________________
શતક-૨૦ : ઉદ્દેશક-૮
છ O
શતક-૨૦ : ઉદ્દેશક-૮ ભૂમિ
૫૭૫
ROR IOS
કર્મભૂમિ-અકર્મભૂમિના પ્રકાર :
१ क णं भंते! कम्मभूमीओ पण्णत्ताओ ? गोयमा ! पण्णरस कम्मभूमीओ पण्णत्ताओ, તે બહા- પંચ મહા, પંચ વયાડું, પંચ મહાવિવેહારૂં |
ભાવાર્થ :- પ્રશ્ન- હે ભગવન્ ! કર્મભૂમિઓ કેટલી છે ? ઉત્તર– હે ગૌતમ ! કર્મભૂમિઓ પંદર છે, યથા– પાંચ ભરત, પાંચ ઐરવત અને પાંચ મહાવિદેહ ક્ષેત્ર.
२ क णं भंते! अकम्मभूमीओ पण्णत्ताओ ?
गोयमा ! तीसं अकम्मभूमीओ पण्णत्ताओ, तं जहा - पंच हेमवयाइं, पंच हेरण्णवयाई, पंच हरिवासाई, पंच रम्मगवासाई, पंच देवकुराई, पंच उत्तरकुराई ।
ભાવાર્થ: :- પ્રશ્ન- હે ભગવન્ ! અકર્મભૂમિ કેટલી છે ? ઉત્તર− હે ગૌતમ ! અકર્મભૂમિઓ ત્રીસ છે. યથા– પાંચ હેમવય, પાંચ હેરણ્યવય, પાંચ હરિવાસ, પાંચ રમ્યાસ, પાંચ દેવકુરુ અને પાંચ ઉત્તરકુરુ. વિવેચનઃ
કર્મભૂમિ . :– જ્યાં અસિ(શસ્ત્ર વિદ્યા), મસિ(લેખન વિધા), કૃષિ(ખેતી) અથવા આજીવિકાના અન્ય સાધન રૂપ કર્મ-વ્યવસાય હોય તેને કર્મભૂમિ કહે છે.
અકર્મભૂમિઃ— જ્યાં અસિ, મસિ, અને કૃષિ અથવા આજીવિકાના અન્ય સાધનરૂપ કર્મ વ્યવસાય ન હોય, પરંતુ પ્રાકૃતિક પૃથ્વી, જલ અને દશ પ્રકારના વૃક્ષોથી જ જીવન-વ્યવહાર થતો હોય તેને અકર્મભૂમિ કહે છે. તેના પ્રકાર ભાવાર્થથી સ્પષ્ટ છે.
કર્મભૂમિ-અકર્મભૂમિમાં કાલપરિવર્તન :
३ एयासु णं भंते! तीसासु अकम्मभूमीसु अत्थि उस्सप्पिणीइ वा ओसप्पिणीइ वा ? નોયમા ! ખો ફળકે સમદે ।
ભાવાર્થ:- પ્રશ્ન- હે ભગવન્ ! ઉપરોક્ત ત્રીસ અકર્મભૂમિઓમાં ઉત્સર્પિણી અને અવસર્પિણી રૂપકાળ છે ? ઉત્તર- હે ગૌતમ ! તેમ શક્ય નથી.
४सुणं भंते! पंचसु भरहेसु पंचसु एरवएसु अत्थि उस्सप्पिणीइ वा ओसप्पिणीइ વા? ગોયના ! હતા અસ્થિ
સુ ખ મતે ! પવતુ મહાવિવેહેલુ, પુચ્છા ? ગોયમા ! ખેવસ્થિ સખિળી,
