Kalpasutram Part_1

SR No.: 600023
Original Sutra Author: N/A
Author: Ghasilal Maharaj
Publisher: Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti Rajkot
Publication Year: 1958
Total Pages: 594
Language: Sanskrit, Hindi, Gujarati
Classification: Manuscript & agam_kalpsutra
File Size: 21 MB

Page 243

श्रीकल्प
॥२३०॥
तथा-मनोवाकायगुप्तियुक्तत्वादेव गुप्तः मनोवाकायकर्मभिः असंयमस्थानेभ्यो रक्षितः, गुप्तेन्द्रियः-गुप्तानि स्वस्वविषयेभ्यो निवृत्तानीन्द्रियाणि यस्य स तथा-वभीकृतेन्द्रिय इत्यर्थः। तथा-गुप्तब्रह्मचारी-गुप्तो-रक्षितो ब्रह्मणः चार चरण-यावज्जीवनं मैथुनविरमणलक्षण, सोऽस्ति यस्य स तथा-गृहीतयावज्जीवब्रह्मचर्यव्रत इत्यर्थः। एवंविधः सन् बहुभिः षष्ठाष्टमादिकैस्तीत्रै घोरैः तपःकर्मभिः आत्मानं भावयन् विहरतीति ।मु०२२ ॥
ततः किमभूत् ? इति वक्तुमाहउपसर्गके अवसर पर भी कायोत्सर्गका सेवन करनेवाले मुनिके शरीरकी स्थिरता कायगुप्ति कहलाती है॥१॥
शयन, आसन, निक्षेप, आदान और संक्रमण-चलना-फिरना आदि क्रियाओंमें चेष्टा अर्थात् प्रवृत्तिका नियमन दूसरी कायगुप्ति कही गई है ॥२॥
तथा वे मुनि मन, वचन, कायकी गुप्तिसे युक्त होनेके कारण गुप्त थे, अर्थात् मानसिक, वाचिक और कायिक असंयमके स्थानोंसे रक्षित थे । उन्होंने इन्द्रियोंको अपने-अपने विषयों में प्रवृत्ति करनेसे रोक दिया था, अतः गुप्तेन्द्रिय थे। गुप्तब्रह्मचारी थे अर्थात् यावज्जीवन मैथुन के त्यागी थे-पूर्ण ब्रह्मचारी थे। इन सब गुणों से सम्पन्न होकर वे मुनि बेला तेला आदि की घोर तपश्चर्या से आत्मा को भावित करते हुए विचरते थे ।॥२३॥
इसके पश्चात् जो हुआ सो कहते हैं-'तो' इत्यादि । ઉપસર્ગના અવસરે પણ કાત્સગનું સેવન કરનારા મુનિનાં શરીરની સ્થિરતા કાયગુપ્તિ કહેવાય છે. (૧)
शयन, मासन, निक्ष५, माहान भने संभा-यास:-१२-१३ याममा येथा मे प्रवृत्ति નિયમન એ બીજી કાયગુપ્તિ કહેવાઈ છે. (૨)
તથા તે મુનિ મન, વચન, કાયની ગુપ્તિથી યુક્ત હેવાને કારણે ગુપ્ત હતાં. એટલે કે માનસિક, વાચિક, અને કાયિક અસંચમનાં સ્થાનેથી રક્ષિત હતાં. તેમણે ઇન્દ્રિયને પોત-પોતાના વિષયોમાં પ્રવૃત્તિ કરતી રોકી દીધી હતી તેથી તેઓ ગુપ્તેન્દ્રિય હતાં, ગુપ્તબ્રહ્મચારી હતાં એટલે કે જીવન પર્યન્ત મૈથુનના ત્યાગી હતાં–પૂર્ણ બ્રહ્મચારી હતાં. એ બધાં ગુણથી સંપન્ન બનીને તે મુનિ છઠ, અઠમ વગેરેની ઘોર તપશ્ચર્યાથી આત્માને ભાવિત કરતાં વિચરતાં तi. (सू०२२)
पछी मन्यु ते -'तो' त्यilr.
महावीरस्य विश्वभूतिनामकः पञ्चदशो
भवः।
॥२३०॥
Jain Education Internal
For Private
Personal Use Only
rjainelibrary.org