitathametat svAmin! asandigdhametat svAmin! iSTametat svAmim ! pratISTametat svAmin ! iSTa pratISTametat svAmin ! satyaH khalu eSo'rthaH tad yathaitad yUyaM vadatha iti kRtvA tAna svamAn samyak pratIcchati, pratISya mUla kA artha- 'tae gaM sA' ityAdi / tatpazcAt trizalA kSatriyANI, siddhArtha rAjA ke pAsa se isa artha (phala) ko sunakara, samajhakara harSita aura santuSTa huii| usakA citta Anandita huA / harSa se usakA hRdaya vikasita ho gyaa| usane donoM hAtha jor3a kara mastaka para Avarta evaM aMjali karake isa prakAra kahA - he svAmin! aisA hI hai / he svAmin ! yaha satya hai / he svAmin! yaha asatya nahIM hai / he svAmin ! ApakA kathana sandeha - rahita hai / he svAmin ! yaha iSTa hai / he svAmin ! yaha punaH punaH iSTa hai / he svAmin! yaha eka bAra aura bAra-bAra iSTa hai| Apa jo kahate haiM so artha satya hI hai|' isa prakAra kahakara vaha una svapnoM bhUlanA artha - 'tapaNaM sAM' ityAhi siddhArtha zabda pAsethI, svapnailo layI, trizalA rAkhI, ghI harSita ane saMtuSTa thaI. tenuM citta AnaMda pAmyuM. ha thavAthI hRdaya paNa phUlAyuMne mana praphullita thayuM. be hAtha joDI, mastaka para aMjalI karI, kheAlI-hai svAmin! tame kaheA che te pramANe che, kharekhara satya che. jarA paNa asatya, nathI. ApanuM kathana saMdeharahita che. temaja iSTakArI che. svapna artha kharAkhara che. Ama kahIne, kalpa maJjarI TIkA trizalAyAH svamApatidhAtArtha jAgaraNam. // 515 // .
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 516 // maJjarI TIkA siddhArthena rAjJA'bhyanujJAtA satI nAnAmaNiratnabhakticitrAd bhadrAsanAdabhyuttiSTati, abhyutthAya atvarita macamAla masaMbhrAntayA avilambitayA rAjahaMsasadRzyA gatyA yatraiva svakaM zayanagRhaM tatraiva upAgacchati, upAgamya mA khalu ime etadrapAH mahAsvamAH anyaiH pApasvamaiH pratighAtiSateti kRtvA devagurudharmasaMbaddhAbhiH prazastAbhiH dhArmikIbhiH kathAmiH kalpadharmajAgarikAM jAgratI viharati // 1045 // TIkA-'tae NaM sA ityAdi / tataH svamaphalazravaNAnantaraM sA trizalA kSatriyANI hRSTatuSTA cittAnanditA harSavazavisarpaddhadayA-eSAM padAnAM vyAkhyA trizalAsvamadarzanAntara ekonatriMzata sUtre gateti tto'vseyaa| karatala rigRhItaM-karatale istatale parigRhIte saMyojite yatra taM, zirasyAvarta-zirasi-mastake Avartyate pradakSiNatayA bhrAmyata iti zirasyAvartastam ! zirasi pradakSiNatayA bhrAmyamANam aJjaliM mastake zIrSa kRtvA evaM vakSyamANam ke phala ko samyak prakAra se svIkAra karatI hai aura svIkAra karake nAnA prakAra ke maNi-ratnoM kI racanA ke kAraNa anupama bhadrAsana se uThatI hai| uTha kara tvarA-rahita-capalatA-rahita aura saMbhrama-rahita, vilaMba rahita suMdara rAjahaMsI samAna gati se jahA~ apanA zayanAgAra hai, vahA~ AtI hai| vahA~ Akara 'yaha isa prakAra nighUmAgnike mahAsvapna anya pApa-svapnoM se ghAta ko prApta na ho jAe~ aisA vicAra kara deva, guru aura dharma mae svapraphalam. saMbaMdhI prazasta dharmamaya kathAoM kA avalaMbana karake dharma-jAgaraNA karatI huI vicaratI hai // 045 // TIkA kA artha-'tae NaM sA' ityaadi| svapnoM kA phala sunane ke pazcAt vaha trizalA kSatriyANI, rAjA siddhArtha ke samIpa pUrvokta svamoM kA phalarUpa artha sunakara aura hRdaya meM dhAraNa karake hRSTa-tuSTa huii| usake citta meM asIma Ananda utpanna huaa| harSa ke kAraNa usakA hRdaya khila utthaa| usane donoM hAtha jor3a kara mastaka para Avarta karatI huI-aMjali karake isa prakAra kahA-he svAmin ! Apa jo kahate samyaka prakAre, tenA phalene svIkArIne, maNimaya ratnathI racAyela bhadrAsana uparathI, te ubhI thaI, capalatA rahita lebhA vinAnI rokANa vagaranI ane vilaMba vagaranI rAjahaMsInI jevI gatithI cAlatAM cAlatAM, pitAnA zayanAgAramAM AvI pahoMcI. AvA sarvotkRSTa phala ApanArA mahAsvane, anya pApa-svanethI AvAI na jAya, bhUMsAI na jAya-mATe // 516 // rAtrIno bAkIne vakhata, deva-guru-dharma saMbaMdhI kathAonuM smaraNa karavAmAM gALI jAgRta rahI. (sU045) n| matha-'tapa NaM sAtyAhi. 21nAnu bhanyo pachI nizA kSatriyA, 64-tiSa pAbhI. tena cittamAM apAra AnaMda thayo. harSane lIdhe tenuM hadaya khIlI uThayuM. teNe banne hAtha joDIne mastaka para Avata paikI .
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa ra kalpamaJjarI // 517 avAdI abravIta-evametat svAmin ! he svAmin ! yad bhavAn vadati tadevamevAsti, tathyametat svAmin != he svAmin ! bhavatA yaduktaM tattathaiva, avitathametat svAmina ! he svAmin ! bhavaduktametatsarva satyameva, asandigdhayetat svAmin ! = he svAmin ! etad bhavaduktaM vacanam asandigdhaM dezazaGkAsarvazaGkArahitam , athavA evametat svAmin ! =he svAmin ! yathA bhavantaH kathayanti etat evameva, anena pativacane vizvAsaH suucitH| etadeva sphuTatayA pratipAdayitumAha-tathyametat svAmin ! he svAmin ! yathA bhavantaH pratipAdayanti etattathyameva, anenAnvayamukhena pativacane vizvAsaH mucitH| atha vyatirekamukhena tamAha-avitathametat svAmina ! = he svAmin ! yad bhavantaH kathayanti etat avitadham-na vitatham-satyamevetyarthaH, anena vitathavAbhAvataH pativacane vishvaaso'bhihitH| tathA-asandigdhametat svAmin ! =he svAmin ! bhavadvacanam asandigdham sandeharahitama, anena sandehAbhAvato vizvAsaH suucitH| tathA-iSTametat svAmin ! he svAmin ! etadbhavaduktaM vacanamasmAbhirvAJchi TIkA haiM so aisA hI hai| he svAmin ! Apane jo kahA so satya hai| he svAmin ! ApakA kathana asatya nahIM hai| he svAmin ! ApakA kathana saba zaMkAoM se rahita hai| athavA-'Apa jo kahate haiM so aisA hI hai| isa kathana se pati ke vacana meM vizvAsa bhUcita kiyA gayA hai| isI kathana ko spaSTarUpase pratipAdana karane ke lie Age ke pada diye gaye haiN| 'Apane jo kahA so satya hai' isa kathana dvArA vidhirUpa se pati ke vacanoM meM vizvAsa prakaTa kiyA gayA hai| 'asatya nahIM hai isa kathana dvArA niSedharUpa meM vizvAsa prakaTa kiyA gayA hai| 'Apa jo kahate haiM so asatya-nahIM hai, arthAt satya hI hai| isa prakAra asatyatA kA niSedha batalAkara pati ke vacana meM vizvAsa sUcita kiyA gayA hai| 'Apa kA kathana saba zaMkAoM se rahita hai| trizalAyAH svamaphalaviSaye vizvAsaprakaTanam. 12-Aaral szana bhApramANe 4dhu-De nAtha! Apabho me che. nAya! bhAratasatya cha. he nAtha! ApanuM kahevuM asatya nathI. tenAtha! ApanuM kathana sarva zaMkAothI rahita che. athavA-"A5 je kahe che temaja che" A kathanathI patinA vacanamAM vizvAsa sUcita karAya che. Aja kathanane spaSTa rIte sAbita karavAne mATe AgaLanA pade ApyA che. "Ape je kahyuM te satya che A kathana dvArA vidhirUpathI patinAM vacanamAM vizvAsa pragaTa karAyA che. asatya nathI" A kathana vaDe niSedharUpamAM vizvAsa pragaTa kare che. "Apa je kahe che te asatya nathI eTale ke satya ja che" A rIte asatyatAne niSedha darzAvIne patinA vacanamAM vizvAsa sUcita karAyo che. "ApanuM // 517 //
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa tameva, pratISTametat svAmin ! =he svAmin ! etat bhavavacanaM punaH punariSTam , iSTamatISTametat svAmin ! =he svAmina ! etad bhavavacanam iSTamatISTobhayarUpaM vartate, eSo'rthaH satyaH yathArthaH khalu-nizcayena vartate, tadetat yathA yena prakAreNa yUyaM vadatha iti kRtvA-evamucyA sA tAn svadRSTAn svamAna samyaka pratIcchati-svIkaroti, pratISya-svIkRtya siddhArthena rAjJA'bhyanujJAtA=AjJaptA satI nAnAmaNiratnabhakticitrAt-nAnAmaNiratnAnAm anekavidhavaiDUryAdimaNivAdirasnAnAM yA bhaktayo-racanAvizeSAH, tAmizcitrAta adbhutAt bhadrAsanAt abhyuttiSThati, abhyutthAya "atvaritamacapalamasaMbhrAntayA avilambitayA rAjahaMsasadRzyA gatyA" eSAM vyAkhyA prAgabhihitA trizalAsvapnAnantaramUtra, tato'vaseyA, yatraiva svakaM-nijaM zayanagRhaMzayanabhavanaM tatraiva upAgacchati, upAgamya= // 518 // isa kathana dvArA sandeha ke abhAva se vizvAsa sUcita kiyA gayA hai| tathA he svAmin ! ApakA kathana iSTa hai-hamAre lie abhilaSita hai| he svAmin ! ApakA kathana pratISTa hai-bAra vAra iSTa hai| he svAmin ! ApakA kathana iSTa bhI hai aura pratISTa bhI hai| yaha kathana nizcaya hI satya hai, jo Apa kahate haiN| isa prakAra kahakara trizalA apane dekhe hue svapnoM ko samyak prakAra se svIkAra karatI hai| svIkAra karake rAjA siddhArtha kI AjJA pAkara vaha nAnA prakAra ke vaiDUrya Adi maNiyoM aura hIrA Adi ratnoM kI racanA se adbhuta bhadrAsana se uThatI hai aura tvarA-rahita, zArIrika capalatA se rahita, saMbhrama se rahita, vilambarahita rAjahaMsI sarIkhI suMdara gati se jahA~ apanA zayanagRha hai, vahA~ AtI hai| vahA~ Akara 'yaha gaja zilA svamaphalaviSayevizvAsaprakaTanam. kathana badhI zaMkAothI rahita che" A kathana dvArA saMdehanA abhAvathI vizvAsa sUcita karAve che. tathA he nAtha! ApanuM kathana iSTa che. amAre mATe abhiSita (abhilASA pUrNa karanArU) che. he nAtha! ApanuM kathana pratISTa che. vAraMvAra ISTa che. he nAtha ! A5nuM kathana ISTa paNa che ane pratISTa paNa che. A5 je kahe che te kathana cokakasa satya ja che. A pramANe mahIne trizalA devI pite eyelAM svapnanA phaLane sArI rIte svIkAra kare che. svIkAra karIne rAja siddhArthanI AjJA meLavIne te vividha prakAranA vairya Adi maNuo ane hIrA Adi 2nI 2canAthI adabhuta bhadrAsana uparathI uThe che ane utAvaLa vinA, zArIrika capaLatA vinA, saMjama vinA, vilaMba vinA, rAjahaMsI jevI apratiruddha gatithI, jyAM potAnuM zayanagRha che, tyAM Ave che. tyAM AvIne "A gaja AdinAM mahAvane // 518 //
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa 11519 // tatra gatvA ime etadrapAbAjAdirUpAH mahAsvamAH anyaH =itaraH pApasvamaH azubhasvanaH mA pratighAtiSatara pratihatA na bhavantu iti kRtvA evaM paryAlocya devagurudharmasaMbaddhAbhiH devagurudharmayuktAbhiH prazastAbhiH dhArmikobhiH= dharmayuktAbhiH kathAbhiH dharmajAgarikAM jAnatI dharmajAgaraNaM kurvatI viharati / atra devagurudharmasambaddhA dhArmikakathA evaM vijnyeyaaH| tathAhidevakahA-"dANAi-aMtarAyA, paMca Na jassatthi haasriarii| bhayaM taheva ya sogo, tamahaM saraNaM pavajAmi // 1 // jassa na hoi duguMchA, kAmo micchttmevmnnaannN| dhammassa satthavAhaM, tamahaM saraNaM pavajAmi // 2 // avirai niddA rAgo, doso eehi viSpamukko jo| ahidevaM arihaMtaM, tamahaM saraNaM pavajAmi // 3 // // ii devakahA // __ chAyA-( devakathA) "dAnAdyantarAyAH, paJca na yasya santi haasrtyrtyH| bhayaM tathaiva ca zokaH, tamahaM zaraNaM prapadye // 1 // __ Adi ke mahAsvapna dUsare azubha svapnoM se naSTa na hojAe~ arthAt inakA phala naSTa na ho aisA soca kara vaha deva, guru, dharma saMbaMdhI prazasta aura dhArmika kathAoM kA avalaMbana karake dharma-jAgaraNA karatI huI vicaratI hai| yahA~ deva guru aura dharma se sambandha rakhane vAlI kathAe~ aisI samajhanI caahiebIjAM azubha svapana vaDe nAza na pAme eTale ke temanuM phaLa nAza na pAme evuM vicArIne te deva, guru, dharma saMbaMdhI prazasta ane dhArmika kathAo karIne dhama-jAgaraNa karatI vicare che, ahIM deva, guru ane dharma sAthe saMbaMdha rAkhanArI kathAo AvI samajavI joIe-- devakathA // 519 // Jain Education Hanational
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI BE ||520 // TIkA yasya na bhavati jugupsA, kAmo mithyAtvamevamajJAnam / dharmasya sArthavAhaM, tamahaM zaraNaM prapadye // 2 // aviratinidrA rAgo, dveSa etairvipramukto yH| adhidevamarhantaM, tamahaM zaraNaM prapadye // 3 // " iti devkthaa| 'dANAi-aMtarAyA' ityAdi / dAnAdyantarAyAH dAna-lAbha-bhogo-pabhoga-vIryAntarAyAH paJca yasya na santi, tathaiva hAsaratyaratayaH-hAsa hAsyaM ratiH viSayeSvanurAgaH, aratiHdharmeSvaruciH, bhayaM zokazca yasya na santi taM devam ahaM zaraNaM prapadye // 1 // 'jassa' ityaadi| yasya devasya jugupsA-ghRNA na bhavati, athavA-yasya nindA na bhavati, tathA-yasya kAmaH zabdAdiH-abhilASo vA, tathA-mithyAtvam , evam-ajJAnaM ca na bhavati, taM dharmasya sArthavAhaM devam ahaM zaraNaM prapadye // 2 // 'avirai' ityaadi| aviratiH-viratiH-viramaNaM prANAtipAtAditaH, tadviparItA'viratiH pANAtipAdiSu pravRttiH, nidrA, rAgaH-prema, dveSaH aprItizcetyetaiH aSTAdazabhirdo pairyo viSamuktaH sarvathA rahitastam adhidevaM-paramadevaM-devAdhidevam arhantaM jinam ahaM zaraNaM prapadye // 3 // devakathA-jisameM dAna, lAbha, bhoga, upabhoga aura vIryAntAya, yaha pA~ca antarAya nahIM haiM, jisameM hAsya, rati, arati, bhaya tathA zoka nahIM hai, maiM usa deva kI zaraNa grahaNa karatI haiM // 1 // jisameM jugupsA nahIM, kAma nahIM, mithyAtva nahIM aura ajJAna nahIM, jo dharma kA sArthavAha hai, maiM usa deva kI zaraNa grahaNa karatI hU~ // 2 // jo avirati, nidrA, rAga aura dveSa, ina doSoM se sarvathA mukta hai, usa devAdhideva arhanta kI maiM zaraNa grahaNa karatI hU~ // 3 // zyA-2mA hAna, sAsa sasa pora, bhane pIyAntarAya. mA pAMya mantarAya nathI, bhAraya, rati, arati, bhaya tathA zaka nathI, huM evA devanuM zaraNu lauM chuM (1). jemAM jugupsA nathI, kAma nathI. mithyAtva nathI ane ajJAna nathI, je dharmanA sArthavAha che, huM te devanuM zaraNuM lauM chuM (2). je avirati, nidrA, rAga haiSa e jethI tana mukta che, te devAdhideva ahaMnuM zaraNu huM lauM chuM (3). devakathA taka // 520 // Jain Education a l
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 521 // TIkA gurukahAjo girai mokkhamaggaM, havai samiiguttidhArao sNto| khaMto daMto cAI, saraNaM me so gurU hou // 1 // jayaNaTuM muhapatti, sadoragaM baMdhae muhe niccaM / jo mukkarAgadoso, saraNaM me so gurU hoU // 2 // pajusiyatakkamissiya,-caNAi annaM ya moyagaM jo u| samabhAveNaM bhuMjai, saraNaM me so gurU hou // 3 // miyamANajIvarakkho,-vaesago dhmmkmlmttNddo| havaDa ya pAyavihArI, saraNaM me so gurU hou // 4 // " ii gurukhaa| chAyA-(gurukathA) yo gRNAti mokSamArga, bhavati samitigRptidhArakaH zAntaH / kSAnto dAntastyAgI, zaraNaM me sa gururbhavatu // 1 // yatanArtha mukhapatrI, sadorakAM badhnAti mukhe nitym| yo muktarAgadveSaH, zaraNaM me sa gururbhavatu // 2 // paryuSitatakramizritacaNAdyannaM ca modakaM ystu| samabhAvena bhuGkte, zaraNaM me sa gururbhavatu // 3 // mriyamANajIvarakSopadezako dhrmkmlmaartnnddH| bhavati ca pAdavihArI, zaraNaM me sa gururbhvtu||4|| iti gurukthaa|| 'jo girai' ityaadi| yo mokSamArga gRgAti-upadizati, tathA-samitiguptidhArakA IryAsamityAdipaJcagurukathA-jo mokSamArga kA upadeza karate haiM, jo samiti aura gupti ke dhAraka haiM, zAnta haiM, gurukathA je mekSa mAgano upadeza Ape che, je samiti ane ptinA dhAraka che, zAnta che, kSAnta hAra gurukathA // 521 // Jain Education F onal
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 522 // Bao samitInAM manoguphyAdInAM tisRNAM guptInAM ca dhArakaH, zAntaH = zamasampannaH kSAntaH kSamAvAn, dAntaH damanazIlaH tyAgI ca bhavati, sa guruH me mama zaraNaM bhavatu // 1 // 'jaya' ityAdi / yo yatanArtha = vAyukAya-sacittarajaH - sampAtimajIvaprabhRtirakSaNArtha mukhe nityaM sadorakAM = dorakasahitAM mukhapatra = mukhavastrikAM badhnAti tathA nityaM muktarAgadveSaH = rAgadveSavarjito bhavati, sa etAdRzo guruH me zaraNaM bhavatu // 2 // 'pajjU siya' ityAdi / yastu paryuSitatakramizritacaNAdyannaM - paryuSitaM = pUrvadinasaMskRtaM punastakreNa mizritaM = takrayuktaM caNAdyannaM trallacaNakAdi sAdhAraNam annaM ca punaH modakaM miSTAnnaM samabhAvena - ubhayatra vaiziSTyamanAkalayya bhuGkte, sa etAdRzo guruH me zaraNaM bhavatu // 3 // 'miyamANa' ityAdi / yo hi triyamANajIvarakSopadezakaH- mriyamANAH hanyamAnA ye jIvAsteSAM rakSAyAH=rakSaNarUpakartavyasya upadezako bhavati, tathA-dharmakamalamArttaNDaH - dharma eva kamalaM tatkRte mArtaNDa: sUrya:dhAnakAraka ityarthaH, tathA pAdavihArI = pAdAbhyAM = varaNAbhyAmeva viharatItyevaMzIlo yaH sa tathA caraNAbhyAmeva viharati na tu yAnAdibhiriti bhAvaH evaMvidhazca yo bhavati, sa guruH me zaraNaM bhavatu // 4 // iti gurukathA | kSAnta (kSamA) haiM, dAnta haiM aura tyAgI haiM, vaha guru mujhe zaraNa hauM || 1 || jo yatanA ke lie nirantara DorAsahita mukhavastrikA mukha para bA~dhe rahate haiM jo rAga-dveSa se mukta haiM, vaha guru mujhe zaraNa hoM ||2|| jo chAcha meM mile ThaMDhe canA Adi annoM ko aura modakoM ko samAna bhAva se bhogate sevana karate haiM, ve guru mujhe zaraNa hoM // 3 // jo marate hue jIvoM kI rakSA karane kA upadeza dete haiM, jo dharmarUpI kamala ke lie sUrya ke samAna haiM arthAt dharmaprabhAvaka haiM, aura jo paidala vihAra karate haiM, sabArI se nahIM, ve guru mujhe zaraNa hoM // 4 // (kSabhAvAta ) che, hAnta che bhane tyAgI che, te gurunu bhane zara bhaNeo (1) ne yatanAne bhATe niraMtara horA sAthainI muhupattI mukha para bAMdhI rAkhe che, je rAgadveSathI mukata che te gurunuM zaraNu mane maLeA (2). je chAzanI sAthe maLelA caNA Adi ThaMDA annone tathA lADune samAna bhAvathI khAya che te gurunu mane zaraNa maLeA (3). je ma tA jIvAnI rakSA karavAnA upadeza Ape che, je dharmarUpI kamaLane mATe sUrya jevAM che eTale ke dhama prabhAvaka che, ane je pagapALA vihAra kare che, vAhanathI nahIM, te gurunuM mane zaraNa maLeA (4) kalpamaJjarI TIkA gurukathA // 522 / /
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 553 // Qi Shi You Li Jian Zhen dhammakaDA titthayareNuvaiTTho, suddhadayAmayapavattirUvo jo / havaya suhapariNAmo, so dhammo atthi amhANaM // 1 // saggApavaggatAlaya-pugghADaNakuMjiyA ya jo niJcaM / bohIbIjaniyANaM, so dhammo atthi amhANaM // 2 // kiM bahuNA jaM jaM jo, icchai tassAkhilassa saMputtI / jeNaM havai samaMtA, so dhammo atthi amhANaM // 3 // chAyA - dharmakathA-tIrthakareNopadiSTaH, zuddhadayAmayapravRttirUpo yaH / bhavati ca sukhapariNAmaH, sa dharmo'styasmAkam // 1 // svargApavarga tAlaka- prodghATanakuJcikA ca yo nityam / bodhibIjanidAnaM sa dharmo'styasmAkam // 2 // kiM bahunA yad yad ya icchati tasyAkhilasya saMpUrtiH / yena bhavati samantAt sa dharmo'styasmAkam // 3 // "titthaya reNuvaiTTho' ityAdi / tIrthakareNa jinena upadiSTaH = prarUpitaH zuddhadayAmayamavRttirUpaH sukhapariNAmaH= 1 sukharUpaphalavAMzca yo dharmo bhavati, sa dharmaH asmAkam asti // 1 // dharmakathA - tIrthaMkara bhagavAna ke dvArA jisakA upadeza diyA gayA hai, jo zuddha dayAmayamavRttirUpa hai aura sukha jisakA phala hai, vahI hamArA dharma hai // 1 // dhama kathA----tItha kara bhagavAna dvArA jene upadeza apAce che, je zuddha dayAmaya pravRttirUpa che ane sukha che, te bhArI dharma che (1) MULEYONCE kalpamaJjarI TIkA dharmA // 523 // *
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'saggApavagga' ityaadi| yo dharmaH nitya-sadA svargApavargatAlakamodghATanakuJcikA, tathA bodhivIjanidAna-bodhibIja samyaktvaM tanidAnaM tadAdikAraNaM cAsti sa dharmo'smAkamasti // 2 // kiM bahugA' ityaadi| dharmasya bahunA adhikavarNanena kina kimapi, yo jano yad yad icchati-vAchati tasya-iSTasya akhilasya sarvasya sampUrtiH samyaktvena pUraNaM yena dharmeNa samantAt parito bhavati-jAyate sa dharmo'smAkamasti // 3 // iti dharmakathA |muu045|| mUlam--tae NaM se siddhatthe khattie rAyA paccUsakAlasamayaMsi koDaMbiyapurise sadAvittA evaM kyAsI-khippAmeva bho devANuppiyA! bAhiriyaM uThANasAlaM aja savisesaM paramarammaM gaMdhodagasittasaMmanjiovalittasuiyaM paMcavannasarasasurahimukkapupphapuMjokyArakaliyaM kAlAgurupavarakuMdurukkaturukkadhUvaDajhaMtamaghamaghaMtagaMdhuddhayAbhirAmaM sugaMdhavaragaMdhiyaM gaMdhavahibhUyaM kareha ya kAraveha ya, eyamANattiyaM pacappiNeha / tae NaM te koDaMbiyapurisA siddhattheNaM rannA evaMvuttA samANA ituTA rAyakahiyANusAreNa bAhiriya uvaTThANasAlaM puvvuttapagAraM karitA ya kAravittA ya eyamANattiyaM paJcappiNaMti ||muu046|| chAyA-tataH khalu sa siddhArthaH kSatriyo rAjA pratyUSakAlasamaye kauTumbikapuruSAn zabdAyayitvA evamavAdIta-kSiprameva bho devAnupiyAH ! bAhyAmupasthAnazAlAmadya savizeSaM paramaramyAM gandhodakasiktasammAnito jo dharma sadaiva svarga aura mokSa kI kujI hai aura jo bodhivIja (samyaktva) kA Adi kAraNa hai, vahI hamArA dharma hai // 2 // dharma kA adhika varNana karane se kyA lAbha? manuSya jisa jisa vastu kI kAmanA karatA hai, usa saba iSTa kI jisase samyak prakAra se pUrti hotI hai, vahI hamArA dharma hai ||shaamuu045|| / mUla kA artha-'tae NaM se siddhatthe' ityaadi| tatpazcAt siddhArtha rAjA ne prAtaHkAla hone para apane kauTumbika-AjJAkArI-puruSoM ko bulAkara isa prakAra kahA je dharma hamezA svarga ane mokSanI cAvI che ane je bedhibIja (samyakatva)nuM AdikAraNu che, teja amAro dharma che (2), dhamanuM vadhAre varNana karavAthI zuM lAbha! manuSya je je vastunI IcchA kare che, te badhI ichita vastuonI jenAthI sArI rIte pUti thAya che, eja amAre dhama che (3) (sU045) . bhuujn| artha-tapaNa se siddhatthe tyAhi tyA2 mA siddhArtha kSatriya zanaye prAta: yatA potAnA kauTumbika-AjJAkArI-puru ne belAvIne A pramANe kahyuM-"he devAnupriya! jaladI bahAranA AsthAnamaMDa5 dharmakathA se // 524 // www.iainelibrary.org
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa paliptazucikAM paJcavarNasarasasurabhimuktapuSpopacArakalitAMkAlAgurupavarakundurukkaturuSkadhUpadahyamAnamaghamaghAyamAnagandhoddhRtAbhirAmA sugandhavaragandhitAM gandhavartibhUtAM kuruta ca kArayata ca, etAmAjJaptiko prtyrpyt| tataH khalu te kauTumbikapuruSAH siddhArthena rAjJaivamuktAH santaH hRSTatuSTAH rAjakathitAnusAreNa bAhyAmupasthAnazAlAM pUrvoktaprakArAM kRtvA ca kArayitvA ca etAmamAjJaptikAM pratyarpayanti |mu046|| TIkA-'tae NaM se siddhatthe' ityAdi / tataH nizA'vasAne 'khalu' vAkyAlaGkAre, sampasiddhaH // 525 // ra 'he devAnupriyo ! zIghra hI bAhara ke AsthAnamaNDapa-rAjasabhA ko Aja vizeSarUpa se atyanta ramaNIya bnaao| usako gandhodaka se sIMco, jhAr3o, lIMpo aura svaccha bnaao| pA~coM vargoM ke sarasa aura sugaMdhita phUloM ke samUha ke upacAra ke yukta kro| jalate huta kAle agara, zreSTha kundurukka, turuSka tathA dhUpa kI mahakatI huI gaMdha ke vAyu dvArA saMcArita hone se ramaNIya bnaao| uttama mugaMdha se mugaMdhita, evaM gaMdha kI golI sarIkhI karo aura karAo aura merI yaha AjJA vApisa sauNpo|' taba ve kauTumbika puruSa siddhArtha rAjA ke aisA kahane para hRSTa aura tuSTa hue aura rAjA ke kathanAnusAra bAhara ke AsthAnamaNDapa ko pUrvokta prakAra kA karake tathA karavA karake unhoMne usa AjJA ko vApisa sauMpa diyA ||muu046|| TIkA kA artha-'taeNaM se siddhatthe' ityaadi| rAtri kI samApti hone para una prasiddha rAjA siddhArtha kSatriya siddhArthasya kauTumbi kebhya AjJApradAnam rAjasabhAne Aje vizeSarUpathI atyanta suMdara banAve. tenA para sugaMdhIdAra pANI chAMTa, vALe, lIpi ane svaracha banAve. pAMce raMganA sarasa ane sugaMdhIdAra phUlenA samUhanA upagathI yukata kare. saLagatA kALA agaru, zreSTha kuvrukka, turuSka (lebAna) tathA dhUpanI mahekI uThatI gaMdha vAyudvArA phelAvAthI tene ramaNIya banAve, uttama sugaMdha vaDe sugaMdhita, ane gaMdhanI geTI jevI kare ane karAve ane mArI te AjJAnusAra karyAnA khabara mane pahoMcADe. tyAre te kauTuMbika puruSe siddhArtha rAjAe ema kahevAthI harSa ane saMtoSa pAmyA. ane rAjanA kahevA pramANe bahAranA AsthAna maMDapane pUrvokata prakArane karIne ane karAvIne temaNe te AjJAnusAra kArya karyAnA khabara rAjAne pahoMcADayA (sU046) ANA -'tapaNaM se siddhatthe tyA.rAtri pUrI rAta prasiddha siddhArtha pramAta , yatA sUryanA // 525 // Jain Education BAVtional
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 526|| Jain Education Ins siddhArthaH = siddhArtharAjaH kSatriyaH pratyUSakAlasamaye - prabhAtakAlAvasare kauTumbikapuruSAna = AjJAkAripuruSAn zabdayitvA =AhUya evaM = vakSyamANam avAdIt = abravIt - bho devAnupriyA ! yUyaM kSiprameva zIghrameva bAhyAM bahiH sthitAm upasthAnazAlAm=AsthAnamaNDapam adya = asmin dine savizeSaM vizeSatayA yathA syAttathA paramaramyAm = atiyazobhAyuktAM gandhodakasiktasammArjitopaliptazzucikAM tatra gandhodakaM gandhapradhAnozIrAdidravyavAsitajalaM tena siktAM sammArjitAM=sammArjanyA kacavarAdyapanayanena zoSitAm upaliptAM= gomayAdinA kRtalepAm, ata eva zucikAM= pavitrAm, tathA-paJcavarNasarasamurabhimukta puSpapuJjopacArakalitAM - paJcavarNaH = zvetAdiva, paJcakavAn sarasa:-rasayuktaH, surabhiH = sugandhizvamuktaH = kSiptaH yaH puSpapuJjaH, tasya upacAreNa = vidhAnena kalitAM yuktAM tathA - kAlAgurupravarakundurukkaturUSkadhUpadahyamAnamaghamaghAyamAnagandhoddhRtAbhirAmAM- taMtra kAlAguruH- kRSNAguruH, matrarakundurukkaM =cIDAbhidhAnaM gandhadravyaM, turuSkaM = 'lohabAna' iti bhASAprasiddhaM siDhakAbhidhAnaM sugandhidravyaM, dhUpaH =dazAGgAdiranekasugandhidravyasaMyogasamudbhavo vilakSaNagandhaH, eteSAM dahyamAnAnAM maghamaghAyamAnaH sarvataH prasaran yo gandhaH, tasya udghRtaM=pavanadvArA prasaraNaM tenAbhirAmAM= manoharAm, tathA-sugandhavaragandhitAM sugandhavarANAM pradhAnamurabhicUrNAnAM prabhAta kAla meM camakate hue sUrya ke udaya hone para apane kauTumbika - AjJAkArI puruSoM ko bulAyA aura isa prakAra kahA -- he devAnupriyo ! tumaloga zIghra hI bAhara kI rAjasabhA ko Aja vizeSarUpa se sajAo / gaMdhodaka se - sugaMdhamaya uzIra (khasa) Adi dravyoM se vAsita jala se siiNco| saMmArjanI Adi ke dvArA kacarA dUra karake sApha karo / govara Adi se lIMpo / yaha saba karake pavitra svaccha kro| zveta Adi pA~ca raMga ke rasadAra evaM sugaMdhita phUloM ke samUha kI upacAra se yukta karo / jalate hue kAle agara, zreSTha kundurukka - cIr3A nAmaka sugaMdhita dravya, turuSka - lomAna, aura dhUpa dazAMga Adi aneka sugaMdhita dravyoM ke saMyoga se nanevAle vilakSaNa gaMdhadravya kI mahakatI huI aura havA se phailI huI sugaMdha se manohara bnaao| bar3hiyA udaya thatAM peAtAnA kauTuMbika-AjJAMkita puruSone khelAvyA ane A pramANe kahyuM he devAnupriyA ! tame tarata ja bahAranI rAjasabhAne Aja vizeSarUpathI sajAvA. su dhIdAra pANI-sugaMdhamaya uzIra (khasa) Adi dravye vaDe suvAsita anAvela jaLa tenA para chAMTo. sAvaraNI AdithI kacaro dUra karIne tene sApha kareA. chANu adithI tene lIpA. A badhu karIne tene pavitra-vaccha kare. zveta Adi pAMca raMganA rasadAra ane sugaMdhIdAra phUleAnA samUhanA upaceAgathI tene yukata karI. baLatA kALA agaru, zreSTha kunnuruka-cIDA nAmanuM sugadhita dravya, tuka-lekhAna ane dhUpadazAMga Adi aneka dravyAnA mizraNathI janatA vilakSaNa goMdhavALA dravyanI mahekatI ane havA dvArA phelAtI suga dhathI kalpa maJjarI TIkA siddhArthasya kauTumbi kebhya AjJA pradAnam // 526 //
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 527 // TRACLEONTECT yo gandhaH sa jAto yatra tathAbhUtAm zreSThasugandhicUrNAdhivAsitAm, tathA gandhavartibhUtAM = gandhadravyaguTikA sadRzIM kuruta, ca- punaH anyaiH sahAyakairapi kArayata etAm = etAdRzIm AjJaptikAM = mamA''jJAM pratyarpayata=kRtAM satIM mahyaM nivedayata=yathAnidezaM bAhyopasthAnamaNDapo'smAbhiH kRta iti kathayata / tataH =siddhArtharAjAdezAnantaraM te kauTumbikapuruSAH siddhArthena rAjJA evam = pUrvoktaprakAreNa uktAH =AdiSTAH santaH hRSTatuSTAH = atizayaprasannAH rAjakathitAnusAreNa nRpoktAnusAreNa bAhyAmupasthAnazAlAm = AsthAnamaNDapaM pUrvoktaprakArAM = siddhArtharAjanidezAnurUpAM kRtvA kArayitvA ca etAmAjJaptikAM pratyarpayanti = rAjJe nivedayanti ||m046|| mUlam - taraNaM se siddhasthe rAyA kalaM pAuppabhAyAra rayaNIe phulluppala kamalakomalummIliyammi ahApaMDure pabhAe raktAsogappagAsa-kiMmuya-muyamuha- guMjaddharAga-baMdhujI vaga-pArAvayacalaNanayaNa-parahuyamurattaloyaNa-jAsuyagakusuma - jaliyajjalaga-tavaNijjakalasa - hiMgulaya- nigara - khvAi regarehaMtasassirIe divAgare aha kameNa udie tassa diyarassa karaparaMparAvayArapAraddhAbhibhavammi aMdhayAre bAlAtavakuMkumeNa khaie va jIvaloe loyaNavisayANuzrAsavigasaMtavisasi yammi loe kamalAyarasaMDavoha udviyammi re sahassarassimi diNayare teyasA jalate sayaNijjAoM uTThei, uTThittA hAe kayabalikamme kayakouyamaMgalapAyacchite savvAlaMkAravibhUsie jeNetra bAhiriyA ubaTThANasAlA teNeva uvAgacchacha, uvAgacchittA sIhAsaNavaragae puratyAbhimudde saMnisaNe ||047 // sugaMdhita cUrNa Adi se yukta kro| gaMdhadravya kI guTikA - sarIkhI kara do aura apane sAthiyoM se karAo / aisA kara aura karA kara merI yaha AjJA mujhe vApisa loTAyo, arthAt mujhe sUcita karo ki 'Apake kahe anusAra AsthAnamaNDapa sajjita kara diyA gayA hai|' siddhArtha rAjA kI yaha AjJA pAne ke pazcAt ve kauTumbika puruSa hRSTa aura tuSTa hue - atyanta prasanna hue / unhoMne rAjA ke kathanAnusAra hI AsthAnamaNDapa ko svaccha aura sugaMdhita karake rAjA ko vaha AjJA vApisa lauTA dI - mUcita kara diyA || 046 || maneAhara banAvA. UMcI jAtanI suga Mdhita cU-bhUphI AdithI yukata karA gadhadravyanI geATI jevI karI nAkhA ane tamArA sAthIdArA pAse e pramANe karAve. e pramANe karIne tathA karAvIne mArI e AjJA mane pAchI pahAMcADA eTale ke mane khabara Ape! ke ApanA kahevA pramANe rAjasabhAmAM sava taiyArI karI che, siddhArtha rAjAnI A AjJA maLavAthI te kauTuMbika puruSo harSa ane satASa pAmyA-atyaMta khuzI thayA. temaNe rAjAnA kahevA pramANe ja rAjasabhAne svaccha ane suga Mdhita karIne rAjAne 'ApanI AjJA pramANe badhu karyuM che' evA khabara ApyA (s046) Jain Education hational KARMARKARSKA) kalpa maJjarI TIkA siddhArthasya kauTumbi kebhya AjJA pradAnam // 527|| .
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra chAyA-tataH khalu sa siddhArthoM rAjA kalye prAduHprabhAtAyAM rajanyAM phullotpalakamalakomalonmIlite athA''pANDure prabhAte raktAzokaprakAza-kiMzuka-zukamukha-guJjA rAga-bandhujIvaka-pArAvatacalananayana-parabhRtasuraktalocana-japAkusuma-jvalitajvalana-tapanIyakalaza-hiGgalaka-nikararUpA-tireka-rAjamAnasvazrIke divAkare atha kramaNodite tasmin dinakarasya karaparamparA'vatAramArabdhAbhibhave'ndhakAre bAlA''tapakuGkumena khacita iva jIvaloke locanaviSayAnukAzavikadvizadadarzite loke kamalAkara khaNDabodhake utthite sUre sahasrarazmau dinakare tejasA jva kalpamaJjarI TIkA // 528 // mUla kA artha-'tae NaM se siddhatthe' ityAdi / tatpazcAt rajanI bItane para prabhAta prakaTa huaa| kamala khila gaye, tathA kamala arthAt hariNa ke netra khula gye| prabhAta pANDura ho utthaa| lAla azoka ke prakAza, palAza, tote kI coMca, guMjAphala ke Adhe bhAga kI lAlimA, bandhujIvaka, kapota ke paira evaM netra, koyala ke lAla netra, japAkusuma, jalI huI agni, suvarNakalaza tathA hiMgalU ke samUha ke rUpa se bhI adhika lAlimA se suzobhita zrIse sampanna sUrya kA krama se udaya huaa| sUrya kI kiraNoM ke samrahane aMdhakAra kA nAza karanA AraMbha kiyaa| bAlasUryaprakAzarUpI kuMkuma se jIvaloka vyApta ho gyaa| netra ke viSayoM ke prasAra se darzana kA vikAsa hone lagA, arthAt netroM se kramazaH dUra-dUra ke padArtha dikhAI dene lge| loka ke isa prakAra ke hojAne para, tAlAba meM kamaloM ke banoM ko vikasita karane vAle, hajAra kiraNoM se yukta, dina utpanna karane vAle sUrya ke teja se jAjva prabhAtavarNanam bhuugn| artha-'taraNa se siddhatthe" 4tyA. tyA2 mA rAtri pUrI vana prabhAta thayu maNa mitI yAM, athavA kamaLa eTale ke haraNanAM netre ughaDI gayAM, prabhAta pAMDura thaI gayuM. lAla azokane prakAza, palAza (kesuDAM), pipaTanI cAMca, caNoThInA ardhabhAganI ratAza, badhujIvaka, kapotanA paga ane AMkha, keyalanAM lAla netra, japApuSpa, saLagate agni, suvarNakaLaza tathA hiMgaLAnA samUhanA rUpathI paNa vadhAre ratAza vaDe suzobhita, zrIyukata sUryane dhIre dhIre udaya thayo. sUryanAM kiraNanA samUhe aMdhakArano nAza karavAnuM zarU karyuM. bAlasUryanA prakAza rUpI kaMkuthI jIvaloka chavAi gaye. netranA viSayanA prasArathI darzanane vikAsa thavA lAgyo, eTale ke netrothI hAra kramazaH dUra dUranA padArtho dekhAvA lAgyA. jagatamAM A pramANe thatAM, taLAvamAM kamaLanAM vanane vikasita karanAra, che hajAra kiraNe vALA, divasane karanAra sUrya tejathI jAjavalyamAna thatAM, rAjA siddhArtha zayAmAMthI uThyAM // 528 / / Jain Education C onal
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 529|| lani zayanIyAdattiyati. utthAya snAtaH kAbalikarmA kRtakautulamaGgalapAyazcittaH sarvAlaGkAravibhUSitaH yaM bAhorasthAnazAlA tatraiva upAgamya siMhAsanavaragataH paurastyAbhimuvaH saMniSaNNaH ||muu047|| TIkA--'tae NaM se siddhatthe' ityaadi| tataH AsthAnamaNDapamusajjIkaraNAnantaram sa siddhArtho rAjA kalye zva: 'kalaM' ityatra prAkRtatvAt saptamyarthe dvitIyA, prAduHprabhAtAyAM-pAdu prakAzitaM prabhAtaM yasyAM tasyAM rajanyAMnI satyAma, atha anantaraM pu.llotpalakamalakomalonmIlite-phullotpalaM vikasitakamalaM kamalo=3 duriNavizeSa tayoH komala mRdu unmIlanam kamaladalAnAM vikasanaM hariNanetrAgAmunmeSaNaM ca yasmiMstathAbhate. ApANDure-AsamantAt pANDure-dhItadhavale prabhAte-pAtaHkAle ca sati, atha anantaraM ca raktAzokaprakAzakiMzukazukma vagajhArAgabandhujIvakapArAvatacalananayanaparabhRtasuraktalocanajapAkusumajvalitajvalanatapanIyakala 18GgalakanikararUpAtirekarAjamAnasvazrIke-tatra-raktAzokasya prakAzaH prabhA, kiMzukA=palAzaH, zubhamukhaM, guJjAddharAgaH-guJjA-kalavizeSaH tasya hone para rAjA siddhArtha zayyA se uThe, uTha kara balikarma kiye| kautuka, maMgala aura prAyazcitta kiyaa| saba alaMkAroM se vibhUSita hue| phira jahA~ bAhara kA AsthAnamaNDapa thA, vahA~ jAkara pUrva dizA kI ora muMha karake uttama siMhAsana para baiThe ||muu047|| bIkA kA artha-'tae NaM se siddhatthe' ityaadi| AsthAnamaNDapa susajjita kara diyA gyaa| kala ho gayA-nayA dina rAtri samApta ho gaI aura prabhAta camaka utthaa| kamala khila gaye-kamaloM ke komala dala pAipa tathA kamala arthAt hiraNoM ke netra vikasita ho ge| prabhAta pUrNarUpa se pANDara (pIta-dhavala) ho gyaa| isake bAda lAla azoka kI prabhA, palAzapuSpa, tote kI cauca, guMjAphala ke arddha prabhAta varNanam // 529 // hara ahi kaya'. kautuka, maMgaLa ane prAyazcitta karyuM. badhA AbhUSaNethI vibhUSita thayA pachI jayAM bahAranI rAjasabhA hatI. tyAM jaIne pUrva dizAnI tarapha mukha karIne uttama siMe sana para beThAM (sU047). -se siddhatthe tyAlt. mAsthAnabha75 (NAGI) susAra 42vAbhAM mAvyA. navA visa 235ye| ravi purI thaI ane prabhAta caLakavA lAgyuM. kamaLa khilI gayAM. kamaLAnA kaeNmaLa daLa vikAsa pAmyA, tathA kamaLa eTale ke hara nAM netro vikasita thaI gayo. prabhAta pUrNorUpathI pAMDura-(pIta-dhavaLa) thaI gayuM. tyArabAda lAla azekanI ja prabhA, kezaDA. popaTanI cAMca, caNoThInA ardhabhAganI ratAza, badhujIvaka (bapiriyAnuM phUla), kabUtarane paga Jain Education Ind en! .
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 530 // TIkA ra yat adraM tasya rAgaH aruNimA, bandhujIvakaH sUryAbhimu vavikAzipuSpavizeSaH, sa ca rakto bhavati, pArAvatacalana nayanAni-pArAvataH kapotaH-tasya calananayanAni-caraNanetrANi parabhRtasuraktalocane-parabhRtaH kokilaH tasya suraktalocane atyaruNanetre, 'jAsutraNa' iti dezIyaH zabdaH japAvAcakaH, tena japeti tadarthaH, tasya kumumaM-puSpaM, ja. litajvalanaH pradIptavahiH, tapanIyakalazaH svarNaghaTaH, tathA hiGgulakanikaraH, eteSAM yadraSa-varNastasyAtirekeNa-Adhikyena rAjamAnA zobhamAnA svA=svakIyA zrIH zobhA yasya tasmiMstathAbhUte divAkare mUrye krameNa-zanaiH zanaiH udite= udayaM prApte sati, punaH tasya dinakarasya-mUryasya karaparamparA'vatAramArabdhAbhibhave-karaparamparA-kiraNasamUhaH tasyA avatAra:=yAtaraNaM-prasaraNamityarthaH, tena prArabdhaH abhibhavo vinAzo yasya tathAbhUte andhakAre sati, tato bAlA''tapakuGkumena - bAlaH sadyojAto yaH AtapaH = sUryaprakAzaH sa eSa-tadrapameva kuGkuma / tena khacite-lipte iva-liptasadRze jIvaloke sati, tathA locanaviSayAnukAzavikasadvizadarzite-locanaviSayasyacakSurgorasya yo'nukAza vikAza:-prasara iti yAvat tena vikasada-vivardhamAnaM vizada-spaSTaM darzitaM darzanaM yasya tamittathAbhUte loke ca sati, tathA-kamalAkara khaNDavodhake-kamalAkarAH taDAgAdayaH, teSu yAni khaNDAni= mabhAtavarNanam bhAga kI lAlimA, bandhujIka-sUrajamukhI ke phUla, kabUtara ke paira aura netra, koyala ke atilAla netra, japA-jAsupaNa ke phala, jalI huI Aga, svarNaghaTa, aura hIMgalU ke Dhera ke rUpa se bhI bar3hakara lAlimA se mundara zobhA vAle sUryakA udaya ho gyaa| sUrya kI kiraNoM ke samUha ke phailane se andhakAra kA nAza honA AraMbha ho gyaa| bAla Atapa arthAt tatkAla utpanna hue sUrya ke prakAzarUpI kuMkuma se jIvaloka vyApta ho gyaa| netroM ke viSayakA vikAsa hone se spaSTa darzana bar3hane lagA, arthAt dUra kI vastue~ bho dikhAI dene lgiiN| loka jaba aisA ho gayA to tAlAba Adi ke kamalinIvanoM ko vikasita karane se // 530 // ane netra keyalanA atizaya lAla netra, japA (jAsuvaNa)nAM phela, saLagate agni, suvarNa kaLaza, ane hiMgaLAnA DhagalAnA rUpathI paNa adhika lAlimAthI suMdara bhAvALA sUryane udaya thaze. sUryanAM kiraNone samUha phelAvAthI aMdhakArane nAza thavAnuM zarU thayuM. bAla Atapa eTale ke tatkALa utpanna thayela sUryanA prakAzarUpI kaMku vaDe jIvaleka chavAI gaye. netranA viSayane vikAsa thavAthI spaSTa darzana vadhavA lAgyuM, eTale ke dUranI vastuo paNa dekhAvA lAgI. leka jyAre A pramANe thaI gaye tyAre taLAva AdinA kamalinI-vanane vikasita karanAra sahasra na ja .
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 531 // HAHAHARASHT Jain Education Intional nacinI khaNDAni - kamalinIcanAni teSAM bodhake vikAsa ke sahasrarazmau = sahasrakiraNe divAkare= divasakaraNazIle sUre pUrye utthite udayAnantarAvasthAmApte, ata eva - tejamA dIptyA jvalati = dIpyamAne ca sati zayanIyAda = paryaGkAt uttiSThati, utthAya snAtaH = jalena kRtasnAnaH, kRtabalikarmA kRtaM =vitIrthaM vAyasAdibhyo balikarma yena sa tathAbhUtaH, tathA - kRtakautukamaGgalaprAyazcittaH - kRtaM kautukamaGgalaprAyazcittaM - kautukaM =mayItilakAdi, maGgalaM = dadhyakSatAdi, tadrUpaM duHsvapravighAtakaM prAyazcittaM = mAtaH kRtyaM yena sa tathAbhUtaH, tathA sarvAlaGkAravibhUSitaH = samastAbharaNasuzAbhitaH san yatraitra=yasminnetra sthale bAhyopasthAnazAlA tatraiva upAgamya siMhAsanavaragataH - siMhAsaneSu yadvaraM =zreSThaM tadgataH = tatprAptaH san paurastyAbhimukhaH saMniSaNNaH = upaviSTaH // 047 // mUlam -- taraNaM se siddhatthe rAyA appaNo adUrasAmaMte uttarapuranthime disIbhAe a bhaddAsagAI seyavatthapaccutthuyAI siddhatthamaMgalovayArakaya subhakammAI rayAvei, rayAvitA nAnAmaNirayaNamaMDiyaM ahiyapecchaNijjaruvaM mahagghatrarapaTTaNuggayaM sahabahubhattisayacittadvANaM, IDAmiya-usabha-turaya-gara-magara - vihaga- bAlaga- kiMnara- ruru-sarabha- camara-kuMjaravaNalaya-paumalaya-bhatti-cinaM sukhaciya-varakaNaga-patraraperaMtadesabhAgaM abhitariyaM jatraNiyaM aMchAve, aMchAvitA accharaMga-mauamaraga - ucchAiyaM dhavalavatthapaccutthuyaM visiddhaM aMgamuhaphAsayaM sumauyaM tisalAe khattiyAgIe bhaddAsagaM vAlA, sahasrarazmi divAkara sUrya udita ho gayA / phira vaha sUrya tejase dedIpyamAna ho gyaa| taba rAjA siddhArtha zayyA se uThe / uThakara usane jala se snAna kiyaa| kAka Adi ko bali dI - annAdi diyA / kautuka arthAt mapItilaka yadi kiye, dadhi-akSata yAdi rUpa duHsvamavinAzaka maMgala kiyaa| prAtaHkAlIna kRtya kiye| phira samasta AbhUSaNoM se suzobhita hue aura jahA~ bAharakI upasthAnazAlA thI vahA~ pahu~ca kara, pUrvadizA kI ora mukha karake zreSTha siMhAsana para baiTha gaye // 047|| razmi divAkara sUryanA udaya thayA, pachI te sUrya' tejathI dedIpyamAna thai gaye. tyAre rAjA siddha tha zakhyAmAMthI uThayAM, uThIne temaNe jaLa vaDe snAna karyuM, kAka (kAgaDA) Adine annAdi bali ApyA, kautuka eTale ke mItilaka Adi karyuM. dadhi-akSata AdirUpa duHsvapnavinAzaka ma MgaLa karyuM, prAta:kama karyA pachI samasta AbhUSaNAthI suzAbita thayAM ane bahAra jyAM upasthAnazALA (rAjasabhA) hatI tyAM jaIne, pUrva dizAnI tarapha mukha purIne zreSTha siddhAsana para mesI gayAM ( sU047 ) kalpa maJjarI TIkA siddhArthasya AsthAnamaNDape samAgamanam // 531 // .
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 532 Jar Jar Jar rayAvei, rayAtrittA koviyapurise sahAveha, saddAtrittA evaM vayAsI - khiSyAmeva bho devANupiyA ! aTuMgamahAnimittasuttasthapADhae visityakusale sumiNapADhae sadAveha, saddAvittA evaM mamANattiyaM khippAmeva paJcappigaha ? taNaM te koTuMbiyapurisA siddhatthegaM rannA evaM buttA samANA hA karayala parimga hiyaM dasanahaM sirasAvattaM matthara aMjali ka ' evaM devo tahatti' AgAe viNaevaM siddhatthassa ranno vayaNaM paDisurNeti / tae NaM te koDuMbiya purisA jeNeva sumiNapADhagANaM gihA teNetra uvAgacchaMti, unAgacchittA sumiNapADhage saddAti // 048 || chAyA - tataH khalu sa siddhArtho rAjA zrAtmano'durasAmante uttarapaurastye digbhAge aSTa bhadrAsanAni zvetyatrastRtAni siddhArthamaGgalopacArakRtazubhakarmANi racayati, racayitvA nAnAmaNiratnamaNDitAm adhikaprekSaNIyarUpAM mahArgha pattanodgatAM zlakSNabahubhaktizatacitrasthAnAm IhAmRgaTaSabhaturaganarama karavihagavyAlakakinnararuruzarabhacamarakuJjaracanalatApadmalatAbhakticitrAM muvacitatrara kanakapatraraparyanta dezabhAgAm Abhyantarika mUla kA artha - 'taNaM se siddhatthe' ityAdi / tatpazcAt siddhArtha rAjA ne apane se na adhika dUra aura na adhika samIpa meM, pUrva-uttara dizA ke kone - IzAna koNa meM ATha bhadrAsana rakhavAye / ve zveta vastroM se AcchAdita the aura zveta sarasoM tathA anya mAMgalika dravyoM se unameM zubha karma kiyA gayA thaa| Asana rakhavA kara eka pardA bIca meM tanavA diyA gayA thaa| vaha pardA aneka prakAra ke maNiyoM aura ratnoM se maMDita thA / atyadhika darzanIya rUpatrAlA thA, bahumUlya thA aura uttama pattana - nagara meM bunA tathA banA thaa| manohara aura saikar3o citroM se yukta thaa| IhAmRga, vRSabha, turaMga, nara, magara, pakSI, sarpa, kinnara, ruru (eka prakArakA mRga), zarabha - (aSTApada), camara ( camarI gAya), kuMjara, vanalatA tathA padmalatA Adi ko racanA se adbhuta thA / bhUjanA artha - "tapaNaM se sidvatthe" ityAhi tyAra mAha siddhArtha rAjye potAnAthI hu hara pazu nahIM ane bahu najIka paNa nahIM evI jagyAe izAnakANamAM ATha bhadrAsana mUkAvyAM. temane sapheda vastro vaDe AcchAdita karelAM hatAM, ane zveta sarasava tathA anya mAMgalika dravyethI temAM zubhakama karavAmAM AvyAM. Asana mUkAvIne vacce eka pado kheMcAvye. te pau aneka prakAranA mIe ane ratnathI maDita hatA, atizaya darzanIyarUpALeA hate, dhaNuM ki MmatI hatA ane uttama nagaramAM varNaaA tathA baneaA ho. manehara ane sekaDA citrAvALe hato. DAbhRga, vRSabha, turabha nara, bhagara, pakSI, sarpa, dinnara, ruru (Da prahAra bhRga) zarala (aSTApa) yamara (camarI gAya) ku Mjara, vanalatA tathA padmalatA AdinI racanAthI adabhuta lAgatA hatA. tenA iMDA uttama satraNathI Zhen OR A FRAGRANA AAAAAHHABAKK kalpa maJjarI TIkA svamapATha kAnAM trizalAyAzca kRte bhadrAsana sthApanam // 532 // .
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 533 // javanikAm karSayati, kardhayitvA AstarakamRdukamasUrakocchAditaM dhavalavakhamatyatrastRtaM viziSTam aGgasukhasparza kaM sumRdukaM trizalAyAH kSatriyANyAH bhadrAsanaM racayati, racayitvA kauTumbikapuruSAn zabdayati, zabdayitvA evamavAdI - kSiprametra bhI devAnumiyAH / zraSTAGgamahAnimittasUtrArtha +1ThakAn vividhazAstrakuzalAn, svapnapAThakAna zabdayata, zabdayitvA etAM mamAptikAM kSiprameva pratyaparyata / tataH khalu te kauTumbikapuruSAH siddhArthena rAjJA evamuktAH santaH hRSTatuSTAH karatalaparigRhItaM dazanakhaM zirasyAvattaM mastake'JjaliM kRtvA evaM devastathe' - ti AjJAyAH vinayena siddhArthasya rAjJo vacanaM pratizRNvanti / tataH khalu te kauTumbikapuruSAH yatraiva svapnapAThakAnAM gRhANi tatraiva upAgacchanti, upAgamya svapnapAThakAn zabdayanti // 048 // usake chora uttama suvarNa se acchI taraha yukta the| pardA tanavAne ke pazcAt cAdara tathA komala takiyA se acchAdita, viziSTa aMgoM ko sukhadAyI eka bhadrAsana trizalA kSatriyANI ke lie rkhvaayaa| tadantara kauTumbika puruSoM ko bulAyA aura bulAkara kahA- he devAnumiyoM / zIghra hI aSTAMgamahAnimitta ke sUtra aura artha ke pAThaka evaM vidhi zAstroM meM kuzala svamapAThakoM ko bulA lAo aura bulA kara zIghra hI merI AjJA mujhe vApisa lauTAo / rAjA siddhArtha dvArA isa prakAra kahe jAne para kauTumbika puruSa hRSTa aura tuSTa hue| donoM hAtha jor3akara mastaka para Avartta evaM aMjali karake 'he nAtha! aisA hI hogA' isa prakAra kaha kara rAjA siddhArtha kI AjJA ko vinayapUrvaka svIkAra karate haiN| tadanantara ve kauTumbika puruSa jahA~ stramapAThakoM ke ghara the, vahA~ pahu~cate haiM aura stramapAThakoM ko bulAte haiM // 048 // sArI rIte custa hatA. pado khecAvyA pachI cAdara tathA kAmaLa kriyA vaDe AcchAdita, viziSTa. agAne sukhadAyI eka bhadrAsana trizalA kSatriyANIne mATe gAThavAjyuM. tyAra khAda kauTubika puruSone khelAvyA ane kahyuM " he devAnu priyA ! tarata ja aSTAMgamahAnimAMmattanAM sUtra ane arthAMnA pAko ane vividha zAstromAM nipuNu svapnapADhakene khelAvI lAvA, ane khelAvIne mArI AjJA-anusAra karyAnA samAcAra mane pahoMcADA. rAjA siddhArtha dvArA A pramANe kahevAtA kauTuMbika puruSo hAra ane sa MteSa pAmyAM. banne hAtha joDIne mastaka para Avata ane aMjali karIne "huM nAtha! ema ja thaze". A pramANe kahIne rAjA siddhAnI AjJAne vinayapUrvaka svIkAra kare che, tyAra bada te kauTumbika puruSo jyAM svapnapAThakanA ghara hatAM tyAM pahoMce che ane svapnapAThAne elAve che (s048) Jain Educationational Common Man Man kalpa maJjarI TIkA sama pAThakAvAnam // 533|| Has.
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 534 // TIkA- 'tara se siddhatthe rAyA' ityAdi / tataH upavezanAnantaraM sa siddhArthoM rAjA AtmanaH svasya adurasAmante= nAtisamIpe uttarapaurastye = pUrvottarAntarAlarUpe digbhAge = IzAnakoNe zvetavastrapratyavastRtAni=zuklavarNAcchAditAni siddhArthamaGgopacArakRtazubhakarmANi-siddhArthaH = zvetasarSapaH, maGgalopacArAH vighnakSayakAraNIbhUta sAmagryaH taiH kRtaM zubhaM zubhakarma yatra tathAbhUtAni aSTasaMkhyakAni bhadrAsanAni racayati = sthApayati, racayitvA javanikAM = 'pardA' iti bhASAprasiddhAm AcchAdayati = pAdayatItyuttareNAnvayaH tatra kIdRzIM javanikAm ? ityAha-nAnAmaNiratnamaNDitAM-bahuvidhamaNiratnazobhitAm adhikaprekSaNIyarUpAm adhikam = atyanta prekSaNIya-darzanayogyaM rUpam=AkAro yasyAstAm, yadvA-adhikaM bahu - nAnAprakAraM prekSaNIyarUpaM darzanIyavaNaM vastu yasyAM sA tathA tAm = nAnAprakArakadRzyavarNatrastRviziSTAm, mahArghArapattanodgatAM - mahArghA - bahumUlyA tAdRzI yA varapattanodgatAvarapattane = zreSThatrastrotpattisthAne udgatAcyUtA ca tAm - bahumUlyAM zreSThatrastrotpatisthAne nirmitAM ca tathA zlakSNabahubhakti zatacitrasthAnAM - zlakSNAni = manoharANi bahubhaktizatAni=anekazataracanAvizekyuktAni yAni TIkA kA artha- 'taNaM se siddhatthe' ityAdi / siMhAsana para AsIna hone ke anantara nareza siddhArtha ne apane se na adhika dUra aura na adhika samIpa, pUrva-uttara dizAke antarAla - IzAna koNa meM, zveta vastroM se AcchAdita tathA zveta sarasoMse aura vighnoM kA vinAza karane vAlI dUsarI mAMgalika zubhasAmagrI se yukta ATha bhadrAsana rkhvaaye| bhadrAsana rakhavAkara bIca meM eka pardA vicavA diyaa| vaha pardA nAnA prakAra ke maNiyoM se tathA ratnoM se suzobhita thA / usakA AkAra atyanta darzanIya thA / athavA usameM aneka prakAra kI dekhane yogya sundara sundara vastue~ banI thiiN| vaha bahumUlya thA aura zreSTha vastra vUnane vAle deza kA banA huA thaa| usameM mana ko haraNa karane vAle aura saikaDoM taraha kI racanAoM vAle citra bane hue the / IhA 1 TIana artha- 'tapaNaM se siddhatthe' ityAhi. siMhAsana para meDAM pachI zabda siddhArtha potAnArthI mahuhara nahIM Ane bahu najIka paNa nahIM, pUrva tathA uttara dizAnI vacce izAna krANumAM, sapheda vastrothI AcchAdita, tathA zveta sarasava ane triznonA vinAza karanAra khIjI mAMgalika zubha sAmagrIthI yukata ATha bhadrAsanA mUkAvyA, mUkAvIne vacce eka padoM taNAvyA. te pado vividha prakAranA maNIe tathA ratnA vaDe suthebhita hatA. tene AkAra atyaMta ramaNIya hate. athavA temAM aneka prakAranI jovAlAyaka suMdara suMdara vastuo banAvelI hatI. te ghaNlRA kIMmatI hateA ane zreSTha vastra vaNanArA dezamAM baneleA hatA. temAM manAhara ane sekyA prakAranI racanAovALAM citra drAralA hatAM. uDi: bhaga Man Man Zhu Zhu Xuan Xi Cang kalpa maJjarI TIkA stramapATha kAnAM triza lAyAzva kRte bhadrA sanasthApa nam // 534 // .
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIkalpa kalpa maJjarI // 535 // TIkA citrANi teSAM sthAna sthitiH yasyAM tAm , tathA-IhAmRga-pabha-turaga-nara-makara-vihaga-vyAlaka-kibara-haruzarama-vAra-kunnara-nalatA-padyalatA-bhakticitrAm-tatra-IhAmRgokA , vRSabhAbalovaIH, turagaH azvaH, nara:= manuSyaH, makaro jalajantuvizeSaH, vihagaH-pakSI, vyAlakaH sarpaH, kinnarojyantaravizeSaH, ruru: mRgavizeSaH, zarabha:aSTApadaH, camara: AraNyo gauH, kuJjaro-istI, vanalatAnotpAdilatA-mAlatIyadhikAdivallI, pAlatA-kamalinI cetyAsAM yA bhaktayo-racanAvizeSAstAbhizcitrAm adbhutAm, tathA-suvacitaparakanakamabaraparyantadezabhAgAmamukhacitAsamyagracitAH varakanakA uttamasuvarNaH pravaraparyantAnAM manova bAntAnAM dezabhAgA avayavA yasyAM tAm , yadvA-sukhacitaM varakanakaM yatra tAdRzAH pravaraparyantadezabhAgA yasyAM tAm-suparNasugumphitamanojavastrAntadezabhAgayuktAmityarthaH, etAdRzIm AbhyantarikIm AsthAnamaNDapamadhyavartinIn javanikAM karSayatipAtayati, karSayitvA Astaraka-mRduka-mamUrako-cchAditam-Astarakam zayyoparyAcchAdanAstravizeSaH,mRdukamamarakaM-komalocchIrSaka-komalasiropadhAnam , tAbhyAm ucchAditam AcchAditam , tathA-dhavalayanapratyavastRtam zvetavastrAcchAditaM, banikAvarNanam mRga (vanya pazu), baila, ghor3A, manuSya, magara, pakSI, kinnara (eka prakAra ke vyantara), ruru (eka prakAra ke mRga), aSTApada, camara (jaMgalI gAya), hAtho, vana meM utpanna hone vAlI mAlatI, yathikA Adi latAe~ aura kamalinI, ina saba kI viziSTa racanA se vaha adbhuta thaa| upake sundara stroM ke kinAre ke bhAga uttama svarga se race hue the, athavA usake sundara choroM meM uttama svarNa lagA huA thaa| isa prakArakA sundara pardA viMcavA kara cAdara tathA komala sirahAne se acchAdita, zveta vastra se AcchAdita, vilakSaNa, aMgoM ko mukha utpanna karane vAlA, atyanta komala bhadrAsana trizalA kSatriyANI ke lie (vanya pazu), maha, ghoDA, manuSya, bhagara, pakSI, nira (me 2 // 04-12), 22 (me prAnubhU), mApa, Tara yabhara (Uncii Aya), hAthI, nA peh| yatA bhAratI, yuuth|| (DI) 4G satAyo, ane bhAvanA, ye bhayAnamA viziSTaracanA vaDe te addabhuta lAgatuM hatuM. tenA suMdara vastronI kinArAnA bhAge uttama suvarNathI racela hatAM, // 535 // athavA tenA suMdara cheDAomAM uttama suvarNa lagADeluM hatuM. A jAtane suMdara pada kheMcAvIne, cAdara tathA kamaLa takiyAothI AcchAdita, sapheda vastrathI AcchAdita, , vilakSaNa aMgene sukha ApanArUM, atyaMta kamaLa bhadrAsana, trizalA kSatriyANIne mATe mUkAvyuM. Asana goThavAvIne Jain Education Wational inww.jainelibrary.org.
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ viziSTaM=vilakSaNam, aGgasukhasparzakam =aGgAnAM mukhajanakaM sumRdukam = atyantakomalam trizalAyAH kSatriyANyAH kRte bhadrAsanaM racayati = kArayati, racayitvA kauTumbikapuruSAn zabdayati = Aiyati, zabdayitvA = AhUya evaM trakSyamANaM zrIkalpa- vacanam avadat = abravIt bho devAnupriyAH ! yUyaM kSiprameva zIghrameva aSTAGgamahAnimitta mUtrArthapAThakAn-aSTau = bhUkasUtre mpotpAtastramolkApAtAGgasphuraNasvaravyaJjanalakSaNarUpANi aGgAni yasya tAdRzaM yanmahAnimittaM tasya yau sUtrArthau tayoH pAThakAn=adhyayanazIlAn, tathA vividhazAstrakuzalAn- vividhAni anekaprakArANi yAni zAstrANi= jyotiSAdIni tatra kuzalAn = nipuNAn stramapAThakAn =stramArthapratibodhakAn zabdayata - Aiyata, zabdayitvA evaM yathoktAm prajJaptikAM=mamA''jJAM kSiprameva pratyarpayata = mahAM nivedayata / tataH = siddhArtharAjAjJAnantaraM khalu te. kauTumbikapuruSAH siddhArthena rAjJA evam = yathoktam uktAH - niveditAH santaH hRSTatuSTAH = atyantaprasannAH karatalaparigRhItaM dazanakhaM - daza nakhAH santi yatra tAdRzam zirasyAvartta mastake'JjaliM kRtvA 'evaM devastatheti' devaH = svAmI Chang Zhu Zhu // 536|| rkhvaayaa| Asana rakhavA kara kauTumbika puruSoM ko bulAyA aura bulA kara isa prakAra kahA- he devAnumiyoM ! tuma loga zIghra hI bhUkampa 1, utpAta 2, svama 3, aMtarikSa 4, aMgoM kA phar3akanA 5, svara 6, vyaMjana 7, aura lakSaNa 8; ina ATha aMgoM vAle mahAnimitta ke sUtra aura artha ke jo pAThaka haiM tathA jo jyotiSa Adi vividha zAstroM meM kuzala haiM, una svapAThakoM ko arthAt strama kA phala batalAne vAloM ko bulAo / merI yaha AzA zIghra hI mujhe vApisa lauTAo, arthAt mujhe sUcanA do / tadanantara siddhArtha rAjA kI AjJA pAye hue ve kauTumbika puruSa hRSTa aura tuSTa hue - atyanta prasanna hue| unhoMne donoM hAtha jor3a kara sira para Avarta - aMjali karake kahA - 'he svAmina ! jo ApakI AjJA kauTuMbika puruSa (AjJAMkita puruSa)ne khelAvyA, ane khelAvIne A pramANe kahyuM-he daivanupriyA ! tame turataja dharatIya 1, utpAta 2, svapna u, aMtarikSa 4, ago, svara 6, vyaMjana 7 khane akSaya 8; me mAha govAjA mhaanimittanAM sUtro ane arthanA je pAke che, tathA je jyetiSa Adi vividha zAstromAM nipuNa che, tesvapnapAThaka eTale ke svapnanuM mULa batAvanArAone khelAvA. mArI A AjJapramANe karyAnI sUcanA mane turata ja pachI mekalA. tyAra bAda siddhAtha' rAjAnI AjJA pAmelA kauTubika puruSe hu ane sa MteSa pAmyA-atyaMta prasanna thayAM, temaNe ane hAtha joDIne mAthA para Avata aMjali karIne kahyuM- he svAmI ! ApanI ja AjJA che te KRAKKKKKKKKI kalpa maJjarI TIkA svapnapAThakAnArtha kauTu prati siddhArthasya nidezaH // 536 // w
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 537 !! Jain Educationi yathA''jJApayati, tathaiva kariSyAmaH' ityevaM, tathA siddhArthasya rAi AjJAyA vacanaM vinayena pratigRNvanti = strIkurvanti / tataste kauTumbikapuruSA yatraiva svapnapAThakAnAM gRhANi tatraitra upAgacchanti, upAgamya svapnapAThakAna zabdayanti = Ahvayanti / / 048 // mUlam - taraNaM te sumiNapADhagA siddhasthassa ranno koTuMbiya purisehiM sadAviyA samANA haTTA hAyA kalikammA kayakouyamaMgalapAyacchittA appamahasyAbharaNAlaMkiyasarIrA saehiM saehiM gihehiM paDiNikkhamitA egao milaMti, milittA jeNeva siddhatthassa rano bAhiriyA uvadvANasAlA jeNeva siddhatthe rAyA teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA siddhatthaM rAyaM japaNaM vijaeNaM vaddhAveti / siddhattheNaM ranA sakAriyA sammANiyA samANA punnatthe bhAsaNesu nisIyaMti | 049 // chAyA - tataH khalu te svapnapAThakAH siddhArthasya rAjJaH kauTumbikapuruSaiH zabditAH santaH hRSTatuSTAH snAtAH kRtavalikarmANaH kRtakautukamaGgalaprAyazcittAH alpamahArghAbharaNAlaGkRtazarIrAH svakebhyaH svakebhyo gRhebhyaH hai, tadanusAra hI kreNge|' yaha kaha kara unhoMne siddhArtha rAjA kI AjJA ke vacana vinayapUrvaka svIkAra kiye / taba ve kauTumbika puruSa jahAM svamapAThakoM ke ghara the, vahA~ pahu~ce aura unhoMne svamapAThakoM ko bulAyA || sU0 48 // mUlakA artha- 'tara NaM te sumiNa' - ityAdi / siddhArtha rAjA ke kauTumbika puruSoM dvArA bulAne kA Adeza pA kara pAThakoM ne harSita aura santuSTa hokara snAna kiyA, balikarma kiyA, kautuka, maMgala aura prAyazcitta kiyaa| alpabhAra aura bahumUlyavAle AbhUSaNoM se zarIra ko vibhUSita kiyaa| phira apane-apane gharoM se nikalakara ekasthAna pramANe ja ame vazuM.' Ama kahIne temaNe siddhArtha rAjAnI AjJAnA vinayapUrNAMka svIkAra karyA ! pachI te kauTubika puruSa| jayAM te svapnapAThakAnAM ghara hatAM tyAM gayA, ane temaNe svamapAkane belAvyA. (sU0 48) bhUjanA artha - "tapaNaM te sumiNa - 4tyAhi siddhArtha rAjanA choTummi puruSo vaDe mosAvAyesa svapna pArTakAe harSI tathA saMtASa pAmIne snAna karyu, baLikama karyuM, kautuka, maMgaLa ane prAyazcitta karyo', halakA vajananAM tathA dhaNAM kImatI AbhUSaNeAthI zarIrane vibhUSita karyuM. pachI potapAtAnA gherathI nIkaLyA ane ekaThA & kalpa maJjarI TIkA svapnapAThakAhAnam // 537 // .
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpamaJjarI // 538 // TIkA kaI pratiniSkramya ekato milanti, militvA yatraiva siddhArthasya rAjJo bAsopasthAnazAlA yatraiva siddhArthoM rAjA tatraiva upAgacchanti, upAgamya siddhArtha rAjAnaM jayena vijayena vayanti, siddhArthena rAjJA satkAritAH sammAnitAH santaH pUrvanyasteSu bhadrAsaneSu niSIdanti ||suu049|| TIkA-'tae NaM te ityaadi| tataH khalu te pUrvoktAH svamapAThakAH siddhArthasya rAjJaH kauTumbikapuruSaiH zabditAH santaH hRSTatuSTAH snAtAH, kRtavalikarmANaH kRtavAyasAdipakSyannavibhAgAH, kRtakautukamaGgalapAyazcittAH kRtamapItilakAdidadhyakSatAdirUpaduHsvapnavighAtakamAtaHkRtyAH, alpamahA_''bharaNAlaGkRtazarIrA-bhalpabhArabahumUlyakahIrakAdyalaGkArazobhitazarIrAH, svakebhyaH svakebhyo gRhebhyaH pratiniSkramya=niHsRtya ekatA ekasmin sthAne milanti sammilitA bhavanti, militvA yatraiva sidArthasya rAmro bAyopasthAnazAlA yatraiva para ikaTe hue, ikaTThe hokara jahA~ rAjA siddhArtha kI bAhya upasthAnazAlA thI aura jahA~ rAjA siddhArtha the| vahA~ A pahu~ce, Akara rAjA siddhArthakA 'ApakI jaya vijaya ho' kaha kara abhinandana kiyaa| rAjA siddhArtha ne unakA satkAra aura sammAna kiyaa| ve pahale rakkhe hue bhadrAsanoM para baiTha gaye // 049 // TIkA kA artha 'tae NaM te muminn'-ityaadi| siddhArtha rAjA ke kauTumbika puruSoM dvArA bulAye gaye ve svapnapAThaka hRSTa aura tuSTa hue| unhoMne snAna kiyaa| kAka Adi pakSiyoM ko annAdi pradAna kiyA / kautuka-mapItilaka Adi, maMgala-dahI akSata Adi, tathA duSTa svapnoM ke phala ke vighAta karane vAlA prAyazcitta kiyaa| alpa bhAravAle aura bahumUlya AbhUSaNoM se apane zarIra kA zRMgAra kiyaa| phira apane-apane gharoM se nikale aura eka sthAna para ikaTThe hokara jahA~ rAjA siddhArthakI bAharI upasthAnazAlA thI aura jahA~ rAjA siddhArtha thayAM. ekatra thaIne jyAM rAjA siddhArthanI bahAranI upasthAnazALA hatI, jyAM rAjA siddhArtha hatA, tyAM AvI pahoMcyA tyAM pahoMcIne "Apane jaya he, Apane vijaya ho" ema kahIne rAjA siddhArthane abhinandana ApyAM. rAjA siddhArthe temane satkAra ane sanmAna karyuM. teo pahelethI goThavelAM bhadrAsana para besI gayAM. (sU0 49) TAnI a-'tapaNa te sumiNa'-tyAhi.siddhArtha rAjanIbhitra puruSo dvArA mAvAvAye sapanA bhane saMtoSa pAmyA. temaNe snAna karyuM. kAka (kAgaDa) Adi pakSIone anAdi pradAna karyuM. kautuka-mItilaka Adi, maMgaLa-dahIM akSata Adi tathA duSTa svapnanAM phaLane nAza karanAra prAyazcitta karyuM. halakAvajanavALAM tathA ghaNuM ja kImatI AbhUSaNo vaDe zarIra zaNugAyuM. pachI potapotAnA gherathI nIkaLIne ane eka jagyAe ekaThAM maLIne jyAM rAjAnI svapnapAThakAnAM rAjamAra darzanAya sajjanam // 538 // .
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpamaJjarI TIkA siddhArtho rAjA tatraivopAgacchanti, upAgamya siddhArtha rAjAnaM jayena jayazabdena vijayena vijayazabdena barddhayanti abhinandayanti-tava jayo'stu tava vijayo'stviti vadantaste'bhinandanaM kurvntiityrthH| tataH siddhArthena rAjJA te svamapAThakAH satkAritAH-suvacanena satkAritAH, AsanapradAnAdinA sammAnitAH santaH pUrvanyasteSu-pUrvasthApiteSu bhadrAsaneSu niSIdanti-upavizanti // 049 // mUlam-tae NaM se siddhatthe rAyA javaniyaMtariya tisalaM deviM Thavei, ThavettA suvaSNarayayAimaMgaliyavatthupaDi puNNahatthe pareNaM viNaeNaM te sumiNapAhae evaM vayAsI-evaM khalu devANuppiyA! tisalA devI aja taMsi tArisagaMsi sayaNijjaMsi pundharattAvararattakAlasamayaMsi suttajAgarA ohIramANI2 gayavasahAica uddasamahAmumiNe pAsittA gaM paDibuddhA, taM eesiM NaM devANuppiyA! urAlANaM dhannANaM maMgallANaM sassirIyANaM mahAsamiNANaM ke manne kallANe phalavittivisese bhavissai ? tae NaM te sumiNapADhagA siddhatthassa ranno aMtie eyamaDhe soccA nisamma hatuhA te mahAmumiNe samma ogiNhaMti, II aNupavisaMti, annamanneNaM saddhiM sNcaalaiNti| tae NaM te sumiNapADagA tesiM cauddasaNDaM mahAsumiNANaM laddhatyA gahiyaTThA pucchiyaTTA viNicchiyaTThA ahigayaTThA siddhatthassa sno purao sumiNasatthAI uccAremANA 2 evaM vayAsI-evaM khalu amhANaM sAmI! sumiNasatthaMmi vAvattarie sumiNesu tIsaM mahAmumiNA pannattA, tattha NaM sAmI arihaMtamAyaro vA cakavahimAyaro vA arihaMtasi vA cakkaTTisi vA gambhaM vakkamamANaMsi eesiM tIsAe mahAsumiNANaM ime gayavasahAicauddasamahAmumiNe pAsittA NaM paDibujhaMti, taM evaM khalu devANuppiyA! tisalAe devIe ime pasatthA cauddasa mahAmuniNA diTThA, evaM siddhArtha kRtaH svapnapAThakAnAM satkAraH the, vahA~ aaye| 'ApakI jaya vijaya ho|-is prakAra kahate hue unhoMne rAjA siddhArtha kA abhinandana kiyaa| taba rAjA siddhArtha ne madhura vacana kahakara unakA satkAra kiyA aura AsanamadAna Adi karake sanmAna kiyaa| phira ve pahale se sthApita kiye hue bhadrAsanoM para baiTha gaye ||suu049|| // 539 // 162nI pasthAnA[AMARI &tI, bhane yasa siddhAya tAtyA AlyA. "orial, Apano vinya hai!" evA zabdo vaDe temaNe rAja siddhArthane abhinaMdana ApyAM. tyAre rAjA siddhArthe mIThAM vacanethI temane satkAra karyo ane Asana ApIne temanuM sanmAna karyuM. pachI teo pahelethI ja gaThavelAM Asana para besI gayA. (sU0 49) Jain Educatiemational SN .
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mU // 54 // maMgallA dhannA sassirIyA Arogga-tuhindIhAu-kallANa-maMgalla-kAragANaM sAmI! mahAmumiNA diTTA, taNaM atthalAbhosAmI! bhavissai, bhogalAbho sAmI ! bhavissai, sokkhalAbho sAmI ! bhavissai, rajalAbho sAmI ! bhavissai, raTulAbho sAmI! bhavissai, puttalAmo sAmI! bhavissai / evaM khala sAmI! tisalA devI navaNhaM mAsANaM bahupaDipuSNANaM addhaTumAga ya rAiMdiyANaM viikkatANa kulakeuM kuladIvaM kulapavvayaM kulavaDiMsayaM kulatilayaM kulakittikaraM kulaNaMdikaraM kulajasakaraM kuladiNayaraM kulAdhAraM kulapAyacaM kulataMtusaMtANavivaddhaNakaraM sukumAlapANipAyaM ahINapaDipuSNapaMciMdiyasarIraM lakkhaNavaMjaNaguNovaveyaM mANummANapamANapaDipuSNasujAyasavvaMgasuMdaraMgaM sasisomAgAraM kaMtaM piyadaMsaNaM suruvaM dArayaM pyaadi| se'vi ya NaM dArae ummukkabAlabhAve viSNAgapariNayamitte jovaNagamaNuppatte sUre vIre vikkaMte vitthinnaviulabalavAhaNe cAuraMtacakavaTTI rAjabaI rAyA bhavissai, jiNe vA tilukanAyage dhammavaracAuraMtabaTTI bhavissai, taM urAlA NaM dhannA NaM maMgallA Na devANuppiyA! tisalAe devIe sumiNA ditttthaa| tae NaM siddhatthe rAyA tesiM sumiNapADhagANaM aMtie eyamaDhe socA nisamma haTThatuThe cittamANadie harisavasavisappamANahiyae te sumiNalakAvaNapADhae evaM bayAsI-evameyaM devANuppiyA! tahameyaM devANuppiyA ! avitahameyaM devANuppiyA! icchiyameyaM devANuppiyA! paDicchiyameyaM devANuppiyA! icchiyapaDicchiyameyaM devANupiyA ! sacce NaM esa aThe se jaheyaM tubbhe vayaha-tti kaTu te mumiNe samma paDicchai, paDicchittA te sumiNalakkhaNapADhae viuleNaM asaNapANakhAimasAimeNaM vatthagaMdhamallAlaMkAreNaM sakAreDa sammANei, viulaM jIviyArihaM pIidANaM dalaha, tao paM te paDivisajjei |mu050|| chAyA-tataH khalu sa siddhArthoM rAjA javanikAntaritAM trizalAM devIM sthApayati, sthApayitvA suvarNa- rajatAdimAGgalikavastupratipUrNahastaH pareNa vinayena tAn svamapAThakAn evamavAdIta-evaM khalu devAnupriyAH! mUla kA artha-'tae NaM se siddhatthe' ityaadi| tatpazcAta siddhArtha rAjA parde kI oTa meM trizalA devI ko vitthlaayaa| phira hAtha meM suvarNa-rajata Adi mAMgalika vastu lekara atyanta vinaya ke sAtha una svapnapAThakoM se isa prakAra kahA-'he devAnupriyo ! Aja usa pUrvavarNita zayyA para madhyarAtri ke samaya, bhuugn| matha- "tae se siddhatthe" tyA. tyA2 mA 220 siddhArtha pAnI bhAumA nizAvAna besADayAM. pachI hAthamAM suvarNa, rajata Adi mAMgalika vastuo laIne atyaMta vinayanI sAthe te svapna pAThakone A prabhAye khu- devAnupriyA! 20 te (pUrva pati) zabhyA 52, madhyarAtre, sustA -yA tI mane thoDI svamapAThaka kRtasvamabAra phalanive dana, vastrAdipradAnena rAjakRtaH svapnapAThaka satkAraH ||540 // Jain toucan DrPrivate&Personal use Only Fi
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre ||54shaa trizalA devI adya tasmin tAdRze zayanIye pUrvarAtrApararAtrakAlasamaye suptajAgarA nidrAntA 2 gajavRSabhAdacaturdazamahAsvamAn dRSTvA khalu pratibuddhA, tat eteSAM khalu devAnupriyAH! udArANAM dhanyAnAM maGgalyAnAM sazrIkAgAM mahAsvamAnAM ko manye kalyANaH phalavRttivizepo bhaviSyati / tataH khalu te svapnapAThakAH siddhArthasya / rAjJo'ntike etamartha zrutvA nizamya hRSTatuSTAstAn mahAsvamAn samyak avagRhNanti, IhAmanupavizanti, anyo'nyena . sAI saMcAlayanti / tataH khalu te svamapAThakAH teSAM caturdazAnAM mahAsvamAnAM labdhArthA gRhItArthAH pRSTArthA vinizcitArthA adhigatArthAH siddhArthasya rAjJaH purataH svapnazAstrANyuccArayantaH evamavAdiSuH-evaM khalu asmAkaM svAmin ! svapnazAstre dvAsaptatau svapneSu triMzat mahAsvapnAH prajJaptAH, tatra khalu svAmin ! arhanmAtaro vA cakra kalpamaJjarI TIkA suptajAgarA-kucha sotI kucha jAgatI huI, trizalA devI ne gaja-vRSabha-Adi caudaha mahAsvapna dekhe haiM, to he devAnupriyo! una udAra, dhanya, mAMgalika, sazrIka mahAsvapnoM kA kyA phala-vizeSa hogA? taba ve svamapAThaka siddhArtha rAjA ke pAsa se isa artha ko sunakara hRSTa-tuSTa hue| unhoMne una mahAsvapnoM ko bhalIbhAMti hRdaya meM dhAraNa kiyaa| una para vicAra kiyaa| Apasa meM milakara nirNaya kiyaa| taba una svamapAThakoM ko una caudaha mahAsvapnoM kA artha labdha-mApta ho gayA, gRhIta ho gayA, unhoMne eka dUsare se artha pUcha liyA, pUrI taraha nizcita kara liyA, gaharAI se artha jAna liyaa| tatpazcAt ve rAjA siddhArtha ke sAmane svamazAstroM ke pAThoM kA uccAraNa kara-kara ke isa prakAra bole-"he rAjan ! hamAre svamazAstra meM bahattara prakAra ke svamoM meM tIsa mahAsvapna batalAye haiN| he svAmin ! arhanta kI mAtAe~ aura svamaphalakathanamna jAgatI evI trizalAdevIe, gaja, vRSabha Adi cauda mahAsvapna joyAM che. te he devAnupriye! te udAra, dhanya, mAMgalika, zrIka mahAsvapnanuM vizeSa phaLa zuM haze? tyAre te svapnapAThake siddhArtha rAjAnI pAsethI A arthane sAMbhaLIne harSa tathA saMteSa pAmyA. temaNe te mahAsvapnane sArI rIte hadayamAM dhAraNa karyA. temane viSe vicAra karyo. aMdaroaMdara maLIne nirNaya karyo. tyAre te svapna pAThake te cauda mahAsvapnane artha pAmI gayA, grahaNa karyo, temaNe ekabIjAne atha pUchI lIdhe, pUrNa rIte nakkI karI lIdhe, UMDAIthI samajI lIdhe. tyAra bAda teo rAjA siddhArthanI sAme svapnazAstranA che. pAThonuM uccAraNa karI karIne A pramANe chelyA- he rAjana! amArA svapnazAstramAM tera prakAranAM sva Jain Educatia national .
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalyasUtre // 542|| Jain Education He Zhen mAtaro vA arhati cakravartini vA garbham avakrAmyati eteSAM trizato mahAsvapnAnAm imAn gajavRSabhAdicaturdazamahAsvapnAn dRSTvA khala pratibudhyante, tat evaM khalu devAnupriyAH ! trizalayA devyA ime prazasta caturdaza mahAsvapnAH dRSTAH, evaM maGgalyAH dhanyAH sazrIkAH Arogya - tuSTi - dIrghAyuH - kalyANa-maGgalakArakAH khalu svAmina ! mahAsvapnAH dRSTAH, tat khalu arthalAbhaH svAmin! bhaviSyati, bhogalAbhaH svAmin ! bhaviSyati, saukhyalAbhaH svAmin! bhaviSyati, rAjyalAbhaH svAmina ! bhaviSyati, rASTralAbhaH svAmin ! bhaviSyati, putralAbhaH svAmin ! bhaviSyati / evaM khalu svAmin! trizalA devI navasu mAseSu bahupratipUrNeSu arddhASTameSu ca rAtrindiveSu vyatikrAnteSu kulaketuM kuladIpaM kuLaparvataM kulAvataMsakaM kulatilakaM kulakIrtikaraM cakravartI kI mAtAe~, jaba arhanta aura cakravarttI garbha meM utpanna hote haiM taba, una tIsa mahAsvanoM meM se ye gaja evaM vRSabha Adi ke caudaha mahAsvapnoM ko dekha kara jAgatI haiN| ata eva - he devAnupriya ! trizalA devIne ye zubha caudaha mahAsvapna dekhe haiM / isI prakAra he svAmin! mAMgalika, dhanya, sazrIka tathA Arogya, santoSa, dIrghAyu, kalyANa aura maMgala karane vAle mahAsvapna dekhe haiM / inheM dekhane se he svAmin! artha kA lAbha hogA, he svAmin ! bhoga kA lAbha hogA, he svAmin! rASTra kA lAbha hogA aura he svAmin ! putra kA lAbha hogA / he svAmin ! trizalA devI pUre nau mAsa vyatIta hojAne para aura sAr3he sAta ahorAtra bItane para kulapatAkA, kuladIpaka, kulazaila, kula ke AbhUSaNa, kulatilaka, kula kI kIrti baDhAne vAle kula kI vRtti-maryAdA mAMthI trIsa mahAsvapnA batAvyAM che. he mahArAjA ! ahuntanI mAtAe tathA cakravartInI mAtA, jyAre anta ane cakravartI gaCmAM Ave che, tyAre e trIsa mahAsvapnAmAMthI gaja, vRSabha AdinAM e cauda mahAsvapnA joIne Age che. tethI he devAnupriya ! trizalAdevIe te cauda zubha mahAsvapnA joyAM che. A pramANe mAMgalika, dhanya, sazrIka tathA Arogya, sa MtASa dIrghAyu, kalyANu ane maMgaLa karanArAM mahAsvapno joyAM che. he mahArAjA ! te svapnA jovAne kAraNe dhananA lAbha thaze, bheganA lAbha thaze, sukhanA lAbha thaze, rAjyaneA lAbha thaze, rASTranA lAbha thaze, ane he rAjan! putrane paNa lAbha thaze. trizalAdevI pUrA nava mAsa ane sADA sAta aherAtra (divasa-rAtra) pasAra thatAM, kuLapatAkA, kuLadIpaka, kuLazaila, kuLanAM AbhUSaNa, kuLatilaka, kuLanI kIti vadhAranAra, kuLanI vRtti kalpa maJjarI TIkA svapnaphalakathanam // 542 // w.jainelibrary.org
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kulahAttakara kulanAndakara kulayazaskara kuladinakara kulAdhAra kulapAdapa kulatantusantAnAvavaddhanakara sukumArapANipAdam ahInapratipUNanendriyazarIraM lakSaNavyaJjanaguNopapetaM mAnonmAnapramANapratipUrNamunAtasarvAGgasundarAja zazisaumyAkAraM kAntaM priyadarzana surUpaM dArakaM prajanayiSyati / so'pi ca khalu dArakaH unmuktabAlabhAvaH vijJAtapariNatamAtraH yauvanakamanuprAptaH zUro vIro vikrAntaH vistIrNavipulabalavAhanaH cAturantacakravartI rAjapatiH rAjA bhaviSyati, jino vA trailokyanAyako dharmavaracAturantacakravartI bhaviSyati / tat udArAH khalu dhanyAH kalpamaJjarI // 543 // TIkA bar3hAne vAle, kula meM Ananda utpanna karane vAle, kula kA yaza phailAne vAle, kula ke lie sUrya ke samAna, kula ke AdhAra, kula ke lie taru ke samAna, kula kI vela bar3hAne vAle, sukumArakaracaraNavAle, hInatArahita pUrI pA~coM indriyoM se sampanna zarIra vAle, lakSaNoM evaM vyaMjanoM ke guNoM se yukta athavA lakSaNoM (zubha rekhAoM) vyaMjanoM (masa tila Adi) tathA guNoM (udAratA Adi) se yukta, mAna unmAna aura pramANa se yukta manohara aMgopAMgoM se sundara zarIra vAle, candramA ke samAna saumyasvarUpa vAle, kamanIya, bhiyadarzana aura sundararUpa se sampanna putra ko janma deNgii| vaha bAlaka bAlyAvasthA ko pAra karake vijJAnasampanna hokara aura yauvana ko prApta karake zUra, vIra, vikramavAn , vistIrNa tathA vipula bala aura vAhanoM vAlA aura cAroM dizAoM ke anta taka zAsana karane vAlA cakravartI rAjAdhirAja hogA, athavA tIna loka kA nAyaka dharmavaracAturantacakravartI jina hogaa| so he devAnupriya! svamaphalakathanam maryAdA vadhAranAra, kuLamAM AnaMda utpanna karanAra, kuLane vaza phelAvanAra, kuLane mATe sUrya samAna, kuLane AdhAra, kuLane mATe taru samAna, kuLanI vela vadhAranAra, sukumAra hAtha-pagavALA, hInatArahita pUrI pAMca indriyethI yukta zarIravALA, lakSaNe ane vyaMjanenA guNavALA athavA lakSaNe (zubha rekhAo) vyaMjane (masa, tala Adi) sI tathA guNe (udAratA Adi) vALA, mAna unmAna ane pramANuthI yukta, manahara aMge pAMgathI suMdara zarIravALA candramAnA jevA saumya svarUpavALA, kamanIya, priyadarzana ane suMdara rUpathI saMpanna putrane janma Apaze. te bALaka bAlyAvasthA pasAra karIne vijJAnayukta thaIne ane yauvanane pAmIne zara, vIra, parAkramI, vizALa tathA vipula baLa ane vAhanevALo ane cAre dizAonA anna sudhI zAsana karanAra cakravatI rAjAdhirAja thaze, athavA traNa lokane nAyaka dharmavaracAturantacavatI jina thaze. te he devAnupriya! trizalAdevIe nakkI ja udAra, nakkI ja dhanya ane // 543 // Jain Educatior a tional
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ khalu maGgalyAH khalu devAnupiyAH! trizalayA devyA svapnAH dRssttaaH| tataH khalu siddhArthoM rAjA teSAM svapnapAThakAnAmantike etamartha zrutvA nizamya hRSTatuSTaH cittAnandito harSavaMzavisarpaddhRdayaH tAn svapnalakSaNapAThakAn evamavAdId-evametad devAnubhiyAH! tathaitad devAnupiyAH! iSTametad devAnupiyAH! pratISTametad devAnubhiyAH! iSTapratISTametad devAnupiyAH! satyaH khalu eSo'rthaH, yathataM yUyaM vadatheti kRtvA tAna svapnAna samyak pratIcchati, pratISya tAn svapnalakSaNapAThakAn vipulena azanapAnakhAdimasvAdimena - vastragandhamAlyAlaGkAreNa satkaroti zrIkalpa mUtre - // 544 // trizalA devIne nizcaya hI udAra, nizcaya hI dhanya aura nizcaya hI mAMgalika svapna dekhe haiN|" taba rAjA siddhArtha una svapnapAThakoM se isa bAta ko sunakara aura samajha kara hRSTatuSTa hue / unakA citta Anandita ho gayA / harSa se hRdaya khila gyaa| unhoMne svapnapAThakoM se kahA-he devAnupriyo! aisA hI hogaa| ApakA kathana satya hai| he devAnupriyo ! ApakA kathana asatya nahIM hai| he devAnupriyo! ApakA kathana asaMdigdha (sandeharahita) hai| he devAnupriyo ! yaha kathana iSTa hai| he devaanupiyo| yaha punaH punaH iSTa haiN| hai devAnupiyo ! yaha iSTa aura vizeSa iSTa hai| Apa jo kahate haiM so bAta satya hai| isa prakAra kaha kara unhoMne svapnoM ko samyak prakAra se svIkAra kiyA, svIkAra kara ke una svapnalakSaNapAThakoM ko pracura azana, pAna, khAdima aura svAdima se tathA vastra, gaMdha, mAlA aura alaMkAra se satkArita aura sammAnita kiyA, tathA jIvikA ke yogya vipula prItidAna diyaa| tatpazcAt ra siddhArthakRtaH svamapAThakAnoM satkAraH nakkI ja mAMgalika svapno joyAM che. tyAre rAjA siddhArtha te svapna pAThakenI te vAta sAMbhaLIne ene samajIne harSa tathA saMteSa pAmyA. temanuM citta prasanna thayuM. harSathI hadaya khIlI uThayuM. temaNe svapna pAThakene kahyuM- he devAnupriye! ema ja thaze. A5nuM kathana sAcuM che. he devAnupriye! ApanuM kathana asatya nathI. he devAnupriye! A5nuM kathana asaMdigdha (saMdeha vinAnuM) che. he devAnupriye! A kathana ISTa che. he devAnupriye ! e pharI pharIne ISTa che. he devAnupriye! e ISTa ane vizeSa ISTa che. Apa je vAta kahe che te sAcI che. A pramANe kahIne teNe te svapnane sArI rIte svIkAra karyo. svIkAra karIne te svapna-lakSaNapAThakene puSkaLa acana, pAna, khAdima taNa ane svAdimathI tathA vastra, gaMdha, mALA, ane alaMkArathI satkAra karyo ane sanmAna karyuM tathA jIvikAne // 544|| Jain Education national Ki
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 545 // Jiang Shang Jiang Jiang sanmAnayati, vipulaM jIvakA prItidAnaM dadAti tataH khalu tAn prativisarjayati // 050 // TIkA - 'taraNaM se siddhatye' ityAdi / tataH = svapnapAThakopavezanAnantaraM khalu sa siddhArtho rAjA trizalAM de javanikAntaritAM = javanikAmadhyagatAM sthApayati, sthApayitvA suvarNarajatAdimAGgalikavastupratipUrNahastaH= suvarNAdi zubhavastu haste gRhItvA pareNa utkRSTena vinayena = namrabhAvena tAn bhadrAsanopaviSTAn svapnapAThakAn evaM vakSyamANaM vacanam avAdIt = kathitavAn - 'evaM khalu ityAdi / he devAnupriyAH ! trizalA devI adya tasmin tAdRze = kRtapuNyapuJjAnAmupabhogye zayanIye = paryaGke pUrvarAtrApararAtrakAlasamaye - pUrvarAtraH -pUrvA cAsau rAtrizceti pUrvarAtraH, apararAtra: - aparA cAsau rAtrizceti - apararAtraH, pUrvarAtrazcAsau aparAtrazceti pUrvarAtrApararAtraH - madhyarAtra ityarthaH, tadrUpa eva kAlaH, tatsamaye = tadavasare suprajAgarA = nAtisuptA nAtijAgarA nidrAntI = zayAnA satI gajanRSabhAdicaturdazamahAsvapnAn dRSTvA khalu pratibuddhA - jAgaritA, tat tasmAt he devAnupriyAH / eteSAmudArANAM unheM vidA kara diyA | | 050 // TIkA kA artha- 'tara se siddhatthe' ityAdi / svapnapAThakoM ke baiTha jAne ke anantara siddhArtha rAjAne trizalA devI ko parde kI pIche biThalAyA / viThalA kara suvarNarajata - Adi mAMgalika vastue~ hAtha meM le kara utkRSTa namratA ke sAtha, bhadrAsana para baiThe hue svapnapAThakoM se Age kahe anusAra vacana bole he devAnupriyo ! Aja trizalA devI puNyazAliyoM ke zayana karane yogya zayyA para madhya rAtri ke samaya jaba na gAr3hI soI huI thI na adhika jAga rahI thI-halkI-sI nIMda le rahI thI, taba rAnI ne gaja vRSabha Adi ke caudaha mahAsvapna dekhe haiN| ataeva he devAnupriyo ! ina udAra, dhanya, maMgalamaya aura sIka (zobhAsampanna ) mahAsvapnoM kA kyA phala - vizeSa hogA ?" yogya vAyu prIti-dvAna hIdhu tyAra mAha tebhane vihAya arthA ( sU0 50 ) TIDAnA artha - "tapa NaM se siddhatthe" ityAhi svapnapATho mesI gayA pachI siddhArtha rAjye trizasAhevIne pahanI pAchaLa esADayAM. besADIne suvaNa, rajata, Adi mAMgalika vastue hAthamAM laIne atyaMta namratAsAthe bhadrAsana para beThelA svapna pAThakAne AgaLa kahyA pramANe vacane kahyAM--he devAnupriye ! Aje trizalAdevI puNyazALiene zayana karavA lAyaka zayyA para, madhyarAtre, jyAre na gADha nidrAmAM hatAM ke na adhika jAgRta hatAM. AchI evI nidrA lai rahyAM hatAM, tyAre rANIe gaja, vRSabha AdinA cauda mahAsvapnA joyAM. tethI he devAnupriye! te udAra, dhanya, maMgaLamaya ane sazrIka (zAbhAyukta) mahAvanAnu thru vizeSa phaLa maLaze ? Jain Education memational kalpa maJjarI TIkA svapnaphalakathanam 1148411 .
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa 1 mRtre // 546 // dhanyAnAM malyAnAM sazrIkANAM mahAsvapnAnAm ko manye kalyANaH phalavRttivizeSo bhaviSyati! 'manye' iti vitarkArthoM nipaatH| tataH siddhArthapaznAnantaraM khalu te svapnapAThakAH siddhArthasya rAjJo'ntike samIpe etamartha zrutvA nizamya hRSTatuSTAH tAn mahAsvapnA- samyak aAgRhNanti-hRdi dhArayanti, aAgRhya-hRdi dhArayitvA, IhAmanupavizanti arthavicAraNAM kurvanti, tathA anyo'nyaiH parasparaiH svapnapAThakaiH sArddha saha saJcAlayanti svapnAthAnarjayaM kurvnti| tataH svapnArthanirNayAnantaraM khalu te sapnapAThakAH teSAM nirNItArthAnAM caturdazAnAMjapabhAdInAM mahAsvamAnAM labdhArthAH svasvavicArataH prAptAH , gRhItArthAH parasparata:-tarkavitarkato vijJAtArthAH, pRSTArthAH saMzaye parAbhiprAyagrahaNataH, ata eva-vinizcitArthAH-yathArthaparUpaparijJAnataH, tata eva-adhigatArthAH kAlAntaresAnA svapnaphalakathanam siddhArtha ke isa prazna ke pazcAta ve svapnapAThaka siddhArtha rAjA ke samIpa isa bAta ko sunakara aura samajhakara hRSTa-tuSTa hue| unhoMne una mahAsvapnoM kA avagrahaNa kiyA arthAta unako hRdaya meM dhAraNa kiyaa| hRdaya meM dhAraNa karake IhA meM praveza kiyA-artha kA vicAra kiyaa| paraspara meM svapno ke artha (phala) kA nirNaya kiyaa| tatpazcAta nirNIta kiye hue caudaha gaja-vRSabha Adi mahAsvapnoM kA unhoM ne artha labdha kiyA-apane-apane vicAra ke anusAra prApta kiyA, artha gRhIta kiyA-Apasa meM tarka-vitarka kara ke jAna kiyA, artha pUchA-saMzaya hone para dUsaroM kI sammati lekara jAnA, ata eva artha kA vinizcaya kara liyA-yathArtha svarUpa ko jAna liyA, ata eva artha ko adhigata rara liyA-kAlAntara meM svama ke artha kI dhAraNA banI rahe isa taraha dRr3harUpa se jAna liyaa| phira rAjA siddhArtha ke sAmane svama kA phala batalAne siddhArthanA e prazno pachI te svapna pAThako siddhArtha rAjAnI pAsethI e vAtane sAMbhaLIne tathA samajIne harSa tathA saMteSa pAmyA. temaNe te mahAsvapna nuM avagrahaNa karyuM eTale ke temane hadayamAM dhAraNa karyA. hRdayamAM dhAraNa karIne IhAmAM praveza karyo - arthane vica 2 karyo. arasaparasamAM ravanenA artha (phalo ne nirNaya karyo. tyAra bAda nirNaya karIne gaja, vRSabha Adi cauDha mahAsvapnano artha temaNe labdha (prApta) karyo-patapetAnA vicAra pramANe prApta karyo, artha grahaNa karyo A pasamAM tarkavitarka karIne jANa , artha pUcha-saMzaya jyAM che tyAM bIjAnI salAha laIne jAye. tethI arthane nirNaya karI lIdhe-yathArtha svarUpane jANI lIdhuM, tetho arthane adhi. gata karI lIdhA-Akhare svapnanA arthanI dhAraNA cokkasa thaI zake te rIte daDha rUpathI jANI lo. pachI rAjA siddhArthanI // 546 // Jain Education skerfonal
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtra // 547 // Can Guan Yuan Yi Jain Education dhAraNArUpataH parijJAtArthAH santaH, siddhArthasya rAjJaH purataH = agra svapnazAstrANi = svapnAthAnarUpakazAstrANa uccArayanta uccArayantaH punaH punaH paThantaH evaM vakSyamANaM vacanam atrAdiSuH = kavitavantaH - he svAmin! asmAkaM svapnazAstre tram = etAdRzAH khalu dvAsaptatau svapneSu triMzat = triMzatsaMkhyakA mahAsvanAH prajJaptAH = kathitAH, tatra teSu mahAsvaneSu khalu he svAmin! aInmAtaro vA cakravartimAtaro vA arhati vA cakravarttini vA garbha= mAtRkukSim atrakrAmyati = Agacchati sati etevAM triMzato mahAsvapnAnAM madhye imAna gajanRSabha: dicaturdazamahAsvapnAn dRSTvA khalu pratibudhyante=jAprati, tattasmAt evaM pUrvoktAH khalu he devAnupriyAH ! trizalayA devyA ime prazastAzcaturdaza mahAstramA dRSTAH, evaM maGgalyAH dhanyAH sazrIkAH ArogyatuSTidorghAyuH kalyANamaGgalakArakAH khalu he svAmin! mahAstramAH dRSTAH, tat tasmAt he svAmin! saukhyalAbho bhaviSyati, he svAmin! vAle zAstroM kA bAra-bAra uccAraNa karake Age kahe jAne vAle vacana bole- he svAmin! hamAre svapnazAstra meM bahatara svapna batalAye haiN| una bahattara svapnoM meM tIsa mahAsvapna kahe gaye haiM / una tIsa mahAsvapnoM meM se arhanta kI mAtAe~ aura cakravartI kI mAtAe~, arhanta aura cakravartI ke garbha meM Ane para ina gaja vRSabha Adi ke caudaha mahAsvapnoM ko dekhakara jAgatI haiN| ata eva he devAnupriya ! trizalA devI ne yaha prazasta caudaha mahAsvapna dekhe haiM / isa prakAra he svAmin ! mAMgalika, dhanya, sazrIka, Arogya, hRSTi, dIrghAyu, kalyANa evaM maMgala karane vAle mahAsvapna dekhe haiN| isase he svApin ! artha kA lAbha hogaa| he svAmin! bhoga kA lAbha hogaa| he svAmin! sukha kA samakSa svapnAnu phaLa batAvanArAM zAstronu' vAraMvAra uccAraNa karIne, AgaLa kahevAmAM Ave che te vacanA melyA-"he rAjana! amArAM svapnazAstramAM khetera svapnA batAvyAM che. te khAtera svapnAmAM trIsa mahAsvapnA kahelAM che. te trIsa mahAsvapnAmAMthI ahaMntanI mAtAe ane cakravatInI mAtAe, ahunta cakravatInA garbhamAM AvatAMja gaja, vRSabha AdinAM e cauda mahu svapnA joine jAge che. tethI huM devAnupriya ! trizalAdevIe A prazasta yo mahAsvapna leyAM che. yA itei he hevAnupriya bhAMgaDiGa, dhanya, sazrI, Arogya, saMtoSa, dIrghAyu, udayAzu ane magaLa karanArAM mahAsvapnA joyAM che. tethI he rAjana! dhananA lAbha thaze. he rAjana! bhAganA lAbha thaze. ! or Private & Personal Use Only Xie Yi Xing Jiang kalpa maJjarI TIkA svapnaphala kathanam // 547 // .
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjyalAbho bhaviSyati, he svAmin ! rASTralAbho bhaviSyati, he svAmin ! putralAbho bhaviSyati, evam anena prakAreNa khalu trizalA devI navasu mAseSu bahupratipUrNeSu aSTimeSu sArddhasaptasu ca rAtrindiveSu vyatikrAnteSu kulaketuM kuladIpaM kulaparvataM kulAvataMsakaM kulatilakaM kuLakIrtikaraM kulavRttikaraM kulanandikaraM kulayazaskaraM kuladinakara kulAdhAraM kulapAdapaM kula-tantu-santAna-vivarddhanakaraM sukumArapANipAdam ahIna-pratipUrNa-paJcendriya-zarIraM lakSaNavyaJjanaguNo-papetaM mAno-nmAna-pramANa-pratipUrNa-sujAta-sarvAGgasundarAGgaM zazisaumyAkAraM kAntaM priyadarzanaM surUpam' sUtra matre 548 // lAbha hogaa| he svAmin ! rAjya kA lAbha hogaa| he svAmin ! rASTra (deza) kA lAbha hogaa| he svAmin ! putra kA lAbha hogaa| "isa prakAra trizalA devI nau mAsa pUre bIta jAne para tathA sADhe sAta rAtri-dina vyatIta hone para kulake ketu (patAkArUpa), kula ke dIpaka, kula ke lie parvata ke samAna, kula ke bhUSaNa, kulatilaka, kulakIrtikara, kulavRtti (kulamaryAdA)-kara, kulanandikara. kulayazaskara, kulasUrya, kulAdhAra, kulapAdapa, kulakI vaMzaparamparA kI vRddhi karane vAle , sukomala hAtha paira vAle, hInatArahita paripUrNa pA~coM indriyoM se yukta zarIra vAle, lakSaNa, vyaMjana aura guNoM se yukta, mAna, unmAna aura pramANa se yukta sarvAMgasundara zarIravAle, candramA ke samAna saumya svarUpa vAle, kAnta, dekhane meM priya aura sundararUpa vAle bAlaka ko janma deNgii| svapnaphalakathanam mA srn| rASTra (hezAna thaze. zaban! putrana ze. "A rIte trizalA devI nava mAsa ane sADA sAta rAtri-divasa pasAra thatAM kuLane ketu ( patAkArUpa,) kuLa dIpaka, kuLane mATe parvata jevA, kuLanuM bhUSaNa, kuLatilaka, kuLakIrtikara, kuLavRtti (kuLamaryAdA)kara, kuLanarnAikara (kuLamAM AnaMda karanAra), kuLayAskara, kuLasUrya, kuLAdhAra, kuLapAdapa, ku.nI vaMzaparamparAnI vRddhi karanAra, sukomaLa hAtha-pagavALA, hInatArahita paripUrNa pAMca indriyethI yukta zarIravALA, lakSaNa, vyaMjana ane guvALA, mAna, unmAna ane pramANathI yukta sarvAMgasundara zarIravALo, cadramAnA jevA saumya 2varUpavALA, kAnta, dekhavAmAM priya, ane suMdara rUpavALA bALakane janma Apaze. // 54 // .
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAra zrIkalpa kalpa eSAM vyAkhyA atraiva mahAvIrabhavakathAyAM navamasUtravyAkhyAto'vaseyA, etAdRzaM dArakaM-putraM prajanayiSyati / so'pi ca khalu dArakaH unmuktabAlabhAvaH vyatItabAlyaH vijJAtapariNatamAtrA-vijJAtaM vijJAnaM, tat pariNatamAtraM yasya sa tathA-parikvavijJAno, yauvanakam-yuvAvasthAm anumAptaH san zUraH parAkramI vIraH zatrunivArakaH vikrAntaH= apratihataparAkramaH vistIrNavipulabalavAhana: pratidikmamRtabahusainyahastyazvAdivAhanaH, cAturantacakravartI= sArvabhaumaH, rAjapatiH rAjJAM svAmI rAjA bhvissyti| yadvA-jinArvendriyavijetA trailokyanAthaH trilokIsvAmI dharmavaracAturantacakravartI ca bhaviSyati / tatasmAt he devAnupriya ! trizalayA devyA udArAH khalu, dhanyAH khalu, maGgalyAH khalu svamA dRssttaaH| tataH svapnaphalazravaNAnantaraM khalu siddhArthoM rAjA teSAM svamapAThakA maJjarI TIkA H549 // (ina saba zabdoM kI vyAkhyA, isI zAstra kI mahAvIrabhavakathA ke navama mUtra kI vyAkhyA meM kI jA cukI hai, vahA~ dekha lenA caahie|) vaha bAlaka bAlyAvasthA vyatIta ho jAne para, paripakvavijJAna hokara yuvAvasthA ko prApta karake parAkramI, zatrumardaka evaM apratihataparAkramavAlA hogaa| usakI senA aura hAthI-ghoDe Adi vAhana saba dizAoM meM phaileNge| vaha sArvabhauma rAjAdhirAja-cakravartI hogA, yA samasta indriyoM kA vijetA, tIna loka kA nAtha zreSThadharmacakravartI hogaa| ataeva he devAnupriya ! trizalA devI ne nizcaya hI udAra svama dekhe haiN| dhanya svapna dekhe haiN| nizcaya hI maMgalakArI svapna dekhe haiN| svAmaphalakathanam | (A badhA zabdanI vyAkhyA e ja zAstranAM mahAvIra bhavakathAnA navamAM sUtramAM kahela che tyAM jaI levI. te bALaka bAlyAvasthA pasAra thatAM, paripakavavijJAnayukata thaIne yuvAvasthAe pahoMcIne parAkramI, zatrumaka ane ajeyaparAkramavALo thaze. tenI senA ane hAthI-ghaDA Adi vAhana badhI dizAomAM phelAze. te sArvabhauma-rAjAdhirAja-cakravatI thaze, athavA saghaLI Indriyone vijetA, traNa lokane nAtha, zreSTha, dharmacakravatI thaze. tethI he devAnupriya! trizalAdevIe nakkI ja udAra savapna joyAM che. nakkI ja dhanya svarUpane joyAM che. avazya maMgalakArI svane joyAM che." // 549 // Jain Educatiotes national
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHARA zrIkalpa sUtre nAmantike samIpe etamatha zrutvA nizamya hRSTatuSTacittAnanditaH harSavazavisarpaddhRdayaH tAn svamapAThakAn evaM vakSyamANaM vacanam abAdIta-he devAnupriyAH! evametat yathA bhavadbhiruktam evameva etatsvamaphalaM bhAvi, etena svamapAThakavacane vizvAsaH prakAzitaH, etadeva spaSTIkaroti-tathaivaitava he devAnumiyAH ! yUyaM yathA pratipAdayatha tathaiva etat svapnaphalaM bhAvi-ityanvayataH svapnapAThakavacanasatyatoktA, atha vyatirekatastadvacanasatyatAmAha-avitathametat-he devAnupiyAH ! etat bhavaduktaM svapnaphalam avitatham nAsatyaM kintu satyameva, he devAnupiyAH! etat bhavatAM vacanam asandigdhaM-sandeharahitam, he devAnupiyAH! etat svapnaphalam iSTam asmAkamIpsitam , tathA-he devAnumiyAH! etat svapnaphalaM pratISTam-vizeSato vAJchitam , atheSTatva-pratISTatvadharmadvayenAtya kalpamaJjarI TIkA 1 // 55 // siddhArtha rAjA svapnapAThakoM se yaha artha sunakara aura hRdaya meM dhAraNa karake hRSTa-tuSTa hue| unakA citta Anandita ho gyaa| harSa se hRdaya kI kalI-kalI khila gii| unhoMne svapnapAThakoM se isa prakAra kahA-'he devAnupriyo ! bAta aisI hI hai, arthAt svamoM kA yahI phala hone vAlA hai|' yaha kaha kara rAjA ne svamapAThakoM ke vacana para vizvAsa prakaTa kiyaa| isI bAta ko spaSTa karate haiM-he devAnupriyo! Apa jo kahate haiM so satya hai-jaisA phala Apa batalAte haiM, vaisA hI hogaa| isa prakAra anvaya (vidhi) rUpa se svampAThakoM ke kathana kI satyatA batalAI / yahI bAta vyatireka (niSedha) rUpa se kahate haiM-'he devAnupiyo! ApakA kahA svamaphala asatya nahIM, kintu satya hI hai| he devAnupriyo! ApakA kathana zaMkArahita hai| he devAnupriyo ! yaha svamaphala hamAre lie iSTa hai| he devAnupiyo! yaha svapnaphala khUba iSTa hai|' atyanta Adara svapnaphala viSaye siddhArthAnu modanam siddhArtha rAjA svakhapAThake pAsethI A artha sAMbhaLIne ane hRdayamAM dhAraNa karIne harSa tathA saMteSa pAmyA. temanuM citta prasanna thayuM. harSathI hadayanI kaLI kaLI khIlI UThI. temaNe svani pAThakane A pramANe kahyuM--"he devAnupraye! vAta evI ja che. eTale ke svapnanuM e ja phaLa maLavAnuM che." Ama kahIne rAjAe svapna pAThakanAM vacana para vizvAsa pragaTa karyo. e ja vAtane spaSTa kare che-"he devAnupriye! Apa je kahe che te satya che. jevuM phaLa Apa batAve che tevuM ja phaLa prApta thaze." A rIte anvaya (vidhi) rUpathI svapna pAThakanAM kathananI satyatA batAvI. e ja vAta vyatireka (niSedha) rUpathI kahe che-"he devAnupriye! Ape kahela svapnaphaLa // 550 // Jain Educationalitingale . . ... ....... .
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 551 // ra ntAdarasUcanAyAha-iSTapatoSTametat devAnumiyAH he devAnupriyAH ! etat svapnaphalam iSTapratISTam sarvathA'bhIpsitam , eSaH svapnaphalarUpo'rthaH satyaH yathArthaH khalu, tad yathaitamartha yUyaM vadatheti kRtvA iti kathayitvA tAn svapnAn samyak paritaH pratIcchatisvIkaroti, pratISya svIkRtya tAn svapnalakSaNapAThakAn vipulena=puSkalena azanapAnakhAdimasvAdimacatusdhiAhAreNa tathA puSpavastragandhamAlyAlaGkAreNa satkArayati, tathA sammAnayati-sAdaravacanaiH, tathA vipulaM-puSkalaM jIvikAham jIvikAyogyaM pratidAnaM dadAti / tataH khalu tAna svapnapAThakAn prativisarjayati |mu0 50 // mUlam-tae NaM se siddhatthe rAyA jeNeva tisalA khattiyANI javaNiyaMtariyA teNeva uvAgacchittA tisalaM khattiyANi sumiNapADhagamuyaM sacvaM palaM parikahei / tae NaM sA ri.salA khattiyANI eyamaTuM socA nisamma haTTatuTThA siddhattheNaM rabA abbhaNunAyA samANI tao bhadAsaNAo abbhudvittA aturiyamacavalamasaMbhaMtAe rAyahaMsasarisIe gaIe jeNeva sae bhavaNe teNeva uvAgacchittA sayaM bhavaNaM annuppvitttthaa| tae NaM tIse tisalAe sUcita karane ke lie kahate haiM- he devAnupriyo! yaha svapnaphala sarvathA ho iSTa hai| yaha svapnaphala kI bAta yathArtha hai, jaisA ki Apane kahA hai|' isa prakAra kaha kara rAjA siddhArtha ne svapnapAThakoM ke kathana ko samyaka prakAra se svIkAra kiyA aura svapnalakSaNapAThakoM kA vipula azana pAna khAdima tathA svAdima rUpa cAra prakAra ke AhAra se tathA vastra, gaMdha, mAlA aura alaMkAra se satkAra kiyaa| AdarapUrNa vacana kaha kara sanmAna kiyaa| jIvananirvAha ke yogya bahuta-sA bhItidAna diyaa| tatpazcAt svapnapAThakoM ko vidA kiyA ||suu050|| siddhArthakRtaH svamapAThakasatkAraH amAre mATe ISTa che. he devAnupriya! A svapnaphaLa ghaNuM ja ISTa che." atyaMta Adara darzAvavA kahe che--"he devAnupriyo ! A svapnaphaLa sarvathA ISTa ja che. A svapnaphaLanI vAta je pramANe Ape kahI te pramANe yathArtha che." Ama kahIne rAjA siddhArthe svapna pAThakanAM kathanane sArI rIte svIkAra karyo ane svapnalakSaNa pAThakene vipuLa azana, pAna, khAmi tathA svAdima rUpa cAra prakAranA AhArathI tathA vastra, gaMdha, mALA, ane alaMkArathI satkAra karyo. AdarapUrNa vacane kahIne sanmAna karyuM. jIvananirvAhane yogya ghaNuM ja prItidAna karyuM. tyAra bAda svapnapAne vidAya karyo. (sU0 50) // 55 //
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 552 // Qi Jain Education! khattiyANIe do mAse vIikaMtesu taie mAse vaTTamANe tassa ganbhassa dohalakA samayasi ayameyArUve dohale pAunbhavitthA - " dhannAo gaM tAo ammAo sapuSNAo kayaTThAo kayapuNNAo kayalakkhaNAo sukayavihavAo, suddhe NaM tAsiM mANussara jammajIviyaphale, jAo NaM muhabaddhasadoragamuhavatthiyANaM rayaharaNapaDiggahadharANaM samagANaM nimgaMthAgaM aMtie sayapar3aNA saddhiM dhammaM suyamANIo sAmAiyapaDikamaNaM samAyaraMtIo sAhafare sumANa tahArUtrANaM samaNANaM nimgaMthANaM paDilAmaMtIo ya dohalaM viNiyaMti / taM seyaM jai NaM ahama siddhatthe rannA saddhiM evameva dohalaM viNijjAmi / tae NaM se siddhatthe rAyA tIe tisalAe khattiyAfire errrUvaM dohalaM viyANittA taM dohalaM taheva viNei / evaM tisalAe khattiyANIe bIsaidvANavisae savvevi dohale siddhatthe rAyA bhujjo bhujjo viNe / tae NaM sA tisalA khattiyANI tesu dohalesu viNIesa viNIyadohalA saMpuSNadohalA vicchinnadohalA sakAriyadohalA sammANiyadohalA tassa ganbhassa aNukaMpaNaTThAe jayaM cihna, jayaM Asara, jayaM subai, AhAraMpi ya NaM NAisIyaM NAiunhaM NAitittaM NAikaDuyaM NAiaMbilaM NAimahuraM NAiNiddhaM nAilakkhaM gAiulaM NAisuka aahrh| kiM bahunA, je tassa ganbhassa hiye miye patthaye posae dese ya kAle ya AhAro havai, naM AhAraM AhAremANI NAiciMtAhiM NAisogehiM NAideNNehiM NAimohehiM NAibhayehiM NAiparittAsehiM NAibhoyaNacchAyaNa gaMdha mallAlaMkArehiM taM gandhaM suhaM suheNaM parivahara || sU0 51|| chAyA - tataH khalu sa siddhArthoM rAjA yatraiva trizalA kSatriyANI javanikA'ntaritA tatraivopAgamya trizalAM kSatriyANI svamapAThakazrutaM sarva phalaM parikathayati / tataH khalu sA trizalA kSatriyANI etamarthaM zrutvA nizamya hRSTatuSTA siddhArthena rAjJA'bhyanujJAtA satI tasmAd bhadrAsanAd abhyutthAya atvaritamacapalamasambhrAntayA mUla kA artha- 'taraNaM se siddhatthe' ityAdi / tatpazcAt siddhArtha rAjA ne jahA~ trizalA kSatriyANI kA ( parde ) kI oTa meM baiThI thI, vahA~ jAkara trizalA kSatriyANI se svapnapAThakoM ke mukha se sunA huA saba phala khaa| taba vaha trizalA kSatriyANI isa artha ko suna kara aura samajha kara hRSTa-tuSTa huii| siddhArtha rAjA kI AjJA pAkara, usa bhadrAsana se uTha kara varArahita, capalatArahita hokara rAjahaMsI sarIkhI saMbhrama bhUganA artha - " tara NaM se siddhatthe " tyAhi tyAramAha siddhArtha rAjye jyAM trizasA kSatriyANI panI pAchaLa kheDI hatI, tyAM jaine trizalA kSatriyANIne svapnapAThakonA mukhe sAMbhaLeluM badhuM phaLa kahyuM. tyAre te trizalA kSatriyANI e ane sAMbhaLIne tathA samajIne hu tathA sateSa pAmI. siddhArtha rAjAnI AjJA laIne, te bhadrAsana parathI uThIne tvarA vinAnI, capaLatA vinAno, rAjahaMsI jevI saMbhramarahita gatithI jyAM peAtAnu KRAAKA HAAL kalpamaJjarI TIkA sidhdhArthakRtA trizalAdo hadapUrtiH // 552 // ww.jainelibrary.org.
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre ||553|| Jain Education MAR rAjahaMsasadRzyA gatyA yatraiva svakaM bhavanaM tatraivopAgamya svakaM bhavanamanupraviSTA / tataH khalu tasyAstrizalAyAH kSatriyANyAH dvayormAsayorvyatikrAntayostRtIyamAse vartamAne tasya garbhasya dohadakAlasamaye ayametadrUpo dohadaH prAdurbabhUva / dhanyAH khalu tA ambAH sapuNyAH kRtArthAH kRtapuNyAH kRtalakSaNAH sukRtavibhavAH, sulabdhaM khalu tAsAM mAnuSyakaM janmajIvitaphalaM yAH khalu mukhabaddhasadorakamukhavastrikAH pramArjikAhastAH tathArUpANAM mukhabaddhasadoraka mukhavatrikANAM rajoharaNapratigrahadharANAM zramaNAnAM nigranthAnAmantike svapavinA sArddhaM dharma zRNvatyaH, sAmAyika pratikramaNaM samAcarantyaH sAdharmikAna zuzrUSamANAH, tathArUpANAM zramaNAnAM nirgranthAnAM pratilambhayantyazva dohadaM vinayanti / tat zreyo yadi khalu ahamapi siddhArthena rAjJA sArddhamevameva dohadaM vinayAmi / tataH khalu sa rahita gati se jahA~ apanA bhavana thA vahA~ gaI aura apane bhavana meM praviSTa huii| usake bAda do mAsa vyatIta hone para, jaba tIsarA mAsa cala rahA thA taba, trizalA kSatriyANI ko isa prakAra kA dohada utpanna huA - 've mAtAe~ dhanya haiM, puNyavatI haiM, kRtArtha haiM, kRtapuNya haiM, saphala lakSaNavAlI haiM, saphala vaibhavavAlI haiM, unhoMne manuSya janma aura jIvana bhalA pAyA hai, jo mukha para DorAsahita mukhavatrikA bA~dha kara tathA hAtha meM pUMjanI lekarake mukha para DorA sahita aafar bA~dhe hue tathA rajoharaNa Adi upakaraNa dhAraNa karanevAle tathArUpa zramaNa nigrathoM ke samIpa apane pati ke sAtha dharma sunatI huI, sAmAyika pratikramaNa karatI huI sAdharmiyoM kI sevA karatI huIM tathA tathArUpa zramaNa nirgranthoM ko nirdoSa AhArAdi kA dAna detI huI apane dohada ko pUrNa karatI haiN| yadi ma bhI siddhArtha rAjA ke sAtha isI prakAra hokara dohada pUrNa karU~ to acchA ho / bhavana hatuM tyAM gai ane peAtAnA bhavanamAM praveza karyo. tyAra bAda e mAsa pasAra thatAM, jyAre trIjomAsa cAlatA hatA tyAre trizalAdevIne DhodanA samaya thatAM A pramANe dohada utpanna thayA-te mAtAe dhanya che, punyazALI che, kRtA' che, kRtapunya che, saphaLa lakSaNavALI che, saphaLa vaibhavavALI che, temaNe je manuSyajanma ane jIvana meLavyAM te sAMka che, je mukha para dArA sAthenI muhupattI bAMdhIne, tathA hAthamAM pUjI laIne, tathA te pramANenA mukha para dArA sAthenI muhapattI bAMdhela tathA rajoharaNa Adi upakaraNa dhAraNa karanAra zramaNa nigranthAnI pAse peAtAnA patinI sAthe dharmopadeza sAMbhaLatI, sAmAyika-pratikramaNa karatI, sAdharmIenI sevA karatI, tathA te prakAranA zramaNa nigra Mthane nirdoSa AhArAdika dAna detI peAtAnA dAdane pUrNa kare che. jo huM paNa siddhArtha rAjAnI sAthe e ja pramANe rahIne dAda pUrNa" karUM te ghaNu sArU. & Hai Xian Yan kalpa maJjarI TIkA siddhArthakRtA trizalAdohadapUrtiH ||553|| 21. .
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpamaJjarI TIkA siddhArtha siddhArthoM rAjA tasyAstrizalAyAH kSatriyANyAH etadUpaM dohadaM vijJAya taM dohadaM tathaiva vinayati / evaM trizalAyAH kSatriyANyAH viMzatisthAnaviSaye sarvAnapi dohadAn siddhArthoM rAjA bhUyo bhUyo vinyti| tataH khalu sA zrIkalpa trizalA kSatriyANI teSu dohadeSu vinIteSu vinItadohadA sampUrNadohadA vicchinnadohadA satkAritadohadA sammA nitadohadA tasya garbhasya anukampanArthAya yataM tiSThati, yatamAste, yataM svapiti, AhAramapi ca khalu nAtizItaM 1554 // nAtyuSNaM nAtitiktaM nAtikaTuka nAtyamlaM nAtimadhuraM nAtisnigdhaM nAtirUkSaM nAtyAI nAtizuSkam Aharati / tatpazcAt siddhArtha rAjA ne trizalA kSatriyANI ke isa prakAra ke dohada ko jAna kara usI prakAra se use pUrNa kiyaa| isI prakAra trizalA kSatriyANI ke bIsa sthAnoM ke viSaya meM sabhI dohadoM ko rAjA siddhArtha ne bAra-cAra pUrNa kiyaa| taba trizalA kSatriyANI una dohadoM ke pUrNa hone para pUrNa-dohada vAlI ho gaI, acchI taraha pUrNadohada vAlI ho gii| dohada-rahita ho gii| usake dohada satkArita ho gaye, sanmAnita ho gye| vaha usa garbha kI anukampA ke lie yatanApUrvaka khar3I hotI thI, yatanApUrvaka baiThatI thI, yatanApUrvaka sotI thii| vaha AhAra bhI na adhika ThaMDA, na adhika garma, na adhika tikta, na adhika kaTuka, na adhika khaTTA, na adhika mIThA, na adhika snigdha (cikanA), na adhika rUkhA, na adhika gIlA, na adhika mukhA karatI thii| adhika kahane se kyA lAbha, jo AhAra usa garbha ke lie hita-mita-pathya-rUpa hotA, poSaka hotA, deza-kAla ke anukUla hotA, vahI AhAra karatI thii| na ati cintA karatI, na ati zoka karatI, na ati dInatA dikhalAtI, na ati moha karatI, - tyAra bAda rAjA siddhArthe trizalA kSatriyANInA A prakAranA dehadane jANIne te ja pramANe te pUro karyo. A pramANe trizalAdevInA vIsa sthAnanA viSayamAM badhA dehade rAjA siddhAthe vAraMvAra pUrA karyA. tyAre trizalA kSatriyANI, te dehade pUrA thatAM pUrNa dehadavALI thaI gayAM, sArI rIte pUrNadehadavALI thaI gayAM. dehadarahita thaI gayAM. tenA dehada satkArita ane sanmAnita thaI gayAM. te, te garbhanI anukaMpAthI yatanApUrvaka UbhAM thatAM, yatanApUrvaka besatAM, ane yatanApUrvaka sUtAM hatAM. te na vadhu ThaMDe, na vadhu garama, na vadhu tIkha, na vadhu kaDa, na vadhu khATo, na vadhu mITha, na vadhu cIkaNe, na vadhu lUkho, na vadhu bhIne ane na vadhu sUke, e AhAra letAM hatAM. vadhAre zuM kahIye? je AhAra te garbhane mATe hita, mita, pathya hoya, piSaka heya, 'dezakALane anukuLa hoya e ja AhAra letAM hatAM. vadhAre cintA karatAM nahIM, jhAjha zeka karatAM nahIM, vadhAre dInatA Jain Education nternatione kRtA trizala dAhadapUtiH ||554 // gRti
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpamUtre kalpa. maJjarI // 555 // TIkA siddhArtha kiMbahunA? yastasya garbhasya hito mitaH pathyaH pASakA daza ca kAla ca AhArA nAtA nAmA nAticintAbhirnAtizokarnAtidainyai timoharnAtibhayAMtiparitrAsa tibhojanAcchAdanagandhamAlyAlaGkArastaM garbha sukhaM sukhena parivahati // 051 // TIkA-'tae gaM se siddhatthe rAyA' ityAdi / tataH svapnapAThakavisarjanAnantaraM khalu sa siddhArthoM rAjA yatravanyasminneva sthAne trizalA kSatriyANI javanikAntaritA javanikAbhyantarasthitA AsIt , tatraivopAgamya trizalAM kSatriyAgI svapnapAThakazrutam-svapnapAThakebhyaH sakAzAt zravaNaviSayIkRtaM sarva-niravazeSaM phalaM svapnaphalaM prikthyti| tataH siddhArtharAjamukhAt svapnaphalazravaNAnantaraM khalu sA trizalA kSatriyANI etamartha zrutvA nizamya hRSTatuSTA siddhArthana rAjJA'bhyanujJAtA satI tasmAd bhadrAsanAt abhyutthAya atvaritamacapalam asambhrAntayA rAjahaMsasadRzyA gatyA' eSAM padAnAM vyAkhyA atraiva mahAvIrabhavakathAyAM pnycctvaariNshttmm|'bhihitaa, yatraiva-yasminneva sthale na ati bhaya karatI, na ati udvega karatI, na ati bhojana, AcchAdana, gaMdha, mAlA aura alaMkAroM kA sevana krtii| vaha sukhapUrvaka usa garbha ko vahana karane lagI ||muu0 51 // TIkA kA artha-'tae NaM se siddhatthe' ityAdi / svapnapAThakoM ko vidA kara dene ke bAda, jisa sthAna para trizalA kSatriyANI parde ko oTa meM baiThI thI, vahIM jAkara siddhArtha rAjA ne trizalA kSatriyANI ko svapnapAThakoM ke mukha se sunA huA pUrA svapnaphala sunaayaa| rAjA siddhArtha ke mukha se use sunakara tathA samajha kara trizalA kSatriyANI hRSTa-tuSTa huii| siddhArtha rAjA kI AjJA pAkara bhadrAsana se uThI aura tvarA (jaldabAjI) tathA capalatA se rahita hokara asaMbhrAnta evaM rAjahaMsI jaisI gaMbhIra gati se, jahA~ apanA bhavana thA, vahA~ pahuMcI aura apane bhavana meM praviSTa huii| batAvatAM nahIM, jhAjho moha karatAM nahIM, vadhAre bhaya rAkhatAM nahIM, vadhu udvega karatAM nahIM, vadhAre paDatAM bhajana, AchAdana, gaMdha, mALA ane alaMkAronuM sevana karatAM nahIM. te sukhapUrvaka te garbhanuM vahana karavA lAgyAM. (sU0 51) no matha-'tapaNa se siddhatthe' tyAhijapAnavihAya yA pachI sthAna para niyahavI pahanI pA beThAM hatAM, tyAM jaIne rAjA siddhArthe triphaLAdevIne svapna pAThakanAM mukhathI sAMbhaLeluM pUrepUruM svapnaphaLa saMbhaLAvyuM. rAja siddhArthanA mukhe te sAMbhaLIne tathA samajIne trizalA kSatriyANI harSa ane saMtoSa pAmyAM. siddhArtha rAjAnI AjJA laIne te bhadrAsana parathI ubhAM thayAM ane tvarA (utAvaLa) tathA capaLatAthI rahita, asaMthAna ane rAjahaMsI jevI | gaMbhIra gatithI jyAM pitAnuM bhavana hatuM, tyAM pahoMcyAM ane potAnA bhavanamAM praveza karyo, trizalAdohadapUrti // 555 / Jain Education In n al .
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mutra // 556 // TIkA svakaM bhavanaM tatraiva-tasminneva sthale upAgamya Agatya svakaM bhvnmnupvissttaa| tataH khalu tasyAstrizalAyAH kSatriyANyAH marbhasya dvayormAsayorvyatikrAntayoH tRtIye mAse vartamAne tasya garbhasya dohadakAlasamaye ayametadrapo dohadaH pAdurbabhUva utpnnH| kIdRzo dohadaH? iti-darzayati 'dhannAo' ityaadi| kalpara tAH ambA:-mAtaraH khalu dhanyAH=bhAgyavatyaH, sapuNyA:-puNyavatyaH, kRtArthAH-kRtaH sampAditaH arthaH janmAnta maJjarI reSTasiddhirUpaM prayojanaM yAbhistAH-kRtavAJchitakAryAH, kRtapuNyAH pUrvabhavopArjitapuNyAH, kRtalakSaNA: saphalIkRtapuNyarekhAjIvanarekhAdirUpalakSaNAH, yadvA-kRtAni-svayaM saphalatayA niSpannAni lakSaNAni-puNyajIvanAdiphalamUcanakarAdirekhArUpANi yAsAM tAstathA, sukRtavibhavAH-sukRtaH saphalIkRtaH mupAtradAnAdirUpazubhakAryakaraNena vibhavaH aizvaryasampattirUpo yAbhistAstathA, ata eva-mulabdhaM zobhanena prakAreNa prAptaM khalu tAsAM mAtRNAM mAnuSyaka-manuSyasambandhi janmajIvitaphalaM janmano jIvitasya ca phalam , yAH khalu mukhabaddhasadorakamukhavatrikAH-mukhabaddhA-mukhopari tadanantara trizalA kSatriyANI ke garbha ke do mAsa bIta gye| tIsarA mAsa cala rahA thaa| taba dohada ke kAla ke avasara para isa prakAra kA dohada (dohalA) utpanna huaa| vaha dohada kaisA thA, so siddhAthabatalAte haiM-ve mAtAe~ dhanya-bhAgyavatI haiM, sapuNya-puNyavatI haiM, kRtArtha-janmAntara kA iSTasiddhirUpa prayojana kRtA jinakA siddha ho gayA hai aimI-haiM, pUrvabhava meM upArjita puNya vAlI haiM, unhoM ne puNyarekhA aura jIvanarekhA trizalA dohadapUrtiH Adi saphala kI haiM, athavA unako jIvana Adi phala ko mRcita karane vAlI rekhAe~ svayaM saphala huI haiM, supAtradAna Adi zubha kArya karane se prApta hue aizvartha aura sampatti Adi ko unhoMne saphala banAyA hai, ataeva unhoMne manuSyajanma aura manuSyajIvana ke phala ko acchI taraha prApta kiyA hai, jo mukha para DorAsahita mukhavastrikA bA~dhakara tathA hAtha meM pU~janI lekara tathArUpa ke arthAt mukha para DorA sahita tyAra pachI trizalA kSatriyANIne garbha rahyAne be mAsa pasAra thaI gayA. trIje mAsa cAlato hato tyAre dohadanA kALanA avasare temane A prakArane dehada utpanna thayA. te dehada ke hatA te batAve che-te mAtAo dhanya-bhAgyazALI che, anya-anyazALI che, katAtha--jenuM janmASnA ISTasiddhirUpa projana siddha thayuM hoya evI che, pUrvabhavamAM upArjita punyavALI che, temaNe punyarekhA ane jIvanarekhA Adi saphaLa karela che, athavA // 556 // temanI jIvana Adi phaLane sUcita karanArI rekhAo svayaM saphaLa thaI che. supAtradAna Adi zubha kArya karavAthI prApta thayela adhaya ane saMpatti Adine temaNe saphaLa banAvela che, tethI manuSyajanma ane manuSyajIvananAM phaLane sArI rIte prApta karyuM che, je mukha para derA sAthenI muhapattI bAMdhIne tathA hAthamAM paMjaNI laIne evA prakAranA lenAra Winw.jainelibrary.org,
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtre // 557 // nibaddhAH sadorakamukhavastrikA yAbhistAH, tathA-pramANikAistAH dastastharajoharaNavatyaH satyaH, tathArUpANAM-tathAvidhAnAM mukhabadasadorakamukhavatrikANAM rajoharaNapratigrahadharANAM-rajoharaNaM prasiddham , pratigrahaH pAtraM, taddharANAM taddhArakANAMzramaNAnAM sAdhUnAm antike-pAce svapatinAsAda-saha militAH satyodharmam arhatparUpitaM dharma zuNvatyaH, tathAsAmAyikapatikramaNaM samAcarantyaH ubhayakAle savidhi kurvatyaH, tathA-sAdharmikAn zuzrUSamANAH annavastrAdinA sevAM kurvatyaH, ca-punaH tathArUpANAm tIrthakaropadiSTa-sadorakamukhavatrikA-rajoharaNAdyupakaraNavatAM zramaNAnAM nigranthAnAM pratilambhayantyaH caturvidhamAhAraM vastrapAtrAdidharmopakaraNaM ca dadatyaH satyaH dohadaM garbhAbhilApaM vinayantipUrayanti, tat-tasmAt zreyAvaraM yadi khalu ahamapi sAmAnyatayA nityaM dharmakRtya kurvANA'pyahaM siddhArthena rAjJA sArddhamevameva-uktaviziSTaprakAreNaiva dohadaM vinayAmi-pUrayAmi / tataH trizalAyA uktadohadAnantaraM, khalu sa siddhAthoM kalpa majarA prakA siddhArtha kRtA: trizalA rAma dohadapUrtiH MATHMANTREPINE PLSHARLEARSHARMARREARNER mukhavastrikA bA~dhane vAle aura rajoharaNa tathA pAtra ko dhAraNa karane vAle zramaNoM ke nikaTa apane pati ke sAtha arhanta dvArA prarUpita dharma ko sunatI haiM. donoM samaya vidhipUrvaka sAmAyika-atikramaNa karatI haiM, aura anna tathA vastra Adi se sAdharmI janoM kI sevA karatI haiN| jo tathArUpadhArI arthAt DorAsahita mukhavatrikA ko mukhapara bAMdhane vAle rajoharaNa Adi upakaraNoM vAle zramaNa nigraMthoM ko cAra prakAra kA nirdoSa AhAra tathA vastra Adi upakaraNa detI huI apane dohale ko pUrA karatI haiN| pratidina sAmAnyarUpa se dharmakRtya karane vAlI maiM bhI yadi rAjA siddhArtha ke sAtha isI viziSTa prakAra se apane doDale kI pUrNatA karU~ to kitanA acchA ho!' eTale ke mukha para derAsahitanI muhapattI bAMdhanAra, ane rajoharaNa tathA pAtrane dhAraNa karanAra zramaNanI pAse potAnA patinI sAthe ahaMta dvArA prarUpita dharmane sAMbhaLe che. banne vakhate vidhipUrvaka sAmAyika-pratikamaNa kare che, ane anna tathA vastra Adi vaDe sAdhama lokenI sevA kare che. je evA prakAranA eTale ke- derA sahita muhapattI dhAraNuM karanAra, rajoharaNa Adi upakaraNavALA zramaNa nirca zene cAra prakAranA nirdoSa AhAra, vastra, pAtra Adi upakaraNa daIne pitAnA dehado pUrA kare che. dararoja sAmAnya rUpe dhamaMkRtya karanArI, huM paNa je rAjA siddhArthanI sAthe e ja viziSTa rIte mArA dehade purA kare te keTaluM sArUM? n al // 55 // Jain Education +i
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre majarA rAjA tasyAdhizalAyAH kSatriyANyAH etadrUpaM dohadaM tavaiva vinayati puuryti| evam anena prakAreNa sa siddhArthoM rAjA trizalAyAH kSatriyANyAH viMzatisthAnaviSaye arhatsiddhapravacanaguNagAnAdiviMzatisthAna keSu samutpannAn sarvAnapi dohadAna bhUyo bhUyaH punaH punaH vinayati-pUrayati / ko dohadaH kayA rItyA pUrita iti svabuddhayA vijJeyam / tataH tayA pUrvoktayArItyA dohadapUraNAnantaraM khalu sA trizalA kSatriyANI teSu dohadeSu vinIteSu-pUriteSu satsu vinIta-- dohadA-pUritadohadA ataeva-sampUrNadohadA-dohadasampUrtimupagatA, tatazca-paripUrNadohadAsarvathA dohadapUrtimupagatA, vicchinnadohadAmdohadapUrtyA tadabhilAparahitA satkAritadohadA-madhuravacanAdibhiH svIkaraNenAdarakhuddhayA pUraNena ca isa prakAra dohada utpanna hone ke pazcAt, siddhArtha rAjAne trizalA kSatriyANI ke isa dohada ko usI prakAra se pUrA kiyaa| yahI nahIM, rAjA siddhArtha ne trizalA kSatriyANI ke aIdguNagAna, siddhaguNagAna, pravacanaguNagAna Adi bIsa sthAnakoM meM utpanna hue sabhI dohadoM ko bAra-bAra pUrNa kiyaa| kauna-sA dohada kisa prakAra pUrA kiyA, yaha bAta apanI buddhi se samajha lenI caahie| __pUrvokta prakAra se dohada ke pUrNa hone para vaha trizalA kSatriyANI vinItadohadA ho gayI, arthAta usake dohada pUrNa ho gye| isIse vaha sampUrNadohadA ho gayI, arthAt usake dohada samyakprakAra se pUrNa ho gye| taba vaha paripUrNadohadA ho gayI, kyoM ki usake dohadoM kI pUrti sabhI prakAra se ho gayI thii| phira vaha vicchinnadohadA ho gayI; kyoM ki dohadoM kI pUrti meM koI kamI nahIM rahane ke kAraNa use tadviSayaka koI abhilASA nahIM rhii| vaha satkAritadohadA ho gayI, kyoM ki usake dohadoM ko| siddhArtha mAra trizalA dohadapUrti na A pramANe dehada utpanna thayA pachI, siddhArtha rAjAe trizalA kSatriyANInA te dehadane e ja pramANe pUNa karyo. eTaluM ja nahIM, paNa rAjA siddhArthe trizalA kSatriyANInA ahaMdUguNagAna, siddhaguNagAna, pravacanaguNagAna Adi vIsa sthAnakomAM utpanna thayela badhA dehadone vAraMvAra pUrNa karyA. kaye dehada kevI rIte pUro karyo te vAta pitAnI buddhithI samajI levI joIe. pUrvokata rIte dehada pUrNa thatAM te trizalA kSatriyANI vinItadohadA thayAM eTale ke to tenA dohado pUrAM thaI gayAM. tethI te saMpUrNa dehadA thaI gayAM eTale ke tenA dehada sArI rIte pUrAM thaI gayAM. tyAre te paripUrNa-dehadA thaI gayAM, kAraNa ke tenA dohadonI pUrti badhI rIte thaI gaI hatI. vaLI te vicchinnadohadA thaI che galAM, kAraNa ke dohadonI pUrtimAM kAI ja na rahevAne kAraNe tene te viSenI kaI abhilASA rahI nahIM. te // 558 // Jain Education S a l Sotiww.jainelibrary.org
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpa // 559 // Jain Education satkAritadohadA, tathA sammAnitadohadA = iSTavastupradAnena sammAnitadohadA satI tasya garbhasya anukampanArthAya rakSaNArthAya yataM = yatanAsahitaM yathA syAttathA tiSThati, yatam Aste= upavizati, yataM svapiti-zete, AhAramapi ca khalu nAtizItaM, nAtyuSNaM, nAtitiktam, nAtikaTukaM nAtyamlam, nAtimadhuram, nAtisnigdham, nAtirukSam, nAtyArdram, nAtizuSkam Aharati-bhuGkte / kiM bahunA ? ya AhArastasya garbhasya hitaH = meghAdivRddhikArakaH, mitaH-parimitaH - adhikabhojanAbhAvAt, pathyaH =arogakArakaH, poSaka puSTikArako deze kAle candezAnusAreNa kAlAnusAreNa ca bhavati, tam = dezakAlAnusArihita mitpathyapoSakarUpam AhAram AharantI= bhuJjAnA nAticintAbhiH = cintAtizayarAhityena nAtizokaiH atyantazokaparivarjanena, nAtimohaH = atyadhikamohavarjanena, svIkAra rAjA ne madhura vacanoM se kiyA aura Adara-prema ke sAtha unakI pUrti kI / tathA vaha sammAnitadohadA ho gayI; kyoM ki rAjAne use iSTa vastu kA pradAna kiyA / isa prakAra dohadoM ke pUrNa hone para trizalA kSatriyANI garbha kI anukampA -rakSA ke lie yatanApUrvaka khar3I hotIthI, yatanApUrvaka baiThatI thI tathA yatanApUrvaka sotI thI, vaha na adhika zIta, na adhika uSNa, na adhika tikta (carakA), na adhika kaDuvA, na adhika khaTTA, na adhika mIThA, na adhika snigdha (cikanA ), ma adhika rUkSa (lakhA), na adhika Ardra ( gIlA aura na adhika sUkhA AhAra karatI thii| adhika kahane se kyA lAbha? jo AhAra usa garbha ke lie hita - meghA - dhAraNAbuddhi Adi baDhAne vAlA, mita-adhika bhojana ke abhAva se parimita, pathya - ArogyakArI aura puSTikara hotA, tathA deza ke anukUla aura kAla ke anukUla hotA, vahI deza-kAla ke anurUpa, hita, mita aura pathya garbha-poSaka AhAra karatI thI / vaha trizalA kSatriyANI na yaticintA karatI thI, na atizoka satkAzteidohadA thai gayAM, kAraNa ke tenA dohadonA svIkAra rAjAe madhura vacaneAthI karyo ane Adara-prema sAthe tenI pUrti karI. tatha te saMmAnitadohadA thai gayAM, kAraNa ke rAjAe tene icchita vastu ApI. A rIte dohado pUrNa thatAM, trizalA kSatriyANI gabhanI anukaMpA-rakSAne mATe yatanApUrvaka ubhAM thatAM, yatanApUrvaka besatAM, ane yatatApUrvaka sUtAM hatAM. te na vadhAre DhaMDA, na vadhAre garama, na vadhAre tIkhA, na vadhAre kaDavA, na vadhAre khATA, na badhAre mITho, na badhAre snigdha (tholo) na vadhAre lUkhA, na vadhAre bhInA, ane na vadhAre sUkA evA AhAra detAM tAM vadhu zumhI ? ke AhAra te gamane mAre hita medhA - dhArAmuddhi vadhAranAra, mita-adhika lokana nA abhAve parimita, pathya-rAgyakArI ane puSTikArI hatA tathA je dehane anukULa ane kALane anukULa hoya te ja deza-kALane anurUpa, hita, mita ane pathya gabha-poSaka AhAra karatAM hatAM. te trizalA dghatriyANI ati cintA kalpa maJjarI TIkA trizalAyA garbharakSaNa prayAsa: // 559 / / .
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre 560 // maJjarI TIkA nAtibhayaiH atyadhikabhayAkaraNena, nAtiparitrAsaiH atyadhikodvegaparivarjanena, nAtibhojanAcchAdanavastragandhamAlyAlaGkAraiH atyadhikAhAravastragandhamAlyAbhUSaNavarjanena taM garbha sukhaM sukhena privhtidhaaryti| vAgbhaTTanAmake vaidyakanye'pyuktamasti-vAtakarapadArthabhojanena garbhaH kubjo'ndho jaDo vAmanazca bhavati, pittakarapadArthabhojanena garbhaH pANDurogI bhavati / atikSArabhojanaM netraM hanti, atizItalabhojanaM vAyu prakopayati, atyuSNaM balaM hanti, atikAmavikAro jIvitaM harati, maithuna-yAna-vAhana-mArgagamana-skhalana-patana-pIDana-dhAvanakaratI thI, na atimoha karatI thI, na adhika bhaya karatI thI, na adhika udvega karatI thI, aura na adhika bhojana, AcchAdana, vastra, gaMdha, mAlA tathA AbhUSaNa Adi kA sevana karatI thii| isa prakAra vaha usa garbha ko sukhapUvaka vahana karane lgii| 'vAgbhaTTa' nAmaka vaidyaka-grantha meM bhI kahA hai-'vAtakArI padArthoM ko khAne se garbha kubar3A, aMdhA, jar3a aura baunA ho jAtA hai| pittakArI padArtha khAne se garbha gira jAtA hai, yA pIlA yA citakabarA ho jAtA hai| kaphakArI vastuoM ko khAne se garbha pANDurogI hotA hai| atikSAra vAle padArthoM kA sevana garbhastha bAlaka ke netroM kA ghAta karatA hai| atizItala bhojana vAyu ko kupita karatA hai| ati uSNa bhojana bala kA nAza karatA hai| adhika kAmavikAra garbha ke jIvana ko haraNa kara letA hai| maithuna sevana karane se tathA yAna (gAr3I Adi), vAhana (ghor3A Adi), mArgagamana, skhalana (phisalanA), patana (giranA), pIDana (aMgoM ko dabAnA), dhAvana (daur3anA), karatAM nahIM, atizeka karatAM nahIM, ati moha karatAM nahI, atibhaya karatAM nahIM, atiudvega karatAM nahIM ane vadhAre paDatuM bhejana, AcchAdana, vastra, gaMdha mALA tathA AbhUSaNa AdinuM sevana karatAM nahIM. A rIte te te garbhane sukhapUrvaka vahana karavA lAgyAM. "vAmanAmanA vaidha-anyamA 5 cha-"vAyurI pArtho mApAthI yu. ma. sane ThIMgaNe thaI jAya che. pittakArI padArtho khAvAthI garbha paDI jAya che, ke pILe athavA kAbaracItare thaI jAya che. kaphakArI vastuo khAvAthI garbha pAMDuregI thAya che. atikSArayukta khorAkanuM sevana garbhamAM rahela bALakanI AMkhonuM ghAtaka nIvaDe che. ati ThaMDe khorAka vAyune kupita kare che. ati garama bhajana baLane nAza kare che. adhika kAmavikAra garbhanA jIvanane harI le che. mithuna sevavAthI tathA yAna (gADI Adi), vAhana (gheDA Adi), trizalAyA garbharakSaNaprayAsa che // 56 // .
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 561 saMghaTTana - viSamasthAnazayana - viSamasthAnopavezanopavAsa- vegavighAta- rUkSa- tIkSNa-bahubhojanA-tirAgA-vizokA-tikSAra sevanA - tisAra - mana- recana - hikkA''jIrNatAdibhirgarbhaH svabandhanato mukto bhavati / atha trizalA kSatriyANI roga-zoka-moha-bhaya-parizramAdirahitA sukhena tiSThati / yato rogAdayo garbhasya hAnikArakA bhavanti / suzrutanAmake vaidyakagranthe uktam -- yadi garbhavatI strI divA nidrAM kuryAt tadA garbho'pi nidrAluralaso vA bhavati, aJjanAJjanena garbho'ndho bhavati / rodanena garbho vikRtanayano bhavati / snAnalepanAbhyAM garbho saMghaTana (EET laganA-Takara laganA), viSama jagaha meM zayana, viSama sthAna meM baiThanA, upavAsa karanA, malamUtrakI zaMkA ko rokanA, rUkhA tIkhA aura adhika bhojana karanA, ati rAga, ati zoka, ati kSAramaya vastuoM kA sevana, atisAra, vamana, recana, hicakI, aura ajIrNa, ina kAraNoM se garbha apane ba ho jAtA hai arthAt garbhapAta ho jAtA hai / trizalA kSatriyANI roga, zoka, moha, bhaya aura parizrama Adi se baca kara sukhapUrvaka rahatI thI / kyoM ki roga Adi garbha ke lie hAnikAraka hote haiN| suzruta - nAmaka vaidyakagraMtha meM at fare aura AlasI hotA hai| kahA hai- 'yadi garbhavatI strI dina meM nidrA letI hai to garbhastha bALaka A~khoM meM aMjana AMjane se aMdhA hotA hai / rone se garbhastha bAlaka kI bhArgagamana, sthmasana (sayasavu), patana (ghaDavu ), pIDana (bhagone hamAvavAM), ghAvana (houvu), saMghaTTana (42 sAgavI), viSama bhayyAme zayana, viSabha sthAnamA mesavu, upavAsa rakho, bhaNa-bhUtranI hAnne roDavI, lUbhu, tIpu ane vadhAre pramANamAM leAjana levuM, atirAga, atizeAka, atikSAravALI vastuenu sevana, atisAra, ulaTI, reca, heDakI ane aNu, e kAraNeAthI garbha peAtAnA baMdhanamAMthI mukata thaI jAya che, eTale ke gabhapAta thai jAya che.' trizalA kSatriyANI rAga, zeAka. meha, bhaya ane parizrama vagerethI mukata thaIne sukhapUrNAMka rahetAM hatAM. kAraNa ke rAga vagere garbhane hAnikAraka hAya che. "suta" nAmanA vaidha thama che" ghaNusI ane ALasu thAya che, AMkhAmAM AMjaNa lapatI zrI hivase nidrA AMjavAthI AMdhaLA thAya che, rAvAthI to garbhastha mANa pazu garbhastha bALakanI AMkheAmAM pa kalpa maJjarI TI kulavRddhazrINAM trizalAM pratyupadezaH // 561 // .
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa. zrIkalpa sUtre // 56 // maJjarI TIkA duHzIlo bhavati / tailamardanena garbhaH kuSTharogI bhavati / nakhacchedanena garbho dumzIlo bhavati, dhAvanena garbhazcaJcalara svabhAvo bhavati / hasanena garbhaH kRSNadazanaH kRSNauSThaH kRSNatAluH kRSNajihazca bhavati / atijalpanena vivAdI atizabdazravaNena ca badhiro bhavati, abalekhanena skhalito bhavati, vyajanAdInAmatipavanasevanena garbha unmatto bhavati / itthaM kulavRddhastriyastrizalAM devoM zikSayanti / anyadapi kathayanti-he devi ! tvaM zanaiH zanaizcala, zanaiH zanairvada, krodhaM tyaja, pathya vastu sevasva, nIvIM zlathaM vadhAna, ahahAsaM mA kuru, nirAvaraNAkAze mopaviza, atyuccanIcaM mA gaccheti ||suu051|| A~khoM meM vikRti AjAtI hai| snAna aura lepana karane se garbhastha bAlaka kuzIla hotA hai| tela malane se kuSTharogI hotA hai| nAkhUna kATane se garbhastha bAlaka vikRta nakhavAlA hotA hai| isane se garbhastha bAlaka ke dAMta, hoTha, tAlu aura jIbha kAle par3a jAte haiN| bahuta bakabaka karane se garbhastha bAlaka jhagaDAkhora aura ati zabda sunane se baharA ho jAtA hai| abalekhana-bhUmividAraNa se garbha skhalita ho jAtA hai / paMkhe Adi kI adhika havA kA sevana karane se garbha unmatta hotA hai| kulakI bar3I-bUr3hI striyA~ trizalAdevI ko aisI sIkha diyA karatI thiiN| ve yaha bhI kahA karatI thIM-devI, tuma dhIre-dhIre calo, dhIre-dhIre bolo, krodha se baco, pathya padArtha kA hI sevana karo, nIvI (laha~ge yA sAr3I kI gAMTha) jarA DhIlI bA~dhA karo, ThahAkA mAra kara mata haso, khule AkAza meM mata baiTho, aura dekho U~cI-nIcI jagaha meM mata calA kro|muu051|| [ kulavRddhastrINAM trizalA pratyupadezaH vikRti AvI jAya che, snAna ane lepana karavAthI garbhastha bALaka kuzIla thAya che. tela ceLavAthI kuSTharogI thAya che, nakha kApavAthI garbhastha bALaka vikRta nakhavaLe thAya che. doDavAthI garbhastha bALaka caMcaLa svabhAvane thAya che. hasavAthI garbhastha bAkanA dAMta, hoTha, tALavuM ane jIbha kAAM paDI jAya che. vadhAre paDate bakavAda karavAthI garbhastha bALaka jhagaDAkhora ane vadhAre zabda sAMbhaLavAthI bahere thAya che. avalekhana-jamIna khetaravAthI garbha khalita thaI jAya che. paMkhA AdithI adhika havA khAvAthI bALaka unmatta thAya che. kuLanI vRddha strIo trizalAdevIne evI zikhAmaNa ApyA karatAM hatAM. teo Ama paNa kahyA karatAM hatAM- devI, tame dhIre dhIre cAle, dhIre dhIre bele, krodhathI bace, pacya padArthanuM ja sevana kare, nIvI (caNiyA ke sADalAnI gAMTha) jarA DhIlI bAMdhayA karo, khaDakhaDATa hase mA, khudA AkAza nIce besaze mA ane dhyAna rAkhe cI-nIzI jyAma yAsa nahI(sU0 51) // 562 // ra
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kalpasUtra 4563! Re mUlam jappabhiI ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre devANaMdAe mAhaNIe ganbhAoM tisalAe khattiyANAra ganbhammi sAharie tappabhiraM ca NaM bahave vesamaNakuMDadhAriNo tiriyajaMbhagA devA sakkavayogaM jAI imAI purAporANAI mahAnihANAraM bhavati, taM jahA - pahINasAmiyAI pahINaseuyAI pahINagottAgArAI, ucchinnasAmiyAI ucchinnaseuyAI ucchinnagottAgArAI gAmA-gara - nagara - kheDa - kabbaDa - maDaMba - doNamuha-paTTaNa - nigamA - sama-saMvAhasaMnivesevA saMghAsesu vA tirasu vA caukkesu vA caccare vA caummuhesu vA mahApahesu vA gAmaTThANesu vA nagarA vA gAmaNimaNesu vA NagaraNiddhamaNesu vA AvaNesu vA devakulesu vA sahAsu vA patrAsu vA ArAme vA ujjANe vA vaNesu vA vanasaMDesu vA susAna- sunnAgAra - girikaMdara - saMti - selo- vahANa - bhavaNafree vA sannikkhitAI cidvaMti tAI siddhattharAyabhavaNaMsi sAharaMti | 0 52|| chAyA - yatprabhRti ca khalu zramaNo bhagavAn mahAvIro devAnandAyAH brAhmaNyAH garbhAt trizalAyAH kSatriyANyA garbhe saMhRtaH, tatprabhRti ca khalu vahavo vaizravaNakuNDadhAriNaH tiryagjRmbhakA devAH zakravacanena yAni imAni purApurANAni mahAnidhAnAni bhavanti tadyathA - mahINasvAmikAni mahINasetukAni mahINagotrAgA - rANi grAmA-''kara-nagara-kheTa - karbaTa - maDamba - droNamukha- pattana - nigamA - zrama-saMvAha saMnivezeSu vA zRGgATakeSu vA trikeSu mUla kA artha - 'jaM pabhiI' ityAdi / jaba se zramaNa bhagavAn mahAvIra devAnandA brAhmaNI ke garbha se trizalA kSatriyANI ke garbha meM Aye, taba se bahuta-se kubera ke AjJApAlaka madhyaloka meM rahanevAle trijRMbhaka nAmaka deva, indra kI AjJA se purAne nidhAnoM (khajAnoM) ko siddhArtha rAjA ke bhavana meM le Ane lge| ve nidhAna aise the ki jinake svAmI mara cuke the, jinake nizAna bhI naSTa ho cuke the, bhuujn| artha- 'ja pabhihaM' ityAdi nyAsthI lagavAna mahAvIranA labanu' hevAnaM hA bhAtAnI sukSimAMthI sara 4, trizalAdevInI kUkhamAM sthApana karyu. tyArathI, kuberanA AjJApAlaka madhyaleAkanivAsI triz2abhakadevane siddhArtha rAjAnA bhavanamAM, sarva purANA khajAnAA ThalavavA, zakrendre AjJA karI dIdhI hatI. A nidhAnanA svAmI pAsethI jhuMTavI-jhaDapIne laIne nahi, paNa je dhananA svAmI marI cukayA hatA, jenuM kAi vArasa rahyuM na hatuM, jenAM gharabAra nAza thayAM hatAM, jenAM gAtrA paNa jaDI zakatAM nahi tevI ja enA nakAmA thai paDelA dhananA DhagalAne, A deva, siddhArtha rAjAnA khajAnAmAM ThalavatA. vyakti Hai Hai Yu kalpa maJjarI TIkA siddhArtha rAjabhavane trijRmbhaka devakRtanidhAnasamAharaNam // 563 // w.
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtra // 564 // vA catuSkeSu vA catvareSu vA caturmukheSu vA mahApatheSu vA grAmasthAneSu vA nagarasthAneSu vA grAmanidhamaneSu vA nagara nirdhamaneSu vA ApaNeSu vA devakuleSu vA sabhAsu vA prapAsu vA ArAmeSu vA udyAneSu vA vaneSu vA vanaSaNDeSu vA zmazAna - zUnyAgAra - girikandara- zAnti - zailo - pasthAna - bhavana - gRheSu vA saMnikSiptAni tiSThati siddhArtharAjabhavane saMharanti // 052 // TIkA - 'jappabhiraM ce' - tyAdi / yatprabhRti yasmAtkAlAdArabhya ca khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH ataeva jinakA koI svAmI hI nahIM thaa| ye nidhAna grAmoM meM AkaroM meM, nagaroM meM, kheToM meM, karbaTa, maDamba, droNamukha, pattana, nigama, Azrama, saMvAha aura sannivezoM meM, zRMgATaka ( tikone mArga) meM, trika (tIna mArgoM ke saMgama) meM, cauka meM, cavaroM meM (jahA~ bahuta mArga milate hoM aise sthAnoM meM), cAra dvAravAle sthAnoM meM, rAjamArga meM, ujar3e gA~va meM, ujar3e nagara meM, gA~va kI nAliyoM meM, nagara kI nAliyoM meM, dukAnoM meM, devAlayoM meM, sabhAsthaloM meM, pyAucoM meM ArAmoM meM, udyAnoM meM, vanoM meM, vanapaNDoM meM, zmazAnoM meM, sUne makAnoM meM, parvata kI guphAoM meM zAMtigRhoM (zAMtikarma ke sthaloM) meM, zailagRhoM (parvata ko ukera kara banAye gaye gRhoM meM, upasthAnagRhoM (caurA) meM, tathA bhavanagRhoM (nivAsagRhoM) gar3e hue the, unheM ve deva siddhArtha ke bhavana meM lAne lage ||052 || TIkA kA artha - 'jaM pabhiI' ityAdi / jisa samaya se zramaNa bhagavAn mahAvIra, devAnandA brAhmaNI ke yA nidhAnA ne ne gAbheobhAM AzamAM, najare mAM, peTamAM, mAM, bhaNamAM, drolubhumAM, pattanamAM, nigamamAM, vyAzramamA, saMvAhamAM, sannivezamAM, zRMgAmAM (triSu mArga' mAM), trimAM (trazu bhAganA saMgama lyAM thatA hoya tyAM) - cokamAM, tathA cavaramAM (jyAM ghaNA rastA bhegA thatA hoya tyAM), cAra dvAravALA sthAnamAM, rAjamAmAM, ujjaDa zAmabhAM, GLagaDa nagaramAM, gAbhanI nAjiyomAM, nagaranI nAjiyomA, humanAmAM, hevAsayomAM, sabhAsthaNImAM, paravomAM, avADAyAmAM, bhArAbhagRhamAM, udyAna mAM, panAmA, banaSa amAM, zmazAnAmAM, sUnAM bhaDAnAM paryaMtanI guzobha zAMtigRhomAM (kinnAnA parvatanI guphAo mAMhelA gRhAmAM), zalagRhomAM (paryaMta upara banAvela gharamAM) upasthAna- gRheAmAM (ceArAmAM), bhavanagRhomAM (nivAsagharamAM), A uparokta sthAno uparAMta jyAM jyAM dhana-dolata niSkriya ane svAmIrahita thayelAM hAya te sane siddhArtha rAjAnAM bhavaneAmAM ane khajAnAomAM bharavA lAgyA. (s052) teityAdi kyArathI zramaza bhagavAna mahAvIrane devAnaMdAnI trizalA 0.02011 kalpa maJjarI TIkA siddhArtharAjabhavane trijRmbhaka devakRtanidhAna samAharaNam // 564 //
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa devAnandAyA brAhmaNyA garmAt-kukSitaH trizalAyAH kSatriyANyA garbha saMhataH sthApitaH tatprabhRti tasmAtkAlAdArabhya ca khalu bahavaH aneke vaizravaNakuNDadhAriNaH-vaizravaNa: kuberaH, tasya yatkuNDam-AjJA taddhAriNaH-kuberAjJApAlakAHtiryagjambhakA-tiryaglokasthajRmbhakAkhyavyantaravizeSA devAH zakravacanena=indrAjJayA yAni imAni agre vakSyamANAni purApurANAni atipurANAni mahAnidhAnAni bhavanti, tadyathA-pahINasvAmikAni-naSTasvAmikAni, pahINasetukAni-vinaSTadhanacihnaparicAyakastambhAni, tathA prahINagotrAgArANi naSTasvAmigotragRhANi ata eva-ucchinnasvAmikAni-sarvathA vinaSTasvAmikAni, tathA ucchinnasetukAni sarvathA viniSTadhanacihnaparicAyakastambhAni, tathA ucchinnagotrAgArANi%3D sarvathA viniSTagotragRhANi, grAmA-''kara-nagara-kheTa-karbaTa-maDamba-droNamukha-pattana-nigamA-zrama-saMvAha-sanivezeSutatra-prAmAH-yato'STAdazaprakArAH karA gRhyante te, AkarA: suvarNaratnAdyutpattisthAnAni, nagarANi-aSTAdazakara maJjarA / / 565 // TIkA siddhArtha rAjabhavane trijRmbhaka udara se trizalA kSatriyANI ke udara meM lAye gaye, usI samaya se, bahuta se kubera kI AjJA ko dhAraNa karanevAle madhyaloka meM nivAsa karane vAle tribhaka nAmaka vyantara deva, indra kI AjJA se, jinake svAmI naSTa ho cuke the, jinake sUcaka khaMbhe Adi nizAna naSTa ho cuke the, jinake svAmiyoM ke gotra aura pRha naSTa ho cuke the, ata eva jinake svAmiyoM kI samRla samApti ho cukI thI, jinake sUcaka staMbha Adi cihna sarvathA ucchinna ho cuke the, jinake svAmiyoM ke gotra aura gRha sarvathA ucchinna ho cuke the, aise bahuta se mahAnidhAna lAkara rAjA siddhArtha ke bhaNDAra bharane lage / ve bahuta purAne mahAnidhAna nimnalikhita sthAnoM meM the-- (1) grAma-vaha vastI, jahA~ aThAraha prakAra ke kara liye jaaeN| devakRta nidhAna samAharaNam kSatriyANInA udaramAM lavAyA, tyArathI kuberanI AjJAne dhAraNa karanArA, maLalokamAM nivAsa karanArA, ghaNA trijabhaka nAmanA vantara deva, IndranI AjJAthI, jemanA mAlika nAza pAmyA hatA, jemanA sUcaka (nizAna) vagere naSTa thaI gayAM hatAM, jemanA svAmIonAM gAtra ane ghara nAza pAmyAM hatAM, tethI jemanA svAmIone mULamAMthI ja aMta AvI cUka hatuM, jemanA sUcaka sthaMbha Adi cihno sadaMtara ukhaDI gayAM hatAM, jemanA svAmIonAM gotra ane gharane sadaMtara hacheda thaI gaye hatA, evAM ghaNA mahAnidhAna lAvIne rAjA siddhArthanA bhaMDAra bharavA lAgyA. te ghaNu ja purANA mahAnidhAna nIce lakhela sthAnamAM hatAM- (1) Abha-te paratI, yAMsA2 542 42 vAya. Jain Education Setional 1565 //
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI // 566 // TIkA varjitAni, kheTAni-dhUlipAkArapariveSTitAni, karbaTAni-kutsitanagarANi, maDambAni-sArddhakrozadvayAntAmAntararahitAni, droNamukhAni jalasthalamArgayuktA jananivAsAH, pattanAni-samastavastuprAptisthAnAni, pattanAni dvividhAni-jalapattanAni, sthalapattanAni ca, tatra-jalapattanAni naukAgamyAni, sthalapattanAni ca zakaTAdigamyAni, yadvA pattanAni zakaTAdibhinaubhirvA gamyAni, paTTanAni tu naumaatrgmyaani| (2) Akara-suvarNa aura ratna Adi ke nikalane ke sthaan| (3) nagara (nakara)-jahA~ aThAraha taraha ke kara vasUla na kiye jAte ho| (4) kheTa (kher3A)-dhUla ke prAkAra se ghirI choTI-sI bstii| (5) karbaTa-kutsita nagara / (6) maDamba-jisake irdagirda ahAI kosa taka dasarI bastI na ho| (7) droNamukha-jisa bastI meM jAne kA jala-mArga bhI ho aura sthalamArga bhI ho| (8) pattana-jahA~ sabhI vastue~ prApta ho sakatI hoN| pattana do prakAra ke hote haiM-jalapattana aura sthalapattana / jalapattana meM naukA se hI pahu~cA jA sakatA hai aura sthalapattanameM gAr3I Adi se| athavA pattana vaha bastI kahalAtI hai jahA~ gAr3I Adi se jA sake aura paTTana vaha jahA~ kevala naukA se jAyA jAya / kahA bhI hai-- (2) mA42-suvA bhane 2la mAhinIvAnAM sthAnI. (3) nagara (42)-ri aDhA2 mAranA 42 vasUla na 42rAtA hAya." (4) peTa (meDa)- 5ganA rathI rAtrI nAnI mevI vastI. (5) 4-putsita nA. (6) bha7-nI AsapAsa gaDhI asa sudhA mI paratI nAya. (7) droNamukha- je vastImAM javAne jaLamArga paNa hoya ane sthaLamArga paNa hoya. (8) pattana-yAM badhI vastuo maLI zakatI hoya. pattana be prakAranAM hoya che-jaLapattana ane sthaLapattana. jaLapattanamAM naukA vaDe ja jaI zakAya che ane sthaLapattanamAM gADI AdithI javAya che. athavA pattana te vastIne kahevAya che ke jyAM gADI AdithI jaI zakAya ane paTTana e ke jyAM phakata naukA vaDe ja jaI zakAya. kahyuM paNa che siddhArtharAjabhavane trijumbhaka devakRtanidhAna samAharaNam 566 // Jain Education traconal .
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 567 // pattanaM zakaTairgamyaM ghoTakainau bhireva ca / naubhireva tu yad gamyaM paTTanaM tat pracakSate // 1 // iti / nigamAH=prabhUtataravaNigjananivAsAH, AzramAH = tApasairAvAsitAH pazcAdaparairapi adhiSThitAH, saMvAhAH= rikSArtha nirmitAni durgabhUmisthAnAni, parvatazikhara sthitajananivAsAH samAgatabahupathikajana nivAsA vA, sannivezAH samAgatasArthavAhAdinivAsasthAnAni, eteSAM dvandva:, teSu tathA-zRGgATa ke pu-zRGgATAkRtikatrikoNa" pattanaM zakaTairgamyaM, ghoTakainaibhireva ca / nobhireva tu yad gamyaM, paTTanaM tatpracakSate " // 1 // pattana gAr3iyoM se, ghor3oM se aura naukAoM se bhI gamya hotA hai, kintu jahA~ nAtra se hI pahu~cA jAya vaha paTTana kahalAtA hai | ||1|| uktaMca (9) nigama - jahA~ atyadhika saMkhyA meM vyApArI rahate hoM / (10) Azrama - jo sthAna tApasoM ne basAye hoM aura bAda meM dUsare loga bhI jahA~ basa gaye hoM / (11) saMvAha - kisAnoM dvArA dhAnya kI rakhavAlI karane ke lie durgama bhUmi meM banAye gaye sthAna, yA pahAr3I ke zikhara para kI vastI, yA idhara-udhara se Aye hue bahuta se pathika jahA~ ThahareM vaha sthAna / (12) sanniveza - Aye hue sArthavAhoM (vaNajAroM - vANijyakAroM) ke Thaharane ke sthAna / " pattanaM zakaTairgamyaM ghoTakainAbhireva ca / naubhireva tu yad gamyaM paTTanaM tatpracakSate // 1 // pattana gADIothI gheADAothI ane naukAothI paNa gamya hoya che, paNa jyAM nAvathI ja paheAMcI zakAya te paTTana vA che. (1) (E) nigama - kyA ghazI bhoTI saMkhyAmA vyApArI rahetA hoya. (10) Azrama- je sthAna tApaseAe vasAvyuM hoya ane tyAra bAda bIjA le paNa tyAM vasyA heya. (11) saMvAha-kisAnA dvArA dhAnyanA rakSaNa mATe duma bhUmimAM banAvavAmAM AvelAM sthAna, ke pahADInA zikhara paranI vastI, ke ahIM-tahIMthI Avela ghaNAkharA vaTemArgu jyAM thAbhe te sthAna, (12) sanniveza-bhAvesA sArthavAha (vArA - vepArIo) ne gholavAnu sthAna.. ' Jain EducationNational FACEUTICSE Teaser, kalpa maJjarI TIkA siddhArtharAjabhavane trijRmbhaka devakRta nidhAna samAharaNam // 567 //
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 568 Jain Education Internation mArgeSu, trikeSu = mArgatrayamilanasthAneSu catuSkeSu = caturmArgamilanasthAneSu catvareSu = bahumArgamilanasthAneSu caturmukheSu = caturdvArasthAneSu, mahApatheSu = rAjamArgeSu, grAmasthAneSu = udvAsagrAmasthAneSu, nagarasthAneSu - udvAsanagarasthAneSu, grAmanirdhamaneSu = grAmapraNAlISu, nagaranirdhamaneSu = nagarapraNAlISu, nirdhamanaM 'gaTara' - iti loke prasiddham ; ApaNeSu = haTTeSu, deva (13) zRMgATaka - siMghAr3e ke AkAra ke tikone sthAna / (14) trika- jahA~ tIna rAste milate hoM / (15) catuSka - cauka, jahA~ cAra rAste milate hauM / (16) catvara - jahAM bahuta rAste milate hoM / (17) caturmukha - jina sthAnoM ke cAra dvAra hoM / (18) mahApatha - rAjamArga - jisa rAste se rAjA kI savArI nikle| (19) grAmasthAna - ujar3A grAma / (20) nagarasthAna - ujar3A huA nagara / (21) grAmanirdhamana - gA~va kI nAlI - gaTara / (22) nagara nirdhamana - nagara kI nAlI / (13) zRMgAra - zigoDAnA bhADAranAM triziyAM sthAna. (14) tri-yAMtrA rastA bhaNatA hoya. (15) yatuS-yo-nyAM yAra rastA bhagatA hoya. (16) yatvara-nyAM dhA rastA bhaNatA hoya. (17) yaturbhuja ne sthAnAne yAra dvAra hoya. (18) mahApatha- rAnabhArga - ne rastethI rAjanI savArI nIuNe. (18) grAmasthAna grAma. zahera. (20) nagarasthAna - (21) Amanirgha mana- bhAbhanu nAju'-jaTara (22) nagaranidhaM bhan-nagaratu nADu: Xing Xing Shi kalpa maJjarI TIkA siddhArtha rAjabhavane trijRmmaka devakRta nidhAna samAharaNam // 568 / / TBw.
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpamaJjarI TIkA kuleSu yakSAdidevagRheSu, sabhAsu-janopavezanasthAneSu, prapAsu-pAnIyazAlAsu, ArAmeSu-kadalyAdyAcchAditastrIpuMsakrIDAsthAneSu, udyAneSu-puSpaphalopetavRkSazobhitabahujanabhogyodyAnikAsthAneSu, baneSu-aTavISu, vanapaNDeSu= anekajAtIyottamakSasamUheSu, tathA-zmazAna-zUnyAgAra-girikandara-zAnti-zailo-pasthAna-bhavana-gRheSu-tatra-imazrIkalpasUtre zAnaM prasiddhaM, zUnyAgAraM zUnyagRhaM, girikandaraH parvataguhA, zAntizailopasthAnabhavaneSu pratyekaM gRheNa sambadhyate, tena zAntigRhAm-zAntikarmasthAnAni, zelagRhAH parvatamutkIrya kRtabhavanAni, upasthAnagRhA: 'caurA' iti prasiddhAni janopasthitisthAnAni, bhavanagRhA:-kuTumbivasanasthAnAni, tataH zmazAnAdInAM dvandvaH, eteSu sthAneSu saMnikSiptAniyastAni mahAnidhAnAni tiSThanti santi tAni siddhArtharAjabhavane saMharanti nayanti / / 052 / / inake atirikta ve mahAnidhAna ApaNoM (bAjAroM yA dukAnoM) meM, yakSa Adi ke gharoM meM, sabhAoM (janatA ke baiThane ke sthAnoM) meM, pAnIgharoM (pyAU) meM, ArAmoM (kadalI Adi se AcchAdita nara-nAriyoM ke krIDAsthAnoM) meM, udyAnoM (phUloM-phaloM se yukta bahujanabhogya bAgoM) meM, vanoM meM, vanaSaNDo (aneka prakAra ke uttama jAti ke vRkSoM ke samUhoM) meM, zmazAnoM meM, tathA sUne gharoM meM, parvata kI guphAoM meM, zAntikarma karane ke sthAnoM meM, zailagRhoM meM, upasthAnagRhoM (caurA-nAma se prasiddha janoM kI upasthitivAle sthAnoM) meM tathA bhavanagRho (kuTumbIjanoM ke nivAsasthAnoM) meM bhI the| ina saba sthAnoM meM gar3e hue purAne khajAnoM ko trijuMbhaka deva lAkara rAjA siddhArtha ke bhaNDAra bharane lge| yahA~ itane bahusaMkhyaka sthAnoM kI gaNanA karane kA abhiprAya yaha hai ki yaha dharA 'vasundharA' hai| isameM pada-pada para nidhAna haiM, kintu ve viziSTa prakRSTa puNyazAlI jIvoM ko hI prApta ho sakate haiN| ' tadaparAnta te mahAnidhAno ApaNe (bajAra ke dukAna)mAM, yakSa AdinAM gharomAM, sabhAo (janatAne savAnAM sthAna)mAM, paay|| (411)mAM, bhArAbhA (460ii mAhi 5 mA chAhita nara-nArImAna haasyaanii)mAM, bAgamAM, vanamAM, vanaDe (aneka prakAranAM uttama jAtanAM vRkSonA samUha)mAM, masAmAM, tathA sUnAM gharamAM, parvatanI guphAomAM, zAntikarma karavAnAM sthAnamAM, zalagRhamAM, upasthAnagRha (cAre nAmathI prasiddha mANasanI hAjarIvALAM sthAno)mAM tathA bhavanagRha (kuTuMbI janenAM nivAsasthAna)mAM paNa hatAM. te badhAM sthAnamAM dATelA purANA khajAnAone trijabhaka deve lAvIne rAjA siddhArthanA bhaMDAra bharavA lAgyA. mI mArI thI saMdhyAkAmA sthAnAnI ganA 42vAna hetu se che mA 52 // "sundha" che. dain Educations inationwi ne se manA cha, parata pAya-Ta-nyathAjI 7vAna prApta ya I cha. siddhArtha rAjabhavane trijumbhaka devakRta nidhAna mA samAharaNam // 569 // Forvale Personal use only Res
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mutre // 570 // mUlama-jaM rayaNi ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre nAyakulaMsi sAharie tappamidaM ca Na taM nAyakulaM hiraNNeNa vddhitthaa| evaM suvaNNeNa dhaNeNaM dhanneNaM vihaveNaM IsarieNaM riddhIe Na siddhIe NaM samiddhIe NaM sakkAreNaM sammANeNaM purakAreNa rajjeNaM raTeNaM baleNaM vAhaNeNaM koseNaM koTThAgAreNaM pureNaM aMteureNaM jaNavaeNaM jasavAeNaM kittivAeNaM thuivAeNaM vddhitthaa| viula-dhaNa-kaNaga-rayaNa-maNi-mottiya-saMkha-silappabAla-rattarayaNamAieNaM saMtasArasAvaijjeNaM pIisakkArasamudaeNaM aIva 2 abhivddhitthaa| tae NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa ammApiUNaM ayameyArUve ajjhathie ciMtie kappie patthie maNogae saMkappe samupajjitthA-jappabhiI ca NaM amhe esa dArae kucchisi gabbhattAe vakaMte tappabhiI ca NaM amhe hiraNNeNaM vaDDhAmo, jAva pIisakArasamudaeNaM aIva aIva vaDDhAmo, taM NaM jayA NaM amhANaM esa dArae uppajissai tayA NaM amhe egassa dArayassa eyANurUvaM guNNaM guNaNipphaNNaM nAmadhikaM karissAmo "vaDDhamANu"-tti ||muu053|| chAyA-yasyAM rajanyAM ca khalu zramaNo bhagavAn mahAvIro jJAtakule saMhRtaH, tatprabhRti ca khalu jJAtakulaM kalpamaJjarI TIkA bhagavato 'varddhamAna itinAmakaraNArtha tanmAtApitroH saMkalpaH / jinake svAmI naSTa ho cuke the, ityAdi kahane kA Azaya yaha hai ki trijuMbhaka devoM ne adattAdAna kA sevana nahIM kiyaa| paramadayAlu bhagavAna ke nimitta se kisI kA dhana-nidhAna liyA jAya to dhanavAn ko duHkha hotA hai, ataH yaha spaSTa kara diyA gayA hai ki devoM ne asvAmika-lAvAriza-khajAne hI siddhArtha ke bhavana meM pahu~cAye the| ] / / muu052|| mUla kA artha-'ja rayagi' ityAdi / jisa rAtri meM zramaNa bhagavAna mahAvIra kA jJAtakula meM saMharaNa kiyA gayA, - jemanA svAmI nAza pAmI cUkyA hatA, ityAdi kahevAno Azaya e che ke trijabhaka dee adattAdAnanuM sevana na karyuM. parama dayALu bhagavAnanA nimitte koInuM paNa dhana-nidhAna levAya te te dhanavALAne duHkha thAya che. tethI e spaSTa karI dIdhuM che ke dee asvAmika-bInavArasa khajAnA ja siddhArthanAM bhavanamAM paDayAcyA tA. ] (sU052) -'ja raNi' yAha. 2 rAtri, bhAvAnanusa 4255 yayute rAtrI, vahInI vRddhi, jJAtagai // 570 // RA kA .
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa hiraNyena vavRdhe / evaM suvarNena dhanena dhAnyena vibhavena aizvaryeNa RddhayA khalu siddhayA khala samRddhyA khalu satkAreNa sammAnena puraskAreNa rAjyena rASTreNa balena vAhanena koSeNa koSThAgAreNa pureNa antaHpureNa janapadena yazovAdena kIrtivAdena stutivAdena vadhe / vipula-dhana-kanaka-ratna-maNi-mauktika-zaGkha-zilApravAla-raktaratnAdikena satsArasvApateyena prItisatkArasamudayena atIva 2 abhyavardhata / tataH khalu zramaNasya bhagavato mahAvIrasya ambApitroH ayametadrapaH AdhyAtmikaH cintitaH kalpitaH prArthito manogataH saGkalpaH samudapadyata-yatmabhRti ca khalu asmAkameSa dArakaH kukSau garbhatayA vyutkrAntaH, tatmabhRti ca khalu vayaM hiraNyena vardhAmahe, yAvat prItisatkAra kalpa satre maJjarI // 571 / / TIkA EMAad bhagavato usa rAtri meM jJAtakula kI hiraNya (cAMdI) se vRddhi huii| isI prakAra svarNa se, dhana se, dhAnya se, vibhava se, aizvarya se, Rddhi se, siddhi se, samRddhi se, satkAra se, sammAna se, puraskAra se, rAjya se, rASTra se, bala se, vAhana se,koSa se, annabhaMDAra se, pura se, antaHpura se, janapada se, yazovAda se, kIrtivAda se aura stutivAda se vRddhi huii| jJAtakula pracura dhana, svarNa, ratna, maNi, mauktika, zaMkha, zilA, pravAla, lAla Adi ratnoM se, vAstavika pradhAna ne 'varddhamAna' dravyoM se tathA prIti evaM satkAra ko prApti se khUba-khUba bddh'aa| itinAmataba zramaNa bhagavAna mahAvIra ke mAtA-pitA ko yaha AdhyAtmika-AtmAmeM bhItara hI bhItara honevAlA karaNArtha tanmAtAvicAra, cintita-vAraMvAra honevAlA vicAra, kalpita-kAryapariNata karane yogya vicAra, pArthita-svIkRta vicAra, pitroH manogata-mana meM dRr3hatA se sthita vicAra tathA saMkalpa nizcita vicAra utpanna huA ki jaba se yaha bAlaka sNklpH| hamAre yahA~ udara meM garbharUpa se utpanna huA hai, tabhI se hama hiraNya se yAvat prIti evaM satkAra Adi ke thA sii. prakAre, mAsabhA, sonu, dhana, dhAnya, lava, vaya, *la, siddhi, samRddhi, st4|2, sanmAna, pu22412, rAjya, rASTra, gaNa, senA, pAna, manA, bhanna 2, n||2, aMta:pura, ana54, 4. ati bhane porenI vRddhi 24. sAmAnya dhananI vRddhi uparAMta, ucca keTinA dravyane paNa vadhAro thato jovAmAM AvyuM. A ucca koTinuM dra05 , 2na, bhathi, mAtI, 5 52vANa, zikSA, alebha, jIrA, mAre, vaiDUya 2tna, tiAkSaratna vagaire.. | manamAM mAtApitAne vicAra phurI AvyuM ke A bALaka garbhamAM AvatAM ja dhananA DhagalA thavA maMDayA, dumane zaraNe AvavA lAgyA, senuM-cAMdI- 2nA aMbAra khaDakAvA maMDayA, rAjya ane rASTra asImapaNe vadhatAM cAlyAM, mAnasika vicAre dhArmika ane AdhyAtmika thavA lAgyA, manamAMthI // 571 // Am
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa sUtre // 572 // samudayena atIva zratIva vardhAmahe, tat khalu yadA khalu asmAkameSa dAraka utpatsyate, tadA khalu vayam etasya dArakasya etadanurUpaM guNyaM guNaniSpannaM nAmadheyaM kariSyAmaH 'vardhamAna' iti // 053|| TIkA- 'jaM syaNi caNaM' ityAdi / 'jaM syaNi' ityatra prAkRtatvAt saptamyarthe dvitIyA, tena yasyAM rajanyAM ca khalu zramaNo bhagavAna mahAvIro jJAtakule saMhRtaH = hariNaigamaiSidevena AnItaH, tatprabhRti ca tAM rajanIm Arabhya khalu tat jJAtakulaM hiraNyena = rajatena vavRdhe vRddhiM gatam, evam = anena prakAreNa suvarNena, dhanena= gavAzvagajAdinA dhAnyena = zAlivrIhyAdinA, vibhavena nirvRtyA - AnandenetyarthaH, 'vibhavo dharnAnirvRtyoH ' _iti haimaH, aizvaryeNa=dhanAdhipatitvena - janAdhipatitvena vA, RddhayA - sampacyA siddhayA = abhilaSitavastuprApsyA, samRsamUha se atIva - atIva vRddhi pA rahe haiM, ataH jaba hamArA yaha bAlaka janma legA, taba hama isa bAlaka kA, isake anurUpa, guNayukta, guNaniSpanna nAma rakkheMge- 'varddhamAna' / / sU0 53 // TIkA kA artha-'jaM syaNi' ityAdi / jisa rAtri meM zramaNa bhagavAna mahAvIra kA saMharaNa huA, arthAt hariNaigameSI deva unheM jJAtakula meM lAye, usI rAtri se jJAtakula meM cAMdI kI vRddhi hone lagI, svarNa kI vRddhi hone lagI, dhana - gAya, ghor3e, hAthI kI vRddhi hone lagI, dhAnya- zAli, vIhi Adi kI vRddhi hone lagI, vibhavaAnanda kI vRddhi hone lagI, aizvarya dhana-jana ke adhipatitva kI vRddhi hone lagI, Rddhi-sampatti kI vRddhi hone lagI, siddhi - abhISTa vastu kI prApti kI vRddhi hone lagI, samRddhi bar3hatI huI sampatti kI vikArA jatAM suvicArAnI hAramALA AvavA lAgI, mATe A rAkhavuM yeAgya che. bALakanA janma vakhate, tenu' nAma 'vardhamAna ' A vicAra vAravAra sphurI AvatAM, teNe manamAM ghara karyuM", nizcita svarUpa pakaDayuM, tenA para vicAraNA cAlI, mane mathana thavA lAgyuM ne uparanuM nAma rAkhavA Dha ane pAkA nizcaya thayA. A 'vadha'mAna' nAma anurUpa, guNayukta, guruniSpanna hovAthI, A ja vicAra AdaraNIya che ema rAjA-rANIe nakkI karyuM'. (s0 53) TInA artha- 'jaM syaNi' ityAdi me rAtre zramAzu bhagavAna mahAvIra sarathayuM bheTa rigabheSI deva temane jJAtakuLamAM lAvyA, te ja rAtrithI jJAtakuLamAM cAMdInI vRddhi thavA lAgI, suvarNanI vRddhi thavA lAgI, dhana (gAya, ghoDA, hAthI) nI vRddhi thavA sAgI, dhAnya zAsi, (sAThI) mIDi yAhinI vRddhi thavA sAgI, vaibhava AnaM'hanI vRddhi aba bAgI azvaya-dhana-nanA Adhipatya)nI vRddhi thavA bAgI, Rddhi saMpattinI vRddhi thavA sAgI, siddhi Hai Xian Wan kalpa maJjarI TIkA bhagavato 'varddhamAna' itinAma karaNArtha tanmAtA pitroH saMkalpaH / // 572 //
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa yA pravarddhamAnasaMpattyA, satkAreNa janakRtAbhyutthAnAdinA, sammAnena AsanAdidAnAdinA puraskAreNa sarvakAryeSu agrataH sthApanena, rAjyena-zAsanena, rASTreNa dezena, balena sainyena, vAhanena rathAdinA, koSeNa bhANDAgAreNa, koSThA- gAreNadhAnyakoSeNa, pureNa-nagarAdirUpeNa, antaHpureNa-antaHpurasthaparivAravRddhirUpeNa, janapadena-dezamAptirUpeNa yazodena 'aho! kIdRzamidaM puNyabhAgi'-tyekadigvyApisAdhuvAdena, kIrtivAdena sarvadigvyApisAdhuvAdena, stutivAdena-guNakItanena ca vadhenvRddhi prAptam , tathA vipuladhanakanakaratnamaNimauktikazaGkhazilApravAlaraktaranAdikena-vipulaM vistIrNa, dhanaMvAdikaM, kanakaM svarNa ghaTitamaghaTitaM ceti dvividham , ratnAni-karketanaprabhRtIni, sUtre // 573 // kalpamaJjarI TIkA vRddhi hone lagI, satkAra (manuSyoM kA uTha kara Adara denA) kI vRddhi hone lagI, sammAna (baiThane Asana Adi denA) kI vRddhi hone lagI, puraskAra (saba kAmoM meM mukhiyA banAnA) kI vRddhi hone lagI, rAjya-zAsana kI vRddhi hone lagI, rASTra-janapada kI vRddhi hone lagI, senA kI vRddhi hone lagI, rathamA bhagavato Adi savAriyoM kI vRddhi hone lagI, kopa-bhaMDAra kI vRddhi hone lagI, dhAnya ke bhaMDAra kI vRddhi hone 'varddhamAna' lagI, nagara Adi kI vRddhi hone lagI, antaHpura ke parivAra kI vRddhi hone lagI, janapada (deza kI prApti) itinAmakI vRddhi hone lagI, yazo-bAda kI arthAt 'ahA! yaha kula kaisA puNyabhAgI hai| isa prakAra ke eka dizA meM ma karaNArtha tanmAtAphailanevAle sAdhuvAda kI vRddhi hone lagI, kIrtivAda kI arthAt sarvadizAvyApI prazaMsA kI vRddhi hone lagI, stutivAda kI arthAt guNakIrtana kI vRddhi hone lgii| tathA vipula gAya Adi dhana kI vRddhi hone lagI, pitroH * saMkalpaH / Icchita vastunI prAptinI vRddhi thavA lAgI, samRddhi-vadhatI jatI saMpattinI vRddhi thavA lAgI, satkAra (manuSyae UThAne mAna ApavuM)nI vRddhi thavA lAgI, sanmAna (besavAne Asana Adi devuM) nI vRddhi thavA lAgI, puraskAra (badhAM kAmamAM AgevAna banAvavo) nI vRddhi thavA lAgI, rAjya-zAsananI vRddhi thavA lAgI, rASTra-janapadanI vRddhi thavA lAgI, senAnI vRddhi thavA lAgI, ratha Adi savArIonI vRddhi thavA lAgI, keSa-bhaMDAra nI vRddhi thavA lAgI, dhAnyanA bhaMDAranI vRddhi thavA lAgI, nagara AdinI vRddhi thavA lAgI, antaHpuranA parivAranI vRddhi thavA lAgI, janapada (dezanI prApti)nI vRddhi thavA lAgI, yazavAdanI eTale ke "ahA A kuLa kevuM punyabhAgI che" A prama Ne eka dizAmAM phelAnAra sAdhuvAdanI vRddhi thavA lAgI, kIrtivAdanI eTale ke sarvadizAvyApI prazaMsAnI phora vRddhi thavA lAgI. stutivA eTale ke guNakIrtananI vRddhi thavA lAgI, tathA vipula gAya Adi dhananI vRddhi thavA // 573 //
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mUtra // 574 // maNayazcandrakAntaprabhRtayaH, mauktikAni muktAphalAni, zAH dakSiNAvartAH, zilAH sphaTikAdirUpAH, pravAlAni vidrumANi, raktaratnAni-padmarAgAdIni, AdizabdAt cInAMzukAdivasakambalAdIni grAhyANi, tena, tathAsatsArasvApateyena-sat-vidyamAnaM na punarendrajAlikavastuvat svarUpato'vidyamAnam tacca sArasvApateyaM pradhAnadravyaM ceti tathAbhUtena-vidyamAnapradhAnadravyeNa, tathA prItisatkArasamudayena-prItiH mAnasI tuSTiH, satkAraH vastrAdibhiH svajanakRtaH zuzrUSAlakSaNaH, tatsamudayena-tatsaMprAptyA, atIvAtIvaadhikAdhikam abhyavardhata sarvathA vRddhiM gtm| tataH khalu zramaNasya bhagavato mahAvIrasya ambApitroH mAtApitroH ayametadrapaH vakSyamANaH, AdhyAtmika:= AtmagataH aGkara iva, tadanu cintitaH punaH punaH smaraNarUpo vicAro dvipatrita iva, tataH kalpitaH sa eva svarNa (gar3hA aura vinA gar3hA sonA) kI vRddhi hone lagI, karketana Adi ratnoM kI vRddhi hone lagI, candrakAnta Adi maNiyoM kI vRddhi hone lagI, motiyoM kI vRddhi hone lagI, dakSiNAvarta zaMkhoM kI vRddhi hone lagI, zilAoM (sphaTikAdi zilAoM) kI vRddhi hone lagI, mUgoM kI vRddhi hone lagI, lAloM kI vRddhi hone bhagavato lagI, tathA 'Adi-zabda se cInI vastra, kaMbala Adi kI vRddhi hone lagI, tathA sat-arthAt jo vAstava meM 'varddhamAna' hI vidyamAna haiM, indrajAla-saMbaMdhI vastuoM kI bhAti kAlpanika nahIM haiM, aisI uttama vastuoM kI vRddhi hone itinAmalagI, tathA pIti arthAt mAnasika tuSTi kI aura vastrAdi dvArA svajanakRta satkAra kI vRddhi hone lgii| karaNArtha tanmAtAisa kAraNa zramaNa bhagavAn mahAvIra ke mAtA-pitA ko isa prakAra kA AdhyAtmika arthAta pitro aMkura kI taraha bhItarI vicAra, phira cintita arthAt do patte jisameM phaTa nikale hoM aise aMkura saMkalpaH / lAgI, suvarNa (ghaDela ane ghaDayA vinAnuM sonuM' nI vRddhi thavA lAgI, ketana Adi ratnonI vRddhi thavA lAgI, candrakAnta Adi maNienI vRddhi thavA lAgI. matIonI vRddhi thavA lAgI, dakSiNavatta zaMkhenI vRddhi thavA lAgI, zilAo (sphaTikAdi zilAo)nI vRddhi thavA lAgI, mUgo (paravALA)nI vRddhi thavA lAgI. lAla lAla raMganAM ratna)nI vRddhi thavA lAgI, tathA Adi zabdathI khAMDa, vastrA, kaMbala AdinI vRddhi thavA lAgI, tathA sat eTale ke vAstavamAM ja vidyamAna che, IndrajALa-saMbaMdhI vastuonI jema kAlpanika nathI evI uttama vastuonI vRddhi thavA // 574 // lAgI, tathA prIti eTale ke mAnasika saMteSanI ane vastrAdi dvArA svajanakRta satkAranI vRddhi thavA lAgI. A kAraNe zramaNa bhagavAna mahAvIranAM mAtA-pitAne A prakArane AdhyAtmika eTale ke aMkuranA je, mike AMtarika vicAra, pachake cinita eTale ke be pAna jemAMthI phUTI nIkaLyA hoya evA aMkuranA je pharI pharIne mA Jain Education ational Nirww.iainelibrary.org
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa // 575|| bhagavato vyavasthAyukta 'idamevaM kariSyAmi'-iti kAryAkAreNa pariNato vicAraH pallavita iva, prArthitaH sa eveSTarUpeNa svIkRtaH puSpita iva manogatA manasi dRDharUpeNa sthitaH saMkalpa: 'ityameva mayA karttavyam' iti nizcito vicAraH phalita iva samudapadyata-samutpannaH, yatprabhRtinyasmAd dinAdArabhya khalu asmAkam eSa dArakA bAlakaH kukSau garbhatayA avakrAntaH samutpannaH, tatprabhRti-tasmAdinAdArabhya ca khalu vayaM hiraNyena vardhAmahe 'yAvat ' padena 'suvarNena dhanena dhAnyena vibhavena aizvaryeNa RddhyA siddhyA samRddhyA satkAreNa sammAnena puraskAreNa balena vAhanena koSeNa koSThAgAreNa pureNa antaHpureNa janapadena yazovAdena kIrtivAdena stutivAdena ca vipula-dhana kanaka-ratna-maNi-mauktika-zaGka-zilApravAla-raktaratnAdikena satsArasvApateyena' ityeSAM saMgrahaH, tathA-prItisatkArasamudayena ca atIvAtIva-adhikAdhikaM vardhAmahe, tat-tasmAddhetoH khalu yadA yasmin kAle khalu asmAkam ke samAna punaH punaH smaraNa rUpa vicAra, phira kalpita arthAt pallavita ke samAna sA kareMge isa prakAra kA vyavasthAyukta kArya-pariNata karane yogya vicAra, prArthita arthAt phule hue ke samAna iSTarUpa meM svIkRta vicAra, manogata-mana meM dRr3ha rUpa se sthita vicAra, tathA saMkalpa arthAt phalita ke samAna 'aisA hI mujhe karanA cAhiye' aisA nizcita vicAra utpanna huA ki jisa dina se lekara hamArA yaha bAlaka udara meM garbharUpa se utpanna huA hai, usI dina se lekara hama hiraNya se yAvat prIti aura satkAra kI prApti se khUba khUba bar3ha rahe haiN| yahA~ 'yAvat' zabda se suvarNa, dhana, dhAnya, vibhava, aizvarya, Rddhi. siddhi, samRddhi, satkAra, sammAna, puraskAra, bala, vAhana, koSa, dhAnyabhaMDAra, pura, antaHpura, janapada, yazovAda, kIrtivAda, stutivAda, vipula dhana, svarNa, ratna, maNi, motI, zaMkha, mUMgA, lAla tathA vidyamAna uttama dravya kA grahaNa kara lenA smaraNarUpa vicAra, vaLI kalpita eTale ke palavitanA je "Ama karazuM" A prakArane vyavasthApUrvaka kArya-parita karavA lAyaka vicAra, prArthita eTale ke vikasitanA jema ISTarUpamAM svIkRta vicAra, magata-manamAM daDhatAthI rahela vicAra, tathA saMka9pa eTale ke phalitanI jema "evuM ja mAre karavuM joIe" e nizcita vicAra utpanna thayo, ke je divase amAre A bALaka udaramAM garbharUpe utpanna thaye che, tyArathI zarU karIne ame hiraNyanI yAvat prIti ane satkAranI prAptimAM khUba-khUba vadhAre pAmI rahyAM chIe. ahIM vAta zabdathI suvarNa, dhana, dhAnya, vaibhava, azva, Rddhi, sila, 42, sammAna, pu22712, , pAna, pa, dhAnyA2, pura, matapura, bana54, yazapAI, tivA, stutivAha, vipula bana, suparSa, 2la, bhali, motI, , 521, ala, 'varddhamAna'. itinAma karaNArtha ma tanmAtAa. pitroH sNklp:|' CAREJESTATALAB // 575 //
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa 11576 // TIkA eSa dAraka:=putro bhaviSyati, tadA khalu vayam etasya dArakasya etadanurUpam dhanAdivRddharanurUpaM, guNyam=guNebhya Agatam , ata eva-guNaniSpanna 'vardhamAnaH' iti nAmadheyaM kariSyAmaH ||suu053|| mUlam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM tisalA khattiyANI, navaNDaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM, aTThamANaM kalparAIdiyANaM vIikattANaM, je se gimhANaM pahame mAse doce pakkhe cittasuddhe, tassa NaM cittasuddhassa terasIdivaseNaM, maJjarI uccaTThANagaemu sattamu gahesu, paDhame caMdajoge, sommAmu disAmu vitimirAsu visuddhAsu, jaiemu sabasauNesu, payAhiNANuphUlaMsi bhUmisappaMsi mAruyaMsi pAyaMsi, NipphanameiNIyaMsi kAlaMsi, pamuiyappakIliesu jaNavaemu, puncarattAvararattakAlasamayaMsi hanthuttarAhiM nakradatteNaM caMdeNaM jogamuvAgaeNaM, tellogaujjoyagaraM mokkhamaggadhammadhuraM hiyakaraM suhakaraM saMtikaraM kaMtigharaM caunvihasaMghaNeyAraM uyAraM kaDhiNakammadalabheyAraM guNapArAvAraM sukumAraM kumAra pasyA // 9054 // chAyA-tasmin kAle tasmin samaye trizalA kSatriyANI, navamu mAseSu bahupratipUrNeSu, aSTimeSu rAtrindiveSu vyatikrAnteSu, yaH sa grISmANAM prathamo mAso dvitIyaH pakSaH caitrazuddhaH, tasya khalu caitrazuddhasya trayodazIdivase, uccasthAnagateSu saptasu graheSu, prathame candrayoge, dikSu vitimirAsu vizuddhAsu somyAsu, jayikeSu sarvazakuneSu, bhagavato janma . . cAhie, arthAt ina saba se bhI bar3ha rahe haiN| ataH jisa samaya hamArA yaha bAlaka utpanna hogA, taba hama isakA isa vRddhi ke anurUpa, guNamaya aura guNaniSpanna 'varddhamAna' nAma rakheMge / / suu053|| mUla kA artha-'teNaM kAleNaM' ityAdi / usa kAla aura usa samaya meM garbha ke nau mahIne pUre bIta jAne para tathA sAr3he sAta rAtri vyatIta ho jAne para jaba grISma kA pahalA mahInA aura dUsarA pakSa caitra zuddha thA, usa caitra zuddha pakSamA kI trayodazI ke dina, sUrya, candra, maGgala, budha, guru, zukra aura zani ye sAta graha ucca sthAna para the, candramA kA yoga tathA vidyamAna uttama dravyane grahaNa karavAnuM che. eTale ke A badhAmAM vRddhi pAmyA chIe. tethI jyAre ApaNe A bALaka janma leze, tyAre ApaNe tenuM A vRddhine anurUpa, guNamaya ane guNaniSpanna "vardhamAna" nAma rAmazu. (sU053) // 576 // bhUjanA - teNaM kAleNaM' tyAhi. se bhane ta samaye, nA na1 bhalinA ne sA sAta aherAtri pUrepUrI vyatIta thaI. te vakhate gISma Rtu cAlatI hatI. tene prathama mAsa phAgaNa pUre thaye hate. bIjo bhAsa caitra beTho hato ne tene zukalapakSa vItate hate. A rautra mAsanA zukala pakSanA teramA divase, sUrya, thI Jain Education international ESww.jainelibrary.org
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA pradakSiNAnukUle bhUmisarpa mArute pravAte, niSpannamedinIke kAle, pramuditaprakrIDiteSu janapadeSu, pUrvarAtrApararAtrakAlasamaye, hastottarAsu nakSatre candreNa yogamupAgate, trailokyodyotakaraM mokSamArgadharmadhurAdharaM hitakaraM sukhakara zAntikaraM kAntigRhaM caturvidhasaGghanetAram udAraM kaThinakarmadalabhettAraM guNapArAvAraM sukumAraM kumAraM prAsta ||suu054|| zrIkalpa // 577 // pradhAna thA, dizAe~ ujjvala aura nirmala thIM, sabhI zakuna jayavaMta the, pradakSiNa krama se anukUla vAyu pRthvI para manda-manda cala rahI thI, dhAnya se sampanna pRthvIvAlA samaya thA, dezavAsI loga prasanna aura krIr3AparAyaNa the, aise avasara para, madhyarAtri ke samaya meM, hastottarAnakSatra kA candramA ke sAtha yoga hone para tInoM lokoM meM uddayota karane vAle, mokSamArgarUpa dharma kI dhurA ko dhAraNa karane vAle, hitakArI, mukhakArI, zAMtikArI, kAMti ke agAra, caturvidha saMgha ke netA, udAra, kaThina karma-dala ko bhedane vAle, guNoM ke sAgara aise mukumAra kumAra ko trizalA kSatriyAgI ne janma diyaa|mu054|| bhagavato janma caMdra, maMgaLa, budha, guru, zukra zani e sAte graha ucca sthAne AvyA hatA. candramAne vega pradhAnapaNe varata hate. daze dizA nirmaLa ane ujajavaLa banI rahI hatI. sava zukane zubha ane jayavaMta hatAM. pradakSiNAkrama pramANe anukULa vAyu, pRthvI para, maMda maMda vahI rahyo hato. te vakhate, pRthvIe paNa dhAnyane prasava sArI rIte karyo hato. dezamAM, loke AnaMda AnaMda mANI rahyAM hatAM. darekanA mukhAraviMda upara AnaMdanI jhalaka chavAI rahI hatI. dhana-dhAnyanA sArA pAkane lIdhe, loke AnaMda-maMgala varatAvI rahyAM hatAM ne badhA AnaMda ane mojamajA Go 26i di. . A vakhate madhyarAtrine samaya pasAra thato hato. ane hastattarA nakSatrano caMdramA sAthe suyoga thayo hate. A ja samaye, A ja vakhate, uparanA saghaLA ego zubha sthAne ekaThA thatAM, traNa lokano udUdhota karanArA, mokSa mArganI dhurAne dhAraNa karanArA, sarva jIvane hitakArI ane sukhakArI, zAMtikArI, kAMtinA AgAra, catuvidha thI saMghanA netA, udAtta ane udAra cittavAlA, kaThina karmone dalavAvALA, guNenA sAgara, evA sukumAra kumArane niyamA bhAyo (sU0 54) // 577 // Jain Education L itional ww.jainelibrary.org.
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa kala maJjarI // 578 // TIkA-teNaM kAleNaM' ityaadi| tasmin kAle caturthArakaLakSaNe, tasmin samaye-siddhArtharAjazAsanasamaye, trizalA kSatriyANI navasu mAseSu bahupratipUrNeSu samyakpUrNaSu, tadupari ca ardhASTamepu-sAdhasaptasu rAtrindiveSu vyatikrAnteSu vyatIteSu yaH sa grISmANAM prathamo mAsaH caitro mAsaH, dvitIyaH pakSa: zuklapakSaH, amumevArtha spaSTayati-caitrazuddhaH caitrazuklapakSaH tasya khalu caitrazuddhasya trayodazIdivase trayodazyAM tithau, uccasthAnagateSu saptasu graheSu-maryAdizanaizcarAnteSu satsu, prathame pradhAne candrayoge sati, tathA-somyAsu-dhRlivRSTayAdirahitAsu vitimirAmu andhakArarahitAsu-bhagavadutpattikAle sarvatra prakAzasaMbhavAt , vizuddhAmu-digdAhAdhabhAvAta svacchAsu ca dikSu jAtAsu, tathA-jayikeSu-jayavatsu sarvazakuneSu-sakalazubhasUcakanimitteSu jAteSa, tathA-pradakSiNAnukUle-pradakSiNo dakSiNAvartatvAt , sa cAsau anukUlA=surabhizItalatvAt - sukhamadastasmin , bhUmisarpa-mRdumandatvAd bhUmigamanazIle mArute yAyau pravAte sati, tathA-niSpannamedinIke-niSpannA-sasyasampannA medinI pRthvI yasmiMsta TIkA bhagavato jansa TIkA kA artha- teNa kAleNaM' ityAdi / cauthe bAre meM aura rAjA siddhArtha ke zAsana ke samaya meM, trizalA kSatriyANI ne, nau mahInA pUrNarUpa se vyatIta ho jAne para aura sAr3he sAta rAtri bIta jAne para, grISma Rtu ke prathama mAsa-kSetra ke zukla pakSa ke terasa ke dina arthAt caitrazuklAtrayodazI ke dina, sUrya se lekara zanaizvara taka ke sAta graha ucca sthAna para the, candra kA yoga pradhAna thA, dizAe~ dhUlivarSA Adi se rahita saumya ujjvala thIM, kyoM ki bhagavAn ke janma ke samaya savatra prakAza ho jAtA hai| tathA dizAdAha Adi kA abhAva hone se svaccha thIM, zubhamUcaka saba nimitta jayavanta the| surabhi tathA zItala hone ke kAraNa sukhakArI dakSiNAvarna pavana cala rahA thA, vaha sA samaya thA jaba ki pRthvI sasya pitA TInA artha-'teNa kAleNaM' pratyAhi yothA mArA 35 mA bhane 20 siddhArthanA zAsananA samayamAM, trizalA kSatriyANIe pUrA nava mAsa ane sADI-sAta rAtri pasAra thatAM grIkama traThatunA pahelA mAsa-caitra sudI terasane divase eTale ke caitrazukalA tradazIne divase, sUryathI mAMDIne zani sudhInA sAte graho jyAre ucca sthAne hatA, candrane yoga pradhAna hatA. dizAe dhULa-varSA AdithI rahita saumya ane ujajavala hatI, kAraNa ke bhagavAnanA janma samaye - sarvatra prakAzya thaI jAya che. tathA dizAdAha Adine abhAva hovAthI svaccha hatI. zubhasUcaka badhA nimittone jayajayakAra zAndhata tathAsAlaNAowerpoindianAre ** www.aniray.org
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpa mutra // 579 // smiMstathAbhUte kAle sati, ataeva-pramuditaprakrIDitegu-pramuditAH subhikSAdinA hRSTAzca te prakrIDitAH utsavAdinA krIDAM kartuM prArabdhAzca te tathAbhUteSu janapadeSu-janapadanivAsilokeSu satsu, pUrvarAtrApararAtrakAlasamaye madhyarAtre hastottarAsu nakSatre hastopalakSitottarAnakSatre candreNa saha yogam upAgate-pApte sati, trailokyodyotakaraM lokajayaprakAzakaM mokSamArgadharmadhurAdharaM mokSamArgadharmasya yA dha: bhAraH, tasyA dharadhArakaM, hitakara kalyANakara, mukhakaraM saukhyakAriNam , zAntikaramsakalopavanAzakAriNam, kAntigRham apUrvarUpalAvaNyadharaM, caturvidhasaGganetAraM= sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikArUpacaturvidhasaGghanAyakam , udAraM zreSThaM kaThinakarmadalabhettAraM-kaThinaM duHkhena nirjaraNIya yatkarma, tasya yaddalaM puJjaH tasya bhettAraM vinAzakaM, guNapArAvAraM-dayAdAkSiNyAdigugasamudram mukumAraM sukomalaM kumAraM-putraM mAmUta-ajanayat / jyotiSazAstre grahANAmuJcasthAnagatAnAM phalamidamuktamse suzobhita thI, ata evaM janapadanivAsI jana mUbhikSa ke kAraNa pramudita the aura utsava Adi manAkara krIDA karane meM lage the| aise Anandamaya samaya meM madhya rAtri ke avasara para hastottarA (uttarA-phAlgunI) nakSatra kA candramA ke sAtha yoga hone para, tIna loka meM prakAza karane vAle, mokSamArga rUpa dhama kI dhurA ko dhAraNa karane vAle, kalyANakArI, sukhakArI, samasta upadravoM ko zamana karanevAle adbhuta rUpa-lAvaNya ke dhAraka, sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA-rUpa caturvidha saMgha ke nAyaka, zreSTha, kaThinatA se kSaya kiye jAne vAle karma-samUha ke vinAzaka, dayA dAkSiNya Adi sadguNoM ke sAgara aise mukumAra putra ko trizalAdevIne janma diyaa| . jyotiSazAstra meM ucca sthAna ko prApta grahoM kA phala isa prakAra batalAyA haipRthvI sasya (anAja)thI suzobhita hatI. tethI janapadamAM rahetA loke sukALane kAraNe AnaMdita hatA ane utsava Adi ujavIne krIDA karavAmAM magna hatA. evA AnaMdamaya samaye madhya rAtrinA avasare hastattarA (uttarAphAgunI) nakSatrane candramAnI sAthe vega thatAM, traNa lekamAM prakAza karanAra, kSamAgarUpa dhamanI dhurAne dhAraNa karanAra, kalyANakArI, sukhakArI, samasta upadranuM zamana karanAra, adUbhuta rUpalAvaNyanA dhAraka, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA rUpa cAturvidha saMghanA nAyaka, zreSTha, muzkelIthI kSaya karAnAra karma-samUhanA vinAzaka, dayA, dAkSiNya Adi saddaguNanA sAgara, evA sukumAra putrane trizalAdevIe janma Ape. jyotiSazAstramAM uccasthAnavALA grahanuM phaLa A pramANe batAvyuM che- bhagadato hanma // 579 / / Jain Education Internal For Private & Personal use only Shiww.jainelibrary.org
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkalpasUtre // 580 // tihiM uccehiM nariMdo, paMcahiM taha hoi addhacakkI y| chahiM hoi cakkavaTTI, sattahiM titthaMkaro hoi // 1 // chAyA - tribhiruccairnarendraH, paJcabhistathA bhavati arddhacakrI ca / SaDbhirbhavati cakravarcI, saptabhistIrthaGkaro bhavati // iti // suu054|| // iti caturthI vAcanA // 445 iti zrI - vizvavikhyAta - jagadvallabha - prasiddhavAcaka- paJcadazabhASAkalitalalitakalA pAlApaka-pravizuddhagadyapadya - naikagranthanirmAyaka - vAdimAnamardaka- zrI zAhU chatrapati kolhApura rAjapradatta - 'jainazAstrAcArya - padabhUSitakolhApurarAjaguru - bAlabrahmacAri - jainAcArya - jainadharmadivAkara - pUjyazrI- ghAsIlAlajI -mahArAja - viracita - zrIkalpasUtrasya saMskRta-pAkRtajJa - jainAgamaniSNAta - priyavyAkhyAni - paNDitamunizrI kanhaiyAlAlajI - mahArAja - viracitAyAM kalpamaJjarIvyAkhyAyAM caturthavAcanAntaH prathamo bhAgaH sampUrNaH / / "tihi uccehiM nariMdo, paMcahiM taha hoi addhacakkI ya / chahiM hoi cakkavaTTI, sattahiM titthaMkaro hoi" // 1 // iti jisa bAlaka ke janma samaya tIna graha U~ce hoM to vaha bAlaka rAjA hotA hai / pA~ca graha ucca hoM to ardhacakravartI-sudeva hotA hai| chaha graha UMce hoM to cakravartI hotA hai aura sAta graha ucca sthAna para hoM to tIrthaMkara hotA hai / / sU0 54 // // iti caturtha vAcanA // " tihiM uccehi nariMdo, paMcahi taha hoi addhacakkI ya chahiM hoi cakavaTTI, satahiM titthaMkaro hoi // 1 // iti / je bALakanA janma samaye traNa graha ucca sthAne hoya, te bALaka rAjA thAya che. pAMca graha ucca sthAne hAya teA te acakravatI vAsudeva thAya che. cha graha ucca sthAne hoya te cakravartI thAya che ane sAta graha ucca sthAna para hAya te! te tIrthaMkara thAya che. (sU0 54) iti zatatha vAnly kalpa maJjarI TIkA bhagavato janma // 580 // .
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________