________________
कल्पमञ्जरी
टीका
कल्प इव कल्पो जिनकल्पः, स च सम्पति-पञ्चमारके विच्छिन्नः। स्थविरकल्पः-प्रवर्तितव्यापारान् संयमयोगेषु
सीदतः साधून ऐहिकपारलौकिकापायदर्शनतः स्थिरीकरोति यःसःस्थविरः, तदुक्तम्
F “तेन व्यापारितेष्वर्थेष्वनगाराँश्च सीदतः। स्थिरीकरोति सच्छक्तिः, स्थविरोभवतीह सः॥१॥” इति। श्रीकल्प
वाले जिनों का कल्प जिनकल्प कहलाता है। जिनकल्प आजकल पांचवें आरे में विच्छिन्न हो चुका है
संयम-योगों में शिथिल होते हुए साधुओं को इहलोक और परलोक संबंधी हानियां समझा कर जो र संयममें स्थिर करता है, वह स्थविर कहलाता है । कहा भी है“तेन व्यापारितेष्वर्थेष्वनगाराँश्च सीदतः। स्थिरीकरोति सच्छक्तिः, स्थविरो भवतीह सः॥१॥”
जिनोपदिष्ट मार्ग पर चलने वाले मुनि जब डगमगाने लगें तो जो शक्तिशाली (महामुनि) उन मुनियों को सन्मार्ग पर स्थिर करता है, वह स्थविर कहलाता है ॥१॥
ઉપર બતાવ્યા પ્રમાણે “નકહ૫’ નું વિવરણ એવું છે.-રાગદ્વેષ-કષાય-ઇન્દ્રિય-પરિષહ-ઉપસર્ગ તથા આઠ કર્મોને જીતવું તે ‘જનકલ્પ’ કહેવાય, જનકલ્પી એટલે “જીન’ નહિં પણ “જીને સરીખા. આવી કક્ષા અથવા યોગ્યતા ધારણ કરવી આ કઠિન કાલમાં સાધુઓ માટે દુષ્કર છે, કારણ કે આવી કઠિનતા સહન કરવા માટે વજાઅષભ નારાચ સંઘયણ, ઉગ્ર પરિષહાદિ સહન કરવાની શક્તિ હેવી જોઈએ, પણ આ કાલમાં તે નહિં હોવાને કારણે “જીનક૯૫” નું ધારણ કરવું આ પંચમ કાલમાં વિચ્છેદ ગયું છે.
સંયમોમાં ડગમગતાને આ લોક અને પરલોક સંબંધી દુઃખ સમજાવી સંયમ માર્ગમાં જે સ્થિર કરે छ त स्थविर' ४पाय छे. ४ प छ“तेन व्यापारितेष्वर्थेष्वनगारांश्च सीदतः। स्थिरीकरोति सच्छक्तिः स्थविरो भवतीह सः” ॥११॥
આવા સંતે “સ્થવિરકલ્પી” કહેવાય છે, તેના ક૫ બે પ્રકારે શાસકાએ વર્ણવ્યાં છે (૧) સ્થિત કપ
॥१०॥
Howw.jainelibrary.org.
For Private Personal use only
Jain Education antional
