Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAgAya namaH upanA vagovaNI Eva zrI bhagavatI sarI - ja guraprANa Agama batrIsI AzIrvAda dAtA H tapasvI garadeva pUjya zrI ratilAlajI mahArAja sAheba pradhAna saMpAdikA : apUrva zrata ArAdhaka pU. zrI lIlamabAI mahAsatIjI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ TdhA nI che. sva. pU. garadeva zrI prANalAlajI ma. sA. nA hastAkSaro A / jAka karuM , 's 'Bij- {hem . Shani lo rAjA 69/ ubalevA hoi jogesu abhogI novalippaI bhogI lamai saMsAre annogI vipyanuai . // utta. - 25 4TI* iva hoya che T3 bhAgo thI kamano lepa (baMdhana thayache abhAgI (sahAro banI (anoj lArI / lapAto nathI bhogI kSakSA mAM bhaHche abhAgI saMsArI chUTI jAya che Esamams A hoTa che thona 2 > f als/ dainlADejA / kama koriTI 72 kalAka sArA na maLI savaNe nANe ya bitANe paJcasvANayasaMjame aNahaye tave ceva bohANe prakiriyA siddhi nevitamUtra - 23 1 - satsaMganukULa- bhava" (sAMbhaLa6) lAbhAna jJAnaprakhe nI bijJAname pizAnathI pratyAkhyAna vaya (pAkhanAtma) pratyAkhyAnazca ziyamadhAma- kamaLa anAva thAya pApano rophaiya) anAzmabaLa tapu nIpaje 15% gumanA nAza thAya " nAza. adhipaha8maLe ayana 10 minAkAzane ya Antraka ( B 21 pa ma la deza ba la ii / cAre (15 ka nAnakha ja phi zikI kAraNake teo t jema li lAjavArAnanana>{tta maDalanA jIbrAnaLAkA 10 lA/na InAma(!? maDAle ThA nA je pharI temanI 7i-19 jeTalA noLavo pArasI nahi .. tAlanAra 4%Ase naLane A 1 ja che kAma kath 1Iren t!laMbAje 4jI sat kimI phaka maheNAM; }Ana 1 RB fIjI na ra nI che. rIte kA kAra . adhikArI rAjA bahAra
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ KIT2 101spe elena K22 elena K2T2 elena Kana Telena K22 elena 22 l&line The are were gta aena kate ene on the a neete pa kee KUP2 101s 162172 PECINE KX12 Tele 112 22 lec112 ta kele ala estlar kop desti ega 271 lec1112 2112 TERCIR X22 Pelcz 2712 12S ete kup ete ala. Vsete a eeme otg kele ata este
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAgAya namaH goMDala gaccha jayavaMta ho pU. zrI DuMgara - deva - jaya - mANeka - prANa - rati gurubhyo namaH zrI guru prANa Agama batrInI rUdeva pU. zrI prANalAlajI ma. sA. nI zrI ratilAlajI ma. sA. mahAprayANa , . nI cIra smRti tathA varSa upalakSa saurASTra kesarI garadeva tapasamrAMTa gurudeva pU. zrI rad gaNaghara zazita pAMcamuM aMga zrIbhAvatI -4 zivakaH 13 thI 3) (mULapATha, bhAvArtha, vivecana, pariziSTa) : pAvana nizrA :. goMDala gaccha ziromaNI paramadArzanika pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. ? saMpreraka . vANIbhUSaNa pU. zrI girIzamuni ma. sA. ane Agama divAkara pU. janakamuni ma. sA. dhAnasAdhaka pU. zrI hasamakhamati prakAzanuM preraka dhyAnasAdhaka pU. zrI hasamukhamuni ma. sA. ane zAsanaaruNodaya pU. zrI namramuni ma.sA. (1 ka zubhAziSa : : pradhAna saMpAdikA maMgalamUrti pUjyavarA apUrva zrata ArAdhaka pU. zrI mukatAbAI ma. = anuvAdikA: DaoN. zrI AratIbAI ma. pU. zrI lIlamabAI ma. : parAmarza prayojikA : * saha saMpAdikA : utsAhadharA DaoN. sAdhvI zrI AratIbAI ma. 'ka pU. zrI uSAbAI ma. : prakAzaka: tathA sAdhvI zrI subodhikAbAI ma. zrI guru prANa prakAzana PARASDHAM pArasadhAma, vallabhabAga lena, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ : Agama prakAzana prAraMbha : I. sa. 1997 - 1998 pU. zrI prANaguru janmazatAbdI varSa guruprANa phAunDezana, rAjakoTa. punaH prakAzana - I. sa. 2009 prakAzaka : zrI guru prANa prakAzana, pArasadhAma, ghATakopara prathama AvRtti prata : 1050 * dvitIya AvRtti prataH 1008 prakAzana tArIkha : Asovada amAsa - vIra nirvANa kalyANaka tathA tapasamrATa gurudeva pUjya zrI ratilAlajI ma. sA. janmadina guru prANa prakAzana zrI parAgabhAI zAha * zrI zaileSabhAI desAI * zrI barjIzabhAI desAI zrI sumatibhAI zAha * zrI girIzabhAI zAha * zrI jitenabhAI zAha prApti sthAna ? www.parasdham.org * www.jainaagam.org 1. muMbaI - pArasadhAma vallabhabAga lena, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077 phona - 3204 3232. 2. U. S. A. - Girish P. Shah 4048, Twyla Lane, Campbell CA - 95008-3721. U.S.A. Ph. : (India) 09867054439 (U.S.A) 001- 408-373-3564 (4. vaDodarA - zrI harezabhAI lAThIyA gautama, 12, paMkaja sosAITI, narmadA gesTa hAusanI sAme, IlorA pArka, vaDodarA - 380023 phona - 9824058489 3. rAjakoTa - zeTha upAzraya prasaMga hola pAchaLa, 150 phuTa rIMga roDa, kAlAvaDa roDa, rAjakoTa - 360005 phona - 9824043769 mudraka : zivakRpA oNphaseTa prinTarsa, amadAvAda - phona : 079-25623828
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ saurASTra kesarI bA.bra. pU. garadeva zrI prANalAlajI ma. sA. ne ananya zraddhAbhAve.. - samarpaNa jenI vizALatAe bhedabhAvo vilIna pharyA hatAM, da, jenA vAtsalya sahune samAvyA hatAM, jenI vicakSaNatAe ahoka # zAsana sevAnA kAryo thayA hatAM, jenI vilakSaNatAe viziSTa saMtaLo Adarza khaDo karyo hato, saurASTravAsIone abheda bhAve zraddhA, bhakti ane saMta sevAnA saMskAranuM sIMcana karanAra, mama zraddhAmUrti, yazogAmI, yazodyAmI, kalyANakAmInA, karakamaLomAM bhagavatI sUtranA anuvAdaluM najarANuM zaddhA bhakita sabhara hRdaye samarpaNa karuM chuM. - pU. mukata - lIlama guraNInA suziSyA sAdhvI AratI
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ garadeva pU. ratilAla vAlajI ma. sA. nA tapa samrATa tapasvI. A guru mahArAjanI janma zatAbdI nimitte AgamonuM prakAzana thaI rahyuM che, teno mane AnaMda che, tame sahu sAdhvIchaMda Agamano abhyAsa karI, tenAM mULabhUta tattvone samajo, jIvanane paMcAcAramaya banAvo, samAjamAM jaina dharmano pracAra karo. guru mahArAjanA nAmane amara banAvo ane saMyamI jIvanane saphaLa banAvo. e ja mArA aMtaranA AzIrvAda che. mArI sAthe cAturmAsa arthe royala pArka saMghamAM birAjamAna sAthvIvRMda bhagavAna mahAvIranI vANIne samagra vizvamAM gUMjatI kare tevA zubhAziSa. - muni zatilAla tA. 14/9/97 royala pArka upAzraya, rAjakoTa.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. zrI jayaMtamuni ma.. zaromaNi pU. zrI. nA svahastAkSare che . goMDala gaccha ji. bano gA| 24atra anuja (40 4 4 ba6 "AnakAe bharI 20 Dana S nAnI na paAN htpa) 4 ve navA kAryuM prakhya - namaNi na 515740sOn mama 56 ta- 30vo na mAtra traNa tala - 'pazvata na , bya3 % 3La vi. nI A % na kheMn - 7- -- 20 0 ka kSaya 1 (pa! to LLLL huM AzA ApuM chuM tathA A kAryane svIkRti ApuM chuM ke guruprANa Agama batrIsInuM punaH prakAzana avazya karavuM joIe. A mahAkArya pUjya goMDala garacha kIrtidhara arUNodaya zrI namramuni prAraMbha kare, A mArA bhAva che. A kAryanI anumodanA karuM chuM. AnaMda maMgalama. zubha thAo... suMdara thAo... A AzIrvacana arpita karuM chuM. tA. 27-04-2009 akSayatRtIyA - somavAra.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruprANa Agama batrIsI che (c) anuvAdiDAM @ A mahAsatIjIo sAMnidhya pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. pU. zrI girIzacandrajI ma. sA. jJAnadAnanA saMpUrNa sahayogI pU. zrI trilokamuni ma. sA. pradhAna saMpAdikA bhAvayoginI. bA. bra. pU. zrI lIlamabAI ma. sahasaMpAdikA. DaoN. sAdhvI zrI AratIbAI ma. tathA sAdhvI zrI subodhikAbAI ma. sUtranuM nAma anuvAdikA zrI AcArAMga sUtra(bhAga 1-2) zrI sUyagaDAMga sUtra(bhAga 1-2) zrI ThANAMga sUtra(bhAga 1-2). zrI samavAyAMga sUtra zrI bhagavatI sUtra(1 thI 5 bhAga) zrI jJAtA sUtra zrI upAsakadazAMga sUtra zrI aMtagaDadazAMga sUtra zrI anuttarovavAI sUtra zrI praznavyAkaraNa sUtra zrI vipAka sUtra zrI uvavAI sUtra zrI rAjaprazrIya sUtra zrI jIvAbhigama sUtra zrI prajJApanA sUtra(bhAga-1 thI 3) zrI jebUdIpaprajJapti sUtra zrI jyotiSagaNarAja prajJapti sUtra (caMdraprajJapti, sUryaprajJapti) zrI upAMgasUtra(zrI nirayAvalikAdi) zrI uttarAdhyayana sUtra(bhAga-1, 2) zrI dazavaikAlika sUtra zrI naMdI sUtra zrI anuyogadvAra sUtra zrI nizItha sUtra zrI traNa cheda sUtra zrI Avazyaka sUtra pU. hasumatIbAI ma., pU. puSpAbAI ma. pU. urmIlAbAI ma. pU. vIramatIbAI ma. pU. vanItAbAI ma. pU. DaoN. AratIbAI ma. pU. sumanabAI ma. 5. urvazIbAI ma. pU. bhAratIbAI ma. pU. sanmatibAI ma. pU. sunitAbAI ma. pU. uSAbAI ma. pU. kalpanAbAI ma. pU. biMdu-rUpala ya ma. pU. punitAbAI ma. pU. sudhAbAI ma. pU. muktAbAI ma. pU. rAjematIbAI ma. pU. kiraNabAI ma. pU. DaoN. amitAbAI ma. 5. sumatibAI ma. pU. gulAbabAI ma. pU. prANakuMvarabAI ma. pU. subodhikAbAI ma. pU. lIlamabAI ma. pU. DaoN. DolarabAI ma. pU. rUpAbAI ma.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 'sisamAMparAthI usasamAja valaNazomUrti,saurASTra kesarI) gurudevazrI prANalAlajI ma.sA.nIthI caraNomAM zataguNa praNAmAMjali jAgRtatA ArjavatA sahiSNutA ladhutA sajanatA sitA bhavyatA, tajajJo mArdavatA apramato dAMto Gutheile pratirUpatA utsAhitA namatI vibhutA kRta64tI prabhutA prauDhatA karuNatA krAMtikAra katA sevAzIlatA saumyatA AtmaramaNatA samanvayatA jJAnotsukatA ojasvitA girAgratvatA AtmaraNatA. akutUhalatI nayukatatI sAmyatA tallInatA lokapriyatA AstikyatA tejasvitA vyavahAra kuzaLatA | dharmakalAdharatA ekAMtapriyatA zUravIratA rajJAnavRddhatA vasvitA indriya damanatA satyavaktatvatA sAnadAtA - saMgaThanakArakatA anekAMtadarzitA dhIratA kSamAzIlatA pracavena paTutA pathapradarzitatA vicakSaNatA sthiratA gariSThatA pratibhAsaMpannatA vAlA zikSAdAtA vairAgyavArdhakya guNagrAhakato pavitratA vizALatA dayALutA sabhyaparAkramatA ArAdha katA katArthatA udAsInato jJAnaprasArakatA dAkSiNyatI premALatA sauSThavatA lAvaNyatA samayasatI pAmatA tattvalokatA naitikatA zraddhALatA. pramodatA nirbhayatA | paramArthatA svaramAdhurya ahaMtA , vinItatA , udAratA gaMbhIratA karmaniSThatA vAtsalyatA nivedatA praviNatA paripakvatA amIratA nirlepatA | samatA upazAMtatA zratasaMpannatA zreSThatA cAritra parAyaNatA vIratA khamIratA variSThatA divyatA rocakatA upazamatA zatAdi salluNAlaMkRta tava vapuH bhUcA bhavAlaMbanam
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ papa ( udI darI anna vathaasuthaishwassuu thaikabAlakathAkathaiuthayaahalaka ra ) kIri0i.00 0.00 0 jI hari dara C kahI data - pU. zrI haMma2-deva-jo-mANeka-prANa-ti-jaal-OArutaco 61013 che. hITa-vela- mAta-deva-ujaal-ula motI-zaan ajd- aNIjyotaat: goMDala saMpradAya-guruprANarati pUravAra F: O) maMgala manISI munivaro zAstra zusRSikA zramaNIvRMda 01. pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. 06. pU. zrI manaharamuni ma. sA. 02, pU. zrI girIzacaMdrajI ma.sA. 07. pU. zrI gajendramani ma. sA. o3, pU. zrI janakamuni ma.sA. 08. pU. zrI suzAMtamuni ma. sA. 04, pU. zrI jagadIzamuni ma.sA. 09, pU. zrI namramuni ma. sA.. o5. pU. zrI hasamukhamuni ma.sA. 10. pU. zrI pIyuSamuni ma. sA. jadina 0-00 000000ra3 0 9 * = 0 f 0 9 90 9 $ $ 0 $ 6 che. - VVVV = riddhi0i 0 9000ra9 20 dilii 2: 01, pU. gulAbabAI ma. 37. pU. prItisudhAbAI ma. 73. pU. nalinIbAI ma. 2, pU. prANakuMvarabAI ma. 38. pU. mInaLabAI ma. pU. rakSitAbAI ma. pU. lalitAbAI ma. 39. pU. manISAbAI ma. pU. rozanIbAI ma. 04. pU. lIlamabAI ma. 40. pU. kiraNabAI ma. pU. aMjItAbAI ma. pU. vimaLAbAI ma. 41. pU. hasmitAbAI ma. pU. saMjItAbAI ma. 06. pU. haMsAbAI ma. 42. pU. zailAbAI ma. pU. saMghamitrAbAI ma. pU. puSpAbAI ma. 43. pU. urmibAI ma. pU. AratIbAI ma. 08. pU. vijayAbAI ma. 44. pU. sudhAbAI ma. pU. rUpAbAI ma. pU. tarUlatAbAI ma. 45, , urvazIbAIma. pU. mitalabAI ma. 0. pU. jasavaMtIbAI ma. 46. pU. smitAbAI ma. pU. zreyAbAI ma. pU. vasubAI ma. 47. pU. urmilAbAI ma. 83. pU. zrI dattAbAI ma. 12. pU. prabhAbAI ma. 48. pU. DolarabAI ma. pU. zrutibAI ma. pU. latAbAI ma. 49. pU. kalpanAbAI ma. pU. bhAvanAbAI ma. pU. bhadrAbAI ma. 50. pU. saMgItAbAI ma. pU. bhavitAbAI ma. pU. sumitrAbAI ma. 51. pU. naMdAbAI ma. pU. zeSAbAI ma. pU. sAdhanAbAI ma. para. pU. sunaMdAbAI ma. pU. zreyAMzIbAI ma. pU. aruNAbAI ma. 53. pU. jayezAbAI ma. pU. parijJAbAI ma. pU. saralAbAI ma. pa4. pU. arcitAbAI ma. pU. zvetAMsIbAI ma. pU. vanitAbAI ma. papa. pU. ajitAbAI ma. pU. subodhikAbAI ma. 20. pU. dIkSitAbAI ma. pa. pU. amitAbAI ma. pU. zIlAbAI ma. 21, pU. dhIramatIbAI ma. 57. pU. punitAbAI ma. pU. hemAMzIbAI ma. 22. pU. rAjematIbAI ma. 58. pU. sunitAbAI ma. 23. pU. hasumatIbAI ma. pU. namratAbAI ma. pa. pU. gItAbAI ma. 24. pU. sumatibAI ma. pU. pannAbAI ma. 60. pU. vidubAI ma. 25. pU. anumatibAI ma. 61. pU. tarubAI ma. pU. pUrvIbAI ma. 26. pU. vIramatIbAI ma. 62. pU. mInAbAI ma. pU. jAgRtibAI ma. 27. pU. yazomatIbAI ma. 63. pU. pUrNAbAI ma. pU. prabodhikAbAI ma. 28. pU. jJAnazIlAbAI ma. 64. pU. razmitAbAI ma. pU. priyalabAI ma. 29. pU. darzanazIlAbAI ma. pa. pU. biMdubAI ma. pU. svarUpAbAI ma. 30, pR. vinodInIbAIma. 66. pU. viralabAIma.. 101, pU. suhAnIbAI ma. 31. pU. prajJAbAI ma. 67. pU. rUpalabAI ma. pU. hRdayAbAI ma. pU. priyadarzanAbAI ma. 68. pU. tejalabAI ma. pU. vaidehIbAI ma. 33. pU. kRpAbAI ma. 69. pU. sujItAbAI ma. 104, pU. bhavyAMzIbAI ma. 34, pU. mIrAbAI ma. 70. pU. svAtibAI ma. 105. pU. jayaNAbAI ma. 35. pU. kuMdanabAI ma. 71. pU. zvetAbAI ma. 106. pU. saMbohIbAI ma. 36. pU. jyotibAI ma. 72. pU. reNukAbAI ma. 107. pU. bhavyAnIbAI ma. andissioneinninositorioussainbowlanessoiniraniankaassistandeshGheironmangoossssssssssssssssscasinoncession 1000 ja ni jayadi laIne 9000 2000 %D0BDfication visit 09090 IT $ VVVVUUUUUUU $ $ $ # # $ UU $ $ $ to ja
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ buta sevAno satkAra zrutAdhAra (mukhyadAtA) mAtuzrI amRtabena bhagavAnajI avalANI zrI ramaNikabhAI bhagavAnajI avalANI nadI, vRkSa, vAdaLa, caMdananuM jIvana paropakAra mATe ja hoya che. tema sajjana puruSonuM jIvana paNa paropakAra mATe ja hoya che. sarjana manuSyo satsaMgane prApta karI potAne prApta thayelI saMpattino paramArthe upayoga karI jIvana saphaLa kare che. mAtA amRtabena ane pitA bhagavAnajI jAdavajIbhAI avalANInA saMskAro putra ane putravadhu zrI navInacaMdra - tArAbena, zrI ramaNikalAla-IlAbena, zrI harasukhalAlatarUbena tathA pautra parivAramAM zrI dinezacaMdra-sujAtAbena, zrI mahezacaMdra-bhAvanAbena, zrI zailezabhAI-hemAbena, zrI nilezabhAI-nidhibenamAM pUrNa thayA avatarita thayA che. pU. gurudeva zrI namramuni ma. sA. tathA pU. vIramatibAI ma.nA kalakattAnA cAturmAsa daramyAna avalANI parivAra dharmaraMge raMgAI gayo. yuvA peDhInA kadama guru darzana, guru sAMnidhya ane gurU satsaMgamAM AvavA thanaganavA lAgyA. tridivasIya Agama projekTa ane jaina Agamo paranA pU. gurudevanA eka mahinAthI cAlatA pravacananA mAdhyamathI AgamanuM mahattva jANIne tathA mahApuNyodaye Agama hAthamAM, kAnamAM ane hRdayamAM vase che, te vAta jANIne Agama prakAzanamAM sahayoga ApI sarvanA hRdayane Agamamaya banAvavA bhAva jAgRta thayA. je mukhethI Agama bhAva zravaNa thaI rahyA che, te gurudeva prati pUjyatA ane priyatAnA bhAvone vyakta karatAM zrI ramaNikabhAIe pU. gurudevanA 39bhA janmadinanA avasare Agama prakAzanamAM zrutAdhAra banI zruta bhaktine pragaTa karI che. ApanI zrutabhakti Atmastha zrutazaktine pragaTa kare tevI bhAvanA sahadhanyavAda. garaprANa prakAzana PARASDHAM
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstra svAdhyAya saviveka tIrthaMkara prabhunA pavitra upadezarUpa AgamagraMtho dareka dharmaniSTha svAdhyAyapremI zramaNopAsake potAnA gharamAM vasAvavA joIe. tIrthakaronI anupasthitimAM tIrthakaronA upadezarUpa graMtho sAkSAt tIrthakara tulya mAnIne AgamagraMthone gharamAM kabATa ke zokezamAM suvyavasthita rUpe rAkhavA. pratidina tIrthakarone smRtipaTa para lAvI ahobhAvapUrvaka traNa bhAvavaMdana karavA. gharanA sadasyoe sAthe maLI zradhdhApUrvaka AgamavAMcana karavuM. vinaya dharmanuM mULa che tethI zAstra svAdhyAya mATe gurunI AjJA levI. 32 AgamagraMthomAMthI kAlika sUtranA mULapAThano svAdhyAya divasanA prathama ane cothA praharamAM ane utkAlika sUtranA mULapAThano svAdhyAya asvAdhyAya kAlane choDIne eTale ke be saMdhyA ane be madhyAhana kAlIna 48 miniTane choDIne game tyAre karI zakAya che. prAtaH uSAkAla, saMdhyAkAla, madhyAhna ane ardharAtrie be - be ghaDI zAstrano mULapATha vAMcavo nahIM. 32 asvAdhyAyamAM zAstra svAdhyAya thAya nahIM. gharamAM saMDAsa - bAtharUma hoya, strIone mAsikadharma hoya, vagere kAraNothI gharamAM Agama rAkhavAthI azAtanA thAya, tevI mAnyatA yogya nathI kAraNake sAdhvIjI potAnI pAse Agama graMtho rAkhe che. mAsika dharmavALA bahenoe zAstranA mULapAThano svAdhyAya karavo nahIM. te vyaktinI sAme paNa svAdhyAya karavo nahIM. tenAthI dUra alaga sthAnamAM besIne svAdhyAya karI zakAya che. gujarAtI anuvAda, bhAvArtha, vivecana, mAsika dharmamAM paNa baheno vAMcI zake che. temAM koI jAtanI azAtanA nathI. A samasta niyamo mULapATha vAMcavA ke svAdhyAya karavA mATenA che. kevaLa zAstronA gujarAtI bhAvArtha vAMcavA hoya, to uparokta niyamo lAgu paDatA nathI. AgamagraMthonA AdhAre ja bhUtakALamAM anaMta jIvoe AtmakalyANa karyuM che. AgamagraMthonA AdhAre ja pAMcamA ArAnA aMta sudhI jinazAsana jayavaMtuM raheze. tethI AgamagraMthonuM saMpUrNataH bahumAna jALavavuM.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaNikA ude. pU | ySTa viSaya pU. zrI DuMgarasiMhajI ma.sA.nuM jIvana darzana pU. zrI prANalAlajI ma.sA.nuM jIvanadarzana pU. zrI ratilAlajI ma.sA.nuM jIvana darzana pUrva prakAzananA be bola punaH prakAzananA be bola abhigama saMpAdakIya saMpAdana anubhavo anuvAdikAnI kalame 3ra asvAdhyAya 'zAstra prAraMbha | zataka-13 saMkSipta sAra uddezakonAM nAma naraka, narakAvAsonI saMkhyA ane vistAra saMkhyaya vistRta narakAvAsomAM utpatti Adi nArakonI udvartanA saMbaMdhI 39 praznottara | sthAna sthita nArako saMbaMdhI 49 praznottara | asaMkhya vistRta narakAvAsomAM utpatti | bIjIthI sAtamI narakamAM utpatti Adi nairayikomAM daSTi nArakomAM vezyA pariNamana saMkSipta sAra devonA prakAra bhavanapati devonA AvAsa, utpatti Adi vyaMtara devonA AvAsa, utpatti Adi | jyotiSI devonA AvAsa, utpatti Adi vaimAnika devonA AvAsa utpatti Adi devomAM daSTi devomAM vezyA pariNamana 3 | nairayikomAM anantarAhArAdi 4 | saMkSipta sAra . viSaya narakAvAsonI paraspara vizALatA ane aMtara 39 narayikone ekendriyonA sparzano anubhava sAte narakamAM paraspara nAnA-moTApaNuM narakAvAsomAM sthita ekendriyo mahAkarmI lokAdinA madhyabhAgo dizA-vidizAno udgama ane vistAra paMcAstikAyamaya loka dharmAstikAyAdinI pradeza sparzanA kripradezI Adi pudgala skaMdhanI sparzanA addhA samayanI sparzanA dharmAstikAyAdi dravyonI sparzanA dharmA. AdinA pradezonI paraspara avagADhatA 4 pAMca ekendriyonI paraspara avagADhatA dharmAstikAyAdi upara pravRtiono niSedha lokano sama ane saMkSipta bhAga loka saMsthAna nairayikono AhAra saMkSipta sAra | sAntara-niraMtara utpatti ane cyavana camarendranuM AvAsa sthAna udAyana caritra saMkSipta sAra bhASA viSayaka vividha praznottara mana viSayaka vividha praznottara kAyA viSayaka vividha praznottara maraNanA vividha prakAra AvicI maraNa avadhi maraNa AtyaMtika maraNa bAla maraNa paMDita maraNa 8 | karma prakRti saMkSipta sAra
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 105 10 111 - - '117 - 17) - '120 172 121 - '124 '126| 174 175 17s 127/ viSaya pRSTha | de. viSaya kRSTa aNagAranI vaikriya zakti AhArAdimAM mUcchita-amUcchita aNagAra 16O chAghasthika samughAta lavasaptama deva 11 zataka-14 saMkSipta sAra 13 zataka paricaya 112| pRthvI ane devaloka vacce aMtara 164 saMkSipta sAra 114| zAla Adi vRkSonI bhAvi bhava prarUpaNA 1ThTha uddezakonAM nAma 115 ambaDa parivrAjaka lezyAnusAra gati, utpatti Adi avyAbAdha devonI avyAbAdhatA 168 covIsa daMDakomAM zIdhra gati zakrendranI AzcaryakArI kAryakSamatA anaMtaropapannakAdi ane AyuSyabaMdha 118 jaMbhaka devonuM svarUpa, bheda, sthiti, sthAna anaMtara-nirgatAdi ane AyuSyabaMdha saMkSipta sAra anaMtara khedopapannakAdi ane AyuSyabaMdha bhAvitAtmA aNagAranI jJAna zakti 173 saMkSipta sAra 123] prakAzita pudgala 173 unmAdanA prakAra ane svarUpa covIsa daMDakomAM pudgala prarUpaNA svAbhAvika ane devakRta vRSTi mahaddhika devonI bhASaNa zakti devakRta tamaskAya sUryano anvayArtha ane tenI prabhA saMkSipta sAra 129 zramaNa sukhanI devasukhathI uttamatA 176 devono aNagAra prati vinaya vyavahAra 130|10| kevaLI ane siddhamAM samAnatA ane bhinnatA 179 jIvomAM satkArAdi vinaya 131 | zataka-15 devomAM paraspara Adara-sanmAna 13ra zataka paricaya nairayikomAM pudgala pariNamana 133 gozAlaka caritra saMkSipta sAra 135 zataka-16 pudgalanuM pariNamana 136 zataka paricaya 259 jIvanuM sukhI-duHkhI Adi vividha pariNamana |137 saMkSipta sAra 26O paramANu pudgalanI zAzvatatA-azAzvatatA 138 uddezakonAM nAma paramANu pudgalanI carama-acaramatA AghAtathI vAyukAyanI utpatti ane vinAza jIva-ajIvanA pariNAma agnikAyanI sthiti 23 saMkSipta sAra. 141 tapta lokhaMDane pakaDavAmAM lAgatI kriyA 23 jIvonuM agnigamana sAmarthya 142 adhikaraNa ane adhikaraNI zabdAdi daza sthAnonI ISyaniSTa anubhUti |145 zarIra, indriya, yoga ane adhikaraNa devonI pugala sahAyI zakti saMkSipta sAra saMkSipta sAra 149 jarA ane zoka jIvomAM AhAra pariNAma 150 avagrahanA pAMca prakAra devendronI bhoga paddhati 151 devendranI bhASA saMkSipta sAra 154 zakrendranI bhavasiddhika Adi yogyatA prabhu mahAvIra-gautamano bhavAntarIya saMbaMdha |155 caitanya AtmA karmano kartA cha prakAranA tulya | saMkSipta sAra 21 138| 22 139 265 ra67 147 P = " 2 2 ra7pa 15] 3 10
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ puSTa 278 329 281 283 287 33s 288 340 342 ra07 3 345 che che - 35ra viSaya viSaya karma pravRtiomAM baMdha, udaya saMbaMdhI vikalpora78 uddezakonAM nAma 328 arza chedanamAM lAgatI kriyA koNikanA gajarAjanI gati-Agati sakhi sAra puruSa ane tAlavRkSane lAgatI kriyA 330 narayiko ane zramaNonI nirjarAnI tulanA zarIra, indriya, yoga ane sannimittaka kriyA 333 saMkSipta sAra audayika Adi cha bhAvo 334 zakrendranA prazno saMkSipta sAra zakrendranA zIghra gamananuM kAraNa jIvomAM dharma, adharma, dharmAdharmanuM nirUpaNa 337 gaMgadatta devano pUrvabhavaH gaMgadatta gAthApati | ra92 bAla, paMDita ane bAla paMDita 339 saMkSipta sAra 296 jIva ane AtmAnI abhinnatA svapnadarzananA prakAra 297) rUpI-arUpI vikriyAnI vicAraNA svapnadarzananI avasthA saMkSipta sAra 344 zailezI aNagAramAM kaMpanAdi kriyAno niSedha jIvomAM supta-jAgRta Adi nirUpaNa 298 saMvRtta-asaMvRttamAM svapna darzana ejanAnA bheda-prabheda 299) calanAnA bheda-prabheda viziSTa svapnonI saMkhyA 300| saMvegAdi dharmanuM aMtima phaLa uttama puruSonI mAtAnA svapna 300) saMkSipta sAra bhagavAna mahAvIranA daza svapna ane phaLa kriyAnI AtmaspaSTatA mokSa phaLadAyaka svapno 304 samaya, kSetranI daSTie kriyAnI spaSTatA 353 gaMdhanA pudgalo vahe che. AtmakRta sukha, duHkha ane vedanA 354 upayoganA bheda(saMkSipta pATha) IzAnendranI sudharmA sabhA(saMkSipta pATha) 3pa6 8 saMkSipta sAra 31011|saMkSipta sArI 357 lokanuM parimANa 31 6,7 |pRthvIkAyikonA mAraNAMtika samudyAta lokanA caramAntamAM jIvAjIvanuM astitva 3i1 apakAyikonA mAraNAMtika samughAta narakanA caramAntomAM jIvAjIvanuM astitva |31 10,11vAyukAyikonA mAraNAMtika samughAta 362 paramANunI eka samayanI gati | |318/12 |jIvonA AhArAdinI sama-viSamatA 364 sparza dvArA varasAda jANavAthI lAgatI kriyA|31913-17nAgakumArAdinA AhAranI sama-viSamatA 35 alokagamananuM devanuM asAmarthya 319 zataka-18 virocanendranI sudharmAsabhA(saMkSipta pATha) 321 zataka paricaya 10 avadhijJAna(saMkSipta pATha) 3ra3 saMkSipta sAra 11 dviIpakumAronI vaktavyatA(saMkSipta pATha) uddezakonAM nAma udadhikumAra(saMkSipta pATha) 325 cauda dvArathI prathama-aprathama 13 dizAkumAra(saMkSipta pATha) 325 cauda dvArathI carama-acarama 14 svanitakumAra(saMkSipta pATha) 325 2 vizAkhA nagarImAM bhagavAnanuM samosaraNa zataka-17 zakrendrano pUrvabhava: kArtika zreSThI 388 zataka paricaya 3ra6] 3. saMkSipta sAra 394 saMkSipta sAra mAkandIya putranA prazno 395 307, 358 361 3ira4 327
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 che 410 5 415] 1 | 466 (41) 417] 2 |gamane 422 476 viSaya pRSTa ude. viSaya pRSTa nirjarAnA pudgalonI sUkSmatA 397 mazaka vAyuthI spaSTa hoya che? 455 nirjarAnA pudgalonuM jJAna 399 vividha kSetronI nIce pudgala dravyo 456 dravyabaMdha ane bhAvabaMdhanA bheda-prabheda zAstrArtha mATe somilanuM prabhu pAse gamana 456 jIvano AhAra somilanA yAtrAdi viSayaka prazno 457 saMkSipta sAra sarasavanI bhasyAbakyatA jIvane paribhogya-aparibhogya dravyo aDadanI bhaThyAbhazyatA kaSAyanA prakAra kulatthAnI bhakSyAbhazyatA cAra prakAranA yugma Atmatattva saMbaMdhI tAttvika pRcchA jIvomAM kRtayuma Adi rAzi pramANa somila dvArA vrata grahaNa ane tenuM bhaviSya | saMkSipta sAra 413 zataka-19 devomAM darzanIyatA-adarzanIyatAnuM kAraNa 414 zataka paricaya 45 jIvomAM alpakarma-mahAkarma AdinA kAraNa uddezakonAM nAma vartamAna ane AgAmI bhavanuM AyuSyavedana lezyA(saMkSipta pATha) devonuM vidurvaNA sAmarthya | garbha ane legyA(saMkSipta pATha) saMkSipta sAra 420 saMkSipta sAra nizcaya-vyavahArathI goLa AdimAM varNAdi pRthvIkAyanI bAra dvArathI prarUpaNA paramANu ane aMdhAdimAM varNAdi apakAyAdinI bAra dvArathI prarUpaNA saMkSipta sAra 426 anyatIrthikonA AkSeponuM samAdhAna eke. nuM avagAhanApekSayA alpabadutva 428 upadhinA prakAra sthAvara jIvonI sUkSma-sUkSmataratA 429 parigrahanA prakAra 429 sthAvara jIvonI skUla-sthUlataratA praNidhAnanA prakAra pRthvIkAyanA zarIranI vizALatA 430 madruka zrAvakano anyatIrthiko sAthe saMvAda 431 pRthvIkAyika jIvonI kaThoratA mATe daSTAMta vaikriyakRta hajAro zarIramAM eka AtmA 435 sthAvara jIvonI pIDA devAsura saMgrAma ane tenA zastro saMkSipta sAra mahaddhika devonuM gamana sAmarthya nirayikomAM mahAzravAdi devono karmakSaya kALa 437 bhavanapati devomAM mahAzravAdi salita sAra pAMca sthAvarAdimAM mahAzravAdi upayogapUrvaka gamana karanArane lAgatI kriyA 441] 5 saMkSipta sAra anyatIrthiko sAthe gautama svAmIno saMvAda |442 carama-paramApekSayA mahAkarma7-alpakarma7494 chadmasthanuM paramANunA jJAnanuM sAmarthya vedanAnA prakAra saMkSipta sAra 4486 dIpa samudra saMbaMdhI vaktavyatA jIvomAM bhavI dravyatva devAvAsanI saMkhyA ane svarUpa bhavya dravya nairayikAdinI sthiti 4508 saMkSipta sAra saMkSipta sAra nivRtti AdinA 19 prakAra bhAvitAtmA aNagAranI vaikriya zakti 4539 saMkSipta sAra paramANu, skaMdhanI vAyukAya sAthe sparzanA 454 karaNanA bheda-prabheda = = = = = = = = 493 485 < 497 449] 7 498 500 10 45ra 1409 510 511
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa15 586 589 M pa9s para5 12 viSaya pRSTha| udde. viSaya pRSTa zarIra karaNa 512] nigraMthadharma anugamana 581 indriyAdi karaNa 5129 saMkSipta sAra 583 prANAtipAta karaNa 512 | cAraNalabdhinA prakAra 584 pudgala karaNa 513 vidhAcaraNa 584 vANavyaMtara devono AhAra(saMkSipta pATha) jaMghAcaraNa zataka-20 saMkSipta sAra zataka paricaya sopakrama ane nirupakrama AyuSya pa91 saMkSipta sAra kati-akati saMcita rAzi pa94 517 pakasamarjita rAzi uddezakonAM nAma 518 dvAdaza samarjita rAzi soo vikasendriya jIvonuM bAra dvArathI nirUpaNa |518 coryAsI samarjita rAzi paMcendriya jIvonuM bAra dvArathI nirUpaNa | para zataka-21-22-23 saMkSipta sAra para4 zataka paricaya AkAzanA bheda-prabheda zataka-21 adholokamAM dharmAstikAyAdinI avagAhanA parapa prathama zAli varga: prathama mULa uddezaka O8 paMcAstikAyanA paryAyavAcI nAma para6 | prathama varga kaMdAdi nava uddezaka saMkSipta sAra 53) bIjo vaTANA varga: daza uddezaka aDhAra pApa Adi vividha Atma pariNamana pa31 trIjo aLasI varga: daza uddezaka garbhastha jIvamAM varNAdi pa31 cotho vAMsa varga: daza uddezaka indriya upacaya(saMkSipta pATha) pa33 pAMcamo Izka varga: daza uddezaka saMkSipta sAra chaThTho darbha vargaH daza uddezaka paramANu, kripradezAdi skaMdhomAM varNAdi sAtamo abhraha varga: daza uddezaka paramANunA prakAra AThamo tulasI varga: daza uddezaka paso 16 satata sAra zataka-22 jIvonI utpatti ane AhAra prathama tAla varga daza uddezaka 20 bIjo ekAsthika varga daza uddezaka ra1 saMkSipta sAra 570 trIjo bahubIjaka varga: daza uddezaka phara baMdhanA prakAra 571 cotho guccha vargaH daza uddezaka darara ATha karma prakRtionA udayamAM trividha baMdha | pa72 pAMcamo gulma vargaH daza uddezaka vedatraya AdimAM trividhabaMdha chaThTho latA-velA varga: daza uddezaka saMkSipta sAra 574 zataka-23 karmabhUmi-akarmabhUminA prakAra 575 prathama Aluka vargaH daza uddezaka ra5 karmabhUmi-akarmabhUmimAM kAla parivartana bIjo lohita varga: daza uddezaka mahAvidehakSetramAM dharma pa76 trIjo avaka varga daza uddezaka bharatakSetramAM covIsa tIrthaMkara 577 cotho pAThA varga: daza uddezaka jinAjoromAM zruta viccheda 578 pAMcamo bhASaparTI varga : daza uddezaka bharatakSetramAM jinadharma pariziSTa: tIrtha ane tIrthakara | vivecita viSayonI akArAdi anukramaNikA | 29 pa34 535 54, 572 575 26 6. @ @ pa0 581
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ - = = = = = koSTaka ane AkRtinI sUci, koSTaka viSaya zataka | udde | pRSTha prathama narakanA saMkhyaya vistRta narakAvAsomAM utpati Adi sAta narakamAM utpatti, udvartanA, vidyamAnatA cAre prakAranA devomAM utpatti, udvartanA, vidyamAnatA upayoganI gatAgata dharmA. pradezonI dharmA-adharmAnA pradezo sAthe spezanA AkAzA. pradezonI dharmA. adharmA.nA pradezo sAthe sparzanA pulaskaMdhonI dharmA. AdinA pradezo sAthe sparzanA pugala skaMdhonI astikAyanA pradezo sAthe sparzanA astikAya pradezonI paraspara sparzanA astikAya dravyonI astikAyanA pradezo sAthe sparzanA astikAyanA pradezonI paraspara avagADhatA astikAya dravyonI anya pradezo sAthe avagADhatA vaimAnikonA 10 indronA prAsAdanI UMcAI Adi lokanA caramAntamAM jIvAjIvanuM astitva 315 ratnaprabhA pRthvI AdinA caramAttamAM jIvAjIvanuM astittva 318 14 dvAramAM prathama - aprathama 378 14 dvAramAM carama- acarama 386 baMdhanA bheda-prabheda yumarAzi AdhArita jIvonuM parimANa paramANu AdimAM utkRSTa varNAdi 4para 24 daMDakanA bhavI dravya jIvonI sthiti 478 pAMca sthAvara jIvomAM bAra dvArA 481 pAMca sthAvaronI avagAhanAnuM alpabadutva mahAzravAdinA 16 bhaMga 492 jIvomAM mahAzravAdi 16 bhaMga 499 devonI AvAsa saMkhyA ane svarUpa 509 1 0 0 - 403 ja 425 La 490 ja ja 14
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka | ude. | ude. | pRSTha 509 514 viSaya 24 daMDakanA jIvomAM nivRttinA bheda nivRtti ane karaNanA dvAra ane saMkhyA vikalendriya ane paMcendriya jIvomAM bAra dvArA paramANuthI anaMtapradezI skaMdhamAM varNAdi bhaMga saMkhyA vidyAcAraNa -jaMghAcAraNa labdhi kati - akati saMcita Adi saMkhyA nI daSTie jIvonuM u5pAta parimANa | zAli Adi vanaspatinA daza vibhAgamAM 33 dvAra (zataka-21, varga-1 thI 8) tAla Adi vanaspatimAM mukhya dvAra (zataka-rara, varga 1 thI 6) Alu Adi vanaspatimAM mukhya dvAra (zataka-23, varga 1 thI 5) para 560 588 04 617 24 varga-8 ||varga varga-5 628 AkRti loka ane Udhvadi lokanA madhyabhAga dharmAstikAyanA pradezonI anya astikAyanA pradezo sAthe sparzanA AkAzAstikAyanA pradezonI anya astikAyanA pradezo sAthe sparzanA lokano bahu samabhAga: be kSullaka pratara lokanA vigrahika bhAga ghanodadhi Adi valayo (eka parimANa AkRti) ghanodadhi Adi valayo (traNa parimANa AkRti) 568 59 - - - 20 -0 -0
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ mmiri. goMDala gacchAdhipati, ekAvatArI AcArya pravara pU. gurudeva zrI DuMgarasiMhajI ma.sA. jIvana darzana nAma janma janmabhUmi pitAzrI mAtuzrI janmasaMketa bhAtRbhaginI vairAgyanimitta saMcama svIkAra sadgurudeva sahadIkSita parivAra saMyama sAdhanA tapaArAdhanA ns- * goMDala gaccha sthApanA tathA AcArya pada pradAna javalaMta guNo * zrI DuMgarasiMhabhAi. OM vi.saM. 1792. mAMgaroLa. dharmaniSTha zrI kamaLasiMhabhAi badANI. saMskAra saMpannA zrImatI hIrabAi. mAtAe svapnamAM lIlochama parvata ane kesarI siMhane : * 1 : potAnI samIpe Avato joyo. cAra bena - be bhAi. pU. zrI ratnacaMdrajI ma.sA.no upadeza. OM vi. saM. 1815 kArataka vada - 10 divabaMdara. * OM pU. zrI ratnacaMdrajI ma.sA. svayaM, mAtuzrI hIrabAi, bahena velabAi, bhANejI - mAnakuMvarabena ane bhANeja - hIrAcaMdabhAi. : apramattadazAnI prApti mATe sADA pAMca varSa nidrAtyAga, jJAnArAdhanA, dharmazAstro, darzanazAsro ane tattvajJAnano abhyAsa. H rasendriya vijayanA vividha prayogo, mitAhAra. svAdhyAya, sADApAMca varasa nidrAtyAga, dhyAnarUpa AtyaMtara tapa. * vi. saM. 1845 mahAsuda - 5 goMDala. : vinaya, viveka, vicakSaNatA, virakti, karUNA, samayasUcakatA vagere... 16
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramukhaziSya : AcArya 5. zrI bhImajI svAmI. pramukhaziSyA : pU. zrI hIrabAI ma., pU. zrI velabAi ma., pU. zrI mAnakuMvarabAi ma. 6 sAdhu saMmelana ? vi. saM. 1861mAM AjJAnuvartI 45 jeTalA sAdhu sAdhvIjIonuM saMmelana karI saMtonI AcAra vizuddhi che mATe 13 niyamo banAvyAM. vidArakSetra : kAThiyAvADa, jhAlAvADa, kaccha, mAMgaroLa, verAvaLa, porabaMdara, dIvabaMdara Adi kaMThALa pradezamAM grAmAnugrAma. pratibodhita zrAvakavarca * zrI zobhecaMdrakarasanajI zAha - verAvaLa. sthiravAsa ? vi. saM. 1871 caitra suda - 15 thI goMDalamAM. anazana ArAdhanA : vi. saM. 1877 phAgaNa suda - 13 thI anazana prAraMbha, vaizAkha suda - 15 samAdhimaraNa. AyuSya : 84 varSa, saMyama paryAya - 62 varSa, AcArya pada - 32 varSa. uttarAdhikArI : AcArya pU. zrI bhImajI svAmI. upanAma : gacchAdhipati, nidrAvijetA, yugapradhAna, ekAvatArI. pATa paraMparA : goMDala gacchAdhipati AcAryapravara gurudeva pU. zrI DuMgarasiMhajI ma.sA. dvitIya paTTadhara - AcArya pU. zrI bhImajI svAmI. tRtIya paTTadhara - AcArya pU. zrI neNasI svAmI. caturtha paTTadhara - AcArya pU. zrI jesaMgajI svAmI. paMcama paTTadhara - AcArya pU. zrI devajI svAmI. mahAtapasvI pU. zrI jayacaMdrajI svAmI yugadaSTA tapasvI pU. zrI mANekacaMdrajI ma.sA. saurASTra kesarI gurudeva pU. zrI prANalAlajI ma.sA. tapasamrATa gurudeva pU. zrI ratilAlajI ma.sA. vidyamAna vicarato parivAra : 11 saMto, 300 jeTalA satijIo. I 171
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubha nAma janmabhUmi pitA W saurASTra kesarI, munipuMgava pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma.sA. jIvana darzana mAtA jJAti janmadina bhAtR-bhaginI vairAgya bIjAropaNa vairAgya bhAva-pragaTIkaraNa 13 varSanI kumAra avasthAmAM. saMyama svIkAra dIkSA bhUmi gaccha paraMparA saMyamadAtA zikSA dAtA dhArmika abhyAsa saMgha netRtva sevA zuzruSA * prANalAlabhAI. verAvaLa. zrImAna zrI kezavajIbhAI mIThAzA. saMskAra saMpannA kuMvarabAI. vIsA osavALa. 8320 vi. saM. 1954, zrAvaNa vada pAMcama, somavAra. cAra bhAI, traNa baheno. be varSanI bAlyavaye. 21 mAM varSe vi. saM. 1976 phAgaNa vada chaThTha, guruvAra. tA. 13-3-1920 bagasarA-darabAra vAjasuravALAnA udyAnamAM vaTavRkSa nIce. goMDala gaccha. mahAtapasvI pU. jayacaMdrajI ma.sA. parama zraddheya tapasvI mANekacaMdrajI ma. sA. AgamajJAna, tattvajJAna, kathA sAhitya, rAsa sAhitya, vyAkaraNa, mahAkAvyo, karmasAhitya, jainetara graMthonuM vizALa avalokana, darzana zAstranA tajajJa. traNa varSanI dIkSA paryAye tapasvI pU. mANekacaMdrajI ma. sA. nA saMthArAnA samayathI. vaDIla sAta gurubhrAtA ane aneka saMtonI sevA karI. 18
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAjotkarSa jJAna prasAra deha vaibhava AvyaMtara vaibhava vihAra kSetra goMDala gaccha saMmelana upanAma caturvidha saMgha samAdhi mATe tAravelA traNa siddhAMta (1) lokonA paropakAra mATe dAnadharmanI pradhAnatA (2) A khaMDana vAda (3)nIti ane prAmANikatAnuM AMdolana, jaina-jainetaro (kAThI, darabAra, Ahira)ne sapta vyasanathI mukti, aneka sthAne sAdharmika rAhata yojanA. . rAjakoTa, goMDala, jetapura, dhorAjI, vaDiyA, verAvaLa, porabaMdara, mAMgaroLa, jAmanagara, bhAvanagara vagere aneka sthAne jJAna bhaMDAra, vidyAlayanI sthApanA ane jIrNodhdhAra. lAvaNyamayI mudrA, sUrya sama tejasvI mukha, caMdrasamI zAMta AbhA,vizALa bhAla, nUrabharyA nayano, ghUgharALA keza, vINA jevo sumadhura kaMTha ane siMha jevI garjanA. vinaya saMpannatA, viveka, sAdAI, prema, vairAgya, sevA, pravacana-paTutA, guccaraNa sevA, dIrgha dRSTi, tyAgamastI. saurASTra, gujarAta. vi. saM. 2007mAM gaccha aikyatA mATe mahattvanuM yogadAna. paMjAba kesarI kAzIrAmajI ma. sA. dvArA pradatta "saurASTra kesarI' cAra saMta- tapodhanI pU. ratilAlajI ma. sA., anazana ArAdhaka tapasvI pU. jagajIvanajI ma. sA., pU. nAnA ratilAlajI ma. sA., parama dArzanika pU. jayaMtamunijI ma. sA., pU. moTA prabhAbAI ma. Adi 15 satIjI. bagasarA. vi. saM. 2013mAgasara vada terasa, zanivAra prAtaH 7-30 kalAke I. sa. 29-12-1956. sAtalaDI nadInA kinAre (bagasarA) vartamAne 118 saMta-satijIo 'prANa parivAra' nA nAme samagra bhAratamAM prasiddha che. svahaste dIkSita parivAra aMtima cAturmAsa, deha vilaya aMtima vidhi ziSya parivAra - 19
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapasamrATa pU. gurudeva zrI ratilAlajI ma.sA. nuM jIvana darzana zubha nAma janmasthAna janmadina pitA mAtA vairAgya bhAva dIkSA gurudeva gaccha paraMparA abhyAsa yoga sAdhanA yoga sevAyoga tapayoga * (c)20 ratilAlabhAI parabavAvaDI (saurASTra) Asovada amAsa vi. saM. 1969 zrImAna mAdhavajIbhAI raiyANI sadAcAra saMpannA jamakubAI 17 mA varSe phAgaNa vada pAMcama, guruvAra vi. saM. 1989-jUnAgaDha saurASTra kesarI pU. prANalAlajI ma.sA. goMDala gaccha. vyAvahArika- pAMca dhoraNa, dhArmika- 19 Agama kaMThastha, zvetAmbara-digaMbara sAhitya, kArmagraMthika sAhitya, dArzanika sAhitya, vyAkaraNa sAhitya rAtri-divasa niraMtara jAgRtadazAe AtmasAdhanA alpanidrA. vaDIla vRdgha 9 saMtonI sevA karI. 19 varSa ekAMtara upavAsa, 999 AyaMbila tapa(sAgAra), 19 varSa pANIno tyAga, 9 varSa makAI sivAya zeSa anAja tyAga. 20
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ maunayoga dIkSA pachI 9 varSa ekAMta mauna sAdhanA. I. sa. 1992 navembarathI AjIvana mauna ArAdhanA. puNya prabhAva gurudevanA puNya prabhAve aneka AtmAoe mAsakhamaNa Adi nAnI moTI tapazcaryAo tathA hajAronI saMkhyAmAM varSItapanI ArAdhanA karI che. temaja dAna, zIla ane che bhAvanI vRddhi thaI che. . vihAra kSetra gujarAta, mahArASTra, madhyapradeza, orissA, bihAra, baMgALa jJAna anumodana zramaNI vidyApIThanA preraka banI 30 ziSyAo ane 30 vairAgI bahenone abhyAsArthe rahevAnI AjJA ApI. traNa sAmUhika cAturmAsa karAvI zAstravAcanA karAvI. dIkSA pradAnasaMkhyA 145 mumukSuone aNagAra banAvyA. Acarita sUtro jatuM karavuM, gama khAvo, vAda-vivAda ke dalIla na karavA, je thAya te sArA mATe, koI paNa jIvanI TIkA keniMdA na karavI. jIvaMta guNo vizALatA, udAratA, mAdhyasthatA, sahiSNutA, bhadrikatA, samAdhAna vRtti, jJAnaca. anazana pratyAkhyAna I. sa. 1992 rAjakoTamAM pU. bhAgyavaMtAbAI ma. ne 59 divasanI anazana ArAdhanA karAvI. aMtima cAturmAsa rAjakoTa, zrI royalapArka sthAnakavAsI jaina moTA saMgha saMcAlita omAnavALA upAzraya.(1997) mahAprayANa rAjakoTa, tA. 8-2-1998 mahA suda 11 ravivAra madhyAhna kALe 1.35 kalAke. aMtima darzana tathA pAlakhI zrI royala pArka sthAnakavAsI jaina moTA saMgha, rAjakoTa. aMtimakriyA sthAna 'tapasamrATa tIrthadhAma', rAjakoTa-amadAvAda hAI-ve, sAta hanumAna sAme, rAjakoTa. I 21
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ eleg purva prakAzananA be bIjI (bIjI AvRtti) tIrthakara bhagavAnanA amRtasamA vacanone "Agama' rUpe gaNadhara bhagavaMtoe jhIlIne ziSya paraMparAne arpaNa karyAane ApaNane amRta vacano prApta thayA. tIrthakara bhagavAne anaMtajJAnane zrImukhethI pragaTa karI mahA upakAra karyo... gaNadhara bhagavaMtoe AgamajJAnane hRdayastha karI mahA upakAra karyo... ziSya paraMparAe AgamajJAnane kaMThastha karI mahA upakAra karyo... devardhvigaNi kSamAzramaNe AgamajJAnane graMthastha karI mahA upakAra karyo... graMthastha Agamone aneka AcAryoe samayAnusAra lokabhogya bhASAzailImAM anuvAda karIne sarvajana sahaja banAvyA. A ja paraMparAmAM saurASTrakesarI pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma. sA. nI janmazatAbdI avasare temanA ja parivAranA mahAsatIjIoe gujarAtImAM anuvAda karIne jaina samAjanI jJAna sAdhanAne Agamika banAvavAmAM bahumUlo phALo Apyo che. A mahA kAryamAM apUrva zrata ArAdhikA pradhAna saMpAdikA bhAvayoginI zrI lIlamabAIma. ane saha saMpAdikA zrI AratIbAIma., zrI subodhikAbAI ma.nA sahayoga maLyo che. A Agama batrIsInI prathama AvRttine gujarAtanA dareka saMpradAyanA sAdhusAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono bahoLo pratisAda maLatA TUMka samayamAM 1000 Agama graMtho anupalabdha thaI gayA ane punaH prakAzananI AvazyakatA ubhI thaI. ahIM eka khAsa ullekha karavAno ke jyAre prathamavAra Agama prakAzananI taiyArI cAlatI hatI tyAre ja tapasamrATa pU. gurudeva zrI ratilAlajI ma. sA. e zAsana prabhAvaka pU. zrI namramuni ma. sA. para kRpAdRSTi varasAvI. temaNe pATImAM lakhI ApyuM ke namramuni Agama prakAzananuM kArya saMbhALaze.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU.gurudevanI dIrghadraSTi ane kRpAdRSTine anubhavatA pU.gurudeva zrI namramuni ma. sA. e amone AjJA ApI ke ApaNe Agama graMtho prakAzananI bIjI AvRti pArasadhAma' nA upakrame pragaTa karavI che. - pU. gurudeva zrI namramuni ma. sA. nI AjJAne zirodhArya karIne pArasadhAma - ghATakoparanA upakrame guruprANa Agama batrIsIne punaH pragaTa karatA AnaMda anubhavIe chIe. amArA A aNamola kAryamAM amane zrI girIzabhAI zAha (hemANI)-U.S.A. tathA zrI jitenabhAI zAha (kalakattA) no ananya sahakAra maLyo, jenA kAraNe amAruM kArya saraLa banyuM che. amArA A komapyuTara kAryamAM zrI amInabhAI AjhAda tathA snehA amIta dajIno paNa sahakAra prApta thayo che. tevI ja rIte udAradilA dAtAzrIo e paNa amane sahyoga ApIne amAruM kAryavegavAna banAvela che. ame te sarvanA AbhArI chIe. aMtamAM Agama prakAzana ApaNA sahunA AtmAne anaMtajJAna prAgaTyamAM sahyogI bane e ja bhAvanA. zrI guruprANa prakAzana PARASDHAM vallabhabAga lena, tilaka roDa, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077 phona - 3204 3232.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrva prakAzakanA be bolA (pahelI AvRtti) anaMta tIrthakara saha prabhu mahAvIranA anaMta jJAnanI amUlya nidhi che ApaNA AgamagraMtho. jenA mAdhyamathI ja jinazAsana jayavaMtuM rahyuM che, rahe che ane raheze. tene jIvaMta rAkhavA ane jana jananAM mana sudhI pahoMcADavA te pratyeka jaina nAma dharAvatI vyaktinI pavitra pharaja che. A pavitra pharajane ja dharma samajIne je tenuM AcaraNa kare che ane potAnAM tana-mana ane dhanane te kAryamAM samarpita kare che, tenuM manuSya jIvana saphaLa thAya che. eTaluM ja nahIM paraMtu te sAdhaka jinazAsananI prabhAvanAno amUlya lAbha prApta kare che. Avo ja apUrva lAbha prApta karavA ApaNA gujarAtI samAjane mATe AgamonA mULa pATha tathA saraLa gujarAtI anuvAdavivecana sahita prakAzana karavA mATe pU. mukta lIlama parivArane ekaciMtanadhArA jUnAgaDhanI puNyabhUmi para sparzI ane jene rAjANA nagarI rAjakoTamAM royalapArka upAzrayamAM sAkAra svarUpa maLyuM. ApaNA saunA parama upakArI goMDala gacchAdhipati, nidrA vijetA, ekAvatArI, yugapuruSa pU. zrI DuMgarasiMhajI ma. sA.nI pATa paraMparAe pU. zrI jaya-mANekanA lADIlA ziSyaratna saurASTra kesarI pU. zrI prANalAlajI ma. sA.nI janma zatAbdI nimitte A virATa Ayojana karyuM. pU. mahAsatIjIoe potAnI ciMtanadhArAne pUjya guruvaryonI samakSa pragaTa karI. sahunA harSollAsa ane AzIrvAda sAthe svIkRtinA samAcAra prApta thayA. royalapArka sthA. jaina moTA saMghanI nizrAmAM ame turaMta samiti racavAnI jAherAta karI. rAjakoTa prANa parivAranA sAmUhika cAturmAsa daramyAna janma zatAbdI varSa nimitte vi. saM. 2053 san 1997 mAM "pU. prANaguru zatAbdI prakAzana samiti rAjakoTa"nI sthApanA thaI. tyAra pachI tapasamrATa zrI ratilAlajI ma. sA., gujarAta kesarI pU. zrI girIzacaMdrajI ma. sA. ThA. pAMca tathA prANa parivAranA 73 sAdhvIjIonA pAvana sAMnidhyamAM janma zatAbdInA prathama caraNanI tapa-japa, sAdhanA sAthe bhavya rIte ujavaNI karavAmAM AvI. zrI guru prANa phAunDezana TrasTa dvArA 3ra Agamo ane prANaguru smRti graMthanuM prakAzana karavAnuM nizcita thayuM. AgamonuM lekhana kArya prANa parivAranA satIvRMde saharSa svIkArI lIdhuM. A rIte sarva samavAyano suyoga thatAM kAryano prAraMbha vegavaMta thayo ane batrIsa Agamo kramazaH gujarAtI bhASAmAM anuvAdita thayA.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ neTa C A prakAzananA aNamola avasare AzIrvAda varasAvI saharSa svIkRti ApanAra tapa samrATa gurudeva pU. zrI ratilAlajI ma. sA. tathA dareka AgamanA rahasyone pragaTa karato, tattvonuM vAstavika darzana karAvato, AzISa varasAvato amArA utsAhane vadhArato abhigama preSita karanArA goMDala gacchanA saMta ziromaNi parama dArzanika pU. zrI jayaMtIlAlajI ma. sA., ama mArgadarzaka gujarAta kesarI pU. zrI girIzacaMdrajI ma. sA. tathA AgamadivAkara pU. zrI janaka munijI ma. sA. nIDara vaktA pU. zrI jagadIzamunijI ma. sA. Adi muni bhagavaMto tathA Agamane suvyavasthita svarUpa ApanAra, athAga parizrama sahita niHsvArtha bhAve saMpUrNa sahayoga ApanAra Agama manISI pU. zrI trilokamunijI ma. sA. nA paNa amo RNI chIe. vAtsalya variSThA pUjayavarA pU. mukatAbAI ma., pradhAna saMpAdikA apUrvakRta ArAdhaka 5. lIlamabAI ma., ama prakAzana kAryanA udbhAvikA, utsAhadharA pU. uSAbAI ma., saha saMpadikA Do. pU. zrI AratIbAI ma. tathA pU. subodhikAbAI ma. ane prANa parivAranA anuvAdikA sarva mahAsatIjIonA ame RNI chIe. zrutAdhAra sahayogIo, ama Agama prakAzanamAMniSThAthI sevA ApanAra zrI mukuMdabhAI pArekha, zrI maNibhAI zAha, zrI navanItabhAI - tarUbena, kumArI bhAnubena, zrI jayavaMtabhAI zAha tathA Agamane komyuTarAIjhaDu karI mudraNa karI ApanAra bhAI zrI nehala hasamukhabhAI mahetAnA amo AbhArI chIe. Agama prakAzana kAryamAM zuddhikaraNanuM khUba ja dhyAna rAkhavAmAM AvyuM che. chatAM kyAMya azuddhi rahI gaI hoya to zuddha vAMcI te tarapha amAruM dhyAna doravA namra vinaMtI che. aMtamAM saunA sahiyArA puruSArtha badala zrI guruprANa phAunDezana sadAne mATe saunA kRtajJa banI raheze. jaya jinendra zrI guruprANa phAunDezana - TrasTI maMDaLa zrI caMdrakAMta mANekacaMda zeTha (pramukha) zrI ramaNIkalAla nAgaradAsa zAha (ceramena) zrI azvinabhAI kuMbhANI (Trejharara) zrI TI. Ara. dozI (upapramukha) zrI ke. pI. zAha (TrasTI) zrI kIrITabhAI zAha (TrasTI)
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhigama goMDala gaccha ziromaNI parama dArzanika pU. zrI jayaMtamuni ma.sA. Amukha zrI bhagavatIjInuM rahasyamaya kathana : guruprANa phAunDezana dvArA zAstro suMdara rIte prakAzita thaI rahyA che. temAM bhagavatI sUtra pAMca bhAgomAM prakAzita thaI rahyuM che. vizALa evA bhagavatI sUtra upara ciMtana lekha lakhavAnuM ghaNuM ja kaThina che. to paNa yatkiMcita je AbhAsa thayo che, tene prayAsa karI thoDA zabdomAM saMkalita karavAmAM Avyo che. Agama TrasTa taraphathI dareka bhAga mATe lakhavA preraNA maLI che, je zakya nathI; kAraNa ke zAstranuM samucita artha sAthe saMpAdana thaI rahyuM che tethI alaga-alaga zataka mATe lakhavAnuM zuM hoya? paraMtu samagra bhagavatIjI mATe manamAM je ahobhAva jAgRta thAya che tene ahIM pragaTa karavA prayatna karyo che. bhagavatIjInI chaNAvaTa karavA mATe gaNagharadevoe je paddhati apanAvI che te kharekhara vilakSaNa che. tattvanA bAhya pradezathI laI AMtara pradeza sudhI pahoMcavA mATe adbhuta rIte prarUpaNA zailI grahaNa karI che. A zelI Agamapratye to mAna UpajAve tevI che ja, paraMtu AgaLa vadhIne ApaNA mana upara eka prakAre kotaraNI kare che. jema koI mArabala paththara upara kalAkAra sUma dhAravALI chINIthI zilpakArya kare, te rIte zAstranA zabdo ane praznanI jhalaka eTalI dhAravALI che ke ajJAnane khaMDa-khaMDa karI, temAM ghaNA ja chidro nipajAvI, jJAnanA kiraNone bahAra lAve che. te jJAna kiraNono prakAza tenI phorama pAMce indriyone prabhAvita karI, viSayothI haTAvI, zeya tattvo upara sthira kare che. A pAMce Indriyo karmendriya che, bhogendriya che, viSayendriya che ane mohanA prabhAve pAMcamukhI banI rahe che, paraMtu manane jyAre prabhunI vANIno sparza thAya che tyAre sAcA arthamAM pAMca indriyo jJAnendriya banI zeyatattvane vAgoLe che. kharekhara bhagavatI sUtramAM A moTo khela karavAmAM Avyo che. sAdhaka praznonI jALamAM sapaDAIne, jagatathI vimukha banIne, aMtaramukhI thaI zake che. bhagavatI sUtranuM 26 ON .*
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ A che 23 - jyAre-jyAre paThana karavAnuM TANuM maLe che tyAre mana temAM otaprota thaI jAya che. hAthamAMthI zAstra mUkayA pachI paNa mana bhagavatI sUtranA aTapaTA praznomAM khovAyeluM rahe che. ghaNI vakhata to svapnamAM paNa bhagavatI sUtranA prazno saMbaMdhI keTalAka khulAsAo jJAnI guruonA mukhathI sAMbhaLavAmAM Ave che. bhagavatI sUtranuM bIjuM nAma "vivAha prajJapti" che. te paNa keTaluM badhuM sArthaka nAma che. sAmAnya vyavahAramAM "vivAha" zabda vara-kanyAnA lagna viSe vaparAya che. paraMtu ahIM tevA arthamAM na vaparAyo hoya te svAbhAvika che. "vi" eTale vizeSa prakAre ane "vAha" eTale vahana thaI rahyA che, bhagavaMtanI sukSma vANInA bhAvo jemAM vizeSa prakAre pravAhita thaI rahyA che, bhagavAnanI amRtavANI jemAM che te "jJapti" nahIM, paNa "prajJapti" ja hoI zake. ahIM "jJapti" zabdano jo dArzanika bhAva pragaTa karavAnuM sAhasa karazuM to "jJAtA, jJAna, jJapti, zeya" A cAre aMgo upara vizada vyAkhyA karI "pramAtA, pramANa, pramiti ane prameya" tyAM sudhIno saMbaMdha pradarzita karavo paDe. "jJapti" "pra" upasarga lAgavAthI "prajJapti" banIne sAcA arthamAM "pramiti" banI che. TUMkamAM amAre kahevAno Azaya eTalo ja che ke vizeSa prakAra, joradAra pravAha je zAstramAM vahI rahyo che ane jenA kAraNe "jJaptinA hajAro dvAra khulI jAya che, te che- vivAha prajJapti". tene lagnanA arthamAM levA dhAro to "AtmAnuM paramAtmA sAthe milana" arthAt lagna thaI jAya che. jIva paramAtmA sAthe saMlagna thaI jAya che te che "vivAha prajJapti." nirALI zailI - sAmAnyarUpe je prazno pUchAya che; te dravya, kSetra, kALane lagatA skUla prazno hoya che ane tenA uttara paNa sAmAnya bhAve ApavAmAM Ave che. jema ke koI pUche- "jIvanA prakAra keTalA?" uttara maLe ke- be, cAra, cha ityAdi; siddha ane saMsArI e be; nArakI, tiryaca, deva, manuSya, e cAra; pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati, trasa e cha bhedaH ityAdi. A che- padArthono sAmAnya prakAza, paraMtu A prazno jyAre viziSTa zailIno athavA nirALI zailIno sparza kare tyAre gaMbhIra banI viziSTarUpe padArthano ghaTasphoTa kare che ane A ghaTasphoTa karavA mATe jyAM-jyAM gautama svAmI pUche che-se paNa mate ! parva gukhya ?... bhagavAnanA uttara upara A nirALo prazna karavAmAM Ave che. sAcuM pUcho to A praznamAM uttaranI parIkSA, tulanA, samIkSA ane saMtulana karavAmAM Ave che, jemAM kArya-kAraNano UMDo saMbaMdha prakAzita thAya che. atyAre caturthabhAga prakAzananI kinArI upara pahoMcyo che, jethI te bAbatano
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ \ullekha karazuM. A caturtha bhAgamAM 13, 14, 15, 16 ityAdi 23 sudhInA zatakone AvarI levAmAM AvyA che. te zatakane amoe daSTigata rAkhyA che. "vivAha prajJapti"nA lagabhaga ghaNA zatakamAM "paramANuvAda"nI sUkSma prabhAno pratibodha thAya che. have ApaNe ahIM jaina tattvajJAnanA "paramANuvAda" para daSTipAta karIe 14mA zatakamAM gautama svAmI pUche che ke... he prabhu! unmAda kone kahevAya? ane te keTalA prakArano che? unmAdanI carcA karatA zAstrakAra pharamAve che ke- A unmAda karmanA udayavALo hoya che ane devakRta paNa hoya che. devakRta unmAdanA be prakAra batAvI eka ghaNo ja mahattvapUrNa khulAso bhagavaMte prakAzyo che. A prakaraNamAM kahevAmAM AvyuM che ke- koI deva azubha pudgalo arthAt sUkSma paramANuno piMDa koI vyakti upara pheMke athavA te paramANunA sUkSma piMDothI koIne prabhAvita kare tyAre te vyaktimAM unmAda thAya che arthAt vikArI vilAsa thAya che. A ja rIte zubha sUkSma paramANuno jaththo koI vyaktine prabhAvita kare to te devAdhiSThita jevI ceSTA karI zake che. AthI spaSTa thayuM ke je vyaktio AvA prabhAvavALA jovAmAM Ave che, temAM bhUta, preta ke devatA nizcitarUpe hoya ja che, tevuM nathI paraMtu te bahudhA deva dvArA prakSipta sUkSma paramANuonA prabhAvanI gati vidhi hoya che. atyAre sAdhAraNa samAjamAM koIne vaLagADa thAya, bhUtapretano prabhAva thAya athavA koI deva zarIramAM adhiSThita thAya tyAre te vyakti potAnuM svarUpa bhUlIne deva tarIke vAta kare che athavA bhUtathI prabhAvita hoya tevI ceSTA kare che. ame A eka nAnuM daSTAMta ApyuM che. AgaLanA badhA zatakamAM AvA hajAro daSTAMto phelAyelA che. te bhinna-bhinna prakAre hajAro vyaktigata ke sAmAjIka praznonI graMthIone sulajhAve che. svayaM saMpAdaka maMDaLa A badhA praznonuM sAmAnya bhASAntara karaze, paraMtu tenA marmabhAvone prakAzita karavA mATe eka saMpUrNa vizALa bhASya taiyAra karavuM paDe tema che. ahIM to ame "Amukha" rUpe be-cAra vAtono ullekha karyo che. paMdaramA zatakamAM gozALAnI jIvana kathAne AdhAre sAkSAta devAdhideva bhagavAna mahAvIra svAmIe potAno svayaM ullekha karIne, potAne ja kathAnuM mukhya pAtra banAvI, je rIte saMvAda prakAzita karyo che, te eka aNamola aitihAsika satya che. A Akhu kathAnaka dharmanI sAthe-sAthe keTalIka nIti kaho ke rAjanIti kaho, te praznone paNa ujAgara kare che. kaTokaTInA samaye kema vartavuM, saMghanI kema rakSA karavI, prativAdI athavA vidveSI '.. C 28 ) ...
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ athavA saMghano nAza IcchatA koI zaktizALI pratigAmI vyaktine kema ThaMDo pADavo, ane tenI zakti khArIja thayA pachI tenA upara vaLatuM AkramaNa kyAre karavuM, AvA aneka praznonuM "hubahu" citra gozAlakanI kathAmAM che. gozAlaka jyAre purajozamAM caDI Avyo tyAre soLa dezone eka sAthe bALIne bhasma kare, tevI saMhAraka zakti temanI pAse hatI paraMtu te vakhate bhagavAne samasta saMghane zAMta rahevA mATe AjJA ApI ane tenA vize ke tenA mata vize kazuM paNa na bolavA mATe pharamAna karyuM. gozALAe chevaTe eka vyaktine lakSa rAkhI prahAra karyo, eka muni bhasma thaI gayA ane tenI zakti cAra AnA ochI thaI gaI. bIjA muni upara prahAra karyo. te munine khamata khAmaNA karavAno ane pratyAkhyAna karavAno avakAza rahyo ane tyAra pachI te muni paNa devagati pAmyA. tyArabAda bhagavAne svayaM potAnA upara prahAra thavA devA mATe avakAza Apyo. teo arihaMta hovAthI A zakti arihaMtanuM kazuM bagADI zake tema na hatI. gozALAe bhagavAna upara prahAra karyo ane bAkInI tenI badhI zakti nAma zeSa thaI gaI ane tenAthI viparIta te ja avazeSa zakti tene ja bALavA mATe taiyAra thaI. A vakhate bhagavAne pharamAvyuM ke have gozALo zaktihIna, rAkhanA DhagalA jevo thaI gayo che. mATe te saMto ! have vidhivat ahiMsaka bhAve temanA mata upara ane matavAdIo upara tame jJAnAtmaka AkramaNa karo. kharekhara tema ja thayuM. AjIvaka matane mAnanArA ghaNA upAsakoe gozAlakane nittara thatAM joyo ane te tyAMthI chUTIne prabhunA zaraNe AvyA, samyagdaSTi banI gayA. Akhu kathAnaka ghaNuM ja rasamaya che. sAthe sAthe prabhunI udAratAnA ane guNagrAhitAnA Dagale-pagale darzana thAya che. Akho zramaNasaMgha kevI vikaTa sthitimAMthI pAra thayo, tenuM jvalaMta udAharaNa 15mA zatakamAM che. A ja rIte AgaLanA zatakamAM agnikAya vize carcA karatA vAyukAyano kevo AghAta-pratyAghAta thAya che teno ullekha karyo che. Aje jaina sAdhuoe IlekaTrIka sITI agnikAya che ke nahIM? te praznane bhaMbherIne samAjamAM moTo, khoTo vivAda Ubho karyo che. vastutaH IlekaTrIka sITI bAbata nirNaya ApavAno sAmAnya buddhivALA jIvone adhikAra nathI. ghaNo kevaLI gamya prazna che. sAcu pUcho to IlekaTrIka sITI ke evA bIjA koI tattvo "agni che ke nahi?" e vAta eTalI mahattvapUrNa nathI. jaina AcAra to ( 29
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ (T E ahiMsAne mahatvapUrNa mAne che. padArtha saceta hoya ke aceta hoya tethI zuM? aceta ke saceta hiMsAnuM nimitta bane to tyAjya che. chatAM paNa ahIM agnikAyanI carcAmAM vAyukAyano ullekha karIne svayaM zAstrakAre "vAyukAya vinA agni ubhavI zakatI nathI." evo sacoTa nirNaya Apyo che arthAt "vAyu vinA agninuM jIvana saMbhava nathI." ahIM to ame ullekha mAtra ja karyo che. vartamAna vivAdamAM A praznane joDavAthI khAsa aMtara paDaze nahi. vivAda to tyAre ja zAMta thAya ke ahiMsAne mahattva ApI zakAya. astu... AgaLa cAlIne zAstrakAra svayaM hiMsAnA prayoga vakhate 'hiMsA karanAra vyakti sivAya bIjA kayA-kayA jIvo pAMce kriyAnA adhikArI bane che." teno atyaMta adabhUta ane sUkSma ullekha karIne jaina tattvajJAnanI trikALa sparzI hiMsaka bhAvanAono ghaTasphoTa karI, eka Azcaryajanaka satya pragaTa karyuM che. ApaNe tenA upara thoDuM sUkSma vivecana karazuM. bAkI mananI aMdara ramaNa karatA aneka aneka kathya bhAvone A TUMkA "Amukha"mAM kahI zakAya nahIM. sAdhAraNapaNe mANaso ema mAne che ke- jIvanA vartamAna kALa jevA jevA pariNAma hoya, te pramANe kriyA ke karmabaMdha thAya che. A mAnyatAne anusarI 'pariNAme baMdha, pariNAme mukti" evuM sUtra vikAsa pAmyuM che. A siddhAMta pramANe jIvano vartamAna kALa ja kAryakArI bane che. lagabhaga jIvanA vartamAna pariNAmone ja AzravanA kAraNa mAnavAmAM Ave che paraMtu jaina zAstronA adhyayana pachI e satya samajAya che kebhUtakALanA je kAMI nimitto, niSpatti ke udaya niSpanna bhAvo, dravya padArtho athavA dravya zarIranA je kAMI pudgala piMDone jIve choDI dIdhA che te athavA te choDelA pudgala piMDomAMthI AviSkAra pAmelA bIjA sthala dravyo; A badhA ja nimitto, lAkho-hajAro varSa pachI paNa, jIva game te paristhitimAM hoya, tene mATe karmabaMdhanuM kAraNa bane che. jaina darzananI A atigUDha ane sUkSma saiddhAttika carcA che, eTale ja bhagavaMta devAdhideva zrI bhagavatI sUtranA A zatakamAM prazna pUchIne uttara Ape che ke- he gautama! pApa karanAro puruSa je kAMI sAdhano vApare che athavA temAM je sAdhana vaparAya che, te sAdhano ekendriya AdithI laIne saMjJI paMcendriya sudhInA koI paNa jIvanA prayAsathI ke tenA dehAdithI ke koI paNa yogathI te sAdhano nirmANa pAmyA hoya to te te jIvone paNa pAMce kriyAono anubaMdha thAya che. zAstramAM A pramANe ullekha che ke- nejiM ja che jIvANaM sarIrehito ayo nivvattie, saMDAsae nivvattie, cammeDhe nivvattie, muTThie nivvattie, adhikaraNI nivvattiyA, adhikaraNI khoDI nivvattiyA, # G 30
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** udagadoNI nivvattiyA, adhikaraNasAlA nivvattiyA, te vi NaM jIvA jADyAd nAva paMcaddei jiriyAtlRi puThThA / artha :- vaLI je jIvonA zarIrathI loDhuM banyuM che, sANaso banyo che, carmeSTaka- ghaNa banyo che, nAno hathoDo banyo che, eraNa banI che, eraNa khoDavAnuM lAkaDu banyuM che, garama loDhAne ThAravAnI pANInI droNI-kuMDI banI che ane adhikaraNazAlA- luhAranI koDa banI che, te jIvone paNa kAyikI yAvat pAMca kriyAo lAge che. A peregrAphathI e spaSTa thAya che ke- jaina darzanano karmabaMdhano anubaMdha ekadezIya nathI, sArvabhauma che. phakta vartamAnakAlIna nathI, traikAlika che. bhUtakALanA pariNAmo, vartamAnakALanA pariNAmo ane bhaviSyamAM kAMI karI rAkhavAnA AraMbha samAraMbhanA bhAvo e badhA niraMtara pApakriyAnA kAraNa banyA kare che. sAthe-sAthe mahattvapUrNa siddhAnta e nIkaLI Avyo ke- phakta eka vyakti ja pApanuM kAraNa bane che tevuM nathI, paraMtu temAM sahayogI bananArA, sAdhano pUrA pADanArA ane je jIvonA kAraNe sAdhano niSpanna thayA che te badhA jIvo A kriyAomAM joDAyelA che. bhale, teno anupAta vatte-oche aMze hoya ! paraMtu pApa karanAra sivAyanA bIjA jIvo pratyakSa ke parokSa rIte temAM joDAyelA hoya to teo te javAbadArImAMthI mukta rahI zakatA nathI. ApaNe ahIM eka udAharaNa laIe koI eka mANase vIsa varasanI nAnI uMmare koInI hatyA karI ane hatyA karavA mATe koI bIjI vyaktie temane talavAra ityAdi sAdhana purA pADayA. e pApa karyA pachI te sarakAranI najaramAMthI chaTakI gayo. paraMtu ajJAta vyaktinA nAme tenA upara kesa cAlu che. te vyakti 60 varasano thayo, moTo mAnadhAtA thayo, udyogapati thayo, cAre tarapha kIrti phelAvI, peluM hatyAnuM pApa DhaMkAyeluM rahyuM paraMtu cAlIsa varasa pachI zodhane aMte A mANasa pakaDAyo, atyAre vartamAna- kALe ghaNA sArA pariNAma dharAve che paraMtu bhUtakALanA karmane AdhAre te daMDita thaI zake che, tene AjIvananI sajA paNa thaI zake che. ahIM jema mANasa pote gunegAra che tema talavAra Adi hathiyAra ApanAra vyakti paNa gunAnI sajAthI bacI zakato nathI; ApaNe A ghaNuM sthUla daSTAMta ApyuM che. jyAre jaina darzana ati sUkSma vicAra karI, janma janmAntaromAM jIve je zarIro choDayA che ke AraMbha samAraMbhanA sAdhano UbhA karyA che; te badhA sAdhanonA AdhAre ane bhUtakALanA karmone AdhAre, vartamAnakALamAM paNa temane kriyA lAgatI rahe che. ahIM e spaSTa thayuM ke vyaktivAda ke vartamanakALa pUratuM jIvanuM je kAMI AB 31
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ gatigamana che, te maryAdita nathI paraMtu samaSTivAda tarIke ane saikAlika rIte kriyAtaMtra ghaNA jIvone prabhAvita kare che. sAmAnyapaNe ApaNe tyAM "rAvi" zabdano prayoga thAya che arthAt avratIjIvane, vidhivat paccakhANa na kare tyAM sudhI ghaNA kALanI ane ghaNA kSetranI "rAvi AvyA kare che. je loko atyAre vyaktivAdano upadeza Ape che ane tuM tAruM karI le, vartamAnakALe tArA pariNAmo zuddha thAya to bhUtakALa sAthe kazI levA devA nathI.' Ama kahevuM te ekAMtavAda ane zAstra saMgata nyAyathI viparIta bhAva bhareluM che amuka apekSAone choDIne ane amuka guNasthAnanI zreNIone pAra karyA pahelA jIva saMzakata che ane saMzaktinA AdhAre potAnA AraMbha samAraMbhanI badhI kriyAono javAbadAra che. pApanuM kArakhAnuM kholIne, mALA laI ekAMtamAM japa kare ane tenA vartamAna pariNAmo ThIka hoya to paNa AraMbha samAraMbhanA kArakhAnAnI "rAvi'thI te mukta rahI zakato nathI. baha ja thoDAmAM A kriyAvAdano ullekha karI, saMkSepamAM zAstrakAranuM maMtavya pragaTa AvA to hajAro praznottara mahattvapUrNa carcA dharAve tevA "mANeka motI" bhagavatI rUpI sAgaramAM patharAyelA paDyA che. bhagavatI sAgarano vizALa jalarAzi jotAM ApaNI buddhi to eka biMdu mAtra che ke kema? te paNa zaMkA thAya che. chatAM A biMdunA AdhAre zAstranA je rahasyo che, temAMthI yatkiMcit samajAvavA prayAsa karyo che. temAM kazuM paNa anaucitya hoya to te kSamya to che ja. paraMtu koI paNa pAThaka samaya para Igita karI paNa zake che. astu.... A "Amukha' samApta karatAM pahelA je ArAdhaka tyAgIjhaMda, zrI bhagavatI sUtra jevA virATa zAstranA prakAzanamAM saMyukta banIne, rAta divasa svAdhyAyarUpa jJAnAtmaka tapanuM AcaraNa karI, saMpAdanane bejoDa banAvavAnA manoratha sevI bhagIratha puruSArtha karI rahyA che; temane zatu-zat abhinaMdana ApatAM pramoda bhAvanA roma-roma sparzI jAya che. amArA jevA dUra beThelA ekAMta ciMtakane preraNA ApI, lekhanA ullekha mATe abhibhAva vyakta kare che ane ahIM birAjatA suvratA zrI darzanAjI suMdara rIte lekhonI presa kopI taiyAra karI mokalavA mATe prayAsa kare che, te amArA mATe ghaNo ja gauravano viSaya che. te sau anuprekSAnA adhikArI bane che. basa ! AkhuM zAstra divyarUpa hovAthI sAkSAt bhagavatIrUpe pragaTa thayuM che. namo- namaH - AvA mahAna zAstranA praNetAone vAraMvAra koTi-koTi praNAma jayaMtamuni peTarabAra *.- 32 ON
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIya apUrva mRtaArAdhaka bhAvayoginI bA. bra. pU. lIlamabAI ma. sa. kApota nIla kaNa lezI vAsanA doSa vilAsI jIva narakAdi gatimAM jAya, teja pada zukala lezI upAsanA guNavAsI jIva sura-nara gatimAM jAya, mokSAbhilASI paramaprANa pyAsI bhagavatIbhAkhe lezyAtIta banI jAya, Agama anveSI gurukapA dilavI tenI sarva samasyA samApta thaI jAya. priya jijJAsu pAThaka gaNa ! Aje tamArI samakSa pariNAma vizodhaka, zabhadhArA saMzodhaka, azabhadhArA rodhaka, karmavidAraka, mohamArakatRSNA nivAraka, saMzayahAraka, samAdhAnakAraka, tRptikAraka, ratnatrayadhAraka zataka terathI trevIsa sudhInA khaMDamAM rahelA prajJAparAganA rasathI tarabatara phorama phelAvatA vividha AkAranI pAMkhaDIvALA 272 phUlaDAMonI caMgerI(phUlachAba) sama, AtmAnA bhagavad svarUpane pragaTa kare tevuM, zrI bhagavatIjI sUtranA cothA bhAga rUpe pragaTa thAya che. te puSponI parAga jainazAsana pAmelA mumukSuo mATe evaM sarva jIvo mATe tuSTi-puSTi-kalyANakAraka banI raho, tevI vIrSollAsa sahita bhAva sabhara maMgalamaya zubha kAmanA priya baMdhuo! ApaNe sahu jANIe chIe ke karma cetanadhArAnA be kumAro vibhAva vRttimAMthI pragaTa thayelA che.teonA nAma che viSayAnaMdakumAra ane kaSAyAnaMdakumAra. have teo samakita sahita, bAravratadhArI, agiyAra pratimAnuM vahana karatA, ekavIsa guNonA guNAlayamAM kelI karatA cidAnaMdakumAra banavAno dharakhama prayatna karI rahyA che. teo prayogazALAmAMthI prayoga zIkhIne, jANIne, AdaraNIya prayogane AcaraNamAM mUke che, tyAga karavA yogya prayogone choDI de che. A rIte sAMtatA devInA saMtAna sAMtatA devInA caraNomAM namI prayoga- zALAmAM nizadina pahoMcI jAya che. ziSTAcArapUrvaka namaNA netrone namAvI, paMcAMga praNipAta karI, madhurAveNa bolI bhagavatI maiyAne vinaMtI karatA kahe che, bAra zataka khaMDanA prayoga jANyA. have jaladI teramA khaMDanA prayoga darzAvo. zataka-13 [bhagavatImaiyA kumAro! A teramA khaMDanA prayoga rUpI dasa phUla che. temAM prathama prayogamAM guru gautama- svAmIe bhagavAna pAse vezyAthI laIne anAkAra upayoga sudhInA 39 prazno rAkhyA hatA. tenA uttara bhagavAne vividha vijJAnayukta vistArathI vizleSaNa karIne darzAvyA che. kumAro ! ApaNA zarIramAM vyApelo AtmA to dhruva, asaMkhyAta pradezarUpa AtmakAyamAM ja rahelo che. temAMthI UThatI svataMtra paryAya, karmathI rojita thayelI vibhAvabhAvamAM joDAI navI kArpaNa 33
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ vargaNAone karmarUpe joDavA adhyavasAyanA drAvaNarUpa gama utpanna kare che. je jainadarzananI paribhASAmAM lezyA kahevAya che. jevA bhAvonI saMjJA thAya, tevA paramANu pudgala banIne Ave che. AtmAmAM UThatA bhAvo arUpI che, te bhAva lezyA che. tenA dvArA kheMcAIne AvatI pudgala vargaNAo tevA kalaranI banIne saMyojita thAya che, tene dravyalezyA kahe che. tenA dvArA kArmaNa vargaNAnA pudgalo AtmA sAthe baMdha pAmatAM ADatrIsa vastuo sarjAya che. sAta narakanA 84 lAkha narakAvAsomAM eka samayamAM eka, be, traNa thI laIne saMkhyAta asaMkhyAta, sva sthAnane yogya kApota, nIla, kRSNalezI nArakI jIvo utpanna thAya che. A rIte nArakInA AkAranuM phUla vividha prakArano parAga laIne pAMkhaDIo utpanna kare che. te pAMkhaDInuM varNana UMDANa bharyuM che. tyAMthI urtana ane sthita sthAna, nArakInA adhyavasAya rUpa jagata jANI levA jevuM che. bIjo prayoga devagatino che. devo cAra prakAranA hoya che. temAM bhavanapatidevone utpanna thavAnA sAta karoDa bahoMtera lAkha bhavano hoya che. temAM utpanna thAya tyAre eka samayamAM eka, be, traNathI laIne saMkhyAta-asaMkhyAta jIvo devarUpe utpanna thAya che. temAM tejo lezyA sahita cAra lezyA hoya che. devonI kApotAdi lezyA nArakInI jevI malina hotI nathI. te puSpanI parAga iSTa, sArI hoya che. vANavyaMtara devone utpanna thavAnA nagara hoya che, tenI saMkhyA asaMkhyAta lAkhanI che. jyotISI devone utpanna thavAnA vimAno asaMkhyAta lAkha hoya che. temAM utpanna thanAra jIvo mAtra tejo lezyAvALA hoya che. vaimAnika devonA vimAnonI saMkhyA 84,97,023 che. temAM utpanna thanArA jIvonI zubha lezyA traNa prakAranI hoya che. jemAM je lAbhe te pramANe kumAro ! tamAre smRtimAM rAkhavuM. teonI vizeSatA e hoya che ke deva bananAra jIvo napuMsaka vedI hotA nathI ane be devaloka paryaMta ja strIvedI hoya che, trIjA devalokathI upara mAtra puruSa veda ja hoya che. devo jevI rIte utpanna thAya che, tevI rIte teonuM urtana-cyavana thAya che. be devaloka sudhInA devo ekendriyamAM jAya che tenI vizeSamAM noMdha levI. trIjA prayoganI vAta ati sUkSma che. nArakAdi jIvo utpanna thAya tyAre kArmaNa kAyayoga dvArA jaladI sarvAMgathI oja AhAra grahaNa kare, zarIra taiyAra kare, indriyAdi rUpe pudgalonuM pariNamana kare ane tyAra pachI indriyo dvArA zabdAdi viSayono upabhoga kare kumAro ! ApaNe cothA prayoga mATe sAte ya naraka pRthvInA narakAvAsonI saMkhyA jANI lIdhI. sAtamI narakamAM phakata pAMca narakAvAsa che. te chaThThI narakanA narakAvAsa karatAM atyaMta moTA ati vistAra- vALA che. temAM adhika jIvo nathI. chaThThI narakamAM nAraka jIvono praveza cAlu che, tevo praveza tyAM cAlu raheto nathI. tyAMnA jIvo atyaMta bhAre karmI hoya che. tenI avagAhanA 500 dhanuSyanI hoya che. te jIvonA jJAnAvaraNIyAdi karmo vadhAre gADha baMdhAyelA hoya che. teo mahAkriyAvAna, mahAzravI hoya che. tenI apekSAe chaThThI narakanA nArakI, tenA karatA pAMcamI-cothI-trIjI-bIjI-pahelI narakanA nArakIo alpa kriyA, alpa AzravAdivALA hoya che. tyAMno sparza kaThora, uSNAdi hoya che. tyAMnI copAsamAM utpanna thayelA sthAvara jIvo paNa 34
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAkarmavALA, mahAkriyAvALA, mahAAzravavALA, mahAvedanAvALA hoya che. teno kula tera dvArathI vicAra karavAmAM Avyo che. A cothA prayoga rUpa phUlanuM varNana samajavA mATe tIvra buddhithI abhyAsa karavo joIe. kumAro ! pAMcamo prayoga AhAra saMbaMdhI che. cAre ya gatinA jIvone alpa ke bahu pramANamAM AhAra joIe che. koI citta kare to koI acitta kare ke mizra kare. vizeSa jANavA prajJApanA sUtranuM aThayAvIsamuM pada kholIne vAMcI levuM. kumAro ! A chaThThA prayogamAM nArakIthI laIne vaimAnika sudhInA sarva daMDakanA jIvo sAMtara ane niraMtara utpanna thAya che. eka jIva je jagyAe utpanna thaI jAya che, tyAra pachI bIjo jIva tyAM ja utpanna thAya che, tevI rIte niraMtara sAMtara janma-maraNa paNa kare che. jo ke adhyavasAyanA adhyavasAnanI vAto aneka che, tenuM vizeSa varNana ApaNe gAMgeya aNagAranA bhAMgAthI bhaNI gayA chIe. taduparAMta asurakumAranA camarendranI rAjadhAnInuM varNana tathA AvAsa krIDA karavAnuM sthAna kevuM che ? tenuM varNana vAMcavA lAyaka che. udAyana rAjAnA adhikArathI kumAro ! tamAre e jANavAnuM che ke sAruM karavA jatAM pAtra bhedanI apekSAe putrane pitA sAthe kevuM vera baMdhAya che ? ane te jIvana kema hArI jAya che, te gaMbhIratAthI vicAravuM. kumAro ! sAtamA prayogamAM AcAra-vicAra, uccAra viSayaka vijJAnanuM vizleSaNa karyuM che. A pudgala dravyanuM rasAyaNa traNa prakAre zabdarUpe, vicArarUpe, AcaraNarUpe jIvanA prayogathI pragaTa thAya che. te rasAyaNane prabhunI vANInA mAdhyamathI mANajo. A prayoga dvArA kumAroe maraNanA bheda-prabheda jANyA tyAre teo paMDita maraNe maravAnI bhAvanA karavA lAgyA. bhagavatI maiyA A bhAvita AtmAne kahe che ke he kumAro ! AyuSya karmanI sthitinA kSayarUpa maraNa hoya che. A karmane samajAvavA ja AThamA prayogamAM karma svarUpanI prarUpaNA karI che. te karmabaMdha,prakRti, pradeza, anubhAga ane sthitibaMdharUpe bAMdhavAmAM Ave che. tene prajJApanA sUtranA AdhAre samajavAno prayatna tamAre karavo. kumAro ! navamo prayoga sAdhaka dazAmAM jhulatA bhAvita AtmA aNagArane prApta thayelI labdhi viSeno che. labdhinI prApti apramata dazAmAM thAya che paraMtu labdhinA prayoga samaye pramattadazA hoya che. kutUhala vRttivALA sAdhakane mohanIya karmanA udayathI keyAghaDiyAthI laIne aneka rUpo banAvI, UDavAnI bhAvanAo, icchAo thAya che ane ghaNA rUpo banAve che. te aNagAra AlocanA kare to ja ArAdhaka thAya che, nahIM to virAdhaka thAya che. kumAro ! labdhi prApta thayA pachI jIravavI muzkela che ane prayogamAM mUkayA pachI prAyazcitta karavuM muzkela che, prAyazcitta karanAra sAdhakano ja mahimA jaina zAsanamAM gavAyo che. kumAro ! dasamo prayoga samuddAta viSeno che. kevaLI samuddAta sivAya cha samuddAtanuM varNana ahIM che. tenI vizeSa samajUtI prajJApanA sUtrathI jANI levI. A rIte teramA zatakanA dasa phUlanuM varNana thayuM. 35
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14 [bhagavatImaiyA] kumAro! A zatakamAM prayogarUpI dasa phUlo che, te paikInA prathama prayogamAM bhagavAne traNa vAta karI che. prathama vAta bhAvitAtmA aNagAranA adhyavasAya prathama devalokanA caramAMtanuM ullaMghana karI gayA hoya ane parama(pachInA) devalokane prApta thayA na hoya tevA bhAvamAM aNagAra mRtyu pAme to je prakAranI lezyA vartatI hoya tevA devonA sthAnamAM utpanna thAya che. bIjI vAta, utpanna thavAnI gati ati zIdhra hoya che. puruSanI koIpaNa kriyAmAM asaMkhyAta samaya jAya che jyAre jIvane utpanna thavAnI gati, ekathI laIne cAra samayanI hoya che. tevI ja rIte nirgatakALa paNa samajavo. trIjI vAta nArakIthI laIne vaimAnika parvatanA jIvo anaMtara, paraMpara utpanna thAya che, vigrahagati samApannaka anaMtara paraMpara anirgata hoya che. AvI sUma vAtonuM gahana tattva samajavA A uddezakane tamAre AtmasAt karavo. kumAro ! bIjA prayogamAM unmAdanuM nirUpaNa che. unmAda be prakArano hoya che. eka yakSAviSTa ane bIjo gADha mithyAtvamoha karmanA udayajanya. tenA bhedAnabheda jIvomAM kema thAya che, kone kevA prakArano unmAda hoya che? te jANavA jevI bInA che. bIjuM arihaMta paramAtmAnA mahAprasaMga upara indrAdi devo Ave che tyAre vividha prakAranI varSA varasAve che, te varSAdi pAMca divyonuM suMdara nirUpaNa A prayogamAM jANavA jevuM che. kumAro!trIjo prayoga keLavaNI viSeno che. keLavaNI pAmIne saMskArI banI zake tevA deva, manuSya ane tiryaMca paMcendriya jIvo hoya che. temAM paNa saMskArI ane mAyA rahita jIvo ja vinayadharmane apanAvI zake che. tevA vinaya saMpanna koNa koNa hoI zake tenI hArda bharelI, vinodapUrNa carcA A prayogamAM che. bhAvitAtmA aNagAranI vacce cAlanAra susaMskRta mahartuikadevadasa prakAranA vinayamAMthI zakya vinayano vyavahAra karyA pachI ja jAya che ane asaMskRta mithyAtvI deva vinaya karyA vinA aNagAronI vaccethI cAlyA jAya che. vinayanA dasa prakAramAMthI koNa keTalA prakArano vinaya kare che, te vAtathI vAkepha tamo thajo ane vinayI banajo. kamAro ! cotho prayoga paugalika jagatano che. pudgala dravya sAmAnyarUpe anaMta guNAtmaka varNa- -rasa-sparza yukta to hoya ja che paraMtu vizeSa bhAva paryAyarUpe bhUta, vartamAna ane bhaviSyakALanI vividha avasthAne prApta thAya che. bhUta, bhAvikALanI apekSAe tenI anaMtatA che paraMtu vartamAna kAla eka samayavartI hoya che. tethI eka samayanuM rUkSa sparzavALuM paramANu snigdha sparzavALuM bane che. sparza pariNAmathI cAra sparzavALA pudgalo kArmaNa vargaNA rUpe pariName che ane tenA saMyoge jIva ane ajIvanA dasa-dasa prakAranA pariNAma bane che. A pariNAma banne eka sAthe pariNamana pAmatA hovAthI te ja karma cetanadhArAnA adhyavasAya kahevAya che. A rIte jIva zuddha chatAM saMsArI banI paribhramaNa kare che. 36_
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ kumAro ! pAMcamo prayoga gahana che. jema vijJAnI lokoe voTara prapha kApaDathI siddha karI dekhADyuM che ke eka paNa pANInuM bindu mAnavane bhIMjavI zakatuM nathI.te to sthUla prayoga che paraMtu kudaratI prayoga vItarAga paramAtmAe kevaLajJAnathI jANIne darzAvyo che ke jIva audArika zarIra choDIne gayA pachI taijasa kArpaNa zarIra sAthe laIne jAya che agnikAyamAMthI pasAra thAya che to paNa te zarIra baLatuM nathI. temaja vaikriya zarIranA pula eTalA sUkSma ane zIghragativALA che ke tene paNa agni bALI zakatI nathI. phakta audArika zarIravALA jIvo bAdara agnikAyanA kSetramAMthI pasAra thAya to tene bALIne bhasmIbhUta karI nAMkhe che. kSetragata pugalone jIvoe karma pramANe iSTaniSTarUpe bhogavavA paDe che. evaMdevonI ullaMghana zakti ane bahAranA pudgalo laIne rodhaka tattvanuM ullaMghana kevI rIte kare che? A vArtAlApa ekAgracittathI vAMcIe chIe tyAre jinavANI pratye aho aho bhAva jAgI UThe che. kumAro! chaThTho prayoga jIvonA AhAra viSeno che. apUrNa AhArane vIcipudgalAhAra kahe che. pUrNarUpe kare che tene avIci dravyAhAra kahe che. jIvo je kSetramAM zarIra dhAraNa karI utpanna thayA hoya tene TakAvI rAkhavA pagalA levA paDe che. zIta ane uSNa sparzavALI nArakInI yoni che. AyuSya karmanA kAraNe narakamAM te jIvane rahevuM paDe che ane navA karma baMdha dvArA jJAnAvaraNIyAdi karmarUpe pugalo ekaThA kare che. A rIte badhA jIvo mATe jANavuM, taduparAMta devo divya pudgalane prApta kare che. tenAthI racAyelI indriyo tenA vaDe bhogavavA yogya bhogone bhogavavA mATe kevI divya zapyAnI racanA kare che. tenuM divya varNana A uddezaka svayaM tamane bodha karAvaze. bhagavatImaiyA-kumAro! sAtamo prayoga RNAnubaMdhaviSeno che. khuda bhagavAna gautamane uddezIne kahe che vira siTTosi me joyA ! he gautama! mAro tAro saMbaMdha cirasamayano purANo che mArA mohanAkAraNe tane mokSa prApta thato nathI. mArI samAna kevaLajJAna prApta thatuM nathI. prabhu khinna thayelA gautamane AzvAsana ApatuM saMbodhana kare che ane kahe che. soyamAM kiM paraM maraNA kAyassa bheyA io cuyA do vi tullA egaTThA avisesamaNANattA vissAmo maraNa bAda zarIranA tyAgapUrvaka A pratyakSa manuSya bhavamAMthI zruta thayelA ApaNe banne samAna jIvadravya zuddha svarUpI banIne, anaMta sukhavALA siddha kSetramAM sAthe rahezuM. tyAM mAruM ane tAruM darzana, jJAna samAna thaI jaze. A vAta sAMbhaLI gautama indrabhUti kevA pulakita hRdayavALA banI gayA haze. he kumAro ! guru ziSyano akhaMDa premamaya rasaprada saMvAda, ApaNane paNa rasataraboLa karI de che. gautama svAmIe potAno prabhu sAthe cira paricita purANo saMbaMdha jANyA pachI kAyAno bheda karavAnA utkaTAbhilASI banIne prabhu pAse, aNasaNa ArAdhaka aNagAra utpanna thAya tyAre tenI AhAra levAnI paddhati Asakti pUrvakanI hoya, tyAMthI laIne zuMkhalA baddha praznAvali prastuta karI che. prabhue javAba Apyo ke he gautama! saMthArAnA sAdhaka aNagAra skUla zarIranA tyAgI 37
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ banI, AhAra saMjJAno samULago nAza karavA saphaLa puruSArtha upADI rahyA hovA chatAMe sUkSma kArpaNa kAryamAM anAdinA paDelA saMjJAnA saMskArano nAza na karI zakavAnA kAraNe teone navo janma dhAraNa karavo paDe che, tyAre zarIranuM sarjana karavA Adatane AdhIna thaI te Asakti-mUcha-gRddhipUrvaka prathama samaye AturatAthI AhAra grahaNa kare che. kumAro! prabhue marmALA, saMdarbha bharelA AhAra saMbaMdhI tathA lavasattama devanA AyuSya pUrNa thavAnA kAraNa saMbaMdhI pratyutara ApIne samAdhAna karyuM che. rAgadveSanA mULa bIja baLe nahIM tyAM sudhI janma dhAraNa karavAnA bhAvo cAlu che, te vAMcI vicArI tame vicakSaNa banajo. kumAro ! AThamA prayogamAM lokAlokanA aMtaranuM pramANa, prathama naraka ane bIjI naraka vacce tathA sidhdhazilA sudhInA saMpUrNa lokanA AMtarAnuM gaNita darzAvyuM che. zAli Adi vRkSanA jIvo marIne kayAM utpanna thAya che, tenA vividha samAcAro, aMbAparivrAjaka, avyAbAdhadeva, indranI mastaka utAravAnI ane hatuM tema karI devAnI hastalAghavatA, jaMbhakadevanuM annane rasaprada ke rasarahita karavAnuM sAmarthya, tamone A prayogamAM jANavA maLaze. kumAro!navamA prayogamAM ghaNA sUkSma tattvo che jema ke bhAvitAtmA aNagAra potAnI arUpIkarma vezyAne(bhAva lezyAne) joI zakatA nathI paraMtu te ja aNagAra karma-lezyAthI yukta zarIra sahita AtmAne jANe che. vezyAnA pudgaladravya rUpI hovA chatAM tenA aMzo(spardhako) sUkSmAtisUkSma hovAthI cahyuagrAhaya hoya che. karma vezyAnA pulo prakAzitAdi bhAvavALA hoya che sUryano artha che zubha. sUrya caMdra, vageremAMthI nIkaLatA pudgalo paNa zubha che, pulono saMbaMdha sarva saMsArI jIvone hoya che, teo pula bhogavatA AtravedanA(sukhakAraka) ke anAtra vedanA(duHkha kAraka) vedanA vede che. vaikriya zarIra aneka hoya che chatAM bhASA eka hoya che, evuM aNagAranA sukhanI devaloka sAthenI tulanA vagere viSayonuM suMdara varNana A uddezakamAM che. - kumAro! kevaLI kevaLajJAna dvArA chadmasthane jANe che temaja siddha bhagavAnane paNa jANe che, kAraNa ke kevaLa jJAnano viSaya samasta lokAlokane jANavAno che. siddha siddhane paNa jANe che ane kevaLIne tathA dareka jIvAjIvane jANe che. siddhane bolavAnuM hotuM nathI. zarIradhArI kevaLI bhagavAnane koI prazna pUche tyAre teo javAba Ape che ane prazna na pUche to paNa teo bole che tathA temane zarIra che, tethI AMkha khola-baMdha kare che; hAtha-paganuM saMkocana-prasAraNa, vihArAdi kriyA kare che. teno vistAra A dasamA prayogathI tamAre samajavo. zataka-15 bhagavatImaiyA kumAro ! A zatakamAM prayogarUpa ekaja moTuM phUla che teno parAga vicitra prakArano che. tene bahu moTA kathAnuyogathI caritArtha karyo che. jJAnI paramAtmAnI karelI AzAtanA, jUTha-kapaTa karI paramAtmA na hovA chatAM potAne paramAtmA manAvanAranI dhammAcakkaDI tenuM hubahu varNana prabhu mahAvIrane ziSya tarIke maLelA gozAlakanA jIvana caritra dvArA karavAmAM AvyuM che. temAM AzAtanAnA saMskAra kyAM sudhI cAle (38
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ che teno bhAvi citAra prabhue Alekhyo che. prabhunA ziSya banI temanI pAsethI zikSA pAmI, vidyA meLavavAnI kaLA zikhI, prabhunI sAme ja zatru banI ajamAvI, tejalabdhi prabhune pradakSiNA karI pAchI pharI prayoga karanAramAM ja pravezI tyAre kaSNAnidhAna bhagavAne evo rahasyamaya upadeza Apyo ke gozAlakane aMta samaye samyak darzana thayuM, prAyazcitta karyuM ane saccAImAM DhaLatAM ja durgatimAMthI tenI sadgati sarajAI gaI ane bAramA devalokamAM sthAna pAmyo. - kumAro! bhagavAna mahAvIra upara choDelI tejolezyAnA yogAnuyogathI, ArogyavAna zarIramAM aghAti karmanA udaye, cha mahinA bAda maraDAnI vyAdhi utpanna thaI. tenuM auSadha siMhAaNagAranA mAdhyame thayuM. tadAkALe bhAgyavAna revatIe prabhu mATe koLApAka banAvyo hato ane bijorApAka gharamAM taiyAra hato. sAdhucaryA ahiMsAmaya hoya che. sAdhunA nimite banelo AhAra kalpAtIta puruSane paNa kalpato nathI. sAdhunA nAme thayelI hiMsAmAM sAdhune doSanuM kAraNa dekhAya che. tethI nirdoSa evA bijorApAkanA AhArathI prabhue Arogya prApta karyuM. prabhu pratye guNAnurAgI sarvAnubhUti ane sunakSatra munivaranuM bhaktithI ApeluM yogadAna kevI ArAdhanA karAve che, tenuM varNana paNa suMdara che. he kumAro!tame vAcana karazo tyAre tamArA romarAya kaMpArI anubhavaze ane AzAtanAthI tamane bacAvI leze. zataka-16 bhigavatI maiyA kumAro! A zatakanA prayogarUpa cauda phUla che. temAM prathama prayogamAM adhikaraNa ane adhikaraNI viSenuM jJAna che. je sAdhano je jIvonA zarIrathI banyA hoya ane te jIvo aviratipaNe mRtyu pAmyA hoya to adhikaraNInA rUpamAM tene pAMce ya kriyA lAgavAno saMbhava che. je sAdhano jIvone haNe te adhikaraNa ane haNanAra adhikaraNI kahevAya che. tenuM adbhuta rahasya A prayogamAM tamone jANavA maLaze. je karma baMdhAya che tenuM vedana saMsAramAM janma-maraNathI karavuM paDe che, tethI A bIjA prayogamAM jarA ane zokanuM varNana karyuM che. jene phakata zarIra maLyuM che te jarAnuM vedana kare che, jene mana maLyuM che te zokanuM vedana kare che ane jene banne maLyAM che te jarA- zoka bannenuM vedana kare che. kumAro! ahIM jarAno artha vRddhAvasthA nathI paraMtu jarAno artha duHkha che. A uddezakamAM avagrahanA prakAra, devo satya, sAvadha ke niravadya bhASA bole, jIva karma bAMdhe che ke ajIva bAMdhe che? vagerenuM varNana paNa che. kumAro ! trIjo prayoga be rIte vicArAyo che- pahelI vAta che ke eka karma prakRtinA baMdha samaye sAta-ATha karma baMdhAya che. eka prakRtinA vedana samaye ATha karmanuM vadana hoya che. mohanIyakarma nAza thAya tyAre sAta karmanuM vedana, cAra ghAtI karma nAza pAme tyAre cAra aghAti karmanuM vadana hoya che. karma prakRtinA baMdha, vedananI romAMcamaya vAto prabhue darzAvI che. te prajJApanA sUtramAMthI jANavI. 39
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjI vAta A rIte che. koI vaidha lobha lAlaca vinA dayA bhAvathI prerAIne dhyAna dharatAM chaThThanA pAraNe chaTTa karatAM sUryanI AtApanA letAM, kAyotsargamAM lIna munirAjanA nAkamAM masA joIne temane zAtA utpanna karavA, tene sUvaDAvI de ane masAnuM oparezana kare to he kumAro ! te vaida zAtAvedanIya sahitanuM zubha karmabAMdhe che ane munirAjane dhyAnathI vyuta thavuM paDe che, teTalI vAra phakta dharmamAM aMtarAya paDe che. bAkI koI bIjI kriyA lAgatI nathI. tevI rocaka vAta A uddezakamAM che. tenuM vAMcana tame karo. kumAro ! cothA prayogamAM nitya rUkSa-prAMta bhojI sarvavirati aNagAra evaM eka upavAsathI laIne colA paryaMtanA upavAsI mahAtmA tapa dvArA jeTalA karmono kSaya kare che, teTalA karmo nArakInA jIvo so varSathI laIne koTi varSamAM karmonA phaLanuM vedana kare to paNa nAza karI zakatA nathI. tenI tulanA vRddha yuvAna puruSanA daSTAMtathI darzAvI che. sarva viratino mahimA aparaMpAra che. tethI kumAro ! viratinA bhAva keLavazo. kumAro ! pAMcamA prayogamAM zakrarAje bhagavAnane ATha prazno karyA ane bhagavAne tenA jaDabesalAka javAbo ApyA. jaDa jagatamAM baMdhAyelA AtmAone kSaNe-kSaNe pudgalano sahAro levo paDe che. tevuM samAdhAna maLatAM prabhune vaMdaNA karI zakrarAja ravAnA thaI gayA. A dazya joi gautama svAmIe prabhune prazna pUchayo Aje zakrarAja kema jaladI ravAnA kema thayA? tenA javAbamAM prabhue gaMgadattano adhikAra kahyo. he kumAro ! A prayoga jANavA jevo che. tenA dvArA tame vinoda anubhavazo. kumAro ! chaThTho prayoga svapna viSeno che. svapna pAMca prakAranA che. bhagavAna mahAvIranA dasa svapna evaM ghrANendriya grAhya gaMdhanA pudgalo baMdha svarUpe pakaDAya che, tenI Azcaryajanya ghaTanA A uddezakathI tamAre jANavI. kumAro ! sAtamA prayogamAM sAkAra nirAkAra upayogayukta cetanAnA vyApArano vistAra che. tene ApaNe prajJApanA sUtranA padathI evaM A uddezakathI vAMcI vimarza karazuM. kumAro ! lokasvarUpanuM nirUpaNa AThamA prayogamAM che. cha dravya pota-potAnA svabhAvamAM rahIne paNa parasparanA deza-pradezanA saMbaMdhamAM Ave che, tenI rocaka vAta A uddezakamAM bharI paDI che tathA jIvanI kriyA, pauddagalikakriyA; paramANu vagere lokanI bahAra alokamAM kema jaI zakatA nathI; ityAdi vAto A uddezakamAMthI dhArI levI. kumAro ! vairocana balIndrarAjanI sudharmA sabhA baligraMcA nagarI vagerenuM varNana navamA prayogamAM darzAvyuM che. dasamo prayoga avadhijJAna viSeno che. tenI vyAkhyA prajJApanA sUtrathI jANI levI. agiyAramo prayoga bhavanapati dvIpakumArono, bAramo prayoga udadhikumAra teramo dizAkumAra ane caudamo stanitakumAra viSeno che. AhAra, ucchavAsa-nizvAsa eka sarakhA hotA nathI. teonI lezyA Rddhi AdinuM tulanAtmaka varNana jANavA jevuM che ane smRtimAM rAkhI levuM Avazyaka che. 40
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-17 [bhagavatImaiyA] kumAro! A zataka khaMDamAM sattara prayoga rU5 phUlo che. te ekathI eka caDhiyAtA sUmavicAraNIya prayoga che. pahelA prayogamAM koNika rAjAnA be hAthI, udAyI ane bhUtAnaMdanA bhUtakALanA bhava ane bhaviSyamAM mAnava thaIne mokSa prApta karaze, taviSayaka vArtAlApa che. tADavRkSAdihalAvanArane traNa cAra-pAMcakriyAsthAnanAMbaMdha kvI rIte thAya che, tenuM sUkSma gaNita ajAyabI bhareluM che. kamAro ! bIjA prayogamAM prANAtipAtAdi aDhAra prakAranA pApathI virata thayelA pratyAkhyAnI jIvane cAritra dharmamAM sthita kahyA che. pratyAkhyAna na karanArA jIvo adharmamAM sthita hoya che ane saMyatAsaMyata jIvadharmAdharmamAM sthita hoya che. jIva dharma-adharma-dharmAdharmanA svarUpamAM ramaNatA kare che, te dharmo jIvanA bhAvadharma arUpI hovAthI temAM suvA, besavA, ALoTavAnI kriyA karI zakAtI nathI. prabhu pharamAve che ke paulika kriyA pula upara ja thaI zake che. arUpI ajIva ane jIva to pota-potAnA dharmamAM sthita rahe che. paramAM AvI koI kriyA karI zakAtI nathI. A prayogathI jANavA maLe che ke saMsArI jIva zarIradhArI hovA chatAM ane jaDa cetana eka kSetre rahevA chatAM bannenA dharmo judA che. kumAro! vaikriya labdhithI yukta jIvo tathA deva arUpI padArthonI vidurvaNA karI zakatA nathI. rUpI padArthonI vikuNA paNa prayogasA pudgala dvArA ja thaI zake che. A viSaya A prayogamAM tamane jANavA jovA maLaze. kumAro!trIjA prayogamAM zailezI avasthAne prApta aNagAra jarA ya kaMpita thatAM nathI teomAM kaMpana dekhAya to te paraprayogathI ja saMbhave paNa Atmapradezo kaMpita thatAM ja nathI. zuddhAtmA niSkapa che. kaMpananI kriyA nArakIthI laIne vaimAnika devomAM thAya che. kumAro ! zuddha svarUpa kevuM hoya tenI jhAMkhI A prayogamAM jANavA maLe che. azuddha dazAnuM varNana cheka jIvanA AtmapradezomAM para prayogathI thatAM AMdolana dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvathI, bhavathI sarjAtA zarIra, indriya ane yoga calanArUpe kriyAnvita bane che. saMvega, nirveda, guonI- sAdharmabaMdhuonI sevA, pAponI AlocanAdi, zruta sahAyatA tathA kaSAyAdinA pratyAkhyAna karI potAmAM lIna bane, jJAna, darzana, cAritra saMpannatAne hastagata kare, parISahAdine sahana kare ityAdi vRtti keLave to ja mokSanuM phaLa pAmI zake che. A rIte ejana-kaMpana, calanA, saMvegAdi bhAvonuM varNana A uddezakathI jANavuM joIe. kumAro ! kriyA mAtra saMsArI jIvonA rAgAdi bhAvonA sparzathI thAya che, tyAra pachI ja karma bane che. te pApa rUpa thaIne phaLa arpe che. tenA phaLa paNa AtmakRta hoya che. pote ja potAthI baMdhAya che, karmanuM phaLa pote ja bhogave che. sukha-duHkha koI ApI zakatuM nathI, ane laI paNa zakatuM nathI. tenA saMbaMdhI A cotho prayoga vicAraNIya che. kumAro ! AtmakRta karelA karmanA phaLa be prakAre vedAya che. sukha rUpe ane duHkha rUpe.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAMta sukha rUpe indriyanA sukhanuM vedana karanAra indronI sudharmAsabhA, izAnendra vagerenA bhogano ThAThamATha tame A pAMcamA prayogathI jANajo. priyakumAro! chaThThAthI sattara sudhInA nava prayoga ekendriya jIvonI mAraNAMtika samudyAta dvArA utpatti teonI vezyA ane samAna AhArAdijANavA tamAre prayatna karavo. evaMbhavanapati devo viSe paNa AgaLa carcA karazuM. sattaramA zatakanA sattara uddezakanA prayoga saMkSiptamAM kahyA have vistArathI jANavA utsukatA pragaTa karI tame svayaM te vAMcajo. zataka-18 bhagavatI maiyA AnaMda bhAve bolyA- kumAro ! aDhAramA zatakanA prayogarUpa dasa phUla che. temAM prathama prayoga vyAkaraNa viSeno che. jIva ekavacana ane bahuvacanathI aprathama che ane siddha prathama hoya che, saMsArI jIvo aprathama hoya che. A rIte covIsa daMDakanA jIvo upara AhAraka-anAhArakAdi dvAro dvArA prathama koNa ane aprathama koNa, carama ane acarama koNa te svayaM vAMcIne mArI pAse tamAre prastuta karavAnA che. kumAroe kahyuM- maiyA! yAda rAkhavAno ame prayatna karazuM. kumAro ! ekadA prabhu bahuputrika udhAnamAM samosaryA, zakrarAja darzana karavA AvyA, batrIsabaddha nATaka dekhADyA. temano Agalo bhava kArtika zeThano hato. te daDha samakitI hatA. eka hajAra ATha sAdharmika baMdhunI sAthe dIkSA grahaNa karI. temanuM jIvana manoramya sucAru hatuM. tenuM varNana A bIjA prayogamAM vAMcavAthI anero lAbha tamane thaze. kumAro!trIjo prayoga jaTila che. mArkadI putra aNagAre prabhune jijJAsApUrvaka pUchayuMkApotalezI pRthvI, pANI, vanaspati marIne manuSya bhava dhAraNa karI mokSa pAmI zake? prabhue hA kahI. te vAta mAkaMdI aNagAre aneka aNagArone kahI. teone A vAta magajamAM ThasI nahIM. tyAre prabhu pAse AvI samAdhAna karyuM ane mAkaMdIputra aNagArane khamatakhAmaNA karyA, A kSamA mAgavAnI anokhI rIte prabhue darzAvI che. taduparAMta mAkaMdIputra aNagAre prabhu pAse aneka praznonI hAramALA upasthita karI prabhue sAdI-saraLa bhASAmAM javAbo ApyA che. he kumAro ! te bahu-bahuvicAraNIya che. kamAro ! cothA prayogamAM jIvanA paribhogamAM 18 pApa, pAMca sthAvara ane bAdara zarIra, A 24 dravyo Ave che ane 18 pApasthAnanI virati, dharmAstikAya Adi cAra arUpI dravya, paramANu pudgala ane zelezI avasthAne prApta aNagAra te 24 dravyo jIvanA paribhogamAM AvatA nathI. yumonI vAta, jIvarAzI kayA yugmamAM Ave tenuM varNana che. aMdhakavahni jIvo, alpa AyuvALA ane utkRSTa AyuvALA hoya che, te vAta tamAre A uddezakathI jANI levI. kumAro! pAMcamA prayogamAM paulika skaMdhanA banelA avayavone vibhUSita karavA devo AbhUSaNo dhAraNa kare che. devone divya ane manohara dekhAvuM che ane te sAmagrI devone puNyanA yoge maLe che. A prayogamAM asurakumAra bhavanapati devothI vArtAlApa cAlu thAya che. 42
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautama svAmIno prazna che ke prabhu ! deva janme tyAre divya lAge che ke janmyA pachI AbhUSaNa alaMkAra paheryA pachI vadhAre suMdara lAge che? bhagavAne kahyuM gautama ! AbhUSaNone dhAraNa karanAra devo manahara dekhAya che. taduparAMta bhArekarmI, haLukarmI, mahAvedanAvALA, alpa vedanAvALA jIvonuM kathana A prayogamAM che. vATe vaheto jIva je gatimAM javAno hoya tenA nAmakaraNathI saMbodhAya che. cAre ya jAtinA devomAM jo mithyAdaSTi vikurvaNA kare to vakra rUpa bane ane samakitI jIva jevuM rUpa icche tevuM ja banAvI zake che. samyak dRSTi jIva jyAM jAya tyAM tenuM mahAtmya aneruM mahAmUlu hoya che te vAta he kumAro ! tamAre bhUlavI na joIe. kumAro ! chaThThA prayogamAM paudgalika dharmanuM varNana che. nizcaya daSTithI pratyeka padArthamAM pAMce ya rasa, pAMce ya varNa, be gaMdha, cAra sparza hoya che. vyavahAramAM ApaNane je mukhya dekhAya teno svIkAra karIe chIe, jema ke- bhramara kALo, popaTa lIlo, majIThI lAla, haLadara pILI ane zaMkha sapheda vagerenuM varNana A prayogamAM samajI levuM. kumAro ! sAtamA prayogamAM vividha viSayonuM varNana che. anyatIrthikonI mAnyatA evI che ke yakSAviSTa kevaLI be prakAranI bhASA bole che--satya ane asatya. tenuM khaMDana karIne paramAtmAe satya hakIkata rajU karI che. kevaLI kyAre ya asatya bolatA nathI. tenA zarIramAM yakSa praveza karato nathI. kevaLI satya ane vyavahAra bhASAno ja prayoga kare che. upadhi, parigraha, praNidhAna vagerenuM varNana, madruka zramaNopAsakanI jJAna saMpannatA, anyatIrthikonI samasyAnuM samAdhAna ane prabhunA zrImukhe prazaMsA pAmela daDha zradghAvAnanuM dhyAna A prayogamAM che. temaja mahardika devonI saMgrAma viSenI zakti, tathA devo karmAMzo keTalA varSe khapAve che, te viSenI marmajJa carcA A uddezakamAM che. kumAro ! AThamA prayogamAM akaSAyI aNagAra upayoga sahita cAlatAM hoya ane paga nIce nAnA jIvo kacarAI jAya to paNa airyApathikI kriyA lAge che tevA anya tIrthikonA praznonA sacoTa javAba ApI anya tIrthikone niruttara karanAra gautamasvAmInuM abhivAdana bhagavAne karI dhanyavAda ApyA tenuM vivaraNa tathA chadmastha jIvonuM jANavA jovAnuM sAmarthya vagere varNana vAMcavAnI he kumAro ! tamone khUba majhA paDI jaze. kumAro ! navamA prayogamAM cAre ya gatinA jIvonI bhavya dravya5NAnI vyAkhyA che. teo bhavya dravya kema kahevAya, tenI sthiti keTalI hoya ityAdi varNana prajJAzIla banI vAMcIne vicAravA yogya che. kumAro ! dasamA prayogamAM bhAvitAtmA aNagArane prApta thayelI labdhinA yogathI teo talavAranI dhAra upara astrAnI dhAra upara UbhA rahI zake che. teonuM te dhAra chedana-bhedana karI zakatI nathI tevI tAkAta labdhimAM hoya che. tevo camatkAra aNagAra kyAre ya karatAM nathI chatAM ya te labdhinuM sAmarthya darzAvyuM che. vAyukAya, paramANu pudgala be pradezathI laIne anaMta pradezI skaMdha Adi koNa konAthI 43
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyApta, spaSTa thAya, tenuM varNana A prayogamAM che. ekadA bhagavAna mahAvIra vANijya gAmamAM padhAryA. te gAmamAM vidvAna paMDita somila brAhmaNa rahetA hatA. teo zaMkAnuM samAdhAna karavA ane mukhyatve prabhune parAsta karavA mATe ziSyo sahita prabhu pAse AvyA ane yAtrA-cApanIya zuM che vagere vAta samajavA, maryakArI prazno pUchyA, samAdhAna pAmyA, sAcA zramaNopAsaka banI gayA. te caritra vAMcIne vicArIne, he kumAro! tamArI zramaNopAsakanI paryAyanirmaLa banAvI ane zraddhA majabUta banAvI AgaLa pragati karo, have AgaLa avasare jozuM. zataka-19 [bhagavatI maiyA kumAro! A zataka khaMDanAM prayogarUpa daza phUla che. prathama vezyA viSeno ane bIjo garbha viSeno prayoga che. tene prajJApanA sUtra dvArA samajavAno che. pRthvIno prayoga trIjo che. tenA zarIranI racanA, avagAhanAdi aneka dvAro dvArA varNana karyuM che. tenI kAyA keTalI nAnI che tenA mATe cakravartInI dAsInuM daSTAMta upasthita karyuM che. baLavAna, yuvAna dAsI eka zilA upara pRthvInA pIMDane ekavIsa vAra vATe, pIse tyAre temAMthI keTalAka jIvo jIvavA mATe AbAda rIte chaTakI jAya che, bacI jAya che ane je vaTAI jAya che tenuM duHkha samajAvavA jarjarita vRddha manuSyanI upara koI yuvAna jorathI prahAra kare tyAre te vRddha puruSane je duHkha thAya che; tenAthI aneka gaNuM duHkha pRthvInA jIvone pIsavAthI thAya che tethI kumAro ! te jIvonI dayA avazya pALavI joIe. cothAthI navamA prayogamAM nArakInA jIvo moTA AzravavALA, moTI kriyAvALA hoya che ane teo mahAvedanA bhogave che, chatAMya teonI alpa nirjarA thAya che. A varNana samajavA gautama svAmIe soLa prazna upasthita karyA che. tenI vyAkhyA vaimAnika devo sudhI jANavI. nArakInI carama vedanAnA prakAra vividha daSTikoNathI vicArI rahasyanuM uddaghATana karyuM che. dvIpa, samudra, bhavanapati devonA bhavana, vANavyaMtara devonA nagaro, jyotiSI devonA ane vaimAnika devonA vimAnanuM varNana hRdayagata karavuM. kumAro! jIvanI grahaNa karelI kArmaNa vargaNAo dvArA indriyanI racanA, karmanI racanA, bhASA Adi yoganI racanA, zarIra saMsthAnanI racanA, saMjJAdi vagerenI racanA vidhi A prayogomAM darzAvI che. vANavyaMtara devonA samAna AhAra viSenI vyAkhyA, A uddezakamAM jANavA yogya bInA che. tame tenuM avagAhana karazo. zataka-20 [bhagavatI maiyA] kumAro ! A vIsamA zataka khaMDanA prayogarU5 dasa phUla che. temAM pahelA prayogamAM vItarAge jJAna karAvyuM che ke A vizvamAM kaMdamULanA jIvo sAthe maLIne audArika zarIra banAve che, bAkInA sarva jIvo pota potAnuM svataMtra audArIka zarIra banAve che ane te jIvonA AhAra paNa alaga-alaga hoya che. te jIvo jyAM utpanna thAya tyAM pahelAM AhAra paryApti nAmakarmanA udaye AhAra grahaNa kare pachI e ja sAmagrIthI zarIra paryAtinuM nirmANa pariNamana thAya che. A rIte jene jeTalI paryAti maLe te pramANe kAryavAhInI vyavasthA hoya che. 44
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ temAM vezyAdinI prApti keTalI hoya che te 33 bolono vistAra vicAravA jevo che. bIjA prayogamAM AkAza dravyanuM varNana che. AkAza sarva dravyano AdhAra che ema upacArathI kahevAya che. temAM dharmAstikAyAdi dravyonuM avagAhana, dharma-adharmanI vyAkhyA ane paMcAstikAyanA ghaNA abhivacano che, te jANavA yogya che. trIjA prayogamAM prANAtipAtAdinI virati vagere jIva sivAya koI karI zakatuM nathI, jIva ja karma bAMdhe che. temAMja utthAna Adi dharmo vase che, tenuM pariNAma vibhAvarUpamAM varNAdi audArikAdi zarIra, saMjJA cakSudarzanAdi utpanna thAya che. A che saMsArIjIvonI karma jagatane utpanna karavAnI khUbI. kumAro!cothA prayogamAM zarIramAM indriyono upacaya thAya che. tenuM prajJApanA sutramAMthI vizeSa jJAna karavuM. pAMcamA prayogamAM paramANuthI laIne anaMta pradeza skaMdhamAM rahelA varNAdinA aneka prakAranA bhAMgAnuM vItarAge digdarzana karAvyuM che. kumAro! jIva ratnaprabhAdipRthvIkAyamAMthI pRthvIkAya rUpe mAraNAMtika samughAta karIne utpanna thAya che, tenuM AbehUba varNana A chaThThA prayogamAM tamane jANavA maLaze. kumAro! sAtamA prayogamAM baMdhanA traNa prakAra darzAvyA che, te A pramANe che (1) jIva prayoga baMdha (2) anaMtarabaMdha (3) paraMparabaMdha. A traNe ya baMdhamAM nArakIthI laIne vaimAnika devo sudhInuM kathana karI baMdha pADavAnI rIta darzAvI che. jJAnAvaraNAdi ATha karma, strIvedAdirUpa zarIranA AkAra prakAra darzAvI, AhAra- saMjJAdinuM tathA kRSNAdi lezyAnuM, traNa daSTinuM, jJAnAnnAnAdinuM jJAna karAvyuM che. tenA vaDe jIvo vaibhAvikabhAvono vaibhava bhogave che. kumAro ! AThamA prayogamAM pAMca bharata, pAMca airAvata, pAMca mahAvideha, te karma bhUminA kSetramAM utpanna thayelA tIrthakaronuM varNana, utsarpiNI-avasarpiNImAM kAlika zrutano viccheda kyAre thAya tenuM varNana che. navamA, dasamA, agiyAramA, bAramAM, teramA, caudamA, paMdaramAM tIrthakaronA kALamAM vacce-vacce kAlikazrutano viccheda thayo che. bAkInA tIrthakaronA zAsanakALamAM kAlika zrutano viccheda thayo nathI. khAsa samajavAnuM e che ke daSTivAda zratano viccheda dareka jinAMtarAmAM thAya che. tethI ja to dareka tIrthakaro tIrthanI sthApanA kare ane gaNadharo sUtranI racanA kare che. jinavANImAM tattvo to eka sarakhA ja hoya che. pUrvagatazruta prabhu mahAvIra pachI eka hajAra varSa sudhI rahyuM, taduparAMta A prayogamAM pravacana-pravacanI, tIrthakara-tIrtha zuM kahevAya tenuM varNana tamane jANavA maLaze. navamA prayogamAM jaMghAcAraNa-vidyAcAraNa aNagAra, mAnava hovA chatAM devonI jema potAnI cAraNa labdhithI AkAzamAM gamana karI maMdara-meruparvata, mAnuSottara parvata ane naMdIzvara dvIpa sudhI jAya che. teo vidyAno prayoga karyA pachI AlocanA na kare to virAdhaka kahevAya vagerenuM varNana sUkSma dRSTithI karavAmAM AvyuM che. te tamArI prajJAmAM vaNI levA jevuM che. dazamAM prayogamAM sopakramanirUpakrama AyuSya kone kahevAya te hakIkata A uddezakamAMthI trIvedAdipa zarIramAM nuM tathA kRSNAdi lezvAna che. tenA vaDe jIvo 45
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAMcI--jANI levI. zataka--21 [bhagavatI maiyA] kumAro ! A zataka khaMDanA prayogarUpa 80 phUla che. tenA AThavarga che (1) zAli, (2) kalAya, (3) aLasI, (4) vAMsa, (5) ikSu, ( ) darbha, (7) abhra, (8) tulasI. ATha vargamAMthI eka ekanA dasa-dasa bheda- mULa, kaMda, skaMdha, chAla, zAkhA, prazAkhA, kUMpaLa,patra,phUla, phaLa, bIja, vagerenA jIvo kyAMthI AvIne utpanna thAya che, tenI avagAhanA, lezyA, saMjJAdiviSenI carcA karavAmAM AvI che. A vanaspatimAM jIvo anaMtavAra janma maraNa kare che. tamAre tenuM vAMcana karI manana karavuM. zataka--rara [bhagavatI maiyA] kumAro ! A khaMDanA prayogarUpa 60 phUla che. eka bIjavALA ane bahu bIjavALA phaLo. tenA aneka nAmo ApavAmAM AvyAM che. jANavA jevI hakIkata e che ke, mULa, kaMda, skaMdha, chAla ane zAkhA A pAMcamAM devo kyAre ya janma letA nathI. bAkInA pAMca bhedamAM prazAkhA-kUMpaLo, patra, phUla, phaLa, bIjamAM devo janma dhAraNa kare che, te jIvone cAra lezyA hoya che. manuSya, tiryaMca vanaspatimAM janmadhAraNa kare che, tene traNa lezyA hoya che. teonI avagAhanA, AyuSya vividha prakAranuM hoya che. A rIte pratyeka vanaspatinA bheda-prabheda jANI smRtimAM dhAraNa karavA. zataka 23 [bhagavatI maiyA] kumAro ! A zataka khaMDamAM pAMca varganA prayogarUpa 50 phUla che. temAM prAyaH nigoda-kaMdamULa sAdhAraNa zarIranuM varNana che. tenA Azraye pratyeka zarIravALA paNa jIvo pAMdaDArUpe hoya che. tethI sUtrakAra kahe che temAM jIvo saMkhyAtA-asaMkhyAtA ane anaMta hoya che. A jIvonA vibhAgamAM koI devo utpanna thatA nathI mATe A vanaspatimAM tiryaMca ane manuSya be gatinA, jIvo utpanna thAya che. te jIvone traNa lezyA hoya che. moTI kAyAmAMthI jIva AvI AvI nAnakaDIkAyAmAM pUrAI jAya che ane niraMtara duHkha bhogave che. kumAro ! te jIvonI dayA tamAre khAsa pALavI joIe. pUrNa rIte A jIvonI dayA to phakta aNagAra sarvavirati saMta ja pALI zake che. [bhagavatI maiyA] kumAro ! tame zramaNopAsakanI upAsanAmAM barAbara yogya thaI gayA cho. A prayogarUpa puSpomAM rahelA rasAyaNanuM pAna karavA have tamAre jaladI kaTTibaddha banavuM joIe arthAt samaya pAkI gayo che dIkSA dhAraNa karo. A parAganuM pAna bhikSurUpa bhramara ja karI zake che. kumAro H- hA maiyA ! amArI upara ApazrIno anaMto upakAra che. tamArA prayoga sAMbhaLI ame kRtArtha banI gayA chIe. ame viSaya-kaSAyamAMthI nIkaLavAno prayatna karazuM. tema kahI praNAma karInesAMtatA devI pAse AvyA. temanAM caraNomAM namaskAra karI sAcA aNagAra banavAnI 46
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ AjJA mAMgI. sAMtatA devIe kahyuM, tathAstu! AjJA maLatA ja teo apramatta dazAmAM jhUlatA tyAga vairAgyapUrvaka sarvavirati mahAtmA aNagAra banI gayA. ahamanA mArge AgaLa vadhavA lAgyA. zAnti-zAnti-zAnti. AbhAra : sAdhuvAdaH dhanyavAda: prastuta Agama zrI bhagavatI sUtranA A cothA bhAganA anuvAdikA tathA sahasaMpAdikA amArA suziSyA Do. sAdhvI AratIbAI ma. che. jemaNe anuvAda svAdhyAya karavAno je puruSArtha upADyo te ghaNo ghaNo prazaMsanIya che. huM temanI kadara karuM chuM, dhanyavAda ApI bhUrI bhUrI prazaMsA karuM chuM ane zubha kAmanA karatAM kahuM chuM ke tame AgamanuM UMDuM avalokana karI, arihaMta banI javA nibaMdha saMyama yAtrAnuM nirvahana karatA raho. e ja maMgala bhAvanA karuM chuM. prastuta AgamanA rahasyone khullA karI aNamolo abhigama preSita karanAra mahAupakArI goMDala gaccha ziromaNi, parama dArzanika, amArA Agama kAryane protsAhita karI AzIrvAdanI varSA varasAvanArA gurudeva zrI jayaMtIlAlajI ma.sA. no ananya bhAve AbhAra mAnuM chuM ane zatakoTI sAdara bhAve praNipAta namaskAra karuM chuM. zraddheya, preraka, mArgadarzaka jemanA pasAye triloka munino yoga prApta thayo che, tevA vANIbhUSaNa pU.girIza gurudevano sahRdayatApUrvaka AbhAra mAnI vaMdana karuM chuM. A Agamane suzobhita banAvanAra, suMdara hArdanA bhAva bharI alaMkRta karanAra, mULa pAThanuM saMzodhana karI vyavasthita karanAra, Agama manISI pU. trilokamunivaryane mArI zatakoTI vaMdanA pAThavuM chuM. Agama zAstranI dareka kAryavAhImAM sakuzalA utsAhadharA sAthvIrA uSAbAI ma. evaM Agama avagAhana karAvanAra sahayogI sAdhvIratnA hasumatI, vIramatI sahita sAdhvIvRMdane anekazaH dhanyavAda ApuM chuM. satata prayatnazIla, aneka AgamonuM avagAhana karIne anuvAdanI kAyApalaTa karI, Agamane sarala, sumadhura, saMmArjita karanAra, zabdArtha-bhAvArtha ane vivecananuM saMtulana jALavI rAkhanAra, bhagIratha kAryanA yazasvI sAdhvI ratnA mamaziSyA-praziSyA saha saMpAdikA DaoN. sAdhvI zrI AratI evaM sAdhvIzrI subodhikAne abhinaMdana sahita sAdara dhanyavAda ApuM chuM. zramaNopAsaka mukuMdabhAI pArekha, maNibhAI zAha, jayavaMtabhAI zAha kumArI bhAnubahena pArekha evaM dhIrUbhAIne dhanyavAda. paramAgama pratye avihaDa bhaktibhAva rAkhanAra guruprANa phAunDezananA mAnad sabhya bhAmAzA zrIyuta ramaNikabhAI, Agama prakAzana karavAnA aDaga bhekhadhArI, daDha saMkalpI, tapasvinI mAtA vijyAbahena tathA bhakti sabhara hRdayI pitA mANekacaMdabhAI zeThanA suputra, narabaMkA, royalapArka sthA. moTA saMghanA pramukha caMdrakAntabhAI zeTha tathA kAryAnvita sarva sabhyagaNo, kAryakartAo, mudraNa karanAra nehalabhAI, temanA pitAzrI hasamukhabhAI tathA sahayogI kAryakaro, AgamanA zrutAdhAra ane anya dAnadAtA mahAnubhAvo 47
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ vagerene abhinaMdana sAthe sAdhuvAda ApuM chuM. AgamanA anuvAda, saMzodhana, saMpAdanamAM upayogI thayelA pUrva prakAzita AgamonA prakAzakone sAdhuvAda. Agama avagAhana karavAmAM upayoganI zUnyatAthI kaMIka zabdo, akSaro, pAThamAM azudghi rahI javA pAmI hoya, vItarAga vANI viruddha lakhAyuM, vaMcAyuM hoya to trividha micchAmi dukkaDaM ApuM chuM. priya pAThako ! tamo Agama vAMco tyAre kaMIka azudghi rahI javA pAmI hoya to tenI noMdha karI amane mokalavA prayatna karazo. namAmi savva nikhALa | svamAmi savvanIvALuM / vItarAga vacana viruddha lakhAyuM hoya to mAgu punaH punaH kSamApanA, maMgalamaitrI pramoda bhAvamAM vaho sahu, evI karuM chuM vijJApanA 48 parama pU. saumyamUrti aMbAbAI ma.sa.nA suziSyA - AryAlIlama.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdana anubhava Do. sAdhvI AratI tathA sAdhvI subodhikA dIpakanI jyotane akhaMDa jalatI rAkhavA samaye-samaye temAM snehanuM siMcana jarUrI bane che. bhagavAna mahAvIra svAmIe zrutajJAnanI jalatI jyota caturvidha saMghane ApI che. je jyota hajAro varSa sudhI sAdhakonA Atmapatha, mokSamArga para prakAza pAtharatI raheze. prAraMbhamAM smRtinA sathavAre guru-ziSya paraMparAthI vahana thatI A zruta jyotane vAcanAo dvArA, kAla prabhAve smRtinI maMdatA anubhavAtA lipibaddha karAvavA dvArA ane tatpazcAtuM mudraNayuga zarU thatAM A zrutajJAnane mudrita karAvavA dvArA sneha siMcana thatuM rahyuM che. guruprANa Agama batrIsI prakAzananuM A kArya paNa zrutajJAnanI akhaMDa jyotane sneha siMcavAnuM ja eka kArya che. eka subhaga paLe A kArya zarU thayuM. guruNI maiyA pU. lIlamabAI ma. e saMpAdananI javAbadArI svIkArI ane sonAmAM sugaMdha bhaLe tema saMpAdana kAryamAM AgamajJa Agama manISI pU. trilokamuni ma.sA.no suyoga sAMpaDyo ane aneka vidha abhigraho sAthe teozrI saMpAdana kAryamAM lIna banI gayA. amArI zaktine AgamamAM joDavA ja sahasaMpAdikA rUpe teoe amArI varaNI karI. sahasaMpAdananA A kArya dvArA ame Agama sevA, zruta sevAno yatkiMcit lAbha pAmyA chIe, te amAruM parama saubhAgya che. saMskRta TIkA(vRttio) AgamanA anya aneka saMskaraNono AdhAra laI cArTa, koSTako, AkRtio dvArA AgamanA gujarAtI anuvAdane lokabhogya banAvavA ame sahu puruSArthazIla banyA. amArA sahiyArA A saMpAdana kArya daramyAna koI prazna uThe ke koI zaMkA jAge tyAre amo cAre ya sAthe maLI tenuM samAdhAna meLavIe chIe. jema ke zataka 14//10mAM vidhAna che. koI aNagAra anazanapUrvaka AyuSyapUrNa karI devAdi bhavane prApta kare tyAre prAraMbhanA samayamAM mUcchita gRddha ane Asakti pUrvaka AhAra grahaNa kare che ane pachI Asakti Adi rahita thaI AhAra grahaNa kare che. ahIM prazna thAya ke anazana ArAdhake to Asaktine maMda karI hoya to prathama kSaNe AsaktipUrvaka AhAra kema grahaNa kare? ane pazcAtu Asakti maMda thAya, tema kema bane? ame samAdhAna meLavyuM A vidhAna sarva jIvo mATe hovA chatAM anazana dhAraka aNagArane laI prazna 49
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUchavAnuM kAraNa e che ke anazana ArAdhake jo mokanIya karma kSaya karyuM hoya to te mokSe ja jAya. mokanIya karma saMpUrNa kSaya na thavAthI te devAdi gatimAM jAya ane tyAM mokanIyAdi karmanA kAraNe ja zarIra banAvavA AhAra grahaNa karavo paDe che. mokanIya karmanA udayanI upasthitimAM AhArAdi sarva kArya Asakita vRddhivALA ja kahevAya che. ahIM oja AhAranI vAta che. kavalAhAra ke skUla AhAranI vAta nathI. utpattinA prathama samaye nUtana zarIra banAvavA AhAra(zarIra yogya pudgalo)zIghra grahaNa kare che ane tatpazcAt paryAptio pUrNa thaI jatAM pudgala grahaNa kArya maMda thaI jAya che. A sUtramAM Asakti vagereno artha zIghra grahaNa ane Asakti rahitano artha maMda grahaNa karavAno che. upalakSaNathI A vidhAna sarva jIvo mATe lAgu paDe che. zataka 16/5 /1mAM vidhAna che devo bolavuM, cAlavuM Adi sarva kriyA bAhya pudgalone grahaNa karIne ja karI zake che. sthAnAMgasUtra sthAna-3/1/2(peja.149)mAM bAhya pudgalo grahaNa karyA vinA vikriyA-vibhUSA karavAnuM vidhAna che. A parasparanA virodhane dUra karavA vicAraNA karI ane aMte samAdhAna meLavyuM ke sthAnAMga sUtramAM vyavahArathI kathana che ane ahIM bhagavatI sUtramAM nizcayathI kathana che. hAtha vagere halAvavA, sUvA vageremAM sthUla daSTi e koI pudgala grahaNa karavA paDatA nathI paraMtu sUkSma daSTie samaye-samaye kAyavargaNA--zarIra yogya pudgalo grahaNa thatAM rahe che ane te pudgalo grahaNa karyA vinA eka paNa kriyA saMbhave nahIM. Ama bhinna-bhinna apekSAe virodhI lAgatA baMne kathanamAM virodha raheto nathI. zataka 17/6/2mAM mAraNAMtika samuddAtamAM deza samuddAta ane sarva samuddAta A be bhedonuM kathana che. temAM deza samAtamAM to Atmapradezo zarIramAMthI bahAra utpattisthAna sudhI phelAya che, tethI tene samuddAta kahevuM, ucita ane sahaja sugamya che. paraMtu sarva samuddAtamAM AyuSyapUrNa thatAM AtmAnuM sarvAtmapradeza sAthe zarIra choDIne nIkaLI javuM, tene sarva samuddAta kahela che, temAM samuddAtanuM lakSaNa Tita thatuM nathI to tene . samuddAta / kema kahevAya ? A praznanI vicAraNA karatAM anya Agamo tarapha daSTipAta karatAM jaNAyuM ke prajJApanA pada-3mAM kaSAya samuddAtanA alpabahutvamAM savvasthovA nIva aSAya samueALa samohayA sUtra pATha che- akaSAya samuddAtanA jIvo sarvathI thoDA che. ahIM samuddhAta rahita sarva akaSAyI jIvo(manuSyo) mATe samuddAta zabdano prayoga thayo che. te ja rIte uvavAI sUtramAM kevaLI bhagavAnanA mRtyu mATe 'maraNa samuddhAta' zabda prayoga che. mAraNAMtika samuddAta 6 guNasthAna sudhI ja hoya, 50
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevaLI bhagavAnane maraNa samudyAta na hoya paraMtu samuddaghAtamAM Atmapradeza bahAra nIkaLe che tema AyuSya pUrNa thatAM sarvAtma pradezo zarIra choDI bahAra nIkaLI jAya che. Atmapradeza bahAra nIkaLavAnI sAmyatAnA kAraNe prajJApanApada-36mAM ane aupapAtika sUtramAM samudyAta zabdano prayoga thayo che. prastutamAM paNa te ja rIte sarva Atmapradezo sAthe nIkaLatA, jIvanA maraNa mATe sarva samudyAta zabdano prayoga karavAmAM Avyo che. AvA saMpAdana kArya mATe mananI ekAgratA joIe ane te mATe ekAMta Avazyaka bane che. guruNI maiyA pU. vIramatIbAI ma. samAja saMparkanA anuSThAno, vyavahAro potAnA zire laI, amane tevA vyavahArathI nivRtta rAkhI eka prakAre Agama prakAzananI sevAja karI rahyA che. te sAthe saMpAdana kAma karatAM thAkIe tyAre jema koI yaMtra thAke, ghasAro lAge tyAre UMjaNa pUravAmAM Ave tema amArA utsAhamAM UMjaNa pUravAnuM kAma teozrI karI rahyA che. prAMte amArA Agama saMpAdana kAryamAM pratyakSa-parokSa sarva upakArIo sAthe amArA janmadAtA saMskAradAtA mAtA-pitAnA upakArane smaraNamAM lAvI teone amArA kAryanA yazabhAgI banAvIe chIe. sadA RNI mAta-sAta caMpAbena-zAmaLajIbhAI karyuM tame susaMskAronuM siMcana, anaMta upakArI o tapasamrATa gurudeva zrI! ApyuM aNamoluM saMyama jIvana zaraNu zuM pU. mukta-lIlama gussIzrI kholyA Ape divya jJAnarUpa nayana devagudharmanI maLe evI kRpA zruta AratIe karuM kaSAyonuM zamana. sadA RNI mAtatAta lalitAbena-popaTabhAI karyuM tame susaMskAronuM siMcana, anaMta upakArI o tapasamrATa gurudeva zrI ! ApyuM aNamoluM saMyama jIvana zaraNu grahyuM pU. mukta-lIlama-vIra gussIzrI kholyA Ape divya jJAnarUpa nayana devagudharmanI maLe evI kRpA zruta subodhe karuM kaSAyonuM zamana. 51
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuvAdikAnI kalame - DaoN. sAdhvI zrI AratIbAI ma. koIpaNa kaThina kAmane saphaLatApUrvaka pUrNa karavA mATe samarpaNabhAva eka mAtra sAdhana che. jema jema A mahattama AgamanuM anuvAdakArya AgaLa vadhatuM gayuM tema tema jinezvara paramAtmA prati A satkAryanA preraka zraddhAsiMdhu pU. gurudeva prati samarpaNabhAva vadhato gayo ane kArya sahajatAthI AgaLa vadhatuM gayuM. zrI bhagavatI sUtra bhAga-4mAM zataka 13 thI 23no samAveza thAya che. temAM dravyAnuyoganI pradhAnatA che tema chatAM gozAlakanuM sAdhata vistRta jIvana caritra bhagavAna mahAvIrano sAdhanAkAla ane tyAra pachInI aitihAsika paristhitine pragaTa kare che. A bhAgamAM prAyaH cAra gatinA jIvo viSayaka vividha dRSTikoNathI praznottara che. dizA, dizAnuM udagamasthAna, loka, lokasaMsthAna, lokanA madhyabhAga vagere viSayono samAveza thayo hovA chatAM pradhAnatA jIvatattvanI che. pAThako saMsArI jIvanI vividha avasthAone jANI karmanA khelane samajI vairAgyabhAva pragaTa karI zake che. prastuta saMskaraNa : bhagavatI sUtranA aneka saMskaraNa upalabdha hovA chatAM gujarAtI bhASIone lakSamAM laIne na ati vistRta, na ati saMkSipta, tevA vivecana saha prastuta saMskaraNa taiyAra thayuM che. jemAM mULapATha, kaThina zabdArtha, bhAvArtha, viSayAnusAra zIrSako, viSayAnusAra vivecana ApyuM che. viSayabodhanI sugamatA, kaThina viSayonI saraLatA ane spaSTatA mATe AvazyaktAnusAra cArTa taiyAra karyA che. je svAdhyAyIo mATe atyaMta upayogI che. kathAnakonA prAraMbhamAM te kathAno saMkSipta paricaya Apyo che. jethI vAcako kathAnA sArabhAgane zIdhra prApta karI zake che. aMte saMpUrNa bhagavatI sUtranA viziSTa viSayonI anukramaNikA banAvI tenuM viSaya pramANe saMkalana karyuM che. A rIte aneka prakAre A vizALakAya sUtrarAjanA viSayane mArA kSayopazama anusAra saraLa ane spaSTa banAvavAno prayatna karyo che. je janajananA tattvabodhanuM kAraNa ane AcAra vizuddhinuM preraka banI zakaze te nirvivAda che. 52
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatIsUtranI vizALatAne lakSamAM laIne tenuM pAMca bhAgamAM vibhAjana karyuM che. jemAM bhAga-1mAM zataka 1 thI 4, bhAga-2 mAM zataka 5 thI 7, bhAga-3mAM zataka-8 thI 12, bhAga-4mAM zataka-13 thI 23, bhAga-pamAM zataka-24 thI 41no samAveza karyo che. zruta paraMparAne akSaNa banAvavAnA pUrvAcAryonA prakRSTa prayatnomAM prastuta saMskaraNa nakkara kaDInuM kAma karI rahyuM che. prastuta saMskaraNamAM AdhArabhUta graMtho - prastuta saMskaraNamAM mULapAThamAM sailAnA dvArA prakAzita zrI bhagavatI sUtrane AdhArabhUta tarIke svIkAryuM che. tema ja aneka sthAne yuvAcArya mahAprajJajI kRta zrI bhagavatI sUtra aMga suttANi khaMDa-2 tathA 'mahAvIra jaina vidyAlayanA bhagavatI sUtra'nA AdhAre pAThanuM saMzodhana karyuM che. bhAvArtha ane vivecanamAM navAMgI TIkAkAra zrI abhayadevasUri kRta saMskRta TIkA, zrI becaradAsajI kRta bhagavatI sUtra, sailAnA-bhagavatI sUtra,yuvAcArya zrI madhukaramuni kRta bhagavatI sUtra, pU. ghAsIlAlajI ma.sA. kRta bhagavatI sUtra, Agama divAkara pU. janaka muni ma. sA. lekhita bhagavatI upakrama, Agama manISI pU. triloka muni ma.sA. lekhita jainAgama navanIta bhAga-7ne AdhArabhUta banAvyA che. AbhAra darzana -A umadAkAryanA udbhavanuM prabaLa nimitta prAtaH smaraNIya upakArI gurudeva pU. zrI prANalAlajI ma.sA. nuM janma zatAbdI varSa che. jemanI ujjavaLa paraMparA rUpa jina zAsanamAM sthAna pAmyA, AgamanuM jJAna pAmyA, jIvana jIvavAnuM vijJAna pAmyA, tevA anaMta upakArI guruvaryonI upakAra smRti nimitte anAdinI aratine dUra karI, akhaMDa rati-AnaMdane prApta karavA A vizALa AyojananuM nirmANa thayuM che. A Ayojanane pUrNa karavA mukhyatayA pU. mukta-lIlama guNI saha temanA parivAranA sAdhvIjIo potAnuM yogadAna ApI rahyA che. Aje guru prANa Agama batrIsInuM ekavIsamuM puSpa prakAzita thaI rahyuM che. A pAvana prasaMge sahu prathama Agama srota sama carama tIrthakara bhagavAna mahAvIra svAmI, sUtra saMkalanakartA zrI sudharmAsvAmI, AgamalipibaddhakartA pUrvadhara zrI devardhvigaNi kSamAzramaNane hRdaya paTa para sthApita karI zraddhApUrvaka natamastake vaMdana karuM chuM. jeNe Agama sAhityane pravAhita karyuM, tevA AcArya bhagavaMto tathA mama zraddhAmUrti pU. jayamANeka-prANa-gusvara prati zraddhAbhAva pragaTa karuM chuM. tema ja anaMta upakArI pU. tapasvI gurudeva! zrI bhagavatI sUtranA prakAzana samaye Apa smRti paTa para padhAro cho, ApanA pAvana sAMnidhyamAM Ape be be vAra - 53
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtranI vAcanA karAvI ane te ja Agama anuvAdanuM sadbhAgya mane prApta thayuM. pAradaSTA evA Ape bhAvinA bhAvane jANIne ja kadAca A prakAranuM Ayojana karyuM hoya tema vartamAne pratIta thAya che. A vizALakAya graMthanuM Alekhana te mArI buddhi ane zaktinI bahAranI vAta che, tema chatAM te kArya sahaja, saraLa, sarasa rIte nirvine pUrNa thayuM che, te ApanI ja kRpAnuM ananya pariNAma che. jeoe potAnA gahana ciMtana-manana pUrvaka "zrI bhagavatI sUtranA gUDhAtmaka bhAvonI jhAMkhI' dvArA keTalAya rahasyone udghATita karyA che tevA gacchaziromaNi pUjyapAda zrI jayaMtamuni ma.sA.nI jJAna garimA ane guNagrAhI daSTi te ja amAruM gaurava che. A pavitra paLe vANIbhUSaNa pU.girIza muni ma.sA.nA pAvana caraNomAM bhAvavaMdana karuM chuM. A AyojananA pAyAnA paththara sama, Agama bhekhadhArI pU. trilokamuni ma.sA. jeo Agama saMpAdana kAryanI pUrNatA mATe tapArAdhanA sahita apramattabhAve, akhaMDapaNe kArya karI rahyA che. temanI Agamaca ane kArya karavAno utsAha amArA utsAhane vadhAre che. temaNe potAnI tIkSNa prajJAthI A AgamanuM saMzodhana karyuM che. yuvAsaMta pU. namramuni ma.sA. temAM Avazyaka sUcano karyA che. mArA anaMta upakArI guNIdevA pUjyavarA pU. mukatAbAI ma. e apAra vAtsalya vahAvI mArA kAryane vadhAvyuM che. jene jinavANI prati atUTa zraddhA ane gusvaryo prati ananya bhaktibhAva che, jenA tanamAM, manamAM ane romeromamAM anaMta upakArI pUjya zrI prANalAlajI ma.sA.nA nAmathI prAraMbhAyela kArya zIghratayA pUrNa karavAnI eka ja lagana che, kAryanI pUrNatA mATe keTalAya kaThinatama niyamo saha jeo zruta sevAmAM samarpita thaI gayA che, teTaluM ja nahIM teozrIno amArA para paDato kRpA pUrNa daSTipAta amArI urjAne paNa jAgRta kare che, zaktine puSTa banAve che ane kArya karavA mATe preraka bane che, tevA mukhya saMpAdikA mama jIvana naiyAnA sukAnI, guNImaiyA pU. lIlamabAI ma.e mArA lekhananuM zuddhikaraNa karyu che. A mahAkAryanA udbhavikA amArA vaDIla gurubhaginI pU.uSAbAIma, temaja mama saMyamI jIvananA sahayoginI gurubhaginI pU. vIramatibAI ma. Adi sarva upakArIo prati huM kRtajJatAno bhAva pragaTa karuM chuM. mama sahacAriNI sAdhvI subodhikAe potAnI AgavI sUjha-bUjhathI saha saMpAdananI pharaja adA karI che. ama gurukulavAsI pU. biMdubAI ma. Adi sarva satIjIo mArI saphaLatAnA sahayogI che. 54
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI royala pArka sthA. jaina moTA saMgha tathA zrI guruprANa phAunDezananA pramukha ane sakriya kAryakartA zrIyuta caMdrakAMtabhAI zeTha vagere A virATa kAryane vegavaMtu banAvavA puruSArtha karI zrutasevAno anokho lAbha laI rahyA che. AgamajJAna pradAtA pUjayavarono che anaMta upakAra, bhagavad bhAvo pragaTAvavA jinavANIno karuM chuM satkAra. vizvamAM guru "prANa'no vartI rahyo che sadA jaya jayakAra sahabhAgI banyA muja kAryamAM sahuno karuM chuM RNa svIkAra mArI alpabuddhi sAmarthya ane maMda kSayopazame zrI bhagavatI sUtranA gaMbhIra bhAvonA rahasyone huM samajI na zakI houM ane zrutalekhanamAM bhagavadvANInI koI paNa prakAre AzAtanA thaI hoya to paMca parameSThI bhagavaMtonI sAkSIe micchAmi dukkaDaM. aMte.." gaNipiTakanuM gaurava che tuM mA bhagavatI, sudharmAnuM saMkalana sUtra che tuM mA bhagavatI, gautamano jijJAsA sota che tuM mA bhagavatI, bhavyajanono aMtastoSa che tuM mA bhagavatI, aharniza vaMdana ho tujane mA bhagavatI, muja aMtaHstrota pravAhita karaje mA bhagavatI, muja saMyama dhananuM rakSaNa karaje mA bhagavatI, muja bhagavad bhAvone pragaTAvaje tuM mA bhagavatI pU. mukta-lIlamaguruNInA suziSyA sAdhvI AratI. | 55
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama 1 2 3 4 5 7 8 2 10 11 12-13 x 2 0 15 16 17 18 21-28 29-32 32 asvAdhyAya zAstranA mULapATha saMbaMdhI viSaya AkAzasaMbaMdhI dasa asvAdhyAya AkAzamAMthI moTo tAro kharato dekhAya digdAha-koI dizAmAM Aga jevuM dekhAya akAlamAM meghagarjanA thAya [varSARtu sivAya] akAlamAM vIjaLI camake [varSARtu sivAya] AkAzamAM ghoragarjanA ane kaDAkA thAya zuklapakSanI 1, 2, 3nI rAtri AkAzamAM vIjaLI vagerethI yakSanuM cihna dekhAya karA paDe dhummasa AkAza dhULa-rajathI AcchAdita thAya audArika zarIra saMbaMdhI dasa asvAdhyAya tiryaMca, manuSyanA hADakAM baLyA, dhovAyA vinA hoya, tiryaMcanA lohI, mAMsa 60 hAtha, manuSyanA 100 hAtha [phUTelA IMDA hoya to traNa prahara] maLa-mUtranI durgaMdha Ave athavA dekhAya smazAna bhUmi [100 hAthanI najIka hoya] caMdragrahaNa--khaMDa/pUrNa sUryagrahaNa-khaMDa/pUrNa rAjAnuM avasAna thAya te nagarImAM yuddhasthAnanI nikaTa upAzrayamAM paMcendriyanuM kalevara cAra mahotsava-cAra pratipadA aSADha, Aso, kArataka ane caitranI pUrNimA ane tyAra pachInI ekama savAra, sAMja, madhyAhna ane ardharAtri. asvAdhyAya kAla 56 eka prahara jyAM sudhI rahe tyAM sudhI be prahara eka prahara ATha prahara eka prahara jyAM sudhI dekhAya tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI 12 varSa dekhAya tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI 8/12 prahara 12/16 prahara navA rAjA thAya tyAM sudhI yuddha cAle tyAM sudhI jyAM sudhI hoya tyAM sudhI saMpUrNa divasa-rAtri eka muhUrta [noMdha :- paraMparA anusAra bhAdaravA suda pUnama ane vada ekamanA divase paNa asvAdhyAya manAya che. tenI gaNanA karatAM 34 asvAdhyAya thAya che.]
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra zrI zrI bhagavatI sUtra 4 tho lAgavAnI zrI zrI ba sUtra zrI bhagavatI zrI bhagavatI sUtra zrI bhagavada zrI bhagavatI zrI bhagavatI zrI bhagavatI sUtra zrI lagaka sUtra zrI bhagavatI zrI bhagavatI sUtra zrI bhagavatI sUtra zrI la cUMTa gaNadhara racita pAMcamuM aMga bhAga-4 ja zataka : 13 thI 23 zrI bhagavatI sUtra zrI bhagavatI sUtra zrI zrI lI sUtra zrI lagavatI sUtra zrI sUtra zrI bhagavatI sUtra sUtra zrI bhagavatI sUtra zrI / si. mULapATha, bhAvArtha, vivecana, pariziSTa zrI bhagavatI sa lagavatI sUtra N anuvAdikA ma AratIbAI A kAlikasUtra che. tenA mULapAThano svAdhyAya divasa ane rAtrinA pahelA tathA cothA praharamAM thaI zake che.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-13 zataka-13 | je paricaya je A zatakamAM daza uddezako che. temAM vividha viSayo A pramANe cheprathama uddezakamAM sAta narakaputhvImAMthI ratnaprabhAdi naraka pRthvInA narakAvAsonI saMkhyA, vistAra Adi 39 praznottara temaja utpatti, udvartanA, samyagudaSTi, mithyASTi, vezyA parivartana Adi viSayonuM vizada vizleSaNa che. bIja udezakamAM cAra prakAranA devo, tenA AvAso, vezyA, darzana, jJAna Adi aneka prakAre deva viSayaka pratipAdana che. trIjA udezakamAM prajJApanA sutranA atidezapUrvaka nairayikonI utpatti samaye AhAra, zarIrotpatti, lomAhArAdi dvArA pugala grahaNa, indriyAdi rUpe pariNamana, zabdAdi viSayonA upayoga dvArA paricAraNA ane vividha rUponI vikuvarNA AdinuM nirUpaNa che. cothA udezakamAM sAta naraka pRthvIno ullekha karIne tenA narakAvAsonI saMkhyA, vizALatA, vistAra, AkAzAMtara, praveza, saMkIrNatA-vyApakatA, alpakarmatA-mahAkarmatA, alpakriyA-mahAkriyA, alpAzravamahAzrava, alpavedanA-mahAvedanA, alpaRddhi-mahARddhi, alpati-mahAdhuti ityAdi tera dvAronI apekSAe viSayonuM pratipAdana che. aMte traNe lokanA kSetranI apekSAe alpabadutvanuM nirUpaNa che. pAMcamA uddezakamAM nairayikonA AhAra saMbaMdhI pratipAdana che. chaThThA udezakamAM covIsa daMDakonI sAntara-niraMtara utpatti-udvartanA saMbaMdhI nirUpaNa, amaracaMcA AvAsanuM svarUpa, camarendranA AvAsa ane tyAra pachI udAyana nareza ane abhIcikumAranA jIvana vRttAMtanuM varNana che. sAtamA uddezakamAM bhASA, mana, kAyA AdinA prakAra, svarUpa tathA AtmAthI tenI bhinnatA-abhinnatAnuM varNana che. aMte maraNanA bheda-prabheda, svarUpa AdinuM pratipAdana che. AThamA uddezakamAM prajJApanA sUtranA atidezapUrvaka ATha mUlakarma prakRtio, tenuM svarUpa, baMdha, sthiti AdinuM varNana che. navamA uddezakamAM vividha daSTAMto dvArA bhAvitAtmA aNagAranuM labdhisAmarthya ane vaikriya-zaktinuM pratipAdana che. dazamA udezakamAM - prajJApanA sUtranA atidezapUrvaka chadmasthonA cha samudyAtonuM svarUpa tathA tenA prayojananuM pratipAdana che. A rIte prastuta zatakamAM AtmAnI vividha avasthAonI vividha daSTikoNathI vicAraNA karavAmAM AvI che.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-4 zataka-13: uddezaka-1 je saMkSipta sAra je A uddezakamAM sAta narakamAM (1) utpanna thanArA (2) mRtyu pAmanArA(maranArA) ane (3) tyAM rahenArA jIvo viSayaka vividha praznottara che ane aMte vezyA pariNamana saMbaMdhI saMkSepamAM praznottara che. * jIva jyAre koI paNa sthAnamAM utpanna thAya tyAre te sthAnane anurUpa yogyatA hovI jarUrI che. sUtrakAre te yogyatA upapAta, parimANa (utpatti saMkhyA), vezyA-1, pakSa-2, saMjJI-2, bhavI-2, jJAna-3, ajJAna-3, darzana-3, saMjJA-4, veda-3, kaSAya-4, indriya-5, noindriya-1, yoga-3, upayoga-2, ityAdi 39 praznottara dvArA spaSTa karI che. * pahelI narakamAM 30 lAkha, bIjI narakamAM 25 lAkha, trIjI narakamAM 15 lAkha, cothI narakamAM 10 lAkha, pAMcamI narakamAM traNa lAkha, chaThThI narakamAM eka lAkhamAM pAMca ochA-99,995(navANuM hajAra navaso paMcANuM) ane sAtamI narakamAM pAMca narakAvAsa che. temAM keTalAka saMkhyAta yojana ane keTalAka asaMkhyAta yojana vistRta che. temAM kramazaH saMkhyAta ane asaMkhyAta nairayiko utpanna thAya che. * pahelI-bIjI narakamAM kApotalezI, trIjI narakamAM kApota ane nIlalezI, cothI narakamAM nIla lezI, pAMcamI narakamAM nIla ane kRSNa lezI, chaThThI narakamAM kRSNalezI, sAtamI narakamAM mahAkRSNalezI jIvo utpanna thAya che. * prathama narakamAM cakSudarzanI, strIveda, puruSaveda, pAMca indriya, manoyoga ane vacanayoga sahita jIvonI utpatti thatI nathI. cakSudarzana Adi uparokta bhAvo paryAptAvasthAmAM ja hoya che. utpanna thanAra pratyeka nArakI pahelAM aparyApta hoya che ane pachI paryApta thAya che. narakamAM tathA prakAranA svabhAvanA kAraNe strIveda ane puruSaveda nathI. tethI nArako ekAMta napuMsakavedI hoya che. zeSa kRSNapAkSika-zuklapAkSika Adi 28 bola sahita jIvanI utpatti thAya che. te bola aparyApta jIvo mATe saMbhavita che. * asaMjJI jIvo prathama narakamAM ja utpanna thAya che. tethI tyAra pachInI narakamAM asaMzI jIvono niSedha karatAM 27 bola sahita utpatti darzAvI che. * sAtamI narakamAM ekAMta mithyAtvI jIvonI ja utpatti thAya che, tethI teone traNa jJAna hotA nathI; A rIte ukta 27mAM traNa bAda karatAM 24 bola sahita jIvanI utpatti thAya che. * prathama cha narakamAM samakitI ane mithyAtvI baMne prakAranA jIvo utpanna thAya che. sAtamI narakamAM ekAMta mithyAtvI jIvonI utpatti thAya che. utpatti ke mRtyu samaye koI paNa jIvane mizradaSTi hotI nathI. ke narakagatimAMthI nIkaLIne anyatra utpanna thavuM tene udvartanA kahe che. parabhavanA prathama samaye udvartanA thAya che. tenA saMbaMdhamAM paNa 39 praznottara che. jIva jyAM utpanna thAya che tyAM 39 bolamAMthI keTalAka bola sAthe laIne parabhavamAM jAya che.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-13: uddezaka-1 * prathama traNa narakamAMthI jIva 28 bola sahita nIkaLe che. pUrvokata 39 bolamAMthI (1) udvartana parimANa- temAM jaghanya eka,be,traNa, utkRSTa saMkhyAta nArakonuM udvartana thAya che. zeSa 38 bolamAMthI asaMzI vibhaMgajJAna, cakSudarzana, pAMca indriya, manoyoga ane vacanayoga, A daza bolane choDIne zeSa 28 bola sahita jIva nIkaLe che. nArako marIne asaMjJImAM utpanna thatA nathI. temaja narakamAMthI koI paNa jIva virbhAgajJAna laIne nIkaLatA nathI, tethI teno niSedha karyo che. nArako marIne strI, puruSa ke napuMsaka traNe veda prApta karI zake che tethI teno niSedha karyo nathI. zeSa kathana utpattinI samAna che. * cothI, pAMcamI ane chaThThI narakamAMthI jIva ra6 bola sahita nIkaLe che. pUrvokta 28 bolamAMthI avadhijJAna ane avadhidarzanane choDIne jIvo A traNa narakamAMthI nIkaLe che. prathamanI traNa narakamAMthI nIkaLatA je jIva tIrthakaranI padavI athavA koI viziSTa padavI pAmavAnA hoya to te jIva avadhijJAna-darzana sahita nIkaLe che. tethI tyAra pachInI narakamAMthI avadhijJAna darzana laIne nIkaLavAno niSedha karyo che. * sAtamI narakamAMthI nIkaLatA jIva ekAMta mithyAtvI hoya che. temAM mati, zrutajJAna paNa hotuM nathI, mAtra ajJAna ja hoya che. tethI pUrvokta 26 bolamAMthI be jJAna nIkaLatAM 24 bola zeSa rahe che. zeSa kathana utpattinI samAna che. * vATe vahetA samayane bAda karatAM, zeSa samayagata jIvo sthAna sthita(vidyamAna) kahevAya che. sAte narakamAM vidyamAna jIvonI Rddhi viSayaka 49 praznottara che. 39 prazno pUrvavat che ane anaMtaropapannaka, paraMparopapannaka, anaMtarAvagADha, paraMparAvagADha, anaMtarAhAraka, paraMparAhAraka, anaMtaraparyAptaka, paraMparaparyAptaka, carama ane acarama, A daza bolane umeratA 49 prazno thAya che. * prathama narakamAM asaMjJI tathA mAna, mAyA ane lobhakaSAyI, noindriyopayukta, anaMtaropapatraka, anaMtarAvagADha anaMtarAhAraka, anaMtara paryAptaka jIvo kayAreka hoya ane kayAreka hotA nathI. asaMjJI jIvo prathama narakamAM utpanna thAya tyAre aparyAptAvasthAmAM te asaMjJI rahe che, tyAra pachI saMjJI thaI jAya che. tethI utpattinA virahakAlamAM asaMjJIno abhAva hoya che. te uparAMta anaMtaropapannaka Adi bola paNa virahakAlamAM hotA nathI. nArakomAM krodha kaSAyI jIvo haMmezAM hoya che. mAna, mAyA ane lobha kaSAyI jIvo haMmezAM hotA nathI. tethI te bolamAM vikalpa che. strIvedI ane puruSavedI jIvo narakamAM hotA nathI ane zeSa bolanI sattA haMmezAM hoya che. * bIjIthI sAtamI narakamAM asaMjJI jIvo hotA nathI. zeSa sarva kathana prathama narakanI samAna che. sAtamI narakamAM utpatti ke maraNa samaye jIvo ekAMta mithyAtvI hovA chatAM tenA jIvanakALa daramyAna keTalAka jIvo samyagadarzana prApta karI zake che tethI sthAnasthita jIvomAM samyagudarzana ane traNa jJAnanuM grahaNa karyuM che. * bhAva lezyA te Atma pariNAma svarUpa che, temAM parivartana thayA kare che paraMtu jIvane je bhavamAM utpanna thavAnuM che tene yogya bhAva lezyA mRtyu samaye avazya AvI jAya che. kRSNalezI Adi koI paNa lezyAnA pariNAmavALo jIva lezyAnA pariNAmAMtarane pAmIne kApotalezI thaIne ratnaprabhA pRthvImAM utpanna thaI zake che. A rIte jIva sthAnane yogya lezyA aMta samaye pAmIne te sthAnamAM utpanna thaI zake che. A rIte A uddezakamAM nairayika jIvanA AtmapariNAmonI yogyatAne vizeSa prakAre spaSTa karI che.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-4 zataka-13: uddezaka-1 pRthvI uddezakonAM nAma:|1| puDhavI deva-maNaMtara, puDhavI AhArameva uvavAe / bhAsA kamma aNagAre, keyAghaDiyA samugghAe // gAthArtha teramA zatakanA daza uddezaka che, tenA nAma A rIte che- (1) pRthvI (2) deva (3) anantara (4) pRthvI (5) AhAra (6) upapAta (7) bhASA (8) karma (9) aNagAramAM keyAghaTikA ane (10) samudyAta vivecana : prastuta gAthAmAM mukhya athavA AdyaviSayanA AdhAre A zatakanA uddezakonAM nAma sUcita karyA che. 2ydavIH-sAta narakapRthvImAM utpanna thatA, mRtyu pAmatA ane te sthAnamAM sthitajIvIviSayaka pratipAdana hovAthI prathama uddezakanuM nAma "pRthvI" che. rahevA-cAra jAtinAdevInI utpatti AdiviSayaka prarUpaNA hovAthI bIjA uddezakanuM nAma deva' che. rUmAMta2:-narayikonAanaMtarAhAraviSayakaatidezAtmakakathana hovAthI trIjAuddezakanuM nAma 'anaMtara" 4puDhavI -narakAvAsonAvistAranI taratamatAAdiviSayonuM pratipAdana che, tema chatAM prathama praznapRthvI viSayaka hovAthI cothA uddezakanuM nAma "pRthvI" che. "AhAra-nairayikonA AhAraviSayaka atidezAtmaka kathanahovAthI pAMcamAuddezakanuM nAma AhAra che. 6 3 vApa:- prAraMbhamAM nairayikanI sAntara-niraMtara utpatti viSayaka prazno hovAthI chaThThA uddezakanuM nAma upapAta-utpatti che. 7mAsI:-prathama praznabhASAviSayaka hovAthI sAtamAuddezakanuM nAma 'bhASA che. 8 nda-karmaprakRtiviSayakaatidezAtmaka varNana hovAthI AThamA uddezakanuM nAma karma che. agara:-aNagAranIlaeNkriyazaktiviSayakaprarUpaNAhovAthInavamAuddezakanuM nAma 'aNagAra che. 10samuthAra:-chAghasthikasamuddaghAtanuMnirUpaNahovAthIdazamAuddezakanuM nAma "samuddaghAta'che.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-17 : deza -1 narakamRthvI, narakAvAsonI saMkhyA ane vistAra: 2 rAyagihe jAvaevaM vayAsI-kaiNaM bhaMte ! puDhavIo paNNattAo? goyamA !satta puDhavIo paNNattAo,tajahA-rayaNappabhA jaavahesttmaa| bhAvArtha - prazna- rAjagRha nagaramAM gautama svAmIe A pramANe pUchyuM- he bhagavan! naraka pRthvIo 2ii cha? uttara- gautama! na24 pRthvImo sAta cha, yathA- 2tnaprabhA yAvat avaHsaptama pRthvI. | 3 imIseNaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe kevaiyA NirayAvAsasayasahassA paNNattA? goyamA !tIsaMNirayAvAsasayasahassA pnnnnttaa| teNaM bhaMte ! kiM saMkhejjavitthaDA,asaMkhejjavitthaDA? goyamA ! saMkhejjavitthaDA vi asaMkhejjavitthaDA vi| zArtha:-saMkhejja vitthaDA-saMdhyeya vistRta asaMkhejja vitthaDA-masaMdhyeya vistRta. bhAvArtha:-pra-magavan ! AratnaprabhA pRthvImA 24 na2vAsa cha ? 612-3 gautama! trIsa lAkha narakAvAsa che. prazra- bhagavana! zaMtanavAsasaMdhyAta yonavistRta asaMNyAta yonavistRta cha? uttara- he gautama ! te saMkhyAta yojana vistRta paNa che ane asaMkhyAta yojana vistRta paNa che. prathama narakanA narakAvAsomAM utpatti AdiH| 4 imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe NirayAvAsasayasahassesusaMkhejjavitthaDesuNaraesaegasamaeNaMkevaiyANeraDyA uvavajjati? kevaiyA kAulessA uvavajjati? kevaiyA kaNhapakkhiyA uvavajjati? kevaiyA sukkapakkhiyA uvavajati? kevaiyA saNNI uvavajjati? kevaiyA asaNNI uvavajjati? kevaiyA bhavasiddhiyA uvavajjati? kevaiyA abhavasiddhiyA uvajjati? kevaiyA AbhiNibohiyaNANI uvavajjati? kevaiyA suyaNANI uvavajjati? kevaiyA ohiNANIuvavajjati? kevaiyA maiaNNANI uvavajjati? kevaiyA suyaaNNANI uvavajjati? kevaiyA vibbhaMgaNANI uvavajjati? kevaiyA cakkhudasaNI uvavati? kevaiyA acakkhudasaNI uvavajjati? kevaiyA ohidasaNI uvavajjati? kevaiyA AhArasaNNovauttA uvavajjati? kevaiyA bhayasaNNovauttA uvavajjati? kevaiyA mehuNasaNNovauttA uvavajjati? kevaiyA pariggahasaNNovauttA uvavajjati? kevaiyA itthiveyagA uvavajjati? kevaiyA purisaveyagA uvavajjati? kevaiyA NapusagaveyagA uvavajjati? kevaiyA kohakasAyI uvavajjati jAvakevaiyA lobhakasAyI uvavajjati? kevaiyA soiMdiyauvauttA uvavajjati jAva kevaiyA
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zrI bhagavatI sUtra-4 phAsiMdiyovauttA uvavajjati? kevaiyA NoiMdiyovauttA uvavati? kevaiyA maNajogI uvavajjati ? kevaiyA vaijogI uvavajjati? kevaiyA kAyajogI uvavajjati? kevaiyA sAgArovauttA uvavajjati? kevaiyA aNAgArovauttA uvavajjati? goyamA ! imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIetIsAe NirayAvAsasayasahassesusaMkhejjavitthaDesuNaraesu jahaNNeNaM ekko vA do vA tiNNi vA ukkoseNaM saMkhejjA NeraiyA uvavajjati / jahaNNeNaM ekko vA do vA tiNNi vA, ukkoseNaM saMkhejjA kAulessA uvavati / jahaNNeNaM ekkovA dovA tiNNi vA, ukkoseNaM saMkhejjA kaNhapakkhiyA uvavati / evaM sukkapakkhiyA vi / evaMsaNNI, evaM asaNNI vi| evaM bhavasiddhiyA, evaM abhavasiddhiyA vi / AbhiNibohiyaNANI, suyaNANI, ohiNANI, maiaNNANI, suyaaNNANI, vibhaMgaNANI evaM ceva / cakkhudasaNINa uvavajjati / jahaNNeNaM ekkovA dovA tiNNi vA,ukkoseNaM saMkhejjA acakkhudasaNI uvvjjti| evaM ohidasaNI vi| evaM AhArasaNNovauttA vi jAvapariggahasaNNovauttA vi / itthiveyagANa uvavajjati / purisaveyagA vi Na uvavati / jahaNNeNaM ekko vA do vA, tiNNi vA, ukkoseNaM sakhejjANapuMsagaveyagA uvavati / evaMkohakasAyI jaavlobhksaayii| soidiyovauttA Na uvavajjati evaM jAvaphAsiMdiyovauttA Na uvavati / jahaNNeNaM ekkovA do vA tiNNi vA, ukkoseNaM saMkhejjA NoidiyovauttA uvvjjti| maNajogINa uvavajjati, evaM vaijogI vi,jahaNNeNaM ekkovAdovA tiNi vA, ukkoseNaM saMkhejjA kAyajogI uvavajjati / evaM sAgArovauttA vi, evaM aNAgArovauttA vi| bhAvArtha:- prazra-bhagavana ! ratnaprabhA pRthvInA trIsamApana2vAsomAMthI saMdhyAta yona vistRta na2AvAsabhA (1) me samayamAM 240 naiyi vo 6tpanna thAya cha ? (2) 24 apotozI naizyako utpanna thAya cha? (3) 32dA pAkSi vo utpanna thAya cha? (4) 2 zusAkSi vo utpanna thAyacha? (5) 324 saMzI vo utpanna thAyacha? (G) 324 saMzI va utpanna thAya cha? (7) 24 bhavyasiddhivo utpanna thAya cha? (8) mA abhivyasiddhi vo utpanna yAyacha? (C) 32mA AminimodhizAnI (bhatizAnI) utpanna thAya cha? (10) 240 zrutazAnI utpanna thAya cha? (11) 24 avadhizAnI utpanna thAyacha? (12) 32sA bhatisazAnI utpanna thAyacha? (13) 32dA zruta ajJAnI utpanna thAya che? (14) keTalA virbhAgajJAnI utpanna thAya che? (15) keTalA cakSudarzanI utpanna thAyacha? (17)sA ayakSudarzanI utpanna thAya cha? (17) 29 // avadhiharzanI utpanna thAyacha? (18) 21 AhAra saMjJopayukta utpanna thAya che? (19) keTalA bhayasaMjJopayukta utpanna thAya che? (20) keTalA maithuna saMjJopayukta utpanna thAya che? (21) keTalA parigraha saMjJopayukta utpanna thAya che (rara) keTalA strIvedI utpanna thAyacha? (23) 20 puruSavehI 6tpanna thAyacha? (24) 240 naMpusavehI utpanna thAyache (25) 24 oghaSAyI utpanna thAyacha? (27) sAmAnaSAyI utpanna thAyacha? (27) 20 mAyA pAyI utpanna thAya che? (28) keTalA lobhakaSAyI utpanna thAya che? (29) keTalA zrotendriyopayukta utpanna thAya
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-13: uddezaka-1 che? (30thI33) vAva keTalA sparzendriyopayukta utpanna thAya che? (34) keTalA noIdriyopayukta utpanna thAya che? (35) keTalA manayogI utpanna thAya che? (36) keTalA vacanayogI utpanna thAya che? (37) keTalA kAyayogI utpanna thAya che? (38) keTalA sAkAropayogI utpanna thAya che? (39) keTalA anAkAropayogI utpanna thAya che? uttara- he gautama! A ratnaprabhA pRthvInA trIsa lAkha narakAvAsomAMthI saMkhyAta yojana vistRta narakAvAsomAM eka samayamAM (1) jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa saMkhyAta nairayiko utpanna thAya che. (2) jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa saMkhyAta kApotalezI jIvo utpanna thAya che. (3) jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa saMkhyAta kRSNapAkSika jIvo utpanna thAya che. A ja rIte (4) zukalapAkSika (5) saMjJI (6) asaMjJI (7) bhavasiddhika (8) abhavasiddhika (9) AbhinibodhikajJAnI (10) zrutajJAnI (11) avadhijJAnI (12) mati ajJAnI (13) zruta ajJAnI (14) virbhAgajJAnI jIvo utpanna thAya che. (15) cakSudarzanI utpanna thatA nathI. (16) jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa saMkhyAta acakSudarzanI utpanna thAya che. A rIte ja (17) avadhidarzanI (18) AhArasaMjJopayukta (19) bhayasaMjJopayukta (20) maithunasaMjJopayukta (ra1) parigraha saMjJopayukta jIvo utpanna thAya che. (rara) strIvedI utpanna thatA nathI. (23) puruSavedI paNa utpanna thatA nathI. (24) jaghanya eka, be athavA traNa ane utkRSTa saMkhyAta naMpusakavedI utpanna thAya che. (25-28) krodha kaSAyathI lobha kaSAyI paryaMtanA jIvo utpanna thAya che. (29-33) zroteMdriyathI sparzendriya parvatanI indriyanA upayoga yukta jIvo tyAM utpanna thatA nathI. (34) jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa saMkhyAta noindriyanA upayogayukta jIvo utpanna thAya che. (35-36) manayogI ane vacanayogI utpanna thatA nathI. (37) jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa saMkhyAta kAyayogI utpanna thAya che. (38-39) A rIte ja sAkAropayogI ane anAkAropayogI jIvo utpanna thAya che. vivecana : prastuta sUtramAM prathama narakamAM utpanna thanArA jIvonA viSayamAM 39 praznottara che. temAM (1) upapAta parimANa- saMkhyAta yojana vistRta narakAvAsamAM saMkhyAtA nArako utpanna thAya che. zeSa 38 praznagata bhAvo Atma pariNAmarUpa che. temAM keTalAka bhAvo paryApta avasthAmAM ja pragaTa thAya che. te bhAvo paryApta avasthA sApekSa che jyAre keTalAka bhAvo aparyAptAvasthAthI ja hoya che, jema ke- vezyA, jJAna, ajJAna, darzana, kaSAya, bhavI, abhavI, kRSNapAkSika, zukalapAkSika, saMjJA Adi. te bhAvo utpattinA samaye ane pachI paryAptAvasthAmAM paNa hoya che paraMtu zrotendriyAdino upayoga, cakSudarzana, manoyoga, vacanayoga Adi indriya sApekSa bhAvo paryAptAvasthAmAM ja hoya che, te bhAvo utpatti samaye aparyAptAvasthAmAM hotA nathI. lezyA - prastuta sUtramAM kevaLa ratnaprabhA pRthvInI ja pRcchA che ane temAM eka kApota lezyA ja hoya che. kRSNAdi anya lezyA nathI. tethI ahIM kApotalezyA viSayaka prazna hovAthI 39 bolamAM vezyAno eka ja bola che. utpatti sthAnanI je vezyA hoya che, te ja vezyA sahita jIva utpanna thAya che. kapAkSika-klapAkSika - je jIvono saMsAra paribhramaNakAla addha pugala parAvartanathI kaMIka nyUna hoya, te zuklapAkSika kahevAya che. je jIvono saMsAra paribhramaNakAla tenAthI adhika hoya, te kRSNapAkSika kahevAya che. jesimavaDDo poggala pariyaTTo, sesao u saMsAro / tesukkapakkhiyA khalu, ahige puNa kaNhapakkhiyA //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-4 saMjJI ane asalI - sarva nArako saMjJI ja hoya che, tema chatAM prathama narakamAM saMjJI manuSya, saMjJI tiryaMca ane asaMjJI tiryaMca paMcendriya utpanna thAya che. te apekSAthI saMjJI ane asaMzI baMne jIvonI utpatti kahI che. cakSadarzanI :- utpatti samaye jIvane dravya indriyo hotI nathI ane dravya indriya vinA cakSudarzana zakya nathI, tethI teno niSedha karyo che. indriya ane mana na hovA chatAM sAmAnya upayoga rUpa acakSudarzana utpattinA samaye paNa hoya che, tethI ahIM acakSudarzanano niSedha karyo nathI. strIvedI AdiH- narakamAM bhavasvabhAvathI ja strIveda ane puruSaveda nathI, kevaLa napuMsaka veda ja hoya che. tethI strIvedI ke puruSavedInI utpattino niSedha karyo che. zroteMdriya Adi :- pAMca indriyanA vyApAra rU5 upayogane indriyopayoga kahe che ane sAmAnya cetanA rUpa upayogane noindriyopayoga kahe che. utpattinA samaye dravyendriya na hovAthI tenA vyApAra rU5 indriyopayoga paNa hoto nathI paraMtu utpattinA samaye sAmAnya cetanArUpa upayoga hovAthI noindriyopayukta jIva utpanna thAya che. ahIM noindriya zabda AtmapariNAmano vAcaka che. manayogI Adi - utpattinA samaye jIva aparyApta hoya che, tethI paryAptAvasthAmAM prApta thanAra mana ane vacana yogano abhAva hoya che. saMsArI jIvane kAyayoga to sadaiva rahe che, tethI teno niSedha karyo nathI. saMkhyAtanI utpatti - saMkhyAta yojana vistRta narakavAsamAM saMkhyAta nairayiko ja utpanna thaI zake che. tethI sarva bhAvomAM saMkhyAta nairayiko utpanna thAya che. A rIte utpatti samaye prathama narakamAM zeSa 38 bolomAMthI cakSudarzana, strIveda, puruSaveda, pAMca indriya, manoyoga ane vacanayoga, A 10 bola choDIne zeSa 28 bola hoya che. nArakonI udvartanA saMbaMdhI 39 praznottara:| 5 imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe NirayAvAsasayasahassesusaMkhejjavitthaDesuNaraesu egasamaeNaM kevaiyA NeraiyA uvvadRti ? kevaiyA kAulessA uvvadRti jAvakevaiyA aNAgArovauttAuvvaTTati? goyamA ! imIseNaMrayaNappabhAe puDhavIe tIsAe NirayAvAsasayasahassesusaMkhejja vitthaDesuNaraesu egasamaeNaM jahaNNeNaM ekko vA dovA tiNNi vA, ukkoseNa saMkhejjA NeraiyA uvvadRti / jahaNNeNaM ekko vA do vA tiNNi vA, ukkoseNaM saMkhejjA kAulessA uvvadRti / evaM jAvasaNNI / asaNNI Na uvvdRti| jahaNNeNaM ekko vA dovA tiNNi vA, ukkoseNaM sakhejjA bhavasiddhiyA uvvaTTati / evaM jAvasuyaaNNANI / vibhagaNANINa uvvaTTati / cakkhudasaNI Na uvvaTTati / jahaNNeNaM ekko vA dovA tiNNi vA, ukkoseNaM sakhejjA acakkhudasaNI ubvaTTati / eva jAvalobhakasAyI / soidiyovauttANa uvvaTTati, evaM jAva phAsiMdiyovauttA Na uvvati / jahaNNeNaM ekko vA do vA tiNNi vA. ukkoseNaM saMkhejjA NoiMdiyovauttA uvvadRti / maNajogINa uvvadRti, vaijogI viNa
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zatakra-13: uddezaka-1 uvada'ti / jahaNNeNaM ekko vA do vA tiNNi vA, ukkoseNaM saMkhejjA kAyajogI uvvaTTati / evaM sAgArovauttA vi, aNAgArovauttA vi| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! A ratnaprabhA pRthvInA trIsa lAkha narakAvAsomAMthI je saMkhyAta yojana vistRta narakAvAsa che, temAMthI (1) eka samayamAM keTalA nairayika jIvo nIkaLe che? (2) keTalA kApotalezI nairayiko nIkaLe che? (3) keTalA kRSNapAkSika yAvata (39) anAkAropayukta(darzanopayogI) nairayiko nIkaLe che?(A rIte utpatti viSayamAM kathita 39 prazno ahIM udvartanA(maraNa)nA viSayamAM kahevA joIe.) uttara- he gautama! A ratnaprabhA pRthvInA trIsa lAkha narakAvAsomAMthI je saMkhyAta yojanavistRta narakAvAsa che, temAMthI (1) eka samayamAM jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa saMkhyAta nairayiko udvarte che, (2) jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa saMkhyAta kApotalezI nairayiko uddavarte che. A rIte yAvata (5) saMjJI jIva sudhI nairayikanI udvartanAnuM kathana karavuM joIe. (6) asaMjJI jIvo udvartatA nathI. (7) jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa saMkhyAta bhavasiddhika nairayika jIvo uddavarte che. A rIte thAvata (13) zruta ajJAnI sudhInI udvartanAnuM kathana karavuM joIe. (14) virbhAgajJAnI ane (15) cakSudarzanI udvartatA nathI. (16) jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa saMkhyAta acakSudarzanI udvarte che. te ja rIte yAvatuM (28) lobhakaSAyI nairayika jIvo sudhI udvartanAnuM kathana karavuM joIe. (29) zrotendriyanA upayoga yukta nairayika jIva uvartatA nathI yAta6 (33) sparzendriyanA upayoga yukta paNa udvartatA nathI. (34) jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa saMkhyAta noindriyopayukta nairayiko udvarte che. (35-36) manayogI ane vacanayogI udvartatA nathI. (37) jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa saMkhyAta kAyayogI udvarte che. (38) te ja rIte sAkAropayogI ane (39) anAkAropayogI nairayika jIvonI udvartanAnuM kathana karavuM joIe. vivecana : prata sUtramAM ratnaprabhA pRthvInA saMkhyAta yojana vistRta narakAvAsomAM sthita nairayikonI udvartanA(maraNa) viSayaka pUrvavat 39 praznottara che. vati:- uddavartana pAme che, zarIramAMthI jIva nIkaLe che. A rIte maraNane ja udvartanA kahe che. saMkhyAtanI udavartanA - saMkhyAta yojana vistRta narakAvAsomAM saMkhyAta nairayiko ja rahI zake che. tethI saMkhyAta nairayikonuM ja udvartana thAya che. asadInI udavartanA:- uddavartanAnuM kathana parabhavanA prathama samayanI apekSAe thAya che. nairayika jIva marIne asaMjJImAM utpanna thatA nathI. tethI udvartanAmAM asalI jIvo nathI. asaMjJI, virbhAgajJAnI, cakSudarzanI, manayogI, vacanayogI ane zrotendriyAdi pAMca indriyonA upayoga yukta jIva tyAMthI nIkaLatA nathI, maratA nathI. tethI pUrvokta 38 bolamAMthI daza bolane choDIne 28 bola sahita prathama narakanA nArakonuM udvartana thAya che. sthAna sthita nArako saMbaMdhI 49 praznottara:|6 imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe NirayAvAsasayasahassesu saMkhejjavitthaDesu Naraesu kevaiyA NeraiyA paNNattA? kevaiyA kAulessA jAva kevaiyA
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 10 | zrI bhagavatI sUtra-4 aNAgArovauttApaNNattA? kevaiyA aNaMtarovavaNNagApaNNattA? kevaiyA paraMparovavaNNagA paNNattA? kevaiyA aNaMtarAvagADhA paNNattA? kevaiyA paraMparAvagADhA paNNattA? kevaiyA aNaMtarAhArA paNNattA? kevaiyA paraMparAhArA paNNattA? kevaiyA aNaMtarapajjattA paNNattA? kevaiyA paraMparapajjattA paNNattA? kevaiyA carimA paNNattA? kevaiyA acarimA paNNattA? goyamA ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe NirayAvAsasayasahassesusaMkhejjavitthaDesu NaraesusaMkhejjA NeraiyA paNNattA, saMkhejjA kAulessA paNNattA, evaM jAva saMkhejjA saNNI paNNattA / asaNNI siya atthi, siya Natthi, jai atthi jahaNNeNaM ekko vAdo vA tiNNi vA ukkoseNaMsaMkhejjA paNNattA / saMkhejjA bhavasiddhiyA paNNattA, evaM jAvasaMkhejjApariggahasaNNovauttApaNNattA,ithiveyagANatthi,risaveyagANatthi,saMkhejjA NapuMsagaveyagA paNNattA, evaM kohakasAI vi / mANakasAyI jahA asaNNI, evaM jAva lobhakasAyI / saMkhejjA saNNI paNNattA / asaNNI siya atthi, siya Natthi,jai atthi jahaNNeNaM ekko vA do vA tiNNi vA ukkoseNaM saMkhejjA / soidiyovauttA saMkhejjA paNNattA,evaM jaavphaasidiyovuttaa| NoidiyovauttA jahA asaNNI / saMkhejjAmaNajogI paNNattA, evaM jAva annaagaarovuttaa| aNatarovavaNNagA siya atthi, siya Natthi; jai atthi jahA asaNNI / saMkhejjA paraMparovavaNNagA paNNattA / evaMjahA aNaMtarovavaNNagA tahA aNaMtarAvagADhA, aNaMtarAhAragA, annNtrpjjttgaa| paraMparAk-gADhA jAvaacarimA jahA prprovvnnnngaa| bhAvArtha:- prazra-bhagavana ! sA ratnaprabhA pRthvInA trIsamApana2vAsomAMthI saMdhyAta yona vistRta na2vAsomA (1) 3240 narayi vo Doya cha ? (2) 320 ApotozI naiyihI Doya che ? yAvat (36) 2 anAropayogI naiyijIDIya cha? (1) 240 anaMtaropapanna (2) paraMparopana (3) anaMtarAva (4) 240 52521 // (5) 24 anNtraa||24 (5) 20 paraMparADA24 (7) 24 anaMtara paryApta (8) 24 paraM52 paryApta (C) 3260 yabha sane (10) keTalA acarama che? uttara- he gautama ! A ratnaprabhA pRthvInA trIsa lAkha narakAvAsomAMthI saMkhyAta yojana vistRta narakAvAsomAM (1) saMkhyAta nairayika jIvo hoya che. (2) saMkhyAta kApotalethI jIvo hoya che. te ja rIte thAvat (5) saMkhyAta saMjJI jIvo hoya che. (6) asaMjJI jIvo kadAcit hoya che ane kadAcituM nathI. jo hoya to jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa saMkhyAta hoya che. (7) bhavasiddhika jIvo saMkhyAta hoya che. te ja rIte thAvat (21) parigraha saMjJAnA upayogayukta jIvo saMkhyAta hoya che. (22-23) strIvedI ke puruSavedI Dota nathI. (24) naMpasavehI saMdhyAtA Doya che. (25) oghaSAyI 5 saMdhyAta 4 Doya che. (27) mAnakaSAyI nairayiko asaMjJI nairayikonI samAna kadAcituM hoya che, kadAcit hotA nathI. (27-28) A rIte mAyAkaSAyI ane lobhakaSAyI nairayikonA viSayamAM paNa kathana karavuM joIe. (29-33) zrotendriyathI sparzendriyanA upayogayukta saMkhyAta nairayiko hoya che. (34) noindriyanA upayogayukta nairayiko asaMjJI
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-13: uddezaka-1 ( 11 | narayikanI samAna kadAcituM hoya che, kadAcit hotA nathI. (35-39) manayogIthI anAkAropayoga paryaMtanA nairayiko saMkhyAta hoya che. (40) anaMtaropapaka nairayiko kadAcit hoya che, kadAcit hotA nathI. jo hoya to asaMjJI jIvonI samAna eka, be, traNa ane utkRSTa saMkhyAta hoya che. (41) paraMparopapannaka nairayiko saMkhyAta hoya che. je rIte anaMtaropapannakanuM kathana karyuM, te ja rIte (42) anaMtarAvagADha (43) anaMtarAhorAka (44) anaMtara paryAptakanuM kathana karavuM joIe. je rIte paraMparopapannakanuM kathana karyuM che, te ja rIte (45) paraMparAvagADha(46) paraMparAhAraka (47) paraMparaparyAptaka (48) carama ane (49) acaramanuM kathana karavuM joIe. vivecana - prastuta sUtramAM sthAna sthita nairayiko viSayaka 49 praznottara che. temAM 39 prazna pUrvavat che. daza navA prazno che. (1) anatarotpannakaH-je nArakI utpattinA prathama samayamAM ja vartatA hoya tene anaMtaropapatraka kahe che. (2) paraMparAtpannaka - je nArakI utpattinA bIjA, trIjA Adi samayamAM vartatA hoya tene paraMparopapannaka kahe che. (3) anatarAvagADha:- koI vivakSita kSetramAM prathama samayamAM rahelA (avagAhana karIne sthita) jIvone anaMtarAvagADha kahe che. (4) paraMparAvagADha:- vivakSita kSetramAM dvitIyAdi samayamAM rahelA jIvone paraMparAvagADha kahe che. (5) anaMtarAhAraka - AhAra grahaNa karavAnA prathama samayamAM je vartatA hoya tene anaMtarAhAraka kahe che. (6) paraMparAhAraka - AhAra grahaNa karavAnA dvitIyAdi samayamAM je vartatA hoya tene paraMparAhAraka kahe che. (7) anaMtara paryAptaka :- paryAptAvasthAnA prathama samayamAM sthita jIvane anaMtara-paryAptaka kahe che. (8) paraMpara-paryAptaka - paryAptAvasthAnA dvitIyAdi samayamAM sthita jIvane paraMpara-paryAptaka kahe che. (9) carama-nairayika - jeno aMtima narakabhava hoya tene carama nairayika kahe che. (10) acarama-nairayika - jeno narakabhava aMtima na hoya tene acarama nairayika kahe che. asaMzI AdinI bhajanA:-asaMjJI tiryaMca marIne prathama narakamAM utpanna thAya tyAre te aparyAptAvasthAmAM alpakALa mATe asaMjJI hoya che, tyAra pachI te saMjJI thaI jAya che, tevA nairayiko alpa hoya che, tethI asaMjJI nairayiko kadAcita hoya che, kadAcitu hotA nathI. jyAre hoya tyAre jaghanya eka,be,traNa utkRSTa saMkhyAtA hoya che. gohimovaDattA naI asaULI-jIva jyAre paryAptAvasthAne prApta kare che tyAre ja te pAMca indriya ane manoyoga yukta hoya che. paraMtu utpatti ane mRtyu samaye jIva pAse indriya ke manarUpa sAdhana na hovAthI caitanya pariNAmasvarUpa darzanopayoga ane jJAnopayoga hoya che tethI te samaye te noindriyopayukta bane che. te jIva jyAre paryAptAvasthAne prApta thaI jAya, tyAre te noindriyopayukta rahetA nathI. mULa pAThamAM noindriyopayukta mATe asaMjJInI samAna jANavAnuM kathana che. A kathanathI paNa spaSTa thAya che ke noindriyopayukta nairayika asaMjJI nairayikanI jema aparyApta avasthA sudhI ja hoya che. pachI paryAptAvasthAmAM nairayiko jIvana paryAta indriyopayukta rahe che. manuSyamAM kevalajJAna thayA pachI kevalI bhagavAna paNa indriyopayoga rahita hovAthI noindriyopayukta kahevAya che. prastuta prakaraNamAM nArakanI ane devAtAnI ja vicAraNA thaI che. manuSya, tiryaMcanI vicAraNA nathI; tenuM kAraNa ajJAta che. nArakImAM krodhakaSAya zAzvata che ane mAna, mAyA, lobha A traNa kaSAya azAzvata che, tethI te
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 12 | zrI bhagavatI sUtra-4 kyAreka hoya che, kyAreka hotA nathI. te ja rIte nairayikomAM utpattinA virahakAla samaye noindriyopayukta, anaMtaropapannaka, anaMtarAvagADha AdijIvo hotA nathI. tethI anaMtaropapannaka, anaMtarAvagADha, anaMtarAhAraka ane anaMtaraparyAptaka nairayika kadAcitu hoya che, kadAcita hotA nathI. jyAre hoya tyAre jaghanya hoya tyAre jaghanya eka,be, traNa athavA utkRSTa saMkhyAtA jIvo hoya che ane zeSa bolamAM haMmezA saMkhyAtA jIvo hoya che. prathama narakanA saMkhyAta yojana pramANa narakAvAsomAM saMkhyAtA nArako sthAna sthita hoya che. zeSa 48 bolamAMthI 37 bola haMmezAM prApta thAya che. mAna, mAyA, lobha, noindriyopayukta, asaMjJI, anaMtaropapannaka, anaMtarAvagADha, anaMtarAhAraka, anaMtara paryApta te nava bola utpattinA virahakAlamAM hotA nathI. tethI nava bolanI bhajanA che ane strIveda, puruSaveda be bola prApta thatAM ja nathI. A rIte 37 bola niyamA+9 bola bhajanAra bola aprApta=48 bola. prathama narakanA saMkhyAta yojananA narakAvAsamAM utpatti Adima | 38 dvAra | utpatti-28 bola | udvartanA-28 bola | vidyamAnatA lezyA-kApota jaghanya jaghanya kRSNapAkSika zukalapAkSika saMjJI bhavasiddhika abhavasiddhika matijJAnI zrutajJAnI avadhijJAnI matiajJAnI zruta ajJAnI vyA acakSudarzanI avadhidarzanI AhAra saMjJopayukta bhaya saMjJopayukta maithuna saMjJopayukta parigraha saMjJopayukta naMpusakavedI krodhakaSAyI kAyayogI sAkAropayogI anAkAropayogI asaMjJI ja. 1,2,3 u. saMkhyAtAM bhajanA virbhAgajJAnI ja. 1,2,3 u. saMkhyAtA saMkhyAtA ra5 | cakSudarzanI saMkhyAtA tA
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-13: uddezaka-1 13 3 x x bhajanA bhajanA strIvedI ja. 1,2,3 u. saMkhyAtA puruSavedI ja. 1,2,3 u. saMkhyAtA mAna kaSAyI ja. 1,2,3 u. saMkhyAtA ja. 1,2,3 u. saMkhyAtA mAyA kaSAyI ja. 1,2,3 u. saMkhyAtA ja. 1,2,3 u. saMkhyAtA lobha kaSAyI ja. 1,2,3 u. saMkhyAtA | ja. 1,2,3 u. saMkhyAtA bhajanA 31-35 pAMca indriya saMkhyAtA 36 ] noindriyopayukta ja. 1,2,3 u. saMkhyAtA | ja. 1,2,3 u. saMkhyAtA bhajanA 37-38| mana-vacana yoga saMkhyAtA noMdhaH- zeSa daza bola vidyamAnatAmAM hoya che. temAM anaMtaropapannaka, anaMtarAvagADha, anaMtarAhAraka, anaMtara paryApta, te cAra bolanI bhajanA ane paraMparopapannaka, paraMparAvagADha, paraMparAhAraka, paraMpara paryApta, carama ane acarama te cha bolanI niyama che. te bolamAM haMmezAM saMkhyAtA nArako hoya che. prathama narakanA asaMkhyaya vistRta narakAvAsomAM utpatti Adi - |7 imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe NirayAvAsasayasahassesu asaMkhejja vitthaDesuNaraesu egasamaeNaM kevaiyA NeraiyA uvavajjati jAvakevaiyA aNAgArovauttA 3varSAti? __goyamA ! imIse rayaNappabhAe puDhavIetIsAe NirayAvAsasayasahassesuasaMkhejja vitthaDesuNaraesu egasamaeNaM jahaNNeNa ekko vA do vA tiNNi vA, ukkoseNaMasaMkhejjA NeraiyAukhavajjati / evaMjaheva saMkhejjavitthaDesutiNNi gamagAtahA asaMkhejja vitthaDesuvi tiNNigamagAbhANiyavvA,NavaraMukkoseNaMasaMkhejjAbhANiyavvA,sesataMca jAvaasaMkhejjA acarimApaNNattA,NavaraMsaMkhejjavitthaDesuviasaMkhejjavitthaDesuviohiNANI ohidasaNIya saMkhejjA uvvttttaaveyvvaasestcev| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! A ratnaprabhA pRthvInA trIsa lAkha narakAvAsomAMthI asaMkhyAta yojana vistRta narakAvAsomAM eka samayamAM keTalA nairayiko utpanna thAya che? yAvatu keTalA anAkAropayogI nairayiko utpanna thAya che? uttara- he gautama! A ratnaprabhA pRthvInA trIsa lAkha narakAvAsomAMthI asaMkhyAta yojana vistRta narakAvAsomAM jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa asaMkhyAtA nairayiko utpanna thAya che. A rIte saMkhyAta yojana vistRta narakAvAsonI jema utpatti, udvartana ane sthAna sthita, A traNa AlApaka kahevA joIe. temAM vizeSatA e che ke saMkhyAtAnA sthAne "asaMkhyAtA" pATha kahevo joIe. zeSa sarva pUrvavatu jANavuM yAvat asaMkhyAta acarama nairayiko hoya che. temAM vizeSatA e che ke saMkhyAta yojana vistRta ke asaMkhyAta yojanA vistRta narakAvAsomAMthI avadhijJAnI ane avadhidarzanI utkRSTa saMkhyAtA ja udvarte che. te pramANe kathana karavuM joIe. zeSa kathana pUrvavat che. vivecana - prastuta sUtramAM asaMkhyAta yojanavistRta prathama narakanA nArakAvAsomAM nArakInI utpatti, udvartanA
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 14 | zrI bhagavatI satra-4 ane sthAnasthita saMbaMdhI nirUpaNa che. oMiALA gohivaMsaLI saMjJA 3brakvecchA-avadhijJAnI ane avadhidarzanI saMkhyAtA nIkaLe che. narakathI nIkaLatA(udvartana pAmatA) avadhijJAnI, avadhidarzanI garbhaja manuSyomAM ja utpanna thAya che. garbhaja manuSyo saMkhyAtA ja hoya che. tethI asaMkhyAta yojana vistRta narakAvAsomAMthI paNa avadhijJAnI ane avadhidarzanI jIvo utkRSTa saMkhyAtA ja nIkaLe(maraNapAme) che. tiryaMca paMcendriyamAM utpanna thatAM nArako be jJAna athavA be ajJAna laIne nIkaLe che. bIjIthI sAtamI naraka sudhImAM utpatti Adi 8 sakkarappabhAeNaM bhate!puDhavIe kevaiyA NirayAvAsasayasahassA paNNattA?goyamA! paNavIsaMNirayAvAsasayasahassA pnnnnttaa| teNaM bhate ! kiM saMkhejjavitthaDA, asaMkhejjavitthaDA? goyamA !jahA rayaNappabhAe tahA sakkarappabhAe vi / Navara asaNNI tisuvigamaesuNa bhaNNai, sesataceva / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! zarkarA prabhA pRthvImAM keTalA narakAvAsa che? uttara- he gautama ! bIjI narakamAM paccIsa lAkha narakAvAsa che. prazna- he bhagavan! te narakAvAsa zuM saMkhyAta yojana vistRta che ke asaMkhyAta yojana vistRta che? uttara- he gautama! je rIte ratnaprabhA pRthvInA viSayamAM kathana karyuM, te ja rIte zarkarAkhabhAnA viSayamAM paNa kathana karavuM joIe paraMtu utpAdu, udvartanA ane sattA, A traNe sUtromAM 'asaMjJI'nuM kathana na karavuM. zeSa kathana pUrvavat che. | 9 vAluyappabhAeNaM bhaMte ! puDhavIe kevaiyA nirayAvAsasayasahassA paNNattA? goyamA ! paNNarasa NirayAvAsasayasahassA paNNattA / sesaMjahA sakkarappabhAe, NANalesAsu, lesAo jahA paDhamasae / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! vAlukAprabhA pRthvImAM keTalA narakAvAsa che? uttara- he gautama! vAlukAprabhAmAM paMdaralAkha narakAvAsa che. zeSa sarva kathana zarkarApabhAnI samAna kahevuM joIe. ahIM vezyAnA viSayamAM vizeSatA che. vezyAnuM kathana prathama zatakanA dvitIya uddezakanI samAna kahevuM joIe. 10 paMkappabhAe NaM bhaMte ! puDhavIe kevaiyA NirayAvAsasayasahassA paNNattA? goyamA ! dasa NirayAvAsasayasahassA paNNattA / evaM jahA sakkarappabhAe, NavaraM ohiNANI ohidasaNI ya Na uvvaTRti, sesaMtaMceva / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! paMkaprabhA pRthvImAM keTalA narakAvAsa che? uttara- he gautama! daza lAkha narakAvAsa che. je rIte zarkarAprabhA pRthvInA viSayamAM kathana karyuM che, te ja rIte ahIM paNa kathana karavuM joIe. vizeSatA e che ke ahIMthI avadhijJAnI ane avadhidarzanI
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-13: uddezaka-1 [ 15] udvartatA nathI. zeSa kathana pUrvavat che. 11 dhUmappabhAe NaM bhaMte !puDhavIe kevaiyA NirayAvAsasayasahassA paNNattA? goyamA! tiNNi NirayAvAsasayasahassA / evaM jahA pkppbhaae| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! dhumaprabhA pRthvImAM keTalA narakAvAsa che? uttara- he gautama! traNa lAkha narakAvAsa che. je rIte paMkaprabhAnA viSayamAM kahyuM, te ja rIte ahIM paNa kathana karavuM joIe. 12 tamAe NaM bhaMte ! puDhavIe kevaiyA NirayAvAsa sayasahassA paNNattA? goyamA ! egepcuunnenniryaavaassyshssepnnnntte| sesajahA pkppbhaae| bhAvArtha - prazna-he bhagavan! tamaprabhA pRthvImAM keTalA narakAvAsa che? uttara-he gautama! pAMca nyUna eka lAkha narakAvAsa che. zeSa sarva kathana paMkaprabhAnI samAna jANavuM joIe. 13 ahesattamAe NaM bhaMte ! puDhavIe kai aNuttarA mahaimahAlayA mahANirayA paNNattA? goyamA ! paca aNuttarA jAva apitttthaanne| teNaM bhate! kiMsaMkhejjavitthaDA,asaMkhejjavitthaDA? goyamA !khejjavitthaDeya asNkhejjvitthddaay| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! adhaHsaptama pRthvImAM keTalA anuttara ane mahattama mahAnarakAvAsa kahyA che? uttara- he gautama! anuttara ane mahattama pAMca mahAnarakAvAsa che. yathA- kAla, mahAkAla, raurava, mahAraurava ane apratiSThAna. prazna- he bhagavan! te saMkhyAta yojana vistRta che ke asaMkhyAta yojana vistRta che? uttara-he gautama! eka apratiSThAna narakAvAsa saMkhyAta yojanavistRta che ane zeSa cAra narakAvAsa asaMkhyAta yojana vistRta che. 14 ahesattamAe NaM bhaMte ! puDhavIe paMcasu aNuttaresu mahaimahAlaesu mahANiraesu saMkhejjavitthaDe Narae egasamaeNaM kevaiyA NeraiyA uvavati? goyamA ! jahA paMkappabhAe, NavaraM tisuNANesu Na uvavajjati, Na uvvadRti, paNNattaesutaheva atthi, evaM asaMkhejjavitthaDesuvi, NavaraM asaMkhejjA bhaanniyvvaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! adhaHsaptama pRthvInA pAMca anuttara ane mahattama mahAnarakAvAsomAMthI saMkhyAta yojana vistRta apratiSThAna narakAvAsamAM eka samayamAM keTalA nairayiko utpanna thAya che? uttara- he gautama ! je rIte paMkaprabhAnA viSayamAM kathana karyuM, te ja rIte ahIM paNa kathana karavuM joIe, vizeSatA e che ke ahIM traNa jJAnavALA jIvo utpanna thatA nathI ane nIkaLatA paNa nathI, paraMtu sthAnasthita A pAMca narakAvAsonA nairayikomAM ratnaprabhA pRthvInI samAna traNa jJAnI prApta thAya che. je rIte saMkhyAta yojana vistRta narakAvAsonA viSayamAM kathana karyuM, te ja rIte asaMkhyAta yojana vistRta narakAvAsonA viSayamAM paNa kathana karavuM joIe. tyAM asaMkhyAta nairayiko kahevA joIe.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 ] zrI bhagavatI satra-4 vivecana : prastuta sUtromAM bIjIthI sAtamI naraka sudhInuM nirUpaNa che. temAM narakAvAsonI saMkhyA, teno vistAra ane temAM nairayikonI utpatti, maraNa ane vidyamAnatA viSayaka praznottara che. bIjI zarkaraprabhA narakamAM rapa lAkha narakAvAsa che. asaMjJI tiryaMca prathama narakamAM ja utpanna thAya che. tethI dvitIyAdi narakomAM utpatti, maraNa ane vidyamAnatAmAM asaMjJI nathI. zeSa sarva praznanA uttaro ratnaprabhA pRthvInI samAna jANavA. trIjI vAlukAprabhA narakamAM 15 lAkha narakAvAsa che. temAM kApota ane nIla te baMne vezyA hoya che. zeSa kathana zarkarA prabhAnI samAna jANavuM. cothI paMkaprabhA narakamAM daza lAkha narakAvAsa che. temAM nIlalezyA hoya che. tyAMthI avadhijJAnI ane avadhidarzanI udvartatA nathI. kAraNa ke narakamAMthI avadhijJAnI ane avadhidarzanInuM udvartana prAyaH tIrthakaranI apekSAe che ane cothI narakathI nIkaLelA jIvo tIrthakara thaI zakatA nathI tyAMthI nIkaLanArA anya jIvo paNa tyAMthI avadhijJAna ane avadhidarzana laIne nIkaLatA nathI. zeSa sarva kathana pUrvavat che. pAMcamI dhUmaprabhA narakamAM traNa lAkha narakAvAsa che. chaThThI tamaH prabhA narakamAM pAMca jUna eka lAkha arthAt temAM 99,995 narakAvAsa che. baMnenuM kathana paMkaprabhAnI samAna jANavuM joIe. dhUmaprabhAmAM nIla ane kRSNa te be vezyA hoya che. tamaprabhAmAM eka kRSNa lezyA hoya che. sAtamI adhaHsaptama narakamAM mithyAtvI jIvo ja utpanna thAya che. tyAMthI nIkaLanAra jIvo paNa mithyAtvI ja hoya che. sAtamI narakamAM utpanna thayA pachI koI jIva samakita prApta karI zake che te apekSAe tyAM traNa jJAnanI vidyamAnatA saMbhavita che. utpatti ane urtanAmAM ekAMta mithyAtvI hoya che. nairayikomAM daSTi - 15 imIseNaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe NirayAvAsasayasahassesu saMkhejjavitthaDesuNaraesu kiM sammadiTThI NeraiyA uvavajjati, micchAdiTThI NeraiyA uvavajjati, sammAmicchAdiTThI NeraiyA uvavajjati? goyamA !sammadiTThI viNeraiyA uvavati, micchAdiTThI viNeraiyA uvavajjati, No sammAmicchAdiTThINeraiyA uvavati / bhAvArtha :- prazna- he bhagavana ! A ratnaprabhA pRthvInA trIsa lAkha narakAvAsamAMthI saMkhyAta yojana vistRta narakAvAsomAM samyagudaSTinairayiko utpanna thAya che, mithyAdaSTi nairayiko utpanna thAya che ke mizradaSTi nairayiko utpanna thAya che? uttara- he gautama! samyagu daSTi nairayiko utpanna thAya che, mithyA daSTi nairayiko utpanna thAya che, paraMtu mizradaSTi nairayiko utpanna thatA nathI. 16 imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe NirayAvAsasayasahassesu saMkhejjavitthaDesuNaraesu kiM sammadiTThI NeraiyA uvvadRti, pucchA? goyamA ! evaM ceva /
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-13: uddezaka-1 [ 17 ] bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! ratnaprabhA pRthvInA trIsa lAkha narakAvAsomAMhenA saMkhyAta yojanA vistRta narakAvAsomAMthI zuM samyag daSTi nairayiko nIkaLe che? ityAdi prazna. uttara- he gautama ! pUrvavat jANavuM joIe arthAt samyagdaSTi ane mithyAdaSTi nairayiko nIkaLe che paraMtu mizradaSTi narayiko nIkaLatA nathI. 17 imIseNaMbhaMte !rayaNappabhAe puDhavIetIsAeNirayAvAsasayasahassesusaMkhejjavitthaDA NaragA kiM sammadiTThIhiM NeraiehiM avirahiyA? micchAdiTThIhiM NeraiehiM avirahiyA? sammAmicchAdiTThIhiM NeraiehiM avirahiyA? ___goyamA ! sammadiTThIhiM vi NeraiehiM avirahiyA, micchAdiTThIhiM viNeraiehiM avirahiyA, sammAmicchAdiTThIhiM NeraiehiM avirahiyA virahiyA vA / evaM asaMkhejjavitthaDesuvi tiNNi gamagA bhANiyavvA / evaM sakkarappabhAe vi, evaM jAvatamAe vi| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! A ratnaprabhA pRthvInA trIsa lAkha narakAvAsomAMthI saMkhyAta yojanA vistRta narakAvAso, zuM samyagudaSTi nairayikothI avirahita (sahita) che, mithyAdaSTi nairayikothI avirahita che ane samyagu mithyA daSTi nairayikothI avirahita che? arthAtu ratnaprabhA pRthvImAM haMmezA samyagudaSTi, mithyAdaSTi ane mizradaSTivALA nairayiko hoya che? uttara- he gautama! samyagudRSTi ane mithyAdaSTi nairayikothI avirahita che, prathama narakamAM A baMne daSTivALA jIvo haMmezAM hoya che. mizradaSTi nairayiko kadAcitu hoya ane kadAcit hotA nathI. A ja rIte asaMkhyAta yojana vistRta narakAvAsonA viSayamAM paNa traNa sutronuM kathana karavuM joIe. A ja rIte zarkarA prabhAthI tamaHprabhA pRthvI paryata kathana karavuM joIe. 18 ahesattamAe NaM bhaMte ! puDhavIe paMcasu aNuttaresu mahaimahAlaesu mahANiraesu saMkhejjavitthaDe Narae kiM sammadiTThINeraiyA uvavajjati, pucchA? ___ goyamA ! sammadiTThI NeraiyA Na uvavajjati, micchAdiTThI NeraiyA uvavajjaMti, sammAmicchAdiTThINeraDyA Na uvavajjati, evaM uvvadRti vi, avirahie jaheva rynnppbhaa| evaM asaMkhejjavitthaDesuvi tiNNi gmgaa|| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! adhaHsaptama pRthvInA pAMca anuttara, mahattama, mahA-narakAvAsamAMthI saMkhyAta yojana vistRta narakAvAsamAM zuM samyagudaSTi nairayiko utpanna thAya che, ityAdi prazna? uttara-he gautama! samyagudaSTi nairayiko utpanna thatA nathI, mithyA daSTi nairayiko utpanna thAya che, mizra daSTi nairayiko utpanna thatA nathI. A ja rIte udvartanA viSayaka kathana karavuM joIe. vidyamAnatAnA viSayamAM ratnaprabhA pRthvInI samAna mithyAdaSTi Adi dvArA avirahita hoya che arthAtu mithyAdaSTi ane samyagudaSTi jIvo haMmezAM hoya che. asaMkhyAta yojana vistRta narakAvAsanA viSayamAM paNa pUrvavat traNa sUtro kahevA joIe. vivecana : prastuta sUtromAM sAte narakanA narakAvAsomAM traNa daSTinI apekSAe nairayikonI utpatti, maraNa
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 18 ] zrI bhagavatI satra-4 ane vidhamAnatA viSayaka praznottara che. mizradaSTino kAla atyaMta alpa che. tethI sarvatra mizradaSTi nairayiko kadAcit hoya che kadAcit hotA nathI. samyagdaSTi ane mithyA daSTi nairayiko sadeva hoya che. mizra daSTi nairayikonI utpatti ke maraNa thatAM nathI. mizra daSTi avasthAmAM jIva marato nathI, tevuM siddhAMta vacana che. A sUtronA 39 praznomAMthI prathama praznaupapAta parimANano che, temAM saMkhyAta yojanavistRta narakAvAsamAM saMkhyAta ane asaMkhyAta yojanavistRta narakAvAsamAM asaMkhyAta nArakono utpatti, udvartanA ane sattAnI saMkhyAnuM kathana che. zeSa 38 bola A pramANe che-lezyA-1, pakSa-ra, saMjJA-4, saMjJI-2, bhavya-2, jJAna-3, ajJAna-3, darzana-3, veda-3, kaSAya-4, indriya-5, noindriya-1, yoga-3, upayoga-2 = 38 sAta narakamAM utpatti, udvartanA vidhamAnatA :krama narakAvAsa | utpatti-38 bola | udvartanA-38 bola | vidyamAnatA-39 bola 1 |30 lAkha 28 bola-cakSudarzana, 28 bola-asaMjJI 31-bolanI niyamA. strIveda, puruSa veda, virbhAgajJAna, cakSudarzana, 5 bolanI bhajanApa indriya, rayoga; A pa indriya, be yoga; A asaMjJI, mAna, mAyA, lobha, daza bola varjIne daza bola vajIne noindriyopayukta; 2 bola nathI- strIveda, puruSaveda. 2 | 25 lAkha 27 bola-28mAMthI | 28 bola uparavatu 31 bolanI niyamA. asaMjJIne choDIne 4 bolanI bhajanAmAna, mAyA, lobha, noindriyopayukta; 3 bola nathI- asaMjJI, strIveda, puruSaveda. 15 lAkha 27 bola uparavatuM 28 bola uparavat uparavat 10 lAkha 27 bola uparavat, 26 bola- 28mAMthI uparavat avadhijJAna avadhi darzana choDIne 5 |traNa lAkha 27 bola uparavat 26 bola uparavat uparavat 99,995 27 bola uparavatuM 26 bola uparavat pAMca 24 bola-27mAMthI 24 bola-ramAMthI traNa jJAnane choDIne be jJAna choDIne 1-6|naraka- daSTi utpatti- samyagudaSTi udvartana- samyagudaSTi vidyamAnatA-be daSTi ke mithyA daSTi ke mithyA daSTi niyamA. mizra dRSTi bhajanA 7 |naraka- daSTi | mithyA daSTi mithyA daSTi uparavat uparavat uparavat
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-17 : deza -1 | 14 | nArakonI lezyAmAM pariNamana - 19 se NUNaM bhaMte ! kaNhalesse NIlalesse jAvasukkalessesu bhavittA kaNhalessesu Neraiesuuvavajjati ? haMtA,goyamA !kaNhalessesu jaavuvvti| sekeNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-kaNhalessesu jAva uvavati? goyamA ! lessaTThANesusaMkilissamANesusaMkilissamANesukaNhalesaM pariNamai, kaNhalesaMpariNamittA kaNhalesesuNeraiesuuvavajjati, seteNaTeNaM jAvauvavajjati / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM kRSNalezI, nIlalezI thAvata zuklalezI thaIne te jIva kRSNalezI nairayikomAM utpanna thAya che? uttara-hA, gautama! kRSNalezI thAvata zuklalazI jIva, kRSNalezI nairayikomAM utpanna thAya che. prazra- bhagavan ! tenu zu 129 // cha ? uttara-he gautama! jIvanA lazyAnA sthAna saMklezane(avizuddhine)prApta thatAM-thatAM kRSNa lezyArUpe pariName che ane kuSNalezyA rUpe pariNata thaIne te jIva kuSNalezI nairayikomAM utpanna thAya che. tethI he gautama! A prakAre kathana karyuM che. 20 se NUNaM bhaMte ! kaNhalesse jAvasukkalesse bhavittA NIlalessesuNeraiesu uvavajjati? hatAgoyamA ! jaavuvvjjti| sekeNaTeNaM bhaMte ! jAvauvavajjati? goyamA !lessaTThANesusaMkilissamANesuvA visujjhamANesuvANIlalessaMpariNamai, NIlalessaM pariNamittA NIlalessesuNeraiesu uvavajjati / seteNaTeNaM goyamA ! jAva uvvjjti| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM kRSNaleza yAvat zuklalezI thaIne te jIva nIlezI nairayikomAM utpanna thAya cha ? 6ttara-DA, gautama ! 6tpanna thAya che. prazra- bhagavan ! tenu shu||29|| cha? uttara- he gautama! lezvAsthAnonA saMklezane prApta thatAM-thatAM athavA vizuddhine prApta thatAM-thatAM, te jIva nIla vezyA rUpe pariNata thAya che. nIlalezyArUpe pariNata thaIne te jIva nIlalezI nairayikomAM utpanna thAya che. tethI he gautama! pUrvokta prakAre kathana karyuM che. 21 seNUNaM bhaMte! kaNhalesseNIlalesse jAvasukkalese bhavittA kAulessesuNeraiesu uvavajjati? goyamA !jahANIlalessAe tahA kAulessAe vibhANiyavvA // sevaM bhaMte! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM kRSNalezI, nIlalezI thAvat zukalalezI thaIne te jIva kApotalezI
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sanna-4 naiyikomAM utpanna thAya che ? uttara- he gautama ! je rIte nIlalezyAnA viSayamAM kathana karyuM, te ja rIte kApotalezyAnA viSayamAM kathana karavuM joIe // he bhagavan ! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja 9.11 20 vivecana : prastuta sUtromAM koI paNa lezyAvALA jIvanuM anya prazasta ke aprazasta lezyA rUpe pariNamana thaIne te lezyAvALA naiyikomAM utpanna thavAnuM pratipAdana karyuM che. bhAvalaizyA AtmapariNAma svarUpa che. jIvonA AtmapariNAmomAM parivartana thayA ja kare che. pariNAmanuM parivartana thatAM tenI lempAmAM paNa parivartana thAya che. pariNAma sakliSTa thatAM azubha lezmA ane pariNAmanI vizuddhi thatAM zubha lezyA Ave che. jIvanA utpatti sthAnane yogya lezyA aMtima samaye avazya prApta thAya che. A rIte potAnA jIvanakAla daramyAna koI paNa laizyAnA pariNAmavALo va ane pariNAmAMtarane prApta karatAM karatAM kRSNa, nIla ane kApota koIpaNa lezyAne prApta karI narakamAM te te lezyA sthAnamAM utpanna thAya che arthAt kApotalezyAne prApta karIne, ratnaprabhA pRthvImAM utpanna thAya che. A ja rIte sAteya narakamAM te sthAnane yogya lezyA samajavI. || zataka 13/1 saMpUrNa //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-13H uddezaka-2 [ 21] je zataka-13: uddezaka-2 jeja saMkSipta sAra A uddezakamAM cAre jAtinA devonI utpatti, udvartana ane vidyamAnatA viSayaka praznottara ane aMtamAM vezyA pariNamananA viSayanuM nirUpaNa che. manuSya ane tiryaMcagatinA jIvo ja deva gatimAM jaI zake che. tathA prakAranA svabhAve nArakI ke deva marIne devagatimAM jatA nathI. devagatimAM janArA manuSya ane tiryacomAM prApta thatA bhAvo(bolo)ne 39 praznottaranA mAdhyamathI samajAvyA che. * upapAta parimANa, lezyA-1, pakSa-2, saMjJA-4, saMjJI-2, bhavya-2, jJAna-3, ajJAna-3, darzana-3, veda-3, kaSAya-4, indriya-5, noindriya-1, yoga-3, upayoga-2. A 39 bola saMbaMdhI prazno che. * bhavanapatinA bhavanono vistAra jaghanya jaMbUDhIpa pramANa, madhyama saMkhyAta yojana ane utkRSTa asaMkhyAta yojana che. tenA AvAso saMkhyAta ane asaMkhyAta yojana vistRta che. * vyaMtaronA nagarono vistAra jaghanya bharatakSetra pramANa, madhyama mahAvideha kSetra pramANa ane utkRSTa jaMbUdvIpa pramANa che. tenA asaMkhyAta AvAso che ane te saMkhyAta yojana vistRta che. * jyotiSI devonA vimAno asaMkhyAta che, te kaMIka nyUna eka yojana vistRta che. * vaimAnika devonA vimAnomAM sarvArthasiddha vimAna saMkhyAta yojana ane zeSa sarva devaloka asaMkhyAta yojana vistRta che. tenA vimAnAvAsa saMkhyAta ane asaMkhyAta yojana vistRta che. * utpatti- bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane ekathI ATha devalokamAM eka samayamAM jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa saMkhyAta ke asaMkhyAta devo utpanna thAya che, navamA devalokathI sarvArthasiddha vimAna paryata utkRSTa saMkhyAtA devo ja utpanna thAya che kAraNa ke garbhaja manuSyo ja tyAM utpanna thAya che ane te jIvo saMkhyAtA ja hoya che. bhavanapati, vyaMtaramAM cAra vezyA; jyotiSI ane prathama be devalokamAM tejo vezyA; trIjA, cothA, pAMcamA devalokamAM pAlezyA ane tyAra pachInA devalokamAM zukla zyAvALA jIvo utpanna thAya che. pAMca anuttara vimAnane choDIne zeSa sthAnamAM kRSNapakSI ane zuklapakSI baMne prakAranA jIvo utpanna thAya che ane pAMca anuttara vimAnamAM ekAMta zuklapakSI jIvo utpanna thAya che. asaMjJI jIvo bhavanapati ane vyaMtaramAM ja utpanna thAya che, utpatti samaye te asaMjJI hoya che; zeSa sthAnamAM asaMjJI utpanna thatA nathI. tethI te sthAnamAM utpatti samaye saMjJI ja hoya che. abhavI jIvo, traNa ajJAnI, mithyAdaSTi ane acarama jIvo anuttara vimAnamAM utpanna thatA nathI. devalokamAM napuMsakavedana hovAthI tyAM te jIvonI utpatti thatI nathI. bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane prathama be devalokamAM strIvedI, puruSavedI jIvo ane trIjA devalokathI sarvArthasiddha vimAna parvatanA devalokomAM eka puruSavedI jIvo ja hoya che. cakSudarzana, pAMca indriya, manoyoga ane vacanayoga sahita koI paNa jIvanI koI paNa sthAnamAM utpatti thatI nathI. te paryAptAvasthA prAyogya bola che. tene choDIne zeSa bola sahita jIvanI utpatti thAya che. * uddhartanA- devalokamAMthI cyavIne te deva manuSya ane tiryaMcagatine prApta karI zake che. tethI
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI stra-4 devalokamAMthI nIkaLatA jIvomAM(urtana samaye) be gatine yogya bhAvo(bola) hoya che. jemAM utpatti ane maraNa samaye devone samAna levA hoya che. bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane ATha devalokanA devomAMthI eka samaye utkRSTa saMkhyAtA ke asaMkhyAtA jIvo nIkaLe che, navamA devalokathI sarvArthasiddha vimAna sudhInA devalokomAMthI utkRSTa saMkhyAtA jIvo ja nIkaLe che kAraNa ke te devo garbhaja manuSyamAM ja jAya che ane garbhaja manuSyo saMkhyAtA ja hoya che. sa bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI, A traNe jAtinA devomAMthI nIkaLelA jIvo tIrthaMkara thatA nathI. tethI te jIvone uddhartana samaye avadhijJAna ke avadhidarzana hotuM nathI. vaimAnika jAtimAMthI nIkaLelA jIvone avadhijJAna-darzana hoya che. kAraNa ke vaimAnika devamAMthI nIkaLI tIrthaMkarAdi ane anya paNa viziSTa koTinA jIvo manuSyarUpe janma dhAraNa kare che. te jIvo alpa saMkhyaka ja hoya che. tethI koI paNa sthAnamAMthI saMkhyAtA jIvo ja avadhijJAna-darzana laIne nIkaLe che. koI paNa devane mRtyu samaye vibhaMgajJAna hotuM nathI. zeSa be ajJAna ja hoya che. bhavanapati, vyaMtara, jayotiSI ane prathama be devalokanA devo marIne, pRthvI, pANI ane vanaspatimAM paNa utpanna thAya che. tethI te devo uhartanA samaye saMjJI ane annI baMne prakAranA hoya che. te sivAya sarva devo saMjJI ja hoya che. devagatimAMthI mRtyu pAmIne jIvo traNe vedamAM utpanna thaI zake che. zeSa bola pUrvavat samajavA, temAM vizeSatA nathI. vidyamAnatA- utpatti ane maraNa samaya sivAyanA samayonA sthAnagata devonuM paNa 39 praznothI nirUpaNa che. te devabhavamAM devapaNe rahelA jIvomAM sarvabhAvo(bolo) devagati anusAra hoya che. pratyeka jAtinA devo svasthAnamAM asaMkhyAtA hoya che. sthAnAnusAra tenI lezyA hoya che. pAMca anuttara vimAnamAM kRSNapakSI, abhavya, traNa ajJAnI ane mithyAdaSTi jIvo hotA nathI. te uparAMta sarvArthasiddha vimAnamAM acaramajIvo paNa hotA nathI, zeSa sthAnamAM hoya che. devagatinA jIvo asaMjJI hotA nathI. paraMtu asaMjJI jIvo bhavanapati ane vyaMtaramAM utpanna thAya che. tethI temAM aparyAptAvasthAmAM asaMjJI hoya che paraMtu te haMmezAM hotA nathI, kayAreka ja hoya che. bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane prathama be devalokamAM strIveda ane puruSaveda hoya che. tenAthI uparanA devalokamAM eka puruSaveda hoya che. devalokamAM lobha kaSAyanI pradhAnatA che. tethI lobha kaSAya zAzvata ane zeSa kaSAya azAzvata hoya che. noindriyopayukta, anaMtaropapatraka, anaMtarAvagADha, anaMtarAhAraka ane anaMtaraparyAptaka jIvo azAzvata hoya che. kAraNa ke A bola utpattinA samaye ja hoya che, tethI virahakAlanI apekSAe teno abhAva hoya che. lezyAnuM pariNamana- koI paNa lempAvALA jIvo sakliSTa athavA vizuddha pariNAmone prApta thatAM, tenI lezyAmAM parivartana thAya che ane mRtyu samaye te jIva tenA utpatti sthAnane yogya lezyAnA pariNAmane prApta kare che. A rIte jIvonI lecyAmAM parivartana thayA ja kare che. A rIte utpanna thatAM, maraNapAmI nIkaLatA ane sthAnagata jIvonI RdvirUpe pAmatA bhAvo (bolo)nuM darzana karAvato uddezaka pUrNa thAya che. //////////
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zata-17 : deza-2 | 23 / zata-13 : 6deza-2 va vonA prakAra:| 1 kaivihANaM bhaMte ! devA paNNattA? goyamA !caubihA devA paNNattA,taM jahAbhavaNavAsI, vANamaMtarA,joisiyA, vemaanniyaa| bhAvArtha:- prazna-mAvan ! vinA 240 2 cha ? 612-3 gautama! hevanA yA2 2 cha. yathA(1) bhavanapati (2) vAkyaMtara (3) jyotiSI (4) vaimAni. | 2 bhavaNavAsINaMbhaMte ! devA kaivihA paNNattA? goyamA !dasavihA paNNattA,taMjahAasurakumArA jAvathaNiyakumArA ! evaM savva devANa bheo jahA biiyasae devuddesae jAva svvtttthsiddhgaadevaa| bhAvArtha :- prazna- bhagavan ! (bhavanapati hevana 24 // 2 cha ? uttara-he gautama! daza prakAra che. yathA- asurakumAra yAvatu svanitakumAra.A rIte bIjA zatakanA sAtamA uddezakamAM kathanAnusAra devonA sarvabhedonuM kathana sarvArthasiddha paryata karavuM joIe. bhavanapati devonA AvAsa, utpatti Adi - | 3 kevaiyA NaM bhaMte ! asurakumArAvAsasayasahassA paNNattA? goyamA ! cosaddhiM asurakumArAvAsasayasahassA pnnnnttaa| teNaM bhaMte ! kiM saMkhejjavitthaDA, asaMkhejjavitthaDA? goyamA !saMkhejjavitthaDA vi. asaMkhejjavitthaDA vi| lAvArtha :- prazra- bhagavan ! asu2kumAra hevon| 24AvAsa cha ? 6ttara- gautama! asurakumAra devonA 64 lAkha AvAso che. prazna- he bhagavan! asurakumAronA te AvAso saMkhyAta yojana vistRta che ke asaMkhyAta yojana vistRta cha? uttara- he gautama! saMkhyAta yojana vistRta paNa che ane asaMkhyAta yojana vistRta paNa che. | 4 cosaTTIeNaMbhaMte ! asurakumArAvAsasayasahassesusaMkhejjavitthaDesuasurakumArAvAsesu egasamaeNaM kevaiyA asurakumArA uvavajjati jAvakevaiyA teulessA uvvajjati, kevaiyA
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 zrI bhagavatI sUtra-4 kaNhapakkhiyA uvavajjaMti, pucchA ? goyamA ! jahA rayaNappabhAe taheva savvAvattavayA bhANiyavvA / NavaraM dohiM ve hiM uvavajjaMti, NapuMsagaveyagA Na uvavajjaMti, sesaM taM ceva / uvvaTTaMtagA vi taheva, NavaraM asaNNI uvvaTTaMti / ohiNANI ohidaMsaNI ya Na uvvaTTaMti, sesaM taM ceva / paNNattaesu taheva NavaraM-saMkhejjagA itthaveyagA paNNattA, evaM purisaveyagA vi, NapuMsagaveyagA Natthi / kohakasAyI siya atthi siya Natthi, jai atthi jahaNaNeNaM ekko vA do vA tiNNi vA, ukkoseNaM saMkhejjA paNNattA / evaM mANakasAyI vi mAyAkasAyI vi| saMkhejjA lobhakasAyI paNNattA, sesaM taM ceva / tisu vi gamaesu saMkhejjesu cattAri lessAo bhANiyavvAo / evaM asaMkhejjavitthaDesu vi, NavaraM - tisu vi gamaesa asaMkhejjA bhANiyavvA jAva asaMkhejjA acarimA paNNattA / bhAvArtha: :- prazna- he bhagavan ! asurakumAra devanA te 64 lAkha AvAsomAMthI saMkhyAta yojana vistRta AvAsomAM eka samayamAM keTalA asurakumAra devo utpanna thAya che ? keTalA kRSNalezI, nIlalezI, kApotalezI ane tejolezI devo utpanna thAya che? keTalA kRSNapAkSika utpanna thAya che ? ityAdi prazna karavA joIe ? uttara- tenA uttara paNa ratnaprabhA naraka pRthvInI samAna tenI saMpUrNa vaktavyatA jANavI. paraMtu temAM vizeSatA e che ke ahIM be veda(strIveda, puruSaveda) sahita utpanna thAya che, napuMsakavedI utpanna thatA nathI. zeSa sarva pUrvavat jANavuM. urtanAnA viSayamAM paNa te ja rIte jANavuM. temAM vizeSatA e che ke asurakumAromAM asaMzI paNa urte che. (ekendriyamAM utpanna thAya che te apekSAe). avadhijJAnI ane avadhidarzanI urtatA nathI. sthAnagatajIvonAviSayamAM pUrvavat jANavuM, vizeSatA e che ke sthAnagata asurakumAra devomAM saMkhyAtA strIvedI ane saMkhyAtA puruSavedI hoya che, napuMsakavedI hotA nathI. krodha kaSAyI kadAcit hoya che, kadAcit hotA nathI. jo hoya to jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa saMkhyAtA hoya che. te ja rIte mAnakaSAyI, mAyAkaSAyInA viSayamAM paNa jANavuM joIe. lobhakaSAyI sadA saMkhyAtA hoya che. saMkhyAta yojana vistRta AvAsomAM utpanna thatA, nIkaLatA ane sthAnagata jIvonA traNe AlApakomAM cAra lezyAnuM kathana karavuM joIe. A ja rIte asaMkhyAta yojana vistRta vimAnAvAsonA viSayamAM paNa kahevuM joIe. paraMtu temAM vizeSatA e che ke tyAM 'asaMkhyAta' pATha kahevo. A rIte acarama paryaMta kathana karavuM joIe. 5 kevaiyA NaM bhaMte ! NAgakumArAvAsa-sayasahassA paNNattA ? goyamAM ! culasII nAgakumArAvAsa sayasahassA paNNattA / evaM jAva thaNiyakumArA, varaM jattha jattiyA bhavaNA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! nAgakumAra devonA keTalA lAkha AvAso che ?
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-13: uddezaka-2 [ 25] uttara- he gautama ! nAgakumAradevonA 84 lAkha AvAso kahyA che, vagera svanitakumAra paryata kathana karavuM joIe. vizeSatA e che ke jyAM jeTalA lAkha bhavana hoya, tyAM teTalA lAkha bhavana kahevA joIe. vivecanaH prastuta sutromAM bhavanapatinA AvAsonI saMkhyA, vistAra ane utpatti ane uddhavartanA viSayaka pUrvokta 39 praznottara ane vidyamAnatA viSayaka 49 praznottaranuM pratipAdana che. AvAsa:- asurakumAronA 64 lAkha, nAgakumAronA 84 lAkha, suvarNakumAronA 72 lAkha, vAyukumAronA 96 lAkha ane dvIpakumAra, dizAkumAra, udadhikumAra, vidhutakumAra, svanitakumAra ane agnikumAra- A pratyekanA 76-76 lAkha bhavano che. A rIte daza bhavanapati devonA kula bhavano 7,72,00,000 (sAta kroDa botera lAkha) che. AvAsa vistAra :- bhavanapati devonA AvAsa paNa saMkhyAta ane asaMkhyAta yojana vistRta che. temAM sarvathI nAnA AvAso jaMbUdvIpa pramANa vistRta che, madhyama saMkhyAta yojana ane utkRSTa asaMkhyAta yojanA vistRta che. vizeSatA - ghaNA praznonA uttaro ratnaprabhA pRthvInI samAna che, tenA karatAM bhinna je kAMI vizeSatAo che, te sUtramAM darzAvI che. yathAveda-devomAM strIveda ane puruSaveda be veda ja hoya che, napuMsakaveda nathI. tethI utpatti ane vidyamAnatAnA sutromAM be veda ja hoya che. nArakanI jema bhavanapati devo marIne traNa vedamAM janma dhAraNa karI zake che, tethI udvartanAmAM traNa veda hoya che. avaraM saraLI 3Syati -nArakI mArIne asaMjJI tiryaMca ke asaMjJI manuSya tathA ekendriyAdimAM utpanna thatAM nathI. tethI tyAM uddhavartanAnA bolomAM asaMjJInuM grahaNa karyuM nathI. paraMtu bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane saudharma. IzAna devalokanA devo pRthvI, pANI ane vanaspatimAM utpanna thatAM hovAthI tenI udvartanAmAM asaMjJInuM grahaNa karyuM che. diMLA divasaLIyA 3bratiH-asurakumArAdimAMthI nIkaLanArA jIvo avadhijJAna ke avadhidarzana laIne nIkaLatA nathI. hodathI siya svisiya Oi:- devatAmAM lobha kaSAya vizeSa che, tethI lobha kaSAyI sadaiva prApta thAya che. zeSa traNa kaSAya devomAM azAzvata che, tethI ja lobhakaSAyI devI saMkhyAta yojana vistRta AvAsomAM saMkhyAtA ane asaMkhyAta yojana vistRta AvAsomAM asaMkhyAta hoya che ane zeSa traNa kaSAyI jIvo kadAcit hoya che. kadAcit hotA nathI. lezyA - asurakumArAdi devomAM prathama cAra vezyA hoya che. tethI tenA janma, maraNa ane svasthAna sthita, A traNe AlApakomAM cAra lezyA hoya che. utpatti samayeH- rIte bhavanapati devomAM utpatti samaye- utkRSTa saMkhyAta athavA asaMkhyAta jIvonI utpatti hoya che te prathama bola che ane anya 29 bola A pramANe hoya che. yathA- cAra lezyAmAMthI koI
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 26 ] zrI bhagavatI sUtra-4 paNa eka vezyA, pakSa-2, saMjJA-4, saMjJI-2, bhavI-2, jJAna-3, ajJAna-3, darzana-2, veda-2, kaSAya-4, noindriyopayukta, kAyayoga ane upayoga-2 = 29 bola hoya che. bhavanapati devomAM cAra lezyA hoya che ane trIjI, pAMcamI narakamAM be-be vezyA hoya che paraMtu pratyeka nArakI devatAne jIvana paryata eka ja dravya lezyA hoya che. te apekSAnI mukhyatAe ahIM nArakI ane devonI vaktavyatAmAM sarvatra eka ja vezyAnI gaNatrI thAya che.] cakSudarzana, naMpusakaveda, pAMca indriya, manoyoga ane vacanayoga, te nava bola utpatti samaye hotA nathI. udvartanA(nIkaLatA) samaye- devalokamAMthI eka, be, traNa ane utkRSTa saMkhyAta athavA asaMkhyAta devo nIkaLe che, te prathama bola che ane anya 27 bola hoya che. temAM virbhAgajJAna, avadhijJAna, avadhidarzana, cakSadarzana, pAMca indriya ane manoyoga, vacanayoga te 11 bola devone(anya bhavanA prAraMbhamAM) na hovAthI, udvartana samaye te 11 bolano niSedha karyo che. svasthAnamAM saMkhyAta ke asaMkhyAta devo svasthAnamAM hoya che, te prathama bola che ane anya 3ra bola che. kula 33 bola niyamA hoya che. krodha, mAna, mAyA, noindriyopayukta ane asaMzI, A pAMca bolanI bhajanA hoya che ane napusakavedI jIvo hotA nathI. te uparAMta anaMtaropapannaka, anaMtarAvagADha, anaMtarAhAraka, anaMtara paryAptanI paNa bhajanA hoya che. zeSa cha bola paraMparAvagADhAdi niyamA hoya che. vANavyaMtara devonAM AvAsa, utpatti Adi - 6 kevaiyA NaM bhate ! vANamaMtarAvAsasayasahassA paNNattA? goyamA ! asaMkhejjA vANamaMtarAvAsasayasahassA paNNattA / teNaMbhaMte ! kiMsaMkhejjavitthaDA,asaMkhejjavitthaDA? goyamA !sNkhejjvitthddaa,nnoasNkhejjvitthddaa| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! vANavyaMtara devonA keTalA lAkha AvAsa che? uttara- he gautama ! vANavyaMtara devonA asaMkhyAta lAkha AvAsa che. prazna- he bhagavan! te AvAsa saMkhyAta yojana vistRta che ke asaMkhyAta yojana vistRta che? uttara- he gautama! te saMkhyAta yojana vistRta che, asaMkhyAta yojana vistRta nathI. |7 saMkhejjesuNaM bhaMte ! vANamaMtarAvAsasayasahassesu egasamaeNaM kevaiyA vANamaMtarA uvavajjati? goyamA ! jahA asurakumArANaM saMkhejjavitthaDesu tiNNi gamagA taheva vANamatarANavi tiNNi gamagA bhaanniyvvaa| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! vANavyaMtara devonA saMkhyAta yojana vistRta AvAsomAM eka samayamAM keTalA vANavyaMtara devo utpanna thAya che? uttara- he gautama! jema asurakumAra devonA saMkhyAta yojana vistRta AvAsonA viSayamAM traNa AlApaka che, tema vANavyaMtara devonA viSayamAM paNa traNa AlApaka kahevA joIe. vivecana : - prastuta sUtromAM vANavyaMtaradevo mATe utpatti ane udvartanA viSayaka pUrvokta 39 bola ane
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-13: uddezaka-2 27] vidyamAnatA viSayaka 49 bola saMkSepamAM asurakumAranI samAna kahyA che. vANavyaMtara devonA AvAsa saMkhyAta yojananA ja hoya che. temAM sarvathI nAnA AvAsa(nagara) bharatakSetra pramANa, madhyama AvAsa mahAvideha kSetra pramANa ane sarvathI moTA AvAsa jaMbudvIpa pramANa che. te sivAyanuM samasta kathana asurakumAranI jema samajavuM arthAt temAM utpatti samaye 29 bola hoya, udvartanA samaye 27 bola hoya ane vidyamAnatAmAM 33bolanI niyamA tathA pAMca bolanI bhajanA ane eka naMpusakaveda nathI. jyotiSI devonAM AvAsa, utpatti Adi - 8 kevaiyANaMbhaMte !joisiyavimANAvAsasayasahassA paNNattA?goyamA ! asaMkhejjA joisiyavimANAvAsasayasahassA pnnnnttaa| teNaM bhaMte ! kiM saMkhejjavitthaDA asaMkhejjavitthaDA? goyamA !jahAvANamaMtarANaMtahA joisiyANaMvi tiNi gamagAbhANiyavvA,NavaraMegA teulessaa| uvavajjatesupaNNattesuya asaNNI Natthi, sesaMtaMceva / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jyotiSI devonA keTalA lAkha vimAnAvAsa che? uttara- he gautama! jyotiSI devonA asaMkhyAta lAkha vimAnAvAsa che. prazna- he bhagavan! te vimAnAvAsa saMkhyAta yojana vistRta che ke asaMkhyAta yojana vistRta che? uttara- he gautama! jema vANavyaMtara devonA viSayamAM kathana karyuM che, tema jyotiSI devonA viSayamAM paNa traNa AlApaka kahevA joIe. temAM vizeSatA e che ke jyotiSIomAM eka tejolezyA ja hoya che. utpatti ane sattAmAM asaMjJI nathI (udvartanamAM asaMjJI hoya che.) zeSa varNana vANavyaMtaranI samAna che. vivecana : prastuta eka ja sUtramAM dvArA vANavyaMtaranI jema jyotiSI devo saMbaMdhI 49 bolonuM nirUpaNa che. jyotiSI devonAvimAna saMkhyAta yojananA ja che. temAM caMdra-sUryanA vimAnanI laMbAI eka yojanathI kaMIka nyuna che tathA graha, nakSatranA vimAno kramazaH be gAu ane eka gAunA che. tArAvimAna ardhA gAu pramANa che ane sarva jyotiSI vimAnanI pahoLAI tenI laMbAithI ardhI che. temAM eka tejovezyA ja hoya che. asaMjJI jIvo jyotiSImAM utpanna thatA nathI, tethI utpatti ane svasthAnamAM teno niSedha karyo che. te devo marIne pathvI, pANI, vanaspatimAM paNa utpanna thAya che, tethI tenI udvartanAmAM asaMjJI ane saMjJI baMne hoya che, temAM traNe veda paNa hoya che. utpatti samaye jyotiSI devomAM pUrvokta 38 bolamAMthI cakSudarzana, asaMjJI, naMpusakaveda, pAMca indriya, manoyoga, vacanayoga; te daza bolane choDIne zeSa 28 bola hoya che. udvartana samaye- bhavanapatinI samAna 27 bola hoya che. svasthAnamAM--bhavana pati devonI jema 33 bolanI niyamA hoya che tathA krodha, mAna, mAyA, noindriyopayukta, te cAra bolanI bhajanA hoya che tathA asaMjJI ane napuMsakaveda, te be bola hotA ja nathI. anaMtaropapannaka
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 28 ] zrI bhagavatI satra-4 Adi daza bolanuM kathana bhavanapatinI samAna jANavuM. vaimAnika devonAM AvAsa, utpatti Adi 9 sohamme NaM bhaMte ! kappe kevaiyA vimANAvAsasayasahassA paNNattA? goyamA ! battIsavimANAvAsasayasahassA pnnnnttaa| teNaM bhaMte ! kiM saMkhejjavitthaDA, asaMkhejjavitthaDA? goyamA !saMkhejjavitthaDA vi asaMkhejjavitthaDA vi| bhAvArtha:- prazna- he bhagavana! saudharma devalokamAM keTalA lAkha vimAnAvAsa che? uttara- he gautama! batrIsa lAkha vimAnAvAsa che. prazna- he bhagavana! te vimAnAvAsa saMkhyAta yojana vistRta che ke asaMkhyAta yojana vistRta che? uttara- he gautama ! te vimAna saMkhyAta yojana vistRta che ane asaMkhyAta yojana vistRta paNa che. 10 sohammeNaMbhate !kappebattIsAe vimANavAsasayasahassesusaMkhejavitthaDesuvimANesu egasamaeNaM kevaiyA sohammA devA uvavajjati, kevaiyA teulessA uvavajjati? ___goyamA !jahA joisiyANaM tiNNi gamagA taheva tiNNi gamagA bhANiyavvA,tisu visaMkhejjA bhANiyavvA, NavaraM ohiNANI ohidasaNI ya cayAveyavvA, sesaMtaMceva / asaMkhejjavitthaDesu evaM ceva tiNNi gamagA,NavaraMtisuvigamaesuasaMkhejjA bhaanniyvvaa| ohiNANI ya ohidasaNI ya saMkhejjA cayati,sesataMceva / evaM jahA sohamme vattavvayA bhaNiyA tahA IsANe vi cha gamagA bhANiyavvA / saNaMkumAre evaM ceva, NavaraM itthI veyagA uvavajjatesupaNNattesuyaNa bhaNNati / asaNNI tisuvigamaesuNa bhaNNati / sesaMtaM ceva, evaM jAvasahassAre, NANattaM vimANesulessAsuya, sesaMtaMceva / bhAvArtha :- prazna- he bhagavanuM ! saudharma devalokanA batrIsa lAkha vimAnAvAsomAMthI saMkhyAta yojana vistRta vimAnomAM eka samayamAM keTalA saudharma devo utpanna thAya che? keTalA tejolezI deva utpanna thAya che? uttara- je rIte jyotiSI devonA viSayamAM traNa sutro kahyA, te ja rIte ahIM paNa traNa sUtro kahevA joIe. traNe sUtromAM saMkhyAtA" devo kahevA ane temAM vizeSatA e che ke avadhijJAnI, avadhi darzanI paNa cyave che, udvartana pAme che. zeSa varNana jyotiSInI samAna che. yojana vistRta vimAnAvAsonA viSayamAM paNa traNe AlApaka kahevA ane te traNe ya AlApakamAM asaMkhyAtAdevonuM kathana karavuM joIe. te asaMkhyAta yojanavistRta vimAnAvAsomAMthI saMkhyAtA avadhijJAnI ane avadhidarzanI cyave che. zeSa kathana jyotiSInI samAna che. je rIte saudharma devalokanA viSayamAM cha sUtrAlApaka kahyA, te ja rIte IzAna devalokanA viSayamAM paNa cha sUtrAlApaka(traNa saMkhyAta yojana vistRta vimAna saMbaMdhI ane traNa asaMkhyAta yojana vistRta vimAna saMbaMdhI) kahevA joIe. sanakumAra devonA viSayamAM paNa te ja rIte jANavuM joIe. vizeSatA e che ke sanatkamArAdi devo mAtra puruSavedI ja hoya che. tethI tenI utpattimAM ane svasthAnamAM strIvedInuM kathana
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-13: uddezaka-2 29 ] na karavuM joIe. ahIM traNe sutrAlApakamAM asaMjJIno pATha na kahevo joIe. zeSa sarva kathana IzAna devonI samAna che. A ja rIte sahasAra devaloka sudhI kahevuM joIe. vizeSatA e che ke temAM vimAnonI saMkhyA ane lezyAmAM bhinnatA che. 11 ANayapANaesuNaM bhaMte !kappesukevaiyA vimANAvAsasayA paNNattA?goyamA ! cattAri vimANAvAsasayA pnnnnttaa| teNaM bhaMte ! kiM saMkhejjavitthaDA, asaMkhejavitthaDA? goyamA !saMkhejja vitthaDA vi, asaMkhejja vitthaDA vi / evaM saMkhejjavitthaDesu tiNNi gamagA jahA sahassAre / asaMkhejjavitthaDesu uvavajjatesuyacayaMtesuya evaM ceva saMkhejjA bhANiyavvA, paNNattesu asaMkhejjA / NavasNoidiyovauttA, aNaMtarovavaNNagA, aNaMtarAgADhagA,aNaMtarAhAragA,aNaMtarapajjattagA ya eesiM jahaNNeNaM ekko vA do vA tiNNi vA, ukkoseNaM saMkhejjA paNNattA,sesA asaMkhejjA bhANiyavvA / AraNaccuesu evaM ceva jahA ANayapANaesu, NANattaM vimANesu / evaM gevejjagA vi / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! Anata-prANata devalokomAM keTalA so vimAnAvAsa che? uttara- he gautama ! cAraso vimAnAvAsa che. prazna- he bhagavan! te vimAnAvAsa saMkhyAta yojana vistRta che ke asaMkhyAta yojana vistRta che? uttara- he gautama ! te saMkhyAta yojana vistRta paNa che ane asaMkhyAta yojana vistRta paNa che. saMkhyAta yojana vistRta vimAnAvAsonA viSayamAM sahasAra devalokanI samAna traNa AlApaka kahevA. asaMkhyAta yojana vistRta vimAnomAM utpatti ane cyavananA viSayamAM saMkhyAtA ane svasthAnamAM asaMkhyAta devo hoya che. temAM vizeSatAe che ke noindriyopayukta, anaMtaropapannaka, anaMtarAvagADha, anaMtarAhAraka ane anaMtaraparyApta, A pAMce bolamAM jaghanya eka, be, traNa, utkRSTa saMkhyAtA devo hoya che ane zeSa bolomAM asaMkhyAta devo hoya che. je rIte Anata ane prANata devalokanA viSayamAM kathana karyuM te ja rIte AraNa ane ata devalokanA viSayamAM paNa kahevuM joIe. mAtra vimAnonI saMkhyAmAM aMtara che. A ja rIte raiveyaka devalokanA viSayamAM paNa kahevuM joIe. 12 kaiNaM bhaMte ! aNuttaravimANA paNNattA? goyamA ! paMca aNuttaravimANA pnnnnttaa| teNaM bhaMte ! kiM saMkhejjavitthaDA, asaMkhejjavitthaDA?goyamA !saMkhejjavitthaDe ya askhejjvitthddaay| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! anuttara vimAna keTalA che? uttara- he gautama! anuttara vimAna pAMca che. prazna- he bhagavana! te saMkhyAta yojana vistata che ke asaMkhyAta yojana vistata che? uttara- he gautama ! temAMthI eka sarvArthasiddha vimAna saMkhyAta yojana vistRta che ane zeSa cAra asaMkhyAta yojanA vistRta che.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 | zrI bhagavatI satra-4 |13 paMcasuNaM bhaMte ! aNuttaravimANesusaMkhejjavitthaDe vimANe egasamaeNaM kevaiyA aNuttarovavAiyA devA uvavajjati, kevaiyA sukkalessA uvavajjati, evaM pucchA taheva? goyamA !paMcasuNaM aNuttaravimANesu saMkhejjavitthaDe aNuttaravimANe egasamaeNaM jahaNNeNaMekkovAdovA tiNNivA,ukkoseNaMsaMkhejjA aNuttarovavAiyA devA uvavati, evaM jahAgevejjavimANesusaMkhejjavitthaDesu, NavasaMkiNhapakkhiyA, abhavasiddhiyA, tisu aNNANesueeNauvavajjati,Nacaryata,NapaNNattaesubhANiyavvA,acarimA vikhoDijjati jAvasaMkhejjA carimA paNNattA, sesaMta ceva / asaMkhejjavitthaDesu vi ee Na bhaNNati, NavaraM acarimA atthi, sesaMjahAgevejjaesuasaMkhejjavitthaDesu jAvaasaMkhejjA acarimA pattA / zabdArtha-velthI = cyavana saMbaMdhI pATha kahevo joIe vonniti-niSedha karAya che. bhAvArtha:- prazna- he bhagavanuM ! pAMca anuttara vimAnomAMthI saMkhyAta yojana vistata vimAnamAM eka samayamAM keTalA anuttaropapAtika devo utpanna thAya che? keTalA zuklalezI utpanna thAya che, ityAdi prazno karavA ? uttara- he gautama ! pAMca anuttara vimAnomAMthI saMkhyAta yojana vistRta sarvArthasiddha anuttara vimAnamAM eka samayamAM jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa saMkhyAta anuttaropapAtika devo utpanna thAya che. je rIte saMkhyAta yojana vistRta raiveyaka vimAnonA viSayamAM kathana karyuM, te ja rIte ahIM sarvArthasiddha anuttara vimAna mATe paNa sarva kathana karavuM joIe. vizeSatA e che ke ahIM kRSNapAkSika, abhavI ane traNa ajJAnI jIvo utpanna thatA nathI, cyavatA nathI ane svasthAnamAM paNa hotA nathI. traNe sUtromAM acaramano niSedha karavo joIe yAvatu saMkhyAtA carama svasthAnamAM hoya che. zeSa sarva varNana raiveyaka devonI samAna che. asaMkhyAta yojana vistata vimAnAvAsamAM paNa kRSNapAkSika Adi na kahevA, paraMtu temAM acaramano niSedha na karavo joIe. arthAt asaMkhyAta vistRta cAra anuttara vimAnomAM acarama saMbaMdhita traNe ya AlApaka kahevA. zeSa sarva varNana asaMkhyAta yojanavistRta raiveyakavimAnonI samAna karavuM joIe yAvatu asaMkhyAtA acarama svasthAnamAM hoya che. tyAM sudhI kathana karavuM joIe. vivecana : prastuta sUtramAM vaimAnikadevonAvimAnAvAsa, teno vistAra, temAM utpatti, cyavana ane sthAnasthita jIvo viSayaka vividha daSTikoNathI vicAraNAo karI che. vimAnAvAsanI saMkhyA A pramANe jANavI- prathama saudharma devalokamAM 3ra lAkha, bIjA izAna devalokamAM 28 lAkha, trIjA sanakumAra devalokamAM 12 lAkha, cothA mAhendra devalokamAM 8 lAkha, pAMcamA brahmaloka devalokamAM 4 lAkha, chaThThA lAMtaka devalokamAM 50 hajAra, sAtamAM mahAzukra devalokamAM 40 hajAra, AThamA sahasAra devalokamAM 6 hajAra, navamAM dasamA Anata-prANata devalokamAM 400 vimAnAvAsa, agiyAramA-bAramA AraNa-ata devalokamAM 300 vimAnAvAsa, greveyakanI prathama trikamAM 111 vimAnAvAsa, dvitIya trikamAM 107 vimAnAvAsa, tRtIya trikamAM 100 vimAnAvAsa, anuttara vimAnamAM
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-13: uddezaka-2 [ 31] pavimAnAvAsa che. kula maLIne 84,97,023(corAsI lAkha sattANuM hajAra trevIsa) vimAnAvAsa vaimAnika devonA che. vimAnAvAsono vistAra:- sarvArthasiddha mahAvimAna saMkhyAta yojana vistRta che. cAra anuttara vimAna asaMkhyAta yojana pramANa che ane anya sarva devalokanA vimAnAvAsa saMkhyAta yojana ane asaMkhyAta yojana vistRta che. lezyA - pahelA ane bIjA devalokamAM tejalezyA; trIjA, cothA ane pAMcamA devalokamAM pAlezyA chaThThA devalokathI sarvArthasiddha vimAna paryata zuklalezyA hoya che. vaimAnika devonA viSayamAM utpatti, cyavana ane svasthAna viSayaka pUrvokta praznomAM aneka praznonA uttaro jyotiSI devonI samAna ja che. jemAM vizeSatA che tenuM kathana sUtramAM karyuM che. avadhijJAnI-avadhidarzanIH- vaimAnikamAMthI avadhijJAnInuM cyavana thAya che paraMtu temAM asaMkhyAta yojana vistRta vimAnAvAsamAMthI paNa saMkhyAtA jIvo ja avadhijJAna sahita cyave che. tIrthakara ane anya koIka jIvo ja avadhi jJAna sAthe cyave che ane te jIvonI saMkhyA alpa hoya che. veda - pahelA be devalokamAM strIveda ane puruSaveda tathA tyAra pachInA devalokamAM eka puruSaveda ja hoya che. tethI tenI utpatti ane sattAmAM eka puruSavedanuM kathana che. paraMtu devalokamAMthI nIkaLI traNe vedamAM utpanna thaI zake che tethI udvartanamAM traNe ya veda kahyA che. saMsI :- prathama be devalokanA devo eNvIne asaMjJImAM(pRthvI, pANI, vanaspatimAM) utpanna thaI zake che. ane tyAra pachInA devalokonA devonuM cyavana kevaLa saMjJI jIvomAM ja thAya che. tethI te devonI utpatti, cyavana ane sthAnasthitamAM kevaLa saMjJI jIvo ja hoya che. utpatti ane cyavana saMkhyA :- prathama devalokathI AThamA devaloka sudhI tiryaMca utpanna thAya che ane te devo paNa cyavane tiryaMcamAM utpanna thAya che. tethI asaMkhyAta yojana vistRta vimAnAvAsomAM asaMkhyAta jIvonI utpatti ane cyavana hoya che. navamAM devalokathI uparanA devalokomAM garbhaja manuSyo ja utpanna thAya che ane te devalokonA devo paNa garbhaja manuSyamAM ja utpanna thAya che. garbhaja manuSyo saMkhyAtA ja hovAthI te devalokonA saMkhyAta ane asaMkhyAta yojana vistRta vimAnAvAsomAM utpatti ane cyavana saMkhyAtA devonuM ja thaI zake che. paraMtu svasthAnamAM saMkhyAtA yojana vistRta vimAnAvAsomAM saMkhyAtA ane asaMkhyAta yojana vistRta vimAnAvAsomAM asaMkhyAtA devo hoya che. kAraNa ke te devonI sthiti asaMkhyAta kAlanI che ane tenA te jIvanakALa daramyAna eka-eka deva utpanna thAya to paNa asaMkhyAtA devo navA utpanna thaI jAya che. tethI svasthAnamAM asaMkhyAtA devo sadA hoya che. noindriyopayukta ane anaMtaropapatraka Adi cAra, tema A pAMca bolamAM utkRSTa saMkhyAtA devo ja hoya che, kAraNa ke A cAreya bolano sadbhAva utpattinA eka, be ke traNa samaye ja hoya che tyAra pachI te bola indriyopayukta ane paraMparAtpannaka Adi rUpe parivartita thaI jAya che. pAMca anuttara-vimAna - anuttara vimAnamAM utpatti, cyavana ane svasthAnamAM samyagdaSTi ja hoya che. tethI kRSNapAkSika, abhavya ane traNa ajJAnavALA jIvo hotA nathI.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 30 | zrI bhagavatI sUtra-4 carama-acarama - sarvArthasiddha vimAnamAM pratyeka deva carama ja utpanna thAya che, kAraNa ke te devo ekAvanArI hoya che. paraMtu cAra anuttara vimAnamAM carama-acarama baMne prakAranA devo utpanna thAya che. cAra prakAranA devomAM utpatti, uddhavartana ane vidyamAnatA :- temAM 39 bola che- upapAtaparimANanuM eka bola ane zeSa 38 bola A pramANe che- 1 vezyA, 2 pakSa, 2 saMjJI, 2 bhavI, 3 jJAna, 3 ajJAna, 3 darzana, 4 saMjJopayukta, 3 veda, 4 kaSAya, pAMca indriya, noindriya, 3 yoga ane 2 upayoga. | deva prakAra | utapitta-38bola | udvartana-38 bola | vidyamAnatA-39 bola bhavanapati 29 bola- cakSudarzana, naMpusaka-| ra7 bola-virbhAgajJAna, | 33 bolanI niyamA. ane vyaMtara veda, pAMca indriya, manoyoga, | avadhijJAna, avadhidarzana, 5 bolanI bhajanA-asaMzI, vacanayoga; te 9 bola varjIne. cakSudarzana, pAMca indriya, | noindriyopayukta, krodha, mAna, manoyoga, vacanayoga; te 11| mAyAkaSAyI. bola varjIne. 1 bola nathI- napusaka veda. jyotiSI ane 28 bola- ra9mAMthI jyotiSImAM 27 bola 33 bolanI niyamA. 1,2, devaloka | asaMjJIne choDIne. uparavatuM. be devalokamAM 4 bolanI bhajanA-noindriyo29 bola- avadhijJAna, payukta ane traNa kaSAya.2 bola avidhidarzana; be umerIne. nathI-asaMzI ane naMpusakaveda. sanaskumArathI | 27 bola-28 bolamAMthI 28 bola-ra9 bolamAMthI 32 bolanI niyamA navagrevayaka strIvedane choDIne. asaMjJIne choDIne. 4 bolanI bhajanA-uparavatuM 3 bola nathI-strIveda, naMpusaka veda, asaMzI. pAMca anuttara | 22 bola-27 bolamAMthI 24 bola-28 bolamAMthI 27 bolanI niyamA. vimAna kRSNapakSI, abhavya, traNa kRSNapakSI, abhavI, mati- 4 bolanI bhajanA uparavat ajJAna; te 5 bola choDIne. zruta ajJAnI te cAra bola 8 bola nathI-kRSNapakSI, choDIne. abhavya, traNa ajJAna, strIveda, naMpusakaveda, asaMjJI. * vidyamAnatA viSayaka zeSa 10 bolamAMthI anaMtaropapannaka anaMtarAvagADha, anaMtarAhAraka ane anaMtara paryApta che cAra bolanI dareka sthAnamAM bhajanA ane zeSa paraMparopapannaka, paraMparAvagADha, paraMparAhAraka, paraMpara paryApta, carama ane acarama te cha bolanI niyamA hoya che. sarvArthasiddha vimAnamAM acarama jIvo hotA nathI. navamA devalokathI uparanA devalokamAM anaMtaropapannaka Adi jIvo saMkhyAtA ja hoya che. * navaraiveyaka sudhI traNa daSTi ane anuttara vimAnamAM eka samyagu daSTi hoya. devomAM daSTi - 14 cosaTThIe NaM bhaMte ! asurakumArAvAsasayasahassesusaMkhejjavitthaDesuasurakumArAvAsesu kiM sammadiTThI asurakumArA uvavajjati, micchAdiTThI asurakumArA uvavajjati? goyamA !jahA rayaNappabhAe tiNNi AlAvagA bhaNiyA tahA bhANiyavvA / evaM
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zataka-13: uddezaka-2 [ 33 ] asaMkhejja- vitthaDesu vi tiNNi gmgaa| evaM jAvagevejjavimANe / aNuttaravimANesu evaM ceva; NavaraM tisuvi AlAvaesumicchAdiTThI sammAmicchAdiTThI yaNa bhaNNaMti / sesaM te vevA bhAvArtha - prazna- he bhagavan! asurakumAra devonA cosaTha lAkha asurakumArAvAsomAMthI, saMkhyAta yojana vistRta asurakumArAvAsomAM samyagRSTi asurakumAra utpanna thAya che ke mithyASTi utpanna thAya che? uttara- he gautama! je rIte ratnaprabhA pRthvInA saMbaMdhamAM traNa sUtro kahyA, te ja rIte ahIM paNa kathana karavuM joIe ane te ja rIte asaMkhyAta yojana vistRta asurakumArAvAsonA viSayamAM paNa traNa AlApaka kahevA joIe. A ja rIte yAvat raiveyaka ane anuttara vimAnomAM paNa kahevuM joIe. anuttara vimAnamAM vizeSatA e che ke traNe AlApakomAM mithyAdaSTi ane mizra daSTinuM kathana na karavuM joIe. zeSa sarva varNana narakanI samAna che. vivecana : pAMca anuttara vimAnamAM mAtra samyagudaSTi jIvo ja hoya che. tethI zeSa be daSTino niSedha karyo che. zeSa sarva devomAM traNa daSTi hoya che. devomAM vezyA pariNamana :15 seNUNaM bhaMte !kaNhalesse jIveNIla lesse jAvasukkalesse bhavittA kaNhalessesu devesu uvavajjati? hatA goyamA ! evaM jaheva Neraiesu paDhame uddesae taheva bhANiyavvaM / NIlalesAe vijaheva NeraiyANaM / jahA NIlalessAe evaM jAvapamhalessesu / sukkalessesu evaM ceva, NavaraM-lessaTThANesuvisujjhamANesuvisujjhamANesusukkalessaMpariNamai,sukkalessaM pariNamittA sukkalessesudevesu uvavajjati / seteNaTeNaM jAvauvavajjati // sevaM bhaMte! sevaM bhale ! II bhAvArtha - prazra- he bhagavan! kRSNalezI jIvo, nIlalezI thAvata zuklalazI (rUpe parivartita) thaIne kRSNalezI devomAM utpanna thaI zake che? uttara- hA gautama! je rIte prathama uddezakamAM nairayikonA viSayamAM kathana karyuM che, te ja rIte ahIM paNa kRSNalezI devanuM kathana karavuM joIe. nIlalezyAnuM kathana paNa nArInI samAna karavuM. je rIte nIla lezI devanuM kathana karyuM te ja rIte kApotalezI thAvat padmalezInA viSayamAM paNa kahevuM joIe. zukla lezyAnA viSayamAM paNa A ja rIte kathana karavuM joIe paraMtu vizeSatA e che ke vezyA sthAna vizuddha thatAM thatAM zuklalezyAmAM pariNata thAya che. zuklalezyAmAM pariNata thayA pachI jIva zuklalezyAmAM yukta devamAM utpanna thAya che. tethI he gautama! te pramANe kathana karyuM che yAvat utpanna thAya che.// he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. te
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 ] zrI bhagavatI satra-4 vivecana : cha e vezyA yukta jIvo potAnA utpatti sthAnane yogya vezyAnuM tarUpa pariNamana karIne tyAM utpanna thAya che. upayoganI gatAgata :- utpatti, udvartanA-cyavananA ukta bolomAM pAMca jJAna, traNa ajJAna ane cAra darzananuM varNana che. tenA AdhAre ane anya varNananA AdhAre 12 upayoganI gatAgata A prakAre thAya che. aMka sAthe upayoganI gatAgata : Agati(utpatti) | gati(udvartanA) | AMka bane jJAna+ajJAnadarzana jJAna+ajJAnandarzana |(smRti mATe) jIva 1 thI 3 naraka 4 thI 6naraka 7 mI naraka bhavana. vyaMtara, jyotiSI vaimAnika deva raiveyaka sudhI anuttara vimAna pAMca sthAvara traNa vikasendriya tiryaMca paMcendriya manuSya 8(3+3+2) 8(3+3+2) 5 (0+3+2) 8(3+3+2) 8(3+3+2) 5(3+0+2) 3(02+1) pa(2+2+1) 5(ra+2+1) 7(3+2+2) 7(3+2+2) pa(2+2+1) 3(0+2+1) 5(ra+2+1) 7(3+2+2) 5(3+02) 3(1+2+1) (0+2+1) 8(3+3+2) 8(3+3+2) te zataka 13/ra saMpUrNa te
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-13 : uddezaka 3 OR D zataka-13 : uddezaka-3 anaMtara 35 ROR zOvjha nairayikomAM anantarAhArAdiH o gherA jaM mate ! anaMtarAhArA, tobivattaLayA, pucchA ? noyamA ! riyAkhAparva visesa mALiya // seva mate ! seva te ! // zabdArtha:-bilvattaLayA -nirvartanA-zarIranI niSpatti. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! nairayika jIva, utpatti kSetrane prApta thaIne, anaMtarAhArI arthAt prathama samaya AhAra karanAra hoya che ane tyAra pachI zarIranI niSpatti kare che, ityAdi prazna karavA ? || zataka 13/3 saMpUrNa // he gautama ! ahIM prajJApanA sUtranuM 34muM paricAraNA pada saMpUrNa kahevuM joIe. // he bhagavan ! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. II
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 zrI bhagavatI stra-4 zataka-13 : uddezaka-4 saMkSipta sAra A uddezakanuM nAma pRthvI che. temAM 13 hAranA mAdhyamathI sAte narakanI, narakAvAsanI ane tenI vedanAnI paraspara taratamatA; lokano madhyabhAga; dizA-vidizA AdinuM svarUpa; pAMca astikAyanI sahAyatAthI thatI jIvanI pravRtti, pAMca astikAyanA pradezonI ane dravyonI paraspara sparzanA, avagADhatA, lokanuM saMsthAna, lokeno bahu samabhAga vagere vividha viSayonuM pratipAdana che. nairayika dvAra- sAte narakanA narakAvAsamAM kramazaH nIce nIcenI narakanA narakAvAsa ati vizALa, alpa vovALA, saMkaDAza rahita che. upara uparanI narakanA narakAvAsa apekSAe adhika jIvothI vyApta hoya che. kAraNa ke upara uparanI narakomAM nArakonI saMkhyA adhika che. nIcenI narakanA nArako kramazaH mahAvedanA, mahAkriyA, mahAghava ane mahAkarmavALA, apaRddhi ane alpadyutivALA hoya che. sparzadvAra- sAte narakanA nArakI tyAM rahelA pRthvI Adi pAMce sthAvara jIvono aniSTa, akAMta, apriya, amanojJa ane manane pratikULa anubhava kare che. tyAM bAdara agninA jIvo nathI paraMtu svabhAvathI uSNa pudgalo hoya che ane paramAdhAmI devopaNa uSNa pudgalonI vipurvaNA kare che. te uSNa pudgalono sparza agnitulya hoya che. prasidhi dvAra- ratnaprabhA Adi sAte pRthvI kramazaH eka bIjAthI laMbAI ane pahoLAImAM moTI ane jADAinI apekSAe kramazaH nAnI che. nirayAnA dvAra- ratnaprabhA Adi sAte naraka pRthvInA kSetramAM rahelA sthAvara jIvo paNa mahAkarma, mahAkriyA,mahAzrava ane mahAvedanAvALA hoya che. loka maghya dvAra- loka, UMcAI laMbAInI apekSAe 14 rajju parimANa che. teno madhyabhAga, dizAonA ATha rUcaka pradezathI asaMkhyAta koDa yojana nIce gayA pachI ratnaprabhA pRthvImAM che. adholokano madhyabhAga cothI ane pAMcamI narakanI vaccenA AkAzAntaramAM, tirachAlokano madhyabhAga ratnaprabhA pRthvInA samatalabhUmibhAga uparanA be kSullaka prataranA ATha rucaka pradezamAM che. Urdhvalokano madhyabhAga trIjA, cothA devalokanI upara ane pAMcamAM devalokamAM nIcenA riSTa nAmanA trIjA prataramAM che. dizA vidizA- tirAlokanA madhyabhAgarUpa ATha rucaka pradezomAMthI daza dizAno udgama thAya che. pUrva, pazcima, uttara ane dakSiNa; A cAra dizAo prAraMbhamAM be pradezI che ane kramazaH be-be pradezanI uttarottara vRddhivALI che. pratyeka dizAono AkAra gADAnI UMdha samAna che. IzAna, agni, naiRRtya ane vAyavya te cAre vidizA prAraMbhathI aMta sudhI eka pradezI che. teno prAraMbha paNa rucakapradezothI ja thAya che ane te cAreyano AkAra muktAvalI jevo che. Urdhva ane adhodizA prAraMbhathI aMta sudhI cAra pradezI che. sUtramAM tene rucakAkAre kahI che. dizA ane vidizA lokanI apekSAe asaMkhyAta pradezI ane alokanI apekSAe anaMta pradezI che. daze dizAnA guNaniSpanna nAma tenA adhipati devanA nAmanA AdhAre nizcita thayA che.
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-13: uddezaka-4 yathA- (1) aindrI (pUrva) (2) AgneyI (pUrvadakSiNa) (3) pAmyA(dakSiNa) (4) naiRtI (dakSiNa pazcima) (5) vAruNI (pazcima) (6) vAyavya(pazcima-uttara) (7) saumya (uttara) (8) IzAna(uttara-pUrva) (9) vimalA (UrdhvadizA) (10) tamA(adhodizA). pravartana dvAra- akhaMDa AkAza dravyanA jeTalA vibhAgamAM paMcAstikAya dravyo vidyamAna che, teTalA AkAzakhaMDane loka kahe che. tethI loka paMcAstikAyamaya che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya ane pudgalAstikAya, A pAMce ya dravyo jIvanI vizeSa pravRttiomAM sahAyaka bane che. dharmAstikAya gamanAdi calanakriyAmAM, adharmAstikAya sthitikriyAmAM, AkAzAstikAya avagAhanA pradAna karavAmAM, jIvAstikAya anaMta jJAnAdi paryAyone prApta karavAmAM, pudgalAstikAya zarIra, indriya AdinA nirmANamAM sahAyaka bane che. sparzanA dvAra- dharmAstikAyano lokAne rahelo eka pradeza dharmAstikAyanA anya traNa, cAra ke pAMca pradezone sparza kare che ane lokanI madhyamAM rahelo eka pradeza niyamA cha pradezone sparze che. dharmAstikAyano lokAMte rahelo eka pradeza adharmAstikAyano cAra, pAMca ke cha pradezone sparze che ane lokanI madhyamAM sAta pradezone sparze che, AkAzAstikAyanA jaghanya-utkRSTa sAta pradezone ja sparze che; jIvAstikAya, pudgalAstikAya ane addhAsamayanA anaMta pradezone sparze che. A rIte cha dravyonA pradezanI paraspara sparzanA jANI levI. dvipradezI DhaMdha dharmAstikAyAdi traNa dravyanA jaghanya(lokAMtanI apekSAe) cha pradezone utkRSTa (lokamadhyanI apekSAe) 12 pradezone sparze che. A ja rIte tripradezIskaMdha jaghanya ATha, utkRSTa sattara pradezone sparze che. A ja rIte saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMta pradezI skaMdhonI sparzanA jANavI.vizeSa e che ke anaMtapradezI aMdha lokAMte ke loka madhye asaMkhyAta pradezone ja sparze che kAraNa ke lokAkAzanA asaMkhyAta pradezo ja che. paramANa, ddhipradezI Adi koI paNa skaMdha, jIvAstikAya ke addhAsamaya kAlanA anaMta pradezone sparze che. samasta dharmAstikAya dravya dharmAstikAyanA pradezone sparzatuM nathI kAraNa ke akhaMDa dravyathI tenA pradezo abhinna ja hoya che. dharmAstikAya dravya adharmAstikAyanA ane AkAzAstikAyanA asaMkhyAta pradezone ane jIvAstikAyAdi aMtima traNa dravyanA anaMta pradezone sparze che. A rIte adharmAstikAyAdi dravya potAnA pradezone sparzatA nathI. anya dravyanA pradezonI sparzanA upara pramANe jANavI. avagADha dvAra- dharmAstikAyano eka pradeza jyAM avagADha hoya tyAM dharmAstikAyano bIjo pradeza avagADha hoto nathI. paraMtu tyAM adharmAstikAya ane AkAzAstikAyano eka pradeza tathA jIvAstikAya ane pudagalAstikAyanA anaMta pradeza avagADha hoya che. addhAsamaya aDhIdvIpamAM ja hovAthI kadAcit avagADha hoya che, kadAcituM nathI. jo aDhIdvIpanI aMdarano pradeza hoya, to avagADha hoya che ane te anaMta pradeza avagADha hoya che. jo aDhIdvIpanI bahArano dharmAstikAyano pradeza hoya to addhA samayanI avagADhatA thatI nathI. A rIte sarva dravyonA pradezonI paraspara avagADhatA jANavI. jyAM dharmAstikAya saMpUrNa dravya avagADha hoya tyAM dharmAstikAyano bIjo eka paNa pradeza avagADha
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 ] zrI bhagavatI sUtra-4 hoto nathI. tyAM adharmAstikAya ane AkAzAstikAyanA asaMkhyAta pradeza ane jIvAstikAya Adi aMtima traNe dravyonA anaMta pradeza avagADha hoya che. A rIte sarva dravyonI paraspara avagADhatA jANavI. jIva avagADha dvAra- jyAM pRthvIkAyano eka jIva avagADha hoya, tyAM anya pRthvI, pANI, agni ane vAyunA asaMkhya jIvo ane vanaspatikAyanA anaMta jIvo avagADha hoya che. A rIte pAMce sthAvara jIvonI paraspara avagADhatA jANavI. agni-pradezaniSInAdi dvAra-dharmAstikAyAdi traNe dravyo para koI puruSa sthira thavAmAM, UbhA rahevAmAM, besavAmAM ke suvAmAM samartha nathI. kAraNa ke te traNe arUpI dravyo che. tenA para anya koI paNa kriyAo thaI zakatI nathI. tyAM anaMta jIvo avagADha thaI zake che. zeSa traNa dravyonI ahIM pRcchA nathI. bahasamatAra- cauda rajU parimANa A loka sarvatra samAna nathI. kayAMka pahoLo, kayAMka sAMkaDo che. A prakAranI hAni-vRddhi rahita bhAgane bahusamabhAga kahe che. ratnaprabhA pRthvImAM be kSullaka pratara che te lokano bahusama ane saMkSipta bhAga che. te tiryazloka vartI che. tenI laMbAI-pahoLAI eka rajju pramANa che. te baMne pratiromAMthI nIcenA pratarathI lokanI adhomukhI vRddhi thAya che ane uparanA pratarathI lokanI UrdhvamukhI vRddhi thAya che. pAMcamAM devaloka pAse te pradezonI vRddhino aMta ane hAnino prAraMbha thAya che. vakra bhAgane vigraha kaMDaka kahe che. loka saMsthAna- A loka puruSa saMsthAne saMsthita che. nIce pahoLo, madhyamAM sAMkaDo, pharI pahoLo ane upara lokAMte sAMkaDo che. A rIte nIce eka UMdhu zakoruM, tenI upara catta ane tenI upara UMdhu zakoruM rAkhatA je AkAra bane tevo lokano AkAra che, tene ja supratiSThita sAvalAno AkAra kahe che. lokanA traNa vibhAga che.adholoka, tiracholoka ane Urdhvaloka. temAM sarvathI nAno tiracholoka, tethI Urdhvaloka asaMkhyAtaguNo ane tethI adholoka vizeSAdhika che.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zata:-13:6deza-4 | u& zata-13 : 46za-4 pRthvIo (1) naraDAvAsonI paraspara vizAlatA mane maMtara : 1 kai NaM bhaMte ! puDhavIo paNNattAo? goyamA ! satta puDhavIo paNNattAo, taM jahA-rayaNappabhA jaavahesttmaa| bhAvArtha:-prazra- bhagavana! na24 ethvImomI ? 612-gautama! na24 pRthvImo sAta cha. yathA-ratnaprabhA yAvat adhaHsaptama pRthvI. | 2 ahesattamAe NaM bhaMte ! puDhavIe paMca aNuttarA mahaimahAlayA jAvaapaiTThANe / teNaM NaragA chaTThIe tamAe puDhavIe Naraehito kiM mahattarA, mahAvicchiNNatarA, mahAgAsatarA, mahApairikkatarA;NotahA mahApavesaNatarA, No AiNNatarA,No AulatarA,aNomANatarA? ____ haMtA goyamA ! te NaM NaragA chaTThIe tamAe puDhavIe Naraehito mahattarA ceva, mahAvicchiNNatarA ceva, mahAgAsatarA ceva, mahApairikkatarAceva;NotahA mahApavesaNatarA ceva, No AiNNatarA ceva, No AulatarA ceva, aNomANatarA ceva / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! adhaHsaptama pRthvImAM apratiSThAna parvatanA pAMca anuttara ane mahattama narakAvAsa che. te narakAvAsa chaThThI ta:prabhA pRthvInA narakAvAsothI zuM (1) atyaMta moTA (2) ati vistRta (3) ghaNA AkAzavALA ane (4) ghaNI khAlI jagyAvALA che? chaThThI tama prabhA pRthvInA narakAvAsonI apekSAe sAtamInarakanA narakAvAso zuM (5) mahApravezavALA nathI (6) atyaMta AkIrNa (bharelA) nathI (7) atyaMta vyApta nathI ane (8) 52-52n| saMghaTanaraDita cha? uttara-&I, gautama! te na2vAsahI tamapramA pRthvInA na2vAsothI (1) atyaMta bhoTA, (2) ati vistRta (3) ghe| mAzavANAne (4) ghI mAmI 4yAvAmA cha. (5) mahApravezavANA nathI (5) atyaMta mADI nathI (7) atyaMta vyApta nathI (8) 52252n| saMghaTana 2Dita cha. | 3 tesuNaM bhaMte ! NaraesuNeraiyA chaTThIe tamAe puDhavIe Neraiehito kiMmahAkammatarA, mahAkiriyatarA,mahAsavatarA,mahAveyaNatarA;NotahA appakammatarA,No appakiriyatarA, No appAsavatarA,No appaveyaNatarA; appiDDiyatarA, appajuiyatarA;NotahA mahiDDiyatarA, No mhjjuiytraa?| haMtAgoyamA ! tesuNaMNaraesuNeraiyA chaTThIetamAe puDhavIe Neraiehito mahAkammatarA
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 40 ] zrI bhagavatI sUtra-4 ceva, mahAkiriyatarA ceva, mahAsavatarA ceva, mahAveyaNatarA ceva; No tahA appakammatarA ceva,NoappakiriyatarAceva,No appAsavatarAceva,NoappaveyaNatarAceva; appiDDiyatarA ceva, appajuiyatarA ceva;NotahA mahiDDiyatarA ceva,No mahajjuiyatarA ceva / bhAvArtha:- prazna- he bhagavanuM ! te narakAvAsamAM rahelA nairayiko chaThThI ta:prabhA pRthvImAM rahelA nairayikonI apekSAe zuM (1) mahAkarmavALA (2) mahAkriyAvALA (3) mahAzravavALA ane (4) mahA vedanAvALA che? tamaHprabhAsthita nairayikonI apekSAe te zuM (5) alpakarma (6) alpakriyA (7) alpAzraya ane (8) alpavedanAvALA nathI? zuM (9) te nairayiko atyaMta alpaRddhivALA (10) atyaMta alpa yutivALA hoya che? zuM te (11) mahARddhi (12) mahAdhutivALA nathI ? uttara- hA, gautama! te narakAvAsomAM rahelA nairayiko chaThThI tamaHprabhA pRthvImAM rahelA nairayikonI apekSAe (1) mahAkarmavALA (2) mahAkriyAvALA (3) mahAzravavALA ane (4) mahA vedanAvALA hoya che. te tamaHprabhA sthita nairayikonI apekSAe (5) alpakarma (6) alpakriyA (7) alpAzrava ane (8) alpavedanAvALA nathI. te nairayiko atyaMta (9) alpaRddhivALA (10) atyaMta alpa yutivALA hoya che te (11) mahARddhi ane (12) mahAtivALA hotA nathI. | 4 chaTThIeNaM bhaMte ! tamAe puDhavIe egepaMcUNe NirayAvAsasayasahasse paNNatte, pucchA? haMtA goyamA !teNaMNaragA ahesattamAe puDhavIe Naraehito NotahA mahattarAceva, No mahAvicchiNNatarAcevaNo mahAgAsatarAceva,No mahApairikkatarAceva,mahappavesaNatarA ceva AiNNatarA ceva,AulatarAceva, omANatarA ceva / tesuNaM NaraesuNeraiyA ahesattamAe puDhavIe NeraiehiMto appakammatarA ceva appakiriyatarAceva appAsavatarAceva appaveyaNatarA ceva NotahA mahAkammatarA ceva,No mahAkiriyatarA ceva No mahAsavatarA ceva No mahAveyaNatarA ceva / mahiDDiyatarA ceva mahajjuiyatarA ceva, NotahA appiDDiyatarA ceva No appajjuiyatarA ceva / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! chaThThI ta:prabhA pRthvImAM pAMca jUna eka lAkha(99,995) narakAvAsa che, vagere prazna karavA? uttara- hA, gautama ! te narakAvAsa adhaHsaptama pRthvInA narakAvAsonI apekSAe atyaMta moTA ane mahAvistAravALA, ghaNA AkAzavALA ane ghaNI khAlI jagyAvALA nathI. te mahApravezavALA(ghaNA jIvonA pravezavALA) ane atyaMta AkIrNa, atyaMta vyApta ane paraspara saMghaTTanayukta che. te chaThThI narakanA narakAvAsomAM rahelA nairayiko, adhaHsaptama pRthvInA nairayikonI apekSAe alpakarma, alpakriyA, alpAzrava ane alpavedanAvALA che paraMtu mahAkarma, mahAkriyA, mahAzrava ane mahAvedanAvALA nathI. te adhaHsaptama pRthvImAM rahelA nairayikonI apekSAe mahARddhi ane mahAdhutivALA che paraMtu alpaRddhi ane alpativALA nathI. 5 chaTThIeNaM bhaMte !tamAe puDhavIe NaragA paMcamAe ghUmappabhAe puDhavIe Naraehito kiM
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-13: uddezaka-4 [ 41 | mAtA, puchI ? haMtAgoyamA !teNaMNaragA mahattarAceva mahAvitthiNNatarA ceva,mahAgAsatarAceva, mahApairikkatarA ceva, NotahA mahappavesaNatarA ceva No AiNNatarA ceva,No AulatarA ceva, aNomANatarA ceva / / tesuNaMNaraesuNeraiyA paMcamAe dhUmappabhAe puDhavIe NeraehiMto mahAkammatarA ceva mahAkiriyatarA ceva, mahAsavatarA ceva, mahAveyaNatarA ceva NotahA appakammatarANo appakiriyatarA,NoappAsavatarA,No appaveyaNatarAceva; appiDDiyatarA ceva appajuiyatarA ceva No tahA mahiDDiyatarA, No mahAjuiyatarA cev| bhAvArtha :- prazna- chaThThI tamaHprabhA pRthvInA narakAvAsa, pAMcamI dhUmaprabhApRthvInA narakAvAsothI zuM atyaMta moTA che, ityAdi prazna? uttara- hA gautama! te narakAvAsa pAMcamI dhUmaprabhApRthvInA narakAvAsothI atyaMta moTA, atyaMta vistRta, ghaNA avakAzavALA ane ghaNI khAlI jagyAvALA che ane te dhUmaprabhAnI apekSAe mahApravezavALA nathI, atyaMta AkIrNa nathI, atyaMta vyApta nathI, paraMtu paraspara saMghaTTana rahita che. chaThThI ta:prabhAsthita nairayiko pAMcamI dhUmaprabhA pRthvInA nairayikonI apekSAe mahAkarma, mahAkriyA, mahAzrava ane mahAvedanAvALA hoya che paraMtu alpakarma, alpakriyA alpAzrava ane alpavedanAvALA nathI. te alpaRddhi ane alpativALA hoya che paraMtu mahARddhi ane mahAdyutivALA nathI. 6 paMcamAe NaM dhUmappabhAe puDhavIe tiNNi NirayAvAsasayasahassA paNNattA, pucchA? goyamA ! jahA chaTThIe bhaNiyA evaM satta vi puDhavIo paroppara bhaNNati jAva rayaNappabhati jAvaNotahA mahiDDiyatarA ceva,No appajuiyatarA ceva / bhAvArtha:- prazna- pAMcamI dhUmaprabhA pRthvImAM traNa lAkha narakAvAsa che, ityAdi prazna? uttara- he gautama! te sarva kathana chaThThI ta:prabhA pRthvInI samAna uparanI ane nIcenI naraka sAthe karavuM joIe. te ja rIte sAte ya naraka pRthvIonA viSayamAM paraspara ratnaprabhA sudhI kathana karavuM joIe. thAvat zarkarA prabhA pRthvInA nairayiko, ratnaprabhA pRthvInA nairayikonI apekSAe mahARddhi ane mahAdhutivALA nathI paraMtu alpaRddhi ane alpadhutivALA che." tyAM sudhI kathana karavuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM sAta naraka pRthvI ane temAM rahelA nairayikonI aneka apekSAe paraspara tulanAtmaka vicAraNA karI che. A uddezakanA viSayano saMgraha karatI gAthAo A pramANe che neraiya phAsa paNihI, nirayaMte ceva loyamajhe ya / disi vidisANa ya pavahA, pavattaNaM atthikAe hiN|| atthi paesa phusaNA, ogAhaNayA ya jiivmogaaddhaa| atthi paesa nisIyaNa,bahusamelogasaMThANe //
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42] zrI bhagavatI sUtra-4 artha:- (1) nairayika, (2) sparza, (3) prasidhi, (4) nirayAnta, (5) lokamadhya, (6) dizAvidizA, (7) astikAya pravartana, (8) astikAya pradeza sparzanA, (9) avagAhanA, (10) jIvAvagADha, (11) astikAya pradeza niSadana, (12) bahuma, (13) loka saMsthAna. sUtrakAre dvArono nAmollekha karyo nathI tema chatAM kramazaH eka-eka kAranuM nirUpaNa karyuM che. prastuta sUtromAM prathama nairayika dvAranuM nirUpaNa che. jemAM sAte naraka pRthvInA nArakAvAsonI saMkhyA, vizALatA, vistAra, AkAza, sthAnariktatA, praveza, AkIrNatA, vyAptatA, saMghaTTana rahitatA, karma, kriyA, Azrava, vedanA, tathA Rddhi, dhuti AdinI taratamatAnuM nirUpaNa karyuM che. madamahAnayA.. - sUtrokta viziSTa zabdonA apekSita artho A pramANe che- madamAtA = laMbAI apekSAe vistRta mahAvicchaUNatara = pahoLAI ane tenI paridhinI apekSAe vizALa arthAt temAM nArakone rahevAnuM kSetra vizALa hoya. mahA satI (mahAvakAza) = mahAna AkAza kSetravALA. mahAparivAtA = jIvanI saMkhyA alpa hovAthI ghaNu sthAna khAlI rahetuM hoya tevA.mahApalabatara = aneka jIvo anya gatimAMthI AvIne temAM praveza(janma dhAraNa) karatA hoya tevA. sArUkhetara = adhika jIvo hovAthI AkIrNa hoya che tevA. Asana = adhika jIvo hovAthI AkuLa- bhIDa yukta hoya tevA somaNatarI (aNavarmANa) = zarIranA paraspara thatAM saMghaTTanayukta hoya che tevA.mahasmitara = mahAnakarmo yukta jJAnAvaraNIyAdi karmonI adhikatA hoya tevA. mahariyata = mahAnakriyAyukta. te jIvo pUrva bhavamAM mahAraMbha, mahAparigraha Adi adhika pravRtti karIne AvyA hoya tethI tene mahAnakarma ane mahAnakriyAnI paraMparA cAlu hoya tevA. mahisavata = mahAzravayukta, kriyAnI adhikatA hovAthI navA karmono Azrava paNa adhika thAya tevA. mAyaNatarI = mahAvedanAyukta. sArAMza e che ke kramazaH nIcenI narakanA narakAvAsa atyaMta vistRta, vizALa, mahAkAza (kSetra) vALA, ghaNI khAlI jagyAvALA hoya che. kramazaH nIcenI narakamAM nArakonI saMkhyA asaMkhyAtaguNI hIna che. tethI tyAM uparanI narakanI apekSAe satata aneka jIvo janma dhAraNa karatA nathI. A rIte AkIrNatA Adi kramazaH ghaTatA jAya che. A sarva bola paraspara sApekSa che. nIcenI narakanA nArakonA karma, kriyA Azrava ane vedanA uparanI narakanA nArako karatAM adhika hoya che ane zarIranI Rddhi tathA dhuti hIna hoya che. (2) nairayikone ekendriya jIvono sparza(duHkha)no anubhava - |7 rayaNappabhApuDhaviNeraiyA NaM bhaMte ! kerisayaMpuDhaviphAsaMpaccaNubbhavamANA viharati? goyamA ! aNiTuMjAvaamaNAmaM / evaM jaavahesttmaapuddhvinnerddyaa| evaMAuphAsaM jaavvnnssiphaas| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! ratnaprabhA pRthvInA nairayiko, tyAMnI pRthvInA sparzano kevo anubhava kare uttara- he gautama ! te pRthvInA aniSTa, akAMta, apriya, amanojJa, manane pratikuLa sparzano anubhava kare che. A rIte adhaHsaptama pRthvIparyaMtanA nairayikonA viSayamAM paNa kahevuM joIe. A rIte
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-13: uddezaka-4 . 43 | aSkAyika, tejaskAyika, vAyukAyika ane vanaspatikAyika saMbaMdhI aniSTa thAva manane pratikULa sparzano anubhava kare che. vivecana : prastuta sUtramAM nArakone thatAM sparza(duHkha)nuM nirUpaNa che. nArakone kSetrajanya vedanAno anubhava satata karavo paDe che. nArakone tenI AsapAsanI sarva vastuono sparza pratikuLa ja thAya che. te ja rIte nArako pAMce sthAvara saMbaMdhI pratikUla anubhava kare che. narakamAM bAdara agni nathI paraMtu tyAM svabhAvathI ja ane paramAdhAmI devo dvArA vikarvita uSNa yugalo hoya che. teno sparza agni jevo hoya che. tenI apekSAe tejasukAyanA sparzanuM kathana samajavuM. aniSTa samasta jIvone arucikara hovAthI anicchanIya, akAta- aNagamo utpanna kare tevo. apriyadraSotpAdaka, amanoza- satata duHkhajanaka, amanAma- manane pratikULa. (3) sAte narakamAM paraspara nAnA-moTApaNuM:| 8 imANaM bhaMte ! rayaNappabhApuDhavI doccaM sakkarapabhaMpuDhaviMpaNihAya savvamahatiyA bAhalleNaM, savvakhuDDiyA savvatesu, pucchA? haMtA goyamA ! evaM jahA jIvAbhigame biie nneriyuddese| zabdArtha:-LadAya- tenI apekSAe tenuM cAre dizAonA vibhAgamAM. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! A ratnaprabhA pRthvI, zarkarAprabhA pRthvI karatA jADAInI apekSAe sarvathA moTI ane cAre dizAomAM laMbAI-pahoLAImAM sarvathA nAnI che? uttara- hA, gautama! tema che. A pramANe jIvAbhigama sUtranI trIjI pratipattinA bIjA nairayika uddezaka anusAra saMpUrNa kathana karavuM joIe. vivecanaH prastuta saMkSipta sutramAM sAte narakanI laMbAI, pahoLAI ane jADAI AdinI apekSAkRta nyunAdhikatA kahI che. gAthAmAM A dvAranuM nAma paNihI-praNidhI che. ratnaprabhA pRthvInI jADAI anya sarva narakonI apekSAe adhika che. tenI jADAI-sthUlatA 1,80,000 yojananI che. tyAra pachInI pRthvIonI jADAI kramazaH ochI-ochI che. bIjI narakanI 1,32,000, trIjI narakanI 1,28,000, cothI narakanI 1,20,000 pAMcamI narakanI 1,18,000, chaThThI narakanI 1,16,000 ane sAtamI narakanI 1,08,000 yojananI jADAI che. laMbAI-pahoLAInI apekSAe ratnaprabhA pRthvI, anya pRthvIothI hIna che. tenI laMbAI pahoLAI kevaLa eka rajU parimANa che. bIjI narakanI be raju, A rIte tyAra pachInI pRthvIonI laMbAI pahoLAI kramazaH eka-eka raju vadhatAM sAtamInarakanI laMbAI-pahoLAI sAta rajju che. (4) narakAvAsomAM sthita ekendriya jIvo mahAkarmI :| 9 imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhA puDhavIe NirayaparisAmaMtesuje puDhavikkAiyA jAva vaNassaikAiyA teNaMjIvA kiMmahAkammatarA ceva, mahAkiriyatarA ceva, mahAsavatarA ceva,
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 44 ] zrI bhagavatI satra-4 mahAveyaNatarA ceva? haMtA goyamA ! evaM jahA Neraiyauddesae jAva ahesttmaae| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! A ratnaprabhA pRthvInA narakAvAsonI AsapAsa je pRthvIkAyika thAvata vanaspatikAyika paryaMtanA jIvo che, te mahAkarma, mahAkriyA, mahAzrava ane mahAvedanAvALA che? uttara- hA, gautama! che. ityAdi jIvAbhigama sUtranI trIjI pratipattinA bIjA nairayika uddezaka anusAra yAvat adhaHsaptama pRthvI sudhI kahevuM joIe. vivecana : prastuta sUtramAM naraka kSetromAM rahelA sthAvara jIvonA karma, kriyA AdinuM nirUpaNa che. pUrva bhavaparaMparAthI adhika karma, kriyAdivALA jIvo ja naraka jevA aniSTa ane duHkhajanaka kSetramAM utpanna thAya che. te jIvo lokamAM rahelA anya sthAvara jIvo karatAM adhika vedanAno anubhava kare che, tethI te mahAkarma, mahAkriyA, mahAzrava ane mahAvedanAvALA che. tenuM vistRta varNana jIvAbhigama sUtramAM che. (5) loka madhya Adi:10 kahi NaM bhaMte ! logassa mAyAno ? joyA cauda rAjaloka tathA traNeya lokanAM madhyasthAno imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe - eka raju ovAsaMtarassa asaMkhejjaibhAgaM ogAhettA ettha NaM logassa aayaammjjhepnnnntte| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! lokanI Urdhvalokano madhyabhAga laMbAIno madhyabhAga kyAM che? uttara- he gautama ! A ratnaprabhA pRthvInA AkAzakhaMDanA asaMkhyAtamA bhAganuM ullaMghana karyA pachI, lokanI laMbAIno madhyabhAga che. 11 kahi NaM bhaMte ! ahelogassa AyAmamajjhe paNNatte ? goyamA ! cautthIe paMkappabhAe puDhavIe ovAsaMtarassasAiregaMaddhaMogAhittA ettha NaM ahelogassa AyAmamajjhe pnnnntte| vistAramAM (brahmalokanuM trIjuM riSTa pratara) ---- tirthagalokano madhyabhAga(muklaka prata2) ---- lokano madhyabhAga (ratnaprabhA pRthvIno AkAzakhaMDa) Ikaja | | che -------------adholokano madhyabhAga (paMkapramA pRthvI) che | na | saM.yu.vi. ---- sA te rA ja vi stA 2 --
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-13: uddezaka-4 [ 45] bhAvArtha - prazna- he bhagavan! adholokanI laMbAIno madhyabhAga kyAM che? uttara- he gautama! cothI paMkaprabhA pRthvInA kaMIka adhika ardhabhAganA AkAzakhaMDanuM ullaMghana karyA pachI, adholokanI laMbAIno madhyabhAga che. |12 kahiNaMbhaMte ! uDDalogassa AyAmamajhepaNNatte? goyamA ! uppiM saNaMkumAramAhiMdANaM kappANa he4i babhaloekappe riTThavimANe patthaDe etthaNa uDDalogassa aayaammjjhepnnnntte| bhAvArtha - prazna-he bhagavan!UdgalokanI laMbAIno madhyabhAga kyAM che? uttara-he gautama! sanaskumAra ane mahendradevalokanI upara ane brahmadevalokanI nIce(te devalokamAM ja nIce) riSTa nAmanA trIjA prastaramAM UrdhvalokanI laMbAIno madhyabhAga che. 13 kahi NaM bhaMte ! tiriyalogassa AyAmamajjhe paNNatte? ___ goyamA ! jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa bahumajjhadesabhAe imIse rayaNappabhAe puDhavIe uvarimaheTThillesukhuDDagapayaresu etthaNaM tiriyalogassa majjhe aTThapaesie ruyae paNNatte, jaoNaM imAo dasa disAo pavahati,taM jahA-puracchimA puracchima dAhiNA evaM jahA dasamasae NAmadheja ti| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tirachAlokanI laMbAIno madhyabhAga kyAM che? uttara- he gautama! A jaMbudvIpanA meruparvatanA bahu sama madhyabhAgamAM(barAbara vacce) ratnaprabhA pRthvInI upara ane nIcenA be kSullaka(laghutama)prataromAM, tirachAlokanA madhyabhAgarUpa ATha rucaka pradeza che. jemAMthI daza dizAo nIkaLI che, yathA- pUrvadizA, pUrvadakSiNa ityAdi dazamA zatakanA prathama uddezaka anusAra kathana karavuM joIe kAvat dizAonA daza nAma kahevA joIe. vivecana : prastuta sUtromAM samuccaya lokanA ane Udhvadi traNe lokanA madhyabhAganuM nirUpaNa che. je strArthathI bahuspaSTa che. dazamA zataka anusAra daza dizAonA nAma A pramANe che. (1) aindrI(pUrva) (2) AgneyI (3) pAmyA (4) naiRtI (5) vAruNI (6) vAyavyA (7) saumyA (8) aizAnI (uttara-pUrva) (9) vimalA (UrdhvadizA) (10) tamA(adhodizA). (6) dizA-vidizAno udgama ane vistAra :14 iMdANaM bhaMte ! disA kimAiyA, kiM pavahA, kai paesAiyA, kai paesuttarA, kai paesiyA kiMpajjavasiyA, kiM saThiyA paNNattA? goyamA ! iMdA NaM disA ruyagAiyA ruyagappavahA dupaesAiyA dupaesuttarA, loga paDucca asaMkhejjapaesiyA, alogaM paDucca aNaMtapaesiyA, loga paDucca sAiyA sapajjavasiyA, alogaMpaDucca sAiyA apajjavasiyA,logaMpaDucca murajasaThiyA, aloga
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 zrI bhagavatI sUtra-4 paDucca sagaDuddhisaMThiyA paNNattA / bhAvArtha I:- prazna- he bhagavan ! aindrI-pUrva dizAnA (1) prAraMbhamAM zuM che ? (2) te kyAMthI nIkaLe che ? (3) tenA prAraMbhamAM keTalA pradeza che ? (4) uttarottara keTalA pradezonI vRddhi thAya che ? (5) te keTalA pradezavALI che ? (6) teno aMta kyAM thAya che ? ane (7) tenuM saMsthAna kevuM che ? uttara- he gautama ! aindrI-pUrva dizAnA (1) prAraMbhamAM lokanA rucaka pradeza che. (2) te dizA rucaka pradezomAMthI nIkaLe che. (3) te prAraMbhamAM be pradezI che. (4) be-be pradezanI uttarottara vRddhi thAya che. (5) loka AzrI te asaMkhyAta pradezI ane aloka AzrI anaMtapradezI che. (6) loka AzrI te sAdi sAnta ane aloka AzrI te sAdi-anaMta che. (7) loka AzrI teno AkAra muraja(vAdya vizeSa)nI samAna che ane aloka AzrI te gADAnI UMdhanA AkAre che. 1 aoDLa te !vikSA vimADyA, ipavA, vaDu paDtADyA, vaD pa vicchinA, kai paesiyA, kiM pajjavasiyA, kiM saMThiyA paNNattA ? goyamA ! aggeI NaM disA ruyagAiyA, ruyagappavahA, egapaesAiyA, egapae savicchiNNA, aNuttarA, logaM paDucca asaMkhejjapaesiyA, alogaM paDucca aNatapae siyA, logaM paDucca sAiyA sapajjavasiyA, alogaM paDucca sAiyA apajjavasiyA, chiNNamuttAvalIsaMThiyA paNNattA / jamA jahA iMdA; raI jahA aggeI / evaM jahA iMdA tahA disAo cattAri / jahA aggeI tahA cattAri vidisAo / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! AgneyI dizAnI (1) AdimAM zuM che ? (2) te kyAMthI nIkaLe che ? (3) tenI AdimAM keTalA pradeza che ? (4) te keTalA pradezonA vistAravALI che? (5) te keTalA pradezI che ? (6) teno aMta kyAM che ? (7) teno AkAra kevo che ? uttara- he gautama ! AgneyI dizAnI (1) AdimAM rucaka pradeza che. (2) te rucaka pradezamAMthI nIkaLe che. (3) tenI AdimAM eka pradeza che (4) te aMta sudhI eka pradezanA vistAravALI ja che. te eka pradezI ja che. te anuttara(uttarottara vRddhi rahita) che. (5) te lokanI apekSAe asaMkhyAtapradezI ane alokanI apekSAe anaMtapradezI che. (6) te loka AzrI sAdi-sAnta ane aloka AzrI sAdi-anaMta che. (7) teno AkAra tUTelI(chatAM parovAyelI,) muktAvalI-motIonI mALA(sera) samAna che. yAmyA dizAnuM svarUpa aindrInI samAna che ane naiRRtI dizAnuM svarUpa AgneyI dizAnI samAna che. A rIte cAre dizAonuM varNana aindrI dizAnI samAna ane vidizAonuM varNana AgneyI dizAnI samAna jANavuM joIe. 6 vimalA neM te !vikSA vimADyA, pucchA ? goyamA ! vimalA NaM disA ruyagAiyA ruyagappavahA cauppaesAiyA dupaesavicchiNNA, aNuttarA, logaM paDucca sesaM jahA aggeIe, NavaraM ruyagasaMThiyA paNNattA, evaM tamA vi / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! vimalA(Urdhva) dizAnI AdimAM zuM che, ityAdi AgneyI samAna prazna karavo ?
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-13: uddezaka-4 uttara- he gautama! vimalA dizAnI (1) AdimAM rucaka pradeza che. (2) te sUcaka pradezathI nIkaLI che. (3) tenI AdimAM cAra pradeza che. (4) te aMta sudhI cAra pradezanA vistAravALI che. te anuttara (uttarottaravRddhi rahita) che. (5) loka AzrI te asaMkhyAta pradeza che ane aloka AzrI te anaMtapradeza che. (6) te lokanI apekSAe sAdi-sAMta ane alokanI apekSAe sAdi anaMta che. ityAdi varNana AgneyI dizAnI samAna jANavuM joIe. vizeSatA e che ke (7) te (vimalA dizA) rucakAkAre che. A ja rIte tamA dizAnuM varNana paNa jANavuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM daza dizAo saMbaMdhI nirUpaNa che. daza dizAonA nAma :- pratyeka dizAnA adhipati devanA AdhAre te dizAnA nAma che- (1) pUrva dizAnA adhipati deva indra che, tethI tene aindrI dizA kahe che. (2) agnikoNanA svAmI agnidevatA che, tethI tene AgneyI kahe che. (3) dakSiNa dizAnA adhipati yama che, tethI tene yAkhyAdizA kahe che. (4) naiRtyakoNanA svAmI naiRti' deva che, tethI tene naiRtI kahe che. (5) pazcima dizAnA adhipati "varuNa deva che, tethI tene vAruNI dizA kahe che. (6) vAyavya koNanA svAmI 'vAyu deva che, tethI tene vAyavya kahe che. (7) uttara dizAnA adhipati "soma' deva che, tethI tene saumyA kahe che. (8) IzAnakoNanA adhipati " IzAna deva che, tethI tene IzAna kahe che. (9) Urdhva dizAmAM aMdhakAra nathI, te nirmala che tethI tene vimalA kahe che. (10) adho dizAmAM gADha aMdhakAra hovAthI te rAtritulya che, tethI tene "tamA' kahe che. dizAonuM uddagamasthAna Adi - daze dizAonuM utpattisthAna ATha rucaka pradeza che. cAre dizAo mULamAM ddhipradeza che. uttarottara dvipradezanI vRddhi thAya che ane lokAMta sudhI jAya che. cAre dizAono AkAra lokamAM mRdaMgAkAra che. jenuM mukha eka taraphathI sAMkaDu ane bIjI tarapha pahoLuM hoya che ane alokanI apekSAe gADAnI UMdha samAna che. vidizAo mULamAM eka pradeza che. aMta sudhI eka pradezI ja rahe che. teno AkAra muktAvalI samAna che. Urdhva ane adhodizA prAraMbhathI aMta sudhI catuSpadezI hoya che. te cakAkAre che.dizA ane vidizAnI svarUpa darzaka AkRti mATe jUo zrI bhagavatIsUtra bhAga-2, zataka-5/1 peja-8] (9) paMcAstikAyamaya lokaH17 kimiyaM bhaMte ! loetti pavuccai ? goyamA !paMcatthikAyA, esaNaMevaie loetti pavuccai,tajahA-dhammatthikAe ahammatthikAe jaavpoggltthikaae| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! A lokanuM svarUpa kevuM che? athavA loka zuM kahevAya che? uttara- he gautama! A loka paMcAstikAya rU5che. yathA-dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya, pudgalAstikAya. 18 dhammatthikAraNaM bhaMte ! jIvANaM kiM pavattai? goyamA ! dhammatthikAeNaMjIvANaM AgamaNa-gamaNa-bhAsummesamaNajogA-vaijogAkAyajogA,je yAvaNNetahappagArA calA bhAvA savvetedhammatthikAe pavattaMti;gailakkhaNe NaM dhmmtthikaae|
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 48 | zrI bhagavatI sUtra-4 bhAvArtha - prazna- he bhagavan! dharmAstikAyathI jIvonI zuM pravRtti thAya che? uttara- he gautama ! dharmAstikAyathI jIvonuM Agamana, gamana, bhASA, unmeSa(AMkho kholavI, manoyoga, vacanayoga ane kAyayoganI pravRtti thAya che. A rIte anya jeTalA calabhAva (gamanazIlabhAva) che, te sarva dharmAstikAya dvArA pravRtta thAya che. dharmAstikAyanuM lakSaNa gati' rUpa che. 19 ahammatthikAeNaM bhaMte ! jIvANaM kiM pavattai? goyamA ! ahammatthikAeNaMjIvANaM ThANa-NisIyaNa tuyaTTaNa,maNassaya egattIbhAva karaNayA,jeyAvaNNetahappagArA thirAbhAvA savvete ahammatthikAe pavattaMti; ThANalakkhaNe NaM ahmmtthikaae| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! adharmAstikAyathI jIvonI zuM pravRtti thAya che? uttara- he gautama! adharmAstikAyathI jIvonuM sthita rahevuM, besavuM, sUvuM, manane ekAgra thavuM Adi tathA A prakAranA anya jeTalA sthita bhAva che, te sarva adharmAstikAyathI pravRtta thAya che. adharmAstikAyanuM lakSaNa 'sthiti'rUpa che. 20 AgAsatthikAeNaM bhaMte ! jIvANaM kiM pavattai ? goyamA !AgAsatthikAeNaMjIvadavvANa ya ajIvadavvANa ya bhAyaNabhUe / egeNa vi se puNNe, dohi vi puNNe, sayaM pi mAejjA, koDisaeNa vi puNNe, koDisahassaM pi maaejjaa| avagAhaNAlakkhaNeNa aagaastthikaae| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! AkAzAstikAyathI jIvonI zuM pravRtti thAya che? uttara- he gautama ! AkAzAstikAya, jIva ane ajIva dravyonA bhAjanabhUta(AzrayabhUta) che arthAt AkAzAstikAya jIva-ajIva dravyone avagAhana(sthAna) Ape che. eka paramANuthI eka AkAza pradeza pUrNarUpe vyApta thaI jAya che, be paramANuthI paNa te AkAzapradeza pUrNa vyApta thaI zake che ane temAM so paramANu paNa samAI zake che. so karoDa paramANuothI te eka AkAza pradeza pUrNa bharAI jAya che ane temAM hajAra karoDa paramANu paNa samAI zake che. arthAt eka AkAza pradeza upara paramANu, ddhipradezI skaMdha, saMkhyAta-asaMkhyAta pradeza skaMdha rahI zake che. eka-eka AkAza pradeza anaMtAnaMta paramANune sthAna Ape che. AkAzAstikAyanuM lakSaNa "avagAhanA" rUpa che. 21 jIvatthikAeNaM bhaMte !jIvANaM kiM pavattai ? goyamA !jIvatthikAeNaMjIve aNatANaM AbhiNibohiyaNANapajjavANaM, aNaMtANaM suyaNANapajjavANaM evaM jahA biiyasae atthikAyauddesae jAva uvaogaM gacchai, uvaogalakkhaNe nnjiive| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jIvAstikAya dvArA jIvonI zuM pravRtti thAya che? uttara- he gautama! jIvAstikAya dvArA jIvo AbhinibodhikajJAnanI(matijJAnanI) anaMta paryAya,
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-13: uddezaka-4 [ 49 ] zrutajJAnanI anaMta paryAyane prApta kare che, ityAdi zataka-2/10 astikAya uddezaka anusAra jANavuM yAvata te jJAna ane darzananA upayogane prApta kare che. jIvanuM lakSaNa 'upayoga" rUpa che. 22 poggalatthikAeNaM NaM bhaMte ! jIvANaM kiM pavattai ? goyamA !poggalatthikAraNaMjIvANaMorAliyaveuviyaAhAragamteyAkammA-soIdaya cakkhidiyaghANidiyajibhidiyaphAsiMdiyamaNajogavayajogakAyajogaANApANUNaMcagahaNaM pvtti;ghnnlkkhnnennNpoggltthikaae| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pudgalAstikAyathI jIvonI zuM pravRtti thAya che? uttara- he gautama! pudgalAstikAyathI jIvonA audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa, kArmaNazarIra, zrotendriya, cakSurindriya, ghrANendriya, rasendriya, sparzendriya, manoyoga, vacanayoga, kAyayoga ane zvAsocchavAsanuM grahaNa thAya che. pudgalAstikAyanuM lakSaNa 'grahaNa" rUpa che. vivecana : prastuta sUtromAM paMcAstikAyamaya lokanuM svarUpa ane paMcAstikAyanI sahAyatAthI thatI jIvanI pravRtionuM pratipAdana che, te bhAvArthathI spaSTa che. astikAya:-asti-hovApaNuM, kAya eTale pradezono samUha.je dravya astitva dharAvavAnI sAthe pradezonA samUharUpa che, tene astikAya kahe che. tenA pAMca prakAra che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya ane pulAstikAya. bhagavatI sUtra bhA-1 zataka-ra/10mAM dravya, kSetra, kAla, bhAva ane guNa, ema pAMca-pAMca prakAre pratyeka dravyanuM svarUpa samajAvyuM che. prastutamAM mAtra pAMce ya astikAya dravyonA mukhya guNa rUpa eka-eka lakSaNanuM kathana che. (8) dharmAstikAya AdinI pradeza sparzanA - 23 ege bhaMte ! dhammatthikAyapaese kevaiehiM dhammatthikAyapaesehiM puDhe ? goyamA ! jahaNNapae, tihiM ukkosapae chahiM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! dharmAstikAyano eka pradeza, dharmAstikAyanA keTalA pradezone sparze che? uttara- he gautama ! jaghanya traNa pradezone ane utkRSTa cha pradezone sparze che. 24 seNaM bhaMte ! kevaiehiM ahammatthikAyapaesehiM puDhe ? goyamA !jahaNNapae cauhi, ukkosapae stthiN| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! dharmAstikAyano eka pradeza, adharmAstikAyanA keTalA pradezone sparzI che? uttara- he gautama! jaghanya cAra ane utkRSTa sAta pradezone sparze che. 25 seNaM bhaMte ! kevaiehiM AgAsatthikAyapaesehiM puDhe ? goyamA !sattahiM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! te AkAzAstikAyanA keTalA pradezone sparze che? uttara- he gautama! te (jaghanya utkRSTa vinA) sAta pradezone sparze che.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 50 ] zrI bhagavatI sUtra-4 26 se NaM bhaMte ! kevaiehiM jIvatthikAyapaesehiM puDhe ? goyamA ! aNaMtehiM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! te jIvAstikAyanA keTalA pradezothI spaSTa che? uttara- he gautama ! anaMtapradezothI pRSTa che. 27 seNaM bhaMte ! kevaiehiM poggalatthikAyapaesehiM puDhe? goyamA ! aNaMtehiM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! te pudgalAstikAyanA keTalA pradezothI spaSTa che? uttara-he gautama! te anaMta pradezothI spaSTa che. 28 seNaM bhaMte ! kevaiehiM addhAsamaehiM puDhe ? goyamA ! siya puDhe siya No puDhe; jai puDhe Niyama annNtehiN| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! addhAkAlanA keTalA samayathI spaSTa che? uttara- he gautama! kadAcit spaSTa hoya che, kadAcit spaSTa nathI; jo spaSTa hoya to avazya anaMta samayothI spaSTa hoya che. 29 ege bhaMte ! ahammatthikAyapaese kevaiehiM dhammatthikAyapaesehiM puDhe? goyamA ! jahaNNapae cAhiM ukkosapae sattahiM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! adharmAstikAyano eka pradeza, dharmAstikAyanA keTalA pradezothI spaSTa hoya che? uttara-he gautama! jaghanya cAra ane utkRSTa sAta pradezothI spaSTa hoya che. 30 seNaM bhaMte ! kevaiehiM ahammatthikAyapaesehiM puDhe ? goyamA ! jahaNNapae tihiM, cauhiMvA ukkosapae chahiM, sesaMjahA dhmmtthikaayss| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! adharmAstikAyanA keTalA pradezothI spaSTa hoya che? uttara-he gautama! jaghanya traNa ane utkRSTa cha pradezothI spaSTa hoya che. zeSa sarva varNana dharmAstikAyanA pradezonI samAna che. 31 egebhaMte ! AgAsatthikAyapaese kevaiehiM dhammatthikAyapaesehiM puDhe ? goyamA !siya puDhe siya No puDhe, jai puDhe jahaNNapae ekkeNa vA dohiM vA tIhiM vA, cauhi vA ukkosapae sattahiM / evaM ahammatthikAyapaesehi vi| bhAvArtha-prazna-he bhagavan!AkAzAstikAyano eka pradeza dharmAstikAyanA keTalA pradezothI spaSTa hoya che? uttara- he gautama! kadAcit spaSTa hoya che, kadAcitu spaSTa nathI. jo spaSTa hoya to jaghanya eka, be, traNa ke cAra pradezothI spaSTa hoya ane utkRSTa padamAM sAta pradezothI spaSTa hoya che. A rIte adharmAstikAyanA pradezothI spaSTa hoya che. 32 se NaM bhaMte ! kevaiehiM AgAsatthikAyapaesehiM puDhe ? goyamA ! chahiM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! AkAzAstikAyanA keTalA pradezothI spaSTa hoya che? uttara-he gautama! cha pradezothI spaSTa hoya che. 33 se NaM bhaMte ! kevaiehiM jIvatthikAyapaesehiM puDhe ?
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zataka-13H uddezaka-4 51] goyamA ! siya puDhe siya No puDhe, jai puDhe NiyamaMaNaMtehiM / evaM poggalatthikAya paesehi vi, addhAsamaehi vi| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jIvAstikAyanA keTalA pradezothI spaSTa hoya che? uttara- he gautama ! kadAcitu spaSTa hoya che, kadAcita spaSTa nathI. jo hoya to niyamA anaMta pradezothI spaSTa hoya che. A ja rIte pulAstikAyanA pradezonI ane addhA-kAlanA samayonI sparzanA jANavI joIe. 34 egebhaMte ! jIvatthikAyapaese kevaiehiM dhammatthikAyapaesehiM puDhe ? goyamA !jahaNNapae cauhi, ukkosapae sattahiM / evaM ahammatthikAyapaesehiM vi| bhAvArtha - prazna-he bhagavan! jIvAstikAyano eka pradeza, dharmAstikAyanA keTalA pradezothI spaSTa hoya che? uttara- he gautama ! jaghanya cAra ane utkRSTa sAta pradezothI spaSTa hoya che. A ja rIte adharmAstikAyanA pradezothI spaSTa hoya che. 35 kevaiehiM bhaMte ! AgAsatthikAyapaesehiM puDhe ? goyamA ! sattahiM / bhAvArtha:-prazna- he bhagavan! AkAzAstikAyanA keTalA pradezothI spaSTa che? uttara- gautama! sAta pradezothI spaSTa hoya che. 36 kevaiehiM bhaMte ! jIvatthikAyapaesehiM puDhe ? goyamA ! aNaMtehiM / sesaM jahA dhmmtthikaayss| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jIvAstikAyanA keTalA pradezothI spaSTa che? uttara- he gautama! anaMta pradezothI spaSTa hoya che. zeSa sarva varNana dharmAstikAyanA pradezanI samAna jANavuM joIe. 37 ege bhaMte ! poggalatthikAyapaese kevaiehiM dhammatthikAyapaesehiM puDhe ? goyamA ! jaheva jiivtthikaayss| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pudgalAstikAyano eka pradeza, dharmAstikAyanA keTalA pradezothI spaSTa hoya che? uttara- he gautama ! je rIte jIvAstikAyanA eka pradezanA viSayamAM kathana karyuM. te ja rIte ahIM paNa jANavuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM dharmAstikAyAdi chae dravyonA pradezo, eka bIjAnA keTalA pradezone sparze che, te saMkhyAnuM nirUpaNa che. dhamastikAyanI dhamastikAya sAthe sparzanA :- dharmAstikAyano eka pradeza dharmAstikAyanA anya jaghanya traNa ane utkRSTa cha pradezone sparze che. dharmAstikAya dravya lokavyApI dravya che ane eka-eka AkAza pradeza upara dharmAstikAyano eka-eka pradeza sthita che. dharmAstikAyanA je pradezo lokAne khUNAmAM
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ para | zrI bhagavatI sUtra-4 sthita che tenI traNa dizAmAM aloka che ane traNa dizAmAM loka che. alokamAM dharmAstikAya dravya nathI tethI te traNa dizAmAM tenI sparzanA thatI nathI. je traNa dizAmAM loka che, te traNe dizAnA eka-eka, tema dharmAstikAyanA anya traNa pradezone sparze che; A tenI jaghanya sparzanA che. dharmAstikAyanA je pradezo lokAne vakrabhAga upara sthita che jyAM tenI be dizAmAM aloka che ane cAra dizAmAM loka che, te cAre ya dizAvartI eka-eka, tema cAra pradezone sparze che. dharmAstikAyanA je pradezo lokAne sthita che ane jenI eka dizAmAM aloka tathA pAMca dizAmAM loka che; te pAMca ya dizAnA eka-eka, tema pAMca pradezone sparze che. A 4-5 pradezonI sparzanA tenI madhyama sparzanA kahevAya che. dharmAstikAyanA je pradezo lokanI aMdara sthita che, tenI chae cha dizAmAM loka che ane te chae dizAnA eka-eka tema cha pradezone sparze che. A rIte lokanI aMdara rahelA dharmAstikAyanA pratyeka pradezo utkRSTa dharmAstikAyanA anya cha pradezone sparze che. dhamastikAyanI adhamastikAya sAthe sparzanA - dharmAstikAyano eka pradeza adharmAstikAyanA jaghanya cAra ane utkRSTa sAta pradezone sparze che. adharmAstikAya dravya paNa loka vyApI dravya che ane eka-eka AkAza pradeza upara adharmAstikAyano eka-eka pradeza sthita che. dharmAstikAyano je pradeza lokone khUNAmAM sthita che ane jenI traNa dizAmAM loka che, te lokagata traNa dizAmAM eka-eka ema traNa pradezane ane pote je AkAza pradeza para sthita che te AkAza pradeza upara rahelA adharmAstikAyanA eka pradezane, tema kula 3+1=4 pradezane jaghanya rUpe sparze che. lokAtte vaka bhAga para sthita dharmAstikAyano pradeza cAra dizAnA cAra ane sva Azrita adharmAstikAyano eka, ema kula pAMca pradezone sparze che. te ja rIte lokone sIdhA-samatala bhAga upara sthita dharmAstikAyano pradeza pAMca dizAnA pAMca ane sva Azrita eka, tema kula cha pradezone sparze che. A rIte pAMca ane cha pradezone madhyamarUpe sparze che. lokanI aMdara rahelA dharmAstikAyanA cha dizAnA cha pradezo ane sva Azrita eka, tema kula adharmAstikAyanA sAta pradezone utkRSTa rUpe sparze che. lokAne sIdhA bhAga upara dharmAstikAyanI dharmA. adharmA. nA pradezo sAthe sparzanA galo ka traNa dizAmAM aloke be dizAmAM aloke aMdara loksane khANAmAM * * * * lokAne vake mAga upara
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka--13 : uddezaka-4 dharmAstikAyanA pradezonI sparzanA :- svarUpa jaghanya madhyama (1) madhyama(2) utkRSTa dharmAstikAyanA pradezanI sthiti lokAnte khUNAmAM lokAnte vakra bhAgamAM lokAnte sIdhA bhAga para lokanI aMdara dharmAstikAya sparzanA 3 pradeza 4 pradeza 5 pradeza pradeza 53 adhAstikAya sparzanA 4 praza pa pradeza 6 pradeza 7 pradeza 3. dharmAstikAyanI AkAzAstikAya sAthe sparzanAH- dharmAstikAyano pratyeka pradeza AkAzAstikAyanA 7 pradezone niyamA sparze che. AkAza dravya loka ane aloka baMnemAM vyApta che. lokAnte ke lokanI aMdara rahelA dharmAstikAyanA pratyeka pradezo, cha dizAnA cha ane svAvagADha eka AkAza pradezane, tema kula sAta pradezane jaghanya utkRSTanA bheda vinA sparze che. 4. dharmAstikAyanI jIvAstikAya sAthe sparzanAH- dharmAstikAyanA pratyeka pradezo vAstikAyanA anaMtA pradezone sparze che. samasta lokamAM anaMtAnaMta jIvo rahe che ane eka-eka AkAza pradeza upara anaMtA jIvonA anaMtA Atmapradezo che. tethI dharmAstikAyanA pradezo potAnI chae dizAnA ane sva avagAhita AkAza pradeza upara rahelA jIvanA anaMta pradezone sparze che. 5. dharmAstikAyanI pudgalAstikAya sAthe sparzanA :- dharmAstikAyanA pratyeka pradezo :- pudagaladravyanA anaMtA pradezone sparze che. A lokamAM anaMtAnaMta pudgalo vyApta che ane eka eka AkAza pradeza upara paNa anaMta pudgala pradeza hoya che. tethI dharmAstikAyanA pradezo potAnI chae dizAnA ane sva avagAhita AkAza pradeza upara rahelA anaMtA pudgala pradezone sparze che. 6. dharmAstikAyanI kALa dravya sAthe sparzanA :- dharmAstikAyanA pradezo kALadravyane kadAcita sparze che, kadAcita sparzatA nathI ane sparze to anaMta pradezone sparze che. samaya, AvalikAdi vyavahAra kAla aDhIDhIpamAM che, aDhIMDhIpanI bahAra vyavahArakAla nathI. dharmAstikAyanA je pradezo aDhIMDhIpamAM che te kALa dravyane sparze che, aDhIdvIpanI bahAra che te kALa dravyane sparzatA nathI. A kathana vyavahAra kALa eTale ahAkALa-vartanA lakSaNa rUpa kALanI apekSAe che. sthitirUpa kALa samasta lokamAM che. lokamAM sthita anaMta dravyonI sthiti vyatIta thAya che tathA dharmAstikAya anAdi anaMta che. tethI jyAM tenI sparzanA che tyAM te anaMta samayarUpa bhUtakALane ane anaMta samayarUpa bhaviSyakALane sparze che. te bhUtakALa AdinI apekSAe dharmAstikAya kAla dravyanA anaMta pradezone sparze che. saMkSepamAM- sUrya AdinI gatithI thatA vartanA lakSaNa kAla ane lokagata dravyonI vyatIta thatI sthitirUpa kAla ema kAlanA be rUpa samajavA tathA ahIM sUryAdithI thatA vartanAkAlanI apekSA sparzanAnuM kathana che tema samajavuM. kAraNa ke aDhIdvIpamAM ja kAlanI sparzanA svIkArI che. saMpUrNa lokamAM ke lokAMtamAM ahIM kAlano svIkAra karyo nathI. adharmAstikAyanA pradezonI sparzanA H- dharmAstikAya pramANe samajavuM.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 54 | zrI bhagavatI sUtra-4 (1) AkAzAstikAyanI dhamastikAya sAthe sparzanA - AkAzAstikAyano eka pradeza dharmAstikAyanA pradezane kadAcit sparze, kadAcitu na sparze. je sparze che te jaghanya eka ane utkRSTa sAta pradezone sparze che. AkAzAstikAya dravya loka ane aloka baMnemAM vyApta che. dharmAstikAyAdi pAMce dravyo lokamAM ja sthita che tethI alokanI aMdaranA AkAza pradezo dharmAstikAyanA pradezone spazatA nathI te apekSAe kadAcitra sparzatA nathI, A vikalpa thAya che. lokAtta samIpe alokAntamAM rahelA AkAza dravyo lokane sparze che ane lokagata dharmAstikAyAdi dravyone paNa sparze che. alokAkAzanA je pradezo alokAntanA sIdhAbhAga upara sthita che tenI eka dizAmAM loka che tethI te AkAza pradeza eka dizAgata dharmAstikAyanA eka pradezane sparze che. alokAkAzanA je pradezo alokAna nA vakabhAga upara sthita che, tenI be dizAmAM lokache tethI te AkAza pradeza be dizAgata dharmAstikAyanA eka-eka, tema be pradezone sparze che. alokAkAzanA je pradezo alokAttanA koNavartI bhAga(khUNA)mAM sthita che tenI traNa dizAmAM loka che, tethI te traNa dizAgata dharmAstikAyanA eka-eka, tema traNa pradezone sparze che. lokAkAzanA je AkAza pradezo lokAnta koNavartI bhAga(khUNA)mAM sthita che tenI traNa dizAmAM aloka che ane traNa dizAmAM loka che. lokagata traNa dizAnA dharmAstikAyanA eka-eka ema traNa ane te AkAza pradeza upara rahelo dharmAstikAyano eka pradeza, tema kula cAra pradezone sparze che. lokAkAzanA je pradezo lokAne vakabhAga upara sthita che ane jenI be dizAmAM aloka ane cAra dizAmAM loka che. te AkAzapradeza cAra dizAgata dharmAstikAyanA eka-eka ema cAra ane sva Azrita eka, tema kula dharmAstikAyanA pAMca pradezone sparze che. lokAkAzanA je pradezo lokAne sIdhA bhAga upara sthita che ane jenI eka dizAmAM aloka ane pAMca dizAmAM loka che; te pAMca dizAgata dharmAstikAyanA eka-eka tema pAMca ane sva Azrita eka, tema kula cha pradezane sparze che. lokAMta sivAya lokanI aMdara koIpaNa sthAne rahelA lokAkAzanA pradezo, cha dizAnA che ane sva Azrita eka tema dharmAstikAyanA kula sAta pradezone sparze che. 2. AkAzAstikAyanI adharmAstikAya sAthe sparzanA - saMpUrNa kathana dharmAstikAyanI sparzanAnI jema jANavuM AkAzAstikAyanA pradezonI sparzanA :svarUpa AkAza pradezonI sthiti | dharmA, adharmA pradezonI sparzanA kadAcit na sparza alokanI aMdaranA bhAgamAM jaghanya alokAnta nA sIdhA bhAga para sthita 1 pradeza madhyama alokAntanA vakrabhAga para sthita 2 pradezo alokAntanA khUNAmAM sthita 3 pradezo lokAntanA khUNAmAM sthita 4 pradezo lokAttanA vakrabhAga upara sthita 5 pradezo lokAttanA sIdhA bhAga upara sthita pradezo utkRSTa lokanI aMdara 7 pradezo
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka--13: uddezaka-4 lokAnta sIdhA bhAga upara azlokAnta sIdhA bhAga upara vasanADI loka zokanI aMdara alokanI aMdara azoka traNa dizAmAM be dizAmAM loka loka azlokAne vakabhAga upara alauka azoka loka traNa dizAmAM veka SETT azIkAnta khUNAmAM lokAnta khUNAmAM loka aloka be dizAmAM aloka 15 aNuka lokAne vabhAga upara azoka 3. AkAzAstikAyanI AkAzAstikAya sAthe sparzanA :- loka ke alokanA pratyeka AkAzapradeza cha dizAnA anya cha AkAza pradezane sparze che. (4-5) AkAzAstikAyanI jIva ane pudgala sAthe sparzanA :- AkAza dravyanA keTalAka pradezo jIvAstikAya ane pudgalAstikAyanA pradezone sparze che. keTalAka sparzatA nathI. je sparze che te anaMta pradezone sparze che. alokamAM jIva ke pudgalAdi dravyo nathI. tethI alokagata AkAza pradezo jIva pradezo ke puddagala pradezone sparzatA nathI. lokanA pratyeka AkAza pradeza upara anaMtA jIva pradezo ane pudgala pradezo che tethI alokAnta rahelA, lokane sparzatA alaukAkAzanA pradezo te jIva ane puddagala dravyanA anaMta pradezone sparze che ane lokAkAzanA samasta AkAza pradezo chae dizAnA ane sva Azrita anaMta jIva tathA pudgalanA pradezone sparze che. (6) AkAzAstikAyanI kALa dravya sAthe sparzanAH- AkAzanA keTalAka pradezo kALane sparze che. keTalAka pradezo sparzatA nathI. je sparze che te anaMta kALa pradezane sparze che alokamAM kALa dravya nathI tethI tyAM rahelA AkAza pradezo kALa dravyane sparzatA nathI. vyavahAra kALa(ahAkALa) aDhIdvIpamAM ja che. aDhIDhIpagata AkAza pradezo tene sparze che ane anaMta bhUtakALa tathA bhaviSyakALanA samayone eka eka AkAza pradezoe spardhA che te apekSAe aDhIDhIpagata AkAza pradezo anaMta kALadravyane sparze che. sthiti rUpakALa samasta lokamAM che, jenI ahIM pRcchA nathI. jIvAstikAyanA pradezonI sparzanA H- lokAnte khUNAmAM sthita jIva pradezo dharmAstikAyanA tathA adharmAstikAyanA 4 pradezone, vakrabhAga para sthita jIva pradezo dharmAstikAya ane adharmAstikAyanA pAMca pradezone, lokAnte sIdhA bhAga para sthita jIva pradezo dharmAstikAya ane adharmAstikAyanA 6 pradezone ane
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ pas | zrI bhagavatI sUtra-4 lokanI aMdara rahelA jIva pradezo dharmAstikAya ane adharmAstikAyanA sAta pradezone sparze che. pratyeka jIva pradezo AkAzAstikAyanA 7 pradezone niyamo sparze che. dareka jIva pradeza jIvAstikAyanA ane pagalAstikAyanA anaMtA pradezone niyamo sparze che. jIva pradezone kALa dravyanI sparzanA bhajanAthI hoya che. jo sparze to anaMta kAla pradezone(samayone) sparze che. te dharmAstikAyanA pradezanI kAla sAthenI sparzanAnI jema thAya che. pudagalAstikAyanA pradezonI sparzanA:- tenuM saMpUrNa kathana jIvAstikAyanI chadravya sAthenI sparzanAnI samAna che. pulAstikAyanA judA-judA skaMdhonI ane kAla dravyanA pradezanI cha dravyo sAthe sparzanAnuM nirUpaNa AgaLanA sUtromAM che. DhipradezI Adi pudgalaskaMdhonI sparzanA :38 dobhaMte ! poggalatthikAyapaesA kevaiehiM dhammatthikAyapaesehiM puDhA? goyamA ! jahaNNapae chahi, ukkosapae bArasahiM / evaM ahammatthikAyapaesehiM vi| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pudagalAstikAyanA be pradeza, dharmAstikAyanA keTalA pradezone sparze che? uttara- he gautama! jaghanya cha pradezone ane utkRSTa bAra pradezone sparze che. A ja rIte adharmAstikAyanA pradezone sparze che. 39 kevaiehiM bhaMte ! AgAsatthikAya paesehiM puTThA? goyamA ! bArasahiM, sesaMjahA dhmmtthikaayss| bhAvArtha:- prazna- he bhagavanuM ! te AkAzAstikAyanA keTalA pradezone sparze che? uttara- he gautama ! bAra pradezone sparze che. zeSa dravyo sAthenI sparzanAnuM varNana dharmAstikAyanI sparzanAnI samAna jANavuM joIe. 40 tiNNi bhaMte! poggalatthikAyapaesA kevaiehiM dhammatthikAyapaesehiM puDhA? goyamA! jahaNNapae aTThahiM, ukkosapae sattarasahiM / evaM ahammatthikAyapaesehiM vi| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pudgalAstikAyanA traNa pradeza, dharmAstikAyanA keTalA pradezone sparzI che? uttara- he gautama! jaghanya ATha ane utkRSTa sattara pradezone sparze che. A ja rIte adharmAstikAyanA pradezone sparze che. 41 kevaiehi bhaMte ! AgAsatthikAyapaesehiM puTThA? goyamA ! sattarasahiM / sesaMjahA dhammatthikAyassa / evaM eeNaMgameNaM bhANiyavvaM jAvadasa, NavaraM jahaNNapae duguNeNaM durUvAhieNaM, ukkosapae paMcaguNeNaM durUvAhieNaM / evaM cattAri poggalatthikAyassa paesA jahaNNapae dasahi, ukkosapae bAvIsAe / paMca poggalatthi kAyassa paesA jahaNNapae bArasahiM, ukkosapae sattAvIsAe / cha poggalatthikAyassa paesA jahaNNapae coddasahiM, ukkosapae battIsAe / satta
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-13: uddezaka-4, [ 17 ] poggalatthikAyassa paesA jahaNNeNaM solasahi, ukkosapae sattatIsAe / aTTha poggalatthikAyassa paesA jahaNNapae aTThArasahiM ukkosapae bAyAlIsAe / Nava poggalatthikAyassa paesA jahaNNapae vIsAe, ukkosapae siiyaaliisaae| dasa poggalatthikAyassapaesA jahaNNapae bAvIsAe, ukkosapae bAvaNNAeAgAsatthikAyassa savvattha ukkosagaMbhANiyavvaM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! te AkAzAstikAyanA keTalA pradezone sparze che? uttara-he gautama! niyamA sattara pradezone sparze che. zeSa traNa dravyo sAthenI sparzanAnuM sarva varNana dharmAstikAyanI samAna jANavuM joIe. A rIte A traNa pradezIskaMdhanI jema cAra pradeza yAvatudaza pradezIskaMdha sudhI kathana karavuM joIe. vizeSatA e che ke dharmAstikAya ane adharmAstikAya sAthe jaghanya sparzanAmAM be guNA karI be umeravA ane utkRSTa sparzanAmAM pAMca guNA karI be umeravA joIe. ema karavAthI pudgalAstikAyanA cAra pradeza, dharmAstikAya-adharmAstikAyanA jaghanya daza ane utkRSTa bAvIsa pradezone sparze che; pagalAstikAyanA pAMca pradeza, dharmAstikAya-adharmAstikAyanA jaghanya bAra ane utkRSTa satyAvIsa pradezone sparze che. pulAstikAyanA cha pradeza dharmAstikAya-adharmAstikAyanA jaghanya cauda ane utkRSTa batrIsa pradezone sparze che. pudgalAstikAyanA sAta pradeza dharmAstikAya-adharmAstikAyanA jaghanya soLa ane utkRSTa sADatrIsa pradezone sparze che. pudgalAstikAyanA ATha pradeza dharmAstikAya-adharmAstikAyanA jaghanya aDhAra ane utkRSTa betALIsa pradezone sparze che. pudgalAstikAyanA nava pradeza dharmAstikAyaadharmAstikAyanA jaghanya vIsa ane utkRSTa suDatAlIsa pradezone sparze che. pagalAstikAyanA daza pradeza dharmAstikAya-adharmAstikAyanA jaghanya bAvIsa ane utkRSTa bAvana pradezone sparze che. AkAzAstikAyane mATe daza pradezI pudgala sudhI sarva sthAne eka mAtra utkRSTa padanuM kathana karavuM joIe. arthAt cAra pradezI pudgalathI dazapradezI sudhI kramazaH rara,27,32,37,42,47 ane para, AkAza pradezonI sparzanA kahevI joIe. ziSa traNa dravyo sAthenI sparzanAnuM sarva varNana dharmAstikAya sAthenA te dravyonI sparzanAnI samAna samajavuM.) 42 saMkhejjA bhaMte ! poggalatthikAyapaesA kevaiehiM dhammatthikAyapaesehiM puDhA? goyamA !jahaNNapae teNeva saMkhejjaeNaM duguNeNaMdurUvAhieNaM, ukkosapae teNeva saMkhejjaeNaM paMcaguNeNaM durUvAhieNaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pulAstikAyanA saMkhyAta pradezo, dharmAstikAyanA keTalA pradezone sparze che? uttara- he gautama ! jaghanya saMkhyAta pradezone bamaNA karI, be pradeza umeravAthI ane utkRSTa saMkhyAta pradezone pAMca guNA karI, be pradeza umeravAthI je saMkhyA Ave, teTalA pradezone sparze che. 43 kevaiehiM bhaMte ! adhammatthikAyapaesehiM puTThA? goyamA ! evaM ceva / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! te saMkhyAta pradezI aMdha adharmAstikAyanA keTalA pradezone sparze che? uttara- he gautama! dharmAstikAyanI samAna jANavuM joIe.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 18 ] zrI bhagavatI sUtra-4 | 44 kevaiehiM bhaMte ! AgAsatthikAkpaesehi, puTThA? goyamA ! teNeva saMkhejjaeNaM paMcaguNeNaM duruuvaahiennN| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! te saMkhyAta pradezI aMdha AkAzAstikAyanA keTalA pradezone sparze che? uttara- he gautama! te saMkhyAta pradezone pAMca guNA karI, be umeravAthI je saMkhyA thAya teTalA pradezone sparzI che. 45 kevaiehiM jIvatthikAyapaesehiM puTThA? goyamA ! aNaMtehiM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! te saMkhyAta pradeza skaMdha jIvAstikAyanA keTalA pradezone sparze che? uttara- he gautama! anaMta pradezone sparze che. 46 kevaiehi bhaMte ! poggalatthikAyapaesehiM, puTThA? goyamA ! aNaMtehiM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! te saMkhyAta pradeza skaMdha pudgalAstikAyanA keTalA pradezone sparze che? uttara- he gautama! anaMta pradezone sparze che. 47 kevaiehiM bhaMte ! addhAsamaehiM, puTThA? goyamA ! siya puDhe, siya No puDhe; jai puDhe Niyama anntehiN| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! te saMkhyAta pradezI aMdha keTalA addhA samayone sparze che? uttara- he gautama! kadAcitra sparze che, kadAcit sparzatA nathI. jo sparze to nizcitarUpe anaMta samayone sparze che. 48 asaMkhejjA bhaMte ! poggalatthikAyapaesA kevaiehiM dhammatthikAyapaesehiM puTThA? goyamA !jahaNNapae teNeva asaMkhejjaeNaMduguNeNaMdurUvAhieNaM, ukkosapae teNeva asaMkhejjaeNaM paMcaguNeNaM durUvAhieNaM, sesaMjahA saMkhejjANaM jAvaNiyama anntehiN| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pulAstikAyanA asaMkhyAta pradeza, dharmAstikAyanA keTalA pradezone sparze che? uttara- he gautama! jaghanya te ja asaMkhyAta pradezane bamaNA karI, temAM be umeratAM je saMkhyA Ave, teTalA pradezone sparze che ane utkRSTa te ja asaMkhyAta pradezone pAMca guNA karIne, temAM be umeratAM je saMkhyA Ave. teTalA pradezane sparze che. zeSa sarva varNana saMkhyAta pradezonI samAna jANavuM joIe yAvatu niyamo anaMta samayone sparze che, tyAM sudhI kathana karavuM joIe. 49 aNaMtA bhaMte ! poggalatthikAyapaesA kevaiehiM dhammatthikAya paesehiMpuDA? goyamA! jahA asakhejjA tahA aNatA viNiravasesa bhaanniyvvaa| bhAvArtha :- prazna- he bhagavanuM ! pudgalAstikAyanA anaMta pradeza, dharmAstikAyanA keTalA pradezone sparze che? uttara- he gautama ! je rIte asaMkhyAta pradezonA viSayamAM kathana karyuM. te ja rIte anaMta pradezonA viSayamAM paNa saMpUrNa varNana jANavuM joIe. temAM anaMtapradezI pudgala paNa asaMkhyAta AkAza pradezone ja sparze che.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-13: uddezaka-4 [ 59 ] vivecana :hipradezI audhanI sparzanA - DhipradezI aMdha dharmAstikAyanA jaghanya cha ane utkRSTa bAra pradezone sparze che. jaghanya-6, ddhipradezI DhaMdha jaghanya eka AkAza pradeza upara ane utkRSTa be AkAza pradeza upara rahI zake che. kripradeza skaMdha eka AkAza pradezane avagAhIne lokAnta khUNAmAM sthita hoya tyAre tenI traNa dizAmAM ja loka hoya che. temAMthI be dizAmAM dharmAstikAyanA be-be pradezane sparze che, eka dizAmAM 1 pradezane ane svasthAnIya dharmAstikAyanA eka pradezane, tema 4+1+1= cha pradezone jaghanyarUpe sparze che. je ddhipradezI skaMdha eka AkAza pradezane avagAhIne rahela che tenI baMne dizAmAM eka-eka ja AkAzapradeza ane tenA upara rahelA dharmAstikAyAdinA eka pradezane ja DhipradezI skaMdhanA te baMne pradezo sparze che. jema eka ja kalAkamAM be vyakti eka sAthe eka-eka kalAkanuM kAma kare to be kalAkanuM kAma thayuM kahevAya. kalAka eka hovA chatAM be kalAkanuM kAma kahevAya tema eka ja AkAzapradeza upara sthita dharmAstikAyanA eka ja pradezane ddhipradezI skaMdhanA baMne pradeza sparzatA hovAthI dharmAstikAyanA be pradezanI sparzanA kahevAmAM AvI che. A rIte apekSA vizeSathI ahIM be dizAnA 2*2=4 pradezanI sparzanA svIkArIne DhipradezIskaMdhanI jaghanya sparzanA 6 pradezanI kahI che. sAmAnya apekSAe(sAmAnya siddhAMtathI) jaghanya 4 pradezanI ja sparzanA thAya che- traNa dizAnA traNa+1 svaavagAhita pradeza. utkRSTa-12 - be AkAza pradezane avagAhIne rahelA ddhipradezI DhaMdha cAra dizAmAM be-be(44208) pradezane sparza kare che; anya be dizAnA eka-eka(1+1=2) pradezane sparza kare che ane sva sthAnIya be pradezane sparza kare che; te sarva maLIne 8+2+2=12 dharmAstikAyanA pradezone utkRSTarUpe DhipradezI skaMdha sparza kare che. hipradezI Adi audhonI sparzanA saMkhyAnI gaNanA vidhi - jeTalA pradezI aMdha hoya tene be thI guNI temAM be umeravAthI jaghanya padanI sparzanA prApta thAya che ane te pradezone pAMcathI guNI temAM be umeravAthI utkRSTa padanI sparzanA prApta thAya che. jema ke cAra pradezI skaMdhanI jaghanya sparzanA 442+2 = 10 pradezanI thAya che ane utkRSTa sparzanA 445+2 = rara pradezonI thAya che. A rIte pratyeka skaMdhanI sparzanA jANI zakAya che. A ja paddhatithI adharmAstikAyanA pradezonI sparzanA paNa jANavI joIe. AkAzAstikAyanA bAra pradezonI sparzanA thAya che. lokAntamAM paNa AkAzapradeza vidyamAna hovAthI temAM jaghanya padanI saMbhAvanA nathI. tripradezI skaMdhanI sparzanA:- dharmAstikAyanA jaghanya ATha pradezonI sparzanA lokAMte khUNAmAM rahelA tripradezanI apekSAe thAya che. temAM tenI svayaMnA jaghanya avagAhita eka pradezanI sparzanA che; nIcenA eka pradezanI ane dakSiNa, pazcimI kinArAnA traNa-traNa pradezanI sparzanA che. A rIte tripradezIskaMdha dharmAstikAyanA 1+1+3+2 = 8 pradezone sparze che. tripradezI aMdha utkRSTa sattara pradezone sparze che. te sparzanA lokanI madhyamAM rahelA tripradezI skaMdhanI apekSAe thAya che. jemAM te skaMdhanA svayaMnA utkRSTa avagAhita traNa pradezonI, cAre ya dizAnA traNa-traNa pradezonI tathA be dizAnA eka-eka pradezonI A rIte 7+3+3+2+3+1+1=17(sattara) pradezonI sparzanA thAya che. catawdezI skaMdhanI sparzanA :- te aMdha uparokta vidhithI jaghanya-deza ane utkRSTa bAvIsa pradezone
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 | zrI bhagavatI sUtra-4 ra 42 sparze che. paMcapradezI kaMdha jaghanya 12 pradezane utkRSTa 27 pradezone sparze che; - AkAzAstikAyanI sparzanA sarvatra utkRSTa pade ja thAya che, jaghanya pade thatI nathI kAraNa ke AkAza sarvatra vidyamAna che. sakhyAta pradezI skaMdhanI sparzanA:- dazathI adhika saMkhyAnI gaNanAne ahIM sUtramAM saMkhyAtAmAM grahaNa karI che. temAM udAharaNarUpe vIsa pradeza skaMdhanI sparzanA A rIte jANavI.yathA-vIsa pradezI aMdha lokAttanA khUNAnA eka pradeza para sthita che. tyAM tenA jaghanya avagAhita eka pradezanI sparzanA hoya, eka dizAmAM eka pradezanI sparzanA hoya, anya be dizAmAM vIsa-vIsa pradezanI sparzanA hoya che. A rIte kula 1+1+2+20=42 pradezanI jaghanya sparzanA hoya che. A avasthAmAM kula traNa dizAmAM alokanA kAraNe dharmAstikAyanI sparzanA hotI nathI. zeSa traNa dizA ane svayaMnI avagAhita pradezanI sparzanA hoya che. utkaSTa sparzanA 102 pradezonI loka madhyagata vIsa pradeza skaMdhanI thAya che. te avasthAmAM cAreya dizA ane svayaM avagAhita ema pAMce ya dizAmAM vIsa-vIsa pradezanI sparzanA hoya che. tethI 4+128=100 pradeza ane upara nIceno eka-eka pradeza sparzanA hoya che. tethI kula 100+2=102 pradezonI utkRSTa sparzanA thAya che. pudgala skaMdhonI dhamastikAyAdinA pradezo sAthe sparzanA:mugala pradeza saMkhyA | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | ka | 7 | 8 | 9 | 10 | 20 | dharmA. AdinA pradezonI | 4 | 6 16 | 18 | 20 jaghanya sparzanA utkRSTa sparzanA | 7 | 12 | 17 | rara | 27 | 3ra | 37 | 42 | 47 | para | 10ra asaMkhyAta pradezI ane anaMta pradezI skaMdhanI sparzanA - asaMkhyAta ane anaMta pradezI DhaMdho eka pradezAvagADha rUpe lokAnta khUNAmAM hoya tyAre dharmAstikAyanA pradezonI jaghanya sparzanA hoya che ane asaMkhyAta pradezAvagADha rUpe lokanI aMdara hoya tyAre utkRSTa pade dharmAstikAyanA pradezanI sparzanA hoya che. asaMkhyAta pradezI skaMdha jaghanya ane utkRSTa pade asaMkhyAta pradezone sparze che te baMne asaMkhyAtamAM taphAvata che. jaghanya pade nAno asaMkhyAta hoya che ane utkRSTa pade moTo asaMkhyAta hoya che. lokAkAzanA asaMkhyAta pradeza hovAthI anaMta pradeza skaMdha asaMkhyAta pradezAvagADha ja thaI zake che ane jaghanya eka pradezAvagADha thaI zake che. lokanA je bhAgamAM sthita hoya te pramANe tenI jaghanya ane utkRSTa asaMkhyAta pradezanI ja sparzanA thAya che. pugala skaMdhonI astikAya pradezo sAthe sparzanA:pugala dharmA.-adharmA, pradeza sparzanA | AkAzA. pradeza | jIva. pudgala kAla vibhAga jaghanya | utkRSTa | sparzanA utkRSTa | pradeza sparzanA | sparzanA paramANu anaMta x/anaMta kripradezI anaMta x/anaMta tripradezI x/anaMta catuSpadezI anaMta x/anaMta anaMta
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-13: uddezaka-4 1 anaMta anaMta s : - s 22. para s 6 6 . s s pAMca pradezI anaMta x/anaMta cha pradezI x/anaMta sAta pradezI anaMta x/anaMta ATha pradezI x/anaMta nava pradezI x/anaMta daza pradezI para x/anaMta saMkhyAta pradezI saM.42+2 saM.45+2 saM.x5+2 x/anaMta asaMkhyAta pradezI | asaM.42+2 | asaM.x5+ra asaM.x52 x/anaMta anaMta pradezI | asaM.42+2 | asaM.45+2 asaM.45+2 x/anaMta sUcanA:- koSTakamAM prayukta 4 = kadAcit na sparze. saM = saMkhyAtA, asaM. = asaMkhyAtA. addhAsamayanI sparzanA :50 ege bhaMte ! addhAsamae kevaiehiM dhammatthikAyapaesehiM puDhe ? goyamA !sattahiM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! addhA-kAlano eka samaya dharmAstikAyanA keTalA pradezone sparze che? uttara- he gautama ! sAta pradezone sparze che. 51 kevaiehiM bhaMte ! ahammatthikAyapaesehiM puDhe ? goyamA ! evaM ceva, evaM AgAsatthikAehi vi| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! te adharmAstikAyanA keTalA pradezone sparze che? uttara- he gautama ! uparokata pramANe jANavuM joIe. A ja rIte AkAzAstikAyanA pradezonI sparzanA jANavI joIe. 52 kevaiehiM bhaMte ! jIvatthikAyapaesehiM puDhe ? goyamA ! aNaMtehiM / evaM jAva addhaasmehi| bhAvArtha :- prazna- he bhagavanuM ! te jIvAstikAyanA keTalA pradezone sparze che? uttara- he gautama ! anaMta pradezone sparze che. A ja rIte yAvata anaMta addhA samayane sparze che. vivecana : prastuta sUtramAM addhakALa dravyanA pradezanI dharmAstikAya AdinA pradeza sAthe sparzanA darzAvI che addhAkAla aDhIdvIpamAM ja hoya che tethI te lokAMtamAM nathI. te kAraNe lokAMtamAM thanAra dharmAstikAyAdinI jaghanya, madhyama traNa, cAra Adi pradezanI sparzanA thatI nathI paraMtu loka madhyamAM thanAra utkRSTa sAta pradezanI sparzanA thAya che. temAM te cha dizAnA che ane sva Azrita AkAzapradeza para rahela dharmAstikAyano eka pradeza, tema 7 pradezane sparze che. adharmAstikAya ane AkAzAstikAyanA paNa sAta-sAta pradezane sparze che. AkAzanA pratyeka pradeza upara jIvonA anaMta pradezo hoya che. pula ane kALa dravyanA anaMta pradezo hoya che. tethI te addhA samayano pradeza anaMta jIva pradezone, anaMta pula pradezone ane anaMta addhA samayanA pradezane sparze che.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra astikAyanA pradezanI paraspara sparzanA : astikAya dharmA. pradeza sparzanA adharmA.pradeza sparzanA jaghanya utkRSTa jaghanya utkRSTa 3 S 4 7 dharmA.no eka pradeza adharmA.no eka pradeza 4 7 3 C AkAzA.no eka pradeza x/1 x/1 jIvA.no eka pradeza 4 4 kAlano eka pradeza 3 7 nono 7 7 7 AkAza.pradeza sparzanA utkRSTa 7 7 S 7 7 zrI bhagavatI sUtra-4 jIva. puddagala pradeza sparzanA utkRSTa anaMta anaMta x/anaMta anaMta anaMta kAla pradeza sparzanA xanaMta x/anaMta x/anaMta x/anaMta anaMta 7 dharmAstikAyAdi dravyonI sparzanA H 53 dhammatthikAraNaM bhaMte ! kevaiehiM dhammatthikAya-paesehiM puTThe ? goyamA ! Natthi ekkeNa vi / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! dharmAstikAya dravya, dharmAstikAyanA keTalA pradezone sparze che ? uttara- he gautama ! eka paNa pradezane sparzatuM nathI. 54 kevaiehiM bhaMte adhammatthikAya-paesehiM puTThe ? goyamA ! asaMkhejjehiM / bhAvArtha: :- prazna- he bhagavan ! te adharmAstikAyanA keTalA pradezone sparze che ? uttara- he gautama ! asaMkhyAta pradezone sparze che. 11 vadi te ! AnAsatyiAyapaNehi pade ?oyamA ! asaMveohiM| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! te AkAzAstikAyanA keTalA pradezone sparze che ? uttara- he gautama ! asaMkhya pradezone sparze che. 16 vadi te ! nIvasthivAyapaNehi pade ? noyamA ! maLatahiM / bhAvArtha: :- prazna- he bhagavan ! te jIvAstikAyanA keTalA pradezone sparze che ? uttara- he gautama ! anaMta pradezone sparze che. 17 vadi te ! pombatyiAyapakSetti pudde ? noyamA ! maLatehiM bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! te pudgalAstikAyanA keTalA pradezone sparze che ? uttara- he gautama ! anaMta pradezone sparze che. 18 vadi maMte ! ahvAsamaa pudde ? goyamA !siya pudde, siya kho pudde; napha pudde NiyamA ahiM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! te keTalA ahvA-samayone sparze che ? uttara- he gautama ! kadAcit sparze che ane kadAcit sparzatA nathI. jo sparzatA hoya to avazya anaMta samayone sparze che.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zataka-13H uddezaka-4 [ 3] 59 ahammatthikAraNaMbhaMte ! kevaiehiM dhammatthikAyapaesehiMpuDhe? goyamA !asNkhejjehiN| ___kevaiehiM bhate !ahammatthikAyapaesehiM puDhe? goyamA !Natthi ekkeNa vi| sesaMjahA dhammatthikAyassa / evaM eeNaMgamaeNaM savvevisaTThANae Natthi ekkeNa vipuDA / paraTuANae AillaehiM tihiM asaMkhejehiM bhANiyavvaM,pacchillaesuaNatA bhaanniyvvaa| jAva addhAsamayeNaM bhaMte ! kevaiehiM addhAsamaehiM puDhe ? goyamA ! Natthi ekkeNa vi| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! adharmAstikAyadravya, dharmAstikAyanA keTalA pradezone sparze che? uttarahe gautama! asaMkhya pradezone sparze che. prazna- he bhagavan! te adharmAstikAyanA keTalA pradezone sparze che? uttara- he gautama! eka paNa pradezane sparzatuM nathI. zeSa sarva kathana dharmAstikAyanI samAna jANavuM joIe. A ja rIte sarvadravya sva sthAnamAM eka paNa pradezane sparzatA nathI ane parasthAnamAM dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya A traNenA asaMkhya pradezone sparze che ane aMtima traNa-jIvAstikAya, pudgalAstikAya ane addhA-samayanA anaMta pradezone sparze che. yAvata prazna- he bhagavan! addhA samaya, keTalA addhA samayone sparze che? uttara- he gautama ! eke ya addhAsamayane sparzato nathI. vivecana : pUrva sUtromAM cha dravyonA pradezonI paraspara sparzanAnuM nirUpaNa che ane prastuta sUtromAM dharmAstikAyAdi saMpUrNa dravyanI anya dravyonA pradezo sAthe sparzanA viSayaka nirUpaNa che. koIpaNa dravyanA eka pradezanI pRcchA hoya tyAre te dravyanA anya samasta pradezo avazeSa rahe che. tethI svadravyanA pradezo sAthe tenI sparzanA thAya che. A kAraNe sUtramAM eka dravyanA pradezanI chae dravyanA pradezo sAthe sparzanAnuM kathana che paraMtu saMpUrNa eka dravyanI pRcchAmAM te dravyano koI paNa bhAga avazeSa raheto nathI, tethI svadravyanA pradezo sAthe tenI sparzanA thatI nathI. zeSa pAMca dravyonA pradezo sAthe sparzanA thAya che. A kAraNe prastuta sUtromAM chae dravyonI potAthI bhinna pAMca-pAMca dravyonA pradezo sAthe sparzanA kahI che ane svadravyanA pradeza sAthe sparzanAno niSedha karyo che. dharmAstikAya, adharmAstikAya ane lokAkAzanA asaMkhya pradezo che ane jIvAstikAya, pagalAstikAya ane kAla dravyanA anaMta pradezo che. tethI chae dravyo sAthe dharmAstikAya Adi traNa dravyonA asaMkhya pradezonI sparzanA thAya che ane jIva Adi traNa dravyonA anaMta pradezonI sparzanA thAya che. vizeSa mATe AgaLano koSTaka juo. AkAzAstikAya lokAlokamAM vyApta che. alokamAM anya eka paNa dravya nathI mATe alokagata AkAzAstikAya pAMca dravyonA koI paNa pradezane sparze nahIM ane lokagata AkAzAstikAya pAMce dravyanA pradezone sparze che tethI tenI sAthe pAMce dravyanI sparzanA bhajanAthI thAya che. kAladravya aDhIdvIpamAM ja che tethI pAMce dravya sAthe tenI sparzanA bhajanAthI hoya che.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 64 | zrI bhagavatI sUtra-4 ---- ahIM cha dravyonI cha dravyo sAthe pRcchAnA 36 sUtra thAya che. tene saMkSipta karatAM prastutamAM sAta sUtra (dharmAstikAyanA ane eka sarvanuM saMkSipta sUtra, ema sAta sUtro kahyA che. astikAya dravyanI astikAyanA pradezo sAthe sparzanA: dravya | dhama.pradeza adhama.pradeza | AkAzA.pradeza | jIvA. pra. pudgala. pra.|kAla pra. dharmAstikAya asaMkhya asaMkhya anaMta anaMta | x/anaMta adharmAstikAya asaMkhya asaMkhya anaMta anaMta x/anaMta AkAzAstikAya x/asaMkhya x/asaMkhya x/anaMta x/anaMta x/anaMta jIvAstikAya asaMkhya asaMkhya asaMkhya anaMta x/anaMta pudgalAstikAya asaMkhya asaMkhya asaMkhya anaMta x/anaMta kAla dravya asaMkhya asaMkhya asaMkhya anaMta anaMta sUcana:- (--) = sparzanA nathI. x = kadAcitu na sparze. (9) dharmAstikAya AdinA pradezonI paraspara avagADhatA :60 jattha NaM bhaMte ! egedhammatthikAyapaese ogADhe,tattha kevaiyA dhammatthikAyapaesA ogADhA? goyamA ! Natthi ekko vi| bhAvArtha :- prazna- he bhagavanuM ! jyAM dharmAstikAyano eka pradeza avagADha(rahelo hoya) hoya tyAM dharmAstikAyanA anya keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara- he gautama! eka paNa pradeza avagADha nathI. 61 kevaiyA bhaMte ! ahammatthikAyapaesA ogADhA? goyamA ! ekko| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! tyAM adharmAstikAyanA keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara- he gautama! eka pradeza avagADha hoya che. 62 kevaiyA bhaMte !AgAsatthikAyapaesA ogADhA? goyamA ! ekko| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! AkAzAstikAyanA keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara-he gautama! eka pradeza avagADha hoya che. |63 kevaiyA bhaMte ! jIvatthikAyapaesA ogADhA? goyamA !annNtaa| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! jIvAstikAyanA keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara- he gautama! anaMta pradeza avagADha hoya che. 64 kevaiyA bhaMte ! poggalatthikAyapaesA ogADhA? goyamA ! annNtaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pulAstikAyanA keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara- he gautama! anaMta pradeza avagADha hoya che. 65 kevaiyA bhaMte ! addhAsamayA ogADhA ? goyamA ! siya ogADhA siya No ogADhA,jai ogADhA anntaa|
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-13: uddezaka-4 [ 65 ] bhAvArtha - prazna- he bhagavan! keTalA addhA samaya avagADha hoya che? uttara- he gautama! addhA samaya kadAcitu avagADha hoya che, kadAcitu avagADha hotA nathI. jo avagADha hoya, to anaMta aA samaya avagADha hoya che. 66 jatthaNaM bhaMte ! ege ahammatthikAyapaese ogADhe tattha kevaiyA dhammatthikAya pae sA mokA no mAM !po ! bhAvArtha-prazna- he bhagavan! jyAM adharmAstikAyano eka pradeza avagADha hoya che, tyAM dharmAstikAyanA keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara- he gautama ! tyAM eka pradeza avagADha hoya che. 67 kevaiyA bhaMte !ahammatthikAyapaesA ogADhA? goyamA !Natthi ekko vi| sesaM jahA dhmmtthikaayss| bhAvArtha:- prazna- he bhagavAna! adharmAstikAyanA keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara- he gautama! eka paNa pradeza avagADha nathI. zeSa kathana dharmAstikAyanI samAna jANavuM joIe. 68 jattha NaM bhaMte ! ege AgAsatthikAyapaese ogADhe tattha kevaiyA dhammatthikAya paesA ogADhA? goyamA !siya ogADhA siya No ogADhA; jai ogADhA ekko| evaM ahammatthikAya paesA vi| bhAvArtha -prazna- he bhagavan! jyAM AkAzAstikAyano eka pradeza avagADha hoya, tyAM dharmAstikAyanA keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara- he gautama! tyAM dharmAstikAyanA pradeza kadAcit avagADha hoya che, kadAcit avagADha nathI, jo avagADha hoya, to eka pradeza avagADha hoya che, A rIte adharmAstikAyanA viSayamAM paNa jANavuM joIe. 69 kevaiyA bhaMte AgAsatthikAya paesA ogADhA? goyamA !Natthi ekko vi| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! jyAM AkAzAstikAyano eka pradeza avagADha hoya, tyAM AkAzAstikAyanA bIjA keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara- he gautama! eka paNa pradeza avagADha nathI. 70 kevaiyA bhaMte jIvatthikAyapaesA ogADhA? goyamA ! siya ogADhA siya No ogADhA,jai ogADhA aNaMtA / evaM jAva addhAsamayA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! AkAzAstikAyano eka pradeza avagADha hoya, tyAM jIvAstikAyanA keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara- he gautama! kadAcitu avagADha hoya che, kadAcitu hotA nathI. jo avagADha hoya, to anaMta pradeza avagADha hoya che. A rIte AkAzAstikAya sAthe addhA-samaya parvatanI avagADhatAnuM kathana karavuM joIe. 71 jatthaNaM bhaMte ! egejIvatthikAyapaese ogADhe tattha kevaiyA dhammatthi kAyapaesA
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ | | zrI bhagavatI satra-4 ogADhA?goyamA !ekko,evaM ahammatthikAyapaesA vi / evaMAgAsatthikAyapaesA vi| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! jyAM jIvAstikAyano eka pradeza avagADha hoya, tyAM dharmAstikAyanA keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara- he gautama ! eka pradeza avagADha hoya che. A rIte adharmAstikAyanA pradezo ane AkAzAstikAyanA pradezonA viSayamAM jANavuM joIe. 72 kevaiyA bhaMte ! jIvatthikAyapaesA ogADhA? goyamA ! aNaMtA / sesaM jahA dhmmtthikaayss| bhAvArtha:-pra-bhagavana! tyAM vAstiyanAsA prazasavA Doya che? 612- gautama! anaMta pradeza avagADha hoya che. zeSa sarva kathana dharmAstikAyanI samAna jANavuM joIe. 73 jattha NaM bhaMte ! ege poggalatthikAyapaese ogADhe tattha kevaiyA dhammatthikAyapaesA ogADhA?goyamA ! evaM jahA jiivtthikaaypesethevnnirvses| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jyAM pagalAstikAyano eka pradeza avagADha hoya che, tyAM dharmAstikAyanA keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara- he gautama! je rIte jIvAstikAyanA pradezonA viSayamAM kathana karyuM, te ja rIte ahIM paNa sarva kathana karavuM joIe. 74 jattha NaM bhaMte ! do poggalatthikAyapaesA ogADhA tattha kevaiyA dhammatthikAya paesA ogADhA? goyamA ! siya ekko siya doNNi, evaM ahammatthikAyassa vi, evaM AgAsatthikAyasa vi, sesaMjahA dhmmtthikaayss| bhAvArtha:-prazra-bhagavana!bhyAM pagamAstikAyanAle pradezasavagADhaDoyacha,tyAMdhAstiDAyanA keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara- he gautama! kadAcit eka, kadAcitu be pradeza avagADha hoya che. A ja rIte adharmAstikAya ane AkAzAstikAyanA viSayamAM jANavuM joIe tathA zeSa varNana dharmAstikAyanI samAna jANavuM joIe. 75 jattha NaM bhaMte ! tiNNi poggalatthikAyapaesA tattha kevaiyA dhammatthikAyapaesA ogADhA? - goyamA ! siya ekko, siya doNNi, siya tiNNi / evaM ahammatthikAyassa vi| evaM AgAsatthikAyassa vi / sesaM jaheva doNhaM / evaM ekkekko vaDDiyavvo paeso AillaehiM tihiM atthikAehiM / sesehiM jaheva doNhaM jAvadasaNhaM siya ekko, siya doNNi, siya tiNNi jAvasiya dasa / saMkhejjANaM siya ekko, siya doNNi jAvasiya dasa, siya saMkhejjA / asaMkhejjANaM siya ekko jAvasiya saMkhejjA, siya asNkhejjaa| jahA asaMkhejjA evaM aNaMtA vi| bhAvArtha - prazna-he bhagavan! jyAM pugalAstikAyanA traNa pradeza avagADha hoya che, tyAM dharmAstikAyanA
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-13: uddezaka-4 | 7 | keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara- he gautama! kadAcitu eka, be, traNa pradeza avagADha hoya che. A rIte adharmAstikAya ane AkAzAstikAyanA viSayamAM paNa kathana karavuM joIe. zeSa jIvAstikAya, pudgalAstikAya ane addhAsamayanA viSayamAM be pudgala pradezonA kathananI jema kahevuM joIe. cArathI dasa pradeza sudhI prathamanA traNa astikAyanA viSayamAM eka eka pradeza vadhAravo joIe. zeSa traNa astikAya dravya(jIva, pudgala ane kAla)nA viSayamAM be pudgala pradezonA varNanaanusAra kathana karavuM joIe yAvat daza pradezI sudhI karavuM joIe. arthAt jyAM pudgalAstikAyanA daza pradeza avagADha hoya che, tyAM dharmAstikAya Adi traNa dravyanA kadAcit eka, be, traNa vAvatu daza pradeza avagADha hoya che. jyAM pudgalAstikAyanA saMkhyAta pradeza avagADha hoya che, tyAM dharmAstikAya Adi traNa dravyanA kadAcitu eka, be, traNa yAvata daza pradeza, utkRSTa saMkhyAta pradeza avagADha hoya che. jyAM pudgalAstikAyanA asaMkhya pradeza avagADha hoya che, tyAM dharmAstikAya Adi traNa dravyanA kadAcit eka be,traNa pradeza yAvatuM saMkhyAta pradeza ane utkRSTa asaMkhyAta pradeza avagADha hoya che. je rIte pagalAstikAyanA asaMkhya pradezonA viSayamAM kathana karyuM, te ja rIte anaMta pradezonA viSayamAM paNa kahevuM joIe. arthAtu jyAM pugalAstikAyanA anaMta pradeza avagADha hoya che, tyAM dharmAstikAya AditraNa dravyanA kadAcita eka,be,traNa pradeza yAvata saMkhyAta pradeza ane utkRSTa asaMkhyAta pradeza avagADha hoya che. 76 jattha NaM bhaMte ! ege addhAsamae ogADhe tattha kevaiyA dhammatthikAyapaesA ogADhA? goyamA ! ekko / kevaiyA ahammatthi kAyapaesA? ekko / kevaiyA bhaMte AgAsatthi kAyapaesA? ekko| kevaiyA jIvatthi kAyapaesA? aNatA / evaM jAva addhaasmyaa| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! jyAM eka addhA-samaya avagADha hoya che, tyAM dharmAstikAyanA keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara- he gautama! eka pradeza avagADha hoya che. prazna- adhamastikAyanA keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara- eka pradeza avagADha hoya che. prazna- AkAzAstikAyanA keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara- eka pradeza avagADha hoya che. prazna- jIvAstikAyanA keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara- anaMta pradeza avagADha hoya che, A rIte yAvatu addhA samaya sudhI kathana karavuM joIe. 77 jatthaNaM bhaMte ! dhammatthikAe ogADhe tattha kevaiyA dhammatthikAyapaesA ogADhA? goyamA !Natthi ekko vi / kevaiyA ahammatthikAyapaesA ogADhA? asNkhejjaa| kevaiyA AgAsatthikAyapaesA ogADhA? asNkhejaa| kevaiyA jIvatthikAyapaesA ogADhA? aNaMtA / evaM jaavaddhaasmyaa| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! jyAM dharmAstikAya dravya avagADha hoya che, tyAM dharmAstikAyanA keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara- he gautama ! tyAM dharmAstikAyano eka paNa pradeza avagADha hoto nathI. prazna- tyAM adharmAstikAyanA keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara- asaMkhya pradeza avagADha hoya che. prazna- he bhagavan! tyAM AkAzAstikAyanA keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara-he gautama! asaMkhya
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 68 ] zrI bhagavatI sUtra-4 pradeza avagADha hoya che. prazna- he bhagavan! tyAM jIvAstikAyanA keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara- he gautama ! anaMta hoya che. A rIte addhA-samaya sudhI kathana karavuM joIe. 78 jattha NaM bhaMte! ahammatthikAe ogADhe tattha kevaiyA dhammatthikAya-paesA ogADhA? goyamA ! asNkhejjaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavana! jyAM adharmAstikAya dravya avagADha hoya che, tyAM dharmAstikAyanA keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara- he gautama! asaMkhya pradeza avagADha hoya che. 79 kevaiyA bhaMte ! ahammatthikAyapaesA ogADhA? goyamA !Natthi ekko vi| sesaMjahA dhammatthikAyassa / evaMsavve,saTThANeNatthi ekko vibhANiyavvaM, parahANe AillagA tiNNi asaMkhejjA bhANiyavvA, pacchillagA tiNNi aNaMtA bhANiyavvA jAvajattha addhAsamae ogADhe tattha kevaiyA addhAsamayA ogADhA?Natthi ekko vi| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tyAM adharmAstikAyanA keTalA pradeza avagADha hoya che? uttara- eka paNa nahIM. zeSa sarvakathana dharmAstikAyanI samAna jANavuM joIe. A rIte dharmAstikAyAdi dravyonA "sva-sthAnamAM eka paNa pradezanI avagADhatA nathI ane parasthAnamAM prathamanA traNa dravyonA (dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAyanA) asaMkhya pradeza kahevA joIe ane zeSa traNa dravyo(jIvAstikAya, pudgalAstikAya ane addhA-samaya)nA anaMta pradeza kahevA joIe yAvatuprazna-jyAM addhA-samaya avagADha che tyAM keTalA addhA-samaya avagADha hoya che ? uttara- eka paNa samaya avagADha hotA nathI; tyAM sudhI kathana karavuM. vivecana : prastuta sUtromAM navamA avagAhanA dvArathI cha dravyonA pradezonI paraspara avagADhatAnuM ane e dravyonI svasthAna ane parasthAnanA pradezo sAthenI avagADhatAnuM kathana che. sparzanA avagADhatA - pUrva sUtromAM AThamA dvAra rUpe dharmAstikAya Adi dravyonI paraspara sparzanA kahI che ane prastuta navamA dvAramAM te dravya pradezonI avagADhatA kahI che. (1) sparzanA chae dizAmAM ane svasthAnamAM hoya zake che paraMtu avagADhatA mAtra svasthAmAM ja hoya che. tethI te banenuM kathana judA-judA dvArathI karyuM che. dhamastikAya AdinA pradezanI avagADhatA - dharmAstikAyanA eka pradeza para dharmAstikAyanA anya pradeza avagADha thaI zakato nathI. adharmAstikAya ane AkAzAstikAyano eka-eka pradeza avagADha hoya che. jIvAstikAya, pudgalAstikAyanA anaMta pradeza avagADha hoya che. addhAsamaya manuSya kSetramAM ja hoya che. tethI dharmAstikAyanA pradeza para addhA-samaya kadAcit avagADha hoya, kadAcitu na hoya, jyAM hoya tyAM anaMta pradeza avagADha hoya. adharmAstikAyanuM kathana dharmAstikAyanI samAna jANavuM joIe. AkAzAstikAyanA eka pradeza para dharmAstikAya Adi dravyonA pradeza kadAcit avagADha hoya,
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-13: uddezaka-4 | 9 | kadAcit(alokanI apekSAe) na hoya. lokAkAzanA eka pradeza para dharmAstikAya ane adharmAstikAya, A be dravyonA eka-eka pradeza avagADha hoya che ane eka AkAza pradeza upara AkAzAstikAyano anya pradeza avagADha thaI zakato nathI. aMtima traNa dravyonA anaMta pradezo avagADha hoya che. kAla dravya mAtra aDhIdvIpamAM ja hoya che. 5galAstikAyanA pradezonI avagADhatA - pudgalAstikAyano eka pradeza avagADha hoya tyAM dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAyano eka pradeza ane pagalAstikAya, jIvAstikAyanA anaMta pradeza, addhA-samaya aDhIdvIpanI apekSAe avagADha hoya to tenA anaMta pradeza avagADha hoya che. jyAre pagalAstikAyano ddhipradezI aMdha AkAzAstikAyanA eka pradeza para avagADha hoya tyAre tyAM dharmAstikAyano eka pradeza avagADha hoya che ane jyAre te AkAzAstikAyanA be pradeza para avagADha hoya tyAre tyAM dharmAstikAyanA be pradeza avagADha hoya che. adharmAstikAya ane AkAzAstikAyanA paNa eka athavA be pradezo avagADha hoya che. zeSa traNa dravyanI avagADhatA anaMta pradezanI hoya che. jyAre pagalAstikAyanA traNa pradeza, AkAzAstikAyanA eka pradeza para avagAhita hoya tyAre dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAyano eka pradeza avagADha hoya che. jyAre te AkAzAstikAyanA be pradeza avagADha hoya tyAre dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAyanA be pradeza avagADha hoya che ane jyAre te traNa pradeza para avagAhita hoya, tyAre dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAyanA traNa pradeza avagADha hoya. zeSa traNa dravyanI avagADhatA anaMtapradezanI hoya che. pulAstikAyanA traNa pradezonI jema pradezanI vRddhi karIne pudgalAstikAyanA cAra, pAMca, cha, sAta, ATha, nava, daza, saMkhyAta ane asaMkhyAta pradezanI avagAhanAnuM kathana karavuM joIe. temAM kramazaH eka-eka pradezanI vRddhi karavI joIe. jyAM pulAstikAyanA anaMta pradeza avagADha hoya che, tyAM dharmAstikAyanA kadAcit eka, be, thAvat asaMkhya pradeza avagADha hoya che; anaMta nahIM. kAraNa ke dharmAstikAya, adharmAstikAya ane lokAkAzanA asaMkhyAta pradeza ja che. astikAyanA pradezonI paraspara avagADhatA :astikAya pradeza dharmA. | adharmA. | AkAzA. jIvA-pudgalAti. kAla pradeza | pradeza pradeza pradeza dharmAstikAyano eka pradeza anaMta x/anaMta adharmAstikAyano eka pradeza anaMta x/anaMta AkAzAstikAyano eka pradeza x/anaMta x/anaMta jIvAstikAyano eka pradeza anaMta x/anaMta pudgalAstikAyano eka pradeza anaMta x/anaMta kAla dravyano eka pradeza anaMta anaMta dhamastikAya dravya para anya dravyonA pradezonI avagADhatA :- jyAM samasta dharmAstikAya dravya avagADha hoya, tyAM teno anya eka paNa pradeza avagADha nathI, kAraNa ke dravyathI tenA pradeza bhinna nathI. | T = = = = =
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 | zrI bhagavatI sUtra-4 adharmAstikAya ane AkAzAstikAyanA asaMkhya pradeza ane zeSa traNa dravyonA anaMta pradeza avagADha hoya che. A rIte anya dravyanI avagADhatA thAya che. astikAya dvavyanI pradezo sAthe avagAhatAH anaMta anaMta kAla astikAya dravya dharmA. adharmA. | AkAzA. jIvA. | pudgala. kAla pradeza || pradeza pradeza pradeza pradeza | pradeza dharmAstikAya asaMkhya asaMkhya anaMta X/anaMta adharmAstikAya asaMkhya asaMkhya anaMta anaMta x/anaMta AkAzAstikAya asaMkhya asaMkhya anaMta x/anaMta jIvAstikAya asaMkhya asaMkhya asaMkhya anaMta x/anaMta pudgalAstikAya asaMkhya asaMkhya asaMkhya anaMta x/anaMta asaMkhya asaMkhya asaMkhya anaMta anaMta (10) pAMca ekendriyonI paraspara avagADhatA :80 jattha NaM bhaMte ! ege puDhavikkAie ogADhe tattha NaM kevaiyA puDhavikkAiyA ogADhA? goyamA ! asaMkhejjA / kevaiyA AukkAiyA ogADhA? asNkhejjaa| kevaiyAteukAiyA ogADhA? asNkhejjaa| kevaiyAvAukAiyA ogADhA? asNkhejjaa| kevaiyA vaNassaikAiyA ogADhA? anntaa| bhAvArtha - prazna-he bhagavan!jyAM eka pRthvIkAyika jIva avagADha hoya che, tyAM bIjA keTalA pRthvIkAyika jIvo avagADha hoya che? uttara- he gautama! asaMkhya pRthvIkAyika jIvo avagADha hoya che. prazna- tyAM keTalA aSkAyika jIvo avagADha hoya che? uttara- asaMkhya aSkAyika jIvo avagADha hoya che. prazna- tyAM keTalA tejaskAyika jIvo avagADha hoya che? uttara- asaMkhya tejaskAyika jIvo avagADha hoya che. praznatyAM keTalA vAkAyika jIvo avagADha hoya che? uttara- asaMkhya vAyukAyika jIvo hoya che. prazna- tyAM keTalA vanaspatikAyika jIvo avagADha hoya che? uttara- anaMta vanaspatikAyika jIvo avagADha hoya che. 81 jattha NaM bhaMte ! ege AukkAie ogADhe tattha NaM kevaiyA puDhavikAiyA ogADhA? goyamA ! askhejjaa| ___ kevaiyA AukAiyA ogADhA? asaMkhejjA / evaM jaheva puDhavikkAiyANaM vattavvayA taheva savvesi NiravasesaM bhANiyavvaM jAvajattha NaM bhaMte ! vaNassaikAie ogADhe tatthaNaM kevaiyA vaNassaikAiyA ogADhA ? annNtaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jyAM eka aplAyika jIva avagADha hoya che, tyAM keTalA pRthvIkAyika jIvo avagADha hoya che? uttara- he gautama! asaMkhya pRthvIkAyika jIvo avagADha hoya che. praznatyAM anya keTalA akAyika jIvo avagADha hoya che? uttara- asaMkhya hoya che. je rIte
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata:-13 : deza-4 | 71 pRthvIkAyika jIvonI vaktavyatA kahI, te ja rIte sarvanI sarva jIvo sAthe vaktavyatA kahevI joIe yAvata jyAM eka vanaspatikAyika jIva avagADha hoya che tyAM keTalA anya vanaspatikAyika jIva avagADha hoya cha? anaMta. viveyana: prastuta sUtromAM ekendriya jIvonI paraspara avagADhatAnuM kathana karyuM che. lokanA dareka AkAza pradeza upara pRthvI Adi cAre sUkSma ekendriyanA asaMkhya-asaMkhya jIvo niyama hoya che ane vanaspatinA anaMta jIvo hoya che. (11) dhAritAya mA 52 pravRttimono niSedha:82 eyasiNaM bhaMte ! dhammatthikAryasi adhammatthikAryasi AgAsatthikAryasi cakkiyA keI Asaittae vA ciTThittae vA NisIyattae vA tuyaTTittae vA? goyamA ! No iNaTesamaTe, aNaMtA puNa tattha jIvA ogaaddhaa| zArtha:- cakkiyA samartha tha65che AsaittaeAzrayavevAmAMsaittae-sUpAmAMciTThittaejamA 234mAMNisIittae savAmAM tuyaTTittae= 5'j32vAmAM. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya para koI puruSa sthira thavAmAM, UbhA rahevAmAM, besavAmAM ane sUvAmAM samartha che? uttara-nA, gautama ! tema zakya nathI. paraMtu te sthAne anaMta jIvo avagADha hoya che. 83 sekeNatuNaM bhaMte ! evaM vuccai jAvaogADhA? / goyamA ! se jahANAmae- kUDAgArasAlA siyA, duhao littA, guttA, guttaduvArA, jahA rAyappaseNaijje jAvaduvAravayaNAiMpihei, duvAravayaNAipihettA tIsekUDAgArasAlAe bahumajjadesabhAe jahaNNeNaM ekko vA do vA tiNNi ukkoseNaM paIvasahassaMpalIvejjA, seNUNaMgoyamA !tAo paIvalessAo aNNamaNNasaMbaddhAo aNNamaNNapuDhAo aNNamaNNa saMbaddha puTThAo aNNamaNNaghaDattAe ciTuMti?haMtA ciTThati / cakkiyA NaMgoyamA ! keI tAsupaIvalessAsu Asaittae vA jAvatuyaTTittae vA? bhagavaM !No iNaTesamaTe / aNaMtA puNa tattha jIvA ogADhA, seteNaTeNaMgoyamA ! evaM vuccai jaavogaaddhaa| zArtha:- palIvejjA hI5 saNAve aNNamaNNaghaDatAe = 35thana paIva-lessAsu = dIpakonI prabhAo para. bhAvArtha:- prazra- bhagavan ! tenu zuM // 25 // cha yAvat te sthAna va Doya? uttara- he gautama! je rIte koI kUTAkAra-zALA hoya, te aMdara ane bahAra lIMpelI hoya, cAre tarapha DhAMkelI hoya, tenA dvAra paNa baMdha hoya, ityAdi varNana rAjapraznIyasUtra anusAra jANavuM joIe. te
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 72 | zrI bhagavatI sUtra-4 kUTAgAra zALAnA dvAranA kapATone baMdha karIne tenA madhyabhAgamAM jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa eka hajAra dIpako pragaTAvavAmAM Ave to te gautama! zuM te dIpakono prakAza paraspara maLIne, paraspara sparza karIne eka bIjA sAthe ekameka thaI jAya che? hA, bhagavan! eka rUpa thaI jAya che. he gautama ! te dIpakanA prakAza para zuM koI puruSa sthira thaI zake che, UbhA rahI zake che, besI zake che ke sUI zake che? nA, bhagavan! tema zakya nathI. tyAM anaMta jIvo avagADha hoya che. tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che ke thAvatu te sthAne anaMta jIvo avagADha che. vivecana : saMpUrNa lokavyApI evA traNa dravyo para puruSa dvArA besavA Adi pravRttinI ahIM vicAraNA che. kAla dravya lokanA eka dezamAM che ane jIva tathA pugalamAM paNa pratyeka jIva ane pratyeka pudgala svataMtrarUpe lokanA eka dezamAM hoya che. A kAraNe prastutamAM traNa astikAya upara puruSa drArA besavA Adi kriyAonI pRcchA karI che. chatAMya zeSa traNa dravyo mATe A pramANe samajI zakAya ke- kAla dravya para koI puruSa dvArA besavA AdinI kriyA zakya nathI. sazarIrI jIvo upara ane pudgala dravya upara puruSa dvArA besavA-sUvA AdinI kriyA thaI zake che. aLatApu ochA - dIpaka Adino prakAza pudagala dravyanI paryAya che tenA para koI puruSa besavA AdinI kriyA karI zake nahIM chatAMya tyAM sUkSma vanaspatinI apekSAe anaMta jIvo vyApta hoya che. kAraNa ke lokanA pratyeka AkAza pradeza para anaMta jIvo avagADha thaIne rahelA hoya che. (1ra) lokano sama ane saMkSipta bhAga:84 dii mate to vahune radine na nikUTa AkAra saha vRttAkAre rahelA AkAza prataro saha vRttAkAra lokadarzana bhaMte ! loe savvaviggahie paNNatte? goyamA ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe uvarimaheTThillesu khuDDagapayaresu ettha NaM loe bahusame, ettha NaM loe savvaviggahie paNNatte / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! lokano bahusama bhAga(atyaMta sama-pradezonI hAni-vRddhi rahita bhAga) | kyAM che? ane lokano sarva saMkSipta bhAga kyAM che? uttara- he gautama!A ratnaprabhA pRthvImAM upara ane nIcenA be sarva laghupratara che tyAM lokano bahusama bhAga che arthAt te baMne pratara samAna vistAravALA che ane tyAM ja lokano saMkSipta bhAga arthAtu sarva jaghanya vistAravALo bhAga paNa te ja che. 85 kahi NaM bhaMte ! viggahaviggahie loe paNNatte ? goyamA ! viggahakaMDae, ettha NaM lokanA vigrahi ke miANe vira kaMDake surakSake prata
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zatakra-13: uddezaka-4 . [ 73 ] viggahaviggahie loe paNNatte / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! lokano vigraha-vigrahika(lokarUpa zarIrano vakratAyukta bhAga) kayAM che? uttara- he gautama! jyAM vigraha kaMDaka(vakretAyukta bhAga) che, tyAM lokano vigraha-vigrahika bhAga che. vivecana : prastuta be sUtramAM lokano saMkSipta bhAga ane vigraha-vigrahika bhAganuM pratipAdana karyuM che. bahasamabhAga:- cauda rajU parimANa A loka vistAramAM sarvatra sama nathI paraMtu kyAMka pahoLo, kyAMka sAMkaDo che. pradezonI hAni vRddhinA kAraNe te viSama bhAgarUpe che. paraMtu be kSullaka pratara eka samAna che. te pratara pradezonI hAni-vRddhithI rahita bahu samabhAga che. te banne kSullaka pratara ratnaprabhA pRthvInA uparI bhAgamAM che. te sama ane sarvathI nA che. uparanA kSullaka pratarathI uparanI tarapha ane nIcenA kSullaka pratarathI nIcenI tarapha lokanI vRddhi thAya che. te baMne prataronI laMbAI-pahoLAI samAna eka rajU parimANa che. A baMne pratara tirachAlokanA madhyavartI che. tenAthI upara ane nIce 900900 yojana pramANa tiracholoka che. vigraha-vigrahika bhAga:- saMpUrNa loka puruSa saMsthAna che. temAM kammara para hAtha rAkhIne cakrAkAre pharatA puruSanA baMne hAthanI koNInA sthAne te vakra che. lokano A vakra bhAga pAMcamA devaloka pAse che. A vakra bhAga vigrahakaMDaka kahevAya che. te lokano vigraha-vigrahika bhAga che arthAt upara-nIce baMne taraphathI pradezonI vRddhinI pUrNatA thato pradeza che. baMne bAjuthI pradezonI vRddhi athavA hAni thavAthI vakratA thAya che, tethI tene paNa vigrahakaMDaka kahevAya che. (13) loka saMsthAna : 86 kiM saMThie NaM bhaMte ! loe paNNatte? goyamA ! supaiTThiyasaMThie loe paNNatte, heTThA vicchiNNe, evaM jahA sattamasae paDhamuddese jAva aMtaM krei| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! A lokanuM saMsthAna kevA prakAranuM che? uttara- he gautama! A lokanuM saMsthAna supratiSThita sarAvalAnA AkAre che. A loka nIcethI vistRta ityAdi varNana sAtamA zatakanA prathama uddezaka anusAra che yAvat "saMsArano aMta kare che tyAM sudhI kahevuM joIe. 87 eyassa NaM bhaMte ! aheloyassa, tiriyaloyassa, uDDaloyassa ya kayare kayarehito appA vA jAvavisesAhiyA vA? ___ goyamA !savvatthovetiriyaloe, uDDaloe asNkhejjgunne,aheloevisesaahie| // sevaM ane sevA mete !! bhAvArtha - prazna- he bhagavan! adholoka, tiryaloka ane UrdhvalokamAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama ! sarvathI nAno tiryaloka che, tenAthI Urdhvaloka asaMkhyAtaguNo che, tenAthI
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 74 ] zrI bhagavatI sUtra-4 adholoka vizeSAdhika che. . he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. // vivecana :loka saMsthAna - loka supratiSThita sarAvalAnA AkAre che. nIce eka UMdhuM zakoruM, tenI upara eka sIdhuM zakoruM ane tenI upara eka UMdhuM zakoruM rAkhatAM je AkAra thAya tevo AkAra A lokano che. nIcethI pahoLo, madhyamAM sAMkaDo, punaH pAMcamA devaloka paryata kramazaH pahoLo ane lokAMte sAMkaDo thaI jAya che. tyAM lokanI pahoLAI eka raju rahe che. tenuM vistRta vivecana zataka-7/1 mAM karyuM che. alpabahatva - tiracholoka sarvathI nAno che kAraNa ke te 1800 yojana UMco che. tenAthI Urdhvaloka asaMkhyAtaguNo che kAraNa ke te kaMIka nyUna sAta rajU pramANa che. tenAthI adholoka vizeSAdhika che kAraNake te sAdhika sAta rajU pramANa che. zataka 13/4 saMpUrNa )
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zatakra-13: uddezaka-5 [ 75] zataka-13: uddezaka-pa AhAra nairayikAdino AhAra:| 1 raiyA NaM bhaMte ! kiM sacittAhArA, acittAhArA, mIsAhArA? goyamA !No sacittAhArA, acittAhArA,No mIsAhArA / evaM asurakumArA, paDhamo Neraiya uddesao Niravaseso bhANiyavvo / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! narayika sacittAhArI che, acittAhArI che ke mizrAhArI che? uttara- he gautama ! te sacittAhArI nathI, mizrAhArI nathI, te acittAhArI che. te ja rIte asurakumArone mATe paNa kahevuM joIe. ahIM prajJApanA sUtranA 28mA "AhArapada'no prathama uddezaka saMpUrNa kahevo joIe. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. // che zataka 13/pa saMpUrNa (C)
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 74 ] zrI bhagavatI sUtra-4 | zataka-13: uddezakaje saMkSipta sAra je je A uddezakamAM 24 daMDakanA jIvonI sAntara nirantara utpattinuM, camarendranA camaracaMcA nAmanA AvAsanuM tathA udAyana rAjAnA jIvana vRttAMtanuM kathana che. * pAMca sthAvarane choDIne zeSa daMDakamAM jIvo sAttara ane niraMtara baMne prakAre janma-maraNa kare che. pAMca sthAvaramAM jIvo niraMtara janma maraNa kare che. * jaMbudvIpanA meruparvatathI dakSiNamAM tirachA asaMkhya dvIpa samudro pachI, aruNodaya nAmano samudra che temAM 42000 yojana aMdara camarendrano tigicchaka kUTa nAmano upapAta parvata che. tenI dakSiNa dizAmAM 55,35,50,000 yojana dUra(tirachA) amarendranI camacaMcA rAjadhAnIno mArga Ave che ane tyAMthI dakSiNa pazcimamAM 6,55,35,50000 yojana dUra camarendrano camaracaMcA nAmano AvAsa che. te 84,000 yojana lAMbo, pahoLo ane goLa che. tyAM asurakumAra devo AnaMdapUrvaka krIDAne mATe Ave che. tyAM teno kAyamI nivAsa nathI. * udAyana rAjA siMdhu sauvIra Adi soLa dezanA adhipati hatA. te vItIbhaya nagaramAM rahetA hatA. tenuM rAjya atyaMta vizALa hatuM. tenA rAjyamAM 363nagara ane khANo hatI. te mahAsena Adidaza mukaTabaMdhI rAjAo tathA anya aneka rAjAo zreSThIo Adi para Adhipatya karatA hatA. A rIte bhautikakSetre samRddha hatA, te ja rIte prabhu mahAvIranA ananya bhakta, jIvAjIvAdi tattvonA jJAtA zramaNopAsaka paNa hatA. tene prabhAvatI nAmanI rANI ane abhIcikumAra nAmano rAjakumAra hato. kezI nAmano teno eka bhANeja paNa temanI sAthe ja raheto hato. ekadA pauSadhavratanI ArAdhanA karatA, rAtrinA samaye dharmajAgaraNa karatAM temane prabhunA darzananI tIvra tamannA pragaTI. sarvajJa prabhu udAyananA manogata bhAva jANIne, vItIbhaya nagaramAM padhAryA. prabhuno dharmopadeza sAMbhaLIne, rAjAne vairAgyabhAva jAgRta thayo. putrane rAjyano kArabhAra soMpIne saMyama svIkAra karavAnI bhAvanA temaNe prabhu samakSa pragaTa karI. nagarImAM jatAM ekAeka tenA vicAramAM parivartana AvyuM. tene thayuM ke mAro putra rAjyanuM pAlana karatAM jo temAM ja mUcchita banI jaze to tenA pariNAme tenI durgati thaze.pitA tarIke mArI pharaja che ke mArA saMtAna koI paNa nimitte durgatine prApta na kare. tethI rAjakumAra abhIcine badale bhANeja kezIkumArane rAjya soMpIne dIkSita thavuM, te mArA mATe ane mArA vhAlasoyA putrane mATe zreyaskara che. A prakAranI putranI hitaciMtA anusAra kezIkumArano rAjyAbhiSeka karyo ane svayaM prabhu pAse pravrajita thaI gayA. tapa saMyamanI ArAdhanA karI, sarva karmano kSaya karI, siddhagatine pAmI gayA. abhIcikamAra atyaMta vinIta ane namra hato. pitAnA te vyavahArano teNe svIkAra karyo. paraMtu samaya jatAM tenA manamAM vicAra AvavA lAgyA ke mArA pitAe mArI sAthe anyAya karyo che. mane choDIne potAnA bhANejane rAjya soMpI dIdhuM. pitAnA A prakAranA vartanano tenA aMtaramAM atyaMta raMja rahevA
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka--13: uddezaka-6 77 lAgyo paNa have teno koI upAya na hato. te svayaM mAnasika duHkhathI udAsa rahevA lAgyo ane pitA prati vairabhAva jAgRta thayo. ekadA potAnA parivAra sahita nagarI choDIne caMpAnagarImAM rAjA kUbrikanA AzrayamAM jaIne tyAM rahevA lAgyo. tyAM tene prabhuno samAgama thayo. satsaMganA prabhAve teNe zrAvakanA vratano svIkAra karyo. aneka varSo sudhI zramaNopAsaka paryAyanuM pAlana karI, aMte paMdara divasano saMghAro karyo, anya sarva pAponI AlocanAdi karI. paraMtu pitAnA anyAyapUrNa vyavahArano raMja ane pitA prati rahelA vairabhAvanI AlocanAdi karyA vinA kAladharmane pAmI virAdhakapaNe asurakumAramAM 'AtApa' jAtinA devarUpe utpanna thayo. tyAMnuM AyuSya pUrNa karIne mahAvidehakSetramAM janma dhAraNa karIne, siddhagatine prApta karaze. A rIte aMtara-hRdayamAM raheluM nAnakaDuM bhAva zalya uccatama sAdhanAnI saphaLatAmAM bAdhaka bane che; A tathya abhIcikumAranA jIvana prasaMgathI spaSTa thAya che. //////////
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 78 / zrI bhagavatI sUtra-4 zata-13 : 6deza5- upapAta sAtara-niraMtara pati ne yyapana :| 1 rAyagihe jAvaevaM vayAsI- saMtaraM bhaMte ! NeraiyA uvavajjaMti, NiraMtaraMNeraiyA uvavajjati? goyamA ! saMtaraM piNeraiyA uvavajaMti, NiraMtaraM piNeraiyA uvavati / evaM asurakumArA vi / evaM jahA gaMgee taheva do daMDagA jAvasaMtaraM pivemANiyA cayati, Niratara pivemANiyA cyti| AGEArtha :- saMtaraM = sAnta2, aMtara saDita, vi27 sahita niraMtaraM = samayAhinA maMta2 2Dita, vi27 rahita. bhaavaarth:-x-2|4 nagaramAM gautama svAbhImeyAvat // prabhA 57yu- bhagavana ! naiyi sAntara utpanna thAya che ke niraMtara utpanna thAya che? uttara- he gautama ! nairayika sAntara paNa utpanna thAya che ane niraMtara paNa utpanna thAya che. asurakumAronA viSayamAM paNa A ja prakAre kathana karavuM joIe. zataka-93ra gAMgeya uddezakamAM utpatti ane udvartanAnA(maraNanA) saMbaMdhamAM be AlApaka kahyA che, te ja rIte ahIM paNa 24 daMDaka saMbaMdhI be sUtrAlApaka kahevA thAva vaimAnika devo sAntara paNa cyave che ane niraMtara paNa cyave che. tyAM sudhI kahevuM a. camarendranuM AvAsa sthAna :| 2 kahiNaM bhaMte ! camarassa asuriMdassa asurakumAraraNNo camaracaMcA NAmaM AvAse paNNatte? - goyamA ! jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM tiriyamasaMkhejje dIvasamudde, evaM jahA biiyasae sabhAuddesae vattavvayA sacceva aparisesA NeyavvA / tIseNaMcamaracaMcAe rAyahANIe dAhiNa paccatthimeNaMchakkoDisaepaNapaNNaMcakoDIopaNatIsaMcasayasahassAI paNNAsaMca sahassAI aruNodagasamudaM tiriyaM vIivaittA ettha NaM camarassa asuriMdassa asurakumAraraNNo camaracaMceNAmaMAvAse paNNatte- caurAsIiMjoyaNasahassAiM AyAma vikkhabheNaM, do joyaNasayasahassA paNNaDheica sahassAiMchacca battIse joyaNasae kiMci
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-17: deza | 78 | visesAhie parikkheveNaM / seNaM egeNaM pAgAreNaM savvao samaMtA saMparikkhitte / seNaM pAgAredivaDDajoyaNasayaMuDDhauccatteNaM, evaM camaracaMcAerAyahANIe vattavvayA bhANiyavvA sabhAvihUNA jAvacattAri paasaayptiio| zArtha:- chakkoDisae paNapaNNaM ca koDIo = F55 paNatIsaM ca sayasahassAI = 34 papaNNAsaMca sahassAI = 40,000 yonacaurAsIiMjoyaNasahassAiM Ayama vikkhaMbheNa = 84,000 yonabAI paDogA. bhAvArtha:- zra- bhagavan ! asura bhArona indra, asurkumaaron| 20% yamarano 'yamarayaMyA' nAmano AvAsayAM cha? uttara-he gautama! A jaMbUDhIpanA meru parvatathI dakSiNamAM tirachA asaMkhya dvIpa samudronuM ullaMghana karyA pachI zataka-2/8mAM "sabhA" uddezakamAM kahyA pramANe saMpUrNa vaktavyatA jANavI. vizeSatA e che ke ahIM utpAta parvatanuM nAma tigiccha phUTa che, rAjadhAnInuM nAma amaracaMcA che. AvAsa parvatanuM nAma amaracaMga che thAvata camacaMcA rAjadhAnInI paridhi 3,16,227 yojana, 3 gAu, 228 dhanuSya ane sAdhika sADA terA aMgula pramANa che. te camaracaMcA rAjadhAnIthI dakSiNa-pazcima dizA(naiRtya koNa)mAM 6,55,35,50000 yojana aruNodaka samudramAM tirachA jaIe tyAra pachI asurakumAronA indra asurakumAronA rAjA camarano yabhazyayanAmanomAvAsache.tenI pA-yogA'84,000yo4nachetenI paridhi2,65,532 yo4nathI kiMIka adhika che. te AvAsa eka koTathI cAre tarapha gherAyelo che. te koTanI UMcAI 150 yojana che. A rIte camaracaMcA rAjadhAnInI samAna saMpUrNa vaktavyatA jANavI yAvat "cAra prAsAda paMktio che." tyAM sudhI kathana karavuM joIe. ahIM amaracaMca AvAsa parvatapara sudharmA sabhA Adi pAMca sabhA nathI. tethI ahIM sabhA rahita anya sarva varNana jANavuM joIe. 3 camare NaM bhaMte ! asuriMde asurakumArarAyA camaracaMce AvAse vasahi uvei? goyamA ! No iNaDhe smddhe| sekeNaM khAi aTeNaM bhaMte ! evaM vuccai- camaracaMce AvAse, camaracaMce AvAse? goyamA !se jahANAmae ihaM maNussalogasi uvagAriyaleNAi vA ujjANiyaleNAi vANijjANiyaleNAi vA dhArAvAriyaleNAi vA,tattha NaM bahavemaNussA ya maNussIo ya Asayata,sayati,evaMjahA rAyappaseNaijje jAvakallANaphalavittivisesaMpaccaNubbhavamANA viharati, aNNattha puNa vasahiM urvati / evAmeva goyamA ! camarassa asuriMdissa asurakumAraraNNo camaracaMce AvAse kevalaM kiDAraipattiyaM, aNNattha puNa vasahiM urvati,se teNaTeNaM jAva AvAse / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte !ti jaavvihri| taeNaMsamaNe bhagavaMmahAvIre aNNayA kayAirAyagihAoNayarAoguNasIlAo jaavvihri| bhAvArtha:-pra-bhagavana! zaMasurendra, asu22004 yabhara 'yabharayaMya' nAbhanA AvAsabhA 29 cha?
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 ] zrI bhagavatI sUtra-4 uttara- he gautama! te zakya nathI. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke tene camaracaMca AvAsa kahevAya che? amarendra, amaracaMca nAmanA AvAsamAM kema rahetA nathI ? uttara- he gautama ! je rIte manuSyalokamAM bhavanonI bahArano oTalo-parasALa vagere vizrAma sthaLa, bagIcAmAM vizrAMti mATe banAvelA sthaLa, nagara nirmANa gRha- nagaranI bahAranA vizrAma sthaLa phuvArAvALA sthaLa hoya che. te sthAnomAM aneka manuSyo athavA strIo krIDA mATe, vizrAma mATe, bhramaNa mATe jAya che. teo tyAM jaIne bese che, UThe che, zayana kare che, ityAdi varNana rAjaprazrIya sUtronusAra jANavuM. teo tyAM pUrvopArjita zubhakarmonA phaLa svarUpe sukhano anubhava kare che. paraMtu tyAM te loko sthAyI nivAsa karatA nathI. tenA nivAsa-sthAna anya sthAne hoya che. te ja rIte he gautama! asurendra asurarAja camarano amaracaMca nAmano AvAsa, kevaLa AnaMda-pramoda mATe che. tenA nivAsasthAna anyatra hoya che. tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che ke amarendra camacaMca AvAsamAM nivAsa karatA nathI. tethI tene camarendrano AvAsa kahe che. he bhagavana ! A(bhAva) A ja prakAre che, he bhagavan! A(bhAva) A ja prakAre che, ema kahI, gautama svAmI vicaravA lAgyA. tyAra pachI zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI rAjagRhanagara ane guNazIla udhAnamAMthI nIkaLI bahAranA sthAnamAM vicaravA lAgyA. vivecana : prastuta sUtromAM asurakumAronA indra camaranA AvAsanuM varNana che. jemAM zataka-2 uddezaka-8no saMketa karIne pATha saMkSipta karyo che. A sUtromAM AvAsanuM kathana hovA chatAM khavara sUcaka pAThamAM AvAsa parvata zabda prayoga paNa che. A sutranuM varNana jotAM jaNAya che ke- camaredranI rAjadhAnImAM javAno mArga tigicchakUTa nAmanA upapAta parvatathI 6,55,35,50,000 yojana dUra che ane A AvAsa(AvAsa-parvata) paNa rAjadhAnIthI (eTale rAjadhAnImAM javAnA te mArgathI) 6,55,35,50,000 yojana dUra aruNodaka samudramAM che. A rIte upapAta parvata samudrI kinArAthI 42000 yojana dUra che ane tyAMthI rAjadhAnIno mArga ane te mArgathI AvAsa(AvAsa parvata) teTalo ja dUra aruNodaka samudramAM che. vAM bANa - ahIM vizeSatA mAtra nAmonI batAvI che. temAM utpAta parvatanuM nAma, rAjadhAnInuM nAma ane camacaMca AvAsanuM nAma kahyuM che. tyArapachI rAjadhAnInI paridhi sUcaka pAThano aMtima zabda che. udAyana nareza - 4 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpA NAma NayarI hotthA, vnnnno| puNNabhadde ceie, vaNNao / taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre aNNayA kayAi puvvANupuTviM caramANe jAva viharamANe jeNeva caMpANayarI jeNeva puNNabhadde ceie teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA jAva viraphuI bhAvArtha:- prazna- te kAle, te samaye caMpA nAmanI nagarI hatI. tyAM pUrNabhadra nAmanuM udhAna hatuM. ekadA
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-13: uddezaka-6 -1 | zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI pUrvAnupUrvI vicaratAM, grAmAnugrAma vihAra karatAM, caMpAnagarInA pUrNabhadra udhAnamAM padhAryA, tyAM yathAyogya sthAna grahaNa karIne saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatAM vicaravA lAgyA. | 5 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM siMdhUsovIresu jaNavaesu vItIbhae NAmaMNayare hotthA, vnnnno| tassaNaM vItIbhayassaNayarassa bahiyA uttarapurathime disibhAe etthaNaM miyavaNe NAmaM ujjANe hotthA / savvouyapupphaphala-samiddhe, vnnnno| tattha NaM vItIbhaeNayare udAyaNe NAmaM rAyA hotthA, vaNNao / tassa NaM udAyaNassa raNNo pabhAvaI NAmaM devI hotthA, vnnnno| tassaNaMudAyaNassaraNNopaumAvaI NAmadevI hotthA,sukumAlapANipAyA, vaNNao / tassa NaM udAyaNassa raNNo putte pabhAvaIe devIe attae abhIiNAmaM kumAre hotthA, sukumAla pANipAe evaM jahA sivabhadde jAvapaccuvekkhamANe viharai / tassa Na udAyaNassa raNNo Niyae bhAiNijje kesI NAmakumAre hotthA / sukumAla pANipAe jAva surUve / se NaM udAyaNe rAyA siMdhUsovIra-pAmokkhANaM solasaNha jaNavayANa, vAtAbhayappAmokkhANa tiNhatesaTThINa NayarAgarasayANa,mahaseNappAmokkhANaMdasaNhaM rAINa baddhamauDANaM vidiNNachattacAmasvAlavIyaNANaM, aNNesiMca bahUNaM rAIsastalavara jAva satthavAha-pabhiINaM AhevaccaM, porevaccaM jAvakAremANe, pAlemANe; samaNovAsae abhigayajIvAjIve jAvaviharai / bhAvArtha - te kAle, te samaye siMdhusauvIra dezamAM vItibhaya nAmanuM nagara hatuM. te vItibhaya nagaranI bahAra uttara-pUrva dizA(IzAna koNa)mAM mRgavana nAmanuM udhAna hatuM. te sarva RtuonA puSpAdikathI samRddha hatuM. te vItibhaya nagaramAM udAyana nAmanA rAjA hatA. te mahAhimavAna malaya ane maMdaraparvata samAna baLavAna ane indra samAna zreSTha hatA. udAyana rAjAne padmAvatI nAmanI rANI hatI. te sukumAra hAtha-pagavALI hatI. temaja tene prabhAvatI nAmanI rANI paNa hatI. te paNa sukumAra hAtha paga Adi vizeSaNa yukta hatI. te udAyana rAjAno putra ane prabhAvatI rANIno Atmaja 'abhIci' nAmano kumAra hato. te sukumAra hato. tenuM varNana zivabhadranI samAna jANavuM joIe, yAvata te rAjyanI dekharekha karato vicaraNa karato hato. udAyana rAjAno sago bhANeja "kezI' nAmano kumAra hato. te paNa sukumAra aMgopAMgavALo ane surUpa hato. te udAyana rAjA, siMdhu sauvIra Adi soLa deza, vItibhaya pramukha 33 nagara ane teTalI ja Akara-khANanA svAmI hatA. chatra, cAmara AdithI yukta mahAsena pramukha daza mugaTabaddha rAjAo ane anya aneka rAjA, yuvarAja, talavara(koTavAla), sArthavAha Adi tene AdhIna hatA. tenA para Adhipatya karatA ane rAjyanuM pAlana karatA te vicAratA hatA. te jIvAjIvAdi tattvonA jJAtA zramaNopAsaka hatA. nagarI, udhAna, rAjA, rANI, rAjakumAra AdinuM varNana aupapAtika sUtronusAra jANavuM. vivecana : prastuta sUtramAM udAyana rAjAno saMkSipta paricaya Apyo che. udAyana rAjA puNyAnubaMdhI puNyanA udaye bhautikakSetre samRddha hatA. te ja rIte AdhyAtmika kSetre paNa samRddha banavA mATe prayatnazIla hatA. prabhu
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 82 | zrI bhagavatI sUtra-4 mahAvIranA parama bhakta, Adarza zramaNopAsaka hatA. tene aneka rANIo hatI. prastuta sUtramAM pramukha rANIrUpe padmAvatInuM nAma che ane prAsaMgikarUpe prabhAvatInuM nAma che. kAraNa ke abhIci kumAranI mAtA prabhAvatI hatI. siMdhUlovIreSa-siMdhunadInI pAse siMdha deza che ane tenI pAse sauvIra deza Avelo che. udAyana rAjA A be deza pramukha soLa dezanA rAjA hatA. vItImA jayare -ativRSTi, anAvRSTi Adi upadravane 'ri' kahe che. svacakrabhaya(potAnA rAjA Adi adhikArIno bhaya) ane paracakrabha (bIjA rAjA Adino bhaya)ne ' kahe che. jyAM ti' ane 'zakti' rUpa bhaya nathI, tene vItibhaya kahevAya che. udAyana rAjAnI nagarInuM nAma vItibhaya hatuM. vAvIyA - camarI gAyanA vALathI nirmita cAmara. tADapatra AdithI nirmita vIMjaNAne paMkho, moranA pIMchAthI nirmita vIMjaNAne morapIMcha ane vALathI nirmita vijaNAne cAmara kahevAya che. udAyana rAjAno saMkalpaH 6 taeNaM se udAyaNe rAyA aNNayA kayAi jeNeva posahasAlA teNeva uvAgacchai / evaM jahA saMkhe jAvaposaha paDijAgaramANe viharai / tae NaM tassa udAyaNassa raNNo puvvarattAvarattakAlasamayasi dhammajAgariyaM jAgaramANassa ayameyArUve ajjhathie jAva samuppajjitthA-dhaNNA NaMtegAmAgasNayaskheDakabbaGamaDaMbadoNamuhapaTTaNA-samasaMbAha saNNivesA, jattha NaM samaNe bhagavaM mahAvIre viharai, dhaNNA NaM te rAIsastalavara jAva satthavAhapabhiIo,jeNaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM vadati NamaMsati jAvapajjuvAsaMti / jai NaMsamaNe bhagavaMmahAvIre puSvANuputviM caramANegAmANugAma jAvaviharamANe ihamAgacchejjA, iha samosarejjA, ihevavItIbhayassa Nayarassa bahiyA miyavaNe ujjANe ahApaDirUvaM uggaha uggiNhittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANA viharejjA, to NaM ahaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdejjA, NamaMsejjA jaavpjjuvaasejjaa| bhAvArtha:- eka divasa udAyana rAjA potAnI pauSadhazALAmAM AvyA. zataka-12/1mAM kathita zaMkha zrAvakanI jema pauSadha karIne vAvata vicaravA lAgyA. tyAra pachI rAtrinA pAchalA praharamAM dharmajAgaraNa karatA udAyana rAjAne A prakArano adhyavasAya thAvatu saMkalpa utpanna thayo ke- te gAma, Akara(khANa pradeza), nagara, nigama, kheDa, karbaTa, maDaMba, droNamukha, pATaNa, maDaba, Azrama, saMbadha ane sanniveza dhanya che jyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra vicare che. te rAjA, zeTha, talavara yAvatu sArthavAha Adi dhanya che, je zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana namaskAra karIne temanI paryApAsanA kare che. jo zramaNa bhagavAna mahAvIra anukrame vicaratAM, grAmAnugrAmavihAra karatAM ahIM padhAre, ahIM samosare, A vItibhaya nagaranI bahAra mRgavana nAmanA udhAnamAM yathAyogya avagraha-sthAna grahaNa karIne, saMyama ane tapathI potAnA AtmAne bhAvita karatA vicare, to huM zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana namaskAra Adi karIne temanI paryApAsanA karuM.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-13: uddezaka-6 [ 83 ] | 7 taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre udAyaNassa raNNo ayameyArUvaM ajjhatthiyaM jAva samuppaNNaM viyANittA capAo NayarIo puNNabhaddAo ceiyAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA puvvANupuTviM caramANe gAmANugAmaMdUijjamANe suhaMsuheNaM viharamANe jeNeva siMdhUsovIre jaNavae jeNeva vItIbhaye Nayare, jeNeva miyavaNe ujjANe teNeva uvAgacchai, teNeva uvAgacchittA jAvasaMjameNa tavasA appANa bhAvemANA vihri|| bhAvArtha :- udAyana rAjAne utpanna thayelA A prakAranA saMkalpane jANIne zramaNa bhagavAna mahAvIra caMpAnagarInA pUrNabhadra udyAnamAMthI nIkaLyA ane anukramathI vicaratAM, grAmAnugrAma vihAra karatAM siMdhu sauvIra dezamAM, vItibhaya nagaranA, mRgavana udhAnamAM padhAryA. tyAM padhArIne yAvat saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatAM vicAravA lAgyA. 8 taeNaM vItIbhaye Nayare jAvaparisA pajjuvAsai / taeNaM se udAyaNe rAyA imIse kahAe laddhaDhe samANe hadvatuDhe koDubiyapurise saddAvei,sadAvittA evaM vayAsI-khippAmeva bhodevANuppiyA!vItIbhayaMNayaraMsabhitarabAhiriyaMjahA kUNiouvavAie jaavpjjuvaasi| paumAvaIpAmokkhAo devIotaheva jAvapajjuvAsaMti / dhmmkhaa| bhAvArtha - tyAre vItibhaya nagaramAM yAvatujanasamUha prabhunA darzanArthe gayo. pariSada prabhunI parthapAsanA karavA lAgI. zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA AgamananI vAta sAMbhaLIne udAyana rAjA harSita ane saMtuSTa thayA ane potAnA sevaka puruSone bolAvIne kahyuM- he devAnupriyo ! tame zIghra vItibhaya nagarane aMdara ane bahArathI svaccha karAvo ityAdi varNana aupapAtika sUtrAnusAra kUNika rAjAnA kathana samAna jANavuM joIe. udAyana rAjA prabhunA darzana mATe gayA. vaMdana namaskAra karIne, paryApAsanA karavA lAgyA ane padmAvatI pramukha rANIo paNa paryApAsanA karavA lAgI. bhagavAne dharmakathA kahI. | 9 taeNaM se udAyaNe rAyA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhamma soccA Nisamma haTThatuDhe uThAe uTTei, uThAe uThThittA samaNaM bhagavaMmahAvIraM tikkhutto jAvaNamasittA evaM vayAsI- evameyaM bhaMte ! tahameyaM bhaMte ! jAvase jaheyaM tubbhe vayaha tti kaTu jaMNavaraM devANuppiyA !abhiikumAraM rajje ThAvemi,taeNaM ahaM devANuppiyANaM atie muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaMpavvayAmi / ahAsuhaM devANuppiyA !mA paDibaMdhakareha / bhAvArtha:- zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI pAsethI dharmopadeza sAMbhaLIne ane hRdayamAM dhAraNa karIne udAyana rAjA harSita ane saMtuSTa thayA. te UbhA thayA, UbhA thaIne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne traNavAra pradakSiNA karI, vaMdana-namaskAra karyA, vaMdana-namaskAra karIne A pramANe kahyuM- he bhagavan! je pramANe Ape kahyuM che, te te ja pramANe che, yathArtha che, ApanuM kathana satya che, tathya che, je rIte Ape kahyuM che, te ja rIte che. he devAnupriya ! huM abhIcikumArano rAjyAbhiSeka karIne Apa devAnupriyanI pAse muMDita thaIne, AgAra dharmane choDIne, aNagAra dharma(pravrajyA) aMgIkAra karavAnI icchA rAkhuM chuM. bhagavAne kahyuMhe devAnupriya! jema sukha upaje tema karo, dharmakAryamAM vilaMba na karo.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 - zrI bhagavatI sUtra-4 10 taeNaM se udAyaNe rAyA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM evaM vutte samANe haTTha-tuDhe samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA tameva AbhisekkaM hatthi durUhai, durUhittAsamaNassa bhagavaomahAvIrassa atiyAo miyavaNAoujjANAopaDiNikkhamai, paDiNikkhamittA jeNeva vItIbhayeNayareteNeva pahArettha gamaNAe / bhAvArtha :- zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA vacana sAMbhaLIne udAyana rAjA harSita ane saMtuSTa thayA. rAjAe bhagavAnane vaMdana namaskAra karyA ane abhiSikta paTTahastI para AruDha thayA. AruDha thaIne zramaNa bhagavAna mahAvIra pAsethI mRgavana udyAnamAMthI nIkaLIne vItibhaya nagara tarapha prayANa karyuM. bhANejano rAjyAbhiSeka:11 taeNaM tassa udAyaNassa raNNo ayameyArUve ajjhathie jAvasamuppajjitthA- evaM khalu abhIikumAre mamaM ege putte iDhe kaMte jAva kimaMga puNa pAsaNayAe / taMjai NaM ahaM abhIkumAra rajje ThAvettA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiya muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvayAmi toNaM abhIikumAre rajje yaraDe ya jAvajaNavae ya mANussaesuya kAmabhogesu mucchie, giddhe, gaDhie, ajjhovavaNNe, aNAIyaM, aNavadagga dIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakatAraM aNupariyaTTissai / taMNo khalu me seyaM abhIikumAraM rajje ThAvettA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie muMDe bhavittA jAvapavvaittae, seyaM khalu meNiyagaM bhAiNejjaMkesi kumAraMrajje ThAvettA samaNassa bhagavao jAvapavvaittae bhAvArtha - udAyana rAjAne A prakArano adhyavasAya yAvata manogata saMkalpa utpanna thayo ke mAre abhIcikumAra eka ja putra che, te mane atyaMta iSTa, kAMta ane priya che. tenuM nAma zravaNa paNa durlabha che to tenA darzana durlabha hoya temAM to kahevuM ja zuM? jo huM abhIcikumArane rAjya para sthApita karIne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInI pAse muMDita thaIne yAvata pravrajyA grahaNa karIza, to abhIcikumAra rAjya, rASTra, janapada AdimAM ane manuSya saMbaMdhI kAmabhogomAM mUcchita, vRddha, Asakta ane tallIna thaIne anAdi-anaMta, dIrghamArgavALA, cAra gati rUpa saMsAra aTavImAM paribhramaNa karaze. tethI abhIcikumArane rAjyAruDha karIne, zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInI pAse pravrajyA grahaNa karavI, te zreyaskara nathI, paraMtu mArA bhANeja kezI kumArano rAjyAbhiSeka karIne pravrajita thavuM te mArA mATe zreyaskara che. A pramANe vicAra karyo. 12 evaM saMpehei, evaM saMpehettA jeNeva vItIbhaye Nayare teNeva uvAgacchai, teNeva uvAgacchittA vItIbhayaMNayaramajjhamajjheNa jeNeva sae gehe jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA, teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA AbhisekkaMhatthiM Thavei, ThavettA AbhisekkAo hatthIo paccoruhai, paccoruhittA jeNeva sIhAsaNe teNeva uvAgacchai, teNeva uvAgacchittA sIhAsaNavaraMsi puratthAbhimuhe NisIyai, NisIittA koDuMbiyapurise saddAvei, saddAvettA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA !vItIbhayaMNayaraMsabhitarabAhiriyaM jaavpccppinnti|
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-13: uddezadra [ 85] bhAvArtha:- A pramANe vicAra karIne udAyana rAjA vItibhaya nagaranI madhyamAMthI pasAra thaIne potAnA bhavananI bAhya upasthAna-zALA hatI tyAM AvyA, AvIne AbhiSikta paTTahastIne Ubho rAkhI tenA uparathI nIce utarIne, siMhAsana samIpe AvIne bhavya siMhAsana para pUrvAbhimukha beThA. tyAra pachI sevaka puruSone bolAvIne A pramANe kahyuM, he devAnupriyo! vItibhaya nagarane aMdara ane bahArathI svaccha karAvo ityAdi sevaka puruSoe nagaranI saphAI karIne kArya samAptinuM nivedana karyuM. 13 taeNaM se udAyaNe rAyA doccaM pikoDuMbiyapurise sadAvei, saddAvettA evaM vayAsIkhippAmeva bho devANuppiyA ! kesissa kumArassa mahatthaM mahagdhaM maharihaM viulaM evaM rAyAbhiseo jahA sivabhaddassa kumArassa taheva bhANiyavvo jAva paramAuM pAlayAhi, iTThajaNasaMparikhuDesiMdhUsovIrapAmokkhANaMsolasaNhaMjaNavayANavItIbhayapAmokkhANaMtiNNi tesaTThINaMNayarAgarasayANaM mahaseNapAmokkhANaMdasaNharAINa aNNesiMcabahUNaM rAIsara jAva kAremANe, pAlemANe viharAhi tti kaTu jayajayasadaM pauMjaMti / taeNaM se kesI kumAre rAyA jAe, mahayA himavaMta jAvarajaM pasAsemANe vihri| bhAvArtha :- tyAra pachI udAyana rAjAe bIjIvAra sevaka puruSone bolAvIne A pramANe kahyuM ke he devAnupriyo! zIdhra kezIkumAranA mahAprayojanabhUta, bahumUlyavAna ane mahArNa mahArAjyAbhiSekanI taiyArI karo. zataka-11, uddezaka-9nA zivabhadrakumAranA rAjyAbhiSekanI samAna rAjyAbhiSeka karyo. rAjAne maMgala zabdothI vadhAvyA. "dIrdhAyuSI thAo" tyAM sudhI kathana karavuM joIe, tathA iSTajanothI parivRtta thaIne sindha sauvIra pramukha soLa deza, vItimaya pramukha 33 nagara ane Akara tathA mugaTabaMdha mahAsana pramukha daza rAjA tathA anya aneka rAjA, yuvarAjA AdinuM svAmIpaNuM karatAM ane rAjyanuM pAlana karatAM vicaro. A pramANe kahIne sarva lokoe jayanAda karyo. kezakumAra rAjA banyA. te mahAhimavAna parvata jevA hatA ityAdi rAjAnuM varNana aupapAtika sUtra pramANe jANavuM thAvata rAjyanuM pAlana karatAM vicaravA lAgyA. udAyana rAjAnuM mahAbhiniSkramaNa - 14 taeNaM se udAyaNe rAyA kesi rAyANaM Apucchai / taeNaM se kesI rAyA koDubiya purisesaddAvei, evaM jahAjamAlissa taheva sabbhitarabAhiriyaMtaheva jAvaNikkhamaNAbhiseyaM 3vakuphA taeNaM se kesI rAyA aNegagaNaNAyaga jAvasaMparikhuDe udAyaNarAyaMsIhAsaNavaraMsi puratthAbhimuhe NIsIyAvei, NisIyAvettA aTThasaeNaM sovvaNNiyANaM kalasANaM evaM jahA jamAlissa jAva evaM vayAsI-bhaNa sAmI ! kiM demo, kiM payacchAmo, kiNNA vA te bhAvArtha :- tyAra pachI udAyana rAjAe kezI rAjA pAse dIkSAnI AjJA mAMgI, kezI rAjAe sevaka puruSone bolAvyA ane zataka-933mAM kathita jamAlI kumAranI samAna nagaranA AtyaMtara ane bAhya bhAgane svaccha karAvyo yAvatu dIkSA mahotsavanI taiyArI karI, niSkramaNAbhiSeka(dIkSAbhiSeka) karyo. aneka
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 86 ] zrI bhagavatI sUtra-4 gaNanAyaka Adi parivArathI yukta kezI rAjAe, udAyana rAjAne uttamasiMhAsana para pUrvAbhimukha besADayA, besADIne ekaso ATha suvarNa kaLazothI abhiSeka karyo. ityAdi jamAlInI samAna varNana karavuM joie, vAva kezI rAjAe kahyuM - "he svAminuM! kaho ame Apane zuM daIe, zuM arpaNa karIe, ApanuM zuM prayojana 15 taeNaM se udAyaNe rAyA kesi rAyaM evaM vayAsI- icchAmi NaM devaannuppiyaa| kuttiyAvaNAo rayaharaNaM ca paDiggahaca ANiya, kAsavagaM ca sadAviyaM / evaM jahA jamAlissa, NavaraMpaumAvaI aggakese paDicchai piyvippogduushaa|| ___ taeNaMsekesI rAyA doccaM pi uttarAvakkamaNaMsIhAsaNaMrayAvei,rayAvettA, udAyaNaM rAyaMseyApIyaehiM kalasehiM NhAvei vhAvettAsesaMjahAjamAlissa jAvasaNNisaNNe,taheva ammadhAI, NavaraM paumAvaI haMsalakkhaNaM paDasADagaMgahAya sesaMtaM ceva jAvasIyAo paccoruhai, paccoruhittA,jeNeva samaNe bhagavaMmahAvIreteNeva uvAgacchai,teNeva uvAgacchittA samaNaM bhagavaMmahAvIraM tikkhutto vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA uttarapurathimaM disibhAgaM avakkamai avakkamittAsayameva AbharaNamallAlaMkAraMomuyai / taMva paumAvaI paDicchai jAvaghaDiyavvaMsAmI ! jAvaNopamAeyavvaM,tti kaTukesI rAyA paumAvaI yasamaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA, NamaMsittA jaavpddigyaa| taeNaM se udAyaNe rAyA sayameva paMcamuTThiyaMloyaMkarei, sesaMjahA usabhadattassa jaavsvvdukkhpphiinne| bhAvArtha:- udAyana rAjAe kezIrAjAne kahyuM ke- "he devAnupriya ! kutrikApaNAmAMthI rajoharaNa ane pAtrA maMgAvo, nApitane bolAvo." ityAdi jamAlInA varNana anusAra udAyana rAjAnI dIkSAnI pUrva taiyArInuM varNana karavuM, vizeSatA e che ke jene priya viyoga duHsahya che, tevI padmAvatI rANIe udAyana rAjAnA agrakezone grahaNa karyA. tyAra pachI kezI rAjAe bIjI vAra paNa uttara dizAmAM siMhAsana rAkhIne sonA ane cAMdInA kaLazothI udAyana rAjAno abhiSeka karyo. zeSa sarva varNana jamAlInI samAna jANavuM joIe. vizeSatA e che ke ahIM padmAvatI rANI haMsanA cihnavALA rezamI vastrane grahaNa karIne udAyana rAjAnI jamaNI bAju beThI. temaja dhAyamAtAo paNa yathAsthAna beThI ityAdi zeSa sarva varNana jANavuM vAvata udAyana rAjA zibikAthI nIce utaryA, nIce utarIne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInI samIpe AvyA, tyAM AvIne traNavAra vaMdana namaskAra karyA, vaMdana-namaskAra karIne, uttara-pUrva dizA tarapha jaIne, svayameva AbharaNa, mALA ane alaMkAra utAryA, padmAvatI rANIe AbharaNa Adi grahaNa karyA ityAdi dIkSAvidhinuM varNana pUrvavat jANavuM. padmAvatI rANIe A pramANe kahyuM- he svAminu! saMyamamAM prayatna karajo, temAM kSaNamAtrano pramAda karazo nahIM. A pramANe kahIne kezI rAjA ane padmAvatI rANIe zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana-namaskAra karyA, namaskAra karIne potAnA sthAne gayA. tyAra pachI udAyana rAjAe svayameva paMcamuSTi loca karyo, zeSa vRtAnta zataka-9/33 mAM kathita RSabhadattanI samAna jANavuM. saMyama tapanI sAdhanA karIne udAyana zramaNa samasta duHkhothI rahita thayA.
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-17: deza abhIcikumArano vairAnubaMdhaH16 taeNaM tassa abhIissa kumArassa aNNayA kayAi puvvarattAvarattakAlasamayasi kuDubajAgariyaM jAgaramANassa ayameyArUve ajjhathie jAvasamuppajjitthA- evaM khalu ahaM udAyaNassa putte pabhAvaIe devIe attae, taeNaM se udAyaNe rAyA mamaM avahAya Niyaga bhAiNijjaMkesikumAraMrajje ThAvettA samaNassa bhagavao jAvapavvaie / imeNaM eyArUveNaM mahayA appattieNaM maNomANasieNaM dukkheNaM abhibhUe samANe aMteuspariyAla-saMparikhuDe sabhaDamattovagaraNamAyAevItIbhayAoNayarAoNiggacchai,NiggacchittA phuvvANupubicaramANe gAmANugAmaMdUijjamANe jeNeva caMpANayarI, jeNeva kUNie rAyA, teNeva uvAgacchai, teNeva uvAgacchittA kUNiya rAya uvasaMpajjittA Na viharai / tattha viNa se viulabhogasamiisamaNNAgae yAvi hotthA / taeNaM se abhIikumAre samaNovAsae yAvi hotthA, abhigaya jIvAjIve jAvaviharai, udAyaNammi rAyarisimmi samaNubaddhavare yAvi hotthaa| bhAvArtha :- tyAra pachI ekadA rAtrinA pAchalA praharamAM kuTuMba jAgaraNa karatA abhIcikumArane A prakArano vicAra utpanna thayo- huM udAyana rAjAno putra ane prabhAvatI devIno Atmaja chuM, tema chatAM mArA pitA udAyana rAjAe mane choDIne bhANeja kezIkumArane rAjya para sthApita karIne, zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInI samIpe pravajyA grahaNa karI che. A prakAranA mahA aprItirUpa manomAnasika duHkhothI pIDita banelA, abhIcikumAra potAnA aMtaHpuranA parivAra sahita, potAnI gharavakharI Adi laIne vItibhaya nagaramAMthI nIkaLI gayA ane anukrame cAlatAM, grAmAnugrAma pasAra karatAM caMpA nagarImAM AvIne koNika rAjAnA AzramamAM rahevA lAgyA. tyAM paNa tenI pAse vipula bhoga sAmagrI hatI. te samaye abhIcikumAra jIvAjIvAdi tattvonA jJAtA zramaNopAsaka hatA. tema chatAM teo udAyana rAjarSi prati vairAnubaMdhathI yukta utA. vairAnubaMdhanuM pariNAma: abhIcikumAranI gatiH17 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM imIse rayaNappabhAe puDhavIe NirayaparisAmaMtesucosaTuiM asurakumArAvAsasayasahassA paNNattA / taeNaMse abhIikumAre bahUIvAsAiMsamaNovAsaga pariyAgaMpAuNai, pAuNittA addhamAsiyAe salehaNAe tIsaMbhattAiaNasaNAe chedei, chedattA tassa ThANassa aNAloiya-apaDikkate kAlamAse kAlaM kiccA imIse rayaNappabhAe puDhavIe NirayaparisAmaMtesucosaTThIe asurakumArAvAsasayasahassesu aNNayaraMsi AyAvA asura-kumArAvAsaMsi AyAvAasurakumAsdevattAe uvavaNNo / tattha NaM atthegaiyANaM AyAvagANaM asurakumArANaM devANaM egapaliovamaMThiI paNNattA / tattha NaM abhiissa vi devassa egaMpaliovamaM ThiI pnnnnttaa| seNaM bhaMte ! abhIidevetAo devalogAo AukkhaeNaM bhavakkhaeNaM ThiikkhaeNaM aNaMtaraM uvvaTTittA kahiMgacchihii, kahiM uvavajjihii? goyamA ! mahAvidehe vAse
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 ] zrI bhagavatI sUtra-4 sijjhihii jAvasavvadukkhANaM aMtaM kAhii / // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha:- te kAle, te samaye ratnaprabhA pRthvInA narakAvAsonI nikaTa asurakumAronA 64 lAkha AvAsa che. abhIcikumAra aneka varSo paryata zramaNopAsaka paryAyanuM pAlana karIne ane ardhamAsika saMkhanAthI trIsa bhakta anazananuM chedana karIne, te pApAnanI AlocanA ane pratikramaNa karyA vinA, mRtyunA samaye mRtyu pAmIne ratnaprabhA pRthvInA narakAvAsonI nikaTa, asurakumAra devonA 64 lAkha AvAsomAMthI koI AvAsamAM AtApa jAtimAM asurakumAra devapaNe utpanna thayA. tyAM keTalAka AtApa jAtinA asurakumAra devonI sthiti eka palyopamanI kahI che. abhIci devanI sthiti paNa eka palpopamanI che. prazna- he bhagavan! abhIci deva Ayu kSaya, sthiti kSaya ane bhava kSaya karIne kyAM jaze, kyAM utpanna thaze? uttara- he gautama! te tyAMthI cyavIne mahAvideha kSetramAM janma leze ane tapa saMyamanI ArAdhanA karIne, siddha thaze sarva duHkhono aMta karaze. ./ he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. vivecana : prastuta sUtramAM abhIcikumAranI gati sUcita karI che. abhIcikumAra zrAvaka hovA chatAM paNa tene udAyana rAjA prati vairabhAva hato. temaNe aneka varSo paryata zrAvakavratanuM pAlana karyuM. paraMtu te pitAnI hitaciMtAne samajI zakyA nahIM. pitAnuM vartana tenA aMtaramAM zalyanI jema khUMcI rahyuM hatuM. jIvananA aMte saMkhanAnI ArAdhanA karI paraMtu bhUtakALamAM khUMceluM zalya kADhayuM nahIM. tapa vagerenI sAdhanA karavI saraLa che, paraMtu saraLa pariNAme kaSAyono, zalyano tyAga karavo kharekhara kaThina che. tethI ja abhIcikumAra aMta samaye tenI AlocanA ane pratikramaNa karyA vinA ja kAladharmane prApta thayA. tethI te asurakumAra devapaNe utpanna thayA. anyathA zrAvakanI gati vaimAnika devanI ja hoya che. mAyAvA asurakumAra:-AtApa, asurakumAra devomAMAtApa nAmanI ekaviziSTa prakAranI jAti che, tema samajavuM. fjAra risAmate-narakAvAsonI vacce, narakanI vacce, narakathI gherAyelA. asurakumAra Adi dazeya bhavanapati devonA bhavana prathama narakamRthvImAM trIjA AMtarAmAM eTale samabhUmithI 40,000(cAlIsa hajAra) yojana nIce che. te kAraNe ahIM asurakumAra devonA 64 lAkha bhavanone narakanI vacce kahyA che. kharekhara bhavanapatidevonA samasta bhavana narakabhUmimAM ja che, narakAvAsonI vacce eTale te bhavana upara-nIce baMne tarapha narakAvAsothI gherAyelA che. zataka 13/6 saMpUrNa che te
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-13 : uddezaka-7 zataka-13 : uddezaka saMkSipta sAra 89 A uddezakamAM bhASA, mana ane kAyAnA svarUpa viSayaka vividha praznottara, pAMca prakAranA maraNa ane tenA bheda prabhedanuM nirUpaNa che. bhASA :- jIva bhASA vargaNAnA pudgalone grahaNa karIne, tene bhASArUpe pariNamAvIne choDe che, tenA grahaNa karyA pahelA ane choDayA pachI tenuM bhASA rUpe astitva rahetuM nathI. tethI bhASA AtmarUpa nathI. kAraNa ke AtmA trikAlasthAyI che. bhASA zrotendriya dvArA grAhaya hovAthI paulika che ane paulika hovAthI te rUpI, acitta, ane ajIvarUpa che. te ajIvarUpa hovA chatAM jIvanA prayatnathI ja bolAya che, tethI bhASA jIvane ja hoya che jIvane hotI nathI. jyAre bolAya tyAre ja tene bhASA kahevAya che. bhASAno eka samaya vyatIta thayA pachI te abhASA kahevAya che. jayAre vaktA bhASAno prayoga kare che, tyAre ja tenuM bhedana thAya che. kAraNa ke tenuM astitva vartamAnakAlabhAvI ja che. bhASAnA cAra prakAra che. yathA- satyabhASA, asatyabhASA, mizrabhASA ane vyavahArabhASA. mana H-- jIva manovargaNAnA puddagalone grahaNa karIne, tene manarUpe pariNamAvIne manana kare, tene mana kahe che. manana samaye ja te mana kahevAya che. pUrva ke pazcAt avasthAmAM tenuM mana rUpe astitva rahetuM nathI arthAt mana paNa azAzvata che. mATe te AtmarUpa nathI, anAtmarUpa che. tethI bhASAnI jema mana paNa rUpI, ajIva ane pudgala svarUpa che. saMjJI paMcendriya jIvane ja mana hoya che. anya jIvane ke ajIvane mana hotuM nathI. mananA paNa bhASAnI jema cAra bheda che- satyamana, asatyamana, mizramana ane vyavahAramana, kAyA :- kAyA kaththacatu AtmasvarUpa che, kaUcatu anAtma svarUpa che. kAyA AtmA sAthe anAdikAlathI che. kAyAnA sparzano, chedana, bhedanano kAyA dvArA karelA karmono anubhava kAyAnA mAdhyamathI AtmAne ja thAya che. te apekSAe kathaMcit te AtmarUpa che. paraMtu tenA aMgopAMganA chedanathI AtmAno nAza thato nathI tenI apekSAe te AtmAthI bhinna anAtmasvarUpa che. jIvanA karmo(kAryaNa zarIra) ane AtmA tIranIranI jema ekameka jevA che. tethI kAryaNa zarIranI apekSAe AtmarUpa ane audArikAdi sthUla zarIranI apekSAe anAtmarUpa che, audArikAdi zarIranI apekSAe kAyA rUpI manAya che ane sUkSma zarIra(kAryaNa zarIra)nI apekSAe te(rUpI hovA chatAM) arUpI manAya che. jIvita avasthAmAM kAthA sacitta ane mRtAvasthAmAM te acitta che. zvAsocchavAsAdi prANayukta hovAthI audArika zarIrarUpa kAyA jIvarUpa che ane zvAsocchavAsAdi rahitanI apekSAe kAryaNa zarIrarUpa kAyA avarUpa che. kAyA jIva ane aljhava baMnene hoya che. teno saMbaMdha pahelAM ane pachI paNa hoya che. jema deDakAnA mRta kalevaramAM bhaviSyamAM jIva utpanna thAya tyAra pachI te jIvanuM zarIra banI jAya che. tema chatAM jIvanI utpatti pahelAM paNa tene kAyA kahevAya che. jyAre temAM jIva hoya tyAre jIvita zarIrane paNa kAyA ane
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 | zrI bhagavatI sUtra-4 temAMthI jIva cAlyo jAya, te mata kalevarane paNa kAyA kahevAya che. A rIte kAyA traNe kAlamAM hoya che. tethI tenA pudagalonuM bhedana paNa traNe kAlamAM thAya che. kAyAnA sAta prakAra che, audArika, audArika mizra, vaikriya, vaikriyamizra, AhAraka, AhAraka mizra ane kArmaNakAya. maraNa - AyuSya pUrNa thAya tyAre AtmA ane zarIranuM judA thavuM, zarIramAMthI prANa nIkaLavA, bAMdhelA AyuSya dalikono kSaya thavo, tene maraNa kahe che. tenA pAMca prakAra che. (1) AvI cimaraNa - kSaNe-kSaNe thatA AyuSyakarmanA kSayane AvIcimaraNa kahe che. (2) avadhimaraNa :- jIva je AyuSyakarmanA daliko grahaNa karI, tene bhogavIne choDI de che. tyAra pachI maryAdita samaya sudhI te choDelA dalikone grahaNa na kare. A rIte jeTalI kAla maryAdA sudhI te daliko punaH grahaNa na thAya te kAlamaryAdAne te pugalonI apekSAe avadhimaraNa kahe che. (3) AtyaMtika maraNa:- eka vAra bAMdhIne choDelA je AyuSyanA daliko punaH kadApi jIva dvArA grahaNa na thAya ane te jIva mokSagatimAM cAlyo jAya te AyuSya dalikonI apekSAe jIvanuM AtyaMtika maraNa kahevAya che. uparokata traNe maraNanA dravya, kSetra, kAla, bhava ane bhAvanI apekSAe pAMca-pAMca bheda ane te pratyekanA cAra gatinI apekSAe cAra bheda thAya che. A rIte traNeya maraNanA 20-20 bheda thAya che. (4) bAlamaraNa :- je maraNa kaSAyavaza ke ajJAnavaza thaI svecchAthI svIkAravAmAM Ave, te maraNane bAlamaraNa kahe che. tenA bAra prakAra che. ajJAna dazAmAM paravazapaNe svataH maraNa thAya te paNa ajJAna maraNa kahevAya che. (5) paDitamaraNa :- jJAnI jIvo nirjarArthe tapa sAthe svecchAthI zarIrano tyAga kare, saMlekhanA-saMthAro grahaNa kare ane maraNa pAme te maraNane paMDita maraNa kahe che. tenA be bheda che- bhaktaparijJA ane pAdapopagamana. bhaktaparijJA :- traNa ke cAra prakAranA AhArano jIvana paryata tyAga karavo ane AtmabhAvomAM sthita thavuM te bhakta pratyAkhyAna (paMDita maraNa) kahevAya che. vaLI temAM aMgopAMganA halanacalana, zarIra zuzruSA Adino AgAra hoya che. pAdapopagamana :- cAra prakAranA AhArano jIvanaparyata tyAga karIne, kapAyelI vRkSanI DALInI jema saMpUrNa rIte nizveSTa rahevuM. temAM zarIranA koI paNa prakAranA halanacalana ke sevA-suzruSAno AgAra nathI. mAtra zarIranI svAbhAvika zvAsozvAsa Adi prakriyA athavA malotsarga Adi pravRttino AgAra hoya che. baMne prakAranA paMDita maraNanA nIhArima ane anIhArima, A be bheda hoya che. nIhArimamAM mRtadehanI uttarakriyA dAhasaMskAra vagere thAya che ane anIhArimamAM mRtadehanI koIpaNa kriyA karavAmAM AvatI nathI. mATe anIhArima paMDitamaraNa parvata, vana Adi pradezamAM aMgIkAra karavAmAM Ave che. A rIte A uddezakamAM jIvonA mana, vANI, kAyAnuM ane te traNathI rahita thavAnI avasthArUpa maraNanuM sApekSa varNana che.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zatakra-13: uddezaka-7 [ 91] zataka-13: uddezaka bhASA bhASA viSayaka vividha praznottara:| 1 rAyagihe jAvaevaM vayAsI- AyA bhaMte ! bhAsA, aNNA bhAsA? goyamA !No AyA bhAsA,aNNA bhaasaa| bhAvArtha - prazra-rAjagRha nagaramAM gautama svAmIe A pramANe pUchyuM- he bhagavan!bhASA, AtmarUpa (jIva svarU5) che ke anAtmarUpa(AtmAthI bhinna) che? uttara- he gautama! bhASA AtmarUpa nathI, anAtmarUpa(AtmAthI bhinna, pudgala svarUpa) che. | 2 rUvi bhaMte ! bhAsA, arUvi bhAsA? goyamA ! rUviM bhAsA, No arUviM bhaasaa| bhAvArtha-prazna- he bhagavan! bhASA rUpI che ke arUpI? uttara-he gautama! bhASA rUpI che, arUpI nathI. | 3 sacittA bhaMte ! bhAsA, acittA bhAsA? goyamA ! No sacittA bhAsA, acittA bhaas| bhAvArtha-prazna- he bhagavan! bhASA sacitta che ke acitta che? uttara- he gautama!bhASA sacitta nathI, acitta che. |4 jIvA bhaMte ! bhAsA,ajIvA bhAsA? goyamA !No jIvA bhAsA, ajIvA bhaasaa| bhAvArtha -prazna- he bhagavan! bhASA jIva che ke ajIva? uttara-he gautama! bhASA jIva nathI, ajIva che. 5 jIvANaM bhaMte ! bhAsA, ajIvANaM bhAsA? goyamA ! jIvANaM bhAsA, No ajIvANaM bhAvArtha - prazna- he bhagavan! bhASA jIvone hoya che ke ajIvone? uttara-he gautama! bhASA jIvone hoya che, ajIvone hotI nathI. |6 puTviM bhaMte !bhAsA,bhAsijjamANI bhAsA,bhAsAsamayavIikkaMtA bhAsA?goyamA! No puvi bhAsA, bhAsijjamANI bhAsA,No bhAsAsamayavIikkatA bhAsA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! zuM bolatA pahelAM bhASA kahevAya, bolatA samaye bhASA kahevAya ke
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 92 ] zrI bhagavatI sUtra-4 bolyA pachI bhASA kahevAya? uttara- he gautama ! bolatA pahelAM bhASA nathI, bolatA samaye bhASA kahevAya che, bolyA pachI bhASA kahevAtI nathI. 7 puvi bhaMte !bhAsA bhijjai, bhAsijjamANI bhAsA bhijjai, bhAsAsamayavIikkatA bAlAmina ? goyamA ! No puvvi bhAsA bhijjai, bhAsijjamANI bhAsA bhijjai, No bhAsAsamayavIikkatA bhAsA bhijji| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM bolatA pahelAM bhASAnuM bhedana thAya, bolatA samaye bhASAnuM bhedana thAya ke bolyA pachI bhASAnuM bhedana thAya? uttara- he gautama! bolatA pahelAM bhASAnuM bhedana thatuM nathI, bolatA samaye bhASAnuM bhedana thAya che, bolyA pachI paNa bhASAnuM bhedana thatuM nathI. |8 kaivihANaM bhaMte ! bhAsA paNNatA? goyamA ! cauvvihA bhAsA paNNattA,taMjahAsaccA,mosA,saccAmosA, asaccAmosA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! bhASAnA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! bhASAnA cAra prakAra che. yathA- satyabhASA, mRSA-bhASA, satyamRSA-mizrabhASA ane asatyAmRSA-vyavahAra bhASA. vivecana : prastuta sUtromAM vividha daSTikoNathI bhASA viSayaka nirUpaNa che. (1) bhASA anAtma rUpa che - bhASA AtmarUpa arthAt jIva svabhAva nathI, kAraNa ke te pulamaya che. mATe AtmAthI te bhinna che. je rIte jIva dvArA pheMkAyeluM DhephaMjIvathI bhinna che, acetana che; te ja rIte jIva dvArA grahaNa karIne mUkAyelA bhASA vargaNAnA pugalo paNa jIvathI bhinna che, anAtmarUpa che. bhASAmAM jIvano vyApAra che, to paNa tene jIva svarUpa kahI zakAya nahIM, kAraNa ke jIvano vyApAra pheMkAyelA DhephAmAM hovA chatAM te DheDuM jIva svarUpa nathI. (2) bhASA rUpI che:- bhASA cakSurindriyathI agrAhya che. topaNa tene arUpI kahI zakAya nahIM kAraNa ke paramANu Adi, sUkSma pudgalo, devonuM rUpa, vAyu vagere padArtho cakSugrAhyA na hovA chatAM te rUpI che. temaja bhASA paNa rUpI che. bhASAnA pudgalo grahaNa karAya che ane mUkAya che. tethI te pugala svarUpa che. tenA pudgalo vaNodi 16 bola yukta hoya che. te cautpazI ane cakSuthI agrAhya hoya che. (3) bhASA acitta cheH- bhASA anAtmarUpa che. te jIva dvArA choDelA padagala svarUpa che. jIva dvArA nisRSTa kapha, Adi pugalonI samAna bhASA paNa pugala samUha rUpa che tethI te acitta che. (4) bhASA ajIva che :- bhASA jIva rUpa(prANa-dhAraNa karavAnA svabhAvavALI) nathI kAraNa ke temAM ucchavAsa Adi prANono abhAva che, tethI te ajIvarUpa ja che. (5) bhASA jIvane hoya che :- bhASA jIva svarUpa nathI tema chatAM bhASA jIvone ja hoya che, kAraNa ke
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-13: uddezaka-7 | 93 | varNono samUha bhASA kahevAya che ane varNa(akSara), jIvanA kaMTha, tAlu, AdinA vyApArathI utpanna thAya che. kiMTha, tAla Adino vyApAra jIvamAM ja prApta thAya che. A rIte bhASA jIvanA prayatnakRta hovAthI jIvane ja hoya che. jo ke Dhola mRdaMga Adi vAjiMtromAMthI paNa dhvani utpanna thAya che. te zabda kahevAya che paraMtu bhASA kahevAtI nathI. kAraNa ke jIva dvArA bhASA paryAptinA sahayoge niSpanna zabdone ja bhASA kahevAya che. mRdaMga AdinA dhvani pugalanA svabhAvathI ja utpanna thAya che, kAraNa ke zabda, pudgalano guNa che. (bolatA samaye ja bhASA che:- je rIte piMDa avasthAmAM rahelI mATI ke ghaTa phaTayA pachI tenA dIkarAne ghaTa kahevAto nathI, te ja rIte bolatA pahelA ke pachI te bhASA kahevAtI nathI. je rIte ghaTa avasthA vidyamAna hoya tyAre ja ghaTa kahevAya che, te ja rIte bolAtA samaye- mukhamAMthI nIkaLatI avasthAmAM ja bhASA kahevAya () bolAtI bhASAnuM ja bhedana thAya che :- bhASA varNaNAne bhASArUpe pariNAvI vaktA jyAre bole, bhASAne choDe tyAre te bhASA pudgalonuM vikharAya javuM, tenA khaMDa thavA, te pula samUhanA chUTA paDavAne bhedana kahevAmAM Ave che. bolatA pUrve to bhASA pudgala choDAyA ja nathI. tethI tenuM bhedana saMbhavita nathI. bolAyA pachI arthAtu bhASAnA samaya pachI te pudgalo bhASA pariNAme rahetA nathI, mATe bolAtA samaye ja bhASAnuM bhedana thAya che. bhASA samaya pachI te pudgala zabda kahevAya che. aMtarmuhUrta pachI te pudgala azabda pariNata kahevAya che. vakatAnA sAmAnya prayatnathI choDelA bhASA pudgala bhedatAM-bhedAtAM utkRSTa saMkhyAta yojana jatAM vinaSTa thaI jAya che ane mahAprayatnathI arthAt AtmAnA vizeSa sAmarthya dvArA choDAtA bhASA pugala bhedatAM-bhedatAM ane anya pugalone vAsita karatAM asaMkhya yojana sudhI jAya che. mana viSayaka vividha praznottara:| 9 AyA bhaMte !maNe, aNNe maNe / goyamA !No AyA maNe, aNNemaNe / jahA bhAsA tahA maNe vi jAvaNo ajIvANaM maNe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! mana AtmA che ke AtmAthI bhinna che? uttara- he gautama! mana AtmA nathI. mana AtmAthI anya(bhinna) che. ityAdi je rIte bhASAnA viSayamAM kathana karyuM, te ja rIte mananA viSayamAM paNa kathana karavuM yAvatu ajIvone mana hotuM nathI. 10 puTviM bhate ! maNe, maNijjamANe maNe? goyamA !jaheva bhaasaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! manana pUrve mana hoya ke, manana samaye mana hoya athavA manana samaya vyatIta thayA pachI mana hoya? uttara- he gautama! je rIte bhASAnA saMbaMdhamAM kathana karyuM, te ja rIte mananA viSayamAM paNa kathana karavuM joIe. 11 puTiva bhaMte ! maNe bhijjai; maNijjamANe maNe bhijjai, maNasamayavIikkaMte maNe mimpha ?oyaHT !nadeva mAtA |
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 94 ] zrI bhagavatI sUtra-4 bhAvArtha -prazna-he bhagavan! zuM manana pUrve mananuM bhedana thAya, manana samaye mananuM bhedana thAya ke mananasamaya vyatIta thayA pachI mananuM bhedana thAya? uttara-gautama! je rIte bhASAnA bhedana viSayaka kathana karyuM, te ja rIte mananA bhedana viSayaka kathana karavuM joIe. 12 kaivihe NaM bhaMte !maNe paNNatte? goyamA !caubihe maNe paNNatte,taMjahA-sacce jaavasccaamose| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! mananA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! mananA cAra prakAra che. yathA- (1) satyamana (2) mRSAmana (3) mizramana (4) vyavahAra mana. vivecana : prastuta sUtromAM mana viSayaka vividha nirUpaNa che. tenuM vivecana bhASAnI samAna samajavuM joIe. mana-manana-ciMtana karavAmAM upakArI manovargaNAnA pudgala grahaNa karI jIva dvArA je ciMtana-manana thAya che te mane kahevAya che. mananI utpatti - mana:paryApti nAma karmanA udayathI tenI utpatti thAya che mananuM bhedana - manodravya samudAyanuM vikharAya javuM tene mananuM bhedana kahe che. vartamAna yuganI bhASAmAM kahI zakAya ke mana jyAre ciMtana, manana, smaraNa, nirNaya, nididhyAsana, saMkalpa, vikalpa Adi bhinna bhinna rUpe pariName che, tyAre ja tenuM bhedana thAya che. mana paNa bhASAnI jema anAtmarUpa, rUpI, acitta ane ajIvarUpa che. manana samaye tene mana kahevAya che. manana pahelAM ke pachI tenuM astitva hotuM nathI. tethI manana samaye ja tenuM bhedana thAya che. mana jIvone ja hoya che. ajIvone hotuM nathI. kAyA viSayaka vividha praznottara:13 AyA bhaMte !kAye, aNNe kAye? goyamA ! AyA vikAye, aNNe vikaaye| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! kAyA(zarIra) AtmA che ke AtmAthI bhinna che? uttara- he gautama ! kAyA AtmA paNa che ane AtmAthI bhinna paNa che. 14 rUvi bhaMte !kAye, arUviMkAye? goyamA !rUviM vikAye, arUviM vikaaye| evaM ekkekke pucchA? goyamA ! sacitte vikAye, acitte vikAye / jIve vikAye, ajIve vikAye, jIvANa vikAye, ajIvANa vikaaye| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kAyA rUpI che ke arUpI ? uttara- he gautama! kAyA rUpI paNa che ane arUpI paNa che. A rIte pUrvavatu eka eka prazna karavA joIe (uttara) he gautama ! kAyA sacitta paNa che acitta paNa che. kAya jIvarUpa paNa che ane ajIvarUpa paNa che. kAya jIvone paNa hoya che ane ajIvone
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-13: uddezaka-7. [ 95 | paNa hoya che. 15 puvvi bhaMte ! kAye, pucchA? goyamA ! puTvi pikAye, kAyijjamANe vikAye, kAyasamayavIikkate vikaaye| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM pahelAM kAyA hoya che ityAdi prazna.? uttara- he gautama! jIvano saMbaMdha thatAM pahelAM paNa kAyA hoya che. kAyika pudgalonA grahaNa samaye paNa kAyA hoya che ane kAyika pudagalonA grahaNano samaya vyatIta thaI gayA pachI paNa kAyA hoya che. 16 puTviM bhaMte !kAye bhijjai? pucchaa| goyamA ! pubi pikAye bhijjai jAvakAye magI bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! jIvo dvArA grahaNa karyA pahelAM kAyAnuM bhedana thAya che, ityAdi prazna? uttara- he gautama! pahelAM paNa kAyanuM bhedana thAya che. pudgalonA grahaNa samaye paNa kAyAnuM bhedana thAya che. pudgalonA grahaNa karavAno samaya vyatIta thaI gayA pachI paNa kAyAnuM bhedana thAya che. 17 kaivihe NaM bhaMte !kAye paNNatte? ___ goyamA ! sattavihe kAye paNNatte,taMjahA- orAle, orAliyamIsae, veuvvie, veuvviyamIsae AhArae, AhAragamIsae, kmme| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! kAyAnA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! sAta prakAra che, yathA (1) audArika (2) audArika mizra (3) vaikriya (4) vaikriya mizra (5) AhAraka (6) AhAraka-mizra ane (7) kArpaNa kAya. vivecana - prastuta sUtromAM kAyA viSayaka vividha daSTikoNathI nirUpaNa che. bhASA ane mana karatAM kAyAnuM svarUpa bhinna che. bhASA ane mana vartamAnakAlabhAvI che. kAraNake bolatA samaye ke manana samaye ja tenuM astitva hoya che. jyAre kAyAnI sthiti trikAla sthAyI che. kAyA pudgalamaya che. svabhAvanI apekSAe caitanya svarUpa AtmAthI sarvathA bhinna che. tema chatAM prastuta sUtromAM sApekSa samAdhAna che. (1) kAyA AtmA paNa che ane anAtma paNa che - kAyA kathaMcit AtmasvarUpa che, kAraNa ke kAyAno sparza karavAthI AtmAne anubhava thAya che, kAyAthI bAMdhelA karmono anubhava AtmAne thAya che. temaja jIvakRta karmonuM vedana paNa kAyAnA mAdhyamathI thAya che. tethI te kathaMcit AtmasvarUpa che. kathaMcit anAtmasvarUpa che, kAraNa ke kAyAno vinAza thavAthI AtmAno vinAza thato nathI, kAyAnA ekAda aMganuM chedana thavAthI AtmAnuM chedana thatuM nathI, tethI te kathaMcit anAtmasvarUpa che. kArpaNa kAyA ane saMsArI AtmA, paraspara kSIra-nIranI jema ekameka rUpe rahe che tethI kArpaNa kAyanI apekSAe kAyA AtmarUpa che ane audArika Adi zarIranI apekSAe kAyA AtmAthI bhinna che.
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 96 | zrI bhagavatI sUtra-4 (2) kAyA rUpI paNa che arUpI paNa che - audArika Adi zarIronI apekSAe kAyA rUpI che ane kArmaNakAya rUpI hovA chatAM paNa ati sUkSma hovAthI kAyAne sthUla daSTie arUpI paNa mAnI zakAya che. (vAstavika rIte arUpI nathI) (3) kAyA sacitta paNa che acitta paNa che:- jIvita avasthAmAM caitanya yukta hovAthI kAyA sacitta che ane mRtAvasthAmAM caitanyano abhAva hovAthI te kAyA acitta paNa che. (4) kAyA jIva paNa che ane ajIva paNa che:- vivakSita ucchavAsAdi prANa dhAraNa karavAthI audArika zarIranI apekSAe kAyA jIva rUpa che ane ucchavAsAdi rahita mRtadehanI apekSAe kAyA ajIva rUpa che. (5) kAyA jIvane paNa che ane ajIvane paNa che - jIva zarIra dhAraNa kare che. tethI jIvane kAya-zarIra hoya che ane mATI AdithI banelA zarIrano AkAra ajIva kAya kahevAya che. () kAyA pahelAM, pachI ane vartamAnamAM hoya che:- jIvano saMbaMdha thayA pahelAM paNa kAyA hoya che. jema ke deDakA AdinuM kalevara paDyuM hoya jIva utpanna thatAM te jIvanI te kAyA banI jAya che. vartamAnamAM jIva te zarIra yogya pagalone grahaNa kare che. tethI grahaNa samaye paNa kAyA che. jIva dvArA zarIrane yogya pagala grahaNano samaya vyatIta thaI gayA pachI paNa kAyA hoya che. jema ke mRta kalevara. (7) kAyAna bhedana pahelAM pachI ane vartamAnamAM hoya che - jIva dvArA kAyAne yogya pugalo grahaNa karAtAM pahelAM paNa pratikSaNa pudgalono caya-upacaya thavAnI pahelAM paNa kAyAnuM bhedana thAya che. jema ke je ghaTamAM madha bharavAno vicAra hoya tene madha bharyA pahelAM paNa madhu-ghaTa kahevAya che. te ja rIte kAyA rUpe pariNata thayA pahelAM paNa tene dravya-kAyA kahI zakAya che. jIva dvArA grahaNa karAtA samaye paNa kAyAnuM bhedana thAya te spaSTa che. jIva rahita kAyAnuM paNa astitva rahe che ane temAMthI pugalo vikherAtA jAya che mATe kAyAno samaya vyatIta thaI gayA pachI paNa tenuM bhedana thAya che. maraNanA vividha prakAra :18 kaivihe NaM bhaMte ! maraNe paNNatte? / goyamA !paMcavihemaraNepaNNatte,taMjahA-AvIciyamaraNe ohimaraNe AiyaMtiyamaraNe bAlamaraNe pddiymrnne| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! maraNanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! maraNanA pAMca prakAra che. yathA- (1) AvI cimaraNa (2) avadhimaraNa (3) AtyaMtika maraNa (4) bAlamaraNa (5) paMDita maraNa. vivecana : - maraNa :- AyuSya pUrNa thatAM AtmA ane skUla zarIranuM judA thaI javuM, zarIramAMthI AyuSya balaprANano nAza thavo, tathA bAMdhelA AyuSya karmanA dalikono kSaya thavo, tene maraNa kahe che tenA pAMca prakAra che. yathA(1) AvI cimaraNaH- (1) AlamanAdIvaya-pratisamayamanubhUthamAnAyukoparAparayutivAphUrvAyuM sainiviSNutinaHEvasthA yAmina talAvavA jema prati samayetaraMgo utpanna thAya ane naSTa thAya
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-13H uddezaka-7. 97] tema pratyeka samaye AyuSyakarmanA daliko udaya pAme che ane nirjarI jAya che. prati samaye AyuSya daliko bhogavAya che, samaye-samaye AyuSya ghaTatuM jAya che, tene AvIci maraNa kahe che. (2) vidyAnA vIci-vicchedoyatratadAvIcikaM avIcikamevAvIcikaMtacca tanmaraNaMca ityaaviicirmnn|bhrmaaN vici- viccheda vidhamAna na rahe arthAtu viccheda na thAya, AyuSyakarmanI paraMparA cAlu rahe tene AvIcimaraNa kahe che. (2) avadhimaraNa :- (1) eka bhavanI avadhi- AyuSya maryAdA pUrNa thatAM je maraNa thAya te avadhimaraNa che. AyuSyakarmanA dalikone bhogavyA pachI te dravyonA punarrahaNanI avadhi(te pugalo punaH grahaNa na thAya tyAM) sudhI te jIvanuM avadhimaraNa kahevAya che. A maraNa pachI pula pariNAmonI vicitratAnA kAraNe eka vAra choDelA karmalikonuM punaH grahaNa zakya bane che. (3) AtyaMtika maraNa - narakAdi AyuSyakarma rUpa karmadalikone eka vAra bhogavIne mRtyu samaye choDI dIdhA pachI tene jIva punaH kyAre ya grahaNa na kare to te maraNane AtyaMtika maraNa kahe che. (4)bAla maraNa - vratarahita jIvonA maraNane bAla maraNa kahe che. (5) paMDita maraNa - vrata pratyAkhyAna sahita ke saMlekhanA saMthArA sahita jIvonA maraNane paMDita maraNa kahe Avici maraNa:19 AvIciyamaraNe NaM bhaMte ! kaivihe paNNate? ___ goyamA ! paMcavihe paNNatte, taM jahA- davvAvIciya maraNe, khettAvIciyamaraNe kAlAvIciyamaraNe bhavAvIciyamaraNe bhaavaaviiciymrnne|| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! AvI cimaraNanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! AvI cimaraNanA pAMca prakAra che. yathA- (1) dravyAvacimaraNa (2) kSetrAvacimaraNa (3) kAlAvacimaraNa (4) bhavAvIcimaraNa (5) bhAvAvacimaraNa. 20 davvAvIciyamaraNe NaM bhaMte !kaivihe paNNatte? goyamA ! cauvihe paNNatte,taMjahA- jeraiyadavvAvIciyamaraNe, tirikkhajoNiya dvvaaviiciymrnne,mnnussdvvaaviiciymrnne,devdvvaaviiciymrnne| sekeNaTeNaMbhaMte ! evaMkuccai-NeraDyadavvAvIciyamaraNe,NeraDyadavvAvIciyamaraNe? goyamA !jaNNaMNeraDyA Neraie davvevaTTamANA jAiMdavvAiMNeraiyAuyattAegahiyAI, baddhAI,puTThAI,kaDAI, paTTaviyAI,NiviTThAI, abhiNiviTThAI, abhisamaNNAgayAiMbhavaMti tAI davvAiM AvIciyamaNusamayaM NiraMtaraM marati tti kaTuse teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccaiNeraiyadavvAvIciyamaraNe evaM jaavdevdvvaaviiciymrnne| zadArtha:-kheraphALe vaTTama - nAraka jIva rUpe vartatA raphAsattA-narayika AyuSya rUpe
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 ] zrI bhagavatI sUtra-4 jayAruM = gRhIta, sAmAnyarUpe grahaNa karyA vADuM = baMdhana rUpe bAMdhyA puThThADuM = pradezarUpe(prakSipta karIne) puSTa karyA paviyADuM sthitirUpe sthApita karyAviphAduM jIva pradezamAM praveza karyomaNividdAruM = jIva pradezomAM atyaMta gADha rUpe praviSTa karyA masamaMAyArR udayAbhimukha banelAmati - choDe che, athavA bhogavIne mare che aNusamaya = pratisamaya. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! dravyAvacimaraNanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! dravyAvacimaraNanA cAra prakAra che. yathA- (1) nairayika dravyAvacimaraNa (2) tiryaMca yonika dravyAvacimaraNa (3) manuSya dravyAvacimaraNa (4) deva dravyAvIcimaraNa. prazna-he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke nairayika dravyAvIcimaraNane nairayika dravyApIcimaraNa kahe che? uttara- he gautama! nairayika dravya(jIva) paNe vartatA nairayika jIve, je dravyone nairayika AyuSyarUpe grahaNa karyA che(sparyA che), baMdhanarUpe bAMdhyA che, puSTa karyA che, viziSTa rasa yukta karyA che, sthiti rUpe sthApita karyA che, jIva pradezomAM praviSTa karyA che, abhiniviSTa-atyaMta gADharUpe praviSTa karyA che ane udayAbhimukha karyA che, te dravyone te nairayika pratisamaye niraMtara AvIcimaraNathI choDe che. tethI he gautama! te narayika dravyAvacimaraNane nairayika dravyAvIcimaraNa kahe che. te rIte tiryaMca dravyAvacimaraNa, manuSya dravyAvIcimaraNa ane deva dravyAvacimaraNa jANavuM joIe. 21 khettAvIciyamaraNe NaM bhaMte ! kaivihe paNNate? goyamA ! cauvvihe paNNatte,taM jahA- jeraiyakhettAvIciyamaraNe jaavdevkhettaaviiciymrnne| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kSetrAvI cimaraNanA keTalA prakAra che? uttara-he gautama! cAra prakAra che, yathA- nairayika kSetrAvI cimaraNa, tiryaMcayonika kSetrAvI cimaraNa, manuSya kSetrAvIcimaraNa ane deva kSetrAvacimaraNa. 22 sekeNaTeNaM bhaMte! evaM vuccai-NeraiyakhettAvIciyamaraNe NeraiyakhettAvIciya maraNe? goyamA !jaNaMNeraiyA Neraiyakhette vaTTamANA jAiMdavvAiMNeraiyAuyattAe gahiyAI, evaM jaheva davvAvIciyamaraNe taheva khettAvIciyamaraNe vi / evaM jaavbhaavaaviiciymrnne| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke nairayika kSetrAvI cimaraNane nairayika kSetrAvI cimaraNa kahe che? uttara- he gautama ! nairayika kSetramAM rahelA nairayika jIve je dravyone svayaM nairayika AyuSyapaNe grahaNa karyA che, yAvata te dravyone pratisamaya niraMtara choDe che, ityAdi dravyAvacimaraNanI samAna ahIM kSetrAvacimaraNanuM paNa saMpUrNa kathana karavuM joIe. te ja rIte kAlAvacimaraNa, bhavAnIcimaraNa ane bhAvAva cimaraNa sudhI kahevuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM AvI cimaraNanA bheda prabhedonuM nirUpaNa che. AvIcimaraNanA dravya,kSetra, kAla, bhava ane bhAvanI apekSAe pAMca bheda che ane te pratyekanA nArakI, tiryaMca, manuSya ane devanI apekSAe
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-13: uddezaka-7 99 | punaH cAra-cAra bheda thavAthI kula pa44 = 20 bheda thAya che. nairayika dravya, kSetra, kAla, bhava, bhAva AvI cimaraNaH-nairayika jIvanuM narakAyu kSaNe-kSaNe kSINa thAya che, te nairayika dravyAvacimaraNa che. narakakSetramAM rahelA nairayika jIvano kSaNe-kSaNe je kSetrasaMyoga vyatIta thAya che. te nairayika kSetrAvacimaraNa che. nairayika kAlamAM rahelA nairayika jIvanI kSaNe-kSaNe AyuSya sthiti kSaya thAya che, te nairayika kAlAvacimaraNa che. nAraka bhavamAM rahelA nairayika jIvanA kSaNe-kSaNe bhavanibaMdhaka karma kSaya thAya che, te nairayika bhavAvI cimaraNa che. nairayika bhAvamAM vartatA nairayika jIvanA kSaNe kSaNe duHkha, azAMti vagere bhAvo vyatIta thAya che, te nairayika bhAvAva cimaraNa che. A rIte cAre gatinI apekSAe maraNanA vIsa bheda thAya che. avadhimaraNa:23 ohimaraNe NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? goyamA ! paMcavihe paNNatte, taM jahAdavvohi-maraNe,khettohimaraNe jAvabhAvohimaraNe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! avadhimaraNanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! pAMca prakAra che. yathA- dravyAvadhimaraNa, kSetrAvadhimaraNa, kAlAvadhimaraNa ane bhavAvadhimaraNa ane bhAvAvadhimaraNa. 24 davvohi-maraNe NaM bhaMte ! kaivihe paNNate? goyamA ! cauvvihe paNNatte,taM jahANeraiyadavvohimaraNe jaavdevdvvohimrnne| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! dravyAvadhimaraNanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! cAra prakAra che. yathA-nairayikadravyAvadhimaraNa, tiryaMcayonikadravyAvadhimaraNa, manuSyadravyAvadhimaraNa ane devadravyAvadhimaraNa. 25 sekeNatuNaM bhaMte ! evaM vuccai- Neraiyadavvohi-maraNe Neraiyadavvohi maraNe? goyamA ! jaNNaM NeraiyA Neraiyadavve vaTTamANA jAiMdavvAiM saMpayaM marati, te NaM NeraiyA tAIdavvAiM aNAgaekAle puNo vimarissaMti,seteNaTeNaMgoyamA ! jAvaNeraiya dvvohimrnne| evNtirikkhjonniymnnussdevdvvohimrnnevi| evaMeeNaMgameNaMkhetohimaraNe vi, kAlohimaraNe vi, bhavohimaraNe vi, bhAvohimaraNe vi| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke nairayika dravyAvadhimaraNane "nairayika dravyAvadhimaraNa" kahe che? uttara- he gautama! nairayikapaNe rahelA nairayika jIva, je dravyone vartamAna samaye choDe che ane punaH te ja jIva, bhaviSyakAlamAM nairayika thaIne te ja dravyone grahaNa karIne punaH choDaze. tethI he gautama ! nairayika dravyAvadhimaraNane "nairayika dravyAvadhimaraNa" kahe che. te ja rIte tiryaMcayonika dravyAvadhimaraNa, manuSya dravyAvadhimaraNa ane devadravyAvadhimaraNa jANavuM joIe. te ja rIte kSetrAvadhimaraNa, kAlAvadhimaraNa, bhavAvadhimaraNa ane bhAvAvadhimaraNa paNa samajavuM joIe. vivecana : avadhimaraNamAM paNa dravya, kSetra, kAla, bhava ane bhAvanI apekSAe pAMca bheda ane pratyekanA cAra
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 100 | zrI bhagavatI sUtra-4 gatinI apekSAe cAra bheda thAya che. nairayika jIva AyuSyadalikone maryAdita kAla mATe ja choDe che. punaH bhavabhramaNa karatAM tene grahaNa karavAnA che. avadhi eTale maryAdita kAla mATe te AyuSya daliko chUTe che tethI tene nairayika dravyAvadhimaraNa kahe che. A rIte pratyeka bheda samajavA. AtyaMtika maraNa: 26 AiyaMtiyamaraNe NaM bhaMte ! pucchA / goyamA ! paMcavihe paNNatte, taM jahAdavvAiyatiyamaraNe,khettAiyatiyamaraNe, jaavbhaavaaiytiymrnne| bhAvArtha - prazna-he bhagavan! AtyaMtika maraNanA keTalA prakAra che? uttara-he gautama! pAMca prakAra che. yathA- dravyAtyaMtikamaraNa, kSetrAtyaMtika maraNa, kAlAtyaMtika maraNa, bhavAtyaMtika maraNa ane bhAvAtyaMtika maraNa. 27 davvAiyaMtiyamaraNe NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte? goyamA ! cauvvihe paNNatte, taM jahA- NeraiyadavvAiyatiyamaraNe jAva devadavvAiyatiyamaraNe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! dravyAtyaMtika maraNanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! cAra prakAra che. yathA- narayika dravyAtyaMtika maraNa thAva, deva dravyAtyaMtika maraNa. 28 sekeNa?NaM bhaMte ! evaM vuccai-NeraDyadavvAiyaMtiyamaraNe NeraiyadavvAiyaMtiya maraNe? ___ goyamA ! jaNNaM NeraiyA Neraiyadavve vaTTamANA jAI davvAI saMpayaM maraMti, teNaM NeraDyA tAiMdavvAiMaNAgaekAleNopuNo vimarissaMti,seteNaTeNaMjAvaNeraDyadavvAiyaMtiya mrnne| evaM tirikkha joNiyamaNussadevAiyatiyamaraNe, evaM khettAiyatiyamaraNe vi, evaM jAvabhAvAiyatiyamaraNe vi| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke nairayika dravyAtyaMtika maraNane "nairayika dravyAtyaMtika maraNa" kahe che ? uttara- he gautama! nairayikapaNe rahelA nairayika jIva, je dravyone vartamAna samaye choDe che, te nairayika jIva, te dravyone bhaviSya kAlamAM pharI kayAreya grahaNa karaze nahIM ane choDaze nahIM. tethI he gautama! nairayika dravyAtyaMtika maraNane "nairayika dravyAtyaMtika maraNa" kahe che. te rIte tiryaMca yonika dravyAtyaMtika maraNa, manuSya dravyAtyaMtika maraNa ane deva dravyAtyaMtika maraNa paNa jANavuM joIe tathA A rIte kSetrAtyaMtika maraNa, kAlAtyaMtika maraNa, bhavAtyaMtika maraNa ane bhAvAtyaMtika maraNa paNa jANavuM joIe. vivecana : prastuta sutramAM maraNanA trIjA bhedarUpa AtyaMtika maraNanuM svarUpa darzAvyuM che. nairayikAdi AyuSyanA daliko choDyA pachI te jIva kayAre ya tene grahaNa karavAno na hoya to te nairayika AtyaMtika maraNa kahevAya che. maraNanA bIjA bheda avadhi maraNa ane A trIjA maraNamAM pratipakSabhAva che. avadhimaraNamAM keTalAka kAla
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-13: uddezaka-7 [ 101 | pachI choDelA AyuSya karma dalikone pharIthI grahaNa karavAnA hoya che ane AtyaMtika maraNamAM ekavAra choDelA AyukarmanA dalikone pharI kayAre ya grahaNa karavAnA ja nathI. zeSa 20 bheda baMne maraNanA samAna rIte thAya che. bAlamaraNa:29 bAlamaraNe NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte? goyamA !duvAlasavihe paNNatte, taMjahAvalayamaraNa, vasaTTamaraNa evaM jahA khadae jAvagiddhapuTThamaraNa / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! bAlamaraNanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! bAra prakAra che. yathA- (1) valayamaraNa (2) vazArta maraNa ityAdi zataka-2/1 nA skaMdakAdhikAra anusAra jANavA yAvata (12) vRddhapRSThamaraNa. vivecanaH prastuta sUtramAM bAra bAlamaraNanA nAma mATe zataka 2/1no nirdeza che te A pramANe che- (1) valayamaraNa (2) vazAmaraNa (3) antaHzalyamaraNa (4) tadbhavamaraNa (5) giripatana maraNa (6) tarupatanamaraNa (7) jala praveza (8) agnipraveza (9) viSabhakSaNa (10) zastrAghAta (11) vaihAnasamaraNa (12) vRddha pRSTha maraNa. tenA vivecana mATe juo- bhagavatI sUtra bhAga-1 zataka ra/1, pR. 257. paMDita maraNa :|30 paMDiyamaraNe NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? goyamA ! duvihe paNNatte, taM jahApAovagamaNeya bhttpcckkhaanney| bhAvArtha :- prazna- he bhagavana! paMDita maraNanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! be prakAra che. yathA- (1) pAdapogamana maraNa (2) bhakta pratyAkhyAna maraNa. 31 pAovagamaNe NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte? goyamA ! duvihe paNNatte,taM jahANIhArimeya aNIhArimeya jAvaNiyama apaDikamme / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! pAdapopagamana maraNanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! be prakAra che. yathA- (1) nirdhArima ane (2) anirdhArima thAvat avazya apratikarma sudhI kathana karavuM joIe. 32 bhattapaccakkhANe NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte? goyamA !taMceva jahA pAovagamaNe, NavaraNiyama sapaDikamme // seva bhate ! seva bhate ! // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! bhaktapratyAkhyAna maraNanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! pAdapopagamananI jema tenA paNa nirdhArima ane aniharima be bheda thAya che. temAM vizeSatA e che ke baMne prakAranA bhakta pratyAkhyAna maraNa avazya sapratikarma-zarIra saMskAra sahita ja hoya che. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. //
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 zrI bhagavatI sUtra-4 vivecana paMDita maraNa - jyAM sudhI zarIra AtmaguNonI vRddhimAM sahAyaka hoya, tyAM sudhI sAdhaka te zarIrane vahana kare che ane jyAre te kAryakSama na rahe, tyAre sAdhaka svecchAthI zarIrano tyAga kare, tene paMDitamaraNa kahe che. A paMDitamaraNa ke samAdhimaraNamAM koI paNa prakArano Aveza hoto nathI paraMtu pUrNa zAMti ane svasthatA hoya che. pAdapopagamana H- cAre prakAranA AhArano jIvana paryaMta tyAga karIne, pAdapa eTale vRkSanI paDI gayelI zAkhAnI jema saMpUrNa rUpe nizceSTa arthAt sarva prakAranI yaugika ceSTAothI rahita banIne, mRtyu paryaMta AtmabhAvamAM lIna banI javuM, tene pAdapopagamana kahe che. temAM zarIra saMskAra, sevA-zuzruSA Adi koI paNa pratikarma nathI. tethI tene apratikarma kahe che. bhakta pratyAkhyAna :- jIvana paryaMta traNa athavA cAre AhArano tyAga karIne, AtmabhAvamAM rahevuM te bhakta pratyAkhyAna che. temAM zArIrika halana-calana, AvazyakatAnusAra sevA-zuzruSA AdinI chUTa hoya che. tethI tene sapratikarma kahe che. paDitamarAmAM beMgata maraNano paNa ullekha che. paraMtu teno samAveza bhakta pratyAkhyAnamAM thaI jAya che. bIhArama :- jemAM zarIranuM niharaNa eTale zarIranI agnisaMskAra Adi uttarakriyA karavAmAM Ave tene nihArima kahe che arthAt sAdhaka je sthAnamAM (upAzrayamAM) maraNa pAme te sthAnathI anyatra laI jaIne, tenA mRta zarIranI aMtimavidhi karAya che, tene nihArima kahe che. aLIharima :- jenA zarIranuM niharaNa karavAmAM na Ave arthAt sAdhaka je sthAnamAM(jaMgala AdimAM) mRtyu pAme tyAM ja tenA mRtadehane choDI devAya; jenA mRtadehanI koI aMtima vidhi karavAmAM AvatI nathI tene anihArima kahe che. pAdapopagamana ane bhakta-pratyAkhyAna baMne prakAranA maraNanA nihArima ane aniArima bheda thAya che. || zataka 13/0 saMpUrNa //
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zatakra-13: uddezaka-8 [ 103] zataka-13: uddezaka-8 kama karma prakRti - | 1 kaiNaM bhaMte ! kammapagaDIo paNNattAo? goyamA ! aTTha kammapagaDIo pnnnnttaao| evaMbaMdhaTThiiuddeso bhANiyavvoNiravaseso jahA paNNavaNAe / sevaM bhate ! sevaM bhate ! // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! karma pravRtio keTalI che? - uttara-he gautama! karma prakRtio ATha che. ahIM prajJApanA sUtranA 23mA padanAdritIya baMdha-sthiti uddezakanuM saMpUrNa kathana karavuM joIe. / he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. .. te zataka 13/8 saMpUrNa che ,
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 zrI bhagavatI sUtra-4 zataka-13H uddezaka-9 | je saMkSipta sAra je A uddezakamAM sAdhunI vividha prakAranI vaikriyazaktinuM pratipAdana che. * tapa-saMyamanI ArAdhanA karatAM sAdhune aneka prakAranI labdhio pragaTa thAya che. vividha prakAranA rUpo banAvavAnI je labdhi utpanna thAya tene vaikriya labdhi kahe che. vaikriya labdhithI sAdhu potAnI icchAnusAra anekarUpa banAvIne tenA dvArA potAnuM kArya karI zake che. sUtrakAre bhinna bhinna sUtro dvArA tenI vividhatAnuM darzana karAvyuM che. * te aNagAra pazu-pakSInA rUpa banAvIne AkAzamAM gamana karI zake che. sonA, cAMdI Adi dhAtuonI peTInI vikriyA karIne, te hAthamAM laIne gamana karI zake che. ghaTa, paTa, kaTa Adi koI paNa rUpa banAvI zake che. A tenuM sAmarthya mAtra che. amArI aNagAra labdhi prayoga karatA nathI. * koI sAdhu paristhitivaza paNa labdhi prayoga kare to te mAyI aNagAra kahevAya che. labdhi prayoga karavo te pramatta (pramAda) bhAva che. ahIM mAyI zabdaprayoga, pramAda ke doSa arthamAM che. tenuM sevana karanAra mAyI kahevAya che. labdhi prayoga karyA pachI jo te doSanI AlocanAdi karI le to te amArI kahevAya che ane te ArAdhaka thAya che. labdhiprayoganI AlocanAdi dvArA zuddhi na kare to te sAdhaka virAdhaka thAya che. A rIte A uddezakamAM aNagAranI labdhinI kSamatA darzAvIne teone ArAdhanA mATe labdhiprayogathI dUra rahevAnI preraNA ApI che.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-17 : deza-8 | 105 zata-13 : Bza- aNagAra(keyAghaTikA) mAgAranI vaiDiya-zasti:| 1 rAyagihe jAvaevaMvayAsI-se jahANAmae kei purisekeyAghaDiyaMgahAya gacchejjA; evAmeva aNagAre vi bhAviyappA keyAghaDiyAkiccahatthagaeNaM appANeNa uDDe vehAsaM uppaejjA? hatAgoyamA ! uppejjaa| zArtha:-keyAghaDiyaM = 22sIthI bAMdoDo kiccahatthagaeNaM - vikSurvita :rI, DAyamAna. bhAvArtha:-pra-rAgRhanagaramAM gautama svAbhImemA prabhArI 5 yu-bhagavan !herI o' puruSa rassIthI bAMdhelo ghaDo laIne jAya che, te ja rIte bhAvitAtmA aNagAra paNa vaikriya labdhithI rassIthI bAMdhelo ghaDo hAthamAM laIne svayaM UMce AkAzamAM UDI zake che? uttara- 1, gautama! 1.30 . | 2 aNagAreNaM bhaMte ! bhAviyappA kevaiyAiM pabhUkeyAghaDiyAkiccahatthagayAiMrUvAI viuvittae? ___ goyamA !se jahANAmae juvaI juvANe hattheNaM hatthe, evaM jahA taiyasae paMcamuddesae jAvaNo ceva NaM saMpattIe viuvvisuvA viuvvaMti vA viuvvissaMti vaa| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! bhAvitAtmA aNagAra, rassIthI bAMdhelA ghaDAne hAthamAM laIne keTalA rUponI vidurvaNA karI zake che? uttara- he gautama ! zataka-3/5 anusAra yuvatiyuvAnanA hastagrahaNanA daSTAMtAnusAra sarva kathana karavuM joIe. yAvata jaMbudvIpa bharAya teTalA rUpo banAvavAnI tenI zakti mAtra che, saMprApti (kriyAtmaka rUpe) kyAre ya ATalA rUpanI vikrvaNA karI nathI, karatA nathI ane karaze paNa nahIM. | 3 se jahANAmae kei purise hiraNNapelaMgahAya gacchejjA, evAmeva aNagAre vi bhAviyappA hiraNNapelahatthakiccagaeNaM appANeNaM uDDha vehAsaM uppaejjA? haMtAgoyamA !uppejjaa| evaMjahAkeyAghaDiyaMAlAvagotahAhiraNNaplaMpiNiravasesaM jAvaNo cevaNaMsaMpattIe viuvvisuMvAviuvvaMti vA viuvvisNtivaa|| __ evaMsuvaNNapelaM, rayaNapelaM, vairapelaM, vatthapelaM, AbharaNapelaM, viyalakaDaM, suMbakaDaM, cammakaDa,kaMbalakaDa,evaM ayabhAra,tababhAra,tauyabhAra,sIsagabhAra, hiraNNabhArasuvaNNabhAra,
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 106 ] zrI bhagavatI sUtra-4 virbhaarN| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! je rIte koI puruSa, cAMdInI peTI laIne gamana kare che, te ja rIte koI bhAvitAtmA aNagAra paNa cAMdInI peTI laIne(A prakAranA rUpanI vidurvaNA karIne) svayaM AkAzamAM UMce UDI zake che? uttara- hA gautama! UDI zake che. A sarva kathana pUrvavatu jANavuM joIe. A ja rIte suvarNanI peTI, ratnonI peTI, vajanI peTI, vastronI peTI ane AbhUSaNonI peTI laIne AkAzamAM gamana karI zake che. A ja rIte vAMsanI caTAI, zumbakaTa- vIraNa ghAsanI caTAI, carmakaTa- cAmaDAnI caTAI, ke kaMbalakaTa- UnanI kaMbala tathA lokhaMDano bhAra, tAMbAno bhAra, kalaIno bhAra, zIzAno bhAra, cAMdIno bhAra, sonAno bhAra ane vajano bhAra laIne(A sarva rUponI vidurvaNA karIne) UMce AkAzamAM UDI zake che. te sarva varNana rassI bAMdhelA ghaDAnA sUtrAlApakanI jema jANavuM yAvatu jebUdvIpa bharAya jAya teTalA rUpo banAvavAnI zakti che, paNa kayAre ya teTalA rUpo karyA nathI, karatA nathI ane karaze paNa nahIM. 4 se jahANAmae vaggulI siyA,do vipAe ullaMbiyA ullaMbiyA uDDepAyA ahosirA ciTThajjA; evAmeva aNagAre vi bhAviyappA vaggulIkiccagaeNaM appANeNa uDDa vehAsa viMA ? haMtA goyamA ! ciTThajjA / evaM jAvaNo ceva NaM saMpattIe / evaM jaNNovaiya vattavvayA NiravasesA bhANiyavvA jahA taiyasae pNcmuddese| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jema koI vAgulapakSiNI-cAmAcIDIyA potAnA baMne pagathI vRkSAdine pakaDI UMce paga ane nIce mAthu rahe tema uMdhA mAthe laTake che, tema bhAvitAtmA aNagAra svayaM vAgulapakSiNInA rUpanI vidurvaNA karIne UMce AkAzamAM uMdhA mAthe rahI zake che? uttara- hA, gautama! rahI zake che. A rIte sarvakathana karavuM yAvata kriyAnvita karatA nathI. A ja rIte yajJopavItanI (janoIvALA vyaktinI) saMpUrNa vaktavyatA zataka-3/pa samAna kahevI joIe. arthAt je rIte koI brAhmaNa gaLAmAM janoI paherIne gamana kare che, te ja rIte bhAvitAtmA aNagAra paNa tevA rUpanI vidurvaNA karIne gamana karI zake che. | 5 se jahANAmae jaloyA siyA, udagaMsi kAyaM uvvihiyA uvvihiyA gacchejjA; evAmeva aNagAre vi bhAviyappA jaloyAkiccagaeNaM appANeNaM jAvagacchejjA? haMtA goyamA ! gacchejjA ! evaM jAvaNo cevaNaM saMpattIe jAva viuvvissaMti vaI bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! je rIte koI jaLo(pANImAM rahenAro beindriya jIva) pANImAM potAnA zarIrane saMkocI saMkocIne pANImAM gamana kare che, te ja rIte bhAvitAtmA aNagAra paNa tevA ja rUpanI vipharvaNA karIne jaLonI jema gamana kriyA karI zake che? uttara- hA gautama ! te ja rIte gamana karI zake che. A rIte saMpUrNa AlApaka jANavo yAvata
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-13: uddeza-9 107 | kriyAnvita karaze nahIM. |6 se jahANAmae bIyaMbIyagasauNe siyA, do vi pAe samaturaMgemANe samaturaMgemANe gacchejjA, evAmeva aNagAre vi bhAviyappA bIyaMbIyagasauNa kiccagaeNaM appANeNaM jAva che ? haMtAgoyamA !gacchejjA ! sesaMtaMceva jAvaNo cevaNaM saMpattIe jAvaviuvvissaMti? bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! je rIte koI eka bIjaMbIjaka pakSI, potAnA baMne pagane ghoDAnI jema eka sAthe upADIne gamana kare che, te ja rIte bhAvitAtmA aNagAra paNa tevA rUpanI vidurvaNA karIne AkAzamAM UDI zake che uttara-hA, gautama! UDI zake che, zeSa sarva kathana pUrvavat jANavuM joIe, kAvat kriyAnvita karaze nahIM. |7 sejahANAmae pakkhibirAlae siyA,rukkhAorukhaMDevemANe DevemANe gcchejjaa| evAmeva aNagAre vi bhAviyappA, pucchA? haMtA goyamA ! gacchejjA / sesaMtaM ceva Niravasesa / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! je rIte koI biDAlaka pakSI (carmapakSI vizeSa) eka vRkSathI bIjA vRkSa para bIjAthI trIjA vRkSa para gamana kare che, te ja rIte bhAvitAtmA aNagAra paNa tevA rUpanI vidurvaNA karIne AkAzamAM UDI zake che? uttara-hA, gautama! gamana karI zake che. zeSa sarva kathana pUrvavat jANavuM joIe. 8 se jahANAmae jIvaMjIvagasauNe siyA, do vi pAe samaturaMgemANe-samaturaMgemANe gacchejjA, evAmeva aNagAre vi bhAviyappA, pucchA? sesaMtaMceva NiravasesaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jema koI eka jIvaMjIvaka nAmaka pakSI (cakora pakSI) potAnA baMne pagane ghoDAnI jema eka sAthe upADIne gamana kare che, te ja rIte bhAvitAtmA aNagAra paNa tevA rUponI vidurvaNA karIne AkAzamAM UDI zake che? uttara- hA, gautama! UDI zake che. zeSa sarva kathana pUrvavat jANavuM joIe. | 9 se jahANAmae haMse siyA,tIrAo tIraM abhiramamANe-abhiramamANe gacchejjA, evAmeva aNagAre vi bhAviyappA haMsakiccagaeNaM appANeNaM, pucchA? haMtA goyamA !gacchejjA / sesaMtaMceva NiravasesaM bhAvArtha -prazna-he bhagava! jema koI haMsa krIDA karatAM ekakinArethI bIjA kinAre jAya tema bhAvitAtmA aNagAra paNa haMsanI samAna rUpanI vidurvaNA karIne eka kinArethI bIjA kinAre jaI zake? uttara- hA, gautama! te rIte UDI zake che. zeSa sarva kathana pUrvavat jANavuM joIe. 10 se jahANAmae samuddavAyasae siyA, vIIo vIiM DevemANe-DevemANe gacchejjA,
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 ] zrI bhagavatI satra-4 evAmeva aNagAre vi bhAviyappA, pucchA? haMtA goyamA !gacchejjA / sesaMtaMceva nnirvsesN| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jema koI samudravAsa(samudrano kAgaDo) eka taraMga parathI bIjA taraMga para uchaLato uchaLato gamana kare che, te ja rIte zuM bhAvitAtmA aNagAra paNa vidurvaNA karIne gamana karI zake che? uttara- hA, gautama ! te rIte gamana karI zake che. zeSa varNana pUrvavat jANavuM joIe. 11 sejahANAmae kei purise cakkaMgahAya gacchejjA, evAmeva aNagAre vibhAviyappA cakkakiccahatthagaeNaM appANeNaM, pucchA? haMtA goyamA !gacchejjA / sesaMjahA keyAghaDiyAe / evaM chattaM, camaraM, rayaNaM varaM, veruliyaM jAvariddhaM, uppalahatthagaM, paumahatthagaM, kumuyahatthagaM jAvasahassapattagaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! je rIte koI puruSa hAthamAM cakra laIne jAya che, te rIte bhAvitAtmA aNagAra paNa cakrane hAthamAM laIne vidurvaNA karI AkAzamAM UDI zake che? uttara- hA, gautama! UDI zake che. zeSa kathana rajubaddha ghaTikAnI samAna jANavuM joIe. A rIte chatra, cAmara, ratna, vaja, vairya yAvata riSTa ratna tathA utpala, padma ane kumuda, sahasapatra samUha(paMkho) hAthamAM laIne gamana kare che, vagere jANavuM. 12 sejahANAmae kei purise bhisaMavadAliyaavadAliya gacchejjA, evAmeva aNagAre vi bhAviyappA bhisakiccagaeNaM appANeNaM, pucchA? haMtA goyamA !gacchejjA / sesaMtaM ceva / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! je rIte koI puruSa kamalanI dAMDIne toDatA gamana kare che, te ja rIte zuM bhAvitAtmA aNagAra paNa karI zake che? svayaM tathA prakAranA rUponI vidurvaNA karIne AkAzamAM UDI zake che? uttara- hA, gautama ! te ja rIte gamana karI zake che. zeSa sarva varNana pUrvavat jANavuM. 13 se jahANAmae muNAliyA siyA, udagaMsikAyaM ummajjiyaummajjiya ciThejjA, evAmeva aNagAre vi bhAviyappA muNAliya kiccagaeNaM appANeNaM, pucchA ? haMtA goyamA ! ciTThajjA / sesNtNcev| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jema koI mRNAlikA(kamaLanAlikA) potAnA zarIrane pANImAM DUbADatI ane mukhane bahAra rAkhatI rahe che, te ja rIte zuM bhAvitAtmA aNagAra paNa tevA ja rUpanI vidurvaNA karIne te pramANe karI zake che? uttara- hA, gautama! te rIte rahI zake che. zeSa sarva kathana pUrvavat jANavuM joIe.
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-17 : deza-8 | 108 |14 se jahANAmae vaNasaMDe siyA, kiNhe kiNhobhAse jAvamahAmehaNiruMbabhUe, pAsAIe darisaNijje, abhirUve,paDirUve evAmeva aNagArevibhAviyappAvaNasaMDakiccagaeNaMappANeNaM uDDuvehAsaMuppaejjA? haMtAgoyamA !uppaejjA / sesNtNcev| bhAvArtha:- prazra- bhagavan ! hebha ovana Doya, jo, paNa prazavANo yAvat bhedhn| samUhanI jema prasannatAjanaka, darzanIya, manojJa ane manohara hoya che. te ja rIte zuM bhAvitAtmA aNagAra paNa svayaM te vanakhaMDanI samAna vidurvaNA karIne AkAzamAM UDI zake che? uttara-hA, gautama! te rIte rUpa vikurvita karIne AkAzamAM UDI zake che. zeSa sarva varNana pUrvavat 15 se jahANAmae pukkharaNI siyA caukkoNA,samatIrA, aNupuSvasujAya vappagaMbhIrasIyalajalA jAvasajhuNNaiyamahurasaraNAjhyA pAsAIyA,darisaNijjA abhirUvA,paDirUvA, evAmeva aNagAre vi bhAviyappA pokkharaNIkiccagaeNaM appANeNaM uDDavehAsaMuppaejjA? haMtA goyamA ! uppejjaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! je rIte koI puSkariNI hoya, je catuSkoNa, samatIra anukramathI suzobhita thAvat pakSIonA madhura zabdothI yukta, prasannatA denArI, darzanIya, abhirUpa ane pratirUpa hoya, te ja rIte zuM bhAvitAtmA aNagAra paNa te puSkariNInI samAna rUpanI vidurvaNA karIne AkAzamAM UDI zake cha ? 612-1, gautama! 91.30 cha. 16 aNagAre NaM bhaMte ! bhAviyappA kevaiyAiM pabhU pokkharaNIkiccagayAI rUvAI viuvvittae? goyamA ! sesaMtaMceva savvaM jahA keyAghaDiyAe jAvaNo cevaNaM saMpattIe jAvaviuvvissaMti vaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! bhAvitAtmA aNagAra pUrvokta puSkariNInI samAna keTalA rUponI vikarvaNA karavAmAM samartha che? uttara- he gautama ! zeSa sarva varNana rassI bAMdhelA ghaDAnA varNananI jema jANavuM joIe yAvat kriyAtmaka rUpe(jabUdvIpa bharAya teTalA)rUponI vidurvaNA koIe karI nathI, karatA nathI ane karaze paNa nahIM. 17 se bhaMte ! kiM mAyI viuvvai, amAyI viuvvai? goyamA !mAyI viuvvai,NoamAyI viuvvai / mAyINaMtassa ThANassa aNAloiya apaDikkate kAlaM karei, Natthitassa aaraahnnaa| amAyI NaMtassa ThANassa Aloiya paDikkate kAla karei, atthi tassa ArAhaNA / / sevaM bhate ! sevaM bhate ! // bhAvArtha:-prazra- bhagavan! pUrvota 35onI vihu bhAyI // 2 42 amAyA (bhAyA-prabhAta 2Dita) ma // 2 42 cha?
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 110 | zrI bhagavatI sUtra-4 uttara- he gautama ! mAyI aNagAra vikarvaNA kare che, amAthI aNagAra vidurvaNA karatA nathI. mAyI aNagAra te vidurvaNA rUpa pramAda sthAnanI AlocanA, pratikramaNa karyA vinA ja kAladharmane prApta thAya, to te ArAdhaka thatA nathI ane amAyI aNagAra te sthAnanI AlocanA ane pratikramaNa karIne kAladharmane prApta kare che, te ArAdhaka thAya che. II he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. // vivecana : prastuta uddezakamAM bhAvitAtmA aNagAranI vividha rUponI vidurvaNA karavArUpa vaikriya zaktinuM nirUpaNa che. zataka-3/pa mAM paNa A ja rIte aNagAranI vaikriya zaktinuM kathana che. baMne uddezakomAM viSayanI bhinnatA che chatAM kaMIka samAnatA paNa che. haMviIM , vahasthachinnaMi - prastuta sUtromAMvikarvaNA mATe je-je daSTAMto ApyA che. temAM haMsa vagerenA dAMtomAM aNagAra svayaM tadurUpa(tevI ja haMsAdi rU5)nI vikarvaNA kare che ane hAthamAM cakra, cAMdInI peTI Adi daSTAMtomAM aNagAra vipharvaNA karIne te vastune hAthamAM rAkhe che. paraMtu svayaM tarUpa bane nahIM. no veva ne saMpattI - A saMkSipta pATha che. vistRta pATha zataka-3/4 ane 3/5 mAM che. aNagAra eka ke aneka vividharUpo vikarvita karI zake che. tenuM utkRSTa sAmarthya Akho jaMbUdvIpa bharAya teTalA eka prakAranA rUpo banAvavAnuM che paNa tema koI karatA nathI. tema karavAnuM koI prayojana paNa nathI. prayojanavaza ke kutUhalathI eka ke aneka rUpo banAvatA hoya che. amAthI-mAyInI vikarvaNA-avikarvaNA ane ArAdhanA-virAdhanA Adi viSayonA spaSTIkaraNa mATe juo- zataka 3/4 ane 3/5. zataka 13/9 saMpUrNa ()
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-13 : uddezaka-10 OR D zataka-13 : uddezaka-10 samudghAta chAjJasthika samudghAtaH 1 kai NaM bhaMte ! chAumatthiya samugdhAyA paNNattA ? 111 ROR zOvjha goyamA ! cha chAumatthiyA samugdhAyA paNNattA, taM jahA -' * veyaNAsamugdhAe evaM chAumatthiya samugghAyA NeyavvA, jahA paNNavaNAe jAva AhAragasamugdhAe / // sevaM bhaMte! seva mate ! // bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! chAdyasthika samuddAtanA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! chAvasthika samuddAtanA cha prakAra che yathA- vedanA samuddAta ityAdi prajJApanA sUtranA chatrIsamA 'samuddAta' pada anusAra yAvat AhAraka samuddAta sudhI kahevuM joIe. II he bhagavan ! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. vivecanaH prastuta uddezakamAM prajJApanA sUtranA chatrIsamA 'samuddAta pada'nA atidezapUrvaka cha chAddhasthika samuddAtanuM nirUpaNa karyuM che. samuddAta :- (1) vizeSa paristhitimAM potAnA AtmapradezonuM bahAra prakSepaNa karavuM te kriyAne samuddAta kahe che athavA (2) sama = ekI sAthe, urdU = utkRSTapaNe, ghAta = karmono ghAta. je kriyAmAM ekI sAthe utkRSTapaNe karmono ghAta-nirjarA thAya te kriyAne samuddAta kahe che. samuddAtanuM prayojana H- jema koI pakSInI pAMkho para atyaMta dhULa chavAI gaI hoya tyAre te pakSI potAnI pAMkha phelAvI(phaphaDAvI)ne tenA para chavAyelI dhULane khaMkherI nAMkhe che tema AtmA paNa baddha karmanA aNuone khaMkheravA mATe samuddAta nAmanI kriyA kare che. AtmA asaMkhya pradezI hovA chatAM paNa nAmakarmanA udayathI prApta thayeluM tenuM zarIra parimita hoya che. AtmapradezomAM saMkoca-vistArano guNa hovAthI Atmapradezo potAne maLelA zarIra anusAra vyApta thaI zake che. tema chatAM keTalIkavAra, keTalAka kAraNothI AtmA potAnA pradezone zarIranI bahAra phelAve che ane pAchA saMkocI le che. A kriyAne ja jaina paribhASAmAM samuddAta kahe che. samuddAta sAta che, tenA svarUpa mATe juo- prajJA.pada-3, bhagavatI za.-2/ra pRSTa 281. || zataka 13/10 saMpUrNa // || zataka 13 saMpUrNa //
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 112] zrI bhagavatI satra-4 | zataka-14 paricaya je je A zatakamAM daza uddezaka che tenuM viSaya-vastu A pramANe che. # prathama uddezakamAM- bhAvitAtmA aNagAranI carama ane parama devAvAsanI madhyanI gatinuM varNana che. tyAra pachI covIsa daMDakomAM anantaropapatrakAdi, anansara nirgatAdi, anaMtara-khedopapannakAdi, anantara khedanirgatAdinI tathA te sarvanA AyuSyabaMdhanI prarUpaNA che. che bIjA uddezakamAM- vividha prakAranA unmAda tathA tenA kAraNo temaja covIsa daMDakomAM vividha prakAranA unmAdanI mImAMsA che. tatpazcAt svAbhAvika vRSTi, devakRta vRSTi tathA devakRta tamaskAya ityAdi viSayonuM nirUpaNa che. je trIjA uddezakamAM bhAvitAtmA aNagAranA zarIranI madhyamAM thaIne javAnuM, mahAkAya devanA sAmarthya-asAmarthyanuM nirUpaNa che. temaja covIsa daMDakomAM parasparano satkArAdi rUpa vinaya, alpaddhika, mahaddhika ane samaddhikadeva-devIonI madhyamAM thaIne paraspara gamanAgamananuM varNana che. aMte sarvanairayikonA aniSTa pudgala pariNAma ane ajIva pariNAma, A be bhedanuM kathana karIne prajJApanA sUtranA samagra pariNAma padano atideza karyo che. je cothA uddezakamA- pudgala pariNAma, jIvanA sukha duHkhanI parivartanazIlatA, paramANunI zAzvatatAnuM varNana che ane jIva-ajIva pariNAmanuM atidezAtmaka kathana che. che pAMcamA udezamAM- covIsa daMDakavartI jIvonuM agnimAM gamana sAmarthya, zabdAdi daza sthAnomAM iSTAniSTa sthAnono anubhava ane mahaddhika devanA parvatAdi ullaMghana-pralaMghananA sAmarthya- asAmarthya vagere viSayonI prarUpaNA che. ja chaThThA uddezakamAM- covIsa daMDakonA jIvono AhAra, tenuM pariNamana, yoni ane sthiti, vaimAnika indronI divya bhogopabhoga prakriyA vagere viSayonuM varNana che. che sAtamA uddezakamAM- bhagavAna dvArA gautama svAmIne A bhava pUrNa thatAM, potAnI samAna siddha thavAnuM AzvAsana apAyuM che. tyAra pachI anuttaraupapAtika devonI jANavA-dekhavAnI zakti tathA cha prakAranI tulyatAnuM prathaku-pathavizleSaNa karyuM che. temaja anazananI ArAdhanA karanAra aNagAranI AhAra viSayaka Asakita anAsakitanI carcA che ane aMte lavasaptama ane anuttarIpapAtika devasvarUpanuM kathana che. che AThamA uddezakamAM- ratnaprabhA pRthvIthI ISat prAzmArA pRthvI ane aloka parvatanA pratyeka sthAnanuM paraspara svAbhAvika aMtara, zAlavRkSa AdinA bhAvi bhavo, aMbaDa parivrAjakanA sAtaso ziSyonI ArAdhakatA ane aMbaDane be bhava pachI mokSa prApti, avyAbAdha devonI avyAbAdhatA, zakrendranI vaikriya zakti tathA jaibhaka devonuM svarUpa, bheda, gati ane sthiti vagere viSayonuM nirupaNa che. 4 navamA uddezakamAM- bhAvitAtmA aNagAranuM jJAna, prakAzita pudgalaskaMdha, covIsa daMDakomAM prApta thatA Atta-anAra, iSTa-aniSTa Adi pudgalo, sUryanA anvayArtha tathA tenI prabhA AdinA
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14 [ 113 | zubhatvanI vicAraNA ane saMyamInA sukhanI devasukha sAthe tulanA ItyAdi viSayonI prarUpaNA karI che. # dazamA uddezakamAM- kevaLI ane siddhanI jJAna zaktinuM nirUpaNa che. A rIte prastuta zatakamAM cAre gatinA jIvonuM temaja aNagAra, kevaLI ane siddhonI Atmika ane zArIrika baMne prakAranI zaktionuM rocaka varNana che.
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 zrI bhagavatI stra-4 zataka-14 : uddezaka-1 saMkSipta sAra A uddezakamAM mukhyatayA jIvanA AyuSyabaMdhanI yogyatAnuM pratipAdana che. AyuSya baMdhanA pariNAma anusAra eka devasthAnanA AyuSya baMdha yogya adhyavasAyonuM ullaMghana thaI jAya ane tenAthI uparanA devasthAna yogya pariNAmo haju prApta thayA na hoya, te jIva te pariNAmamAM ja aTakI jAya ane tyAM teno AyuSyabaMdha thaIne kAladharma thAya, to te jIva kyA sthAnanuM AyuSya bAMdhIne, kyAM jAya ? te jIvanA Atma pariNAmo je sthAnanI atyaMta nikaTa hoya, te sthAnanuM AyuSya bAMdhIne, mRtyu pAmI, te sthAnamAM utpanna thAya che. kAraNa ke jIvanA AyuSya baMdha samayanI, mRtyu samayanI ane janma samayanI eka ja lezyA hoya che arthAta te traNemAM tenA Atma pariNAmomAM samAnatA hoya che. je rIte koI vyakti gaMtavya sthAna para javA mATe nIkaLyo, ardho paMtha cAlyA pachI koI vikaTa paristhiti Ave to te vyakti pote jyAM hoya tenI nikaTanuM surakSita sthAna hoya tyAM pahoMcI jAya che. A rIte jIva paNa potAnA AtmapariNAmo anusAra te sthAnanuM athavA tenA nikaTanA sthAnanuM AyuSya bAMdhI, te sthAnamAM janma dhAraNa kare che. jIva eka bhavamAMthI mRtyu pAmI, bIjA bhavamAM janma dhAraNa karavA mATe je eka, be ke traNa samayanI vigrahagati kare, tene zIghragati kahevAya che. kAraNa ke eka, be ke traNa samayamAM te jIva sAta rajja kSetrane pasAra karIne utpatti sthAnane prApta karI zake che. ekendriya jIvo adholokAMtathI UrdhvalokAMta paryaMtanA cauda rajju parimANa kSetrane paNa pasAra kare che. chadma jIvonI anya koI paNa kriyAmAM asaMkhyAta samaya thAya che. tethI tene zIghragati kahevAtI nathI. utpatti sthAnanI prAptinA prathama samayavartI jIva anaMtaro55nnaka, dvitIyAdi samayavartI jIva paraMparopapajJaka ane vigrahagatimAM vartatA jIva anaMtara-parapazanupapannaka kahevAya che. narakAdi gatimAMthI mRtyu pAmIne tyAMthI nIkaLIne bIjA bhavanI prAptinA prathama samayavartI jIva anaMtara nirgata, dvitIyAdi samayavartI jIva paraMpara nirgata ane vigrahagatimAM vartatA jIvo anaMtaraparaMpara anirgata kahevAya che. prathama samayamAM jenI utpatti khedayukta hoya te anaMtarakhedopapajJaka, jenI khedayukta utpattine be, traNAdi samaya vyatIta thaI gayA hoya te paraMpara khedopapannaka ane vigrahagatimAM vartatA vo anaMtaraparaMpara khedopapannaka kahevAya che. A ja rIte anaMtara kheda nirgatAdi paNa samajI levuM. anaMtaropapajJaka, anaMtaranirgata ke vigrahagatimAM vartato jIva koI paNa gatinuM AyuSya bAMdhI zakato nathI. kAraNa ke te samaye AyuSya baMdhane yogya adhyavasAya hotA nathI. paraMparopapajJaka, paraMpara nirgata ke paraMpara khedopapajJaka jIva potAnI yogyatA anusAra AyuSyabaMdha karI zake che. //////////
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14 : uddezaka-1 OO uddezakonAM nAma : 1 zataka-14 : uddezaka-1 carama 115 ROR zOvjha carama ummAya sarIre, poggala agaNI tahA kimAhAre / siTTha maMtare khalu, aNagAre kevalI ceva // caudamAM zatakanA daza uddezakonA nAma A pramANe che, yathA- (1)carama (2) unmAda (3) zarIra (4) pudgala (5) agni (6) kimAhAra (7) saMzliSTa (8) aMtara (9) aNagAra (10) kevaLI. vivecanaH prastuta sUtramAM(gAthAmAM) uddezakonAM nAma tenA Adha athavA mukhya viSayanA AdhAre darzAvela che. yathA (1) parama :- prathama prazna carama devAvAsa saMbaMdhI hovAthI prathama uddezakanuM nAma 'carama' che. (2) kambAya :- - unmAdanuM svarUpa vagere mukhya viSaya hovAthI bIjA uddezakanuM nAma 'unmAda' che. (rU) pItte :- AdhamAM mahAna zarIrI devanI vaikriyazaktinuM pratipAdana hovAthI trIjA uddezakanuM nAma 'zarIra' che. (4) poLa :- Adha viSaya pudgala pariNAma hovAthI cothA uddezakanuM nAma 'pudgala' che. (1) agaLI :- prAraMbhamAM jIvonI, agninI madhyamAM thaIne javAnI zakti viSayaka varNana hovAthI pAMcamA uddezakanuM nAma 'agni' che. (6) kimAhAre: - prAraMbhamAM jIvonA AhArAdinuM pratipAdana hovA chaThThA uddezakanuM nAma 'AhAra' che. (7) sasidu :-prAraMbhamAM bhagavAna mahAvIra ane gautamanA vArtAlApamAM 'vira sinkrosi' zabda prayoga che. A zabda prayoganA saMzliSTa zabdanA AdhAre sAtamA uddezakanuM nAma 'saMzliSTa' che. (8) aMtare :- AThe pRthvIonA aMtaranuM pratipAdana hovAthI AThamA uddezakanuM nAma 'aMtara' che. (6) aLare :-prAraMbhamAM aNagAra viSayaka varNana hovAthI navamA uddezakanuM nAma 'aNagAra' che. (10) jevA :- kevaLInuM jJAna sAmarthya pratipAdita hovAthI dazamA uddezakanuM nAma 'kevaLI' che. lezyAnusAra gati, utpatti H 2 rAyagihe jAva evaM vayAsI- aNagAre NaM bhaMte ! bhAviyappA caramaM devAvAsaM vIikkaMte,
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 116 | zrI bhagavatI sUtra-4 paramaM devAvAsamasaMpatte, ettha NaM aMtarA kAlaM karejjA, tassa NaM bhaMte ! kahiM gaI, kahiM uvavAepaNNatte? goyamA ! je se tattha pariyassaotallesA devAvAsA tahiM tassa gaI, tahiM tassa uvavAe pnnnntte| seyatattha gae virAhejjA,kammalessAmeva paDipaDai,seyatattha gaeNo virAhejjA,tAmeva lessa uvasapajjittA Na vihri| bhAvArtha - prazna- rAjaguha nagaramAM gautama svAmIe A pramANe pUchyuM- he bhagavan! koI bhAvitAtmA aNagAra jeNe carama(pUrvavartI) saudharmAdi devalokamAM utpanna thavA yogya vezyA pariNAmanuM ullaMghana karyuM che ane haju parama(parabhAgavartI) sanatkamArAdi devalokamAM utpanna thavA yogya vezyA pariNAmane prApta thayA nathI. tenI madhyamAM ja te mRtyu pAme to tenI kaI gati thAya che? teno kyAM upapAta thAya che? uttara- he gautama ! carama devAvAsa ane parama devAvAsanI nikaTa te vezyAyukta je devAvAsa che, tyAM tenI gati thAya che, tyAM teno upapAta thAya che. tyAM jaIne te aNagAra jo pUrva vezyAne choDe che, to karma lezyA (bhAva lezyA)thI patita thAya che ane jo tyAM jaIne te vezyAne na choDe, to te ja vezyAno Azraya karIne rahe che arthAt je dravya lazyAmAM utpanna thAya te vezyA jIvana paryata sthira thaI jAya che paraMtu bhAva lezyA parivartita thaI zake che. | 3 aNagAreNaM bhaMte! bhAviyappA caramaMasurakumArAvAsaMvIikkate, paramaM asurakumArAvAsamasaMpatte, ettha NaM aMtarA kAlaM karejjA, tassa NaM bhaMte ! kahiM gaI, kahi uvavAe paUAre ? goyamA !evaM cva / evaM jAvathaNiyakumArAvAsaM,joisiyAvAsaM, evaM vemANiyAvAsaM, jaavvihri| bhAvArtha-prazna- he bhagavan! koIbhAvitAtmA aNagAra jeNe carama-pUrvabhAgavartI asurakumArAvAsamAM utpanna thavA yogya vezyA pariNAmanuM ullaMghana karyuM che ane parama-parabhAgavartI asurakumArAvAsamAM utpanna thavA yogya vezyA pariNAmane prApta thayA nathI, jo tenI madhyamAM ja te mRtyu pAme to te kyAM jAya che? kyAM utpanna thAya che? - uttara-he gautama! pUrvavat jANavuM joIe. te ja rIte yAvata svanitakumArAvAsa, jyotiSThAvAsa ane vaimAnikAvAsa paryata kathana karavuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM Atma pariNAmo(lezyA) anusAra jIvanI gati ane utpattinA siddhAMtane spaSTa karyo che. jenI vezyA-Atma pariNAmo uttarottara vizuddha thaI rahyA che, tevA bhAvitAtmA aNagAra prathama saudharma devalokamAM utpanna thavA yogya pariNAmothI vizuddha pariNAmone pAmI gayA che ane trIjA sanakumArAdi devalokamAM utpanna thavA yogya pariNAmone haju prApta thayA nathI, tevA samaye te mRtyu pAme to
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka-1 te jIva saudharma ane sanatkumArAdi devalokanI madhyanA devalokamAM arthAt IzAna devalokamAM utpanna thAya che. gajJele marapha nIce, tatttale ceva vavajgaduM / jIva je lezyAmAM mRtyu pAme che te ja lezyAyukta sthAnamAM tenI utpatti thAya che. yathA- pahelA, bIjA devalokamAM tejolezyA hoya che. tethI te sthAnane tejolezyA yukta sthAna kahe che. tejolezI jIva marIne tejolezyAyukta sthAnamAM ja utpanna thAya che. A rIte je sthAnamAM je lezyA hoya te sthAnane te lezyAyukta sthAna kahe che. mRtyu samayanA Atma pariNAmobhAvalezyA anusAra ja teno janma thAya che. pratyeka sthAnanI utpattimAM A niyamanI samAnatA che. aLarekhaM mAviyappA :- bhAvitAtmA aNagAranI gati mAtra vaimAnika devalokanI ja hoya che. to paNa prastutamAM bhAvitAtmA aNagAranI bhavanapati AdimAM utpattinuM kathana che. te kathana ArAdhaka-virAdhakanI apekSAe samajavuM joIe arthAt aMta samaye saMyamanA virAdhaka thAya to te aNagAra bhavanapati AdimAM utpanna thAya ane ArAdhaka thAya to vaimAnikamAM utpanna thAya che. apekSAe te baMne avasthAgata aNagAra bhAvitAtmA aNagAra kahevAya che. apekSAe bAla tapasvI paNa bhAvitAtmA kahevAya che. - tesAmeva Dipa'r:-utpanna thayA pachI tene dravyalezyA-zarIranA varNAdi jIvana paryaMta avasthita rahe che ane pariNAmonA parivartana anusAra karmalezyA arthAt bhAvalezyAmAM parivartana thAya che. covIsa daMDakomAM zIghra gati H 4 NeraiyANaM bhaMte ! kahaM sIhA gaI, kahaM sIhe gaivisae paNNatte ? goyamA ! se jahANAmae- kei purise taruNe balavaM jugavaM jAvaNiuNasippovagae AuMTiyaM bAhaM pasArejjA, pasAriyaM vA bAhaM AuTejjA, vikkhiNNaM vA muTThi sAharejjA, sAhariyaM vA muTThi vikkhirejjA, uNNimisiyaM vA acchi NimmisejjA NimmisiyaM vA acchi ummisejjA, bhave eyArUve ? No iNaTThe samaTThe / NeraiyA NaM egasamaeNa vA dusamae Na vA tisamaeNa vA viggaheNaM uvavajjati / NeraiyANaM goyamA ! tahA sIhA gaI, tahA sI gaivisae pnnnntte| evaM jAva vemANiyANaM, NavaraM egiMdiyANaM causamaie viggahe bhANiyavve / sesaM taM ceva / 117 zabdArtha:- mATekhkhA-saMkucita kare pnimisiya= khulelI khiDaLasippovAr = zilpazAstramAM nipuNa vivihaLa - phelAvelI, kholelI bismilekhkhA = baMdha kare. bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! naiyika jIvonI zIvra gati kevA prakAranI che ane tenI zIvra gatino viSaya keTalo che ? uttara- he gautama ! jema koI taruNa, balavAna, yugavAna- cothA ArAmAM utpanna thayelo yAvat nipuNa-zilpazAstrano jJAtA puruSa hoya, te potAnA saMkucita hAthane zIghratAthI phelAve ane phelAvelA hAthane saMkucita kare; khullI muTTIne baMdha kare ane baMdha muThThIne khole; khullI AMkhane baMdha kare ane baMdha AMkhane khole; tevI zIghragati ane zIghragatino viSaya he gautama ! nairayika jIvono hoya che ? tema nathI. naiyika jIva tethI paNa tIvra evI eka, be athavA traNa samayanI vigrahagatithI utpanna thAya che. he gautama! tevI zIghra gati ane zIghragatino teno viSaya che. A rIte yAvat vaimAniko sudhI jANavuM joIe. vizeSatA
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 118 | zrI bhagavatI sUtra-4 e che ke ekendriyomAM utkRSTa cAra samayanI vigrahagati kahevI joIe. zeSa pUrvavat jANavuM joIe. vivecana : prastuta sUtramAM covIsa daMDakonA jIvonI zIghragati ane zIdhra gatinA viSayanuM pratipAdana karyuM che. zIghagati - eka bhavathI bIjA bhavamAM javA mATe thatI gatine ahIM zIdhra gati kahI che. eka gatimAMthI bIjI gatimAM jato jIva eka, be, traNa ke cAra samayamAM sAta rajju ane ekendriyAdi jIvonI apekSAe 14 raju jeTalA kSetrane pasAra kare che. atyaMta sazakta vyaktine paNa hAtha phelAvavA ke saMkocavA Adi koI paNa kriyAmAM asaMkhyAta samaya vyatIta thAya che. jyAre vATe vaheto jIva eka, be samayamAM svasthAne pahoMcI jAya che. mATe vATe vahetA jIvanI gatine zIdhra gati kahI che. nairayikAdi koIpaNa jIva eka, be Adi samayamAM utpatti sthAne pahoMcI jAya che. temAM utpatti sthAna jo sarvathA sIdhuM hoya to eka samayanI jugati thAya che ane utpatti sthAna jo vakra sthAne hoya to te jIva vakragatithI jAya che. temAM tene be athavA traNa samaya thAya che. A traNeyane zIghragati karI che. anaMtaropapatraka Adi ane AyuSyabaMdha:| 5 NeraiyA NaM bhaMte ! kiM aNaMtarovavaNNagA, paraMparovavaNNagA, aNaMtaraparaMpara-aNuvavaNNagA? goyamA! NeraiyA aNaMtarovavaNNagA vi paraMparovavaNNagA vi aNaMtaraparaMparaaNuvavaNNagA vi| se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai jAvaaNaMtaraparaMparaaNuvavaNNagA vi? goyamA !jeNaMNeraiyA paDhamasamayovavaNNagAteNaMNeraiyA aNaMtarovavaNNagA,je NaM NeraiyA apaDhamasamayovavaNNagA te NaM NeraiyA paraMparovavaNNagA, je NaM NeraiyA viggahagaisamAvaNNagAteNaMNeraiyA aNaMtaraparaMparaaNuvavaNNagA,seteNaTeNaM jAvaaNaMtara paraMpara-aNuvavaNNagA vi / evaM NiraMtara jaavvemaanniyaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM nairayiko anaMtaropapannaka hoya, paraMparopapatraka hoya ke anaMtaraparaMparAnupapannaka hoya che? uttara- he gautama ! nairayiko anaMtaropapannaka paNa hoya che, paraMparopapannaka paNa hoya che ane anaMtara-paraMparAnupapatraka paNa hoya che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke nairayiko anaMtaropapannaka, paraMparopapannaka ane anaMtara paraMparAnupapannaka paNa hoya che? uttara- he gautama! je nairayiko utpattinA prathama samayamAM ja vartI rahyA che, te anaMtaropapannaka che, je nairayiko utpattinA dvitIya, tRtIyAdi samayamAM vartI rahyA che te paraMparopapannaka che ane je nairayiko narakamAM utpanna thavA mATe vigrahagatimAM che te anaMtara-paraMparAnupapannaka kahevAya che. he gautama ! tethI nairayiko anaMtaropapatraka hoya che, paraMparopapatraka paNa hoya che ane anaMtaraparaMparAnupapatraka paNa hoya che. A rIte kramazaH vaimAnika sudhI kathana karavuM joIe.
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-14: uddezaka-1 119 | |6 aNaMtarovavaNNagANaMbhaMte !NeraDyA kiMNeraiyAuyaMpakareti jAvadevAuyaMpakaraiti? goyamA ! No NeraiyAuyaM pakareMti jAvaNo devAuyaM pakareti / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! anaMtaropapatraka narayiko zuM narayikanuM AyuSya bAMdhe yAvata zuM devanuM AyuSya bAMdhe che? uttara- he gautama! te nairayiko tiryaca, manuSya ke deva koInuM paNa AyuSya bAMdhatA nathI. 7 paraMparovavaNNagANaM bhaMte ! NeraDyA kiMNeraiyAuyaM pakareMti jAvadevAuyaM pakareMti? goyamA ! No NeraiyAuyaM pakaraiti, tirikkhajoNiyAuyaM pakaraiti, maNussAuyaM pi pakareMti, No devAuyaM pkraiti| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! paraMparopapatraka nairayiko zuM nairayikanuM AyuSya bAMdhe vAva zuM devanuM AyuSya bAMdhe che? uttara-he gautama!te nairayikanuM AyuSya bAMdhatA nathI. tiryaMca athavA manuSyanuM AyuSya bAMdhe che, devatAnuM AyuSya bAMdhatA nathI. 8 aNaMtaraparaMparaaNuvavaNNagANaM bhaMte ! NeraiyA kiMNeraiyAuyaMpakaraiti, pucchA? goyamA !No NeraiyAuyaMpakarati jAvaNo devAuyaMpakaraiti / evaM jAvavemANiyA; NavaraMpaciMdiyatirikkhajoNiyA,maNussA ya paraMparovavaNNagA cattAri vi aauyaaiNpkraiti| sesaMtaM ceva / bhAvArtha - prazra he gautama ! anaMtaraparaMparAnupapatraka nairayiko zuM nairayikanuM AyuSya bAMdhe che, ityAdi prazna ? uttara- he gautama ! te nairayikanuM AyuSya bAMdhatA nathI bhAvatu devanuM AyuSya paNa bAMdhatA nathI. A rIte vaimAniko sudhI kathana karavuM joIe. temAM vizeSatA e che ke paraMparopapannaka tiryaMca paMcendriya ane manuSya nArakAdi cAra gatimAMthI koI paNa gatinuM AyuSya bAMdhe che. zeSa kathana pUrvavat che. vivecana :anaMtaropapaka :- jenI utpattimAM samayAdinuM aMtara-vyavadhAna na hoya arthAt je utpattinA prathama samayamAM vartI rahyA hoya te anaMtaropapannaka kahevAya che. paraMparopapannakaH- jenI utpattine be, traNa Adi samaya thaI gayA hoya te paraMparopapannaka kahevAya che. arthAt utpattinA prathama samaya pachI bIjA samayathI jIvana paryata te jIva paraMparopannaka kahevAya che. anaMtara-paraMparAnupapatraka - jenI utpattino prathama samaya ke dvitIyAdi samaya na hoya tevA vigrahagati samApannaka jIva anaMtaraparaMparAnupapannaka kahevAya che arthAt je jIva narakamAM utpanna thayA na hoya tema chatAM narakamAM utpanna thavA mATe vigrahagatimAM(vATe vahetI avasthAmAM) vartatA hoya tene anaMtara-paraMparAnupapannaka kahe che.
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 120 | zrI bhagavatI sUtra-4 anaMtaropapannakAdimAM AyuSya baMdha :- anaMtaropapatraka ke anaMtaraparaMparAnupapannaka jIva koI paNa AyuSyano baMdha karatA nathI. kAraNa ke te avasthAmAM AyuSya baMdha yogya koI adhyavasAya hotA nathI. te jIva potAnA vartamAna AyuSyanA ochAmAM ochA be tRtIyAMza bhAga vyatIta thayA pachI yathAyogya samaye AgAmI bhavanuM AyuSya bAMdhe che tethI vigrahagatimAM ke utpattinA prathama samaye AyuSya baMdha thato nathI. paraMparopapannaka nairayika ane deva potAnA AyuSyanA cha mahinA zeSa rahe tyAre tiryaMca athavA manuSyanuM AyuSya bAMdhe che. paraMparopapannaka manuSya ane tiryaMca paMcendriya cAre gatinuM AyuSya bAMdhI zake che. te jIvo potAnA AyuSyanA be bhAga vyatIta thayA pachI, koI jIvo cha mAsa zeSa rahe tyAre ane koI jIva aMtarmuhUrta zeSa rahe tyAre paNa parabhavanuM AyuSya bAMdhe che. anaMtara-nirmatAdi ane AyuSyabaMdha:9 raiyA NaM bhaMte ! kiM aNaMtaraNiggayA, paraMparaNiggayA, aNaMtaraparaMpa-aNiggayA? goyamA !NeraiyA NaM aNaMtaraNiggayA vi jAvaaNaMtaraparaMparaaNiggayA vi| se keNatuNaM bhaMte ! jAvaaNiggayA vi? goyamA !jeNaM NeraiyA paDhamasamayaNiggayA teNaM NeraiyA annNtrnniggyaa| jeNaM NeraiyA apaDhamasamayaNiggayA te NaM NeraiyA paraMparaNiggayA / je NaM NeraiyA vigahagaisamAvaNNagAteNaMNeraiyA aNaMtaraparaMparaaNiggayA,seteNaTeNaMgoyamA ! jAva aNaMtasparaMpara-aNiggayA vi / evaM jAvavemANiyA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayiko zuM anaMtara nirgata hoya, paraMpara nirgata hoya ke anaMtara paraMparA anirgata hoya? uttara- he gautama! narayiko anaMtara nirgata paNa hoya che, paraMpara nirgata paNa hoya che ane anaMtara-paraMpara anirgata paNa hoya che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che? uttara- he gautama! je nairayikone narakagatithI nIkaLIne bIjA bhavane prApta thayAno prathama samaya ja che, te anaMtaranirgata kahevAya che. je nairayikone narakagatithI nIkaLIne bhavAntarane prApta thayAno aprathama(dvitIyAdi) samaya che te paraMparanirgata che ane je nairayiko narakamAMthI nIkaLIne vigrahagati samApannaka che te anaMtara-paraMpara anirgata che. tethI he gautama! A pramANe kahyuM che ke nairayiko, anaMtara nirgata, paraMpara nirgata ane anaMtara-paraMpara anirgata paNa hoya che. A rIte vaimAniko sudhI kathana karavuM joIe. 10 aNaMtaraNiggayA NaM bhaMte !NeraiyA kiMNeraDyAuyaMpakareMti jAvadevAuyaMpakareMti ? goyamA !No NeraiyAuyaM pakareMti jAvaNo devAuyaM pakareti / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! anaMtara nirgata nairayiko zuM narakAyuSya bAMdhe vAvata zuM devAyuSya bAMdhe che? uttara- he gautama ! te narakAyuSya bAMdhatA nathI yAvat devAyuSya bAMdhatA nathI.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka--14 : uddezaka-1 121 11 paraMparaNiggayA NaM bhaMte ! NeraiyA kiM NeraiyAuyaM pakareMti, pucchA ? goyamA ! raiyAuyaM pipakareMti jAva devAuyaM pi pakareMti / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! paraMpara nirgata nairayiko zuM narakAyu bAMdhe che ? ityAdi pUrvavat prazna karavA. uttara- he gautama ! te narakAyu paNa bAMdhe che, yAvat devAyuSya paNa bAMdhe che. 12 aNaMtaraparaMparaaNiggayA NaM bhaMte ! NeraDyA, pucchA ? goyamA ! No NeraiyAuyaM pakareMti jAva No devAuyaM pakareMti evaM NiravasesaM jAva vemANiyA / bhAvArtha: [ :- prazna- he bhagavan ! anaMtara-paraMpara anirgata nairayiko zuM narakAyu bAMdhe che ? ityAdi prazna uttara- he gautama ! te narakAyu bAMdhatA nathI yAvat devAyu bAMdhatA nathI, A rIte zeSa sarva kathana vaimAniko sudhI karavuM joIe. vivecanaH anaMtara nirgata :- je jIvone eka bhavamAMthI nIkaLIne bIjA bhavane prApta thayAne prathama samaya ja hoya tevA jIvo anaMtara nirgata kahevAya che. paraMpara nirgata :- je jIvone eka bhavamAMthI nIkaLIne bhavAntarane prApta thayAne be, traNa Adi samaya vyatIta thaI gayA hoya tevA jIvo paraMpara nirgata kahevAya che. anaMtara-paraMpara anirgata :- eka bhavamAMthI nIkaLIne bhavAntaramAM utpatti sthAnane prApta nahIM thayelA vigrahagatimAM sthita che, tevA jIvo anaMtara-paraMpara anirgata kahevAya che. AyuSya baMdha :- anaMtara nirgata ane anaMtara-paraMpara anirgata jIvo koI paNa prakAranA AyuSyano baMdha karatA nathI. kAraNa ke te samaye AyuSyanA baMdha yogya adhyavasAya hotA nathI. paraMpara nirgata (dvitIya samayathI laIne saMpUrNa bhavaparyaMtanA) jIvo sarva gatinA AyuSyano baMdha kare che. kAraNa ke paraMpara nirgata nairayika ke deva(eTale nAraka-devathI nIkaLelA jIva) manuSya athavA tiryaMca paMcendriya hoya che(te deva-nA2ka rahetA nathI mATe) te cAre gatinuM AyuSya bAMdhI zake che. A ja rIte paraMpara nirgata tiryaMca ane manuSya, cAre ya gatinA jIva hoya che. te paNa sarvAyuSya baMdhaka hoya che. tethI paraMpara nirgata sarva jIvo, sarva gatinuM AyuSya bAMdhe che. anaMtara-khedopapatraka Adi ane AyuSyabaMdha : 13 rANaM bhaMte! kiM aNaMtarakhedovavaNNagA, paraMparakhedovavaNNagA, aNaMtaraparaMparadAvaNagA? goyamA ! NeraiyA aNaMtarakhedovavaNNAgA vi paraMparakhedovavaNNagA vi, aNaMtaraparaMparakhedANuvavaNNagA vi / evaM eeNaM abhilAveNaM taM ceva cattAri daMDagA bhANiyavvA // seva mate ! seva mate ! // bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! nairiyako zuM anaMtara-khedopapannaka che, paraMpara khedopapannaka che ke anaMtara
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 ] zrI bhagavatI satra-4 paraMpara khedAnupapatraka che? uttara- he gautama ! narayiko anaMtara khedopapatraka paNa che, paraMpara-khedopapannaka paNa che ane anaMtara paraMparakhedAnupapatraka paNa che. A abhilApa dvArA pUrvokta rUpe cAra daMDaka kahevA joIe. / he bhagavana! Apa kaho cho temaja che. Apa kaho cho temaja che. // vivecana :anaMtara khedopapatraka :- utpattinA prathama samayamAM ja je khedayukta-duHkhI hoya tevA jIvo anaMtara khedopapannaka kahevAya che. paraMpara khedopapannakaH-jenI kheda yukta utpattinA be traNa Adi samaya vyatIta thaI gayA hoya tevA jIvo paraMpara khedopapatraka kahevAya che. anaMtara-paraMpara khedAnapapatraka - anaMtara athavA paraMpara khedayukta utpatti nathI tevA vigrahagativartI jIvo anaMtara-paraMpara khedAnupapannaka kahevAya che. traNemAM pUrvokta cAra daMDaka - A rIte che- (1) khedopapatraka (2) khedopapatraka saMbaMdhI AyuSyabaMdha (3) kheda nirgata ane (4) kheda nirgata saMbaMdhI AyuSya baMdha. A cAre daMDaka pUrvokta vaktavyatA anusAra kahevA joIe. anaMtara khedopapannaka ane anaMtara paraMpara khedAnupapannaka nairayiko AyuSyabaMdha karatA nathI. paraMpara khedopapannaka nairayika, manuSya ke tiryaMca gatinuM AyuSya bAMdhI zake che. te ja rIte anaMtara kheda nirgata ke anaMtara-paraMpara kheda anirgata nairayiko AyuSyano baMdha karI zakatA nathI. paraMpara kheda nirgata nairayika(naraka gatimAMthI nIkaLelA jIvo) cAre gatinuM AyuSya bAMdhI zake che. A rIte 24 daMDakanA jIvomAM kathana karavuM joIe. - che zataka 14/1 saMpUrNa ,
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka-2 _ | | 123 ] zataka-14H uddezaka-ra je saMkSipta sAra je A uddezakamAM unmAdanuM svarUpa, devakRta vRSTi, devakRta aMdhakAra vagere viSayonuM nirUpaNa che. unmAda - cittanI vikSiptatA. nimittanA bhedathI tenA be bheda che- yakSAveza janya ane mohanIya karmodaya janya. yakSAveza janya unmAdaH- (1) manuSyanA zarIramAM yakSa praveza kare ane te manuSyanuM citta vikSipta banI jAya; (2) bhavanapati devo nArakonA zarIramAM azubha pudgalano prakSepa kare, (3) mahaddhika deva, alpaddhika devanA zarIramAM azubha pudgalano prakSepa kare ane te te jIvonA citta vikSipta thAya to te yakSAvezajanya unmAda kahevAya che. te utkRSTa eka bhava paryata ja rahe che. tethI te unmAda apekSAe sukhapUrvaka bhogavI zakAya ane tenAthI sukhapUrvaka chUTI zakAya che. mohanIya karmodayajanya - darzana mohanIya ke cAritra mohanIya karmanA udayathI jIva vivekadazA bhUlI jAya che. tenI zraddhA bhraSTa thAya, ke cAritra dUSita thAya tevI pravRtti kare to tene mohanIya karmodayajanya unmAda kahe che. te bhava-bhavAMtara sudhI jIvanI sAthe ja rahe che. anaMta saMsAranuM kAraNa bane che, tethI te unmAda apekSAe duHkhapUrvaka bhogavI zakAya ane duHkhapUrvaka chUTI zakAya che. 24 daMDakanA jIvone baMne prakAranA unmAda hoya devavRSTi :- jyAre koI devane varasAda varasAvavAnI icchA thAya tyAre te AtyaMtara pariSadanA devane bolAve che. te devo madhyama pariSadanA devone, te devo bAhya pariSadanA devone ane te devo bAhya-bAhya pariSadanA devone bolAve che. te devo abhiyogika devone bolAve che ane Abhiyogika devo varSA karanArA devone bolAve che ane te devo tIrthakaronA janma, dIkSA, kevaLajJAna, nirvANa Adi kalyANaka samaye vRSTi kare che. deva tamaskAya - devo potAnI icchAnusAra cAra kAraNe aMdhakAra kare che. ratikrIDA mATe, potAnA saMrakSaNa mATe, chupAI javA mATe athavA vastu chupAvavA mATe, virodhI devo Adine bhramita ke vismita karavA mATe tamaskAya-aMdhakAra utpanna kare che. te devo paNa devavRSTinI jema kramazaH AtyaMtara, madhyama, bAhya, bAhya-bAhya pariSadanA devone, Abhiyogika devone ane tamaskAya karanAra devone bolAvIne aMdhakAra karAve che. A rIte A uddezakamAM deva-zaktinuM nidarzana che.
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 R & zata/-14 : ddeza-2 unmAda unmAdanA prakAra ane svarUpa H 1 kaivihe NaM bhaMte ! ummAe paNNatte ? zrI bhagavatI sUtra -4 RR B . goyamA ! duvihe ummAe paNNatte, taM jahA - jakkhAese ya mohaNijjassa ya kammassa udaeNaM / tattha NaM je se jakkhAese se NaM suhaveyaNatarAe ceva suhavimoyaNatarAe ceva / tattha NaM je se mohaNijjassa kammassa udaeNa se NaM duhaveyaNatarAe ceva, duha vimoyaNatarAe ceva / bhAvArtha :- prazna - he bhagavan ! unmAhanA DeTA prakAra che ? uttara- he gautama ! unmAdanA be prakAra che, yathA- yakSAvezajanya ane mohanIya karmanA udayajanya. temAM yakSAvezajanya unmAdanuM sukhapUrvaka vedana thAya che ane tenAthI sukhapUrvaka chUTI zakAya che ane mohanIya karmanA udayajanya unmAdanuM duHkhapUrvaka vedana thAya che ane tenAthI duHkhapUrvaka chUTI zakAya che. 2 raiyANaM bhaMte ! kaivihe ummAe paNNatte ? goyA ! vihe ummApaNNatte, taM jahA- jakkhAese ya, mohaNijjassa ya kammassa udaeNaM / se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM vuccai - NeraiyANaM duvihe ummAe paNNatte, taM jahAjakkhAese ya mohaNijjassa ya kammassa udaeNaM ? goyamA ! deve vA se asubhe poggale pakkhivejjA, se NaM tesiM asubhANaM poggalANaM pakkhivaNayAe jakkhAesaM ummAya pAuNejjA, mohaNijjassa vA kammassa udaeNaM mohaNijjaM ummAyaM pAuNejjA | se teNaTTeNaM goyamA ! jAva udaeNaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! nairayiDobhAM DeTA prahArano unmAda hoya che ? uttara- he gautama ! temAM be prakArano unmAda hoya che, yathA-- yakSAvezajanya unmAda ane mohanIya karmanA udayajanya unmAda. prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke nairayikomAM yakSAvezajanya ane mohanIya karmanA udaya janya te baMne prakAranA unmAda hoya che ?
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka-2 [ 125] uttara-he gautama! jo koIdeva, nairayika, para azubha pulono prakSepa kare, to te azubha pulonA prakSepathI nairayiko yakSAvezarUpa unmAdane prApta thAya che ane mohanIya karmanA udayathI mohanIya karmajanya unmAdane prApta thAya che, tethI he gautama! nairayikomAM be prakArano unmAda hoya che. | 3 asurakumArANaM bhaMte ! kaivihe ummAe paNNatte? goyamA ! jaheva NeraiyANaM; NavaraM deve vA se mahiDDIyatarAe asubhe poggale pakkhivejjA,seNatesiM asubhANapoggalANapakkhivaNayAejakkhAesaummAyapAuNejjA, mohaNijjassa vA, sesaMtaMceva, se teNaTeNaM jAvaudaeNaM / evaM jAvathaNiyakumArANaM / puDhavikAiyANaM jAvamaNussANaM eesiM jahANeraiyANaM; vANamaMtasjoisavemANiyANaMjahA asurkumaaraann| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! asurakumAromAM keTalA prakArano unmAda hoya che? uttara- he gautama! nairayikonI samAna temAM paNa be prakAranA unmAda hoya che. temAM vizeSatA e che ke mahaddhika deva, te asurakumAro para azubha mugalono prakSepa kare che ane te azubha mugalonA prakSepathI yakSAvezarUpa unmAdane prApta thAya che tathA mohanIya karmanA udayathI mohanIyakarmajanya unmAdane prApta thAya che. zeSa sarva kathana pUrvavat samajavuM joIe. A rIte svanitakumAro sudhI unmAdanA viSayamAM samajavuM joIe. pRthvIkAyikathI manuSyo sudhInA daMDakomAM nairayikonI samAna samajavuM joIe. vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika devomAM asurakumAronI samAna samajavuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM unmAdanuM svarUpa, tenA bheda ane covIsa daMDakomAM tenA astitvane sUcita karyuM che. unmAda - unmattatAne unmAda kahe che. jenAthI zuddha cetanAno, vivekajJAnano nAza thaI jAya, tene unmAda kahe che. yakSAvezajanya unmAda - bhUta, pizAca, yakSa Adi zarIramAM praveza kare ane vyakti potAno viveka gumAve che, nirarthaka bakavATa Adi kare che. tene yakSAveza rU5 unmAda kahe che. mohanIyajanya unmAda:- mohanIya karmanA udayathI AtmAno pAramArthika bodha naSTa thaI jAya che. tene mohanIyajanya unmAda kahe che. tenA be bheda che. mithyAtva mohanIyajanya ane cAritramohanIyajanya unmAda, mithyAtva mohanIyajanya unmAdaH- tenA prabhAvathI jIva tattvane atattva ane atattvane tattva samaje che. satya vastune samajI zakato nathI. cAritra mohanIyajanya unmAda - tenA prabhAvathI jIva viSaya-kaSAyAdinA svarUpane jANavA chatAM paNa jJAna sabhara pravRtti karI zakato nathI. te ajJAnInI samAna pravRtti kare che athavA cAritra mohanIyanI veda nAmaka prakRtinA udayathI jIva hitAhitanuM bhAna bhUlIne strI AdimAM Asakta bane che. mohanA nazAmAM bhAna bhUlI jAya che.
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 zrI bhagavatI sUtra -4 svAbhAvika ane devakRta vRSTi : 4 atthi NaM bhaMte ! pajjaNNe kAlavAsI vuTTikAyaM pakarei ? goyamA ! haMtA atthi / AGEArthaH- pajjaNNe = panya, bhedha, vAhaNAo kAlavAsI = samayaprApta, varasavA bhATenI paripaDava sthitivANA vuTTikAyaM = vRSTipraya, 4savRSTi samUha, vasAha bhAvArtha :- prazna - he bhagavan ! varSARtumAM zuM vAhaNAo varasAha varasAve che ? uttara - hA, gautama ! vAdaLAo varasAda varasAve che. 5 jAhe NaM bhaMte ! sakke deviMde devarAyA vuTTikAyaM kAukAme bhavai se kahamiyANi pakarei ? goyamA ! tAhe ceva NaM se sakke deviMde devarAyA abbhitaraparisae deve saddAvei, taeNaM te abbhitaraparisagA devA saddAviyA samANA majjhimaparisara deve saddArveti, taNaM te majjhima parisagA devA sAviyA samANA bAhiraparisae deve saddArvati, taeNaM te bAhiraparisagA devA sAviyA samANA bAhirabAhirage deve saddArvati, taeNaM te bAhirabAhiragA devA sAviyA samANA Abhiogie deve saddArveti, taeNaM te AbhiogiyA devA saddAviyA samANAvu kAie deve saddArveti, taeNaM te vuTThikAiyA devA sAviyA samANA vuTThikAyaM pakareMti / evaM khalu goyamA ! sakke deviMde devarAyA vuTTikAyaM pakareMti / = zaGgharthaH-kAukAme - 42vAnA 295 kahamiyANiM = dayA prakAre kiM pattiyaM myA nimitta-prayo nathI, NANuppAyamahimAsu = ThevaNajJAnanI utpatti-mahotsava para. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jyAre devendra devarAja zakra, vRSTi karavAnI icchA kare che, tyAre te kaI rIte vRSTi hare che ? uttara- he gautama ! jyAre devendra devarAja zakra, vRSTi karavAnI icchA kare che tyAre te ApyaMtara pariSadanA devone bolAve che, AtyaMtara pariSadanA devo madhyama pariSadanA devone bolAve che, madhyama pariSadanA devo bAhya pariSadanA devone bolAve che. bAhya pariSadanA devo bAhya-bAhya(bAhya pariSadanI bahAranA) devone bolAve che. te bAhya-bAhya pariSadanA devo, Abhiyogika devone bolAve che, te Abhiyogika devo, vRSTikAyika devone bolAve che, tatpazcAt te vRSTikAyika devo, vRSTi kare che. A rIte he gautama ! devendra devarAja zakra vRSTi kare che. 6 atthi NaM bhaMte ! asurakumArA vi devA vuTTikAyaM pakareMti ? goyamA ! haMtA asthi / kiM pattiyaM NaM bhaMte ! asurakumArA devA vuTThikAyaM pakareMti ? gomA ! je ime arahaMtA bhagavaMtA eesi NaM jammaNa mahimAsu vA NikkhamaNamahimAsu vA NANuppAyamahimAsu vA pariNivvANamahimAsu vA evaM khalu goyamA ! asurakumArA vi devA vuTTikAyaM pakareti, evaM nAgakumArA vi, evaM jAva thaNiyakumArA / vANamaMtara-joisiya
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka-2 | 127 | vemANiyA evaM cev| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! asurakumAra devo paNa vRSTi kare che? uttara- hA, gautama kare che. prazna- he bhagavan! asurakumAra devo kayA prayojanathI vRSTi kare che? uttara- he gautama! arihaMta bhagavaMtonA janma-mahotsava, dIkSA mahotsava, kevaLajJAna mahotsava ane nirvANa mahotsavanA samaye, asurakumAra devo vRSTi kare che, A ja rIte nAgakumArathI svanitakumAro sudhI kahevuM joIe. vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika devonA viSayamAM paNa A ja rIte kahevuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM svAbhAvika vRSTi, devakRta vRSTi ane tenA kAraNone spaSTa karyA che. svAbhAvika rIte thatI vRSTi varSARtumAM vAdaLAo dvArA thAya che ane devakRta vRSTi devanI icchAnusAra game tyAre thAya devakata vRSTinuM kAraNa :- bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika devo mosama vinA paNa tIrthakara bhagavaMtonA sUtrokta cAre ya mahimAnA samaye vRSTi karI zake che. devakRta vRSTinI prakriyA - sUtramAM zakendranI vRSTi karavAnI vidhi darzAvI che. Indrane vRSTi karavAnI icchA thAya tyAre zakrendra kramazaH AtyaMtara, madhyama, bAhya ane bAhya-bAhya pariSada ane Abhiyogika devone bolAve. te devo vRSTikAyika devo dvArA vRSTi karAve che. devakRta tamaskAya:|7 jAhe NaM bhaMte ! IsANe deviMde devarAyA tamukkAyaMkAukAme bhavai, sekahamiyANi pa ? ____goyamA !tAhe ceva NaM se IsANe deviMde devarAyA abhitaraparisAe devesaddAvei, taNNa te abhitaraparisagA devA saddAviyA samANA eva jaheva sakkasa jAva' taeNa te AbhiogiyA devA sadAviyA samANA tamukkAie deve saddArveti,taeNaM tetamukkAiyA devA sadAviyA samANA tamukkAyaMpakareti / evaMkhalugoyamA ! IsANe deviMde devarAyA tmukkaayNpkrei| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! jyAre devendra devarAja IzAna tamaskAya karavAnI icchA kare che, tyAre te kevI rIte kare che? uttara- he gautama! jyAre devendra devarAja IzAna tamaskAya karavAnI icchA kare che tyAre te AtyaMtara pariSadanA devone bolAve che, AtyaMtara pariSadanA devo madhyama pariSadanA devone bolAve che, ityAdi sarva varNana, pUrva sUtronusAra jANavuM. vAva tyAre bolAvelA te Abhiyogika devo tamaskAyika devone bolAve che ane tyAra pachI te tamaskAyika devo tamaskAya kare che. A rIte he gautama! devendra devarAja IzAna tamaskAya kare che. 8 asthi NaM bhaMte ! asurakumArA vi devA tamukkAyaMpakaraiti? haMtA atthi /
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 ] zrI bhagavatI sUtra-4 bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM asurakumAra devo paNa tamaskAya kare che? uttara-hA, gautama! kare che. | 9 kiM pattiyaM NaM bhaMte ! asurakumArA devA tamukkAyaM pakaraiti? goyamA ! kiDDA raipattiyaM vA paDiNIyavimohaNaTThayAe vA guttisArakkhaNahevA appaNo vA sarIrapacchAyaNaTThayAe, evaM khalu goyamA ! asurakumArA vi devA tamukkAyaM pakareMti, evaM jAvavemANiyA // sevaM bhaMte ! sevaM bhate ! // zabdArtha-ripattiyaM - krIDA ane ratinA nimitte, manoraMjana mATe, AnaMdAnubhUti pragaTa karavA paDivinodaddA -zatrune mohita karavA mATe rilAudevaM guptanidhinI surakSAne mATe sarapacchAyaNayAzarIrane chupAvavA mATe. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kayA nimittathI-prayojanathI asurakumAra devo tamaskAya kare che? uttara- he gautama! krIDA ane ratinA nimitte, zatrune vismita karavA, chupAvavA yogya dhananI rakSA karavA ane potAnA zarIrane pracchAdita karavAnA nimitte asurakumAra devo paNa tamaskAya kare che. A rIte vaimAniko sudhI kahevuM joIe. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. .. vivecana : prastuta sUtromAM devakRta tamaskAyanI prakriyA ane tenA kAraNo darzAvyA che. tamaskAya ?- aMdhakAranA samUhane namaskAya kahe che. koI paNa devo potAnA Abhiyogika devo dvArA tamaskAyika devone bolAvIne tamaskAya karAvI zake che. ( . zataka 14/ra saMpUrNa )
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14 : uddezaka-3 ' 129 zataka-14 : uddezaka-3 saMkSipta sAra A uddezakamAM 24 daMDakanA jIvono vividha prakArano vinaya ane nairayikonA pudgala pariNamananuM anirdezAtmaka nirUpaNa che. mithyAdaSTi devone bhAvitAtmA aNagAra prati koI bhakti bhAva hoto nathI. tethI te devo zramaNone vaMdanAdi karyA vinA ja temanuM ullaMghana karIne AgaLa jAya che. paraMtu samyaSTi devone aNagAra prati bhaktibhAva hoya che. tethI te game tyAre temanuM ullaMghana karIne AgaLa jatAM nathI. temane vaMdanAdi karIne paryupAsanA kare che. nArako, pAMca sthAvara, traNa vikalendriya jIvomAM koI paNa prakArano vinaya vyavahAra hoto nathI. kAraNa ke nArakInA jIvo vedanAthI atyaMta trasta hoya che ane sthAvarAdi vomAM tathA prakArano viveka zakya nathI. nimaMca paMcendriyamAM satkAra, sanmAna, abhyutthAna Adi hoya che paraMtu teo AsanapradAna ke Asana laIne sAthe javuM vagere vyavahAra karI zakatA nathI kAraNa ke tenI pAse sAdhanono abhAva hoya che. deva ane manuSyomAM sarva prakArano vinaya hoya che. mahaddhika deva-devI, alpardhika deva-devInI madhyamAMthI game tyAre game te rIte jaI zake che. samazrvika deva-devI, samardika deva-devInI madhyamAMthI kayAreka jaI zake che. jo te deva-devI sAvadhAna hoya to jaI zakatA nathI. te deva sAvadhAna na hoya tyAre zastra prayoga karIne jaI zake che. alpazrvika deva-devI, mahardika deva-devInI madhyamAMthI jaI zakatA nathI. A rIte deva-devIone paNa ucita vyavahAra hoya che. nairayiko tyAMnA pudgalono aniSTa, akAMta, amanojJa ane pratikULa anubhava kare che. te jIvo daza prakAranI vedanAno anubhava kare che. tenuM vistRta vivecana jIvAbhigama sUtramAM che. *****
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 R & zata/-14 : iddezaS-3 zarIra zrI bhagavatI sUtra -4 RR devono bhAvitAtmA aNagAra prati vinaya vyavahAra H 1 deve NaM bhaMte! mahAkAe mahAsarIre aNagArassa bhAviyappaNo majjhamajjheNaM vIivaejjA ? goyamA ! atthegaie vIivaejjA, atyegaie No vIivaejjA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM mahAkAya, prazasta zarIrI deva, bhAvitAtmA aNagAranI madhyamAM thaIne bhaya che ? uttara- he gautama ! koI jAya che ane koI jatA nathI. 2 sekeNaNaM bhaMte! evaM kuccai - atthegaie vIivaejjA, atthegaie No vIivaejjA ? goyamA ! duvihA devA paNNattA taM jahA - mAyimicchAdiTThIuvavaNNagA ya amAyisamma diTThIuvavaNNagA ya, tattha NaM je se mAyimicchAdiTThIuvavaNNae deve se NaM aNagAraM bhAviyappANaM pAsai, pAsittA No vaMdai, No NamaMsai, No sakkArei, No sammANei, No kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM jAva pajjuvAsai, se NaM aNagArassa bhAviyappaNo majjhamajjheNaM vIivaejjA / tattha NaM je se amAyisammaddiTThiuvavaNNae deve se NaM aNagAraM bhAviyappANaM pAsai pAt vaMdai, NamaMsai jAva pajjuvAsai / se NaM aNagArassa bhAviyappaNo majjhaMmajjheNaM No vIivaejjA, se teNaTTeNaM goyamA ! evaM vuccai jAva atthegaie No vIivaejjA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke keTalAka jAya che ane keTalAka jatA nathI ? uttara- he gautama ! devanA be prakAra che, yathA-mAyI mithyAdaSTi-upapajJaka ane amAyI samyagdaSTa upapannaka. mAyI mithyAdaSTi upapatraka deva, bhAvitAtmA aNagArane jue che, joIne vaMdana-namaskAra paNa karatA nathI ane tene kalyANakArI, maMgalakArI, devatulya, jJAnavAna samajatA nathI ane temanI paryupAsanA karatA nathI. te deva, bhAvitAtmA aNagAranI madhyamAM thaIne jAya che ane amAyI samyagdaSTi-upapannaka deva, bhAvitAtmA aNagArane jue che, joIne vaMdana-namaskAra kare che yAvat temanI paryupAsanA kare che. te bhAvitAtmA aNagAranI madhyamAM thaIne jatA nathI. tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che ke koI deva jAya che ane koI deva jatA nathI. 3 asurakumAre NaM bhaMte! mahAkAye mahAsarIre aNagArassa bhAviyappaNo majjhamajjheNaM vIivaejjA ? goyamA ! evaM ceva, devadaMDao bhANiyavvo jAva vemANie / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! mahAkAya ane prazastazarIrI asurakumAra deva, bhAvitAtmA aNagAranI
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka-ha. 131 ] madhyamAM thaIne jAya che ? uttara- he gautama! pUrvavat jANavuM joIe. A rIte deva-daMDaka yAvatu vaimAniko sudhI kahevuM joIe. vivecana : prastuta sUtramAM bhAvitAtmA aNagAra sAthe devonA vyavahAranI vibhinnatA ane tenuM kAraNa spaSTa karyuM che. mAyamithyA daSTi utpanna :- je deva pUrvabhavamAM mithyAdaSTi hatA, mithyAtva bhAvamAM ja devarUpe utpanna thayA ane vartamAnamAM paNa te mithyASTi che; tevA mithyA daSTi devo mokSa sAdhaka aNagAro prati vinayabhAva rAkhatA nathI paraMtu upekSA bhAve teonI vaccethI nIkaLI zake che. amAthI samyagdaSTi utpanna - je deva pUrva bhavamAM samyakatvI hatA, samyakatva bhAvamAM ja devarUpe utpanna thayA ane vartamAnamAM paNa samyagdaSTi deva che, tene bhAvitAtmA aNagAra prati bhakti ane bahumAna hoya che; tethI te deva aNagArane vaMdana namaskAra kare che, tene kalyANarUpa Adi guNo yukta mAnI tenI upAsanA kare che paraMtu anAdara bhAve tenI madhyamAM thaIne gamana karatA nathI, arthAt tenuM ullaMghana karatA nathI. cAre jAtinA devono A prakArano ja vyavahAra hoya che. narayiko tathA pRthvIkAyikAdi jIvonI pAse tathA prakAranA sAdhana tathA sAmarthyano saMbhava nathI, tethI prastuta prasaMgamAM deva daMDakanuM ja kathana karyuM che. mAthe masara - yadyapi kAya ane zarIra baMneno eka ja artha che tema chatAM A baMne zabda sAthe prayukta hovAthI mahA zabdano artha parivartita thaI jAya che tethI kAyAnI sAthe mahA zabda lAgavAthI teno artha vizALa kAma thAya che ane zarIra sAthe mahA zabda lAgavAthI teno, prazasta zarIra artha thAya che. jIvomAM satkArAdi vinaya - | 4 atthi NaM bhaMte ! NeraiyANaM sakkAre i vA, sammANe i vA, kiikamme i vA, abbhuTThANe ivA, aMjalipaggahe i vA; AsaNAbhiggahe ivA, AsaNANuppadANe ivA, etassa paccuggacchaNayA,Thiyassa pajjuvAsaNayA,gacchatassa paDisaMsAhaNayA? goyamA !No iNaDhe smddhe| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM nairayikomAM satkAra- UbhA thavuM, sanmAna- vastrAdi pradAna karavA, kRtikama- vaMdanA karavI, abhyatthAna-Asanano tyAga karIne UbhA thavuM, aMjali pragraha- baMne hAtha joDavA, AsanAbhigraha- Asana ApavuM, AsanAnupradAna- Asanane eka sthAnethI bIje sthAne laI javuM, sAme javuM,paryApAsanA- beThelA AdaraNIya puruSonI sevA karavI ane anugamana- jyAre te jAya tyAre thoDe dUra sudhI tenI pAchaLa javuM, ityAdi vinaya hoya che? uttara- he gautama! tema hotuM nathI arthAt nairayikomAM satkAra Adi vinaya vyavahAra nathI. 5 atthi NaM bhaMte ! asurakumArANaM sakkAre ivA, sammANe i vA jAvagacchaMtassa paDisaMsAhaNayA? haMtA asthi / evaM jAva thaNiyakumArANaM / puDhavikAiyANaM jAva
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13ra | zrI bhagavatI satra-4 cauridiyANaM eesiM jahANeraiyANaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! asurakumAra devomAM satkAra, sanmAna, anugamana Adi vinaya hoya che? uttara- hA, gautama! hoya che. A ja rIte svanitakumAro sudhI kahevuM joIe. je rIte nairayikone mATe kathana karyuM, te ja rIte pRthvIkAyikathI laIne caurendriya jIvo sudhI kathana karavuM joIe. |6 atthi NaM bhaMte ! paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM sakkAre i vA jAvagacchaMtassa paDisasAhaNayA? haMtA atthi, No ceva NaM AsaNAbhiggahe i vA, AsaNANuppadANe i vA / maNussANa jAvavemANiyANaM jahA asurakumArANa / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! paMcendriya tiryaMca jIvomAM satkAra, sanmAna, anugamana Adi vinaya hoya che? uttara-hA, gautama! hoya che, paraMtu AsanAbhigraha- Asana ApavuM ane AsanAnupradAna- Asanane laIne eka sthAnethI anya sthAne javA rUpa vinaya nathI. je rIte asurakumAronA viSayamAM kahyuM, te ja rIte manuSyothI vaimAniko sudhInA daMDakomAM kahevuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM covIsa daMDakavartI jIvomAM satkAra-sanmAnAdi vinaya vyavahAranuM nirUpaNa karyuM che. nairayiko, pAMca sthAvara, traNa vikasendriya jIvomAM paraspara satkAra, sanmAnAdi vinaya-vyavahAra nathI. kAraNa ke te jIvonI pAse tathA prakAranA sAdhano nathI tema ja nairayiko sadaiva duHkhagrasta che, pAMca sthAvara ane traNa vikasendriya jIvomAM tathA prakArano viveka nathI. tiryaMca paMcendriya jIvomAM AsanAbhigraha tathA AsanAnapradAna rUpa vinaya vyavahArane choDIne zeSa sarvavinaya vyavahAra hoya che. paMcendriya tiryaMcone vyakta bhASA, tathA prakAranA sAdhanono abhAva hovAthI te baMne prakAranA vinayano saMbhava nathI. cAre jAtinA devo ane manuSyomAM sarva prakArano vinaya vyavahAra hoya che. devomAM paraspara Adara sanmAna : 7 appiDDIeNaM bhaMte ! deve mahiDDIyassa devassamajjhamajjheNaM vIivaejjA? goyamA ! No iNaDhe smddhe| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! alpa RddhivALA deva, mahARddhivALA devanI madhyamAM thaIne jaI zake che? uttara-he gautama ! tema zakaya nathI. 8 samiDDIe NaM bhaMte ! devesamiDDIyassa devassamajjhamajjheNaM vIivaejjA? goyamA! No iNaDhe samaDhe, pamatta puNa viiivejjaa| bhAvArtha-prazna- he bhagavan! samaddhika-samAna RddhivALA deva, samaddhika devanI madhyamAM thaIne jaI zake che? uttara- he gautama! tema zakaya nathI. jo te samaddhika deva pramatta-asAvadhAna hoya to tenI madhyamAMthI jaI zake che.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka-3 [ 133 ] |9 se NaM bhaMte ! kiM sattheNaM akkamittA pabhU, aNakkamittA pabhU ? goyamA ! akkamittA pabhU, No aNakkamittA pabhU / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! madhyamAM thaIne janAra deva zastrano prahAra karIne jaI zake che ke prahAra karyA vinA jaI zake che? uttara- he gautama ! zastrano prahAra karIne jaI zake che, prahAra karyA vinA jaI zakatA nathI. 10 seNaM bhaMte !kiM puTviM sattheNaM akkamittA pacchA vIivaejjA, puTviM vIivaejjA pacchA sattheNaM akkamejjA? goyamA !puTviMsattheNaM akkamittA pacchA vIivaejjA,NopuvdivIivaittA pacchA sattheNaM akkamijjA / evaMeeNaM abhilAveNaMjahAdasamasae AiDIuddesae taheva NiravasesaM cattAri daMDagA bhANiyavvA jAvamahiDDIyA vemANiNI appiDDIyAe vemANiNIe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! te deva pahelAM zastrano prahAra kare che ane pachI jAya che ke pahelAM jAya che ane pachI zastrano prahAra kare che? uttara- he gautama! pahelAM zastrano prahAra kare che ane pachI jAya che paraMtu pahelAM jAya che ane pachI zastrano prahAra kare che te pramANe hotuM nathI. - A rIte A abhilApa(sUtroccAraNa) dvArA zataka 10/3'mA ' uddezaka anusAra saMpUrNa rUpe cAre daMDaka yAvata mahaddhika vaimAnika devI, alpaddhika devInI madhyamAM thaIne jaI zake che. tyAM sudhI kahevuM joIe. vivecanaH prastuta sUtromAM cAra daMDakamAM pratyekanA traNa-traNa AlApaka(sUtra samUha) dvArA devonA parasparanA Adara-satkAranuM nirUpaNa karyuM che. cAra daMDaka A pramANe che (1) deva ane deva (2) deva ane devI (3) devI ane deva (4) devI ane devI. cAre daMDakamAM traNa AlApaka A pramANe che(1) alpaddhika deva ke devI, mahaddhika deva ke devInI madhyamAM thaIne jaI zakatA nathI. (2) samaddhika deva ke devI, samaddhika deva ke devInI madhyamAM thaIne jaI zake che paraMtu te deva sAvadhAna na hoya tyAre pahelA zastra prahAra karIne jaI zake che. (3) mahaddhika deva ke devI, alpaddhika deva ke devInI madhyamAM game tyAre game te rIte jaI zake che. nairayikomAM pudgala pariNamana :|11 rayaNappabhApuDhaviNeraiyA NaM bhaMte ! kerisayaM poggala pariNAmaM paccaNubbhavamANA viharati? goyamA ! aNiTuM jAva amaNANaM / evaM jAva ahesattamApuDhaviNeraiyA / evaM veyaNApariNAmaM / evaM jahA jIvAbhigame biie Neraiyauddesae jAva ahesattamApuDhaviNeraiyANaM bhaMte !kerisayaM pariggahasaNNApariNAmaMpaccaNubbhavamANA
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 zrI bhagavatI sUtra-4 biti ? goyamA ! abiduM nAva amagAma // levuM mate ! evaM bhaMte ! // bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! ratnaprabhA pRthvInA nairayiko kevA prakAranA pudgala pariNAmano anubhava kare che ? uttara- he gautama ! te aniSTa yAvat amanAma(manane pratikULa) pudgala pariNAmano anubhava kare che. A rIte adhaHsaptama pRthvInA nairayiko sudhI kahevuM joIe. A rIte vedanA pariNAmano paNa anubhava kare che ityAdi jIvAbhigama sUtranI tRtIya pratipattinA bIjA uddezaka anusAra kahevuM joIe, yAvat-- prazna- he bhagavan ! adhaHsaptama pRthvInA nairayiko, kevA prakAranI parigraha saMjJAno anubhava kare che ? uttara- he gautama ! te aniSTa yAvat manane pratikULa parigraha saMjJAnA pariNAmano anubhava kare che. // he bhagavan ! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. vivecanaH naiyika jIvane pApakarmano udaya hovAthI tene pratikULa saMyoga prApta thAya che. te jIvo aniSTa, akAnta, manane pratikULa pudgala pariNAmano anubhava kare che. A rIte zIta, uSNa, kSudhA, tRSA, khaMjavALa, paratantratA, bhaya, zoka, jarA ane vyAdhi, A daza prakAranI vedanAno anubhava kare che. A viSayanuM vistRta vivecana jIvAbhigama sUtramAM che. tyAM pudgala pariNAma, vedanA Adi vIsa dvArathI varNana che. te vIsa dvAra A pramANe che- (1) pudgala pariNAma (2) vedanA (3) lezyA (4) nAma-gotra (5) arita (6) bhaya (7) zoka (8) kSudhA (9) pipAsA (10) vyAdhi (11) ucchvAsa (12) anutApa (13) krodha (14) mAna (15) mAyA (16) lobha (17) AhAra saMjJA (18) bhaya saMjJA (19) maithuna saMjJA (20) parigraha saMjJA. prastuta sUtramAM prathama be dvAra ane aMtima dvAranA kathana dvArA saMkSipta varNana che. nairayiko parigrahasaMjJA paryaMtanA pratyeka bhAvono aniSTarUpe anubhava kare che. || zataka 14/3 saMpUrNa //
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka-4 [ 135 ] zataka-14: uddezaka-4 saMkSipta sAra je je 19 A uddezakamAM jIva ane pudagalonA pariNAmonI parivartana-zIlatA, paramANunI zAzvatatA azAzvatatA, caramatA-acaramatA ane jIva-ajIvonA pariNAmonuM atidezAtmaka kathana che. * padagala dravyamAM svabhAvathI tathA prayogathI parivartana thayA ja kare che. eka varNamAMthI aneka varNa. aneka varNamAMthI eka varNa, A rIte gaMdha, rasAdi paryAyonuM parivartana traNe kAlamAM thayA kare che. * karmAdhIna jIvomAM paNa karmodayanA parivartanathI sukha-duHkhamAM parivartana thayA ja kare che jyAre te karmothI mukta thAya tyAre svAbhAvika sukha rUpa eka bhAvane prApta kare che. * paramANu pudgala, dravyanI apekSAe zAzvata ane paryAyanI apekSAe azAzvata che. * je paramANu vivakSita pariNAmano tyAga karIne punaH te pariNAmane kadApi prApta na kare to te bhAvanI apekSAe te paramANu carama kahevAya ane jo te bhAvane kAlAntaramAM prApta karavAno hoya, to te bhAvanI apekSAe te acarama kahevAya che. * dravyathI pratyeka paramANu dravyathI carama nathI acarama che kAraNa ke paramANu skaMdha rUpe pariNata thAya paraMtu kAlAMtaramAM te avazya paramANu rUpe pariNata thaze. tethI tene carama kahI zakAtuM nathI. * kSetrathI- te kathaMcit carama kathaMcit acarama che. kevaLI samughAta samaye je kSetromAM je paramANuno saMbaMdha je kevaLI sAthe thayo che te paramANuno saMbaMdha te kSetramAM te kevaLI sAthe pharI kyAre ya thavAno nathI. tethI te paramANu carama kahevAya ane sAmAnya kSetranI apekSAe te acarama kahevAya che. * kAlathI- kathaMcit carama kathaMcit acarama che. kevaLI samudyAta samaye je kAlamAM, je paramANuno saMbaMdha je kevaLI sAthe thayo che te paramANuno saMbaMdha te kAlamAM pharI thavAno nathI. tethI te paramANu carama che ane sAmAnya kAlanI apekSAe te acarama che. * bhAvathI- kathaMcit carama kathaMcit acarama che. kevaLI samuThThAta samaye je paramANu je varNAdi bhAva vizeSa rUpe pariNata thayA hatA, te kevaLImAM te paramANu te rUpe kyAre ya pariNata thavAnA nathI kAraNa ke kevaLI bhagavAnano mokSa thaI jAya che ane sAdhAraNa bhAvanI apekSAe te acarama che. * jIva ane ajIva dravyamAM pariNamana thayA ja kare che. tenuM vistRta vivecana zrI prajJApanA sutrAnusAra jANavuM.
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 136] zrI bhagavatI sUtra-4 zataka-14: uddezaka-4 pudgala pudgalanuM pariNamana :| 1 esa NaM bhaMte ! poggale tIyamaNataM sAsayaM samayaMlukkhI, samayaM alukkhI, samaya lukkhI vA alukkhI vA; puTviMcaNaM karaNeNaM aNegavaNNaM aNegarUvaM pariNAmaM pariNamai, aha se pariNAme NijjiNNe bhavai, tao pacchA egavaNNe egarUve siyA? haMtAgoyamA ! esaNaM poggaletIyamaNataMsAsayasamayaMtaceva jaavegruuvesiyaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM A pudgalo(paramANu athavA skaMdha) anaMta, zAzvata atIta kAlamAM eka samaya rUkSa sparzavALA hoya, eka samaya arUkSa arthAt snigdha sparzavALA hoya ane eka samaya rUkSa ane snigdha baMne sparzavALA hoya che? zuM te pahelA prayogakaraNa athavA visasAkaraNa dvArA aneka varNa ane aneka rUpavALA pariNAmathI pariNata thayA hoya ane tyArapachI te aneka varNAdi pariNAma kSINa thaI jatAM te pudgala eka varNa ane eka rUpavALA thaI jAya che? uttara- hA, gautama! te padgala anaMta, zAzvata atItakALamAM aneka varNAdi pariNAma kSINa thaI jatA eka samaya rUkSa sparzavALA thaI jAya ityAdi praznanA kathanAnusAra eka rUpavALA thaI jAya che, tyAM sudhI kahevuM joIe. | 2 esa NaM bhaMte ! poggale paDuppaNNaM sAsayaM samayaM lukkhI, pucchA? goyamA ! evaM ceva; evaM aNAgayamaNaMta pi| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! te pugalo(paramANu athavA skaMdha) zAzvata vartamAna kAlamAM eka samaya rUkSa sparzavALA eka samaya snigdha sparzavALA hoya che, ityAdi pUrvavatu prazna karavo? uttara- he gautama! pUrvakathanAnusAra jANavuM joIe, A rIte anaMta anAgata kAlanA viSayamAM paNa jANavuM joIe. | 3 esaNaM bhaMte !khaMdhe tIyamaNaMtaM sAsayaM samayaM lukkhI pucchA? goyamA ! evaM ceva, khaMdhe vi jahA poggle| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! A skaMdha, anaMta, zAzvata, anAgata kAlamAM eka samaya rUkSa, eka samaya snigdha hoya che? ityAdi pUrvavatu prazna karavo. uttara- he gautama! je rIte pudgala pariNAmanA viSayamAM kahyuM, te ja rIte skaMdhanA viSayamAM paNa kahevuM joIe. vivecana : prastuta sUtramAM pudgalonA zaikAlika parivartanane pradarzita karyuM che. sUtrakAre pudgala zabdathI skaMdha
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka-4. | 137 | ane paramANu baMne avasthAnuM grahaNa karyuM che. pudgala dravyanI paryAyomAM tenA varNa, gaMdha, rasa ane sparzamAM samaye samaye parivartana thaI zake che. eka paramANumAM eka samaye zIta to bIjA samaye uSNa sparza, eka samaye snigdha to bIjA samaye rUkSa sparza thaI zake che. te ja rIte ddhipradezI Adi skaMdhamAM paNa parivartana thayA kare che. koI paNa skaMdhamAM eka sAthe aneka varNAdi pariNAma paNa hoya zake che. yathA- skaMdhanA eka dezamAM kRSNa varNa hoya ane bIjA dezamAM nIla varNa hoya, A rIte skaMdhamAM be varNa ke tethI adhika varNAdi saMbhavita che. kyAreka te aneka varNAdi pariNAma kSINa thAya, tyAre eka varNAdi paryAyamAM pariNata thAya che. A rIte pudgalamAM vividha prakAranuM pariNamana satata thayA ja kare che. prastuta sUtramAM vartamAna kAla sAthe anaMta zabda prayukta nathI kAraNa ke vartamAna kAla eka samayano ja che tethI temAM anaMtano saMbhava nathI. jIvanA sukhI-duHkhI Adi vividha pariNAma: 4 esaNaMbhaMte !jIvetIyamaNataM sAsayaM samayaMdukkhI,samayaM adukkhI,samayaMdukkhI vA adukkhI vA; puTviM ca NaM karaNeNaM aNegabhAvaM aNegabhUyaM pariNAmaM pariNamai, aha se veyaNijje NijjiNNe bhavai, tao pacchA egabhAve egabhUesiyA? hatA goyamA ! esa NaM jIvetIyamaNataM sAsayaM samayaM jAva egabhUe siyA, evaM paDuppaNNa sAsaya samaya, evaM aNAgayamaNata sAsaya smy| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! zuM A jIva anaMta zAzvata atItakAlamAM, eka samayamAM duHkhI, eka samayamAM aduHkhI(sukhI) tathA eka samayamAM duHkhI ane sukhI (ubhayarUpe) hato? tathA pahelA karaNa (prayogakaraNa ane visasAkaraNa) dvArA aneka bhAvavALo, aneka rUpa pariNAmathI pariNata thayo hato? ane tyAra pachI vedanIyakarma(ane upalakSaNathI jJAnAvaraNIyAdi karmo)nI nirjarA thatAM jIva eka bhAva ane eka rUpavALo thAya che? uttara- hA, gautama ! A jIva anaMta atIta kAlamAM eka samaya duHkhI, eka samaya sukhI eka samaya sukhI duHkhI hato. te pahelAM aneka pariNAmathI pariNata hato ane pachI vedanIyAdi karmanI nirjarA thatAM te jIva eka bhAvathI ane eka rUpathI pariNata thAya che. A ja rIte zAzvata vartamAnakAlanA viSayamAM ane anaMta anAgata kAlanA viSayamAM paNa samajavuM joIe. vivecana : prastuta sUtramAM jIvanA trikAlavartI pariNAmone pradarzita karyA che. karmAdhIna jIvomAM kAla, svabhAva, pUrvakRta karma Adi vividha kAraNe ane zubhAzubha karmabaMdhanI hetubhUta kriyAnA kAraNe aneka pariNAma thAya che, te kSaNamAM sukhI ane kSaNamAM duHkhI thAya che. kyAreka sukha ane duHkha baMnenA nimitto eka sAthe upasthita thAya tyAre te sukhI duHkhI avasthAne paNa anubhave che. jyAM sudhI jIva karmAdhIna che tyAM sudhI traNe kAlamAM uparokta rIte parivartana thayA ja kare che. paraMtu jyAre aneka pariNAmanA kAraNabhUta karmono kSaya thAya che
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 | zrI bhagavatI satra-4 tyAre te jIva sAMsArika sukhathI mukta banIne svAbhAvika sukharUpa ekatvabhAvane prApta kare che. pachI temAM anekarUpatA rahetI nathI. paramANu pudgalanI zAzvatatA-azAzvatatA :| 5 paramANupoggale NaM bhaMte ! kiM sAsae, asAsae ? goyamA ! siya sAsae, siya asaase| sekeNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-siya sAsae, siya asAsae? goyamA !davvaTThayAe sAsae, vaNNapajjavehiM jAvaphAsapajjavehiM asAsae / se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai-siya sAsae, siya asAsae / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! paramANu pudgala zAzvata che ke azAzvata? uttara-he gautama!te kathaMcit zAzvata che, kathaMcit azAzvata che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke paramANu pudgala kathaMcit zAzvata che ane kathaMcit azAzvata che? uttara-he gautama! dravyanI apekSAe zAzvata che ane varNa paryAya yAvatu sparzAdi paryAyonI apekSAe azAzvata che. tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che ke paramANu pudgala kathaMcit zAzvata che, kathaMcit azAzvata vivecana : paramANu pudgala dravyanI apekSAe zAzvata che kAraNa ke te skaMdha rUpe saMyukta thavA chatAM tenuM mULabhUta svarUpa naSTa thatuM nathI, jyAre te skaMdha sAthe joDAI jAya che tyAre te "pradeza" zabdathI oLakhAya che, paraMtu temAM rahelI varNAdi paryAyonI apekSAe azAzvata che. kAraNa ke dravyanI pratyeka paryAyo vinazvara che. paramANu pudgalanI carama-acaramatA :|6 paramANupoggale NaM bhaMte ! kiM carime, acarime ? goyamA !davvAdeseNaM No carime, acarime;khettAdeseNaM siya carime, siya acarime; kAlAdeseNaM siya carime, siya acarime; bhAvAdeseNaM siya carime siya acrime| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! paramANu pudgala carama che ke acarama? uttara- he gautama! paramANu pudgala dravyanI apekSAe carama nathI, acarama ja che. kSetranI apekSAe kadAcit carama kadAcit acarama che. kAlanI apekSAe kathaMcit carama, kathaMcit acarama che. ane bhAvAdezathI paNa kathaMcit carama, kathaMcit acarama che. vivecanaH prastuta sUtramAM anekAMta daSTithI paramANu yugalanI caramatA ane acaramatAne samajAvI che. carama-acarama paramANa:-je paramANu vivakSita pariNAmane choDIne punaH te pariNAmane kadApi prApta na
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka-4 . [ 139] kare, te paramANu pariNAmanI apekSAe carama kahevAya che ane je paramANu, te pariNAmane punaH prApta kare che te apekSAe te acarama kahevAya che. dravyAdezathI paramANu carama nathI, acarama che, kAraNa ke paramANunI sthiti asaMkhyAtakAlanI hoya che, tyArapachI avazya te koIpaNa skaMdha sAthe joDAya che ane skaMdharUpe pariNata thAya che. kAlAntare te punaH te skaMdhathI chUTo paDIne paramANupaNAne prApta kare che. A rIte tenI avasthAmAM parivartana thayA ja kare che. dravyanI apekSAe paramANu zAzvata che. tethI te carama nathI acarama che. kSetrAdezathI kathaMcit carama, kathaMcitu acarama che. yathA- je kSetramAM koI kevaLIe kevaLI samughAta karyo hato, te samaye paramANu tyAM sthita hatA. te samudyAta prApta ukta kevaLInA saMbaMdha vizeSathI te paramANu punaH kadApi te kSetrano Azraya karavAnA nathI. kAraNa ke samudyAta prApta kevaLI nirvANane prApta thaI jAya che. te kSetranI apekSAe te paramANu carama che ane vizeSaNa rahita kSetranI apekSAe paramANu punaH te kSetramAM avagADha thAya che. tethI te acarama kahevAya che. kAlAdezathI paramANu pudgala kathaMcit carama, kathaMcit acarama che. yathA- te kevalIe prAtaHkAla Adi samaye kevaLI samughAta karyo hato, te kAlamAM je paramANu hatA, te paramANu te ja kevaLI samudyAtanA viziSTa kAlane prApta thatA nathI, kAraNa ke kevaLIno mokSa thaI jAya che. tethI te viziSTa kAlanI apekSAe paramANu carama che ane vizeSaNa rahita kAlanI apekSAe paramANu acarama che. bhAvAdezathI paramANu pudgala kathaMcit carama ane kathaMcit acarama che. yathA- te kevaLIe kevaLI samughAtanA samaye je paramANu varNAdi bhAvavizeSane prApta thayA hatA, te paramANu vivakSita kevaLI samudyAta viziSTa varNAdi pariNAmanI apekSAe carama che ane vizeSaNa rahita bhAvanI apekSAe te acarama che. jIva ajIvanA pariNAma - | 7 kaivihe NaM bhaMte ! pariNAme paNNatte? goyamA ! duvihe pariNAme paNNatte,taMjahA-jIvapariNAme ya ajIvapariNAme ya / evaM pariNAmapayaM NiravasesaM bhANiyavvaM // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pariNAmanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! pariNAmanA be prakAra che. yathA- jIva pariNAma ane ajIva pariNAma. A rIte prajJApanA sUtranuM teramuM pariNAma pada saMpUrNa kahevuM joIe. he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. .. vivecana : prastuta sUtramAM prajJApanA sUtranA teramA padamAM varNita jIva pariNAma ane ajIva pariNAmanuM atidezapUrvaka saMkSipta kathana che. dravyanI avasthAntara prAptine "pariNAma' kahe che. A pariNAma pariNAmantarane prApta thavA chatAM
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-4 dravyano sarvathA vinAza thato nathI. tenuM mULabhUta svarUpa te ja rUpe rahIne tenI avasthAomAM satata parivartana thayA ja kare che. te ja dravyanA pariNAma che. 140 jIva pariNAmanA daza prakAra che- (1) gati (2) indriya (3) kaSAya (4) lezyA (5) yoga (6) upayoga (7) jJAna (8) darzana (9) cAritra (10) veda. ajIva pariNAmanA paNa daza prakAra che. yathA- (1) baMdhana (2) gati (3) saMsthAna (4) bheda (5) varNa (6) gaMdha (7) rasa (8) sparza (9) agurulaghu ane (10) zabda pariNAma. tenuM vistRta vivecana zrI prajJApanA sUtra pada-13 pariNAma padamAM che. || zataka 14/4 saMpUrNa //
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14 : uddezaka-5 zataka-14 : uddezaka-5 saMkSipta sAra A uddezakamAM jIvonuM agnigamana, temAM tenuM jvalana tema ja zabdAdi daza sthAnanI anubhUti viSayaka pratipAdana che. 141 vigrahagati samApannaka koI paNa gatinA jIvo game te sthAnamAMthI pasAra thaI zake che kAraNa ke tenI vATe vahetI avasthAmAM tene taijasa-kArpaNa zarIra sUkSma zarIra ja hoya che. tethI te agnimAMthI pasAra thaI zake che. agni sUkSma zarIrane bALI zakatI nathI. avigrahagati samApannaka(vATe vahetA sivAyanA) jIvomAM je vaikriyAdi labdhi saMpanna hoya to te agnimAMthI jaI zake che; anyathA jaI zakatA nathI. narakamAM bAdara agni na hovAthI nArako agnimAM jaI zakatA nathI. pAMca sthAvaramAM gatino abhAva hovAthI jatA nathI. traNa vikalendriyo jo agninI madhyamAM jAya to te baLI jAya che. tiryaMca ane manuSyomAM je labdhidhArI che te labdhi prayogathI jAya to tene agni bALI zakatI nathI; anyathA agni tene bALI zake che. cAre jAtinA devo vaikriya zaktithI jaI zake che. tene agni kAMI ja karI zakatI nathI. jIvane potAnA karmo anusAra zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparza, gati, sthiti, lAvaNya, yazakIrti, utthAnAdi daza sthAnano anubhava thAya che. nArakone azubha, devone zubha, audArika zarIrIne zubhAzubha anubhava thAya che. nArako, devo, tiryaMca paMcendriya ane manuSyo daza sthAnano, ekendriya cha sthAnano, beindriya sAta, teindriya ATha, caurendriya nava sthAnano anubhava kare che. je jIvone jeTalI indriyo hoya te pramANe tene zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparzano anubhava thAya che. jema ke ekendriya jIvone eka ja indriya hovAthI te rasendriyAdi cAra indriyathI thatAM rasa, gaMdha, rUpa ane zabda A cAra sthAnano anubhava karI zakatA nathI tethI cha sthAnano anubhava kare che. A rIte pratyeka jIvomAM samajavuM joIe. devo vaikriya zaktithI bahAranA pudgalone grahaNa karIne tirachA parvata ke bhIMtanuM ullaMghana karI zake che. bahAranA pudgalone grahaNa karyA vinA ullaMghana karI zakatA nathI. A rIte A uddezakamAM jIvazaktinuM vividha rUpe pratipAdana che. //////////
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 O OS zataka-14 : uddezaka-5 agni zrI bhagavatI sUtra-4 RO YOG jIvonuM agnimAM gamana sAmarthya : 1 raie NaM bhaMte ! agaNikAyassa majjhaMmajjheNaM vIivaejjA ? goyamA ! atthegaie vIivaejjA, atthegaie No vIivaejjA / nathI. sekeNaNaM bhaMte! evaM kuccai - atthegaie vIivaejjA, atthegaie No vIivaejjA ? goyamA ! NeraiyA duvihA paNNattA, taM jahA - viggahagaisamAvaNNagA ya aviggahagaisamAvaNNagA ya, tattha NaM je se viggahagaisamAvaNNae Neraie se NaM agaNikAyassa majjhamajjheNaM vIivaejjA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! nAraka jIva agnikAyanI madhyamAM thaIne jaI zake che arthAt pasAra thaI zake che? uttara- he gautama ! koI naiyika jaI zake che ane koI jaI zakatA nathI. prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke koI nairiyaka jaI zake che ane koI nairiyaka jaI zakatA uttara- he gautama ! nairayikanA be prakAra kahyA che. yathA-vigrahagati samApannaka ane avigrahagati samApannaka. temAMthI je vigrahagati samApannaka nairayika che, te agnimAMthI pasAra thaI zake che. 2 se NaM tattha jhiyAejjA ? sama, khalu tattha satthaM kamai / tattha NaM je se aviggahagaisamAvaNNa raie se NaM agaNikAyassa majjhamajjheNaM No vIivaejjA, se teNadveNaM jAvaNo vIivajjA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM tene(agninI madhyamAM thaIne janArane) agni bALe che ? uttara he gautama ! tema zakaya nathI. kAraNa ke agnirUpa zastra tenA para asara karatuM nathI. je avigrahagati samApannaka(sthAna sthita) che, te agnikAyanI madhyamAM thaIne jaI zakatA nathI. kAraNa ke narakamAM bAdara agni nathI. tethI he gautama ! e pramANe kathana karyuM che ke koI naiyika jaI zake che ane koI jaI zakatA nathI. 3 asurakumAre NaM bhaMte ! agaNikAyassa majjhamajjheNaM vIivaejjA / goyamA ! atthegaie
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka-5 [ 143] vIivaejjA, atthegaie No viiivejjaa| sekeNatuNaM bhaMte ! jAva atthegaie No vIivaejjA? goyamA ! asurakumArA duvihA paNNattA,taM jahA- viggahagaisamAvaNNagA ya aviggahagaisamAvaNNagA ya / tattha NaMje se viggahagaisamAvaNNae asurakumAre se NaM vIivaejjA / evaM jahevaNeraie jAvaNokhalutattha satthaMkamai / tatthaNaMjese aviggaha gaisamAvaNNae asurakumAre seNaM atthegaie agaNikAyassa majjhamajjheNaM vIivaejjA, atthegaie No viiivejjaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! asurakumAra devo agninI madhyamAM thaIne jaI zake che? uttara- he gautama! koI jaI zake che ane koI jaI zakatA nathI. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke keTalAka asurakumAra devo agninI madhyamAM thaIne gamana karI zake che ane keTalAka jaI zakatA nathI? uttara- he gautama ! asurakumAra devonA be prakAra che. yathA- vigrahagati samApannaka ane avigrahagati samApaka. je vigrahagati samApannaka che, te agnimAMthI jAya che. zeSa sarva kathana nairayikonI samAna che yAvatu agnirUpa zastra tenA para asara karatuM nathI. je avigraha gati samApannaka che, temAMthI koI agninI madhyamAM thaIne jaI zake che ane koI jaI zakatA nathI. | 4 jeNaM vIivaejjA seNaMtattha jhiyAejjA? goyamA ! No iNaTe,samaDhe, No khalu tattha satthaM kamai / se teNaTeNaM / evaM jAva thnniykumaare| egidiyA jahA NeraiyA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! je agninI madhyamAM jAya che tene agni bALe che? uttara- he gautama! tema zakaya nathI, kAraNa ke agnirUpa zastra tenA para asara karatuM nathI. tethI he gautama! e pramANe kahyuM che ke keTalAka asurakumAra devo jaI zake che, ane keTalAka jaI zakatA nathI, A rIte svanitakumAra sudhI kahevuM joIe. ekendriyonuM kathana nairayikonI samAna karavuM joIe. 5 beiMdiyA NaM bhaMte ! agaNikAyassa majjhamajheNaM vIivaejjA? goyamA !jahA asurakumAre tahA beidie vi,NavaraM-jeNaM vIivaejjA seNaMtattha jhiyAejjA / sesaMtaMceva / evaM jaavcuridie| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! beindriya jIvo agnikAyanI madhyamAM thaIne jaI zake che? uttara- he gautama ! je rIte asurakumAronA viSayamAM kathana karyuM, te ja rIte beIndriyonA viSayamAM kathana karavuM joIe. paraMtu vizeSatA e che ke je beindriya jIvo agninI madhyamAM thaIne jAya to agni tene
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-4 bALI nAMkhe che, zeSa sarva kathana pUrvavat jANavuM. A pramANe caurendriya jIvo sudhI kahevuM joIe. 6 | paMciMdiyatirikkhajoNie NaM bhaMte ! agaNikAyassa majjhamajjheNaM vIivaejjA ? goyamA ! atthegaie vIivaejjA, atthegaie No vIivaejjA / 144 NaNaM bhaMte! jAva vIivaejjA ? goyamA ! paMciMdiyatirikkhajoNiyA duvihA paNNattA, taMjahA - viggahagai samAvaNNagA ya aviggahagaisamAvaNNagAya / viggahagaisamAvaNNae jaheva Neraie jAvaNo khalu tattha satthaMkamai / aviggahagaisamAvaNNagA paMciMdiyatirikkha joNiyA duvihA paNNattA, ta jahA iDDippattA ya aNiDDippattA ya / tattha NaM je se iDDippatte paMcidiyatirikkhajoNiyA se NaM atthegaie agaNikAyassa majjhamajjheNaM vIivaejjA, atthegaie No vIivaejjA / 7 je NaM vIivaejjA se NaM tattha jhiyAejjA ? No iNaTThe samaTThe, No khalu tattha satthaM kamai / tattha NaM je se aNiDDippatte paMcidiyatirikkhajoNie seNaM atthegaie agaNikAyassa majjhamajjheNaM vIivaejjA atthegaie No vIivaejjA / jeNaM vIivaejjA se NaM tattha jhiyAejjA ? haMtA jhiyAejjA | se teNadveNaM jAva atthegaie No vIivaejjA / evaMmaNussevi / vANamaMta joisiya vemANie jahA asurkumaare| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! tiryaMca paMcendriya jIvo agninI madhyamAM thaIne jaI zake che ? uttara- he gautama ! keTalAka jaI zake che ane keTalAka jaI zakatA nathI. prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ? uttara- he gautama ! paMcendriya tiryaMca jIvonA be prakAra che. yathA- vigrahagati samApannaka ane avigrahagati samApannaka. je vigrahagati samApannaka paMcendriya tiryaMca yonika che, tenuM kathana nairayikanI samAna jANavuM joIe yAvat agnirUpa zastra tenA para asara karatuM nathI. je avigrahagati samApannaka paMcendriya tiryaMca yonika che, tenA be prakAra che, yathA- Rddhi prApta(vaikriya Adi labdhi yukta) ane Rddhi aprApta(vaikriya Adi labdhi rahita). je paMcendriya tiryaMca yonika RRddhi prApta che, temAMthI keTalAka agninI madhyamAM thaIne jAya che ane keTalAka jatA nathI. prazna- je jAya che tene zuM agni bALe che ? uttara- tema zakya nathI. zastra tenA para asara karatA nathI. je Rddhi aprApta paMcendriya tiryaMca che temAMthI keTalAka agnimAM thaIne jAya che ane keTalAka jatA nathI. prazna-- je jAya che tene zuM agni bALe che ? uttara- hA, bALe che. tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che ke-- keTalAka agnimAM thaIne jAya che ane keTalAka jatA nathI, A rIte manuSyanA viSayamAM paNa kahevuM joIe. vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnikonuM kathana asurakumAronI samAna kahevuM joIe. vivecana - prastuta sUtromAM covIsa daMDakavartI jIvonI agnipravezanI zakti-azaktinuM ane jo praveza kare to
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka-5 145 | tenA jvalana AdinuM nirUpaNa che. vida6 samAvaUMPT :- eka gatimAMthI bIjI gatimAM jatAM jIvane vigrahagati samApannaka kahe che. covIsa daMDakonA vigrahagati samApannaka jIvo agninI madhyamAM thaIne gamana karI zake che, te jIvo koI paNa sthAnamAMthI pasAra thaI zake che. agni, pANI, Adi dravyo athavA koI paNa padArtha tene pratighAta pahoMcADI zakatuM nathI. kAraNa ke te samaye te jIvone taijasa-kArpaNarUpa sUkSma zarIra hoya che. te baMne zarIra apratighAtI che. te sUkSma zarIra para agni Adi koI paNa zastra asara karI zakatA nathI. nairayikonI agni praveza zakti - avigrahagati samApannaka- utpatti sthAnane prApta thayelA nairayiko agnikAyanI madhyamAM thaIne gamana karI zakatA nathI, kAraNa ke narakamAM bAdara agnino abhAva che. manuSyakSetramAM ja bAdara agnikAya hoya che. uttarAdhyayana Adi zAstromAM suvA gAma pavapuSpo atajJo arthAta "nAraka jIvane aneka vAra prajavalita agnimAM pakAvyo' ityAdi varNana che, tyAM paramAdhAmI devo agni sadaza uSNa pudgalanI vidurvaNA kare che. te pramANe samajavuM joIe. cAre jAtinA devonI agni praveza zakti - avigrahagati samApannaka- utpatti kSetrane prApta thayelA asurakumArAdi devo manuSya lokamAM Ave che, te agninI madhyamAM thaIne gamana karI zake che, paraMtu te baLatA nathI. kAraNa ke vaikriya zarIra ati sUkSma che ane tenI gati zIvratama hoya che, je devo manuSyalokamAM AvatA nathI, te agninI madhyamAM thaIne jatA nathI. pAMca sthAvara jIvonI agnipraveza zakti - avigraha gati samApannaka(utpatti sthAnane prApta thayelA) sthAvara jIvo agninI madhyamAM thaIne gati karI zakatA nathI. kAraNa ke sthAvara jIvomAM gati svabhAva nathI. agni ane vAyu je gatitrasa che, te agninI madhyamAM thaIne jaI zake che, yadyapi vAyu AdithI prerita pRthvI Adi jIvono paNa agnipraveza saMbhavita che paraMtu ahIM svataMtratApUrvaka gamananI vivakSA karI che. ekendriya jIvo sthAvara hovAthI svataMtratApUrvaka agnipraveza karI zakatA nathI. traNa vikasendriya jIvo :- te jIvo agnimAM praveza karI zake che paraMtu teone labdhi ke vaikriya zarIra na hovAthI te jIvo agnimAM baLI jAya che. paMcendriya tiryaMca ane manuSyanI agnipraveza zakti - avigrahagati samApannaka paMcendriya tiryaMca ane manuSyamAM je vaikriya labdhi saMpanna hoya ane manuSyakSetramAM hoya te agninI madhyamAM thaIne jaI zake che kAraNa ke tyAM agnino sadubhAva che ane je manuSyakSetranI bahAra che, te jaI zakatA nathI kAraNa ke tyAM agnino abhAva che. je Rddhi aprApta che, temAMthI koI koI(jAdugara Adi) agnimAM thaIne jaI zake che, ane koI jatA nathI. paraMtu Rddhi prApta je jIvo agnimAM praveza kare che te baLatA nathI. Rddhi-aprApta jIvo agnimAM praveza kare to te baLI zake che. zabdAdi daza sthAnonI IniSTa anubhUti:|7 NeraiyA dasa ThANAhiM paccaNubbhavamANA viharati,taMjahA- aNiTThA sadA, aNiTThA rUvA, aNiTThA gaMdhA, aNiTThA rasA, aNiTThA phAsA, aNiTThA gaI, aNiTThA ThiI, aNiDhe lAvaNNe, aNiDhe jasokittI, anniddheuddhaann-kmmbl-viiriypuriskkaarprkkme| bhAvArtha - narayika jIvo, daza sthAnono anubhava kare che, yathA- (1) aniSTa zabda, (2) aniSTa rUpa
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 146 | zrI bhagavatI sUtra-4 (3) aniSTa gaMdha (4) aniSTa rasa (5) aniSTa sparza (6) aniSTa gati (7) aniSTa sthiti (2) aniSTa lAvaNya (9) aniSTa yazakIrti (10) aniSTa utthAna, karma, bala, vIrya, puruSAkAra parAkrama. |8 asurakumArA dasa ThANAiM paccaNubbhavamANA viharaMti, taMjahA- iTThA saddA, iTThA rUvA jAvaiTe uTThANa-kammabala-vIriyapurisakkAraparakkame / evaM jaavthnniykumaaraa| bhAvArtha- asurakumAra Adi devo, daza sthAnono anubhava kare che. (1) iSTa zabda (2) iSTa rUpa (3) ISTa gaMdha (4) iSTa rasa (5) iSTa sparza yAvat (10) iSTa utthAna, karma, bala, vIrya, puruSAkAra parAkrama. A rIte nitakumAro sudhI kahevuM joIe. | 9 puDhavikAiyA cha ThANAI paccaNubbhavamANA viharati, taMjahA- iTTANiTThA phAsA, iTThANiTThAgaI, evaM jAvapurisakkAsparakamme / evaM jaavvnnssikaaiyaa| bhAvArtha - pRthvIkAyika jIvo cha sthAnono anubhava kare che. (1) IniSTa sparza (2) iSTaniSTa gatithI (6) IniSTa utthAna, karma, bala, vIrya, puruSAkAra parAkrama parvatanA cha sthAna jANavA. A rIte vanaspatikAyika jIvo sudhI kahevuM joIe. 10 beiMdiyA satta ThANAI paccaNubbhavamANA viharaMti, taMjahA- iTThANiTThA rasA, sesaM jahA egidiyaann| bhAvArtha-beindriya jIvo sAta sthAnono anubhava kare che, yathA-ISTAniSTa rasa, ityAdizeSa ekendriyonI samAna kahevuM joIe. |11 teiMdiyA aTTha ThANAI paccaNubbhavamANA viharaMti,taMjahA- iTThANiTThA gaMdhA, sesaM jahA beiNdiyaannN| bhAvArtha - teindriya jIvo ATha sthAnono anubhava kare che yathA-ISTAniSTa gaMdha, ityAdi zeSa beindriyonI samAna kahevuM joIe. 12 cauridiyA NavaThANAIpaccaNubbhavamANA viharati,taMjahA- iTThANivArUvA,sesaM jahA teidiyaannN| bhAvArtha - caurendriya jIvo nava sthAnono anubhava kare che, yathA- ISTaniSTarUpa ityAdi. zeSa varNana teindriyanI samAna kahevuM joIe. 13 paMciMdiyatirikkhajoNiyA dasa ThANAiMpaccaNubbhavamANA viharati,taMjahA- iTTANiTThA sadA jAvapurisakkAra parakkame, evaM maNussA vi, vANamaMtasjoisiyavemANiyA jahA asurkumaaraa| bhAvArtha - paMcendriya tiryaMca yonika jIvo daza sthAnono anubhava kare che. yathA- iniSTa zabdathI iSTAniSTa utthAna, karma, baLa, vIrya, puruSAkAra parAkrama parvatanA daza sthAna. A rIte manuSyonA viSayamAM paNa kahevuM joIe. vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnikonuM kathana asurakumAronI samAna che.
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka-5 147 | vivecana : prastuta sutromAM covIsa daMDakanA jIvomAM iSTa, aniSTa ane iSTAniSTa zabdAdi daza sthAnomAM kone keTalA sthAnono anubhava thAya che tenuM nirUpaNa karyuM che. lokanA eka kSetramAM rahelA pugalo samAna svabhAvavALA hoya, topaNa pratyeka jIvone potAnA karmAnusAra teno saMyoga ane anubhava thAya che. narayikone- pApakarmanA udaye pAMca indriyonA viSayono pratikSaNa aniSTapaNe anubhava thAya che. tene aprazasta vihAyagati athavA narakagatirUpa aniSTa gati hoya che. narakamAM rahevArUpa athavA narakAyuM rUpa aniSTa sthiti che. zarIranuM beDoLapaNuM tenuM aniSTa lAvaNya che. apayaza ane apakIrtirUpe nArakone aniSTa yazakIrtino anubhava thAya che. vIryaMtarAya karmanA kSayopazamathI utpanna thayelA utthAnAdi paNa nArakone aniSTa ja hoya che. cAre jAtinA devone- puNyakarmanA udaye zabda Adi daze sthAnono iSTapaNe anubhava thAya che. paMcendriya tiryaMca ane manuSyone- zubhAzubha baMne prakAranA karmonA udaye zabda Adi daze sthAnono ISTAniSTa paNe anubhava thAya che. ekendriya jIvone-eka ja indriyahovAthI zabda, rUpa, gaMdha ane rasa te cAra sthAnano anubhava thato nathI. cha sthAnono ja anubhava thAya che. te zubha ane azubha baMne sthAnamAM utpanna thaI zake che, temaja tene zAtA ane azAtArUpa baMne prakAranA karmono udaya hoya che. tethI temAM iSTAniSTa baMne prakAranA spardhAdino anubhava thAya che. yadyapi ekendriya jIvo sthAvara hovAthI temAM gati saMbhavita nathI. tathApi temAM paraprerita gati thAya che. te zubhAzubha hovAthI iniSTa rUpa che. maNi AdimAM iSTa lAvaNya ane pattharAdimAM aniSTa lAvaNya hoya che tethI ekendriyomAM samuccaya rUpe iSTAniSTa lAvaNya kahyuM che. sthAvara hovAthI ekendriyomAM pragaTa rUpe utthAnAdi pratIta thatA nathI paraMtu sUkSma rUpe utthAnAdi hoya che. temaja pUrvabhavamAM anubhavelA utthAnAdinA saMskAranA kAraNe paNa temAM utthAnAdi hoya che ane te iniSTa hoya che. beindriyamAM sAta, te indriyamAM ATha ane corendriyamAM nava sthAnono iSTaniSTa rUpe anubhava thAya che. kramazaH eka eka indriya vadhatA rasa, gaMdha ane rUpa eka eka sthAna vadhe che. devonI pudgala sahAyI zakti - 14 deve NaM bhaMte! mahiDDIe jAva mahAsokkhe bAhirae poggale apariyAittA pabhU, tiriyapavvayaMvA tiriyabhittiM vA ullaMghettae vA pallaMghettae vA? goyamA ! No iNaDhe samadde bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! mahaddhika yAvata mahAsukhI deva bahAranA pulane grahaNa karyA vinA tirachA parvatane athavA tirachI bhIMtane ullaMghana(eka vAra) ane pralaMghana(vAraMvAra ullaMghana) karavAmAM samartha che? uttara- he gautama ! tema zakaya nathI. 15 deveNaMbhaMte !mahiDDIe jAvamahAsokkhebAhirae poggalepariyAittA pabhU,tiriyapavvayaM vA tiriyabhittiM vA ullaMghettae vA pallaMghettae vA?
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 148] zrI bhagavatI sUtra-4 goyamA ! haMtA pabhU // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! mahaddhika yAvatu mahAsukhI deva bahAranA pudgalone grahaNa karIne tirachA parvatane athavA tirachI bhIMtane ullaMghana-pralaMghana karavAmAM samartha che? uttara-hA, gautama! samartha che.// he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. vivecana : bhavadhAraNIya zarIrathI vyatirikta pugalane bahAranA pudgala" kahevAya che. te pudgalone grahaNa karyA vinA koI paNa deva mArgamAM AvatA parvata ke parvatakhaMDanuM, bhIMta AdinuM ullaMghana karI zakatA nathI. bahAranA pugalone grahaNa karIne arthAt uttara vaikriya zarIra banAvIne ja ullaMghana karI zake che. - zataka 14/pa saMpUrNa
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka [ 149] | zataka-14: uddezakajeje saMkSipta sAra ja A uddezakamAM jIvone grAhya AhAra dravyonuM ane vaimAnikendranI bhoga paddhatinuM nirUpaNa che. * 24 daMDakanA jIvo kayAreka avIci dravyo- vivakSita saMpUrNa dravyono AhAra grahaNa kare che ane kayAreka vIci dravyo- vivakSita dravyomAM ekAda pradeza nyUna dravyono AhAra kare che. * devonI bhogapaddhati paNa divya hoya che. zakrendra ane IzAnendrane jyAre viSayabhoganI icchA thAya tyAre te eka cakrAkAra sthAna, temAM zreSTha prAsAda, maNipIThikA ane tenA para zayyAnI vidurvaNA kare che ane tyAM potAnI agramahiSIo sAthe kAya paricAraNA kare che. sanakumAra ane tenI uparanA indro zayyAnI vidurvaNA karatA nathI. teo siMhAsananI vidurvaNA kare che. kAraNa ke teo kAya paricAraNA karatA nathI. te devo sparza, rUpa, zabda Adi dvArA ja kAmanAnI pUrti kare che. A rIte devo potAnA puNyano bhogavaTo kare che.
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 zrI bhagavatI sUtra-4 'zataka-14 : uddezaka-6 | kimAhAra jIvomAM AhAra pariNAma - | 1 rAyagihe jAva evaM vayAsI- jeraiyA NaM bhaMte ! kimAhArA, kiM pariNAmA, kiM joNiyA, kiM ThiIyA paNNattA? goyamA !NeraiyANaMpoggalAhArA,poggalapariNAmA,poggalajoNiyA,poggalaThiIyA, kammovagA,kammaNiyANA, kammaThiIyA, kammuNAmevavippariyAsameti / evaM jaavvemaanniyaa| zabdArtha - popana noLiyA = pugala arthAt zItAdi sparza yukta pugala jenI yoni che te pudgala yonika poTTiyA= AyuSya karma pudgalarUpa jenI sthiti che te pudgalasthitika che smovaI= jene jJAnAvaraNIyAdi padagala rUpa karmabaMdha dvArA prApta thAya che janmapiyA = jene nArakatvanuM athavA karmabaMdhanuM nimitta-nidAna karma che, te karmanidAna che jakhkhaphikyA = karma sthitika, karma pudagalothI jenI sthiti che skuLAviviMriyAsaneMti = karmonA kAraNe viparyAsa-paryAyo(paryApta-aparyApta AdiavasthAo)ne prApta thAya che. bhAvArtha - prazna- rAjagRha nagaramAM gautama svAmIe A pramANe pUchyuM- he bhagavan! nairayiko kayA dravyono AhAra kare che? tene kevA prakAre pariNAve che? tenI yoni(utpatti sthAna) kaI che? ane tenI sthitinuM kAraNa zuM che? uttara- he gautama ! nairayiko pugalono AhAra grahaNa kare che ane tene pudgalarUpe pariNAve che. tenI yoni pudgalamaya zIta-uSNa sparzavALI che. AyuSya karmanA pugalo tenI sthitinuM kAraNa che. baMdha dvArA te karmarUpa pudgalone prApta kare che. tenA nairayikapaNAnuM athavA karmabaMdhanuM kAraNa karma ja che. karmapudgalo ja tenI sthitinuM kAraNa che. karmonA kAraNe ja te viparyAsa-anyaparyAyane prApta kare che. A rIte 24 daMDakanA jIvo pudgalAhArI, pula pariNAmI, pula yonivALA, Ayukarma yukta sthitivALA, karmone grahaNa karanArA, karmanidAnavALA, karmasthitivALA, karma dvArA ja anya-anya paryAyane prApta kare che. | 2 | NeraiyANaMbhaMte ! kiMvIidavvAiAhAraiti, avIidavvAipi AhAraiti? goyamA! NeraiyA vIidavvAI pi AhAreti, avIidavvAI pi aahaareti| se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai- NeraiyA jAva AhAraiti? goyamA !jeNaMNeraiyA egapaesUNAIpidavvAiM AhAraiti, teNaMNeraiyA vIidavvAI
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-14 : deza / 151 / AhAreMti, je NaM NeraiyA paDipuNNAI davvAiM AhAreMti te NaM NeraiyA avIidavvAiM AhAreMti, se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai- NeraiyA jAva AhAreti / evaM jAva vemANiyA / bhAvArtha:- praza- bhagavan ! nai2yi, vIthi dravyono bhADA2 42 cha / savIthidravyono bhADA2 43 cha ? uttara-he gautama!nairayiko, vIci dravyono paNa AhAra kare che ane avIcidravyono paNa AhAra kare che. prazna- bhagavan ! tenu zu 129 // cha ? uttara- he gautama! je nairayiko, grahaNa karelA AhAramAMthI eka pradeza paNa nyUna dravyono AhAra kare che, te vIci dravyono AhAra kare che ane je paripUrNa dravyono AhAra kare che, te avIci dravyono AhAra kare che. he gautama ! tethI e pramANe kahyuM che ke nairayiko, vIci dravyono paNa AhAra kare che ane avici dravyono paNa AhAra kare che. A rIte vaimAniko sudhI kahevuM joIe. viveyana :vIidavvAI-avIidavvAiM:-prastuta sUtromA po dvArA DA235 yA pudI bhATe vIthidravyamAne avIci dravya evA be zabdano prayoga che. (1) grahaNa karelA samasta pudgalonuM pariNamana thAya te avIci dravya AhAra kahevAya che. (2) grahaNa karelA samasta pudgalonuM pariNamana na thAya, keTalAka pudgalo nAza pAmI jAya, te AhArane vIcidravya AhAra kahe che. ojAhAra ane romAhAra samaye grahaNa karelA samasta pudagalonuM pariNamana thAya che mATe te avIcidravya AhAra che. jyAre prakSepAhAra, kavalAhAra vagere AhAra grahaNa thAya, teno keTaloka bhAga pariNamana pAme che ane keTaloka bhAga zIrNa virzIrNa thAya che; mATe te vIcidravya AhAra kahevAya che. devendronI bhoga paddhati:| 3 jAheNaM bhaMte !sakke deviMde devarAyA divvAiM bhogabhogAI bhujiukAme bhavai se kahamiyANiM pakarei? goyamA !tAhe cevaNaMsesakke deviMde devarAyA egaMmahaMNemipaDirUvagaM viuvvai; egaMjoyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM, tiNNi joyaNasayasahassAI jAvaaddhagulaMca kiMcivisesAhiyaMparikkheveNaM / tassaNaMNemipaDirUvagassauvariMbahusamaramaNijje bhUmibhAge paNNatte jAvamaNINaM phAso / tassa NaMNemipaDirUvagassa bahumajjhadesabhAgetattha NaM mahaM ega pAsAyavarDasagaM viuvvai paMca joyaNasayAI u8 uccatteNa, aDDAijjAiMjoyaNasayAI vikkhaMbheNaM, abbhuggaya mUsiya, vaNNao jAvapaDirUvaM / tassa NaM pAsAyavaDiMsagassa ulloe paumalayAbhatticitte jaavpddiruuve| tassaNaMpAsAyavasagassaaMtobahusamaramaNijje bhUmibhAge jAvamaNINaM phAso / maNipeDhiyA aTThajoyaNiyA jahA vemaanniyaannN| tIseNaM maNipeDhiyAe uvariM mahaM ege devasayaNijje viuvvai, sayaNijjavaNNao jAva paDirUve / tattha NaM se sakke deviMde devarAyA aTThahiM aggamahisIhiM
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 15ra zrI bhagavatI sUtra-4 saparivArAhiM, dohi ya aNiehiM NaTTANieNa ya gaMdhavvANieNa yasaddhiM mahayAhayaNaTTa jAva divvAI bhogabhogAi bhujamANe viharai / bhAvArtha :- prazna- he, bhagavanuM ! devendra devarAja zakrane, bhogavavA yogya manojJa spardhAdi bhogo bhogavavAnI icchA thAya tyAre te kevI rIte bhoga bhogave che? uttara- he gautama! te samaye devendra devarAja zakra, eka mahAna cakranI samAna goLAkAra sthAnanI vidurvaNA kare che. tenI laMbAI pahoLAI eka lAkha yojana, paridhi 3,16rara7 yojana, 3 gAu, 128 dhanuSya ane kaMIka adhika sADAtera aMgulanI hoya che. te cakrAkAra sthAnanI barAbara upara bahusama ramaNIya bhUmibhAga hoya che yAvat te maNionA sparzayukta hoya che. vistRta varNana rAjaprazrIya sUtrAnusAra jANavuM. te cakrAkAra sthAnanI barobara madhyabhAgamAM eka mahAna prAsAdAvatuMsaka eTale sarva bhavanomAM zreSTha bhavananI vidurvaNA kare che. tenI UMcAI 500 yojanAnI ane teno vikhaMbha(vistAra) 250 yojana hoya che. te prAsAda atyaMta UMco yAvata manohara hoya che. te prAsAdAvartasakanI bhIMta camakatI padha latAonA citrathI citrita yAvata manohara hoya che. te prAsAdAvatasakanI aMdarano bhAga sama ane ramaNIya hoya che yAvatuM tyAM maNiono sparza hoya che. tyAM ATha yojana UMcI eka maNipIThikA hoya che, je vaimAnikonI maNipIThikAnI samAna hoya che. tenI upara eka mahAna devazayyAnI vidurvaNA kare che. te devazayyAnuM varNana paNa rAjaprazrIya sUtrAnusAra jANavuM yAvat te manohara hoya che. tyAM devendra devarAja zakra pota-potAnA parivAra sahita ATha agramahiSIonI sAthe, gandharvonIka ane nATayAnIka A be prakAranA anIkonI sAthe, vAjiMtro vagADavAthI thatAM mahAna ghoSa sAthe, nATayagIta vagere dvArA bhogavavA yogya divya bhogone bhogave che. | 4 jAheIsANedeviMdedevarAyA divvAiMbhogabhogAI jaukAmebhavaisekahamiyANipakaD? goyamA ! jahA sakke tahA IsANe vi NiravasesaM / evaM saNaMkumAre vi, NavaraM pAsAyavaDeMsao cha joyaNasayAiMuDDaMuccatteNaM, tiNNi joyaNasayAivikkhaMbheNaM / maNipeDhiyA taheva atttthjoynniyaa| tIse Na maNipeDhiyAe uvari ettha Na mahega sIhAsaNa viuvvai saparivAra bhANiyavvaM / tatthaNaMsaNaMkumAre deviMde devarAyA bAvattarIe sAmANiya sAhassIhiM jAvacauhiM bAvattarIhiM AyarakkhadevasAhassIhi yabahUhisaNaMkumArakappavAsIhiM vemANiehiM devehi ya devIhi ya sadhi saMparivuDe mahayAhaya jAvaviharai / evaM jahA saNaMkumAre tahA jAvapANao accuo, NavaraM jo jassa parivAro sotassa bhaanniyvvo| pAsAyauccattaMjasaesusaesukappesu vimANANaMuccattaM, addhaddhaM vitthAro jAvaaccuyassa NavajoyaNasayAiMuTuMuccatteNa addhapaMcamAijoyaNasayAI vikkhabheNa / tattha NaMgoyamA ! accue deviMde devarAyA dasahiM sAmANiyasAhassIhiM jAvaviharai, sesaMtaMceva // sevaM aMte seva ! bhAvArtha - prazna- he bhagavan! devendra devarAja IzAnane, divya bhoga bhogavavAnI icchA thAya, tyAre te kevI rIte bhoga bhogave che? uttara- he gautama! je rIte zakrendranA viSayamAM kahyuM, te ja rIte IzAnendrane mATe paNa kahevuM joIe.
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka-s 153 te ja rIte sanakumAranA viSayamAM paNa kahevuM joIe paraMtu vizeSatA e che ke prAsAdAvartasakanI UMcAI 00 yojana ane vistAra 300 yojana hoya che. te ja rIte maNipIThikA ATha yojananI che, tenI upara potAnA parivArane yogya Asana sahita eka mahAna siMhAsananI vidurvaNA kare che. tyAM devendra devarAja sanakumAra 72,000 sAmAnika devonI sAthe vAvatu 2,88,000AtmarakSaka devonI sAthe ane sanaskumAra kalpavAsI aneka deva-devIonI sAthe pravRtta thaIne mahAna gIta ane vAjiMtranA zabdonI sAthe bhAvatuM bhoga bhogave che. sanakumAranI samAna prANata tathA azruta devaloka sudhI kathana karavuM joIe. vizeSatA e che ke jeno jeTalo parivAra hoya, teTalo kahevo joIe. pota-potAnA vimAnonI UMcAInI samAna prAsAdonI UMcAI ane tenAthI ardhI teno vistAra kahevo joIe. yAvatu amruta devalokano prAsAdAvasaka 900 yojana UMco ane 450 yojana vistRta che. he gautama ! temAM devendra devarAja ayyata, 10,000 sAmAnika devonI sAthe bhAvatuM bhoga bhogave che. zeSa sarvavarNana uparavat samajavuM. II he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che... vivecana : prastuta cAra sUtromAM zakrendrathI acyatendra parvatanA indronI bhogapaddhatinuM varNana che. zakrendra ane IzAnendra maNipIThikA para devazayyAnI vidurvaNA kare che. saudharma ane IzAna devalokanA indro kAya pravIcArI hoya che, sanaskumArendra mAtra siMhAsananI ja vipharvaNA kare che. devazayyAnI vikurvaNA karatA nathI, kAraNa ke trIjA-cothA devalokanA indra sparzamAtrathI ja viSayopabhoga kare che. tethI tene zayyAnI AvazyaktA nathI. tyAra pachI pAMcamA, chaThThA devalokanA indro rUpathI; sAtamA, AThamA devalokanA indro zabdathI ane navathI bAra devalokanA indro manathI viSayopabhoga kare che. vaimAnikanA 10 IndronA prAsAdanI UMcAI Adi: sAmAnika devo | prAsAdanI UMcAI | prAsAdano vistAra zakrendra 84,000 500 yojana 250 yojana IzAnendra 80,000 500 yojanA 250 yojana sanaskumArendra 72,000 600 yojana 300 yojana mAhendra 70,000 s00 yojana 300 yojana brahmalokendra 0,000 700 yojana 350 yojana lAntakendra 50,000 700 yojana 350 yojana mahAzukrendra 40,000 800 yojana 400 yojana sahasArendra 30,000 800 yojana 400 yojana Anata-prANatakalpanA prANatendra 20,000 900 yojana 450 yojana AraNa-arcyutakalpanA acyatendra | 10,000 | 900 yojana 450 yojanA vaimAnikendramAM zakrendra ane IzAnendrane ATha agramahiSI che. sAmAnikadevothI cAra guNA AtmarakSaka devo hoya che. zeSa RddhinuM varNana zrI bhagavatI sUtra bhAga-1, zataka- 3/1, pRSTa- 369 anusAra jANavuM. () | zataka 14/6 saMpUrNa che te
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 zrI bhagavatI sUtra-4 zataka-14: uddezaka-7. saMkSipta sAra je A uddezakamAM bhagavAna mahAvIra ane gautamano bhavAntarIya saMbaMdha, anuttara vimAnavAsI devanuM avadhijJAna, cha prakAranA tulya, lavasaptama ane anuttara vimAnavAsI devonI yogyatA vagere viSayonuM pratipAdana che. * zrI gautamane varSonI dIkSA paryAya pachI kevaLajJAna prApta thayuM na hatuM. tethI teo kayAreka khinna thaI jatA. temane AzvAsana ApavA bhagavAne temanA bhavAntarIya saMbaMdhanI vAstaviktA pragaTa karI. he gautama! tAre ane mAre aneka bhavano saMbaMdha che. te aneka bhavamAM te mArI stuti, bhakti, anusaraNa karyuM che ane A bhava pUrNa thayA pachI ApaNe baMne samAna avasthA- siddhAvasthAne prApta karavAnA chIe. * jIvanA bhava- bhavAMtaranA saMbaMdhone kevaLajJAnI kevaLajJAnathI jANe che. anuttara vimAnavAsI devo avadhijJAna dvArA jANe che. * tulyatA- (samAnatA)nA cha prakAra che dravya, kSetra, kAla, bhava, bhAva ane saMsthAna. dravya tulyatAparamANunI paramANu sAthe, ddhipradezI skaMdhanI dvipradezI DhaMdha sAthe, te rIte anaMta pradezI DhaMdhanI anaMta pradezI DhaMdha sAthe dravyanI apekSAe tulyatA che, A rIte zuddhAtmAnI zuddhAtmA sAthe dravyatulyatA che. kSetratulyatA-eka pradezAvagADha pudgalanI eka pradezAvagADha pudgalo sAthe; yAvatu asaMkhyAta pradezAvagADha pudgalanI asaMkhyAta pradezAvagADha pudgala sAthe kSetrathI tulyatA che. te rIte sthitinI apekSAe, bhavanI apekSAe, bhAvanI apekSAe ane saMsthAnanI apekSAe tulyatA samajavI. * cAre prakAranA AhArano tyAga karIne, saMthArA sahita kAladharma prApta karanAra muni devagatine prApta kare. tyAM jaIne te prathama atyaMta AsaktipUrvaka(zIdhra) AhAra le che. pachI kramazaH te Asakti ghaTe (maMda grahaNa thAya) che. karmAdhIna jIvonA pariNAmonI parivartanazIlatA rahyA ja kare che. * anuttara vimAnavAsI devone lavasaptama devo kahevAya che. te jIvonuM pUrvanA manuSya bhavamAM sAta lavanuM AyuSya adhika hota to te sarva karmono kSaya karI zakata. tethI te devo lavasaptama deva kahevAya che. * koI taruNa, balavAna, puruSane tIkSNa zastrathI dhAnyanA eka pULAne kApatA jeTalo samaya vyatIta thAya tene eka lava kahe che. 77 lavanuM eka mRhurta thAya che. eka lava eka miniTathI alpa ane eka sekaMDathI adhika kAla pramANa che. * anuttara vimAnavAsI devo anuttara zayyAmAM utpanna thaIne, anuttara zabda, rUpa, rasa, gaMdhAdino anubhava kare che. saMsAranA samasta jIvonA paugalika sukhomAM anuttara vimAnavAsI devonuM sukha anuttara hoya che tethI te anuttara vimAnavAsI deva kahevAya che. * anuttara vimAnavAsI devone pUrvabhavamAM eka chaThThamAM kSaya pAme teTalA karmo zeSa rahyA hoya che. A rIte te devo alpakarmA hoya che.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka-7 [ 155 | zataka-14 : uddezaka-7 saMzliSTa prabhu mahAvIra ane gautamano bhavAntarIya saMbaMdha:| 1 rAyagihe jAvaparisA pddigyaa| goyamA !tti samaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaMgoyama AmaMtittA evaM vayAsI-cira saMsiTThosi me goyamA ! cirasaMthuosi me goyamA! cirapariciosi me goyamA !cirajusiosi me goyamA !cirANugaosi me goyamA ! cirANuvattIsi me goyamA ! aNaMtara devaloe aNaMtaraM mANussae bhave, kiM paraM, maraNA kAyassa bheyA, iocuyA do vitullA egaTThA avisesamaNANattA bhvissaamo| zabdArthaH- Amate = AmaMtrita karIne bolAvIne guNa ahIMthI arthAt manuSya bhavathI vyuta thavA para vitelamattA vizeSatA rahita-jJAnadarzanAdimAM eka samAna arthAt bhinnatA rahita. bhAvArtha :- rAjagRha nagaramAM bhagavAna padhAryA. pariSada dharmopadeza sAMbhaLavA AvI ane dharmopadeza zravaNa karIne pAchI pharI. zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe bhagavAna gautamane bolAvIne kahyuM- he gautama! tuM mArI sAthe cira saMzliSTa che arthAt tuM mArI sAthe cirakAlanA snehathI saMbaddha che. he gautama! tuM mArI sAthe cirasaMstuta che arthAt te mArI dIrghakAlathI stuti-prazaMsA karI che. he gautama ! tuM mArI sAthe cira paricita che. tAro mArI sAthe lAMbA samayathI paricaya rahyo che. he gautama! tuM mArI sAthe cira sevita athavA cira prItivAna che. te dIrghakAlathI mArI sevA karI che athavA mArI sAthe prIti rAkhI che. he gautama! tuM mArI sAthe cirAnugata che, (te mAruM dIrghakAlathI anusaraNa karyuM che.) he gautama ! tuM mArI sAthe cirAnuvRttivAna che, tuM mArI sAthe cirakAlathI anukULa vartana karI rahyo che.) he gautama ! A bhavathI (pUrvanA) anaMtara deva-bhavamAM ane tenA anaMtara manuSya bhavamAM tAro mArI sAthe saMbaMdha hato. adhika zuM kahuM? A bhavamAM mRtyu pazcAtu A zarIra chUTI gayA pachI ApaNe baMne tulya(eka samAna) ane ekArtha(eka prayojanavALA athavA eka siddhakSetramAM rahenAra) vizeSatA rahita ane koI paNa prakAranA bhedabhAva rahita thaI jazuM. vivecana : prastuta sUtramAM sAkSAt tIrthakara prabhu mahAvIre gautama svAmIne AzvAsana ApyuM che. potAnA dIkSita ziSyone kevaLajJAna prApta thaI javA chatAM potAne cirakAla sudhI kevaLajJAna prApta na thavAthI gautamasvAmI khinna thaI gayA hatA. tyAre prabhue tene kahyuM, he gautama ! tuM cirakAlathI mAro paricita cho. tAro mArA prati bhaktirAga hovAthI tane kevaLajJAna thatuM nathI, tethI tukhinna na thA. A zarIra chUTayA pachI ApaNe baMne samAna sthitimAM arthAt siddha avasthAmAM sthita thaI jazuM. mULa pAThamAM ku = ekArtha zabda prayoga che tenA be artha thAya che. ekArtha- eka arthAt samAna, anaMtasukharUpa artha-prayojanavALA,
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 156 | zrI bhagavatI sUtra-4 | athavA ekastha siddhakSetranI apekSAe eka kSetrAzrita. anuttaropapAtika devonuM jJAna sAmarthyaH| 2 jahANaM bhaMte ! vayaM eyamaTuMjANAmo pAsAmo tahANaM aNuttarovavAiyA vi devA eyamaTuMjANaMti pAsaMti? ___ haMtA goyamA ! jahANaM vayaM eyamaDhe jANAmo, pAsAmo tahA aNuttarovavAiyA vi devA eyamaTuMjANaMti paasNti| sekeNaTeNaM jAvapAsaMti? goyamA ! aNuttarovavAiyANaM aNaMtAo maNodavvavaggaNAo laddhAo pattAo abhisamaNNAgayAo bhavati,seteNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai jAvapAsati / zabdArtha :-saddhAra = labdha, tadviSayaka avadhijJAna labdhi hoya che pattAo te dravyonuM jJAna prApta hoya che mahamaNA thAgo = te labdhi ane jJAna hastagata hoya che, svAdhIna hoya che, upalabdha hoya che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! je rIte ApaNe baMne(Apa kevaLa jJAnathI ane huM ApanA kathanathI) A pUrvokta arthane jANIe-dekhIe chIe, te ja rIte zuM anuttaropapAtika devo paNa A vAtane jANe-dekhe che? uttara- hA, gautama! jema ApaNe baMne A vAtane jANIe-dekhIe chIe, tema anuttaropapAtika devo paNa A vAtane jANe-dekhe che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che? uttara- he gautama! anuttaropapAtika devone manodravyanI anaMta vargaNAo jANavAnI avadhijJAna labdhi hoya che, te manodravyonuM jJAna prApta hoya che, te labdhi ane jJAna teone upalabdha hoya che, tethI te gautama! A pramANe kahyuM che ke yAvatu anuttaropapAtika devo paNa jANe-dekhe che. vivecana : prastuta sUtramAM anuttara vimAnavAsI devonA avadhijJAna sAmarthyanuM nirUpaNa che. dareka devone avadhijJAnano viSaya dravya, kSetra, kAla ane bhAvanI apekSAe bhinna-bhinna hoya che. anuttaravimAnavAsI devono avadhijJAna viSaya vizAla hoya che. te devo lokamAM rahelI anaMta pradezI sarva ya pudgala vargaNAone jANe che. tethI manovargaNA ane bhASAvargaNAnA pudgalone paNa jANe che. A kAraNe ja prabhu mahAvIra ane gautamasvAmI vacce thayelo vArtAlApa ane tenA dvArA gautamasvAmInI bhaviSyanI mokSanI yogyatAne te devo jANI zake che. cha prakAranA tulya:| 3 | kaivihe NaM bhaMte !tullae paNNatte? goyamA ! chavihe tullae paNNatte, taMjahA-davvatullae khettatullae kAlatullae
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka-7 [ 157 | bhavatullae bhAvatullae stthaanntulle| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tulyanA keTalA prakAra che? uttara-he gautama! tulyanA cha prakAra che. yathA- (1) dravyatulya (2) kSetratulya (3) kAlatulya (4) bhavatulya (5) bhAvatulya ane (6) saMsthAnatulya. 4 sekeNaTeNaM bhate ! evaM vuccai- davvatullae, davvatullae? ___goyamA ! paramANupoggale paramANupoggalassa davvao tulle, paramANupoggale paramANupoggalavairittassa davvaoNotulle,dupaesiekhadhedupaesiyassakhaMdhassa davao tulle, dupaesie khaMdhe dupaesiya vairittassa davvaoNotulle / evaM jAvadasapaesie / tullasaMkhejjapaesie khadhetullasaMkhejjapaesiyassa khaMdhassa davvao tulle, tullasaMkhejjapaesiekhaMdhetullasaMkhejjapaesiyavairittassakhaMdhassa davvaoNotulle, evaMtullaasaMkhejja paesie vi evaM tullaaNaMtapaesie vi, seteNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai-davvatullae dvvtulle| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke dravyatulyane 'dravyatulya' kahevAya che? uttara- he gautama! eka paramANu pudgala, anya paramANu pudgalonI sAthe dravyathI tulya che, paraMtu paramANu pula, paramANu pudgalathI bhinna anya padArthonI sAthe dravyathI tulya nathI. A ja rIte eka DhipradezI skaMdha, anya kripradeza skaMdhanI sAthe dravyathI tulya che paraMtu ddhipradezIskaMdha, ddhipradezIskaMdhathI vyatirikta skaMdha sAthe dravyathI tulya nathI. A ja rIte yAvata daza pradezI skaMdha sudhI kahevuM joIe. eka tulya saMkhyAta pradezI skaMdha, anya tulya saMkhyAta pradezika skaMdhanI sAthe tulya che paraMtu tulya saMkhyAta pradezI kaMdha, tulya saMkhyAta pradezI DhaMdhathI bhinna anya saMkhyAta pradeza skaMdhanI sAthe dravyathI tulya nathI. A rIte tulya asaMkhyAta pradezI skaMdha ane tulya anaMta pradeza skaMdhanA viSayamAM jANavuM joIe. tethI he gautama ! dravyatulyane 'dravyatulya" kahe che. | 5 sekeNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-khettatullae, khettatullae? goyamA ! egapaesogADhe poggale egapaesogADhassa poggalassa khettao tulle, egapaesogADhe poggale egapaesogADhavairittassa poggalassakhettaoNotulle / evaM jAva dasapaesogADhe / evaM tullasaMkhejjapaesogADhe, evaM tullaasaMkhejjapaesogADhe vi / se teNaTeNaM goyamA ! jaavkhetttulle,khetttulle| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke kSetra tulyane 'kSetra-tulya' kahe che? uttara- he gautama! eka pradezAvagADha pudgala(AkAzanA eka pradeza para rahelA yugala) anya eka pradezAvagADha pudgalonI sAthe kSetrathI tulya che. paraMtu eka pradezAvagADha pugala eka pradezAvagADhathI bhinna pudgalonI sAthe kSetrathI tulya nathI. A rIte yAvata daza pradezAvagADha pugalonuM kathana karavuM joIe. tathA eka tulya saMkhyAta pradezAvagADha pagala, anya tulya saMkhyAta pradezAvagADha pagalonI sAthe tulya che;
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 158 zrI bhagavatI sUtra-4 tenAthI bhinna saMkhyAta pradezAvagADha pudgalo sAthe tulya nathI. A rIte tulya asaMkhyAta pradezAvagADha pudgalanA viSayamAM paNa kahevuM joIe. tethI he gautama! kSetratulyane 'kSetratulya' kahe che. |6 sekeNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-kAlatullae, kAlatullae? goyamA ! egasamayaThiIe poggale egasamayaThiIyassa yapoggalassa kAlaotulle, egasamayaThiIe poggale egasamayaThiIyavairittassa poggalassa kAlaoNotulle, evaM jAva dasasamayaThiIe / tullasaMkhejjasamayaThiIe evaM ceva / evaM tullaasaMkhejjasamayaThiIe vi| seteNaTeNaM jaavkaaltullekaaltulle| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! tenu zu // 25 // cha / sa tulyane, 'satulya' upAya cha ? uttara-he gautama! eka samayanI sthitivALA pudgala, anya eka samayanI sthitivALA pudgalonI sAthe kAlathI tulya che paraMtu eka samayanI sthitivALA pudgala, eka samayanI sthitivALA pudgalathI bhinna pudgalonI sAthe kAlathI tulya nathI, A rIte yAvata tulya daza samayanI sthitivALA pugalonuM kathana karavuM joIe. tulya saMkhyAta samayanI sthitivALA pudgala ane te ja rIte tulya asaMkhyAta samayanI sthitivALA pudgalanA viSayamAM paNa kathana karavuM joIe, tethI he gautama ! kAlatulyane "kAlatulya kahevAya che. 7 sekeNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-bhavatullae, bhavatullae? goyamA !Neraie Neraiyassa bhavaTThayAe tulle,Neraiyavairittassa bhavaTThayAe Notulle, tirikkhajoNie evaM ceva, evaM maNusse, evaM deve vi / se teNaTeNaM jAva bhavatullae bhvtulle| bhAvArtha:-prazra- bhagavan ! tenu zu 125 // cha / bhavatulyane bhavatulya' upAya cha? uttara- he gautama! nairayika jIva, anya nairayika jIvanI sAthe bhavatulya che, paraMtu nairayika jIvathI bhinna tiryaMcAdi anya jIvonI sAthe nairayika jIva bhavatulya nathI. A rIte tiryaMca yonika, manuSya ane devanA viSayamAM paNa kahevuM joIe. tethI he gautama ! bhavatulyane 'bhavatulya' kahevAya che. 8 sekeNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai- bhAvatullae, bhAvatullae? ___ goyamA !egaguNakAlaepoggaleegaguNakAlassapoggalassabhAvaotulle,egaguNakAlae poggleeggunnkaalgvirittsspogglssbhaavonnotulle| evaM jaavdsgunnkaale| evaM tullasaMkhejjaguNakAlaepoggale,evaMtullaasaMkhejjaguNakAlaevi,evaMtullaaNataguNakAlae vi| jahA kAlae evaMNIlae,lohiyae, haalidde,sukkille| evNsubbhigdheevNdubbhigdhe| evaM titte jAvamahure / evaMkakkhaDe jaavlukkhe| udaie bhAveudaiyassabhAvassabhAvaotulle,udaie bhAveudaiyabhAvavairittassa bhAvassa bhaavonnotulle| evaM uvasamie, khaie, khaovasamie, pAriNAmie, saNNivAie bhAve saNNivAiyassa bhaavss| seteNaTeNagoyamA !evaMkuccai- bhAvatullae, bhaavtulle| goyamA !egaguNasapoggalassa bhaavnnkaalevi,evvNdubhigdhe|
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14 : uddezaka-7 159 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke bhAvatulyane 'bhAvatulya' kahevAya che ? uttara- he gautama ! eka guNa kALAvarNavALA pudgala, anya eka guNakALA varNavALA pudgalonI sAthe bhAvathI tulya che. paraMtu eka guNa kALA varNavALA pudgala, eka guNa kALA varNa sivAya, anya pudgalonI sAthe bhAvathI tulya nathI. A rIte yAvat daza guNa kALA pudgala, tulya saMkhyAta guNa kALA pudgala, tulya asaMkhyAta guNa kALA pudgala ane tulya anaMta guNa kALA pudgalanuM paNa kathana karavuM joIe. je rIte kALA varNanuM kathana karyuM, te ja rIte nIlA, lAla, pILA ane zveta varNanA viSayamAM paNa kahevuM joIe. A ja rIte surabhigaMdha ane durabhigaMdha; tikata rasathI madhurarasa paryaMtanA pAMca rasa ane karkaza sparzathI rUkSa sparza paryaMtanA ATha sparza sudhI kathana karavuM joIe. audiyaka bhAva, audiyaka bhAvanI sAthe tulya che, paraMtu audAyika bhAva sivAyanA anya (kSAyikAdi) bhAvanI sAthe tulya nathI, A rIte aupazamika, kSAyika, kSAyopazamika tathA pAriNAmika bhAvanA viSayamAM kahevuM joIe. sannipAtika bhAva, sannipAtika bhAvanI sAthe tulya che. tethI he gautama ! bhAvatulya, 'bhAvatulya' kahevAya che. 9 sekeNaNaM bhaMte ! evaM vuccai - saMThANatullae, saMThANatullae ? goyamA ! parimaMDale saMThANe parimaMDalassa saMThANassa saMThANao tulle, parimaNDalasaMThANe parimaMDalasaMThANavairittassa saMThANao No tulle / evaM vaTTe, tase, caurase, Ayae / samacauraMsasaMThANe samacauraMsassa saMThANassa saMThANao tulle, samacauraMse saMThANe samacauraMsa-saMThANa-vairittassa saMThANassa saMThANao No tulle / evaM jAva huMDe / se teNaTTeNaM goyamA ! evaM kuccai jAva saMThANatullae, saMThANatullae / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke saMsthAnatulyane, 'saMsthAna tulya' kahevAya che ? uttara- he gautama ! parimaMDala saMsthAna, anya parimaMDala saMsthAnanI sAthe saMsthAnatulya che paraMtu parimaMDala saMsthAna, parimaMDala saMsthAnathI bhinna saMsthAnonI sAthe saMsthAna tulya nathI. A rIte vRtta saMsthAna, tryasra saMsthAna, caturasa saMsthAna ane Ayata saMsthAnanA viSayamAM paNa kahevuM joIe. eka samacaturasa saMsthAna, anya samacaturasa saMsthAnanI sAthe saMsthAna tulya che paraMtu samacaturasa saMsthAna, samacaturasa saMsthAnathI bhinna anya saMsthAnonI sAthe tulya nathI. je rIte parimaMDala saMsthAnanuM kathana karyuM che te ja rIte nyagrodha parimaMDalathI hUMDaka saMsthAna sudhI kahevuM joIe. tethI he gautama! saMsthAna tulyane 'saMsthAnatulya' kahevAya che. vivecana : prastuta sUtromAM cha prakA2e tulyanA svarUpane spaSTa karyuM che. tuptapH-- tulyatA. eka koTinA padArthomAM parasparamAM je samAnatA hoya tene tulya kahe che. tenA cha prakAra che- (1) dravya tulya- AtmA-AtmadravyanI, pudgala-pudgalanI je paraspara tulyatA hoya tene dravyatulya kahe che.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 10 | zrI bhagavatI sUtra-4 (2) kSetra tulya-eka pradezAvagADhatva Adi kSetranI apekSAe tulyatA hoya, tene kSetra tulya kahe che. (3) kAla tulya samaya, AvalikA Adi kAlanI apekSAe tulyatA hoya, tene kAlatulya kahe che. (4) bhavatulyanaraka, tiryaca, manuSya ane deva Adi bhavanI apekSAe tulyatA hoya, tene bhavatulya kahe che. (5) bhAvatulyapugalanA varNa, gaMdha, rasa ane spardhAdinI paraspara tulyatAne bhAvatulya kahe che. tema ja jIvanA guNa audAyika Adi bhAvanI apekSAe thatI parasparanI tulyatAne paNa bhAva tulyatA kahe che. tu saM m/wAna - ityAdi zabdomAM je tulya zabdanuM grahaNa thayuM che, teno Azaya e che ke saMkhyAtanA saMkhyAta bheda hovAthI temAM samAna saMkhyArUpa saMkhyAta padanuM grahaNa thAya che. yathA- saMkhyAtarUpa 250 guNa kALA skaMdhanI sAthe 250 guNa kALA skaMdhanI tulyatA thAya che paraMtu saMkhyAtarUpa 250 guNa kALA skaMdhanI 350 guNa kALA skaMdhanI sAthe tulyatA thatI nathI. te ja rIte asaMkhyAta ane anaMtanA viSayamAM paNa samajI levuM joIe. saMsthAna talya:- AkRti vizeSane saMsthAna kahe che. tenA be bheda che-ajIva saMsthAna ane jIva saMsthAna. saMsthAnanI paraspara tulyatAne saMsthAna tulya kahe che. AhArAdimAM mUrzita-amUcchita aNagAra:10 bhattapaccakkhAyae NaM bhaMte ! aNagAre ahe NaM vIsasAe kAlaM karei, seNaM tattha mucchie jAva ajjhovavaNNe AhAramAhArei, tao pacchA amucchie agiddhe jAva aNajjhovavaNNe AhAramAhArei ? haMtAgoyamA ! bhattapaccakkhAyae NaM aNagAretaMceva / sekeNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai- bhattapaccakkhAyae NaMtaMceva? goyamA ! bhattapaccakkhAyae NaM aNagAre ahe NaM vIsasAe kAlaM karei,tassa NaM mucchie jAvaajjhovavaNNe AhAre bhavai, tao pacchA amucchie jAva AhAre bhavai,se teNaTeNaM goyamA ! jAva AhAramAhArei / zadArtha:- are valasA = jo te saMthArAmAM na je mRtyu pAme. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! bhakta pratyAkhyAna(AjIvana anazana) karanAra aNagAra, jo saMthArAmAM svAbhAvika rUpe kAladharmane prApta kare to zuM te utpati sthAne pahoMcIne tyAM sarva prathama mUcchita, vRddha, atyaMta Asakta Adi bhAvayukta thaIne AhAra kare ane tyAra pachI te amUcchita, amRddha, anAsakta Adi bhAve AhAra kare che? uttara- hA, gautama! bhakta pratyAkhyAna karanAra aNagAra, kALadharmane prApta karIne te pramANe AhAra kare che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che? uttara- he gautama ! bhakta pratyAkhyAna karanAra aNagAra je saMthArAmAM kAla dharmane prApta kare, tene utpatti sthAnamAM pahelAM mUccha yAvatu Asakti yukta ja AhAra hoya che ane pachI mUccha rahita, yAvatuM Asakti rahita AhAra hoya che. tethI he gautama! bhakta pratyAkhyAna karanAra aNagAra te pramANe AhAra kare che.
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka-7 [ 161] vivecana : prastuta sUtramAM bhakta pratyAkhyAna (anazana) karanAra sAdhakanA AgAmI bhavanA AhAranI Asakti-anAsaktinuM kathana che. ahIM prasaMgane anurUpa Asakti Adi zabdonA artha- zIdhragrahaNa ane maMdagrahaNa karavAmAM Ave che. jema koI sAdhaka upavAsa, be upavAsa, traNa upavAsa kare ane pAraNAnA samaye prathama je AhAra kare te AhAranuM zIdhra pAcana thaI jAya che, zarIrane te tattvonI ati AvazyakatA hovAthI AhAranA te pagalonuM zIdhra pariNamana thaI jAya che. temaja saMthArAmAM AyuSya pUrNa karI devalokamAM utpanna thanAra te jIva pUrvanI anAhArakatAnA kAraNe prAraMbhamAM Asakti ane gRddhipUrvaka AhAra grahaNa kare che, tyAra pachI te Asakti rahita thaIne AhAra kare che arthAt pahelAM bahu jhaDapathI AhAranA pugalone grahaNa kare che ane pariNAve che. tyAra pachI dhIre-dhIre AhAra grahaNanI prakriyA maMda thaI jAya che. A rIte A sUtramAM Asakti, mUccha, gRddhi vagere zabdo tIvra-zIdhra grahaNa arthamAM ane Asakti rahita vagere zabdo maMda grahaNa arthamAM prayukta karavAmAM AvyA che. lava saptama deva - 11 atthi NaM bhaMte !lavasattamA devA,lavasattamA devA? haMtA asthi / sekeNaTeNaM bhate ! evaM vuccai-lavasattamA devA, lavasattamA devA? goyamA ! se jahANAmae kei purise taruNe jAvaNiuNasippovagae sAlINa vA vIhINa vAgodhUmANa vAjavANavA javajavANavA pakkANaM,pariyAtANaMhariyANaMhariyakaMDANaM tikkheNaM NavapajjaNaeNaM asiaeNaM paDisAhariyA paDisAhariyA paDisaMkhiviyA paDisakhiviyA jAvaiNAmeva iNAmeva tti kaTusatta lavaeluejjA,jaiNaMgoyamA !tesiM devANaM evaiyaM kAlaM Aue pahuppae to NaM te devA teNaM ceva bhavaggahaNeNaM sijhaMtA jAva aMtaM karatA, seteNaTeNaM jAvalavasattamA devA, lavasattamA devA / zabdArtha -padura = adhika prApta thAya, bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! 'lavasaptama' deva zuM lavasaptama deva kahevAya che? uttara- hA gautama! kahevAya che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke lavasaptama devane "lavasaptama deva kahe che? uttara- he gautama! je rIte koI yuvaka puruSa je zilpakalAnA jJAtA hoya, nipuNa hoya, te laNavA yogya, pILA paDI gayelA ane pILI DAMDIvALA zAlI, vrIhI, ghauM, java ane juvArane hAthethI bhegA karIne, muThThImAM pakaDIne, tAjI ja sajAvelI tIkSNa dhAravALA dAMtaraDAthI zIghra laNo-laNo A pramANe bolatA sAta maThThI jeTalA dhAnyane jeTalA samayamAM kApe che, teTalA samayane sAta lava kahe che. he gautama ! jo te devonuM ATaluM-sAta lAvone laNavA jeTalA samayanuM pUrvabhavanuM AyuSya adhika hota to te te ja bhavamAM siddha thaI jAta yAvata sarva duHkhono aMta karI deta. he gautama! tethI te devo 'lavasaptama' kahevAya che.
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ [12] zrI bhagavatI sUtra-4 |12 atthiNaM bhaMte ! aNuttarovavAiyA devA, aNuttarovavAiyA devA? haMtA asthi / sekeNatuNaM bhaMte ! evaM vuccai- aNuttarovavAiyA devA? goyamA !aNuttarovavAiyANaM devANaM aNuttarA sadA jAvaaNuttarA phAsA,seteNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai- jAvaaNuttarovavAiyA devA, annuttrovvaaiydevaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! "anuttaropapAtika' devo che? uttara-hA gautama ! che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke te "anuttaropapAtika" deva kahevAya che? uttara- he gautama! anuttaropapAtika devone lokamAM sarvottama zabda yAvata sarvottama sparza prApta che. tethI he gautama! te anuttaropapAtika deva kahevAya che. 13 aNuttarovavAiyANaMbhaMte ! devANaM kevaieNaM kammAvaseseNaM aNuttarovavAiya devattAe 3vavA ? goyamA !jAvaiyaMchaTThabhattie samaNe NiggathekammaNijjarei, evaieNaM kammAvaseseNaM aNuttarovavAiyA devA devattAe uvavaNNA // sevabhaMte !sevaM bhate ! // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! keTalA karmo zeSa rahe tyAre te jIva, anuttaropapAtika devapaNe utpanna thAya che? uttara- he gautama! zramaNa nigraMtha, eka chaTha(be upavAsa) dvArA jeTalA karmonI nirjarA kare, teTalA karmo zeSa rahI jAya to te anuttaropapAtika devapaNe utpanna thAya che. vivecana : prastuta sUtromAM pAMce anutaravAsI devonI karmasthitinuM nirUpaNa che. tavattana- sarvArthasiddha vimAnanA devo 'lavasattama' devo kahevAya che. teonuM 33 sAgaropamanuM AyuSya hoya che ane eka manuSya bhava karI mokSe jAya che. teo pUrvanA manuSya bhavamAM ghaNA karmono to kSaya kare che. paraMtu sAta lava jeTaluM AyuSya alpa rahevAthI ane 33 sAgaropamamAM bhogavI zakAya teTalA zubha karmAzono kSaya na thavAthI temaja teTalo saMsArakAla bAkI hovAthI te jIvo sarvArthasiddha vimAnamAM utpanna thAya che. anuttaropapAtika zabda sAmAnya rUpe pAMce anuttara vimAnavAsI devono sUcaka che. paraMtu prathama sUtramAM lavasattama- sarvArthasiddha vimAnavAsI devonuM kathana thaI gayuM hovAthI A tRtIya sUtragata anuttaropapAtika zabdathI cAra anuttaravimAnavAsI devonuM kathana che tema samajavuM. te devonuM 31 thI 33 sAgaropamanuM AyuSya che ane utkRSTa 13 bhava karI mokSe jAya che. teo be divasanuM AyuSya ochuM rahevAthI, eka chaTTa dvArA kSayakarI zakAya ane 31 thI 33 sAgaropamamAM bhogavI zakAya teTalA zubha karmAzono kSaya na thavAthI ane teTalo saMsArakALa bAkI hovAthI cAra anuttara vimAnamAM utpanna thAya che ane 33 sAgarathI vadhAre saMsAra kAla bAkI hoya to te manuSya ane vaimAnika devanA 13 bhava karI zake che. che zataka 14/7 saMpUrNa che
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka-8 [ 17 ] zataka-14: uddezaka-8 jeje saMkSipta sAra ja A uddezakamAM naraka pRthvI ane devaloka AdinuM paraspara aMtara, zAlavRkSa AdinA bhavo, avyAbAdha deva, zakrendranI vaikriyazakti ane zRMbhaka devonI kAryakSamatA vagere viSayonuM pratipAdana che. * sAte naraka pRthvInuM paraspara aMtara asaMkhya hajAra yojanAnuM che. ratnaprabhA pRthvIthI jyotiSI devanuM aMtara 790 yojana che. saudharma Adi devalokanuM paraspara aMtara asaMkhya hajAra yojanAnuM che. anuttara vimAnathI siddhazilAnuM aMtara bAra yojana, siddhazilAthI alokanuM aMtara utsadhAMgulathI eka yojana che. * rAjagRhI nagarImAM bhagavAna mahAvIra ane gautamasvAmIe potAnI sAme rahelA cAlavRkSa, zAlavRkSanI zAkhA, uMbaravRkSanI zAkhAnA mukhya jIvanA bhaviSyanI bhavaparaMparA viSe prazna pUchyA che. zAlavRkSano jIva marIne, punaH zAlavRkSa rUpe ja janma dhAraNa karaze. te ja rIte zAlavRkSanI zAkhAno mukhya jIva paNa marIne anya zAlavRkSa rUpe utpanna thaze ane uMbaravRkSanI zAkhAno mukhya jIva pATalI vRkSa rUpe utpanna thaze. tyAMthI AyuSya pUrNa karI, manuSya janma dhAraNa karIne mokSe jaze. * aMbaDa parivrAjakanA sAtaso ziSyo adatta grahaNa na karavAnI pratijJAne akhaMDaTakAvIne, saMthArApUrvaka kAladharma pAmI ArAdhaka thayA. aMbaDa parivrAjaka paNa vaikriyalabdhinAdhAraka hatA. vaikriyalabdhithI te pratidina so gharamAM bhojana karavA jatA. te paNa ArAdhaka thaIne pAMcamAdevalokamAM utpanna thayA. tyAMthI mahARddhivAna daDhapratijJakumAra rUpe janma dhAraNa karIne mokSe jaze. * je deva vaikriya zaktithI koI puruSanI AMkhanI pAMpaNa para batrIsa nATaka batAvIne jAya, tema chatAM te puruSane aMza mAtra paNa pIDA pahoMcADatA nathI, te devane avyAbAdha deva kahe che. nava lokAMtika devomAM sAtamAM lokAMtika avyAbAdha deva che. * zakrendra potAnI vaikriya zaktithI koI puruSanA mastakane chedI, bhedIne kamaMDaLamAM nAMkhI, pharI te mastakanA avayavone ekatrita karIne mastaka banAve che. A sarva prakriyA eTalI sUkSmatAthI ane zIghratAthI kare che ke te puruSane aMza mAtra pIDA thatI nathI. devonI vaikriya zakti aciMtya hoya che. * svecchAcArI, niraMtara kAmakrIDAmAM lIna vyatara jAtinA devane bhakadeva kahe che. te tirachAlokamAM dIrgha vaitADhaya parvato para, kAMcana parvato para, citra-vicitra parvato para ane yamaka nAmanA parvato para rahe che. temanI sthiti eka palyopamanI che. A rIte A uddezakamAM vividha prakAranI daivika zaktinuM pratipAdana thayuM che.
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 zrI bhagavatI sUtra-4 zataka-14 : uddezaka-8 aMtara pRthvI ane devaloka vacce aMtara : 1 imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe sakkarappabhAe ya puDhavIe kevaiyaM abAhAe atare paNNatte? goyamA ! asakhejjAijoyaNasahassAi abAhAe atare paNNatte / zabdArtha :- navA dara = bAdhA rahita, vyavadhAna vinA, svAbhAvika aMtara. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! A ratnaprabhA pRthvI ane zarkarA prabhA pRthvI vacce keTaluM aMtara che? uttara- he gautama! asaMkhya hajAra yojananuM svAbhAvika aMtara che. | 2 sakkarappabhAe NaM bhaMte ! puDhavIe vAluyappabhAe ya puDhavIe kevaiyaM abAhAe aMtare paNNatte? goyamA ! evaM ceva / evaM jAvatamAe ahesattamAe ya / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zarkarA prabhA ane vAlukAprabhA pRthvI vacce keTaluM aMtara che? uttara- he gautama! upara pramANe asaMkhya hajAra yojanAnuM aMtara che. A ja rIte yAvata tamaHprabhA ane adhaHsaptama pRthvI vacce teTaluM ja aMtara che. | 3 ahesattamAe NaM bhaMte ! puDhavIe alogassa ya kevaiyaM abAhAe aMtare paNNatte? goyamA ! asakhejjAijoyaNasahassAi abAhAe atare pnnnntte| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! adhaHsaptama pRthvI ane aloka vacce svAbhAvika keTaluM aMtara che? uttara- he gautama! asaMkhya hajAra yojanAnuM svAbhAvika aMtara che. 4 imIseNaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe joisassa ya kevaiyaM abAhAe aMtare paNNatte? goyamA ! sattaNaue joyaNasae abAhAe aMtare pnnnntte| bhAvArtha - prazna-he bhagavan! A ratnaprabhA pRthvI ane jyotiSI devavimAna vacce svAbhAvika aMtara keTaluM che? uttara- he gautama! 790 yojananuM svAbhAvika aMtara che. | 5 joisassa NaM bhaMte ! sohammIsANANa ya kappANaM kevaiyaM, pucchA / goyamA ! asaMkhejjAiMjoyaNa sahassAiMabAhAe aMtare pnnnntte| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jyotiSI devavimAna ane saudharma-IzAna devaloka vacce svAbhAvika aMtara keTaluM kahyuM che? uttara- he gautama! asaMkhyAta hajAra yojanAnuM svAbhAvika aMtara che. |6 sohammIsANANaM bhaMte !saNaMkumAramAhiMdANa ya kevaiyaM abAhAe aMtare paNNatte?
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-14: uddezaka-8 [ 15 | goyamA ! asaMkhejjAiMjoyaNasahassAiM abAhAe aMtare paNNatte / bhAvArtha - prazna-he bhagavan! saudharma-IzAna devaloka ane sanatakumAra-mANendra devaloka vacce svAbhAvika aMtara keTaluM che? uttara- he gautama! asaMkhya hajAra yojananuM svAbhAvika aMtara che. 7 saNaMkumAramAhiMdANaM bhaMte ! baMbhalogassa kappassa ya kevaiyaM abAhAe aMtare paNNatte? goyamA ! evaM ceva / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! sanaskumAra-mANendra devaloka ane brahmaloka kalpa vacce svAbhAvika aMtara keTaluM che? uttara-he gautama! te ja rIte asaMkhya hajAra yojana pramANa jANavuM joIe. |8 baMbhalogassa NaM bhaMte !laMtagassa ya kappassa kevaiyaM abAhAe aMtare paNNatte? goyamA ! evaM cev| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! brahmaloka ane lAttaka kalpa vacce svAbhAvika aMtara keTaluM che? uttarahe gautama ! te ja rIte asaMkhya hajAra yojana pramANa jANavuM joIe. | 9 laMtayassa NaM bhaMte ! mahAsukkassa ya kappassa kevaiyaM abAhAe aMtare paNNatte? goyamA ! evaMceva / evaMmahAsukkassa kppssshssaarssy| evaMsahassArassa ANayapANayakappANaM / evaM ANayapANayANa ya kappANaM AraNaccuyANaM kappANaM / evaM AraNaccuyANagevijjavimANANa y| evaMgevijjavimANANa aNuttaravimANANa y| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! lAttaka ane mahAzukra kalpa vacce svAbhAvika aMtara keTaluM che? uttara- he gautama! upara pramANe jANavuM. te ja rIte mahAzukrathI sahasAra kalpanuM, sahasAra kalpathI ANata-prANata kalponuM, ANata-prANata kalpathI AraNa-arcyuta kalponuM, AraNa-amruta kalpathI raiveyaka vimAnonuM ane raiveyaka vimAnothI anuttara vimAnonuM svAbhAvika aMtara paNa upara pramANe jANavuM joIe. 10 aNuttaravimANANaM bhaMte ! IsiMpabbhArAe ya puDhavIe kevaie abAhAe aMtare paNNatte? goyamA !duvAlasajoyaNe abAhAe aMtare pnnnntte| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! anuttara vimAno ane ISatnAbhArA pRthvI vacce svAbhAvika aMtara keTaluM che ? uttara-he gautama! bAra yojananuM svAbhAvika aMtara che. 11 IsiMpabbhArAe NaM bhaMte ! puDhavIe alogassa ya kevaie abAhAe aMtare paNNatte? goyamA ! desUrNa joyaNa abAhAe aMtare paNNatte / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! IzvatthAmbhArA pRthvI ane aloka vacce svAbhAvika aMtara keTaluM che? uttara- he gautama! dezona(kaMIka nyUna) eka yojananuM svAbhAvika aMtara che. vivecana : prastuta sUtromAM naraka pRthvI, devaloka, siddhazilA ane aloka vacce aMtara samajAvyuM che.
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 1s | zrI bhagavatI sUtra-4 avAha:- bAdhA rahita svAbhAvika aMtara. koIpaNa parvata, TekarI AdinA vyavadhAna sahitanuM aMtara bAdhaka aMtara(vyAghAta yukta aMtara) kahevAya che. tevA prakAranI bAdhA vinA svAbhAvika rIte be padArtho vacce je dUrI hoya te bAdhA rahita, vyavadhAna rahitanuM svAbhAvika aMtara kahevAya che. ISaprAzmArA pRthvI ane alokavaccenuM aMtaraH- sUtromAM zAzvata sthaLonA mApanuM kathana pramANAMgulathI (bharata cakravartInA aMgula pramANathI) thayeluM che. paraMtu ahIM siddhazilAthI alokanuM je dezona yojananuM aMtara kahyuM che, te utsadha aMgulathI samajavuM joIe. kAraNa ke te eka yojananA aMtima gAunA chaThThA bhAgamAM siddhonI avagAhanA kahI che. je 333 dhanuSa ane 3ra aMgula pramANa che. jIvonI avagAhanA utsadhAMgulathI mapAya che, tema Agama-vacana che. mATe te yojana paNa utsadhAMgulathI ja che, tema spaSTa thAya che. zAla Adi vRkSonI bhAvi bhavaprarUpaNA:12 esa NaM bhaMte !sAlarukkhe upahAbhihae taNhAbhihae davaggijAlAbhihae kAlamAse kAlaM kiccA kahiMgacchihii, kahiM uvavajjihii ? goyamA ! iheva rAyagihe Nayare sAlarukkhattAe paccAyAhii, seNaMtattha acciya vaMdiyapUiyasakkAriyasammANie divvesaccesaccovAe saNNihiyapADihere, lAulloiya mahie yAvi bhvissi| seNaM bhaMte ! taohiMto aNaMtaraM uvvaTTittA kahiM gamihii, kahiM uvavajjihii? goyamA ! mahAvidehe vAse sijjhihii jAva aMtaM kaahii| bhAvArtha -prazna- he bhagavan! sUryanI garamIthI pIDita, tuSAthI vyAkuLa, dAvAnaLanI jvALAthI jvalita, A(dazyamAna) zAla vRkSano jIva kAlanA samaye kAladharmane pAmIne kyAM jaze? kyAM utpanna thaze? uttara- he gautama! A rAjagRha nagaramAM pharI zAlavRkSa paNe utpanna thaze. tyAM te arcita, vaMdita, pUjita, satkArita, sanmAnita ane divyadaivI guNothI yukta) thaze. tathA te satyarUpa, satyAvapAta che eTale tenI sevA saphaLa thaze, sannihita prAtihArya-pUrvabhava saMbaMdhI devo tenI samIpamAM raheze. teno cabUtaro gobara,mATI AdithI lIMpAze ane jaLathI siMcita thaze ane te vRkSa pUjanIya thaze. prazna- he bhagavan! te zAlavRkSano jIva tyAMthI marIne kyAM jaze ane kyAM utpanna thaze? uttarahe gautama! mahAvideha kSetramAM janma laIne siddha thaze, yAvat sarva duHkhono aMta karaze. 13 esaNaMbhaMte !sAlalaTThiyA uNhAbhihayAtaNhAbhihayAdavaggijAlAbhihayAkAlamAse kAla kiccA kahiMgacchihii, kahiM uvavajjihii? goyamA ! iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse viMjhagiripAyamUle mahesarie NayarIe sAmalirukkhattAe paccAyAhii, sANaMtattha acciyavaMdiyapUiya jAvalAulloiyamahie yAvi bhvissi| seNaMbhate!taohiMtoaNaMtaraMuvvaTTittAkahiMgacchihii,kahiMuvavajjihii?goyamA!
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka-8 [ 17 ] jahA sAlarukkhassa jAva ataM kAhii / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! sUryanI garamIthI pIDita, tRSAthI vyAkuLa tathA dAvAnaLanI jvALAthI jvalita A(dazyamAna) zAla vRkSanI zAkhA(zAkhAno mukhya jIva) kAlanA samaye kAladharmane pAmIne kyAM jaze? kyAM utpanna thaze? uttara- he gautama ! A jaMbUdvIpanA bharata kSetramAM, vidhyAcaLa parvatanI taLeTImAM, mAhezvarI nagarImAM zAlmalI vRkSa rUpe utpanna thaze. tyAM te arcita, vaMdita ane pUjita thaze yAvata teno cabUtaro lIpelo, jaLAdinuM siMcana thayelo thaze. A rIte te pUjanIya thaze. prazna- he bhagavan! te zAlmalI vRkSanI zAkhAno jIva kAladharmane prApta karIne kyAM jaze, kyAM utpanna thaze ? uttara- he gautama ! pUrvokta zAlavRkSanI samAna kahevuM joIe yAvatu te sarva duHkhono aMta karaze. 14 esaNaMbhaMte ! uMbaralaTThiyA uNhAbhihayA jAvakAlamAsekAlaMkiccAkahiMgacchihii, kahiM uvavajjihii? goyamA ! iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse pADaliputte Nayare pADalirukkhattAe paccAyAhii / seNatattha acciyavadiya jAva bhavissai / seNaM bhaMte ! aNaMtaraM uvvaTTittA kahiMgacchihii, kahiM uvavajjihii ? goyamA !taM ceva jAvaaMta kaahii| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! suryanI garamIthI pIDita, tuSAthI vyAkuLa ane dAvAnalanI jvALAthI jvalita A(dazyamAna) uMbara vRkSanI zAkhAno mukhya jIva kAladharma prApta karIne kyAM jaze? kyAM utpanna thaze? uttara- he gautama ! A jaMbudvIpanA bharatakSetramAM pATalIputra nagaramAM pATalI vRkSapaNe utpanna thaze. tyAM te arcita, vaMdita yAvata pUjanIya thaze. prazna- he bhagavan! tyAMthI kAladharma prApta karIne, te kyAM jaze? kyAM utpanna thaze? uttara- he gautama! te ja rIte mahAvideha kSetramAM janma laI yAvata sarva duHkhono aMta karaze. vivecana : zrI gautama svAmIe vanaspatimAM jIvatva darzAvatAM pratyakSa dazyamAna zAlavRkSa, zAlavRkSanI zAkhA ane udumbara vRkSanI zAkhAnA mukhya jIvanA bhaviSya saMbaMdhI traNa prazno prabhu mahAvIrane pUchyA- prabhue tenuM yathArtha samAdhAna karyuM che. zAla Adi vRkSomAM aneka jIvo hoya che. tema chatAM ahIM mukhya jIvanI apekSAe A traNa prazno che. vanaspatimAMthI nIkaLelA jIvo siddha thaI zake che. A sUtrokta zAla AdinA jIvo marIne punaH vanaspatikAyamAM janma dhAraNa karaze ane tyAra pachI manuSya janma dhAraNa karI siddha thaze. ambaDa parivrAjaka - 15 teNaMkAleNaM teNaMsamaeNaM ammaDassa parivvAyagassa satta aMtevAsIsayA gimhakAla
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 ] zrI bhagavatI sUtra-4 samayaMsi, evaM jahA uvavAie jAva aaraahgaa| . bahujaNe NaM bhaMte ! aNNamaNNassa evamAikkhai- evaM khalu ammaDe parivvAyae kapillapureNayare gharasae, evaM jahA uvavAie ammaDassa vattavvayA jAvadaDDappaiNNo ata kaahii| bhAvArtha:- te kAle, te samaye ambaDa parivrAjakanA sAta so aMtevAsI ziSyo grISmakAlamAM vihAra karatA hatA, ityAdi aupapAtika sUtrAnusAra varNana karavuM yathAvatu te ArAdhaka thayA. he bhagavan! aneka manuSya paraspara A pramANe kahe che ke akhaMDa parivrAjaka kampilapuramAM so gharomAM bhojana karatA hatA, ityAdi aupapAtika sUtranI ambaDa saMbaMdhI vaktavyatA kahevI. te brahmaloka nAmanA pAMcamAM devalokamAM utpanna thayA. te mahaddhika deva tyAMthI cyavIne daDha pratijJakumAra thaIne sarvaduHkhono aMta karaze. vivecana : aupapAtika sUtrAnusAra ambaDa saMnyAsInA 700 ziSyonuM vRtAnta A pramANe che- eka vAra ambaDa parivrAjakanA sAtaso ziSyo gaMgAnadInA baMne kinAre AvelA kompilyapura nagarathI purimatAla nagaranI tarapha jaI rahyA hatA. jyAre teoe aTavImAM praveza karyo, tyAre sAthe lIdheluM pANI samApta thaI gayuM. tethI teo tuSAthI vyAkuLa banI gayA. pAsenI gaMgA nadImAM nirmaLa jaLa vahI rahyuM hatuM. paraMtu teone adatta na grahaNa karavAnI pratijJA hatI. jalanA dAtA koI na maLyA. atyaMta kaTokaTInI paristhiti UbhI thaI. teonA prANa saMkaTamAM AvI gayA. aMte te sAtaso ziSyoe arihaMta bhagavaMtone namaskAra karIne mAvajIvanano saMthAro grahaNa karyo. kAladharmane prApta karIne te sarva brahmaloka kalpamAM utpanna thayA. A rIte te sarva ArAdhaka thayA. ambaDa parivrAjaka lokone vismita karavA mATe vaikriya labdhinA prabhAvathI eka sAthe so gharomAM bhojana karatA hatA. gautama svAmIe prabhune prazna pUchyo, ke ambaDa saMnyAsI ApanI pAse saMyama aMgIkAra karaze? bhagavAne kahyuM, te saMbhavita nathI. paraMtu te jIvAjIvanA jJAtA(samyakvI) thaIne aMte mAvajIvanano saMthAro grahaNa karIne brahmaloka kalpamAM utpanna thaze, tyAMthI cyavane mahAvideha kSetramAM daDhapratijJa nAmaka kumAra rUpe janma dhAraNa karaze. tyAM te mahAcchadrivAna thaze, cAritra pAlana karIne aMte anazanapUrvaka kAladharmane prApta karIne siddha, buddha, mukta thaze sarva duHkhono aMta karaze. avyAbAdha devonI avyAbAdhatA :16 atthi NaM bhaMte ! avvAbAhA devA, avvAbAhA devA? haMtA asthi / sekeNaTTeNaM bhaMte ! evaM vuccai- avvAbAhA devA, avvAbAhA devA? goyamA !pabhUNaMegamegeavvAbAhe deve egamegassapurisassa egamegasi acchipattaMsi divvaM deviDDiM, divvaM devajjuI, divvaM devANubhAgaM, divvaM battIsaivihaMNaTTavihiM uvadaMsettae NocevaNaMtassa purisassa kiMci vi AbAhaM vA vAbAhaM vA uppAei, chaviccheyavA karei,
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka-8 [ 169 | e suhumaMca NaM uvadaMsejjA, seteNaTeNaM jAva avvAbAhA devA, avvAbAhA devA / zabdArtha - pittali = netranI palakapara 3vase bhU batAvavAmAM samartha cheBsuhu = A prakAranuM sUkSma. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM avyAbAdha devo(koIne pIDA na pahoMcADanAra) che? uttara- hA, gautama! che. prazna- he bhagavan! teo "avyAbAdha deva' zA mATe kahevAya che? uttara- he gautama ! pratyeka avyAbAdha deva, eka-eka puruSanI AMkhanI eka palaka para divya devaddhi, divya devati, divya devAnubhAva ane batrIsa prakAranI divya nATaka vidhi batAvavAmAM samartha che. tenAthI te puruSane alpa athavA vizeSa pIDA thavA detA nathI, tenA avayavanuM chedana karatA nathI, A rIte sUkSmatApUrvaka nATya vidhi batAvI zake che, tethI he gautama! te "avyAbAdha deva' kahevAya che. vivecana : - prastuta sUtramAM avyAbAdha saMjJaka devanuM svarUpa darzAvyuM che. AgamamAM AvelA devonA nAmanA AdhAre A deva nava lokAMtika devomAM sAtamA prakAranA lokAMtika deva che. nava lokAMtika devonAM nAma A pramANe che- (1) sArasvata (2) Aditya (3) vahni (4) varuNa (5) gardatoya (6) tuSita (7) avyAbAdha (8) Agneya (mata) ane (9) riSTa. sAmAnya tathA anya aneka vaimAnika devomAM paNa sutrokata vaikriya zakti hoI zake che. tema chatAM ahIM avyAbAdha saMjJAvAcaka devonI vizeSatA pragaTa karI che. zakrendranI AzcaryakArI kAryakSamatA :17 pabhUNaM bhaMte !sakke deviMde devarAyA purisassa sIsaMsapANiNA asiNA chiMdittA kamaMDalummi pakkhivittae? haMtA pbhuu| sekahamiyANiM pakarei ? goyamA ! chiMdiyA chiMdiyA caNaMpakkhivejjA,bhidiyA bhiMdiyA caNaMpakkhivejA, koTTiyA koTTiyA caNaMpakkhivejjA, cuNNiyA cuNNiyA caNaM pakkhivejjA,tao pacchA khippAmeva paDisaMghAejjA,No cevaNaM tassa purisassa kiMci AbAhaM vA vAbAhaM vA uppAejjA, chavicchedaM puNa karei, e suhumaM ca NaM pkkhivejjaa| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! devendra devarAja zakra, potAnA hAthamAM grahaNa karelI talavArathI koI puruSanuM mastaka kApIne kamaMDalamAM nAMkhavAmAM samartha che? uttara- hA, gautama! te samartha che. prazna- he bhagavan! zakrendra te mastakane kamaMDalamAM kaI rIte nAMkhe che? - uttara- he gautama ! za4, te puruSanA mastakanuM chedana(khaMDa-khaMDa) karIne, bhedana(kapaDAnI jema cIrIne) karIne, kUTIne(ukhalamAM talanI jema phUTIne) cUrNa karIne zilA para bIjA paththara vaDe pIsIne kamaMDalamAM nAkhe che, tyAra pachI te atyaMta zIdhratAthI mastakanA avayavone ekatrita kare che ane punaH
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 170 | zrI bhagavatI sUtra-4 mastaka banAvI de che, A prakriyAmAM puruSanA mastakanuM chedana karavA chatAM paNa te puruSane kiMcit pIDA athavA vizeSa pIDA thavA detA nathI. A rIte sUkSmatApUrvaka kriyA karIne te mastakane kamaMDalamAM nAMkhe che. jaMbhaka devonuM svarUpa, bheda, sthiti, sthAna :18 atthi NaM bhaMte ! jaMbhagA devA, jaMbhagA devA? haMtA goyamA ! atthi / se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-jaMbhagA devA, jaMbhagA devA? goyamA !jaMbhagANaMdevA NiccaMpamuiyapakkIliyA kaMdapparaimohaNasIlA,jeNaMtedeve kuddhe pAsejjA,seNaM purise mahataM ayasaMpAuNijjA, jeNaMte deve tuTTe pAsejjA, seNaM mahata jasaMpAuNejjA,seteNaTeNaMgoyamA ! evaM kuccai-jaMbhagA devA, jaMbhagA devaa| bhAvArtha -prazna- he bhagavan! zuM juMbhaka devo jaibhaka deva kahevAya che? uttara-hA, gautama te kahevAya che. prazna- he bhagavan! teo juMbhaka deva zA mATe kahevAya che? uttara- he gautama! jaMbhaka deva, sadA pramodI, atyaMta krIDAzIla, kaMdarpamAM rata ane maithuna sevananA svabhAvavALA hoya che. je puruSa ne te devo kupita thaIne jue che, te puruSa mahAna apayaza(duHkha)ne prApta kare che, tathA je puruSa ne te devone prasanna thaIne jue che, te mahAna yaza(sukha)ne prApta kare che. tethI he gautama ! te jaibhaka deva kahevAya che. 19 kaivihANaM bhaMte ! jaMbhagA devA paNNattA? goyamA !dasavihApaNNattA,taMjahA- aNNajaMbhagApANajaMbhagAvatthajaMbhagAleNajaMbhagA sayaNajabhagA pupphajabhagA phalajaMbhagA pupphaphalajabhagA vijjAjabhagA aviyttjbhgaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! bhaka devonA keTalA prakAra che? uttara-he gautama!daza prakAra che. yathA- (1) anna jaibhaka (2) pAna jaibhaka (3) vastra jaibhaka (4) layana jaibhaka (5) zayana phUMbhaka (6) puSpa jaibhaka (7) phaLa bhUMbhaka (8) puSpa phala lUMbhaka (9) vidyA bhUMbhaka ane (10) avyakta jaibhaka. 20 jaMbhagANaM bhaMte ! devA kahi vasahiM urvati? goyamA !savvesuccadIhaveyaDDesu, citta vicittajamagapavvaesu,kaMcaNapavvaesuya, etthaNaMjabhagA devA vshiuvet| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jUbhaka devo kyAM rahe che? uttara- he gautama! sarva jUbhaka devo dIrgha vaitADhya parvato upara, citra-vicitra, yamaka parvato upara tathA kAMcanaka parvato upara rahe che. 21 jaMbhagANaMbhaMte ! devANaM kevaiyaMkAlaM ThiI paNNattA? goyamA !egaMpaliovamaMThiI paUM II seva mate sevaM mate !! bhAvArtha - praza- he bhagavan! jaMbhaka devonI sthiti keTalA kAlanI che? uttara- he gautama! jaMbhaka devonI sthiti eka palyopamanI che. || he bhagavan! Apa kaho cho
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka-8 171] temaja che, Apa kaho cho temaja che. . vivecana :jubhaka deva :- je potAnI icchAnusAra pravRtti kare che, satata krIDA AdimAM rata hoya che, tevA tirachAlokavAsI vyaMtaradevane jaMbhakadeva kahe che. te vaikriya labdhithI zApa ane anugraha karavAmAM samartha che. je manuSyo para te prasanna thAya che, tene dhana-saMpatti AdithI sukhI kare che ane jenA para kupita thAya che tene aneka prakAre hAni pahoMcADe che. jubhaka devanA daza bheda :- (1) anna juMbhaka bhojananA parimANane vadhAravAmAM ghaTADavAmAM samartha temaja bhojanane sarasa-nIrasa karI devAnI zaktisaMpanna devane annajuMbhaka kahe che. (2) pAna jaMbaka-pANInI mAtrAne vadhAravAmAM-ghaTADavAmAM samartha deva. (3) vastra jaibhaka- vastranI mAtrAne vadhAravAmAM-ghaTADavAmAM samartha deva (4) layana jaMbhaka- ghara, makAna AdinI rakSA karanAra deva (5) zayana jaibhaka- zayyA AdinI rakSA karanAra deva (6) puSpa jaMbaka-phUlonI rakSA karanAra deva (7) phala lUMbhaka- phaLonI rakSA karanAra deva (8) puSpa-phala lUMbhaka- puSpa ane phaLonI rakSA karanAra deva. kyAMka tenA sthAne maMtra jaibhaka pATha paNa maLe che. (9) vidyA bhUMbhaka- vidyAnI rakSA karanAra deva (10) avyakta jaMbhaka- sAmAnya rUpe sarva padArthonI rakSA karanAra deva. kayAMka tenA sthAne adhipati jaibhaka pATha paNa maLe che. jubhaka devonA AvAsa - pAMca bharata, pAMca airAvata ane pAMca mahAvideha, A paMdara kSetromAM 170 dIrgha vitADhaya parvata che. mahAvideha kSetranI pratyeka vijayamAM eka-eka parvata hoya che, tethI pAMca mahAvidehakSetranI 160 vijayamAM 160 dIrgha vaitADhaya parvata ane pAMca bharata ane pAMca airAvata kSetramAM eka eka dIrgha vaitADhaya parvata hoya A rIte 170 dIrgha vaitADhaya parvata thAya che. devakurukSetramAM sItodA nadInA baMne kinAre citrakUTa ane vicitrakUTa parvata che. uttarakurukSetramAM sItA nadInA kinAre be yamaka parvata che. temaja sItA nadI saMbaMdhI pAMca nIlavAna Adi pAMca draha che. pratyeka drahanA pUrva ane pazcima baMne kinAre daza-daza kAMcanaka parvata che. A rIte uttarakurumAM 100 kAMcanaka parvata che. te ja rIte devakurumAM paNa sItodA nadI saMbaMdhI niSadha Adi pAMca drahonA baMne taTa para daza-daza kAMcanaka parvata che. A rIte tyAM paNa 100 kAMcanaka parvata che. baMne maLIne 200 kAMcanaka parvata che. jaMbhaka devo dIrgha vaitADhya parvato, citra-vicitra parvata, be camakaparvata ane kAMcanaka parvato para rahe che. te devonI sthiti eka palyopamanI che. ( zataka 14/8 saMpUrNa pA ,
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 zrI bhagavatI satra-4 zataka-14H uddezaka-9 | saMkSipta sAra je A uddezakamAM vividha viSayonuM saMkalana che. * bhAvitAtmA aNagAra karmalezyA eTale bhAva lezyAne jANI zakatA nathI kAraNa ke te arUpI che. tethI te chadmasthanA viSayabhUta nathI paraMtu te aNagAra lezyA sahitanA sazarIrI jIvone jANI zake che. kAraNa ke zarIra bhUla che ane zarIra ane AtmA kathaMcit abhinna che. * sUrya ane candramAMthI je prakAza nIkaLe che te prakAza vimAnanA pRthvIkAyika jIvonA Atapa ane udyotanAma karmajanya vezyAnA pudgalo che. temAMthI nIkaLelA prakAza pudgalomAM koI vezyA(prabhA) nathI rimAMthI nIkaLyA che, tethI kAryamAM kAraNano upacAra karIne tene paNa sakarmalezya kahe che. * nArakone anAttaduHkhajanaka, aniSTa, akAMta, apriya, ane amanojJa pudgalono saMyoga thAya che. temaja devone Atta=sukhajanaka pugalono ane manuSya ane tiryaMcagatinA jIvone Atta ane anAttaka iSTa-aniSTa Adi baMne prakAranA pagalono saMyoga thAya che. * koI mahartika deva, vaikriyazaktithI hajAro rUpa banAvI eka sAthe hajAra bhASA bolI zake che paraMtu te eka jIvanA eka ja upayogathI bolAyelI hovAthI eka ja bhASA gaNAya che. koI paNa eka jIva eka samayamAM eka ja bhASAno prayoga karI zake che. * surya vimAnanA pRthvIkAyika jIvone Atapa nAmakarmarUpa puNya prakRtino udaya hoya che, te uparAMta sUrya lokamAM paNa uttama che, jyotiSIdevonA indra che. te sarva prakAre zubha hovAthI tenuM sArthaka nAma sUrya che. * zramaNonuM sukha Atmika sukha che ane devonuM sukha bhautika che. tema chatAM lokamAM devonA sukhane uttama mAnyuM che. te devonA sukhathI paNa zramaNonA sukhanI zreSThatA batAvavA sUtrakAre devonA sukha sAthe tenI tulanA karI che. eka mAsanA saMyama paryAyamAM te sAdhu vyaMtara devonA sukhanuM ullaMghana karI jAya che. te rIte kramazaH AgaLa vadhatA eka varSanI saMyama paryAyavALA sAdhu anuttaravimAnavAsI devo karatAM paNa adhika sukhano anubhava kare che. tyAra pachI zramaNo vizeSa sukhAnubhUti karatA kramazaH sarva karmono kSaya karIne siddhagatinA sukhane prApta kare che.
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka-9 [ 173] zataka-14 : uddezaka-9 aNagAra bhAvitAtmA aNagAranI jJAna zaktiH|1 aNagAreNaM bhaMte ! bhAviyappA appaNo kammalessaMNa jANai Na pAsai,taMpuNa jIvaM sarUviMsakammalessajANai, pAsai? haMtA goyamA ! aNagAreNaM bhAviyappA appaNo jAvapAsai / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! je potAnI karmalezyA arthAt bhAvalezyAne jANatA nathI ke jotA nathI; tevA bhAvitAtmA aNagAra, sarUpI(sazarIrI) ane karmalezyA sahita potAnA jIvane jANe che ke dekhe che? uttara- hA gautama! je potAnI karmalezyAne jANatA ke dekhatA nathI, tevA bhAvitAtmA aNagAra potAnA sarUpI karmalezyA yukta jIvane jANe che ane dekhe che. vivecanA: prastuta sUtramAM bhAvitAtmA aNagAranI jJAnazaktinuM nidarzana che. varmAM - varmaLo yora nIvezapotAnA karmabaMdha yogya Atma pariNAmane karmalezyA kahe che. kRSNa,nIla,kApotAdi tenA cha prakAra che. lezyAnA be bheda paNa thAya che. dravyalezyA ane bhAva lezyA. bhAvalezyA AtmapariNAma rUpa hovAthI arUpI che. tethI chadmastha manuSyo tene jANI zakatA nathI. dravyalezyA paulika hovAthI rUpI che paraMtu vezyA dravyo atyaMta sUkSma hovAthI viziSTa avadhijJAnAdithI rahita aNagAra tene jANI zakatA nathI. paraMtu vezyA yukta jIvanuM sthUla zarIra rUpI hovAthI bhAvitAtmA aNagAra tene jANI zake che. zarIrano AtmA sAthe kathaMcit abheda hovAthI sUtrakAre jIvaM nANa...te prakAre kathana karyuM che. prakAzita pugala :| 2 atthiNaMbhaMte !sarUvIsakammalessApoggalA obhAseMta pabhAti ujjoeMtitaveta? joyA !hatA sthita bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! sarUpI(varNAdi yukta) sakarmalezya-karmane yogya kRSNAdi lezyAnA padugalaskaMdha prakAzita thAya che? prabhAsita thAya che? udyotita thAya che? pratApita thAya che? uttara- hA, gautama! te rIte thAya che. | 3 kayare NaM bhaMte ! sarUvI sakammalessA poggalA obhAseMti pabhAseMti ujjoeMti
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 ] zrI bhagavatI satra-4 tarvati? goyamA ! jAo imAo caMdimasUriyANaM devANaM vimANehiMtolessAo bahiyA abhiNissaDAotAoobhArseti pabhArseti ujjoeMti tarveti / evaM eeNaMgoyamA !te sarUvI sakammalessA poggalA obhArseti pabhAseMti ujjoeMti tarveti / zabdArtha - vRdiyAmagirUDo bahAra nIkaLelI. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kayA sarUpI ane karmalezya pudgala skaMdha prakAzita udyotita, pradyotita ane prabhAsita thAya che? uttara- he gautama! caMdra ane sUryanA vimAnomAMthI bahAra nIkaLelA prakAzita pudgala prakAzita udyotita, pradyotita ane prabhAsita thAya che. he gautama! A rIte A sarva sarUpI karmalezya pugala-skaMdha prakAzita kAvat prabhAsita thAya che. vivecana : prastuta sUtromAM prakAzita pugalonuM pratipAdana che. prakAza,aMdhakAra,udyota,AtApa Adi pudgalanI paryAyo che. tema chatAM badhA pudagalo prakAzita thatAM nathI. caMdra-sUryAdinI tejolezyAthI-tejathI tenA vimAnamAMthI nIkaLatA pugalo prakAzita thAya che. jo ke caMdra-sUryanA vimAnanA pudgalo pRthvIkAyika hovAthI sacetana che, tethI temAM karmalezyA hoya che, paraMtu temAMthI nIkaLelA prakAzanA pugalo karmalezyAvALA nathI, tema chatAM temAMthI nIkaLyA hovAthI te prakAzapudgala rUpa kAryamAM kAraNano upacAra karIne tene sakarmalezya kahyA che. covIsa daMDakomAM pudgala prarUpaNA:| 4 NeraiyANaM bhaMte ! kiM attA poggalA, aNattA poggalA? goyamA ! No attA poggalA, aNattA pogglaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayikone Atta-sukhakAraka, AtmAnukUla pugala hoya che ke anAraduHkhakAraka pudgala hoya che? uttara- he gautama! tene Atta pudgala hotA nathI, anAra pudgala hoya che. 5 asurakumArANaM bhaMte ! kiM attA poggalA, aNattA poggalA? goyamA ! attA poggalA,No aNattA poggalA / evaM jAvathaNiyakumArANa / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! asurakumArone Atta pula hoya che ke anAra pula hoya che? uttara- he gautama! tene Atta pudgala hoya che, anAtta pudgala hotA nathI, A rIte svanitakumAro sudhI kahevuM joIe. |6 puDhavikAiyANaM pucchA? goyamA !attA vi poggalA, aNattA vi poggalA / evaM jAvamaNussANaM / vANamaMtasjoisiyavemANiyANaM jahA asurakumArANaM / bhAvArtha - prazna-he bhagavan! pRthvIkAyika jIvone Atta pudgala hoya che ke anAra pula hoya che? uttara- he gautama! tene Atta pudgala paNa hoya che, anAtta pudgala paNa hoya che. A rIte manuSya sudhInA
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka-9 | 175 | daMDakomAM kahevuM joIe. vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnikonA viSayamAM asurakumAronI samAna kahevuM joIe. | 7 NeraiyANaM bhaMte ! kiM iTThA poggalA, aNiTThA poggalA? goyamA ! NoiTThA poggalA, aNiTThA poggalA / jahA attA bhaNiyA tahA iTThA vi kaMtA vi piyA vimaNuNNA vi bhANiyavvA / ee paMca dNddgaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayikone ISTa pudgala hoya che ke aniSTa pugala hoya che? uttara- he gautama! ISTa pudgala hotA nathI, aniSTa pula hoya che. je rIte Atta pulonA viSayamAM kathana karyuM, te ja rIte ISTa, kAMta, priya tathA manojJa pugalanA viSayamAM paNa kahevuM joIe. A rIte pAMca daMDaka kahevA joIe. vivecana : prastuta sUtromAM 24 daMDakavartI jIvomAM zubha ane azubha pudgalonA viSayamAM praznottara che. Ara-aTIT:-Ara zabdanA be prakAre artha thAya che- (1) Ara je cAre taraphathI trANa-rakSaNa kare che, sukha utpanna kare che, je duHkhatrAtA eTale duHkhathI rakSaNa karanAra ane sukhotpAdaka hoya tene Atra kahe che. (2) Akha- ekAMta hitakAraka arthAt ramaNIya pudgala. agara = duHkhakAraka, ahitakArI. jIvone potAnA puNya-pApanA udaya pramANe A baMne prakAranA zubhAzubha pudgalo prApta thAya che. nairayikone anAra, aniSTa, akAMta, apriya ane amanojJa pudgala prApta thAya che. ekendriyathI manuSya sudhInA daMDakomAM jIvane Atta-anAtta, iSTa-aniSTa, kAMta-akAMta,priya-apriya ane manojJa-amanojJa baMne prakAranA pudgalonI prApti hoya che. cAre jAtinA devone ekAMte Atta, iSTa, kAMta, priya ane manojJa pudgalonI prApti hoya che. mahaddhika devonI bhASaNa zakti - [8 deveNaM bhaMte ! mahaDDie jAvamahAsokkhe rUvasahassaM viuvvittA pabhUbhAsAsahassaM bhAsittae? goyamA ! haMtA pabhU / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! mahaddhika yAvatuM mahAsukhI devo zuM hajAra rUponI vidurvaNA karIne, hajAra bhASA bolavAmAM samartha che? uttara- hA, gautama! te samartha che. |9 sANaM bhaMte ! kiMegA bhAsA,bhAsAsahassaM? goyamA !egANaMsA bhAsA,Nokhalu tNbhaasaashssN| bhAvArtha- prazna- he bhagavana! te eka bhASA che ke hajAra bhASA che? uttara- he gautama! te eka bhASA che, hajAra bhASA nathI. vivecana : prastuta be sutromAM mahaddhika vaikriyalabdhi saMpanna devonI bhASaNazaktine pradarzita karI che. mahaddhika
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 17 ] zrI bhagavatI sUtra-4 deva hajAra rUponI vipharvaNA karIne hajAra bhASA bolI zake che, paraMtu te eka ja bhASA kahevAya che. kAraNa ke koI paNa jIva eka samaye satya vagere koI paNa eka bhASAno prayoga karI zake che, te eka ja jIvanA eka upayogathI bolAyelI hovAthI eka ja bhASA kahevAya che, hajAra bhASA kahevAtI nathI. sUryano anvayArtha ane tenI prabhA :10 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bhagavaM goyame aciruggayaM bAlasUriyaM jAsumaNA kusumapuMjappagAsaMlohiyagaMpAsai, pAsittA jAyasaDDe jAvasamuppaNNakouhallejeNeva samaNe bhagavaM mahAvIreteNeva uvAgacchai jAvaevaM vayAsI kimiyaM bhaMte ! sUrie, kimiyaM bhaMte ! sUriyassa aTThe ? goyamA ! subhesUrie, subhe sUriyassa atte| zabdArtha - viyaM- tatkAla udita vAtariyuM = ugatA sUryane, bAla sUryane nAsumaLA yusuma = jAsumana vRkSanA phUla, japA kusuma. bhAvArtha:- te kAle, te samaye bhagavAna gautama svAmIe tatkAla udita thayelA jAsumana nAmanA vRkSonA phUlonA pujanI samAna lAla ugatA sUryane joyo. sUryane joIne gautama svAmIne zraddhA, jijJAsA yAvatuM kutUhala utpanna thayuM, tethI zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI jyAM birAjamAna hatA, tyAM temanI nikaTa AvyA yAvatu A pramANe pUchyuM prazna- he bhagavan! sUrya zuM che ane sUryano artha zuM che? uttara- he gautama! sUrya zubha padArtha che ane sUryano artha paNa zubha che. 11 kimiyaM bhaMte ! sUrie; kimiyaM bhaMte ! sUriyassa pabhA? goyamA ! evaM ceva, evaM chAyA, nellA I bhAvArtha - prazna- he bhagavan! sUrya zuM che? ane tenI prabhA zuM che? uttara- he gautama! pUrvokta prakAre jANavuM joIe. te ja rIte chAyA(pratibimba) ane vezyA(prakAzanA samUha)nA viSayamAM paNa jANavuM joIe. vivecana - prastuta be sUtramAM sUrya zabdano anvayArtha ane tenI prajAnA viSayamAM spaSTIkaraNa karyuM che. sUrya zabdano artha che zubha vastu. kAraNa ke sUrya vimAnavarsI pRthvIkAyika jIvone Atapa nAma karma rUpa puNya prakRtino udaya che. lokamAM paNa sUryane prazasta-uttama mAnyo che. te vimAnamAM rahenAra jyotiSI devono indra che tethI sUryane zubha kahevAya che. sUryanI prabhA, kAMti ane tejolezyA paNa zubha ane prazasta che. devasukhathI zramaNa sukhanI uttamatA:12 jeime bhaMte ! ajjattAe samaNA NiggaMthA viharati eeNaMkassateyalessaMvIivayaMti? goyamA !mAsapariyAe samaNe NiggaMthevANamaMtarANaM devANaM teyalessaM vIivayai /
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14: uddezaka-9 | 177 | dumAsapariyAe samaNe NiggaMthe asuriMda-vajjiyANaM bhavaNavAsINaM devANaM teyalessaM vIi vayai / timAsapariyAesamaNeNiggaMtheasurakumArANaMdevANaMteyalessaMvIivayai / caummAsa pariyAe samaNe NiggathegahagaNa-NakkhaktatArArUvANaM joisiyANa devANateyalessaM vIi vayai / paMcamAsapariyAe samaNe NiggaMthecaMdimasUriyANaMjoisiMdANaMjoisarAyANaMteyalessaM vIivayai / chamAsapariyAe samaNe NiggaMthesohammIsANANaM devANaM teyalessaMvIivayai / sattamAsapariyAe samaNe NiggaMthe saNaMkumAramAhiMdANaM devANaM teyalessaM vIivayai / aTThamAsapariyAe samaNe NiggaMthe baMbhalogalaMtagANaM devANaM teyalessaM vIivayai / NavamAsapariyAe samaNe NiggaMthe mahAsukkasahassArANaM devANaM teyalessaM vIivayai / dasamAsapariyAe samaNe NiggaMthe ANayapANaya AraNaccuyANaMdevANaMteyalessaMvIivayai / ekkArasamAsapariyAe samaNe NiggathegevejjagANaM devANaMteyalessaMvIivayai / bArasamAsa pariyAe samaNe NiggaMthe aNuttarovavAiyANaM devANaM teyalessaM viiivyi| teNaM paraM sukke sukkAbhijAe bhavittA tao pacchA sijjhai jAva atakarei // sevaM bhate ! sevaM bhate ! // zabdArtha - tevatteNaM = puNya prabhAva, daivI sukhasu suwifmanA zuddha, zuddhatama pariNAmavALA thaIne, pavitra ane parama pavitra thaIne, karmamalathI rahita, nirmala ane nirmalatama thaIne vIzvaya = ullaMghana kare che, pAra pAme che. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! je zramaNa nigraMtha AryapaNe (pApakarmathI rahita thaIne) vicare che, te konI tejovezyA(sukha)nuM ullaMghana kare che arthAt tenuM sukha konAthI adhika che? uttara- he gautama! eka mAsanI dIkSA paryAyavALA zramaNa nigraMtha vANavyaMtara devonI tejo vezyA (sukha)nuM ullaMghana kare che arthAt te vANavyaMtara devathI adhika sukhI che. be mAsanI dIkSAparyAyavALA zramaNa nigraMtha asurendra(camarendra ane balIndra) sivAya anya bhavanavAsI devonA sukhanuM ullaMghana kare che. traNa mAsanI dIkSA paryAyavALA zramaNa-nigraMtha asurakumAra devonA sukhanuM ullaMghana kare che. cAra mAsanI dIkSA paryAyavALA zramaNa nigraMtha grahagaNa, nakSatra, ane tArArUpa jyotiSI devonA sukhonuM ullaMghana kare che. pAMca mAsanI dIkSA paryAyavALA zramaNa nigraMtha jyotiSIonA rAjA jyotiSIonA indra caMdra ane sUryanA sukhonuM ullaMghana kare che. cha mAsanI dIkSA paryAyavALA zramaNa nigraMtha saudharma ane IzAnavAsI devonA sukhonuM ullaMghana kare che. sAtamAsanI dIkSA paryAyavALA zramaNa nigraMtha sanakumAra ane mahendra devonA sukhonuM ullaMghana kare che. ATha mAsanI dIkSA paryAyavALA zramaNa nigraMtha brahmaloka ane lAntaka vimAnavAsI devonA sukhonuM ullaMghana kare che. nava mAsanI dIkSA paryAyavALA zramaNa nigraMtha mahAzukra ane sahasAra devonA sukhonuM ullaMghana kare che. daza mAsanI dIkSA paryAyavALA zramaNa nigraMtha Anata, prANata, AraNa ane azruta devonA sukhonuM ullaMghana kare che. agiyAra mAsanI dIkSA paryAyavALA zramaNa nigraMtha raiveyaka devonA sukhonuM ullaMghana kare che ane bAra mAsanI dIkSA paryAyavALA zramaNa nigraMtha anuttaraupapAtika devonA sukhonuM ullaMghana kare che arthAtu tenAthI vadhu sukhI che. tyAra pachI zuddha, zuddhatara pariNAmavALA thaIne siddha thAya che thAvatu sarvaduHkhono aMta kare che. / he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. /.
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 zrI bhagavatI sUtra-4 vivecanaH prastuta sUtramAM devonA sukhanI sAthe tulanA karatAM zramaNa nigraMthonA sukhanI mahattA pradarzita karI che. kharekhara zramaNonuM Atmika sukha anupameya che. tema chatAM sUtrakAre lokamAM uttama manAtA devasukha sAthe tulanA karIne saMyamanuM mahAtmya pragaTa karyuM che. tenI vIvayar :- ullaMghana kare che. aNagAra saMyama paryAyanuM pAlana karatAM devonA sukhone pArapAmIne AgaLa vadhI jAya che. tAtparya e che ke vANavyaMtara Adi devonA paudgalika sukhonI apekSAe ekamAsa, bemAsa Adi dIkSA paryAyavALA zramaNono AnaMda Atmikasukhajanaka hovAthI vadhI jAya che; devo karatA te caDhIyAto hoya che. prastuta tulanA sApekSa che. te ekAMtika nathI. kAraNa ke jyAre pariNAmonI tIvratama vizuddhi hoya tyAre zramaNa nirgatha eka aMtarmuhUrtamAM mukta thaI jAya che. jema ke gajasukumAra aNagAra, marudevI mAtA Adi. teyajJessuM H- yadyapi tejalezyAno artha tejanI prabhA thAya che paraMtu ahIM te arthavivakSita nathI. prasaMgAnurUpa ahIM 'teja' zabdano artha sukha ke puNya thAya che. || zataka 14/9 saMpUrNa 5
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-14: uddezaka-10 [ 179 ] zataka-14 : uddezaka-10 kevaLI kevaLI ane siddhamAM samAnatA ane bhinnatA - | 1 kevalI NaM bhaMte ! chaumatthaM jANai pAsai ? haMtA goyamA ! jANai pAsai / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kevaLajJAnI, chadmasthane jANe-dekhe che? uttara- hA, gautama ! jANe-dekhe che. | 2 jahANaM bhaMte ! kevalI chaumatthaM jANai pAsai, tahANaM siddhe vi chaumatthaM jANai pAsai? haMtA goyamA !jANai pAsai / bhAvArtha -prazna-he bhagavan! je rIte kevaLajJAnI chadmasthane jANe-dekhe che, te ja rIte siddha paNa chaghasthane jANe-dekhe che? uttara- hA, gautama ! jANe-dekhe che. | 3 kevalI gaMbhaMte !AhohiyaMjANai pAsai ? goyamA !evaM ceva / evaM paramAhohiyaM, evaM kevliN| kevalI bhaMte siddhaM jANai pAsai? haMtA goyamA ! jANai pAsai / jahANaM bhaMte ! kevalI siddhaMjANai pAsai, tahANaM siddhe vi siddhaMjANai pAsai? haMtA goyamA !jANai pAlaDDI bhAvArtha-prazna- he bhagavan! kevalajJAnI Adhovadhika(pratiniyata kSetra viSayaka avadhijJAnI)ne jANe-dekhe che? uttara- hA, gautama ! jANe-dekhe che. te ja rIte kevalajJAnI, paramAvadhijJAnIne ane kevalajJAnIne paNa jANe-dekhe che. prazna- he bhagavan! kevalajJAnI siddhane jANe-dekhe che? uttara- hA, gautama! jANe-dekhe che. prazna- he bhagavan! je rIte kevalajJAnI, siddhane jANe-dekhe che, te rIte siddha paNa siddhane jANe-dekhe che? uttara- hA, gautama ! jANe-dekhe che. 4 kevalI NaM bhaMte ! bhAsejjA vA vAgarejjA vA? haMtA goyamA ! bhAsejja vA vAgarejja vaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kevalajJAnI bole che ane praznonA uttara Ape che? uttara- hA, gautama! kevalajJAnI bole che ane praznanA uttara Ape che. | 5 jahANaM bhaMte ! kevalI bhAsejja vA vAgarejja vA tahANaM siddhe vi bhAsejja vA
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 180 ] zrI bhagavatI sUtra-4 vAgarejja vA? goyamA ! No iNaDhe smddhe| sekeNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-jahANaM kevalI bhAsejja vA vAgarejja vA No tahANaM siddhe bhAsejja vA vAgarejja vA? goyamA !kevliinnNstthtthaanneskmmesblesviiriespuriskkaarprkkm| siddheNaM aNuDhANe jAvaapurisakkAra parakkame / seteNa?NagoyamA ! jAvavAgarejja vA / bhAvArtha- prazna- he bhagavana! je rIte kevalajJAnI bole che ane praznonA uttara Ape che, te rIte zuM siddha paNa bole che ane praznonA uttara Ape che? uttara- he gautama ! tema zakya nathI. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke jema kevaLI bole che tema siddha bolatA nathI? uttara- he gautama! kevalajJAnI utthAna, karma, baLa, vIrya ane puruSakAra-parAkrama sahita che. paraMtu siddha utthAna rahita yAvata puruSakAra parAkramathI rahita che. tethI he gautama ! siddha, kevalajJAnInI jema bolatA nathI ane praznonA uttara ApatA nathI. 6 kevalI NaM bhaMte ! ummisejja vANimmisejja vA? haMtAgoyamA ! ummisejja vANimmisejja vA / evaM jahA bhAsejja vAgarejja saha tiNNi pucchA, taha ceva ummisejja nimmisejja saha tiNNi pucchA / evaM AuTejja vA pasArejja vA, evaM ThANaM vA sejja vANisIhiyaM vA ceejjaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kevalajJAnI potAnI AMkho khole che ane baMdha kare che? uttara- hA gautama! te AMkho khole che ane baMdha kare che. A rIte jema "bole che, uttara Ape che" vagere traNa prazno che, temaja "AMkha khole che ane baMdha kare che tenA saMbaMdhI traNa prazno karavA. te ja rIte zarIrane saMkucita ane prasArita kare che, UbhA rahe che, sUve che, bese che ityAdi kriyAo viSayaka kevalI saMbaMdhI traNa-traNa prazno karavA. |7 kevalI NaM bhaMte ! imaM rayaNappabhaM puDhavi rayaNappabhApuDhavItti jANai pAsai ? hatA goyamA !jANai paasi| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kevalajJAnI, ratnaprabhA pRthvIne "A ratnaprabhA pRthvI che. A rIte jANe-dekhe che? uttara- hA, gautama! jANe-dekhe che. 8 jahANaM bhaMte ! kevalI imarayaNappabhaMpuDhavi rayaNappabhApuDhavItti jANai pAsai, tahA Na siddhevi imarayaNappabhaMpuDhavirayaNappabhApuDhavItti jANai pAsai? haMtAgoyamA !jANai pAsaphA bhAvArtha -prazna- he bhagavan! je rIte kevalajJAnI, ratnaprabhA pRthvIne 'A ratnaprabhA pRthvI che," te rIte jANe-dekhe che; te ja rIte zuM siddha bhagavAna paNa ratnaprabhA pRthvIne "A ratnaprabhA pRthvI che,' te rIte jANe-dekhe che ? uttara- hA, gautama ! jANe-dekhe che.
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-14 : uddezaka-10 9 kevalI NaM bhaMte ! sakkarappabhaM puDhaviM sakkarappabhApuDhavItti jANai pAsai ? haMtA goyamA ! va ceva va nAva ahemattama / 181 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! kevalajJAnI, zarkarAprabhA pRthvIne- A 'zarkarAprabhA pRthvI che,' A rIte jANe-dekhe che ? uttara- hA, gautama ! upara pramANe jANavuM. A ja rIte adhaHsaptama pRthvI sudhI jANavuM joIe. 10 kevalI NaM bhaMte! sohammaM kappaM sohame kappetti jANai pAsai ? haMtA goyamA ! jANai pAsai / sesaM taM ceva / evaM IsANaM jAva accuyaM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! kevalajJAnI, saudharmakalpane, A saudharma kalpa che', tema jANe-dekhe che ? uttara- hA, gautama ! jANe-dekhe che, A rIte IzAna yAvat acyuta kalpa sudhI kahevuM joIe. | 11 kevalI NaM bhaMte ! gevejjavimANe gevejjavimANe tti jANai pAsai ? haMtA goyamA ! evaM ceva / evaM aNuttaravimANe vi / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! kevalajJAnI, traiveyaka vimAnone 'A traiveyaka vimAna che,' A rIte jANe-dekhe che ? uttara- hA, gautama ! upara pramANe jANe-dekhe che. A ja rIte anuttara vimAnane paNa jANe-dekhe che. | 12 kevalI NaM bhaMte ! IsiMpabbhAraM puDhaviM IsiMpabbhArapuDhavItti jANai pAsai ? haMtA noyamA ! va ceva / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! kevalajJAnI, ISatprAkbhArA pRthvIne 'A ISatprAkbhArA pRthvI che' A rIte jANe-dekhe che ? uttara- hA, gautama ! pUrvokta prakAre jANe-dekhe che. 13 kevalI NaM bhaMte ! paramANupoggalaM paramANupoggale tti jANai pAsai ? haMtA goyamA ! evaM ceva / evaM dupaesiyaM khaMdhaM / evaM jAva jahA NaM bhaMte! kevalI aNatapaesiyaM khadhaM aNatapaesie khaMdhe tti jANai pAsai tahA NaM siddhe vi aNaMtapaesiyaM jAva pAsai ? haMtA jANai pAsai // sevaM bhaMte ! sevaM mate !! bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! kevalajJAnI, paramANu pudgalane 'A paramANu pudgala che,' A rIte jANe-dekhe che ? uttara- hA, gautama ! jANe-dekhe che. A rIte dvipradezI skaMdhanuM kathana karavuM yAvat-- prazna- he bhagavan ! je rIte kevalajJAnI, anaMta pradezI skaMdhane 'A anaMta pradezI skaMdha che,' A rIte jANe che dekhe che, te rIte zuM siddha paNa anaMta pradezika skaMdhane jANe dekhe che ? uttara- hA, gautama ! jANe-dekhe che. II he bhagavan ! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. II vivecanaH prastuta uddezakamAM kevaLI ane siddhanA jJAnanI samAnatA temaja yogajanya kriyAomAM bhinnatA
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra zrI bhagavatI sUtra-4 pragaTa karI che. kevaLIne cAra ghAti karmano ane siddhane ATha karmano kSaya thayo hoya che. topaNa teonuM kevaLajJAna, kevaLa darzana samAna hoya che. temaja kevaLIne aghAti karmono hRdaya hovAthI te sogI che. sayogI avasthAmAM teo AMkha kholavI vagere yogajanya kriyAo kare che. jyAre siddha bhagavAna ayogI hovAthI yoga janya eka paNa kriyA karatA nathI. A prakAranI te baMnemAM bhinnatA che. prastuta prakaraNamAM kevaLI zabdano Azaya bhavastha kevaLI che. || zataka 14/10 saMpUrNa // || zataka 14 saMpUrNa
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15 183 | | zataka-15 paricaya je ja gozAlakano gRhastha jIvana paricaya: prastuta zatakamAM gozAlakanuM vistRta jIvana caritra che. gozAlaka maMkha jAtIya pitA maMkhali ane mAtA bhadrAno putra hato. tenA mAtA pitA maMkhavRttithI citraphalaka hAthamAM laIne, citra batAvIne, bhikSAcarIthI AjIvikA calAvatA hatA. gobahula brAhmaNanI gozALAmAM janma thayo hovAthI tenuM nAma gozAlaka rAkhyuM hatuM. kramazaH yauvanavayane prApta gopAlaka paNa pitRparaMparAthI cAlI AvatI maMkhavRtti ja karato hato. gozAlakane prabhuno samAgama :- prabhu mahAvIra potAnA chadmasthakAlamAM rAjagRha nagaramAM cAturmAsa kalpa vyatIta karI rahyA hatA. te samaye gozAlakane anyatra sthAnanI prApti na thavAthI prabhu mahAvIranI sAthe ja vaNakarazALAmAM rahyo. tyAM gozAlakane prabhuno prathama samAgama thayo. prabhunA prathama mAsakhamaNanA pAraNA nimitte thayelA pAMcadivyane joIne gozAlaka prabhu pratye AkarSAyo ane prabhunA ziSya thavAnI AkAMkSA teNe pragaTa karI paraMtu prabhue te vAtano svIkAra karyo nahIM. tatpazcAt cAturmAsika vihAra pachI anya grAmamAM kramazaH prabhunA cothA mA khamaNanA pAraNAnA paMcadivyanI prazaMsA cAre tarapha thaI rahI hatI. gozAlake pharatAM-pharatAM te carcA sAMbhaLI tethI teNe anumAna karyuM ke Avo divya prabhAva mArA dharmaguruno ja hoI zake che tethI prabhu ahIM ja haze. tema vicArato te prabhune zodhato-zodhato prabhunI samIpe Avyo ane punaH ziSya thavAnI AkAMkSA pragaTa karI. tenI tathA prakAranI bhavitavyatAnA kAraNe prabhu mauna rahyA ane gozAlaka ziSya rUpe samarpita thaI gayo. gozAlaka dvArA vaizyAyana bAlatapasvInI hAMsI - ekadA gozAlake "jU'nA zayyAtara kahIne vaizyAyana bAlatapasvInI hAMsI karI, tene uzkeryA tethI vaizyAyana tapasvIe kuddha thaIne gozAlaka para tejovezyAno prahAra karyo. te samaye prabhue anukaMpAthI zItalezyAnA prakSepathI gozAlakanuM rakSaNa karyuM. te prasaMge gozAlake prabhu pAse tejovezyAnI prAptinI vidhi jANI. tejalezyAnI prAptinI vidhi :- chaThThanA pAraNe chaThThanI tapasyA, pAraNAmAM aDadanA bAkaLA ane aMjalIbhara pANI levuM, temaja sUryanI AtApanA levI. A rIte cha mahinA parvatanI tapasAdhanAthI tejolabdhi pragaTa thAya che. gozAlakanI kuceSyaH- tatpazcAt prabhu sAthe ja grAmAnugrAma vihAra karatA, gozAlake eka talano choDa joyo, joIne teNe prazna pUchyo ke A choDa niSpanna thaze ke nahIM? prabhue teno uttara Apyo ke A talanA phUlanA sAta jIvo marIne A ja talanI phaLImAM sAta talarUpe utpanna thaze. prabhunA A kathana para avizvAsa karIne, prabhunemithyA siddha karavA mATe gozAlake talanA choDane ukheDIne pheMkI dIdho. A kuceSTA tenA jIvananA patananuM khAsa nimitta hatuM. paDaTTa parihAra -prabhunI sAthe grAmAnugrAma vihAra karatAM gozAlaka pharIthI pahelAM ukheDI nAkhelA talanA choDanA sthAne Avyo. tarata ja gozAlake pUrvavRtAMtanuM smaraNa karAvIne prabhune kahyuM, ApanuM kathana mithyA siddha thAya che, ahIM talano choDa ja nathI. bhagavAne gozAlakane satya hakIkata kahI saMbhaLAvI ke "te kuceSTA
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-4 karI mane mithyA siddha karavA mATe te choDane ukheDIne pheMkI dIdho hato. te choDa saMyogavaza tyAM niSpanna thayo che. te talapuSpanA jIvo marIne punaH te ja talanI phaLImAM sAta tala rUpe utpanna thayA che- vanaspatikAyika jIvo marIne punaH vanaspatimAM utpanna thaI zake che." gozAlake tarata ja prabhunA kathananI kasoTI karavA mATe te talanI phaLIne toDIne joyuM to temAM sAta ja tala hatA. te zaramAI gayo ane prabhuthI pRthak vihAra karI gayo. paraMtu tyArathI tenA mAnasamAM paTTa (eka jIva marIne punaH te ja zarIramAM utpanna thAya che)no siddhAMta ThasI gayo. 184 gozAlakane tejolabdhinI prApti ane prabhAva - tatpazcAt prabhuthI alaga rahIne gozAlake cha mahinA tapa karIne tejolabdhine siddha karI. tyAra bAda ekadA aSTAMga nimittanA jANakAra cha dizAcaro (dizAbhigrahacArI pArzva paraMparAnA zramaNo)no gozAlakane meLApa thayo. te zramaNo pAsethI temaNe aSTAMga nimitta jJAna meLavyuM ane te jJAnanA AdhAre lokone lAbha-alAbha, sukha-duHkha, janma-maraNa, saMbaMdhI praznonA uttara ApavA lAgyo ane svayaM jina na hovA chatAM jina hovAno pralApa karato vicaravA lAgyo. gozAlaka dvArA dhamakI :- tatpazcAt prabhue mahAna pariSada samakSa gautama svAmInA praznanA uttara rUpe pragaTa karyuM ke gozAlaka jina nathI, jinapralApI che. lokonA mukhethI A kathana sAMbhaLIne gozAlaka kuddha thayo. teNe prabhunA ziSya muni AnaMda dvArA prabhune anarthakArI dhamakI ApI ke jo teo mArA viSayaka kAMI paNa avarNavAda bolaze to huM mArA tapa-tejathI tene bhasmIbhUta karIza. prabhue anya sarva saMtone gozAlaka sAthe kAMI paNa vAtacIta na karavAno Adeza Apyo. gozAlakano krodhAveza vadhato gayo. te prabhunI samIpe pahoMcI gayA ane Aveza sahita anargala barnsanA karavA lAgyo. potAnA kalpita sAta paTTa hiAnane pragaTa karyA. prabhue tenA krodhane zAMta karavA hita sUcana karyuM; satya vastu samajAvI paraMtu ahaMkAranA nazAmAM cakacUra banelo gozAlaka prabhunI vAta samajI ke svIkArI zake tema na hato. prabhunA bolavAthI gozAlakano krodhAveza vadhato jato hato. te prabhuno tiraskAra ane apamAna karavA lAgyo. gozAlaka dvArA tejolezyAno prahAra H- prabhunuM apamAna temanA ziSyothI sahana na thayuM, tethI prabhunI AjJA na hovA chatAM sarvAnubhUti alagAre gozAlakane samajAvavAno prayatna karyo ane tenA pratyuttara rUpe gozAlake sarvAnubhUti aNagAra para tejolezyA pheMkI. tethI te saMta bhasmIbhUta thaI gayA, tyAra pachI sunakSatra aNagAre paNa pUrvavat prayatna karyo. gozAlake temane paNa tejolezyAnA prahArathI paritApita karyA. te paNa alpa samayamAM te ghaTanA sthaLe ja divaMgata thayA. tema chatAM gozAlakano krodhAveza zAMta thayo na hato. prabhue tene satya darzana karAvavAno prayatna karyo, paraMtu teNe prabhu para paNa tejolezyAno prahAra karyo. gozAlakanI tejolabdhi prabaLa hatI paraMtu tIrthaMkaranA parama puNyodaye temane bhasmIbhUta karavA samartha na hatI. tethI prabhune bhasmIbhUta karI zakI nahIM. tejolabdhi prabhune pradakSiNA karIne pAchI pharI ane punaH gozAlakanA zarIramAM ja praveza pAmI. gozAlakanA zarIramAM atyaMta dAha-pIDA thavA lAgI. paraspara bhaviSyavANI :- gozAlakano prahAra niSphaLa javAthI te vadhu kruddha banyo ane anarthakArI bhASA bolavA lAgyo "he AyuSyaman ! Aje bhale tame jIvita rahyA paraMtu cha mAsamAM ja dAhajvarathI pIDita thaIne, chadmastha avasthAmAM ja mRtyune pAmazo.''
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15 185 tenA pratyuttara rUpe prabhue spaSTa kahyuM "gozAlaka ! huM to tIrthaMkara5Ne 16 varSa rahIza paraMtu tuM dAhajvarathI pIDita thaIne sAta dinamAM ja mRtyune pAmIza.' parasparanI A bhaviSyavANInI carcA zrAvastI nagarImAM cArebAju thavA lAgI. -- gozAlakanI durdazA :- mithyAtvanA gADhatama aMdhakAranA udaye gozAlake tIrthaMkarane temaja temanA saMtone pIDita karavAno prayatna karyo paraMtu jyAre te niSphaLa gayo tyAre te khinna thayo, nisteja thayo ane duHkhI thavA chatAM satya samajI ke svIkArI zakayo nahIM. te aneka prakAranI ceSTAo, mithyA kalpanAo, prarUpaNAo dvArA potAnA pApane DhAMkavAno prayatna karato hato. gozAlakanI kuceSTAthI tenA keTalA ya zramaNo tene choDIne prabhu samIpe AvI gayA ane keTalAka tenI sAthe rahyA. gozAlakanI aMtima sthiti H- prabhunI AgAhI anusAra potAnA aMtima samayane jANIne mithyAbhiniveSamAM mUDha tevA gozAlake potAnA saMghanA munione potAno nirvANa mahotsava pratiSThApUrvaka karavAnI sUcanA ApI. tyAra pachI sAtamI rAtre zubha yoge gozAlakanI ciMtana dhArA parivartita thaI. tenA mithyAtvano udayakALa samApta thayo; teNe potAnA duSkRtyonI niMdA karI; tene satya samajAI gayuM, eTaluM ja nahIM tene satyano sAkSAtkAra thayo arthAt samyagdarzananI prApti thaI. teNe AtmAnI sAkSIe temaja anya sthavira munionI samakSa potAnA pApane pragaTa karyA. "huM jina nathI, jinapralApI che. zramaNa bhagavAna mahAvIra ja jina che. huM temano pratyenIka banI mahApApI banyo chuM. prabhunA kathana anusAra ja mAruM mRtyu thaze. mArI aMtima kriyA asatkAra pUrvaka karajo.'' A rIte aMta samaye AlocanA ane pApanA pazcAttApapUrvaka kAladharmane prApta karI bAramA devalokamAM utpanna thayo. temanA anuyAyIoe gozAlakanA AdezAnusAra drumapUrvaka tima vidhi karI ane AjIvika matanI pratiSThA jaLavAI rahe te mATe pragaTamAM satkArapUrvaka tenI aMtima vidhi karI. gozAlakanuM dIrghakAlIna saMsAra paribhramaNa :- gADha mithyAtvanA udaye tIrthaMkarAdinI AzAtanAnA phaLa svarUpe gozAlaka pratyeka narakanA be-be bhava, tiryaMcagatinA asaMkhya bhava, manuSya ane tuccha jAtinA aneka bhavomAM paribhramaNa karaze. daza bhavamAM cAritra grahaNa karavA chatAM paNa tenI ArAdhanA karI zakaro nahIM. tapazcAt azubha karma zINa thatAM te manuSyano bhava pAmI, cAritranI ArAdhanA karaze. tyAra pachI vaimAnika devalokanA bhava ane sAta manuSyabhavamAM cAritranI ArAdhanA karIne AThamA bhavamAM mahAvideha kSetramAM janma dhAraNa karI aMte sarva karmono kSaya karIne muktine prApta karaze. A rIte prastuta zatakamAM gauzAlakanuM janmathI mukti paryaMtanuM varNana che. temaja gozAlaka sAthe saMbaMdhita keTalAka prabhunA jIvana prasaMgonuM nirUpaNa che. bhagavAnane dAhajvaranI pIDA :- gozAlake prabhu para tejolezyA choDI te ghaTanAne cha mAsa vyatIta thayA. prabhunuM zarIra rogathI pIDita thayuM, dAhajavara ane tenA kAraNe prabhune lohI khaMDavA(maraDo) thayo. lokomAM carcA thavA lAgI ke gozAlakanA tapa tejathI ja prabhu chadmastha avasthAmAM ja mRtyu pAmaze. prabhunA ziSya siMha nAmanA aNagAra A zabdo sAMbhaLIne du:khI thayA. prabhue tene satya hakIkata kahIne AzvAsana ApyuM ane auSadharUpe revatI gAthApatnIne tyAMthI te ja aNagAra pAse bijorApAka maMgAvyo. tenA sevanathI prabhu punaH ArogyasaMpanna thaI gayA.
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 OR OS zataka-15 gozAlaka caritra zrI bhagavatI sUtra-4 OR IOS adhyayana prAraMbhaH AjIvika mata H 1 [ Namo suyadevayAe bhgviie| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAvatthI NAmaM NayarI hotthA, vaNNao / tIse NaM sAvatthIe NayarIe bahiyA uttarapuratthime disibhAe tattha NaM koTThae NAmaM cei hotthA, vaNNao / tattha NaM sAvatthIe NayarIe hAlAhalA NAmaM kuMbhakArI AjIviovAsiyA parivasai - aDDA jAva aparibhUyA; AjIviyasamayasi laddhaTThA gahiyaTThA pucchiyA viNicchiyaTThA aTThimiMjapemmANurAgarattA, ayamAuso ! AjIviyasamaye aTThe, ayaM paramaTThe, sese aNaTTe tti AjIviyasamaeNaM appANaM bhAvemANI viharai / bhAvArtha:- te kAle, te samaye zrAvastI nAmanI nagarI hatI. te zrAvastI nagarInI bahAra uttara-pUrva dizAbhAgamAM(IzAna koNamAM) koSTaka nAmanuM udyAna hatuM. nagarI ane udyAnanuM varNana aupapAtika sUtra pramANe jANavuM. te zrAvastI nagarImAM AjIvika(gozAlaka)matanI upAsikA hAlAhalA nAmanI kuMbhAraNa rahetI hatI. te Rddhi saMpanna yAvat aparAbhUta hatI. teNe AjIvikanA siddhAMtano artha(rahasya) prApta karyo hato, artha grahaNa karyo hato, artha pUchyo hato, arthano nizcaya karyo hato, teNInA asthi ane majjA, AjIvika matanA premAnurAgathI raMgAyelA hatA. he AyuSyaman ! AjIvika matanA siddhAMta ja arthabhUta eTale satyArtha che ane te ja jIvanamAM paramArtharUpa che, zeSa koI paNa vastu AtmArtha sAdhanamAM prayojanabhUta nathI; A prakAranI zraddhA sAthe te AjIvika siddhAMtathI potAnA AtmAne bhAvita karatI rahetI hatI. 2 kAle te samaeNaM gosAle maMkhaliputte cauvvIsavAsapariyAe hAlAhalAe kuMbhakArIe kuMbhakArAvaNaMsi AjIviyasaMghasaMparivuDe AjIviyasamaeNaM appANaM bhAvemA viharai / taeNaM tassa gosAlassa maMkhaliputtassa aNNayA kayAi ime cha disAcarA aMti pADavitthA, teM nahA- sALe, vAve, vaLiyAre, addei, aLivetAvaLe, abduLe gomAyuputte / tae NaM te cha disAcarA aTThavihaM (NimittaM ) puvvagayaM maggadasamaM saehiM-saehiM maidaMsaNehiM NijjuhaMti, NijjuhittA gosAlaM makhaliputta uvaTThAisu / bhAvArtha :- te kAle, te samaye covIsa varSanI dIkSA paryAyavALo maMkhaliputra gozAlaka, hAlAhalA nAmanI kuMbhAraNanA mATInA vAsaNonI dukAnamAM AjIvika saMghathI parivRtta thaIne, AjIvika siddhAMtathI potAnA AtmAne bhAvita karato vicarato hato. te pahelAM koI samaye te maMkhaliputra gozAlakanI pAse cha dizAcara AvyA. te chanA nAma A pramANe che- (1) zAna (2) kalanda (3) karNikAra (4) acchidra (5) agnivezyAyana (6) gomAyuputra arjuna. A cha dizAcaroe pUrvazrutamAM kahelA ATha prakAranA nimitta, navamA gItamArga
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana [ 187] ane dazamA nRtyamArgane pota-potAnA patidarzanathI pUrvazrutamAMthI udbhUta karIne maMkhaliputra gozAlakane zikhavyA hatA. | 3 taeNaM se gosAle maMkhaliputte teNaM aTuMgassa mahANimittassa keNai ulloyametteNaM savvesiM pANANaM, savvesi bhUyANaM, savvesiMjIvANaM, savvesiM sattANaM imAiMcha aNaikkama NijjAivAgaraNAivAgareDa.ta jahA-lAbha.alAbha.saha. dkkh.jiiviy.mrnnthaa| taeNaM se gosAlemaMkhaliputteteNaM aTuMgassa mahANimittassa keNai ulloyametteNaM sAvatthIe NayarIe ajiNejiNappalAvI,aNarahA arahappalAvI,akevalI kevalippalAvI,asavvaNNU savvaNNuppalAvI, ajiNe jiNasadaM pagAsemANe vihri| bhAvArtha:- tyAra pachI te makhaliputra gozAlaka koIpaNa vyaktine jotAM ja te aSTAMga nimittanA AdhAre sarva prANa, bhUta, jIva ane satvone mATe A cha vastuo(tattvo)nuM cokkasa rIte nirUpaNa karavA lAgyo. te cha viSaya A pramANe che- (1) lAbha (2) alAbha (3) sukha (4) duHkha (5) jIvana (6) maraNa. tyAra pachI maMkhaliputra gozAlaka aSTAMga mahAnimitta dvArA koIne jovA mAtrathI, sAcuM nimitta batAvatAM jina na hovA chatAM huM jina chuM A rIte pralApa karato, arihaMta na hovA chatAM huM arihaMta chuM', A rIte mithyA pralApa karato, kevaLI na hovA chatAM huM kevaLI chuM' A rIte mithyA bhASaNa karato, sarvajJa na hovA chatAM 'huM sarvajJa chuM', tevo pralApa karato, jina nahovA chatAM paNa jinapaNAnI potAnI kIrti phelAvato arthAtu potAnA mATe "jina" vizeSaNano prayoga karato zrAvastI nagarImAM vicarato hato. vivecana : prastuta sUtromAMthI prathama sUtramAM AjIvikA matanI upAsikA hAlAhalA kuMbhAraNano paricaya Apyo che, pachInA sUtromAM makhaliputra gozAlakanI AjIvikA matanA pracAra mATenI pravRttinuM darzana karAvyuM che. ino suya devayA bhava:- TIkAkAra abhayadeva sUri kRta bhagavatI sUtranI TIkAmAM A sUtranI vyAkhyA jovA maLatI nathI. saMbhava che ke te samaye A sUtra pATha na hoya ane TIkAkAranA samaya pachI lekhananA maMgalAcaraNa mATe A pATha lakhavAmAM Avyo hoya. A saMbhAvanAne lakSyamAM rAkhI prastuta saMskaraNamAM A pAThane kasamAM rAkhyo che. cha livara :- dizAnA abhigraha sAthe vicaraNa karanArA zramaNane dizAcara kahe che. tevA tIrthakara pArzvanAthanI paraMparAnA pUrvadhArI cha zramaNoe gozAlakane potAnA pUrva jJAnanA AdhAre nimitta jJAna ApyuM hatuM ane gozAlake kuzaLatApUrvaka te jJAnanA AdhAre bhaviSya kathana karI, loko para potAnuM prabhutva sthApita karyuM hatuM. kavi6ydhvayaM mA5:- (1) divya (2) autpAta (3) aMtarikSa (4) bhauma (5) aMga (6) svara (7) lakSaNa (8) vyaMjana. pUrvagata zrutAdhArita A ATha prakAranA nimittazAstro che. tene aSTAMganimitta kahe che. ahIM mULa pAThamAMfmmita pada adhyAhAra che.mA rasa padanA be artha thaI zake che. yathA- (1) aSTAMga nimitta, navamuM pUrvagata zruta ane dazamuM nRtya-gIta mArga che. (2) pUrvagata aSTAMga nimitta ane dazamuM mArga. temAM gIta mArga ane nRtyamArga baMneno samAveza thato hovAthI navamuM gIta mArga ane dazamuM nRtyamArga. A rIte daza bheda thAya che.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 188 / zrI bhagavatI sUtra-4 | NijjUhittA:-pUrvazrutamAthAniDazanamAtmavRta'zana (167) hizAyaromenAnimitta jJAnazikhavyuM hatuM. keNai ulloyametteNa:- kenacit avalokana mAtreNa / ma ovyAhatane hoto, tenI bhupAti tala, masAdi joIne, aSTAMga nimitta zAstranA AdhAre pUchayA vinA ja te vyaktinA bhAvinuM kathana karato Dato. aNaikkamaNijjAiM vAgarANAI:-manAtabhAya-bhAparivartana nAthAya tevuyosa sAdhu vidhAna. aSTAMga nimittanA AdhAre gozAlaka hAni lAbha Adi viSayomAM sacoTa bhaviSya kathana karato hato. cauvvIsavAsaparivAe:-prastuta ghaTanA samaye gozAsanI sAdhanA paryAya 24 varSanI thaDatI ane prabhu mahAvIranI saMyama paryAya 26varSanI tathA kevaLIparyAya cauda varSanI thaI hatI. gozAlaka saMpUrNa upadhino tyAga karI prabhunA bIjA cAturmAsa pachI vihAra samaye temanI pAse AvI ziSya thayo hato. mATe prabhunI sAdhanA paryAyathI tenI sAdhanA paryAya be varSa(be cAturmAsa) jeTalI nyUna hatI. prastuta ghaTanA pachI prabhu kevaLI paryAyamAM soLa varSa vicaraNa karI mokSe padhAryA hatA. gozAlaka viSayaka gautama svAmInI jijJAsA:| 4 taeNaMsAvatthIeNayarIe siMghADaga jAvapahesubahujaNoaNNamaNNassa evamAikkhai jAva evaM parUvei-evaMkhalu devANuppiyA !gosAle maMkhaliputte jiNe jiNappalAvI jAva pagAsemANe viharai, sekahameyaM maNNe evaM? teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAmI samosaDhe jAvaparisA pddigyaa| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTe aMtevAsI iMdabhUI NAmaMaNagAregoyamagotteNaM jAvachaTuMchaTTeNaM evaM jahA bitiyasaeNiyaMThuddesae jAvaaDamANe bahujaNasaI NisAmei, bahujaNo aNNamaNNassa evamAikkhai jAvaparUvei- evaM khalu devANuppiyA !gosAle maMkhaliputtejiNe jiNappalAvI jAvapagAsemANe viharai,sekahameya maNNe evaM? taeNaM bhagavaMgoyame bahujaNassa aMtiyaM eyamaTuMsoccA Nisamma jAyasaDDhe jAva bhattapANaM paDidasei, jAvapajjuvAsamANe evaM vayAsI- evaM khalu ahaM bhaMte! chaTuMchaTTeNaM taM ceva jAvajiNasaha pagAsemANe viharai; se kahameya bhate ! evaM? taM icchAmi NaM bhate! gosAlassa maMkhaliputtassa uTThANapariyANiyaM parikahiyaM / zArtha :- uTThANa pariyANiyaM = GtthAna saMbaMdhI vRttAMta, visa avasthA prApta 42vAnuM saMpUrNa vRttaid, ghaTanAma. bhAvArtha:- tyAra pachI zrAvastI nagarImAM zRMgATaka, trika yAvatu rAjamArgomAM aneka manuSyo A pramANe kahevA lAgyA, prarUpaNA karavA lAgyA, he devAnupriyo ! A makhaliputra gozAlaka "jina" thaIne potAne "jina" kaheto yAvata "jina" zabdano prakAza karato vicare che, to A rIte kema mAnI zakAya ?
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana 189] te kAle, te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI tyAM padhAryA yAvat pariSada dharmopadeza sAMbhaLIne pAchI gaI. te kAle, te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA jayeSTha aMtevAsI, gautama gotrIya indrabhUti aNagAra chaThThanA pAraNe chaThThanI tapasyA karatA hatA, ityAdi zataka 2/5 "nigraMtha' uddezaka anusAra gocarIne mATe pharatA hatA, tyAre gautamasvAmIe aneka manuSyonA zabdo sAMbhaLyA tyAre aneka loko paraspara A pramANe kahetA hatA ke- he devAnupriyo! makhaliputra gozAlaka "jina" thaIne potAne "jina" kaheto yAvata svayaMne jina hovAno pracAra kare che. tenI te vAta kevI rIte mAnI zakAya ? loko pAsethI A pramANe sAMbhaLIne ane avadhAraNa karIne, prazna pUchavAnI jene zraddhA utpanna thaI che tevA gautamasvAmI prabhu pAse AvyA; AvIne prabhune AhAra pANI batAvyA. vaMdana namaskArapUrvaka prabhunI parkapAsanA karatA temaNe A pramANe pUchyuM,- he bhagavan! huM chaThThanA pAraNe gaucarI mATe pharato hato. tyAM lokonA mukhethI A vAta sAMbhaLI ityAdi sarva kathana jANavuM. yAvata gopAlaka potAne tIrthakararUpe vikhyAta kare che to tenuM A kathana kaI rIte satya hoI zake che? he bhagavan! huM ApanA zrImukhethI makhaliputra gozAlakanA utthAna saMbaMdhI vRttAMta sAMbhaLavA icchuM chuM. gozAlakano jIvana paricaya: 5 goyamA !tti samaNe bhagavaMmahAvIre bhagavaMgoyama evaM vayAsI-jaNNaMgoyamA!se bahujaNe aNNamaNNassa evamAikkhai jAvaparUvei- evaM khalu gosAle maMkhaliputte jiNe jiNappalAvI jAvapagAsemANe viharaI' taMNaM micchA / ahaM puNa goyamA ! evamAikkhAmi jAvaparUvemi-evaMkhalu eyassagosAlassa maMkhaliputtassa makhaliNAmamaMkhepiyA hotthaa| tassaNaM makhalissamakhassa bhadANAmabhAriyA hotthA,sakumAla pANipAyA jaavpddiruuvaa| taeNaM sA bhaddA bhAriyA aNNayA kayAiguvviNI yAvi hotthaa| bhAvArtha:- he gautama! A pramANe saMbodhita karIne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe gautama svAmIne kahyuM- he gautama! aneka manuSyo paraspara A pramANe kahe che ke "paMkhaliputra gozAlaka "jina" thaIne ane potAne "jina" kaheto yAvata tIrthakararUpe vikhyAta karato vicare che." A vAta mithyA che, he gautama! huM A pramANe kahuM chuM, prarUpaNA karuM chuM ke makhaliputra gozAlakanA pitA maMkha jAtinA hatA ane tenuM nAma maMkhali hatuM. te makhali nAmanA maMkhane bhadrA nAmanI bhAryA hatI. te sukumAra hAtha pagavALI vAvanuM manohara hatI. koI eka samaye te bhadrA bhAryA garbhavatI banI. 6 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM saravaNe NAmaM saNNivese hotthA / riddha-sthimiksamiddhA jAvasaNNibhappagAse, pAsAIe jAvapaDirUve / tattha NaMsaravaNe saNNivese gobahule NAma mAhaNe parivasai, aDDe jAvaaparibhUe, riuvveda jAvasupariNiTThie yAvi hotthA / tassaNaM gobahulassa, mAhaNassa gosAlA yAvi hotthA / taeNaM se makhalI makhe aNNayA kayAi bhaddAe bhAriyAe guvviNIe saddhiM cittaphalagahatthagae makhattaNeNaM appANaM bhAvemANe puvvANupuTviM caramANegAmANugAmaMdUijjamANe jeNeva saravaNe saNNivesejeNeva gobahulassa mAhaNassa gosAlA teNeva uvAgacchai,uvAgacchittA gobahulassa mAhaNassa gosAlAe egadesaMsi bhaMDaNikkhevaM karei, karettA saravaNe saNNivese uccaNIyamajjhimAiMkulAI
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 190 ] zrI bhagavatI sUtra-4 | gharasamudANassa bhikkhAyariyAe aDamANe vasahIe savvaosamaMtA maggaNa-gavesaNaM karei / vasahIe savvao samaMtA maggaNa-gavesaNaM karemANe aNNattha vasahiM alabhamANe tasseva gobahulassa mAhaNassa gosAlAe egadesaMsi vAsAvAsaMuvAgae / taeNaMsA bhaddAbhAriyA NavaNhamAsANaMbahupaDipuNNANaM aTThamANarAIdayANavIikkaMtANaMsukumAla jAvapaDirUvagaM daargNpyaayaa| bhAvArtha:- te kAle, te samaye zaravaNa' nAmanuM sanniveza hatuM. te Rddhi saMpanna, upadrava rahita thAvat devaloka samAna prakAzavAna ane cittane prasanna karanAra yAtmanohara hatuM. te zaravaNa sannivezamAM gobahula nAmanA eka brAhmaNa rahetA hatA. te Rddhi saMpanna thAva aparAbhUta hatA. te Rgvada Adi brAhmaNa-zAstronA viSayamAM nipuNa hatA. te gobahula brAhmaNane eka gozALA hatI. eka divasa te makhali nAmaka bhikSAcara, potAnI garbhavatI bhadrA bhAryAnI sAthe lokone citrapaTa batAvI potAnI AjIvikA meLavavA pharatAM-pharatAM zaravaNa nAmanA sannivezamAM gobahula brAhmaNanI gozALAmAM Avyo ane gobahula brAhmaNanI gozALAnA eka bhAgamAM potAno sarasAmAna rAkhIne utAro karyo. sarasAmAna tyAM rAkhIne te zaravaNa gAmamAM ucca, nimna ane madhyama kuLonA ghara-samudAyamAM bhikSAcaryAne mATe pharavA lAgyo. temaja potAnA nivAsa mATe koI paNa sthAnanI zodha karavA lAgyo. cAre tarapha gaveSaNA karavA chatAM rahevA yogya koI sthAna maLyuM nahIM, tethI teNe gobahula brAhmaNanI gozALAnA eka bhAgamAM ja varSARtu vyatIta karavA mATe nivAsa prApta karyo. tyAra pachI te bhadrAe paripUrNa nava mAsa ane sADA sAta rAta-dina vyatIta thayA pachI eka sukumAra hAtha-pagavALA yAvata suMdara putrane janma Apyo. |7 taeNaM tassa dAragassa ammApiyaro jAva ekkArasame divase vIikkate bArasAhe divase ayameyArUvaM goNa guNaNipphaNNa NAmadhejja kareti- jamhA Na amha imedArae gobahulassamAhaNassa gosAlAe jAetaMhouNaM amhaMimassa dAragassaNAmadhejjaMgosAle gosAle tti / taeNaM tassa dAragassa ammApiyaroNAmadhejaMkati 'gosAle ti / taeNaM se gosAle dArae ummukkabAlabhAve viNNAyapariNayamette jovvaNagamaNuppatte sayameva pADiekkaM cittaphalagaM karei, karettA cittaphalagahatthagae makhattaNeNaM appANaM bhAvemANe vidA bhAvArtha - tyAra pachI te bALakanA mAtA pitAe agiyAra divasa vyatIta thayA pachI bArame divase, tenuM A pramANe guNaniSpanna nAmakaraNa karyuM. "amAro A bALaka gobahula brAhmaNanI gozALAmAM janmyo hovAthI ame te bALakanuM nAma "gopAlaka' rAkhIe chIe." A rIte te bALakanA mAtA pitAe bALakanuM guNa niSpanna nAma "gozAlaka' ApyuM. te gozAlaka bAlyAvasthAthI mukta thaIne,paramavijJa ane paripakva baddhivALo thaIne yauvanAvasthAne prApta thayo. tyAre te svayaM svataMtra rUpe hAthamAM citrapaTa laIne maMkhavRttithI AjIvikA calAvato vicaravA lAgyo. vivecana : prastuta traNa sUtromAM gozAlakano saMkSipta paricaya Apyo che.
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana | 181 | makhavRtti-citrapaTahAthamAMrAkhInegrAmAnugrAma pharavuManebhikSAcarIkaravI.A prakAre je AjIvikAcalAve tene maMkhavRtti kahe che.eka prakAranAbhikSAcara-bhikSuka ane eka prakArano dharma, saMkhanAmathI oLakhAyachejuobhagavadgomaMDala koza bhAga-7, pRSTa-7091. gozAlakane bhagavAnano samAgama - [8 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ahaM goyamA! tIsaMvAsAI agAravAsamajhe vasittA ammApiIhiM devattagaehiM evaM jahA bhAvaNAe jAvaegadevadUsamAdAya muMDe bhavittA agArAo aNagAriyapavvaittae / taeNaM ahaMgoyamA ! paDhamavAsAvAsaMaddhamAsaMaddhamAseNaMkhamamANe aTThiyagAma NissAe paDhama aMtarAvAsaM vAsAvAsaM uvAgae / doccaM vAsaMmAsamAseNa khamamANe puvvANupuTviM caramANe gAmANugAmaM dUijjamANe jeNeva rAyagihe Nayare, jeNeva NAlaMdA bAhiriyA, jeNevataMtuvAyasAlA teNeva uvAgacchAmi, uvAgacchittA ahA paDirUvaM uggaha ugihAmi,ugiNhittAtatuvAyasAlAe egdessivaasaavaasuvaage| taeNa aha goyamA! paDhamamAsakhamaNaM uvasaMpajjittANaM viharAmi / bhAvArtha - te kAle, te samaye he gautama!meMtrIsa varSa sudhI gRhavAsamAM rahIne, mAtA-pitAnA svargavAsa thayA pachI AcArAMga sUtranA bIjA zrutaskaMdhanA paMdaramAM 'bhAvanA adhyayana anusAra yAvatu eka devadUSya vastrane grahaNa karIne, muMDita thaIne, gRhavAsano tyAga karIne aNagAra pravrajyA grahaNa karI. he gautama! te samaye pahelA varSe, huM paMdara-paMdara divasanI tapasyA karatAM-karatAM, asthika grAmamAM Azraya grahaNa karIne prathama varSAvAsa rahevA mATe Avyo. bIjA varSe mAsa-mAsakhamaNanI tapasyA karatA anukramathI vihAra karatAM, rAjagRhanagaramAM nAlaMdApADAnI bahAranA bhAganI vaNakarazALAmAM Avyo. tyAM AvIne yathAyogya avagraha sthAna grahaNa karIne vaNakarazALAnA eka bhAgamAM varSAvAsa rahyo. he gautama!tyAra pachI huM prathama mAsakhamaNa svIkAra karIne vicaravA lAgyo. | 9 taeNaM se gosAle maMkhaliputte cittaphalagahatthagae maMkhattaNeNaM appANaM bhAvemANe puvvANupuTviM caramANe jAvadUijjamANe jeNeva rAyagihe Nayare, jeNeva NAlaMdA bAhiriyA, jeNeva taMtuvAyasAlA teNeva uvAgacchai,uvAgacchittAtaMtuvAyasAlAe egadesaMsibhaMDaNikkhevaM karei, karittA rAyagihe Nayare uccaNIya jAvaaNNattha katthai vasahiM alabhamANe tIseya taMtuvAyasAlAe egadesasivAsAvAsaMuvAgae, jatthevaNaM ahNgoymaa| taeNaM ahaMgoyamA! paDhamamAsakkhamaNa-pAraNagaMsi taMtuvAyasAlAo paDiNikkhamAmi, paDiNikkhamittA NAlaMdAbAhiriyaM majhamajjheNaM jeNeva rAyagihe Nayare teNeva uvAgacchAmi, rAyagihe Nayare jAvaaDamANe vijayassa gAhAvaissa giha annupvitu| bhAvArtha:- te samaye makhaliputra gozAlakacitrapaTa hAthamAM laIne, baMkhavRttithI AjIvikA karato, anukrame eka gAmathI bIje gAma pharatAM-pharatAM rAjagRha nagaranA nAlaMdA nAmanA upanagaranI vaNakara- zALAmAM Avyo, tyAM AvIne vaNakarazALAnA eka bhAgamAM potAnA bhaMDopakaraNa rAkhyA; bhaMDopakaraNa rAkhIne rAjagRha
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 192 | zrI bhagavatI sUtra-4 nagaranA ucca nimna ane madhyama kuLamAM bhikSA mATe bhramaNa karatA teNe rahevA mATe sthAnanI zodha karI. anyatra sthAna prApta na thatAM he gautama ! te ja vaNakarazALAnA eka bhAgamAM, jyAM huM rahyo hato, tyAM ja te varSAvAsa mATe rahyo. prathama mAsakhamaNanA pAraNAnA divase huM vaNakarazALAmAMthI nIkaLyo; nIkaLIne nAlaMdA upanagaranI madhyamAMthI pasAra thaIne jyAM rAjagRhanagara hatuM tyAM Avyo; rAjagRhanagaramAM yAvatu pharatAM-pharatAM vijaya gAthApatinA gharamAM praveza karyo. vijaya gAthApatine tyAM prabhunuM prathama pAraNuM:10 taeNaMsevijaegAhAvaI mamaMejjamANaMpAsai, pAsittA hatuTekhippAmeva AsaNAo abbhuTei, abbhuTTittA pAyapIDhAo paccorUhai, paccorUhittA pAuyAo omuyai, omuittA egasADiyaM uttarAsaMgaM karei, karittA aMjalimauliyahatthe mamaM sattaTupayAi aNugacchai, aNugacchittA mamaM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei, karittA mamaMvadai NamaMsai, vaMdittA NamasittA mamaM viuleNa asaNa-pANa-khAima sAimeNaM paDilAbhessAmi tti kaTu tuDe, paDilAbhemANe vi tuDe, paDilAbhie vi tuTTe / taeNaM tassa vijayassa gAhAvaissa teNaM davvasuddheNa,dAyagasuddheNa, paDigAhagasuddhaNativiheNa tikaraNasuddhaNadANeNamae paDilAbhie samANe devAue Nibaddhe,saMsAre parittIkae, gihasiyaseimAipaMca divvAiMpAunbhUyAI,taM jahA-vasudhArAvuThThA, dasaddhavaNNekusumeNivAie, celukkhevekae, AhayAo devadudabhIo, aMtarA vi yaNaM AgAse- 'aho dANe, aho dANe tti ghuTe / bhAvArtha - tyArapachI te vijaya gAthApatie mane mAsakhamaNanA pAraNe temanA gharamAM praveza karatA joyo, joIne te prasanna ane saMtuSTa thayA. te zIghratAthI siMhAsana parathI nIce utaryA, zIghratAthI Asana parathI nIce utarIne pAdapIThathI nIce utaryA, pAdukAno tyAga karyo, pAdukAno tyAga karIne eka paTavALA vastranuM utarAsaMga karyuM, karIne baMne hAtha joDIne sAta-ATha pagalAM mArI sAme AvyA ane mane traNa vAra pradakSiNA karIne vaMdana-namaskAra karyA. vaMdana namaskAra karIne "Aje huM bhagavAnane vipula azana, pAna, khAdima ane svAdimathI pratilAbhita karIza-AhAradAna ApIza," A pramANe vicAra karIne saMtuSTa-AnaMdita thayA; AhAradAna karatAM samaye paNa saMtuSTa-AnaMdita thayA hatA ane AhAradAna karyA pachI paNa saMtuSTa-AnaMdita rahyA. A prakAranI dravyazuddhi, dAyakazuddhi ane pAtrazuddhi tathA mana, vacana, kAyArUpa trividhi yogazuddhi ane kRta,kArita ane anumodita rUpa trikaraNa zuddhi yukta dAna dvArA mane pratilAbhita karavAthI vijaya gAthApatie devanuM AyuSya bAMdhyuM; saMsArane parimita karyo. dAnanA prabhAvathI tenA ghera pAMca divya pragaTa thayA. yathA- (1) vasudhArA(sonaiyA)nI vRSTi thaI (2) devoe pAMca varNanA puSpo varasAvyA (3) devoe celullepa karyo arthAt dhajA phaharAvI (4) devoe devadudubhi vagADI ane (5) AkAzamAM "ahodAna, ahodAnanI dhvani thavA lAgI. 11 taeNaM rAyagihe Nayare siMghADaga jAvamahApaha-pahesubahujaNo aNNamaNNassa evamAikkhai jAvaevaMparUvei-dhaNNeNaMdevANuppiyA!vijaegAhAvaI,kayattheNaMdevANuppiyA!
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana 199] vijae gAhAvaI,kayapuNNeNaMdevANuppiyA !vijaegAhAvaI,kayalakkhaNeNaMdevANuppiyA! vijaegAhAvaI,kayANaMloyA devANuppiyA !vijayassagAhAvaissa,suladdhaNaMdevANuppiyA! mANussae jammajIyaphale vijayassa gAhAvaissa, jassaNaM gihasitahArUvesAhusAhurUve paDilAbhie samANe imAiMpaMcadivvAiMpAunbhUyAI,taMjahA- vasudhArA vuDhA jAvaaho dANe aho dANe tti ghuTe / taMdhaNNe, kayatthe, kayapuNNe, kayalakkhaNe, kayA NaM loyA,suladdhe mANussae jammajIviyaphale vijayassagAhAvaissa, vijyssgaahaaviss| bhAvArtha:- tyArapachI rAjagRha nagaramAM zRMgATaka, trika Adi mArgomAM tema ja rAjamArgomAM aneka manuSyo paraspara A pramANe kahevA lAgyA yAvatu prarUpaNA karavA lAgyA ke- he devAnupriyo ! vijaya gAthApati dhanya che, he devAnupriyo! vijaya gAthApati kRtArtha che, he devAnupriyo!vijaya gAthApati kRtapuNya(puNyazALI) che, he devAnupriyo! vijaya gAthApati kRtalakSaNa (uttama lakSaNavALA) che, he devAnupriyo! vijaya gAthApatinA ubhaya loka sArthaka che ane vijaya gAthApatinA manuSya saMbaMdhI janma ane jIvananuM phaLa prazaMsanIya che ke tenA gharamAM tathArUpanA zramaNane pratilAbhita karavAthI A pAMca divya pragaTa thayA che, te A pramANe chevasudhArAnI vRSTi yAvatu "ahodAna, ahodAna'nI udghoSaNA thaI che, tethI vijaya gAthApati dhanya che, kRtArtha che, kRtapuNya che, kRtalakSaNa che, tenA baMne loka sArthaka che ane te vijaya gAthApatinA manuSya saMbaMdhI janma ane jIvananuM phaLa prazaMsanIya che. vivecana : prastuta sUtromAM zramaNanigraMthonI AhAra-dAnanI vidhi ane tenA divya prabhAvane pradarzita karyo che. AhAra dAna-vidhi :- jyAre zramaNa nigraMthanuM Agamana thAya tyAre pAdUkAno tyAga karI, zrAvakanA abhigamapUrvaka sAta-ATha DagalA sAme javuM, bahumAnapUrvaka vaMdana-namaskAra karI gharamAM praveza karAvavo. tyAra pachI prasanna citte nirdoSa AhAra-pANI AdinuM trikaraNa-yoganI zuddhipUrvaka dAna ApavuM. temAM dAtAnI, dAna yogya dravyanI ane grahaNa karanAra pAtranI te traNenI zuddhithI dAnanI divyatA vadhe che. dAnano divya prabhAva :- prasanna citte dAna ApanAra dAtA anaMta saMsAra paribhramaNane sImita kare che, keTalAka jIvo te nimitte samyagadarzanane prApta kare che. te samaye jo samyagdarzana sAthe AyuSyano baMdha thAya to devagatinA AyuSyano baMdha thAya che ane pUrve jo AyuSyano baMdha thaI gayo hoya athavA AyuSyabaMdha samaye samyaggadarzana na hoya to manuSyAyuno paNa(sukhavipAka sUtrAnusAra) baMdha thAya che. teno manuSya janma saphaLa thAya che temaja devo te dAnanI divyatA pAMca prakAre pragaTa kare che- (1) tenA ghera vasudhArAnI(zarIra pramANa DhagalA thAya teTalA sonaiyAnI) vRSTi kare che. (2) vaikriya zakti dvArA banAvelA acitta phUlo varasAve che (3) vastramaya dharmadhajA pharakAve che. (4) AkAzamAM rahIne devo dubhi vagADe che. (5) keTalAka devo ahodAna' zabdanuM vAra-vAra uccAraNa karIne te dAnane biradAve che. mATe prasanna citte apAyeluM nirdoSa dAna bhautika ane AdhyAtmika baMne lAbha prApta karAve che. g ve paH- celakSepa karyo.TIkAmAM A zabdano spaSTArtha nathI. paraMparAthI tenA be artha pracalita che- (1) devoe dhajA pharakAvI (2) devoe vastronI vRSTi karI. prabhu mahAvIranA mAsakhamaNanuM pAraNuM vijaya gAthApatine tyAM thayuM. teNe pUrvokta lAbhane prApta
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 184 zrI bhagavatI sUtra-4 karI manuSya janmane saphaLa banAvyo. prabhunI dIkSA pachInuM A bIjuM cAturmAsa hatuM. prabhue pahelA varSe niraMtara 15-15 divasanI tapasyA karI hatI ane bIje varSe niraMtara 12 mAsakhamaNa karyA hatA. A vAta A adhyayanamAM prabhue svamukhethI pharamAvI che. dAnathI prabhAvita gozAlaka:12 taeNaMsegosAlemaMkhaliputebahujaNassa aMtie eyamaTuMsoccA Nisamma samuppaNNasaMsae samuppaNNakouhalle jeNeva vijayassa gAhAvaissa gihe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA pAsai-vijayassa gAhAvaissa gihasi vasuhAraM vuTuM, dasaddhavaNNaM kusumaMNivaDiyaM, mamaMca NaM vijayassa gAhAvaissa gihAo paDiNikkhamamANaM pAsai, pAsittA haTThatuDhe jeNeva mama aMtie teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA mamaM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei, karittA mamaMvadai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA mamaM evaM vayAsI-tubbheNaM bhaMte! mamaM dhammAyariyA, ahaMNaM tubbhaM dhammaMtevAsI / taeNaM ahaM goyamA ! gosAlassa maMkhaliputtassa eyamaTuMNo ADhAmi, No parijANAmi, tusiNIe saMciTThAmi / taeNaM ahaM goyamA ! rAyagihAo NayarAo paDiNikkhamAmi, paDiNikkhamittA NAlaMdaM bAhiriyaM majhamajheNaM jeNeva taMtuvAyasAlA,teNeva uvAgacchAmi, uvAgacchittA doccaM mAsakhamaNaM uvasaMpajjittA NaM vihraami| bhAvArtha :- tyAra pachI saMkhaliputra gozAlake paNa aneka manuSyo pAsethI A ghaTanA sAMbhaLI ane avadhAraNa karI. tenA manamAM saMzaya ane kutUhala utpanna thayuM. te vijaya gAthApatine tyAM Avyo. teNe vijaya gAthApatinA gharamAM varaselI sonaiyAnI vRSTi, pAMca varNanA puSponI vRSTi ane vijaya gAthApatinA gharamAMthI bahAra nIkaLatA mane joyo; joIne te prasanna ane saMtuSTa thayo. te mArI pAse Avyo, AvIne traNa vAra pradakSiNA- pUrvaka vaMdana namaskAra karIne mane A pramANe kahyuM- "Apa mArA dharmAcArya cho. huM Apano ziSya chuM.' he gautama!meM makhaliputra gozAlakanI A vAtano Adara karyo nahIM, svIkAra paNa karyo nahIM ane mauna rahyo. he gautama! tyAra pachI huM rAjagRha nagaramAMthI nIkaLIne nAlaMdA pADAmAM thaIne vaNakarazALAmAM Avyo, tyAM AvIne bIjA mAsakhamaNano svIkAra karIne tyAM rahyo. 13 taeNaMahaMgoyamA !doccamAsakkhamaNapAraNagaMsitaMtuvAyasAlAopaDiNikkhamAmi, paDiNikkhamittA NAlaMdaM bAhiriyaM majhamajjheNaM jeNeva rAyagihe Nayare jAva aDamANe ANaMdassa gAhAvaissa giha aNuppaviDhe / taeNaM se ANaMde gAhAvaI mamaMejjamANaM pAsai, evaM jaheva vijayassa, NavaraM mama viulAe khajjagavihIe paDilAbhessAmi tti tuTe, sesaMtaM ceva jAvataccaM mAsakkhamaNaM uvasaMpajjittA NaM viharAmi / bhAvArtha:- he gautama! tyAra pachI bIjA mAsakhamaNanA pAraNAnA samaye huM vaNakarazALAmAMthI nIkaLyo, bahAra nIkaLIne, nAlaMdAnA madhyabhAgamAMthI pasAra thaIne rAjagRhI nagarImAM bhikSA mATe pharatAM-pharatAM meM AnaMda gAthApatinA gharamAM praveza karyo. AnaMda gAthApatie mane AvatA joyo, ityAdi saMpUrNa vRttAMta
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana | 185 vijaya gAthApatinI samAna che, vizeSatA e che ke, "huM vipula khaMDa-khAdha-khAjArUpa miSTa khAdya padArtha vahorAvIza dAna ApIza. A prakArano vicAra karIne AnaMda gAthApati saMtuSTa thayA, ityAdi varNana pUrvavat jANavuM. tyAra pachI meM trIjA mAsakhamaNano svIkAra karyo. 14 taeNaMahaMgoyamA !taccaMmAsakkhamaNapAraNagaMsitaMtuvAyasAlAopaDiNikkhamAmi, paDiNikkhamittA taheva jAva aDamANe suNaMdassa gAhAvaissa giha aNupaviTThe / taeNaM se suNaMdegAhAvaI evaMjaheva vijaya gAhAvaI, NavaraMmamaMsavvakAmaguNieNaM bhoyaNeNaMpaDilAbhei, sesataMceva jAvacautthaM mAsakkhamaNaM uvasaMpajjittA NaM vihraami| bhAvArtha:- he gautama ! tyAra pachI trIjA mA khamaNanA pAraNAnA mATe huM vaNakarazALAmAMthI bahAra nIkaLyo, nIkaLIne pUrvavat yAvatumeM sunaMda gAthApatinA gharamAM praveza karyo. sunaMda gAthApatie mane Avato joyo, teNe vijaya gAthApatinI jema vaMdana namaskAra karyA yAvat vizeSatA e che ke mane sarvarasa saMpanna bhojanathI arthAtu aneka prakAranI khAdya sAmagrI dvArA pratilAbhita karyo. zeSa varNana pUrvavatu jANavuM. tyAra pachI meM cothA mAsakhamaNano svIkAra karyo. 15 tIse NaM NAlaMdAe bAhiriyAe adUrasAmaMte ettha NaM kollAe NAmaM saNNivese hotthA, snnnnivesvnnnno| tattha NaMkollAe saNNivese bahuleNAmamAhaNe parivasai / aDe jAva aparibhae.riuvveya jAvasapariNiTrie yAvihotthA / taeNaM se bahalemAhaNe kattiyacAummAsiyapADivagasi viuleNaM mahughayasaMjutteNaM paramaNNeNaM mAhaNe aayaametthaa| taeNaMahaMgoyamA! cautthamAsakkhamaNapAraNagasi taMtuvAyasAlAo paDiNikkhamAmi, paDiNikkhamittANAlaMdaMbAhiriyaMmajjhamajjheNaM NiggacchAmi,NiggacchittAjeNeva kollAe saNNiveseteNeva uvAgacchAmi, uvAgacchittA kollAe saNNiveseuccaNIya jAvaaDamANassa bahulassa mAhaNassa giha aNuppaviDhe / taeNaM se bahule mAhaNe mamaM ejjamANaM taheva jAva mama viuleNaM mahughayasaMjutteNaM paramaNNeNaM paDilAbhissAmi tituDhe / sesaMjahA vijayassa, jAvabahule mAhaNe, bahule mAhaNe / bhAvArtha:- tyAra pachI nAlaMdApADAthI kaMIka dUra kollAka nAmano sanniveza hato. te kollAka sannivezamAM bahula nAmanA brAhmaNa rahetA hatA. te Rddhi saMpanna thAvat aparAbhUta hatA. te RgvadAdimAM nipuNa hatA. te bahula brAhmaNe kArtika cAturmAsanI pratipadAnA divase brAhmaNone puSkaLa ghI-sAkara saMyukta khIranuM bhojana karAvyuM hatuM. he gautama!tyAra pachI cothA mAsakSamaNanA pAraNAne mATe huM vaNakarazALAmAMthI bahAra nIkaLyo, nIkaLIne nAlaMdA pADAmAM thaIne kollAka sannivezamAM UMca, nimna ane madhyama kuLomAM bhikSAcarIne mATe jatAM meM bahula brAhmaNanA gharamAM praveza karyo. bahula brAhmaNe mane AvatA joyo yAvatu huM ghI-sAkara saMyukta khIrathI pratilAbhita karIza, te pramANe vicAra karIne bahula brAhmaNa saMtuSTa thayA. zeSa varNana vijya gAthApatinI samAna pUrvavat jANavuM. vAva bahula brAhmaNa dhanya che, bahula brAhmaNa dhanya che, tema loko kahevA lAgyA. gozAlaka dvArA prabhunI zodha:16 taeNaM se gosAle maMkhaliputte mamaMtaMtuvAyasAlAe apAsamANe rAyagihe Nayare
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 18 zrI bhagavatI satra-4 sabhitarabAhiriyAe mamaMsavvaosamaMtA maggaNa gavasaNaM karei, mamaM katthavi suiMvA khuiM vA pavittiM vA alabhamANejeNevataMtuvAyasAlA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA sADiyAo yapADiyAo yakuMDiyAoya vAhaNAoya cittaphalagaMca mAhaNe AyAmei, AyAmettA sauttaro? muMDakAre, sauttaroThaM muMDakAritA taMtuvAyasAlAo paDiNikkhamai, paDiNikkha mittA NAladaM bAhiriyamajhamajjeNaM Niggacchai,NiggacchittA jeNeva kollAgasaNNivese teNeva uvAgacchai / taeNaMtassakollAgassasaNNivesassa bahiyA bahujaNo aNNamaNNassa evamAikkhai jAvaparUvei-dhaNNeNaM devANuppiyA!bahulemAhaNe,taMceva jAvajIviyaphale bahulassamAhaNassa bhulssmaahnnss| zArtha :- maggaNa-gavesaNaM = zo542tA khuiM chIva oI prA2nomavA4 sauttaroTuM muMDa kArittA = hI mane bhU saDita masta bhuvIne. bhAvArtha - tyAra pachI makhaliputra gozAlake mane vaNakarazALAmAM na joyo, tethI teNe rAjagRha nagaranI bahAra ane aMdara cAre tarapha mArI zodha karI. paraMtu kayAMya mArI zruti-zabda, zruti-chIMka vagereno avAja ane lokonuM AvAgamana ke vArtAlApa Adi na maLatAM pharI te vaNakarazALAmAM gayo, tyAM jaIne teNe potAnAM nIce tathA upara paheravAnAM vastra, kuMDI-jaLapAtra, pagarakhA ane citrapaTa Adi brAhmaNone ApI dIdhAM; ApIne, dADhI ane mUcha sahita mastakanuM muMDana karAvIne pachI vaNakarazALA ane nAlaMdApADAmAMthI bahAra nIkaLIne kollAka sannivezamAM Avyo, kollAka sannivezanA bahAranA bhAgamAM aneka manuSyo paraspara A rIte vAto karatA hatA- "he devAnupriyo ! bahula brAhmaNa dhanya che" ityAdi pUrvavat yAvat bahula brAhmaNanA janma ane jIvananuM phaLa prazaMsanIya che. prabhu dvArA mauna bhAve gauzAlakano svIkAra :17 taeNaM tassa gosAlassa maMkhaliputtassa bahujaNassa aMtiyaM eyamaTuM soccA Nisamma ayameyArUve ajjhathie jAvasamuppajjitthA- jArisiyANaM mamaMdhammAyariyassa dhammovaesagassa samaNassa bhagavao mahAvIrassa iDDI juI jase balevIrie purisakkAraparakkame laddhe patte abhisamaNNAgae,No khalu atthitArisiyA Na aNNassa kassaitahArUvassa samaNassavA mAhaNassavA iDDI juI jAvaparakkameladdhe patteabhisamaNNAgae;taMNissadiddhe ca Na ettha mama dhammAyarie dhammovaesae samaNe bhagavaM mahAvIre bhavissai tti kaTu kollAgasaNNivesesabhitarabAhirie mamaMsavvaosamaMtA maggaNagavesaNaMkareD,mamaMsavvao jAvakaremANe kollAgasaNNivesassa bahiyA paNIyabhUmIe mae saddhiM abhismnnnnaage| taeNaM se gosAle makhaliputte haTThatuDhe mamaM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM jAvaNamasittA evaM vayAsI- tubbhe NaM bhate ! mama dhammAyariyA, ahaM NaM tubbhaM aMtevAsI / taeNaM ahaM goyamA!gosAlassa maMkhaliputtassa eyamaTuM paDisuNemi / taeNaM ahaMgoyamA !gosAleNaM maMkhaliputteNaM saddhiM paNIyabhUmIe chavvAsAIlAbhaM alAbhaMsukhaMdukkhaM sakkAramasakkAraM
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana 197] paccaNubbhavamANe aNiccajAgariyaM viharitthA / bhAvArtha :- samaye aneka manuSyo pAsethI A vAta sAMbhaLIne, avadhAraNa karIne, maMkhaliputra gozAlakane vicAra utpanna thayo ke "mArA dharmAcArya ane dharmopadezaka zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne jevI Rddhi, dhRti, yaza, baLa, vIrya, puruSAkAra parAkrama upalabdha thayA che, prApta thayA che, svAdhIna thayA che, tevI Rddhi, dhuti yAvatu puruSAkAra parAkrama anya koI paNa tathArUpanA zramaNa-mAhaNane labdha, prApta ane svAdhIna thayA nathI. tethI niHzaMkapaNe mArA dharmAcArya, dharmopadezaka zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI ahIM ja haze." A pramANe vicAra karIne te kollAka sannivezanI bahAra ane aMdara, cAre bAju mArI zodha karavA lAgyo. cAre bAju mArI zodha karatAM, te kollAka sannivezanI bahAranA bhAgamAM praNItabhUmimAM (kSetra vizeSanuM nAma che, mArI pAse Avyo. makhaliputra gozAlake prasanna ane saMtuSTa thaIne traNa pradakSiNA pUrvaka mane vaMdana namaskAra karIne A pramANe kahyuM- he bhagavan! Apa mArA dharmAcArya cho ane huM Apano ziSya chuM. he gautama! te samaye paMkhaliputra gozAlakanI A vAtano meM svIkAra karyo. he gautama! tyAra pachI meM makhaliputra gozAlakanI sAthe praNItabhUmimAM cha varSa sudhI lAbha-alAbha, sukha-duHkha, satkAra-asatkArano anubhava karatAM ane anityatAnuM ciMtana karatAM vicaraNa karyuM. vivecanaHpaLIyabhUmi - AcArAMga sUtramAM vajabhUmi, zubhrabhUmi Adi kSetranA nAma che, te ja rIte A paNa kSetranuM nAma samajavuM. kAraNa ke te bhUmimAM gozAlaka sAthe prabhue cha varSa vicaraNa karyuM hatuM, tema A sUtra pAThathI spaSTa thAya che. talanA choDa nimitte gozAlakanI kuceSTA - 18 taeNaM ahaM goyamA ! aNNayA kayAi paDhamasaradakAlasamayasi appavuTThikAryasi gosAleNaM maMkhaliputteNaM saddhi siddhattha gAmAo NayarAo kummagAmaMNayaraM saMpaTTIe vihaaraae| tassaNaM siddhatthagAmassa Nayarassa kummagAmassa Nayarassa ya aMtarA etthaNaM mahaM ege tilathaMbhae pattie pupphie hariyagarerijjamANe sirIe aIva-aIva uvasobhemANeuvasobhemANe ciTThai / taeNaM se gosAle makhaliputtetaM tilathaMbhaga pAsai, pAsittA mama vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamasittA, evaM vayAsI-esaNaM bhaMte !tilathaMbhae kiMNipphajjissai NoNipphajjissai? ee yasatta tilapuSpajIvA uddAittA udAittA kahiMgacchihiMti, kahiM uvavajjihiti?taeNaM ahaMgoyamA !gosAlaMmaMkhaliputtaM evaM vayAsI-gosAlA ! esa NaM tilathaMbhae Nipphajjissai No Na Nipphajjissai; ee yasatta tilapupphajIvA uddAittA uddAittA eyassaceva tilathabhagassa egAe tilasagaliyAe satta tilA paccAyAissati / zabdArtha-nakhavuvirAti-alpavRSTithaIhatI tyAre saMpaThThI-javAne mATe titatiyAtalanI phaLImAM. bhAvArtha:- tyAra pachI te gautama! eka vAra zarada RtunA prAraMbhamAM alpa vRSTi thaI hatI. te samaye huM
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198] zrI bhagavatI sUtra-4 gozAlakanI sAthe siddhArthagrAma nAmanA nagaramAMthI nIkaLIne kurmagrAma nAmanA nagaranI tarapha jaI rahyo hato. siddhArthagrAma ane kUrmagrAmanI vacce mArgamAM talano eka moTo choDa hato. te choDa patra-puSpa yukta lIlochama hovAthI atyaMta zobhAyamAna hato. gozAlake te talanA choDane joyo, joIne mane vaMdana-namaskAra karIne A pramANe pUchyuM- he bhagavan! A talano choDa niSpanna thaze ke nahIM ? A sAta talanA phUlanA jIvo marIne kayAM jaze, kayAM utpanna thaze? he gautama! tyAre makhaliputra gozAlakane meM A pramANe kahyuM he gozAlaka! A talano choDa niSpanna thaze. te niSpanna thavAthI vaMcita raheze nahIM. A sAta talanA phUlanA jIvo marIne A ja tala choDanI eka talaphaLImAM talanA rUpe utpanna thaze. 19 taeNaM se gosAle maMkhaliputte mamaM evaM AikkhamANassa eyamaTuMNo saddahai, No pattiyai, No roei; eyamaTTha asaddahamANe apattiyamANe, aroemANe mama paNihAe 'ayaNNaM micchAvAi bhavau tikaTumamaM atiyAo saNiyaMsaNiyaM paccosakkai, paccosakkittA jeNeva se tilathaMbhae teNeva uvAgacchai, uvAgacchittAtaM tilathaMbhagaMsaleTThayAyaM ceva uppADe, uppADittA egaMte eDeD / takkhaNametaMcaNaMgoyamA! diveabbhavaddalae paaubbhuue| taeNaM se divve abbhavaddalae khippAmeva pataNataNAei, khippAmeva pavijjuyAi, khippAmeva NaccodagaMNAimaTTiyaM paviralapapphusiyaM rayareNuviNAsaNaM divvaM salilodagaMvAsaMvAsai, jeNaM se tilathaMbhae Asatthe paccAyAe, tattheva baddhamUle, tattheva paiTThie / te ya satta tilapupphajIvA uddAittA uddAittA tasseva tilathaMbhagassa egAe tilasaMgaliyAe satta tilA pccaayaayaa| zabdArtha-ta patti = tatkAla, teja samaye patakhatagA=jorathI garjanA karavA lAgyA paviSNuyApha = vijaLI camakavA lAgI varatapa_sarvatra thoDA athavA haLavA sparzavALI sAthe sthira thayA timathag-talano choDa rajuvinAsaNa = raja ane dhULa(vAyu dvArA AkAzamAM UDIne chavAyelI dhULanA kaNane raja kahevAya che ane-bhUmisthita dhULanA kaNane dhULa kahevAya che.) te baMnene zAMta karanAra. bhAvArtha: - tyAre mArI vAta para gozAlakane zraddhA, pratIti ane ruci thaI nahIM. A rIte zraddhA, pratIti ane ruci na hovAthI mane mithyAvAdI(mArA vacanane khoTA) TharAvavAnuM vicArIne, te gozAlaka mArAthI pAchaLa rahI gayo, te mArI pAsethI dhIre dhIre sarakIne, talanA choDa pAse jaIne gozAlake te talanA choDane mATI sahita mULamAMthI ukheDIne eka tarapha pheMkI dIdho ane pAcho mArI sAthe thaI gayo. he gautama! choDa ukheDyA pachI tatkAla AkAzamAM divya vAdaLa chavAI gayA ane tarata ja te divya vAdaLa jorathI garjanA karavA lAgyA, vIjaLI camakavA lAgI ane vadhu pANI ane kIcaDa na thAya, te rIte dhImI dhAre raja ane dhULane zAMta karanArI divya vRSTi thaI, tethI te talano choDa tyAM ja sthira thaI gayo, vizeSa sthira thaI gayo ane baddha-mULa thaIne tyAM ja pratiSThita thaI gayo. te sAta tala-puSpanA jIvo marIne te ja talanA choDanI eka phaLImAM sAta tala rUpe utpanna thayA. vivecana : prastuta sUtromAM gozAlakanI buddhi bhraSTatA ane zraddhA parivartananuM varNana che.
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana 199 je zraddhA bhAve teNe bhagavAnanuM ziSyatva svIkAra karyuM hatuM te bhAvo kSINa thatAM thatAM chaThA varSe azraddhAmAM palaTAI gayA. tenI buddhi bhraSTa thaI gaI ane AgrahapUrvaka dharmAcAryarUpe svIkArelA prabhune ja asatya sAbita karavAnI kuceSTA karavA lAgyo. A kuceSTA dvArA ja gozAlakanA jIvanamAM patanano prAraMbha thayo. chadmasthakAlamAM tIrthakara prabhu prAyaH mauna bhAve vicare che, tema chatAM AvazyakatAnusAra yAcanI, pRcchanI Adi bhASA bole che. tethI ja prabhue prasaMgopAta gopAlakane pratyuttara ApyA hatA. gozAlaka dvArA vaizyAyana bAla tapasvInI AzAtanA:20 taeNaM ahaMgoyamA !gosAleNaM maMkhaliputteNaM saddhiM jeNeva kummaggAme Nayare teNeva uvAgacchAmi / taeNaM tassa kummaggAmassa Nayarassa bahiyA vesiyAyaNe NAmaMbAlatavassI chaTuMchaTeNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM uDDebAhAo pagijjhiya pagijjhiya sUrAbhimuhe AyAvaNabhUmie AyAvemANe viharai, AiccateyataviyAoyase chappaIosavvaosamaMtA abhiNissarvati pANa-bhUyajIksatta dayaTThayAe caNaM paDiyAo paDiyAotattheva bhujjo bhujjo pccoruhei| zArtha :- Aiccateya-taviyAo = sUryana tapathI paritApita thayekI chappaIo= 55hI, DUM paDiyAo= paDe. bhAvArtha - he gautama! tyAra pachI huM gozAlakanI sAthe kUrmagrAma nagaramAM Avyo. te samaye kUrmagrAmanI bahAra vaizyAyana nAmanA bAla tapasvI niraMtara cha-chanA tapa sahita baMne hAtha UMcA rAkhIne, sUryanI sanmukha UbhA rahIne, AtApanA bhUmimAM AtApanA laI rahyA hatA. sUryanI garamIthI tapelI jU tenA mAthAmAMthI nIce paDIne tenA zarIra para pharatI hatI ane te tapasvI, sarva prANa, bhUta, jIva ane sattvanI dayA bhAvathI prerAIne nIce paDatI jUone upADI-upADIne vAraMvAra potAnA mAthAmAM pAchI mUkI rahyA utA. 21 taeNaMsegosAlemaMkhaliputtevesiyAyaNaMbAlatavassiM pAsai, pAsittA mamaM aMtiyAo saNiyaMsaNiyaM paccosakkai, paccosakkittA jeNeva vesiyAyaNe bAlatavassI teNeva uvAgacchai, teNeva uvAgacchittA vesiyAyaNaM bAlatavassi evaM vayAsI- kiM bhavaM muNI muNae, udAhujUyAsejjAyarae?taeNaMsevesiyAyaNebAlatavassI gosAlassamakhaliputtassa eyamaTuMNo ADhAi, No pariyANai, tusiNIe saMciTThai / taeNaM se gosAle maMkhaliputte vesiyAyaNaM bAlatavassidoccaM pitacvaMpievaMvayAsI-kiM bhavaMmuNI muNie, udAhujUyA sejjAyarae?taeNaM se vesiyAyaNe bAlatavassI gosAleNaM maMkhaliputteNaM doccaM pitaccapi evaM vutte samANe Asurutte jAvamisimisemANe AyAvaNabhUmIo paccoruhai, paccoruhittA teyAsamughAeNaMsamohaNai,samohaNittAsattaTThapayAipaccosakkai,sattaTThapayAI,paccosakkittA gosAlassa maMkhaliputtassa vahAe sarIragaMsi teyaM Nisirai /
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 200 zrI bhagavatI sUtra-4 bhAvArtha:- tyAra pachI vaizyAyana bAla tapasvIne joIne te makhaliputra gozAlaka mArI pAsethI dhIre-dhIre sarakIne vaizyAyana bAla tapasvI pAse gayo ane vaizyAyana bAlatapasvIne kahyuM ke- zuM Apa tattvajJa muni cho ke "jU'nA zayyAtara cho? vaizyAyana bAlatapasvIe gozAlakanA A kathanano Adara na karyo ane svIkAra paNa na karyo, te mauna rahyA. gozAlake vaizyAyana bAlatapasvIne bIjIvAra, trIjIvAra A pramANe kahyuM - zuM tame jJAnI muni cho ke "jU'nA zayyAtara cho? gozAlake ekanI eka te vAta be-traNa vAra kahI tyAre vaizyAyana bAlatapasvI kopita thayA yAvata krodhathI dhamadhamAyamAna thaIne AtApanA bhUmi parathI nIce utaryA, pachI taijasa samuddAta karIne sAta-ATha DagalA pAchaLa khasIne gozAlakanA vadha mATe tenA zarIra upara tejovezyA bhUDI. 22 taeNaM ahaM goyamA !gosAlassa maMkhaliputtassa aNukaMpaNaTTayAe vesiyAyaNassa bAlatavassissateyapaDisAharaNaTThayAe etthaNaM aMtarA sIyaliyaMteyalessaMNisirAmi, jAe sA mamaM sIyaliyAe teyalessAe vesiyAyaNassa bAlatavassissa sA usiNA teyalessA pddihyaa| taeNaM se vesiyAyaNe bAlatavassI mamasIyaliyAe teyalessAe taMusiNaM teyalessaMpaDihayaMjANittAgosAlassa maMkhaliputtassa sarIragassa kiMci AbAhaMvA vAbAhaM vA chaviccheyaM vA akIramANaM pAsittAtaMusiNateyalessaMpaDisAharai,taMusiNaMteyalessaM paDisAharittA mamaM evaM vayAsI-se gayameyaM bhagavaM !se gayameyaM bhgvN!| zArtha:- teya-paDisAharaNaTThayAe= dovezyAne prtisNdd25|| 421 // bhATe, vezyAnA prabhAvane rovAbhATe. sIyaliyaM teyalessaM = zItagata vezyA paDihayA pratiData tha, mithiIgayameyaM = meM jANI lIdhuM. bhAvArtha:- he gautama! tyAre meM makhaliputra gozAlaka upara anukaMpA karIne vaizyAyana bAla tapasvInI tejalezyAnA prabhAvane rokavA mATe zItala tejolezyA bahAra kADhI. mArI te zItala tejolezyAthI vaizyAyana bAla tapasvInI uSNalezyAno prabhAva rokAI gayo, te niSkriya banI gaI. mArI zItala tejalezyAthI potAnI uSNa tejovezyAno pratighAta thayo ane te uSNa tejovezyA gozAlakanA zarIrane alpa pIDA, vizeSa pIDA ke avayava cheda vagere kAMI paNa karI na zakI, tema joIne vaizyAyana bAla tapasvIe potAnI uSNa tejolezyAne pAchI kheMcI lIdhI ane mane A pramANe kahyuM- he bhagavan! huM jANI gayo chuM, he bhagavana! huM jANI gayo chuM ke A sarva ApanI kRpAthI thayuM che arthAt ApanA prabhAvathI gozAlaka bacI gayo. 23 taeNaM gosAle maMkhaliputte mamaM evaM vayAsI-kiMNaM bhaMte ! esa jUyAsejjAyarae tubbhe evaM vayAsI-segayameyaM bhagavaM !se gayameyaM bhagavaM? taeNaM ahaMgoyamA !gosAlaM makhaliputtaM evaM vayAsI-tumaNaMgosAlA ! vesiyAyaNaMbAlatavassipAsasi, pAsittA mama aMtiyAosaNiyaMsaNiyaMpaccosakkasi,jeNeva vesiyAyaNaMbAlatavassI teNeva uvAgacchasi, teNeva uvAgacchittA vesiyAyaNaM bAlatavassi evaM vayAsI-kiM bhavaMmuNI muNie, udAhu juyAsejjAyarae ?taeNaMsevesiyAyaNe bAlatavassI tava eyamaTuMNo ADhAi, No parijANai, tusiNIe saMciTThai / taeNaM tumaMgosAlA ! vesiyAyaNaM bAlatavassi doccaM pitaccaM pi
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana [ 201] evaM vayAsI-kiM bhavaM muNI muNie jAvasejjAyarae ? taeNaM se vesiyAyaNe bAlavatassI tumaMdoccaM pitacvaM pi evaM vutte samANe Asurutte jAvapaccosakkai, paccosakkittA tava vahAe sarIragaMsi teyalessa Nissarai / taeNaM ahaM gosAlA! tava aNukaMpaNaTThayAe vesiyAyaNassa bAlatavassissa usiNateyalessA paDisAharaNaTThayAe etthaNaM atarAsIyaliyaM teyalessaMNissirAmi jAvapaDihayaM jANittA tava yasarIragassa kiMci AbAhavAvAbAha vA chaviccheyaMvA akIramANaM pAsittAtaMusiNaMteyalessaMpaDisArittA mamaMevaM vayAsIse gayameyaM bhagavaM, se gayameyaM bhagavaM / bhAvArtha :- tyAra pachI saMkhaliputra gozAlake mane pUchyuM ke, "he bhagavan! A jUonA zayyAtara bAlatapasvIe Apane he bhagavana! meM jANya, he bhagavana ! meM jANya A rIte zA mATe kahyuM?" he gautama! tyAre meM makhaliputra gozAlakane A pramANe kahyuM ke- "he gozAlaka! vaizyAyana bAlatapasvIne joIne tuM mArI pAsethI sarakIne vaizyAyana bAlatapasvI pAse gayo, tyAM jaIne vaizyAyana bAla tapasvIne te A pramANe kahyuM- zuM tame jJAnI muni cho ke "jUnA ghara cho? vaizyAyane tArA A kathanano Adara-svIkAra na karyo ane mauna rahyA. tyAre te temane bIjIvAra, trIjIvAra paNa A pramANe kahyuM, tyAre vaizyAyana bAlatapasvI kupita thayA yAvata tane mAravA teNe tArA zarIra upara tejolezyA mUkI. te samaye meM tArA para anukaMpA karIne vaizyAyana bAla tapasvInI tejovezyAnA prabhAvane rokavA mATe zIta tejovezyA choDI. tethI tenI uSNa tejolezyAno pratighAta thayo ane tArA zarIrane alpa pIDA ke vizeSa pIDA, avayava cheda Adi kAMI na thayuM. te joIne teNe potAnI uSNa tejolezyAne pAchI kheMcI lIdhI. pachI teNe mane A pramANe kahyuM- he bhagavan! huM jANI gayo, he bhagavan! huM jANI gayo chuM ke gozAlaka ApanI kRpAthI bacI gayo che. 24 taeNaM se gosAle maMkhaliputte mamaM aMtiyAo eyamaTuM soccA Nisamma bhIe jAva saMjAyabhae mamaMvadaiNamasai, mamaMvadittA NamaMsittA evaMvayAsI-kahaNaMbhaMte ! saMkhittaviula teyalesse bhavai ? taeNaM ahaMgoyamA !gosAlaM maMkhaliputtaM evaM vayAsI-jeNaMgosAlA! egAe saNahAe kummAsapiMDiyAe egeNa ya viyaDAsaeNaMchaTuMchaTTeNaM aNikkhitteNaMtavokammeNaM uDDhe bAhAo pagijjhiya pagijjhiya jAva viharai, se NaM aMto chaNhaM mAsANaM sakhittaviulateyalesse bhavai / taeNaM se gosAle makhaliputte mama eyamaTTha samma viNaeNa paDisuNei / zabdArtha-sahANa = baMdha muThThI jeTalA viDAsaNa khullI mukI, aMjalIbhara, cullabhara jaLa. bhAvArtha:- he gautama ! tyAra pachI mArI uparokta vAta sAMbhaLIne gozAlaka bhayabhIta thayo yAvatuM bhayabhIta thaIne mane vaMdana namaskAra karyA, vaMdana-namaskAra karIne A pramANe pUchayuM- he bhagavan! saMkSipta vipula tejolezyA kevI rIte prApta thAya che? he gautama! tyAre meM makhaliputra gozAlakane kahyuM- he gozAlaka! baMdha muThThI jeTalA aDadanA bAkaLA ane aMjalIbhara pANIno upayoga karIne niraMtara chaTha-chaThanI tapasyA ane te tapa sAthe baMne hAtha UMcA rAkhIne yAvatuM AtApanA lenArA puruSane cha mAsanA aMte saMkSipta vipula tejolezyA prApta thAya che. gozAlake mArA kathanano vinayapUrvaka svIkAra karyo.
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 zrI bhagavatI sUtra -4 viveyana : prastuta sUtrathI jJAta thAya che ke tejo lezyA-labdhi be prakAranI hoya che- uSNa ane zItala. uSNa tejo lezyAnI prAptinI vidhi prabhue gozAlakane batAvI paNa zIta lezyAnI prAptinI vidhinuM kathana A sUtramAM ke Agama graMthomAM kayAMya prApta thatuM nathI. te kSamA, zAMti, saMyama, Adi guNonA prabhAve svataH upalabdha thatI hoya tevI saMbhAvanA che. saMkhittaviulateyalessaM :- aprayogAsamAM ne saMkSipta hoya ane prayogAsabhAM vistRta thardha bhaya, te saMkSipta-vipula tejolezyA kahevAya che. prabhu pAsethI gozAlakano pRthak vihAra : 25 ahaMgomA ! aNNayA kayAi gosAleNaM maMkhaliputteNaM saddhiM kummagAmAo NayarAo siddhatthaggAmaM NayaraM saMpaTTie vihArAe, jAhe ya mo taM desa havvamAgayA jattha NaM se tilathaMbhae / taeNaM se gosAle maMkhaliputte mamaM evaM vayAsI- tubbhe NaM bhaMte ! tayA mamaM evaM Aikkhaha jAva parUveha - gosAlA ! esa NaM tilathaMbhae Nipphajjissai, No Na Nipphajjissai, taMceva jAvapaccAyAissaMti, taNaMmicchA, imaMca NaMpaccakkhameva dIsai - esa NaMsetilathaMbhae No NipphaNNe aNipphaNNameva / teya satta tilapupphajIvA uddAittA udAittANo eyassa ceva tilathaMbhagassa egAetilasaMgaliyAe satta tilA paccAyAyA / bhAvArtha :- he gautama ! tyAra pachI maMkhaliputra gozAlakanI sAthe meM kUrmagrAma nagarathI siddhArtha grAma nagara tarapha vihAra karyo. jyAre ame te talanA choDanI najIka AvyA, tyAre gozAlake mane kahyuM- he bhagavan ! Ape mane te samaye kahyuM hatuM yAvat prarUpaNA karI hatI ke he gozAlaka ! A talano choDa niSpanna thaze, aniSpanna raheze nahIM ane tala-puSpanA jIvo marIne A talanA choDanI eka phaLImAM sAta tala rUpe utpanna thaze, paraMtu ApanI A vAta mithyA siddha thaI, (meM te choDane ukheDI nAMkhyo hato. tethI) pratyakSa siddha che ke A talano choDa ugyo ja nathI, te aniSpanna ja rahyo che ane te talapuSpanA sAta jIvo marIne A talanA choDanI eka talaphaLImAM sAta tala rUpe utpanna thayA nathI. 26 ahaMgomA ! gosAlaM maMkhaliputtaM evaM vayAsI - tumaM NaM gosAlA ! tayA mamaM evaM AikkhamANassa jAva parUvemANassa eyamahaM No saddahasi, No pattiyasi, No royasi, eyamaTTaM asaddahamANe apattiyamANe aroemANe mamaM paNihAe "ayaM NaM micchAvAI bhavau" tti kaTTu mamaM aMtiyAo saNiyaMsaNiyaM paccosakkai, paccosakkittA jeNeva se tilathaMbhae teNeva uvAgacchai, teNeva uvAgacchittA jAva egaMtamaMte eDei / takkhaNamettaM gosAlA ! divve abbhavaddala pAubbhUe / taeNaM se divve abbhavaddalae khippAmeva taM caiva jAvatassa ceva tilathaMbhagassa egAe tilasaMgaliyAe satta tilA paccAyAyA; taM esa NaM gosAlA ! se tilathaMbhae NipphaNNe, No aNipphaNNameva / te ya satta tilapupphajIvA uddAittA udAittA eyassa ceva tilathaMbhayassa egAe tilasaMgaliyAe satta tilA paccAyAyA / evaMkhalugosAlA !
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana | 203 | vaNassaikAiyA pauTTaparihAra pariharati / bhAvArtha:- he gautama ! tyAre meM gozAlakane kahyuM- he gozAlaka ! jyAre meM tane A pramANe kahyuM hatuM, thAvat prarUpaNA karI hatI tyAre tane mArA kathananI zraddhA, pratIti ane ruci thaI na hatI. mArA kathanamAM zraddhA, pratiti ane ruci na thatAM, mArI vANI mithyA siddha karavAnuM vicArIne, tuM mArI pAsethI dhIre-dhIre pAchaLa sarakI gayo ane talanA choDa pAse jaIne te talanA choDane mATI sahita ukheDIne eka bAju pheMkI dIdho hato. he gozAlaka ! te samaye tatkSaNa AkAzamAM divya vAdaLa umaTayA, garjanA thavA lAgI, ityAdi pUrvokta sarva kathana karavuM yAvatu pheMkI dIdhelo te talano choDa pANI maLavAthI pharI UgI gayo. sAta tala-puSpanA jIvo marIne te talanA choDanI eka talaphaLImAM sAta tala rUpe utpanna thayA che. he gozAlaka! tethI A talano choDa niSpanna thayo che te aniSpanna rahyo nathI. te sAta tala-puSyanA jIvo marIne A ja talanA choDanI eka tala phaLImAM sAta tala rUpe utpanna thayA che. he gozAlaka! A rIte vanaspatikAyika jIva, marIne te ja zarIramAM punaH utpanna thaI zake che. 27 taeNaM segosAle maMkhaliputte mama evamAikkhamANassa jAvaparUvemANassa eyamaTuM No saddahai jAva aroemANe jeNeva se tilathaMbhae teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA tAo tilathaMbhayAotaM tilasaMgaliyaM khuDDai, khuDDittA karayalasi satta tile papphoDei / taeNaM tassa gosAlassa maMkhaliputtassa tesatta tile gaNamANassa ayameyArUve ajjhatthie jAva samuppajjitthA- "evaM khalu savvajIvA vi pauTTaparihAraM pariharati' / esa NaM goyamA ! gosAlassa maMkhaliputtassa paTTe esaNaMgoyamA !gosAlassa maMkhaliputtassamamaatiyAo AyAe avakkamaNe pnnnntte| zabdArtha - toDe che puSkoDer3a masaLe che AthI AtmataH=svataH, potAnAthI, svecchAthI, svayaM avafvamaLa = apakramaNa-pRthavicaraNa, pRthakkaraNa. bhAvArtha - tyAra pachI meM A pramANe kahyuM kAvat prarUpaNA karI, tyAre te makhaliputra gozAlakane mArA uparokata kathananI zraddhA, pratIti ke ruci thaI nahIM; mArA kathananI zraddhA, pratIti ane ruci nahIM karato te talanA choDa pAse gayo, tyAM jaIne talanA choDanI talaphaLI toDIne, hAthamAM masaLIne sAta tala bahAra kADhayA. tyAra pachI makhaliputra gozAlakane sAta talanI gaNatarI karatA A pramANe vicAra utpanna thayoA rIte sarva jIvapaTTaparihAra zarIra ane sthAna parivartana kare che, he gautama! makhaliputra gozAlakamAM paNa A rIte parivartana thayuM. he gautama! tyAra pachI te makhaliputra gozAlaka mArA pAsethI potAnI meLe chUTo paDI gayo. vivecana : prastuta sUtromAM gozAlakanI duSpavRttionuM ane tenA pRthavihAranuM nirUpaNa che. pauTTaparihAraMpariharantiH-(1) pauTTa parivRtyaparivRtya, mRttvAmRtvA / parihAspariharaNIyaM, paridharaNIyaM zarIraM paridati-thAtatyathA te jIva marI marIne choDelA te ja zarIrane punaH punaH dhAraNa kare che arthAt punaH punaH tyAM ja utpanna thAya che. je zarIrane choDayuM che te ja zarIramAM pharI utpanna thavuM tene pa rihAra
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 204 | zrI bhagavatI sUtra-4 5 cha. (2) pauTTa bheTave parivartana, parihAra bheTale vyavahAra; mAzate varnu me 4 AyamA (zarIramA) parivartana cakra cAlyA kare che. A vyavahAra vanaspatimAM vadhu thAya che. gozAlakanuM svataH pRthakakaraNa- gozAlake talapuSpanA jIvone te ja talaphaLImAM utpanna thayelA joyA. bhagavAnanA uttarane mithyA siddha karavAno teno prayatna niSphaLa thaI gayo. tyAre te zaramAIne thaIne svayaM prabhuthI pRthaka vicaraNa karavA lAgyo. prabhunI dIkSAnA bIjA varSe mAgasara mAsamAM gozAlake svayaM prabhunuM ziSyatva svIkAryuM. cha varSa prabhu sAthe rahyo ane prabhunA dIkSAnA AThamA varSe ziyALAmAM te svataH prabhuthI judo thaI gayo. tejalabdhinI sAdhanA :28 taeNaM se gosAle maMkhaliputte egAe saNahAe kummAsapiMDiyAe egeNa ya viyaDAsaeNaM chaTuMchaTTeNaM aNikkhitteNaMtavokammeNaMuDDabAhAo pagijjhiyapagijjhiya jAva viharai / taeNaMsegosAlemaMkhaliputteaMto chnnhNmaasaannNskhittviulteylessejaae| bhAvArtha - tyAra pachI saMkhaliputra gozAlaka, nakha sahitanI eka muThThI aDadanA bAkuLAthI ane eka aMjalibhara pANIthI pAraNA karato, niraMtara chaTTa-chaThThanA tapa sahita baMne hAtha UMcA rAkhIne sUryanI sanmukha UbhA rahIne AtApanA bhUmimAM AtApanA levA lAgyo. A pramANe karatAM cha mAsanA aMte gozAlakane saMkSipta-vipula tejolezyA utpanna thaI. gautama svAmInA praznano upasaMhAra: nigamana:29 taeNaM tassa gosAlassa maMkhaliputtassa aNNayA kayAi ime cha disAcarA aMtiyaM pAubbhavitthA,taMjahA-sANetaMceva savvaM jAvaajiNe jiNasadaM pagAsemANe viharai / taM No khalu goyamA ! gosAle maMkhaliputte jiNe, jiNappalAvI jAvajiNasadaM pagAsemANe viharai, gosAleNaMmaMkhaliputte ajiNe, jiNappalAvI jAvapagAsemANe viharai / taeNaMsA mahaimahAlayA mahacca parisA jAvavadittA NamasittA jaavpddigyaa| taeNaM sAvatthIe NayarIe siMghADaga jAvabahujaNo aNNamaNNassa evaM Aikkhai jAvaparUvei-jaMNaM devANuppiyA !gosAle maMkhaliputte jiNe jiNappalAvI jAvaviharai tamicchA / samaNe bhagavaMmahAvIre evaM Aikkhai jAvaparUvei-evaMkhalutassa gosAlassa maMkhaliputtassa maMkhalI NAmamaMkhe piyA hotthA / taeNaM tassa maMkhalissa evaM caivataMsavvaM bhANiyavvaM jAvaajiNe jiNasaha pagAsemANe viharaDa / taMNokhalagosAle maMkhalipatte jiNe, jiNappalAvI jAvaviharai,gosAlemaMkhaliputte ajiNe jiNappalAvI jaavvihr|| samaNe bhagavaM mahAvIre jiNe jiNappalAvI jAvajiNasadaM pagAsemANe viharai / bhAvArtha:- tyAra pachI ekadA zAna, kalaMda ityAdi cha dizAcaro gozAlakane maLyA. prAraMbhamAM kathita te sarva varNana karavuM yAvata te jina na hovA chatAM paNa potAne tIrthakararUpe vikhyAta karato vicare che.
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana | 205 | A rIte he gautama! makhaliputra gozAlaka vAstavamAM "jina" thaIne potAne jina kahenAra nathI, te jina na hovA chatAM potAne jina kahe che yAvatu potAne tIrthakararUpe prasiddha karato vicaraNa kare che. tyAra pachI te atyaMta moTI pariSada prabhune vaMdana-namaskAra karIne pAchI gaI. - tyAra pachI zrAvastI nagarInA zRMgATaka, trika mArga Adi mArgomAM temaja rAjamArgomAM aneka manuSyo A pramANe kahevA lAgyA yAvatu prarUpaNA karavA lAgyA- he devAnupriyo ! makhaliputra gozAlaka potAne "jina" mAnI rahyo che. potAne "jina" kaheto vicare che. A vAta mithyA che. zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI kahe che yAvatu prarUpaNA kare che ke- makhaliputra gozAlakanA maMkhalI nAmanA maMkha (bhikSAcara vizeSa) pitA hatA. ityAdi pUrvokta saMpUrNa varNana karavuM yAvatu gozAlaka "jina" na hovA chatAM paNa potAne tIrthakara rUpe prasiddha karato vicare che. vAstavamAM gozAlaka tIrthakara nathI paraMtu te tIrthakara hovAno dAvo kare che; kharekhara zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI "jina" che yAvat tIrthakara paNa prasiddha thaI vicare che. 30 taeNaM se gosAle maMkhaliputte bahujaNassa aMtiyaM eyamaTuM soccA Nisamma Asurutte jAvamisimisemANe AyAvaNabhUmIo paccoruhai, paccoruhittA sAvatthiMNayariMmajjhamajheNaM jeNeva hAlAhalAekuMbhakArIekuMbhakArAvaNeteNeva uvAgacchai, uvAgacchittA hAlAhalAe kuMbhakArIekuMbhakArAvaNasi AjIviyasaMghasaMparivuDe mahayA amarisaMvahamANe evaM cAvi vidarA bhAvArtha:- tyArapachI aneka manuSyo pAsethI A vAta sAMbhaLIne gozAlaka atyaMta kupita thayo yAvata krodhathI dhamadhamato dAMta kacakacAvato, AtApanA bhUmithI nIce utarIne zrAvastI nagarInI madhyamAM thaIne, hAlAhalA kuMbhAraNanI vAsaNanI dukAna hatI tyAM Avyo, tyAM AvIne hAlAhalA kuMbhAraNanI dukAnamAM AjIvika saMghathI gherAyelA teNe atyaMta krodhane dhAraNa karI, krodha bhAvamAM tyAM besI gayo. vivecana : prastuta sutromAM prabhue gozAlakanA jIvana vRttAMtano upasaMhAra karyo che.mithyAbhiniveSathI gherAyelI vyakti potAnA AgrahanI puSTi mATe kevI rIte pravRti kare, te prastuta vRttAMtamAM jANI zakAya che. gozAlake prabhuthI pathavihAra karIne tejalabdhinI sAdhanA karI. te uparAMta tene aSTAMga nimittanA jJAtA cha dizAcarono sahayoga maLyo. A rIte AMzika puNyodaye ane labdhi prabhAve teNe potAnuM saMghabaLa vadhAryuM. te potAnI tIrthakara tarIkenI prakhyAti karIne lokomAM mAna-sanmAna meLavI rahyo hato. paraMtu jyAre sarvajJa vItarAga prabhue janasamAja samakSa vAstavikatA pragaTa karI tyAre potAnA ahaMkAra para ghAta thatAM te krodhita thayo. AthAvaNa munIo porada6 - AtApanA bhUmithI nIce utaryo. A sUtrAzathI jJAta thAya che ke gozAlakanA jIvananA sAta ja divasa bAkI hatA ane te svayaM vizALa saMghano nAyaka hato. tema chatAM tenI tapa sAdhanA cAlu hatI paNa gADha mithyAtvanA udaye tapa sAdhanA paNa tene sanmArgamAM lAvI zakI nahIM. satyane samajavuM, satyane satyarUpe svIkAravuM ane satyane pAmavuM te uttarottara kaThinatama che. vyakti satyane samajIne satyarUpe svIkAre nahIM tyAM sudhI te traNakAlamAM satyane pAmI zakatI nathI. gozAlakane gADha mithyAtvano udaya hato. tethI te satyane samajI ke svIkArI zakyo nahI. bhagavAne jyAre janasamUha
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 20 | zrI bhagavatI sUtra-4 samakSa satya pragaTa karyuM tyAre paNa gozAlaka potAnI bhUlano svIkAra karavAne badale atyaMta kopita thayo. AnaMda zramaNa sAthe sadaSTAMta dhamakI bharelo saMdezo :31 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI ANaMde NAma there pagaibhaddae jAvaviNIe chaTuMchaTTeNaM aNikkhitteNaMtavokammeNaM saMjameNaMtavasA appANaM bhAvemANe viharai / taeNaM se ANaMde there chaDhukkhamaNapAraNagasi paDhamAe porisIe evaM jahA goyamasAmI taheva Apucchai,taheva jAvaaDamANe hAlAhalAe kuMbhakArIekuMbhakArAvaNassa adUrasAmaMteNaM vIivayai / taeNaMse gosAle maMkhaliputte ANaMda theraM hAlAhalAe kuMbhakArIe kuMbhakArAvaNassaadUrasAmaMteNaM vIivayamANaMpAsai, pAsittA evaMvayAsI-ehi tAva ANaMdA! io egaM mahaM uvamiya NisAmehi / taeNaM se ANaMde there gosAleNaM maMkhaliputteNaM evaM vutte jeNeva hAlAhalAekubhakArIekubhakArAvaNe, jeNevagosAlemakhaliputteteNeva uvaagcchi| bhAvArtha:- te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA ziSya, AnaMda nAmanA sthavira zramaNa hatA. te prakRtithI bhadra yAva vinIta hatA. te niraMtara chaTha chaThanI tapasyA karatAM ane saMyama-tapathI AtmAne bhAvita karatAM vicaratA hatA. ekavAra te AnaMda sthavira chaThanA pAraNAnA divase prathama porasImAM svAdhyAya karIne thAvat gautama svAmInI jema bhagavAnanI AjJA laIne UMca, nimna ane madhyama kuLomAM gocarIne mATe pharatAM, hAlAhalA kuMbhAraNanI dukAna pAsethI pasAra thayA. gozAlake AnaMda sthavirane hAlAhalA kuMbhAraNanI dukAna pAsethI pasAra thatAM joIne A pramANe kahyuM- he AnaMda ! ahIM Ava, mAruM eka daSTAMta sAMbhaLa. gozAlake A pramANe kahyuM tyAre te AnaMda sthavira zramaNa hAlAhalA kuMbhAraNanI dukAnamAM makhali putra gozAlakanI pAse AvyA. 32 taeNaM se gosAle maMkhaliputte ANaMdaM theraM evaM vayAsI- evaM khalu ANaMdA ! io cirAIyAe addhAe kei uccAvayAvaNiyA atthatthI,atthaluddhA,atthagavesI,atthakaMkhiyA, atthapivAsA atthagavesaNayAe NANAvihaviulapaNiyabhaDamAyAe sagaDIsAgaDeNaM sabaha bhattapANaM patthayaNaM gahAya egaM mahaM agAmiyaM, aNohiyaM chiNNAvAyaM dIhamaddhaM aDavi annuppvitttthaa| taeNaMtesiM vaNiyANaMtIseagAmiyAe, aNohiyAe, chiNNAvAyAe, dIhamaddhAe aDavIe kiMci desaM aNuppattANaM samANANaM se puvvagahie udae aNupuvveNaM paribhujemANe paribhuMjemANe khiinne| taeNaMte vaNiyA khINodagA samANAtaNhAe paribbhavamANA aNNamaNNe sArvati, sadAvittA evaM vayAsI- evaMkhalu devANuppiyA ! amhaM imIse agAmiyAe jAva aDavIe kiMci desaM aNuppattANaM samANANaM se puvvagahie udae aNupuvveNaM paribhujemANepari jemANe khINe, taMseyaM khalu devANuppiyA ! amhaM imIse agAmiyAe jAva aDavIe udagassa savvao samaMtA maggaNagavesaNaM karettae tti kaTu aNNamaNNassa atie eyamaTuMpaDisurNeti, paDisuNettA tIseNaM agAmiyAe jAvaaDavIe udagassa savvao samaMtA maggaNagavesaNaM
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15 : gozAlaka adhyayana 207 karreti, udagassa savvao samaMtA maggaNagavesaNaM karemANA egaM mahaM vaNasaMDa AsAeMtikiNhaM kiNhobhAsaM jAva NiuraMbabhUyaM pAsAIyaM jAva paDirUvaM / tassa NaM vaNasaMDassa bahumajjhadesabhA ettha NaM mahegaM vammIyaM AsAeMti / tassa NaM vammIyassa cattAri vappuo abbhuggayAo abhiNisaDhAo tiriyaM susaMpaggahiyAo, ahe paNNagaddharUvAo, paNNagaddhasaMThANasaMThiyAo, pAsAIyAo jAva paDirUvAo / taNaM te vaNiyA haTThaTThA aNNamaNNaM saddArveti, sAvettA evaM vayAsI - evaM khalu devAppiyA ! amhe imIse agAmiyAe jAva savvao samaMtA maggaNagavesaNaM karemANehiM ime vaNasaMDe AsAie, kiNhe, kiNhobhAse / imassa NaM vaNasaMDassa bahumajjhadesabhAe ime vammIe AsAie / imassa NaM vammIyassa cattAri vappuo abbhuggayAo jAva paDirUvAo / taM seyaM khalu devANuppiyA ! amhaM imassa vammIyassa paDhamaM vappa bhiMdittae, aviyAiM orAlaM udagarayaNaM assAessAo / taeNaM te vaNiyA aNNamaNNasa aMtiyaM eyamaTThe paDisurNeti, paDisuNettA tassa vammIyassa paDhamaM vappi bhidati / teNaM tattha acchaM patthaM jaccaM taNuyaM phAliyavaNNAbhaM orAlaM udagarayaNaM AsAeMti / taeNaM te vaNiyA hatuTThA pANiyaM pibati, pANiyaM pibittA vAhaNAiM parjjati, vAhaNAiM pajjettA bhAyaNAiM bhareMti / AGEArtha :- cirAIyAe addhAe = atyaMta prAcIna samayamAM atthatthI = dhanArthI sagaDI sAgaDeNaM = gADA-gADIkhobhAM agAmiyaM = mAM DoI gAma na hoya tevuM vana aNohiyaM = agAdha vammIyaM = vakSmI, rAiDo vappuo = rAIDAnuM zijara acchaM = svaccha patthaM = pathyArI jaccaM = advRtrima taNuyaM : phAliyavaNNAbhaM = 2iTiGa samAna varNavANA, atyaMta svaccha. = halar3A bhAvArtha :- tyAra pachI gozAlake AnaMda sthavirane A pramANe kahyuM- he AnaMda ! AjathI aneka varSo pahelA dhananA arthI, dhananA lobhI, dhananA gaveSI, dhanAkAMkSI ane dhananI tRSNAvALA keTalAka nAnA-moTA vaNiko, dhanopArjanane mATe aneka prakAranI suMdara vastuo, gADA-gADIomAM bharIne ane paryApta anna pANI rUpa pAtheya laIne, eka mahAaTavImAM gayA. te aTavI grAmarahita, pANInA pravAha rahita, sArtha AdinA AgamanathI rahita ane dIrgha mArgavALI hatI. temaNe te grAma rahita, pANInA pravAharahita, sArtha AdinA AgamanathI rahita ane dIrgha mArgavALI aTavIno keTaloka bhAga pasAra karyo. tyAre temanI sAthe lIdheluM pANI pItAM-pItAM khUTI gayuM. pANI rahita ane tRSApIDita te vyApArIoe paraspara eka bIjAne bolAvIne A pramANe kahyuM- he devAnupriyo ! ApaNe A gAma rahita yAvat aTavIno keTaloka bhAga ja pasAra karyo che ane lIdheluM pANI kramazaH pItAM-pItAM samApta thaI gayuM che. he devAnupriyo ! "ApaNe gAma rahitanI A aTavImAM cAre tarapha pANInI zodha karIe." A pramANe paraspara vicAra vinimaya karIne gAma rahita te aTavImAM cAre tarapha pANInI zodha karavA lAgyA. cAre tarapha pANInI zodha karatA teoe eka moTo vanakhaMDa joyo. te vanakhaMDa zyAma, zyAma kAMtivALo yAvat mahAmeghanA samUha jevo, prasannatA utpanna karanAra yAvat manohara hato. te vanakhaMDanA madhyabhAgamAM teoe eka moTo rAphaDo joyo. te rAphaDAmAM
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 208 | zrI bhagavatI sUtra-4 siMhanI kezarAlanI samAna UMcA UThelA cAra zikhara hatA. te zikharo nIcenA bhAgamAM tIrachA vistRta ane sarpanA pAchaLanA ardhabhAga jevA nIce jADA(vistIrNa) ane upara pAtaLA hatA yAvatuM te manohara hatA. te rAphaDAne joIne vaNiko prasanna ane saMtuSTa thayA ane paraspara ekabIjAne bolAvIne A pramANe kahyuM- "he devAnupriyo ! ApaNe A gAma rahita aTavImAM cAre tarapha pANInI zodha karatAM A vanakhaMDane joyo che, je zyAma zyAma kAMtivALo che. A vanakhaMDanA madhyabhAgamAM A rAphaDAne joyo. A rAphaDAnA cAra suMdara zikharane joyA che, je suMdara ane manohara che. he devAnupriyo ! tethI A rAphaDAnuM prathama zikhara toDavuM zreyaskara che. jethI ApaNane puSkaLa uttama pANI maLaze." te vaNikoe eka bIjA pAsethI A vAta sAMbhaLIne rAphaDAnuM prathama zikhara toDyuM ane teone svaccha, hitakAraka, uttama,akRtrima, haLavuM ane sphaTikanA varNa jevuM puSkaLa pANI prApta thayuM. te sahu prasanna ane saMtuSTa thayA. teoe svayaM pANI pIdhuM, potAnA baLada Adi vAhanomAM joDelA pazuone te pANI pIvaDAvyuM ane pANInA vAsaNa bharyA. 33 bhAyaNAI bharettA doccaM pi aNNamaNNaM evaM vayAsI- evaM khalu devANuppiyA ! amhehiM imassa vammIyassa paDhamAe vappAe bhiNNAe orAle udagarayaNe assAie,taMseyaM khalu devANuppiyA ! amhaM imassa vammIyassa doccaM pi vappaM bhiMdittae; aviyAI ettha orAlaMsuvaNNarayaNaM assaaessaamo| taeNaM tevaNiyA aNNamaNNassa aMtiyaM eyamaTuM paDisurNeti, aNNamaNNassa aMtiya eyamadvaM paDisuNettA tassa vammIyassa doccaM pi vapaMbhidaMti / te NaMtattha acchaM jaccaM tavaNijjaM mahatthaM mahagdhaM maharihaM orAlaM suvaNNarayaNaM assAeMti / taeNaM te vaNiyA haTTatuTThA bhAyaNAI bharaiti, pavahaNAI bharaiti / bharittA taccaM pi aNNamaNNaM evaM vayAsIevaMkhaludevANuppiyA !amhe imassa vammIyassa paDhamAe vappAe bhiNNAe orAleudagarayaNe AsAie,doccAevappAebhiNNAe orAlesuvaNNarayaNe AsAie,taseyakhaludevANuppiyA! amhaM imassa vammIyassa tacca pi vappaM bhiMdittae / aviyAiM etthaM orAlaM maNirayaNaM assaaessaamo| taeNaM te vaNiyA aNNamaNNassa aMtiyaM eyamaTuM paDisuNeti, paDisuNettA tassa vammIyassa taccapi vappaM bhidati / teNaM tattha vimala NimmalaM NittalaM NikkalaM mahatthaM mahagdhaM maharihaM orAlamaNirayaNaM AsAeMti / taeNaMtevaNiyA haTThatuTThAbhAyaNAI bharaiti, bharittA pavahaNNAI bhraiti| ___ bharittA cautthaMpiaNNamaNNaM evaMvayAsI- evaMkhalu devANuppiyA ! amhe immassa vammIyassa paDhamAe vappAe bhiNNAe orAle udagarayaNe AsAie, doccAe vappAe bhiNNAe orAle suvaNNarayaNe AsAie, taccAe vappAe bhiNNAe orAle maNirayaNe AsAie / taM seyaM khalu devANuppiyA ! amhaMimassavammIyassa cautthaMpivapaMbhiMdittae, aviyAI uttama mahagdhaM maharihaM orAlaM vairarayaNaM assaaessaamo|
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15 : gozAlaka adhyayana 209 bhAvArtha :- vAsaNa bharIne teoe bIjI vAra paraspara A pramANe vicAra karyo ke-- "he devAnupriyo ! prathama zikharane toDavAthI ApaNane puSkaLa uttama pANI prApta thayuM che, he devAnupriyo ! have bIjuM zikhara toDavuM ApaNA mATe zreyaskara che, jethI ApaNane paryApta mAtrAmAM uttama suvarNa prApta thaze.'" te vaNikoe parasparanA A kathanane sAMbhaLIne rAphaDAnuM bIjuM zikhara toDyuM. temAMthI teone svaccha, uttama, tApane sahana karavA yogya, mahArthavALuM, mahAmUlyavAna paryApta mAtrAmAM suvarNa prApta thayuM. suvarNa prApta thavAthI teo prasanna ane saMtuSTa thayA. te vyApArIoe potAnA pAtro bharI lIdhA ane vAhanone paNa bharI lIdhA. tyAra pachI trIjI vAra teoe paraspara A pramANe vicAra karyo, "he devAnupriyo ! A rAphaDAnA prathama zikharane toDavAthI ApaNane puSkaLa pANI maLyuM, bIjA zIkharane toDavAthI puSkaLa uttama suvarNa maLyuM. he devAnupriyo! have A trIjuM zikhara toDavuM ApaNA mATe zreyaskara che. jethI ApaNane puSkaLa maNiratno prApta thaze." te vaNikoe paraspara A kathana sAMbhaLIne trIjuM zIkhara toDyuM. jemAMthI teone vimala, nirmaLa, goLa, doSa rahita, mahAna arthavALA, mahAmUlyavAna puSkaLa maNiratno prApta thayAM. maNiratnone prApta karIne te vyApArIo atyaMta hRSTa ane tuSTa thayA. teoe maNiratnothI potAnA pAtro ane vAhano bharI lIdhA. te vaNikoe cothI vAra paNa paraspara vicAra vimarza karyo, he devAnupriyo ! A rAphaDAnA prathama zikharane toDavAthI puSkaLa pANI maLyuM, bIjA zikharane toDavAthI pracura suvarNa prApta thayuM. trIjA zikharane toDavAthI puSkaLa maNiratno prApta thayA. he devAnupriyo ! have rAphaDAnA cothA zikharane toDavuM zreyaskara che, tethI ApaNane uttama, mahAmUlyavAna, mahAprayojanavALA ane mahApuruSone yogya puSkaLa vajraratna prApta thaze. 34 taNaM tesiM vaNiyANaM ege vaNie hiyakAmae, suhakAmae, patthakAmae ANukaMpie Nissesie, hiya-suha-NissesakAmae te vaNie evaM vayAsI - evaM khalu devANuppiyA ! amhe imassa vammIyassa paDhamAe vappAe bhiNNAe orAle udagarayaNe jAvataccAe vappAe bhiNNAe orAle maNirayaNe aasaaie| taM hou alAhi pajjattaM Ne esA cautthI vappA mA bhijjara; catthI NaM vappA sauvasaggA yAvi hotthA / bhAvArtha :- te vyApArIomAMthI sarvanA hitanA kAmI, sukhanA kAmI, pathyanA kAmI, anukaMpAnA kAmI ane niHzreyasa-kalyANanA kAmI, hita, sukha, niHzreyasanA kAmI eka vaNike potAnA sarva sAthIone kahyuM- he devAnupriyo ! prathama zikhara toDavAthI ApaNane svaccha jaLa maLyuM, bIjuM zikhara toDavAthI ApaNane suvarNa ratnanI prApti thaI, trIjuM zikhara toDavAthI maNiratno prApta thayA. have basa karIe, ApaNA mATe ATaluM ja paryApta che; cothuM zikhara toDavuM te ApaNA mATe zreyaskara nathI. cothuM zikhara toDavuM te kadAcit ApaNA mATe upadravakArI banI zake che. 35 taeNaMtevaNiyA tassa vaNiyassa hiyakAmagassa suhakAmagassa jAva hiya suhaNissesakAmagassa evamAikkhamANassa jAva parUvemANassa eyamaTThe No saddahaMti jAvaNo royaMti, eyama asaddahamANA jAva aroemANA tassa vammIyassa cautthaM pi vappi bhidaMti / teNaM tattha uggavisaM caMDavisaM ghoravisaM mahAvisaM aikAyamahAkAyaM masimUsAkAlagaM
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 ] zrI bhagavatI sUtra-4 NayaNa-visarosapuNNaM aMjaNapuMjaNigarappagAsaM rattacchaM jamalajuyalacaMcala-calaMtajIhaM dharaNitalaveNibhUyaM ukkaDaphuGa kuDila-jaDula-kakkhaDavikaGaphaDADokkaraNadacchaM lohAgaradhammamANa dhamadharmata-ghosa aNAgaliyacaMDativvarosaMsamuiyaM turiya cavalaM dhamata dihrivisaM sappaM saMghaTTeti / taeNaM se dihrivise sappe tehiM vaNiehi saMghaTTie samANe Asurutte jAva misimisemANe saNiyaM saNiyaM uDhei, udvittA sarasarasarassa vammIyassa siharatalaM duruhei, siharatalaMduruhettA AiccaM NijjhAi, AiccaM NijjhAittA te vaNie aNimisAe diTThIe savvao samaMtA samabhiloei / taeNaM te vaNiyA teNaM diTThIviseNaM sappeNaM aNimisAe diTThIe savvao samatA samabhiloiyA samANA khippAmeva sabhaDamattovagaraNamAyAe egAhaccaMkUDAhaccaM bhAsarAsI kayA yAvi hotthA / tattha Naje se vaNie tesiM vaNiyANaM hiyakAmae jAvahiya suha-NissesakAmae seNaM ANukapiyAe devayAe sabhaMDamattovagaraNamAyAeNiyagaMNayara saahie| zabdArtha -3visaM = ugra viSadhArI dUra na karI zakAya tevA viSadhArI vaMtii = je manuSyane DaMkha mAre to tenA zarIramAM zIghratAthI viSa vyApI jAya tevo voraviNuM = paraMparAe kramazaH hajAra puruSone paNa potAnA viSathI mArI nAkhavAmAM samartha mahAvizuM = jaMbudvIpa pramANa zarIramAM paNa viSane vyApta karavAnI zaktivALo vuiM = tenuM zarIra zeSanAga AdinA zarIra karatA moTuM hatuMmahAvAyuM = atikAya sarpathI paNa mahAkAyAvALo masimUlIel = maSI eTale kAjaLa ane mUSA eTale suvarNAdine gALavAnuM zyAma raMganuM pAtra. aSI ane mUSAnI samAna kRSNavarNano khayavisarasapu0 = jenI daSTimAM viSa che tevo ane roSa pUrNa saMkaLapunaLiTRUITH = tenA zarIranI kAMti aMjanakuMjanA samUha jevI hatI rattache- lAla AMkhovALo namatAthatavavavasaMtanAda = jenI baMne jIbha eka sAthe khUba ja jhaDapathI cAlatI hoya tevo taNavekhibU = te sarpa pRthvIrUpa yuvatinA mastakanA veNI samAna lAgato hato. tenI kRSNatA, dIrghatA, mulAyamatA Adi sAdharmanA kAraNe tene veNInI upamA ApI che. | sarpanI pheNanA vistAramATe nimnokta zabda prayoga che. 36 = uTa. naSTa na thAya tevo tenI pheNano vistAra hato. te pheNa koI baLavAna vyakti dvArA paNa avinAzya hovAnA kAraNe utkaTa hato : = phuTa. prayatnopalabdha hovAthI phuTa eTale vyakta hatI dina = kuTila. vakra svarUpavALo hovAthI svAbhAvika kuTila-vakra hatI gaphura = jaTila. siMhanI jema tenI phaNA vALathI yukta jaTila hatI 7 = kaThora viDa= vistIrNa hAvarA= uparoktavizeSaNa yukta pheNano ATopa-vistAra karavAmAM te dakSa hato SUIThave = eka ja prahArathI mAravuM vAraMvaka pASANamaya mahAyaMtranI jema AghAta karavo. bhAvArthaH- tyAra pachI te hitakAmI sukhakAmI, kalyANakAmI vAva hita-sukha-niHzreyasakAmI vaNike A pramANe kahyuM kAvat prarUpaNA karI tyAre te vaNikoe tenA vacana para zraddhA, pratIti ane ruci karI nahIM; zraddhA, pratIti ane ruci nahIM karatA teoe rAphaDAnA cothA zikharane toDI nAMkhyuM. zikhara tUTatAM ja temAMthI ugra, pracaMDa, ghora ane mahA viSane dhAraNa karanAra atikAya-mahAkAya, maSi ane mUSA samAna kALa vaNa- vALo, daSTinA viSathI roSapUrNa, kAjalanA puMja samAna kAMtivALo, lAla AMkhovALo, capaLa ane calita (labalabatI) be jihAvALo, pRthvItalanI veNI samAna, utkaTa, spaSTa, kuTila, jaTila, karkaza,
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana 211 vistIrNa, pheNa caDAvIne vistRta karavAmAM dakSa, luhAranI bhaThThImAM dhamaNa vaDe vAyu bharatA thatAM dhama dhama avAjanI jema dhamadhamAyamAna zabdovALo, anivArita ugra ane tIvra roSavALo, tvarita, capala, dhamadhamAyamAna zabda karanAro ityAdi vizeSaNothI yukta eka daSTi-viSa sarpano temane sparza thayo. sparza thatAM ja te daSTi-viSa sarpa atyaMta kupita thayo yAvat zIghratApUrvaka UThyo ane phUMphADA mArato saDasaDATa karato rAphaDAnA zikhara para caDhI gayo; caDhIne teNe sUrya tarapha joyuM. sUrya taraphathI daSTi dUra karIne te mahA sarSe vyApArI varganI tarapha animeSa daSTithI cAre tarapha joyuM. te daSTi viSa sarpanI animeSa daSTi mAtrathI tatkSaNa pAtra ane upakaraNo sahita te vaNiko, eka ja prahArathI kuTAghAta- pASANamaya mahAyaMtranA AghAtanI samAna baLIne bhasmIbhUta thaI gayA. te vaNikamAMthI je vaNika temano hitakAmI vAvaniHzreyasakAmI hato, tenA para anukaMpA karIne te nAgarUpa deve tene tenA sAmAna sahita tenA nagaramAM mUkI dIdho. 36 evAmeva ANaMdA ! tava vi dhammAyarieNaM dhammovaesaeNaM samaNeNaM NAyaputteNaM orAle pariyAe AsAie, orAlA kittivaNNa-sahasilogAsadevamaNuyAsureloe puvaMti, guvati thuvati- itikhalu samaNe bhagavaM mahAvIre, itikhalusamaNe bhagavaM mahAvIre / taMjai me se ajja kiMci vi vadai to NaM taveNaM teeNaM egAhaccaM kUDAhaccaM bhAsarAsiM karemi, jahA vA vAleNaM te vaNiyA / tumaMca NaM ANaMdA !sArakkhAmi, saMgovAmi, jahA vA se vaNie tesi vaNiyANaM hiyakAmae jAvaNissesakAmae ANukaMpiyAe devayAe sabhaMDa jAva sAhie, taM gaccha NaM tumaM ANaMdA ! tava dhammAyariyassa dhammovaesagassa samaNassa NAyaputtassa eyamaTTha prikhehi| bhAvArtha:- A rIte he AnaMda ! tArA dharmAcArya, dharmopadezaka jJAtaputra zramaNa mahAvIre paNa uparyukta vaNiko jevI ja udAra-zreSTha avasthAne prApta karI che. zramaNa bhagavAna mahAvIranI sarvadivyApI prasiddhirUpa kIrti, eka divyApI prasiddhirUpa varNa, ardha divyApI prasiddhirUpa zabda ane te ja sthAnamAM vyApelI prasiddhirUpa zlAghA; deva, manuSya ane asura sahita A lokamAM guMjI rahI che, phelAI rahI che, vyApI rahI che. cAre dizAmAM temanI stuti thaI rahI che, teo abhinaMdita thaI rahyA che. "zramaNa bhagavAna mahAvIra', "zramaNa bhagavAna mahAvIra' A rUpe teo sarvatra prasiddha thaI gayA che. jo te Aje mane kAMI paNa kaheze, to je rIte sarSe eka ja daSTinA prahArathI vaNikone kUTAghAtanI samAna bALIne bhasmIbhUta karyA, te ja rIte huM paNa temane mArA tapa-tejathI bALIne bhasmIbhUta karI nAkhIza. he AnaMda ! je rIte vaNikonA te hitakAmI thAvat niHzreyasakAmI vaNika para nAgadeve anukaMpA karI ane tene bhaMDopakaraNa sahita potAnA nagaramAM pahoMcADI dIdho, te ja rIte huM tAruM saMrakSaNa ane saMgopana karIza. he AnaMda ! tethI tuM jA ane tArA dharmAcArya, dharmopadezaka zramaNa jJAtaputrane A vAta kahI de. vivecana : prastuta sUtromAM bhagavAna mahAvIrane dhamakI ApavA mATe tenA ziSya AnaMda nAmanA zramaNane gozAlaka dvArA kahevAyelA eka daSTAMtanuM nirUpaNa che. je rIte vaNikoe ati lobha choDyo nahIM to teno sarvanAza thayo. te ja rIte prabhu paNa have yazokIrtino vadhAre lobha rAkhaze ane gozAlakanA viSayamAM kaMIpaNa bolaze to temAM koI lAbha nathI. A
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 212 ] zrI bhagavatI sUtra-4 | daSTAMtamAM gozAlakano mithyAhaMkAra pratIta thAya che. prabhunI sarvajJatA, anaMta zakti ke parama puNyano vicAra karyA vinA gozAlake potAnI yogyatAnusAra vyartha bakavATa karyo che. UNITdavaM DAvuM - A baMne zabdano prayoga AgamamAM aneka sthAne jovA maLe che. baMne zabdo eka ja bhAvAtmaka hovA chatAM tenA zabdArthamAM bhinnatA che. vAhavuM = ekAhatya. eka ja vAramAM, prahAramAM mArUnAruM mAraka prayoga. ghaDAvuM = kUTAhitya. je vAranA prabhAvane koI rokI zake nahIM evA acUka mAraka zastra prayogane kUTAhitya kahevAya che. saMkSepamAM tatkALa mAraka prayoga mATe A baMne zabdono ekI sAthe prayoga thAya che. AnaMda dvArA prabhune saMdezanuM nivedana:37 taeNaM se ANaMde theregosAleNaM maMkhaliputteNaM evaM vuttesamANe bhIe jAvasaMjAyabhae gosAlassa maMkhaliputtassa atiyAo hAlAhalAe kuMbhakArIe kuMbhakArAvaNAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA sigdhaM turiyaM sAvatthi NayariM majjhamajjheNaM Niggacchai, NiggacchittAjeNevakoTThae ie, jeNeva samaNebhagavaMmahAvIreteNeva uvAgacchai,uvAgacchittA maNa bhagavamahAvIra tikkhutto AyAhiNa payAhiNaM karei, karittA vaMdai Namasai, vadittA NamasittA evaMvayAsI-evaM khalu ahaM bhaMte !chaTThakkhamaNapAraNagasitubbhehiM abbhaNuNNAe samANe sAvatthIe NayarIe jAvaaDamANe hAlAhalAe kuMbhakArIe jAvavIivayAmi, taeNaM gosAle maMkhaliputte mamaM jAvapAsittA evaM vayAsI-ehi tAva ANaMdA !io egaM mahaM uvamiyaMNisAmehi / taeNaM ahaMgosAleNaMmaMkhaliputteNaM evaM vutte samANe jeNeva hAlAhalAe kuMbhakArIe kuMbhakArAvaNe, jeNeva gosAle maMkhaliputte, teNeva uvAgacchAmi / taeNaM se gosAle maMkhaliputte mama evaM vayAsI- evaM khalu ANaMdA!io cirAIyAe addhAe kei uccAvayA vaNiyA, evaMtaMceva savvaM NiravasesaMbhANiyavvaM jaavnniygnnyrNsaahie| taM gaccha NaM tuma ANaMdA !tava dhammAyariyassa dhammovaesagassa samaNassa NAyaputtassa eyamaTuM paridipa bhAvArtha:- maMkhaliputra gozAlakanI vAta sAMbhaLIne AnaMda sthavira bhayabhIta thayA, bhayabhIta thayelA te gozAlaka pAsethI, hAlAhalA kuMbhAraNanI dukAnamAMthI nIkaLIne zIdhra, tvarita gatithI zrAvastI nagarInA madhyabhAgamAMthI pasAra thaIne koSTaka udyAnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra pAse AvIne traNavAra AdakSiNA pradakSiNApUrvaka vaMdana namaskAra karIne A pramANe kahyuM- he bhagavan! Aje chaThanA pAraNAne mATe ApanI AjJA laIne zrAvastI nagarImAM UMca, nimna ane madhyama kuLomAM gocarIne mATe jato hato, jyAre huM hAlAhalA kuMbhAraNanI dukAnanI na ati dUra, na ati najIkathI pasAra thaI rahyo hato, tyAre maMkhaliputra gozAlake mane joyo ane mane bolAvIne A pramANe kahyuM- "he AnaMda ahIM Ava ane mAruM eka daSTAMta sAMbhaLa." gozAlake A pramANe kahyuM, tyAre huM hAlAhalA kuMbhAraNanI dukAnamAM makhaliputra gozAlaka pAse gayo tyAre maMkhaliputra gozAlake mane A pramANe kahyuM- he AnaMda! AjathI ghaNA varSo pahelAM keTalAka vaNiko hatA yAvat te vRddha vaNikane te dayALu deve tenA nagaramAM pahoMcADI dIdho; tyAM sudhInuM samasta kathana
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15 : gozAlaka adhyayana 213 prabhune kahyuM. aMte gozAlake kahyuM ke he AnaMda ! tuM jA ane tArA dharmAcArya dharmopadezaka zramaNa jJAtaputrane A saMdezo pahoMcADa. gozAlaka ane zramaNonI tejo labdhiH 38 taM pabhU NaM bhaMte ! gosAle maMkhaliputte taveNaM teeNaM egAhaccaM kUDAhaccaM bhAsarAsiM karettae, visae NaM bhaMte ! gosAlassa maMkhaliputtassa jAva karettae, samatthe NaM bhaMte ! gosAle jAvakarettae ? bhUNaM ANaMdA ! gosAle jAva karettae / visae NaM ANaMdA ! gosAlassa jAva karettae / samatthe NaM ANaMdA ! gosAle jAva karettae / No ceva NaM arahaMte bhagavaMte, pAriyAvaNiyaM puNa karejjA / jAvaie NaM ANaMdA ! gosAlassa maMkhaliputtassa tavatee, etto anaMtaguNavisiTThatarAe ceva tavatee aNagArANaM bhagavaMtANaM, khaMtikhamA puNa aNagArA bhagavaMto / jAvaie NaM ANaMdA ! aNagArANaM bhagavaMtANaM tavatee etto anaMtaguNavisiTThatarAe ceva tavatee therANaM bhagavaMtANaM; khaMtikhamA puNa therA bhagavaMto ! jAvaie NaM ANaMdA ! rANaM bhagavaMtANaM tavatee etto aNaMtaguNavisiTThayarAe ceva tavatee arahaMtANaM bhagavaMtANaM; khaMtikhamA puNa arahaMtA bhagavaMto / taM pabhUNaM ANaMdA ! gosAle maMkhaliputte taveNaM teeNaM jAvakarettae visae NaM ANaMdA jAva karettae, samatthe NaM ANaMdA ! jAvakarettae, No ceva NaM arahaMte bhagavaMte, pAriyAvaNiyaM puNa karejjA / bhAvArtha:- he bhagavan ! zuM maMkhaliputra gozAlaka potAnA tapa-tejathI eka ja prahAramAM Apane kUTAghAtanI samAna bALIne bhasma karI zake che? he bhagavan! zuM maMkhalaputra gozAlakano A yAvat viSaya che?he bhagavan! zuM maMkhaliputra gozAlaka te pramANe karavAmAM samartha che. he AnaMda ! maMkhaliputra gozAlaka potAnA tapa tejathI yAvat anyane bhasma karI zake che. he AnaMda! maMkhaliputra gozAlakano A rIte karavAno viSaya che. he AnaMda ! gozAlaka te pramANe karavAmAM samartha che. paraMtu te arihaMta bhagavAnane bALIne bhasmIbhUta karavAmAM samartha nathI. tema chatAM tene paritApa utpanna karI zake che. he AnaMda ! gozAlakanuM jeTaluM tapa-teja che, tenAthI aNagAra bhagavaMtonuM tapa-teja anaMtagaNu viziSTa che paraMtu aNagAra bhagavaMto kSamAzIla hoya che. he AnaMda ! aNagAra bhagavaMtonuM jeTaluM tapa-teja che, tenAthI sthavira bhagavaMtonuM tapa-teja anaMtagaNu viziSTa che, paraMtu sthavira bhagavaMto kSamAzIla hoya che. he AnaMda! sthavira bhagavaMtonuM jeTalu tapa-teja che, tenAthI arihaMta bhagavaMtonuM tapa-teja anaMtagaNu viziSTa hoya che paraMtu arihaMta bhagavaMta kSamAzIla hoya che. he AnaMda ! maMkhaliputra gozAlaka potAnA tapa-teja dvArA eka ja AghAtathI anyane bhasmIbhUta karavAmAM samartha che, te teno viSaya(zakti) che ane te te pramANe karavAmAM samartha paNa che, paraMtu arihaMta bhagavaMtone bhasmIbhUta karavAmAM samartha nathI, kevaLa paritApa utpanna karI zake che. vivecanaH prastuta sUtramAM AnaMda zramaNe gozAlakanA sAmarthyane spaSTa rIte samajavA mATe te praznanI traNa
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 214 ] zrI bhagavatI sUtra-4 prakAre pRcchA karI che- (1) te jema bole tema karI zake che? (2) tema karavAno teno viSaya che, arthAt tenI pAse tathA prakAranI zakti che? (3) tema karI zakavAnuM tenuM sAmarthya che? prabhue traNa prakAranA praznono hakArAtmaka uttara Apyo che ane tenI sAthe e paNa spaSTatA karI che ke tenAthI paNa aNagAronuM, sthavironuM ane tIrthakara bhagavaMtonuM sAmarthya kramazaH anaMta-anaMta gaNu hoya che. paraMtu zramaNa nigraMtho vagere kSamAnA bhaMDAra hoya che; tethI teo anyane pIDAjanaka labdhino prayoga kayAre ya karatA nathI. riyAvaLiyaM pukha vanA :- tIrthakara bhagavaMtonA zarIramAM zAMta rasanA paramANu pudgalo ane temanA AtmAno prakRSTa puNyaprabhAva (atizaya) hoya che, temaja teo nirUpakramI AyuSyavALA hoya che. tethI temane koI bALIne bhasmIbhUta karI zakatA nathI. kharekhara to tIrthakaranI cAre bAju AvA upadravo thatAM ja nathI. anaMta kALamAM kayAreka tevuM bane to te lokamAM Azcarya bhUta ghaTanA gaNAya che. tIrthakaronuM dArika zarIra hovAthI te vikaTa tejalabdhithI temanA zarIrane kiMcita paritApanA thAya che. te paNa kAlAMtare zAMta thaI jAya che. aMIRI[, therAna - aNagAra eTale sAmAnya sAdhu. sthavira eTale (1) varasanA vayasthavira (2) 20 varSanI dIkSA paryAyavALA paryAya sthavira (3) sthAnAMga sUtra ane samavAyAMgasUtranA jJAtA zruta sthavira. prastuta sUtramAM aNagAranI zaktithI sthaviraonI zakti vadhAre darzAvI che. zramaNone gozAlakathI sAvadhAna rahevAnI sUcanA - 39 taMgaccha NaM tuma ANaMdA ! goyamAINaM samaNANaM NiggaMthANaM eyamaTuM parikahehimANaMajjo !tubbhaMkei gosAlamakhaliputtaM dhammiyAe paDicoyaNAe paDicoeu, dhammiyAe paDisAraNAe paDisAreu, dhammieNaM paDoyAreNaM paDoyAreu, gosAleNaM maMkhaliputte samaNehiM NiggaMthehi micchaM vipaDivaNNe / taeNaM se ANaMde there samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM evaM vutte samANe samaNaM bhagavaM mahAvIraMvadai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA jeNeva goyamAi samaNA NiggaMthA teNeva uvAgacchai, teNeva uvAgacchittAgoyamAisamaNe NiggaMtheAmatei,AmaMtittA evaMvayAsI- evaMkhalu ahaM ajjo ! chaTTakkhamaNapAraNagaMsi samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM abbhaNuNNAe samANe sAvatthIe NayarIetaMceva savvaM jAvagoyamAINaM samaNANaM NiggaMthANaM eyamaTuMparikahehi,tamA NaM ajjo !tubbhaMkeigosAlaM makhaliputtaM dhammiyAe paDicoyaNAe paDicoeu jaavmicchNvipddivnnnne| zabdArtha-paDivoyakhANa-preraNA paDasArI bhUlAyelI vAtanuM smaraNa karAvavuM paDayAmAM pratyupacAra athavA pratyupakAra dvArA vivigha virodhI thaI gayo che. bhAvArtha :- he AnaMda ! tuM jA ane gautama Adi zramaNa nigraMthone A vAta kahe ke, he Aryo ! tame gozAlakanI sAthe tenA matane pratikULa dharma saMbaMdhI koI paNa carcA karazo nahIM, pratisAraNA- tenA matane pratikULa arthanuM smaraNa karAvazo nahIM, pratyupacAra-tiraskAra rUpa vacana bolazo nahIM, kAraNa ke gozAlaka
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana | 215 / zramaNa nigraMtho prati vizeSarUpe virodhI banI gayo che. zramaNa bhagavAna mahAvIre A pramANe kahyuM tyAre AnaMda sthavire zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana namaskAra karyA; vaMdana namaskAra karIne gautamAdi zramaNa nigraMtho pAse AvIne, gautamAdi zramaNa nigraMthone AnaMda sthavire saMbodhita karIne A pramANe kahyuM- he Aryo! Aje huM chaThThanA pAraNAnA divase zramaNabhagavAna mahAvIranI AjJA prApta karIne zrAvastI nagarImAM gaucarI mATe gayo hato, ityAdi ahIM pUrvokta sarva kathana samajavuM kAvat prabhue kahyuM che ke tame gautamAdi zramaNa nigraMthone A vAta karo ane kaho ke jJAtaputra bhagavAnano saMdeza che ke he Aryo ! tame koI paNa sAdhu gozAlakanI sAthe tenA dharmane pratikULa dharmacarcA karazo nahIM yAvata te zramaNa-nigraMtho prati vizeSarUpe virodhI banI gayo che. viveyana : prastuta sUtramAM 'mAdhyasthabhAva viparitavRtto" viparIta vRttivAna jIvo prati mAdhyasthabhAva dhAraNa karavo, te siddhAMtAnusAra prabhue anya sthavira munio Adi samasta sAdhuone gozAlaka sAthe vArtAlApa karavAno temaja tene uzkeravAno niSedha karyo che. gozAlakano prabhu samakSa dAMbhika pralApa: 40 jAvaMcaNaM ANaMde there goyamAINaMsamaNANaM NiggaMthANaM eyamaTuMparikahei tAvaMcaNaM se gosAle maMkhaliputte hAlAhalAe kuMbhakArIe kuMbhakArAvaNAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA AjIviyasaMghasaMparikhuDemahayA amarisaMvahamANe sigghatariya jAvasAvatthi NayariM majjhamajjheNaM Niggacchai,NiggacchittA jeNeva koTThae ceie, jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIreteNeva uvAgacchai,uvAgacchittA samaNassa bhagavaomahAvIrassa adUrasAmate ThiccA samaNaM bhagavaM mahAvIra evaM vayAsI-suThu NaM Auso kAsavA mamaM evaM vayAsI, sAhUNaM Auso kAsavA ! mamaM evaM vayAsI- gosAle maMkhaliputte mamaM dhammaMtevAsI, gosAle maMkhaliputte mamaM dhmmNtevaasii| jeNaMsemakhaliputtetava dhammatevAsI seNaMsukkesukkAbhijAie bhavittA kAlamAse kAlaM kiccA aNNayaresudevaloesudevattAe uvavaNNe, ahaMNaM udAiNAmakuMDiyAyaNIe, ajjuNassagoyamaputtassa sarIraMgavippajahAmi, ajjuNassagoyamaputtassasarIragavippajahittA gosAlassa maMkhaliputtassa sarIragaMaNuppavisAmi; aNuppavisittA imaMsattamaMpauTTaparihAraM pariharAmi / jevi AIAuso kAsavA ! amhaM samayasi kei sijhisuvA sijhaMti vA sijjhissaMti vA savvete caurAsIiM mahAkappasayasahassAI, satta divve, satta saMjUhe, satta saNNigabbhe, satta pauTTaparihAre, paMca kammANi sayasahassAiMsaTuiM ca sahassAiMchaccasae tiNNi ya kammase aNupuvveNaM khavaittA tao pacchA sijhaMti, bujjhati, muccaMti, pariNivvAyaMti, savvadukkhANamaMtaM kareMsuvA kareti vA karissati vA / bhAvArtha :- AnaMda sthavira gautama Adi zramaNa nigraMthone bhagavAnano saMdeza kahI rahyA hatA tyAM ja
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 216 ] zrI bhagavatI sUtra-4 AjIvika saMgha sahita gopAlaka hAlAhalA kuMbhAraNanI dukAnethI nIkaLIne, atyaMta roSane dhAraNa karato, zIdhra ane tvarita gatithI zrAvastI nagarInI vaccethI pasAra thaIne koSThaka udyAnamAM, zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI pAse AvI pahoMcyo. AvIne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIthI na ati dUra, na ati najIka UbhA rahIne zramaNa bhagavAna mahAvIrane A pramANe kahevA lAgyo- he AyuSyamAn! kAzyapa ! Apa mArA viSayamAM ThIka kaho cho; he AyuSyamAn kAzyapa! Apa mArA viSayamAM sAruM kaho cho ke makhaliputra gozAlaka mArA dharmAntavAsI (ziSya) che, gozAlaka mAro dharmAntavAsI (ziSya) che, paraMtu Apane jJAna hovuM joIe ke je saMkhaliputra gozAlaka tamAro dharmAntavAsI(ziSya) hato, te to pavitra ane pavitra pariNAmavALo thaIne kALanA samaye kALadharma pAmIne koI devalokamAM devapaNe utpanna thayo che. huM to kaMDikAyana gotrIya udAyI chuM. meM gautama-putra arjunanA zarIrano tyAga karIne, makhaliputra gozAlakanA zarIramAM praveza karIne, A sAtamo paTTaparihAra(zarIrAttara praveza) karyo che. he AyuSyamakAzyapa! amArA siddhAMtAnusAra je jIvo mokSamAM gayA che, jAya che ane jaze, te sarva coryAzI lAkha mahAkalpa(kAla vizeSa) sAta deva bhava, sAta saMyUthanikAya, sAta saMjJI garbha(manuSya garbhAvAsa) sAta pa36 parihAra(zarIrAttara praveza) ane 5,60,03 (pAMca lAkha sATha hajAra chaso traNa)karmonA bhedono anukrame kSaya karyA pachI siddha thAya che, buddha thAya che, mukta thAya che, nirvANane prApta kare che ane samasta duHkhono aMta kare che. bhUtakALamAM jIvoe A pramANe karyuM hatuM, vartamAnamAM kare che ane bhaviSyamAM karaze. 41 se jahA vA gaMgA mahANayI jao pavUDhA, jahiM vA pajjuvatthiyA, esa NaM addhA paMcajoyaNasayAI AyAmeNaM, addhajoyaNaM vikkhaMbheNaM, paMca dhaNusayAI uvveheNaM, eeNaM gaMgApamANeNaMsattagaMgAosA egA mahAgaMgA,satta mahAgaMgAo sA egA sAdINagaMgA,satta sAdINagaMgAo sA egA maccugaMgA, satta maccugaMgAo sA egA lohiyagaMgA, satta lohiyagaMgAo,sAegA AvatIgaMgA,satta AvatIgaMgAosAegA paramAvatI.evAmeva sapuvAvareNaMegaMgaMgAsayasahassaMsattarisahassA chacca guNapaNNagaMgAsayA bhktiitimkkhaayaa| bhAvArthaH- je rIte gaMgAnadI ardhA yojana pahoLI, uddagamathI samApti sudhImAM 500 yojana lAMbI ane pAMcaso dhanuSya UMDI che. A pramANavALI sAta gaMgA maLIne eka mahAgaMgA bane che. sAta mahAgaMgA maLIne eka sAdInagaMgA bane che. sAta sAdInagaMgA maLIne eka mRtyugaMgA bane che. sAta mRtyugaMgA maLIne eka lohitagaMgA bane che. sAta lohitagaMgA maLIne eka avantI gaMgA bane che. sAta avantI gaMgA maLIne eka paramAvatI gaMgA bane che. A rIte pUrvApara maLIne 1,70,649 gaMgA nadIo thAya che. 42 tAsiMduvihe uddhAre paNNatte,taMjahA-suhamaboMdi-kalevareceva bAyaraboMdi-kalevare ceva / tattha NaMje se suhamabodikalevare se Thappe / tattha NaMje se bAyarabodi-kalevare tao NaM vAsasae gae vAsasae gae egamegaM gaMgAvAluyaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se koTe khINe, NIrae, Nilleve, NiTThie bhavai settaM sare sarappamANe / eeNaM sarappamANeNaM tiNNi sara-saya-sAhassIo se ege mahAkappe, caurAsII mahAkappasaya-sahassAI se ege mhaamaannse|
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana [ 217] aNaMtAo saMjUhAo jIve cayaM caittA uvarille mANase saMjUhe deveuvvjji| se NaMtattha divvAiMbhogabhogAi jamANe viharai, viharittA tAo devalogAo AukkhaeNaM, bhavakkhaeNaM, ThiikkhaeNaM aNaMtaraMcayaMcaittA paDhame saNNigabbhe jIve paccAyAi // 1 // seNaMtaohito aNaMtaraM uvvaTTittA majjhille mANase saMjUhe deve uvavajjai / seNaM tattha divvAi bhogabhogAI jAvaviharittA tAo devaloyAo AukkhaeNaM jAvacaittA, docce saNNigabbhe jIve paccAyAi // 2 // seNaMtaohiMto aNaMtaraM uvvaTTittA heTThille mANase saMjUhe deve uvavajjai / seNaM tattha divvAiM jAvacaittA tacce saNNigabbhe jIve paccAyAi // 3 // __seNaMtaohiMto jAvauvvaTTittA uvarille mANusuttare saMjUhe deveuvavajjai / seNaM tattha divvAiM jAvacaittA cautthe saNNigabbhejIve paccAyAi // 4 // - seNaMtaohiMto aNaMtara uvvaTTittA majjhille mANusuttare saMjUhe deve uvavajjai / se NaMtattha divvAiM jAvacaittA paMcamesaNNigabbhe jIve pccaayaai||5|| seNaMtaohiMto aNaMtaraM uvvaTTittA hiDille mANusuttare saMjUhe deve uvavajjai / se NaMtattha divvAiM jAvacaittA chaThe saNNigabbhe jIve paccAyAi // 6 // bhAvArtha - te gaMgA nadIonA vAlukA kaNano be prakArano uddhAra kahyo che. yathA-sUkSma bonTi kalevara rUpa ane bAdara bokilevara rU5. temAMthI sUkSma bonTikalevara rU5 uddhAra sthApya che. (te ahIM varNanIya nathI. tethI tenA vicAranI AvazyaktA nathI.) temAMthI je bAdara bonTi kalevara rU5 uddhAra che, temAM so so varSa eka eka vAlukA kaNa kADhIe ane jeTalA kAlamAM retInA samudAyarUpa te gaMgAno kinAro khAlI thAya, nIraja(raja rahita) thAya, nirlepa thAya ane samApta thAya, tyAre eka "zara pramANa" kAla thAya che; traNa lAkha zara pramANa kAlano eka 'mahAkalpa' thAya che; coryAsI mahAkalpano eka "mahAmAnasa' thAya che. anaMta saMdhUtha-jIva, anaMta jIvanA samudAyarUpanikAyathI cyavane saMpUtha-devabhavamAM uparita mAnasa zara pramANa AyuSya dvArA utpanna thAya che ane tyAM divya bhoga bhogave che. te devalokanuM AyuSya, devabhava ane devasthitino kSaya thavAthI prathama satrI garbhaja paMcendriya manuSyapaNe utpanna thAya che. tyAra pachI tyAMthI marIne tarata ja madhyama mAnasa sara pramANa AyuSya dvArA saMyUtha devanikAyamAM utpanna thAya che. tyAM divya bhoga bhogave che. tyAMthI devalokanuM AyuSya, bhava ane sthitino kSaya thavAthI bIjI vAra saMghI garbha(garbhaja manuSya)mAM janme che. tyAra pachI tyAMthI marIne tarata ja adhaHstana mAnasa zara pramANa AyuSya dvArA saMyUtha (devanikAya)mAM utpanna thAya che. tyAM divya bhoga bhogavIne tyAMthI cyavIne trIjA saMdI-garbhamAM janme che. tyAMthI nIkaLIne uparitana mAnuSottara(mahAmAnasa) AyuSya dvArA saMpUtha devanikAyamAM utpanna thAya che. tyAM divya bhoga bhogavIne cothA sannI garbhamAM janme che. tyAMthI nIkaLIne madhyama mAnuSottara AyuSya dvArA saMpUtha devanikAyamAM utpanna thAya che. tyAM divya bhoga bhogavIne tyAMthI cyavane pAMcamA saMsI-garbhamAM utpanna thAya che. tyAMthI marIne tarata ja adhastana mAnuSottara AyuSya dvArA saMpUthamAM utpanna thAya che. tyAM divya bhoga bhogavIne tyAMthI cyavIne chaThThA garbhamAM utpanna thAya che.
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 218 / zrI bhagavatI satra-4 |43 seNaMtaohiMto aNaMtaraM uvvaTTittA baMbhalogeNAmase kappe paNNatte, pAINapaDINAyae udINadAhiNavicchiNNe,jahA ThANapae jAvapaMcavaDeMsagA paNNattA,taMjahA- asogavaDeMsae jAvapaDirUvA / se NaMtattha deveuvavajjai / seNaMtattha dasa sAgarovamAiM divvAiM bhoga jAvacaittA sattamesaNNigabbhe jIve paccAyAi // 7 // seNaMtatthaNavaNhaMmAsANaMbahupaDipuNNANaM aTThamANaM jAvavIikkaMtANaMsukumAlabhaddalae miukuMDalakuMciyakesae maTThagaMDatalakaNNapIDhae devakumArasappabhae dArae pyaai| se NaMahaMkAsavA!taeNaM ahaM AusokAsavA!komAriyapavvajjAekomAraeNaMbaMbhaceravAseNaM ime satta pauTTaparihAre pariharAmi,taMjahA- eNejjassa, mallarAmassa, maMDiyassa, rohassa, bhAradAissa, ajjuNagassagoyamaputtassagosAlassa mkhliputtss| bhAvArtha :- tyAMthI marIne tarata ja brahmaloka nAmaka kalpa(devalokomAM utpanna thAya che. te devaloka pUrva-pazcima lAMbuM ane uttara dakSiNa pahoLuM che vagere prajJApanA sUtranA bIjA sthAna-padamAM brahmalokanuM varNana che tevuM ja varNana karatAM gozAlake kahyuM ke temAM pAMca avataMsaka vimAna che. yathA azokAvAMsaka, saptaparNAvataMsaka, caMpakAvataMsaka, cUtAvataMsaka ane madhyamAM brahma lokAvartasaka che. te pratirUpa(suMdara) che. te jIva te(brahma) devalokamAM utpanna thAya che, tyAM daza sAgaropama sudhI divya bhoga bhogavIne tyAMthI cyavIne sAtamAM saMjJI garbhamAM utpanna thAya che. tyAM nava mAsa ane sADA sAta rAtri divasa vyatIta thayA pachI sukumAra, bhadra, mRdu ane darbhanA kaMDalanI samAna vAMkaDIyA kezavALA, kAnanA AbhUSaNothI jeno kapola bhAga zobhita thaI rahyo che tevA devakumAranI samAna kAntivALA eka bALakano janma thAya che. he kAzyapa ! te huM chuM. he AyuSyamAnU kAzyapa! kumArAvasthAmAM pravrajyA grahaNa karavAthI ane kumArAvasthAmAM brahmacaryanuM pAlana karavAthI vyutpana mativALA meM tattva buddhine prApta karI che. ane tyAra pachI meM A sAta paDeTTa parihAra parihAra(zarIrAnta2 praveza)mAM saMthA2dhyo che. yathA- (1) auraya: (2) masarAma (3) bhaDi (4) roDa (5) mAravA4 (6) gautama putra marchana bhane (7) bhaMpaliputra gozAlanA zarIramA praveza yo. sAta pauTTa parihAra:44 tattha NaMje se paDhame pauTTaparihAreseNaM rAyagihassa Nayarassa bahiyA maMDikucchisi ceiyasi udAissa kuDiyAyaNassa sarIravippajahAmi, vippajahittA eNejjagassa sarIragaM aNuppavisAmi, aNuppavisittA bAvIsaMvAsAiM paDhamaM puttttprihaarNprihraami|| tattha NaMjesedocce pauTTaparihAre-seNaM udaMDapurassa Nayarassa bahiyA caMdoyaraNaMsi ceyasi eNejjagassasarIragavipajahAmi,vippajahittA mallarAmassasarIragaMaNuppavisAmi, aNuppavisittA ekavIsaMvAsAiMdoccaM puttttprihaarNprihraami| tatthaNaMjesetacce paTTaparihAre seNaMcaMpAe NayarIe bahiyA aMgamaMdiraMsi ceiyasi mallarAmassasarIragavippajahAmi,vippajahittAmaMDiyassasarIragaMaNuppavisAmi,aNuppavi sittA vIsaMvAsAiMtaccaM pauTTaparihAraM pariharAmi /
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana | 218 | tatthaNaMjesecautthepauTTaparihAreseNaMvANArasIeNayarIe bahiyA kAmamahAvarNasi ceiyaMsi maMDiyassa sarIragaM vippajahAmi, vippajahittA rohassa sarIragaM aNuppavisAmi, aNuppavisittA egUNavIsaMvAsAiMcautthaM pttttprihaarNprihraami| tattha NaMjese paMcame pauTTaparihAre seNaM AlabhiyAe NayarIe bahiyA pattakAlagaryasi ceiyaMsi rohassa sarIragaM vippajahAmi, vippajahittA bhAradAissa sarIragaMaNuppavisAmi, aNuppavisittA aTThArasavAsAi pacama pauTTaparihAra prihraami| tattha NaMje se chaThe pauTTaparihAre se NaM vesAlIe NayarIe bahiyA koMDiyAyaNasi ceiyaMsi bhAradAiyassa sarIraM vippajahAmi, vippajahittA ajjuNagassagoyamaputtassa sarIragaM aNuppavisAmi, aNuppavisittA sattarassavAsAiMchaTuM pauTTaparihAraM pariharAmi / bhAvArtha:-temAMthI he prathama pauTTa parihAra(zarIrAnta2 prvesh)maaN|4 nagaranI bahAra bhAkSi nAmanA udyAnamAM, kuMDiyAyana gotrIya udAyananA zarIrano tyAga karIne aiNeyakanA zarIramAM praveza karIne tyAM bAvIsa varSa sudhI prathama pauTTa parihArano upabhoga karyo. bIjA pa36 parihAramAM udaMDapura nagaranI bahAra caMdrAvataraNa udyAnamAM aiNeyakanA zarIrano tyAga karIne mallarAmanA zarIramAM praveza karIne ekavIza varSa sudhI bIjA paTTi-parihArano upabhoga karyo. trIjA paDaTTarivAra mAM caMpA nagarInI bahAra agamaMdira nAmanA udyAnamAM, mallarAmanA zarIrano tyAga karIne, maMDikanA zarIramAM praveza karIne, vIza varSa sudhI trIjA pau parihArano upabhoga karyo. cothA paDaka parivAra mAM vArANasI nagarInI bahAra kAma-mahAvana nAmanA udyAnamAM maMDikanA zarIrano tyAga karIne rohakanA zarIramAM praveza karIne ogaNIsa varSa sudhI cothA pauTa parihArano upabhoga jyo . pAMcamAM paTTaparivAra mAM AlabhikA nagarInI bahAra prAptakAla nAmanA udyAnamAM rohakanA zarIrano tyAga karIne bhAradvAjanA zarIramAM praveza karyo praveza karIne, aDhAra varSa sudhI pAMcamAM pauThTha parihArano upabhoga karyo. ch| pauTTa parihAra bhavaiizAlI nagarInIjahADiyAyana nAmanA dhAnamA mAratAnA zarIrano tyAga karIne gautama putra arjunanA zarIramAM praveza karIne sattara varSa sudhI chaThThA pIDha parihArano upabhoga jyo. 45 tattha NaMje se sattame pauTTaparihAre se NaM iheva sAvatthIe NayarIe hAlAhalAe kubhakArIekuMbhakArAvarNasi ajjuNagassa goyamaputtassa sarIraMgavippajahAmi, vippajahittA gosAlassa maMkhaliputtassa sarIragaMalaM thiraM dhuvaMdhAraNijjasIyasahaM uNhasahaM khuhAsaha vivihadasamasagaparisahovasaggAsahathirasaMghayaNatti kaTutaMaNuppavisAmi, aNuppavisittA solasa vAsAiM imaM sattamaM paTTaparihAraM pariharAmi / evAmeva Auso kAsavA! egeNaM tettIseNaM vAsasaeNaM satta pauTTaparihArA parihariyA bhavaMtIti makkhAyA / taM suThu NaM
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 ] zrI bhagavatI sUtra-4 | Auso kAsavA ! mamaM evaM vayAsI, sAhu NaM Auso kAsavA ! mamaM evaM vayAsIgosAle maMkhaliputte mamaM dhammaMtevAsI,gosAle maMkhaliputte mamaM dhmmNtevaasii| bhAvArtha- sAtamA paDaTTa rihAra mAM A ja zrAvatI nagarImAMhAlAhalA kuMbhAraNanI dukAnamAM gautama putra arjunanA zarIrano tyAga karIne, maMkhaliputra gozAlakanA zarIrane samartha, sthira, dhruva, dhAraNa karavA yogya, zItane sahana karanAra, uSNane sahana karanAra, kSudhAne sahana karanAra, macchara ane macchara karatAM jarAka moTA evA DAMsa AdinA vividha parISaha-upasargone sahana karanAra, tathA sthira saMhananavALuM jANIne, meM temAM praveza karyo ane soLa varSathI A sAtamA paDaTTa parivAra no upabhoga karuM chuM. he AyuSyamanuM! A rIte 130 varSamAM A sAta paDaTTa parihAra thayA tema kahevAya che. A rIte tethI he AyuSyama- kAzyapa ! Apa mane ThIka kaho cho. he AyuSyamanuM! kAzyapa ! Apa mane ghaNuM sAruM kaho cho ke "paMkhaliputra gozAlaka mAro dharmAntavAsI che. maMkhaliputra gozAlaka mAro dharmAntavAsI che." vivecana : prastuta sUtromAM gozAlake potAnA svarUpane chupAvavA mATe ane bhagavAnane mithyA siddha karavA mATe prabhunI samakSa paDaTTahAra(zarIrAttara praveza) saMbaMdhI kalpita nirUpaNa karyuM che. gozAlakanA vistRta bhASaNano Azaya - maMkhaliputra gozAlaka atyaMta kupita thato prabhunI pAse Avyo ane vyaMgapUrvaka kahevA lAgyo ke "vAha" tame mane tamAro dharmAntavAsI kaho cho paraMtu Apane jJAta hovuM joIe ke makhaliputra gozAlaka to kayArano zubha bhAvamAM kAladharma pAmIne devalokamAM utpanna thayo che. huM Apano aMtevAsI nathI. huM kauDinyAyana gotrIya udAyI chuM ane vartamAnamAM gautama putra arjunanA zarIrano tyAga karIne, me makhaliputra gozAlakanA zarIramAM praveza karyo che. A mAro sAtamo zarIrAttara praveza che. gozAlake potAnA svarUpane chupAvavA ane kalpita, bhramita siddhAMtanI prarUpaNA karavA mahAkalpa, sayUtha, zara pramANa, mAnasa-zara-pramANa, uddhAra AdinuM varNana karyuM che ane tyAra pachI potAnA sAta paDeTTa paridAranuM nAmapUrvaka vistRta varNana karyuM che. sarvajJa, sarvadarzI, ghaTa-ghaTanA bhAvone jANanAra tIrthaMkara prabhunI samakSa khoTI vAto rajU karatAM gozAlakane jarA paNa saMkoca thayo nahIM. te tenA tIvra mithyAbhinivezane pragaTa kare che. gozAlakane bhagavAnanI hitazikSA - 46 tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre gosAlaM maMkhaliputtaM evaM vayAsI- gosAlA ! se jahANAmae teNae siyA,gAmellaehiM parabbhavamANe parabbhavamANe kattha yagaDaMvA dariMvA NiNNaM vA pavvayaMvA visamaMvA aNassAemANe egeNaM mahaMuNNAlomeNa vA saNalomeNa vA kappAsapamheNa vAtaNasUeNa vA attANaMAvarittANacir3hejjA;seNaaNAvarie Avariyamiti appANa maNNai, appacchaNNe ya pacchaNNamiti appANaM maNNai aNilukke Nilukkamiti appANa maNNai, apalAe palAyamiti appANamaNNai, evAmeva tumapigosAlA !aNaNNe saMte aNNamiti appANaM upalabhasi,taM mA evaM gosAlA !NArihasi gosAlA ! sacceva
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana 221] te sA chAyA No annnnaa| zabdArtha -teNaU-cora, sTenamenahiM grAmavAsIothI garta,khADo-guphA UiM = nimnasthAna (sukAyeluM sarovara Adi) tADUba tRNamUka tRNathI-taNakhalAnA agrabhAgathI sattA AvatA = potAne chupAvIne apachaom = apracchanna gijuna = daSTigocara nathavuM khAnapaNa = kapAsamAMthI banelA sutarAu vastrathI chAyA = zarIra. bhAvArtha:- zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe makhalipatra gozAlakane kahyuM- he gozAlaka! je rIte koI cora, grAmavAsIo dvArA pakaDAI jatAM khADo, guphA, durga(muzkelIthI pAra karI zakAya tevuM sthAna) nimna sthAna, parvata athavA viSama sthAnano Azraya na maLatAM eka moTA UnanA kAmaLAthI, zaNanA vastrathI, kapAsamAMthI banelA sutarAu vastrathI ane tuNanA agrabhAgathI potAnA zarIrane DhAMkIne besI jAya ane te DhaMkAyelo na hovA chatAM paNa potAne DhaMkAyelo mAne, apracchanna hovA chatAM paNa potAne pracchanna-chUpAyelo mAne, daSTigocara thato hovA chatAM daSTi gocara nathI tema mAne, palAyana nahIM hovA chatAM palAyana mAne te ja rIte he gozAlaka! tuM anya na hovA chatAM potAne anya rUpe pragaTa karI rahyo che. tethI he gozAlaka! tuM A pramANe na kara, tuM A pramANe karavA mATe yogya nathI, tuM te ja che ane A te ja tAruM zarIra che, tuM anya nathI." vivecanaH prastuta sUtramAM prabhue coranA udAharaNa pUrvaka gozAlakane bodha ApatAM darzAvyuM che ke- tuM pote gozAlaka ja che, tuM tArI jAtane anya rUpe pragaTa kare che, te mithyA che. A rIte taddana sAcI vAta prabhue spaSTa karI dIdhI. tenAthI gozAlakanI vistArapUrvaka kahelI uparokata kalpanAono dhvaMsa thaI gayo. teno asatya pralApa niprabha thaI gayo. tethI te "kiM kartavya-vimUDha" thaI prabhuno tiraskAra karavA sAme dhasI Avyo. gozAlaka dvArA bhagavAnano tiraskAra :47 taeNaM se gosAle maMkhaliputte samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM evaM vutte samANe Asuratte jAvasamaNaM bhagavaM mahAvIraM uccAvayAhiM AusaNAhiM Ausai, AusittA uccAvayAhiM uddhaMsaNAhiM uddhaMsei, uddhaMsettA uccAvayAhiM NibbhaMchaNAhiM NibbhaMchei, NibbhaMchetA uccAvayAhiM NicchoDaNAhiM NicchoDei, NicchoDettA evaM vayAsI-NaDhe si kayAi, viNaDhe si kayAi, bhaTesi kayAi, NaTThaviNaTThabhaTesikayAi, ajja Na bhavasi, NAhi temmaahitosuhmtthi| zadArtha-A3LArdi-AkrozavacanothI sAhiM apamAnajanakavacanothI maMchanahiM nirbharsanA-kaThora vacanothIfchoDArdi durvacanothI pa si vI tuMto kayArano naSTa-bhraSTa thayo che. bhAvArtha - jyAre zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe A pramANe kahyuM, tyAre gozAlaka atyaMta pita thayo ane zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIno aneka prakAre anucita ane Akroza pUrNa vacanothI tiraskAra
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222] zrI bhagavatI sUtra-4 karavA lAgyo, parAbhavakArI vacanothI parAbhava karavA lAgyo, aneka prakAre nirbharsanA karavA lAgyo; karkaza vacanothI apamAnita karavA lAgyo; A rIte tiraskArAdi karatAM gozAlake kahyuM- huM mAnuM chuM ke Aje tuM kadAcita naSTa thaIza, kadAcit Aje tuM vinaSTa thaIza, kadAcit Aje tuM bhraSTa thaIza, kadAcit Aje tuM naSTa-vinaSTa ane bhraSTa thaIza, Aje tuM jIvita rahI zakIza nahIM, mArAthI tAruM zubha thavAnuM nathI. sarvAnubhuti aNagAranuM tejolezyA dvArA maraNa:48 teNaMkAleNaMteNaM samaeNaMsamaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI pAINajANavae savvANubhUI NAmaMaNagAre pagaibhaddae jAvaviNIe, dhammAyariyANurAgeNaM eyamaTuMasahamANe uThAe uDhei, uThThittA jeNeva gosAle maMkhaliputteteNeva uvAgacchai, uvAgacchittA gosAlaM maMkhaliputtaM evaM vayAsI-je vitAva gosAlA !tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA aMtiyaM egamavi AriyaM dhammiyaM suvayaNaM NisAmei, se vi tAva vaMdai NamaMsai jAva kallANaM maMgalaM devayaM pajjuvAsai, kimaMga puNa tumaMgosAlA! bhagavayA ceva pavvAvie, bhagavayA ceva muMDAvie, bhagavayA ceva sehAvie, bhagavayA ceva sikkhAvie, bhagavayA ceva bahussuIkae, bhagavao ceva miccha vippaDivaNNe ta mA evaM gosAlA ! NArihasi gosAlA!saccevatesA chAyA No aNNA / taeNaMsegosAle maMkhaliputtesavvANubhUNAmeNaM aNagAreNa evaM vutte samANe Asurutte jAvasavvANubhUI aNagAraMtaveNaM teeNaM egAhacca kUDAhaccaM bhAsarAsiM karei / taeNaM se gosAle maMkhaliputte savvANubhUI aNagAraMtaveNaM teeNaMegAhaccaMkUDAhaccaM bhAsarAsiMkarittA docvaM pisamaNaM bhagavaM mahAvIraM uccAvayAhiM AusaNAhiM Ausai jAvasuhaM nntthi| bhAvArtha - te kAle, te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA aMtevAsI pUrvadezamAM utpanna thayelA sarvAnubhUti nAmanA aNagAra hatA, je prakRtithI bhadra ane vinIta hatA. te potAnA dharmAcArya pratyenA anurAgathI gozAlakanA te vacanone mauna bhAve sahana karI zakayA nahIM. te potAnA sthAnethI UThIne makhaliputra gozAlaka pAse jaIne makhaliputra gozAlakane A pramANe kahevA lAgyA- he gozAlaka! je manuSya, tathArUpanA zramaNa-mAhaNa pAse eka paNa Arya, dhArmika, suvacana sAMbhaLe che, tenA mATe te puruSa vaMdanIya ane namaskaraNIya banI jAya che yAvatu temane kalyANakArI, maMgalakArI, devarUpa, jJAna svarUpa mAnIne temanI paryApAsanA kare che. he gozAlaka ! to tArA mATe to kahevuM ja zuM? bhagavAne tane dIkSA ApI, tane ziSyarUpe svIkAryo, tane muMDita karyo, bhagavAne tane vrata ane samAcArI zikhavI, bhagavAne tane zikSita karyo ane bhagavAne tane bahuzruta banAvyo. ATaluM karavA chatAM paNa tuM bhagavAnanI sAthe anAryapaNuM karI rahyo che? he gozAlaka! tuM A pramANe na kara. he gozAlaka! A pramANe karavuM tArA mATe yogya nathI. tAruM A te ja zarIra che anya nathI. sarvAnubhUti aNagAranI vAta sAMbhaLIne gozAlaka atyaMta kupita thayo ane potAnA tapa-teja dvArA eka ja prahAramAM kUTAghAtanI jema sarvAnubhUti aNagArane bALIne bhasmIbhUta karI nAMkhyA. sarvAnubhUti aNagArane potAnA tapa-teja dvArA eka ja prahAramAM kUTAghAtanI jema bALIne bhasmIbhUta karIne punaH (bIjIvAra) zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne aneka prakAranA Akroza vacano kahevA lAgyo yAvatuM Aje mArAthI tAruM zubha thavAnuM nathI.
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana | 223 / sunakSatra muninuM samAdhimaraNa - 49 teNaMkAleNaMteNaMsamaeNaMsamaNassa bhagavao mahAvIrassaaMtevAsI kosalajANavae suNakkhatte NAmaM aNagAre pagaibhaddae jAvaviNIe, dhammAyariyANurAgeNaMjahA savvANubhUI taheva jAvasacceva te sA chAyA No aNNA / taeNaM se gosAle maMkhaliputte suNakkhatteNaM aNagAreNaM evaM vutte samANe Asurutte jAvasuNakkhattaM aNagAraMtaveNaM teeNaM paritAvei / taeNaM se suNakkhatte aNagAre gosAleNaM makhaliputteNa taveNaM teeNaM paritAvie samANe jeNeva samaNe bhagavaMmahAvIreteNeva uvAgacchai,uvAgacchittA samaNaM bhagavaMmahAvIraMtikkhutto vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA sayameva paMca mahavvayAI Arubhei, ArubhettA samaNA ya samaNIo yakhAmei, khAmittA AloiyapaDikkaMte samAhipatte ANupuSvIe kaalge| bhAvArtha: - te kAle te samaye, zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA aMtevAsI, kozala deza(ayodhyA)mAM utpanna thayelA sunakSatra nAmanA aNagAra hatA, je prakRtithI bhadra ane vinIta hatA. teNe paNa dharmAcAryanA anurAgavaza sarvAnubhUti aNagAranI jema ja gozAlakane yathArtha vAta kahI yAvata he gozAlaka! tAruM A te ja A zarIra che, tuM anya nathI; sunakSatra aNagAre A pramANe kahyuM tyAre gozAlaka atyaMta kopita thayo ane potAnA tapa-tejathI sunakSatra aNagArane paritApita karyA. makhaliputra gozAlakanA tapa-tejathI paritApita thayelA sunakSatra aNagAra, zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI pAse AvyA ane zramaNa bhagavAna mahAvIrane traNa vAra pradakSiNApUrvaka vaMdana namaskAra karyA, vaMdana-namaskAra karIne potAno aMtima samaya jANI svayaM paMca mahAvratonuM punaHuccAraNa karyuM ane sarva sAdhu-sAdhvIonI kSamAyAcanA karI, pachI AlocanA ane pratikramaNa karIne samAdhipUrvaka anukrame kAladharmane prApta thayA. viveyana: sarvAnubhUti aNagAranI jema sunakSatra aNagAra gozAlakane samajAvavA gayA tyAre gozAlake tenA para paNa tejovezyA choDI, paraMtu sarvAnubhUti aNagAranI jema te tarata ja bhasmIbhUta na thayA paraMtu tezyAthI pUjAhAjI gayA. tethI zAstrAratenA bhATe paritAvie-paritApita za0 prayoga yo cha. tyAra pachI teo bhagavAna pAse jaI aMtima ArAdhanA karI ane thoDIkavAramAMja samAdhipUrvaka kAladharmane prApta thayA. bhagavAna para tejolezyAno prahAra:50 taeNaMse gosAle maMkhaliputtesuNakkhattaM aNagAra taveNaMteeNaM paritAvittA taccaM pi samaNa bhagavaMmahAvIraM uccAvayAhiM AusaNAhiM Ausai, savvaMtaMceva jAvasuhaM Natthi / taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre gosAlaM makhaliputtaM evaM vayAsI-je vi tAva gosAlA ! tahArUvassasamaNassa vA mAhaNassavAtaMceva jAvapajjuvAsai, kimaMga puNa gosAlA ! tumamae ceva pavvAvie jAvamae ceva bahussuIkae, mamaMceva micchaMvippaDivaNNe ?taMmA evaM gosAlA ! jAvaNo aNNA / taeNaM se gosAle maMkhaliputte samaNeNaM bhagavayA
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 | zrI bhagavatI sUtra-4 mahAvIreNaMevaM vuttesamANeAsurattejAvateyAsamughAeNaMsamohaNNai,samohaNittA sattaTTha payAI paccosakkai, paccosakkittAsamaNassa bhagavaomahAvIrassavahAe sriirNgsiteyNnnisiri| se jahANAmae vAukkaliyA i vA vAyamaMDaliyA i vA; selasivA kuDDesi vA thaMbhaMsi vA thU si vA AvarijjamANI vANivArijjamANI vA sANaMtattha No kamai, No pakkamai, evAmeva gosAlassa vi maMkhaliputtassatavetee samaNassa bhagavao mahAvIrassa vahAe sarIragasi NisiddhesamANe seNaM tattha No kamai, No pakkamai, aciyaciya karei, karittA AyAhiNapayAhiNaM karei, karittA uDDha vehAsa uppaie; se NaM tao paDihae paDiNiyattesamANetamevagosAlassamakhaliputtassasarIragaMaNuDahamANe aNuDahamANe aMto aMto annuppvitu| bhAvArtha - potAnA tapa-tejathI sunakSatra aNagArane paritapta karIne, gozAlaka punaH (trIjI vAra) aneka prakAranA anucita vacano dvArA zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI para Akroza karavA lAgyo, yAvat "Aje mArAthI tAruM zubha thavAnuM nathI." tyAre zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe makhaliputra gozAlakane A pramANe kahyuM- he gozAlaka ! je koi vyakti tathArUpanA zramaNa athavA mAhaNanI pAse eka paNa dhArmika vacananuM zravaNa kare che, te vyakti tene vaMdanA namaskAra karI paryApAsanA kare che. he gozAlaka! tArAviSayamAM to kahevuM ja zuM? meM tane pravrajita karyo yAvatu meM tane bahuzruta banAvyo, have tuM mArI sAthe viruddha AcaraNa karI rahyo che! he gozAlaka ! A pramANe na kara. A pramANe karavuM tane yogya nathI. he gozAlaka tuM te ja cho, anya nathI. zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe A pramANe kahyuM tyAre gozAlaka atyaMta kupita thayo. teNe sAta-ATha kadama pAchaLa haTIne taijasu samughAta karIne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne mAravA mATe temanA zarIra upara tejovezyA pheMkI. je rIte vAtotkalikA(aTakI-aTakIne vaheto vAyu) ane maMDalAkAra vAyu parvata, bhIMta, staMbha athavA supa dvArA alita ane nivRtta thaI jAya che, paraMtu tene pADI nAMkhavAmAM samartha ke vizeSa samartha thato nathI, te ja rIte makhaliputra gozAlakanI bahAra kADhelI tapojanya tejovezyA zramaNa bhagavAna mahAvIranA zarIra para pheMkavA chatAM temanA zarIra para Akramaka ke vizeSa Akramaka na thaI paraMtu te goLa cakkara pharavA lAgI ane prabhunI pradakSiNA karI AkAzamAM UMce gaI. tyAra pachI niSkriya thayelI ane pAchI pharelI te tejovezyA maMkhaliputra gozAlakanA zarIrane dajhADatI dajhADatI, aMte tenA zarIramAM praviSTa thaI gaI. baMnenuM paraspara bhAvi kathana - 51 taeNaM se gosAle maMkhaliputte saeNaM teeNaM aNNAiTThe samANe samaNaM bhagavaM mahAvIra evaM vayAsI-tumaMNaM Auso kAsavA ! mamaMtaveNaM teeNaM aNNAiDe samANe aMto chaNhaM mAsANaM pittajjaraparigayasarIre dAhavakkaMtIe chaumatthe ceva kAlaM karessasi / taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre gosAlaM makhaliputtaM evaM vayAsI- No khalu ahaM gosAlA !tava taveNaM teeNaM aNNAiDe samANe aMto chaha mAsANaM jAvakAlaM karissAmi, ahaMNaM aNNAI
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana 225 | solasa vAsAiMjiNe suhatthI viharissAmi, tumaMNaMgosAlA !appaNA ceva saeNaM teeNaM aNNAiTesamANeaMtosattarattassa pittajjaraparigayasarIre jaavchumtthecevkaalNkrisssi| zadArtha-akhAdde = anAdiSTa, abhivyApta, parAbhUta vAhavata -dAhanI pIDAthIfpattajjara pariyasara = jenA zarIramAM pitta jvara vyApta thaIgayo che te suhasthI zreSTha hAthI, gaMdhahastI samAna. bhAvArtha:- A rIte maMkhaliputra gozAlaka potAnI ja tejolezyAthI parAbhavane prApta thayo, tyAre teNe zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne kahyuM- he AyuSyamanuM kAzyapa ! mArI tapojanya tejolezyAthI parAbhUta thayelA tame pitta jvara yukta zarIravALA thaIne cha mAsane aMte dAhanI pIDAthI chadmastha avasthAmAM ja marI jazo. tyAre zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe gozAlakane A pramANe kahyuM- he gozAlaka!tArI tapojanya tejolezyAthI parAbhavane prApta thaIne huM cha mAsanA aMte yAvat kAladharmane prApta thaIza nahIM. paraMtu haju huM to bIjA soLa varSa sudhI jina avasthAmAM gaMdhahastInI samAna vicarIza. he gozAlaka! tuM svayaM tArI ja tejolezyAthI parAbhavane prApta karIne sAta rAtrinA aMte pitta-jvarathI pIDita thaIne yAvatuchadmastha avasthAmAM ja kAladharmane prApta karIza. vivecana : - prabhu para gozAlakanI tejovezyAnI koI asara na thaI tyAre gozAlaka khinna thaI gayo, te svataH samajI gayo ke prabhunI anaMta zakti sAme mArI labdhi atyaMta nyUnatama che. tema chatAM tenA aMtaramAM rahelI vera-virodhanI durbhAvanA prajvalita hatI. tethI teNe zabdonA prahAra cAlu rAkhyA ane cha mAsamAM bhagavAnanA mRtyunI mithyA AgAhI karI dIdhI. tenA pratyuttararUpe prabhue vItarAgabhAve sAtamA divase gozAlakanA maraNanI vAstavikatA pragaTa karI. A ghaTanA samaye prabhunI kevalI paryAya 14 varSanI thaI hatI ane 16 varSa kevala paryAyanA avazeSa rahyA hatA. tethI A ghaTanA divasathI prabhunuM soLa varSanuM AyuSya bAkI hatuM. jana carcA - 52 taeNaMsAvatthIeNayarIe siMghADaga jAvapahesubahujaNoaNNamaNNassa evamAikkhai jAvaevaM parUvei evaM khalu devANuppiyA !sAvatthIe NayarIe bahiyA koTThae ceie duve jiNA saMlavaMti, ege vayai-tumaM puTviM kAlaM karissasi, ege vayai tumaM puvvi kAlaM karissasi, tattha NaM ke puNa sammAvAI ke puNa micchAvAI? tattha NaMje se ahappahANejaNe sevayai-samaNe bhagavaM mahAvIre sammAvAI,gosAle maMkhaliputte micchaavaaii| bhAvArtha - tyAra pachI zrAvastI nagarImAM zRMgATaka Adi mArgamAM temaja rAjamArgamAM aneka manuSyo A pramANe kahevA lAgyA yAvatu prarUpaNA karavA lAgyA- "he devAnupriyo ! zrAvastI nagarInI bahAra koSTaka udyAnamAM be jina paraspara vAtacIta kare che, temAMthI eka kahe che ke tuM pahelA kAladharma pAmIza" ane bIjo kahe che ke, "tuM pahelA marI jaIza." koNa jANe ke A baMnemAM koNa satyavAdI che ane koNa mithyAvAdI che?" te lokomAM satya samajanArA loko zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne satyavAdI ane saMkhaliputra gozAlakane mithyAvAdIrUpe kahevA lAgyA.
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 226 ] zrI bhagavatI sUtra-4 zramaNone gozAlaka sAthe dharmacarcA karavAno Adeza - 53 ajjo !ttisamaNe bhagavaM mahAvIre samaNe NiggaMthe AmaMtittA evaM vayAsI- ajjo se jahANAmae taNarAsI ivA kaTTarAsI ivA pattarAsI ivA tayArAsI ivA tusarAsI ivA bhusarAsI i vA gomayarAsI i vA avakararAsI i vA agaNijhAmie agaNijhUsie agaNipariNAmie hayatee gayatee NaTutee bhaTTatee luttatee viNa?tee / evAmeva gosAle maMkhaliputte mama vahAe sarIragasiteyaM NisirettA hayatee gayatee jAvaviNaTThatee jAe / taM chaMdeNaM ajjo !tubbhegosAlaMmaMkhaliputtaM dhammiyAe paDicoyaNAe paDicoeha, paDicoettA dhammiyAe paDisAraNAepaDisAreha,paDisArittA dhammieNaM paDoyAreNa paDoyAreha, paDoyArettA aTThehi ya heUhi ya pasiNehi yavAgaraNehi ya kAraNehi ya NippaTThapasiNa-vAgaraNa kareha / bhAvArtha:- tyAra pachI zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe zramaNa nigraMthone saMbodhita karIne kahyuM- he Aryo ! je rIte ghAsano Dhagalo, lAkaDAno Dhagalo, pAMdaDAno Dhagalo, chAlano Dhagalo, photarAno Dhagalo, bhUsAno Dhagalo, chANAMno Dhagalo athavA kacarAno Dhagalo agnino sparza pAme che, agnithI sevita thAya che, agnithI pariNAmAMtarane pAme che arthAt te DhagalA agnithI baLI jAya che; tyAre te agninuM teja haNAya jAya che, te agni teja rahita thAya che, tenuM teja naSTa, bhraSTa(avyakta) lupta ane saMpUrNapaNe vinaSTa thaI jAya che. te ja rIte makhaliputra gozAlake mArA vadhane mATe potAnA zarIramAMthI tejovezyA bahAra kADhI hatI. have tenuM teja(naSTa) thaI gayuM che yAvata tenuM teja naSTa, vinaSTa thaI gayuM che. he Aryo! tethI have tame tamArI icchAnusAra gozAlakanI sAthe dharmacarcA karo. dharmacarcA-vAdavivAda karyA pachI pratismAraNA- tene vistRta arthanI smRti karAvo, tenA siddhAMtonuM khaMDana karo ane artha, hetu, prazna, vyAkaraNa ane kAraNo dvArA pUchAyelA praznano uttara na ApI zake, te rIte tene niruttara karo. vivecana : - bhagavAne pahelAM gozAlaka sAthe dhArmika carcA ane praznottara Adi karavAno niSedha karyo hato kAraNa ke te samaye gozAlakane potAnI tejalabdhino ahaMkAra hato. ahaMkAramAM aMdha banelI vyakti sAthe karelI koIpaNa vAtacIta ke hita zikSA, ke preraNA vyartha jAya che. jyAre have tejovezyAno prabhAva naSTa thaI gayo tyAre prabhue gozAlakanI sAthe dharmacarcA Adi karavAnI chUTa ApI. jethI gozAlakanA matAnuyAyI aneka sAdhuo, upAsako tenA matano tyAga karIne satyane samajI zake ane satyano svIkAra karI zake. ahIM prabhunuM jJAna sAmarthya tema ja vyavahAra zuddhi pragaTa thAya che. dharma-carcAmAM gozAlakano parAjayaH54 taeNaM te samaNA NiggaMthA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM evaM vuttA samANA samaNaM bhagavamahAvIraMvadai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA jeNeva gosAlemaMkhaliputteteNeva uvAgacchati, teNeva uvAgacchittA gosAlaMmaMkhaliputtaM dhammiyAe paDicoyaNAe paDicoeMti, paDicoettA dhammiyAe paDisAraNAe paDisAraiti, paDisArettA dhammieNaMpaDoyAreNaMpaDoyAti, paDoyArittA
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana | 227 / aTehi ya heUhi ya kAraNehi ya NippaTTapasiNa-vAgaraNaM kareMti / bhAvArtha:- zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe A pramANe kahyuM tyAre zramaNa nigraMtho zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana namaskAra karIne maMkhaliputra gozAlaka pAse gayA ane tyAM jaIne gozAlakanI sAthe dharma saMbaMdhI pratizodhanA-tenA matathI pratikULa vacana, vAdavivAda karyo, pratisAraNA-tenA matathI pratikULa athenuM smaraNa karAvyuM tathA tenA matanuM khaMDana karyuM ane artha, hetu tathA kAraNa Adi dvArA tene niruttara kayo. gozAlakanA zramaNonuM prabhunA zaraNe Agamana - 55 taeNaM se gosAle maMkhaliputte samaNehiM NiggaMthehiM dhammiyAe paDicoyaNAe paDicoijjamANe jAvaNippaTThapasiNavAgaraNe kIramANe Asurutte jAvamisimisemANe No saMcAei samaNANaM NiggaMthANaMsarIragassa kiMci AbAhavA vAbAhaM vA uppAettae, chaviccheya vAkarettae / taeNaM te AjIviyA therA gosAlaMmaMkhaliputtaMsamaNehiM NiggaMthehiM dhammiyAe paDicoyaNAe paDicoejjamANaM, dhammiyAe paDisAraNAe paDisArijjamANaM, dhammieNaM paDoyAreNa ya paDoyArejjamANaM, advehi ya heUhi ya NippaTTa pasiNa-vAgaraNaM karemANaM, AsuruttaM jAvamisimisemANaM samaNANaM NiggaMthANaM sarIragassa kiMci AbAhaM vA vAbAhaM vA chaviccheyaM vA akaremANaM pAsaMti, pAsittA gosAlassa maMkhaliputtassa aMtiyAo AyAe avakkamati, avakkamittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIreteNeva uvAgacchati, teNeva uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM kareMti karettA vadai Namasai, vadittA NamasittA samaNa bhagavaM mahAvIra uvasapajjittA Na viharati, atthegaiyA AjIviyA therA gosAlaM ceva maMkhaliputtaM uvasaMpajjittA NaM viharati / bhAvArtha:- zramaNa nigraMthoe dharmacarcA dvArA tene vAda vivAdamAM parAjita karyo ane artha, hetu, vyAkaraNa tathA praznothI niruttara karyo tyAre gozAlaka atyaMta kupita thayo, yAvata krodhathI atyaMta prajvalita thayo, paraMtu zramaNa nigraMthonA zarIrane alpa pIDA, vizeSa pIDA tathA avayava cheda karavAmAM samartha na thayo. jyAre AjIvika sthaviroe(gozAlakanA ziSyoe) A joyuM ke zramaNa nigraMtho dvArA dharma saMbaMdhI preraNA pratisAraNA ane matanA khaMDanathI tathA artha, hetu, vyANa ane praznottarathI gozAlakane niruttara karAyo che, jethI gozAlaka atyaMta kupita yAvata krodhathI dhamadhamI rahyo che, paraMtu zramaNa nigraMthonA zarIrane alpa pIDA, vizeSa pIDA ane avayava cheda karI zakyo nathI, tyAre A pramANe joIne keTalAka AjIvika zramaNo makhaliputra gozAlaka pAsethI svayaM nIkaLI gayA; nIkaLIne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI pAse AvIne zramaNa bhagavAna mahAvIrane traNa vAra pradakSiNApUrvaka vaMdana-namaskAra karIne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInuM ziSyatva svIkArIne rahevA lAgyA ane keTalAka AjIvika sthaviro, makhaliputra gozAlakanI sAthe ja rahyA. gozAlanI huIzA :56 taeNaM se gosAle maMkhaliputte jassaTThAe havvamAgae tamaTuM asAhemANe, ruMdAI
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra -4 paloemANe, dIhuNhAiM NIsasamANe, dADhiyAe lomAiM luMcamANe avaDuyaM kaMDUyamANe, pulaM papphoDemANe, hatthe viNiguNamANe, dohi vi pAehiM bhUmiM koTTemANe, 'hA hA aho ! hao ahamassi tti kaTTu samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo koTTayAo ceiyAo paDiNikkhamai; paDiNikkhamittA jeNeva sAvatthI NayarI, jeNeva hAlAhalAe kuMbhakArIe kuMbhakArAvaNe teNeva uvAgacchai, teNeva uvAgacchittA hAlAhalAe kuMbhakArIe kuMbhakArAvarNasi aMbakUNagahatthagae, majjapANagaM piyamANe, abhikkhaNaM gAyamANe, abhikkhaNaM NaccamANe, abhikkhaNaM hAlAhalAe kuMbhakArIe aMjalikammakaremANe, sIyalae NaM maTTiyApANaeNaM AyaMcaNiudaeNaM gAyAiM parisiMcamANe viharai / 228 AGEArtha :- ruMdAi paloemANe hizAkhomAM sAMjI dRSTi to avaDuyaM = DoDano pAchaNano bhAga puyaliM= yuta pradeza, ubharanI nIyeno pradeza kaMDUyamANe = paM vANato hatthe viNiddhamANe = hAthane usAvato hao ahamassi = DuMbharAyo aMbakuNahatthagae Amraina hAtha mAM sardhane majjapANagaM = bhadyapAna5 asAhemANe = sAdhyA vinA dihuNhAI = hIrgha aae| AyaMcaNiudaeNaM = vAsaeAbhAM paDelu, kRttikAmizrita zItaLa jaLa. = bhAvArtha :- maMkhaliputra gozAlaka je kAryanI siddhine mATe Avyo hato, te siddha karI zakyo nahIM, tyAre te hatAza, nirAza thaIne cAre bAju joto, nisAsA nAMkhato, dADhInA vALane kheMcato, Dokane khaMjavALato, putapradezane prasoTita urato, dhaMne hAtha usAvato (masaNato), 4bhIna para paga pachADato, "DA, DA ! are ! huM marAyo" A pramANe vicAra karIne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI pAsethI koSTaka udhAnamAMthI nIkaLIne zrAvastI nagarImAM hAlAhalA kuMbhAraNanI dukAne pAcho Avyo, tyAra pachI tejolezyAjanya dAhanI upazAMti mATe hAthamAM Amraphala-- AMbAnI goThalI cUsato, madyapAna karato, vAraMvAra gAto, vAraMvAra nAcato, vAraMvAra hAlAhalA kuMbhAraNane hAtha joDIne prArthanA karato ane mATInA vAsaNamAM rahelA mATI mizrita zItaLa pANIthI potAnA zarIrane siMcana karavA lAgyo. gozAlake choDelI tejo lezyAnI kSamatA H 57 ajjo tti samaNe bhagavaM mahAvIre samaNe NiggaMthe AmaMtittA evaM vayAsI- jAvaie NaM ajjo ! gosAleNaM maMkhaliputteNaM mamaM vahAe sarIragaMsi teye NisaTTe, se NaM alAhi pajjatte solasaNhaM jaNavayANaM, ta jahA - aMgANaM baMgANaM magahANaM malayANaM mAlavagANaM acchANaM vacchANaM kocchANaM pADhANaM lADhANaM vajjANaM molINaM kAsINaM kosalANaM abAhANaM saMbhuttarANaM ghAyAe, vahAe, ucchAyaNayAe, bhAsIkaraNayAe / bhAvArtha:- he Aryo ! A prakAre saMbodhana karIne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe zramaNa nigraMthone kahyuM- he Aryo ! maMkhaliputra gozAlake mAro vadha karavA mATe potAnA zarIramAMthI je tejolezyA kADhI hatI, te nimnalikhita soLa dezono ghAta karavAmAM, vinAza karavAmAM, saMpUrNa vinAza karavAmAM ane bhasmIbhUta 'zvAmAM samartha hatI. yathA - (1) aMga (2) jaMga (3) bhagadha (4) bhAya (4) bhAsava (5) agcha (7) vatsa (8) autsa (8) pATa (10) sAra (11) 104 (12) bhausI (13) azI (14) auzala (15) ajAdha ane
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana 229 (16) saMbhaktara. pApa pracchAdana mATe gozAlakanI kalpita prarUpaNA - 58 jaMpiya ajjo !gosAle maMkhaliputte hAlAhalAe kuMbhakArIekuMbhakArAvaNaMsi abakUNagahatthagae, majjapANaM piyamANe, abhikkhaNaM jAvaaMjalikamakaremANe viharai, tassa vi ya NaM vajjassa pacchAdaNaTThayAe imAiM aTThacarimAiMpaNNavei,taM jahA- carime pANe, carime geye, carimeNaTTe,carime aMjalikamme, carime pokkhalasaMvaTTae mahAmehe, carime seyaNae gaMdhahatthI, carimemahAsilAkaMTae saMgAme, ahaMcaNaMimIse osappiNIe cauvIsAe titthayarANaM carime titthayare sijjhissaM jAva aMtaM karessaM ti / jaMpiya ajjo !gosAle maMkhaliputtesIyalaeNaM maTTiyApANaeNaM AyaMcaNiudaeNaM gAyAiM parisiMcamANe viharai / tassa vi yaNaM vajjassa pacchAdaNaTThayAe imAIcattAri pANagAIcattAri apANagAiMpaNNavei / zabdArtha -vanapachAvaNakuthAra -doSone DhAMkavAne mATe. bhAvArtha:- he Aryo! makhaliputra gozAlaka, hAlAhalA kuMbhAraNanI dukAnamAM, hAthamAM AmraphaLa cUsato, madyapAna karato yAvata vAraMvAra hAtha joDIne prArthanA karato rahyo ane potAnA doSone DhAMkavA mATe A ATha carama" vastuonI prarUpaNA karavA lAgyo. yathA- (1) carama pAna(pINAM) (ra) carama gAna (3) carama nATaya (4) carama aMjalikarma (5) carama puSkala-saMvartaka mahAmegha (6) carama secanaka gaMdhahastI (7) carama mahAzilA kaMTaka saMgrAma ane (8) huM (makhaliputra gozAlaka) A avasarpiNI kAlamAM covIsa tIrthakaromAMthI carama tIrthaMkarapaNe siddha thaIza yAvat samasta duHkhono aMta karIza. he Aryo! makhaliputra gozAlaka mATInA pAtramAM rahelA mATI mizrita zItaLa pANIthI potAnA zarIranuM siMcana karavA lAgyo ane te pApane chupAvavA mATe cAra prakAranA pAnaka sAdhune upayogamAM levA yogya ane cAra prakAranA apAnaka pIvA yogya nathI paraMtu dAhopazamana mATe yogya che tevI prarUpaNA karavA lAgyo. vivecana : - prastuta sutramAM potAnA pApane chupAvavA mATe gozAlake karelI kapolakalpita prarUpaNAo nidarzita che. samakra mADuM-carama eTale aMtima. gozAlake ATha prakAranA caramanI prarUpaNA karI. teNe mUkelI tejolezyA jyAre tenA ja zarIramAM pravezI gaI tyAre te asahya pIDAthI unmatta banI, zAtA mATe madyapAnAdi karavA lAgyo. potAnI A(1 thI 4) madhapAna, bAna, nATya, aMjalIkarma jevI pApa kriyAne tattvamAM khapAvatA teNe ATha caramanI vAta vahetI mUkI. dAhopazamana mATe jalasiMcana ke madyapAna karuM chuM tema na kahetA teNe prarUpaNA karI ke jinezvara jyAre mokSe padhAravAnA hoya tyAre A cAra kriyA caramarUpe avazya kare che ane pote jina hovAthI nirvANa pAmavAno che te pragaTa karavA pUrvokta cAre kriyA have pachI (nirvANa
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 230 zrI bhagavatI satra-4 pAmyA pachI) kyAre ya karavAno nathI mATe te cAre ya carama che, tema kahI pracAra karavA lAgyo. (5) puSkala saMvartaka nAmano mahAmegha pralayakALanA aMte thAya che. (6) secanaka gaMdhahasti dvArA yuddhamAM aMtima vijaya nizcita che. (7) mahAzilA kaMTaka saMgrAma paNa yuddhanA aMte ja thAya che. tyAra pachI saMgrAma thato nathI. A rIte te sarva carama pada vAcya che. puSkala saMvartaka Adi traNa caramanuM kathana ahIM aprAsaMgika che. tema chatAM caramanI samAnatA batAvavA mATe, potAnA doSa chupAvavA mATe, potAne atizaya jJAnI pragaTa karavA mATe tathA jana-citta raMjana mATe tene caramarUpe kahyA che. jethI pUrvokta cAra kriyAne loko saraLatAthI svIkAre. (8) AThamA caramamAM svayaM potAne carama tIrthakara kahyA che. te carama uparAMta potAnI gAtrasiMcana rUpa pApa pravRttine chupAvavA mATe cAra prakAranA pAnaka ane apAnakanI prarUpaNA karI che. pAnaka-apAnaka:59 se kiM taM pANae ? pANae cauvihe paNNatte, taM jahA- gopuTThae, hatthamaddiyae, Ayavatattae silApabbhaTThae / setaM paanne| bhAvArtha - prazna- pAnaka zuM che? uttara- sAdhune yogya jalarUpa pAnakanA cAra prakAra che. yathA- (1) gAya Adi pazuothI sparzita, pazuonA cAlavAthI DahoLAyeluM pANI (2) hasta mardita- hAtha dhoyeluM DahoLuM pANI (3) AtapataptasUryanA tApathI garama thayeluM pANI (4) zilApabhraSTa- zilA uparathI ke chata uparathI paDeluM pANI. A cAra prakAranA pAnaka(pANI) sAdhune upayogamAM levA yogya pANI che. 60 sekiMtaM apANae? apANae cauvihe paNNatte,taMjahA- thAlapANae tayApANae siNblipaanne,suddhpaanne| bhAvArtha :- prazna- apAnaka zuM che? uttara- apAnakanA cAra prakAra che. yathA- (1) sthAla pAnaka (2) tvam pAnaka (3) siMbalI pAnaka (4) zuddha pAnaka. 61 se kiMtaMthAlapANae? thAlapANae-jaMNaMdAthAlagaMvA dAvAragaMvA dAkuMbhagaMvA dAkalasavAsIyalagaullagahatthehiM parAmusai,Na ya pANiyapiyai / setthaalpaanne| bhAvArtha-prazna- DAla pAnakanuM svarUpa kevuM che? uttara-pANIthI bhIMjAyelo thALa, pANIthI bhIMjAyeluM bAraka(mATInuM nAnuM vAsaNa), pANIthI bhIMjAyelo moTo ghaDo, pANIthI bhIMjAyelo kaLaza hoya, tene bhInA hAthathI sparza kare paNa pIve nahIM, tene sthAla-pAnaka kahe che. 62 se kiMtaMtayApANae ? tayApANae jaNaM aMbaMvA aMbADagaMvA jahA paogapae jAva bora vA tiMduruyaM vA taruNagaMvA, AmagaMvA Asagasi AvIlei vA pavilei vA, Na ya pANiya piyai, seta tyaapaanne| bhAvArtha:- prazna- tvak pAnaka(vRkSAdinI chAlanuM pANI)nuM svarUpa kevuM che? uttara- Amra, ambADaga ityAdi prajJApanA sUtranA 16mAM prayoga-pada kathita phaLo vAva, bora,
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana [ 231] tinduruka vagere phaLo alpa vikasita ane kAcA hoya, tene mukhamAM rAkhIne thoDuM cUse athavA vizeSa rUpe cUse paraMtu tenuM pANI pIve nahIM. tene tvapAnaka pANI kahevAya che. 63 se kiMtaM siMbalipANae ? siMbalipANae-jaMNaMkalasaMgaliyaMvA, muggasaMgaliyaM vA mAsasaMgaliyaM vA siMbalisaMgaliyaM vA taruNiyaM AmiyaM Asagasi AvIlei vA pavileivA,Na ya pANiya piyai, seta siNblipaanne| bhAvArtha:- prazna- siMbalI pAnakanuM svarUpa kevuM che? uttara- kalAya simbalI-vaTANAnI ziMga, maganI ziMga, aDadanI ziMga, simbalI(vRkSa vizeSa)nI ziMga Adi apakva ane kAcI hoya tene mukhamAM thoDI cAve athavA vizeSa cAve paraMtu tenuM pANI pIve nahIM. tene simbalI pAnaka kahevAya che. 64 se kiM taM suddhapANae ? suddhapANae je NaM cha mAse suddhakhAimaM khAi, do mAse puDhavisaMthArovagae, do mAse kaTThasaMthArovagae, do mAse dabbhasaMthArovagae, tassa NaM bahupaDipuNNANaMchaNhaMmAsANaM aMtimarAIe imedo devA mahiDDiyA jAvamahAsokkhA aMtiyaM pAubbhavati, taM jahA- puNNabhadde ya mANibhadde ya / taeNaM te devA sIyalaehiM ullaehiM hatthehiM gAyAiM parAmusaMti,jeNaMte devesAijjai,seNaM AsIvisattAe kammaMpakareije Nate deve No sAijjai. tassa NaM sayaMsi sarIragasi agaNikAe saMbhavaDa.seNaM saeNaM teeNaM sarIragaM jhAmei,jhAmittA tao pacchA sijjhai jAva atakarei / setaMsuddhapANae / bhAvArthaH- prazra-zuddha pAnakanuM svarUpa kevuM che? uttara- je cha mahinA sudhI zuddha AhAra kare che, cha mahinAmAM be mahinA sudhI pRthvI rUpa saMstAraka para zayana kare che, be mahinA lAkaDAnA saMstAraka para zayana kare che, be mahinA sudhI darbhanA saMsmAraka para zayana kare che. A rIte cha mahinAnI aMtima rAtre tenI pAse be mahaddhika yAvatuM mahAsukhI devo pragaTa thAya che. yathA- pUrNabhadra ane mANibhadra. A deva zItaLa ane bhInA hAthe tenA zarIranA avayavono sparza kare che. te devonI jo te sAdhu anumodanA kare che, to te AzIviSa karma kare che ane je te devonI anumodanA karatA nathI, tenA svayaMnA zarIramAM agnikAya utpanna thAya che. te agnikAya potAnA tejathI tenA zarIrane bALe che. tyAra pachI te siddha thAya che yAvatu samasta duHkhono aMta kare che. te zuddha pAnaka kahevAya che. vivecana - potAnA doSane DhAMkavA mATe gozAlake pAnaka-apAnakanI prarUpaNA karI che. potAne je tejovezyA janya dAhajavara thayo tene te yogya pAnakarUpe ghaTAvI rahyo hato. AjIvikopAsaka acaMpula - 65 tatthaNaMsAvatthIe NayarIe ayaMpule NAmaM AjIviovAsae parivasai- aDDe jAva aparibhUe, jahA hAlAhalA jAva AjIviyasamaeNaM appANaM bhAvemANe viharai / taeNaM tassa ayaMpulassa AjIviovAsagassa aNNayA kayAi puvvarattAvarattakAlasamayasi
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 272 / zrI bhagavatI sUtra-4 kuDubajAgariyaM jAgaramANassa ayameyArUve ajjhathie jAvasamuppajjitthA-kiM saMThiyA hallA paNNatA? taeNaM tassa ayaMpulassa AjIviovAsagassa doccaM pi ayameyArUve ajjhatthie jAvasamuppajjitthA-evaMkhalumamadhammAyarie, dhammovaesaegosAlemaMkhaliputte uppaNNaNANaMdasaNadhare jAvasavaNNU savvadarisI iheva sAvatthIe NayarIe hAlAhalAe kuMbhakArIekuMbhakArAvarNasi AjIviyasaMghasaMparikhuDe AjIviyasamaeNaM appANaM bhAvamANe viharai,taMseyaM khalu me kallaM jAvajalate gosAla maMkhaliputtaM vaMdittA jAvapajjuvAsettA imaM eyArUvaM vAgaraNaM vAgarittae tti kaTu evaM saMpehei, evaM saMpehittA kallaM jAvajalaMte NhAe jAvaappamahagghAbharaNAlaMkiyasarIre, sAo gihAopaDiNikkhamai, paDiNikkhamittA pAyavihAracAreNaM sAvatthiNayariMmajhamajjhaNaM jeNeva hAlAhalAe kuMbhakArIekuMbhakArAvaNe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittAgosAlaMmaMkhaliputaMhAlAhalAekuMbhakArIekubhakArAvarNasi aMbakUNagahatthagayaM jAva aMjalikammaM karemANaM sIyalaeNaM maTTiyApANaeNaM AyaMcaNiudaeNaM gAyAiM parisiMcamANaM pAsai, pAsittA lajjie, vilie, viDDe saNiyaM saNiyaM pccoskki| bhAvArtha:- te zrAvastI nagarImAM atyaMpula nAmano AjIvikopAsaka raheto hato. te RddhisaMpanna yAvatuM aparAbhUta hato. te hAlAhalA kuMbhAraNanI jema AjIvika siddhAMtathI potAnA AtmAne bhAvita karato vicarato hato. atyaMpula AjIvikopAsakane ekavAra rAtrinA pAchalA praharamAM kuTuMba jAgaraNa karatA A prakArano vicAra utpanna thayo ke "hallA' nAmanA kITa vizeSano AkAra kevo haze ? pachI acaMpala AjIvikopAsakane bIjo paNa A prakArano vicAra utpanna thayo ke mArA dharmAcArya, dharmopadezaka maMkhaliputra gozAlaka utpanna jJAna-darzananA dhAraka, sarvajJa, sarvadarzI che. teo A ja zrAvastI nagarImAM hAlAhalA kuMbhAraNanI dukAnamAM AjIvika siddhAMtathI potAnA AtmAne bhAvita karatA vicare che. tethI kAle prAtaHkAle sUryodaya thatAM makhaliputra gozAlakane vaMdana-namaskArapUrvaka paryApAsanA karIne, A prazna pUchavo te mArA mATe zreyaskara che. A pramANe vicAra karyo, vicAra karIne bIje divase prAtaHkALe snAna karyuM, pachI alpa bhAre ane mahAmUlyavAna AbhUSaNothI potAnA zarIrane alaMkRta karIne potAnA gherathI bahAra nIkaLIne pagapALA cAlIne, zrAvastI nagarInI madhyamAMthI pasAra thaIne hAlAhalA kuMbhAraNanI dukAne AvyA, AvIne teNe hAthamAM Amraphala grahaNa karelA kAvat kuMbhAraNane vAraMvAra hAtha joDIne prArthanA karatA ane mATI mizrita zItaLa jaLathI potAnA avayavone siMcana karatA gozAlakane joyA ane jotAM ja te lajjita, udAsa ane adhika lajjita thayo ane te dhIre dhIre pAcho pharI gayo. 66 taeNaMte AjIviyA therA ayaMpulaMAjIviyovAsagaMlajjiyaM jAvapaccosakkamANaM pAsai, pAsittA evaM vayAsI- ehi tAva ayaMpulA ! etto| taeNaM se ayaMpule AjIviyovAsae AjIviyatherehiM evaM vutte samANe jeNeva AjIviyA therA teNeva uvAgacchai,teNeva uvAgacchittA AjIvie therevaMdaiNamaMsai,vaMdittA NamaMsittANaccAsaNNe jaavpjjuvaasi|
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana | 233 | ayaMpulA !ti AjIviyA therA ayaMpulaM AjIviyovAsagaMevaM vayAsI-seNUNaM te ayaMpulA! puvvarattAravarattakAla-samayasi jAva kiMsaMThiyA hallA paNNattA? taeNaM tava ayaMpulA! doccaM pi ayameyA rUve ajjhathie taM ceva savvaM bhANiyavvaM jAvasAvatthi NayarI majhamajjheNaM jeNeva hAlAhalAe kuMbhakArIe kuMbhakArAvaNe, jeNeva ihaM teNeva hvvmaage| se NUNaM te ayaMpulA ! aDhe samaDhe ? haMtA atthi / jaMpiya ayaMpulA !tava dhammAyarie dhammovaesaegosAle maMkhaliputte hAlAhalAe kuMbhakArIe kuMbhakArAvarNasi aMbakUNagahatthagae jAvaaMjaliM karemANe viharai, tattha viNaM bhagavaMimAI aTTha carimAiMpaNNavei,taMjahA- carime pANe jAva aMtaM karissai / jeviya ayaMpulA !tava dhammAyarie dhammovaesae gosAle maMkhaliputte sIyalaeNaM maTTiyA pANaeNaM jAvaviharai, tattha viNaM bhagavaM imAIcattAri pANagAI,cattAri apANagAiM paNNavei / se kiMtaM pANae ? pANae cauvvihe paNNatte jAvatao pacchA sijjhai jAvaata karei / ta gaccha Na tuma ayapulA ! esaceva tava dhammAyarie dhammovaesaegosAle makhaliputte ima eyArUvaM vAgaraNaM vaagrittetti| bhAvArtha - tyAre AjIvika sthaviroe, AjIvikopAsaka acaMpulane lajjita thaIne yAvat pAchA jatAM joIne A pramANe kahyuM - he ayaMpula! ahIM Ava. AjIvika sthavirothI saMbodhita thaIne acaMpula temanI pAse gayo. AjIvika sthavirone vaMdana-namaskAra karIne tenI samIpe besIne paryApAsanA karavA lAgyo. tyAre AjIvika sthaviroe tene kahyuM, he apaMpUla! Aje pAchalI rAtrinA samaye tane A vicAra utpanna thayo che ke "hallA"no AkAra kevo hoya che. tyAra pachI te acaMpula! tane bIjo A prakArano vicAra utpanna thayo ke makhaliputra gozAlaka mArA dharmAcArya, dharmopadezaka che ityAdi pUrvokta samasta kathana karavuM yAvatu tuM zrAvastI nagarInA madhyabhAgamAMthI cAlato cAlato hAlAhalA kuMbhAraNanI dukAnamAM, gozAlaka pAse thaIne A sthAnamAM Avyo che. he ayaMpula! zuM A vAta satya che? acaMpule kahyuM- hA satya che. he ayaMpula! tArA dharmAcArya, dharmopadezaka makhaliputra gozAlaka hAlAhalA kuMbhAraNanI dukAnamAM AmraphaLa hAthamAM laIne yAvat madyapAna karatA gIto gAtA, vAraMvAra hAtha joDIne prArthanA karatA vicare che, paraMtu A viSayamAM teoe ATha caramanI prarUpaNA karI che. yathA- gozAlakanuM carama pAnaka yAvatu gozAlaka carama tIrthakara thaIne siddha thaze; sarva duHkhono aMta karaze. te atyaMpula ! tamArA dharmAcArya, dharmopadezaka, maMkhaliputra gozAlaka mATI mizrita zItaLa pANIthI potAnA zarIranuM siMcana karatAM vicare che. A viSayamAM paNa te bhagavAna(gozAlaka) cAra pAnaka ane cAra apAnakanI prarUpaNA kare che, ityAdi pAnaka-apAnakanA svarUpanuM ahIM saMpUrNa kathana karavuM yAvatu tyAra pachI te siddha thAya che ane samasta du:khono aMta kare che. tethI he ayaMpula ! tuM jA ane tArA dharmAcArya dharmopadezaka saMbaliputra gozAlakane tAro prazna pUche. 67 taeNaM se ayaMpule AjIviyovAsae AjIviehi therehiM evaM vutte samANe haTThatuDhe uThAe uTTei, uThAe uDhettA jeNeva gosAle maMkhaliputteteNeva pahArettha gamaNAe / taeNaM te AjIviyA therAgosAlassamakhaliputtassa abakUNagaeDAvaNaTThayAe egNtmtesNgaarNkuvvti|
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 ] zrI bhagavatI sUtra-4 taeNaM se gosAle maMkhaliputte AjIviyANaM therANaM saMgAraMpaDicchai, saMgAraMpaDicchittA aMbakUNagaMegaMtamaMte eDei / taeNaM se ayaMpule AjiviyovAsae jeNeva gosAlemaMkhaliputte teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA gosAlaM maMkhaliputtaM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM jAva pjjuvaasi| zadArtha:- saMketaitamane gupta rIte. bhAvArtha - AjIvika sthaviroe A pramANe kahyuM tyAre acaMpula AjIvikopAsaka hRSTatuSTa thayo, potAnI utthAna zaktithI uThIne khaliputra gozAlaka pAse gayo. tyAre AjIvika sthaviroe gupta rIte sAvadhAnIthI gozAlakane te AmraphaLane ekAMtamAM nAMkhavAno saMketa karyo. teno saMketa jANIne gozAlake AmraphaLane eka tarapha nAkhI dIdhuM. tyAra pachI ayaMpula AjIvikopAsake gozAlaka pAse jaIne maMkhaliputra gozAlakane traNa vAra pradakSiNApUrvaka yAvat paryApAsanA karavA lAgyo. 68 ayaMpulA !tti gosAle maMkhaliputte ayaMpulaM AjIviyovAsagaMevaM vayAsI-se NUNa ayaMpulA !puvvarattAvarattakAlasamayasi jAvajeNeva mamaM aMtiyaMteNeva havvamAgae / se NUNaM ayaMpulA ! aTesamaTe ? haMtA atthi / taMNo khalu esa aMbakUNae, aMbacoyae NaM ese| kiMsaThiyA hallA paNNattA? vaMsImUlasaMThiyA hallA paNNattA / vINaM vAehi re viirgaa| vINaM vAehi re vIragA / taeNaM se ayaMpule ! AjIviyovAsae gosAleNaM maMkhaliputteNaM imaMeyArUvaMvAgaraNaM vAgarie samANe haTThatuDhe jAvahiyae gosAlaMmaMkhaliputtaM vaMdaiNamasai, vadittA NamasittA pasiNAipucchai,pucchittA aTThAiMpariyAdiyai, pariyAdiyattA uThAe uDhei, uDhettAgosAla makhaliputtaMvadaiNamasai vadittA NamasittA jaavpddige| bhAvArtha:- paMkhaliputra gozAlake AjIvikopAsaka ajpulane A pramANe kahyuM, he ayaMpula ! rAtrinA pAchalA praharamAM thAva tane saMkalpa utpanna thayo che, jethI tuM mArI pAse Avyo che, zuM A vAta satya che? "hA, bhagavAna! satya che." he ayaMpula ! mArA hAthamAM AMbAnI goThalI na hatI, AmraphaLanI chAla hatI. he alaMpula! zuM tane "hallA"no AkAra jANavAnI icchA thaI hatI? teno uttara e che ke- "hallA"no AkAra vAMsaDAnA mULa jevo hoya che. tyAra pachI unmAdavaza gozAlaka kahe che- "he vIrA! vINA vagADo, he vIrA ! vINA vagADo." tyAra pachI saMkhaliputra gozAlaka pAsethI potAnA praznano A prakArano uttara sAMbhaLIne hRSTatuSTa yAvatu AnaMdita cittavALA ayaMpule makhaliputra gozAlakane vaMdana-namaskAra karyA, vaMdana-namaskAra karIne anya prazna pUchyA, prazna pUchIne artha grahaNa karyA, artha grahaNa karIne potAnI utthAna zaktithI UThIne gozAlakane vaMdana-namaskAra karIne bhAvatuM potAne sthAne pAcho gayo. vivecana : - prastuta sutro AjIvikopAsaka acaMpalanI zraddhA-bhakti ane jJAnamaya vivekano paricaya karAve che. temaja A sUtro uparathI AjIvaka mata tathA tenA sthApaka gozAlakanA jIvananA keTalAka tathyo ujAgara thAya che. yathA | (1) acaMpala zraddhALu hovA chatAM gozAlaka ane bhagavAna mahAvIra vacce ghaTita thayelI ane te
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana 235 | samaye nagaramAM bahucarcita ghaTanAthI ajANa hato. (2) gozAlaka ane tenA zramaNo vItarAga mArganI jema ja sacittanA tyAgI hatA ane tethI ja ayaMpula gozAlakane sacitta kerI cUsatA joIne lajjita thaIne pAcho pharI gayo. tenI zraddhA azraddhAmAM parivartita thavA lAgI. (3) gozAlakanA sthaviro vicakSaNa samayajJa ane svasaMgha niSThAvALA hatA ane anyanA mananI vAta jANavAmAM samartha hatA. tethI ja acaMpulane potAnI pAse bolAvI ane samajAvIne gozAlaka pratyenI zraddhA daDha karAvI. (mananI vAta jANavAmAM viziSTa mati,zrata ke avadhi jJAna athavA ajJAna kyAreka sAdhanabhUta thAya che.) (4) gozAlaka vAstavamAM sacitta kerI ja cUsato hato. sthavironA guptasaMketathI te pheMkI dIdhI ane asatya bolyo ke te kerInI chAla cUsato hato. te tapAnaka nirvANa kAlamAM grAhya che. (5) hallAno AkAra kahyA pachI tarata ja gozAlaka unmatta banI gayo ane 'vINA vagADo-vINA vagADo' tevo pralApa karavA lAgyo. A samaye acaMpulane azraddhA utpanna na thaI kAraNa ke sthaviroe tene ATha caramanI vAta barAbara samajAvI dIdhI hatI. gozAlaka tenA upAsako ane acaMpalanA vyavahArathI spaSTa thAya che ke mithyAtvI jIvonI zraddhA, prarUpaNA ane pravRtti mithyA ja hoya che. gozAlakanI pratiSThAnI aMtima IcchA :69 taeNaM se gosAle maMkhaliputte appaNo maraNaM Abhoei, AbhoittA AjIvie there saddAvei, saddAvittA evaM vayAsI-tubbheNaM devANuppiyA !mamaMkAlagayaMjANittA surabhiNA gaMdhodaeNaM NhANeha, surabhiNA gaMdhodaeNaMNhAvittA pamhalasukumAlAe gaMdhakAsAIe gAyAI lUheha, gAyAIlUhittA saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM gAyAiM aNuliMpaha, aNuliMpittA maharihaM haMsalakkhaNaM paDasADagaMNiyaMseha, NiyasittA savvAlaMkAravibhUsiyaMkareha, karittA purisa sahassavAhiNi sIyadurUhei, durUhittA sAvatthIe NayarIe siMghADaga jAvapahesumahayA mahayA saddeNaM ugghosemANA ugghosemANA evaM vayaha- evaM khalu devANuppiyA !gosAle maMkhaliputte jiNe,jiNappalAvI jAvajiNasadda pagAsemANe viharittA imIse osappiNIe cauvIsAe titthayarANaMcarime titthayare siddhe jAvasavvadukkhappahINe, iDDisakkArasamudae NaM mama sarIragassa NIharaNaM kareha / taeNaM te AjIviyA therA gosAlassa maMkhaliputtassa eyamaTuMviNaeNaM pddisunneti| zabdArtha-niyaMseda paherAvajo jIdara = kADhajo moDuM = jANIne yAduM bhUdeda-gAtrone lUchajo. bhAvArtha:- makhaliputra gozAlake potAno maraNa-kAla nikaTa jANIne AjIvika sthavirone potAnI pAse bolAvyA ane A pramANe kahyuM- he devAnupriyo! jyAre huM kAladharma pAmyo chuM tevI tamone khabara paDe tyAre sugaMdhita gaMdhodakathI mane snAna karAvajo, mulAyama sugaMdhI upavastra-TuvAlathI mArA zarIrane lUchajo, gAtrone lUchIne sarasa gozIrSa caMdanano zarIra para lepa karajo, haMsanA cihnayukta mahAmUlyavAna paTazATaka- vastra paherAvajo, sarva alaMkArothI vibhUSita karajo, tyAra pachI hajAra puruSo dvArA vahana karavA yogya zibikAmAM besADajo. zibikAmAM besADIne zrAvastI nagarInA zRMgATaka Adi mArgomAM temaja rAjamArgomAM ucca svarathI
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 2357 zrI bhagavatI sUtra-4 uddaghoSaNA karatAM A pramANe kahejo- "maMkhaliputra gopAlaka jina, jina pralApI yAvata tIrthakararUpe prasiddha thaIne vicaraNa karIne A avasarpiNI kAlanA covIsa tIrthakaromAMthI aMtima tIrthakara thaIne siddha buddha, mukta thayA che, samasta duHkhothI rahita thayA che." A rIte Rddhi ane satkArAdipUrvaka mArA mRta zarIrane bahAra kADhajo. AjIvikopAsaka sthaviroe makhaliputra gozAlakanI A vAtane vinayapUrvaka svIkArI. samyaktvanI prApti ane aMtima Adeza - 70 taeNaMtassa gosAlassa maMkhaliputtassa sattarattasi pariNamamANasi paDiladdhasammattassa ayameyArUve ajjhatthie jAvasamuppajjitthA- Nokhalu ahaM jiNe, jiNappalAvI jAva jiNasadaM pagAsemANe viharie, ahaM NaMgosAleceva maMkhaliputte samaNaghAyae, samaNamArae samaNapaDiNIe, AyariyauvajjhAyANaM ayasakArae, avaNNakArae akittikArae, bahUhi asabbhAvubbhAvaNAhiM micchattAbhiNivesehiM ya appANaMvA paraMvAtadubhayaM vA vuggAhemANe, vuppAemANe viharittA saeNaMteeNaM aNNAi samANe aMtosattarattassa pittajjaraparigayasarIre dAhavakkaMtIe chaumatthe ceva kAlaM karessaM / samaNe bhagavaM mahAvIre jiNe jiNappalAvI jAvajiNasadaM pagAsemANe viharai ! zArtha:-samaNaghAyae zrabhA pAtadAhavakkaMtIe= unI utpattithI vuggAhemANe = prAnta 42to tuppAemANo = mithyAtvamA isAvato, bhAvArtha:- tyAra pachI sAtamI rAtri vyatIta thaI rahI hatI, tyAre gozAlakane samyaktvanI prApti thaI ane tene A prakArano adhyavasAya utpanna thayo ke huM vAstavamAM jina nathI, tema chatAM jina pralApI chuM thAvatuM potAne tIrthakararUpe prasiddha karato vicarI rahyo chuM. huM zramaNono ghAtaka, zramaNono mAraka, zramaNono virodhI, AcArya, upAdhyAyano apayaza karanAra, avarNavAda ane apakIrti karanAra makhaliputra gozAlaka chuM. meM aneka asadbhAvanA(asatya vAto) dvArA vividha asadbhAvone pragaTa karIne, mithyAbhinivezathI potAne, anyane ane sva-para ubhayane brAnta karIne, mithyAtvamAM phasAvIne jIvanane vyartha banAvyuM che ane svayaMnI ja tejolezyAthI parAbhUta thaIne, pittajvarathI vyApta thaIne, dAhathI baLatAM chadmastha avasthAmAM ja sAta rAtrine aMte kAladharmane prApta karIza. vAstavamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra ja jina che ane jina pralApI yAvanuM tIrthakararUpe prasiddha thaIne vicare che. 71 evaM saMpehei, evaMsaMpehittA, AjIvie theresAvei, sadAvittA uccAvayasavahasAvie pakarei, pakarittA evaMvayAsI- Nokhalu ahaM jiNe jiNappalAvI jAvapagAsemANe viharie ahaM NaMgosAle ceva maMkhaliputte, samaNaghAyae jAva chaumatthe ceva kAlaM karessaM, samaNe bhagavaM mahAvIre jiNe, jiNappalAvI jAvajiNasaha pagAsemANe viharai / taM tubbhe NaM devANappiyA ! mamaM kAlagayaM jANittA vAme pAe saMbeNaM baMdhaha.baMdhittA tikkhatto mahe uThubheha, uTThabhettA sAvatthIe NayarIe siMghADaga jAvapahesu AkaDDavikaDDiM karemANA mahayA mahayA saddeNaM ughosemANA ugghosemANA evaM vayaha- Nokhalu devANuppiyA !gosAle
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15 : gozAlaka adhyayana 237 maMkhaliputte jiNe, jiNappalAvI jAva esa NaM gosAle ceva maMkhalIputte, samaNaghAyae jAva chaumatthe ceva kAlagae / samaNe bhagavaM mahAvIre jiNe, jiNappalAvI jAva viharai; mahayA aNiDDhI- asakkArasamudaeNaM mamaM sarIragassa NIharaNaM karejjAha; evaM vadittA kAlagae / zabdArtha - suveLa = muMjanI rassIthI tadnumeha vartumettA - thUMkavuM A viDuiM-ghasaDatAM. bhAvArtha :- A rIte vicAra karIne gozAlake AjIvika sthavirone potAnI pAse bolAvyA ane aneka prakAranA zapatha ApIne A pramANe kahyuM- huM vAstavamAM jina nathI, tema chatAM jina pralApI yAvat potAne tIrthaMkararUpe vikhyAta karato vicaruM chuM. huM te ja maMkhaliputra gozAlaka chuM, huM zramaNono ghAtaka chuM, zramaNono pratyanIka chuM, huM chadmastha avasthAmAM ja kAladharmane prApta karIza. zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI ja vAstavamAM jina, jina pralApI ane tIrthaMkararUpe vicare che. he devAnupriyo ! tethI jyAre huM kAladharmane prApta karuM tyAre mArA DAbA pagane muMjanI rassIthI bAMdhajo ane traNa vAra mArA mukha para thUMko. pachI zrAvastI nagarImAM zrRMgATaka Adi mArgomAM temaja rAjamArgomAM mane ghasaDatAM moTA avAje udghoSaNA karatAM kahejo ke-- "he devAnupriyo ! maMkhaliputra gozAlaka jina nathI, paraMtu jina pralApI ane potAne tIrthaMkararUpe vikhyAta karato vicaryo che. te zramaNono ghAtaka maMkhaliputra gozAlaka chadmastha avasthAmAM ja kAladharmane prApta thayo che. zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI vAstavamAM tIrthaMkara che yAvat tIrthaMkararUpe vicare che. A rIte Rddhi vinA ane asatkArapUrvaka mArA mRta zarIrane bahAra kADhajo.'' A pramANe kahIne gozAlaka kAladharmane prApta thayo. vivecana : prastuta sUtromAM mithyAtvI ane samyaktvInA vicArono taphAvata pragaTa thAya che. gozAlakane jyAM sudhI mithyAtvano udaya hato tyAM sudhImAM teNe keTakeTalA durvyavahAro karyA. potAnA anaMta upakArI tIrthaMkara bhagavAna sAthe paNa mana, vacana ane kAyAthI viparIta AcaraNa karyuM. paraMtu jyAre mithyAtvano udaya samApta thayo ane samyagdarzanano prakAza prApta thayo tyAre satya samajAI gayuM. samyagdarzananA prabhAve teNe aMtaHkaraNapUrvaka potAnA anuyAyIo samakSa ja pratiSThAnI paravAha karyA vinA pApanuM prAyazcitta karIne, jIvananI aMtima kSaNomAM mati anusAra gatine prApta karatAM bAramA devalokamAM deva thayo. gozAlakanA AdezanuM dAMbhika rIte pAlana : 72 taNaM AjIviyA therA gosAlaM maMkhaliputtaM kAlagayaM jANittA hAlAhalAe kuMbhakArIe kuMbhakArAvaNassa duvArAI pirheti, pihittA hAlAhalAe kuMbhakArIe kuMbhakArAvaNassa bahumajjhadesabhAe sAvatthi NayariM AlihaMti, AlihittA gosAlassa maMkhaliputtassa sarIragaM vAme pAe suMbeNaM baMdhai, baMdhittA tikkhutto muhe uThThahaMti, uThThahittA sAvatthIe NayarIe siMgghADaga jAvapahesu AkaDDhavikaDDi karemANA, NIyaNIyaM saddeNa ugghosemANA ugghosemANA evaM vayAsI - No khalu devANuppiyA ! gosAle maMkhaliputte jiNe jiNappalAvI jAva viharie, esa NaM gosAle ceva maMkhaliputte samaNaghAyae jAva chaumatthe ceva kAlagae / samaNe bhagavaM mahAvIre jiNe, jiNappalAvI jAvaviharai, savahapaDimokkhaNagaM kareMti, karittA doccaM pi pUyAsakkArathirIkaraNaTTayAe gosAlassa maMkhaliputtassa vAmAo pAyAo
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 ] zrI bhagavatI sUtra-4 subamuyaMti, subamuittA hAlAhalAekuMbhakArIekuMbhakArAvaNassa duvAravayaNAiMavaguNaMti, avaguNittA gosAlassa maMkhaliputtassa sarIragaMsurabhiNA gaMdhodaeNaM NhANeti,taMceva jAva mahayA iddddiskkaassmudennNgosaalssmkhliputtsssriirgssnniihrnnkti| zabdArtha :-pati-baMdha karyA AziAMti-citrita karI sukha - muMjanI rassI navuM jIvaMsamAM = maMda-maMdasvarathI savapaDano ApelA zapathathI mukti avaguti = kholyA pUyAsakravAra ftharIyANa-pUrva prApta pUjA-satkAranI sthiratA mATe. bhAvArtha :- tyAra pachI AjIvika sthaviroe gozAlakane kAladharma prApta thayelA jANIne hAlAhalA kuMbhAraNanI dukAnanA dvAra baMdha karyA. dukAnanI madhyamAM zrAvastI nagaranuM citra banAvyuM. pachI gozAlakanA DAbA pagane muMjanI rassIthI bAMdhyo. traNa vAra tenA mukha para ghUMkyA ane te citrita karelI zrAvastI nagarInA zRMgATaka Adi mArgomAM temaja rAjamArgomAM tene ghasaDatAM, maMda-maMda svarathI ughoSaNA karatAM A pramANe kahevA lAgyA, "he devAnupriyo! makhaliputra gopAlaka jina nathI, paraMtu jina-pralApI thaIne yAvatuM vicaryo che. A zramaNa ghAtaka maMkhaliputra gozAlaka chadmastha avasthAmAM ja kAladharmane prApta thayo che. zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI ja vAstavamAM jina che, jina-pralApI thaIne yAvata vicare che." A prakAre kahIne te sthaviro, gozAlake ApelA zapathothI mukta thayA. tyAra pachI pharIthI gozAlakanA pUjA-satkAra sthira rAkhavA mATe tenA DAbA paganI rassI kholI ane hAlAhalA kuMbhAraNanI dukAnanA dvAra kholyA pachI gozAlakanA zarIrane sugaMdhita gaMdhodakathI snAna karAvyuM ityAdi gozAlaka dvArA pUrve mithyAtvadazAmAM kA pramANe mahARddhi satkAra sahita maMkhaliputra gozAlakanA mRta zarIranuM niSkramaNa-nIharaNa karyuM. bhagavAnanuM maeNTika gAmamAM padArpaNa:73 taeNaMsamaNebhagavaMmahAvIre aNNayAkayAisAvatthIoNayarIokoTThayAocchyAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA bahiyA jaNavayavihAraM viharai / teNaMkAleNaM teNaM samae NaM maDhiyagAme NAmaM Nayare hotthA, vaNNao / tassa NaM meDhiyagAmassa Nayarassa bahiyA uttarapuracchime disibhAe ettha NaM sAlakoTThae NAmaM ceie hotthA, vaNNao jAva puDhavisilApaTTao / tassa NaM sAlakoTThagassa NaM ceiyassa adUrasAmaMte ettha NaM mahege mAluyAkacchae yAvi hotthA-kiNhe kiNhobhAse jAvaNiuraMbabhUe, pattie, pupkie, phalie hariyaga-rerijjamANe, sirIe aIva-aIva uvasobhemANe ciTThai / tattha NaM meDhiyagAme Nayare revaI NAmaMgAhAvaiNI parivasai, aDDA jAva aparibhUyA / taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre aNNayA kayAi puvvANupuTviM caramANe jAvajeNeva maDhiyagAme Nayare jeNeva sAlakoTThae ceie jAvaparisA pddigyaa| zabdArtha -mAkuthI cha = vRkSa ane latAothI yukta gahanavana, eka bIjavALA mAlukA vRkSonuM vana. bhAvArtha :- tyAra pachI zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI zrAvatI nagarInA koSThaka udyAnamAMthI nIkaLIne anya dezomAM vicAravA lAgyA. te kAle, te samaye meMDhika grAma nAmanuM nagara hatuM. te meMDhika grAma navA
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana [ 239] nagaranI bahAra uttara-pUrva dizAmAM zAlakopTaka nAmanuM udhAna hatuM. tyAM eka pRthvIzilApaTTa hato. nagara, udyAna, pRthvIzilApaTTanuM varNana aupapAtika sUtrAnusAra jANavuM. te zAla-koSThaka udyAnanI nikaTa eka gahana vana hatuM. te atyaMta saghana hovAthI zyAma ane zyAma kAMtiyukta pratIta thatuM hatuM. tethI ja te mahAmeghanA samUhanI samAna lAgatuM hatuM. te patra, puSpa, phalathI yukta ane lIluMchama hovAthI dedIpyamAna ane atyaMta suzobhita hatuM. te meMDhikagrAma nagaramAM revatI nAmanI gAthApatnI rahetI hatI. te RddhisaMpanna yAvata aparAbhUta hatI. ekadA zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmI anukrame vihAra karatAM meMDhika grAma nagaranI bahAra zAlakopTaka udyAnamAM padhAryA yAvata pariSada vaMdanA karIne pAchI pharI gaI. bhagavAna rogagrasta thavAthI lokApavAda - 74 taeNaMsamaNassa bhagavao mahAvIrassasarIragasi vipulerogAyaMke pAubbhUe ujjale jAvadurahiyAse, pittajjaraparigayasarIre,dAhavakkaMtIe yAvi viharai,aviyAIlohiyavaccAI pipakarei / cAuvaNNaM vAgarei- evaMkhalusamaNe bhagavaMmahAvIregosAlassa maMkhaliputtassa taveNaM teeNaM aNNAiTThe samANe ato chaha mAsANaM pittajja-parigayasarIre dAhavakkatIe chaumatthe ceva kAlaM krissi| zabdArtha - vicAruM nodiyavADuM lohI khaMDavA, lohInA jhADA. bhAvArtha :- samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA zarIramAM mahApIDAkArI atyaMta dAhajanaka, pragADha, karkaza, karka, kaSTapUrvaka sahana karavA yogya tathA jeNe pittajvara dvArA zarIrane vyApta karyo che tevo roga utpanna thayo. te roganA kAraNe temanA zarIramAM atyaMta dAha-baLatarA thavA lAgI ane lohIkhaMDavAlohInA jhADA thavA lAgyA. bhagavAnanI A pIDA joIne brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zudra A cAre varNanA manuSyomAM carcAo thavA lAgI ane teo kahevA lAgyA ke "zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI, gozAlakanA tapa-tejathI parAbhUta, pitta ane javarathI pIDita thaIne cha mAsanA aMte chAstha avasthAmAM ja mRtyune prApta karaze." vivecana : - roya pAu6mUA:- rogAtaka utpanna thayo. gozAlake zrAvastI nagarImAM prabhu para tejolezyA mUkI. te tejovezyAnI asara te samaye na thaI. tyAMthI to prabhue zAtApUrvaka vihAra karyo ane grAmAnugrAma vicaratA cha mahInA pachI meMDhikagrAmamAM padhAryA. tyAM temane tejovezyAnA prabhAve lohI-khaMDavA vyAdhi thayo. jema kamaLo vagere roga cAra-cha mahIne pragaTa thAya che, sarpa vagerenA viSanI asara paNa cAra-cha mahIne thatI jovA maLe che tema bhagavAnane tatkAla asara na thatAM cha mahInA pachI asara thaI, tethI sUtrakAre A sUtramAM roya zabda prayoga karyo che. tAtparya e che ke teno vezyAno prabhAva vaccenA samayamAM upazAMta thaIne rahyo hato. tyAre ja prabhue prAmAnugrAma vicaraNa karyuM hatuM. lokApavAda sAMbhaLIne siMha aNagArano zoka - 75 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI sIhe NAma
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 240 / zrI bhagavatI sUtra-4 | aNagAre pagaibhaddae jAvaviNIe mAluyAkacchagassa adUrasAmaMte chaTuMchaTTeNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM uDDaMbAhAo jAvaviharai / taeNaM tassa sIhassa aNagArassa jhANatariyAe vaTTamANassa ayameyArUve jAvasamuppajjitthA- evaMkhalumamadhammAyariyassa dhammovaesa gassa samaNassa bhagavao mahAvIrassa sarIragasi viule rogAyaMke pAunbhUe, ujjale jAva chaumatthecevakAlaMkarissai / vadissaMtiyaNaM aNNatitthiyA-'chaumattheceva kaalge| imeNaMeyArUveNaMmahayA maNomANasieNaMdukkheNaMabhibhUesamANe AyAvaNabhUmie paccoruhai paccoruhittA jeNeva mAluyAkacchae teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA mAluyAkacchagaMaMto ato aNupavisai, aNupavisittA mahayA-mahayA saddeNaM kuhukuhussa paruNNe / zArtha:- kuhukuhussa paruNNe = 4404 zane 06nathu. bhAvArtha :- samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA aMtevAsI siMha nAmanA aNagAra hatA. te prakRtithI bhadra ane vinIta hatA. te mAlukA kacchanI nikaTa niraMtara chaThThanA pAraNe chaThThanA tapa sahita baMne hAtha UMcA karIne yAvata AtApanA letA vicAratA hatA. jyAre siMha aNagAra eka dhyAna samApta karIne bIjA dhyAnano prAraMbha karavAnA hatA, te samaye tene A prakArano vicAra utpanna thayo. mArA dharmAcArya, dharmopadezaka zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA zarIramAM atyaMta dAhaka ane mahApIDAkArI roga utpanna thayo che yAvatu te chadmastha avasthAmAM kAladharmane prApta karaze. tyAre anyatIrthiko kaheze ke "te chadmastha avasthAmAM kAladharmane prApta thayA. A rIte mahA mAnasika duHkhathI pIDita banelAsiMha aNagAra, AtApanA bhUmimAMthI nIce utaryA ane mAlukA kaccha gahanavananI aMdara-aMdara jaIne tyAM moTA avAje hibakA bharI-bharIne atyaMta rudana karavA lAgyA. viveyana: prastuta sUtramAM siMhA aNagAranI prabhu pratyenI bhakti ane niSThA pragaTa thAya che. siMhA aNagArane prabhunI sarvajJatA para atUTa zraddha hatI. tema chatAM tejolezyAnA prabhAvathI prabhune mAraNAMtika roga utpanna thayo, tenA anusaMdhAnamAM lokApavAda sAMbhaLIne, teo ati lokApavAdanI kalpanAthI ArtadhyAna karavA lAgyA, te pramANe samajavuM joIe. siMha aNagArane prabhuno saMdeza - 76 'ajjo' tti samaNe bhagavaM mahAvIre samaNe NiggaMthe AmaMtei, AmaMtittA evaM vayAsI- evaM khalu ajjo ! mamaM aMtevAsI sIhe NAmaaNagAre pagaibhaddae taMceva savvaM bhANiyavvaM jAva paruNNe / taMgacchaha NaM ajjo ! tubbhe sIhaM aNagAraMsadaha / taeNaM te samaNA NiggaMthA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM evaM vuttA samANA samaNaM bhagavaM mahAvIra vaMdati NamaMti, vaMdittA NamaMsittAsamaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyAosAlakoTThayAo ceiyAo paDiNikkhamaMti, paDiNikkhamittA jeNeva sIhe aNagAre teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA sIha aNagAraM evaM vayAsI-sIhA ! dhammAyariyA saddArveti / taeNaM sesIhe
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana | 241 | aNagAresamaNehiM NiggaMthehiM saddhiM mAluyAkacchagAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA jeNeva sAlakoTThae ceie, jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM jAvapajjuvAsai / bhAvArtha - te ja samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe zramaNa nigraMthone bolAvIne kahyuM, he Aryo! mArA aMtevAsI prakRtithI bhadra ityAdi guNa saMpanna siMha aNagAra che yAvat teo atyaMta rudana karI rahyA che, "he Aryo ! tame tyAM jAo ane siMha aNagArane bolAvI lAvo." zramaNa bhagavAna mahAvIre A pramANe kahyuM tyAre zramaNa nigraMtho zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana namaskAra karIne zAlakoSTaka udhAnamAMthI nIkaLIne siMha aNagAra pAse AvyA ane tyAM AvIne siMha aNagArane A pramANe kahyuM, he siMha aNagAra! ApaNA dharmAcArya tamone bolAve che." tyAre siMha aNagAra te zramaNa nigraMthonI sAthe mAlukA kacchathI nIkaLIne zAlakoSTaka udyAnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInI pAse AvyA ane traNa vAra pradakSiNApUrvaka vaMdana namaskAra karIne paryApAsanA karavA lAgyA. siMha aNagArane prabhunI sAMtvanA :77 sIhA !tti samaNe bhagavaM mahAvIre sIha aNagAraM evaM vayAsI-se NUNaM te sIhA! jhANaMtariyAe vaTTamANassa ayameyArUve jAva paruNNe; seNUNaMtesIhA ! aTesamaTe ? haMtA atthi / taMNo khalu sIhA / gosAlassa maMkhaliputtassa taveNaM teeNaM aNNAiTThe samANe aMto chaNhaMmAsANaMjAvakAlaM karissaM, ahaMNaM aNNAiMaddhasolasavAsAiMjiNe suhatthI viharissAmi,taMgacchaha NaMtumasIhA ! maDhiyagAmaMNayara, revaIe gAhAvaiNIe gihe, tattha NarekhaIegAhAvaiNIe mamaM aTThAe duvekohaMDaphalA[kavosa] uvakkhaDiyA, tehiMNo aTTho, atthi se aNNe pAriyAsie phAsue bIyaUrae[majjAsra] tamAharAhi, eeNaM attttho| zabdArtha -pArivAri-parivAsita, eka-be divasa pahelAno banAvelo, vAsI. bhAvArtha:- he siMha aNagAra ! A pramANe saMbodhana karIne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe siMha aNagArane A pramANe kahyuM- he siMha aNagAra ! dhyAnamAM vartatA tane A prakArano vicAra utpanna thayo thAvat tuM atyaMta rudana karavA lAgyo; he siMha! zuM A vAta satya che?[uttara] hA, bhagavana! satya che. he siMha ! gozAlakanA tapa teja dvArA parAbhUta thaIne huM cha mAsanA aMte kAladharmane pAmavAno nathI, huM sADA paMdara varSa sudhI haju jinapaNe gaMdhahastInI samAna vicarIza. he siMha ! tuM meMDhikagrAma nagaramAM revatI gAthApatnInA ghera jA, te revatI gAthApatnIe mArA mATe be koLAnA phaLone saMskArita karIne taiyAra karyA che, tenuM mAre prayojana nathI. paraMtu tenA ghera pahelAM ja taiyAra karelo anya prAsuka bijorApAka che tene laI Ava. te mArA mATe upayukta che. 78 taeNaM se sIhe aNagAre samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM evaM vutte samANe hadvatuDhe jAva hiyae samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA aturiyamacavalamasaMbhaMta muhapottiyaM paDilehai, paDilehittA jahA goyamasAmI jAvajeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 242 ] zrI bhagavatI sUtra-4 samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo sAlakoTThayAo ceiyAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA aturiyaM jAvajeNeva meMDhiyagAmeNayare teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA meDhayagAmaMNayaramajhamajheNaMjeNeva rekhaIegAhAvaiNIe giheteNeva uvAgacchai,khAgacchittA revaIe gAhAvaiNIe gihaM aNuppaviTThe / taeNaM sA revaI gAhAvaiNI sIhaM aNagAraM ejjamANaM pAsai, pAsittA haTTatuTThA khippAmeva AsaNAo abbhuDhei, abbhuTTittA sIha aNagAraMsattaTrapayAiMaNagacchaDa aNagacchittA tikkhto AyAhiNaM payAhiNaMkare,karittA vaMdaiNamasai, vaMdittA NamasittA evaMvayAsI-saMdisaMtuNaMdevANuppiyA!kimAgamaNappaoyaNaM? taeNaMsesIhe aNagArekhaiMgAhAvaiNi evaMvayAsI-evaMkhalutumedevANuppie ! jAva eymaahraahi,tennattttho| bhAvArtha:- zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA Adezane prApta karIne siMha aNagAra prasanna ane saMtuSTa thAvat praphullita thayA. teNe bhagavAnane vaMdana namaskAra karyA, vaMdana namaskAra karIne tvarA rahita, capalatA ane bhrAMtithI rahita thaIne, mukha vastrikAnuM pratilekhana karyuM kAvat gautama svAmInI jema zramaNa bhagavAna mahAvIra pAse jaIne zramaNa bhagavAnane vaMdana-namaskAra karIne zAlakopTaka udhAnamAMthI nIkaLyA. nIkaLIne, tvarA ane zIghratA rahita kAvat meDhikagrAma nagara pahoMcyA ane meDhikagrAma nagaranA madhya bhAgamAM thaIne revatI gAthApatnIne ghera pahoMcyA, gharamAM praveza karyo. siMha aNagArane AvatA joIne revatI gAthApatnI prasanna ane saMtuSTa thaI. te zIghratAthI potAnA Asana parathI UThI ane sAta-ATha pagalA, siMha aNagAranI sAme gaI, traNa vAra pradakSiNApUrvaka vaMdana namaskAra karyA. vaMdana-namaskAra karIne A pramANe bolI- he devAnupriya! Apa kaho, ApanA padArpaNanuM zuM prayojana che? tyAre siMha aNagAre kahyuM- he revatI ! yAvatuM tame pahelAMthI banAvelo je prAsuka bijorApAka che, te laI Avo, tenuM mAre prayojana che. vivecana : prastuta sutramAM prabhuesiMha aNagArane revatI gAthApatnIne tyAMthI auSadhirUpe nirdoSa bijorApAka lAvavAno Adeza karyo che ane prabhu mATe taiyAra karelA audezika doSathI dUSita koLApAkane lAvavAno niSedha karyo che. tethI spaSTa thAya che ke kalpAtIta cAritravAna sarvajJa tIrthaMkara prabhu paNa saMyamanA vidhi niyamonuM pAlana karavAnuM lakSya haMmezAM rAkhe che. ardhamAgadhI bhASAmAM koLA mATe odaDa papi ane bIjorA mATe ' vIrA ' zabda prayoga pracalita che.bhagavatI sUtranI eka pratamAM(suttAgamamAM) A zabda prayoga jovA maLe che. prastuta saMskaraNanA mULa pAThamAM tene sthAna ApIne anya pratomAM upalabdha zabda kauMsamAM rAkhyA che. revatInuM Azcarya ane auSadhadAna - 79 taeNaMsA revaI gAhAvaiNI sIhaM aNagAraM evaM vayAsI-kesaNaMsIhA !seNANI vA tavassI vA, jeNaM tava esa aDhe mama tAva rahassakaDe havvamakkhAe, jao NaM tuma jANAsi? evaM jahA khaMdae jAvajao NaM ahaM jANAmi /
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana 243] taeNaM sA revaI gAhAvaiNI sIhassa aNagArassa aMtiyaM eyamaTuM soccA Nisamma hatuTThA jeNeva bhattaghare teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA pattagaMmoei, pattagaMmoettA jeNeva sIhe aNagAre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA sIhassa aNagArassa paDiggahagaMsitaMsavvaM sammaM Nissirai / taeNaM tIe revaIe gAhAvaiNIe teNaM davvasuddheNaM jAvadANeNaM sIhe aNagAre paDilAbhie samANe devAue Nibaddhe,jahA vijayassa jAvasuladdhe mANussae jamma jIviyaphale revaIe gaahaavinniie| bhAvArthaH- tyAra pachI revatI gAthApatnIe siMha aNagAranI vAta sAMbhaLIne A pramANe kahyuM- he siMha munirAja! evA koNa jJAnI ane tapasvI che ke jeNe mArI A gupta vAta jANI ane tamane kahI ane tethI tame te jANo cho? tenA uttaramAM zataka2/1mAM aMdhakanA adhikAranA varNana anusAra jANavuM arthAt bhagavAnanA kahevAthI huM jANuM chuM, e pramANe siMha aNagAre kahyuM. siMha aNagAranI vAta sAMbhaLIne revatI gAthApatnI atyaMta harSita ane saMtuSTa thaI ane rasoDAmAM jaIne pAtra kholIne, siMha aNagAra pAse AvIne siMha aNagAranA pAtramAM saMpUrNa pAka vahorAvI dIdho. A rIte dravyazuddhi, dAyakazuddhi ane pAtrazuddhipUrvakanA dAnathI siMha aNagArane pratilAbhita karavAthI revatI gAthApatnIe devanuM AyuSya bAMdhyuM. zeSa kathana A zatakamAM kathita vijaya gAthApatinI samAna che(tene ghera paNa pAMca divya pragaTa thayA) yAvatu revatIe janma ane jIvananA phaLane prApta karyuM che e pramANe udghoSaNA thaI. prabhunuM rogopazamana - 80 taeNaMsesIheaNagArekhaIegAhAvaiNIe gihAopaDiNikkhamai, paDiNikkhamittA meDhiyagAmaMNayaraM majjhaMmajjheNaM Niggacchai,NiggacchittA jahAgoyamasAmI jAvabhattapANaM paDidaMsei, paDidasittA samaNassa bhagavaomahAvIrassa pANisitaMsavvaM sNmNnnissiri| taeNaMsamaNe bhagavaMmahAvIre amucchie jAvaaNajjhovavaNNe bilamivapaNNagabhUeNaM appANeNaM tamAhAra sarIrakoTugasi pakkhivai / taeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa tamAhAra AhAriyassa samANassa se vipule rogAyaMke khippAmeva uvasamaM patte, haTe jAe, Arogge, baliyasarIre / tuTThA samaNA, tuTThAo samaNIo, tuTThA sAvayA, tuTThAo sAviyAo, tuTThA devA, tuTThAo devIo, sadevamaNuyAsure loe tuDhe- 'haTe jAe samaNe bhagavaM mahAvIre, haTe jAe samaNe bhagavaM mahAvIre' / bhAvArtha :- tyAra pachI siMha aNagAra revatI gAthApatnInA gharethI, nIkaLIne, meMDhika grAma nagaranI madhyamAMthI pasAra thaIne, bhagavAnanI pAse AvI, gautama svAmInI jema bhagavAnane AhAra-pANI batAvyA. pachI te sarva AhAra pANI zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA hAthamAM ApyA. tyAra pachI zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe mUccha rahita yAvat tRSNA rahita bhAve te AhArane jema sarpa Aju-bAju sparza karyA vinA sIdho thaIne daramAM praveze tema svAda mATe AhArane mamaLAvyA vinA zarIrarUpa koThAmAM nAkhI dIdho. te AhAra karyA pachI zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIno te mahApIDAkArI roga zIdhra zAMta thaI gayo. teo hRSTa, rogarahita, ArogyavAna ane balavAna zarIravALA thaI gayA. tethI sarva zramaNa-zramaNIo,
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 zrI bhagavatI sUtra-4 zrAvaka-zrAvikAo, deva-devIo saMtuSTa ane khuza thayA ke zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI svastha thaI gayA che; zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI svastha thaI gayA che. vivecana : prastuta sUtramAM sarvajJa, sarvadarzI prabhunI AhAra vidhi saMbaMdhI keTalAka tathyo ujAgara thAya che- (1) kevalajJAnI prabhue auSadha lAvavA mATe ziSyane mokalyo (2) ziSya prabhu mATe pAtramAM auSadha laI Avyo. (3) ziSya prabhune pAtramAM na ApatAM teozrInA hAthamAM te auSadha dravya ApyuM (4) prabhu e te auSadhanuM prazAMta bhAve sevana karyuM (5) te auSadha dvArA vyAdhi zAMta thaI gayo. A rIte kevaLI bhagavAnanA paNa dArika zarIranuM poSaNa AhAranA audArika pulothI ja thAya che, te vAta paNa ahIM spaSTa thaI jAya che. sarvAnubhUtinI gatiH 81 bhaMte !tti bhagavaMgoyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA e vaMvayAsI- evaM khalu devANuppiyANaM aMtevAsI pAINajANavae savvANubhUINAmaM aNagAre pagaibhaddae jAva viNIe, se NaM bhaMte ! tayA gosAleNaM maMkhaliputteNa taveNaM teeNaM bhAsarAsIkae samANe kahiM gae, kahiM uvavaNNe ? evaMkhalugoyamA !mamaMaMtevAsI pAINajANavae savvANubhUNAmaMaNagArepagaibhaddae jAvaviNIe, seNaMtayAgosAleNaMmaMkhaliputteNaM bhAsarAsIkae samANe uDDacaMdimasUriya jAva mahAsukkekappevIivaittA sahassArekappe devattAe uvavaNNe / tatthaNaM atthegaiyANaMdevANaM aTThArasa sAgarovamAiMThiI paNNattA,tatthaNaMsavvANubhUissa videvassa aTThArasa sAgarovamAI ThiI paNNattA / seNaMsavvANubhUI devetAo devalogAoAukkhaeNaM, bhavakkhaeNaMThiikkhae NaM jAvamahAvidehe vAse sijjhihii jAvaaMtakarehii / bhAvArtha:- prazna- bhagavAna gautama svAmIe "bhagavanuM A pramANe saMbodhana karIne, zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana-namaskAra karIne A pramANe pUchayuM- he bhagavan! Apa devAnupriyanA aMtevAsI, pUrvadezamAM utpanna sarvAnubhUti aNagAra, je prakRtithI bhadra yAvata vinIta hatA ane jene makhaliputra gozAlake potAnA tapa-tejathI bALIne bhasmIbhUta karI nAkhyA, te marIne kyAM gayA, kyAM utpanna thayA che? uttara- he gautama ! mArA aMtevAsI, pUrva dezotpanna sarvAnubhUti aNagAra, je prakRtithI bhadra thAvat vinIta hatA, te gozAlakanA tapa-tejathI bhasmIbhUta thaIne UMce caMdra ane sUrya thAvat brahmaloka, lAMtaka ane mahAzukra kalpanuM ullaMghana karIne, sahasArakalpamAM devarUpe utpanna thayA che. tyAM keTalAka devonI sthiti aDhAra sAgaropamanI kahI che. sarvAnubhUti devanI sthiti paNa aDhAra sAgaropamanI che. te sarvAnubhUti deva, tyAMnuM AyuSya, bhava ane sthitino kSaya karIne, tyAMthI cyavIne mahAvideha kSetramAMthI siddha thaze yAvatu samasta duHkhono aMta karaze. sunakSatra aNagAranI gati:82 evaM khalu devANuppiyANaM aMtevAsI kosalajANavae suNakkhatte NAmaM aNagAre
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana | 245 / pagaibhaddae jAva viNIe, se NaM bhaMte ! tayA NaM gosAleNaM maMkhaliputteNaM taveNaM teeNaM paritAvie samANe kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gae, kahiM uvavaNNe? evaMkhalugoyamA! mamaM aMtevAsI suNakkhatte NAmaMaNagAre pagaibhaddae jAvaviNIe ,seNaM tayA gosAleNaM makhaliputteNaM taveNaM teeNaM paritAvie samANe jeNeva mamaM aMtie teNeva uvAgacchai, teNeva uvAgacchittA vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA sayameva paMca mahavvayAiMAruhai,AruhittA samaNA yasamaNIo yakhAmei,khAmittA AloiyapaDikkate samAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA uDDe caMdima-sUriya jAva ANaya pANayAraNakappe vIivaittA accue kappe devattAe uvavaNNe / tattha NaM atthegaiyANaM devANaM bAvIsa sAgarovamAiMThiI pnnnnttaa| tattha NaMsuNakkhattassa vi devassa bAvIsaMsAgarovamAI, sesaM jahA savvANubhUissa jAva ata kAhii / bhAvArtha:-pra-bhagavana ! Apa hevAnupriyanA saMtavAsI, ozahezotpanna, prakRtithI bhadra bhane vinIta sunakSatra nAmanA aNagAra, je gozAlakanA tapa-tejathI paritApita thayA, te kAladharma prApta karIne kyAM gayA? kyAM utpanna thayA? uttara- he gautama ! mArA aMtevAsI sunakSatra aNagAra, je prakRtithI bhadra ane vinIta hatA teNe gozAlakanA tapa-tejathI paritApita thaIne, mArI pAse AvIne, mane vaMdana namaskAra karIne svayaMmeva pAMca mahAvratonuM uccAraNa karyuM ane zramaNa-zramaNIo sAthe kSamAyAcanA karI, pachI AlocanA-pratikramaNa karIne, samAdhi bhAve kAlanA samaye kAladharma prApta karIne, caMdra ane sUryathI UMce yAvatu ANata, prANata ane AraNa kalpanuM ullaMghana karIne, amruta kalpamAM devapaNe utpanna thayA che. tyAM keTalAka devonI sthiti bAvIsa sAgaropamanI kahI che. temAM sunakSatra devanI sthiti paNa bAvIsa sAgaropamanI che. zeSa sarvavarNana sarvAnubhUti aNagAranI jema che yAvat te sarva duHkhono aMta karaze. gauzAlanI gati:83 evaM khalu devANuppiyANaM aMtevAsI kusisse gosAle NAmaM maMkhaliputte se NaM bhaMte! gosAle maMkhaliputte kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gae, kahiM uvavaNNe? evaM khalu goyamA ! mamaM aMtevAsI kusisse gosAle NAma maMkhaliputtesamaNaghAyae jAvachaumatthe ceva kAlamAse kAla kiccA uDDacadimasUriya jAvaaccue kappe devattAe uvavaNNe / tattha NaM atthegaiyANaM devANaM bAvIsaMsAgarovamAiMThiI paNNattA / tattha NaM gosAlassa vi devassa bAvIsaMsAgarovamAiMThiI pnnnnttaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! Apa devAnupriyano aMtevAsI kuziSya saMkhaliputra gozAlaka hato. te makhaliputra gozAlaka kAlanA samaye kAladharma prApta karIne kyAM gayo, kyAM utpanna thayo? uttara- he gautama! mAro aMtevAsI ziSya saMkhaliputra gozAlaka, je zramaNono ghAtaka, zramaNono mAraka, zramaNono pratyenIka Adi vizeSaNavALo hato; te chadmasthAvasthAmAM ja kAlanA samaye kAladharma prApta
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 246 | zrI bhagavatI sUtra-4 karIne caMdra ane sUryathI UMce vAvatu AraNa paryatanA kalpanuM ullaMghana karIne amruta kalpamAM devapaNe utpanna thayo che. tyAM keTalAka devonI sthiti bAvIsa sAgaropamanI che. temAM gozAlaka devanI sthiti paNa bAvIsa sAgaropamanI che. gozAlakanuM bhaviSya - 84 seNaM bhaMte !gosAledevetAo devalogAo AukkhaeNaM jAvakahiM uvavajjihii? ___ goyamA ! iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse viMjhagiripAyamUle puMDesu jaNavaesu sayaduvAreNayare saMmuissa raNNo bhaddAe bhAriyAe kucchisi puttattAe paccAyAhii / seNaM tattha NavaNha mAsANaM bahupaDipuNNANa jAvavIikkatANa jAvasurUvedArae pyaahii| zabdArtha - virapAyamUrta-vidhya parvatanI taLeTImAM vAra-bALaka. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! gozAlakano jIva devalokanuM AyuSya, bhava ane sthitino kSaya karIne, devalokamAMthI cyavIne kyAM jaze kyAM utpanna thaze? uttara- he gautama! A jaMbudvIpanA bharatakSetramAM, vidhya parvatanI taLeTImAM, paMDradezanA zatadvAra nAmanA nagaramAM, samUrti nAmanA rAjAnI bhadrA patnInI kukSimAM putra rUpe utpanna thaze. te bhadrArANI nava mAsa ane sADA sAta rAtri divasa vyatIta thayA pachI yAvatu eka suMdara bALakane janma Apaze. bALakanuM nAmakaraNa mahApadma:85 rayaNicaNaMsedArae jAihii,taMrayaNiM caNaMsayaduvAreNayaresabhitarabAhirie bhAraggaso ya kuMbhaggaso ya paramavAse ya rayaNavAse ya vAse vAsihiti / taeNaM tassa dAragassa ammApiyaro ekkArasame divasevIikkaMte jAvasaMpattebArasAhadivaseayameyArUvaM goNNaMguNaNipphaNNaMNAmadhejjaMkAhiMti-jamhANaM amhaMimasidAragaMsijAyasisamANasi sayaduvAreNayare sabhitarabAhirie jAvarayaNavAse vuDhe,taM houNaM amhaM imassa dAragassa NAmadhejjaM mahApaume, mhaapume| taeNaM tassa dAragassa ammApiyaroNAmadhejjaM karehiti 'mahApa3ne riA zabdArtha -pa3mavAre padmavarSA-kamaLonI varSA kAraNo = bhAra pramANa. eka puruSa jeTaluM vajana upADI zake teTalA vajanane athavA 120 pala pramANa vajanane 'bhAra' kahe che mAro- kuMbha pramANa. tenA traNa bheda che. jaghanya, madhyama ane utkRSTa. 6) ADhaka pramANa jaghanya kuMbha, 80 ADhaka pramANane madhyama kuMbha ane 100 ADhaka pramANane utkRSTa kuMbha kahe che. bhAvArtha:- je rAtrie te bALakano janma thaze, te rAtrimAM zatadvAra nagaranI aMdara ane bahAra aneka bhAra pramANa, aneka kuMbha pramANa padhokamaLonI ane ratnonI vRSTi thaze. te bALakanA mAtA-pitA agiyAra divasa vyatIta thayA pachI bAramA divase tenuM guNayukta, guNa niSpanna nAmakaraNa karaze. yathA- amArA A bALakano janma thayo, tyAre zatadvAra nagaranI bahAra ane aMdara padmo ane ratnonI vRSTi thaI hatI, tethI
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana 247 A bALakanuM nAma "mahApadma rAkhIe, te pramANe vicAra karIne mAtA-pitA te bALakanuM nAma 'mahApadma' rAkhaze. bIjuM nAma devasenA :86 taeNaM taM mahApaumaMdAragaM ammApiyaro sAiregaTThavAsajAyagaMjANittA sobhaNasi tihi-karaNa-divasaNakkhatta-muhuttasi mahayA-mahayA rAyAbhiseeNaM abhisiMcehiti / seNaM tattha rAyA bhavissai, mahayAhimavata vaNNao jAvaviharissai / taeNatassamahApaumassa raNNo aNNayA kayAi do devA mahiDDiyA jAvamahAsokkhA seNAkammaMkAhiti / taMjahApuNNabhaddeyamANibhaddeya / taeNaMsayaduvAreNayarebahaverAIsastalavara jAvasatthavAhappabhiIo aNNamaNNaM sadAvehiti, aNNamaNNaM sadAvettA evaMvadehiti- jamhA NaM devANuppiyA ! amhaM mahApaumassa raNNo do devA mahaDDiyA jAva seNAkamma kareti, ta jahA-puNNabhadde ya mANibhadde ya, taM houNaM devANuppiyA ! amhaM mahApaumassa raNNo doccaM piNAmadhejje 'devaseNe, devsenne'|tennNtss mahApaumassa raNNo docce viNAmadheje bhavissai 'devaseNe, devaseNe' tti| bhAvArtha - jyAre te mahApA bALaka kaMIka adhika ATha varSano thaze, tyAre tenA mAtA-pitA zubha tithi, karaNa, divasa, nakSatra ane muhUrtamAM teno atyaMta moTo rAjyAbhiSeka karaze, tyAre mahApadma rAjA mahAhimavAna Adi parvatanI samAna balavAna thaze. ityAdi rAjAnuM varNana pUrvavatu jANavuM. tyAra pachI kayAreka mahaddhika thAvatuM mahAsukhI be devo te mahApA rAjAnuM senAkarma-senAne doravAnuM kArya karaze. te devonA nAma A prakAre che- pUrNa bhadra ane mANibhadra. zatadvAra nagaramAM aneka mAMDalika rAjA, yuvarAja, talavara yAvat sArthavAha pramukha paraspara A pramANe kaheze ke, he devAnupriyo! pUrNabhadra ane mANibhadra nAmanA be mahaddhika devo ApaNA mahApadma rAjAnuM senAkarma kare che. he devAnupriyo! tethI ApaNA mahApadma rAjAnuM bIjuM nAma devasena thAo. A rIte mahApA rAjAnuM devasena evuM bIjuM nAma prasiddha thaze. trIjuM nAma vimalavAhanaH87 taeNaM tassa devaseNassa raNNo aNNayA kayAi see saMkhatalavimalasaNNigAse cauddate hatthirayaNe samuppajjissai ! taeNaM se devaseNe rAyA ta seya saMkhatala vimala-saNNigAsaMcauiMtahatthirayaNaM dUrUDhe samANe sayaduvAraMNayaramajhamajjheNaM abhikkhaNaM-abhikkhaNaM abhijAhii, NijjAhii ya / taeNaM sayaduvAre Nayare bahave rAIsara jAvapabhiIo aNNamaNNaM saddAvehiti, aNNamaNNaM sadAvettA vadehiti- jamhANaM devANuppiyA !amhaM devaseNassa raNNo see saMkhatalavimala-saNNigAse caudaMte hatthirayaNe samuppaNNe,taMhouNaMdevANuppiyA !amhadevaseNassa raNNotacceviNAmadhejje 'vimalavAhaNe, vimalavAhaNe / taeNaMtassa devaseNassaraNNotacce viNAmadhejje 'vimalavAhaNe ti| bhAvArtha - tyAra pachI ekadA devasena rAjAne tyAM zaMkhanA madhyabhAga jevI nirmaLa kAMtivALo zveta evA cAra daMtazULavALo eka hastIratna utpanna thaze. devasena rAjA, zaMkhatalanI samAna nirmala ane zveta evA
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra -4 cAra daMtazULavALA te hastIratna para caDhIne zatadvAra nagaranI madhyamAM thaIne vAraMvAra AvAgamana karaze. tyAre zatadvAra nagaranA aneka mAMDalika rAjA yAvat sArthavAha Adi paraspara ekabIjAne bolAvIne, A pramANe kaheze-- he devAnupriyo ! ApaNA rAjA devasenane tyAM khatalanI samAna nirmala ane zveta evA cAra daMtazULavALo hastiratna utpanna thayo che, tethI he devAnupriyo ! ApaNA rAjAnuM trIjuM nAma 'vimalavAhana' thAo. tyAre devasena rAjAnuM vimalavAhana evuM trIjuM nAma prasiddha thaze. 248 vimalavAhananuM anAryapaNuM: 88 taeNa se vimalavAhaNe rAyA aNNayA kayAi samaNehiM NiggaMthehiM micchaM vippaDi vajjihii, appegaie Ausehii, appegaie avahasihii, appegaie NicchoDehii appegaie Nibbhatthehii, appegaie baMdhehii, appegaie NiruMbhehii, appegaiyANaM chaviccheyaM karehii, appegaie pamArehii, appegaie uddavehii, appegaiyANaM vatthaM paDiggahaM kaMbalaM pAyapuMchaNaM Acchidihii, vicchidihii, bhiMdihii, avaharihii, appegaiyANaM bhattapANaM vocchiMdihii, appegaie NiNNayare karehii, appegaie Nivvisae karehii / zaGdhartha:- vippaDivajjihii = viparIta khAyara 2ze Ausehii = mAjheza vayana muMheze avahasihii = hAMsI 52ze NicchoDehii = pRtha6 42ze Nibbhatthehii - hurvayana josaze NiruMbhehii = roze uddavehii = upadrava 52ze avaharihii = apahara 12ze NiNNayare = nagaramAMthI jahAra DADhaze.. bhAvArtha:- koI samaye vimalavAhana rAjA, zramaNa nigraMthonI sAthe viparIta,(anucitta) AcaraNa karaze. keTalAka zramaNa nigraMtho para Akroza karaze, keTalAka nigraMthonI hAMsI uDAvaze, keTalAkane eka-bIjAthI judA pADI heze, DeTasAunI bhartsanA (hurvayana) iraze, DeTalAine jadhaze, DeTalAine roDaze, DeTalAinA avayavanuM chedana karaze, keTalAkane mAraze, keTalAkane upadrava karaze; keTalAkanA vastra, pAtra, kaMbala ane pAdaproMchanAdi upakaraNone toDI nAMkhaze apaharaNa karaze; keTalAkanA AhAra-pANImAM aMtarAya pADaze ane keTalAka zramaNone nagara ane dezamAMthI bahAra kADhI mUkaze. 89 taraNaMsayaduvAreNayare bahave rAIsara jAva vadihiMti - evaMkhaludevANuppiyA ! vimalavAhaNe rAyA samaNehiM NiggaMthehiM micchaM vippaDivaNNe appegaie Aussai jAvaNivvisa karei, taMNo khalu devANuppiyA ! evaM amha seyaM, No khalu eyaM vimalavAhaNassa raNNo seyaM, jo khalu eyaM rajjassa vA Tussa vA balassa vA vAhaNassa vA purassa vA aMteurassa vA jaNavayassa vA seyaM, jaNNaM vimalavAhaNe rAyA samaNehiM NiggaMthehiM micchavippaDivaNNe / taMseyaM khalu devANuppiyA ! amhaM vimalavAhaNaM rAya eyamaTuM viNNavittae, tti kaTTu aNNamaNNassa aMtiyaM eyamaTThapaDisurNeti, paDisuNittA jeNeva vimalavAhaNe rAyA teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA karayalapariggahiyaM vimalavAhaNaMrAyaMjaeNaMvijaeNaM vaddhAveti, vRddhAvettA evaM vadihiMti - evaMkhaludevANuppiyA ! (tubbhe) samaNehiM NiggaMthehiM micchaM vippaDivaNNA appegaie AussaMti jAva appegaie Nivvisae kareti; taMNo khalu eyaMdevANuppiyANaM seyaM, jo khalu eyaM amhaM seyaM, jo khalu eyaM rajjassa vA jAva jaNavayassa vA seya, jaM NaM devANuppiyA ! samaNehiM NiggaMthehiM micchaM vippaDivaNNA,
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana 249 taM viramaMtu NaM devANuppiyA ! eyassa aTThassa akrnnyaae| bhAvArtha:- te samaye zatadvAra nagaramAM aneka mAMDalika rAjA, yuvarAja, sArthavAha Adi paraspara A pramANe vicAra vinimaya karaze ke he devAnupriyo! vimalavAhana rAjA zramaNa nigraMtho sAthe viparIta vartana karI rahyA che yAvata keTalAka zramaNone deza nikAla karI rahyA che. he devAnupriyo ! te ApaNA mATe paNa zreyaskara nathI ane vimalavAhana rAjA mATe paNa zreyaskara nathI temaja A rAjya, rASTra, senA, vAhana, pura, aMtaHpura ane dezane mATe zreyaskara nathI. vimalavAhana rAjA zramaNa nigraMtho sAthe viparIta AcaraNa kare che. he devAnupriyo ! tethI vimalavAhana rAjAne A viSaya saMbaMdhI nivedana karavuM, te ApaNA mATe zreyaskara che. A rIte vicArIne tathA paraspara nizcaya karIne teo vimalavAhana rAjAnI pAse jaze. tyAM jaIne baMne hAtha joDIne vimalavAhana rAjAne jaya-vijaya zabdothI vadhAvaze. tyAra pachI teo A pramANe kaheze- "he devAnupriya! Apa zramaNa-nigraMthonI sAthe anArya AcaraNa karo cho, tenA para Akroza karo cho yAvata deza nikAla karo cho; he devAnupriya ! A kArya Apane mATe, amArA mATe ane A rAjya yAvatu dezane mATe zreyaskara nathI. he devAnupriya! Apa zramaNa nigraMthonI sAthe je mithyAbhAva dhAraNa karI rahyA cho te ucita nathI. tethI he devAnupriya! Apa A durAcaraNane baMdha karo." 90 taeNaM se vimalavAhaNe rAyA tehiM bahUhiM rAIsara jAvasatthavAhappabhiIhiM eyamaTuM viNNatte samANe No dhammoM tti'No tavoM tti micchAviNaeNaM eyamaTuM pddisunnehii| ___ tassaNaMsayaduvArassa Nayarassa bahiyA uttarapuracchime disibhAe etthaNaMsubhUmibhAge NAma ujjANe bhavissai / savvouya, vaNNao / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vimalassa arahao pauppae sumaMgaleNAmaaNagAre jAisaMpaNNe evaM jahA dhammaghosassa vaNNao jAva sakhiktaviulateyalesse, tiNNANovagae, subhUmibhAgassa ujjANassa adUrasAmatemuTuMchaTTeNaM aNikkhitteNaM jAva AyAvemANe viharissai / zabdArtha -pa3] = prapautra. bhAvArtha :- jyAre te aneka mAMDalika rAjA, yuvarAja, sArthavAha parvatanA loko vimalavAhana rAjAne munijano sAthe viparIta AcaraNa na karavAnuM nivedana karaze, tyAre te vimalavAhana rAjA "dharma nathI, tapa nathI" evI buddhi hovA chatAM paNa mithyA vinaya pragaTa karIne temanuM nivedana svIkArI leze. zatadvAra nagaranI bahAra uttara-pUrva dizAmAM subhUmibhAga nAmanuM udhAna thaze. te sarva RtuonA phaLa-phUlothI yukta thaze, te udhAnanuM varNana aupapAtika sUtrAnusAra jANavuM. te kAle te samaye vimala nAmanA tIrthakaranA prapautra "sumaMgala' nAmanA aNagAra thaze. te jAti saMpanna ityAdi guNothI yukta thaze. teo zataka 11/11 mAM varNita dharmaghoSa aNagAranI jema guNa saMpanna thaze. saMkSipta vipula tejovezyAvALA, traNa jJAna sahita te sumaMgala aNagAra, subhUmi-bhAga udyAnathI na ati dUra, na ati najIka niraMtara chaTha-chaThanA tapa sahita AtApanA bhUmimAM baMne hAtha UMcA rAkhIne, sUryanI sanmukha AtApanA letA vicaraze. vivecana :vimasi sara ... :- ahIM je "vimala" nAmanA tIrthakaranuM kathana che, tenI saMgati A pramANe
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 | zrI bhagavatI sUtra-4 samajavI- (1) bAvIsa sAgaropamanI sthiti pUrNa thayA pachI je tIrthakara utsarpiNI kAlamAM thaze, tenuM nAma "vimala paNa thaze; e pramANe saMbhavita che. vimala vAhananI jema mahApuruSonA aneka nAma hoI zake che. (2) arihaMta zabdathI ahIM sAmAnya kevaLI paNa samajI zakAya che. A sUtranI vyAkhyAmAM AgAmI avasarpiNInA ekavIsamAM tIrthakara 'vimala' hovAnuM sUcana che. paraMtu temAM karoDo sAgaropanano kAla thAya che, te rara sAgaropamathI meLa khAto nathI. sumaMgala muni dvArA vimala vAhanano vinAza - 91 taeNaM se vimalavAhaNe rAyA aNNayA kayAi rahacariyaMkAuMNijjAhii / taeNaMse vimalavAhaNe rAyA subhUmibhAgassa ujjANassa adUrasAmaMte rahacariyaM karemANe sumaMgalaM aNagAraM chaTuMchaTTeNaM jAva AyAvemANaM pAsihii, pAsittA AsuruttejAva misimisemANe sumaMgalaM aNagAraM rahasireNaM NollAvehii / taeNaM se sumagaMle aNagAre vimalavAhaNeNaM raNNA rahasireNaMNollAvie samANe saNiyaMsaNiyaMuDehiti, udvittA doccaMpiuDDebAhAo pagijyipagijjhiya jAvaAyAvemANe viharissai / taeNaM se vimalavAhaNe rAyAsumaMgalaM aNagAraMdoccaM pirahasireNaM nnollaavehii| zArtha:- rahacariya= 2thayaryA AyAvemANaM = tapanAtA rahasireNaM = 2thn| ma mAthI NollAvehii=I ze. bhAvArtha - tyAra pachI ekadA vimala vAhana rAjA, rathacaryA karavA mATe nIkaLaze, tyAre te vimalavAhana rAjA tRbhUmibhAga udyAnathI thoDe dUra rathacaryA karatAM niraMtara chaTha-chaThanA tapa sahita kAvat AtApanA letA sumaMgala aNagArane joze. tene jotAM ja te kopAviSTa thaIne yAvat krodhathI atyaMta prajvalita thaIne rathano agrabhAga athaDAvIne sumaMgala aNagArane nIce pADI deze. tyAra pachI vimalavAhana rAjA dvArA rathanA agrabhAganI ThokarathI nIce paDI gayelA te sumaMgala aNagAra dhIre-dhIre UThaze ane punaH (bIjIvAra) UrdhvabAha karIne yAvata AtApanA leze, tyAre vimalavAhana rAjA, sumaMgala aNagArane bIjI vAra paNa rathano agrabhAga athaDAvIne nIce pADaze. 92 taeNaM se sumaMgale aNagAre vimalavAhaNeNaM raNNA doccaM pirahasireNaM NollAvie samANe saNiyaMsaNiya uddhehidi, udvittA ohiM pauMjehidi,ohiM pauMjittA vimalavAhaNassa raNNo tItaddhaM ohiNA Abhoehii, AbhoittA vimalavAhaNaM rAyaM evaM vadihii- No khalu tumaM vimalavAhaNe rAyA, No khalu tumaM devaseNe rAyA, No khalu tuma mahApaume rAyA, tumaNa io tacce bhavaggahaNe gosAle NAma makhaliputte hotthA, samaNaghAyae jAva chaumatthe ceva kAlagae,taMjaitetayA savvANubhUiNA aNagAreNaM, pabhuNA vihoUNaM sammaM sahiyaMkhamiyaM titikkhiyaM ahiyAsiya; jaitetayA suNakkhatteNaM aNagAreNaM jAva ahiyAsiyaM, jaite tayA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM pabhuNA vi jAvaahiyAsiyaM, taMNo khalu te ahaMtahA sammaM sahissaM jAva ahiyAsissa; ahaM te sahayaM sarahaM sasArahiyaMtaveNaM teeNaM egAhaccaM
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana | 251 | kUDAhaccaM bhAsarAsiM karejjAmi / bhAvArtha:- tyArapachI vimalavAhana rAjA vaDe bIjI vAra paNa rathanA agrabhAganI ThokarathI nIce paDI gayelA sumaMgala aNagAra dhIre dhIre UThaze ane avadhijJAnano upayoga mUkaze, avadhijJAnano upayoga mukIne vimalavAhananA atItakAlane joze ane vimalavAhana rAjAne A pramANe kaheze- tuM vAstavamAM vimalavAhana rAjA nathI, tuM devasena rAjA nathI ane tuM mahApadma rAjA paNa nathI. tuM A bhavathI pUrvanA trIjA bhavamAM zramaNono ghAtaka makhaliputra gozAlaka hato ane tuM chadmastha avasthAmAM ja marI gayo hato. te samaye sarvAnubhUti aNagAre samartha hovA chatAM paNa tArA aparAdhone samyakTrakAre sahana karyA hatA, kSamA karI hatI, titikSA karI hatI ane zAMtithI sahana karyuM hatuM. te ja rIte sunakSatra aNagAre paNa yAvata zAMtithI sahana karyuM hatuM. te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI paNa samartha hovA chatAM teNe sahana karyuM hatuM, paraMtu A rIte huM sahana karIza nahIM. huM tane mArA tapa-tejathI ghoDA-ratha ane sArathi sahita eka ja prahAramAM kUTAghAtathI- acUka labdhi prayogathI bhasmIbhUta karI daIza. 93 taeNaM se vimalavAhaNe rAyA sumaMgaleNaM aNagAreNaM evaM vutte samANe Asurutte jAva misimisemANe samagala aNagAra tacca pi rahasireNaM nnollaavehii| taeNa se sumagale aNagAre vimalavAhaNeNaM raNNA taccaM pirahasireNaM NollAvie samANe Asurutte jAva misimisemANe AyAvaNabhUmio paccoruhai, paccoruhittA teyAsamugghAeNaMsamohaNNihii, teyAsamugghAeNaM samohaNittA sattaTTha payAI paccosakkihii, sattaTTha payAiMpaccosakkittA vimalavAhaNaM rAyaM sahayaM saraha sasArahiyaM taveNa teeNaM jAvabhAsarAsiM karehii / bhAvArtha - jyAre sumaMgala aNagAra, vimala vAhana rAjAne A pramANe kaheze tyAre te atyaMta kupita thaze thAvata krodhathI atyaMta prajvalita thaIne trIjI vAra rathano agrabhAga athaDAvIne sumaMgala aNagArane nIce pADI deze. jyAre vimalavAhana rAjA, rathano agrabhAga athaDAvIne sumaMgala aNagArane trIjI vAra pADI nAkhaze, tyAre sumaMgala aNagAra, atyaMta kupita thAvakrodhAvezathI dhamadhamatA, AtApanA bhUmithI nIce utaraze. nIce utarIne taijasa samughAta karaze; taijasa samughAta karIne, sAta-ATha pagalA pAchaLa haTIne, potAnI tapajanya tejolezyAnA eka ja AghAta prahArathI vimalavAhana rAjAne ghoDA, ratha ane sArathi sahita bALIne bhasmIbhUta karI nAkhaze. sumaMgala aNagAranuM bhaviSya :94 sumaMgale NaM bhaMte ! aNagAre vimalavAhaNaM rAyaMsahayaM jAvabhAsarAsiMkarittA kahiM gacchihii, kahiM uvavajjihii? __ goyamA ! sumaMgale NaM aNagAre vimalavAhaNaM rAyaM sahayaM jAvabhAsarAsiM karittA bahUhiM chaTThamadasamaduvAlasehiM mAsaddhamAsakhamaNehiM vicittehiM tavokammehiM appANaMbhAvamANe bahUI vAsAiM sAmaNNapariyAgaMpAuNehii, pAuNittA mAsiyAe saMlehaNAe sarddhi bhattAI aNasaNAe chedettA AloiyapaDikkatesamAhipatteuDDhecaMdima jAvagevejjavimANAvAsasayaM vIivaittA savvaTThasiddhe mahAvimANe devattAe uvavajjihii / tattha NaM devANaM ajahaNNa
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra -4 maNukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI ThiI paNNattA / tattha NaM sumaMgalassa vi devassa ajahaNNa- maNukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAiM ThiI paNNattA / se NaM bhaMte ! sumaMgale deve tAo devalogAo jAva mahAvidehe vAse sijjhihii jAva aMtaM kAhii / 252 bhAvArtha :- he bhagavan ! vimalavAhana rAjAne ghoDA, ratha ane sArathi sahita bhasmIbhUta karIne sumaMgala aNagAra, svayaM kAladharma prApta karIne kyAM jaze, kyAM utpanna thaze ? he gautama ! vimalavAhana rAjAne ghoDA, ratha ane sArathi sahita bhasmIbhUta karyA pachI sumaMgala aNagAra chaTha, aTTama, colA, paMcolA yAvat vividha prakAranA tapathI potAnA AtmAne bhAvita karatA aneka varSo sudhI zramaNa-paryAyanuM pAlana karaze, aMte eka mAsanI saMlekhanAthI sATha bhakta anazananuM chedana karIne, AlocanA- pratikramaNa karIne, samAdhipUrvaka kAladharma pAmIne, te UMce caMdra-sUryathI upara yAvat trIjI trikanA eka so praiveyaka vimAnAvAsonuM ullaMghana karIne sarvArthasiddha mahAvimAnamAM devapaNe utpanna thaze. tyAM devonI jaghanya utkRSTa rahita eka ja prakAranI 33 sAgaropamanI sthiti kahI che. tyAM sumaMgaladeva paNa paripUrNa 33 sAgaropamanI sthiti pAmaze. tyAMnuM AyuSya, bhava ane sthitino kSaya karIne, tyAMthI cyavIne, sumaMgala deva mahAvideha kSetramAMthI siddha thaze yAvat sarva duHkhono aMta karaze. gozAlakanuM dIrghakAlIna bhavabhramaNa : 95 vivAha bhaMte ! rAyA sumaMgaleNaM aNagAreNaM sahae jAva bhAsarAsIkae samANe kahiM gacchahii, kahiM uvavajjihi ? goyamA ! vimalavAhaNe NaM rAyA sumaMgaleNaM aNagAreNa sahaye jAva bhAsarAsIkae samANe ahesattamAe puDhavIe ukkosakAlaTThiiyaMsi NarayaMsi NeraiyattAe uvavajjihi / seNaMtao anaMtaraM uvavaTTittA maccheSu uvavajjihii / tattha vi NaMsatthavajjhedAhavakkaMtIe kAlamAsekAlaM kiccA doccapi ahesattamAe puDhavIe ukkosakAlaTThiiyaMsi NaragaMsi NeraiyattAe uvavajjihii / seNaM tao anaMtaraMuvvaTTittA doccapi macchesu uvavajjihii / tattha vi NaM satthavajjhedAhavakkaMtIe kAlamAse kAlaM kiccA chuTTIe tamAe puDhavIe ukkosa kAlATThiiyaMsi NaragaMsi NeraiyattAe uvavajjihii / se NaM taohiMto anaMtara uvvaTTittA itthiyAsu uvavajjihii / tattha viyaNaM satthavajjhedAhavakkaMtIekAlamAsekAlaM kiccA doccaM pichaTTIetamAe puDhavIe ukkosakAlaThiiyaMsi jAva uvvaTTittA doccaMpi itthIyAsu uvavajjihii / tattha vi NaMsatthavajjhe jAvapaMcamAe dhUmapabhAe puDhavIe ukkosakAla ThiiyaMsi jAva uvvaTTittA uraesa uvavajjihii / tattha viNaM satthavajjhe jAva doccaM pi paMcamAe jAva uvvaTTitA doccaM pi uraesa uvavajjihii / tattha viNaM satthavajje jAva cautthIe paMkappabhAe puDhavIe ukkosakAlaTThiiyaMsi jAva uvvaTTittA sIhesu uvavajjihii / tattha vi NaM satthavajjhetaheva jAva kiccA doccapi cautthIe paMkappabhAe jAva uvavaTTittA doccaM pi sIhesu uvavajjihii jAva kiccA taccAe vAluyappabhAe puDhavIe ukkosakAla-ThiiyaMsi jAva uvvaTTittA pakkhIsu uvavajjihii / tattha vi NaM satthavajhe
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana | 253 | doccaMpitaccAe vAluyappabhAe jAvauvvaTTitAdoccaMpipakkhIsuuvavajjihii / tatthaviNaM satthavajjejAvakiccAdoccAesakkarappabhAe jaavubvttttittaasriisvesukhvjjihii| tattha viNaMsatthavajje jAvadoccaMpidoccAe sakkarappabhAe jAvauvvaTTittA doccaMpisarIsavesu uvavajjihii / tattha viyaNaMsatthavajje jAvaimIserayaNappabhAe puDhavIekkosakAlaThiDyasi NarasiNeraiyattAeuvavajjihii jAvavaTTittAsaNNisuvavajjihii / tatthaviNaMsatthavajjhe jaavasnnnniisuvvjjihii| tatthaviNasatthavajjhejAvadoccapijhmIserayaNappabhAepuDhavIe pliovmssasNkhejjjhbhaagtttthiiysinnrgsinneriyttaaeuvvjjihii| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! sumaMgala aNagAra dvArA ghoDA, ratha ane sArathi sahita bhasmIbhUta karAyelA vimalavAhana rAjA kyAM jaze? kyAM utpanna thaze? uttara- he gautama! sumaMgala aNagAra dvArA ghoDA, ratha ane sArathi sahita bhasmIbhUta karAyelA vimalavAhana rAjA, adhaH saptama pRthvImAM, utkRSTa kAlanI sthitivALA narakomAM nairayika rUpe utpanna thaze. tyAMnA Ayu, sthiti Adino kSaya karIne, tyAMthI nIkaLIne matsyomAM utpanna thaze. tyAM zastra dvArA vadha ane dAhajvaranI pIDAthI kAladharma prApta karIne pharI adhaHsaptama pRthvImAM, utkRSTa sthitivALA narakAvAsomAM, nairayika rUpe utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne bIjI vAra matsyomAM janma dhAraNa karaze. tyAM zastra vadha ane dAhajvara dvArA mRtyu pAmIne chaThThI ta:prabhA pRthvImAM utkRSTa sthitivALA narakAvAsomAM nairayika thaze. tyAMthI nIkaLIne strI rUpe utpanna thaze. tyAM paNa zastrAghAta ane dAhajavara dvArA marIne bIjIvAra tamaHprabhA narakamAM utkRSTasthitivALA narakAvAsomAM nairayikarUpe(nArakapaNe) utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne bIjIvAra strI rUpe utpanna thaze. tyAM paNa zastrAghAtathI marIne pAMcamI dhumaprabhA narakamAM utkRSTa sthitivALA narayika thaze. tyAMthI nIkaLIne ura parisarSomAM utpanna thaze. tyAM paNa zastra dvArA marIne bIjI vAra pAMcamI narakamAM utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne bIjI vAra ura:parisarpomAM utpanna thaze. tyAMthI kAladharma prApta karIne cothI paMkaprabhA narakamAM utkRSTa sthitivALA nairayika thaze. tyAMthI nIkaLIne siMhapaNe utpanna thaze. tyAM paNa zastra dvArA AghAta pAmIne bIjI vAra cothI narakamAM utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne bIjI vAra siMhapaNe utpanna thaze. tyAMthI kAladharma prApta karIne trIjI vAlukAprabhA narakamAM utkRSTa sthitivALA nairayika rUpe utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne pakSIomAM utpanna thaze. tyAM paNa zastra dvArA marIne kAladharmane prApta karIne bIjIvAra vAlukAprabhA nAmanI trIjI narakamAM utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne bIjI vAra pakSIomAM utpanna thaze. tyAMthI kAladharma pAmI bIjI zarkarA prabhA narakamAM utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne sarIsarpomAM utpanna thaze. tyAM paNa zastra dvArA marIne bIjI vAra zarkarAmabhAmAM utpanna thaze. tyAMthI kAladharma prApta karIne bIjIvAra sarIsarpomAM utpanna thaze. tyAMthI kAladharma pAmIne ratnaprabhA pRthvImAM utkRSTa sthiti- vALA narakAvAsomAM utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne saMjJI jIvomAM utpanna thaze. tyAM paNa zastra dvArA ghAta pAmIne, kAladharmane prApta karIne asaMjJI jIvomAM utpanna thaze. tyAM paNa zastra dvArA ghAta pAmIne bIjI vAra ratnaprabhA pRthvImAM palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAganI sthitivALA narakAvAsomAM nairayika rUpe utpanna thaze. 96 se NaM tao aNaMtaraM uvvaTTittA jAiM imAiMkhahayaravihANAI bhavaMti,taM jahAcammapakkhINaM,lomapakkhINaM, samugapakkhINaM, viyayapakkhINaMtesuaNegasaksahassakhutto
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 254 / zrI bhagavatI sUtra-4 uddAittA-uddAittA tattheva tattheva bhujjo bhujjo paccAyAhii / savvattha viNaM satthavajjhe dAhavakkaMtIekAlamAse kAlaM kiccA jAiMimAiMbhuyaparisappavihANAiMbhavaMti,taMjahAgohANaM, NaulANaMjahA paNNavaNAe jAvajAhagANaM,cauppAiyANaM, tesuaNegasayasahassakhutto sesaMjahAkhahayarANaM jAvakAlamAsekAlaM kiccA jAiMimAiMuraparisappavihANAiMbhavaMti,taM jahA- ahINaM, ayagarANaM, AsAliyANaM, mahoragANaM, tesuaNegasayasahassakhutto jAvajAI imAiMcauppayavihANAI bhavaMti,taMjahA- egakhurANaMdukhurANaM gaMDIpayANaMsaNahapayANaM tesu aNegasayasahassakhutto jAvajAiMimAiMjalayaravihANAibhavati,taMjahA-macchANaM,kacchabhANa jAvasuMsumArANaMtesuaNegasayasahassa khutto jAvajAiMimAiMcauridiyavihANAI bhavaMti,taM jahA-adhiyANaM, pottiyANaMjahA paNNavaNAe jAvagomayakIDANaMtesuaNegasaya sahassakhutto jAvajAiMimAiteidiyavihANAI bhavaMti,taM jahA- uvaciyANaM jAvahatthisoMDANaM, tesu aNegasayasahassakhuto jAvajAiimAibehadayavihANAibhavati,taMjahA-pulAkimiyANaM jAva samudalikkhANatesuaNegasayasahassakhutto jaavbhAvArtha:- tyAMthI nIkaLIne carmapakSI, lomapakSI, samuduka pakSI ane vitata pakSI ityAdi khecara jIvonA je bheda che, temAM aneka lAkha vAra marIne tyAM ja vAraMvAra utpanna thaze. sarvatra zastrathI ghAta pAmavAthI ane dAha utpanna thavAthI kAlanA samaye kAladharma prApta karaze. tyAra pachI bhujaparisarpanA je bheda che, yathA-goha, kAkIDA, noLIyo ityAdi prajJApanA sUtranA prathama padamAM kathita jAhaka parvatanA bhuja parisarpa jIvomAM aneka lAkha vAra marIne tyAM ja vAraMvAra utpanna thaze. zeSa sarva varNana khecaravatu jANavuM joIe. tyAMthI kAladharma prApta karIne sarpa, ajagara, asAlikA ane mahoraga uraparisarponA bhedomAM utpanna thaze, temAM aneka lAkha vAra marIne catuSpada jIvomAM utpanna thaze. yathA- eka khuravALA ghoDAdimAM, be khuravALA gAya AdimAM, gaMDIpada-goLAkAra pagavALA hAthI AdimAM, ane sanakhapada-nahoravALA pagayukta siMha, vAgha AdimAM aneka lAkha vAra utpanna thaze. tyAMthI kAladharma prApta karIne jalacara jIvonA bhedomAM utpanna thaze. yathA-masya, kAcabA yAvatu susumAra, temAM aneka lAkha vAra utpanna thaze. pachI caurendriya jIvomAM utpanna thaze. yathA- abdhika, pautrika ityAdi prajJApanA sUtranA prathama pada anusAra thAva chANanA kIDAmAM aneka lAkha vAra utpanna thaze, tyAMthI kAladharma prApta karIne te indriya jIvomAM utpanna thaze. tenA bheda, yathA- upacita, kaMthavA, kIDI yAvatu hastIzaDa. tyAMthI kAladharmane prApta karIne beindriya jIvomAM utpanna thaze. tenA bheda yathA- pulAkRmi yAvatu samudralikSA, temAM anekavAra utpanna thaze. 97 jAiMimAiMvaNassaivihANAI bhavaMti,taMjahA-rukkhANaMgucchANaM jAvakuhaNANaM, tesu aNegasayasahassakhutto jAvapaccAyAissai / ussaNNaM caNakaDuyarukkhesukaDuyavallIsu savvattha viNaMsatthavajjhe jAvajAiMimAiMvAukkAiyavihANAibhavati,taMjahA- pAINavAyANa jAvasuddhavAyANa, tesuaNegasayasahassakhutto jAvajAimAitaupaka taMjahA-zAlANaM jAvasUrakaMtamaNiNissiyANaM,tesuaNegasayasahassakhutto jAvajAiMimAI AukkAiyavihANAiMbhavati,taMjahA- ussANaMjAvakhAtodagANaM,tesuaNegasayasahassakhutto
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana 255 jAvapaccAyAissai / ussaNaMcaNaMkhArodaesa,khAtodaesuHsavvattha viNaMsatthavajjhe jAva kAlaM kiccA jAiMimAiMpuDhavikAiyavihANAibhavati,taMjahA-puDhavINaM, sakkarANaM jAva sUrakatANaM, tesuaNegasayasahassa-khutto jAvapaccAyAhii, ussaNNaM ca NaM kharabAyara puDha vikkAiesu, savvatthaviNaMsatthavajjhe jAvakAlaM kiccaa| bhAvArtha :- tyAra pachI vRkSa, guccha vAva kahunA ityAdi vanaspatinA bhedamAM aneka lAkha vAra utpanna thaze. sarva sthAne zastra dvArA ghAta pAmaze. tyAra pachI pUrvavAyu vAvatuM zuddha vAyu ityAdi vAyukAyika jIvonA bhedamAM aneka lAkha vAra utpanna thaze. pachI aMgAra vAvatu sUryakAnta maNithI niHzrita agni ityAdi teukAyanA bhedamAM aneka lAkha vAra utpanna thaze. pachI jhAkaLa, hima, dhummasa yAvat khAInuM pANI ityAdi akhAyanA bhedamAM aneka lAkha vAra utpAta thaze. temAM paNa vizeSa karIne khArA pANI ane khAInA pANImAM utpanna thaze. sarva sthAne zastra dvArA ghAta pAmaze. pachI mATI retI cAvatuM sUryakAnta maNi, pRthvIkAyikanA bhedamAM aneka lAkha vAra utpanna thaze ane temAM vizeSatayA kharabAdara pRthvIkAyamAM utpanna thaze. sarvasthAne zastra dvArA ghAta thaI kAladharma prApta karaze. 98 rAyagihe Nayare bAhiM khariyattAe uvavajjihii / tattha viNaM satthavajjhe jAva kiccAdaccaM pirAyagihe Nayare aMtokhariyattAe uvavajjihiha / tattha viNaM satthavajjhe jAvakiccA iheva jaMbuddIvedIvebhArahe vAseviMjhagiripAyamUle bebhelesaNNivesemAhaNakulaMsi dAriyattAe paccAyAhii / taeNataMdAriyaM ammApiyaro ummukkabAlabhAvaMjovvaNagamaNuppattaM paDirUvaeNaMsukkeNaM, paDirUvaeNaMviNaeNaM,paDirUvayassa bhattArassa bhaariyttaaedlissti| sANaM tassa bhAriyA bhavissaiiTThA katA jAvaaNumayA bhaMDakaraMgaDagasamANA tellakelA iva susaMgoviyA, celapeDA iva susaMpariggahiyA, rayaNakaraMDao viva susArakkhiyA, susaMgoviyA, mANaMsIyaM,mANaM uNhaM jAvaparissahovasaggA phusaMtu / taeNaM sAdAriyA aNNayA kayAigumviNI sasurakulAo kulagharaMNijjamANI aMtarA davaggijAlAbhihayA kAlamAse kAlaM kiccA dAhiNillesuaggikumAresudevesudevattAe uvavajjihii / zavadArthI-testonA telanuM bhAjana vetapeDa = vastranI peTIriyAvezyApaNe, bhAvArtha:- tyAra pachI rAjagRha nagaranI bahAra vezyApaNe utpanna thaze. tyAM zastra dvArA ghAta pAmIne, kAladharma prApta karIne bIjI vAra rAjagRha nagaranI aMdara vezyApaNe utpanna thaze. tyAM paNa zastra dvArA ghAta pAmIne yAvata kAladharma pAmIne A jaMbudvIpanA bharatakSetramAM vidhyaparvatanI pAse vibhela nAmanA sannivezamAM brAhmaNakulamAM putrI rUpe utpanna thaze. te putrI jyAre bAlyAvasthAno tyAga karIne yauvanAvasthAne prApta karaze, tyAre tenA mAtA-pitA tene yogya kariyAvara ApIne ucita vinaya dvArA patine patnI rUpe arpaNa karaze. te tenI strI thaze. te iSTa, kAMta yAvatu anumata, AbhUSaNonA karaMDiyA tulya, tene zIta, uSNa thAvatu parISaha-upasarga sparza na kare, te rIte atyaMta saMgopita, surakSitapaNe rAkhaze; tene atyaMta saMgopita surakSitapaNe rAkhaze. tyAra pachI te brAhmaNa putrI garbhavatI thaze ane potAnA sAsarethI piyara jatAM rastAmAM dAvAgninI jvAlAthI baLIne marI jaze ane dakSiNa dizAnA agnikumAra devomAM deva rUpe utpanna thaze.
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 25 / zrI bhagavatI satra-4 99 seNaMtaohiMto aNaMtaraM uvvaTTittA mANussaM viggahalabhihidi, mANussaM viggahaM labhittA kevalaMbohiM bujjhihii, bujjhittA muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pvvihii| tattha vi ya NaM virAhiyasAmaNNe kAlamAse kAlaM kiccA dAhiNillesu asurakumAresu devesudevattAe uvavajjihii / seNaMtaohiMto jAvauvvaTTittA mANusaMviggahaMtaceva jAva tattha viNaM virAhiyasAmaNNe kAlamAse jAvakiccA dAhiNillesuNAgakumAresudevesu devattAe uvavajjihii / seNaM taohito aNaMtaraM evaM eeNaM abhilAveNaM dAhiNillesu suvaNNakumAresuevaM vijjukumAresu evaM aggikumAra vjjNjaavdaahinnillesuthnniykumaaresu| se NaM taohiMto aNaMtara uvvaTTittA mANussaM viggahaM labhihii jAva virAhiyasAmaNNe joisiesu devesu uvavajjihidi / bhAvArtha:- tyAMthI nIkaLIne manuSyanA zarIrane dhAraNa karIne kevaLa bodhi-samyakatvane prApta karaze. tyAra pachI muMDita thaIne AgAravAsano tyAga karIne aNagAravAsano svIkAra karaze. tyAM zramaNya-cAritranI virAdhanA karIne, kAlanA samaye kAladharma pAmIne, dakSiNa dizAnA asurakumAra devomAM devarUpe utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne manuSya zarIrane dhAraNa karaze ane saMyama laIne yAvatu virAdhanA karIne dakSiNanikAyanA nAgakumAra devomAM devapaNe utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne manuSya thaze. tyAM saMyamanI virAdhanA karIne dakSiNa nikAyanA suvarNakumAra devomAM utpanna thaze. A rIte vidhutyumAradevomAM yAvatu agnikumAra devone choDIne dakSiNanikAyanA svanitakumAro sudhInA devomAM utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne manuSya thaze tyAM paNa cAritranI virAdhanA karIne jyotiSI devomAM utpanna thaze. ArAdhanA ane kevaLajJAna:100 se NaM taohiMto aNaMtaraM cayaM caittA mANussaM viggahaM labhihii labhittA kevalaM bohiM bujjhihii jAvaavirAhiyasAmaNNe kAlamAse kAlaM kiccA sohamme kappe devattAe uvavajjihii / seNaMtaohiMto aNaMtaraM cayaM caittA mANussaM viggahalabhihii, kevalaM bohiM bujjhihiti, tattha viNaM avirAhiyasAmaNNe kAlamAsekAlaM kiccA saNaMkumArekappe devattAe uvavajjihii / evaM jahA saNaMkumAretahA baMbhaloe, mahAsukke, ANae, aarnne| se NaM tao jAva avirAhiyasAmaNNe kAlamAse kAlaM kiccA savvaTThasiddhe mahAvimANe devattAe uvavajjihii / seNaMtaohiMto aNaMtaraM cayaM caittA mahAvidehe vAse jAiMimAI kulAibhavati- aDDAiM jAva aparibhUyAiMtahappagAresukulesuputtattAe paccAyAhii / evaM jahA uvavAie daDhappaiNNa-vattavvayA sacceva vattavvayA NiravasesA bhANiyavvA jAva kevalavaraNANadasaNe smuppjjihii| bhAvArtha :- tyAMthI avIne manuSya thaze. tyAM samyaktane prApta karaze ane cAritranI virAdhanA karyA vinA arthAt ArAdhaka thaIne kAlanA samaye kAladharmane prApta karIne saudharma devalokamAM devarUpe utpanna thaze. tyAMthI cyavIne manuSya janmane dhAraNa karaze. tyAM samyaktane prApta karaze ane cAritranI virAdhanA
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-15: gozAlaka adhyayana. 257 karyA vinA, kAlanA samaye kAladharmane prApta karIne sanaskumAra devalokamAM devarUpe utpanna thaze. tyAMthI cyavIne manuSya thaze. je rIte sanakumAra devalokanA viSayamAM kahyuM, te ja rIte brahAloka, mahAzu, Anata ane AraNa devalokanA viSayamAM kahevuM joIe. tyAMthI cyavIne manuSya thaze tyAM cAritranI virAdhanA karyA vinA kAladharmane prApta karIne sarvArthasiddha mahAvimAnamAM devarUpe utpanna thaze. tyAMthI cyavIne mahAvideha kSetramAM Rddhi saMpanna thAvat aparAbhUta kulamAM putra rUpe utpanna thaze. je rIte aupapAtika sUtramAM daDhapratijJanI vaktavyatA kahI, te ja rIte yAvat tene uttama kevaLajJAna-kevaLadarzana utpanna thaze. vivecana : prastuta sUtromAM sUtrakAre gozAlakanA dIrghakAlIna bhavabhramaNane pragaTa karyuM che. saMyamanA bhavaH-gozAlakano jIva cAre gatimAM dIrghakAla paryata bhavabhramaNa karaze, bhava bhramaNanA aMte 18(aDhAra) bhavomAM saMyama svIkAra karaze. jemAM dezabharamAM virAdhaka thaze ane ATha bhavamAM ArAdhaka thaze. virAdhaka bhava-10:- gozAlaka daza bhavamAM cAritrano svIkAra karaze paNa AkhA bhavamAM tene cAritranI sparzanA thaze nahIM tethI te virAdhakapaNe kAladharmane prApta karI tenA pariNAme kramazaH agnikumArane choDIne nava jAtinA bhavanapati devomAM ane dazamI vAra jyotiSI devomAM devapaNe utpanna thaze. tyArapachI kramazaH manuSya janma pAmI cAritranI ArAdhanA karaze. ArAdhaka bhava-8:- gozAlaka kramazaH AThabhavamAM cAritrano svIkAra karaze ane tenI pUrNa rIte ArAdhanA karIne tenA pariNAme kramazaH 1, 3, 5, 7, 9, 11mA devalokamAM ane sarvArthasiddha vimAnamAM utpanna thaze. A rIte sAta bhavamAM vaimAnika jAtinA devapaNe utpanna thaze ane AThamA bhavamAM aMtima manuSya janmamAM cAritranI ArAdhanA karI sarva karmano kSaya karaze. virAtri sAmaUM :- saMyamanI virAdhanA karIne. jIva saMyamanI sparzanA kare ane pachI tenI virAdhanA kare to tene saMyama virAdhaka kahevAya. paraMtu prastuta varNanamAM daza bhAvomAM gozAlakano jIva bAhya veza mAtrathI saMyama svIkAra karaze. tema chatAM dravya saMyamanI apekSAe paNa tene varAhaya samajIe kahyuM che. pachInA ATha bhAvomAM te dravyathI ane bhAvathI ema baMne rIte saMyama prApta karaze ane ArAdhanA karaze. zataka-25, uddezaka-6, 7 anusAra jIva saMpUrNa saMsAra kAlamAM sAmAyika Adi koi paNa cAritra ane bakuzAdi koipaNa nigraMtha avasthA utkRSTa ATha bhavamAM ja prApta karI zake che. tethI e spaSTa thAya che ke gozAlakano jIva daza bhavamAM koipaNa cAritra ke nigraMtha dazAne prApta karaze nahIM, mAtra bAhya vezathI saMyama grahaNa karaze. zataka-12, uddezaka-7 anusAra to prAyaH dareka jIve anaMtI vAra vezamAtrathI saMyama grahaNa karyA che. guru ziSyanA saMbaMdha paNa anaMtI vAra karyA che. tethI temAM koI virodha nathI. daDhapratijJanuM mokSa gamana :101 taeNaMsedaDhappaiNNe kevalI appaNo tIyaddhaM Abhoehii,AbhoittA samaNe NiggaMthe sAvehii,sAvettA evaMvadihii-evaMkhalu ahaMajjo !iocirAIyAe addhAegosAle NAmamaMkhaliputehotthA,samaNaghAyae jAvachaumatthecevakAlagae,tammUlagaMcaNaMahaMajjo! aNAIyaM aNavadaggaMdIhamaddhaMcAutasaMsArakaMtAraMaNupariyaTTie,taMmANaMajjo !tumbhaMkei
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-4 I bhavau AyariyapaDiNIyae, uvajjhAyapaDiNIe ayasakArae avaNNakArae akittikArae mANaMse vi evaM ceva aNAIyaM, aNavadaggaM jAvasaMsArakaMtAraM aNupariyaTTihi jahA NaM ahaM / taraNaM te samaNA NiggaMthA daDhappaiNNassa kevalissa aMtiyaM eyamaTThe soccA Nisamma bhIyA tatthA tasiyA saMsArabhauvviggA daDhappaiNNaM kevaliM vaMdihiMti, NamaMsihiMti vaMdittA NamaMsittA tassa ThANa AloiehiMti NidihiMti jaavpddivjjihiNti| 258 taeNa se daDhappaiNNe kevalI bahUI vAsAiM kevalapariyAgaM pAuNihii, pAuNittA appaNo AusesaM jANettA bhattaM paccakkhAhii, evaM jahA uvavAie jAva savvadukkhANamaMta mahiri / / tevuM maMte ! seva mate ! // bhAvArtha:- tyAra pachI te daDhapratijJa kevaLI potAnA atItakAlane joze, joIne zramaNa-nigraMthone bolAvIne A pramANe kaheze-- he Aryo ! AjathI dIrgha kAla-asaMkhyAta kAla pahelAM huM makhaliputra gozAlaka hato. meM zramaNonI ghAta karI hatI; temano prabaLa zatru banyo hato. te bhavamAM huM chadmasthAvasthAmAM kAladharmane prApta thayo hato. he Aryo ! tenA pariNAme meM anAdi, anaMta ane dIrghamArgavALA; cAra gatirUpa saMsAra aTavImAM paribhramaNa karyuM. he Aryo ! tethI tame koI paNa AcAryAdinA pratyanIka--dveSI thazo nahIM, upAdhyAya pratyenIka thazo nahIM. AcArya ane upAdhyAyano apayaza karanAra, avarNavAda karanAra ane apakIrti karanAra thazo nahIM ane mArI jema anAdi anaMta yAvat saMsAra aTavImAM bhramaNa karazo nahIM. daDhapratijJa kevaLInI vAta sAMbhaLIne ane hRdayamAM dhAraNa karIne te zramaNa nigraMtho bhayabhIta thaze, trasta thaze ane saMsAranA bhayathI udvigna thaIne daDha-pratijJa kevaLIne vaMdana-namaskAra karIne pApasthAnanI AlocanA ane niMdA karaze, yAvat prAyazcita rUpa tapasyAno svIkAra karaze. dRDhapratijJa kevaLI aneka varSo paryaMta kevala paryAyanuM pAlana karaze ane zeSa alpa AyuSyane jANIne bhakta pratyAkhyAna karaze. A rIte aupapAtika sUtrAnusAra yAvat sarva duHkhono aMta karaze. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. / / vivecanaH pUrvanA sUtramAM aupapAtika sUtrokta daDhapratijJanA atidezapUrvaka gozAlakanuM varNana che. temAM navara kahIne nAmanI bhinnatA kahI nathI ane prastuta sUtromAM gozAlakanuM ja daDhapratijJa nAma darzAvela che. tethI spaSTa thAya che ke eka nAmanI aneka vyakti hoya che tethI gozAlakanA jIvanuM ane aMbaDanA jIvanuM aMtima bhavamAM daDhapratijJa nAma hoI zake che. sArAMza e che ke gozAlaka dIrgha saMsAra bhramaNa karI aMte sAta bhavamAM cAritranI ArAdhanA karaze, AThamA manuSya bhavamAM kevaLajJAna prApta karaze ane sarva karmano kSaya karI mokSagatine prApta karaze. || zataka 15 saMpUrNa 5
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16 zataka-16 paricaya 259 * A zatakamAM 14 uddezaka che. temAM vividha viSayonuM varNana che. * prathama uddezakamAM pApakarmanA kAraNabhUta adhikaraNa ane pApakarmakaranAra adhikaraNInuM vistRta vivecana che. jyAM sudhI jIvamAM aviratino bhAva ane mamatvano bhAva che tyAM sudhI tenA zarIra, indriya, yoga temaja bAhya sAdhano ane tenI koI paNa pravRtti tenA mATe adhikaraNarUpa bane che. bIjA uddezakamAM 24 daMDakanA jIvomAM jarA ane zokanuM astitva, pAMca prakAranA avagraha, sAvadhaniravadyabhASA ane karma caitanyakRta che vagere viSayanuM pratipAdana che. trIjA uddezakamAM prajJApanA sUtranA atidezapUrvaka (1) bAMdhato bAMdhe (2) bAMdhato vede (3) vedato bAMdhe(4) vedato vede Adi cAra vikalpo dvArA karmabaMdha ane udayanA parasparanA saMbaMdhane sUcita karyo che ane aMte kAyotsargamAM sthita aNagAranA masA chedanamAM lAgatI kriyAnuM nirUpaNa che. * cothA uddezakamAM saMyamI sAdhaka ane nairayikonI karmakSayanI zaktinI taratamatAnuM dRSTAMta sahita pratipAdana che. pAMcamA uddezakamAM devonI zakti, mahAzukra devalokanA be devonA pudgala pariNamana viSayaka vArtAlApa ane tenA anusaMdhAnamAM gaMgadattadevanA pUrvabhavanuM nirUpaNa che. chaThThA uddezakamAM svapnonA prakAra, prabhu mahAvIrane chadmasthAvasthAnI aMtima rAtre AvelA daza svapno, tenuM phaLa temaja anya mokSa phaLadAyaka viziSTa svapnonuM kathana che. sAtamA uddezakamAM prajJApanA sUtranA atidezapUrvaka upayoga ane pazyattAnI prarUpaNA che. AThamA uddezakamAM lokanA cha dizAnA caramAntamAM ane ratnaprabhA Adi sAta pRthvI, 12 devaloka, nava traiveyaka, pAMca anuttara vimAna, ISatprAkbhArA pRthvI Adi kSetronA caramAntamAM jIva ane ajIvanuM astitva; paramANu pudgalanuM gamana sAmarthya; varasAdanI jANakArI meLavavAmAM lAgatI kriyA; mahardika devanuM paNa alokamAM javAnuM asAmarthya vagere vividha viSayonuM kathana che. navamA uddezakamAM vairocanarAja balIndranI rAjadhAnI viSayaka nirdeza che. * dazamA uddezamAM prajJApanA sUtranA atidezapUrvaka avadhijJAna ane tenA be bhedanuM nirUpaNa che. 11 thI 14 uddezakamAM kramazaH dvIpakumAra, udadhikumAra, dizAkumAra ane stanitakumAra, te cAre bhavanapatidevonA AhAra, ucchvAsa-nizvAsa, lezyA, Rddhi Adi viSayaka prarUpaNA che. *****
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26o zrI bhagavatI sUtra-4 zataka-16: uddezaka-1 je saMkSipta sAra A uddezakamAM mukhyatayA adhikaraNa ane adhikaraNInA svarUpanuM pratipAdana che. * pApakriyAmAM kAraNabhUta sAdhanane adhikaraNa kahe che. tenA be bheda che. AtyaMtara ane bAhya. zarIra, indriya, yogAdi AtyaMtara adhikaraNa che ane zastra, dhana, putra, parivAra Adi bAhya adhikaraNa che. * adhikaraNa jenI pAse hoya tene adhikaraNI kahevAya che. zAstrakAre prAraMbhamAM bAhya adhikaraNarUpa eraNanuM kathana karyuM che. * eraNa para ghaNanA ghA mAravAthI acitta vAyu utpanna thAya che. te acitta vAyu sacitta vAyu mATe adhikaraNa bane che. te sacitta vAyunI hiMsA kare che ane pachI te acitta vAyu paNa sacitta banI jAya che. * agnikAyanI utkRSTa sthiti traNa ahorAtrinI hoya che. agninI utpatti ke sthiti vAyu dvArA ja thAya che. vAyu vinA te prajvalita thatI nathI. agninA jIvo potAnI sthiti pUrNa thatAM marI jAya che ane tyAM bIjA agninA ane vAyunA jIvo utpanna thAya che. A rIte paraMparA cAle che ane dIrghakAla paryata agni prajvalita rahe che. * luhArane temaja bhaTTImAM vaparAtA pratyeka sAdhano je jIvonA zarIramAMthI banyA che te jIvone pAMca kriyA lAge che. luhAra ane tenA pratyeka upakaraNone agnikAyanA jIvonA AraMbha(jIvahiMsA) sAthe sIdho saMbaMdha che. te jIvone prANAtipAtikI kriyA sAthe pUrvanI cAra kriyA avazya lAge ja che. * 24 daMDakanA jIvo pAse zarIrAdi AvyaMtara adhikaraNa haMmezAM hoya che ane zastrAdi bAhyAdhikaraNa kayAreka hoya che, kayAreka hotA nathI paraMtu aviratinI apekSAe teo adhikaraNI che. ke te jIvo adhikaraNa sahita hovAthI sAdhikaraNI che, niradhikaraNI nathI. te svayaM pApapravRtti kare che, anya pAse paNa karAve che ane ghaNI pApapravRtti sva ane para ubhayarUpe kare che. tethI avirati bhAvanI apekSAe te AtmAdhikaraNI, parAdhikaraNI ane tadubhayAdhikaraNI che. * te jIvo potAnA mana, vacana, kAyAnA prayogathI pApa pravRtti kare che tethI te Atmaprayoganivartita adhikaraNI che. potAnA vacanAdinA prayogathI anya pAse pApa pravRtti karAve che tethI te paraprayoganivartita adhikaraNI che ane ghaNI vAra te ubhayaprayoga nirvatita adhikaraNI hoya che. * 24 daMDakanA jIvomAM samuccaya rIte pAMca zarIra, pAMca indriya ane traNa yoga rU5 adhikaraNa hoya che. temAM je gatinA jIvone jeTalA zarIra, indriya ane yoga hoya te jIvone teTalA adhikaraNa hoya che. audArika AdicAra zarIra banAvato jIva aviratinI apekSAe ane AhAraka zarIrane banAvato jIva pramAdanI apekSAe adhikaraNI che. A rIte saMsArI jIvomAM teno aviratibhAva ane pramAdabhAva tenA adhikaraNa(pApakarma)nuM kAraNa bane che.
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zataka-16: uddezaka-1 [ 21] zataka-16H uddezaka-1 adhikaraNI uddezakonAM nAma :| 1 ahigaraNi jarA kamme, jAvaiyaM gaMgadatta sumiNe ya / uvaogeloga bali, ohi dIva udahI disA thnniyaa|| bhAvArtha:- A zatakamAM cauda uddezaka che. tenA nAma A pramANe che. yathA- (1) adhikaraNI (2) jarA (3) karma (4) yAvatIya (5) gaMgadatta (6) svapna (7) upayoga (8) loka (9) bali (10) avadhi (11) dvIpa (12) udadhi (13) dizA (14) svanita. vivecana : prastuta zatakanA 14 uddezakonAM nAma tenA Adha athavA mukhya viSayanA AdhAre che. (1) Ahira :- adhikaraNI arthAt eraNanA viSayamAM nirUpaNa hovAthI prathama uddezakanuM nAma 'adhikaraNI' che. (2) nara:- jarA AdinA artha viSayaka kathana hovAthI bIjA uddezakanuM nAma "jarA" che. (3) verna - karma prakRtionA baMdha Adi viSayanI carcA mukhya hovAthI trIjA uddezakanuM nAma "karma' che. (4) nAvaDyaH-prathama praznano prAraMbhaLAvar3aya padathI thato hovAthI cothA uddezakanuM nAma "yAvatIya' che. (5) vira :- gaMgadatta devanA prazno ane tenA pUrvabhava viSayaka varNana hovAthI pAMcamA uddezakanuM nAma 'gaMgadatta" che. (6) sumana - svapnadarzana viSayaka nirUpaNa hovAthI chaThThA uddezakanuM nAma "svapna' che. (7) 3vana:- upayoga ane tenA bhedonuM prajJApanA sUtranA atidezapUrvaka nirUpaNa hovAthI sAtamAM uddezakanuM nAma "upayoga" che. (8) to H-lokanuM parimANa Adi Adya ane mukhya viSaya hovAthI AThamA uddezakanuM nAma "loka che. (9) niH - vairocanendra balinI sudharmA sabhAnA sthAnanuM saMkSipta varNana hovAthI navamA uddezakanuM nAma bali' che. (10) di- prajJApanA sUtranA atidezapUrvaka avadhijJAna viSayaka varNana hovAthI dazamA uddezakanuM nAma 'avadhi' che. (11thI 14) uva 3 DI vilA thayA :-kramazaH dvIpakumAra, udadhikumAra, dizAkumAra ane svanitakumAra nAmanA bhavanapati devonA AhAra, ucchavAsa-niHzvAsa, vezyA, AyuSya viSayaka pratipAdana hovAthI tenA
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 zrI bhagavatI sUtra-4 nAma kramazaH 'dvIpa, udadhi, dizA ane stanata' che. AghAtathI vAyukAyanI utpatti ane vinAza: 2 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe jAvapajjuvAsamANe evaM vayAsI- atthi NaM bhaMte! ahigaraNisivAuyAevakkamai? haMtA atthi| zabdArtha - himAli = adhikaraNI, eraNa para hathoDA mAratAM vamaDuM utpanna thAya che bhAvArtha:- prazna- te kAle, te samaye rAjagRha nagaramAM yAvatu paryApAsanA karatAM gautama svAmIe A pramANe pUchyuM- he bhagavan! zuM adhikaraNI (eraNa) para hathoDA mAratAM vAyukAya utpanna thAya che? uttara- hA gautama! tema thAya che. | 3 se bhaMte ! kiM puDhe uddAi, apuDhe uddAi ? goyamA ! puDhe uddAi, No apuDhe uddAi / bhAvArtha-he bhagavan! zuM vAyukAya anya padArtha sAthe sparza thavAthI mare che ke sparza thayA vinA mAre che? he gautama! te jIvone zastrAdino sparza thavAthI mare che paraMtu sparza thayA vinA maratA nathI. |4 se bhaMte ! kiM sasarIrI Nikkhamai, asarIrI Nikkhamai ? evaM jahA khaMdae jAvase teNadveNaMNo asarIrI Nikkhamai / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jyAre vAyukAya mare che tyAre te zuM zarIra sahita bhavAttaramAM jAya che ke zarIra rahita bhavAntaramAM jAya che.? uttara- he gautama! A viSayamAM zataka-2/1 nA skaMdakanA varNana pramANe jANavuM yAvatuM zarIra rahita thaIne jatAM nathI. vivecana : prastuta traNa sUtromAM vAyukAyanI utpatti, nAza ane bhavAntaramAM jAya tyAre kaI rIte jAya che? te traNa viSaya pratipAdita karyA che. hiraNaH-adhikaraNI,diya saMsthAno hAla nAyA sA rivALA jenA para rAkhIne lokhaMDa TIpAya che tene adhikaraNI ke eraNa kahe che. adhikaraNI Adheya che. loMkhaDa eraNanA AdhAre rahetuM hovAthI ahIM eraNane adhikaraNI kahela che. A pachInA sUtromAM hiMsAtmaka sAdhano jenI pAse hoya tene adhikaraNI kahyA che. AghAtathI vAyanI utpatti - eraNa para hathoDA mAre tyAre hathoDAnA abhighAtathI vAyukAya utpanna thAya che, tyAre te acitta hoya che, paraMtu tenAthI sacitta vAyunI hiMsA thAya che ane pAchaLathI te acitta vAyu paNa sacitta thaI jAya che. AghAtathI vAyuno nAzaH-puthvIkAyAdi pAMca sthAvara jIvo sAthe jyAre vijAtIya jIvono tathA vijAtIya
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16: uddezaka-1 27] sparzavALA padArthono sparza thAya che, tyAre te jIvo marI jAya che. anya padArthono sparza thayA vinA te jIvo maratA nathI. A kathana sopakrama AyuSyanI apekSAe che. sArI jillA:- koI paNa jIva bhavAntaramAM jAya tyAre audArika Adi sthUla zarIrane choDIne jAya te apekSAe azarIrI jAya che paraMtu taijasa ane kArmaNa zarIranI apekSAe zarIra sahita jAya che. agnikAyanI sthiti:| 5 iMgAlakAriyAeNaM bhaMte ! agaNikAe kevaiyaMkAlaM saMciTThai? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhattaM, ukkoseNaM tiNNi raaiidiyaaii| aNNe vi tattha vAuyAe vakkamai,Na viNA vAuyAeNaM agaNikAe ujjli| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! aMgArakArikAmAM eTale sagaDImAM agni keTalo samaya sacitta rahe che? uttara-he gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa traNa rAta-divasa sudhI sacitta rahe che. tyAM anya vAyukAyika jIvo paNa utpanna thAya che, kAraNa ke vAyukAya vinA agnikAya prajvalita thatI nathI. vivecana : TI#iriyA:-mArA rotiti karAra agni jemAM saLagAvavAmAM Ave che tevI sagaDI. agnikAyanI sthiti :- agni sagaDImAM hoya ke cUlAmAM hoya, tenI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa traNa ahorAtrinI che. tyAra pachI te jIvo marI jAya che ane temAM bIjA agnikAyanA jIvo utpanna thAya che. A rIte paraMparAthI agni dIrghakAla paryata prajvalita raheto jaNAya che. agni ane vAyano sabaMdha-vaTAnitAravAyuH A niyamAnusAra agni hoya tyAM vAyu avazya hoya che. vAyuthI ja agni prajvalita thAya che. tama lokhaMDane pakaDavAmAM lAgatI kriyA : 6 puriseNaM bhaMte ! ayaMayakoTuMsi ayomaeNaMsaMDAsaeNaMuvvihamANe vA pavihamANe vA kaikirie? goyamA !jAvaMcaNaM se purise ayaM ayakoTuMsi ayomaeNaM saMDAsaeNaM uvvihiti vA pavihiti vA,tAvaMcaNaMsepurisekAiyAe jAvapANAivAyakiriyAepaMcahi kiriyAhiM paTe,jesi piNa jIvANaM sarIrehiMto ae Nivvattie. ayakodreNivvattie.saMDAsae Nivvattie, iMgAlA NivvattiyA, iMgAlakaDaNI NivvattiyA, bhatthA NivvattiyA,te viNaM jIvA kAiyAe jAvapaMcahi kiriyAhiM putttthaa|| zabdArtha-ayaM lokhaMDane ayoti=lokhaMDa tapAvavAnI bhaTTImAM brihamANe brihamAUMcuM nIcuM karatAMgadhvatti niSpanna banelIphAI aMgArA kADhavAnolokhaMDanocImaTo (cIpiyo)
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 zrI bhagavatI sUtra-4 bhatthA = dhamaNa. bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! lokhaMDa tapAvavAnI bhaThThImAM tapelA lokhaMDane, lokhaMDanI sANasIthI pakaDIne UMcuM-nIcuM karanAra puruSane keTalI kriyA lAge che ? uttara- he gautama ! jyAM sudhI te puruSa lokhaMDa tapAvavAnI bhaThThImAM lokhaMDanI sANasIthI lokhaMDane UMcuM-nIcuM kare che, tyAM sudhI tene kAyikI Adi prANAtipAtikI paryaMtanI pAMca kriyA lAge che. je jIvonA zarIrathI lokhaMDa, lokhaMDanI bhaTTI, sANasI, aMgArA, aMgArA kADhavAno lokhaMDano cImaTo(cIpiyo) ane dhamaNa banI che, te sarva jIvone paNa kAyikI Adi pAMca kriyA lAge che. 7 purise NaM bhaMte! ayaM ayakoTThAo ayomaeNaM saMDAsaeNaM gahAya ahikaraNisi ukkhivvamANe vA NikkhivvamANe vA kaikirie ? goyamA ! jAvaM ca NaM se purise ayaM ayakoTThAo jAvaNikkhivai vA tAvaM ca NaM se purise kAiyAe jAva pANAivAyakiriyAe paMcahi kiriyAhiM puTThe / jesiM piNaM jIvANaM sarIrehiMto ayo Nivvattie, ayakoTThe Nivvattie, saMDAsae Nivvattie, cammeTTe Nivvattie muTThie Nivvattie, ahigaraNI NivvattiyA, ahigaraNi-khoDI NivvattiyA, udagadoNI NivvattiyA,ahigaraNasAlA NivvattiyA, tevi NaMjIvA kAiyAe jAva paMcahi kiriyAhiM puSTThA / zabdArtha:- amneTTe- ghaNa mukri=hathoDA hibi-hoDI eraNanuM lAkaDuM vAloLI=pANInI kuMDI di|raLasAtA-luhArazALA. |= bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! lokhaMDanI bhaTTImAMthI lokhaMDanI sANasIthI pakaDIne lokhaMDane eraNa para rAkhatA ane kADhatA puruSane keTalI kriyA lAge che ? uttara- he gautama ! jyAM sudhI lokhaMDanI bhaTTImAMthI lokhaMDane laIne eraNa para rAkhe che ane tene UMcuM nIcuM kare che tyAM sudhI te puruSane kAyikI Adi prANAtipAtikI paryaMtanI pAMca kriyA lAge che, je jIvonA zarIrathI lokhaMDa, bhaTTI, sANasI, ghaNa, hathoDo, eraNa, eraNa rAkhavAnuM lAkaDuM, garama lokhaMDane ThaMDu karavAnI kuMDI tathA luhAranuM kArakhAnuM banyuM hoya, te jIvone paNa kAyikI Adi pAMca kriyA lAge che. vivecanaH prastuta sUtromAM luhArane ane tenA sAdhanonA pUrvavartI jIvone lAgatI kriyAnuM spaSTIkaraNa che. bhaTTImAM lokhaMDanI sANasIthI pakaDIne lokhaMDane UMcuM-nIMcuM karanArane, bhaTTImAMthI loMkhaDa kADhIne eraNa para rAkhanAra ke upADanAra vyaktine tathA lokhaMDa ke upakaraNo saMbaMdhI jIvone kAyikI Adi pAMce kriyA lAge che. kAraNa ke chadmastha jIvonI kAyA ja adhikaraNa che. temaja te vItarAgI na hovAthI tene kAyikI, adhikaraNikI ane prAaSikI te traNa kriyA avazya lAge che. jo tenI pravRttithI anya jIvone paritApa thAya, to paritApanikI kriyA ane anya jIvono ghAta thAya to prANAtipAtikI kriyA lAge che. bhaThThImAM lokhaMDane UMcuM-nIcuM karanAra vyakti agnikAyAdi jIvono AraMbha karato hovAthI tene pAMce kriyA lAge che ane je sAdhano tathA sthaLa te pravRttimAM saMlagna che, tenAthI saMbaMdhita jIvone paNa pAMca kriyA lAge che. kAraNa ke te
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16: uddezaka-1 25 ] sAdhanono jIvahiMsAnI pravRttimAM sIdho saMbaMdha che. A ja rIte pratyeka pravRttimAM samajavuM. dolNa navapadiMirayATiM:-(1) sUkSma rIte zarIranA saMcAlanathI thatI kriyAne kAyikI kriyA kahe che (2) upakaraNa ke zarIranI kaMIka vizeSa pravRttithI lAgatI kriyAne adhikaraNikI kriyA kahe che (3) sukSma kaSAyonA udaya mAtrathI lAgatI kriyAne prAdoSikakiyA kahe che (4) sthUla pravRttithI jIvone alpAdhika AghAta-paritApa thAya tenAthI lAgatI kriyAne pAritApanikI kriyA kahe che. (5) sUkSma ke sthUla pravRttithI koI jIvano prANavadha-maraNa thaI jAya tyAre lAgatI kriyAne prANAtipAtikI kriyA kahe che. chadmastha jIvone kaSAyanA sabhAvathI lokagata karma AdinA pudgalo letAM-choDatAM traNa kriyAto kAyama lAge che. cothI ane pAMcamI kriyA prasaMga prApta thavAthI lAge che. vItarAgIne A pAMcamAMthI ekeya kriyA lAgatI nathI. adhikaraNa ane adhikaraNI:|8 jIveNaM bhaMte ! kiM ahigaraNI, ahigaraNaM? goyamA ! jIve ahigaraNI vi ahigaraNa pi| sekeNaguNaM bhaMte ! evaM vuccai-jIve ahigaraNI vi ahigaraNaM pi? goyamA ! aviratiM paDucca / teNatuNa jAvaahigaraNa pi / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! jIva adhikaraNI che ke adhikaraNa? uttarahe gautama! jIva adhikaraNI paNa che ane adhikaraNa paNa che. prazna- he bhagavana! tenuM zuM kAraNa che ke jIva adhikaraNI paNa che ane adhikaraNa paNa che? uttarahe gautama! aviratinI apekSAe jIva adhikaraNI paNa che ane adhikaraNa paNa che. | 9 Neraie NaM bhaMte ! kiM ahigaraNI ahigaraNaM? goyamA ! ahigaraNI vi ahigaraNaM pi / evaM jaheva jIvetahevaNeraie vi / evaM NiraMtaraM jaavvemaannie| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM nairayika jIva adhikaraNI che ke adhikaraNa che? uttara- he gautama ! narayika jIva adhikaraNI paNa che ane adhikaraNa paNa che. je rIte jIvanA viSayamAM kahyuM, te ja rIte nairayikanA viSayamAM paNa jANavuM joIe, A ja rIte niraMtara vaimAnika sudhI jANavuM joIe. 10 jIveNaM bhaMte ! kiM sAhigaraNI, NirahigaraNI? goyamA ! sAhigaraNI, No nnirhigrnnii| ___ se keNadveNaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! aviratiM paDucca se teNaTeNaM jAvaNo NirahigaraNI / evaM jAvavemANie / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! zuM jIva sAdhikaraNI che ke nirAdhikaraNI ? uttara- he gautama ! jIva
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2ss | zrI bhagavatI satra-4 sAdhikaraNI che. niradhikaraNI nathI. prazna-he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che? uttara- he gautama! aviratinI apekSAe jIva sAdhikaraNI che, niradhikaraNI nathI, A rIte vaimAniko sudhI jANavuM joIe. 11 jIveNaM bhaMte ! kiM AyAhigaraNI, parAhigaraNI, tadubhayAhigaraNI? goyamA ! AyAhigaraNI vi, parAhigaraNI vi,tadubhayAhigaraNI vi| sekeNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai jAvatadubhayAhigaraNI vi? goyamA ! aviratiM paDucca, seteNaTeNaM jAvatadubhayAhigaraNI vi / evaM jAvavemANie / bhAvArtha - prazna-he bhagavan! zuM jIva AtmAdhikaraNI che, parAdhikaraNI che ane tadubhayAdhikaraNI che? uttara-he gautama! jIva AtmAdhikaraNI paNa che, parAdhikaraNI paNa che ane tadubhayAdhikaraNI paNa che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke vAva jIva tadubhayAdhikaraNI paNa che? uttara- he gautama! aviratinI apekSAe yAvat tadubhayAdhikaraNI che. A rIte vaimAnika devo sudhI jANavuM joIe. 12 jIvA NaM bhaMte ! adhikaraNe kiM AyappayogaNivvattie parappayogaNivvattie, tadubhayappayogaNivvattie? goyamA !AyappayogaNivvattievi, prppyognnivvttievitdubhyppyognnivvttievi| ___ se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai ? goyamA ! aviratiM paDucca / seteNaTeNaM jAva tadubhayappayogaNivvattie vi / evaM jAvavemANiyANaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM jIvonuM adhikaraNa AtmaprayogathI thAya che, paraprayogathI thAya che ke tadubhaya prayogathI thAya che? uttara- he gautama! jIvonuM adhikaraNa Atma-prayogathI paNa thAya che, paraprayogathI paNa thAya che ane tadubhayathI paNa thAya che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che? uttara-he gautama! aviratinI apekSAe yAvatu tadubhayathI paNa thAya che. A rIte vaimAniko sudhI jANavuM joIe. vivecana :adhikaraNa :- hiMsAdi pApakarmanA kAraNabhUta ane durgatinA nimittabhUta sAdhanane 'adhikaraNa' kahe che. adhikaraNanA be bheda che. AMtarika ane bAhya. zarIra, indriya, avirati Adi bhAva AMtarika adhikaraNa che, haLa, kodALI Adi zastra ane dhana-dhAnya Adi parigraha rUpa vastuo bAhya adhikaraNa che. adhikaraNI :- A baMne prakAranA adhikaraNa jenI pAse hoya tene adhikaraNI kahevAya che. A rIte adhikaraNI AdhAra che ane adhikaraNa teno Adheya che. baMnemAM AdhAra-Adheya bhAva che.
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16: uddezaka-1 267 24 daMDakanA jIvo adhikaraNa paNa che ane adhikaraNI paNa che. prabhue A praznonA uttara syAdvAda daSTikoNathI ApyA che. pratyeka saMsArI jIvane zarIra, indriya Adi AvyaMtara adhikaraNa to hoya ja che. zastrAdi bAhya adhikaraNa kayAreka hoya che ane kayAreka hotA nathI. A baMne prakAranA adhikaraNa avirati jIvane pApakarmabaMdhanuM nimitta bane che. tethI 24 daMDakanA avirata jIvo adhikaraNI che paraMtu je jIvo virata che tenI pAse zarIrAdi AvyaMtara adhikaraNa hovA chatAM, te jIvone tenA para mamatvabhAva nathI. tethI tenA zarIrAdi pApakarmabaMdhanuM nimitta banatA nathI. tethI virata jIvo adhikaraNI nathI. zarIrAdi AvyaMtara adhikaraNa jIvathI kathaMcit abhinna che. tethI pratyeka jIva koIka apekSAe adhikaraNa paNa che. sAdhikaraNI ane nirAdhikaraNI :- avirata jIvo zarIrAdinI muccha sahita hovAthI te sAdhikaraNI che. ane virata jIvo zarIrAdi adhikaraNanI mUccha rahita hovAthI niradhikaraNI kahevAya che. AtmAdhikaraNI Adi-je jIvo zarIrAdi adhikaraNa dvArA pApAraMbhanI pravRtti kare che te AtmAdhikaraNI che; anya pAse pApAraMbhanI pravRtti karAve te parAdhikaraNI che; svayaM kare ane anya pAse paNa pApa karAve te tadubhayAdhikaraNI kahevAya che. 24 daMDakanA jIvo aviratinI apekSAe traNe prakAranA adhikaraNI hoya che. Atmaprayoganirvatita adhikaraNAdi:- ahIM sUtrakAre adhikaraNanA kAraNono nirdeza karyo che. potAnA mana, vacana, kAyAnA vyApArathI je adhikaraNa nirvartita thAya eTale pApa pravRtti thAya tene Atmaprayoga nivartita adhikaraNa kahe che. jema ke svayaM hiMsAnI pravRtti karavI. te ja rIte bIjAne pApa pravRttimAM joDanArA vacanAdinA prayoga paraprayoga nirvatita adhikaraNa che temaja svayaM hiMsA karavI ane bIjAne Adeza ApI hiMsA karAvavI te ubhayanA vyApArane tadubhaya prayoga nirvartita adhikaraNa kahe che. 24 daMDakanA jIvo aviratibhAvanI apekSAe traNa prakAranA adhikaraNa yukta bane che. ekendriyAdi jIvomAM mana, vacanAdi yoga nathI. tema chatAM teno avirati bhAva ja adhikaraNarUpa che. zarIra-indriya-coga ane adhikaraNa:13 kai NaM bhaMte ! sarIragA paNNattA? goyamA ! paMca sarIragA paNNattA,taM jahAorAlie jaavkmme| bhAvArtha-prazna- he bhagavan! zarIranA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! zarIranA pAMca prakAra che. yathA- audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa ane kArmaNa zarIra. 14 kaiNaM bhaMte ! iMdiyA paNNattA? goyamA ! paMca iMdiyA paNNattA,taMjahA- soidie jaavphaasidie| bhAvArtha - prazna-he bhagavan! indriyonA keTalA prakAra che? uttara-he gautama! pAMca prakAra che. yathAzrotendriya, cakSurindriya, ghrANendriya, jIlaeNndriya ane sparzendriya. |15 kaiviheNaMbhaMte !joe paNNatte? goyamA !tivihe joe paNNatte,taMjahA-maNajoe vaijoe kaayjoe|
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 28 | zrI bhagavatI sUtra-4 bhAvArtha - prazna- he bhagavan! yoganA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! yoganA traNa prakAra che yathA- manayoga, vacanayoga ane kAyayoga. 16 jIveNaMbhaMte !orAliyasarIraMNivvattemANe kiM adhikaraNI, adhikaraNaM? goyamA! adhikaraNI vi adhikaraNaM pi| sekeNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai- adhikaraNI vi adhikaraNaM pi? goyamA ! aviratiM paDucca, seteNaTeNaM jAvaadhikaraNaM pi / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! audArika zarIrane banAvato jIva, zuM adhikaraNI che ke adhikaraNa che? uttara- he gautama ! adhikaraNI paNa che ane adhikaraNa paNa che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke te adhikaraNI ane adhikaraNa che? uttara- he gautama! aviratinI apekSAe tema hoya che. tethI he gautama ! A pramANe kahyuM che ke te adhikaraNa paNa che ane adhikaraNI paNa che. 17 puDhavikAie NaM bhaMte ! orAliyasarIraM NivvattemANe kiM adhikaraNI, adhikaraNaM? goyamA ! evaM ceva / evaM jAvamaNusse / evaM jahA oralie tahA veuvviyasarIraM fpa, vanaspatyiA bhAvArtha - prazna- he bhagavan! audArika zarIrane banAvato pRthvIkAyika jIva zuM adhikaraNI che ke adhikaraNa? uttara-he gautama! pRthvIkAya paNa te ja rIte adhikaraNI ane adhikAraNa bane che. A rIte manuSya sudhI jANavuM joIe ane A rIte vaikriya zarIranA viSayamAM paNa jANavuM joIe. je jIvone je zarIra hoya tene te zarIra kahevA joIe. 18 jIveNaM bhaMte ! AhAragasarIraM NivvattemANe kiM adhikaraNI pucchA? goyamA ! adhikaraNI vi adhikaraNaM pi| sekeNatuNaM bhaMte ! jAva adhikaraNaM pi? goyamA ! pamAyaM paDucca / se teNaTeNaM jAva adhikaraNaM pi / evaM maNusse vi| teyAsarIraM jahA orAliyaM, NavaraMsavvajIvANaM bhANiyavvaM / evaM kammagasarIraM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! AhAraka zarIrane banAvato jIva zuM adhikaraNI che ke adhikAraNa? uttara- he gautama! te adhikaraNa paNa che ane adhikaraNI paNa che. prazna- he bhagavana! tenuM zuM kAraNa che ke te adhikaraNI ane adhikaraNa che? uttara- he gautama! pramAdanI apekSAe te adhikaraNI paNa che ane adhikaraNa paNa che. A rIte manuSyanA viSayamAM jANavuM joIe. taijasa zarIranuM kathana audArika zarIranI samAna jANavuM joIe. paraMtu taijasa zarIra sarva jIvone hoya che. kArpaNa zarIranA viSayamAM paNa A ja rIte jANavuM joIe. 19 jIveNaM bhaMte !soidiyaM NivvattemANe kiM adhikaraNI, adhikaraNaM?
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16: uddezaka-1 [ ra69] goyamA !jaheva orAliyasarIraMtaheva soidiyaM pi bhANiyavvaM, NavaraMjassa asthi soidiy| evaM cakkhidiyaghANidiyajibbhidiyaphAsiMdiyANa vi,NavaraMjANiyavvaMjassa OiT bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zrotendriyanI racanA karato jIva, zuM adhikaraNI che ke adhikaraNa che? uttara- he gautama ! audArika zarIranI samAna jANavuM joIe. paraMtu je jIvone zrotendriya hoya, tenI apekSAe A kathana che. A ja rIte cakSurindriya, ghrANendriya, rasanendriya ane sparzendriyanA viSayamAM paNa jANavuM joIe. je jIvone jeTalI indriya hoya, tenA viSayamAM te rIte jANavuM joIe. 20 jIveNaM bhaMte ! maNajogaNivvattemANe kiM adhikaraNI, adhikaraNaM? goyamA ! jaheva soiMdiyaM taheva NiravasesaM / vaijogo evaM ceva, NavaraM egidiyvjjaannN| evaM kAyajogo vi,NavaraMsavvajIvANaM jaavvemaannie| // sevaM bhate ! seva mate !! bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! manoyoganI racanA karato jIva, adhikaraNI che ke adhikaraNa ? uttara- he gautama! zrotendriyanI samAna jANavuM. vacanayoganA viSayamAM paNa te ja rIte jANavuM. paraMtu vacanayogamAM ekendriyonuM kathana karavuM na joIe, kAyayoganA viSayamAM paNa A ja rIte jANavuM joIe. kAyayoga sarva jIvone hoya che. tethI vaimAniko sudhI jANavuM joIe. II he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. // vivecana : prata sUtromAM pAMca zarIra, pAMca indriya ane traNa yoga te tera bolamAM adhikaraNa ane adhikaraNI viSayaka praznottara che. pAMca zarIranI apekSAe :- pAMca sthAvara, traNa vikasendriya, tiryaMca paMcendriya ane manuSya, A daza daMDakamAM audArika zarIra che. nairayika ane devane bhava pratyayika vaikriya zarIra hoya che ane vAyukAya, tiryaMca paMcendriya ane saMjJI manuSyamAM jene vaikriya labdhi prApta thaI hoya tene labdhi pratyayika vaikriya zarIra hoya che. AhAraka zarIra Rddhi prApta saMyata manuSyone ja hoya che. taijasa ane kArpaNa zarIra sarva saMsArI jIvone hoya che. temAM audArika, vaikriya, taijasa ane kArpaNa zarIra banAvatA jIvo aviratinI apekSAe adhikaraNI ane adhikaraNa che ane AhAraka zarIra banAvatA jIvo(manuSyo) pramAdanI apekSAe adhikaraNI ane adhikaraNa che. kAraNa ke avirati bhAva AhAraka zarIramAM hoto nathI. temAM mAtra chaThTha guNasthAna hoya che. pAMca sthAvarane eka indriya ane kAyayoga, vikasendriya ane asaMjJI paMcendriya jIvone kramazaH be, traNa, cAra ane pAMca indriya ane vacana tathA kAyayoga, saMjJI paMcendriya jIvone pAMca indriya ane traNa yoga hoya che. te jIvo paNa aviratinI apekSAe adhikaraNa ane adhikaraNI che. I zataka 16/1 saMpUrNa
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 zrI bhagavatI sUtra-4 | zataka-16H uddezaka-ra saMkSipta sAra je je A uddezakamAM jIvomAM jarA ane zokanuM astitva, pAMca prakAranA avagraha, sAvadha-niravabhASA ane karma caitanyakRta che, vagere viSayonuM pratipAdana che. * jarA eTale vRddhAvasthA Adi zArIrika pIDA; zoka eTale khinnatA, dainyatA Adi mAnasika duHkha. A rIte ahIM jarAthI zArIrika ane zokathI mAnasika duHkha, te arthane svIkAryo che. 24 daMDakamAM mana sahitanA jIvone jarA ane zoka baMne hoya che jyAre pAMca sthAvara ane traNa vikasendriya vagere manarahitanA jIvone kevaLa jarA ja hoya che. * adattAdAna mahAvratanI surakSA mATe jaina munio jyAM vicaraNa kare ane je kalpanIya padArthono upayoga kare te sthAna ane padArthanI AjJA teone tenA mAlika pAsethI levAnI hoya che, tene avagraha kahe * avagrahanA pAMca prakAra che- (1) devendra avagraha (2) rAjA avagraha (3) gAthApati avagraha (4) zayyAtara avagraha (5) sAdharmika avagraha. zramaNone A pAMceya avagrahanuM yathAsthAne pAlana karavuM Avazyaka hoya che. A pAMca prakAranA avagrahanuM kathana sAMbhaLIne zakrendra bhagavAnanA sarva zramaNone potAnA AdhipatyamAM rahelA dakSiNArdha loka-bharatakSetramAM vicaraNa karavAnI ane kalpanIya padArtho grahaNa karavAnI AjJA ApI che. * zakrendra satya, asatya, mizra ane vyavahAra te cAre prakAranI bhASA bole che. te sAvadya ane niravadha baMne bhASA bole che. ughADe mukhe bolanAra vyakti vAyukAyika jIvonI virAdhanA karatA hovAthI te sAvadya bhASA che. mukhane hAthathI ke vastrAdithI DhAMkIne bolanAranI bhASA niravabhASA che. A siddhAMta deva manuSya ke indra sarvane mATe samAna che. zakrendra samyagudaSTi, bhavI ane carama che. * pratyeka jIvonA karmo caitanyakata che, kAraNa ke karmajanya sukha-duHkhano anubhava jIvane thAya che.
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16: uddezaka ra O D zataka-16 : uddezaka-2 jarA 201 RO YOG jarA ane zoka - rAzidde nAva UvayAsI- nIvALa te ! inarA, kone ? noyanA !nIvALa jarA vi soge vi / sekeNaTTeNaM bhaMte ! evaM vuccai jAvasoge vi ? gomA ! jeNaM jIvA sArIraM veyaNaM vedeti, tesi NaM jIvANaM jarA, jeNaM jIvA mANasaM veyaNaM vedeti, tesi NaM jIvANaM soge / se teNadveNaM jAva soge vi / evaM NeraiyANa vi / evaM jAva thaNiyakumArANaM / bhAvArtha:- prazna- rAjagRha nagaramAM yAvat gautamasvAmIe A pramANe pUchyuM- he bhagavan ! zuM jIvone jarA ane zoka hoya che ? uttara- hA, gautama ! jIvone jarA paNa hoya che ane zoka paNa hoya che. prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ? uttara- he gautama ! je jIvo, zArIrika vedanA veThe che, te jIvone jarA avasthA hoya che ane je jIvo mAnasika vedanA veThe che, te jIvone zoka hoya che, tethI e pramANe kahyuM che ke jIvone jarA paNa hoya che ane zoka paNa hoya che. A rIte nairayikothI stanitakumAro sudhI kahevuM joIe. 2 puddhaviAvALa te ! inarA, sone ?joyA ! puddhavivADvALa garA, no sonA bhaMte! jAva No soge ? :- prazna- he bhagavan ! zuM pRthvIkAyika jIvone jarA ane zoka hoya che ? uttara- he gautama ! pRthvIkAyika jIvone jarA hoya che. zoka hoto nathI. prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke tene zoka nathI ? goyamA ! puDhavikAiyANaM sArIraM veyaNaM vedeti, No mANasaM veyaNaM verdeti / se teNaTTeNaM jAva No soge / evaM jAva cauriMdiyANaM / sesANaM jahA jIvANaM jAva vemANiyANaM / // seva mate ! seva mate ! // bhAvArtha uttara- he gautama ! pRthvIkAyika jIvo zArIrika vedanA veThe che, mAnasika vedanA vedatA nathI. tethI tene jarA hoya che, zoka nathI. A rIte caurendriya jIvo sudhI jANavuM joIe. zeSa jIvonuM kathana sAmAnya jIvonI samAna jANavuM joIe. A rIte vaimAniko sudhI jANavuM joIe. he bhagavan ! Apa kaho cho temaja
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 272 ] zrI bhagavatI sUtra-4 che, Apa kaho cho temaja che. vivecana : - jarA ane zoka - jarAno zAbdika artha vRddhAvasthA che, tema chatAM upalakSaNathI samasta zArIrika vedanAnuM grahaNa jarA zabdathI thAya che. zoka = ciMtA, khinnatA, dInatA, kheda Adi samasta mAnasika duHkhanuM grahaNa zoka zabdathI thAya che. covIsa daMDakavartI jIvomAM jene kevaLa kAyayoga athavA kAyayoga ane vacanayoga che tevA pAMca sthAvara ane traNa vikasendriya jIvone temaja asaMjJI tiryaMca paMcendriya ane saMmUrNima manuSyone zArIrika duHkhonI apekSAe kevaLa jarA hoya che ane jene manoyoga che tevA nArakI, devo, saMjJI tiryaMca paMcendriya ane saMjJI manuSyone zArIrika ane mAnasika baMne prakAranAM duHkho hovAthI te jIvone jarA ane zoka baMne hoya che. temAM devone vRddhAvasthArUpa jarA nathI paraMtu zArIrika duHkhanI apekSAe teo mATe jarAnuM kathana che. avagrahanA pAMca prakAra :| 3 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sakke deviMde devarAyA vajjapANI puraMdare jAvabhuMjamANe viharai / imaMcaNaM kevalakappaMjaMbuddIvaMdIvaM viuleNaM ohiNA AbhoemANe AbhoemANe pAsai samaNaM bhagavaM mahAvIraM jaMbuddIvedIve / evaM jahA IsANe taiyasae taheva sakke vi| NavaraM AbhiogeNa saddAvei, harI pAyattANiyAhivaI sughosA ghaMTA, pAlao vimANakArI, pAlagaM vimANaM, uttarille NijjANamagge, dAhiNapurathimille raikarapavvae / sesaMtaMceva jAvaNAmagaMsAvettA pajjuvAsai / dhammakahA jAvaparisA paDigayA / taeNaM se sakke deviMde devarAyA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhammaMsoccA Nisamma hatuDhe samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vyaasiibhAvArtha:- te kAle, te samaye devendra devarAja vajapANi, purandara yAvatuM bhoga bhogavatA vicAratA hatA. teo A saMpUrNa jaMbudvIpane potAnA vizALa avadhijJAnathI joI rahyA hatA. teoe jaMbudvIpamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne paNa joyA, bhagavAnanA darzana karavAnI bhAvanA jAgRta thatAM, teo darzana karavA AvyA. AvavAnI vidhi zataka-3/1 mAM kathita IzAnendranI vaktavyatAnI samAna jANavI. temAM vizeSatA e che ke izAnendra Abhiyogikadevone bolAvyA hatA, jyAre zakrendra Abhiyogika devone na bolAvatA potAnA senApati hariNagameSa devone bolAvyA ane teNe sughoSA ghaMTa vagADyo, pAlakadeve pAlaka nAmanuM vimAna banAvyuM. teo uttara dizAnA mArgathI nIce utaryA. temano ratikara parvata vAyavyakoNamAM che. zeSa sarva varNana izAnendranI samAna jANavuM yAvatu zakrendrae prabhu pAse AvIne kahyuM- he prabho ! huM zakra Apane namaskAra karI paryApAsanA karuM chuM. ema potAno paricaya ApIne paryApAsanA karavA lAgyA. zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe dharmakathA kahI. dharmopadeza sAMbhaLIne pariSada pAchI pharI. zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI pAsethI dharmakathA sAMbhaLIne devendra devarAja zakra harSita ane saMtuSTa thayA. teNe bhagavAnane vaMdana namaskAra karIne A pramANe pUchayuM-- | 4 vade baMne ! depaUAre ? sakkA ! paMcavihe uggahe paNNatte,taMjahA- deviMdoggahe,rAyoggahe,gAhAvaiuggahe, sAgAriyauggahe,sAhammiyauggahe / je ime bhate ! ajjattAe samaNA NiggathA viharati,
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16: uddezaka-2 [ 273] eesiNaMahaMuggahaMaNujANAmIti kaTusamaNaMbhagavaMmahAvIravaMdaiNamasai,vaMdittANamasattA tameva divvaMjANavimANaMdurUhai,durUhittA jAmeva disaMpAbhUetAmeva disNpddige| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! avagrahanA keTalA prakAra che? uttara- he zakra ! avagrahanA pAMca prakAra che. yathA- devendrAvagraha, rAjAvagraha, gAthApati (zreSThI) avagraha, sAgArika-avagraha ane sAdharmika-avagraha. tyAra pachI zakrendra, A pramANe nivedana karyuM ke, he bhagavan! je A zramaNa nigraMtho vicare che, temane huM avagraha- saMpUrNa bharatakSetra ane temAM rahelA padArthonI anujJA ApuM chuM. A pramANe kahIne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana namaskAra karyA, vaMdana namaskAra karIne te ja divya yAna-vimAnamAM AruDha thaIne je dizAmAMthI AvyA hatA, te dizAmAM pAchA gayA arthAt svasthAne gayA. vivecana : prastuta sUtramAM zakrendranuM prabhunA darzana mATe Agamana, vaMdana, dharmazravaNa, avagraha viSayaka prazna ane avagraha anujJA-pradAna vagere viSayonuM nirUpaNa che. avagraha:- je sthAnanA ke je vastunA je svAmI hoya, temanI AjJApUrvaka te vastu ane te sthAnane grahaNa karavuM tene avagraha kahe che. tenA pAMca prakAra che- (1) devendrAvagraha zakendra ane IzAnendranuM kramazaH dakSiNa lokArba ane uttara lokArha para svAmitva che. te kSetromAM rahelI svAmI vagaranI vastu mATe tenI AjJA levI te devendrAvagraha che. (2) rAjAvagraha- bharatAdi kSetronA cha khaMDa para cakravartInuM svAmitva hoya ke koI kSetra para rAjAonuM svAmitva hoya tyAM tenI AjJA levI te rAjAvagraha che. (3) gAthApati avagrahagRhasvAmInI AjJAthI koI paNa vastu grahaNa karavI te gAthApati avagraha che. (4) sAgArika avagrahamakAnadAtA zayyAtarane ahIM sAgArika kahyA che. tenA svAmitvanI vastu temanI AjJAthI grahaNa karavI te sAgArika avagraha che. (5) sAdharmika avagraha- samAna dharma eTale samAna AcAravALA sAdhuone sAdharmika kahevAya che. tevA sahacArI zramaNonI koI paNa vastu temanI AjJApUrvaka grahaNa karavI te sAdharmika avagraha che. pAMca prakAranA avagrahanuM svarUpa sAMbhaLIne, dharma pratye zraddhA dharAvanAra, dakSiNAddha lokanA adhipati zakrendra potAnA AdhipatyamAM rahelA kSetramAM sAdhu-sAdhvIne vicaravAnI ane te kSetramAM rahelI retI, patthara Adi vastuo levAnI saMpUrNa zAsana kAla mATe AjJA ApI che. devendranI bhASA:| 5 bhaMte !tti bhagavaMgoyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI- jaMNaM bhaMte ! sakke deviMde devarAyA tubbheNaM evaMvadai, sacce NaM esamaDhe? hatA goyamAM sarve bhAvArtha - prazna- he bhagavan! e pramANe saMbodhana karIne bhagavAna gautama svAmIe zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInevaMdana-namaskAra karIne A pramANe pUchyuM, he bhagavan!devendradevarAja zakre Apane pUrvokta rUpe avagraha saMbaMdhI je kahyuM, te artha satya che? uttara- hA, gautama! te artha satya che.
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 zrI bhagavatI satra-4 6 sakkeNaM bhaMte ! deviMde devarAyA kiM sammAvAI, micchAvAI ? goyamA !sammAvAI, No micchaavaaii| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! devendra devarAja zakra zuM satyavAdI che ke mithyAvAdI? uttara-he gautama! te satyavAdI che, mithyAvAdI nathI. 7 sakke NaM bhaMte ! deviMde devarAyA kiM saccaM bhAsaM bhAsai, mosaM bhAsaM bhAsai, saccAmosa bhAsa bhAsai, asaccAmosaM bhAsa bhAsai? goyamA ! saccaM pi bhAsaM jAvaasaccAmosaMpi bhAsaM bhAsai / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! devendra devarAja zakra zuM satya bhASA bole che, mRSA bhASA bole che, satya mRSA bhASA bole che ke asatyAmRSA bhASA bole che? uttara- he gautama! te satya bhASA paNa bole che, yAvatu asatyAmRSA bhASA paNa bole che arthAt cAre prakAranI bhASA bole che. 8 sakkeNaMbhaMte ! deviMde devarAyA kiM sAvaja bhAsaM bhAsai, aNavaja bhAsaM bhAsai? goyamA ! sAvaja pi bhAsaM bhAsai, aNavajja pi bhAsaM bhAsai / / sekeNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai-sAvaja pi jAvaaNavajaM pi bhAsaM bhAsai? goyamA ! jAhe NaM sakke deviMde devarAyA suhamakAyaM aNijUhittANaM bhAsaM bhAsai tAhe NaM sakke deviMde devarAyA sAvajja bhAsaM bhAsai, jAhe NaM sakke deviMde devarAyA suhumakAyaM NijUhittA NaM bhAsaM bhAsai tAhe NaM sakke deviMde devarAyA aNavajja bhAsaM bhAsai / seteNaTeNaM jaavbhaasi| bhAvArtha -prazna- he bhagavan! devendra devarAja zakra zuM sAvadha-pApakArI bhASA bole che ke niravadya-pApa rahita bhASA bole che. uttara- he gautama! te sAvadha bhASA paNa bole che ane niravadha bhASA paNa bole che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke zakrendra sAvadhabhASA paNa bole che ane niravadha bhASA paNa bole che? uttara- he gautama ! jyAre devendra devarAja zakra, sUkSmakAya-mukhane (vastra AdithI) DhAMkyA vinA bole che, tyAre te sAvadha bhASA bole che ane jyAre mukhane hAtha athavA vastrathI DhAMkIne bole che, tyAre te niravadha bhASA bole che, tethI e pramANe kahyuM che ke devendra devarAja zakra sAvadha bhASA paNa bole che ane niravadya bhASA paNa bole che. vivecana : prastuta sUtromAM zakrendranI bhASAnA mAdhyamathI sAvadya ane niravadha bhASAnuM svarUpa samajAvyuM che. zakrendra samyagudaSTi hovAthI teNe prabhu sAthe avagraha saMbaMdhI je vArtAlApa karyo te satyabhASA hatI, te samyagdaSTi hovA chatAM kayAreka anupayogapaNe ke pramAdane vaza thaIne asatyanuM paNa AcaraNa kare che.
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16: uddezaka-ra prasaMgopAta zakrendra satya, asatya, mizra, vyavahAra, A cAre prakAranI bhASA bole che temaja sAvadha ane niravadha baMne prakAranI bhASA bole che 275 : sAvadha-niravardhabhASA - hastAghAvRttanuvatti bhASamALasva nIvataMrakSaLato navadhA bhASA mavati, anyAstu sAvadyA / hAtha vasAdithI mukhane DhAMkIne bolanArano jIvarakSAno prayatna hovAthI tenI bhASA niravadha che ane te sivAyanI bhASA sAvadha che. arthAt je bhASA prayogamAM prANAtipAtAdi pApapravRtti thatI hoya te sAvadha ane pApapravRtti rahitanI bhASA niravadha kahevAya che. zakrendra jyAre potAnA mukhane uttarAsaMga-dupaTTA dvArA DhAMkIne bole che tyAre bolavAmAM vAyu Adi jIvonI yatattAno bhAva hovAthI tenI bhASA niravadha kahevAya che ane mukhane DhAMkayA vinA bole tyAre tene jIvarakSAno bhAva na hovAthI tenI bhASA sAvadha bhASA kahevAya che. suhumAyuMH-- sUkSmakAya. tenA be artha thAya che- (1) vAyastha sUkSmomAnaH sUkSmavAyaH zarIratnathumAT: mumirthaH / zarIrano nAno bhAga-mukha. tene abhijjUhittA anAAghA- hAtha, vastra vagerethI DhAMkyAvinA. (2) suhumAya tti vastram / sUkSmakAya eTale vastra.binruhittA - tene mukha sAme rAkhIne, athavA tenAthI mukhane DhAMkIne. = zakrendranI bhavasiddhika Adi yogyatA : 9 sakke NaM bhaMte ! deviMde devarAyA kiM bhavasiddhIe, abhavasiddhIe, sammadiTThIe, pucchA ? goyamA ! evaM jahA mouddesae saNakumAro jAva No acarime / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! devendra devarAja zakra bhavasidghika che ke abhavasiddhika che ? samyagdaSTi che ke mithyAdaSTi che ? ityAdi prazna. uttara- he gautama ! zataka-3/1 mAM sanatkumAranA varNana pramANe ahIM paNa jANavuM joIe. zakrendra bhavyasiddhika che, samyagdaSTa che, carama che, te acarama nathI. caitanya-AtmA karmano kartA : 10 jIvANaM bhaMte! kiM ceyakaDA kammA kajjaMti, aceyakaDA kammA kajjati ? goyamA ! jIvANaM ceyakaDA kammA kajjaMti, No aceyakaDA kammA kajjati / bhaMte! evaM vuccai jAvakajjaMti ? goyamA ! jIvANaM AhArovaciyA poggalA, boMdiciyA poggalA, kalevaraciyA poggalA tahA tahA NaM te poggalA pariNamaMti, Natthi aceyakaDA kammA samaNAuso ! duTThANesu, dusejjAsu duNNisIhiyAsu tahA tahA NaM te poggalA pariNamaMti, Natthi aceyakaDA kam samaNAuso ! AyaMke se vahAe hoi, saMkappe se vahAe hoi, maraNaMte se vahAe hoi tahA tahA NaM te poggalA pariNamaMti Natthi aceyakaDA kammA samaNAuso ! se teNaTTeNaM goyamA ! nAva vammA jgati / kheDyApavidyuM nAva vemALiyALa // seva te! tevuM te !
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 276 | zrI bhagavatI sUtra-4 zabdArtha - vaoNli = zarIra, avyakta avayava rUpa taijasa-kAzmaNa rU5 sUkSma zarIra nevara = zarIra. vyakta avayava rUpa dArikAdi sthUla zarIra. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jIvonA karma cetanyakRta che ke acetavakRta che? uttara- he gautama ! jIvonA karma caitanyakRta hoya che, acaitanyakRta hotA nathI. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke jIvonA karma caitanyakRta hoya che acetavakRta nathI? uttara- he gautama! jIvo je pugalone AhAra rUpe, taijasa-kAzmaNa rUpa sUkSma zarIra rUpe ane audArikAdi sthUla zarIrarUpe upacita-saMcita kare che, te pugalo te te rUpe pariNata thAya che. he AyuSyamanuM zramaNo! tethI karma acetanyakRta nathI. te karmapugaladuHsthAnarUpe, duHzayyA rUpe ane dunaiiSadhA rUpe, tathA-tathA rUpe pariNata thAya che. he AyuSyama- zramaNo! tethI karma acaitanyakata nathI, te karmapudgalo rogarUpe pariNata thaIne jIvanA vadhane mATe thAya che. te saMkalpa rUpe pariNata thaIne jIvanA vadhane mATe thAya che. te pudgalo maraNAntarUpe pariNata thaIne jIvanA vadhane mATe thAya che. he AyuSyama- zramaNo! tethI karma acaitanyakRta nathI(paraMtu caitanyakata che). A rIte nairayikothI laIne vaimAniko sudhI kathana karavuM joIe. he bhagavanuM ! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. // vivecanaH prastuta sUtramAM sAmAnya jIvo ane covIsa daMDakavartI jIvonA karmacetIkRta che, te viSayane yukti ane tarkathI spaSTa karyo che. vartamAne jIva je zarIra, saMyoga sukha-duHkhAdino anubhava kare che te karmajanya che ane te karmo jIve ja karelA che. ajIvamAM, jaDa padArthamAM karma karavAnI ke karmabhogavavAnI koI zakti nathI. sukha-duHkhanA vedananI zakti caitanyatattvamAM ja che. te ja rIte karmo karavAnI zakti paNa jIvamAM ja che. ajIvamAM tathA prakAranI zakti nathI. jIva AhAra, zarIrAdirUpe grahaNa karelA pudgalone te te rUpe pariNata kare che, te ja rIte karmarUpe grahaNa karelA pudgalo karmarUpe pariNata thAya che. te pugalo jIve grahaNa karelA hovAthI jIvakRta che. jIvanA zubhAzubha karmo anusAra tene zubhAzubha sthAnano, paristhitino saMyoga thAya che. azubha karmonA udaye duHkhakAraka sthAna, zayyA, niSadhAno saMyoga thAya; roga, vadha, baMdhana, mRtyu Adi paristhiti upasthita thAya che ane zubha karmonA udaye zubha saMyogo prApta thAya che. zubhAzubha saMyogamAM zubhAzubha karmo udayamAM AvIne zubhAzubha rUpe pariNata thAya che. A rIte jIvanA karmAnusAra ja tenA sukha-duHkhanuM vedanA thAya che. vedana karanAra jIva che. tethI tajjanya karmo paNa jIvakRta ja hoya che, ajIvakRta-acetanyakRta nathI. ahIM jaina darzanano svakarmakartutvano siddhAMta spaSTa thAya che. - te zataka 16/ra saMpUrNa che DATa saparNA (..
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16: uddezaka-3 277] zataka-16: uddezaka-3, je saMkSipta sAra * A udezakamAM prajJApanA sUtranA atidezapUrvaka karmabaMdha ane udayanA parasparanA saMbaMdhane cAra vikalpothI samajAvyo che ane aMte arza-masA chedanamAM lAgatI kriyAnuM nirUpaNa che. * karmabaMdha ane udaya pratyeka saMsArIjIvone hoya che. paraMtu jIvonI yogyatA anusAra temAM vividha vikalpo saMbhave che. sUtrakAre viSayanA spaSTIkaraNa mATe tenA cAra vikalpo karyA che- (1) vedatA veda (2) vedatA bAMdhe (3) bAMdhatA veda (4) bAMdhatA bAMdhe. * eka karmanA vedana samaye jIva ATha karmamAMthI keTalA karmonuM vedana karI zake che? tenuM kathana vedatA vede kahevAya che- (1-3) jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, aMtarAya karmanA vedana samaye jIva kayAreka ATha karmonuM vedana kare che ane kayAreka sAta karmanuM vedana kare che. (4) mohanIya karmanA vedana samaye jIva avazya ATha karmanuM vedana kare che. (pa-8) cAra aghAti karmanA vedana samaye jIva kayAreka ATha karmanuM, kayAreka sAta karmanuM ane kayAreka cAra karmanuM vedana kare che. * eka karmanA vedana samaye jIva ATha karmamAMthI keTalA karmono baMdha karI zake che? tenuM kathana vedatA bAMdhe kahevAya che- (1-3) jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya karmanA vedana samaye jIva ATha, sAta, cha athavA eka karmano baMdha kare che. (4) mohanIya karmanA vedana samaye jIva ATha, sAta, athavA cha karmano baMdha kare che (pa-8) cAra aghAti karmanA vedana samaye jIva kyAreka ATha, sAta, cha, eka karmano baMdha kare che ane kyAreka abaMdha paNa hoya che. * eka karmanA baMdha samaye jIva ATha karmamAMthI keTalA karmanuM vedana karI zake che? tenuM kathana bAMdhatAve kahevAya che- (1-7) vedanIyakarmane choDIne zeSa sAta karmanA baMdha samaye jIva avazya ATha karmanuM vedana kare che ane (8) vedanIya karmanA baMdha samaye jIva ATha, sAta, athavA cAra karmanuM vedana kare che. * eka karmanA baMdha samaye jIva anya keTalA karmono baMdha karI zake che? tenuM kathana bAMdhatA bAMdhe kahevAya che- (1-6) cAra ghAtakarma ane nAmagotra karmanA baMdha samaye jIva ATha athavA sAta karmano baMdha kare che. (7) AyuSyanA baMdha samaye jIva avazya ATha karmano baMdha kare che. (8) vedanIya karmanA baMdha samaye jIva ATha, sAta, cha athavA eka karmano baMdha kare che. * kAyotsarga sthita aNagAranA masAne joI koI vaidya zubhabhAvathI tene sUvaDAvIne tenA masAnuM chedana karI nAkhe, to temAM vedhano zubha bhAva hovAthI tene prAraMbhanI traNa kriyA lAge che paraMtu pAritApanikI vagere koI kriyA lAgatI nathI ane zarIranA mamatvane choDIne kAyotsargamAM sthita aNagAranA sucana vinA ja vaidhe masAnuM chedana karyuM hovAthI aNagArane paNa koI kriyA lAgatI nathI. kevaLa te aNagArane dharma dhyAnamAM aMtarAya thAya che. A rIte koI paNa prakAranAM kaSAyabhAva vinA kriyA karanArane azubhakarmano baMdha thato nathI paraMtu zubhakarmano baMdha thAya che.
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 O O zataka-16 : uddezaka-3 karmabaMdha zrI bhagavatI sUtra-4 RO YOG karma prakRtiomAM baMdha, udayasaMbaMdhI cAra vikalpa H 1 rAyagihe jAva evaM vayAsI- kai NaM bhaMte ! kammapayaDIo paNNattAo ? goyamA ! aTu kammapayaDIo paNNattAo, taMjahA - NANAvaraNijjaM jAva aMtarAiyaM / evaM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha:- prazna- rAjagRha nagaramAM gautama svAmIe yAvat A pramANe pUchyuM ke- he bhagavan ! karma prakRtio keTalI che ? uttara- he gautama ! karma prakRtio ATha che. yathA- jJAnAvaraNIya yAvat aMtarAya. A rIte vaimAniko sudhI 24 daMDakanA jIvone AThakarma hoya che. 2 jIve NaM bhaMte! NANAvaraNijjaM kammaM vedemANe kai kammapayaDIo vedei ? goyamA ! aTTha kammappayaDIo / evaM jahA paNNavaNAe veyAveya- uddesao so ceva Niravaseso bhANiyavvo / vedAbaMdho vi taheva, baMdhAvedo vi taheva, baMdhAbaMdho vi taheva mALiyavyo nAva vemALiyALa // seva mate ! seva te ! // bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jJAnAvaraNIya karmane vedatA jIva keTalI karma-prakRtio vede che ? uttara- he gautama ! ATha karma prakRtio vede che. ahIM prajJApanA sUtranuM 24muM vedato vede nAmanuM pada saMpUrNa kahevuM joIe. te ja rIte vedato bAMdhenuM pacIsamuM pada; bAMdhato vedenuM chavvIsamuM pada ane bAMdhato bAMdhenuM sattAvIsamuM pada saMpUrNa kahevuM joIe. samuccaya jIva viSayaka praznonI jema covIsa daMDako saMbaMdhI yAvat vaimAniko sudhI pRcchA karavI joIe. // he bhagavan ! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. vivecana : prastuta be sUtromAM ATha karma prakRtionA nAmanuM kathana karIne prajJApanA sUtranA atideza(bhalAmaNa) pUrvaka ATha karmonA baMdha udayamAM anya karmanA baMdha udayanI vicAraNA karI che. tenA vistRta vivecana mATe juo- prajJApanA sUtra- pada-24, 25, 26, 27. tenuM saMkSipta vivaraNa ahIM sArAMzamAM ApyuM che. artha chedanamAM lAgatI kriyA H 3 taraNaM samaNe bhagavaM mahAvIre aNNayA kayAi rAyagihAo NayarAo guNasIlAo
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16: uddezaka-3 279 ] ceiyAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA bahiyA jaNavayavihAraM viharai / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ulluyatIre NAmaMNayare hotthA, vnnnno| tassa NaM ulluyatIrassa Nayarassa bahiyA uttarapuracchime disibhAe ettha NaM egajabUe NAmaMceie hotthA, vnnnno| taeNaM samaNe bhagavaMmahAvIre aNNayAkayAiphuvANuvicaramANe jAvaegajaMbUe ceiesamosaDhe jAva parisA pddigyaa| bhaMte !tti bhagavaMgoyame samaNaM bhagavaM mahAvIraMvadai NamaMsai, vaMdittA NamasittA evaM vyaasiibhAvArtha:- tyAra pachI koI eka divase zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe rAjagRha nagaranA guNazIlaka udhAnamAMthI vihAra karyo ane anya kSetromAM vicaravA lAgyA. te kAle, te samaye utsuka tIra nAmanuM nagara hatuM. te uluka-tIra nagaranI bahAra IzAnakoNamAM "eka jabuka' nAmanuM udyAna hatuM. tenuM varNana aupapAtika sUtra anusAra jANavuM. te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI anukramathI vicaratAM-vicaratAM ekadA jabU nAmanA udyAnamAM padhAryA. pariSada darzana karavA AvI ane dharmopadeza sAMbhaLIne pAchI pharI. he bhagavan! e pramANe saMbodhana karIne bhagavAna gautama svAmIe zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana-namaskAra karIne A pramANe pUchyuM 4 aNagArassaNaM bhaMte ! bhAviyappaNo chaTuMchaTTeNaM aNikkhitteNaM jAva AyAvemANassa tassa NaM puracchimeNaM avaDDha divasaM No kappai hatthaM vA pAyaM vA bAhuM vA UruM vA AuMTAvettae vA pasArettae vA, paccacchimeNaM se avaDDhadivasaM kappai hatthaM vA pAyaMvA bAhuM vA UruM vA AuMTAvettae vA pasArettae vA / tassa NaM aMsiyAo laMbaMti,taM ceva vejje adakkhu, IsiMpADei, pADettA asiyAo chidejjA,seNUNa bhate !je chidai tassa kiriyAkajjai.jassa chijjaiNotassakiriyA kajjaiNaNNattheoNadhammatarAieNaM? haMtA goyamA !je chiMdai jAva dhammaMtarAieNaM // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // zabdArtha - gava apAddha-divasa, artho divasa zaMsiyA- arza, masA mag = joyA pADa = te RSine arza kApavA mATe bhUmi para sUvaDAve che. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! niraMtara chaThTha-chaThThanA tapapUrvaka AtApanA letA bhAvitAtmA aNagArane divasanA pUrvArdhabhAgamAM potAnA hAtha, paga bhujA ane jaMghAne halAvavA-calAvavA nahIM ane divasanA pAchalA bhAgamAM hAtha-paga, bhujA ane urune halAvavA-calAvavA tevA abhigraha sahita kAyotsargamAM sthita bhAvitAtmA aNagAranI nAsikAmAM masA laTakatA hoya, te masAne joIne koI vaidha tene kApavA mATe te RSine bhUmi para sUvaDAve, tenA masAne kApe, to he bhagavan! zuM masA kApanAra te vaidyane kriyA lAge ane jenA masA kapAI rahyA che, te RSine kriyA lAgatI nathI, zuM tene mAtra dharmadhyAnamAM vikSepa thAya che? uttara- hA gautama! te pramANe thAya che arthAtu potAnI meLe je masA kApe che, tene kriyA lAge che ane RSine koI kriyA lAgatI nathI. tene mAtra dharmadhyAnamAM vikSepa thAya che. / he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che.
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 ] zrI bhagavatI satra-4 vivecanaH sUtrokta pravRtimAM vaidya dvArA yogajanya kriyA thaI hovAthI temaja vaidya chadmastha hovAthI tene traNa ke cAra kriyA lAge che ane te kriyAo atyalpa hoya che. te pravRttimAM tenA bhAvo zubha hovAthI te saMbaMdhI nirjarA ane puNyanuM mahattva vadhI jAya che. kAyikI, adhikaraNikI ane pradoSikI e traNa kriyAo che ane temAM pAritApanikI kriyA sahita cAra kriyAo thAya che. munine koI kriyA lAgatI nathI kAraNa ke muni kAyotsargamAM sthita che. tene svecchAthI kAyAnuM halana-calana ke anya koI paNa yogajanya kriyA na karavAno saMkalpa karyo che. vaidya dvArA karAtI pravRtinuM anumodana nathI, te potAnA abhigraha-tapamAM ja tallIna che. tethI chedana Adi kriyAnA kAraNe dharmadhyAnamAM kiMIka vikSepa to thAya che paraMtu tethI munino kAyotsarga bhaMga thato nathI. | zataka 13 saMpUrNa
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16 : uddezaka-4 281 zataka-16 : uddezaka-4 saMkSipta sAra A uddezakamAM zramaNa nigraMthonI ane nairayikonI karmakSaya karavAnI zaktinI tAratamyatA darzAvI che. nairayiko dIrghakAla paryaMta tIvra vedanAnuM vedana karatA je karmono kSaya kare che, tenAthI zramaNo alpakALamAM alpavedanAnuM vedana karavA chatAM anaMta guNa adhika karmono kAya kare che. te mahAnirjarA kare che. nirjarAno AdhAra vedanA para nathI paraMtu vartamAnanA puruSArtha para che. je rIte koI vRddha puruSa sUkA lAkaDA para buTTI kuhADIthI jora jorathI prahAra karIne lAkaDA kApavAno prayatna kare paraMtu te vRddhanI zakti kSINa thayelI hovAthI ane zastra bUThuM hovAthI tene te prayatnamAM saphaLatA maLatI nathI. jema koI eraNa para jora-jorathI ghaNanA ghA kare chatAM te eraNanA pudgalo gADha ane kliSTa hovAthI tenA sthUla pudgalono paNa nAza karI zakato nathI. tema naiyikonA karmo gADha, cIkaNA ane nikAcita hovAthI ane tenI pAse karmakSaya karavA mATenuM saMyama-taparUpa amodha zastra na hovAthI mahAvedanA bhogavavA chatAM tenA karmono vizeSa kSaya thato nathI. je rIte koI yuvAna ane baLavAna puruSa tIkSNa kuhADIthI vRkSanI DALIne chedavA prayatna kare tyAre tenI zakti ane zastra baMne tIvratama hovAthI eka ja jhATake tene chaMdI nAMkhe che. jema sUkAghAsanA pULAne agnimAM nAMkhatA ja bhasmIbhUta thaI jAya che tema annaglAyaka- nIrasa, amanojJa, tuccha AhAra karanAra saMyamI sAdhaka pAse saMyama ane taparUpa tIvratama zastra che ane tenA karmo paNa alpa sthitivALA ane maMda vipAkavALA hoya che, tethI te turaMta nAza pAme che. annaglAyaka tapasvInI jema upavAsa chaTha, ama Adi tapasyA karanAra sAdhunI karmakSayanI zakti uttarottara aneka guNI vadhatI jAya che. A rIte A uddezakamAM saMyama ane tapanI mahattA pradarzita karI che. //////////
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 zrI bhagavatI sUtra-4 zataka-16H uddezaka-4 cAvatIya nairayiko ane zramaNonI nirjarAnI tulanA :| 1 rAyagihe jAvaevaM vayAsI-jAvaiyaM NaM bhaMte ! aNNagilAe samaNe NiggaMthe kamma Nijjarei evaiyaM kammaNaraesuNeraiyA vAseNa vA vAsehiM vA vAsasaeNa vA khavayaMti? goyamA ! No iNaDhe smddhe| zabdArtha:- aUpitA samaM = haMmezAM glAna(amanojJa) AhAra karanAra zramaNa. sattva rahita, bhojana karyA pachI avazeSa rahelo kSINasatvavALo, rasa rahita ke bahu divasIya AhAra karanAra zramaNa. bhAvArtha :- prazna- rAjagRha nagaramAM gautama svAmIe A pramANe pUchyuM- he bhagavan! amanojJa, ujhitadharmA(pheMkavA yogya) AhAra karanArA zramaNa-nigraMtha, jeTalA karmono kSaya kare che, teTalA karmo nairayika jIva, narakamAM eka varSamAM ke aneka varSomAM athavA so varSomAM kSaya karI zake che? uttara- he gautama! tema zakya nathI. |2 jAvaiyaM NaM bhaMte! cautthabhattie samaNe NiggaMthe kammaM Nijjarei evaiyaM kamma NaraesuNeraiyA vAsasaeNa vA vAsasaehi vA vAsasahasseNa vA khavayati? goyamA !No iNaDhe smddhe| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! caturtha bhakta- eka upavAsa karanAra zramaNa-nigraMtha jeTalA karmono kSaya kare che, teTalA karmo nairayika jIva, narakamAM so varSomAM ke aneka so varSomAM athavA hajAra varSomAM kSaya karI zake che? uttara- he gautama! tema zakya nathI. | 3 jAvaiyaM NaM bhaMte ! chaTThabhattie samaNe NiggaMthe kammaM Nijjarei evaiyaM kammaMNaraesu NeraDyA vAsasahasseNa vAvAsasahassehiMvA vAsasayasahasseNa vAkhavayati?goyamA!No iNaDhe smddhe| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! chaTha bhakta-be upavAsa karanAra zramaNa-nigraMtha jeTalA karmono kSaya kare che, teTalA karmo narayika jIva, narakamAM eka hajAra varSomAM ke aneka hajAra varSomAM ke eka lAkha varSamAM kSaya karI zake che? uttara- he gautama! tema zakya nathI. | 4 jAvaiyaM NaM bhaMte! aTThamabhattie samaNe NiggaMthe kammaM Nijjarei evaiyaM kammaMNaraesu NeraDyA vAsasayasahasseNa vA vAsasayasahassehiM vA vAsakoDIe vA khavayaMti?No iNaDhe samA
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata- 15 : uddeza-4 283 bhAvArtha :- prazna - he bhagavan ! aSTama laData (e upavAsa) 12nAra zrama nirgratha bheTalA bhano kSaya kare che, teTalA karmo naiyika jIva, narakamAM eka lAkha varSomAM, aneka lAkha varSomAM ke kroDa varSamAM kSaya karI zaDe che ? uttara - he gautama! tebha rAjya nathI. 5 jAvaiyaM NaM bhaMte ! dasamabhattie samaNe NiggaMthe kammaM Nijjarei evaiyaM kammaM Naraesu NeraiyA vAsakoDIe vA vAsakoDIhiM vA vAsakoDAkoDIe vA khavayaMti ? No iNaTTesamaTTe / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! dazama-bhakta(cAra upavAsa) karanAra zramaNa nigraMtha jeTalA karmono kSaya kare che, teTalA karmo nairayika jIva narakamAM eka kroDa varSamAM, aneka kroDa varSomAM ke koTAkoTi varSomAM kSaya karI rADe che ? uttara - he gautama! tebha rAjya nathI. 6 sekeNaTTe bhaMte ! evaM vuccai - jAvaiyaM aNNagilAyae samaNe NiggaMthe kamma Nijjarei evaiyaM kammaM Naraesu NeraiyA vAseNa vA vAsehiM vA vAsasaeNa vA No khavayaMti, jAvaiyaM cautthabhattie, evaM taM caiva puvvabhaNiyaM uccAreyavvaM jAva vAsakoDAkoDIe vA No khavayaMti ? goyamA ! se jahANAmae kei purise juNNe jarAjajjariyadehe siDhila-tayAvali-taraMgasaMpiNaddhagatte pavirala-parisaDiya daMtaseDhI uNhAbhihae taNhAbhihae Aure jhuMjhie pivAsie dubbale kilaMte egaM mahaM kAsaMba-gaMDiyaM sukkaM jaDilaM gaThillaM cikkaNaM vAiddhaM apattiyaM muDeNa parasuNA avakkamejjA, taeNa se purise mahaMtAI mahaMtAI saddAI karei, No mahaMtAI mahaMtAI dalAI avaddAlei, evAmeva goyamA ! NeraiyANaM pAvAiM kammAI gADhIkayAI cikkaNIkayAi; evaM jahA chaTThasae jAvaNo mahApajjavasANA bhavaMti / se jahANAmae kei purise ahigaraNiM AuDemANe mahayA jAva No mahApajjavasANA bhavati / I AGEArtha :- jAvaiyaM = bheTalA juNNe = bhae, vRddha jarAjajjariyadehe = 42rAthI 44rita havAnA siDhila-tayAvali-taraMga-saMpiNaddha-gatte zithila hovAnA jharo bhenA zarIramAM zyasIkho paDI gardha hoya, tevA zarIravANA pavirala-parisaDiya - daMtaseDhI = bhenA ghe| chAMta paDI 4vAthI asya chAMta 4 zeSa rahyA Doya uNhAbhihae-uSAtAthI pIDita taNhAbhihae- tRSAthI pIDita jhuMjhie= jubhukSita, kSudhAtura kilate - sAnta kosaMba-gaMDiyaM = jhezaMja vRkSanI sADI jaDilaM = 4Tisa- vaNesI gaMThillaM = gAMThavANI vAiddhaM = = = = 13 apattiyaM = 4ne AdhAra na hoya tevI avakamejjA - prahAra 52 dalAI avaddAlei = TuDAre che mahApajjavasANA = mahAparyavasAna mokSa 35 iNavANA. bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke amanojJa AhAra karanAra zramaNa-nigraMtha jeTalA karmano kSaya kare che, teTalA karmo nairayika jIva, narakamAM eka varSamAM ke aneka varSomAM ke so varSomAM paNa kSaya karI zakatA nathI ane upavAsa karanAra yAvat cAra upavAsa karanAra zramaNa nigraMtha jeTalA karmono kSaya kare teTalA karmo nairayika yAvat koTAkoTi varSomAM paNa kSaya karI zakatA nathI ? uttara- he gautama ! jenuM zarIra vRddhAvasthAnA kAraNe jarjarita che, cAmaDI DhIlI thaIjavAthI saMkocAIne
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 | zrI bhagavatI sUtra-4 karacalIothI vyApta che, jenA dAMta alpa ja zeSa rahyA che athavA sarva dAMto paDI gayA che, je garamIthI vyAkuLa thaI rahyA che, je tRSAthI pIDita che; je rogI, bhUkhyA, tarasyA, durbala ane mAnasika klezathI yukta che tevA vRddha puruSa eka moTA kozamba nAmanA vRkSanA sUkA, vAMkAcUkA, gAMThothI yukta, snigdha, vaka, nirAdhAra lAkaDA para eka buTTI dhAravALA kuhADAthI, jora-jorathI zabda(haMkAra dhvani) karatAM prahAra kare, to paNa te puruSa te lAkaDAnA moTA-moTA TukaDA paNa karI zakato nathI. he gautama ! te ja rIte te nairayika jIvoe potAnA pApakarmone gADha karyA che, atyaMta gADha karyA che, ityAdi varNana zataka-6/1 anusAra jANavuM. nairayika jIva, atyaMta vedanA vedatA hovA chatAM paNa mahAnirjarA ane mahAparyavasAna(mokSarUpa phaLa)vALA thatA nathI. je rIte koI puruSa eraNa para ghaNa dvArA ghA mAratAM, jora-jorathI zabda karatAM, eraNanA pUla pugalone toDavAmAM, nAza karavAmAM samartha thatAM nathI, te rIte nairayika jIva paNa gADha ane cIkaNA karmavALA hoya che yAvatu te mahAnirjarA ke mahAparyavasAnavALA thaI zakatA nathI. | 7 se jahANAmae kei purise taruNe balavaM jAvamehAvI NiuNasippovagae egaM mahaM sAmaligaMDiyaMullaMajaDilaM agaThillaM acikkaNaM avAiddhaMsapattiyaM tikkheNa parasuNA akkamejjA, taeNaM se purise No mahatAjhmahatAI saddAI karei, mahaMtAI mahaMtAI dalAI avadAlei / evAmeva goyamA !samaNANaM NiggaMthANaM ahAbAdarAIkammAiMsiDhilI kayAI NiTThiyAIkayAiM jAvakhippAmeva parividdhatthAI bhavaMti; jAvaiyaMtAvaiyaM piNaM te veyaNaM vedemANA mahANijjarA mahApajjavasANA bhavati / sejahA vA kei purisesukkataNahatthagaM jAyateyasi pakkhivejjA evaM jahA chaTThasae tahA ayokavalle vi jAvamahApajjavasANA bhavati / seteNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai-jAvaiyaM aNNagilAyaesamaNe NiggaMthekamma Nijjarei,taMceva jAvavAsakoDAkoDIe vA No khavayaMti // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha - je rIte koI taruNa, balavAna thAva medhAvI ane nipuNa zilpakAra zAlmalI vRkSanI lIlI, ajaTila, agaThila(gAMTha rahita), cIkAza rahita, sIdhI ane AdhAravALI caMDikA(lAkaDA) para tIkSaNa kuhADAthI prahAra kare, to te jora-jorathI zabda karyA vinA ja(saralatAthI) tenA moTA moTA TukaDA karI nAMkhe che, te ja rIte he gautama! je zramaNa nigraMthonA zUla karmo, maMda vipAkavALA ane alpasthitika(dIrgha sattA rahita) che yAvata te karmo zIdhra naSTa thaI jAya che ane te zramaNa-nigraMtha alpAdhika je kaMI vedanA vede to paNa mahAnirjarA ane mahAparyavasAnavALA thAya che. [bIjuM daSTAMta] je rIte koI puruSa, sUkAyelA ghAsanA pULAne agnimAM nAkhe, to te zIdhra baLI jAya che, vagere zataka-6/1 anusAra uSNa loDhInuM daSTAMta paNa samajavuM yAvatuM te zramaNa nigraMtha mahAnirjarA ane mahAparyavasAnavALA hoya che. tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che ke- annaglAyaka zramaNa nigraMtha jeTalA karmono kSaya kare che, temaja eka, be, traNa ane cAra upavAsavALA zramaNa nigraMtha jeTalA karmo kSaya kare che teTalA karmone nairayika jIva eka varSa, aneka varSa, so varSa yAvatu koTAkoTi varSomAM paNa kSaya karI zakatA nathI. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. I. vivecana : prastuta sutromAM dIrghakAla paryaMta duHkha bhogavanAra nairayikonI karma nirjarAne zramaNonI tapasyA
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16: uddezaka-4 | 285 | saMbaMdhI nirjarA sAthe tulanA karI che. jeTalA karmono kSaya, zramaNa-nigraMtha alpa kaSTathI alpakAlamAM ja karI zake che, teTalA karmono kSaya atyaMta kaSTane bhogavanAra nArakI dIrghakAlamAM paNa karI zakatA nathI. te viSayane spaSTa karavA mATe sUtrakAre be dAMta ApyA che. je bhAvArthathI spaSTa che ane bhagavatI sUtra zataka-6/1mAM paNa tenuM spaSTIkaraNa karyuM che. nAraka ane zramaNanI nirjarA zaktinI tulanA - sUtrakAre zramaNanI uttarottara zreSThatA sUcita karavA pAMca vizeSaNa sahita pAMca sUtrono prayoga karyo che- (1) amanojJa, tuccha, nisAra AhAra karanAra arthAt AyaMbilathI thatI nirjarA, nArako so varSa vedanA bhogavavA chatAM paNa karI zakatA nathI. (2) eka upavAsathI thatI nirjarA, nArako hajAra varSe paNa karI zakatA nathI. (3) be upavAsathI thatI nirjarA, nArako lAkha varSe paNa karI zakatA nathI. traNa upavAsathI thatI nirjarA, nArako karoDa varSe paNa karI zakatA nathI. (5) cAra upavAsathI thatI nirjarA, nArako kroDAkoDa varSe paNa karI zakatA nathI. nArakonA azubhakarmo tIvra rasa yukta ane gADha hovAthI teno zIdhra nAza thato nathI. A sUtrathI saMlagna tapasyAnA phaLamAM uttarottara thatI vRddhinuM pramANa sahaja rIte spaSTa thaI jAya che. zramaNanA tapa nArakInA karma nirjarA varSa (1) AyaMbila (annaglAnatapa)nA utkRSTa phaLa mATe = 100 varSa, (2) upavAsanA utkRSTa phaLa mATe = 1000 varSa, (3) be upavAsanA utkRSTa phaLa mATe = 1 lAkha varSa, (4) traNa upavAsanA utkRSTa phaLa mATe = 1karoDa varSa, (5) cAra upavAsanA utkRSTa phaLa mATe = 1 kroDA kroDa varSa. A rIte AyaMbilathI upavAsa, chaTha, aThThama ane cAra upavAsamAM thatAM lAbhamAM kramazaH dazaguNI, so guNI, hajAraguNI ane kroDaguNI vRddhithAya che. temAM nyUnatama vRddhidaza guNI che. te cauvihArA upavAsanI apekSAo hoya to tivihArA upavAsathI nyUnatama pAMca guNI vRddhi thAya te yogya bane che. tethI vartamAnanI dhAraNA paraMparA anusAra tivihArA be upavAsa(chaTha)mAM pAMca upavAsa, aThThamamAM pa45 = 25 upavAsa, cAra upavAsamAM ra545 =125 upavAsano lAbha thAya che, tevI mAnyatA pracalita che ane prAyazcittanI pUrtI mATe paNa A rIte ja upavAsanI gaNatarI karAya che. () zataka 16/4 saMpUrNa ,
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 zataka-16 H uddezaka-5 saMkSipta sAra zrI bhagavatI sUtra-4 * A uddezakamAM mukhyatayA zakrendranA devazakti viSayaka prazno, be devano vArtAlApa, tenA samAdhAna mATe gaMgadatta devanuM prabhu pAse Agamana vagere viSayonuM ane te gaMgadatta devanA pUrva-pazcAt bhavanuM pratipAdana che. * mahardika ke alpaAika koI paNa devo bAhya pudgalane grahaNa karyA vinA manuSyalokamAM AvI zakatA nathI arthAt pudgala grahaNa karIne ja AvI zake che. te ja rIte pAchA devalokamAM javuM, bhASA bolavI, AMkho kholavI ane baMdha karavI, aMgopAMgano saMkoca-vistAra karavo, UbhA rahevuM, besavuM, sUvuM, vikriyA karavI, paricAraNA karavI vagere sarva kriyA devo bAhya pudgalone grahaNa karIne ja karI zake che. * sAtamA devalokanA mithyAtvI ane samakitI deva vacce vArtAlApa thayo ke pariNamana pAmatA pudgala pariNata kahevAya ke apariNata ? samyagdaSTa gaMgadatta nAmanA deve prabhunA 'calamANe calie'nA siddhAMta anusAra uttara Apyo ke pariNamana pAmatA pudgala pariNata kahevAya che. tyAra pachI gaMgadatta deve prabhu pAse AvIne potAnA kathananI puSTi karI lIdhI ane prabhunA darzana karI dharmopadeza sAMbhaLI anya aneka praznonuM samAdhAna karyuM. tenA samAdhAna rUpe prabhue kahyuM ke gaMgadatta deva bhavI, samyagdaSTi, sulabha bodhi, paritasaMsArI ane carama che. gaMgadatta deva pUrvabhavamAM gaMgadatta nAmanA gAthApita zeTha hatA. kAlAMtare temaNe prabhu munisuvrata svAmInA sAMnidhyamAM saMyama svIkArI 11 aMganuM adhyayana ane eka mAsano saMthAro karyo, ArAdhakapaNe kAladharma pAmI sAtamA mahAzukra devalokamAM 17 sAgaropamanI sthitie devarUpe utpanna thayA. devalokanuM AyuSya pUrNa karI, mahAvideha kSetramAMthI manuSyajanma dhAraNa karI siddhagatine prApta karaze.
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zata-19: deza-5 | 287 / za-5 zata-17: gaMgadattA zaDendramA prazno:| 1 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ulluyatIre NAmaMNayare hotthA, vnnnno| egajaMbue ceie, vnnnno| teNaMkAleNaM teNaMsamaeNaMsAmI samosaDhe jAvaparisA pajjuvAsai / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sakke deviMde devarAyA vajjapANI evaM jaheva biiyauddesae taheva divveNaM jANavimANeNaM Agao jAvajeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA jAvaNamasittA evaMvayAsI deveNaMbhate! mahiDDie jAvamahAsokkhebAhirae poggaleapariyAittA pabhUAgamittae? sakkA ! No iNaDhe smddhe| bhAvArtha:- te kAle, te samaye utsukatIra nAmanuM nagara hatuM. tyAM eka jabuka nAmanuM udhAna hatuM. nagarI ane udyAnanuM varNana aupapAtika sUtrAnusAra jANavuM. te kAle, te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI tyAM padhAryA. pariSada paryApAsanA karavA lAgI. te kAle, te samaye devendradevarAja, vajapANi zakrendra zataka-16ra anusAra divyayAna-vimAnathI zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI pAse AvIne vaMdana namaskAra karIne A pramANe pUchyuM prazna- he bhagavan! koI mahaddhika yAvatu mahAsukhI deva, bahAranA pudgala grahaNa karyA vinA ahIM AvI zake che? uttara- he zakra ! tema zakya nathI arthAt bAhya pudgala grahaNa karyA vinA AvI na zake. | 2 deveNaMbhaMte !mahiDDie jAvamahAsokkhebAhirae poggale pariyAittA pabhUAgamittae? sakkA !hatA pbhuu| bhAvArtha:-prazra- bhagavan ! mahardi yAvat mahAsubhI heva, paarn| pusa / zana, mI sAvI cha? 6ta2-4, za! tema mAvI cha. | 3 deveNaMbhaMte !mahiDDie, evaM eeNaM abhilAveNaMgamittae vA, bhAsittae vA vAgarittae vA, ummisAvettaevANimisAvettaevA, AuTAvettaevA pasArettaevA, ThANavA sejavA NisIhiyaM vA ceittae vA, viuvittae vA, pariyArAvettae vA? sakkA !hatA pbhuu|
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 ] zrI bhagavatI sUtra-4 imAiMaTTha ukkhittapasiNavAgaraNAiMpucchai, pucchittA saMbhaMtiyavaMdaNaeNaM vaMdai, vaMdittA tameva divvaMjANavimANaMdurUhai,durUhittA jAmeva disaMpAunbhUetAmeva disNpddige| zabdArtha - AmiraNa AvI zake che matta = pAchA jaI zake che vArittaU = uttara ApavAmAM khilAvenistAve-AMkha kholavA ane baMdha karavAmAM aMtiya utsukatApUrvaka athavA zIghra vephara = upabhoga karavAmAM upasigavAragADuM = saMkSipta prazno karIne, caMcalatA utAvaLathI praznottara karIne. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! mahaddhika yAvatu mahAsukhI deva, A rIte bahAranA pudgala grahaNa karIne (1) AvavAmAM (2) gamana karavAmAM (3) bolavAmAM, uttara ApavAmAM, (4) AMkha kholavAmAM, baMdha karavAmAM (5) zarIranA avayavono saMkoca ane vistAra karavAmAM (6) sthAna, zayyA, niSadhA ane svAdhyAya bhUmimAM besavAmAM ke sUvAmAM tathA (7) vikriyA karavAmAM athavA (8) paricAraNA karavAmAM samartha che? uttara-hA, zakra!te gamanathI paricAraNA parvatanI pratyeka kriyA karavAmAM samartha che. devendra devarAja zakrendra pUrvokta saMkSipta ATha prazna pUchIne utsukatApUrvaka(zIghratAthI) bhagavAnane vaMdana namaskAra karIne, te ja divyayAna-vimAna para AruDha thaIne je dizAmAMthI AvyA hatA, te dizAmAM cAlyA gayA. vivecana : prastuta sUtramAM zakrendra zakti saMpanna devanI pudgalanI sahAyatA sahita ane pugalanI sahAyatA rahita thatI prakriyAo viSayaka prazno pUchyA che ane prabhue tenuM samAdhAna karyuM che. tenAthI spaSTa che ke divya zaktinA dhAraka deva paNa bahAranA pugalone grahaNa karyA vinA koI paNa kriyA karI zakatA nathI. A praznottarathI spaSTa thAya che ke koI paNa jIva bahAranA pulo grahaNa karIne ja traNe yogajanya bhUla ke sUkSma pravRtti kare che. je rIte jIva mana ane vacanayoganI pravRtti mATe manovargaNA ane bhASAvargaNAnA pudgalo grahaNa kare che, te ja rIte kAyayoganI sUtrokta gamanAgamana, saMkoca, vistAra vagere pravRttio mATe paNa audArika ke vaikriyavargaNAnA pugalo grahaNa karavA Avazyaka banI jAya che, A kathana sUkSmatama apekSAthI che. sthala daSTie zrI sthAnAMga sUtra, sthAna- 3/1/ra mAM traNa-traNa prakAranI vikriyA(vibhUSA)mAM eka prakAranI vikriyAmAM AvyaMtara ke bAhya pudgalane grahaNa karyA vinA ja vikriyA thAya che, te pramANe kathana che. A kAraNe hAtha paganA saMkoca-vistAra Adi prastuta sUtrokta aneka kriyAomAM skUla daSTie bAhya pulonuM grahaNa thatuM hoya tema jaNAtuM nathI, tema chatAM sUkSmadaSTie yogajanya dareka pravRttimAM pagalo grahaNa karavA Avazyaka thAya che. zakrendranA zIdha gamananuM kAraNa:| 4 bhattetti bhagavaMgoyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI- aNNayA NaM bhaMte ! sakke deviMde devarAyA devANuppiyaMvadai NamaMsai sakkArei jAvapajjuvAsai, kiNNaM bhaMte ! ajja sakke deviMde devarAyA devANuppiyaM aTTha ukkhitta pasiNavAgaraNAiMpucchai, pucchittA saMbhaMtiyavaMdaNaeNaM vaMdai NamaMsai jAvapaDigae?
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zata-17 : deza-5 | 289 goyamA !tti samaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaMgoyama evaM vayAsI-evaMkhalu goyamA! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM mahAsukke kappe mahAsAmANe vimANe do devA mahaDDiyA jAva mahAsokkhA egavimANasi devattAe uvavaNNA, taMjahA- mAyimicchadiTThiuvavaNNae ya amAyisammadiTThiuvavaNNae ya / taeNaMsemAyimicchadiTThiuvavaNNae devetaMamAyisammadiTTi uvavaNNagaMdevaM evaMvayAsI- 'pariNamamANA poggalA No pariNayA,apariNayA; pariNamaMtIti poggalANopariNayA,apariNayAtaeNaseamAyisammadidiukhavaNNaedevetamAyimicchadidi uvavaNNagaMdeva evaM vayAsI-pariNamamANA poggalA pariNayANo apariNayA, pariNamatIti poggalA pariNayA,No apariNayA / taMmAyimicchadiTThiuvavaNNagaMevaM pddihnni| bhAvArtha:- - bhagavana! AprabhAga saMbodhana rIne bhagavAna gautamezrabhA bhagavAna mahAvIrane vaMdana namaskAra karIne A pramANe kahyuM- he bhagavan! jyAre paNa devendra devarAja zakrendra ApanI pAse Ave che tyAre Apa devAnupriyane vaMdana-namaskAra yAvatuM paryApAsanA kare che paraMtu he bhagavan! Aje devendra devarAja zakrenDe ApI devAnupriyane saMkSepamAM ATha prazna pUchayA, pUchIne utsukatApUrvaka vaMdana-namaskAra karIne zIghratAthI cAlyA gayA, tenuM zuM kAraNa che? uttara- he gautama! A pramANe saMbodhana karIne zramaNa bhagavAna mahAvIre bhagavAna gautamane A pramANe kahyuM- he gautama! te kAle, te samaye, mahAzukra devalokanA "mahAsAmAnya" nAmanA vimAnamAM mahaddhika yAvat mahAsubhI heva, 4 vimAnamA hevapatpanna thayA. yathA- (1) bhAyI mithyA dRSTi. (2) amAyI samyagudaSTi. temAMthI mAyI mithyAdaSTi deve amAyI samyagudaSTidevane A pramANe kahyuM - pariNamana pAmatA pudgala "pariNata' kahevAtA nathI, apariNata kahevAya che. kAraNa ke te pariNata thaI rahyA che, tyAre amAyI samyak daSTi deve te mAyI mithyAdaSTi devane A pramANe kahyuM- pariNamana pAmatA pudgala pariNata kahevAya che, te apariNata nathI; kAraNa ke te pariNata thaI rahyA che. A pramANe kahIne mAyI mithyAdaSTi devane to prtiddt(52||hit) yo. [5 evaM paDihaNittA ohiM pauMjai, ohiM pauMjittA mamaM ohiNA Abhoei, AbhoettA ayameyArUve ajjhathie jAvasamuppajjitthA- evaM khalu samaNe bhagavaM mahAvIre jaMbuddIve dIve jeNeva bhArahe vAse, jeNeva ulluyatIre Nayare, jeNeva egajaMbue ceie ahApaDirUvaM jAvaviharai / taM seyaM khalu me samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdittA jAvapajjuvAsittA ima eyArUvaMvAgaraNaMpucchittaettikaTu evaM saMpehei evaM saMpehittA cauhiM sAmANiyasAhassIhiM, evaM parivAro jahA sUriyAbhassa jAvaNigghosaNAiyaraveNaM jeNeva jaMbuddIve dIve jeNeva bhArahe vAse, jeNeva ulluyatIre Nayare, jeNeva egajaMbue ceie, jeNeva mama aMtiyaM teNeva pahArettha gamaNAe / taeNaM se sakke deviMde devarAyA tassa devassataM divvaM deviDDi divvaM devajui divvaM devANubhAgaM divvaMteyalessaM asahamANe mamaM aTTha ukkhittapasiNavAgaraNAI pucchai, pucchittA saMbhaMtiya jaavpddige| bhAvArtha:- A pramANe parAjita karIne amAyI samyagudaSTi deve avadhijJAnano upayoga mUkyo, upayoga
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 290 ] zrI bhagavatI sUtra-4 mukIne avadhijJAnathI mane joyo. mane joIne tene vicAra utpanna thayo ke "A jaMbUdvIpanA bharata kSetramAM ulukatIra nAmanA nagaramAM ekajaMbUka nAmanA udyAnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI yathA yogya avagraha-sthAna grahaNa karIne vicAre che. tethI mAre tyAM jaIne bhagavAnane vaMdana-namaskAra sahita paryApAsanA karIne uparyukta prazna pUchavA zreyaskara che." A pramANe vicAra karIne cAra hajAra sAmAnika devonA parivAra sahita yAvata sUryAbha devanI samAna, vAjiMtronA ghoSapUrvaka A jaMbUdvIpanA bharatakSetramAM utsukatIra nAmanA nagaramAM, ekajaMbUka nAmanA udyAnamAM mArI pAse AvavA mATe teNe prasthAna karyuM. te samaye devendra devarAja zakrendra te devanI divya-devaddhi, divya-devahuti, divya prabhAva ane divya tejalezyAne sahana karI zakyA nahIM. tethI devendra devarAja zakra(tene joIne mane saMkSepamAM ATha prazna pUchIne ja zIghratAthI vaMdana-namaskAra karIne cAlyA gayA. vivecana : prastuta sutromAM sAtamA devalokanA be devono vArtAlApa ane gautama svAmInI jijJAsAthI zakrendranA zIghra gamananuM kAraNa prabhue spaSTa karyuM che. samakitI deve prabhunA "kaDamANe kaDe'nA siddhAMta anusAra pariNamana pAmatA pulane pariNata kahevAya te viSayane puSTa karyo ane mithyAtvI devane parAjita karyo. tibaM tevatte asadana -divya teja(prabhA)ne sahana na karavAnuM kAraNa vyAkhyA graMthamAM A pramANe ApyuM che. yathA hastinApura nagaramAM gaMgadatta nAmanA gAthApati(zeTha) rahetA hatA. te ja nagaramAM eka kArtika nAmanA gAthApati(zeTha) paNa hatA. baMne pUrva bhavanA puNyabale sAdhana saMpanna hatA. tema chatAM te baMne vacce gRhastha jIvanamAM ISyabhAva raheto hato. bhagavAna munisuvratasvAmInA samAgame gaMgadatta gAthApatino vairAgyabhAva jAgRta thayo, temaNe jayeSTha putrane kuTuMbano kArabhAra soMpIne saMyama svIkAra karyo. temaNe saMyama ane tapanI sAdhanA karI, 11 aMganuM adhyayana ane aMte eka mAsanI saMkhanA karIne samAdhibhAve, ArAdhakapaNe kAladharma pAmI sAtamA devalokamAM devarUpe utpanna thayA. kArtika zeTha paNa zrAvakavratonI ArAdhanA karI, saMyama svIkArI, saMlekhanokarI, kAladharma pAmI, prathama devalokanA indra- zakrendrarUpe utpanna thayA. A rIte gaMgadatta ane kArtika zeTha baMne ya ArAdhakapaNe ja kAladharma pAmI vaimAnika jAtinA devapaNe utpanna thayA che. tema chatAM pUrvabhavanI IrSyAnA kAraNe gaMgadatta devanI adhika Rddhi joIne zakrendrane kaMIka kSobhano anubhava thayo. te kSobhathI gaMgadattadevanI RddhinA-tejane sahana karI zakayA nahIM. tethI avadhijJAnathI te gaMgadattadevane AvatAM joIne utsukatA, utAvaLapUrvaka praznavArtAnuM samApana karI, te devanA AvyA pahelAM ja tyAMthI prasthAna karI gayA. gagaMdara devanA pUrvabhavanuM vistRta varNana A ja uddezakamAM sUtra 9 thI 14 sudhImAM che. gaMgadatta devanA prazna :|6 jAvaMcaNaMsamaNe bhagavaM mahAvIre bhagavao goyamassa eyamaTuMparikahei tAvaMcaNaM se devetaM desaMhavvamAgae / taeNaM se deve samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaMvayAsI
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zata-17 : deza-5 | 281 evaM khalu bhaMte ! mahAsukke kappe mahAsAmANe vimANe ege mAyimicchAdiTThi uvavaNNae deve mamaM evaM vayAsI- pariNamamANA poggalA No pariNayA, apariNayA; pariNamaMtIti poggalA No pariNayA aprinnyaa| taeNaM ahaMtaMmAyimicchAdiTThiuvavaNNagaM devaM evaMvayAsI- pariNamamANA poggalA pariNayA, No apariNayA; pariNamaMtIti poggalA pariNayA, No apariNayA; se kahameyaM bhaMte ! evaM? gaMgadattA ! ti samaNe bhagavaM mahAvIre gaMgadattaM devaM evaM vayAsI- ahaM piNaM gaMgadattA! evamAikkhAmi jAvaparUvemi- pariNamamANA poggalA jAva pariNayA, No apariNayA;saccamese aTe / taeNaM se gaMgadatte devesamaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM eyamaTuM soccA Nisamma haTTatuTu samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai, NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA NaccAsaNNe jAvapajjuvAsai / bhAvArtha - je samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI, gautama svAmIne uparyukta vAta kahI rahyA hatA, te ja samaye te deva zIghratyAM AvI pahoMcyA ane zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne traNa vAra pradakSiNApUrvaka vaMdana-namaskAra karIne A pramANe pUchyuM prazna- he bhagavan! mahAzaka kalpamAM mahAsAmAnya vimAnamAM utpanna thayelA ekamAyI mithyAdaSTi deve mane A pramANe kahyuM- pariNamana pAmatA pudgala pariNata kahevAtA nathI paraMtu apariNata kahevAya che kAraNa ke te pudgala pariNata thaI rahyA che. tethI te "pariNata' kahevAtA nathI, tenA uttaramAM meM te mAyI mithyAdaSTi devane A pramANe kahyuM- "pariNamana pAmatA pugala pariNata kahevAya che, apariNata nahIM; kAraNa ke te pudgala pariNata thaI rahyA che, tethI tene apariNata nahIM paraMtu pariNata kahevAya che" he (bhagavan! zuMbhAru jathana satya cha ? uttara- he gaMgadatta ! A pramANe saMbodhana karIne zramaNa bhagavAna mahAvIre gaMgadatta devane A pramANe kahyuM- he gaMgadatta ! huM paNa A ja prakAre kahuM chuM yAvata prarUpaNA karuM chuM ke pariNamatA pudgala pariNata che, apariNata nathI, A artha satya che. tyAra pachI zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIno uttara sAMbhaLIne ane avadhAraNa karIne gaMgadatta deva hRSTa-tuSTa thayA. zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana namaskAra karIne na ati dUra, na ati najIka besIne bhagavAnanI papAsanA karavA lAgyA. | 7 taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre gaMgadattassa devassatIseya mahaimahAliyAe parisAe dhammaparikahei jAvaArAhae bhavai / taeNaMsegaMgadattedevesamaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhamma soccA Nisamma haTTatuDhe uThAe uThei, uThAe uThThittA samaNaM bhagavaMmahAvIraMvaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI ahaMNaM bhaMte ! gaMgadatte deve kiM bhavasiddhie, abhavasiddhie? gaMgadattA ! tumaNNaM bhavasiddhie No abhavasiddhie / evaM jahA sUriyAbho jAva battIsaivihaMNaTTavihiM uvadaMsei, uvadaMsettA jAvatAmeva disNpddige|
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 | zrI bhagavatI sUtra-4 bhAvArtha :- zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe gaMgadatta deva ane mahAna pariSadane dharmakathA kahI, thAvat jene sAMbhaLIne jIva ArAdhaka thAya che. gaMgadatta deva, bhagavAna pAsethI dharma sAMbhaLIne, avadhAraNa karIne hRSTa-tuSTa thayA ane tyAMthI UbhA thaIne bhagavAnane vaMdana-namaskAra karIne A pramANe pUchyuM- he bhagavan! huM gaMgadatta deva bhavasiddhika chuM ke abhavasiddhika? he gaMgadatta ! tuM bhavasiddhika cho, abhayasiddhika nathI. A rIte tuM samyagdaSTi, parittasaMsArI sulabhabodhi, ArAdhaka ane carama cho. tyAra pachI rAjaprazrIya sUtranA sUryAbhadevanI jema yAvat te gaMgadatta deva batrIsa prakAranA nATaka batAvIne je dizAmAMthI AvyA hatA, te dizAmAM cAlyA gayA. 8 bhaMte !tti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM jAva evaM vayAsI- gaMgadattassaNaM bhaMte! devassa sA divvA deviDDI divvA devajjuI divvedevANubhAvekahiMgae, kahiM aNuppaviThe? goyamA ! sarIraMgayA, sarIraM aNuppaviTThA / kUDAgArasAlAdidruto jAvasarIraM aNuppaviDhe / bhAvArtha:- - bhagavan ! mema saMbodhana zane bhagavAna gautame bhagavAna mahAvIra svAmIne mA pramANe kahyuM - te gaMgadara devanI te divya devaddhi, divya devati, divya deva prabhAva kyAM gayA? kyAM praviSTa thayA? uttara-he gautama! te divya devaddhi vagere gaMgadatta devanA zarIramAM gaI ane zarIramAM ja anupraviSTa thaI. ahIM kUTAgArazALAnuM daSTAMta samajavuM joIe yAvat zarIramAM samASTi thayA. gaMgadatta devano pUrvabhavaH gaMgadatta gAthApati:|9| ahoNaM bhaMte ! gaMgadatte deve mahiDDie jAvamahAsokkhe / gaMgadatteNaM bhaMte ! deveNaM sA divvA deviDDI, divvA devajjui, divve devANubhAve kiNNA laddhe jAva kiNNA abhisamaNNAgae? puvvabhave ke AsI kiMNAmae vA, kiMvA gotteNaM? - goyamA !tti samaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaMgoyama evaM vayAsI- evaMkhalu goyamA! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse hatthiNApure NAmaMNayare hotthA, vnnnno| sahasaMbavaNe ujjANe, vaNNao / tattha NaM hatthiNApure Nayare gaMgadatte NAma gAhAvaI parivasai, aDDe jAva apribhuue|| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM muNisuvvae arahA Aigare jAvasavaNNU savvadarisI AgAsagaeNaMcakkeNaM jAvapakaDDijjamANeNaMpakaDDijjamANeNaMsIsagaNasaMparikhuDepuvANupuri caramANe jAvajeNeva sahasaMbavaNe ujjANe jAvaviharai / parisA NiggayA jaavpjjuvaasi| taeNaM se gaMgadattegAhAvai imIse kahAe laDhe samANe hadvatuTe NhAe jAvavibhUsiyasarIre sAo gihAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA pAyavihAracAreNaMhatthiNApuraMNayaramajjhaM majjheNaM Niggacchai, NiggacchittA jeNeva sahasaMbavaNe ujjANe jeNeva muNisuvvae arahA
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16: uddezaka-5 [ ra7 | teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA muNisuvvayaM arahaM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei jAvativihAe pajjuvAsaNAepajjuvAsai / zadArtha-paphijhanAgene laherAvatA. bhAvArtha:- prazna- tyAra pachI gautama svAmIe AzcaryapUrvaka kahyuM- aho ! bhagavan! A gaMgadatta deva mahaddhika yAvata mahAsukhI che. he bhagavan! gaMgadatta devane te divya devaddhi yAvatuM kaI rIte prApta thaI, kaI rIte svAdhIna thaI, kaI rIte sanmukha AvI che? uttara- zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe bhagavAna gautamane A pramANe kahyuM- he gautama ! te kAle, te samaye A jaMbUdvIpanA bharata kSetramAM hastinApura nAmanuM nagara hatuM. tyAM sahasAmravana nAmanuM udyAna hatuM. te hastinApura nagaramAM gaMgadatta nAmanA gAthApati rahetA hatA. te sAdhana saMpanna hatA. yAvatuM aparibhUta (sva sAmarthya nirbhara) hatA. te kAle, te samaye dharmanI Adi karanArA yAvatu sarvajJa, sarvadarzI AkAzagata cakra sahita yAvatu devo dvArA dharmadhvaja laherAvAtA, ziSya samudAyathI parivRtta thayelA zrI munisuvrata svAmI pUrvAnupUrvI vicaratAM ane grAmAnugrAma vihAra karatAM yAvatuM sahasAmravana udyAnamAM padhAryA; yathAyogya avagraha grahaNa karIne vicaravA lAgyA. pariSada vaMdana karavA mATe AvI, dharmopadeza sAMbhaLIne paryApAsanA karavA lAgI. gaMgadatta gAthApatie bhagavAna zrI munisuvrata svAmInA padArpaNanI vAta sAMbhaLI. te ati harSita ane saMtuSTa thayA; snAnAdi karIne zarIrane, alaMkRta karIne, potAnA gherathI pagapALA nIkaLyA ane hastinApura nagaranI madhyamAM thaIne, sahasAmravana udyAnamAM zrI munisuvrata svAmI pAse AvIne traNa vAra pradakSiNApUrvaka vaMdana namaskAra karIne, traNa prakAre paryApAsanA karavA lAgyA. zrI munisuvata prabhuno samAgama - 10 taeNaM muNisuvvae arahAgaMgadattassa gAhAvaissatIse yamahai mahAliyAe parisAe dhammo kahio jAvaparisA paDigayA / taeNaM segaMgadattegAhAvai muNisuvvayassa arahao aMtiyaM dhamma soccA Nisamma haTTatuDhe uThAe uDhei, uThAe uThThittA muNisuvvayaM arahaM vaMdai NamaMsai, vadittA NamasittA evaM vayAsI- saddahAmi NaM bhate !NiggaMtha pAvayaNaM jAvase jayaMtunbhevayaha,jaMNavaraM devANuppiyA !jeTuputtaMkuDuMbeThAvemi,taeNaM ahaM devANuppiyANaM atiya muMDe bhavittA jAvapavvayAmi / ahAsuhaM devANuppiyA !mA paDibaMdha / bhAvArtha :- zrI munisuvrata svAmIe te gaMgadatta gAthApatine tathA te mahAna pariSadane dharmakathA kahI. pariSada pAchI gaI. gaMgadatta gAthApati zrI munisuvrata svAmI pAsethI dharma sAMbhaLIne; avadhAraNa karIne hRSTa-tuSTa thayA. teNe UbhA thaIne bhagavAna zrI munisuvrata svAmIne vaMdana-namaskAra karIne A pramANe kahyuM - he bhagavan! huMnigraMtha pravacana para zraddhA karuM chuM yAvatu ApanA upadeza para vizvAsa karuM chuM. "he bhagavan! huM mArA jayeSTha putrane kuTuMbano bhAra soMpIne Apa devAnupriyanI samIpe muMDita thaIne yAvatu pravrajita thavA icchuM chuM." zrI munisuvrata svAmIe kahyuM- he devAnupriya! jema Apane sukha upaje tema karo. dharmakAryamAM vilaMba na karo. 11 taeNaMse gaMgadattegAhAvaI muNisuvvaeNaM arahayA evaM vuttesamANe hatuDhe muNisuvvayaM
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 284 | zrI bhagavatI satra-4 arahavaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA muNisuvvayassa arahao aMtiyAosahasaMbavaNAo ujjANAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA jeNeva hatthiNApure Nayare jeNeva sae gihe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA viulaM asaNaM pANaM khAima khAimaM uvakkhaDAvei, uvakkhaDAvettA mittaNAiNiyaga sayaNa-saMbaMdhipariyaNaM AmaMtei, AmaMtettA tao pacchA NhAe jahA pUraNe jAvajeTTaputtaM kuDube tthaavei| bhAvArtha - zrI munisuvrata svAmInuM kathana sAMbhaLIne gaMgadatta gAthApati hRSTa-tuSTa thayA ane bhagavAnane vaMdana-namaskAra karIne, zrI munisuvrata svAmI pAsethI sahasAmravana udyAnamAMthI nIkaLIne hastinApura nagaramAM potAne ghera AvyA; ghera AvIne vipula azana-pAna khAdima ane svAdima taiyAra karIne potAnA mitra, jJAti, svajana Adine nimaMtrita karyA, pachI snAna karyuM, vagere dIkSAnI pUrva taiyArInuM saMpUrNa kathana zataka-3/2 mAM varNita pUraNa zeThanI samAna jANavuM. yAvatu potAnA moTA putrane kuTuMbamAM sthApita kayo. saMyama tapanI ArAdhanA :12 taM mittaNAi jAvajeTuputtaMca Apucchai, ApucchittA purisasahassavAhiNiM sIyaM durUhai,durUhittA mittaNAiNiyaga jAvaparijaNeNaMjeTuputteNaMyasamaNugammamANamaggesavviDDIe jAvaNAiyaraveNa hatthiNApura majjhamajjheNa Niggacchai,NiggacchittA jeNeva sahasabavaNe ujjANeteNeva uvAgacchai, uvAgacchittA chattAie titthagarAisae pAsai / evaM jahAudAyaNo jAvasayameva AbharaNe omuyai omuyaittA sayameva paMcamuTThiyaM loyaM karei, karettA jeNeva muNisuvvae arahA evaM jaheva udAyaNe taheva pavvaie; taheva ekkArasa aMgAI ahijjai jAvamAsiyAe saMlehaNAe attANaMjhUsei jhUsettA saTuiM bhattAiM aNasaNAe chedei, chedettA Aloiya paDikkaMte samAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA mahAsukke kappe mahAsAmANe vimANe uvavAyasabhAe devasayaNijjasi jAvagaMgadattadevattAe uvavaNNe / taeNaM se gaMgadatte deve ahuNovavaNNamettae samANe paMcavihAe pajjattIe pajjattabhAvaM gacchai taM jahAAhArapajjattIe jAvabhAsAmaNapajjattIe / evaMkhalugoyamA !gaMgadatteNaM deveNaMsA divvA deviDDI jaavabhismnnnnaagyaa| bhAvArtha - potAnA mitra, jJAti, svajana Adi tathA jayeSTha putrane pUchIne, hajAro puruSo dvArA vahana karavA yogya zibikAmAM besIne, potAnA mitra, jJAti, svajana Adi parivAra dvArA tathA jayeSTha putra dvArA anusaraNa karAtA sarva Rddhi sahita vAjiMtranA ghoSapUrvaka hastinApuranI madhyamAM thaIne sahasAmravana udyAnanI samIpe AvatAM tIrthakara bhagavAnanA chatrAdi atizaya joIne nIce utaryA; vagere zeSa sarva kathana zataka13/6mAM kathita udAyana rAjAnI samAna jANavuM. vAva teNe svayameva AbhUSaNa utAryA, svayameva paMcamuSTi loca karyo. tyAra pachI temaNe zrI munisuvrata svAmInI pAse jaIne udAyana rAjAnI jema dIkSA grahaNa karI. temaja agiyAra aMganuM adhyayana karyuM yAvatuM eka mAsanI saMlekhanAthI potAnA kaSAya ane karmone kuza karyA; sATha bhakta anazananuM chedana karyuM ane AlocanA-pratikramaNa karIne, samAdhipUrvaka kAladharmane prApta karIne, sAtamA mahAzukra kalpamAM mahAsAmAnya nAmanA vimAnanI upapAta sabhAmAM, deva-zadhyAmAM yAvata
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16 : uddezaka-p 295 gaMgadatta devapaNe utpanna thayA. tyAra pachI tatkAla utpanna thayelA te gaMgadatta deva pAMca prakAranI paryAptiothI paryApta banyA. yathA- AhAra paryApti, zarIra paryApti, indriya paryApti, zvAsocchvAsa paryApti ane bhASA-mana paryApti. he gautama ! te gaMgadatta devane te divya devardri A pamANe prApta thaI che. gaMgadatta devanI sthiti ane bhAviH 13 gaMgadattassa NaM bhaMte ! devassa kevaiyaM kAlaM ThiI paNNattA ? goyamA ! sattarasa sAgarovamAiM ThiI paNNattA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! te gaMgadatta devanI sthiti keTalA kAlanI che ? uttara- he gautama ! tenI sthiti 17 sAgaropamanI che. 14 gaMgaNaM bhaMte! deve tAo devalogAo AukkhaeNaM jAva kahiM gacchihii, kahiM uvavajjihii ? goyamA ! mahAvidehe vAse sijjhihii jAva aMtaM kAhii // sevaM bhaMte ! sevaM mate !! bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! te gaMgadatta deva, tyAMnu AyuSya, bhava ane sthitino kSaya karIne kyAM jaze ? kyAM utpanna thaze ? uttara- he gautama ! te mahAvideha kSetramAM janma laIne siddha thaze yAvat sarva duHkhono aMta karaze. // he bhagavan ! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. II // zataka 16/5 saMpUrNa
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 zrI bhagavatI sUtra-4 zataka-16: uddezaka je saMkSipta sAra je * A uddezakamAM svapna saMbaMdhI vistRta vivecana che. * supta-jAgRta avasthAmAM eTale adbhanidrAvasthAmAM koI paNa dazyo calacitranI jema dekhAya tene svapna kahe che. pUrNa nidrAvasthAmAM ke pUrNa jAgRtAvasthAmAM svapna AvatA nathI. * svapna pAMca prakAranA hoya che- (1) yathAtathya svapna (2) pratAnA svapna (3) ciMtA svapna (4) ta viparIta svapna (5) avyakta svapna. * nidrA avasthA te dravyanidrA ane aviratinI avasthA te bhAvanidrA. baMne prakAranI nidrAvALA jIvo susa kahevAya che. * nidrAdhIna na banavuM te dravya jAgRti. viratinA bhAvamAM rahevuM te bhAva jAgRti che. baMne prakAranI jAgRtivALA jIvo jAgRta kahevAya che. prastuta uddezakamAM bhAvathI suta-jAgRtanI vicAraNA covIsa daMDakanA AdhAre karI che. nArakI, devo, pAMca sthAvara ane traNa vikasendriya jIvo avirata hovAthI bhAvathI sukha che. tiryaMca paMcendriyo avirata ane deza virata hovAthI sukha ane sukha-jAgRta che. manuSyo avirata, virata ane viratAvirata ema traNe ya prakAranA hovAthI sukha, jAgRta ane sukha-jAgRta che. ke jeNe karmAzravane prAyaH rokI dIdho che tevA saMvRtta(viziSTa koTinA sAdhu) sAdhu yathAtathya svapna dekhe che. asaMvRtta ane saMvRttAsaMvRtta vyaktine satya athavA asatya baMne prakAranA svapno dekhAya che. * svapna zAstrAnusAra svapnanA kula 7ra prakAra che. temAM 42 sAmAnya svapna che ane 30 mahAsvapna che. tIrthakara ane cakravartInI mAtA 30 mahAsvapnomAMthI tIrthakara ke cakravartInA garbhamAM AgamananA zubha saMketarUpe cauda mahAsvapno jue che temaja vAsudevanI mAtA sAta, baladevanI mAtA cAra ane mAMDalika rAjAnI mAtA ke mahA puNyavAna AtmAnI mAtA eka mahAsvapna jue che. * prabhu mahAvIrane chadmasthAvasthAnI aMtima rAtriedazayathAtathya svapno AvyA hatA. te daza svapnanA phaLa svarUpe prabhune bIje ja divase kevaLajJAna pragaTa thayuM hatuM. * keTalAka svapnonuM phaLa te ja bhave mokSa prAptirUpa che ane keTalAka svapnonuM phaLa ekAvatArI thavAnuM che. * sugaMdhI padArtha pAsethI anukULa havA pasAra thAya to temAMthI gaMdhanA pudgalo vahe che ane phelAya che, paraMtu sugaMdhI padArtha gati karato nathI. te to potAnA sthAne ja rahe che.
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16: uddezaka-6 O O zataka-16 : uddezaka-6 svapnadarzana 297 RO YOG svapnadarzananA prakAra : s vaviSe khaM te ! suvidhavalane paLatte ? poyamA ! paMcaviSe suvikhALe paLatte, teM nahA- ahAtattve, payALe, pitApuviLe, ta--ivarId, avattavaMzane / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! svapnadarzananA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! svapnadarzananA pAMca prakAra che. yathA--- (1) yathAtathya svapnadarzana (2) pratAna svapnadarzana (3) cintA svapna darzana (4) tadviparIta svapna darzana (5) avyakta svapna darzana. vivecanaH svapna :- supta-jAgRta avasthAmAM calacitranI jema je dazyo dekhAya che, tene svapna kahe che. (1) mahAtattve ' - yathAtathya svapnadarzana- satya svapna jovuM te yathAtathya svapnadarzana kahevAya. tenA be prakAra che- (1) svapnamAM joyelA viSaya anusAra jAgRta avasthAmAM ghaTita thavuM. jema ke svapnamAM koIe hAthamAM phaLa ApyuM. te prakAranA svapnadarzana pachI jAgRtAvasthAmAM paNa koI hAthamAM phaLa Ape te prakAranA svapnadarzanane duSTa artha avisaMvAdI yathAtathya svapna kahe che. (2) svapna anusAra phaLanI prApti thAya jema ke svapnamAM potAne hAthI Adi para beThelA joyA ane jAgRta thayA pachI te svapnanA phaLAnusAra kAlAntaramAM tene dhana saMpatti AdinI prApti thAya to te phala-avisaMvAdI yathAtathya svapna kahevAya che. (2) payALe H- pratAnano artha che vistAra. vistAravALuM svapnadarzana pratAna-svapnadarzana kahevAya che. A prakAranuM svapna lAMbu-lAMbu thatuM jAya che. te satya paNa hoya che ane asatya paNa hoya che. (3) ciMtAsuviNe :- cintA svapnadarzana. jAgRta avasthAmAM je vastunuM ciMtana karyuM hoya te ja viSayane svapnamAM jovuM tene ciMtA svapnadarzana kahe che. (4) vvivarI6 :- - tadviparIta svapnadarzana. svapnamAM je vastu joI hoya, tenAthI viparIta vastunI prApti thavI tene tadviparIta svapnadarzana kahe che. jema ke svapnamAM potAnA zarIrane rugNa thatAM joyuM hoya paraMtu jAgRtAvasthAmAM zarIranI pUrNa svasthatA prApta thAya. (5) avattavALuM :- avyakta svapnadarzana (1) svapnamAM joyelI vastunuM aspaSTa jJAna thavuM tene avyakta svapnadarzana kahe che. (2) svapna avasthAmAM joyelA padArthane jAgRta thatAM bhUlI javuM te avyakta svapna darzana che. svapnadarzananI avasthA H 2sutte bhaMte! suviNaM pAsai, jAgare suviNaM pAsai, suttajAgare suviNaM pAsai ?
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 ] zrI bhagavatI satra-4 goyamA ! No sutte suviNaM pAsai, No jAgare suviNaM pAsai, suttajAgare suviNaM pAsai / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! zuM sukha prANI svapna jue, jAgRta prANI svapna jue ke suta-jAgRta prANI svapna jue? uttara- he gautama ! susa(paripUrNa nidrAdhIna) prANI svapna jotA nathI. jAgRta prANI paNa svapna jotA nathI paraMtu supta-jAgRta(ardha nidrAvasthAmAM) prANI svapna jue che. vivecana : prastuta sUtramAM svapnadarzananI avasthA saMbaMdhI prazna dravya-nidrAnI apekSAe samajavA. dravyanidrAvasthAmAM ke dravyajAgRtAvasthAmAM svapnadarzana thatuM nathI. paraMtu dravyasuta-jAgRtAvasthAmAM eTale ke ardha jAgRta avasthAmAM ja svapnadarzana thAya che. tAtparya e che ke gADha nidrAmAM svapna AvatA nathI ane svapna Ave te nidrA gADha nidrA hotI nathI paraMtu ardha nidrAvasthA hoya che. jIvomAM suma-jAgRta Adi nirUpaNa:| 3 jIvANaM bhaMte ! kiM suttA, jAgarA,suttajAgarA? goyamA !jIvA suttA vi, jAgarA vi, sugAravA bhAvArtha - prazna-he bhagavan! zuM jIvo suta che, jAgRta che ke suta-jAgRta che? uttara-he gautama! jIvo supta paNa che, jAgRta paNa che ane suta jAgRta paNa che. 4 raiyA NaM bhaMte ! kiM suttA, jAgarA, suttajAgarA? goyamA ! NeraiyA suttA, No jAgarA,No suttajAgarA / evaM jaavcuridiyaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM nairayiko suta che, jAgRta che ke supta jAgRta che? uttara-he gautama!narayiko suta che, jAgRta nathI, suta-jAgRta paNa nathI. A rIte yAvat caurendriya jIvo sudhI kathana karavuM joIe. | 5 paMciMdiya tirikkhajoNiyA NaM bhaMte ! kiM suttA, jAgarA, suttajAgarA? goyamA ! suttA, No jAgarA, suttajAgarA vi / maNussA jahA jIvA / vANamaMtarajoisiyavemANiyA jhaanneriyaa| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! zuM paMcendriya tiryaMca yonika jIvo sukha che, jAgRta che ke supta jAgRta che? uttara- he gautama ! te supta che, jAgRta nathI ane supta-jAgRta che. manuSyanA saMbaMdhamAM sAmAnya jIvonI samAna jANavuM joIe. vANavyaMtara jyotiSI ane vaimAnikonuM kathana nairayikonI samAna jANavuM joIe. vivecanaH prastuta sUtromAM bhAvathI supta, jAgRta ane sukha-jAgRtanI daSTie nirUpaNa che.
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16: uddezaka 299] suta ane jAgRtanA be-be prakAra che- dravyathI ane bhAvathI. nidrAdhIna thavuM te dravyathI suNAvasthA che ane virati-rahita avasthA te bhAvathI supta che. je jIvo avirata che te jIvo bhAvathI supta che. je jIvo dezavirata che te bhAvathI sapta-jAgRta che ane je jIvo sarvavirata che te bhAvathI jAgRta che. jIvomAM- (1) samuccaya jIvamAM ane manuSyomAM traNe ya avasthA hoya che, (2) saMjJI tiryaMca paMcendriyamAM supta ane sukha-jAgRta te be avasthA hoya che, (3) zeSa rara daMDakanA jIvomAM avirata hovAthI mAtra eka bhAva supta avasthA ja hoya che. saMvRtta asaMvRttamAM svapnadarzana - |6 saMvuDe NaM bhaMte ! suviNaM pAsai, asaMvur3e suviNaM pAsai, saMvuDAsaMvuDe suviNaM pAsai ? goyamA ! saMvuDe vi suviNaM pAsai, asaMvuDe vi suviNaM pAsai, saMvuDAsaMvuDe vi suviNaM pAsai / saMvuDe suviNaM pAsai ahAtaccaM pAsai / asaMvuDe suviNaM pAsai tahA vA tahojjA, aNNahA vAtaMhojjA / saMvuDAsaMvuDe suviNaM pAsai evaM cev| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! saMvRtta jIva svapna dekhe che, asaMvRtta jIva svapna dekhe che ke saMvRttAsaMvRtta jIva svapna dekhe che? uttara-he gautama! saMvRtta jIva paNa svapna dekhe che, asaMvRtta paNa svapna dekhe che ane saMvRttAsaMvRtta paNa svapna dekhe che. saMvRtta jIva jo svapna dekhe to te yathAtathya hoya che. asaMvRtta jIva jo svapna dekhe to te satya paNa hoya che ane asatya paNa hoya che. saMvRttA-saMvRtta jIva jo svapna dekhe to te asaMvRttanI samAna satya ane asatya baMne prakAranA svapna dekhe che. vivecana :saMvRtta - jeNe saMpUrNa pApasthAnarUpa AzravaddArono virodha karyo che, te sarvavirata zramaNone saMvRtta kahe che. asaMvRtta - jeNe pApasthAnano virodha karyo nathI tevA avirata jIvone asaMvRtta kahe che. saMvRttAsaMvRtta - jeNe AMzikarUpe pApasthAnano virodha karyo che tevA dezavirata jIvone saMvRttAsaMvRtta kahe che. - saMvRtta ane jAgRtamAM kevaLa zAbdika aMtara che, arthanI apekSAe samAna che. bodhanI apekSAe sarvaviratiyukta muni jAgRta che ane te ja muni sarva viratinI apekSAe saMvRtta kahevAya che. A rIte asaMvRtta ane avirata tathA saMvRttAsaMvRttamAM ane viratAviratamAM paNa arthanI daSTie koI aMtara nathI. baMne prakAranA sUtromAM viSayanI daSTie aMtara che- (1) supta jAgRtanI pRcchAmAM mAtra supta-jAgRta (ardha nidrAvasthAvALA) ja svapna dekhe che. (2) jyAre saMvRta-asaMvRtanI pRcchAmAM traNe ya prakAranA jIvo svapna dekhe che. - jyAM sudhI jIvane darzanAvaraNIya karmano udaya hoya che tyAM sudhI ja svapna darzana thaI zake che. darzanAvaraNIya karma rahita kevaLI bhagavaMtone nidrA ke svapna darzana hotuM nathI. |7 jIvANaM bhaMte ! kiM saMvuDA, asaMvuDA, saMvuDAsaMvuDA? goyamA !jIvA saMvuDA vi, asaMvuDA vi, saMvuDAsaMvuDA vi / evaM jaheva suttANaM daMDaotaheva bhaanniyvyo| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! jIvo saMvRtta che, asaMvRtta che ke saMvRttAsaMvRtta che? uttara- he gautama!
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 300 | zrI bhagavatI sUtra-4 | jIvo saMvRtta paNa che, asaMvRtta paNa che ane saMvRttAsaMvRtta paNa che. je rIte suta jIvono daMDaka(sUtrAlApaka) kahyo, te ja rIte saMvRtta AdinA daMDakanuM(sUtrasamUhanuM) kathana karavuM joIe. viziSTa svapnonI saMkhyA :|8 kai NaM bhaMte ! suviNA paNNattA? goyamA !bAyAlIsaMsuviNA pnnnnttaa| bhAvArtha:- prazna-he bhagavan! svapnanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! svapnanA betAlIza prakAra che. | 9 kaiNaM bhaMte ! mahAsuviNA paNNattA? goyamA ! tIsaMmahAsuviNA pnnnnttaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! mahAsvapnanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama!mahAsvapnanA trIsa prakAra che. |10 kaiNaM bhaMte ! savvasuviNA paNNattA? goyamA ! bAvattaraM savvasuviNA pnnnnttaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! sarva-svapnanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! sarva svapnanA 7ra prakAra che. vivecana : svapnanA aneka hajAro, lAkho prakAra thAya che. tema chatAM prastuta sUtromAM viziSTa phaLasUcaka svapnonA 42 prakAra, mahattama phala sUcaka svapnonA 30 prakAra ane baMne maLIne 7ra prakAranA svapno kahyA che. A 72nI saMkhyA paNa sApekSa che kAraNa ke prastuta uddezakamAM ja bhagavAna mahAvIranA daza svapno ane anya aneka mokSa pradAyaka svapnonuM kathana che, te A 72 svapnothI bhinna che. uttama puruSonI mAtAnA svapna:11 titthayaramAyaro NaM bhaMte ! titthayaraMsi gabbhaM vakkamamANaMsi kai mahAsuviNe pAsittA NaM paDibujjhati? goyamA ! titthayaramAyaro NaM titthayaraMsi gabbhaMvakkamamANaMsi eesiM tIsAe mahAsuviNANaM ime coddasa mahAsuviNe pAsittA NaM paDibujjhati,taMjahA- gaya usabhasIha jAvasihiM c| bhAvArtha -prazna- he bhagavan! tIrthakarano jIva jyAre garbhamAM Ave che, tyAre tIrthakaranI mAtAo keTalA mahAsvapno joIne jAgRta thAya che? uttara- he gautama! jyAre tIrthakarano jIva garbhamAM Ave che, tyAre tIrthakaranI mAtAo uparokta trIsa mahAsvapnomAMthI cauda mahAsvapno joIne jAgRta thAya che. yathA- gaja, vRSabha, siMha yAvata agni. 12 cakkavaTTimAyaroNaM bhaMte ! cakkavaTTisigabhaMvakkamamANaMsi kai mahAsuviNe pAsittA NaM paDibujjhati? goyamA ! cakkavaTTimAyaro cakkavaTTisi gabbhaM vakkamamANaMsi eesiMtIsAe
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16: uddezaka-6 [ 301 | mahAsuviNANaM, evaM jahA titthayaramAyaro jAvasihiM ca / bhAvArtha :- prazna- he bhagavana ! cakravartIno jIva jyAre garbhamAM Ave che, tyAre cakravartInI mAtAo keTalA mahAsvapno joIne jAgRta thAya che? uttara- he gautama cakravartIno jIva garbhamAM Ave che, tyAre cakravartInI mAtAo pUrvokta trIsa mahAsvapnomAMthI tIrthakaranI mAtAnI jema cauda mahAsvapno joIne jAgRta thAya che. yathA- gaja yAvatuM agni . 13 vAsudevamAyaroNaMpucchA?goyamA !vAsudevamAyaro vAsudevassa gabbhaMvakkamamANasi eesiM coddasaNhaM mahAsuviNANaM aNNayare satta mahAsuviNe pAsittA nnNpddibujjhti| bhAvArtha -prazna-he bhagavan! vAsudevanI mAtAne keTalA svapna Ave che? uttara-he gautama! vAsudevano jIva jyAre garbhamAM Ave che, tyAre tenI mAtAo A cauda mahAsvapnomAMthI koI paNa sAta mahAsvapno joIne jAgRta thAya che. 14 baladevamAyaroNaMpucchA?goyamA !baladevamAyaro jAvaeesiMcoisaNhaMmahAsuviNANaM aNNayare cattAri mahAsuviNe pAsittA Na paDibujjhati / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! baladevanI mAtAne keTalA svapna Ave che? uttara-he gautama! baladevanI mAtAo, yAvatu A cauda mahAsvapnomAMthI koI paNa cAra mahAsvapno joIne jAgRta thAya che. 15 maMDaliyamAyaroNaM bhaMte ! pucchA? goyamA ! maMDaliyamAyaro jAvaeesiMcoddasaNhaM mahAsuviNANaM aNNayaraM egaMmahAsuviNaM jAvapaDibujjhati / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! mAMDalika rAjAnI mAtAne keTalA svapna Ave che? uttara- he gautama ! mAMDalika rAjAnI mAtAo yAvatu A cauda mahAsvapnomAMthI koI paNa eka mahAsvapnane joIne jAgRta thAya che. vivecana :mahAsvapna- je svapna mahAna phaLa, vizeSa phaLa ke vilakSaNa phaLa Ape che, tene mahAsvapna kahe che. tIrthakara, cakravartI Adi uttama puruSo jyAre garbhamAM Ave che, tyAre tenA AgamananA zubha saMketarUpa tenI mAtAo uttama svapnadarzana kare che. temAM tIrthakaranI mAtA ane cakravartInI mAtA 14 svapno joIne jAgRta thAya che. prastutamAM 14 svapnanuM saMkSipta pATha che. zataka 11/11mAM mahAbalanA varNanamAM 14 svapnanuM spaSTa ullekha che te A pramANe che- (1) gaja (2) vRSabha (3) siMha (4) abhiSeka karelI lakSmI (5) puSpamALA (6) caMdra (7) sUrya (8) dhvajA (9) kuMbha (10) padmasarovara (11) kSIra samudra (12) devavimAna (13) ratnarAzi (14) agnizikhA. jyAre tIrthakara ke cakravartIno jIva narakamAMthI nIkaLIne Ave che tyAre tenI mAtA bAramA svapnamAM bhavana" jue che ane jyAre te jIva devalokamAMthI Ave che tyAre 'vimAna" jue che. vAsudevanI mAtA sAta, baladevanI mAtA cAra ane mAMDalika rAjAnI mAtA eka uttama svapnadarzana kare che. tIrthakaranI mAtA atyaMta spaSTa ane cakravartInI mAtA kaMika aspaSTa(jhAMkhA) svapna jue che.
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 ] zrI bhagavatI sUtra-4 bhagavAna mahAvIranA daza svapna:16 samaNebhagavaMmahAvIrechaumatthakAliyAe aMtimarAiyasi imedasamahAsuviNepAsittANaM paDibuddhe,taMjahA- egacaNaM mahaMghorarUvadittadharatAlapisAyaMsuviNe parAjiyaMpAsittANaM paDibuddhe / egaMcaNaMmahaMsukkilapakkhagaMpuMsakoilaMsuviNe pAsittANaMpaDibuddhe / egaMca NaMmaha cittavicittapakkhagapuMsakoilagaMsuviNe paasittaannNpddibuddhe| egacaNaM mahaMdAmadugaM savvarayaNAmayaMsuviNe pAsittANaMpaDibuddhe / egacaNaMmahaMseyaMgovaggaMsuviNe pAsittANaM pddibuddh| egacaNaMmahaMpaumasaraMsavvaosamaMtAkusumiyaMsuviNe pAsittANaMpaDibuddhe / egaM caNamahaMsAgaraMummIvIyIsahassakaliyaMbhuyAhiM tiNNaMsuviNe pAsittANaMpaDibuddhe / ega ca NaM mahaM diNayaraM teyasA jalataM suviNe pAsittA NaM paDibuddhe / egaM ca NaM mahaM hasveiruliyavaNNAbheNa NiyageNa ateNaMmANusuttara pavvayaMsavvaosamatA AveDhiyaparivaDhiya suviNepAsittA nnNpddibuddhe| egacaNaMmahamaMdarepavvaemaMdaracUliyAe uvariMsIhAsaNavaragayaM appANaM suviNe pAsittA NaM paDibuddhe / zabdArtha - tAlAyaM tAla vRkSanI samAna lAMbo pizAca suvita ui = sapheda pAMkhavALA lAlu = mALA-yugala lenthata 3nmavIthasahassa-vattiye hajAro mojAo ane laherothI vyApta AjeyiM - AveSThita pariciM - pariveSThita aMteNa- AtaraDAthI riveviMTP - harita-nIla vairya maNinA varNanI samAna vArevArUpe samAve= cAra varNo(kSatriyAdi)thI yukta zramaNasaMdha, caturvigha saMgha 3 pAka naSTa karyA jenA = udAra, mahAna, vizALa. bhAvArtha :- zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI potAnI chadmasthAvasthAnI aMtima rAtrimAM A daza mahAsvapnone joIne jAgRta thayA. yathA- (1) eka mahAna bhayaMkara ane tejasvI rUpavALA, tADavRkSanI samAna UMcA pizAcane parAjita karyo. A prakAranuM svapna joIne jAgRta thayA. (2) svapnamAM eka mahAna zveta pAMkhavALA puskokila(nara jAtinA koyala)ne joIne jAgRta thayA. (3) svapnamAM eka mahAnacitra-vicitra pAMkhavALA puskokilane joIne jAgRta thayA. (4) svapnamAM eka mahAna sarvaratnamaya mALAyugalane joIne jAgRta thayA. (5) svapnamAM zvetavarNanA eka mahAna govargane-gAyonA samUhane joIne jAgRta thayA. (6) svapnamAM cAre taraphathI puSpita eka paghasarovara joIne jAgRta thayA. (7) svapnamAM hajAro mojAo ane laherothI vyApta eka mahAsAgarane potAnI bhujAothI taratA joIne jAgRta thayA. (8) svapnamAM jAjvalyamAna tejasvI mahAna sUryane joIne jAgRta thayA. (9) svapnamAM mahAna mAnuSottara parvatane nIla vairyamaNinI samAna potAnA AMtaraDAthI cAre tarapha vIMTaLAyelo joIne jAgRta thayA. (10) svapnamAM mahAna meruparvatanI cUlikA para zreSTha siMhAsana para svayaMne beThelA joIne jAgRta thayA. vivecana : prastuta sutramAM bhagavAna mahAvIre chadmasthAvasthAnI aMtima rAtrie joyelA daza svapnonuM kathana che. je bhAvArthathI spaSTa che.
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata- 15 : (ddeza5-5 303 chaumatthakAliyAe aMtimarAiyaMsi :- tenA je pradvAre artha thAya che. yathA - (1) chadmasthAvasthAnI aMtima rAtrie arthAt je rAtrie A svapno joyA hatA, tyAra pachInA divase ja bhagavAna chadmasthAvasthAthI nivRtta thaIne kevaLajJAnI thayA hatA. (2) chadmasthAvasthAnI rAtrinA aMtima bhAga(pAchalA prahara)mAM. baMne arthono bhAva eka ja che. zubha svapnonuM darzana rAtrinA aMtima praharamAM ja thAya che. mahAvIra prabhune chadmastha kAlanI aMtima rAtrinA aMtima praharamAM A zubha svapno AvyA hatA tema samajavuM joIe. daza svapnanA phaLa H 17 jaNaM samabhavaM mahAvIre egaM mahaM ghorarUvadittadharaM tAlapisAyaM suviNe parAjiyaM jAva paDibuddhe, taNNaM samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM mohaNijje kamme mUlAo ugghAie / jaNaM samaNe bhagavaM mahAvIre egaM mahaM sukilla jAva paDibuddhe, taNNaM samaNe bhagavaM mahAvIre sukkajjhANovagae viharai / jaNNaM samaNe bhagavaM mahAvIre egaM mahaM cittavicitta jAva paDibuddhe, taNNaM samaNe bhagavaM mahAvIre vicittaM sasamaya parasamaiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM Aghavei, paNNavei, parUvei, dasei, NidaMsei, uvadasei; taM jahA - AyAraM, sUyagaDaM jAva ditttthivaayN| jaNNaM samaNe bhagavaM mahAvIre egaM mahaM dAmadugaM savvarayaNAmayaM suviNe pAsattA NaM paDibuddhe, taNaM samaNe bhagavaM mahAvIre duvihe dhamme paNNavei, taM jahA- agAradhammaM vA aNagAradhammaM vA / jaNNaM samaNe bhagavaM mahAvIre egaM mahaM seyaM govaggaM jAva paDibuddhe, taNNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa cAuvvaNNAiNNe samaNasaMdhe; taM jahA - samaNA, samaNIo, saavyaa,saaviyaao| jaNNaM samaNe bhagavaM mahAvIre egaM mahaM paumasaraM jAva paDibuddhe taNNaM samaNe bhagavaM mahAvIre cauvvihe deve paNNavei; taM jahA- bhavaNavAsI, vANamaMtare, joisie vemANie / jaNNaM samaNe bhagavaM mahAvIre egaM mahaM sAgaraM jAva paDibuddhe, taNNaM samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM aNAdIe aNavadagge jAvasaMsArakaMtAre tiNNe / jaNNaM samaNe bhagavaM mahAvIre egaM mahaM diNayaraM jAvapaDibuddhe, taNNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aNate aNuttare jAva kevalavaraNANadaMsaNe samuppaNNe / jaNNaM samaNe jAva vIre egaM mahaM hariveruliya jAva paDibuddhe, taNNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa orAlA kitti-vaNNa-sadda-siloyA sadevamaNuyAsure loe paribhamaMti- 'iti khalu samaNe bhagavaM mahAvIre, 'iti khalu samaNe bhagavaM mahAvIre / jaNNaM samaNe bhagavaM mahAvIre maMdare pavvae maMdaracUliyAe jAva paDibuddhe, taNaM samaNe bhagavaM mahAvIre sadevamaNuyAsurAe parisAe majjhagae kevalIpaNNattaM dhammaM Aghavei jAva uvadaMsei / bhAvArtha * - (1) prathama svapnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe eka mahAna, bhayaMkara ane tejasvIrUpavALA, tADavRkSanI samAna UMcA pizAcane parAjita karyo; tenuM phaLa e che ke zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe mohanIya karmane samUla naSTa karyuM.
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 304 | zrI bhagavatI sUtra-4 (2) bIjA svapnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI eka mahAna, zveta pAMkhavALA puskokilane joIne jAgRta thayA; tenuM phaLa e che ke zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI zukladhyAna prApta karIne vicaryA. (3) trIjA svapnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI eka mahAna citra-vicitra pAMkhavALA puskokilane joIne jAgRta thayA; tenuM phaLa e che ke zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe vicitra eTale svasamaya ane parasamayanA vividha vicAra yukta dvAdazAMga gaNipiTakanuM(bAra aMgasUtronuM) kathana karyuM, vizeSa kathana karyuM, prarUpita karyuM, batAvyuM, nidarzana karyuM, upadarzana karyuM. yathA- AcArAMga, sUyagaDAMga yAvat daSTivAda. (4) cothA svapnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI eka mahAna sarvaratnamaya mALA yugalane joIne jAgRta thayA; tenuM phaLa e che ke zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe be prakArano dharma kahyo. yathA- AgAra dharma ane aNagAra dharma. (5) pAMcamA svapnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI zvetavarNanA, eka mahAna govargane joIne jAgRta thayA; tenuM phaLa e che ke zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIno cAra prakArano saMgha thayo, yathA- sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA. (6) chaThThA svapnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe eka puSpita thayeluM vizALa pAsarovara joyuM tenuM phaLa e che ke zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe bhavanavAsI, vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika A cAra prakAranA devonuM kathana karyuM. (7) sAtamA svapnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe hajAro mojAo ane laherothI vyApta eka mahAsAgarane potAnI bhUjAothI taratA joyo; tenuM phaLa e che ke zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI anAdi anaMta cAra gatirUpa saMsAra kAntAra(aTavI)ne pAra karI gayA. (8) AThamA svapnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI, tejathI jAjvalyamAna eka mahAna sUryane joIne jAgRta thayA; tenuM phaLa e che ke zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne anaMta, anuttara, nirAvaraNa, nirvAghAta, samagra ane pratipUrNa kevaLajJAna-kevaLadarzana utpanna thayuM. (9) navamA svapnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe eka mahAna mAnuSottara parvatane nIla vairya maNinI samAna potAnA AMtaraDAthI cAre tarapha vIMTaLAyelo joyo; tenuM phaLa e che ke zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInI vizALa kIrti, stuti, sanmAna ane yaza devaloka, manuSyaloka ane asuralokamAM vyApta thayo. (10) dazamA svapnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe meru parvatanI cUlikA para sthita siMhAsana para potAne beThelA joyA tenuM phaLa e che ke zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe kevaLajJAnI thaIne deva, manuSya ane asurothI yukta pariSadamAM kevaLIprarUpita dharmanuM kathana karyuM. yAvat tattvone spaSTa rIte samajAvyA. mokSa phaLadAyaka svapna:18 itthI vA purisevA suviNaMte egaMmahaM hayapatiM vAgayapatiM vA jAvavasabhapatiM vA pAsamANe pAsai, duruhamANe duruhai, durUDhamiti appANaM maNNai, takkhaNAmeva bujjai, teNeva bhavaggahaNeNaM sijjhai jAva aMta karei / bhAvArtha - koI strI athavA puruSa, svapnanA aMte eka mahAna azva paMkti, gaja paMkti yAvata vRSabha
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16: uddezaka-6 305 | paMkti jue ane tenA para caDhe, tathA potAne tenA para caDhelo anubhave. A prakAranA svapnane joI tarata ja jAgRta thAya, to te vyakti te ja bhavamAM siddha thAya che yAvat sarva duHkhono aMta kare che. 19 itthI vA purisevA suviNaMte egaM mahaM dAmiNi pAINapaDiNAyae duhao samudde puDhe pAsamANe pAsai, saMvellemANe saMvellei, saMvelliyamiti appANaM maNNai, takkhaNAmeva bujjhai, teNeva bhavaggahaNeNaM jAvaaMta karei / zabdArtha:-vAmi= rassI tavene hAthathI sameTe, bhegI kare. bhAvArtha - koI strI athavA puruSa, svapnanA aMte samudranA pUrvathI pazcima kinArA sudhI vistRta eka moTI dorIne jue ane tene potAnA hAthe sameTe, pachI anubhava kare ke "meM dorIne sameTI lIdhI che," A prakAranuM svapna joIne zIdhra jAgRta thAya to, te vyakti te ja bhavamAM siddha thAya che yAvatu samasta duHkhono aMta kare che. 20 itthI vA purise vA egaM mahaM rajjuMpAINapaDiNAyataMduhao logate puDhe pAsamANe pAsai, chiMdamANe chidai, chiNNamiti appANaM maNNai, takkhaNAmeva jAva aMta karei / bhAvArtha - koI strI athavA puruSa svapnanA aMte baMne tarapha lokAtte sparzeluM tathA pUrva-pazcima lAMbu eka moTuM doraDuM jue ane tene kApI nAMkhe tathA pote kApI nAkhyuM che tevuM anubhave. A prakAranuM svapna joIne zIdhra jAgRta thAya, to te vyakti te ja bhavamAM siddha thAya che yAvatu samasta duHkhono aMta kare che. 21 itthI vA purise vA suviNaMte egaM mahaM kiNhasuttagaMvA jAvasukkilasuttagaMvA pAsamANe pAsai, uggovemANe uggovei, uggoviyamiti appANaM maNNai,takkhaNAmeva jAva aMtaM krei| zabdArtha:-3ove gUMca ukelavI. bhAvArtha :- koI strI athavA puruSa, svapnanA aMte eka mahAna kALA sUtaranA yAvatuM zveta sUtaranA gUMcavAyelA daDAnI gUMcane ukele ane meM tenI gUMca kADhI, te pramANe anubhave. A prakAranuM svapna joIne jAgRta thAya, to te vyakti te ja bhavamAM siddha thAya che yAvat sarva duHkhono aMta kare che. 22 itthI vA purise vA suviNaMte egaM mahaM ayarAsiM vA taMbarAsiM vA tauyarAsiM vA sIsagarAsivApAsamANepAsai,durUhamANedurUhai, durUDhamiti appANamaNNai,takkhaNAmeva bujjhai, docce bhavaggahaNe sijjhai jAva ata karei / / bhAvArtha - koI strI athavA puruSa svapnanA aMte eka mahAna lokhaMDano Dhagalo, tAMbAno Dhagalo, kathIrano Dhagalo ane zIzAno Dhagalo jue ane tenA para caDhe tathA potAne tenA para caDhelo anubhave. A prakAranA svapnane joIne zIdhra jAgRta thAya, to te bIjA bhavamAM siddha thAya che yAvatu sarvaduHkhono aMta kare che. 23 itthI vA purise vA suviNaMte egaMmahaM hiraNNarAsiMvA suvaNNarAsiM vArayaNarAsiM vA vairarAsiMvA pAsamANe pAsai, durUhamANe durUhai, durUDhamiti appANa maNNai,
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 306 ] zrI bhagavatI sUtra-4 takkhaNAmeva bujjhai, teNeva bhavaggahaNeNaM sijjhai jAva aMtaM karei / bhAvArtha :- koI strI athavA puruSa svapnanA aMte eka mahAna hiraNyarAzi, suvarNarAzi, ratnarAzi ane vaja rAzi jue ane tenA para caDhe tathA potAne tenA para caDhelo mAne. A prakAranuM svapna joIne zIghra jAgRta thAya, to te(vyakti) te ja bhavamAM siddha thAya che yAvat sarva duHkhono aMta kare che. 24 itthI vA purise vA suviNaMte egaM mahaM taNarAsiM vA jahA teyaNisagge jAva avakararAsiM vA pAsamANe pAsai, vikkhiramANe vikkhirai, vikkhiNamiti appANaM maNNai, takkhaNAmeva bujjhai, teNeva bhavaggahaNeNaM jAva ata karei / bhAvArtha - koI strI athavA puruSa, svapnanA aMte eka mahAna tRNarAzi yAvat kacarAnI rAzi jue ane te vikherI nAMkhe tathA meM vikherI nAMkhI che, tema mAne; A prakAranuM svapna joIne zIdhra jAgRta thAya, to te vyakti te ja bhavamAM siddha thAya che yAvat sarva duHkhono aMta kare che. [ahIM aneka prakAranI rAzi(Dha galA)nA nAma mATe zataka-15 tejonisarga(gozAlakanA) varNananuM sUcana che.] 25 itthI vA purise vA suviNate egaM mahaM sarathaMbhaMvA vIraNathaMbhaMvA vaMsImUlathaMbhaMvA vallImUlathaMbhavA pAsamANe pAsai, ummUlemANe ummUlei, ummUliyamiti appANaM maNNai, takkhaNAmeva bujjhai, teNeva bhavaggahaNeNaM jAva ata karei / bhAvArtha:- koI strI athavA puruSa svapnanA aMte eka mahAna sara-staMbha, vIraNa-staMbha, vAMsanAmUlano staMbha ane vallimUla- velanA mULanA staMbhane jue ane tene jaDamULathI ukheDIne pheMkI de tathA "meM tene ukheDIne pheMkI dIdho che," tema anubhave. A prakAranA svapnane joIne zIdhra jAgRta thAya, to te vyakti te ja manamAM siddha thAya che yAvatu samasta du:khano aMta kare che. 26 itthI vA purise vA suviNaMte egaM mahaM khIrakuMbhaMvA dadhikuMbha vA ghayakuMbhaMvA mahukuMbhaMvA pAsamANe pAsai, uppADemANe uppADei, uppADiyamiti appANaM maNNai, takkhaNAmeva bujjhai, teNeva bhavaggahaNeNa jAva ataM krei| bhAvArtha:- koI strI athavA puruSa svapnanA aMte eka mahAna kSIra-kuMbha, dahIMno kuMbha, ghIno kuMbha ane madhano kuMbha jue ane tene upADe tathA "meM tene upAyo," tema anubhave. A prakAranuM svapna joIne zIdhra jAgRta thAya, to te vyakti te ja bhavamAM mokSe jAya che yAvat samasta duHkhono aMta kare che. 27 itthI vA purise vA suviNaMte egaM mahaM surAviyaDakuMbhaMvA sovIraviyaDakuMbhaMvA tellakuMbhaMvA vasAkuMbhaMvA pAsamANe pAsai, bhiMdamANe bhiMdai, bhiNNamiti appANaM maNNai, takkhaNAmeva bujjhai, docceNaM bhavaggahaNeNaM jAva aMtaM karei / bhAvArtha:- koI strI athavA puruSa svapnanA aMte eka madirAno moTo kuMbha, sauvIra(kAMjI)no kuMbha, telakuMbha, carabIno kuMbha jue ane tene phoDI nAkhe, tathA "meM tene phoDI nAMkhyo, tema anubhave. A prakAranuM svapna joIne jAgRta thAya, to te bIjA bhavamAM mokSe jAya che yAvat sarva duHkhono aMta kare che. 28 itthI vA purisevA suviNate egaMmahaMpaumasaskusumiyaMpAsamANe pAsai, ogAhamANe
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16: uddezaka-6 307 | ogAhai, ogADhamiti appANaM maNNaitakkhaNAmeva bujjhai, teNeva bhavaggahaNeNaM jAva ata karei / bhAvArtha - koI strI athavA puruSa, svapnanA aMte mahAna puSpita thayeluM padhasarovara jue ane temAM praveza kare tathA "meM temAM praveza karyo che, tema anubhave. A prakAranuM svapna joIne je zIdhra jAgRta thAya, to te vyakti te ja bhavamAM siddha thAya che yAvat sarva duHkhono aMta kare che. 29 itthI vA purisevA suviNaMte egaMmahaM sAgaraM ummIvIyI-sahassakaliyaMpAsamANe pAsai,taramANe tarai, tiNNamiti appANaMmaNNai,takkhaNAmeva bujjhai, teNeva bhavaggahaNeNaM jAvaaMta krei| bhAvArtha - koI strI athavA puruSa svapnanA aMte mojAo ane laherothI vyApta mahAsAgarane jue ane tene tarI jAya tathA "huM tene tarI gayo chuM,' tema anubhave. A prakAranuM svapna joIne je zIdhra jAgRta thAya, to te vyakti te ja bhavamAM siddha thAya che yAvat sarva duHkhono aMta kare che. 30 itthI vA purise vA suviNaMte egaM mahaM bhavaNaM savvarayaNAmayaM pAsamANe pAsai, aNuppavisamANe aNuppavisai, aNuppaviTThamiti appANaM maNNai, takkhaNAmeva bujjhai, teNeva bhavaggahaNeNaM jAva aMta karei / bhAvArtha:- koI strI athavA puruSa, svapnanA aMte sarva ratnamaya bhavana jue ane temAM praveza kare tathA meM temAM praveza karyo che, tema anubhave. A prakAranuM svapna joIne je zIdhra jAgRta thAya, to te vyakti te ja bhavamAM siddha thAya che yAvat sarva duHkhono aMta kare che. 31 itthI vA purise vA suviNaMte egaM mahaM vimANaM savvarayaNAmayaM pAsamANe pAsai, durUhamANe durUhai, durUDhamiti appANaM maNNai, takkhaNAmeva bujjhai, teNeva bhavaghaNeNaM jAva ata karei / bhAvArtha :- koI strI athavA puruSa svapnanA aMte eka mahAna sarvaratnamaya vimAna jue ane te tenA para caDhe tathA huM tenA para caDhI gayo chuM,' e prakAre anubhave. A prakAranuM svapna joIne je zIdhra jAgRta thAya, to te vyakti te ja bhavamAM siddha thAya che yAvat sarva duHkhono aMta kare che. vivecanaH pUrvokta 14 sUtromAM mokSa phaladAyaka cauda svapnono saMketa karyo che. temAM (1) loharAzi Adine tathA (2) madirAkuMbha Adine jonAra vyakti bIjA bhavamAM arthAt vacce eka devano bhava karI te pachInA manuSya bhavamAM mokSe jAya che. zeSa bAra sUtromAM kathita padArthone jonAra puruSa te ja bhavamAM mokSe jAya che. zeSa kathana bhAvArthathI spaSTa che. gaMdhanA pugalanI gatimAnatA:32 aha bhaMte ! koTupuDANa vA jAvakeyaipuDANa vA aNuvAyasi ubbhijjamANANa vA
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 zrI bhagavatI sUtra-4 jAva ThANAo vA ThANaM saMkAmijjamANANaM kiM koTThe vAi jAva keyaI vAi ? goyamA ! No koTThe vAi jAva No keyaI vAi, ghANasahagayA poggalA vAi / // sevaM mate ! seva mate ! // - zabdArtha:- miAmAbALa-kholatAM jokapuDALa= suMgadhidravyanI paDi, suMgadhi dravyano Dabbo. bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! koI puruSa suMgadhI dravyanI paDIne yAvat kevaDAnI paDIne kholI rahyo hoya athavA yAvat eka sthAnethI bIje sthAne laIne jaI rahyo hoya ane anukUla havA vahetI hoya, to zuM koSTha dravya(gaMdha dravya) vahe che, phelAya che ke yAvat ketakInI paDI vAyumAM vahe che ? uttara- he gautama ! koSThapuTa yAvat ketakI puTa vAyumAM vahetA nathI paraMtu ghrANendriyane prApta thanArA gaMdhanA pudgala vahe che. II he bhagavan ! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. || zataka 16/6 saMpUrNa //
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16: uddezaka-7 _. 309 zataka-16H uddezaka-, upayoga upayoganA bheda - | 1 kaivihe NaM bhaMte ! uvaoge paNNatte? goyamA !duvihe uvogepnnnntte| evaMjahA uvaogapadaMpaNNavaNAetaheva NiravasesaM bhANiyavvaM / evaMpAsaNayApadaMcaNiravasesaMNeyavvaM / sevabhate !sevaM bhate ! // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! upayoganA keTalA prakAra che? uttara-he gautama! upayoganA be prakAra che, vagere saMpUrNa varNana prajJApanA sUtranA ra9mA upayoga pada pramANe jANavuM. te ja rIte ahIM prajJApanA sUtranA 30mAM pazyatA pada pramANe pazyatAnuM saMpUrNa varNana paNa jANavuM. he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. vivecana : prastuta saMkSipta sUtramAM prajJApanA sUtranA ra9-30 be padanA atidezapUrvaka 12 upayoga ane nava prakAranA pazyatAnA varNananuM sUcana che. upayoga :- cetanA zaktinA vyApArane upayoga kahe che, tenA be bheda che. sAkAropayoga ane anAkAropayoga. sAkAropayoganA ATha bheda che. yathA- pAMca jJAna ane traNa ajJAna. anAkAropayoganA cAra bheda che. yathA- cakSudarzana Adi. pAsAyA:-pazyatA. parata bhAvapazyatA, aSTaprekSa pazyatA! utkRSTabodhanA pariNAmane 'pazyatA' kahe che. tenA be bheda che- sAkAra pazyatA ane anAkAra pazyatA. sAkAra pazyatAnA cha bheda che. matijJAna ane mati ajJAnane choDIne cAra jJAna ane be ajJAna, tema cha bheda thAya che. anAkAra pazyatAnA traNa bheda che. acakSudarzanane choDIne traNa darzana. upayoga ane pazyatAmAM aMtara - jo ke upayoga ane pazyatA sAkAra ane anAkAranA bhedathI tulya che, tema chatAM vartamAnakAlika ke vaikAlika spaSTa ke aspaSTa bodha te upayoga che ane saikAlika spaSTa bodhane pazyatA kahe che. bAra upayogamAMthI pazyatAmAM traNa upayoga hotA nathI. (1-2) matijJAna ane mati ajJAnaA baMne upayoga vartamAna kAlika che. jyAre pazyatA traNe ya kAlane viSaya karanAra che. mATe matijJAna ane matiajJAna sAkAropayoga pazyatAnA bhedomAM nathI. (3) cakSudarzanathI zIghra ane spaSTa bodha thAya che. tenI apekSAe acakSudarzanathI thato upayoga aspaSTa hoya che. A kAraNe acakSudarzana anAkAropayoga paNa pazyatAmAM nathI. che zataka 16/ saMpUrNa
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 zrI bhagavatI sUtra-4 zataka-16: uddezaka-8 jejejeje saMkSipta sAra ja * A uddezakamAM cha dizAnA caramAntamAM ane sAta naraka pRthvI, 12 devaloka, nava raiveyaka, pAMca anuttaravimAna, ISa~AmbhArA pRthvI, UrdhvalokAMta ane adholokAMta AdikSetronA caramatamAM jIvAjIvanA astitvanuM kathana, paramANunuM gamana sAmarthya, devonuM alokamAM javAnuM asAmarthya vagere viSayonuM pratipAdana che. * lokanA koI paNa caramAntamAM jIvadravya nathI. kAraNa ke asaMkhyAta pradezamAM avagAhanA karavAno jIvano svabhAva che. tethI jIva dravya caramAntanA eka pradezamAM rahI zakato nathI paraMtu aramAnta pradezamAM jIva deza ane jIva pradeza hoya zake che. ekendriya jIvo AkhA lokamAM vyApta che. tethI lokanA koI paNa caramAntamAM ekendriyonA deza ane pradeza avazya hoya che. beindriyathI paMcendriya parvatanA jIvo mAraNAMtika samuddaghAta karIne ekendriyamAM utpanna thAya te apekSAe caramAnta pradezamAM beindriyAdi jIvonA deza ane pradeza hoya zake che ane kevaLI samuddaghAta samaye kevaLI bhagavAna potAnA Atmapradezone saMpUrNa lokamAM vyApta kare che, te apekSAe caramAnta pradezamAM aniSkriya jIvanA deza ane pradeza paNa hoya zake che. temaja UrdhvalokAMtamAM siddhonA Atmapradeza paNa avazya hoya che. tethI tyAM anindriyanA deza ane pradeza avazya hoya che. A rIte je je sthAnamAM je je jIvonI saMbhAvanA hoya tyAM te te jIvonA deza athavA pradeza hoya che. tenA yathAyogya asaMyogI, drikasaMyogI ke trikasaMyogI vividha vikalpo saMbhave che. te sutranA vivecana anusAra jANavA. * caramAntamAM ajIva dravya-dharmAstikAya, adharmAstikAya dravya loka vyApI che ane AkAzAstikAya dravya lokAloka vyApI che. tethI koI paNa caramAntamAM dharmAstikAyAdi saMpUrNa dravya hotA nathI. tenA deza ane pradeza caramatamAM hoya che. temaja addhAsamaya kAla aDhIdvIpamAM ja hovAthI te paNa caramAnta bhAgamAM hoto nathI. A rIte arUpI ajIvanA cha bheda lokAMtamAM hoya che ane rUpI ajIva pudgalAstikAyanA skaMdha, deza, pradeza ane paramANu te cAre ya bheda hoya che. A rIte lokAMtamAM kula ajIva dravyanA 10 bheda prApta thAya che. ratnaprabhA pRthvInA Urdhva caramAntamAM kAla dravya hoya che kAraNa ke te kSetra aDhIdvIpamAM ja Ave che. * eka samayamAM paramANu lokanA eka caramAntathI bIjA caramAnta sudhI gati karI zake che. tevo teno gamana svabhAva ane sAmarthya che. * varasAdanI jANakArI meLavavA hAtha, paga Adine prasArita karanArane pAMca kriyA lAge che. kAraNa ke te kriyAmAM aSkAyanA jIvonI virAdhanAnI saMbhAvanA rahe che. jo jIvonI virAdhanA thAya to pAMca kriyA lAge tema che ane kayAreka varasAda pUrNa baMdha thaI gayo hoya to aplAyano sparza na thatAM pAMca kriyA lAgatI nathI. * koI mahaddhika deva lokAMtamAM besIne alokamAM potAnA hAthAdine prasArita karI zakatA nathI. kAraNa ke alokamAM dharmAstikAya nathI. tethI tyAM jIva ke pudagalanI gati thatI nathI.
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zataka-16: uddezaka-8 [ 311] zataka-16: uddezaka-8 loka lokanuM parimANa:| 1 ke mahAlae NaM bhaMte ! loe paNNatte? goyamA ! mahaimahAlae / evaM jahA bArasamasae taheva jAvaasaMkhejjAo joyaNakoDAkoDIo prikkhevennN| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! loka keTalo moTo che? uttara- he gautama! loka atyaMta moTo che. tenI vaktavyatA zataka-12/7 anusAra jANavI yAvatu te lokano parikSepa(paridhi-gherAvo) asaMkhyaya koTAkoTi yojana che. lokanA caramAnDamAM jIvAjIvanuM astitva: 2 loyassaNaM bhaMte ! purathimille carimaMte kiMjIvA,jIvadesA,jIvapaesA; ajIvA, ajIvadesA, ajIvapaesA? goyamA ! No jIvA, jIvadesA vi, jIvapaesA vi; ajIvA vi, ajIvadesA vi, ajIvapaesA vi / je jIvadesA te Niyama egidiyadesA ya, ahavA egidiyadesA ya beiMdiyassa ya dese evaM jahA dasamasae aggeyI disA taheva, NavaraM desesu aNidiyANaM aaillvirhio| je arUvI ajIvA te chavvihA, addhAsamayo Natthi / sesaMtaMceva nnirvses| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! lokanA pUrva caramAttamAM zuM jIva che, jIvanA deza che ke jIva pradeza che; ajIva che, ajIvadeza che ke ajIva pradeza che? uttara- he gautama! tyAM jIva nathI paraMtu jIvanA deza che, jIvanA pradeza che; ajIva che, ajIvanA deza che ane ajIvanA pradeza paNa che. je jIvanA deza che, te avazya ekendriya jIvonA deza che athavA ekendriya jIvonA deza ane eka beindriya jIvano eka deza che. ityAdi zataka-10/1 mAM kathita AgneyI dizAnI vakatavyatA anusAra jANavuM joIe. vizeSatA e che ke dezanA viSayamAM anidriyonA saMbaMdhamAM prathama bhaMga na kahevo joIe, tathA tyAM je arUpI ajIva che, tenA cha prakAra kahyA che kAraNa ke tyAM addhAsamaya nathI. zeSa sarva pUrvavat jANavuM joIe. |3 logassa NaM bhaMte ! dAhiNille carimaMte kiM jIvA, pucchA? goyamA ! evaM ceva
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 12 / zrI bhagavatI 3-4 evaMpaccatthimille vi uttarille vi| bhAvArtha:-pra-bhagavana! sonAkSiA hizAnA ya2mAntamAMche, ityAhi prazra? uttara- he gautama! pUrvI caramAMtanI jema sarva kathana karavuM joIe. A rIte pazcima caramAtta ane uttara caramAttanA viSayamAM paNa kahevuM joIe. |4 logassa NaM bhaMte ! uvarille carimaMte kiM jIvA, pucchA? goyamA ! No jIvA, jIvadesA vi jIvapaesA vi jAva ajIvapaesA vi / je jIvadesAteNiyamaMegidiyadesAya aNiMdiyadesAya,ahavA egidiyadesAya aNidiyadesA ya beiMdiyassa ya dese, ahavA egidiyadesA ya aNiMdiyadesA ya beiMdiyANa ya desA evaM majjhillavirahio jAvapaMciMdiyANaM / je jIvappaesA te Niyama egidiyappaesA ya aNiMdiyappaesA ya, ahavA egiMdiyappaesA ya aNiMdiyapaesA ya beiMdiyassa paesA ya, ahavA egidiyapaesA ya aNidiyapaesA ya beiMdiyANa ya paesA, evaM Aillavirahio jAvapaciMdiyANaM / ajIvA jahA dasamasae tamAe taheva nnirvsesN| bhAvArtha:-prazna-De mAgavan ! yo paribha ya2mAntamA cha, ityAhi prazna? uttara- he gautama ! tyAM jIva nathI paraMta jIvanA deza che ane jIvanA pradeza paNa che. ajIva che. ajIvanA deza che ane ajIvanA pradeza paNa che. tyAM jo jIvanA deza che to (1) avazya ekendriyo ane anidriyonA deza che athavA (2) ekendriyo ane anidriyonA deza che ane eka beindriyano eka deza che athavA (3) ekendriyo ane anidriyonA deza che ane aneka beindriyonA bahudeza che. A rIte beindriya saMbaMdhI traNa bhaMgamAMthI vacceno bhaMga choDIne be bhaMgonuM kathana karavuM joIe. A rIte yAvat paMcendriya sudhI kahevuM joIe. tyAM va pradeza cha to (1) avazya bhendriyon| pradeza bhane smindriyon| pradeza che. (2) ekendriyonA ane anidriyonA pradeza che ane eka beindriyanA aneka pradeza che. (3) ekendriyonA ane anindriyonA pradeza che ane aneka beindriyonA aneka pradeza che. A rIte ahIM beindriyanA traNa bhaMgamAMthI prathama bhaMga choDIne be bhaMga kahevA joIe. A rIte yAvatu paMcendriya sudhI kahevuM joIe. ajIva, ajIvadeza ane ajIvapradeza saMbaMdhI saMpUrNa kathana zataka-10/1 mAM kathita adho dizAnI vaktavyatA anusAra karavuM me. | 5 logassaNaM bhaMte ! heTThille carimaMte kiM jIvA, pucchA? goyamA !No jIvA, jIvadesA vi, jIvapaesA vi jAva ajIvappaesA vi / je jIvadesA te Niyama egidiyadesA, ahavA egidiyadesA ya beidiyassa dese, ahavA egidiyadesA ya beiMdiyANa ya desA, evaM majjhillavirahio jAvaaNidiyANaM / paesA AillavirahiyA savvesiM jahA purathimille carimaMte taheva / ajIvA jaheva uvarille carimaMte thev|
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16 : uddezaka-8 313 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! lokanA adhastana-nIcenA caramAntamAM jIva che, ityAdi prazna ? uttara- he gautama ! tyAM jIva nathI, jIvanA deza che, jIvanA pradeza che, ajIva che, ajIva deza che ane ajIva-pradeza che. je jIva deza che, te (1) avazya ekendriyonA deza che athavA (2) ekendriyonA deza ane eka beindriyano deza che athavA (3) ekendriyonA deza ane aneka beindriyonA deza che. A rIte vaccenA eka bhaMgane choDIne zeSa be bhaMganuM kathana karavuM joIe. A rIte anindriyo sudhI kahevuM joIe. pradezonA viSayamAM saMpUrNa kathana pUrvI caramAntanA jIva pradezanA kathana anusAra prathama bhaMga choDIne karavuM joIe. ajIvonA viSayamAM saMpUrNa kathana uparima caramAttanI samAna karavuM joIe. vivecana : pUrva caramAntamAM jIvadezanA bhaMga-15 :- (1) koI paNa caramAMta eka pradezanA pratara rUpa hoya che. tethI tyAM asaMkhyapradezAvagAhI jIvano sadbhAva nathI. paraMtu eka AkAza pradeza para jIvanA deza ane pradezo hoI zake che. jyAre jIvanA bahudeza hoya to te avazya ekendriya jIvonA hoya che. te ekendriya jIvonA bahudezarUpa asaMyogI prathama vikalpa(bhaMga) thAya che. tisaMyogI traNa-traNa bhaMga- (1) ekendriyonA bahudeza ane eka beindriyano eka deza. lokanA caramAntamAM beindriya jIva nathI. tema chatAM kayAreka ekAda beindriya jIva mAraNAntika samudghAta karIne lokanA caramAnabhAgamAM utpanna thavA mATe utpatti sthAnane prApta thAya ane jyAre te beindriyano eka deza tyAM hoya tyAre prathama bhaMga ghaTe che. (2) ekendriyonA bahudeza ane eka beindriyanA bahu deza. jyAre eka beindriya jIvanA bahu deza tyAM caramAMtamAM hoya tyAre bIjo bhaMga bane che. (3) ekendriyonA bahudeza ane aneka beindriyonA bahu deza. jyAre eka sAthe aneka beindriya jIva mAraNAMtika samuddAta dvArA lokAMtamAM utpatti sthAnane prApta thAya tyAre A hiMsaMyogIno trIjo bhaMga bane che. A rIte taiindriya, corendriya ane paMcendriya jIvonA deza sAthe nisaMyogInA traNa traNa bhaMga thAya che. anindriya jIvo sAthenA dvisaMyogInA uparokta traNa bhaMgamAMthI prathama bhaMga thato nathI. zeSa be bhaMga ja thAya che. kAraNa ke lokanA pUrvI caramAnta pradeza daMtaka dAMtonI samAna viSama che. arthAt te pradezo hAni-vRddhi sahita che. tethI kevaLI samuddhAtanI kapATa vagere avasthAmAM tyAM anindriyanA bahu deza ja hoya che, eka deza hoto nathI. tethI anindriya jIvomAM disaMyogI eka jIvanA eka dezavALA prathamabhaMgane choDIne be bhaMga thAya che. A rIte beindriya, teindriya, caurendriya, paMcendriya sAthe traNa-traNa bhaMga (4x3=12) ane anindriya sAthe prathama bhaMgane choDIne be bhaMga karatA dvisaMyogI 14 bhaMga + asaMyogI eka bhaMga = 15 bhaMga thAya che. pUrva caramAntamAM jIva pradezanA bhaMga-11 :- (1) ekendriyonA bahu pradeza, A asaMyogIno eka bhaMga thAya che. dvisaMyogInA be-be bhaMga- (1) ekendriyonA bahu pradeza ane eka beindriyanA bahu pradeza (2) ekendriyonA bahu pradeza ane aneka beindriyonA bahu pradeza. A rIte beindriya, teindriya, caurendriya, paMcendriya ane anindriyanA be-be bhaMga thatAM 5x2-10 bhaMga thAya che.
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sanna-4 ja ahIM nisaMyogImAM eka pradezano prathama bhaMga thato nathI. kAraNa ke koI paNa jIvano eka pradeza kyAMya hoto nathI. eka pradeza hoya tyAM avazya asaMkhya pradeza hoya che. tethI beindriyano eka pradezavALo bhaMga thato nathI. te ja rIte teindriya caurendriya ane paMcendriyamAM samajavuM. anindriya jIva kevaLI samuddhAta avasthAmAM pUrvI caramAMtamAM hoya tyAre samasta pUrvI caramAMtomAM maLIne anindriyanA paNa aneka pradeza ja hoya che. teno paNa eka pradeza kayAre ya hoto nathI. tethI tenAdi saMyogI bhaMgomAM paNa prathamano bhaMga thato nathI. 314 A rIte asaMyogI eka bhaMga + disaMyogI 5x2-10 bhaMga = 11 bhaMga thAya che. pUrvacaramAAmAM ajIvanA 10 bhedaH- (1) dharmAstikAya deza (2) dharmAstikAya pradeza (3) adharmAstikAya deza (4) adharmAstikAya pradeza (5) AkAzAstikAya deza (6) AkAzAstikAya pradeza. ahrAsamaya-kAlano tyAM abhAva che, kAraNa ke lokano pUrvI caramAMta aDhIdvIpanI bahAra ja hoya che ane aDhIdvIpanI bahAra kAla nathI. (7-10) rUpI ajIva pudgalAstikAyanA skaMdha, deza, pradeza ane paramANu te cAra bheda hoya che. ArIte ajIva dravyanA kula 10 bheda hoya che. zeSa traNa dizAnA caramAMtamAM H- pUrva dizAnA caramAntanI jema dakSiNa dizA, pazcimadizA ane uttaradizAnA caramAnamAM paNa jIva nathI. jIvadezanA 15 bhaMga ane jIva pradezanA 11 bhaMga hoya che. uparima caramAntamAM jIva dezanA bhaMga-9 :- ekendriya jIvo sarva lokAnta paryaMta che ane uparima caramAntamAM siddhanA Atmapradezo paNa avazya hoya che. tethI asaMyogI bhaMga thato nathI. dvisaMyogI eka bhaMga thAya che. yathA- (1) ekendriyonA bahu deza ane anindriyonA bahu deza. trisaMyogI be-be bhaMga- (1) ekendriyonA bahudeza, anindriyonA bahudeza ane eka beindriyano eka deza. (2) ekendriyonA bahu deza, anindriyanA bahu deza ane aneka beindriyonA bahu deza. uparima caramAMtamAM madhyama bhaMga eTale eka beindriyanA bahudezavALo bhaMga ghaTita thato nathI. pUrva caramAntanI jema eka jIvanA aneka deza saMbhavita nathI kAraNa ke tyAM pradezanI hAnivRddhithI thanArA loka daMtaka(viSama bhAga) nathI. uparima loka caramAMta eka pratararUpa samabhAga ja che. tethI tyAM eka jIvanA aneka pradeza maLIne paNa eka ja deza thAya che, aneka deza thatA nathI. tethI madhyama bhaMga ghaTita thato nathI. A rIte beindriya, teindriya, caurendriya, paMcendriya sAthe trisaMyogI be-be bhaMga thatA 4x2=8 bhaMga cAya che. A rIte hisaMyogI eka bhaMga+ trisaMyogInA 8 bhaMga,(8+1)-9 bhaMga thAya che. uparima caramAntamAM jIva pradezanA bhaMga-9 :- (1) ekendriyonA bahu pradeza ane anindriyonA bahu pradeza. A disaMyogIno eka bhaMga thAya che. trisaMyogI be-be bhaMga- (1) ekendriyonA bahu pradeza, anindriyanA bahu pradeza ane eka beindriyanA bahu pradeza. (2) ekendriyonA bahu pradeza, anindriyonA bahu pradeza ane aneka beindriyonA bahu pradeza. A rIte beindriya, teindriya, caurendriya, paMcendriya sAthe trisaMyogI be-be bhaMganI gaNanA karatAM 442-8 bhaMga thAya, dvisaMyogI 1 bhaMga + trisaMyogI 8 bhaMga = kula nava bhaMga thAya che. uparima caramAnamAM pUrva caramAntanI jema ajIva dravyanA 10 bheda hoya che. adhastana caramAnamAM jIva dezanAbhaMga-11H- ardhastana caramAnamAM ekendriya jIvonA deza ane pradezo
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16: uddezaka-8 315 | hoya che. beindriyAdi jIvonA deza ane pradeza mAraNAttika samudughAtanI apekSAe ane aniSkriya jIvanA deza ane pradeza kevaLI samudyAtanI apekSAe hoya zake che. temAM jIva dezanA 11 bhaMga thAya che. jemAM- (1) ekendriyonA bahu deza. A asaMyogI eka bhaMga thAya che. hisaMyogInA be-be bhaMga- (1) ekendriyanA bahudeza ane eka beindriyano eka deza (2) ekendriyanA bahudeza ane aneka beindriyonA bahu deza. uparima caramAjonI jema adhastana caramAnta paNa eka pratararUpa sama vibhAga che. tethI tyAM paNa eka jIvanA aneka dezanI saMbhAvanA nathI. A rIte beindriya, te indriya, caurendriya, paMcendriya ane aniSkriya A cAre ya sAthe ddhika saMyogI be-be bhaMganI gaNanA karatAM pa42 = 10 bhaMga thAya che. asaMyogI 1 bhaMga+ dvisaMyogI 10 bhaMga = 11 bhaMga thAya. adhatana caramAnamAM jIva pradezanA bhaMga - adhastana caramatamAM pUrva aramAntanI jema jIva pradezanA 11 bhaMga thAya che ane tyAM ajIvanA 10 bhaMga paNa lokanA pUrva caramAntanI samAna jANavA. lokanA caramAttamAM jIvAjIvanuM astittvaHcAre ya dizAonA caramAjamAM | uparitana caramAjomAM | adhatana caramAttamAM jIva nathI. jIva deza-pradeza che jIva nathI. jIva deza-pradeza che. jIva nathI. jIva deza-pradeza che. jIva dezanA 15 bhaMga jIva dezanA 9 bhaMga jIva dezanA 11 bhaMga asaMyogI bhaMga-1. hisaMyogI dvisaMyogI bhaMga-1 (anindriya sAthe) asaMyogI bhaMga-1. dvisaMyogI 14 bhaMga- bei.tei.caure.paMce.nA trisaMyogI 8 bhaMga- bei.tei.caure. 10 bhaga- bei.tei.caure paMce. traNa-traNa bhaMga. ani.nA aMtima | paMce.nA be-be bhaMga(madhyama bhaMga vinA) | ani.nA be-bebhaMga(madhyamabhaMga be bhaMga. kula bhaMga 443+2=14. kula bhaMga 4x2 = 8. vinA) kula bhaMga pa42=10. jIva pradezanA 11 bhaMga jIva pradezanA 9 bhaMga jIva pradezanA 11 bhaMga asaMyogI bhaMga-1. hiMsayogI dvisaMyogI bhaMga-1.(ani. sAthe) cAre ya dizAonA 10 bhaga- bei.tei.caure.paMce. trisaMyogI 8 bhaMga- bei.tei.caure. caramAttanI jema. ani.nA be-be bhaMga paMce.nA be-be bhaMga kula bhaMga pa42 =10. kula bhaMga 4x2= 8. ajIvanA 10 bheda ajIvanA 10 bheda ajIvanA 10 bheda dharmA.adharmA.AkAzA.nA cAre ya dizAonA cAre ya dizAonA deza ane pradeza, beM-be bheda, caramAttanI jema. caramAttanI jema. pudgalA.nA aMdha, deza, pradeza ane paramANu, te cAra bheda A rIte kula 342+4=10. jIva deza-pradezanA bhaMgonuM spaSTIkaraNa:jIvadezanA bhaMga asaMyogIbhaMga- (1) ekendriyonA aneka deza. dvisaMyogI bhaMga- (1) ekendriyonA deza - eka beinTiMno eka deza. (2) ekendriyonA deza - eka beindriyanA aneka deza. (3) ekendriyonA deza - aneka beindrinA aneka deza.
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31da | zrI bhagavatI sUtra-4 trisaMyogI bhaMga- (1) ekendriyonA deza-anidriyonA deza-eka beindriyano eka deza (2) ekendriyonA deza - anidriyonA deza - eka beindrayanA aneka deza (3) ekendriyonA deza - anidriyonA deza - aneka beindrayanA aneka deza. jIva pradezanA bhaMga asaMyogI bhaMga - (1) ekendriyonA pradeza. hisaMyogI bhaMga- (1) ekendriyonA pradeza - eka beindriyanA aneka pradeza (2) ekendriyonA pradeza - aneka beindriyanA aneka pradeza. trisaMyogI bhaMga- (1) ekendriyonA pradeza - anidriyanA pradeza - eka beindriyanA aneka pradeza (2) ekendriyonA pradeza - anindriyanA pradeza - aneka beindriyanA aneka pradeza. A rIte te indriya, corendriya, paMcendriya ane anindriya sAthe yathAzakya bhaMga thAya che. ratnaprabhA AdinA caramAntomAM jIvAjIvanuM astitvaH| 6 imIseNaM bhaMte !rayaNappabhAe puDhavIe purathimille carimaMte kiM jIvA, jIva desA, puccha ? goyamA !No jIvA, evaM jaheva logassa taheva cattAri vi carimaMtA jAvauttarille carimaMte / uvarille carimaMte jahA dasamasae vimalA disA taheva NiravasesaM / heTThille carimaMtejaheva logassa heTThille carimaMtetaheva, NavaraM dese paMciMdiesutiyabhaMgo tti sesaMtaM ceva / evaM jahA rayaNappabhAe cattAri carimaMtA bhaNiyA tahA sakkarappabhAe vi, uvarima heTThillA jahA rayaNappabhAe heTThille / evaM jAva ahesttmaae| evaM sohammassa vi jAva accuyassa / gevijjavimANANaM evaM ceva, Navara uvarima heTThillesucarimatesudesesu paMciMdiyANa vi majjhillavirahio ceva, sesaMtaheva / evaM jahA gevejja vimANA tahA aNuttaravimANA vi,IsipabbhArA vi| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! A ratnaprabhA pRthvInA pUrva caramAttamAM jIva che, ItyAdi prazna.? uttara- he gautama! tyAM jIva nathI paraMtu jIva deza ane jIva pradeza che, ityAdi je rIte lokanA cAra caramAtta kahyA che, te ja rIte ratnaprabhAnA cAra caramAntonA viSayamAM kathana karavuM yAvata uttaranA caramAnta sudhI kahevuM joIe. zataka-10/1mAM kathita vimalA dizAnI vaktavyatA anusAra A ratnaprabhAnA uparI caramAntanA viSayamAM saMpUrNa kathana karavuM joIe. ratnaprabhA pRthvInA adhastana caramAttanuM kathana, lokanA adhastana caramAttanI samAna karavuM joIe. vizeSatA e che ke jIva dezanA viSayamAM paMcendriyonA traNa bhaMga kahevA joIe. zeSa sarva kathana te ja prakAre kahevuM joIe. ratnaprabhA pRthvInA cAra caramAnonI samAna zarkarA prabhA pRthvInA paNa cAra caramAnta kahevA joIe. ratnaprabhA pRthvInA nIcenA caramAttanI samAna zarkarA prabhAnA upara ane nIcenA caramAntanuM kathana karavuM joIe. A ja rIte adhaHsaptama pRthvI sudhI kahevuM joIe. saudharma devalokathI azruta devalokanA viSayamAM paNa te ja prakAre kahevuM joIe. raiveyaka vimAnonA saMbaMdhamAM paNa te ja prakAre kahevuM joIe. paraMtu temAM
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16: uddezaka-8 317 ] vizeSatA e che ke tenA uparanA ane nIcenA caramAntanA viSayamAM, jIva dezanA saMbaMdhamAM paMcendriyomAM paNa vacceno bhaMga na kahevo joIe. zeSa sarva pUrvavatu che. raiveyaka vimAnonI samAna anuttara vimAna ane ISa~AtmArA pRthvInuM kathana paNa karavuM joIe. vivecana : pUrva sUtromAM lokanA cha dizAnA caramAMta pradezomAM jIvAdinuM nirUpaNa che ane prastuta sUtromAM sAta pRthvI, bAra devaloka, raiveyaka, anuttara vimAna ane iSa~AbhArA pRthvInI chadizAonA caramAMtamAM jIvAdinuM nirUpaNa che. ratnaprabhA pRthvInA pUrvAdi cAra dizAnA caramAntamAM jIvAjIva saMbaMdhI kathana lokanA cAra caramAntonI samAna jIvadezanA 15 bhaMga, jIvapradezanA 11 bhaMga ane ajIvanA 10 bhaMga thAya che. nakhabhA pathvInA uparitana caramAnAmAM jIvadezanA 16 bhaMga, zataka 10/1mAM ukta vimalA dizAnI vaktavyatA anusAra jANavA yathA-tyAM koI jIva nathI. kAraNa ke te eka pradezanA pratararUpa hovAthI temAM jIvanI saMbhAvanA nathI paraMtu jIva deza ane jIva pradeza rahI zake che. temAM je jIvanA deza che te (1) avazya ekendriya jIvanA deza hoya che, A asaMyogI eka bhaMga thAya che. dvisaMyogImAM (1) ekendriyanA bahu deza ane eka beindriyano eka deza (2) ekendriyanA bahu deza ane eka beindriyanA bahudeza athavA (3) ekendriyanA bahu deza ane ghaNAM beindriyonA bahu deza. A dvisaMyogI traNa bhaMga beindriya sAthenA hoya che. ratnaprabhA pRthvImAM beindriya jIva hoya che ane te ekendriya karatAM thoDA hoya che. tethI tenA uparitana caramAntamAM be indriyano eka deza athavA bahu dezanI saMbhAvanA rahe che. A rIte beindriya teindriya, caurendriya, paMcendriya ane anidriyanA traNa-traNa bhaMga dvisaMyogInA thAya che. tethI dvisaMyogI pa43=15 bhaMga thAya che. asaMyogIno eka bhaMga + dvisaMyogI 15 bhaMga = kula 16 bhaMga thAya che. jIva pradezanA 11 bhaga- tyAM je jIva pradeza che, te (1) avazya ekendriyanA pradeza che, A asaMyogIno eka bhaMga thAya che. dvisaMyogI be-be bhaMga thAya che. (1) ekendriyanA bahu pradeza ane eka beindriyanA bahu pradeza che, (ra) ekendriyanA bahu pradeza ane ghaNA beindriyonA bahu pradeza che. A rIte beindriya, teindriya, caurendriya, paMcendriya ane anidriyanA be-be bhaMga gaNatAM dvisaMyogI pa42 = 10maMga ane asaMyogI eka bhaMga, kula 11 bhaMga thAya che. ajIvanA 11 bheda-ratnaprabhAnA uparitana caramAntamAM ajIvanA 11 bheda che. rUpI ajIvanA cAra ane arUpI ajIvanA sAta bheda che kAraNa ke te samayakSetranI aMdara hovAthI tyAM aAsamaya-kAla paNa hoya che. ratnaprabhAnA adhastana caramAttamAM:- tenuM kathana lokanA adhatana caramAntanI samAna karavuM joIe. vizeSatA e che ke paMcendriyamAM traNa bhaMga kahevA joIe. kAraNa ke ratnaprabhAnA nIcenA caramAntamAM devarUpa paMcendriya jIvonuM gamanAgamana thatuM hovAthI eka paMcendriyano eka deza ane bahu deza baMne saMbhavita che. tethI paMcendriyanA traNa bhaMga kahevA joIe. beindriya Adi jIva to mAraNAMtika samudraghAtathI jAya che. tyAre ja teno saMbhava che, tethI teno eka deza ja hoya che, bahu deza saMbhavita nathI. ratnaprabhAnA adhastana caramAttanuM pramANa eka pratararUpa samavibhAga che, daMtAkAra nathI. tethI teno bahu dezano madhyama bhaMga thaI zakato nathI. A rIte lokanA adhastana caramAjomAM asaMyogI 1 bhaMga, paMcendriyanA 3 bhaMga ane beindriyAdinA cAranA 2 bhaMga ema, 44208 bhaMga thAya che. sarva maLIne 1+3+4=12 bhaMga jIva dezanA thAya che. jIva pradezanA 11
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 318 | zrI bhagavatI sUtra-4 bhaMga ane ajIvanA 10 bhaMga(kAlane choDIne) ratnaprabhAnA uparI caramAMtanI samAna jANavA. zarkarAkhabhAthI 12 devaloka paryaMtanA caramAntamAM tenA pUrvAdi cAra caramAntomAM ratnaprabhAnA pUrvAdi cAra caramAntonI jema jIva dezanA 15 bhaMga, jIva pradezanA 11 bhaMga ane ajIvanA 16 bhaMga hoya che. zarkarA prabhAdi che naraka pRthvI ane 12 devalokanA upara ane nIcenA caramAtta saMbaMdhI kathana ratnaprabhAnA nIcenA caramAtta samAna che arthAtu jIva deza AzrayI asaMyogIno eka bhaMga, dvisaMyogImAM beindriya Adi cAranA be-be bhaMga(madhyama bhaMga rahita) hoya che tathA paMcendriyanA traNa bhaMga hoya che. A rIte 1+8+3 = 12 bhaMga jIva dezanA thAya che. jIvapradezanI apekSAe beindriya Adi pAMceyanI sAthe dvisaMyogI (prathama bhaMga rahita) zeSa be-be bhaMga hoya che. asaMyogIno eka bhaMga maLIne kula 11 bhaMga hoya che. A rIte cha naraka pRthvI ane 12 devalokamAM upara-nIcenA caramatamAM jIva dezanA 1ra ane jIva pradezanA 11 bhaMga thAya che. ajIva dravyanA 10 bhedamAM rUpI ajIvanA cAra bheda ane arUpI jIvanA cha bheda hoya che. navasaiveyaka AdinA carAmAMtamAM:- amruta kalpa sudhI devonuM gamanAgamana saMbhavita hovAthI(tyAM sudhI) paMcendriyanA traNa bhaMga ane beindriya AdinA be be bhaMga jIva dezamAM kahyA che. tethI tyAM jIva dezanA 12 bhaMga thAya che. paraMtu nava raiveyaka tathA anuttara vimAnomAM ane ISa~AzmArA pRthvInA caramAMtamAM devonuM gamanAgamana na hovAthI paMcendriyanA paNa be be bhaMga kahevA joIe. tethI tyAM jIvadezanA 11 bhaMga thAya che. A rIte prastuta eka ja sUtramAM sAta naraka, 12 devaloka, 9 raiveyaka, pAMca anuttara vimAna, ISatu prAbhArA pRthvI A kula 34 bolonA caramAMtamAM jIvAdinuM nirUpaNa che. ratnaprabhA pRthvI AdinA caramAtomAM jIvAdi:| sthAna | cAra dizAnA caramAnsa | uparitana caramAtta | adhastana caramAna jIva | jIva ajIva jIva | jIva ajIva jIva | jIva ajIva dezabhaMga prade.bhaMga bheda dezabhaMga|prade.bhaMga| bheda dezabhaMga|prade.bhaMga| bheda ratnaprabhA pRthvI 10 | 11 2 thI 7 naraka 15 | 11 12 devaloka | 15 | 11 | 10 9 greve. pAMca anu. ISa~A. pRthvI. paramANunI eka samayanI gati:|7 paramANupoggaleNaMbhaMte !logassa purathimillAocarimaMtAopaccatthimillaMcarimaMta egasamaeNaMgacchai, paccatthimillAocarimaMtAo purathimillaMcarimaMtaMegasamaeNaMgacchai, dAhiNillAocarimaMtAouttarillaM jAvagacchai, uttarillAocarimaMtAodAhiNillaM jAva gacchai, uvarillAo carimaMtAo heTThillaMcarimaMtaegasamaeNaMgacchai,heTThillAocarimaMtAo 15 11
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16: uddezaka-8 319 ] uvarillaMcarimaMtaMegasamaeNaMgacchai ? haMtA goyamA ! paramANupoggale NaM logassa purathimillAo carimaMtAotaMceva jAva uvarillaM carimaMtaMgacchai / bhAvArtha :- prazna- he bhagavanu ! paramANu pudgala eka samayamAM lokanA pUrva caramAttathI pazcima caramAntamAM; pazcima caramAttathI pUrva caramAntamAM dakSiNa caramAttathI uttara caramAntamAM uttara caramAttathI dakSiNa caramAntamAM uparanA caramAttathI nIcenA caramAntamAM ane nIcenA caramAttathI uparanA caramAntamAM zuM jaI zake che? uttara-hA, gautama! paramANu yugala eka samayamAM lokanA pUrvanA caramAttathI pazcima caramAntamAM thAvat nIcenA caramAttathI uparanA caramAntamAM jaI zake che. vivecana : prastuta sUtramAM paramANunA gati svabhAvanuM nirupaNa che. paramANu pudgala svabhAvathI eka samayamAM eka caramAttathI bIjA caramAnta sudhI jaI zake che. varasAda jANavAnI pravRttithI lAgatI kriyA:|8 purise NaM bhaMte ! vAsaM vAsai, vAsaMNo vAsaitti hatthaM vA pAyaMvA bAhuM vA uruM vA AuMTAvemANe vA pasAremANe vA kaikirie ? goyamA !jAvaMca NaM se purise vAsaMvAsai vAsaMNo vAsaitti hatthaMvA jAvaLaM vA AuMyavei vA pasArei vA,tAvacaNaMsepurisekAiyAe jAvapaMcahiM kiriyAhiM puddhe| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! varasAda varase che ke nahIM, te jANavA mATe koI puruSa potAnA hAtha, paga, bAhu athavA urune saMkocita kare athavA prasArita kare, to te puruSane keTalI kriyA lAge che? uttara- he gautama! varasAda varase che ke nahIM, te jANavA mATe je puruSa potAnA hAtha yAvatu urune saMkocita kare athavA prasArita kare, te puruSane kAyikI Adi pAMca kriyA lAge che. vivecana : muzaLadhAra varasAdano khyAla to daSTimAtrathI ke tenA avAjathI AvI jAya che paraMtu jharamara varasato varasAda sparzathI jANI zakAya che. temAM zarIrAvayava sAthe pANIno sparza thatAM apukAyanA jIvonI virAdhanA thAya che ane tethI pAMca kriyA lAge che. chakAya jIva rakSaka zramaNo anya upAyathI sUkSma varasAdanI jANakArI meLave che. aloka-gamananuM devanuM asAmarthya:|9 deveNaM bhaMte ! mahiDDie jAvamahAsokkhe logate ThiccA pabhUalogasi hatthaM vA jAva uruM vA AuMTAvettae vA pasArettae vA?
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 | zrI bhagavatI satra-4 goyamA ! No iNaDhe smddhe| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! mahaddhika yAvatu mahAsukhI deva, lokAntamAM rahIne alokamAM potAnA hAtha yAvat urune saMkocita ane prasArita karavAmAM samartha che? uttara- he gautama ! tema zakya nathI. 10 sekeNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai- deve NaM mahiDDie jAvalogate ThiccA No pabhU alogasi hatthaMvA jAvapasArettae vA? ___ goyamA ! jIvANaM AhArovaciyA poggalA, boMdiciyA poggalA, kalevaraciyA poggalA, poggalAmeva pappa jIvANa ya ajIvANa ya gaipariyAe Ahijjai, aloe NaM Nevatthi jIvA,Nevatthi poggalA;seteNaTeNaM goyamA ! jAvapasArettae vA // sevaM bhaMte! sevaM mate ! I bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke mahaddhika deva lokAttamAM rahIne alokamAM potAnA hAtha yAvatu urune saMkocita ane prasArita karavAmAM samartha nathI ? uttara- he gautama! jIvonA AhAropacita pudgala, zarIropacita pudgala ane kalevaropacita pudgala jIvanI gatine anusare che. tathA pugalone Azrita ja jIvo ane ajIvonI gatiparyAya kahI che. alokamAM jIva nathI ane pudgala paNa nathI. tethI he gautama! pUrvokta deva bhAvatuM alokamAM hAthapaga Adi saMkocita ane prasArita karavAmAM samartha nathI. II he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. vivecana : jIvanI sAthe rahelA pudgala AhAra rUpe, sUkSma zarIra rUpe, sthUla kalevara rUpe tathA zvAsocchavAsa Adi rUpe upacita thAya che. pudgala jIvAnugAmI svabhAvavALA hoya che. je kSetramAM jIva hoya che, tyAM ja pulanI gati thAya che. A rIte pulone Azrita jIvono ane pulono gatidharma hoya che. arthAt je kSetramAM pagala hoya che te ja kSetramAM jIva ane pudgalonI gati thAya che. alokamAM dharmAstikAya na hovAthI tyAM jIva ane pudgala nathI ane tethI tenI gati paNa nathI. ( | zataka 16/8 saMpUrNa che ( )
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zataka-16: uddezaka-9 [ 321 | zataka-16H uddezaka-9 bali vairocanendranI sudharmA sabhA - | 1 kahiNaM bhaMte ! balissa vairoyaNiMdassa vairoyaNaraNNo sabhA suhammA paNNattA? goyamA !jaMbuddIvedIvemaMdarassa pavvayassa uttareNaM tiriyamasaMkhejjejaheva camarassa jAvabAyAlIsaMjoyaNasahassAI ogAhittA etthaNaMbalissa vairoyarNidassavairoyaNaraNNo ruyagiMde NAmaM uppAyapavvae paNNatte / sattarasa ekkavIse joyaNasae evaM pamANaM jaheva tigicchikUDassa / pAsAyavaDeMsagassa vitaMceva pamANaM,sIhAsaNaM saparivAraM balissa pariyAreNaM, aTTho taheva, NavaraMruyagiMdappabhAI,sesaMtaM ceva jAvabalicaMcAe rAyahANIe aNNesiMca jAvaruyagiMdassaNaM uppAyapavvayassa uttareNaM chakkoDisae taheva jAvacattAlIsa joyaNasahassAiMogAhittA etthaNaMbalissa vairoyaNidassa vairoyaNaraNNo balicaMcA NAma rAyahANI paNNattA / egaMjoyaNasayasahassaMpamANa, taheva jAvabalipeDhassa uvavAo jAva AyarakkhA savvaM taheva Niravasesa; NavaraM sAiregasAgarovamaM ThiI paNNattA, sesaMtaMceva jAvabalI vairoyaNiMde, balI vairoyaNiMde // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! vairocanendra vairocanarAja balinI sudharmA sabhA kyAM che? uttara- he gautama ! jaMbudvIpamAM maMdara parvatanI uttara dizAmAM tirachA asaMkhyAta dvIpa-samudronuM ullaMghana karyA pachI ityAdi zataka-2,8 mAM amarendranI vaktavyatA kahI che, te ja rIte aNavara dvIpanI bAhya vedikAthI aNavara samudramAM 42,000 yojana avagAhana karyA pachI vairocanendra vairocanarAja balino cakendra nAmano utpAta parvata che. te utpAta parvata 1,721 yojana UMco che. zeSa tenuM sarva parimANa tigicchakUTa nAmanA camarendranA utpAta parvatanI samAna jANavuM joIe. tenA prAsAdAvatasakanuM parimANa, te prAsAdAvartasakanI madhyamAM parivAra sahita balinA siMhAsano, rucakendra nAmano artha paNa te ja prakAre jANavo joIe. vizeSatA e che ke ahIM sucakendra nAmanA ratnavizeSanI prabhAvALA utpalAdi che. zeSa sarva te ja prakAre che yAvata te balIndranI balicaMcA rAjadhAnInA devonuM tathA anyonuM te krIDAsthaLa, vizrAma sthaLa che yAvata te kendra utpAta parvatanI uttaramAM 55,35,50,000 yojana aruNodaya samudromAM tirachA gayA pachI nIce ratnaprabhA pRthvImAM 40,000yojana gayA pachI verocanendravarocanarAja balinI balicaMcA" nAmanI rAjadhAnI che. te rAjadhAnIno vistAra eka lAkha yojana pramANa che. yAvata "balipITha' sudhInuM varNana tathA balIMdrano upapAta yAvata AtmarakSaka deva sudhInuM varNana amarendranI samAna jANavuM. vizeSatA e che ke vairocanendra vairocanarAja balinI sthiti sAdhika eka sAgaropamanI che. yAvatu A virocanendra bali
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3rara | zrI bhagavatI sUtra-4 | che, vairocanendra bali che tyAM sudhI kahevuM joIe. he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. | vivecana : prastuta sUtramAM asurakumAradevonA uttaradizAnA adhipati balIndranI sudharmAsabhAnA sthAnaviSayaka prazna che. tenA uttaramAM sUtrakAre balInA utpAtaparvata, balicaMcA rAjadhAnI, saparivAra siMhAsano ane sudharmA sabhA AdinuM varNana amarendra pramANe jANavAno nirdeza karyo che ane zataka-2/8mAM camaracaMcA rAjadhAnInuM sthAna ane jIvAbhigama pratipatti-3 pramANe sudharmA sabhAnuM sthAna ane svarUpa varNana che. balicaMcAnuM sthAna -jaMbUdvIpanA meruparvatathI uttara dizAmAM asaMkhyAta yojana dUra aruNodaya samudramAM, tenI jagatIthI uttara dizAmAM 42000 yojana dUra balIndrano tigicchakUTa nAmano utpAta parvata che. te parvatanI uttaramAM 55,35,50,000(chaso paMcAvana karoDa, pAMtrIsa lAkha, paccAsa hajAra) yojana dUra nIce utaravAno mArga che. te mArga dvArA 40,000 yojana nIce balicaMcA rAjadhAnI che ane temAM sudharmA sabhA che. - che zataka 169 saMpUrNa che (C
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zataka-16: uddezaka-10 [[ 323] 'zataka-16: uddezaka-10 avadhijJAna avadhijJAna :2 ravinuM aMte rohI pattAM ? goyamA !duvihA ohI paNNattA / evaM ohIpadaMNiravasesaMbhANiyavvaM / sevaM bhate! sevaM mane ! bhAvArtha - prazna- he bhagavan! avadhijJAnanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! avadhijJAnanA be prakAra che, ahIM prajJApanA sUtranuM 37muM avadhipada saMpUrNa kahevuM joIe. je he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. I. vivecana - prastuta sUtramAM avadhijJAnanuM saMkSipta kathana che. tenuM saMpUrNa varNana prajJApanA sUtramAM che te varNananI saMgraha gAthA A pramANa che bheda visaya saMThANe, abhiMtare bAhire ya desohI / ohissa ya khayavuDDI, paDivAI ceva apaDivAI // 1 // artha :- (1) avadhi jJAnanA bheda- bhava pratyayika ane kSAyopathamika (2) viSaya (3) saMsthAna (4) AtyaMtara-bAhya (5) dezAvadhi-sarvAvadhi (6) avadhijJAnanI hAni-vRddhi (7) pratipAtI-apratipAtI. A sAta dvArothI avadhijJAnanuM vistRta varNana prajJApanA sUtrathI jANavuM joIe. () | zataka 16/10 saMpUrNa che te
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 zrI bhagavatI satra-4 zata-11 : 6deza-11 thI 14 dvIpakumAra dvIpakumAra devonI vaktavyatA :|1 dIvakumArA NaM bhaMte ! savve samAhArA, savve samussAsaNissAsA? No iNaTesamaTe / evaM jahA paDhamasae biiyauddesae dIvakumArANaM vattavvayA taheva jaavsmaauyaa,smussaasnnissaasaa| bhAvArtha :- prazna- bhagavan ! sarva paDumAra hevI, samAna mADAvA ane samAna 62vAsani:zvAsavAmA cha? uttara-he gautama! tema zakaya nathI. je rIte zataka-1/2 mAM dvIpakumAranI je vaktavyatA kahI, te sarva kathana ahIM paNa karavuM joIe yAvatu keTalAka sama AyuSyavALA ane sama udghAsaniHzvAsavALA hoya che. | 2 dIvakumArA NaM bhaMte ! kai lessAo paNNattAo? goyamA ! cattArilessAo paNNattAo,tajahA- kaNhalessA jaavteulessaa| bhAvArtha :- prazra- bhagavan ! pahubhAzene mI vezyAmao Doya cha ? uttara- gautama ! tene yAra vezyAmo DIya cha yathA-vRSyAzyA nIbazyA, apotavezyA, vezyA. | 3 eesiMNaM bhaMte !dIvakumArANaM kaNhalessANaM jAvateulessANa yakayare kayarehito appA vA jAvavisesAhiyA vA? _ goyamA !savvatthovA dIvakumArAteulessA,kAulessA asaMkhejjaguNA,NIlalessA visesAhiyA, kaNhalessA visesaahiyaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kRSNalezI yAvatu tejolezI dvIpakumAromAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama! sarvathI thoDA tejolezI dvIpakumAra che, tenAthI kApotalezI asaMkhyAtaguNA che, tenAthI nIlalezI vizeSAdhika che, ane tenAthI kRSNalezI vizeSAdhika che. 4 eesiMNaM bhaMte !dIvakumArANaM kaNhalesANaM jAvateulessANa ya kayare kayarehito appiDDiyA vA mahiDDiyA vA? goyamA !kaNhalessAhito NIlalessA mahiDDiyA jAvasavvamahiDDiyA teulessA
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-16: uddezaka-11 thI 14 - [ 3rapa | HsevaM bhaje revaM maM! I bhAvArtha - prazra- he bhagavAnuM! kRSNalezI thAva, tejolezI dvIpakumAromAM koNa konAthI alpaddhika ke mahaddhika che. uttara- he gautama ! kRSNalezI dvIpakumArothI nIlalezI dvIpakumAra mahaddhika che yAvatu tejolezI dviIpakumAra sarvathI mahaddhika che. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. II vivecana - bhavanapati devomAM cAra vezyA hoya che. temAM kRSNalezI dvIpakumArothI nIlalezI dvIpakumAra mahaddhika che, te rIte kramazaH kApotalezI ane tejolezI dvIpakumAra mahaddhika che. A rIte lezyAnI zuddhi pramANe te devonI RddhimAM vRddhi thAya che. || zataka 16/11 saMpUrNa udadhikumAra-dizAkumAra-stanitakumAra - | 1 udahikumArANaMNaM bhaMte ! savve samAhArA, pucchA? goyamA ! evaM ceva / evaM disAkumArANa vi, thaNiyakumArANa vi / uddesago bhANiyavvo evaM ee tiNNi uddesgaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! sarva udadhikumAra, samAna AhAravALA che, ItyAdi pUrvavat prazna karavo joIe. uttara- he gautama! sarva pUrvavatu kahevuM joIe. A rIte dizAkumAronA viSayamAM teramo uddezaka ane nitakumAronA viSayamAM caudamo uddezaka jANavo joIe. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. .. ) () . zataka 16/12, 13, 14 saMpUrNa () . zataka 16 saMpUrNa che
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI satra-4 | zataka-10 paricaya je ja A zatakamAM 17 uddezaka che. temAM vividha viSayonuM varNana che. * prathama udezakamAM koNika rAjAnA udAyI ane bhUtAnaMda nAmanA gajarAjanI bhUta ane bhAvi gati, tADaphaLane halAvavAthI tathA sAmAnya vRkSanA mULa, kaMda Adine halAvanAra jIvane, phaLAdinA jIvane, vRkSane tathA tene upakAraka bananAra jIvane lAgatI kriyAo tathA zarIra-indriya ane yogane niSpanna karanAra eka athavA aneka puruSone lAgatI kriyAonuM nirUpaNa che. aMtamAM cha bhAvonuM varNana anuyoga dvAranA atidezapUrvaka che. * bIjA udezakamAM saMyata, asaMyata, saMyatAsaMyata, sAmAnya jIva tathA covIsa daMDakavartI jIvonA dharma, adharma athavA dharmAdharmamAM sthita hovAnI carcA che. tyAra pachI te jIvonA bAla, paMDita ane bAla-paMDita hovAnI temaja anyatIrthikanI jIva ane jIvAtmAnI ekAMta bhinnatvanI mAnyatAnuM khaMDana karIne kathaMcit bhedabhedano siddhAMta prastuta karyo che. aMtamAM mahartika deva dvArA mUrtithI amUrti ane amUrtathI mUrti AkAra banAvavAnA sAmarthyano niSedha che. trIjA udazakamAM zailezI aNagAranI niSpakampatA; dravya, kSetra, kAla, bhava, bhAva ejanA; zarIra, indriya, yogarUpa traNa prakAranI calanA ane saMvegAdi dharmonA phaLanuM pratipAdana karyuM che. * cothA uddezakamAM jIva tathA covIsa daMDakavartI jIvo dvArA prANAtipAtAdi kriyAnI pRSTatA tathA AnupUrvItA tathA jIvonA duHkha ane tenA vedananA AtmakatRtvanI prarUpaNA karI che. * pAMcamA uddezakamAM IzAnendranI sudharmAsabhAnuM sAMgopAMga varNana che. * chaThThAthI agiyAramA uddezakamAM adholokamAM rahelA sthAvara jIvo mAraNAMtika samudyAta karI UrdhvalokanA koI paNa sthAnamAM sthAvarapaNe utpanna thAya ane UrdhvalokanA sthAvara jIvo adholokanA koI paNa sthAnamAM utpanna thAya tyAre pahelA utpanna thAya che, pachI pudgala(AhAra) grahaNa kare che? athavA pahelA AhAra grahaNa kare che, pachI utpanna thAya che? te viSayanI carcA che. temAM pRthvI saMbaMdhI be uddezaka, pANI saMbaMdhI be uddezaka ane vAyu saMbaMdhI be uddezaka che. ke bAramA uddezakamAM ekendriya jIvomAM AhAra, zvAsocchavAsa, AyuSya, zarIra AdinI samAnatAasamAnatAnI, temAM prApta thatI vezyAonI ane tenA alpabadutvanI vicAraNA karavAmAM AvI che. * teramAthI sattaramAM uddezakamAM kramazaH nAgakumAra, suvarNakumAra, vidhutakumAra, vAyukumAra ane agnikumAra devonA AhArAdinI samAnatA viSamatA Adi viSayaka atidezAtmaka kathana che.
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-17: uddezaka-1 _ 3ra7 | zataka-10 : uddezaka-1 je saMkSipta sAra A uddezakamAM koNika rAjAnA baMne gajarAjanA pUrva-pazvAdu bhava, tAlavRkSAdine halAvavAmAM, tenA phaLane pADavAmAM lAgatI kriyA ane cha prakAranA bhAvanuM atidezAtmaka nirUpaNa che. * koNika rAjAnA udAyI ane bhUtAnaMda nAmanA be uttama jAtinA hAthI hatA. te baMne hAthI asurakumAramAMthI AvIne utpanna thayA hatA, te baMne marIne prathama narakamAM utkRSTa sthitie utpanna thaze. tyAMnu AyuSya pUrNa karIne mahAvidehakSetramAM janma dhAraNa karIne te baMne AtmAo mokSagatine prApta karaze. * tAlavakSane halAvanAra ke tenA phaLane nIce pADanAra puruSane pAMca kriyA lAge che. kAraNa ke puruSanI te pravRttithI jIvahiMsA thAya che. je vyakti jIvahiMsAmAM sAkSAt nimita bane tene prANAtipAtikI kriyA sahita pAMca kriyA lAge che. vRkSa ane phaLa halavAthI jIva hiMsA thAya tenAthI vRkSa ane phaLanA jIvane paNa pAMca kriyA lAge che. * vRkSane halAvyA pachI tenuM phaLa jo potAnI gurutAthI ja nIce paDe ane tenAthI mArgamAM ane pRthvIpara anya jIvono ghAta thAya, tyAre puruSane cAra kriyA lAge che. kAraNa ke jIvahiMsAmAM puruSa sAkSAt kAraNa banyo nathI. phaLa paDavAnA nimitathI jIvahiMsA thaI hovAthI phaLanA jIvane pAMca kriyA lAge che. * audArika Adi pAMca zarIra, pAMca indriya ane traNa yoganI niSpattimAM ke teno prayoga karavAmAM jIvane traNa, cAra ke pAMca kriyA lAge che. koI paNa chadmastha jIvane potAnI yogajanya pravRttithI traNa kriyA avazya lAge che. jo anyane paritApa pahoMce to cothI kriyA ane anya jIvonI hiMsA thAya to pAMcamI prANAtipAtikI kriyA lAge che. * AtmAnA pariNAmane bhAva kahe che. tenA cha bheda che. audayika, aupathamika, kSAyopathamika, kSAyika, pAriNAmika ane sAtripAtika. tenuM vistRta vivecana anuyogadvAra sUtramAM che.
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 zrI bhagavatI sUtra-4 zataka-10 : uddezaka-1 kuMjara uddezakonAM nAma : kuMjara saMjaya selesiM, kiriya IsANa puDhavi dagavAU / egidiyaNAgasuvaNNa, vijjuvAyuaggi sattarase // bhAvArtha:- A zatakanA 17 udezaka che. tenA nAma A prakAre che- (1) kaMjara (ra) saMyata (3) zailezI (4) kriyA (5) IzAna (6-7) pRthvI (8-9) udaka (10-11) vAyu (12) ekendriya (13) nAga (14) suvarNa (15) vidyuta (16) vAyukumAra ane (17) agnikumAra. vivecana : pratyeka uddezakanA nAma tenA mukhya viSaya athavA Adha viSayanA AdhAre che. (1) jIgara :- koNika rAjAnA kuMjara (hAthI)nI bhUta ane bhAvi gati viSayaka prazna prAraMbhamAM hovAthI prathama uddezakanuM nAma kuMjara' che. (ra) saMyata - saMyata viSayaka praznottara hovAthI bIjA uddezakanuM nAma "saMyata che. (3) seviMda- prathama prazna zelezI aNagAra viSe hovAthI trIjA uddezakanuM nAma "zelezI' che. (4) jiriya:- kriyAviSayaka vivecana hovAthI cothA uddezakanuM nAma "kriyA che. (5) lAkha :- IzAnendranI sudharmA sabhAnuM pratipAdana hovAthI pAMcamAM uddezakanuM nAma IzAna che. (6-7) puddhavi - pRthvIkAyika jIvonA mAraNAMtika samughAtanuM nirUpaNa hovAthI chaThA ane sAtamA uddezakanuM nAma "pRthvI" che. (8-9) - aplAyika jIvonA mAraNAMtika samudyAtanuM nirUpaNa hovAthI AThamA ane navamA uddezakanuM nAma "udaka" che. (10-11) vAyu- vAyukAyika jIvonA mAraNAMtika samughAtanuM kathana hovAthI dazamA ane agiyAramAM uddezakanuM nAma 'vAyuM che. (12) vira :- ekendriya jIvonA AhArAdi viSayaka prarUpaNA hovAthI bAramA uddezakanuM nAma ekendriya" che. (13thI 17)nA suvA viSNu vADA -nAgakumAra, suvarNakumAra, vidhutakumAra, vAyukumAra
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-17: uddezaka-1 329 ane agnikumAra devonA AhArAdi viSayaka kathana hovAthI teramAthI sattaramA uddezakanA nAma kramazaH te te devonA nAma anusAra che. koNikanA gajarAjanI gati-Agati:| 2 rAyagihe jAva evaM vayAsI- udAyI NaM bhaMte ! hatthi rAyA kaohito aNaMtaraM uvvaTTittA udAyihatthirAyattAe uvavaNNe? goyamA ! asurakumArehiMto devehito aNaMtaraM uvvaTTittA udAyihatthirAyattAe 3vavA bhAvArtha - prazna- rAjagRha nagaramAM gautama svAmIe A pramANe pUchyuM he bhagavan! (koNika rAjAno)udAyI nAmano gajarAja kaI gatimAMthI nIkaLIne ahIM utpanna thayo che? uttara- he gautama! asurakumAra devomAMthI marIne ahIM utpanna thayo che. | 3 udAyI NaM bhaMte ! hatthirAyA kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gacchihii, kahiM uvavajjihii? goyamA ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe ukkosaMsAgarovamaTThiiyaMsi NirayAvAsaMsi NeraiyattAe uvvjjihii| bhAvArtha:- prazna- he bhagavana! te udAyI nAmano pradhAna gajarAja ahIMthI kAladharma pAmIne kyAM jaze? kyAM utpanna thaze? - uttara-he gautama ! A ratnaprabhA pRthvImAM eka sAgaropamanI utkRSTa sthitivALA narakAvAsamAM narayika rUpe utpanna thaze. | 4 seNaM bhaMte ! taohiMto aNaMtaraM uvvaTTittA kahiMgacchihii, kahiM uvavajjihii ? goyamA ! mahAvidehe vAse sijjhihii jAvaaMtaM kaahii| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! te ratnaprabhA pRthvImAMthI nIkaLIne kayAM jaze, kayAM utpanna thaze? uttara- he gautama! mahAvidehakSetramAM janma laIne siddha thaze yAvat sarva duHkhono aMta karaze. 5 bhUyANaMde NaM bhaMte !hatthirAyA kaohiMto aNaMtaraMuvvaTTittA bhUyANaMde hatthirAyattAe uvavaNNe? goyamA ! jaheva udAyI jAvaaMta kAhii / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! (koNika rAjAno)bhUtAnaMda nAmano pradhAna gajarAja kaI gatimAMthI nIkaLIne ahIM utpanna thayo che? uttara-he gautama! je rIte udAyI nAmanA pradhAna gajarAjanI vaktavyatA kahI, te ja rIte bhUtAnaMda gajarAjanI paNa vaktavyatA jANavI joIe.yAvatu te sarva duHkhono aMta karaze.
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 330 zrI bhagavatI sUtra-4 puruSa ane tAlavRkSane lAgatI kriyA: 6 purise NaM bhaMte ! tAlamAruhai, tAlamAruhittA tAlAo tAlaphalaM pacAlemANe vA pavADemANevA kaikirie? goyamA ! jAvaMca NaM se purise tAlamAruhai, tAlamAruhittA tAlAo tAlaphalaM pacAleDa vA pavADeDa vAtAvaM ca NaM se parisekAiyAe jAvapaMcahiM kiriyAhiM paTe; jesiM piNaM sarIrehitto tAle Nivvattie tAlaphale Nivvattie te viNaM jIvA kAiyAe jAva paMcahiM kiriyAhiM putttthaa| zArtha:-tAlam = dusvRkSa pacAlemANe = AudipavADemANe = nIthe pAsiNivattie niSpanna thayA hoya. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! koI puruSa, tADanA vRkSa para caDhe ane tenA phaLane halAve athavA nIce pADe, to te puruSane keTalI kriyAo lAge che? uttara- he gautama! je puruSa tADanA vRkSa para caDhe che, caDhIne tADanA phaLane halAve che, tenA phaLane nIce pADe che, te puruSane kAyikI Adi pAMca kriyAo lAge che ane je jIvonA zarIrathI tADavRkSa ane tADaphaLa niSpanna thayA hoya te jIvone paNa kAyikI Adi pAMca kriyAo lAge che. |7 ahe NaM bhaMte ! se tAlaphale appaNo garuyattAe jAvapaccovayamANe jAiMtattha pANAiM jAvajIviyAo vavarovei taeNaM bhaMte ! se purise kaikirie? goyamA !jAvaMcaNaM se tAlaphale appaNo garuyattAe jAvajIviyAo vavarovei tAvaMca NaM se purise kAiyAe jAvacauhi kiriyAhiM puDhe jesi piNaMjIvANaM sarIrehito tAle Nivvattiete viNaMjIvA kAiyAe jAvacauhi kiriyAhiM puTThA; jesi piNaMjIvANaM sarIrehito tAlaphale Nivvattie te viNaMjIvA kAiyAe jAva paMcahi kiriyAhiM puTThA, je vi ya se jIvA ahe vIsasAe paccovayamANassa uvaggahe vaTTati te vi yaNaM jIvA kAiyAe jAvapaMcahi kiriyAhiM putttthaa| bhAvArtha:-zra- bhagavan ! nyAre to'vAthI te ta' potAnA bhArathI nIye paDe anete tANa dvArA tyAM jeTalA jIvo haNAya tyAre te jIvothI phaLa toDanAra puruSane keTalI kriyA lAge che? uttara- he gautama! jyAre te phaLa potAnA bhArathI nIce paDatAM jeTalA jIvone yAvata jIvanathI rahita kare che, tyAre te puruSane kAyikI Adi cAra kriyAo lAge che. je jIvonA zarIrathI tADavRkSa niSpanna thayuM hoya, te jIvone paNa kAyikI Adi cAra kriyA lAge che. je jIvonA zarIrathI tADaphaLa niSpanna thayuM hoya, te jIvone kAyikI Adi pAMca kriyAo lAge che. phaLa pADavAnA mArgamAM je koI jIva calita thAya tenAthI je jIvonI hiMsA thAya te jIvone paNa to kAyikI Adi pAMca kriyA lAge che. 8 purise NaM bhaMte ! rukkhassa mUlaM pacAlemANe vA pavADemANe vA kaikirie ?
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-17 : uddezaka-1 331 goyamA ! jAvaM ca NaM se purise rukkhassa mUlaM pacAlei, vA, pavADei vA tAvaM ca NaM se purise kAiyAe jAva paMcahi kiriyAhiM puTTe, jesi pi ya NaM jIvANaM sarIrehiMto mUle Nivvattie jAvabIe Nivvattie, te vi ya NaM jIvA kAiyAe jAva paMcahi kiriyAhiM puTThA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! koI puruSa vRkSanA mULane halAve athavA nIce pADe, to te puruSane keTalI kriyAo lAge che ? uttara- he gautama ! vRkSanA mULane halAvanAra ke nIce pADanAra puruSane kAyikI Adi pAMca kriyAo lAge che ane je jIvonA zarIrathI mULa yAvat bIja niSpanna thayA che, te jIvone paNa kAyikI Adi pAMca kriyAo lAge che. 9 ahe NaM bhaMte ! se mUle appaNo garuyayAe jAva jIviyAo vavarovei tao NaM mate ! se rise viNi ? goyamA ! jAvaM ca NaM se mUle appaNI jAva vavarovei tAvaM ca NaM se purise kAiyAe ! jAvacauhiM kiriyAhiM puTThe; jesi pi ya NaM jIvANaM sarIrehiMto kaMde Nivvattie jAvabIe Nivvattie te vi NaM jIvA kAiyAe jAva cauhiM puTThA; jesi pi ya NaM jIvANaM sarIrehiMto mUle Nivvattiete viNaM jIvA kAiyAe jAvapaMcahi kiriyAhiM puTThA; je vi ya NaM se jIvA ahe vIsasAe paccovayamANassa uvaggahe vaTTaMti te vi NaM jIvA kAiyAe jAva paMcahiM kiriyAhiM puTThA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! te mULa potAnA bhArathI nIce paDe yAvat jIvonuM hanana kare, to te mULane halAvanAra yAvat nIce pADanAra puruSane keTalI kriyAo lAge che ? uttara- he gautama ! jyAre te mULa potAnA bhArathI nIce paDe che ane anya jIvono ghAta kare che, tyAre te puruSane kAyikI Adi cAra kriyAo lAge che, je jIvonA zarIrathI te kaMda niSpanna thayuM che yAvat bIja niSpanna thayuM che, te jIvone kAyikI Adi cAra kriyAo lAge che. je jIvonA zarIrathI mULa niSpanna thayuM che, te jIvone kAyikI Adi pAMca kriyAo lAge che tathA nIce paDatA mULa dvArA je jIvo calita thAya ane tenAthI je jIva hiMsA thAya to te mULanA jIvone paNa kAyikI Adi pAMca kriyA lAge che. 10 puraNaM bhaMte! rukkhassa kaMda pacAlei, pucchA ? goyamA ! tAvaM ca NaM se purise jAva paMcahi kiriyAhiM puTThe, jesiM piNaM jIvANaM sarIrehiMto mUle Nivvattie jAva bIe Nivvattie te vi NaM jIvA paMcahi kiriyAhiM puTThA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! koI puruSa vRkSanA kaMdane halAve athavA nIce pADe, to tene keTalI kriyAo lAge che ? uttara- he gautama ! kaMdane halAvanAra athavA nIce pADanAra puruSane kAyikI Adi pAMca kriyA lAge che. je jIvonA zarIrathI mULa yAvat bIja utpanna thayuM che te jIvone paNa pAMca kriyAo lAge che.
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 zrI bhagavatI sUtra-4 11 ahe NaM bhaMte ! se kaMde appaNo garuyattAe, pucchA ? goyamA ! jAva cauhiM puTThe; jesi pi NaM jIvANaM sarIrehiMto mUle Nivvattie, khaMdhe Nivvattie jAvacauhiM puTThA; jesi pi NaM jIvANaM sarIrehiMto kaMde Nivvattie te viyaNaM jIvA jAva paMcahiM puTThA; je vi ya se jIvA ahe vIsasAe paccovayamANassa jAva paMcahiM puThThA / nahA jye, va nAva nIya / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! te kaMda potAnA bhArathI nIce paDe yAvat jIvonI ghAta kare to te puruSane keTalI kriyAo lAge che? uttara- he gautama ! te puruSane kAyikI Adi cAra kriyAo lAge che, je jIvonA zarIrathI mULa, skaMda Adi niSpanna thayA che, te jIvone kAyikI Adi cAra kriyAo lAge che. je jIvonA zarIrathI kaMda niSpanna thayuM hoya te jIvone kAyikI Adi pAMca kriyA lAge che. nIce paDatA te kaMda dvArA mArgamAM je jIva calita thAya ane tenAthI jIva hiMsA thAya to te kaMdanA jIvone paNa pAMca kriyAo lAge che. kaMdanI samAna yAvat bIja sudhI kahevuM joIe. vivecanaH prastuta sUtromAM vRkSanA mULa, kaMda Adine halAvIne pADe te samaye, halAvanAra, pADanAra puruSane; mULa, kaMda, vRkSa AdinA jIvane tathA phaLAdithI calita thatAM jIvone lAgatI kriyAonuM nirUpaNa che. sUtrakAre viSayanA spaSTIkaraNa mATe tADavRkSa saMbaMdhita cha vikalpothI kathana karyuM che. (1) tADavRkSane halAvanArane- je puruSa tADavRkSane halAve che athavA tenA phaLane nIce pADe che ane tADaphaLanA jIvonI tathA tADaphaLane Azrita rahelA jIvonI hiMsA kare che, tene prANAtipAtikI kriyA lAge che. jene prANAtipAtikI kriyA lAge che tene pUrvanI cAra kriyA avazya lAge ja che, A rIte te puruSane kAyikI Adi pAMca kriyA lAge che. (2) tADa vRkSa ane tenA sarva avayavonA jIvane-- je jIvothI tADavRkSa ane tADaphaLanuM zarIra nirmita thayuM che tene, arthAt tADavRkSanA jIvane ane tenA phaLa paryaMtanA sarva avayavonA jIvone paNa pUrvokta pAMca kriyAo lAge che. kAraNa ke vRkSanA kaMpita thavAthI te sarva avayavo kaMpita thAya che tenA spAdi dvArA anya jIvono ghAta thAya che. A rIte ghAtamAM te jIvo sAkSAt nimitta bane che tethI te sahune pAMca kriyA niyamathI lAge che. (3) paDanAra phaLanI gurutAthI anya jIvonA thAtathI puruSane- koI puruSa tADaphaLane halAve te samaye phaLa potAnA bhArathI nIce paDe ane tenAthI anya jIvonI hiMsA thAya tyAre te puruSane cAra kriyAo lAge che, kAraNa ke tADaphaLanA paDavAthI thatAM jIvonA vadhamAM te puruSa sAkSAt nimitta nathI, paraMparA nimitta che. tethI tene prANAtipAtikI sivAya zeSa cAra kriyAo lAge che. (4) phaLa potAnA bhArathI nIce paDe tyAre vRkSanA jIvone paNa cAra kriyAo lAge che. (5) phaLa potAnA bhArathI nIce paDe tyAre te tADaphaLanA jIvone pAMca kriyAo lAge che, kAraNa ke te prANAtipAtamAM sAkSAt nimitta thAya che.
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-17:6deza-1 | u33 (6) nIce paDatA tADaphaLa dvArA mArgamAM calita thatA jIvo dvArA jIva hiMsA thAya to te jIvone paNa pAMca kriyAo lAge che kAraNa ke prANIvadhamAM te sAkSAt nimitta bane che. zate bhUsa, 4, 5, tvayA, pA, prakAra, patra, puSpa, 31 ane bInA viSayamA 5 // uparokata cha vikalpathI kriyAsthAno samajavA joIe. zarIra, dhandriya, yoganA prakAra mane tanimittas DiyA:12 kai NaM bhaMte ! sarIragA paNNattA? goyamA ! paMca sarIragA paNNattA,taM jahAorAlie jaavkmme| bhAvArtha:-pra-bhagavana! zarIranA 241 prArache?ttara- gautama! zarIranA pAyaprArache. yathA- mauhAra, vaiThiya, mADA24, 4samane Ae. |13 kaiNaM bhaMte ! iMdiyA paNNattA? goyamA !paMca iMdiyA paNNattA,taMjahA-soidie jaavphaasidie| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! indriyonA keTalA prakAra che? uttara-he gautama! indriyonA pAMca prakAra cha. yathA-zrotandriya, yakSuzindriya, prAyondriya, hindriya ane spazendriya. 14 kaivihe NaM bhaMte ! joe paNNatte ? goyamA ! tivihe joe paNNatte, taM jahAmaNajoe, vyjoe,kaayjoe| bhAvArtha :- prazra- bhagavan ! yoganA 240 pra2 cha ? 6ttara- gautama ! yoganA 35 12 che. yathA- manoyoga, kyanayogasane ayayoga. 15 jIveNaM bhaMte ! orAliyasarIraMNivvattemANe kaikirie? ___ goyamA ! siya tikirie, siya caukirie, siya paMcakirie; evaM puDhavikAie vi, evaM jaavmnnusse| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! sauhAra zarIrane mAMdhatA meM vane 2ii yAmAge cha ? uttara-he gautama! audArika zarIrane bAMdhatA eka jIvane kadAcit traNa kriyA, kadAcit cAra kriyA ane kadAci pAMca kriyA lAge che. A rIte pRthvIkAyika yAvatuM manuSyanA daMDaka sudhI kathana karavuM joIe. 16 jIvANaM bhaMte ! orAliyasarIraMNivvattemANA kaikiriyA? / goyamA ! tikiriyA vi, caukiriyA vi, paMcakiriyA vi; evaM jaavmnnussaa| ___ evaM veuvviyasarIreNa vi do daMDagA, NavaraM jassa atthi veuvviyaM, evaM jAva kmmgsriirN| evaMsoidiyaM jAvaphAsiMdiyaM / evaMmaNajoga, vayajoga,kAyajogaM, jassaja atthi, taMbhANiyavvaM / ee egattapuhutteNaM chvviisNdNddgaa| bhAvArtha:- praza-bhagavana ! sauhArazarIrane bAMdhatA anekana 260DiyA sAgecha?
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 ] zrI bhagavatI sUtra-4 uttara- he gautama ! tene traNa, cAra athavA pAMca kriyA paNa lAge che. A rIte daMDakanA kramathI manuSya sudhI bahuvacananuM kathana karavuM joIe. vaikriyazarIranA viSayamAM paNa A ja rIte eka vacana ane bahuvacananI apekSAe be AlApaka kahevA joIe. paraMtu je jIvone vaikriya zarIra hoya, tenA viSayamAM ja kathana karavuM joIe. A rIte yAvata kArpaNa zarIra sudhI arthAt AhAraka, taijasa ane kArpaNa zarIranuM kathana karavuM joIe. A ja rIte zrotendriyathI sparzendriya parvatanI pAMca indriya tathA manoyoga, vacanayoga ane kAyayoganA viSayamAM je jIvane je hoya, tenA viSayamAM tenuM kathana karavuM joIe. A rIte sarva maLIne ekavacana ane bahuvacana saMbaMdhI 26 daMDaka(sUtrAlApaka)kahevA joIe. vivecana : prastuta sUtromAM zarIra, indriya ane yoganA prakAranuM kathana karIne tene niSpanna karanAra jIvane eka vacana ane bahuvacananI apekSAe lAgatI kriyAonuM nirUpaNa che. audArika Adi pAMca zarIra, pAMca indriya ane traNa yoga, te tera sthAnane bAMdhato jIva jyAM sudhI anya jIvone paritApa Adi utpanna karato nathI, tyAM sudhI tene kAyikI, AdhikaraNikI ane prASikI A traNa kriyAo lAge che, jyAre anya jIvone paritApAdi utpanna kare che, tyAre pAritApanikI sahita cAra kriyAo lAge che ane jyAre anya jIvonI hiMsA kare che tyAre prANAtipAtikI sahita pAMca kriyAo lAge che. 26daMDaka-pAMca zarIra, pAMca indriya ane traNa yoga, te tera sthAnanuM ekavacana ane bahuvacananI apekSAe kathana karatA 26 daMDaka(sUtrAlApaka) thAya che. audayika Adi cha bhAvoH17 kaiviheNaM bhaMte! bhAve paNNatte? goyamA ! chavihe bhAve paNNatte,taMjahA- udaie, uvasamie jaavsnnnnivaaie| bhAvArtha:- prazna- he bhagavana! bhAvanA keTalA prakAra che? uttara-he gautama!bhAvanA cha prakAra che. yathA- (1) audayika (2) aupathamika 3) kSAyopathamika (4) kSAyika (5) pAriNAmika (6) sAtripAtika. 18 se kiMtaM udaie? __ udaie bhAveduvihe paNNatte,taMjahA- udaie, udayaNipphaNNeya; evaMeeNaM abhilAveNaM jahA aNuogadAre chaNNAmataheva NiravasesaM bhANiyavvaM jAvasettaM saNNivAie bhAve / I seva mata ! seva mate ! | bhAvArtha - prazna- he bhagavan! audayika bhAvanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! audayika bhAvanA be prakAra che. yathA- audayika ane udaya niSpanna. A ja rIte be-be prakAranA sUtrapATha dvArA sannipAtika bhAva sudhI anuyogadvAra sUtronusAra cha bhAvanI vaktavyatA
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-17: uddezaka-1 [ 335 ] kahevI joIe. I he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. I/ vivecana : - bhAvanA cha prakAra che. audayika, aupathamika, kSAyika, kSAyopathamika, pAriNAmika ane sAnnipAtika bhAva. 365 36bum :- udaya ane udayaniSpanna.AThe karmaprakRtionA phaLane anubhavavuM tene udaya kahe che. udayanA bhAvane audayika kahe che. udaya bhAvathI je prApta thAya tene udayaniSpanna kahe che. udaya niSpannanA be bheda che. yathA- jIva udaya niSpanna ane ajIva udaya niSpanna. jIva udayaniSpannaH- karmanA udayathI jIvamAM thanArA nAraka, tiryaMca Adi temaja yazokIrti, ucca-nIcagotra vagere paryAyone jIvodaya niSpanna kahevAya che. ajIva udayaniSpanna - karmanA udayathI ajIvamAM thanArA paryAyane ajIva udayaniSpanna kahe che. yathAaudArika Adi zarIra tathA zarIramAM rahelA varNAdi, ajIva-udayaniSpanna' kahevAya che. zeSa pAMca bhAvonA svarUpa mATe juo- guruprANa Agama batrIsInuM anuyoga dvAra sUtrapRSTha-198-224. ( zataka 10/1 saMpUrNa )
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 zrI bhagavatI sUtra-4 | zataka-10H uddezaka-ra) je saMkSipta sAra je ja * A uddezakamAM saMyata, asaMyatAdi jIvanI dharma-adharma AdimAM sthiti; saMyata Adi jIva paMDita Adi zabdathI vAcya thaI zake che, jIva ane jIvAtmAmAM kathaMcit bhinnatA kathaMcit abhinnatA ane arUpI vikriyA karavAnuM devanuM asAmarthya vagere viSayonuM pratipAdana che. * saMyata-virata jIva dharmamAM(cAritradharmamAM sthita che. te dharmano Azraya svIkArIne vicaraNa kare che. tethI tene dharmamAM sthita kahevAya che. dharma Atma svabhAvarUpa hovAthI temAM sUvA, besavAnI Adi koI paNa kriyA thaI zakatI nathI. te ja rIte asaMyata-avirata jIva adharmamAM ane saMtAsaMyata-dezavirata jIva dharmAdharmamAM arthAt zrAvakadharmamAM sthita che. 24 daMDakanA jIvomAM nArako, devo, pAMca sthAvara, traNa vikasendriya jIvo adharmamAM, tiryaMca paMcendriya adharmamAM ane dharmAdharmamAM, temaja manuSyo dharmamAM adharmamAM ane dharmAdharmamAM sthita hoya che. * saMyata jIvane paMDita, asaMyata jIvane bAla ane saMtAsaMyata jIvane bAla paMDita kahe che. anya tIrthikonuM kathana che ke bAlapaMDita jIvo arthAt zrAvako koI paNa jIvanI hiMsA kare to tene ekAMta bAla kahevAya che. A kathana saMgata nathI. kAraNa ke zrAvakonA aNuvrata hoya che. temAM potAnI icchAnusAra AgAra-chUTa rAkhI zake che. trasa jIvonI hiMsAnA pratyAkhyAna kare ane sthAvara jIvonI hiMsA karavAnA pratyAkhyAna na kare to te ekAMta bAla kahI zakAya nahIM. te eka vratano paNa svIkAra kare, eka dezathI paNa pApakriyAthI nivRtta thAya, to paNa tene bAlapaMDita ja kahevAya che. 24 daMDakanA jIvomAM nArako, devo, pAMca sthAvara, traNa vikasendriya jIvo ekAMta bAla hoya che tiryaMca paMcendriya bAla ane bAlapaMDita baMne hoya che tathA manuSyomAM traNa vikalpa saMbhavita che. * aDhAra pApasthAna, pApavirati, cAra buddhi, matijJAna Adi pAMca jJAna, traNa ajJAna, cAra darzana, cAra buddhi, karma, vezyA, zarIra, saMjJA, yoga ke upayogamAM vartato jIva ane jIvAtmA baMne eka ja che anya nathI. anyatIrthiko prakRti ane puruSanI kalpanA karIne jIva ane jIvAtmAne sarvathA bhinna mAne che, te yogya nathI. jaina darzanAnusAra te sarva jIvanI paryAyo jIva dravyathI kathaMcit bhinna, kathaMcit abhinna che. * mahartika deva, rUpI rUponI ja vikarvaNA karI zake che. arUpI rUpanI vikurvaNA karI zakatA nathI. devo potAnI zaktithI adRzya rUponI carmacakSuthI daSTigocara na thAya tevA rUponI vidurvaNA karI zake che paraMtu te adazya rUpo paNa vAstavamAM varNa, gaMdha, rasa ane sparzathI yukta arthAt rUpI ja hoya che. koI paNa jIva jyAM sudhI karma sahita che tyAM sudhI te arUpI banI zakato nathI. jyAre te karmathI sarvathA mukta thAya tyAre te arUpI banI jAya che. ekavAra arUpI thayA pachI te kadApi rUpI thato nathI. arthAtu siddha thayA pachI te pharI kadApi saMsArI thato nathI.
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-17 : uddezaka-2 cha OS zataka-10 : uddezaka-ra saMyata 337 RO IOS jIvomAM dharma, adharma ane dharmAdharmanuM nirUpaNa H 1 se NUNaM bhaMte ! saMjaya viraya-paDihaya-paccakkhAyapAvakamme dhamme Thie, asaMjayaaviraya-apaDihayapaccakkhAyapAvakamme adhammeThie, saMjayAsaMjae dhammAdhamme Thie ? tA goyA ! saMjaya - viraya jAva dhammAdhamme Thie / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM saMyata, prANAtipAtAdithI virata ane pApakarmane rokIne bhaviSyamAM pApakarma na karavAnA pratyAkhyAna karyA che, evA jIva, zuM dharmamAM sthita che, asaMyata, avirata ane pApakarmano nAza ane pratyAkhyAna nahIM karanAra jIva zuM adharmamAM sthita che ane saMyatAsaMyata jIva zuM dharmAdharmamAM sthita che ? uttara- hA, gautama ! saMyata, virata jIva dharmamAM sthita che, asaMyata jIva adharmamAM sthita che ane saMyatAsaMyata jIva dharmAdharmamAM sthita che. 2 eyaMsi NaM bhaMte ! dhammaMsi vA adhammaMsi vA, dhammAdhammaMsi vA cakkiyA ke AsattaC vA nAva tuTTatta vA ? goyamA !kho phaLake samade / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM jIve svIkArelA dharma, adharma ane dharmAdharma upara koI jIva besavAmAM yAvat sUvAmAM samartha che ? uttara- he gautama ! tema zakaya nathI. 3 sekeNaM khAi adveNaM bhaMte ! evaM vuccai - jAva dhammAdhamme Thie / goyamA ! saMjaya viraya jAva pAvakamme dhamme Thie, dhammaM ceva uvasaMpajjittANaM viharai; asaMjaya jAvapAvakamme adhamme Thie, adhammaM ceva uvasaMpajjittA NaM viharai / saMjayAsaMjae dhammAdhamme Thie, dhammAdhammaM uvasaMpajjittA NaM viharai / se teNaTTeNaM goyamA ! jAva dhammAdhamme Thie / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke dharma Adi upara koI jIva besavAmAM, sUvAmAM samartha nathI ? uttara- he gautama ! saMyata, virata ane pApakarmane rokIne pratyAkhyAna karanAra jIva, dharmamAM sthita che ane te dharmane svIkArIne vicare che. A ja rIte asaMyata, avirata ane pApakarmane na rokanAra ane pratyAkhyAna na karanAra jIva, adharmamAM sthita che ane te adharmane ja svIkArIne vicare che. saMyatAsaMyata jIva, dharmAdharmamAM sthita che ane dezaviratipaNuM svIkArIne vicare che. tethI he gautama ! uparyukta rUpe kathana karyuM che. 4 nIvA " te ! idhammeniyA, adhammeniyA, dhammAdhammeniyA ? noyamA ! nIvA
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 ] zrI bhagavatI satra-4 dhamme viThiyA, adhamme viThiyA,dhammAdhamme viThiyA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! zuM jIvo dharmamAM sthita hoya che, adharmamAM sthita hoya che ke dharmAdharmamAM sthita hoya che? uttara- he gautama! jIvo dharmamAM, adharmamAM ane dharmAdharmamAM paNa sthita hoya che. 5 NeraiyANaM bhaMte ! kiM dhamme ThiyA, pucchA / goyamA !NeraiyA No dhamme ThiyA, adhamme ThiyA,No dhammAdhamme ThiyA / evaM jAvacauridiyANa / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! nairayika jIva, zuM dharmamAM sthita che, ityAdi prazna? uttara- he gautama! nairayika jIva dharmamAM sthita nathI, dharmAdharmamAM sthita nathI, te adharmamAM sthita che. A rIte caurendriya jIvo sudhI jANavuM joIe. |6 paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM bhaMte ! kiM dhamme ThiyA, pucchA? goyamA !paMciMdiyatirikkhajoNiyA No dhamme ThiyA, adhamme ThiyA, dhammAdhamme vi ThiyA / maNussA jahA jIvA / vANamatasjoisiyavemANiyA jhaanneriyaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! paMcendriya tiryaMca jIva, zuM dharmamAM sthita che ityAdi prazna? uttara-he gautama! paMcendriya tiryaMca jIva, dharmamAM sthita nathI, adharmamAM sthita che ane dharmAdharmamAM paNa sthita che. manuSyonA viSayamAM jIvonI samAna jANavuM joIe arthAt traNeyamAM sthita che. vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnikonA viSayamAM nairayikonI samAna jANavuM joIe arthAt teo avirati hovAthI mAtra adharmamAM sthita che. vivecana : - prastuta sutromAM saMyata AdinI ane covIsa daMDakavartI jIvonI dharma, adharma ane dharmAdharmamAM sthita hovAnI vicAraNA karelI che. dharma, adharma, dhamadharmano vivalita artha :- dharma zabdathI ahIM sarva virati cAritradharma, adharma zabdathI avirati ane dharmAdharma zabdathI dezavirati artha vivakSita che. bIjA zabdomAM tene saMyama, asaMyama ane saMyamasaMyama paNa kahI zakAya che. ane dipa:- dharmamAM sthita thavuM. dharmano Azraya svIkAravo. dharmane svIkArIne vicaravuM. tene ja "dharmamAM sthita thavuM kahevAya che. "dharmamAM sthita thavuM eTale "dharmamAM besavuM te pramANe artha thato nathI kAraNa ke dharma AtmasvabhAvarUpa che, amUrti che. temAM sUvuM, besavuM Adi koI paNa yaugika kriyAo thaI zakatI nathI. te kriyAo mUrta sthAnamAM ja thaI zake che. 24 daMDakamAM dharma-adharmanuM astitvaH- nArako, devo, pAMca sthAvara, traNa vikasendriya jIvo pUrNataH avirata hovAthI adharmamAM sthita che. tiryaMca paMcendriya jIvo avirata ane dezavirata hovAthI te adharmamAM ane dharmAdharmamAM sthita che. manuSyomAM traNe ya bhAva hoya che tethI te dharma, adharma ane dharmAdharmamAM sthita hoya che. saMga-virA-paDada-pUrvIya pavikheH -saMyata- vartamAnakAlIna sarvasAvadha anuSThAnathI rahita che te. virata = jenI pApakriyA virAma pAmI che. pratihata pApakarma = jeNe vartamAnakAlamAM sthiti
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-17: uddezaka-2 . | 339 | ane anubhAganA nAzathI pApakarmono nAza karyo che te. pratyAkhyAta pApakarma = bhaviSyakAlIna pApakarmonA jeNe pratyAkhyAna karyA che te. A rIte jeoe saMyama svIkArI pApa karmothI dUra rahIne, saMpUrNa pApa pravRttione rokIne, sarvathA pApa rahita che te sarva virati zramaNo mAtra dharmamAM sthira hoya che. bAla, paMDita ane bAlapaMDita - 7 aNNautthiyANaM bhaMte ! evaM AikkhaMti jAvaparUrveti- evaM khalusamaNA paMDiyA, samaNovAsayA bAlapaMDiyA, jassaNaM egapANAe vidaMDe aNikkhitteseNaM egaMtabAletti vattavvaM siyA,sekahameya bhaMte ! evaM? ___ goyamA !jaNNaM te aNNautthiyA evaM AikkhaMti jAvavattavvaM siyA;je te evaM AhaMsu micchaMte evaM Ahesu / ahaM puNa goyamA ! evaM AikkhAmi jAvaparUvemi- evaM khalusamaNA paMDiyA,samaNovAsagA bAlapaDiyA, jassaNaM egapANAe vidaMDe Nikkhittese NaMNo egaMtabAle tti vattavvaM siyaa| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! anyatIrthiko A pramANe kahe che yAvatu prarUpaNA kare che ke- zramaNa, paMDita kahevAya che ane zramaNopAsaka bAla paMDita kahevAya che, paraMtu je manuSyane eka jIvano paNa vadha karavAno tyAga nathI arthAt ekapaNa jIvano vadha kare to te "ekAMta bAla' kahevAya che, to he bhagavan! anyatIrthikonuM A kathana zuM satya che? uttara- he gautama ! anyatIrthikoe je A pramANe kahe che yAvatu je vyakti eka jIvanA vadhano paNa tyAga na kare te ekAMta bAla kahevAya che, A tenuM kathana mithyA che. he gautama ! huM A pramANe kahuM chuM thAvat prarUpaNA karuM chuM ke zramaNa "paMDita che ane zramaNopAsaka "bAlapaMDita che, paraMtu je jIve eka paNa prANInA vadhanI virati karI che arthAt eka paNa jIvanA vadhano tyAga karyo che, te jIva "ekAMta bAla" kahevAtA nathI.(paNa te "bAlapaMDita' kahevAya che.) 8 nIvAbhAvuiM vAtA, vaDiyA, vAvaDiya ?oya !vAnAvi, Divi, bAlapaDiyA vi| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM jIva bAla che, paMDita che ke bAlapaMDita che? uttara- he gautama ! jIva bAla paNa che, paMDita paNa che ane bAla paMDita paNa che. | 9 NeraiyANaM bhaMte ! kiM bAlA, pucchA? goyamA ! NeraiyA bAlA, No paMDiyA, No bAlapaDiyA / evaM jaavcuridiyaann| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM nairayiko bAla che, paMDita che ke bAla paMDita che? uttara- he gautama! narayiko bAla che, paMDita nathI ane bAla-paMDita paNa nathI. A rIte daMDakanA kramathI corendriyo sudhI kahevuM joIe arthAtu 10 bhavanapati, 5 ekendriya ane traNa vikasendriya sudhI kahevuM. 10 paMciMdiyatirikkhajoNiyA NaM bhaMte ! kiM bAlA, pucchA? goyamA !paMciMdiyatirikkhajoNiyA bAlA,NopaMDiyA,bAlapaMDiyA vi / maNussA
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 ] zrI bhagavatI satra-4 jahA jIvA / vANamaMtasjoisiyavemANiyA jahANeraiyA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM paMcendriya tiryaMco bAla che, paMDita che ke bAla paMDita che? uttara- he gautama ! paMcendriya tiryaMca bAla che ane bAla-paMDita paNa che paraMtu paMDita nathI. manuSya, sAmAnya jIvonI samAna traNe ya che. vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnikonuM kathana nairayikonI samAna jANavuM arthAt te mAtra bAla che. vivecana : prastuta sutromAM anyatIrthikonA matanA nirAkaraNapUrvaka zramaNAdimAM tathA covIsa daMDakavartI jIvomAM bAla, paMDita ane bAlapaMDitanI prarUpaNA karI che. paMDita - jeNe sarva prakAranI pApa pravRttino tyAga karyo che, tevA sarvavirata jIvone AgamanI bhASAmAM paMDita kahevAya che. bAlaH-jeNe koI paNa pApa pravRttino tyAga karyo nathI, tevA avirata jIvo bAla kahevAya che. bAlapaDita - jeNe keTalIka pApa pravRttino tyAga karyo che ane keTalIka pApa pravRttino tyAga karyo nathI. te eka dezathI bAla che ane eka dezathI paMDita che, tevA dezavirata jIvo bAlapaMDita kahevAya che. anyatIrthikono mata - zramaNo sarvavirati hovAthI paMDita che, zramaNopAsako dezavirati hovAthI bAlapaMDita che; ahIM sudhI anyatIrthikono mata ucita che paraMtu "je jIva mAtra eka ja jIvanI hiMsAnA pratyAkhyAna na kare to te paNa ekAMta bAla kahevAya che," A kathana upayukta nathI. A anyatIrthikonuM kathana zrAvaka vratanI vizALatAne samajyA vinAnuM che. vAstavamAM je ekAda vrata paNa grahaNa kare, eka aMzathI paNa pApa pravRttino tyAga kare to tene bAlapaMDita kahevAya che, te ekAMta bAla kahevAtA nathI. zramaNopAsako dharmamAM anurakta hoya che, tenI zraddhA daDha hoya che. sarva pApathI nivRtta thavAnI bhAvanA hovA chatAM teo zakti ane sAmarthya anusAra vrata grahaNa kare che ane keTalAka AgAra-chUTa rAkhe che. teo trasa jIvahiMsAnA paccakakhANa kare to paNa tenA vratamAM sAparAdhI ke pIDAkArI trasa jIvonI hiMsAnA paccakhANa hotA nathI. teo ahiMsA vrata grahaNa kare che paraMtu temAM sthAvara jIvonI hiMsAnI to maryAdA ja kare che. gRhastha jIvanamAM sarvathA hiMsA AdinA paccakhANa karI zakatA nathI. A rIte tenA vratamAM aneka AgAra hoya che mATe ekAda jIvahiMsAnA paccakhANa na karavA mAtrathI koIne ekAMta bAla kahI zakAtuM nathI. saMyatAdi ane paMDitAdi zabdomAM arthanI apekSAe koI bheda nathI, kevala apekSA bheda che. kriyAnI apekSAe saMyatAdi zabdono vyapadeza thAya che ane bodhavizeSanI apekSAe paMDita Adi zabdono vyapadeza thAya jIva ane AtmAnI abhinnatA:11 aNNautthiyA NaM bhaMte ! evaM AikkhaMti jAvaparUvaiti- evaM khalu pANAivAe, musAvAe jAvamicchAdasaNasallevaTTamANassa aNNejIve,aNNejIvAyA,pANAivAyaveramaNe
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-17 : uddezaka-2 jAva pariggahaveramaNe, kohavivege jAvamicchAdaMsaNasallavivege vaTTamANassa aNNe jIve, aNNe jIvAyA; uppattiyAe jAva pariNAmiyAe vaTTamANassa aNNe jIve, aNNe jIvAyA; uggahe, IhA, avAe, dhAraNAe vaTTamANassa aNNe jIve, aNNe jIvAyA; uThANe jAva parakkame vaTTamANassa aNNe jIve, aNNe jIvAyA; Neraiyatte, tirikkha- maNussa- devatte vaTTamANassa aNNe jIve, aNNe jIvAyA, NANAvaraNijje jAva aMtarAie vaTTamANassa aNNe jIve, aNNe jIvAyA; evaM kaNhalessAe jAva sukkalessAe; evaM sammadiTThie, micchAdiTThIe sammAmicchAdiTThIe; evaM cakkhudaMsaNe jAva kevaladasaNe, AbhiNibohiyaNANe jAvakevalaNANe evaM tiNNi aNNANA; cattAri saNNAo; paMca sarIrA; tiNNi jogA; do uvaoge jAva aNAgArovaoge vaTTamANassa aNNe jIve, aNNe jIvAyA; se kahameyaM bhaMte ! evaM ? 341 goyamA ! jaM NaM te aNNautthiyA evaM Aikkhati jAva aNNe jIvAyA; je te evaM AhaMsu micchaM te evaM AhaMsu / ahaM puNa goyamA ! evaM AikkhAmi jAva parUvemi - evaM khalu pANAivAe jAvamicchAdaMsaNasalle vaTTamANassa sacceva jIve, sacceva jIvAyA; jAva aNAgArovaoge vaTTamANassa sacceva jIve, sacceva jIvAyA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! anyatIrthiko A pramANe kahe che yAvat prarUpaNA kare che ke prANAtipAta, mRSAvAda yAvat mithyAdarzanazalya paryaMtanA pApasthAnamAM vartatA prANIno jIva anya che ane te jIvathI jIvAtmA anya che. prANAtipAta viramaNamAM yAvat parigraha viramaNamAM, krodha-viveka(krodhanA tyAga)mAM ane mithyAdarzanazalyanA tyAgamAM vartatA prANIno jIva anya che ane tenAthI jIvAtmA bhinna che. A ja rIte autpAtikI buddhithI pAriNAmikI paryaMtanI buddhimAM, avagraha, IhA, avAya ane dhAraNAmAM ane utthAna, karma, bala, vIrya ane puruSAkAra parAkramamAM vartatA prANIno jIva anya che ane jIvAtmA anya che. nairayika, tiryaMca, manuSya ane devapaNAmAM; jJAnAvaraNIyathI aMtarAya paryaMtanA karmamAM, kRSNathI zukala paryaMtanI lezyAmAM, samyagdaSTi, mithyAdaSTi ane mizra daSTimAM; cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana ane kevaLadarzanamAM; matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, manaHparyavajJAna ane kevaLajJAnamAM; mati ajJAna, zrutaajJAna ane vibhaMgajJAnamAM, AhArasaMzA, bhayasaMjJA, maithunasaMjJA ane parigrahasaMjJAmAM; audArika zarIra, vaikriya zarIra, AhAraka zarIra, taijasa zarIra ane kAryaNa zarIramAM; manayoga, vacanayoga ane kAyayogamAM; sAkAropayoga ane anAkAropayogamAM vartatA prANIno jIva anya che ane tenAthI jIvAtmA anya che. he bhagavan ! zuM A satya che ? uttara- he gautama ! anyatIrthikonuM pUrvokta kathana mithyA che. he gautama ! huM A pramANe kahuM chuM yAvat prarUpaNA karuM chuM ke prANAtipAta yAvat mithyAdarzana zalyamAM vartatA prANI te ja jIva che ane te ja jIvAtmA che yAvat anAkAropayogamAM vartatA prANI te ja jIva che ane te ja jIvAtmA che arthAt jIva ane jIvAtmA baMne eka che. vivecanaH prastuta sUtramAM anyatIrthikono mata prastuta karIne, tenA nirAkaraNapUrvaka jainadarzanano abhiprAya
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 zrI bhagavatI sUtra-4 raju karyo che. anyatIrthiko jIva ane jIvAtmAne bhinna mAne che paraMtu jIva ane jIvAtmA baMnemAM vAstavika rIte koI bheda nathI. pAMca jJAna, traNa ajJAna, cAra darzana, cAra buddhi, Adi bhAvo jIvasvarUpa ja che. pAMca zarIra, pAMca indriya, traNa yoga Adi pudgalajanya bhAvo hovA chatAM jyAM sudhI jIva sAthe hoya tyAM sudhI jIvathI kathaMcit bhinna, kathaMcit abhinna che. A rIte sUtrokta pratyeka bhAvomAM samajavuM. rUpI-arUpI vikriyAnI vicAraNA : | 12 deve NaM bhaMte ! mahiDDie jAva mahAsokkhe puvvAmeva rUvI bhavittA pabhU arUviM vittiA khaMcikitta ? moyanA ! jo phaLake samaDhe / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! maharSika yAvat mahAsukhI deva, rUpI hovA chatAM arUpI rUponI vikurvaNA karavAmAM samartha che ? uttara- he gautama ! tema zakya nathI. = 13 sekeNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai - deve NaM jAva No pabhU arUviM viDavvittA NaM ciTThittae ? goyamA ! ahameyaM jANAmi, ahameyaMpAsAmi, ahameyaM bujjhAmi, ahameyaM abhisamaNNAgacchAmi, mae eyaM NAyaM, mae evaM diTTha, mae eyaM buddhaM, mae eyaM abhisamaNNAgayaM- jaMNaM tahAgayassa jIvassa sarUvissa, sakammassa, sarAgassa, saveyagassa, samohassa, salesassa, sasarIrassa, tAo sarIrAo avippamukkassa evaM paNNAyai, taM jahA - kAlatte vA jAva sukkilatte vA subbhigaMdhatte vA dubbhigadhatte vA tittatte vA jAva mahuratte vA, kakkhaDatte vA jAva lukkhatte vA, se teNaTTeNaM goyamA ! jAvaciTThittae / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke mahardika deva yAvat mUrtarUpa dhAraNa karIne pachI arUpI thavAmAM--arUpI rUponI vikurvaNA karavAmAM samartha nathI ? uttara- he gautama ! huM te vikurvita rUpone jANuM chuM, dekhuM chuM, nizcitarUpe samajuM chuM ane sarva prakArathI samajuM chuM, arthAt te vaikriyakRta zarIra carmacakSuthI na dekhAya to paNa mane kevaLa jJAna-darzanathI jaNAya che, dekhAya che. vAstavamAM te rUpo arUpI hotA nathI. kAraNa ke meM jANyuM che, joyuM che, samajyuM che ane sarva prakAre avagata karyuM che ke te tathAprakAranA rUpayukta, karmayukta, rAgayukta, vedayukta, mohayukta, lezyA yukta, zarIrayukta ane te zarIrathI avipramukta vaikriyakRta jIvanA viSayamAM evuM spaSTa jaNAya che ke te carma cakSuthI nahIM dekhAtA zarIrayukta jIvamAM kALApaNuM yAvat zvetapaNuM, sugaMdhIpaNuM yAvat durgaMdhIpaNuM, kaDavApaNuM yAvat madhurapaNuM tathA karkazapaNuM yAvat rukSapaNuM; A rIte varNAdi vIsa bola hoya che. tethI he gautama ! te deva svayaM rUpI hovAnA kAraNe arUpI rUponI vikurvaNA karI zakatA nathI. 14 saccevaNaM bhaMte! se jIve puvvAmeva arUvI bhavittA pabhU rUviM viDavvittANaM ciTThittae ? goyamA ! No iNaTTe samaTThe jAvaciTThittae / goyamA ! ahaM eyaM jANAmi jAvajaM NaM
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-17: uddezaka-2 [ 343] tahAgayassa jIvassa arUvissa, akammassa, arAgassa, avedassa, amohassa, alesassa, asarIrassa, tAosarIrAo vippamukkassaNo evaM paNNAyai,taMjahA-kAlattevA jAva lukkhatte vA / seteNaTeNaM goyamA ! jAvaciTThittae vA / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM te jIva, (sarva karma kSaya pAmatAM pahelA arUpI thaIne pachI rUpI AkAranI vidurvaNA karavAmAM samartha che? uttara- he gautama! tema zakya nathI. arUpI siddhAvasthAne prApta karyA pachI koI siddhajIva rUpI vidurvaNA karIne rahI zakatA nathI. he gautama ! huM A jANuM chuM ke te tathA prakAranA jIva arthAt siddhAtmA arUpI, akarmA, arAgI, avedI, amohI, alezI, azarIrI che ane te zarIrathI vipramukta jIvamAM kALApaNuM yAvat rUkSapaNuM Adi hotuM nathI, arthAt te siddha jIva arUpI che, varNAdi vIsa bolathI rahita che. tethI he gautama ! A saMsArano koIpaNa jIva arUpI thaIne pachI rUpI rUponI vipharvaNA karavAmAM samartha nathI. . he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. te vivecana : prastuta be sUtromAM be prakAranA siddhAMtanuM nirUpaNa che. yathA- saMsAranA jIvo rUpI hovAnA kAraNe arUpI rUponI vikuvarNA karI zakatA nathI ane siddha jIvo arUpI hovA chatAM paNa karma rahita, kriyArahita hovAnA kAraNe rUpI ke arUpI koI paNa prakAranI vidurvaNA karatA ja nathI. (1) devo potAnI zaktithI kayAreka carma cakSuthI adazya rUpanI vidurvaNA karI zake che paraMtu kharekhara te arUpI hotA nathI, te vaikriyakRta rUpo varNa, gaMdha, rasa ane sparzayukta hovAthI rUpI ja hoya che. (2) jIva jyAre karma, veda, vezyA, rAga, moha, zarIra Adi bhAvothI sarvathA mukta thaI jAya che, paugalika bhAvo sarvathA chUTI jAya che tyAre te arUpI thaI jAya arthAt te siddha thaI jAya che. te siddha jIva varNa, gaMdha, rasa, spardhAdithI sarvathA rahita thaI jAya che ane tevA zuddha thayelA jIvo(siddhAtmA) kayAre ya rUpI rUpanI ja nahIM paraMtu koIpaNa prakAranI vikarvaNA ja karatA nathI ane te siddha bhagavaMta pharIthI kyAreya saMsArI ke sazarIrI thatA nathI. A rIte rUpI eTale karmayukta jIva arUpI rUpanI vimurvaNA karI zakatA nathI ane arUpI eTale karma rahita jIva(muktAtmA)rUpI ke arUpI koIpaNa rUponI vidurvaNA ja karatA nathI. zataka 10/ra saMpUrNa (
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 zrI bhagavatI stra-4 zataka-10 : uddezaka-3 saMkSipta sAra A uddezakamAM zailezI avasthAne prApta thayelA aNagAranI niSkapatA sakaMpatA(ejanA), calanA ane tenA prakAronuM temaja saMvegAdi 49 bolonA paraMparA phaLanuM pratipAdana che. zailezI avasthAne prApta thayelA arthAt jenA yogano nirodha thaI gayo che, je meru parvatanI jema Atma pradezonI nizcala avasthAne pAmI gayA che tevA caudamA guNasthAnavI sAdhunA Atma pradezamAM sAmAnya ke vizeSa kaMpana, spaMdana, gamanAdi koI paNa kriyA thatI nathI. kaMpanAdi koI paNa kriyA yoga sApekSa che. yoganirodha pachI kaMpanAdi kriyAo thatI nathI paraMtu paraprayogathI tenA zarIramAM gamanAdi kriyAo kayAreka saMbhave che. je rIte koI dhakko daIne pADI nAMkhe, ghANImAM pIle ke pANImAM vahAvI de, ityAdi paristhitimAM zarIra gatimAna thAya che. paraMtu tenA AtmapradezomAM sUkSma paNa kaMpana vagere thatuM nathI. sAmAnya kaMpanane ejanA kahe che. tenA pAMca prakAra che- (1) dravya ejanA (2) kSetra ejanA (3) kAla ejanA (4) bhava ejanA (5) bhAva ejanA. nArakAdi paryAyane prApta thayelA jIva dravyamAM je sAmAnya kaMpana thAya tene dravya ejanA kahe che. cAra gatinI apekSAe tenA cAra bheda che. naraka Adi kSetramAM rahelA jIvamAM je kaMpana thAya tene kSetra ejanA kahe che. te ja rIte nArakAdinA AyuSya kAlamAM, narakAdi bhavamAM ane audiyAdi bhAvamAM rahelA jIvamAM je sAmAnya kaMpana thAya, tene kramazaH kAla, bhava ane bhAva ejanA kahe che. pratyekanA cAra gatinI apekSAe cAra cAra bheda che. AtmapradezonuM kaMpana jyAre zarIra, indriya ke yoganA mAdhyamathI pragaTa thAya tene calanA kahe che. temaja zarIrAdinA calanathI tat prAyogya pudgalonuM je pariNamana thAya tene calanA kahe che. tenA mukhyamaMda traNa che- (1) zarIra calanA (ra) indriya calanA (3) yoga calanA. temAM pAMca zarIra yogya pudgalonA zarIrarUpe pariNamana thavAmAM zarIrano je vyApAra thAya tene zarIra calanA kahe che. pAMca zarIranI apekSAe tenA pAMca bheda che. te ja rIte indriya ane yoga calanAnuM svarUpa samajavuM joIe. indriya calanAnA pAMca ane yoga calanAnA traNa bheda che. saMvega, nirveda, sevA, AlocanA, niMdA, gA~ Adi 49 bola sAdhanAmAM sahAyaka bane che. sAdhakonA AtmaguNonI vRddhi kare che. tethI tenuM aMtima phaLa mokSa che. ////
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-17: uddezaka-3 [ 345] zataka-10 : uddezaka-3 zailezI zailezI aNagAramAM kaMpana Adi kriyAno niSedha - | 1 selesiM paDivaNNae NaM bhaMte ! aNagAre sayA samiyaM eyai, veyai jAvataM taM bhAvaM pariNamai ? goyamA !No iNaDhe samaDhe;NaNNattha egeNaM parappaogeNaM / zabdArtha - ziya = niraMtara, vyavasthita, pramANopeta k = ejanA kare che, kaMpita thAya che veca= vizeSa rUpe kaMpe che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM zailezI avasthAne prApta karanAra aNagAra, sadA niraMtara kaMpe che vizeSa kaMpe che yAvat te te bhAve pariName che? uttara- he gautama ! tema zakya nathI. paraprayoga sivAya zailezI avasthAmAM kaMpana thatuM nathI, arthAt paraprayogathI kaMpana(sthAnAMtaraNa) thaI zake che. vivecana :zailezI avasthA- zaileza arthAt parvatarAja sumeru. tenI jema niSkapa, nizcala-aDola avasthAne zailezI-avasthA kahe che. zailezI avasthAmAM mana, vacana ane kAyAnA yogano nirodha thaI gayo hoya che, caudamAM guNasthAne A avasthA prApta thAya che. zailezI avasthA saMpanna aNagAranA Atmapradezo sarvathA niSkapa hoya che paraMtu para prayogathI koI tenA zarIrane kaMpita kare, tenA zarIrane dhakko mArI pADI nAMkhe Adi kAMI paNa kare to tenA zarIramAM kaMpanAdi kriyA daSTigocara thAya che, paraMtu yoganirodha pachI AtmapradezomAM sUkSma kaMpana paNa thatuM nathI; zarIra nimittaka sthAnAntaraNa thaI zake che. jema ke nadImAM vaheto sAdhaka mokSa prApta kare tyAre 14mA guNasthAnamAM paNa tenuM zarIra gatimAna rahI zake che. tema chatAM temAM Atma pradezoto sthira ja hoya che. ejanAnA bheda-prabhedaH| 2 kaivihA NaM bhaMte ! eyaNA paNNattA? goyamA ! paMcavihA paNNattA; taM jahAdavveyaNA,khetteyaNA,kAleyaNA, bhaveyaNA, bhaaveynnaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! ejanAnA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! ejanAnA pAMca prakAra che. yathA- dravya ejanA, kSetra ejanA, kAla ejanA, bhava ejanA ane bhAva ejanA. | 3 davveyaNANaM bhaMte ! kaivihA paNNattA? goyamA ! cauvvihA paNNattA,taM jahA NeraiyadavveyaNA, tirikkha joNiya davveyaNA maNussadavveyaNA devdvveynnaa|
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 ] zrI bhagavatI sUtra-4 bhAvArtha - prazna- he bhagavan! dravya ejanAnA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! cAra prakAra che. yathA- nairayika dravya ejanA, tiryaMca yonika dravya ejanA, manuSya dravya ejanA ane deva dravya ejanA. | 4 sekeNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-NeraiyadavveyaNA NeraiyadavveyaNA? goyamA !jaNaMNeraiyA NeraiyadavvevaTTisuvA, vaTuMti vA, vaTTissaMti vA teNaMtattha NeraiyA Neraiyadavve vaTTamANA NeraiyadavveyaNaM eyasuvA eyati vA, eissati vA / se teNaTeNaM goyamA ! jAvaNeraiya dvveynnaa|| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke tene nairayika dravya ejanA kahe che? hanara he gautama ! nairayika jIva. narayika dravyamAM vartatA hatA. varte che ane vartaze. te nairayika jIvoe nairayika dravyamAM vartatA narayika dravyanI ejanA pahelA karI hatI, kare che ane karaze, tethI he gautama! tene nairayika dravya ejanA kahe che. | 5 sekeNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-tirikkhajoNiyadavveyaNA tirikkhajoNiya davveyaNA? goyamA ! evaM ceva, NavaraM tirikkhajoNiyadavve bhANiyavvaM / sesaMtaMceva, evaM jaavdevdvveynnaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke tene tiryaMcayonika dravya ejanA kahe che? uttara- he gautama! pUrvokta prakAre che paraMtu ahIM nairayika dravyanA sthAne ticayonika dravya kahevuM joIe. zeSa kathana nairayikanI samAna che. A ja rIte manuSya dravya ejanA ane devadravya ejanA paNa jANavI joIe. 6 khetteyaNA NaM bhaMte ! kaivihA paNNattA? goyamA !cauvvihA paNNattA,taM jahANeraiyakhetteyaNA jAvadevakhetteyaNA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kSetra-ejanAnA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! cAra prakAra che. yathA- nairayika kSetra ejanA yAvat deva kSetra ejanA. 7 sekeNaguNaM bhaMte ! evaM vuccai-NeraiyakhetteyaNA,NeraiyakhetteyaNA? goyamA ! evaM ceva,NavaraMNeraiyakhetteyaNA bhANiyavvA, evaM jaavdevkhetteynnaa| evaM kAleyaNA vi, evaM bhaveyaNA vi, evaM bhAveyaNA vi, evaM jAvadeva bhaaveynnaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke tene nairayika kSetra ejanA" kahe che? uttara-he gautama! pUrvavatu jANavuM.ahIM nairayika dravya ejanAnA sthAne nairayika kSetra ejanA kahevuM joIe ane A rIte yAvatuM devakSetra ejanAnuM kathana karavuM. A ja rIte kAla ejanA, bhava ejanA ane bhAva ejanA cAra-cAra prakAranuM kathana karavuM yAvata deva bhAva ejanA sudhI jANavuM joIe. vivecana :ejanA - yoga dvArA Atma pradezonuM athavA jIva sahitanA pudgala dravyonuM kaMpavuM, potAnuM sthAna choDyA
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-17 : uddezaka-3 vinA calAyamAna thavuM tene ejanA kahe che. tenA pAMca prakAra che. (1) dravya ejanA :- nArakAdi jIva dravyonuM temaja nArAkAdi jIva dravya sahita pudgala dravyonuM kaMpana thavuM, tene dravya ejanA kahe che. 347 (2) kSetra-ejanA :- naraka Adi kSetramAM rahelA jIvonuM ane jIva dravya sahita pudgala dravyanuM te te kSetramAM kaMpana thavuM, tene kSetra ejanA kahe che. (3) kAla ejanA :- nArakAdinA AyuSyarUpa kAlamAM rahelA jIvonuM athavA jIva dravya sahita puddagala - dravyanuM te te kAlamAM kaMpana thavuM; tene kAla ejanA kahe che. (4) bhava ejanA :- nAraka Adi bhavamAM rahelA jIvanuM ke jIva dravya sahita pudgalonuM te te bhavamAM kaMpana thavuM, te bhava ejanA che. (5) bhAva ejanA :- audayika Adi bhAvomAM rahelA nArakAdi jIvonuM ane tadgata pudgalonuM te te bhAvamAM kaMpana thavuM, te bhAva eMjanA che. calanAnA bheda prabheda : -- 8 kaivihA NaM bhaMte / calaNA paNNattA ? goyamA / tivihA calaNA paNNattA, sarIra calaNA, iMdiyacalaNA, jogacalaNA / saM nahIM bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! calanAnA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! calanAnA traNa prakAra che. yathA- zarIra calanA, indriya calanA ane yoga calanA. 2. sarIravatA khate ! vihA padmattA ?noyamAM !paMcavidhA paLattA, taM nahIMoraaliy sarIracalaNA jAva kammagasarIracalaNA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zarIra calanAnA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! zarIra calanAnA pAMca prakAra che. thathA audArika zarIra calanA yAvat kArmaNa zarIra calanA. 10 iMdiyacalaNA NaM bhaMte! kaivihA paNNattA ? goyamA ! paMcavihA paNNattA, taM jahAsoidiyacalaNA jAva phAsiMdiyacalaNA / bhAvArtha:- prazna-he bhagavan ! indriya calanAnA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! indriya calanAnA pAMca prakAra che. thathA-- zrotendriya calanA cAvatu sparzendriya calanA. 11 jogacalaNA NaM bhaMte / kaivihA paNNattA ? goyamA ! tivihA paNNattA, taM jahAmaNajogacalaNA, vaijogacalaNA, kAyajogacalaNA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! yoga calanAnA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! yoga calanAnA traNa prakAra che. yathA- manoyoga calanA, vacanayoga calanA ane kAyayoga calanA. vivecana : calanA H- A zabdanA aneka prakAre artha thAya che- (1) sAmAnya kaMpanane ejanA kahe che ane te ja ejanA
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 zrI bhagavatI sUtra-4 vizeSa spaSTa hoya tene calanA kahe che. (2) ejanA ja jyAre zarIra, indriya ke yoga dvArA pragaTa thAya tyAre tene calanA kahe che. (3) audArika zarIrAdinA cAlavAthI ta~Ayogya pagalonuM je pariNamana thAya che tene calanA kahe che (4) potAnuM sthAna choDIne sthAnAMtarita thavAne calanA kahe che. saMkSepamAM te ja sthAnamAM rahetAM kaMpanane ejanA ane sthAna parivartanarUpa kaMpanane calanA kahe che, tema samajI zakAya. (1) zarIra calanA- pAMca zarIra yogya pagalonuM zarIrarUpe pariNamana thavAmAM zarIrano je vyApAra che, tene zarIra calanA kahe che. (2) indriya calanA- indriya prAyogya pagalonuM indriyanA rUpathI pariNamana thavAmAM indriyano je vyApAra che, tene indriya calanA kahe che. (3) yoga calanA- mana, vacana ke kAya prAyogya pagalonuM mana vagere rUpathI pariNamanamAM yoganiSTha je vyApAra che, tene yoga calanA kahe che. tenA uttara bheda tera che. pAMca zarIra, pAMca indriya ane traNa yoga. calanAnA kAraNa:12 sekeNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai-orAliyasarIracalaNA, orAliyasarIracalaNA? goyamA !jaNaMjIvA orAliyasarIre vaTTamANA orAliyasarIrapAoggAiMdavvAI orAliyasarIrattAe pariNAmemANA orAliyasarIracalaNaMcaliMsuvAcalaMti vA calissaMti vA; seteNaTTeNagoyamA ! jAvaorAliyasarIracalaNA, oraaliysriirclnnaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke audArika zarIra calanAne "audArika zarIra calanA uttara-he gautama! jIve audArika zarIramAM vartatA, dArika zarIra prAyogya pudgalone audArika zarIrapaNe pariNamAvavA mATe bhUtakALamAM audArika zarIranI calanA karI hatI, kare che ane karaze. he gautama! tethI tene "audArika zarIra calanA' kahe che. 13 sekeNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai- veuvviyasarIracalaNA, veuvviyasarIracalaNA? goyamA ! evaM ceva, Navara veuvviyasarIre vaTTamANA / evaM jaavkmmgsriirclnnaa| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke vaikriya zarIra calanAne vaikriya zarIra calanA" kahe che? uttara- he gautama ! pUrvokta vaktavya pramANe kahevuM joIe. ahIM audArika zarIranA sthAne vaikriya zarIramAM vartatA" ityAdi jANavuM joIe. A rIte yAvat kArmaNa zarIra calanA sudhI jANavuM joIe. 14 sekeNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-soiMdiyacalaNA,soidiyacalaNA? ___ goyamA ! jaMNaMjIvA soiMdiye vaTTamANA soiMdiyapAoggAiMdavvAiMsoiMdiyattAe pariNAmemANA soidiyacalaNaMcaliMsuvA calaMti vA calissaMti vA / seteNadveNaM jAva soiMdiyacalaNA / evaM jaavphaasiNdiyclnnaa| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke zrotendriya calanAne "zrotendriya calanA' kahe che?
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-17 : deza-3 348 uttara- he gautama ! zrotendriyamAM vartatA jIvoe zrotendriya yogya dravyone zrotendriyapaNe pariNamAvavA mATe zrotendriya calanA karI hatI, kare che ane karaze. tethI zrotendriya calanAne "zrotendriya calanA" kahe che. A rIte sparzendriya calanA sudhI kahevuM joIe. 15 sekeNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-maNajogacalaNA, maNajogacalaNA? ___ goyamA !jaMNaMjIvA maNajoe vaTTamANA maNajogapAoggAiMdavvAImaNajogattAe pariNAmemANA maNajogacalaNaM caliMsuvA calati vA calissaMti vA se teNaTeNaM jAva maNajogacalaNA / evaM vaijogacalaNA vi, evaMkAyajogacalaNA vi| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke manoyoga calanAne 'manoyoga calanA kahe che? uttara- he gautama ! manoyogamAM vartatA jIvoe manoyogya dravyone manoyogapaNe pariNAvavA mATe manoyoganI calanA karI hatI, kare che ane karaze. tethI tene "manoyoga calanA" kahevAya che. A rIte vacanayoga calanA tathA kAyayoga calanA paNa jANavI joIe. viveyana : prastuta sUtromAM zarIra, indriya ane yoga calanAnA kAraNone spaSTa karyA che. te te prakAranA pugalonA vizeSa kaMpanamAM jo zarIrano vyApAra kAraNa hoya to tene zarIra calanA kahe che ane indriya ke yogano vyApAra kAraNa hoya to tene kramazaH indriya calanA ke yoga calanA kahe che. savegAdi dharmanuM aMtima phaLa:16 aha bhaMte ! saMvege,Nivvee, gurusAhammiya sussUsaNayA, AloyaNayA,NiMdaNayA, garahaNayA,khamAvaNayA, suyasahAyatA, viusamaNayA, bhAve apaDibaddhayA, viNivaTTaNayA, vivittasayaNAsaNasevaNayA, soiMdiyasaMvare jAvaphAsiMdayasaMvare, jogapaccakkhANe, sarIrapaccakkhANe,kasAyapaccakkhANe,saMbhogapaccakkhANe, uvahipaccakkhANe, bhattapaccakkhANe, khamA,virAgayA,bhAvasacce,jogasacce,karaNasacce,maNasamaNNAharaNayA, vaisamaNNAharaNayA, kAyasamaNNAharaNayA,kohavivege jAvamicchAdasaNasallavivage, NANasaMpaNNayA, saNasaMpaNNayA,carittasaMpaNNayA, veyaNAahiyAsaNayA,mAraNatiyaahiyAsaNayA; eeNaM bhaMte ! payA kiM pajjavasANaphalA paNNattA samaNAuso? goyamA !saMvege, Nivvee jAvamAraNatiya ahiyAsaNayA; eeNaM siddhipajjavasANaphalA paNNattA samaNAuso // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha:-zra- bhagavan ! saMvega, nirvaha, guru-sAdhabhi zuzrUSA, AloyanA, ninEl, , kSamApanA, zruta-sahAyatA, vyapazamanA(kaSAyonI upazAMtatA), bhAva apratibaddhatA, vinivartanA, vivikta zayanAsana sevanatA, zrotendriya saMvara yAvata sparzendriya saMvara, yoga pratyAkhyAna, zarIra pratyAkhyAna, kaSAya pratyAkhyAna, saMbhoga pratyAkhyAna, upadhi pratyAkhyAna, bhakta pratyAkhyAna, kSamA, virAgatA, bhAvasatya, yogasatya,
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 350 | zrI bhagavatI sUtra-4 karaNasatya, manasamanvAharaNa, vacanasamanvAharaNa, kAyasamanvAharaNa, krodhaviveka yAvatuM mithyAdarzanazalyaviveka, jJAnasaMpannatA, darzanasaMpannatA, cAritrasaMpannatA, vedanAadhyAsanatA, mAraNAntika adhyAsanatA, A sarva padonuM (guNonuM)aMtima phaLa zuM che? uttara-he gautama! saMvega, nirveda yAvatumArazAntika kaSTasahiSNutA, A sarva padonuM aMtima phaLa mokSa che. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. .. vivecana : prastuta sUtramAM zrI uttarAdhyayana sUtra adhyayana-29mAM kathita samyaka-parAkramanA keTalAka bolono saMgraha che ane saMgrahita sarva bolonuM aMtima phaLa mokSa che, tema nirUpita karyuM che. zrI uttarAdhyayana sUtramAM eka-eka bolanA phaLanuM vistRta ane kramabaddha varNana che. ahIM te pratyeka bolanuM paraMparAphaLa mokSanuM saMkSepathI kathana che. sUtrokta pratyeka bola mokSamArganA sopAna che. te AtmaguNonI vRddhi ane doSonI hAni kare che. tethI te paraMparAe mokSarUpa phaLanI prApti karAve che. savega = mokSAbhilASA, nirveda = saMsArathI virakti, guru-sAdharmika zuzraSA = dIkSAdi pradAtA AcArya ane sAdharmika sAdhuvarganI sevA, bhupazamanatA = kaSAyonI upazAttatA, bhAva apratibaddhatA = hAsyAdi bhAvomAM Asakti na rAkhavI, vinivartanA = doSothI nivRtti, viviktazayanAsanatA = strI, puruSa ane naMpusaka rahita sthAna, Asana athavA upAzrayanuM sevana karavuM, saMbhoga pratyAkhyAna = sAdhuo eka sAthe eka mAMDalA(samudAya)mAM besIne bhojanAdi kriyAo kare che tene saMbhoga kahe che. jinakalpa Adi viziSTa abhigraho dhAraNa karIne te AhAra AdinA saMbhogano tyAga karavo tene saMbhoga pratyAkhyAna kahevAya che, samAharaNa = mana, vacana ane kAyAne vazamAM rAkhavuM, vedanAdhyAsanatA = kSudhA Adi vedanAone sahana karavI, mAraNAttikAdhyAsanatA = mAraNAttika kaSTane sahana karavA. keTalAka padonA viziSTArtha zrI uttarAdhyayana sUtra adhyayana-29thI jANavA. ( je zataka 10/3 saMpUrNa che )
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-17: uddezaka-4 [ 351] zataka-10H uddezaka-4 saMkSipta sAra je je A uddezakamAM kriyAnI spaSTatAnuM, duHkha ane vedanAnA AtmakartutvanuM nirUpaNa che. AtmA prANAtipAta Adi kriyA kare che. te kriyA spaSTa ja hoya che. aspaSTa hotI nathI. * kriyAnA pariNAmonusAra AtmA eka kSetrAvagADha karma pudagalone grahaNa kare che. tethI te kriyA ane tajjanya karmabaMdha AtmA sAthe saMbaMddha hoya che. te uparAMta kriyA jIva dvArA svayaM karAya tyAre ja thAya che, IzvarAdi dvArA thatI nathI. kriyA karanAra jIva jyAM sthita hoya te pramANe karma pudagalone grahaNa kare che. jIva jo lokanA niSphaTa bhAgamAM sthita hoya to tene alokano vyAghAta hovAthI te traNa, cAra ke pAMca dizAnA ane jo te nirvAghAta sthAnamAM sthita hoya to cha dizAmAMthI pudgalone grahaNa kare che. kriyA je samaye, je kSetramAM, je pradezamAM karAya te ja samayamAM te pRSTa thAya che. * jIva AtmakRta duHkha ke vedanAno anubhava kare che; parakRta ke ubhayakRta duHkha ke vedanAno anubhava karato nathI. duHkha ane duHkhanA hetubhUta karmo AtmakRta hoya che ane karma phaLanuM zAtA ke azAtArUpanuM vedana paNa Atmati hoya che. kadAca anya vyakti ke vastu vedanAmAM nimitta bane, tema chatAM te vedanA svakarmajanya ja hoya che ane tenuM vedana paNa AtmA svayaM kare che. A rIte ahIM jainadarzanAnusAra karmabaMdhanI ane tenA phalabhoganI prakriyA spaSTa thAya che.
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara zrI bhagavatI sUtra-4 zataka-10 : uddezaka-4 kriyA kriyAnI Atma spaSTatA:| 1 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe Nayare jAva evaM vayAsI- atthi NaM bhaMte ! jIvANaM pANAivAeNaM kiriyA kajjai?goyamA ! hatA, asthi / bhAvArtha:- prazna- te kAle, te samaye rAjagRha nagaramAM yAvatu gautama svAmIe A pramANe pUchyuM- he bhagavan! zuM jIva prANAtipAta kriyA kare che? uttara- hA, gautama! kare che. 2 nA aMte pui mpha, apurkI ? goyamA ! puTThA kajjai,No apuTThA kajjai / evaM jahA paDhamasae chaThuddesae jAvaNo aNANapavvikaDA tti vattavvaM siyA / evaM jAva vemANiyANa: NavaraM jIvANa egidiyANa yaNivvAghAeNaM chaddisiM, vAghAyaM paDucca siya tidisi,siya caudisiM, siya paMcadisiM / sesANaM NiyamaMchaddisiM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM spaSTa(AtmA dvArA sparza karAyelI) kriyA karAya che ke aspRSTa? uttara- he gautama! te spaSTa ja karAya che. aspaSTa nahIM, ItyAdi zatakavAda anasAra thAvata te kriyA anukrame karAya che, anukrama vinA nahIM. A rIte vaimAniko sudhI jANavuM joIe. vizeSatA e che ke samuccaya jIvo ane ekendriyo nircAghAtanI apekSAe(eTale koI vyavadhAna-bAdhakatA na hoya to) cha dizAmAMthI AvelA karma pudagalo grahaNa kare che ane vyAghAtanI apekSAe(eTale koI dizA alokathI avaruddha hoya tyAre) kadAcit traNa dizA, kadAcit cAra dizA ane kadAcit pAMca dizAmAMthI AvelA karma pudgalone grahaNa kare che. zeSa sarva jIvo avazya cha dizAmAMthI AvelA karma pudgalo grahaNa kare che. | 3 asthi NaM bhate ! jIvANaM musAvAeNaM kiriyA kajjai ? goyamA ! hatA, atthi / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM jIva mRSAvAda kriyA(karma) kare che? uttara-hA, gautama! kare che. |4 sAbhaMte ! kiM puTThA kajjai, apuTThA kajjai? goyamA !jahA pANAivAeNaM daMDao evaMmusAvAeNa vi| evaM adiNNAdANeNa vi, mehuNeNa vi, pariggaheNa vi / evaM ee paMca dNddgaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM te kriyA spaSTa karAya che ke aspRSTa? uttara- he gautama! prANAtipAtanI samAna mRSAvAda, adattAdAna, maithuna ane parigrahanA viSayamAM
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-17: uddezaka-4 . 353 paNa jANavuM joIe. A pAMca daMDaka(sUtrAlApaka) thayA. vivecanaHspaSTa kiyA - prastuta prakaraNamAM 'kriyA' zabda karma arthamAM che. koI paNa kriyA(karma) AtmA sAthe kSIra ane nIranI jema ekarUpa thaIne ja thAya che. jo ekAtmarUpa thayA vinA paNa kriyA thAya to karelA karmonA phaLanuM vedana jIvane thaze nahIM, athavA ajIvane ke mRta zarIrane paNa kriyA ane tajjanya karmabaMdha thAya; paraMtu te pramANe thatuM nathI. tethI siddha thAya che ke spaSTa kriyA ja thAya che. aspRSTa thatI nathI. te ja rIte nAva no aNuputrivatti vALaMsiyA-A saMkSipta pAThazataka-1/s anusAra che. tenuM tAtparya e che ke pratyeka kriyA (1) kRta-karavAthI ja thAya che, karyA vinA thatI nathI. (2) AtmakRta ja thAya che, kAla ke Izvara Adi anyakRta thatI nathI. (3) AnupUrvIkRta-kriyAmAM pugala kramazaH grahaNa thAya che. anAnupUrvIkRta akramika grahaNa thatAM nathI. kiyA traNa, cAra, pAMca ke cha dizAmAM thAya-kriyAnA pariNAmonusAra jIva jeTalI dizAmAMthI karmapudgalone grahaNa kare teTalI dizAmAMthI kriyA thaI kahevAya. samuccaya jIva ane trasa jIvo temaja trasa nADImAM rahelA sthAvara jIvo avazya cha dizAmAMthI pugala grahaNa karIne kriyA kare che ane lokanA niSphaTa bhAgamAM rahelA sthAvara jIvo traNa, cAra ke pAMca dizAmAMthI karma pudgalo grahaNa kare che. jIva jo lokanA niSphaTa bhAgamAM sthita hoya tyAre tenI AsapAsanI dizAmAM aloka Ave che. jeTalI dizAmAM aloka Ave teTalI dizAmAMthI te karma pudagalo grahaNa karI zakato nathI. tethI alokanA vyAghAtanI apekSAe traNa, cAra ke pAMca dizAmAMthI ane jo koI vyAghAta na hoya to jIva cha dizAmAMthI pudgalo grahaNa kare che. samaya ane kSetranI apekSAe kriyAnI spaSTatA : 5 jaMsamayaM NaM bhaMte ! jIvANaM pANAivAeNaM kiriyA kajjai sA bhaMte ! kiM puTThA kajjai, apuTThA kajjai? goyamA !taheva jAvavattavvaM siyA / evaM jAvavemANiyANaM / evaM musAvAeNaM jAvapariggaheNaM / evaM ee vipaMca dNddgaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! je samaye jIva prANAtipAtikI kriyA kare che, te samaye zuM te spaSTa kriyA kare che ke aspRSTa kriyA kare che? uttara- he gautama ! pUrvokta prakAre jIva pRSTa, kRta, AtmakRta ane AnupUrvIkRta kriyA kare che, askRSTa, akRta, anAtmakRta ke anAnupUrvIkRta kriyA karato nathI; A rIte vaimAniko sudhI covIsa daMDakamAM jANavuM tathA A ja rIte mRSAvAdathI parigraha sudhInA viSayamAM paNa sarva sUtrAlApaka jANavA joIe. A rIte ahIM pAMca pApasthAnanA pAMca sUtrAlApaka thAya che. |6 naMdeseNaM bhaMte ! jIvANaM pANAivAeNaM kiriyA kajjai, pucchA? goyamA ! evaM ceva jAvapariggaheNaM, ee vi paMca dNddgaa| bhAvArtha - prazna-he bhagavan! je kSetramAM jIva prANAtipAtikI kriyA kare che, te ja kSetramAM zuM spaSTakriyA kare che ke aspaSTa? uttara- he gautama! pUrvokta prakAre yAvat parigraha sudhI jANavuM joIe. |7 jaMpaesaMNaM bhaMte !jIvANaM pANaivAeNaM kiriyA kajjai sAbhaMte kiM puDA kajjai?
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 ] zrI bhagavatI satra-4 evaM taheva dNddo| evaM jAvapariggaheNaM / evaM ee viisNdNddgaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! je pradezamAM jIva prANAtipAtikI kriyA kare che, te ja pradezamAM zuM spaSTa kriyA kare che ke aspaSTa? uttara- he gautama! pUrvokta prakAre parigraha sudhI jANavuM joIe. A rIte vIsa sUtrAlApaka thAya che. vivecana : prastuta sUtromAM kriyAnI spaSTatA kayA kSetramAM ane kayA samayamAM thAya che te viSayane spaSTa karyo che. kriyA je samaye, je dezanakSetra khaMDa)mAM, je pradeza(kSetranA sUkSmavibhAga)mAM thAya che, te ja samaye, te ja kSetranA, te ja pradezamAM te AtmA sAthe spaSTa thAya che, anya kSetranA anya pradezamAM ke anya samayamAM spaSTa thatI nathI. kAraNa ke jIva vartamAna samayamAM ekakSetrAvagADha pudgalone ja grahaNa kare che. vIvuM DhaT :- satrakAre eka eka kriyAnuM kathana cAra prakAre karyuM che. (1) samasyaya jIva dvArA kriyAnI apekSAe spaSTatA (2) samayanI apekSAe spaSTatA (3) kSetranI apekSAe spaSTatA ane (4) pradezanI apekSAe spaSTatA. A rIte prANAtipAtikA kriyAnA cAra sUtro. te ja rIte mRSAvAda, adattAdAna, maithuna ane parigrahanA cAra-cAra sUtro gaNatAM 5 x 4 = 20 sUtro thAya che. AtmakRta sukha duHkha ane vedanA : 8 jIvANaM bhaMte ! kiM attakaDe dukkhe, parakaDe dukkhe, tadubhayakaDe dukkhe ? goyamA! attakaDe dukkhe,No parakaDe dukkhe,NotadubhayakaDe dukkhe / evaM jAvavemANiyANa / bhAvArtha - prazna-he bhagavan! jIvone je duHkha che, te zuM AtmakRta che, parakRta che ke ubhayakRta che? - uttara-he gautama! jIvone je duHkha che te AtmakRta che, parakRta nathI ane ubhayakRta paNa nathI. A rIte vaimAniko sudhI jANavuM joIe. | 9 jIvA NaM bhaMte ! kiM attakaDaM dukkhaM veeMti, parakaDaM dukkhaM veeMti, tadubhayakaDaM dukkha veeti? goyamA ! attakaDaMdukkha veeti,NoparakaDaMdukkha veeti,NotadubhayakaDaM dukkhaM veeMti / evaM jaavvemaanniyaannN| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jIva zuM AtmakRta duHkhanuM vedana kare che, parakRta duHkhanuM vedana kare che ke ubhayakRta duHkhanuM vedana kare che? uttara- he gautama ! jIva, AtmakRta duHkhanuM vedana kare che, parakRta duHkhanuM vedana karatA nathI ane ubhayakRta duHkhanuM vedana karatA nathI. A rIte vaimAniko sudhI jANavuM joIe. 10 jIvANaM bhaMte ! kiM attakaDA veyaNA,parakaDA veyaNA, pucchA? goyamA ! attakaDA veyaNA,NoparakaDA veyaNA,NotadubhayakaDA veyaNA / evaM jAvavemANiyANa / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jIvone je vedanA che, te zuM AtmakRta che, parakRta che ke ubhayakRta che? uttara- he gautama ! jIvonI vedanA AtmakRta che, parakRta nathI, ubhayakRta paNa nathI. A rIte
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-17 : uddezaka-4 vaimAniko sudhI jANavuM joIe. 11 jIvANaM bhaMte! kiM attakaDaM veyaNaM veeMti, parakaDaM veyaNaM veeMti, tadubhayakaDaM veyaNaM veti ? goyamA ! jIvA attakaDaM veyaNaM veeMti, No parakaDaM, No tadubhayakaDaM / evaM jAva vemAkhiyALa / / seva mate ! teva mate ! // 355 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jIva, zuM AtmakRta vedanAnuM vedana kare che, parakRta vedanAnuM vedana kare che ke ubhayakRta vedanAnuM vedana kare che ? uttara- he gautama ! jIva AtmakRta vedanAnuM vedana kare che, parakRta ane ubhayakRta vedanAnuM vedana karatA nathI. A rIte vaimAniko sudhI jANavuM joIe. vivecanaH duHkha- prastuta sUtromAM duHkha zabdathI duHkhanuM athavA mukhyatayA duHkhanA hetubhUta karmonuM grahaNa thAya che. duHkhathI saMbaMdhita baMne praznono Azaya e che ke duHkhanA kAraNabhUta karma ane karmanuM vedana(phalabhoga) svayaMskRta, parakRta ke ubhayakRta hoya che ? jaina siddhAMta anusAra duHkha AtmakRta che. vedanA-- sukha ane duHkha athavA baMnenA hetubhUta karmonA vedanane vedanA kahe che. kAraNa ke zAtA-azAtA baMne prakAranuM vedana vedanArUpa che ane te vedanA paNa karmajanya hoya che. tethI vedanA ane tenA hetubhUta karmonuM vedana paNa AtmakRta hoya che. A praznothI Izvara, deva-devI athavA koI parinamittane duHkha ApavAnI ke anya dvArA vedanA ApavAnI ke bhogavavAnI anya dharmonI bhrAnta mAnyatAnuM nirAkaraNa thaI jAya che. niSkarSa e che ke saMsAranA samasta prANIone svakarmajanita duHkha ke vedanA hoya che. anya vyakti ke vastu kayAreka temAM nimitta bane che paraMtu upAdAna rUpe to svayaM pote che. karmabaMdha ane tenuM phaLa AtmA svayaM kare che ane svayaM bhogave che. || zataka 10/4 saMpUrNa //
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 cha OS zataka-10 : uddezaka-5 IzAnendra zrI bhagavatI sUtra-4 RO ZOG IzAnendranI sudharmAMsabhAnuM sthAna : 1 kahiM NaM bhaMte ! IsANassa deviMdassa devaraNNo sabhA suhammA paNNattA ? goyamA ! jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttareNaM imIse rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo uDDuM caMdima sUriya evaM jahA ThANapae jAva majjhe IsANavarDesae / se NaM IsANavarDesae mahAvimANe addhaterasajoyaNasayasahassAiM evaM jahA dasamasae sakkavimANavattavvayA sA iha vi IsANassa NiravasesA bhANiyavvA jAva Ayarakkha tti / ThiI sAtiregAiM do sAgarovamAiM, sesaM taM ceva jAvaIsANe deviMde devarAyA, IsANe deviMde devarAyA / / seva mate ! seva mate ! // // zataka 17/pa saMpUrNa // bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! devendra devarAja IzAnanI sudharmA sabhA kayAM AvI che ? uttara- he gautama ! A jaMbudrIpanA maMdara parvatanI uttaramAM A ratnaprabhA pRthvInA atyaMta samaramaNIya bhUmi bhAgathI upara caMdra ane sUrya vimAnanuM ullaMghana karIne AgaLa jatAM prajJApanA sUtranA sthAnapada anusAra IzAnakalpa che. te vimAnonA bahumadhyabhAgamAM pAMca avataMsaka vimAna che. tenA madhyabhAgamAM IzAnAvataMsaka vimAna che. te IzAnAvataMsaka mahAvimAna sADA bAra lAkha yojana lAMbu ane pahoLuM che, ityAdi yAvat zataka-10/6 mAM zakrendranA vimAnanI vaktavyatA anusAra te vimAnanuM varNana ane devaRddhinuM varNana tenA AtmarakSaka devo paryaMta jANavuM joIe. IzAnendranI sthiti be sAgaropamathI kaMIka adhika che. zeSa sarva pUrvavat yAvat te devendra devarAja IzAna che, tyAM sudhI jANavuM joIe. // he bhagavan ! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. II
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-17H uddezakra-6 thI 11 357 zataka-10H uddezaka-6 thI 11 ja saMkSipta sAra je je - A cha uddezakamAM pRthvIkAyika, apakAyika ane vAyukAyika jIvonA mAraNAMtika samudughAta viSayaka nirUpaNa che. mAraNAMtika samuddaghAta- AyuSya samAptinA aMtarmuhUrta pahelAM mULa zarIrane choDyA vinA Atma pradezone utpatti sthAna sudhI phelAvavA tene mAraNAMtika samuddAta kahe che. (1) deza mAraNAMtika samadaghAta- jyAre Atmapradezo IlikA gatithI utpatti sthAna sudhI jAya che tyAre keTalAka Atmapradezo pUrva zarIramAM rahe che ane keTalAka Atmapradezo utpatti sthAna sudhI pahoMcI jAya che. tene deza mAraNAMtika samuddAta kahe che. (2) sarva mAraNAMtika samuddaghAta- jyAre jIva mAraNAMtika samughAtathI eka sAthe Atmapradezone mUla zarIrathI saMharaNa karIne daDAnI gatithI utpattisthAna sudhI jAya che tyAre sarva Atmapradezo eka sAthe ja utpatti sthAne pahoMcI jAya che. tene sarva samughAta kahe che. ahIM sarva samudyAtamAM "samughAta' zabda mRtyu mATe rUDha thayela zabda prayoga che. jyAre jIva deza mAraNAMtika samudyAtathI jAya tyAre pahelAM AhAra grahaNa kare che pachI utpanna thAya che ane jyAre sarva samughAta karIne mRtyu pAme tyAre pahelAM utpanna thAya che pachI AhAra grahaNa kare che. ratnaprabhA pathvI Adi adholokanA pRthvIkAyika jIva mAraNAMtika samudughAta karI UrdhvalokamAM 12 devaloka, navagreveyaka, pAMca anuttara vimAna, ISa prAzmArA pRthvImAM utpanna thAya. te viSayanuM pratipAdana karato eka uddezaka che. tyAra pachI 12 devaloka Adi UrdhvalokanA pRthvIkAyika jIva mAraNAMtika samudyAta karI adholokanI sAta naraka pRthvImAM utpanna thAya ta viSayaka bIjo uddezaka che. A rIte pRthvIkAyanA be, apakAyanA be ane vAyukAyika jIvonA be-be uddezaka che. sAta naraka pRthvI, 12 devaloka AdinI apekSAe pRthvIkAyika jIvo, ghanodadhi ane ghanodadhivalayanI apekSAe aplAyika jIvo ane ghanavAta, tanavAta AdinI apekSAe vAyukAyika jIvonuM kathana che. bAdara teukAyika ane vanaspatikAyika tathA trasa jIvonuM ahIM varNana nathI. kAraNa ke sAta naraka pRthvIthI siddhazilA sudhInA sUtrokta sthaLomAM apekSita agni ane vanaspatinA svataMtra sthAna nathI. temaja te rIte trasakAyika jIvonI paNa uparathI nIce utpatti saMbhava nathI.
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 zrI bhagavatI sUtra-4 zataka-10 : uddezaka-6, 7 pRthvIkAyika adholokika pRthvIkAyika jIvonA mAraNAMtika samudyAta:| 1 puDhavikkAie NaM bhaMte ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe samohae, samohaNittA je bhavie sohamme kappe puDhavikkAiyattAe uvavajjittae seNaM bhaMte ! kiM puvvi uvavajjittA pacchA saMpAuNejjA, puvvi saMpAuNittA pacchA uvavajjejjA? goyamA ! puvivA uvavajjittA pacchA saMpAuNejjA,puTviM vA saMpAuNittA pacchA 3vavanezvA zabdArtha:-samo noLiT- samavahata thaIne, samudyAta karIne, nIkaLIne saMpALanaAhAra pudgalone grahaNa kare 3vavAnI utpatti kSetramAM jaIne. bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! je pRthvIkAyika jIva, A ratnaprabhA pRthvImAM mAraNAMtika samudyAta karIne saudharma devalokamAM pRthvIkAyikapaNe utpanna thavA yogya che, te zuM pahelAM utpanna thAya che ane pachI AhAra(pugala) grahaNa kare che ke pahelAM AhAra grahaNa kare che ane pachI utpanna thAya che? uttara- he gautama ! te pahelAM utpanna thAya che ane pachI pudgala grahaNa kare che athavA pahelAM pugala grahaNa kare che ane pachI utpanna thAya che arthAt baMne prakAre saMbhavita che. | 2 sekeNaTeNaM jAvapacchA uvavajjejjA? goyamA ! puDhavikkAiyANaM tao samugghAyA paNNattA,taMjahA- veyaNAsamugghAe, kasAyasamugghAe, mAraNatiyasamugghAe / mAraNaMtiyasamugghAeNaM samohaNamANe deseNa vA samohaNai, savveNa vA samohaNai, deseNa vA samohaNamANe puvvi saMpAuNittA pacchA uvavajjijjA, savveNaM samohaNamANe puTviM uvavajjettA pacchA saMpAuNejjA; se teNaTeNaM jaavuvvjjejjaa| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke te baMne prakAre utpanna thaI zake che arthAt pahelAM utpanna thAya che ane pachI AhAra grahaNa kare che athavA pahelAM AhAra grahaNa kare che ane pachI utpanna thAya che? uttara-he gautama! pRthvIkAyika jIvone traNa samudyAta hoya che. yathA- vedanA samudyAta, kaSAya samudyAta ane mAraNAMtika samudyAta. jyAre pRthvIkAyika jIvo mAraNAMtika samughAta kare che arthAt mRtyu pAme che tyAre te (1) deza samudraghAtathI paNa mRtyu pAme che ane (2) sarva samughAtathI paNa mRtyu pAme che.
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-17: uddezaka-6, 7. [ 359] A baMne prakAramAMthI jyAre (1) deza samudyAtathI mRtyu pAme che. tyAre pahelAM AhAranA pudgalo grahaNa kare che pachI utpanna thAya che ane (2) sarva samudyAtathI mRtyu pAme che tyAre pahelAM utpanna thAya che pachI AhAranA pugalo grahaNa kare che. | 3 puDhavikAie NaM bhaMte ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe jAvasamohae, samohaNittA je bhavie IsANe kappe puDhavikAiyattAe, pucchA? ___ goyamA!evaM ceva IsANe vi| evaM jAvaaccuyagevijja vimANe, aNuttara vimANe; IsipabbhArAe ya evaM ceva / bhAvArtha :- prazna- he bhagavanuM ! je pRthvIkAyika jIva, A ratnaprabhA pRthvImAM mAraNAMtika samughAta karIne IzAna kalpamAM pRthvIkAyikapaNe utpanna thavA yogya che, te pahelAM utpanna thAya che ane pachI AhAra grahaNa kare che ke pahelAM AhAra grahaNa karIne pachI utpanna thAya che? uttara- he gautama! saudharma kalpanI samAna IzAna devalokamAM paNa saMpUrNa kathana karavuM ane A ja rIte azruta devaloka, raiveyaka vimAna, anuttara vimAna ane ISa~AbhArA pRthvInA viSayamAM jANavuM joIe. | 4 puDhavikAie NaM bhaMte ! sakkarappabhAe puDhavIe samohae samohaNittA je bhavie sohamme kappe puDhavikAiyattAe, pucchA? goyamA ! evaM jahA rayaNappabhAe puDhavikAio uvavAio evaM sakkarappabhAe vi puDhavikkAiouvavAeyavvo jAvaIsipabbhArAe, evaMjahA rayaNappabhAe vattavvayA bhaNiyA, evaM jAva ahesattamAe samohae IsipabbhArAe uvavAeyavvo, sesaMtaMceva / // sevaM bhaMte ! seva mate !! bhAvArtha - prazna- he bhagavan! je pRthvIkAyika jIva, zarkarA prabhAmAM mAraNAntika samughAta karIne saudharmakalpamAM pRthvIkAyikapaNe utpanna thavA yogya che, ItyAdi pUrvavat prazna? uttara- he gautama ! je rIte ratnaprabhApRthvInA pRthvIkAyika jIvonI utpatti kahI, te ja rIte zarkarAprabhA naraka pRthvInA pRthvIkAyika jIvonI paNa utpatti kahevI joIe. A ja rIte ISatnAbhArA pRthvI sudhI jANavuM joIe. je rIte ratnaprabhAnA pRthvIkAyika jIvonI vaktavyatA kahI, te ja rIte adhaHsaptama pRthvI sudhImAM mAraNAMtika-samughAtathI samavahata jIvonI ISa~AbhArA pRthvI sudhImAM utpatti jANavI joIe. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. // vivecana : prastuta uddezakamAM eka sthAnathI anya sthAnamAM utpanna thatAM pRthvIkAyika jIvonA AhAra grahaNa saMbaMdhI be vikalponuM kathana che. (1)sabena modaNaH -jIva potAnA zarIrane sarvathA choDIne, daDAnI jema eka sAthe sarva Atmapradezo sAthe utpatti sthAnamAM jAya che tene sarva samughAta kahe che. te jIva pahelAM utpanna thAya che ane pachI AhAranA pudgalo grahaNa kare che. A sarva samudyAta(samavahata) zabda mRtyu mATe rUDha thayelo zabda prayoga
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ haso zrI bhagavatI sUtra-4 che. A sarva samudyAta mAraNAMtika samudyAta rUpa nathI. samuThThAtamAM to Atma pradezo mULa zarIramAM rahIne bahAra phelAya che. sarva samughAtamAM sarva Atmapradezo zarIrane choDI eka sAthe utpatti sthAne pahoMcI jAya che. mRtyu pAmIne sarvAtmanA utpatti sthAne pahoMcavAnI apekSAe ja tene saplekha sanora- sarva samudyAta kahevAmAM Ave che. AgamamAM tathA prakAranA prayogo jovA maLe che. prajJApanA sUtranA samuddaghAta padamAM kaSAya samudyAtamAM cAra kaSAyanA samudyAtanA kathana sAthe akaSAya samuThThAtanuM kathana che. vAstavamAM akaSAyano samudyAta thato nathI paNa akaSAya samudyAta zabda prayoga che. kevaLI bhagavAnane 14mA guNasthAne mAraNAMtika samudyAta na hoya chatAM paNa kevaLI bhagavAnanA mRtyu mATe "maraNa samudraghAta' evo zabda prayoga che. te ja rIte prastutamAM mRtyu samaye mAraNAMtika samughAta rahita sarvAtmapradezothI nIkaLatA jIvo mATe paNa "sarva samudyAta' zabdano prayoga sUtrakAre karyo che tema samajavuM joIe. (2) lele noraNa -mAraNAMtika samuddhAtapUrvaka IlikAgatithI keTalAka Atmapradezo utpattisthAnamAM pahoMcI jAya tene deza samuddaghAta kahe che. te avasthAmAM keTalAka Atmapradezo mULa zarIramAM hoya che. te jIvanuM AyuSya pUrNa thatAM avazeSa Atmapradezo vATe vahetA vakragatimAM hoya tyAre IlikAgatithI utpatti sthAne pahoMcI gayelA Atmapradezo te bhavanA AyuSyanA prathama samaye AhAranA pugalo grahaNa kare che ane tyAra pachI te jIva sarva Atma pradezothI bIjA, trIjA Adi samaye utpanna thAya che. Urvalokastha pRthvIkArika jIvono mAraNAMtika samudyAta: 5 puDhavikkAie NaM bhaMte ! sohamme kappe samohae, samohaNittA je bhavie imIse rayaNappabhAe puDhavIe puDhavikAiyattAe uvavajjittae seNaM bhate ! kiM puTviM, pucchA? __goyamA !jahA rayaNappabhAe puDhavikAie savvakappesu jAvaIsippanbhArAe tAva uvavAio, evaM sohammapuDhavikAio vi sattasu vi puDhavIsu uvavAeyavvo jAva ahesattamA;evaM jahA sohammapuDhavikAiosavvapuDhavIsuuvavAio,evaM jAvaIsipabbhArA puDhavikAio savvapuDhavIsuuvavAeyavvo jAva ahesattamAe // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! je pRthvIkAyika jIva, saudharmakalpamAM mAraNAMtika samudughAta karIne A ratnaprabhA pRthvImAM pRthvIkAyikapaNe utpanna thAya te pahelAM utpanna thAya che ane pachI AhAra grahaNa kare che ke pahelAM AhAra grahaNa kare che ane pachI utpanna thAya che? uttara-he gautama! je rIte ratnaprabhA pRthvInA pRthvIkAyika jIvonuM sarvadevalokamAM yAvatu utpatti ISa~AbhArA pRthvImAM utpattinuM kathana karyuM te ja rIte saudharmadevalokanA pRthvIkAyika jIvonI adhaHsaptama pRthvI parvatanI sAte naraka pRthvIomAM utpatti jANavI joIe. A ja rIte saudharmadevalokanA pRthvIkAyika jIvonI samAna sarvadevalokanA yAvata ISa~AbhArA pRthvInA pRthvIkAyika jIvonI paNa adhaHsaptama pRthvI sudhI sarva pathvIomAM utpatti jANavI joIe. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. / che zataka 10/6 thI 7 saMpUrNa
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-17: uddezaka-8, 9. [ 361] 'zataka-10 : uddezaka-8,9 akAyika adho lokastha akAyika jIvonA mAraNAMtika samudyAta - | 1 AukkAieNaM bhaMte ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe samohae, samohaNittA je bhavie sohamme kappe AukAiyattAe uvavajjittae pucchA? goyamA !jahA puDhavikAiotahA AukAio visavva kappesu jAvaIsipabbhArAe taheva uvavAeyavvo / evaM jahA rayaNappabhAAukAio uvavAiotahA jAvaahesattama puDhak-iAukAio uvavAeyavvo jAvaIsipabbhArAe // sevaM bhaMte !sevaM bhate ! // bhAvArtha:- prazna-he bhagavan! je aplAyika jIva, A ratnaprabhA pRthvImAM mAraNAMtika samughAta karIne saudharma kalpamAM aplAyikapaNe utpanna thAya che, te pahelAM utpanna thAya che ane pachI AhAra kare che ke pahelA AhAra kare che ane pachI utpanna thAya che? uttara- he gautama ! je rIte pRthvIkAyika jIvonA viSayamAM kahyuM, te ja rIte aplAyika jIvonA viSayamAM paNa sarva devalokomAM yAvat ISa~AbhArApRthvI(siddhazilA) sudhI utpatti kahevI joIe. ratnaprabhAnA aplAyika jIvonI utpattinI samAna adhaHsaptama pRthvInA aplAyika jIvonI ISa~AbhArA pRthvI sudhImAM utpatti jANavI joIe. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che... Urdhvalokastha aplAyika jIvonA mAraNAntika samudhrAtaH 2 AukkAieNaMbhaMte !sohammekappesamohae,samohaNittAje bhavieimIserayaNappabhAe puDhavIe ghaNodahivalaesuAukkAiyattAe uvavajjittae, seNaM bhaMte ! pucchA? goyamA !taMceva jAva ahesattamAe / jahA sohamma kappa AukkAio evaM jAva IsipabbhArAAukkAio jAvaahesattamAe uvavAeyavvo // sevaM bhaMte ! sevaM bhNte!|| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! je aplAyika jIva, saudharma-kalpamAM mAraNAnika samughAta karIne A ratnaprabhA pRthvInA ghanodadhi valayomAM aSkAyikapaNe utpanna thAya che, te pahelAM utpanna thaIne pachI AhAra grahaNa kare che ke pahelAM AhAra grahaNa karIne pachI utpanna thAya che? uttara- he gautama ! sarva kathana pUrvavat adhaHsaptama pRthvI sudhI jANavuM joIe. je rIte saudharma devalokanA aplAyika jIvonI naraka pRthvIomAM utpatti kahI, te ja rIte ISa~AzmArA pRthvI sudhInA akhAyika jIvonI utpattinA viSayamAM jANavuM temaja adhaHsaptama pRthvI sudhI A ja pramANe jANavuM joIe. || he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. /. zataka 10/8-9 saMpUrNa che te
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ para OR OS zrI bhagavatI sUtra-4 zataka-10 : uddezaka-10,11 vAyukAyika RO YOG adholokastha vAyukAyika jIvonA mAraNAntika samuddAta : 1 vAukkAie NaM bhaMte ! imIse rayaNappabhAe jAva je bhavie sohamme kappe vAu kkAiyattAe uvavajjittae, se NaM pucchA ? goyamA ! jahA puDhavikAio tahA vAukAio vi, NavaraM vAukAiyANaM cattAri samugdhAyA paNNattA, taM jahA - veyaNAsamugdhAe jaavveddvviysmugdhaae| mAraNaMtiyasamugdhAe NaM samohaNamANe deseNa vA samohaNai, sesaM taM caiva jAva ahesattamA samohao Isipa bhArAe 3vavAhano // seva mate ! seva mate ! // bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! je vAyukAyika jIva, A ratnaprabhA pRthvImAM mAraNAMtika samuddAta karIne saudharma devalokamAM vAyukAyikapaNe utpanna thAya che, te saMbaMdhI prazna karavo ? uttara- he gautama ! pRthvIkAyika jIvonI samAna vAyukAyika jIvonuM paNa kathana karavuM joIe. vizeSamAM vAyukAyika jIvomAM cAra samuddAta hoya che. yathA- vedanA samuddAta, kaSAya samuddAta, mAraNAMtika samAta ane vaikriya samuddAta. A vAyukAyika jIva mAraNAntika samuddAtathI samavahata thaIne deza samuddAta kare yAvat adhaHsaptama sudhInI pRthvImAM samuddAta karIne ISatprAkbhArA pRthvI sudhInA koI paNa sthAnamAM vAyukAyika jIvo rUpe utpanna thAya te saMbaMdhI sarva varNana pUrvavat jANavuM joIe. II he bhagavan ! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. II Urdhva lokastha vAyukAyika jIvonA mAraNAntika samuddAta H 2 vAukkAie NaM bhaMte! sohamme kappe samohae, samohaNittA je bhavie imIserayaNappabhAe puDhavIe ghaNavAe, taNuvAe, ghaNavAyavalaesu, taNuvAyavalaesu, vADakAiyattAe uvavajjittae te khaM mate ! pucchA ? goyamA ! taM ceva savvaM bhANiyavvaM / jahA sohamme vAukkAio sattasu vi puDhavisu uvavAio evaM jAvaIsippabbhArAe vAukkAio jAva ahesattamAe uvavAyavvo // seva mate ! seva mate ! // bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! je vAyukAyika jIva, saudharma devalokamAM samuddAta karIne A ratnaprabhA pRthvInA ghanavAta, tanuvAta, ghanavAta valaya ane tanuvAta valayomAM vAyukAyikapaNe utpanna thAya che. te jIva
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-17: uddezaka-10, 11 [33] pahelAM utpanna thaIne pachI AhAra kare che, ke pahelAM AhAra grahaNa karIne pachI utpanna thAya che? uttara- he gautama! sarvakathana pUrvavat jANavuM arthAt uddezaka-7nI jema sarva kathana karavuM. je rIte saudharma-kalpanA vAyukAyika jIvono utpatti sAte pRthvIomAM kahI, te rIte ISa~AzmArA pRthvI sudhInA vAyukAyika jIvonI utpatti adhaHsaptama pRthvI sudhI jANavI joIe. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. // ( 5 zataka 10/10 thI 11 saMpUrNa pA ,
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 364] zrI bhagavatI sUtra-4 'zataka-10 : uddezaka-1ra ekendriya jIvonA AhArAdinI sama-viSamatA:| 1 egidiyA NaM bhaMte !savve samAhArA,pucchA? goyamA !jahA paDhamasae biiyauddesae puDhavikkAiyANaMvattavvayA bhaNiyA sA ceva egidiyANaMiha bhANiyavvA jAvaNo samAuyA smovvnnnngaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! sarva ekendriya jIvo samAna AhAravALA che ityAdi prazna? uttara- he gautama! zataka-1/mAM pRthvIkAyika jIvonI vaktavyatAnI samAna ahIM ekendriya jIvonA viSayamAM paNa jANavuM joIe yAvatu te samAna AyuSyavALA nathI ane eka sAthe utpanna thayA nathI. 2 egidiyANaMbhaMte !kailessAopaNNattAo?goyamA !cattArilessAopaNNattAo, taMjahA-kaNhalessA jaavteulessaa| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! ekendriya jIvone keTalI vezyAo hoya che? uttara- he gautama! cAra lezyAo hoya che. yathA kRSNalezyA yAvata tejovezyA. | 3 eesiNaM bhaMte ! egidiyANaMkaNhalessANaM jAvavisesAhiyA vA? goyamA !savvatthovA egidiyANaM teulessA,kAulessA aNaMtaguNA, NIlalessA visesAhiyA, kaNhalessA visesaahiyaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kRSNalezIthI tejolezI sudhInA ekendriyomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara-he gautama!sarvathI thoDA tejolezI ekendriyo che. tenAthI kApotalezI ekendriyo anaMtaguNA, tenAthI nIlalezI vizeSAdhika che ane tenAthI kRSNalezI vizeSAdhika che. 4 eesiNaM bhaMte! egidiyANaM kaNhalessANaM iDDI pucchA? goyamA!jaheva diivkumaarA II seva bane tevuM te !! bhAvArtha - prazna- he bhagavan! A kRSNalezI thAva tejolezI ekendriyomAM koNa alpa RddhivAna che ane koNa mahARddhivAna che? uttara- he gautama! zataka-16/11mAM dvIpakumAromAM vezyA anusAra RddhinuM kathana karyuM che, tadanusAra ahIM ekendriyomAM paNa jANavuM joIe. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che... . zataka 17/1ra saMpUrNa na
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-17: uddezaka-13 thI 17. [ 35 ] 'zataka-10 : uddezaka-13 thI 10 | nAga, vidhuta, vAyu, agni che nAgakumArAdidevonA AhAranI sama-viSamatA:|1 NAgakumArA NaM bhaMte ! savve samAhArA, pucchA? goyamA ! jahA solasamasae dIvakumAruhese taheva NiravasesaM bhANiyavvaM jAva iDDI / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! sarva nAgakumAra devo samAna AhAravALA che, ItyAdi prazna? uttarahe gautama! zataka-16/11 dIpakumAra uddezaka anusAra Rddhi paryata jANavuM joIe. suvarNakumAra:| 2 suvaNNakumArA NaM bhaMte ! savve samAhArA, pucchA? goyamA ! evaM ceva jahA naagkumaaraa| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! sarva suvarNakumAra devo samAna AhAravALA che, ityAdi prazna? uttara- he gautama! nAgakumArodevonI jema sarva kathana karavuM. vidhutakumAra:| 3 vijjukumArANaM bhaMte ! savve samAhArA, pucchA? goyamA ! evaM ceva / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! sarva vidyutakumAra devo samAna AhAravALA che, ityAdi prazna? uttarahe gautama ! nAgakumAradevonI jema sarva kathana karavuM. vAyukumAra :|4 vAyukumArA NaM bhaMte ! savve samAhArA, pucchA? goyamA ! evaM ceva / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! sarva vAyukumAra devo samAna AhAravALA che, ityAdi prazna? uttara- he gautama ! nAgakumAradevonI jema sarva kathana karavuM. | 5 aggikumArA NaM bhaMte !savve samAhArA, pucchA? goyamA ! evaM ceva / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! sarva agnikumAra devo samAna AhAravALA che, ityAdi prazna? uttarahe gautama! nAgakumAradevonI jema sarva kathana kahevuM. zataka 13 thI 10 saMpUrNa ( ) zataka-10 saMpUrNa .
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ SEE zataka-18 paricaya zrI bhagavatI sUtra-4 A zatakamAM dasa uddezaka che. temAM vividha viSayo saMkalita che. prathama uddezakamAM 14 dvAronI apekSAe prathama-aprathama, carama-acaramanuM nirUpaNa karyuM che. bIjA uddezakamAM vizAkhA nagarImAM prabhu mahAvIranI sevAmAM devendra zakranA Agamanano prasaMga ane zakrendranA pUrvabhavanuM vRtAnta kArtika zeTha rUpe varNita che. trIjA uddezakamAM mAkandIyaputra aNagAranA prazno ane prabhu mahAvIranA uttaronuM nirUpaNa che. * cothA uddezakamAM prANAtipAta Adi 48 bola jIva-ajIvarUpa dravyomAMthI jIvane paribhogya ane aparibhogya dravyonuM nirUpaNa che. * pAMcamA uddezakamAM eka AvAsamAM utpanna thayelA be devonI suMdaratA AdinuM varNana che tathA eka ja narakAvAsamAM utpanna be nArakonI vedanAnI taratamatAnuM kAraNa pradarzita karyuM che. chaThThA uddezakamAM 'goLa' Adi vastunA varNAdinuM nizcaya ane vyavahAra daSTithI nirUpaNa karyuM che. paramANuthI sUkSma anaMta pradezI skaMdha sudhImAM prApta varNa, gaMdhAdi viSayaka vikalponI prarUpaNA che. sAtamA uddezakamAM anyatIrthikonI kevaLI saMbaMdhI viparIta mAnyatAnuM nirAkaraNa, upadhi ane parigrahanA prakAra tathA praNidhAna saMbaMdhI nirUpaNa che. tyAra pachI madruka zrAvaka ane anyatIrthikono paMcAstikAya viSayaka vArtAlApa che. AThamA uddezakamAM bhAvitAtmA aNagArane lAgatI kriyAnuM nirUpaNa ane anyatIrthikonA AkSeponuM samAdhAna che. * navamA uddezakamAM naiyikathI vaimAnika sudhInA jIvomAM bhavI dravyatva ane tenI sthitinuM nirUpaNa che. dasamA uddezakamAM bhAvitAtmA aNagAranuM vaikriyalabdhi sAmarthya, paramANu ane skaMdhanI vAyukAya sAthe sparzanA, naraka pRthvI vagere kSetronI nIce pudgala dravyonI anyonya saMbaddhatA temaja 'somila' brAhmaNanA praznonuM samAdhAna vagere viSayonuM nirUpaNa che.
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-18 : uddezaka-1 zataka-18 : uddezaka-1 saMkSipta sAra 367 A uddezakamAM cauda dvAranA mAdhyamathI jIvomAM prathama-aprathama ane carama-acaramabhAvanI vistRta prarUpaNA che. je bhAva je jIvane prathamavAra prApta thato hoya te vane tenI apekSAe prathama kahe che, jema kesiddhatva bhAva. je bhAva anAdikAlIna hoya tene aprathama kahe che. jema ke jIvanuM jIvatva. - je bhAva keTalAka jIvane prathamavAra ane keTalAka jIvane bIjI-trIjIvAra prApta thato hoya tene kadAcit prathama kadAcit aprathama kahe che. jema ke- siddhanA jIvane anAhAraka bhAva pahelIvAra prApta thAya, tenI apekSAe prathama ane saMsArI jIvonI vigrahagatimAM anAhArakabhAva aneka vAra prApta thAya che tenI apekSAe aprathama che. tethI samuccaya jIvamAM anAhArapaNuM kadAcita prathama kadAcit aprathama kahevAya che. je bhAvano aMta thavAno che, je bhAva pharI kayAre ya AvavAno nathI tene carama kahe che. jema ketadbhava mokSagAmI jIvo mATe ajJAnabhAva, kaSAyabhAva, vedabhAva vagere carama che. je bhAvano aMta thavAno na hoya, niraMtara rahevAno ja hoya ke pharI AvavAno hoya tene acarama kahe che. jema ke jIvanuM jIvatva siddhanuM jJAna vagere acarama che. je bhAva keTalAka jIvonI apekSAe carama ane keTalAka jIvonI apekSAe acarama hoya te kadAcit carama kadAcita acarama che. jema ke- narakamAM rahelA koI jIvano narakabhava aMtima hoya to te carama ane koI jIvane hajI narakanA bhava zeSa rahyA hoya to te acarama che. A rIte 24 daMDakanA jIvo kadAcita carama, kadAcit acarama hoya che temaja AhAraka, anAharakabhAva 24 daMDakamAM ane 6 laizyA 24 daMDakamAM, vagere bhAvo kadAcit carama ane kadAcit acarama hoya che. A carama-acarama Adi bhAvonuM saMkalana AgaLa koSTakamAM karyuM che.
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 zrI bhagavatI sUtra-4 zataka-18: uddezaka-1 prathama-aprathama uddezakonAM nAma :| 1 paDhame visAha mAyadie ya, pANAivAya asure ya / gula kevali aNagAre, bhavie taha somilaTThArase // bhAvArtha :- A 18 mA zatakamAM daza uddezaka che. tenA nAma A pramANe che- (1) prathama-aprathama (2) vizAkhA (3) mAkandIya (4) prANAtipAta (5) asura (6) goLa (7) kevaLI (8) aNagAra (9) bhavika (10) saumila vivecanaH prastuta gAthAmAM mukhya athavA Adha viSayanA AdhAre pratyeka uddezakanuM nAmakaraNa thayuM che. (1) paDhaH - jIva vageremAM prathama-aprathama saMbaMdhI nirUpaNa prAraMbhamAM hovAthI prathama uddezakanuM nAma prathama' che. (2) visAda - prAraMbhamAM vizAkhA nagarImAM prabhu mahAvIranA padArpaNanuM pratipAdana hovAthI bIjA uddezakanuM nAma "vizAkhA" che. (3) mAlika-mAnandIya putra aNagAranA prazno hovAthI trIjA uddezakanuM nAma "mArkadIya che. (4) pANAvAva :- prANAtipAta saMbaMdhI praznottara teno mukhya viSaya hovAthI cothA uddezakanuM nAma prANAtipAta che. (5) asura - eka AvAsamAM utpanna thayelA be asurakumAra devonI taratamatA viSayaka prathama prazna hovAthI pAMcamA uddezakanuM nAma "asura' che. (6) gunaH-goLa Adi vastunA varNAdinuM kathana hovAthI chaThThA uddezakanuM nAma goLa" che. (7) vati -prAraMbhamAM kevaLI saMbaMdhI anyatIrthikonI mAnyatAnuM nirAkaraNa hovAthI sAtamA uddezakanuM nAma kevaLI che. () mA II - bhAvitAtmA aNagArane lAgatI kriyAnuM nirUpaNa hovAthI AThamA uddezakanuM nAma "aNagAra' che. (9) vi:- 24 daMDakavartI jIvomAM bhavika(bhaviSya bhAvanI apekSA) dravya nArakatva AdinuM kathana
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-18: uddezaka-1 356 hovAthI navamA uddezakanuM nAma "bhavika che. (10) gita - somila brAhmaNanuM jIvana mukhya viSaya hovAthI dazamA uddezakanuM nAma "somila che. (1) jIvAra: prathama-aprathamatva:| 2 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe jAva evaM vayAsI-jIveNaM bhaMte ! jIvabhAveNaM kiM paDhame apaDhame ? goyamA !No paDhame, apaDhame / evaM Neraie jAvavemANie / bhAvArtha - prazna- te kAle, te samaye rAjagRha nagaramAM gautama svAmIe A pramANe pUchyuM- he bhagavan! jIva, jIvabhAvanI (jIvatvanI) apekSAe prathama che ke aprathama? uttara- he gautama! jIva, jIvabhAvanI apekSAe prathama nathI, aprathama che. A rIte nairayikathI vaimAnika sudhI jANavuM joIe arthAt te prathama nathI, aprathama che. | 3 siddheNaM bhaMte ! siddhabhAveNaM kiM paDhame apaDhame? goyamA ! paDhame, No apaDhame / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! siddha jIva, siddhatvanI apekSAe prathama che ke aprathama? uttara- he gautama! prathama che, aprathama nathI. 4 jIvANaM bhaMte ! jIvabhAveNaM kiM paDhamA apaDhamA? goyamA !No paDhamA, apddhmaa| evaM jaavvemaanniyaa| bhAvArtha:- prazna- he bhagavana! sarva jIvo, jIvabhAvanI apekSAe prathama che ke aprathama? uttara- he gautama ! prathama nathI, aprathama che. A rIte vaimAnika sudhI jANavuM joIe. | 6 |siddha maMte puchI ?oya !padama, Lo maDhaHTI bhAvArtha - prazna- he bhagavan! sarva siddha jIvo, siddha bhAvanI apekSAe prathama che ke aprathama? uttarahe gautama! te prathama che, aprathama nathI. vivecana :A sUtromAM prathama jIva dvAranuM nirUpaNa che. TIkAmAM 14 dvAronI saMgrahagAthA A pramANe che. jIvAhAraga bhava saNNI,lessA diTThIya saMjaya ksaae| NANe jogavaoge, vee yasarIra pjjttii|| artha:- (1) jIva (2) AhAraka (3) bhavasiddhika (4) saMzI (5) vezyA (6) daSTi (7) sayata (8) kaSAya (9) jJAna (10) yoga (11) upayoga (12) veda (13) zarIra (14) paryAptidvAra.prastuta sUtromAM samuccaya eka jIva ane anekajIvo, covIsa daMDakanA eka ane aneka jIvo; ekasiddha jIva ane anekasiddhajIvonA viSayamAM prathamatva-aprathamatvanuM nirUpaNa karyuM che. prastuta prathama jIva dvAramAM sAmAnya jIva, 24 daMDaka ane siddhanA eka vacana tathA bahuvacanamAM prathamatva aprathamatvanI vicAraNA karI che. temAM sAmAnya jIvo ane 24 daMDakanA jIvo aprathama che, kAraNa ke teone jIvapaNuM ane daMDaka avasthA pahelIvAra prApta thayA nathI, anAdikAlIna che. siddhatva dareka jIvane
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 | zrI bhagavatI sUtra-4 pahelI vAra ja prApta thAya che, mATe sarva siddha jIva prathama che. (ra) AhArakadvAra :|6 AhAraeNaMbhate !jIveAhArabhAveNaM kiM paDhame apaDhame? goyamA !No paDhame, apddhme| evaM jaavvemaannie| pohttieevNcev| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! AhAraka jIva, AhAraka bhAvanI apekSAe prathama che ke aprathama? uttara-he gautama! prathama nathI, aprathama che, A rIte vaimAnika sudhI jANavuM joIe. bahuvacanamAM paNa A ja prakAre che. 7 aNAhAraeNaMbhaMte !jIveaNAhArabhAveNaMpucchA / goyamA !siya paDhame,siya apddhme| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! anAhAraka jIva, anAhAraka bhAvanI apekSAe prathama che ke aprathama? uttara- he gautama! kadAcit prathama ane kadAcit aprathama hoya che. 8 raie NaM bhaMte ! pucchA? goyamA !No paDhame, apaDhame / evaM jAvavemANie / siddhe paDhameNo apddhme| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayika jIva anAhAraka bhAvathI prathama che ke aprathama? uttara-he gautama! prathama nathI, aprathama che. A rIte lAvavaimAnika sudhI jANavuM joIe. siddha jIva anAhAraka bhAvathI prathama che, aprathama nathI. 9 aNAhAragANaM bhaMte !jIvA aNAhArabhAveNa pucchaa| goyamA ! paDhamA vi apaDhamA vi / NeraiyA jAvavemANiyA No pddhmaa,apddhmaa| sipanA, popamAM . bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! anAhAraka jIvo, anAhAraka bhAvathI prathama che ke aprathama? uttara- he gautama! te prathama paNa che ane aprathama paNa che. nairayikothI laIne vaimAniko sudhI 24 daMDakamAM sarva jIvo prathama nathI, aprathama che. sarva siddho prathama che aprathama nathI. vivecana : prastuta sUtromAM AhAraka-anAhArakanI apekSAe vicAraNA karI che. AhAraka bhAva:- jIvamAM AhArakabhAva anAdikAlathI che. tethI te aprathama che. te ja rIte 24 daMDakanA jIvo paNa AhAraka bhAvathI aprathama che. siddhanA jIvomAM AhAraka bhAva nathI. tethI AhArakamAM tenuM kathana nathI. anAhAraka bhAva - siddhano jIva jyAre siddhagatine prApta kare tyAre siddhatva bhAvano prAraMbha thAya che. tethI temAM prApta thatA sarva bhAvo prathama kahevAya che. tethI siddhano jIva anAhAraka bhAvathI prathama che. saMsArI jIvo vigrahagatimAM anAhAraka bhAvane prApta kare che. tema chatAM anAdikAlathI thatAM bhavabhramaNamAM jIve vigrahagatinI apekSAe anaMtavAra anAhArakapaNuM prApta karyuM che. tethI 24 daMDakanA jIvomAM anAhAraka bhAva aprathama che.
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-18 : uddezaka-1 siya 5me siya apane :- je bhAva keTalAka jIvonI apekSAe prathamavAra ane keTalAka jIvonI apekSAe aneka vAra prApta thayo hoya tene kadAcit prathama-kadAcit aprathama kahe che. 371 samuccaya jIvamAM anAhAraka bhAva kadAcit prathama, kadAcit aprathama che. kAraNa ke samuccaya jIvamAM siddhanA jIvo ane 24 daMDakanA jIvo A baMneno samAveza thAya che. temAM siddhonI apekSAe anAhAraka bhAva prathama hoya che ane 24 daMDakanA jIvonI apekSAe anAhAraka bhAva aprathama hoya che. samuccaya aneka jIvonI pRcchAmAM siddhonI apekSAe ghaNA jIvo prathama che ane saMsArI jIvonI apekSAe ghaNA jIvo aprathama che. tethI tene mATe sUtramAM padmamA vi, apamA vi A prakAre kathana che. A ja rIte sarva dvAromAMsiya pama, siya apama tathA padmamA vi avaDhanA vi nuM tAtparya samajavuM. (3) bhavasiddhika dvAra : 10 bhavasiddhIe egattapuhutteNaM jahA AhArae, evaM abhavasiddhIe vi / gobhvsiddhiiykhoamavasiddhI na mate ! nIce pucchA ? noyamA ! pame, go apatame / NobhavasiddhIya-NoabhavasiddhIeNaM bhaMte ! siddhe pucchA ? goyamA ! jahA jIve tahA siddhe vi / evaM puhutteNaM vi jIve, siddhe doNha vi bhANiyavvA / bhAvArtha:- prazna- bhavasidghika eka ke aneka jIva, bhavasidghikapaNAthI prathama nathI aprathama che, ityAdi vaktavyatA AhAraka jIvanI samAna kahevI joIe. A ja rIte abhavasiddhikanuM kathana karavuM. prazna- he bhagavan ! nobhavasiddhika, noabhavasiddhika samuccaya jIva, nobhavasiddhikanoabhavasidghika bhAvathI zuM prathama che ke aprathama ? uttara- he gautama ! prathama che. aprathama nathI. prazna- he bhagavan ! nobhavasiddhika, noabhavasiddhika siddha jIva, nobhavasiddhika-noabhavasiddhika bhAvathI zuM prathama che ke aprathama ? uttara- he gautama ! samuccayajIvanI jema siddhanuM kathana paNa karavuM arthAt te prathama che, aprathama nathI ane A ja rIte jIva ane siddha baMnenuM bahuvacana saMbaMdhI kathana karavuM joIe. vivecanaH prastuta sUtramAM trIjA bhavasiddhika dvAranA varNanamAM (1) bhavI (2) abhavI (3) nobhavI noabhavI saMbaMdhI nirUpaNa che. bhavasiddhika ane abhavasidghikapaNuM anAdikAlIna pariNAmika bhAva che. tethI 24 daMDakanA jIvomAM te bhAva aprathama hoya che ane nobhavasidghika-noabhavasidghikapaNuM siddhanA jIvono pAriNAmika bhAva che. te bhAvanI prApti siddha thAya tyAre prathamavAra ane ekaja vAra prApta thAya che. tethI samuccaya jIvo ane siddhomAM te bhAvane prathama ja kahyo che. (4) saMjJI dvAra : 11 saNNI NaM bhaMte ! jIve saNNIbhAveNaM kiM paDhame, pucchA ? goyamA ! No paDhame, apaDhame / evaM vigaliMdiyavajjaM jAva vemANie / evaM puhutteNaM
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 ] zrI bhagavatI sUtra-4 | vi| asaNNI evaM ceva egattapuhutteNaM,NavaraM jAvavANamaMtarA / NosaNNI NoasaNNI jIve, maNusse, siddhe paDhame, No apaDhame / evaM pUhutteNa vi| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! saMjJI jIva saMjJI bhAvanI apekSAe prathama che ke aprathama? uttara- he gautama! prathama nathI, aprathama che. A rIte vikasendriya(ekendriya, beindriya, teindriya ane caurendriyone choDIne vaimAnika sudhI jANavuM joIe. A ja rIte bahuvacana saMbaMdhI vaktavyatA paNa jANavI joIe. asaMjJI jIvonA viSayamAM paNa ekavacana ane bahuvacanamAM A ja rIte(aprathama che) jANavuM joIe. vizeSatA e che ke asaMjJInuM kathana vANavyaMtara sudhI jANavuM joIe. nosaMjJI-noasaMjJI jIva, manuSya ane siddha, hoya che. te nosaMjJI-noasaMjJI bhAvanI apekSAe prathama che, aprathama nathI. A rIte bahuvacana saMbaMdhI praznottara paNa jANavA joIe. vivecana :saMza-aprathama:- saMjJI jIva, saMjJI bhAvathI aprathama che. kAraNa ke jIvane saMjJIpaNuM anaMtavAra prApta thayuM che. nArako, devo, tiryaMca paMcendriya ane manuSya te 16 daMDakanA jIvo saMjJI hoya che. zeSa jIvo saMjJI hotA nathI. asalI-aprathama - asaMjJI jIva paNa asaMjJI bhAvathI aprathama che. kAraNa ke jIve asaMjJIpaNuM paNa anaMtavAra prApta karyuM che. pAMca sthAvara traNavikasendriya, asaMjJI tiryaMca paMcendriya ane saMmUrchAima manuSyo asaMjJI che. te sivAya asaMjJI tiryaMca paMcendriya marIne prathama narakamAM, bhavanapatimAM ane vyaMtaramAM utpanna thAya che ane te aparyAptAvasthAmAM asaMjJI kahevAya che. tethI asaMjJI jIvomAM bhavanapati Adi jIvonI gaNanA karI che. A rIte jyotiSI vaimAnikane choDI 22 daMDakanA jIvomAM asaMjJInuM kathana che. nosaMbI no asalI prathama - kevaLI avasthAmAM jIva nosaMjJI noasaMzI kahevAya che, teone te bhAvanI prApti prathamavAra ja thAya che, tethI samuccaya jIva, manuSya ane siddhanA jIva nosaMjJI noasaMjJI bhAvathI prathama che. (5) lezyA dvAra:|12 salese NaM bhate ! pucchA? goyamA ! jahA AhArae, evaM puhutteNaM vi / kaNhalessA jAvasukkalessA evaM ceva, NavaraM jassa jA lesA asthi / alese NaM jIva, maNussa, siddhe jahA nnosnnnniigomasaLI bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! salezI jIva, salezIbhAvathI prathama che ke aprathama? uttara- he gautama! AhAraka jIvanI samAna salezI jIva paNa aprathama che. bahuvacanamAM paNa A ja prakAre che. kuSNalezyAthI zuklalezyA sudhInA viSayamAM paNa A ja prakAre jANavuM joIe. vizeSatA e che ke je daMDakamAM je vezyA hoya, tenuM ja kathana karavuM joIe. alezImAM jIva, manuSya ane siddhanuM kathana nosaMzInoasaMjJInI jema jANavuM joIe.
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-18: uddezaka-1 [ 373 ] vivecanaHsalezI-aprathama - saMsArI jIva anAdikAlathI salezI che. tethI te aprathama che. 24 daMDakanA jIvomAM je jIvone je vezyA hoya, te pramANe kathana karavuM. pratyeka vezyA paNa pratyeka jIve anaMtavAra prApta karI hovAthI sarva daMDakomAM te aprathama che. alezI-prathama - ayogI kevaLI ane siddhanA jIva alezI che, te bhAva prathamavAra ja prApta thato hovAthI prathama che. alezI bhAva jIva, manuSya ane siddhamAM ja hoya che tethI tenI ja pRcchA karI che. (6) daSTi dvAra:13 sammadiTThIe NaM bhaMte ! jIvesammadiTThibhAveNaM kiM paDhame, pucchA? goyamA ! siya paDhame, siya apaDhame / evaM egidiyavajjaM jAvavemANie / siddhe paDhame, No apddhme| puhuttiyA jIvA paDhamA vi apaDhamA vi, evaM jaavvemaanniyaa| siddhA paDhamA, go apanA I. micchAdiTThIe egattapuhutteNaMjahA aahaargaa| sammAmicchAdiTThI egattapuhutteNaM jahA sammadiTThI, NavaraMjassa asthi sammAmicchattaM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! samyagudaSTi jIva, samyagudaSTi bhAvanI apekSAe prathama che ke aprathama? uttara- he gautama ! samyagudaSTi jIva kadAcitu prathama paNa hoya che ane kadAcitu aprathama paNa hoya che. A rIte ekendriyo sivAya vaimAnika sudhI sarva daMDakomAM jANavuM joIe. siddhanA jIva samyagudaSTi bhAvanI apekSAe prathama che, aprathama nathI. bahuvacananI apekSAe jIvo prathama paNa che ane aprathama paNa che. A rIte ekendriyo sivAya vaimAnika sudhI jANavuM joIe. sarva siddha prathama che, aprathama nathI. mithyAdaSTi bhAvanI apekSAe ekavacana ane bahuvacana saMbaMdhI saMpUrNa kathana AhAraka bhAvanI samAna che. samyagumithyA(mizra) daSTibhAvanI apekSAe ekavacana ane bahuvacanathI sarva kathana samyagdaSTinI samAna che. je jIvone mizra daSTi hoya, tenuM ja kathana karavuM joIe. vivecana :samyagudaSTi jIva prathama-aprathama :- koI paNa samyagudaSTi jIva, jyAre anAdi saMsAra paribhramaNa karatAM pahelIvAra samyaggadarzana prApta kare che, tyAre te prathama che ane samyagdarzanathI patita thaIne bIjI, trIjIvAra samyagudarzana prApta kare tyAre te aprathama che. saMsAramAM ane pratyeka daMDakamAM samyagdaSTi jIvo asaMkhya hoya che. temAM prathamavAra samakita prApta karanAra jIva paNa hoya che ane aneka vAra samakita prApta karanArA jIva paNa hoya che. tethI tenA ekavacanamAM siya padame, siya apane A rIte kathana che ane bahuvacananI apekSAe samuccaya jIvomAM ghaNA jIvone prathama vAra samyaggadarzana prApta thayuM hoya ane ghaNA jIvone aneka vAra samyagdarzana prApta thayuM hoya, tethI tenA mATe padamA vi apamAni A prakAre kathana che. ekendriyone samyagdarzana nathI. tethI samyagdarzana viSayaka kathana ekendriyone choDIne zeSa daMDakomAM ja hoya che. mithyAdaSTi jIva aprathamaH-mithyAdarzana anAdi che. tethI mithyAdaSTi jIvamithyAdaSTibhAvanI apekSAe
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 zrI bhagavatI sUtra-4 aprathama che. 24 daMDakamAM mithyAtvI jIvo hoya che. temAM mithyAtva bhAva aprathama che. mizrardaSTi jIva prathama-aprathama :- je jIva pahelIvAra mizra dRSTi prApta kare che tenI apekSAe prathama ane je jIva mizradaSTithI cyuta thaIne bIjI, trIjIvAra punaH mizradaSTi prApta kare tenI apekSAe aprathama che. paMcendriya jIvomAM ja mizradaSTi hoya che. tethI pAMca ekendriya ane traNa vikalendriyonA, te ATha daMDaka choDI zeSa 16 daMDakomAM ja mizra daSTi hoya che. (7) saMyata dvAra : 14 saMjae jIve maNusse ya egattapuhutteNaM jahA sammadiTThI, asaMjae jahA AhArae, saMjayAsajae jIve paMciMdiyatirikkhajoNiyamaNussA egattapuhutteNaM jahA sammadiTThI NosaMjae NoasaMjae NosaMjayAsaMjae jIve siddhe ya egattapuhutteNaM paDhame, jo apaDhame / bhAvArtha :- saMyata jIva ane manuSyanuM kathana ekavacana ane bahuvacananI apekSAe samyagdaSTa jIvanI vaktavyatAnI samAna jANavuM joIe. asaMyatanuM kathana AhAraka jIvanI samAna jANavuM joIe. saMyatAsaMyata bhAva jIva, tiryaMca paMcendriya ane manuSya, A traNe padomAM ekavacana ane bahuvacananI apekSAe samyagdaSTanI samAna kadAcit prathama ane kadAcit aprathama hoya che. nosaMyata, noasaMyata, nosaMyatAsaMyata bhAva jIva ane siddhamAM ekavacana ane bahuvacanathI prathama che, aprathama nathI. vivecanaH saMyata jIva prathama-aprathama - saMyama bhAvamAM samuccaya jIva ane manuSyano ja samAveza thAya che. samyagdaSTa bhAvanI jema saMyamabhAva paNa je jIva pahelIvAra prApta kare te apekSAe prathama ane saMyamabhAvathI patita thaIne athavA anekavAra manuSya janmamAM punaHpunaH prApta thAya te apekSAe aprathama che. asaMyata jIva-aprathama :- asaMyamabhAva anAdi che. tethI ekavacana ane bahuvacananI apekSAe AhArakanI samAna aprathama che. *saMyatA-saMyata jIva prathama-aprathama :- jIva, paMcendriya tiryaMca ane manuSyamAM ja saMyatAsaMyatapaNuM hoya che. te pahelIvAra prApta kare te apekSAe prathama ane te bhAvathI patita thaIne punaH bIjI, trIjIvAra prApta kare te apekSAe aprathama che. nosayata-noasayata-nosayatAsa~yata siddha prathama H- jIva ane siddhane ja A bhAva hoya che. A bhAva eka ja vAra Ave che, tethI te prathama che. (8) kaSAya dvAra : 15 sakasAyI kohakasAyI jAva lobhakasAyI ee egattapuhutteNaM jahA aahaare| akasAyI jIve siya paDhame siya apaDhame, evaM maNusse vi / siddhe paDhame, No apaDhame; puhutteNaM jIvA, maNussA paDhamA vi apaDhamA vi / siddhA paDhamA, jo apaDhamA / bhAvArtha:- sakaSAyI, krodhakaSAyI, mAnakaSAyI, mAyAkaSAyI ane lobhakaSAyI, A sarva ekavacana ane bahuvacanathI AhAraka jIvanI samAna che. akaSAyI jIva kadAcit prathama ane kadAcit aprathama hoya che.
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-18: uddezaka-1 375 A rIte akaSAyI manuSya paNa jANavA joIe. siddha prathama che, aprathama nathI, bahuvacanathI akaSAyI jIva ane manuSya prathama paNa hoya che ane aprathama paNa hoya che. siddha jIva bahuvacanathI prathama che, aprathama nathI. vivecana :sakaSAyIjIva-aprathama- pratyeka jIva AnAdi kAlathI sakaSAyI hoya che, tethI te aprathama che. krodhAdi cAra kaSAya paNa anAdithI hoya che, tethI aprathama che. akaSAyI jIva prathama-aprathama:- akaSAyIpaNuM jIvapadamAM, manuSyapadamAM ane siddhamAM hoya che. eka ke aneka jIva yathAkhyAta cAritra- upazAMta kaSAya bhAvane jyAre pahelIvAra prApta thAya tenI apekSAe prathama ane te cAritrathI patita thaIne, bhava-bhavAMtaramAM jyAre punaH yathAkhyAta cAritra ane upazAMta kaSAya bhAvane prApta thAya tenI apekSAe akaSAyIpaNuM aprathama che. kSINa kaSAyabhAva eka ja vAra prApta thAya che. tenI apekSAe te prathama che. te bhAvathI jIva patita thato nathI. kAraNa ke te jIva te ja bhavamAM mokSamAM jAya che. akaSAyI siddha eka ke aneka hoya te prathama che, kAraNa ke siddhane akaSAyabhAva eka ja vAra prApta thAya che. (9) jJAna dvAra:16 NANI egattapuhutteNaM jahA smmditttthii| AbhiNibohiyaNANI jAvamaNapajjavaNANI egattapuhutteNaM evaM ceva, NavaraM jassa jaM atthi / kevalaNANI jIve maNusse siddhe ya egattapuhutteNaM paDhamA,No apaDhamA / aNNANI, maiaNNANI,suyaaNNANI, vibhaMgaNANI egattapuhutteNa jahA aahaare| bhAvArtha - jJAnI jIva, ekavacana ane bahuvacanathI samyagudaSTi jIvanI samAna kadAcit prathama ane kadAcita aprathama hoya che. AbhinibodhikajJAnI yAvatumana:paryavajJAnI, ekavacana ane bahuvacanathI A ja prakAre che paraMtu je jIvane je jJAna hoya, te pramANe kahevuM joIe. kevaLajJAnI jIva, manuSya ane siddha A sarva ekavacana ane bahuvacanathI prathama che, aprathama nathI. ajJAnI, mati ajJAnI, zruta ajJAnI ane virbhAgajJAnI A sarva ekavacana ane bahuvacanathI AhAraka jIvanI samAna aprathama che. vivecana - zAnI prathama-aprathama - anAdino mithyAtvI jIva jyAre prathamavAra samyagu darzana prApta kare tyAre tenuM ajJAna, jJAnarUpe pariNata thAya che. tethI jJAna prathama che. te ja rIte mati, zruta, avadhi ane manaH paryavajJAna prathamavAra prApta thAya tenI apekSAe prathama che ane te jIva jJAna bhAvathI patita thaI jyAre bIjI, trIjIvAra jJAnane prApta kare che tenI apekSAe aprathama hoya che. tethI cAre jJAna samyagdaSTinI samAna siva padama ziva aSama hoya che. kevaLajJAnI prathama ja hoya che. kAraNa ke kevaLajJAna jIvane prathama vAra ane eka ja vAra prApta thAya che. ajJAnI aprathama :- ajJAnI athavA mati-zrutaajJAnI, virbhAgajJAnI jIva AhAraka jIvanI samAna aprathama che. kAraNa ke ajJAna paNa anAdi kAlIna bhAva che temaja jIvane te bhAva anaMtavAra prApta thAya che.
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 ] zrI bhagavatI sUtra-4 (10) yoga dvAra:|17 sajogI,maNajogI, vayajogI, kAyajogI egattapuhutteNaMjahA AhArae, NavaraMjassa jojogo atthi / ajogI jIkmaNussasiddhA egattapatteNaM paDhamA, No apaDhamA / bhAvArtha:- sayogI, manayogI, vacanayogI ane kAyayogI, A sarva ekavacana ane bahuvacanathI AhAraka jIvonI samAna aprathama hoya che. je jIvone je yoga hoya, tenuM kathana karavuM joIe. ayogI jIva, manuSya ane siddha-A sarva ekavacana ane bahuvacanathI prathama che, aprathama nathI. vivecana : - sayogI aprathama :- sarva saMsArI jIvone yoga hoya ja che. traNa yogamAMthI eka, be ke traNe yoga hoya, paraMtu yoga bhAva anAdikAlIna che ane anaMtavAra prApta thayo che ane thaze. tethI te aprathama che. ayogI prathama - ayogI kevaLI jIva, manuSya athavA siddhanI ayogAvasthA prathamavAra ja prApta thAya che. tethI te prathama che. (11) upayoga dvAra:18 sAgArovauttA aNAgArovauttA egattapuhutteNaMjahA aNAhArae / bhAvArtha- sAkaropayogI ane anAkAropayogI ekavacana ane bahuvacanathI anAhAraka jIvonI samAna che. vivecana :sAkAropayogI ane anAkAropayogI prathama ane aprathamaH - A bhAva samuccaya jIvamAMsiddhajIvanI apekSAe prathama che ane saMsArI jIvanI apekSAe aprathama che. sarva saMsArI jIvone baMne upayoga anAdikAlIna hovAthI aprathama che. paraMtu siddhanA siddhatvayukta sAkaropayoga ane anAkAropayoga prathama ja hoya che. (12) veda dvAra:19 savedago jAvaNapuMsagavedago egattapuhutteNaM jahA AhArae, NavaraM jassa jo vedo asthi / avedao egattapuhutteNaM tisu vi padesujahA aksaayii|| bhAvArtha- savedaka yAvatanapuMsaka vedavALA ekavacana ane bahuvacanathI AhAraka jIvonI samAna che. je jIvone je veda hoya, te ja jANavo joIe. ekavacana ane bahuvacanathI avedaka jIva, manuSya ane siddha, akaSAyI jIvanI samAna jANavA joIe. vivecana :savedI aprathama - saMsArI jIvone veda anAdikAlathI che, tethI aprathama che. avedI-prathama-aprathama - avedakapaNu jIva, manuSya ane siddhamAM hoya che, temAM samuccaya jIva ane manuSyamAM avedakapaNuM kadAcit prathama ane kadAcit aprathama hoya che. prathamavAra avedIpaNuM prApta kare te
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-18: uddezaka-1 | 377 | apekSAe prathama ane bIjI, trIjIvAra avedIpaNAne prApta kare tenI apekSAe aprathama che ane siddhapadamAM siddhatvanI apekSAe avedIpaNuM prathama ja che, aprathama nathI. (13) zarIra dvAra:20 sasarIrI jahA AhArae, evaM jAvakammagasarIrI, jassa jaM atthi sarIraM, NavaraM AhAragasarIrI egattapuhutteNaM jahA smmditttthii| asarIrI jIvo siddho egattapuhutteNaM paDhamo No apddhmo| bhAvArtha - sazarIrI jIva, AhArakanI samAna che. A rIte yAvat kArmaNa zarIrI jIvanA viSayamAM paNa jANavuM joIe. je jIvane je zarIra hoya, tenuM kathana karavuM joIe. paraMtu AhAraka zarIrInA viSayamAM ekavacana ane bahuvacanamAM samyagudaSTi jIvanI samAna kathana karavuM joIe. azarIrI jIva ane siddha eka vacana ane bahuvacanathI prathama che, aprathama nathI. vivecana :sazarIrI aprathama - AhAraka zarIrane choDIne audArika Adi zarIradhArI jIva aprathama che. kAraNa ke saMsArI jIvone sazarIrIpaNuM anAdikAlIna che. AhAraka zarIrI eka athavA aneka jIva, samyagadaSTinI samAna kadAcit prathama, kadAcit aprathama hoya che. je jIva prathamavAra AhAraka zarIra banAve te apekSAe prathama ane bIjI, trIjIvAra banAve te apekSAe aprathama che. jIvane AhAraka zarIranI prApti aneka bhavanI apekSAe cAra vAra ja thaI zake che. azarIrI-prathama-jIva ane siddha ekavacana ane bahuvacanathI prathama che, kAraNa ke azarIrIpaNuM eka ja vAra prApta thAya che. (14) paryApta dvAra:21 paMcahi pajjattIhiM paMcahiM apajjattIhiM egattapuhutteNaMjahA AhArae, NavaraMjassa jA atthi jAvavemANiyA No paDhamA, apaDhamA / imA lakkhaNa-gAhA jo jeNaM pattapuvvo bhAvo, so teNa apaDhamao hoi| sesesu hoI paDhamo, apattapuvvesu bhaavesu|| bhAvArtha:- pAMca paryAptithI paryApta ane pAMca aparyAptithI aparyApta jIva, ekavacana ane bahuvacanathI AhArakanI samAna che. jene je paryApti hoya, tenuM kathana karavuM joIe, A rIte vaimAnika sudhI jANavuM joIe. arthAt te prathama nathI, aprathama che. prathama aprathamanA lakSaNa A pramANe che gAthArtha je jIvone je bhAva(avasthA) pUrve prApta hoya tathA je bhAva anAdikAlIna hoya, te bhAvanI apekSAe te jIva aprathama kahevAya che ane je bhAva prathamavAra ja prApta thAya che, pUrve prApta thayA nathI tenI apekSAe te jIva prathama kahevAya che. vivecana :paryApta-aparyApta aprathama pratyeka jIvone paryApta ane aparyApta bhAva anAdikAlIna che. tethI te
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 ] zrI bhagavatI satra-4 x x x x 5 x x x x 5 x x aprathama che. niSkarSa :- je bhAva anAdikAlIna hoya athavA anekavAra prApta thato hoya te bhAvane aprathama ane je bhAva eka ja vAra prApta thato hoya athavA je bhAva jyAre prathamavAra prApta thAya tyAre tene prathama kahe che. paraMpariM -pAMca paryApti ane pAMca aparyApti. paryAptio kula cha hoya che. chae paryAptino prAraMbha eka sAthe thAya che paraMtu tenI pUrNatA bhinna-bhinna samaye thAya che. temAM bhASA ane manaparyAptinI pUrNatAmAM atyaMta alpa samayanuM ja aMtara paDe che. tethI sUtrakAra kyAreka bhASA ane manaparyAptinI eka ja vivakSA karIne pAMca paryAptinuM kathana kare che. te ja rIte prastuta prasaMgamAM sUtrakAre 24 daMDakanA jIvo mATe pAMca paryAptinuM kathana karyuM che. anyatra vizeSarUpe nArako ane devonA daMDakamAM pAMca paryAptionuM kathana che. 14 dvAramAM prathama-aprathama :|kama| hAra bola prathama | aprathama kadAcita praapra | 1 | jIvadvAra | | samuccaya jIva 24 daMDakanA jIva siddhanA jIva T2 |AhAraka AhAraka- samuccaya jIva, 24 daMDakanA jIva anAhArAka- jIva. anAhAraka- 24 daMDakanA jIva anAhAraka- siddhanA jIva | 3 |bhavI bhavI- jIva, 24 daMDakanA jIva abhavI- jIva, 24 daMDakanA jIva nobhavI noabhavI- siddha | 4 |saMjJI saMsI-16 daMDakanA jIva asaMzI- jIva, 22 daMDakanA jIva nozI noasaMzI- jIva, manuSya, siddha pa leizyA salezI, ilezI-jIva, 24 daMDakanA jIva, alezI-jIva, manuSya, siddha 6 daSTi sabhya daSTi- jIva, 16 daMDakanA jIva samyam daSTi- siddha mithyAdaSTi- jIva, 24 daMDakanA jIva mizradaSTi- jIva, 16 daMDakanA jIva 7 saMyata saMyata- jIva, manuSya asayata- jIva, 24 daMDakanA jIva saMyatAsaMyata- jIva, tiryacapaMcendriya, manuSya nosaMyata noasaMyata - siddha 8 kiSAya | | sakaSAyI, cArakaSAyI-jIva, 24daMDakanA jIva 5 x x x x x x x x x x x 5 x x x 5 x x y 5 z x x x 5 x 5 x x x 5 5 x x x
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka--18 : uddezaka-1 krama dvAra 9 jJAna 12 veda bola akaSAyI- jIva, manuSya azAyI siddha 10 yoga 11 upayoga | sAkAra anAArApayoga- va 24 daMDakanA jIva siddhanA jIva 13 |zarIra sajJAna, 4 jJAna- jIva, 24daMDakanA (yogya) kevaLajJAna- jIva, manuSya, siddha ajJAna, traNaajJAna- jIva, 24daMDakanA jIva sogI, traNa yoga- jIva, 24daMDakanA va(yogya) ayogI- jIva, manuSya, siddha sarvedI, traNaveda-- jIva, 24 daMDakanA jIva ahaMdI-jIva, manuSya avedI-siddha prathama x X X X * sazarIrI,4 zarIra- jIva, 24 daMDakanA jIva(yogya) AhAraka zarIra- jIva, manuSya azarIrI- jIva, siddhanA jIva 4 paryApti pAMca paryA. pAMca apAM.- jIva, 24 daMDakanA java x x X aprathama kadAcita pra0 apra * X X X X X X X 379 X X X (1) jIva dvAra : carama-acarama : 22 nIve khaMte ! nIvamAvegani pazmi anei?noyamAM !o ne, garimA bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jIva, jIvatva jIvabhAva)nI apekSAe carama che ke acarama ? uttarahe gautama ! carama nathI, acarama che. 22 khera khAte ! he vamAvegaM, puSNa ?oyanA !siya vRmi, siya azmi / evaM jAva mANie / siddhe jahA jIve / '. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! naiyika, naiyika bhAvanI apekSAe carama che ke acarama ? uttara- he gautama ! kadAcit carama che ane kadAcit acarama che. A rIte vaimAnika sudhI jALavuM joIe. siddhanuM kathana jIvanI samAna che arthAt agarama che. 24 jIvA NaM pucchA ? goyamA ! jo carimA, aciramA / NeraiyA carimA vi acarimA vi, navalemALiyA / siddhA nA nIvA 1 bhAvArtha:- prazna- jIvo jIvatvabhAvathI carama che ke acarama ? uttara- he gautama ! jIvo carama nathI, acarama che. naiyiko, vaiyikabhAvathI carama paNa che ane acarama paNa che. A rIte yAvat vaimAnika sudhI samajavuM joIe. siddhonuM kathana jIvonI samAna che. arthAt
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 zrI bhagavatI sUtra-4 acarama che, carama nathI. vivecana : pUrva sUtromAM 14 kAronA mAdhyamathI prathama aprathamanuM nirUpaNa che. te ja 14 dvA2onA mAdhyamathI A sUtromAM carama-acaramanuM pratipAdana che. carama H-- je sthAnamAM je bhAva aMtima hoya, pharIthI prApta thavAno na hoya te bhAvane carama kahe che athavA je bhAvano aMta thAya tene carama kahe che. jema ke je jIva mokSamAM jAya tene kaSAya bhAvano aMta thaI jAya che. tenI apekSAe te carama kahevAya che. acarama - je sthAnamAM je bhAva sadA rahevAno hoya, pharIthI prApta thavAno hoya, tene acarama kahe che. jema ke- jIvanA jIvatvano kayAreya aMta thavAno nathI tethI te acarama che ane narakamAM kaSAyabhAva punaH prApta thavAno che tethI te paNa acarama che. kadAcita carama kadAcit acarama :- je bhAva keTalAka jIvone carama hoya ane keTalAka jIvone acarama hoya tene kadAcit carama ane kadAcit acarama kahe che. jema ke samuccaya jIvamAM nairayika Adi bhAva koIka jIvanI apekSAe carama hoya ane koIka jIvanI apekSAe acarama hoya che tethI jIvamAM naiyika bhAva kadAcit carama ane kadAcita acarama che. 24 daMDakanA jIvo carama-acaramaH-jenairayika, narakagatimAMthI nIkaLIne pharI nairayikapaNe utpanna thavAno na hoya, te jIva nairayika bhAvano sadAne mATe aMta karavAno hoya te carama naiyika kahevAya che ane je naiyika ekavAra narakamAMthI nIkaLIne pharI anekavAra narakamAM utpanna thavAno hoya te acarama nairiyaka kahevAya che. A rIte 24 daMDakomAM carama acarama jALavA joIe. siddha jIva acarama- siddhatvabhAva sAdi anaMta che, teno aMta thavAno nathI, tethI te acarama che. (ra) AhAraka dvAra H 25 AhAra savvattha egatteNaM siya carime, siya acarime, puhutteNaM carimA vi acarimA vi / aNAhArao jIvo siddho ya egatteNa vi puhutteNa vi No carime, acarime / seTThANesu gattapuhutteNaM jahA AhArao / = bhAvArtha :- AhAraka sarvatra eka vacanathI kadAcit carama ane kadAcit acarama hoya che. bahuvacanathI AhAraka carama paNa hoya che ane acarama paNa hoya che. anAhAraka jIva ane siddha ekavacana ane bahuvacanathI carama nathI acarama hoya che. zeSa nairayikAdi sthAnomAM anAhAraka, ekavacana ane bahuvacanathI anAhAraka jIvanI samAna kadAcit carama ane kadAcit acarama) che. vivecanaH AhAraka carama acarama :- AhAraka jIva kadAcit carama kadAcit acarama hoya che. je jIva mokSe che, te carama che ane te sivAyanA jIva AhAraka bhAvanI apekSAe acarama che. jAya anAhAraka carama acarama H- siddhanA jIvono anAhAraka bhAva sAdi anaMta hovAthI acarama che. paraMtu
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-18: uddezaka-1 381 nArakAdi saMsArI jIvonI apekSAe te kadAcit carama kadAcitu acarama che. je nAraka vigrahagatimAM anAhAraka bhAvane prApta thayo, te jIva pharI kayAreya nArakapaNe anAhAraka bhAvane prApta na karavAno hoya to nArakapaNAno teno anAhAraka bhAva carama kahevAya ane te jIva jo pharI naraka gatimAM utpanna thatAM anAhAraka bhAvane prApta karavAno hoya to tene acarama kahevAya che. A rIte nAraka jIva anAhAraka bhAvanI apekSAe kadAcit carama kadAcit acarama che. A rIte 24 daMDakanA jIvomAM samajavuM. (3) bhavasiddhika dvAra:26 bhavasiddhIo jIvapae egattapatteNaM carimeNoacarime, sesaTThANesujahA AhArao abhavasiddhiosavvattha egattapuhutteNaMNo carime, acrime| NobhavasiddhIyaNoabhavasiddhIya jIvA siddhAya egattapuhutteNa jahA abhvsiddhiio| bhAvArtha :- bhavasiddhika jIva, ekavacana ane bahuvacanathI carama che, acarama nathI. zeSa sthAnomAM AhArakanI samAna che. abhavasiddhika sarvatra ekavacana ane bahuvacanathI carama nathI, acarama che. nobhavasiddhika noabhavasiddhika jIva ane siddha, ekavacana ane bahuvacanathI abhavasiddhikanI samAna che. vivecana :bhavasilika-carama - bhavI jIva mokSe jAya che, tyAre tenA bhavIpaNAno aMta thAya che. tethI te carama che. abhavasilika-acarama - abhavI jIvono mokSa thato nathI, tethI te acarama che. nobhavasiddhika-noabhavasiddhika-acarama:- te siddha hoya che, siddhatva bhAvano kyAre ya aMta thato nathI tethI te acarama che. (4) saMjJI dvAra:27 saNNI jahA AhArao, evaM asaNNI vi / NosaNNI-NoasaNNI jIvapae siddhapae ya acarime, maNussapae carime egattapuhutteNa / bhAvArtha- saMjJI ane asaMjJI jIvo AhArakanI samAna che. nosaMjJI noasaMjJI jIva ane siddha acarama che. manuSya ekavacana ane bahuvacanathI carama che. vivecana : - saMjJI carama acarama:- je jIva mokSe jAya che tenA saMjJIpaNAno aMta AvI jAya che, tenI apekSAe te carama ane je jIva mokSe na jAya tenI apekSAe acarama che. asaMzI carama acarama - te jIvo paNa saMjJInI jema carama ane acarama hoya che. nosI no asalI carama acarama :- siddhamAM nosaMjJI noasaMjJIpaNuM sAdi anaMta hoya che. teno aMta thavAno nathI tethI te acarama che. paraMtu kevaLI manuSyamAM nosaMjJI noasaMjJIpaNu carama che kAraNa ke te jIva mokSe jAya tyAre teno aMta thaI jAya che. jo ke jIva siddha gatimAM paNa nosaMjJI noasaMjJI ja kahevAya che. paraMtu manuSyagatino je nosaMjJI noasaMjJIpaNAno bhAva hato teno aMta thAya che. tethI te carama che.
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382 zrI bhagavatI sUtra-4 (5) lezmA dvAra : 28 salessI jAva sukkalessI jahA AhArao, NavaraM jassa jA atthi / alessI jahA gosaNI NoasaNNI / bhAvArtha :- salezI yAvat zuklalezInuM kathana AhArakanI samAna che. jene je lezyA hoya te ja kahevI. alezI, nosaMjJI noasaMjJInI samAna che. vivecanaH salezI carama acarama :- anAdikAlathI jIva salezI che paraMtu jyAre te jIva mokSe jAya che tyAre teno aMta thAya che. te apekSAe te carama ane je mokSe jatAM nathI te jIvonI apekSAe acarama che. alezI carama acarama :- temAM siddhamAM alezIpaNuM acarama che kAraNa ke teno aMta thavAno nathI. paraMtu manuSyamAM alezIpaNuM carama che. kAraNa ke te jIva mokSe jAya tyAre teno aMta thAya che. (6) samyagadaSTi dvAra : 29 sammadiTThI jahA aNAhArao, micchAdiTThI jahA AhArao, sammAmicchAdiTThI egiMdiya vigaliMdiyavajjaM siya carime, siya acarime, puhutteNaM carimA vi acarimA vi| bhAvArtha:- samyagdaSTa, anAhArakanI samAna che. mithyAdaSTi AhArakanI samAna che. samyagmithyAdaSTi, ekendriya ane vikalendriyane choDIne kadAcit carama ane kadAcit acarama che. bahuvacanathI te carama paNa che ane acarama paNa che. vivecanaH samyagdaSTi carama ane acarama H- siddhanuM samyagdarzana acarama che. kAraNa ke te samyagdarzanathI kyAre ya patita thatA nathI. samyagdaSTi nairayika Adi je jIva narakabhavamAM samyagdarzanane punaH prApta karaze nahIM, te narakabhavamAM samyagdarzananI apekSAe carama che ane tenAthI bhinna acarama che. mithyAdaSTi carama, acarama :- je jIva mithyAtvano nAza karI samyagdarzana prApta karIne kramazaH mokSane prApta karaze tenuM mithyAtva carama che ane je jIva kadApi mithyAtvano nAza karIne samyaktva prApta karaze nahIM, tevA jIvonuM mithyAtva acarama che. mithyAdaSTi nairayika Adi je mithyAtva sahita nairayikAdipaNuM punaH prApta karaze nahIM, te carama ane tenAthI bhinna acarama che. mizrardaSTi carama ane acaramaH-- je jIva mizradaSTino tyAga karI, samyagdarzana prApta karI mokSe javAno che te jIva mizra daSTi pharIvAra prApta karavAno nathI; tenI apekSAe carama che ane tenAthI bhinna jIvonI apekSAe acarama che. mizradaSTi paMcendriyamAM ja hoya che. ke ekendriyane choDIne zeSa 19 daMDakamAM samyagdaSTi hoya che. kAraNa ke AgamAnusAra ekendriyamAM sAsvAdana samakita nathI. (7) saMyata dvAra : 30 saMjao jIvo maNusso ya jahA AhArao, asaMjao vi taheva, saMjayAsajae vi
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-18: uddezaka-1 [ 383 ] taheva, NavaraMjassa jaMatthi / NosaMjayaNoasaMjayaNosaMjayAsaMjao jahANobhavasiddhIya nnoabhvsiddhiio| bhAvArtha:- saMyata jIva ane manuSya, AhArakanI samAna che. asaMyata ane saMyatAsaMyatanuM kathana paNa te ja rIte jANavuM. jene je bhAva hoya te jANavuM joIe. nosaMyata-noasaMyata-nosaMyatAsaMyata, nobhavasiddhikanoabhavasiddhikanI samAna che. vivecana :saMyata jIva carama-acarama-je jIva mokSa gati prApta karavAno hovAthI tene punaH saMyama prApta thato nathI tethI te carama ane je jIva ekavAra saMyamabhAvathI patita thaI punaH saMyama prApta karavAno hoya te acarama hoya che. samuccaya jIvamAM eka manuSyane saMyama prApta thAya che, anya koIne nahIM. asaMyata ane saMyatAsaMyata(dezavirati)carama ane acarama baMne prakAranA che. je jIvo asaMtapaNAno aMta karIne saMyatapaNuM prApta kare che, tenI apekSAe asaMyatabhAva carama ane je jIva kadApi asaMtapaNAno aMta karaze nahIM tenI apekSAe acarama che. te ja rIte dezaviratipaNAmAM paNa carama ane acarama baMne bhaMga hoya che. dezaviratipaNuM jIva, tiryaMca paMcendriya ane manuSya A traNemAM hoya che. nosayata-noasaMyata-nosaMyatAsayata (siddha) acarama hoya che. kAraNa ke siddhatva nitya hoya che. (8) kaSAya dvAra: 31 sakasAyI jAvalobhakasAyI savvaTThANesujahAAhArao, akasAyI jIvapae siddhe yaNo carimo, acarimo;maNussapae siya carimo, siya acrimo| bhAvArtha:- sakaSAyI yAvata lobhakaSAyI, A sarva sthAnomAM AhArakanI samAna che. akaSAyI jIva ane siddha carama nathI, acarama che. manuSyamAM kadAcit carama ane kadAcit acarama che. vivecana : sakaSAyI carama acarama- je jIva kaSAya bhAvano sarvathA tyAga karIne sarva karmano kSaya karIne, mokSa prApta karaze te carama che ane anya jIva acarama che. akaSAyI carama ane acarama - siddhanA jIvono akaSAyI bhAva sAdi anaMta che tethI te acarama che ane manuSyamAM akaSAyI bhAva kadAcit carama kadAcit acarama che. je manuSya akaSAyI bhAvane punaH prApta karaze nahIM, je jIva manuSya janmamAMthI ja siddhagatine prApta karaze te manuSyano akaSAya bhAva carama che. paraMtu je jIva akaSAyabhAvane prApta karIne tyAMthI patita thaIne punaH sakaSAyI thaIne akaSAyabhAvane prApta kare te jIvanI apekSAe akaSAya bhAva acarama che. (9) jJAnadvAra :32 NANI jahA samadiTThI savvattha, AbhiNibohiyaNANI jAvamaNapajjavaNANI jahA AhArao, NavaraMjassajaatthi / kevalaNANI jahANosaNNINoasaNNI,aNNANI jAva
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 ] zrI bhagavatI satra-4 vibhaMgaNANI jahA aahaaro| bhAvArtha :- jJAnInuM kathana samyagudaSTinI samAna che. Abhinibodhika jJAnIthI mana:paryava jJAnI, AhArakanI samAna che. jene je jJAna hoya, tenuM kathana karavuM joIe. kevaLajJAnInuM kathana nosaMjJI-noasaMjJInI samAna che. ajJAnI yAvatu virbhAgajJAnI, AhArakanI samAna che. vivecana :jJAnI carama ane acarama - siddhonuM jJAna acarama che, kAraNa ke tenuM jJAna sAdi anaMta che. zeSa je jIvone jJAna sahita nArakatAdinI prApti punaH asaMbhava che te carama che. matijJAnI Adi cAra zAnavALA carama ane acarama baMne prakAre hoya che. je jIva kevaLajJAnane prApta thaI javAthI matijJAna Adine punaH prApta karatA nathI, te carama che, zeSa acarama che. kevaLajJAnI acarama hoya che. ajJAnI carama ane acarama-je jIvo ajJAnabhAvano nAza karI jJAna meLavI kramazaH mokSe javAnA hoya teno ajJAnabhAva carama che ane je jIvo mokSe javAnA nathI, teno ajJAnabhAva acarama hoya che. (10) yoga dvAra:33 sayogI jAvakAyajogI jahA AhArao, jassa jojogo atthi / ajogI jahA nnosnnnniinnoasnnnnii| bhAvArtha:- sayogI yAvatuM kAyayogI. AhArakanI samAna che, jene je yoga hoya tenuM kathana karavuM. ayogI jIvanuM kathana nosaMjJI noasaMjJInI samAna che. vivecana :sayogI carama ane acarama-je jIva sayogIpaNAne choDI ayogIpaNuM pAmI mokSe jAya tenI apekSAe sayogIpaNuM carama che ane mokSe na jAya te jIvonI apekSAe acarama che. ayogI carama ane acarama - caudamA guNasthAne rahelA manuSyanuM ayogIpaNuM carama che ane siddhonuM ayogIpaNuM acarama che, kAraNa ke teno aMta thavAno nathI. (11) upayoga dvAra:34 sAgArovautto aNAgArovauttoyajahA annaahaaro| bhAvArtha:- sAkAropayogI ane anAkAropayogI jIva anAhArakanI samAna che. vivecana :sAkAropayoga, anAkAropayoga carama acarama:- siddhanA jIvamAM baMne upayoga sadA rahevAnA che tethI te acarama che. paraMtu narakAdi gatinI apekSAe te kadAcit carama kadAcit acarama che. (12) veda dvAra:|35 savedao jAvaNapuMsagavedaojahA AhArao, avedao jahA aksaayii|
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-18: uddezaka-1 385 bhAvArtha:- savedI yAvat napuMsakavedI, AhArakanI samAna che. avedaka, akaSAyInI samAna che. vivecana :savedI carama acarama-je jIva savedIpaNAne choDIne avedIpaNuM pAmI kramazaH mokSe jAya che tenI apekSAe savedIpaNuM carama ane tenAthI bhinna jIvo acarama che. A rIte traNe vedamAM carama-acarama baMne hoya. avedI carama ane acarama -siddhanA jIvonuM avedIpaNuM sAdi anaMta che. tethI acarama che ane manuSyamAM je mokSe jAya tenI apekSAe carama ane je manuSya avedI bhAvathI patita thaI punaH te bhAvane prApta karavAnA che te jIvonI apekSAe acarama che. (13) zarIra dvAra:36 sarIrI jAvakammagasarIrI jahA AhArao, NavaraMjassa jaMasthi / asarIrI jahA nnobhvsiddhiiynnoabhvsiddhiio| bhAvArtha - sazarIrI yathAvat kArmaNazarIrInuM kathana AhArakanI samAna che. jene je zarIra hoya, tenuM kathana karavuM joIe. azarIrInuM kathana nobhavasiddhika-noabhavasiddhikanI samAna che. vivecana :sazarIrI carama acarama - carama zarIrI jIvono sazarIrIbhAva carama che ane acarama zarIrI jIvono zarIrabhAva acarama che. azarIrI acarama-te siddhanA jIvo ja hoya che. teno azarIrI bhAva sAdi anaMta che. tethI te acarama che. (14) paryAti dvAra:37 paMcahiM pajjattIhiM paMcahiM apajjattIhiM jahA AhArao, savvattha egattapuhutteNaM daMDagA bhANiyavvA / imA lakkhaNagAhA jo jaMpAvihii puNo, bhAvaM so teNa acarimo hoi / acvaMtaviogo jassa, jeNa bhAveNa so crimo| // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha - pAMca paryAptiothI paryApta ane pAMca aparyAptiothI aparyAptAnuM kathana AhArakanI samAna che. A caudadaMDaka(sUtrAlApaka)mAM sarvatra ekavacana ane bahuvacanathI jANavA joIe. carama acaramanuM lakSaNa A pramANe chegAthArtha :- je jIvane je bhAva punaH prApta thaze te bhAvanI apekSAe te jIva "acarama' kahevAya che. je jIvane je bhAvano sarvathA viyoga thaI jAya che arthAt je bhAvano aMta AvI jAya che, te bhAvanI apekSAe te jIva, carama kahevAya che. I he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. II vivecana - paryApta ane aparyApta carama acarama :- mokSagAmI jIvonI apekSAe carama ane tenAthI bhinna jIvonI apekSAe acarama che.
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 38s | zrI bhagavatI sUtra-4 carama | acarama kadAcit ca.eca. | [> x x X x x X x x x 5 x x x 5 x 3 x x 5 X x 3 x X x 3 14 tAramAM carama-acarama :kima dvAra uttara bheda | 1 | jIva samuccaya jIva 24 daMDakanA jIva siddha jIva ga 2 | AhAra, AhAraka- jIva, 24 daMDaka anAhAraka- jIva, 24 daMDaka anAhAraka siddha | 3 | bhavI bhavasilika-jIva, 24 daMDaka abhAvasivika jIva, 24 daMDaka nobhavasiddhika noabhavasiddhaka- siddha 4 | saMjJI saMjJI asazIjIva, 24 daMDaka nozI noasazI- manuSya nozI noasaMzI- siddha || 5 | vezyA salezI, cha lezI-jIva, 24 daMDaka alezI-jIva, siddha alezI-manuSya 6 | daSTi samadaSTi-19 daMDaka samadaSTi- siddha mithyAdaSTi-jIva, 24 daMDaka mizra daSTi- jIva, 16daMDaka | 7 | saMyata sayata- jIva, manuSya asaMyata- jIva, 24 daMDaka saMyatAsaMyata- jIva, tiryacapaMce. manuSya nosaMyata noasaMyata - siddha T8 | kaSAya sakaSAyI-jIva, 24 daMDaka cAra kaSAya- jIva, 24 daMDaka akaSAyI-jIva, manuSya akaSAyI-siddha | 9 | jJAna prathama cAra jJAna- 19 daMDaka kevaLajJAna- manuSya kevaLajJAna- jIva, siddha traNa ajJAna- jIva, 24 daMDaka x * x x x * x * x * x * x * x * x * x * x * x * x * 5 * x * x *
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-18: uddezaka-1 387 krama dvAra | carama | acarama kadAcit ca.-eca. x x x x yoga x x 5 x x 5 11 | upayoga x x x 5 uttara bheda samuccaya jJAnI- jIva, 24 daMDaka samuccaya azAnI-jIva, 24 daMDaka sayogI, traNa yoga-jIva, 24 daMDaka ayogI-manuSya ayogI-jIva, siddha bane upayoga- jIva, 24 daMDaka bane upayoga- siddha savedI, traNa veda- jIva, 24 daMDaka avedI-jIva, manuSya avedI-siddha sazarIrI- jIva, 24 daMDaka pAMca zarIrI-jIva, yogya daMDaka azarIrI-siddha 5, paryApti-jIva, yogya daMDaka 5, aparyApti-jIva, yogya daMDaka x x x x x x x x [14] paryApti x x x x - te zataka 18/1 saMpUrNa
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 zrI bhagavatI sUtra-4 zataka-18: uddezaka-ra vizAkhA vizAkhA nagarImAM bhagavAnanuM samosaraNa:| 1 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM visAhANAmaNayarI hotthA, vnnnno| bahuputtie ceie, vnnnno| sAmI samosaDhe jAvapajjuvAsai / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sakke deviMde devarAyA vajjapANI puraMdare, evaM jahA solasamasae biiyauddesaetaheva divveNaMjANavimANeNaM aago| NavaraMettha AbhiyogA vi atthi jAvabattIsaivihaMNaTTavihiM uvadaMsei, uvadasettA jaavpddige| bhAvArtha:- te kAle, te samaye vizAkhA nAmanI nagarI hatI. tyAM bahuputrika nAmanuM udyAna hatuM. nagarI ane udyAnanuM varNana aupapAtika sUtra pramANe jANavuM. eka samaye tyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI padhAryA, pariSada ekaThI thaI ane paryApAsanA karavA lAgI. te kAle, te samaye zakra, devendra devarAja, vajapANi, puraMdara ityAdi vizeSaNayukta zakrendra zataka-16ra anusAra divya yAnamAM besIne tyAM AvyA. vizeSatA e che ke ahIM Abhiyogika devo paNa sAthe hatA, indra batrIsa prakAranI nATyavidhi batAvI ane je dizAmAMthI AvyA hatA, te dizAmAM pAchA pharI gayA. vivecana : prastuta sUtramAM vizAkhA nagarImAM prabhunuM padArpaNa, zakrendranuM tyAM Agamana ane 3ra prakAranI nATyavidhinA pradarzananuM nirUpaNa che. gAvimaLa :- prastuta sUtramAM zakrendra divya-yAnamAM besIne AvyA tevo ullekha che. vaimAnika devonA vimAna be prakAranA che. eka vimAna tenA parivAra sahitanA AvAsarUpa hoya che ane bIjA prakAranuM vimAna tenI musApharInuM hoya che, tene yAna vimAna kahe che. ahIM bIjA prakAranA vimAnano ullekha che. zakendrano pUrvabhavaH kArtika zreSThI : 2 bhaMte !tti bhagavaMgoyamesamaNaM bhagavaMmahAvIraM jAvaevaM vayAsI-evaM jahA taIyasae IsANassa vattavvayA tahevakUDAgAradiTThato, taheva puvvabhavapucchA jAvaabhisamaNNAgayA? __ goyamA !ttisamaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaMgoyama evaM vayAsI- evaMkhalu goyamA ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse hatthiNApure NAmaMNayare hotthA, vnnnno| sahassaMbaMvaNe ujjANe, vnnnno| tattha NaMhatthiNApureNayare kattie NAmaseTTI
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-18: uddezaka-2 [ 389 ] parivasai, aDDe jAva aparibhUe; NegamapaDhamAsaNie, NegamaTThasahassassa bahusukajjesuya kAraNesuyakoDubesuya evaM jahA rAyappaseNaijje citte jAvacakkhubhUe,NegamaTThasahassassa sayassa ya kuTuMbassa AhevaccaM jAvakAremANe pAlemANe,samaNovAsae, abhigayajIvAjIve jaavvihri| zabdArtha:- veneju = gRhanirmANa tathA svajana sanmAna AdikAryomAM vArasu = abhISTa vAtonA kAraNomAM, athavA kRSi, pazupAlana, vANijyAdi abhISTa vastuonI prAptinA kAraNomAM rAhulag = kauTuMmbika manuSyonA viSayamAM nAmapadamAsAgara = vyApArIomAM prathama sthAna rAkhanArA. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! A prakAre saMbodhita karIne gautama svAmIe zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne pUchyuM- je rIte zataka-3/1mAM IzAnendranuM varNana che te ja rIte ahIM paNa zakrendra saMbaMdhI varNanamAM kUTAgAra zALAnuM daSTAMta ane pUrvabhava saMbaMdhI prazna samajavo yAvat he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke zakrendrane te divya Rddhi sammukha thaI che? uttara- he gautama! A rIte zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe gautama svAmIne saMbodhana karIne kahyuM- te kAle, te samaye A jaMbUdvIpanA bharatakSetramAM hastinApura nAmanuM nagara hatuM. tyAM sahasAmravana udyAna hatuM. te hastinApura nagaramAM "kArtika' nAmanA zreSThI rahetA hatA. je dhanika yAvat aparAbhUta hatA. tene vaNikomAM agrasthAna prApta thayuM hatuM. te eka hajAra ATha vyApArIone aneka kAryomAM, kAraNomAM ane kauTumbika vyavahAromAM pUchavA yogya bhAva cakSurUpa hatA. je rIte rAjaprazrIya sUtramAM citta sArathInuM varNana che, te ja rIte ahIM paNa samajavuM joIe. te kArtika zeTha eka hajAra ATha vyApArIo tathA potAnA kuTuMba para Adhipatya bhogavatA yAvat teonuM pAlana karatA rahetA hatA. te jIvAjIvAdi tattvonA jJAtA zramaNopAsaka hatA. vivecana :nA thappAne - rAjaprazrIya sUtranA pATha anusAra kArtika zeThanA keTalAka vizeSaNo A pramANe che- masu = maMtraNA ke vicAra vimarza karavAmAM muzkeluM = gopanIya vAtonA viSayamAM, rahasesu = sAmAjika athavA kauTumbika rahasyamaya athavA ekAMtamAM karavA yogya vAtomAM, vavaju = pArasparika vyavahAromAM, leNadeNamAM, fochapazu = nizcayomAM-keTalIka vAtonA nirNayamAM, mehabU = meDhIbhUta-je rIte bhUsAmAMthI dhAnya kADhavA mATe khaLAnI madhyamAM eka staMbha sthita karAya che. jene kendramAM rAkhIne baLada cAre tarapha phare che. te rIte jene kendramAM rAkhIne sarva kuTuMbIjano ane vyApArIo vicAra vimarza kare che, te kendrabhUta vyaktine meDhIbhUta kahe che. panA = pratyakSAdi pramANanI jema jenI vAta pramANita thAya che. tene pramANabhUta mAnIne ucitakAryamAM pravRtti ane anucita kAryathI nivRtti thAya che. mAre-AdhAra = jema AdhAra, Adheyane upakAraka bane che, te ja rIte je vyakti AdhAra lenArane sarva kAryomAM upakArI bane che. mAnavana = Alambana-sahAro-vipatti ke patananI gartAmAM paDatA jIvone rassI AdinI jema je sahAyabhUta hoya te. vahu = cakSubhUta patha pradarzaka, pravRtti-nivRtti rU5 vividha kAryomAM je pathapradarzaka hoya te. zrI munisuvrata svAmI pAsethI dharmakathA zravaNa:| 3 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM muNisuvvae arahA Aigare jahA solasamasae taheva jAva
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ | u80 | zrI bhagavatI sUtra-4 samosaDhe jAvaparisA pajjuvAsai / taeNaM se kattie seTThI imIse kahAe laddhaDhe samANe haTThatuDhe, evaM jahA ekkArasamasae sudaMsaNe taheva Niggao jAvapajjuvAsai / taeNaM muNisuvvae arahA kattiyassa seTThissa dhammakahA jAvaparisA pddigyaa| bhAvArtha:- te kAle, te samaye dharmanI Adi karanAra ityAdi zataka-16/5 nA varNanAnusAra zrI munisuvrata tIrthakara tyAM padhAryA. pariSada paryApAsanA karavA lAgI. kArtika zeTha bhagavAnanA padArpaNane sAMbhaLIne atyaMta prasanna thayA, zataka-11/11 mAM kathita sudarzana zeThanI samAna vaMdana karavA mATe nIkaLyA. prabhu pAse jaIne, vaMdana namaskAra karIne te prabhunI paryupAsanA karavA lAgyA. bhagavAna munisuvrata svAmIe te mahAna pariSada ane kArtika zeThane dharmakathA kahI. pariSada pAchI pharI gaI. kArtika zeThanI dharmazraddhA : 4 taeNaM se kattie seTThI muNisuvvae jAvaNisamma haTThatuDhe uThAe uDhei, uThAe uDhettA muNisuvvayaM jAva evaM vayAsI- evameyaM bhaMte ! jAvase jaheyaM tubbhe vadaha, NavaraM devANuppiyA !NegamaTThasahassaMApucchAmi, jeTTaputaMcakuDubeThAvemi,taeNaM ahaMdevANuppiyANaM aMtiyaM pavvayAmi / ahAsuhaM jAvamA pddibNdh| bhAvArtha - kArtika zeTha bhagavAna munisuvrata svAmI pAsethI dharma sAMbhaLIne, avadhAraNa karIne prasanna ane saMtuSTa thaIne UbhA thayA ane vinayapUrvaka kahyuM- he bhagavan! ApanuM pravacana yathArtha che. huM mArA eka hajAra ATha mitrone pUchIne ane jyeSTha putrane kuTuMbano bhAra soMpIne, ApanI pAse pravrajita thavAnI IcchA rAkhuM chuM. tyAre prabhue kahyuM- he devAnupriya! je rIte Apane sukha thAya te rIte karo, dharma sAdhanAmAM visaMbana ze. vyApArIo sAthe saMyama svIkAravAnI vicAraNA - 5 taeNaMsekattie seTThI jAvapaDiNikkhamai, paDiNikkhamittA jeNeva hatthiANApure Nayare jeNeva sae gehe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA NegamaTThasahassaMsaddAvei, saddAvettA evaM vayAsI- evaM khalu devANuppiyA !mae muNisuvvayassa arahao atiya dhamme Nisate, seviyame dhammeicchie, paDicchie, abhiruie / taeNaM ahaMdevANuppiyA !saMsArabhayuvvigge jAvapavvayAmi,taMtubbheNaM devANuppiyA ! kiM karei, kiMvavasai, kiM bhehiyaicchie, kiM bhe sAmatthe ? taeNaM taM NegamaTThasahassaM pi kattiyaM seTuiM evaM vayAsI- jai NaM tubbhe devANuppiyA!saMsArabhayuvviggA jAvapavvaissaMti, amhaM devANuppiyA ! kiM aNNe AlabaNe vA, AhAre vA, paDibaMdhe vA ? amhe viNaM devANuppiyA ! saMsArabhayuvviggA bhIyA jammaNamaraNANaMdevANuppiehiM saddhimuNisuvvayassa arahao aMtiyaM muMDA bhavittA agArAo jaavpvvyaamo| bhAvArtha - kArtika zeTha te dharma pariSadamAMthI nIkaLIne hastinApura nagaramAM potAne ghera AvyA. ghera AvIne potAnA eka hajAra ATha vyApArI mitrone bolAvIne kahyuM ke- he devAnupriyo ! meM arihaMta
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-18: uddezaka-2 391 | munisuvrata svAmI pAsethI dharma sAMbhaLyo che. te dharma mane ISTa, vizeSa ISTa ane priya lAgyo che. he devAnupriyo ! huM te dharmane sAMbhaLIne saMsAranA bhayathI udvigna thayo chuM. huM temanI samIpe pravrajyA aMgIkAra karavAnI IcchA rAkhuM chuM. tame zuM karavA Iccho cho? zuM pravRtti karavA Iccho cho, tamane zuM ISTa che ane tamAruM zuM sAmarthya che? te eka hajAra ATha vyApArIoe kArtika zeThane kahyuM- he devAnupriya! jo Apa saMsArano tyAga karIne pravajyA grahaNa karazo, to amAre mATe ahIM bIjuM koNa AlaMbana che, kono AdhAra che ane kono pratibaMdha che? arthAt amone koNa rokanAra che? tethI he devAnupriya! ame paNa saMsAranA bhayathI udvigna thayA chIe tathA janma ane maraNathI bhayabhIta thayA chIe. ame paNa ApanI sAthe AgAravAsano tyAga karIne arihaMta munisuvrata svAmI pAse muMDita thaIne pravrajyA grahaNa karazuM. saMyama svIkAravAnI pUrva taiyArI : 6 taeNaM se kattie seTThI taMNegamaTThasahassaM evaM vayAsI-jai NaM devANuppiyA ! saMsArabhayubiggA bhIyA jammaNamaraNANaMmae saddhiM muNisuvvayassa jAvapavvayaha, taMgacchaha NaM tumbhe devANuppiyA !saesugihesu, vipulaM asaNaM jAvauvakkhaDAveha, mittaNAI jAva jeTThaputtaM kuTuMbe ThAveha, ThAvettA taM mittaNAi jAva jeTThaputte Apucchaha, ApucchettA purisasahassavAhiNIosIyAo durUhaha,durUhittA mittaNAI jAvaparijaNeNaMjeTuputtehiM ya samaNugammamANamaggA savvaDDhIe jAvaraveNaM akAlaparihINaMceva mama aNtiyNpaaubbhvh| zabdArtha-pa30thava6 pragaTa thAo avatarihInaM vilaMba karatA nathI. bhAvArtha - mitrono abhiprAya jANIne kArtika zeThe temane kahyuM- he devAnupriyo ! jo tame paNa saMsAra bhayathI udvigna thayA cho, mArI sAthe arihaMta munisuvrata svAmI pAse pravrajyA aMgIkAra karavAnI IcchA rAkho cho, to pota-potAnA ghera jAo ane vipula pramANamAM bhojana, pANI taiyAra karAvo; mitra, jJAtijano Adine AmaMtraNa ApIne bhojana karAvo, pota-potAnA jyeSTha putrane potAnA kuTuMbamAM sthApita karo. tyAra pachI jyeSTha putrane kuTuMbano bhAra soMpIne tathA te mitrAdi ane jyeSTha putrane pUchIne, eka hajAra ATha puruSo dvArA vahana karavA yogya zibikAmAM besIne te mitrAdi dvArA tathA jyeSTha putra dvArA anusaraNa karAtA, sarva RddhipUrvaka, vAdyonA ghoSapUrvaka vilaMba rahita mArI pAse Avo. 7 taeNaMteNegamaTThasahassaMpikattiyassa seTThissa eyamaTuMviNaeNaMpaDisuNei, paDisuNettA jeNevasAiMsAiMgihAiteNeva uvAgacchaMti,uvAgacchittA viulaM asaNaM jAvauvakkhaDAveta, uvakkhaDAvettA jAvajeTuputtekuTuMbeThArvati, ThAvettAtaMmittaNAI jAvajeTuputteya ApucchaMti, ApucchettA purisasahassavAhiNIo sIyAo durUhittA mittaNAI jAvaparijaNeNaMjeTTaputtehi ya samaNugammamANa-maggA savviDDIe jAvaraveNaM akAlaparihINa ceva kattiyassa seTrissa atiyaM paaubbhvti| bhAvArtha - tyAra pachI te 1008 vyApArIoe kArtika zeThanA kathanane vinayapUrvaka sAMbhaLyuM. te sarva vaNiko pota-potAnA ghera gayA ane vipula azanAdi taiyAra karAvyA, taiyAra karAvIne potAnA mitra jJAti-svajanone bolAvIne tenI samakSa jyeSTha putrane kuTuMbano bhAra soMpyo ane te mitrAdi tathA jyeSTha putrane pachI, bhasIne te mitrAdi ghInA ghoSaparva
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 382 zrI bhagavatI sUtra-4 putrane pUchIne hajAra puruSo dvArA vahana karavA yogya zibikAmAM besIne mArgamAM mitra, jJAtijano, parijano Adi ane jyeSTha putra dvArA anusaraNa karAtAM vAva, sarva RddhipUrvaka vAdyonA ghoSapUrvaka teo zIdhra kArtika zeTha pAse upasthita thayA. eka hajAra ATha mitro sAthe dIkSA - |8 taeNaM se kattie seTThI vipulaM asaNaM jAvasAimaM evaM jahA gaMgadattotahA mittaNAi jAvaparijaNeNaM jeTTaputteNaM NegamaTThasahasseNa yasamaNugammamANamagge savvaDDIe jAvaraveNaM hatthiNApuraM NayaraM majhamajjheNaM jahA gaMgadatto jAva Alitte NaM bhaMte ! loe, palitteNaM bhaMte! loe, AlittapaliteNaM bhaMte ! loe jAva ANugAmiyattAe bhavissai,taMicchAmiNaM bhate! NegamaTTasahasseNa saddhi sayameva pavvAviya jAvadhammamAikkhiya / taeNamuNisuvvae arahA kattiyaM seTuiMNegamaTThasahasseNaM saddhiM sayameva pavvAvei jAvadhammamAikkhai- evaM devANuppiyA !gaMtavvaM, evaM ciTThiyavvaM jAvasaMjamiyavvaM / bhAvArtha - kArtika zeThe paNa gaMgadattanI samAna vipula azanAdi taiyAra karAvyA. ityAdi varNana pUrvavat jANavuM. mitra-jJAti, parivAra ane jyeSTha putra tathA eka hajAra ATha vyApArIo dvArA anusaraNa karAtA, sarva RddhipUrvaka, vAdyonA ghoSapUrvaka, kArtika zeTha gaMgadattanI samAna nIkaLyA ane hastinApura nagaranI madhyamAM thaIne bhagavAna munisuvrata svAmInI samIpe AvyA, AvIne A pramANe kahyuM- he bhagavanuM ! A saMsAra cAre tarapha baLI rahyo che, he bhagavan! A saMsAra atyaMta prajvalita thaI rahyo che, cAre taraphathI atyaMta prajvalita thaI rahyo che, huM A prajvalita saMsArano tyAga karIne A eka hajAra ATha vaNika mitro sahita ApanI pAse saMyama svIkAra karavAnI IcchA rAkhuM chuM ane ApanI samIpe dharmazravaNa karavAnI IcchA rAkhuM chuM. zrI munisuvrata svAmIe kArtika zeTha ane eka hajAra ATha vaNikone pravrajita karyA yAvatu dharma saMbhaLAvyo- he devAnupriyo! A rIte cAlavuM joIe. A rIte UbhuM rahevuM joIe kAvat A rIte saMyamanuM pAlana karavuM joIe.(saMkSipta pATha zataka ra/1 skaMdakAdhikArathI jANavuM.) saMyama-tapa sAdhanA mane mArAdhanA :| 9 taeNaMsekattie seTThINegamaTThasahasseNa saddhiM muNisuvvayassa arahaoimaM eyArUvaM dhammiyaM uvadesaMsamma paDivajjai, tamANAe tahA gacchai jAvasaMjamei / taeNaM se kattie seTThI NegamaTThasahasseNaM saddhiM aNagAre jAe- IriyAsamie jAvaguttabaMbhayArI / taeNaM se kattie aNagAre muNisuvvayassa arahaotahArUvANaM therANaM atiyaMsAmAiyamAiyAiMcoisa puvvAiahijjai, ahijjittA bahUhiM cauttha chaTTaTThama jAvaappANaM bhAvemANe bahupaDipuNNAi duvAlasavAsAisAmANNa pariyAgaMpAuNai, pAuNittAmAsiyAesalehaNAe attANaMjhosei, jhosittA saTThi bhattAIaNasaNAe chedei, chedettA Aloiya paDikaMtekAlamAsekAlaM kiccA sohammekappesohammava.sae vimANe uvavAyasabhAe devasayaNijjasi jAvasakke deviMdattAe
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-18: uddezaka-2 393 | uvavaNNe / tae NaM se sakke deviMde devarAyA ahuNovavaNNamittae sesaM jahA gaMgadattassa jAvasavva dukkhANaM aMtaM kAhii, NavaraM ThiI do sAgarovamAI, sesaMtaM ceva // sevaM mate revaM mate ! I bhAvArtha:- kArtika zeTha ane eka hajAra vaNikoe bhagavAna zrI munisuvrata dvArA upadiSTa dharmopadezano samya prakAre svIkAra karyo ane bhagavAnanI AjJA anusAra AcaraNa karavA lAgyA yAvatu saMyamanuM pAlana karavA lAgyA. te kArtika zeTha eka hajAra ATha vaNikonI sAthe aNagAra banIne IryAsamitithI yukta yAvat gupta brahmacArI banyA. kArtika aNagAre bhagavAna munisuvrata svAmInA tathArUpanA sthavironI pAse(saMyamaniyamane anurUpa AcaraNa karanArA temaja sthavironA guNothI yukta vaDIla-vRddha saMtonI sAMnidhyamAM) sAmAyikathI prAraMbha karIne cauda pUrvanuM adhyayana karyuM ane aneka upavAsa, chaTha, aTTama Adi tapasyAthI AtmAne bhAvita karatA saMpUrNa bAra varSa sudhI zramaNa paryAyanuM pAlana karyuM. tyAra pachI kArtika aNagAre eka mAsanI saMkhanA dvArA potAnA AtmAne jhoSita karIne, sATha bhakta anazananuM chedana karIne, AlocanA pratikramaNa karIne, yathA samaye kAladharma prApta karIne saudharmakalpamAM saudharmavataMsaka vimAnamAM rahelI upapAta sabhAnI devazayyAmAM yAvat devendra devarAja zakrendrapaNe utpanna thayA. utpanna thayelA devendra devarAja zakrendranI sarva vaktavyatA gaMgadattanI samAna kahevI joIe. vAvatu sarva duHkhono aMta karaze. zakrendranI sthiti be sAgaropamanI che. zeSa sarva kathana gaMgadattanI samAna che. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. || ( 5 zataka 18/ra saMpUrNa C
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 zrI bhagavatI sUtra-4 zataka-18: uddezaka-3, je saMkSipta sAra A uddezakamAM pRthvI, pANI ane vanaspatinA jIvonI anaMtarabhavamAM mukti, nirjarAnA pudgalonI sUkSmatA, tenuM jJAna ane AhArarUpe grahaNa, temaja baMdhanA bheda-prabheda viSayaka mAndIyaputra aNagAranA prazno ityAdi viSayo saMgrahita che. * kRSNalezI, nIlalezI ke kApotalezI pRthvI, pANI ke vanaspatikAyanA jIvo marIne manuSya janma prApta karIne samyagdarzana prApta karI zake che. tyAra pachI kramazaH kevaLajJAna prApta karIne mokSe jaI zake che. * kevaLI bhagavAnanA carama nirjarAnA pudgalo atyaMta sUkSama hoya che te saMpUrNa lokamAM vyApta thaI jAya che. tene nArako, bhavanapati, vyaMtara ane jyotiSI devo, pAMca sthAvaranA jIvo, traNa vikasendriya ke tiryaMca paMcendriyo jANI zakatA nathI. kAraNa ke te jIvone viziSTa avadhijJAna nathI. viziSTa avadhijJAnI manuSyo jyAre jJAnanA upayoga sahita hoya tyAre teo jANI zake che ane vaimAnika devomAM je samyagudaSTi, paraMparopapannaka, paryApta ane avadhijJAnanA upayoga sahita hoya te devo jANI zake che. saMsAranA samasta jIvo te pugalone jANe ke na jANe paraMtu tene AhArarUpe grahaNa kare che. * baMdhanA mukhya be bheda che- dravyabaMdha ane bhAva baMdha. (1) dravyabaMdha- guMda Adi cIkaNA padArthathI athavA rassI AdithI be vastuno je anyonya baMdha thAya tene dravyabaMdha kahe che, tenA be bheda che-visasAbaMdha ane prayogabaMdha. je baMdha jIvanA prayatna vinA svAbhAvika rUpe thato hoya tene vijJAsAbadha kahe che. tenA be bheda chesAdi ane anAdi meghadhanuSanA vividha raMgo, vAdaLA vagere sAdi visAsAbaMdha che ane dharmAstikAya Adi dravyonA pradezono anAdi visasA baMdha che. je baMdha jIvanA prayatnathI thAya tene prayogabaMdha kahe che. tenA be bheda che- zithila prayogabaMdha ane gADha prayogabaMdha. ghAsanA pULAno zithila prayogabaMdha che ane rathanA cakra vagereno gADha prayoga baMdha che. (2) bhAvabaMdha-mithyAtvAdi jIvanA pariNAmathI karmono je baMdha thAya tene bhAvabaMdha kahe che. tenA be bheda che. mUla prakRtibaMdha ane uttara prakRtibaMdha. mUla prakRtibaMdhanA jJAnAvaraNIyAdi ATha bheda che. uttara prakRtibaMdhanA 120 bheda che. * jIve je pApakarmano baMdha bhutakALamAM karyo che. vartamAnamAM kare che ane bhaviSyamAM karaze temAM tenA pariNAmonI taratamatAnA kAraNe bheda hoya che. jema eka ja vyakti bANa pheMkatI hoya to paNa tenA prayatnanI taratamatAnA AdhAre bANanA kaMpanamAM taratamatA thAya che. te ja rIte 24 daMDakanA jIvonA kata, kriyamANa ane kariSyamANa pApakarmomAM bhinnatA hoya che. A rIte mArkadIyaputra aNagAranA prazno sAthe uddezaka pUrNa thAya che.
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata:-18 : deza-3 | u85 zads-18:NS-3 mAkadiya mAnandIya putranA prazno - | 1 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe Nayare hotthA, vaNNao / guNasIlae ceie, vnnnno| sAmI samosarie jAva parisA pddigyaa| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaMsamaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI mArgadiyaputteNAmaMaNagAre pagaibhade, jahA maMDiyaputte jAva pajjuvAsamANe evaM vayAsI seNUNaM bhaMte ! kAulesse puDhavikAie kAulessehito puDhavikAiehiMto aNaMtaraM uvvaTTittA mANusaM viggaha labhai, labhittA kevalaM bohiM bujjhai, bujjhittA tao pacchA sijjhai jAvasavva dukkhANaM ataM karei? haMtA mAgaMdiyaputtA ! kAulesse puDhavikAie jAvasavva dukkhANaM aMtaM karei / bhAvArtha - te kAle, te samaye rAjagRha nAmanuM nagara hatuM. guNazIla nAmanuM udyAna hatuM. tenuM varNana aupapAtika sUtronusAra jANavuM. tyAM bhagavAna mahAvIra svAmI padhAryA. pariSada vaMdana karIne pAchI gaI. te kAle, te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA aMtevAsI, prakRtithI bhadra mAkardIyaputra aNagAre, zataka-33mAM kathita maMDitaputra aNagAranI samAna paryApAsanA karatAM, zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne A pramANe pUchyuM prazna- he bhagavan! kApotalezI pRthvIkAyika jIva, kApotalezI pRthvIkAyika jIvomAMthI marIne tarata ja manuSya zarIra prApta karIne zuddha samyagu darzana ane kramazaH kevaLajJAna prApta karIne siddha thAya che thAvat sarva duHkhono aMta kare che? uttara- hA, mAkadIyaputra! kApotalezI pRthvIkAyika yAvat sarva duHkhono aMta kare che. 2 seNUNaM bhaMte !kAulese AukAie kAulesehito AukAiehito aNaMtaraMuvvaTTittA mANusa viggaha labhai, labhittA kevala bohiM bujjhai jAvasavva dukkhANa atakarei ? hatA mArgadiyaputtA ! jAvasavva dukkhANaM ata karei / seNUNaMbhaMte!kAulessevaNassaikAie,pucchA? goyamA!evaM ceva jAvaaMtaMkare / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! kApotalezI aSkAyika jIva, kApotalezI akhAyika jIvomAMthI marIne turaMta ja manuSya zarIra prApta karIne ane zuddha samya darzana ane kramazaH kevaLajJAna prApta karIne siddha thAya
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 3 | zrI bhagavatI sUtra-4 che yAvat sarva duHkhono aMta kare che? uttara- hA, mAkandIya putra! yAvat sarva duHkhono aMta kare che. prazra- bhagavan ! ApotadezI vanaspatimAyiq, tyAhi prazna 42vo ? 612-1, gautama! pUrvavat te jIva yAvatuM sarva duHkhono aMta kare che. |3 sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte !tti mArgadiyaputte aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM jAva NamasittA jeNeva samaNe NiggaMthe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNe NiggaMthe evaM vayAsI- evaM khalu ajjo !kAulesse puDhavikAie taheva jAvaaMtaM karei, evaM khalu ajjo !kAulese AukAie jAvaaMtaMkare, evaMkhaluajjo !kAulessevaNassaikAie jAvaaMta kre| bhAvArtha:- he bhagavana! A bhAva A ja prakAre che, he bhagavan! A bhAva A ja prakAre che, ema kahI mAnandIyaputra aNagAra zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana namaskAra karIne zramaNa nigraMthonI samIpe AvyA ane zramaNa nigraMthone A pramANe kahyuM- he Aryo ! kApotalezI pRthvIkAyika jIva yAvatuM sarva duHkhono aMta kare che. A rIte he Aryo ! kApotalezI aplAyika ane kApotalezI vanaspatikAyika jIva, thAvat sarva duHkhono aMta kare che. 4 taeNaMtesamaNA NiggaMthA mArgadiyaputtassa aNagArassa evamAikkhamANassa jAvaevaM parUvemANassa eyamaTuMNo saddahati jAvajeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA samaNaM bhagavaMmahAvIraMvaMdati NamaMsati, vaMdittA NamasittA evaM vayAsI evaMkhalu bhaMte ! mArgadiyaputte aNagAre amhaM evamAikkhamai jAvaparUvei evaMkhalu ajjo !kAulessepuDhavikAie jAvaaMtaMkarei, evaMkhaluajjo !kAulesseAukkAie jAva aMtaM karei, evaM vaNassaikAie vi jAvaaMtaM karei, se kahameyaM bhaMte ! evaM? ajjo !tti samaNe bhagavaM mahAvIre te samaNe NiggaMthe AmaMtittA evaM vayAsIjaNNaM ajjo ! mAgaMdiyaputte aNagAre tubbhe evaM Aikkhai jAvaparUvei- evaM khalu ajjo !kAulessepuDhavikAie jAvaaMtaMkarei, evaMkhaluajjo !kAulesseAukkAie jAvaaMtaM karei, evaM khalu ajjo! kAulessevaNassaikAie vi jAvaaMta karei, sacceNaM esamaThe ahaMpiNaM ajjo evamAikkhAmi jAvaparUvemi-evaMkhaluajjo !kaNhalese puDhavikAiekaNhalesehito puDhavikAiehiMto jAvaatakarei, evaMkhaluajjo !NIlalesse puDhavikAie jAvaaMtaM karei, evaM kAulesse vi, jahA puDhavikAie evaM AukAie vi, evaM vaNassaikAie vi, sacce NaM esmddhe| bhAvArtha:- tyAra pachI te zramaNa nigraMthoe mAndIyaputra aNagAranA pUrvokta kathananI, pUrvokta prarUpaNAnI zraddhA, pratIti ke ruci karI nahIM. pUrvokta kathananI zraddhA, pratIti ane ruci na karatAM te zramaNo, zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInI samIpe AvyA. bhagavAnane vaMdana namaskAra karIne A pramANe pUchayuM prazna- he bhagavan! mAkadIyaputra aNagAre amone kahyuM bhAvatuM prarUpaNA karI ke kApotalezI
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-18: uddezaka-3 . 397 pRthvIkAyika, kApotalezI aplAyika ane kApotalezI vanaspatikAyika jIva tyAMthI marIne, turaMta manuSya janma prApta karIne sarva duHkhono aMta kare che. he bhagavan! zuM A kathana satya che? uttara- he Aryo ! A prakAre saMbodhita karIne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe te zramaNa nigraMthone kahyuM- mAkardIya putra aNagAre tamone je A pramANe kahyuM yAvat prarUpita karyuM ke kApotalezI pRthvIkAyika, kApotalezI akhAyika, kApotalezI vanaspatikAyika yAvat sarva duHkhono aMta kare che- A kathana satya che. he Aryo ! huM paNa A prakAre kahuM chuM yAvatuM prarUpaNA karuM chuM ke kRSNalezI pRthvIkAyika, kRSNalezI pRthvIkAyikomAMthI marIne manuSya janma prApta karIne yAvatu sarva duHkhono aMta kare che, te Aryo! A ja rIte nIlalezI ane kApotalezI pRthvIkAyika jIva paNa manuSya janma prApta karIne yAvatu samasta duHkhono aMta kare che. A ja rIte aplAyika ane vanaspatikAyika paNa manuSya janma prApta karIne, sarva duHkhono aMta kare che. A kathana satya che. | 5 sevabhate ! sevabhaMte !ttisamaNANiggaMthAsamaNaMbhagavaMmahAvIravaMdati Namasati,vaMdittA NamasittA jeNeva mAgadiyaputteaNagAreteNeva uvAgacchati,uvAgacchittA mAgadiyaputaM aNagAraM vadati Namasati, vaMdittA NamasittA eyamaTuMsammaviNaeNaM bhujjobhujjokhaamt| bhAvArtha:- he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. ema kahI te zramaNa nigraMthoe zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana namaskAra karyA ane mAkandIyaputra aNagAranI samIpe AvIne tene vaMdana-namaskAra karIne tenA kathana para saMdeha karavAnA kAraNe tenI samyak prakAre vinayapUrvaka vAraMvAra kSamAyAcanA karI. vivecanaH pRthvI, pANI ane vanaspatinA jIvo marIne manuSya janma prApta karIne mokSe jaI zake che tethI sUtramAM tenI pRcchA karI che. agni ane vAyunA jIvo marIne manuSya thatA nathI ane mokSa prApta karatA nathI, tethI ahIM tenI pRcchA nathI. nirjarAnA pudgalanI sUkSmatA:|6 taeNaM se mAgaMdiyaputte aNagAre uThAe uDhei, jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI ___ aNagArassa NaM bhaMte ! bhAviyappaNo savvaM kammaM veemANassa, savvaM kammaM Nijjare mANassa, savvaMmAraM maramANassa, savvaM sarIraM vippajahamANassa, carimaMkammaM veemANassa, carimaM kammaM NijjaremANassa, carimaM mAraM maramANassa, carimaM sarIraM vippajahamANassa, mAraNatiyaMkammaveemANassa,mAraNatiyaMkammaMNijjaremANassa, mAraNaMtiyaMmAraMmaramANassa, mAraNatiyaM sarIraM vippajahamANassa je carimA NijjarA-poggalA suhumA NaM te poggalA paNNattA samaNAuso ! savvaM logaM piNaMte ogAhittANaM ciTThati ?
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 398 ] zrI bhagavatI satra-4 hatA mArgadiyaputtA ! aNagArassa NaM bhAviyappaNo jAvaogAhittANaM ciTThati / bhAvArtha - tyAra pachI mAndIyaputra aNagAra potAnI utthAna zaktithI UThane zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInI pAse AvyA ane vaMdana-namaskAra karIne A pramANe pUchyuM prazna- he bhagavan! sarva karmone vedatA, sarva karmonI nirjarA karatA, sarva maraNathI maratA ane samasta zarIrane choDatA tathA carama karmane vedatA, carama karmanI nirjarA karatA, carama maraNathI maratA, carama zarIrane choDatA ane mAraNAMtika karmone vedatA, mAraNAMtika karmonI nirjarA karatA, mAraNAMtika maraNathI maratA ane mAraNAMtika zarIrane choDatA bhAvitAtmA aNagAranA je carama nirjarAnA pudgalo che, zuM te pudgalo sUkSma che? ane zuM te pulo samagra lokane avagAhana karIne rahyA che? uttara- hA, mAkandIyaputra! bhAvitAtmA aNagAranA te caramanirjarAnA pugalo sUkSma che ane te samagralokane avagAhana karIne rahyA che. vivecana : prastuta sUtramAM nirjarAnA pudgalanI sUkSmatAnuM ane samagra lokamAM tenA avagAhanane nirUpita karyuM che. bhAvitAtmA aNagAra:- jJAnAdithI jeno AtmA bhAvita ke vAsita che tene bhAvitAtmA aNagAra kahe che. ahIM bhAvitAtmA aNagArathI kevaLInuM grahaNa thAya che. kevaLI bhagavAnanA aMtakriyA samayanA sarva karma kSayanA pulo atyaMta sUkSma hoya che. tethI te pugalo samagra lokamAM vyApta thaI zake che. sUtrakAre aMtakriyA samayanA karma pulonI aMtima avasthAne sUcita karavA bhinnabhinnavizeSaNono prayoga karyo che. sarvakarma vedana = kevaLIne bhavopagrAhI cAra(vedanIya, AyuSya, nAma, gotra) karmo hoya che. temAMthI ahIM vedanIya, nAma ane gotra te traNa karmanuM grahaNa thAya che. kAraNa ke AyuSya karmanuM kathana sarvamaraNanA anusaMdhAnamAM karAya che. tethI te traNa karma sarvakarma padathI vAcya che. te karmono anubhava karavo athavA te karmone bhogavavA, te sarvakarma vedana che. sarvakarma nirjarA vipAkodaya ane pradezodaya dvArA vedana thayA pachI sarva bhavopagrAhI karmono ekadezathI kSaya thavo te. sarvamaraNa - sarva AyuSya dalikonI apekSAe aMtima maraNa sarvamaraNa che. sarva zarIra tyAga = sarva arthAt skUla ane sUkSma samasta zarIrono tyAga karavo- sarva zarIra tyAga che. carama karma vedana - AyuSyanA carama samaye vedana karavA yogya karmonuM vedana. carama karma nirjarAcarama karmono eka dezathI kSaya thavo te. carama maraNa -AyuSya karmadalikonA kSayanI apekSAthI carama(aMtima) maraNathI mRtyune prApta thavuM te. carama zarIra tyAga - caramAvasthAmAM je zarIra che teno tyAga karavo te. mANAttika karma vedanA ane nirjarA - samasta AyuSya kSayarUpa maraNanA aMtane maraNAtta kahe che. te AyuSyano sarva aMtima samaya che. maraNanA aMte je bhavopagrAhI karma che tenuM vedanA ane tenI nirjarAne mAraNAttika karmavedana ane nirjarA kahe che. mAraNAttvika maraNa mRtyunA aMtima kSaNe AyuSya dalikonI apekSAe je maraNa thAya che. mAraNAttika zarIra tyAga - AyuSyanA aMtima samaye je zarIra hoya teno tyAga karavo te mAraNAttika zarIra tyAga che. caramanirjarAnA 5gala - kevaLI bhagavAnanA je sarvAntima
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-18 : uddezaka-3 nirjIrNa karmadaliko che te carama nirjarAnA pudgala che. A pudgalone bhagavAne sUkSma kahyA che ane te sUkSma pudgalo saMpUrNa lokamAM vyApta thAya che. 399 A rIte sarvakarma, caramakarma ane mAraNAMtika karma vagere zabdaprayoga aMtima avasthAnI vizeSa, vizeSatara ane vizeSatama sUkSmatAne spaSTa kare che. nirjarAnA pudgalonuM jJAna - 7 chaumatthe NaM bhaMte! maNusse tesiM NijjarApoggalANaM kiMci ANattaM vA NANattaM vA jAva jANai pAsai ? mAgaMdiyaputtA ! No iNaTTe samaTThe / evaM jahA iMdiya uddesae paDhame jAva vemANiyA jAvatattha NaM je te uvauttA te jANaMti, pAsaMti, AhAraiti / se teNaTTeNaM mAgaMdiyaputtA ! atthegaiyA jAvaNa jANaMti, Na pAsaMti, AhAraMti / I zabdArtha:- maLatta = anyatva-be aNagAronA pudgalonI pArasparika bhinnatA-pRthaktA bAbatta= varNAdikRta vividhatA. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM chadmastha manuSya te nirjarAnA pudgalonA pArasparika pRthakbhAvane bhedane ane varNAdi kRta vividhatAne jANe-dekhe che ? uttara- he mAkandIyaputra ! tema zakya nathI. A rIte prajJApanA sUtranA paMdaramAM padanA prathama indriyoddezaka anusAra saMpUrNa kathana karavuM yAvat vaimAnika sudhI jANavuM ke temAM je upayoga yukta che, te(AtmA) te pudgalone jANe-dekhe che ane AhAra rUpe grahaNa kare che. tethI he mAkaMdiya putra ! te rIte kahyuM che yAvat keTalAka jIvo pudgalone jANatA-dekhatA nathI, paraMtu AhAra rUpe grahaNa kare che. 8 NeraDyA NaM bhaMte ! te NijjarApoggalA kiMjANaMti, pAsaMti, AhArati pucchA ? mAgaMdiyaputtA ! evaM ceva jAvapaMcidiyatirikkhajoNiyANaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zuM nairayiko te carama nirjarAnA pudgalone jANe, dekhe ane AhArarUpe grahaNa kare che ? vagere pRcchA karavI. uttara- he mAkandIyaputra ! te(nairayiko) te nirjarAnA pudgalone jANatA-dekhatA nathI. paraMtu AhAra rUpe grahaNa kare che. A rIte paMcendriya tiryaMca yoni sudhI jANavuM joIe. 9 maNussA NaM bhaMte ! te NijjarApoggale kiM jANaMti pAsaMti AhAraiti, udAhu Na jANaMti Na pAsaMti Na AhAraiti ? mAgaMdiya puttA ! atthegaiyA jANaMti pAsaMti AhArati, atthegaiyA Na jANaMti Na pAsaMti, AhAraiti / se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM vuccai- jAva atthegaiyA Na jANaMti Na pAsaMti AhAraiti ? mAgaMdiya puttA ! maNussA duvihA paNNattA, taM jahA - saNNIbhUyA ya asaNNIbhUyA ya / tattha NaM je te asaNNIbhUyA te Na jANaMti Na pAsaMti, AhAraiti / tattha NaM je te
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra -4 saNIbhUyA duvihA paNNattA taM jahA - uvauttA aNuvaDattA ya / tattha NaM je te aNuvauttA te Na jANaMti Na pAsaMti, AhAreti / tattha NaM je te uvauttA te jANaMti pAsaMti AhAreti / se teNadveNaM mAgaMdiya puttA ! evaM vuccai - atthegaiyA Na jANaMti, Na pAsaMti, AhAraiti; atthegaiyA jANaMti, pAsaMti, AhAraiti / vANamaMtara - joisiyA jahA NeraiyA / 400 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM manuSya, nirjarAnA pudgalone jANe-dekhe che ane AhAra rUpe grahaNa kare che ? ke jANatA nathI, dekhatA nathI ane AhAra rUpe grahaNa paNa karatA nathI ? uttara- he mAkaMdIya putra ! keTalAka manuSya jANe che, dekhe che ane AhAra rUpe grahaNa kare che tathA keTalAka jANatA nathI, dekhatA nathI, paraMtu AhAra rUpe grahaNa kare che. prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke keTalAka manuSya jANe che, dekhe che ane AhArarUpe grahaNa kare che tathA keTalAka jANatA nathI, dekhatA nathI, paraMtu AhAra rUpe grahaNa kare che ? uttara- he mArkadIya putra ! manuSyanA be prakAra che- saMzIbhUta ane asaMzIbhUta. je asaMzIbhUta che, te jANatA nathI, dekhatA nathI paraMtu AhArarUpe grahaNa kare che. je saMzIbhUta che, te be prakAranA che. yathAupayoga sahita ane upayoga rahita. temAM je upayoga rahita che te jANatA nathI, dekhatA nathI paraMtu AhArarUpe grahaNa kare che ane je upayoga sahita che, te jANe che, dekhe che ane AhArarUpe grahaNa kare che. tethI he mArkadIya putra ! e pramANe kahyuM che ke keTalAka manuSyo jANatA nathI, dekhatA nathI ane AhArarUpe grahaNa kare che tathA keTalAka jANe che, dekhe che ane AhArarUpe grahaNa kare che. vyatara ane jyotiSI devonuM kathana naiyikonI samAna jANavuM joIe. 10 mAyANaM bhaMte ! te NijjarApoggale kiM jANaMti, pucchA ? mAgaMdiya puttA ! jahA maNussA, NavaraM vemANiyA duvihA paNNattA, taM jahAmAyimicchAdiTThI-uvavaNNagA ya amAyisammadiTThIuvavaNNagA ya / tattha NaM je te mAyimicchAdiTThI - uvavaNNagA te NaM Na jANaMti Na pAsaMti AhAreMti / tattha NaM je te amAyisammadiTThI-uvavaNNagA te duvihA paNNattA, taM jahA - aNaMtarovavaNNagA ya paraMparovavaNNagA ya / tattha NaM je te aNaMtarovavaNNagA te NaM Na jANaMti Na pAsaMti AhAraiti / tattha NaM je te paraMparovavaNNagA te duvihA paNNattA, taM jahA- pajjattagA ya apajjattagA ya / tattha NaM je te apajjattagA te NaM Na jANaMti, Na pAsaMti, AhAraiti / tattha NaM je te pajjattagA te duvihA paNNattA, taM jahA - uvaDattA ya aNuvauttA ya / tattha NaM je te aNuvattA te NaM Na jANaMti Na pAsaMti AhAreti / tattha NaM je te uvauttA te NaM jANaMti, pAsaMti, AhAreMti / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM vaimAnika deva te nirjarAnA pudgalone jANe-dekhe che ane AhArarUpe grahaNa kare che ityAdi prazna ? uttara- he mAkaMdIya putra ! manuSyonI samAna vaimAnika devonA viSayamAM paNa jANavuM joIe.
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-18: uddezaka-3 401 vizeSatA e che ke vaimAnika devonA be prakAra che- (1) mAyI-mithyAdaSTi ane (2) amAyI samyagudaSTi. je mAyI- mithyAdaSTi deva che, te nirjarAnA pudgalone jANatA-dekhatA nathI paraMtu AhArarUpe grahaNa kare che ane je amAyI samyagadaSTi che, tenA paNa be prakAra che. yathA- anantaropapannaka ane paraMparopapannaka. temAM anantaropapannaka(prathama samayotpanna) jANatA-dekhatA nathI paraMtu AhAra rUpe grahaNa kare che, je paraMparopapannaka che, tenA paNa be prakAra che- paryAptaka ane aparyAptaka. je aparyAptaka che te jANatA-dekhatA nathI, paraMtu AhAra rUpe grahaNa kare che. paryAptakanA be prakAra che. yathA- upayoga sahita ane upayoga rahita. temAM je upayoga rahita che te jANatA nathI, dekhatA nathI, paraMtu AhAra rUpe grahaNa kare che ane je upayoga sahita che te jANe che, dekhe che ane AhAra rUpe grahaNa kare che. vivecana: prastuta sUtromAM karma nirjarAnA sUkSma pudgalonuM jJAna kone thAya che? temAM rahelI vividhatAne koNa jANI zake che? tadRviSayaka praznottara che. jenA samAdhAna mATe prajJApanA sUtranA paMdaramAM padanA prathama indriyoddezakano atideza karyo che. bALapaNa-karmanirjarA thayelA pudgalo saMpUrNa lokamAM vyApta thAya che. tene kevaLI bhagavAna to jANe ja che paraMtu chadmastha jIvomAM je viziSTa avadhijJAnI ane upayoga sahita hoya te ja jIva sUkSma nirjarAnA pagalone ane temAM rahelI tAratamyatAne ke vividhatAne jANe-dekhe che. anya jIvo jANI zakatA nathI. tethI ja 24 daMDakonA jIvomAMthI nArakI, daza bhavanapati, pAMca sthAvara, traNa vikasendriya, tiryaMca paMcendriya temaja vyaMtara ane jyotiSI devone viziSTa avadhijJAna na hovAthI te sUkSma pudgalone jANI-dekhI zakatA nathI. manuSyomAM je viziSTa avadhijJAnI ane upayoga sahita hoya teo sUma nirjarAnA pugalone jANI, dekhI zake che. vaimAnika devomAM samyagdaSTi, paraMparopapannaka, paryApta ane viziSTa avadhijJAnanA upayogayukta devo ja te sUkSma nirjarAnA pudgalone jANI-dekhI zake che. mahAre -AhAra rUpe grahaNa.24 daMDakanA jIvo te carama nirjarAnA pudgalone AhArarUpe grahaNa kare che kAraNa ke jIvane koI paNa pudgalanA grahaNamAM tenA jJAnanI AvazyaktA hotI nathI. jIva tene jANe ke na jANe paraMtu potAnI yogyatA anusAra AhAra yogya pagalone AhArarUpe grahaNa kare che. karma pudgala nirjarita thayA pachI tarata ja AhAra Adi koI paNa vargaNA rUpe pariNAmAMtarane prApta thaI zake che. dravyabaMdha ane bhAvabaMdhanA bheda-prabheda - 11 kaivihe NaM bhaMte ! baMdhe paNNatte ? mAgaMdiyaputtA ! duvihe baMdhe paNNatte, taM jahAdavvabadheya bhaavbdhey| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! baMdhanA keTalA prakAra che? uttara- hemAkadIyaputra! baMdhanA be prakAra che. yathA-dravyabaMdha ane bhAvabaMdha. 12 davvabaMdhe NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? mAgaMdiyaputtA ! duvihe paNNatte, taM jhaapogbNdheyviissaabNdhey| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! dravyabaMdhanA keTalA prakAra che? uttara- hemAkadIyaputra! be prakAra che,
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 zrI bhagavatI sUtra-4 yathA- prayogabaMdha ane visasAbaMdha(svAbhAvika baMdha) 13 vIsasAbaMdheNaM bhaMte ! kaivihe paNNatte? mAgaMdiyaputtA ! duvihe paNNatte,taMjahAsAIyavIsasAbadheya annaaiiyviissaabdhey| bhAvArtha:-prazna- bhagavan ! visasA baMdhana 240 2 cha ? 6ttara-3 bhAnhIyaputra! 12 che. yathA- sAdi visasAbaMdha ane anAdi visasA baMdha. 14 paogabaMdheNaM bhaMte ! kaivihe paNNatte? mAgaMdiyaputtA ! duvihe paNNatte,taM jahAsiDhila baMdhaNabaMdhe ya dhnniybNdhnnbNdhey| bhAvArtha:-prazna- bhagavan ! prayoga | 24 // 552 cha ? 6ttara- 3 bhAI-bIyaputra! 52 cha. yathA- zithila prayogabaMdha ane gADha prayogabaMdha. 15 bhAvabaMdhe NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? mAgaMdiyaputtA ! duvihe paNNatte, taM jahAmUlapagaDibaMdhe ya uttrpgddibNdhey| bhAvArtha :- zra- bhagavan ! mAnA 20 pra.62 cha ? 6t2- bhA5-hIyaputra! 54 / 2 cha, yathA- mUla prakRtibaMdha ane uttara prakRtibaMdha. 16 NeraiyANaM bhaMte ! kaivihe bhAvabaMdhe paNNatte? mAgaMdiyaputtA ! duvihe bhAvabaMdhe paNNatte,taM jahA- mUlapagaDibaMdhe ya uttarapagaDibaMdheya / evaM jaavvemaanniyaannN| bhAvArtha:- prazra- bhagavan ! nai2yi vone 24 // 6 // 2 // mAcha? 6ttara- he mAhIyaputra! be prakAranA bhAvabaMdha che, yathA- mUlaprakRtibaMdha ane uttara prakRtibaMdha. A rIte vaimAnika sudhI jANavuM me. 17 NANAvaraNijjassaNaM bhaMte ! kammassa kaivihe bhAvabaMdhe paNNatte? mArgadiyaputtA ! duvihe bhAva baMdhe paNNatte, taM jahA- mUlapagaDibadheya uttarapagaDibadheya / bhAvArtha :- prazna- bhagavan ! zAnA124Iya bhanI mA 241 prA2no cha ? ta2- mAnandIyaputra! be prakArano che. yathA-mUlaprakRtibaMdha ane uttarakRti baMdha. 18 NeraiyANaM bhaMte !NANAvaraNijjassa kammassa kaivihe bhAvabaMdhe paNNatte? mArgadiyaputtA !duvihe bhAvabaMdhe paNNatte,taMjahA- mUlapagaDibaMdheya uttarapagaDi baMdhe y| evaM jAvavemANiyANaM / jahA NANAvaraNijjeNa daMDao bhaNio evaM jAvaaMtarAie nnNbhaanniyvvo| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayika jIvone jJAnAvaraNIya karmano bhAvabaMdha keTalA prakArano hoya che? uttara- he mAndIyaputra! be prakArano hoya che. yathA- mUla prakRtibaMdha ane uttara pratibaMdha A rIte vaimAnika sudhI jANavuM joIe. je rIte jJAnAvaraNIya karmanuM sUtra kahyuM che, te ja rIte aMtarAya karma sudhI kahevuM joIe.
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-18: uddezaka-3 403] vivecana - prastuta sUtromAM baMdhanA bheda-prabheda karI, 24 daMDaka viSe tenI prarUpaNA karI che. dravyabaMdha-bhAva baMdhaH- prastutamAM pudgala dravyanA baMdhanI pramukhatAthI dravya baMdhanuM kathana che ane jIvane thatA karma baMdhanI mukhyatAthI bhAva baMdhanuM kathana che. lAkha Adi snigdha padArthothI athavA rassI AdithI dravyono je paraspara baMdha thAya tene dravyabaMdha kahe che. temaja dharmAstikAya Adi dravyonA pradezono je anyonyabaMdha thAya te paNa dravyabaMdha che. tenA be prakAra che. (1) prayogabaMdhaH- jIvanA prayogathI dravyono je baMdha thAya te prayoga baMdha che. tenA be bheda che. zithila baMdha ane gADhabaMdha. ghAsanA pULA Adino baMdha zithilabaMdha che ane rathacakrAdino baMdha gADha baMdha che. (2) visasAbaMdha:- svAbhAvika rUpe je baMdha thAya tene visasAbaMdha kahe che. tenA be bheda che- sAdi ane anAdi. vAdaLo Adino paraspara baMdha thavo te sAdi visasA baMdha che ane dharmAstikAya AdinA pradezono paraspara baMdha anAdi visasA baMdha che. bhAvabaMdha:- mithyAtva Adi bhAvo dvArA jIvanI sAthe karmono je baMdha thAya tene bhAvabaMdha kahe che. bhAvabaMdhanA bheda-prabheda-bhAvabaMdhanA be bheda che- mulapratibaMdha ane uttaraprakRtibaMdha. mUlaprakRtibaMdhanA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya Adi ATha bheda che tathA uttara prakRtibaMdhanA 120 bheda che. jIvonI yogyatA pramANe karmaprakRtiono baMdha thAya che, baMdhanA bheda-prabheda mATe juo- zataka-8/9. baMdhanA bheda-prabheda darzaka yaMtra - baMdhanA bheda-prabheda darzaka baMdha dravyabaMdha bhAvabaMdha (jIvanA pariNAmathI thato karmabaMdha) prayogabaMdha visasAbaMdha (jIvanA prayogathI thato baMdha) (svAbhAvika rIte thato baMdha) mUla prakRtibaMdha (jJAnAvaraNIyAdi ATha bheda) uttara prakRti baMdha (120 bheda) zithilabaMdha (ghAsanA pULAno baMdha) visasAbaMdha (ratha cakAdino baMdha) sAdi visasAbaMdha (megha dhanuSa-vAdaLA Adino baMdha) anAdi visasAbaMdha (dharmAstikAyAdinA pradezono baMdha)
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ 404 zrI bhagavatI sUtra-4 pApakarmamAM bheda : 19 jIvANaM bhaMte! pAve kamme je ya kaDe, jAvaje ya kajjissai, atthi yAi tassa kei bAbanne ? hatA atyiA sekeNaNaM bhaMte! evaM vuccai- jIvANaM pAve kamme kajjissa, atthiyAi tassa NANatte ? 'ya kaDe jAva je ya mAgaMdiyaputtA ! se jahANAmae kei purise dhaNuM parAmusai, dhaNuM parAmusittA usuM parAmusai, usuM parAmusittA ThANaM ThAi, ThANaM ThAettA AyayakaNNAyayaM usuM karei, AyayakaNNAyayaM usuM karettA uDDa vehAsaM uvvihai, se NUNaM mAgaMdiyaputtA ! tassa usussa uDDa vehAsaM uvvIDhassa samANassa eyai vi NANattaM jAvataM taM bhAvaM pariNamai vi NANattaM ? haMtA bhagavaM ! eyai viNANattaM jAva pariNamai vi NANattaM, se teNaTTeNaM mAgaMdiyaputtA! evaM vaccai-jAvataM taM bhAvaM pariNamai vi NANattaM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jIve je pApakarma karyA che, kare che ane karaze; zuM temAM paraspara bheda che? uttara- hA !, mAkandIyaputra ! temAM paraspara bheda che. prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke jIve je pApakarma karyA che, kare che ane karaze temAM paraspara bheda che? uttara- he mAndakIyaputra ! je rIte koI puruSa dhanuSane grahaNa karIne bANa grahaNa kare, tene dhanuSa para caDhAvIne pachI kAna paryaMta kheMcIne upara AkAzamAM tIra choDe; he mAkandIyaputra ! zuM te AkAzamAM UMcA pheMkelA te bANanA kaMpana gamana Adi kriyAmAM yAvat pariNamanamAM bheda thAya che ? hA, bhagavan ! tenA kaMpanamAM yAvat te te prakAranA pariNamanamAM bheda thAya che. te ja rIte he mAkandIyaputra ! e pramANe kahyuM che ke yAvat te karmonA te-te rUpe pariNamanamAM paNa bheda che. 20 NeraiyA NaM bhaMte ! pAve kamme je ya kaDe, pucchA ? goyamA ! evaM ceva / evaM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha::- prazna-he bhagavan ! nairayikoe je pApakarma karyA che, kare che ane karaze, zuM te pApakarmamAM bheda che ? uttara- hA, mAkandIyaputra ! temAM bheda che. A ja rIte vaimAnika sudhI jANavuM joIe. vivecana : prastuta be sUtromAM jIvo dvArA bhUtakALamAM karelA, vartamAnamAM karAtA ane bhaviSyamAM karAze te pApakarmonA pariNAmomAM parasparanI bhinnatAne dhanuSa-bANa pheMkavAnA daSTAMtathI samajAvI che. je rIte eka ja puruSa judA-judA samaye bANa pheMke tyAre tenA prayatnanI taramatAnA AdhAre tenA kaMpanamAM taratamatA thAya che. te ja rIte eka ja puruSanA traikAlika pariNAmomAM tIvratA, maMdatA Adi bheda hovAthI karmomAM paNa bheda thAya che.
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-18: uddezaka-3 [ 405 ] jIvano AhAra:21 NeraiyA NaM bhaMte ! je poggale AhArattAe geNhati, tesiNaM bhaMte ! poggalANaM seyakAlasi kaibhAgaMAhAraiti, kaibhAgaNijjaraiti? mAgaMdiyaputtA ! saMkhejjaibhAgaMAhAraiti, annNtbhaagNnnijjreti| bhAvArtha-prazna-he bhagavan!aurayika, je pugalone vartamAnamAM AhArarUpe grahaNa kare che, bhaviSyakAlamAM te pudgalono keTalAmo bhAga AhAra rUpe pariNata thAya che ane keTalAmo bhAga nirjare che, tyAga kare che? uttara- he mAkardIyaputra ! AhAra rUpe grahaNa karelA pulono saMkhyAtamo bhAga AhAra rUpe pariNata thAya che ane(pariNata thayelAno) anaMtamo bhAga nirbhare che. 22 cakkiyA gaMbhaMte ! kei tesu NijjarApoggalesuAsaittae vA jAvatuyaTTittae vA? No iNaTesamaTe, aNAhAraNameyaMbuiyaMsamaNAuso ! evaM jaavvemaanniyaannN| // sevaM mate seva mate ! I bhAvArtha - prazna-he bhagavan! zuM koI puruSa A nirjarAnA pudgalo para besavAmAM, sUvAmAM samartha che? uttara- he mAndIyaputra! tema zakya nathI. he AyuSyamAn zramaNa ! te nirjarAnA(tyAga karelA) pudgalo anAdhAra rUpa che arthAt AdhArabhUta hotA nathI. te kaMI paNa dhAraNa karavAmAM samartha nathI. A rIte vaimAnika sudhI kahevuM joIe. II he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. II. vivecana: AhAra rUpe gRhita yugalono saMkhyAtamo bhAga AhArarUpe pariNata thAya che ane te pariNata thayelA AhArano anaMtamo bhAga nirbhare che, kramazaH kSINa thAya che; thato rahe che. nirjarAnA pulo atyaMta sUkSma pariNAme pariNata hovAthI koI paNa vastune AdhArabhUta thaI zakatA nathI. tethI tenA upara sUvA-besavAnI koI kriyA thatI nathI. I ! zataka 18/3 saMpUrNa
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ 406 zrI bhagavatI satra-4 zataka-18: uddezaka-4 jeja saMkSipta sAra A uddezakamAM jIvanA paribhogya-aparibhogya dravyonuM, cAra prakAranI rAzinuM ane agnikAyanA jIvonuM nirUpaNa che. * jIva jyAM sudhI karmayukta che tyAM sudhI pudgalajanya bhAvono ane anya sazarIrI jIvono bhoga kare che. * 18 pApasthAnanI pravRtti, pAMca sthAvaranA jIvo ane bAdara kalevaradhArI beindriyAdinA zarIra, A 24 bola jIvane mATe paribhogya che. * 18 pApanI virati, paramANu pudgala, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, zarIra rahita jIva, ane zailIzI avasthAne prApta aNagAra ayogI kevaLI, te 24 bola jIvane mATe aparibhogya che. * gaNanA rAzinA cAra prakAra che- kRtayugma, vyoja, dvAparayugma ane kalyoja. (1) je rAzimAMthI cAra-cArano apahAra karatA zeSa cAra, traNa, be athavA eka rahe tene kramazaH kUtayugma coja, dvApara yugma ane kalyoja kahe che. * vanaspatikAyanA jIvone choDIne zeSa 23daMDakanA jIvo jaghanya kRtayugma rAzi pramANa che. utkRSTanI apekSAe nArako, devo, tiryaMca paMcendriya ane manuSyo vyoja rAzi pramANa che. pRthvIkAya Adi cAra sthAvara ane traNa vikasendriya jIvo dvApara yugma rAzi pramANa che. madhyamarUpe 23 daMDakanA jIvo cAre rAzi pramANa hoya che. * vanaspati ane siddhanA jIvo anaMta che. tenI jaghanya ke utkRSTa saMkhyA niyata nathI. tethI te ajaghanyotkRSTa cAre rAzi pramANa hoya che. * cAre jAtanI devI, tiryaMca strI ane manuSya strI jaghanya ane utkRSTa kRtayugma rAzi pramANa ane ajaghanyotkRSTa cAre rAzi pramANa hoya che. * alpakavati(agnikAyanA jIvo) alpAyuSyavALA ane dIrdhAyuSyavALA jIvonI rAzi samAna hoya che.
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-18 : uddeza5-4 R & zata/-18 : ddeza'-4 prANAtipAta 407 RR bhuvone parilogya- aparibhogya dravyo : 1 te kANaM teNaM samaeNaM rAyagihe jAva bhagavaM goyame evaM vayAsI - aha bhaMte ! pANAivAe,musAvAe jAvamicchAdaMsaNasalle, pANAivAyaveramaNe jAvamicchAdaMsaNasallaveramaNe, puDhavikkAie jAva vaNassaikAie, dhammatthikAe, adhammatthikAe, AgAsatthikAe, jIve asarIrapaDibaddhe, paramANu-poggale, selesiM paDivaNNae aNagAre, savve ya bAyaraboMdidharA kalevarA, ee NaM duvihA jIvadavvA ya ajIvadavvA ya jIvANaM paribhogattAe havvamAgacchaMti ? goyamA ! pANAivAe jAva ee NaM duvihA jIvadavvA ya ajIvadavvA ya atthegaiyA jIvANaM paribhogattAe havvamAgacchaMti atthegaiyA jIvANaM jAva No havvamAgacchati / sekeNaNaM bhaMte! evaM vaccai - pANAivAe jAva No havvamAgacchaMti ? goyamA! pANAivAe jAvamicchAdaMsaNasalle, puDhavikAie jAva vaNassaikAie, savve ya bAyaraboMdidharA kalevarA; ee NaM duvihA jIvadavvA ya ajIvadavvA ya, jIvANaM paribhogattAe hvvmaagcchNti| pANAivAyaveramaNe jAvamicchAdaMsaNa-sallavivege, dhammatthikAe adhammatthikAe jAvaparamANupoggale, selesiM paDivaNNae aNagAre, ee NaM duvihA jIvadavvA ya ajIvadavvA ya jIvANaM paribhogattAe No havvamAgacchaMti, se teNadveNaM goyamA ! jAvaNo havvamAgacchaMti / AGEURArthaH- jIve asarIrapaDibaddhe zarIra rahita DevaNa zuddha va (AtmA) bAyaraboMdidharA = sthUla zarIradhArI jendriyAhi trasa vo kalevarA = zarIra. bhAvArtha:- prazna- te kAle, te samaye rAjagRha nagaramAM gautama svAmIe A pramANe pUchyuM- he bhagavan! prANAtipAta, mRSAvAda yAvat mithyAdarzana-zalya ane prANAtipAta viramaNa yAvat mithyAdarzana zalya viramaNa, tathA pRthvIkAyika yAvatvanaspatikAyika, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, zarIra rahita jIva, paramANu pudgala, zailezI avasthA prApta aNagAra ane sthUlAkArane dhAraNa karanArA zarIradhArI beindriya vagere jIvo, A sarva maLIne be prakAranA che. temAMthI keTalAka jIva dravya rUpa che ane keTalAka ajIva dravya rUpa che. he bhagavan ! zuM A sarva jIvanA paribhogamAM Ave che ? uttara- he gautama ! prANAtipAtAdi yAvat jIva dravya rUpa ane ajIva dravya rUpa che. temAMthI
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ 408 zrI bhagavatI sUtra-4 keTalAka jIvanA paribhogamAM Ave che ane keTalAka AvatA nathI. prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke prANAtipAtAdi yAvatu keTalAka jIvanA paribhogamAM Ave che ane keTalAka AvatA nathI ? uttara- he gautama ! prANAtipAta yAvat mithyAdarzana zalya, pRthvIkAyika yAvata vanaspatikAyika ane sarva sthUlAkArane dhAraNa karanArA zarIradhArI beindriyAdi jIva, A rIte jIva dravya ane ajIva dravya be prakAranA dravya jIvonA paribhogamAM Ave che. prANAtipAta viramaNa yAvat mithyAdarzanaza viramaNa, dharmAstikAya, adharmAstikAya yAvat paramANu pudgala tathA zailezI avasthA prApta aNagAra, A rIte jIva dravya ane ajIva dravya rUpa be prakAranA dravya jIvonA paribhogamAM AvatA nathI. tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che ke keTalAka dravyo paribhogamAM Ave che ane keTalAka dravyo paribhogamAM AvatA nathI. vivecana : prastuta sUtramAM jIvanA paribhogya ane aparibhogya dravyonI eka sAthe pRcchA karI che ane uttaramAM te baMne prakAranA dravyanuM vibhAjana karyuM che. sUtramAM puchAyelA prANAtipAta Adi kula 48 bolamAMthI 24 bola jIvane paribhogya che ane 24 aparibhogya che. jIvane paribhogya 24 bola :- karmajanya pariNAmo, mUrta ane sthUla dravya sazarIrI jIvanA paribhogamAM Ave che. jema ke- 18 pApasthAnanuM sevana cAritra mohanIya karmanA udayajanya che. jIva prANAtipAta Adi pravRttinuM sevana karIne karmanA udayane bhogave che. pAMca sthAvara vagere sazarIrI jIvonAM bhoga to pratyakSa ja che. pRthvIkAya para gamanAdi kriyA, pANI dvArA tarasa zAMta karavI vagere kriyA thAya che. Ama eka jIva anya jIvone upayogI thAya che. tethI 18 pApasthAnaka, pa cAvara, 1 bAdara kalevarane dhAraNa karanArA beindriyAdi, A rIte 18+5+1= 24 bola jIvanA paribhogya che. jIvane aparibhogya 24 bola H- zuddha Atma svabhAvarUpa pariNAmo, amUrta dravya athavA mUrta sUkSma dravya, zarIra rahita jIva; jIvanA paribhogamAM upayogI thatA nathI. prANAtipAta viramaNAdi jIvanA zuddha svabhAva rUpa hovAthI cAritramohanIya karmanA udayanA hetubhUta nathI. tethI te jIvanA paribhogamAM AvatA nathI. dharmAstikAyAdi traNa ane azarIrI jIva te cAra dravya amUrta che ane paramANu sUkSma che tathA zailezI prApta aNagAra upadezAdi dvArA preraNA ApatA nathI. tethI te jIvanA paribhogamAM AvatA nathI. A rIte 18+3+1+1+1-24 bola jIvanA paribhogamAM AvatA nathI. kaSAyanA prakAra H 2 pha La aMte ! vasAyA paLattA ? noyamA ! pattA vasAyA paLattA, taM nahIMevN kasAyapayaM NiravasesaM bhANiyavvaM jAvaNijjarissaMti lobheNaM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! kapAyanA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! kapAyanA cAra prakAra che. ahIM prajJApanA sUtranuM 14muM kaSAyapada samagra yAvat lobhanA vedana dvArA ATha karma prakRtionI nirjarA karaze; tyAM sudhInuM kathana karavuM joIe.
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-18: uddezaka-4 409 | vivecana : prastuta sUtramAM kaSAyanuM saMpUrNa varNana prajJApanA sUtranA atidezapUrvaka karyuM che. jIvano bhoga kaSAya dvArA thAya che. tethI sUtrakAre kaSAyanuM saMkSipta kathana karyuM che. - zrI prajJApanA sUtramAM kaSAyanI utpattinA nimitto ane kaSAyanI taratamatAnA AdhAre tenA bheda vagerenI gaNanA karIne tenA 16 prakAra kahyA che. yathA- (1) potAnA mATe (2) parane mATe (3) tadubhaya mATe (4) khullI jamIna mATe (5) DhAMkelI jamIna ghara-dukAnAdi mATe (6) zarIra mATe (7) upadhi mATe (8) nirarthakapaNe (9) jANatAM (10) ajANatAM (11) pragaTapaNe (12) apragaTapaNe (13) anaMtAnubaMdhI (14) apratyAkhyAnI (15) pratyAkhyAnI ane (16) saMjavalana. A 16 prakAranA kaSAya samuccaya jIva ane 24 daMDakanA jIvone hoya che. jIva kaSAyanA bhAvone traNe kALamAM kare che. vaimAnika paryata pratyeka daMDakanA jIvo krodha, mAna, mAyA ane lobha dvArA AThe karmonA udayanuM vedana kare che. A rIte kaSAya karmabaMdhanuM nimitta che ane te karmanA phaLa bhogavavAmAM paNa hoya che. kaSAya rUpe bAMdhelA karmo, bhogavAya jAya tyAra pachI tenI nirjarA thAya che. cAra prakAranAM yugma :| 3 kai NaM bhaMte ! jummA paNNattA? goyamA ! cattAri jummA paNNattA,taM jahAkaDajumme, teoge, dAvarajumme, klioge| sekeNaTheNaM bhaMte evaM vuccai-jAvakalioge? goyamA !jeNaMrAsI caukkaeNaM avahAreNaM avahIramANe caupajjavasie settaMkaDajumme / jeNaMrAsI caukkaeNaM avahAreNa avahIramANe tipjjvsiesettNteoge| jeNaMrAsI caukkaeNaM avahAreNaM avahIramANe, dupajjavasie se ttaM dAvarajumme / je NaM rAsI caukkaeNaM avahAreNaM avahIramANe egapajjavasie settNklioge| seteNaTeNaM goyamA ! evaM vucci-jaavklioge| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! yugma-rAzinA keTalA prakAra che? uttara-he gautama! yugma-rAzinA cAra prakAra che yathA- kRtayugma, vyAja, dvAparayugma ane kalyoja. prazna- he bhagavan! tene kalyoja Adi kahevAnuM zuM kAraNa che? uttara- he gautama ! je rAzimAMthI cAra-cArano apahAra karatAM aMte cAra zeSa rahe, te rAzi kayuma kahevAya che. je rAzimAMthI cAra-cArano apahAra karatAM aMte traNa zeSa rahe, te rAzi vyoja kahevAya che, je rAzimAMthI cAra-cArano apahAra karatAM aMte be zeSa rahe, te rAzi dvAparayugma kahevAya che ane je rAzimAMthI cAra-cArano apahAra karatAM aMte eka zeSa rahe, te rAzi kalyoja kahevAya che. tethI he gautama! te thAvat kalyoja rAzi kahevAya che. vivecana : - gaNita zAstranI paribhASA anusAra samarAzine "yugma ane viSama rAzine "oja' kahe che. prastuta prasaMgamAM je rAzi(yum)nA cAra bheda kahyA che, temAMthI be yuma- sama rAzi ane be oja-viSama
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 410 | zrI bhagavatI sUtra-4 rAzi che. tema chatAM ahIM yugma zabda zAstrIya pAribhASika hovAthI yugma zabdathI cAra prakAranI rAzio vivakSita che. cAre rAzionA anvayArthaka nAma A pramANe che(1) katayugma-je rAzimAMthI cAra-cArano apahAra karatAM aMte cAra zeSa rahe athavA zeSa kAMI na rahe tene kRtayugma kahe che, jema ke 16, 32, 48 Adi. (2) yoja:- je rAzimAMthI cAra-cArano apahAra karatAM aMte traNa zeSa rahe tene vyoja kahe che. jema ke 15, 23, 27 Adi. (3) dvApara yugma - je rAzimAMthI cAra-cArano apahAra karatAM aMte be zeSa rahe tene dvApara yugma kahe che. jema ke 10,14, 18 Adi. (4) kalyo:- je rAzimAMthI cAra-cArano apahAra karatAM aMte eka zeSa rahe tene kalyoja kahe che. jema ke 5,9,13,17 ityAdi. jIvomAM kRtayugma Adi rAzi pramANa:4 NeraiyA NaM bhaMte ! kiM kaDajummA,teogA,dAvarajummA, kaliyogA? goyamA ! jahaNNapae kaDajummA, ukkosapae teogA, ajahaNNukkosapae siya kaDajumA jAvasiya kliyogaa| evaM jaavthnniykumaaraa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayiko kRtayugma che, vyoja che, dvAparayugya che ke kalyoja che? uttara- he gautama! te jaghanya padamAM katayugma, utkRSTa padamAM vyAja tathA madhyama padamAM kadAci kRtayugma yAvat kadAcit kalyoja rUpe hoya che. A rIte svanitakumAra sudhI kahevuM joIe. | 5 vaNassaikAiyANapucchA? goyamA !jahaNNapae apayA, ukkosapae ya apayA, ajahaNNukkosapae siya kaDajummA jaavsiykliyogaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! vanaspatikAyika jIvo kRtayuma yAvata kalyoja rUpe che? uttara- he gautama ! te jaghanya ane utkRSTa padanI apekSAe apada che. temAM jaghanyapada ane utkRSTa pada saMbhavita nathI, ajaghanyotkRSTa padanI apekSAe kadAcit kRtayugma yAvata kadAcit kalyoja rUpa hoya che. |6 beiMdiyANapucchA? goyamA !jahaNNapaekaDajummA,ukkosapaedAvarajummA,ajahaNNamaNukkosapaesiya kaDajumA jAvasiya kliyogaa| evaM jaavcuridiyaa| sesA egidiyA jahA beiNdiyaa| ciMdiyatirikkhajoNiyA jAvavamANiyA jhaannerddyaa| siddhaajhaavnnssikaaiyaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! beindriya jIvo kRtayugma yAvata kalyoja rUpe che?
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-18: uddezaka-4 411 uttara- he gautama! te jaghanya padamAM kRtayugma, utkRSTa padamAM dvAparayugma ane ajaghanyAnutkRSTa (madhyama) padamAM kadAcit kRtayugma yAvata kadAcit kalyoja hoya che. A rIte caurendriya sudhI kathana karavuM joIe. zeSa ekendriyonuM kathana beindriyonI samAna che. paMcendriya tiryaMca yonikathI vaimAnika sudhInuM kathana narayikonI samAna che. siddhonuM kathana vanaspatikAyikanI samAna che. |7 itthIo NaM bhaMte ! kiM kaDajummA pucchA? goyamA !jahaNNapae kaDajummAo, ukkosapae kaDajummAo,ajahaNNa-maNukkosa pae siya kaDajummAo jAvasiya kaliyogAo, evaM asura-kumAritthIo vi jAva thnniykumaaritthiio| evaM tirikkhjonniyitthiio| evmnnusitthiio| evaM vANamatara joisiyvemaanniydevitthiio| bhAvArtha - prazna-he bhagavan! strIo kRtayugma che yAvata kalyoja rUpe che? uttara- he gautama ! te jaghanya padamAM kRtayuma, utkRSTa padamAM paNa katayugma ajaghanyAnutkRSTa (madhyama) padamAM kadAcit kRtayuma che yAvata kadAcit kalyoja che. A rIte asurakumArathI laIne svanitakumAra sudhInI strIo(devIo) tiryaMcayonika strIo, manuSya strIo, vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika devIo sudhI kahevuM joIe. vivecana - yugmarAzi AdhArita jIvonuM parimANa :jIvo jaghanya | utkRSTa madhyama sAta narakanA nArakI kRtayuma coja cAre ya rAzI daza bhavanapati kRtayuma coja cAre ya rAzI pRthvI. apa. teu. vAu. kRtayuma dvAparayuma cAre ya rAzI vanaspati cAre ya rAzI traNa vikalendriya kRtayuma dvAparayugma cAre ya rAzI tiryaMca paMcendriya, manuSyo kRtayugma vyAja cAre ya rAzI vyaMtara, jyotiSI, vaimAnika deva kRtayuma vyAja cAre ya rAzI siddha cAre ya rAzI samuccaya ane dareka strIo kRtayugma kRtayuma cAre ya rAzI pratyeka daMDakamAM madhyama pade rahelA jIvonI saMkhyA niyata hotI nathI tethI te cAre rAzimAMthI koI paNa rAzimAM hoI zake che. jaghanya ane utkRSTa padanizcita saMkhyA rUpa che. kyAreka nairayika Adi daMDakomAM A pada ghaTI zake che. paraMtu vanaspatikAya ane siddha jIvomAM nizcita saMkhyA kayAre ya ghaTita thaI zakatI nathI kAraNa ke te jIvo anaMta che. A rIte te baMnemAM anaMta saMkhyA niyata rahevA chatAM baMnenI rAzi aniyata svarUpavALI hoya che. tethI temAM jaghanya ke utkRSTa rAzinuM kathana karyuM nathI paraMtu temAM ajaghanyotkRSTa cAre prakAranI rAzinuM kathana
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 412] zrI bhagavatI satra-4 karyuM che. nArakI sarve napuMsako hovAthI temAM strIono saMbhava nathI. tethI temAM strIonuM kathana karyuM nathI. koI paNa gati ke jAtimAM rahelI strIonI saMkhyA jaghanya ane utkRSTa kRtayugma pramANa ja hoya che ane madhyamamAM cAre ya saMkhyA hoya zake che. alpakavali jIvomAM alpabadutva parimANa:8 jAvaiyANaM bhaMte ! varA aMdhagavaNhiNo jIvAtAvaiyA parA aMdhagavaNhiNo jIvA? haMtAgoyamA !jAvaiyA varA aMdhavagaNhiNo jIvAtAvaiyA parA aMdhagavaNhiNo navA sevaM mate !seva mate zabdArtha -12 = alpa AyuSyavALA para = prakRSTasthiti, dIrgha AyuSyavALA graMthA vaLio = sUkSma agnikAya. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jeTalA alpa AyuSyavALA andhakavahni jIvo che, teTalA ja utkRSTa AyuSyavALA adhUkavahni jIvo che? uttara- hA, gautama! jeTalA alpa AyuSyavALA andhakavahni jIvo che, teTalA ja utkRSTa AyuSyavALA andhakavati jIvo che. || he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. // ( je zataka 18/4 saMpUrNa
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-18 : uddezaka-5 413 zataka-18 : uddezaka-5 saMkSipta sAra A uddezakamAM samAna sthAnamAM utpanna thayelA jIvonI aneka prakAranI taratamatAnuM pratipAdana che. jema be manuSyomAM je manuSya alaMkAro vagerethI alaMkRta ane vibhUSita hoya te darzanIya pratIta thAya che ane je alaMkRta, vibhUSita na hoya te darzanIya pratIta thatA nathI, tema eka ja sthAnamAM rahelA be devomAM je deva alaMkRta ane vibhUSita hoya te darzanIya che ane je alaMkRta, vibhUSita na hoya te darzanIya pratIta thatA nathI. deva jyAre deva zayyAmAM utpanna thAya che tyAre teNe alaMkAra vagere dhAraNa karyA hotA nathI. tyAra pachI te vibhUSita thAya che tyAre te suMdara ane manohara lAge che. samAna sthAnamAM utpanna thayelA be jIvonA karma, kriyA, Azrava ke vedanA samAna hotA nathI. mithyAdaSTi jIvo mahAkarma, mahAkriyA, mahAzrava ane mahAvedanAvALA hoya che ane samyagdaSTa jIvo apekSAe alpakarma, alpakriyA, alpAzrava ane alpavedanAvALA hoya che. pAMca sthAvaranA jIvo ekAMta mithyAtvI che ane traNa vikalendriyone aparyAptAvasthAmAM sAsvAdana samakti hovA chatAM te mithyAtvAbhimukha ja che. A rIte te ATha daMDakanA sarva jIvo eka samAna che. tethI te jIvomAM karma, kriyA AdimAM vizeSatA hotI nathI. zeSa daMDakanA jIvomAM uparokta taratamatA hoya che. jIva A bhavanuM zarIra na choDe tyAM sudhI A bhavanuM ja AyuSya veThe che parabhavanuM AyuSya A bhavamAM bhogavAtuM nathI. devone janmathI ja vaikriyazarIra ane vaikriyalabdhi hoya che. te vividharUpo banAvI zake che. tema chatAM te devonuM vaikriya sAmarthya bhinna bhinna hoya che. samyagdaSTa devo potAnI icchAnusAra rUpo banAvI zake che. paraMtu mithyAtvI devo icchAnusAra rUpa banAvI zakatA nathI. te saraLa-vilakSaNarUpanI vikurvaNA karavA icche ane te mATe prayatna paNa kare paraMtu tenI icchAthI viparIta rUpanI ja vikurvaNA thAya che. temAM tenuM tIvra ane maMda rasa yukta vaikriyanAma karma kAraNa bane che. A rIte eka sthAnamAM utpanna thayelA devonA vaikriya sAmarthyamAM taratamatA hoya che. //////////
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ 414 R & zata/-18 : Gddeza-pa asura zrI bhagavatI sUtra -4 RR B devonI darzanIyatA-adarzanIyatAnuM kAraNa : 1. do bhaMte ! asurakumArA egaMsi asurakumArAvAsaMsi asurakumAradevattA uvavaNNA, tattha NaM ege asurakumAre deve pAsAIe, darisaNijje, abhirUve, paDirUve; ege asurakumAre deve se NaM No pAsAIe, No darisaNijje, jo abhirUve, No paDirUve, se kahameya bhaMte ! evaM ? goyamA ! asurakumArA devA duvihA paNNattA, taM jahA - veDavviyasarIrA ya aveDavviyasarIrA ya, tattha NaM je se veDavviyasarIre asurakumAre deve se NaM pAsAIe jAva paDirUve; tattha NaM je se aveDavviyasarIre asurakumAre deve se NaM No pAsAIe jAva No paDarUve / bhaMte! evaM ccai jAva No paDirUve ? goyamA ! se jahANAmae- iha maNuyalogaMsi duve purisA bhavaMti - ege purise alaMkiya vibhUsie, ege purise aNalaMkiyavibhUsie, eesi NaM goyamA ! donhaM purisANaM kayare purisepAsAIe jAvapaDirUve, kayare purise No pAsAIe jAvaNo paDirUve, je vA se purise aNalaMkiyavibhUsie, je vA se purise alaMkiya vibhUsie ? bhagavaM ! tattha NaM je se purise alaMkiyavibhUsie se NaM purise pAsAIe jAva paDirUve, tattha NaM je se purise aNalaMkiyavibhUsie se NaM purise jo pAsAIe jAva No paDirUve / se teNaTTeNaM goyamA ! jAva No paDirUve / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! eka asurakumArAvAsamAM be asurakumAra devo asurakumAra devapaNe utpanna thAya, temAMthI eka asurakumAra deva prasannatA utpanna karanAra, darzanIya, suMdara ane manohara hoya che ane bIjA asurakumAra deva prasannatA utpanna karanAra, darzanIya, suMdara ane manohara nathI. he bhagavan ! tenuM zuM Arae che ? uttara - he gautama! asuraDubhAra hevanA je prahAra che. yathA - vaiDiya zarIrI (vibhUSita zarIrI) ane avaikriya zarIrI(avibhUSita zarIrI). je asurakumAra deva vibhUSita zarIrI che, te prasannatA utpanna karanAra yAvat manohara hoya che ane je avibhUSita zarIrI che, te prasannatA utpanna karanAra yAvat manohara hotA nathI.
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-18 : uddezaka-5 prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ? ke je vibhUSita zarIrI che, te prasannatA utpanna kare che yAvat manohara hoya che ane je avibhUSita zarIrI che, te prasannatA utpanna karatA nathI yAvat manohara hotA nathI. 415 uttara- he gautama ! je rIte A manuSya lokamAM be puruSa hoya, temAMthI eka puruSa AbhUSaNothI alaMkRta ane vibhUSita hoya ane eka alaMkRta ane vibhUSita na hoya, he gautama ! to A baMne puruSomAM kayo puruSa prasannatA utpanna karanAra yAvat manohara hoya che ane kayo puruSa prasannatA utpanna na karanAra yAvat manohara nathI ? zuM alaMkRta ane vibhUSita che te ke je alaMkRta ane vibhUSita nathI te ? he bhagavan ! te baMne puruSomAM je alaMkRta ane vibhUSita che, te prasannatA utpanna karanAra yAvat manohara hoya che ane je puruSa alaMkRta ane vibhUSita nathI te prasannatA utpanna karanAra yAvat manohara nathI. tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che ke- te asurakumAra yAvat manohara nathI. 2 do bhaMte! NAgakumArA devA egaMsi jAgakumArAvAsaMsi pucchA ? goyamA ! evaM ceva jAvathaNiyakumArA / vANamaMtara - joisiya- vemANiyA vi evaM ceva / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zuM be nAgakumAra devo, eka nAgakumAravAsamAM, nAgakumAra devapaNe utpanna thayA temAMthI eka nAgakumAra deva prasannatA utpanna karanAra yAvat manohara che ane bIjA nAgakumAra deva prasannatA utpanna na karanAra yAvat manohara nathI. ? uttara- he gautama ! pUrvokta rUpe samajavuM joIe. A rIte stanita kumAra sudhI jANavuM joIe ane vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnikanA viSayamAM paNa A ja rIte jANavuM joIe. vivecana : prastuta be sUtromAM eka AvAsamAM utpanna thayelA be bhavanapati devonA rUpamAM bhinnatAnuM kAraNa spaSTa karyuM che. eka ja AvAsamAM utpanna thayelA be devomAM prasannatA, suMdaratA ane manoharatAnI bhinnatAnuM kAraNa zarIranI zobhA-vibhUSA che. Ama to pratyeka devane bhavadhAraNIya vaikriya zarIra che. tethI prastuta prasaMgamAM vaikriya zarIrano artha vibhUSita zarIra samajavuM joIe. koI paNa deva jyAre deva zayyAmAM utpanna thayA pachI alaMkAra sabhAmAM jaIne alaMkAra Adi dhAraNa karIne vibhUSita thAya che tyAre te deva vizeSa darzanIya, suMdara ane manohara lAge che ane jyAM sudhI te deve zobhA-vibhUSA na karI hoya tyAM sudhI te deva apekSAe darzanIya, suMdara ane manohara pratIta thatA nathI. devonuM zarIra svAbhAvika rIte suMdara ja hoya che. tethI sUtrokta kathana ApekSika(sApekSa) samajavuM. be jIvomAM alpakarma-mahAkarma AdinA kAraNaH 3 do bhaMte ! NeraiyA egaMsi NeraiyAvAsaMsi NeraiyattAe uvavaNNA, tattha NaM ege Neraie mahAkammatarAe ceva jAva mahAveyaNatarAe ceva; ege Neraie appakammatarAe ceva jAva appaveyaNatarAe ceva; se kahameyaM bhaMte ! evaM ? goyamA ! NeraiyA duvihA paNNattA, taM jahA- mAyimicchadiTThiuvavaNNagA ya amAyisammadiTThiuvavaNNagA ya / tattha NaM je se mAyimicchadiTTiuvavaNNae Neraie se NaM
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 zrI bhagavatI sUtra-4 mahAkammatarAe ceva jAvamahAveyaNatarAe ceva tatthaNaMjese amAyisamma diTTiuvavaNNae Neraie seNaM appakammatarAe ceva jAva appaveyaNatarAe ceva / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! be nairayiko eka narakAvAsamAM nairayikapaNe utpanna thayA, temAMthI eka nairayika mahAkarma, mahAkriyA, mahAzrava ane mahAvedanAvALA hoya che ane eka nairayika alpakarma, alpakriyA, alpAzrava ane alpavedanAvALA hoya che. he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che? uttara- he gautama! narayikonA be prakAra che, yathA- mAyI mithyAdaSTirUpe utpanna ane amAthI samyagudaSTi rUpe utpanna. temAMthI je mAyI mithyAdaSTirUpe utpanna nairayika che, te mahAkarmI yAvata mahAvedanAvALA hoya che ane je amAyI samyagRSTirUpe utpanna nairayika che, te alpakarmI yAvat alpavedanAvALA hoya che. | 4 dobhate ! asurakumArA,pucchA?goyamA !evaM ceva / evaMegidiyavigaliMdiyavajja jaavvemaanniyaa| bhAvArtha :- prazna- be asurakumAronA viSayamAM mahAkarma Adi viSayaka prazna? uttara- he gautama ! pUrvokta bhedathI samajavuM joIe. A rIte ekendriya ane vikasendriyane choDIne vaimAnika sudhI jANavuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM samAna sthAnamAM rahelA jIvonA karma, kriyA, Azrava, ane vedanAnI taratamatAnuM nirUpaNa karyuM che. mahAkarma AdinuM kAraNa mithyAdaSTi ane alpakarma AdinuM kAraNa samyagudaSTi che. mithyAdaSTi jIvo bhAre karmI ane ajJAnI hoya che. samyagadaSTi jIvo alpa karmI ane jJAnI hoya che. ekendriya jIvo ekAMta mithyAtvI che ane vikasendriya jIvomAM sAsvAdana samakita hovA chatAM te mithyAtvAbhimukha hovAthI tene mithyAtvajanita kriyA Adi lAge che. A rIte ekendriya ane vikasendriyamAM samyagudarzana sApekSa alpakarmatAnI saMbhAvanA nathI. te sarva jIvo mahAkarmAdivALA eka samAna che. tethI ahIM ekendriya ane vikasendriyane choDIne zeSa daMDakanA be-be jIvonuM tulanAtmaka kathana karyuM che. vartamAna ane AgAmI bhavanI apekSAe AyuSyavedana - | 5 NeraieNaMbhaMte !aNaMtaraMuvvaTTittAje bhaviepaMciMdiyatirikkhajoNiesuvavajjittae se NaM bhaMte ! kayaraM AuyaM paDisaMvedei ? goyamA ! NeraiyAuyaM paDisaMvedei, paMciMdiyatirikkhajoNiyAue se puraokaDe ciTThai, evaM maNussesu vi, NavaraMmaNussAue se purao kaDe citttthi| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! je nairayika eka samaya pachI maraNa pAmIne tarata ja paMcendriya tiryaMca yonikamAM utpanna thavAno che, te kayA AyuSyanuM vedana kare che? uttara- he gautama! te nairayika AyuSyanuM vedana kare che ane paMcendriya tiryaMca yonikanA AyuSyane
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-18: uddezaka-5 - 417 udayAbhimukha thaIne rahe che. A rIte manuSyanA viSayamAM paNa samajavuM joIe. vizeSatA e che ke temanuSyanA AyuSyane udayAbhimukha kare che. |6 asurakumArA NaM bhaMte ! aNaMtaraM uvvaTTittA je bhavie puDhavikAiesu uvavajjittae, puchI ? goyamA ! asurakumArAuyaM paDisaMvedei, puDhavikAiyAue se purao kaDe ciTThai / evaMjo jahiM bhavio uvavajjittae, tassataMpuraokaDaM ciTThai, jattha ThiotapaDisaMvedei jAvavemANie, NavaraM puDhavikAie puDhavikAiesu uvavajjai, puDhavikAiyAuyaM paDisaMvedei, aNNeya se puDhavikkAiyAue purao kaDe ciTui, evaM jAvamaNusso saTThANe uvavAeyavvo, parahANe thev| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! je asurakumAra deva marIne tarata ja pRthvIkAyika jIvomAM utpanna thavAnA hoya, te kayA AyuSyanuM vedana kare che? uttara- he gautama ! te asurakumAranA AyuSyanuM vedana kare che ane pRthvIkAyika AyuSyane udayAbhimukha karIne rahe che. A rIte je jIva jyAM utpanna thavAnA hoya, te tenA AyuSyane udayAbhimukha kare che ane jyAM sthita hoya, tyAMnA AyuSyanuM vedana kare che. A rIte vaimAnika sudhI jANavuM joIe. vizeSatA e che ke je pRthvIkAyika jIva, pRthvIkAyikamAM ja utpanna thavA yogya che, te pRthvIkAyika potAnA AyuSyanuM vedana kare che ane anya puthvIkAyika AyuSyane udayAbhimukha kare che. A rIte yAvatuM manuSya sudhI svasthAnamAM utpattinA viSayamAM jANavuM joIe. parasthAnamAM utpattinA viSayamAM pUrvavat jANavuM joIe. vivecana : prastUta sUtromAM eka saiddhAttika tathyane pragaTa karyuM che. koI paNa jIvane je bhava saMbaMdhI AyuSyano udaya hoya, je bhava saMbaMdhI zarIra dhAraNa karyuM hoya, je zarIramAM sthita hoya, tenA aMtima samaya sudhI te jIva te bhavanA AyuSyanuM ja vedana kare che. jyAre A bhavanuM AyuSya pUrNa thaI jAya, jIva A zarIrane choDIne je samaye nIkaLe, tenA pachInA samaye(arthAt tenI vATe vahetI avasthAthI) ja AgAmI bhavanA AyuSyano udaya thAya che. je jIva svasthAnamAM ja utpanna thavA yogya hoya arthAt pRthvIkAya marIne pRthvIkAyamAM utpanna thavA yogya hoya, te jIva vartamAnamAM pUrve bAMdhelA pRthvIkAyanA AyuSyane bhogave che ane zarIra choDI mRtyu pAmyA pachI AgAmI bhavanA pRthvIkAyanA AyuSyane bhogave che. A rIte audArika daMDakomAM svasthAna saMbaMdhI AyuSya vedanA thAya che. devonuM vidurvaNA sAmarthya - [7 do bhaMte ! asurakumArA egasi asurakumArAvAsaMsi asurakumAradevattAe uvavaNNA, tatthaNaMegeasurakumAredeveujjuyaMviuvvissAmIti ujjuyaMviubvai,kaMviuvvissAmIti
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ 418 ] zrI bhagavatI sUtra-4 kaMviuvvai,jaMjahA icchai taMtahA viuvvai / egeasurakumAredeveujjuyaMviuvvissAmIti vaMkaM viuvvai, vaMkaM viuvvissAmIti ujjuyaM viuvvai, jaM jahA icchai No taMtahA viuvvai; se kahameyaM bhaMte ! evaM? goyamA !asurakumArA devA duvihA paNNattA,taMjahA-mAyimicchadiTThi-uvavaNNagA ya amAyisammadiTThiuvavaNNagAya / tatthaNaMjesemAyimicchadiTThI uvavaNNae asurakumAre deve se NaM ujjuyaM viuvissAmi tti vaMkaM viuvvai jAvaNotaMtahA viuvvai / tatthaNaMje se amAyisammadiTThiuvavaNNae asurakumAre deve se ujjuyaM viuvissAmi tti jAvataMtahA viuvvi| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! eka asurakumArAvAsamAM be asurakumAra devo, asurakumAra devapaNe utpanna thayA. temAMthI eka asurakumAra deva saraLa rUpanI vidurvaNA karavAnI icchA kare to sarala vikurvaNA karI zake che ane vakra rUpanI vikrvaNA karavAnI icchA kare, to vakra vidurvaNA karI zake che. te je prakAranA ane jevA rUpanI vipharvaNA karavAnI icchA kare che, te ja prakAranA ane tevA ja rUpanI vipharvaNA kare che. anya koI eka asurakumAra deva RjuvikurvaNA karavAnI icchA kare to vakra rUpanI vidurvaNA thaI jAya che ane vakrarUpanI vidurvaNA karavAnI icchA kare to Rju rUpanI vidurvaNA thaI jAya che, Ama te deva je prakAre ane jevA rUpanI vidurvaNA karavAnI icchA kare che, te prakAre tevA rUpanI vidurvaNA karI zakatA nathI. he bhagava! tenuM zuM kAraNa che? uttara- he gautama ! asurakumAranA be prakAra che. yathA- mAyImithyAdaSTi utpannaka ane amAyIsamyagudaSTi utpannaka. temAMthI je mAyamithyAdaSTi utpannaka asurakumAra deva che, te Rju rUpanI vidurvaNA karavAnI icchA kare, to paNa vakrarUpanI vidurvaNA thaI jAya che yAvat je prakAre, jevA rUpanI vidurvaNA karavAnI icchA kare che, te prakAre, tevA rUpanI vipharvaNA karI zakatA nathI ane je amAyI samyagudaSTi utpannaka asurakumAra deva che, te Rju rUpanI vidurvaNA karavAnI icchA kare to tevA ja prakAranA rUpanI thAvat vidurvaNA karI zake che. 8 dobhate !NAgakumArA,pucchA? goyamA ! jhaaasurkumaaraathaanaagkumaaraavi| evaM jAvathaNiyakumArA / vANamaMtasjoisiyavemANiyA evaM ceva // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! be nAgakumAra devo, eka nAgakumArAvAsamAM devapaNe utpanna thayA. ityAdi pUrvokta prazna pUchavo.? uttara- he gautama ! asurakumAranI jema nAgakumAra devonA viSayamAM paNa jANavuM. A ja rIte svanitakumAra sudhI ane vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnikanA viSayamAM jANavuM joIe. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. // vivecana : prastuta sUtramAM devonA vaikriya sAmarthyanI taratamatA ane tenA kAraNane pradarzita karyuM che. bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika A cAre jAtinA devomAMthI keTalAka devo svecchAnusAra vidurvaNA karI zake che ane keTalAka devo svecchAnusAra vidurvaNA karI zakatA nathI. tenuM kAraNa tenA
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-18: uddezaka-5 [ 419 ] tathA prakAranA vaikriyanAmakarmano udaya che. je devoe samyagudarzana nimittaka tIvra rasayukta vaikriyanAma karmano baMdha karyo che te deva svecchAnusAra vikriyA karI zake che ane je devoe mithyAdarzana nimittaka maMda rasayukta vikriyanAma karmano baMdha karyo che te devo svecchAnusAra vikriyA karI zakatA nathI. A rIte vaikriyanAma karmanA udaya anusAra devonuM vidurvaNA sAmarthya hoya che. niSkarSa e che ke samyagudaSTi devo svecchAnusAra vikarvaNA karI zake che ane mithyAdaSTi devone icchAthI viparIta vipharvaNA paNa thaI jAya che. zataka 18/pa saMpUrNa ()
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 420] zrI bhagavatI satra-4 je je zataka-18H uddezaka saMkSipta sAra A uddezakamAM keTalAka padArthomAM vyavahAra ane nizcayathI varNAdinuM temaja paramANu AdimAM varNAdinuM nirUpaNa che. * pratyeka padArthamAM vyavahAra daSTithI koI paNa eka varNAdi hoya che. je varNanI pradhAnatA hoya te varNathI tenuM kathana karAya che. jema ke dUdha sapheda che, tevo vyavahAra karAya che; kAraNa ke temAM zveta varNanI ja pradhAnatA che. saiddhAMtika daSTithI pratyeka padArthamAM pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa ane ATha sparza hoya ja che. sutrakAre vyavahAra nayathI keTalAka padArthonA varNAdinuM kathana karyuM che. jema ke haLadara-pILI, bhramarakALo, zaMkha-sapheda, lImaDo-kaDavo, AMbalI khATI che. A pratyeka padArthamAM nizcayanayathI varNAdi vIsa bola hoya che. * eka paramANu pugalamAM koI paNa eka varNa, eka gaMdha, eka rasa ane be sparza hoya che. eka sparza kyAre ya hoto nathI. kAraNa ke zIta-uSNa, snigdha ane rUkSa A cAra mULa sparza che. temAMthI paramANumAM be avirodhI sparza avazya hoya che. ddhipradezI skaMdhamAM eka athavA be varNa, eka athavA be gaMdha, eka athavA be rasa, be, traNa athavA cAra sparza hoya che. tripradezI skaMdhamAM paNa eka, be ke traNa varNa, eka ke be gaMdha, eka, be ke traNa rasa ane be, traNa, cAra sparza hoya che. cAra pradezamAM eka, be, traNa ke cAra varNa, eka ke be gaMdha, eka, be, traNa ke cAra rasa ane be, traNa ke cAra sparza hoya che. pAMca pradezathI asaMkhyAta pradeza skaMdha sudhImAM ane sUkSma anaMta pradezI skaMdhamAM pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa ane cAra sparza uparokta vikalpathI(arthAt eka, be, traNa, cAra ke pAMca) varNAdi hoya che ane bAdara anaMta pradezI skaMdhamAM pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa ane cArathI ATha sparza(uparokta vikalpa pramANe) niyamathI hoya che. A rIte pudgala dravyamAM yathAyogya varNa, gaMdha, rasa ane sparza hoya che
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata:-18:6deza | 421 / zata-18 : 96za-5 goLa A . . nizcaya-vyavahArathI goLa AdimAM varNAdi - | 1 phANiyaguleNaMbhaMte !kaivaNNe,kagaMdhe,kairase,kaiphAsepaNNatte ? goyamA ! ettha NaMdoNayA bhavaMti,taMjahA-NicchaiyaNae ya vAvahAriyaNae ya / vaavhaariynnyssgoddephaanniygule,nnecchiynnysspNcvnnnnedugNdhepcrseatttthphaasepnnnntte| zaEIrtha:- phANiyagule = DhIlo go goDDe = madhu22sa yu'ta. bhAvArtha:-prazra-bhagavana! DhIlA gobha 240, gaMdha, 2sasane sparza Doya cha? 612- gautama ! sAsaMbaMdhamAM naya(apekSA) cha. yathA- nizcaya naya sane vyavahAra naya. vyavahAra nayanI apekSAe DhIlA goLamAM madhura rasa hoya che ane nizcaya nayanI apekSAe temAM pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa ane ATha sparza hoya che. | 2 bhamareNaM bhaMte ! kaivaNNe, pucchA? goyamA ! ettha NaMdo NayA bhavati,taMjahA-NicchaiyaNae ya vaavhaariynney| vAvahAriyaNayassa kAlae bhamare, NecchaiyaNayassa paMcavaNNe jaavatttthphaasepnnnntte| bhAvArtha:- prazra- bhagavan ! bhramaramAM 24tal, gaMdha, ane sparza Doya che ? uttara- he gautama! vyAvahArika nayathI bhramaramAM kALo varNa hoya che ane nizcaya nayathI bhramaramAM pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa ane ATha sparza hoya che. | 3 suyapicche NaM bhaMte !kaivaNNe, pucchA? goyamA ! evaM ceva, NavaraM vAvahAriyaNayassa NIlae suyapicche, NecchaiyaNayassa paMcavaNNNe, sesaMtaMceva / evaM eeNaM abhilAveNaM lohiyA maMjiTThiyA, pItiyA hAliddA, sukkillae saMkhe, subbhigaMdhe koDhe, dubbhigaMdhe mayagasarIre, kaDue Nibe, tittA suMThI, kasAe kaviTe, aMbA abiliyA, mahure khaNDe, kakkhaDe vaire, maue NavaNIe, garUe ya, lahue uluyapatte, sIe hime, usiNe agaNikAe, Niddhe telle| AGEArtha:-suyapicche = popaTanI pAMca maMjiTThiyA-yohI jiMbe-sImo uluyapatte= poranApAna, ghuvaDanI pAMkha.
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarara | zrI bhagavatI satra-4 bhAvArtha - prazna- he bhagavan! popaTanI pAMkhamAM keTalA varNa, gaMdha, rasa ane sparza hoya che? uttara- he gautama! vyAvahArika nathI popaTanI pAMkha lIlAvarNanI che ane nizcaya nayathI temAM pAMca varNa ityAdi pUrvokta rUpe jANavuM joIe. A rIte A ja vakatavyatA dvArA caNoThI lAla che, haLadara pILI che, zaMkha zveta che, kRSTha(kapaDAne sugaMdhita karanArA pAna) sugaMdhita che, mRtaka zarIra durgandhita che, lImaDo kaDavo che. suMTha tIkhI che, kaviTha(ko) kaSAyeluM(tUru) che, AmalI khATI che, khAMDa madhura che, vaja karkaza che, mAkhaNa mRdu che. lokhaMDa bhAre che, ghuvaDanI pAMkha haLavI che, barapha ThaMDo che, agnikAya uSNa che ane tela snigdha che paraMtu nizcaya nayathI A sarvemAM pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa ane ATha sparza hoya che. 4 chAriyA gaMbha !vaLe, pucha ? goyamA ! ettha do NayA bhavaMti,taM jahA-Nicchaiya-Nae ya vAvahAriyaNae ya, vAvahAriyaNayassalukkhA chAriyA,NecchaiyaNayassa pacavaNNA jAvaaTThaphAsA pnnnnttaa| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! rAkhamAM keTalA varNa, gaMdha, rasa ane sparza hoya che ? uttara- he gautama! vyAvahArika nayathI rAkha rUkSa sparzavALI che ane nizcaya nayathI rAkhamAM pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa ane ATha sparza hoya che. vivecana : prastuta sUtromAM pratyeka vastunA varNAdinuM nirUpaNa nizcaya ane vyavahAra A be nayothI karyuM che. vyavahAranaya loka vyavahAranuM anusaraNa kare che. te naya vastumAM aneka varNAdi hovA chatAM jenI pradhAnatA-mukhyatA hoya ke je varNAdi spaSTarUpe daSTigocara thatAM hoya tene grahaNa kare che. zeSa anya varNAdinI te upekSA kare che. vyavahAra nayanI apekSAe dUdha sapheda che, haLadara pILI che, te pramANe kathana thAya che. A kathanamAM zveta varNa tathA pILA varNanI ja pradhAnatA che paraMtu te samaye paNa temAM anya varNa, gaMdha, rasa ane sparza avazya hoya ja che. nizcayanaya vastunA mULabhUta svabhAvane svIkAre che. pudgala dravyamAM varNa, gaMdha, rasa ane sparzanuM sAhacarya hoya che. ahIM goLa, bhramara, popaTanI pAMkha, rAkha Adi padArthomAM baMne nayonI apekSAe uttara ApyA che. nizcayanayathI to dazyamAna pratyeka padArthamAM pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa ane ATha sparza hoya che. paramANu ane skaMdhAdimAM varNAdi - 5 paramANupoggaleNaM bhaMte !kaivaNNe jAvakaiphAse paNNatte? goyamA ! egavaNNe, egagadhe, egarase, duphAse paNNatte / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! paramANu pudgalamAM keTalA varNa, gaMdha, rasa ane sparza hoya che? uttarahe gautama! eka varNa, eka gaMdha, eka rasa ane be sparza hoya che. 6 dupaesie NaM bhaMte ! khaMdhe kaivaNNe, pucchA? / goyamA ! siya egavaNNe, siya duvaNNe; siya egagaMdhe, siya dugaMdhe; siya egarase,
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-18: uddezaka-s [ 423] siya durase; siya duphAse, siya tiphAse, siya cauphAse paNNatte / evaM tipaesie vi, NavaraM siya egavaNNe, siya duvaNNe, siya tivaNNe / evaM rasesuvi, sesaMjahA dupaesiyassa evaM caupaesie vi, NavaraM siya egavaNNe jAvasiya cauvaNNe / evaM rasesuvi, sesaMtaMceva / evaM paMca paesie vi, NavaraMsiya egavaNNe jAvasiya paMcavaNNe, eva rasesu vigaMdhaphAsA taheva / jahA paMcapaesio evaM jAva asNkhejjpesio| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! ddhipradezI skaMdhamAM keTalA varNa, gaMdha, rasa ane sparza hoya che? uttara-he gautama ! kadAcit eka varNa ane kadAcit be varNa, kadAcit eka gaMdha, kadAcit be gaMdha, kadAcit eka rasa ane kadAcit be rasa, kadAcit be sparza, kadAcit traNa sparza ane kadAcit cAra sparza hoya che. A rIte tripradezI skaMdhanA viSayamAM paNa jANavuM joIe. vizeSatA e che ke kadAcit eka varNa, kadAcit be varNa ane kadAcit traNa varNa yukta hoya che. A rIte rasanA viSayamAM paNa jANavuM joIe. A rIte catuSpadezI skaMdhanA viSayamAM paNa jANavuM joIe. vizeSatA e che ke kadAcitu eka varNa yAvata kadAcitu cAra varNa hoya che. A rIte rasanA viSayamAM paNa jANavuM joIe. zeSa sarva pUrvavat che. A rIte paMca pradezI skaMdhanA viSayamAM paNa jANavuM joIe. vizeSatA e che ke kadAcitu eka varNa yAvatu kadAcita pAMca varNa hoya che. A rIte rasanA viSayamAM paNa jANavuM joIe. gaMdha ane sparza pUrvavatu jANavA joIe. je rIte paMcapradezI skaMdhanuM kathana karyuM te ja rIte yAvat asaMkhyAta pradeza skaMdha sudhI jANavuM joIe. 7 suhumapariNae NaM bhaMte ! aNaMtapaesie khaMdhe kaivaNNe pucchA? goyamA ! jahA paMcapaesie taheva nnirvsesN| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! sUkSma pariNAmI anaMta pradeza skaMdhamAM keTalA varNa, gaMdha, rasa ane sparza hoya che? uttara- he gautama ! tenuM kathana paMcapradezI skaMdhanI samAna saMpUrNarUpe jANavuM joIe. 8 bAyarapariNae NaM bhaMte ! aNaMtapaesie khaMdhe kaivaNNe, pucchA? goyamA !siya egavaNNe jAvasiya paMcavaNNe, siya egagaMdhesiyadugaMdhe, siya egarase jAvasiya paMcarase, siya cauphAse jAvasiya aTThaphAsepaNNatte / / seva bhaMte ! sevaM bhate ! // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! bAdara pariNAmI anaMta pradezI skaMdhamAM keTalA varNa, gaMdha, rasa ane sparza hoya che ? uttara- he gautama! te kadAcitu eka varNa yAvata kadAcitu pAMca varNa hoya che. kadAcitu eka gaMdha ke be gaMdha, kadAcit eka rasa kAvatu pAMca rasa, cAra sparza bhAvatu kadAcit ATha sparza hoya che.. he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. te vivecana : prastuta sUtromAM paramANu pudgalathI laIne anaMtapradezI skaMdhomAM varNAdinuM nirUpaNa che. paramANu pudagalamAM vadi - eka paramANumAM koI paNa eka varNa, eka gaMdha, eka rasa ane be sparza hoya che, tenA vikalpo soLa thAya che. jema ke koI paramANu kALo, koI nIlo, koI lAla, koI pILo ane
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 424 | zrI bhagavatI sUtra-4 koI sapheda hoya che. A rIte varNanA pAMca vikalpo thaI zake che. te ja rIte be gaMdhanA be vikalpa, pAMca rasanA pAMca vikalpa ane cAra sparzanA cAra vikalpa kula- 16 vikalpa che. sparza ATha che. zIta, uSNa, snigdha, rUkSa, mRdu, karkaza, laghu ane guru. temAMthI paramANumAM zIta, uSNa, snigdha ane rUkSa te cAra mULa sparzamAMthI avirodhI be sparza hoya che. eka, sparza kyAre ya hoto nathI. zIta ane uSNamAMthI koI paNa eka ane snigdha ane rUkSamAMthI koI paNa eka te rIte be sparza avazya hoya che. je paramANu zIta hoya te uSNa hoya zake nahIM. je uSNa hoya te zIta hoya zake nahIM. tethI virodhI be sparzamAMthI koI paNa eka sparza hoya. zIta-uSNa, snigdha-rUkSa A be virodhI yugalamAMthI eka eka sparza gaNatA paramANumAM be sparza thAya che. te be sparzanA cAra vikalpa thAya che. (1) zIta- snigdha (2) zIta- rUkSa (3) uSNa-snigdha (4) uSNa- rUkSa. koIka zIta paramANu snigdha hoya, koI rUkSa hoya, A rIte baMne vikalpa saMbhavita che. A ja rIte uSNanA paNa be vikalpa saMbhavita che. tethI cAra vikalpa thAya che. paramANumAM karkaza, mRdu, laghu ke guru te cAra sparza hotA nathI. kAraNa ke te cAra sparza sAMyogika che. jema ke aneka snigdha paramANu bhegA thAya tyAre te skaMdha mRdu ane aneka rUkSa paramANu bhegA thAya tyAre te skaMdha karkaza lAge che. te ja rIte aneka paramANu bhegA thAya tyAre ja sApekSapaNe te guru ke laghu kahevAya. A rIte te cAra sparzanuM svarUpa jotAM spaSTa thAya che ke te sparza anaMta pradezI bAdara skaMdhamAM hoya zake che. apradezI paramANumAM ke sUma pariNAma skaMdhamAM te cAra sparzamAMthI koI paNa sparzanI saMbhAvanA nathI. DhipradezI skaMdhamAM varNAdi - temAM eka athavA be varNa, eka athavA be gaMdha, eka athavA be rasa, be, traNa athavA cAra sparza hoya che. temAM varNanA 15 vikalpo thAya che. yathA- asaMyogInA 5 bhaMga- jo eka varNa hoya to kALo, nIlo, lAla, pILo athavA zveta hoya, A rIte asaMyogI pAMca vikalpa thAya che. jo be varNa hoya to dvisaMyogI 10 vikalpa thAya che. yathA- (1) kALo-nIlo, (2) kALo-lAla, (3) kALo-pILo (4) kALo-zveta, (5) nIlo-lAla (6) nIlo-pILo, (7) nIlo-zveta, (8) lAla-pILo (9) lAla-zveta, (10) pILo-zveta. A rIte asaMyogI pAMca ane dvika saMyogI 10 kula 15 vikalpa varNanA thAya che. gaMdhanA vikalpa thAya che-asaMyogI be vikalpa- (1) surabhi gaMdha (2) durabhi gaMdha. hisaMyogI eka vikalpa- (1) surabhi ane durabhi gaMdha. rasanA 15 vikalpa thAya che- pAMca rasanA asaMyogI pAMca ane dvika saMyogI 10; kula-15 vikalpa varNanI jema jANavA. sparzanA vikalpaH- be sparza hoya to cAra vikalpa (1) zIta-snigdha (2) zIta-rUkSa (3) uSNa-snigdha (4) uSNa-rUkSa. traNa sparza hoya to cAra vikalpa- (1) zItasnigdha-rUkSa. te skaMdha sarvAze zIta hoya arthAt te zIta skaMdha hoya teno eka paramANu snigdha ane eka rUkSa hoya to A bhaMga thAya che. (2) uSNa- snigdha-rUkSa. te skaMdha savaze uSNa hoya, teno eka paramANusnigdha ane eka rUkSa hoya. te ja rIte (3) snigdha-uSNa-zIta ane (4) rUkSa-uSNa-zIta bhaMga thAya. cAra sparza hoya to eka vikalpa thAya che- kripradeza skaMdhanA eka paramANumAM zIta ane snigdha sparza hoya ane bIjAmAM uSNa ane rUkSa sparza hoya to cAra sparza thAya che. A rIte DhipradezI skaMdhamAM varNanA-15, gaMdhanA-3, rasanA-15 ane sparzanA-9, kula 42 vikalpa thAya che. A ja rIte tripradezathI saMkhyAta pradezI, asaMkhyAta pradeza skaMdhamAM varNa, gaMdha, rasa ane sparzanA yathAyogya vikalpo thAya che.
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-18: uddezaka-s 425 | sUkSma anaMtapradezI skaMdhamAM varNAdi - ekathI pAMca varNa, eka athavA be gaMdha, ekathI pAMca rasa ane zIta, uSNa, snigdha ane rUkSa, A cAra sparza hoya che. bAdara anatakhadezI audhamAM varNAdi - temAM paNa pUrvavatu ekathI pAMca varNa, eka athavA be gaMdha, ekathI pAMca rasa ane cAra, pAMca, cha, sAta athavA ATha sparza hoya che. jo te skaMdha cAra sparzI hoya to mRdu ane karkazamAMthI koI eka, guru ane ladhumAMthI koI eka, zIta ane uSNamAMthI koI eka ane snigdha ane rUkSamAMthI koI eka sparza, A rIte cAra sparza hoya che. jo te skaMdhamAM pAMca sparza hoya to- cAramAMthI koI paNa eka yugmanA baMne ane zeSa traNa yugmomAMthI eka-eka sparza, A rIte pAMca sparza hoya che. arthAt snigdha, rUkSa baMne ane zeSa traNa yugmamAMthI eka-eka arthAt uSNa, laghu,karkaza A rIte pAMca sparza thAya che. jo te skaMdhamAM cha sparza hoya to be yugmonA be-be ane zeSa be yugmamAMthI eka eka sparza, A rIte cha sparza hoya che. jo te skaMdhamAM sAta sparza hoya to traNa yumonA be-be ane eka yugmamAMthI eka sparza, A rIte sAta sparza thAya che ane ATha sparza hoya to cAre yugmanA be-be sparza hoya che. paramANu AdimAM utkRSTa varNAdi - pudgalanA prakAra vaNa | | sparza | kula varNAdi paramANu pudgala DhipradezI skaMdha tripradeza skaMdha catuSpadezI skaMdha paMca pradezI skaMdha asaMkhya pradeza skaMdha sUkSma anaMta pradeza skaMdha bAdara anaMta pradeza skaMdha | | = ja = je = ja je je ja che 1 I zataka 18/6 saMpUrNa ,
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ 426] zrI bhagavatI satra-4 zataka-18: uddezaka-7 je saMkSipta sAra je - A uddezakamAM kevaLInI bhASA viSayaka anyatIrthikonI mAnyatAnuM nirAkaraNa; upadhi, parigraha, praNidhAnanA bheda; madruka zrAvakano anyatIrthiko sAtheno vArtAlApa, vaikriyakRta hajArarUpomAM eka AtmA, devanuM gamana sAmarthya, deva saMgrAmanA zastro ane devonA puNyakarmakSayanuM kAlamAna vagere viSayonuM nirUpaNa che. * kevaLI apramatta sAdhaka hovAthI tenA zarIramAM yakSano praveza thaI zakato nathI. tethI yakSAviSTa thaIne te asatya ke mizra bhASAno prayoga kare te zakaya nathI. kevaLI bhagavAna haMmezAM satya ane vyavahAra bhASAno ja prayoga kare che. * jIvana vyavahArane upayogI vastu te upadhi. tenA traNa prakAra che. karmopadhi, zarIropadhi ane bAhya upakaraNarUpa upadhi. temAM nArakone ane ekendriyone bAhya upakaraNarUpa upadhi hotI nathI. te jIvone karmopadhi ane zarIropadhi, te be prakAranI upadhi ja hoya che. zeSa daMDakanA jIvone traNa prakAranI upadhi hoya che. bIjI rIte sacitta, acitta ane mizra te traNa prakAranI paNa upadhi hoya che. dareka jIvone A traNe prakAranI upAdhi hoya che. * mUcchabhAva te parigraha. upadhinI jema tenA paNa traNa-traNa bheda thAya che. * koI paNa eka viSayamAM yoganI sthiratA thavI tene praNidhAna kahe che. traNa yoganI apekSAe tenA traNa bheda che ane viSayanI zubhAzubhatAnI apekSAe tenA be bheda che. * zubha viSayamAM yoganI sthiratA te supraNidhAna che. te kevaLa manuSyomAM ja hoya che. * azubha viSayamAM yoganI sthiratA thavI te duppaNidhAna che. 24 daMDakanA jIvone te hoya zake che. * madraka zrAvake anyatIrthiko sAthe vArtAlApa karIne samajAvyuM ke A lokamAM jeTalA padArtho ApaNane daSTigocara thAya teTalA ja padArtho hoya che tema nathI. chadmasthonuM jJAna maryAdita che; tethI zAstranA kathanAnusAra keTalAka rUpI ane arUpI dravyo daSTigocara na thavAM chatAM astitva dharAve che. * je vyakti zAstrokta kathanano apalApa kare che te kevaLI ane kevaLI prarUpita dharmanI AzAtanA kare che. madruka zrAvaka prabhu pAse anya aneka praznonuM samAdhAna karIne svasthAne gayA. madruka zrAvaka A bhavanuM AyuSya pUrNa karI, prathama devalokanA aruNAbha vimAnamAM devarUpe utpanna thayA ane tyAMthI mahAvidehakSetramAM janma dhAraNa karIne, siddha gatine prApta karaze. * koI vyakti vaikriya zaktithI hajAro rUpa banAve paNa temAM eka ja AtmA hoya che. te hajAro rUpo eka ja jIvanA Atma pradezothI saMbaMdhita hoya che. * devo(jyotiSI, vaimAnika) ane asuro(bhavanapati, vyaMtara)nA saMgrAmamAM devonA puNyodaye te deva taNakhaluM, kAMkarA Adi jeno sparza kare te padArtha zastrarUpe pariNata thAya che. paraMtu asurone zastronI
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka--18 : uddezaka-7 vikurvaNA karavI paDe che. A devo ane asuronA puNyanI taratamatA che. devalokanA devo paNa saMsArI hovAthI rAga-dveSAdi kaSAyabhAvane AdhIna hoya che. pUrvanI vaira jheranI paraMparAthI devo ane asuro vacce paNa kayAreka saMgrAmano prasaMga upasthita thAya che. te devo nirachAlokamAM AvI, tene yuddhabhUmi banAvIne saMgrAma kare che. 427 koI mahardika deva vaikriya labdhithI dvIpa, samudranI parikramA karIne turaMta pAchA AvI zake che. te jaMbUdrIpathI rucakavara dvIpa sudhI jaI zake che. tenAthI AgaLa jaI zake che paraMtu prayojananA abhAve te dvIpa ke samudranI parikramA karatA nathI. devonA puNya tIvra ane maMda vipAkavALA hovAthI tenA kSayanuM kAlamAna bhinna bhinna hoya che. maMda vipAkavALA karmo zIghra kSaya pAme che. tIvra vipAkavALA karmono kSaya zIghra thato nathI. jeTalA puNyAMzane vyaMtara devo 100 varSamAM kSaya kare che. teTalA puNyAMzanA kSayamAM navanikAya devone 200 varSa, asurakumArane 300 varSa, graha, nakSatra, tArA devone 400 varSa, sUrya, caMdrane 500 varSa, saudharma ane IzAna devalokanA devone 1000 varSa, sanatkumAra ane mAhendra devalokanA devone 2000 varSa, brahmaloka ane lAtaka devalokanA devone 3000 varSa, mahAzukra ane sahasrAra devalokanA devone 4000 varSa, Anata, prANata, AraNa ane acyuta devalokanA devone 5000 varSa, nIcenI traiveyakatrikanA devone eka lAkha varSa, madhyamatrikanA devone be lAkha varSa, uparanI trikanA devone traNa lAkha varSa, cAra anuttara vimAnanA devone cAra lAkha varSa ane sarvArthasiddha vimAnanA devone pAMca lAkha varSa thAya che. A rIte A uddezaka vividha rasaprada viSayothI sabhara che. ////
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ 428 O O zataka-18 : uddezaka kevaLI zrI bhagavatI sUtra-4 RO YOG anyatIthiMkonA kevaLI viSayaka AkSeponuM samAdhAna : 1 rAyagihe jAva evaM vayAsI - aNNautthiyA NaM bhaMte ! evamAikkhati jAva parUvetievaM khalu kevalI jakkhAeseNaM AiTThe samANe Ahacca do bhAsAo bhAsai, taM jahA - mosaM vA saccAmosaM vA; se kahameyaM bhaMte ! evaM ? goyamA ! jaNNaM te aNNautthiyA jAva je te evamAhaMsu micchaM te evamAhaMsu; ahaM puNa goyamA ! evamAikkhAmi, bhAsAmi, paNNavemi, parUvemi - No khalu kevalI jakkhAe kho seNaM Ai, No khalu kevalI jakkhAeseNaM AiTThe samANe Ahacca do bhAsAo bhAsa, taM jahA- mosaM vA saccAmosaM vA / kevalI NaM asAvajjAo aparovaghAiyAo Ahacca do bhAsAo bhAsai, taM jahA - saccaM vA asaccAmosaM vA / zabdArtha:- navANyeLa = yakSanA AvezathI A5e - AviSTa, adhiSThita asAvajnma - asAvadha aparovavADyAo-jIvone upaghAta nahIM karanArI. bhAvArtha :- prazna- rAjagRha nagaramAM gautama svAmIe bhagavAna mahAvIra svAmIne A pramANe pUchyuMhe bhagavan ! anyatIrthiko A pramANe kahe che yAvat prarUpaNA kare che ke kevaLI, yakSanA pravezathI AvezamAM AvIne kadAcit be bhASA bole che yathA- mRSA bhASA ane satyamRSA(mizrabhASA). to he bhagavan ! A kaI rIte hoI zake che ? arthAt zuM A kathana satya che ? uttara- he gautama ! anyatIrthiko je A pramANe kahe che te mithyA che. he gautama ! huM A pramANe kahuM chuM yAvat prarUpaNA karuM chuM ke kevaLI, yakSanA pravezathI AvezamAM AvatA ja nathI ane kevaLI yakSanA pravezathI AvezamAM AvIne mRSA bhASA ke mizra bhASA, te be prakAranI bhASA bolatA nathI. kevaLI asAvadha ane anyane upaghAta nahIM karanArI be prakAranI bhASA ja bole che- (1) satyabhASA (2) vyavahArabhASA. vivecanaH koIpaNa devo apramatta zramaNanuM saMharaNa karI zakatA nathI ane teone herAna-parezAna paNa karI zakatA nathI. kevaLI bhagavAna apramatta sAdhaka hovAthI koI paNa deva tenA zarIramAM praveza karI zakatA nathI. kevaLI bhagavAna rAga-dveSa rahita, sadA jAgRta, apramatta hoya che, tethI anya jIvone pIDAkArI, hiMsAkArI, duHkhakArI Adi sAvadha bhASAno prayoga karatA ja nathI. teo satya ane vyavahAra bhASAno ja prayoga kare che.
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-18: uddezaka-7, [ 429 | upadhinA prakAra: 2 kaivihe NaM bhaMte ! uvahI paNNatte? goyamA ! tivihe uvahI paNNatte,taM jahAkammovahI,sarIrovahI, baahirbhnnddmttovgrnnovhii| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! upadhinA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! upadhinA traNa prakAra che. yathA- karmopadhi, zarIropadhi ane bAhyabhAMDa-mAtropakaraNopadhi. rU jerA aMte !pucha ? goyamA !duvihe uvahI paNNatte, taMjahA- kammovahI yasarIrovahI ya / sesANaM tivihe uvahI egidiyavajjANaM jAvavemANiyANaM / egidiyANaM duvihe uvahI paNNatte,taM jahA-kammovahI yasarIrovahI y| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! nairayikone keTalA prakAranI upadhi hoya che? uttara- he gautama! be prakAranI upadhi hoya che. yathA- karmopadhi ane zarIropadhi. ekendriya jIvo sivAya zeSa sarva jIvone yAvata vaimAnika sudhI traNa prakAranI upadhi hoya che. ekendriya jIvone be prakAranI upadhi hoya che. yathA- karmopadhi ane zarIropadhi. | 4 kaivihe NaM bhaMte ! uvahI paNNatte? goyamA ! tivihe uvahI paNNatte, taM jahAsaccitte, acitte, mIsae / evaMNeraiyANa vi, evaM Niravasesa jAvavemANiyANa / bhAvArtha-prazna- he bhagavan! upadhinA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! upadhinA traNa prakAra che. yathA- sacitta. acitta ane mizra. nairayikothI vaimAniko sudhInA pratyeka daMDakamAM traNa prakAranI upadhi hoya che. vivecana : prastuta sUtromAM traNa prakAranI upadhinuM kathana karIne 24 daMDakamAM tenA astitvanuM nirUpaNa karyu che. 3hi :- upadhi. (1) vyutpatinA AdhAre teno artha A pramANe thAya che- 35thIyate-3paSTagatacenA bhAgalAnuifdhA jenA vaDe AtmA zubhAzubha gatiomAM sthira karAya che te upadhi che (2) upadhi eTale jIvana vyavahAramAM upayogI zarIra, karma ane vastrAdi. tenA be prakAra che- bAhya ane AtyaMtara. zarIra ane karma AtyaMtara upadhi che, jyAre vastra, pAtra Adi bAhya upadhi che, temAM nArakI ane ekendriyo pAse vastra, pAtrAdi bAhya upadhi hotI nathI. tethI tenI pAse zarIra ane karmarUpa be prakAranI upadhi hoya che. anya prakAre upadhinA traNa bheda - zarIra jIvathI kathaMcit abhinna hovAthI sacitta upadhi rUpa che, utpatti sthAna ke anya bAhya sAdhano acitta upAdhi rUpa che ane zvAsozvAsAdi pugalo yukta zarIra te mizra upAdhi rUpa che. parigrahanA prakAra : 5 kaivihe NaM bhaMte ! pariggahe paNNatte? goyamA !tivihe pariggahe paNNatte,taMjahAkammapariggahe, sriirprigghe,baahirgbhddmttovgrnnprigghe|
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ 430] zrI bhagavatI sUtra-4 bhAvArtha -prazna- he bhagavan! parigrahanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama!parigrahanA traNa prakAra che. yathA- karma parigraha, zarIra parigraha ane bAhya bhAMDamAtropakaraNa parigraha. 6 NeraiyANaM bhaMte ! pucchA? goyamA !jahA uvahiNA do daMDagA bhaNiyA tahA pariggaheNaM vidodaDagA bhANiyavvA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayikone keTalA prakArano parigraha hoya che? uttara- he gautama! je rIte upadhinA be daMDaka(sUtrAlApaka) kahyA che, te ja rIte parigrahanA viSayamAM paNa be daMDaka kahevA joIe. arthAt nArako ane ekendriyone be prakAranA parigraha hoya che. karma parigraha ane zarIra parigraha. zeSa daMDakanA jIvone traNa prakAranA parigraha hoya che. vivecana - paridiH -parigraha parigrahanA be prakAre artha thAya che- (1) parisamanA vRddha ti pariprada: | cAre bAjuthI je grahaNa thAya te parigraha che. (2) muThThA pariNAdo 3 jIM bhAvane parigraha kahe che. upadhi ane parigrahamAM aMtara - jIvana nirvAhamAM upayogI karma, zarIra ane vastrAdine upadhi kahe che ane mamatva bhAva yukta grahaNa karelI upadhine parigraha kahe che. praNidhAnanA prakAra:|7 kaiviheNaM bhaMte ! paNihANe paNNate? goyamA !tivihe paNihANe pnnnntte,tNjhaamnnpnnihaanne,vipnnihaanne,kaaypnnihaanne| bhAvArtha:- prazna- he bhagavana! praNidhAnanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! praNidhAnanA traNa prakAra che. yathA- manapraNidhAna, vacanapraNidhAna ane kAyapraNidhAna. 8 NeraiyANaM bhaMte ! kaivihe paNihANe paNNatte ? goyamA ! evaM ceva / evaM jAva thnniykumaaraannN| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayikone keTalA prakAranA praNidhAna hoya che? uttara- he gautama!traNa praNidhAna hoya che. A rIte svanitakumAra sudhI jANavuM joIe. | 9 puDhavikAiyANaM, pucchA? goyamA ! ege kAyapaNihANe paNNatte / evaM jAva vnnssikaaiyaann| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvone keTalA prakAranA praNidhAna hoya che? uttara- he gautama ! eka kAya praNidhAna ja hoya che. A rIte vanaspatikAyika sudhI jANavuM joIe. 10 beiMdiyANaM, pucchA? goyamA !duvihe paNihANe paNNatte,taMjahA-vaipaNihANe ya kAyapaNihANe ya / evaM jAvacauridiyANaM / sesANaM tivihe vi jAvavemANiyANaM / bhAvArtha-prazna-he bhagavan! beindriya jIvone keTalA prakAranA praNidhAna hoya che? uttara-he gautama!
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-18: uddezaka-7 | 431 | be prakAranA praNidhAna hoya che. yathA-vacana praNidhAna ane kAya praNidhAna. A rIte corendriya jIvo sudhI jANavuM joIe. zeSa sarva jIvomAM vaimAnika sudhI traNa praNighAna hoya che. 11 kaivihe NaM bhaMte ! duppaNihANe paNNatte? goyamA ! tivihe duppaNihANe paNNatte,taM jahA- maNaduppaNihANe, evaM jaheva paNihANeNaM daMDao bhaNio taheva duppaNihANeNa vi mALiyabo bhAvArtha - prazna- he bhagavan! duppaNidhAnanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! duppaNidhAnanA traNa prakAra che. yathA- mana duppaNidhAna, vacana dupraNidhAna ane kAyaduppaNidhAna. je rIte praNidhAnanA viSayamAM daMDaka(sUtralApaka) kahyA che, te ja rIte duppaNidhAnanA viSayamAM paNa kahevA joIe. 12 kaivihe NaM bhaMte !suppaNihANe paNNatte? goyamA !tivihe suppaNihANe paNNatte,taM jahA- maNasuppaNihANe, vaisuppaNihANe, kaaysuppnnihaanne| bhAvArtha-prazna- he bhagavana! sapraNidhAnanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! supraNidhAnanA traNa prakAra che. yathA- mana supraNidhAna, vacana supraNidhAna ane kAya supraNidhAna. 13 maNussANaM bhaMte ! kaivihe suppaNihANe paNNatte? goyamA ! evaM ceva / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! tti jAva viharai / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAva bahiyA jnnvyvihaarvihri| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! manuSyone keTalA prakAranA supraNidhAna hoya che? uttara- he gautama ! manuSyomAM traNa prakAranA supraNidhAna hoya che. he bhagavan! Apa kaho cho temaja che. Apa kaho cho temaja che, ema kahI gautama svAmI bhAva vicaravA lAgyA. tyAra pachI zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe anya kSetromAM vihAra karyo. vivecana :paNihANeH-praNidhAna.prarSa nIyate AnaSNane pAna-thara mana: prakRti praSiAnA mana, vacana ane kAyayogane koI paNa eka nizcita viSayanA AlaMbanamAM prakRSTapaNe sthira karavo te praNidhAna che. dupraNidhAnaH-traNe ya yoganI pravRttinI ekAgratAne dupraNidhAna kahe che. A ke raudradhyAnanI pravRttimAM yoganI ekAgratA thAya te duppaNidhAna che. te 24 daMDakamAM hoya che. sapraNidhAnaH-traNe ya yoganI supravRttinI ekAgratAne supraNidhAna kahe che. dharmadhyAnanI pravRttimAM yoganI ekAgratA thAya te supraNidhAna che. te lakSya pUrvakanA prayatnathI ja thatuM hovAthI kevaLa saMyata manuSyomAM ja hoya che. madruka zrAvakano anya-tIrthiko sAthe saMvAda - 14 teNaMkAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe NAmaMNayare, guNasIlae ceie, vnnnno| jAva puddhvi-silaa-ptttto| tassa NaM guNasIlassa ceiyassa adUrasAmate bahave aNNautthiyA parivasati,taMjahA-kAlodAyI,selodAyI, evaM jahA sattamasae aNNautthiuddesae jAvase
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 432 zrI bhagavatI sUtra-4 kahameyaM maNNe evaM? tattha NaM rAyagihe Nayare mahue NAmaMsamaNovAsae parivasai / aDDe jAva aparibhUe; abhigayajIvAjIve jAvaviharai / taeNaMsamaNe bhagavaMmahAvIre aNNayA kayAi puvvANupurdivaM caramANe jAvasamosaDhe, parisA jAvapajjuvAsai / taeNaM mahue samaNovAsae imIse kahAe laDhe samANe hadvatuDhe jAvavisappamANa-hiyae, hAe jAvaalaMkiya sarIre, sayAo gihAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA pAyavihAracAreNaM rAyagihaMNayaraM jAvaNiggacchai, NiggacchittA tesiM aNNautthiyANaM adUrasAmaMteNaM viiivyi| taeNaM te aNNautthiyA mayaMsamaNovAsayaM adUrasAmaMteNaM vIivayamANaM pAsaMti, pAsittA aNNamaNNaM saddAti, saddAvettA evaM vayAsI- evaMkhalu devANuppiyA! amhaM imA kahA avippakaDA, imaM ca NaM maDhue samaNovAsae amhaM adUrasAmaMteNa vIivayai, taM seyaM khalu devANuppiyA ! amhaM mayaM samaNovAsayaM eyamaTuM pucchittaeM tti kaTu aNNamaNNassa aMtiyaM eyamaTuM paDisuNeti, paDisuNettA jeNeva madue samaNovAsae teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA maTThayaMsamaNovAsayaMevaM vyaasiibhAvArtha:- te kAle, te samaye rAjagRha nAmanuM nagara hatuM, guNazIla nAmanuM udyAna hatuM. tyAM eka pRthvIzilApaTTa hato. nagarI, udyAna ane pRthvIzilApaTTanuM varNana aupapAtika sUtrAnusAra jANavuM. te guNazIla udhAnanI samIpe aneka anyatIrthiko rahetA hatA. yathA- kAlodAyI selodAyI ityAdi saMpUrNa varNana zataka-7/10 pramANe jANavuM. yAvatu anyatIrthikonuM "A vAta kevI rIte mAnI zakAya?" tyAM sudhI paMcAstikAya viSayaka kathana karavuM. te rAjagRha nagaramAM madruka nAmanA zramaNopAsaka rahetA hatA. te dhanADhaya yAvatu aparAbhUta hatA, jIvAjIvAdi tattvonA jJAtA hatA yAvatu AtmAne bhAvita karatA rahetA hatA. koI eka divase zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI anukramathI vicaraNa karatAM yAvatu tyAM padhAryA. pariSada darzana ane dharma zravaNa mATe gaI. tyAM prabhunI paryApAsanA karavA lAgI. zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInuM Agamana jANIne madruka zramaNopAsaka harSita ane saMtuSTa yAvatu AnaMdita hRdayavALA thayA. te snAnAdi karIne alaMkRta thaIne potAnA gherathI nIkaLyA, pagapALA cAlatA rAjagRhI nagarImAMthI nIkaLIne, te anyatIrthikonI najIkathI pasAra thayA. te anyatIrthikoe madraka zramaNopAsakane jatAM joyA ane paraspara ekabIjAne kahevA lAgyA"he devAnupriyo! te madruka zramaNopAsaka jaI rahyA che ane ApaNane A vAta vizeSa prakAre samajAtI nathI, to he devAnupriyo! ApaNe madraka zramaNopAsakane pUchavuM ucita che." e pramANe vicAra karIne tathA paraspara ekamata thaIne te anyatIrthiko madruka zramaNopAsakanI nikaTa AvyA ane madruka zramaNopAsakane A pramANe pUchathu 15 evaM khalu mayA !tava dhammAyarie dhammovaesae samaNe NAyaputte paMca atthikAye paNNavei, evaM jahA sattame sae aNNautthiyauddesae jAvase kahameyaM mayA ! evaM? tae NaM semaddae samaNovAsaete aNNautthie evaM vayAsI-jai kajjakajjai jANAmo pAsamo,
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata:-18 : deza-7 | 4 | ahekajaNa kajjaiNa jANAmoNa paasaamo| taeNaMteaNNautthiyA mayaMsamaNovAsayaM evaM vayAsI-kesaNaM tuma mayA ! samaNovAsagANaM bhavasi, jeNaM tuma eyamaTuMNa jANasi Na pAsasi? bhAvArtha:- he madraka! tamArA dharmAcArya, dharmopadezaka zramaNa jJAtaputra, pAMca astikAyonI prarUpaNA kare che ityAdi, kathana zataka-7/10 nA anyatIrthika uddezaka pramANe jANavuM. yAvata he madraka! e kevI rIte mAnI zakAya? madraka zramaNopAsake anyatIrthikone kahyuM - "A dharmAstikAyAdinA kAryathI tenuM astitva jANI ane dekhI zakAya che. A padArthonA kArya vinA tene jANI-dekhI zakAtuM nathI." uttara sAMbhaLIne anyatIrthikoe madruka zramaNopAsakane ApapUrvaka kahyuM- he makka ! tame kevA zramaNopAsaka cho ke tame paMcAstikAyane jANatA-dekhatA nathI, to paNa mAno cho? 16 taeNaM se madue samaNovAsae te aNNautthie evaM vayAsI- atthi NaM Auso ! vAukAe vAi?hatA atthi, tubbheNaM Auso ! vAukAyassa vAyamANassarUvaMpAsaha ? No iNaDhe smddhe| atthi NaM Auso ! ghANasahagayA poggalA? haMtA atthi, tubbheNaM Auso! ghANasahagayANaM poggalANaM rUvaMpAsaha ?NoiNaDhe smddhe| atthiNaM Auso ! araNisahagae agaNikAye? haMtA asthi / tubbheNaM Auso ! araNisahagayassa agnnikaayssruuvNpaash?nnoinnttesmtte| atthi NaM Auso ! samudassa pAragayAI rUvAiM? haMtA atthi / tubbheNaM Auso ! samudassa pAragayAirUvAipAsai?No iNaDhe smddhe| atthi NaM Auso ! devalogagayAiM rUvAiM? haMtA atthi / tubbhe NaM Auso! devalogagayAiMrUvAIpAsaha? No samaTe inntte| evAmeva Auso !ahaMvA tubbhevA aNNo vA chaumattho jai jo jaNa jANai Na pAsai taM savvaMNa bhavai, evaM bhe subahue loe Na bhavissaI ti kaTute aNNautthie evaM paDihaNai, evaM paDihaNittA jeNeva guNasIlae ceie jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaMmahAvIra paMcaviheNaM abhigameNa jAvapajjuvAsai / bhAvArtha - madruka zramaNopAsake anyatIrthikone kahyuM- he AyuSyamAnuM! zuM vAyu vahe che? pravAhita thAya cha? 612-, pravAhita thAya che. prazra- AyuSyamAna ! pravAhita thatA vAyunA35ne tame hepo cho? 612-vAyu-35 hepAtuM nathI. prazra-AyuSyamAn ! gaMdhavANA pusa ? 612-1, cha. shrAyuSyamAn ! tame te gaMdhavALA pudgalonA rUpane dekho cho ? uttara- te zakya nathI. prazramAyuSyamAna ! zaMsa20InA samAM agnicha? 612-4,che.prazra-zaMtote araNInI lAkaDImAM rahelA agninA rUpane dekho cho? uttara- te zakya nathI.
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434 ] zrI bhagavatI sUtra-4 prazna- he AyuSyamAnuM! samudranI pele pAra padArtho che? uttara- hA, che. prazna- zuM tame samudrane pele pAra rahelA padArthone dekho cho ? uttara- te zakya nathI. prazna- he AyuSyamAnu! zuM devalokamAM padArtho che? uttara- hA, che. prazna- he AyuSyamAn ! zuM devalokamAM rahelA padArthone tame joI zako cho? uttara- te zakya nathI. he AyuSyamAnu! huM, tame ke koI paNa chadmastha manuSyo, je padArthone jANatA nathI, dekhatA nathI, te sarvanuM astitva na hoya ema mAnavAthI to tamAre lokanA ghaNA padArthono abhAva thaI jaze, ema kahI madraka zramaNopAsake te anyatIrthikono parAbhava karI niruttara karyA. temane niruttara karIne te guNazIla udyAnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInI sevAmAM AvyA ane pAMca prakAranA abhigamapUrvaka zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInI samIpe jaIne yAvatu prabhunI paryupAsanA karavA lAgyA. 17 mayA ! tti samaNe bhagavaM mahAvIre maDhuyaM samaNovAsagaMevaM vayasI- suThTha NaM mayA ! tumaMte aNNautthie evaM vayAsI- sAhU NaM mayA ! tumaMte aNNautthie evaM vayAsI-jeNaMmayA ! adaMvA heuvA pasiNaMvA vAgaraNaMvA aNNAyaM adidaM assayaM amuyaMaviNNAyaMbahujaNamajJaAghavei paNNavei jAvauvadasei,seNaMarihaMtANaMAsAyaNAe vaTTai, arihaMtapaNNattassa dhammassa AsAyaNAe vaTTai, kevalINaM AsAyaNAe vaTTai, kevalipaNNattassa dhammassa AsAyaNAe vaTTai, taM suLuNaM tuma mayA ! te aNNautthie evaM vayAsI, sAhUNaMtumaMmayA ! jAvaevaMvayAsI / taeNaM madue samaNovAsae samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM evaM vutte samANe haThThatuDhe samaNaM bhagavaM mahAvIra vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA NaccAsaNNe jAva pajjuvAsai / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre mayassa samaNovAsagassa tIseya jAva parisA pddigyaa| madue samaNovAsae samaNassa bhagavao mahAvIrassa jAvaNisamma hatuDhe pasiNAiMpucchai, pucchittA aTThAiM pariyAii, pariyAittA uThAe uDhei, udvettA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdaiNamaMsai, vaMdittA NamasittA jaavpddige| bhAvArtha:- he madraka! A rIte saMbodhita karIne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM- he madraka! tame te anyatIrthikone yogya uttara Apyo che, he madraka ! tame te anyatIrthikone yathArtha uttara Apyo che. he madruka! je vyakti jANyA vinA, joyA vinA, sAMbhaLyA vinA koI adaSTa, azruta, asammata, avijJAta artha, hetu ane praznonA uttara aneka manuSyonI madhyamAM kahe che, batAve che, yAvadarzita kare che, te arihaMtonI, arihaMta kathita dharmanI, kevaLajJAnIonI ane kevaLIprarUpita dharmanI AzAtanA kare che. he madraka ! tame anyatIrthikone yathArtha uttara Apyo che. bhagavAnanuM kathana sAMbhaLIne madruka zramaNopAsaka hRSTa-tuSTa thayA ane zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana-namaskAra karIne, na ati dUra, na ati nikaTa rahIne paryApAsanA karavA lAgyA. zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe madraka zramaNopAsaka ane te pariSadane dharmakathA kahI, pariSada pAchI gaI. te madraka zramaNopAsake paNa zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI pAsethI dharmopadeza sAMbhaLyo, prazna pUchyA. artha jANyA. tyArapachI potAnI utthAna zaktithI UbhA thaIne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana-namaskAra karIne pAchA gayA.
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-18: uddezaka-7 435 | vivecana : prastuta sUtramAM madraka zramaNopAsaka ane anyatIrthiko vacce thayelA saMvAdane ane prabhu dvArA karelI madruka zrAvakanI prazaMsAnuM nirUpaNa che. madraka zramaNopAsake anyatIrthikonA praznono tArkika rIte uttara Apyo ke chaghasthoe pratyakSa na jaNAvA chatAM paNa jagatanA keTalAka na dekhAtA padArthonuM astitva zAstranA kathanAnusAra svIkAravuM Avazyaka che. vyakti kevalibhASita tattvane yathArtha samajyA vinA potAnA maMtavya anusAra koI paNa viSayanI khaMDanA ke tiraskAra kare to te kevaLInI ane kevaLI prarUpita dharmanI AzAtanA kare che. prastuta sUtromAM zramaNopAsakanI dharmazraddhA ane tenuM tAttvika jJAna sAmarthya pragaTa thAya che ane mumukSu AtmAone sUkSma anneya tattvo mATe akhUTa zraddhA rAkhavAnI preraNA maLe che. madraka zramaNopAsakanuM bhaviSyaH18 bhaMte !tti bhagavaMgoyamesamaNaM bhagavaMmahAvIraMvaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI-pabhUNaM bhaMte ! mahue samaNovAsae devANuppiyANaM aMtiyaM jAvapavvaittae? - goyamA ! No iNaDhe samaDhe / evaM jaheva saMkhe taheva aruNAbhe jAvasavva dukkhANaM aMtaM kaahii| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! ema kahIne gautama svAmIe zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana-namaskAra karIne A pramANe pUchyuM- bhagavan! zuM madraka zramaNopAsaka Apa devAnupriyanI samIpe prajyA grahaNa karavAmAM samartha che? uttara-he gautama! tema zakya nathI. ityAdi zataka-12/1mAM zaMkha zramaNopAsakanA varNananI samAna jANavuM yAvat aruNAbha vimAnamAM devapaNe utpanna thaze. tyAMnuM AyuSya pUrNa karIne, mahAvidehakSetramAM janma dhAraNa karIne, sarva duHkhono aMta karaze. vaikriyakRta hajAro zarIramAM eka AtmA - |19 deveNaM bhaMte !mahiDDie jAvamahAsokkherUvasahassaM viuvvittA pabhUaNNamaNNeNaM saddhiM saMgAmittae? goyamA !hatA pabhU / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! mahardika yAvata mahAsukhI deva, hajAro rUponI vidurvaNA karIne paraspara saMgrAma karavAmAM samartha che? uttara- hA, gautama ! samartha che. 20 tAo NaM bhaMte! boMdIo kiM egajIvaphuDAo aNegajIvaphuDAo? goyamA! egajIvaphuDAo,No annegjiivphuddaao| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! vaikriyakRta te aneka zarIra, zuM eka jIvanI sAthe saMbaMdhita hoya che ke aneka jIvonI sAthe saMbaMdhita hoya che? uttara- he gautama! te sarva zarIra eka jIva sAthe saMbaMdhita hoya che, aneka jIvo sAthe saMbaMdhita hotA nathI.
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 436 ] zrI bhagavatI sUtra-4 zabdArtha-javI zarIranIvahuDAno eka ja jIvathI pRSTa-saMbaddha. 21 tesiNaM bhaMte ! boMdINaM aMtarA kiM egajIvaphuDA aNega-jIvaphuDA? goyamA ! egajIvaphuDA, No annegjiivphuddaa| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! te zarIronI madhyano aMtarAla bhAga zuM eka jIvathI saMbaMdhita hoya che ke aneka jIvothI saMbaMdhita hoya che? uttara- he gautama! te zarIronI vacceno aMtarAla bhAga eka jIvathI saMbaMdhita hoya che, aneka jIvonI sAthe saMbaMdhita hoto nathI. 22 purise NaM bhaMte ! aMtare NaM hattheNa vA, evaM jahA aTThamasae taie uddesae jAvaNo khalu tattha stthNkmi| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! koI puruSa, te zarIranA aMtarAlone potAnA hAtha ke pagathI sparza karatA yAvat tIkSNa zastrathI chedatA alpa paNa pIDA utpanna karI zake che? uttara- he gautama ! zataka-8/3nI samAna yAvata te zarIro vaccenA aMtarAlamAM rahelA Atma pradezo upara zastra asara karI zakatuM nathI. vivecana : devo paraspara saMgrAma nimitte vaikriya zaktithI hajAro zarIra banAve che. te zarIro bhinna-bhinna hoya che. te zarIro vacce aMtarAla bhAga paNa hoya che. tema chatAM te eka ja jIvanI vikrvaNA hovAthI vaikriya karanAra eka ja jIvathI saMbaMdhita hoya che ane te hajAro aMtarAlane koI paNa zastra asara karatA nathI. vistRta vivecana mATe juo- zataka-83. devAsura saMgrAma ane tenA zastro: 23 asthi NaM bhaMte ! devAsurANaM saMgAme, devAsurANaM saMgAme ? haMtA goyamA ! asthi / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! deva ane asurono saMgrAma thAya che? uttara-hA, gautama thAya che. 24 devAsuresuNaM bhaMte ! saMgAmesu vaTTamANesu kiNNaM tesiM devANaM paharaNarayaNattAe pariNamai? goyamA !jaNNaM te devA taNaMjA kaTuMvA pattaM vA sakkara vA parAmusati taNaM tesiMdevANaM paharaNa rayaNattAe pariNamai / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jyAre deva ane asurono saMgrAma thAya che, tyAre te devonI kaI vastu zastraratnarUpe pariNata thAya che? uttarahe gautama! taNakhaluM, lAkaDI, pAna athavA kAMkarA Adi je vastuno te devo sparza kare che, te vastu te devonA zastraratnarUpe pariNata thaI jAya che. 25 bhaMte ! jaheva devANaM taheva asurakumArANaM? goyamA ! No iNaDhe samaDhe, asurakumArANaM devANaM NiccaM viuvviyA paharaNarayaNA paNNattA /
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-18 : uddezaka-7 437 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! je rIte devone mATe koI paNa vastu sparza mAtrathI zastrarUpe pariNata thaI jAya che, te rIte zuM asurone paNa thAya che ? uttara- he gautama ! tema zakya nathI. asurakumAra devone to sadA vaikriyakRta zastra ja hoya che. vivecanaH prastuta sUtromAM devAsura saMgrAmanuM ane saMgrAma samayanA zastranuM nirUpaNa karyuM che. sAmAnya rIte jainAgamomAM sarva jAtinA devo mATe 'deva' zabda prayukta che. paraMtu ahIM bhavanapati ane vyaMtara jAtinA devo mATe asura zabda ane jyotiSI ane vaimAnika jAtinA devo mATe deva zabda prayukta thayo che. IrSyA ane dveSavaza deva ane asurano saMgrAma thAya che. saMgrAma zastra sAdhya hoya che. tethI prastutamAM zastra saMbaMdhI praznottara che. devone zastra saMyoga paNa puNyAdhIna hoya che. jyotiSI ane vaimAnika devone ucca prakAranuM puNya hoya che. tethI te devo je vastuno sparza kare te zastrarUpe pariNata thaI jAya che. tenI apekSAe bhavanapati Adi devonuM puNya alpa hoya che. tethI tene pUrva vikurvita zastro ja upayogamAM Ave che, anya koI paNa vastu sparza mAtrathI teo mATe zastrarUpe pariNata thatI nathI. mahaddhika devonuM gamana sAmarthya : 26 deve NaM bhaMte ! mahiDDIe jAva mahAsokkhe pabhU lavaNasamudde aNupariyaTTittANaM havvamAnaittam ? goyamA ! hatA pamU| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! maharSika yAvat mahAsukhI deva, lavaNa samudranI cAre tarapha pharIne zIghra pAchA AvavAmAM samartha che. uttara- hA, gautama ! te pramANe karavAmAM samartha che. | 27ve NaM bhaMte ! mahiDDIe evaM dhAyaisaMDa dIvaM, pucchA ? goyamA ! haMtA pabhU, evaM jAva ruyagavaraM dIvaM / teNa paraM vIivaejjA, No ceva NaM aNupariyaTTejjA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! maharSika yAvat mahAsukhI deva, dhAtakIkhaMDa dvIpanI cAre tarapha pharIne zIghra pAchA AvavAmAM samartha che ? uttara- hA, gautama ! samartha che. A rIte yAvat rucakavara dvIpa sudhI cAre tarapha pharIne pAchA AvavAmAM samartha che. tenAthI AgaLanA dvIpasamudramAM eka dizAmAM jaIne AvI zake che paraMtu cAre dizAmAM tenI parikramA karavAmAM samartha nathI. devono karmakSaya kALa H 28 atthi NaM bhaMte! devA je aNate kammaMse jahaNNeNaM ekkeNa vA dohiM vA tIhiM vA, ukkoseNaM paMcahiM vAsasaehiM khavayaMti ? goyamA ! haMtA asthi / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM A prakAranA deva che ke je anaMta zubha karmAMzone jaghanya eka so varSa, baso, traNaso ane utkRSTa pAMca so varSamAM kSaya kare che ? uttara- hA, gautama ! e prakAranA deva che. | 29 asthi bhaMte ! te devA je anaMte kammaMse jahaNNeNaM ekkeNa vA dohiM vA tIhiM vA, ukkoseNaM paMcahiM vAsasahassehiM khavayaMti ? goyamA ! haMtA atthi /
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 438 zrI bhagavatI sUtra-4 bhAvArtha:-prazra- bhagavana ! sevA pahecha anaMta bhAMzAne 4dhanya 42,42, traNa hajAra ane utkRSTa pAMca hajAra varSomAM kSaya kare che? uttara- hA, gautama! e prakAranA deva che. 30 atthi NaM bhaMte ! te devA je aNaMte kammase jahaNNeNaM ekkeNa vA dohiM vA tIhiM vA, ukkoseNa pacahiM vAsasayasahassehiM khavayati? goyamA! hatA atthi| bhAvArtha:- zra- bhagavan ! me prA2nA heva cha, anaMta bhAMzAne dhanya sAma, dAma, traNa lAkha varSomAM ane utkRSTa pAMca lAkha varSomAM kSaya kare che? uttara- hA, gautama! e prakAranA deva che. 31 kayareNaM bhaMte ! te devA je aNate kammase jahaNNeNaM ekkeNa vA jAvapaMcahiM vAsasaehiM khavayaMti? kayareNaM bhaMte !te devA jAvapaMcahiM vAsasahassehiM khavayaMti? kayare NaM bhaMte! te devA jAvapaMcahiM vAsasayasahassehiM khavayaMti? goyamA ! vANamaMtarA devA aNaMte kammaMse jAva egeNaM vAsasaeNaM khavayaMti, asuriMdavajjiyA bhavaNavAsI devA aNaMte kammaMse jAvadohiM vAsasaehiM khavayaMti, asurakumArANaM devA aNaMtekammaMse jAvatIhiM vAsasaehiM khavayaMti,gahaNakkhaktatArArUvA joisiyA devA aNaMte kammase jAvacauhiM vAsa saehiMkhavayaMti, caMdimasUriyA joisiMdA joisarAyANo aNate kammase jAvapaMcahiM vAsasaehiM khvyNti| sohammIsANagA devA aNaMtekammase jAvaegeNaM vAsasahasseNaMkhavayaMti, saNaMkumAra mAhiMdagA devA aNate kammaMse jAvadohiM vAsasahassehiM khavayaMti, baMbhalogalaMtagA devA aNate kammaMse jAvatIhiM vAsasahassehiM khavayaMti, mahAsukka sahassAragA devA aNaMte kammaMse jAvacauhiM vAsasahassehiM khavayaMti ANayapANaya AraNa-accayugA devA aNaMte kammase jAvapaMcahi vAsasahassehiM khavayaMti, hiDimagevijjagA devA aNate kammase jAvaegeNaM vAsasayasahasseNaM khavayaMti, majjhimagevejjagA devA aNatekammase jAvadohiM vAsasayasahassehiMkhavayaMti, uvarimagevejjagA devAaNatekammase jAvatihiM vAsasayasahassehiMkhavayaMti, vijaya vejayaMta jayaMtaaparAjiyagA devA aNate kammase jAvacauhi vAsa sayasahassehiM khavayaMti, savvaTThasiddhagA devA aNaMte kammaMse jAvapaMcahiM vAsasayasahassehiM khavayaMti / eeNaMgoyamA!tedevAje aNate kammaMse jahaNNeNaM ekkeNa vA dohiM vA tIhiM vA ukkoseNaM paMcahiM vAsasaehiM khavayaMti, eeNaM goyamA !te devA jAvapaMcahiM vAsasahassehiM khavayaMti, eeNaMgoyamA!te devA jAvapaMcahiM vAsasayasahassehiM khavayaMti / / sevaM bhaMte ! sevaM bhNte!|| bhAvArtha:-pra-bhagavana! mevA yA hevachaThe anaMta bhAMzAne dhanya sovarSa yAvata pAMyaso varSamAM kSaya kare che? he bhagavan! evA kayA deva che, je anaMta karmAzone eka hajAra varSa cAvatu pAMca hajAra varSamAM kSaya kare che? he bhagavan! evA kayA deva che je anaMta karmAzone eka lAkha varSa yAvatu pAMca lAkha
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-18: uddezaka-7 439 | varSomAM kSaya kare che? uttara- he gautama ! vANavyaMtara devo anaMta karmAzone eka so varSamAM kSaya kare che. asurendrane choDIne zeSa bhavanapati devo anaMta karmAzone baso varSomAM kSaya kare che. asurakumAra devo anaMta karmAzone traNaso varSomAM, graha, nakSatra ane tArA rUpa jyotiSI devo anaMta karmAzone cAraso varSomAM jyotiSI devonA indra, jyotiSarAja caMdra ane sUrya anaMta karmAzone pAMca so varSomAM kSaya kare che. saudharma ane IzAna kalpanA devo anaMta karmAzone eka hajAra varSomAM kSaya kare che. sanakumAra ane mAhendra kalpanA devo anaMta karmAzone be hajAra varSomAM kSaya kare che. brahmaloka ane lAttaka kalpanA devo anaMta karmAzone traNa hajAra varSomAM kSaya kare che. mahAzukra ane sahasAra kalpanA devo anaMta karmAzone cAra hajAra varSomAM kSaya kare che. Anata, prANata, AraNa ane azruta kalpanA devo anaMta karmAzone pAMca hajAra varSomAM, adhastana grevayakanA devo anaMta karmAzone eka lAkha varSomAM; kSaya kare che. madhyama grevayakanA devo be lAkha varSomAM, uparima grevayakanA devo traNa lAkha varSomAM vijaya, vijayaMta, jayaMta ane aparAjita A cAra anuttara vimAnanA devo cAra lAkha varSomAM ane sarvArthasiddhanA devo pAMca lAkha varSomAM anaMta karmAzono kSaya kare che. A rIte he gautama! e prakAranA sUtrokta asurAdi devo che, je anaMta karmAzone jaghanya eka so, baso, traNa so, utkRSTa pAMcaso varSomAM kSaya kare che. sUtrokta devalokanA devo che je utkRSTa pAMca hajAra varSomAM te puNyAMzono kSaya kare che ane te gautama ! sUtrokta anuttara vimAnanA devo utkRSTa pAMca lAkha varSamAM te puNyAzono kSaya kare che. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. /. vivecana : prastuta sUtromAM cAre jAtinA devo dvArA anaMta karmAzone kSaya thavAnuM kAlamAna spaSTa karyuM che. cAre jAtinA devo puNyanA udayane bhogave che. paraMtu karmazAstranA niyamAnusAra je karma maMdavipAkamaMdarasavALuM hoya te zIghratAthI bhogavAya jAya che ane je karma tIvra vipAka-tIvrarasavALuM hoya te zIghratAthI bhogavAtuM nathI. pratyeka devonA karmo bhinna bhinna hoya che. zAstrakAre tenI tIvratA maMdatAnA AdhAre tenA kSayanuM kAlamAna batAvyuM che. jema ke vyaMtaronA anaMta puNya karma maMda rasavALA hovAthI teno zIghra kSaya thAya che. tenI apekSAe navanikAyanA devonA anaMta puNyakarma tIvra rasavALA hovAthI tene kSaya thatAM adhika samaya lAge che. A rIte uttarottara anuttara vimAna sudhInA devonA puNyakarma tIvratara ane tIvratama rasavALA hovAthI teno kSaya thatAM uttarottara adhika samaya lAge che. te sarvanuM kAlamAna sUtrArthathI spaSTa che. () | zataka 18/o saMpUrNa pA (ta
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ 440 zrI bhagavatI sUtra-4 zitaka-18: uddezaka-8 je saMkSipta sAra je A uddezakamAM bhAvitAtmA aNagArane lAgatI kriyA, anyatIrthiko sAthe gautama svAmIno saMvAda, chaghastha ane kevaLInuM paramANu Adine jANavAnuM sAmarthya, vagere viSayonuM nirUpaNa che. * jenA kaSAyo upazAMta che tevA aNagAra upayogapUrvaka gamana karatA hoya, tenA paga nIce koI paNa jIvajaMtu dabAI jAya tema chatAM te aNagArane airyApathika kriyA lAge che. kAraNa ke kaSAya rahita vItarAgIne mana, vacana ane kAyAnA yogajanya sAmAnya-vizeSa pravartanathI thanArI kriyArUpa airyApathika kriyA ja lAge che. sAMparAyika kriyA arthAt prANAtipAtikI Adi kriyA sakaSAyI jIvone ja lAge che. * anyatIrthikoe gautama svAmI samakSa jaina zramaNo para AkSepa mUkayo ke jaina zramaNo gamanAdi kriyA karatAM keTalA ya jIvajaMtuone kacaDI nAMkhe che, tene pIDA pahoMcADe che. A rIte ahiMsAdharmanuM yathAvat pAlana thatuM na hovAthI teo ekAMta bAla che. gautamasvAmIe tArkika yuktithI zramaNonI jIvanacaryA samajAvIne anyatIrthikone niruttara karyA- jaina zramaNo pAda vihAra kare che. te uparAMta saMpUrNa rIte jIvadayAnI bhAvanApUrvaka, saMyamI jIvananA nirvAhArthe ja sAvadhAnIpUrvaka gumanAdi kriyA kare che. te potAnA nirvAhA anya jIvone pIDA pahoMcADatA nathI. te ahiMsAdharmanuM saMpUrNapaNe pAlana kare che. tethI jaina zramaNo ekAMta bAla nathI paraMtu ekAMta paMDita che. anyatIrthikonI upayogapUrvakanI pravRtti na hovAthI teo ekAMta bAla che. * paramANu yugala atyaMta sUkSma hovAthI cakSugrAhya nathI. zrutajJAnanA mAdhyamathI chadmastha manuSyane tenuM jJAna thaI zake che. (1) keTalAka chagha0o zrutajJAnanA upayoga sahita hoya to paramANu yugalane jANe che paNa pratyakSa joI zakatA nathI. kAraNa ke zrutajJAnamAM darzanano abhAva che. (2) keTalAka manuSyo zrutajJAnanA upayoga rahita hoya to paramANu pudgalane jANatA nathI ane dekhatA paNa nathI. A rIte asaMkhyAta pradezI skaMdha sudhI jANI-dekhI zakatA nathI. * anaMta pradeza skaMdhane jANavA ane dekhavAnA cAra vikalpa che- (1) keTalAka chAstho anaMta pradezI skaMdhane zrutajJAnathI jANe che ane cakSu dvArA dekhe che. (2) keTalAka jANe che paNa cakSunA abhAvamAM dekhatA nathI. (3) keTalAka jANatA nathI paNa dekhe che. jema ke- dUra rahelA parvata vagere sparzendriya dvArA agrAhya che. tethI tenA sparzadine jANatA nathI paraMtu cakSu dvArA dUrathI joI zake che. (4) keTalAka jANatA nathI ane dekhatA paNa nathI. * AdhovadhijJAnI(paramAvadhijJAnIthI nyUnajJAnI) manuSyanuM kathana paNa chadmasthanI samAna che. paramAvadhijJAnI ane kevaLI paramANu yugalane jANe che ane dekhe che paraMtu je samaye jANe che te samaye dekhatA nathI ane je samaye dekhe che te samaye jANatA nathI kAraNa ke jJAnopayogathI padArtha jaNAya ane darzanopayogathI dekhAya che. A baMne upayoga eka samaye hotA nathI. tethI tenA dvArA thatuM jJAna ane darzana paNa eka samaye thatuM nathI.
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-18: uddezaka-8 [ 441 | zataka-18: uddezaka-8 aNagAra upayoga pUrvaka gamana karanArane lAgatI kriyA :| 1 rAyagihe jAva evaM vayAsI- aNagArassa NaM bhaMte ! bhAviyappaNo purao duhao jugamAyAe pehAerIyaMrIyamANassa pAyassa ahe kukkuDapoevA vaTTApoe vA kuliMgacchAe vA pariyAvajjejjA,tassaNaM bhaMte ! kiMIriyAvahiyA kiriyA kajjai,saMparAiyA kiriyA goyamA ! aNagArassaNaMbhAviyappaNo jAvatassaNaMIriyAvahiyA kiriyA kajjai, No saMparAiyA kiriyA kjji| sekeNaguNaM bhaMte ! evaM vuccai-jahA sattamasae saMvuDuddesae jAvaaTTho Nikkhitto ||sevN bhaMte ! sevaM bhaMte ! // tti bhagavaMgoyame jAvaviharai / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAvabahiyA jaNavaya vihAra vihri| zabdArtha - pomaraghInuM baccuM vAvo-batakanuM baccuM AichA-kIDI jevA sUkSma jaMtuo pAyajJa = paga nIce pariyAvanennA = paritApita thaI jAya, AvI jAya, marI jAya. bhAvArtha:- prazna- rAjagRha nagaramAM yAvata gautama svAmIe A pramANe pUchyuM- he bhagavan! sAmenA ane baMne bAjunA pradezane dhuMsara pramANa (cAra hAtha pramANa) joIne gamana karatA bhAvitAtmA aNagAranA paganI nIce maraghInuM baccuM, batakanuM baccuM athavA kIDI jevA sUkSma jaMtu dabAIne marI jAya, he bhagavan! to te aNagArane airyApathikI kriyA lAge che ke sAMparAyikI kriyA lAge che? uttara- he gautama ! te bhAvitAtmA aNagArane airyApathikI kriyA lAge che, sAMparAyikI kriyA lAgatI nathI. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke tene airyApathikI kriyA lAge che, sAMparAyikI kriyA lAgatI nathI.? uttara- he gautama ! zataka-7/1 saMvRtta uddezaka anusAra saMpUrNa uttara jANavo joIe. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. / ema kahI gautama svAmI yAvatuM vicAravA lAgyA. tyAra pachI zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI vihAra karI anya kSetromAM vicAravA lAgyA. vivecana : je bhAvitAtmA aNagAranA krodhAdi kaSAyo naSTa thaI gayA che, tevA agiyAramA bAramA
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra -4 guNasthAnavartI chadmastha vItarAgInI gamana Adi koI paNa pravRttithI teone airyApathika kriyA ja lAge che kAraNa ke sakaSAyI jIvone sAMparAyika kriyA lAge che ane akaSAyI jIvone airyApathika kriyA lAge che. anyatIrthiko sAthe gautama svAmIno saMvAda : 442 2 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe jAva puddhvisilaaptttte| tassa NaM guNasIlassa ceiyassa adUrasAmaMte bahave aNNautthiyA parivasati / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAva samosaDhe jAvaparisA paDigayA / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTTe aMtevAsI iMdabhUI NAmaM aNagAre jAva viharai / tae NaM te aNNautthiyA jeNeva bhagavaM goyame teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA bhagavaM goyamaM evaM vayAsI- tubbhe NaM ajjo ! tivihaM tiviheNaM asaMjayA jAva egaMtabAlA yAvi bhavaha / bhAvArtha:- te kAle, te samaye rAjagRha nAmanuM nagara hatuM. tyAM guNazIla udhAna hatuM. tyAM eka pRthvIzilApaTTa hato. te guNazIla udyAnanI samIpe aneka anyatIrthiko rahetA hatA. kyAreka zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI tyAM padhAryA yAvat pariSada vaMdanA karIne pAchI gaI. te kAle, te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA jayeSTha aMtevAsI indrabhUti aNagAra yAvat tapa saMyamathI AtmAne bhAvita karatAM vicaratA hatA. te samaye te anyatIrthiko gautama svAmInI samIpe AvIne kahevA lAgyA ke- he Aryo tame trividha-trividha (tre| 2eA, e| yogathI) asaMyata, avirata yAvat kheDAMta jAsa cho. 3 tae NaM bhagavaM goyame aNNautthie evaM vayAsI- se keNaM kAraNeNaM ajjo ! amhe tiviha tiviheNaM asaMjayA jAva egaMtabAlA yAvi bhavAmo / tae NaM te aNNautthiyA bhagavaM goyamaM evaM vayAsI - tubbhe NaM ajjo ! rIyaM rIyamANA pANe pecceha, abhihaNaha jAva uvaddaveha, tae NaM tubbhe pANe peccemANA jAva uvaddavemANA tivihaM tiviheNaM jAva etabAlA yAvi bhavaha / bhAvArtha :- anyatIrthikono AkSepa sAMbhaLIne gautama svAmIe kahyuM- he Aryo ! ame kayA kAraNathI trividha-trividha asaMyata, avirata ane ekAMta bAla chIe ? tyAre anyatIrthikoe kahyuM- he Aryo ! tame gamana karo cho tyAre jIvone kacaDo cho, mAro cho yAvat teone upadrava karo cho. prANIone kacaDavAthI yAvat upadrava karavAthI tame trividha-trividhe asaMyata, avirata ane ekAMta bAla cho. 4 ta NaM bhagavaM goyame te aNNautthie evaM vayAsI - No khalu ajjo ! amhe rIyaM rIyamANA pANe peccemo jAva uvaddavemo, amhe NaM ajjo ! rIyaM rIyamANA kAyaM ca jogaM ca rIyaMca paDucca dissA-dissA, padissA-padissA vayAmo, tae NaM amhe dissA dissA vayamANA padissA-padissA vayamANA No pANe peccemo jAva No uvaddavemo, tae NaM amhe pANe apeccemANA jAva aNoddavemANA tivihaM tiviheNaM jAva egaMtapaMDiyA yAvi bhavAmo, tubbhe ajja ! appaNA ceva tivihaM tiviheNaM jAva egaMtabAlA yAvi bhavaha / bhAvArtha :- tyAra pachI gautama svAmIe te anyatIrthikone kahyuM- he Aryo ! ame gamana karIe chIe
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-18: uddezaka-8 443 tyAre prANIone kacaDatA nathI yAvatu pIDA pahoMcADatA nathI. ame gamana karIe chIe tyAre kAyAthI saMyama yoganuM vahana karatAM, prANIone joI-joIne, vizeSa sAvadhAnIpUrvaka joI-joIne gamana karIe chIe. A rIte sAvadhAnI pUrvaka joi-joine gamana karatA ane prANIone kacaDatA nathI yAvata pIDita karatA nathI. tethI ame trividha-trividha yAvata ekAMta paMDita chIe. he Aryo ! tame ja svayaM trividha-trividhe asaMyata, avirata yAvata ekAnta bAla cho. 5 taeNaM te aNNautthiyA bhagavaMgoyama evaM vayAsI-keNaM kAraNeNaM ajjo ! amhe tivihaM tiviheNaM jAvabhavAmo / taeNaM bhagavaMgoyamete aNNautthie evaM vayAsI-tubbhe NaM ajjo !rIyaMrIyamANA pANe pecceha jAvauddaveha, tae NaM tubbhe pANe peccamANA jAva uddavemANA tivihaM jAvaegaMtabAlA yAvi bhavaha / tae NaM bhagavaMgoyamete aNNautthie evaM paDihaNai, paDihaNittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIreteNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdaiNamaMsai, vaMdittA NamasittA NaccAsaNNe jAvapajjuvAsai / bhAvArtha - anyatIrthikoe gautama svAmInuM kathana sAMbhaLIne A pramANe kahyuM- he Arya! ame kaI rIte trividha-trividha asaMyata, avirata yAvata ekAMta bAla chIe? tyAre gautama svAmIe te anyatIrthikone A pramANe kahyuM- he Aryo ! tame gamana karatAM prANIone kacaDo cho yAvat pIDita karo cho, jIvone kacaDatA, pIDita karatA tame trividha-trividha asaMyata, avirata yAvatu ekAMta bAla cho. tama svAmI te anyatIrthikone niruttara karIne, zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI pAse AvIne, bhagavAnane vaMdanA namaskAra karIne, na ati dUra, na ati nikaTa lAvat paryupAsanA karavA lAgyA. 6 goyamA ! tti samaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaM goyama evaM vayAsI-suThu NaM tuma goyamA!te aNNautthie evaM vayAsI,sAhuNaMtumaMgoyamA !te aNNautthie evaM vayAsI, atthi NaMgoyamA ! mamaM bahave aMtevAsI samaNA NiggaMthA chaumatthA, jeNaM No pabhUeyaM vAgaraNaM vAgarettae, jahANaM tumaM,taMsuThuNaM tumaMgoyamA !te aNNautthie evaM vayAsI, sAhuNaMtumaMgoyamA !te aNNautthie evaM vayAsI / taeNaM bhagavaMgoyame samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM evaM vutte samANe hadvatuDhe samaNaM bhagavaMmahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA parvavayAnI bhAvArtha:- he gautama! A pramANe saMbodhita karIne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe gautama svAmIne kahyuM- he gautama ! tame anyatIrthikone yogya kahyuM che. he gautama! tame te anyatIrthikone yathArtha kahyuM che. he gautama ! mArA aneka ziSya zramaNa-nigraMtha chadmastha che, je tamArI jema uttara ApavAmAM samartha nathI. he gautama ! tethI tame anyatIrthikone yogya kahyuM che, he gautama! tame te anyatIrthikone atyaMta yogya(suMdara) kahyuM che. jyAre zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe A pramANe kahyuM - tyAre gautama svAmIe haSTa-tuSTa thayA ane zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana-namaskAra karIne A pramANe pUchyuM vivecana : prastuta sutromAM anyatIrthikono zramaNo parano AkSepa ane gautama svAmI dvArA tenA nirAkaraNanuM
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ 444 zrI bhagavatI satra-4 yathAtathya varNana che. anyatIrthikoe gautama svAmI Adi jaina zramaNo para ekAMta bAla hovAno AkSepa mUkyo ke jaina zramaNo cAlatI vakhate jIvahiMsA kare che. tethI teo ekAMta bAla che. tyAre gautama svAmIe teno AkSepapUrvaka uttara Apyo- conyaM no varIya vapaDutra vistavavAno= jaina zramaNo koIpaNa yogika pravRtti viveka ane upayogapUrvaka ja kare che. teo jJAna, darzana, cAritra AdinA prayojanathI ja gamanAdi kare che, prayojana vinA gamanAgamana karatA nathI. jyAre gamanAgamana kare tyAre paNa jIvarakSAnA lakSmapUrvaka caMcaLatA rahita, kutUhala rahita ane zIvratArahita, IrSA samitipUrvaka gamana kare che. A rIte ahiMsAnuM saMpUrNa lakSya hovAthI jaina zramaNo bAla nathI. paraMtu anyatIrthikonI jIvanacaryAmAM ahiMsAdharmanuM barobara pAlana thatuM nathI, tethI teo ja ekAMta bAla che. gautama svAmIno tArkika ane niDaratApUrvakano uttara sAMbhaLIne anyatIrthiko niruttara thaIne cAlyA gayA. prabhu mahAvIre anya zramaNone nIDaratApUrvaka tArkika rIte satya pragaTa karavAnI preraNA ApavA gautama svAmInI prazaMsA karI. chadmastha ane kevaLInuM paramANu Adine jANavAnuM sAmarthya:|7 chaumatthe NaM bhaMte ! maNUse paramANupoggalaM kiM jANai pAsai, udAhuNa jANaiNa pAsai? goyamA ! atthegaie jANai,Na pAsai; atthegaie Na jANai,Na pAsai / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! chadmastha manuSya paramANu yugalane jANe-dekhe che? ke jANatA dekhatA nathI? uttara- he gautama! koI jANe che paraMtu dekhatA nathI ane koI jANatA paNa nathI ane dekhatA paNa nathI. 8 chaumattheNaM bhaMte !maNUse dupaesiyaMbaMdha kiM jANai pAsai? goyamA ! evaM ceva / evaM jAvaasaMkhejjapaesiya / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM chaghastha manuSya kripradeza skaMdhane jANe-dekhe che ke jANatA-dekhatA nathI? uttara- he gautama!paramANunI samAna jANavuM. A rIte yAvat asaMkhyAta pradeza skaMdha sudhI jANavuM joIe. | 9 chaumattheNaM bhaMte ! maNUse aNaMtapaesiyaMkhadhaM pucchA / goyamA ! atthegaie jANai pAsai, atthegaie jANai Na pAsai, atthegaie Na jANai pAsai, atthegaie Na jANai Na pAlA bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! chAstha manuSya anaMta pradezI DhaMdhane jANe-dekhe che ke jANatA-dekhatA nathI? uttara- he gautama! (1) koI jANe che ane dekhe che (2) koI jANe che paraMtu dekhatA nathI (3) koI jANatA nathI paraMtu dekhe che (4) koI jANatA nathI ane dekhatA paNa nathI. 10 Ahohie NaM bhaMte ! maNusse paramANupoggalaM, pucchA? goyamA ! jahA chumtthe| evaM Ahohie vi jAvaaNatapaesiya / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM Adhovadhika(parama avadhijJAnIthI nyUna) manuSya paramANu pudgalane
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-18: uddezaka-8 [ 445 ] jANe-dekhe che ke jANatA-dekhatA nathI? uttara- he gautama! je rIte chapastha manuSyonuM kathana karyuM, te ja rIte AdhovadhikanuM kathana paNa samajavuM joIe. A rIte yAvat anaMta pradeza skaMdha sudhI kathana karavuM joIe. 11 paramAhohieNaM bhaMte ! maNUse paramANupoggalaMjaMsamayaM jANaitaM samayaM pAsai, jaM samayaM pAsai taM samayaM jANai ? goyamA !No iNaDhe smddhe| sekeNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai- paramAhohie NaM maNuse paramANupoggalaMjaM samayaM jANai NotaM samayaM pAsai, jaM samayaM pAsai NotaM samayaM jANai? goyamA ! sAgAre se NANe bhavai, aNAgAre se dasaNe bhavai,seteNaTeNaM jAvaNotaM samayaM jANai, evaM jAvaaNaMtapaesiyaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM parama avadhijJAnI manuSya, paramANu pudgalane je samaye jANe che, te ja samaye dekhe che? ane je samaye dekhe che, te samaye ja jANe che? uttara- he gautama! tema zakya nathI. prazna- he bhagavan!tenuM zuM kAraNa che ke paramAvadhijJAnI manuSya paramANu pudgalane je samaye jANe che, te samaye dekhatA nathI ane je samaye dekhe che, te samaye jANatA nathI ? uttara- he gautama! paramAvadhijJAnIne sAkAropayoga rUpa jJAna hoya che ane anAkAropayoga rUpa darzana hoya che. te baMne upayogamAMthI eka samaye eka ja upayoga hoI zake che. tethI kahyuM che ke paramAvadhijJAnI je samaye jANe che te samaye dekhatA nathI ane je samaye dekhe che, te samaye jANatA nathI. A rIte anaMta pradezI skaMdha sudhI jANavuM joIe. 12 kevalI NaM bhaMte ! maNusse paramANupoggalaM, pucchA ? goyamA !jahA paramAhohietahA kevalI vi jAvaaNaMtapaesiyaM // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kevaLajJAnI paramANu yugalane je samaye jANe che, te samaye dekhe che, je samaye dekhe che te samaye jANe che? uttara- he gautama! je rIte paramAvadhijJAnInA viSayamAM kathana karyuM, te ja rIte kevaLajJAnInA viSayamAM paNa kahevuM joIe. A rIte yAvat anaMta pradeza skaMdha paryata kathana karavuM joIe. ! he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. .. vivecana : prastuta sUtromAM chadmastha, avadhijJAnI ane kevaLajJAnInA jJAna sAmarthya-asAmarthya nirUpita che. ahIM chadmastha zabdathI niratizaya jJAnI(sAmAnya mati, zrutajJAnI)nuM grahaNa thAya che. gAgAsaH-jANavuM ane jovuM. AgamomAM A baMne zabdono prayoga aneka sthAne thayo che. prasaMgAnusAra tenA artha thAya che. nAga6-jANavuM. (1) sAkAropayoga- jJAnano upayoga te jANavuM (2) mati-kRta Adi jJAnathI padArthano vizeSa bodha thavo. pa -jovuM (1) anAkAropayoga rU5 darzanathI jovuM (2) cakSugrAhya vastune cakSurindriyathI sAkSAta jovI. chadmasthanA prasaMgamAM gAbaDuno artha 'mati-zrutajJAnathI jANavuM ane pADyo artha 'cakSurindriyathI jovuM" te pramANe thAya che.
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 44s | zrI bhagavatI sUtra-4 chavAsthanA paramANuM AdinA jJAna viSayaka be bhaMga:-paramANuthI asaMkhyapradeza sudhInA pugala skaMdha sUkSma pariNAmI hovAthI cakSugrAhya nathI. tethI tenA be bhaMga A pramANe thAya che- (1) bApA nu pata6jANe che paNa dekhatA nathI. keTalAka manuSyo mati-zrutajJAnathI paramANu Adine jANe che paraMtu te paramANu Adi cakSugrAhya na hovAthI tene dekhatA nathI. (2) kha gAgar3a ja pasaDU-jANatA nathI ane dekhatA nathI. keTalAka manuSyone paramANu Adi viSayaka mati-zrutajJAna na hovAthI paramANu Adine jANatA nathI ane te cakSugrAhya na hovAthI dekhatA paNa nathI. anatakhadezI skaMdha viSayaka cAra bhaMga :- anaMtapradezI bAdara aSTasparzI skaMdha cakSugrAhya banI zake che. tethI tenA cAra bhaMga A pramANe thAya che- (1) nAgaH pAdu- jANe che dekhe che. keTalAka manuSyo anaMtapradezI skaMdhane, parvatAdi sthUla padArthone mati-zrutajJAnathI jANe che ane AMkhathI dekhe che. (2) gaNada na pa6- jANe che paNa dekhatA nathI. keTalAka aMdha manuSyo anaMtapradezI DhaMdhane parvatAdi sthala padArthone mati-zrutajJAnathI jANe che. paraMtu aMdha hovAthI te vastune pratyakSa joI zakatA nathI. 3) ja nAdu pANa- jANatA nathI paNa dekhe che. caurakriyAdi jIvo AMkhathI parvatAdi sthala padArthone dekhe che. paraMtu tene mati-zrutajJAna na hovAthI vizeSa prakAre jANatA nathI. (4) gALa cha pANa- jANatA nathI ane dekhatA nathI. beindriyAdi jIvone vizeSa mati-zrutajJAna na hovAthI parvatAdi sthala padArthone jANatA nathI ane AMkhanA abhAve dekhatA paNa nathI. adhovadhijJAnInA paramANu AdinA jJAna viSayaka be bhaMgaH- paramAvadhijJAnathI nyUna avadhijJAnane adhovadhika kahe che. adhovadhijJAnI paramANu Adi sUkSma rUpI padArthone cakSuthI ke avadhi darzanathI joI zakatA nathI. tethI temAM chadmastha manuSyonI jema be bhaMga ane anaMtapradezI skaMdhanA jJAna viSayaka cAra bhaMga thAya che. te be bhaMga A pramANe che- (1) nA ja pApa- jANe che paNa dekhatA nathI. adhovadhijJAnI avadhijJAnathI paramANu Adi sUkSma skaMdhane joI zakatA nathI. tethI mati-zrutajJAnathI jANe che paraMtu paramANu Adi avadhidarzana ke carindriyano viSaya nahovAthI dekhI zakatA nathI. (2) nA pAsa- jANatA nathI, dekhatA nathI. keTalAka adhovadhijJAnIne paramANu AdinuM jJAna na hovAthI jANatA paNa nathI ane pUrvavat dekhatA paNa nathI. anaMtapradezI bAdara-aSTa sparzI skaMdhanA jJAna viSayaka cAra bhaMga - anaMtapradezI bAdara skaMdhane adhovadhijJAnI avadhijJAnathI jANI zake ane avadhidarzanathI joI zake che. tenA cAra bhaMga A pramANe che(1) bApa - jANe che-dekhe che. te bAdara aMdha hovAthI avadhijJAnathI jANe che. avadhidarzanathI dekhe che. (2) nAga pAsa- jANe che paNa dekhatA nathI. keTalAka adhovadhijJAnI avadhijJAnathI jANe che paNa avadhidarzananA upayogarahita hoya tyAre joI zakatA nathI. (3) [ TU - jANatA nathI paNa dekhe che. keTalAka adhovadhijJAnI avadhijJAnanA upayoga rahita hoya tyAre jANatA nathI paraMtu avadhidarzanathI dekhe che.
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-18: uddezaka-8 447] (4) ja nA ja pAsa- jANatA nathI ane dekhatA nathI. keTalAka adhovadhijJAnI avadhijJAna ane avadhidarzananA upayoga rahita hoya tyAre jANatA nathI ane dekhatA nathI. paramAvadhijJAna - je avadhijJAna alokamAM loka jevaDA asaMkhya khaMDa hoya, to tene jANavAnuM sAmarthya dharAve che, ane sUkSma ke sthala samasta rUpI padAthone jANI zake che tevA utkRSTa avadhijJAnane paramAvadhijJAna kahe che. paramAvadhijJAna apratipAtI hoya che. tenA apratipAtI hovAnA saMbaMdhamAM be prakAre artha thAya che(1) bhavaparyata naSTa thAya nahIM (2) kevaLa jJAnanI prApti paryata naSTa thAya nahIM arthAt paramAvadhijJAnIne te ja bhave kevaLajJAna thAya che. A baMne artha sApekSa che ane pracalita che. naMdI sUtramAM avadhijJAnanA 6 bhedonuM kathana che. temAM eka bheda apratipAtI avadhijJAna che, te tadbhavanI apekSAe apratipAtI che. tethI spaSTa thAya che ke je paramAvadhijJAna che te avazya apratipAtI che paraMtu je apratipAtI avadhijJAna che te paramAvadhijJAna ja hoya tevu ekAMte nathI. alokamAM loka jevaDA asaMkhya khaMDa jANavAnuM sAmarthya dharAve te paramAvadhijJAnI hoya che ane alokamAM eka paNa pradeza jANavAnuM sAmarthya dharAve te apratipAtI avadhijJAnI hoya che. paramAvadhijJAnI ane kevaLajJAnI paramANuthI laIne anaMta pradezI DhaMdhane jANe che ane dekhe che, paraMtu je samaye jANe che te samaye dekhatA nathI ane je samaye dekhe che te samaye jANatA nathI. kAraNa ke jJAna ane darzana baMneno upayoga eka samaye hoto nathI. che zataka 18/8 saMpUrNa che .
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ 448 zrI bhagavatI satra-4 zitaka-18uddezaka-9 jeje saMkSipta sAra je A uddezakamAM sarva daMDakomAM bhavI dravya jIva ane tenI sthitinuM pratipAdana che. bhaviSyanI paryAyanuM vartamAnamAM kathana karavuM te "bhavI dravya" kahevAya che. je manuSya ke tiryaMca paMcendriya narakamAM utpanna thavAno hoya, tene vartamAnamAM bharI dravya nAraka kahevAya che. tenI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa kroDapUrva varSanI che. kroDapUrvathI adhika sthitivALA manuSyo ane tiryaMco yugalika che ane yugalika marIne narakagatimAM jatA nathI. tethI te sthitinuM ahIM kathana karyuM nathI. * je manuSya ke tiryaMca paMcendriya bhaviSyamAM devagatimAM utpanna thavAnA hoya, tene bharI dravya deva kahe che. tenI sthiti jaghanya aMtarmuhurta ane utkRSTa traNa patyanI che kAraNa ke traNa palyanI sthitivALA yugaliko devagatimAM utpanna thAya che. * je manuSya, tiryaMca ke deva pRthvI, pANI ke vanaspatimAM utpanna thavA hoya, tene bhavI dravya pRthvI Adi kahe che. tenI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa sAdhika be sAgaropamanI che. IzAna kalpanA devo pRthvI AdimAM utpanna thaI zake che. tenI apekSAe utkRSTa sthitinuM kathana che. * je manuSya ke tiryaMca, tela, vAumAM utpanna thavAnA hoya tene bhavI dravya tela ke vAuM kahe che. tenI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa kroDapUrvanI che. kroDapUrvathI adhika sthitivALA manuSya ane tiryaMca yugalika hoya che ane yugaliko teu ke vAyumAM utpanna thatAM nathI. ke je manaSya ke tiryaMca traNa vikalendriyamAM utpanna thavAnA hoya, tene bhavI dravya vikasendriya kahe che. tenI sthiti paNa jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa kroDapUrva varSanI che. * cAre gatinA jIvomAMthI je jIvo tiryaMca paMcendriyamAM utpanna thavAnA hoya, tene bharI dravya tiryaMca paMcendriya kahe che. tenI sthiti jaghanya aMtarmuharta ane utkRSTa(sAtamI nArakInI apekSA) 33 sAgaropamanI che. * teukAya ane vAyukAyanA jIvane choDIne zeSa 22 daMDakamAMthI je jIvo manuSyamAM utpanna thavAnA hoya, tene bhavI dravya manuSya kahe che. tenI sthiti jaghanya aMtarmuhurta, utkRSTa(anuttara vimAnanI apekSA) 33 sAgaropamanI che.
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-18 : deza-8 | 448 zata-18 : deza-c bhavika pomA navIdravyatva:1. rAyagihe jAvaevaM vayAsI- atthi NaM bhaMte ! bhaviyadavvaNeraiyA ? goyamA! hatA atthi / sekeNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai- bhaviyadavvaNeraiyA, bhaviyadavvaNeraiyA ? goyamA!je bhavie paMciMdie tirikkhajoNie vA maNussevANeraiesu uvavajjittae se teNaTeNa goyamA ! evaM vuccai- bhaviya davaNeraiyA bhaviya davvaNeraiyA / eva jAva thnniykumaaraann| bhAvArtha:- prazra-24 nagaramAM gautama svAbhIme prabhu mahAvIrane yApramANe pUchayu-3 bhagavan ! zubhavI dravya naiyi' Doya che? ta2-4, gautama! hoya che. prazra- bhagavana! te zaMbharaechabhavI dravya naiyi, bhavI dravya naiyi vAyacha? uttara- he gautama! je koI paMcendriya tiryaMca ke manuSya bhaviSyamAM nairayikomAM utpanna thavAnA hoya che, te 'bhavI dravya nairayika kahevAya che. A rIte svanitakumAra sudhI jANavuM joIe. | 2 atthi NaM bhaMte ! bhaviyadavvapuDhavikAiyA? haMtA asthi / sekeNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai ? goyamA ! je bhavie tirikkhajoNie vA maNusse vA deve vA puDhavikAiesu uvavajjittae se teNaTeNaM goyamA ! evaM vucci| ___ AukkAiyavaNassaikAiyANaM evaM ceva / teuvAU beiMdiyateidiyacauridiyANa yaje bhavie tirikkhajoNie vA maNusse vaa| paMciMdiyatirikkhajoNiyANaMje bhavie Neraie vA tirikkhajoNie vA maNusse vA deve vA / evaM maNussA vi / vANamaMtasjoisiyavemANiyANaM jahANeraiyA / bhAvArtha:- zra- bhagavan ! zubhavI dravya pRthvI yi, Doya cha ? 6ttara-, gautama ! Doya che. prazna- he bhagavan! te bhavI dravya pRthvIkAyika zA mATe kahevAya che? uttara- he gautama ! je koI tiryaMca paMcendriya, manuSya athavAdeva pRthvIkAyikomAM utpanna thavAnA hoya che, te bhavIdravya pRthvIkAyika kahevAya che. A ja rIte aplAyika ane vanaspatikAyikanA viSayamAM paNa jANavuM joIe. je koI tiryaMca athavA manuSyo, agnikAya, vAyukAya, beindriya, teindriya, caurendriyamAM utpanna thavAnA hoya che, te bhavI dravya
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ 450 ] zrI bhagavatI satra-4 agnikAyika Adi kahevAya che. je koI nairayika, tiryaca, manuSya ane deva, paMcendriya tiryaMca yonikomAM utpanna thavAnA hoya che, te bhavI dravya paMcendriya tiryaMca kahevAya che. A ja rIte manuSyonA viSayamAM paNa jANavuM joIe. vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika devonA viSayamAM nairayikonI samAna jANavuM joIe. vivecana : - bhavI dravya - bhavI = bhaviSyamAM thavAnA che. dravya = bhAvanikSeparUpa nathI paraMtu thavAnA che, tethI dravya nikSepa rUpa che mATe te dravya kahevAya. A rIte saMkSepamAM bhaviSyakAlanI paryAyanuM je kAraNa che, te bhavI dravya kahevAya che. bhUtakALanI paryAyavALAne paNa dravyanikSepathI 'dravya' kahevAya che paraMtu prastuta prasaMgamAM bhaviSyanI paryAyanA kAraNabhUtane ja bhavI dravya kahyA che. bhavIdravyanI paribhASA traNa prakAre thAya che.yathA- (1) ekabhavika, (2) badghAyuSka,(3) abhimukhanAma gotra. (1) ekabhAvika :- je jIva vivakSita eka bhava pazcAtu amuka anya bhavamAM utpanna thavAnA che tene ekabhavika bhavI dravya kahe che. jema ke je manuSya athavA tiryaMca paMcendriya have pachInA bhavamAM narakamAM utpanna thavAne yogya che te eka bhavika dravya nAraka kahevAya che. (2) baddhAyuSka:-je jIve AyuSyano trIjo bhAga Adi zeSa rahetAM amuka bhavanuM AyuSya bAMdhI lIdhuM hoya tene baddhAyuSka kahe che. jema ke je manuSya athavA tiryaMce narakanuM AyuSya bAMdhI lIdhuM che tene baddhAyuSka bhavI dravya nAraka kahevAya che. (3) abhimukha nAma gotra - je jIva pUrvabhavano tyAga karyA pachI, bIjA bhavanA AyuSya nAma-gotranuM sAkSAt vaMdana karI rahyA che, paraMtu te bhavasthAnane prApta karyuM nathI, karavAnA che, tene "abhimukhanAma gotra' bhavI dravya kahevAya che. jema ke je manuSya athavA tiryaMca potAnuM AyuSya pUrNa karIne narakagatimAM javA mATe vigrahagatimAM sthita che tene abhimukha nAmagotra bhavI dravya nAraka kahe che. A rIte 24 daMDakanA jIvonI traNe ya prakAranI utpattinI yogyatA anusAra teonI traNe ya prakAre bhavI dravyatA thAya che. bhavya dravya nairayikAdinI sthiti:|3 bhaviyadavvaNeraiyassaNaM bhaMte ! kevaiyaMkAlaM ThiI paNNattA? goyamA !jahaNNeNaM atomuhatta, ukkoseNaM puvvkoddii| bhAvArtha - prazna-he bhagavan! bhava dravya nairayikanI sthiti keTalI che? uttara-he gautama! tenI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa kroDa pUrva varSanI che. |4| bhaviyadavvaasurakumArassaNaMbhaMte ! kevaiyaMkAlaM ThiI paNNattA?goyamA !jahaNNeNaM aMtomuhatta, ukkoseNaM tiNNi pliovmaaii| evaM jaavthnniykumaarss| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! bhava dravya asurakumAranI keTalI sthiti che? uttara- he gautama ! tenI jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa traNa palyopamanI che, A rIte svanitakumAro sudhI jANavuM joIe.
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-18 : uddezaka-9 5 bhaviyadavvapuDhavikAiyassa NaM, pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM sAiregAiM do sAgarovamAI / evaM AukkAiyassa vi / teGavAU jahA Neraiyassa / vaNassaikAiyassa jahA puDhavikAsa beiMdiyassa teiMdiyassa cauriMdiyassa jahA Neraiyassa / paMciMdiyatirikkhajoNiyassa jahaNaNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAiM / evaM maNussassa vi / vaannmNtr-joisiyvemALiyakSa nahIM anumAra( / seva mate ! seva mate ! // bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! bhavI dravya pRthvIkAyikanI sthiti keTalI che ? uttara- he gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa kaMIka adhika be sAgaropamanI che. A rIte aplAyikanA viSayamAM paNa kahevuM joIe. bhavI dravya agnikAyika ane bhavya dravya vAyukAyikanI sthiti nairayikanI samAna che. bhavya dravya vanaspatikAyikanI sthiti pRthvIkAyikanI samAna che. bhavI dravya beindriya, teindriya, caurendriyanI sthiti nairayikanI samAna che. bhavI dravya paMcendriya tiryaMca yonikanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa 33 sAgaropamanI che. A rIte bhavI dravya manuSyanA viSayamAM paNa jANavuM joIe. bhavI dravya vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnikonI sthiti asurakumAronI samAna che. II he bhagavan ! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. vivecanaH = bhavI dravya nairayikanI sthiti H- aMtarmuhUrtanI sthitivALA saMjJI ke asaMzI tiryaMca marIne narakamAM jaI zake che. te apekSAe jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI che ane utkRSTa kroDapUrvanA AyuSyavALA manuSya ane tiryaMca narakamAM jaI zake che, tethI tenI utkRSTa sthiti kroDapUrva varSanI che. kroDa pUrvathI adhika AyuSyavALA manuSya ke tiryaMca yugalika hoya che ane yugalika marIne narakamAM jatA nathI. 451 = bhavI dravya devanI sthiti :- aMtarmuhUrtanI sthitinA asaMzI ke saMjJI tiryaMca paMcendriya marIne devagatimAM jaI zake che. te apekSAe jaghanya aMtarmuhUrtanI sthiti saMbhavita che. utkRSTa traNa palyopamanI sthitivALa / devakuru uttarakuru kSetranA manuSya ane tiryaMca yugaliko devagatimAM jAya che tethI tenI utkRSTa sthiti traNa palyopamanI che. bhavI dravya pRthvI, pANI, vanaspatinI sthiti H- aMtarmuhUrtanI sthitivALA tiryaMca ane manuSya pRthvIkAyamAM utpanna thaI zake che. te apekSAe tenI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta che ane utkRSTa--IzAna devalokanA deva pRthvIkAyamAM utpanna thAya te apekSAe kaMIka adhika be sAgaropamanI che. bhavI dravya teu, vAu, beindriya, teindriya, caurendriyanI sthiti :- jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa kroDapUrva varSanI che. kAraNa ke yugalika manuSya, nArakI ane deva, teu-vAu ke vikalendriyamAM utpanna thatA nathI. bhavI dravya tiryaMca paMcendriya ane manuSyanI sthiti H-- jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa 33 sAgaropamanI che. tiryaMca paMcendriyanI utkRSTa sthiti sAtamI narakanI apekSAe ane manuSyanI utkRSTa sthiti sarvArthasiddha vimAnamAMthI deva cyavIne Ave te apekSAe samajavI joIe. bhavI dravya vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika devonI sthiti tiryaMca paMcendriyanI apekSAe jaghanya
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ 452 ] zrI bhagavatI sUtra-4 aMtarmuhUrta ane utkRSTa yugalikonI apekSAe traNa palyopamanI hoya che. 24 daMDakanA bhavI dravya jIvonI sthiti:kama nAma bhavI-dravya jIva jaghanya sthiti | utkRSTa sthiti bhavI dravya nArakI saMjJI-asaMzI tiryaMca, saMjJI manu. aMtarmuhUrta koDa pUrva varSa 2 bhavI dravya asura. vyaMtara. saMjJI-asaMzI tiryaMca, saMjJI manu. aMtarmuhUrta traNa palya bhavI dravya jyo. vaimA. deva | saMzI tiryaMca, saMjJI manuSya aMtarmuhUrta traNa palya bhavI dravya pRthvI, pANI, vana. | nArakI sivAya 23 daMDakanA jIvo aMtarmuhUrta sAdhika be sAgaro. |bhavI dravya tela, vAu, vikale. | dasa daMDaka(audArika)nA jIvo aMtarmuhUrta kroDa pUrva varSa 6 | bhavI dravya tiryaMca paMcendriya 24 daMDakanA jIvo aMtarmuhUrta 33 sAgaropama 7 |bhavI dravya manuSya rara daMDakanA jIvo(teu. vAu. choDI) | aMtarmuhUrta | 33 sAgaropama - che zataka 18/9 saMpUrNa che te
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zatakra-18: uddezaka-10 453 zataka-18: uddezaka-10| saMkSipta sAra je je A uddezakamAM bhAvitAtmA aNagAranuM vaikriya sAmarthya, paramANu ane khaMghanI vAyukAya sAthe sparzanA, naraka pRthvI ane devaloka Adi kSetronI nIce pudgala dravyanuM astitva ane somila brAhmaNanA praznottara vagere viSayonuM nirUpaNa che. * bhAvitAtmA aNagAra vaikriya labdhithI talavAranI dhAra para cAlI zake, agnimAMthI nIkaLI zake, gaMgA nadInA sAmA pUramAM cAlI zake che paraMtu tene koI paNa prakAranI bAdhA ke pIDA thatI nathI. * nAnI vastu moTI vastuthI vyApta thAya che. tethI paramANu, kripradezathI asaMkhyAta pradezI skaMdha vAyukAyathI vyApta-sparzita thAya che. anaMta pradeza skaMdha vAyukAyathI vyApta thaI zake che paraMtu vAyukAya anaMta pradeza skaMdhathI kadAcit vyApta thAya ane kadAcit vyApta thato nathI. anaMta pradeza skaMdha vAyuthI mahAna-sthUla hoya to anaMta pradeza skaMdhathI vAyu vyApta thAya che paraMtu jo anaMta pradezI aMdha vAyuthI sUkSma hoya to vyApta thato nathI. mazaka vAyukAyathI spaSTa che. vAyukAya mazakathI spaSTa nathI. * naraka, devaloka, ISatu prAzmArA pRthvI Adi dareka kSetronI nIce pAMcavarNa, be gaMdha, pAMca rasa ane ATha sparza te vIsa bola yukta pugala dravya anyonyabaddha, anyonya spaSTa, anyonya saMbaddha che. * vANijyagrAma nagaramAM somila nAmanA brAhmaNa hatA. te RgvadAdi cAra vedonA jJAtA, brAhmaNa siddhAMtomAM niSNAta hatA. tenA 500 ziSyo hatA. teo sukhapUrvaka kuTuMbanuM Adhipatya karatA hatA. ekadA prabhu mahAvIra tyAM padhAryA. ahaMkAravaza teNe saMkalpa karyo ke prabhunI pAse javuM, temane amuka virodhI prazno pUchavA. te praznonA prabhu sAcA uttaro Ape to ja temane vaMdana karavA anyathA temane niruttara karI parAjita karavA. A rIte prabhunI parIkSAnI bhAvanAthI te tyAM gayA ane prabhune yAtrA, yApanIya, avyAbAdha ane prAsuka vihAra saMbaMdhI prazno pUchyA. prabhue yathArtha uttaro ApyA. tyAra pachI dviarthaka zabdone laIne zramaNone mATe bhakSyAbhaDhya viSayaka ane tyArapachI zuM tame eka cho ? be cho? akSaya, avyaya, avasthita cho? ityAdi keTalAka AtmasvarUpa viSayaka tAtvika prazno pUchayA. prabhue te praznonA uttara paNa anekAMta daSTithI ApyA. prabhanA yathArtha uttaro sAMbhaLI somilane bodha prApta thayo; teNe zrAvaka dharmano svIkAra karyo; aneka varSo sudhI vratArAdhanA karIne devalokamAM gayA. tyAMthI mahAvidehakSetramAM janma dhAraNa karI mokSe jaze.
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454 zrI bhagavatI sUtra-4 'zataka-18: dazaka 10 somilA bhAvitAtmA aNagAranI vaikriya zakti - 1 rAyagihe jAvaevaM vayAsI- aNagAreNaM bhaMte ! bhAviyappA asidhAraMkhuradhAraMvA ogAhejjA? goyamA !hatA ogaahejjaa| seNaM bhaMte ! tattha chijjejja vA bhijjejja vA? goyamA ! No iNaDhe samaDhe, No khalu tattha satthaM kamai / evaM jahA paMcamasae paramANupoggala vattavvayA jAvaaNagAreNaM bhate ! bhAviyappA udAvattaM jAvaNo khalu tattha stthkmi| bhAvArtha:- prazna- rAjagRha nagaramAM gautama svAmIe A pramANe pUchayuM, he bhagavana! zuM bhAvitAtmA aNagAra(vaikriya labdhinA sAmarthyathI) talavAranI dhAra para ke suradhAra para rahI zake che? uttara- hA, gautama! rahI zake che. prazna- he bhagavan! zuM te chinna bhinna thAya che? uttara-he gautama! te artha samartha nathI kAraNa ke tyAM zastra gati karatA nathI, ItyAdi zataka-pa7imAM kathita paramANu pudgalanI vaktavyatA kahevI. yAvat he bhagavan! bhAvitAtmA aNagAra udakAvartamAM (pANInA vamaLamAM praveza kare che? hA, gautama! te praveza karI zake che yAvatuM tene pANI bhIMjavI zakatuM nathI, kAraNa ke tyAM zastranI gati thatI nathI. vivecana : prastuta sUtramAM bhAvitAtmA aNagAranI vaikriya labdhinA sAmarthyanuM kathana zataka-5/7nA atidezapUrvaka karyuM che. bhAvitAtmA aNagAra labdhi sAmarthyathI talavAranI dhAra para rahI zake che, agninI vaccethI nIkaLI zake che, jalamAM praveza karI zake che paraMtu labdhinA prabhAve koI paNa zastra tene asara karatA nathI. je rIte paththara para paDelI astrAnI dhAra niSphaLa banI jAya che. te ja rIte bhAvitAtmA aNagAranA labdhinA baLe sarva zastro niSphaLa jAya che. paramANu ane skaMdhanI vAyukAya sAthe sparzanA : 2 paramANupoggaleNaM bhaMte ! vAukAeNaM phuDe, vAukAe vA paramANupoggaleNaM phuDe ?
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zataka-18: uddezaka-10 [ 455 | goyamA ! paramANupoggale vAukAeNaM phuDe, No vAuyAe paramANupoggaleNaM phudde| zabdArtha - suDe = spaSTa, vyApta. bhAvArtha -prazna-he bhagavan! paramANu pudgala, vAyukAyathI vyApta che ke vAyukAya paramANu pudgalathI vyApta che? uttara-he gautama! paramANu pudgala vAyukAyathI vyApta hoya che paraMtu vAyukAya paramANu pudgalathI vyApta na hoya. | 3 duppaesie NaM bhaMte ! khaMdhe, pucchA? goyamA ! evaM ceva / evaM jAva asNkhejjpesie| bhAvArtha-prazna- he bhagavan! kripradeza skaMdha vAyukAyathI vyApta che ke vAyukAya ddhipradezI DhaMdhathI vyApta che? uttara-he gautama!paramANunI samAna jANavuM. A rIte yAvatuasaMkhyAta pradeza skaMdha sudhI paramANunI samAna jANavuM joIe. | 4 aNaMtapaesie NaM bhaMte ! khaMdhe, pucchA / goyamA ! aNaMtapaesie khaMdhe vAuyAeNaM phuDe,vAuyAe aNaMta-paesieNaM khadheNaM siya phuDe, siya No phuDe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! anaMtapradezI skaMdha vAyukAyathI vyApta thAya che ke vAyukAya anaMta pradezI skaMdhathI vyApta thAya che? uttara- he gautama ! anaMtapradezI aMdha vAyukAyathI vyApta hoya che paraMtu vAyukAya anaMtapradezI aMdhathI kadAcit vyApta hoya che, kadAcit vyApta nathI. vivecana : prastuta sUtromAM paramANu pula AdinI vAyukAya sAthe vyApya vyApaka bhAvanI prarUpaNA karI che. koIpaNa moTI vastumAM nAnI vastu samAya jAya che. be padArthomAM je moTA hoya temAM nAnA vyApta bane che paraMtu nAnAmAM moTA padArtha vyApta thaI zakatA nathI. paramANamAM vAyu vyApta nathI - vAyu mahAna che ane paramANu pudgala pradeza rahita che. paramANu sUkSma dravya che ane vAyukAyika jIvonuM zarIra anaMtAnaMta audArika vargaNAthI baneluM hovAthI apekSAe sthUla hoya che. tethI paramANu pudgalamAM vAyu vyApta thaI zakato nathI, temAM samAI zakato nathI. A rIte kripradeza skaMdha thAvat asaMkhyAta pradezI aMdha sudhI samajavuM joIe. anaMta pradeza skaMdha :- vAyunI apekSAe anaMta pradezI skaMdha jo mahAna hoya to vAyu anaMta pradezI skaMdhathI vyApta hoya che ane vAyunI apekSAe anaMta pradeza skaMdha jo sUkSma hoya to vAyu anaMta pradezI skaMdhathI vyApta thato nathI. mazakanI vAyunI spaSTatA:| 5 vatthI bhaMte ! vAukAeNaMphuDe, vAukAe vatthiNA phuDe ? goyamA ! vatthI vAuyAe
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ 456 ] zrI bhagavatI satra-4 guDe, vArathI vasthiST suDo bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! mazaka vAyukAyathI vyApta che ke vAyukAya mazakathI vyApta che? uttarahe gautama ! mazaka, vAyukAyathI vyApta hoya che, vAyukAya mathakathI vyApta na hoya. vivadha kSetronI nIce pudgala dravyonuM nirUpaNa: 6 atthiNaMbhate! imIserayaNappabhAe puDhavIe ahedavvAivaNNaokAlaNIlalohiya hAliddasukkillAiMgaMdhao subbhigaMdhAI, dubbhigaMdhAI, rasao tiktakaDukkasAyaabila mahurAi, phAsaokakkaGamauyagaruyalahuyasIyausiNa-NiddhalukkhAi, aNNamaNNabaddhAi, aNNamaNNapuTThAI jAva aNNamaNNaghaDatAe ciTThati ? goyamA! haMtA atthi| evaM jAva ahesttmaae| atthi NaM bhaMte ! sohammassa kappassa ahe, pucchA? goyamA ! evaM ceva / evaM jAvaIsipabbhArAe puDhavIe / sevaM bhaMte ! sevaM bhate ! jAvaviharai / taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAvabahiyA jaNavayavihAra viharai / zabdArtha - amapuFAruM = anyonya spaSTa, cAre taraphathI gADha rUpezliSTa sAmAyaDaHIS = paraspara sAmUhika rUpe ghaTita, joDAyelA aNagaNavADuM = paraspara gADha AzleSathI baddha. bhAvArtha - prazna- he bhagavanuM ! A ratnaprabhA pRthvInI nIce varNathI kALA, nIlA, pILA, lAla ane zveta; gaMdhathI sugaMdhita ane durgandhita; rasathI tikata, karka, kasAyelA, khATA, mIThA tathA sparzathI karkaza, mRdu, haLavo, bhAre, zIta, uSNa, snigdha ane rUkSa-A vIsa bolothI yukta dravyo zuM anyonya(paraspara) baddha, anyonya spaSTa thAvat anyonya saMbaddha che? uttara- hA, gautama !(A dravyo A prakAre saMbaddha) che. A ja rIte adhaHsaptama pRthvI sudhI sarva varNana jANavuM joIe. prazna- A rIte saudharmakalpanI nIce varNAdi vIsa bolathI yukta dravya zuM anyonya baddha, spaSTa ke saMbaddha che? uttara- he gautama ! pUrvavatu jANavuM. A ja rIte ISatnAbhArA pRthvI sudhI jANavuM joIe. "he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che," ema kahI gautama svAmI vicaravA lAgyA. tyAra pachI zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI yAvatu anya kSetromAM vihAra karI vicaravA lAgyA. zAstrArtha mATe somilanuM prabhu pAse gamana - 7 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vANiyagAme NAmaMNayare hotthA, vnnnno| dUipalAsae ceie, vnnnno| tattha NaM vANiyagAme Nayare somile NAmaM mAhaNe parivasai, aDDe jAva aparibhUe / riuvveda jAvasupariNiTThie, paMcaNhaMkhaDiyasayANaM,sayassakuDuMbassa AhevaccaM jAvaviharai / tae NaMsamaNe bhagavaMmahAvIre jAvasamosaDhe jAvaparisA pajjuvAsai / tae
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-18: uddezaka-10 457] NaMtassa somilassa mAhaNassa imIse kahAe laTThassa samANassa ayameyArUve ajjhathie jAvasamuppajjitthA-evaMkhalusamaNeNAyaputtepuvANupuciramANegAmANugAmaMdUijjamANe suhaMsuheNa jAvaihamAgae jAvadUipalAsae ceie ahApaDirUvaM jAvaviharai / taMgacchAmi NasamaNassa NAyaputtassa aMtiyaMpAubbhavAmi, imAiMcaNaMeyArUvAIaTThAIjAvavAgaraNAI pucchissAmi, taMjai me se imAI eyArUvAiM aTThAI jAvavAgaraNAIvAgarehii tao NaM vaMdIhAmiNamasIhAmi jAvapajjuvAsIhAmi / aha meseimAiM aTThAiM jAvavAgaraNAiMNo vAgarehii toNaM eehiM ceva aDehi ya jAvavAgaraNehi ya NippaTupasiNavAgaraNaM karessAmi tti kaTu evaM saMpehei, saMpehettA hAe jAvavibhUsiya sarIre, sAo gihAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA pAyavihAracAreNaM egeNaMkhaDiyasaeNaM saddhiM saMparikhuDe vANiyagAmaMNayara majjhamajheNaM Niggacchai,NiggacchittA jeNeva duipalAsae ceie jeNeva samaNe bhagavaMmahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmate ThiccA samaNaM bhagavaMmahAvIraM evNvyaasiibhAvArtha:- te kAle, te samaye vANijya grAma nAmanuM nagara hatuM ane dhRtipalAsa nAmanuM udyAna hatuM. nagara ane udyAnanuM varNana aupapAtika sUtrAnusAra jANavuM. te vANijya grAma nagaramAM somila nAmanA brAhmaNa rahetA hatA. te RddhisaMpanna thAvatu aparAbhUta hatA ane Rgvada, AdivedonA jJAtA, temaja vaidika zAstromAM (brAhmaNa matamAM)kuzaLa hatA. tene pAMcaso ziSya hatA. te potAnA kuTuMba para Adhipatya karatA rahetA hatA. ekadA zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI vANijyagrAmanA dhutipalAza udhAnamAM padhAryA. pariSada paryApAsanA karavA lAgI. zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInuM Agamana jANIne, somila brAhmaNane vicAra utpanna thayo ke- zramaNa jJAtaputra anukramathI vicaratA, grAmAnugrAma sukhapUrvaka vihAra karatAM ahIM padhAryA che ane dhutipalAsa udyAnamAM yathAyogya avagraha grahaNa karIne vicare che. huM zramaNa jJAtaputranI pAse jAuM ane artha, hetu, kAraNa, prazna ane praznonA uttara pUchuM. jo te mArA artha thAvatuM praznonA uttara Apaze to huM tene vaMdana-namaskAra karIza, temanI paryApAsanA karIza. jo te mArA artha ane praznonA uttara ApI zakaze nahIM, to huM te artha ane uttarothI temane niruttara karIza. A pramANe vicAra karIne, snAnAdi karIne, zarIrane alaMkRta karIne potAnA eka so ziSyonI sAthe pagapALA cAlatAM, vANijyagrAma nagaranI madhyamAM thaIne, dhuti palAza udhAnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInI nikaTa AvyA ane UbhA rahIne A pramANe pUchavA lAgyAsomilanA yAtrAdi viSayaka prazno: 8 jattA te bhaMte ! javaNijjaMte bhaMte !avvAbAhate bhaMte ! phAsuyavihArate bhaMte!? somilA ! jattA vi me, javaNija pi me, avvAbAhaM pi me, phAsuyavihAraM pi me| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! Apane yAtrA che ke nahIM? yApanIya che ke nahIM? ApanAmAM avyAbAdha che ke nahIM? Apane prAka vihAra che ke nahIM? uttara- hA, somila ! mArI yAtrA paNa che, yApanIya paNa che, avyAbAdha paNa che ane prAsuka
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ 458 zrI bhagavatI sUtra-4 vihAra paNa che. 9 kiM te bhaMte! jattA ? somilA ! jaM me tavaNiyama saMjama-sajjhAya-jhANAvassayamAiesa joge jayaNA, setaM jattA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! ApanI yAtrA kevI che ? uttara- he somila ! tapa, niyama, saMyama, svAdhyAya, dhyAna ane Avazyaka Adi yogomAM je yatanA yukta pravRtti che, te mArI yAtrA che. 60 tei maMte ! navabhinna ? somitA ! navakhio tuviSe paLatte, te nahAiNdiy javaNijje ya NoiMdiya-javaNijje ya / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! ApanuM yApanIya zuM che ? uttara- he somila ! yApanIyanA be prakAra che. yathA- indriya yApanIya ane noindriya- yApanIya. 11 se kiM taM iMdiyajavaNijje ? iMdiya- javaNijje- jaM me soiMdiya cakkhidiya-ghANiMdiya jibbhidiya-phAsiMdiyAiM NiruvahayAiM vase vaTTaMti / se taM iMdiya-javaNijje / bhAvArtha: :- prazna- he bhagavan ! indriya yApanIya kone kahevAya che ? uttara- he somila ! zrotendriya, cakSurindriya, ghrANendriya, rasendriya ane sparzendriya; A pAMce indriyo nirupahata(upaghAta-rahita) mAre AdhIna varte che. te mArA mATe indriya yApanIya che. 12 se kiM taM NoiMdiyajavaNijje ? NoiMdiyajavaNijje- jaM me koha-mANa- mAyA-lobhA vocchiNNA, No udIreMti, se taM NoiMdiya-javaNijje / se taM javaNijje / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! noindriya yApanIya kone kahevAya che ? uttara- he somila ! mArA krodha, mAna, mAyA ane lobha, A cAre kaSAya naSTa thaI gayA che, te udayamAM AvatA nathI. te ja mArA mATe noindriya yApanIya che. A rIte mArA mATe A yApanIya che. 13 kiM te bhaMte! avvAbAhaM ? somilA ! jaM me vAiya pittiya-siMbhiya-saNNivAiyA vivihA rogAyaMkA sarIragayA dosA uvasaMtA, No udIreMti / se taM avvAbAhaM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! ApanA mATe avyAbAdha zuM che ? uttara- he somila ! mArA vAta, pita, kapha ane sannipAtajanya aneka prakAranA zarIra saMbaMdhI doSa ane rogAMtaka upazAMta-naSTa thaI gayA che. udayamAM AvatA nathI. te mArA mATe avyAbAdha che. 14 ! phAyavihAraM ? somilA ! jaNNaM ArAmesu ujjANesu devakulesu sabhAsu pavAsu itthI-pasu-paMDaga vivajjiyAsuvasahIsuphAsuesaNijjaM pIDha phalaga-sejjA- saMthAragaMuvasaMpajjittA NaM viharAmi, setaM phAsuyavihAraM / bhAvArtha: :- prazna- he bhagavan ! Apano prAsuka vihAra kayo che ? uttara- he somila ! ArAma(bagIco), udyAna, devakula, sabhA, paraba Adi je sthAna strI, pazu,
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-18 : deza-10 459 paMDaga-napuMsaka rahita hoya, te sthAnamAM prAsuka eSaNIya pITha, phalaka, zayyA, saMstAraka Adi prApta karIne huM vicaruM chuM. te mAro prAsuka vihAra che. viveyana :yAtrA :- tapa, niyama, svAdhyAya, dhyAnAdi saMyama yogamAM pravRtti yAtrA kahevAya che. thApanIya :- saMyamarUpa yAtrAmAM bhAthAnI jema je upayogI thAya tene yApanIya kahe che. mokSa sAdhanAmAM saMlagna puruSonI indriya ane mananI svAdhInatAne yApanIya kahevAya che tathA kaSAyone vaza karavA ke kSaya karavA te paNa yApanIya che. indriyAdinI svAdhInatA ja saMyamayAtrAnuM bhAthuM che. avyAbAdhaH- zArIrika bAdhA-pIDAno abhAva thavo te avyAbAdha che. prAsuka-vihAra - nirdoSa ane nirjIva zayanAsana sthAnAdinuM grahaNa karavuM tene prAsuka vihAra kahevAya che. sarasavanI bhakSyAbhaDhyatA:15 sarasivA te bhaMte ! kiM bhakkhayA, abhakkheyA? somilA !sarisavA me bhakkheyA vi abhakkheyA vi| sekeNaTeNaM bhate ! evaM vuccai-sarisavA te bhakkheyA vi abhakkheyA vi? se NUNaM te somilA ! baMbhaNNaesuNaesuduvihA sarisavA paNNattA,taM jahAmittasarisavA ya dhaNNasarisavA ya / tattha NaMje te mittasarisavA te tivihA paNNattA,taM jahA-sahajAyayA,sahavaDDiyayA,sahapasukIliyayA;teNaMsamaNANaMNiggaMthANaM abhkkheyaa| tatthaNaM jetedhaNNasarisavAte duvihA paNNattA,taMjahA-satthapariNayA ya asatthapariNayA ya; tattha NaMje te asatthapariNayA teNaM samaNANaM NiggaMthANaM abhkkheyaa| tattha NaM jete satthapariNayAteduvihA paNNattA,taMjahA- esaNijjA ya aNesaNijjAya / tatthaNaMjete aNesaNijjA tesamaNANaM NiggaMthANaM abhakkheyA / tattha NaM jete esaNijjA te duvihA paNNattA,taMjahA-jAiyAya ajAiyA ya / tatthaNaMte ajAiyA teNaMsamaNANaM NiggaMthANaM abhakkheyA / tatthaNaMjetejAiyA teduvihA paNNattA,taMjahA-laddhAya aladdhAya / tattha Na je te aladdhA te Na samaNANa NiggathANa abhkkheyaa| tattha Na je te laddhA te Na samaNANaM NiggaMthANaM bhakkhayA, seteNaTeNaM somilA ! evaM vuccai jAvaabhakkheyA vi| bhAvArtha:-prazra-bhagavana! Apane bhATe sarasava bhakSya samakSya? 6ttara- sobhita! sarasava amArA matamAM bhakSya paNa che ane abhakSya paNa che. prazra- bhagavan! tenu shur| sarasavatamAre bhATe bhakSya pachasane abhakSya pacha? uttara- he somila ! tamArA brAhmaNa matanA zAstromAM be prakAranA sarasava kahyA che. yathA- mitra sarasava(samAna vayavALA mitro ane dhAnya sarasava. temAM je mitra sarasava che, tenA traNa prakAra che, yathAeka sAthe janmelA, eka sAthe moTA thayelA ane eka sAthe dhULamAM ramelA. A traNe prakAranA sarasava zramaNa
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ 460 zrI bhagavatI satra-4 nigraMtho mATe abhakSya che. temAM je dhAnya sarasava che, tenA be prakAra che, yathA- zastra pariNata- agni Adi zastrathI nirjIva banelA ane azastra pariNata- agni Adi zastrathI nirjIva nahIM banelA, temAMthI je azastra pariNata sarasava che, te zramaNa nigraMthone mATe abhakSya che ane je zastra pariNata sarasava che, tenA be prakAra che. yathA- eSaNIya(nirdoSa) ane aSaNIya(sadoSa). temAM aneSaNIya to zramaNa nigraMtho mATe abhakSya che. eSaNIya sarasavanA be prakAra che, yathA- yAcanA karIne lAvelA ane yAcanA karIne nahIM lAvelA. ayAcita to zramaNa nigraMthone mATe abhakSya che. yAcitanA be prakAra che. yathA- prApta thayelA ane prApta nahIM thayelA. je alabdha che te zramaNa nigraMthone mATe abhakSya che ane je labdha che, te zramaNa nigraMthone mATe bhakSya che. tethI he somila! ema kahyuM che ke sarasava bhakSya paNa che ane abhakSya paNa che. aDadanI bhakSyAbhaDhyatA :|16 mAsA te bhaMte ! kiM bhakkheyA, abhakkheyA? somilA !mAsA me bhakkheyA vi abhakkheyA vi| sekeNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai jAva abhakkheyA vi? seNUNaMtesomilA !baMbhaNNaesuNaesuduvihA mAsA paNNattA,taMjahA- davvamAsA yakAlamAsA ya / tatthaNaMjetekAlamAsAteNaMsAvaNAIyA AsADhapajjavasANA duvAlasa pattA, raMgahI-sIvo, bhava, Asopa, wttA, masira, pote, mATuM, I,vije, vaisAhe, jeTThAmUle, AsADhe te NaM samaNANaM NiggaMthANaM abhakkheyA / tattha NaM je te davvamAsA te duvihA paNNattA,taM jahA- atthamAsA ya dhaNNamAsA ya / tattha NaM jete atthamAsA te duvihA paNNattA,taM jahA-suvaNNamAsA ya ruppamAsA ya, te NaM samaNANaM NiggaMthANaM abhkkheyaa| tatthaNaMjetedhaNNamAsAteduvihA paNNattA,taMjahA-satthapariNayA ya asatthapariNayA ya, evaMjahA dhaNNasarisavA jAvaseteNaTeNaM somilA ! jAvaabhakkheyA viA. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! mAsA ApanA matamAM(ApanA mATe) bhakSya che ke abhakSya? uttara- he somila! amArA matamAM mAsA bhakSya paNa che ane abhakSya paNa che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke mAsA bhakSya paNa che ane abhakSya paNa che? uttara- he somila ! tamArA brAhmaNamatanA zAstromAM mAsAnA be prakAra kahyA che- dravyamAsA ane kAlamAsa. temAM je kAlamAsa che, te zrAvaNathI laIne aSADha mAsa paryata bAra mAsa che. yathA- zrAvaNa, bhAdaravo, Aso, kArataka, mAgasara, poSa, mahA, phAgaNa, caitra, vaizAkha, jeTha ane aSADha. te zramaNa nigraMthone mATe abhakSya che. temAM je dravyamAsA che tenA be prakAra che. yathA dhAnyamAsA ane arthamAsA. arthamAsA(sonA cAMdI toLavAnA mAsA)nA be prakAra che yathA-svarNamAsA ane rIpyamAsA. te zramaNa nigraMthone mATe abhakSya che. dhAnya mAsA(aDada)nA be prakAra che. yathA- zastra pariNata ane azastra pariNata. ityAdi mAsAnuM
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-18: uddezaka-10 [ 461] kathana dhAnya sarasava pramANe kahevuM joIe, vAva, tethI he somila! "mAsI" bhakSya paNa che ane abhakSya paNa che. vivecana : mAsA' te prAkRtano zliSTa zabda che. tenI saMskRta chAyA be prakAre thAya che, yathA- "mASa" ane mAsa'. mASano artha aDada nAmanuM dhAnya vizeSa che ane "mAsa'no artha mahino- zrAvaNa bhAdaravo Adi thAya che, te mAsa bhakSya nathI. te ja rIte arthamAsa paNa bhakSya nathI. temAM je bhASa-dhAnya vizeSa che te zastra pariNata, eSaNIya, yAcita ane labdha hoya to te zramaNa-nigraMthone mATe bhakSya che; te sivAyanA sarve ya abhakSya che. kulatthAnI bhakSyAbhaDhyatA :17 kulatthA tebhaMte ! kiM bhakkheyA, abhakkheyA? somilA !kulatthA me bhakkheyA vi abhakkheyA vi| sekeNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai jAvaabhakkheyA vi? se NUNaM somilA ! te baMbhaNNaesu Naesu duvihA kulatthA paNNattA,taM jahAitthikulatthA ya dhaNNakulatthA ya / tattha NaM je te itthikulatthA te tivihA paNNattA,taM jahA-kulakaNNayA ivA,kulabahuyA ivA, kulamAuyA ivA,teNaM samaNANaM NiggaMthANaM abhakkheyA / tattha NaMjetedhaNNakulatthA, evaM jahA dhaNNasarisavA / seteNaTTeNaM somilA! jAvaabhakkheyA vi| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! ApanA mATe kulatthA bhakSya che ke abhakSya? uttara-he somila! amArA matamAM kulatthA bhakSya paNa che, abhakSya paNa che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke ApanA matamAM kulatthA bhaThya paNa che. abhakSya paNa che? uttara- he somila! tamArA brAhmaNa matanA zAstromAM kulatthA'nA be prakAra che. yathA- strIkulatthA ane dhAnyakulatthA(kaLathI) temAM je strIkulatthA che, tenA traNa prakAra che, yathA- kulakanyA, kulavadhU ane kulamAtA; te zramaNa nigraMthone mATe abhakSya che. temAMthI je dhAnyakulatthA che tenA viSayamAM sarasavanI samAna samajavuM joIe. tethI he somila! kulatthA bhakSya paNa che ane abhakSya paNa che. vivecana : nattha' zabdano vyutpatti artha A pramANe thAya che- tiSThati yasta chattatthA A vyutpatti anusAra kulasthA eTale kulAMganA, kulIna strI artha thAya che ane teno rUDha artha che- kaLathI nAmanuM dhAnya vizeSa. tenI bhasyAbhaDhyatA sarasavanI jema samajavI joIe. sarasava, mAsa ane kulatthAnA A traNe prazno jJAtAdharmakathA sUtra adhyayana-pamAM zuka saMnyAsI dvArA thAvacca putra aNagArane pUchavAmAM AvyA che. A banne Agama pAThamAM krama bheda che. jJAtAsUtramAM
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 462] zrI bhagavatI sUtra-4 'kulatthAno prazna pahelAM che pachI 'mAsA'no prazna che. te sivAya koIka zabda ke vAkyamAM taphAvata paNa jovA maLe che. Atma tattva saMbaMdhI tAtvika pucchA :18 se NUNaM bhaMte ! ege bhavaM, duve bhavaM, akkhae bhavaM, avvae bhavaM, avaTThie bhavaM, aNegabhUyabhAvabhavie bhava? somilA !egevi ahaM jAvaaNegabhUyabhAvabhavie vi ah| sekeNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai- jAvaaNegabhUyabhAva bhavie vi ahaM? somilA ! davvaTThayAe ege vi ahaM,NANadasaNaTThayAe duve vi ahaM, paesaTThayAe akkhae vi aha, avvae vi aha, avaTThie vi aha, uvayogaTThayAe aNegabhUyabhAvabhavie vi ahaM / se teNaTeNaM somilA ! jAvaaNegabhUyabhAvabhavie vi ahaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM Apa eka cho, be cho, akSaya cho, avyaya cho, avasthita cho, ke bhUtakALa ane bhaviSyakAlanA aneka pariNAmone yogya cho? uttara- he somila ! huM eka paNa chuM yAvata bhUtakALa ane bhaviSyakAlanA aneka pariNAmone yogya paNa chuM. prazna-he, bhagavan! tema zA mATe kaho cho ke huM eka chuM yAvata bhUtakALa ane bhaviSyakAlanA aneka pariNAmone yogya paNa chuM? uttara- he somila ! dravya rUpathI huM eka paNa chuM. jJAna ane darzananA bhedathI huM e paNa chuM. AtmapradezathI huM akSaya chuM, avyaya chuM ane avasthita paNa chuM. upayoganI apekSAe huM aneka bhUta, vartamAna ane bhAvi pariNAmone yogya chuM. tethI te somila! pUrvokta prakAre kahyuM che. vivecana : prastuta sUtramAM somila brAhmaNe parIkSArthe prabhune rahasyamaya aneka tAttvika prazno pUkyA che. tenA manamAM prabhune parAjita karavAnI tamannA hatI. tethI teNe paraspara virodhI prazno pUchyA. - je vastu eka svarUpa hoya te be svarUpa hoya zake nahIM, je akSaya ane avyayahoya temAM pariNAmonuM parivartana kaI rIte thAya? prabhu virodhI praznonA uttaro kaI rIte Apaze? te jANavA mATe te Atura hato. sarvajJa prabhue tenA pratyeka praznanA uttara anekAMta daSTithI ApyA. pratyeka vastu anaMta dharmAtmaka che ane apekSAbhedathI temAM paraspara virodhI dharmo eka samaye rahI zake che. jema ke eka puruSa svayaMnA putranI apekSAe pitA che ane pitAnI apekSAe putra che. te vyaktimAM eka ja samaye pitRtva ane putratva baMne dharmo rahI zake che. te ja rIte pratyeka padArthamAM aneka virodhI dharmo eka sAthe rahI zake che. ji madada- huM eka paNa chuM. pratyeka jIva dravyanI apekSAe eka che. jIvo anaMta hovA chatAM pratyeka jIva dravya svataMtra che ane eka akhaMDa svarUpe che. kuvevi mAM -huM be paNa chuM. jJAna ane darzana jIvanA mukhya guNa che. guNa ane guNImAM kathaMcit abheda hovAthI jIva be prakAre che- jJAna svarUpa ane darzana svarUpa.
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-18: uddezaka-10 [43] a ravi mAM -akSaya paNa chuM. jIva dravya asaMkhya pradezAtmaka che. tenA pradezono kyAre ya kSaya thato nathI, tethI te akSaya che. abbAvi ahaMda-huMavyaya paNa chuM.asaMkhya pradezomAMthI koI pradezono kyAreya paNa vyaya-nAza thato nathI. tethI te avyaya che. aLAivi daM:- huM avasthita paNa chuM. jIva game tyAM jAya paraMtu tenA asaMkhyAta pradezonI saMkhyA avasthita rahe che. temAM koI pheraphAra thato nathI. A rIte pradezanI apekSAe jIva akSaya paNa che, avyaya paNa che ane avasthita paNa che. a mUyabhAvamavivi mahaM:- huM bhUta ane bhaviSyanA aneka pariNAmone yogya paNa chuM. dravyanI apekSAe jIva eka hovA chatAM paryAyanI apekSAe aneka svarUpe chuM. aneka padArtho saMbaMdhI vibhinna upayoga bhUtakALamAM hatA, vartamAnamAM paNa anyAnya upayoga jIva dravyamAM varte che ane bhaviSyamAM paNa vividha upayoga jIva dravyamAM thaze. A traNe kAlanA vividha upayoga jIvathI kathaMcit abhinna che. saikAlika upayogonI anekatAne kAraNe jIva aneka pariNAmone yogya che. prabuddha somila dvArA vrata grahaNa: 19 etthaM NaM se somile mAhaNe saMbuddhe, samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamasittA evaM vayAsI-jahA khaMdao jAvasejaheyaM tubbhevadaha / jahANaM devANuppiyANaM aMtie bahave rAIsara evaM jahA rAyappaseNaijje citto jAvaduvAlasavihaM sAvagadhamma paDivajjai, paDivajjittA samaNaM bhagavaM mahAvIra vaMdai NamaMsai jaavpddige|| taeNaM se somile mAhaNe samaNovAsae jAe, abhigayajIvAjIve jAva appANaM bhAvemANe vihri| bhAvArtha:- bhagavAnanI vANI sAMbhaLIne somila brAhmaNa pratibodhane prApta thayA. teNe zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana namaskAra karyA ane kahyuM- ahIM tenuM saMpUrNa varNana zataka-2/1mAM kathita skandhakanI samAna jANavuM joIe. yAvatu he bhagavan! jema Apa kaho cho, te tema ja che. he devAnupriya ! je rIte ApanI samIpe aneka rAjA-mahArAjA Adi hiraNya-suvarNa Adino tyAga karIne muMDita thaIne aNagAra pravrajyAno svIkAra kare che, te rIte karavAmAM huM samartha nathI. ityAdi sarva varNana rAjaprazrIya sUtrastha citta sArathInI samAna jANavuM yAvatuM temaNe bAra prakArano zrAvaka dharma aMgIkAra karyo, zrAvaka dharma aMgIkAra karIne zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdanA-namaskAra karIne somila zramaNopAsaka potAnA ghera gayA. A rIte te somila brAhmaNa, jIvAjIvAdi tattvonA jJAtA zramaNopAsaka thayA yAvatuM grahaNa karelA vrata ane tapathI AtmAne bhAvita karatAM vicAravA lAgyA. somilanuM bhaviSyaH20 pabhUNaM bhaMte ! somile mAhaNe devANuppiyANaM aMtie muMDe bhavittA agArAo aNagariya pavvaittae?
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ 464] zrI bhagavatI sUtra-4 | goyamA !NoiNaTesamaTe / evaM jaheva saMkhetaheva NiravasesaM jAvasavva dukkhANaM aMtaM kAhii // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha:- he bhagavana! A pramANe saMbodhana karIne gautama svAmIe zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana namaskAra karIne A pramANe pUchayuM- zuM somila brAhmaNa, Apa devAnupriyanI pAse muMDita thaIne aNagAra pravrajyA svIkAra karaze? he gautama! tema zakya nathI. A rIte zaMkhazrAvaka mATe gautama svAmInA prazna ane prabhunA uttara je pramANe zataka-12, udde-1mAM che tema sarva varNana jANavuM yAvata sarvaduHkhono aMta karaze. . he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. / vivecana : somila zramaNopAsaka zaMkha zrAvakanI jema varSo sudhI zramaNopAsaka paryAyanuM pAlana karI ArAdhaka thaIne prathama devalokamAM cAra palyopamanI sthitimAM devarUpe utpanna thaze ane tyAMnuM AyuSya pUrNa karI mahAvideha kSetramAM janma dhAraNa karIne, tyAM tapa-saMyamanI utkRSTa ArAdhanA karIne saMpUrNa karmakSaya karaze. A rIte prabhune parAjita karavA mATe AvelA jIvo paNa prabhunA vItarAgabhAva yukta vyavahArathI ane anekAMtavAdanI vizALatAthI AkarSAIne AtmakalyANa karI gayA che. A ja jinazAsananI mahattA che. ? A zataka 18/10 saMpUrNa che che zataka 18 saMpUrNa
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-19 45 | zataka-19 | je paricaya je A zatakanA daza uddezaka che temAM aneka viSayonuM nirUpaNa A pramANe cheprathama uddezakamAM prajJApanA sUtranA atidezapUrvaka lazyAnuM svarUpa, vezyAnA kAraNo, vezyAno prabhAva, sAmarthya tathA saMbadhyamAna lezyA ane avasthita vezyA, ityAdi viSayonuM varNana che. bIjA uddezakamAM prajJApanA sUtranA atidezapUrvaka eka vezyAvALA jIva anya lezyAvALA garbhane utpanna karI zake che, te viSayanuM pratipAdana che. trIjA udezakamAM cAtu, vezyA, daSTi Adi bAra dvAronA mAdhyamathI pRthvI Adi pAMca sthAvara jIvonI vicAraNA karI che. temaja pAMca sthAvara jIvonI avagAhanAnuM alpabadutva ane tenI vedanA darzAvatAM pRthvInI avagAhanAnI sUkSmatAne daSTAMtapUrvaka pradarzita karI che. cothA udezakamAM narayika, bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI, vaimAnika devomAM mahAzrava, mahAkriyA, mahAvedanA ane mahAnirjarA, te cAranA parasparanA saMyogathI thatAM 16 bhaMgamAMthI prApta thanArA bhaMgonuM nirUpaNa che. pAMcamA udezakamAM nairayikAdi covIsa daMDakomAM caramatva ane paramatvanI prarUpaNA karIne temAM alpakarmamahAkarmAdinuM nirUpaNa che ane nidA-anidA be prakAranI vedanAnuM svarUpa pradarzita karIne covIsa daMDakomAM tenI prarUpaNA karI che. chaThThA uddezakamAM dvIpa samadronA saMsthAna, laMbAI, pahoLAI, temAM jIvonI utpatti AdinA saMbaMdhamAM jIvAbhigama sUtranA atidezapUrvaka varNana che. sAtamA uddezakamAM cAra prakAranA devomAM daza bhavanapatidevonA bhavanAvAsa, vyaMtaradevonA bhUmigata nagarAvAsa, jyotiSI ane vaimAnikadevonA vimAnAvAsanI saMkhyA, svarUpa AdinuM saMkSipta varNana che. AThamA uddezakamAM24 daMDakanA jIvomAM jIva, karma, zarIra, indriya Adi 19 bolanI nivRtti(niSpatti)nI prarUpaNA che. navamA udezakamAM karaNanA dravya, kSetra, kAla, bhava ane bhAvanA bhedathI pAMca prakAranuM kathana che. tyAra pachI zarIra, indriya, bhASA, mana, kaSAya, samudughAta, saMjJA, vezyA, daSTi, veda Adi karaNonA bhedonI tathA kayA jIvamAM kayA karaNa, keTalI saMkhyAmAM prApta thAya tenuM nirUpaNa che. dazamA uddezakamAM vyaMtara devonA AhAra, zarIra ane zvAsocchavAsanI samAnatAnuM atidezAtmaka (bhalAmaNayukta)saMkSipta kathana che.
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46s zrI bhagavatI sUtra-4 zataka-19H uddezaka-1 lezyA uddezakonAM nAma: lessA ya gabbha puDhavI,mahAsavA carama dIva bhavaNAya / NivvattikaraNa vaNacara,surA ya eguunnviisimo|| bhAvArtha:- A zatakamAM daza uddezaka che. tenA nAma A pramANe che- (1) vezyA, (2) garbha, (3) pRthvI, (4) mahAzrava, (5) carama, (6) dvIpa, (7) bhavana, (8) nivRtti, (9) karaNa ane (10) vANavyaMtara deva. vivecana : - Adya ane mukhya viSayonA AdhAre uddezakonA nAma A pramANe che. (1) terasa:- lezyAnuM atidezAtmaka kathana hovAthI prathama uddezakanuM nAma legyA che. (2) nAma:- garbhagata jIvanI lezyA viSayaka atidezAtmakanirUpaNa hovAthI bIjA uddezakanuM nAma garbhache. (3) pudavI - pAMca sthAvara jIvonI vicAraNAmAM pRthvInuM kathana prAraMbhamAM hovAthI trIjA uddezakanuM nAma pRthvI che. (4) maNivA-mahAzrava, mahAkriyA, mahAvedanA ane mahAnirjarA, te cAranA saMyogathI soLa bhaMga dvArA viSayonuM pratipAdana che. temAM mahAzrava te prathama bola hovAthI cotho uddezakanuM nAma mahAzrava che. (5) rarama:- carama ane parama jIvonuM nirUpaNa prAraMbhamAM hovAthI pAMcamA uddezakanuM nAma carama che. (6) rIva - dvIpa-samudranuM atidezAtmaka saMkSipta kathana hovAthI chaThThA uddezakanuM nAma dvIpa che. (7) mavA :- asurakumAradevonA bhavanonI saMkhyA viSayaka prathama prazna hovAthI sAtamA uddezakanuM nAma bhavana che. (8) fudhvari:- vividha nivRtti niSpatino mukhya viSaya hovAthI AThamA uddezakanuM nAma nivRtti che. (9) varakha :- karaNa svarUpano mukhya viSaya hovAthI navamA uddezakanuM nAma karaNa che. (10) vaLavara suT:-vANavyatara jAtinAdevo saMbaMdhI varNana hovAthI dazamA uddezakanuM nAma vanacara sura che. lezyA : 2 rAyagihe jAvaevaM vayAsI-kaiNaM bhaMte ! lessAo paNNattAo?
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-19H uddezaka-1 [ 467] goyamA ! challesAo paNNattAo, taMjahA-kiNhA jAvasukkilA / evaM jahA paNNavaNAe cauttho lesuddesao, tahA bhANiyavvo Niravaseso / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha - prazna- rAjagRha nagaramAM gautama svAmIe A pramANe pUchyuM- he bhagavan! lezyAo keTalI che? uttara- he gautama! lezyAo cha che. yathA-kRSNa yAvata zukala. A rIte prajJApanA sUtranA 17mAM lezyA padanA cothA uddezakanuM saMpUrNa kathana ahIM karavuM joIe.// he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. te vivecana : prastuta sUtramAM vezyAnuM svarUpa prajJApanAsUtra pramANe jANavAnI bhalAmaNa che. tadanusAra lezyAnuM svarUpa A pramANe che- kRSNa lezyAdi dravya jyAre nIlalezyAdinA dravyonI sAthe saMyogane prApta thAya che tyAre nIlalezyAdinA svabhAvarUpe tathA tenA varNAdi rUpe pariNamI jAya che. dUdhano dahIM sAthe saMyoga thavAthI te dahIMrUpe pariNamI jAya che. vezyAnuM A prakAranuM pariNamana manuSya ane tiryaMcamAM thAya che. deva ane nArakomAM bhava paryata avasthita lezyA hoya che. deva ane nArakomAM avasthita lezyAne anya dravyano saMyoga thAya che paraMtu te mULa varNAdine choDyA vinA anya(saMbadhyamAna) vezyAnI chAyA mAtrane dhAraNa kare che. je rIte vairyamaNimAM alpa samaya mATe lAla doro parovavAthI te maNi potAnA nIlavarNane choDyA vinA lAla chAyA mAtrane dhAraNa kare che ane thoDIka vAramAM doro kADhI levAthI maNi lAla chAyAmukta thaI jAya che. A rIte nAraka, devonI lezyA maNi-dorAnA nyAye chAyArUpe parivartana pAme che ane manuSya-tiryaMcanI vezyA dUdha-dahIMnA nyAye pUrNa parivartana pAme che. A parivartana saMbaMdhI saMpUrNa kathana dravya lazyAnI apekSAe che. bhAva vezyA Atma pariNAmarUpa arUpI hovAthI temAM varNAdi hotA nathI. lezyAnI paribhASA-svarUpa Adi vicAraNA A sUtranA pUrvabhAgomAM nimna sthaLe chezataka-1/1/50; 3/4/18;4/10/1; 3/4/19. prastutamAM zataka-3/4/19nuM punaHkathana che. te ja rIte sthAnAMga sUtramAM paNa nimna sthaLe vezyA saMbaMdhI vivecana che- sthAna-1/34; 3/4/67; 4/3/14. () | zataka 19/1 saMpUrNa ,
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ 468 zrI bhagavatI sUtra-4 zataka-19: uddezaka-ra garbha garbha ane lezyA:| 2 te jotA paUtto? ___goyamA !challessAo paNNAttAo-kiNhA jaavsukkilaa| evaMjahA paNNavaNAe gabbhuddeso so ceva Niravaseso bhANiyavyo / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte! // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! vezyAo keTalI che? uttara- he gautama! lezyAo cha che- kRSNa yAvatu zukla. A rIte prajJApanA sUtranA 17mA vezyA padanA chaThThA garbhoddezakamAM je varNana che te ja saMpUrNa varNana ahIM paNa karavuM joIe.// he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. vivecana : - kaI vezyAvALA jIva, kaI lezyAvALA garbhane utpanna kare che? tenuM vistRta vivecana prajJApanA sUtranA sattaramA padanA chaThThA uddezakamAM che. kRSNa lezyAvALo jIva, kRSNa yAvatu zukla lezyAvALA garbhane dhAraNa karI zake che. garbhadhArakanI lezyA sAthe garbhanI vezyAno koI saMbaMdha nathI. garbhadhAraka strI ane garbhagata jIvano AtmA svataMtra che, tenA karmo, pariNAma Adi sarva svataMtra che. tethI koI paNa lezyAvALA jIva, koI paNa lezyAvALA garbhane utpanna karI zake che. A rIte karmabhUmi ane akarmabhUminA manuSyo ane tiryaMconA viSayamAM jANavuM joIe. kAraNa ke manuSya ane tiryaMcamAM ja garbhaja janma hoya che. karmabhUminA manuSyone cha vezyA ane akarmabhUminA manuSyane prathamanI cAra lezyA ja hoya che. - te zataka 19/ra saMpUrNa )
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka--19 : uddezaka-3 |zataka-19 : uddezaka-3 saMkSipta sAra * A uddezakamAM pAMca sthAvara jIvonI vividha daSTikoNathI vicAraNA karI che. sUtrakAre bAra dvArathI viSayanuM pratipAdana karyuM che. pAMca sthAvara jIvomAM sAdhAraNa vanaspatikAyane choDIne zeSa jIvonA sUkSma ke bAdara, paryAptA ke aparyAptA jIvone pratyeka nAmakarmano udaya che. tethI te jIvo pRthaka pRthak zarIrano ja baMdha kare che. te jIvo zarIrajanya AhAra, zvAsocchvAsAdi pratyeka kriyA pRthak pRthaka ja kare che. sAdhAraNa vanaspatikAyanA jIvone sAdhAraNa nAma karmano udaya hoya che. tethI te anaMta-anaMta jIvo sAthe maLIne eka-eka zarIra banAve che. te anaMta jIvo eka zarIranA AdhAre ja eka sAthe AhAra ane zvAsozvAsa Adi kriyA kare che. pAMca sthAvaramAMthI pRthvI, pANI tathA pratyeka vanaspatikAyamAM deva, manuSya ane tiryaMcagatinA jIvo AvIne utpanna thAya che ane teu, vAuM tathA sAdhAraNa vanaspatikAyamAM manuSya ane tiryaMca A be gatinA jIvo ja AvIne utpanna thAya che. pRthvI, pANI ane vanaspatinA jIvo maraNa pAmIne manuSya ane tiryaMcagatimAM jAya che ane teu, vAyunA jIvo marIne eka tiryaMcagatimAM jAya che. pRthvI, pANI, vanaspatimAM cAra zaizyA ane teu, vAyumAM traNa lezyA hoya che. te jIvone ekAMta mithyA daSTi, be ajJAna, kAyayoga, sAkAra ane anAkAropayoga, traNa, cAra, pAMca ke cha dizAno AhAra, vAyukAyane cAra samuddAta ane zeSa jIvone traNa samuddAta hoya che. te sarva jIvonI jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa sthiti pRthvIkAyanI 22,000 varSa, aplAyanI 7,000 varSa, teukAyanI traNa ahorAtri, vAyukAyanI 3000 varSa, pratyeka vanaspatinI 10,000 varSa ane sAdhAraNa vanaspatinI aMtarmuhUrtanI che. te jIvone aviratinA pariNAma che. tethI pratyakSarUpe pApanI pravRtti na karavA chatAM te jIvo 18 pApasthAnamAM ja sthita che, tema kahevAya che. ekendriyanA rara bheda che tenI jaghanya ane utkRSTa avagAhanA sahita 44 bolanI avagAhanAnA alpabatvanuM kathana che. temAM sarvathI thoDI avagAhanA sUkSma nigodanA aparyAptAnI che. tyAra pachI kramazaH vadhatAM sarvathI adhika 1000 yojananI avagAhanA pratyeka zarIrI paryApta bAdara vanaspatinI che. pAMce sUkSma sthAvarakAyamAM pRthvIthI aplAya, aplAyathI agni, agnithI vAyu ane vAyuthI vanaspati sUkSma che. pAMce bAdara sthAvakAyamAM vAyuthI agni, agnithI apkAya, akAyathI pRthvI ane pRthvIthI bAdara vanaspati sthUla che. lAkhanA goLA jeTalA pRthvIkAyanA piMDane cakravartInI dAsI vajranI zilA para vajranA pattharathI jora jorathI 21 vAra pIse tema chatAM tenA keTalAka jIvo mare che, keTalAka jIvone koI asara thatI nathI.
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI stra-4 vAyukAya, agnikAya ane aplAyathI pRthvInI avagAhanA adhika hovA chatAM te jIvonI ATalI sUkSmatA ane kaThoratA che. 470 koI balavAna, yuvA puruSa atyaMta vRddha puruSanA mastaka para jora-jorathI prahAra kare tyAre tene je vedanA thAya tenAthI kaMIka guNI adhika aniSTa vedanA sthAvara jIvone thAya che. te jIvone mana ke vacana na hovAthI potAnI vedanAne pragaTa karI zakatA nathI paraMtu kevaLa sparzendriya dvArA te vedanAnuM vedana kare che. A rIte sthAvara jIvomAM sUkSmatA hovA chatAMya karmaphaLa bhogavavAno siddhAMta te jIvone paNa samAna rIte lAgu paDe che.
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-19: uddezaka-3 [[ 471 | zataka-19: uddezaka-3 pRthvI pRthvIkAyanI bAra dvArathI prarUpaNA:(1) syAd dvAra:| 1 rAyagihe jAvaevaM vayAsI-siya bhaMte ! jAvacattAripaMca puDhavikAiyA egayao sAhAraNasarIraMbaMdhati baMdhittA tao pacchA AhAraiti vA pariNAmeti vA sarIraMvA baMdhati? goyamA !nnoinnttesmtte| puDhavikAiyANaM patteyAhArA patteyapariNAmA patteyaM sarIraM baMdhati, baMdhittA tao pacchA AhAraiti vA pariNAmati vA sarIraM vA baMdhati / bhAvArtha - prazna- rAjagRhanagaramAM gautamasvAmIe A pramANe pUchayuM- he bhagavan! kadAcit be, traNa, cAra, pAMca pathvIkAyika jIvo(kArpaNa kAyayogathI AhAragrahaNa karIne, pariNamAvIne) eka sAthe maLIne zuM eka sAdhAraNa zarIra bAMdhe che arthAt badhA vacce eka zarIra banAve che? te zarIra banAvIne pachI (jIvana paryaMta) te sAdhAraNa zarIra dvArA AhAra kare che? AhAra pariNAve che ane zarIra baMdha kare che arthAt zarIra puSTa karatA rahe che? - uttara- he gautama ! tema thatuM nathI. te pRthvIkAyanA jIvo pRthaka-pRthaka AhAra karanArA ane pariNamAvanArA che arthAt pRthaka-pRthaka AhAra karI, pariNAvIne pota-potAnA bhinna-bhinna zarIrano baMdha kare che. zarIra banAvyA pachI pota-potAnA te zarIra dvArA(jIvana paryata) AhAra grahaNa kare che, pariNAve che ane zarIrane puSTa karatAM rahe che. (ra) lezyA dvAra:| 2 tesiNaM bhaMte ! jIvANaM kai lessAo paNNattAo? goyamA ! cattArilessAo paNNattAo,taMjahA-kaNhalessA,NIlalessA,kAulessA,teulessA / bhAvArtha-prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvomAM keTalI vezyAo hoya che? uttara-he gautama! cAra lezyAo hoya che. yathA- kRSNalezyA, nIlalezyA, kApotalezyA ane tejalezyA. (3) daSTi dvAra:| 3 teNaM bhaMte !jIvA kiM sammadiTThI, micchAdiTThI, sammAmicchAdiTThI? goyamA !No sammadiTThI, micchAdiTThI, No smmaamicchaaditttthii| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! te jIva samyagudRSTi che, mithyAdaSTi che ke mizra che? uttara- he gautama!
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 472 / zrI bhagavatI sUtra-4 | te jIva samyagudaSTi nathI, mithyASTi che, te mizradaSTi paNa nathI. (4) jJAna dvAra:|4 teNaM bhaMte ! jIvA kiMNANI, aNNANI? goyamA ! NoNANI, aNNANI;NiyamA duaNNANI / ta jahA- maiaNNANI ya suyaaNNANI y| bhAvArtha:- prazra-bhagavana ! te zAnIchAnI ?6ttara- gautama!tezAnI nathI, ajJAnI che; tene be ajJAna avazya hoya che. yathA- mati ajJAna ane zrutaajJAna. (5) yogadAra: 5 teNaM bhaMte ! jIvA kiMmaNajogI, vayajogI, kAyajogI? goyamA ! No maNajogI, nnovyjogii,kaayjogii| bhAvArtha:- pradha-bhagavana ! pRthvIyi zaMbhanayogI cha, kyanayogI chAyayogI cha? uttara- he gautama ! te manayogI nathI, vacanayogI nathI, eka kAyayogI che. (7) 6payoga dvAra:|6 teNaMbhaMte !jIvA kiMsAgArovauttA,aNAgArovauttA? goyamA !sAgArovauttA vi aNAgArovauttA vi| bhAvArtha:-prazra-bhagavana ! pRthvIyi sAropayogIcheanADAropayogI cha? 6ttara-3 gautama! te sAkAropayogI paNa che ane anAkAropayogI paNa che. (7) DibhAhAra dvAra:|7 teNaM bhaMte ! jIvA kimAhAramAhAraiti? goyamA ! davvaoNaM aNaMtapaesiyAI davvAievaM jahA paNNavaNAe paDhame AhArudesae jAvasavvappaNayAe AhAramAhAreti / zArtha:-savvappaNayAe = sarvAtmapradezothI bhAvArtha:-prazra-bhagavana ! pRthvIyiva saADAra 72cha? 6ttara- gautama!tadravyathI anaMta pradezI dravyono AhAra kare che. ityAdi A viSayanuM prajJApanA sUtranA 28mA AhAra padanA prathama uddezaka anusAra, sarva Atma-pradezothI AhAra grahaNa kare che, tyAM sudhInuM kathana karavuM. 8 te NaM bhaMte ! jIvA jamAhAraiti taM cijaMti, jaMNo AhAraiti taM No cijaMti, ciNNe vA se uddAi palisappai vA? haMtA goyamA ! te NaM jIvA jamAhAraiti taM cijati, jaMNo AhAraiti taM No cijati, jAvapalisappai vA / zaGEArtha :- cijati = thaya 43 cha ciNNe vA se uddAi = thiie| arthAt tano sA2tmA zarI2,
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-19 : uddezaka-3 indriyarUpe pariNata thAya che ane AhArita te pudgala-samUha maLanI jema naSTa(apadrava) thaI jAya che patisappaD= bahAra nIkaLI jAya che. vikherAI jAya che. 473 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM te jIva jeno AhAra kare che, teno caya thAya che, jeno AhAra karato nathI teno caya thato nathI. jeno caya thAya che, te AhArano asAra bhAga bahAra kADhe che ane sAra bhAga zarIra-indriyAdirUpe pariName che ? uttara- hA, gautama ! te jIvo jeno AhAra kare che, teno caya thAya che. jeno AhAra karatA nathI, teno caya thato nathI. jeno caya thAya che, te AhArano asAra bhAga bahAra kADhe che ane sAra bhAga zarIra, indriyAdirUpe pariName che. 9 siNaM bhaMte! jIvANaM evaM saNNA i vA paNNA i vA maNo i vA vaI i vA 'amhe khaM AhAramAhAmo' ?noyamA !kho phaLake samake, AhAti puLa te / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zuM te jIvone "ame AhAra karIe chIe,'' tevI saMjJA, prajJA, mana ane vacana che ? uttara- he gautama ! tema zakya nathI, arthAt te jIvone "ame AhAra karIe chIe,'" tevI saMjJA Adi hotA nathI, tema chatAM te AhAra kare che. 10 siNaM bhaMte! jIvANaM evaM saNNAi vA jAva vaIi vA 'amhe NaM iTThANiTThe phAse ya DisaMveteno ?noyamA ! kho phaLake samaDhe, parisaMvevRti puLa te / bhAvArtha :--prazna- he bhagavan ! zuM te jIvone 'ame iSTa ke aniSTa sparzano anubhava karI e chIe,' tevI saMjJA, prajJA, mana ane vacana che ? uttara- he gautama ! tema zakya nathI, tema chatAM te vedana kare che. (8) prANAtipAta dvAra H 11 te te ! jIvA kiM pANAivAe uvakkhAijjati, evaM musAvAe, adiNNAdANe jAvamicchAdaMsaNasalle uvakkhAijjati ? goyamA ! pANAivAe vi uvakkhAijjati jAvamicchA daMsaNasalle vi uvakkhAijjati / jesiM piNaM jIvANaM te jIvA evamAhijjati tesiM piNaM jIvANaM No viNNAe NANatte / bhAvArtha :-prazna-he bhagavan ! zuM pRthvIkAyika jIva prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna yAvat mithyAdarzana zalya AdinA vyApAramAM tatpara hoya che ? arthAt zuM te jIvo prANAtipAtAdi kare che; tema teo mATe kahI zakAya? uttara- he gautama ! te prANAtipAta yAvat mithyAdarzana zalya AdinA vyApAramAM tatpara hoya che. te jIva anya pRthvIkAyikAdi jIvonI hiMsA kare che, paNa te jIvone tevuM jJAna nathI ke A jIva amArI hiMsA karanAra che. (9) upapAta dvAra H 12NaM bhaMte! jIvAkaohiMto uvavajjaMti, kiM NeraiehiMto uvavajjaMti, pucchA ?
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ 474 ] zrI bhagavatI sUtra-4 goyamA ! jahA vakkaMtIe puDhavikkAiyANaM uvavAotahA bhaanniyvvo| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIva kyAMthI AvIne utpanna thAya che? zuM nairayikomAMthI AvIne utpanna thAya che, ityAdi prazna? uttara- he gautama ! prajJApanA sUtranA chaThThA vyutkAnti padamAM pRthvIkAyikonI utpatti kahI che, te rIte ahIM kathana karavuM joIe. (10) sthiti dvAra:13 tesiNaM bhaMte ! jIvANaM kevaiyaMkAlaMThiI paNNattA? goyamA !jahaNNeNaM aMtomuhattaM, ukkoseNa baaviisNvaasshssaaii| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! pathvIkAyika jIvonI sthiti keTalI che? uttara- he gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa bAvIsa hajAra varSanI che. (11) samudyAta dvAra:14 tesiNaM bhaMte ! jIvANaM kai samugghAyA paNNattA? goyamA ! tao samugghAyA paNNattA,taMjahA- veyaNAsamugghAe, kasAyasamugghAe, maarnntiysmugghaae| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! te jIvone keTalA samudyAta hoya che? uttara-he gautama!traNa samughAta hoya che, yathA- vedanA samudyAta, kaSAya samudyAta ane mAraNAntika samudyAta. 15 teNaM bhaMte !jIvA mAraNaMtiyasamugghAeNaM kiM samohayA maraMti, asamohayA marati? goyamA !samohayA vi marati, asamohayA vi marati / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! te mAraNAntika samuddaghAta karIne mare che ke mAraNAntika samudyAta karyA vinA mare che? uttara- he gautama! te mAraNAntika samuddaghAta karIne paNa mare che ane samudraghAta karyA vinA paNa mare che. (12) udvartanA dvAra :16 teNaM bhaMte ! jIvA aNaMtaraM uvvaTTittA kahiM gacchaMti, kahiM uvavati ? goyamA ! tesi uvvaTTaNA jahA vkktiie| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIva marIne turaMta ja kyAM jAya che, kyAM utpanna thAya che? uttara- he gautama ! prajJApanA sUtranA chaThThA vyutkAnti pada anusAra tenI udvartanA kahevI joIe. vivecana : prastuta sUtromAM pRthvIkAyika jIvonA viSayamAM bAra dvArathI vicAraNA karI che. vRttikAre prAraMbhamAM eka gAthAnA mAdhyamathI bAra dvAronA nAma-nirdeza karyo che. siya lesa diTThiNANe,joguvaogetahA kimaahaaro| pANAivAya uppAya, Thii samugghAya uvvaTTo /
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-19H uddezaka-3 475 (1) syA dvAra, (2) lezyA dvAra, (3) daSTi dvAra, (4) jJAna dvAra, (5) yoga dvAra, (6) upayoga dvAra, (7) kimAhAra dvAra, (8) prANAtipAta dvAra, (9) utpatti dvAra, (10) sthiti dvAra, (11) samudyAta dvAra, (12) udvartanA. (1) syAd dvAra- syAd eTale kadAcit, kyAreka. pRthvIkAyanA jIvo pratyeka zarIrI che. pratyeka jIvanuM pota-potAnuM alaga zarIra hoya che. vanaspatimAM nigodanA anaMta jIvo eka zarIramAM rahe che, eka zarIrathI AhAra, zvAsozvAsa grahaNa kare che, tevuM sAdhAraNa zarIra pRthvIkAyamAM nathI. A vAtane puSTa karavA sUtrakAre virodhI vAtathI prazna pUchyA ke kyAreka be, traNa, cAra Adi pRthvIkAyika jIvo eka sAthe maLIne zuM sAdhAraNa zarIra bAMdhe? sAmAnya niyama evo che ke koIpaNa jIva utpatti sthAne pahoMcIne prathama samaye kArpaNa kAyayogathI AhArane grahaNa kare che, sthUla zarIra bAMdhavA yogya pugalone grahaNa kare che, tenuM pariNamana kare ane zarIra bAMdhe che. zarIra baMdha thayA pachI te audArikAdi zarIrathI jIvana paryata pratikSaNa AhAra grahaNa thato rahe che, tenuM pariNamana thatuM rahe che ane zarIra sAthe te pugalono baMdha thato rahe che arthAt zarIra puSTa thatuM rahe che. sUtrakAre praznano prAraMbha sAdhAraNa zarIranA baMdhathI karyo ane uttaramAM pUrvokata zarIra baMdhanI AkhI prakriyA spaSTa karI che. to pachI sUtrapAThanI pUrve AhAra, tenuM pariNamana ane zarIra baMdhanuM kathana che, te utpatti samayanA AhArAdinI apekSAe che ane to pachI pachInA sUtrapAThamAM AhAra, pariNamana ane zarIra baMdhanuM kathana che, te jIvana paryaMtanA AhArAdinI apekSAe che, tema samajavuM. pRthvIkAyika jIvonA AhAranA viSayamAM vistRta varNana prajJApanA sUtra-28mA AhAra padanA prathama uddezakamAM che. saMkSipta varNana A pramANe che. dravyathI-anaMta pradezI dravyono, kSetrathI-asaMkhyAta AkAza pradeza para rahelA yugalono, kAlathI-jaghanya, madhyama ke utkRSTa sthitivALA pudgalono ane bhAvathI-varNa, gaMdha, rasa ane sparzayukta yugalaskaMdhono AhAra kare che. bIjI rIte syAdvAranA mUlapAThano artha ane vivecana A pramANe thAya che siya bhaMte ! jAvacattAripaMca puDhavikAiyA egayaosAhAraNasarIraMbaMdhati baMdhittA tao pacchA AhAraiti vA pariNAmati vA sarIraM vA baMdhati? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / puDhavikAiyANaM patteyAhArA patteyapariNAmA patteyaM sarIraM baMdhati, baMdhittA tao pacchA AhAraiti vA pariNAmati vA sarIraM vA baMdhati / artha:- rAjagRha nagaramAM gautama svAmIe A pramANe pUchyuM- he bhagavan! kadAcit be, traNa, cAra, pAMca pRthvIkAyika jIvo sAthe utpanna thavA yogya sAdhAraNa zarIra nAmakarmano baMdha kare che tyArapachI utpatti samaye eka sAthe AhAra kare che, eka sAthe AhAranuM pariNamana kare che ane eka sAthe zarIrano baMdha (nirmANa kare che? he gautama ! tema zakya nathI. kAraNa ke pRthvIkAyika jIvo, pRthaka-pRthaka AhAra karanArA che pRthaka pRthaka AhAranuM pariNamana karanArA che ane te pratyeka zarIra nAmakarmano baMdha kare che. tyArapachI utpatti samaye pRthaka pRthak AhAra kare che, pRthaka pRthaka tenuM pariNamana kare che ane pRthaka pRthaka zarIranuM nirmANa kare che.
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ 476 ] zrI bhagavatI satra-4 vivecana : sthA dvAra - svAdu eTale kadAcita, kayAreka. ahIM syA dvAranI apekSAe prazna karyo che ke pRthvIkAyanA jIvo svataMtra zarIrI ja che tema chatAM zuM kayAreka aneka pRthvIkAyika jIvo maLIne sAdhAraNa-zarIra nAmakarmano baMdha kare che? tyArapachI utpatti samaye ekI sAthe AhAra kare che, tenuM pariNamana kare che ane zarIrano baMdha (nirmANa) kare che? tenA uttaramAM prabhue pRthvIkAyika jIvonA sAdhAraNa zarIranA baMdhano spaSTaniSedha karyo che, kAraNa ke te pratyeka zarIrI che. te jIvo pratyeka zarIra nAma karmano ja baMdha kare che. sAdhAraNa zarIra nAma karma bAMdhatA nathI tethI utpatti samaye te jIvo, pRthaka pRthaka AhAra kare che pRthaka pRthaka pariNamana kare che ane pRthak pRthak zarIra bAMdhe che, nirmANa kare che. puthvIkAyanI jema ekendriya ane vikasendriyanA viSayamAM tathA paMcendriyanA viSayamAM paNa samajavuM joIe. vanaspati jIvomAM je sAdhAraNa zarIrI hoya che te cAra, pAMca jIvo nahIM paraMtu anaMta jIvo maLIne sAdhAraNa zarIra(nAma karma)no baMdha kare che ane pachI utpatti samaye sAthe ja AhAra vagere kare che ane sAthe maLIne ja zarIranuM nirmANa kare che. saMjJAdino niSedha :- jIvone saMjJA- vyAvahArika arthane grahaNa karanArI buddhi, prajJA- sUkSma arthane viSaya karanArI buddhi, mana tathA vANI e cAre ya hotA nathI, tethI te jIvo jANatA nathI ke huM A jIvone mAruM chuM. te ja rIte maranArA jIvo paNa jANatA nathI ke A jIvo amArI hiMsA karanAra che. tema chatAM te jIvone prANAtipAtAdi kriyA avazya lAge che. kAraNa ke te jIvo prANAtipAtAdithI virata nathI. A rIte pRthvIkAyikAdi jIvomAM vacanano abhAva hovA chatAM aviratinA kAraNe te jIvone mRSAvAda Adi janya kriyA lAge che. te ja rIte te jIvo aDhAra pApasthAnathI avirata hovAthI te jIvone 18 pApasthAna saMbaMdhI kriyA avazya lAge ja che. utpatti dvAraH- pathvIkAyikAdinarayikomAMthI AvIne utpanna thatA nathI, te tiryaMca, manuSya ane devomAMthI AvIne utpanna thAya che. udvartana dvAraH- te jIva marIne manuSya ane tiryaMcamAM jAya che. akAya AdinI bAra dvArothI prarUpaNA:17 siya bhaMte ! jAva cattAripaMca AukkAiyA egayaosAhAraNasarIraMbaMdhati,baMdhittA tao pacchA AhAraiti? ___goyamA !jo ceva puDhavikAiyANaMgamo so ceva bhANiyavvo jAvauvvadRti, NavaraM ThiI satta vAsasahassAI ukkoseNaM, sesataMceva / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! kadAcitu be, traNa, cAra athavA pAMca akhAyika jIvo maLIne eka sAdhAraNa zarIra bAMdhe che ane tyAra pachI AhAra kare che? uttara-he gautama! pRthvIkAyikonA viSayomAM je pramANe kahyuM, te ja rIte ahIM paNa udvartanA dvArA sudhI jANavuM joIe. vizeSamAM aplAyika jIvonI sthiti utkRSTa sAta hajAra varSanI che. zeSa pUrvavatuM. 18 siya bhaMte !jAva cattAri paMca teukkAiyA, pucchA?
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zataka-19H uddezaka-3 [ 477 ] goyamA ! evaM ceva, NavaraM uvavAo ThiI uvvaTTaNA ya jahA paNNavaNAe, sesaMtaM cev| vAukAiyANaM evaM ceva, NANattaMNavaraM cttaarismugghaayaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kadAcitu be, traNa, cAra athavA pAMca Adi agnikAyika jIvo sAthe maLIne eka sAdhAraNa zarIra nAmakarma bAMdhe che, ityAdi prazna? uttara- he gautama! pUrvavatu jANavuM. vizeSa e che ke tenI utpatti, sthiti ane udvartanA prajJApanA sUtrAnusAra jANavA joIe. zeSa sarva pUrvavatu jANavuM. vAyukAyika jIvonuM kathana paNa te ja prakAre che. paraMtu temAM cAra samudyAta hoya che. 19 siya bhaMte ! jAva cattAri paMca vaNassaikAiyA, pucchA? . goyamA !NoiNaTesamaTe / aNaMtA vaNassaikAiyA egayaosAhAraNa-sarIraMbaMdhati, baMdhittA tao pacchA AhAraiti vA pariNAmati vA sarIraMvA baMdhati / sesaMjahA teukAiyANaM jAvauvvadRti, NavaraM AhAro Niyama chaddisi, ThiI jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNa vi atomuhutta, sesaMta ceva / / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kadAcit be, traNa, cAra athavA pAMca Adi vanaspatikAyika jIvo sAthe maLIne eka sAdhAraNa zarIra bAMdhe che, ityAdi prazna? uttara- he gautama ! tema zakya nathI. anaMta vanaspatikAyika jIva eka sAthe sAdhAraNa zarIra nAmakarma bAMdhe che, tyArapachI utpatti samaye te anaMta jIvo eka sAthe AhAra kare che, eka sAthe pariNamana kare che ane eka sAthe zarIrano nirmANa kare che. zeSa sarva varNana agnikAyikonI samAna jANavuM yAvata udvartana kare che. vizeSatA e che ke teno AhAra niyamataH cha dizAno hoya che. tenI jaghanya ane utkRSTa sthiti aMtarmuhUrtanI che. zeSa varNana pUrvavat jANavuM. vivecana : prastuta sutromAM aSkAya, teukAya, vAyukAya ane sAdhAraNa (bAdara) vanaspatikAyanAviSayamAM pUrvavatu bAra dvAranI prarUpaNA karI che. aplAya- tenI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa sAta hajAra varSanI che. zeSa sarva kathana pRthvIkAyanI samAna che. teukAya- te jIvone traNa lezyA ja hoya che. deva marIne teu ke vAyumAM utpanna thatAM na hovAthI tejovezyA nathI. tenI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa traNa ahorAtrinI che. deva marIne teukAya, vAyukAya ke sAdhAraNa vanaspatikAyamAM utpanna thatA nathI. temaja teukAya marIne tiryaMcagatimAM ja jAya che, manuSya gatimAM jatA nathI. vAyakAya tenI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa traNa hajAra varSanI che. tenI utpatti, udvartanA ane lezyA teukAya pramANe che. te jIvone vaikriya zarIra hovAthI vaikriya samudyAta hoya che. tethI cAra samudyAta hoya che. vanaspatikAya-vanaspatikAyanA be bheda che. pratyeka zarIrI ane sAdhAraNa zarIrI. je pratyeka zarIrI jIvo
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ 478 ] zrI bhagavatI sUtra-4 che tene pratyeka nAmakarmano udaya hovAthI pRthaka pRthaku zarIra ja bAMdhe che. sAdhAraNa zarIrI jIvone sAdhAraNa nAmakarmano udaya che. tethI te eka, be, traNa, cAra, saMkhyAta ke asaMkhyAta jIvo sAthe maLIne eka zarIra bAMdhatA nathI paraMtu anaMta jIvo sAthe maLIne ja eka zarIra bAMdhe che. temaja sUtrakAre sAdhAraNa zarIrI jIvo mATe niyamA cha dizAnA AhAranuM kathana karyuM che. te bAdara nigodanI apekSAe che, te jIvo pRthvI Adine Azrita hovAthI niyamA cha dizAno AhAra kare che. je sUkSma jIvo lokanA niSphaTamAM hoya che, te jIvo traNa, cAra ke pAMca dizAno AhAra kare che. tenI ahIM vivakSA nathI. pratyeka vanaspatinI utpatti deva, manuSya ane tiryaMca gatimAMthI thAya che. tethI te jIvone cAra lezyA hoya che. tenI utkRSTa sthiti daza hajAra varSanI che. sAdhAraNa vanaspatikAyanI utpatti manuSya ane tiryaMcagatimAMthI thAya che. deva marIne sAdhAraNa vanaspatimAM utpanna thatAM nathI. tethI te jIvone traNa vezyA ja hoya che. tenI jaghanya utkRSTa sthiti aMtarmuhUrtanI che. pAMca sthAvaronI bAra tArothI prarUpaNAHkrama dvAra | pRthvIkAya | aSkAya | teukAya | vAyukAya | pra.vana. bAdara ni. syAdvAda aneka jIvo | aneka jIvo | aneka jIvo | aneka jIvo | aneka jIvo |anaMtajIvo maLIne zarIra | maLIne zarIranuM maLIne zarIra maLIne zarIra maLIne zarIra maLIne bAMdhatA nathI.' bAMdhatA nathI.] bAMdhatA nathI.] bAMdhatA nathI. bAMdhatA nathI. zarIra bAMdhe. prathama cAra cAra traNa traNa | traNa mithyAdaSTi mithyAdaSTi | mithyASTi | mithyAdaSTi | mithyAdaSTi | mithyAdaSTi jJAna be ajJAna be ajJAna be ajJAna be ajJAna | be ajJAna | be ajJAna yoga kAyayoga kAyayoga kAyayoga | kAyayoga |kAyayoga upayoga be upayoga | be upayoga | be upayoga | be upayoga |be upayoga |be upayoga kimAhAra (dizA)| 3,4,5,6 3,4,5,6 | 3,4,5,6 | 3,4,5,6 | | 3,4,5,6 prANAtipAta 18 pApamAM 18 pApamAM 18 pApamAM 18 pApamAM 18 pApamAM |18 pApamAM Adi sthita sthita sthiti sthiti sthita sthita avirata | avirata | avirata avirata avirata | avirata upapAta traNa gatithI | traNa gatithI | be gatithI | be gatithI traNa gatithI be gatithI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta | aMtarmuhUrta | aMtarmuhUrta | aMtarmuhUrta | aMtarmuhUrta | aMtarmuhUrta sthiti utkRSTa 22000 varSa 7000 varSa 3 ahorAtri 3000 varSa 10000va.| aMtarmuhUrta 11| samudyAta traNa traNa | cAra traNa traNa 12| udvartanA be gati be gati tiryaMcagati | tiryaMca be gati be gati lezyA cAra daSTi traNa sUcanA:- cArTamAM- pra.vana. = pratyeka vanaspati, bAdara ni. = bAdara nigoda(sAdhAraNa vanaspati). sthAvara jIvonuM avagAhanAnI apekSAe alpabadutvaH20 eesiNaM bhaMte !puDhavikAiyANaM AuteuvAuvaNassaikAiyANaMsuhamANaMbAyarANaM
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-18 : uddeza5-3 479 pajjattagANaM apajjattagANaM jahaNNukkosiyAe ogAhaNAe kayare kayarehiMto appA vA jAva visesAhiyA vA ? goyamA ! savvatthovA suhumaNigoyassa apajjattagassa jahaNNiyA ogAhaNA / 1 / suhumavAukkAiyassa apajjattagassa jahaNNiyA ogAhaNA asaMkhejjaguNA | 2 | suhumateukAiyassa apajjattagassa jahaNNiyA ogAhaNA asaMkhejjaguNA | 3 | suhumaAukAiyassa apajjattagassa jahaNNiyA ogAhaNA asaMkhejjaguNA / 4 / suhumapuDha kkAiyassa apajjattagassa jahaNNiyA ogAhaNA asaMkhejjaguNA // 5 // _bAyaravAGakAiyassa apajjattagassa jahaNNiyA ogAhaNA asaMkhejjaguNA / 6 / bAyarateDakkAiyassa apajjattagassa jahaNNiyA ogAhaNA asaMkhejjaguNA |7| bAyaraAukAiyassa apajjattagassa jahaNNiyA ogAhaNA asaMkhejjaguNA | 8 | bAyarapuDhavikAiyassa apajjattagassa jahaNNiyA ogAhaNA asaMkhejjaguNA / 9 / patteyasarIrabAyaravaNassaikAiyassa bAyaraNigoyassa eesi NaM apajjattagANaM jahaNNiyA ogAhaNA doha vi tulA asaMkhejjaguNA / 10-11 / suhumaNigoyassa pajjattagassa jahaNNiyA ogAhaNA asaMkhejjaguNA / 12 / tasseva apajjattagassa ukkosiyA ogAhaNA visesAhiyA | 13 | tassa ceva pajjattagassa ukkosiyA ogAhaNA visesAhiyA / 14 / suhumavAukAiyassa pajjattagassa jahaNNiyA ogAhaNA asaMkhejjaguNA / 15 / tassa ceva apajjattagassa ukkosiyA ogAhaNA visesAhiyA / 16 / tassa ceva pajjattagassa ukkosiyA ogAhaNA visesAhiyA / 17 / evaM suhumateukAiyassa vi / 18-19-20 / evaMsuhumaAukkAiyassa vi / 21-22-23 / evaM suhumapuDhavikAiyassa vi / 24-25-26 / evaM bAyaravADakAiyassa vi / 27-28-29 // evaM bAyarateGakAiyassa vi / 30-31-32 / evaM bAyaraAukAiyassa vi / 33-34-35 / evaM bAyarapuDhavikAiyassa vi / 36-37-38 / eesiM savvesi tiviheNaM gameNaM bhANiyavvaM / bAyaraNigoyassa pajjattagassa jahaNNiyA ogAhaNA asaMkhejjaguNA / 39 / tassa ceva apajjattagassa ukkosiyA ogAhaNA visesAhiyA / 40 / tassa ceva pajjattagassa ukkosiyA ogAhaNA visesAhiyA / 41 / patteyasarIrabAyaravaNassaikAiyassa pajjattagassa jahaNNiyA ogAhaNA asaMkhejjaguNA / 42 / tassa ceva apajjattagassa ukkosiyA ogAhaNA asaMkhejjaguNA / 43 / tassa ceva pajjattagassa ukkosiyA ogAhaNA asaMkhejjaguNA / 44 /
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ 480 | zrI bhagavatI sUtra-4 bhAvArtha-prazna- he bhagavan! sUma, bAdara, paryApta, aparyApta, pRthvIkAya, akhAya, teukAya, vAyukAya ane vanaspatikAya jIvonI jaghanya ane utkRSTa avagAhanAmAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama! (1) sarvathI thoDI aparyApta sUkSma nigodanI jaghanya avagAhanA (2) tenAthI aparyApta sUkSma vAyukAyikanI jaghanya avagAhanA asaMkhyAtaguNI (3) tenAthI aparyApta sUkSma agnikAyikanI jaghanya avagAhanA asaMkhyAtaguNI (4) tenAthI aparyApta sUkSma aplAyikanI jaghanya avagAhanA asaMkhyAta guNI (5) tenAthI aparyApta sUkSma pRthvIkAyikanI jaghanya avagAhanA asaMkhyAta guNI. (6) tenAthI aparyApta bAdara vAyukAyikanI jaghanya avagAhanA asaMkhyAtaguNI (7) tenAthI aparyApta bAdara agnikAyikanI jaghanya avagAhanA asaMkhyAtaguNI (8) tenAthI aparyApta bAdara aSkAyikanI jaghanya avagAhanA asaMkhyAtaguNI (9) tenAthI aparyApta bAdara pRthvIkAyikanI jaghanya avagAhanA asaMkhyAta guNI (10,11) tenAthI aparyApta pratyeka zarIrI bAdara vanaspatikAyikanI ane bAdara nigodanI jaghanya avagAhanA paraspara tulya ane pUrvathI asaMkhyAtaguNI. (12) tenAthI paryApta sUkSma nigodanI jaghanya avagAhanA asaMkhyAtaguNI (13) tenAthI aparyApta sukSma nigodanI utkRSTa avagAhanA vizeSAdhika (14) tenAthI paryApta sUkSma nigodanI utkRSTa avagAhanA vizeSAdhika. (15) tenAthI paryApta sUkSma vAyukAyikanI jaghanya avagAhanA asaMkhyAtaguNI (16) tenAthI aparyAptA sUkSma vAyukAyikanI utkRSTa avagAhanA vizeSAdhika (17) tenAthI paryApta sUkSma vAyukAyikanI utkRSTa avagAhanA vizeSAdhika. (18) tenAthI paryApta sUkSma agnikAyikanI jaghanya avagAhanA asaMkhyAtaguNI (19) tenAthI aparyApta sUkSma agnikAyikanI utkRSTa avagAhanA vizeSAdhika che (20) tenAthI paryApta sUkSma agnikAyikanI utkRSTa avagAhanA vizeSAdhika. (21) tenAthI paryApta sUkSma aplAyikanI jaghanya avagAhanA asaMkhyAtaguNI (rara) tenAthI aparyApta sUkSma aplAyikanI utkRSTa avagAhanA vizeSAdhika (23) tenAthI paryApta sUkSma ayyAyikanI utkRSTa avagAhanA vizeSAdhika. (24) tenAthI paryApta sUkSma pRthvIkAyikanI jaghanya avagAhanA asaMkhyAtaguNI (25) tenAthI aparyApta sUkSma pRthvIkAyikanI utkRSTa avagAhanA vizeSAdhika (26) tenAthI paryApta sUkSma pRthvIkAyikanI utkRSTa avagAhanA vizeSAdhika. (27) tenAthI paryApta bAdara vAyukAyikanI jaghanya avagAhanA asaMkhyAtaguNI (28) tenAthI aparyApta bAdara vAyukAyikanI utkRSTa avagAhanA vizeSAdhika (29) tenAthI paryApta bAdara vAyukAyikanI utkRSTa avagAhanA vizeSAdhika. (30) tenAthI paryApta bAdara agnikAyikanI jaghanya avagAhanA asaMkhyAtaguNI (31) tenAthI aparyApta bAdara agnikAyikanI utkRSTa avagAhanA vizeSAdhika (32) tenAthI paryApta bAdara agnikAyikanI utkRSTa avagAhanA vizeSAdhika. (33) tenAthI paryApta bAdara apnAyikanI jaghanya avagAhanA asaMkhyAtaguNI (34) tenAthI
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka--19 : uddezaka-3 aparyApta bAdara aplAyikanI utkRSTa avagAhanA vizeSAdhika (35) tenAthI paryApta bAdara aplAyikanI utkRSTa avagAhanA vizeSAdhika (36) tenAthI paryApta bAdara pRthvIkAyikanI jaghanya avagAhanA asaMkhyAtaguNI (37) tenAthI aparyApta bAdara pRthvI kAyikanI utkRSTa avagAhanA vizeSAdhika (38) tenAthI paryApta bAdara pRthvIkAyikanI utkRSTa avagAhanA vizeSAdhika (39) tenAthI paryApta bAdara niodanI jaghanya avagAhanA asaMkhyAtaguNI (40) tenAthI aparyApta bAdara nigodanI utkRSTa avagAhanA vizeSAdhika (41) tenAthI paryApta bAdara nigodanI utkRSTa avagAhanA vizeSAdhika (42) tenAthI paryApta pratyeka zarIrI bAdara vanaspatikAyikanI jaghanya avagAhanA asaMkhyAtaguNI (43) tenAthI aparyApta pratyeka zarIrI bAdara vanaspatikAyikanI utkRSTa avagAhanA asaMkhyAtaguNI (44) tenAthI paryApta pratyeka zarIrI bAdara vanaspatikAyikanI utkRSTa avagAhanA asaMkhyAtaguNI che. vivecana : uparokta sUtramAM pAMca sthAvaranA 44 bolanI avagAhanAnuM alpabaddhutva che. pRthvI, apa, teuM, vAuM te cArenA sUkSma ane bAdara be bheda thAya che. tenA paryAptA ane aparyAptA be be bheda thAya tethI cAra sthAvaranA 16 bheda ane vanaspatinA sUkSma, pratyeka ane sAdhAraNa te traNa bheda che ane tenA paryAptA, aparyAptA be bheda karatAM cha bheda thAya. 16 + 6- 22 bheda thayA. tenI jaghanya ane utkRSTa avagAhanA gaNatAM 22 x 2 - 44 bheda thAya che. pRthvI AdinI jaghanya ane utkRSTa baMne avagAhanA aMgulano asaMkhyAtamo bhAga hovA chatAM paNa tenA asaMkhyAta bheda che. tethI temAM alpabahutva ghaTI zake che. sUtrokta 44 bolamAMthI 43 bolanI jaghanya ane utkRSTa baMne avagAhanA aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ja che ane pratyeka zarIrI bAdara vanaspatikAyikanI utkRSTa avagAhanA kaMIka adhika 1000 yojana che. apabahutva sUtrArthathI spaSTa che. pAMca sthAvaronI avagAhanAnuM apabatva - jIva prakAra pRthvI. apa. sUkSma aparyA. jaghanya sUkSma pardhA. utkRSTa sUkSma paryA. jaghanya sUkSma pardhA. utkRSTa bAdara aparyA. jaghanya 5 asa. 25 vize. 24 asa. 26 vize. 9 asaM. 37 vize. 36 asaM. 38 vize. 4 asa. 22 vize. 21 asaM. 23 vize. 8 asa. 34 vize. maha. 3 asa. 19 vize. 18 asaM. 20 vize. 7 asa. 31 vize. vAyu. pratyeka vana. 2 asa. 16 vize. * 15 asaM. 17 vize. 6 asaM. 28 vize. X X * bAdara aparyA. utkRSTa 33 asa. 30 asaM. 27 asaM. bAdara paryA. jaghanya bAdara pAMDe utkRSTa pa vize... * kramAMka pramANe apabahutva jANavo. asaM = asaMkhyAtaguNI, vize. - vizeSAdhika, kara vize. * vize.. sAdhAraNa (nigoda) 1 sarvathI thoDA 13 vize. 12 asaM. 14 vize. X 10 tulya | 11 tulya 43 asaM. |40 vize. 42 asa. | 39 asaM. 44 asaM. 41 vize.
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ 482 zrI bhagavatI sUtra-4 sthAvara jIvonI sUkSma-sUkSmataratA H 21 yasaNaM bhaMte! puDhavikAiyassa AukkAiyassa teDakAiyassa vAukkAiyassa vaNassaikAiyassa kayare kA savvasuhume kayare kAe savvasuhumatarAe ? goyamA ! vaNassaikAe savvasuhume, vaNassaikAe savvasuhumatarAe / bhAvArtha::- prazna- he bhagavan ! pRthvIkAyika, aplAyika, agnikAyika, vAyukAyika ane vanaspatikAyika, A sarva jIvomAM kayA jIvo sarvathI sUkSma che ane kayA jIvo sUkSmatara che ? uttara- he gautama ! vanaspatikAyika sarvathI sUkSma ane sarvathI sUkSmatara che. 22 eyassa NaM bhaMte ! puDhavikAiyassa AukkAiyassa teDakAiyassa vAukkAiyassa kayare kAe savvasuhume, kayare kAe savva suhumatarAe ? goyamA ! vAukkAe savvasuhume, vAukkAe savvasuhumatarAe / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! pRthvIkAya, aplAya, teukAya ane vAyukAyamAM kayA jIvanikAya sarvathI sUkSma ane sUkSmatara che ? uttara- he gautama ! vAyukAya sarvathI sUkSma ane sUkSmatara che. 23 eyassaNaM bhaMte ! puDhavikAiyassa AukkAiyassa teukAiyassa kayare kAe savvasuhume, kayare kAe savvasuhumatarAe ? goyamA ! teDakAe savvasuhume, teDakkAe savvasuhumatarAe / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! pRthvIkAya, aplAya ane teukAyamAM kayA jIvanikAya sarvathI sUkSma ane sUkSmatara che? uttara- he gautama ! teukAya sarvathI sUkSma ane sUkSmatara che. 24 eyassa NaM bhaMte ! puDhavikkAiyassa AukkAiyassa kayare kAe savvasuhume, kayare kAe savvasuhumatarAe ? goyamA ! AukkAe savvasuhume, AukkAe savva suhumatarAe / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! pRthvIkAya ane aplAyamAM kayA jIvanikAya sarvathI sUkSma ane sUkSmatara che ? uttara- he gautama ! aplAya sarvathI sUkSma ane sUkSmatara che. vivecanaH prastuta sUtromAM pAMca sthAvarakAyanA jIvonI sUkSma, sUkSmataratAnuM kathana karyuM che. suhune suhumatanA6 :- sUkSma-sUkSmatara. ahIM cakSurindriyathI agrAhyatAnI apekSAe athavA anya padArthonI apekSAe sUkSmatAnuM kathana che. pRthvIkAya Adi pAMce sthAvarakAyamAM pRthvIthI pANI sUkSma, pANIthI agni, agnithI vAyu ane vAyuthI vanaspatikAya sarvathI sUkSma-sUkSmatara che. sthAvarakAyanI skUla-sthUlataratA : 25 bhaMte! puDhavikkAiyassa AukAiyassa teukAiyassa vAukAiyassa vaNassaikAiyassa kayare kAe savvabAdare, kayare kAe savvabAdastarAe ?
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-19H uddezaka-3 [ 483] goyamA !vaNassaikAe savvabAdare, vaNassaikAe svvbaadrtraae| bhAvArtha :- prazna- he bhagavanuM ! pRthvIkAya, aSkAya, agnikAya, vAyukAya ane vanaspatikAya, temAM kayA jIvanikAya sarvathI bAdara ane bAdatara che? uttara- he gautama ! vanaspatikAya sarvathI bAdara ane bAdatara che. 26 eyassa NaM bhaMte ! puDhavikAiyassa AukkAiyassa teukkAiyassa vAukkAiyassa kayare kAe savvabAdare, kayare kAe savvabAdaratarAe ? goyamA ! puDhavikkAe savvabAdare, puDhavikkAe savvabAdaratarAe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pRthvIkAya, aSkAya, agnikAya ane vAyukAyamAM kayA jIvanikAya sarvathI bAdara, bAdaratara che? uttara- he gautama! pRthvIkAya sarvathI bAdara, bAdaratara che. 27 eyassa NaM bhaMte ! AukkAiyassa teukkAiyassa vAukAiyassa kayare kAe savvabAyare, kayare kAe savvabAyaratarAe ? goyamA ! AukkAe savvabAdare, AukkAe savvabAyaratarAe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! aplAya, agnikAya ane vAyukAyamAM kayA jIvanikAya sarvathI bAdara, bAdaratara che? uttara- he gautama! aplAya sarvathI bAdara, bAdaratara che. 28 eyassaNaM bhaMte ! teukAiyassa vAukkAiyassa kayarekAe savvabAyare, kayarekAe savvabAyaratarAe? goyamA ! teukAya savvabAyare, teukkAe svvbaayrtraae| bhAvArtha - prazna-he bhagavan! agnikAya ane vAyukAyamAM kayA jIvanikAya sarvathI bAdara, bAdaratara che? uttara- he gautama! agnikAya sarvathI bAdara, bAdaratara che. vivecana : pUrvokta sUtramAM pAMca sthAvaromAM sUkSma ane sUkSmataratAnuM kathana karyuM che. temAM vanaspatikAyane sarvathI sUkSma kahI che. prastuta sUtramAM pAMce sthAvaromAM sthUla ane cUlataratAnuM kathana karyuM che, temAM paNa sarvathI sthUla-bAbara vanaspatikAya che, tema kathana karyuM che. baMne sUtramAM apekSA bheda che. pUrvokta sUtramAM sUkSma vanaspatikAyanI apekSAe sarvathI sUkSmatAnuM kathana che ane prastuta sUtramAM pratyeka vanaspatinI apekSAe sarvathI sthUlatAnuM kathana che. pRthvIkAyanA zarIranI vizALatA:29 ke mahAlae NaM bhaMte ! puDhavisarIre paNNatte ? goyamA ! aNaMtANaM suhumavaNassaikAiyANaM jAvaiyA sarIrA se ege
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 484 / zrI bhagavatI satra-4 suhamavAsarIre,asaMkhejjANaMsuhamavAsarIgaNaMjAvaiyAsarIgaseegesuhamateusarIre,asaMkhejjANaM suhumateukAiyasarIrANaM jAvaiyA sarIrA se ege suhume AusarIre, asaMkhejjANaM suhuma AukkAiyasarIrANaMjAvaiyA sarIrAseegesuhame puDhavisarIre,asaMkhejjANaMsuhamapuDhavi kAiyasarIrANaMjAvaiyAsarIrAseegebAyaravAsarIre, asaMkhejANaMbAyaravAkkAiyANajAvaiyA sarIrAseegebAyarateusarIre,asakhejANabayaratekAjhyANajAvaiyAsarIrAseegebAyaraAusarIre, asNkhejaannNbaayraakaajhyaannNjaavjhyaasriiraaseegebaayrpuddhvisriire| emahAlaeNaMgoyama !phu visriirpnnnntte| bhAvArtha :- praza- bhagavan ! pRthvIyi vonuM zarI2 vaDu bhoTuMcha ? uttara- he gautama! anaMta sUkSma vanaspatikAyika jIvonA jeTalA zarIra hoya che, teTaluM eka sUkSma vAyukAyanuM zarIra hoya che. asaMkhya sUkSma vAyukAyanuM jeTaluM zarIra hoya che, teTaluM eka sUkSma agnikAyanuM zarIra hoya che. asaMkhya sUkSma agnikAyanuM jeTaluM zarIra hoya che, teTaluM eka sUkSma aplAyanuM zarIra hoya che, asaMkhya sUkSma aplAyanuM jeTaluM zarIra hoya che, teTaluM eka sUkSma pRthvIkAyanuM zarIra hoya che. asaMkhya sUkSma pRthvIkAyanuM jeTaluM zarIra hoya, teTaluM eka bAdara vAyukAyanuM zarIra hoya che. asaMkhya bAdara vAyukAyanuM jeTaluM zarIra hoya che, teTaluM eka bAdara agnikAyanuM zarIra hoya che. asaMkhya bAdara agnikAyanuM jeTaluM zarIra hoya che, teTaluM eka bAdara aplAyanuM zarIra hoya che, asaMkhya bAdara aplAyanuM jeTaluM zarIra hoya che, teTaluM eka bAdara pRthvIkAyanuM zarIra hoya che. he gautama ! ATaluM moTuM pRthvIkAyanuM zarIra hoya che. viveyana : pUrvokta sUtromAM pRthvI, pANI, agni ane vAyukAyanA zarIramAM pRthvIkAyane sthUla kahI che. prastuta sUtramAM pRthvIkAyanA zarIranI vizALatAnuM anya rIte darzana karAvyuM che. te bhAvArthathI spaSTa che. pRthvIkAyika jIvonI sUkSmatA ane kaThoratA:30 puDhavikAiyassaNaM bhaMte ! kemahAliyA sarIrogAhaNA paNNattA? goyamA !se jahANAmae raNNo cAuraMtacakkavaTTissavaNNagapesiyA taruNI balavaM jugavaM juvANI appAyaMkA jAvaNiuNasippovagayA, NavaraMcammeThThaduhaNa-muTThiya samAhaya NiciyagattakAyA Na bhaNNai, sesaMtaMceva / sANaM tikkhAe vairAmaIe saNhakaraNIe tikkheNaMvairAmaeNaM vaTTAvaraeNaMegaMmahaMpuDhavikAiyaMjaugolAsamANaMgahAya paDisAhariya paDisAhariya paDisakhiviyapaDisaMkhiviya jAvaiNAmeva ttikaTutisattakhutto uppIsejjA, tattha NaMgoyamA ! atthegaiyA puDhavikkAiyA AliddhA atthegaiyA puDhavikkAiyA No AliddhA,atyAiyA saMghaTTiyA atthegaiyA No saMghaTTiyA, atthegaiyA pariyAviyA atthegaiyA NopariyAviyA,atthegaiyA uddaviyA atthegaiyA No uddaviyA,atthegaiyA piTThA atthegaiyA No piTThA, puDhavikAiyassa NaM goyamA ! emahAliyA sarIrogAhaNA paNNattA / zabdArtha :- vaNNagapesiyA = yaMhana ghasanArI tikkhAe = tI69-442 vairAmaIe = 4%mayA
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-19H uddezaka-3 . [ 485 ] DilikhovAya-kaLAmAMkuzaLa kheDUlu mukitanAhavattA carmeSTa,dudhaNa ane muSTikAdi vyAyAmathI daDha thayelA zarIrathI yukta khorAkamAI = lAkhanA goLAnI samAna paDilA hariyavAraMvAra piMDarUpe bheguM karatI paDiviviyara sameTatIti sattajakutto- 21 vAra 3LItennA = jorathI (pUrNa zaktithI) pIse-vATe gati = sparza kare che saMdiyA saMgharSita thAya che gi = pIsAI jAya che, vaTAI jAya che. = ATalI mahAna-ati sUkSma. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvonA zarIranI avagAhanA keTalI hoya che? uttara- he gautama! jema ke koI cAturanta(cAre dizAnA svAmI) cakravartI rAjAnI caMdana ghasanArI dAsI hoya, te taruNI, balavatI, yugavatI-suSama-duHSama Adi trIjA-cothA ArAmAM janmelI, yuvAna nirogI ityAdi varNana yukta yAvata atyaMta kaLA kuzaLa hoya, ahIM yAvatu zabdathI saMgrahita thatA pAThamAMthI carmenTa, dUdhaNa ane mauSTika Adi vyAyAmanA sAdhanothI majabUta banelA zarIravALI hoya, ityAdi vizeSaNonuM kathana na karavuM joIe. kAraNa ke A zabdo puruSa mATenI vyAyAmanI pravRttinA che te strIone mATe ahIM prAsaMgika nathI. evI dAsI pIsavAnI vajamayI kaThora zilA para, vajamayI kaThora zilApatraka(vATavAnA patthara)thI lAkhanA goLA parimANa eka moTA pRthvIkAyanA piMDane grahaNa karIne vAraMvAra bheguM karatI ane saMkSepa karatI vATe yAvatu "A huM atyAre ja turaMta vATI dauM chuM.' evo vicAra karIne ekavIsa vAra vATe he gautama ! to paNa temAMthI keTalAka pRthvIkAyanA jIvone te zilA ane zilAputrakano sparza thAya che ane keTalAkane to sparza paNa thato nathI. keTalAkano saMgharSa thAya che, keTalAkano to saMgharSa paNa thato nathI. keTalAkane pIDA thAya che. keTalAkane pIDA paNa thatI nathI. keTalAka jIvo mare che, keTalAka maratA nathI, keTalAka vaTAI jAya che, keTalAka vaTAtA paNa nathI. he gautama! pRthvIkAyika jIvonI ATalI mahAna (apekSAthI sUkSma) avagAhanA hoya che. vivecana : - prastuta sUtramAM prakArAntarathI pRthvIkAyikanI avagAhanAnuM nidarzana che. pUrvokta sUtramAM 44 bolanA avagAhanAnA alpabadutvanuM kathana karyuM che temAM bAdara pRthvIkAyanI jaghanya avagAhanA navamA bolamAM che. arthAt sUkSmanigodathI laIne tyAra pachInA AThabolonI avagAhanA kramazaH asaMkhyAta guNI karavAthI pRthvIkAyanI jaghanya avagAhanA prApta thAya che tathA utkRSTa avagAhanA 38mA bolamAM che. ahIM jaghanya utkRSTanA vikalpa vinA pRcchA hovAthI te pRthvIpiMDamAM jaghanya ane utkRSTa tathA madhyama aneka avagAhanAvALA pRthvIkAyika jIvo hoya che, tema samajavuM joIe. te pRthvIkAyanA jIvone cakravartInI dAsI vajamayI zilApara vajamayI paththarathI lAkhanA goLA jeTalA pRthvIkAyane 21 vAra pIse, tema chatAM temAMthI keTalAka jIvo mare che, keTalAka jIvo maratA nathI ane keTalAkane sparza thAya che, keTalAkane sparza paNa thato nathI. A rIte spaSTa thAya che ke pRthvIkAyika jIvonI avagAhanA vAyukAya, agnikAya ke aplAyathI moTI hovA chatAM A dRSTAMtathI apekSAe tenI sUkSmatA ane kaThoratA pragaTa thAya che. sthAvara jIvonI pIDA :31 puDhavikAieNaM bhaMte !akkaMte samANe kerisiyaM veyaNaM paccaNubbhavamANe viharai?
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ 486] zrI bhagavatI sUtra-4 goyamA ! se jahANAmae kei purise taruNe balavaM jAvaNiuNasippovagae egaM purisaMjuNNaMjarAjajjariyadehaM jAvadubbalaM kilaMtaMjamalapANiNA muddhANasi abhihaNijjA, se NaM goyamA ! purise teNaM puriseNaM jamalapANiNA muddhANaMsi abhihae samANe kerisiyaM veyaNaM paccaNubbhavamANe viharai ? aNiTuMsamaNAuso !tassaNaMgoyamA !purasassaveyaNAhito puThavikAieakkatesamANeettoaNi?tariyaMceva akaMtatariyaM jAvaamaNAmatariyaMceva veyaNaM paccaNubbhavamANe vihri| zabdArtha:- a = AkrAnta thavA para AkramaNa thavA para, pratADita thavA para gamanapANi = muSTithI, baMne hAthethI vitata kalAnta garInagariyavedaM= jarAthI jarjarita zarIravALAmuhika mastaka para. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvone AkrAnta karavA para(tene vATavA para) te kevA prakAranI pIDAno anubhava kare che? uttara- he gautama ! je rIte koI yuvAna, balavAna yAvatuM atyaMta kalAkuzaLa puruSa koI jIrNa jarAthI jarjarita thAva, durbala ane klAnta(rogathI pIDita) zarIrI puruSanA mastaka para baMne muSTithI prahAra kare, to te puruSa dvArA muSTi prahAra thatAM te vRddha puruSa kevA prakAranI pIDAno anubhava kare ? "he bhagavan! te vRddha atyaMta aniSTa pIDAno anubhava kare che'. - he gautama ! pRthvIkAyika jIvone AkrAnta karavA para te jIvo, vRddha puruSanI vedanAthI paNa adhika aniSTatara, apriya bhAva atyaMta amanojJa pIDAno anubhava kare che. 32 AuyAe NaM bhaMte ! saMghaTTie samANe kerisiyaM veyaNaM paccaNubbhavamANe viharai / goyamA ! jahA puDhavikAie / evaM teukAe vi, evaM vAukAe vi, vaNassaikAe vi . sevaM bhate sevaM bhakta ! | bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jyAre aplAyika jIvanuM saMghaTana(saMgharSa-sparza) thAya che, tyAre te kevI rIte vedanAno anubhava kare che? uttara- he gautama ! pRthvIkAyanI samAna aplAyanI vedanAne paNa jANavI joIe. te ja rIte agnikAya, vAyukAya ane vanaspatikAyane mATe paNa jANavuM joIe. / he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. II vivecana : pAMca sthAvaronI vedanA chadmasthone indriyagocara thatI nathI. tethI bhagavAne vRddha puruSanA daSTAMtathI A viSayane spaSTa karyo che. kAraNa ke vRddha puruSanI vedanA manuSya mATe buddhigamya thaI zake che. pAMce sthAvara jIvonI vedanA vaddha puruSanI apekSAe atyaMta aniSTa ane amanojJa hoya che. | zataka 19/3 saMpUrNa che te
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-19: uddezaka-4 . 487 je zataka-19H uddezaka-4 saMkSipta sAra je * A uddezakamAM jIvomAM mahAzrava, mahAkriyA, mahAvedanA ane mahAnirjarAnA vividha vikalponuM pratipAdana che. * sutrakAre mahAzrava, mahAkriyA, mahAvedanA ane mahAnirjarA te cAra bolano paraspara saMyoga karIne 16 bhaMgathI prazno pUchyA che. * nArakone mahAzrava, mahAkriyA, mahAvedanA ane alpanirjarA, te bIjo bhaMga hoya che. zeSa bhaMganI zakyatA nathI. te jIvone pUrvanA azubha karmonA udaye ane vartamAnanA aviratinA pariNAme mahAzrava ane mahAkriyA hoya che. te jIvone prAyaH azAtA vedanIya karmono ja udayahovAthI mahAvedanA che ane karmanirjarAnuM koI paNa sAdhana tyAM na hovAthI te jIvone alpa nirjarA ja thAya che. * cAre jAtinA devomAM mahAzrava, mahAkriyA, alpavedanA ane alpanirjarAno cotho bhaMga hoya che. te jIvone aviratinA pariNAmo hovAthI devabhavamAM paNa mahAzrava ane mahAkriyA hoya che. puNyodaye prAyaH azAtAno udaya na thavAthI alpavedanA che ane nirjarAnuM sAdhana na hovAthI alpanirjarA hoya che. * audArika zarIrI pAMca sthAvara, traNa vikasendriya, tiryaMca paMcendriya ane manuSyomAM pariNAmonI vicitratA ane vibhinnatA hoya che. te jIvone nArakonI jema ekAMta duHkhanI ja pradhAnatA ke devonI jema anukuLatAnI ja pradhAnatA hotI nathI. tyAM kSetrajanya, saMyogajanya ane svakarmajanya pariNAmomAM aneka prakAranI vividhatA hoya che. tethI pratyeka jIvonA pariNAma anusAra temAM mahAzrava, mahAkriyA, mahAvedanA, mahAnirjarA Adi soLa bhaMga saMbhavita che.
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ 488 zrI bhagavatI satra-4 zata-18 : deza-4 mahAzrava nairayikomAM mahAzvavAdi:| 1 siya bhaMte ! NeraiyA mahAsavA mahAkiriyA mahAveyaNA mahANijjarA? goyamA!No iNaDhe samaDhe / bhAvArtha:-pradha-bhagavana ! nairayi , mahAzrava, mahADiyA, bhaDAvehanAsane mahAniIzavANA Doya cha? 6ttara- gautama! tebha zaya nathI.. |2 siya bhaMte! NeraiyA mahAsavA mahAkiriyA mahAveyaNA appaNijjarA? goyamA ! haMtA siyaa| bhAvArtha:-prazra-bhagavana! nairathi , mahAzrava, mahADiyA, mahAvehanAsane salyani:zavANA Doya cha ? 612-1, gautama ! Doya che. |3 siya bhaMte !NeraiyA mahAsavA mahAkiriyA appaveyaNA mahANijjarA? goyamA!No iNaTTe smddhe| bhAvArtha:- pradha-bhagavana ! nairavi , mahAzrava, mahADiyA, alpavahanAsane mahAniIzavANA Doya che ? 612- gautama ! tebha zasya nathI. | 4 siya bhaMte ! NeraiyA mahAsavA mahAkiriyA appaveyaNA appaNijjarA? goyamA ! nnoinnttesmtte| bhAvArtha :- prazra- bhagavan ! naiyi 1, maDAva, maDAThiyA, pavehana mane sapanivANADoya cha ? 6ttara- gautama! tebha zaya nathI. | 5 siya bhaMte !NeraiyA mahAsavA appakiriyA mahAveyaNA mahANijjarA? goyamA!No iNaDhe smddhe| bhAvArtha:- praza- bhagavan ! naiyi (r)q, mahAzrava, sapaThiyA, maDAvanA ane mahAzivAya Doyacha? 6ttara- gautama! tebhazayanathI. 6 siya bhaMte !NeraiyA mahAsavA appakiriyA mahAveyaNA appaNijjarA? goyamA!No iNaDhe smddhe|
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-19: uddezaka-4. | 489 | bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayika jIva, mahAzrava, alpakriyA, mahAvedanA ane alpanirjarAvALA hoya che? uttara- he gautama! tema zakya nathI. |7 siya bhaMte !NeraDyA mahAsavA appakiriyA appaveyaNA mahANijjarA? goyamA!No iNaDhe smddhe| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! nairayika jIva, mahAzrava, alpakriyA, alpavedanA ane mahAnirjarAvALA hoya che? uttara- he gautama! tema zakya nathI. 8 siya bhaMte ! NeraiyA mahAsavA appakiriyA appaveyaNA appaNijjarA? goyamA ! No iNaDhe smddhe| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayika jIva, mahAzrava, alpakriyA, alpavedanA ane alpanirjarAvALA hoya che? uttara- he gautama! tema zakya nathI. | 9 siya bhaMte !NeraiyA appAsavA mahAkiriyA mahAveyaNA mahANijjarA? goyamA!No saTTA bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! nairayika jIva, alpAzrava, mahAkriyA, mahAvedanA ane mahAnirjarAvALA hoya che? uttara- he gautama! tema zakya nathI. 10 siya bhaMte !NeraiyA appAsavA mahAkiriyA mahAveyaNA appaNijjarA? goyamA ! nnoinnttesmtte| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayika jIva, alpAzrava, mahAkriyA, mahAvedanA ane alpanirjarAvALA hoya che? uttara- he gautama! tema zakya nathI. 11 siya bhaMte !NeraiyA appAsavA mahAkiriyA appaveyaNA mahANijjarA? goyamA ! NoiNaDhe smddhe| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! nairayika jIva, alpAzrava, mahAkriyA, alpavedanA ane mahAnirjarAvALA hoya che? uttara- he gautama ! tema zakya nathI. 12 siya bhaMte ! NeraiyA appAsavA mahAkiriyA appaveyaNA appaNijjarA? goyamA ! No iNaDhe smddhe| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayika jIva, alpAzrava, mahAkriyA, alpavedanA ane alpanirjarAvALA hoya che? uttara- he gautama! tema zakya nathI. 13 siya bhaMte !NeraDyA appAsavA appakiriyA mahAveyaNA mahANijjarA? goyamA ! No iNaDhe smddhe| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairiyaka jIva, alpAzrava, alpakriyA, mahAvedanA ane mahAnirjarA
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ 490 | zrI bhagavatI sUtra-4 vALA hoya che? uttara- he gautama! tema zakya nathI. 14 siya bhaMte !NeraiyA appAsavA appakiriyA mahAveyaNA appaNijjarA? goyamA ! No iNaDhe smddhe| bhAvArtha:- prazna- he bhagavanuM ! nairayika jIva, alpAzrava, alpakriyA, mahAvedanA ane alpanirjarAvALA hoya che? uttara- he gautama ! tema zakya nathI. 15 siya bhaMte !NeraiyA appAsavA appakiriyA appaveyaNA mahANijjarA? goyamA ! nnoinnttesmtte| bhAvArtha:- prazna- he bhagavanuM ! narayika jIva, alpAzraya, alpakriyA, alpavedanA ane mahAnirjarAvALA hoya che? uttara- he gautama! tema zakya nathI. 16 siya bhaMte !NeraDyA appAsavA appakiriyA appaveyaNA appaNijjarA? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / ee solasa bhgaa| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! nairayika jIva alpAzrava, alpakriyA, alpavedanA ane alpanirjarAvALA hoya che? uttara- he gautama! tema zakya nathI. A rIte soLa bhaMganI pRcchA che. vivecana : prastuta soLa sUtromAM mahAzravAdi catuSkanA 16 bhaMga ApyA che. jIvonA zubhAzubha pariNAmo anusAra Azrava, kriyA, vedanA ane nirjarA hoya che. pariNAmonI tIvratAnA kAraNe Azrava Adi cAre mahArUpe thAya che ane pariNAmonI maMdatAnA kAraNe AzravAdi cAre alparUpe thAya che. kayA jIvone konI adhikatA ane konI alpatA prApta thAya che tenI spaSTatA karavA mATe mahAzrava, kriyA, vedanA nirjarA A cAranA catuHsaMyogI soLa bhaMga bane che, te A pramANe che. mahAzravAdinA 16 bhaMga - 1 mahAzrava, mahAkriyA, mahAvedanA, mahAnirjarA 9 alpAzrava, mahAkriyA, mahAvedanA, mahAnirjarA 2 mahAzrava, mahAkriyA, mahAvedanA, alpanirjarA |10 alpAzrava, mahAkriyA, mahAvedanA, alpanirjarA 3 mahAzrava, mahAkriyA, alpavedanA, mahAnirjarA 11 alpAzrava, mahAkriyA, alpavedanA, mahAnirjarA 4 mahAzrava, mahAkriyA, alpavedanA, alpanirjarA |12 alpAzrava, mahAkriyA, alpavedanA, alpanirjarA 5 mahAzrava, alpakriyA, mahAvedanA, mahAnirjarA 13 alpAzrava, alpakriyA, mahAvedanA, mahAnirjarA mahAzrava, alpakriyA, mahAvedanA, alpanirjarA |14 alpAzraya, alpakriyA, mahAvedanA, alpanirjarA 7 mahAzrava, alpakriyA, alpavedanA, mahAnirjarA |15 alpAzraya, alpakriyA, alpavedanA, mahAnirjarA 8i mahAzrava, alpakriyA, alpavedanA, alpanirjarA|16 alpAzraya, alpakriyA, alpavedanA, alpanirjarA pUrvokta 16 bhaMgamAMthI nairayikomAM mahAzrava, mahAkriyA, mahAvedanA, alpanirjarA A bIjo bhaMga prApta thAya che. kAraNa ke nairayikomAM aviratinA pariNAmothI karmabaMdha adhika thAya che tethI mahAzravI che,
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-19: uddezaka-4 . | 491 | tene kAyikI Adi kriyA paNa adhika hoya che. tene azAtA vedanIyano tIvra udaya hoya che. tethI te mahAvedanAvALA hoya che. te jIvone aviratinA ja pariNAma hovAthI alpanirjarAvALA hoya che. bhavanapati devomAM mahAzrava Adi:17 siya bhaMte ! asurakumArA mahAsavA mahAkiriyA mahAveyaNA mahANijjarA? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / evaM cauttho bhaMgo bhANiyavvo, sesA paNNarasa bhaMgA khoddeyvvaa| evaM jaavthnniykumaaraa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! asurakumAra mahAzrava, mahAkriyA mahAvedanA ane mahAnirjarAvALA hoya che? uttara- he gautama! tema zakya nathI. A rIte ahIM kevaLa cothA bhaMganuM ja kathana karavuM joIe. zeSa paMdara bhaMgano niSedha karavo joIe. A ja rIte yAvatu khanitakumAro sudhI jANavuM joIe. vivecana : devomAM paNa avirati bhAvanI paraMparA hovAthI tene mahAzrava ane mahAkriyA hoya che. te uparAMta devagatimAM puNyodaye prAyaH azAtA vedanAno anubhava thato nathI. tethI alpavedanA ja hoya che. temaja devabhavamAM nirjarAnA sAdhanabhUta saMyama ane tapano abhAva hovAthI mahAnirjarA thatI nathI. tethI te jIvone alpanirjarA hoya che. A rIte devomAM mahAzrava, mahAkriyA, alpavedanA, alpanirjarA te eka ja bhaMga ghaTita thAya che. pAMca sthAvarAdimAM mahAzvavAdi:18 siya bhaMte !puDhavikkAiyA mahAsavA mahAkiriyA mahAveyaNA mahANijjarA? noyanA saMtAsiyA | parva nava siya bhaMte ! puDhavikAiyA appAsavA appakiriyA appaveyaNA appaNijjarA? goyamA!hatA siyaa| evaM jAvamaNussA / vANamatasjoisiyavemANiyA jahA asurakumArA che tevuM mane sevaM mate ! bhAvArtha :- prazna- he bhagavana ! pRthvIkAyika jIva mahAzrava, mahAkriyA, mahAvedanA ane mahAnirjarAvALA hoya che? uttara- hA, gautama! che. A rIte yAvata prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIva alpAzrava, alpakriyA, alpavedanA, alpanirjarAvALA hoya che? uttara- hA, gautama ! che. A rIte manuSyo sudhI jANavuM joIe. vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnikonuM kathana asurakumAranI samAna jANavuM joIe.. he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che.ll vivecanaH prastuta eka sUtramAM audArikanA daza daMDakanA jIvomAM mahAzrava AdinuM nirUpaNa che.
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ 492 zrI bhagavatI sUtra-4 audArikanA dasa daMDakaH- (1-5) ekendriya, (6) beindriya, (7) teindriya, (8) corendriya, (9) tiryaMca paMcendriya ane (10) manuSya.A dasamAM pariNAmonI vividhatA ke vicitratAnA kAraNe tenA pariNAmonusAra sarva bhaMga prApta thAya che. 24 daMDakanA jIvomAM mahAzravAdi bhaMgaH - bhaMga nArakonA eka daMDakamAM bIjo bhaMga- mahAzrava, mahAkriyA, mahAvedanA, alpa nirjarA devonA tera daMDakamAM cotho bhaMga- mahAzrava, mahAkriyA, alpavedanA, alpanirjarA audArikanA dasa daMDakamAM soLa-soLa bhaMga che zataka 19/4 saMpUrNa
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-19: uddezaka-5 49 zataka-19H uddezaka-pI je saMkSipta sAra je A uddezakamAM jIvanA carama ane parama te be prakAra karIne tenI apekSAe mahAkarma, alpakarmAdinuM temaja be prakAranI vedanAnuM nirUpaNa che. * je jIva potAnA AyuSyanI alpatama zeSa sthiti bhogavI rahyA hoya te jIvone carama ane je jIvone potAnA AyuSyanI dIrgha sthiti bhogavavAnI hoya te jIvone parama kahe che. temaja alpasthitivALAne carama ane dIrgha sthitivALAne parama kahe che. * parama bhairayikonI apekSAe carama nairayiko alpakarma, alpakriyA, alpAzrava ane alpavedanAno anubhava kare che kAraNa ke tenA ghaNA azubhakarmo bhogavAI gayA hoya che ane carama nairayikonI apekSAe parama nairayiko mahAkarma, mahAkriyA, mahAzrava ane mahAvedanAno anubhava kare che. kAraNa ke tene dIrdhAyuSya sAthe azubha karmo bhogavavAnA bAkI hoya che. pAMca sthAvara, traNa vikasendriya, tiryaMca paMcendriya ane manuSyanuM kathana paNa nArakonI samAna ja che. parama devonI apekSAe carama devo mahAkarma, mahAkriyA, mahAzrava ane mahAvedanAno anubhava kare che kAraNa ke tenA devAyuSya sAthe zubha karmo bhogavAI gayA che ane manuSya ke tiryaMca gatinA bhogavavA yogya ghaNA karmono baMdha teNe karI lIdho hoya che. carama devonI apekSAe parama devo alpakarma, alpakriyAdinuM vedana kare che. kAraNa ke tene dIrgha devAyuno bhogavaTo karavAno che. temAM prAyaH zubhakarmone ja bhogavavAnA che. ane azubha karmo alpa ja hoya che. A rIte A sarva kathana sApekSa che. * vedanAnA be prakAra che. nidA vedanA ane anidA vedanA. je vedanAnuM vedana samajaNapUrvaka vyaktarUpe thAya te nidA vedanA. je vedanAnuM vedana ajJAnadazAmAM avyaktarUpe thAya te anidAvedanA. * nairayika, bhavanapati ane vyaMtaromAM je asaMjJI tiryaMca paMcendriyamAMthI AvelA che te anidAvedanA vede che ane je saMjJI tiryaMca ane manuSyamAMthI AvelA che te nidAvedanAno anubhava kare che. * jyotiSI ane vaimAnika devomAM mithyAdaSTi devo anidAvedanAno ane samyagudaSTi devo nidA vedanAno anubhava kare che. * pAMca sthAvara, traNa vikasendriya, asaMjJI tiryaMca paMcendriya ane saMmUrchAima manuSyo anidA vedanAno anubhava kare che. * saMjJI tiryaMca ane saMjJI manuSya nidA vedanAno anubhava kare che.
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ 484 zrI bhagavatI satra-4 zata-18 : deza-5 carama carama ane paramanA AdhAre mahAkarmatva-abhakarmatva - | 1 atthi NaM bhaMte ! carimA vi NeraiyA paramA viNeraiyA ? goyamA !hatA atthi| bhAvArtha:- prazra- bhagavan ! zunai2yi ya2ma(alpAyuSyavANA) 5 // cha bhane 52ma(mapi AyuSyaal) 5||ch ? ttara-, gautama ! cha. 2 seNUNaMbhaMte !caramehitoNeraiehito paramANeraDyA mahAkammatarAceva,mahAkiriyatarA ceva, mahAsavatarA ceva, mahAveyaNatarA ceva, paramehiMto vA NeraiehiMto caramA NeraiyA appakammatarA ceva, appakiriyatarA ceva, appAsavatarA ceva, appaveyaNatarA ceva? hatA goyamA ! caramehito Neraiehito paramA jAvamahAveyaNatarA ceva, paramehito vA NeraiehiMto caramANeraiyA jAvaappaveyaNatarA cev| sekeNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai- jAvaappeveyaNatarA ceva ? goyamA ! ThiiM paDucca, se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai- jAva appaveyaNatarA ceva / bhAvArtha:- prazra- bhagavana ! zaMyama nairathionI apekSA 52ma naithio mahAbha, mahADiyA, mahAzrava ane mahAvedanAvALA che? tathA paramaaurayikonI apekSAe carama nairayiko alpakarma, alpakriyA, alpAzrava ane alpavedanAvALA che? uttara- hA, gautama ! carama nairayikonI apekSAe parama nairayiko mahAkarma, mahAkriyA, mahAzrava ane mahAvedanAvALA che ane parama nairayikonI apekSAe carama nairayiko alpakarma, alpakriyA, alpAzraya ane alpavedanAvALA che. prazna- he bhagavana! tenuM zuM kAraNa che ke yAvatuparama nairayikonI apekSAe carama nairayiko alpakarma, alpakriyA, alpAzrava ane alpavedanAvALA che? 12- gautama ! sthiti (maAyuSya)nI apekSA te vo ma5, saspaliyA, apAzraya ane alpavedanAvALA hoya che. | 3 atthi NaM bhaMte ! caramA vi asurakumArA paramA vi asurakumArA? goyamA ! haMtA asthi / evaM ceva Niravasesa, NavaraM vivarIyaM bhANiyavvaM- paramA appakammA, caramA mahAkammA / sesaMtaMceva / evaM jAvathaNiyakumArA / puDhavikAiyA
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-19: uddezaka-5 | 495 | jAvamaNussA ee jahANeraiyA / vANamaMtasjoisiyavemANiyA jahA asurkumaaraa| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! zuM asurakumAra devo carama paNa hoya che ane parama paNa hoya che? uttara- hA, gautama! che. A ja rIte asurakumAranI saMpUrNa vaktavyatA nArakanI samAna jANavI. paraMtu ahIM viparIta kathana karavuM joIe. yathA- parama asurakumAra(azubhakarmanI apekSAe) alpakarmI hoya che ane carama asurakumAra mahAkarmI hoya che. zeSa kathana nAraka samAna jANavuM. svanitakumAra paryata A ja rIte jANavuM joIe. je rIte nairayikone mATe kathana karyuM che, te ja rIte pRthvIkAyikathI manuSya sudhI jANavuM. vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnikonuM kathana asurakumAranI samAna che. vivecana : prastuta sUtromAM carama ane paramanA AdhAre jIvo mATe mahAkarma-alpakarma AdinuM nirUpaNa che. carama - AyuSyanA aMtima bhAgamAM vartatA jIvo ane alpAyuSyavALA jIvocarama kahevAya che. te jIvomAM nArakI ane audArikanA daza daMDaka alpakarma, alpa kriyAvALA hoya che ane devonA 13 daMDakamAM caramajIvo apekSAkRta mahAkarma, mahAkriyAvALA hoya che. paramaH-carama sivAyanA jIvo parama kahevAya che arthAt dIrdhAyuSyavALA ane AyuSyano dIrghakAla avazeSa (bAkI) che tevA jIvo parama kahevAya che. parama jIvo devonA tera daMDakamAM alpakarmA hoya che ane avazeSa nArakI ane 10 dArikanA daMDakamAM apekSAkRta mahAkarma, mahAkriyAvALA hoya che. A sUtrokta kathana carama ane paramanI pArasparika apekSAe che temaja bahulatAnI apekSAe che. carama-parama audArikanA daza daMDakanA jIvo - sUtrakAre tenuM kathana nairayikanI samAna kahyuM che. audArikanA daza daMDakanA jIvomAM pariNAmonI vividhatA che. tyAM nArakonI jema ekAMta pApano udaya athavA devonI jema puNyano udaya hoya tevuM nathI. tema chatAM audArikanA daza daMDakamAM apekSAe azubhakarmI jIvonI bahulatA hoya che. zubhakarmI jIvo alpasaMkhyaka ja hoya che. tethI tenuM kathana nArakonI jema thAya che arthAt carama pRthvIkAyAdi jIvo alpakarmAdivALA ane parama pRthvIkAyAdi jIvo mahAkarmAdivALA hoya che. carama ane paramanuM sUtrokta samasta kathana sApekSa che athavA bahulatAnI apekSAe che. vedanAnA prakAra: 4 kaivihANaM bhaMte ! veyaNA paNNattA? goyamA ! duvihA veyaNA paNNattA / taMjahANidA ya annidaay| zabdArtha - vyikta rIte, anubhavapUrvaka, bhAna pUrvaka maLatA-ajANapaNe, avyakta, bebhAna dazAmAM, na anubhavatAM. bhAvArtha:- prazna- he bhagavana ! vedanAnA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! vedanAnA be prakAra che. yathA- nidA vedanA ane anidA vedanA. |5 NeraiyANaMbhaMte ! kiMNidAyaMveyaNaM veyaMti, aNidAya? goyamA !jahA paNNavaNAe jAvavemANiya tti // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! //
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49s | zrI bhagavatI sUtra-4 bhAvArtha :- prazna- he bhagavanuM ! nairayika nidA vedanA vede che ke anidA vedanA? uttara- he gautama ! prajJApanA sUtranA rUpamAM pada anusAra jANavuM. A rIte vaimAniko sudhI jANavuM joIe. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. vivecana : prastuta sUtromAM samasta jIvonI vedanAne be prakAre nirUpita karI che. nidA ane anidA vedanA :- A baMne jaina Agamika zabdo che. nidAvedanA eTale vyakta vedanA; anidAvedanA eTale avyakta vedanA. prastutamAM te zabda prayoga be prakAranA arthano sUcaka che. yathA- (1) saMjJI jIvo nidA vedanA vede che, asaMsI jIvo anidA vedanA vede che. (2) samakitI jIvo nidA vedanA vede che, mithyAtvI jIvo anidA vedanA vede che. prajJApanA sUtrAnusAra nairayika, bhavanapati ane vANavyaMtaramAM je saMjJI jIvomAMthI AvIne utpanna thAya te jIvone nidA vedanA ane je jIvo asaMjJI jIvomAMthI AvIne utpanna thAya te jIvone anidA vedanA hoya che, pAMca sthAvara ane traNa vikasendriyamAM anidA vedanA hoya che. manuSya ane tiryaMcamAM baMne prakAranI vedanA hoya che. jyotiSI ane vaimAnikomAM baMne prakAranI vedanA hoya che, temAM mithyAdaSTi devone anidA vedanA ane samyagudaSTi devane nidA vedanA hoya che. zataka 19/pa saMpUrNa )
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-19 : uddezaka-6 cha O zataka-19 : uddezaka-6 dvIpa 497 RO YOG dvIpa samudra saMbaMdhI vaktavyatA H 2. hi La mate ! dIvasamuddA ? jevaDyA 5 mate ! DIvasamuddA ? viM niyA na te ! TIvalamuddA ? goyamA ! jahA jIvAbhigame dIvasamuddeso so ceva iha vi joisiyamaMDala uddesagavajjo mALiyano nAva parikhAmo, nIvaDavavAo nAva maLataghutto ! tevuM mate ! seva mate ! // bhAvArtha: :- prazna- he bhagavan ! dvIpa ane samudra kyAM che ? ane keTalA che ? he bhagavan ! dvIpa-samudrono AkAra kevo che ? uttara- he gautama ! jIvAbhigama sUtranI trIjI pratipattimAM 'jyotiSka maMDala' uddezakane choDIne saMpUrNa dvIpa-samudroddezakanA pariNAma sudhInuM kathana ahIM karavuM joIe. aMte jIva upapAta dvAramAM tyAM pratyeka jIva anaMtavAra utpanna thaI gayA che tema kahevuM joIe. II he bhagavan ! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. II vivecanaH prastuta uddezakamAM dvIpa-samudra saMbaMdhI saMpUrNa vaktavyatAnuM kathana jIvAbhigamasUtranA atidezapUrvaka karyuM che. dvIpa-samudra :- tirachA lokamAM asaMkhya dvIpa ane samudra che. temAM madhyano dvIpa jaMbUDhIpa che. teno AkAra thALI jevo che. tenA pharatA samudra ane dvIpa kramazaH bamaNA parimANavALA ane cUDInA AkAre saMsthita che. aMte svayaMbhUramaNa samudra che. A pratyeka sthAne jIve pUrve anaMtavAra janma-maraNa karyA che. || zataka 19/6 saMpUrNa
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ 498 zrI bhagavatI sUtra-4 zataka-19H uddezaka-7, bhavana devAvAsanI saMkhyA ane svarUpaH| 1 kevaiyANaMbhaMte !asurakumAsbhavaNAvAsasayasahassA paNNattA? goyamA !causaddhiM asurakumAsbhavaNAvAsasayasahassA pnnnnttaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! asurakumAronA keTalA lAkha bhavanAvAsa che? uttara- he gautama ! asurakumAronA 64 lAkha bhavanAvAsa che. | 2 te saMte hiMmaya pattA ? goyamA !savvarayaNAmayA, acchA,saNhA jAvapaDirUvA / tatthaNaM bahave jIvAya poggalAyavakkamati, viukkamati,cayati,uvavajjati / sAsayA NatebhavaNAdavvaTThayAe; vaNNapajjavehiM jAvaphAsapajjavehiM asaasyaa| evNjaavthnniykumaaraavaasaa| zabdArtha-bUkyA dravyArthika nayathI viMma zenA banelA che? vamati =je jIvo pahelAM tyAM kyAreya utpanna thayA nathI, tevA jIvo utpanna thAya cheviDamati= (1) vizeSarUpe utpanna thAya che(ra) vinaSTa thAya che vati Tyuta thAya che, mare che, nIkaLe che 30vati = punaH utpanna thAya che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! te bhavanAvAsa kevA che? uttara- he gautama! te bhavanAvAsa sarva ratnamaya, svaccha, zlaSNa,(komala) yAvata manohara che. tyAM aneka prakAranA jIvo ane pudgalo pUrve utpanna na thayelA utpanna thAya che ane vizeSarUpe utpanna thAya che, auve che, punaH utpanna thAya che. te bhavana dravyArthikanayanI apekSAe zAzvata che tathA varNa, gaMdha, rasa ane sparza paryAyonI apekSAe azAzvata che. A rIte svanitakumAro sudhI jANavuM joIe. |3 kevaiyANaM bhaMte ! vANamaMtara-bhomejja-NayarAvAsasayasahassA paNNattA? goyamA! asaMkhejja vANamaMtasbhomejaNayarAvAsasayasahassA pnnnnttaa| bhAvArtha:- prazna- he bhagavana! vANavyaMtara devonA bhUminI aMtargata keTalA lAkha nagaro che? uttara-he gautama ! vANavyaMtara devonA bhUminI aMtargata asaMkhyAta lAkha nagaro che. 4 te mate !viMma ? goyama !taM vevA bhAvArtha - prazna- he bhagavan! vANavyaMtara devonA nagara zenA banelA che? uttara- he gautama! pUrvavat jANavuM.
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka--19 : uddezaka-7 5 kevaiyA NaM bhaMte! joisiya-vimANAvAsa-sayasahassA pucchA ? goyamA ! asaMkhejjA / bhAvArtha: :- prazna- he bhagavan ! jyotiSI devonA keTalA lAkha vimAna che ? uttara- gautama ! asaMkhya lAkha vimAna che. 6. teneM te ! miyA paLattA ? goyamA ! savvAlihAmayA, acchA, zabdArtha:-savvAliddAmayA = sarva sphaTika ratnamaya bhAvArtha::- prazna- he bhagavan ! te vimAnavAsa zenA banelA che ? uttara- he gautama ! te vimAnavAsa sarva sphaTika ratnamaya ane svaccha che, zeSa varNana pUrvavat jANavuM. 7 sohamme NaM bhaMte ! kappe kevaiyA vimANAvAsa-sayasahassA paNNattA ? goyamA ! battIsa vimANAvAsasayasahassA paNNattA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! saudharma kalpamAM keTalA lAkha vimAnAvAsa che ? uttara- he gautama ! tyAM batrIsa lAkha vimAnAvAsa che. 8 te NaM bhaMte ! kiMmayA paNNattA ? 499 goyamA ! savvarayaNAmayA, acchA, sesaMtaMceva jAva aNuttaravimANA, NavaraM jANeyavvA natya nattiyA vimALA / seva mate ! sevaM bhaMte ! sekSa ta jevA bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! te vimAnAvAsa zenA banelA che ? uttara- he gautama ! te sarva ratnamaya ane svaccha che. zeSa sarva pUrvavat jANavuM. A rIte anuttara vimAna sudhI kathana karavuM joIe. paraMtu jenA jeTalA vimAna hoya teTalAnuM kathana karavuM. // he bhagavan ! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. vivecanaH bhavanapati vyaMtara jyotiSI saudharma prastuta uddezakamAM cAre jAtinA devonA AvAsanI saMkhyA ane tenA svarUpane samajAvyuM che. bhavanapati devonA AvAsane bhavana, vyaMtaronA AvAsane nagara ane jyotiSI temaja vaimAnika devonA AvAsane vimAna kahe che. bhavanapatinA bhavano adholokamAM naraka pRthvIomAM che. vyaMtaronA nagaro madhyalokamAM bhUminI aMtargata che. jyotiSInA vimAno samapRthvIthI 790 yojanathI 900 yojananI UMcAImAM madhyalokamAM che ane vaimAnikanA vimAno UrdhvalokamAM che. devonI AvAsa saMkhyA ane svarUpa :- deva AvAsa bhavanA nagaro vimAna vimAna saMkhyA 64 lAkha asaMkhyAta lAkha asaMkhyAta lAkha 32 lAkha ratna svarUpa sarva ratnamaya sarva ratnamaya sphaTika ratnamaya sarva ratnamaya
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 500 | zrI bhagavatI sUtra-4 400 IzAna vimAna 28 lAkha sarva ratnamaya sanat kumAra vimAna 12 lAkha sarva ratnamaya mAhendra vimAna 8 lAkha sarva ratnamaya brahmaloka vimAna 4 lAkha sarva ratnamaya lAntaka vimAna 50 hajAra sarva ratnamaya mahAzukra vimAna 40 hajAra sarva ratnamaya sahasAra vimAna 6 hajAra sarva ratnamaya Anata-prANata vimAna sarva ratnamaya AraNa-arcyuta vimAna sarva ratnamaya nava raiveyakamAM prathama trika vimAna sarva ratnamaya nava raiveyakamAM bIjI trika vimAna 107 sarva ratnamaya nava raiveyakamAM trIjItrika vimAna 100 sarva ratnamaya pAMca anuttara vimAna vimAna sarva ratnamaya A sarva AvAsomAM jyotiSI devonA vimAna sarva sphaTika ratnamaya che. zeSa traNa jAtinA devonA bhavana, nagara ane vimAna sarvaratnamaya che. te sarva dravyArthika nayathI zAzvata che. varNAdi paryAyanI apekSAe azAzvata che. temAM jIva ane pugalono caya-upacaya thayA kare che. 300 111 ( 5 zataka 19/cha saMpUrNa (
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-19H uddezaka-8 501 je zataka-19H uddezaka-8 ja saMkSipta sAra che A uddezakamAM 19 prakAre nivRttinuM kathana karyuM che. * niSpatti, utpatti athavA racanAne nivRtti kahe che. vividha dRSTikoNathI tenA 19 prakAra che. * (1) jIvanI ekendriya Adi rUpe niSpatti(utpatti) thavI te jIvanivRtti che. jIvanA bheda anusAra tenA paNa bheda-prabheda thAya che. * (2) rAga dveSanA nimittathI kAzmaNa vargaNAnI karmarUpe niSpatti, pariNati thavI tene karma nirvatti kahe che. ATha karmanI apekSAe tenA ATha bheda che. 24 daMDakanA jIvone ATha karma nivRtti hoya che. * (3-4) AhAranA pudgalanuM zarIrarUpe pariNata thavuM, racanA thavI tene zarIra nivRtti kahe che. tenA audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa ane kArpaNa zarIra, te pAMca bheda che. sarva indriyonA AkArarUpe zarIranI racanA thavI tene sarvendriya nivRtti kahe che, tenA pAMca bheda che. * (pa-6) jIva dvArA bhASAvargaNAnA pulonuM bhASArUpe pariNata thavuM, bhASAnI utpatti thavI tene bhASAnivRtti kahe che. tenA satya, asatya, mizra ane vyavahAra bhASA te cAra bheda che. jIva dvArA manovargaNAnA pudgalonuM manarUpe pariNata thavuM, manarUpe utpanna thavuM, te manonivRtti che. tenA paNa cAra bheda che. * (7) AtmapariNAmonuM krodhAdirUpe pariNata thavuM, krodhAdinuM utpanna thavuM tene kaSAyanivRtti kahe che. tenA krodha, mAna, mAyA ane lobha te cAra bheda che. * (8-12) jIva zarIranuM kRSNAdi varNarUpe pariNata thavuM tene varNanivRtti kahe che. te ja rIte gaMdha, rasa ane sparza nivRtti thAya che. te cAre yanA pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa ane ATha sparza te 20 bheda che. jIvazarIranI samacaturasAdi AkArarUpe niSpatti-racanA thavI tene saMsthAnanivRti kahe che. tenA cha bheda che. ajIvanA paNa pAMca prakAranA saMsthAna hoya che. paraMtu ahIM jIvanivRtti ane jIvanA ja vividha bhAvonI apekSAe nivRttinuM kathana hovAthI jIva saMsthAna ja grahaNa thAya che. * (13) Atma pariNAmonuM saMjJArUpe pariNata thavuM tene saMllA nivRtti kahe che. tenA 4 bheda che. * (14-15) kaSAya ane yoganA nimittathI AtmapariNAmonuM te te bhAve pariNata thavuM tene vezyA nivRtti kahe che. tenA cha bheda che. Atma pariNAmonuM samyagu, mithyA ke mizrarUpe pariNata thavuM tene daSTi nivRtti kahe che. tenA traNa bheda che. + (16-17) AtmapariNAmonuM vizeSabodharUpa jJAnAkAre pariNata thavuM te jJAnanirvatti ane mithyA jJAnAkAre pariNata thavuM tene ajJAnanivRtti kahe che, jJAnanA pAMca ane ajJAnanA traNa bheda che. * (18) jIvanI yogarUpa niSpatti-racanAne yoganivRtti kahe che. tenA traNa bheda che. * (19) jJAna-darzana rUpa caitanya zaktinA vyApArane upayoga kahe che. jIvanI te rUpe niSpatti thavI tene upayoganivRtti kahe che. tenA be bheda che. 24 daMDakanA jIvomAM yathAyogya 19 prakAranI nivRtti prApta thAya che.
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ 502 R & zata/-17 : Gddeza6-8 nivRtti zrI bhagavatI sUtra -4 RR nirvRtti : 1 kaivihA NaM bhaMte ! jIvaNivvattI paNNattA ? gomA ! paMcavihA jIvaNivvattI paNNattA, taM jahA- egiMdiyajIvaNivvattI jAva paMcidiyajIvaNivvattI / bhAvArtha :- prazna - he bhagavan ! va nirvRttinA DeTA prakAra che ? uttara- he gautama ! jIva nivRttinA pAMca prakAra che. yathA- ekendriya jIva nivRttithI paMcendriya va nirvRtti. 2 egiMdiyajIvaNivvattI NaM bhaMte ! kaivihA paNNattA ? goyamA ! paMcavihA paNNattA, taM jahA - puDhavikkAiya- egiMdiya-jIvaNivvattI jAva vaNassaikAiya-egiMdiya-jIvaNivvattI / bhAvArtha :- prazna - he bhagavan ! yeDendriya va nirvRttinA DeTA prahAra che ? uttara- he gautama ! pAMca prakAra che. yathA- pRthvIkAyika jIva nivRtti yAvat vanaspatikAyika jIva nirvRtti. 3 | puDhavikAiya-egiMdiya-jIvaNivvattI NaM bhaMte ! kaivihA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA - suhumapuDhavikAiya- egiMdiyajIva NivvattI ya bAyarapuDhavikAiya-egiMdiya-jIvaNivvattI / evaM eeNaM abhilAveNaM bhedo jahA vaDDagabaMdhe teyagasarIrassa, jAva savvaTThasiddha- aNuttarovavAiya-kappAIya-vemANiya-devapaMcidiya - jIvaNivvattI NaM bhaMte! kaivihA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA - pajjattaga-savvaTTasiddha- aNuttarovavAiya kappAIyavemANiya devapaMciMdiyajIvaNivvattI ya apajjattagasavvaTThasiddhANuttarovavAiya kappAIvemANiyadeva paMciMdiya jIvaNivvattI ya / bhAvArtha :- prazna - he bhagavan ! pRthvI ayi kheDendriya va nirvRttinA DeTA prakAra che ?
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-19: uddezaka-8. | | 503] uttara- he gautama! be prakAra che. yathA- sUkSma pRthvIkAyika ekendriya jIva nivRtti ane bAdara pathvIkAyika ekendriya jIva nivRtti; A abhilASa(kathana paddhati) dvArA zataka-8/9mAM bRhad baMdhAdhikAramAM kathita taijasa zarIranA bhedonI samAna ahIM paNa jANavuM joIe yAvata prazna- he bhagavan!sarvArthasiddha anuttaropapAtika kalpAtIta vaimAnikadeva paMcendriya jIva nivRttinA keTalA prakAra che? uttara-he gautama! be prakAra che. yathA-paryApta savArthasiddha anuttaropapAtika kalpAtIta vaimAnika deva paMcendriya jIvanirvatti ane aparyApta sarvArthasiddha anuttaropapAtika kalpAtIta vaimAnika deva paMcendriya jIva nivRtti. vivecanaH prastuta sUtromAM jIva nivRttinA bheda-prabhedano ullekha karyo che. nIpaSyatti-nivRtti eTale niSpatti, racanA, koIpaNa vastunI utpattinI pUrNatA. jIva nivRtti eTale (1) jIvonI ekendriyAdi paryAyarUpe niSpatti-utpatti thavI (2) ekendriyAdi rUpe pUrNa racanA thavI, tene ekendriya jIvanivRtti kahevAya. temAM ekendriya jAti nAma karmano udaya hoya che. A rIte jIvanA bheda-prabheda anusAra nivRttinA bheda-prabheda thAya che. te ja rIte A pachInAM sutromAM paNa karma, zarIra vagerenA jeTalA prakAra hoya teTalA prakAranI nivRtti thAya che. karma nivRtti - |4| kaivihANaM bhaMte ! kammaNivvattI paNNattA? goyamA ! aTThavihA kammaNivvattI paNNattA,taMjahA- NANAvaraNijja kammaNivvattI jaavaNtraaiykmmnnivvttii| bhAvArtha - prazna-he bhagavan! karma nivRttinA keTalA prakAra che? uttara-he gautama! karma nivRttinA ATha prakAra che, yathA- jJAnAvaraNIya karma nivRtti yAvat aMtarAya karma nivRtti. 5 NeraiyANaM bhaMte !kaivihA kammaNivvattI paNNattA? goyamA !NeraiyANaM aTThavihA kammaNivvattI paNNattA,taMjahA- NANAvaraNijjakammaNivattI jaavaNtraaiykmmnnivvttii| evaM jAvavemANiyANaM / bhAvArtha - prazna-he bhagavan! narayika jIvone keTalA prakAranI karma nivRtti hoya che? uttara- he gautama ! nairayikone ATha prakAranI karma-nivRtti hoya che. yathA- jJAnAvaraNIya karma nivRtti yAvat aMtarAya karma nivRtti. A rIte vaimAnika paryata jANavuM. zarIra nivRtti:|6 kaivihANaM bhaMte !sarIraNivvattI paNNattA? goyamA ! paMcavihA sarIraNivvattI paNNattA,taMjahA-orAliyasarIraNivvattI jaavkmmgsriirnnivvttii|
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 504 / zrI bhagavatI sUtra-4 bhAvArtha:- - bhagavana! zarI2-nivRttinA240 2 cha? 612- gautama! zarIra nivRttinA pAMca prakAra che. yathAr audArikazarIra nivRtti yAvat kArmaNa zarIra nivRtti. | 7 NeraiyANaM bhaMte ! pucchA? goyamA ! NeraiyANaM tivihA sarIra NivvattI paNNattA taM jahA- veuvviysriirnnivvttii,teyaasrii-nnivttii,kmmgsriirnnivttii|evN jAvavemANiyANaM / NavaraMNAyavvaM jassa jai sarIrANi / bhAvArtha :- praza- umagavan ! nai2yione 324 // 2nI zarIra nivRtti DIya cha ? 62- gautama! nryiddiinetre| prA2nI zarI2 nivRtti Doya cha, yathA-vaigya zarI2 nivRtti, taijasa zarIra nivRtti, kArmaNa zarIra nivRtti. A rIte vaimAniko sudhI jene jeTalA zarIra hoya, teTalI nivRttinuM kathana karavuM joIe. dhandriya nivRti:8 kaivihA NaM bhaMte !savidiyaNivvattI paNNattA? goyamA !paMcavihA savvidiyaNivvattI paNNattA,taMjahA-soiMdiyaNivvattI jAva phAsiMdiyaNivvattI / evaMNeraiyANaM jAvathaNiyakumArANa / bhAvArtha :- - bhagavan ! sarvandriya nivRttinA 240 Doya cha ? uttara- he gautama! sarva prakAranI indriya nivRttinA pAMca prakAra che. yathA- zrotendriya nivRtti thAvat sparzendriya nivRtti. A rIte nairayikathI svanitakumAra sudhI jANavuM. | 9 puDhavikAiyANaM bhaMte ! pucchA? goyamA ! egA phAsiMdiyaNivvattI paNNattA / evaM jassa jai iMdiyANi jAva vemaanniyaannN| bhAvArtha :- prazra- mAvan ! pRthvI51145 vona 32Indriya nivRtti Doya cha ? uttara- he gautama! eka sparzendriya nivRtti hoya che. A rIte vaimAnika sudhI jene jeTalI indriya hoya, teTalI indriya nivRtti kahevI joIe. bhASA nivRti :10 kaivihANaM bhaMte ! bhAsANivvattI paNNattA? goyamA ! cauvvihA bhAsANivvattI paNNattA,taM jahA- saccAbhAsA-NivvattI, mosabhAsA-NivvattI, saccAmosabhAsA-NivvattI, asaccAmosabhAsA-NivvattI / evaM egidiyavajjajassajA bhAsA jAvavemANiyANaM /
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-19 : uddezaka-8 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! bhASA nivRttinA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! bhASA nivRttinA cAra prakAra che. yathA- satyabhASA nivRtti, mRSAbhASA nivRtti, satyamRSA bhASA nivRtti ane asatyAmRSA bhASA nivRtti. A rIte ekendriyane choDIne vaimAnika sudhI jene je bhASA hoya, tene teTalI bhASAnuM kathana karavuM joIe. mano nivRtti H 11 ivihANaM bhaMte ! maNaNivvattI paNNattA ? 505 goyamA ! cauvvihA maNaNivvattI paNNattA, taM jahA - saccamaNaNivvattI jAva asaccAmosa maNaNivvattI / evaM egiMdiyavigaliMdiyavajjaM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! manonivRttinA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! manonivRttinA cAra prakAra che. yathA- satyamanonivRtti yAvat asatyAmRSA manonivRtti. A rIte ekendriya ane vikalendriyane choDIne vaimAnika sudhI kathana karavuM joIe. kaSAya-nivRtti H 12 kaivihANaM bhaMte ! kasAyaNivvattI paNNattA ? goyamA ! cavvihA kasAyaNivvattI paNNattA, taM jahA- kohakasAya NivvattI jAva lohakasAya- NivvattI / evaM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! kaSAya nivRttinA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! kaSAya nivRttinA cAra prakAra che. yathA- krodhakaSAya nivRtti yAvat lobha kaSAya nivRtti. A rIte vaimAnika paryaMta jANavuM. varNa nivRtti H -- | 13 kaivihANaM bhaMte ! vaNNaNivvattI paNNattA ? goyamA ! paMcavihA vaNNaNivvattI paNNattA, taM jahA- kAlAvaNNaNivvattI jAva sukkillavaNNaNivvattI, evaM NiravasesaM jAva vemANiyANaM / evaM gaMdhaNivvattI duvihA jA vemANiyANaM / rasaNivvattI paMcavihA jAva vemANiyANaM / phAsaNivvattI aTThavihA vemANiyANaM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! varNanivRttinA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! varNanivRttinA pAMca prakAra che, yathA- kRSNavarNa nivRtti yAvat zukla varNa nivRtti. A rIte sarva varNanuM kathana vaimAnika paryaMta jANavuM. A ja rIte be prakAranI gaMdha nivRtti, pAMca prakAranI rasa nivRtti ane ATha prakAranI sparza nivRttinuM varNana vaimAnika sudhI jANavuM.
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ 506 ] zrI bhagavatI sUtra-4 saMsthAna nivRtti :14 kaivihANaM bhaMte ! saMThANaNivvattI paNNattA? goyamA ! chavvihA saMThANaNivattI paNNattA,taMjahA-samacaurasasaMThANaNivattI jaavhuNngsNtthaann-nnivvttii| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! saMsthAna nivRttinA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! saMsthAna nivRttinA cha prakAra che. yathA- samacaturasa saMsthAna nivRtti yAvata huMDaka saMsthAna nivRtti. 15 NeraiyANaM bhaMte ! pucchA? goyamA ! egA huMDasaMThANaNivvattI pnnnnttaa| bhAvArtha - praza-he bhagavan!nairayikone keTalA prakAranI saMsthAna nivRtti hoya che? uttara-he gautama! eka huMDa saMsthAna nivRtti hoya che. 16 asurakumArANaM bhaMte !pucchA? goyamA !egA samacauraMsasaMThANaNivvattI pnnnnttaa| evaM jaavthnniykumaaraann| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! asurakumArone keTalA prakAranI saMsthAna nivRtti hoya che? uttara- he gautama ! eka samacaturasa saMsthAna nivRtti hoya che. A ja rIte svanitakumAra paryata jANavuM joIe. 17 puDhavikAiyANaM bhaMte ! pucchA? goyamA !egA masUracaMdasaMThANaNivvattI paNNattA / evaM jassa jaMsaMThANaM jAvavemANiyANaM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvone keTalA prakAranI saMsthAna nivRtti hoya che? uttarahe gautama ! eka masUranI dALa samAna saMsthAna nivRtti kahI che. A rIte jene je saMsthAna hoya tenuM kathana karavuM joIe yAvatuM vaimAnika paryata jANavuM. vivecana : pAMca sthAvara jIvone eka huMDa saMsthAna hoya che tema chatAM pRthvIkAya AdinA AkAronI bhinnatA darzAvavAM sUtrakAre tenA judA-judA saMsthAna darzAvyA che. te anusAra (1) pRthvIkAyanuM masuranI dALa samAna (2) aSkAyanuM pANInA parapoTA samAna (3) teukAyanuM soyanA bhArA samAna (4) vAyukAyanuM dhvajApatAkAnI samAna (5) vanaspatikAyanuM vividha prakAranuM saMsthAna hoya che. saMjJA nivRtti:18 kaivihANaM bhaMte !saNNA-NivvattI paNNattA? goyamA !cauvvihA saNNA-NivvattI paNNattA,taMjahA-AhArasaNNANivvattI jAva pariggahasaNNA-NivvattI / evaM jAvavemANiyANaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! saMjJA nivRttinA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! saMjJA nivRttinA cAra prakAra che. yathA- AhArasaMjJA nivRtti yAvat parigraha saMjJA nivRtti. A rIte vaimAniko sudhI jANavuM joIe.
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-18 : uddeza5-8 bezyA nirvRtti : 19 ivihANaM bhaMte ! lessANivvattI paNNattA ? gomA ! chavvihA lessANivvattI paNNattA, taM jahA - kaNhalessANivvattI jAva sukkalessANivvattI / evaM jAva vemANiyANaM, jassa jai lessAo / bhAvArtha :- prazna - he bhagavan ! sezyA nirvRttinA DeTA prakAra che ? uttara- he gautama ! lezyA nivRttinA cha prakAra che, yathA- kRSNa lezyAnivRtti yAvat zukla lezyA nivRtti. A rIte vaimAnika paryaMta jene jeTalI lezyA hoya, teTalI lezmA nivRttinuM kathana karavuM joIe. dRSTi nirvRtti : 507 20 kaivihA NaM bhate ! diTThINivvattI paNNattA ? goyamA ! tivihA diTThINivvattI paNNattA, taM jahA- sammadiTThINivvattI, micchAdiTThiNivvattI, sammAmicchAdiTThINivvattI / evaM jAva vemANiyANaM, jassa jaivihA diTThI / bhAvArtha: 1 :- prazna - he bhagavan ! dRSTi nirvRttinA DeTA prahAra che ? uttara - he gautama! dRSTi nirvRttinA / prahAra che, yathA- samyagdRSTi nirvRtti, mithyAdRSTi nivRtti ane samyag mithyAdaSTi nivRtti. A rIte vaimAnika sudhI jene jeTalI daSTi hoya te prakAre kathana karavuM joIe. jJAna-nirvRti : 21 kaivihANaM bhaMte! NANaNivvattI paNNattA ? gomA ! paMcavihA NANaNivvattI paNNattA, taM jahA - AbhiNibohiyaNANa- NivvattI jaavkevlnnaann-nnivvttii| evaM egiMdiyavajjaM jAva vemANiyANaM, jassa jai NANA / bhAvArtha :- prazna - he bhagavan ! jJAna-nirvRttinA DeTA prahAra che ? uttara- he gautama ! jJAna-nivRttinA pAMca prakAra che. yathA- Abhinibodhika jJAna-nivRtti yAvat kevaLajJAna nivRtti. A rIte ekendriya choDIne vaimAnika sudhI jene jeTalA jJAna hoya te pramANe kathana karavuM bheje. jJAna-nirvRtti : 22 ivihANaM bhaMte! aNNANaNivvattI paNNattA ? gomA ! tivihA aNNANaNivvattI paNNattA, taM jahA- maiaNNANa- NivvattI, suyaaNNANaNivvattI, vibhaMgaNANaNivvattI / evaM jassa jai aNNANA jAva vemANiyANaM
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ 508 ] zrI bhagavatI sUtra-4 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! ajJAna nivRttinA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! ajJAna nivRttinA traNa prakAra che, yathAmati ajJAna nivRtti, zruta ajJAna nivRtti ane virbhAgajJAna nivRtti. A rIte vaimAnika sudhI jene jeTalA ajJAna hoya, te pramANe kathana karavuM joIe. yoga-nivRtti :23 kaivihANaM bhaMte !jogaNivvattI paNNattA? goyamA !tivihA jogaNivvattI paNNattA,taMjahA- maNajogaNivvattI, vayajoga NivvattI, kaayjognnivvttii| evaM jAvavemANiyANaM, jassa jaiviho jogo| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! yoga nivRttinA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! yoga nivRttinA traNa prakAra che. yathA- manoyoga nivRtti, vacanayoga nivRtti ane kAyayoga nivRtti. A rIte vaimAnika sudhI jene jeTalA yoga hoya, te pramANe kathana karavuM joIe. upayoga-nivRtti:24 kaivihANaM bhaMte ! uvaogaNivvattI paNNatA? goyamA ! duvihA uvaogaNivvattI paNNattA,taM jahA-sAgArovaogANivvattI, annaagaarovognnivvttii| evaM jAvavemANiyANaM // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! upayoga nivRttinA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! upayoga nivRttinA be prakAra che. yathA- sAkAropayoga nivRtti ane anAkAropayoga nivRtti. A rIte vaimAniko sudhI jANavuM joIe. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. // vivecana : - prastuta uddezakamAM jIva, karma Adi 19 prakAre nivRttinA bheda prabhedanuM kathana karIne 24 daMDakamAM prApta thatI nivRttinuM kathana karyuM che. je sarva bhAvArtha ane sArAMzathI spaSTa che. vyAkhyAmAM A sarva pRcchAone 19 dvArarUpe saMgrahaNI gAthAmAM nibaddha karyA che. yathA jIvANaM NivvattI,kammappagaDI sriirnnivvttii| savviMdiyaNivvattI,bhAsAyamaNe kasAyA y|| vaNNe gaMdhe rase phAse, saMThANasaNNA ya hoi boddhvvo| lesA diTThINANANANe, uvaogeceva jogeya gAthArtha:- (1) jIva (2) karma prakRti (3) zarIra (4) sarvendriya (5) bhASA (6) mana (7) kaSAya (8) varNa (9) gaMdha (10) rasa (11) sparza (12) saMsthAna (13) saMjJA (14) vezyA (15) daSTi (16) jJAna (17) ajJAna (18) yoga (19) upayoga; A sarvanI nivRttinuM kathana A uddezakamAM karyuM che.
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-19: uddezaka-8. | 509 | jIva ka varta.kA. vi.sai.kA. 24 daMDakanA jIvomAM nivRttinA bheda-prabheda - kama | nivRtti | nAraka deva | pAMcasthA. | traNa vika. [tiyaca.. | manuSya 14 bheda 198 bheda | rara bheda bheda | | 20 bheda | 303 bheda 2 | karma | 8 zarIra vAyu-4 .vai.tai.kA. au.sai.kA. au.vai.tai.kA. zeSamAM-3 au.sai.kA. indriya 2,3,4 bhASA 4 prakAranI 4 prakAranI vyavahArabhASA 4 prakAranI | 4 prakAranI mana 4 prakAranA kaSAya varNAdi 20 bola 4 ja 8 samacaturaMsa saMsthAna saMjJA lezyA ja . prathama-3 0 bhavana.-4] pRthvI, pANI, vyaMtara-4 | vana.mAM.-4 jyo.-1 | teu. vAyu.mAM-3 vaimA.- 3 0 mithyA ja o h jJAna che 0 o m ajJAna 0 ja o lh yoga che 4 kAyayoga vacana-kAyA o bh upayoga 0 ja ja bh ( 5 zataka 19/8 saMpUrNa
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ pa10] zrI bhagavatI sUtra-4 zataka 19H udezaka-9 je saMkSipta sAra je A uddezakamAM karaNanuM svarUpa ane tenA bheda-prabhedanuM pratipAdana che. * jenA dvArA kriyA thAya te karaNa, kriyAmAM je sAdhana nimitta bane te karaNa. jemake lekhana kriyAmAM pena mahattama nimitta bane che tethI penane karaNa kahevAya. temaja kriyA te ja karaNa-lekhana kriyA karavI te karaNa che. * tenA mukhya bheda pAMca che. dravyakaraNa, kSetrakaraNa, kAlakaraNa, bhavakaraNa ane bhAvakaraNa. (1) jyAre koI paNa kriyAmAM je dravya nimitta bane te dravyakaraNa. jema ke chedana kriyAmAM dAtaraDuM. (2) jyAre koI paNa kriyAmAM kSetra nimitta bane te kSetrakaraNa. jema ke raNapradezamAM atyaMta tuSAno anubhava thavo. ahIM tRSAnI anubhUtimAM raNapradeza rUpa kSetra nimitta bane che. (3) jyAre koI kAla nimitta bane te kAlakaraNa. jema ke unALAmAM garamInI anubhUti thavI. (4) jyAre koI paNa kriyAmAM bhava nimitta bane te bhavakaraNa. jema ke siMha, vAgha, kutarA, bilADI, garoLI vagere hiMsaka pazuomAM hiMsaka pravRtti bhavanimittaka hoya che, mATe te pravRtti vikaraNa che. (5) jyAre koI paNa kriyAmAM bhAvanimitta bane te bhAvakaraNa che. jema ke karmabaMdhanI prakriyAmAM rAgadveSAdi bhAva nimitta bane che. A pAMca prakAranA karaNa 24 daMDakanA jIvone hoya che. te uparAMta pAMca zarIrakaraNa, pAMca indriyakaraNa, cAra bhASAkaraNa, cAra manakaraNa, cAra kaSAyakaraNa, sAta samughAtakaraNa, cAra saMjJAkaraNa, cha lezyAkaraNa, traNa daSTikaraNa, traNa vedakaraNa, 20 varNAdi karaNa, pAMca saMsthAna karaNa Adi karaNanA aneka prakAra thAya che. jIvane potAnI gati ke daMDaka pramANe karaNa prApta thAya che.
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-19: uddezaka-9 [511] zataka-19: uddezaka-9 karaNa karaNanA bheda-prabheda:| 1 | kaivihe NaM bhaMte ! karaNe paNNatte? goyamA ! paMcavihe karaNe paNNatte,taM jahAdavvakaraNe,khettakaraNe, kAlakaraNe, bhvkrnne,bhaavkrnne| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! karaNanA keTalA prakAra che? uttara-he gautama! karaNanA pAMca prakAra che, yathA- dravyakaraNa, kSetrakaraNa, kAlakaraNa, bhavakaraNa ane bhAvakaraNa. | 2 NeraiyANaM bhaMte ! kaivihe karaNe paNNate? goyamA ! paMcavihe karaNe paNNatte, taMjahA- davvakaraNe jAvabhAvakaraNe / evaM jAvavemANiyANaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! nairayikone keTalA prakAranA karaNa che? uttara- he gautama ! pAMca prakAranA karaNa che. dravyakaraNa yAvatu bhAvakaraNa. A rIte vaimAniko sudhI jANavuM joIe. vivecana : prastuta sUtramAM karaNanA bheda-prabheda ane 24 daMDakamAM prApta thatAM karaNonuM kathana karyuM che. karaNa :- jenA dvArA koI paNa kriyA karAya tene karaNa kahe che. temaja kriyA karavAnA sAdhanane karaNa kahe che. apekSAe kriyA te ja karaNa che. dravyakaraNa:- dAtaraDuM, cAka Adi dravyakaraNa che. te chedanakriyAmAM nimitta bhUta bane che. tethI tene karaNa kahe che. ghAsanI saLIthI caTAI AdinuM banAvavuM te kriyArUpa dravyakaraNa che. pAtra Adi dravyamAM koI vastune banAvavI te paNa dravyakaraNa che. kSetrakaraNa - kSetrarUpa karaNa- jema bIjanI niSpattimAM kSetra mahattama kAraNa che. tethI te kSetrakaraNa che. kAlakaraNa - kAlarUpa karaNa athavA koI kAla vizeSamAM kArya karavuM te kAlakaraNa che. jema ke varSARtumAM jIvonI utpatti adhika thAya che ahIM jIvonI adhika utpattimAM varSARtu kAraNabhUta che. bhavakaraNa-jyAre koI paNa kriyAmAM bhavanimitta bane te bhava karaNa che. jema ke devabhavamAM dIrghakAla pachI AhAranI icchA thavI. bhAvakaraNa:- bhAvarUpa karaNa. udaya Adi bhAva ke rAgadveSAdi bhAva nimitte je pravRtti thAya te bhAvakaraNa che. jema ke mohanA upazamanathI tyAganI kriyA thavI. ahIM tyAganI kriyAmAM mohanIya karmano upazama kAraNabhUta che. covIsa daMDakomAM A pAMca prakAranA karaNa hoya che.
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 512 | zrI bhagavatI sUtra-4 zarIra-karaNaH| 3 kaivihe NaM bhaMte !sarIrakaraNe paNNatte? goyamA ! paMcavihe sarIrakaraNe paNNatte, taM jahA- orAliyasarIrakaraNe jAvakammagasarIrakaraNe / evaM jAvavemANiyANaM jassa jai sAAi bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zarIra karaNanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! zarIra karaNanA pAMca prakAra che. yathA- audArika zarIra karaNa yAvatu kArpaNa zarIra karaNa. A rIte vaimAnika sudhI jene jeTalA zarIra hoya, tene teTalA zarIra karaNanuM kathana karavuM joIe. IndriyAdi karaNa:| 4 kaivihe NaM bhaMte ! iMdiyakaraNe paNNatte? goyamA !paMcavihe iMdiyakaraNepaNNatte,taMjahA-soIdiyakaraNe jaavphaasiNdiykrnne| evaM jAva vemANiyANaM jassa jai iMdiyAI / evaM eeNaM kameNaM bhAsAkaraNe cauvvihe, maNakaraNe cauvvihe,kasAyakaraNecaubihe, samugghAyakaraNesattavihe, saNNAkaraNecauvvihe, lesAkaraNe chavihe, diTThIkaraNe tivihe, vedakaraNe tivihe paNNatte,taMjahA- itthivedakaraNe, purisavedakaraNe, NapuMsagaveda-karaNe / eesavve NeraiyAI daMDagA jAvavemANiyANaM jassaNaM atthi jaMtassa savvaM bhANiyavvaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! indriyakaraNanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! indriyakaraNanA pAMca prakAra che, yathA- zrotendriya karaNa yAvatu sparzendriya karaNa. A rIte vaimAnika sudhI jene jeTalI indriya hoya, tene teTalA indriya karaNa hoya che. A rIte cAra prakAranA bhASAkaraNa, cAra prakAranA manakaraNa, cAra prakAranA kaSAya karaNa, sAta prakAranA samudyAta karaNa, cAra prakAranA saMjJAkaraNa, cha prakAranA leNyAkaraNa, traNa prakAranA daSTikaraNa che. traNa prakAranA veda karaNa che- strIvedakaraNa, puruSavedakaraNa, napuMsakavedakaraNa. A rIte nairayikathI laIne vaimAniko sudhI jene je karaNa hoya tenuM kathana karavuM joIe. prANAtipAta karaNa:| 5 kaivihe NaM bhaMte ! pANAivAyakaraNe paNNatte? goyamA ! paMcavihe pANAivAyakaraNe paNNatte,taMjahA- egidiya pANAivAyakaraNe jAvapaciMdiyapANAivAyakaraNe / evaM NiravasesaM jaavvemaanniyaannN| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! prANAtipAta-karaNanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! prANAtipAta-karaNanA pAMca prakAra che. yathA- ekendriya prANAtipAta-karaNa thAvat paMcendriya prANAtipAta-karaNa, A rIte vaimAnika sudhI saMpUrNa kathana karavuM joIe.
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-19: uddezaka-9 [ 513] pudgala-karaNa:|6 kaiviheNaM bhaMte ! poggalakaraNe paNNatte? goyamA ! paMcavihe poggalakaraNe paNNatte, taMjahA- vaNNakaraNe, gaMdhakaraNe, rasakaraNe, phaaskrnne,sNtthaannkrnne| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pudagala karaNanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! pudgalanA karaNanA pAMca prakAra che. yathA- varNakaraNa, gaMdhakaraNa, rasakaraNa, sparzakaraNa ane saMsthAnakaraNa. | 7 vaNNakaraNe NaM bhaMte !kaivihe paNNatte? goyamA !paMcavihe paNNatte,taMjahA-kAlavaNNakaraNe jaavsukkillvnnnnkrnne| evaM bhedo- gaMdhakaraNe duvihe, rasakaraNe paMcavihe, phAsakaraNe aTThavihe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! varNakaraNanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! varNakaraNanA pAMca prakAra che. yathA- kRSNavarNakaraNa yAvata zuklavarNakaraNa. A rIte pudgalakaraNanA varNAdinA bhedonuM kathana karavuM. te anusAra be prakAranA gaMdha karaNa, pAMca prakAranA rasakaraNa ane ATha prakAranA sparzakaraNa che. |8 saMThANakaraNe NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte? goyamA ! paMcavihe paNNatte, taMjahAparimaMDalasaMThANakaraNe jAva Ayata saMThANa karaNe // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! saMsthAnakaraNanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! saMsthAnakaraNanA pAMca prakAra che. yathA- parimaMDala saMsthAnakaraNa yAvata Ayata saMsthAna karaNa. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. te vivecanaH prastuta sUtramAM pugala karaNanuM nirUpaNa che. tenA pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa, ATha sparza, pAMca ajIva saMsthAna te 25 bheda che. zAstrakAre pUrva sUtromAM jIva karaNanuM svarUpa darzAvI ahIM pudgala karaNanuM svarUpa darzAvyuM che. karaNa ane nivRttimAM taphAvata- uddezaka-8mAM nivRttinuM svarUpa ane tenA bheda prabhedonuM darzana karAvyuM che. prastuta navamA uddezakamAM karaNanuM svarUpa ane tenA bheda-prabhedo darzAvyA che. baMnenA bheda-prabhedamAM ghaNI samAnatA che. tema chatAM tenA svarUpamAM bhinnatA che. karaNa eTale kriyA te vyutpatti anusAra karaNa paNa kriyA svarUpa che ane nivRtti eTale niSpatti, utpatti thavI. te paNa kriyA svarUpa che paraMtu karaNa te kriyAno prAraMbha che ane nivRtti te kriyAnI pUrNatA che. A rIte bane kriyA svarUpa che, tema chatAM tenA svarUpamAM bhinnatA che. te uparAMta nivRttimAM jIva pariNAmonI niyamA che. jyAre karaNamAM paugalika saMyoganI niyama che. sAdhanarUpa karaNa jIvathI sarvathA bhinna paNa hoya zake che. jema ke zastra, astra vagere sAdhano. temaja paudgalika karaNa-varNa, gaMdha, rasa, sparza, ajIva saMsthAna vagere jaDa svarUpa che. jyAre nivRttino koI paNa bheda jIvathI sarvathA bhinna nathI. temAM varNAdi nivRttinuM ja kathana che, temAM jIva zarIranA ja varNAdinuM grahaNa karyuM che.
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI stra-4 A rIte jotAM karaNa ane nivRttimAM aneka prakAre bhinnatA pratIta thAya che arthAt hAra saMkhyAmAM, dvAromAM ane bhedAnubhedamAM paNa taphAvata che. jema ke nivRttimAM veda nathI, karaNamAM karma nathI, nivRttimAM saMsthAna cha hoya ane karaNamAM pAMca ja hoya, ityAdi. nivRtti ane karaNanA hAra ane tenI saMkhyA :- krama nivRtti nAma saMkhyA 514 1 2 3 4 5 S 7 * x O >> OM thru ra 13 16 18 jIva karma zarIra sarvendriya bhASA mana kAya vada-4 saMsthAna # X | Y duru 5 8 5 5 4 4 4 205+2+5-8) S 4 S 3 5 3 3 2 87 krama 1 ra 3 4 OM ba che x 9 ? ? 9 11 karaNa nAma tpAdikaNa zarIrakaraNa indriya bhASA mana kAya samAna sA vaiyA dRSTi veda prANa nipAta pudgala kula || zataka 19/9 saMpUrNa | 5 5 5 4 4 4 saMkhyA 3 3 5 ekendriyAdi. 5 bheda vAda 25 prabheda che. yathA-- varNa-5, gaMdha-ra rasa-5, sparza-8 saMsthAna-pa 80
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-19 : uddezaka-10 cha OS zataka-19 : uddezaka-10 vanacara sura 515 RO YOG vANavyaMtara devono AhAra : 1 vANamaMtarA NaM bhaMte ! savve samAhArA ? evaM jahA solasamasae dIvakumAruddesao nAviikraya tti 5 seva mate ! evuM te ! // bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! sarva vANavyaMtara devo samAna AhAravALA hoya che, ityAdi prazna ? uttara- he gautama ! zataka-16/11 dvIpakumAroddezaka anusAra yAvat alpardhika che, tyAM sudhI jANavuM joIe. // he bhagavan ! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. I vivecana : vANavyaMtara devo vana vagere zUnya pradezamAM vizeSatayA saMcaraNa kare che tethI teo vanacarasura- vanomAM saMcaraNa karanArA devo kahevAya che. || zataka 19/10 saMpUrNa // || zataka 19 saMpUrNa // prastuta uddezakanA viSayanuM vistRta varNana zataka-16/11mAM che. teno prazna A pramANe che- zuM sarva vANavyaMtara devo samAna AhAravALA, samAna zarIravALA ane samAna zvAsocchvAsavALA che? tenA uttaramAM prabhue kahyuM ke tema zakya nathI. tyAra pachI tenI lezyA, mahardika, alpardhika Adi viSayaka varNana che. te sarva zataka-16/11thI jANavuM.
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ [516] zrI bhagavatI satra-4 zataka-ra0 | je paricaya je A zatakamAM daza uddezaka che. temAM vividha viSayonuM nirUpaNa che. te A pramANe cheprathama uddezakamAM beindriya Adi trasa jIvomAM zarIrabaMdha, AhAra, zyA, daSTi, Adi bAra dvArathI viSayanI vicAraNA karI che. bIja udezakamAM AkAzanA prakAra, dharmAstikAyAdi dravyonI avagAhanA tathA dharmAstikAya Adi dravyonA vividha paryAyavAcaka zabdonI prarUpaNA che. trIjA uddezakamAM prANAtipAta Adi 18 pApasthAna, cAra prakAranI buddhi; avagraha, IhA, avAya ane dhAraNA; utthAnAdi; nArakatva, devatva, manuSyatva Adi; aSTavidha karma, cha vezyA, pAMca jJAna, traNa ajJAna, cAra darzana, cAra saMjJA, pAMca zarIra, be upayoga AdinuM varNana che. dharma AtmarUpa che; te AtmAthI anyatra (pudgalamAM) pariNata thatA nathI, te viSayanuM tathA garbhagata jIvonI varNAdi paryAyonuM ityAdi viSayonuM nirUpaNa che. cothA uddezakamAM prajJApanA sUtranA atidezapUrvaka pAMca indriyonA upacayanuM nirUpaNa che. pAMcamA uddezakamAM paramANu pudgalathI anaMtapradezI sudhInA skaMdhomAM varNa, gaMdha, rasa ane sparzanuM tathA dravya, kSetra, kAla, bhAva viSayaka paramANu catuSTayanuM vividha prakAre varNana che. chaThThA uddezakamAM pRthvIkAya Adi pAMca sthAvara jIvo mAraNAMtika samuThThAta karIne eka lokAMtathI bIjA lokAMta paryaMtanA game te sthAnanA aMtarAlamAM utpanna thAya che, tyAre zuM pahelAM AhAra kare che ane pachI utpanna thAya che ke pahelAM utpanna thaIne pachI AhAra kare che? ityAdi praznonuM samAdhAna che. sAtamA uddezakamAM covIsa daMDakomAM aSTavidhakarmonA trividha baMdhanuM nirUpaNa che. AThamA uddezakamAM karmabhUmi ane akarmabhUminA prakAra; bharata, airavata kSetramAM thatuM kAlaparivartana; mahAvideha kSetramAM avasthitakAla; karmabhUminA kSetramAM dharmanuM astitva; bharata-airAvatakSetramAM covIsa tIrthakaro; teno zAsanakAla; zAsana vicchedakAla temaja tIrtha ane tIrthakarAdi vagere viSayonuM varNana che. navamA udezakamAM cAraNa muninA be bheda- jaMghAcAraNa ane vidyAcAraNanuM svarUpa, temanuM uDavAnuM sAmarthya, tenI gatinI tIvratAnuM sAmarthya, gatino viSaya ane aMtamAM te baMnenI ArAdhanA-virAdhanAnuM nirUpaNa che. dazamA uddezakamAM covIsa daMDakavartI jIvomAM sopakrama ane nirupakrama AyuSya; Atmopakrama, AtmaRddhi, Atmakarma Adi dvArA thatuM jIvanuM udvartana; covIsa daMDako ane siddhomAM katisaMcita, atisaMcita ane avakatavyasaMcita saMkhyA vagere viSayonuM pratipAdana che.
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20: uddezaka-1 517 che zataka-ra0H uddezaka-1 je saMkSipta sAra * A uddezakamAM vikasendriya ane paMcendriya jIvonuM bAra dvArathI nirUpaNa che. * vikasendriya jIvo pratyeka zarIrI che. te jIvone pratyeka nAma karmano udaya hovAthI te jIvo sAthe maLIne eka zarIra bAMdhatA nathI paraMtu pRthaka pRthaka zarIra bAMdhe che. pRthaka-pRthaka AhAra grahaNa karI tenuM pRthaka-pRthaka pariNamana kare che. te jIvone aparyAptAvasthAmAM sAsvAdana samyagadarzana hovAthI be daSTi, be jJAna athavA be ajJAna hoya che. te jIvo trasa nADImAM ja hovAthI avazya cha dizAno AhAra grahaNa kare che. te jIvone vezyA-3, yoga-ra, upayoga-2, be gatimAMthI utpatti ane be gatimAM gamana thAya che. * vikalendriya jIvone mana na hovAthI tene AhAra saMbaMdhI, iSTAniSTa-sparza, rasa AdinA vedana saMbaMdhI vizeSa prakAranuM jJAna nathI. tema chatAM te AhAra grahaNa kare che ane sparzAdinuM vedana kare che. * paMcendriya jIvo paNa pratyeka zarIrI hovAthI pRthaka-pRthaku zarIra bAMdhe che. tenA saMjJI ane asaMjJI be prakAra che. saMjJI jIvomAM sarva prakAranI Rddhi ane jJAna hoya zake che. jyAre asaMjJI jIvomAM vizeSa jJAna nathI. tema chatAM pAMca indriyonA viSayanuM vedana kare che. * saMjJI jIvo saMyamamAM sthita thAya to pApathI nivRtta thaI zake che ane asaMjJI jIvo pApathI nivRtta thaI zakatA nathI. A rIte pratyeka jIvo potAnA pUrvakRta karmo pramANe Rddhine prApta kare che ane potAnI yogyatA pramANe teno bhogavaTo kare che.
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ 518 zrI bhagavatI sUtra-4 zataka-ra0 : uddezaka-1 dvIndriya uddezakonAM nAma :| 1 beiMdiya mAgAse, pANavahe uvacae ya paramANU / aMtara baMdhe bhUmI, cAraNa sovakkamA jIvA // bhAvArtha:- A zatakanA dasa uddezakonAM nAma A pramANe che- (1) beindriya (2) AkAza (3) prANivadha (4) upacaya (5) paramANu (6) aMtara (7) baMdha (8) bhUmi (9) cAraNa ane (10) sopakrama jIva. vivecana : prastuta sUtra gAthAmAM uddezakonAM nAma tenA mukhya tathA Adya viSayanA AdhAre che. (1) veviya-prAraMbhamAM beindriya jIvonI RddhinuM kathana hovAthI prathama uddezakanuM nAma beIndriya che. (2) mAne -prAraMbhamAM AkAza dravyanA prakAranuM nirUpaNa hovAthI bIjA uddezakanuM nAma AkAza che. (3) pagavAI :- jIvanI vaibhAvika ane svAbhAvika paryAyonA kathanamAM prANAtipAtanuM kathana prathama hovAthI trIjA uddezakanuM nAma prANavadha che. (4) 315 - indriyopacayanuM pratipAdana hovAthI cothA uddezakanuM nAma upacaya che. (5) paramANu - A viSaya paramANu saMbaMdhI hovAthI pAMcamA uddezakanuM nAma paramANu che. (6) aMtara :- ratnaprabhA Adi pRthvIonA aMtarAlamAM sthAvara jIvonI utpatti ane AhAranuM kathana hovAthI chaThThA uddezakanuM nAma aMtara che. (7) vaMdha:-baMdha viSayaka nirUpaNa hovAthI sAtamA uddezakanuM nAma baMdha che. (8) dhUna - karmabhUmi-akarmabhUmi saMbaMdhI varNana hovAthI AThamA uddezakanuM nAma bhUmi che. (9) vArA :- cAraNa munio viSayaka vistRta varNana hovAthI navamA uddezakanuM nAma cAraNa che. (10) sovakhyA -prAraMbhamAM sopakrama ane nirupakrama AyuSyanuM pratipAdana hovAthI dazamA uddezakanuM nAma sopakrama che. vikalendriya jIvonuM bAra dvArathI nirUpaNa - |2 rAyagihe jAva evaM vayAsI- siya bhaMte ! jAva cattAri paMca beiMdiyA
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-20: uddezaka-1 [ 519] egayaosAhAraNasarIraMbaMdhati, baMdhittAtao pacchA AhAraiti vA pariNAmati vA sarIraMvA vati ? - goyamA ! No iNaDhe samaDhe / beiMdiyA NaM patteyAhArA patteyapariNAmA patteyasarIraM baMdhati, baMdhittA tao pacchA AhAreti vA pariNAma'ti vA sarIraM vA bNdhti|| bhAvArtha:- prazna- rAjagRha nagaramAM gautama svAmIe A pramANe pUchyuM- he bhagavan! kadAcitu be, traNa, cAra athavA pAMca beindriya jIvo(kArpaNa kAyogathI AhAra grahaNa karIne, pariNAvIne) eka sAthe maLI zuM sAdhAraNa zarIra bAMdhe che arthAt badhA vacce eka zarIra banAve che? te zarIra banAvIne pachI (jIvana paryata) te sAdhAraNa zarIra dvArA AhAra kare che? AhAra pariNAve che ane zarIra baMdha kare che arthAt zarIra pRSTa karatA rahe che? uttara- he gautama ! tema thatuM nathI. te beindriyanA jIvo pRthaka pRthak AhAra karanArA ane pariNamAvanArA che arthAt pRthaka pRthaka AhAra karI, pariNamAvIne pota-potAnA bhinna-bhinna zarIrano baMdha kare che. zarIra banAvyA pachI pota-potAnA te zarIra dvArA (jIvana paryata) AhAra grahaNa kare che, pariNAve che ane zarIrane puSTa karatAM rahe che. | 3 tesiNaM bhaMte ! jIvANaM kai lessAo paNNattAo? goyamA !taolessAopaNNattAo,taMjahA-kaNhalessA,NIlalessA, kaaulessaa| evaM jahA egUNavIsaime sae teukAiyANaM jAvauvvadvRti / NavaraM sammadiTThI vi micchAdiTThI vi, No sammAmicchAdiTThI,doNANA, do aNNANA Niyama, No maNajogI, vayajogI vi, kAyajogI vi, aahaaronniymNchddisiN|| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! beindriya jIvone keTalI vezyAo che? uttara- he gautama!traNa vezyAo che, kRSNalezyA, nIlalezyA ane kApotalezyA. zataka- 19/3mAM agnikAyanA viSayamAM je kathana karyuM che, te ja rIte ahIM paNa te sarva kathana karavuM yAvat beindriyAdi jIvo, manuSya ane tiryaMcagatimAM jAya che, ahIM beindriyanA varNanamAM vizeSatA e che ke beindriya jIvo samyagudaSTi paNa hoya che ane mithyAdaSTi paNa hoya che paraMtu mizra daSTi hotA nathI, tene be jJAna athavA be ajJAna hoya che. tene manoyoga nathI paNa vacanayoga ane kAyayoga hoya che. te avazya cha dizAno AhAra kare che. | 4 tesiNaM bhaMte ! jIvANaM evaM saNNA ivA paNNA ivA maNe i vA vaI ivA-- amhe NaMiTThANiDhe rase iTThANiDhe phAse paDisaMveemo? ___ goyamA ! No iNaDhe samaDhe, paDisaMvedaMti puNa te / ThiI jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM bArasa saMvaccharAI / sesaMtaMceva, evaM teiMdiyA vi / evaM cauriMdiyA vi, NANattaM idiesu, ThiIe ya / sesaMtaMceva / ThiI jahA pnnnnvnnaae| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! te jIvone ame "iSTa ane aniSTa rasano tathA iSTa ke aniSTa sparzano
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ para0 zrI bhagavatI sUtra-4 anubhava karIe chIe,'' tevI saMjJA, prajJA, mana athavA vacana hoya che ? uttara- he gautama ! tema zakya nathI. tene tevI saMjJA vagere hotA nathI paraMtu te rasAdinuM saMvedana kare che. tenI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa bAra varSanI hoya che. zeSa pUrvavat jANavuM. A ja rIte teindriya ane caurendriya jIvonA viSayamAM paNa jANavuM joIe paraMtu indriyomAM ane sthitimAM aMtara che. zeSa pUrvavat jANavuM. sthiti prajJApanA sUtranA cothA sthitipada anusAra jANavI joIe. vivecanaH prastuta sUtramAM vikalendriya jIvonuM kathana bAra dvArathI karyuM che. bAra dvAra zataka-19 anusAra che. (1) vikalendriya jIvo pratyeka zarIrI hovAthI te be, traNa, cAra jIvo maLIne sAdhAraNa zarIra bAMdhatA nathI, te jIvo sadAya pRthakpRthak zarIra bAMdhe che. (2) temAM devo AvIne utpanna thatA nathI tethI prathama traNa lezyA hoya che. (3) tenI aparyAptA-vasthAmAM sAsvAdana samakita hovAthI samyagdaSTa ane mithyAdaSTi be daSTi hoya che. (4) be jJAna athavA be ajJAna hoya che. (5) vacanayoga ane kAyayoga, A be yoga hoya che. (6) sAkAra ane anAkAra be upayoga hoya che. (7) te jIvo trasa hovAthI trasanAlamAM ja rahe che tethI avazya cha dizAno AhAra kare che (8) aviratinA pariNAma hovAthI 18 pApasthAnamAM sthita che. (9) manuSya ane tiryaMca be gatimAMthI Ave che. (10) beindriyanI sthiti jaghanya-aMtarmuhUrta ane utkRSTa-12 varSa, teindriyanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa-49 dina, caurendriyanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa chamAsanI che. (11) prathamanA traNa samuddAta hoya che. (12) manuSya ane tiryaMca A be gatimAM jAya che. paMcendriya jIvonuM bAra dvArathI nirUpaNa -- 5 siya bhaMte! jAvacattAri paMca paMciMdiyA egayao sAhAraNaM sarIraM baMdhati, pucchA? gomA ! jahA iMdiyANaM, NavaraM - challesAo, diTThI tivihA vi, cattAri NANA taNa aNNANA bhayaNAe, tiviho jogo / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! kadAcit be, traNa, cAra athavA pAMca paMcendriya jIvo sAthe maLIne sAdhAraNa zarIra bAMdhe che, ityAdi prazna ? uttara- he gautama ! beindriyonI samAna saMpUrNa varNana jANavuM. vizeSatA e che ke temAM cha lezyA ane traNa daSTi hoya che; cAra jJAna ane traNa ajJAna bhajanAthI(vikalpa) hoya che tathA traNa yoga hoya che. 6 tesi NaM bhaMte! jIvANaM evaM saNNA i vA paNNA i vA maNe i vA vaI i vA amhe Na AhAramAhAremo ? goyamA ! atthegaiyANaM evaM saNNA i vA paNNA i vA maNe i vA vaI i vA - amhe NaM AhAramAhAremo | atthegaiyANaM No evaM saNNA i vA jAva vaI i vA - amhe NaM AhAramAhAremo, AhAraiti puNa te / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM te paMcendriya jIvone 'ame AhAra grahaNa karIe chIe,' te prakAranI
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20: uddezaka-1 | pa21 ] saMjJA, prajJA, mana ane vacana hoya che? uttara- he gautama! keTalAka jIvone (saMjJI jIvone) "ame AhAra karIe chIe," tevI saMjJA, prajJA, mana ane vacana hoya che ane keTalAka jIvone(asaMjJI jIvone) "ame AhAra grahaNa karIe chIe." evI saMjJA yAvatu vacana hotA nathI, to paNa te AhAra to grahaNa kare ja che. 7 tesiNaM bhaMte ! jIvANaM evaM saNNA i vA jAva vaI ivA- amhe NaMiTThANiDhe sadde, iTThANiDhe rUve, iTThANiDhe gaMdhe, iTThANiDhe rase, iTThANiDhe phAse paGisaMvedemo? goyamA ! atthegaiyANaM evaM saNNA i vA jAva vaI ivA- amhe NaMiTThANiDhe sadde jAvaiTTANiDhephAsepaDisaMvedemo, atthegaiyANaMNo evaM saNNA ivA jAvavaI ivA-amhe NaM iTTANiDhe sadde jAvaiTThANiDhe phAse paDisaMvedemo, paDisaMvedeti punnte| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM te paMcendriya jIvone "ame ISTa ke aniSTa zabda, rUpa, gaMdha, rasa ane sparzano anubhava karIe chIe," tevI saMjJA, prajJA, mana ane vacana hoya che? uttara- he gautama ! "ame iSTa ke aniSTa zabda, rUpa, gaMdha, rasa ane sparzano anubhava karIe chIe." tevI saMjJA yAvata vacana keTalAka paMcendriya jIvone hoya che ane keTalAka paMcendriya jIvone hotA nathI. to paNa te zabda AdinuM saMvedana to kare ja che. |8 teNaM bhaMte ! jIvA kiM pANAivAe uvakkhAijjati, pucchA? goyamA ! atthegaiyA pANAivAe vi uvakkhAijjati jAva micchAdasaNa-salle vi uvakkhAijjati, atthegaiyA No pANAivAe uvakkhAijjati jAvaNo micchAdasaNasalle uvakkhAijjati / jesi piNaM jIvANaM te jIvA evamAhijjati tesiM piNaM jIvANaM atthegaiyANaM viNNAe NANatte, atthegaiyANaM No viNNAe NANatte / uvavAo savvao jAvasavvaTThasiddhAo, ThiI jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI / chassamugghAyA kevalivajjA, uvvaTTaNA savvattha gacchati jAvasavvaTThasiddhe i, sesaM jahA veliyA bhAvArtha - prazna- he bhagavan! te paMcendriya jIvo, prANAtipAta (jIva hiMsA)mAM sthita kahevAya che ityAdi prazna? uttara- he gautama! te paMcendriya jIvomAM keTalAka jIvo prANAtipAta yAvatuM mithyAdarzanazalyamAM sthita che. e pramANe kahevAya che ane keTalAka jIvo prANAtipAta yAvat mithyAdarzanazalyamAM sthita nathI, e pramANe kahevAya che. te paMcendriya jIvo je jIvonI hiMsA Adi kare che, te jIvomAMthI keTalAka jIvone ame vadhya chIe, A amArA vadhaka(mAranAra) che." A prakAranuM jJAna hoya che ane keTalAka jIvone A prakAranuM jJAna hotuM nathI. paMcendriya jIvonI utpatti sarva jIvomAMthI yAvata sarvArthasiddhamAMthI paNa thAya che. tenI sthiti
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ pa22 ] zrI bhagavatI sUtra-4 jaghanya-aMtarmuhUrta ane utkRSTa 33 sAgaropamanI che. paMcendriya jIvomAM kevaLI samudyAta sivAyacha samudyAta hoya che. te marIne sarvatra yAvatu sarvArthasiddha paryata jAya che. zeSa kathana beindriyonI samAna jANavuM joIe. | 9 eesi NaM bhaMte ! beiMdiyANaM jAvapaMciMdiyANa yakayare kayarehito appA vA jAva visesAhiyA vA? goyamA !savvatthovA paMciMdiyA, cauridiyA visesAhiyA, teiMdiyA visesAhiyA, beiMdiyA visesAhiyA // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pUrvokta beindriyathI paMcendriya parvatanA jIvomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama ! sarvathI thoDA paMcendriya jIvo che, tenAthI corendriya jIvo vizeSAdhika che, tenAthI te indriya jIvo vizeSAdhika che ane tenAthI beindriya jIvo vizeSAdhika che. II he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. II vivecana : - prastuta sUtromAM paMcendriya jIvonuM kathana bAra dvAronA mAdhyamathI karyuM che. paMcendriyamAM cAre gatinA jIvono samAveza thAya che. (1) syAdvAra- paMcendriya jIvone paNa pratyeka nAmakarmano udaya hovAthI sAdhAraNa zarIra bAMdhatA nathI, (2) cAre ya gatinA jIvonI apekSAe lezyA-cha, (3) daSTi-traNa, (4) jJAnAjJAna-cAra jJAna, traNa ajJAna(kevaLajJAna anidriyane thatuM hovAthI kevaLajJAna choDIne zeSa cAra jJAna.) (5) yoga-traNa (6) upayoga-be, (7)kimAhAra-cha dizAo, (8) prANAtipAtAdi 18 pApasthAnamAM sthita traNe ya prakAranA jIvo hoya che. saMta jIvo aDhAra pApasthAnathI virata che. saMyatAsaMyama jIvo eka dezathI virata che. asaMyata jIvo avirata che, (9) utpatti cAre gatimAMthI, (10) sthiti-jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa-33 sAgaropama, (11) samudyAta-cha che.(kevaLI samudyAta anidriyane hoya che tethI tene choDIne), (12) udvartana-cAre gatimAM jAya che. vikasendriya ane paMcendriya jIvomAM bAra hAra:kama hAra vikalakiya jIvo paMcendriya jIvo cAtuM aneka jIvo maLIne zarIra bAMdhatA nathI. | pratyeka zarIrI pratyeka zarIrI che. lezyA prathama traNa cha vezyA samyagudaSTi ane mithyAdaSTi traNa daSTi jJAnAjJAna be jJAna, be ajJAna cAra jJAna, traNa ajJAna vacanayoga, kAyayoga traNa yoga yoga
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20: uddezaka-1 _ | pa23 ] kama | hAra | upayoga kimAhAra(dizA) prANAtipAtAdi upapAta vikasendriya jIvo be upayoga cha dizAno AhAra 18 pApasthAnamAM sthita-avirata. manuSya, tiryaMta be gatimAMthI beI. 12 varSa, teI. 49 dina, caure. cha mAsa prathama traNa be gatimAM paMcendriya jIvo be upayoga cha dizAno AhAra saMyata, saMyatAsaMyata, asaMyata cAra gatimAMthI ja. aMta, u. 33 sAgaro. prathama cha kevaLI samu. choDIne cAra gatimAM sthiti samudyAta udvartanA che zataka 20/1 saMpUrNa
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ 524 zrI bhagavatI satra-4 zataka-ra0H uddezaka-ra je saMkSipta sAra je je ke A udezakamAM AkAzanA bheda, lokanA vividha kSetromAM tenI vyAptatA ane paMcAstikAyanA paryAyavAcI zabdo vagerenuM pratipAdana che. * AkAza eka akhaMDa dravya che. tema chatAM tenA Adheya bhUta dravyonI apekSAe tenA be bheda thAya che. jeTalA AkAzamAM dharmAstikAyAdi dravyo sthita che tene lokAkAza kahe che ane te sivAyanA AkAzane alokAkAza kahe che. * saMpUrNa lokadharmAstikAyane saMpUrNapaNe avagAhita karIne sthita che kAraNa ke dharmAstikAya lokapramANa akhaMDa dravya che. * adholoka dharmAstikAyanA kaMIka adhika ardhabhAgane, Urdhvaloka kaMIka nyuna ardhabhAgane ane tiracholoka asaMkhyAtamA bhAgane avagAhita karIne rahelo che. A rIte sarva sthAnonI avagAhanA zataka-2/10 anusAra jANavI. * eka ja zabda aneka arthano, aneka vastuno vAcaka banI zake che. te ja rIte vastunA anaMta guNo hovAthI, eka ja vastu aneka zabdathI vAcya banI zake che. sUtrakAre prastuta prasaMgamAM paMcAstikAyanA aneka paryAyavAcI zabdonuM kathana karyuM che. * dharmAstikAya dravya gatizIla jIva ane pudgalane gati karavAmAM sahAyaka bane che tethI tene dharmAstikAya kahe che. * jIva ane pudagalane sthira thavAmAM sahAyaka bane te adhamastikAya che. * jyAM sarva padArtho pota potAnA svabhAvamAM sthita thaI zake tevuM AdhArabhUta dravya AkAzAstikAya che. tenI vizeSatAne anulakSIne gagana, nabha, sama, viSama, khaha, vihAyasa vagere aneka tenA paryAyavAcI nAmo che. * jagatamAM rahelA samasta AtmAono samUha jIvAstikAya kahevAya che. AtmA anaMtaguNono dhAraka che. tenI karmasahita ane karmamukta avasthAne anulakSIne tenA mATe aneka paryAyavAcI zabdo prayukta thAya che, jemAM svayaMbhU, AtmA, mAnava vagere zabdo tenI zuddhAvasthAne pragaTa kare che jyAre hiMDaka, raMgaNa, pudgala, jaMtu Adi zabdo tenI karmasahitanI avasthAne pragaTa kare che. ke jemAM pUraNa ane galanano svabhAva hoya te pula samUhane pudagalAstikAya kahe che. tenA mukhya be prakAra che- paramANa ane skaMdha. skaMdhamAM ddhipradezI, saMkhyAta pradezI, asaMkhyAta pradezI, anaMtapradezI Adi anaMta bheda thAya che. A rIte paMcAstikAya mAtranA varNanathI A uddezaka pUrNa thAya che.
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20: udezaka-2 _. [ pa25 | zataka-ra0: uddezaka-ra AkAza AkAzanA bhedawbheda:| 1 kaivihe NaM bhaMte ! AgAse paNNatte? goyamA !duvihe AgAse paNNatte, taMjahAlogAgAseya alogaagaasey| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! AkAzanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! be prakAra che. yathAlokAkAza ane alokAkAza. | 2 logAgAse NaM bhaMte ! kiM jIvA, jIvadesA, pucchA? goyamA ! jahA biiyasae atthiuddese taha ceva iha vi AlAvago bhANiyavvaM / jAva dhammatthikAe NaM bhaMte ! kemahAlae paNNatte? goyamA !loe loyametteloyappamANe loyaphuDe loyaMceva ogAhittA NaM ciTThai / evaM jAvapoggalatthikAe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! lokAkAza jIvarUpa che ke jIvadezarUpa che, ityAdi prazna? uttara- he gautama ! zataka-2/10nA "asti' uddezaka anusAra saMpUrNa AlApaka(varNana kathana) ahIM paNa jANavuM joIe. yAva prazna- he bhagavanuM ! dharmAstikAya dravya keTaluM moTuM che? uttara- he gautama! dharmAstikAya dravya lokarUpa, lokamAtra, loka pramANa, lokaspaSTa ane lokane avagAhita karIne sthita che. A ja rIte adharmAstikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya ane pulAstikAyanuM saMpUrNa kathana zataka-ra/10 anusAra karavuM joIe. vivecana : - AkAza eka akhaMDa dravya che, tema chatAM jIva-jIvAdi AdheyabhUta vastunI apekSAe tenA be bheda thAya che. jeTalA AkAzakSetramAM jIvAjIvAdi dravyo sthita che te lokAkAza ane te sivAyanA bhAgane AlokAkAza kahe che. ahIM zataka-2/10nI bhalAmaNa che. tyAM astikAyonI pramukhatAthI kathana che ane ahIM AkAza uddezaka hovAthI AkAzanI pramukhatAthI kathanano prAraMbha che. baMne varNanomAM anya koI taphAvata nathI. adholokAdimAM dharmAstikAyAdinI avagAhanA :| 3 aheloe NaM bhaMte ! dhammatthikAyassa kevaiyaM ogADhe ? goyamA ! sAiregaM addhaM ogADhe / evaM eeNaM abhilAveNaM jahA biiyasae jAva
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ parada ] zrI bhagavatI sUtra-4 IsipabbhArANaM bhaMte ! puDhavI logAgAsassa kiM saMkhejjaibhAgaMogADhA, pucchA? goyamA! No saMkhejjaibhAgaM ogADhA, asaMkhejjaibhAgaM ogADhA, No saMkhejjebhAge ogADhA, No asaMkheje bhAge ogADhA, No savvaloyaM ogADhA / sesaMtaMceva / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! adholoka, dharmAstikAyanA keTalA bhAgane avagAhita karIne sthita che? uttara- he gautama ! kaMIka adhika ardhabhAgane avagAhita karIne sthita che. A rIte A saMpUrNa abhilASa(kathana) zataka-2/10 anusAra jANavuM joIe. yAvata prazna- he bhagavan! ISatnAbhArA pRthvI zuM lokAkAzanA saMkhyAtamAM bhAga athavA asaMkhyAtamAM bhAgane avagAhita karIne rahelI che? uttara- he gautama ! lokAkAzanA saMkhyAtamA bhAgane avagAhita karyo nathI. paraMtu lokanA asaMkhyAtamA bhAgane avagAhita karyo che. saMkhyAta ane asaMkhyAta bhAgone avagAhita karyA nathI ane sarvalokane paNa avagAhita karyA nathI, zeSa varNana zataka-2/10 anusAra jANavuM. vivecanaH adholokanuM pramANa sAta rajjathI kaMIka adhika che. tethI te kaMIka adhika ardhabhAgane avagAhita karIne sthita che. tiryaguloka lokanA asaMkhyAtamA bhAgane, Urdhvaloka lokanA kaMIka nyUna ardhabhAgane, ratnaprabhAdi pRthvI, ghanavAta, ghanodadhi, tanavAta Adi lokanA asaMkhyAtamA bhAgane, AkAzAntara saMkhyAmAM bhAgane ane ISata prAzmArA pRthvI lokanA asaMkhyAtamA bhAgane avagAhita karIne sthita che. tenuM vistRta varNana zataka-2/10 pramANe jANavuM. paMcAstikAyanA paryAyavAcI nAma :| 4 dhammatthikAyassaNaM bhaMte ! kevaiyA abhivayaNA paNNattA? goyamA ! aNegA abhivayaNA paNNattA,taM jahA-dhammei vA dhammatthikAye ivA pANAivAyaveramaNeivA musAvAyaraveramaNe ivA evaM jAvapariggahaveramaNe ivA,kohavivege i vA jAva micchAdasaNasallavivege i vA, iriyAsamiI ivA, bhAsAsamiI ivA, esaNAsamiI ivA, AyANabhaMDamattaNikkhevaNAsamiIivA,uccAspAsavaNa-khela-jalla siMghANa-pAriddhAvaNiyA-samiI ivA, maNaguttI ivA, vaiguttI ivA, kAyaguttI ivA, jeyAvaNNe tahappagArA savvete dhammatthikAyassa abhivynnaa| zadArtha-gamavayaUT = paryAyavAcI nAma. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! dharmAstikAyanA keTalA artho(paryAyavAcI nAmo) che? uttara- he gautama ! aneka atho che yathA- dharma, dharmAstikAya, prANAtipAta viramaNa, mRSAvAda viramaNa yAvatu parigrahaviramaNa, krodha viveka yAvata mithyAdarzanazalya viveka(tyAga), IrSA samiti, bhASA samiti, eSaNA samiti, AyANabhaMDamatta niSNavaNiyA samiti, uccAra-prasavaNa khelajalla siMghANa pariThAvaNiyA samiti, managupti, vacanagupti ane kAyagupti, A sarva tathA tenI samAna anya paNa
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-20: deza-2 dharmAstikAyanA abhivacana-artho che. | 5 adhammatthikAyassaNaM bhaMte ! kevaiyA abhivayaNA paNNattA? goyamA ! aNegA abhivayaNA paNNattA,taMjahA- adhamme ivA, adhammatthikAei vA,pANAivAeivA jAvamicchAdasaNasalleivA,iriyAasamiIivA jAvauccArapAsavaNa khela-jalla-siMghANa-pAriTThAvaNiyA-asamiI ivA,maNaaguttI ivA, vaiaguttI ivA, kAyaaguttI ivA,je yAvaNNe tahappagArA savvete adhammatthikAyassa abhivynnaa| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! apamAstiyanA 24 // artho (abhivayana) cha ? 62- gautama! aneka artho cha. yathA-adharma, adhAstikAya, prAtipAta yAvata mithyaadarzanazalya, IryA asamiti kAvat uccAra prasavaNa khela jala siMghANa pariThAvaNiyA saMbaMdhI asamiti, mana agupti, vacana agupti, kAya agupti, A sarva tathA tenI samAna anya paNa adharmAsti- kAyanA aneka abhivacana che. 6 AgAsatthikAyassaNaM, pucchA? goyamA !aNegA abhivayaNA paNNattA,taMjahA-AgAseivA,AgAsatthikAyeivA, gagaNeivA,NabheivA,sameivA, visameivA,khahe ivA, vihe ivA,vIyI ivA, vivarei vA, aMbareivA, aMbaraseivA, chiDeivA,jhusireivA,maggeivA, vimuhe ivA, addeivA, (aTTeivA) viyaddeivA,AdhAreivA,vomeivA,bhAyaNeivA,aMtarikkheivA,sAmeivA, uvAsaMtare ivA, agameivA, phaliheivA, aNatei vA, je yAvaNNe tahappagArA savvete aagaastthikaayssabhivynnaa| bhAvArtha:-prazra-bhagavana ! AzAstiDAyanA 24 artho cha? 612-gautama! anemA cha. yathA-mAza, AzastikAya, gagana, nama, sama, viSabha, paha,viDAyasa, vIthi, viva2, amara, anarasa(amana-413pI rasanAthI prApta thAyata),chidra,zuSira, bhArga, vibhuma, maI, vyaI, sAdhAra, vyoma, mAna, aMtarikSa, zyAma, azAnta2, agama, Ti, ananta, A sarva ane tenI samAna anya aneka AkAzastikAyanA artho che. | 7 jIvatthikAyassaNaM bhaMte ! kevaiyA abhivayaNA paNNattA? uttara-goyamA !aNegA abhivayaNA paNNattA,taMjahA- jIveivA,jIvatthikAye ivA, pANe ivA, bhUe ivA, satte ivA, viNNU i vA, veyA ivA, ceyA ivA, jeyA i vA. AyA ivA. raMgaNA ivA.hiMDae ivA.poggale ivA.mANave ivA.kattA ivA. vikattAivA,jae ivA,jatu ivA,joNI ivA,sayabhUivA, sasarIrI ivA,NAyaei vA, aMtarappA ivA, je yAvaNNe tahappagArA savvete jIvatthikAyassa abhivayaNA / bhAvArtha:- - bhagavan ! (r)vaastiyn| 24 // artho cha ?
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa28 ] zrI bhagavatI sUtra-4 uttara- he gautama ! jIvAstikAyanA aneka artho che. yathA- jIva, jIvAstikAya, prANa, bhUta, sattva, vijJa, vettA, cettA(pugalono saMcaya karanAra) jerA(karmazatrune jItanAra) AtmA, raMgaNa(rAgayukta) hiMDuka (gamana karanAra) pudgala, mAnava(navo nathI, prAcIna, anAdi) kartA, vikartA(vividha karmo karanAra), jagata (gamanazIla), jakhta, yoni(utpAdaka), svayaMbhU, sazarIrI, nAyaka, aMtarAtmA, A sarva ane tenI samAna anya aneka jIvAstikAyanA abhivacano che. |8 poggalatthikAyassaNaM bhaMte ! kevaiyA abhivayaNA paNNattA? goyamA !aNegA abhivayaNA paNNattA,taMjahA- poggaleivA, poggalatthikAyei vA, paramANupoggale ivA,dupaesieivA, tipaesieivA jAvaasaMkhejjapaesieivA, aNaMtapaesie ivA, je yAvaNNe tahappagArA savvetepoggalatthikAyassa abhivayaNA // seva maMte seva mate ! I bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pulAstikAyanA keTalA artho che? uttara- he gautama! pagalAstikAyanA aneka artho che. yathA- pugala, pudgalAstikAya, paramANu pagala, ddhipradezI, tripradezI thAvat asaMkhyAta pradeza ane anaMta pradezI, A sarva tathA tenI samAna anya aneka pulAstikAyanA abhivacano che. A he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che.. vivecana : prastuta sUtromAM paMcAstikAyanA abhivacana-arthono ullekha karyo che. fmavayaT:-te te vastunA vAcaka zabdone, paryAyavAcI zabdone abhivacana kahe che. dharmAstikAyanA paryAyavAcI nAmo mukhyatayA be che. dharma ane dharmAstikAya. (1) dharma-dhAraNa kare te dharma. jIva ane ajIvane gamana kriyAmAM sahAyaka thaIne dhAraNa kare, mATe tene dharma kahe che. prANAtipAta viramaNa, samiti vageremAM je gamanAdi kriyAo thAya che temAM dharmAstikAya sahAyaka bane che tethI te kriyAtmaka vrata, gupti vagerene dharmAstikAyanA abhivacana kahyA che. (2) te loka pramANa vizAla piMDarUpa hovAthI tene astikAya kahyuM che. A rIte dharma ane dharmAstikAyanA artha bodhaka sarva zabdo tenA abhivacana che. tenAthI viparIta zabdo adhamastikAyanA abhivacana che. AkAzAstikAya -AkAza zabdanI vyutpatti A pramANe che-A- malAyA vinA nA sarveda vacArIne- svasvabhAva samate yatratavALI zA = maryAdApUrvaka athavA abhividhipUrvaka sarva padArtha jyAM pota-potAnA svabhAvane prApta thAya che, tene AkAza kahe che. tenA artha sUcaka zabdonA artha A pramANe chegagana jemAM gamanano viSaya che te. nabha . jemAM 'bhA" arthAtu dIpti na hoya te. nabhAti - chadmasthanA viSayabhUta nathI te. sama - jemAM nIcI ane UMcI jagyAno abhAva hoya te sama. viSama - chadmastho jenI hada pAmI zake nahIM tevA durgama hovAthI te viSama. baha- khanana-khodavA chatAM ane hAni-pralaya thavA chatAM paNa je rahe che te khaha. vihAyasa - eka sthAnethI anya sthAne jatAM vizeSatayA jeno tyAga karAya che te. vivara = varaNa-AvaraNathI rahita hoya te. vIci = vivikta, athavA pRthaka. potAnA AdhAre rahelA sarva
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20: uddezaka-2 pa29 | dravyone judA judA svarUpe dhAraNa karI rAkhe che. aMbara - amba-jala. tene utpanna karanAra. ambarasa - jalarUpa rasa jemAMthI jharato hoya te. chidra - polANa vALuM che te. zaSira - samudrAdimAMthI jalanuM zoSaNa karIne punaH ApI de tene zuSira kahe che. mArga = AkAza svayaM patharUpa hovAthI mArga che. vimukha - jenuM koI mukha na hoya te. ardha - jenA para ardana-gamana thAya che. vyarDa - vizeSarUpathI gamana thAya che. vyoma - vizeSarUpe pakSIo ane manuSyonuM jemAM avana-rakSaNa thAya che. bhAjana - saMsAranA AzrayadAtA. aMtarikSa - jeno aMta madhyamAM dekhAya che. zyAma - zyAmavarNa hovAthI zyAma. avakAzAntara - avakAzarUpa che te. agama - lokAlokamAM vyApaka hovAthI athavA svayaM gamana kriyA rahita hovAthI agama che. sphaTika - sphaTika samAna svaccha hovAthI sphaTika kahevAya che. anata - aMta vinAnuM hovAthI anaMta che. jIvAstikAyanA abhivacano - jIva je prANadhAraNa kare che, jIve che tene jIva kahe che. jIva zabdanA aneka abhivacano che. temAMthI prANa, bhUta, jIva, sattva Adi prasiddha che. te jainazAstronA pAribhASika zabdo che. prANa beindriya, teindriya ane caurendriyane prANa kahe che. bhUtavanaspatine bhUta kahe che. jIvana paMcendriya-prANIone jIva kahe che. sattva= pRthvIkAyathI vAyukAyane sattva kahe che. prakArAntarathI tenI vyutpatti A pramANe che prANa prANavAyune aMdara levAnA ane bahAra choDavAnA kAraNe arthAt zvAsocchavAsa levAnA kAraNe jIvane prANa kahe che. bhUta- traNe kALamAM astitva dharAvato hovAthI tene bhUta kahe che. jIva- je jIve che, dravyaprANa ane bhAvaprANane dhAraNa kare che tethI tene jIva kahe che. satva- zubhAzubha karmonI sAthe saMbaddha che, zubhAzubha karma karavAmAM samartha che ane sattAvALo che. tethI tene zakta, sakta temaja sattva kahe che. vijJa- kaDavo, kaSAyelo Adi rasane tema ja sukha duHkhane jANe che tethI te vijJa che. vettA- sukha duHkhanuM vedana kare che tethI vettA che. cetA- karmapugalono caya-saMcaya karanAra hovAthI tene cattA kahe che. jerA- karmarUpI zatrune jItanAra hovAthI tene jetA kahe che. AtmA- je bhinna bhinna paryAyone prApta kare che te AtmA. je sarva jJeya padArthone potAnA jJAnathI vyApta kare che te AtmA. raMgaNa- rAgAdinA saMbaMdhathI tene raMgaNa kahe che. mAnava je navIna nathI, prAcIna che, arthAt anAdi che te mAnava. hiMDaka- je vividha gatiomAM hiMDana eTale bhramaNa kare che te hiMDuka che. pugalaAtmA pugalane grahaNa karIne zarIra banAve che. zarIra AtmAthI kacit abhinna che ane pote banAvelA zarIrono pUraNa-galana svabhAva hovAthI te pudgala. kartA- karmonA kartA hovAthI kartA. vikata vividha karmono kartA athavA karmono chedaka hovAthI vikartA. jagata- atizaya gamanazIla- vividha gatiomAM gamanazIla hovAthI tene jagata kahe che. jA je janma grahaNa kare che. yoni- anyane utpanna kare te yoni. svayaMbhU-svayaM potAnA karmonA phaLa svarUpa hovAthI te svayaMbhU che. sazarIrI mokSagamana pahelAM te sazarIrI hovAthI tene sazarIrI kahe che. nAyaka - svakarmono netA hovAthI te nAyaka. aMtarAtmAna samyagdarzanI AtmA zarIrathI bhinna thaI aMte AtmasvarUpamAM sthira thaI jAya che tethI tene aMtarAtmA kahe che. te zataka 20/ra saMpUrNa che te
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ 530 zrI bhagavatI stra-4 zataka-20 : uddezaka-3 saMkSipta sAra A uddezakamAM jIvanI jJAna Adi svAbhAvika ane prANAtipAta Adi vaibhAvika pariNAmonI ane garbhagata jIvanI varNAdi paryAyonI prarUpaNA che. jIvanA vividha pariNAmo A pramANe che- prANAtipAta Adi 18 pApasthAna, 18 pApasthAnanI virati, audghAtikAdi cAra buddhi, avagraha, IhA, avAya ane dhAraNA, utthAna, karma, bala, vIrya, puruSAkAra parAkrama, 24 daMDakanA jIvonuM nairayikapaNu Adi, ATha karma, cha glezyA, traNa daSTi, pAMca jJAna, traNa ajJAna, cAra darzana, cAra saMjJA, pAMca zarIra, traNa yoga ane be upayoga Adi sarva pariNAmo jIvanA svAbhAvika ane vaibhAvika vividha pariNAmo (paryAyo) che. te jIvamAM ja pariNamana pAme che. ajIvamAM te pariNAmo hotA nathI. garbhagata jIva varNAdithI yukta hoya che. varNa, gaMdha, rasa ane sparza te pudgala dravyanI paryAya che ane tenuM pariNamana haMmezAM pudgala dravyamAM ja thAya che. saMsArI pratyeka jIvo sazarIrI che ane zarIra pudgalamaya, hovAthI varNa, gaMdha, rasa ane sparzathI yukta che. saMsArI jIva zarIrathI kaocat abhinna che. te apekSAe zarIranA paryAyo jIvanA kahevAya che. A rIte garbhagata jIva ke koI paNa sazarIrI jIvo varNAdithI yukta hoya che. dravyanI eka samayanI avasthAne paryAya kahe che. tenI sthiti eka samayanI ja hovAthI te satata parivartanazIla che. jIva dravyamAM samaye samaye parivartana pAmatI avasthAne jIva paryAya kahe che. jIvanI zuddha avasthA te svAbhAvika paryAya ane azuddhAvasthA te vaibhAvika paryAya che. jema samudranA taraMgo samudrathI kaththacat abhinna che ane te taraMgonuM pariNamana paNa haMmezAM samudramAM ja thAya che. te rIte paryAyo, dravyanI ja avasthA hovAthI tenuM pariNamana haMmezAM te dravyamAM ja thAya che ane paryAya dravyathI kacit abhinna hoya che. A rIte garbhagata jIva ke koI paNa sazarIrI jIvo vadithI yukta kahevAya che. //////////
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20: uddezaka-3 [ 531 | zataka-ra0 : uddezaka-3 prANavadhA aDhAra pApa Adi vividha Atma pariNamana :| 1 aha bhate! pANAivAe, musAvAe jAvamicchAdasaNasalle, pANAivAyaveramaNe jAva micchAdasaNasallavivege, uppattiyA jAvapAriNAmiyA, uggahe jAvadhAraNA, uThANe, kamme, bale, vIrie,purisakkAraparakamme, Neraiyatte, asurakumArate jAvavemANiyatte, NANAvaraNijje jAvaaMtarAie, kaNhalessA jAvasukkalessA,sammadiTThI, micchAdiTThIsamAmicchAdiTThI, cakkhudasaNe jAvakevaladasaNe, AbhiNibohiyaNANe jAvavibhaMgaNANe, AhArasaNNA jAva pariggaha saNNA, orAliyasarIre jAvakammaga sarIre, maNajoge, vaIjoge, kAyajoge, sAgArovaoge,aNAgArovaoge,jeyAvaNNetahappagArAsavveteNaNNattha AyAepariNamata? hatA goyamA ! pANAivAe jAvasavve te NaNNattha AyAe pariNamati / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM prANAtipAta, mRSAvAdathI mithyAdarzanazalya parvatanA 18 pApasthAna, prANAtipAta viramaNathI mithyAdarzanazalya viveka parvatanI 18 pApasthAnanI virati, autpAtikIthI pAriNAmikI paryata cAra buddhi, avagraha, IhA, avAya, dhAraNA; utthAna, karma, baLa, vIrya, puruSAkAra parAkrama; nairayikapaNuM, asurakumArapaNuM, yAvatu vaimAnikapaNuM, jJAnAvaraNIyathI aMtarAya sudhInA ATha karmo kRSNalezyA yAvat zuklalezyA; samyagudaSTi, mithyASTi, mizradaSTi; cakSudarzana yAvat kevaladarzana; Abhinibodhika jJAnathI virbhAgajJAna parvatanA pAMca jJAna, traNa ajJAna; AhArajJAthI parigraha parvatanI cAra saMjJA; audArika zarIrathI kArpaNa paryatanA pAMca zarIra, manayoga, vacanayoga, kAyayoga; sAkAropayoga, anAkAropayoga; A sarva ane te samAna anya paNa tevA pariNAmo zuM AtmA sivAya anyatra pariNamana karatA nathI ? uttara-hA gautama! prazrokta prANAtipAtathI anAkAropayoga parvatanA A sarva pariNAmo AtmA sivAya anyatra pariNamana karatA nathI. vivecana : prANAtipAtAdi uparyukta sarva pariNAmo jIvanA ja zuddha ke azuddha pariNAmo-paryAyo che, jIvanI paryAyo jIva dravyathI kathaMcitu abhinna hoya che. dharma-dharmathI kathaMcit abhinna hoya che. tethI te sarva pariNAmo AtmA sivAya anyatra pariNamana thatA nathI. garbhastha jIvamAM varNAdi:| 2 jIveNaM bhaMte ! gabbhaMvakkamamANe kaivaNNe, kaigaMdhe, pucchA?
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa3ra ] zrI bhagavatI sUtra-4 | goyamA !jahA bArasamasae paMcamuise jAvakammaoNaMjae, NoakammaovibhattibhAvaM parimA | seva mate seve mane ! I bhAvArtha - prazna- he bhagavan! garbhamAM utpanna thatA jIvamAM, keTalA varNa, gaMdha, rasa ane sparzanA pariNAmo hoya che? uttara- he gautama ! zataka-12/5 anusAra jANavuM yAvata karmathI jIva jagata che, karma sivAya jIvamAM vividha pariNAma thatA nathI, tyAM sudhI varNana ahIM jANavuM joIe. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. te vivecana : pUrvokta sUtramAM nirUpaNa che ke jIvanI paryAyo jIvamAM ja pariNata thAya che. anyatra pariNata thatI nathI. to prazna thAya ke varNAdi paryAyo pugalanI che, to te paryAyo jIvamAM pariNata thAya ke nahIM? tenA anusaMdhAnamAM A sUtra samAdhAna kare che. garbhamAM utpanna thato jIva taijasa-kArpaNa zarIra sahita che ane te dArika zarIra yogya pudgalane grahaNa kare che. zarIra pudgalamaya che, te varNAdithI yukta hoya che ane jIva varNAdithI rahita hoya che. tema chatAM zarIrathI kathaMcit abhinna jIva garbhamAM utpanna thAya che. tethI pratyeka saMsArI jIva varNAdi yukta hoya che, te pramANe kahevAya che. arthAtu zarIranA varNAdi paNa apekSAe jIvanA pariNAma kahevAya che. zataka 20/3 saMpUrNa ,
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20: uddezaka-4. 533 zataka-ra0: uddezaka-4 upacaya indriya upacaya :| 1 kaivihe NaM bhaMte ! iMdiyauvacae paNNatte? goyamA !paMcavihe iMdiyovacae paNNatte,taMjahA- soidiyauvacae jAvaphAsiMdiya uvacae / evaM biio iMdiyauddesao Niravaseso bhANiyavvo jahA paNNavaNAe / sevaM bhaMte! bhAvArtha - prazna- he bhagavan! indriyopacayanA keTalA prakAra che? uttara-he gautama! indriyopacayanA pAMca prakAra che. yathA-zrotendriyopacaya yAvatusparzendriyopacaya ityAdi prajJApanA sUtranA paMdaramA padanA bIjA indriyoddezaka anusAra saMpUrNa varNana jANavuM joIe. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. // vivecana : upacaya eTale vRddhi pAmavuM. indriyo pAMca che tethI teno upacaya paNa pAMca prakArano che. A viSayanuM vistRta varNana prajJApanA sUtramAM che. zataka 20/4 saMpUrNa ,
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ 534. zrI bhagavatI sUtra-4 je je zataka-20H uddezaka-pa saMkSipta sAra * A uddezakamAM paramANu ane skaMdhamAM prApta thatAM varNa, gaMdha, rasa ane sparzanA vividha vikalponuM vistRta varNana che. * pudgala dravya rUpI che. varNa, gaMdha, rasa ane sparza tenA guNa che. tethI pratyeka paramANu ke skaMdhamAM tenA guNa avazya hoya ja che. skaMdhanA ddhipradezI, tripradezI Adi anaMta prakAra che ane varNAdinA paNa pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa ane ATha sparzarUpa 20 prakAra che. tethI skaMdhamAM eka varNa, be varNa, traNa varNa Adi vividha vikalpo saMbhave che. tenA asaMyogI, ddhikasaMyogI, trikasaMyogI Adi vividha bhaMgo thAya che. prastuta uddezakamAM tenuM vistRta kathana che. ke paramANu avibhAjya niraMza che, temAM koI paNa eka varNa, eka gaMdha, eka rasa ane be sparza zIta-uSNa, snigdha-rUkSa, te cAra sparzamAMthI avirodhI be sparza hoya che. * ddhipradezI aMdhamAM be aMza hoya che. tethI koI paNa eka athavA be varNa; eka athavA be gaMdha; eka athavA be rasa ane be, traNa athavA cAra sparza hoya che. * tripradeza skaMdhamAM eka, be athavA traNa varNa; eka athavA be gaMdha; eka, be athavA traNa rasa ane be, traNa athavA cAra sparza hoya che. A rIte pratyeka skaMdhamAM yathAyogya varNa, gaMdha, rasa ane sparza hoya che. * sukSma anaMta pradeza skaMdha parvatanA pratyeka skaMdhamAM zIta, uSNa, snigdha, rUkSa te cAra sparzamAMthI be, traNa ke cAra sparza hoya che. * bAdara anaMta pradeza skaMdhamAM cAra, pAMca, cha, sAta ke ATha sparza hoya che arthAt karkaza, mRdu, guru, laghu A cAra sparza bAdara anaMta pradeza skaMdhamAM ja hoya che. A rIte pugala dravyamAM varNAdinI apekSAe anaMta prakAranI vividhatA che.
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-20: deza-5 | 535 zata-20 : 6deza-5 paramANu paramANu-pAlamA vA :|1 paramANupoggaleNaM bhaMte ! kaivaNNe, kaigaMdhe, kairase, kaiphAse paNNatte? goyamA! egavaNNe, egagaMdhe, egarase, duphAse paNNatte / jai egavaNNe- siya kAlaesiyaNIlae, siya lohie, siya hAliddae, siya sukkilae; jai egagaMdhe-siya subbhigaMdhe, siya dubbhigaMdhe; jai egarase-siya titte, siya kaDue, siya kasAe, siya aMbile, siya mhure| jai duphAse siya sIe ya giddhe ya, siya sIe ya lukkheya, siya usiNe ya giddhe ya,siya usiNe ya lukkhe y| bhAvArtha:- prazra- bhagavan ! 52mA puzalama 24tal, gaMdha, 2sa mane sparza Doya cha? 6 // 2- gautama ! yo me gaMdha, meDa 2 ane sparza Doya che. vaDoyato(1) dhyArejo , (2) yA nIlo, (3) zyAre sAsa, (4) dhyAre pAgosane (5) dhyA24 zveta Doya cha. gaMdhaDoyato- (G) syAre surabhigaMdha (7)dhyArebhigaMdhahoya che. hI saDasaDoyato(8) cyAre tIno, (C) syAre 55vo, (10) dhyAreSAyelo, (11) dhyAre mATosane (12) dhyAre madhura hoya che. sparza hoya to- (13) dhyAre zIta ane snigdha, (14) dhyAre zIta ane 31, (15) kyAreka uSNa ane snigdha (16) kayAreka uSNa ane rUkSa hoya che, paramANu pudgalamAM varNanA pAMca, gaMdhanA be, rasanA pAMca ane sparzanA cAra, A rIte kula 16 bhaMga thAya che. dvipadezI skaMdhamAM varNAdiH| 2 duppaesie NaM bhaMte ! khaMdhe kaivaNNe jAvakaiphAse paNNatte? goyamA ! jahA aTThArasamasae chaThuddesae jAva siyacauphAsepaNNatte / egavaNNesiya kAlae jAvasiya sukkillae, jaiduvaNNe-siyakAlaeyaNIlae ya,siyakAlae yalohiyaeya,siya kAlae yahAliddae ya, siyakAlae ya sukkilae ya, siyaNIlae yalohiyae ya, siyaNIlae ya hAliddae ya, siya NIlae ya sukkilae ya, siya lohiyae ya hAliddae ya, siya lohiyae
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ pa36 ] zrI bhagavatI sUtra-4 ya sukkilae ya, siya hAliddae ya sukkilae ya / evaM ee duyAsaMjoge dasa bhNgaa| jai egagaMdhe- siya subbhigaMdhe, siya dubbhigaMdhe ya. jaidugaMdhe-subbhigaMdhe ya dubbhigaMdhe ya / rasesu jahA vaNNesu / jai duphAse siyasIe yaNiddheya, evaMjaheva paramANupoggaletaheva cattAri bhgaa| jai tiphAse-savve sIe, dese Niddhe, dese lukkhe; savve usiNe, dese Niddhe, dese lukkhe savve Niddhe, dese sIe, dese usiNe; savve lukkhe, dese sIe, dese usinne|| ___ jai cauphAse- dese sIe, dese usiNe, dese Niddhe, dese lukkhe, evaM ee Nava bhaMgA pAse, bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kripradeza skaMdhamAM keTalA varNAdi hoya che? uttara- he gautama! zataka-18/6 anusAra jANavuM joIe yAvatu kadAcit cAra sparza hoya che. tyAM sudhI kathana karavuM joIe. jo temAM eka varNa hoya, to(1-5) kadAcit kALo cAvatu zveta hoya che. (asaMyogI pAMca bhaMga che). - jo temAM be varNa hoya to (6) kALo ane nIlo (7) kALo ane lAla (8) kALo ane pILo (9) kALo ane zveta (10) nIlo ane lAla (11) nIlo ane pILo (12) nIlo ane zveta (13) lAla ane pILo (14) lAla ane zveta (15) pILo ane zveta (A krikasaMyogI daza bhaMga che.) jo eka gaMdha hoya to (16) surabhigaMdha athavA (17) durabhigaMdha hoya che. jo be gaMdha hoya to (18) surabhigaMdha ane durabhigaMdha hoya che. (19 thI 33) je rIte varNanA paMdara bhaMga kahyA, te rIte rasa saMbaMdhI asaMyogI pAMca ane dvikasaMyogI daza ema kula paMdara bhaMga kahevA joIe. jo be sparza hoya to (34-37) zIta ane snigdha ityAdi cAra bhaMga, paramANu pugalanI samAna jANavA joIe. jo traNa sparza hoya, to (38) sarvAze zIta hoya ane teno eka deza snigdha ane eka deza rUkSa hoya che (39) sarvAze uSNa hoya ane teno eka deza snigdha ane eka deza rUkSa hoya che (40) sarvAze snigdha hoya ane teno eka deza zIta ane eka deza uSNa hoya che (41) sarvAze rUkSa hoya ane teno eka deza zIta ane eka deza uSNa hoya che. jo cAra sparza hoya to (42) teno eka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha ane eka deza rUkSa hoya che. A rIte sparzanA nava bhaMga thAya che. vivecana : - dvidezI audha - ddhipradezI skaMdhamAM jyAre baMne pradeza samAna varNavALA hoya tyAre asaMyogI pAMca bhaMga thAya che, jyAre baMne pradeza bhinna varNavALA hoya tyAre dvika saMyogI daza bhaMga thAya che. gaMdhamAM jyAre baMne pradeza samAna gaMdhavALA hoya, tyAre asaMyogI be bhaMga (1.baMne sugaMdha 2. baMne durgadha) ane baMne pradeza bhinna gaMdhavALA hoya, tyAre krikasaMyogI eka bhaMga(eka sugaMdha ane eka durgadha) thAya che. rasamAM jyAre baMne pradeza samAna rasavALA hoya tyAre asaMyogI pAMca bhaMga ane baMne pradeza bhinna rasavALA hoya tyAre brikasaMyogI daza bhaMga thAya che. sparzanA krikasaMyogI cAra bhaMga, trika saMyogI cAra bhaMga tathA catuHsaMyogI eka bhaMga thAya che.
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-20: deza-5 | 537 | sArIta dvizI dhamani -15+ dhanA-3+ 2sanA-15+ sparzanA-8 = e 42 maMga thAya che. tenuM vistRta varNana zataka-18/6 pramANe jANavuM. tripradezI skaMdhamAM varNAdi - | 3 tipaesie NaM bhaMte ! khaMdhe kaivaNNe jAvakaiphAse paNNate? jahA aTThArasamasae chaThuddese jAvacauphAsepaNNatte / jai egavaNNe-siya kAlae jaavsukkile| jai duvaNNe-siyakAlaeyasiyaNIlae ya,siyakAlae yasiyaNIlagAya,siya kAlagAyaNIlae ya ee tiNNi bhagA / siya kAlae ya lohiyae ya, siya kAlae ya lohiyagA ya, siya kAlagA ya lohiyae ya, ee tiNNi bhaMgA evaM hAliddaeNa vi samaM tiNNi bhaMgA, evaM sukkilaeNa vi samaMtiNNi bhaMgA, siyaNIlae ya lohiyae ya ettha vi tiNNi bhagA,evaM hAliddaeNa visamatiNNi bhagA,evaM sukkilaeNa visamatiNNi bhagA, siya lohiyae ya hAliddae yasama tiNNi bhagA, evaM sukkilaeNa vi sama tiNNi bhaMgA, siya hAliddae ya sukkilae ya tiNNi bhaMgA, evaM savvete dasa duyAsaMjogA, bhagA tIsa bhavati / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! tripradezI 24mAM 24u al, gaMdha, 2sa mane sparza Doya cha ? uttara-he gautama! zataka-18/6 anusAra yAvatu kadAcit cAra sparza hoya che, tyAM sudhI kathana karavuM ma. (1-5) ko vaDoya to jAyit No yAvat zveta Doya che.(asaMyogI pAya maMga) vaDiyato- (1) tenodhyA meM aMza jo mane me aMza nIlo Doya cha, (2) dhyAre aMzANo aneaMzanImA Doya cha, (3) syAreneaMzANAmane aMza nIlo Doyacha, (4) kyAreka eka aMza kALo ane eka aMza lAla hoya che, (5) kyAreka eka aMza kALo ane be aMza lAla hoya che (6) kyAreka be aMza kALA ane eka aMza lAla hoya che. (7-9) A ja rIte kALA varNanA pILA varNanI sAthetrA maMga, (10-12) amAvani zvetavAnI sAthe maMgavAsa. (13-15) A4 rIte nIlA varNanA lAla varNanI sAthe traNa bhaMga, (16-18) nIlA varNanA pILA varNanI sAthe traNa (19-21) nIlA varNanA zvetavarNanI sAthe traNa bhaMga jANavA joIe. A ja rIte (22-24) lAla ane pILAnA traNa bhaMga, (25-27) bAla mane zvetanAtrA maMgavAsa. ||4sht (28-30) pIpAsane shvetn| paNa traNa bhaMga jANavA joIe. A rIte kula dasa dvisaMyogInA 30 bhaMga thAya che. 4 jai tivaNNe-siya kAlae ya NIlae ya lohiyae ya, siya kAlae ya NIlae ya hAliddae ya, siyakAlae yaNIlae yasukkilae ya,siyakAlae yalohiyae yahAliddae ya, siya kAlae ya lohiyae yasukkilae ya, siya kAlae ya hAliddae ya sukkilae ya, siya NIlae ya lohiyae ya hAliddae ya, siya NIlae ya lohiyae ya sukkilae ya, siya NIlae ya hAliddae ya sukkilae ya, siya lohiyae ya hAliddae ya sukkilae ya evaM eedstiyaasjogaa|
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-4 jai egagaMdhe- siya subbhigaMdhe siya dubbhigaMdhe / jai dugaMdhe siya subbhigaMdhe ya dugaMdhe ya, evaM tiNi bhNgaa| rasA jahA vaNNA / jai duphAse- siya sIe ya Niddhe ya, evaM jaheva dupaesiyassa taheva cattAri bhaMgA / 538 jaitiphAse- savve sIe dese Niddhe dese lukkhe, savve sIe dese Niddhe desA lakkhA, savve sIe desA NiddhA dese lukkhe ee tiNNi; savve usiNe dese Niddhe dese lukkhe, ettha vi bhaMgA tiNNi; savve Niddhe dese sIe dese usiNe ettha vi bhaMgA tiNi; savve lukkhe dese sIe dese usiNe ettha bhaMgA tiNNi; evaM ee duvAlasa bhNgaa| bhAvArtha :- jyAre tripradezI skaMdhamAM traNa varNa hoya to- (1) kadAcit kALo, nIlo ane lAla hoya che athavA (2) kALo, nIlo ane pILo hoya che athavA (3) kALo, nIlo ane zveta hoya che athavA (4) kALo, lAla ane pILo hoya che athavA (5) kALo, lAla ane zveta hoya che athavA (6) kALo, pILo ane zveta hoya che athavA (7) nIlo, lAla ane pILo hoya che athavA (8) nIlo, lAla ane zveta hoya che athavA (9) nIlo, pILo ane zveta athavA (10) kadAcit lAla, pILo ane zveta hoya che, A rIte trisaMyogI daza bhaMga thAya che. jo eka gaMdha hoya to (1) kyAreka sugaMdhita (2) kyAreka durgaMdhita hoya che. jo be gaMdha hoya to sugaMdhita durgaMdhitanA (eka aMza ane anekaaMzanI apekSAe pUrvavat) traNa bhaMga thAya che. A rIte gaMdhanA pAMca bhaMga thAya che. je rIte varNanA 45 bhaMga che, te ja rIte rasanA paNa 45 bhaMga jANavA joIe. jo tripradezI skaMdhamAM be sparza hoya to-- kyAreka zIta ane snigdha, ityAdi cAra bhaMga dvipradezI skaMdhanI jema samajavA joIe. jo traNa sparza hoya to- (1) sarvazIta, eka deza snigdha ane ekadeza rUkSa (2) sarvazIta, eka deza snigdha ane aneka deza rUkSa hoya che (3) sarvazIta, aneka deza snigdha ane eka deza rUkSa hoya che; A traNa bhaMga thAya. athavA (4 thI 6) sarva uSNa, eka deza snigdha ane eka deza rUkSa hoya che, ahIM paNa pUrvavat traNa bhaMga jANavA joIe. kyAreka (7 thI 9) sarvasnigdha, eka deza zIta ane eka deza uSNa hoya. ahIM paNa pUrvavat traNa bhaMga thAya che. kyAreka (10 thI 12) sarva rUkSa, eka deza zIta, eka deza uSNa hoya, ahIM paNa pUrvavat traNa bhaMga thAya che. A rIte sparzanA trikasaMyogI bAra bhaMga thAya che. 5 jai caDaphAse- dese sIe, dese usiNe, dese Niddhe dese lukkhe; dese sIe dese usine dese Niddhe desA lukkhA, dese sIe dese usiNe desA NiddhA dese lukkhe, dese sIe desA usiNA dese Niddhe dese lukkhe, dese sIe desA usiNA dese middhe desA lukkhA, dese sIe desA usiNA desA NiddhA dese lukkhe, desA sIyA dese usiNe dese Niddhe dese lukkhe, desA sIyA dese usiNe dese Niddhe desA lukkhA, desA sIyA dese usiNe desA NiddhA dese lukkhe, evaM casaMyogI nava bhNgaa| savve ee tipaesie phAsesu paNavIsaM bhNgaa| bhAvArtha:- jyAre te tripradezImAM cAra sparza hoya, tyAre (1) eka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha ane eka deza rUkSa hoya che. (2) eka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha ane aneka deza
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20: uddezaka-5 [ pa39] nA rUkSa hoya che. (3) eka deza zIta, eka deza uSNa, aneka deza snigdha ane eka deza rUkSa hoya che (4) eka deza zIta, aneka deza uSNa, eka deza snigdha ane eka deza rUkSa hoya che (5) eka deza zIta, aneka deza uSNa, eka deza snigdha ane aneka deza rUkSa hoya che (6) eka deza zIta, aneka deza uSNa, aneka deza snigdha ane eka deza rUkSa hoya che (7) aneka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha ane eka deza rUkSa hoya che (8) aneka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha ane aneka deza rUkSa hoya che (9) aneka deza zIta, eka deza uSNa, aneka deza snigdha ane eka deza rUkSa, A rIte cAra saMyogI nava bhaMga thayA. sarva maLI tripradeza skaMdhamAM sparzanA kula 25 bhaMga hoya che. vivecana : tripradeza skaMdhamAM traNa paramANu hoya che. traNe ya paramANu kyAreka sarakhA varNAdivALA hoyato kyAreka bhinna-bhinna varNavALA hoya. kyAreka be paramANu samAna varNavALA hoya ane eka paramANu bhinnavarNavALo hoya. AvI vividhatAnA kAraNe temAM aneka vikalpo thAya che. dravya apekSAe skaMdhagata traNe ya paramANu skaMdhanA deza ke aMza kahevAya che. varNanA asaMyogI 5 bhaMga- tripradeza skaMdhanA traNe paramANuo samAna varNavALA hoya, arthAt traNe paramANu kALA, nIlA, lAla, pILA ke zveta hoya tyAre asaMyogI pAMca bhaMga bane che. varNanA hiMsayogI 30 bhaMga- tripradeza skaMdhamAM jyAre be varNa hoya tyAre dvisaMyogI bhaMga bane che. (1) eka aMza kALo eka aMza nIlo- A bhaMga dravya apekSAe ghaTita thaI zake nahIM kAraNa ke traNa paramANumAMthI eka paramANu kALo ane be paramANu nIlA hoya to eka deza kALo ane be deza(aneka deza) nIlA kahevAya. AvA samaye kSetra apekSAe bhaMga ghaTAvavA jarUrI bane che. tathAvidha pariNAmathI tripradezI skaMdha eka pradezAvagAhI, be pradezAvagAhI ane tripradezAvagAhI banIne rahI zake che. te skaMdha kripradezAvagAhI hoya to, kSetra apekSAe be deza ane tripradezAvagAhI hoya to tenA traNa deza thAya che. tripradeza skaMdha jyAre hipradezAvagADha hoya tyAre tenA be vibhAgamAMthI eka AkAza pradeza upara sthita eka paramANu kALo hoya ane bIjA AkAza pradeza upara sthita be paramANu nIlA hoya tyAre kSetra apekSAe eka deza kALo ane eka deza nIlo kahI zakAya che. A rIte keTalAka bhaMgo kSetra apekSAe ghaTita thAya che, tene te bhaMganA kathana samaye sUcita karyA che. (2) eka aMza kALo aneka aMza nIlA- jyAre tripradeza skaMdha traNa AkAzapradeza para sthita hoya tyAre temAM traNa aMza thAya che. temAM eka aMza kALo ane be aMza arthAtu aneka aMza nIlA hoya. (3) aneka aMza kALA eka aMza nIlo- traNa AkAza para sthita tripradeza skaMdhanA be aMza(aneka aMza) kALA ane eka aMza nIlo hoya che. - A rIte tripradeza skaMdhanI avagAhanAnA bhedathI temAM be aMza ane traNa aMzanI kalpanA karIne kALA-nIlA te be varNanA saMyogamAM traNa bhaMga thAya.A rIte kALo ane nIlo te eka dvisaMyogInA traNa bhaMga thavAthI daza dvisaMyogInA 30 bhaMga thAya che. daza dvisaMyoga A pramANe che- (1) kALo-nIlo, (2) kALo-lAla, (3) kALo-pILo, (4) kALo-zveta, (5) nIlo-lAla, (6) nIlo-pILo, (7) nIlo-zveta, (8) lAla-pILo, (9) lAla zveta, (10) pILo-zveta. A daza dvisaMyoganA traNa-traNa bhaMga thatAM 30 bhaMga thAya che.
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ 540 zrI bhagavatI sUtra-4 tripradezI skaMdhamAM traNa varNa hoya tyAre trisaMyogI-10 bhaMga thAya che; te mULapAThathI spaSTa che. A rIte tripradeza skaMdhamAM varNapariNAmanA asaMyogI-5 bhaMga,dvisaMyogI-30 bhaMga ane trisaMyogI-10 bhaMga thatAM kula 5+30+10 = 45 bhaMga thAya che. gaMdha-pariNAma :- jyAre tripradezI skaMdhanA traNe pradeza samAna gaMdha pariNAmavALA hoya tyAre be bhaMga thAya che- (1) surabhigaMdha (2) durabhigaMdha. jyAre traNe pradeza bhinna gaMdha pariNAmavALA hoya tyAre tenI avagADhatAnA AdhAre eka ane aneka aMzanI kalpanAthI pUrvavatu traNa bhaMga thAya che. (1) eka aMza surabhigaMdha, eka aMza durabhigaMdha, (2) eka aMza surabhigaMdha, aneka aMza durabhigaMdha, (3) aneka aMza surabhigaMdha, eka aMza dubhigaMdha. A rIte asaMyogI-2bhaMga ane dvisaMyogI-3 bhaMga; A rIte tripradezanA gaMdha pariNAmanA pAMca bhaMga thAya che. rasa pariNAma:- varNanI jema rasanA asaMyogI-5 bhaMga, ddhikasaMyogI 30 bhaMga ane trikasaMyogI-10 bhaMga kula 45 bhaMga thAya che. sparza pariNAma :- traNa pradezamAM utkRSTa sparza cAra hoya che. jyAre tripradeza skaMdhamAM be sparza hoya, tyAre kripradeza skaMdhanI samAna cAra bhaMga thAya che. jyAre traNa sparza hoya tyAre- (1) sarva zIta eka deza snigdhaeka deza rUkSa - tripradezI skaMdha be AkAza para sthita hoya tyAre temAM AkAzapradeza rUpa kSetranI pradhAnatAthI be aMzanI kalpanA karI zakAya che. tenA baMne aMzamAM eka zIta sparza hoya ane te baMne zIta aMzamAM eka aMza snigdha hoya ane eka aMza rUkSa hoya to prathama bhaMga thAya. (2) sarva zIta eka deza sinagdha-aneka deza rUkSa - jyAre te traNa AkAza pradeza para sthita hoya tyAre temAM traNa aMzanI kalpanA karI zakAya che. tenA traNe aMzamAM zIta sparza to hoya ja ane te traNe zIta aMzamAM eka aMza snigdha ane zeSa be aMza arthAt aneka aMza rUkSa hoya tyAre bIjo bhaMga thAya. (3) sarva zIta-aneka deza snigdha-eka deza rUkSa - traNe zIta aMzamAM be aMza(aneka aMza)mAM snigdha ane eka aMzamAM rUkSa sparza hoya tyAre trIjo bhaMga thAya che. A rIte sarva zIta sAthe traNa bhaMga thayA. te ja rIte sarva uSNa, sarva snigdha ane sarva rUkSa sAthe traNa-traNa bhaMga jANavA joIe. kula 12 bhaMga thAya. jyAre tripradezI skadhamAM cAra sparza hoya tyAre ekavacana ane bahuvacananI apekSAe nava bhaMga thAya che. (1) eka deza zIta, eka deza uSaNa, eka deza snigdha, eka deza rUkSa :- jyAre tripradeza skaMdha be AkAzapradeza para sthita hoya tyAre tenA eka AkAza pradeza para rahelo eka paramANu zIta ane snigdha hoya ane bIjA AkAza pradeza para rahelA be paramANu uSNa ane rUkSa hoya tyAre avagAhanAnI pradhAnatAe be paramANu eka ja AkAza pradeza para sthita hovAthI tene eka deza gaNAya che. tethI cAre sparza ekavacanamAM gaNIne prathama bhaMga thAya che. (2) eka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha, aneka deza rUkSa -be AkAza pradeza para rahelA tripradeza skaMdhamAM pUrvavatu eka AkAza pradeza para rahelA eka paramANumAM zIta ane snigdha sparza hovAthI eka deza zIta, eka deza snigdha sparza che ane bIjA AkAza pradeza para rahelA be paramANumAM uSNa ane rUkSa sparza che. temAM kSetranI pradhAnatA karIne uSNa sparzano eka aMza ane kSetrane gANa karIne dravyanI
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20H uddezaka-5 - pradhAnatA svIkArIne be paramANu hovAthI rUkSa sparzamAM aneka deza mAnIe tyAre bIjo bhaMga ghaTita thAya che. (3) eka deza zIta, eka deza uSNa, aneka deza snigdha, eka deza rUkSa :- be AkAza pradeza para sthita tripradezI skaMdhamAM eka AkAzapradeza para rahelA be paramANumAM uSNa ane snigdha sparza hoya, temAM kSetranI pradhAnatAthI uSNa sparzamAM eka deza ane dravyanI pradhAnatAthI snigdha sparzamAM aneka deza gaNAya che. ane eka AkAza pradeza para rahelA eka paramANumAM zIta ane rUkSano eka deza hovAthI trIjo bhaMga bane che. (4) eka deza zIta, aneka deza uSNa, eka deza snigdha, eka deza rUkSa H- jyAre te ja skaMdhamAM pUrvavat uSNa sparzamAM dravyanI pradhAnatAthI aneka deza ane snigdha sparzamAM kSetranI pradhAnatAthI eka deza mAnIe tyAre cotho bhaMga bane che. (5) eka deza zIta, aneka deza uSNa, eka deza snigdha, aneka deza rUkSa H- jyAre tripradezI skaMdha traNa AkAza pradeza para sthita hoya tyAre eka AkAza pradeza para rahelA eka paramANumAM zIta ane snigdha sparza hoya te eka deza zIta eka deza snigdha kahevAya ane be AkAza pradeza para rahelA be paramANumAM uSNa ane rUkSa sparza hoya te aneka deza uSNa ane aneka deza rUkSa kahevAya. A rIte pAMcamo bhaMga thAya che. (6) eka deza zIta, aneka deza uSNa, aneka deza snigdha, eka deza rUkSa :- jyAre traNa AkAza pradeza para sthita traNa pradezI baMdhano eka pradeza zIta ane rUkSa hoya ane be pradeza uSNa ane snigdha hoya tyAre chaThTho bhaMga thAya che. (7) aneka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha, eka deza rUkSa :- jyAre be AkAza pradeza * be para sthita tripradezI skaMdhamAM eka AkAza pradeza para rahelA be paramANu zIta ane rUkSa che. temAM zIta sparzamAM dravyanI pradhAnatAthI aneka deza zIta ane rUkSa sparzamAM kSetranI pradhAnatAthI eka deza rUkSa gaNAya. ane bIjA AkAza pradeza para sthita eka paramANumAM uSNa ane snigdha sparza hoya tyAre sAtamo bhaMga thAya che. (8) aneka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha, aneka deza rUza H-- jyAre traNa AkAza pradeza para sthita tripradezI skaMdhamAM eka pradezamAM uSNa ane snigdha sparza hoya ane be pradezamAM zIta ane rUkSa sparza hoya tyAre AThamo bhaMga thAya che. 51 (9) aneka deza zIta, eka deza uSNa, aneka deza snigdha, eka deza rUkSa :- jyAre traNa AkAza pradeza para sthita tripradezI skaMdhamAM eka pradezamAM uSNa ane rUkSa sparza hoya ane be pradezamAM zIta ane snigdha sparza hoya tyAre navamo bhaMga thAya che. A rIte tripradezI dha be AkAza pradeza para sthita hoya tenA pAMca bhaMga dravya ane kSetranI pradhAnatA ke gauNatA karIne ekavacana, bahuvacananI apekSAe thAya che ane te skaMdha traNa AkAza pradeza para sthita hoya tenI apekSAe cAra bhaMga thAya che. saMkSepamAMH- tripradezI kaMdhamAM cAra sparza hoya tyAre nava bhaMga thAya tenI rIta- 11 1 1 - cAre sparza eka vacanamAM hoya, 1 1 1 2 - traNa sparza eka vacanamAM eka bahuvacanamAM 111 1 1 2 1 - traNa sparza eka vacanamAM eka bahuvacanamAM 1 2 1 1- traNa sparza eka vacanamAM eka bahuvacanamAM 1 2 1 2 - be sparza eka vacanamAM be bahuvacanamAM (1) (2) (3) (4) (5)
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ 542 zrI bhagavatI satra-4 1 2 2 1 - be sparza eka vacanamAM be bahuvacanamAM 2 11 1- traNa sparza eka vacanamAM eka bahuvacanamAM 2 112 -be sparza eka vacanamAM be bahuvacanamAM (9) 2 12 1- be sparza eka vacanamAM be bahuvacanamAM tripradezI skaMdhamAM traNa pradeza hovAthI anya vikalpanI saMbhAvanA nathI. A rIte tripradeza skaMdhamAM be sparza hoya tyAre cAra bhaMga, traNa sparza hoya tyAre bAra bhaMga ane cAra sparza hoya tyAre nava bhaMga kula 4+1+9=25 bhaMga sparzanA thAya che. A rIte tripradeza skaMdhamAM varNanA-45, gaMdhanA-5, rasanA-45 ane sparzanA-rapa sarve maLIne 45+5+45+25=120 bhaMga thAya che. catuSpadezI skaMdhamAM varNAdiH|6 cauppaesie NaM bhaMte !khaMdhe kaivaNNe jAvakaiphAse paNNatte? goyamA ! jahA aTThArasamasae jAvasiya cuphaasepnnnntte| jai egavaNNe-siya kAlae ya jAvasukkilae paMca bhaMgA / jai duvaNNe-siya kAlaeyaNIlaeya,siyakAlaeyaNIlagAya,siyakAlagAyaNIlaeya,siyakAlagA yaNIlagAya; cattAri bhgaa| siya kAlae ya lohiyaeya; ettha vi cattAri bhagA / siya kAlae yahAliddae ya;catAri bhgaa| siyakAlaeya sukkilae ya, cattAri bhgaa| siya NIlae yalohiyae ya; cattAri bhNgaa| siya NIlae ya hAliddae ya;cattAri bhNgaa| siya NIlae ya sukkilae ya; cttaaribhNgaa| siyalohiyae yahAliddae y;cttaaribhNgaa| siya lohiyae ya sukkilae ya; cattAri bhNgaa| siya hAliddae yasukkilae ya; cattAri bhNgaa| evaM ee dasa duyAsaMjogA, bhaMgA puNa cttaaliisN| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! cAra pradeza skaMdhamAM keTalA varNa, gaMdha, rasa ane sparza hoya che? uttarahe gautama! zataka-18da anusAra yAvatuM temAM kadAcit cAra sparza hoya che tyAM sudhI kathana karavuM joIe. cAra pradezI skaMdhamAM jo eka varNa hoya to- (1-5) kadAcit kALo kAvat zveta hoya che. A asaMyogI pAMca bhaMga che. jo be varNa hoya to- (1) kadAcit teno eka deza kALo ane eka deza nIlo hoya che, (2) kadAcit eka deza kALo ane aneka deza nIlA hoya che, (3) kadAcit aneka deza kALA ane eka deza nIlo athavA (4) aneka deza kALA ane aneka deza nIlA hoya che; A rIte cAra bhaMga thAya che. te ja rIte (pa-8) kALA-lAlanA cAra bhaMga (9-12) kALA-pILAnA cAra bhaMga, (13-16) kALA-dhyetanA cAra bhaMga, (17-20) nIlA-lAlanA cAra bhaMga, (21-24) nIlA-pILAnA cAra bhaMga, (25-28) nIlA-zvetanA cAra bhaMga, (29-32) lAla-pILAnA cAra bhaMga, (37-36) lAla-zvetAnA cAra bhaMga, (37-40) pILA-SetanA cAra bhaMga, A rIte daza dvisaMyoganA 40 bhaMga thAya che. | 7 jai tivaNNe-siya kAlae ya NIlae ya lohiyae ya, siya kAlae NIlae lohiyagAya, siyakAlae yaNIlagAyalohiyae ya,siya kAlagAyaNIlae yalohiyae
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20: uddezaka-5 ya ee cattAri bhaMgA / evaMkAlaNIlahAliddaehiM cattAri bhaMgA, kAlaNIla- sukkilehiM cattAri, kAlalohiyahAliddehiM cattAri, kAlalohiyasukkilehiM cattAri, kAlahAliddasukkilehiM cattAri / NIlalohiya- hAliddagANaM cattAri bhNgaa| NIlalohiya-sukkilagANaM cattAri, NIlahAliddasukkilagANaM cattAri, lohiyahAliddasukkilagANaM cattAri bhNgaa| evaM ee dasatiyAsaMjogA, ekkekke saMjoe cattAri bhaMgA, savvete cattAlIsaM bhNgaa| 543 jai caDavaNNe- siya kAlae NIlae lohiyae hAliddae ya, siya kAlae NIlae lohiyae sukkilae, siya kAlae NIlae hAliddae sukkilae, siya kAlae lohiyae hAliddae sukkilae, siya NIlae lohiyae hAliddae sukkilae y| evamete caukkagasaMjoe paMca bhNgaa| ee savve Naui bhaMgA / bhAvArtha :- jyAre cAra pradezI skaMdhamAM traNa varNa hoya tyAre- (1) kadAcit kALo, nIlo, lAla hoya athavA (2) eka deza kALo, eka deza nIlo ane aneka deza lAla hoya che. (3) eka deza kALo, aneka deza nIlA ane eka deza lAla hoya che. (4) aneka deza kALA, eka deza nIlo ane eka deza lAla hoya che, A rIte eka trikasaMyoganA cAra bhaMga thAya. (2) A rIte kALA, nIlA, pILA varNanA cAra bhaMga, (3) kALA, nIlA, zvetavarNanA cAra bhaMga, (4) kALA, lAla, pILA varNanA cAra bhaMga, (5) kALA, lAla, zveta varNanA cAra bhaMga, (6) kALA, pILA, zvetavarNanA cAra bhaMga (7) nIlA, lAla, pILA varNanA cAra bhaMga, (8) nIlA, lAla, zveta varNanA cAra bhaMga, (9) nIlA, pILA, zveta varNanA cAra bhaMga, (10) lAla, pILA, zveta varNanA cAra bhaMga, A rIte daza trisaMyoga thAya che. eka eka trikanA cAra-cAra bhaMga thAya che. sarva maLIne 10x4= 40 bhaMga thAya che. jo catuSpadezI skaMdhamAM cAra varNa hoya to- (1) kadAcit kALo, nIlo, lAla, pILo hoya. (2) kadAcit kALo, nIlo, lAla ane zveta hoya. (3) kadAcit kALo, nIlo, pILo ane zveta hoya. (4) kadAcit kALo, lAla, pILo ane zveta hoya che. (5) kadAcit nIlo, lAla, pILo ane zveta hoya che. A rIte catuHsaMyoganA pAMca bhaMga thAya che. sarva maLIne varNa saMbaMdhI asaMyogI pa+ dvisaMyogI 40+trisaMyogI 40+ catuHsaMyogI 5 = 90 bhaMga thAya che. 8 jai egagaMdhe- siya subbhigaMdhe, siya dubbhigaMdhe ya, jai dugaMdhe- subbhigaMdhe ya dubbhigaMdhe ya cattAri bhNgaa| rasA jahA vaNNA / bhAvArtha :- jo catuHpradezI skaMdhamAM eka gaMdha hoya to- kadAcit surabhigaMdha ane kadAcit durabhigaMdha hoya che. jo be gaMdha hoya, to surabhigaMdha ane durabhigaMdha hoya.(be gaMdha hoya tenA eka vacana ane bahuvacananI apekSAe cAra bhaMga thAya) A rIte gaMdha saMbaMdhI cha bhaMga thAya che. je rIte varNanA 90 bhaMga kahyA che, te ja rIte rasanA 90 bhaMga kahevA joIe. 9 jai duphAse- jaheva paramANupoggale cattAri bhNgaa| jaitiphAse savve sIe dese Niddhe dese lukkhe, savve sIe dese Niddhe desA lukkhA, savve sIe desA NiddhA dese lukkhe, savve sIe desA NiddhA desA lukkhA, ee cattAri bhaMgA savve usiNe dese Niddhe dese
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-4 I lakkhe, ettha vicattAri bhNgaa| savveNiddhe dese sIe dese usiNe, ettha vi cattAri bhaMgA / savve lukkhe dese sIe dese usiNe, ettha vi cattAri bhaMgA / savve ee tiphAse solasa bhaMgA / bhAvArtha:- cAra pradezI kaMdhamAM jyAre be sparza hoya, tyAre tenA paramANu pudgalanI samAna cAra bhaMga hoya che. 544 jyAre traNa sparza hoya, tyAre (1) sarvazIta, eka deza snigdha ane eka deza rUkSa hoya che athavA (2) sarvazIta, eka deza snigdha ane aneka deza rUkSa hoya che. (3) sarvazIta, aneka deza snigdha, eka deza rUkSa hoya che. athavA (4) sarva zIta, aneka deza snigdha ane aneka deza rUkSa hoya che. A rIte cAra bhaMga thayA. (5-8) te ja rIte sarva uSNa, eka deza snigdha, eka deza rUkSanA cAra bhaMga (9-12) sarva snigdha, eka deza uSNa, eka deza zItanA cAra bhaMga (13-16) sarva rUkSa, eka deza uSNa, eka deza zItanA cAra bhaMga thAya. A rIte sarva maLIne traNa sparzanA 16 bhaMga thAya che. 10 jai cauphAse- dese sIe dese usiNe dese Niddhe dese lukkhe, dese sIe dese usiNe dese Niddhe desA lukkhA, dese sIe dese usiNe desA NiddhA dese lukkhe, dese sie dese usiNe desA NiddhA desA lukkhA; cubhNgo| dese sIe desA usiNA dese Niddhe dese lukkhe, dese sIe desA usiNA dese Niddhe desA lukkhA, dese sIe desA usiNA desA giddhA dese lukkhe, dese sIe desA usiNA desA NiddhA desA lukkhA; cubhNgo| evaM ee aTTha bhNgaa| desA sIyA dese usiNe dese Niddhe dese lukkhe, jAvadesA sIyA desA usiNA desA NiddhA desA lukkhA / evaM ee vi aTTha bhaMgA / savve ee cauphAse solasa bhaMgA bhANiyavvA / savve ee phAsesu chattIsaM bhNgaa| bhAvArtha :- cAra pradezI baMdhamAM jyAre cAra sparza hoya tyAre teno- (1) eka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha, eka deza rUkSa hoya che. (2) eka deza zIta, eka deza uSNa, eka snigdha, aneka deza rUkSa hoya che. (3) eka deza zIta, eka deza uSNa, aneka deza snigdha, eka deza rUkSa hoya che. (4) eka deza zIta, eka deza uSNa, aneka deza snigdha, aneka deza rUkSa hoya che; A cAra bhaMga thayA.(5) eka deza zIta, aneka deza uSNa, eka deza snigdha, eka deza rUkSa hoya che. (6) eka deza zIta, aneka deza uSNa, eka deza snigdha, aneka deza rUkSa hoya che. (7) eka deza zIta, aneka deza uSNa, aneka deza snigdha, eka deza rUkSa hoya che. (8) eka deza zIta, aneka deza uSNa, aneka deza snigdha aneka deza rUkSa hoya che; A paNa cAra bhaMga che. A be cobhaMgInA ATha bhaMga thayA. (9) aneka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha, eka deza kSa / hoya che. yAvat aneka deza zIta, aneka deza uSNa, aneka deza snigdha ane aneka deza rUkSa hoya che. A rIte A paNa ATha bhaMgathayA. A rIte cAra sparzanA kula soLa bhaMga kahevA joIe. A sarva maLIne dvisaMyogInA-4, tri saMyogInA-16, catuHsaMyogInA 16, ema sparza saMbaMdhI 36 bhaMga thAya che. [A rIte catuSpadezI skaMdhamAM varNanA-90, gaMdhanA-6, rasanA-90 ane sparzanA-36 maLIne kula 90+s+90+36-222 bhaMga thAya che.] paMca pradezI skaMdhamAM varNAdi : 11 paMcapaesie NaM bhaMte ! khaMdhe kaivaNNe jAva kai phAse paNNatte ?
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-20 : uddeza-5 545 goyamA ! jahA aTThArasamasae jAvasiya cauphAse paNNatte / jai egavaNNe, evaM egavaNNaduvaNNA jaheva cauppaesie / jaitivaNNe- siya kAlae NIlae lohiyae ya, siya kAlae NIlae lohiyagA ya, siya kAlae NIlagAya lohiyae ya, siya kAlae NIlagAya lohiyagA ya, caubhaMgA; siya kAlagA ya NIlae ya lohiyae ya, siya kAlagA ya NIlae ya lohiyagA ya, siya kAlagA ya NIlagA ya lohiyae ya, ee satta bhNgaa| siya kAlae NIlae hAliddae ya, ettha vi satta bhaMgA / evaM kAlagaNIlaga-sukkilaesu satta bhNgaa| kAlagalohiya hAliddesu satta bhaMgA / kAlagalohiyasukkilesusatta bhaMgA / kAlagahAliddasukkilesu sattabhaMgA / NIlaga lohiya hAliddesu satta bhaMgA / NIlalohiyasukkilesu satta bhaMgA / NIlaga hAliddasukkilesu sattabhaMgA / lohiyahAliddasukkilesu vi satta bhaMgA / evamee tiyAsaMjoe sattari bhaMgA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! paMca pradezI skaMdhamAM keTalA varNAdi hoya che, ityAdi prazna ? uttara- he gautama ! zataka 18/6 anusAra yAvat temAM kadAcit cAra sparza hoya che, tyAM sudhI jANavuM joIe, jo temAM eka varNa athavA varNa hoya, to catuSpadezI skaMdhanI samAna tenA(eka varNanA 5 ane be varNanA 40 bhaMga) jANavA joIe. jyAre temAM traNa varNa hoya, tyAre (1) kadAcit eka deza kALo, eka deza nIlo aneka deza lAla hoya che, (2) kadAcit eka deza kALo, eka deza nIlo ane aneka deza lAla hoya che, (3) kadAcit eka deza kALo, aneka deza nIlA ane eka deza lAla hoya che, (4) kadAcit eka deza kALo, aneka deza nIlA, aneka deza lAla hoya che, A cAra bhaMga thayA (5) kadAcit aneka deza kALA, eka deza nIlo, eka deza lAla hoya che, (9) khane deza ANA, kheDa deza nIlo, khaneDa heza sAsa hoya che, (7) khaneDa heza aNA, ane deza nIsA, eka deza lAla hoya. khArIte (8 thI 14) aNo, nIso, pINo te trinA sAta (maMga ( 15 thI 21) aNo, nIlo, zveta te trinA sAta bhaMga, (22 thI 28) aNo, sAsa, pINo te trinA sAta bhaMga, (28 thI upa) aNo, sAsa, zveta te triGanA sAta bhaMga, (udra thI 42) aNo, pIjo, zveta te trinA sAta bhaMga, (43 thI 48) nIlo, sAsa, pIjo te trinA sAta bhaMga (pa0 thI par3a) nIso, sAsa, zveta te trinA sAta bhaMga, (57 thI 53 ) nIso, pILo, zveta te trikanA sAta bhaMga, (64 thI 70) lAla, pILo, zveta te trikanA sAta bhaMga, A rIte pratyeka trikanA sAta-sAta bhaMga thavAthI daza trikanA 70 bhaMga traNa varNanA thAya che. | 12 jai caDavaNe - siya kAlae ya NIlae ya lohiyae ya hAliddae ya, siya kAlae ya NIlae ya lohiyae ya hAliddagA ya, siya kAlae ya NIlae ya lohiyagA ya hAliddae ya siya kAlaeya NIlagA ya lohiyae ya hAliddae ya, siya kAlagA ya NIlae ya lohiyae ya hAliddara ya; ee paMca bhNgaa| siya kAlae ya NIlae ya lohiyae ya sukkilae ya; ettha
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-4 vi paMca bhaMgA / evaM kAlagaNIlaga hAlidda-sukkilesu vi paMca bhaMgA ! kAlagalohiya hAlidda sukkilaesu vi paMca bhaMgA / NIlagalohiyahAliddasukkilesu vi paMca bhNgaa| e vamete cakkaga saMjogaeNaM paNuvIsaM bhNgaa| 54 bhAvArtha:- * jo paMca pradezI skaMdhamAM cAra varNa hoya to- (1) eka deza kALo, eka deza nIlo, eka deza lAla, eka deza pILo hoya che. (2) eka deza kALo, eka deza nIlo, eka deza lAla, aneka deza pILA hoya che. (3) eka deza kALo, eka deza nIlo, aneka deza lAla, eka deza pILo hoya che. (4) eka deza kALo, aneka deza nIlA, aneka deza lAla, aneka deza pILA hoya che. (5) aneka deza kALA, eka deza nIlo, eka deza lAla ane eka deza pILo hoya che. A rIte catuHsaMyogI pAMca bhaMga thAya che. A ja rIte(6 thI 10) kadAcit eka deza kALo, eka deza nIlo, eka deza lAla ane eka deza zvetanA paNa pAMca bhaMga hoya che.(11 thI 15) eka deza kALo, nIlo, pILo ane zvetanA pAMca bhaMga thAya che.(16 thI 20) eka deza kALo, lAla, pILo ane zvetanA paNa pAMca bhaMga thAya che(21 thI 25) nIlo, lAla, pILo ane zvetanA paNa pAMca bhaMga thAya che. A rIte catuHsaMyogInA kula paccIsa bhaMga thAya che. 13 jai paMcavaNNe - kAlae ya NIlae ya lohiyae ya hAliddae ya sukkilae ya / savvamee ekkaga-duyaga-tiyaga- caukka-paMcagasaMjoeNaM IyAlaM bhaMgasayaM bhavai / gaMdhA jahA cauppaesiyassa / rasA jahA vaNNA / phAsA jahA cauppaesiyassa / bhAvArtha:- jo catuSpadezI skaMdhamAM pAMca varNa hoya, to kALo, nIlo, lAla, pILo ane zveta hoya che. A rIte asaMyogI-pa bhaMga, dvisaMyogI-40 bhaMga, traNa saMyogI-70 bhaMga, cArasaMyogI-25 ane pAMcasaMyogI eka, A rIte sarva maLIne varNanA 141 bhaMga thAya che. gaMdhanA cArapradezI skaMdhanI samAna cha bhaMga, rasanA varNanI samAna 141 bhaMga thAya che. sparzanA-36 bhaMga, cArapradezI skaMdhanI samAna thAya che. kula maLIne 141 + $ + 141 + 36 = 324 bhaMga thAya che. SaT pradezI skaMdhamAM varNAdi : 14 chappaesie NaM bhaMte ! khaMdhe kaivaNNe jAva kaiphAse paNNatte ? goyamA ! jahA aDhArasama sae jAvasiya caDaphAse paNNatte / egavaNNa, duvaNNA jahA paMcapaesiyassa / jai tivaNNe- siya kAlae ya NIlae ya lohiyae ya, evaM jaheva paMcapaesiyassa satta bhaMgA taheva jAva siya kAlagA ya NIlagA ya lohiyae ya; siya kAlagA ya NIlagAya lohiyagA, ee aTTha bhNgaa| evameva dasa tiyAsaMjogesu ekkekkae abhaMgA evaM savve vi tiyagasaMjoge asIi bhaMgA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! cha pradezI skaMdhamAM keTalA varNa, gaMdha, rasa, sparza hoya che ? uttara he gautama ! aDhAramAM zatakanI samAna yAvat kadAcit cAra sparza hoya che, tyAM sudhI kathana karavuM joIe. jo temAM eka varNa ke be varNa hoya, to paMca pradezI skaMdhanI samAna eka varNanA-5 ane be varNanA-40 bhaMga thAya che. jyAre temAM traNa varNa hoya tyAre kadAcit kALo, nIlo ane lAla hoya che. je
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-20: deza-5 | 547 rIte paMcapradezI skaMdhanA sAta bhaMga kahyA che, te rIte kahevA yAvata (7) aneka deza kALA, aneka deza nIlA, eka deza lAla hoya che, (8) aneka deza kALA, aneka deza nIlA, aneka deza lAla hoya che. A rIte eka trikanA ATha bhaMga thAya che. te ja rIte daza trikanA trisaMyogI 8 x 10 = 80 bhaMga thAya che. 15 jaicauvaNNe-siya kAlae yaNIlae yalohiyae yahAliddae ya, siyakAlae ya NIlae ya lohiyae ya hAliddagA ya, siya kAlae yaNIlae ya lohiyagA ya hAliddae ya, siya kAlaeyaNIlae yalohiyagAya hAliddagA ya; siya kAlae ya NIlagA ya lohiyae ya hAliddae ya, siya kAlae ya NIlagAya lohiyae ya hAliddagA ya, siya kAlae yaNIlagAya lohiyagA ya hAliddae ya siya kAlagA ya NIlae ya lohiyae ya hAliddae ya, siya kAlagA yaNIlae ya lohiyae ya hAliddagA ya, siya kAlagA ya NIlae ya lohiyagA ya hAliddae ya, siya kAlagA ya NIlagA ya lohiyae ya hAliddae ya, ee ekkAssa bhaMgA / evamee paMcacaukkasaMjogA kAyavvA, ekkekkasaMjoe ekkaarsbhNgaa| savveeepaNapaNNaMbhaMgA cukksNjoennN| bhAvArtha :- jo (cha pradezI skaMdhamAM) cAra varNa hoya to kadAcitu eka deza kALo, nIlo, lAla ane pIgoDIya cha (2) mahAyit meheza Ago, maheza nIlo, maheza sAmane heza pANADoya. (3) kadAcit eka deza kALo, eka deza nIlo, aneka deza lAla, eka deza pILo hoya che (4) kadAcit eka deza kALo, eka deza nIlo, aneka deza lAla, aneka deza pILA hoya che. A cAra bhaMga thayA. (5) hathita meheza Ago, maheza nIsA, maheza sAsa, maheza pAgo Doya che. (G) kadAcita eka deza kALo, aneka deza nIlA, eka deza lAla, aneka deza pILA hoya che. (7) kadAcita eka deza Ago, bhane deza nIlA, mane dezavAsa, me deza pIjoDoya che. (8) hathita ane heza , meheza nIlo, zikSA, meheza pIgo Doya che. () kadAcitu aneka deza kALA, eka deza nIlo, eka deza lAla, aneka deza pILA hoya che. (10) kadAcitu aneka deza kALA, eka deza nIlo, aneka deza lAla, eka deza pILo hoya che. (11) kadAcit aneka deza kALA, aneka deza nIlA, eka deza lAla, eka deza pILo hoya che. A prathama catuSkanA 11 bhaMga thayA. ___ // 4 zata [zeSa yatuSThI (2) Ago, nIlo, sAsa, zveta, (3) Ago, nIlo, pAgo, zveta, (4) Ago, sAsa, pAgo, zveta, (5) nIlo, sAsa, pIjo, zveta.] dukha pAye ya yatuSTomA te prtye| yatuSTanA 11 bhaMga thavAthI sarva maLI 1185 = 15 bhaMga causaMyogI varNanA thAya che. 16 jai paMcavaNNe-siya kAlae yaNIlae ya lohiyae ya hAliddae ya sukkillae, siya kAlae yaNIlae yalohiyae yahAliddae yasukkillagAya, siya kAlae yaNIlae ya lohiyae ya hAliddagA ya sukkillae ya, siya kAlae ya NIlae ya lohiyagA ya hAliddae yasukkillae ya, siya kAlae yaNIlagAyalohiyae yahAliddae yasukkillae
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-4 ya, siya kAlagA ya NIlae ya lohiyae ya hAliddae ya sukkillae ya; evaM ee chabbhaMgA bhaanniyvvaa| evamee savvevi ekkaga-duyaga-tiyaga- caukkaga-paMcagasaMjogesu chAsIyaM bhaMgasayaM bhavai / gaMdhA jahA paMcapaesiyassa / rasA jahA eyasseva vaNNA / phAsA jahA cauppae I siyassa / 548 bhAvArtha:- jo SaT pradezI skaMdhamAM pAMca varNa hoya, to (1) eka deza kALo, eka deza nIlo, eka deza lAla, eka deza pILo, eka deza zveta hoya che. (2) eka deza kALo, eka deza nIlo, eka deza lAla, eka deza pILo, aneka deza zveta hoya che. (3) eka deza kALo, eka deza nIlo, eka deza lAla, aneka deza pILA, eka deza zveta hoya che. (4) eka deza kALo, eka deza nIlo, aneka deza lAla, eka deza pILo, eka deza zveta hoya che. (5) eka deza kALo, aneka deza nIlA, eka deza lAla, eka deza pILo, eka deza zveta hoya che. (6) aneka deza kALA, eka deza nIlo, eka deza lAla, eka deza pILo, eka deza zveta hoya che. A rIte cha bhaMganuM kathana karavuM joIe. A rIte asaMyogI-5, dvisaMyogI-40, trisaMyogI-80, catuHsaMyogInA-55, ane paMcasaMyogInA 6 bhaMga, A sarva maLIne varNa saMbaMdhI 5+40+80+ 55+6 = 186 bhaMga thAya che. gaMdha saMbaMdhI cha bhaMga paMca pradezI skaMdhanI samAna samajavA joIe. rasa saMbaMdhI 186 bhaMga varNanI samAna kahevA joIe. sparza saMbaMdhI 36 bhaMga catuSpadezI skaMdhanI samAna jANavA joIe. kula maLIne 186 + 6 + 186 - 36 = 414 bhaMga cha pradezInA thAya che. saptapradezI skaMdhamAM varNAdi : 17 sattapasi NaM bhaMte! khaMdhe kaivaNNe jAva kai phAse paNNatte ? goyamA ! jahA aTThArasama sae jAvasiya caDaphAse paNNatte / egavaNNaduvaNNativaNNA jahA chappaesiyassa / jai caDavaNNe - siya kAlae ya NIlae ya lohiyae ya hAliddae ya, siya kAlae ya NIlae ya lohiyae ya hAliddagA ya, siya kAlae ya NIlae ya lohiyA ya hAlie ya, siya kAlae ya NIlae ya lohiyagA ya hAliddagA ya; caubhaMgo / evaM eeNaM kameNaM egaM caukkayasaMjogeNaM paNNarasa bhaMgA bhANiyavvA jAvasiya kAlagA ya NIlagAya lohiyagA hAliddae ya / evamee paMcacaukkasaMjogA NeyavvA / ekkekke saMjoe paNNarasapaNNarasa bhNgaa| savvamee paMcasattari bhaMgA bhavai / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! saptapradezI kaMdhamAM keTalA varNa, gaMdha, rasa, sparza hoya che ? uttara- he gautama ! aDhAramA zatakanI samAna yAvat 'kadAcit cAra sparza hoya che.' tyAM sudhI kathana karavuM joIe. jyAre temAM eka, be ane traNa varNa hoya che tyAre te eka varNa, be varNa ane traNa varNanA bhaMga cha pradezI skaMdhanI samAna jANavA joIe. jyAre temAM cAra varNa hoya tyAre- (1) kadAcit eka deza kALo, eka deza nIlo, eka deza lAla ane eka deza pILo hoya che. (2) kadAcit eka deza kALo, eka deza nIlo, eka deza lAla ane aneka deza pILA hoya che. (3) kadAcita eka deza kALo, eka deza nIlo, aneka deza lAla, eka deza pILo hoya che. (4) kadAcit eka deza kALo, eka deza nIlo, aneka deza lAla, aneka
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-20: deza-5 | 548 deza pILA hoya che. A cAra bhaMga thayA. A rIte A ja kramathI eka catuSkamAM paMdara bhaMga jANavA joIe, yAvatuM kadAcit aneka deza kALA, aneka deza nIlA, aneka deza lAla ane eka deza pILo hoya che. A rIte pAMca catuSkamAM 15-15 bhaMga thAya tethI 1545 = 75 bhaMga thAya che. 18 jaipaMcavaNNe siya kAlae yaNIlae yalohiyae yahAliddae yasukkilae ya, siya kAlae ya NIlae ya lohiyae ya hAliddae ya sukkilagA ya, siya kAlae yaNIlae ya lohiyaeyahAligAyasukkilaeya,siyakAlaeyaNIlaeyalohiyaeyahAliddagAya sukkilagAya, cubhNgo| siya kAlae yaNIlae yalohiyagA ya hAliddae ya sukkilae ya,siya kAlae ya NIlae yalohiyagAya hAliddae yasukkilagAya,siya kAlae yaNIlae yalohiyagAya hAliddagA ya sukkilae ya, sattabhaMgA ee| siya kAlae yaNIlagA yalohiyae ya hAliddae ya sukkilae ya, siya kAlae ya NIlagA yalohiyae ya hAliddae yasukkilagAya, siya kAlae yaNIlagA yalohiyae ya hAliddagAyasukkilae ya, siyakAlae yaNIlagAyalohiyagAya hAliddae yasukkilae ya, evaM ee ekkarasa bhgaa| siyakAlagAyaNIlageyalohiyae yahAliddae ya sukkilae ya, siyakAlagAya NIlae yalohiyageya hAliddae ya sukkilagAya, siya kAlagAyaNIlae yalohiyae ya hAligAyasukkalaeya,siyakAlagAyaNIlaeyalohiyagAyahAliddaeyasukkalae, siya kAlagAyaNIlagA yalohiyae yahAliddae yasukkilae ya / savve ee solasa bhaMgA paMca sNjoge| evaMsavvamee ekkagaduyagatiyagacaukkagapaMcagasaMjogeNaMdosolA bhaMgasayA bhavai vaNNassa / gadhA jahA cauppaesiyassa / rasA jahA eyassa ceva vaNNA / phAsA jahA cuppesiyss| bhAvArtha:- saptapradezIyama pAya va Doya to- (1) hathita meheza ago, meheza nIlo, meheza sAlA maheza pAgo, maheza zveta Doya che. (2) hathita maheza Ago, meheza nIlo, heza mAsa, meheza pAgo, ane heza zveta Doya. (3) hathita meheza Ago, mezinIso, maheza lAla, aneka deza pILA, eka deza zveta hoya che. (4) kadAcit eka deza kALo, eka deza nIlo, eka deza lAla, aneka deza pILA, aneka deza zveta hoya che. A cAra bhaMga eka deza lAlathI thayA. (5) mahAyit meheza Ago, mezinIlo, ane heza sAsAheza pAgo, meheza zveta Doya che. (6) hAthit meheza jo, maheza nIlo, ane heza sAsa, maheza pAgo, sane heza zveta Doya che. (7) kadAcita eka deza kALo, eka deza nIlo, aneka deza lAla, aneka deza pILA, eka deza zveta hoya che. A sAta
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 550 zrI bhagavatI satra-4 bhaMga(aneka deza lAlathI traNa ane eka deza nIlAthI sAta) thayA. (8) kadAcit eka deza kALo, aneka deza nIlA, eka deza lAla, eka deza pILo, eka deza zveta hoya che. (9) kadAcitu eka deza kALo, aneka deza nIlA, eka deza lAla, eka deza pILo, aneka deza zveta hoya che. (10) kadAcit eka deza kALo, aneka deza nIlA, eka deza lAla, aneka deza pILA, eka deza zveta hoya che. (11) kadAcit eka deza kALo, aneka deza nIlA, aneka deza lAla, eka deza pILo, eka deza zveta hoya che. A rIte A sarva agiyAra bhaMga(eka deza kALAthI) thayA. (12) kadAcit aneka deza kALA, eka deza nIlo, eka deza lAla, eka deza pILo, eka deza zveta hoya che. (13) kadAcit aneka deza kALA, eka deza nIlo, eka deza lAla, eka deza pILo, aneka deza zveta hoya che. (14) kadAcit aneka deza kALA, eka deza nIlo, eka deza lAla, aneka deza pILA, eka deza zveta hoya che. (15) kadAcit aneka deza kALA, eka deza nIlo, aneka deza lAla, eka deza pILo, eka deza zveta hoya che. (16) kadAcit aneka deza kALA, aneka deza nIlA, eka deza lAla, eka deza pILo, eka deza zveta hoya che. A sarva pAMca saMyogI soLa bhaMga(eka deza kALo ane aneka deza kALAnA maLIne) thAya che. | sarva maLIne asaMyogInA-5, dvisaMyogInA-40, trisaMyogInA-80, cArasaMyogInA-7pa ane pAMca saMyogInA-16 bhaMga thAya che. A sarva maLIne varNanA kula 5+40+80+75+1=216 bhaMga thAya che. gaMdhanA 6 bhaMga catuSpadezI skaMdhanI samAna thAya che. rasanA 216 bhaMga varNanI samAna che. sparzanA 36 bhaMga cArapradezI skaMdhanI samAna kahevA joIe. (A rIte kula maLIne 21 +216+36 = 474 bhaMga sAta pradezI skaMdha nA thAya che.) aSTa pradezI skaMdhamAM varNAdi - 19 aTThapaesie NaM bhaMte !khaMdhe kai vaNNe jAva kaiphAse paNNate? goyamA !jahA aThArasamasae jaavsiycuphaasepnnnntte| egavaNNa duvaNNa tivaNNA jaheva sttpesie| jai cauvaNNe-siya kAlae ya NIlae ya lohiyae ya hAliddae ya, siya kAlae NIlae yalohiyaeyahAligAya, evaM jaheva sattapaesietaheva paNNarasa bhagA jAvasiya kAlagAyaNIlagA yalohiyagA ya hAligeya solasamaMima-siya kAlagAyaNIlagA ya lohiyagA ya hAliddagA ya / ee solasa bhagA, evamee paMca caukkasaMjogA,NeyavvA ekkekke saMjoe solasasolasa bhagA,savvamee asIi bhgaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! ATha pradeza skaMdhamAM keTalA varNa, gaMdha, rasa, sparza hoya che? uttara- he gautama! aDhAramA zatakanI samAna jANavuM joIe yAvata kadAcit cAra sparza hoya che. eka varNa, be varNa, ane traNa varNa saMbaMdhI bhaMga, saptapradezI skaMdhanI samAna kahevA joIe. jo te cAra varNa hoya to- (1) kadAcit eka deza kALo, eka deza nIlo, eka deza lAla, eka deza pILo hoya che. (2) kadAcit eka deza kALo, eka deza nIlo, eka deza lAla, aneka deza pILA hoya che. A rIte saptapradezI skaMdhanI samAna paMdara bhaMga yAvata (15) kadAcit aneka deza kALA, aneka deza nIlA, aneka deza lAla
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata:-2074-5 | 551 ane eka deza pILo hoya che tathA soLamo bhaMga- kadAcit aneka deza kALA, aneka deza nIlA, aneka deza lAla, aneka deza pILA hoya che. tyAM sudhI jANavuM joIe. A prathama catuSkanA 16 bhaMga thayA. te ja rIte ziSa catuSkonA (2) Ago, nIlo, dAsa, zveta (3) ajo, nIlo, pIjo, zveta (4) Ajo, dAla, pAmo, zveta (5) nIlo, dAna, pILo, zveta] pAMce catuSkamAM pratyekanA 116 bhaMga thavAthI kula 1645 = 80 bhaMga thAya che. 20 jai paMcavaNNe siya kAlae yaNIlae yalohiyae ya hAliddae yasukkillae ya, siya kAlae yaNIlae yalohiyageya hAliddageya sukkillagAya, evaM eeNaM kameNaM bhaMgA cAreyavvA jAvasiya kAlae yaNIlagA yalohiyagA ya hAliddagA ya sukkilageya eso paNNarasamo bhaMgo; siya kAlagAyaNIlageyalohiyageya hAliddae ya sukkilae ya, siya kAlagAya NIlageyalohiyageya hAliddageya sukkilagAya, siya kAlagAyaNIlageyalohiyageya hAliddagAyasukkalae ya,siyakAlagAyaNIlageyalohiyageyahAliddagAyasukkilagA ycubhgo| siya kAlagAyaNIlageyalohiyagAya hAliddae yasukkilae ya, siyakAlagAya NIlageyalohiyagAya hAliddae yasukkilagAya,siya kAlagAyaNIlae yalohiyagA yahAliddagA ya sukkilae ya satta bhagA ee| siyakAlagAyaNIlagAyalohiyageya hAliddae yasukkilae ya, siyakAlagAya NIlagAya lohiyageya hAliddae yasukkilagAya, siyakAlagAyaNIlagAya lohiyage ya hAliddagA ya sukkilae ya, siya kAlagA ya NIlagA ya lohiyagA ya hAliddae ya sukkilae ya; ee ekkArasabhaMgo paMcasaMjoeNaM savve ete chavvIsaM bhaMgA bhavai / evamee sapuvvAvareNaMekkagaduyagatiyagacaukkagapaMcagasaMjoehiM do ekkatIsaMbhaMgasayA bhavai / gaMdhA jahA sattapaesiyassa / rasA jahA eyassaceva vaNNA / phAsA jahA cuppesiyss| bhAvArtha:- aSTa pradezI dhamAM pAMya vaDoya, to (1) hathita meheza jo, maheza nIlo, eka deza lAla, eka deza pILo, eka deza zveta (2) kadAcit eka deza kALo, eka deza nIlo, eka deza lAla, eka deza pILo, aneka deza zveta. A rIte A ja kramathI bhaMganuM kathana karavuM yAvata (15) kadAcituM eka deza kALo, aneka deza nIlA, aneka deza lAla, aneka deza pILA, eka deza zveta, A paMdara bhaMga eka deza kALAthI thayA. (1) hayit sane heza aNA, maheza nIlo, meheza dAsa, maheza pAgo, meheza zveta. (17) hathita ane heza aNA, maheza nIlo, meheza dAsa, maheza pIjo, maheza zveta (18) kadAcit aneka deza kALA, eka deza nIlo, eka deza lAla, aneka deza pILA, eka deza zveta (19) kadAcitu aneka deza kALA, eka deza nIlo, eka deza lAla, aneka deza pILA, aneka deza zveta. A cAra bhaMga(eka deza sArathI) thayA.
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ papara | zrI bhagavatI sUtra-4 (20) kadAcit aneka deza kALA, eka deza nIlo, aneka deza lAla, eka deza pILo, eka deza zveta (21) kadAcit aneka deza kALA, eka deza nIlo, aneka deza lAla, eka deza pILo, aneka deza zveta (rara) kadAcit aneka deza kALA, eka deza nIlo, aneka deza lAla, aneka deza pILA, eka deza zveta. A sAta bhaMga(aneka deza lAlathI traNa ane eka deza nIlAthI sAta) thayA. (23) kadAcit aneka deza kALA, aneka deza nIlA, eka deza lAla, eka deza pILo, eka deza zveta (24) kadAcit aneka deza kALA, aneka deza nIlA, eka deza lAla, eka deza pILo, aneka deza zveta (25) kadAcit aneka deza kALA, aneka deza nIlA, eka deza lAla, aneka deza pILA, eka deza zveta (ra6) kadAcit aneka deza kALA, aneka deza nIlA, aneka deza lAla, eka deza pILo, eka deza zveta. A agiyAra bhaMga(aneka deza kALAnA ane eka-aneka deza nIlAthI) thayA. A rIte paMca saMyogI 26bhaMga thAya che. A rIte varNanA asaMyogI-5 bhaMga, dvi saMyogI-40 bhaMga, tri saMyogI-80 bhaMga, cArasaMyogI-80 bhaMga ane paMca saMyogI-26 bhaMga thAya kula 5 + 40 + 80 + 80 + 2 = 231 bhaMga varNa saMbaMdhI thAya che. gaMdhanA sapta pradezIskaMdhanI samAna 6 bhaMga che. rasanA varNanI samAna 231 bhaMga thAya che. sparzanA cArapradezI skaMdhanI samAna 36 bhaMga thAya che. kula maLIne 231 + + 231 + 36 = 504 bhaMga ATha pradezI skaMdhanA thAya che. nava pradezI skaMdhamAM varNAdi - 21 Navapaesie NaM bhaMte / khaMdhe kaivaNNe jAvakaiphAse paNNatte? goyamA !jahA aTThArasamasae jAvasiya cauphAse paNNatte / egavaNNa-duvaNNativaNNa-cauvaNNA jaheva atttthpesiyss| jaipaMcavaNNe siyakAlae yaNIlae yalohiyae yahAliddae yasukkilae, siyakAlae yaNIlae yalohiyae ya hAliddae ya sukkilagA ya, evaM parivADIe ekkatIsaMbhagA bhANiyavvA jAvasiya kAlagAyaNIlagAyalohiyagA yahAliddagAya sukkiley| ee ekattIsa bhgaa| evaM ekkagaduyagatiyagacaukkaga paMcagasaMjoehiM do chattIsAbhaMgasayA bhavati / gaMdhA jahA aTThapaesiyassa / rasA jahA eyassa ceva vaNNA / phAsA jahA cuppesiyss| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! nava pradeza skaMdhamAM keTalA varNa, gaMdha, rasa, sparza hoya che? uttara- he gautama ! aDhAramA zatakanI samAna yAvata kadAcit cAra sparza hoya che. tenA eka varNa, be varNa, traNa varNa ane cAra varNanA bhaMga aSTa pradezI skaMdhanI samAna kahevA joIe. jyAre temAM pAMca varNa hoya che, tyAre (1) kadAcitu eka deza kALo, nIlo, lAla, pILo ane zveta hoya che. (2) kadAcitu eka deza kALo, nIlo, lAla, pILo ane aneka deza zveta hoya che. A rIte kramapUrvaka 31 bhaMga kahevA joIe thAvata (31) kadAcit aneka deza kALA, aneka deza nIlA, aneka deza lAla, aneka deza pILA ane eka deza zveta hoya che. A rIte 31 bhaMga jANavA joIe. A rIte varNanI apekSAe asaMyogI-5 bhaMga, dvisaMyogI-40 bhaMga, trisaMyogI-80 bhaMga, cArasaMyogI-80 bhaMga ane pAMca saMyogI-31 bhaMga thAya che. te sarva maLIne varNa saMbaMdhI 236 bhaMga thAya che. gaMdha viSayaka-6 bhaMga AThapradezI DhaMdhanI samAna che. rasa
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-20: deza-5 553 saMbaMdhI ra36 bhaMga varNanI samAna che ane sparza saMbaMdhI-36 bhaMga cArapradezI skaMdhanI samAna jANavA homa.sArIta nava prazInA dusa 235+5+23+35 = 514 bhaMga thAya che. dazathI anaMtapradezI sUkSma skaMdhamAM varNAdi - 22 dasapaesie NaM bhaMte ! khaMdhe kaivaNNe jAvakaiphAse paNNatte? goyamA! jahA aTThArasama sae jAvasiya cauphAse paNNatte / egavaNNa-duvaNNativaNNa-cauvaNNA jaheva Navapaesiyassa / paMcavaNNe vitaheva, NavaraM battIsaimo bhaMgo bhaNNai / evamee ekkagadayagatiyagacaukkagapaMcagasaMjoesadoNi sattatIsA bhaMgasayA bhavati / gaMdhA jahA Navapaesiyassa / rasA jahA eyassa ceva vaNNA / phAsA jahA cauppae siyss| jahA dasapaesio evaM saMkhejjapaesio vi, evaM asaMkhejjapaesio vi, suhamapariNao aNaMtapaesio vi evaM ceva / bhAvArtha:-zra- bhagavan ! 6 pradezI dhamAM 3240va, gaMdha, 2sa, sparza Doya cha ? uttara- he gautama! aDhAramA zatakanI samAna yAvata kadAcit cAra sparza hoya che. tyAM sudhI kathana karavuM joIe. tenA eka varNa, be varNa, traNa varNa ane cAra varNa saMbaMdhI bhaMga nava pradezI DhaMdhanI samAna kahevA joIe. jyAre temAM pAMca varNa hoya, tyAre nava pradezI skaMdhanI jema kathana karavuM joIe. paraMtu ahIM "aneka deza kALA, nIlA, lAla, pILA ane zveta hoya che,' A batrIsamo bhaMga adhika kahevo joIe. A zatemasaMyogI-yabhaMga, dvisaMyogI-40bhaMga,trisaMyogI-80bhaMga, yArasaMyogI-80maMga, pAMyasaMyogI-u2 bhaMga, A sarva maLIne varNanA 237 bhaMga thAya che. gaMdhanA-6 bhaMga nava pradezI skaMdhanI samAna che. rasa saMbaMdhI-237 bhaMga varNanI samAna ane sparzanA-36 bhaMga cArapradezI DhaMdhanI samAna che. kula maLIne daza pradezI 24dhn| 239++239+3= 51 (maMga thAya che. daza pradeza skaMdhanI samAna saMkhyAta pradezI, asaMkhyAta pradeza ane sUkSma pariNAmavALA anaMta pradezI DhaMdhanuM paNa kathana karavuM joIe. anaMta pradezI bAdara skaMdhamAM varNAdi - 23 bAyarapariNae NaM bhaMte ! aNaMtapaesie khaMdhe kaivaNNe jAvakaiphAse paNNate? goyamA ! jahA aTThArasama sae jAvasiya cauphAse, paMcaphAse, chaphAse, sattaphAse aTThaphAse paNNatte / vaNNa-gaMdharasA jahA dasapaesiyassa / jai cauphAse-savvekakkhaDe savve garue savve sIe savve Niddhe, savve kakkhaDe savve garue savve sIe savve lukkhe, savve kakkhaDe savve garue savve usiNe savve Niddhe, savve kakkhaDe savve garue savve usiNe savve lukkhe, cubhNgo| savve kakkhaDe savvelahue savve sIe savve Niddhe,savve kakkhaDe savvelahue savve sIe savve lukkhe, savve kakkhaDe savve lahue savve usiNe savve Niddhe, savve kakkhaDe
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ 554 zrI bhagavatI sUtra-4 savve lahue savve usiNe savve lukkhe, caubhaMgo / savve maue savve garue savve sIe savve Niddhe, savve maue savve garue savve sIe savve lukkhe, savve maue savve garue savve usiNe savve Niddhe, savve maue savve garue savve usiNe savve lukkhe, caubhaMgo / savve mau savve lahue savve sIe savve Niddhe, savve maue savve lahue savve sIe savve lukkhe, savve maDae savve lahue savve usiNe savve Niddhe, savve maue savve lahue savve usiNe savve lukkhe| ee solasa bhaMgA caDaphAse / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! bAdara pariNAmavALA(sthUla) anaMtapradezI skaMdhamAM keTalA varNa, gaMdha, rasa ane sparza hoya che ? uttara- he gautama ! zataka-18/6 anusAra kadAcit cAra, pAMca, cha, sAta ke ATha sparza hoya che. tyAM sudhI jANavuM joIe. anaMtapradezI bAdara pariNAmI skaMdhanA varNa, gaMdha, rasanA bhaMga daza pradezI kaMdhanI jema jANavA joIe. anaMta pradezI bAdara pariNAmI skaMdhamAM jyAre cAra sparza hoya, tyAre soLa bhaMga thAya che. yathA-- (1) kadAcit sarva karkaza, sarva guru, sarva zIta ane sarvasnigdha (2) kadAcit sarva karkaza, sarva guru, sarva zIta ane sarva rUkSa (3) kadAcit sarva karkaza, sarva guru, sarva uSNa ane sarva snigdha (4) kadAcit sarva karkaza, sarva guru, sarva uSNa ane sarva rUkSa A cAra bhaMga thayA. (5) kadAcit sarva karkaza, sarva ladhu, sarva zIta ane sarva snigdha (6) kadAcit sarva karkaza, sarva ladhu, sarva zIta ane sarva rUkSa (7) kadAcit sarva karkaza, sarva ladhu, sarva uSNa ane sarva snigdha (8) kadAcit sarva karkaza, sarva ladhu, sarva uSNa ane sarva rUkSa A cAra bhaMga thayA. (9) kadAcit sarva mRdu(komaLa), sarva guru, sarva zIta ane sarva snigdha (10) kadAcit sarva mRdu, sarva guru, sarva zIta ane sarva rUkSa (11) kadAcit sarva mRdu, sarva guru, sarva uSNa ane sarva snigdha (12) kadAcit sarva mRdu, sarva [ guru, sarva uSNa ane sarva rUkSa A cAra bhaMga thayA. (13) kadAcit sarva mRdu, sarva laghu, sarva zIta ane sarva snigdha (14) kadAcit sarva mRdu, sarva laghu, sarva zIta ane sarva rUkSa (15) kadAcit sarva mRdu, sarva laghu, sarva uSNa ane sarva snigdha (16) kadAcit sarva mRdu, sarva laghu, sarva uSNa ane sarva rUkSa (A cAra bhaMga thayA.) A rIte cAra sparzanA soLa bhaMga thAya che. |24 jai paMcaphAse- savve kakkhaDe savve garue savve sIe dese Niddhe dese lukkhe, savve kakkhaDe savve garue savve sIe dese Niddhe desA lukkhA, savve kakkhaDe savve garue savve sIe desA NiddhA dese lukkhe, savve kakkhaDe savve garue savve sIe desA NiddhA velA jIvavA, aDamano savve kakkhaDe savve garue savve usiNe dese Niddhe dese lukkhe, caubhaMgo / savve kakkhaDe savve lahue savve sIe dese Niddhe dese lukkhe, cubhNgo| savve
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata:-20: deza-5 kakkhaDe savvelahue savve usiNe dese NiH dese lukkhe, caubhaMgo / evaM ee kakkhaDeNaM solasa bhNgaa| savve maue savve garue savve sIe dese Niddhe dese lukkhe, evaM maueNa vi solasa bhaMgA, evaM bttiisNbhNgaa| savvekakkhaDe savve garue savve Niddhe dese sIe dese usiNe,solasa bhNgaa| savve kakkhaDe savve garue savve lukkhe dese sIe dese usiNe solasa bhaMgA, evaM dovi ee battIsaM bhaMgA / savve kakkhaDe savve sIe savve Niddhe dese garue dese lahue, ettha vi battIsa bhgaa| savve garue savve sIe savve Niddhe desekakkhaDe desemaue, ettha vibattIsa bhNgaa| evaM savve te paMcaphAse aTThAvIsaM bhaMgasayaM bhavai / bhAvArtha :- anaMta pradezI bA42 529||bhii 245 yAre pAMya spazI hoya, tyAH (1) sarva , sarva guru, sarva zIta, eka deza snigdha ane eka deza rUkSa (2) sarva karkaza, sarva guru, sarva zIta, eka deza snigdha, ane heza 3kSa (3) sarvaza, sarva guru, sarvazIta, aneza snigdha, maheza 36 (4) sarvaza, sarva guru, sarva zIta, aneka deza snigdha, aneka deza rUkSa A cAra bhaMga thayA. (5-8) sarvaza, sarvaguru, sarva 61, maheza snigdha, maheza 3kSanA yAra maga. (e-12) sarva karkaza, sarva laghu, sarva zIta, eka deza snigdha, eka deza rUkSanA cAra bhaMga __ (13-17) sarvaza, sarva laghu, sa6e, me zisnigdha, deza 3kSanA yAra maMgathayA; mA rIte snigdhanA karkazanI sAthe soLa bhaMga thAya che. sarva mRdu, sarva guru, sarva zIta, eka deza snigdha, eka deza rUkSa, mRduno A prathama bhaMga che. A rIte rUkSanA mRdunI sAthe pUrvavat 16 bhaMga kahevA joIe. sarva maLIne 3ra bhaMga(snigdha-rUkSanA ekavacana ane pavayanathI) thAya che. sarva karkaza, sarva guru, sarva snigdha, eka deza zIta, eka deza uSNanA soLa bhaMga ane sarva karkaza, sarva guru, sarva rUkSa, eka deza zIta ane eka deza uSNanA soLa bhaMga, sarva maLIne (zIta-uSNanA ekavacana ane bahuvacanathI) 3ra bhaMga thAya che. sarva karkaza, sarva zIta, sarva snigdha, eka deza guru, eka deza laghu(A rIte guru laghunA eka vacana ane bahuvacanathI) 3ra bhaMga thAya che. sarva guru, sarva zIta, sarva snigdha, eka deza karkaza, eka deza mRdu(A rIte karkaza-mRdunA ekavacana ane bahuvacanathI) 32 bhaMga thAya che. A rIte sarva maLIne pAMca sparzanA 128 bhaMga thAya che. 25 jai chaphAse- savve kakkhaDe savve garue dese sIe dese usiNe dese Niddhe dese lukkhe,savvekakkhaDe savvegarue desesIe dese usiNe dese Niddhe desA lukkhA evaM jAva savve kakkhaDe savve garue desA sIyA desA usiNA desA NiddhA desA lukkhA ee solasa bhNgaa| savve kakkhaDe savve lahue dese sIe dese usiNe dese Niddha dese lukkhe, ettha vi solasa bhaMgA / savve maue savve garue dese sIe dese usiNe dese Niddhe dese lukkhe, e ttha vi solasa bhaMgA / savve maue savve lahue dese sIe dese usiNe dese Niddha dese lukkhe, vi ettha vi solasa bhagA,evaM cattAri eecausadi bhgaa|
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ 556 ] zrI bhagavatI sUtra-4 savve kakkhaDe savve sIe dese garue dese lahue dese Niddhe dese lukkhe, evaM jAva savve maue savve usiNe desA garuyA desA lahuyA desA NiddhA desA lukkhA, ee vi causaddhiM bhNgaa| savve kakkhaDe savve Niddhe dese garue dese lahue dese sIe dese usiNe jAvasavve maue savve lukkhe desA garuyA desA lahuyA desA sIyA desA usiNA, ee causaTuiM bhNgaa| savve garue savve sIe dese kakkhaDe dese maue dese Niddha dese lukkhe, evaM jAva savvelahue savve usiNe desA kakkhaDA desA mauyA desA NiddhA desA lukkhA, ee causaddhiM savve garue savve Niddhe dese kakkhaDe dese maue dese sIe dese usiNe jAva savve lahue savve lukkhe desA kakkhaDA desA mauyA desA sIyA desA usiNA, ee causarTi savve sIe savve Niddha dese kakkhaDe dese maue dese garue dese lahue jAvasavve usiNe savve lukkhe desA kakkhaDA desA mauyA desA garuyA desA lahuyA, ee causaddhiM bhNgaa| savve te chaphAse tiNNi caurAsIyA bhagasayA bhavati / bhAvArtha - anaMta pradeza bAdara pariNAma skaMdha jyAre cha sparzI hoya tyAre- (1) sarva karkaza, sarva guru, eka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha, eka deza rUkSa (2) sarva karkaza, sarva guru, eka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha ane aneka deza rUkSa A rIte yAvat (16) sarva karkaza, sarva guru, aneka deza zIta, aneka deza uSNa, aneka dezasnigdha, aneka deza rUkSa. A rIte 16bhaMga thAya che. (17-32) sarva karkaza, sarvaladhu, ekadeza zIta, eka deza uSNa, ekadezasnigdha, ekadeza rUkSanA soLa bhaMga, (33-48) sarva mRdu, sarva guru, eka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha, eka deza rUkSanA soLa bhaMga (49-64) sarva mRdu, sarva laghu, eka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha, eka deza rUkSanA soLa bhaMga thAya che. A cAre ya soLa maLIne 64 bhaMga thAya che. (1) sarva karkaza, sarva zIta, eka deza guru, eka deza laghu, eka deza snigdha ane eka deza rUkSa A rIte yAvata (64) sarva mRdu, sarva uSNa, aneka deza guru, aneka deza laghu, aneka deza snigdha, aneka deza rUkSa A rIte paNa 64 bhaMga thAya che. (1) sarva karkaza, sarva snigdha, eka deza guru, eka deza laghu, eka deza zIta ane eka deza uSNa thAvat (64) sarva mRdu, sarva rUkSa, aneka deza guru, aneka deza laghu, aneka deza zIta, aneka deza uSNa A rIte ahIM paNa 64 bhaMga thAya che. - (1) sarva guru, sarva zIta, eka deza karkaza, eka deza mRdu, eka deza snigdha ane eka deza rUkSa A rIte yAvat (64) sarva laghu, sarva uSNa, aneka deza karkaza, aneka deza mRdu, aneka deza snigdha ane aneka deza rUkSa hoya che. A rIte ahIM paNa 64 bhaMga thAya che. (1) sarva guru, sarva snigdha, eka deza karkaza, eka deza mRdu, eka deza zIta ane eka deza uSNa A
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-20: deza-5 | 557 || rIte yAvat (64) sarva laghu, sarva rUkSa, aneka deza karkaza, aneka deza mRdu, aneka deza zIta ane aneka deza uSNa hoya che. A rIte ahIM paNa 64 bhaMga thAya che. (1) sarva zIta, sarvasnigdha, eka deza karkaza, eka deza mRdu, eka deza guru ane eka deza laghu A rIte thAvat (4) kadAcit sarva uSNa, sarva rUkSa aneka deza karkaza, aneka deza mRdu, aneka deza guru ane aneka deza laghu, A rIte ahIM paNa 4 bhaMga thAya che. A sarva maLIne cha sparza saMbaMdhI 4 x 6 = 384 bhaMga thAya che. 26 jai sattaphAse-savve kakkhaDe dese garue dese lahue dese sIe dese usiNe dese Niddhe dese lukkhe, savve kakkhaDe dese garue dese lahue dese sIe dese usiNe desA NiddhA desA lukkhA , cubhNgo| savve kakkhaDe dese garue dese lahue dese sIe desA usiNA dese Niddha dese lukkhe, cubhNgo| savve kakkhaDe dese garue dese lahue desA sIyA dese usiNe dese Niddhe dese lukkhe, caubhaMgo / savve kakkhaDe dese garue dese lahue desA sIyA desA usiNA dese Niddhe dese lukkhe, caubhaMgo / savve te solasa bhaMgA bhANiyavvA / savve kakkhaDe dese garue desA lahuyA dese sIe dese usiNe dese Niddhe dese lukkhe, evaM garue NaM egatteNaM lahueNaM puhutteNaM ee visolasa bhaMgA / savvekakkhaDe desA garuyA dese lahue dese sIe dese usiNe dese Niddhe dese lukkhe, ee vi solasa bhaMgA bhANiyavvA / savve kakkhaDe desA garuyA desA lahuyA dese sIe dese usiNe dese Niddhe dese lukkhe, ee vi solasa bhaMgA bhANiyavvA / evamee causaddhiM bhaMgA kakkhaDeNaM samaM / savve maue dese garue dese lahue dese sIe dese usiNe dese Niddhe dese lukkhe, evaM maueNa vi samaMcausaddhiM bhaMgA bhANiyavvA / savve garue dese kakkhaDe dese maue dese sIe dese usiNe dese NiH dese lukkhe, evaM garueNa visamaMcausaDhi bhaMgA kaayvvaa| savve lahue dese kakkhaDe dese maue dese sIe dese usiNe dese Niddha dese lukkhe, evaM lahueNa vi samaMcausaddhiM bhaMgA kAyavvA / savve sIe dese kakkhaDe dese maue dese garue dese lahue dese Niddhe dese lukkhe, evaM sIeNa visamaMcausaddhiM bhaMgA kAyavvA / savve usiNe dese kakkhaDe dese maue dese garue dese lahue dese giddhe dese lukkhe, evaM usiNeNa vi sama causaTTi bhagA kAyavvA / savve Niddhe dese kakkhaDe dese maue dese garue dese lahae dese sIe deseusiNe.evaM NitreNa vi samaMcausarTibhaMgA kAyavvA / savve lakkhe desekakkhaDe dese maue desegarue dese lahue desesIe dese usiNe, evaM lukkheNa vi samaM causaddhiM bhaMgA kAyavvA jAvasavve lukkhe desA kakkhaDA desA mauyA desA garuyA desA lahuyA desA sIyA desA usiNA / evaM sattaphAse paMca bArasuttarA bhaMgasayA bhavati / bhAvArtha :- anaMta pradezI pAha2 pariNAmI 24 yAre sAta spazI Doya tyAre- (1) sarvaza, me deza guru, eka deza laghu, eka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha, eka deza rUkSa vAva(4) kadAcit sarva karkaza, eka deza guru, eka deza ladhu, eka deza zIta, eka deza uSNa, aneka deza snigdha, aneka
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 558 | zrI bhagavatI sUtra-4 deza rUkSanA cAra bhaMga thAya che. (pa-8) sarva karkaza, eka deza guru, eka deza laghu, eka deza zIta, aneka deza uSNa, eka deza snigdha ane eka deza rUkSanA cAra bhaMga. (9-12) sarva karkaza, eka deza guru, eka deza laghu, aneka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha, eka deza rUkSanA cAra bhaMga thAya che. (13-16) sarva karkaza, eka deza guru, eka deza laghu aneka deza zIta, aneka deza uSNa, eka deza snigdha, eka deza rUkSanA cAra bhaMga. A sarva maLIne 16 bhaMga thAya che. (17-32) sarva karkaza, eka deza guru, aneka deza laghu, eka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha ane eka deza rUkSa A rIte guru padane eka vacanamAM ane laghu padane bahuvacanamAM rAkhIne pUvarvat 16 bhaMga kahevA joIe. | (33-48) sarva karkaza, aneka deza guru, eka deza laghu, eka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha ane eka deza rUkSanA 16 bhaMga. (49-64) sarva karkaza, aneka deza guru, aneka deza laghu, eka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha ane eka deza rUkSanA 16 bhaMga thayA. A rIte "sarva karkaza'nI sAthe 64 bhaMga thayA. (1-64) sarva mada, eka deza garu. eka deza lai eka deza zIta. eka deza uSNa, eka deza snigdha eka deza rUkSa A rIte "mRdunI' sAthe paNa 64 bhaMga thAya che. (1-64) sarva guru, eka deza karkaza, eka deza mRdu, eka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha, eka deza rUkSa, A rIte "gurunI sAthe paNa 64 bhaMga thAya che. (1-64) sarva laghu, eka deza karkaza, eka deza mRdu, eka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha, eka deza, rUkSa A rIte "laghunI sAthe paNa 64 bhaMga thAya che. (1-64) sarva zIta, eka deza karkaza, eka deza mRdu, eka deza guru, eka deza laghu, eka deza snigdha, eka deza rUkSa A rIte "zItanI sAthe paNa 64 bhaMga thAya che. (1-64) sarva uSNa, eka deza karkaza, eka deza mRdu, eka deza guru eka deza laghu, eka deza snigdha ane eka TekSa rUkSa. A rIte "uSNanI sAthe paNa 64 bhaMga thAya che. (1-64) sarva snigdha, eka deza karkaza, eka deza mRdu, eka deza guru, eka deza laghu, eka deza zIta, eka deza uSNa, A rIte snigdhanI' sAthe 64 bhaMga thAya che. (1-64) sarva rUkSa, eka deza karkaza, eka deza mRdu, eka deza guru, eka deza laghu, eka deza zIta, eka deza uSNa. A rIte rUkSanI sAthe paNa 64 bhaMga yAvat sarva rUkSa, aneka deza karkaza, aneka deza mRdu, aneka deza guru, aneka deza laghu, aneka deza zIta ane aneka deza uSNa hoya che. A rIte eka eka sparzane laIne 64 bhaMga thAya che. tethI ATha sparzane laIne 6448 = 512 bhaMga thAya che. 27 jai aTThaphAse- dese kakkhaDe dese maue dese garue dese lahue dese sIe dese usiNe dese giddhe dese lukkhe, evaM cubhNgo| dese kakkhaDe dese maue dese garue dese lahue dese sIe desA usiNA dese Niddhe dese lukkhe, evaM cubhNgo| dese kakkhaDe dese maue dese garue dese lahue desA sIyA dese usiNe dese Niddha dese lukkhe, evaM caubhaMgo / dese
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-20: uddezakra-5 [ 559 | kakkhaDe dese maue dese garue dese lahue desA sIyA desA usiNA dese Niddha dese lukkhe, evaM cubhNgo| ee cattAri caukkA solasa bhNgaa| dese kakkhaDe dese maue dese garue desA lahuyA dese sIe dese usiNe dese Niddhe dese lukkhe, evaM ee garueNaM egattaeNaM lahueNaM puhattaeNaM solasa bhaMgA kAyavvA / dese kakkhaDe dese maue desA garuyA dese lahue dese sIe dese usiNe dese Niddhe dese lukkhe, ee vi solasa bhaMgA kAyavvA / dese kakkhaDe dese maue desA garuyA desA lahuyA dese sIe dese usiNe dese Niddhe dese lukkhe, ee vi solasa bhaMgA kAyavvA / savve vite causaddhiM bhaMgA kakkhaGamauehiM egattaehiM / tAhe kakkhaDeNaM egattaeNaM maueNaM puhatteNaM ete causaddhiM bhaMgA kAyavvA / tAhe kakkhaDeNaM puhattaeNaM maueNaM egattaeNaMcausardui bhaMgA kAyavvA / tAhe eehiM ceva dohi vipuhattehiM causaddhiM bhaMgA kAyavvA jAvadesA kakkhaDA desA mauyA desA garuyA desA lahuyA desA sIyA desA usiNA desA NiddhA desA lukkhA eso apacchimo bhNgo| savve te aTThaphAse do chappaNNA bhaMgasayA bhavaMti / evaM ee bAyarapariNae aNaMtapaesie khadhe savvesusaMjoesubArasa chaNNauyA bhaMgasayA bhavati / bhAvArtha - anaMta pradeza bAdara pariNAma skaMdha jyAre ATha sparzI hoya tyAre- (1) eka deza karkaza, eka deza mRdu, eka deza guru, eka deza laghu, eka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha ane eka deza rUkSa A rIte (zIta ekavacana ane uSNa eka vacananA) cAra bhaMga, (2) eka deza karkaza, eka deza mRdu, eka deza guru, eka deza ladhu, eka deza zIta, aneka deza uSNa, eka deza snigdha, eka deza rUkSa A rIte (zIta ekavacana ane uSNa bahuvacananA) cAra bhaMga, (3) eka deza karkaza, eka deza mRdu, eka deza guru, eka deza laghu, aneka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha, eka deza rUkSa A rIte (zIta bahuvacana ane uSNa ekavacananA) cAra bhaMga, (4) eka deza karkaza, eka deza mRdu, eka deza guru, eka deza laghu, aneka deza zIta, aneka deza uSNa, eka deza snigdha, eka deza rUkSa A rIte (zIta ane uSNa baMne bahuvacananA cAra bhaMga A rIte prathama catuSkanA(eka vacana laghunA)4 x 4 = 16 bhaMga thAya che. (2) eka deza karkaza, eka deza mRdu, eka deza guru, aneka deza laghu, eka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha, eka deza rUkSa-A rIte 'guru' padane ekavacanamAM ane "ladhu' padane bahuvacanamAM rAkhIne bIjA catuSkanA pUrvavat 16 bhaMga thAya che. (3) eka deza karkaza, eka deza mRdu, aneka deza guru, eka deza laghu, eka deza zIta. eka deza uSNa. eka deza snigdha, eka deza rUkSa A rIte guru bahuvacana ane laghu ekavacananA trIjA catuSkanA 16 bhaMga thAya che. (4) eka deza karkaza, eka deza mRdu, aneka deza guru, aneka deza laghu, eka deza zIta, eka deza uSNa, eka deza snigdha, eka deza rUkSa A rIte guru ane laghu baMnenA bahuvacananA cothA catuSkanA 16 bhaMga thAya che. A sarva 64 bhaMga karkaza ane mRdune ekavacananA thAya che. ((1) karkaza-mRdu ekavacananA 64 bhaMga) (2) A ja rIte karkaza ekavacana ane mRdune bahuvacananA 64 bhaMga (3) karkaza bahuvacana ane mRdu ekavacananA 64 bhaMga (4) karkaza ane mRdu baMnenA bahuvacananA 64 bhaMga yAvata (256) aneka deza karkaza
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-4 aneka deza mRdu aneka deza guru, aneka deza laghu, aneka deza zIta, aneka deza uSNa, aneka deza snigdha, aneka deza rUkSa, A aMtima bhaMga che. A rIte sarva maLIne 256 bhaMga thAya che. A rIte bAdara pariNata anaMta pradezI kaMdhamAM sparza saMbaMdhI catuHsaMyogInA-16 bhaMga paMca saMyogInA-128 bhaMga, paT saMyogInA-384 bhaMga, saptasaMyogI-512 bhaMga ane aSTa saMyogInA-256 bhaMga. kula maLIne 16+128+384512+256 = 1296 bhaMga sparzanA thAya che. vo bAdara anaMta pradezI skaMdhanA varNa, gaMdha, rasa ane sparzanA sarva maLIne 23762371299 1776 kula bhaMga thAya che. vivecana : sUtrakAre paramANuthI anaMta pradezI skaMdhamAM varNa, gaMdha, rasa ane sparzanA vividha vikalponuM vistRta varNana karyuM che. je pudgala jagatanI vividhatA ane vicitratAnuM darzana karAve che. zeSa kathana bhAvArthathI spaSTa che. sakSiptamAM kauSTakathI maMgo jANavA. paramANuthI anaMtapradezI skaMdha sudhInA varNAdinI bhaMga saMkhyA - pugala prakAra paramANu vipade pa videzI dha catupradezI skaMdha paMcapradezI saMdha ghapradezI dha saptapradesI dha ApaNI dha navapradezI dha dezI dha saMkhyAtapradezI asaMkhyAtapradezI sUkSmaanaMta pradezI bAdara anaMta pradezI varNanAbhaga gRdhanAbhaMga | rasanAbhaMga | sparzanAbhaMga 2 5 15 45 90 141 186 216 231 236 237 237 237 237 237 5 c $ c c 5 15 45 90 141 186 216 231 23 237 237 237 237 237 x 34 >> 3 3 36 3 3 36 3 36 3 1296 bhaga 16 42 120 222 324 414 474 504 514 516 516 51 516 1776 paramANunA prakAraH 28 kaivihe NaM bhaMte / paramANU paNNatte ? goyamA ! cauvvihe paramANU paNNatte, taM jahA- davvaparamANU khettaparamANU kAlaparamANU bhAvaparamANU / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! paramANunA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! paramANunA cAra prakAra che. yathA- (1) dravya paramANu (2) kSetra paramANu (3) kAla paramANu (4) bhAva paramANu.
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20: uddezaka-5 [ pa1 | 29 davvaparamANU NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte? goyamA ! cauvihe paNNatte, taM jahAacchejje, abhejje, aDajjhe, agejjhe / bhAvArtha - prazna-he bhagavan!dravya paramANunA keTalA prakAra che? uttara- he gautama!dravya paramANunA cAra prakAra che, yathA- achedya, abhedya, adAhya ane agrAhya. 30 khettaparamANU NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte? goyamA ! cauvvihe paNNatte,taM jahAaNaddhe, amajjhe, apaese, avibhaaime| bhAvArtha - prazra- he bhagavan! kSetra paramANunA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! kSetra paramANunA cAra prakAra che, yathA- anaddha, amadhya, apradeza ane avibhAga. 31 kAlaparamANU Na bhaMte ! kaivihe paNNatte? goyamA ! caubihe paNNatte,taM jhaaavaLo, adhe, araNe, mArA bhAvArtha:- prazna- he bhagavAna! kAla paramANunA keTalA prakAra che? uttara-he gautama! kAla paramANunA cAra prakAra che, yathA- avarNa, agaMdha, arasa ane asparza. 32 bhAvaparamANU NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte? goyamA ! cauvvihe paNNatte, taM jahAvaNNamaMte, gaMdhamate, rasamaMte, phAsamaMte // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArthaH- prazna-he bhagavan! bhAva paramANunA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! bhAva paramANunA cAra prakAra che, yathA-varNavAna, gaMdhavAna, rasavAna ane sparzavAna.// he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. .. vivecanaH pudgala dravyanA avibhAjya aMzane paramANu kahe che. prastuta prasaMgamAM sUtrakAre dravya, kSetra, kAla ane bhAvanI vivakSAthI tenA cAra prakAranuM kathana karyuM che. dravya paramANa- kSetra, kAla ke bhAvanI vivakSA karyA vinA eka paramANune dravya paramANu kahe che, kAraNa ke ahIM kevaLa dravyanI vivakSA karI che. dravya paramANunA guNadharmonI apekSAe punaH tenA cAra prakAra che. acche - zastrAdithI chedana na thAya te. abhedha - tenuM soI Adi zastra dvArA bhedana na thAya te. adAla - agni AdithI bALI na zakAya te. agrAhya - hAtha Adi koIpaNa sAdhanathI jenuM grahaNa na thAya te. kSetra paramANu-dravyAdinI virakSA karyA vinA AkAza pradezarUpa kSetranA avibhAjya aMzane, eka AkAza pradezane kSetra paramANu kahe che. eka AkAza pradeza eka ja pradezarUpa hovAthI te anaddha, amadhya, apradeza ane avibhAjya che te guNonI vivakSAthI tenA cAra prakAra che. anarTa - tenA sama saMkhyAvALA be bhAga thatA nathI tethI anaA. amadhya - tenA viSama saMkhyAvALA vibhAga na hovAthI te madhyabhAga rahita che. tethI amadhya. apradeza - te pradezarUpa nathI tethI apradeza. avibhAjya tenuM vibhAjana thatuM nathI, te aMtima sUkSma che tethI avibhAjya che.
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-4 kAla paramANu- dravya, kSetra ke bhAvanI vivakSA karyA vinA kAlanA avibhAjya aMza eka samayane kAla paramANu kahe che, kAla dravya arUpI che. temAM varNa, gaMdha, rasa ke sparza nathI, te guNanI vivakSAthI tenA cAra prakAra che. avarNa, agaMdha, arasa ane asparza. varNa, gaMdha, rasa ane sparza pudgala dravyanA ja guNa che. ahIM kAlaparamANunuM kathana hovAthI tene avarNa, agaMdha, arasa ane asparzarUpa kahyA che. 5 bhAva paramANu- dravya, kSetra ke kAlanI vivakSA karyA vinA kevaLa varNa, gaMdha Adi bhAvanI mukhyatAthI varNAdinA avibhAjya aMzane bhAva 52mANu kahe che. jema ke- paramANu ke skaMdhamAM varNAdino eka aMza bhAvathI paramANurUpa che. kAraNa ke temAM varNano avibhAjya aMza vidyamAna che. A rIte pAMcavarNa, be gaMdha, pAMca rasa ane ATha sparzanA avibhAjya aMza bhAva paramANu che. puddagala dravyanA mukhya cAra guNanI apekSAe tenA(bhAva paramANunA) cAra prakAra che. varNavAna, gaMdhavAna, rasavAna ane sparzavAna. || zataka 20/pa saMpUrNa //
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20: uddezaka 53 zataka-ra0H uddezaka-6 je saMkSipta sAra je * A udezakamAM pRthvI, pANI ane vAyukAyanA jIvo navo janma dhAraNa kare tyAre sarva prathama AhAra kayAre kare che? te viSayane zataka-17/nA atidezapUrvaka samajAvyo che. * adholokanI koI paNa pRthvInA aMtarAlamAM rahelA sukSma pRthvIkAyika jIvo UrdhvalokanA koI paNa devalokamAM, siddhazilAmAM ke devalokanA aMtarAlamAM utpanna thAya che, aSkAyanA jIvo ghanodadhi ke ghanodadhivalayomAM utpanna thAya che ane vAyukAyanA jIvo ghanavAta ke tanuvAtavalayomAM utpanna thAya che. te ja rIte UrdhvalokamAM rahelA jIvo adholokamAM utpanna thAya che. A sarva sthAnamAMthI koI paNa sthAnamAM jIva utpanna thAya tyAre AhAra grahaNa karavAnA be ja vikalpa che. * (1) jyAre jIva sarva samadughAta sahita eTale ke mRtyu pAmIne baMdUkamAMthI chuTelI goLInI jema eka sAthe jAya tyAre sarva Atmapradezo eka sAthe ja utpatti sthAne pahoMce che, te jIva pahelAM utpanna thaIne pachI AhAra kare che, AhAra yogya pudgala grahaNa kare che. ke (2) jyAre jIvanA Atmapradezo deza samadaghAta sahita- IlikA gatithI jAya tyAre Atmapradezo kramazaH utpatti sthAnane prApta kare che. tethI pahelAM pahoMcelA Atma pradezo AhAra yogya pugala grahaNa kare che ane tyAra pachI sarva Atmapradezo kheMcAI jAya che. tethI sarva Atma pradezonI apekSAe, pahelA AhAra grahaNa ane pachI utpanna thayo kahevAya che. sarva daMDakanA jIvo mATe A niyama samAna che.
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ pa4] zrI bhagavatI sUtra-4 zataka-ra0 : uddezaka-6 aMtara jIvonI utpatti ane AhAra - | 1 puDhavikkAie NaMbhaMte! imIse rayaNappabhAe sakkarappabhAe ya puDhavie aMtarA samohae samohaNittA je bhavie sohamme kappe puDhavikAiyattAe uvavajjittae, seNaM bhaMte! kiM pubi uvavajjittA pacchA AhArejjA,pubi AhArittA pacchA uvavajjejjA? ___ goyamA ! puTviM vA uvavajjittA, evaM jahA sattarasamasae chaThuddese jAvaseteNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai-puvviM vA jAvauvavajjejjA / NavaraM tehiM saMpAuNaNA, imehiM AhAro bhaNNai, sesata ceva / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! ratnaprabhA ane zarkarA prabhA A be pRthvInI madhyamAM sthita je sUkSma pRthvIkAyika jIva, mAraNAMtika samuddAta karIne saudharmakalpamAM pRthvIkAyikapaNe utpanna thAya che, te pahelAM utpanna thaIne pachI AhAra kare che ke pahelAM AhAra karIne pachI utpanna thAya che? uttara- he gautama ! te pahelAM utpanna thaIne pachI AhAra kare che athavA pahelAM AhAra karIne pachI utpanna thAya che. ityAdi varNana zataka-17/s anusAra jANavuM joIe. he gautama ! tethI e pramANe kahevAya che ke yAvata pahelAM AhAra karIne pachI utpanna thAya che. vizeSatA e che ke tyAM zataka-17/6mAM pRthvIkAyika "saMprApta(pugala grahaNa) kare che." te pramANe kathana che ane ahIM "AhAra kare che,"te pramANe kahevuM joIe. 2 puDhavikkAie NaM bhaMte! imIserayaNappabhAe sakkarappabhAeyapuDhavIe aMtarA samohae samohaNittA je bhavie IsANe kappe puDhavikkAiyattAe uvavajjittae, pucchA? goyamA ! evaM ceva / evaM jAvaIsIpabbhArAe uvvaaeyvvo| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! ratnaprabhA ane zarkarA prabhA A be pRthvInI madhyamAM sthita je sUkSma pRthvIkAyika jIva, mAraNAntika samughAta karIne IzAna kalpamAM pRthvIkAyikapaNe utpanna thAya che, te pahelAM utpanna thaIne pachI AhAra kare che, ityAdi prazna karavA? uttara- he gautama! pUrvavat jANavuM. A rIte yAvat ISatnAbhArA pRthvI sudhI pRthvIkAyika jIvono u5pAta jANavo. | 3 puDhavikkAie NaM bhaMte ! sakkarappabhAe vAluyappabhAe ya puDhavIe aMtarA samohae,
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-20: deza | 55 | samohaNittA je bhavie sohamme jAvaIsIpabbhabhArAe pucchA? goyamA !evaM ceva / evaM eeNaM kameNaM jAvatamAe, ahesattamAe ya puDhavIe aMtarA samohae samANe je bhavie sohamme jAvaIsipabbhArAe uvvaaeyvyo| bhAvArtha-praznahe bhagavan!zarkarA prabhA anevAlukAprabhAte be pRthvInI madhyamAM sthita je pRthvIkAyika jIva, mAraNAntika samuThThAta karIne, saudharma kalpamAM yAvatu ISa~AbhArA pRthvImAM utpanna thAya che, ItyAdi prazna:2vo? uttara- he gautama! pUrvavatu jANavuM. A rIte A ja kramathI yAvatu tama prabhA ane adhaHsaptama pRthvInI madhyamAM sthita pRthvIkAyika jIvonuM mAraNAntika samudraghAtapUrvaka saudharma kalpamAM thAvat ISa~AbhArA pRthvImAM utpanna thavAnuM kathana karavuM joIe. | 4 puDhavikkAie NaM bhaMte !sohammIsANANaM saNaMkumAramAhidANa ya kappANaM aMtarA samohae, samohaNittAjebhavieimIserayaNappabhAe puDhavIe puDhavikkAiyattAe uvavajjittae seNaM bhaMte ! puTviM uvavajjittA pacchA AhArejjA? goyamA !taMceva jAvase teNaTeNaM jaavnnikkhevo| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! saudharma, IzAna ane sanaskumAra, mAhendra kalpanI madhyamAM sthita je pRthvIkAyika jIva, mAraNAMtika samughAta karIne A ratnaprabhA pRthvImAM pRthvIkAyikapaNe utpanna thAya che, te pahelAM utpanna thaIne pachI AhAra kare che, ityAdi prazna karavo? uttara-he gautama!pUrvavat jANavuM. vAvatu A kAraNathI te pramANe kahevAya che, ityAdi upasaMhAra 12vo 'me. | 5 puDhavikkAie NaM bhaMte !sohammIsANANaM saNaMkumAramAhiMdANa ya kappANaM aMtarA samohae, samohaNittA je bhavie sakkarappabhAe puDhavIe puDhavikkAiyattAe uvavajjittae, pucchA? goyamA!evaM ceva / evaM jAvaahesattamAe uvvaaeyvvo| evaMsaNaMkumAsmAhiMdANaM baMbhalogassayakappassaaMtarAsamohae samohaNittA puNaravi jAvaahesattamAe uvvaaeyvvo| evaM baMbhalogassalaMtagassa ya kappassa aMtarA samohae, puNaravi jAva ahesttmaae| evaM laMtagassa mahAsukkassa kappassa ya aMtarA samohae, puNaravi jAva ahe sttmaae| evaM mahAsukkassasahassArassaya kappassa aMtarApuNaravi jaavahesttmaae| evaM sahassArassa ANayapANayakappANa ya aMtarA puNaravi jaavahesttmaae| evaM ANayapANayANa AraNa accuyANa ya kappANaM aMtarA puNaravi jAva ahesattamAe / evaM AraNa-ccuyANaM gevejjavimANANa aNuttara vimANANa ya aMtarA puNaravi jAva ahesattamAe / evaM aNuttaravimANANaMIsIpabbhArAeyapuNaravi jAvaahesattamAe uvvaaeyvvo|
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-4 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! saudharma, IzAna ane sanatakumAra mAhendrakalpanI madhyamAM sthita je pRthvIkAyika jIva, mAraNAntika samuddAta karIne zarkarAprabhA pRthvImAM pRthvIkAyikapaNe utpanna thAya che, ityAdi prazna karavo? 56 uttara- he gautama ! pUrvavat kahevuM. A ja rIte adhaH saptama pRthvI sudhI utpanna thavAnuM kathana karavuM joIe. A rIte sanatkumAra, mAhendra ane brahmaloka kalpanI madhyamAM sthita pRthvIkAyika jIva mAraNAntika samuddAta karIne punaH ratnaprabhAthI adhaHsaptama pRthvI sudhImAM utpanna thavAnuM kathana karavuM. A ja rIte brahmaloka ane lAntakanA aMtarAlamAM, mAraNAMtika samuddAta karIne lAntaka ane mahAzukrakalpanA aMtarAlamAM, mahAzukra ane sahasrAra kalpanA aMtarAlamAM, Anata-prANata ane AraNa tathA acyuta kalpanA aMtarAlamAM AraNa, acyuta ane traiveyaka vimAnanA aMtarAlamAM, traiveyaka vimAna ane anuttara vimAnonA aMtarAlamAM tathA anuttara vimAna ane ISatprAkbhArA pRthvInI madhyamAM sthita pRthvIkAyika jIva mAraNAntika samuddAtapUrvaka mRtyu pAmIne ratnaprabhAthI laIne yAvat adhaHsaptama naraka pRthvI sudhImAM pRthvIkAyika jIvarUpe utpattinuM kathana karavuM joIe. 6 AkkAie bhaMte! imIse rayaNappabhAe sakkarappabhAe ya puDhavIe aMtarA samohae samohaNittA je bhavie sohamme kappe AukAiyattAe uvavajjittae, pucchA ? goyamA ! jahA puDhavikkAiyassa jAva se teNaTTeNaM / evaM paDhama-doccANaM aMtarA samohae jAvaIsIpabbhArAe uvavAeyavvo / evaM eeNaM kameNaM jAvatamAe ahesattamAe ya puDhavIe aMtarA samohae, samohaNittA jAvaIsIpabbhArAe uvavAeyavvo AukkAiyattAe / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! A ratnaprabhA ane zarkarAprabhA pRthvInI madhyamAM sthita je aplAyika jIva, mAraNAMtika samuddAta karIne saudharma kalpamAM aplAyikarUpe utpanna thAya che, te pahelA utpanna thaIne pachI AhAra kare che ke pahelA AhAra karIne pachI utpanna thAya che ? uttara- he gautama ! pRthvIkAyikanI samAna jANavuM. A rIte pahelI, bIjI pRthvInI madhyamAM sthita mAraNAMtika samudAtapUrvaka apkAyika jIvonI ISAbhArA pRthvI sudhI utpatti jANavI joIe. A kramathI yAvat tamaHprabhA ane adhaHsaptama pRthvInI madhyamAM sthita aplAyika jIvonI mAraNAntika samuAtapUrvaka ISatprAkbhArA pRthvI sudhI apkAyikapaNe utpatti jANavI joIe. 7 | AuyAe NaM bhaMte ! sohammI- sANANaM saNakumAramAhiMdANa ya kappANaM aMtarA samohae, samohaNittA je bhavie imIserayaNappabhAe puDhavIe ghaNodahisu, ghaNodahivalaesu AukkAiyattAe vavantitta, pucchA ? goyamA ! taM ceva / evaM eehiM ceva aMtarA samohao jAva ahesattamAe puDhavIe ghaNodahisu, ghaNodahivalaesu AukkAiyattAe uvavAeyavvo / evaM jAva aNuttaravimANANaM IsIpabbhArAe ya puDhavIe aMtarA samohae jAva ahesattamAe ghaNodahisu, ghaNodahivalaesu vAyavvo /
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20: uddezaka-6 [ 567] bhAvArtha :- prazna- he bhagavanuM ! saudharma, IzAna ane sanaskumAra, mAhendrakalpanI madhyamAM sthita je aSkAyika jIva mAraNAttika samuddaghAta karIne ratnaprabhA pRthvInA ghanodadhi ane ghanodadhivalayomAM akhAyikapaNe utpanna thAya che ityAdi prazna karavo? uttara- he gautama! pUrvavatu jANavuM. A rIte pUrva kathita aMtarAlomAM mAraNAMtika samughAta karIne aSThAyika jIvonI adhaHsaptama pRthvI sudhInA ghanodadhi ane ghanodadhivalayomAM aplAyikapaNe utpatti kahevI joIe. A ja rIte yAvatu anuttara vimAna ane ISatuprabhArA pRthvInI madhyamAM sthita aplAyika jIvonI mAraNAttika samughAta karIne yAvatuM adhaHsaptama pRthvI sudhInA ghanodadhi ane ghanodadhivalayomAM aSkAyikapaNe utpatti kahevI joIe. 8 vAukkAieNaM bhaMte ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe sakkarappabhAe ya puDhavIe aMtarA samohae, samohaNittA je bhavie sohamme kappevAukkAiyattAe uvavajjittae, pucchA? goyamA !evaMjahAsattarasamasaevAukkAiyauddesaetahAiha vi,NavaraMaMtassusamohaNA NeyavvA,sesataMce jAvaaNuttaravimANANaMIsIpabbhArAeyapuDhavIe aMtarAsamohae,samohaNittA jebhavie ghaNavAyataNuvAe,ghaNavAyataNuvAyavalaesuvAukkAiyattAeuvavajjittae,sesataM ceva jAvaseteNadveNaM jAvauvavajjejjA // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! A ratnaprabhA ane zarkaraprabhA pRthvInI madhyamAM sthita je vAyukAyika jIva, mAraNAntika samughAta karIne saudharmakalpamAM vAyukAyikapaNe utpanna thAya che, ityAdi prazna karavA? uttara- he gautama ! zataka 17/10mAM vAyukAyika uddezaka anusAra ahIM paNa jANavuM joIe. vizeSatA e che ke ratnaprabhA Adi pRthvIonA aMtarAlamAM mAraNAMtika samudyAnapUrvaka kathana karavuM joIe. zeSa sarva pUrvavat che. A rIte anuttara vimAna ane ISatnAbhArA pRthvInI madhyamAM sthita je vAyukAyika jIva mAraNAMtika samughAta karIne ghanavAna ane tanuvAtamAM tathA ghanavAtavalayo ane tanuvAtavalayomAM vAyukAyikapaNe utpanna thAya che, ityAdi sarva pUrvavat che yAvat he gautama! tethI te pahelAM AhAra karIne pachI paNa utpanna thAya che. II he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che.ll vivecana : prastuta sUtromAM pRthvIkAyika, aSkAyika ane vAyukAyika jIvanA utpatti ane AhAra viSayaka kathana che. tenuM spaSTIkaraNa zataka-17/6 anusAra jANavuM. sutrakAre aplAyika jIvo mATe naraka pRthvInA aMtarAla AdimAM ghanodadhi ane ghanodadhivalayomAM temaja vAyukAyika jIvo mATe ghanavAta, tanuvAta, ghanavAtavalaya ane tanuvAtavalayomAM te jIvo utpanna thAya che; te pramANe kathana karyuM che. ghanodadhi- pratyeka naraka puthvInI nIce 20000 yojana vistAramAM ghanodadhi che. tenI laMbAI pahoLAI te te pRthvI pramANe che. ghanavAta-tanavAta- 20,000 yojananA ghanodadhi pachI nIce asaMkhyAta yojanAnA vistAramAM ghanavAta
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 ] zrI bhagavatI sUtra-4 ane tenI nIce asaMkhyAta yojanAnA vistAramAM tanuvAta, tenI nIce asaMkhyAta yojanAnA vistAramAM AkAza hoya che. tyAra pachI bIjI naraka pRthvI che. A kramathI sAte ya pRthvI ane sAte ya ghanodadhi Adi che. ghanodadhivalaya-pratyeka naraka pRthvI pharate-cAre bAju ghanodadhivalaya ane ghanavAtavalaya ane tanuvAtavalaya che. A rIte ghanodadhi ane ghanodadhivalayamAM, ghanavAta-ghanavAtavalayamAM sthAnanI apekSAe taphAvata che ane baMnenuM svataMtra astitva che. juo cArTa. - te zataka 20/6 saMpUrNa traNa valaya traNa valaya narakapRthvI ane ghanodadhi-ghanodadhi valayAdiH- (eka parimANa AkRti) pRthvInI cAre tarapha 1,80,000 nI jADAI pRthvInI cAre tarapha ratnapRthvI pRthvI laMbAI pahoLAIna rajju pramANa 20,000 yo. ghanodadhi asaMkhya yo. ghanavAya asaMkhya yo. tanuvAya tenuvAya valaya thavAya valaya thanodha valaya ghanodhi valaya ghanavAya valaya tenuvAya valaya asaMkhya yora AkAza zarkarAkhabhA pRthvI ghanodadhi ghanavAya tanuvAya AkAza AvI ja rIte sAte ya narakamRthvIo samajavI.
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20: uddezaka 569 ghanodadhi-ghanodadhi valayAdiH dareka naraka pRthvInI nIce - 1lI FDa 20,000 yo, ghanodadhi AkhyAta tha. | vanavAya. "asaMkhyAta . tanuM vAvuM. asaMkhyAta tho. nAkAMDyuM - kAH = 1. ghanodadhi valaya 2. ghanavAyu valaya 3. tanuvAyu valaya nepavA va. 6 thI narakamRthvI pamI narakapRthvI -- -- - -- --------- 6ThThI narakapRthvI 3mI narakapRthvI - sAdhvI subodhikA
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ 570 zrI bhagavatI satra-4 zataka-ra0H uddezaka-7 je saMkSipta sAra je A uddezakamAM baMdhanA traNa prakAra ane jJAnAvaraNIya Adi ATha karma, udaya prApta ATha karma, pAMcazarIra, cAra saMjJA, traNa daSTi, chalezyA, pAMca jJAna, traNa ajJAna ane tenA viSayomAM baMdhanI trividhatAnuM kathana karyuM che. * baMdha- AtmA ane karma pudgalonA saMbaMdhane baMdha kahe che. temaja koI paNa pudgala ke pugalajanya bhAvonA saMbaMdhane-joDANane baMdha kahe che. AtmabhAvonA saMbaMdhane paNa prastuta prasaMgamAM baMdha kahyo che. tenA traNa prakAra che. * jIva prayoga baMdha- jIvanA prayogathI athavA AtmavIryathI thatAM baMdhane athavA saMbaMdhane jIva prayoga baMdha kahe che. * anaMtara badha- je baMdha athavA saMbaMdha vartamAnamAM ja thayo hoya, eka-be samayAdi vyatIta na thayA hoya tene anaMtara baMdha kahe che. * paraMpara baMdha-je baMdha athavA saMbaMdhane be, traNa Adi samaya vyatIta thaI gayA hoya arthAtu je baMdha bhUtakAlIna banI gayo hoya tene paraMpara baMdha kahe che. * AThe prakAranA karmabaMdhamAM ane udayakarmamAM A traNe prakAra hoya che. pAMca zarIra, cAra saMjJA, cha lezyA, Adi karmarUpa nathI, te karmajanya bhAvo che. tethI temAM tayogya pugalono saMbaMdha ane tajjanita karmonA baMdhamAM pUrvavat trividhatA hoya che. jJAna, ajJAna AtmabhAvarUpa che. jIva sAthe teno saMbaMdha hoya che. tethI temAM paNa trividhatA ghaTI zake che.
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20: uddezaka-7 571 zataka-ra0 : uddezaka baMdha baMdhanA prakAra :| 1 kaivihe NaM bhaMte ! baMdhe paNNatte ? goyamA ! tivihe baMdhe paNNatte, taM jahAjIvappaogabaMdhe, aNaMtarabadhe, prNprbNdhe| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! baMdhanA keTalA prakAra che? uttara-he gautama! baMdhanA traNa prakAra che. yathA- jIvaprayoga baMdha, anaMtara baMdha ane paraMpara baMdha. 2NeraiyANaM bhaMte !kaivihe baMdhepaNNate? goyamA !evaM ceva / evaM jaavvemaanniyaannN| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayika jIvone keTalA prakAranA baMdha hoya che? uttara- he gautama! pUrvavat traNa prakAranA baMdha hoya che. A ja rIte vaimAnika paryata jANavuM joIe. | 3 NANAvaraNijjassaNaM bhaMte !kammassa kaivihe baMdhepaNNatte? goyamA !tivihe baMdhe paNNatte,taM jahA- jIvappaogabaMdhe, aNatarabadhe, paraMparabadhe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jJAnAvaraNIya karmano baMdha keTalA prakArano hoya che? uttara- he gautama! traNa prakArano hoya che, yathA- jIva prayoga baMdha, anaMtara baMdha ane paraMpara baMdha. | 4 raiyANaM bhaMte !NANAvaraNijjassa kammassa kaivihe baMdhe paNNatte? evaM ceva / evaM jAvavemANiyANaM / evaM jAva aMtarAiyassa / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayikone jJAnAvaraNIya karmabaMdha keTalA prakArano hoya che? uttara- he gautama! pUrvavat traNa prakArano che. A rIte vaimAnika paryata jANavuM. jJAnAvaraNIyanI jema aMtarAya karma sudhInA baMdha jANavo joIe. vivecana : AtmA ane karma pudgalonA saMbaMdhane baMdha kahe che. tenA traNa prakAra che- (1) jIva prayoga baMdha:jIvaprayogathI arthAtu mana-vacana ane kAyAnA vyApArathI AtmAnI sAthe karmapulono-kSIra ane nIranI jema saMyoga saMbaMdha thavo te jIva prayoga baMdha che. jIvanA pariNAma anusAra te spaSTa, baddha, niddhatta ke nikAcita rUpe baMdhAya che. (2) anaMtara baMdhaH- je pulonA baMdhane eka be Adi samayonuM aMtara na thayuM hoya tene anaMtara baMdha kahe che (2) paraMpara baMdhaH- je baMdhane be-traNa Adi samayonuM aMtara thaI gayuM hoya tene paraMpara baMdha kahe che. 24 daMDakomAM traNa prakAranA baMdha hoya che
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 572 zrI bhagavatI sUtra-4 ATha karma prakRtionA udayamAM trividha baMdha - 5 NANAvaraNijjodayassaNaM bhaMte ! kammassa kaivihe baMdhe paNNatte? ___ goyamA ! tivihe baMdhe paNNatte evaM ceva, evaM NeraiyANaM vi jAvavemANiyANaM, evaM jaavatraaiyudyss| zaEArtha :-NANAvaraNijjodayassa kammassa = shaan|125iiy yAvanA24, shnaav25iiyn| udayamAM baMdhanAra karma. bhAvArtha:-prazra-bhagavan ! zAnAvaraNIya35madhyAvanAra bhano 241 rano cha? uttara- he gautama ! pUrvavatu jANavuM. A rIte nairayikothI laIne vAvata vaimAniko paryata yAvata udayaprApta aMtarAya karmabaMdha sudhI jANavuM joIe. vedatraya AdimAM trividha baMdhaH 6 itthIveyassa NaM bhaMte ! kaivihe baMdhe paNNatte ? goyamA ! tivihe baMdhe paNNatte / evaM ceva / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! strIvedano baMdha keTalA prakArano che? uttara- he gautama ! pUrvavat traNa prarano cha. | 7 asurakumArANaM bhaMte ! itthIveyassa kaivihe baMdhe paNNatte? goyamA ! evaM ceva / evaM jAvavemANiyANaM, NavaraM jassa itthiveo atthiA evaM purisaveyassa vi, evaMNapuMsagaveyassa vi jAvavemANiyANaMNavaraM jassa jo atthi veo| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! asurakumArone strIvedano baMdha keTalA prakArano hoya che? uttara- he gautama! pUrvavatu traNa prakArano hoya che, A rIte vaimAnika sudhI jANavuM joIe. vizeSamAM jene strIveda che tene mATe ja samajavuM joIe. strIvedanI jema puruSaveda ane napuMsakavedanA viSayamAM vaimAnika paryata jyAM je veda hoya te pramANe jANavuM. | 8 saNamohaNijjassa NaM bhaMte ! kammassa kaivihe baMdhe paNNatte? evaMceva,NistaraM jAvavemANiyANaM / evaM carittamohaNijjassa vi jaavvemaanniyaannN| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! darzana mohanIya karmano baMdha keTalA prakArano che? uttara- he gautama! pUrvavatu traNa prakArano che. A rIte yAvatu vaimAnika paryata jANavuM tathA A ja rIte cAritra mohanIyanA viSayamAM paNa yAvata vaimAnika paryata jANavuM joIe. 9 evaM eeNaM kameNaM orAliyasarIrassa jAvakammagasarIrassa, AhArasaNNAe jAva pariggahasaNNAe, kaNhalesAe jAvasukkalesAe, sammadiTThIemicchAdiTThIesammAmicchAdiTThIe, AbhiNibohiyaNANassa jAvakevalaNANassa, maiaNNANassa,suyaaNNANassa,vibhANANassa,
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-20: uddezaka-7. 573 evaM AbhiNibohiyaNANavisayassa bhaMte ! kaivihe baMdhe paNNatte? goyamA ! eesi savvesipayANaM tivihe bNdhepnnnntte| jAvakevalaNANavisayassa maiaNNANavisayassasuyaaNNANavisayassavibhagaNANavisayassasavveeecauvvIsaMdaMDagA bhANiyavvA, NavaraM jassa jaM atthi taM bhANiyavvA / jAva vemANiyANaM bhaMte ! vibhaMgaNANavisayassa kaivihe baMdhe paNNatte? goyamA ! tivihe baMdhe paNNatte,taM jahAjIvappaogabaMdhe aNaMtarabaMdhe paraMparabaMdhe // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha - prazna- A kramathI dArika zarIra yAvat kArmaNa zarIra, AhAra saMjJA yAvatu parigrahasaMjJA, kRSNalezyA yAvata zuklalezyA, samyagudaSTi, mithyAdaSTi, mizradaSTi; matijJAna yAvata kevaLajJAna, mati ajJAna, zruta ajJAna ane virbhAgajJAna, A sarvano baMdha keTalA prakArano che? uttara- he gautama ! A sarvano baMdha traNa prakArano che. yAvatu pAMca jJAna ane traNa ajJAnanA viSayamAM kathana karavuM. A sarvanA viSayamAM 24 daMDakathI jANavuM joIe. vizeSatA e che ke jene je hoya te pramANe jANavuM joIe yAvat prazna- he bhagavan! vaimAnikane virbhAgajJAnano baMdha keTalA prakArano che? uttara- he gautama ! traNa prakArano che. yathA- jIva prayoga baMdha, anaMtara baMdha ane paraMpara baMdha. / he bhagavana! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che.// vivecana - sUtrakAre AThe ya karmonI trividhatAnuM samuccaya kathana pUrvasUtromAM karyA pachI prastuta sUtromAM strIvedAdi, darzanamoha, cAritramoha Adi karmonuM ane pAMca zarIra, saMjJA, vezyA, daSTi, jJAna Adi AtmabhAvonI trividhatAnuM nirUpaNa karyuM che. strIvedAdi- 24 daMDakanA jIvomAM je veda hoya te pramANe kathana karavuM. darzana ane cAritra mohanIya karmanA paNa traNa bheda thAya che. pAMca zarIrAdi- zarIrAdi karma nathI paraMtu karmanA udayajanya bhAvo che. te zarIra, saMjJA, vezyAdi bhAvomAM vartatA jIvane paNa te te karmabaMdha traNa prakAre thAya che. traNa daSTi, pAMca jJAna, traNa ajJAna ane teno viSaya vagere AtmabhAvo che tethI te apadgalika che. te bhAvo karmanA udayajanya nathI paraMtu karmanA kSaya, kSayopazama ke upazamajanya che. A sarvabhAvomAM jIvanuM vIrya prayukta thAya che. tenAthI yukta jIvane prayogabaMdha, anaMtarabaMdha ane paraMparabaMdha rUpa A traNa bheda thAya che. A rIte karmaprakRti-8, karmodaya-8, veda-3, darzana mohanIya-1, cAritra mohanIya-1, zarIra-5, saMjJA-4, lezyA-6, daSTi-3, jJAna-5, ajJAna-3, jJAnAjJAnanA viSaya-8 kula-55 bola che. 24 daMDakamAM jyAM jeTalA bola prApta thatA hoya, tyAM temAM trividha baMdha hoya che. te zataka-ra0/o saMpUrNa che C)
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ 574 zrI bhagavatI sUtra-4 je je | zataka-ra0H uddezaka-8 saMkSipta sAra * A uddezakamAM manuSyakSetra karmabhUmi, akarmabhUmi, dharma, dharmakAla, tIrthakara, tIrthaMkara paraMparA vagere viSayonuM pratipAdana che. * aDhIdvIpamAM karmabhUminA 15 kSetra che. yathA-pAMca bharatakSetra, pAMca airAvatakSetra ane pAMca mahAvideha kSetra. temAM jaMbUdvIpamAM eka bharata, eka airAvata ane eka mahAvideha ema traNa kSetra che. ghAtakIkhaMDamAM ane ardhapuSkara dvIpamAM bamaNA arthAtu cha-cha kSetra che. tethI 3+4+4=15 kSetra thAya. * aDhIdvIpamAM akarmabhUminA 30 kSetra che yathA- pAMca hemavaya, pAMca haraNyavaya, pAMca harivarSa, pAMca ramyaphavarSa, pAMca devakuru ane pAMca uttarakurukSetra. temAMthI jaMbUdvIpamAM eka-eka kSetra, dhAtakIkhaMDa ane ardhapuSkara dvIpamAM be-be kSetra hoya che. tethI +1+1=30 kSetra thAya che. * pAMca bharata ane pAMca airavata kSetramAM utsarpiNI avasarpiNI Adi kAlanuM parivartana satata thayA ja kare che. mahAvidehakSetramAM sadA ya cothA ArAnI samAna avasthita kAla pravarte che. * bharata ane airavatakSetramAM prathama ane aMtima tIrthaMkaro paMcamahAvrata ane sapratikramaNarUpa dharmano upadeza Ape che ane madhyanA bAvIsa ane mahAvidehakSetranA tIrthaMkaro cAturyAmarUpa dharmano upadeza Ape che. * bharata kSetramAM avasarpiNIkAlamAM RSabhadeva svAmI Adi 24 tIrthaMkaro thayA. tenA trevIsa AMtarA thAya che. temAM navamAMthI soLamA tIrthaMkaronA aMtarakAlamAM zAsanaviccheda athavA kAlikazrutano viccheda thayo che. zeSa tIrthaMkaronA aMtarakAlamAM zAsana ane zrutaparaMparA akhaMDa rahI che. * tIrthaMkaronA mokSa pachI be pATa sudhI daSTivAda sUtra akhaMDitarUpe rahe che. tyAra pachI teno viccheda thAya che. paraMtu pUrvagata sUtra keTaloka kALa vizeSa rahe che. prabhu mahAvIranA mokSa pachI 1000 varSa paryata ane zeSa tIrthaMkaronA mokSa pachI saMkhyAta ke asaMkhyAta kAla payaMta pUrvagata zruta rahyuM hatuM. * bharatakSetramAM prabhu mahAvIranI zAsana paraMparA 21,000 varSa payaMta raheze. utsarpiNIkAlamAM prathama mahApA tIrthaMkaranI zAsana paraMparA paNa 21,000 varSa raheze ane covIsamA tIrthaMkaranI zAsana paraMparA AdinAtha prabhunI kevalI paryAyanI samAna arthAt eka hajAra varSa jUnA eka lAkha pUrva varSa raheze. tyAra pachI yugalika kALano prAraMbha thaze. * tIrthanA sthApaka tIrthakara che. te tIrtha svarUpa nathI.zramaNa, zramaNI, zramaNopAsaka ane zramaNopAsikA rUpa tIrthanA cAra prakAra che. AptapuruSa dvArA kathita vacana pravacana che. tIrthaMkaro pravacanakartA arthAt pravacanI che. AcArAMga, sUyagaDAMga Adi dvAdazAMgI pravacana rUpa che. * koI paNa kuLanI vyakti nigraMtha dharmamAM- prabhunA zAsanamAM praveza karIne saMyama-tapanI sAdhanA karIne ATha karmono kSaya kare tyAre ja tenI mukti thAya che. jo tenA alpakarma zeSa rahI jAya to devagatimAM jAya che. A rIte A uddezakamAM sUtrakAre nigraMtha dharmanI vizALatA ane mahattA pragaTa karI che.
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20 : uddezaka-8 cha O zataka-20 : uddezaka-8 bhUmi 575 ROR IOS karmabhUmi-akarmabhUminA prakAra : 1 ka NaM bhaMte! kammabhUmIo paNNattAo ? goyamA ! paNNarasa kammabhUmIo paNNattAo, te bahA- paMca mahA, paMca vayADuM, paMca mahAvivehArUM | bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! karmabhUmio keTalI che ? uttara- he gautama ! karmabhUmio paMdara che, yathA- pAMca bharata, pAMca airavata ane pAMca mahAvideha kSetra. 2 ka NaM bhaMte! akammabhUmIo paNNattAo ? goyamA ! tIsaM akammabhUmIo paNNattAo, taM jahA - paMca hemavayAiM, paMca heraNNavayAI, paMca harivAsAI, paMca rammagavAsAI, paMca devakurAI, paMca uttarakurAI / bhAvArtha: :- prazna- he bhagavan ! akarmabhUmi keTalI che ? uttara- he gautama ! akarmabhUmio trIsa che. yathA- pAMca hemavaya, pAMca heraNyavaya, pAMca harivAsa, pAMca ramyAsa, pAMca devakuru ane pAMca uttarakuru. vivecanaH karmabhUmi . :- jyAM asi(zastra vidyA), masi(lekhana vidhA), kRSi(khetI) athavA AjIvikAnA anya sAdhana rUpa karma-vyavasAya hoya tene karmabhUmi kahe che. akarmabhUmiH-- jyAM asi, masi, ane kRSi athavA AjIvikAnA anya sAdhanarUpa karma vyavasAya na hoya, paraMtu prAkRtika pRthvI, jala ane daza prakAranA vRkSothI ja jIvana-vyavahAra thato hoya tene akarmabhUmi kahe che. tenA prakAra bhAvArthathI spaSTa che. karmabhUmi-akarmabhUmimAM kAlaparivartana : 3 eyAsu NaM bhaMte! tIsAsu akammabhUmIsu atthi ussappiNIi vA osappiNIi vA ? noyamA ! kho phaLake samade / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! uparokta trIsa akarmabhUmiomAM utsarpiNI ane avasarpiNI rUpakALa che ? uttara- he gautama ! tema zakya nathI. 4suNaM bhaMte! paMcasu bharahesu paMcasu eravaesu atthi ussappiNIi vA osappiNIi vA? goyanA ! hatA asthi su kha mate ! pavatu mahAvivehelu, pucchA ? goyamA ! khevasthi sakhiLI,
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa76 ] zrI bhagavatI sUtra-4 Nevatthi osappiNI, avaTThie NaMtattha kAle pnnnnttesmnnaauso| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pAMca bharata ane pAMca airavata kSetromAM utsarpiNI ane avasarpiNIkAla che? uttara- hA, gautama ! che. prazna- he bhagavanuM ! pAMca mahAvidehakSetramAM utsarpiNI ane avasarpiNI kAla che? uttara- he gautama ! mahAvideha kSetramAM utsarpiNI ke avasarpiNI kAla nathI. he AyuSyamAnuM zramaNa ! tyAM eka avasthitakAla hoya che. vivecana :utsarpiNI kAla:- je kAlamAM jIvonA saMghayaNa-saMsthAna Adi uttarottara adhikAdhika zubha thatA jAya, AyuSya ane avagAhanA uttarottara vadhatI jAya tathA utthAna, karma, bala, vIrya ane puruSAkAra parAkramanI kramazaH vRddhi thatI jAya; pugalonA varNa, gaMdha, rasa ane sparza paNa kramazaH zubha-zubhatara thatA jAya, temAM vRddhi thatAM kramazaH uccatama avasthA AvI jAya che, tene utsarpiNI kAla kahe che. tenuM kAlamAna dazakroDAkoDI sAgaropamanuM che. avasarpiNIkAla:- je kAlamAM jIvonA saMghayaNa, saMsthAna, AyuSya, avagAhanA kramazaH hIna thatA jAya; jIva mAtranA utthAna, karma,bala Adi paNa kramazaH hIna thatA jAya; pagalonA varNAdi paNa hIna-hInatara thatA jAya, zubhabhAva ghaTatA jAya, azubha bhAva vadhatA jAya che tene avasarpiNIkAla kahe che. tenuM kAlamAna dazakroDAkoDI sAgaropamanuM che. pAMca bharata ane pAMca airAvata A daza karmabhUmi kSetramAM ja A baMne kAla hoya che arthAt tyAM ja kAlanuM parivartana thAya che. te sivAya mahAvideha kSetramAM ane 30 akarmabhUmikSetramAM ke aDhIdvIpa bahAra ane devaloka Adi koIpaNa kSetramAM utsarpiNI ke avasarpiNI kAla rUpa parivartana nathI. mahAvideha kSetramAM dharma - 5 eesuNaM bhaMte ! paMcasu mahAvidehesu arahaMtA bhagavaMto paMcamahavvaiyaMsapaDikkamaNaM dhammapaNNavayati? - goyamA !NoiNaTesamaTe / eesuNaMpaMcasubharahesu, paMcasueravaesu, purimapacchimagA duve arahatA bhagavaMto paMcamahavvaiyaMsapaDikkamaNaM dhammapaNNavayaMti, avasesANaM arahatA bhagavaMto cAujjAmaM dhamma paNNavayati / eesuNaM paMcasu mahAvidehesu arahatA bhagavato cAujjAmaMdhammapaNNavayati / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pAMca mahAvidehamAM arihaMta bhagavaMto pratikramaNa sahita paMcamahAvrata rUpa dharmano upadeza Ape che? uttara- he gautama ! tema zakya nathI. paraMtu pAMca bharata ane pAMca airAvatakSetramAM prathama ane aMtima be arihaMta bhagavAna, pratikramaNa sahita pAMca mahAvrata rUpa dharmano upadeza Ape che. zeSa arihaMta bhagavAna cAra yAmarUpa dharmano upadeza Ape che. pAMca mahAvidehakSetramAM paNa arihaMta bhagavAna cAra yAmarUpa dharmano upadeza kare che.
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20: uddezaka-8. pa77 ] vivecana - prastuta sUtramAM karmabhUminA kSetramAM dharmanI prarUpaNA karI che. tIrthakaro tatkAlIna manuSyonI vRtti ane pAtratA anusAra dharmanI prarUpaNA kare che. tIrthakaronI dharmaprarUpaNA cAturyAmarUpa athavA pratikramaNa sahita paMcamahAvratarUpa hoya che. zrI uttarAdhyayana sUtramAM be prakAranI dharmaprarUpaNAnuM kAraNa spaSTa karyuM che. vADaMA thai - cAturyAma dharma. yAma eTale vrata niyama. Rju ane prAjJa manuSyone mATe cAturyAma dharmanI prarUpaNA hoya che. yathA- (1) sarvathA prANAtipAta veramaNa (2) sarvathA mRSAvAda veramaNa (3) sarvathA adattAdAna veramaNa (4) sarvathA parigraha veramaNa. parigrahamAM strI, dhana vagere sarvano samAveza thaI jAya che. mahAvidehakSetramAM ane bharata airavata kSetramAM madhyanA bAvIsa tIrthakaronA zAsanakAlamAM manuSyo Rju ane prAjJa hovAthI tIrthakaro cAturyAma dharmanI prarUpaNA kare che. paMmadabUpha paDama -Rju ane jaDa tathAvakra ane jaDaprakRtinA manuSyone mATe tIrthaMkaro paMca mahAvrata ane sapratikramaNa rUpa dharmano upadeza Ape che. pAMca mahAvrata A pramANe che. (1) sarvathA prANAtipAta veramaNa (2) sarvathA mRSAvAda veramaNa (3) sarvathA adattAdAna ceramaNa (4) sarvathA maithuna veramaNa (5) sarvathA parigraha veramaNa. dararoja savAre ane sAMje niyama pUrvaka pratikramaNa karavuM te sapratikramaNa dharma che. bharata, airAvata kSetramAM prathama ane aMtima tIrthaMkaronA samaye manuSyo kramazaH Rju-jaDa tathA vakra jaDa hovAthI pAMca mahAvrata ane ubhayakAla pratikramaNa karavA rUpa dharmanI prarUpaNA hoya che. A rIte dharmanI prarUpaNAmAM kSetra ane kAla AzrI aMtara che. te aMtara vyavahAra mAtranuM che. tAttvika rUpe bheda hoto nathI. bharatakSetramAM ra4 tIrthakara :6 jaMbuddIveNaM bhaMte !dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe kai titthagarA paNNattA? goyamA !cauvIsaMtitthagarApaNNattA,taMjahA- usaajiyasaMbhakabhiNaMdaNa-sumai suppabhasupAsasasipuSpadaMta-sIyala sejjasavAsupujja-vimala-aNata-dhammasati-kuMthuara mllimunnisuvvynnminnemipaasvddhmaannaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! A jaMbUdvIpanA bharatakSetramAM A avasarpiNI kAlamAM keTalA tIrthakaro thayA che? uttara- he gautama! covIsa thayA che. yathA- (1) RSabha (2) ajIta (3) saMbhava (4) abhinaMdana (5) sumati (6) suprabha(padmaprabha) (7) supArzva (8) zazi(caMdraprabha) (9) puSpadaMta(suvidhi) (10) zItala (11) zreyAMsa (12) vAsupUjya (13) vimala (14) anaMta (15) dharma (16) zAMti (17) kuMthu (18) ara (19) malli (20) munisuvrata (21) nami (22) nemi (23) pArtha (24) vardhamAna. | 7 eesiNaM bhaMte ! cauvIsAe titthagarANaM kai jiNaMtarA paNNattA? goyamA ! tevIsaM jinntraapnnnnttaa|
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa78 ] zrI bhagavatI sUtra-4 bhAvArtha :- prazna- he bhagavana ! A covIsa tIrthakaronA keTalA AMtarA(vyavadhAna) che? uttara- he gautama! trevIsa AMtarA hoya che. vivecana : 10 kroDAkoDI sAgaropamano utsarpiNI ke avasarpiNI kAla hoya che. temAM eka kroDAkroDI sAgaropama dharmakAla che. te eka kroDAkroDI sAgaropamamAM 24 tIrthakaro thAya, tevo sahaja svabhAva che. avasarpiNIkAlamAM bharatakSetranA trIjA ArAmAM eka tIrthaMkara ane cothA ArAmAM trevIsa tIrthaMkara thAya che. A rIte utsarpiNIkAlamAM paNa 24 tIrthakara thAya che. zAzvatakAla payata A ja niyama che. be tIrthaMkaronI vaccenA kAlane AMtarA kahe che. 24 tIrthaMkaronA 23 AMtarA thAya che. jinAntaromAM zruta viccheda :8 eesiNaM bhaMte ! tevIsAe jiNaMtaresu kassa kahiM kAliyasuyassa vocchee paNNatte? goyamA ! eesuNaM tevIsAe jiNaMtaresupurimapacchimaesu aTThasu aTThasu jiNaMtaresu ettha NaM kAliyasuyassa avocchee paNNatte, majjhimaesu sattasu jiNaMtaresu ettha NaM kAliyasuyassa vocchee paNNatte, savvattha viNaM vocchiNNe ditttthivaae| bhAvArtha - prazna-he bhagavan! A trevIsa jinAMtaromAM kayA jinAttaramAM kAlika zrutano viccheda thAya che? uttara- he gautama ! A trevIsa jinAntaromAM pahelA ATha ane pAchalA ATha jinAttaromAM (tIrthakaronA zAsanakAlamAM) kAlika zrutano aviccheda hoya che ane madhyanA sAta jinAntaromAM kAlika zrutano viccheda thayo che, daSTivAdano viccheda to sarva jinAntaromAM thAya che. vivecana - prastuta sUtramAM A avasarpiNIkAlanA 24 tIrthakaranA zAsana kAlamAM zruta viccheda kAlane spaSTa karyo che. tIrtha viccheda- tIrthaMkaronA nirvANa pachI tIrthaMkaroe sthApelA caturvidha saMghanI paraMparA akhaMDa na rahevI, cAre tIrthano ke tenA AdhArabhUta zrutajJAnano nAza thavo tene zAsana viccheda athavA tIrtha viccheda thayo kahevAya che. prathama ATha ane aMtima ATha tIrthakaronI zAsana paraMparA akhaMDa rahI hatI. paraMtu madhyanA ATha tIrthakaronA sAta aMtarakAlamAM arthAt navamA tIrthaMkarathI paMdaramA tIrthakara sudhInuM zAsana viccheda gayuM hatuM. viSNurU gochev:- mULapAThamAM kAlika zratano viccheda thayo, te pramANe zabda prayoga che. tema chatAM tIrthaviccheda samaye sAdhu-sAdhvI ane saMpUrNa zrutajJAnano viccheda thAya che. tema vicchedano artha samajavo joIe. zrata viccheda kAla :- 9 thI 16 tIrthakaro arthAt zrI suvidhinAthathI zAMtinAtha bhagavAna sudhInA sAta aMtaromAM zrutano viccheda thayo che ane daSTivAdano viccheda to sarva jinAntaromAM thayo che ane thAya che. viccheda kAlanA pramANa mATe sUtramAM koI sUcana nathI paraMtu graMthomAM teno kAla A pramANe upalabdha che-
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20: uddezaka-8 579 caubhAgo caubhAgo tiNNi ya caubhAga paliyamegaMca / tiNNeva yacaubhAgA, cautthabhAgo ycubhaago|| artha:-zrI suvidhinAtha ane zrI zItalanAthanI vacce pA palyopama sudhI, zrI zItalanAtha ane zreyAMsanAthanI vacce pA palyopama sudhI, zrI zreyAMsanAtha ane zrI vAsupUjya vacce poNA palyopama sudhI, zrI vAsupUjya ane zrI vimalanAthanI vacce eka palyopama sudhI, zrI vimalanAtha ane zrI anaMtanAthanI vacce poNA palyopama sudhI, zrI anaMtanAtha ane zrI dharmanAthanI vacce pA palyopama sudhI, zrI dharmanAtha ane zrI zAMtinAthanI vacce pA palyopama sudhI kAlika zrutano viccheda thayo hato. daSTivAdano viccheda - paripUrNa dvAdazAMgInuM jJAna tIrthakaranA ziSya ane tenA ziSyarUpa be pATa sudhI akhaMDita cAle che. tyAra pachI bAramuM daSTivAda aMga akhaMDa rahetuM nathI teno kaMIka aMza viccheda pAme che. kAlika RtaH-je Agamano svAdhyAya divasa ane rAtrinA prathama ane caturtha praharamAM thAya te kAlika zrata che. utkAlika zrataH- je Agamano svAdhyAya asvAdhyAyakAlane choDIne game tyAre karI zakAya te utkAlika zrata che. bharata kSetramAM pUrvagata zruta:| 9 jaMbuddIveNaM bhaMte ! dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe devANuppiyANaM kevaiyaM kAlaMpuvvagae aNusajjissai? / goyamA ! jaMbuddIveNaMdIve bhArahe vAse imIse osappiNIe mamaM egaMvAsasahassaM puvvagae annusjjissi| bhAvArtha:- prazna- he bhagavana! A jaMbudvIpanA bharatakSetramAM A avasarpiNI kAlamAM Apa devAnupriyanuM pUrvagata zrata keTalA kAla sudhI raheze? uttara- he gautama! A jaMbUdvIpanA bharatakSetramAM A avasarpiNI kAlamAM mAruM pUrvagata zruta eka hajAra varSa sudhI raheze. 10 jahANaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe devANuppiyANaM egaM vAsasahassaM puvvagae aNusajjissai, tahANaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe avasesANaM titthagarANaM kevaiyaMkAlaM puvvagae aNusajjitthA? goyamA ! atthegaiyANaM saMkhejjakAlaM, atthegaiyANaM asNkhejjkaalN| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! je rIte A jaMbudvIpanA bharatakSetramAM A avasarpiNI kAlamAM Apa devAnupriyanuM parvagata zrata eka hajAra varSa sudhI raheze, te ja rIte pahelAM thayelA 23 tIrthakaronuM pUrvagata zrata keTalo kAla sudhI rahyuM hatuM? uttara- he gautama ! keTalAka tIrthakaronuM pUrvagata zruta saMkhyAta kAla sudhI rahyuM hatuM ane keTalAka tIrthakaronuM pUrvagata zruta asaMkhyAta kAla sudhI rahyuM che.
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ 580 ] zrI bhagavatI satra-4 vivecana :pUrvazruta - bAramA daSTivAda aMga sUtranA pAMca vibhAga che. parikarma, sUtro, pUrvagata, anuyoga ane cUlikA. A pAMca vibhAgamAMthI eka pUrvagata vibhAga pUrvazruta che. temAM cauda pUrva hoya che. saMpUrNa dRSTivAda aMga sUtra be pATa sudhI cAle che ane teno A pUrvazruta nAmano vibhAga sUtrokta kAla sudhI cAle che. saravenga vArtA gaNe vAta -je tIrthaMkarano zAsana kAla saMkhyAta kAlano hoya temAM saMkhyAta kAla ane je tIrthakarano zAsana kAla asaMkhyAta kAlano hoya temAM asaMkhyAta kAla sudhI pUrvazrata rahe che. yathAtIrthaMkara pArzvanAtha AdinuM pUrvazruta saMkhyAta kAla sudhI ane RSabhadeva Adi keTalAka tIrthakaronuM pUrvakRta asaMkhyAtakAla sudhI ane bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM eka hajAra varSa sudhI rahyuM hatuM. bharata kSetramAM jinadharma:11 jaMbuddIveNaM bhaMte ! dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe devANuppiyANaM kevaiyaM kAla titthe aNusajjissai? goyamA !jaMbuddIvedIve bhArahe vAse imIse osappiNIe mamaM egavIsaMvAsasahassAI titthe annsjjissi| zabdArtha - anusAsarR = raheze, cAlazetantha = tIrtha, zAsana bhAvArtha:- prazna- he bhagavana! A jaMbudvIpa bharatakSetramAM A avasarpiNI kAlamAM Apa devAnupriyanuM zAsana keTalo kAla raheze? uttara-he gautama! jaMbudvIpanA bharata kSetramAM A avasarpiNI kAlamAM mAruM zAsana 21,000 varSa sudhI raheze. |12 jahA NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe devANuppiyANaM ekkavIsaMvAsasahassAiMtitthaM aNusajjissai tahANaM bhaMte !jaMbuddIvedIve bhArahe vAse AgamessANaM carimatitthagarassa kevaiyaMkAlaM titthe aNusajjissai? goyamA !jAvaieNaMusabhassa arahaokosaliyassa jiNapariyAe evaiyAiMsaMkhejjAI vAsAiMAgamessANaMcarimatitthagarassa titthe annusjjissi| bhAvArtha-prazna-he bhagavan!je rIte jaMbudvIpanA bharatakSetramAM A avasarpiNIkAlamAM Apa devAnupriyanuM zAsana 21,000 varSa raheze, he bhagavan! te rIte jaMbudvIpanA bharatakSetramAM bhAvI tIrthakaromAMthI aMtima tIrthakaranuM zAsana keTalo kAla sudhI raheze? uttara- he gautama! kozala dezotpanna RSabhadeva arihaMtanI jeTalI kevaLIparyAya che, teTalA saMkhyAta varSo sudhI(eka hajAra varSa nyUna eka lAkha pUrva varSa sudhI) AgAmI avasarpiNInA aMtima tIrthakaranuM zAsana raheze. vivecana : avasarpiNIkAla pachI utsarpiNIkAlano prAraMbha thaze. temAM avasarpiNIkAlanA bhAvonI samAna
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-20: uddezaka-8 581] bhAvo caDatA krame AgaLa vadhaze. utsarpiNI kAlano 21,000 varSano pahelo Aro ane 21,000 varSano bIjo Aro vyatIta thaze tathA trIjA ArAnA traNa varSa sADA ATha mAsa vyatIta thayA pachI prathama tIrthaMkara thaze. teno zAsanakAla avasarpiNI kAlanA trevIsamA tIrthaMkaranA zAsanakAlanI samAna athavA trevIsamA ane covIsamA tIrthakaranA aMtarakAlanI samAna thaze. tyAra pachI bIjA tIrthakara thaze. A rIte kramazaH covIsa tIrthaMkaro utsarpiNIkAlamAM thaze. covIsamA tIrthaMkarano zAsanakAla avasarpiNIkAlanA prathama tIrthakaranI kevaLI paryAyanI samAna arthAt eka hajAra varSa cuna eka lAkha pUrvano thaze. tyAra pachI te tIrthakarano mokSa thaze ane kramazaH yugalika kAlano prAraMbha thaze. aMtima tIrthakaranA nirvANa pachI zAsana paraMparA cAlatI nathI. je sAdhu-sAdhvI Adi zeSa hoya che te potAnA bAkI zeSa Ayu pramANe thoDA samaya ja rahe che. agnino paNa yathAsamaye viccheda thAya che. mATe te kAlane ahIM gANa karIne zAsanakAlamAM tenI gaNanA karI nathI. tIrtha ane tIrthakara:13 titthaM bhaMte ! titthaM, titthagare titthaM? goyamA ! arahA tAvaNiyamaMtitthagare, titthaM puNa caauvnnnnaainnnnesmnnsNghe,tNjhaa-smnnaa,smnniio,saavyaa,saaviyaao| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tIrthane tIrtha kahe che ke tIrthakarane 'tIrtha' kahe che? uttara- he gautama! arihaMta to avazya tIrthakara che(tIrtha nathI, paraMtu jJAnAdi guNothI yukta cAra prakArano zramaNa saMgha tIrtha kahevAya che. yathA- sAdhu-sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA. 14 pavayaNaM bhaMte ! pavayaNaM, pAvayaNI pavayaNaM? goyamA !arahAtAvaNiyamaMpAvayaNI, pavayaNaM puNa duvAlasaMgegaNipiDage,taM jahA-AyAro jaavditttthivaao| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! "pravacanakAra' ja pravacana che ke tenA dvArA upadiSTa "pravacana' che? uttara-he gautama! arihaMta avazya pravacanI che.(pravacana nathI.) ane dvAdazAMga gaNipaTika pravacana che. yathA- AcArAMga yAvat daSTivAda. vivecanaHtIrtha tIrtha saMgharSa caturvidha saMghane tIrtha kahe che, te jJAnAdi guNothI yukta hoya che. tIrthakara svayaM tIrtha nathI. te tIrtha pravartaka-saMsthApaka che. vADavArU -jemAM zramaNa-zramaNI, zrAvaka, zrAvikArUpa cAra varNa hoya, te caturvarNa. te kSamAdi guNo tathA jJAnAdi AcaraNothI AkIrNa-vyAkha zramaNa saMgha che. pravacana prograDamayeyanena tiyvana:-prakarSa rUpe kahevAtA vacanane pravacana kahe che arthAta je muktimArganA pradarzaka hoya, AtmahitakArI hoya, abAdhita hoya tene pravacana kahe che. tenuM bIjuM nAma "Agama" che. tIrthakaro pravacana praNetA che, pravacana nathI. nigraMthadharma anugamana:15 je ime bhaMte ! uggA, bhogA,rAiNNA, ikkhAgA,NAyA,koravvA eeNaM assi dhamme
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ 582 ] zrI bhagavatI sUtra-4 | ogAhaMti, ogAhittA aTThavihaM kammarayamalaM pavAheti, pavAhittA tao pacchA sijhaMti jAva aMta kareMti? hatA goyamA !je ime uggA bhogAtaMceva jAvaaMtaM karaiti, atthegaiyA aNNayaresu devaloesudevattAe uvavattAro bhvNti| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! je ugrakula, bhogakula, rAjanyakula, izvAkukula jJAnakula ane kauravyakula vagere kulomAM utpanna thayelA kSatriyo Adi, A dharmamAM praveza kare che ane praveza karIne ATha prakAranA karmarUpI raja-melane naSTa kare che tyAra pachI zuM te siddha thAya che, yAvat sarva duHkhono aMta kare che? uttara- hA, gautama! ugrakula Adi kulomAM utpanna kSatriyo Adi che, te yAvatu sarvaduHkhono aMta kare che ane keTalAka kSatriyAdi koI paNa devalokomAM devapaNe utpanna thAya che. 16 kaivihANaM bhaMte ! devaloyA paNNatA? goyamA !cauvihAdevaloyA paNNattA,taM nahIM- avanavAsI, vALamatarA, goriyA, vemALiyaT I seva mate !seva mate !! bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! devalokanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! devalokanA cAra prakAra che. yathA- bhavanavAsI, vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika./ he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. A vivecana : prastuta sUtramAM kevA prakAranA kSatriyo siddha gatine prApta kare che tenuM kathana karyuM che. je kSatriyo rAjyalipsAvaza bhayaMkara hiMsA kare che, mahAraMbhI-mahAparigrahI che tene svarga ke mokSa prApta thato nathI. paraMtu je nigraMtha dharmamAM praveza kare che, jJAnAdinI utkRSTa sAdhanA karIne aSTakarma kSaya kare che, te ja mukta thAya che. tenA alpakarma zeSa rahI jAya to devalokamAM jAya che. ( 5 zataka-20/8 saMpUrNa
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20: uddezaka-9 583. zataka-ra0H uddezaka-9 je saMkSipta sAra je A uddezakamAM vidyAcAraNa ane jaMghAcAraNa labdhinuM svarUpa ane tenI gatinuM kathana che. * cAraNa labdhi- AkAzagamana karavAnI zaktine cAraNa labdhi kahe che. tenA be bheda che. vidyAcAraNa ane jaMghAcAraNa. * vidyAcAraNa-pUrvagata zrutasaMpanna, tapalabdhi saMpanna aNagArane niraMtara chaTTa-chanI tapasyA karatAM vidyAcAraNa nAmanI labdhi utpanna thAya che. traNa capaTI vagADe teTalA samayamAM te saMpUrNa jaMbUdvIpanI traNa vAra parikramA karI zake teTalI tenI zIdhra gati hoya che. te vidyAnA prabhAvathI prathama uDAnamAM mAnuSottara parvata para sthita thaIne bIjA uDAnamAM tirachA naMdIzvara dvIpa sudhI jaI zake che ane tyAMthI eka ja uDAnamAM svasthAne pahoMcI jAya che. Urdhvagati samaye prathama uDAnamAM naMdanavana para sthita thaIne bIjA uDAnamAM paMDagavana sudhI jaI zake che ane tyAMthI eka ja uDAnamAM svasthAne pahoMcI jAya che. * jaMghAcAraNa- pUrvagata zrutasaMpanna, tapolabdhi saMpanna aNagArane niraMtara aTTama-aTTamanI tapasyA karatAM jaMghAcAraNanI labdhi utpanna thAya che. tenI gati vidyAcAraNathI sAta guNI adhika hoya che. arthAt traNa capaTI vagADe teTalA samayamAM saMpUrNa jaMbUdvIpane 21 vAra parikramA karI zake che. te eka ja uDAnamAM tirachA rucakavara dvIpa paryata ane paMDagavana paryaMta Urdhvagati karI zake che. tyAMthI pAchA pharatA tene be uDAna thAya che. rucakavara dvIpathI pAchA pharatA prathama uDAnamAM naMdIzvara dvIpa sudhI ane paMDagavanathI pAchA pharatA prathama uDAnamAM naMdanavana sudhI jAya ane bIjA uDAnamAM svasthAne pahoMcI jAya che. * vidyAcAraNa ane jaMghAcAraNa labdhiprayoga pachI potAnA pramAdasthAnanA sevananI AlocanAdi kare to ArAdhaka thAya, anyathA virAdhaka thAya che.
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 584 ] zrI bhagavatI satra-4 zataka-ra0 : uddezaka-9 cAraNa cAraNa labdhinA prakAra :| 1 kaivihANaM bhaMte ! cAraNA paNNatA? goyamA ! duvihA cAraNA paNNattA,taMjahAvijjAcAraNA y,jghaacaarnnaay| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! cAraNa keTalA prakAranA che? uttara- he gautama! cAraNanA be prakAra kahyA che- vidyAcAraNa ane jaMghAcAraNa. vivecana : labdhinA prabhAvathI AkAzamAM gamana karavAnI zakti saMpanna munine cAraNa kahe che. tenA be prakAra che. (1)vidhAcAraNa zAstrajJAna-pUrva zratanA AdhAre zIdhra gamana karavAnI labdhi prApta munine vidyAcAraNa kahe che. (2) jevAcAraNa:- jaMghAnA baLathI gamana karavAnI labdhi saMpanna munine jaMghAcAraNa kahe che. vidhAcAraNa:|2 sekeNa?NaM bhaMte ! evaM vuccai-vijjAcAraNA vijjAcAraNA? goyamA ! tassaNaM chaTuMchaTTeNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM vijjAe uttaraguNaladdhiM khamamANassa vijjAcAraNaladdhI NAmaladdhI samuppajjai,seteNaTeNa jaavvijjaacaarnnaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! vidyAcAraNa muni vidyAcAraNa zA mATe kahevAya che? uttara-he gautama! niraMtara chaTTa-chaThThano tapa karatAM pUrvagata zrutarU5 vidyA dvArA uttara guNa labdhine (tapolabdhine) prApta munine vidyAcAraNa nAmanI labdhi utpanna thAya che. tethI yAvatuM te vidyAcAraNa" kahevAya che. | 3 vijjAcAraNassaNaM bhaMte ! kahaMsIhA gaI, kahaM sIhe gaivisae paNNate? goyamA ! ayaNNaM jaMbuddIve dIve jAva kiMcivisesAhie parikkheveNaM, deve NaM mahiDDIe jAvamahAsokkhe jAvaiNAmeva iNAmeva tti kaTu kevalakappaMjaMbuddIvaMdIvaM tihiM accharANivAehiM tikkhutoaNupariyaTTittANahavvamAgacchejjA,vijjAcAraNassaNagoyamA! tahA sIhA gaI, tahA sIhegaivisae paNNatte / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! vidyAcAraNanI zIghra-gati kevI che ane tenI gatino viSaya keTalo zIvra hoya che?
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20: uddezaka-9 585 | uttara- he gautama! A jaMbudvIpa yAvatu jenI paridhi 3,16,27 yojanathI kaMIka adhika che, tenI cAre tarapha koI mahaddhika yAvata mahAsukhI deva yAvata huM tenI pradakSiNA karIne hamaNAM AvuM, hamaNA AvuM e ja pramANe kahIne traNa capaTI vagADe, teTalA samayamAM, traNa vAra cakkara lagAvIne zIdhra Ave che. tevI zIdhra gati he gautama ! vidyAcAraNanI che ane A prakAranI zIdhra gatino teno viSaya che. |4 vijjAcAraNassaNaM bhaMte ! tiriyaM kevaiyaM gaivisae paNNatte? goyamA !seNaMio egeNaM uppAeNaM mANusuttare pavvae samosaraNaM karei, karettAtahiM ceiyAI vaMdai, vaMdittA biieNaM uppAeNaM NaMdIsaravare dIve samosaraNaM karei, karettA tahiM cejhyAivadai,vadittAtaopaDiNiyattai,taopaDiNiyattittAihamAgacchai,ihamAgacchittA iha ceiyAiMvadai / vijjAcAraNassaNaM goyamA ! tiriya evaie gaivisaepaNNatte / zabdArtha - samosara re = samavasRta thAya che. sthita thAya che. rokAya che je vava prabhunA jJAnanI stuti kare che. jJAnano mahimA kare che. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! vidyAcAraNanI tirachI gatino viSaya keTalo che? uttara- he gautama ! vidhAcAraNa eka uDAnathI mAnuSottara parvata para samosare che arthAtu tyAM jaIne sthita thAya che. tyAMnA dazyo joI jJAnano mahimA kare che. pachI bIjA uDAnathI naMdIzvara dvIpamAM jaIne sthita thAya che. tyAMnA dazyo joI jJAnano mahimA kare che. pachI tyAMthI eka ja utpAtamAM pAchA ahIM AvI jAya che, ahIM AvIne prabhunA jJAnano mahimA kare che. he gautama! vidyAcAraNanI tirachI gatino viSaya A prakArano che. 5 vijjAcAraNassaNaM bhaMte ! uDDe kevaie gaivisae paNNatte? goyamA ! se NaM io egeNaM uppAeNaM NaMdaNavaNe samosaraNaM karei, karettA tahiM ceiyAiMvadai, vaMdittA biieNaM uppAeNaM paMDagavaNe samosaraNaM karei, karettA tahiM ceiyAI vaMdai, vaMdittA tao paDiNiyattai, tao paDiNiyattittA ihamAgacchai, ihamAgacchittA ihaM ceiyAiMvadai / vijjAcAraNassaNaMgoyamA ! u8 evaie givisepnnnntte| seNaM tassa ThANassa aNAloiya apaDikkatekAlaMkarei, Natthitassa ArAhaNA,seNaMtassa ThANassa AloiyapaDikkate kAlaM karei atthitassa aaraahnnaa| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! vidyAcAraNanI Urdhva gatino viSaya keTalo che? uttara- he gautama! vidyAcAraNa eka utpAta dvArA naMdanavanamAM jaIne sthita thAya che. tyAM jJAnano mahimA kare che. pachI bIjA utpAta dvArA paMDagavanamAM sthita thAya che. tyAM jJAnano mahimA kare che. pachI tyAMthI eka ja utpAtamAM pAchA ahIM AvI jAya che. ahIM AvIne prabhunA jJAnano mahimA-guNAnuvAda kare che. he gautama! vidyAcAraNanI Urdhvagatino viSaya A prakArano che. he gautama! te vidyAcAraNa labdhino prayoga karavA saMbaMdhI doSa sthAnanI AlocanA ane pratikramaNa karyA vinA ja kALadharmane prApta kare, to ArAdhaka thatA nathI ane jo te doSasthAnanI AlocanA ane pratikramaNa
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 zrI bhagavatI sUtra-4 karIne kALadharma prApta kare, to te ArAdhaka thAya che. vivecana : prastuta sUtromAM vidyAcAraNanuM svarUpa, tenI zIghra gati ane tenI ArAdhakatA virAdhakatA vagerenuM vistRta kathana che. te bhAvArthathI spaSTa che. vidyAcAraNanI vidyA zakti gamana karatA Agamana samaye vizeSa abhyasta thaI jAya che. tethI gamana karatA Agamana samaye tenI gati zIvratara banI jAya che, tethI eka ja uDAnamAM svasthAne AvI jAya che. samavasaraNa :- samavasaraNa eTale samyag rUpe avasaraNa-avasthAna arthAt rahevuM, sthita thavuM. tethI samavasaraLa varepha te vAkyaprayogathI spaSTa thAya che ke tyAM cAraNa muni utare che, sthita thAya che. samavasaraNano artha ahIM dharmasabhA ke tIrthaMkarone mATe devo dvArA racita dharmadezanA ApavAnuM sthAna thatuM nathI. ceyArUM vavajJa -viti saMjJAnedhAtuthI niSpanna 'caitya' zabdano artha--viziSTa jJAna che tathA 'vavajJa'no artha stuti karavI, mahimA karavo. 'vaMti abhivAvana-stutyoH anusAra ahIM prasaMgAnusAra stuti karavI te artha upayukta che. kAraNa ke mAnuSottara parvata Adi sthAne muni zIghra gatithI pahoMce che. tyAMnA sthAnone jue che. naMdIzvara Adi dvIpanuM varNana AgamomAM karyuM che te ja pramANe sAkSAt avalokana kare che. tyAre tene jJAnIonA vacana para vizeSa zradghA jAgRta thAya che ane te jJAnIjanonI ane tattvajJAnanI(kSetrIya tattvonI) stuti, guNAnuvAda kare che. vidyAcAraNanI ArAdhakatA-virAdhakatA :- labdhino prayoga te pramAda che. tethI tenA prayoga pachI jo sAdhaka te pramAda sthAnanI AlocanAdi na kare to virAdhaka thAya che ane AlocanAdi karI le to ArAdhaka thAya che. jaMghAcAraNa : 6 sekeNaNaM bhaMte ! evaM vuccai - jaMghAcAraNe - jaMghAcAraNe ? goyamA ! tassa NaM aTThamaMaTTameNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANassa jaMghAcAraNaladdhI NAma laddhI samuppajjai, se teNadveNaM jAvajaMghAcAraNe, jaMghAcAraNe / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jaMghAcAraNane 'jaMghAcAraNa' zA mATe kahevAya che ? uttara- he gautama ! niraMtara aThThama-akramanI tapasyApUrvaka AtmAne bhAvita karatA munine jaMghAcAraNa nAmanI labdhi utpanna thAya che. tethI tene jaMghAcAraNa kahe che. 7 jaMghAcAraNassa NaM bhaMte ! kahaM sIhA gaI, kahaM sIhe gaivisae paNNatte ? goyamA ! ayaNNaM jaMbuddIve dIve, evaM jaheva vijjA cAraNassa, NavaraM tisattakhutto aNupariyaTTittA NaM havvamAgacchejjA, jaMghAcAraNassa NaM goyamA ! tahA sIhA gaI, tahasI gaivisae paNNatte / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jaMghAcAraNanI zIghragati kevI hoya che ane tenI zIghra gatino viSaya keTalo che ?
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20: uddezaka-9 [ 587] uttara- he gautama ! A jaMbudvIpa yAvata jenI paridhi 3,16,227 yojanathI kaMIka vizeSAdhika che. ityAdi varNana vidyAcAraNavat jANavuM. vizeSatA e che ke koI mahaddhika deva, traNa capaTI vagADe teTalA samayamAM A jaMbudvIpanI 21 vAra parikramA karI le che. he gautama! jaMghAcAraNanI ATalI zIdhra gati ane zIvra gatino viSaya che. |8 jaMghAcAraNassa NaM bhaMte ! tiriya kevaie gaivisae paNNatte? __ goyamA !se NaM io egeNaM uppAeNaMkhyagavare dIvesamosaraNaM karei, karettA tahiM ceiyAiMvadai, vaMdittAtao paDiNiyattamANe biieNaM uppAraNaM NaMdIsaravaradIve samosaraNaM karei, karettA tahiM ceiyAivaMdai, vaMdittA ihamAgacchai, AgacchittA iha ceiyAiMvadai / jaMghAcAraNassaNaMgoyamA !tiriya evaie gaivisae pnnnntte| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! jaMghAcAraNanI tirachI gatino viSaya keTalo che? uttara- he gautama ! jaMghAcAraNa eka uDAnathI rucakavara dvIpamAM sthita thAya che, tyAM prabhunA jJAnano mahimA kare che, karIne tyAMthI pAchA pharatA eka uDAnamAM naMdIzvara dvIpa para sthita thAya che. tyAM paNa prabhunA jJAnano mahimA karIne bIjA uDAnamAM ahIM Ave che. ahIM AvIne jJAnano mahimA kare che. he gautama! jaMghAcAraNanI tirachI-gati ane tirachI-gatino viSaya A prakArano kahyo che. | 9 jaMghAcAraNassa NaM bhaMte ! uDTuM kevaie gaivisae paNNatte? goyamA ! se NaM io egeNaM uppAeNaM paMDagavaNe samosaraNaM karei, karettA tahiM ceiyAiMvadai, vaMdittA taopaDiNiyattamANe biieNaM uppAeNaM NaMdaNavaNe samosaraNaM karei, karettA tahiM ceiyAiM vaMdai, vaMdittA ihamAgacchai, iha ceiyAiMvadai / jaMghAcAraNassaNaM goyamA ! u8 evaie gaivisae paNNatte / seNaM tassa ThANassa aNAloiya apaDikkate kAlaM karei, Natthi tassa ArAhaNA / se NaM tassa ThANassa Aloiya paDikkaMte kAlaM karei, atthi tassa ArAhaNA // sevaM bhate ! sevaM bhate ! // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jaMghAcAraNanI Urdhvagatino viSaya keTalo kahyo che? uttara- he gautama! jaMghAcAraNa eka uDAnathI paMDagavanamAM sthita thAya che, tyAM prabhunA jJAnano mahimA kare che, tyAMthI pAchA pharatAM eka uDAnathI naMdanavanamAM sthita thAya che tyAM prabhunA jJAnano mahimA kare che. pachI bIjA uDAnathI ahIM Ave che. ahIM AvIne prabhunA jJAnano mahimA kare che. he gautama ! jaMghAcAraNano A prakArano Urdhvagatino viSaya kahyo che. jaMghAcAraNa labdhi prayoga saMbaMdhI doSasthAnanI AlocanA pratikramaNa karyA vinA jo kAladharma prApta kare, to te ArAdhaka thatA nathI ane te sthAnanI AlocanA ane pratikramaNa karIne kAla dharma prApta kare, to te ArAdhaka thAya che. / he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. .. vivecanaH prastuta sUtromAM jaMghAcAraNanuM svarUpa ane tenI zIdhra gatinuM pratipAdana che.
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 588 ] zrI bhagavatI sUtra-4 tapolabdhi saMpanna pUrvadharane niraMtara ama-aTTamanI tapasyA karatA jaMghAcAraNa labdhi utpanna thAya che. te jaMghAnA baLathI AkAzagamana karI zake che tethI tene javAcAraNa kahe che. vidyAcAraNa karatAM jaMghAcAraNanI gati sAta guNI adhika hoya che. vidyAcAraNa-jevAcAraNa labdhiH| labdhi | labdhi prApti | gati sAmarthya | tiryaga gati viSaya | Urdhva gati viSaya | vidyAcAraNa | niraMtara chaTha eka capaTImAM gamana-(uDAna) gamana- (uDAna). jaMbUdvIpanI (1) naMdIzvara dvIpa, (1) naMdanavana, traNa pradakSiNA (2) rucaka vara dvIpa. (2) paMDaka vana Agamana- (1) svasthAne. Agamana- (1) svasthAne. jaMghAcAraNa | niraMtara aTTama | eka capaTImAM gamana- (uDAna) gamana- (uDAna) jaMbUdvIpanI (1) rucakavara dvIpa (1) paMDaka vana 21 pradakSiNA Agamana-(uDAna) Agamana-(uDAna) (1) naMdIzvara dvIpa (1) naMdana vana, (2) svasthAna. (2) svasthAna. sUcanA:- (1), (2) AMkaDA pahelA, bIjA uDAna sUcaka che. noMdha:- jaMghAcAraNa ane vidyAcAraNa e baMne nAmathI spaSTa thAya che ke jaMghAnI jema jaMghAcAraNa labdhino bala gamana samaye adhika hoya ane Agamana samaye alpa hoya che arthAt jaMghAbala kSINa thAya che. jyAre vidyA, prayogathI vadhAre abhyasta thAya che, mATe vidyAcAraNa labdhi dvArA gamanamAM vadhAre samaya lAge che ane AgamanamAM alpa samaya lAge che. te alpa ane vadhAre samayane darzAvavA mATe eka ane be uDAnanuM kathana che. | | zataka-ra0/9 saMpUrNa
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-20 : uddezaka-10 189 zataka-20 : uddezaka-10 saMkSipta sAra A uddezamAM saupakrama ane nirupakrama AyuSya, jIvonI utpatti ane uttartanA saMbaMdhI Atmopakrama, paropakrama Adi vividha vikalpo, kati saMcita, akati saMcita, avaktavya saMcita, SaTka samarjita, dvAdaza samarjita, coryAsI samarthita Adi vividha viSayonuM nirUpaNa che. sopakrama AyuSya- vyavahAra daSTie agni, jala, viSaprayoga Adi nimittathI je AyuSya samApta thAya tene sopakrama AyuSya kahe che. sopakrama AyuSyavALA jIvone paNa AyuSyanA be bhAga bhogavAI jAya ane eka bhAga zeSa rahe tyAra pachI ja koI paNa upakrama(AyuSya tUTavAnuM nimitta) prApta thAya che. nirupakrama AyuSya- AyuSyanI samaya maryAdA pUrNa thatAM je AyuSya samApta thAya tene nirupakrama AyuSya kahe che. nAraka, deva, yugalika manuSya, yugalika tiryaMca, uttama puruSa ane carama zarIrI jIvo nirupakrama AyuSyavALA hoya che. zeSa jIvone baMne prakAranuM AyuSya hoya che. utpattimAM AtmopakramAdi- 24 daMDakanA jIvonI utpatti Atmopakrama, paropakrama ane nirupakramathI thaI zake che. Atmopakrama-- svayaM AyuSya ghaTADavuM. paropakrama- anya dvArA AyuSyano ghAta thavo. nirupakrama-- koI paNa prakAranA upakrama vinA mRtyu thavuM, udardanAmAM AtmopakramAdi- nArakI ane devonI udgatanA athavA cyavana nirupakramathI ja thAya che. kAraNa ke teo nirupakrama AyuSyavALA che. zeSa audArikanA daza daMDakanA jIvonI uttartanA traNe prakAre thAya che. AtmAddhi AdithI janma maraNa- jIvanA janma maraNa AtmaRddhithI, AtmakarmathI ane AtmaprayogathI ja thAya che. temAM Izvara, kAla Adi anya koI paNa tattva kAMI ja karI zakatA nathI. kAraNa ke paraddhi, parakarma ke paprayogathI janma-maraNa thatA nathI. katisaMcita- saMkhyAnA jIvo. akaticita- asaMkhyAtA jIvo. avaktavyacita- eka jIva pAMca sthAvaranA jIvo utpattinI apekSAe aticita che, kAraNa ke te jIvo eka sAthe asaMkhyAnA ke anaMta ja utpanna thAya che. roSa ThaMDakanA jIvo utpattinI apekSAe traNe prakAranA hoya che. siddhanA jIvo siddha gatinI prAptinI apekSAe avaktavya athavA kRticita ja hoya che. eka sAthe asaMkhyAtA jIvo ja siddha thatA nathI. tethI siddho akatisaMcita nathI. alpabahutva- pAMca sthAvara jIvomAM akatisaMcita eka ja prakAra hovAthI alpabahutva thatuM nathI. zeSa daMDakanA jIvomAM sarvathI thoDA avaktavya, tenAthI katisaMcita saMkhyAta guNA, tenAthI atisaMcata asaMkhyAta guNA che. siddhomAM sarvathI thoDA katicita, tenAthI avaktavya saMkhyAta guNA che. SaTka samarjita Adi tenA pAMca vikalpa thAya che.(1) parka- chanA samUhane SaTka kahe che. (2) noSaTka- chathI nyUna saMkhyA arthAt ekathI pAMcanI saMkhyAne noSaTka kahe che. (3) SaTka noSaTka-- je
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 590 | zrI bhagavatI sUtra-4 saMkhyAmAM eka chano samUha ane te uparAMta cha thI nyUna saMkhyA zeSa rahe tene Saka-noSaka kahe che. jema kesAta, ATha, nava, daza, agiyAranI saMkhyAmAM eka chano samUha che te Saka che. uparAMta eka, be, traNa, cAra, pAMca saMkhyA rahe che te noSakarUpa che. tethI te saMkhyAne Saka-noSaka kahe che. (4) anekaSaka-je saMkhyAmAM aneka cha-chanA samUha thaI zake tene aneka parka kahe che. jema ke- 12, 18, 24 vagere. (5) anekaSarkanoSaka-je saMkhyAmAM aneka cha-chanA samUha thAya ane ekathI pAMca zeSa rahe che. jema ke-13, 14, 15, 16, 17, 19, 20 vagere. pAMca sthAvara jIvo aMtima be bhaMgathI utpanna thAya che ane zeSa daMDakanA jIvo tathA siddhanA jIvo pAMce bhaMgathI utpanna thAya che. dvAdaza samarjita-bAra jIvonA samUhane dvAdaza kahe che. tenA pAMca bhaMga thAya, 24 daMDakanA jIvomAM tathA siddhomAM utpattinI apekSAe kathana pUrvavat jANavuM. coryAzI samarjita-84 jIvonA samUhane coryAsI samarjita kahe che. tenA paNa pAMca bhaMga thAya ane 24 daMDakamAM utpattinI apekSAe kathana pUrvavatu jANavuM. siddhomAM prathama traNa bhaMga ja hoya che. aMtima be bhaMga ghaTita thatA nathI. eka samayamAM eka sAthe utkRSTa 108 jIvo siddha thaI zake che. tethI aneka coryAsI samarjita ke aneka coryAsI nocoryAsI samarjita te be bhaMga zakaya nathI. a5bahu--Saka samarjita AdinA pAMca bhaMgamAM bhaMganA kramathI kramazaH te jIvo saMkhyAtaguNA hoya che paraMtu cothA bhaMgamAM asaMkhyAtaguNA hoya che ane siddhamAM sarvathI thoDA anekaSarka nISarka siddho, tenAthI anekaSakasiddho saMkhyAtaguNA che. A rIte viparIta kramathI jANavuM, yathA-bhaMgano krama 5,4,3,1, 2, A rIte alpabadutva samajavuM. A rIte dvAdaza samarjita ane coryAsI samarjitanuM alpabadutva paNa thAya che.
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20: uddezaka-10 591 zataka-ra0: uddezaka-10 sopakrama sopakrama ane nirUpakrama AyuSyaH| 1 jIvA NaM bhaMte ! kiM sovakkamAuyA, NiruvakkamAuyA? goyamA ! jIvA sovakkamAuyA viNiruvakkamAuyA vi| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! jIvo zuM sopakrama AyuSyavALA hoya che ke nirupakama AyuSyavALA hoya che? uttara- he gautama! jIvo sApakrama AyuSyavALA paNa hoya che ane nirupakrama AyuSyavALA paNa hoya che. 2 raiyANaM bhate !pucchA? goyamA !NeraiyA nnosovkkmaauyaa,nniruvkkmaauyaa| evaM jAvathaNiyakumArA / puDhavikkAiyA jahA jIvA / evaM jAvamaNussA / vANamaMtarajoisiyavemANiyA jhaanneriyaa|| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! nairayika jIvo zuM sopakrama AyuSyavALA hoya che ke nirupakrama AyuSyavALA hoya che? uttara- he gautama! nairayika jIvo sopakrama AyuSyavALA nathI, nirupakrama AyuSyavALA hoya che, A rIte svanitakumAra paryata jANavuM joIe. pathvIkAyikonuM kathana audhika jIvonI samAna che. A rIte yAvatuM manuSyo paryata jANavuM joIe. vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika devonuM kathana nairayikonI samAna che. vivecana :sopakama AyuSya - je jIvonuM AyuSya upakrama sahita che tene sopakrama AyuSya kahe che. upakrama eTale viSa, agni, jala Adi nimittothI ke upakramathI asamayamAM ja AyuSya samApta thaI jAya to te sopakrama AyuSya kahevAya che. nirupakrama AyuSya :- je jIvonuM AyuSya vacce tUTatuM nathI arthAt asamayamAM samApta thatuM nathI, tene nirupakrama AyuSya kahe che. cAre jAtinA devo, nArako, asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA manuSyo ane tiryaMco temaja carama zarIrI jIvonuM nirupakrama AyuSya hoya che. zeSa ekendriyo, vikasendriyo, paMcendriya tiryaMco ane manuSyomAM baMne prakAranA AyuSya hoya che. utpatti ane udvartanA AtmApakrama AdithI - | 3 raiyA NaM bhaMte ! kiM AovakkameNaM uvavvajjati, parovakkameNaM uvavajjati, NiruvakkameNa uvavajjati?
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ 592 ] zrI bhagavatI sUtra-4 | goyamA ! AovakkameNa vi uvavvajjati, parovakkameNa vi uvavvajati, NiruvakkameNa vi uvavajjati, evaM jAvavemANiyANa / zabdArtha - AvavAne = AtmopakramathI svayaMAyuSya ghaTADIne parovaveneDA = paropakramathI anya dvArA AyuSya ghaTADavAthI kharavaranepa = nirupakramathI svataH AyuSya kSaya thavAthI. bhAvArtha :- prazna- he bhagavanuM ! nairayika jIvo, zuM AtmopakramathI utpanna thAya che, paropakramathI utpanna thAya che ke nirupakramathI utpanna thAya che? uttara- he gautama ! te AtmApakramathI paNa utpanna thAya che, paropakramathI paNa utpanna thAya che ane nirupakramathI paNa utpanna thAya che. A rIte vaimAnika paryata jANavuM. |4 raiyA NaM bhaMte ! kiM AovakkameNaM uvvadRti, parovakkameNaM uvvadRti, NiruvakkameNaM uvvaTTati? goyamA !NoAovakkameNaM uvvadRti, No parovakkameNaMuvvadRti,NiruvakkameNaM uvvaTTati, evaM jAvathaNiyakumArA / puDhavikAiyA jAvamaNussA tisu uvvadRti / sesA jahANeraiyA, NavaraMjoisiyavemANiyA cayati / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayika jIvo, zuM AtmopakramathI udvartI(nIkaLe) che, paropakramathI nIkaLe che ke nirupakramathI nIkaLe che? uttara- he gautama ! te AtmApakrama ane paropakramathI nahIM paraMtu nirupakramathI udvarte che. A rIte yAvat svanitakumAra sudhI jANavuM joIe. pRthvIkAyika yAvatuM manuSyo traNe upakramathI udvarte che. zeSa sarva kathana nairayikonI samAna jANavuM. vizeSatA e che ke jyotiSI ane vaimAnikadevomAM udvartananA sthAne "cyavana kare che', e pramANe kahevuM joIe. 5 raiyA NaM bhaMte ! kiM AiDDIe uvavajjati pariDDIe uvavajjati? goyamA ! AiDDIe uvavajjati, No pariDDIe uvavajjati evaM jaavvemaanniyaa| bhAvArtha -prazna- he bhagavan!aurayiko zuM Atma-Rddhi(sva-sAmarthya)thI utpanna thAya che ke para-RddhithI utpanna thAya che? uttara- he gautama! te AtmaRddhithI utpanna thAya che, para RddhithI utpanna thatA nathI. A rIte yAvata vaimAnika paryata jANavuM joIe. 6 NeraiyA NaM bhaMte ! kiM AiDIe uvvaTRti, pariDDIe uvvaTuMti ? goyamA ! AiDIe uvvadRti, No pariDDIe uvvadRti, evaM jAvavemANiyA, NavaraM joisiyA vemANiyA ya cayatIti abhilaavo| bhAvArtha :- prazna- he bhagavanuM ! nairayiko zuM AtmaRddhithI udvarte che ke parasTaddhithI ? uttara- he gautama ! nairayiko AtmaRddhithI udvarte che, para RddhithI udvartatA nathI. A rIte yAvatuM vaimAnika paryata jANavuM joIe paraMtu jyotiSI ane vaimAnikamAM udvartanAnA sthAne 'cyavana kare che e pramANe kahevuM joIe.
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-20: uddezaka-10 | 593 | 7 NeraiyA NaM bhaMte ! kiM AyakammuNA uvavajjati, parakammuNA uvavajjati ? goyamA ! AyakammuNA uvavajjati, No parakammuNA uvajjati / evaM jaavvemaanniyaa| evaM uvvaTTaNAdaDao vi| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! nairayiko zuM AtmakarmathI utpanna thAya che ke parakarmathI utpanna thAya che? uttara- he gautama! AtmakarmathI utpanna thAya che. parakarmathI nahIM. A rIte yAvatu vaimAnika paryata jANavuM joIe. A rIte udvartanano daMDaka paNa jANavo joIe. | 8 raiyA NaM bhaMte ! kiM AyappaogeNaM uvavajjati, parappaogeNaM uvavati ? goyamA! AyappaogeNaM uvavajjaMti, NoparappaogeNaMuvavajjati / evaM jaavvemaanniyaa| evaM uvvaTTaNAdaMDao vi| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayika jIvo zuM AtmaprayogathI utpanna thAya che ke paraprayogathI utpanna thAya che? uttara- he gautama! te AtmaprayogathI utpanna thAya che, paraprayogathI utpanna thatA nathI. A rIte thAvat vaimAnika devo paryata jANavuM joIe. A ja rIte udvartana saMbaMdhI saMpUrNa varNana paNa karavuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM jIvonI utpatti ane udvartanAnA vividha vikalponuM spaSTIkaraNa che. AtmopakamaH- AyuSya svayaM ghaTADavuM, jIva jyAre koI paNa prakAre Atma hatyA kare ke svayaMnI bhUlathI mRtyu thaI jAya tene Atmopakrama kahe che. yathA- viSa prayogathI zreNika rAjAnuM maraNa. paropakramaH-anya dvArA AyuSya ghaTADavuM, yathA-koNikarAjAnuM deva dvArA maraNa thayuM tene paropakrama kahevAya. nirupakamaH- AyuSyane pUrNapaNe bhogavavuM. koIpaNa nimitta vinA sahaja maraNa thAya te nirupakramathI maraNa kahevAya. nArakI, devatA, yugalika Adine nirupakrama maraNa thAya che. 24 daMDakanA jIvonI utpatti A traNe prakAre thAya che. sopakramI ane nirupakramI ema be prakAranA AyuSyamAM sopakramI AyuSya sAmAnya ke vizeSa koIpaNa nimittathI tUTI jAya(ghaTI jAya) che ane nirupakramI AyuSya koIpaNa nimitta maLe ke nimitta na maLe te pUrNa thavAthI ja mRtyu thAya che. te AyuSya vacce tUTatu nathI. udvartana :- jIva jyAre eka bhavanuM AyuSya pUrNa karIne nIkaLe tene udvartanA kahe che. temAM sarva daMDakamAM samAnatA nathI. nArakI, devo ane yugaliko vagere nirupakrama AyuSyavALA jIvonI udvartanA nirupakramapaNe ja thAya che. kAraNa ke tenA AyuSyamAM koI paNa prakAranA upakramanI saMbhAvanA nathI. pAMca sthAvara, traNa vikalendriya, tiryaMca paMcendriya ane manuSyamAM sopakrama AyuSyavALA jIvonI udvartanA AtmApakrama Adi traNe prakAre thAya che. Atmati, Atmakarma, AtmaprayogaH- (1) potAnA sAmarthyathI, (2) svakRta AyuSya Adi karmothI, (3) potAnA vyApArathI utpanna thavuM ke mRtyu thayuM. 24 daMDakanA jIvo AtmaRddhithI, AtmakarmathI ane AtmaprayogathI ja utpanna thAya che ane maraNa pAme che paraMtu para(anya koInA) sAmarthyathI ke parakRta karmathI athavA para prayogathI arthAtu izvara Adi koInA dvArA tenI utpatti ke udvartanA thatI nathI.
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ 584 zrI bhagavatI sUtra-4 ti-mati saMyita:| 9 raiyA NaM bhaMte ! kiMkaisaMciyA, akaisaMciyA, avattavvaga-saMciyA? goyamA ! NeraiyA kaisaciyA vi, akaisaMciyA vi, avattavvagasaMciyA vi| sekeNadveNaM bhaMte ! jAva avattavvagasaMciyA vi? goyamA !jeNaMNeraiyA saMkhejjaeNaM pavesaNaeNaM pavisati teNaM NeraiyA kaisaMciyA, jeNaM NeraiyA asaMkhejjaeNaM pavesaNaeNaM pavisaMti te NaM NeraiyA akaisaMciyA, jeNaM NeraiyA ekkaeNaM pavesaNaeNaM pavisati te NaM NeraiyA avattavvagasaMciyA / se teNaTeNaM goyamA ! jAvaavattavvagasaMciyA vi / evaM jaavthnniykumaaraa| zArtha:-kaisaMciyA-tisathita, meM samayamA saMnyAta utpanna akaisaMciyA - 215tisathita, meM samayamA masaMdhyAta utpanna avattavvagasaMciyA = mastavyasathita, me samayamA meM utpanna. bhAvArtha:-praza-bhagavana ! narayiDIzu (1) atisathita cha, (2) ati sathita che (3) avatavya saMcita che? uttara- he gautama ! nairayiko katisaMcita che, atisaMcita che ane avaktavya saMcita paNa che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke yAvat avaktavyasaMcita paNa che? uttara- gautama ! (1) naiyihI sAthe saMdhyAta praveza 42(utpanna thAya), naithiko katisaMcita che. (2) je nairayiko eka sAthe asaMkhyAtA praveza kare te nairayiko akatisaMcita che ane (3) je narayiko eka-eka praveza kare che, te avaktavyasaMcita che. he gautama! tethI e pramANe kathana karyuM che. A rIte thAvat svanitakumAra paryata jANavuM joIe. 10 puDhavikkAiyANaM pucchA / goyamA !puDhavikAiyA No kaisaMciyA, akaisaMciyA, No avttvvgsciyaa| sekeNa?NaM bhaMte ! evaM vuccai- jAvaNo avattavvagasaMciyA? goyamA ! puDhavikAiyA asaMkhejjaeNaM pavesaNaeNaM pavisaMti se teNaTeNaM jAvaNo avattavvagasaciyA, evaM jAvavaNassaikAiyA, beidiyA jAvavemANiyA jhaanneriyaa| bhAvArtha :- prazra- bhagavan ! zu pRthvIyi tithita che, tyA prazna.? 6ttara- gautama ! pRthvIkAyika jIvo katisaMcita nathI, avaktavya saMcita paNa nathI paraMtu akatisaMcita che. prazra- bhagavan ! tenu shu||29||ch 3 te yAvat satavya saMthita nathI ? uttara- he gautama! pRthvIkAyiko eka sAthe asaMkhya pravezanakathI praveza kare che, tethI te akatisaMcita che. te katisaMcita ke avaktavyasaMcita nathI. A rIte yAvatu vanaspatikAyika sudhI jANavuM joIe. beindriyathI vaimAnika sudhInuM kathana nairayikonI samAna che. 11 siddhaannNpucchaa| goyamA!siddhA kaisaMciyA,NoakaisaMciyA,avattavvagasaMciyA vi|
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatakra-20: uddezaka-10 595 ] sekeNaTeNaM bhaMte ! jAva avattavvagasaMciyA vi? goyamA !jeNaM siddhA saMkhejjaeNaM pavesaNaeNaM pavisaMtiteNaM siddhA kaisaMciyA, jeNaM siddhA ekkaeNaM pavesaNaeNaM pavisaMti teNaM siddhA avattavvaga-saMciyA,seteNaTeNaM jAvaavattavvagasaciyA vi| bhAvArtha:- prazna- he bhagavanu ! zuM siddho katisaMcita che, ityAdi prazna? uttara- he gautama ! siddho katisaMcita che, akatisaMcita nathI, avaktavyasaMcita che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke siddho yAvat avaktavya saMcita paNa che? uttara- he gautama! je siddha saMkhyAta pravezanakathI praveza kare che, te katisaMcita che ane je siddha eka-eka praveza kare che te avaktavyasaMcita che. tethI he gautama! e pramANe kathana karyuM che yAvatu te avakatavya saMcita paNa che. 12 eesiNaM bhaMte ! NeraiyANaM kaisaMciyANaM akaisaMciyANaM avattavvaga-saMciyANa ya kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? goyamA ! savvatthovA NeraiyA avattavvagasaMciyA, kaisaMciyA saMkhejjaguNA, akaisaciyA asaMkhejjaguNA / evaM egidiyavajjANaM jAvavemANiyANaM appAbahugaM / egidiyANaMNatthi appaabhug| bhAvArtha-prazna- he bhagavan! katisaMcita, atisaMcita ane avaktavyasaMcita nairayikomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama ! sarvathI thoDA avaktavyasaMcita nairayiko che. tenAthI katisaMcita nairayiko saMkhyAtaNA che ane tenAthI akatisaMcita nairayiko asaMkhyAtaguNA che. A rIte ekendriyo sivAya yAvata vaimAniko sudhI alpabadutva kahevuM joIe. ekendriyomAM alpabadutva nathI. 13 eesiNaM bhaMte ! siddhANaM kaisaMciyANaM avattavvagasaMciyANa ya kayare kayarehito appA vA jAvavisesAhiyA vA? goyamA !savvatthovA siddhA kaisaMciyA, avattavvagasaMciyA saMkhejjaguNA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! katisaMcita ane avaktavya saMcita siddhomAM koNa konAthI alpa yAvat vizeSAdhika che? uttara- he gautama! katisaMcita siddha sarvathI thoDA che ane tenAthI avaktavyasaMcita siddha saMkhyAtaguNA che. vivecana : prastuta sUtramAM katisaMcita, atisaMcita ane avaktavya rAzinI 24 daMDakamAM prarUpaNA karIne tenA alpabadutvane samajAvyuM che. katisAyitaH- je jIvo eka samayamAM eka sAthe saMkhyAta utpanna thAya, te katisaMcita kahevAya che, arthAtu
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59 zrI bhagavatI sUtra-4 be thI laIne zIrSa prahelikA sudhInI saMkhyAvALAne katisaMcita (saMkhyAtA) kahe che. akatisaMcita :- je jIvo eka samayamAM eka sAthe asaMkhyAtA utpanna thAya che, tene akatisaMcita (asaMkhyAta) kahe che. avaktavya H-- je jIvo eka samayamAM saMkhyAtA ke asaMkhyAtA utpanna na thAya paraMtu eka samayamAM eka-eka ja jIva utpanna thAya, tene avaktavya saMcita kahe che. 19 daMDakomAM katisaMcita Adi :- pRthvIkAya Adi pAMca sthAvaro ane siddhone choDIne zeSa 19 daMDakanA jIvo traNe prakAranA che. kAraNa ke te te sthAnamAM eka sAthe saMkhyAtA jIvo paNa utpanna thAya che, asaMkhyAtA jIvo paNa utpanna thAya che ane kyAreka eka jIva paNa utpanna thAya che. pAMca sthAvaramAM akatisaMcita :- pRthvIkAyAdi cAra sthAvara jIvomAM prati samaye asaMkhyAtA jIvo utpanna thAya che. tethI te jIvo akatisaMcita che. vanaspatimAM pratyeka samaye anaMta jIvo utpanna thAya che. teno samAveza akatisaMcitamAM thaI jAya che. trasakAyika jIvomAMthI AvIne pRthvI AdirUpe utpanna thanArA jIvo eka, be, traNa ke utkRSTa asaMkhyAtA hoya che, tema chatAM sthAvaramAM pratisamaya utpanna thatAM asaMkhya jIvo maLI jatAM sarva maLIne asaMkhyAtA ja thaI jAya che. tethI pAMca sthAvaranA jIvonI utpatti katisaMcita ke avaktavyasaMcita thatI nathI paraMtu atisaMcita ja hoya che. siddhomAM katisaMcita Adi :- siddha bhagavAna akatisaMcita(asaMkhyAtA) nathI. kAraNa ke eka samayamAM jaghanya eka, utkRSTa 108 jIvo ja mokSe jAya che. jyAre eka jIva siddha thAya tyAre te avaktavyasaMcita ane jyAre be thI 108 jIvo siddha thAya, tyAre te 'kati saMcita' kahevAya che. alpabahutva :- pAMca sthAvaranA jIvo akatisaMcita rUpa eka ja prakAranA che. tethI temAM alpabahutva nathI. zeSa daMDakanA jIvomAM sarvathI thoDA avaktavyasaMcita che, kAraNa ke avaktavyasthAna eka ja che. tenAthI katisaMcita saMkhyAtaguNA che kAraNa ke tenA saMkhyAtA sthAna che ane tenAthI akatisaMcita asaMkhyAtaguNA kAraNa ke tenA asaMkhyAtA sthAna che. che siddhomAM sarvathI thoDA katisaMcita siddho che tenAthI avaktavyasaMcita siddho saMkhyAta guNA che kAraNa ke eka-eka siddha thanArA jIvo ja vadhAre hoya che. SaTka samarjitaH ja 14 raiyANaM bhaMte! kiM chakkasamajjiyA, gochakkasamajjiyA, chakkeNa ya NochakkeNa ya samajjiyA, chakkehi ya samajjiyA, chakkehi ya NochakkeNa ya samajjiyA ? gomA ! raiyA chakkasamajjiyA vi, gochakkasamajjiyA vi chakkeNa ya NochakkeNa ya samajjiyA vi, chakkehi ya samajjiyA vi, chakkehi ya NochakkeNa ya samajjiyA vi / se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM vuccai - NeraiyA chakkasamajjiyA vi jAvachakkehi ya pochakkeNa ya samajjiyA vi ? goyamA ! jeNaMNeraiyA chakkaeNaM pavesaNaeNaM pavisaMti te NaM NeraDyA chakkasamajjiyA /
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-20: deza-10 | 587 jeNaMNeraDyA jahaNNeNaMekkeNa vAdohiM vAtIhiM vA ukkoseNapaMcaeNaMpavesaNaeNaMpavisati tennNnnerjhyaannochkksmjjiyaa| jeNaMNeraDyA egeNaMchakkaeNaMaNNeNa yajahaNNeNaMekkeNa vA dohiM vA tIhiM vA ukkoseNa paMcaeNaM pavesaNaeNaM pavisatiteNaM NeraiyA chakkeNa ya NochakkeNa ysmjjiyaa| jeNaMNeraiyANegehiM chakkehi pavesaNaeNaMpavisaMti teNaMNeraDyA chakkehi ysmjjiyaa| jeNaMNeraiyANegehiM chakkehi aNNeNa yajahaNNeNaMekkeNa vAdohiM vAtIhiMvA ukkoseNaMpaMcaeNaMpavesaNaeNaMpavisaMtiteNaMNerajhyA chakkehi yaNochakkeNa ya smjjiyaa| seteNaTeNaMtaMceva jAvasamajjiyA vi| evaM jaavthnniykumaaraa| bhAvArtha:- prazra- he bhagavan ! zunai2yiko (1) 524 samalita cha (2) no 524 samalita cha (3) 56 ane noSaka samarjita che (4) anekaSarka-samarjita che (5) anekaSaka-samarjita ane eka noSaka-samarjita 612- gautama ! (1) naiyi vo 524-samarjita cha, (2) noSaT samarchita cha, (3) meM Saka eka no Saka-samarjita che. (4) anekaSarka samarjita che (5) anekaSarka-samarjita ane eka noSarka samarthita che. prazna- bhagavan ! tenuM // 29 // zuMcha? uttara- he gautama ! (1) je nairayiko eka samayamAM eka sAthe cha nI saMkhyAmAM praveza kare che, te nairayiko Saka samarjita kahevAya che. (2) je nairayiko jaghanya eka, be athavA traNa utkRSTa pAMcanI saMkhyAmAM praveza kare che, te no SaTaka samarjita kahevAya che, (3) je nairayiko eka Saka saMkhyAthI ane anya jaghanya eka, be athavA traNa utkRSTa pAMca saMkhyAthI praveza kare che, te eka Saka eka noSaka samarjita kahevAya che. (4) je nairayiko aneka Saka saMkhyAmAM praveza kare che, te nairayiko aneka Saka-samarjita kahevAya che, (5) je nairayiko aneka Saka tathA jaghanya eka, be athavA traNa ane utkRSTa pAMcanI saMkhyAmAM praveza kare che, te nairayiko anekaSaka ane eka noSaka samarjita kahevAya che. tethI he gautama! e pramANe kahyuM che ke yAvata aneka Saka ane eka noSaka samarjita paNa hoya che. A rIte yAvata svanitakumAra paryata jANavuM joIe. 15 puDhavikkAiyANaM pucchA? goyamA !puDhavikkAiyANochakkasamajjiyA,NoNochakkasamajjiyA,NochakkeNa ya NochakkeNa yasamajjiyA; chakkehiM samajjiyA,chakkehi yaNochakkeNa ysmjjiyaavi| sekeNaDheNaM bhaMte ! jAvasamajjiyA vi? goyamA !je NaM puDhavikkAiyA NegehiM chakkaehiM pavesaNagaMpavisaMti te NaM puDha vi-kkAiyA chakkehiM samajjiyA / jeNaM puDhavikkAiyA NegehiM chakkaehi ya aNNeNa ya jahaNNeNaM ekkeNa vA dohiM vA tIhiM vA ukkoseNaM paMcaeNaM pavesaNaeNaM pavisaMti te NaM puDhavikkAiyA chakkehi ya NochakkeNa ya samajjiyA,se teNaTeNaM goyamA ! jAva samajjiyA vi / evaM jAvavaNassaikAiyA / beidiyA jAvavemANiyA, siddhAya jahA
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 598] zrI bhagavatI satra-4 nneriyaa| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! zuM pRthvIkAyika jIvo Saka samarjita che, ityAdi prazna ? uttara- he gautama ! pRthvIkAyika jIvo (1) Saka samarjita nathI. (2) noSaka samarjita nathI (3) eka Saka ane eka nISarkasamarjita nathI. (4) aneka Sarka samarjita che (5) aneka Saka ane eka noSaka samarjita che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che yAvat samarjita paNa che? uttara- he gautama ! (1) je pRthvIkAyika jIvo aneka SakathI praveza kare che, te aneka Saka samarjita che. (2) je pRthvIkAyika jIvo aneka SakathI tathA tenI sAthe jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa pAMca saMkhyAthI praveza kare che, te aneka Saka eka noSaka samarjita kahevAya che. tethI he gautama ! yAvata samarjita che, A rIte thAva vanaspatikAyika sudhI jANavuM joIe. beindriyathI laIne vaimAnikadevo sudhInuM kathana ane siddhonuM kathana nairayikonI samAna che. 16 eesiNaM bhaMte !NeraiyANaM chakkasamajjiyANaM, NochakkasamajjiyANaM, chakkeNa ya NochakkeNa yasamajjiyANaMchakkehi yasamajjiyANaM,chakkehi yaNochakkeNa yasamajjiyANaM kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? goyamA !savvatthovANeraDyA chakkasamajjiyA, NochakkasamajjiyA saMkhejjaguNA, chakkeNa yaNochakkeNa yasamajjiyA saMkhejjaguNA, chakkehi yasamajjiyA asaMkhejjaguNA, chakkehi yaNochakkeNa yasamajjiyA saMkhejjaguNA / evaM jaavthnniykumaaraa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! (1) paddha samarjita, (2) noSaka samarjita, (3) eka paddha ane eka noSaka samarjita, (4) aneka Saka samarjita, (5) aneka Saka ane eka noSaka samarjita narayikomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara-he gautama! (1) sarvathI thoDA eka Saka samarjita narayiko che, (2) tenAthI noSaka samarjita nairayiko saMkhyAtaNA che, (3) tenAthI eka Saka ane no Saka samarjita nairayiko saMkhyAtaguNA che, (4) tenAthI aneka Saka samarjita nairayiko asaMkhyAta guNA che, (5) tenAthI aneka Saka ane eka noSaka samarjita nairayiko saMkhyAtaguNA che. A rIte yAvat svanitakumAra sudhI jANavuM. 17 eesiNaM bhaMte ! puDhavikkAiyANaM chakkehi samajjiyANaM, chakkehi ya NochakkeNa yasamajjiyANaM kayaskayarehito appA vA jAvavisesAhiyA vA? __ goyamA !savvatthovA puDhavikkAiyA chakkehiM samajjiyA,chakkehi yaNochakkeNa yasamajjiyA saMkhejjaguNA / evaM jAvavaNNassaikAiyANaM / beiMdiyANaM jAvavemANiyANaM jahANeraiyANaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! aneka Saka samarjita ane aneka paka tathA noSaka samarjita pRthvIkAyikomAM koNa konAthI alpa, baha, tulya ke vizeSAdhika che?
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20: uddezaka-10 | 599 | uttara- he gautama! sarvathI thoDA aneka Saka samarjita pRthvIkAyika jIvo che. tenAthI aneka Saka ane eka noSaka samarjita pRthvIkAyika jIvo saMkhyAtaguNA che. A rIte vAvata vanaspatikAyiko sudhI jANavuM joIe. beindriyathI laIne vaimAnika sudhInuM kathana nairayikonI samAna jANavuM joIe. 18 eesiNaM bhaMte ! siddhANaM chakkasamajjiyANaM NochakkasamajjiyANaM jAvachakkehi yaNochakkeNa yasamajjiyANa yakayare kayarehito appA vA jAvavisesAhiyA vA? . goyamA !savvatthovA siddha chakkehi yaNochakkeNa yasamajjiyA,chakkehiMsamajjiyA saMkhejjaguNA, chakkeNa ya NochakkeNa ya samajjiyA saMkhejjaguNA, chakkasamajjiyA saMkhejjaguNA, NochakkasamajjiyA sNkhejjgunnaa| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! Saka samarjita, noSaka samarjita kAvata aneka paka eka noSaka samarjita siddhomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama ! (1) sarvathI thoDA aneka Saka ane eka noSaka samarjita siddho che, (2) tenAthI aneka Saka samarjita siddho saMkhyAta guNA che, (3) tenAthI ekaSaka ane eka noSaka samarjita siddho saMkhyAta guNA che, (4) tenAthI Saka samarjita siddho saMkhyAta guNA che ane (5) tenAthI eka noSaka samarjita siddho saMkhyAta guNA che. vivecana :paka samarjita - jenuM parimANa chanuM hoyatene Saka kahe che. eka samayamAM eka sAthe jo cha jIvo utpanna thAya, to tene Saka samarjita kahe che. noSaka samarjita - eka sAthe eka samayamAM eka, be, traNa, cAra athavA pAMca jIvo utpanna thAya te noSaka samarjita kahevAya che. eka SaTaka, eka noSaTaka samarjita - eka sAthe eka samayamAM sAta, ATha, nava daza ke agiyAra jIvo utpanna thAya te eka Saka ane eka no Saka kahevAya che. aneka Saka samarjita - eka sAthe cha-chanA aneka samUharUpe, utpanna thAya, te aneka Sa samarjita kahevAya che. jema ke 12, 18, 24 vagere. aneka Saka eka noSaka - eka samayamAM aneka cha nA samUhathI ane ekathI pAMca adhikarUpe utpanna thAya, te aneka Saka eka noSaka kahevAya che. jema ke 13,14,15,16,17 temaja 19,20 Adi. 24 daMDakomAM Saka Adi:- nairayikomAM Saka Adi pAMce bhaMga prApta thAya che. kAraNa ke nairayikomAM eka ja samaye eka sAthe jaghanya eka,be,traNa ane utkRSTa asaMkhyAta sudhInA pAMce ya prakAranA vikalpothI nairayika jIvo utpanna thAya che. asaMkhyAtAnI saMkhyAmAM paNa Saka Adi pAMca vikalponI saMkhyAo thaI zake che. ekendriya jIvomAM eka sAthe asaMkhyAtA ja utpanna thAya che, tethI temAM (1) aneka Saka samarjita tathA (2) anekaSaka ane eka noSaka samarjita, A be ja bhaMga prApta thAya che. te baMne bhaMgamAM asaMkhyAtAno samAveza thaI zake che. te pahelAnA traNa bhaMgamAM asaMkhyAtAno samAveza thato nathI. te upara darzAvelI
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 600 | zrI bhagavatI sUtra-4 paribhASAthI spaSTa thaI jAya che. ekendriya sivAya sarva saMsArI jIvomAM nArakInI jema pAMce ya vikalpathI jIvo utpanna thAya che. teonA alpabadutvathI jaNAya che ke saMsArI jIvomAM eka sAthe adhika saMkhyAmAM utpanna thanArA jIvonI saMkhyA vadhAre-vadhAre hoya che ane siddhomAM alpa alpatama saMkhyAmAM siddha thanArA jIvonI saMyukta saMkhyA vadhAre thAya che. mATe saMsArI jIvonA alpabadutvamAM parkanA pAMca vikalpo anukramathI hoya che. jyAre siddhonA alpabadutvamAM teno viparIta krama arthAt pazcAnupUrvI krama hoya che. ekendriya jIvomAM pAMca vikalpamAMthI aMtima be vikalpa hoya che. kAraNa ke prathama traNa bolamAM saMkhyAtA jIvono ja samAveza thAya che. ekendriyomAM eka sAthe nyUnatama asaMkhyAtA jIvonI utpatti thAya che. tethI te jIvomAM aMtima be bolonuM ja alpabadutva thAya che. zeSa sarva saMsArI jIvo ane siddhomAM pAMca ya bolonuM alpabadutva thAya che. dvAdaza samarjitaH19 NeraiyA NaM bhaMte! kiMbArasasamajjiyA,NobArasasamajjiyA,bArasaraNa yaNobArasaeNa yasamajjiyA, bArasaehiM samajjiyA, bArasaehi yaNobArasaeNa yasamajjiyA? goyamA! NeraiyA bArasasamajjiyA vi jAvabArasaehi ya NobArasaeNa yasamajjiyA vi| sekeNatuNaM bhaMte ! jAvasamajjiyA vi? goyamA !jeNaMNeraDyA baarsennNpvesnnennNpvisNtitennNnnerddyaabaarssmjjiyaa| jeNaMNeraDyA jahaNNeNa ekkeNa vA dohiM vAtIhi vA ukkoseNaM, ekkArasaraNa pavesaNaeNa pavisati teNaNeraDyA nnobaarssmjjiyaa| jeNaNeraDyA bArasaeNa, aNNeNa ya jahaNNeNa ekkeNaMvA dohiM vA tIhiMvA ukkoseNaM ekkArasaeNaM pavesaNaeNaM pavisaMtiteNaMNeraiyA bArasaraNa ynnobaarsennysmjjiyaa| jeNaMNeraiyANegehiM bArasaehiM pavesaNagaMpavisaMtite NaMNeraDyA baarsehiNsmjjiyaa| jeNaMNeraDyA NegehiM bArasaehi aNNeNa yajahaNNeNaMekkeNa vAdohiM vAtIhiMvA ukkoseNaMekkArasaeNaMpavesaNaeNaMpavisaMtiteNaMNeraDyA bArasaehi ya NobArasaeNa ya samajjiyA / se teNadveNaM goyamA ! jAvasamajjiyA vi / evaM jAva thnniykumaaraa| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! nairayika jIvo zuM (1) dvAdaza-samarjita che, (2) no dvAdaza samarjita che, (3) eka dvAdaza-eka nodvAdaza samarjita che, (4) aneka dvAdaza samarjita che, ke (5) aneka dvAdaza eka nodvAdaza samarjita che. uttara- he gautama!nairayiko dvAdaza samarjita paNa che, vAvaaneka dvAdaza ane eka nodvAdaza samarjita paNa che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke nairayiko yAvatu aneka dvAdaza ane eka nodvAdaza samarjita paNa che? uttara- he gautama! (1) je nairayiko eka samayamAM bAranI saMkhyAmAM praveza kare che te dvAdaza-samarjita che. (2) je nairayiko jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa agiyAra sudhInI saMkhyAmAM praveza kare che, te no dvAdaza
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20: uddezaka-10 son samarjita che, (3) je nairayiko eka samayamAM bAra ane tenI sAthe anya jaghanya eka, be, traNa tathA utkRSTa 11 sudhInI saMkhyAmAM praveza kare che, te dvAdaza-nodvAdaza samarjita che. (4) je nairayiko eka samayamAM aneka bAranI saMkhyAmAM praveza kare che, te aneka dvAdaza samarjita che, (5) je nairayiko eka samayamAM aneka bAranI saMkhyAmAM tathA tenI sAthe anya jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa 11 sudhInI saMkhyAmAM praveza kare che, te aneka dvAdaza ane eka nodvAdaza samarjita kahevAya che. A rIte svanitakumAra sudhI jANavuM joIe. 20 puDhavikkAiyANaM pucchA? goyamA!puDhavikkAiyA No bArasasamajjiyA,No NobArasasamajjiyA,No bArasae Na ya NobArasaeNa ya samajjiyA, bArasaehiM samajjiyA, bArasaehi ya NobArasaeNa ya samajjiyA vi| sekeNaTeNaM bhaMte ! jAvasamajjiyA vi? goyamA !jeNaM puDhavikkAiyA NegehiM bArasaehiM pavesaNagaMpavisaMti teNaM puDhavikkAiyA bArasaehiM smjjiyaa| jeNaMpuDhavikkAiyANegehiM bArasaehiM aNNeNa yajahaNNeNaM ekkeNa vA dohiM vA tIhiM vA ukkoseNaM ekkArasaeNaM pavesaNaeNaM pavisati te NaM puDhavikkAiyA bArasaehiMyaNobArasaeNayasamajjiyA,seteNa?NaMgoyamA ! jAvasamajjiyA vi| evaM jAvavaNassaikkAiyA / bediyA jAvasiddhA jhaanneriyaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM pRthvIkAyika jIvo dvAdaza-samarjita che, ItyAdi prazna? uttara- he gautama! pRthvIkAyiko (1) dvAdaza samarjita nathI, (2) no dvAdaza samarjita nathI, (3) dvAdaza nodvAdaza samarjita paNa nathI. paraMtu (4) aneka dvAdaza samarjita che tathA (5) aneka dvAdaza ane eka nodvAdaza samarjita paNa che, tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che yAvata samarjita che. A rIte mAvata vanaspatikAya sudhI jANavuM joIe. beindriyothI vaimAnika sudhInuM kathana ane siddhonuM kathana nairayikonI samAna che. 21 eesiNaM bhaMte ! NeraiyANaM bArasasamajjiyANaM, evaM savvehi appAbahugaM jahA chakkasamajjiyANaM, NavaraMbArasAbhilAvo, sesataMceva / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! dvAdaza samarjita kAvat aneka dvAdaza, nodvAdaza samarjita nairayikomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama! je rIte Saka samarjita saMbaMdhI alpabadutva che, te ja rIte dvAdaza samarjitanA alpabadutvanuM kathana karavuM joIe. vizeSatA e che ke cha saMkhyAnI jagyAe bAra-bAranI saMkhyAthI kathana karavuM joIe. zeSa kathana pUrvavat jANavuM. vivecana : je jIva eka samayamAM eka sAthe bAranA samudAyarUpe utpanna thAya tene kAza-samarjita kahevAya
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 02 | zrI bhagavatI sUtra-4 che ane ekathI laIne agiyAra sudhI je utpanna thAya, tene nodvAdaza-samarjita kahe che. A rIte pAMce ya vikalpa samajavA joIe. nairayikAdimAM prApta thatA vikalponuM spaSTIkaraNa Saka samarjitanI samAna jANavuM joIe. tenuM alpa bahutva paNa te pramANe ja che. yorAzI samardita:22 NeraiyA NaM bhaMte ! kiM culasIisamajjiyA,NoculasIisamajjiyA, culasIIe ya NoculasIIe ya samajjiyA, culasIIhiM samajjiyA, culasIIhi ya NoculasIIe ya smjjiyaa| goyamA !NeraiyA culasIisamajjiyA vi jAvaculasIIhi yaNoculasIIe ya samajjiyA vi| sekeNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai jAvasamajjiyA vi? goyamA ! jeNaMNeraiyA culasIIeNaM pavesaNaeNaM pavisaMtite NaM NeraiyA culasIi samajjiyA / je NeraiyA jahaNNeNaM ekkeNa vA dohiM vA tIhiM vA ukkoseNaM tesIi pavesaNaeNaM pavisaMti teNaM NeraiyA nnoculsiiismjjiyaa| jeNaM NeraiyA culasIIe NaM aNNeNa yajahaNNeNaM ekkeNa vA dohiM vAtIhiM vA jAvaukkoseNaMtesIIeNaM pavesaNaeNaM pavisaMtite NaMNeraiyA culasIIe ya NoculasIIe ya samajjiyA / jeNaM NeraiyA Negehi culasIIehiM pavesaNagaMpavisaMti teNaM NeraDyA culasIIehiM samajjiyA / je NaMNeraiyA NegehiM culasIIehi ya aNNeNa ya jahaNNeNaM ekkeNa vA jAva ukkoseNaM tesIIeNaM pavesaNaeNaM pavisaMti teNaMNeraiyA culasIIhi yaNoculasIIe ysmjjiyaa| seteNaTeNaM jAvasamajjiyA vi| evaM jaavthnniykumaaraa| puDhavikkAiyA taheva pacchillaehiM,Navara abhilAvo culsiiiio| evaM jAvavaNassaikAiyA / beidiyA jAvavemANiyA jahA nneriyaa| bhAvArtha:- - bhagavana ! naiyitro (1) yorAsI samarthita cha, (2) noyorAsI samarthita cha (3) corAsI ane nIcorAsI samarjita che (4) aneka coryAsI samarjita che, (5) aneka corAsI ane nIcorAsI samarjita che? uttara- he gautama ! narayiko corAsI samarjita paNa che ane yAvatu aneka corAsI ane eka nAcorAsI samarjita paNa che. prazra- bhagavan ! tenu shur|ch? 612- gautama! (1) naiyiosAthe, samayamA yorAsInI saMdhyAmAM praveza 42 cha, te corAsI samarjita che. (2) je nairayiko eka sAthe jaghanya eka, be, traNa utkRSTa 83nI saMkhyAmAM praveza kare che, te nIcorAsI samarjita che. (3) je nairayiko eka sAthe, eka samayamAM corAsI ane tenI sAthe anya jaghanya eka, be, traNa yAvata utkRSTa 83 praveza kare che, te eka coryAsI eka nocoryAsI samarjita che. (4) je nairayiko eka sAthe, eka samayamAM aneka corAsInI saMkhyAmAM praveza kare che, te aneka
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20 : uddezaka-10 corAsI samarjita che. (5) je nairiyako eka sAthe, eka samayamAM aneka corAsI ane tenI sAthe anya jaghanya eka, be, traNa yAvat utkRSTa 83 praveza kare che, te aneka corAsI ane ekano corAsI samarjita paNa che. tethI he gautama ! A pramANe kahyuM che ke yAvat samarjita paNa che. A rIte snatitakumAra paryaMta jANavuM joIe. pRthvIkAyika jIvonA viSayamAM aneka corAsI samarjita tathA aneka corAsI ane eka nocorAsI samarjita; A aMtima be bhaMga jANavA joIe. A rIte vanaspatikAyiko sudhI jANavuM joIe. beindriyothI laIne vemAniko sudhInuM kathana nairayikonI samAna jANavuM. 23 siddhANaM, pucchA ? goyamA ! siddhA culasIisamajjiyA vi, NoculasIisamajjiyA vi, culasIIe ya NoculasIIe ya samajjiyA vi, No culasIIhiM samajjiyA, No culasIIhi yoculasIIe ya samajjiyA / sekeNaNaM bhaMte ! jAva samajjiyA ? 503 goyamA ! jeNaM siddhA culasIIeNaM pavesaNaeNaM pavisaMti te NaM siddhA culasIi samajjiyA / je NaM siddhA jahaNNeNaM ekkeNa vA dohiM vA tIhiM vA ukkoseNaM tesIieNaM pavesaNaeNaM pavisaMti te NaM siddhA NoculasIisamajjiyA / jeNaM culasIieNaM aNNeNa ya jahaNaM ekkeNa vA dohiM vA tIhiM vA ukkoseNaM tesIieNaM pavesaNaeNaM pavisaMti te NaM siddhA culasIIe ya NoculasIIe ya samajjiyA / se teNadveNaM jAva samajjiyA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! siddho coryAsI samarjita che, ityAdi prazna? uttara- he gautama ! (1) sidgho corAsI samarjita che. (2) nocorAsI samarjita che. (3) corAsI ane nocorAsI samarjita che. (4) aneka corAsI samarjita nathI (5) aneka corAsI ane eka nocorAsI samarjita nathI. prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ? uttara- he gautama ! (1) je siddho eka sAthe eka samayamAM coryAsInI saMkhyAmAM praveza kare che- siddha thAya che, te corAsI samarjita che. (2) je siddho jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa 83nI saMkhyAmAM siddha thAya che, te nocorAsI samarjita che. (3) je siddha eka samayamAM, eka sAthe corAsI ane tenI sAthe anya jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa 24 sudhI(84+24=108) siddha thAya che, te eka corAsI ane eka nocorAsI samarjita che. tethI he gautama ! pUrvokta prakAre kathana karyuM che. yAvat samarjita paNa nathI. 24 esi NaM bhaMte! raiyANaM culasIisamajjiyANaM NoculasIisamajjiyANa, pucchA ? savvesiM appAbahugaM jahA chakkasamajjiyANaM jAva vemANiyANaM, NavaraM abhilAvo culasIIo / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! corAsIsamarjita, nocorAsI samarjita ityAdi nairayikomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? uttara- he gautama ! corAsI samarjita, nocorAsI samarjita ityAdi nairayikonA alpabahutvanuM
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________ 604 zrI bhagavatI sUtra-4 kathana parka samarjitanI samAna che. A rIte thAvata vaimAnika paryata jANavuM joIe. vizeSatA e che ke SakanA sthAne 'corAsI'nuM kathana karavuM joIe. 25 eesiNaM bhaMte ! siddhANaMculasIisamajjiyANaMNoculasIisamajjiyANaM,culasIIe yaNoculasIIe ya samajjiyANaM kayare kayare hito appAvA jAvavisesAhiyA vA? goyamA ! savvatthovA siddhA culasIIe ya NoculasIIe ya samajjiyA, culasIIsamajjiyA aNaMtaguNA, NoculasIisamajjiyA annNtgunnaa| / sevaM bhaMte ! sevaM bhAvArtha-prazna- he bhagavana!corAsI samarjita, no corAsI samarjita ane coryAsInocorAsI samarjita siddhomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya vizeSAdhika che? uttara- he gautama! (1) sarvathI thoDA corAsI nocorAsI samarjita siddho che, tenAthI corAsI samarjita siddho anaMta guNA che, tenAthI nIcorAsI samarjita siddho anaMta guNA che. II he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. II vivecana - corAsI samarjita :- eka sAthe, eka samayamAM jIva corAsInI saMkhyAmAM utpanna thAya che, tene corAsI samarjita kahe che. eka samayamAM, eka sAthe eka thI 83 sudhInI saMkhyAmAM jIvo utpanna thAya te nIcorAsI samarjita kahevAya che. zeSa kathana pUrvavat samajavuM joIe. siddhomAM corAsI samarjitanA zarUAtanA traNa bhaMga hoya che. aneka corAsI samarjita Adi aMtima be bhaMgathI siddha thatA nathI kAraNa ke siddhagatimAM eka sAthe utkRSTa 108 jIva ja siddha thaI zake che. tethI temAM aneka corAsI samarjitanI utpatti ghaTI zakatI nathI, paraMtu eka corAsI samarjita tathA nocorAsI samarjitano bhaMga ghaTI zake che temaja 84 no eka samUha ane 24nI saMkhyAno bIjo samUha eka sAthe utpanna thAya tethI trIjo bhaMga ghaTI zake che. zeSa anya bhaMga saMbhavita nathI. kati-akati sacita AdinI daSTie jIvonI utpatti :zazi pAMca sthAvara jIvo | 19 daMDakanA jIvo | kati saMcita akati saMcita avaktavya saMcita parka samarjita noSaka samarjita parka noSaka aneka Saka aneka Saka noSaka sito | x x x x x x } }
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-20: uddezaka-10 dvAdaza nokAdaza kAzanovAza aneka dvAdaza aneka dvAdaza nodvAdaza corAsI noMyorAmI corAsI noMcorAsI aneka corAsI aneka corAsI nocorAsI X X X * X / / zataka-ra0/10 saMpUrNa // || zataka-20 saMpUrNa X * sou
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________ SOS zrI bhagavatI sUtra-4 je je zataka-ra1-rara-ra3. paricaya zataka-21, 22, 23 A traNe zatakonA vaNya viSayo prAyaH samAna che. zataka-21mAM ATha varga, zataka-raramAM cha varga ane zataka-ra3mAM pAMca varga che. pratyeka varganA daza daza uddezaka che. A traNe zatakomAM vividha vanaspationA mULa, kaMda, skaMdha, tvacA, zAkhA, pravAla, patra, puSpa, phaLa ane bIja A dasa vibhAga ke avasthAnI zataka-11/1nI samAna vicAraNA karI che. temAM zataka-21 ane raramAM pratyeka vanaspationuM kathana che ane zataka-ra3mAM anaMtakAyika-sAdhAraNa vanaspationuM kathana che. tetrIsa hArInA viSayoH- (1) Agati- mULa Adi daza avasthAmAM utpanna thanAra jIvo kaI gatimAMthI AvIne utpanna thAya che? tenuM kathana che. zataka-21 varga-1, 2, 3 mAM kathita zAli Adi dhAnya, vaTANA Adi kaThoLa ane aLasI Adi vanaspationA puSpa, phaLa, bIjamAM; varga-5 mAM kathita zeraDI Adi parvabIja vALI vanaspatinA skaMdhamAM; zataka-rara varga-5 gulma jAtinI vanaspatinA puSpa, phaLa ane bIjamAM; ane zataka-rara varga-1, 2, 3, 6mAM kathita vanaspatinA pAMca vibhAgomAM devo AvIne utpanna thAya che. tethI traNa gatinA jIvo utpanna thAya che. zataka-ra1, raranA zeSa vargomAM ane zataka-23mAM kathita anaMtakAyika vanaspatiomAM manuSya ane tiryaMca gatinA jIvo AvIne utpanna thAya che. () upapAta- jaghanya-1, 2, 3 utkRSTa saMkhyAta ke asaMkhyAta jIvo ane anaMtakAyikamAM anaMta jIvo utpanna thaI zake che. (3) parimANa(apahAra)- te asaMkhyAta jIvo asaMkhyAta utsarpiNIavasarpiNInA samaya tulya ane anaMta jIvo anaMta utsarpiNI-avasarpiNInA samaya tulya hoya che. (4) avagAhanA-jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa mULa, skaMdha Adi sarva sthAnanI avagAhanA judI-judI che. (5) badha- sAta athavA ATha karmo bAMdhe che. (6) vedanA- zAtA-azAtA baMne prakAranI vedanA bhogave che. (7) udaya-ATha karmono udaya hoya. (8) udIraNA AThe karmanI udIraNA vikalpa karI zake che. (9) lezyA- je sthAnamAM devo utpanna thAya tyAM prathamanI cAra vezyA, zeSa sthAnamAM traNa lezyA hoya. (10) daSTi-mithyAtvI hoya. (11) jJAna- te jIvo ajJAnI che. mati-zruta ajJAna hoya. (12) yogakAyayogI che. (13) upayoga- baMne (14) varNAdi- zarIranI apekSAe varNa, gaMdha, rasa ane sparzanA 20 bola hoya che ane svayaM AtmAnI apekSAe varNa gaMdha rasa, sparza rahita arUpI hoya che. (15) ucchavAsa-ucchavAsa-niHzvAsaniraMtara hoya (1) AhAraka AhAraka ane anAhAraka baMne hoya (17) virata- te jIvo avirata hoya. (18)kriyA- te jIvo sakriya hoya. (19) baMdhaka- sAta athavA ATha karmanA baMdhaka hoya. (20) saMjJA-cAra (ra1) kaSAya-cAra (rara) veda- napuMsaka veda (23) veda baMdhaka-traNe vedanA baMdhaka hoya (24) saMjJI- te jIvo asaMjJI hoya (25) eka indriya- sparzendriya hoya, (2) kAyasthiti- utkRSTa asaMkhya athavA anaMtakAla che.
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-21, 22, 23 soe (27) bhavAdeza-kAlAdeza- pratyeka vanaspatimAM asaMkhya bhava ane asaMkhyAta kAla, sAdhAraNa vanaspatimAM anaMtabhava ane anaMtakAla vyatIta thAya che. (28) AhAra- 6 dizAno 288 prakArano AhAra grahaNa kare. (29) sthiti- jaghanya aMtarmuhUta, utkRSTa 10000 varSa. anaMtakAyika vanaspatinI jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrtanI sthiti hoya che. (30) samuddhAta- prathama traNa samuddAta hoya, (31) maraNa- sohiyA ane asamohiyA baMne prakAranA maraNa hoya. (32) gati- manuSya ane tiryaMcagatimAM jAya. (33) sarva jIva- sarva jIvoe atItakALamAM pratyeka jAtinI vanaspatimAM anaMtavAra janma-maraNa karyA che. //////////
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________ 08 zrI bhagavatI sUtra-4 'zataka-ra1 : varga-1 prathama zAlivarga : prathama 'mULa' uddezaka chejharSe vargonA nAma: sAli kala ayasi vaMse, ikkhUdabbhe ya abbha tulasI ya / atue dasa vaggA, asIIpuNa hoti uddesA // bhAvArtha - A zatakanA ATha varga che. (1) zAli, (2) vaTANA, (3) alasI, (4) vAMsa, (5) ikSa, (6) darbha(DAbha), (7) abra(vanaspati), (8) tulasI, A pratyeka varganA daza-daza uddezaka che. tethI ATha varganA 80 uddezaka thAya che. vivecana : A zatakanA ATha vargonAM nAma temAM varNita vanaspationA sUtrapAThanA Adya zabdanA AdhAre che. ane pratyeka varganA daza-daza uddezaka te vanaspatinA vibhAgothI saMbaMdhita che. A rIte 80 uddezakomAM vividha vanaspatio ane tenA vibhAgo viSayaka vicAraNA tetrIsa dvArothI karavAmAM AvI che. vanaspatinA dasa vibhAgo- avasthAnA nAma A pramANe che- (1) mULa (2) kaMda (3) skaMdha (4) tvacA (5) zAkhA (6) pravAla (7) patra (8) puSpa (9) phaLa ane (10) bIja. zAli AdinA mUlanI utpatti :| 2 rAyagihe jAvaevaMvayAsI- aha bhaMte !sAlIvIhIgodhUma jAvajavajavANaM, eesi NaM bhate ! je jIvA mUlattAe vakkamati ? teNaM bhaMte ! jIvA kaohiMto uvavajaMti-kiM NeraiehiMto uvavajjati jAva devehito uvavati? goyamA ! jahA vakkaMtIe taheva uvavAo, NavaraM devvjj| bhAvArtha:- prazna - rAjagaha nagaramAM gautama svAmIe yAvata A pramANe paDyuM- he bhagavana! zAli. vrIhI, ghauM yAvata juvAra, A sarva dhAnyonA mULamAM je jIva utpanna thAya che, te kyAMthI AvIne utpanna thAya che? zuM te jIva nairayikamAMthI AvIne utpanna thAya che ke tiryaMca, manuSya ke devomAMthI AvIne utpanna thAya che? uttara- he gautama ! prajJApanA sUtranA chaThThA vyutkAnti pada anusAra teonI utpatti jANavI joIe. vizeSatA e che ke devagatimAMthI AvIne mULapaNe utpanna thatA nathI. 3 teNaM bhaMte !jIvA egasamaeNaM kevaiyA uvavajjati? goyamA ! jahaNNeNaM ekko vA dovA tiNNi vA, ukkoseNaM saMkhejjA vA asaMkhejjA vA uvavajjati / avahArojahA uppluddese|
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-21 | Foc | bhAvArtha:-prazra- bhagavan ! te vo me samayamA 20 6tpanna thAya cha ? uttara- he gautama! jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa saMkhyAtA ke asaMkhyAtA utpanna thAya che. teno apahAra arthAtu gaNanA saMbaMdhI kathana zataka-11/1 utpaloddezaka anusAra che. 4 tesiNaM bhaMte ! jIvANaM kemahAliyA sarIrogAhaNA paNNattA? goyamA !jahaNNeNaM agulassa asaMkhejjaibhAga, ukkoseNaM dhaNupuhutta / bhAvArtha:- prazra-bhagavana!tevonA zarIranIsavAunAlIcha?6ttara-hegautama! dhanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa aneka dhanuSanI che. | 5 teNaM bhaMte ! jIvANANAvaraNijjassa kammassa kiM baMdhagA,abaMdhagA? goyamA ! jahA uppaluddese / evaM vee vi, udIraNAe vi / bhAvArtha:- prazra- bhagavan ! te vo zAnA124Iya janA cha / madha cha ? 6ttrgautama! zataka-11/1 utpaloddezaka anusAra jANavuM. A rIte karmonI vedanA, udaya ane udIraNAnA viSayamAM paNa jANavuM joIe. |6 teNaM bhaMte ! jIvA kiM kaNhalessA, pucchA? goyamA ! chavvIsaM bhaMgA, diTThI jAva idiyA jahA uppluddese| bhAvArtha:- prazra-bhagavana! vo zaM khezI, nIsavezI, apotozI Doyacha? 6ttara-3 gautama! ahIM traNa lezyA saMbaMdhI 26 bhaMga kahevA joIe. daSTi yAvat indriyonA viSayamAM utpaloddezaka anusAra cha. |7 te NaM bhaMte ! sAlI-vIhI-godhUma jAvajavajavagamUlagajIvetti kAlao kevaciraM hoi? goyamA !jahaNNeNa atomuhutta, ukkoseNa asakhejjakAla / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zAli, vrIhI, godhUma yAvata juvAra A sarva dhAnyonA mULanA jIvonI kAyasthiti keTalI che? uttara- he gautama! te jIvonI jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa asaMkhyAtakAlanI kAya sthiti che arthAt asaMkhyAta kAla sudhI te ja rUpe rahe che. 8 seNaM bhaMte ! sAlI-vIhIgodhUma jAvajavajavagamUlagajIve puDhavIjIve, puNaravi sAlI vIhIjAvajavajavagamUlagajIve kevaiyaM kAlaM sevejjA, kevaiyaM kAlaMgairAgaI karijjA? ___ goyamA ! jahA uppaluise / eeNaM abhilAveNaM jAvamaNussajIve / AhAro jahA uppluddese| ThiI jahaNNeNaM atomuhuttaM, ukkoseNaMvAsapahuttaM / samughAyasamohayA,uvvaTTaNA ya jahA uppluddese| bhAvArtha:--bhagavan ! ule, grIDI, 46, yAvat pA2, 2 // srvn| bhUganA 4, d pRthvIya
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 | zrI bhagavatI sUtra-4 jIvomAM utpanna thaIne punaH zAli, vrIhI yAvata juvAranA mULapaNe utpanna thAya, to A prakAre keTalo kAla sudhI gamanAgamana kare che? uttara-he gautama!zataka-11/1 utpaloddezaka anusAra jANavuM joIe. pRthvIkAyanI jema aplAyathI manuSyo sudhInuM kathana A ja rIte karavuM. tenA AhAranuM kathana utpaloddezakanI samAna ja che. sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa aneka varSanI che. samudyAtathI samavahata maraNa ane udvartanA utpaloddezakanI samAna che. |9 aha bhaMte !savvapANA jAvasavvasattA sAlI-vIhI jAvajavajakgamUlagajIvattAe kavavApuLyA hatA joyamAM !ala aluvA khetalu | seva mate seva ane ! bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM sarva prANa, bhUta, jIva ane sattva zAlI, vrIhi thAvata juvAranA mULanA jIvapaNe pahelAM utpanna thaI gayA che? uttara-hA, gautama! aneka vAra athavA anaMtavAra utpanna thaI gayA che../ he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. .. vivecana : prastuta sUtromAM zAlI AdinA mULarUpe utpanna thanArA jIvonI Agati, utpatti saMkhyA Adi tetrIsa dvAronuM varNana prAyaH zataka 11/1 ane prajJApanA sUtra pramANe jANI levAnA sUcana sAthe ahIM saMkSipta kathana karyuM che. Uva va vanna :-devatAne choDIne zeSa kathana pUrvavatu jANavuM. prajJApanA sUtronusAra 64 jAtinA devo marIne vanaspatimAM utpanna thAya che paraMtu te puSpa Adi vanaspatinA zubha vibhAgomAM ja utpanna thAya che, mULa Adi azubha vibhAgamAM utpanna thatA nathI. tethI mULanA A prathama uddezakamAM devanI utpattino niSedha che. apahAra :- te zAli AdinA jIvono pratisamaye apahAra karAya arthAtu eka-eka jIvane bahAra kADhavAmAM Ave arthAta tenI gaNatarI karAya to asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNIkAla vyatIta thavA chatAM paNa teno upahAra thato nathI. A prakAranuM apahArarUpa kArya kyAre ya koIe karyuM nathI ane karaze paNa nahIM. mAtra saMkhyAne samajavA mATenuM A kathana che. baMdha vedana- udaya-udIraNA:- zAlI AdinA mULano jIva jJAnAvaraNIyAdi ATha karmono baMdhaka, vedaka ane udIraka che. leyA - ahIM mUla saMbaMdhI uddezaka hovAthI, temAM deva AvIne utpanna thatA nathI, tethI teno lezyA nathI, prathama traNa lezyA ja hoya che ane traNa vezyAnA ekavacana, bahuvacanathI saMbaMdhita asaMyogInA traNa-traNa bhaMga thatAM cha bhaMga thAya che- kRSNa-nIla, kRSNa-kApota, nIla-kApota A hisaMyogInA traNa vikalpa thAya che. pratyekanA ekavacana ane bahuvacana saMbaMdhI cAra-cAra bhaMga thatA 12 bhaMga thAya che. trisaMyogI ekavacana-bahuvacana saMbaMdhI ATha bhaMga thAya che. A rIte kula 6+12+8 = 26 bhaMga thAya che. bhavAdeza-kAlAdezaH- bhavanI apekSAe jaghanya be bhava ane utkRSTa asaMkhyAta bhava sudhI gamanAgamana kare che. kAlanI apekSAe jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa asaMkhyAtakAla sudhI gamanAgamana kare che.
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-21. [ 611] samughAta -te jIvone prathama traNa samudyAta hoya che, te jIvonuM maraNa samudyAta sahita ane samudyAta rahita baMne prakAre thAya che. gati - manuSya ane tiryaMca be gatimAM jAya che. daSTi Adi:- mithyAdaSTi, ajJAnI, kAyayogI ane be upayogavALA hoya che, ityAdi 33 dvAranuM sarva kathana zataka-11/1 utpaloddezaka anusAra jANavuM joIe. che zataka-ra1/1/1 saMpUrNa na
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 zrI bhagavatI sUtra-4 zataka-ra1 varga-1 - prathama varga: kaMda Adi 2 thI 10 udezaka che je kaMda AdinI utpatti :| 1 aha bhaMte ! sAlI-vIhI jAvajavajavANaM eesiNaMje jIvA kaMdattAe vakkamaMtite NaM bhaMte ! jIvA kaohiMto uvavati? goyamA !kaMdAhigAreNa sacceva mUluddeso apariseso bhANiyavvo jAvaasaI aduvA aNaMtakhutto // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // evaM khaMdhe vi uddesao Neyavyo / evaM tayAe vi uddesobhaanniyvvo| sAle viuddesobhaanniyvvo| pavAle viuddesobhaanniyvvo| patte vi uddeso bhaanniyvvo| ee satta vi uddesagA aparisesaMjahA mUle thaanneyvvaa| evaMpupphe vi uddesao, NavaraM devA uvavajjati jahA uppaluddese / cattArilessAo, asIi bhNgaa| ogAhaNA jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaukkoseNaM aMgulaputtaM, sesaMtaMceva / jahA pupphe evaM phale vi uddesao apariseso bhANiyavvo / evaM bIe vi ulo I thavasa kaIT II seva mata ! seva mate ! bhAvArtha - praza- he bhagavan! zAli, vrIhI vAva juvAra A sarvanA kaMda rUpe je jIvo utpanna thAya che, te kyAMthI AvIne utpanna thAya che? uttara- he gautama ! mULanA sthAne kaMda zabda prayoga karIne te pUrvakathita mULanA uddezaka pramANe samagra kathana karavuM yAvatu jIvo temAM anekavAra athavA anaMta vAra pahelA utpanna thayA che. tyAM sudhI kathana karavuM joIe. II he bhagavana! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. li[zataka-21/1/2.] A rIte skaMdha, tvacA, zAkhA, pravAla-kaMpaLa ane patranA viSayamAM jANavuM. A rIte sAta uddezaka sudhI mULanI samAna che.[21/1ra-7] . "puSpa'nA viSayamAM paNa te ja prakAre eka uddezaka kahevo joIe. vizeSatA e che ke "puSpa'mAM devo utpanna thAya che. zataka-11/1 utpala uddezakamAM cAra vezyA ane tenA 80 bhaMga kahyA che, te ja rIte ahIM paNa kahevA joIe. - avagAhanA jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa aneka aMgula pramANa hoya che. zeSa sarva kathana pUrvavat che. ri1/1|8] A ja rIte "phaLa" ane "bIja'nA viSayamAM paNa eka-eka uddezaka puSpanI jema kahevA joIe. [21/19-10] A daza uddezaka che. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. A
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-21. [ 613 | vivecana : prastuta nava uddezakamAM kaMdathI laIne bIja sudhInI nava avasthAmAM upapAta Adi kAronuM varNana che. utpatti :- zAlI AdinA mUla, kaMda, skaMdha, tvacA, zAkhA, pravAla ane patra, A sAta avasthAmAM devo utpanna thatA nathI, puSpa, phaLa ane bIjamAM devo utpanna thAya che. lezyA - kaMdAdi je vibhAgomAM devo AvIne utpanna thatA nathI tyAM traNa vezyA che ane puSpa, phaLa ane bIjamAM devo AvIne utpanna thatA hovAthI, temAM cAra vezyA che ane tenA 80 bhaMga che. esI bhaMga :- cAra lezyAnA ekavacana ane bahuvacananI apekSAe asaMyogI cAra-cAra bhaMga thatAM asaMyogI ATha bhaMga thAya che. dvisaMyogI cha vikalpa thAya che- (1) kRSNa-nIla, (2) kRSNa-kApota, (3) kRSNa-tejo, (4) nIla-kApota (5) nIla-tejo ane (6) kApota-tejo. tenA ekavacana ane bahuvacanamAM cAra-cAra bhaMga thatAM 24 bhaMga thAya che. trisaMyogI cAra vikalpa thAya che- (1) kRSNa-nIla-kApota, (2) kRSNa-nIla-tejo, (3) kRSNa-kApota-tejo, (4) nIla-kApota-tejo. eka-eka vikalpanA ekavacana ane bahuvacananI apekSAe ATha-ATha bhaMga thavAthI kara bhaMga thAya che. catuHsaMyogI 16 bhaMga thAya che. A rIte 8+24+3+16 = 80 bhaMga thAya che. avagAhanA : mUtte, vadhe, vadhe, tayAyA ? pavAne patteyA sattasu vi dhaNupuhattaM, aMgulimo pupphaphalabIe // mULa, kaMda, skaMdha, tvacA, zAkhA, pravAla ane patra, A sAta avasthAnI avagAhanA jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa aneka dhanuSya che. puSpa, phaLa ane bIja A traNanI utkRSTa avagAhanA aneka aMgula che. zeSa kathana pUrvavat jANavuM. na - I zataka ra1/1/ra thI 10 saMpUrNa che zataka ra1/1 saMpUrNa
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 zrI bhagavatI sUtra-4 zata-21 : varga-2 thI 8 jI 'paeren': za deza | 1 ahabhaMte ! kalAyamasU-tila-mugga-mAsaNipphAva-kulattha-alisaMdaga-satiNapalimaMthagANaM eesi NaM je jIvA mUlattAe vakkamati te NaM bhaMte ! jIvA kaohiMto uvavajjati? goyamA ! mUlAdIyA dasa uddesagA bhANiyavvA jaheva sAlINaM NiravasesaMtaheva / bhAvArtha:-zra-bhagavana! 42e, masUra, tasa, bhaga, saha, niSpAva-vAsa, thI, AsisaMha, satina ane palimaMthaka(caNA) A sarvanA mULamAM je jIvo utpanna thAya che, te kyAMthI Ave che? uttara- he gautama ! tenA mULa Adi daza uddezaka saMpUrNa rIte zAlinA viSayamAM pUrva kathita daza uddezakanI samAna jANavA joIe. ||sht-21/2 sNpuurnn| triIjo aLasI varga: daza uddezaka | 1 aha bhaMte ! ayasikusuMbhakoddakkaMgurAlagatuvarIkodUsAsaNa-sarisak mUlagabIyANaM eesiNaM je jIvA mUlattAe vakkamati teNaM bhate ! jIvA kaohiMto uvavajjati? goyamA ! ettha vimUlAdIyA dasa uddesagA jaheva sAlINaMNiravasesaMtaheva bhaanniyvv| bhAvArtha:- zra- bhagavan ! aNasI, sumana, audrava, 1, rANa, tUra, ausA, se| mane sarasava tathA mUlaka bIja, A vanaspatinA mULamAM je jIvo utpanna thAya che, te kyAMthI AvIne utpanna thAya che? uttara- he gautama ! ahIM paNa zAli uddezakanI samAna mUlAdi daza uddezaka kahevA joIe. // zata-21/3 saMpUrNa // | cotho vAMsavargaH daza uddezaka |1 aha bhaMte ! vaMsaveNu-kaNaka kakkAvaMsacAruvaMsadaMDA-kuDA-vimA-caMDA-veNuyAkallANINaM eesiNaMje jIvA mUlattAe vakkamati pucchA? goyamA ! ettha vimUlAdIyA dasa uddesagA jaheva sAlINaM, NavaraM devo savvattha vi
Page #679
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 21 Na uvavajjai, tiNNi lesAo, savvattha vi chavvIsa bhaMgA, sesaM taM ceva / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! vAMsa, veNu, kanaka, karkAvaMza, cAruvaMza, daMDA, kUDA, bimA, caMDA, veNukA ane kalyANI, A sarva vanaspatinA mULamAM je jIvo utpanna thAya che, te kyAMthI Ave che ? 15 uttara- he gautama ! ahIM paNa pUrvavat zAli-varganI samAna mUlAdi daza uddezaka kahevA joIe. vizeSatA e che ke ahIM koI paNa sthAnamAM devo utpanna thatA nathI, tethI sarvatra traNa lezyA ane tenA 26 bhaMga jANavA joIe. zeSa pUrvavat. || zataka-21/4 saMpUrNa // pAMcamo IkSuvarga: daza uddezaka 1 aha bhaMte ! ikkhuikkhuvADiyA vIraNA-ikkaDa bhamAsa suMTha-sara-vetta timissayaporaga NalANaM eesi NaM je jIvA mUlAttAe vakkamaMti, pucchA ? goyamA ! jaheva vaMsavaggo taheva ettha vi mUlAdIyA dasa uddegA, NavaraM khaMdhuddese devo uvavajjai, cattAri lessAo, sesaM taM ceva / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! ikSu, ikSu-vATikA, vIraNa, ikkaDa, bhamAsa, sUMTha, zara, vetra-netara, timira, sataporaga ane nala, A sarva vanaspationA mULamAM je jIvo utpanna thAya che, te kyAMthI AvIne utpanna thAya che? uttara- he gautama ! je rIte cotho vAMsa-varga kahyo, te ja rIte ahIM paNa mUlAdi daza uddezaka kahevA joIe. vizeSatA e che ke skaMdha uddezakamAM devo utpanna thAya che ane tene cAra lezyA hoya che. zeSa pUrvavat samajavuM joIe. vivecana : zeraDI Adi parvabIja vanaspati(kAtaLIvALI vanaspati) viSayaka A varga che. tenA skaMdhamAM devanI utpatti thaI zake che. tethI skaMdhamAM cAra lezyA ane 80 bhaMga hoya che. zeSa kathana zAli uddezakanI samAna jANavuM. || zataka-21/5 saMpUrNa chaThTho darbhavarga : daza uddezaka 1 aha bhaMte ! seDiya-bhaMDiya-dabbhakoMtiya-dabbhakusa- pavvaga-podaila-ajjuNa- AsADha - rohiyaMsa-mutava-kkhIra-bhusa- eraMDa-kurukuMda-karakara-suMTha- vibhaMgu-mahurayaNa-thuraga-sippiyasuMkalitaNANaM eesi NaM je jIvA mUlattAe vakkamaMti, pucchA ? goyamA ! ettha vi dasa uddesagA NiravasesaM jaheva vasavaggo /
Page #680
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 16 ] zrI bhagavatI sUtra-4 bhAvArtha - prazna- he bhagavan! seDiya, bhaMDiya, darbha, kautteya, darbhakuza, parvaka, phUdIno, arjuna, ASADhaka, rohitAMza(rohitaka), mutava,khIra, bhusa, eraMDa, kurukunda, karavera, sUMTha, vibhaMgu, madhuratRNa, thuraga, zilpika ane saMkuli tRNa, A sarva vanaspationA mULamAM je jIvo utpanna thAya che, te kyAMthI AvIne utpanna thAya che? uttara- he gautama! cothA vAMsa-varganI samAna mUlAdi daza uddezaka kahevA joIe. vivecana : seMDiya taNathI saMkalitaNa parvatanI sarva vanaspati tuNa-ghAsa jAtinI che. tenI koI paNa avasthAmAM devonI utpatti thatI nathI. tethI vaMza varganI jema sarva kathanano nirdeza che. zataka-ra1/6 saMpUrNa sAtamo abhrahavargaH daza uddezaka| | 1 aha bhaMte ! abbharuha-vAyANa-haritaga-taMdulejjaga-taNavatthula-coraga majjArayAI villi-pAlakka-dagapippaliya-davvi-sotthiya-sAyamaMDukkimUlagasarisavaabilasAgajiyaMtagANaM, eesiNaM je jIvA mUlattAe vakkamati, pucchA? goyamA ! ettha vi dasa uddesagA jaheva vNsvggo| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! abraha, vAyaNa, haritaka, tAMdaLajo, tRNa, vathuAnI bhAjI, poraka, mArgAraka, billi, pAlakanI bhAjI, dagakhripalI, darvI, svastika, zAka maMkI, mUlaka, sarasavanA pAnanI bhAjI, aMbilazAka, jiyaMtaka, A sarva vanaspatinA mULamAM je jIvo utpanna thAya che, ItyAdi prazna? uttara- he gautama! cothA vAMsa-varganI samAna mUlAdi daza uddezaka kahevA joIe. vivecana :abhaha- eka vRkSamAM anya jAtinuM vRkSa ugI jAya che, tene "amravRkSa" kahe che. je rIte vaDanA vRkSamAM ke lImaDAnA vRkSamAM pIpaLAnuM vRkSa UgI jAya che athavA je vanaspati pRthvIne phADIne Uge che tene abhraruha kahe che. te comAsAnI RtumAM jaMgalomAM chatrInA AkAra jevI thAya che. che zataka-ra1/ saMpUrNa | AThamo tulasIvargaH daza udezaka] | 1 aha bhaMte ! tulasI-kaNha-dala-phaNejjA-ajjA-cUyaNA-corA-jIrA-damaNA-maruyAiMdIvara sayapupphArNa eesiNaMje jIvA mUlattAe vakkamati pucchA? goyamA ! ettha vi dasa uddesagA NiravasesaM jahA vaMsANaM / evaM eesu aTThasu vaggesu asIiM uddesagA bhavaMti /
Page #681
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-21 [ 17 ] | 0 bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tulasI, kALI tulasI, darAla, phaNejA, arjaka, cUtaNA, corAka, jIraka, damanaka-damaNA, maravo, IndIvara ane zatapuSpa, A sarva vanaspationA mULamAM je jIvo utpanna thAya che, te kyAMthI Ave che? uttara- he gautama! cothA vAMsa varganI samAna ahIM paNa mUlAdi daza uddezaka kahevA joIe. A rIte sarva maLIne ATha varganA 80 uddezaka thAya che. || he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. // vivecana : prathama varganA vivecana anusAra sarvanuM vivecana samajavuM joIe. A vanaspatiomAM ghaNA nAma aprasiddha che. A AThamA vargamAM lokamAM pUjita tulasI, maravo AdivanaspationuM kathana che ane keTalIya sugaMdhI bIja, phUlavALI zubha vanaspatio che, tema chatAM ahIM te vanaspatiomAM deva utpanna thavAnuM varNana nathI tenuM kAraNa ajJAta che. sArAMza:-1,2,3 vargamAM arthAtu zAlI Adi dhAnya, vaTANA Adi kaThoLa ane aLasI Adi vanaspatinA puSpa, phaLa, bIjamAM devo utpanna thAya che, pAMcamAM varga-zeraDI Adi parvabIjavALI vanaspatinA skaMdhamAM devo utpanna thAya che. zeSa uddezakomAM devo utpanna thatA nathI, jyAM devo utpanna thAya tyAM cAra lezyA ane tenA 80 bhaMga thAya che, zeSa sthAne traNa vezyA tathA tenA 26 bhaMga che. dareka vargamAM mULathI pravAlanI avagAhanA jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa aneka dhanuSanI hoya che. puSpa, phaLa, bIjanI avagAhanA jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa aneka aMgula che. zeSa kathana sarva uddezakamAM samAna che. zataka-ra1 varga 1 thI 8:zAli Adi vanaspatinA daza vibhAgamAM 33 kAra:kama varga-1, 2, 3 varga-4 varga-5 varga-6,7, 8 zAli, vaTANA, vAMsa darbha, abharuha, aLasI 1 | utpatti mULathI pravAsamAM | 2 gatimAMthI nava avasthAmAM | 2 gatimAMthI 2 gatimAMthI 2 gatimAMthI puSpa, phaLa, bIjamAM skaMdhamAM-3 3 gatimAMthI gatimAMthI 1, 2, 3 asaM. 1, 2, 3 asaM. 1, 2, 3 asaM. 1, 2, 3 asaM. apahAra asaM. utsa. ava. | asaM. utsa. ava. asaM. utsa. ava. asaM. utsa. ava. avagAhanA mULathI pravAla sudhI | zAli pramANe zAli pramANe zAli pramANe pratyeka dhanuSa tulasI 0 parimANa ja
Page #682
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 zrI bhagavatI sUtra-4 kama | kAra tulasI baMdha vedanA bane udaya 8 karma 8 karma udIraNA lezyA daSTi mithyA jJAnAjJAna yoga upayoga varNAdi varga-1, 2, 3 varga-4 varga-5 varga-6,7,8 zAli, vaTANA, vasa darbha, abharuha, aLasI puSpa, phaLa,bIjanI pratyeka aMgula 7.8 karma 78 karma 78 karma 78 karma sAtA asAtA bane | bane banne 8 karma 8 karma 6/7/8 78 67/8 6/8 mULathI pravAla sudhI | 3 lezyA-26 bhaMga] skaMdhamAM-4 vezyA. 3 lezyA-26 bhaMga 3 lezyA- 26 bhaMga. 80 bhaMga. zeSa puSpa, phaLa, bIjamAM nava avasthAmAM4 lezyA-80 bhaMga 3 lezyA, 26 bhaMga. mithyA mithyA mithyA be ajJAna be ajJAna be ajJAna be ajJAna kAyayoga kAyayoga kAyayoga kAyayoga baMne baMne baMne zarIra-20 bola zAli pramANe zAli pramANe zAli pramANe AtmA- arUpI ucchavAsaka ucchavAsaka ucchavAsaka ucchavAsaka niHzvAsa, niHzvAsaka niHzvAsaka niHzvAsaka AhA.-anA. baMne avirata avirata avirata avirata sakriya sakriya sakriya sakriya sAta ke ATha sAta ke ATha sAta ke ATha sAta ke ATha cAra cAra cAra cAra cAra napuMsaka napuMsaka napuMsaka napuMsaka baMne ucchavAsa baMne baMne baMne AhAraka virata kriyA baMdhaka cAra saMjJA kaSAya cAra cAra traNe traNe traNe traNe vedabaMdhaka saMjJI indriya asaMgI sparzendriya asaMjJI sparzendriya asaMzI sparzendriya asaMjJI sparzendriya
Page #683
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-21 26 kALAde 27 bhavadeza 28 2 8 5 3 3 29 30 31 3ra 33 AhAra ti samupAta maraNa gati sarva va utpati asaMkhyakALa asa thamava dizAno 28 prakArano pratyeka varSa 3 baMne manuSya niyaMca aneka vAra anaMtavAra asaMkhyakAla asaMkhyava cha dizAno 288 prakArano pratyeka varSa 3 baMne 2 gati aneka vAra ke anaMtavAra asaMkhyakAla saMkhyAmava cha dizAno 288 prakArano pratyeka varSa 3 baMne 2 gati aneka vAra ke anaMtavAra 619 || zataka-21/8 saMpUrNa // || zataka-21 saMpUrNa // akALa asaMkhyabhava cha dizAno 28 prakArano pratyeka varSa 3 baMne 2 gati aneka vAra ke anaMtavAra noMdha :- (1) sarva jIvonI jaghanya avagAhanA aMgulano asaMkhyAtamo bhAga che. (2) jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI che. (3) A cArTamAM asaM. - asaMkhyAta, ava. - avasarpiNI, utsa. utsarpiNI.
Page #684
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 zrI bhagavatI satra-4 zataka-rara : varga 1 thI 6 prathama tAlavarga: daza uddezaka vargAnA nAma : tAlegaTThiya bahubIyagAya,gucchA ya gumma vallI ya / chaddasa vaggA ee, saTTi puNa hoti uddesA // bhAvArtha:-mAzatabha7 vargacha. pratyehanA za-za 6dezaochata varNAnAM nAmamA prabhAcha- (1) tAla, (2) agasti (DAsthi), (3) paDupI47, (4) 27, (5) gudama, (G)li. pratyeUnA za-za uddezaka hovAthI, sarva maLIne 60 uddezaka thAya che. viveyana : viSayanI mukhyatAe A zatakanA cha vargonA nAma A pramANe che(1) tA:-tAsa, tamAlAsAhakSonAviSayamAMvani prathama vargamAMche. (2) DAsthi:-henAmAMbI Doya, tevA bImaDI, mo, ijvagerenuvanijI vargabhAMcha. (3) bahubIjaka:- jenA phaLamAM bahu bIja hoya tevA vRkSo asthika, hiMduka-koThuM Adi viSayaka varNana trIjA vargabhAMcha. (4) gu27 :- zagI mAhi gura7 vanaspatinAviSayamA pani yothA vargamA cha. (5) galma - navamAlikA, siriyaka Adi vanaspatio saMbaMdhita varNana pAMcamA vargamAM che. (G)mI:-vesanAviSayamA pani macha. tAla-tamAlAEi Btpati:| 2 rAyagihe jAvaevaMvayAsI- aha bhate !tAla-tamAlatakkalitetali-sAla-saralAsAragallANaM jAva keya-kadali-kaMdali-cammarukkha-guMdarukkha-hiMgurukkhalavaMgarukkha pUyaphala-khajUriNAlierINaM eesiNaMje jIvA mUlattAe vakkamati,teNaM bhaMte ! jIvA kaohiMto uvavati? goyamA ! ettha vi mUlAdIyA dasa uddesagA kAyavvA jaheva sAlINaM, NavaraM imaM NANattaM- mUle kaMde khaMde tayAe sAleya eesupaMcasuuddesagesudevo Na uvavajjai / tiNNi lesaao| ThiI jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM dasavAsasahassAI / uvarillesupaMcasu uddesaesu devo uvavajjai / cattAri lesaao| ThiI jahaNNeNaM aMtomuhattaM, ukkoseNaM vAsapuhuttaM / ogAhaNA mUle kaMde dhaNuhapuhuttaM,khaMdhetayAe sAleya gAuyaputtaM, pavAle patte
Page #685
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-22 [ ra1 | dhaNupuhuttaM, pupphe hatthapuhuttaM, phale bIe ya aMgulapuhuttaM / savvehiM jahaNNeNaM aMgulassa asNkhejjibhaag| sesaM jahA sAlINa / evaM ee dasa uddesgaa| bhAvArtha - prazna- rAjagRha nagaramAM gautama svAmIe yAvat A pramANe pUchyuM- he bhagavan! tAla (tADa), tamAla, takkalI, tetalI, zAla, sarala,(deva-dAru) sAragala, yAvat ketakI (kevaDo) kadalI-keLA, kaMdalI, carmavRkSa, guMdavRkSa-guMdAnuM jhADa, hiMguvRkSa, laviMganuM vRkSa, sopArInuM vRkSa, khajUrI ane nAriyeLI, A sarvanA mULapaNe je jIvo utpanna thAya che, te kyAMthI Ave che ? uttara- he gautama! zAlivarganI samAna ahIM paNa mUlAdi daza uddezaka kahevA joIe. vizeSatA e che ke A vRkSonA mULa, kaMda, skaMdha, tvacA ane zAkhA, A pAMca uddezakomAM varNavela vibhAgamAM devo AvIne utpanna thatA nathI, tethI tyAM traNa vezyA hoya che. tenI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa daza hajAra varSanI hoya che. zeSa pAMca uddezakomAM varNavela vibhAgamAM devo utpanna thAya che. tethI temAM cAra vezyAo hoya che. tenI sthiti jaghanya aMtamuhUrta ane utkRSTa aneka varSanI hoya che. mULa ane kaMdanI avagAhanA utkRSTa aneka dhanuSanI, skaMdha, tvacA ane zAkhAnI aneka gAunI, pravAla ane patranI aneka dhanuSanI, puSpanI aneka hAthanI, phaLa ane bIjanI aneka aMgulanI utkRSTa avagAhanA hoya che. A sarvanI jaghanya avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI hoya che. zeSa sarva kathana zAli varganI samAna jANavuM joIe. A rIte daza uddezaka hoya che. vivecana : A zatakanA sarva vargonI vyAkhyA prAyaH zataka-21nI samAna che. devonI utpatti kyAM thAya chetaviSayaka gAthA A pramANe che patta pavAle pupphe, phale ya bIe ya hoi uvvaao| rukkhesusuragaNANa, pasattharasa vaNNa-gadhesu // artha - uttama rasa, varNa ane gaMdha vALA vRkSonA patra, pravAla, puSpa, phaLa ane bIja, A pAMcamAMthI koI avasthAmAM devo AvIne utpanna thAya che. ikSu AdinA skaMdhamAM devo utpanna thAya che. che zataka-rara/1 saMpUrNa bIjo ekAsthika varga daza udezaka| | 1 aha bhaMte !NiMbaMbajaMbukosaMbatAla aMkollapIluselusallajhmoyajhmAluyabaula palAsakaraMja-puttaMjIvagariThTha-biheDaga-hariyaga-bhallAya uMbariyA-khIraNi-dhAyaIpiyAla pUiyaNibAyaga(karaMja)seNhayapAsiyasIsakasaNa-puNNAgaNAgarukkhasIvaNNa-asogANaM eesiNaMje jIvA mUlattAe vakkamaMti, pucchA? goyamA !evaM mUlAdIyA dasa uddesagA kAyavvA nnirvsesNjhaataalvggo| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! lImaDo, AMbo, jAMbu, kozamba, tAla, aMkolla, pIlu, selu, sallakI,
Page #686
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 22 ] zrI bhagavatI sUtra-4 mocakI, mAluka, bakula, palAza, karaMja, putrajIvaka, arIThA, baheDA, haraDe, bhillAmAM, umbariya, kSIraNI. ghAtakI, priyAla-cAroLI, pUtika, nivAga, sahaka, pAsiya, zIzama, azana, punnAga(nAgakezara), nAgavRkSa, zrIparNa ane azoka, A sarva vRkSonA mULamAM je jIvo utpanna thAya che, te kyAMthI AvIne utpanna thAya che? uttara- he gautama! ahIM paNa tAla varganI samAna samagra rUpe mUla Adi daza uddezaka kahevA joIe tenA pAMca vibhAgamAM devo AvIne utpanna thAya che tema samajavuM. zataka-rara/ra saMpUrNa trIjo bahubIjaka vargaH daza uddezaka | 1 aha bhaMte ! atthiyatiMduraboskaviThTha-aMbADaga-mAuliMga billa-AmalagaphaNasa dADima Asattha-uMbasvaGaNaggohaNadirukkhapippali-sata-pilakkhurukkhakAuMbariya kucchaMbhariyadevadAli-tilagalauya chattoha-sirIsasattavaNNa-dahivaNNa-loddha-dhava-caMdaNaajjuNa-NIvakuDugakalabANa eesiNaje jIvA mUlattAe vakkamati, pucchA? goyamA ! ettha vimUlAdIyA dasa uddesagA tAlavaggasarisA NeyavvA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! agastika, tinduka, bora, kavITha, aMbADaka, bIjorA, bilA, AmaLA, phaNasa, dADama, pIpaLo, udumbara, vaDa, nyagrodha, nakTivRkSa, pIpara, satara, plekSa vRkSa, kAkodumbarI, kastubharI, devadAli, tilaka, lIcI, chatrodha, zirISa, saptaparNa, dadhiparNa, lodhaka, dhava, caMdana, arjuna, nIpa, kuTaja, kadamba, A sarva vRkSonA mULarUpe je jIvo utpanna thAya che, te kyAMthI AvIne utpanna thAya che? uttara- he gautama! ahIM paNa prathama tAlavarganI samAna mUla AdithI bIja sudhInA daza uddezaka che. tenA pAMca vibhAgamAM devo AvIne utpanna thAya tema samajavuM joIe. che zataka-rara/3 saMpUrNa Tcotho guccha vargaH daza uddezaka | 1 aha bhaMte ! vAiMgaNi-allaipoMDai evaM jahA paNNavaNAegAhANusAreNaMNeyavvaM jAva gaMja-pADalA-vAsi aMkollANaM eesiNaMje jIvA mUlattAe vakkamati,pucchA? goyamA !ettha vimUlAdIyA dasa uddesagA jAvabIyaMti NiravasesaMjahA vNsvggo| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! rIMgaNI, allaI, poMDaI ityAdi vRkSonA nAma prajJApanA sUtranA prathama padanI gAthA anusAra jANavA joIe yAvatu gaMja, pATalA, dAsika aMkola sudhI; A sarva vRkSo (choDa)nA mULarUpe je jIva utpanna thAya che, te kyAMthI AvIne utpanna thAya che? uttara- he gautama ! ahIM paNa mULathI laIne bIja sudhI samagrarUpe mUlAdi daza uddezaka zataka21/4 vAMsa varganI samAna jANavA joIe.(tenI koI paNa avasthAmAM deva AvIne utpanna thatA nathI.)
Page #687
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-22 ra3 || zataka-22/4 saMpUrNa pAMcamo gulma varga : daza uddezaka 1 aha bhaMte !siriyakANavamAliya- koraMTaga baMdhujIvagamaNojjA, evaM jahA paNNavaNAe paDhamapae gAhANusAreNaM jAva NalaNIyakuMda-mahAjAINaM, eesi NaM je jIvA mUlattAe vakkamaMti, chA? goyA ! ettha vi mUlAdIyA dasa uddesagA NiravasesA jahA sAlINaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! siriyaka, navamAlikA, koreMTaka, baMdhujIvaka, maNojA ityAdi sarva nAma prajJApanA sUtranA prathama padanI gAthAnusAra jANavA yAvat nalinI, kuMda ane mahAjAti. A sarva vRkSonA mULarUpe je jIvo utpanna thAya che, te kyAMthI Ave che ? uttara- he gautama ! ahIM paNa zAlivRkSanI samAna mULAdi daza uddezaka che arthAt tenI aMtima traNa avasthA puSpa, phaLa ane bIjamAM devo utpanna thAya che tethI temAM cAra lezyA ane 80 bhaMga thAya. prathamanI mULAdi sAta avasthAmAM devo utpanna thatA nathI. || zataka-rara/pa saMpUrNa // chaThTho latA-velA vargaH daza uddezaka 1 | aha bhaMte ! pUsaphali-kAliMgI-tuMbI tausI- elAvAluMkI evaM payANi jANiyavvANi paNNavaNAgAhANusAreNa jahA tAlavagge jAvadadhiphollajhkAkali- mokkali-akkaboMdINaM, eesi NaM je jIvA mUlattAe vakkamaMti, pucchA ? goyamA ! mUlAdIyA dasa uddesagA kAyavvA jahA tAlavaggo / NavaraM phalauddese ogAhaNAe jahaNNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM, ukkoseNaM dhaNupuhuttaM / ThiI savvattha jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM vAsapuhuttaM, sesaM taM ceva / chaTTho vaggo samatto / evaM chasu vivagge saTThi uddegA bhavaMti / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! pUsalikA, tarabUcano velo, tUMbaDI, kAkaDI, elAyacI, vAluMkI ityAdi vallIvAcaka pada prajJApanA sUtranA prathama padanI gAthA anusAra jANavA. tyAra pachI tAlavarganI samAna yAvat dadhiphollaI, kAkaNI, mokkalI ane arkabondI, A sarva vallio-lattAonA mULarUpe je jIvo utpanna thAya che, te kyAMthI AvIne utpanna thAya che? uttara- he gautama ! ahIM paNa tAlavarganI samAna mUla Adi daza uddezaka kahevA joIe. vizeSatA e che ke lodhezakamAM phaLanI jaghanya avagAhanA aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa aneka dhanuSa che. sthiti- sarva sthAne jaghanya aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa aneka varSanI che, zeSa pUrvavat che arthAt temAM mULa
Page #688
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 24 | zrI bhagavatI sUtra-4 vAra Adi pAMca avasthAmAM devo utpanna thatA nathI, aMtima pAMca avasthAmAM devo utpanna thAya che. vivecana : ahIM lattA-velAnA nAma nirdezane mATe prajJApanA sUtranA prathama padanI rathI 30 gAthAno atideza karyo che. temAM gAthA-ra9mAM "mudi' zabda che, jeno artha mRDhIkA arthAt drAkSa thAya che. tenA paNa mULathI laIne bIja sudhInA daza uddezaka che. tethI drAkSamAM paNa bIja che te spaSTa thAya che. temaja temAM devo AvIne utpanna thaI zake che. Aja rIte prathama tAlavargamAM kadalImAM mULathI bIja paryata daza uddezaka kahyA che. temAM paNa pAMca vibhAgamAM pravAla, patra, puSpa, phaLa ane bIjamAM devo AvIne utpanna thAya che. zataka-22 varga-1 thI 6: (1)tAla varga (2)ekAsthika varga (4) gucchavarga | (5) gulmavarga (3)bahubIjaka varga (6) lattA varga | rIMgaNI Adi | utpatti mULaAdi pAMcamAM- manuSya, tiryaMca manuSya, tiryaMca, mUla Adi sAtamAM be gatimAMthI. pravAla Adi pAMcamAM gatimAMthI be gatimAMthI. puSpa, deva sahita traNa gatimAMthI. phaLa, bIjamAM deva sahita traNa gatimAMthI mUla Adi pAMcamAM-3 vezyA-26 bhaMga 3 lezyA-ra6 bhaMga mUla Adi 7mAM pravAla Adi pAMcamAM 4 lezyA-80 bhaMga 3lezyA-26 bhaMga puSpa, phaLa,bIjamAM 4 vezyA, 80 bhaMga | avagAhanA | jagha.aMgulano asaMkhyAtamo bhAga u. mULa- | jaghanya- aMgulano mUla Adi 7nI kaMdanI pratyeka dhanuSa. skaMdha, tvacA-zAkhAnI asaMkhyAtamo bhAga pratyeka dhanuSa pratyeka gAu, pravAlapatranI pratyeka dhanuSa, utkRSTa- aneka dhanuSa puSpa, phaLa, bIjanI puSpanI-pratyeka hAtha, phaLa-bIjanI aneka aMgula aneka aMgula | sthiti mUlAdi pAMcanI jaze.aMtaH u.10000 varSa | jaghanyu- aMtarmuhUrta jaghanya- aMtarmuhUrta pravAlAdi pAMcanI aneka varSa utkRSTa- aneka varSa utkRSTa- aneka varSa nodha - zeSa dvAronuM kathana zataka-21 anusAra jANavuM lezyA che zataka-rara/da saMpUrNa che I zataka-rara saMpUrNa
Page #689
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-23 OR OS zataka-23 : varga-1 thI 5 pahelo Aluka varga : daza uddezaka vargonA nAma ane uddezaka saMkhyA : 1 Alu lohI avayA pADhA taha mAsavaNNi vallI ya / paMcee dasavaggA paNNAsaM hoMti uddesA // 65 RO IOS bhAvArtha:- A zatakanA pAMca varga che, (1) baTeTA, (2) lohita, (3) avaka, (4) pAThA, (5) mASavarNI vallI. eka eka varganA 10 uddezaka che. tethI pAMca varganA 50 uddezaka thAya che. vivecanaH (4) pAThA :- pAThA, mRgavAluMkI Adi vanaspati saMbaMdhI varNana che. (5) mASavarNI :- mASavarNI Adi vanaspatio saMbaMdhita varNana che. baTeTA AdimAM utpati Adi : viSayonI mukhyatAe vargonA nAma A pramANe che-- (1) Alu - baTeTA, mULA, Adu, haLadara Adi sAdhAraNa vanaspatinA prakAra saMbaMdhI mUlAdi 10 uddezaka che. (2) lohita H- lohI, nIhU, thIhU, Adi anaMtakAyika vanaspati saMbaMdhita daza uddezaka che. (3) avaka :- avaka Adi vanaspati saMbaMdhI 10 uddezaka che. 2 rAyagihe jAva evaM vyAsI- aha bhaMte ! Aluya-mUlaga-siMgabera-halidda- ruru- kaMDariya jAru chIrabirAli-kiTThikuMduka- kaNhakaDabhu mahu-puyalai-mahusiMgi- NeruhA- sappasugaMdhAchiNNaruhA-bIya- ruhANaM eesi NaM je jIvA mUlattAe vakkamati, pucchA ? goyamA ! mUlAdIyA dasa uddesagA kAyavvA vaMsavaggasarisA, NavaraM parimANaM jahaNeNaM ekko vA do vA tiNNi vA, ukkoseNa saMkhejjA vA asaMkhejjA vA ata vA uvavajjati / avahAro - goyamA ! teNaM aNaMtA, samayesamaye avahIramANA- avahIramANA aNaMtAhiM osappiNIhiM ussappiNIhiM, evaikAleNaM avahIraMti, No ceva NaM avahariyA siyA / ThiI jahaNNeNa vi ukkoseNa vi aMtomuhuttaM / sesaM taM ceva / bhAvArtha :- prazna- rAjagRha nagaramAM gautama svAmIe yAvat A pramANe pUchyuM he bhagavan ! baTeTA, mULA, Adu, haLadara, ruru, kaMDarIka, jIru, kSIravirAlI(AkaDAnuM vRkSa), kiSThi, kuttuMka, kRSNa, kaDasu, madhu, payalaI, madhu zRMgI, niruhA, sarpasugaMdhA, chinnaruhA ane bIjaruhA, A vRkSonA
Page #690
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 26 ] zrI bhagavatI satra-4 mULapaNe je jIvo utpanna thAya che, te jIvo kyAMthI AvIne utpanna thAya che? uttara- he gautama! ahIM vAMsavarganI samAna mulAdi daza uddezaka kahevA joIe. vizeSatA e che ke tenuM parimANa eka samayamAM jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMta jIvo AvIne utpanna thAya che. apahAra- he gautama! jo eka eka samaye eka eka jIvano apahAra thAya(bahAra kADhavAmAM Ave) to anaMta utsarpiNI ane anaMta avasarpiNI kAla sudhI apahAra karAya, tema chatAM teno apahAra thato nathI.(A prakAre koIe karyuM nathI ane karI zakatA paNa nathI,) tenI sthiti jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrtanI che. zeSa sarva pUrvavat che. I he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. I vivecana : - prastuta vargamAM baTeTA Adi sAdhAraNa vanaspationuM kathana vAMsavarganA atidezapUrvaka karyuM che, temAM vizeSatA A pramANe cheutpatti- vAMsa varganI jema devo AvIne utpanna thatA nathI. devo sAdhAraNa vanaspatimAM utpanna thatA nathI. parimANa- eka samayamAM eka, be, traNa utkRSTa anaMta jIvo utpanna thAya che. apahAra- anaMta utsarpiNI-avasarpiNI kAlamAM paNa teno upahAra thato nathI. arthAtu anaMta utsarpiNI-avasarpiNI kAlanA samaya karatA eka samayamAM utpanna thatAM anaMta jIvo adhika che. sthiti- jaghanya utkRSTa aMtarmuhUrtanI che. bhavAdeza- te ja sthAnamAM janma-maraNa kare to anaMta bhava kare. kAlAdeza- anaMta janma-maraNamAM anaMta kAla vyatIta kare che, zeSa kathana vAMsavarganI samAna che. che zataka-ra3/1 saMpUrNa . bIjo lohita vargaH daza udezaka | 1 aha bhaMte !lohINIhUthIhUthivagA-assakaNNIsIhakaNNIsIuMDhI musaMDhINaM, eesi NaM jIvA mUlattAe, pucchA? ___goyamA !ettha vidasa uddesagA jaheva aaluvge| NavaraMogAhaNAtAlavaggasarisA, sesaMtaM ceva // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha - prazra- he bhagavan! lohI, nIhu, thI, thibhagA, azvakarNa, siMhakarNI, sIuMDhI ane musuMDhI; A sarvanA mULapaNe je jIvo utpanna thAya che, te kyAMthI AvIne utpanna thAya che? uttara- he gautama! Alu(baTeTA) varganI samAna ahIM paNa mUlAdi daza uddezaka jANavA joIe. avagAhanA tADavarganI samAna che, zeSa pUrvavat.// he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. //.
Page #691
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata-27 | 27 / ||shts-23/2 saMpUrNa // trIjo avaka varga daza uddezaka | 1 aha bhaMte !avakakavakakuhuNa-kuMdurukka uvhaliyA-saphAsajjA-chattA-vaMsANiya kurANaM, eesiNaMje jIvA mUlattAe, pucchA? goyamA ! ettha vimUlAdIyA dasa uddesagA NiravasesA jahA Aluvaggo, Navara ogAhaNA tAlavaggasarisA, sesaMtaMceva // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha :- prazna- bhagavan ! a14, 14, dukha, kun6255, 6veDaliya, sI, Adegdeg1, chatrA, vaMzAnikA ane kurA, A sarvanA mULarUpe je jIva utpanna thAya che, te kyAMthI AvIne utpanna thAya che? uttara- he gautama! Alu-varganI samAna ahIM paNa mulAdi daza uddezaka jANavA joIe. avagAhanA tADavarganI samAna che. zeSa sarva pUrvavatu che. he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. ||shts-23/3 saMpUrNa // | yotho pAThA varga: za deza| | 1 aha bhaMte ! pADhA-miyavAluMkamahurarasArAyavallipaumA-moMDhasdiMticaMDINaM, eesi Na je jIvA mUlattAe, pucchA? goyamA ! ettha vimUlAdIyA dasa uddesagA AluyavaggasarisA, NavaraM ogAhaNA jahA vallINaM, sesaMtaM ceva / / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // bhAvArtha:- prazra- bhagavana ! pA81, bhagavAsI, madhu2-2sA, 2048eii, 5, bhoDharI,hatI ane caMDI, A sarva vanaspatinA mUlarUpe utpanna thatA jIva kyAMthI AvIne utpanna thAya che? uttara- he gautama! Alu-varganI samAna ahIM paNa mulAdi daza uddezaka jANavA joIe. avagAhanA vallInI samAna che. zeSa pUrvavat che. . he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. | ||sht5-23/4 saMpUrNa // pAMcamo bhASaparTI vargaH daza uddezaka | 1 aha bhaMte !mAsapaNNImugapaNNIjIvagasarisakkareNuyakAolikhIrakAolIbhaMga NahikimirAsibhamutthaNaMgalaipayuyakiNhA paulapADhehareNuyA-lohINaM, eesiNaMjejIvA mUlattAe, pucchA? goyamA ! ettha vidasa uddesagANiravasesaM AluyavaggasarisA / evaM etthapaMcasuvi
Page #692
--------------------------------------------------------------------------
________________ da28 ] zrI bhagavatI sUtra-4 | vaggesupaNNAsaMuddesagA bhANiyavvA / savvatthadevA Na uvavajjati, tiNNi lesAo // sevaM mate sevaM bhaje !! bhAvArtha - prazna- he bhagavan! mASaparTI, mugaparNI, jIvaka, sarSapa, kareNuka, kAkolI, kSIra kAkolI, bhaMgInakhI, kRmi-rAzi, bhadramustA, jaMgalI, payodakaSNA, pAlaka pADha, haraNukA ane lohI; A sarvanA mULapaNe je jIvo utpanna thAya che, te kyAMthI AvIne utpanna thAya che? uttara- he gautama! ahIM paNa Alu-varganI samAna mUlAdi daza uddezaka jANavA joIe. A rIte pAMca vargonA sarvamaLIne 50 uddezaka che. pAMce vargamAM kathita vanaspatinA daze vibhAgamAM devo utpanna thatA nathI. tethI sarvamAM prathama traNa lezyAo hoya che. vivecanaH prastuta zatakamAM kathita ghaNI vanaspatio aprasiddha che. tenA nAma Adi vistRta kathana zrI prajJApanA sUtranA prathama padamAM che, jijJAsuoe tyAMthI joI levA. // he bhagavan! Apa kaho cho temaja che, Apa kaho cho temaja che. !!! zataka-23 varga-1 thI 5 - anaMtakAyika vanaspatinI daza avasthAomAM mukhya dvAra - 1. Aluvarga, 2. lohita varga, 3. Avaka varga, 4. pAThA varga, 5. mASapaNI varga mULAdi daza avasthA. utpatti manuSya ane tiryaMcagatimAMthI (devonI utpatti nathI) parimANa jagha. 1, 2, 3 u. saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta apahAra anaMta utsa. ava. sthiti jagha. u. aMtarmuhUrta kAlAdeza anaMtakAla bhavAdeza anaMta bhava. noMdhaH- zeSa dvAranuM kathana vAMsa varganI samAna che. > . zataka-ra3|-pa saMpUrNa ( A che zataka-3 saMpUrNa - ~che bhagavatI sUtra bhAga-4 saMpUrNa
Page #693
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1 ra9 pariziSTa-1 : 'vivecita viSayonI akArAdi anukramaNikA zataka uddezaka | pRSTha |kama| pa96 pa75 krama ' zabda a akati saMcita akarmabhUmi akAMta akkhae vi ahaM agama 43 parala agrAhyA pa61 300 acarama acaramanairayika zabda zataka] udezaka anaMtara paraMpara nirgata 121 anaMtara-paraMparAnupapatraka 119 anaMtara paryAptaka anaMtara baMdha anaMtarAvagADha anaMtarAhAraka anaMtaropapatraka anaMtaropapatraka anaMtaropa mAM AyuSya baMdha | apradeza apriya abAhAe 16 abhimukha nAma-gotra abhivayaNA pa28 abhedya aSedha 51 335 450 amadhya amanAma pa1 ajIva udayaniSpanna aTThacarimAiM avihavagayamagadasama aNakkamaNijjAIvAgarANAI aNIhArima aNAbhUyabhAvabhavieviahaM aNomANatarA adAhya adhikaraNa adhikaraNI anaddha aniSTa anaMta anaMtara khedopapatraka anaMtara nirgata anaMtara-paraMpara khedopapatraka 266 amanojJa amAyI samyagudRSTi utpanna ambarasa 266 11 arda avakAzAttara para para9 pa96 para9 avakatavya saMcita 1rara avagraha 273 avadhimaraNa avasarpiNI kALa pa76
Page #694
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra-4 kama zabda zataka udezaka | pRSTa umA avibhAjya zataka|uddezaka | 335 pa93 avyakta svapna 125 43 309 450 212 42 ' zabda udaie udayaNiphaNNe udvartanA unmAda upadhiane parigrahamAM aMtara upayoga upayoga ane pazyatAmAM aMtara uvati 3vadi-upadhi ekabhavika egAhaccaMkUDAhaccaM ege vi ahaM ejanA ohINANI..saMkhejjA aMtarAtmA aMtarikSa aMbara kati saMcita kadAcit carama-acarama kammalesAmeva paDipaDai kammalesaM karaNa karaNa ane nivRttimAM taphAvata para9 avyAbAdha avvae vi ahaM avaTThie vi ahaM asaMvRtta astikAya ahigaraNi A Aphata AulatarA AkAzanA paryAyavAcI nAmo Atta-aNAtta AtmaRddhi Adi AtmA Atmopakrama AtyaMtika maraNa AdhovadhijJAnI AyAvA asurakumArA AlaMbaNaM AvIcI maraNa AhAra dAnavidhi AhAre AhA indriya calanA iSa~AbhArAthI alokaaMtara zAla kAriyAe utkAlika zruta utsarpiNI kAla para9 nnon w w w now no au axan o o om para palpa 117 173 pa11 513 kartA parela pa75 41) karmabhUmi kalyo kAyA AtmA-anAtmarUpa kAyA jIva-ajIva kAyAnuM bhedana kAyA rUpI-arUpI DaDaDaDa
Page #695
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1 31 zataka uddezaka SaSTa. ' zabda kAla ejanA zataka, uddezaka pRSTha pa77 347 ow 511 pa81 ra97 586 pa9 para9 kiAla karaNa kAla tulya kAla paramANu kAlika zruta kAliyassuyassavocchee kulatthA kRtayugma kRSNapAkSika-zukalapAkSika keNai ulloyametteNaM 13 604 393 187 para9 kha| khaha zabda cAujjAmaMdhamma cAuvaNNAiNNe ciMtAsvapna darzana ceiyAiMvadai cennA celukkhevekae coryAzI samarjita chaumattha...aMtimarAiyasi cha disAcarA chidra jagata jarA-zoka jANai pAsai jANavimANeNaM jIva jIva udayaniSpanna jIva Nivvatti jIva prayoga baMdha jIvane aparibhogya 24 bola jIvane paribhogya 24 bola jIvAstikAyanA paryAya nAmo jaibhakadeva para9 27ra para8 445 388 ga| gagana gAthApati avagraha gujjhe guru sAdharmikazuzruSA ghanavAta-tanuvAta ghanodadhi ghanodadhi Adivalaya |cakkhu bhUe 273 389 350 pa7 para9 335 503 57 pa71 w w w w w wameunnow w w w w XXO pa8 389 408 408 carama 45 para 380 138 jetA 171 parala 584 398 jaMghAcaraNa 398 jaMtu parala carama carama-acarama paramANu carama karmanirjarA carama karmavedana caramanirjarAnA pudgala caramanairayika carama maraNa carama zarIra tyAga 98| | 187 pa7ra 11 Namo suyadevayAe bhagavaIe NANAvaraNijjodayassa Nicchaesu NijjUhitA Niraya parisAmatesu 38 398 30 calanA 347
Page #696
--------------------------------------------------------------------------
________________ BR krama zabda pahArima ta tadviparIta svapnadarzana tamaskAya tIrtha vi guvAra (nadhyanA) tulla saMkhenja gunakAlae teyalessaM yoja 6 daza dizAnA nAma dAnano divya prabhAva divvaM teyalessa asahamANe duHkha duve va ahaM pravidhAna dRSTivAdano viccheda diva sRSTinuM kAraNa ane prakriyA devendra avagraha dekheNa samohaNa dravya ejanA dravya karaNa dravya tulya dravya paramANu dravyabaMdha dvAdaza samarjita dvApara yugma TIpa-samudra 5 dhamme lie dharma adharma, dharmAdharmano artha zataka uddezaka pRSTa |krama 102 297 128 |", E >> s ? ? o o Th___ ? o o o 20 18 16 17 18 18 20 14 16 19 20 ja 7 C 2 nAyaka 8 581 nidA ane anidA vedanA 8 578 nispakrama 7 | 159 nirupakrama AyuSya 160 nanha 178 noMpaka samarjita 410 5 paTTa parihAraM pariharanti 47 paNihANe 193 paNIyabhUmie 290 pANaM 4 395 10 42 7 431 |579 127 273 360 |347 511 9 4 4 X 5 8 2 2 3 9 7 159 padma 5 3 |403 10 1 410 9 497 338 338 4 2 zabda dharmAstikAyanA paryAya nAmo 2 nAnama parama parama avadhijJAna - pari paropakrama paraMpara khedopapannaka paraMpara nita paraMpara pANa paraMpara baMdha paraMparAvagADha paraMparAhAraka paraMparopapatraka paraMparopapannaka pAdapopagamana pAsaNayA pudgala pUrvazruta paMcamahandayaMsa pavicamaNaM zrI bhagavatI tra-4 zataka uddezaka pRSTa 2 paraTa 2 para8 ra para 8 8 8 72 8 * 8&_&_&__ 2 x 2 8 8 8 8 8 8 17 14 13 13 13 16 = 9 cha 9 x 7 x ja ra Da che 9 10 1 1 1 7 1 1 1 1 chuM chuM ja ! huM 496 593 51 350 199 203 431 197 389 495 447 430 593 122 121 11 pA 11 11 119 11 102 309 para9 580 8 577
Page #697
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1 33 kama/ zataka 2 | zataka] uddezaka| pRSTha - 0 0 | zabda paMcahiMpajjattIhiM paMDita paMDita maraNa pratAnA svapna darzana pratihata pApakarma pratyAkhyAna pApakarma 0 0 0 0 0 0 0 sa 0 - 369 0 prathama-aprathama prayoga baMdha 403 0 pravacana paTela 0 0 0 para 8 pRSTha |kama ' zabda 378 bhAvitAtmA aNagAra bhASA-ajIva 1/2 bhASA-acitta ra97 bhASA anAtma rUpa 338 bhASA jIvane che bhASAnuM bhedana bhASA rUpI bhUta(jIva) ma mana mananI utpatti mananuM bhedana paO maraNa mahati mahAlayA mahAkammatarA mahAkAyemahAsarIre mahAkiriyatarA mahAgAsatarA 12 mahAparikkattarA mahApavesaNatarA mahAvicchiNNatarA mahAveyaNatarA 450 mahAsavatarA 8 prANa prAsukavihAra baddhAyuSka bahusamabhAga bAla bAlapaMDita bAla maraNa che = ja 0 ja 0 i 0 = bAla maraNanA prakAra 0 1/1 = bhakta pratyAkhyAna 0 = bhavaejanA 0 = bhava karaNa 6 = 0 10 bhava tulya bhavI dravya 0 = bhAjana 0 parala mahAsvapna n 3pa0 mAnava o i 347 o ja pa11 o bhAva apratibaddhatA bhAva ejanA bhAva karaNa bhAvatulya bhAva paramANu bhAva baMdha ka CO mAyAmithyASTi utpanna mAraNAntika karmavedana mAraNAntikanirjarA mAraNAntikamaraNa mAraNAntika zarIratyAga o da o 6 o
Page #698
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 ] zrI bhagavatI sUtra-4 kama zabda zataka| udezaka puSTa 5 w 3pa0 para8 mAraNAttikAdhyAsanatA mAsa 41 403 meDhIbhUe o 389 para8 o para9 mohanIyajanya unmAda maMkhavRtti uddezaka pRSTha |kama zabda viSama visasAbaMdha vihAyasa 125 vijJa 11 vIivayai 389 vIidavvAIavIidavvAI 297 vIci 125 vItIbhaeNayare vettA vedanA 178 X 151 w w w x on on a . . w . para8 o o ra para9 o ya yathAtathya svapna darzana yakSAvezajanya unmAda yAtrA yApanIya yoga calanA yoni 459 355 vedanAdhyAsanatA 348 350 para9 350 para 389 para9 23 348 para9 118 para9 vyarda vyapazamanatA vyoma zarIra calanA zIvra gati zuSira zailezI avasthA zyAma zratavicchedakAla parka samarjita w ra an nao . . . . w on . w . - w 345 para9 rAjAvagraha riMgaNa lavasattama loka saMsthAna vavavahAresu vAlavIyaNANaM viggaha gai samAvaNNagA vigrahavigrahikabhAga vidyAcaraNa vinivartanA vimalassa arahao vimukha virata virAhiya sAmaNNe pa78 pa99 satva n para9 35O 3pa0 pa86 8 o a 111 . . x 249 para9 111 samanvAharaNa samavasaraNaMkaDe samudyAta samudyAtanuM prayojana sarva karmavedana sarva karmanirjarA sarva maraNa sarvazarIra tyAga 398 338 rapa7 398 vivara. w . x w w w w para8 398 viviktazayanAsanatA 3pa0 398
Page #699
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 1 krama zabda savveNa samohanai mArIrI sAgArika avagraha | sAdharmika avagraha sAdhikarI nirakiNI sAvadha-niravadha bhASA siya paDhame siya apaDhame siMdhU sovIre supraNidhAna suhumakAya suhame suhumatarAe sopakrama AyuSya saMkhita viThala telessaM zataka uddezaka | pRSTa krama 9 30 para9 273 273 26 275 371 8 E & & & & & 16 16 16 16 13 18 16 saMjAlaM akAlaM 20 2 2 2 1 c 7 2 10 x 8 82 431 275 482 591 202 580 zabda saMbhoga pratyAkhyAna saMyata saMvRtta saMvRttAsaMvRtta saMvega saMsthAna tulya spaSTa kriyA sphaTika svapna svayaMbhU 4. hiMdu kSa | kSetra ejanA kSetra karaNa kSetra tulya kSetra paramANu **** zataka uddezaka pRSTa 350 338 299 | 17 17 16 16 3 ' 2 L ; 3 2 x O 999 chuM ! x 9 jI 3 4 ra S 2 2 7 pa 5 299 350 10 353 para9 297 para9 para9 347 511 10 51
Page #700
--------------------------------------------------------------------------
________________ e 3 ne e gara prANa Agama batrIsInA ta sahadhyogI dAtAo : prathama Agama vimocaka: mAtuzrI caMpAbena zAMtIlAla paraSottamadAsa saMghavI tathA mAtuzrI mRdulAbena navanItarAya zAMtIlAla saMghavI nA smaraNa sAthe sau. kuMdanabena jayaMtIlAla zAMtIlAla saMghavI zrI navanItarAya zAMtIlAla saMghavI zrI rAjIva jayaMtIlAla, zrI zaileza navanItarAya, zrI hirena navanItarAya saMghavI sutAdhAra muMbaI U.S.A. AkolA U.S.A. muMbaI * mAtuzrI kusumabena zAMtilAla zAha haste - suputra zrI INita - Do. nItA zAha, zrI bhASita - darzitA zAha mAtuzrI savitAbena Do. nAnAlAla zAha (hemANI) suputra zrI satISa - razmi zAha, suputrI zrImatI Do. bhAratI -Do. razmikAMta zAha sAdhvI subodhikA (bhadrA) jaina TrasTa, mAtuzrI lalitAbena popaTalAla zAha (hemANI) bahena-zrImatI latA zarada zAha, zrImatI harSA bhUpendra modI zrImatI dattA girIza zAha (pU. subodhikAbAI ma. nA bhAI-bhAbhI) suputra zrI muMjAla - vijyA, zrI bhAvina - tejala, suputrI nivizA manISa mahetA * pU. AratIbAI ma. nA baheno - zrImatI sarojabena jazavaMtarAya domaDiyA zrImatI harSAbena vasaMtarAya lAThIyA haste- zrI alakeza, zrI priyeza, zrI hemala mAtuzrI jayAbena zAMtIlAla kAmadAra, mAtuzrI ramAbena choTAlAla daphatarI haste zrImatI premilAbena kirITabhAI daphatarI Do. bharatabhAI cImanalAla mahetA suputra-cI. malaya, suputrI zrImatI virala AziSa mahetA mAtuzrI vijyAlakSmIbahena mANekacaMda zeTha suputra zrI dilasukhabhAI zeTha, zrI caMdrakAMtabhAI zeTha (zeTha bilDarsa) zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI * zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI * mAtuzrI hIrAgaurI harilAla dozI, zrImatI pUrNimAbena narendradozI haste-narendra-mInAdozI, ku. meghanA, ku. dezanA U.S.A. rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa
Page #701
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * * * * * . * . . * * * . * mAtuzrI kAzmIrAbena kAMtibhAI zeTha haste - zrImatI hetala saMjaya zeDa, rU. upAsanA, ku. kIMjala mAnuzrI jazavaMtIbena zAMtIlAla sukhIyA, zrImatI bhAvanA dilIpa sukhIyA haste - dilIpa esa. turakhIyA, saputra - zrI pArasa - riddhi turakhIyA mAtRzrI kiraNabena pravINacaMdra dozI haste suputra zrI nIrava - tejala dozI, ku. priyAMzI, ku. jhIla mAtuzrI maMjulAbena chabIladAsa Dagara harane - putra zrI ketana - AratI cUDagara, ku. dhruvI zrI lakSmIcaMdabhAI jasANI parivAra zrI praviNabhAI gaMbhIradAsa pArekha ku. vidhi girIza jozI, kumAra kuzAna girIza jozI haste - zrImatI nIlAbena girIzabhAI jozI zrI parezabhAI amatI bhAI zAha zrI kizorabhAI zAha zrI ramezabhAI gaTulAla kAmadAra mAtuzrI lIlAvatIbena nImacaMda nathubhAI dozI, sva. kizorakumAra nImacaMda dozI, sva. mRdulA kuMdanakumAra mahetA. haste - harSada ane kumakuma dozI mAtuzrI tArAbena modI mAtRzrI madhukAMtAbena naMdalAla bhImANI haste - zrI rAjezabhAI bhImANI mAtRzrI kIkIbena desAI, haste - zrI kaulezabhAI-mInAbena desAI zrI aMjAbhAI DhAMkI gurubhakta zrI hemendrabhAI puMjANI mAtuzrI caMpakabena zazIkAMtabhAI mahenA, haste - satrI zrI kirITa-arUNA, - zrI ajaya - nItA, zrI kamaleza - divyA, suputrI - nirUpamA - niraMjana dozI mAtuzrI narmadAbena rUganAtha dozI, haste - zrI kAMtIbhAI rUganAtha dozI zrI hemalatAbena naTavaralAla maNIyAra mAnuzrI amRtabena bhagavAnajI avalANI parivAra haste - zrI ramaNIkabhAI bhagavAnajI avalANI zrI vajIbhAI zAha parivAra rAjakoTa muMbaI muMbaI muMbaI rAjakoTa muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI cembura kalakattA kalakattA kalakattA muMbaI muMbaI rAjakoTa muMbaI kalakattA vaDodarA kalakattA kalakattA pa
Page #702
--------------------------------------------------------------------------
________________ * . . * * * * * * * * . zruta anumoda zrImatI Do. bhAratIbena - DaoN. razmikAMta kAMtIlAla zAha zrImatI latAbena - zrI zaradabhAI kAMtIlAla zAha zrImatI haryA bhUpendra modI, zrImatI amitA hirena modI, zrImatI Do. zruti maheza varmA, zrImatI bhavitA jayaMta IMgaLe zrI saurASTra dazAzrImALI prANa mahilA maMDaLa, haste - adhyakSA sau. harSAbena modI . mAtRzrI nirmaLAbena lAlacaMda bharavADA zrI parezabhAI ramezacaMdra sutarIyA mAtuzrI suzIlAbena kAMtIlAla paMcamIyA zrI mInAbena harIzabhAI desAI zrI pAritoSa Ara. zAha zrImatI rAjula rajanIkAMta zAha jaina jAgRti senTara zrI mukunda Ara. zeTha zrI ketanabhAI zAha * zrI sudhIrabhAI pI. zAha zrImatI guNavaMtIbena praphulacaMdra domaDIyA zruta sadasya zrI rAjeza kalyANabhAI gAlA zrImatI mRdulAbena navanItarAya saMghavI harane - sau. hInA zaileza saMghavI, au. sonala hirena saMghavI U.S.A. U.S.A. AkolA AkolA kolhApura muMbaI muMbaI kalakattA muMbaI muMbaI vAzI (muMbaI) muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI kalakattA
Page #703
--------------------------------------------------------------------------
Page #704
--------------------------------------------------------------------------
________________ //////elc7/ 22/Lele ki/ kala/ mATe madaAYANa pAra HThe sa ha7 para pah! rANamANa a l mI rahI aude che //TaHelp/es/eD//toTa//es/e/za/eleke Balle/c/PR 222e/re. WWW / SLR marI 12 TH # mArI paNR dhAma dvArA dA/Na /// maNiThe FIR !! B/P A.''
Page #705
--------------------------------------------------------------------------
________________ Trepa 2ncl2 22112 211 2112 ile 201212 2 112 212 212 12lea ..KAME TRIM 72 Picle 27E dhe ne 22 10 12712 h 2 211212 212 dcl 2277212 2 h 22
Page #706
--------------------------------------------------------------------------
________________ PARASDHAM Vallabh Baug Lane, Tilak Road, Ghatkopar (E), Mumbai - 400 077. Tel: 32043232. www.parasdham.org www.jainaagam.org