________________
૧૫૦
શ્રી ભગવતી સૂત્ર-૪
'શતક-૧૪ : ઉદ્દેશક-૬
| કિમાહાર
જીવોમાં આહાર પરિણામ - | १ रायगिहे जाव एवं वयासी- जेरइया णं भंते ! किमाहारा, किं परिणामा, किं जोणिया, किं ठिईया पण्णत्ता?
गोयमा !णेरइयाणंपोग्गलाहारा,पोग्गलपरिणामा,पोग्गलजोणिया,पोग्गलठिईया, कम्मोवगा,कम्मणियाणा, कम्मठिईया, कम्मुणामेवविप्परियासमेति । एवं जाववेमाणिया। શબ્દાર્થ – પોપન નોળિયા = પુગલ અર્થાત્ શીતાદિ સ્પર્શ યુક્ત પુગલ જેની યોનિ છે તે પુદ્ગલ યોનિક પોટ્ટિયા= આયુષ્ય કર્મ પુદ્ગલરૂપ જેની સ્થિતિ છે તે પુદ્ગલસ્થિતિક છે સ્મોવI= જેને જ્ઞાનાવરણીયાદિ પદગલ રૂપ કર્મબંધ દ્વારા પ્રાપ્ત થાય છે જન્મપિયા = જેને નારકત્વનું અથવા કર્મબંધનું નિમિત્ત-નિદાન કર્મ છે, તે કર્મનિદાન છે જખ્ખફિક્યા = કર્મ સ્થિતિક, કર્મ પુદગલોથી જેની સ્થિતિ છે
સ્કુળાવિવિMરિયાસનેંતિ = કર્મોના કારણે વિપર્યાસ-પર્યાયો(પર્યાપ્ત-અપર્યાપ્ત આદિઅવસ્થાઓ)ને પ્રાપ્ત થાય છે. ભાવાર્થ - પ્રશ્ન- રાજગૃહ નગરમાં ગૌતમ સ્વામીએ આ પ્રમાણે પૂછ્યું- હે ભગવન્! નૈરયિકો કયા દ્રવ્યોનો આહાર કરે છે? તેને કેવા પ્રકારે પરિણાવે છે? તેની યોનિ(ઉત્પત્તિ સ્થાન) કઈ છે? અને તેની સ્થિતિનું કારણ શું છે?
ઉત્તર- હે ગૌતમ ! નૈરયિકો પુગલોનો આહાર ગ્રહણ કરે છે અને તેને પુદ્ગલરૂપે પરિણાવે છે. તેની યોનિ પુદ્ગલમય શીત-ઉષ્ણ સ્પર્શવાળી છે. આયુષ્ય કર્મના પુગલો તેની સ્થિતિનું કારણ છે. બંધ દ્વારા તે કર્મરૂપ પુદ્ગલોને પ્રાપ્ત કરે છે. તેના નૈરયિકપણાનું અથવા કર્મબંધનું કારણ કર્મ જ છે. કર્મપુદ્ગલો જ તેની સ્થિતિનું કારણ છે. કર્મોના કારણે જ તે વિપર્યાસ-અન્યપર્યાયને પ્રાપ્ત કરે છે.
આ રીતે ૨૪ દંડકના જીવો પુદ્ગલાહારી, પુલ પરિણામી, પુલ યોનિવાળા, આયુકર્મ યુક્ત સ્થિતિવાળા, કર્મોને ગ્રહણ કરનારા, કર્મનિદાનવાળા, કર્મસ્થિતિવાળા, કર્મ દ્વારા જ અન્ય-અન્ય પર્યાયને પ્રાપ્ત કરે છે. | २ | णेरइयाणंभंते ! किंवीइदव्वाइआहारैति, अवीइदव्वाइपि आहारैति? गोयमा! णेरइया वीइदव्वाई पि आहारेति, अवीइदव्वाई पि आहारेति।
से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चइ- णेरइया जाव आहारैति? गोयमा !जेणंणेरइया एगपएसूणाईपिदव्वाइं आहारैति, तेणंणेरइया वीइदव्वाई
