Page Text
________________
श्रीकल्प
सूत्रे ||३३३॥
Jain Education International
धर्माराधनस्वकर्तव्यमानिनी उभयकुलोज्ज्वलकारिणी विकथापहारिणी मुकथानुरागिणी लब्धार्था पृष्टार्था गृहीतार्था निचितार्था अधिगतार्था च त्रिशला आसीत् ॥ म्र० ४ ॥
टीका- 'तस्स रन्नो' इत्यादि । तस्य = सिद्धार्थाख्यस्य राज्ञः, इन्द्राणीव गुणख निः- गुणानां दयादाक्षिण्यगाम्भीर्यधैर्यमाधुर्यप्रभृतीनां खनिः = उत्पत्तिभूमिरिव त्रिशलाभिधाना = त्रिशलानाम्नी महिषी - पट्टराज्ञी आसीत् । तस्याः=त्रिशलायाः नयनसुषमां नयनद्वयपरमशोभां समीक्ष्य = दृष्ट्वा लज्जितं =जातलज्जं सत् कमलं जले न्यमज्जदिव= निमग्नमिवेत्युत्प्रेक्षा, जले निमग्नतायाः कारणं कमलस्य त्रिशलानयनमुपमादर्शनमेव, अन्योऽपि हि मत्सरी परोत्कर्षमही स्वप्न देखने वाली, धर्म की आराधना को ही अपना कर्तव्य मानने वाली, दोनों कुलों को उज्ज्वल करने वाली, विकथाओं का त्याग करने वाली, सुकथाओं में अनुराग रखने वाली, श्रुत के अर्थ को स्वयं समझने वाली, पर से अर्थ को पूछने वाली, अतएव विशेषरूप से अर्थ का निश्चय करने वाली और इस कारण पूरी तरह से अर्थ को प्राप्त - ज्ञात करनेवाली थी। । सू० ४ ॥
टीका का अर्थ — 'तस्स रन्नो' इत्यादि । उन राजा सिद्धार्थ की, इन्द्राणी के समान, दया, दाक्षिण्य, गंभीरता, धीरता, मधुरता, आदिगुणों की खान जैसी त्रिशला नाम की महारानी थी । उस त्रिशला महारानी के नेत्रयुगल की असाधारण शोभा देखकर लज्जित हुआ कमल जल में डूब गया। यह उत्प्रेक्षा अलंकार है - मानो कमल के जल में डूबने का कारण त्रिशला के नेत्रयुगल का दर्शन है। दूसरे ईर्ष्यालु भी दूसरे की बढ़ती को सहन न कर सकने के कारण लज्जित होकर पानी में डूब जाते हैं। इससे यह प्रगट किया પ્રકારના શ્રાવક ધર્માંને ધારણ કરનારી, ધના જ સ્વપ્ના જોનારી, ધની આરાધનાને જ પેાતાનું કન્ય માનનારી અને કુળાને ઉજાળનારી, વિકથાઓના ત્યાગ કરનારી, સુકથાઓ પર અનુરાગ રાખનારી, શ્રુતના અને પોતે સમજવાવાળી, બીજાથી અને પૂછવાવાળી, તેથી જ વિશેષરૂપથી અના નિશ્ચય કરનારી અને એ કારણુ સ ંપૂર્ણ રીતે અથને પ્રાપ્ત
टीना अर्थ---शान
रीती ॥ सू० ४ ॥
हत्याहि ते रान सिद्धार्थनी, इन्द्राशीना देवी, हया, हाक्षिएय, गंभीरता, ધીરતા, મધુરતા વગેરે ગુણાની ખાણ જેવી ત્રિશલા નામની મહારાણી હતી. તે ત્રિશલા મહારાણીનાં નેત્રયુગલની અસાધારણ શાભા જોઈને લજ્જિત થયેલું કમળ જાણે પાણીમાં ડમી ગયુ. આ ઉત્પ્રેક્ષા અલંકાર છે. જાણે કે કમળનુ જળમાં ડૂબવાનું કારણુ ત્રિશલાનાં નેત્રયુગલનું' દર્શન છે. બીજા ઈર્ષાળુઓ પણ ખીજા લેાકાની ઉન્નતિને સહન ન કરી શકવાને કારણે લજ્જિત થઇને પાણીમાં ડૂબી જાય છે. આથી એ દર્શાવવામાં આવ્યુ કે તેમના નેત્રોની
Personal Use Only
कल्प
मञ्जरी
टीका
त्रिशलाराज्ञीवर्णनम्
॥३३३॥
Bw.jainelibrary.org.
| SR No. | 600023 |
| Book Title | Kalpasutram Part_1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti Rajkot |
| Publication Year | 1958 |
| Total Pages | 594 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Manuscript & agam_kalpsutra |
| File Size | 21 MB |