Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / / kobAtIrthamaMDana zrI mahAvIrasvAmine namaH / / / / anaMtalabdhinidhAna zrI gautamasvAmine namaH / / / / gaNadhara bhagavaMta zrI sudharmAsvAmine namaH / / / / yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarebhyo namaH / / / cAritracUDAmaNi AcArya zrImad kailAsasAgarasUrIzvarebhyo namaH / / AcArya zrI kailAsasAgarasUrijJAnamaMdira punitapreraNA va AzIrvAda rASTrasaMta zrutoddhAraka AcAryadeva zrImat padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. jaina mudrita graMtha skeniMga prakalpa graMthAMka :1 jaina ArAdhana zrI mahAvI kendra ko kobA. // amataM tu vidyA zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-382007 (gujarAta) (079) 23276252, 23276204 pheksa : 23276249 Websiet : www.kobatirth.org Email : Kendra@kobatirth.org AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira traNa baMgalA, Tolakanagara parivAra DAiniMga haoNla kI galI meM pAlaDI, ahamadAbAda - 380007 (079)26582355 - - - For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir a bhaiSajya ratnAkara bhAga 3 rasavaidya nagInadAsa chaganalAla zAha For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org AyurvedIya sAhitya meM phArmAkopiyA ke abhAva ko dhyAna meM rakhakara isa grantha ko parizramapUrvaka taiyAra kiyA gayA thA aura Aja bhI yaha grantha utanA hI upayogI hai jitanA taba thaa| isameM kvAtha, cUrNa, avaleha, guTikA, ghRta, tela, rasa ityAdi prakaraNoM meM vibhakta dasa sahasra se adhika prAcIna evaM zrArvAcIna prayogoM kA saMgraha saikar3oM granthoM kA manthana karake kiyA gayA hai / isa grantha meM koza- zailI kA anusaraNa kiyA gayA hai, jisase iSTa prayoga binA kisI kaThinAI ke DhUMDhA jA sakatA hai| eka aura lAbha isa zailI kA yaha hai ki bhinna-bhinna granthoM aura pRthak-pRthak adhikAroM meM eka nAma ke jitane prayoga pAe jAte haiM veM saba isameM eka hI sthAna meM A gae haiN| uddharaNa jina granthoM se lie gae haiM unake nAma evaM adhikAra bhI de die gae haiM / rogAnusAriNI sUcI "cikitsApatha-pradarzinI" nAma se anta meM de dI gaI hai, jisase grantha kI vyAvahArika upayogitA bahuta bar3ha gaI hai / (sampUrNa 5 bhAgoM meM) mUlya : ru0 500 For Private And Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkara tRtIya bhAga For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkara tRtIya bhAga saMgrahakartA rasavaidya nagInadAsa chaganalAla zAha vyAkhyAkAra bhiSagratna gopInAtha gupta motIlAla banArasIdAsa dillI vArANasI paTanA madrAsa For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (c)U~jhA Ayurvedika phArmasI, UMjhA (uttara gujarAta) motI lAla banArasI dAsa mukhya kAryAlaya : baMgalo roDa, javAhara nagara, dillI 110 007 zAkhAeM : cauka, vArANasI 221 001 azoka rAjapatha, paTanA 800 004 6 apara svAmI koila sTrITa, mailApura, madrAsa 600 004 prathama saMskaraNa : UMjhA (uttara gujarAta), 1924-37 punarmudraNa : dillI, 1985 mUlya : ru0 500 (pAMca bhAgoM meM sampUrNa) narendra prakAza jaina, motIlAla banArasIdAsa, dillI 7 dvArA prakAzita tathA zAntilAla jaina, zrI jainendra presa, e-45, pheja-1, nArAyaNA, naI dillI 28 dvArA mudrit| For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSayAnukramaNikA viSaya pRSTha Tha viSaya aJjana 143 kalpa 144 o rasa mizra 146 150 24 kaSAya 152 kaSAya cUrNa guTikA guggulu avaleha ghRta tela AsavAriSTa lepa cUrNa guTikA guggulu avaleha pAka 81 176 178 180 182 dhapa 6 MM -. 184 dhUmra ghata tela aMjana Asava nasya lepa 101 102 164 206 207 213 215 kalpa rasa 104 mizra 116 215 dhUmra aMjana nasya kalpa 221 222 122 rasa 224 128 mizra 250 kaSAya cUrNa guTikA avaleha ghRta kaSAya 130 131 133 137 140 141 taila AsavAriSTa cUrNa guTikA guggulu 255 288 314 316 322 lepa dhUmra avaleha For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( vi ) 571 338 362 376 386 avaleha ghata taila AsavAriSTa ghRta tela AsavAriSTa lepa dhUpa dhUmra aMjana nasya lepa << < WWWWWW dhUpa aMjana nasya 367 367 403 405 406 532 585 562 593 567 567 566 600 606 610 kalpa rasa kalpa mizra mizra 540 kaSAya 613 622 kaSAya carNa guTikA 541 cUrNa 631 542 542 545 gaTikA leha tela 635 642 647 653 657 547 ariSTa dhapa rasa mizra pAsava 547 546 660 ba dhapa aMjana nasya kalpa rasa mizra cikitsA pathapradazinI (rogAnusAriNI sUcI) kaSAya 662 682 cUrNa 550 562 566 570 m Wo xurur guTikA guggulu 685 For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIya bhAga For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // IPES * U bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH tRtIyo bhAgaH // zrI dhanvantaraye namaH // atha maGgalAcaraNam parAtmAnamekaM jagabIjamAdyam nirIhaM nirAkAramokAravedham / yato jAyate pAlyate yena vizvam tamIzaM bhaje lIyate yatra vizvam / atha dakArAdikaSAyaprakaraNam (dRSTavya-kaSAya prayogoM meM jina oSadhiyoMko mAtrA na likhI ho vaha saba samAna bhAga milAkara 2 tole lIjie aura AdhA sera pAnImeM pakAkara Adha pAva zeSa rahane para chAna lIjie / vizeSa vyAkhyAke lie bhA. bhai. ra. prathama bhAga pR. 1 avalokana kiijie| For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / [2] (2812) daNDotpalAsvarasa: ( rA. mA. / vraNA. ) daNDotpalAyAH svarasena pUrNo riktIkRto yaH paripUritazca / pazcAnibaDo mRdupaTTakena kSipraM sa saMrohati zastraghAtaH // zastrake ghAvameM daNDotpalA ( sahadevI bheda ) kA svarasa bharakara use nikAla dIjiye aura phira dubArA bharakara usapara komala vastrakI paTTI bAMdha dIjiye / isase ghAva zIghra hI bhara jAtA hai / (2813) dadhidugdhakRti: ( 1 ) (ga. ni. / kha. 2 vAjI. ) lipte kapitthena subhAjane hi citreNa pakvAmrarasena tat / kSuNNA mrakAsthanA ca pRthak pRthagvai nyastaM zRtaM dugdhavaraM dadhi syAt // pAtrameM pAnI meM pise huve kaithake gUdekA yA cIteko pAnI meM pIsa kara usakA athavA pakke Amake rasakA lepa kareM yA AmakI guThalIko pAnI meM pIsakara usakA lepa kara deN| isa baratanameM pakA huvA dUdha bhara denese usakI dahI bana jAtI hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ dakArAdi karake sukhA lIjiye / isa baratanameM pakA huvA dUdha bhara denese usakI uttama dahI bana jAtI hai / (2815) dadhidugdhakRti: ( 3 ) (ga. ni. / kha. 2 vA. a. ) pakasya majjA sukapitthakasya vAraM ca vAraM bhRtadugdhabhAvitA / zuSkAmracUrNe rasasya madhye kSiptekSujAtaM kurute sudugdham // pake huve kaithake gUde ko bAra bAra garama dUdha meM ghoTakara sukhA lIjie, phira Ikhake rasa meM thor3AsA sUkhe AmakA cUrNa DAlakara usameM yaha cUrNa DAla diijie| isase usakA dUdha bana jAtA hai / (2816) dadhidugdhakRti: ( 4 ) ( ga. ni. / kha. 2 vAji. a. ) pakasya cUrNa sukapitthakasya dugdhena bhAvyaM mahiSIbhavena / zuSkaM kSipetatrayute subhANDe tatkAlikaM syAdadhi nirjalaM vai // kaithake pakke phaleka gUdeko bhaiMsake dUdhakI bhAvanA dekara sukhA liijie| ise takameM DAlane se turanta usakI jala rahita dahI bana jAtI hai / (2817) dadhyamlaprayogaH (2814) dadhidugdhakRti: ( 2 ) (ga. ni. / khaM. 2 vAjI. a. ) santiDIkaivaMdarAmladADimaiH; zreSTha tathaivaM sarasaM dadhi syAt / imalIkA pIsakara baratana meM usakA lepa kara dIjie, athavA bera yA khaTTe anArake rasakA lepa bhojanase pahile dahIke mastumeM baca aura kAlI mirca kA cUrNa milAkara pInese apatAnaka roga naSTa hotA hai| | (ca. da. / vA. vyA. a. 22 ) hanti mAmbhojanAtpItaM dadhyamlaM savacoSaNam / apatAnakamanyo'pi vAtavyAdhikramo hitaH / / For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra (2818) dantyAdikalkaH ( 1 ) ( vaM. se. / viSUcya. ) kaSAyaprakaraNam ] tRtIyo bhAgaH / [+] bhI karane cAhiyeM / apatAnaka rogameM anya vAtanAzaka upAya | dantIdravantI surasAsarSapaizcApi buddhimAn / tarkArIsvarasaM zigruvacAvatsaka nimbaH patramUlaphalaistoyaiH zRtamuSNaca sevanam || dantI, dravantI ( vRhaddantI), tulasI, sarasoM, araNI, sahaMjanA, baca, kur3A aura nIma / inake patra, mUla aura phaloMkA svarasa yA kAna banAkara garama garama pilAne se Urustambha naSTa hotA hai / (2822) darbhamUlAdikvAthaH ( Ta. ni. ra. / jvara. ) hanti dantyanikaenttu pippalI kalkasaMyutaH / pItaH koSNena toyena kSipraM hanyAdviSUcikAm / / www.kobatirth.org dantI, cItA, aura pIpala samAna bhAga lekara patthara para pAnI ke sAtha pIsakara mandoSNa pAnIke sAtha pilAne se visUcikA zIghra hI naSTa ho jAtI hai| (2819) dantyAdikalkaH ( 2 ) ( ca. da. / udarA. ) dantI vacA gavAkSI ca zaGkhinI tilvakaM trivRt / gomUtreNa pibetkalkaM jaTharAmadhanAzanam // dantI, baca, indrAyaNakI jar3a, zaMkhinI, lodha aura nisota samAna bhAga lekara gomUtrake sAtha patthara para pIsakara gomUtra ke sAtha pilAnese udara roga zAnta hote haiM / (2820) dantyAdikAthaH ( vaM. se. / jva.) dantIM dravantIM vRhatImerNDaM bIjapUrakam / zyAmAM vyAghrIzca niSkkAthyAbhinyAse bahuvarcasi abhinyAsa jvarameM mala adhika ho to dantI, dravantI ( bRhaddantI ), bar3I kaTelI, araNDakI jar3a, bijaurekI jar3a, nisota (kAlI) aura choTI kaTekA kAtha banAkara pilAnA cAhie / (2821) dantyAdiyogaH ( vaM. se. / Urustambha . ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir da balA gokSurakaM pacetpAdAvazeSitam / zarkarA ghRtasaMyuktaM pibedvAtajvarApaham // dAbha, kharaiTI aura gokharu barAbara barAbara milAkara 2 tole leM aura 32 tole pAnI meM pakAveM / jaba 8 tole pAnI bAkI raha jAya to chAnakara usameM khAMDa aura ghI milAkara pilAveM / isake sevana se vAvara naSTa hotA hai / (2823) dazamUlam ( ca. da. | a. 1; bhA. pra. ma. kha. va.; ga. ni; ra. ra.; dha.; vR. ni. ra. / jva.; Ayu. a. vi. (jvara yo... 20; yo. ci. / a. 4) bilvazyonAkakhambhArIpATalAgaNikArikAH / dIpanaM kaphavAtaghnaM paJcamUlamidaM mahat // zAliparNI pRzniparNI bRhatIdvayagokSurama | vAtapittaharaM hRSyaM kanIyaM paJcamUlakam // ubhayaM dazamUlantu sannipAtajvarApaham / kAse vAse ca tandrAyAM pArzvazule ca zasyate / / pippalIcUrNasaMyuktaM kaNThahRdgrahanAzanam / mahAnti yAni mUlAni kASThagarbhANi yAnica // For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / [ 4 ] teSAntu valkala grAhasvamUlAni kRtsnazaH // ( atra vizvAdonAM paJcAnAM mUlasya valkalaM | grAhyam ) belakI jar3akI chAla, sonApAThA ( aralu ) kI jar3akI chAla, khambhArIkI jar3a kI chAla, pADhalakI jar3akI chAla aura araNIkI jar3akI chAla / ina pAMca yogako vRhat paJcamUla kahate haiM / yaha dIpana aura kaphavAta - nAzaka hai / zAlaparNI, pRSThaparNI, choTI aura bar3I kaTerI tathA gokharu / ina pAMcoM oSadhiyoMke yogako laghu paJcamUla " kahate haiM / yaha vAtapitta nAzaka aura vRSya hai / 66 bRhat pazcamUla aura laghu paJcamUlake yogako dazamUla kahate haiM / dazamUla sannipAtajvara, khAMsI, zvAsa, tandrA aura pasalIke dardako naSTa karatA hai / yadi isake kAthameM pIpalIkA cUrNa milAkara pilAyA jAya to kaNThagraha aura hRdagrahameM lAbha hotA hai / jo bar3e vRkSa hoM aura jinake tane ke bhItara sAra bhAga ho unakI chAla aura choTe paudAMkA ki jinakI jar3a choTI ho paJcAGga grahaNa karanA cAhie / isa paribhASA ke anusAra bRhat paJcamUla meM una vRkSa kI jar3a kI chAla lenI cAhie / (2824) dazamUlakkAtha: ( 1 ) (ga. ni. / sUtikA. ) pazcamUlakArya tatohena saMgatam / sUtikA roganAzAya pivedvA tadyutAM surAm // dazamUla kAthameM loheko garama karake bujhAveM / [ dakArAdi yaha kAtha yA isameM madirA milAkara pInese sUtikA roga (prasUtaroga) naSTa hotA hai / (2825) dazamUlakAtha: ( 2 ) (vaM. se. / strIro.) dazamUlakRtaM toyaM koSNa haviSAnvitam / pathyAzinyA druta nAryA pItaM tIrujaM jayet // dazamUlake mandoga kAthameM ghRta milAkara pIne aura pathya pAlana karanese sUtikA roga ( prasUtaroga) zIghra hI zAnta ho jAtA hai / (2826) dazamUlakSIrayogaH ( vRM. mA. / vA. ra.; vA. bha. / ci. a. 22; bhA. pra. / vA. ra. ) . dazamUlIzataM kSAraM sadyaH zulavinAzanam / pariSests front tatkoSNena sarpiSA // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dazamUlase yathAvidhi dUdha pakAkara pilAnese vAtarakta sambandhI pIr3A turanta naSTa ho jAtI hai / isI prakAra vAta pradhAnaM vAtaraktameM mandoSNa ghRtase pariSeka karanese bhI pIr3A zAnta hotI hai / (2827) dazamUladugdhaprayogaH ( ra. ra. ! sUti. ) siddhaM dvipacAbhyAM payaH zArkarapAdadhRk / sUtikopadrava hanti pItamAtraM na saMzayaH // dazamUlale yathAvidhi dUdha pakAkara usameM usakA cauthA bhAga khAMDa milAkara pilAne se sUtikAroga (prasUtaroga) atyanta zIghra naSTa ho jAtA hai / (2828) dazamUlAdikaSAyaH (1) (ga. ni. / karNa. ) 1- dazamUla 2 tolA, dUdha 16 to, pAnI 64 tole| sabako ekatra milAkara pakAyeM aura pAnI jala jAne para dUdhako chAnaleM / For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org kaSAyaprakaraNam ] dakSamUlI barA bhadrA bhArgI caiSAM mRtaM jalam / vyAyutaM pItaM vA tena zAmyati // dazamUla, harDe, baher3A, AmalA, kAyaphala aura bharaMgI ke kAthameM trikuTA aura hIMga milAkara pIne se badhiratA jAtI rahatI hai / noTa- trikuTe (sAMTha, mirca, pIpala ) kA cUrNa 1 mAzA aura hIMga 1 rattI milAnA cAhie / (2829) dazamUlAdikaSAyaH (2) (vaM. se. / vAtatryA. ) dazamUlI lAmApakArtha tailAjyamizritam / sAyaM vA pibenasyaM vizvAcyAmapabAhuke || dazamUla, kharaiTI, aura urdake kAthameM taila aura ghI milAkara sAyaMkAlake bhojanake bAda nAkase pInese vizvAcI aura apabAhuka nAmaka vAtaja roga naSTa hote haiN| (2830) dazamUlAdikaSAya: ( 3 ) (ga. ni. / vispho. ) dipamUlI triphalA guDUcI kirAtakaM dhanvayavAsakaM ca / taM mAgadhikAvimizraM tridoSavisphoTaharaM pradiSTam // dazamUla, triphalA, giloya, cirAyatA aura dhamAsA / inake kAthameM pIpalakA cUrNa milAkara pilAnese tridoSaja visphoTakakA nAza hotA hai / (2831) dazamUlAdikAtha: ( 1 ) | ( vR. ni. ra. / sanni ; bhA. pra. / jva. ) dazamULamatsyazakalA capalA triphalA mahauSadhakirAtayutam / muricaM parikathitamAzu balAdahanti karNakaruNaH sakalAH // tRtIyo bhAgaH / [5] dazamUla, kuTakI, pIpala, triphalA, seTha, cirAyatA aura syAha mircakA kAtha pInese karNaka sannipAta avazya zIghrahI zAnta ho jAtA hai / (2832) dazamUlAdikAtha: ( 2 ) ( bhA. pra. ma. kha. zvAsa; vaM. se. yo. ra. / hikkA.) dazamUlasya vA kvAtha pauSkareNAvacUrNitaH / zvAsakA samazamanaH pArzvazUlanivAraNaH // dazamUla kAthameM pokharamUlakA cUrNa milAkara pIne se zvAsa, khAMsI aura pasalIkA darda naSTa hotA hai| (2833) dazamUlAdikAtha: ( 3 ) ( vR. ni. ra. / pANDu ga. ni.; vRM. mA.; va. se. yo. ra. / pANDu ) dvipazvamUlIkathitaM savizva kaphAtmake pANDugade pivettat / jvaretisAre zvayathau grahaNyAM arasvat surgdAmayeSu // kaphaja pANDu, jvara, atisAra, zotha, saMgrahaNI, khAMsI, aruci, kaNTharoga tathA hRdrogameM dazamUlake kAthameM sAMThakA cUrNa milAkara pilAnA cAhie / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (2834) dazamUlAdikAtha: ( 4 ) (vai. ma. ra. / pa. 13) dazamUlAni ca nalinaM kuSThamuzIraM nataspRkke / eraNDaziphAM ca pibed garbhAzayazodhanAya go payasA / / dazamUla, kamala, kUTa, khasa, tagara, spRkkA ( sevatI ) aura araNDamUla ke kAthameM gAyakA dUdha milAkara yA inase godugdha pakAkara pIne se garbhAzaya zuddha hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratlAphara dakArAdi (2835) dazamUlAdikAthaH (5) (2838) dazamUlAdikAya: (8) (vR. ni. ra. / vispho.; yo. ra. / masU.; (vR. ni. ra. / mUtrA.; yo. ra. / mUtrakR.; yo. bhA. pra. |khN.2 masU.; ra. ra.; . mA. / masU.; vN.se.| t.| ta. 101) vispho; vR. yo. ta. / ta. 125) dazamUlItaM pItvA sazilAjatuzarkaram / dvipaJcamUlaM rAnA ca dAya'zIraM durAlabham / vAtakuNDalikASThIlAvAtabasteH pramucyate // sAstA dhAnyakaM mustAM kAthayitvA zataM pibet // dazamUlake kAthameM zilAjIta aura khAMDa mivisphoTaM vAtasambhUtaM hantyetanAtra sNshyH|| / lAkara pInese vAtakuNDalikA, aSTIlA aura vAta dazamUla, rAsnA, dAruhaldI, khasa, dhamAsA, / vasti (vAtaja mUtrAghAta roga ) naSTa hotA hai| giloya, dhaniyA aura mothaa| inakA kAtha pInese (2839) dazamUlAdikAyaH (9) vAtaja visphoTaka roga avazya zAnta ho jAtA hai| (ga0 ni0 / udara.) (2836) dazamUlAdikAtha: (6) dazamUladArunAgaracchinnaruhapunarnavAkAthaH / (vRM. mA. / vAtA.; ca. da. / a. 22) jayati jalodarazothAlIpadagalagaNDavAtikAna dazamUlI balA rAsnA guDUcI vizvameSajam / rogAn // pibederaNDatelena gRdhrasIkhaapaGgaSu // __ dazamUla, devadAru, seTha, giloya aura punadazamUla, kharaiTI, rAsnA, giloya aura seTha navA ( sAThI ) kA kAtha pInese jalodara, zotha, ke kAthameM araNDIkA taila ( kASTrAyala) milAkara | zlIpada aura galagaNDa tathA anya vAtaja roga naSTa pInese gRdhrasI, khaJjavAta tathA paGgutva (laMgaDA, hote haiN| lalA ho jAnA) kA nAza hotA hai| (2840) dazamUlAdikAtha: (10) (2837) dazamUlAdikAtha: (7) (yo. ra.; vR. mA.; vaM. se. / hRdro.) (0 se0 / rAjaya. ) dvipaJcamUlImagadhAdhAnyanAgarajaM jalam / dazamUlakaSAyastu lvnnkssaarsNyutH| cAturjAtakasaMyuktaM pivebhitya kSayAturaH // pIto nihanti sahasA hudAmayamasaMzayama // kAsajvarAdizamanaM balapuSTi vivardhanam // ___ dazamUlake kAthameM seMdhA namaka aura javAkhAra kSaya se pIr3ita rogIko nitya prati dazamUla, milAkara pInese hRdroga avazya zIghra hI naSTa ho pIpala, dhaniyA aura sAMThake kAthameM cAturjAta | jAtA hai| ( dAlacInI, tejapAta, ilAyacI aura nAgakesara) / (2841) dazamUlAdikAya: (11) kA cUrNa milAkara pInA caahie| (bhA. pr.|m.kh. jva.; A. ve. vi.| utta, a. 4.) yaha kAtha khAMsI aura jvarAdiko naSTa karatA zrIphalaH sarvatobhadrA kAmadatI ca zoNakaH / tathA bala aura puSTi bar3hAtA hai / 'tArI gokSuraH kSudrA bahatI kalazI sthiraa| 1 mUtrAghAtakA bheda jisameM mUtra thor3A thor3A karaka kara pIr3A ke sAtha bhAta hai For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [7] rAnA kaNA kaNAmUlaM kuSTha zuNThI kiraatkH| / peyaM pAzvAsazirorukamustA balAmRtA bAladrAkSAyAsaH shtaahikaa|| kSayakAsAdizAntaye salilam // eSAM kAtho nihantyeva pramabhanakRtaM jvaram / / ___ dazamUla, kharaiTI, rAsnA, pokharamUla, devadAru sopadravazca yogo'yaM sarvayogavaraH smRtaH / | aura seThikA kAtha pInese pasalI, kaMdhe, aura zi____dazamUla (bela, kumhAra, pADhala, sonA pAThA, | rakI pIr3A tathA kSaya aura khAMsIkA nAza hotA hai| araNI, gokharU, kaTahalI, kaTahalA, pRzniparNI, (2844) dazamUlAdipaJcadazAGgakAtha: zAlaparNI ) rAsanA, pIpala, pIpalAmUla, kUTha, sAMTha (vR. mA. / jva.) cirAyatA, nAgaramothA, kharaiTI, giloya, kisamisa | dazamUlIzaThIzIvyoSakAyaM pivedhrH| javAsA aura satAvara / inakA kAtha banAkara pInese sabhipAtajvaraM inti ityAha kapilo muniH|| upadrava sahita vAtajvara naSTa hotA hai| ye prayoga kapila munikA kathana hai ki dazamUla, zaThI saba yogAmeM uttama hai| ( kacUra ), kAkar3AsiMgI, sAMTha, kAlI mirca aura pIpalakA kAtha pInese sannipAtajvara naSTa hotA hai| dazamUlAdicaturdazAGgakAtha: (. maa.| jva.) | (2845) dazamUlAdiyavAgUH (bhA. bhai. ra. prathama bhAgameM "kirAtAdi kAtha" (vaM. se. / zvAsa.) saM. 648 dekhiye|) dshmuuliishtthiiraastaapippliivishvpausskraiH| (2842) dazamUlAdijalam zaGgItAmalakIbhAjIguDUcInAgarAdibhiH // (va. mA. / hikkA; vR. ni. ra. / hikkA.) yavAgUrvidhinA siddhaM kaSAyaM vA pivebrH| kRSito dazamUlasya kAthaM vA devadAruNaH / | sahRdgrahapAtihikAzvAsaprazAntaye / / , madirAM vA pivedhuktyA hikaayaasppiidditH|| / dazamUla, kacUra, rAsnA, pIpala, soMTha, pokharamUla, hicakI yA zvAsake rogIko yadi tRSA a- | kAkaDAsiMgI, bhuI AmalA, bhAraMgI, giloya aura dhika ho to yathocita mAtrAnasAra dazamUlakA kAtha, nAgarAdigaNa kI oSadhiyoMkA kAtha banAkara pIne yA devadArukA kAtha, yA madirA pilAnI caahie| yA usase yavAgU2 siddha karake khAnese hRdgraha, pasa(2843) dazamUlAdipaJcadazAGga lIkI pIr3A, hicakI aura zvAsa naSTa hotA hai| (ca. d.| a. 10; g.ni.| rA. ya.; yo. ra. (2846) dazamUlIyogaH, vaM. se. / rA. ya.; vR. mA. / rA. ya.) (yo.r.| udara.) dazamUlabalArAnA dazamUlakaSAyeNa kSIravRttiH zilAjatuH / puSkara saradArunAgaraiH kathitam / sayo vAtodarI kSIramauSTamAjaM ca kevalam // 1 nAgarAdi gaNa soMTha, devadAra, dhaniyA, kaTelI, kttelaa| 2 saba oSadhiyAM samAna bhAga milAkara 1 pAva (20 tole) leM aura 160 tole pAnImeM pakAveM / jaba 40 tole pAnI rahe to usameM 6-7 toke cAvala DAlakara pkaayeN| For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [2] bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / [ dakArAdi dUdha para rakhakara dazamUlake kAthameM zilAjIta milAkara pilAnA cAhie / vAtodarI rogIko kevala UMTanI yA bakarIke / dazamUlIrasaH peyaH kaNAyuktaH kaphAnile / avipAke'tinidrAyAM pArzvarukazvAsakA sake / / kaphavAtaja jvara meM agnimAMdya, atinidrA, pasalIkA darda, zvAsa aura khAMsI ho to dazamUlake kAthameM pIpalakA cUrNa milAkara pilAnA cAhie / (2851) dazamUlyAdikAthaH / (bR. yo. ta. / ta. 90 ) dazamUlasya niryUho hiGgupuSkaracUrNitaH / zamayetparipItastu vAtaM mimmiNi saMjJitam || dazamUlake kAthameM hIMga aura pokharamUlakA cUrNa milAkara pIne se minmina roga zAnta hotA hai / (2852) dazAGgakAthaH / ( bhai. ra. / amla .; ga. ni.; ra. ra. / amla.; bR. yo ta / ta. 122; yo. ciM. ma. / a. 4 ) vAsAmRtA paTakanimbabhUnimbArkavaiH / triphalA kulatyaiH kAyaH sakSaudrazcAmlapittahA // bAsA, giloya, pitapApar3A, nImakI chAla, cirAyatA, bhaMgarA, harra, baher3A, AmalA aura kulathI / inake kAthameM zahada milAkara pInese amlapittakA nAza hotA hai / (2847) dazamUlAvaseca nam ( vaM. se. / vraNA. ) dvipazcamUlakalkena kathitenAmbhasA'pi vA / sarpiSA saha tailena koSNena pariSecayet // dazamUlake kalka yA kAthameM ghI yA tela milAkara thor3A garama rahane para usase dhAvako dhonA cAhiye / (2848) dazamUlIkaSAyaH ( bhA. pra. / jvara; vaM. se.; ra. ra.; vR. mA. / hikkA ; vR. yo. ta. / ta. 80 ) dazamUlIkaSAyantu puSkarAhakaNAyutam / sannipAtajvare deyaM zvAsakAsatRSAnvite // | dazamUla, pokharamUla aura pIparakA kAtha pi lAne athavA dazamUlake kAthameM pokharamUla aura pIpalakA cUrNa milAkara pilAnese sannipAtajvara, zvAsa, khAMsI aura tRSNAkA nAza hotA hai / (2849) dazamUlIyoga: (ga.ni. / AmavA. ) AmavAte kaNAyuktaM dazamUlIjalaM pibet / pibedvA'pyabhayA vizvAguDUcInAgarairyutam // AmavAta (gaThiyA) kI zAntike lie dazamUla, yA dazamUla, harra, zatAvara, giloya aura soMTha ke kAthameM pIpalakA cUrNa milAkara pInsa cAhiye / (2850) dazamUlIrasaprayogaH / ( ca. da. | a. 1; vR. ni. ra. bhA. pra. vR. mA.; bhai. ra. / jvara. ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (2853) dazASTAGgakkAthaH (bR. yo. ta. / ta. 59; yo. ra.; vaM. se. / jvara.; vR. ni. ra.; vai. ra. / jvara. ) drAkSAmRtA zaThI zRGgImustakaM raktacandanam / nAgaraM kaTukaM pAThA bhUnimbaM sadurAlabham || uzIra dhAnyakaM padmaM bAlakaM kaNTakArikA / puSkaraM picumandaJca dazASTAGgamitismRtam // jIrNajvarArucizvAsakAsazvayathunAzanam // dAkha (munakkA ), giloya, zaThI ( kacUra ), For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kapAyaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [9] - kAkar3AsiMgI, mothA, lAla candana, sAMTha, paTolapatra, sAtha pIsakara pIne aura gIlI cAdarase zarIrako pAThA, cirAyatA, dhamAsA, khasa, dhaniyA, . padmAka, | Dhakanese tRSA zAnta ho jAtI hai| sugandhabAlA, kaTelI, pokharamUla aura nImakI chaal| / (2857) dADimarasa: ina aThAraha oSadhiyoMke yogako dazASTAGga kAtha (vR. ni. ra. / aruci.) kahate haiN| isake sevanase jIrNajvara, aruci, zvAsa, viDAcUrNasaMyukto raso dADimasambhavaH / khAMsI, aura sUjanakA nAza hotA hai / asAdhyamapi saMhanyAdaruciM vakradhAritaH / / (2854) dADimatvakAthaH ____ anAra (dADima) ke rasameM bAyabiDaGgakA cUrNa (yo. ra. / kR. ci.) | milAkara muMhameM rakhane se asAdhya aruci bhI naSTa dADimatvakakRtaH kAyastilatailena sNyutH|| ho jAtI hai| tridinAtpAtayatyeva koSThataH kRmijAlakam // dADima ( anAra ) ke vRkSakI chAlake kAthameM | (2858) dADimarasAdikavalagrahaH tilataila milAkara 3 dinataka pilAnese udarake (ga. ni. / aro. ) kRmi avazya nikala jAte haiN| dADimotyastu niryaasstvjaajiishrkraanvitH| (2855) dADimapuTapAka: madhutailayuto hanyAdaruciM kvliikRtH|| (bhai. ra.; yo. ra. / ati.) anAra (dADima) ke svarasa meM jIrA, khAMDa puTapAkena vipacetsupakvaM dADimIphalam / / zahada aura tilakA tela milAkara usake kavala 2 sadaso madhusaMyuktaH sarvAtIsAranAzanaH // dhAraNa karane se aruci naSTa hotI hai| pake anAra (dADima) ko puTapAkI vidhise (2859) dADimAdikalkaH (1) pakAkara usakA rasa nikAla lIjie / isameM zahada (ga. ni. / ati.) milAkara sevana karanese samasta prakArake atisAra | dADimIdhAtakImUlakaNTakArIkuTajatvacaH / naSTa hote haiN| rodhaM taNDulatoyena prapiSTamatisArajit // (2856) dADimabIjAdiprayogaH anArakI chAla, dhAyakI jar3a, kaTelI, kur3e kI (vaM. se. / tRSA.) chAla aura lodha; samAna bhAga lekara cAvaloMke pAnImeM amlaM dADimabI pItaM dhAtrIphalazca dhAnyAmlaiH pIsakara pilAnese atisAra naSTa hotA hai / AIpaTAstaraNakRtaprAvRtagAtrastaSAM jayati // . (cAvalekA pAnI-prathama bhAga pRSTha 353 para __ khaTTe anArake bIja aura Amaleko kAjIke | taNDulodaka banAnekI vidhi dekhie / ) 1 puTa-pAka-vidhi prathama bhAgake pRSTa 352 para dekhiye| 2 anArakArasa, zahada aura tela barAbara barAbara mile huve 5 tole / jIrA aura khAMDa 6-6 mAze milAkara mukhameM bhareM aura thor3I dera mukhako calAte raheM jaba AMkha nAkase pAnI nikalane lage to kullA karadeM aura phira dubArA nayA rasa muMhameM bhreN| isI prakAra bAra bAra kreN| For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [10] (2860) dADimAdikalka: ( hA. saM. / a0 3 sthA0 3 ) dADimaM ca kapitthaM ca pathyA jambvAmrapallavAna piSTvA deyA mastuyuktA raktAtIsAravAraNAH // anAra dAnA, kaithakA gUdA,harra, jAmanake patte aura Amake patte / sabako pIsakara mastuke sAtha pilAnese raktAtisAra naSTa hotA hai / (2861) dADimAdikAthaH ( ga. ni.; vaM. se. / ati. ) kaSAyo madhunA pItastvaco dADimavatsakAt / sadyo jayedatIsAraM raktajaM durnivArakam // anAra aura kur3ekI chAlake kAthameM zahada DAlakara pIne se kaSTasAdhya raktAtisAra bhI zIghra hI naSTa ho jAtA hai / (2862) dADimAmbuyogaH - bhaiSajya ratnAkaraH / bhArata ( vR. mA. / mUtrAghAta. ) dADimAmbuyutaM mukhya melAbIjaM sanAgarama / pItvA surAM salavaNAM mUtrAghAtAdvimucyate // anAra ke rasa meM choTI (gujarAtI) ilAyacI ke bIja aura seThakA cUrNa milAkara pInese athavA madirA meM namaka milAkara pInese mUtrAghAta naSTa hotA hai / (2863) dArvAdikalkaH (vaM. se. / zotha. ) I dArugugguluzuNDInAM kalko mUtreNa zothajit / varSArAbhyAM kalko vA sarvazothajit // devadAra, gUgala aura seMThakA kalka yA punarnavA ( bisakhaparA - sAThI) aura soMThakA kalka gomUtrake [ bakArAdi sAtha sevana karane se sarva prakArake zotha naSTa hote haiM / (2864) dArvAdikAtha: ( 1 ) ( hA. saM. / sthA. 3 a. 7) dAru nAgarakaM vAsA hisaubalAnvitaH / shirt vAtakaphe zUle Ame jIrNe vibandhake // devadAra, seTha aura bAseke kAthameM hIMga tathA kAlA namaka (saJcala) milAkara pInese vAtakaphaja zUla, AmAjIrNa aura malabandha naSTa hotA hai / ( 2865) dArvAdikAthaH ( vR. ni. ra. / jvara. ) dArUparpaTabhAyaindava vAghAnyaka kaTphalaiH / sAmayA vizvatikaiH kAtho hiGgumadhUtkaTaH // kaphavAtajvare pIto hikkAzoSagalagrahAn / zvAsakAsamerise hanyAttamivAzaniH // - Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir devadAru, pittapApar3A, bharaMgI, nAgaramothA, baca, dhaniyA, kAyaphala, harra, soMTha aura karaJjakI chAlake kAthameM hIMga aura zahada milAkara pilAnese kaphavAtaja jvara, hicakI, zoSa, galagraha, zvAsa, khAMsI aura pramehakA nAza hotA hai / (2866) dArvIsekaH (ga. ni. / netraroga ) SoDazabhiH salilapalaiH palaM tathaikaM kaTaGkaryAH siddhama | seko'STabhAgaziSTaH kSaudrayutaH sarvadoSaharaH // 5 tole dAruhaladIko 80 tole pAnI meM pakAveM jaba 10 tole pAnI zeSa rahe to chAnaleM / isameM thor3A zahada DAlakara bArIka dhArase AMkha ke 1 mastu - dahI meM do gunA pAnI milAkara banAyA huvA taka / For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [11] bhItara DAleM ( AMkha dhoeM ) / isase AMkheoke samasta pake huve pAnIse rogIko snAna karAnA cAhie tathA doSa dUra hote haiN| (dukhatI huI AMkhoM meM hita- inhIM se tela aura ghRta siddha karake sevana karAne caahieN| (2867) dAya'mbudAdikAtha: (2869) dAAdikAthaH (1) (vR. ni. ra. / jvara.; yo. ciM. / a. 4; yo. (ca. saM. / ci. sthA. a. 5) ___ ra. / uvara, ga. ni. / jvara. 1) dArvI surAda triphalAM samustAM dAya'mvudastiktaphalatrika ca kaSAyamukkAthya pibetyamehI / kSudrA paTolI rajanI snimbaa| kSaudreNayuktAmathavA haridrAM kArya vidadhyAjjvarasannipAte pibedrasenAmalakIphalAnAm // nizcetane puMsi vivodhanArtham // dAruhaldI, devadAru, triphalA aura mothekA dAruhaladI, nAgaramothA, cirAyatA, triphalA, | kAtha, yA haldIke cUrNako Amaleke rasameM milAkara kaTelI, paTolapatra, haldI aura nImakI chAlakA kAtha usameM zahada DAlakara pInese prameha naSTa hotA hai / pilAnese sannipAta jvarakI mUrchA jAtI rahatI hai| noTa:-haldIke cUrNa ko zahadake sAtha cATa(2868) dAAdikaSAyASTakam kara AmalekA rasa anupAnake rUpameM bhI pI sakate haiN| (caM. saM. / ci. a. 8) (2870) dAAdikAtha: (2) dAA rasAJjanasya ca nimbapaTolasya khadi- (yo. ciM. / a. 4.; vR. yo. t.| ta. 34; rasArasya / | A.ve. vi.; yo. ra. / sUtikA; yo. ta. / ta. 74) AragvadhakSakayostriphalAyAH saptaparNasya // dArSIrasAJjanaM prastaM bhallAtazrI:pharka vRssaa| iti SaT kaSAyayogA nirdiSTAH saptamazca tinizasya / kirAtazca pivedeSAM kArya zItaM samAkSikam // snAne pAne ca hitAstathASTamazcApamArasya // jayetsazUlaM pradaraM pItazvetAsitAruNam // Alepana pragharSaNamavacUrNanameta eva ca kssaayaaH| __rasauta, mothA, zuddha bhilAvA. ( athavA tailadhutapAyoge ceSyante kuSThazAntyartham // bhilAveke vRkSakI chAla ), belagirI, bAsA (1) rasauta / (2) nImakI chAla aura aura cirAyatA / inake kAthako ThaNDA karake usameM paTola patra / (3) khaira sAra / (4) / zahada milAkara pilAnese zUlayukta pIlA, sapheda, amalatAsa aura kur3ekI chAla / (5) triphlaa| kAlA aura lAla pradara naSTa hotA hai / (6) sataunA ( saptaparNa) / (7) sAMdana vRkSakI | (2871) dAAdikAthaH (3) chAla / aura (8) kanera / yaha ATha yoga kuSTa ko __ ( bhA. pra. / ma. kha. jva.) naSTa karaneke lie uttama haiN| dArisAJjanakirAtavRSAbdabilvainakA kAtha banAkara pilAnA cAhie / inase / skssaudrcndndineshbhvprsuunaiH| For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - / 12] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [ dakArAdi kAyaH kRto madhuyuto vidhinA nipIto / pIto hanti kSayodbhavaM satatakaM cAturthikaM bhUtajam rakta sitazca sarujaM pradaraM nihanti / | yogo'yaM munibhiH purANagadivo jIrNajvare rasauta, cirAyatA, bAsA, nAgaramothA dustare // belagirI, lAla candana aura Akar3eke phUloMke ___kaTasaraiyA, devadAru, indrajau, majITha, kAlIkAthameM zahada DAlakara pInese pIDAyukta zvetapradara sara,3 pAThA, zaThI, seTha, khasa, cirAyatA, gajapIaura raktapradara naSTa hotA hai| pala, trAyamANA, padmAkha, haratIsaMhAra, dhaniyA, (2872) dAAdyAzcyotanam | mothA, cIra (saralakASTa), sahajanekI chAla, suga(ga. ni. / netraro.) ndhabAlA, bar3I kaTelI, harra, choTI kaTelI, pittapApar3A, dAharidrA triphalAM samustaM | dAbhakI jaDa, kuTakI, anantamUla, giloya, pokharasazarkaraM mAkSikasaMprayuktam / mUla / saba cIjeM samAna bhAga lekara adhakuTA AzcyotanaM mAnuSadugdhamizra pittAsravAte tu bhiSagvidadhyAt // kraaleN| pittaja, raktaja aura vAtaja netrAbhiSyandameM dAru aura vAtaja nevAbhiyanta dAma isameM se 2 tole kAtha (cUrNa) lekara AdhAhaldI, harra, baher3A, AmalA aura nAgaramothA ke | sera pAnI meM pakAyeM jaba Adha pAva rahajAya utArakara kAthameM khAMDa, zahada aura strIkA dUdha milAkara usakI chAnale / bUMdeM AMkhameM DAlanI cAhiye / / yaha kAtha dhAtugata, viSama, sannipAtaja, rojA(2873) dAsyAdi kAtha: | nA, tijArI, kAmaja, zokajanita, aura chardi yukta (dhanva. / jvara.; bhai. ra. / jvara.; yo. ciM. / a. 4: / tathA anya aneka prakArake jvaroko naSTa karatA hai| yo. ta. / ta. 20: vR. yo. ta. / ta. 59) / vizeSakara kSayake jvara, sadA banA rahane vAle jvara daasii'daaruklilohitltaashyaamaakpaatthaashttho| (mayAdI bukhAra ), cauthiyA ( cAturthika ) jvara, shunntthyoshiirkiraatkuarknnaatraayntikaapmH|| bhUtajanya jvara aura kaSTa sAdhya jIrNajvarameM vajIdhAnyakanAgarAbdasaralaiH zivambusiMhIzivA: atyanta guNakArI hai| dhyAghIparpaTadarbhamUlakaTukAnantAmRtApuSkaraiH // (2874) dAhaprazamanamahAkaSAyaH dhAtusyaM viSamaM tridoSajanitaM caikAhika (ca. saM. / sU. a. 4) ____ dvayAhikam / lAjAcandanakAzmaryaphalamadhukazarkarAnIlotpalo kAmaiH zokasamudbhavaM ca vividhaM yaM chardiyuktaM zIrasArivAguDUcIhIverANIti dazemAni dAha nRNAm // ' prazamanAni bhavanti / 1 dAAdIti pAThabhedaH / 2 dAvIti pAThAntaram / 3 'zyAmAka' yahAM para 'zyAmA ke sthAna meM likhA gayA pratIta hotA hai; isI liye usakA artha kAlIsara kiyA hai| For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] tRtIyo bhAgaH / [13] - - dhAnakI khIla (lAjA), lAlacandana, khambhA- pIpala, soMTha aura harrake cUrNako gur3ameM milArIke phala, mulaiThI, khAMDa, nIlotpala ( nIlakamala- kara usameM thoDAsA ghI DAlakara dUdhake sAtha pilAnIlophara ), khasa, sArivA, giloya aura sugandha / nese dUdha bar3hatA hai| bAlA / ina daza cIjoM ke samUhako "dAhaprazamana | (2877) dugdhAmalakayogaH mahAkaSAya" kahate haiM / ( yaha dasoM oSadhiyAM (vR. ni. ra. / sva. bha.) dAhanAzaka dravyoM meM agragaNya haiM / ) dugdhe prayuktAmalakI narANAm (2875) dIpanIyamahAkaSAyaH naSTasvarANAM sukhamAtanoti / (ca. saM. / sU. a. 4) yathA mRgAkSI surakinarANAm pippalIpippalImUlacanyacitrakArAmlavetasa . "kandarpardapa pratipIDanaM ca // maricAjamodAbhallAtakAsthihiAniryAsA iti | ___ Amaleke cUrNako dUdhake sAtha pInese svarabhaGga dazemAni dIpanIyAni bhavanti // naSTa hotA hai / ( mAtrA 6 mAze-prAtaH, dopahara, pIpala, pIpalAmUla, cava, vItA, seTha, amlabeta, kAlI mirca, ajamoda, bhilAvekI girI aura sAyam / ) hoMga / ina daza cIjoM ke samUhako " dIpanIya | (2878) durAlabhAdikalkaH mahA kaSAya " kahate haiM / ( yaha oSadhiyAM agni ( hA. saM. / sthA. 3 a. 7) dIpaka dravyoM meM pradhAna haiM / ) durAlabhA parpaTakaM ca vidhA (2876) dugdhazodhakatathA vardhaka prayogAH | paTolanimbAmbudatintaDIkam / __ (hA. saM. / sthA. 3 a. 56) sazarkara kalkamidaM prayojyaM pippalI pippalImUla nAgaraM ghanabAlakam / sapittavAtodbhavazUlazAntyai // istambarUNi maniSThAM saha kSIreNa kalkayet // vAta pittaja zUlakI zAntike lie dhamAsA, pAnaM kSIravizuddhayartha kalkamamAtarAzite / / pittapApar3A, soMTha, paTolapatra, nImakI chAla, nAgaramarIcaM pippalImUla kSIra kSIravivRddhaye // mothA aura tintaDIka ke kalka (pAnIke sAtha mAgadhI nAgaraM pathyA gaDena saghRtaM pyH|| patthara para pisI huI caTanI) ke sAtha khAMDa milApAna janayate kSIraM khINAM kSIrakSayAdapi / kara sevana karAnA cAhiye / ( mAtrA-saba cIjeM pIpala, pIpalAmUla, seTha, nAgaramothA, sugandha- | samAna bhAga milI huI 1 tolA aura khAMDa sabake mAlA. kastambara aura majIThako dadhake sAtha patthara | barAbara lenI cAhie) para piTThI kI taraha pIsakara prAtaHkAla dUdha ke sAtha | (2879) durAlabhAdikaSAyaH (1) pilAnese prasUtA kA dUdha zuddha hotA hai| (ga. ni. / mUtrakR.) kAlI mirca aura pIpalAmUlake kalkako dUdhake | durAlabhAzmabhitpathyAvyAghrImadhukadhAnyakaiH / sAtha pilAne se prasUtA ke stanoMmeM dugdhavRddhi | kRtaH kAtho sitApIto muutrkRcchrvissndhnut|| hotI hai| dAI zUlaM nihantyAzu tamaH sUryodaye yathA // For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [14] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi dhabhAsA, pASANa bheda, harra, kaTelI, bhulaiThI aura durAlamAvAlakatiktarohiNI dhaniyA; inake kAthameM mizrI milAkara pInese mUtra- payodavizvauSadhikalpitaM jalam / kRcch, mUtrAvarodha, mUtrakI dAha aura zUla atyanta prapItagaNaM sakalajvarApahaM zIghra naSTa ho jAte haiN| pravarSanaM jATharajAtavedasaH / / (mizrI 10 tole kAthameM 11 tolA mi- dhamAsA, sugandhabAlA, kuTakI, nAgaramothA, lAnI cAhiye / ) aura soMTha kA uSNa kAtha pInese samasta prakArake (2880) darAlabhAdikaSAyaH (2) jvara naSTa hote aura jaTharAgnikI vRddhi hotI hai / (vR. ni. ra. / jvara.) | (2884) durAlabhAdikaSAyaH (6) durAlabhAmRtAghano jalaM ca rohinniirjo|| (yo. smu.| sa.6) jvaraM ca vAtapittana nihantyasau kaSAyakaH / / durAlabhAvAsakavizvamustai dhamAsA, giloya, nAgaramothA, sugandhavAlA, bhUtaM jala syAt kramazo jvaraghnam / / aura kuTakI / inakA kAtha pInese vAta-pittajvara dhamAsA, bAsA, soMTha aura nAgara mothe kA naSTa hotA hai| kAtha pInese dhIre dhIre jvara naSTa ho jAtA hai| (2881) darAlabhAdikaSAyaH (3) (2885) durAlabhAdikaSAyaH (7) (ga. ni. / jvara.) (ga.ni.; bR. ni. ra. naM. se.; vR.bhA.; yo.ra; mUrchA.; durAlabhAmRtAkvAthastathA vAtajvarApahaH / vai. jI. / vi. 4) dhamAsA aura giloyakA kAtha vAtajvara ko durAlabhAkaSAyasya ghRtayuktasya sevanAt / naSTa karatA hai| bhramaH zAmyati govindacaraNasmaraNAdiva // (2882) durAlabhAdikaSAyaH (4) dhamAseke kAthameM ghI milAkara pInese mUrchA (ga. ni.; yo. ra. / visa.; vA. bha. / ci. a. 19) roga naSTa hotA hai| durAlabhAM papeTakaM guDUcIvizvabheSajam / 10 tole kAthameM 1 / tolA ghI DAlanA nizApayuSitaM dadyAttRSNAvIsanAzanam // cAhie) ___dhamAsA, pittapApar3A, giloya aura sATha (hareka | (2886) durAlabhAdikAthaH (1) 6-6 mAze) lekara rAtriko (12 tole ) pAnImeM (vR. ni. ra.; vaM.se.; ga. ni.; vR. mA. / jvara.; . miTTIke baratanameM bhigodeM / prAtaH kAla mala chAna vR. yo. t.| ta. 59) kara rogIko pilA deN| isake sevanase tRSNA aura vIsarpa roga naSTa | durAlabhApaTakapriyaGgabhUnimbavAsAkaTu hotA hai| - rohiNInAm / (2883) durAlabhAdikaSAyaH (5) kvAyaM pibeccharkarayAvagADhaM tRSNAsrapittajvara (ga. ni. / jvarA.) dAhayuktaH // For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| - dhamAsA, pitta pApar3A, phUla priyaMgu, cirAyatA, / (2890)duHspazAdikAthaH (yo. ra. / jvara.) bAsA aura kuTakI ke kAthako khAMDase mIThA karake dusparzIzIrasiMhIyanamadhukazivAjAmivizvApInese tRSNA, raktapitta, jvara aura dAhakA nAza | TarUpacchinnAreNUkaSAyaH samadhumagadhako vApi hotA hai| tazcASTamAMzam / (2887) durAlabhAdikAthaH (2) dAha svedaM ca zoSa kRmimatha rudhiraM zaityazudbhA(vR. ni. ra. / zvAsa.) | ntacittaM vAsaM zUlaM ca tRSNAmaharaharasama inti durAlabhAnAgaratiktapAThAsaThIparaNDajaTAkaSAyaH cAturthikAdham // pItaH mazUlaM zamayejjvaraM ca sapAsakAsaM dhamAsA, khasa, kaTelI nAgaramothA, mulaiThI, pavanaprasUtam // harra, jIrA, soMTha, bAsA, giloya, aura reNukA / inake dhamAsA, soMTha, cirAyatA, pAThA, saThI (kacUra) kAthameM zahada aura pIpalakA cUrNa milAkara pilAbAsA, aura araNDakI jar3akA kAtha pInese zUla | nese dAha, sveda, zoSa, kRmi, rudhirasrAva, zIta, mukta vAtaja jvara, khAMsI aura zvAsa naSTa hotA hai| cittakI bhrAnti, zvAsa, zUla, tRSNA aura cAtu(2888) durAlabhAdikAtha: (3) rthika (cauthiyA) jvara naSTa hotA hai / (vR. yo. ta. / ta. 126; yo. ra.; baM. se. / noTa-zahada, 10 tole kAthameM 1 / tolA masUri.) aura pIpalakA cUrNa 1 mAzA milAnA caahiye| durAlabhA parpaTaka paTolaM kaTurohiNI / / (2891) duHsparzAdisvarasaprayogaH pibenmasUryAmeteSAM kvArtha pittakaphAtmani // (vaM. se. / udAvata.) pitta kaphaja masUrikAmeM dhamAsA, pittapApar3A, duHsparzAsvarasaM vApi kaSAya kakubhasya ca / paTola patra, aura kuTakIkA kAtha pilAnA caahiye| eruibIja toyena pivecA lavaNIkRtam / / (2889) durAlabhAdikAthaH (4) dhamAsekA svarasa yA arjunakI chAlakA kAtha (va. se.; Q. mA. / vispho .) pInese athavA kakaDIke bIjoMko pAnImeM pIsakara durAlabhAM papaTaka paTole kaTukAM tthaa| (ThaNDAIsI banAkara ) usameM jarAsA seMdhA namaka soSNaM guggulusaMmizra pivedvA khadirASTakam // milAkara pInese; mUtra rokanese utpanna huvA udAvarta dhamAsA, pittapApar3A, paTolapatra, aura kuTakIke roga naSTa hotA hai| kAthameM kAlImirca tathA zuddha gUgala milAkara pInese | (2892 ) dUrvAdikAtha: yA khadirASTaka sevana karanese visphoTaka roga naSTa (vaM. se.; ga. ni.; . maa.| prame.) hotA hai| durvAkaserupUtIkakumbhIkAlavazevalam / (10 tole kAthameM 1-1 mAzA mircakA jalena kvathitaM pItaM zukramehaharaM param // cUrNa aura gUgala milAnA cAhiye / ) dUrvA (dUba ghAsa), kaseru, karaJja (kaJjA) For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [16] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [dakArAdi vRkSakI chAla, jalaparNI (siravAla), tathA kasera / / (2896) devadAdikAthaH (1) inakA kAtha pInese zukraprameha naSTa hotA hai| (vR. ni. ra.; vaM. se. |strii; yo. ra.; bhA. pr.| ma. (2893) dUrvAdiyogaH (ga. ni. / chaya.) | sUti.; yo. ta. / ta. 75) pittacchardivajedurvAtaNDulodakapAnataH / devadAru vacA kuSThaM pippalI vizvameSajam / dhAtrIrasena vA pItA sitA lAjA ca hanti tAm / kaTaphalamustabhUnimbatiktAdhAnyaharItakI // dUrvA (dUba) ghAsako taNDulodaka ( cAvaloMke gajakRSNA ca duHsparzA gokSuraM dhanvayAsakam / pAnI) ke sAtha pIsakara pInese pittaja chardi naSTa vRhatyativiSA chinnA karkaTeM kRSNajIrakam // hotI hai| ( mAtrA-6 mAze ) samabhAgAnvitairetaiH sindhurAmaThasaMyutam / dhAnakI khIla aura mizrIke cUrNako Amaleke kvAyamaSTAvazeSantu prasUtAM paayyetriym|| rasameM milAkara cATanese bhI pittaja chardi naSTa ho zULakAsajvarazvAsamR kampaziro'tinut / jAtI hai| yuktaM prlaaptRdddaahtndraatiisaarvaantibhiH|| ___ noTa---taNDulodaka banAnekI vidhi bhA. bhai. nihanti sUtikArogaM vAtapittakaphotthitam // ra. bhAga 1 meM pRSTa 353 para dekhiye / devadAru, baca, kUTa, pIpala, seAMTha, kAyaphala, | mothA, cirAyatA, kuTakI, dhaniyA, harra, gajapIpala, (2854) devadArukSIram (yo. ra. / zopha.) dhamAmA, gokharu, javAsA, kaTelI, atIsa, giloya, kSIraM zophaharaM dAruvarSAbhUnAgaraiH zatam / / peyaM vA citrakavyopatrivRkSAruprasAdhitam / / | kAkaDAsiMgI aura kAlAjIrA / saba cIjeM samAna | bhAga lekara ekatra milAkara adhakuTI krleN| isameM devadAru, sAThI (bisakhaparA--punarnavA) aura soMThase siddha kiyA huvA yA cItA, soMTha, mirca, se pratidina 2 tole lekara 32 tole pAnImeM pakAkara 4 tole zeSa rahane para chAnakara usameM 2 pIpala, nisota aura devadArase siddha kiyA huvA rattI hIMga aura 1 // mAzA seMdhA namaka milAkara dUdha pilAnese zotha naSTa hotA hai| pilAnese prasUtA strIkA zUla, khAMsI, jvara, zvAsa, (2895) devadA dikaSAyaH mUrchA, zarIra kAMpanA, zirapIDA, pralApa, tRSNA, (vai.jI. / vi.1) dAha, tandrA, atisAra aura vamanayukta prasUta roga muradAruzivAzivAsthirAvidhaiH kathitaH (cAhe vaha vAyuse utpanna huvA ho yA pittase athavA kapAyakaH / madhunA sitayA samanvitaH paripItaH zamayecca- | kaphase ) naSTa ho jAtA hai| turthakam // (2897) devadAryAdikAthaH (2) devadAru, harra, AmalA, zAlaparNI, bAsA aura (vR. ni. ra. / ati.; vai. jii.| vilA. 2) seThike kAthameM zahada tathA mizrI DAlakara pInese sadevadAruH sabiSaH sapAThaH sajantuzatruH saghanaH cAturthika jvara naSTa hotA hai| stiikssnnH| For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kapAyaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [17] - - savatsaka kvAya udAhRto'sau zokAtisArA. devadAruvacAbhAgI vishvpausskrphttphlaiH| mbudhikumbhajanmA // kRtvA kAtho jayatyAzu shvaaskaasaanshesstH|| devadAru, atIsa, pAThA, bAyabiDaMga, nAgara- devadAru, baca, bharaMgI, seTha, pokharamUla, aura mothA, kAlImirca, aura indrajaukA kAtha pInese kAyaphalakA kAtha pInese zvAsa, khAMsI zIghra hI zokAtisAra naSTa hotA hai| naSTa ho jAte haiN| (2898) devadA dikAthaH (3) / (2901) devadA dikkAtha: (6) (vaM. se.; ga. ni.| jvara.) (vaM. se.; yo. ra. / atisA.) dAru parpaTakaM mustamabhayA vizvameSajam / devadAruvacAmustaM naagraativissaabhyaaH| pratIka kaTphalaM bhArgI kustumbarivace samam // sarvAjIprazamanaM peyametaiH zataM jalam / / pattavA kvArtha pivedimadhuyuktaM jvarApaham / devadAru, baca, mothA, soMTha, atIsa aura vAtaSleSmaNi kAse ca kuSTharoge galagrahe // harrakA kAtha sevana karanese samasta prakArake ajIrNa devadAru, pittapApar3A, mothA, hare, sATha, kara- naSTa hote haiN| akI chAla, kAyaphala, bhAraMgI, kastumbaru aura bc| (2902) devadAlIyogaH (vR. ni. r.| arza.) inake kAthameM hIMga aura zahada milAkara pInese | devadAlIkaSAyeNa zaucamAcaratAM nRNAm / / vAtakaphaja jvara, khAMsI, galagraha aura kuSTharoga naSTa ! kimbAmasevAbhiH kutaH syagaMdajAGkarAH / / hotA hai| ' devadAlIke kAthase zauca karanese yA devadA(2899) devadAAdikvAthaH (4) lIkI dhUnI lenese masse naSTa ho jAte haiN| (vR. ni. ra. / sanni.; mA. pra. / ma. kha.) (2903) devagumAdiyogaH suradArusaThIsudhAlatAsuvahAzuNThyamRtAH zRtA (ca. da.; ga. ni.; vR. ni. ra. / uda.; yo. r.| zopha. jalena / | devadrumaM zigru masUrakaJca sapurAH zamayanti sevitAH satataM sandhigataM / ___ gomUtrapiSTAmathavA'zvagandhAm / .. sadAgatim // devadAru, kacUra, rAsanA aura seTha 1-1 pItvA''zu hanyAdudaraM prada kRmInsazophAnudaraM ca dRSyam // bhAga tathA giloya 2 bhAga lekara yathAvidhi kAtha banAkara usameM gUgala milAkara pInese sandhigata devadAru, sahajanekI chAla aura masUrako satata jvara naSTa hotA hai| samAna bhAga lekara ekatra milAkara gomUtra meM pIsa(gUgala 2 mAzA milAnA cAhie / ) kara pilAnese athavA asagandhako gomUtrameM pIsakara (2900) devadA dikkAthaH (5) pilAnese zothodara aura udarake kRmi Adi naSTa (vaM. se. / zvAsa.; vR. yo. ta. / ta. 80) hote haiN| 1 kuSTamiti pAThAntaram / 2 mayUrakodi pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [14] (2904) drAkSAdikalkaH (1) (bR. ni. ra. / jvara. ) www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / drAkSAlakayoH kalkaM saghRtaM vadane kSipet / tena ghRSTvA mukhasyAntaH kurvIta pratisAraNam // jihvAvAlugalAntasthaH saMzoSastena zAmyati / surasaM jAyate vakraM rucirbhavati bhojane // dAkha ( munakkA ) aura Amaleko patthara para piTTI kI taraha pIsakara usameM thor3A ghI milAkara use jIbha tAlu Adipara maleM / isase jIbha, tAlu, aura galekA zoSa naSTa hokara mukhakA svAda ThIka ho jAtA hai aura bhojanameM ruci bar3hatI hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ dakArAdi (2907) drAkSAdikaSAya: (1) (ga. ni. / mukha.) drAkSAguDUcI sumanaHmatrAlA dAaareftraphalAkaSAyaH / kSaudreNa yuktaH kavalagraho'yaM mukhasya pArkaM zamayatyudIrNam // dAkha ( munakkA ), giloya, camelIkI kapala, dArUhaldI, javAsA aura triphalAke kAthameM zahada DAlakara usase kulle (garAre) karanese mukhapAka naSTa ho jAtA hai / (2908) drAkSAdikaSAya: (2) (bR. ni. ra. / gulma. ) (2905) drAkSAdikalkaH (2) ( yo ta / ta. 20 ) drAkSAbhayArasaM gulme paittike saguDaM pibet / zuSkAM ca sphuTitAM jihvAM drAkSayA madhupiSTayA / sazarkaraM vA vilihan triphalA cUrNamuttamam // pralepayetsaghRtayA sanipAtajvare gaye || yadi sannipAta jvarameM jIbha zuSka ho jAya aura phaTa jAya to usapara munakkA ( dAkha) ko zahada ke sAtha pIsakara usameM thor3AsA ghI milAkara usakA lepa karanA cAhie / (2906) drAkSAdikalkaH (3) (yo. ra.; vR. ni. ra. / mUtrakR.) drAkSAsitopalAkarakaM kRcchrannaM mastunA yutam / pivedvA kAmataH kSIramuSNaM guDasamanvitam // munakkA ( dAkha) aura misarIko patthara para caTanIkI taraha pIsakara mastu ( dahI ke tor3a) meM milAkara pInese athavA uSNa dUdhameM gur3a milAkara yatheccha parimANa meM pInese mUtra kRcchra naSTa hotA hai / ( misarI 1 tolA, munakkA 1 tolA, mastu 8 tole ) paittika gulma meM munakkA ( dAkha) aura harra ke rasa (zItakAya) meM gur3a milAkara pilAnA yA triphalAke cUrNa meM khAMDa milAkara ( zahada ke sAtha ) caTAnA cAhiye / (2909) drAkSAdikaSAyaH (3) ( vaidhAmRta / vi. 47 ) chinnAjAtI pallavAnAM kaSAyaH / drAkSAdArvI yAsapadhyAkSaghAtrI kSaudrodito hanti gaNDUSayuktayA pArka vaktrAmbhojasaMsthaM mahAntam // For Private And Personal Use Only dAkha (munakkA), dArUhaldI, dhamAsA, harra, baher3A, AmalA, giloya, aura camelI ke pattoM ke kAthameM zahada milAkara usake kulle karane se mukhapAka naSTa hotA hai /
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kapAyaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [19] (2910) drAkSAdikAtha: (1) daza oSadhiyoMkA kAtha laghu, dIpanapAcana aura (vR. ni. ra. / vAta.) vAtapitta-vara nAzaka hai| drAkSApaTolatriphalApicumandakRSaiH kRtaH / (2914) drAkSAdikAtha: (5) kAya ekAhikaM hanti parArthamiva durjanaH / (vaM. se. / tRSA.) ___ dAkha (munakkA), paTola patra, triphalA, naumakI drAkSAcandanakhajUrIpItaM madhuyutaM jalam / chAla aura bAsekA kAtha pilAnese ikatarA (ekAhika) tRSNAharaM pibedApi madhunA taNDulodakam // jvara zIghra hI naSTa ho jAtA hai| munakkA, lAlacandana aura khajUrake kAthameM (2911) drAkSAdikAthaH (2) zahada milAkara pInese athavA taNDulodaka (cAva(vai. jI. / vi. 4) loMke dhovana) meM zahada milAkara pInese tRSNA zAnta drAkSApathyAkRtaH kAthaH shrkraamdhumishritH|| ho jAtI hai| zvAsakAsaharo deyo raktapittapazAntaye // (taNDulodaka banAnekI vidhi prathama bhAgake ___munakkA (dAkha) aura haraike kAthameM mizrI aura zahada milAkara pilAnese zvAsa, khAMsI aura | pRSTha 353 para dekhiye|) raktapittakA nAza hotA hai| (2915) drAkSAdikAtha: (6) (2912 ) drAkSAdikAthaH (3) (vR. ni. ra.; vaM. se. / pittajvara.) (vR. ni. ra. / vA. pi. jvara.) | drAkSAzampAkakaTukAmustaM granthikadhAnyakam / drAkSAkirAtAmRtAvAsAsaThI | pakvaM hanyAdudAvaH zUlaM pittakaphajvaram // kAthaM pibetpittamarujjvara haret // ___munakkA (dAkha), amalatAsa, kuTakI, mothA, dAkha (munakkA), cirAyatA, giloya, bAsA pIpalAmUla aura dhaniyekA kAtha pInese udAvarta, aura saThI (kacUra) kA kAtha pilAnese vAtapitta | zUla aura pitta kaphaja jvara naSTa hotA hai| jvara naSTa hotA hai| ( 2916) drAkSAdikAtha: (7) (2913) drAkSAdikAthaH (4) (hA. saM.; vai. ra.; bhA. pra.; vR. ni. ra.; ga. ni. (yo. ra. / jvara.) ___. mA.; vaM. se. / jvara.; yo. ci.| a. 4) drAkSAlavagazuNThItvagdhanikA ca hriitkii| drAkSAbhayAparpaTakAndatiktA misI gustA'mRtA caiva kRtamAlakaSAyakaH // kAya: sasampAkaphalo vidadhyAt / pAtapittajvara hanti pAcano laghu diipnH| pralApamU bhramadAhazoSa dazabhizcauSadhereteH srvjvrvinaashnH|| tRSNAnvite pittabhave jvare ca // ___ dAkha (munakkA), lauMga, soMTha, dAlacInI, dhaniyA munakkA (dAkha), harra, pitta pApar3A, nAgaramothA, hara, sauMpha, mothA, giloya aura amalatAsa; ina ! kuTakI, aura amalatAsakA kAtha pInese pralApa, For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [20] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi - mUrchA, bhrama, dAha, zoSa, aura tRSNAyukta pitta / (10 tole kAthameM 11 tolA gur3a DAlanA jvara naSTa hotA hai / * caahiye|) (2917 ) drAkSAdikAthaH (8) (2920) drAkSAdikAtha: (11) (ga. ni. / jvara.) (vR. ni. ra. / pittajva.) drAkSAzivAramvadharohiNInAM drAkSAcandanapAni mustA tiktAmRtApi / yApaTozIravimizritAnAm / dhAtrIbAlamuzIraM ca lo'ndryvprpttaaH|| phAyapivespittasamudbhavo'sya / parUSarka miyAzca yavAso vaaskstthaa| jvaraH zamaM yAti stRttsmuurchH|| madhukaM kulakaM cApi kirAto dhAnyakastathA // ____ munakkA, hare, amalatAsa, kuTakI, pittpaapdd'aa| eSAM kAyo nihantyeva jvaraM pittasamudbhavam / aura khasakA kAtha pInese pipAsA tathA mUrchA tRSNAM dAhAlApaM ca raktapitaM bhramaM klamam // yukta pittajvara naSTa hotA hai| mUcchI chadi tathA zUlaM mukhazoSamarocakam / (2918 ) drAkSAdikAtha: (9) kAsaM vArsa callAsaM nAzayenAtra saMzayaH // (hA. saM. / sthA. 3 a. 2) dAkha (munakA), lAla candana, padamAka, nAgaradrAkSAmRtAvAsakatiktakAca mothA, kuTakI, giloya, AmalA, sugandha bAlA, khasa, bhUnimbatiktendrayavApaTolam / lodha, indrajau, pittapApar3A, phAlasekI chAla, phUla mustA sabhAI kathitaH kaSAyaH priyaGgu, javAsA, bAsA, mulaiThI, paTola patra, cirAsapittazleSmajvaranAzanAya // yatA aura dhniyaa| inakA kAtha pInese tRSNA, dAha, dAkha (munakkA), giloya, bAsA, kuTakI, cirA- pralApa, raktapitta, bhrama, klama, mUrchA, chardI, zUla, yatA, pittapApar3A, indrayava, paTolapatra, nAgaramothA mukhazoSa, aruci, khAMsI, zvAsa, hallAsa aura aura bhAraMgIkA kAtha pilAnese pittakaphaja jvara pittajvara avazya hI naSTa ho jAtA hai| naSTa hotA hai| (2921) drAkSAdikAtha: (12) (2919) drAkSAdikkAtha: (10) (vR. ni. ra.; vaM. se.; yo. ra.; bhA. pra. / jvara.) ___ (ga. ni. / jva.; vR. ni. ra. / jvara.) drAkSApaTolanimbAbdazakrAhatriphalAmRtam / drAkSA kirAtako dhAtrI kcuuro'mRtvllrii|| jalaM jantuH pibecchIdhaM anyedhujvarazAntaye // eSAM kAtho guDopetaH pIto dvandvajarogajit // dAkha (munakkA), paTolapatra, nImakI chAla, drAkSA (munakkA), cirAyatA, AmalA, kacUra | nAgaramothA, indrajau aura triphalA (hare, baher3A, aura giloyake kAthameM gur3a milAkara pInese dvido- ! AmalA ) kA kAtha pInese iphatarA jvara jAtA ghaja jvara naSTa hotA hai| | rahatA hai| * hArIta saMhitA, baiyarahasya aura bhAvaprakAzameM pATha bhinna hai parantu bhoSadhiyAM yahI hai| For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karAyaprakaraNam tRtIyo bhaagH| [21] - (2922) drAkSAdikAthaH (13) / (2924) drAkSAdikAthaH (15) (yo. r.| vispho.; vR. ni. r.| masU.; vaM. se.) / (vR0ni0ra0 / zUla0; vR0yo0tAta094) draakssaakaashmrykhjuurpttolaarissvaaskaiH| pittazleSmodbhavaM zUlaM virekavamanairjayeta / kaTukAlAjaduHsparzaH kAthaH zakarayA yutH|| drAkSATarUpayoH kAyaH pittazleSmaruja jayet // visphoTaM pittanaM hanti sopadravamasaMzayam // pittakaphaja zUlameM virecana aura vamama karA nA caahie| dAkha (munakkA) khambhArIke phala, khajUra (phala), munakkA (dAkha) aura bAsekA kAtha pInese paTolapatra, nImakI chAla, bAsA, kuTakI, khasa | | pittakaphaja zUla zAnta ho jAtA hai| aura dhamAsA / inake kAthameM khAMDa milAkara pInese upadrava sahita pittaja visphoTaka avazya naSTa ho (2925) drAkSAdikSIram / (1) (yo0 ra0 / rakta pi0) jAtA hai| drAkSayA phalinIbhirvA balayA nAgareNa vaa| (noTa---10 tole kAthameM 2 // tole khAMDa zcadaMSTrayA zatAvaryA raktajitsAdhitaM pyH|| milAnI caahiye|) munakkA, phUlapriyaMgu, kharaiTI, sauMTha, gokharu (2923) drAkSAdikAthaH (14) aura zatAvarameM se kisI ekake sAtha dUdha pakAkara (vR.ni. r.| mUrchA.) | pilAne se raktapitta naSTa hotA hai| drAlAsitAdArimalAjavanti ( oSadhi 5 tole, bakarIkA dUdha 40 tole, kahalAranIlotpalapalavanti / pAnI 160 tole milAkara pAnI jalane taka pkaaveN|) pivetkaSAyANi ca zItalAni 2926) drAkSAdikSIram (2) pisajvaraM yAni na yApayanti // (ga. ni.; rA. mA. / jvarA.) - (1) dAkha (munakkA); mizrI, anArakI chAla, drAkSATarUSakRtamAlayavAsabhUmiaura khasa / (2) lAla kamala, nIlakamala aura | nimbaiH zataM maLayajena yutaM payo yH| sapheda kml| doSatrayeNa anite'pi pibejjvare'sau ina dono yogomeMse kisIkA zItakaSAya tatkAlamAzu lamate balamatyudAram // pInese mUrchA naSTa hotI hai| dAkha (munakkA), bAsA, amalatAsa, javAsA, mUrchAmeM pittajvaranAzaka zItala kaSAya pilA- cirAyatA, aura sapheda candanake sAtha dUdha pakAkara ne caahiye| pInese tridoSajvara naSTa hotA hai / (5 tole oSadhiko 30 tole pAnImeM milA- noTa-hareka oSadhi 6 mAze; dUdha 24 kara rAtabhara rakkhA rahane deN| prAtaHkAla chAnakara tole, pAnI 96 tole| sabako ekatra milAkara usameMse 10 tole rogIko pilaaveN| pAnI jalane taka pakAveM !) For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [22] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi (2927) drAkSAdipAcanam | drAkSA ca picumandaM ca madhukaM tiktarohiNI / (ga. ni. / pANDu.) nizAM kaSAyo'dhyuSitaH pisjvrvinaashnH|| draakssaapttpaanyaakkairaatoshiirvaalkaiH|| dAkha ( munakkA ), nImakI chAla, muleThI aura guhanIkaTakAyuktaihAridrajvarapAcanam // | kuTakI / inakA zIta kaSAya pInese pittajvara zAnta dAkha (munakkA ), pittapApar3A, dhaniyA, ci- | hotA hai| rAyatA, khasa, sugandhabAlA, giloya aura kuTakI | ( hareka oSadhi 1 tolA, pAnI 24 tole| kA kAtha. hAridra jvara meM doSoMko pacAtA hai|| sabako rAtabhara bhiignedeN| subaha malakara chAnaleM / (2928) drAkSAdiprayogaH mAtrA 10 tole / ) (vaidyAmRta / vi. 15) (2931) drAkSAdizodhanayogaH drAkSAmRtAnAgarapuSkarANAM (iM. mA.; ga. ni. / visa.) sagranthikAnAM kathitaM sakRSNam / drAkSAragvadhakAzmaya triphalAviDa pIlubhiH / madeSu mUrchAsahitaM ghRtADhayaM tridarItakIbhizca visarpa zodhanaM hitam // durAlagAyAH kathita bhrame ca // visarpa rogameMdAkha ( munakkA ), giloya, soMTha, pokharamUla, dAkha (munakkA), amalatAsa, khambhArIkI aura pIpalAmUla ke kAthameM kAlI mirca kA cUrNa mi- chAla, triphalA, bAyabiDaMga, pIlu, nisota aura lAkara pilAnese mada jAtA rahatA hai / tathA dhamA- harrakA kAtha pilAkara virecana karAnA hitakara hai| seke kAthameM ghI milAkara pilAnese bhrama aura mUrchA | (2932) drAkSAdyAzcyotanam jAtI rahatI hai| (vaM. se.; yo. ra.; . mA.; ga. ni. / netraroga.) (2929) drAkSAdiyogaH drAkSAmadhukamaJjiSThAjIvanIyaiH zataM payaH / (vR. ni. ra. / arza.) prAtarAzcyotanaM pathyaM zothazUlAkSiroganut / / drAkSA haridrA madhukaM majiSThA nIlamutpalam / dAkha ( munakkA ), mulaiThI, majITha aura jIvaajAkSIreNa sampItaM raktajAoMvinAzanam // nIya gaNakI oSadhiyoM se dUdha pakAkara usase dAkha (munakkA ), haldI, mulaiThI, majITha, aura | prAtaHkAla Azcyotana karane se (AMkhoMmeM usakI nIlakamala / saba cIjeM samAna bhAga milAkara (1 bUMdeM TapakAnese ) AMkhoMkI khaDaka sUjana Adi tolA) leM aura patthara para pIsa kara bakarIke dUdhameM | naSTa hotI hai / milAkara piyeM / isase raktArza naSTa hotI hai| (saba oSadhiyAM samAna bhAga milI huI (2930) drAkSAdizItakaSAyaH 5 tole, godugdha 40 tole, pAnI 160 tole / (ga. ni. / jvarA.) pAnI jalane taka pkaayeN|) 1 maNDeti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - kaSAyaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [23] noTa---'jIvanIya gaNa' bhArata bhai. ra. dvitIya | vyAghosiMhIkalikhiphalasaTiyutaiH kalpita bhAgameM dekhiye / ) stulybhaagaiH|| (2933) drAkSArasAdiyogaH / kAtho dvAtriMzadAkhyadhyadhikadazamahAsami ( hArI. saM. / sthA. 3 a. 10) pAtAnnihanyAcchUlaM kAmAdihikAkasanagudadrAkSArasaM vA ghRtasarAya rujaadhmaanvidhvNskaarii| jalaM sitAdayaM ca saraktapitte / | urustambhAntravRddhiM galagadamaruciM sarvasandhi / pAne'thavA cekSurasa sitADhaya grahArtim kSayaM ca kAsaM kSasaja nihanti // | mAtaGgoMghAnnihanyAnmRgaripurivacedrogajAlaMtathaiva dAkha ( aMgUra) ke rasameM ghI aura khAMDa | bharaMgI, cirAyatA, nImakI chAla, nAgaramothA, milAkara pilAnese yA khAMDakA zarbata pilAnese kuTakI, baca, soMTha, mirca, pIpala, bAsA, indrAyaraktapitta zAnta hotA hai / tathA Ikha (ganne ) ke | nakI jar3a, rAsnA, anantamUla, paTolapatra, devadAru, rasameM khAMDa milAkara pilAne se kSataja kSaya aura haldI, pADhalakI chAla, arala (syonAka)kI chAla, khAMsI naSTa hotI hai| brAhmI, dAruhaldI, giloya, nisota, atIsa, pokha(2934) drAkSAharItakIyogaH ramUla, trAyamANA, kaTelI, kaTelA, indrajau, hare, (ga. ni. / ra. pi:) baher3A, AmalA, aura zaThI (kacUra) saba cIjeM apaharati raktapittakaNDU gulmaM ca paitika syH| samAna bhAga / jIrNajvaraM ca jayati mRdrIkAsaMyutA pathyA // ina 32 cIjoMke yogako dvAtriMzad yA ba __munakkA (dAkha ) aura hara samAna bhAga lekara ttIsA kAtha kahate haiM / yaha 13 prakArake sannipAnIke sAtha pIsakara khilAnese raktapitta, khujalI, pAta, zUla, khAMsI, hicakI, bavAsIra, aphArA, paitika gulma, aura jIrNajvara naSTa hotA hai / / Urustambha, antravRddhi, galaroga, aruci aura sandhi( mAtrA-6 maashe| anupAna--bakarIkA dUdha / ) graha ( gaThiyA) ko naSTa karatA hai / (2935) dvAtriMzadAkhyakAthaH | (2936) bAdazAGgakAthaH (1) (yo. ra. / sanni.; vR. ni. ra. / jvara.; (. yo. ta. / ta. 125) yo. ta. / ta. 20 kiraatttiktkaarissttyssttyaahvaambudpttaiH| mArgIbhUnimbanimbaidhanakaTakAvacAvyoSavAsA- | paTolavAsakozIratriphalAkoTaHzutam // vishaalaa| dvAdazAGgaM naraHpItvA visphoTebhyo vimucyate / rAsnAnantApaTolIsuratarurajanIpATalATuNTukaizca dvaMdajebhyastridoSotthAdraktajAcahitAzanaH // brAmIdA-guDUcI trivRdativiSApuSkaratrAyamANaiH cirAyatA, nImakI chAla, mulaiThI, nAgaramothA, * tindukaizceti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - [24] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [dakArAdi pittapApar3A, paTolapatra, bAsA, khasa, harra, baher3A, | chipaJcamUlAdikAtha: AmalA aura indrajau / isa kAtha ko pInese dvi (3. yo. ta. / ta. 125) doSaja, sannipAtaja aura raktaja visphoTaka naSTa / dazamUlAdikAtha saM. 2835 dekhiye| hotA hai| (2939) vipazvamUlyAdikalka: (hA. saM. / sthA. 3 a. 2) (2937) bAdazAGgakAtha: (2) dvipazcamUlI saha nAgareNa . (ra. ra. / jvara) - guDUcibhUnimbayana sametAH / | kalkaHmazastaH saguDo marutsu dadyAtpAcanakaM pUrvamAme stabdhe sanAgaraiH // . sapicavAtajvaranAzahetu // dazamUla, pIpala aura dhaniye kA kvAtha pitta- dazamUla, seTha, giloya, cirAyatA aura nAgara kaphaja jvarameM pahile hI pAcanArtha denA caahie| mothA samAna bhAga lekara pAnImeM pIsakara guDameM milAsAmajvarameM zarIrake stabdha honemeM usameM soMTha aura kara khAnese vAtaja tathA vAtapittajvara naSTa hotA hai| bar3hA lenI caahie| / (2940) dvivArtAkIphalarasAdiprayogaH (2938) dvinizAdizItakaSAyaH (yo. ta. / ta. / 77) (vR. ni. ra. / prame.) dvivArtAkIphalarasaM paJcakolaM ca lehayet / dvinizAtriphalAyuktaM rAtrI paryuSitaM jlm|| ekatriINi ghasrANi vAtapittakaphajvare // prabhAte madhunA pIta mehazUlaM nikRntati / / donoM prakArakI ( choTI aura bar3I) kaTelIke ___ haldI, dAruhaldI, harra, baher3A aura AmalA phaleke rasa meM paJcakola ( pIpala, pIpalAmUla, cava, (hareka 6 mAze) lekara rAtako (15 tole) pAnImeM cItA aura sAMTha ) kA cUrNa milAkara caTAnese eka bhigodeM / prAtaHkAla malakara chAnaleM / isameM zahada dinameM vAta jvara, do dinameM pittajvara aura tIna milAkara pInese prameha naSTa hotA hai| dinameM kaphajvara naSTa ho jAtA hai| __iti dakArAdikaSAyaprakaraNam atha dakArAdicUrNaprakaraNam (2941) dantamasI ___ kasIsa, harra, baher3A, AmalA, mAjUphala, jaMgI (yo. ci. / a. 2) harra ( kAlI harra ), kapUra, khairasAra, sonAmakkhI kAsIsaM triphalA mAjuphalaM jaaNgiihriitkii| bhasma, lohabhasma, maMgekA mahIna cUrNa ( yA bhasma ), karpUra khadiraM tApyaM lohacaNe ca bidrayam // anArakI chAla, majITha, lodha, phaTakI, mastagI, bola dADimattvak ca maJjiSThA lobhraM tulyaM surASTrajA, goMda, aura supArI (purAnI) / saba cIjeM samAna mastaMgI ca bola pUgaM sarva sUkSmavicUrNitam // bhAga lekara mahIna cUrNa kreN| dantazUlaharaM cAmleMdantakRSNIkara tathA / ise dAMtoM para malanese dantazUla naSTa hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - (seMDa se cUrNaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [25] ise malakara Uparase khaTAI mala dI jAya to dAMta kasIsa, bAyabiDaMga aura indrajau samAna bhAga lekara kAle ho jAte haiN| | cUrNa banAveM / isa cUrNako yA Aka aura snuhI (2942) dantarogAzanicUrNam (seMDa-sehuNDa) ke dUdhako kRmivAle dAntameM bharanese (bhai. ra. / mukha.) dAMtake kRmi naSTa ho jAte haiN| jaatiiptrpunrnvaatilknnaakornnttmustaavcaaH| (noTa-Aka aura snuhIkA dUdha sAvadhAnI zuNThIdIpyaharItakI ca saghRtaM cUrNa mukhe dhArayet / pUrvaka kRmivAle dAMtakI khokharameM bharanA cAhiye / vAtaghnaM kRmidantazUladahanaM sarvAmayadhvaMsanam / anya dAMta yA masUr3heko na lagane denA caahiye| daugandhyAdisamastadoSaharaNa dantasya rogAzaniH (2945) dantyAdicUrNam (2) ___ camelIke patte, bisakhaparA ( sAThI ), tila, (vaM. se. / zUlA.) pIpala, jhiNTo (piyAbAMsA) ke patte, mothA, baca, | dantI ca privRtA zyAmA karNikA kttukaayaa| sAMTha, ajavAyana, aura harra / saba cIjeM samAna nIlikA nAgara cUrNa vailenairaNDajena vA // bhAga lekara cUrNa kareM aura usameM thor3AsA ghI DAla- | yuktaM virecanaM sadyaH paktizUlanivAraNam // kara acchI taraha mala deN| isameM se thor3AsA cUrNa dantI, nisota, kAlI nisota, sevatIke phUla, mukhameM rakhanese dantakRmi, dAMtAMkI vAtaja pIr3A, kuTakI, nIlakA paMcAMga, aura seTha / inake cUrNako dantazUla aura mukhakI durgandhAdi samasta roga naSTa | araNDake telameM milAkara denese virecana hokara parihote haiN| NAma zUla turanta naSTa ho jAtA hai / (2943) dantazUlanAzakayogaH (mAtrA-balavAna puruSake lie-tela 4 tole, (vRM. mA. / mukha.) cUrNa 6 mAze / ) mAkSikaM pippalIsarpimizritaM dhaaryenmukhe| (2946) dazanasaMskAracUrNam dantazUlaharaM proktaM pradhAnamidamauSadham // | (dhanva.; bhai. ra. / mukha roga.) pIpalake cUrNameM zahada aura ghI milAkara mukhameM | zuNThI harItakI mustA khadiraM ghanasArakam / ( dAMtake nIce ) rakhane se dantazUla naSTa hotA hai| guvAkubhasma marica devapuSpa tathA tvacam // dantazUlanAzaka auSadhoMmeM yaha eka pradhAna au- eteSAM samabhAgena cUrNameva vinirdizet / Sadha hai| | tatsamaM prakSipettatra cUrNa kaThinI sambhavam // (2944) dantyAdicUrNam (1) cUrNa dazanasaMskAraM dantarogavinAzanam // (vaM. se. / dantarogA.) sAMTha, hare, mothA, kharasAra, kapUra, supArIkI dntiisuvrnndugdhaakaasiisvirshvtskphlaanaam| rAkha, kAlI mirca, laiMauMga aura daalciinii| saba cUrNairakasmukhoH payobhirvA puraNaM zreSTham // cIjeM samAna bhAga tathA sApha khir3iyA miTTI ina dantI, satyAnAsI ( svarNakSIrI) kI jar3a ' sabake barAbara lekara sabakA mahIna cUrNa banAveM / For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [26] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi isa cUrNako maMjanakI bhAMti lagAnese dAMtoMke dazASTAcarNam samasta roga naSTa hote aura dAMta sApha rahate haiN| ( yo. 2. / jvara.) (khir3iyA aura anya cIjeMAko alaga alaga (dazASTAGga kAtha dekhiye ) pIsakara kapar3a chana kreN| kapUra sabase pIche milaa|) / (2949) dADimakusumAdiyogaH (2947) dazamUlAdicUrNam (vaM. se. / kSudra.) (vai. ma. ra. / pa. 11) dADimajakusumadhanvayAsAbhayAzlakSNacUrNitA dazAMghikUSmANDalatAkANAm shikssaa| nakhakoTipUtibhAgaM zamayati ca zULa ttkssnntH|| cUrNa madhau zophajayAya liyAt / anArake phUla, dhamAsA, aura hara samAna bhAga dazamUla, peThekI bela aura adraka (seTha) lekara mahIna cUrNa kreN| samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ___ ise nakhameM bharanese usake bhItarakA sar3A huvA ____ ise zahadameM milAkara cATanese zotha roga naSTa mAMsa aura pIr3A naSTa ho jAtI hai| hotA hai| (2950) dADimacatuHsamapUrNam (2948) dazasAracUrNam (bhai. ra. / bA. ro.) (ra. ra. sa. / u. khaM. a. 18) jAtiphalaM tridazapuSpasamanvitazca / yaSTI drAkSAphalaM dhAcyA elAcandanavAsakam / jIraJca TaGkanayutaM carakaiH prayuktam // madhUkapuSpaM khajUraM dADimaM peSayetsamam // etadravyacatuSkazced dADimIphalamadhyagam / sarvatulyA sitA yojyA palArdha bhkssyetsdaa| puTapakvaM payApiSTaM tadADimacatuHsamam / / dazasAramidaM khyAtaM sarvapittavikArajit // / (payo'tracchAgyAstasyAtisAraharatvAt / payaH mehatRSNA'ratIzcaiva dAhaM machau~ jvaraM jayet // zabdo'tra jala vAcakamiti ca kecit / ) ___ mulaiThI, munakkA (dAkha), AmalA, ilAyacI, jAyaphala, laiMauMga, jIrA aura suhAgA samAna saphedacandana, sugandhabAlA, mahuveke phUla, khajUra bhAga lekara pIsaleM; phira eka anArako khAlI karake aura anAradAnA eka eka bhAga tathA khAMDa ina | (bhItarake bIja nikAlakara) usake bhItara yaha cUrNa sabake barAbara lekara cUrNa banAveM / bharadeM aura usake muMhako banda karake usake Upara ____ isameM se pratidina 2 // tole kI mAtrAnusAra pAnImeM bhIgI huI miTTIkA AdhA aMgala moTA lepa sevana karane se samasta pitta vikAra (garamIke roga), karake bhUbala ( kaNDoM kI mandAgni ) meM dabA deN| prameha, tRSNA, becainI, dAha, mUrchA aura pittajvara | jaba miTTIkA raMga lAla ho jAya to anArako ni. naSTa hotA hai| kAlakara bakarIke dUdha yA pAnImeM pIsaleM / (vyavahArika mAtrA-1 tolA / anupAna | isake sevanase bAlakAMkA atisAra naSTa hotA zItala jala yA drAkSAkA rs|) } hai| ( mAtrA-1 rattI ). For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [27] (2951) dADimabIjAdiprayogaH apatantrakahadrogazvAsaghnaM cUrNamuttamam // (vaM. se. / bAlaro.) anAradAnA, kAlAnamaka ( saJcala ), sAMTha, dADimasya tu bIjAni jIrakaM naagkesrm|| hIMga ( bhunA huvA ) aura amalabeta samAna bhAga ghUrNaH sazarAkSaudro lehastRSNAvinAzanaH // lekara cUrNa bnaaveN| ___ anAradAnA, jIrA aura nAgakezarakA cUrNa isake sevanase apatantraka, zvAsa aura hRdroga samAna bhAga tathA khAMDa sabake barAbara lekara eka- naSTa hotA hai / tra milAveM / ise zahadameM milAkara caTAnese baccoM- ( mAtrA 2-3 mAze / anupAna uSNajala kI tRSNA zAnta hotI hai| yA adarakakA rasa / ) (mAtrA 2 rattI / dinameM 5-6 vAra (29.zAmiAnita (2954) dADimAdicarNam (3) cttaaveN|) ( hA. saM. / sthA. 3 a. 7) (2952) dADimAdicUrNam (1) . viDAlakaM dADimapRtanA ca ( vR. ni. ra. / aruci.; bhA. pra. / va. 2 dhAtrIsametaM vidadhIta cUrNam / aro.; ga. ni.| cUrNA.; vaM. se. / aro.; ga. ni. / kAsA.) tanmAtuluGgasya rasena bhAvitaM dve pale dADimAdaSTau khaNDAvyoSAtpalatrayam / sapittazUle zamanAya bhakSet // trimugandhipalaM caikaM cUrNamekatra kArayet // anAradAnA, harra aura AmalA hareka 11-1 // dIpanaM rocanaM hRdhaM pInasazvAsakAsajit // / tolA lekara cUrNa banAveM; aura use eka dina anAradAnA 10 tole, khAMDa 40 tole, bijaure nIbUke rasameM ghoTeM / isake sevanase pittaja sAMTha, mirca, pIpala hareka 5 tole, aura dAlacInI, zUla naSTa hotA hai| tejapAta tathA ilAyacI tInoM milAkara 5 tole ( mAtrA-3 mAze / anupAna uSNajala / ) ( athavo sAMTha, mirca, pIpalameMse hareka 15 tole | (2955) dADimAdiyogaH aura dAlacInI Adi hareka cIja 5 tole ) le (yo. ra. / mUtrakR.) kara cUrNa banAveM / dADimAmlayutAM hRdyAM zuNThIjIrakasaMyutAm / __yaha cUrNa dIpana, rocaka, hRdya aura pInasa, pItvA murAM salavaNAM mUtrakRcchrAtpramucyate // khAMsI tathA zvAsa nAzaka hai| ___anArake rasameM seTha aura jIrekA cUrNa milA( mAtrA-2-3 mAze / zahadake sAtha / ) | kara lavaNayukta surA ( zarAba ) ke sAtha pIne se (2953) dADimAdicUrNam (2) mUtrakRcchU naSTa hotA hai / yaha prayoga hRdayake lie (bUM. mA. / hRdroga.) bhI hitakArI hai| dADima kRSNalavaNaM zuNThI hiGgavamlavetasam / / ( mAtrA 1-2 mAzA / ) For Private And Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [28] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi - (2956) dADimAdyaM cUrNam (1) / mUla, kAlI mirca, tejapAta aura baMsalocana 2||(r. ra. hikkA.) 2 // tole tathA mizrI sabake barAbara lekara yathAdADimaM nAgarahisa paindhvpausskraaH| vidhi cUrNa bnaaveN| rAsnA cAtra samaM cUrNa karSa ghRtena sampiveda ise bhojanase pahile khAnese agnidIta hotI kAsavAsaharaM cUrNa dADimAdhaM na sNshyH|| aura gulma, bavAsIra, grahaNI, atisAra, pravAhikA ___ anAradAnA, seAMTha, hIMga, rAla, seMdhAnamaka, (peciza), pasalIkA zUla, aphArA aura prameha pokharamUla, aura rAsnA / saba cIjeM samAna bhAga | naSTa hotA hai| lekara cUrNa bnaaveN| ( mAtrA-3 se 6 mAze / anupAna jala yA isameM se pratidina 1 / tolA cUrNa dhImeM mi- bakarI kA dUdha / ) lAkara sevana karanese khAMsI aura zvAsa naSTa hotA (2958) dADimASTakacUrNam (1) (yo. ciM. / cUrNA.) ( vyavahArika mAtrA 2-3 mAze / ) dADimasya palAnyaSTau zarkarAyAH palASTakam / (2957) dADimAcaM cUrNam (2) pippalI pippalImUlaM yavAnI maricaM tathA // (ga. ni. / pariziSTa cUrNA.) dhAnyakaM jIrakaM zuNThI pratyekaM palasammitam / dADimasya palAnyaSTau zaGgaverapalatrayam / karSamAtrA tugAkSIrI tvapatrailAzca kesaram // paladvayaM pippalI ca kolacUrNa paladvayam // pratyeka kolamAtrAH syuH savarNa dADimASTakam / pavAnI cAjamodA ca mizizcaivAmlavetasam / atisArakSayaM gulma grahaNI ca galagraham // vRkSAmlaM cavikA cAtra abhayA ca plonmitaa|| mandAgniM pInasaM kAsaM cUrNametavyapohati / / sauvarcalaM dhAnyakaM ca sUkSmailA tvak tathaiva ca / anAradAnA 8 pala, khAMDa 8 pala, pIpala, pranthikaM maricaM cAtra patrakaM satugADyam // pIpalAmUla, ajavAyana, kAlI mirca, dhaniyA, jIrA eSAmardhapalAn bhAgAn sarvaistulyA sitA bhvet| aura seTha pratyeka 1-1 pala (5-5 tole ) etatmAka bhojanAccUrNaM dIpanaM gulmanAzanam // baMsalocana 1 / tolA tathA dAlacInI, tejapAta, arzIsi grANIdoSamatIsAraM pravAhikAm / ilAyacI, aura nAgakesara pratyeka 7 // mAze lekara pAzUlamathAnAhaM pramehAMzca praNAzayet // yathAvidhi cUrNa bnaaveN| anAradAnA 40 tole, soMTha 15 tole, yaha -- dADimASTaka cUrNa' atisAra, kSaya, pIpala 10 tole, kaMkola 10 tole / ajavAyana, / gulma, grahaNI, galagraha, mandAgni, pInasa aura khAMajamoda, sauMpha, amalabeta, vRkSAmla ( imalI ), sIkA nAza karatA hai| cava, aura harra 5-5 tole / sAMcala ( kAlA- mAtrA-3 se 4 mAze taka / anupAna uSNanamaka), dhaniyA, choTI ilAyacI, dAlacInI, pIpalA- jala / yA zahadameM milAkara caTAveM / ) For Private And Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - - - cUrNaprakaraNam ] tRtIyo maagH| [29] (2959) dADimASTakacUrNam (2) konmitA tugAkSIrI cAturjAta trikArSikamma (ga. ni. / cUrNA.; vai. ra.; vR. ni. ra. / saMgra.) yavAnIdhAnyakAjAjIgranthivyoSa palAMzakam // dArimasya palAnyaSTau 'cAtutiM palaTrayam / palAni dADimasyASTau sitAyAdhaikataH kRtm| ajAjInAM palArdhantu palAdhai dhAnyakasya ca // guNaiHkapityASTakavacUrNa tahADimASTakam // pRthaka palazikAn bhAgAn trikaTogranthikasya cA banasalocana 11 tolA, dAlacInI, tejapAta, svakakSIrI bAlakaM caiva dadyAtkarSasamAn bhiSaka / / ilAyacI, nAgakezara pratyeka 3 // tole; ajavAzarkarAyAH palAnyaSTau tadekasya vicuurnnyet|| yana, dhaniyA, jIrA, pIpalAmUla, sAMTha, mirca, pIbhAmAtIsArazamanaM kAsahapAcazUlanut // pala, 5-5 tole aura khAMDa tathA anAra dAnA hadrogamaruciM gulmaM grahaNImagnimArdavam / 40-40 tole lekara cUrNa banAveM / prayukto nAzayatyeSa cUrNo'yaM daaddimaassttkH| isake guNa kapitthASTaka cUrNake samAna haiN| anAradAnA 8 pala; dAlacInI, tejapAta, (atisAra, kSaya, grahaNI, gulma, khAMsI, zvAsa, ilAyacI, nAgakesara, jIrA aura dhaniyA, hareka aruci, hicakI AdimeM upayogI hai / mAtrAAdhA pala, soMTha, mirca, pIpala, aura pIpalAmUla hareka 3 mAze 1 pala ( 5 tole ); baMsalocana aura sugandhabAlA noTa-isameM aura dADimASTaka naM. 1 meM 1 / -1 / tolA tathA khAMDa 8 pala / sabakA cUrNa kevala itanA hI antara hai ki usameM dAlacInI, banAkara rkheN| tejapAta, ilAyacI aura nAgakesara meM se hareka yaha 'dADimASTaka cUrNa' AmAtisAra,khAMsI 7 // mAze hai aura isameM hareka 3 // tole / agara hRdayakI pIr3A, pasalIkA darda, hRdroga, aruci, trikArSikamkI jagaha dvikArSikam pATha rakhakara gulma, grahaNIroga aura bhagnimAnyakA nAza karatA hai| cAroM cIjeM milAkara 2 karSa (2 // ) tole leM to ( mAtrA 3 mAze / anupAna taka yA rogo- | donoM yoga bilakula samAna ho jAte haiM / cita anya padArtha / ) (2961) dADimASTakacUrNam (4) noTa---dADimASTaka naM. 1 aura isameM | / (vR. ni. ra. / saMgra.; vai. ra. / saMgra.) oSadhiyAM lagabhaga samAna hI par3atI haiM kucha paladvayaM dADimasya vyoSasya ca paladvayaM / oSadhiyoMke parimANameM antara hai aura ajavAyanako / trigandhasya palaM caikaM khaNDasyASTapalAni ca // jagaha sugandha bAlA par3atA hai| sarvamekIkRtaM cUrNa prazastaM dADimASTakam / (2960) dADimASTakacUrNam (3) dIpanaM rucidaM kaNThayaM saMgrAhyaM grahaNIharam // (yo. ra.; vRM. ni. ra. / ati. ga. ni. / anAradAnA 2 pala, seThi, mirca, pIpala tInoM cUrNA.; ca. da; . mA.; bhai. ra. / grahaNI) / alaga alaga 2-2 pala, dAlacInI, ilAyacI, 1-2 palaM saugagdhikasya ceti pAThAntaram / 3--dvikArSikamiti, kArSikamiti ca pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata-bhaipajya -2 [30] tejapAta tInoM samAna bhAga milAkara 3 pala (15 tole) aura khAMDa 8 pala lekara cUrNa banAveM / yaha " dADimASTaka cUrNa " dIpana, rocaka, kaNThake lie hitakArI aura grahaNI roga nAzaka hai| (2962) dArvAdicUrNam ( yo. ra. / ati. ) pItadAru vacA lodhaM kaliGgaphalaM nAgaram / dADimAmbuyutaM dadyAtpittavAtAtisAriNe // dArUhaldI, baca, lodha, indrajau aura seTha samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise anArake svarasa yA kAtha sAtha denese pittaja tathA vAtaja ( yA vAtapittaja ) atisAra naSTa hotA hai / ( mAtrA 3 mAze / ) (2963) dArvAdiyoga: ( yo. ra. / zotha. ) pibeduSNAmbunA dArupathyAzuNDI punarnavAH / viDaGgAtiviSAvAsAvizvadArUSaNAni ca // varSAbhyAM kakaM vA sarvazophanut // (1) devadAru, harra, soMTha, aura punarnavA (sAThI) (2) bAyabiDaMga, atIsa, bAsA, soMTha, devadAra aura kAlImirca / ina donoM yogoM meM se kisI ekakA cUrNa banAkara yA bisakhaparA ( sAThI ) aura sekA kalka banAkara garama pAnIke sAtha pInese samasta prakArake zotha naSTa hote haiN| (2964) dArvIcUrNam ( vR. ni. ra. / aNDavR . ) dAvacUrNe gavAM trairnipItaM muSkaddhijit / dAruhaldI cUrNako gomUtra ke sAtha sevana karane se aNDavRddhi roga naSTa ho jAtA hai / ( mAtrA - 3 mAze / ) - ratnAkaraH / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ dakArAdi (2965) dArvyAdicUrNam ( ra. ra. / bAla . ) dAvayaSTayabhayA jAtIpatrakSaudraistathAparam / jAtIpatrarasaH pUtaH kSaudrayuktaH prazasyate / zizoH karNavraNasrA mukhapAke ca zasyate // dArUhaldI, mulaiThI, harra aura camelI ke pattokA cUrNa zahada meM milAkara yA camelIke pattoMke rasako kapar3e meM chAnakara zahada meM milAkara kAna meM DAlane aura mukhameM lepa karane se bAlakeAMke kAnakA ghAva, kAna bahanA aura mukhake chAle jAte rahate haiM / (2966) dIpyakAdicUrNam (ga. ni.; vR. ni. ra. / zUlA. ) arters saindharva pathyA nAgaraca catuH palam / cUrNa zukaM jayatyetatsannaSTasyAgnezca dIpanam // ajavAyana, sevA, harra aura soMTha kA cUrNa 5-5 tole le kara ekatra milAveM / yaha cUrNa zUlako naSTa karatA aura mandAgniko karatA hai / ( mAtrA - 3 mAze / anupAna - garama pAnI yA kAJjI ) For Private And Personal Use Only (2967) durAlabhAdikSAraH (ca. saM. / ci. a. 19; vaM. se. / graha. ) durAlabhAkara dvau saptaparNa savatsakam / granthoM madanaM mUrvI pAThAmAragvadhaM tathA // gomUtreNa samAMzAni kRtvA cUrNAni dApayet / dagdhvA ca taM pibet kSAraM balavarNAni varddhanam // dhamAsA, donoM prakArake karana kI chAla, sataunekI chAla, kur3ekI chAla, baca, mainaphala (meMDaphala), mUrvA, pAThA aura amalatAsakI chAla samAna bhAga
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [1] - - lekara cUrNa kareM phira usameM sabake barAbara gomUtra / (2970) devadArvAdicUrNam (1) milAkara pakAveM / jaba gomUtra jala jAya to usa (vR. ni. ra.; baM. se; yo. ra. / kAsa.) cUrNako hANDImeM banda karake yA kar3hAhImeM bhasma | devadArubalArAsnAtriphalAvyoSapacakaiH / krleN| saviDo sitAtulyaistaccUrNa srvkaasnud|| ___ isa kSArako sevana karanese bala varNa aura agni | devadAra, kharaiTI, rAsnA, harra, baher3A, AmalA, bar3hate hai / (mAtrA-1 maashaa| anupaan-tkr|) sAMTha, mirca, pIpala, padmAka aura bAyabiDaMga 1-1 (2968) durAlabhAyaM cUrNam bhAga tathA khAMDa sabake barAbara lekara cUrNa banAveM / (ga. ni. / kAsA; ga. ni.| pariziSTa. 'cUrNA. isake sevanase hara prakArakI khAMsI naSTa ho jAtI hai| vA. bha. / ci. a. 3; ca. saM. / ci. a. 22) (mAtrA 3-4 maashe| zahadameM caatteN|) durAlabhAM zanavaraM zaThI drAkSAM sitopalAm / / (2971) devadAAdicUrNam (2) likhAkarkaTaGgIM ca kAse tailena vAtaje // (ga. ni. / zvayathu.) dhamAsA, soMTha, zaTI (kacUra), munakkA (dAkha) devadAruDheSo'zamanto vizvA kRSNA kuraNTakaH / kAkar3AsIMgI aura mizrI samAna bhAga lekara cUrNa | riGgaNI cUrNameteSAM danA pItaM ca zophat // banAveM / ise telameM milAkara cATanese vAtaja khAMsI devadAra, bAMsA, pattharacaTA, sAMTha, pIpala, naSTa hotI hai| piyAbAMsA aura kaTelI samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| ( mAtrA 2-3 mAze / dina bharameM 3-4 ___ise dahIke sAtha pInese zotha naSTa hotA hai| bAra cATeM / ) ( mAtrA-1 se 3 mAze taka) (2969) duHsparzAdicUrNam (2972) devadArvAdicUrNam (3) (ca. saM. / ci. a. 22) (ga. ni.; vaM. se. / kAsA.) duHspI pippalI mustai bhArgI karphaTakI zaThIm / devadAruzaThIrAsnAzRGgIdhanvayavAsakam / purANaguDatailAbhyAM cUrNitaM vApi lehayet // tailakSaudrayutaM lihyAcleSmakAse sudaarunne|| dhamAsA, pIpala, nAgaramothA, bhAraMgI, kAkar3A devadAru, kacUra, rAsnA, kAkar3AsiMgI aura siMgI, aura zaThI (kacUra) samAna bhAga lekara cUrNa dhamAsA samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| kareM / ise purAne gur3a aura telameM milAkara cATanese ise taila aura zahadameM milAkara cATanese bhayavAtaja khAMsI naSTa hotI hai| kara kaphaja khAMsI bhI naSTa ho jAtI hai| noTa-gur3a sabake barAbara lenA caahie| (2973) devadAryAdicUrNam (4) mAtrA 3 mAze / 6 mAze telameM milAkara caatteN| (vA. bha. / ci. a. 11) dina bharameM 2-3 mAtrA khAnI cAhiye / / devadAraM ghanaM mUrvI yaSTImadhuM harItakIm / 1-2 zilAtutthamiti pAmantaram / For Private And Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [32] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi mUtrAghAteSu sarveSu murAkSIrajalaiH pibet // / vAtarakta, gulma, kuSTha, tillI, bhagandara, yakRddoSa, devadAru, nAgaramothA, mUrvA, mulaiThI aura harra jalodara, vAyu aura kacchapikA Adi rogAMkA nAza samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / hotA hai| ise madya, dUdha yA pAnIke sAtha sevana kara- | (2975) devadAlIprayogaH (2) nese mUtrAghAta naSTa hotA hai| (ra. ci. / sta. 3]] (mAtrA 3--4 mAze / ) sUraNaM devadAlI ca samabhAgamidaM dvayam / (2974) devadAlIprayogaH (1) vedamA prayoktavyamIdopaharaM param / (ra. ci. / stava. 3) jimIkanda (sUraNa) aura devadAlI ( biMDAla samudraphena bhanimbaM nimbapaJcAGgameva c| DoDhA) samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / dhAtrIphalaM bhRArAjo bAkucIcUrNamuttamam // ise 4 mAzekI mAtrAnusAra sevana karanese arza harItakI vibhItaM ca bAjigandhA punarnavA / | (bavAsIra) kA nAza hotA hai| sephAlI devakASThaM ca rADUcI zakravAruNI // (anupaan-paanii|) muNDI saubhAjanaM zvetaM phalaM kandaM pakAzajam / (2976) devadAlIprayogaH (3) etAni samabhAgAni devadAlI ca tatsamA // (ra. ci. / sta. 3) pAtavyaM zItatoyena vedamApamidaM bhiSak / laghu yogyaM ca bhojyaM syaadetaandossaanvinaashyet|| muradAlIbhavaM cUrNa pivecchItena vaarinnaa| bAtaraktaM ca gulmaM ca kuSThaM pliihaanmulvnnm|| jvaraM vinAzayedgADhaM pravRdamacireNa hi // devadAlI ( biDAla DoDhe ) ke cUrNako ThaNDe bhagandaraM yakaddoSamudaramvArisambhavam // pAnIke sAtha sevana karane se tIbra jvara bhI zIghra hI vAyukSayakaraM caitaddhanyAtkacchapikA havAm / / naSTa ho jAtA hai| sarvarogAH prayAntyAzu devdaaliiprbhaavtH|| (mAtrA-1 maassaa|) samudraphena, cirAyatA, nImakA pazcAGga, AmalA, bhaMgarA, bAbacI, hare, baher3A, asagandha, bisakha | (2977) devadAlIprayogaH (4) parA (sAThI), saMbhAla, devadAra, giloya, indrAyaNakI (ra. ciM. ma. / sta. 3) jar3a, gorakhamuNDI, sapheda sahajanekI chAla, DhAka, devadAlIbhavaM cUrNa sUkSmamaSNena vaarinnaa| (palAza) kI jar3a aura phala / saba cIjeM samAna | dvimASa dharmasevI syAdADhakuSThaM vinAzayet // bhAga tathA devadAlI (biMDAla) sabake barAbara lekara devadAlI (biMDAla DoDhe) ke bArIka cUrNako cUrNa bnaaveN| 2 mAze kI mAtrAnusAra uSNa jalake sAtha sevana ___ ise 4 mAzekI mAtrAnusAra zItala jalake sAtha | karane aura roja thor3Idera dhUpameM baiThanese kuSTha naSTa sevana karAne aura ucita tathA halkA bhojana denese | ho jAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [33] - (2978) devadAlIprayogaH (5) pistallinadehastu dadvapAmAvicarcikAm / / (ra. ciM. / staba. 3) | zvitrANi nAzayetsadyaH sidhmakuSThAni yAni ca // pAkucItriphalAcUrNa paJcAGgaM nimbaja nayet / / patra, phala aura mUla yukta devadAlIko sukhAcitrakarama tathA mUlaM devadAlI samAM kSipet // kara cUrNa kareM aura phira use Aka tathA sehuNDa arkasehuNDadugdhena bhAmyate dinamAtrakam / (seMDa ) ke dUdhakI sAta sAta bhAvanA deN| mApakadvittayaM dadyAtriphalAkAthasaMyutam // isameM se 2 mAze cUrNa pratidina khAMDake nihanti sarvakuSThAni mAsenaikena nizcitam / | sAtha khAnese 3 mAsa meM galatprAyaH kuSTha bhI avamapi varSasahasrasya dRDhIbhUtaM vinAzayet // zya naSTa ho jAte haiN| bAbacI, triphalA (harra, baher3A, AmalA), devadAlI ke phaloMke rasa meM tilakA taila nImakA paJcAGga, aura cItAmUla, eka eka bhAga tathA milAkara prAtaHkAla zarIra para mAliza kareM aura devadAlI sabake barAbara lekara cUrNa banAkara use 1 3 pahara bAda pAMcha DAleM tathA isI yoga ko piyA dina sehuNDa (seMDa) aura Akake dUdhameM ghotteN| bhI kareM / isase dAda, khujalI, vicarcikA, sapheda ___ ise 2 mAzekI mAtrAnusAra triphalAke kAthake | kor3ha aura sidhma ( chIpa ) kA nAza hotA hai sAtha sevana karAnese bahuta purAnA kuSTha bhI 1 mAsameM (noTa-yaha yoga tIvra recaka hai / sAvadhAnI naSTa ho jAtA hai| pUrvaka sevana karAnA caahiye| noTa---yaha tIbra recaka hai ata eva sAva (2980) drAkSAdicUrNam (1) dhAnI pUrvaka sevana karAnA cAhie / mAtrA Adi (. mA. / hikkA; vaM. se. / zvAsa.) rogIke balAbalakA vicAra karake nizcita karanI drAkSAharItakIkRSNAkarkaTAkhyAdurAlabhAH / caahie| (2979) devadAlIprayogaH (6) viliinmadhusarpiyo zvAsAnhanti sudAruNAn / / ___dAkha (munakkA ), harra, pIpala, kAkaDAsiMgI, (ra. ciM. / sta. 3) sapatrAM saphalAM nItvA samUlAM devdaalikaam| aura dhamAsA / samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / sehuNDApapobhistAM bhAvayetsaptadhA budhaH // ise zahada aura ghIke sAtha cATanese bhayaGkara zvAsa mASadvayamitaM cUrNe pratyahaM saha zarkaram / bhI naSTa ho jAtA hai| trimAsAdUrdhvataH kuSThamapahanti na sNshyH|| (2981) drAkSAdicUrNam (2) galatyAyANi yAni syuH kuSThAni sAni (vaM. se., yo. ra. / mukha.) - nAzayeta / mRdvIkAkaTukAvyopadAvartItvatriphalAghanam / ekavela malimayaM triyAmAnte parityajeta // pAThA rasAJjanaM dUrvA tejoddeti sucUrNitam / / tilatalaina saMyuktaM devadAlIphala dravam / kSaudrayuktaM vidhAtavyaM galaroge mahauSadham // 1 mUrveti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [34] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [daphArAdi - munakkA (dAkha), kuTakI, seoTha, mirca, munakkA ( dAkha), dhamAsA, haraM, aura cikanI pIpala; dAruhaldIkI chAla, harra, baheDA, AmalA, supArI samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| ise nAgaramothA, pAThA, rasauta, dUba ghAsa, aura cava / | gur3ake sAtha milAkara sevana karanese vAtaja jvara saba cIjeM samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| | naSTa hotA hai| ise zahadameM milAkara mukhameM rakhanese galeke ( mAtrA 2-3 mAzA / gur3a sabakeM barAbara roga naSTa hote haiN| milAnA cAhiye) (2982) drAkSAdicUrNam (3) (vai. ra. / raktapi.) (2984) drAkSAdicUrNam (5) mRdIkA candanaM lodhaM priyakuzceti cUrNayet / | (vR. ni. ra. / kSayakarma.) cUrNameptatpibetkSaudravAsArasasamanvitam // drAkSAkharjurasapibhiH pippalyA ca saha smRtam / nAsikAmukhapAyubhyo yonimedAdiveginAm / | sakSaudraM jvarakAsanaM zvayathau ca prayojayet / raktaM pittaM srabaddhanti siddha eSa pryograay|| ___dAkha ( munakkA ), khajUra aura pIpalake cUrNako ghI aura zahadake sAtha milAkara khAnese raktAtisAre pradare raktAzAsi cikitsitam / / jvara, khAMsI aura zotha naSTa hotA hai| adhoge raktapitte ca kAryamuktaM bhiSagvaraiH // bolabaddhaparpaTIrasazcAtradeyAmAlinIvasantazca / / | (2985) drAkSAdicUrNam (6) dAkha ( munakkA ), sapheda candana, lodha aura (. mA.; ga. ni.; yo. ra.; ghR. ni. ra.; phUlapriyaGgu / saba cIjeM samAna bhAga lekara cUrNa vaM. se. / kAsa.) banAveM / drAkSAmadhuka khajUrapippalI maricAnvitam / ise zahada aura bAseke rasameM milAkara pi- pittakAsaharaM ghetallikhAnmAkSikasarpiSA // 'lAnese nAka, muMha, gudA, yoni aura liGga Adi dAkha (munakkA ), mulaiThI, khajUra, pIpala aura se hone vAlA raktasrAva ( raktapitta ), raktAtisAra, | kAlI miracake cUrNako zahada aura ghIke sAtha raktapradara, aura raktAkA rakta banda hotA hai / yaha / cATanese pittaja khAMsI naSTa hotI hai| eka siddha prayoga hai| adhogata raktapittameM bolabaddha parpaTI rasa tathA (2986) drAkSAdicUrNam (7) / mAlinI vasantarasa bhI lAbha pahuMcAtA hai / (. mA.; ga. ni.; bhA. pra. / ma. kha. bAlado.; yo. ra. / kAsa. ) | (2983) drAkSAdicUrNam (4) (vR. ni. ra. / jvara.) drAkSAvAsA bhayAkRSNAyUNa kSaudreNa sarpiSA / drAkSA durAlamA pathyA cikkaNI smbhaagt| lI kArsa nihantyAzu vAsazca tamakaM tathA // etA guDAnvitA nUnaM nAzayantyanilajvaram / dAkha ( munakkA ), bAsA, hara, aura pIpalake mAmalaketi pAThAntaram / 2 vizvati pAThAntaram For Private And Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org cUrNamakaraNam ] cUrNako zahada tathA ghIke sAtha cATane se zvAsa, khAMsI aura tamaka zvAsa zIghra hI naSTa ho jAtA hai| (2987) drAkSAdicUrNam (8) (vaM. se. 1 bAla . ) tRtIyo mAmaH / drAkSAdurAlabhAcaiva pippalyo'tha harItakI / etAni kRtvA cUrNAni yojayenmadhusarpiSA // trirAtraM paJcarAtraM vA cUrNametaniSevitam / kAsaH zvAsazva bAlAnAM tamakazvopazAmyati // vidArikAcandanavAsakaM ca / tApaTole kirAtakAnAM dAkha ( munakkA dhamAsA, pIpala aura harra - ke cUrNako zahada aura ghIke sAtha milAkara tIna dina yA 5 dina taka caTAnese bAlakAMkI khAMsI, zvAsa aura vizeSataH tamaka zvAsa naSTa ho jAtA hai| (2988) drAkSAdicUrNam (9) ( hA. saM. / sthA. 3 a. 6 ) drAkSAbhayAtiktakarohiNI ca kRSNa balAmUsalikA viSANAm // lAlapadmakaM ca yojyA ca bhRGgI dhanikA samajhA / cUrNa sakharjUra sitAsametaM ghRtena taM cApalapramANam // bhakSet prabhAte manujaH payazca niHkkAthya pAna saGghavaM vidheyam / karoti tIvrAsimaM prakRSTaM kRzasya puSTiM tanute'pi nUnam // klamabhramazoSavinAzanaM syAt tRSNAvilaulyazamanaM karoti / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [15] saraktapitaM kSayapANDurogaM halIma kAmamAzu nazyet // munakkA ( dAkha), harra, kuTakI, bidArIkanda, sapheda candana, bAsA, nAgaramothA, paTolapatra, cirAyatA, pIpala, kharaiTI, mUsalI, atIsa, ilAyacI, lauMga, tejapAta, padmAka, kAkar3AsiMgI, dhaniyA, svajUra aura mizrI / saba cIjeM samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise 2|| tolekI mAtrAnusAra ghImeM milAkara prAtaHkAla pake huve dUdhameM ghI DAlakara usake sAtha sevana karanese agni tIvra hotI, kRza zarIra puSTa hotA tathA klAnti, bhrama, zoSa, tRSNA, raktapitta, kSaya, pANDu, halImaka aura kAmalA Adi roga zIghra hI naSTa ho jAte haiM / ( vyavahArika mAtrA 6 mAze / ) (2989) drAkSAdicUrNam (10) ( ga. ni. / cUrNA. yo. ra. ) drAkSA lAjasitotpalaM samadhukaM kharjUragopI lugA / hIrA malakAndacandananata kakkolajAtIphalam // cAturjAtakaNaM sadhAnyakamidaM cUrNa samAM zarkarAm / davA zItajalena bhakSitamidaM pittaM sadAI jayet // mUrcchA chardimarocakaM ca pradaraM pANDubhramaM For Private And Personal Use Only kAmalAm / yakSmANaM samadAtyayaM satamakaM tRSNAsrapitaM tathA / dAkha (munakkA ), khasa, sapheda kamala, mulaiThI, khajUra, ananta mUla, baMsalocana, sugandhavAlA, AmalA, mothA, sapheda candana, tagara, kaMkrola,
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [36] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| . [ dakArAdi jAyaphala, dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, nAgakesara, (2992) drAkSAdiprayogaH (3) syAha mirca aura dhaniyA / saba cIjeM eka eka (vai. ma. / viSaya 28) bhAga lekara cUrNa kareM tathA sabake barAbara khAMDa drAkSAcandanakuSThakesaratugAMkSIrI ca jaatiiphlm| milAveM / kolaM ca punarnavA muzalyA dhAnyAzvagandhAise zItala jalake sAtha sevana karanese dAha, nvitam / / pitta, chardi, mUrchA, aruci, pradara, pANDu, bhrama, eteSAM samabhAgikaM samasitaM sapiyutaM khAdayekAmalA, yakSmA, madAtyaya, tamakazvAsa, tRSNA aura dhAtukSeNyaSalakSayAzmarirujA pisAvaja bhrAmaraktapitta roga naSTa hotA hai| km|| (2990) drAkSAdiprayogaH (1) dAkha ( munakkA ), saphedacandana, kUTha, kesara, (vA. bha. / ci. sthA. a. 4) | baMsalocana, jAyaphala, kaMkola, bisakhaparA ( sAThI), drAkSAM payasyAM madhukaM candanaM panakaM mdhu|| mUsalI, AmalA aura asagandha / eka eka bhAga pivettaNDulatoyena pittagulmopazAntaye // | tathA mizrI sabake barAbara lekara cUrNa bnaayeN| ___ dAkha (munakkA), kSIrakAkolI, mulaiThI, sapheda candana aura pabhAka, samAna bhAga lekara cUrNa ise ghImeM milAkara sevana karanese dhAtubanAveM / ise zahadameM milAkara cAvaloMke pAnI kSINatA, balahAsa, patharI, raktapitta aura bhrama kA (taNDulodaka) ke sAtha pIne se pittagulma naSTa | nAza hotA hai / hotA hai| ___(mAtrA-3 se 6 mAze taka / ghI 1 tolaa|) ( mAtrA-3 mAze / taNDulodaka banAnekI (2993) drAkSAdiyogaH / vidhi bhArata bhai. ra. prathama bhAgake 353 pRSTha / (ra. ra.; baM. se. / bAla.) para dekhiye / ) (2991) drAkSAdiprayogaH (2) drAkSApippalizuNThInAM cUrNa maudreNa sarpiSA / (vai. ma. ra. / pa. 6) lIDhaM nivArayatyAzu kAsaM patravidha zizoH / draakssaandyssttiimdhukkhjuurhimknnaambhobhiH| dAkha (munakkA) pIpala, aura sAMTha ke stanyamadhughRtaM sitecasvarasenonmAdanAzasyAta // cUrNako zahada aura dhImeM milAkara caTAnese bAlakAM dAkha (munakkA ), nAgaramothA, mulaiThI, khajUra, kI khAMsI zIghra hI naSTa ho jAtI hai / khasa, pIpala, mizrI aura sugandha bAlA 1-1 (mAtrA-Adhese 1 mAse tk|) bhAga lekara cUrNa banAveM aura usameM 1-1 bhAga (2994) drAkSAya dhUrNam strIkA dUdha, zahada aura ghRta milAkara rkkheN| (ga. ni.| cUrNA.) ___ ise Ikhake rasake sAtha sevana karAnese unmAda | drAkSA haridrA maJjiSThA triphalA devadAru c| roga naSTa hotA hai| (mAtrA-Adhese 1 tole taka) nAgaraM pazcamale dve mustA madhurasA tayA // For Private And Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org cUrNaprakaraNam ] // saptaparNI pAmArga picumandArarUSakau / face faast dantI pippalyo maricAni ca eteSAM samabhAgAnAM kuSThI cUrNapalaM pibet / mAsaM gomUtrasaMyuktaM tathA kuSThAtpramucyate // tRtIyo bhAgaH / dAkha (munakkA ), haldI, majITha, harra, baher3A, AmalA, devadAru, soMTha, dazamUlakI hareka cIz2a, mothA, mUrvA, sataunA ( sativana ) kI chAla, ciraciTA, nImakI chAla, bAsA, bAyabiDaMga, cItA, dantI, pIpala, aura kAlI mirca | saba samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / I ise 5 tolekI mAtrAnusAra gomUtra ke sAtha 1 mAsa taka sevana karAne se kuSTaroga naSTa ho jAtA hai / ( vyavahArika mAtrA 6 mAze / ) (2995) drAkSASADavaH ( ga. ni. / arocakA. ) ajAyau maricaM drAkSA tintaDIkaM sadADimam / sauvarcalaM kAravI ca guDamAkSikasaMyutaH // drAkSASADava ityeSa khyAto mukhavizodhanaH / arocakAnAM sarveSAM prazastaH SADavottamaH // aranA ca zuktaM ca mRdvIkamadirAsavau / anupAnAntare dhAryAstathaiva kavalagrahAH // sapheda jIrA, kAlA jIrA, kAlI mirca, munakkA ( dAkha), tintar3Ika, anAradAnA, saJcala ( kAlA namaka ), kalauMjI aura gur3a / samAna bhAga lekara cUrNa banAveM, aura use zahada meM milAkara rakkheM / ise AranAla, zuka yA munakkA se banI huI Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [37] madirA yA drAkSAsavake sAtha pInese hara prakArakI aruci naSTa hotI aura mukha zuddha hotA hai / arucimeM AranAla, zukta, munakkA se banI huI surA yA drAkSAsavake kulle bhI karane cAhiyeM / ( noTa- donoM jIre bhUnakara DAlane cAhiyeM / mAtrA 3-4 mAze. ) (2996) vikSAracUrNam (vai. jI. | vi. 2 ) dvikSAraSaTkaTupaTutrajahiGgudIpyaiH syAtsAraluGgabadaraikarasena yuktam / zleSmA nilagrahaNikAgudaje prazastaM lokatrayaikkamatidIpana pAcane'lam // sajjIkhAra, yavakSAra, pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, soMTha, kAlI mirca, pAMcoM namaka, hIMga, ajavAyana aura amalabeta barAbara barAbara lekara cUrNa banAveM aura phira use bijaure nIbU yA khaTTe bera ke rasameM ghoTeM / yaha cUrNa kaphavAtaja grahaNI - vikAra aura bavAsIrako naSTa karatA hai tathA atyanta agnidIpaka aura pAcaka hai| ( mAtrA 1 - 2 maashaa| anupAna uSNajala / ) (2997) vikSArAdicUrNam (1) ( ga. ni. / hikkAzvAsa. ) dvau kSArau harItakyau bhallAtakaphalAni ca / ghRtamRSTamidaM sarva hikAzvAsanivAraNam || sajjIkhAra, yavakSAra, harra aura zuddha bhilAvA samAna bhAga lekara cUrNa banAveM aura usameM thor3AsAghI DAlakara acchI taraha maleM / ( ghI itanA DAlanA cAhiye ki jisase cUrNa cikanA ho jAya / ) For Private And Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 28 ]] bhArata bhaiSajya ratnAkaraH / [ dakArAdi yaha cUrNa hara prakArakI hicakI aura zvAsako chAla, pAMcoM namaka, kanUra, soMTha, aura sugandhanaSTa karatA hai / bAlA samAna bhAga lekara kapar3a chana cUrNa banAveM / ise ghIke sAtha pilAnese hara prakArakI khAMsI STa hotI hai| Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( mAtrA - 1 se 3 mAze takra / zahada meM milAkara caTAveM / ) moTa- milAne vAlA prayoga sAvadhAnI pUrvaka sevana karAnA cAhiye / (2998) vikSArAdicUrNam (2) ( mAtrA - 1 se 3 mAze taka / ) (2999) dviruttaracUrNam' (bR. ni. ra. / kAsa; yo. ra. / kAsa. ) dvau kSArau paJcamUlAni paJca lavaNAni ca / saThInAgarakodIcyakalkaM vA vastragAlitam || pAyayeca ghRtonmizcaM sarvakAsanibarhaNam // ( yo. ra. 1 udAvarta; vR. yo ta / ta. 96 ) vacAsvarjifvarDa ceti dvirutaram / pItaM madyena tacUrNamudAvarttaharaM param // hIMga 1 tolA, kUTha 2 tole, baca 4 tole, sajjIkhAra 8 tole, aura bAyabiDaMga 16 tole sajjIkhAra, yavakSAra, belakI chAla, aralukI lekara cUrNa banAveM / ise madyake sAtha pIne se udAchAla, svambhArIkI chAla, pADhalakI chAla, araNIkI vartakA nAza hotA hai / ( mAtrA - 3 mAze ) iti dakArAdicUrNaprakaraNam / atha dakArAdiguTikAprakaraNam dantImodakaH (su. saM. / sU. a. 44 ) bhArata bhai. ra. bhAga 2 ke pRSTha 35 para banAveM; phira use sehuMDa ( seMDa ) ke dUdhameM ghoTakara 1-1 karSa ( 11-1| tole ) kI goliyAM banA 1 inake sevana se raktagulma naSTa hotA aura rukA huvA mAsika dharma khulakara hone lagatA hai| ( vyavahArika mAtrA 1 - 1 // mAzA / ) (2001) dazasAravaTI ( rakheM. sA. saM. 1 vA. vyA; ra. rA. mu.; ) dhanvaM. 1 vA. vyA. ) prayoga saM. 1312 dekhiye / (3000) dantyAdiguTikA ( yo. ra. / gulma. ) dantIhiyavakSArAkA bIjakaNAguDAH / snukSIreNa guTikA sarveSAM karSamAtrikA // bhakSitA raktasulmannI rubhirastAvakAriNI // dantImUla, hIMga, yavakSAra, kar3avI tumbI ke yaSTiyAtrI balA drAkSA pulA candanabAlakam / bIja, pIpala aura gur3a samAna bhAga lekara cUrNa | madhUkapuSpaM kharjUraM dADimaM peSayetsamam // 1 yaha yoga baMgasez2a meM gulmAdhikArameM likhA hai / usakA pATha bhinna hai yoga yahI hai / For Private And Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir muTikAmakaraNam ] hatIyo bhaagH| [39] marvatulyA sitA yojyA pagardai bhkssyetsdaa|| piSTavA kalka vidhAyAya guTikAH saMprakalpayet " dazasAravaTI " khyAtA sarvavAtavikAranuko karkandhuvatyamANena takreNa saha dApayet / / muleThI, AmalA, skharaiTI, dAkha (munakkA ), | pakAtIsArazamanI "dAsimIvaTikA "smRtA / / ilAyacI, sapheda candana, elabAlaka, mahuveke phUla, seTha, soyA (yA sauMpha), mulaiThI, aphIma, khajUra aura anAra dAnA / saba cIjoMkA cUrNa khajUrake phala, belagirI aura mocarasa, 1-1 bhAga samAna bhAga tathA khAMDa sabake barAbara lephara ekatra tathA kacce anArake bIja sabake barAbara lekara milAkara coTeM aura ( AvazyakatA ho to) thor3A cUrNa banAveM phira kacce anArako bhItarase khAlI sA pAnI DAlakara Adhe Adhe pala (2 // 2 // | karake usake bhItara yaha saba cUrNa bhrdeN| usapara tole ) kI goliyAM banA leN| cikanI miTTIkA AdhA aMgula moTA lepa karake yaha 'dazasAravaTI' samasta vAtaja rogAMkA | kaNDoMkI mandAgnimeM dabA deN| jaba miTTIkA raMga nAza karatI hai / ( vyavahArika mAtrA-3 se 6 / lAla ho jAya to anArako bAhara nikAla kara mAze taka / ) usake UparakI miTTI chur3A deM aura use ( amAra (3002) dADimAdiguTikA sameta hI) pAnI ke sAtha pIsakara berake barAbara (vA. bha. / ci. a. 3) goliyAM bnaaveN| de pale dADimAdaSyai guDAyoSAtpalatrayam / / inheM takrake sAtha khilAne se pakAtisAra rocanaM dIpanaM svayaM pInasazvAsakAsajita // naSTa hotA hai / ___ anAra dAnA 10 tole, gur3a 40 tole / (3004) dADimIvaTI (2) tathA seAMTha, mirca aura pIpala 5-5 tole lekara (vR. ni. ra.; vai. ra. / ati.) sabakA cUrNa karake, ekatra milAkara goliyAM bnaaveN| zuNThI jAtIphalaM cAhiphenakaM dviguNaM bhavet / yaha goliyAM rocaka, dIpana, svarako sudhArane | apaka dADimIbIjaM sarvatulyaM pradApayet / / vAlI, aura pInasa khAMsI tathA zvAsa nAzaka haiN| apakkadADimIvIjakoze kSiptvA mRdA lipet / (3003) dADimIvaTI (1) | puTapAkavidhAnena paktvA kozasamanvitam // (vR. ni. ra.; vai. ra. / ati.) | piSTvA phalkaM vidhAyAtha guTikAH samprakalpayet / vizvA ca zatapuSpA ca yaSTayA cAhiphenakam / bAdarAsthipramANena takreNa saha dApayet // khajUrasya phalaM bilvaM tathA mocarasaM smRtam // pakAtisArazamanI dADimIvaTikA matA // samabhAgAni sarvANi sUkSmacUrNAni kArayet / / sAMTha 1 bhAga, jAyaphala 1 bhAga aura aphIma apakadADimIbIjaM sarvatulyaM madApayet // 4 bhAga tathA kacce anArake bIja 6 mAga apakkadADimIbIjakoze kSiptvAkhilaM hi tat / lekara cUrNa banAveM aura use kacce anArako bhItapuTapAkavidhAnena pattvA kozasamanvitam // / rase khAlI karake usake bhItara bhara deM aura usake For Private And Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [40] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [dakArAdi Upara cikanI miTTIkA Adha aMgula moTA lepa tilakA kSAra, araNDakA kSAra, dravantI (mahAkarake kaNDeAMkI mandAgni meM dabA deM / jaba mi- dantI) kA kSAra, zuddha bhilAvA aura pIpala kA cUrNa TTIkA raMga lAla ho jAya to ThaNDA karake anAra 1-1 bhAga tathA gur3a ina sabake barAbara lekara sameta pIsaleM aura berakI guThalI ke barAbara goli- ekatra milAkara goliyAM bnaaveN| yAM banAveM / inheM agnibalocita mAtrAnusAra sevana karane ___inheM takake sAtha denese pakkAtisAra naSTa | se agnikI vRddhi hotI aura tillI, yakRt tathA hotA hai| gulmakA nAza hotA hai| (3005) durnAmakuThArarasaH (mAtrA-3 mAze / anupAna zItala jala / (modaka) . jinheM bhilAvA anukUla na AtA ho unheM yaha (vai. raha. / arza.) goliyAM sevana na karanI caahieN|) maricaM pippalI kuSThaM saindhavaM jIranAgaram / (3007) drAkSAdiguTikA (1) bacAhiGgaviDaGgAni pathyA vayajamodakam // / (yo. ra; vaM. se.| visarpa; vR. yo. t.| ta. 122; eteSAM kArayeccUrNa cUrNasya dviguNaM guDam / ____ yo. ciM. / a. 7; yo. t.| ta. 64 ) khAdetkarSamitaM cApi pibeduSNajalaM tataH // | drAkSApathye same kRtvA tayostulyAM sitA sarvANyIsi nazyanti vAtajAni vishesstH||| saGkhaTyAkSadvayamitAM tatpiNDI kArayedbhiSak / kAlI mirca, pIpala, kUTha, seMdhAnamaka, jIrA, tAM khAdedamlapittAttoM hatkaNThadahanApahAm / seTha, baca, hIMga, bAyabiDaMga, hara, cItA, aura tRNamUbhrimamandAminAzinImAmavAtahAm // ajamodakA cUrNa 1-1 bhAga aura gur3a ina sabake dAkha aura harrakA cUrNa 1-1 bhAga tathA barAbara lekara sabako ekatra milAkara 1-1 karSake khAMDa 2 bhAga lekara ekatra kUTakara 2 // -2 // modaka bnaaveN| tolekI goliyAM banAveM / inheM garma jalake sAtha sevana karane se samasta inheM sevana karane se amlapitta, kaNTha aura prakArakI bavAsIra aura vizeSataH vAtaja arthAt hRdayakI dAha, tRSNA, mUrchA, bhrama, mandAgni aura bAdIkI bavAsIra naSTa hotI hai| AmavAtakA nAza hotA hai| (3006) dravantInAgavaTI . ( vyavahArika mAtrA-1 tolA / anupAna ( yo. ra. / gulma; vR. yo. t.| ta. 105) zItala jala / ) tilairaNDadravantInAM kSAro bhallAtakaM knnaa|| (3008) drAkSAdiguTikA (2) eSAM bhAgaM samaM kRtvA tattulyaM tu guDaM matam // | (vR. ni. r.| graha.) khAdeDha nibalaM jJAtvA pAvakasya vivRdye| . drAkSA kSIreNa saMpAcya yAvadAvyupalepanam / jayetlohAnamatyugraM yakRdgulmaM tathaiva ca // pazcAdyAdbhiSaka mAzo auSadhAni pRthak pRthkuu|| kSipet / For Private And Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guggulapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [1] - parpaTAtiviSA mUrvA paToLaM ghanavAsakam / sugandhabAlA, harra evaM vidArIkandakA cUrNa samAna tayAbhayAnAM cUrNa tu samazaHrayA yutam // bhAga mizrita 5 tole tathA khAMDa 5 tole milAve tena kSIreNa saMyojya vidAryA:kandameva ca / / aura phira thoDA sA navanIta ( makkhana ) DAlakara ghanena navanItena piNDaM kRtvA tu bhakSayet // goliyAM bnaaleN| grahaNI pittajAM pANDaM kAmalAtitRSApaham / yaha goliyAM pittaja grahaNI, pANDu, kAmalA, bhrama mUrchA tathA hikA tyonmaadmpsmRtim|| | | tRSA, bhrama, mUrchA, hicakI, unmAda, apasmAra, marupitaM ca kuThaM ca nAzayasyAzu nizcitam / / bAtapittaja roga, aura kuSThakA avazya nAza 20 tole munakkAko 80 tole dUdhameM pakArva | karatI haiN| jaba pakate pakate karachI se lagane lage to usameM | (mAtrA-1 se 2 tole taka / anupAnapittapApar3A, atIsa, mUrvA, paTolapatra, nAgaramAthA, zItala jala / ) iti dakArAdiguTikAprakaraNam / atha dakArAdiguggulaprakaraNam. (3009) dantIgugguluH amRtApaTolamUlatriphalAtrikaTukakRmighnAnAm / (vaM. se. / gulma.) sarvasamo guggulukaH prativAsaramekaparimANam // guggulaM trivRtAM dantI dravantI saindhavaM vacAm / jetuM praNavAtAsaggulpodarazcayathupANDurogAMzca // mUtramadyapayodrAkSArasairvIkSya yathAvalam // giloya, paTolakI jar3a, hare, baher3A, AmalA, __ zuddha gUgala, nisota, dantI, dravantI ( vRha- | seTha, mirca, pIpala, aura bAyabiDaMgakA cUrNa samAna intI ), seMdhA aura bacakA cUrNa samAna bhAga le- bhAga tathA zuddha gUgala sabake barAbara lekara sabako kara sabako ekatra milAkara usameM jarAsA ghI ekatra milAkara usameM z2arAsA ghI DAlakara kUTeM / DAlakara kuutteN| __ yaha guggula aNa, vAtarakta, gulma, udararoga, ise doSa balAnusAra gomUtra, madya, dUdha yA sUjana aura pANDuko naSTa karatA hai| drAkSA (aMgUra) ke rasake sAtha sevana karAne se ( mAtrA-1 se 3 mAze / ) gulma roga naSTa hotA hai| (3011) dazAGgagugguluH ( mAtrA-1 se 3 mAze taka ) ( bhA. pra. / kha. 2 medo.; vaM. se. / medo.) (3010) dazakaguggulu vyoSAgnitriphalAmustAviDaGgairguggulaM samam / (ga. ni. / braNA.) khaadnsjiyedyaadhiinmedaashlessmaamvaatjaan|| For Private And Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 42 ] soMTha, mirca, pIpala, cItA, harra, baher3A, AmalA, nAgaramothA, aura bAyaviDaMga kA cUrNa samAna bhAga tathA zuddha gUgala sabake barAbara lekara sabako ekatra milAkara aura usameM jarAsA ghI DAlakara kareM / bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH / (3013) dadhittharasAdilehaH ( vRM. ni. ra. / chardi ) [ dakArAdi | zophaM plIhAnamatyugrakAmalAmapacImapi / nAnA dvAtriMzako hyeSa gugguluH kathito mahAn / / dhanvantarikRto yogaH sarvaroganiSUdanaH // yaha guggulu medaroga, kaphaja vyAdhi aura AmavAta (gaThiyA) ko naSTa karatA hai / (3012) dvAtriMzako gugguluH ( vR. yo. ta. / ta. 90; vR. ni. ra.; yo. ra. / vAvyA. ga. ni. / guTikA ; yo ta / ta. 40) trikaTu triphalA mustaM viDaGgaM cavyacitrakau / cailA pippalImUlaM hapuSA suradAru ca // tumburu pauSkaraM kuSThaM viSA ca rajanIdvayam / vASpikA jIrakaM zuNThI patraM ca sadurAlabham // sauvarcalaM viDaM caiva kSArau dvirada pippalI / saindhavaM ca samAnetAnkRtvA tulyaM ca taiH puram // sarafear vidhAnena kolamAtrAM vaTIM caret / ghRtena madhunA vApi bhakSayettA maharmukhe || AmaM hanyAdudAvarttantravRddhiM kRmI rujaH / mahAjvaropasRSTAnAM bhUtopahatacetasAm // AnAhonmAdakuSThAni pArzvazUlahRdAmayAn / gRdhrasIM va hanustambhaM pakSAghAtApatAnakAn // iti dakArAdiguggulumakaraNam / dadhitthara saMyuktaM pippalI mAkSikaM tathA / muhurmuhurnaro lihyAcchardibhyaH pratimucyate // kaithake rasa meM pIpalakA cUrNa aura zahada milA kara bAra bAra cATane se chardi (vamana) naSTa ho jAtI hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, mothA, bAyabiDaMga, cavya, cItA, baca, ilAyacI, pIpalAmUla, hAUbera, devadAru, tumbaru, pokharamUla, kUTha, atIsa, haldI, dArUhaldI, kAlAjorA, sapheda jIrA, soMTha, tejapAta, dhamAsA, saJcala ( kAlA namaka) viDanona, yavakSAra, sajjIkhAra, gajapIpala aura seMdhAnamakakA cUrNa 1 - 1 bhAga tathA sabake barAbara zuddha gUgala lekara sabako ekatra milAkara thoDAsA ghI DAlakara acchI taraha kUTakara 1-1 kola ( lagabhaga 3 mAze ) kI goliyAM banAleM / inameMse 1-1 golI nitya prati prAtaH kAla ghI yA zahada meM milAkara khAnese Ama, udAvarta, antravRddhi, kRmiroga, bhayaGkara jvara, bhUtakRta cittavikRti (bhUtonmAda ), AnAha, unmAda, kuSTha, pasalIkA zUla, hRdroga, gRdhrasI, hanustambha, pakSAghAta, apatAnaka, zotha, dussAdhya tillI, kAmalA aura apacI ( kaNThamAlA bheda ) Adi anekoM roga naSTa hote haiM / isake AviSkAraka mahArAja dhanvantari the / atha dakArAdyavaleha prakaraNam. ( pIpala 3 mAze, kaithakA rasa 1 tolA, zahada 1 tolA | yaha eka dinakI mAtrA hai / ) (3014) dantIharItakyAvalehaH ( vaM. se.; bhai. ra; vRM. mA. dhanvaM. ra. ra.; ca.da. | gulma.; ga. ni. / lehA.; vA. bha. / ci. a. 14) jaladroNe vipaktavyA viMzatiH paJcacAbhayAH / dantyAH palAni tAvanti citrakasya tathaiva ca // " " For Private And Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avalehaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [43] aSTamAgAvazeSantaM rasaM pUtamadhizrayet / virecana ho jAtA hai| dantIsamaM muDaM pUtaM dadyAttatrAbhayAzca taaH|| yaha avaleha gulma, sUjana, bavAsIra, pANDu, tailArdhakuDavaM caiva trivRtAyAzcatuSpalam / aruci, hRdroga, grahaNI, kAmalA, viSamajvara, tillI cUrNitaM cApalikaM pippalIvizvabheSajam // | aura aphArA Adi rogAMko naSTa karatA hai| tatsAdhyaM lehavacchIte sasmistaiLasamaM madhu / (vyavahArika mAtrA 1 se 2 tole tk|) kSipecUrNa palaJcaikaM tvagailApatrakesarAt / / (3015) dazamUlaguDaH (1) sato lehapalaM kIdA jagdhvA caikAM harItakIm / ( bhai. ra. / grahaNI.) mukha viricyate snigdho dossprsthmnaamyH|| dazamUlIpala zataM jaladroNe vipAcayet / gulmaM zvayadhumIsi pANDarogamarocakam / tena pAdAvazeSeNa paceguDatulAM bhiSak / / hRdrogagrahaNIdoSAnkAmalAM viSamajvarAn // ArdrakasvarasamasyaM datvA mRdvagninA ttH| gulmaMplIhAnamAnAhametAnhantyupasevitA // lehIbhUte pradAtavyaM cUrNameSAM palaM palam / / ___ eka droNa (.32 sera) pAnImeM 25 pala pippalI pippalImUlaM maricaM vizvabheSajam / dantI, aura 25 pala cItA DAlakara pakAve sAtha hiGgabhallAtakazcaiva viDaGgamajamodakam // hI usameM acchI bar3I bar3I 25 hareM bhI dvau kSArau citrakaM cavyaM pazcaiva lavaNAni ca / kapar3e meM bAMdhakara DAla deM / jaba 4 sera pAnI davA mumathitaM kRtvA snigdhe bhANDe nidhAzeSa raha jAya to una harroko nikAla kara payet // alaga rakha deM aura kAthako chAnaleM / isake pazcAt kolamA tataH khAdatmAtaH bhAtavicakSaNaH / 2 pala* tilake telameM 4 pala nisota aura / hanti mandAnalaM zothamAmajAM grahaNImapi / AdhA AdhA pala pIpala tathA seThikA cUrNa tathA Ama sarvabhavaM zUlaM plIhAnamudaraM tthaa|| ve harra bhUna leM aura uparokta kAthameM yaha cUrNa, 25 mandAnalabhavaM roga viSTambha gudajAni ca // pala gur3a aura hara DAla kara pakAveM / jaba jvaraM cirantanaM hanti tamisra bhAnumAniva // avaleha taiyAra ho jAya aura karachIko lagane lage 100 pala (6 / sera ) dazamUlako 1 droNa to utArakara ThaNDA kareM aura phira usameM 2 pala (32 sera) pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa zahada tathA dAlacInI, tejapAta, ilAyacI Ara raha jAya to chAnakara usameM 1 tulA (6 / sera) nAga kesarakA samAnabhAga mizrita 1 pala (5 tole) gur3a aura 1 prastha (2 sera ) adrakakA rasa milAcUrNa milA deN| kara mandAgni para pakAveM / jaba gAr3hA ho jAya aura isameM se 1 pala (5 tole ) avaleha aura karachIko lagane lage to usameM 1-1 pala (5-5 1 harra khAnese koThA snigdha hokara acchI taraha | tole ) pIpala, pIpalAmUla, kAlI miraca, seTha, hAMga, * 4 pala pATha bhI milatA hai / For Private And Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [54] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [dakArAdi zuddha milAvA, bAyabiDaMga, ajamoda, yavakSAra, sajjI- | cUrNa 25-25 tole tathA cIte kA cUrNa aura yavakhAra, cItA, cava aura pAMcoM namaka; inakA cUrNa DAla- | kSAra 10-10 tole milA deN| kara acchI taraha milA deM aura snigdha pAtra meM bharakara yaha gur3a gulma, tillI, bavAsIra, kuSTha, prameha rakha deN| aura agnimAMdhako naSTa karatA hai| ___ isameMse nitya prAtaHkAla 1 kola (lagabhaga | ( mAtrA 1 tolA / anupAna uSNa jl| ) 3 mAze) khAnese mandAgni, sajana, sAma prahaNI, | (3017) dazamUlaguDaH (3) Ama, sarvadoSaja zUla, tillI, udara vyAdhi, kabja, (bhai. ra. / a#.) bavAsIra, mandAgnise hone vAle roga aura purAne dazamUlAgnidantInAM pratyeka palapazcakam / ubarakA nAza hotA hai| jaladroNena saMkAthya pAdazeSa samuddharet / / (3016) dazamUlaguDaH (2) guI palazatazcaiva siddhezIte vimizrayet / ( vA. bha. / ci. a. 8) trivRtAyA rajAprasthaM tadardhe pippliirjH|| ekaikazo dazaMpalaM dazamUlakumbha / ghRtabhANDe sthitaM khAdeta tolArddhaka dine dine / pAgadvayArka ghuNavallabhakaTphalAnAm / dazamUlaguDaH khyAtaH zamayedarzaAmayam // dagdhe prate'nu kalazena jalena pakSe ajIrNa pANDurogazca sarvarogaharaM param // pAdasthite guDatulAM palapazcakazca // dazamUla, cItA aura dantI / pratyeka 5-5 dadyAtpratyekaM vyoSacavyAbhayAnAM pala (25-25 tole) lekara 32 sera pAnImeM pkaaveN| varmuSTI dve yavakSAratazca / jaba 8 sera pAnI bAkI raha jAya to chAnakara usameM dImAlimpanhanti lITo guDo'yaM 100 pl(6| sera) gur3a milAkara punaH pkaa| jaba gulmaplIhAza kuSThamehAgnisAdAna // pakate pakate karachIko lagane lage to use agnise dazamUla, nisota, pAThA, donoM prakArakA Aka, nIce utAra kara ThaNDA kareM aura usameM 1 prastha (1 atIsa aura kAyaphala 10-10 pala (50-50 sera-80 tole ) nisota aura AdhA prastha pIpala tole) lekara jalAkara rAkha karaleM aura use 32 kA cUrNa milA kara cikane pAtrameM surakSita rakkheM / sera pAnImeM pakAyeM jaba 8 sera pAnI bAkI raha jAya yaha " dazamUla gur3a" bavAsIra, ajIrNa aura to chAnakara (raMgarejoMkI rainIkI taraha eka kapar3eke pANDu roga ko naSTa karatA hai| mAtrA-AdhA tolaa| cAroM kone kisI ghaDauMcIke cAroM pAryoM meM bAMdhakara (3018) dazamUlaharItakI (1) usa kapar3e meM vaha pAnI bharakara 7 bAra TapakA leM) (bA. bha. / ci. a. 3) usameM 1 tulA ( 6 / sera ) gur3a milAkara | dazamUlaM svayaMgamA zaMkhapuSpI zaThI baLAm / punaH pakA / jaba pakate pakate karachIko lagane hastipippalyapAmArgapippalImUlacitrakAn / lage to usameM sAMTha, mirca, pIpala, cavya aura harrakA ! bhAjI puSkaramUlaM ca dvipalAMzAnyavAdakam / For Private And Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhavalehamakaraNam ] dRtIyo bhaagH| [45] - - - - - - - - zItakIyataM caikaM jale pazcADhake pacet // (avalehakI mAtrA-1 tolA / anupAna dUdha / ) yavasvine kArya taM pUrta tthaabhyaashtm| (3019) dazamUla harItakI (2) paced guDatulAM davA kudavaM ca pRthAghRtAt // (vA. bha. / ci. a. 17; vRM. mA.; yo. ra.; vaM. ke.; tailAsapippalIcUrNAtsiddhazIte ca maakssikaat| ca. da.; vU. ni. ra. / zotha; vR. yo. ta / ta. 106 cheI dve cAbhaye nityamataHkhAdrisAyanAda // dazamUlakaSAyasya kase pathyAztaM guDAva / tadalIpalitaM hanyAdvarNAyuSakavarddhanam / | tulAM paced ghane tatra vyoSakSAracatuSpalam / / paJcakAsAn kSayaM vAsaM sahidhyaM viSamajvaram // trijAtantu suvarNAzaM prasthAdhai madhuno diye| mehagulmagrahaNyauhadrogArucipInasAn / dazamUla harItakyaH zophAn nanti mudustarAna // agastivihita dhanyamidaM zreSThaM rasAyanam // . dazamUlake 8 sera kAthameM 100 harra aura 1 dazamUla, kaiMcake bIja (chile huve ), zaMkha- tulA (6 / sera) gur3a milAkara pakAveM |jb avaleha puSpI, kacUra, kharaiTI, gajapIpala, ciraciTA, pIpalA lagabhaga taiyAra ho jAya to usameM sAMTha, kAlImUla, cItA, bhAraMgI aura pokhara mUla 2-2 pala mirca, pIpala aura yavakSAra kA cUrNa 20-20 tole (10-10 tole), jo 4 sera, aura harra 100 aura dAlacInI, ilAyacI tathA tejapAtakA cUrNa lekara sabako 40 sera pAnImeM pakAveM / jaba jau 16 tolA milAdeM aura jaba vaha ThaNDA ho usIja jAyaM to haroM ko alaga nikAlakara rakhadeM jAya to 1 sera (80 tole ) zahada milAkara surakSita rkkheN| aura kAthako chAna leM phira usameM 1 tulA (6 // ____ yaha dazamUla harItakI bhayaGkara zothako bhI sera ) gur3a aura AdhA AdhA sera ghI tathA tela evaM naSTa kara detI hai| uparokta hareM milAkara punaH panAveM jaba avaleha (3020) dADimAvalehaH / taiyAra ho jAya arthAt karachIko lagane lage to (pR. ni. ra.; yo. ra. / ati.) usameM 20 tole pIpalakA cUrNa milAkara agnise dADimasya phalapasthaM catuH prasthe jale pacet / nIce utAraleM aura ThaNDA hone para 40 tole zahada caturbhAgakaSAye'smin zarkarAprasthameva ca // milA deN| nAgaraM pippalImUlaM kaNAdhAnyakadIpyakam / nitya prati 2 harra aura yaha avaleha khAnese, jAtIphalaM jAtipatraM marica jIrakaM tugA // balI (zarIrakI jhurrA), palita ( bAla pakanA), vijayAnimbapatraJca samajA kuuttshaalmlii| pAMca prakArakI khAMsI, kSaya, zvAsa, hicakI, viSama aralvativiSA pAThA lavakaM ca pRthakpalam // jvara prameha, gulma, grahaNI vikAra. bavAsIra, hRdroga, | tasya madhanaH prasthaM sarvale vipAcayeta / aruci aura pInasa, Adi roga naSTa hote evaM dADimbalehakaM nAma jvarAtisAranAzanam // Ayu, bala tathA saundarya kI vRddhi hotI hai / isa AmaraktaM cAmazUlaM mAMdhazophakSayApaham / kA AviSkAra agastya muni ne kiyA thaa| pAtulInaM dhAtugatamazvibhyAM nirmita purA / / For Private And Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [46] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi - anArake 1 prastha ( 80 tole ) phaloMko 4 / baher3A, AmalA, haldI, dAruhaldI, kuTakI aura prastha (8 sera) pAnImeM pakAveM / jaba 1 prastha (2 loha bhasma ke cUrNako zahada aura pIke sAtha milAsera) pAnI zeSa raha jAya to chAnakara usameM 1 kara caTAveM / yaha saba prayoga kAmalA ko naSTa prastha (1 sera) khAMDa aura 1 prastha (2 sera) ghI karate haiN|| milAkara pakAveM / jaba karachIko lagane lage (3022) dAya'valehaH to usameM 1-1 pala (5-5 tole ) seTha, (ga. ni. / lehA.) pIpalAmUla, pIpala, dhaniyA, ajavAyana, jAyaphala, dAAstu mUlAdhatulA jalasya jAvitrI, kAlI mirca, jIrA, baMsalocana, bhAMga, droNe zRtAM pUtacaturthazeSAm / nImake patte, majITha, kUTha, mocarasa (yA sebhalakI bhUnimbadArvI khadirArimede chAla), aralukI chAla, atIsa, pAThA, aura lAMgakA punarvipakvaM pliphaishcturmiH|| cUrNa milaaeN| aura ThaNDA hone para 1 prastha (2 ser)| pUtaM tato gairikacUrNapAdaM zahada milAkara kAca yA cInI Adike pAtrameM / mandAnale tacca punarvipakam / bhara kara rkhdeN| sanIya zItaM madhuzarkarAbhyAM yaha leha jvarAtisAra, Amarakta, AmazUla, sadA prayojyaM ghRtabhAjanasyam // agnimAMdya, zotha, kSaya, aura dhAtugata jvarokA nAza nAnA prakAreSu mukhAmayeSu karatA hai| mudAruNeSUprarujeSu caiva / prAcIna samayameM azvini kumAroMne isakI prazIrNajIrNeSvaSadvijeSu yojanAkI thii| (mAtrA 1 tolA / ) kRccheSu duSTeSu vraNeSu caiva // (3021) dArUtvakAcavalehaH / kalpo'yamiSTo madhukasya caiva (ca. saM. / ci. a. 22) / prapauNDarIkasya vRSasya caiv| dAUtvak triphalA vyoSaM viDaGgamayaso rjH| jAtIrimedatriphalAsamA madhusapiyutaM lihyAd guDakSAdre ca vAbhayAm // rodhasya jamboH khadirasya caiva // triphalA dve haridre ca kaTurohiNyayorajaH / dAru haldIkI jar3akI chAla AdhI tulA (3 sera cUNitaM kSaudrasapiyoM salehaH kAmalApahaH // 10 tole) lekara, kUTakara 1 droNa (32 sera) pAnImeM dAru haldIkI chAla, triphalA ( harai, baher3A, pakAveM jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya to chAna AmalA ), sAMTha, mirca, pIpala, bAyabiDaMga aura kara usameM 20-20 tole cirAyatA, dAru haldI, lohacUrNa (lohabhasma lenA uttama hai ) samAna bhAga khairakI chAla, aura, arimeda (durgandhita khaira )kI lekara ghI aura zahadameM milAkara caTAveM / yA harake chAlakA adhakuTA cUrNa milAkara punaH pkaaveN| jaba cUrNako gur3a aura zahadameM milAkara caTAveM yA harra, 2 sera pAnI zeSa raha jAya to chAnakara usameM For Private And Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avalehamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [47] AdhA sera geru miTTI kA cUrNa milAkara mandAgni para pAnI zeSa raha jAya to use chAnakara usameM upapakAkara gAr3hA kareM aura usameM 2 sera khAMDa milA rokta loha bhasma milAkara punaH pakAveM aura jaba deN| jaba ThaNDA ho jAya to thor3A sA zahada / gAr3hA ho jAya to usameM 2 // -2 // tole sAMTha, milAkara cikane baratanameM bharakara rkhdeN| mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, cItA, bAya ise aneka prakArake dAruNa mukha rogoMmeM, dAMtoM biDaMga, nAgaramothA, aura DhAkake bIja (palAzakI nirbalatA aura unake naSTa hone meM tathA dAMtoMke pApar3A ) kA cUrNa milA deN| duSTa vraNoM ( pAiriyA ) meM prayukta karanA caahiye| nAgArjuna kathita yaha dAsarasAyana kapha___ isI prakAra mulaiThI, puNDariyA, bAsA, camelI, pittaja grahaNIko naSTa karatA hai| arimeda, triphalA majITha, lodha, jAmana aura khairakA (3024) dAsarasAyanalauham avaleha banAkara bhI prayukta karanA caahie| (vai. se. / rasAyanA.) (3023) dAsaloharasAyanam pAradaM vidhinA zuddhaM paladvitayasammitam / (ra. kA. dhe. / adhi. 14) catuSpalaM lohacUrNa caturviMzapalaM sitA // mUchitapuTitaM zuddhamayasaH palapaJcakam / manohAgandhapASANaM haritAlazca zuddhakam / zatAvarIrasaiH samyakpuTitaM paJcadhA punH|| kAsIsaM hiGgakuSThazca vacozIrarasAdhanam // aSTau palAni gRNIyAt triphalAyAH pRthak sAraM khadiravRkSasya jAtIphalasamanvitam / pRthaka / | dvipalaM sUkSmacUrNantu sarveSAM parikIrtitam // salilAt dayAmaNe paktvA cUrNAtkarSadvayaM gaganAdvipalaM kRSNAllohavatpuTitAt kSutAt / pRthak // zAstroktapRthaguddiSTaiH saMyujya vidhinocitam // trikaTu triphalA vani viDaoN bhdrmustkm| triMzazca traiphale toye prasthena saha sarpiSA / palAzasya ca bIjAni paktvA kuryaadrsaaynm|| zRGgaverarasaprasthaM niSkAdhyaM vakSyamANakaiH // nAgArjunena kathitaM dAsAkhyaM lohamuttamam / trivarNoditaM citrazca cAsthisaMhArasUraNam / pittazleSmAdhikacaiva nihanyA grahaNIgadam // nAmavarSoM sagodhUmabhUmikuSmANDataNDulAH / / kaphapittagrahaNyAntu kohaM dAsarasAyanam // saubhAanaM tAlamUlI moraTe zapuSpikA / 25 tole zuddha loha bharama ko zatAvarIke ! pRthagaSTapala pAM vAridroNe vipAcayet / / rasameM ghoTakara TikiyA banAkara sukhAveM aura unheM aSTabhAgAvaziSTena kaSAyaM kaaryetsudhiiH| zarAvasampuTameM banda karake gaja puTameM phUMka deM, madhuno dvAtriMzatpalaM kSipettatra muzItale // isI taraha zatAvarIke rasakI 5 puTa deN| phira hara, trikadutriphalAsindhuviDaM sauvarcalaM tathA / baher3A aura AmalA 40-40 tole lekara sabako TaGkaNo yAvazUkaraca suradAru paraM praaH|| 2 droNa ( 64 sera ) pAnI meM pakAve jaba 8 sera | amlavetasamRddhIkAmahAmadhuyaSTikA / For Private And Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [44] bhaart-bhaissjy-rtmaakrH| [dakArAdi - - zazI durAlabhA mustaM viDaGgaM rktcndnm|| adaraka, mulaiThI, kAkar3AsiMgI, dhamAsA, nAgaramoMjIrakazca sapanyAkaM cUrNa palAddhakaM pRthak / thA, bAyabiDaMga, lAlacandana, jIrA aura dhaniye kA dAsarasAyama moktaM narANAM hitakAmyayA // cUrNa milAkara rakkheM / na pAtra parihAro'sti vihArAhArayantraNe / yaha " dAsa rasAyana" svastha aura asvastha apAmAni sarvANi bhakSyabhojyAni yAni c| donoMke lie hitakArI, aura sarva roga nAzaka hai| tAni prakRtibhedajJo buddhipUrva pradApayet / sake sevanakAlameM kisI prakArake paNDejako sarvavyApiharazcatat svasthAsvasthahitaM sadA // AvazyakatA nahIM hai / prakRtikA vicAra karake hara vidhipUrvaka zuddha pArA 2 pala (10 tole), prakAskA bhojya, bhakSyAdi AhAra diyA jA loha bhasma 4 pala, khAMDa 24 pala, zuddha manasila, sakatA hai| zuddha gandhaka, zuddha haratAla, zuddha kasIsa, hAMga, | (3025) durAlabhAdilehaH (1) kUTha, baca, khasa, rasauta, khairasAra, aura jAyaphala kA cUrNa 10-10 tole tathA uparokta lohavAlI (ga. ni. / kAsa.) vidhise bhasma kiyA huvA kRSNAbhraka 10 tole le kara | durAlabhA zaThI kRSNA madhukaM sitazarkarA / prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira lIDhaM nihanti vAtotthaM kAsaM kSaudreNa yoniusameM anya cIjoMkA cUrNa milAkara ghotteN|| tam // tatpazcAt sAMTha, mirca, pIpala, cItA, haDasaM- dhamAsA, zaThI (kacUra), pIpala, mulaiThI aura hArI, jimIkanda, punarnavA, gehUM, vidArIkanda, cAvala, / sapheda khAMDa / saba cIjoMkA pUrNa samAna bhAga sahajanekI chAla, tAlamUlI, moraTa latA, aura zaMkha lekara ekatra milAveM aura use zahadameM milAkara puSpI 8-8 pala (40-40 tole) lekara sabako rogIko caTAveM / yaha avaleha vAtaja khAMsIko 1 droNa ( 32 sera ) pAnImeM pakAveM jaba 4 sera naSTa karatA hai| pAnI zeSa rahajAya to use chAnaleM aura phira usameM (3026) durAlabhAdilehaH (2) uparokta cUrNa, 30 pala (300 tole) triphalekA (ga. ni. / kAsA.) kAtha, 1 prastha (2 sera ) ghI aura 2 sera adarakakA rasa milAkara pakAveM / jaba gAr3hA ho jAya durAlabhAM zRGgaveraM zaThI drAkSAM sitopalAm / to agnise utArakara ThaNDA karaleM aura phira usameM lihayAt kakeTazRGgIca kAse tailena vAtaje // 32 pala ( 4 sera ) zahada, tathA 2 // -2 // tole dhamAsA, sAMTha, kacUra, munakkA, kAkar3AsiMgI sAMTha, mirca, pIpala, hare, baher3A, AmalA, seMdhAnamaka, : aura mizrIkA cUrNa barAvara barAbara lekara tela meM viDa namaka, sazcala (kAlA) namaka, suhAgekI khIla, milAkara rogIko caTAveM / isase bAtaja khAMsI javAkhAra, devadArukA cUrNa, amlaketasa, munakA, bana | naSTa hotI hai / For Private And Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org avalehamakaraNam ] (3027) devadAvayavalehaH ( vA. bha. / ci. sthA. a. 3 ) devadArujhaThI rAstAkarkaTAkhyA durAlabhAH / pippalI nAgaraM taM pathyA dhAtrI sitopalA || kAjA sitopalA sarpiH zRGgI dhAtrIphalo dbhavA / tRtIyo bhAgaH / madhutailayutA lehAkhayo vAtAnuge kaphe // (1) devadAru, kacUra, rAsnA, kAkar3AsiMgI aura dhamAsA / (2) pIpala, soMTha, nAgaramothA, harra, AmalA, aura mizrI / (3) dhAnakI khIla, mizrI, ghI, kAkar3AsiMgI aura AmalA / yaha tInoM avaleha zahada aura telameM milAkara sevana karAe jAveM to bAta kaphaja khAMsI naSTa ho jAtI hai / drAkSAsitAmA kSika saMprayuktA (3028) drAkSAdiyogaH ( vR. ni. ra. / ajI. ) vidazate yasya tu zuktamA dazanti hRtkoSTha - gatAmalAzca / lAbha vAsa sukhaM bheva || yadi AhAra bhalI prakAra na pacakara vidagdha ho jAtA ho aura hRdaya tathA udara ityAdi meM dAha hotI ho to dAkha aura mizrI ko athavA hare ko pIsakara zahadake sAtha milAkara cATanA cAhiye / (3029) drAkSAdyavaleha: (1) (bR. ni. ra. / sannipA.; vaM. se. / madAtyaya. ) svimamAmale piDA drAkSayA saha meLayet / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 49 ] vizvabheSaNasaMyuktaM madhunA saha lehayet // tenAsya zAmyati zvAsa: kAso mUrcchAruci stthaa|| svinna ( usIje huve ) AmaloM ko guThalI nikAlakara pIsa lIjie aura phira usameM usake barAbara bIjarahita munakkAkI piTThI aura soMThakA cUrNa milA dIjiye | ise zahada meM milAkara cATane se rogIkI mUrcchA, zvAsa, khAMsI aura aruci naSTa hotI hai / (3030) drAkSAdyavaleha : (2) ( hA. saM. / sthA. 3 a. 12 ) drAkSAmalakyAH phalaM pippalInAM koLaM sakharjUrayuto ca lehaH / sapittakAsakSayanAzakArI sakAmalaM pANDuhalImakaM ca // dAkha ( munakkA ) AmalA, pIpala, bera aura khajUra ko pIsakara ( zahada meM milAkara ) caTanI banA lIjiye / isake sevana se pittaja khAMsI, kSaya, kAmalA, pANDu aura halImaka roga naSTa hotA hai / (3031) drAkSAdyavaleha : ( 3 ) ( vR. ni. ra. / apasmAra. ) drAkSAdArunizAyutaM samadhukaM kRSNA vizALA trivRt / pRthvIkA triphalA asiTukA zrIcandanaM bAlakam || cAturjAtakanimbakAJcanatugAtALIsapatraM ghanam / medve suradArukuSThakamalaM dhAtrI samaGgA baLA // bhAGgakolakadA DimAmla sahitaM kAzmaryazRGgA rakama / For Private And Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - [50] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi kAcAhAbhalaghaNTikAlaghutarAkSudrA ca rAsnA- yuktathA vaidhavareNa cUrNamadhunA deyaM palAya yutam // pRthak / / cUrNa zarkarayA samaM madhughRtaM khajUrakaiH saMyutam / cAturjAtakaTutrayaM mRgamadaM lohAbhraka kezaram / likSAtkarpamidaM samastabalavAn hanyAdapasmA- patrI jAtiphalaM mRgAkarajataM kustumbarI canda. rakam // nam // unmAdaM ca nudAruNaM kSayamatho gulmaM sapANDaM tathA / samyak jAtarasaM prabhAtasamaye sevyaM dvikarSoMkAsazvAsamasajhavAhamudaraM strINAM hitaM shsyte|| mitam / drAkSA (dAkha), dAruhaldI, mulaiThI, pIpala, indrA snigdhaM zukrakaraM pramehazamanaM pittAmayadhvaMsanam // yaNa, nisota, ilAyacI, harra, baher3A, AmalA, bAya- mUtrAghAtaviSandhakRcchrazamanaM raktAcinetrAtihat / biDaMga, kuTakI, saphedacandana, sugandha bAlA, dAla- pAde pANitale vidAhazamanaM saukhyamadaM prANicInI, tejapAta, ilAyacI, nAgakesara, nImakIchAla, nAm // kacanArakI chAla, baMsalocana, tAlIsapatra, nAgaramothA, 1 sera bIja rahita drAkSA (munakkA ) lekara medA, mahAmedA, devadAru, kUTha, kamala, AmalA, majITha, patthara para pisavA lIjiye phira eka kar3hAI meM kharaiTI, bhAraMgI, kaMkola, dADima (anAradAnA), | 1 sera dUdha aura 1 sera khAMDa tathA yaha munakkA khambhArI, siMghAr3A sUkhA huvA), haldI, kapUra, DAlakara pakAiye / jaba avaleha taiyAra ho jAya zaNapuSpI, choTIkaTelI, khajUra aura rAsnA / saba ( karachIko lagane lage) to usameM 2 // 2 // tole cIjeM samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / isameM isa dAla cInI. tejapAta, ilAyacI, nAgakesara, seTha, saba cUrNake barAbara mizrI milAkara usameM zahada kAlI mirca, pIpala, kastUrI, lohabhasma, abhraka aura ghI milAkara rkkheN| bhasma, kesara, jAvitrI, jAyaphala, kapUra, cAMdI bhasma, __ise nitya prati 1 // tolekI mAtrAnusAra sevana kustumbaru aura sapheda candanakA cUrNa milA diijiye| karAnese bhayaGkara apasmAra, unmAda, kSaya, gulma, isameMse pratidina 2 // tole avaleha prAtaH pANDu, khAMsI, zvAsa, raktapradara aura udara roga naSTa hote haiN| kAla sevana karanA caahiye| (noTa-zahada samasta cUrNase 2 gunA aura yaha snigdha, zukra varddhaka, prameha, pittaroga, ghI AdhA milAnA cAhiye / ) mUtrAghAta, vibandha, mUtrakRcch, raktavikAra, netraroga, (3032) drAkSApAkaH | aura hAtha pairAMkI dAhako zAnta karane vAlA tathA (vR. ni. ra.; yo. ra.; prame.) saukhyavarddhaka hai| dAmAdugdhasitA pRthaka parimitA prasthena sNpaacitaa| (vyavahArika mAtrA-1 tolA / anupAna-dUdha) For Private And Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam tRtIyo bhaagH| - ---- - -- - - (3033) bimedAdilehaH ____ medA, mahAmedA, baMsalocana, pIpala aura sapheda (ga. ni. / kAsA.) khAMDa samAna bhAga lekara cUrNa kareM aura use ghaM ubhe mede tugAkSIrI pippalI sitshrkraa| tathA zahada meM milAkara avaleha banAleM / ghRtakSaudraM ca leho'yaM kAsaM jayati paicikam // yaha avaleha pittaja khAMsIko naSTa karatA hai| iti dakArAdilehaprakaraNam / atha dakArAdighRtaprakaraNam - 0 dRSTavya dantImUla 1 pala ( 5 tole ), nisota 5 1-ghRta aura tailAdimeM drava padArthI ke liye tole, tathA harra, baher3A, AmalA, atIsa, cItA 160 tolekA prastha mAna kara dravyAMkA parimANa aura bAyabiDaMga 2 // 2 // tole lekara sabako likhA gayA hai ata eva hindI artha meM drava padA- pAnI ke sAtha pIsaleM phira 1 kuDava (40 tole) thIkA jo parimANa seroM yA toloM Adi meM likhA ghImeM yaha kalka aura 160 tole sehuNDa (seMDa) hai paribhASAke anusAra usakA dviguNa karane kI kA dUdha milAkara pakAveM / jaba dUdha jala jAya to AvazyakatA nahIM hai| dhRtako chAna leN| 2-jina snehAMkA pAka kevala kAtha se likhA isa dhImeM se kevala eka bindu rogIko pilA | nese virecana hokara dussAdhya zlIpada roga bhI naSTa hai aura kalkAdikA parimANa nahIM batalAyA gayA ho jAtA hai| unameM paribhASAnusAra kalka snehakA chaThA bhAga likhA (noTa---ghI pakAte samaya usameM 2 sera pAnI hai, parantu jahAM kAthake sAtha dUdha ityAdi bhI likhe haiM bhI DAlanA caahiye|) vahAM sAdhAraNa niyamAnusAra cauthA bhAga kalka (3035) dantyAdivRtam (1) 'likhA hai| (vA. bha. / ci. sthA. a. 19) (3034) dantIghRtam dantyADhakamapAM droNe paktvA tena ghRtaM paceda / (vaM. se. / vidra.; ra. ra. / zlIpa.) dhAmArgavapale pItaM taduddhAdhovizuddhivRt // dantImUlapalaM dadyAtrisanmUlapalaM sathA / 4 sera dantImUlako 32 sera pAnI pakA triphalAtiviSAcitraviDaGgArdhapalonmitam // jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya to use dhana snuhIkSIrasamAyuktaM ghRtasya kuDavaM pacet / / | usameM 2 sera ghI aura 10 tole turaI kA kAma vindumAtropayogena vegAsamupajAyate // milAkara pakAiye / jana sada pAnA kAya duri lIpadaM inti vRkssmindraashnirythaa| ghRtako chAna liijie| For Private And Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [52] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi yaha ghRta pInese vamana virecana hokara kuSTha / para chAna lIjiye / tatpazcAt isameM 1 prastha naSTa hotA hai| (160 tole) ghI aura dantImUla tathA belagirIkA ( mAtrA-3-4 tole / ) samAna bhAga mizrita 13 to. 4 mAze kalka milA (3036) dantyAdighRtam (2) kara pakAiye / jaba samasta pAnI jala jAya to (vA. bha. / ci. sthA. a. 19.) ghRtako chAna liijiye| bhAvartakItulAM droNe pacedaSTAMzazeSitam / yaha ghRta gulma, tillI aura pANDu rogako tanmUlaistatra ni!he ghRtapasthaM vipApayet // naSTa karatA hai| pItvA tadekadivasAntaritaM sujiirnne| / noTa--pAkakI uttamatAke liye 4 prastha munIta kodravamusaMskRtakAlikena // (8 sera ) pAnI bhI DAlanA caahiye| kuSThaM philAsamapacIzca vijetumiccha. (3038) dazamUlakSIraSaTmalapRtam nicchan prajAzca vipulAM grahaNaM smRti // (vaM. se.; ca. da.; iM. mA. ra. ra. / jvarA.) 1 tulA (6 / sera ) mahAdantI ko 1 droNa dazamUlIrasaiH sapiH samIraiH pnyckoskaiH| (32 sera ) pAnImeM pakAiye / jaba 4 sera pAnI sakSA nti tasiddha jvarakAsAgnimandatAm // zeSa raha jAya to use chAnakara usameM 2 sera yA vAtapittakaphavyApInplIhAnaM pApakarSati // 160 tole ghI aura.13 tole 4 mAze mahA 4 sera dazamUlako 32 sera pAnImeM pakAiye dantIkI jar3akA kalka milAkara pakAiye / jaba pAnI | jaba cauthA bhAga pAnI zeSa rahe to chAna liijiye| jala jAya to ghRtako chAna liijiye| isa ghRtako tIsare dina pIne aura ghRta pacane / tatpazcAt yaha kAtha, 2 sara thA Ara 2 sera dUdha para kAjIse banA huvA kodoM kA anna khAnese kuSTha, tathA pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, seTha aura kilAsa aura apacI (gaNDamAlA bheda ) naSTa hotI yavakSArakA samAna bhAga mizrita 20 to. kalka tathA smaraNa zakti aura santAnotpAdana zakti kI lekara sabako ekatra milAkara pakAiye / jaba dUdha vRddhi hotI hai| aura kAtha jala jAya to ghIko chAna liijie| noTa-ghRta pakAte samaya usameM 8 sera pAnI yaha ghI jvara, khAMsI, agnimAMdya, vAtaja pittaja bhI DAlanA caahiye| aura kaphaja roga tathA tillI ko naSTa karatA hai| (3037) dantyAyaM dhRtam (3039) dazamUlaghRtam (1) (ca. saM. / ci. sthA. a. 20; vaM. se. / pANDu.) | (ra. ra. / ziro; kR. ni. ra.; yo. ra. / netra.) dantyAzcatuSpalarase pissttaidaintiishlaadhiH| dazamUlAmmunA pakvaM ghRtaM dugdhazaturguNam / tadvat prastho dhRtAd gulmaplIhapANDvatridoSanut // triphalAkalkasaMyuktaM timire pAtaje pivet // 4 pala (20 tole ) dantImUlako 320 dazamUlakA kAtha 4 sera, dUdha 4 sera, ghI 1 tole pAnImeM pakAkara cauthA bhAga pAnI zeSa rahane / sera, aura triphalekA kalka 10 tole lekara sabako For Private And Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ghRtaprakaraNam ] ekatra milAkara pakAveM / jaba ghRta mAtra zeSa raha jAya to use chAna 1 tRtIyo bhAgaH / dUdha / ) (3040) dazamUlaghRtam (2) yaha ghRta vAtaja timira ko naSTa karatA hai / ( mAtrA - 1 se 2 tole taka / anupAna | ( vRM. mA.; ca. da. / vAtavyA . ) dazamUlasya niryUhe jIvanIyaiH palonmitaiH / kSIreNa ca ghRtaM pakvaM tarpaNaM pavanArttijit // dazamUlakA kAtha 24 sera, dUdha 6 sera, ghI 6 sera tathA jIvanIyagaNa ( mudgaparNI, mASaparNI, jIvantI, mulaiThI, jIvaka, RSabhaka, medA, mahAmedA, kAkolI, kSIrakAkolI, Rddhi aura vRddhi ) kA kalka 12 pala ( pratyeka 5 tole) lekara sabako ekatra milAkara pakAveM / jaba ghI mAtra zeSa raha jAya to use chAna leN| yaha ghRta vAtavyAdhi nAzaka hai / ( mAtrA --- 1 se 2 tole taka / anupAna garama dUdha yA dazamUlakA kAtha | ) [ 53 ] | karaaM vAruNaM mUlaM pippalI ca samaM samam / matidazapalaM yojyaM kulatyabadarIyavAH || pratyekaM SoDazapalaM sarvamekatra pAcayet / teSAmaSTaguNe toye pAdazeSaM samAharet // vastrapUtaM kaSAyantaM punaH pAcyamimaiH saha / cavyaM dvipippalI bhArgI vacA tridvikam // atri kampilvakam zuNThI pratyekaM paLasammitam / cUrNitaM yojayettatra ghRtaprasthayutaM pacet // ghRtAvazeSatArya karSamAtraM prayojayet / meopadravANAJca zamanaM pavanaM hitam // fushraNagaNDAnAM sarvopadravazAntikRt // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAtha- dazamUlakI hareka vastu, rAThI ( kacUra), dantImUla, devadAra, punarnavA (sAThI), snuhI (seMDa) aura AkakI jar3a, harra, z2imikanda (zUraNa), pokhara - mUla, karaJja, baranekI chAla, aura pIpala; pratyeka 10 pala (50 tole ) tathA bera, kulathI aura jau 16- 16 pala lekara sabako adhakuTA karake 16 gune pAnI meM pakAveM; jaba cauthA bhAga pAnI zeSa raha jAya to kAthako chAnaleM / noTa- medA, mahAmedAke abhAva meM zatAvara; jIvaka, RSabhaka ke abhAva meM vidArIkaMda, Rddhi, vRddhi ke abhAva meM bArAhIkanda aura kAkolI, kSIra kAkolIke abhAvameM asagaMdha lenA cAhiye / (3041) dazamUlaghRtam (3) ( ra. ra. / meha; vA. bha. / ci. a. 12 ) 'dazamUlI zaTho. dantI devadAru punarnavA | mUkaM smuklarkayoH pathyA bhUkandaJca sapuSkaram | to ghIko chAna leN| kalka--cava, pIpala, gajapIpala, bharaMgI, baca, nisota, bAyabiDaMga, lodha, kabIlA aura soMTha; hareka 5-5 tole lekara pAnIke sAtha pIsa leM / 2 sera ghI tathA uparokta kAtha aura kalka ko ekatra milAkara pakAyeM; jaba kAtha jala jAya For Private And Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [54] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi yaha ghRta pramehapiDikA, gaNDa aura ghAva Adi / cItA, seTha aura yavakSAra kA kalka 6 pala (hareka pramehake samasta upadravoMko naSTa karatA hai| 5 tole) lekara sabako ekatra milAkara pakAveM / ___ maatraa--1| tolA / (triphalA kAtha yA mali- | jaba kAtha jala jAya to ghI ko chAna leN| SThAdi kAtha meM DAlakara piyeN|) yaha ghI khAMsI, pasalIkA darda, hicakI aura (3042) dazamUlaSaTrapalaghRtam (1) / zvAsa ko naSTa karatA hai| (vR. mA. / udarA.) (mAtrA-1 se 2 tole taka / anupAna-dUdha pippliipippliimuulcvycitrknaagraiH| | yA garma jala yA dazamUlakA kaath|) sakSArairapalikai dviH prasthaM sarpiSaH pacet // noTa-prayoga saMkhyA 3038, 3042 aura kalkaipiJcamUlasya tulArdhasya rasena tu / | 3043 meM bahuta thor3A antara hai / naM. 3038 dadhimaNDADhakaM dattvA tatsarjiTharApaham // | meM dUdha par3atA hai, naM. 3042 meM dahIkA pAnI aura zvayadhuM vAtaviSTambhaM gulmAzIsi ca nAzayet // naM. 3043 meM kevala kAtha hI par3atA hai| oSa pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, sAMTha aura dhiyoMke parimANameM bhI antara hai| yavakSArakA kalka 3 pala ( haMgka 2 / / tole ), gho| (3044) dazamUlAdighRtam (1) 2 prastha. ( 4 sera ), dazamUlakA kAtha 6 / sera, / (vR. ni. ra; yo. ra. / ajI.) aura dahIkA pAnI 8 sera lekara sabako ekatra milA- marIcaM pippalImUlaM nAgaraM pippalI tathA / kara pakArve / jaba kAtha aura pAnI jala jAya to / bhallAtakaM yavAnI ca viDaGga gajapippalI // ghIko chAna leN| hiGgasauvarcalaM caiva tvajAnI viDadhAnyakam / isake sevanase udaravyAdhi, sUjana, apAna sAmudraM saindhavaM kSAraM citrakaM vacayA saha // vAyukA rukanA, gulma aura bavAsIrakA nAza hotA hai| ebhirardhapalairbhAgairvRtaprasthaM vipAcayet / (mAtrA-1 se 2 tole tk| anupAna pIpa- | dazamUlarase siddha payasASTaguNena vA // lakA kAtha yA garma jala / ) mandAgnezca hitaM siddhaM grahaNIdoSanAzanam / (3043) dazamUlaSaTpalaghRtam (2) viSTambhamAmaM daurbalyaM plIhAnamapakarSayet // (dvaM. mA.; ca. da. / kAsa. ci.) kAsaM zvAsaM kSayaM vApi durnAmasabhagandaram / dazamUlIcatuppasthe rase prasthonmitaM hviH| kaphajAnhanti rogAMzca vaayujaankRmismbhvaan|| sakSAraiH pazcakolaistu kalkitaM sAdhusAdhitam // tAnsarvAnnAzayatyAzu zuSkaM dArvanako yathA // kAsahapAcazUlanaM hikAvAsanibarSaNam / kalka-kAlImirca, pIpalAmUla, soMTha, pIpala, kalka SaTpalamevAtra grAhayanti bhiSagvarAH // zuddha bhilAvA, ajavAyana, bAyabiDaMga, gajapIpala. dazamUlakA kvAtha ? prastha ( 8 sera ), ghI 1 / hIMga, sazcala ( kAlA namaka), jIrA, biDa lavaNa, prastha / 2 sera) tathA pIpala, pIpalAmUla, cava, ' dhaniyA, samudranamaka, seMdhAnamaka, yavakSAra, cItA For Private And Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tRtIyo bhAgaH / ghRtaprakaraNam ] aura baca / pratyeka AdhA AdhA pala ( 2 // -2 // tole) lekara sabako pAnIke sAtha patthara para pIsa leM / drava padArtha - dazamUlakA kAtha 16 sera, yA gAyakA dUdha 16 sera / vidhi - 2 sera ghI aura dravapadArtha tathA kaka dravyoMko ekatra milAkara pakAveM / jaba drava padArtha jala jAyaM to ghIko chAna leN| yaha ghRta agnimAMdya, grahaNIvikAra, viSTambha, Ama, durbalatA, tillI, khAMsI, zvAsa, kSaya, bavAsIra, bhagandara, kaphaja aura vAtaja roga tathA kRmijanya rogoMko naSTa karatA hai / ( mAtrA -- 1 se 2 tole taka / dUdha yA garama pAnIke sAtha piyeM / ) (3045) dazamUlAdighutam (2) ( ca. saM. / ci. a. 28; ga. ni. / ghRtA.; vaM. se. / vAtavyA . ) droNe'mbhasaH pacedbhAgAn dazamUlAMzcatuSpalAn / rahtokulatthAnAM bhAgaiH prasthonmiteH saha // pAdazeSerase piSTairjIvanIyaiH sazarkaraiH / tathA kharjUrakAzmaryadrAkSAbadaraphalgubhiH // sakSIraiH sarpiSaH prasthaM siddhaM kevalavAtanut / niratyayaM prayoktavyaM pAnAbhyaJjanavastiSu // dazamUlakI hareka cIz2a 4 pala ( 20 tole ) tathA jau, kulathI aura bera 1-1 prastha ( 80 tole ) lekara sabako adhakuTA karake ? droNa ( 32 sera ) pAnI meM pakAveM / jaba cauthA bhAga ( 8 sera) pAnI bAkI raha jAya to kAthako Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 55 ] chAna leN| phira yaha krAtha, 2 sera ghI, 2 sera dUdha aura jIvanIya gaNa, khAMDa, khajUra, khambhAroke phala, dAkha (munakkA ), bera, aura kamara ke phaloM kA samAna bhAga mizrita 20 tole kalka lekara sabako ekatra milAkara pakAveM aura pAnI jala jAne para ghRtako chAna leM | ise pilAne yA abhyaMga athavA vasti dvArA prayukta karane se vAtavyAdhi naSTa hotI hai / noTa-yaha vRta ekadoSaja (kevala vAtaja ) vyAdhi meM hitakara hai| (3046) dazamUlAdighRtam (3) (ca. saM. / ci. sthA. a. 22.; ga. ni. / ghRtA.; ra. ra.; ca. da. vR. mA., .vaM. se. / kAsA.; dha. / rAjaya ) dazamUlADhake prasthaM ghRtasyAkSasamaiH pacet / puSkarArAThI bilyuranyaSaGgibhiH // pe peyAnupAnaM tat vAtakaphAt / zvAsarogeSu sarveSu nADa ca // kAtha-- dazamUha 2 ra pAnI 32 sera / zepa 8 sera / kalka-pokharamUla, rAThI ( kacUra), belachAla, tulasI, sAMTha, mirca, pIpala, aura horA / pratyeka 11 tolA lekara pAnI ke sAtha pIsaleM / vidhi-2 sera bImeM uparokta hAtha aura kalka milAkara kApAveM / yaha ghoantar samI aura vAsako naSTa karatA hai anuzana - aiyA (pAtrA - 12 lolA taka 1 ) 1 jIvana 1982 / For Private And Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [56] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi (3047) dazamUlAdighRtam (4) | kAtha 8 sera, ghI 2 sera, kalkakI saba cIjeM sa (vaM. se. / ati.) | mAna bhAga mizrita 13 tole 4 maashe|) vizvauSadhasya garbhaNa dazamUlajale zRtam / / (3050) dazamUlAcaM ghRtam (1) ghRtaM nihantyatIsAraM grahaNI pANDukAmalAm // ( vR. ni. ra. / kSaya; vR. mA; vaM. se. / rAjayaH; sAMThakA kalka 13 tole 4 mAze, ghI 2 ga. ni. / svarabhe.) sera, dazamUlakA kAtha 8 sera / (4 sera dazamUlako dazamUlI zRtAtkSIrAtsapiyadudiyAnnavam / 32 sera pAnImeM pakAkara 8 sera zeSa rkkheN|) sapippalIkaM sakSaudraM tatparaM svarazodhanam // ___ sabako ekatra milAkara kAtha jalane taka zira:pAzvaNizUlanaM kAsazvAsajvarApaham / pkaaveN| siddhaM jagati vikhyAtaM zoSiNAM paramauSadham // ___yaha ghI atisAra, saMgrahaNI, pANDu aura dazamUla 20 tole, gAyakA dUdha 4 sera, kAmalAko naSTa karatA hai| pAnI 16 sera / sabako ekatra milAkara pakAveM / (3048) dazamUlAdighRtam (5) jaba pAnI jala jAya to dUdhako chAnakara usakA (vaM. se., vR. ni. ra.; yo. ra. / netraroga.) / dahI jamA deN| vAtike timire pakvaM dazamUlIrase ghRtam / isa dahIse nikAle huve navanI .pI (makkhana triccUrNasamAyuktaM virekArtha prayojayet // / -navanIta ) meM pIpalakA cUrNa aura zahada milA vAtaja timira rogameM dazamUlake kAtha se | kara sevana karanese zira, pasalI, aura zarIrakI pake huve ghImeM nisotakA cUrNa milAkara usase | pIr3A tathA khAMsI, zvAsa aura jvara naSTa hotA hai| virecana karAnA caahie| yaha atyanta svara zodhaka aura zoSa rogi(dazamUlakA kAtha 4 sera, ghI 1 sera / mAtrA | yoMke lie paramauSadha hai| 3-4 tole / nisotakA cUrNa 3 se 6 ( mAtrA-ghI 1 se 2 tole taka, zahada 6 mAze taka / ) mAzese 1 tole taka, pIpalakA cUrNa 1 se 2 (3049) dazamUlAdighRtam (6) mAze taka / ) ( yo. ra.; vaM. se.; ga. ni. / udararo.; vR. / (3051) dazamUlAcaM ghRtam (2) yo. ta. / ta. 105; yo. ciM. / a. 5) (vaM. se. / hikkA.; ca. saM. / ci. a. 21) dazamUlIkapAyeNa rAsnAnAgaradArubhiH / dazamUlIrase sarpirdadhimaNDena sAdhayet / punarnavAbhyAM ca ghRtaM siddhaM vAtodarApaham // ! kRSNAsauvarcalakSAravayasthAhijarocakaiH // dazamUlake kvAtha aura rAsnA, soMTha, devadAru, kAyasthayA ca tatpAnAddhikAzvAso niycchti|| tathA sapheda aura lAla punarnavAke kalkase pakAyA dazamUlakA kAtha 4 sera, ghI 2 sera, dahIkA huvA ghRta vAtodarako naSTa karatA hai / ( dazamUlakA ' pAnI 4 sera, pIpala, saJcala ( kAlA namaka ), For Private And Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [57] yavakSAra, AmalA, hIMga, bijaurekI chAla aura harra/ pIsakara kalka banAveM / tatpazcAt yaha kalka, 2 kA kalka 20 tole (saba samAna bhAga mizrita) | sera ghI, 8 sera dUdha aura 8 sera pAnI ekatra lekara sabako ekatra milAkara ghRta mAtra zeSa rahane milAkara pakAveM / jaba ghRta mAtra zeSa raha jAya taka pakAveM / to use chAnakara rakkheM / / ___.yaha ghRta hicakI aura zvAsako naSTa karatA yaha "dazAGga ghRta " vAtagulma, kRmi, plIhA, jvara, khAMsI, hicakI aura aruci, ko naSTa karatA hai| ( mAtrA-1 se 2 tole tk|) (mAtrA 1 se 2 tole taka / ) (3052) dazamUlIghRtam (3054) dADimArca ghRtam (1) (ca. saM. / ci. a. 5) (ga. ni. / pariziSTa ghRtA.) savyoSakSAralavaNaM dazamUlIbhRtaM ghRtam / / dArimaM tintaDIkazca nAgapuSpaM zatAvarI / kaphagulmaJjayatyAzu sahiGga:viDadADimam / / kAkolI kSIrakAkolI bidArI yakSahastakaH // ___dazamUlakA kAtha 8 sera, ghI 2 sera tathA bIjapUrakamUlaM ca raajkssaatmguptyoH| sAMTha, mirca, pIpala, yavakSAra, seMdhAnamaka, hIMga, | kuSThaM ceti samairetezrutapasthaM vipAcayet // viDanamaka aura anAradAnekA kalka 13 tole caturguNena payasA jalenASTaguNena ca / 4 mAze lekara sabako ekatra milAkara pkaaveN| | tatsapiH pibataH siddha kaasshvaasaaptaankaaH|| .yaha ghRta kaphaja gulmako atyanta zIghra naSTa hRdrogo raktapittazca cirAdhAnti saMkSayam / / kara detA hai| anAra dAnA, titaDIka, nAgakesara, zatAvarI, ( mAtrA-1 se 2 tole taka / garma pAnImeM kAkolI, kSIra kAkolI ( doneke abhAvameM asaDAlakara piyeN|) gandha ), vidArIkanda, araNDakI jar3a, bijaurekI (3053) dazAGgaghRtam jar3a, amalatAsakI jar3a, kauMcakI jar3a, aura kUTha; (ga. ni. / ghRtA0 ) saba cIjeM samAna bhAga milAkara 20 tole leM pAvazUkaM vacA vyoSa viDaoN kaTurohiNIm / | aura pAnIke sAtha pattharapara pIsa leM / phira yaha sauvarcalaM harItakyacitrakaM caaksssNmitaiH|| pisI huI oSadhiyAM aura 2 sera ghI, 8 sera dUdha pabhiH paceghRtaM dattvA kSIrajalATakam / / tathA 16 sera pAnI ko ekatra milAkara pakAveM / tatpakaM vAtagulmaghnaM kRmiplIhajvarApaham // jaba dUdha aura pAnI jala jAya to ghIko chAna leN| kAsahikAruciharaM dazA nAma dIpanam // isake sevanase khAMsI, zvAsa, apatAnaka, __ javAkhAra, baca, seTha, mirca, pIpala, bAya- hRdroga aura raktapitta, atyanta zIghra naSTa ho biDaMga, kuTakI, saJcala ( kAlA namaka ), harra, aura jAte haiN| cItA hareka 11-11 tolA lekara pAnIke sAtha | ( mAtrA-1 se 2 tole tk|) For Private And Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org - bhaiSajya ratnAkaraH / [ 58 ] (3055) dADimAdyaM ghRtam (2) ( ga. ni. / ghRtA.; ca. saM. / ci. a. 20. ) dADimAtkuDava dhAnyAtkuDavA pale palam / citrAcchraGgaverAzca pippalyaSTamikA tathA // kalkaistai viMzatipalaM ghRtasya salilADhake / siddhaM hatpANDugulmArthaH plIhavAtArttizUlanut // dIpanaM zvAsakAsanaM mUDhavAtAnulomanam / duHkhamasavinInAM ca vandhyAnAM caiva putradam // 20 pala (2 // sera) ghI, 8 sera pAnI aura 20 tole anArakI chAla ( yA anAradAnA ), 10 tole dhaniyA, tathA 5-5 tole dantI aura sAMTha evaM 2 // tole pIpalake kalkako ekatra milAkara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to ghIko chAna leN| bhArata 1 yaha ghRta hRdroga, pANDu, gulma, arza, tillI vAtavyAdhi, zUla, zvAsa, khAMsI, aura mUDhavAta ko naSTa karatA tathA agni pradIpta karatA hai / jina striyoMke santAna na hotI ho yA jinako prasavake samaya adhika kaSTa hotA ho unake lie hitakArI hai 1 ( mAtrA 1 se 2 tole taka / ) (3056) dADimAdyaM ghRtam (3) ( bhai. ra.; vaM. se.; ra. ra. / prame.; vR. yo. ta. / ta. 103; bhA. pra. kha. 2 / prame. ) dADimasya tu bIjAni kRmighnasya ca taNDulAH / rajanI fastent triphalA nAgaraGkaNA || Preventa bIjAni yamAnI dhAnyakantathA / vRkSAmlaJcapalAko sindhUdbhavasamAyutam // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ dakArAdi kalkairakSasamairebhirdhRtaprasthaM vipAcayet / pAne bhojye ca dAtavyaM sarvarttaSu ca mAtrayA // pramehAn viMzatividhAn mUtrAghAtAMstathAzmarIm / kRcchraM sudAruNaJcaiva hanyAdetanna saMzayaH // vibandhAnAhazUlaghnaM kAmalAjvaranAzanam 1 dADimAdyaM ghRtaM nAmnA azvibhyAM nirmitaM purArA // ( atra capalA pippalImUlamiti chandaH gajapippalIti padmasena tripurakavIndrau / ) 1 anAradAnA, bAyabiDaMgake cAvala, haldI, cava, jIrA, harra, baher3A, AmalA, soMTha, pIpala, gokharU, ajavAyana, dhaniyA, vRkSAmla ( titaMDIka ), pIpalAmUla (yA gajapIpala), bera aura seMdhA namaka / hareka cIja 11-1| tolA lekara sabako pAnIke sAtha patthara para pIsakara kalka banAveM / tatpazcAt 2 sera ghI meM yaha kalka aura 8 sera pAnI milAkara pakAyeM aura pAnIke jala jAne para ghIko chAna leM / yaha ghI 20 prakArake prameha, mUtrAghAta, azmarI, bhayaGkara mUtrakRcchra, vibandha, aphArA, zUla, kAlA aura jvarako naSTa karatA hai / ise sabhI RtuoM meM bhojana ke sAtha khilA sakate haiM yA vaise hI pilA sakate haiM / ( mAtrA - 1 se 2 tole taka / ) (3057) dAdhikaM ghRtam (1) ( vA. bha. / ci. a. 14. ga. ni. / pari. ghRtA. ) dazamUlaM balAM kAlAM supavIM hai| punarnavau / pauSkarairaNDarAsnAzvagandhAbhAGgaryamRtAzaThIH // 1 - bAyabiDaMgako dhAnoMkI taraha kUTakara nikAlI hui tuSa rahita girI 1 For Private And Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [59] pacedgandhapalAzIzca droNe'pAM dvipalonmitam / kalka-bharaMgI, tumburu, baca, pIpalAmUla, yakaiH kolaiH kulatyaizca mASaizca pAsthiphaiH saha // rAsnA, cItA, dhaniyA, ajavAyana, khurAsAnI ajakAthe'smindadhipAtre ca ghRtaprasthaM vipAcayet / vAyana, amalabeta, kAlAjIrA, jIrA, hIMga, hAUsvarasairdA DimAmrAtamAtuluGgodbhaveyutam // bera, kalauMjI, bAsA, reha miTTI, dantImUla, nisota, tathA tuSAmbudhAnyAmlayutaiH zlakSNaizca klkitaiH| mUrvA, gajapIpala, vAyabiDaMga, anArakI chAla (yA bhAotumburuSaDgranthAgranthirAsnAnidhAnyakaiH / / anAradAnA ), gokharu, khIre aura kakar3Ike bIja, yvaankyvaanymlvetsaasitjiirkaiH|| kaTelI, pattharacaTA, sauMpha, sajjIkSAra, yavakSAra, ajAjIhina puSAkAravIvRSakoSakaiH // tulasI, sArivA, nIlake phala, soMTha, mirca, pIpala, nikumbhakumbhamabhapippalIbeladADimaiH / seMdhA namaka, kAca lavaNa aura viDa lavaNa / saba zvadaMSTrAtrapusevA ruvIja hiMsrAzmabhedakaiH // cIjeM samAna bhAga milAkara 20 tole leM aura misidvikssaarsurssaarivaaniiliniiphlaiH| pAnIke sAtha patthara para pisavA leN| trikaTutripaTapetairdAdhikaM tadvayapohati // vidhi-kkAtha, anya drava padArtha aura rogAnAzutarAnpUrvAkaSTAnapi ca zIlitam / kalka tathA 2 sera ghIko ekatra milAkara pakAveM, apasmAragaronmAdamUtrAghAtAnilAmayAn // / jaba drava padArtha jala kara ghI mAtra zeSa raha jAya kAthya dravya-dazamUlakI pratyeka oSadhi, to use chAna leN| . balA (kharaiTI ), nIlakA paJcAGga, kalauMjI, sapheda isa 'dAdhika ghRta' ke sevanase kaSTa sAdhya aura lAla punarnavA ( sAThI), pokharamUla, araNDakI apasmAra, viSavikAra, unmAda, mUtrAghAta aura vAtajar3a, rAsnA, asagandha, bharaMgI, giloya, zaThI | vyAdhikA zIghra hI nAza ho jAtA hai| (kacUra) aura kapUrakacarI / pratyeka 2 pala (10- ( mAtrA 1 tole se 2 tole tk|) 10 tole ) tathA jau, kulathI, bera, aura urda; noTa--uparokta pATha vAgabhaTTa se uddhRta kiyA hareka 1 prastha (80 tole ) pAnI 1 droNa gayA hai / gadanigraha ke pAThAnusAra isa prayoga meM (32 ser)| nimna likhita antara par3atA haisabako adhakuTAkarake pakAveM / jaba 8 sera gada nigraha meM kAthameM-lAla punarnavA, pAnI raha jAya to ThaNDA karake chAna leN| araNDa, bharaMgI aura gandhapalAzI nahIM hai tathA ___ anya dravapadArtha-dahI 4 prastha (8 | gokhara aura devadAru adhika haiN| sera), anArakA svarasa 8 sera, ambADAkA svarasa ___kalkameM-baca, kAlAjIrA, sauMpha, sArivA, 8 sera, bijaure nIbUkA rasa 8 sera, tuSAmbu8 sera | nIla ke phala, soMTha aura pIpala nahIM haiM tathA donoM aura kAjI 8 sera / / punarnavA, kharaiTI, pAThA aura zatAvara, adhika haiN| 1 tuSAmbu aura kAjI banAnekI vidhi bhArata bhai. ra. bhAga 1 ke pRSTha 354 para dekhiye / For Private And Personal Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata-bhaiSajya - ratnAkaraH / [ 60 ] drava padArthoMmeM--gadanigraha meM zukta adhika likhA hai / zeSa prayoga donoM meM samAna hai / (3058) dAdhikaM ghRtam (2) ( ca. da. / zUlA. ) furrat nAgaraM bilvaM kAravI cavyacitrakam / hiGgudADimavRkSAmla va cAkSArAmlavetasam // varSAkRSNalavaNamajAjIbIjapUrakam / dadhitriguNitaM sarpistatsiddhaM dAdhikaM smRtam || gulmArzaH plIhahatpArzvazUlayonirujApaham / doSasaMzamanaM zreSThaM dAdhikaM paramaM smRtam // kalka dravya - pIpala, seTha, bela chAla, kalauMjI, cava, cItA, hIMga, anAradAnA, tintar3Ika, baca, yavakSAra, amlavetasa, punarnavA, kAlA namaka ( saJcala ), jIrA aura bijaure nIbUkI chAla; saba cIjeM samAna bhAga milAkara 20 tole leN| kalkakI cIz2oM ko pAnI ke sAtha pIsaleM phira unheM 2 sera ghI meM milA deM aura usameM 6 sera dahI DAlakara kAveM / yaha ghRta gulma, arza, tillI, hRdayakA zUla, pasalI -zUla aura yoni-zUlako naSTa tathA doSoMko zamana karatA hai / noTa- pAkakI uttamatA ke liye 8 sera pAnI bhI DAlanA cAhiye / (3059) dAdhikaM ghRtam (3) (bR. yo. ta. / 98 ta.; ga. ni. / dhRtA.; yo, ra. / gulma; vaM. se. / gu.; su. saM. / ci. a. gulma. ) vidADima sindhUtthahutabhugvyoSajIrakaiH / hiksauvarcala kSAracukrakSALaSetaseH || [ dakArAdi bIjapUrarasopetaiH sarpirdadhicaturguNam / sAdhitaM dAdhikaM nAmnA gulmahatlIhanutparam // viDalavaNa, anAradAnA, seMdhAnamaka, cItA, soMTha, mirca, pIpala, jIrA, hIMga, saJcala ( kAlAnamaka ) yavakSAra, cUkA, tiMtar3Ika, aura amalabeta ke kalka, cAra gune dahI, aura bijaure ke rasase siddha kiyA huA ghRta hRdroga, gulma aura plIhA hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( kalkakI saba cIjeM samAna bhAga milI huI 20 tole, ghI 2 sera, dahI 8 sera, bijaurekA rasa 2 sera, pAnI 8 sera / ) (3060) dAruharidrAdighRtam ( caM. saM. / ci. a. 10 ) tvak ca dAruharidrAyAH kuTajasya phalAni ca / pippalI zRGgaverazca drAkSA kaTukarohiNI // SaDUbhiretairdhRtaM siddhaM peyAmaNDAvacAritam / atIsAraM jayecchIghraM tridoSamapi dAruNam // dArUhaldI kI chAla, indrajau, pIpala, soMTha, dAkha aura kuTakIke kalka tathA kAtha se siddha ghRta peyA yA maNDake sAtha pInese tridoSaja atisAra bhI naSTa ho jAtA hai / ( nirmANa vidhi - kAthake lie saba cIjeM milAkara 2 sera leM aura 16 sera pAnI meM pakAkara 4 sera pAnI zeSa rakkheM phira usameM 1 sera gho aura uparokta cIz2oMkA samAna bhAga mizrita 6 tole 8 mAze kalka milAkara pAnI jalane taka pakAveM / ) (3061) dArvyAdighRtam (ga.ni. 1 visarpa. ) dArvItvamadhukaM rodhaM kesaraM cAvacUrNitam / paTolapatraM triphalAM kuryAdi palonmitAn // pakkaM yaSTyAhnakalkena ghRtaM syAdutraNaropaNam // For Private And Personal Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtapakaraNama] tRtIyo bhaagH| [61] dAruhaldIkI chAla, mulaiThI, lodha, nAgakesara, | indrajau, aura sArivA / hareka cIja 11-1 // tolA paTolapatra, harra, baheDA aura AmalA / hareka 2 // - lekara sabako pAnIke sAtha patthara para pIsaleM / 2 // tole lekara 2 sera pAnImeM pakAveM, jaba AdhA vidhi-2 sera ghI, 4 sera dUdha, uparokta sera pAnI raha jAya to chAna leM / isameM 10 tole kAtha aura kalka ekatra milAkara pakAveM / jaba ghI aura 1 tole 8 mAze mulaiThIkA kalka milAkara ghRta mAtra zeSa raha jAya to chAna leM // kAtha jalane taka punaH pakAveM / / ___yaha ghRta jvara, dAha, bhrama, khAMsI, kandhoMkI isa ghI ke lagAne se aNa bharajAte haiN| pIr3A, pasalIkA darda, zirazUla, tRSNA, chardi, aura noTa-uparokta saba cIjoMkA kAtha na banA atisArako naSTa karatA hai| (mAtrA 1 se 2 tole taka / ) kara kalka DAlane se adhika guNakArI hogaa| usa dazAmeM 2 sera ghI aura 8 sera pAnI milA ( pAkakI uttamatAke liye 8 sera pAnI bhI kara pakAnA caahiye| DAlanA cAhiye / ) (3062) durAlabhAyaM ghRtam | (3063) dUrvAditam (1) (ca. saM. / ci. a. 8) (ga. ni. / visarpa.) durAmamA zvadaMSTAza catanaH paNinIlAm / dasvirasasiddhaca ghRtaM syAvraNaropaNam / bhAgAnpalonmitAn kRtvA palaM paryaTakasya ca // pazaguNe toye dazabhAgAvazeSite / dubake svarasake sAtha pakA huvA ghRta lagAne se praNa (ghAva ) bhara jAte haiN| rase sapUte dravyANAmeSAM kalkAnsamAvapet // aThacAH puSkaramUlasya pippliitraaymaannyoH|| (dUbakA svarasa 4 sera, pAnI 4 sera, dhI tAmalakyAH kirAvAnAM tiktasya kuTajasya ca // 1 ) phalAnAM zArivAyAca mupiSTAn karSasammitAnA dUrvAdighRtam (2) tatastena ghRtamasyaM kSIradviguNitaM pacet // | ( . mA.; vaM. se. / Agantuka vraNa; vR. yo. t.| jvaraM dAI bhrama kaammNspaarshvshirorujm| ta. 112; bhai. ra.; ca. da. / vraNazotha / ) tRSNAM chardimatIsArametAnsapirapohati // dUrvAdi taila saM. 3108 dekhiye| kAtha-dhamAsA, gokharu, zAlaparNI, pRSTa- (3064) dUrvA dighRtam (3) parNI, mudgaparNI, mASaparNI, pittapApar3A aura khraittii| (vR. ni. ra.; yo. ra. / visarpa.) saba cIje 5-5 tole lekara 10 sera pAnI meM durvAvaTodumbarajambuzAla pakAveM aura 1 sera pAnI zeSa rahane para chAna leN| sptcchdaashvtthkssaayphlkaiH| kalka-zaThI (kacUra ), pokharamUla, pIpala, siddho visarpajvaradAhapAka prAyamAnA, muIAmalA, cirAyatA, paTolapatra, visphoTanophAnvinihanti srpiH|| For Private And Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [62] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi dUrvA ( dUba ghAsa ), bar3a kI chAla, gUlarakI chAla / sapheda candana / hareka cIja 11-1 // tolA lekara jAmana kI chAla, sAlakI chAla, satavana (sataunA) | sabako pAnIke sAtha pIsa leM phira 2 sera ghImeM yaha kI chAla aura pIpala vRkSakI chAlake kAtha aura kalka aura 8 sera bakarIkA dUdha tathA 8 sera taNDukalka se siddha ghRta jvara, dAha, pAka, visphoTaka | lodaka ( cAvaloMkA pAnI ) milAkara pakAveM / aura zopha yukta visarpako naSTa karatA hai| jaba ghRta mAtra zeSa raha jAya to use chAna leN| ( vidhi-kaSAya ke lie saba cIjeM samAna yaha ghRta hara prakAra ke raktapittako naSTa bhAga milAkara 1 / / sera leM aura 12 sera pAnImeM | karatA hai / yadi rakta kI ulTI hotI ho to yaha paphAkara 3 sera zeSa rakkheM / kalkake lie saba | ghI pilAnA cAhie; nAkase rakta nikalatA ho to cIjeM samAna bhAga mizrita 10 tole lekara pAnI | ise nAkameM DAlanA cAhie, kAnoMse rakta AtA ke sAtha pIsaleM / kAtha, kalka aura 60 tole ho to ise kAnoM meM bharanA cAhiye, yadi AMkhoM dhIko ekatra milAkara pkaaveN|) se raktasrAva hotA ho to AMkhoM meM bharanA cAhiye, (3065) dUrvAdhaM ghRtam yadi gudA yA liMgase khUna AtA ho to isase basti ( bhai. ra.; vaM. se.; yo. ra.; vRM. mA.; ca. da.; bhA. | aura uttarabasti karAnI cAhiye aura yadi pra. / raktapitta.; vR. yo. ta. / ta. 75.; ga. | romakUpoMse rakta srAva hotA ho to zarIrapara ni. / ghRtA.; yo. ta. / ta. 26; isakI mAliza karAnI caahie| durvAsotpalakinakamamiSThAsalavAlukam / (khAne ke liye mAtrA-2 tole / bakarIke mUlodhramuzIrazca mustaM candanapanakam // - garma karake ThaMDe kiye huve dUdhake sAtha / ) drAkSAmadhukapathyAca kAzmarI candanaM sitm| / (3066) devadAdighRtam etaiH piSTaM karSamAtraitamasthaM vipAcayet // (hA. saM. / sthA. 3 a. 44) ajAkSIraM taNDulAmbu pRthak dattvA caturguNam / devadAru rajanIghanaM saThI puSkara kuTajabIjamAgadhI tatpAnaM vamato raktaM nAvanaM nAsikAgate // kuSTharodhracavikAyavAsakaM kathitaM ca punareva karNAbhyAM yasya gacchettu tasya kau~ prapUrayet / visrutam // cakSuH srAviNI rakte ca pUrapettena cakSuSI // tatra guggulu vinikSipet punaH zuNThisaindhavamer3hapAyupatte ca tatkarmasu taddhitam / phalatrika hitam / romakUpapravRtte ca tadabhyaGge prayojayet // cUrNitaM dadhipayovimizritaM pAcitaM ca navanIdUba ghAsa, nIlotpala (nIlakamala),nAgakesara, takaMca tat // majITha, elavAla, mUrvA, lodha, khasa, mothA, lAlacandana, siddhameva vidadhIta zItalaM zarkarAyutamidaM tu panAka, dAkha, mulaiThI, harra, khambhArIke phala aura nsykm| taNDulodaka banAnekI vidhi bhA. bhai. ra. prathama bhAga pRSTa 353 para dekhiye| For Private And Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [63] nasyakarmazirasorujApahaM bhralalATabhujazaGkhamU / pIpala, vRzcikAlI (vichATI), loha cUrNa, haldI, - lakam // / dAru haldI, cItA, bhAraMgI, do prakArakA pAThA, zIrSarogamapi carSizIrSakaM todane ca vihite punarnavA ( bisakhaparA ), bAyabiDaMga, pIpala aura na kevalam / / lodha / saba cIjeM samAna bhAga milAkara 20 tole karNarogamapi vArayatyapi devadArujaghRtaMparaMsmRtam // leM aura pAnIke sAtha pIsakara kalka banAveM tatpa kAtha-devadAru, haldI, nAgaramothA, saThI zcAt isa kalka aura 8 sera gomUtra ke sAtha 2 (kacUra), pokharamUla, indrajau, pIpala, kaTha, lodha, sera ghRta pkaaveN| yaha ghRta pANDu, hRdroga, grahaNI aura arzAdi cava, aura jvaasaa| saba samAna bhAga milAkara gudarogoM ko naSTa karatA hai| 2 sera leM aura 16 sera pAnImeM pakA jaba 4 sera (mAtrA-1 se 2 toletaka / ) pAnI zeSa rahe to chAna leN| noTa-isameM pAkake samaya phena adhika kalka-gUgala, seTha, sedhA, hare, bahar3A AeMge isaliye baDe baratanameM pakAveM / aura AmalA saba samAna bhAga milAkara 20 tAla (3068) drAkSAghatam (1) leM aura pAnIke sAtha pIsaleM / (ca. saM. / ci. a. 20; ca. da. / pANDuH ; vidhi-kalka, kAtha, 2 sera navanIta ga. ni. / ghRtA.) ( dahIkA makkhana), 2 sera dUdha aura 4 sera dahI purANasarpiSaHprastho drAkSAprasthasAdhitaH / ekatra milAkara pkaaveN| jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya kAmalAgulmapANDvatijvaramehodarApahaH // to use chAnakara ThaNDA karake usameM (AdhA sera ) ___purAnA ghI 2 sera, dAkha (munakkA) kA kalka khAMDa milaaveN| (bIja rahita aura patthara para pisA huvA) AdhA isakI nasya lenese zirapIDA, zirake anya sera (tathA pAnI 8 sera) lekara sabako ekatra milAroga, bhra lalATa bhuja aura zaGkha pradezakI pIr3A, kara pkaaveN|| AdhAsIsI, aura karNaroga naSTa hote haiN| ___ yaha ghRta kAmalA, gulma, pANDu, jvara, prameha (3067) devadAcaM ghRtam aura udararogoMko naSTa karatA hai / (vaM. se. / pANDu.) (mAtrA-3 se 6 mAze taka / ) devtriphlaamyopshcikaaliibyorjH| (3069) drAkSAghRtam (2) harine citrakaM bhArgI pAThe dve ca punarnavA / / (vai. ka. du. / ska. 2 rAjaya.; yo. ra.; vaM. viDa pippalI lobhraM pcenmuutrcturgunne| se. / kSata.; bhA. pra. / kha. 2 uraHkSata; ga. ghRtaM tatpANDuhRdrogagrahaNIgudadoSanut / / ni.| ghRtA.; vR. yo. ta. / ta.77; yo. t.| devadAru, harra, baher3A, AmalA, soMTha, mirca, ta. 28) 1 gadaniprahameM iloka bhinna hai, prayoga yahI hai| For Private And Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [14] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [dakArAdi drAkSAyAH saMmataM prasthaM madhukasya palASTakam / / trAyantikApakirAtadhAnyaiH kalkaiHpacetsarpirupacettoyADhake siddha pAdazeSeNa tena tu // petamebhiH // palike madhukadrAkSe piSTe 'kRSNApaladvayam / bhubjIta mAtrAM saha. bhojanena sarvartupAnepradAya sarpiSaH prasthaM pacetkSIre caturguNe // mRtopamaM ca / side zIte palAnyaSTau zarkarAyAH pradApayet / balAsapittaM grahaNI pravRddhA kAsAnisAda jvaraetadrAkSAghRtaM siddha kSatakSINe sukhAvaham // mamlapittam // vAtapittajvarazvAsavisphoTakahalImakAn / sarva nihanyAd ghRtametadAzu samyak prayuktaM khamapradaraM raktapittaM ca hanyAnmAMsabalamadam // topamaM ca // dAkha 1 prastha (1 sera-80 tole ) aura | dAkha (munakkA), haraM, indrajau, paTolapatra, mulaiThI 8 pala (40 tole ), lekara donoMko 8 khasa, AmalA, jau, sapheda candana, trAyamAnA, sera pAnImeM pakAveM / jaba do sera pAnI raha jAya | padmAka (yA kamala), cirAyatA aura dhaniyA samAna to chAna leM / phira yaha kAtha, 2 sera ghI, 8 sera | bhAga milAkara 20 tole leM aura patthara para pAnIko dUdha aura 1-1 pala mulaiThI aura dAkhakA, tathA 2 sahAyatA se pIsakara phalka banAveM / tatpazcAt 2 pala (10 tole) pIpalakA kalka ekatra milAkara | sera ghImeM yaha kalka aura 8 sera pAnI milAkara pakAveM / jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to use chAna- pAnI jalane taka pakAveM / kara ThaNDA karake usameM 8 pala khANDa milaaveN| ise bhojanake sAtha khilAnese grahaNI, khAMsI yaha drAkSAghRta kSata aura kSINa manuSyoMke lie agnimAMdya, jvara, amlapitta, aura kaphapittaja roga hitakArI tathA vAta-pittajvara, zvAsa, visphoTaka, / naSTa hote haiM / yaha sabhI RtuoMmeM sevana kiyA jA halImaka, pradara aura raktapitta nAzaka evaM mAMsa | sakatA hai| aura bala varddhaka hai| (mAtrA-1 se 2 tole taka / ) (mAtrA-1 se 2 tole taka / anupaan-duudh|) (3071) drAkSAdighRtam (2) (3070) drAkSAdighRtam (1) (ca. saM. / ci. a. 5; yo. ra.; vR. ni. ra.; (ra. ra.; vR. ni. ra.; yo. ra.; vaM. se; ga. ni.; . I. mA.; dhanva.; ga. ni.; ra. ra.; vA. bha.; vaM. mA.; ca. da. / amlapi.; yo. ta. / ta. 122) se. / gulmAdhikAra.) drAkSAbhayAzakrapaTolapatraiH sozIradhAtrIyavacanda- drAkSAM madhukaM kharaM vidArI sazatAvarIm / naizca / parUSakANi triphalAM sAdhayet palasammitAm / / 1toyarmaNeti pAThAntaram / 1 rasaralAkarameM zlokamitraheM tathA harake sthAnameM giloya likhI hai / zeSa prayoga samAna hai / 1panetipAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtapakaraNam] tRtIyo bhaagH| [65] - jalADhake pAdazeSe rasamAmalakasya ca / abhAvameM zatAvara ) aura jIvaka ( abhAvameM vighRtamithurasaM kSIramabhayAkalkapAdikam // daariiknd)| sAdhayettaM ghRtaM siddhaM zarkarAkSaudrapAdikam / / ____ ina tInoM prayogoMmeM se kisI ke kalka aura prayogAt pisagulmaghnaM sarvapittavikAranut // gAyake dUdhake sAtha bhaiMsakA dhI pakA lIjiye / yaha dAkha (munakkA), mulaiThI, khajUra, bidArIkanda, ghRta pittaja hRdrogako naSTa karatA hai| zatAvarI, phAlasA (phala), harra, baher3A tathA AmalA (ghI 2 sera, dUdha 8 sera, kalka 20 tole / ) 1-1 pala (5-5 tole) lekara sabako 8 sera (3073) drAkSAdighRtam (4) pAnImeM pkaaveN| jaba 2 sera pAnI zeSa rahe to chAna (hA. saM. / sthA. 3 a. 10) leM, phira yaha kAtha, 2 sera AmalekA rasa, 2 sera mRdvAkA madhukaM vidAri vasudhA nIlI samajhA IkhakA rasa aura 2 sera dUdha, tathA 2 sera ghI aura 20 tole harrakA kalpha lekara sabako kAkolyo vRhatIyugaM vRSasahAmedA sitaM cndnm|! ekatra milAkara pakAveM / jaba ghRtamAtra zeSa raha jAtIpallavanimbapallavazivAzyAmAmRtA jiivko| jAya to chAnakara ThaNDA karaleM aura usameM 20- | mede dve bhRgu candanaM madhurasA zyAmA samAMzA20 tole mizrI tathA zahada milAkara rakkheM / stvmii|| ___ yaha ghRta pittaja gulma aura anya samasta pittaja | paktvA gopayasA dadhI ca tulitaM cAjyaM caturogoMko naSTa karatA hai| thozakA ( mAtrA-1 se 2 tole taka / ) matsyaNDImadhuraM ca siddhamiti cet pAnaM prazasta (3072) drAkSAdighRtam (3) nRNAm / / (ca. saM. / ci. a. 26) strINAM cApi hitaM nihanti rudhiraM pittaM guDhe drAkSAbalAzreyasizarkarAbhiH mer3he cApi ca romakUpakapathe vRtaM nihantyasanam / / kharjUravIrarSabhakotpalaizca / kAkolimedAyugajIvakaizca etad drAkSAbhidhAnaM ghRtamapi vihitaM raktapitte parerA kSIre ca siddhaM mahipIghRtaM syAt / / vAtAmugyonizUle bhramamadazilAnmAparakta(1) drAkSA ( munakkA ), kharaiTI, gajapIpala aura mishrii| bibaalaab bn sNr (2) khajUra, kAkolI ( abhAvameM asagandha ), RSabhaka (abhAvameM vidArIkanda), aura kml| pAne vastau ca nasya hitamapi bhAva (3) kAkolI, medA, mahAmedA ( doneAMke ! For Private And Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - [66) bhArata-bhaiSajya rtnaakr|| [dakArAdi munakkA, mulaiThI, bidArIkanda, khajUra, nIla, / (3074) drAkSAdighRtam (5) majITha, indrAyana, kAkolI, kSIrakAkolI, bar3I (ca. saM. / ci. sthA. a. 29; vA. bha. / kaTelI; choTI kaTelI, bAsA, piyAbAMsA, medA, ci.. a. 22 sapheda candana, camelIke patte, nImake patte, harra, drAkSA madhUkatoyAbhyAM siddhaM vA sasitopalam / kAlA nisota, giloya, jIvaka, RSabhaka, medA, mahAmedA, bharaMgI, lAla candana, munakkA aura nIla ghRtaM pibettathA kSIraM guDUcIsvarase zRtam / / dUrvA; saba cIjeM samAna bhAga mizrita 20 tole ___ dAkha aura mulaiThI (yA mahuveke phUloM ) ke lekara pAnIke sAtha pIsakara kalka banAveM / phira kAthake sAtha ghRta pakAkara usameM mizrI milAkara yaha kalka, 2 sera gAyakA ghI, 8 sera gAyakA dUdha sevana karanese yA giloyake svarasake sAtha dUdha paaura 8 sera gAyakA dahI lekara sabako ekatra milA kAkara sevana karanese vAtarakta naSTa hotA hai| kara pakAveM / jaba dUdha ityAdi jala jAya to (3075) drAkSAcaM ghRtam kRtako chaanleN| (vaM. se. / netra.; ga. ni. / pariziSTa ghRtaa.| ___ ise misarIse mIThA karake pInA cAhiye / drAkSAcandanamaJjiSThAkAkolIdvayajIrakaiH / yaha ghRta strI aura puruSa doneAMkeliye hita sitAzatAvarImedApuNDrAkSamadhukotpalaiH // kArI hai| pacejIrNa ghRtapasthaM samakSIraM vicUrNitaiH / - isake sevanase gudA, bhaga, meDhU aura roma- hanti tacchukratimiraM raktarAjI zirorujam // kUpesei nikalane vAlA raktapitta bhI naSTa ho jAtA hai| dAkha, sapheda candana, majITha, kAkolI, kSIraisake atirikta yaha dhRta jvara, vAtarakta, / kAkAlI, jIrA, mizrI zatAvara, medA ( abhAvameM yonizUla, bhrama, mada, unmAda, raktaprameha, pittaja zatAvara ), kamalagaTTA, mulaiThI aura kamala ke kalka aura raktaja kuSTha, kSaya, kSata, rAjayakSmA aura pANDu ! tathA samAna bhAga dUdhake sAtha purAnA ghRta pakAkara ko bhI naSTa karatA hai| sevana karanese A~khAMkA phUlA, timira, lAla rekhAeM ___yaha ghRta rogIko pilAneke atirikta bastI aura zira pIDA naSTa hotI hai| aura nasya meM bhI prayukta karanA caahiye| (vidhi--kalkakI saba cIjeM samAna bhAga ( pAkakI uttamatAke liye isameM 8 sera milI huI 20 tole, dUdha 2 sera, pAnI 8 sera, pAnI bhI DAlanA cAhiye / ) / ghI 2 sera / sabako ekatra milAkara pakAveM / ( mAtrA-1 se 2 tole taka / ) (mAtrA--3 se 6 mAze tk|) 1 gadanigrahameM zloka bhinna hai tathA candana, zatAvara aura medA nahIM likhIM tathA rAjAdana (khiranI) adhika likhI hai evaM puNDAkSa kI jagaha puNDarIka aura jIrakakI jagaha jIkka pATha hai| For Private And Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [67] (3076) vipaJcamUlyAdighRtam / zRte naagrduHsprshshtthiipippliiposskraiH| (ca. saM. / ci. sthA. a. 19; vaM. se. / pr.)| kalkaiH karkaTazRjayA ca samaiH sapirvipAcayet / / dve paJcamUle saralaM devadAru sanAgaram / siddhe'smincUrNito kSArau dvau pazcalavaNAni ca / pippalI pippalImUlaM citrakaM hastipippalIm // dattvA yuktyA pibenmAtrAM kssykaasnipiidditH|| zaNabIjaM yavAnkolAn kulatyAn surabhI tathA / kAtha-dazamUlakI hareka cIja, triphalA pAcayedAranAlena dadhA sauvIrakeNa vA // | (harra, baher3A, AmalA ), bhAraMgI, sATha, cItA, caturbhAgAvazeSeNa pacettena ghRtATakam / kulatha, pIpalAmUla, pAThA, bera aura jau; saba svarjikAyAvazUkA khyau kSArau dattvA ca yuktitH|| cojeM samAna bhAga milAkara 4 sera leM aura 32 sera saindhavodbhidasAmudraviDAnAM romakasya ca / pAnImeM pakAkara 8 sera zeSa rakkheM / sasauvarcalapAkyAnAMbhAgAn dvipalikAn pRthak kalka-seTa, dhamAsA, kacUra, pIpala, povinIya cUrNitAn siddhotatto ve dve pale pibet / kharamUla, aura kAkaDAsiMgI; saba cIjeM samAna karotyagniM balaM varNya vAtaghnabhuktapAcanam // bhAga milI huI 13 tole 4 mAze lekara patthara dazamUla, cIra, devadAru, sA~Tha, pIpala, pIpalA para pAnIke sAtha pIsaleM / mUla, cItA, gajapIpala, sanake bIja, jau, bera, | vidhi-kAtha, kalka aura 2 sera ghI kulatha, aura zallako vRkSa (zAla vizeSa) kI chAla ekatra milAkara pakAveM jaba kAtha jala jAya to samAna bhAga milAkara 16 sera leM aura sabako dhIko chAnaleM aura ThaNDA karake usameM javAkhAra, adhakuTA karake 128 sera AranAla, sauvIraka yA dahI sajjI khAra aura pAMcAM namaka kA cUrNa (2 // tole) meM pakAveM jaba 32 sera zeSa raha jAya to chAnale milA deN| aura usameM 8 sera ghI tathA 10-10 tole sajI khAra, yavakSAra, seMdhA, udbhid lavaNa, samudralavaNa, yaha ghRta kSayakI khAMsIko naSTa karatA hai / viDanamaka, romakalavaNa, saJcalanamaka aura zorA kA (mAtrA-6 mAzese 1 tole taka / ) kalka milAkara kAtha jalane taka pakAveM / (3078) dvipaJcamUlAdhaM ghRtam (2) ise 10 tolekI mAtrAnusAra sevana karanese (ga. ni. / ghRtA.) ani tIvra hotI hai / yaha bala varNa varddhaka aura pAcaka hai| dve paJcamUlyau trinikumbhe (vyavahArika mAtrA 1 se 2 tole taka / ) sasaptapalaM citrakazimUlam / (3077) vipazcamUlAcaM ghRtam (1) kuraNTabIjaM triphalAM guDUcI__(vaM. se. | kAsa.) meraNDamUlaM madayantikA ca // dvipshcmuuliitriphlaabhaargiishunntthiiscitrkaiH| pAThAM sabhArgI suSavIM sanIlAM kulityapippalImUlapAThAkolayavairjale // sarohiSAM pApakucelikAzca / For Private And Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [68] bhaart-bhaissjy-rlaakrH| [dakArAdi pRthak pRthata paJcapalaM jalasya jaba cauthA bhAga zeSa rahe to chAnale / tatpazcAt doNe. pacettacaturaMzazeSam // 2 sera dhImeM yaha kAtha aura inhIM cIjoMkA 13 ghRtaM viparva sakaSAyakalkaM | tole 4 mAze kalka. milAkara pakAveM / ninti pItaM sakalodarANi // yaha ghRta samasta udara rogoMko naSTa karatA hai| dazamUla, nisota aura dantImUla 7-7 pala | noTa-1-pAThA do jagaha AyA hai isa( hareka 35 tole ); cItA, sahajanekI jar3akI liye dUnA lenA cAhiye / chAla, indranau, hara, baher3A, AmalA, giloya, ara- 2-dazamUlakI hareka cIja alaga alaga 7 NDakI jar3a, sevatI, pAThA, bhAraMgI, kalauMjI, nIlavRkSa, pala lenese kyAdhya dravyAMkA parimANa bahuta adhika mirciyAgandha, aura pAThA; hareka 25 tole lekara ho jAtA hai isaliye dazoM cIjeM milAkara 7 pala sabako adhakaTA karake 32 sera pAnImeM pkaayeN| lenI caahiye| iti dakArAdighRtaprakaraNam / atha dakArAditailaprakaraNam sUcanA-prayogameM jahAM kevala 'taila' milAkara pakAveM / jaba tailamAtra zeSa raha jAya to zabda likhA ho vahAM tilataila lenA caahiye| chaanleN| (3079) dadhyAditailam | yaha taila vAtodarako naSTa karatA hai / (ga. ni. / udara.) (3080) dantyAcaM tailam dadhyAranAlakolAmbukulatyayavajaiH rsaiH| (vaM. se. / arthI.) pratyekamAikamitaistilatailADhakaM pacet / / / dntyshvmaarkaasiisviddngglaagnisaindhvaiH| blaapunrnvaayssttiiraasnaanaagrdaarubhiH|| | sArkazIraiH pacetailamabhyagAtpAyukIlanut // sAzvagandhaH palAdhIzaistatpivetpavanodarI // __ dantImUla, kanerakI jar3a, kasIsa, bAyabiDaMga, ___ dahI, kAkhI, berakA kAtha, kulathakA kAtha | ilAyacI, cItA aura seMdhA namaka samAna bhAga aura jau kA kAtha 8-8 sera, tilakA taila 8 milAkara 20 tole leM aura pattharapara pAnIke sAtha sera tathA khasTI, punarnavA, mulaiThI, rAsnA, sAMTha, / pIsakara kalka banAleM / phira isa kalka, 2 sera devadAra aura asagandhakA 2||2||tole kalka ekatra | Akake dUdha aura 8 sera pAnI ko 2 sera saraseki For Private And Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tailamakaraNam ] tailameM milAkara pakAveM / jaba saba pAnI jala jAya to tailako chAleM / isa tailakI mAlizase gudAke masse naSTa ho jAte haiM / ( noTa - koI koI vaidya AkakA dUdha bhI dantImUlAdike barAbara lete haiM / (3081) dazanaphalAditailam (vai.ma.ra. | pa. 11 ) dazanaphalamavantisomake kiJcidutkathitazodhite zRtam / tIkSNakalkasahitaM vinAzayettai lamarbhakakapAla jAn gadAn // 1 anAra ke phalako jarA dera kAJjI meM pakAkara nikAla lIjiye aura phira unheM 8 gune pAnI meM pakAkara chAna leM | tatpazcAt usameM usase cauthAI | bhAga tilakA taila aura tailakA cauthA bhAga yavakSAra milAkara pakAiye / karaJjazigrukuTaM ca cizvA ca vanazimbikA // citrakaM ca pRthagbhAgAn dattvA caiSAM palonpitAn ilaiSmikaM sannipAtotthaM vAtazleSmabhavaM tathA // karNazUlaM ziraHzUlaM netrazUlaM ca dAruNam / naSTa hote haiM / (3082) dazapAkabalAtailam pala-50 tole), kAtha 8 sera / (2) ( vaM. se.; vR. mA.; vR. ni. ra.; ca. da.; ga. ni / vAtaratA. ) balAkaSAyakalkAbhyAM tailaM kSIracaturguNam / dazapAkaM bhavettena vAtAgvAtapittanut // dhanyaM puMsavanaJcaiva narANAM zukravarddhanam / retoyonivi kAraghnametadvAtavikAranut // isa tailakI mAlizase baccoMke zirake roga nihanti dazamUlAkhyaM tailametatra saMzayaH // kAtha - (1) dazamUla 100 pala ( hareka 10 pAnI 32 sera, zeSa dhatUrekA paJcAGga 100 pala, pAnI 32 sera, zeSa kA 8 sera | (3) punarnavA (sAThI) 200 pala, pAnI 32 sera, zeSa kAya 8 sera / ( 4 ) saMbhAlu 100 pala, pAnI 32 sera, zeSa kAtha 8 ser / kalka - bAsA, baca, devadAru, saThI ( kacUra ), rAsnA, mulaiThI, kAlI mirca, pIpala, seTha, kalauMjI, kAyaphala karajabIja saMhajanekI 1 lavalIti pAThAntaram / kharaiTI kA kA 8 sera, taila 2 sera aura dUdha 8 sera tathA kharaiTIkA kalka 20 tole lekara tRtIyo bhAgaH / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 69 ] sabako ekatra milAkara pakAyeM / jaba taila mAtra zeSa raha jAya to usako chAna leM aura phira usameM dubArA uparokta kAtha, kalka tathA dUdha milAkara pakAveM / isI prakAra inhIM cIjoMse daza bAra pkaayeN| yaha taila vAtarakta, vAtapitta, zukradoSa aura yonidoSa nAzaka tathA zukravarddhaka hai / (3083) dazamUlatailam (bRhadra) 1. ( dhanva; bhai. ra. / ziro. ) dazamUlIgataM grAhyaM tathA dhattUrakasya ca / zataM punarnavAyAzca nirguNDyAzca zataM tathA // etaiH kaSAyairvipacet kaTutailADhakaM bhiSak / vAsA vacA devadAru zaTI rAsnA saMyaSTikA // marica pippalI guNTI kAravI kaTphalaM tathA / For Private And Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [70] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi - chAla, kUTha, imalIkI chAla, banasema aura / kalka-pIpala, giloya, dAruhaldI, sauMpha, punacItA; hareka 5-5 tole / navA (bisakhaparA ), saMhajanekI chAla, pIpala, vidhi-8 sera sarasekei tailameM uparokta kuTakI, karaJjabIja, kAlAjIrA, saphedasarasoM, cAroM kAtha aura yaha kalka milAkara kAtha jalane baca, sAMTha, pIpala, cItA, svaThI ( kacUra), taka pkaaveN| devadAru, kharaiTI, rAsnA, hulahula, kAyaphala, yaha taila, kaphaja, sannipAtaja, aura vAta nirguNDI (saMbhAla ), cava, kaliyArI (lAMkaphaja bhayaGkara zirazUla, netrazUla, aura karNazUlako galI), pIpalAmUla, sUkhI mUlI, majavAyana, avazya naSTa kara detA hai| jIrA, kUTha, ajamoda aura bidhAreke bIja; (3084) dazamUlatailam (mahA) (2) saba cIjeM 5-5 tole lekara pAnIke sAtha (dhanva.; bhai. ra. / ziro.) patthara para pisavA liijiye| dazamUlapalazataM jaladroNe vipAcayet / vidhi-kAtha, kalka, samasta drava padArtha aura tena pAdAvazeSeNa kaTutailADhakaM pacet // 8 sera sarasekA taila ekatra milAkara pakAyeM jambIrAIkacattUrasvarasaM teltulytH|| jaba taila mAtra zeSa raha jAya to chAna leM / kalkaH kaNAmRtA dAvIM zatapuSpA punarnavA / / / isakI mAlizase kapha aura ise pInese khAMsI zigru pippalikA siktA karanaM kRSNajIrakam / / naSTa hotiihai| isake atirikta yaha kaphavAsiddhArthakaM vacA zuNThI pippalI citrakaM shtthii|| taja anekAM roga, zotha, braNa aura zira tathA devadAru balA rAsnA mUryAvartakakaTphalam / madhya zarIrake rogoMko bhI naSTa karatA hai| nirguNDI cavikA gairI granthikaM zuSkamUlakam // (3085) dazamUlatailam (svalpa) (3) yavAnI jIrakaM kuSThamajamodA ca tADakam / (nvantari; bhai. ra / ziro.) eteSAM palikairbhAgairvipacenmatimAn miSak // dazamalakAthakaskAbhyAM kaTutailaM vipAcayet / hanti zleSmANamabhyagAt pAnAtkAsaM vyapolati sabhipAtajvarazvAsakAsaM hanti sudAruNam // nihanti vividhAn vyAdhIna kphvaatsmudbhvaan|| dazamUlakA kAtha 8 sera, dazamUlakA kalka ziromadhyagatAn romAn zothAn hantri vraNA- | npi|| lekara ekatra milAkara kAtha jalane taka pakAveM / kAtha-100 pala (6 / saira ) dazamUlako 32 sera pAnImeM pakAkara 8 sera pAnI yaha taila sannipAta jvara, zvAsa aura bhayaGkara zeSa rkkheN| khAMsIko naSTa karatA hai| anya drava padArtha--jambhIrI nIbUkA rasa 8 sUcanA-kAtha banAneke lie 4 sera daza sera, adarakakA rasa 8 sera tathA dhatarekA mUlako 32 sera pAnImeM pakAkara 8 sera zeSa svarasa 8 ser| rakkheM / 13 tole mAze sara For Private And Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tailaprakaraNam ] (3086) dazamUlatailam (4) ( bhai. ra. / ziro. ) dazamUlakAthakalkAbhyAM tailaprasthaM vipAcayet / caturguNaM payo dattvA zanairmRdvaninA pacet // dazamUlamiti khyAtaM zothaM hanti sudAruNam // 4 sera dazamUlako 32 sera pAnI meM pakAkara 8 khera zeSa rahane para chAna leM / phira 2 sera tailameM yaha kAtha aura 8 sera dUdha tathA 20 tole dazamUlakA kalka milAkara mandAbhipara pakAveM / jaba taila mAtra zeSa raha jAya to use chAna leN| yaha 'dazamUla taila ' bhayaGkara zothako bhI naSTa kara detA hai / (3087) dazamUlatailam (5) (bhai. ra. / ziro. ) tRtIyo bhAgaH / dazamUlakAthakarukAbhyAM nirguNDI rasasaMyutam / kaTutailaM samAdAya pacetprasthaM bhiSagvaraH // satripAtaM haredevacchirorogaM na saMzayaH // 2 sera dazamUlako 16 sera pAnImeM pakAyeM aura 4 sera pAnI zeSa rahane para chAna leN| tatpazcAt usameM 20 tole dazamUlakA kalka tathA 4 sera saMbhAlukA rasa aura 2 sera sarasoMkA taila milAkara pakAveM / jaba tailamAtra zeSa raha jAya to use chAna leN| yaha taila sannipAtaja zirorogako avasya karatA hai // (3088) dazamUlatailam (6) (madhyama) ( dhanva.; bhai. ra. / ziro. ) dazamUlI karaJjazca nirguNDI ca jayantrikA / dhattUraH SaTpalAn bhAgAn jaladrANe vipAcayet // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 71] pAdazeSe rase tailaM kaduprasthaM vipAcayet / tatkalkAn dApayettatra bhAgAn SaTtolakAn pRthak // vAtazleSmasamudbhUtaM zirorogaM vyapohati kAsaM paJcavidhaM zothaM jIrNajvaramapohati // dazamUlamidaM tailaM zirakarNAkSiroganut / manyAstambhamantradRddhiM zlIpadaM ca vinAzayet // dazamUlamidaM tailamazvibhyAM nirmitaM purA // kAtha - dazamUla, karana - bIja, saMbhAlu, jayantI aura dhatUrA 6 - 6 pala (30-30 tole ) lekara 32 sera pAnI meM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya to chAna leN| - dazamUla, karaJjabIja, saMbhAlu, jayantI aura dhatUrA / hareka 6-6 tole lekara pAnIke sAtha pisavA leM / vidhi- - kAtha, kalka aura 2 sera sarasoMke teko ekatra milAkara pakAveM / jaba kAtha jala jAya to tailako chAna leN| yaha taila vAtakaphaja ziroroga, pAMca prakArakI khAMsI, zotha, jIrNajvara, manyAstambha, antra vRddhi, slIpada aura kAna, AMkha tathA zirake rogoMko naSTa karatA hai / (3089) dazamUlatailam (7) ( dhanvaM. bhai. ra. ra. ra. / ziro. ) dazamUlIkaSAyeNa aSTAGgakalkasaMyutam / kSIraM ca dviguNaM davA tailaprasthaM vipAcayet // zirotiM nAzayedetadbhAskarastimiraM yathA / vAtazUlaM pittazUlaM kaphazUlaM tridoSajam // For Private And Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 72] dazamUlamidaM tailaM ziroroganiSUdanam / sUryAvarttamamiSyandaM jaladoSaM ca nAzayet // - bhaiSajya ratnAkaraH / bhArata sarasoMkA taila 2 sera, dazamUlakA kAtha 8 sera, dUdha 4 sera tathA aSTavarga ( kAkolI, kSIrakAkolI, medA, mahAmedA, Rddhi vRddhi, jIvaka aura RSabhaka) kA kalka 20 tole (hareka 2|| tole ) lekara sabako ekatra milAkara pakAveM / yaha taila vAtaja, pittaja, kaphaja aura sannipAtaja zirozUla, sUryAvarta abhiSyanda aura jaladoSa se utpanna zirorogoM ko naSTa karatA hai| (3090) dazamUlAditailam (1) (bR. mA. yo. ra. ga. ni.; dhanva; ra. ra.; ca. da; bhai. ra. / . ) dazamUlIkaSAyeNa tailaprasthaM vipAcayet / etatkarNe pradAtavyaM bAdhirye paramauSadham // 2 sera dazamUlako 16 sera pAnI meM pakAveM; jaba 4 sera pAnI zeSa raha jAya to chAnakara usameM 1 sera taila milAkara kAtha jalane taka pakAveM ise kAna meM DAlane se badhiratA jAtI rahatI hai| isa rogake liye yaha eka mahauSadha hai / (3091) dazamUlAditailam (2) ( vR. ni. ra. / gulma. ) dazamUlakaNA drAkSA zyAmA dhAtrI palaM palam / stries tailasya prasthaSaTkaM gavAM payaH // pacetailAva zeSantu tattailaM kaphagulmanut // dazamUla, pIpala, munakkA, kAlI nisota : aura AmalA 5-5 tole lekara sabako pisavA kara kalka banAveM phira 2 sera araNDake telameM yaha kalka [ dakArAdi aura 12 sera gAyakA dUdha ( tathA 8 sera pAnI ) milAkara pakAveM / jaba dUdha aura pAnI jala jAya to tailako chAna leM / 1 yaha taila kaphagulma ko naSTa karatA hai / ( mAtrA - 2 se 4 tole taka garama dUdha yA dazamUlake arka meM DAlakara piyeM / ) (3092) dazamUlAditailam (3) ( yo. ra. / danta; vR. yo ta / ta. 128 ) dazamUlI kaSAyeNa tailaM vA ghRtameva vA / vipakaM kevalaM zastaM sakSaudraM dantacAlane // karAle dantaharSe ca kApAlyAM sauSiradvaye / gaNDUSadhAraNAle pAtpAnAnnasyAca zasyate Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 8 sera dazamUlake kAthake sAtha 2 sera taila yA ghI milAkara pakAveM / isameM AdhAsera zahada milAkara, kulle karane, nasya lene, pIne aura lagAse dAMtokA hilanA, karAla, danta harSa, kapAlI, saura Adi danta roga naSTa hote haiM / (3093) dazamUlAdi tailam (4) ( yo. ra. / vAta; vR. yo ta / ta. 90 ) dazamUlakapAyavipakkamatho payasA ca samena balAdvanalaiH / truTi candanadArulatAnaladairaruNAjatukuSThavacAkuTilaiH // iti pakamidaM tilajaM jayati prasabhaM pavanAmayamAzu nRNAm / balazukravibhArucivahnikaraM nRpavRddha zizupramadASu hitam // dazamUlakA kAtha 8 sera, dUdha 2 sera, tilakA tela 2 sera aura kharaiTI, nAgaramothA, tAlIsapatra For Private And Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tailaprakaraNam ] choTI ilAyacI, sapheda candana, devadAru, jyoti - SmatI latA ( mAlakaMganI ), khasa, atIsa, lAkha, kUTha, baca aura tagarake 20 tole kalkako ekatra milAkara pakAveM / kAtha aura dUdha jalane para chAna leN| tRtIyo bhAgaH / yaha taila vAta vyAdhiko atyanta zIghra naSTa karatA aura bala, vIrya, saundarya, ruci tathA jaTharAmikI vRddhi karatA hai / yaha rAjA, vRddha, bAlaka aura striyoMke lie hitakArI hai / (3094) dazamUlA tailam (1) (ga. ni. / tailA . ) dazAGkikezarAriSTabrAhmIpAThAkaTutrikaiH / zaThIpunarnavA bhArgIsurasAmbuphalatrikaiH // zaGgapuSpItva gelArkamunipAdapapallavaiH / aGkoTavaruNAsphota zirISakaTabhIphalaiH // kRmighnamUlazampAka sarvapAmaradArubhiH / priyaGguhiGgumaJjiSThAsumukhAtandulIyakaiH // girikarNI va cAkuSThakaGkaSTharajanIdvayaiH / madhukasA rasindhUtthasitanIlotpalAmbudaiH // kaTutailaM samairemiH parka kSIre caturguNe / sonmAdaM hantyapasmAraM pAnAbhyaJjananAvanaiH // DAkinIbhUtavetAlanaigameSAdikAn grahAn / kRtyAbhicArarakSAMsi nAzayatyakhilAnyapi // tailametatsurendreNa nandasya kathitaM purA / bAlasya free rakSArthI viSNoramitatejasaH // abhyajya sarvagAtrANi bhoktavyaM ripuvezmani / tailamabhyaJjanaM zreSThaM vasato' rAtisaGkaTe // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 73] atha viliptabhagA bhagazAlinI yadi rameta naraM divase zubhe / madanasAyakajarjarito raso bhavati tasya tayApahRtaM manaH // tAmbUlamukhavAseSu vyaJjanAhArayogataH / anAmikAgrasaMyuktaM vazIkaraNamuttamam // dazamUla, nAgakesara, nImakI chAla, brAhmI,. pAThA, sAMTha, mirca, pIpala, kacUra, punarnavA (bisakhaparA ), bhAraMgI, tulasI, sugandhavAlA, harra, baher3A, AmalA, zaMkhapuSpI, dAlacInI, ilAyacI, Aka aura agathiyA ke patte, aGkoTake phala, baranekI chAla, AsphotA, sirasakI chAla, mAlakaMganI, bAyabiDaMgakI jar3a, amalatAsa, sarasoM, devadAru, phUlapriyaGgu, hIMga, majITha, sumukhA (kAlI tulasI), caulAI kI jar3a, aparAjitA, baca, kUTha, kaMkuSTha, haldI, dArUhaldI, mahuveke vRkSakA sAra, seMdhAnamaka, sapheda kamala aura nAgaramothA / saba cIjeM samAna bhAga milAkara 20 tole leM aura sabako pAnI ke sAtha pisavA kara kalka banAveM; phira 2 sera sarasoMke telameM yaha kalka aura 8 sera dUdha ( tathA 8 sera pAnI ) milAkara pakAveM / jaba dUdha aura pAnI jala jAya to tailako chAna leN| ise pIne aura isakI mAliza karane tathA nasya lenese unmAda, apasmAra aura bAlakoMke bhUta, DAkinI, betAla, naigameSAdi graha zAnta hote haiM / Treath zarIrapara isakI mAliza karate rahane se unheM rAkSasa aura abhicAra janita vyAdhiyoMkA bhaya nahIM rahatA / isa taila meM anAmikA uMgalI bhigokara usase 1 bUMda pAna yA AhArAdike kisI padArtha para For Private And Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [74] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi - girA kara khAnA atyuttama vazIkaraNa hai / yadi / (gandhatRNa), zatAvara, piyArvAsA, aura kaaknaasaa| strI ise apane guhyAGga meM lagAkara puruSa-sahavAsa hareka 5-5 tole / jau, ur3ada, alasI, bere aura karatI hai to puruSakA mana mugdha ho jAtA hai| kulatha 10-10 tole / sabako adhakuTa karake (3095) dazamUlAyaM tailam (2) 4 droNa (128 sera ) pAnImeM pakAveM aura 32 (vaM. se. / vAta vyA.) | sera pAnI zeSa rahane para chAnaleM, phira yaha kAtha, dazamUlIrasakSIrajIvanIyavipAcitam / 8 sera tilakA taila, 8 sera dudha aura 1 sera telaM hantyarditaM nasyapAnAmyaGgAnuvAsanaiH / / jIvanIya gaNa (jIvantI, mulaiThI, mudgapaNI, mASaparNI, dazamUlakA kAtha 8 sera, dUdha 2 sera, tila kAkolI, kSIra kAkolI, jIvaka, RSabhaka, medA, kA tela 2 sera tathA jIvanIya gaNa ( jIvantI, mulaiThI, mahAmedA, Rddhi aura vRddhi; hareka 6 tole 8 mAze) mudgaparNI, mASaparNA kAkolI, kSIrakAkolI, medA, ke kalkako ekatra milAkara mandAgnipara pkaaveN| mahAmedA, jIvaka, RSabhaka, Rddhi, vRddhi ) kA isa tailako anuvAsana basti denese samasta kalka 20 tole lekara sabako ekatra milAkara vAtaja roga naSTa hote haiN| pkaaveN| (3097) dazAGgatailam (1) isakI anuvAsana basti lene aura mAliza (ga. ni / tailA.) karane tathA pIne aura nasya lenese ardita (lakavA) tarkArIbhRGgazigUNAM nirguNDIzaNayostathA / naSTa hotA hai| vAtaghnavAsAjAtInAM nimbabhAskarayorapi / (3096) dazamUlAyaM tailam (3) svarasaM tu samAdAya pratyeka prasthamAnataH / (vaM. se. / vAta vyA.) prasthaM tu tilatailasya zanairmedvagninA pacet / / dazamUlaM balA rAsnA cAzvagandhA punarnavA / ernnddmuulvrssaabhuuhygndhaashtaavrii| guDUcyairaNDapUtIkabhASakarohiSam / / rAsnAgokSurakAzcaiva zatapuSpA ca saindhavam / / zatAvarI sahacarakAkanAsA plonmitaa| | pratyekaM karSamAdAya kAMdha trikttostthaa| yavamASAtasIkolakulatyAH prsRtonmitaaH|| elAtvapatramAMsInAM karSArdai ca vinikSipet / / caturdoNe'mbhasaH pakkA droNazeSeNa tena tu| tailenAnena nazyanti vAtarogAH sudAruNAH / tailADhakaM samaM kSIraM jIvanIyaiH pcecchnaiH|| | AkSepakaM hanustambhamapatantrakamarditam // anuvAsanametaddhi sarvavAtavikAranut // apabAhukaM vizvAcI pakSAghAtApatAnakam / dazamUlakI hareka vastu, kharaiTI, rAsnA, bhasa- snAyusandhigataM vAta saptadhAtugataM tathA // gandha, punarnavA ( sAThI ), giloya, araNDakI jar3a, | urustambhaM vAtaraktamAmavAtaM sudAruNam / khaDAzI (jundabedastara), bharaMgI, bAsA, miraciyAgandha, / dazAGgasaMjJakaM tailaM hanyAdanyAMzca vAjAn / For Private And Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tailaprakaraNam ] tRtIyo bhAgaH / [ 75 ] rAsnA, bAsA, camelI, nIma aura Apha kA svarasa 2-2 sera aura tilakA tela 2 sera leM tathA araNDakI jar3a, punarnavA ( sAThI ), asagandha, zatAvarI, gokharu, soyA, aura seMdhA namaka 14 - 1 / tolA evaM soMTha, mirca, pIpala, ilAyacI, dAlacInI, tejapAta aura jaTAmAMsI hareka 7 // mAze lekara pAnIke sAtha pisavA leM aura phira saba cIjoMko ekatra milAkara pakAveM / aranI, bhaMgarA, sahaMjanA, saMbhAlu, sana, araNDa | zatAvarIdevadArukauntItva patravArijaiH / kuSThAguruvacAyuktaistailaM siddhaM pradApayet // bastau pAne tathA'bhyaGge nasye ca pariSecane / sarvarogAn jayatyetatsaMsRSTAn mAtarizvanA || vizeSato hyapasmAramunmAdaM vAtazoNitam / strINAmapatyajananaM puMsAM cAtibalapradam // narANAM gadgadAnAM ca mUkAnAM vAkpravarttanam / medhAjananamAyuSyaM balavarNAgnivardhanam // sarvagrahaghnaM viSajit sannipAtaharaM param / dazAGgamiti vikhyAtamazvibhyAM parikIrttitam / / yaha taila AkSepaka, hanustambha, apatantraka, ardita, apabAhuka, vizvAcI, pakSAghAta, apatAnaka, snAyu aura sandhigatavAyu, saptadhAtugata vAta, Urustambha, vAtarakta aura AmavAtAdi bhayaGkara vAtavyAdhiyoMko naSTa karatA hai / ( Adhese 1 tole takakI mAtrAnusAra dUdhameM DAlakara pilAnA aura zarIra para isakI mAliza karAnI cAhie / ) (3098) dazAGgatailam (2) (ga.ni. / tailA. ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir piyAbAsA, giloya, asagandha, zatAvara, prasAraNI ( khIpa), nAgabalA ( gaMgerana ), gokharu, punarnavA ( bisakhaparA ), aura kharaiTI samAna bhAga milAkara 4 sera leM aura sabako adhakuTA karake 32 sera pAnI meM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya to chAnaleM / isI prakAra 4 sera rAsnA ko 32 sera pAnI meM pakAkara 8 sera zeSa rahane para chAna leN| tatpazcAt yaha donoM kAtha, nimna likhita cIjoM kA kalka, 8 sera tilakA taila, tathA 8-8 sera dahI kA pAnI, IkhakA rasa, zukta aura lAkhakA rasa tathA 32 sera dUdhako ekatra milA kara taila mAtra zeSa rahane taka pakAveM / zaitestsmRtalatA vAjigandhA zatAvarI / prasAraNI nAgabalA zvadaMSTrA sapunarnavA // balA ceti samAn bhAgAn rAsnArasasamanvitAn / kalka - jaTAmAMsI, soyA, mulaiThI, majITha, lAla - vijJAya doSaprakRtiM kaSAyamupakalpayet // tena pAdAvazeSeNa tilatailADhakaM pacet / dadhimastviniryAsazuklAkSodakaiH samaiH // caturguNena payasA kalkairebhirpa lonmitaiH / mAMsIzatAhAmadhukamaJjiSThAraktacandanaiH // candana, zatAvara, devadAru, reNukA, dAlacInI, tejapAta, kamala, kUTha, agara aura baca / hareka 5-5 tole lekara sabako pAnIke sAtha pisavA leM I isa tailako pilAne tathA basti, nasya, pari lAkSA 1 - lAkhako kapar3e meM bAMdhakara 6 gune pAnImeM dolAyantra vidhise pakAkara 21 bAra chAna leN| yahI " rasa " hai / 'zukta' banAne kI vidhi mArata bhai. ra. prathama bhAga pRSTa 354 para dekhiye. For Private And Personal Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [76] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi - - Secana, aura abhyaGgAdi dvArA prayukta karane se sama- ekatra milAkara mandAgnipara pakAveM / aura tela sta vAtaja roga vizeSataH apasmAra, unmAda, vAtarakta, mAtra zeSa rahane para chAna leN| gadgadatA ( hakalAnA ), gUMgApana, sarva graha, viSa | kalka-sAMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, aura sannipAta jvara Adi naSTa hote aura striyoM meM AmalA, mothA, cava, jIrA, seMdhA, tejapAta, ilAputrotpAdanako zakti tathA puruSoM meM bala, vIrya, | yacI, dAlacInI, nAgakesara, sauMpha, jaTAmAMsI, medhA, AyuSya varNa aura jaTharAgnikI vRddhi hotI hai| lauMga, jAvitrI, jAyaphala, dhaniyA, ajavAyana, (3099) dADimAdyaM tailam (1) ajamoda, sugandhabAlA, kaJcaTA (jala caulAI), (bhai. ra. / saMgra.) atIsa, maNDUkaparNI, siMghAr3eke patte, kaTelI, kaTelA, dADimatvagjalaM dhAnyaM vatsakasya tvacastathA / Ama aura jAmanake patte tathA chAla, majITha ( yA pratyekamADhakaM grAhyaM jaladroNe pacetpRthak // lajAla ), indrajau, zatAvara, dhAyakI jar3a, belagiri, caturbhAgAvaziSTantu takramADhakasammitam / mocarasa, mUsalI, kur3ekI chAla, kharaiTI, gokharu, pacettailADhakaM dhImAna garbha datvA bhiSagvaraH / / lodha, pAThA, khairakI lakar3I, giloya aura seMbhalakI trikaTuM triphalA mustaM canyajIrakasaindhavam / / chAla; hareka 2 // --2 // tole lekara sabako cAturjAtaM madhurikA mAMsI ca devapuSpakam // cAvaloMke pAnI ( taNDulodaka ) ke sAtha pIsa leN| jAtIkoSaphale dhAnyaM yamAnyau bAlakantathA / yaha taila bhayaGkara saMgrahaNI, bIsa prakArake kaJcaTAtiviSA bhekI zRGgATaM vRhatIdvayam // dvayam // / prameha aura 6 prakArakI bavAsIrako naSTa karatA hai| AmrajambutvacaH parNI samajendrayavaM vrii| / | (3100) dADimAdyaM telam (2) dhAtakI vilvamocaJca muSalI vatsakambalA // / (rA. maa.| stanaro.) zvadaMSTrA lodhrapAThAzca kASThaM khAgirameva ca / / vipAcitaM dADimakalkayuktaM amRtA zAlmalI tvak ca sarvamarddhapalonmitam // tailaM bhavetsarSapasambhavaM yat / piSTavA taNDulatoyena sAdhayenmRdunAgninA / grahaNI hanti durAM pramehAnapi vizaMtim // abhyaJjanAttatkurute nitAntaazIsi SaDvidhAnyeva nAzayennAtra saMzayaH // muccaiH stanau pRddhiyutau ca karNau // ___ anArakI chAla, sugandhabAlA, dhaniyA aura anArakI chAlakA kalka 13 tole 4 mAze, kuDekI chAla / hareka 4-4 sera lekara harekako sarasoMkA tela 2 sera aura pAnI 8 sera / sabako ekatra alaga alaga 32-32 sera pAnImeM pakAveM aura | milAkara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to telako 8-8 sera pAnI zeSa rahane para chAnakara saba kAthoMko chAna leN| ekatra milAleM / tatpazcAt yaha kAtha, 8 sera taka, | isakI mAlizase stana atyanta unnata aura 8 sera tela aura nIce likhI cIjoMkA kalka | kAna bar3e ho jAte haiM / For Private And Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [77] (3101) dADimA tailam (3) pakA huvA taila lagAnese upadaMza ( Atazaka ) naSTa (rA. mA. / karNa.) ho jAtA hai / saMsAdhitaM dADimavalkalairyat (dAruhaldIkA .rasa yA kAtha 8 sera, taila kssudraaphlaarusskrcuurnnyuktaiH| 2 ser|) abhyaJjanAtsarSapasambhavaM tat kalka-svarasake sAtha pakAnA ho to sana tailaM nRNAM liGgavivardhanaM syAt // samAna bhAga milA kara 10 tole, aura kAthake kAya-anArakI chAla 2 sera, pAnI 16 sera / | sAtha pakAnA ho to 13 tole 4 mAze leN|) zeSa kAtha 4 sera / (3104) dAAdyaM sUryapAkatailam kalka-kaTelIke phala aura zuddha bhilAvA / hareka 3 tole 4 mAze / kAtha aura kalkako 1 (ga. ni. / tailA.) sera sarasoMke telameM milAkara pakAveM / dAvarSIgaNDIrasaMyuktaiH kAsamardakasambhavaiH / isakI mAlizase liGgavRddhi hotI hai| mUlairmahoTikAyAstu svarasena samanvitaiH // (3102) dArvAditailam snuhiikssiirnishaamuurvaagRhdhuumphnnijjkaiH| (vai. ma. ra. / paTa. 11) rAlAbiDagamagadhAgaurasarSapanAgaraiH / / tailaM dArurujAsarjayaSTIpAThAvacUrNitam / | ckrmrdknaaddiikaabaakuciinktmaalkaiH| zItapitte'mRtArAjIkalkaM cAbhyaGgalepanam // mUlakasya tu bIjaistu surasAragvadhacchadaiH // (sarasoMke) telameM devadAru, kUTha, rAla, mulaiThI, sakSAralavaNopetairgomUtraiH pripessitaiH| aura pAThAkA cUrNa milA kara yA inake kalka tathA | kaTutelasthitaiH pakaiH smygrvigbhstibhiH|| kAtha se tela pakAkara usakI mAliza karane se athavA | kRtamAzunarANAntu hanyAdebhiH pralepanam / giloya, aura lAla sarasoM ( yA bAbacI ) ko | dardU vicarcikAM kaNDUM pAmAM durbhaktakaM tathA / / pAnIke sAtha khUba mahIna pIsakara lepa karane aura dAruhaldI ora majIThakA kAtha tathA kasauMdI zarIrapara malane se zItapitta (pittI) roga naSTa aura bana bhaTTekI jar3akA rasa 1-1 sera, sarasoMkA hotA hai| taila 1 sera aura nimna likhita cIjoMkA kalka (3103) dAAditailam | ekatra milAkara dhUpameM rakkheM, aura roja do cAra bAra (dhanva.; bhai. ra.; vaM. se. / zUkado.; ga. ni.| upadaMza.) lakar3I Adise hilA diyA kreN| jaba saba pAnI daaviisvrsyssttyaahehdhuumnishaanvitaiH| | jalajAya to tailako chAna leN| tailamabhyaJjanAtparka meroga nivArayet // kalka-sehuMDa (seMDa ) kA dUdha, haldI, dAruhaldI ke svarasa (abhAvameM kAtha ) aura mUrvA, gharakA dhuvAM, maruvA, rAla, bAyabiDaMga, pIpala, mulaiThI, gharakA dhuMvA tathA haldIke kalka ke sAtha ' sapheda sarasoM, soMTha, paMvAr3a, nADikA ( nAlIkA For Private And Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [78] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi zAka), bAbacI, karaJjabIja, mUlIke bIja, tulasI / ulTA laTakAye rheN| isase jo taila Tapake aura amalatAsake patte, yavakSAra aura seMdhAnamaka / | use kAMca yA cInI Adike pAtrameM jamA karate rheN| saba cIjeM samAna bhAga milI huI 6 tole 8 mAze isa tailako z2arA garama karake kAnameM DAlanese lekara gomUtrameM mahIna pisvaaleN| karNapIr3A naSTa hotI hai| ise lagAnese dAda, khujalI, vicarcikA aura isI vidhise devadAra, kUTha aura cIrakI lakapAmA atyanta zIghra naSTa ho jAtI hai| r3iyoMse banAyA huvA taila bhI karNa zUlako naSTa (3105) dIpatailAbhyaGgaH karatA hai| (rA. mA. | viSA.) (3107) dUrvAtailam / abhyaGga dIpatailena deze kharjarakasya yH| (bhai. ra.; vRM. mA.; ga. ni.; ca. da.; karoti na karotyati tasya tatsambhavaM vissm|| yo. ra. / kuSTha.) yadi kanakhajUreke kATe huve sthAna para dIpaka- svarase caiva durvAyAH pacettailaM cturgunne| ke tailakI mAliza kI jAya to viSa nahIM cddh'taa| kacchUvicacikApAmA abhyaGgAdeva nAzayet // (3106) dIpikAtailam 8 sera dUbake svarasameM 2 sera sarasoMkA tela (ca. da.; yo. ra.; vaM. se.; bhai. ra.; . mA.; dhanva.; milAkara pakAveM / isakI mAlizase kacchU, vicavR. ni. ra.; ga. ni.; su. saM. / karNaro.; vR. rcikA, aura pAmA ( khujalI ) naSTa ho jAtI hai / yo. ta. / ta. 129) (3108) dUrvAditailam / (ca. da. / vraNazotha.; vR. yo. ta. / ta. 112; mahataH paJcamUlasya kANDAnyaSTAlAni ca / someNAveSya saMsicya tailenaadiipyetttH|| bhai. ra.; bUM. mA.; vaM. se. / AgantukatraNa ) yattailaM cyavate tebhyaH mukhoSNaM ttpryojyet| / dUrvA svarasasaMsiddhaM tailaM kampillakena ca / jJeyaM taddIpikAtailaM sadyo gRhNAti vedanAm // | dArvItvacazca kalkena pradhAnaM vraNaropaNam // evaM kuryAda bhadrakASThe kuSThe kASThe ca saarle| / yenaiva vidhinA tailaM ghRtaM tenaiva sAdhayet / matimAndIpikAtailaM karNazUlanivAraNam // raktapittottaraM jJAtvA sapirevAvapAcayet // bela, sonApAThA (aralu); kumhAra (khambhArI), dUdhake svarasa aura kabIle tathA dAruhaldIke pADhala aura araNI kI TahaniyoMke 8-8 aMgula kalkake sAtha pakA huvA taila lagAnese ghAva bhara lambe Tukar3e karake sabako ekatra bAMdhakara yA alaga jAte haiN| alaga rezamI kapar3e meM lapeTa deM aura phira tailameM tailake samAna hI inhIM cIjoMse ghRta bhI pakA acchI taraha tara karake unake eka siremeM Aga sakate haiN| yadi rakta pittakI pradhAnatA ho to lagAdeM aura dUsare sireko cimaTe Adi se pakar3akara ! ghRtahI prAkta karanA cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tailamakaraNamH ] (3109) dUrvAcaM tailam ( vR. ni. ra.; vaM. se. / raktapi. ) dUrvAmadhukamaJjiSThAdrAkSekSurasacandanaiH / zArivAdvayanaktAstailamasthaM vipAcayet // kSIraM caturguNaM dattvA siddhamabhyaJjane hitam / raktapittaharaM hyetadvayaM vAtaghnamuttamam // duvatailamiti khyAtaM zazivarNakaraM mahat // dUba ghAsa, lulaiThI, majITha, dAkha ( munakkA ), sapheda candana, donoM prakAra kI sArivA aura karake kalka tathA Ikha rasa aura cAra gune dUdhake sAtha taila pakAkara mAliza karanese raktapitta tathA vAyu naSTa hotA aura bala tathA saundaryakI vRddhi hotI hai| tRtIyo bhAgaH / ( tilakA taila 2 sera, kalkakI hareka vastu 2|| tole, IkhakA rasa 2 sera aura dUdha 8 khera / ) devadArutailam (1) ( rA. mA. / karNaro. ) dIpikA taila dekhiye yadyapi rAjamArtaNDa ke isa prayogakA pATha dIpikA taila pAThase sarvathA bhinna hai parantu yaha prayoga usake antargata bhA jAtA hai / (3110) devadArutailam (2) ( rA. mA. / mukharo. ) agnau siddhaM devadAroH phalAnAM mizrIbhUtaM vAjino varcasA yat / tailaM tatsyAcchIrSakaNThAmayAnAM nAzAyA nasyakarmaprayomAt // [ 79] devadAruke phaloMke tailameM 4 gunA ghor3ekI lIda (mala) kA rasa milAkara mandAgnipara pakAveM / jaba tailamAtra zeSa raha jAya to use chAna 1 isakI nasya lenese sira aura galeke samasta roga naSTa hote haiM / (3111) devadAvaditailam ( ca. saM. / ci. a. 26; vaM. se. / karNa. ) devadAruvANThazatAdAkuSThasaindhavaiH / tailaM siddhaM bastamUtre karNazUla nivAraNam // devadAra, baca, soMTha, soyA, kUTha aura seMdhA / saba cIjeM samAna bhAga milI huI 20 tole lekara pAnI ke sAtha pisavA leM; phira 2 sera taila meM yaha kalka aura 8 sera bakarekA mUtra milAkara pakAveM / yaha tai karNazUlako naSTa karatA hai / (3112) dravantyAditailam (su. saM. / ci. a. 2 ) dravantI cirabilvazca dantI citrakameva ca / pRthvIkA nimbapatrANi kAsIsaM tutthameva ca // jivatI nIlI haridre saindhavaM tilAH / nepAlI jAlinI caiva madayantI mRgAdanI / bhUmIkadambaH subahA zukAkhyA lAGgalADhayA || sudhAmUrkakITAriharitAlakaraJjikAH // yathopapattikarttavyaM tailame tastu zodhanam // dravantI ( vRhaddantI ), karaJjabIja, dantI, cItA, bar3I ilAyacI, nImake patte, kasIsa, nIlAthothA, nisota, baca, nIlakApaJcAGga, haldI, dAruhaldI, seMdhA, tila, bhUmikadamba yA ( gorakhamuNDI ), kAlA saMbhAlu, sirasakI chAla, kaliyArI, manasila, devadAlI ( biMDAla DoDhA ), madayantI, indrAyana, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [80] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi seMDa (sehuMDa), mUrvA, Aka, dAdamAri (dAdamardana), | dazamUla, triphalA, kulatha, nisota, mUlI aura haratAla aura kAMTe vAle karAke phala / inake kalka | sahajanekI chAlakA kalka 13 tole 4 mAze tathA tila ke sAtha taila pakAkara lagAnese ghAva zuddha hote haiN| aura araNDIkA taila 1-1 sera aura ukta ( saba cIjeM samAna bhAga milI huI 20 cIjoMkA kAtha 8 sera lekara sabako ekatra milAkara tole, sarasoMkA tela 2 sera, pAnI 8 ser|) pkaaveN| (3113) dvijIrakA tailam ___yaha taila vidhi, gulma aura zUlako naSTa (ga. ni. / vRddhya.) karatA hai| ajAjIdvayasindhUtyahiGgato' palAni c| / (3116) bipaJcamUlyAcaM tailam tailaM ca SoDazapalaM pakaM vRddhiM vyapohati // ( ga. ni.| parisi. tailA.; bhA. pra.kha. 2 / Uru.) sapheda aura kAlA jIrA, seMdhA namaka, aura dve paJcamUlyau triphalA citrako devadAru ca / hAMga 2 // 2 // tole lekara pAnIke sAtha pisavA | ekASThIlA tvapAmArgaH zreyasI vAyasI sudhA // lIjiye phira 2 sera tilake tailameM yaha kalka aura | kAlA bhArgI pRthakparNI suvahA madayantikA / 8 sera pAnI milAkara pAnI jalane taka pakAiye / vizalyozIrakAzmaya hiNsraadaay'stthaa'mlikaa| yaha taila aNDavRddhi rogako naSTa karatA hai| cirabilvoM vizokazca balA cAMzumatI tthaa| (3114) vipaJcamUlAcaM telam payasyA pIlupI ca saguDUcI zatAvarI // __ ( bhA. pr.| A. vA.; vaM. se.| AmavA. ) / eSAM paJcapalAn bhAgAn jaladroNeSu saptam / dvipnycmuuliiniryaasphlddhymlkaanyjikaiH| aSTabhAgAvazeSeNa pacettailaM shnaiHshnaiH|| tailaM kaTayUrupAtikaphavAtAbhayAngadAn // kuSThaM ca satapuSpA ca citrakasyUSaNaM vcaa| hanti vastipradAnena karotyagnivalaM mahat // devadAgaru zreSTha viDaGga mustameva ca // . ___ dazamUlake kvAtha, jAyaphalake kalka aura dahI | azvagandhA sthirA pAThA mUrvA zyonAkameva ca / tathA kAjIke sAtha pakAe huve tailakI bastI lenese | pippalI zRGgaverazca dantI hiGgavamlavebasau // kamara, jaMghA aura pArzva kI pIr3A tathA kaphavAtaja garbheNAnena bhiSakSAyeNa ca sAdhayet / roga naSTa hote haiM / evaM agnikI vRddhi hotI hai| | siddhaM zItaM ca pUtaJca kSaudreNa saha saMsRjet / (3115) dvipaJcamUlItailam tadasya dadyAtpAnArtha tadevAbhyaJjane bhavet // (vaM. se. / vidra.) UrustambhazcirotpannastailenAnena zAmyati / dvipaJcamUlItriphalAkulittha ADhayavAtaM zlIpadAni khuDavAtAMzca nAzayet // tricchanairmUlakazigruyuktaiH / kAtha-dazamUlakI hareka vastu, hare, baher3A, AtailaM tilairaNDajametadebhiH malA, cItA, devadAra, pAThA, apAmArga (cirasiddhaM hitaM vidradhigulmazUle // ciTA), rAsnA, sapheda cauMTalI, sehuNDa (seMDa) For Private And Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - AsavAriSTapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [81] kI jar3a, nisota, bharaMgI, pRSThaparNI, saMbhAlu, | jAne para tailako chAnakara ThaNDA karake usameM madayantikA, kaliyArI, khasa, khambhArI, usakA solahavAM bhAga zahada milA deN| kaTelI, dAruhaldI, imalIkI chAla, karaJjabIja, ise pIne aura isakI mAliza karanese purAnA azokachAla, kharaiTI, zAlaparNI, svarNakSIrI Urustambha, zlIpada, vAtarakta aura khuDavAtAdi ( satyAnAsI ), mUrvA, giloya aura zatAvara / vAta vyAdhiyAM naSTa hotI haiN| hareka cIz2a 5-5 pala ( 25-25 tole) (3117) dviharidrAya tailam lekara sabako adhakuTA karake 224 sera pAnImeM pakAveM aura 28 sera pAnI zeSa rahane / (A. ghe: vi. / uttarA. a. 81; bhai. ra. / kSudra.) para chAna leN| | hridraadvybhuunimbtriphlaarissttcndnaiH| kalka---kUTha, soyA, cItA, soMTha, mirca, pIpala, etattailamarUMSINAM siddhamabhyaJjane hitam / / baca, devadAra, agara, bAyabiDaMga, mothA, haldI, dAru haldI, cirAyatA, harra, baher3A, asagandha, zAlaparNI, pAThA, mUrvA, aralu | AmalA, nImakI chAla, aura sapheda candana ke kAtha ( zyonAka ), pIpala, soMTha, dantImUla, hIMga tathA kalkase banAyA huvA taila lagAnese arUMSi aura amalabeta; saba cIjeM samAna bhAga milA- (zirakI choTI choTI kuMsiyAM ) naSTa hotI haiN| kara 46 tole 8 mAze leM aura sabako (kAthake lie saba cIjeM samAna bhAga milI huI pAnIke sAtha pisavA leN| | 2 sera, pAnI 16 sera, zeSa kAtha 4 sera / saravidhi-7 sera tela meM yaha kAtha aura kalka mi- soMkA tela 1 sera / kalkake lie saba cIjeM samAna lAkara mandAgni para pakAveM, aura kAthake jala | bhAga mizrita 6 tole 8 mAze / ) iti dakArAditailaprakaraNam / atha dakArAdyAsavAriSTaprakaraNam (3118) dantyariSTaH (1) / harra, baher3A, AmalA, dazamUla, aura dantImUla (vaM. se.; vRM. mA. / arzI.) | 1-1 pala (5-5 tole / kula milAkara triphalA dazamUlAni nikumbhAnAM pala palam / 70 tole ) lekara sabako 1 droNa (32 sera ) vAridroNe zRtaM pAdazeSe guDatulAyutam // pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya AjyabhANDe sthitaM mAsaM dantyariSTo nissevitH| to usameM 100 pala gur3a milAkara ghRtase cikane gudajakamyudAvarttagrahaNIpANDuroganut // | kiye huve maTakemeM bharakara usakA mukha acchI taraha For Private And Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [82] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi banda karake rakhadeM, aura 1 mAsa pazcAt nikAlakara | (3120) dazamUlAriSTaH (1) chaanleN| (npuN.| ta. 9; bhai. ra. / vAjI.; ga. ni.; zA. yaha 'dantyariSTa' bavAsIra, kRmi, udAvarta, dh.| AsavA.) grahaNI roga aura pANDuko naSTa karatA hai / ( mAtrA dazamUlAni kurvIta bhAgaiH paJcapalaiH pRthak / 2 tole) | paJcaviMzatpalaM kuryAcitrakaM pauSkaraM tayA // (3119) dantyariSTaH (2) | kuryAdvizatpalaM lodhaM guDUcI tatsamA bhavet / (ca. saM. / ci. a. 9; ga. ni. / AsavA.; palaiHSoDazabhirdhAtrI rvisNkhyairduraalbhaaH|| ca. da. / arzo.) khadiro bIjasArazca padhyA ceti pRthak palaiH aSTAbhirguNitaiH kuSThaM maJjiSThA devadAru ca // viDaoN madhukaM bhAgI kapityokSaH punarnavA / / bhAgAn palAMzAnApothya jaladroNe vipAcayet // cavyaM mAMsI bhiyaGgazca sArivA kRSNajIrakam / / tripalaM triphalAyAzca dalAnAM tatra dApayet / rase caturthazeSe tu pUte zIte samAvapet // / | tritA reNukA rAsnA pippalI kramukaH sttii| tulAM guDasya satiSThet mAsArddha ghRtbhaajne| haridrA zatapuSpA ca padmakaM nAgakezaram // tanmAtrayA pibennityamarzobhyo'pi pramucyate // mustamindrayavAH zRGgI jIvakarSabhako tthaa| | medA cAnyA mahAmedA kAkolyau Rddhiddhike / grahaNIpANDurogaghnaM vAtava!'nulomanam / dIpanazcArucinnazca dantyAriSTamidaM viduH|| kuryAtpRthak dvipalikAnpacedaSTaguNe jle| caturthAzaM zRtaM nItvA mRdbhANDe sannidhApayet // dantImUla, cItAmUla, dazamUlakI hareka vastu, cataHSaSTipalAM drAkSAM pacennIre cturgunne| hara, baher3A aura AmalA 1-1 pala (5-5 tole) tripAdazeSa zItazca pUrvakAthe zRtaM kSipet / / lekara sabako adhakuTI karake 1 droNa ( 32 sera) dvAtriMzatpalikaM kSAdraM guDaM dadyAccatuH zatam / pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera pAnI raha jAya to | triMzatpalAni dhAtakyAH kaGkolaM jalacandane / chAnakara aura ThaNDA karake usameM 1 tulA (6 / sera) jAtIphalaM lavaGgaM ca tvagelApatrakezaram / gur3a milAkara miTTIke cikane bartanameM bharakara, usakA | pippalI ceti saMcUrNya bhAgaivipalikaiH pRthak // muMha banda karake rakha deM; aura 15 dina pazcAt zANamAtrAM ca kastUrI sarvamekatra nikSipet / nikAlakara chAnale / bhUmau nikhanayedbhANDaM tato jAte rase pivet // isake sevanase bavAsIra, grahaNI, pANDu, aura ktakasya phalaM liptvA rasaM nirmalatAM nayet / aruci naSTa hotI hai| isake atirikta yaha mala grahaNImaruciM zUlaM zvAsakAsabhagandarAn // aura vAyuko gatiko anuloma (yathocitamArgagAmI) | vAtavyAdhi kSayaM chadi pANDuroga sakAmalam / aura agniko dIpta karatA hai| kuSTAnyIsi mehAMzca mandAgrimAdarANi ca // For Private And Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - -- -- - - - -- - - ---- ---- - - - - -- - ----- - - -- - - - AsavAriSTamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [83] zarkarAmazmarIM caiva mUtrakRcchU kSayaM jayet / / kastUrI milAkara baratanakA mukha acchI taraha banda kRzAnAM puSTijanano vandhyAnAM putradaH prH|| / karake bhUmimeM gAr3ha deN| ariSTo dazamUlAkhyastejaH zukrabalapadaH // eka mAsa pazcAt baratanako nikAlakara ari____ dazamUlakI hareka vastu 5-5 pala, cItA STako chAnaleM aura usameM nirmalIke phalekA pUrNa tathA pokharamUla 25-25 pala, lodha aura giloya milAkara rakha deM evaM 4-5 dina bAda jaba ariSTa 20-20 pala, AmalA 16 pala, dhamAsA 12 svaccha ho jAya to punaH chAnakara botaloMmeM bharakara pala, khairasAra, bijayasAra, aura hare 8-8 pala, | majabUta DATa lagA deN| kUTha, majITha, devadAra, bAyabiDaMga, mulaiThI, bhAraMgI, yaha ariSTa grahaNI, aruci, zUla, zvAsa, kaithakA gUdA, baher3A, punarnavA ( sAThI), cavya, khAMsI, bhagandara, vAtavyAdhi, kSaya, chardI, pANDa, jaTAmAMsI, phUla priyaMgu, sArivA, kAlAjIrA, kAmalA, kuSTha, bavAsIra, prameha, mandAgni, udararoga, nisota, reNukA, rAsnA, pIpala, supArI, saTI azmarI, zarkarA, aura mUtrakRcchrako naSTa karatA tathA (kacUra) haldI, soyA, pAka, nAgakesara, nAgara- teja, bala aura vIryakI vRddhi karatA hai| duSale mothA, indrajau, kAkaDAsiMgI, jIvaka, RSabhaka manuSyoMko puSTi aura bandhyA strIko putra detA hai| (abhAvameM vidArIkanda), bhedA, mahAmedA ( abhAvameM (mAtrA---1 se 2 tole taka / ) zatAvara), kAkolI, kSIrakAkolI (abhAvameM asa- (noTa-kastUrI Asava chAnaneke bAda kapar3egandha) aura Rddhi, vRddhi ( abhAvameM bArAhIkanda); ko poTalImeM bAMdhakara yA surA (rekTI phAiDa inameM se hareka cIz2a 2-2 pala (10-10 tole) spriTa ) meM gholakara DAlanI caahie|) lekara sabako AThagune (16 gune) pAnImeM pkaaveN| (3121) dazamUlAriSTaH (2) jaba cauthA bhAga bAkI raha jAya to utArakara chaanle| (su. saM. / ci. a. 6) isake pazcAt 64 pala (4 sera) munakkA ko dvipaJcamUlIdantIcitrakapathyAnAM tulAmAhatya jala5 gune ( 8 gune ) pAnImeM pakAkara tIna cauthAi pAnI catudrINe vipAcayet / tataHpAdAvaziSTaM kaSAyazeSa rahane para chAnaleM aura ise tathA uparokta kAthako mAdAya suzItaM guDatulayA sahonmizraya ghRtabhAjane miTIke acche bar3e aura ghRtase cikane kiye huve nikSipya mAsamupekSeta yavapalle tataH pAta: baratanameM bhara deN| sAtha hI usameM 32 pala (64 pala) pAtamAtrAMpAyayeta, tenAograhaNIdoSapANDurogozahada, 400 pala guDa, 30 pala dhAyake phUloMkA cUrNa | dAvArocakA na bhavanti dIyo'mizca bhavati / aura 2-2 pala ( 10-10 tole ) kaMkola, dazamUla, dantImUla, cItAmUla aura harra 100sugandhavAlA, sapheda candana, jAyaphala, lauMga, dAra-100 pala (6 / sera) leM aura sabako adhakuTA cInI, ilAyacI, tejapAta, nAgakesara, aura pIpalakA karake 4 droNa (128 sera) pAnI meM pakAveM jaba pUrNa aura 4 mAze (vartamAna tolase 5 mAze ) 1 droNa pAnI zeSa rahe to use chAnakara, ThaNDA For Private And Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [84] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [dakArAdi karake usameM 1 tulA (6 / sera) gur3a milAkara ghRta kanakadupalaM cUrNa kSipennirmalatA bhavet / se cikane kie huve miTTIke pAtrameM bharakara usakA pakSAce pivedhastu mAtrayA ca yathAbalam // mukha banda karadeM aura use jauke DherameM dabA deN| dhAtukSayaM jayatyeva kAsaM paJcavidhaM tthaa| phira eka mAsa pazcAt nikAlakara chaanleN| arzIsi SaTprakArANi tathASTAvudarANi ca // ____ ise prAtaHkAla yathocita mAtrAnusAra sevana pramehazca mahAvyAdhimaruciM pANDuruk tathA / karanese arza, grahaNI, pANDu, udAvarta aura aruci sarva vAtAMstathA zUlaM zvAsa chadimamRgdaram // nahIM rahatI tathA agni dIpta ho jAtI hai| aSTAdazaiva kuSThAni zopha zUlaM bhagandaram / (mAtrA-2 tolA / ) zarkarAdha mUtrakRcchmazmarIJca vinAzayet // kRzasya puSTiM kurute puSTasya ca mahAbalam / (3122) dazamUlAsavaH (1) mahAvego mahAtejo mahAvIryo vilokyate // ( vR. ni. ra. / kSaya; yo. ci. / a. 7) kAmapuSTikaro hoSa bandhyAnAM putrado bhavet // dazamUlaM tulAdai ca pauSkarazca tadardhakam / __ dazamUla 50 pala ( hara eka cIja 5 pala), harItakInAM prasthAI dhAtrI prasthadvayaM tathA // pokharamUla 25 pala, harra 8 pala, AmalA 32 citrakaM puSkaramitaM citrakAdha durAlabhA / / pala, cItA 25 pala, dhamAsA 12 // pala, giloya guDUcyA vai zatapalaM vizAlA palapazcakam // 100 pala, indrAyana 5 pala, khairasAra 8 pala, khadirasya palAnyaSTau tadardhe bIjakaM tthaa| bijayasAra 4 pala, majITha, mulaiThI, kUTha, kaitha, devamaJjiSThA madhukaM kuSThaM kapitthaM devadAru ca // dAru, bAyabiDaMga, cava, lodha, bhArgI, medA, mahAviDa cavikaM lodhaM bhAI cASTakavargakam / medA, Rddhi, vRddhi, jIvaka, RSabhaka, kAkolI kRSNAjAjI pippalI ca kramukaM padmaka saThI // kSIrakAkolI, kAlAjIrA, pIpala, supArI, pabhAka, priyaGga sArivA mAMsI reNukA nAgakezaram / / saTI ( kacUra ), phUla priyaMgu, sArivA, jaTAmAMsI, trivRtA rajanI rAsnA meSazRGgI punarnavA // reNukA, nAgakesara, nisota, haldI, rAsnA, medAsiMgI, zatAvarI cendrayavA mustA dviplikaanyjle| | punarnavA ( sAThI ), zatAvara, indrajau aura nAgaracaturguNe pAdazeSe drAkSA paSTipalaM kSipet // mothA / hareka cIz2a 2-2 pala (10-10 tole) triMzatpalAni dhAtakyA guDa palacatuH zatam / lekara sabako adhakuMTA karake cAra gune pAnImeM madhu dvAtriMzatpalaM caiva sarvamekatra kArayet // pakAve; jaba cauthA bhAga pAnI zeSa raha jAya to bhANDe purANe snigdhe ca mAMsImaricadhupite / / use chAnakara ghRtase cikane kiye huve purAne aura pRthak dvipalikAnetAn pippalI candanaM jalam / syAhamirca tathA jaTAmAMsIse dhUpita miTTIke maTake jAtIphalaM lavaNaM ca tvagelApatrakezarAn / meM bharadeM; sAtha hI usameM 60 pala munakkA, 32 pala karSamAtrAM ca kastUrI dattvA pakSaM nidhApayet // zahada,30 pala dhAyake phUloMkA cUrNa, 400 pala gur3a For Private And Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AsavAriSTaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| evaM 2-2 pala pIpala, sapheda candana, sugandha bAlA, dazamUlAsavaH siddho dIpano raktapittanut / jAyaphala, lauMga, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, aura AnAhakaphahRdrogapANDurogANasAdanut // nAgakesara kA cUrNa tathA 1 tolA kastUrI milAkara dazamUla, haldI, jIvaka, RSabhaka (doneAMke usakA mukha banda kara deM; aura 15 dina pazcAt abhAvameM vidAro kanda ) aura cItA 5-5 pala nikAlakara chAnaleM tathA usameM 5 tole dhatUreke lekara adhakuTA karake 4 droNa (128 sera) pAnImeM phaloMkA cUrNa milAdeM / jaba svaccha ho jAya to pakAveM / jaba 32 sera pAnI zeSa raha jAya to use botaloMmeM bharakara rakha deN| chAnakara usameM 4 pala gur3a, 1 pala (5 tole) ise nikAlaneke 15 dina bAda yathocita zahada, tathA 1-1 pala phUlapriyaMgu, majITha, bAyamAtrAnusAra sevana karanese dhAtukSaya, khAMsI, zvAsa, | biDaMga, mulaiThI, pIpala, lodha aura paThAnI lodha kA 6 prakArakI bavAsIra, ATha prakArake udararoga, cUrNa milAkara cikane maTakemeM bharakara usakA muMha prameha, aruci, pANDu, sarva prakArakI vAta vyAdhiyAM, | banda karake bhUmimeM dabAdeM; aura 15 dina pazcAt zUla, zvAsa, vamana, raktapradara, 18 prakArake kuSTa, ! nikAla kara chAna leM / zotha, bhagandara, zakerA, mUtrakRcchU aura azmarI yaha 'dazamUlAsava ' agnidIpaka, raktapitta Adi roga naSTa hote haiM / isake sevanase kRza manuSya | nAzaka tathA aphArA, kapha, hRdroga, pANDu aura zarIpuSTaH puSTa manuSya atyanta balavAn vagavAn rakI pIr3Ako naSTa karane vAlA hai| tejayukta aura vIryayukta ho jAtA hai tathA vandhyA (mAtrA-2 tole / bhojanoparAnta pAnImeM strI putra utpanna kara sakatI hai| (mAtrA 1 to.) noTa-kastUrI Asava chAnaneke bAda kapar3ekI DAlakara piyeN|) poTalImeM bAMdha kara yA madyasAra (rekTIphAiDaspriTa) (3124) durAlabhAriSTaH (1) meM milAkara DAlanI cAhiye / (ca. saM. / ci. a. 9; ga. ni.; yo. ra.) (3123) dazamUlAsavaH (2) | durAlabhAyAH prasthaH syAccitrakasya vRSasya ca / (vaM. se. / graha.) pathyAmalakayozcaiva pAThAyA nAgarasya ca // dvipaJcamUlarajanIjIvakarSabhakacitrakAn / dantyAzca dvipalAn bhAgAn jaladroNe vipaacyet| pRthak paJcapalairbhAgaizcaturdoNembhasaHpacet // pAdAvazeSe pUte ca suzIte zarkarAzatam / / droNazeSe rase pUte guDasya kuDavaM kSipet / / prakSipya sthApayet kumbhe mAsArddha ghRtabhAjane / cUrNitAnpalikAnsandidyAzcAtra samAkSikAn / pralipte pippalIcavyapriyaGgasaudrasarpiSA // miyaGgapuSpaM maJjiSThA viDaoN madhukaM kaNAm / tasya mAtrAM pibetkAle zArkarasya yathAvalam / lodhaM sAvarakaM caiva mAsAI sthApayekSitau // / arkosi grahaNIdoSamudAvarttamarocakam // prayoga saM. 3120 meM aura 3122 meM auSadhiyAM to lagabhaga eka hI haiM parantu unake parimANameM bahuta antara hai, nirmANa vidhimeM bhI thor3A antara hai isI lie ise pRthaka likhA gayA hai| For Private And Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [dakArAdi zakanyUnAnilodvAravibandhAnanimAIvam / dhamAsA 1 prastha (1 sera) aura dantImUla, hogaM pANDurogazca sarvametena sAdhayet // pAThA, cItA, bhaMga, bAsA, AmalA aura sAMTha 10 ghamAsA 1 prastha ( 80 tole ) aura cItA, | 10 tole lekara sabako adhakuTA karake 1 droNa mAsA, harra, AmalA, pAThA, seTha, aura dantImUla | (32 sera ) pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera pAnI 2-2 pala (10-10 tole) lekara sabako zeSa raha jAya to use chAnakara usameM 100 pala adhakuTA karake 1 droNa (32 sera) pAnImeM pakAve; / (6 / sera) khAMDa aura 1 sera dhAyake phUlAMkA cUrNa jaba 8 sera pAnI bAkI raha jAya tokAthako chAna milA aura eka maTakeke bhItara phUlapriyaMgu, pIpala meM aura ThaNDA karake usameM 100 pala (6 / sera) tathA cavake cUrNako ghI aura zahadameM milAkara khAMDa milAkara use ghRtase cikane kiye huve maTakemeM | usakA lepa karadeM aura phira usameM uparokta kAthAdi pIpala, cava aura phUla priyaMguke cUrNako ghI aura DAlakara usakA mukha banda karake rakhadeM / 15 dina zahada meM milAkara lepa karake usameM bhara deM aura | pazcAt Asavako nikAlakara chAnakara botalemeM bharausakA muMha banda karake 15 dina taka rakkhA kara surakSita rkheN| rahane deN| ____ yaha Asava agni varddhaka, tathA arza, grahaNI, yaha ariSTa arza, grahaNI doSa, udAvarta, aru- | pANDa, kuSTha, udararoga, viSa, jvara, sUjana, tillI, ci, malamUtra apAna vAyu aura DakArakA rukanA, / hRdroga aura gulma nAzaka hai / bhagnimAMdha, hRdroga aura pANDu rogako naSTa karatA hai| (mAtrA--2 tole / pAnImeM DAlakara bhojanake (mAtrA-2 tole|) bAda piyeN|) noTa-gadanigraha aura yogaratnAkarameM isakA (3126) durAlabhAsavaH nAma 'zarkarAsava' hai| (ca. saM. / ci. a. 19; ga. ni. / Asa.) (3125) durAlabhAriSThaH (2) prasthau durAlabhAyA dvau prasthamAmalakasya ca / (vA. bh.| ci. a. 8) muSTIcitrakadantyo* pratyagre cAbhayA zatam // kverAlabhASasya droNe'SAM pAsUsaiH sh| caturdoNe'mbhasaH paktvA zItaM droNAvazeSitam / dntiipaatthaamivijyaavaasaamlknaagraiH|| | guDasya dvizataM pUtaM madhunaH kuDavAnvitam // tasminsitA zataM dadyAtpAdasthe'nyaca pUrvavat / tadvatmiyaGgoH pippalyA viDAmAzca cUrNitaH / limpetkumbha tu phliniikRssnnaacvyaajymaakssikaiH|| kuDavaighRtakumbhastha pakSAjjAtaM tataH pibet // dakhA prasthaM ca dhAtakyA sthApayed ghRtbhaajne| grahaNIpANDurogArzaH kuSThavIsapemehanut / pakSAtsa zIlito'riSTaH karotyani nihanti ca // svaravarNakarazcaiSa rktpiskphaaphH|| gudajagrahaNIpANDukRSThodaragarajvarAn / dhamAsA 2 prastha ( 2 sera=160 tole ), zvayathuplIhahadrogagulmayakSmammIkRmIn // | AmalA 1 sera, cItA aura dantImUla 2-2 pala For Private And Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AsavAriSTamakaraNam ] sRtIyo bhaagH| [87] (10-10 tole) aura 6 / sera hara lekara sabako | pramehAnmUtrakRcchrAzca vAtarogAnsudAruNAn / / adhakuTA karake 4 droNa (128 sera) pAnImeM | grahaNyarcAvikArAMzca devadAsavo jayet // pakAveM / jaba 1 droNa pAnI zeSa raha jAya to use devadAra 50 pala, bAsA 20 pala, indrajau, chAnakara ThaNDA karaleM aura usameM 200 pala (12 // dantImUla, majITha, tagara, haldI, dAru haldI, rAsnA, sera) gur3a aura 20-20 tole zahada, tathA phUla | mothA, sirasakI chAla, bAyabiDaMga, khairasAra aura priyaMgu, pIpala aura bAyabiDaMgakA cUrNa milAkara | arjunakI chAla, 10-10 pala; giloya, cItA, cikane maTakemeM bharadeM aura usakA muMha banda karake sapheda candana, ajavAyana, mAMsarohiNI aura kur3ekI 15 dina taka rakkhA rahane deM, pazcAt nikAlakara chAla 5-5 pala (25-25 tole ) lekara chAnaleM aura botalemeM bharakara rakha deN| sabako adhakuTA karake 8 droNa (256 sera ) ___ yaha Asava grahaNIvikAra, pANDu, bavAsIra, pAnImeM pakAveM; jaba 1 droNa ( 32 sera ) pAnI kuSTha, vIsarpa, prameha, raktapitta aura kapha nAzaka tathA zeSa raha jAya to use chAna kara ThaNDA karaleM aura svara aura varNako ThIka karane vAlA hai| phira usameM 16 pala (1 sera-80 tole ) dhA. (mAtrA 2 tole / bhojanake bAda pAnImeM DAla- yake phUloMkA cUrNa, 18 // sera zahada tathA 4 kara pInA caahie|) pala trijAtaka ( dAlacInI, tejapAta, ilAyacI), (3127) devadAsavaH 2 pala trikuTA (soMTha, mirca, pIpala ), aura 2-2 (ga. ni.; zA. dha. / AsavA.; bhai. ra. / prame.) pala ( 10-10 tole ) nAgakezara tathA phUladevadAru tulArdhe tu vAsAyAH plviNshtiH| priyaMgu kA cUrNa milAkara cikane pAtrameM bharakara zakrAhadantImajiSThAstagaraM rajanIdvayam // usakA mukha banda karake 1 mAsa taka rakkhA rahane rAsnA mustaM zirISaM ca kRmighnaM khdiraarjunau|| deN| tatpazcAt nikAlakara chAna leN| bhAgAndazapalAnkRtvA guDUcyazcitrakasya ca // / yaha " devadAsiva " prameha, mUtrakRcchU, vAtacandanasya yavAnyAzca rohiNyA vatsakasya ca / vyAdhi, grahaNIvikAra, aura arza ko naSTa karatA hai| bhAgAnpazcapalAnetAnaSTadroNe'mbhasaH pacet // ( mAtrA-2 tole / pAnImeM DAlakara prAtaHdroNazeSe kaSAye tu pUte zIte pradApayet / kAla pInA cAhiye / ) dhAtakyA SoDazapalaM mAkSikasya tulAtrayam // / (3128) drAkSAriSTaH (drAkSAsava:) (1) catuHpalaM trijAtAca vyoSasya ca paladvayam / (3. yo. ta. / ta. 76; yo. ta. / ta. 27) paladvayaM kezarasya priyaGgozca paladvayam // zA. dha. / Asava.; bhai. ra.'; yo. ra. / yakSmA. ghRtabhANDe nidadhyAcca mAsamekaM prytntH| yo. ciM. / mizrA.) 1-zA. dha.; me. ra. yo. ci. ma.: tathA yo. ta. meM dhAyake phUla nahIM likhe / yaha yoga bhinna bhinna pranyoMmeM mRdvIkAsava, drAkSAsava, mRvIkAriSTa aura drAkSAriTAdi bhinna bhinna nAmoMse likhA hai| For Private And Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - [88] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi mRdvIkAyAstulArdhantu dvidroNe'pAM vipAcayet / / dattvA guDatulAM tatra dhAtakIpasthameva ca / pAdazeSe kaSAye ca pUte zIte pradApayet // nikhAtya sthApayemau yAvatAsau varo bhavet / / guDasya dvitulAM mAnIM dhAtakyA ghRtbhaajne| tatastatsAramAdadhAdvAruNIyantrataH zanaiH / viDaGga phalinI kRSNA tvagelApatrakezaram // / punastaM vAruNIyantre samAropya tadAharet // marIcaM ca bhiSak cUrNa samyak kRtvaavickssnnH| evaM tu dazadhA sAraM paunaH punyena saMharet / kSipeca pAlikai gaiH sthApayecca kiyaddinam // tatastasmiMzcaturjAtaM jAtikozaM lavakam // tato yathAvalaM pItvA kaasshvaasaatmmucyte| karpUraM kuGkumaM cApi yathAlAbhaM niyojayet / hanti yakSmANamatyugramuraHsandhi karoti ca / / / taM yathAgnivalaM mayaH pibetsarvakSayApaham // __ 50 pala ( 3 sera 10 tole ) munakkAko snigdhena bhojanenaiva AsavaM vidhinA pibet 2 droNa (64 sera ) pAnImeM pakAiye / jaba 16 naro navativarSIyopyanena dshkaaminiiH| sera pAnI zeSa raha jAya to use chAna kara ThaNDA | pratyahaM ramayatyeva pauruSeNa na hIyate // kara lIjie aura phira usameM 2 tulA (12 // 1 tulA (6 / sera) munakkA ko 4 droNa sera) gur3a tathA 40 tole dhAyake phUla evaM 1-1 (128 sera ) pAnImeM pakAveM; jaba 32 sera pAnI pala (5-5 tole ) bAyabiDaMga, phUlapriyaMgu, zeSa raha jAya to use anakara usameM 100 pala pIpala, dAracInI, ilAyacI, tejapAta, nAgakezara, / (6 / sera ) gur3a aura 1 sera (80 tole) aura kAlImircakA cUrNa milAkara ghRtase cikane dhAyake phUloMkA cUrNa milAkara miTTIke cikane maTakekiye huve maTakemeM bharakara usakA mukha banda karake meM bharadeM aura usakA mukha banda karake bhUmi meM rakha dIjie / aura thor3e dinoM (15 dina) dabA deN| jaba Asava taiyAra ho jAya (15-20 pazcAt nikAlakara chAna lIjiye / | dina bAda ) usako nikAlakara bhabake se khIMca isake sevanase khAMsI, zvAsa, rAjayakSmA aura leM aura phira usa khiMce huve arkako dubArA khIMceM, uraHkSatakA nAza hotA hai| isI prakAra daza bAra bhabakese khIMca kara usameM noTa-jina granthoM meM dhAyake phUla nahIM likhe yathocita parimANameM dAlacInI, ilAyacI, tejaunameM prayogake antameM yaha zloka adhika milatA hai pAta, nAgakesara, jAvitrI, lauMga, kapUra, aura kesaracaturthabhAgaM drAkSAyA dhAtakImatra kecana / kA cUrNa milAkara rakkheM / prayacchanti tato vIryametasyoccaiH prajAyate // (3129) drAkSAsavaH (2) ___ ise agnibalocita mAtrAnusAra pIne aura (vai. ra. / vAjI.; napuM. / ta. 2) snigdha bhojana karanese kSaya roga naSTa hotA hai| drAkSA tulAmupAdAya jaladroNacatuSTaye / tathA isake sevanase 90 varSakA vRddha bhI yuvAke patA caturthezeSantu taM kapAyamupAharet // samAna strI samAgama kara sakatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tRtIyo bhAgaH / AsavAriSTaprakaraNam ] (3130) drAkSAsavaH (mRDIkAsava:) (3) ( zA. dha.; ga. ni. / AsavA.; yo. ra.; vR. ni. ra. / saMgra. ) mRdvIkAyAH palazataM caturdroNe'mbhasaH pacet / droNazeSe suzIte ca pUte tasminpradApayet // dve zate kSaudrakhaNDAbhyAM dhAtakyAH prasthameva ca / kaGkalakalavaGge ca jAtIphalamayaiva ca // palAMzakAni maricatvagelApatra kesaram / pippalI citrakaM cavyaM pippalImUlaM reNukam // ghRtabhANDe sthitaM cedaM candanAgurudhUpite / karpUravAsito hayeSa grahaNyAM dIpanaH paraH // arzasAM nAzanaH zreSThaH udAvarttAsrapittanut / jaTharakRmikuSThAni vraNAMzca vividhAMstathA / / akSirogazirorogagalarogavinAzanaH / jvaraM hanti mahAvyAdhiM pANDurogaM sakAmalam || nAnA drAkSAsavo hyeSa bRMhaNo valavarNakRt // 100 pala munakkA ko 4 droNa (128 sera ) pAnImeM pakAveM / jaba 1 droNa (32 sera) pAnI zeSa raha jAya to use chAnakara ThaNDA karake usameM 100-100 pala ( hareka 6 / sera) khAMDa aura zahada tathA 1 prastha ( 80 tole ) dhAyake phUla evaM 1-1 pala ( 5 - 5 tole ) kaMkola, lauMga, jAyaphala, kAlImirca, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, nAgakesara, pIpala, cItA, cava, pIpalAmUla aura reNukAkA cUrNa milAkara ghRtase cikane kiye huve tathA candana aura agara se dhUpita maTake meM bhara kara usakA mukha banda karake 15 dina taka rakkhA rahane dIjiye / tatpazcAt chAnakara usameM sugandha ke liye thor3asA karpUra kapar3e kI poTalI meM Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 9 ] | bAMdhakara DAla dIjiye aura sugandhita ho jAne para botaloM meM bharakara rakhiye / "C "" yaha drAkSAsava grahaNI, arza, udAvarta, raktapitta, udarake kRmi, kuSTha, aneka prakArake vraNa, netraroga, ziroroga, galaroga, jvara, pANDu aura kAmalAko naSTa karatA tathA bala varNa vIrya aura agniko vRddhi karatA hai / ( mAtrA - 2 - 3 tole / pAnI meM DAlakara bhojanake bAda pInA cAhiye / ) (3131) drAkSAsavaH (4) (ga. ni. / Asa. yo. ra. / arza.; bR.ni. ra. / saMgra. ) drAkSApalazataM dattvA caturdroNe'mbhasaH pacet / droNazeSe rase tasminpUte zIte pradApayet // zarkarAyAstulAM dattvA tattulyaM madhunastathA / palAni saptadhAtakyAH sthApayedAjyabhAjane // jAtIlavaGgakaGkolalavalIphalacandanaiH / kRSNAM trigandhasaMyuktAM bhAgairardhapalAMzakaiH / / trisaptAhAdbhavetpeyaM tatra mAtrA yathAbalam / nAmnA drAkSAsavo hyeSa nAzayedgudakIlakAn // zophArocakahRtpANDuraktapittabhagandarAn / gulmodarakRmigranthikSatazoSajvarAntakRt // vAtapittamazamanaH zastazca balavarNakRt // 100 pala (6 / sera) drAkSA ( munakkA ) ko 4 droNa ( 128 sera ) pAnI meM pakAveM jaba 32 sera pAnI zeSa rahe to use chAnakara aura ThaNDA karake usameM 1 tulA ( 6 / sera) khAMDa aura 1 tulA zahada, 7 pala ( 35 tole ) dhAyake phUloMkA cUrNa, tathA 2 // - 2 // tole jAvitrI, lauMga, For Private And Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / [30] kaMkola, lavalI phala (haraphArevarI), sapheda candana, pIpala, dAlacInI, ilAyacI aura tejapAta kA cUrNa milAkara cikane maTakemeM bharakara usakA mukha banda karake rakha dIjiye / 3 saptAha pazcAt Asava taiyAra ho jAyagA taba use nikAlakara chAna lIjiye / ise yathocita mAtrAnusAra sevana karane se arza, zotha, aruci, hRdaya roga, pANDu, raktapitta, bhagandara, gulma, udararoga, kRmi, granthi, kSata, zoSa, jvara aura vAtapittaja roga naSTa hote tathA bala varNakI vRddhi hotI hai / ( mAtrA 2 - 3 tole / bhojanoparAnta pAnImeM milAkara pInA cAhiye / ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ dakArAdi madhyAhane dvipalaM grAhyaM sandhyAkAle catuHpalam / gariSThaM snigdhamAhAraM bhakSayedasya sevakaH // vIryAbhivRddhiH prabhavennarANAM rAmAsu vayo bhavatIha loke / taeva dhanyA manujA narendrAH drAkSAsavaM ye kila sevayanti // dAkha ( munakkA ) 100 pala ( 6 / sera), khAMDa 400 pala, berIkI jar3a 200 pala, dhAyake phUla 100 pala, tathA supArI, lauMga, jAvitrI, jAyaphala, dAracInI, ilAyacI, tejapAta, nAgakesara, soMTha, mirca, pIpala, rUmImastagI, padmakanda, akarakarA aura kUTha, 10-10 pala lekara kUTane yogya cIz2oMko kUTakara miTTIke cikane pAtrameM bharakara usameM sabase 4 gunA pAnI DAla deM aura usakA mukha banda karake bhUmimeM dabA deM evaM 14 dina pazcAt usameM se Asavako nikAla kara kacchapa yantra ( madirA khIMcaneke yantra ) meM DAlakara usakA arka khIMceM aura phira usa arka ko dUsarI bAra usI prakAra khIMceM parantu abakI bAra eka poTalI meM kesara aura kastUrI bAMdhakara yantrake muMha para ( jahAM se arka TapakatA hai usa jagaha ) lagA deN| aba isa arkako botaloM meM bharakara rakha deM aura tIna dina pazcAt sevana kareM / (3132) drAkSAsava : (mahA) (5) ( yo. ciM. / a. 7 ) drAkSAyAzca palazataM sitAyAstaccaturguNam / karkandhumUlaM tasyArddha mUlArddhaM puSpadhAtukI // kramukaM ca lavaGgazca jAtipuSpaphalAni ca / cAturjAtaM trikaTukaM mastakIkarahATakam // Akalakara kuSThaM palAni dazamAharet / ebhyazcaturguNaM toyaM bhANDe caiva vinikSipet // sthApayet bhUmimadhye tu caturddazadinAni ca / tato jAtarasaM zuddhaM kSipetkacchapayantrake // mudrayitvA ca tasyAdho vahni prajvAlayetsudhI / tasyAMtazcyavitaM sIdhuM gRhNIyAt sarvameva tat || punareva ca tatsIdhuM kSipetkacchapayantrake / dhArAdhonikSipettasya mRganAbhiM sakuGkumam ise sevana karane se atyanta vIrya vRddhi hotI etatsiddhaM kSipeddhImAn kAcabhANDe nidhApayet / hai / vaha loga, jo ise sevana karate haiM dhanya haiN| tridineSu vyatIteSu tatpeyaM palasaMkhyayA // ( vyavahArika mAtrA - 2 se 4 tole taka / ) 11 isameM se madhyAha meM 2 pala (10 tole ) aura zAmako 4 pala arka pInA aura bhArI tathA snigdha AhAra karanA cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [91] ___ noTa-Asava kisI itane bar3e baratana meM rahe / yadi itanA bar3A miTTIkA baratana na mila banAnA cAhiye ki jisameM saba cIjeM DAlane ke | sake to lakar3I kI koThImeM banAyA jA sakatA hai| bAda usakA kamase kama 1 cauthAI bhAga khAlI iti dakArAdhAsavAriSTaprakaraNam / atha dakArAdilepaprakaraNam kAnti (3133) dagdhayavAdilepaH berIke pattoMko dahImeM pIsakara yA kapUra, sa(bhai. ra. / sadhobaNA.) | pheda candana, aura nImake pattoMko takameM pIsakara tilatailairyavAn dagyA samaM kRtvA tu lepayeta / (zirapara) lepa karanese sannipAta jvarakI dAha tenaiva lepanAdAzu vahidagdhaH sukhI bhavet // ___ jaukI rAkhako tilake telameM ghoTakara lepa (3136) dantImUlAdilepaH karanese agnidagdhavraNa zIghahI naSTa ho jAtA hai| / (vR. ni. ra.; yo. ra / vraNazotha; vA. bha. / ci. (3134) dadhitthAdizirolepaH a. 18; vR. ni. ra. / karNake; vaM. se. / pranthi.) (ga. ni. / jvarA.; vaM. se. yo. ra.; bhA. pr.|tRssnnaa.) dantIcitrakamUlatvaksnu hyarkapayasI guddH| dadhitthaM dADimaM rodhaM vidArI bIjapUrakam / bhallAtakAsthikAzIsasaindhavairaNaH smRtaH // ziraHpadehaH zreSTho'yaM tRssnnaadaahnivaarnnH|| dantImUla, cItekI jar3akI chAla, seMDa (sehuMDa) kaithakI chAla, anArakI chAla, lodha, bidArI kA dUdha, AkakA dUdha, gur3a, bhilAvekI girI, kanda aura bijaurA nIbU samAna bhAga lekara pAnIke kasIsa, aura seMdhA namaka / saba cIjeM samAna sAtha pIsakara zirapara lepa karane se tRSNA aura bhAga lekara pAnIke sAtha pIsakara lepa karanese dAha naSTa hotI hai| granthi phaTa jAtI hai| noTa-baMgasenAdimeM vidArIkI jagaha badarI (3137) dantyAdilepaH(1) (berIke patte ) likhA hai| (vaM. se. / vidra.) (3135) dadhyAdilepaH dantIcitrakagodantacirabilvAzvamArakAn / (vR. ni. ra. / sanni.) Antare vitaredvidvAn pake zothavidhau // zamayati daahmciraadhiyukvrkndhupllvairlepH| dantImUla, cItA, gAyakA dAMta, karA bIja lepo himakaramalayajanimbadalaistakrapiSTairvA // | aura kanerakI jar3akI chAla samAna bhAga lekara For Private And Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [92] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi pAnIke sAtha pIsa leM / pakka aura zothayukta anta- hiMgula (zaMgarapha), gandhaka, pArA, pIpala, vidradhi meM isakA lepa karanA hitakAraka hai / mIThAteliyA ( bachanAga), bAyabiDaMga, haldI, (3138) dantyAdilepaH (2) cItA, kAlI mirca, harra, seTha, nAgaramothA, samudra(rA. mA. / kSudrarogA.) | phena, bAbacI, kapUra, amalatAsake patte, aura paMvAr3a nikumbhavAtAriphalairjalena ke bIja samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI saMpeSitaiH kurute pralepam / kajalI banAveM aura phira anya oSadhiyoM kA tasyopazAnti piTikAH prayAnti mahIna cUrNa milAkara ghoTeM / ise nImake rasameM samastadoSaprabhavAH kSaNena // milAkara lepa karane se dAdakI khAja, visarpa, latAdantIke bIja ( jamAla goTA ) aura araNDa- viSa ( makar3IkA jahara ), bhagandara aura maNDala ke bIjeAMko pAnIke sAtha pIsakara lepa karanese | | kuSTha, atyanta zIghra naSTa ho jAtA hai| sabhI doSAMse utpanna piTikAeM (puMsiyAM) (3141) dazAGgAlepaH atyanta zIghra naSTa ho jAtI haiN| (vR. yo. ta. / ta. 23; zA. s.| u. a. 11; (3139) dantyAdilepaH (3) vaM. se.; vR. ni. ra.; yo. ra.; ga. ni. / visarpa; (rA. mA. / a. 17; ga. ni. / bhagandarA.) yo. ta. / ta. 65) dantInizAmalakalepitamAzu nAzaM zirISayaTInatacandanailA maaNsiihridraadvykusstthvaalaiH| puMsAM bhagandaramupaityapi durnivAram / lepo dazA saghRtaH prayojyo vIsarpakuSThavaNadantImUla, haldI aura Amaleko pAnIke sA shothhaarii|| tha pIsakara lepa karanese dussAdhya bhagandara bhI sirasakI chAla, mulaiThI, tagara, lAla candana, zIghra hI naSTa ho jAtA hai| ilAyacI, jaTAmAMsI, haldI, dAruhaldI, kUTha, aura (3140) daradAdilepaH sugandha bAlA / saba cIz2oMkA samAna bhAga mahIna (yo. ra. / kuSTha; vR. ni. ra. / tvagdo .) cUrNa lekara ekatra milAveM / daradagandhakapAradapippalI ___ise dhImeM milAkara lagAnese visarpa, kuSTha, viSaviDaGganizAgnimarIcakam / | aNa aura zotha naSTa hotA hai / abhayazuNThighanAbdhikavAkucI (3142) dAruSaTakAdilepaH kaTunRpadrumameDagajAnvitam // (su. saM.; vR. ni. ra. / AnAha; bhA. pra. / zUla.; samamidaM khala nimbarasaiyutaM bhA. pra. kha. 2 / vAta.; vR. ni. ra. / vAta.; ratikaNDanikA vR. yo. ta. / ta. 90) harati lutabhagandaramaNDalaM devadAru kyA kuSThaM zatAhA hi saindhavam / tanuviliptamaho kSaNato nRNAm / / / papiSTvA kAJjike lepAdAnAhaM nAzayatyapi / / For Private And Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [93] devadAra, baca, kUTha, soyA, hIMga aura seMdhA | (3146) dUrvAdilepaH (2) namakako kAkhImeM pIsakara lepa karanese AnAha (ga. ni.; vRM. mA.; yo. ra.; vaM. se. / vraNaro.; naSTa hotA hai| zA. saM. / lepA.) (3143) dAyAMdilepaH (1) durvA ca nalamUlazca madhukaM candanaM tthaa| (yo. ra.; vR. ni. ra.; ra. ra. / upadaMza.) zItalAzca gaNAH sarve pralepaH pittazophahA // tvaco dAruharidrAyAH zaGkhanAbhI rasAJjanam / ___dUba ghAsa, khasa, mulaiThI, lAla candana, aura lAkSAgomayaniryAsastailaM kSaudraM ghRtaM pyH|| anya zItala gaNoMke padArthoMkA lepa karanese ghAvoMebhiH supiSTairdravyAMzairupadazaM pralepayet / / kA pittaja zotha naSTa hotA hai / braNAzca tena zAmyanti zvayathurdAha eva ca // / (2147) dUvAda dAra haldIkI chAla, zaMkhakI nAbhi. rasauta. / (. mA.; ve. se.; ga. ni.| kuSThA.; vR. ni. r.| lAkha, gAyake gobarakA rasa, taila, zahada, ghI tvagdo.; zA. saM. / lepA.) aura dUdha / saba cIjeM samAna bhAga lekara pIsane | dvAbhayAsandhavacakramarda yogya cIz2oMko mahIna pIsakara sabako ekatra milaaveN| kuTherakAH kAJjikatakrapiSTAH / ise upadaMzake ghAvoM para lagAne se ghAva aura tribhiH pralepairapi baddhamUlAM unako sUjana tathA dAha naSTa ho jAtI hai| dudraM ca kaNDaM ca vinAzayanti // (3144) dAAdilepaH (2) __ dUba, harra, seMdhA, paMvAr3ake bIja aura tulasI (yo. ra.; vR. ni. ra. / ziro.) ko kAjI yA takameM pIsakara kevala tIna bAra hI dAvahiridrA maJjiSThA sanimbozIrapadyakama / / lepa karanese purAnA dAda aura khujalI naSTa ho etatpalepanaM kuryAcchavasya prazAntaye // | jAtI hai| dAruhaldI, majITha, nImakI chAla, khasa | (3148) dUrvArasAdilepaH aura padmAka samAna bhAga lekara pAnIke sAtha pIsa (ca. da.; . mA. / netraro.) kara lepa karane se zaGkhaka roga zAnta hotA hai| kalkitAH saghRtA duurvaayvgairikshaarivaaH| mukhalepAH prayoktavyA rujA rogopshaantye|| (3145) dUrvAdilepaH (1) (vR. mA.; ga. ni / zItapi.; zA. saM. / lepA.;: dUba ghAsa, jau, geru miTTI aura sArivAke mahIna cUrNako ghImeM milAkara lepa karanese netroMkI ra. caM. / zItapittA.; raseM. ciM. / a. 9) pIDA zAnta hotI hai| dAnizAyuto lepaH kcchuupaamaavinaashnH| (3149) devadA dilepaH (1) kRmidadraharazcaiva zItapittaharaH smRtaH / / (vR. ni. ra.; ga. ni; q. mA. / ziro.) ___dUba ghAsa aura haldI kA lepa karanese kacchU, devadAru nataM vizvaM naladaM vizvabheSajam / pAmA, kRmi, dAda aura zItapittakA nAza hotA hai| lepaH kAJjikasampiSTastailayuktaH zirotinut / / For Private And Personal Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 94] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [dakArAdi - - (31 devadAru, tagara, bola, khasa aura soMTha ko 1 punarnavA ( bisakhaparA ) devadAra, soMTha, sapheda kAjIke sAtha pIsakara tailameM milAkara lepa karanese sarasoM aura sahajanekI chAlako kAkhIke sAtha zirapIr3A zAnta hotI hai| pIsakara lepa karanese hara prakArakI sUjana naSTa ho (3150) devadAdilepaH (2) jAtI hai| (. mA.; vaM. se. / galagaNDA.) / (3154) drAkSAdilepaH devadAruvizAle ca kaphagaNDe pralepanam / (ga. ni. / mukha.) chaIna zIrSarekazca sarvo recaniko hitH|| drAkSA paTolaM madhukaM sanimbaM kaphaja galagaNDa rogameM devadAru aura indrA trivRddharidrA sumanaH pravAlAH / yaNakI jar3akA lepa karanA tathA vamana virecana | sasaindhavaM kSaudrayutaM vadanti aura ziro virecana karAnA cAhiye / sukhoSNakalkaM vraNazodhanIyam // (3151) devadAdilepaH (3) dAkha, paTolapatra, mulaiThI, nImakI chAla, nisota, (vA. bha. / ci. a. 15; ca. saM. / ci. a. haldI, camelIkI koMpala, aura seMdhA namaka ke mahIna 18; yo. ra.; ga. ni. / udararo.) cUrNako zahadameM milAkara mandoSNa karake lepa karane devadArupalAzArkahastipippalizigrabhiH / (yA vraNapara bAMdhane) se braNa zuddha ho jAtA hai| sAzvagandhaiH sagomUtraiH pradihyAdudaraM zanaiH // ___udara vyAdhimeM devadAra, DhAkakI chAla, (vai. ma. ra. / pa. 18) AkakI chAla, gajapIpala, sahajanekI chAla, aura | dvinishaatilrupaajiiklkodvtitvigrhH| asagandhako gomUtrameM pIsakara peTapara lepa karanA yaH snAti tasya dehaH syAt sugandhirbhAskaracAhiye / cchviH|| (3152) devadAdilepaH (4) ___ haldI, dAru haldI, tila, kUTha, aura lAla (vaM. se. / kSudra.) sarasoM ( yA bAbacI ) ko pAnImeM pIsakara zarIra muradAruzilAkuSThaiH svedayitvA pralepayet / / para ubaTanakI bhAMti malaneke pazcAt snAna karanese kaphamArutazothano lepaH pASANagardabhe // zarIra sugandhiyukta aura sundara ho jAtA hai / _____ kaphavAtaja pASANagardabha roga (ThoDIkI (3156) dinizAdilepaH (1) sandhikI sUjana) meM pasInA dilAne ke bAda deva- (zA. saM. / u. a. 11) dAru, manasila aura kUThakA lepa karanA caahiye| dvenize candane dve ca zivA dUrvA punarnavA / (3153) doSanalepaH | uzIraM padmakaM lodhaM gairikazca rasAJjanam // ( zA. saM. / u. a. 11; bhA. pra. / pra. kha. ) | Agantuke raktaje ca zothe kuryAtmalepanam // punarnavAM dAru zuNThI siddhArtha zigrumeva c| haldI, dAru haldI, sapheda candana, lAla piSTvA caivAranAlena pralepaH sarvazothajit // 'candana, harra, dUrvA, punarnavA, khasa, panAka, lodha, For Private And Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dhUpaprakaraNam ] geru aura rasauta / saba mizrita cUrNako pAnI meM Agantuka aura raktaja zotha naSTa hotA hai / (3157) dvinizAdilepa: (2) ( vaM. se. / viSaro. ) dvinizA gairikaM lepo nakhadantaviSApahaH / tRtIyo bhAgaH / [ 95 ] cIz2oM ke samAna bhAga | gojihvAmadhunA lepo nakhadantaviSapraNut || pIsakara lepa karanese - Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir iti dakArAdilepaprakaraNam / atha dakArAdidhUpaprakaraNam pai. raha. / phiraMgavA. ) (3158) daradAdiprayogaH (vai. zANaM hiGgulakaM zANaM kunaTyA yavacUrNakam / zANadvAdazakaM baddhA vaTIM badarasannibhAm // damUlazikhinA prakSipyaikAM vaTIM prame / sAyaM dhUmaM gude dadyAddhantimAma phiraGgakam // vAtaM na cAtra sandeho nurnirvAta sthitasya ca / parityakta paToH sapta dinAdvA dviguNAvadheH // hiMgula ( ziMgarapha) 5 mAze, manasila 5 mAze aura jaukA ATA 5 tole lekara sabako ekatra ghoTakara pAnIkI sahAyatAse berake barAbara goliyAM banAveM / haldI, dAru haldI aura geru athavA gojihvA ke cUrNa ko zahada meM milAkara lepa karanese danta aura nakha janita viSa naSTa hotA hai / rahanA cAhiye tathA sAta dina athavA 14 dina taka namaka na khAnA cAhiye / (dhUnI cArapAI, betase bunI huI kurasI yA chidrayukta mUDhe para baiThakara Uparase cAdara or3hakara lenI cAhiye | ) ( pathya - besanakI roTI aura ghRta / ) (3159) dazAGgadhUpa: (1) ( vA. bha. / u. a. 3 ) vacAhiGgAni saindhavaM gajapippalI / pAThA prativiSA vyoSaM dazAGgaH kazyapoditaH / / baca, hIMga, bAyabiDaMga, saiMdhA, gajapIpala, pAThA, atIsa, soMTha, mirca aura pIpala / sabakA cUrNa samAna bhAga lekara milAveM / 1 golI prAtaH kAla aura 1 sAyaMkAla berIke koyale kI Aga para DAlakara gudAko usakA dhuvAM denA cAhiye / (3160) dazAGgadhUpa: (2) isa prayogase phiraMgaroga (Atazaka ) avazya naSTa ho jAtA hai / ( vaM. se; dhanvantari / viSaro. ) bilvapuSpatvaca mAMsI phalinI nAgakesaram / isa prayoga meM rogIko vAta rahita sthAna meM zirISaM tagaraM kuSThaM haritAlaM manaHzilA || ( isakI dhUpa dene se bAlakoM ke grahadoSa naSTa hote haiM / ) For Private And Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [96] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi etAni samabhAgAni peSayetsalilena tu / / belake phUla aura chAla, bAlachar3a, phUlapriyaMgu, samabhyaGgaya tato gAtraM srpdssttaartidaarnnH|| | nAgakesara, sirasakI chAla, tagara, kUTha, haratAla aura viSAnvA bhakSayedugrAnagarAMzca vividhAn haret / manasila; sabakA samAna bhAga cUrNa lekara pAnIke kanyAsaMvaraNaM gacchedyuddhe devaasuropmH|| sAtha pIsaleM / rAjadvAreSu sarveSu dhuupaishcaivaapraajitH| vRhaspatiriti prokto brahmaNA nirmitaH svayam // ise zarIrapara lagAnese sarpa viSa athavA viSa nAgnidehati tadvezma prabhavanti na raaksssaaH| | bhakSaNakA asara nahIM hotaa| na mriyante tathA bAlA dazAGgo yatra tiSThati / / iti dakArAdidhUpaprakaraNam / atha dakArAdidhUmraprakaraNam (3161) dantIdhUmaH hiMgula (zaMgarafa) 5 mAze, jaukA cUrNa 3 (vR. ni. r.| kAsa.) | tolA aura suhAgA 1 / tolA lekara tInoMko pAnIke dantimUlasya dhRmaM vA nirguNDIM cApi yojayet / sAtha pIsakara berake barAbara goliyAM bnaaveN| zleSmakAsaM na sandeho dhUmapAnena tatkSaNAt // isameM se eka golI prAtaH kAla cilamameM rakkheM dantImUla yA nirguNDI ( saMbhAlu ) kA dhUmrapAna | aura usapara berIkI agni rakhakara usakA dhUmrapAna karanese kaphaja khAMsI avazya turanta hI naSTa ho | kreN| zAmako gAyakA dUdha aura bhAta khAveM / tathA jAtI hai| zarIrapara kapar3A or3he raheM aura katthA lage pAnakA (3162) daradAdiprayogaH sevana kreN| isase 14 dinameM phiraMga roga naSTa ho jAtA hai| (vai. ra. / phiraGgavAta ) daradaM TaGkamAtraM syAdhAvacUrNa tritolakam / / | (3163) devadAdidhUmraprayogaH (bhA. pra. / kha. 2 zvA.) TaGkaNaM karSamekaM ca ghRSyaitatritayaM kSaNAt // | devadArubalAmAMsIH piSThA vatti prakalpayet / AbaddhayavaTikAM vArA badarIpramitAM budhH|| tAM ghRtAktAM pibeddhamaM zvAsaM hanti sudAruNam // tasyA dhUmaM prage dadhAtpAtuM kolAgninAsya tu // AcchAditAGginaH sAyaM godugdhaudnsevinH|| devadAru, kharaiTI, aura bAlachar3a samAna bhAga lekara mahIna cUrNa kareM aura use pAnIke sAtha ghoTa cturdshdinaajjntostaambuulkhdiraashinH|| kara battiyAM banAleM / inako ghRtameM bhigokara dhUmra sopi mukto bhavedrogAphiraGgAnilato drutam // pAna karanese bhayaGkara zvAsa bhI naSTa ho jAtA hai| iti dakArAdidhUmraprakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aJjanapakaraNam ] hatIyo bhaagH| [97] - atha dakArAdyajanaprakaraNam (3164) dakSANDatvakAyaJjanam / (3166) dArisakriyA (ga. ni. / netraro.) (vaM. se. / netrarogA.) dAvIpaTolaM madhukaM sanimbaM padmakotpalam / dkssaannddtvgvishaalaashkaaccndngairikaiH| prapoNDarIka catAni pacettoye catarguNe // tulyairaJjanayogo'yaM puSpArmAdivilekhanaH // vipAcya pAdazeSantu tatpunaH kuDavaM pacet / muragIke aNDeke chilake, manasila, zaMkha, kAca, zIte tasminmadhusite dadyAtpAdAMzike tataH / / lAla candana aura geru samAna bhAga lekara suramekI rasakriyaiSA dAhAzrurogaraktarujApahA // bhAMti mahIna piiseN| . dAru haldI, paTola, mulaiTo, nImakIchAla, panAka, ___ise AMkha meM lagAnese netraphUlA aura armAdi / kamala, aura puNDariyA prapauNDarIka ) / saba cIjeM naSTa hotA hai| samAna bhAga lekara adhakuTA karake ATha gune pAnImeM pakAveM / jaba cauthA bhAga pAnI zeSa raha jAya to (3165) dantatiH use chAnakara punaH pakA aura gAr3hA hone para ThaNDA (bhai. ra; vaM. se; ca. da.; ga. ni; dhanva; ra. kA. dhe. / karake usameM usakA cauthA bhAga zahada aura mizrI netraro.; vA. bha. / u. a. 10) (hareka AThavAM bhAga ) milaadeN| dntairdntivraahossttgvaashvaajkhrodbhvaiH| ise AMkhameM AMjanese dAha, AMsu bahanA sshnggmauktikaambhodhiphenairmricpaadikaiH|| aura pittaja netra roga naSTa hote haiM / kSatazukramapi vyAdhi dantavartinivartayet // (3167) dAAMdyaanam ____ hAthI, suvara, UMTa, gAya, ghor3A, bakarA aura | (yo. ra. / netra.) gadhekA dAMta tathA zaMkha, motI aura samudraphena 1-1 dArUvarAmadhukamambhasi nArikele bhAga aura ina sabake cUrNase caturthAza kAlI mircakA paktvA'bhAgapariziSTarasaM punastam / cUrNa lekara sabako pAnIke sAtha ghoTakara battiyAM sAndraM vipAcya zazisaindhavamAkSikADhayam bnaaveN| yuzyAdaNAtitimirArtiSu pittajeSu // yaha 'dantavarti' aNazukra ko bhI naSTa kara detI hai| dAruhaldI, hare, baher3A, AmalA aura mulaitthii| ___noTa-saba cIz2oMko alaga alaga mahIna pIsa- saba cIjoMkA cUrNa 1-1 bhAga lekara ATha gune kara tolanA caahie| | nArayalake pAnImeM pakAyeM aura jaba AThavAM bhAga For Private And Personal Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [98] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi pAnI zeSa rahe to use chAnakara punaH pakAveM / jaba | bhAga pAnI zeSa rahane para chAnakara use punaH pakAveM / gAr3hA ho jAya to usameM 1-1 bhAga seMdhAnamaka, jaba vaha gAr3hA ho jAya to usameM 1 / tolA zveta kapUra aura sonAmakkhI bhasma milAkara ghotteN| marica (sahaMjaneke bIjoM) kA aura 5 tole camelIke ise AMkhameM AMjanese pittaja timira aura | navIna puSpoMkA cUrNa milAkara vattiyAM banAveM / netra vraNa naSTa hotA hai| inheM AMkhameM lagAnese netroMke samasta roga naSTa (3168) divyadRSTikaro rasaH hote aura dRSTi svaccha hotI hai / (ra. saM. ka. / ullA. 4) (3170) dRSTipradamaJjanam rasaM nAgAJjanaM candramekaikaM dvayardhabhAgikam / (ra. kA. dhe. / adhi. 56 ) sUkSmacUrNIkRta netrasyAJjanAdivyadRSTikRt // sauvIraM sIsakaM tAmrabhasma vaMgaM ca mauktikam / zuddha pArA 1 bhAga, zuddha sIsA 1 bhAga, kAcaM ca rasakaM zaMtanAbhisyandaM kulithikA // suramA 2 bhAga aura kapUra AdhA bhAga lekara atyanta mehadIbIjakastUrIkarpUraM ca samaM samam / mahIna pIsakara aJjana bnaaveN| aJjanaM netrarogeSu dRSTirogeSu sarvazaH // ise AMkhameM lagAnese divya dRSTi ho jAtI hai| sauvIrAJjana, sIsA, tAmrabhasma, baMga bhasma, ( vidhi-prathama sIseko pighalAkara usameM motI, kAca, zuddha khapariyA, zaMkhanAbhi, kulathI, pAreko dhAra bAMdha kara DAleM aura ghoTakara eka jIva meMhadIke bIja, kastUrI aura kapUra samAna bhAga lekara kareM tatpazcAt usameM suramA aura kapUra milAveM / ) aJjana banAveM / (3169) dRkprasAdanI vartiH ___ ise AMkhameM AMjanese samasta netraroga naSTa (ca. saM. / ci. a. 26 trimarma. ci. ) | ho jAte haiN| amRtAhA bisaM bilvaM paTolaM chagalaM zakRt / / prapauNDarIkaM yaSTayA dAvI kAlAnusArivA // (3171) dRSTipradA vattiH (1) sudhautaM jarjarI kRtya kRtvA cApalAMzikAn / (ra. kA. dhe. / a. 55-56; vaM. se.; ca. da.; ga. jale paktvA rase prate punaH pakke ghane rse|| ni; rA.mA.; bhai. ra. / netra; ca.saM. / ci. a. 26.) karSa ca zvetamaricAjAtIpuSpAnavAtpalam / triphalA kukkuTANDatvak kAsIsamayasorajaH / cUrNa kSiptvA kRtA vartiH sarvannI dRkaprasAdanI // nIlotpalaM viDaGgAni phenazca saritAM pteH|| giloya, mRNAla (kamalanAla), belachAla, paTola, ! Ajena payasA piSTvA bhAvayettAmrabhAjane / bakarIkI mAMgana ( mala ), prapauNDarIka (puMDariyA ), saptarAtrasthitaM bhUyaH piSTvA kSIreNa vartayet / / malaiThI. dAru haldI aura kRSNa sArivA AdhA AdhA eSA dRSTipradA vatirandhasyAbhinnacakSuSaH // pala (2 // -2 // tole ) lekara sabako acchI taraha hara, baher3A, AmalA, muragIke aNDeke chilake, dhokara, kUTakara ATha gune pAnImeM pakAyeM aura cauthA / kasIsa, lohabhasma, nIla kamala, bAyabiDaMga aura For Private And Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aJjanamakaraNam ] sRtIyo bhaagH| [99] samudraphena / sabakA mahIna cUrNa 1-1 bhAga lekara ! bAyabiDaMga, samudraphena, choTI ilAyacI, zaMkhakI nAbhi sabako bakarIke dUdhameM ghoTakara tAMbeke pAtrameM lepa aura rasautakA samAna bhAga cUrNa lekara sabako ekatra karadeM aura sAtadina pazcAt chur3A kara phira bakarIke milAkara khUba ghoTeM aura pAnIkI sahAyatAse dUdhameM ghoTakara battiyAM banA leN| battiyAM banA leN| __ yadi andhe kI AMkhakA tArA naSTa na huvA ho isa " dRSTipradA varti " ko nitya prati to isake lagAnese use bhI dIkhane lagatA hai| | AMkhoMmeM AMjanese paTala, timira, ajakAjAta, phUlA, (3172) dRSTipradA patiH (2) | aura anya netra roga naSTa hote haiM / (ga. ni.; vR. mA; bhai. ra. / netraro.) (3174) dRSTiprasAdanAjanam (1) harItakI haridrA ca pippalyo maricAni ca / (su. saM. / utta. a. 17) kaNDUtimirajitina kacitmatihanyate / / dRSTerataH prasAdArthamaJjane zRNu me zubhe / hara, haldI, pIpala, aura kAlI mircake samAna meSazRGgasya puSpANi zirISadhavayorapi // sumanAyAzca puSpANi muktAvaidUryameva ca / bhAga cUrNako pAnIke sAtha ghoTakara battiyAM banAveM / ajAkSIreNa sampiSya tAne saptAhamAvapet / / inheM AMkhoM meM AMjanese AMkhoMkI khAja, aura pravidhAya ca tadvatiryojayecAJjane bhiSak // timirakA nAza hotA hai| meDhAsiMgIke phUla, sirasake phUla, dhavake phUla, (3173) dRSTipradA vatiH (3) camelIke phUla, motI aura vaidUrya maNi kA cUrNa samAna (ra. kA. dhe.| adhi. 56) bhAga lekara sabako bakarIke dUdha meM ghoTakara tAmrakanakaM candanaM lAkSA madhukaM candanotpalam / / pAtrameM rakha aura sAta dina bAda usakI battiyAM rudrAkSAmalakIbIjaM madhRkazca manaHzilA // banA leN| viDaGgodadhiphenailAM zaMtanAbhirasAJjanam / / ! yaha varti netrAMko svaccha karatI hai / paSA dRSTipadA vatirnAmnA vaidehanirmitA // (3175) dRSTiprasAdanAJjanam (2) nityopayogAtpaTalaM timiraM shuklikaa'jikaa| (su. saM. / u. a. 17) zukraM zukrAkSirogAMzca vivaddhaM carma caiva hi // srotojaM vidramaM phenaM sAgarasya mnHshilaa| nihanti rogAnetAnhi tridoSAnapi dustarAn // maricAni ca tadvartIH kArayeccApi pUrvavat // soneke varka, lAla candana, lAkha, mulaiThI, dRSTisthairyArthametattu vidadhyAdajane hitam // sapheda candana, nIlakamala, rudrAkSa, AmalekI guThalI suramA, mUMgA, samudraphena, manasila aura ko majjA (bhItarakI giri), mahuveke phUla, manasila, ! kAlI mircakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako 1 lavaNAnIti pAThAntaram. For Private And Personal Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [10] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi bakarIke dUdhameM ghoTakara tAMbe ke pAtrameM rakha deM aura devadArake cUrNako 21 bAra bakarIke mUtrameM sAta dina pazcAt battiyAM banA leN| ghoTakara bArIka suramA bnaaveN| ise AMkhameM inheM AMkhoM meM AMjanese dRSTi sthira hotI hai / / AMjanese paTala, aura rAtryandhatA ( ratauMdhA ) avazya (3176) devadArurasakriyA jAtA rahatA hai| ( vai. ma. ra. / paTa. 6) (3178) bAdazAmRtAvanam dAvilkalasaindhavAJjanakaNA (rase. maM. / a. 3 sarva netraroge ) tutyaabdhiphenossnnaiH| vyoSa trINyaJjanAnyeva zulvaM kunaTi saindhavam / yaSTItAmrasamanvitaiH sumasaNaM vimalA zItalaM sUtamajAkSIreNa peSayet // ___kSaudreNa piSTaiH kRtA / sarvanetrAmayaharaM dvAdazAkhyAmRtAJjanam / / eSA hanti rasakriyA naya soMTha, mirca, pIpala, kAlA suramA, rasauta, nayoH pillAdivamiyAn / sroto'ana, tAmrabhasma, manasila, seMdhA, vimalA zodasAvanizAndhyazuklatimirA bhasma, kapUra aura pArA samAna bhAga lekara sabako ___NyanyAMzca netrAmayAn // ekatra milAkara ghoTeM jaba saba cIjeM mila jAya dAru haldIkI chAla, seMdhA, suramA, pIpala, to eka dina bakarI ke dUdhameM ghoTakara rkkheN| nIlAthothA, samandarajhAga, syAhamirca, mulaiThI aura yaha " dvAdazAmRtAJjana" samasta netrarogoM tAmrakA cUrNa; saba cIz2oMkA atyanta mahIna cUrNa | ko naSTa karatA hai| samAna bhAga lekara sabako zahadameM ghoTa leN| (3179) dinizAdivattiH yaha rasakriyA AMkhoM ke pillAdi roga, (vA. bha. / u. a. 9) azrusrAva, ratauMdhA, phUlA aura timirAdi rogoM ko dvinishaarodhryssttyaahrohinniinimbpllvaiH| naSTa karatI hai| kukUNake hitA vattiH piSTastAmrarajonvitaiH / / (3177) devadArvaJjanam (1) haldI, dAru haldI, lodha, mulaiThI, harI, nImake (dhanvantari / cakSu.) patte aura tAmrake atyanta mahIna cUrNako pAnIke devadArozca vai cUrNa ajAmatreNa bhAvayeta / | sAtha pIsakara battiyAM banAveM / ekaviMzati vai vAramakSiNI tena cAJjayet // inheM AMkhoM meM AMjane se kukUNaka roga naSTa rAtryandhatA paTalatA nazyediti vinishcyH|| / hotA hai / iti dakArAghaJjanapakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nasyaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [ 101 - - atha dakArAdinasyaprakaraNam (3180) dantyAdinasyam | (3183) dADimAdinasyam (1) (ca. saM. / ci. a. 5 kuSTha. ) __(vaM. se. / ziro.) dantImadhUkasaindhavaphaNijjhakAH saMkSunnAH zarkarA zA dADimIkalikAH shubhaaH| pippalI karaJjaphalam / / | nazyanti yojitAH sadhaH ziraHzUlaharAH parAH // nasyaM syAt saviDa ___ anArakI kalI 2 bhAga aura khAMDa eka kRmikuSThakaphamadoSaghram // bhAga lekara donoMko pIsakara rakkheM / / dantImUla, mulaiThI, seMdhAnamaka, tulasI (maru isakI nasya lenese zirazUla zIghra hI naSTa vA), pIpala, bAyabiDaMga aura karA phalakA samAna | bhAga cUrNa lekara ekatra milaaveN| ho jAtA hai| ___isakI nasya lenese kRmi, kuSTha aura kapha- | (3184) dADimAdinasyam (2) vikAra naSTa hote haiN| (vaM. se.; yo. ra. / raktapittA.) (3181) dazamUlyAdinasyam raso dADimapuSpottho rsobhivo'thvaa| (vR, ni. ra.; vaM. se. / ziro.) AmrAsthijapalANDorvA nAsikAstaraktajit // dazamUlIkaSAyantu sarpiHsaindhavasaMyutam / / __anArake phUloMkA rasa yA dUba ghAsa athavA nasyamardhAvabhedaghnaM sUryAvartazirotinuva // AmakI guThalI yA pyAja (palANDu) kA rasa dazamUlake kAthameM seMdhAnamaka aura ghI milAkara | nAkameM DAlanese nakasIra banda ho jAtI hai / usakI nasya lenese AdhAsIsI, sUryAvarta aura zirazUla naSTa hotA hai / (3185) dADimAdinasyam (3) (3182) dADimakusumarasaprayogaH ( vaM. se.; ga. ni. / rakta pitta.) (vai. ma. ra. / paTa. 1) raso dADimapuSpasya dUrvArasasamanvitaH / dADimakusumasvarasaH stanyaM vA cUtakusumasa sAlaktakarasopetaH pthyaarssmnvitH|| lilaM vA / | yojito nAsayoH kSipraM tridoSamapi dAruNam / mbho vA nasyAnAsAratati jayati // nAsAraktaM pravRttantu hanyAditi kimadbhutam // anAra ( dADima ) ke phUloM ke rasa, strIke anArake phUloMkA rasa, dUba ghAsakA rasa, dUdha, Amake phUla ( baura ) ke rasa aura dUrvA lAkhakA rasa, aura harrakA rasa, samAna bhAga lekara ghAsake rasameMse kisI ekakI nasya lenese nAkase | sabako ekatra milA kara usakI nasya lenese honevAlA raktasrAva ( nakasIra ) ruka jAtA hai| tridoSaja nakasIra bhI turanta banda ho jAtI hai| For Private And Personal Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 102] (3186) devadAlIphalarasanasyam (vai. jI. | vi. 3 ) devadAlIphalaraso nasyato hanti kAmalAm / sandeho nAtra saMphullanIlotpalavilocane // (3187) devadAlIyoga: ( yo. sa. / sa. 6) suradAlizuSkaphalacUrNamayo www.kobatirth.org devadAlIke phalake rasakI nasya lenese kAmalA avazya naSTa ho jAtI hai / bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / cirakAlAgadaharaM bhavati / salilaM nipItamaya nAsikayA || nasyato nayanarogacayaM [ dakArAdi devadAlIke sUkhe phaloMke cUrNakI nasya lenese purAnI kAmalA naSTa ho jAtI hai aura nAsikA dvArA jala pInese AMkheki bahutase roga naSTa ho jAte haiM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | noTa-kalpa prayoga anubhavI cikitsaka ke parAmarza ke binA sevana karanekI himmata bhUlakara bhI na karanI cAhiye / vaidyoMko bhI bahuta soca samajha kara mAtrA AdikA nirNaya karanA cAhiye / (3189) devadAlIkalpa: (1) (3188) drAkSAdinasyam ( vR. ni. ra. / tRSNA ) gostanIkSurasakSIrayaSTImadhumadhUtpalaiH / niyataM nasyato pItaistRSNAzAmyati tatkSaNAt / munakkA, IkhakA rasa, dUdha, mulaiThI, zahada aura nIlotpalakI nasya lenese tRSNA turanta hI zAnta 11 iti dakArAdinasyaprakaraNam / atha dakArAdikalpaprakaraNam rasAyanI devamAtA'nimiSA mRtajIvinI / gandhArI sarvapUjyA sA vidhAtrI kAyabandhanI // zvetA pItA kacitprAptA puSpabhedena gRhyate / gRhItvA tatphalaM zubhraM sugADhamatha cUrNyate // kriyate guTikA tasya zoSyate'ya kharAtape / bhakSyate pratyahaM caikAM veSTayitvA guDena sA / / Atape ca khare tiSThedatimAtra mahodine / tailAktastAvadevAsau yAvattApo bhavettanau // yAmekaM dviyAmaM vA tAvatstheyaM nirantaram / utkRSTaM vamanaM pazcAtkiJcitkAlaM bhaviSyati // ( ra. ci. / staba. 3 ) devadAlImahAkalpaM pravakSyAmi yathA mayA / taM dRSTaM kRtaM pazcAtsarvavyAdhinikRntanam // amRtA devadAlIti devI devairvinirmitA / svargavallI mahAsomA zvetapuSpA'marI smRtA // | recanaM ca punarbhUyo bhaviSyati na saMzayaH / For Private And Personal Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kalpaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [103] - - evaM dvisaptakAcaM zvitre sphoTA bhavanti ca // isa prakAra 2 saptAha taka auSadha sevana karazvetAruNAstadA te ca vilIyante dinatrayAt / nese zvetakuSThake sthAna para chAle par3a jAyaMge, tanmadhyAtsakalA doSAH nipatanti zarIrataH // | jinakA raMga sapheda yA lAla hogaa| yaha chAle 3 pazcAttvacAsamaM bhAvamalpakAlena cApnuyAt / dina bAda phUTa jAyaMge aura unase mavAda nikala mASAnaM bhujyate nityaM kulatthAna vishesstH|| kara zarIra zuddha ho jAyagA / isake thor3e dina tilatailena tacchAkaM vaTakAni ca bhakSayet / bAda hI tvacAkA raMga ThIka ho jAtA hai| mApAnameva karttavyaM pratyahaM gurupUjanam // isa prayogase sAta saptAha meM zvetakuSTha ava zya hI naSTa ho jAtA hai| rItyA'nayA sadA stheyaM yathA zuddho bhvennrH| pathya-ur3ada, kulattha aura tilake taila meM zvitranAzo bhavecUna sptsptkvaasraiH|| | banA huvA kulathIkA zAka tathA baTaka / nAtra ko'pi hi saMdeho vipazcidbhirvidhIyate / | (3190) devadAlIkalpaH (2) avazyaM vApyavazyaM vA yogaH zvitraharotyayam // (ra. ra. rasA. / upadeza. 4) devadAlIke sarva vyAdhi nAzaka jisa kalpako chAyAzuSkaM devadAlIpazcAGgaM cUrNayettataH / maiMne sunA, dekhA aura svayaM AjamAyA hai usakA madhvAjyAbhyAM lihetkarSa varSAnmRtyujarAM jayet / / varNana karatA huuN| jIvetkalpasahasrantu rudratulyo bhvennrH| __ amRtA, devadAlI, devI, devanimitA, svagatacUrNa karSamAtrantu nityaM peyaM zivAmbunA // vallI, mahAsomA, zvetapuSpA, amarI, rasAyanI, deva- pUrvavajjAyate siddhirvatsarAnAtra saMzayaH / mAtA, animiSA, mRtajIvinI, gandhArI, sarvapUjyA, I - tacUrNa bAkucIvahisAkSIbhRGgarATasamam // m m mm vidhAtrI aura kAyabandhanI, yaha saba devadAlI ke cUNitaM karSamAtrantu nityaM peyaM zivAmbunA / nAma haiN| varSAnmRtyuM jarAM hanti chidrAM pazyati mediniim|| devadAlI kahIM kahIM sapheda phUlakI aura ! punarnavAdevadAlyonIrairnityaM pibennrH| kahIM kahIM pIle phUlakI pAI jAtI hai| devadAlpAzca sAkSyAH palaikaM vA shivaambunaa|| __ usake uttama phalAkA pAsakara (1-1 pibetsyAtpUrvavatsiddhirvatsarAnAtra saMzayaH / mAzekI ) goliyAM banAkara tez2a dhUpameM sukhA leN| devadAlI ca nirguNDI pibetkarSA zivAmbunA // inameM se 1 golI pratidina gur3ameM lapeTakara rogI | vakena jarAM hanti jIvedAcandratArakam // ko khilAveM aura usake zarIra para telakI mAliza (1) devadAlIke paJcAGgako chAyAmeM sukhA kara karAke 1 yA 2 pahara taka tez2a dhUpa meM biThAeM, cUrNa karaleM / isameM se nitya prati 11 tolA yahAM taka ki usakA zarIra tapane lage / isake cUrNa zahada aura dhImeM milAkara sevana kreN| thor3I dera bAda use khUba acchI tarahase vamana (2) devadAlIke uparokta cUrNako hareke kAthake virecana hoNge| sAtha sevana kreN| For Private And Personal Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [104] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [dakArAdi (3) devadAlIkA cUrNa, bAbacI, cItA, sAkSI mizrita cUrNa 5 tolekI mAtrAnusAra harake aura bhaMgarA / sabakA samAna bhAga cUrNa le- pAnIke sAtha sevana kreN| kara ekatra milA, isameM se nitya prati 1 / / (6) devadAlI aura saMbhAlake samAna bhAga mizrita tolA cUrNa harra ke kAthake sAtha sevana kreN| cUrNako hare ke kAthake sAtha 11 tolekI (3) devadAlI aura punarnavA ke samAna bhAga mAtrAnusAra sevana kreN| cUrNako ekatra milAkara pAnIke sAtha sevana uparokta prayogoM meM se kisIko bhI eka varSa kreN| taka sevana karane se vRddhAvasthA nahIM AtI aura (5) devadAlI aura sAkSIkA samAna bhAga dIrghAyu prApta hotI hai| iti dakArAdikalpaprakaraNam / atha dakArAdirasaprakaraNam dadrakuSThavidrAvaNarasaH bAyabiDaMga, ilAyacI, nAgakesara, nAgaramothA, kacUra, (ra. ra. sa. / u. kha. a. 20) kAkar3AsiMgI, biDa namaka, abhrakabhasma, zaGka nAgArjuna vaTI ( rasa) dekhiye / bhasma, lohabhasma aura sonAmakkhI bhasma / sabakA (3191) dantodbhedagadAntakarasaH atyanta mahIna cUrNa samAna bhAga lekara sabako (bhai. ra.; ra. caM. / bAla.) dUdhameM ghoTakara 3-3 rattIkI goliyAM banA liijie| pippalIpippalImUlaM cvycitrknaagraiH| ___inheM ( pAnI yA dUdhameM ghisakara ) bAlaka ke ajamodAyamAnIbhyAM nizayA madhukena ca // / masUr3hoM para malanese dAMta nikalaneke samaya hone daadaa:viddnggailaanaagkeshrniirdaiH| vAle roga, jvara, AkSepaka aura atisArAdi naSTa zaTIzRGgIviDaiomnA zaGkha'yohemamAsikaiH // hote tathA dAMta zIghra nikala Ate haiN| vidhAya payasA piSTaiTikA bllsmmitaa| (3192) daradaguTikA dantagharSe'bhyavahRtau yojayeJca prayogavita // (dhanca. / vraNa.) prayogAdasya dantAnAM tvarayogamanaM bhavet / daradaH pArvatIpuSpaM kunaTI puruSo rsH| jvarAkSepAtisArAdyA nivarttante na saMzayaH // zoNitaM gandhako daityaH saindhavAtiviSA cavI // ___ pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, soMTha, aja- zarapuDA viDaGgazca yavAnI gjpipplii| meM, ajavAyana, haldI, mulaiThI, devadAru, dAruhaldI, maricArka ca varuNA dhanakaM ca hriitkii|| For Private And Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - rasapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| 105] marditaM kaTutailena guTikA kaaryedih| / 1 // bhAga, aura suhAge kI khIla AdhA bhAga lekara nADIvraNapravAhazca gaNDamAlAM vicarcikAm // | sabako pIsakara piTTI banAveM aura phira use jAyaciravraNaM dadrukuSThaM pUtikaM tu zirogadam / / phalake bhItara bharakara usake Upara gehUMke pAdasphoTa tathA hastaM vicarcIbahukITakam // | ATekA acchA moTA lepa karadeM aura use ___zuddha hiMgula (zaMgarapha), dhAyake phUla, mana- upaloM ( kaNDoM ) kI nirdhUma agni meM dabA deN| sila, gUgala, zuddha pArA, kesara, zuddha gandhaka, loha- jaba ATekA raMga acchI taraha lAla ho jAya to bhasma, seMdhAnamaka, atIsa, cava, saraphoMkA, bAya- | jAyaphalako nikAlakara pIsa kara mUMgake barAbara biDaMga, ajavAyana, gajapIpala, kAlI mirca, Aka- goliyAM banAveM / kI jar3a, baranekI chAla, rAla aura harai / saba cIjeM inheM gAyake dUdhase khilAnese jvarAtisAra, samAna bhAga lekara prathama pAre aura gandhakakI | agnimAMdya, nidrAnAza aura aruci kA nAza hotA kajalI banAveM aura phira usameM anya cIjoMkA tathA bala puSTikI vRddhi hotI hai| atyanta mahIna cUrNa milAkara sarasoMke tailameM ghoTakara goliyAM banA leN| ( mAtrA-2-3 golI) __ yaha goliyAM nADIvraNa ( nAsUra ), pAvase | (3194) daradAdivaTI rakta yA mavAdakA nikalanA, gaNDamAlA, vicarcikA, (si. bhe. ma. mA. / kAsa.) purAnA ghAva, dAda, kuSTha, zirovyAdhi, hAtha pairoMkA | daradaM zRGgika mustA pippalI maricaM suMmam / phaTanA Adi rogoMko naSTa karatI haiN| yadi ghAvameM | nimbunIraistryahaM piSTvA mudgAmAH kaaryettiiH|| kRmi par3a gae hoM to vaha bhI inake sevanase naSTa | dvisandhyaM dve giledguTayau kAsaveganivRttaye / ho jAte haiN| katrayaM vadvayaM tailaM khaNDazcApi vivarjayet // (mAtrA 1 mAzA) zuddha hiMgula ( ziMgarapha), zuddha mIThA teliyA (3193)daradAdipuTapAkaH (vaTI) (vachanAga), nAgaramothA, pIpala, kAlI mirca aura (vR. ni. ra. / jvarAtisAra) laiAMgakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako 3 dina daradazcaikabhAgo hi sArdhabhAgo'hiphenakaH / / taka nIbUke rasameM ghoTakara mUMgake barAbara goliyAM ardhabhAgo bhaveTTaGkaH piSTikAJca prapeSayet // bnaaveN| jAtIphale ca vinyasya sarve ca puTapAcitam / mugamAtra milenityaM payasA ca gavAM hitat // | inameM se 2-2 golI prAtaH sAyaM khAnese jvarAtisAre mAndo ca nidAnAomajI khAMsI kA vega zAnta ho jAtA hai| yojayedbheSajaM nityaM balapuSTikaraM param // karelA, kuSmANDa, kelA aura sema (do prakArakA) zuddhahiMgula ( ziMgarafa ) 1 bhAga, aphIma | tathA taila aura khAMDa se parahez2a kareM / For Private And Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [106] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi - (3195) daradAdivaTI DAlakara mandAgni para pighalAveM / tatpazcAt agnise (ra. rA. su. / vA. vyA.) nIce utArakara acchI taraha ghoTeM, yahAM taka ki vaha mlecchaM sAIpalaM proktaM guDaM syAt dvAdazaM plm| kajjalake samAna ho jAya / aba isameM 5 tole mRtpAtre nimbadaNDena tAmrapatrayutena ca // zuddha haratAla milAkara 3 dina taka ghoTeM aura phira gharSaNaM divasaM prakuryAttu prytntH| use kapar3amiTTI kI huI AtazI zIzImeM bharakara tato dviSANamAnena vaTikAM bhkssyebhrH|| usakA muMha banda karake 6 dina taka bAlakAyantrameM sarvavAtaprazAntyarthe daradAdivaTI tviyam // pakAveM / isake bAda jaba zIzI svAMga zItala ho zuddha ziMgarapha 1 // pala aura purAnA gur3a 12 jAya to usameM se auSadhako nikAlakara rakkheM / jA pala lekara donoMko ekatra milAkara miTTIkI khUba ___ yaha rasa kSaya aura khAMsI Adi bahutase pakkI kUDI meM tAMbekA patra lage huve nImake soThese | rogoMko naSTa karatA hai| 1 dina taka ghoTeM / (maatraa--1-1|| rattI) ise 8 mAze kI mAtrAnusAra sevana karanese samasta vAta vyAdhiyAM naSTa hotI haiM / | (3197) dardurarasaH ( vyavahArika mAtrA 2-3 maashe| ) (ra. ra. sa. / u. kha. a. 16) (3196) daradezvaro rasaH suzlakSNatIkSNacUrNantu rasendrasamabhAgikam / (ra. kA. dhe. / adhi. 32; vR. yo. ta. / ta. 43) | kAzcanArarasaighRSTaM dinamekaM prytntH|| daradaM paJcapalikaM palamekaM blestthaa| | punastadekaM divasaM jambIrAmbuSimarditam / mRduvahigatAM kuryAtkajjalImaJjanAkRtim // | puTapako'tisAraghnaH sUto'yaM dadurAhayaH // valimAna zuddhatAla nikSipettatra buddhimAn / atyanta bArIka zuddha tIkSNa loha (phaulAda) pazcAtkhalve vinikSipya tridinaM mrdyettyaa|| kA cUrNa aura zuddha pArA samAna bhAga lekara donoMko niyojya kAcakUpyAntu lipsAyAM mRttikaambraiH| eka dina kacanArakI chAlake rasameM aura eka dina sikatAsu paceddahanaiH SaDahaM jambIrI nIbUke rasameM ghoTakara TikiyA banAveM aura ___ tadanu svata eva himaM dahanAt / / unheM sukhAkara sampuTameM banda karake gajapuTa meM daradeza iti kSayakAsaharo bhavatIha rasaH sakalAmayajit / / 5 pala zuddha ziMgarafa ( hiMgula) aura 1 pala isake sevanase atisAra naSTa hotA hai| (5 tole ) zuddha gandhaka lekara donoMko ghoTakara | ( maatraa-1||-2 rattI / anupAnakajalI banAveM aura phira use loheke kharala meM ! jAyaphalakA paanii|) For Private And Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [107] - (3198) dazasArasUtarasaH / maNDUraM dviguNaM cUrNa zuddhamaJjanasannibham / (ra. ra. sa. / u. khaM. a. 20) mUtre cASTaguNe pakttvA tasmiMstatmakSipebharaH // pAlikaM vyoSastAnigandhakaM saphalatrayam / udumbarasamAnkRtvA vaTakAMstAnyayAni ca / kAkodumbarikAkSIraimardita guTikIkRtam // upayuJjIta takreNa jINe sAtmyaM ca bhojanam / / mASapramANaM sakSaudraM kuSThAzaHzvAsakAsajita // maNDUravaTakA ghete prANadA paanndduroginnH| ___ soMTha, mirca, pIpala, cItA, hare, baheDA aura kuSThAni pravaraM zothamUrustambha kaphAmayAn // AmalekA cUrNa tathA zuddha pArA aura gandhaka 5-5 azosi kAmalAM mehaM plIhAnaM zamayanti ca // tole lekara prathama pAre aura gandhakakI kajalI dAruhaldIkI chAla, sonAmakkhI bhasma, banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa | pIpalA mUla aura devadArukA cUrNa 2-2 pala milAkara sabako eka dina kAkodumbara (kaThUmara) (10-10 tole ) tathA zuddha aJjanake samAna ke dUdhameM ghoTakara 1-1 mAzekI goliyAM bnaaveN| | kAlA maNDUrakA cUrNa saba se do gunA lekara prathama inheM zahadake sAtha sevana karanese kuSTha, arza, maNDUrako usase ATha gune gomUtrameM pakAveM; jaba zvAsa aura khAMsI naSTa ho jAtI hai / gAr3hA ho jAya to usameM uparokta cIz2oMkA cUrNa milAkara gUlarake phalake samAna modaka banA leN| (3199) dArubhasma ___inheM yathocita mAtrAnusAra takrake sAtha sevana (ra. sA. saM. / plI.; raseM. ci. / a. 9) karanese kuSTha, zotha, Urustambha, kapharoga, bavAsIra, dAssaindhavagandhazca bhasmIkRtya prytntH| kAmalA, prameha ora tillIkA nAza ho jAtA hai| plIhAnamagramAMsaM ca yAkRtaM ca vinAzayet // | yaha vaTaka pANDurogI ke lie atyanta hI ___ devadAru, seMdhA namaka, aura zuddha AmalAsAra | upayogI haiN| gandhaka samAna bhAga lekara sabako ekatra ghoTakara auSadhake paca jAne para sAtmya ( anukUla) sampuTa meM banda karake puTa meM phUMkeM / bhojana karanA caahie| ise yathocita anupAnake sAtha sevana karanese / (3201) daaaadilohm| tillI, agramAMsa aura yakRt vikAra naSTa hote haiN| (vR. ni. ra.; ra. ra.; ra. rA. suM.; ca. saM.; ca. da.; ( mAtrA-2-3 mAzA) vRM. mA.; ra. sA. saM; yo. ra. / kAmalA; (3200) dAyA dimaNDUravaTaka: ___ ga. ni. / pANDu.) (vR. ni. ra. / pANDu) dAvIsatriphalAvyoSaviDaGgAnyayaso rjH| dAvartItvaGmAkSiko dhAtu granthiko devadAru ca / madhusarpiryutaM liyAtkAmalApANDurogavAn // eSAM dvipalikAnbhAgAnkRtvA cUrNa pRthak pRthk|| dAruhaldI, harra, baher3A, AmalA, soMTha, mirca, For Private And Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / 108] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi - - - pIpala, aura bAyabiDaMga kA cUrNa 1-1 bhAga tathA / (3203) dAhajvaranavaTI lohabhasma ina sabake barAbara lekara sabako ekatra (rasAyanasAra / dAhe ) milAkara ghotteN| sevantyuzIrayaSTInAM kaSAyoDAvita jvrii| ise zahada aura ghIke sAtha sevana karanese | svarNasindUramambho'pi tAsAM seveta dAhayut // kAmalA aura pApaDa roga naSTa hotA hai| dAhajvarakI golI (mAtrA-2-3 mAze / ghI 6 mAze, zahada artha:-yadi rogI dAhase aura jvarase atyanta 2 tole|) pIDita ho to gulAba ke phUla, khasa, mulahaTI, inake kAr3he meM bhAvanA dekara svarNa sindUra ko batAze, (3202) dAvyA divaTikA pAna, aura madhu prabhRti ke sAtha sevana kare aura ( vR. ni. ra. / jvara.) jaba pyAsa lage taba usI kAdeko yA unake phANTa dArunizA zikhigrIvA rasakaM ca pRthak pRthak / ko pIve / ( rasAyanasArase uddhRta ) TaGkaprayAnumAnena gRhItvA kanakadravaiH / (3204) dAhAntako rasaH maIyetridinaM kAryA vaTI caNakamAtrayA / (ra. rA. suM; rasacaM.; dhanvantari / dAha.) marIcairekaviMzatyA sptbhistulsiidlaiH|| sUtAtpazcArkatazcaikaM kRtvA piNDaM suzobhanam / khAdevaTIdvayaM pathya dugdhabhaktaM sazarkaram / jambIrasvarasamartha sUtatulyaM ca gandhakam // taruNaM viSamaM jINe hanyAtsarvajvaraM dhruvam // nAgavallIdalaiH piSTvA tAmrapAtrI pralepayet / dAruhaldI, zuddha tUtiyA, aura zuddha khapariyA prapuTedbhUdhare yantre yAvadbhasmatvamApnuyAt // (abhAvameM yazada bhasma ) barAbara barAbara lekara 3 | dviguJjamAIkadrAvastryUSaNena ca yojayeta / dina taka dhatUreke rasameM ghoTakara caneke barAbara nihanti dAhasantApaM mUcho pittasamudbhavAm // goliyAM bnaaveN| zuddha pArA 5 bhAga aura zuddha tAmrakA mahIna inameM se 2 golI 21 kAlI mirca aura cUrNa 1 bhAga lekara donoMko ekatra milAkara nIMbUke tulasIke sAta pattoMke sAtha khAnese taruNajvara, viSama- rasameM ghoTeM / jaba acchI taraha mila jAye to usameM jvara aura jIrNa jvarAdi saba prakArake jvara naSTa ho pAre ke barAbara zuddha gandhaka milAkara pAnake rasameM jAte haiM / pathya-khAMDa yukta dUdha bhAta / ghoTakara (5 bhAga) zuddha tAMbekI kaTorI meM usakA (noTa-golI khAneke bAda kAlI mirca aura | lepa karadeM aura use sampuTa meM banda karake bhUdharayantrameM tulasIdala pAnIke sAtha ghoTa kara pInA cAhie / itanA pakA ki tAMbekI bhasma ho jAya / samaya-jvara Anese 3-4 ghaNTe pahile / ) isameM se 3 rattI bhasma adrakake rasa aura For Private And Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tRtIyo bhAgaH / rasaprakaraNam ] 1 trikuTeke cUrNa ke sAtha dene se pittaja dAha, santApa aura mUrcchAkA nAza hotA hai (3205) dinajvaraprazamanIvaTI ( ra. kA. ghe. 1 a. 1 ) sUtaH zuddhabaliH sruto hutabhujonAgo dvibhAgA matAH / pratyekaM trikabhAgikAH samagadhAvizvauSadhaM ba | lijam // / / kAyasthAmalakaM grupakakulakaM tajjIrNazuddhaM zubham dantIbIjamakalmaSaM ca sakalaM savarNya bhadraM kRtam / / Ardrasya svarasena marditamidaM piSTIsamaM suttamam / kAryA mugasamArahaH suguTikA dhyAyanhariM zAntidam // santApaM ca dinajvaraprazamanI kSudrodhasaMdAyinI zrIdhanvantariNA hitAya jagatAM brahmAjJayA nirmitA // zuddha pArA, zuddha gaMdhaka, svarNa bhasma, aura sIsA bhasma, 2-2 bhAga tathA pIpala, soMTha, kAlI mirca, harra, AmalA, pakA huvA purAnA zuddha kucalA, aura zuddha jamAlagoTA 3-3 bhAga lekara, prathama pAre aura gandhakakI kajjalI banAyeM aura milAkara sabako 1 dina adarakake rasameM ghoTakara mUMgake barAbara goliyAM bnaaveN| yaha goliyAM santApa aura dinake samaya Ane vAle jvarako naSTa karatI aura kSudhAvRddhi karatI haiM / [ 109] ( mAtrA - 1 - 2 golI / anupAna - zItala jala / ) (3206) divyakhecarI guTikA ( ra. ra. ra. / upade. 3.) hemnA yadvandvitaM vajraM kuryAttatsUkSma cUrNitam / etadeyaM guhyasUte mUSAyAmadharottaram // pAdamAtraM prayatnena ruddha sandhi vizoSayet / bhUdharAkhye dinaM pacyAtsamuddhRtyAtha mardayet // divyauSadhaphala' drAvaistaptakhalvai dinAvadhi / ruddhAtha bhUdhare pacyAddinaM laghupuTaiH puTet // samuddhRtya punastadvanma ruddhvA dinatrayam / tuSAgminA zanaiH svedyamUrdhvAdhaH parivarttayan // jAyate bhasmabhUto'yaM sarvayogeSu yojayet / drutasUtasya bhAgaikaM bhAgaikaM pUrvabhasmakam / / zuddhanAgasya bhAgaikaM sarvamamlena mardayet / andhamUSAgataM dhmeyaM khoTo bhavati tadrasaH // dhametmakaTabhUSAyAM yAvannAgakSayo bhavet / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAreNa drAvayitvA tvimaM rasam // nikSipetkacchape yantre viDaM dattvA dazAMzataH / pratyekaM SaDguNaM pazcAdvadvandvazca jArayet / svarNAdisarva lohAni krameNaiva ca jArayet // triguNaM tu bhavedyAvattatto ratnAni vai 'kramAt // jArayedrAvitAnyeva pratyekaM triguNaM zanaiH / ma ruddhA dhamedgADhaM jAyate guTikA zubhA / tato yantrAtsamuddhRtya divyauSadhadravairdinam // pUjayedaGkuzImantrairnAmneyaM divyakhecarI // yasya vaktre sthitA hyeSA sa bhavedbhairavopamaH / divyatejA mahAkAyaH khecaratvena gacchati // 1 'dalahAve...' iti pAThAntaram For Private And Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [110] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi yatrecchA tatra tatraiva krIDate hynggnaadibhiH| tatpazcAt samasta ratnoMkI druti banAkara 3-3 gunI mahAkalpAntaparyantaM tiSThatyeva na sNshyH|| jAraNa kreN| isake pazcAt use yantrameM se nikAlatasya mUtrapurISAbhyAM tAnaM bhavati kAzcanam / kara 1 dina divyauSadhiyoMke rasameM ghoTakara mUSAmeM palAzapuSpacUrNantu tilAH kRSNAH sarzakarAH // banda karake tez2a agni meM dhamAveM to usakI divya sarva palatrayaM khAdennityaM syAt krAmaNe hitam // guTikA taiyAra ho jAyagI / isakA nAma "divya svarNa patra aura hIrakA cUrNa samAna bhAga lekara khecarI guTikA " hai| unheM andhamUSAmeM ina donoMse cAra gunA pArA inake jo manuSya aGkuzI mantra se isakA pUjana karake bIcameM rakhakara banda kareM aura mUSAko banda karake ise muMhameM rakhatA hai vaha bhairava ke samAna ho jAtA sukhAkara eka dina bhUdhara yantrameM pakArve / jaba yantra hai| usakA zarIra vizAla aura divya tejayukta svAMgazItala ho jAya to auSadhako nikAlakara divyau- ho jAtA hai| vaha jahAM cAhe vahIM AkAzamArgase SadhiyoM ke phaloMke rasameM 1 dina paryanta taptakhalvameM jA sakatA hai / isake adhika samayake abhyAsase jA sakatA hai / isake aghi DAlakara ghotteN| tatpazcAt 1 dina bhUdhara yantrameM laghupuTa- ! mahAkalpAnta taka Ayu prApta ho sakatI hai / isake kI agni deM aura phira nikAlakara usI prakAra divyau abhyAsIke mUtra aura malase tAMbekA sonA bana SadhiyoMke phaloMke rasameM 1 dina ghoTakara mUSAmeM jAtA hai| banda karake use 3 dina taka tuSAgnimeM pakAveM aura pakate samaya mUSAko bAra bAra ulaTate palaTate raheM / isa guTikA ko muMha meM rakhanekA abhyAsa isa kriyAse pArada kI bhasma bana jaaygii| | karaneke dinoM meM DhAkake phUla, kAle tila aura khAMDakA 5-5 tole cUrNa ekatra milAkara nitya prati ___ aba 1 bhAga druta pArada, 1 bhAga yaha pArada / khAnA caahiye| bhasma, aura 1 bhAga zuddha sIsA lekara sabako eka dina jambIrI nIbUke rasa yA anya amla padArtha meM (3207) divyakhecarI vaTikA ghoTakara andha mUSAmeM banda karake 1 dina paryanta (2. ra. ra. / upa. 3.) dhamAveM / isase usakA 'khoTa' bana jAyagA / isa svarNa kRSNAbhrasatvaM ca tAraM tAnaM sucUrNitam / 'khoTa' ko khulI mUSAmeM rakhakara itanA dhamAve ki samAMza dvandvaliptAyAM mUSAyAM cAndhitaM dhamet / / usameM milA huvA sIsA naSTa ho jAya / tatvoTabhAgAzvatvArA bhAgaikaM mRtavajrakam / ____ aba isa rasako druta pAradakI taraha druta karake mAkSikaM tIkSNakAntaM ca bhAgaikaikaM mucUrNitam / / kacchapa yantrameM rakkheM aura usakA dazavAM bhAga viDa samastaM dvandvaliptAyAM mUSAyAM cAndhitaM dhamet / dekara usameM svarNAdi samasta dhAtuoMkA kramazaH tatkhoTaM sUkSmacUrNantu cUNAMzaM drutasUtakam // jAraNa kareM / hareka dhAtu 6-6 gunI jAraNa karaneke tridinaM taptakhalve tu margha divyauSadhidravaiH / pazcAt 3-3 gunA svarNa aura hIrA jAraNa kareM / rudbhavAtha bhUdhare pacyAdahorAtrAtsamuddharet // For Private And Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [111] drutastaM punastulyaM dattvA madhu puttettthaa| usameM se auSadhako nikAlakara usameM usake barAbara ityevaM saptavArAMstu drutaM mUtaM samaM samam // druta pArada milAkara uparokta vidhise ghoTakara usI prakAra 24 ghaNTe bhUdhara yantrameM pakAveM / isI prakAra datvA madhu puTe pacyAjAyate bhasmasUtakaH / 7 bAra pAka kareM / hara bAra samAna bhAga pArada bhasmastasamaM gandhaM dattvA ruddhavA dhamedRDham // milAte rahanA cAhiye / isa kiyAse pArada bhasma jAyate guTikA divyA vikhyAtA divykhecrii| taiyAra ho jAyagI / isa bhasmameM samAna bhAga zuddha varSakaM dhArayedvaktre jIvetkalpasahasrakam // gandhaka milAkara ghoTakara andhamUSAmeM banda karake tasya mUtrapurISAbhyAM sarvalohasya lepanAt / 1 dina agnimeM dhamAnese usakI guTikA taiyAra ho jAyate kanakaM divyaM samAvarte na sNshyH|| jaaygii| paladvayaM bhRGgarAjadravaM cAnupibetsadA / isa " khecarI guTikA" ko eka varSa taka pUrvoktaM bhasmasUtaM vA guJjAmAtraM sadA lihet // mukhameM dhAraNa kiye rahanese atyanta dIrghAyu prApta varSakaM madhunA''jyena lakSAyurjAyate nrH| hotI hai / isake abhyAsIke mala mUtra kA loha, valIpalitanirmukto mhaablpraakrmH|| tAmrAdi kisI bhI loha para lepa karake agnimeM zuddha svarNa, kRSNAbhraka satva, zuddha cAMdI, aura tapAnese usakA divya svarNa bana jAtA hai / zuddha tAmrakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako eka | __ yadi guTikA na banAkara uparokta bhasma hI 1 aisI andha mUSAmeM banda kareM ki jisake bhItara | rattIkI mAtrAnusAra ghI aura zahadameM milAkara 1 varSa nAga aura baMgakA lepa kiyA huvA ho aura use 1 taka nirantara 2 pala bhaMgareke rasake sAtha sevana kI dina taka agnimeM dhmaaceN| isase uparokta auSadhoMkA jAya to zarIra balipalita rahita aura mahAparAkrama khoTa bana jAyagA / aba 4 bhAga yaha khoTa, 1 / tathA balayukta hokara 1 lAkha varSakI Ayu prApta bhAga hIrA bhasma, tathA 1-1 bhAga zuddha svarNa hotI hai| mAkSika, zuddha tIkSNaloha aura zuddha kAnta lohakA divyadRSTikaro rasaH cUrNa ekatra milAkara sabako nAga aura baMgase lipta mRSAmeM banda karake 1 dina taka dhamAveM aura phira (ra. saM. ka. / ullA. 4 ) usake svAMga zItala hone para usameMse auSadhako ____ aJjanaprakaraNameM dekhiye / nikAlakara atyanta bArIka pIsakara usameM usake / (3208) divyAmRta rasa:(1)(mahAkalka:) barAbara druta pArada milAkara sabako 3 dina taka tapta (ra. ra. s.| u. kha. a. 27) khalvameM divyauSadhiyoM ke rasake sAtha kharala kareM aura dhAnyAbhraka vinikSipya muzalIrasamarditam / mUSAmeM banda karake 24 ghaNTe taka bhUdharayantrameM sthAlyAM liptvA nirudhyA'tha pidhAnyA madhyapakAveM / jaba yantra svAMga zItala ho jAya to| randhrayA // For Private And Personal Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - [112] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi sthAspaSo jvAlayedvahiM yAmaparyantamuddhatam / / saMsAramukhamicchadbhiH sukhaM jIvitumicchubhiH / tataH sipepidhAnyAM hi vyomnastvaSTaguNaM payaH // nityaM raso niSevyo'yaM divyAmRtasamo guNaiH / / jINe payasi piSTvA tattAlamUlIrasaiH punH|| dhAnyAbhrakako mUsalIke rasameM ghoTakara kapar3a ityaM hi sAdhayed vyoma trivAramatiyatnataH // miTTI kI huI hAMDImeM bharadeM aura usake mukha para ajAdugdhaiH puTetpazcAdvArANi khalu viMzatim / eka aisA zarAva ki jisake bIcameM chidraho Dhakakara kampillakarasenApi viSNukAntArasena ca // sandhiko acchI taraha banda karadeM aura use sukhAkara kadalIkandatoyena tAlamUlIrasena ca / cUlhe para car3hAkara usake nIce 1 pahara taka tIbrAgni zatavAraM puTedevaM bhavedvayomarasAyanam // jalAveM / isake pazcAt Upara vAle zarAva ke chidra tadvayomabhasitaM tApyabhasma tArasya bhasma ca / se hANDImeM abhrakase ATha gunA dUdha DAladeM / jaba zulvabhasma ca tatsarvaM samAMzaM parikalpayet / / samasta dUdha jala jAya aura hANDI svAMgazItala ho bhAvayetsaptadhA nimbarasailauMdhrarasena ca / jAya to isameM se abhraka ko nikAlakara punaH triphalAyAH kadalyAzca katakyA mAkevasya c|| mUsalIke rasameM ghoTeM aura uparokta vidhise dUdha ketakasyApi sAreNa tAvadvArANi ytntH| DAlakara pakAveM / isI prakAra 3 bAra pAka karaneke iti niSpanakalke'smistatsamAM triphalAM kssipet|| pazcAt bakarIke dUdhameM ghoTakara TikiyA banAkara bhasmasUtaM sitA vyoSa citrakaM ca pRthak pRthak / sukhA leM aura zarAva-sampuTameM banda karake gaja puTakI madhunA guTikAH kAryAH zANena pramitAH khala // agnimeM phuuNkdeN| isI prakAra bakarI ke dUdhakI 20 puTa deM mahAkalka iti khyAto dasrAbhyAM parikIrtitaH / aura 20-20 puTa kabIlA, viSNukAntA, kelekI ekAM golI samArabhya tathaikaikAM vivardhayet // jar3a aura mUsalI ke rasako deN| isa prakAra 100 caturgolakaparyantaM maNDale maNDale khalu / puTa denese abhraka rasAyana taiyAra ho jAtA hai| sevito dvAdazAbdantu jraamRtyuvivrjitH|| __aba yaha abhraka bhasma, svarNa makSika bhasma, sarvavyAdhivinirmukto dRDhadIpanapAcanaH / cAMdI bhasma, aura tAmra bhasma barAbara barAbara lekara bhImatulyabalaH zrImAnputrasaMtatisaMyutaH // sabako nIma, lodha, triphalA, kelekI jar3a, ketakI, sarvArogyamayo bhImasamAnabhujavikramaH / bhaMgarA aura kamalanAlake rasakI sAta sAta bhAvanA sarvAyAsasahiSNuzca zItAtapasahastathA / deM aura phira usameM harra, baher3A, AmalA, pAradaamandasamadopetaH pauddhstriirtirnyjnH| dRDhasarvendriyo bhUtvA jIvedvarSazatatrayam / / bhasma (abhAvameM rasasindUra), khAMDa, soMTha, mirca, zvAsaM kAsaM kSayaM pANDaM tathaivASTau mahAgadAn / pIpala, aura cIte meM se harekakA cUrNa usa taiyAra maNDalArdhena zamayejjvarAdInAM tu kA kthaa|| auSadhake barAbara milAkara zahadameM ghoTa kara 4-4 sarvagorasasaMyukta pathya kArya rasAyane / mAzekI goliyAM banA leN| rogocitamayAnyacca dadIta khalu rogiNe // / inamese pahile dina 1 golI, dUsare dina For Private And Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasamakaraNam ] 2 golI, tIsare dina 3 golI aura cauthe dina 4 golI sevana karanI cAhiyeM tathA isake bAda 40 dina taka roja 4-4 golI aura phira 40 dina taka roz2a eka eka golI ghaTAkara sevana karanI caahiye| isI prakAra 12 varSa taka sevana karane se manuSya jarAvyAdhi-rahita, bhImake samAna balavAn, sundara, putrAdi santati yukta; zIta, tApa tathA kaSTake sahana karane meM samartha, aura dRDhendriya ho jAtA hai / use prauDhA striyoMke sAtha yatheccha samAgama karanekI zakti aura 300 varSa kI Ayu prApta hotI hai / tRtIyo bhAgaH / yaha rasAyana zvAsa, khAMsI, kSaya, pANDu, mahAnyAdhi, ityAdi bhayaGkara rogoMko 1 maNDalameM hI naSTa kara detA hai, phira jvarAdikI to bAta hai / (3209) divyAmRtarasa: (2) | yadi ise rasAyanakI vidhise sevana kiyA jAya to pathyameM godugdhAdi gorasa yukta padArtha dene cAhiyeM, aura yadi kisI rogako naSTa karaneke lie sevana kiyA jAya to usa rogake vicArase yathocita pathya denA cAhiye / [113] sabako ekatra milAveM / ise ghI aura zahadake sAtha sevana karanese manuSya jarAmaraNa rahita aura satputrotpAdanameM samartha hotA hai / prAcIna kAlameM zrIzivajIne kAlayava ke pitAko yahI prayoga batalAyA thA ki jisake prabhAva se usakA janma huvA thA / mAtrA - 4 mAze / ( vyavahArika mAtrA 1 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAzA (3210) dIpikArasa: (ra. rA. su. / jvara; ra. ra. sa. / u. khaM. a. 12) santaptasIsabhAgazca pAradaM gandhakaM kaNAm / samabhAgaM pRthak tatra melayecca yathAvidhi // jambIrasya rase sarva mardaca dinatrayam / meghanAdakumAryozca rase cApi dinatrayam / / dinadvayamajAmUtre gavAM mUtre dinatrayam / bhAvayecca yathAyeogyaM tasminnetAni dApayet // saindhavaM citrakaM bhAgaM sauvarcalavaNaM tathA / tena sammelanaM kRtvA bhAvayecca punaH kramAt // anena vidhinA samyak siddho bhavati sa rsH| zarkarAghRtasaMyuktaM dadyAdvalatrayaM rasam // godhUmacaudanaM pathyaM mApasUpaM savAstukam / dhAtrIphalasamAyuktaM sarvajvaravinAzanam // dIpikArasa ityeSaH taMtrajJaiH parikIrttitaH ( ra. ra. sa. / u. kha. a. 26 ) etatsyAdapunarbhavaM hi bhasitaM kAntasya divyA - mRtam / samyaksiddharasAyanaM trikaTukIcellAjyamadhvanvitam hanyAnniSkamitaM jarAmaraNajavyAdhIMzca satputradam / proktaM zrIgirIzena kAlayavanodbhUtyai purA tatpituH / / kAnta lohakI niruttha bhasma, soMTha, mirca, 1 bhAga sIseko pighalAkara usameM 1 bhAga zuddha pAradako DAlakara ghoTeM jaba donoM eka jIva ho jAyaM to usameM 1 bhAga zuddha gandhaka aura 1 bhAga pIpalakA cUrNa milAkara acchI taraha ghoTeM / pIpala, aura bAyabiDaMgakA samAna bhAga cUrNa lekara | jaba kajjalI taiyAra ho jAya to use jambIrI For Private And Personal Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [114] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dakArAdi - nIbUke rasameM 3 dina, kAMTe vAlI caulAI ke rasameM ise 2 rattIkI mAtrAnusAra dhImeM milAkara 3 dina, ghI kumArake rasameM 3 dina, bakarIke | khAnese pittagulma naSTa hotA hai / mUtrameM 2 dina aura gomUtrameM 3 dina paryanta anupAna-dAkha ( munakkA) aura harrakA nirantara ghoTa kara usameM 1-1 bhAga seMdhA namaka | kaath| cItA, aura sazcala (kAlA ) namakakA cUrNa milA | (3212) dugdhavaTI (1) kara punaH uparokta oSadhiyoMke rasoMmeM utane hI . ( mai. ra. / zotha. ) utane dina ghotteN| amRtaM dhUrttavIjazca hiGgalazca samaM smm| isameMse 9 rattI rasa khAMDa aura ghIke sAtha dhUrtapatrarasenava maIyedyAmamAtrakam // khilAnese samasta prakArake jvara naSTa ho jAte haiN| mudgopamA vaTIM kRtvA dugdhena saha pAyayet / pathya-gehUM, cAvala, ur3adakI dAla, bathuve dugdhena bhojayedamaM varjayellavaNaM jalam // kA zAka tathA aamlaa| zothaM nAnA vidhaM hanti pANDurogaM sakAmalam / ( vyavahArika mAtrA-4 rastI / ) seyaM dugdhavaTI nAmnA gopanIyA pryvtH|| (3211) dIptAmararasaH (ra. ra. sa. / u. kha. a. 18) zuddha mIThA teliyA (bachanAga ), zuddha dhatUre ke bIja, aura zuddha zaMgarapha (hiMgula ) samAna zuddhaM mUtaM samaM gandhaM mUtAMzaM mRtatAmrakam / | bhAga lekara tInoMko 1 pahara taka dhatareke patteki zAkakSotyapazcAjadravairmadhe dinatrayam // / rasameM ghoTakara mUMgake barAbara goliyAM banAveM / dinaM sAkSijaivai rudhvA gajapuTe pacet / paJcadhA bhUdhare cAtha cUNe jepAlatulyakam // / inheM dUdhake sAtha sevana karAnese aneka prakAdviguJja bhakSayeccAjyaiH pittagulmaprazAntaye / raphA zotha, pANDu aura kAmalA roga naSTa hotA hai| raso dIptAmaro nAma pittagulmaM niyacchati // pathya-dUdha bhAta athavA dUdhase banA huvA drAkSAharItakIkAthamanupAnaM prakalpayet / / anya AhAra yathA daliyA Adi / paraheja-lavaNa ____ zuddha pArA aura zuddha gandhaka tathA tAmra bhasma, aura jala vilkula chor3a denA cAhiye / pyAsameM samAna bhAga lekara tInoMkI kajjalI karake use | bhI dUdha hI denA cAhiye / sAgona vRkSake paJcAGga ke rasa yA kAthameM 3 dina / (3213) dugdhavaTI (2) aura sAkSIke rasameM 1 dina ghoTakara sampuTameM (bhai. ra.; dhanva. / zotha. ) banda kara gajapuTameM phUMka deM phira inhIM donoM cIjoM amRtaM sUryaguJja syAdahiphenaM tathaiva ca / ke rasameM ghoTa-ghoTakara 5 bAra bhUdhara yantrameM pkaaveN| paJcaraktikaM lauhaM ca SaSTiraktikamabhrakam // tatpazcAt usameM samAna bhAga zuddha jamAlagoTekA dugdharguJjAdvayamitA vaTI kAryA bhissgvidaa| cUrNa milAkara acchI taraha ghoTakara rakkheM / dugdhAnupAnaM dugdhaizca bhojanaM sarvathA hitam / / 50 For Private And Personal Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] sRtIyo bhaagH| [115] zothaM nAnAvidhaM hanti grahaNIM viSamajvaram / sabake mahIna cUrNako 1 dina bhAMgake rasameM ghoTamandAgniM pANDurogazca nAnA dugdhavaTI parA // kara mUMgake barAbara goliyAM banAveM / varjayellavaNaM vAri vyAdhiniHzeSatAvadhiH / / inheM zothameM dUdhake aura saMgrahaNImeM bhAMgake zuddha vachanAga (mIThAteliyA) aura aphIma kAtha ke sAtha denA cAhiye / pathyameM kevala dUdha 12-12 rattI, lohabhasma 5 rattI, tathA abhraka yA dUdhabhAta denA cAhiye aura lavaNa tathA jala bhasma 60 rattI lekara sabako dUdhameM ghoTakara 2-2 | bilkula banda karake pyAsameM bhI dUdha hI denA rattIkI goliyAM bnvaaveN| cAhiye / agara atyadhika pipAsA ho aura dUdhase __inheM dUdhake sAtha khilAnese aneka prakArakA kAma na cale to nAriyalakA pAnI de sakate haiN| zotha, saMgrahaNI, viSamajvara, mandAgni aura pANDukA inake sevanase zotha, saMgrahaNI, atisAra nAza hotA hai| aura jIrNajvara naSTa hotA hai / pathya-kevala dUdha yA dUdha bhAta / / parahez2a-roga naSTa hone taka lavaNa aura (3215) durjalajetArasaH jala bilkula na denA cAhie / (agara jala binA ( vR. yo. ta. / ta. 62; ra. caM.; vai. raha.; yo. ra.: na rahA jA sake to thor3A thor3A nAriyalakA pAnI vR. ni. ra. / jvara.) de sakate haiM / ) viSaM bhAgadvayaM dagdhakapardaH paJcabhAgikaH / (3214) dugdhavaTI (3) maricaM navabhAgazca cUrNa vastreNa zodhayet // (bhai. ra. / zothA.) Ardrakasya rasenAsya kuryAnmudganibhA vaTIm / gRhItvA daradAtkarSa tadarda devapuSpakam / vAriNA vaTikAyugmaM prAtaH sAyaM ca bhakSayet // phaNiphenaM viSaM jAtIphalaM dhustUrabIjakam // | ayaM raso jvare yojyastasmindurjalaje'pi ca / sammartha vijayAdrAvairmudgamAtrAM vaTIzcaret / ajIrNAdhmAnaviSTambhazUleSu shvaaskaasyoH|| anupAnaM pradAtavyaM zothe kSIraM bhiSagvaraiH // bhojanAdau narairbhuktaM zuNThIrAjyabhayotthitam / grahaNyAM vijayAkAthaH pathyaM dugdhAnameva hi| | kalkaM tu sahate nityaM nAnA dezodbhavaM jalam / / jalazca lavaNacApi varjanIyaM vizeSataH // mahAkayavakSArau pItvA coSNena vaarinnaa| prabalAyAmudanyAyAM salilaM nArikelajam / | nAnAdezasamudbhUtaM vAridoSamapohati / / pAsanyaM vaTikA caiSA zothaM hanti na sNshyH|| zuddha bachanAga ( mIThA teliyA ) 2 bhAga, grahaNImatisArazca jvaraM jINe nihanti ca // kaur3I bhasma 5 bhAga, aura kAlI mircakA cUrNa 9 zuddha ziMgarapha (hiMgula ) 1 karSa tathA lauMga, bhAga lekara sabako atyanta mahIna kharala karake zuddha aphIma, zuddha bachanAga ( mIThAteliyA ), jAya- kapar3ese chAna leM phira use adrakake rasameM ghoTakara phala, aura zuddha dhatUre ke bIja AdhA AdhA karSa lekara mUMgake barAbara goliyAM banAveM / For Private And Personal Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [116] bhaart-bhairjy-rtnaakrH| [dakArAdi . inameMse 2-2 golI prAtaH sAyaM paaniike| ise sevana karanese phiraMga ( Atazaka ) roga sAtha sevana karanese duSTa jalake vikArase utpanna | naSTa hotA hai| huvA jvara tathA ajIrNa, aphArA, kabja, zUla, (saba auSadheko gulAbake arka meM kharala zvAsa aura khAMsI jAdi roga naSTa ho jAte haiN| karake 2-2 rattI kI goliyAM banAveM aura prAtaH___ bhojanake pahile sAMTha, rAI aura harakI caTanI kAla 1 golI munakAmeM rakhakara rogIko isa taraha khAnese athavA bana adraka aura javAkhArakA nigalavA deM ki dAMtoM ko na lage / pathyameM kevala cUrNa garma pAnIke sAtha khAnese bhinna bhinna dezoM besanakI roTI aura ghI deM / lavaNa, khaTAI, mircake pAnIkA asara nahIM hotA / arthAt paradezakA | Adi bilkula na deN| prAyaH 21 dinameM roga pAnI nahIM lgtaa| jAtA rahatA hai|) (3216) durlabho rasaH (3218) devabhUtirasaH __(ra. rA. su. / masUri.) (ra. ci. / sta. 4) tattAnaM ca punarSImAnbhAvayetriphalAmpubhiH / ayaM zudasya sUtasya mUJchitasya mRtasya ca / kAkamAcyA rasenApi bhAvanIya ayaM prayam // dvivallo pippalI dhAtrI khAsaghRtamAzikaH // dhasUrasya rasenApi bhRArAjarasena ca / pAparogAntako yoga pRthivyAmeva durlabhaH // bIjapUrarasasyApi tisro deyAH pRthak pRthak // 2 valla (6 ratI) pArada bhasma, pIpala, | AIkasya rasenAya navavAra vibhAvya ca / AmalA aura rudrAkSake cUrNako zahada aura dhImeM navavAra puTetpazcAtkramazo buddhimaanrH|| milAkara usake sAtha khilAnese masUrikA zAnta | zudalohaM samaM tena tAvasma rasasya ca / ho jAtI hai| nikSipya mardayetkhalve caturgajAmitaM dadet // ( vyavahArika mAtrA-1 se 2 rattI tk|) | | trikaTu triphalA jAtIphalaM ceva lavAkam / (3217) kusumAdiguTikA samabhAgaM kRtaM cUrNa parNakhaNDena dApayet // ( anu. ta. / ) mukhazuddhayarthamapyeva punastAmbUlacarvaNam / samipAte'pi sajAte jvare ghore'misAdane / kastUrikA candanadevASye kuSThe duSTe pradAtavya unmAde vApyapasmRtau / sabahumeramnavilocane yH| | sAme nirAme sayavA kAse zvAse vizeSataH // karpUraka pAradasambhavaM nA pANDuroge tathA deyazcodare bhRzadAruNe / / nivapansamayate phiraNam // valIpastika hanyAtkhAlila vizeSataH // kastUrI, sapheda candana, lauMga, kesara, aura vajrakAyo bhavatyeva nirapAyo vizeSataH / zuddha rasa kapUra samAna bhAga lekara ekatra kharala kreN| dIrghAyuH kAmarUpa: syAtstrINAmatyantavallabhaH // For Private And Personal Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] hatIyo bhaagH| 1 117 ] utsAhI smRtimAnmAyo medhAvI khecaraH prH| yaha yogavAhI rasa hai aura isakA abhyAsI brahmAstraM cApyasidaM sAdaricakraM ca nissphlm|| kAlavaza nahIM hotaa| zivazUlaM vRyA yAti zakrazarsa nivartate / (3219) hRtisArarasaH svayaM svayambhUrbhagavAnyadi veti na vetti baa|| (ra. ra. sa. / u. kha. a. 22) nAmaro nAparaH kazcitsUtasyAsya mhnmhH| ya enaM sevate nityaM na sa kAlavarza vrajet // yuktaM hi vyomajadutyA tulyAMzaM svrnnyugsm|| yogavAhI rasaH mokto devabhUtiriti smRtaH // piSTIkRtaM ciraM piSTvA mallasampuTake lipet // ( bhArata bhaiSajya ratnAkara bhAga 2 prayoga niSkamAtraM baliM datvA zatabAra puTetataH / saM. 2574 meM kathita vidhise banI huI ) tAmra samyaniSSiSya samAlya krnnddaantrvinikssipet|| bhasmako triphalA, makoya, dhatUrA, bhaMgarA aura bijaure ityukto drutisAranAmakaraso vandhyAmayadhvaMsanaH / nIbUke rasakI 3-3 bhAvanA deM aura phira use putrIyaH khalu sUtikAmayaharo dRSyazcirAyuH krH|| adrakake rasakI eka bhAvanA dekara sampuTameM banda samyak siddhavalidrutipakalito guAmitAsevitaH karake phUMka deM; evaM isI prakAra adrakake rasa meM 9 puTa lagAveM / tatpazcAt yaha tAmra bhasma, loha kuryAttIvratarAMzuSaM tvava mahArogAdirogAjayet / / bhasma aura pArada bhasma samAna bhAga lekara sabako mataH sarvAmayadhvaMsI rasoya nndinoditH| ekatra milAkara ghotteN| jIvatputrapadaH strINAM yauvnsthairydaaykH|| __isameM se cAra rattI rasa khilAkara Uparase bhUtapretapizAcAnAM bhayebhyo'bhayadAyakaH / soMTha, mirca, pIpala, hare, baher3A, AmalA, jAyaphala | jaDAnAM dohadAnAM mandabudimatAmapi // aura lauMgakA samAna bhAga mizrita ( 1 mAzA) maNDUkIrasasaMyukto dAtavyo vacayA saha / cUrNa pAnameM rakhakara khilAveM evaM isake bAda janmavandhyA kAkavandhyA mRtvatsAzca yAH striyH| mukhakI zuddhike lie dUsarA pAna khilaaveN| tAsAM putrodayArthAya zambhunA sUcitaH purA // ___ yaha rasa bhayaGkara sannipAta jvara, mandAgni, abhrakadrutI, zuddha pArA aura zuddha svarNa 1-1 kuSTha, unmAda, apasmAra, khAMsI, zvAsa, pANDuroga, niSka lekara prathama pAre aura svarNako ekatra milAdussAdhya udara vyAdhi, bali, palita aura khAlitya kara ghoTeM / jaba donoM mila jAya to usameM abhrakaAdi anekoM rogoMko naSTa karatA hai / isake druti milAkara khUba ghotteN| phira use 1 niSka sevanase bala, pauruSa, zarIrakI kAnti aura Ayu | gandhakake bIcameM rakhakara sampuTameM banda karake laghubar3hatI hai tathA manuSya utsAhI, medhAvAn aura | puTameM phUMkadeM / isI prakAra gandhakake sAtha 100 striyAMkA priya ho jAtA hai| puTa deM tatpazcAt pIsakara kapar3achana karake rkkheN| 1-palinA rasamiti pAantaram / 2...2-"lakSmaNArakhataH piSTa" iti pAmantaram / For Private And Personal Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [118] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [dakArAdi __ isakA nAma "dratisAra rasa" hai, aura | gandhaka, tAmra-bhasma, abhrakabhasma, aphIma, geru, yaha bandhyatvako naSTa karatA hai| isake atirikta svarNabhasma, sIsAbhasma, cItekIjar3a, hIMga, soMTha, isake sevanase putrakI utpatti hotI hai tathA sUtikA mirca, pIpala, hara, baher3A, AmalA, sahajaneke bIja, roga naSTa hote aura AyuvRddhi hotI hai| ajamoda, ajavAyana, pIpalAmUla, bharaMgI, lahasana, ___ yadi ise vidhivat banI huI "gandhaka drati"1 kAlAjIrA aura sapheda jIrA / sabake samAna bhAga ke sAtha 1 rattIkI mAtrAse sevana kiyA jAya to | | cUrNako ekatra milAkara adarakake rasameM ghoTakara atyanta kSudhAvRddhi hotI hai| (2-2 rattIkI ) goliyAM banAveM / inake sevanase vAtarakta, galitkuSTha, sannipAyaha rasa aSTa mahAnyAdhi-nAzaka, yauvanako taja mahAkuSTha, zotha, kaNDU, mandAgni, AmavAta sthira rakhanevAlA, bhUtapreta aura pizAcoMke bhayase kaphaja jalodara aura nAka, kAna tathA jihvAke mukta karanevAlA, tathA janma bandhyA, kAka bandhyA aura mRtvatsA Adi striyoMko bhI putra denevAlA hai| samasta roga naSTa hote haiN| ____ ise brAhmIke rasa aura bacake cUrNake sAtha viguNAkhyI rasa: khilAnese buddhi tIvra hotI hai| (ra. rA. suM.; ra. caM.; rase. sA. saM.; dhanvanta. / (3220) bAdazAyasaH vAtavyAdhi ) (bhai. ra, / vAtaraktA.) __" triguNAkhya rasa" avalokana kIjie / garutmAna daradastIbhyAM garvAgyo vastutaH isa rasakA nAma ukta granthoM meM dvigazulvazca gaganaM phenaM 3 rudhirazca trinetrakam // ' NAkhya' pramAdavaza likhA gayA pratIta hotA hai| pAtAlanRpatizcaiva vahnimUlaM sarAmaTham / | (3221) bijaropiNI vaTI trikaTu triphalA zi| cAjamodA yamAnikA // (ra. kA. dhe. / mukharo.; raseM. ci. / a. 9) piplImUlaM bhArgI ca lazunaM jIrakadvayam / nAgasya triphalAkAthe rase bhRGgasya goghRte / AIkasya rasenava vaTikAM kArayedbhiSaka // ajAdugdhe ca gomUtre zuNThIkANe madhunyapi // vAtaraktaM mahAkuSThaM galitAGgaM tridoSajam / | puTAnsaptapRthagdattvA tatsama grAhayedrasam / zothaM kaNDUzca rudhiraM sarvametadvayapohati // lauhapAtre drAvayitvA yuktyA tAM guTikAM caret / / mandAnalAmavAtaJca zleSmANazca jalodaram / sA mukhe dhAritA hanti dntrogaanshesstH| ghrANAkSikarNajihvAnAM sarvAn rogAnvinAzayet // dRDhIkaroti dshnaanbddhmuulaanshesstH|| sonAmakkhI-bhasma, zuddha zaMgarapha (hiMgula ), sIseko pighalA pighalAkara triphalAke kAtha, tIkSNa loha-bhasma, zuddha pArada, baMga-bhasma, zuddha / bhAMgareke rasa, gAyake ghI, bakarIke dUdha, gomUtra, 1--prayoga saM. 1523 dekhiye / 2 zuktike iti pAThAntaram / 3 'hema iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [119] soMThake kAtha aura zahadameM kramazaH sAta sAta bAra | adarakake rasameM ghoTakara 2-2 rattIkI goliyAM bujhAveM / phira use lohapAtrameM pighalAkara usameM | usake barAbara pArA milAkara golI banAleM inake sevanase navIna jvara naSTa hotA hai| ( anupAna-adarakakA rasa / ) ise muMhameM rakhanese dAMtoMke samasta roga naSTa | (3223) dviharidrAcaM lauham hote aura dAMta majabUta hote haiN| ( raseM. ciM. / a. 9; ra. kA. dhe.) (3222) bibhujo rasaH lauhacUrNa nizAyugmaM triphalAM kaTurohiNIm / (ra. rA. su. / jvara.) palihya madhusarpio kAmalAta sukhI bhavet / / mlecchAdadviguNajaipAlaM mAgvadaroga nivArayeta lohabhasma, haldI, dAruhaldI, hare, baher3A, | AmalA, aura kuTakIkA cUrNa samAna bhAga lekara zuddha hiMgula (zaMgarafa) 1 bhAga aura zuddha sabako ekatra milAkara ghI aura zahadake sAtha jamAlagoTA 2 bhAga lekara donoMko nIbUke rasa yA | cATane se kAmalA roga naSTa hotA hai| iti dakArAdirasaprakaraNam / + atha dakArAdimizraprakaraNam (3224) dantadhAvanayogaH pUrva dizAmeM uge huve sapheda saMbhAlukI jar3a(ga. ni.; rA. mA. / mukha.) | ko bAlakake gale meM bAMdhanese dAMta nikalaneke daurgandhyamukharogaghnaM kaTutiktakaSAyakam / / samaya hone vAle samasta roga avazya hI naSTa ho abhyasyamAnaM tailAktamanvahaM dantadhAvanam // jAte haiN| ___kaTu ( carapare ), tikta (kar3ave) aura / (3226) danto dagadAntakakriyA kasaile vRkSAMkI dAtaunako tela lagAkara usase nitya (dhanvantari / bAlaroga.) prati dAMta sAfa karanese mukhakI durgandha aura mukha- | dantapAlI tu madhunA cUrNena pratisArayet / roga naSTa hote haiN| dhAtakIpuSpapippalIdhAtrIphalarasena vA // (3225) dantodbhedakaH dantotyAnabhavA rogAH pIDayanti na bAlakam / ( yo. ta. / ta. 77 ) jAte dante hi zAmyanti yatastaddhetukAgadAH / / prAcIgataM pANDurasinduvAramUlaM jaba bAlakake dAMta nikalane vAle ho to zizUnAM galake nibaddham / masUr3hoM para cUneko zahadameM milAkara maleM yA dhAyake 'karoti dantodbhavavedanAyAH phUla, aura pIpalake pUrNako Amaleke rasameM milAniHsaMzayaM nAzamakANDa eva // J kara mleN| 1 // hannyAzu dantodbhavavedanAM ca niHzeSamekANDakuraNDameva iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / 120] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [dakArAdi dAMta nikalaneke samaya hone vAle roga bAla- | milAkara AsthApana basti karAnese kapha, pANDu, koMko koI vizeSa hAni nahIM pahuMcAte kyoM ki mada, Alasya, mUtrAvarodha, Ama, ATopa, apacI, be, dAMta nikala Aneke pazcAt svayaM hI zAnta | kaphajagulma, aura kRmi vikAra naSTa hote haiM / ho jAte haiN| (3229) dazAGgAgadaH (3227) dantyAdivartI (A. ve. vi. / ci. kha. a. 82; (vR. ni. ra. / AnA.) vaM. se. / bAla.) vipAcya mUtrAmlarasena dantI vacAhiGgaviDaGgAni saindhavaM gajapippalI / ... piNDItakRSNAviDakuSThadhUmAn / pAThA prativiSA vyoSaM kAzyapena vinimmitm|| varti karAGguSThanibhA ghRtAktAM dazAmagadaM pItvA sarvakITavirSa jayet / / gude rujAnAhaharI vidadhyAt // baca, hIMga, bAyabiDaMga, seMdhA, gajapIpala, pAThA, dantImUla, tagara, pIpala, viDanamaka, kUTha aura atIsa, sAMTha, mirca, aura pIpala / saba samAna gharakA dhuvAM samAna bhAga lekara cUrNa karake sabako | bhAga lekara cUrNa kreN| gomUtra aura nIbUke rasa yA kAjI Adi kisI isa dazAGga agadako pInese hara prakArakA anya amladravameM pakAkara gAr3hA kareM aura usakI | kITaviSa naSTa hotA hai| hAthake aMgUThe ke barAbara battiyAM bnaaveN| (3230) daarviirskriyaa| inameMse eka battI ko ghI lagAkara gudAmeM (bhA. pr.| kha. 2 mu. ro.) rakhanese udarazUla aura aphArA naSTa hotA hai| mukhapAke prayoktavyaH sakSaudro mukhdhaavne| (3228) dazamUlabastiH svarasaH kathito dAA ghanIbhUto rasakriyA // (su. saM. / ci.) sakSaudrA mukharogAsagdoSanADIvraNApahA // dazamUlInizAbilvapaTolatriphalAmaraiH / mukha pAkameM, dAru haldIke svarasameM zahada phayitaiH kalkapiSTaistu mustsaindhvdaarubhiH|| milAkara usake kulle karane cAhiye aura dAruhaldI . pAThAmAgadhikendrAvaistailakSAramadhuplutaiH / / ke kAthako punaH pakAkara gAr3hA karake usameM kuryAdAsthApanaM samyagbhUtrAmlaphalayojitam // | zahada milA kara usakA lepa karanA cAhiye / kaphapANDumadAlasyamUtramArutasaMjhinAm / | isase mukharoga, raktavikAra aura mukhakA nADIvraNa AmATopApacIzleSmagulmakRmivikAriNAm // ( nAsUra ) naSTa hotA hai| dazamUla, haldI, belagirI, paTola, triphalA / (3231) dAAdigaNDUSaH aura devadAra ke kAthameM nAgara mothA, seMdhAnamaka, / (yo. ra. / mukha.) devadAra, pAThA, pIpala aura indrajaukA kalka tathA | dArvIyaSTaya'bhayAjAtIpatrasaudaistu dhAvanam / taila, yavakSAra, zahada gomUtra, kAMjI aura mainaphala / azvatyatvagdalaudrermukhapAke pralepanam // For Private And Personal Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizramakaraNam tRtIyo bhaagH| [121] mukha pAkameM dAruhaldI, mulaiThI, hara, aura devadAlI (biMDAla), cItA aura indrAyaNa camelIke pattoMke kAthameM zahada milAkara usake kI jar3a samAna bhAga lekara pAnIke sAtha pIsakulle karane aura pIpalakI chAla tathA pattoMke cUrNa kara guTikA ( aMguThe ke samAna varti) banAveM / ko zahada meM milAkara usakA lepa karanA caahiye| yA indrAyaNa ke phaloMkI varti bnaaveN| ise gudAmeM (3232) dAAdighana: rakhanese bavAsIrake masse naSTa ho jAte haiN| (vA. bha. / u. sthA. a. 22) (3234) drAkSAcagadaH svarasaH kathito dAA ghanIbhUtaH sgairikH| (va. se. / viSA.) AsyasthaH smdhurvaapaaknaaddiivrnnaaphH|| drAkSAzvagandhAnagavRttikA ca dAruhaldIke svarasako pakAkara gAr3hA karaleM zvetA ca piSTA sadRzaiH svbhaagaiH| aura phira usameM gerukA cUrNa milAkara surakSita deyo vibhAgaH surasAchadasya kapitthabilvAdapi dADimAzca // rkkheN| eSo'gada kSaudrayuto nihanti isameM se. jarAsA zahadameM milAkara muMhameM vizeSato maNDalinAM viSANi // rakhanese mukhapAka aura mukhakA nAr3ItraNa (nAsUra) / dAkha ( munakkA ), asagandha, sallakI vRkSakA naSTa hotA hai| goMda, dUdhiyA baca ( yA sapheda koyala), tulasIke (3233) devadAlyAcA guTikA patte, kaithake patte, belake patte aura anArake patte (ga. ni. / arza.) samAna bhAga lekara cUrNa kreN| guTikA kRtA gude sA suradAlyagnIndravAruNImUlaiH ise zahadake sAtha khilAnese samasta prakArake azeH zAtanamantaHphalamathavA shkrvaarunnyaa|| viSa vizeSataH mADalI sarpakA viSa naSTa hotA hai| iti dakArAdimizraprakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [122] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dhakArAdi atha dhakArAdikaSAyaprakaraNam (3235) dhattUrayogaH dhava, arjuna, kadamba, jAmana aura AmakI (rA. mA. / viSa.) chAla tathA manasila, aura kasIsake kAthameM seMdhA unmattakasya svarasaM payazca namaka, gur3a aura ghI milAkara pInese kSataja khAMsI naSTa hotI hai| sarpiguDazceti vimizritAni / pibetpaladvandvamitAni yatnA (3238) dhavAdikAthaH (3) dunmttkauleykdssttgaatrH|| (hA. saM. / sthA. 3 a. 31) dhavArjunakadambAnAM badarI khadiraziMzape / dhatUrekA svarasa, dUdha, ghI aura gur3a 2-2 pala (10-10 tole ) lekara sabako ekatra pAribhadrakameteSAM mehanasya pradhAvanam // milA kara pilAne se unmatta kuttekA viSa naSTa | arjunasya kadambasya TiNTukI vaantrtvcaa| hotA hai| pAke pUyavizodhArtha mehanasya prazasyate // dhava, arjuna, kadamba, berI, khaira, sIsama aura (3236) dhavAdikAthaH (1) (hA. saM. / sthA. 3 a. 4) pAribhadra ( nIma yA pharahada ) kI chAlake kAthase yA arjuna, kadamba aura TeMTukI antarjAla ke kvAthase dhavArjunakadambAnAM zirISabadarIsaha / nikAthya pAnamAmaghnaM viSUcyAH zUlavAraNam / / / dhonese liGgakA ghAva zuddha hotA hai / dhava, arjuna, kadamba, sirasa aura berIkI (3239) dhAtakyAdikkAtha: (1) chAlakA kAtha pInese Ama aura visUcikA kA (vai. jI. / vi. 1) viSamamapi haratyasau kaSAyo zUla zAnta hotA hai| madhumadhuro madirAmRtAzivAnAm / (3237) dhavAdikkAthaH (2) | ahamiva satataM tatra prakopaM (hA. saM. / sthA. 3 adhyA. 12) caraNasaroruhayo ThanhaThena / / dhavArjunakadambAnAM jambbAmratvak ca tatsamam / dhAyake phUla, giloya aura Amaleke kAthako manaHzilA sakAsIsaM kAyaM kRtvA ssaindhvm|| zahadase mIThA karake pInese viSama jvara avazya naSTa guDena sarpiSA yuktaM hanti kAsaM kSatodbhavam / / | ho jAtA hai / For Private And Personal Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [123] (3240) dhAtakyAdikAthaH (2) dhAtrIphalaM nimbakapitthapatraM ( zA. dha. / ma. kha. a. 2.; vR. ni.ra. / atisara.) yaSTayAhalodhaM khadiraM tilAzca / dhAtakIbilvalodhrANi bAlakaM gjpipplii| kAthaH suzIto nayane'bhiSiktaH ebhiHkRtaM zRtaM zItaM zizubhyaH kSaudrasaMyutam // sarvaprakAraM vinihanti zukram // pradadhAdavalehaM vA sarvAtIsArazAntaye / / ___ AmalA (phala), nIma aura kaithake patte, mulaiThI, ___dhAyake phUla, belagirI, lodha, sugandhabAlA lodha, khairasAra aura tila ke kAthako ThaNDA aura gajapIpalake kAthako zItala karake usameM zahada karake AMkhameM usakI bUMdeM DAlanese netrazukra naSTa DAlakara pilAne yA inake cUrNako zahadameM milA- hotA hai| kara caTAnese bAlakoMkA hara prakArakA atisAra naSTa / (3244) dhAtrIrasaprayoga: hotA hai| (dhanvaM. [ soma.) (3241) dhAtakyAdikAtha: (3) dhAtrIphalasya svarasaM madhunA ca pibetsdaa| __ (yo. ra. / pradara.; vR. ni. ra. / strI.) bahumUtrakSayaM kuryAt kSIreNa vAsakasya ca // dhAtakyAzca tathA pUgIkusumAnAM pibecchRtam / Amaleke phaloMke rasameM zahada milAkara pInenAzayetpadaraM sadyastridinAghoSitAM dhruvam // se yA bAseke rasako dUdhameM milAkara pInese bahu 3 dina taka, dhAya aura supArIke phUloMkA mUtra roga naSTa hotA hai| kAtha pInese striyAMkA pradara roga avazya naSTa ho / (3245) dhAtrIrasayogaH jAtA hai| (vR. mA. / gulmA.) (3242) dhAtakyAdiyogaH pIto dhAtrIraso yuktyA kiMzukakSArasAdhitaH / (vR. ni. ra.; vaM. se; vaM. mA.; bhA. pra. kha. 2 / kSAratryUSaNasaMyuktA madirA cAsragulmanut // atisAra.) palAza ( DhAka) kI rAkha (bhasma ) ko 6 dhAtakIbadarIpatraM kapittharasamAkSikaM / gune Amaleke rasameM milAkara, 21 bAra kapar3ese salodhramekato dannA pibenirvAhikArditaH // chAnakara pilAnese yA madirAmeM yavakSAra aura soMTha, dhAyake phUla, berIke patte aura lodha ke kalka mirca, pIpalakA cUrNa milAkara pilAnese raktagulma ko kaithake svarasa aura zahadameM milAkara dahIke sAtha | naSTa hotA hai| pInese pravAhikA (peciza) naSTa hotI hai| / (3246) dhAtrIrasAdiprayogaH (3243) dhAtrIphalAdisecanakaSAyaH / ( yo. ra. / yoniro.) (vR. ni. ra.; ga. ni.; yo. ra.; / netraro.; vR. ! dhAtrIrasaM sitAyuktaM yonidAhe pibetsadA / yo. ta. / ta. 131; yo. ta. / ta. 71) | mUryakrAntAbhavaM mUlaM pibedA taNDulAmbunA // For Private And Personal Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [124] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dhakArAdi - Amaleke rasameM mizrI milAkara pInese yA / AmalA, nAgaramothA, aura haldI kA kAtha sUryakAntAkI jar3ako cAvaloM ke pAnIke sAtha | pIne yA kAkolI aura giloyake kAthameM pIpala pIsakara pInese yonikI dAha naSTa hotI hai / / kA cUrNa milAkara balocita mAtrAnusAra pIne (3247) ghAtryAdikAthaH ( laghu ) (1) aura pathya pAlana karanese 21 dina meM kapha pradhAna (bhai. ra.; dhanvaM. / mUtrakR.) | vAtarakta roga naSTa ho jAtA hai| dhAtrI drAkSA vidArIca yaSTayAhA gokSuraM tthaa| | (3250) dhAtryAdikAya: (4) ebhiHkaSAyaM vipacet pibet zItaM sazarkaram // (. mA.; ca. da.; ga. ni. / kuSTha.) api yogazatAsAdhyaM mUtrakRcchre jayellaghu // dhAtrIkhadirayoH kAthaM pItvA'valgujasaMyutam / ___ AmalA, dAkha (munakkA), vidArIkanda, mulaiThI zandudhavalaM zvitraM turNa hanti na sNshyH|| aura gokharu ke kAthako ThaNDA karake usameM 'AmalA aura khairasArake kAthameM bAbacIkA khAMDa milAkara pInese saikar3oM yogeAMse ArAma na cUrNa milAkara pInese zaMkhake samAna safeda zveta hone vAlA mUtrakRcchU bhI naSTa ho jAtA hai| kuSTha bhI zIghra hI avazya naSTa ho jAtA hai / (khAMDa kAthakA 8 vAM bhAga milaaveN|) (3251) dhAtryAdikAthaH (5) (3248) dhAtryAdikAthA (bRhad ) (2) (vaM. se. / ziroro.) (bhai. ra. / mU. kR.) . dhAtrI drAkSA ca yaSTayAhaM vidArI striknnttkaa| dhAtryakSapathyAsanizAguDUcI darbhekSumUlamabhayA kAthayitvA jalaM pibeta // bhUnimbanimbaiH kathitaH pddaa| sasitaM mUtrakRcchranaM rujAdAhaharaM param / / bhrUzalakarNAkSizirordazUle ____ AmalA, dAkha (munakkA), mulaiThI, bidArI sUryodaye zaGkhakamarddhabhede / / kanda, gokharu, dAbakI jar3a, IkhakI jar3a, aura naktAndhyakAce paTale sazukre haske kAthako ThaNDA karake usameM khAMDa milAkara pAke'zrupAte timire'siroge| pInese mUtrakRccha, pezAbakI jalana aura pIr3A zAnta | pakSmaprakope vinihanti caiSa hotI hai| sadyo gadaM vAyurivAbhravandam / / (khAMDa kAthakA 8 vAM bhAga milaaveN|) AmalA, baher3A, harra, haldI, giloya, cirA(3249) dhAtryAdikAthaH (3) | yatA aura nImakI chAla / saba samAna bhAga milA(vRM. mA. / vAtara.) | kara 2 // tole leM aura 40 tole pAnImeM pakAdhAtrImustAharidrANAM kaSAyaM vA kphaadhike| | kara 10 tole zeSa rakkheM / kokilAkhyA'mRtAkA pivetkRSNAM yathA vlm|| ise pInese bhauM, zaMkha (kanapaTI) kAna, AMkha pathyamojI trisaptAhAnmucyate vAtazoNitAt / / aura Adhe zirameM hone vAlA zUla; sUryAvarta, rAtrya For Private And Personal Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAyamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [125] ndhatA ( ratauMdhA), kAMca, paTala, netrazukra, netrapAka, | (3255) ghAcyAdiyogaH (1) azrunAva, timira, aura pakSmaprakopAdi zira tathA (ga. ni. / chargha.) netroMke roga naSTa ho jAte haiM / piSTvA dhAtrIphalaM lAkSAzarkarAM ca palonmitAm (3252) dhAcyAdikAthaH (6) dattvA madhupalaM cAtra kuDavaM salilasya ca // (vaidyAmRta / vi. 27) vAsasA gAlita pItaM hanti chardaii tridoSajam / dhAtryAH kaSAyaM madhurAtriyuktaM __ AmalA, lAkha aura khAMDa eka eka pala __ vaTAkurANAM samadhu kaSAyam / lekara pAnIke sAtha mahIna pIseM phira usameM 1 pala pASANabhedaM madhumizrametat (5 tole ) zahada aura 20 tole pAnI milAkara trayaM pramehApahamAmananti // kapar3e se chAna leN| isake pInese tridoSaja chardi Amale ke kAthameM zahada aura haldIkA cUrNa naSTa hotI hai| milA kara, yA bar3ake aMkurekei athavA pASANa bheda (3256) dhAtryAdiyogaH (2) (pakhAna bheda ) ke kAthameM zahada DAlakara pInese (ga. ni. rasA.; vA. bha. / u. a. 39) prameha naSTa hotA hai| dhAtrIrasakSaudrasitAghRtAni hitAzanAnAM lihatAM nArANAm / (3253) dhAbyAdikAyaH (7) prANAzamAyAnti jarAvikArA (bR. ni. ra.; yo. ra. / hikkA.) __ granyA vizAlA iva durgrahItA // pAtrI ca mAgadhI zuNThI kAthazcaiSAM sitaayutH|| AmalekA rasa, zahada, mizrI aura ghI samAna hinasti hRdayodbhUtAM hikkAM praannpnodiniim|| bhAga milAkara pathya pAlana pUrvaka sevana karanese ___ AmalA, pIpala, aura soMTha ke kAthameM khAMDa vRddhAvasthAjanita samasta vikAra naSTa ho jAte haiN| milAkara pInese hRdayase uThane vAlI tathA prANoMko (3257) dhAnyAdisvarasaH saGkaTa meM DAla denevAlI hicakI bhI naSTa ho jAtI hai| (ga. ni.; zA. saM. / kuSTha.) (3254) dhAtryAdiprayogaH rasaM hi dhAtryakSaharItakInAM __ (. mA.; ga. ni. / zUlA.) pRthak pRthak yantranipIDitAnAm / dhAnyA rasaM vidAryA vA trAyantIyostanAmbunA / kSaudrAnvitaM caiva pibettu pakSaM piSetsazarkaraM madhaM pittazUlanighUdanam // pathyAnna kuSThanivarhaNAya // trAyamANA aura munakkA ke kAthameM athavA / AmalA, harra aura baher3e se kisI ekake Amale yA bidArIkandake svarasameM khAMDa aura zarAba svarasameM zahada milAkara 15 dina taka pIne aura milA kara pilAnese pittaja zUla naSTa hotA hai| pathya pAlana karanese kuSTha roga naSTa hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - [126] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dhakArAdi (3258) ghAnyakahimaH / (3261) dhAnyakAdikAthaH (2) (vai. jI. / vilA. 1; ga. ni.; bhA. pra.; yo. ra. (vRM. mA.; ga. ni. / jvarA.; A. ve. vi. / __ vR. ni. ra.; vaM. se.; . mA.; yo. ra.;.. ci. a. 4) bhai. ra. / jvara.) dIpanaM kaphavicchedi pittavAtAnulomanam / paryuSitaM dhAnyajalaM prAtaH pItaM sazarkaraM sAma / / jvaraghnaM pAcanaM bhedi zRtaM dhaanypttolyoH|| antadAI zamayati maddhamapi tatkSaNAdeva // dhaniyA aura paTolapatrakA kAtha dIpana, (2 tole) dhaniyeko adhakuTA karake rAtako | kapha nAzaka, pitta tathA vAyuko anuloma karane (12 tole ) pAnImeM miTTIke baratanameM bhigo deM; bAlA, jvaranAzaka, pAcana aura bhedaka hai| prAtaHkAla chAnakara usameM khAMDa milAkara pIne se / (3262) dhAnyakAdikAthaH (3) atyanta pravRddha antardAha bhI turanta zAnta ho (bhai. ra. / jvarAti.) jAtI hai| dhAnyakaM vizvasaMyuktamAmaghnaM vahnidIpanam / (3259) dhAnyakAdikaSAyaH vAtazleSmajvaraharaM zUlAtisAranAzanam / / (ga. ni. / graha.) dhaniyA aura soMThakA kAtha pInese Ama, dhAnyabilvavalAzuNThIzAliparNIbhRtaM jalam / vAta-kaphajvara, zUla aura atisAra naSTa hotA hai / syAdvAtagrahaNIdoSe pAnAhAraparigrahe // (3263) dhAnyakAdihimaH dhaniyA, belagirI, kharaiTI, soMTha aura zAla- ( bhA. pra. / raktapittA.; vai. ra. / raktapittA.) parNI ke kAtha se AhAra banAkara dene aura pyAsa | dhAnyAkadhAtrIvAsAnAM draakssaaprpttyohimH| meM vaha jala pilAnese vAtaja grahaNI naSTa hotI hai| raktapittaM ucaraM dAhaM tRSNAM zoSazca nAzayet // (saba cIjeM milI huI 1 / tolA, pAnI 2 dhaniyA, AmalA, bAsA, dAkha ( munakkA ) sera, zeSa 1 sera / ) aura pittapApar3A samAna bhAga mizrita 2 tole (3260) dhAnyakAdikAyaH (1) lekara adhakuTA karake rAtako 12 tole pAnI meM (yo. ra. / kSaya.) miTTIke baratanameM bhigo deM aura prAtaHkAla chAnadhAnyakaM pippalIvizvadazamUlIjalaM pibet / / kara piyeM / pArzvazUlajvarazvAsapInasAdinivRttaye // isake sevanase raktapitta, pittajajvara, dAha, dhaniyA, pIpala, soMTha aura dazamUlakA kAtha | | tRSNA aura zoSa roga naSTa hotA hai / pInese pasalIkI pIr3A, jvara, zvAsa aura pInasAdi dhAnyacatuSkam roga naSTa hote haiN| dhAnyapazcakam dekhiye For Private And Personal Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [127] - - (3264) dhAnyapazvakam dhaniyA, atIsa, sugandhabAlA, ajavAyana, (bhai. ra.; vaM. se.; vai. raha.; ga. ni.; ra. ra.; ca. mothA, soMTha, kharaiTI, zAlaparNI, pRSThaparNI aura belada.; vRM. ni. ra.; vRM. mA.; bhA. pr.| atisAra; yo. ci.| adhi. 4; vR. yo. ta. / ta. | girI kA kAtha dIpana pAcana hai / ( ise atisAra 64, zA. saM. / ma. a. 2) aura saMgrahaNImeM denA cAhiye / ) / dhAnyakaM nAgaraM mustaM bAlakaM bilvameva ca / AmazUlavibandhaghnaM pAcanaM vahidIpanam // (3267) dhAnyAdijalam idaM dhAnyacatuSkaM syAtpatte zuNThI vinA punH|| (vaM. se.; yo. ra. / ati.) __dhaniyA, soMTha, nAgaramothA, sugandhabAlA, aura belagirI / ina pAMcoM ke yogako dhAnya paJcaka dhAnyodIcyazRtaM toyaM kahate haiM / yaha kAtha Ama, zUla aura vibandhayukta tRSNAdAhatisAravAn / atisAra nAzaka tathA dIpana aura pAcana hai / / tAbhyAmeva sapAThAbhyAM yadi isameM se soMTha kama kara dI jAya to siddhamAhAramAcaret // isakA nAma 'dhAnyacatuSka' ho jAtA hai| yaha tRSNA aura dAha yukta atisArameM dhaniye aura kAtha pittAtisArako naSTa karatA hai / sugandhabAlekA pAnI pilAnA cAhiye tathA dhaniyA, (3265) dhAnyAdikkAthaH (1) sugandha bAlA aura pAThA ke pAnIse AhAra banA(yo. ra. / ati.) dhaanykaativissaamustaagudduuciibilvnaagraiH|| kara denA cAhie / dattaH kaSAyaH zamayedatisAraM cirotthitam // ( samAna bhAga milI huI auSadhe 1 / tolA arocakAmazUlAsrajvaraghnaH pAcanaH smRtH|| pAnI 2 sera / zeSa kAtha 1 sera / ) ___ dhaniyA, atIsa, nAgaramothA, giloya, belagiri aura soMThakA kotha pInese purAnA atisAra, (3268) dhAnyAdiyogaH aruci, Ama, zUla, raktAtisAra aura jvara naSTa ( bhA. pra. / ma. kha. bAla.) hotA hai| yaha kAtha pAcana bhI hai| dhAnyaM ca zarkarAyuktaM taNDulodakasaMyutam / (3266) dhAnyAdikAthaH (2) pAnametatmadAtavyaM kAsazvAsApahaM zizoH / / (vaM. se.; vaM. mA.; yo. ra.; ga. ni. / grahaNya.; ___vaM. se / ati.) dhaniye ko cAvaloM ke pAnImeM pIsakara usa dhaanykaativissodiicyyvaaniimustnaagrm| meM khAMDa milAkara pilAnese bAlakoMkI khAMsI aura balA dviparNI bilvaM ca dadyAdIpanapAcanam // / zvAsa naSTa hote haiM / iti dhakArAdikaSAyaprakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [128] bhaart-bhessjy-rtnaakrH| [dhakArAdi atha dhakArAdicUrNaprakaraNam (3269) dhattUrAdicUrNam ise gur3amizrita takrake sAtha pInese prabala (vRM. ni. ra. / arza.) atisAra naSTa hotA hai / (maatraa-~1||-2 mAzA) dhatUrasya phala pakaM pippliinaagraabhyaa| (3272) dhAtakyAdiprayogaH bAlakaM guDasaMyuktaM bhakSyaM guJjASTakaM nizi // (yo. ra. / bAla.) sitAmadhvAjyakakaM pibetpittArzasAJjayet // | dantapAlI tu madhunA cUrNena pratisArayet / dhatUrekA pakkAphala, pIpala, soMTha, haraM, netra- dhAtakIpuSpapippalyordhAtrIphalarasena vA // bAlA, aura gur3a samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| jaba bAlakake dAMta nikala rahe hoM, taba dhA isameM se nitya prati rAtriko 8 rattI cUrNa | yake phUla aura pIpalake samabhAga mizrita cUrNako 1|-shtolaa mizrI, zahada aura dhImeM milAkara | zahada yA Amaleke rasameM milAkara usake sasUr3hoM pInese pittaja arza, naSTa hotI hai| para malane se dAMta zIghra nikala Ate haiN| (3270) dhAtakIpuSpAdiyogaH (3273) dhAtrIcUrNam (ga. ni. / vandhyAdhi.) (ga. ni.; vR. ni. ra.; yo. ra / zUlA.) ghAtakIkumamaiyukta nArI nIlotpalaM pibet / paliyAtpittazUlaghnaM Rtau madhuyutaM prAtaH simaM garmeNa yujyate // . dhAtrIcUrNa samAkSikam / dhAyake phUla aura nIla kamalake samAna bhAga mizrita cUrNako RtukAlameM zahadake sAtha milAkara bhakSayedvA harItakIm // pInese strI zIghra hI garbha dhAraNa kara letI hai| Amaleke cUrNako zahadameM milAkara yA hare ke (3271) ghAtakyAdicUrNam cUrNako gur3a aura ghImeM milAkara sevana karanese (vR. ni. ra. / ati. ) | pittaja zUla naSTa hotA hai| zrIdhAtakImocarasAbdalodhra (cUrNakI mAtrA-1 se 3 mAze taka / ) . kAliGgavizvauSadhacUrNametat / (3274) dhAtrIyogaH peyaM guNADhayaM tu guDatakrayuktaM (vai. ma. ra. / paTa. 2) gADhaM tvtiisaarknaashkaa| | dhAtryasthitaNDulajalaiH pItaM hanyAdasRgdaram / belagirI, dhAyake phUla, mocarasa, nAgaramothA, | pItA zItAmbunA piSTA dhAtrI vodumbarAmbunA // loSa, indrajau, aura soMTha / samAna bhAga lekara AmalekI guThalI ke bhItarakI majjA (girI) cUrNa bnaaveN| ko cAvaloM ke pAnIke sAtha pInese yA Amaleko For Private And Personal Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kalpaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [145] - - - - surAkA hai| Aka, ciraciTA aura mulaiThI meM se kisI ekake | eka bheda) meM se kisI ekake malake rasake sAtha kAthake sAtha khilAnA cAhiye / uparokta guTikA khilAveM / ___ jImUtakI bhAMti dhAmArgavake puSpAdi se siddha jIvaka, RSabhaka, kSIrakAkolI, kauMcake bIja, dugdha' ke bhI cAra prayoga haiM aura pAMcavAM prayoga zatAvara, kAkolI, muNDI, medA, mahAmedA aura mulaiThI meM se kisI ekakA cUrNa dhAmArgavake cUrNake | sAtha milAkara use khAMDa aura zahadameM milAkara dhAmArgavake pakke aura sUkhe phaloM ke bIja cATanA caahiye| alaga karake rAtako usameM gur3a mizrita mulaiThIkA yaha prayoga hRdayakI dAha aura khAMsImeM upakAtha bhara deM aura prAtaHkAla chAnakara pilAveM / yogI hai| yaha prayoga gulma aura anya kaphaja rogoMmeM hita ___yadi kaphake sAtha pitta bhI ho to anupAna kArI hai| meM mandASNa pAnI denA cAhiye / ____ mulaiThI kI bhAMti hI kovidArAdi AThoM dhaniye aura tumburuke yUSake sAtha dhAmArgavadravyoM meM se kisIkA bhI kAtha paryuSita karake kA kalka denese viSa naSTa hotA hai| prayukta kiyA jA sakatA hai / camelIke phUla, haldI, coraka, punarvavA, yadi chardi aura hRdogameM prayukta karanA ho / kasauMdI, kandUrI, baca, mahAsahA, kSudrasahA, aura to dhAmArgavase anna siddha karake denA caahiye| vRzcIra ( lAla punarnavA ) meM se kisI ekake kAthameM | dhAmArgavake 1 yA 2 phaloMko bhigokara, mala chAna___ utpalAdi puSpoMko dhAmArgavake cUrNase acchI | kara pilAnA cAhiye / isase bhalIbhAMti vamana taraha basAkara yavAgvAdi pilAkara tRpta kiye huve hokara manovikAra ( unmAdAdi ) naSTa hote haiN| rogIko vaha puSpa suMghAye jAyaM to use acchI dhAmArgavase dUdha pakAkara usakA dahI banAkara taraha vamana ho jAtI hai| ghI nikAleM aura phira usa ghIko dhAmArgavake hI dhAmArgavake cUrNako ( usIke rasa yA pAnI | phalAdike kalkase siddha karake sevana karAveM / meM ) ghoTakara berake samAna guTikA banA leN| ise (dUdha pakAneke lie --dhAmArgava 1 sera, gAyake gobara yA ghor3ekI lIdake 20 tole rasake / dUdha 16 sera, pAnI 64 sera / milAkara pakAveM / sAtha rogIko khilaaveN| dUdha mAtra zeSa rahane para chAna leN| ___ athavA pRSat ( harina bheda ), RSya (roru- / ghRtasiddha karaneke lie-uparokta dUdhase mRga), kuraGga (choTA harina) ghor3A, hAthI, UMTa, ! nikAlA huvA ghI 1 sera, dhAmArgavakA kalka 10 khiccara, bher3a, zvadaMSTrI, gadhA aura khaga (ghor3ekA tole; pAnI 4 sera / ) ____ iti dhakArAdikalpapakaraNam / 1-puSpasiddha dugdha, phala siddha dugdha, bhAmArgavasiddha dUdha kI malAI aura dhAmArgava siddha dUdhakA dhii| 2-dhAmArgavake phaloMko surAmeM bhigokara mala chAnakara prayukta kareM / 3-dhAmArgavake cUrNako phUloMpara chir3aka kara rAta bhara rakkhA rahane deM aura dUsare dina phira nayA cUrNa chir3akeM isI prakAra nirantara kaI dina kareM, aura phira phaloM ko pIsa leN| For Private And Personal Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [146] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dhakArAdi atha dhakArAdirasaprakaraNam ->Reore(3325) dhanvantarirasaH ___ loha bhasma, abhraka bhasma, tAmra bhasma, zuddha pArA, (ra. ra. sa. / u, khaM. a. 2.) zuddha gandhaka, zuddha bachanAgaviSa ( mIThA teliyA), sUtagandhArkasaubhAgyaM kakuSThaM raktacandanam / / sAMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, aura kuutth| kaNA caitAni tulyAni mardayelluGgavAriNA // | saba cIjeM samAna bhAga lekara prathama pAre aura gandhaka ekAimatha saMzoSya sthaapyedtiyntH| kI kajjalI banAveM aura phira usameM anya raso niHzeSakuSThano dhanvantaririti smRtaH / / oSadhiyoMkA mahIna cUrNa milAkara 3-3 dina nirdiSTaH zambhunA srvrogbhiitivinaashnH| bhaMgarA, adaraka aura saMbhAluke rasameM ghoTakara mUMgake pathyAghRtayuto vAyuM sindhuvizvAnvito'pi vA // barAbara goliyAM banAveM / __zuddhapArA, zuddha gandhaka, tAmra bhasma, suhAgekI inheM yathocita anupAnake sAtha denese ajIrNa, khIla, kaGguSTha, lAlacandana aura pIpala samAna bhAga vAtaja khAMsI, aura sarva dhAtugata jvara Adi samasta lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM phira roga naSTa hote tathA jaTharAgni aura rucikI vRddhi usameM anya oSadhiyAMkA cUrNa milAkara 1 dina | hotI hai| jambIrI nIbUke rasameM ghoTakara (3-4 rattIkI) dhAtupAkarasaH (vai. ra.) goliyAM bnaaleN| jvarAGkuza rasa 9 vAM saM. 2165 dekhiye / isake sevanase saba prakArake kuSTa naSTa hote / (3327) dhAtubaddharasaH haiN| anupAna-harra kA cUrNa aura ghI yA soMTa aura (ra. ra.; dhanvaM. / rasAya.) seMdhA namaka tathA ghii| gandhakena zilA vApi sIsako mAkSikeNa vaa| (3326) dhAtujvarAGkuzarasaH | abhraM lauhena vA tadvat samabhAgena pAradaH // (ni. ra.; vR. ni. ra. / jvara.) subhRSTaTaGkaNenApi rasapAdena saMyutaH / lohAbhraka tAmrabhasma pAradaM gandhakaM viSam / | rasena pArijAtasya kAravelyA rasena vA // vyoSa phalatrikaM kuSThaM samabhAgena mardayet // dravantyAstaNDulIyotthairekAhaM mardayedrasam / bhRGganIreNa cArdrasya vArA nirgunnddikaarsaiH| ardha saJcarya maNDUraM dinAntaM parimardayet // tridinaM mardayitvA tu mudgamAnA vaTI kRtA // tajjalaM bhAjane kSiptvA mUryatApe nidhApayet / yathArogAnupAnena srvvyaadhivinaashinii| jalAdutsRjya mRtsnAzca pathyayA saha mardayet / / ajIrNavAtakAsanI dIpanI rucivardhanI // pUrvasUtasya taM kalkaM mRtsnayA parilepayet / sarvadhAtujvarAnhanti soyaM dhaatujvraangkushH|| aGgalotsedhamAnena tataH samveSTaya mRtpaTaiH / / For Private And Personal Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [147] vizoSya taM dhametgAda sAdhaikaM ghttikaavdhi| rasena vA dADimamAtuluGgayAtasmAduddhRtya taM bhitvA zItalAGgAzca muupikaam|| zcUrNa silADhayaM ca sapinazUle / dhAtubaddharasasso'yaM srvrognikRntnH|| AmalA, loha bhamma, harra, seThi, mirca aura zuddha gandhaka, zuddha manasila yA sIsAbhasma, pIpalakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako 1 dina sonA makkhI bhasma yA loha bhamma aura abhraka | anAra yA bijaure ke rasameM ghotteN| bhasma 1-1 bhAga tathA zuddha pArA ina sabake barAbara ise ( samAna bhAga) khAMDameM milAkara khAnete lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura ! pittaja zUla naSTa hotA hai| usameM uparokta auSadhe tathA pArekA cauthA bhAga ! ( maatraa--1--1|| mAzA / anupAna jl|) suhAgekI khIla milAkara 1-1 dina haarsiNgaar| yA kareleke rasa tathA dravantI aura caulAIke rsmeN| (3329) dhAtrIloham (1) ghoTeM / phira isameM isakA AdhA bhAga maNDUra bhasma / (ra.ra. rasA. / upade. 6; dhanva.; ra. ra. / vAjIka.) milAkara eka dina ghoTeM / tatpazcAt isameM upa- dhAtrIphalasya cUrNantu bhAvayettatphaladravaiH / rokta oSadhiyoMkA rasa milAkara dhUpameM rkhdeN| ekaviMzativArAn vai zoSyaM peSyaM punaH punaH / / (rasa itanA DAlanA cAhiye ki auSadhake 2-3 tatpAdAMzaM mRta lohaM madhvAjyazarkarAnvitam / aMgala Upara A jAya / ) aba isa samasta auSa- palaikaM bhakSayennityaM sitAkSIraM pibedanu / dhakA golA banAkara sukhAleM aura ( use baTAdike dhAtrIlohaprabhAveNa ramayetkAminIzatam // pattoMmeM lapeTakara ) usapara samAna bhAga mizrita harra ___Amaleke cUrNa ko usIke rasameM ghoTakara sukhAveM, aura miTTIko pAnImeM pIsakara lepa karadeM, phira usa- aura isI prakAra 21 bhAvanA dekara usameM usapte para eka aMgala moTI kapara miTTI karake sukhAleM / cauthAI loha bhasma milaa| ise zahada, ghI aura ise mUSAmeM banda karake 1 // ghar3I taka tIbrAgnimeM ! khAMDa samAnabhAga mizrita 5 toleke sAtha milAkara pakA aura svAMgazItala honepara rasako nikAlakara sevana karanese 100 striyAMse ramaNa karanekI zakti pIsa leN| prApta hotI hai| yaha rasa samasta rogoMko naSTa karatA hai| ( mAtrA-Adhese 1 mAze taka) (mAtrA 1 rttii|) (3328) dhAtrIphalAdicUrNam (3330) dhAtrIloham (2) (hA. saM. / sthA. 3 a. 7) (bhai. ra.; rase. sA. paM.; ra. rA. su.; dhanvaM. / zUlA.) dhAtrIphalaM loharajazca pathyA 1kuDavaM zuddhamaNDUraM yavaJca kuDavantathA / vyoSaM samAMzena vibhAvya tantu / pAkArthazca jalaM prasthaM caturbhAgAvazeSitam // 1 // triphalAdvaiH" iti pAThAntaram. 1 SaTapalabhiti pAThAntaram / jI . For Private And Personal Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [148] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dhakArAdi - zatAvarIrasasyASTAvAmalakyA rasasya ca / isameM se 1-1 tolA auSadha bhojanake Adi, tathA dadhipayobhUmikUSmANDasya catuH palam // madhya aura antameM dUdhake sAtha sevana karanese vAtaja, catuHpalamikSurasaM dadyAttatra vickssnnH|| pittaja, kaphaja, dvandvaja, sannipAtaja aura pariNAmazUla prakSipejjIrakaM dhAnyaM trijAtaM karipippalIm / / tathA annadravazUla evaM bhayaMkara amlapitta kA nAza mustaM harItakIzcaivamabhraM lauhaM kaTutrayam / hotA hai| reNukA triphalA caiva tAlIzaM svarNakezaram // (vyavahArika mAtrA 1-1 // mAzA / ) kaTukA madhukaM rAsnA cAzvagandhA ca cndnm| (3331) dhAtrIloham (3) eteSAM kArSikaM bhAgaM cUrNayitvA viniHkssipet|| bhojanAdhavasAne ca madhye caiva smaahitH| (ra. kA. dhe.; . mA.; ca. da.; ga. ni. / zUlA.; tolaikaM bhakSayenityamanupAnaM payastathA // vR. yo. ta. / ta. 122; bhai. ra.; ra. ra. / zUla; zUlamaSTavidhaM hanti sAdhyAsAdhyamathApi vaa|| ra. caM.; ra. sA. sa.; ra. rA. muM. / pittaro. ) vAtikaM paittikazcaiva zlaiSmikaM sAnnipAtikam // dhAtrIcUrNasyASTau palAni catvAri lohacUrNasya / pariNAmasamutthazca hynndrvbhvntthaa| yaSTImadhukarajazca dvipalaM dadyAtpaTe ghRSTam // dvandvajAnyapi zUlAni hayamlapittaM sudAruNam // amRtAkAthenaitaccUrNa bhAvyaM tu saptAham / sarvazUlaharaM zreSThaM dhAtrIlohamidaM zubham // caNDAtape vizuSkaM bhUyaH piSTvA nave ghaTe noTa-bhaiSajya ratnAvalImeM 4 pala ghRta adhika sthApyam // hai tathA prakSepa dravyoMmeM kuTakI, mulaiThI, rAsnA, ghatamadhanA saMyuktaM bhaktasyAdau bhaktamadhye'nte ca asagandha aura candanakA abhAva hai| trInvArAnapi khAdetpathyaM doSAnubandhena // zuddha maNDUra aura jau 4-4 pala ( hareka 20 bhaktasyAdau nAzayati doSAnpittAnilodbhUtAn / tole) lekara sabako 2 sera (160 tole ) pAnImeM madhye'ne viSTambhaM jayati ca nRNAM vidahyate naamm|| pakAveM / jaba AdhA sera pAnI zeSa raha jAya to pAnAnnakRtAndoSAnbhaktAnte zIlito jayati / chAnakara usameM 8-8 pala zatAvara aura AmalekA evaM jIryati cAne zUlaM nRNAM mukaSTamapi // rasa, tathA 4-4 pala dahI, dUdha bidArIkandakA harati ca sahasA yukto yogazcAyaM jaratpittam / rasa aura IkhakA rasa milAkara punaH pakAveM / jaba cakSuSyaH palitaghnaH kaphapittabhavAJjayedrogAn // leha taiyAra ho jAya to usameM jIrA, dhaniyA, dAla prasAdayati ca raktaM pANDutvaM kAmalAM jayati / / cInI, tejapAta, ilAyaco, gajapIpala, nAgaramothA, hara, abhrakabhasma, lauhabhasma, seTha, mirca, pIpala, AmalekA cUrNa 8 pala, loha bhasma 4 pala, reNukA, hare, baher3A, AmalA, tAlIsapatra, nAgakesara, | aura mulaiThIkA cUrNa 2 pala (10 tAle) lekara kuTakI, mulaiThI, rAsnA, asagandha, aura sapheda candana | sabako sAta dina taka giloyake kAthakI bhAvanA kA mahIna cUrNa 11-11 tolA milAkara rkkheN| / dekara tez2a dhUpameM sukhaaveN| For Private And Personal Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [149] ise ghI aura zahada meM milAkara bhojanake Adi, (3333) dhAtryAdiprayogaH madhya aura antameM sevana karanA tathA doSAnurUpa (vA. bha. / u. sthA. a. 39) pathya pAlana karanA caahiye| dhAtrIkRmighnAsanasAracUrNa bhojanake AdimeM sevana karanese pittaja aura stailsrpirmdhulohrennuH| vAtaja roga, aura madhyameM sevana karanese viSTambha niSevamANasya bhavennarasya naSTa hotA hai tathA bhAhAra vidagdha hokara dAha nahIM tAruNyalAvaNyamavipraNaSTam // krtaa| yadi ise bhojanake antameM sevana kiyA - AmalA, bAyabiDaMga, asana vRkSakA sAra, jAya to annapAnakRt vikAra naSTa hote haiN| aura loha cUrNa ( bhasma ) samAna bhAga lekara sabako | ekatra milAkara taila, ghI aura zahadake sAtha sevana yaha 'dhAtrIloha ' kaSTasAdhya zUla, amlapitta | karanese yauvana aura saundarya sthira rahatA hai| aura kaphapittaja rogAMko naSTa karane vAlA, AMkheAMke liye hitakArI, palita aura pANDu nAzaka tathA (333 4) dhAnyAbhrakam rakta zodhaka hai| (yo. ra. / dhAtuzodhana.) pAdAMzazAlisaMyuktamabhraM vaddhvA'tha kambale / (mAtrA 1 mAzA / ) trirAtra sthApayennIre tatlinnaM mardayetkaraiH / / (3332) dhAtrIloham (4) kambalAdgalitaM sUkSmaM bAlukAsadRzaM ca yat / taddhAnyAbhramiti proktamaya mAraNasiddhaye / / (vaM. se. / kAmalA; ra. kA. dhe.; ra. rA. su.; rase. vajrAbhrakake cUrNameM usase cauthAI bhAga zAli sA. sa.; vR. mA.; ra. ra. / pANDu; rase. ci.| dhAna milAkara kambalameM bAMdhakara 3 dina taka pAnImeM sta. 9; ca. da.; yo. ra.; vR. ni. ra. / kAmalA; bhIgane deM tatpazcAt kambala ko hAtha yA pairoMse __ yo. ta. / ta. 25; ga. ni. / pANDu) masaleM / isa prakAra abhrakakA jo bArIka cUrNa kambala dhaatriilohrjovyopnishaakssaudraajyshrkraaH|| ke bAhara nikalegA usIkA nAma "dhAnyAbhraka" lIdvA nivAratyAzu kAmalAmuddhatAmapi / / hai / bhasma banAnemeM yahI prayukta hotA hai| Amale kA cUrNa, loha bhasma, sAMTha, mirca, / (3335) dhUmraketurasa: pIpala aura haldI kA cUrNa samAna bhAga lekara sabako (ra. rA. suM. / jvara.) ekatra milAkara rakkheM / dadhAtsamaM sUtasamudraphenaM ise zahada, ghI aura khAMDake sAtha sevana karane / hiGgalagandhaM parimarca yAmam / se kaSTasAdhya kAmalA bhI naSTa ho jAtI hai| | navajvare vallayugaM trighatra(mAtrA 1 se 1 // mAze tk|) mArdAmbunAyaM jvaradhUmaketu // For Private And Personal Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [150] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [dhakArAdi zuddha pArA, zuddha gandhaka, zuddha hiMgula, aura isameM se 4 rattI auSadha adarakake rasake sAtha samudra phena samAna bhAga lekara prathama pAre aura gandhaka milAkara denese navIna jvara naSTa hotA hai| kI kamjalI banAveM tatpazcAt usameM anya cIjeM milAkara 1 pahara taka ghotteN| iti dhakArAdirasaprakaraNam / atha dhakArAdimizraprakaNaram (3336) dhattUrabIjazuddhiH zUlayukta jvarAtisArameM dhAyake phUleke kvAtha ( yo. ra. / vR. yo. ta. / ta. 43) aura seThike kalkase banI huI peyAmeM anArakA rasa milAkara pilAnA cAhiye / dhattUravIjaM gomUtre caturyAmoSitaM punaH / (3339) dhAtrIpiNDI kaNDitaM nistuSaM kRtvA zuddhaM yogeSu yojayet // ( yo. ra. / netra.) dhatUreke bIjeAMko 4 pahara taka gomUtrameM bhigo- pittAbhiSyandanAzAya dhAtrIpiNDIsukhAvahA / kara kUTa kara nistuSa kara liyA jAya to vaha shuddhH| mahAnimvadalodbhatA piNDikA pittanAzinI ho jAte haiN| Amale yA mahAnimba (bakAyana) ke pattoMko (3337) dhatturamUlayogaH pIsakara usakI poTalI banAkara AMkhapara pheranese ___ (yo. ta. / ta. 75; rA. mA. / strIro.) AMkhakI pittaja pIr3A zAnta hotI hai / / (3340) dhAtrIyogaH (rasAyanaH) dhattUramUlikA puSye gRhItA kaTisaMsthitA / (ga. ni.; vR. mA. / rasAya.) garbhanivArayatyeva raNDAvezyAdiyoSitAm // dhAtrIcUrNasya kaMsaM svarasaparigataM yadi puSya nakSatrameM dhatUrekI jar3ako ukhAr3akara kSaudrasarpiHsamAMzam / strIko kamarameM bAMdha diyA jAya to usake sAtha kRSNA mAnI sitASTapramRti sambhoga karanese garbha nahIM rahatA / ___samayutaM sthApitaM dhAnyarAzau / (3338) dhAtakyAdipeyA varSAnte tatsamaznan bhavati vilalito (va. se.; yo. ra. / ati.) ___ rUpavarNaprabhAvaidhAtakIkAthasaMsiddhA vishvbhepjsNskRtaa| nirvyAdhibuddhimedhAsmRtivacanabalaH dADimAmlayutA peyA jvarAtIsArazUlinAm / / sthairyasatvairupetaH // For Private And Personal Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org mizraprakaraNam ] Amaleke 4 sera cUrNako Amale hI ke rasakI aneka bhAvanAMe dekara usameM 4-4 sera zahada aura ghI tathA 40 tole pIpalakA cUrNa aura 1 sera khAMDa milAkara cikane baratana meM bharakara usakA sukha banda karake anAjake DherameM dabA deM aura 1 varSa pUrA hone para nikAleM / tRtIyo bhAgaH / isake sevana se rUpa, varNa, buddhi, medhA, smRti, vAkzakti aura balAdiko vRddhi hotI tathA samasta vyAdhiyAM naSTa ho jAtI haiM / (3341) dhAtrIrasakriyA (1) ( yo. ra. / netra. ) dhAtrIrasAJjanakSaudrasarpibhistu rasakriyA / pittAnilAkSirogaghnI taimiryapaTalApahA // Amale ke svarasameM rasauta, zahada, aura ghI milAkara use gAr3hA karake AMkhameM DAlane se AMkhoM ke pittaja vAtaja roga tathA timira aura paTala naSTa hote haiM 1 1 drAkSAmiti pAThAntaram (3342) dhAtrorasakriyA (2) (vaM. se. / netra. ) dhAtrIsaindhavakRSNAbhistulyAbhirmaricaM samam / kSaudrayuktaM nihantyAzu paTalaJca rasakriyA / / AmalA, seMdhA aura pIpala samAna bhAga tathA kAlI mirca sabake barAbara lekara sabako adhakuTA karake ATha gune pAnI meM pakAveM / jaba cauthA bhAga pAnI zeSa raha jAya to use chAnakara phira pakAveM / jaba avaleha ke samAna gAr3hA ho jAya to usameM zahada milAkara rakkheM / [ 151] ise AMkha meM DAlanese paTala roga naSTa hotA hai / (3343) dhAtryAdigaNDUSaH (bR. ni. ra. | masUri.) dhAtrIphalaM samadhukaM kathitaM madhusaMyutam / mukhe kaNThe vraNe jAte gaNDUSArtha prayojayet // yadi masUrikAmeM mukha aura kaNThameM ghAva ho gaye hoM to Amale aura mulaiThIke kAthameM zahada milAkara usase kulle karAne cAhiyeM / (3344.) dhAtryAdiprayogaH (bR. yo. ta. / ta. 83; bhA. pra. / kha. 2 chardi . ) piSTvA dhAtrIphalaM lAjAJcharkarAzca palonmi tAm / dattvA madhupalaJcApi kuDavaM salilasya ca // vAsasA gAlitaM pItaM hanti chardi tridoSajam // AmalA, dhAnakI khIla aura khAMDa sama bhAga mizrita 5 tole lekara sabako pAnIke sAtha pIsakara 20 tole pAnI meM milAveM aura usameM 5 tole zahada DAlakara kapar3e se chaanleN| isa pAnIko pIne se tridoSaja chardi naSTa ho jAtI hai (3345) dhAnyAmlaseka: ( vai. ma. ra. / paTa. 7 ) nAbheradhastAddhAnyAmlaseko jayati nizcitam / mUtrakRcchraM zarIreSu sekastenAGgadAhahA / / 1 nAbhIke nIce kAJjIkI dhAra chor3anese mUtrakRcchra nissandeha naSTa hotA hai / yadi zarIra para kAJjIkA avasecana kiyA jAya to aGgadAha zAnta hai / iti dhakArAdimizraprakaraNam / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [152] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| (nakArAdi - atha nakArAdikaSAyaprakaraNam (3346) naladAdikAtha: (3349) navakArSikakAtha: (ga. ni. / jvara.) / (ra. ra.; . mA.; ca. da.; vaM. se.; yo. ra.; bhA. pra.; ga. pittodbhave naladaparpaTakAmbuzuNThI ni. / vAtaraktA.; yo. ta. / ta. 41) ___ zrIkhaNDaniHkathitametaduzanti vaidyAH // triphlaanimbmnyjisstthaavcaakttukrohinnii| khasa, pittapApar3A, sugandha bAlA, sAMTha, aura / vatsAdanIdArunizAkaSAyo navakArSikaH / / sapheda candanakA kAtha pittajvarako naSTa karatA hai| vAtaraktaM tathA kuSThaM pAmAna raktamaNDalam / (3347) nalamUlAdikaSAyaH kuSThaM kapAlikAkuThaM pAnAdevApakarSati / / (ga. ni.; rA. mA. / jvarA.) | harra, baher3A, AmalA, nImakI chAla, majITha, nalavetasayormulaM mUrvA ca suradAru ca / baca, kuTakI, giloya, aura dAru haldI / hareka kaSAyaM vidhivatkRtvA peyaM sarvajvarApaham // 1-1 karSa (1 / tolA ) lekara adhakuTA karake ___nala aura betakI jar3a, mUrvA aura devadAru sabako 8 gune pAnI meM pakAve jaba cauthA bhAga kA kAtha samasta jvaroMko naSTa karatA hai| pAnI zeSa raha jAya to chAnakara rogIko pilAveM / (3348) nalAdikAthaH yaha "navakArSika kaSAya " vAtarakta, kuSTha, (yo. ra.; vaMse. / mUtrA.; vR. yo.ta. / ta. 101) pAmA, raktamaNDala aura kapAla kuSThako naSTa karatA hai / nalakuzakAzekSuziphAkathitaM noTa-yogaratnAkara, vRndamAdhavAdi meM anyatra prAtaH suzItalaM sasitam / isI kAthameM giloya ke sthAna meM paTolakA yoga hai| pivataH prayAti niyataM (3350) navAGgakaSAyaH mUtrAghAtaH savedanaH puMsaH // _(bhai. ra.; ca. da. / jvara.) nala, kuza, kAMsa aura IkhakI jar3ake kAthako vizvAmRtAbdabhUnimbaiH paJcamUlIsamanvitaiH / ThaNDA karake usameM mizrI milAkara prAtaH kAla | kRtaH kaSAyo hantyAzu vAtapittodbhavaM jvaram / / pilAnese vedanAyukta mUtrAghAta avazya naSTa ho / seTha, giloya, nAgaramothA, cirAyatA, zAlajAtA hai| parNI, pRzniparNA, keTalI, kaTelA aura gokharu / inakA (mizrI kAthakA AThavAM bhAga milAnI cAhiye / ) kAtha vAtapittaja jvarako naSTa karatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam tRtIyo bhaagH| [153] (3351) nAgarakAyaH seTha, pIpala, belagirI, bAyabiDaMga, dantImUla, (vR. ni. ra. / hRdrogA. / ) | kacUra, harra aura nisota / saba cIjeM samAna bhAga nAgarasya pibeduSNaM kaSAyaM cAgnivarddhanam / / lekara pIsakara kalka banA aura use sabake barAbara kAsazvAsAnilaharaM zUlahRdroganAzanam // gur3ameM milaaveN| sAMThakA uSNa kAtha pInese agnikI vRddhi hotI isake sevanase arza naSTa hotI hai| aura khAMsI, zvAsa, vAyu, zUla tathA hRdrogakA nAza (mAtrA 6 maashe| anupAna uSNa jl|) hotA hai| (3355) nAgarAdikkAtha: (1) (3352) nAgarasasakaH (yo. sa. / samu. 4) ( bhA. pra. / kha. 2 bAlaro.; yo. ra.; vaM. se.; vRM. naagrmlyjprpttghnsliloshiirvaaskkthitm| mA. / vAlaro.; vR. yo. ta. / ta. 144 ) ya pibati zItalIkRtamasya na pittajvAttisyAt / / nAgarAtiviSAmustAbAlakendrayavaiH zRtam / sAMTha, sapheda candana, pittapApar3A, nAgaramothA, | kumAraM pAyayetprAtaH sarvAtIsAranAzanam / / sugandhabAlA, khasa aura bAsA / inake kAthako soMTha, atIsa, nAgaramothA, sugandhabAlA aura ThaNDA karake sevana karanese pittajvara naSTa hotA hai| indrajau kA kAtha prAtaHkAla pilAne se bAlakoMkA (3353) nAgarAdikalkaH (1) hara prakArakA atisAra naSTa ho jAtA hai / (vaM. se.; . mo.; yo. ra.; ca. da.; ga. ni.| / (3356) nAgarAdikAthaH (2) __ zUlA.; vR. yo. ta. / ta. 95 ) (vA. bha. / ci. a. 1) nAgaratilaguDakalkaM payasA saMsAdhya yaH | nAgaraM pauSkaraM mUlaM guDUcI kaNTakArikA / pumAnadhAt / sakAsazvAsapAttiau vAtazleSmottare jvare // ugraM pariNAmazUlaM tasyApaiti saptarAtreNa // soMTha, pokharamUla, giloya aura kaTelIkA kAtha sAMTha, tila aura gur3ake kalka ko dUdhake sAtha khAMsI, zvAsa aura pArzvazUla yukta vAtakaphaja jvarapakAkara sevana karanese sAta dinameM bhayaGkara pariNAma ko naSTa karatA hai| zUla naSTa ho jAtA hai| (3357) nAgarAdikAthaH (3) (3354) nAgarAdikalkaH (2) (vaM. se.; vRM. mA. / atisA. ) - (hA. saM. / sthA 3 a. 11) nAgarAtiSAmustairathavA dhAnyanAgaraiH / nAgarapippalibilvaviDaGgaM tRSNAzUlAtisAraghnaM rocanaM dIpanaM lghuH|| dantI ca satyabhayA tritA ca / soMTha, atIsa aura mothekA athavA dhaniye kalkamidaM saguDaM pratipAne aura soMThakA kAtha rocaka, dIpana, laghu aura tRSNA, cArzasAM nAzanakAri narANAm // / zUla tathA atisAra nAzaka hai / 1 trirAtreNeti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [154] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [nakArAdi (3358) nAgarAdikAthaH (4) / munitaruvalkakAyastadvat (ga. ni. / azmarya.) paTurAmaThapatIvApaH // nAgaravaruNakagokSurapASANabheda soMTha aura sahajanekI chAlake yA zyonAka kapotavaGkajaH kaathH| (arala) kI chAlake kAthameM hIMga aura seMdhAnamaka guDayAvazUkamizraH pIto milAkara nirantara tIna dina taka pilAne se zUla hantyazmarImugrAm // naSTa ho jAtA hai| soMTha, baranekI chAla, gokharu, pakhAna bheda (3362) nAgarAdikAtha: (8) (pASANa bheda ) aura brAhmI ke kvAthameM javAkhAra (vR. ni. ra.; vaM. se. / jvara.) tathA gur3a milAkara pInese dussAdhya patharI bhI naSTa nAgarendrayavaM mustaM candanaM kaTurohiNI / ho jAtI hai| pippalIcUrNasaMyuktaM kaSAyaM tu pibennrH|| (gur3a 1 / tolA, aura javAkhAra 3 mASA bhramamUrchArucichardipittazleSmajvarApaham / / milAnA cAhiye / ) soMTha, indrajau, nAgaramothA, lAla candana aura (3359) nAgarAdikAtha: (5) kuTaphIke kAthameM pIpalakA cUrNa milAkara pilAnese (vaM. se. / ati.) bhrama, mUrchA, aruci, chardi, aura pittakaphaja jvara nAgarAmRtabhUnimbabilvAmalakavatsakaiH / / naSTa hotA hai| samustAtiviSozIrairvarAtisArahajjalam // (3363) nAgarAdikAthaH (9) soMTha, giloya, cirAyatA, belagirI, AmalA, (vR. yo. ta. / ta. 126; yo. ra. / masU.) indrajau, nAgaramothA, atIsa aura khasakA kAtha nAgaramustaguDUcIdhAnyakabhArgIdvaSaiH kRtaH kaathH| jvarAtisArako naSTa karatA hai| vAtazleSmamamUrIdurI kurute'nupAnataH satyam // (3360) nAgarAdikAtha: (6) soMTha, nAgaramothA, giloya, dhaniyA, bharaMgI (vaM. se. / ati.) aura bAsekA kAtha vAtakaphaja masUrikA ( mAtA ) nAgarAtiviSAmustAguDUcIvizvavatsakaiH / / ko zAnta karatA hai| kaSAyaH pAcanaH shothjvraatiisaarvaarnnH|| soMTha, atIsa, nAgaramothA, giloya, bola goMda | (3364) nAgarAdikAthaH (10) aura indrajaukA kAtha zotha jvara aura atisAra (vai. raha. / jvara.; bhA. pra. / jvara.) nAzaka tathA pAcaka hai| | nAgarozIrabilvAbdadhAnyamocarasAmbubhiH / (3361) nAgarAdikAtha: (7) kRtaH kAtho bhaved grAhI pittshlessmjvraaphH|| (vai. ma. ra. / paTala 9) soMTha, khasa, belagirI, nAgaramothA, dhaniyA, nAgarazobhAJjanayoH kAthaH mocarasa aura sugandhavAlA / inakA kAtha grAhI zUlaM vinAzayetridinAt / aura pittakaphajvara nAzaka hai / For Private And Personal Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kapAyaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [155] (3365) nAgarAdikAtha: (11) ilaaycii| inakA kAtha bhayaGkara sannipAta jvarako bhI (yo. ra. / zUlA.) | naSTa kara detA hai| nAgarairaNDayoH kAya kAya indrayavasya vA / (3368) nAgarAdikkAthaH (14) hisauvacelopeto vaatshuulnivaarnnH|| 1. ni. ra.; vRM. mA.; yo. ra.; ca. da. / jvarA.; soMTha aura araNDa mUlake yA indrajoke kAtha! vaM. se. / ati.; dhanva. / jvara; bhA. pra. / meM hIMga aura saJcala (kAlAnamaka ) milAkara / kha. 2 jvarA.; yo. ciM. / kAthA.; vR. yo. pInese vAtaja zUla naSTa hotA hai| ta. / ta. 65) (2366) nAgarAdikAthaH (12) (ga. ni. / jvara.) nAgarAtiviSAmustAbhUnimbAmRtavatsakaiH / sanAgarozIraghanaH sadhAnyaH sarvajvaraharaH kAthaH sarvAtIsAranAzanaH // sapippalIkazca sacandanazca / soMTha, atIsa, nAgaramothA, cirAyatA, giloya tRtIyakaM hanti kRtaH kaSAyaH | aura indrajaukA kAtha sarva prakArake jvara aura atisamAkSikazcApi sazarkarAzca / / sAreko naSTa karatA hai| sATha, khasa, nAgaramAthA, dhAnayA, pApala Ara (3369) nAgarAdigaNDUSa: lAla candana / inake kAthameM zahada aura khAMDa (bhA. pra. khaM. 2 / danta.) milAkara pilAnese tRtIyaka ( tijArI ) jvara naSTa | zItAde hRtarakte tu toye nAgarasarSapAn / hotA hai| (3367) nAgarAdikAthaH (13) niSkAthya triphalAzcApi kuryaadgnndduussdhaarnnm|| (vR. ni. ra. / sanni.) ___ zItAda nAmaka danta-rogameM masUDhoMse rakta nAgaraM dhAnyakaM bhArgI padmakaM raktacandanam / nikalavAneke pazcAt seTha aura sarasoMke yAM paTolapicumandazca triphalAmadhukaM balA // triphalAke kAthake gaNDUpa dhAraNa karane caahiye| zarkarA kaTukA mustA gajAhA vyAdhighAtakaH / (3370) nAgarAdipAcanakaSAyaH kirAtatiktamamRtA dazamUlI nidigdhikA // ( vR. ni. ra.; vRM. mA. / jvara.) yogarAjo nihantyeSaH sannipAtajvarApahaH / nAgaraM devakASThazca dhAnyakaM vRhatIdvayam / sanipAtaM samutthAnaM mRtyumapyAgataM jayet // soMTha, dhaniyA, bharaMgI, panAka, lAla candana, | dadyAtpAcanakaM pUrva jvaritAnAM jvarApaham // paTola, nImakI chAla, harra, baher3A, AmalA, mulaiThI, jvarake ArambhameM soMTha, devadAru, dhaniyA kharaiTI, khAMDa, kuTakI, nAgaramothA, gajapIpala, kaTelI aura kaTelA ( bar3I kaTelI ) kA kAtha denese amalatAsa, cirAyatA, giloya, dazamUla, aura / doSoMkA pAcana hokara jvara utara jAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [156] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [nakArAdi - (3371) nAgarAdipAcanakAya: kaTelI, trAyamANA, giloya, sArivA, kharaiTI (hA. saM. / sthA. 3 a. 2) aura masUrakI dAlakA kAtha vAtapitta-Jcarako naSTa nAgaraM bhadratustA vA guDUcyAmalakAhayam / karatA hai| pAThAmRNAlodIcyAzca kAyaH pittajvare kphe|| pAcano dIpanIyaH syaadrktshossnivaarnnH|| / (3375) nidigdhikAdikAyaH (1) soMTha, nAgaramothA, giloya, AmalA, pAThA, (bR. yo. t.| ta 59; bhai. ra.; vaM. mA.; dhanvaM.; kamalanAla aura sugandhabAlA; inakA kAtha pitta ra. ra.; ga. ni.; ca. da. / jvarA.; zA. dh.| kaphaja jvara, aura raktazoSako naSTa aura agniko dIpta ___ma. a. 2; hA. saM. / sthA., 3 a. 2; karatA tathA doSoMko pacAtA hai| bhA. pra. / kha. 2 jva.; vai. ra. / jva. ) (3372) nAgarAdhAzcyotanam nidigdhikAnAgarakAmatAnAM (vA. bha. / u. sthA. a. 16) kAthaM pibenmizritapippalIkam / nAgaratriphalAnimbavAsArodharasaM kphe| jIrNajvarArocakakAsazUlakoSNamAzcyotanaM mitrairbheSajaiH sAnnipAtike // zvAsAgnimAnyAditapInaseSu // kaphaja netrAbhiSyanda rogameM seTha, triphalA, kaTelI, seTha, aura giloyake kAthameM pIpalakA nImake patte, bAsA aura lodhake mandoSNa kAthase cUrNa milAkara pInese jIrNajvara, aruci, khAMsI, aura sannipAtaja abhiSyandameM tInoM doSAMko naSTa zUla, zvAsa, agnimAMdya, ardita aura pInasakA nAza karanevAlI oSadhiyAM milAkara unake kAthase Azcyo- hotA hai| tana karanA cAhiye / (kAthakI bUMdeM aaNkhoNmeN| (3376) nidagdhikAdikAya: (2) TapakAnI cAhiyeM / ) (ga. ni. / zUlA.) (3373) nArikelapuSpAdikAya: nidigdhikAyugalapuSkaramAtuluGga (vai. ma. ra. / paTa. 13) bilvAmUlasahitopalabhedayuktam / taruNairnArikelasya puSpairaudumbaraiH phalaiH / kAyaM ca gokSurayutaM sakaliGgamUlaM abdaizca kalpitaH kAtho garbhadrAvaM nivartayet // sevettayA yavajahiGgamayaM prapakam // .. nArayalake navIna puSpa aura gUlarake phala tathA nAgaramothekA kAtha pInese garbhasrAva ruka jAtA hai| choTI kaTelI, bar3I kaTelI, pokharamUla, bijaura (3374) nidigdhikAdikaSAyaH kI jar3a, belakI jar3akI tAjI chAla, pakhAnabeda (ga. ni. / jvara.) (pASANa bheda ), gokharu, aura kur3ekI jar3akI chAla; nidigdhakAtrAyamANAguDUcIsArivAbalA / / inake kAthameM javAkhAra aura hIMga milAkara pInese masUravidalairyukto vAtapittajvare hitaH / / zUla naSTa hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kapAyaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [157] (3377) nidigdhikAdikAthaH (3) (3380) nidigdhikAdisvarasa: (ga. ni.; rA. mA. / jvarA.) (vaM. se. / mUtrakRcch) nidigdhikAvAridadevadAru nidigdhikAyAH svarasaM kuDavaM madhusaMyutam / mRtaM jalaM hanti rujo jvrotthaaH| mutradoSaharaM pItvA naraH sampadyate sukham / / mRNAlamustAsahitaM kadAci __ kaTelIke 20 tole svarasameM zahada milAkara tadeva inti kathitaM jvarAttim // pInese mUtrakRcchU naSTa hotA hai| kaTelI, nAgaramothA aura devadArukA kAtha (vyavahArika mAtrA 4-5 tole / ) yA kamalanAla aura nAgaramothekA kAtha jvarako (3381) nidigdhikAsvarasaprayogaH naSTa karatA hai| (vaM. se.; yo. ra. / mUtrAghAtA.) nidigdhikAyAH svarasaM pibedA takrasaMyutam / (3378) nidigdhikAdikAthaH (4) jale kuGkumakalkaM vA sakSaudramuSitaM nizi // (ga. ni. / jvarA.) mRtazItapayomAzI candanaM tnnddulaambunaa| nidigdhikAmRtAzuNThIpuSkarAhaiH kRtaM pibet / pibetsazarkarAM zreSThAmuSNavAte sazoNite // kAyaM kAsArucizvAsakaphavAtajvarApaham // / kaTelIke svarasameM samAna bhAga taka milAkara . kaTelI, giloya, sAMTha aura pokharamUlakA kAtha piyeM athavA rAtako kesara pAnIke sAtha pIsakara khAMsI, aruci, zvAsa aura kaphavAtaja jvarako naSTa zahadameM milAkara rakhadeM aura use prAtaH kAla cAreM karatA hai| yA sapheda candana ko taNDulodaka ( cAvaleke (3379)nidigdhikAdiprayogaH dhovana ) ke sAtha piyeM athavA triphalA aura khAMDa samAna bhAga milAkara sevana kareM / yaha saba prayoga (ga. ni. / svarabhaGga.) raktayukta uSNavAta (soz2Aka ) ko naSTa karate haiN| nidigdhakApaNavAlabilva (pathya-garama karake ThaNDA kiyA huvA dUdha kalkaM ca likhAnmadhunA sametam / aura bhAta) phalatrikatryUSaNayAvazUka (3382) nimbasvarasapAnam cUrNaza liyAtsvarabhedahanta // (yo. ci. / mizra.) kaTelI, soMTha, mirca, pIpala aura belagirI ko rasonimbasya maJjaryAH pItazcaitre hitAvahaH / pAnIke sAtha patthara para pIsakara zahadameM milAkara | hanti raktavikArAMzca vAtapittaM karpha tathA // cATanese yA harra, baher3A, AmalA, soMTha, mirca, pIpala caitake mahInemeM nImake phUloMkA svarasa pInese aura javAkhArakA cUrNa zahadake sAtha cATane se vAtaja, pittaja aura kaphaja raktavikAra naSTa svarabhaGga naSTa hotA hai| hote haiN| For Private And Personal Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [158] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [nakArAdi (3383) nimbasvarasaprayoga: kaSAyaM pAyayedAzu vAtazleSmajvarApaham // (vaM. se. / kuSTha.) parvabhedaziraHzUlaM kAsArocakapIDitam / / nimbasya svarasaM vApi sevyamAno yathAvalam / nIma, giloya, sAMTha, devadAru, kAyaphala, jIrNe ghRtAnaM bhuJjIta svalpayUSodakena ca // kuTakI aura bacakA kAtha vAtakaphajvara, parvabheda, api kSINazarIro'pi divyruupiibhvennrH|| zirazUla, khAMsI aura aruciko naSTa karatA hai / balocita mAtrAnusAra nImakA svarasa pIkara usake pacane para thor3ese yUSake sAtha ghRtamizrita (3387) nimbAdikAtha: (3) bhAta khAnese kuSTha naSTa hokara kSINa manuSyakA zarIra (vR. yo. ta. / ta. 126; ca. da.; ga. ni.; bhI divyarUpa-yukta ho jAtA hai| vaM. se.; bhA. pra.; yo. ra.; . mA.; ra. ra.; vR. (3384) nimbAdikalka: ni. ra. / masU.) (yo. ra. / kuSTa.) nimbaH parpaTakaH pAThA paTola candanadvayam / nimbapatrazataM piSTvA nimbAmalakameva ca / viDaGgabAkucIkalkaM pibedAkuSThanAzanam // vAsA durAlabhA dhAtrI sevyaM kttukrohinnii| eteSAM kathitaM zItaM sitayA madhurIkRtam / nImake 100 pattoMkA kalka pratidina sevana karane yA nImake patte aura AmalA athavA bAya masUrikAM pittakRtAM hanti raktottarAmapi // biDaMga aura bAbacIkA kalka sevana karanese kuSTha nImakI chAla, pittapApar3A, pAThA, paTolapatra, naSTa ho jAtA hai| lAlacandana, sapheda candana, bAsA, dhamAsA, AmalA, (mAtrA--AmalA ityAdi hareka 6 mAze) khasa, aura, kuTakI / inake kAthako ThaNDA karake (3385) nimbAdikAtha: (1) mizrIse mIThA karake pInese pitta tathA rakta pradhAna (vaM. se. / mari.) magarikA naSTa ho jAtI hai| nimnavarvarakAzokaM bimbIvetasabalkalam / (3388) nimbAdikAtha: (4) zRtazItaM prayoktavyam srAvabhakSAlane sadA // (ga. ni. / jvara.) - yadi masUrikA meM pIpa par3akara bahane lage to use nIma, babUla, azoka, kandUrI aura betakI chAlake : nimbazuNThIkaNAmUlapathyAH kaTukarohiNI / ThaNDe kAthase dhonA caahiye| vyAdhighAtasamaM kAyaH pItaH shlessmjvrvinaashnH|| (3386) nimbAdikAtha: (2) nImakI chAla, sAMTha, pIpalAmUla, harra, kuTakI (vR. ni. ra.; vaM. se. / jvara.) aura amalatAsakA kAtha kaphaja jvarako naSTa nimbAmRtAvizvadArukaTphalaM kaTukA vcaa| karatA hai| - ga. ni. meM ise 'nimbadvAdazaka' nAmase likhA hai| prAkSeti pAThAntaram / 2 uzIramiti pAyAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra kaSAyaprakaraNam ] (3389) nimbAdikAtha: (5) ( ga. ni. / jvara. ) www.kobatirth.org tRtIyo bhAgaH / nimbanAgara pippalyo devadAru kirAtakaH / guDUcI pauSkaraM mUlaM hitaH kAthaH kaphajvare // nImakI chAla, soMTha, pIpala, devadAru, cirAyatA, giloya aura pokharamUlakA kAtha kaphajajvarako naSTa karatA hai / (3390) nimbAdikAthaH (6) (vaM. se.; vR. ni. ra.; bhai. ra. / jvarA . ) nimbavizvAmRtAbhIru zaThI 'bhUnimbapauSkaram / pippalITahatIceti kAtho hanti kaphajvaram // nImako chAla, sAMTha, giloya, zatAvara, kacUra, cirAyatA, pokharamUla, pIpala aura kaTelI; inakA kAtha kapha jvarako naSTa karatA hai / (3391) nimbAdikAthaH (7) (ga. ni. / vispho. ) nimbAmRtAbdakaTukAnRSadhanvayAsabhUnimbaparpaTapaTolaphalatrayANAm / kAtho nRNAmiha bhavedagateSu pArka visphoTakeSvatihitaH kathito bhiSagbhiH // nImakI chAla, giloya, nAgaramothA, kuTakI, bAsA, dhamAsA, cirAyatA, pittapApar3A, paTola, harra, baher3A aura AmalA / inakA kAtha apaka visphokameM atyanta hitakArI hai / 1 yAseti pAThabhedaH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 159 ] (3392) nimbAdikAthaH (8) ( vR. ni. ra. yo. ra.; / vispho. ) nimbatvakakhAdiraH sAro guDUcI zakrajo'thavA / kAtho mAkSikasaMyukto visphoTAdijvarApahaH || nIma kI chAla, khadirasAra, giloya aura indrajau ke kAthameM zahada milAkara pIne se visphoTakajvara naSTa hotA hai / (3393) nimbAdikAtha: ( 9 ) ( yo ta 1 ta 20; vR. yo ta / ta. 59; ga. ni. / jvara. ) nimbAbdadArukaTukAtriphalAharidrA kSudrApaToladalaniH kathitaH kaSAyaH / peyastridoSajanitajvaranAzanAya kAthaH samaM magadhayA dazamUlajo vA // nImakI chAla, nAgaramothA, devadAru, kuTakI, harra, baher3A, AmalA, haldI, kaTelI aura paTolapatra ET kA sannipAta jvarako naSTa karatA hai / dazamUlake kAthameM pIpalakA cUrNa milAkara pInese bhI sannipAta vara naSTa ho jAtA hai / (3394) nimbAdiprayogaH (1) ( yo. ra. 1 pradara. ) madhairnimbaguDUcyozca rohitasyAtha vA rasam / kaphamadaranAzAya pibedvA malayUrasam // nIma aura giloya kA athavA rohitaka ( ruher3e ) yA kaThUmarakA rasa madhake sAtha pIne se kaphaja pradara naSTa hotA hai / ( mAtrA - rasa 2 se 4 tole taka / madya samAna bhAga ) For Private And Personal Use Only
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [160] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [ nakArAdi (3395) nimbAdiprayogaH (2) kaNDUdumbarapuNDarIkAlasakAH kuSThAmayAH paapjaaH| (vaM. se. / strIrogA.) . nazyanti drutameva dAruNatarAH prodyamAnA'nalaH / nimbavalkalakalkastu sarpiSA kAJjikena tu / jvAlAdagdhamataptakAzcanasamAnyaGgAni rAjanti ca pItaH prazAntayennUnamacirAtmRtikAgadam // kAtho'yaM munibhirdayAma nipuNairukto nRNAM hetve|| nImakI chAlako pAnIke sAtha pIsakara ghImeM nImakI chAla, araNDamUla, dhamAsA sugandhavAlA, milAkara kAJjIke sAtha pInese sUtikA roga baca, mUrvA, haldI, dAruhaldI, trAyamANA, hare, (prasUta ) zIghra hI avazya zAnta ho jAtA hai / baher3A, AmalA, paTola, cItA, bakAyanakI chAla, ( mAtrA-chAla AdhA tolA, ghI 2 tole / ) giloya, bharaMgI, kAkodumbarikA ( kaThUmara ) kI (3396) nimbAdiprayogaH (3) chAla, karaJja bIja, khairasAra, zAkhoTaka (sihor3A) (vaM. se. / chardi.) kI chAla, sataunA ( saptacchada ) kI chAla, kaTelI, nimbAmrapallavagavedhukadhAnyameva kaTelA, sirasakI chAla, beta, pIpala, cirAyatA, hIveravAri madhunA pivato'lpamalpam / indrajau, pavAMr3ake bIja, bAbacI, kuzakI jar3a, gajachardiprayAti zamanaM trisugandhiyuktA pIpala, nala, pAThA, pittapApar3A, indrAyaNa, bAsA, lIDhA nihanti madhunA sadurAlabhA vaa|| dantI, nisota, lAlacandana, majITha, kUTha, javAsA, nIma aura Amake patte, nAgabalA ( gaMgerana ), tejapAta, kuTakI amalatAsa, aura pIpalAmUla / dhaniyA aura sugandha bAlAke kAthameM zahada DAla saba cIjeM samAna bhAga lekara adhakuTA karake rakkheM / kara thor3A thor3A pInese yA dAlacInI, ilAyacI, tejapAta aura dhamAsekA cUrNa zahadameM milAkara inameM se nitya prati 2 tole lekara 32 cATane se chardi naSTa hotI hai / tole gomUtra meM pakAveM aura 8 tole zeSa rahane (3397) nimbAdimahAkaSAyaH para chAna kara piyeN| (vaM. se. / kuSTha.) isake sevanase khujalI, udambara kuSTha, punnddnimbrnndddraalbhaarbhkvcaamhridraadvym| rIka kuSTa, alasaka ( khAravA ) Adi samasta traayntiitriphlaapttoldhndrekaamRtaabhaarjibhiH|| kuSTha zIghra hI naSTa hokara deha tapta kAzcanake samAna kaakodumbrikaakrnyjkhdiraiHshaakhottsptcchdaiH| zuddha ho jAtI hai / vyaaghiisiNhishiriissvetsknnaabhuunimbshkraahyaiH|| (3398) nimburasAdiprayoga: mpunnaattkbaakuciikushjttaamaatnggkRssnnaanlaiH| (yo. ra. / vizU.) paatthaaprpttkendrvaarunniissaadntiitriccndnaiH|| nimbUrasazcizciNikAsameto mnyjisstthaa''bhyyaasvaaskttukaaraajdrmgrnthikaiH| vicikAzoSaharaH pradiSTa / tulyAMzaiH surabhIjalena pibatAM siddhaM kaSAyaM dugdhena pIto yadi TaGkaNo'sau nRNAm / / prazAmayedvai vamanaM nirUdhyAt // For Private And Personal Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAyamakaraNam ] hatIyo bhaagH| [ 161] nIbUke rasameM tintaDIka pIsakara pilAnese | pIto nihanti kaphamArutakopajAtaM vicikA kI tRSA zAnta hotI hai / tathA mUtyAmayaM sakalameva sudustarazca // suhAgekI khIla dUdhake sAtha denese pipAsA aura | saMbhAla, lhasana aura soMTha ke mandASNa kAthabamana ruka jAtI hai| meM pIpalakA cUrNa milAkara pilAnese kaphavAtaja (3399) nirguNDIsvarasaprayogaH kaSTasAdhya sUtikA roga (prasUta) naSTa hotA hai / (4. se. / snAyu.) (3402) nizAdi kAyaH manya sarpiralyA pItvA nirguNDIsvarasaM tryaham / / ( vR. ni. ra. / masurikA.) pivetsnAyuphamA intyavazyaM na sNshyH|| prathama 3 dina taka gAyakA ghRta pIne ke nizAdvayozIrazirISalustaiH paramAt 3 dina taka saMbhAlukA rasa pInese kaSTa __ slodhrbhdrshriynaagkesraiH| sAdhya snAyuka bhI avazya naSTa ho jAtA hai| paTolamUlAruNatandulIyakaiH piddharidAmalakalkasaMyutam // (3400) nirguNDayAdikaSAya: masUrivisphoTavisarpazAntaye (ga. ni. / kRmi.) nirguDizibuyutakaphaTlajaH kaSAyaH / tathA sromaantyvmijvraaphH|| haldI, dAruhaldI, khasa, sirasakI chAla, kRSNAkRmighraphalakalkayutaH prpiitH|| kAyAta kRmInapaharet krimijAMzca rogAna / nAgaramothA, lodha, saphedacandana, nAgakesara, paTolaphAyaH kriminasurasAjekajo'tha pItaH // kI jar3a, atIsa aura caulAI ke kAthameM haldI tathA AmalekA kalka milAkara pilAnese masUrikA, ___ saMbhAla, sahajanekI chAla, aura kAyaphala ke kAyameM pIpala, vAyaviDaMga tathA mainaphalakA kalka visphoTaka, visarpa aura vamana tathA jvara yukta romAntikA naSTa hotI hai / milAkara pInese zarIrase kRmi nikala kara kRmijanya roga naSTa ho jAte haiN| (3403) nIradAdikAtha: vAyaviDaMga, bAvaI ( choTI tulasI ), aura (vR. ni. ra. / jvara.) tulasI kA kAma bhI kRmijanya rogoMko naSTa nIradavizvadurAlabhAvAsA sAdhitamammu hi pAcanameSa / (3401) nirguNmayAdikAya: peyamidaM jvara eva kaphAkhye (yo. ra. / sUtikA; vR. yo. ta. / ta. 142; zvAsakAsaghanazUlaharana / bo. ta. / ta. 75 ) nAgaramothA, soMTha, dhamAsA aura baasaa| inakA saMpoSito dalitayA kaNayA kaboSNo kAtha pAcana tathA kaphajajvara, zvAsa, khAMsI aura mimikAmazumanAgarajaH kssaayH| zUla nAzaka hai| For Private And Personal Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [162] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [nakArAdi (3404) nIlinImUlakalkaH / nIlakamala, arjunakI chAla, indrajau, vadha, (ga. ni; rA. mA. / sarpaviSa.) imalIkI chAla, AmalA, aura nImake pattoM ke tandulajalena piSTa nIlinyA malamAzu naashyti| kAthameM khAMDa milAkara pInese pittaprameha naSTa pAnena maNDaliviSaM yadi vA lajjAvatImUlam / / / nIlinI ( nIlavRkSa ) yA lajjAlakI jaDako (3407) nIlotpalAdikAthaH (2) taNDulodaka ( cAvaloMke dhovana ) ke sAtha pIsakara (hA. saM. / sthA 3 a. 31) pInese maNDalI sarpakA viSa turanta naSTa ho nIlotpalamuzIraM ca pathyAmalakamustakam / nAtA hai| pibetpittapramehAtaH kAthaM madhuvimizritam / / (3405) nIlotpalAdikaSAyaH nIlakamala, khasa, hare, AmalA aura nAgara(vR. ni. ra.; vaM. se.; ga. ni. / jvara.) motheke kAthameM zahada milAkara pInese pittaprameha naSTa hotA hai| nIlotpalamuzIrANi padmakAmalakAni ca / (3408) nIlotpalAdihimaH kAzmIramadhukadrAkSAmadhUkAni parUSakAn // | ( vR. ni. ra. / jvara; zA. saM. / ma. kha. a. 4) pivecchItaM kaSAyaM ca vAtapittajvarApaham / / nIlotpalaM balA drAkSA madhukaM madhUkaM tathA / sampalApaM ca sammohaM zamayetpaittikaM jvaram // uzIraM padmakaM caiva kAzmarI ca parUSakam / / nIlakamala, khasa, pAka, AmalA, khambhAroke / etacchItakaSAyazca vAtapittajvaraM haret / phala, mulaiThI, drAkSA ( munakkA), mahuvA aura phAlase vimlaapbhrmcchrdiimohtRssnnaanivaarkH|| ke phala samAna bhAga mizrita 2 tole lekara ___nIlakamala, kharaiTI, munakkA (dAkha ), mulaiThI, rAtako 12 tole pAnI meM miTTI ke baratanameM mahuvA, khasa, pAka, khambhArI aura phAlase ke phala bhigokara rakha deM aura prAtaHkAla mala chAnakara samAna bhAga mizrita 2 tole lekara rAtako 12 rogIko pilaaveN| tole pAnImeM bhigo deM aura prAtaHkAla mala chAnayaha kaSAya vAtapittaja tathA pittaja jvara, kara rogIko pilaaveN| pralApa aura mohako naSTa karatA hai| yaha kaSAya vAtapittajvara, pralApa, bhrama, chardi, (3406) nIlotpalAdikvAthaH (1) | mUrchA aura tRSNAko naSTa karatA hai| ( hA. saM. / sthA. 3 a. 31) (3409) nyagrodhAdigaNaH nIlotpalArjunakaliGdhavAmlikAnAm / __(vA. bha. / sU. a. 35; su. saM. / sUtra. dhAtrIphalAni picumandadalAni toye // a. 38) nikAdhya zarkarayutomanujasya pAnAt / nyagrodhodumbarAzvatthaplakSamadhUphakapItanakakubhAmrapittapramehazamanAya vadanti dhiiraaH|| kozAmracorakapatrajambUdvayamiyAlamadhukarohiNI For Private And Personal Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org cUrNaprakaraNam ] tRtIyo bhAgaH / [163] baJjulakadambavadarItindukIsallakIrodhasAvararo- | mulaiThI, kAyaphala, jalaveta, kadama, berI, tinduka (teMdu ), sallakI, lodha, sAvaralogha, bhilAvA, DhAka, aura tuna vRkSa / inake samUhako nyagrodhAdi gaNa kahate haiM / bhallAtakapalAzAnandIdRkSazceti / nyagrodhAdirgaNo NyaH saMgrAhI bhagasAdhakaH / raktapittaharo dAhamedono yonidoSahRt // bar3a, gUlara, pIpala vRkSa, pilakhana, mahuvA, ambAr3A, arjuna, Ama, banaAma, corakapatra, do prakArake jAmanavRkSa, priyAla ( cirauMjIkA vRkSa ), nyagrodhAdi gaNa braNanAzaka, saMgrAhI, mana sandhAnakaM, raktapitta nAzaka, dAha aura medako naSTa karane vAlA tathA yonizodhaka hai / iti nakArAdikaSAyaprakaraNam / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atha nakArAdicUrNaprakaraNam (3410) navakSArakaM cUrNam ( ga. ni. / parizi. cUrNA . ) suvarITakUNavyoSasAmudraM saindhavaM viDam / kAcaM sauvarcalaM cavyaM kSArazcekSurakodbhavaH // etAni samabhAgAni cUrNIkRtya prayojayet / raktavAtAruciplIhodararogApanuttaye // phaTakI kI khIla, suhAgekI khIla, trikuTA, samudra lavaNa, saiMdhA namaka, viDa namaka, kacalaunA ( kAcalavaNa ), saJcala ( kAlA namaka ), cavyU aura tAla makhAne ke paudekA kSAra samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / yaha cUrNa vAtarakta, aruci aura plIhA (tillI ) ko naSTa karatA hai / (3411) navasAdaraprayogaH ( ra. kA. dhe. 1 a. 22 ) cUrNasya paJca bhAgAstu haNDikAyAM vinikssipet| tanmadhye navasArasya bhAgaikaM dApayetsataH || cUrNasya paJca bhAgAMzcopari tasya punaH kSipet / vimudyAdhaH kRte chidre tadadhasthitabhAjane // mRttikA vastralipte'sminchuSke garne nidhApayet / vahiM dadyAttadupari yAmapoDazamAnataH / / zItaM tadbhasma gRhaNIyAdadhaH pAtre drutaM dravam / bhRSTahiGgutryUSaNayutaM mASayugmapramANataH // sarvagulmodaradhvaMsi vahnimAndhavinAzanam // | ( mAtrA --- 1 mAzA / anupAna uSNajala ) noTa - isa prayogameM trikuTA aura cIte kA bhI kSAra hI DAlanA cAhiye, tabhI 9 kSAra ho sakate haiM / eka hANDI kI talI meM eka choTAsA chidra kareM aura phira usa para 3-4 kapar3oTI ( kapar3amiTTI ) karake usameM 5 bhAga cUnA bichAkara usake Upara bhAga nausAdara rakkheM aura phira usake Upara 5 bhAga cUnA aura bichA deM aura haNDIkA For Private And Personal Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (164] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [nakArAdi .yA jaayNgii| jaaygaa| mukha banda karake usapara bhI 3-4 kapar3a miTTI | tadbhasmalepitAH sarve dhAtavastu saTaGkaNAH / kara deM / tadanantara eka aisA gar3hA khudavAveM ki jo | vahnitApAd dratAH syuzca te'pi gulmAdinAzanAH nIce se taMga aura Uparase caur3A ho; isa gar3he meM nIce eka pAtra rakhakara usake Upara hANDI rakha deN| ghRtakumArI, rasauta, haldI, kabIlA, khapariyA, haNDIkA galA gar3heke kinAre ke lagabhaga barAbara yavakSAra, sajjIkhAra, suhAgA, sorA, phaTakI, aura mA nAnA cAhiye / aba isa hANDIke Upara 16 pAMcoM namaka samAna bhAga lekara cUrNa banAveM aura pahara taka agni jalAveM tatpazcAt hANDI ke svAMga usameM usase cha gunA manuSya, hAthI, ghor3A, gadhA, pItala hone para usake bhItarase navasAdarakI bhasma UMTa aura suvarakA mUtra ( harekakA cUrNake barAbara tathA gar3he vAle pAtrase drava ko nikAlakara sura arthAt sabakA milAkara cUrNase cha: gunA ) tathA kSita rkkheN| cUrNa ke barAbara gur3a aura kAJjI milAkara miTTI ke dRr3ha pAtrameM bharakara usakA mukha banda karake bhUmimeM isa bhasmameM bhunA huvA hIga aura sATha, mirca dabA deM aura eka varSa pazcAt nikAleM / itane tathA pIpala kA samAna bhAga mizrita cUrNa isake | samaya meM uparokta samasta cIjeM drava ho kara ekabarAbara milAkara 2 mAze kI mAtrAnusAra sevana | karanese gulma aura agnimAMdya kA nAza hotA hai| (noTa-saila bhI 5 se 10 bUMda taka pAnI meM isa rasameM dina bhara navasAdara ko ghoTeM aura | phira use sampuTa meM banda karake rAtriko gajapuTa meM DAlakara pIne se yahI lAbha phucaayegaa)| | phUMka deN| isI prakAra 49 puTa deM aura phira usa (3412) navasArabhasma navasAdara bhasmako pIsakara surakSita rakheM / (ra. kA. dhe. / a. 22) ___yaha bhasma hara prakArake gulma aura anya kanyArasAjananizAkampillAni ca khrprii| samasta udara rogoMko naSTa karatI hai / mAtrA 2 bhAraayaM sorakA sphaTikA paTupatrakam // rttii| patebhyaH paTaguNa mUtrameteSAM ca tataH kSipet / nRgajAzvakharoSTrANAM zUkarasya punastathA // isa bhasma meM samAna bhAga suhAgA milAkara guhasya kAjitu ziptvA mudritbhaajne| pAnIke sAtha pIsakara usakA lepa karake agni meM varSa sthApayeda garne tena sampardayedahadama // tapAne se samasta dhAturve druta (patalI) ho jAtI navasAra divA rAtrau dAhayetkRtamudrikam / | haiM aura vaha bhI gulmAdiko naSTa karatI haiN| evaM saMmardana dAra janapazcAzadeva tu|| sahasma navasArasya raktikAdvitayaM matam / navAyasacUrNam 'sarvamulmodaradhvaMsI saberogAnvinAzayet / / rasaprakaraNameM dekhiye| For Private And Personal Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pUrNapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [15] - (3413) nAgakezarayogaH (1) / (3416) nAgavalAcUrNam (yo. ta. / ta. 75; ga. ni. / vandhyA; (,. mA.; ca. da. / dro.) rA. mA. / strIrA.) mUlaM nAgabalAyAstu cUNe dugdhena pAyayet / goghRtena saha nAgakesaraM hRdrogakAsazvAsaghnaM kakubhasya ca valkalam // zlakSNacUrNitamRtau nitmbinii| rasAyanaM paraM balyaM vAtajinmAsayojitam / gavyadugdhaniratA pivedhadA saMvatsaraprayogeNa jIvedvarSezataM dhruvam // sA tadA niyatameva vIram // nAgabalA (gaMgerana ) kI jar3a athavA arjuna yadi strI RtukAla meM kevala gAyake dUdha para kI chAlakA cUrNa dUdhake sAtha sevana karanese hRdroga hI rahe aura gAyake ghIke sAtha nAgakesarake mahIna khAMsI aura zvAsa naSTa hotA hai| cUrNako sevana kare to vaha avazya vIra putrako janma yaha yoga rasAyana aura atyanta bala varddhaka hai; yadi eka mAsa taka sevana kiyA jAya to (3414) nAgakezarayogaH (2) samasta vAtaja roga naSTa ho jAte haiM aura eka varSa (vR. ni. ra.; vaM. se. / strI; yo. ra.; paryanta sevana kiyA jAya to avazya hI 100 bhA. pra. / somaroga) varSakI Ayu prApta hotI hai| takrodanAhAraratA sampibenAgakezaram / (3417) nAgabalAyogaH tryahantakreNa sampiSTaM zvetapradaranAzanam / / (ga. ni.; rA. mA. / rAjaya.) yadi tIna dina taka nitya prati nAgakezara cUNe nAgabalAyAstu ghRtamAkSikamizritam / ko ko pIsakara piyA jAya aura taka tathA ! palihyAtmAtarutyAya kSayavyAdhinivAraNam / / bhAta khAyA jAya to zveta pradara naSTa ho jAtA hai| | ghRtamAkSikasaMmizro vATyAlakarasastathA // ( mAtrA-3 mAze / ) nAgabalA ( gaMgerana ) kA cUrNa yA balA (3415) nAgakezarAdiyogaH / (kharaiTI) kA svarasa ghI aura zahadameM milAkara / prAtaHkAla sevana karanese kSaya roga naSTa hotA hai| (vaM. se. / strIro.) nAgakezarapUgAsthicUrNa vA garbhadaM param / / ( mAtrA-cUrNa 1 // se 3 mAze taka / svarasa nAzA aura sapArIkA samAna bhAmizrita 1 sa 2 tAla taka / ) cUrNa sevana karane se garbha prApti hotI hai| (3418) nAgavallayAce cUrNam ( mAtrA-2-3 mAze / anupAna goghRta / ( bhai. ra. / vIryasta.) RtukAlase Arambha karake 2 saptAha sevana karanA | nAgavallI balA mUrvA jAtIkoSaphale muraa| cAhiye / ) apAmArgasya bIjazca kAkolIyugalaM tathA // For Private And Personal Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - - [166] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| (nakArAdi kaholojIrayApADAyacAzcaitAni mardayet / / soMThakA 1 karSa (1 // tolA ) cUrNa nitya vIryastambhakara vRSyaM cUrNametadasAyanam // prati kAmIke sAtha sevana karane se AmavAta pAna, balA (kharaiTI) kI jar3a, mUrvA, jAya- (gaThiyA) aura kaphavAtaja roga naSTa hote hai / phala, jAvitrI, murAmAMsI, apAmArga ( ciraciTe) (vyavahArika mAtrA-3 mAze / ) ke bIja, kAkolI, kSIra kAkolI, kakola, khasa, | (3421) nAgarAdicUrNam (1) mulaiThI, aura racakA cUrNa samAna bhAga lekara ekatra (hA. saM. / sthA. 3 a. 23) milaaveN| nAgaraM ca haridrA ca knnaajaajyjmodikaa| yaha pUrNa vIrya stambhaka, vIrya varddhaka aura | vacA saindhavaM rAsnA ca madhukaM samamAgikam / / rasAyana hai / ( maatraa-1|| se 3 mAze tk| | lakSNacUrNa pibecaiva sarpiSA pratyahaM naraH / lakSNacUrNapa dUSake sAtha khA kara Upara se pAna khaaeN|) ekaviMzadinairvAtarogAn hanti na sNshyH|| noTa-apAmArga ke bIja sAfa ( tuparahita) bhavecchUtidharazrImAn meghdundubhinisvnH| ___ karake DAlane caahiyeN| hanti vAtAmayAn sarvAn leho yazca sukhaavhH|| (3419) nAgarAphalAdicUrNam sAMTha, haldI, pIpala, jIrA, ajamoda, baca, (vaM. se. jaladoSA.) seMdhA, rAsnA, aura mulaiThI samAna bhAga lekara cUrNa nAgaraphalayocamAtape zoSitaM banAveM / sadanu cUrNitamekam / ise ghIke sAtha 21 dina taka sevana karanese kamAnupayuatha guDena vArikarma samasta vAtaja roga naSTa ho jAte haiN| kurute na kadApi // isake abhyAsase manuSya zrutidhara, sundara aura megha sadRza gambhIra svara vAlA ho jAtA hai| nAraMgIkA phala aura cocako dhUpameM sukhAkara | samAna bhAga lekara cUrNa kreN| / (3422) nAgarAdicUrNam (2) (3. mA. / hikkA.) isameM se nitya prati 11 tolA cUrNa gur3ameM sanAgarAmayA tulyA kAsazvAsau vyapoiti // milAkara sevana karanese paradezakA pAnI bikAra soMTha aura harrakA samAna bhAga mizrita cUrNa nahIM krtaa| sevana karanese khAMsI aura zvAsa naSTa hote haiM / (3420) nAgaracUrNam (mAtrA-3 mAze; anupAna-zahada) (vaM. se.; yo. ra. / AmavA.; bhA. pra. / ma. kha. (3423) nAgarAdicUrNam (3) AmavAtA.) __(raseM. sA. saM. / jvarAti.) karSa nAgaracUrNasya kAJjikena pibetsdaa| nAgarAtiviSA mustaM devadAru kaNA vacA / AmavAtamazamanaM kaphavAtaharaM param // yamAnI bAlakaM dhAnyaM kuTajatvaka harItakI / / For Private And Personal Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [167] dhAtakIndrayavau bilvaM pAThA mocarasaM samam / / samudralavaNa, aura viDalavaNa / sabake samAna bhAga cUrNitaM madhunA lehyamanupAnaM sukhAvaham // mizrita cUrNako surA, maNDa, dahI, mandoSNajala sAMTha, atIsa, nAgaramothA, devadAru, pIpala, athavA kAjIke sAtha pInese ani dIpta aura koSTakI baca, ajavAyana, sugandhabAlA, dhaniyA, kuDekI / vAyu naSTa hotI hai| chAla, harI, dhAyakephUla, indra jau, belagirI, pAThA aura (mAtrA-2 se 3 mAzetaka) mocarasa / sabakA samAna bhAga cUrNa lekara ekatra / (3426) nAgarAdicUrNam (6) milaaveN| (yo. ra / pANDu.) ise zahadake sAtha cATanese jvarAtisAra naSTa nAgaraM lohacUrNa vA kRSNAM pathyAmathAzmajam / hotA hai| | guggulaM vA'tha mUtreNa kaphapANDvAmayI piyet // sAMTha, pIpala, harra, zilAjIta, gUgala aura (mAtrA-2-3 mAze / dinameM 2-3 bAra) lohabhasma / inameMse kisI ekake cUrNako gomUtrake (3424) nAgarAdicUrNam (4) sAtha sevana karanese kaphaja pANDu naSTa hotA hai| ___ (vR. ni. r.| bAla.) (mAtrA-gUgala-1 mAzA / loha 1 se 2 rattI nAgaraM mustakaM bilvaM citrakaM granthikaM shivaam| tk| anya auSadhAMkA cUrNa 1 se 3 mAzetaka) cUrNametanmadhuyutaM kaphajAM grahaNIM jayet // (3427) nAgarAdiprayogaH (1) seTha, nAgaramothA, belagirI, cItA, pIpalA (vaM. se.| gulmarogA.; ca. saM. / ci. a. 5) mUla aura harrake samAna bhAga mizrita cUrNako zaha- nAgarAIpalaM piSTaM dve pale citrakasya ca / dake sAtha caTAnese baccAMkI kaphaja grahaNI naSTa tilasyaikaM guDapalaM kSIreNoSNena pApayet // hotI hai| vAtagulmamudAvate yonizUlaca nAzayet // (mAtrA-Adhese 1 mAze tk|) sAMThakA cUrNa AdhApala, cItekA cUrNa 2 pala, (3425) nAgarAdicUrNam (5) pise huve tila 1 pala (5 tole) aura gur3a 1 pala (vaM. se. / pra. a.) lekara sabako ekatra milAkara kUTeM / nAgaraM kauTanaM bIjaM pippalI vRhatIdvayam / ise uSNa dUdhake sAtha sevana karanese vAtaja citrakaM zArivA pAThA kSAraM lavaNapazcakam // gulma, udAvarta, aura yoni zUla naSTa hotA hai| cUrNayitvA surAmaNDaM ddhikossnnaambukaajikaiH| (mAtrA-2 se 4 maashetk|) pibedaniviSTaddhayartha koSThavAtaharaM param // (3428) nAgarAdiprayogaH (2) ___ seTha, indrajau, pIpala, choTI kaTelI, bar3I (vaM. se.| ati.) kaTelI, cItA, sAriyA, pAThA, yavakSAra, seMdhAnamaka, eraNDarasasampiSTaM pakamAmazca nAgaram / sazcala (kAlA namaka), kAcalavaNa (kacalaunA), ' AmAtisArazUlagnaM dIpanaM pAcana tathA // For Private And Personal Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 168 ] soMThako tave para bhUna kara pIsaleM, phira usameM usake barAbara kaccI (bina bhunI) sAMThakA cUrNa pilAkara araNDake rasake sAtha pIsakara sevana kareM / www.kobatirth.org bhArata - vipanya- ratnAkaraH / isase AmAtisAra aura zUla naSTa hotA hai yaha dIpana aura pAcana bhI hai / (mAtrA - 1 se 3 mAzetaka / ) (3429) nAgarAcaM cUrNam yo. (ca. saM. / ci. a. 19; vaM. se.; ni. ra.; bhai. ra.; vR. mA.; ca. da.; dhnv.| vR. yo. ta. / ta. 67 ) ( mAtrA - 1 || se 3 mAzetaka / ) nAgArjunacUrNam mAgarAtiviSe mustaM dhAnakIM sarasAJjanam / vatsaMkatva phalaM bilvaM pAThAM kaTukarohiNIm // pibetsamAMzaM taccUrNa sakSaudraM taNDulAmbunA / paittike grahaNIdoSe raktaM yaccopavezyate // arzAMsi ca gude zUlaM jayeccaiva pravAhikAm / nAgarAdyamidaM cUrNa kRSNAtreyena pUjitam // rasaprakaraNa meM dekhiye / ra.; vR. grahaNI; soMTha, atIsa, nAgaramothA dhAyakephUla, rasauta, kur3akI chAla, indrajau, belagirI, pAThA, aura kuTakI ke samAna bhAga mizrita cUrNako zahadake sAtha milAkara taNDulodaka (cAvaloMke dhovana ) ke sAtha sevana karane se pittaja grahaNI, raktasrAva, arza, gudazUla aura pravAhikA kA nAza hotA hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ nakArAdi (3430) nAdeyIkSAraH ( yo ta / ta. 46; ga. ni.; vRM. mA. / gulmA.; bR. yo. ta / ta. 98 ) nAdeyIkuTajAtistumbilba bhallAtakavyAghrI kiMzukapAribhadrakajaTA'pAmArganIpAdhikAn vAsAmuSkakapATalAnsalavaNAndagdhvA jale pAcitAm / hiMgvAdiprativApametaduditaM gulmodarASThIliSu // araNDa, kur3ekI chAla, arka, sahajanekI chAla, bar3I kaTelI, thohara ( seMDa - seMhuDa), belachAla, bhilAvA, choTI kaTelI, palAzakI chAla, pAribhada ( pharahada ) kI jar3akI chAla, apAmArga, kadama, cItA, bAsA, muSkaka, pATalA aura pAMcoM lavaNa ( seMdhA, samudra namaka, vir3anamaka, sacala namaka, aura kAlavaNa ) samAna bhAga lekara sabako ekatra milAkara jalAveM, tatpazcAt inakI rAkha ( bhasma ) aura usa nitare huve svaccha pAnIko punaH pakAyeM, ko 6 gune pAnI meM milAkara 21 bAra TapakAveM jaba gAr3hA ho jAya to usameM usakA cauthA bhAga hiMgvAdi cUrNa milAveM / jaba jalAMza bilkula zuSka ho jAya to kSArako nikAlakara surakSita rakkheM / yaha kSAra gulma aura aSThIlA ko naSTa karatA hai / For Private And Personal Use Only ( mAtrA - 1 mAzA ) 1 - hiMgvAdi cUrNa- hIMga, pokharamUla, tumbaha, harra, nisota, biDalavaNa, seMghA, babAsAra aura bAMTha /
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pUrNapakaraNam ] sRtIyo bhaagH| [169] nAyikAcUrNam zatAvarakA cUrNa 1 prastha (1 sera-80 rasaprakaraNa meM dekhiye / tole ), gokharu kA cUrNa 1 prastha, bArAhIkanda ( abhAvameM carmakArAlu) kA cUrNa 20 pala (3431) nArasiMhacUrNam (100 tole ), giloyakA cUrNa 25 pala, zuddha (ga. ni. / cUrNA., mai. ra.; ra. ra.; ca. da. bhilAve kA cUrNa 32 pala (2 sera), cItekA __ vAjIkaraNa.; napuM. bha. / ta. 3 ) cUrNa 10 pala, chilake rahita (dhule huve) tiloMkA prasthaM zatAvarIcUrNa prasthaM gokSurakasya ca / / cUrNa 1 prastha, soMTha, mirca aura pIpalakA cUrNa bArAkhA viMzatipalaM gahacyAH pnycviNshtiH|| 8-8 pala, khAMDa 70 pala, zahada 35 pala, ghI bhallAtakAnAM dvAtriMzacitrakasya dazaiva tu / / 17|| pala, aura vidArIkandakA cUrNa 1 prastha / tilAnAM ludhitAnAM ca prasthaM dadyAtsucUrNitam // ina sabako ekatra milAkara cikane pAtrameM suratryUSaNasya palAnyaSTau zarkarAyAzca spttiH| | kSita rkkheN| mAsikaM zarkarArdhena tadardhena ca vai ghRtam / / mAtrA 2 // tole ( vyavahArika mAtrA 3 se patAparIsamaM deya vidArIkandacUrNakam / / 6 mAze taka ) / AhArAdi icchAnusAra karanA etAni sUkSmacUrNAni snigve bhANDe nidhaapyet|| caahiye| palArSamupayuJjIta yatheSTaM cAtra bhojanam / ise 1 mAsa taka sevana karanese jarA, vyAdhi, eSa mAsopayogena jarAM hanti rujAmapi // | balI, palita, khAlitya ( gaJja ), plIha (tillI) balIpalitakhAlityaplIhavyAdhIMzca pInasAn / pInasa, bhagandara mUtrakRcchU, azmarI, 18 prakArake bhagandara mUtrakRcchamazmarIMzca bhinatyapi // kuSTha, ATha prakArake udararoga, prameha, kaSTasAdhya aSTAdazeva kuSThAni tathASTAvudarANi ca / / mamehaM ca mahAvyAdhi paJcakAsAn sudustarAn // pAMca prakArakI khAMsI, 80 prakAra ke vAtaja roga, adhItirvAtajAn rogAMzcatvAriMzaca paitikAn / / 40 prakAra ke pittaja roga, 20 prakArake kaphaja roga, dvandvaja roga, samasta sannipAtaja roga aura viMzati zlaiSmikAMzcaiva saMsRSTAn sAnnipAtikAn arza ityAdi samasta vyAdhiyAM naSTa ho jAtI haiN| sarvAnazaugadAn hanti vRkSamindrAzaniyethA sakAJcanAbho mRgarAjavikrama ise sevana karane vAlA manuSya kAzcana ke sturagavego jaladaughaniHsvanaH / / samAna dIptimAn, siMhasadRza parAkramI, ghor3eke strINAM zataM gacchati so'tiramyaH samAna vegagAmI aura gambhIra svaravAlA ho jAtA murUpavAn satvavatAM vrisstthH|| hai| vaha anekoM striyoM se ramaNa kara sakatA hai tathA pumAn saMjanayedImAn narasiMhanibhAMstathA / narasiMha sadRza vIra aura buddhimAn putra utpanna nArasiMheti vikhyAtazcUNoM roggnnaaphH|| / karatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [170] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [nakArAdi (3432) nArAcakaM cUrNam (1) / (3434) nArAcacUrNam (ga. ni. / cUrNA.) ( vR. yo. ta. / ta. 96; bhai. ra.; ca. da.; vaM. se.; hiGgu kuSThaM vacA caiva svarjikA viDameva ca / yo. ra.; ga. ni.; vRM. mA.; dhanca.; ra. ra. / eko dvAvaya catvArastathASTau SoDazaiva ca // ___ udAvata.; yo. ta. / ta. 45; bhA. pra. kha. 2 / udA.) yathAkramakRtAn bhAgAMzcUrNamAnAhabhedanam / eSa nArAcavito yogo nArAcako mataH // khaNDapalaM tritA samamupakulyA karSasammita udAvarteSu zUleSu gulmeSvaya bhagandare / zlakSNam / hRdroge ca pramehe ca yogo'yaM zamanaH paraH / / mAgbhojanasya samadhu viDAlapadakaM lihetmaajnyH|| etadgADhapurISe pitte kaphe ca viniyojyam / hIMga ( bhunA huvA ) 1 bhAga, kUTha 2 bhAga, svAdupayogyo'yaM cUrNe nArAcako nAmnA / / baca 4 bhAga, sajjIkhAra 8 bhAga aura viDalavaNa | khAMDa 1 pala ( 5 tole ), nisota 1 pala 16 bhAga lekara sabakA cUrNa bnaaveN| aura pIpala 1 / tolA lekara cUrNa banAveM / yaha cUrNa AnAha, udAvarta, zUla, gulma, ___isameM se 1 / tolA cUrNa zahadameM milAkara bhagandara, hRdroga aura pramehako naSTa karatA hai| bhojana ke pahile cATanA cAhiye / isake sevana ( mAtrA 1 se 2 mAze taka / anupAna | se malakI kaThinatA, pittakaphaja roga aura udAvarta uSNa jala) naSTa hotA hai / yaha cUrNa svAdu aura nRpatiyoMko (3433) nArAcakaM cUrNam (2) sevana karAne yogya hai| ( ga. ni. / cUrNA.) / (3435) nArAyaNaM cUrNam (1) sindhUtyapathyAkaNAdIpyakAnAM ( vR. yo. ta. / ta. 105, vaM. se.; yo. ra.; cUrNAnitoyaiH pibatAM kvossnnaiH| ra. ra.; . mA; ca.da. / udarA.; Ayurve. vi. / a. 10; bhA. pra. / kha. 2 udarA. ga. prayAti nAzaM kaphavAtajanmA ni. / cUrNA.; yo. ta. / ta. 53; vA. nArAcanirbhinna ivaamyaughH|| bh.| ci. a. 15; zA. dh.| sendhA namaka, harra, pIpala aura ajavAyana ke ma. a. 2) samAna bhAga mizrita cUrNako mandoSNa jalake sAtha sevana karane se kapha vAtaja samasta roga (udararoga) yavAnI hapuSA dhAnyaM triphalA sopshcikaa| kAravI pippalImUlamajagandhA saThI vacA // naSTa hote haiN| zatAhA jIrakaM vyoSaM svarNakSIrI sacitrakam / ( mAtrA-1 se 3 mAze taka / ) dvau kSArau pauSkaraM mUlaM kuSThaM lavaNapazcakam // For Private And Personal Use Only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [ 171 ] viDaGgazca samAMzAni dantIbhAgatrayaM tathA / / atirikta ise bhagandara, pANDu, khAMsI, zvAsa, galatridvizAle dviguNe sAtalA syAccaturguNA // graha, hRdroga, grahaNI, kuSTha, agnimAMdya, jvara, daMSTrAetannArAyaNaM nAma cUrNa rogagaNApaham / viSa, mUlaviSa aura garaviSAdi meM bhI ucita anuenatmApya nivartante rogA viSNumivAsurAH // | pAnake sAtha denA cAhiye / takreNodaribhiH peyo gulmibhirbadarAmbunA / prathama rogIko snigdha karake yaha cUrNa sevana AnaddhavAte surayA vAtaroge prasannayA // | karAyA jAya to bhalI bhAMti virecana ho jAtA hai| dadhimaNDena viTasaGge dADimAmbubhirarzasi / parikarteSu vRkSAmlairuSNAmbubhirajIrNake // (3436) nArAyaNacUrNam (2) bhagandare pANDuroge kAse zvAse glgrhe| ( bhai. ra.; dhanva. / ati.; vR. ni. ra. / saMgra.) hRdroge grahaNIroge kuSThe mandAnale jvare // guDUcI vRddhadArazca kuTajasya phlntthaa| daMSTAviSe mUlaviSe sagare kRtrime visse| bilvaJcAtiviSAzcaiva bhRGgarAjazca nAgaram // yathAI snigdhakoSThena peyametadvirecanam // | zakrAzanasya cUrNazca sarvamekatra melayet / ajavAyana, hAUbera, dhaniyA, harra, baher3A, cUrNametatsamaM grAhyaM kuTajasya tvacopi ca // AmalA, kalAMjI, kAlAjIrA, pIpalAmUla, ajamoda guDena madhunA vApi lehayedbhiSajAM vrH| saThI ( kacUra ), baca, soyA, jIrA, soMTha, mirca, / zothaM raktamatIsAraM cirajaM durjayantathA // pIpala, svarNakSIrI* (satyAnAzIkI jar3a-coka), jvaraM tRSNAzca kAsazca pANDurogaM halImakam / cItA, yavakSAra, sajjIkSAra, pokharamUla, kUTha, pAMco mandAnalapramehazca gudajazca vinAzayet // namaka aura bAyabiDaMga 1-1 bhAga tathA dantImUla etannArAyaNaM cUrNa zrInArAyaNabhASitam // 3 bhAga, nisota+ aura indrAyana 2-2 bhAga | giloya, vidhArA, indrajau, belagiri, atIsa, aura sAtalA 4 bhAga lekara cUrNa banAveM / bhaMgarA, seTha, aura bhaMgakA cUrNa 1-1 bhAga tathA ____ ise udara rogoM meM takrake sAtha, gulma meM kur3ekI chAlakA cUrNa sabake barAbara lekara sabako berake kAthake sAtha, vAyuke nirodha meM surAke sAtha, ekatra milAveM / ise gur3a yA zahada meM milAkara vAtavyAdhimeM prasannA ( surAbheda ) ke sAtha, malakI sevana karanese zotha raktAtisAra, kaSTasAdhya purAnA kaThinatA meM dahIke tor3ake sAtha, arza meM anArake atisAra, jvara, tRSNA, khAMsI, pANDu, halImaka, rasake sAtha, parikartikA (kaiMcIse kATaneke samAna agnimAMdya, prameha aura arza kA nAza hotA hai pIr3A ) meM imalIke pAnIke sAtha, tathA ajIrNameM uSNa jalake sAtha sevana karanA cAhiye / inake ( mAtrA 1 se 3 mAze taka / ) * yo. ci. ma. meM svarNakSIrokI jagaha kaMkuSTha likhA hai / + zAdhara meM nisota 3 bhAga likhA hai| For Private And Personal Use Only
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [172] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [ nakArAdi (3437) nidigdhikAdiyogaH nImake pattoMkA cUrNa zahadameM milAkara cATa(ga. ni. / hikkA.) nese zaratkAlIna jvara zIghra hI naSTa ho jAtA hai / nidigdhikAM cAmalakamamANAM / ( mAtrA-3 mAzese AdhA tolA taka ) hivardhayuktAM madhunA vimizrAm // / (3440) nimbayogaH / lihemarAvAsanipIDito'pi / (bR. ni. ra.; ga. ni.; . mA.; yo. ra. / zItapi.) ___ zvAsaM jayatyeSa balAtzyaheNa // nimbasya patrANi sadA ghRtena dhAtrIvimizrANyathavA prayuzyAt / kaTelI, aura AmalA 1-1 bhAga tathA hIMga visphoTakoThakSatazItapittaM AdhA bhAga lekara cUrNa banAveM / kaNDasrapittaM sakalAni hanyAt / / ise zahadake sAtha cATanese 3 dinameM zvAsa ghRtake sAtha nImake pattoMkA yA nImake patte naSTa ho jAtA hai| aura Amale kA samabhAga mizrita cUrNa sevana (3438) nimbapaJcakacUrNam (vRhad) karane se visphoTaka, koTha, kSata, zItapitta, kaNDu (ga. ni. / cUrNA.) (khujalI ) aura raktapitta naSTa hotA hai / kAle tvakchadasArabIjakusumenimbasya tulyAMzakaiH ( mAtrA-3 mAzese Adhe tole taka) kRtvA cUrNamadaH kaTupikanizAdhAnyakSapadhyAyutaiH / / paJcAriSTamidaM payomadhughRtairuSNAmbunA vA pumAn / (3441) nimbAdicUrNam (1) pItvA kaasgrmmehpittikaakusstthaadibhirmcyte|| (bhA. pra. / ma. jvarA.; vai. raha.; vR. ni. ra. / jvara.) yathA samaya nImakI chAla, patte, sAra, bIja aura nimbapatravarAvyoSayavAnIlavaNatrayam / phUla 1-1 bhAga lekara sukhAkara cUrNa banAveM, aura phira | kSAro digvahirAmeSutrinetrakramazo'zakAn // usameM soMTha, mirca, pIpala, haldI. AmalA. baheDA sarvamekIkRtaM cUrNa pratyUSe bhkssyebhrH| aura harra meM se hara ekakA cUrNa 1-1 bhAga milaaveN| ekAhika dvayAhikaJca tathA tridivasajvaram // ___ ise dUdha, zahada, ghI yA uSNa jalake sAtha | cAturthikaM mahAghoraM satataM santataM divaa|| sevana karanese khAMsI, viSa, pramehapiDikA, aura dhAtustha ca tridApAtya jvara hAnta na srshyH|| kuSThAdi roga naSTa hote haiN| ___nImake patte 10 bhAga, harra 1 bhAga, baher3A ( mAtrA-2 se 3 mAze taka) | 1 bhAga, AmalA 1 bhAga, soMTha 1 bhAga, mirca (3439) nimbapallavarajaH 1 bhAga, pIpala 1 bhAga, ajavAyana 5 bhAga, ( yo. sa. / samu. 3) - sazcala namaka, saiMdhava lavaNa aura viDalavaNa, 1-1 zAradaM jvaramapohati zIghaM bhAga aura yavakSAra 2 bhAga lekara cUrNa banAveM / nimbapallavarajaH samAzikam // ' ise prAtaHkAla sevana karanese dainika, tijArI, For Private And Personal Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNama] tRtIyo bhaagH| [173] cauthiyA, santata, satata, dhAtugata aura sannipAtaja | mAsamAtraprayogeNa bhvetkaanycnsbhibhH|| jvara naSTa hote haiN| vAtazoNitamatyugraM zvitramaudumbaraM tthaa| ( mAtrA-2-3 mAze / anupAna-uSNa jala) | koThaM carmadalAkhyazca sidhmapAmA ca viplutA // (3442) nimbAdicUrNam (2) kaNDUvicarcikAkArudadrumaNDalakiTibham / (vA. bha. / ci. a. 19) sarvANyeva nihantyAzu vRkSamindrAzaniryathA // nimbaM haridre surasaM paTolaM AmavAtakRtaM zothamudaraM sarvarUpiNam / kuSThAzvagandhe suradAru zigruH / plIhAnaM gulmarogazca pANDurogaM sakAmalam // sasarSapaM tumbaru dhAnyavanyaM sarvAnkaNDUvraNAMzcaiva harate nAtra sNshyH| caNDAvacUrNAni samAni kuryAt / / etanimbAdikaM cUrNa prAha nAgArjuno muniH // taistakrapiSTaiH prathamaM zarIraM nImako chAla, giloya, harra, AmalA, aura tailAktamudvartayituM yetata / bAbacI 1-1 pala (5-5 tole ), soMTha, bAyatenAsya kaNDUpiTikAH sakoThAH biDaMga, pavAMDa, pIpala, ajavAyana, baca, jIrA, kuSThAni zophAzca zamaM vrajanti / / kAlI mirca, khairasAra, seMdhA namaka, yavakSAra, haldI, nImakI chAla, haldI, dAruhaldI, tulasI, dAruhaldI, nAgaramothA, devadAru aura kUTha / hareka paTola, kUTha, asagandha, devadAru, sahajanekI chAla, 1-1 karSa (11-1 / tolA ) lekara mahIna cUrNa sarasoM, tumbaru, dhaniyA, kevaTImothA, aura cora- karake bArIka kapar3ese chAnakara rakkheM / pusspii| sabakA samAna bhAma cUrNa lekara ekatra milAveM / ise nitya prati 1 mAsa taka 4 mAzekI prathama zarIra para tailakI mAliza karake pazcAt | mAnAnamAra giloya | mAtrAnusAra giloyake kAthake sAtha sevana karanese ise takrameM milAkara malanese kaNDa, piDikA, koTha, bhayaGkara vAtarakta, zvitra (sapheda kor3ha), udumbara kuSTha, aura zopha naSTa ho jAtA hai| kuSTha, koTha, carmadala, sima ( chIpa ), pAmA, kaNDa (3443) nimbAdicUrNam (3) (khujalI ) vicarcikA, dAda, maNDala, kiTibha (bhai. ra.; dhanva. / vAtaraktA.) kuSTha, AmavAtajanita zotha, hara prakArakI udara nimbAmRtAbhayAdhAtrI pratyeka palonmitam / vyAdhi, tillI, gulma, pANDu, kAmalA, aura vraNAdi somarAjI palaM zuNThI viDoDagajAH kaNAH // naSTa hokara zarIra kAzcanake samAna kAntimAn ho yamAnI cogragandhA ca jIrakaM kaTukaM tthaa| jAtA hai / khadiraM saindhavaM kSAraM dve haridre ca mustakam // (3444) nirguNDyAcaM vamanam devadAru tathA kuSThaM karSa karSa pradApayet / (ga. ni. / granthyA .) sarva saNitaM kRtvA sUkSmavastreNa chAnayet // nirguNDIjAtIdaladevadArazANamAtrantu bhoktavyaM chimAkA pivedatu / / jImUtaka mAlikasaindhavATyam / For Private And Personal Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [174 bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [ nakArAdi adbhiH prataptaM vamanaM pradhAna garbhapAta honeke kAraNa hone vAlI pIr3AmeM kuSThApacIpUttamamAdizanti // khAMDa aura nIlakamalakI jar3ake cUrNako zahadameM saMbhAlu, camelIke patte, devadAru aura biMDAla- milAkara pilAnA aura zItala oSadhiyoMke kAthase DoDhA / samAna bhAga lekara cUrNa banAveM aura use yoniko dhonA caahiye| garma pAnI meM milAkara usameM zahada aura seMdhA namaka (3447) nIlinyAdicUrNam milAkara rogIko pilaaveN| (ca. saM. / ci. a. 18; vA. bh.| ci. a. 15) kuSTha aura apacImeM isase vamana karAnA nIlinI niculaM vyoSaM dvaukSArau lavaNAni ca / hitakara hai| (mAtrA-cUrNa 3 se 6 mAze taka / zahada citrakazca pibacUNe sapiSodaragulmanut // 4 tole / pAnI-~-rogI adhikase adhika jitanA nIlI (nIlavRkSa ), hijjala, sAMTha, mirca, pI sake / namaka-jitanese pAnI khUba namakIna pIpala, javAkhAra, sajjIkhAra, seMdhA, saJcala (kAlA namaka), viDanamaka, kAcalavaNa (kacalonA ), ho jAya / ) | samudra lavaNa aura cItA saba cIjeM samAna bhAga (3445) nizAdicUrNam lekara cUrNa banAveM / ( rA. mA. / prame.) ise dhImeM milAkara cATanese gulma roga naSTa cUrNa nizAyAH madhunA sametaM | hotA hai| dhAtrIphalAnAM svarasena mizram / (mAtrA--1 se 3 mAze taka / ) palIDhamalpaizca dinainihanti (3448) nIlotpalAdicUrNam pramehasaMjJAnakhilAn vikArAn / (vaM. se. / strIrogA.) haldIke cUrNako Amaleke rasa aura zahadameM milAkara sevana karanese thor3e dinAMhI samasta asitotpalazAlUkaM nistupA raktazAlayaH / yavAnI gairikaM yAsAH samabhAgena cuurnnitaaH|| prakArake prameha naSTa ho jAte haiN| kSaudreNa tAMzca saMyojya lidyAtmadarapIDitA // (mAtrA---3 maashe|) nIlakamalakI jar3a, lAla cAvala, ajavAyana, (3446) nIlAbjakandayogaH geru aura javAsA; sabakA samAna bhAga cUrNa lekara __ (rA. mA. / strIro.) ekatra milaaveN| sazarkaraM nIlasarojakanda. cUrNa nipItaM saha mAkSikeNa / ise zahadake sAtha carAnese pradara roga naSTa garbhasya pAte zamanaM vyathAyAH hotA hai| zItaizca toyaiH pariSecanAni // ( mAtrA-3 mAze) For Private And Personal Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [175] (3449) nIlotpalAdiyogaH / makaM madhukaM lo, varuNaM pAribhadrakam / (ga. ni. / raktapittA.) paTolaM meSazRGgI ca dantI citrakamAnakam // nIlotpalaM zarkarA ca paJcakaM padakesaram / / karajaM triphalA zakraM bhallAtakaphalAni ca / taNDulodakasaMyuktaM prazastaM raktapittinAm // etAni samabhAgAni sUkSmacUrNAni kArayet // nIlakamala, khAMDa, panAka aura kamalakesarake nyagrodhAdhamidaM cUrNa madhunA saha yojayet / samAna bhAga mizrita cUrNako taNDulodaka ( cAvaloM | phalatrayazcAnupibettena mUtraM vizuddhayati // ke pAnI ) ke sAtha pilAnese raktapitta naSTa hotA hai| | etena viMzatirmahA mUtrakRcchrANi yAni ca / (mAtrA-3-4 mAze) prazamaM yAnti yogena piDikA na ca jAyate // (3450) nIlyAdiprayogaH bar3a, gUlara, azvattha (pIpala vRkSa ), aralu, (bhA. pra. / ma. kha. danta.) | amalatAsa, asanA, Ama, kaitha, jAmana, priyAla (cirauMjIkA vRkSa ), arjuna, dhava, aura mahuvA / nIlIvAyasanavAkaTutumbImUlamekaikam / inakI chAla tathA mulaiThI, lodha, baranekI chAla, sarghya dazanaM vidhRtaM dazanakRminAzanaM maahuH|| pAribhadra (pharahada yA nIma ) kI chAla, paTola, nIlI, kAkajaMghA, aura kar3avI tUMbI se meDhAsiMgI, dantImUla, cItA, mAnakanda, karaaphala, kisI eka kI jar3ake cUrNa ko dAMtameM bharanese usake | harra, baher3A, AmalA, indrajau, aura zuddha bhilAvA / kRmi naSTa ho jAte haiN| sabakA samAna bhAga cUrNa lekara ekatra milaaveN| (3451) nyagrodhAdicUrNam / ise zahadake sAtha cATakara Uparase triphalekA (vaM. se.; bhA. pra.; . mA.; ga. ni; ca. da.; ra. kAtha pInA cAhie / ra.; yo. ra. / prameha; vR. yo. ta. / ta. 103; isake sevanase mUtradoSa, bIsa prakArake prameha hA. saM. / sthA. 3 a. 31) | aura mUtra kRcchUkA nAza hotA tathA prameha piDikA nygrodhodumbraashvtthsyonaakaargvdhaasnm|| nahIM nikltii| AnaM kapitthaM jamyUzca piyAlaM kakubhaM dhavam // ' ( mAtrA-1 se 3 mAze taka / ) iti nakArAdicUrNaprakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 176] [nakArAdi - bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| atha nakArAdiyaTikAprakaraNam naktAndhyaharIvatiH mUtrapiSTAnsamAnetAnvaTakAnAsammitAn / aJjanaprakaraNameM dekhiye| chAyAzuSkAMstu tAn jJAtvA nayanasukhAvatiH dayApAtitAriNe // aJjanaprakaraNameM dekhiye| kRmizvayayupANDAtiSThIhagulmodarApahAn / nayanAmRtavaTI ananaprakaraNameM dekhiye / grahaNyarthovikAramAnabhisandIpamAniyet // navajvaraharIvaTI seTha, atIsa, nAgaramothA, ajavAyana, vAcA, rasaprakaraNameM dekhiye| baca, sAMTha, pokharamUla, pAThA, kuTakI, mikI navanetradAvatiH girI, harra, dhAyale phUla, indrajau, hoga, samA aJjanaprakaraNameM dekhiye| ( kAlA namaka ), yavakSAra, vAyapiiMga, biDanamaka, aura seMdhA namaka / ina sabake sama mAga mimiva navAGgovatiH aJjanaprakaraNameM dekhiye| cUrNako gomUtrameM ghoTakara 1-2 karSa (1 / 1 / tole ) ke modaka banAkara chAyAmeM sukhAveM / (nyava(3452) nAgarAdiguTikA hArika mAtrA 3-4 mAze) (vaM. se. / netra.) inake sevanase kaphaja atisAra, kRmi, zoSa, bhRSTA ghRtena nAgaratirITadhAtrImanaHzilA guttikaa| uparyuparimArjanena kSapayati zUlaM kSaNenAkSNoH / / pANDu, plIhA, gulma, udararoga, grahaNIdoSa aura arzakA nAza hotA tathA agni dIpta hotI hai| soMTha, lodha, AmalA aura manasilake cUrNako | | (3454) nAgarAyo modakaH (2) dhImeM bhUnakara usakI guTikA banAkara AMkhake Upara | ( bhai. ra. / arza.; yo. ciM. / a. 3) phirAne se netrapIr3A (khar3aka) turanta naSTa ho | sanAgarAruSkaradadAraka jAtI hai| gurena yo modakamatsudArakam / (3153) nAgarAyo modakaH (1) azeSadarnAmakarogadAraka (vaM. se. / ati.) karoti buddhaM sahasaiva dArakam // nAgarAtiviSA mustaM yavAnI citrakaM vcaa| (cUrNe cUrNasamo deyo modake riguNo guruH|) zuNThI puSkaramUlazca pAThA kaTukarohiNI // sAMTha, zuddha bhilAvA aura vidhArAmsa kA pUrNa bhallAtakAsthinyabhayA dhAtakI koTajaM phalam / / 1-1 bhAga tathA gur3a 6 bhAga lekara sabako ekatra hika sauvarcala kSAra viDaoN viDasaindhavam // milAkara yA guDakI cAzanI banAkara modaka bnaaveN| For Private And Personal Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikApapharaNam ] tRtIyo bhaagH| [177] yaha modaka hara prakArake arza rogako naSTa (3455) nikumbhAcA guTikA karate haiN| inake sevanase vRddha puruSameM bhI bala (ga. ni. / guri.) A jAtA hai| nikumbhrjniipaatthaatrikttutriphlaamikaaH| ( mAtrA-~~-AdhA tolA / anupAna-uSNa jala) | bAlA vRkSakavIjaM ca cUrNa syAdanavo guDaH // noTa-cUrNa banAnA ho to usameM anya saba pathyAbhisahitaM cUrNa gavAM mUtrayutaM pacet / cIjoMke samAna guDa DAlanA cAhiye aura modaka ghanIbhUtaM tu guTikAM kRtvA khAdedabhuktavAn / / banAneke liye cUrNase dogunA gur3a milAnA caahiye| gulmaplIhAgnisAdAstA nAzayeyurazeSataH / nAgAdivaTikA hRdroga grahaNIdoSa pANDurogaM ca dAruNam / / rasaprakaraNameM dekhiye| dantImUla, haldI, pAThA, soMTha, mirca, pIpala, nAgArjunayogaH hare, baher3A, AmalA, cItA, sugAdha bAlA, indrajau, (ca. da.; vai. ra. / arza.) aura harrakA cUrNa tathA purAnA gur3a samAna bhAga (pra. saM. 2403 triphalAdiguTikA dekhiye) lekara ( cAra gune ) gomUtra meM pakAveM jaba goliyAM nAgArjunavaTI banAne yogya ho jAya to goliyAM banAkara sukhA(ra. ra. saM.) kara surakSita rakkheM / rasaprakaraNameM dekhiye| inheM prAtaHkAla khAlI peTa sevana karanese nAgArjunI guTikA gulma, plIhA, agnimAMdya, hRdroga, pANDu aura grahaNI (ra. sa. ka.; ra. kA. dhe.) vikAra naSTa hote haiM / rasaprakaraNameM dekhiye| ( mAtrA-3 mAze / anupAna-uSNajala / ) nAgArjumI guTikA (3456) nimbAdiguTikA (ga. ni. / netrA.) aJjanaprakaraNameM dekhiye (ra. kA. dhe. / pANDu.) nAgArjunI vartiH | nimbaM paTolaM kuTajaM triphalA mustanAgaram / rasaprakaraNameM dekhiye| pacejalADhake zeSe dadyAdetatsuzItale // nAgendraguTikA zilAjatu palAnyaSTau mAsaM ca sthApayecca tat / rasaprakaraNameM dekhiye| uddhRtya taM zilAtulyametAMzcApi palonmitAn / / netravartiH mocA dhAtrIphalatugAkarkaTazca nidigdhikA / aJjanaprakaraNameM dekhiye| tritA pAdasaMyutaM kSaudraM tripasammitam / / nepAlAdivatiH payo'nupAnAM guTikAM kRtvA khAdeghathA balam / aJjanaprakaraNameM dekhiye| kAmalApANDurogeNa zoSitoM varapIDitaH // For Private And Personal Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 178] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [nakArAdi - nImakI chAla, paTola, indrajau, harra, baher3A, (mAtrA-3-4 rttii|) AmalA, nAgaramothA aura soMTha 1-1 pala (5-5 nimbAdivatiH tole ) lekara sabako 8 sera pAnImeM pkaaveN| jaba 1 mizraprakaraNameM dekhiye| sera pAnI zeSa rahe to use chAnakara usameM 8 pala zilAjIta milAkara miTTIke pAtrameM bharakara, usakA nizAdivaTI muMha banda karake rakhadeM, aura 1 mAsa pazcAt usameM rasaprakaraNameM dekhiye| se auSadhako nikAlakara usameM usake barAbara zuddha nizAdivatiH manasila, aura 1-1 pala mocarasa, AmalA, bana- mizraprakaraNameM dekhiye| salocana, kAkar3AsiMgI, aura kaTelI tathA ina sabakA cauthA bhAga nisotakA cUrNa aura 3 pala zahada (3457) nIlAbjAdhA guTikA milAkara goliyAM bnaaveN| ( ga. ni. / tRSNA.; rA. mA. / charditRSA.) inake sevanase kAmalA, pANDu, aura jvara | (prayoga saMkhyA 2393 " tRSNAptI guTI" naSTa hotA hai| anupAna-dUdha / | avalokana kIjie / ) iti nakArAdiguTikAprakaraNam / atha nakArAdigugguluprakaraNam (3458) navakaguggulu isake sevanase AmavAta aura kaphaja tathA ( yo. ra.; vR. ni. ra.; ga. ni.; bhai. ra. / medA. medaja roga naSTa hote haiN| ca. da. / sthaulyA.; vR. yo. ta. / ta. 104) / ( mAtrA-2 mAze / anupAna-uSNa jala) myopAnimustAtriphalAviDaGgairguggulu samam / (3459) navakaSAMyaguggula: khaadnsnyjiyedvyaadhiinmedaashlessyaamvaasjaan|| (ca. d.| visarpa.) ___ soMTha, mirca, pIpala, cItA, nAgaramothA, harra, amRtaviSapaTola nimbakalkairupetam / baher3A, AmalA aura bAyabiDaMgakA cUrNa 1-1 triphalA khadirasAraM vyASighAtaM ca tulyam // bhAga tathA zuddha gUgala sabake barAbara lekara sabako kathitamidamazeSa gugguloAMgayuktaM / ekatra milAkara kreN| jayati viSavisanhiSThamaSTAdazAlyam / / For Private And Personal Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tRtIyo bhAgaH / makaraNam.] giloya, zuddha mIThA teliyA ( vachanAga ), paTola, nImakI chAla, harra, baher3A, AmalA, khairasAra aura amalatAsa eka eka bhAga lekara kUTakara sabako cAra gune pAnI meM pakAveM / jaba cauthA bhAga pAnI zeSa raha jAya to use chAnakara usameM 1 bhAga zuddha gUgala milA kara punaH pakAveM / jaba gAr3hA ho ra cikane pAtrameM bharakara rakkhe / [ 179] ( mAtrA - 1 se 2 mAse taka / anupAna - uSNajala ) inake sevana se kuSTa, bhagandara aura duSTa nAr3ImaNa ( nAsUra ) naSTa hotA hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (3461) nimbAdigugguluH ( vR. ni. ra. / ziro roga. ) nimbatvaka triphalAvAsAcUrNa kaTupaTolikA / toyaizcaturguNe kAye pAdAMza vastragAlitam / / AdAya guggulaM tulyaM kSiptvA tasminpunaH pacet / piNDitaM bhakSayetkarSe snigdhamuSNaM ca bhojayet // yaha guggulu viSa, visarpa, aura aThAraha vAtazleSmotthitAM pIDAM duHsahAM ca zirorujam / / prakArake kuSThoMko naSTa karatA hai / nImakI chAla, harra, baher3A, AmalA, bAsA aura kar3avA paTola, 1-1 bhAga lekara sabako kUTakara cAra gune pAnI meM pakAveM / jaba cauthA bhAga pAnI zeSa rahe to use chAnakara usameM 6 bhAga zuddha gUgala milAkara puna: pakAveM / jaba gAr3hA ho (1460) navakArSikagugguluH ( yo ta / ta. 61.; bR. yo. ta. / ta. 116; mo. 2.1 bhai. ra.; vaM. se.; vai. raha.; bhA. pra. sva. 2; ga.ni.; vRM. mA. ra. ra. / bhagandara . ) triphalApurukRSNAnAM tripaJcakabhAgayojitAguTikA jAya to utArakara goliyAM banA leM 1 kubhagandaranADIduSTatraNa vizodhinI kathitA // harra, baher3A, AmalA, aura pIpalakA cUrNa 1 - 1 bhAga tathA zuddha gUgala 5 bhAga lekara test ekatra kUTakara goliyAM banAveM / isameM se nitya prati 1 karSa ( 11 tolA ) pratidina sevana karanese vAtakaphaja bhayaGkara zirapIr3A naSTa hotI hai / pathya - uSNa aura snigdha padArtha ( vyavahArika mAtrA - 2 - 3 mAze / anupAna - uSNajala ) iti nakArAdiguggulumakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [180 ] www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya- - ratnAkaraH / atha nakArAdyavalehaprakaraNam Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (3462) navanItAvaleha : (1) ( ga. ni. / rAjaya . ) zarkarAmadhusaMyuktaM navanItaM lihan kSayI | kSIrAzI labhate puSTimatulye cAjyamAkSike // khAMDa, zahada aura navanI ghI ( navanItamakkhana ) samAna bhAga milAkara yA ghI aura zahada asamAna mAtrA meM milAkara cATane aura AhArameM kevala dUdha pInese kSayakA rogI puSTa ho jAtA hai / (3463) navanItAvaleha : (2) ( vR. yo. ta. / ta. 64; bhA. pra ma / ati. ) hotI hai / godugdhaM navanItaM ca madhunA sitayA saha / lIDhaM raktAtisAre tu grAhakaM paramaM matam // navanIta (naunI ghI), zahada aura khAMDa samAna bhAga milAkara cATakara Uparase gAyakA dUdha pIne se raktAtisAra banda ho jAtA hai / ( mAtrA -- navanItAdi hareka 2 tole / ) (3464) nAgakesarAdyavalehikA ( vR. yo ta / ta. 69 ) nAgakesara bhallAtanavanItatilaiH kRtaH / her: zuktimito lIDho raktAzaH kulakaNDanaH // nAgakesara, zuddha bhilAvA aura tila / saba cIjeM samAna bhAga lekara pIsakara navanIta ( naunI ghI) meM milAkara cATane se arza naSTa hotI hai / mAtrA - 2 // tole / vyavahArika mAtrA --- 6 mAze ) noTa- jinheM bhilAvA anukUla na AtA ho unheM yaha prayoga sevana na karanA cAhiye / (3465) nAgarAdileha: ( vaM. se. / bAlaroga. ) nAgaraM pippalI pAThA bhAGga ca maricAni ca / lehoyaM madhunA kAsazleSmachardinisUdanaH // soMTha, pIpala, pAThA, bharaMgI aura kAlI mirca kA samabhAga mizrita cUrNa zahada meM milAkara caTAne se bAlakoM kI khAMsI aura kaphaja chardi naSTa (3466) nAgarAyosvaleha: (ga. ni. / lehA. ) [ nakArAdi For Private And Personal Use Only nAgarasya palAnyaSTau ghRtasya palaviMzatiH / kSIradviprasthasaMyuktaM khaNDasyArdhazataM tathA // vyoSaM trijAtakaM caiva palAMzamupakalpayet / balyaJca varNyamAyuSyaM valIpalitanAzanam // AmavAtaprazamanaM saubhAgyakaramuttamamam // 8 pala soMTha ke cUrNako 2 sera ( 120 tole ) dUdha meM pakAveM / jaba mAvA taiyAra ho jAya to usameM 20 pala ( 2 // sera ) ghI DAlakara bhUneM phira 50 pala ( 3 sera 10 tole ) khAMDa kI cAzanI karake usameM yaha mAvA tathA 1 -1 pala ( 5-5 tole ) soMTha, mirca, pIpala, dAlacInI, tejapAta aura ilAyacIkA cUrNa milAkara cikane pAtra meM surakSita rakkheM /
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avalehamakaraNam] tRtIyo bhaagH| [181] yaha avaleha balakAraka, varNazodhaka, Ayu- / pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa rahe to chAnakara varddhaka tathA balI palita aura AmavAta nAzaka hai| usameM 2 sera purAnA gur3a milAkara pakAveM / jaba ( mAtrA-1 se 2 tole tk|) karachI ko lagane lage to usameM 8 pala pIpala aura 1-1 pala (5-5 tole ) dAlacInI, teja(3467) nidigdhikAdyo'valehaH pAta ilAyacI tathA kAlImircakA cUrNa milAveM ( ga. ni. / lehA.; bhA. pra. kha. 2.; vR. ni. ra.; | aura ThaNDA hone para usameM 40 tole zahada DAla vaM. se. / svarabhe.; 3. yo. ta. / ta. 81 ) kara surakSita rakkheM / nidigdhikA palazataM tadardha grandhikasya ca / | yaha svara aura buddhi varddhaka tathA pratizyAya, citrakasya tadardhazca dazamUlaM ca tatsamam // khAMsI, zvAsa, agnimAMdya, arza, gulma, prameha, galadroNadvaye 'mbhasaH kAthyamaSTabhAgAvazeSitam / roga, AnAha, mUtrakRcch, granthi aura arbuda pUte kSipettadardhe tu purANasya guDasya ca / / / nAzaka hai / sarvamekatra kRtvA tu lehavatsAdhu sAdhayet / ( mAtrA 1 se 2 tole taka / ) aSTau palAni pippalyastrijAtatripalaM tathA // maricAnAM palaM caikaM sarvamekatra cUrNayeta / (3468) nizAdhavalehaH madhunaH kuDavaM dattvA bhakSayeta yathA balam // (vaM. se. / bAla. ) svarabuddhikaraM caiva pratizyAyaharaM param / nizA kRSNAanaM lAjA zRGgImaricamAkSikaiH / kAsazvAsAgnimAnyArthIgulmamehagalAmayAn // lehaH zizoviMdhAtavyazchardikAsarujApahaH // AnAhamUtrakRcchrAMzca hanyAdgranthyarbudAni ca // haldI, pIpala, suramA, dhAnakI khIla, kAkar3A kaTelI 100 pala (6 / sera ), pIpalAmUla siMgI, aura kAlImircake samAna bhAga mizrita 50 pala, cItA 25 pala, aura dazamUla 25 pala cUrNako zahadameM milAkara caTAne se bAlakAMkI lekara sabako adhakuTA karake 64 sera pAnImeM / chardi aura khAMsI naSTa hotI hai| iti nakArAdhavalehaprakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [12] [ nakArAdi bhArata-bhaiSajya rtnaakr|| atha nakArAdipAkaprakaraNam (3469) nArikelakhaNDaH / (3470) nArikelakhaNDapAka: (ca. da.; bhai. ra. / pari. zU.: yo. ra.; ga. ni. (vR. yo. t.| ta. 122; vaM. se.; vai. ra. / amlazUlA.; yo. ta. |t. 63; vR. yo.| ta. 122) pitta.; ra. ra. / zUlA.; bhA. pra. / kha. 2 amlapi.) kuDavamitamiha syAnnArikelaM mrapiTama kuDavaM nArikelasya sUkSma dRSadi peSitam / palaparimitasarpiH pAcitaM khaNDatulyam / zubhrakhaNDasya kuDavaM sabemetacaturguNam // nijapayasi tadetatmasthamAtra vipakam Alocya nArikelasya jale mRdagninA pacet / guDavadathasuzIte zANabhAgAnkSipecha / | nArikelajalAlAbhe gavye payasi satpacet / / dhnyaakpipplipyodtugaadvijiiraiH| | palamAtrastadartho'pi bhakSitaH pratyahaM nraiH| sAkaM trijAtamibhakezaravadvicUrNya / | nArikelakakhaNDo'yaM puMstvanidrAvalapadaH / / hantyamlapittamaruci kSayamasrapittam amlapittaM raktapittaM zUla pariNAmajam / zUlaM varmi sakalapauruSakAri puMsAm / kSaya kSapayati kSipraM zuSkaM dAnilo yathA // 40 tole nArayalakI girI (gole ) ko (palamAtraganyaghRtena nArikelasya bharjana patthara para atyanta mahIna pIsakara 10 tole dhImeM | kartavyamiti sampadAyaH) bhUna leN| phira 2 sera nArayalake dUdha meM yaha golA 40 tole nArayalakI girI (gole) ko patthara aura 20 tole khAMDa milAkara mandAgni para pkaaveN| para atyanta mahIna pIsakara (10 tole ghImeM bhUnale jaba gur3ake samAna gAr3hA ho jAya to ThaNDA karake phira) ise 6 sera nArayalake pAnI (abhAvameM gousameM 5.-5 mAze dhaniyA, pIpala, nAgaramothA, dugdha) meM milAveM aura usameM 20 tole khAMDa milAbasalocana, sapheda jIrA, kAlA jIrA, aura cAtu kara mandAgni para pakAveM / jaba gAr3hA ho jAya to rjAta (dAlacInI, ilAyacI tejapAta, aura nAga | ThaNDA karake cikane baratanameM bharakara rkhdeN| kesara samAna bhAga mizrita) kA cUrNa milaa|| isameMse nityaprati 5 tole yA 2 // tole yaha amlapitta, aruci, raktapitta, kSaya, zUla, khAnese puruSatva, nidrA aura balakI vRddhi hotI tathA bhaura vamanako naSTa karatA tathA pauruSako bar3hatA hai| | amlapitta, raktapitta, pariNAma zUla, aura kSayakA (mAtrA-1 se 2 toletaka / anupAna-dUdha ) / zIvahI nAza ho jAtA hai / For Private And Personal Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - pAkamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [183] (3471) nArikelapAkA mulaiThI aura uTiMgaNake bIjoMkA cUrNa milA dIjiye __ (napuM. a. / ta. 4) | aura ThaNDA honepara 40 tole zahada milAkara golakaM nArikelasya pATayecca vidhaantH| rakhiye / palAImikSuravIjAnistasmindatvA vibhaavyet|| ise dUdhake sAtha sevana karanese napuMskatA dUra baTadugdhena sampUrya dumce vasuguNe pacet / hotI aura vIrya vRddhi hotI hai| yaha atyanta caturpale ghRte bhRSTvA site prasthe ca melayet // bAjIkara hai| mAtrA 5 tole / athavA agniblaanusaar| saMskRtya vidhivatpArka cUrNAnetAn kSipettataH / (3472) nArikelAmRtam jAtipatra lavaGgazca va jAtiphalaM tthaa|| | (bhai. ra.; dhanva. zUlA.; vaM. se.; ra. ra. / amlapittA.) gokSarAkI zuNThI kapiphacchu balAM tvacam / nArikelaphalaprasthaM supiSTaM bharjitaM ghRte / madhuyaSTI cocaTAM ca cUrNa kRtvA ca prakSipet // | prasthe prasthaM samAdAya zuNThIcUrNantu tatsamam // zIte madhumadAtavyaM kuddvaikprmaanntH| dvipAtraM nArikelAmbu tatsamaM kSIrameva ca snigve bhANDe nidhAyAya mAtrA palamitA bhvet|| dhAnyAzca svarasaprasthaM khaNDasyApi tulAM nyset|| athavAmibalaM dRSTvA 'nupAnaM payasazcaret / / ekIkRtya pacetsarvaM zanairmadvagninA bhiSak / vayiddhikara caiva SaNDhAdidoSanAzanam // siddhazIte pradAtavyaM cUrNamepAM muzobhanam // nArikelasya pAko'yaM vAjIkaraNamuttamam // | kaTutrayazcaturjAtaM pratyekaJca palonmitam / eka sAbita nArayalakA golA lekara usameM se dhAtrI jIrakayugmazca dhAnyakaM granthiparNakam / / eka orase jarAsA Tukar3A isa prakAra kATa lIjiye | tugApayodacUrNAni trikarSANi pRthaka pRthak / ki jisase vaha kaTA huvA Tukar3A punaH usI jagaha catuHpalAni madhunaH snigye bhANDe nidhApayet // DhakanekI bhAMti lagAyA jA sake / aba isa golemeM | zivaM praNamya sagaNaM dhanvantarimathAparam / 2 // tole tAlamakhAneke bIja bharakara use bar3ake | karSapramANaM karttavyaM mudgapaM pibedanu !! dUdhase muMha taka bhara dIjiye aura muMhako ukta kaTe | amlapittaM nihantyugraM zUlazcaiva sudAruNam / hu Tukar3ese banda karake rakha dIjiye / jaba saba pariNAmabhavaM zUlaM pRSThazUlazca nAzayet / / dUdha sUkha jAya to goleko tAla makhAne sahita annadravabhavaM zUlaM pArzvazUlaM sudustaram / pIsakara usase 8 gune godugdhameM pakAiye aura mAvA amisandIpanakaraM rasAyanamidaM zubham / / ho jAne para use 4 pala (40 tole) ghImeM bhUna mUtrAghAtAnazeSAMzca raktapittaM vishesstH| lIjiye / aba 1 prastha (80 tole ) khAMDakI pInasazca pratizyAyaM nAzayenityasevanAt // cAzanImeM isa mAve ko milAkara usameM 2||2||tole rogAnIkavinAzAya lokAnugrahahetave / jAvitrI, lauMga, baMga bhasma, jAyaphala, gokharu, akara- azvibhyAM nirmitaM zreSThaM nArikelAmRtaM zubham // karA, seTha, kaucake bIja, kharaiTI, dAlacInI, nAriyalakI girI (khoparA) 1 prastha (80to.) For Private And Personal Use Only
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ta-bhaiSajya ratnAkaraH / [ 184 ] lekara use patthara para pIsakara 2 sera (160 | tole ) dhImeM mandAbhi para bhUneM, jaba isakA raMga lAla ho jAya to usameM 1 prastha sAMThakA cUrNa, 16 sera nAyalakA pAnI; 16 sera dUdha aura 2 sera AmalekA rasa tathA 00 pala (6 / sera) khAMDa milAkara punaH mandAgni para prakAveM / jaba gAr3hA ho jAya to use agnise nIce utArakara ThaNDA karake usameM 1-1 pala (5-5 toLe) soMTha, mirca, pIpala, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta aura nAgakesara tathA 3 - 3 karSa (3|| tole) AmalA, jIrA, kAlA jIrA, dhaniyA, bhArata iti nakArAdipAkaprakaraNam / (3473) navanItAdiyogaH ( vR. ni. ra.; vRM. mA. / arzo. ) navanItatilAbhyAsAtkesaranavanItazarkarAbhyAsAt dadhisaramathitAbhyAsAd gudajAH zAmyanti rakta vahAH / / [ nakArAdi gaThivana, baMsalocana aura nAgaramothekA atyanta mahIna cUrNa tathA 4 pala (40 tole) zahada milAkara cikane pAtra meM bharakara rakkheM / navanIta ( naunIghRta - makkhana) aura tila; athavA nAgakesara, navanIta aura khAMDa ko ekatra milAkara yA dahIke UparakI malAI ko mathakara sevana karane se raktaja arza naSTa hotI hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pratidina ziva, dhanvantari Adiko praNAma karake isameM se 1 karSa (1| tolA) pAka mUMgake yUSake sAtha sevana karanese amlapitta, bhayaGkara zUla, pariNAmazUla, annadravazUla, bhayaGkara pArzvazUla, agnimAMdya, mUtrAghAta, vizeSataH raktapitta pratizyAya aura pInasAdi roga naSTa hote haiM / isake AviSkAraka zrI azvinIkumAra haiM / atha nakArAdighRtaprakaraNam (3474) nAgadantyAdyaM ghRtam ( vaM. se.; dhanva. / viSA. ) nAgadantI tI nupayaH palikaiH samaiH / gavAM mUtrADhake siddhaM sarpiH sarvaviSApaham // sarpakITaviSArttAnAM garArtAnAJca zasyate // nAgadantI, nisota aura dantI 5-5 toLe tathA sehuMDa ( seMDa - thohara ) kA dUdha 10 tole, gomUtra 8 sera aura ghI 2 sera lekara sabako ekatra milAkara mUtra jalane taka pakAveM / tatpazcAt chAnakara rakkheM / For Private And Personal Use Only
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtapakaraNam ] sRtIyo bhaagH| [185] yaha ghI kITaviSa, mUlaviSa, aura garaviSAdi / yaha dhRta AmavAta ( gaThiyA) nAzaka aura hara prakArake viSako naSTa karatA hai / | agnivarddhaka hai / ( mAtrA-1 se 2 tole taka ) (3475) nAgaraghRtam (1) (3 477) nAgarAdighRtam (vRM. mA. / AmAdhikAra) (ca. saM. / ci. a. 8) nAgarakAthakalkAbhyAM ghRtapasthaM vipAcayet / nAgaraM pippalImUlaM citrako hastipippalI / caturguNena tenAtha kevalenodakena vA // | zvadaMSTrA pippalI dhAnyaM bilvpaatthaaymaanikaaH|| vAtazleSmaprazamanamanisandIpanaM param / | cAGgerIsvarase sarpiH kalkairetairvipAcayet / nAgaraM ghRtamityuktaM kaTagrAmazUlanAzanam // caturguNena dadhnA ca taddhRtaM kaphavAtanut // soMThakA kalka 13 tole 4 mAze, ghI 2 sera, azIsi grahaNIdopaM mUtrakRcchU pravAhikAm / soMThakA kAtha yA pAnI 8 sera / sabako ekatra gudabhraMzAtimAnAhaM ghRtametad vyapohati // milAkara pAnI jalane taka pakAveM / tatpazcAt soMTa, pIpalAmUla, cItA, gajapIpala, gokharu, ghRtako chAnakara rkhleN| pIpala, dhaniyA, belagirI, pAThA aura ajavAyana / yaha dhRta vAtakapha, phaTizUla aura AmazUla saba cIjeM samAna bhAga mizrita tathA pAnIke sAtha nAzaka tathA agnivarddhaka hai| ( mAtrA 1 se 2 pisI huI 20 tole, ghI 2 sera, cArI (cUke) tole taka) kA svarasa 2 sera, aura dahI 8 sera / sabako noTa-kAthake liye-soMTha 4 sara, pAnI 32 ekatra milAkara jalAMza jalane taka pakAveM / tatpasera, zeSa kAtha 8 sera / yadi pAnI ke zcAt ghRtako chAnakara surakSita rakkheM / sAtha dhRta pAka karanA ho to kalka 20 yaha ghRta kapha, vAyu, arza, grahaNIdoSa, mUtratole DAlanA caahiye| kRccha, pravAhikA (peciza), gudabhraMza (kAMca nikalanA) aura AnAha ko naSTa karatA hai| (3476) nAgaraghRtam (2) (q. mA. / AmA.) ( mAtrA 1 se 2 tole taka / ) sapirnAgarakalkena sauvIrakacaturguNam / / (3478) nAgarAcaM ghRtam siddhamamikaraM zreSThamAmavAtaharaM param // (vaM. se. / bAlaro.) pAnIke sAtha pisI huI soMTha 20 tole, nAgaraM suvahA bhAGgI naiculAni phalAni ca / ghI 2 sera, sauvIra kAJjI (jau se banI huI kAJjI) kalkairakSasamairetaiH prasthAdhai sarpiSaH pacet // 8 sera lekara sabako ekatra milAkara kAJjI jalane dviguNena jalenaiva jIrNAhAraH pibennaraH / taka pakAveM / tatpazcAt chAnakara rakkheM / ghRtametannihantyAzu kAsazvAsApatantrakAn / For Private And Personal Use Only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [186] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [nakArAdi - soMTha, nisota, bharaMgI aura hijalake phala / pAtre lohamaye tryahaM ravikarairAloDayanpAcayet / 11-1 / tolA lekara pAnIke sAtha pIsa leM phira anI cAnu mRdausalohazakalaM pAdasthitaM ttpvet|| yaha kalka; 1 sera ghI aura 2 sera pAnI ekatra | pUtasyAMzaH kSIratoMzastayAMzomilA kara pAnI jalane taka pkaaveN| bhArgAniryAsAd dvau vraayaastryoshaaH| ___ise bhojana pacane para khilAnese bAlakoMkI aMzAzcatvArazceha haiyaMgavInAkhAMsI, zvAsa aura apatantraka roga naSTa ho dekIkRtyai ttsaadhyetkRssnnlohaiH|| jAtA hai| vimalakhaNDasitAmadhubhiH pRthaka ( mAtrA-3 se 6 mAze taka / ) yutamayuktamidaM yadi vA ghRtam / (3479) nAgarAcaM yamakam / | svarucibhojanapAnaviceSTito bhavati nA palazaH parizIlayan // (vaM. se. / udararogA.; ca. saM. / a. 18.; vR. zrImAnnidhUtapApmA vanamahiSaSalo vAjivegaH yo. ta. / ta. 105) sthiraa| nAgaraM triphalA prasthaM ghRtatailaM tthaaddhkm| kezaibhRkAlnIlaimadhusurabhimukho naikyossibhissevii|| mastunA sAdhayitvA tu pivetsarvodarApaham / / vAGmedhAdhIsamRddhaHsapaTuhutavahomAsamAropayogAt kaphamArutasambhUte gulme caiva prazasyate / dhatte'sau nArasiMha vapuranalazikhAtaptacAmIkasoMTha aura triphalAkA samAna bhAga mizrita rAmam // kalka 1 sera, ghI 4 sera, aura tilakA tela 4 sera attAraM nArasiMhasya vyAdhayo na spRzantyapi / tathA mastu ( dahIkA tor3a arthAt 2 gunA pAnI cakrojjvalabhujaM bhautA nArasiMhamivAsurAH / / milAkara banAyA huvA taka) 32 sera lekara sabako / khairasAra, cItA, sIsama, asana, hare, bAyaekatra milAkara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to biDaMga, baher3A, aura zuddha bhilAvA, samAna bhAga snehako chAna leN| milAkara 1 sera leM aura sabako pIsakara 18 sera ___ yaha yamaka kaphavAtaja gulma aura sarva prakAra pAnImeM loha pAtrameM bhigodeM evaM sAtha hI usameM ke udara rogoMko naSTa karatA hai| thor3ese loheke Tukar3e bhI DAla deM / ise 3 dina ( mAtrA--1 se 2 tole taka / ) taka dhUpa meM rakkhA rahane deM aura roz2a 2-4 bAra (3480) nArasiMhaghRtam (1) acchI taraha calA diyA kareM / tatpazcAt use (vA. bha. / u. a. 39) loheke Tukar3oM sameta mandAgni para pakAveM / jaba 4 // gAyatrIzikhiziMzapAsanazivAvellAkSakAruSkarAn sera pAnI zeSa raha jAya to chAna leM / tatpazcAt piSTvA'STAdazasaMguNe'mbhasi dhRtAnrakhaNDaiH sahA- isameM 4 / / sera dUdha, 9 sera bhaMgarekA kAtha, 13 // yomayaiH // / sera triphalekA rasa aura 18 sera navanIta (naunI) For Private And Personal Use Only
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [187] ghI milAkara lohapAtrameM pakAveM / jaba ghRta mAtra anena ca bhavatyAzu naraH siMhaparAkramaH / zeSa raha jAya to usameM svaccha khAMDa, mizrI bhavatyazva javazcaiva hemavarNazca jAyate // yA zahada 4 // sera milAkara athavA binA kisI nArasiMhamiti khyAtaM ghRtaM balavivardhanam // cIz2ake milAye hI sevana kreN| mAtrA 5 tole / cItA, zuddha bhilAvA, zIsamakA cUrNa, khaira___ isake sevanase manuSya zobhAyukta, kAluSya sAra, harra, bAyabiDaMga, jIvaka aura baher3A 10-10 rahita, banaile bhaiseke samAna balavAn , ghor3eke / pala ( hareka 50 tole ) lekara sabako 32 sera samAna vegavAn aura sthirAGga ho jAtA hai| pAnImeM lohapAtrameM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa ise kevala eka mAsa taka hI sevana karane se keza / raha jAya to use chAnakara usameM thor3ese loheke bhramarake samAna kAle, mukha sugandhi yukta sundara, Tukar3e DAlakara rakhadeM aura phira 3 dina pazcAt aura vAkzakti, medhA, buddhi tathA jaTharAgni tIbra ho usameM 24 sera zatAvarakA rasa, 24 sera Amale jAtI hai / isake abhyAsI ke zarIra para vyAdhiyAM | kA rasa, 24 sera bhaMgarekA rasa aura 24 sera apanA prabhAva nahIM jamA sakatI / bakarIkA dUdha tathA 8 sera ghI milAkara pakAveM / (3481) nArasiMhaghRtam (2) jaba ghRta mAtra zeSa raha jAya to use chAna leN| isameM se nitya prati 5 tole ghI meM 1 / (ga. ni. / ghRtA.) tolA zahada, khAMDa yA gur3a milAkara athavA bahirbhallAtakaM caiva zizapA khadiraM tathA / binA kucha milAye hI sevana karane se strI sambhogaharItakIviDaGgAni jIvakaJca tathA'kSakam // rata manuSyoMko andhatA, agnimAMdya, aura bali eSAmAhatya bhAgAMstu samyagdazapalonmitAn / palitAdi roga nahIM hote| isake sevanase manuSya jaladroNe yutaM kRtvA lohabhANDe nidhApayet // zIghra hI siMha sadRza parAkramI, ghor3eke samAna vegalohabhANDe pavettAvadhAvatpAdAvazeSitam / / | vAn aura svarNa sadRza kAntimAn ho jAtA hai / kArtha lohayutaM kRtvA sthApayedivasatrayam // ___isake sevanakAlameM vAyu, Atapa ityAdi triguNaM tu zatAvaryA rasaM dhAzyAzca nikSipet / kisI cIjase parahez2a karanekI AvazyakatA nahIM hai| nikSipetriguNaM cAtra bhRgarAjarasaM zubham // chAgakSIraM ca tatraiva triguNaM ca niyojayet / / ( vyavahArika mAtrA-1 se 2 tole taka) paktvA ghRtADhakaM tena madhunA sitayA'thavA // (3482) nArAcakaM ghRtam guDena vA pibetsAdha kevalaM vA palonmitama / (ga. ni. / ghRtA.; vR. yo. ta. / ta. 105; na kizcitparihArya syAdvAtAtapaniSevaNam // vR. ni. ra.; vaM. se.; yo. ra.; bhai. ra.; ajIrNe pivatazcApi vnitaasevinstthaa|| dhanvaM. / gulmA.) nAndhatA nAmihAnizca na valIpalitaM bhavet // citrakaM triphalA dantI tritA knnttkaarikaa| For Private And Personal Use Only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - - -- [188] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [ nakArAdi snuhIkSIraviDaGgAni ghRtaM dazamamucyate // zazinyativiSAvyopamajamodA nizAdvayam / / ekaikasya ca karSaNa ghRtasya kuDavaM pacet / dantI ca kArSika sarva gomUtrasya palASTakam / caturguNena toyena samyagetatsukhAgninA // catuHpalaM snuhIkSIraM rAjavRkSaphalaM tathA // asya mAtrAM pibetkAle palArddhana ca sammitAm / etaizcaturgaNe toye ghRtaprasthaM vipAcayet / uSNodakazcAnu pibedvirekArtha pibennrH|| udaraM cAmavAtazca plIhagulmabhagandarAn / pibed yavAgU haviSA peyAM vA kSIrasAdhitAm / nihantyacirayogena gRdhrasI stambhamUrujam / vAtagulmamudAvate plIhAjhe badhnakuNDalam // | vRhannArAcakannAma ghRtametadyathAmRtam // grahaNIM dIpayenmandA kuSThadoSAMzca nAzayet / / lodha, cItA, cava, bAyabiDaMga, harra, baher3A nArAcakamidaM sarpiH khyAtaM nArAcasannibham // AmalA, nisota, zaGkhinI, atIsa, soMTha, mirca, cItA, harra, baher3A, AmalA, dantI, nisota, | pIpala, ajamoda, haldI, dAruhaldI aura dantImUla; kaTelI, aura bAyabiDaMga; hareka vastu 1 / -1 / tolA | pratyeka 1 / tolA / tathA seMDa (seMhuNDa, thohara) tathA seMDa (sehuMDa--thohara) kA dUdha 2 // tole lekara | kA dUdha 40 tole aura amalatAsakA gUdA 20 sabako pAnIke sAtha pIsakara kalka banAveM / phira 40 ! tole lekara pAnIke sAtha pIsa leM / tatpazcAt tole ghImeM yaha kalka aura 2 sera pAnI milAkara 2 sera dhImeM 8 sera pAnI, 1 sera gomUtra aura mandAgni para pakArve / jaba pAnI jala jAya to yaha kalka milAkara ghRta mAtra zeSa rahane taka ghI ko chAna leN| pakAveM / pazcAt chAnakara surakSita rakkheM / ise 2 // tolekI mAtrAnusAra pIne se vire- isase virecana hokara udararoga, AmavAta, cana ho jAtA hai / virecana honeke bAda ghRta- | plIhA, gulma, bhagandara gRdhrasI aura UrustambhAdi yukta yavAgu yA dUdhase banI huI peyA pInI roga naSTa hote haiM / ( mAtrA-1 tolA taka) caahiye| (3484) nArAyaNaghRtam ___ isake sevana se vAta, gulma, udAvarta, plIhA, arza, ana, vAtakuNDalikA, aura kuSTha naSTa hotA ( mai. ra.; yo. ra.; vR. ni. ra.; / amlapitta.) tathA grahaNI dIpta hotI hai / jalairdazaguNaiH kAthyaM pippalIpalaSoDaza / ___ anupAna-uSNa jala / ( vyavahArika maatraa| pAdazeSaM haretkAthaM kAyatulyaM ghRtaM pacet // 1 tolA taka) rasaprasthaM guDDUcyAzca dhAtryAH SaSTipalaM rasam / drAkSAdhAtrIpaTolazca vizvazca kaTukA vacA // (3483) nArAcaghRtam ( vRhad ) palapramANaM kalkaJca dattvA sarpiH samuddharet / (bhai. ra.; ra. ra. / udara.) amlapittaM haraM khAdeddAhacchardinivAraNam // lodhacitrakacavyAni viDaGgaM triphalA trivat / / asAdhyaM sAdhayetsadyo nAmnA nArAyaNaM ghRtam / / For Private And Personal Use Only
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| / 189 ] 1 sera pIpalako 20 sera pAnI meM pkaayeN| saMcUrNitaM kSIradadhisametaM aura 5 sera pAnI zeSa rahane para chAna leM / ghRtaM vipakaM pariSecane ca / tatpazcAt isameM 5 sera ghI, 2 sera giloyakA hitaM ca kuSThakSatadadrurakta rasa, 7 // sera AmalekA rasa tathA 5-5 tole pAmAvicarcivinihanti kaNDam // dAkha ( munakkA), AmalA, paTola, soMTha, kuTakI nIma, paTola, cirAyatA, camelAke patte, indrAaura bacakA kalka milAkara pakArve / jaba pAnI yana, punarnavA aura nAgaramothA samAna bhAga mizrita jala jAya to ghIko chAna leN|| 2 sera lekara 16 sera pAnImeM pakAveM, jaba 4 sera yaha ghI kaSTasAdhya amlapitta, dAha aura pAnI zeSa raha jAya to chAnakara usameM 4 sera dUdha, chardi ko zIghra naSTa kara detA hai / 4 sera dahI, 4 sera ghI, 4 sera lAkSArasa aura (mAtrA-1 se 2 tole taka / ) / bAsA, trAyamANA, belachAla, kUTha aura mulaiThIkA (3485) nArIkSIrAcaM ghRtam samabhAga mizrita 20 tole cUrNa milAkara pakAveM / ___ yaha ghRta lagAnese kuSTha, kSata, dAda, raktadoSa, (vaM. se. / hikkA.) pAmA, vicarcikA aura kaNDUkA nAza hotA hai| nArIkSIreNa vA siddhaM srpirmdhurkairpi| noTa-lAkSA rasa banAnekI vidhi bhA. bhai. ra. nAsA niSikta pati vAsaghA hikA niycchti|| prathama bhAgake 353 pRSTha para dekhiye / strIke dUdha aura madhurAdigaNa ke kalkake (3487) nimbAditam (2) sAtha siddha ghRta pIne yo usakI nasya lenese hicakI (bhA. pra. / kha. 2. masU.) zIghrahI banda ho jAtI hai| ( mAtrA-1 se 2 tole taka / ) caturguNena nimbotthapatrakAthena goghRtam / (3486) nimbAdighRtam (1) pacettatastu nimbasya kRtamAlasya patrajaiH // kalkairbhUyaH pacetsiddhaM tatpibetpalasammitam / (hA. saM. / sthA. 3 a. 42) padhinIkaNTakAdrogAnmukto bhavati nAnyathA // nimbaM paTolaM ca kirAtakazca nImake pattoMkA kAtha 4 sera, goghRta 1 sera, jAtI vizAlA sapunarnavA ca / aura nIma tathA choTe amalatAsake pattoMkA kalka 6 payodalAkSArasameva vAsA tole 8 mAze lekara ekatra milAkara pakAveM / jaba trAyantikA bilvkkusstthyssttiH|| samasta kAtha jala jAya to ghIko chAnakara usameM 1. madhurAdi gaNa-kAkolI, kSIrakAkolI, jIvaka, uparokta kAtha aura kalka milAkara punaH pakAveM / RSabhaka, Rddhi,vRddhi, medA, mahAmevA, giloya, mudgaparNI, mASaparNI, padmAka, baMsalocana, kAkar3AsiMgI, puNDariyA, ise 5 tolekI mAtrAnusAra pInese pabhinIjIvantI, muleThI, aura dAkha (munkaa)| kaNTaka roga dUra hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [190] (3488) nimbAdighRtam (3) ( vA. bha. / ci. a. 21 ) nimbAmRtAvRSapaTolanidigdhikAnAm bhAgAnpRthagdazapalAnvipaced ghaTe'pAm | aSTAMzazeSitarasena punazca tena prasthaM ghRtasya vipacetpicubhAgakalkaiH // pAThAviDaGgasuradArugopakulyA - bhaiSajya-ra bhArata dvikSAranAgaranizAmizicavyakuSThaiH / tejovatImaricavatsakadIpyakAnirohiNyaruSkarabacAkaNamUlayuktaiH // maJjiSThayAtiviSayA viSayA yavAnyA saMzuddhaguggulupalairapi paJcasaMkhyaiH / tatsevitaM pradhamati prabalaM samIram sandhyasthimajjagatamapyathakuSThamIdRk // nADIvraNArbudabhagandaragaNDamAlA janUrdhvasarvagadagulmagudotthamehAn / yakSmArucizvasanapInasakAsazopha hRtpANDurogamadavidradhivAtaraktam || nImakI chAla, giloya, bAsA, paTola aura kaTelI / 10-10 pala ( hareka 50 tole ) lekara sabako 32 sera pAnI meM pakAveM jatra 4 sera pAnI zeSa raha jAya to chAnakara usameM 2 sera ghI aura nimna likhita cIjoMkA kalka milAkara pakAveM / kalka dravya-pAThA, bAyabiDaMga, devadAru, gajapIpala, yavakSAra, sajjIkhAra, sAMTa, haldI, sauMpha, cava, kUTha, mAlakaMganI, kAlI mirca, indrajau, ajamoda, cItA, kuTakI, zuddhabhilAvA, baca, pIpalAmUla, majITha, atIsa, kalihArIkI jar3a aura ajavA -- ratnAkaraH / [ nakArAdi yana / harekakA cUrNa 1| tolA / tathA zuddha gUgala 25 tole / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sabako ekatra milAkara pkaayeN| jaba kAtha jala jAya to ghIko chAnaleM / isake sevana se agnidIpta hotI; aura sandhi, asthi tathA majjAgata kuSTha, nADIvraNa ( nAsUra ), arbuda, bhagandara, gaNDamAlA, Urdhvajatrugata (gaMlele Uparake) samasta roga, gulma, arza, prameha, yadamA, aruci, zvAsa, pInasa khAMsI, zobha, hRdroga, pANDu, mada, vidhi aura vAtaraktakA nAza hotA hai / ( mAtrA --- 1 se 2 tole taka / ) (3489) nirguNDIghRtam (1) (vaM. se. / kAsA. ) nirguNDIpatrasvarasena siddhaM sarpiH kaphotthaM vinihanti kAsam // saMbhAluke pattoM kA svarasa 4 sera aura 1 sera milAkara pakAveM aura ghRtamAtra zeSa rahane para chAna leN| isake sevana se kaphaja khAMsI naSTa hotI hai| ( mAtrA - 1 se 2 tole taka ) (3490 ) nirguNDIghRtam (2) ( ga. ni.; ca. da. / rAjayakSmA. ) samUlapatranirguNDIrasapakaM ghRtaM pibet / kSatakSINo bhavecchoSI sarvAtakavivarjitaH // mUla aura patra sahita saMbhAluko kUTakara 4 For Private And Personal Use Only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [191] sera rasa nikAleM athavA 4 sera saMbhAlako 16 sera | kalkairindrayavavyoSatvagdArucaturaGgalaiH / pAnImeM pakAkara 4 sera zeSa rahane para chAna leN| pArAvatapadIdantIvAkucIkezarAhayaiH // tatpazcAt isa svarasa yA kAthameM 1 sera ghI milA- kaNTakAryA ca tatpakaM ghRtaM kuSThiSu yojayet / kara ghRtamAtra zeSa rahane taka pakAkara chAna leN| doSadhAtvAzritaM pAnAdabhyaGgAttvaggataM tathA // isake sevanase kSata, kSINa aura zoSI rogamukta apyasAdhyaM nRNAM kuSThaM nAmnA nIla niyacchati // ho jAtA hai| makoya, kaThUmara, aura kuTakI, 100-100 (3491) nizAdighRtam pala (hareka 6 / sera), loha cUrNa 2 sera tathA triphalA 12 sera ( hareka 4 sera ) lekara sabako (vR. ni. ra.; vaM. se. / unmAda.) kUTakara 96 sera pAnI meM pakAveM; jaba 48 sera nishaayuktriphlaashyaamaavcaasiddhaarthhinggmiH| / pAnI zeSa raha jAya to chAnakara usameM 12 sera shiriisskttmishvetaamnyjisstthaavyopdaarubhiH|| ghI aura nimna likhita oSadhiyoM kA kalka milAsamai kRtaM ghRtaM mUtre siddhamunmAdanAzanam // | kara pakAve / jaba saba pAnI jala kara pakAveM / jaba saba pAnI jala jAya to ghIko haldI, dAruhaldI, harra, baher3A, AmalA, chAna leN| nisota, baca, sapheda sarasoM, hIMga, sirasakI chAla, kalka-indrajau, soMTha, mirca, pIpala, dAlamAlakaMganI, zvetAparAjitA, majITha, sAMTha, mirca, cInI, devadAru, amalatAsa, mAlakaMganI, dantI, pIpala, aura devadAru kA samAna bhAga mizrita cUrNa bAbacI, nAgakesara aura kaTailI / hareka 6 tole 8 10 tole tathA 1 sera ghI aura 4 sera gomUtra mAze lekara pAnIkI sahAyatAse khUba bArIka piisleN| lekara sabako ekatra milAkara pakAveM / jaba mUtra isake pInese dhAtugata aura mAliza karanese jala jAya to ghRtako chAna leM / tvacAgata kuSTha naSTa hotA hai| isake sevanase unmAda naSTa hotA hai| (3493) nIlinyAdighRtam ( mAtrA-1 se 2 tole tk|) (ca. saM. / ci. a. 5; vA. bha. ci. a. 14) (3492) nIlaghRtam nIlinI trivRtAM rAsnAM balAM kaTukarohiNIm / (su. saM. / ci. kuSThA.) pacedviDA vyAghrIca pAlikAni jalADhake / / vAyasIphalgutiktAnAM zataM dattvA pRthak pRthak / tena pAdAvazeSeNa ghRtapasthaM vipAcayet / he loharajasaH prasthe triphalA vyADhakantathA // danaH prasvena saMyojya sudhAkSIrapalena ca // vidroNe'pA pacecAvadbhAgau dvaavsaanaadpi| tato ghRtapalaM dadyAdhavAgUmaNDamizritam / / ziSTA vipacedbhUya etaiH shlkssnnprpessitaiH|| / jINe samyagviriktazca bhojayedrasabhojanam // For Private And Personal Use Only
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 192] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [nakArAdi gulmakuSThodaravyaGgazophapANDvAmayajvarAn / triphalA 4 sera,lohacUrNa 2 sera, sapheda cauMTalI, zvitraM plIhAnamunmAda ghRtametadvayapohati // kAkamAcI (makoya) aura zahinI (zveta aparAjitA) nIlakIjar3a, nisota, rAsnA, kharaiTI, kuTakI, hareka 6 / sera lekara sabako 64 sera pAnImeM pakAveM bAyabiDaMga aura kaTailI 5-5 tole lekara sabako jaba 16 sera pAnI zeSa rahe to chAna leN| isameM 2 8 sera pAnImeM pakAveM / jaba 2 sera pAnI zeSa raha sera ghI aura nimna likhita cIjoMkA kalka milAjAya to chAnakara usameM 2 sera ghI, 2 sera dahI, kara kAtha jalane taka pkaaveN| tathA 10 tole seMDa (sehuMDa-thohara) kA dUdha kalkadravya-baranekI chAla, indrajau, sAMTha, milAkara punaH pakAveM / jaba pAnI jala jAya to | mirca, pIpala, devadAru, kaTelI, bhaMgarA, aura mAla dhIko chaanleN| kaMganI / saba samAna bhAga mizrita 13 tole isameM se 5 tole ghRta yavAgU yA maNDameM 4 mAze / milAkara pilAveM aura virecana honeke bAda pathya ise pilAne aura isakI mAliza karAnese bhojana kraaveN| zvetakuSTha, pAmA, vicarcikA, sidhma ( chIpa) aura isake sevanase gulma, kuSTa, udararoga, vyaGga, kiTibhAdi kuSTha naSTa hote haiM / zotha, pANDu, jvara, zvetakuSTha, plIhA aura unmAdAdi (3495) nIlotpalAdighRtam roga naSTa hote haiN| (vRM. mA.; ca. da. / yoni.) (vyavahArika mAtrA-1 tolA ) nIlotpalozIramadhUkayaSTI (3494) nIlIghRtam draakssaavidaariikushpnycmuulaiH| (vaM. se. / kuSTha.; ga. ni. / ghRtA.) syAjjIvanIyaizca ghRtaM vipakaM triphalADhakaM tathA prasthAvayasorajaso mtau| zatAvarIkArasadugdhamizram // vAyasIkAkamAcIbhyAM dve tule zaGkhinI tulA // | taccharkarApAdayutaM prazastadvi droNe'pAM pacedetatpAdabhAgAvazeSitam / masagdare mArutaraktapittaje / ghRtaprasthaM tu vipacedgarbhe caitatsamAcaret // | kSINe bale retasi ca praNaSTe varuNaM vatsakaphalaM tryUSaNaM devadAru ca / kRcchre ca pittaprabhave ca gulme // nidagdhikAM bhRGgarAjaM pArAvatapadImapi // nIla kamala, khasa, mulaiThI, drAkSA ( munakkA), nIlakaM nAmavikhyAtaM ghRtaM kuSThavinAzanam / bidArIkanda, kuzakI jar3a, kAzakI jar3a, zarakI jar3a, zvitrANi raJjayeccaitatpAnAbhyaJjanayojitam // dAbhakI jar3a aura IkhakI jar3a, jIvantI, kAkolI, pAmAvicarcikAsimakiTabhAni ca nAzayet // kSIrakAkolI, medA, mahAmedA, Rddhi, vRddhi, jIvaka, For Private And Personal Use Only
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vRtamakaraNam tRtIyo bhaagH| [19] - RSabhaka, mudagparNI, mASapaNI aura mulaiThI / saba / zAlI cAvaleoke bhAtameM yaha ghI DAlakara khilAnA cIjeM samAna bhAga mizrita 10 tole lekara sabako hitakAraka hai| pAnIke sAtha pIsakara kalka banAveM / tatpazcAt 1 (3497) nyagrodhAcaM ghRtam sera ghI meM yaha kalka, 4 sera zatAvarakA rasa aura 1 sera dUdha milAkara pakAveM / jaba ghRta mAtra zeSa (bhai. ra.; dhanva. / strI.) raha jAya to usameM 20 tole khAMDa milAkara nyagrodhAzvatyapArthAmRtavRSasurakSita rakkheM / kaTukApTakSajamvRmiyAlAH / ise sevana karanese rakta pradara, vAta pradhAna rakta- zyonAkodumbarAkhyA madhukapitta, mUtra kRcchU aura pittaja gulma naSTa hotA hai| ___ tarubalAvetasaM kendniipau| jinakA mala vIrya naSTa ho gayA hai unake rohItaM pItasAraM vidhivihi tahataM sarvameSAM tarUNAm / liye yaha ghRta hitakArI hai| pratyekaM balkalaM tadhugapala(3496) nyagrodhAdighRtam makhilaM kSodayitvAmiSagbhiH // (ga. ni. / kAsA.) kArya droNAmbhasAtadRDhavimala kaTAhe'pi pAdAvazeSam / npodhodumbraashctyplkssshaalpriynggubhiH|| | sarpiH prasthantu pAcyaM pacanatAlamastakajambRtvakapriyAlaizca sapadmakaiH / / kuzalinA mandamandAnalena / / sAzvagandhaiH mRtAttIrAdadhAJjAtena sarpiSA / prasthaM dhAtrIrasAnAM vidhivihizAsyodana kSatoraskakSINazukrazcamAnavaH / / tajalaprasthamekA zAlebar3a, gUlara, pIpala vRkSa, pilakhana, aura zAla dattvA vyakSantu kalka madhukavRkSa / ina sabakI chAla tathA phUla priyaGgu, tAla- mapi madhoH puSpakharjUradAvImastaka, jAmanakI chAla, priyAla ( cirauMjIke vRkSa) | jIvantIkAzmarINAM phalamapi kI chAla, pabhAka, aura asagandha / saba cIjeM samAna yugala kSIrakAkoliyugmam / bhAga mizrita 1 sera lekara adhakuTA karake sabako | raktAkhyaM candanaM yattadapara-- 16 sera dUdha aura 64 sera pAnImeM ekatra milA mamalaM kAzcana zArivA ca kara pAnI jalane taka mandAgni para pakAveM / tatpazcAt nyagrodhAcaM ghRtaM hyetaddehaM prApyAmRtAyate / dUdhako chAnakara usakA dahI jamAdeM aura usase dustaraM pradaraM hanti nIla raktaM sitAsitam / / ghRta nikaaleN| / yonizulakukSizUlavastizUlaM sudussaham / / uraHkSata aura zukrakI kSINatA vAle gegIko 1-cAjanamiti pATha bhedaH For Private And Personal Use Only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [194] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [nakArAdi - AdAI yonidAhamakSikukSibhavaJca yam // loMkA dhovana) tathA nimna likhita cIjokA kalka mandadRSTimazrupAtaM timiraM vAtasambhavam / ekatra milAkara mandAgni para pakAveM / jaba samasta AdhmAnAnAhazUlaghnaM vAtapittaprakopajit // | pAnI jala jAya to ghIko chAna leM / amlapittazca pittazca yonirogaM vinAzayet / ___kalkadravya-mulaiThI, mahuveke phUla, khajUra, dRSTiprasAdajananaM balavarNAgnikArakam // | dAruhaldI, jIvantI aura khambhArIke phala, kAkolI, bar3akI chAla, pIpala vRkSakI chAla, arjunakI kSIrakAkolI, lAla candana, sapheda candana, nAgachAla, giloya, bAsekI jar3akI chAla, kuTakI, kesara aura sArivA / hareka 3 karSa (3 // tole) pilakhanakI chAla, jAmanakI chAla, priyAla (cirauM- lekara pAnIke sAtha pIsa leN| jIke vRkSa ) kI chAla, zyonAka (aralu ) kI chAla, gUlarakI chAla, mahuvekI chAla, balA (kharaiTI) ___ isake sevana se nIlA, lAla, zveta aura kAlA kI jar3akI chAla, betasa, teMdUkI chAla, kadamba kI / ityAdi hara prakArakA kaSTasAdhya pradara, yonizUla, chAla, raheDhe (rohitaka) kI chAla, aura aGkola ! kukSizUla, bhayaGkara bastizUla, aGgadAha, yonidAha, kI chAla 2-2 pala (10-10 tole) lekara AMkhokI jalana, kukSidAha, dRSTikI mandatA, azrusabako kUTa kara 32 sera pAnImeM svaccha kar3hAvameM | pAta, vAtaja timira roga, AdhmAna, AnAha, zUla, pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya to vAtapitta prakopa, amlapitta aura yoniroga naSTa use chAna leN| ho kara bala, varNa aura agnikI vRddhi hotI tathA tatpazcAt yaha kAtha, 2 sera ghI, 2 sera dRSTi svaccha ho jAtI hai / AmalekA rasa, aura 2 se taNDulodaka ( cAva- ( mAtrA-1 se 2 tole taka / ) iti nakArAdighRtapakaraNam / -onto-- atha nakArAditailaprakaraNam (3498) natAcaM tailam tagara, banabhaMTTA (bar3I kaTailI), kUTha, seMdhA (vaM. se. / strIro.; . mA.; bhA. pra.: ga. ni. I aura devadAru kA samAna bhAga mizrita kalka 13 yoni. ) tole 4 mAze / tilakA taila 2 sera tathA uparokta ntvaartaakiniikusstthsaindhvaamrdaarubhiH| cIjoMkA kAtha 8 sera lekara sabako ekatra milAtailamasAdhito dhAryaH picuryonau rujApahaH // kara pakAveM aura pAnI jala jAne para tailako chaanle| 1-taNDalodaka banAnekI vidhi bhArata bhai. ra. bhA. 1 ke pRSTha 353 para dekhiye / For Private And Personal Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sailamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [195] isameM phAyA bhigokara yonimeM rakhanese yoni- arkasupakapalAzarasena zUla naSTa hotA hai| karNarujaM vadhiraM vinihanti // ( yaha yoga viplutA yonimeM hitakara hai|) soMTha, seMdhA namaka, pIpala, nAgaramothA, hIMga, (3499) nAgabalAtailam | baca aura lhasana samAna bhAga mizrita 10 tole (vR. ni. ra.; bhA. pra.; vaM. se.; ga. ni.; vRM. mA.; lekara pIsakara kalka banAveM phira 2 sera tilake ca. da. / vAtaraktA.) tailameM 4-4 sera Aka aura DhAka (palAza ) ke pattAMkA rasa tathA yaha kalka milAkara samasta rasa zuddhAM pacebhAgavalAM tulAntu jalane taka pakAveM / tatpazcAt chAna kara surajalArmaNe pAdakaSAyazeSe / kSita rkkheN| visAvya tailADhakamatra dadyAdajApayastailavimizritantu // ise kAnameM DAlanese karNapIr3A aura badhiratA natasya yaSTImadhukasya kalka naSTa hotI hai| pRthakpacetpazcapalaM vipakam / noTa--yadi Aka aura palAzakA svarasa na mile tadvAtaraktaM zamayatyudIrNa to inakA kAtha DAlanA cAhiye aura usa bastipadAnena hi saptarAtrAt // dazAmeM kalka 13 tole 4 mAze lenA pItaM dazAhena karotyarogaM cAhiye / tailaM smRtaM nAgabalAhametat // nAgarAdyaM yamakam 1 sulA ( 6 / sera ) nAgabalA ( gaMgerana ) (. mA.; vR. ni. ra. / udara.) ko 32 sera pAnImeM pakAveM jaba 8 sera pAnI zeSa / raha jAya to chAnakara usameM 8 sera taila, 8 sera ghRtaprakaraNameM dekhiye| bakarIkA dUdha aura 5-5 pala (25-25 tole) (3501) nArAyaNatailam (1) tagara tathA mulaiThIkA kalka milAkara punaH pkaaveN| (hA. saM. / sthA. 3 a. 23) jaba samasta pAnI jala jAya to tailako chAna leN| isakI basti denese 7 dinameM aura ise pilA syonAkaH pATalA bilvaM tarkArI pAribhadrakam / nese 10 dinameM vAtarakta roga naSTa hotA hai / | azvagandhA kaNTakArI prasAriNI punarnavA // zvadaMSTrAtibalA caiva balA ca smbhaagikii| (3500) nAgarAditailam pAdazeSa jaladroNe kathitaM parisrAvayet // (vR. ni. ra.; yo. ra. / karNa. ) tatazcemAni yojyAni bheSajAni bhiSagvaraiH / nAgarasaindhavamAgadhimustA zatapuSpA vacA mAMsI dAru zaileyaka blaa|| hiGgavacAlazunaM tilatailam / pataGgaM candanaM kuSThaM tathAnya raktacandanam / For Private And Personal Use Only
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [196] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [nakArAdi - - karaJjabIjAMzumatI trisugandhipunarnavA // yaha taila vAtavyAdhi, apasmAra, grahadoSa, rAsnA turajagandhA ca saindhavaM ca duraalbhaa| | ziroroga, karNaroga aura 18 prakArake kuSTAMko majiSThA surasA caitat pratyekantu paladvayam // | naSTa karatA hai| cUrNa kRtvA kSipettatra kssipellaakssaarsaaddhkm| isake sevanase vandhyA strI ko putra prApta hotA zatAvarIrasaM caiva ajAkSIraM caturguNam // / hai, napuMsaka manuSya pauruSa yukta, vRddha yuvAke samAna dadhitaSADhakaM gavyaM tilataile prayojayet / / | aura mUrkha vidyAprApti meM tatpara ho jAtA hai| sidaM tatra pradRzyeta tato mAlavAcanam // (noTa-lAkhakA rasa banAnekI vidhi bhA. bhai. ra. patikSenaM pratiSThAppa nArAyaNamiti smRtam / prathama bhAga pRSTha 353 para dekhiye / ) hanti vAtavikArAMzca apasmAraM grahAMstathA / / zirorogAn karNarogAn kusstthaanyssttaadshaanypi| (3502) 'nArAyaNatailam (madhyama) bandhyA ca labhate putraM SaNDho'pi puruSAyate // (zA. dha / ma. a. 9; vR. ni. ra.; ca. da.; vR. budo yuvAyate mUoM vicArAdhanatatparaH / ___mA.; dhanva.; ra. ra.; bhA. pra. / vAtavyA.; nArAyaNamidaM tailaM kRSNAtrayeNa bhASitam // ga. ni. / tailA.) bharala, pADhala, belachAla, aranI, nImakI | azvagandhA valA bilvaM pATalA rahatIdvayam / chAla, asagandha, phaTelI, prasAraNI, punarnavA, gokharu, / zvadaMSTrAtibalA nimbaH syonAkaM ca punarnavA // kaMtrI aura sareTI; saba cIjeM samAna bhAga mizrita prasAriNImamimanyaH kuryAdazapalaM pRthak / 6 / sera lekara bhavakuTA karake 32 sera pAnImeM catudroMNe jale paktvA pAdazeSa zRtaM nayet // pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya to chAna go / haiN| tatpazcAt usameM 8 sera lAkhakA rasa, 8 sera S sipenatra ca gokSIra tailAsasmAcaturgaNam // RATIMES zatAvarakA rasa, 32 sera bakarIkA dUdha, 8 sera naivipAcayedebhiH kalkaidipalikai pRthak / gAyakA dahI, 8 sera tilakA taila aura kalka | kuSThelA candanaM mUrvA vacAmAMsisasaindhavaiH // milAkara pakAveM / jaba kAthAdi jala jAya to desako mana leN| azvagandhA palA rAsnA sapuSpendradArubhiH / parNIcatuSTayenaiva tagareNaiva sApayet / / kala-soyA, baca, jaTAmAMsI, devadAru, tatailaM nAvanebhyaGge pAne pastau ca yojayet / bIlA, kharaiTI, patAkASTha, sapheda candana, kUTha, | pakSaghAta hanustambha manyAstambha galagraham // chAlacandana, karamavIja, zAlaparNI, dAlacInI, skhallatvaM vapirattvaM ca gatibhaGgaM galagraham / ilAyacI, tejapAta, punarnavA, rAnA, asagandha, 1-1. 5 . mA.manvaM.; ra. ra; ga. seMdhA, dhamAsA, majITha aura tulasI / hareka 10 | ni. aura yo. ci. meM karakarayoM meM kharaiTI aura tole lekara pIsa / maka sthAnameM zaikeya aura punarnavA liyaa| For Private And Personal Use Only
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [197] - - gAprazoSendriyadhvaMse asRkzukre jvare kSaye // / naSTa honA, zukrake sAtha rakta AnA, jvara, kSaya, aNDavRddhikuraNDazca dantaroga zirograham / aNDavRddhi, dantaroga, zirograha, pasalIkA darda, pArzvazUlazca pAGgulyaM buddhihAnizca gRdhrasIm // paGgutA, buddhi kI mandatA, gRdhrasI, tathA anya kaSTaanyAMzca viSamAnyAtAn jayetsarvAGgasaMzrayAn / sAdhya vAtaja roga naSTa hote haiM / isake prabhAvase asya prabhAvAdvaMdhyApi nArI putra prasUyate // vandhyA strIke bhI putra utpanna hotA hai / isakI maryo gajo vA turagastailAbhyaGgAtsukhI bhavet / mAliza na kevala manuSyoMke lie apitu hAthI yathA nArAyaNo devo dussttdaityvinaashnH|| aura ghor3oM ke liye bhI hitakArI hai| tathaivaM vAtarogANAM nAzanaM tailamuttamam // (3503) nArAyaNatalam (madhyama) (3) ___ asagandha, kharaiTI, belachAla, pADhala, kaTelI, ( bhai. ra. / vA. vyA. ) bar3I kaTelI, gokharu, atibalA ( kaMghI ), nImakI bilvAzvagandhAhatIzvadaMSTrA chAla, sonApAThA ( arala ), punarnavA, prasAriNI, zyonAkavATacAlakapAribhadram / aura aranI / hareka 10-10 pala ( 50-50 tole ) lekara kUTakara sabako 128 sera pAnImeM mUlAni caiSAM saraNIyutAnAm / / pakAveM jaba 32 sera pAnI zeSa raha jAya to mUlaM vidadhyAdatha pATalInAM kAthako chAna leM / tatpazcAt 8 sera tilakA taila, prasthaM sapAdaM vidhinoddhatAnAm / 8 sera zatAvarakA rasa, 32 sera gAyakA dUdha, aura droNairapAmaSTabhireva paktvA nimna likhita kalka tathA uparokta kAthako ekatra pAdAvazeSeNa rasena tena / / milAkara pakAveM / jaba saila mAtra zeSa raha jAya tailADhakAbhyAM samameva dugdhato use chAnakara surakSita rkheN| mAjaM nidadhyAdatha vApi gavyam / ____ kalka-kUTha, ilAyacI, sapheda candana, ekatra samyagvipacetsubuddhimUrvA, baca, jaTAmAMsI, seMdhAnamaka, asagandha, kharaiTI, dadyAdrasaJcaiva zatAvarInAm // rAsnA, soyA, devadAru, zAlaparNI, pRznipaNI, tailena tulyaM punareva tatra mudgaparNI, mASaparNI aura tagara / hareka 10 tole rAsnAzvagandhAmiSidArukuSTham / lekara sabako pAnIke sAtha pIsa leN| parNIcatuSkAgarukezarANi ___ isa tailakI nasya lene, mAliza karane, ise sindhUtyamAMsIrajanIdvayazca / / pIne aura basti dvArA prayukta karane se pakSAghAta, | zaileyakaM candanapuSkarANi hanustambha, manyAstambha, galagraha, khAlitya (gaMja), elAsrayaSTItagarAbdapatram / padhiratA, gatibhaGga ( calate samaya paira avyavasthita bhRGgASTavargAmvacApalAzaM / par3anA ), aMgAMkA sUkhanA, indriyoMkI zaktikA ! syauNeyavRzcIrakacorakAkhyam // For Private And Personal Use Only
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [198] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [nakArAdi etaiH samastaipilapramANe belakI jaDakI chAla, asagandhakI jar3a, bar3I rAloDaya sarva vidhinA vipakam / kaTelIkI jar3a, gokharukI jar3a, aralukI jar3akI karpUrakAzmIramRgANDajAnAM chAla, kharaiTIkI jar3a, pharahada (yA nIma ) kI cUrNIkRtAnAM tripalapramANam // jar3akI chAla, kaTelIkI jar3a, punarnavAkI jar3a, prasvedadaurgandhyanivAraNAya atibalA (kaMghI) kI jar3a, araNIkI jar3akI dadyAt mugandhAya vadanti kecit / chAla, prasAraNI, aura pADhalakI jar3akI chAla 11-1 // nArAyaNaM nAma mahacca tailam prastha ( hareka 1 / sera ) lekara kUTakara sabako sarvaprakAraividhivatprayojyam // 256 sera pAnImeM pkaaveN| jaba 64 sera pAnI zeSa Azveva puMsAM pavanArditAnA raha jAya to kAthako chAna leM aura usameM 16 mekAhInArditavepanAnAm / - sera tilakA taila, 16 sera bakarI yA gAyakA dUdha, ye paGgavaH pIThavisarpiNazca 16 sera zatAvarakA rasa aura nimna likhita kalka bAdhiryazukrakSayapIDitAzca // milAkara pkaaveN| manyAhanustambhazirorujArtA kalkadravya-rAsnA, asagandha, sauMpha, devamuktAmayAste blvrnnyuktaa| dAru, kUTha, zAlaparNI, pRzniparNI, mudgaparNI, mASasaMsevya tailaM sahasA bhavanti parNI, agara, nAgakesara, seMdhAnamaka, jaTAmAMsI, vandhyA ca nArI labhate ca putram // vIropamaM sarvaguNopapanna haldI, dAruhaldI,bhUricharIlA, sapheda kandana, pokharasumedhasaM zrIvinayAnvitazca / mUla, ilAyacI, majITha, tagara, nAgaramothA, tejazAkhAzrite koSThagate ca vAte pAta, bhaMgarA, jIvaka, RSabhaka, ( dAnAMke abhAvameM vRddhau vidheyaM pavanArditAnAm // vidArIkanda ), medA, mahAmedA (doneke abhAvameM jihAnile dantagate ca zUle zatAvara ), kAkolI, kSIrakAkolI, ( abhAvameM unmAdakaujyajvarakarSitAnAm / asagandha), Rddhi, vRddhi (donoMke abhAvameM bArAhImAmoti lakSmI pramadAyitvaM kanda), sugandhavAlA, baca, palAza (DhAka)kI jar3akI vapuHpakarSa vijayazca nityam / / chAla, gaThIvana, zvetapunarnavA aura coraka / pratyeka nailopasevI jarayAbhimukto 10-10 tole lekara cUrNa kreN| jIvecirazcApi bhaved yuveva / / uparokta kAthAdi aura isa kalkako ekatra devAsure yuddhapare samIkSya | milAkara pakAveM / jaba tailamAtra zeSa raha jAya to - snAyavasthibhaGgAnasuraiH surAMzya // | use chAna kara usameM sugandha ke liye kapUra, kesara nArAyaNenApi muhaNArtha aura kastUrI, hareka 5-5 tole milA deN| svanAmatailaM vihitaJca teSAm // / yaha taila samasta vAtavyAdhiyoMko naSTa karatA For Private And Personal Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [199] hai / ekAGgavAta, ardita (lakavA), gAtrakampana, asyatailasya pakasya zRNu vIryamataH param / paGgutA, pIThavisarpitA, (lUlApana ), badhiratA, zupha- | azvAnAM vAtabhagnAnAM kuJjarANAM nRNAM tathA / / kSaya, manyAstambha, hanustambha, 'aura zirorujA, tailametatpayoktavyaM sarvavAtanivAraNam / ityAdi roga isake sevana se zIghra hI naSTa hokara | apumAMzca naraH pItvA nizcayena dRDho bhavet / / vala varNAdikI vRddhi hotI hai| isake sevanase bandhyA garbhamazvatarI vindyAtki punarmAnuSI tthaa| strIko sarvaguNa medhA aura vinaya sampanna vIraputra hRcchUlaM pArzvazUlazca tathaivAvibhedakam / / prApta hotA hai| apacI gaNDamAlAzca vAtaraktaM hanugraham / yaha taila zAkhA aura koSThagata vAyu, aNDa- kAmalApANDurogazca azmarIzcApi nAzayet // vRddhi, jihvAgatavAyu, dantazUla, kubjatA, unmAda tailametadbhagavatA viSNunA parikIrtitam / aura vAtajvarako bhI naSTa karatA hai| nArAyaNamidaM khyAtaM vAtAntakaraNaM matam // isa tailako sevana karanevAlA manuSya vRddhA- zatAvara, zAlaparNI, pRzniparNI, kacUra, baca, vasthA rahita aura prakRSTa zarIra tathA saundarya- araNDamUla, kaTelI, kaTelA, karaJjakI jar3a, atiyukta evaM kAmanI-priya hokara dIrgha kAla taka balA ( kaMghI ) kI jar3a aura kaTasaraiyAkI jar3a / yuvAvat jIvita rahatA hai| hareka 10-10 pala ( 50-50 tole ) lekara (3504) nArAyaNatailam 1 (mahA) (4) sabako adhakuTA karake 32 sera pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya to chAnakara usameM ( bhai. ra; ca. da.; vR. mA / vAta.) 4-4 sera gAya aura bakarIkA dUdha, 2 sera zatAzatAvarI cAMzumatI pRzniparNI zaThI vcaa| varakA rasa, 2 sera dUdha, 2 sera taila aura nIce eraNDasya ca mUlAni vRhatyoH pUtikasya ca // likhA kalka milAkara pakAveM / jaba pAnI jala gavedhukasya mUlAni tathA sahacarasya ca / / jAya to tailako chAna leN| eSAM dazapalAnbhAgAJjaladroNe vipAcayet / / pAdAvazeSe pUte ca garbhazcainaM nidhApayet / ___kalka-punarnavA, baca, devadAru, soyA, sapheda candana, agara, charIlA, tagara, kUTha, ilApunarnavA vacA dAru zatAhA candanAguruH / / yacI, jaTAmAMsI, zAlaparNI, balA (kharaiTI), asazaileyaM tagaraM kuSThamelA mAMsI sthirA blaa| gandha, seMdhAnamaka aura rAsnA / hareka 2 // 2 // azvAhA saindhavaM rAsnA palArdAni ca yojyet|| yatA tole lekara cUrNa kara leN| " gavyAjapayasoH prasthau dvau dvAvatra pradApayet / zatAvarIrasaprasthaM tailaprasthaM vipAcayet // ramapra tailapramya vipaacyet| yaha taila ghor3e, hAthI aura manuSyoM ke vAta kisI kisI andhameM isakA nAma " madhyama - vikAroMko naSTa karatA hai / ise pIne se puruSatva viSNutaila" likhA hai| hIna manuSya pauruSa yukta ho jAtA hai, vandhyAko For Private And Personal Use Only
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [200] bhaart-bhaissjy-rlaakrH| [nakArAdi - putrakI prApti hotI hai / isake atirikta yaha hRdaya- yaha taila bahuta chidroM vAle tathA atyadhika zUla, pArzvazUla, ardhAvabhedaka ( AdhAsIsI), sAva vAle balmIka (kSudraromAntargata piDikA apacI, gaNDamAlA, vAtarakta, hanugraha, kAmalA, vizeSa ) ko naSTa karatA hai / pANDu aura azmarI ityAdi rogoMko bhI naSTa (3507) nimbatailayogaH karatA hai| (. mA.; vR. ni. ra. / kSudra.; ga. ni. / rasAya.) (3505) nimbatalam (1) nimbasya tailaM prakRtisthameva (vai. ma. / paTala 11) nasya vidheyaM vidhinA yathAvat / nimnacchadasvarasasAdhitamarkadugdha mAsena gokSIrajo narasya raktAzvamAramukuloSaNakalkasidam / cirAtmabhUta palitaM nihanti // sailaM nihanti sahaseva samastapAmAm // 1 mAsa taka nImake tailakI nasya lene aura ___ nImake pattoMkA svarasa 8 sera, sarasoMkA taila | kevala gAyakA dUdha pInese bahuta purAnA palita roga 2 sera, AkakA dUdha, lAla kanerakI jar3a, dantI- (bAloMkA sapheda honA ) bhI naSTa ho jAtA hai| mUla aura kAlI mirca kA kalka 2 // -2 // tole / (3508) nimmavIjatailam lekara sabako ekatra milAkara rasa jalane taka (4. se.; I. mA. / kSudra.) pkaave| __yaha taila pAmA ko naSTa karatA hai| nimbasya bIjAni hi bhAvitAni bhRtsya toyena tayA'zanasya / (3506) nimbatalam (2) | telaza teSAM vinihanti nasyA(yo. ta. / ta. 68) dugdhAmamoktuH palitaM samUlam / mnaashilaalbhllaatsuukssmailaagurucndnaiH| nImake bIjoMko bhaMgare ke svarasa aura asanA jAtIpallapayuktazca nimbatailaM vipAcayet // vRkSake kAthakI aneka bhAvanAeM dekara unakA tela palA nAsAlApa nikalavA lIjiye / isa tailakI nasya lene aura manasila, haratAla, bhilAvA, choTI ilAyacI, kevala dUdha bhAta para rahanese palitaroga samUla naSTa agara, sapheda candana aura camelIke patte samAna ho jAtA hai| bhAga mizrita 13 tole 4 mAze, nImakA taila 2 / nirAmiSamahAmAvalam sera aura uparokta cIz2AMkA kAtha 8 sera lekara sabako ekatra milAkara pakAveM aura pAnI jala (bhai. ra.) jAne para tailako chAna leN| mahAmApatesam (nirAmiSa ) dekhie / For Private And Personal Use Only
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [201] (3509) nirguNDItalam (1) kalkadravya--baca, kUTha, dhatUreke bIja, (vai. ma. ra. / pa. 3) | mAlakaMganI aura kAyaphala AdhA AdhA pala (2||nirgunnddiisvrse zRtaM tilabhavaM bhRGgAdicUrNAnvite / 2 // tole ) tathA vachanAga ina sabake barAbara / pAtre niHzRtamanvahaM dinamukhe tanmAtrayA yaH pibet|| yaha taila vAtavyAdhiyoM ko naSTa karatA hai| kAsazvAsamazeSamanitanutAM zIghraM jyenmaasto|| yakSmANazca samastaroganilayaM rAmo yathA raavnnm|| (20 / (3511) nirguNDotalam (3) nirguNDI ( saMbhAla ) kA svarasa 8 sera, (ra. ra.; bhai. ra.; vaM. se. / karNa.) tilakA tela 2 sera aura bhaMgarekA kalka 10 to. | nirguNDIsvarasaistailaM sindhudhamarajoguDaH / lekara sabako ekatra milAkara pakAveM / jaba pAnI | pUraNAtpUtikarNasya zamano madhusaMyutaH // jala jAya to tailako chAna leN| ____ saMbhAlukA svarasa 4 sera, seMdhAnamaka, gharakA ise prAtaHkAla yathocita mAtrAnusAra sevana | dhuvAM aura gur3a samAna bhAga mizrita 5 tole tathA karanese khAMsI, zvAsa, agnimAMdya, aura yakSmAdi tilakA taila 1 sera lekara sabako ekatra milAkara roga eka mAsameM hI naSTa ho jAte haiN| pakAveM / jaba pAnI jala jAya to tailako chAna leN| ( mAtrA-6 mAzese 1 tolA taka / anupAna-uSNa jala / ) ___ isameM zahada milAkara kAnameM bharanese pUti(3510) nirguNDItailam (2) karNa roga naSTa hotA hai| (vaidyAmRta / alaM. 2) (3512) nirguNDItailam (4) nirguNDIkArasAtpasthaM pasthaM mArkavajAdasAt / / (vR. yo. ta. / ta. 108; vR. ni. ra.; bhai. ra.; rasAdattUrajAtpasthaM gomUtraM prasthasammitam / / | vaM. se.; yo. ra.; ca. da.; . mA. / gaNDamA.; vacA kuSThaM hemabIjaM tejAhA kaTaphalaM tathA / ga. ni. / granthya.) palA zAni sarvaistu vatsanAgaH samo mataH / / / tailapasthaM pacedyuktyA vAtarogeSu shsyte|| * " nirguNDIsvarasenAtha lAgalImUlakalkitam / hemante hariNAkSINAM gADhamAliGganaM yathA // tailaM nasyena hantyAzu gaNDamAlAM sudustarAm // __ saMbhAlukA svarasa 2 sera, bhaMgarekA rasa 2 . saMbhAluke svarasa aura lAgalI ( kalihArI ) sera, dhatUrekA rasa 2 sera, gomUtra 2 sera aura kI jar3ake kalka se siddha tailakI nasya lenese tilakA taila 2 sera tathA nimna likhita cIjeAMkA | kaSTa sAdhya gaNDamAlA bhI zIghra hI naSTa ho jAtI hai| kalka lekara sabako ekatra milAkara pkaaveN| jaba ( rasa 4 sera, taila 1 sera aura kalka 5 rasa jala jAya to taila ko chAna leN| | tole leN|) For Private And Personal Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [202] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [nakArAdi (3513) nirguNDotailam (5) tole vachanAga (mIThA teliyA ) kA cUrNa milAkara ( ra. ra.; ca. da.; dhanva.; bhai. ra.; ga. ni.; vR. maa.| pAnI jalane taka pakAveM / nADIvraNA.; yo. ta. / ta. 60) ise kAnameM DAlanese badhiratA, karNanAda, kRmi samUlapatrAM nirguNDI pIDayitvA rasena tu| aura karNapIr3A tathA karNasrAva naSTa hotA hai / tena siddhaM sama tailaM naaddiidusstttrnnaaphm|| noTa-yadi saba cIz2okA kAtha hI DAlanA ho hitaM pAmApacInAzca paanaabhynyjnnaavnaiH| to vachanAga 6 tole 8 mAze DAlanA caahiye| vividheSu ca sphoTeSu tayAduSTatraNeSu ca // (3515) nirguNDayAditailam (2) mUla aura patra sahita saMbhAlako kUTakara 4 (rA. mA. / ziro.) sera rasa nikAleM, aura isameM 1 sera tila kA tailanigaDIlA liyAgAti dalita milAkara tailamAtra zeSa rahane taka pakAveM / zirasorujaH samagrA yadi vA'pAmArgabIjasaMsiisako pIne tathA isakI nasya lene aura ddham / / mAliza karanese duSTa nAr3I vraNa ( nAsUra ), pAmA, | ___ saMbhAlu, kalihArI aura Akake kalka aura apacI (gaNDamAlA bheda ) aura visphoTaka naSTa kAtha se pakA huvA taila malanese yA ciraciTeke hote haiN| bIjeAMke kalkase siddha tailakI mAliza karanese (3514) nirguNDayAditailam (1) samasta prakArake zirazUla naSTa hote haiM / ( vR. ni. ra.; yo. ra. / karNa.) ( kalka 13 tole 4 mAze / tilakA taila nirguNDijAtiravibhRGgarasonarambhA 2 sera / kAtha 8 sera / ekatra milAkara pakAveM / ___ kaarpaasshigrumursaaiikkaarvelyH| yadi apAmArga ke bIjoMse taila pAka karanA ho to eSAM rase tilabhavaM saviSaM sukarNa bIjAMkA kalka 20 to. pAnI 8 sera aura tela bAdhiryanAdakRmivedanapUyayukte // 2 sera lenA cAhiye / ) saMbhAlu, camelI, arka, bhaMgarA, lhasana, kelA, (3516) nizAditailam (1) kapAsa, sahajanA, tulasI, adaraka aura karele meM | se jinakA svarasa mila sake unakA svarasa aura / | (bhai. ra.; ca. da.; vaM. se.; ga. ni.; dhanca. / zeSakA kAtha samAna bhAga milAkara 4 sera leM / bhagandara.) athavA saba cIjeM samAna bhAga mizrita 2 sera / nishaakkssiirsinthymipuraashvhnvtskaiH| lekara 16 sera pAnImeM pakAve aura 4 sera pAnI siddhamabhyaJjane tailaM bhagandaravinAzanam / / zeSa rahanepara chAna leM / tatpazcAt isa kAtha yA | haldI, AkakA dUdha, seMdhAnamaka, cItA, uparokta svarasoM meM 1 sera tilakA taila aura 10 / gUgala, kanerakI jar3a aura kur3ekI chAla ke kalka For Private And Personal Use Only
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [203] - - aura kAthase siddha taila lagAnese bhagandara naSTa ho | dattvA caturbhAgarasena tena jAtA hai| tailaM pcedrddhplpyuktaiH|| (saba cIz2oMkA samAna bhAga mizrita kalka kalkairanantAkhadirerimeda13 to. 4 mAze, kotha 8 sera, taila 2 sera / ) jambAmrayaSTImadhukotpalAnAm / (3517) nizAditailam (2) tattailamAzveva dhRtaM mukhena (vR. mA. / bAla.) __ sthairya dvijAnAM balatAM vidadhyAt / / nAbhipAke nizAlodhrapriyaGgamadhukaiH zRtam / / ___ nIle phUlakI kaTasaraiyA 6 / sera lekara adha. - kuTA karake 32 sera pAnImeM pakAveM, jaba 8 sera talamabhyaJjana zastamAbhavA'pyavANatam / / pAnI raha jAya to chAnakara usameM 2 sera tilakA bAlakakI nAbhi paka jAya to haldI, lodha, taila aura 2 // -2 // tole anantamUla, khaira sAra, phUla priyaMgu aura mulaiThI ke kalka aura kAthase irimeda (durgandhita khaira), jAmana aura AmakI siddha taila yA inhIM cIjeAMkA cUrNa lagAnA caahiye| chAla, mulaiThI, aura nIlakamala kA kalka milAkara (taila pAkake liye-saba cIjekA samAna | pkaaveN| bhAga mizrita kalka 13 to. 4 mAze, kAtha 8 sera, taila 2 sera / ) __isa telako mukhameM dhAraNa karanese (dAMtoM para lagAne yA isake gaNDUSa dhAraNa karanese ) hilate (3518) nizAcaM tailam huve dAMta sthira ho jAte haiN| (bhai. ra.; dhanva. / karNa.) (3520) nIlItailam nizAgandhapale pakaM kaTutailaM palASTakam / (su. saM. / ci. a. 25; ra. ra. rasA. khaM. / dhusturapatrajarase karNanADIjiduttamam // upade. 5; ga. ni. / tailA.) haldI aura gandhakakA kalka 2 // 2 // tole, nIlIdalaM bhRGgarajo'rjunatvak sarasoMkA taila 1 sera tathA dhatUrekA rasa 4 sera piNDItakaM kRSNamayorajazca / lekara sabako ekatra milAkara rasa jalane taka pkaaveN| ___ ise kAnameM DAlanese karNanAr3I ( nAsUra ) bIjodbhavaM sAhacarazca puSpaM naSTa hotA hai| pathyAkSadhAtrIsahitaM vicUrNya / / ekIkRtaM sarvamidaM pramAya (3519) nIlasahacarAdya telam paDUna tulyaM nalinIbhavena / ( ga. ni. / tailA.) saMyojya pakSaM kalaze nidhAya tulAM dhRtAM nIlasahAcarasya lohe ghaTe samani sapidhAne // saMkSudha droNe apyejlsy| anena tailaM vipacedvimizra For Private And Personal Use Only
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - [204] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [ nakArAdi rasena bhRAtriphalAmavena / pacettailAvazeSantu nasyenAbhyaJjanena vA / / AsamapAke ca parIkSaNArtha yojyaM hanti zirastodaM palitaM ca vinAzayet // pakSa balAkAbhavamAkSipecca // nIlakamala, pIpala, mulaiThI, sapheda candana, bhaved yadA tad bhramarAGganIlaM aura puNDarIka ( puNDariyA ) kA kalka 5-5 tole, tadA vipakaM vinidhAya pAtre / tela 2 sera aura Amaleke phalekA rasa 8 sera kuSNAyase mAsamavasthitaM tad lekara sabako ekatra milAkara pakAveM / jaba samasta __ abhyaGgayogAt palitAni hanyAt / / rasa jala jAya to tailako chAnale / ___ nIlake patte, bhaMgarA, arjunakI chAla, tagara __isakI mAliza karane aura nasya lenese zira(athavA kAlA mainaphala), lohacUrNa, bijaya- | pIr3A tathA palita roga naSTa hotA hai / sAra, kaTasaraiyAke phUla, hare, baher3A aura AmalA samAna bhAga lekara cUrNa karake usameM usake barAbara (3522) nIlotpalAcaM telam kamalakI jar3ake nIcekI kIcar3a milAkara loheke (vaM. se. / netra.) phalase meM bharakara usakA mukha banda karake rakha deM, nIlotpalaM madhukanAgarapuNDarIkaaura 15 dina pazcAt nikAlakara usake kalka aura bhaMgare tathA triphalAke kAthake sAtha taila drAkSAsuyaSTimadhukAMzumatIkaNAMzca / kaNTArikAmalakazAvaracogragandhApakAveM / jaba pAka taiyAra hone vAlA ho to usameM kAsIsazarkarabalAvRSabhAzca rAsnA // bagalekA paMkha DAlakara dekheM, yadi kAlA ho jAya to tailako taiyAra samajheM aura use lohake mabhiSThayA saha samairapi mUkSmapiSTai stailaM pacettu payasA ca caturguNena / pAtrameM bharakara usakA mukha banda karake rakhadeM / nasyaM nRNAM timirakAcanizAnthyayuktAn eka mAsa pazcAt chAnakara kAmameM lAveM / ise bAloM meM lagAnese sapheda bAla kAle ho jAte haiN| ___pAkAtyayAnsapaTalArjunanIlikAMzca / / pillAcudAmarudhirasutivamaikaNDUn (kalka 13 to. 4 mAze, taila 2 sera, spandaM jayedvihitabhojanabhaGgurANAm / bhaMgare aura triphalekA kAtha 4-4 sera / ) vAdhiryamarditahanugrahadantacAla (3521) nIlotpalAditailam nAsAsyapUyagalagaNDakRkATikA n / / (vR. ni. ra. / ziro.) karNAkSizUladazanAmayazIrSarogAjinIlotpalakaNAyaSTicandanaM puNDarIkakam / hAmayAJjayati kaNThagatAMzca sarvAn / pratiniSkacatuSkaM syAttailaM syAtSoDazaM palam // abhyaanena niyataM zirasi prayatnAt catuHSaSTipalaM dhAtrIphalAnAM rasamAharet / sarvAnihanti vadanAlizirovikArAn / / For Private And Personal Use Only
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [205] - nIlakamala, mahuveke phUla, seTha, puNDarIka / (3524) nRpavallabhatalam (sapheda kamala), dAkha ( munakkA ), mulaiThI, zAlapaNI, (vaM. se.: bhai. ra.; dhanvaM.; ca. da. / netraro.) pIpala, kaTelI, AmalA, lodha, baca, kasIsa, khAMDa, kharaiTI, bAsA, rAsnA, aura majITha; saba samAna | jIvakarSabhako mede draakssaaNshumtiinidgdhikaaddhhtii| bhAga mizrita 20 tole lekara pAnIke sAtha mahIna madhukaM balA viDo maaiSThA zarkarA rAsnA // pIsakara kalka banAveM / phira 2 sera tilakA taila, nIlotpalaM zvadaMSTrA prapoNDarIkaM punarnavA lavaNam 8 sera dUdha aura yaha kalka ekatra milAkara pkaaveN| pippalyaH sarveSAM bhAgairakSAMzikaH pissttaiH|| jaba samasta dUdha jala jAya to tailako chaanleN| tailaM vA yadi sardittvA kSIraM caturguNaM pakam / Atreya nirmitamidaM tailaM nRpaballabhanAnA // isakI nasya lene aura zirapara mAliza karane timiraM paTalaM kAcaM naktAnthyamabuMdaM tathAndhyA / se timira, kAca, naktAndhyatA, (ratauMdhA) pAkAtyaya, zvetazca liGganAzaM nAzayati nIlikAmyAm // paTala, arjuna, nIlikA, pilla, arbuda, arma, rudhira mukhanAsAdorgandhya palitazAkAlajaM hanustambham / khAva, palakAMkI svAja, AMkha pharakanA, badhiratA, zvAsaM kAsaza hikAM zoSaM stambha tathAnyAMzca / ardita (lakavA), hanugraha, dAMtoMkA hilanA, nAka mukhajaihampamarddhabhedaM rogaM bAhugrahaM ziraHstambham / yA mukhase pIpajAnA, galagaNDa, gardanake pichale bhAga rogAnayordhvajatroH sarvAnacireNa nAzayati / (gudI) kI pIr3A, karNazUla, netrazUla, dantaroga, ziroroga, jihAroga aura kaNTharogoM, kA nAza hotA hai| jIvakA, RSabhakA, medAra, mahAmedAra, dAkha (3523) nIlyAditailam (munakkA ), zAlaparNI, kaTelI, bar3IkaTelI (kaTelA), mulaiThI, kharaiTI, bAyabiDaMga, majITha, khAMDa, rAsnA, (vai. ma. ra. / paTa. 11) nIlakamala, gokharu, prapauNDarIka (puNDariyA), punanIlIbhUmikadammAnAM mUle sidaM tilodram / navA, seMdhAnamaka, aura pIpala / saba 10-11 tolA kakSAvidradhivIsarpaharaM spAllepanena tat // lekara pAnIke sAtha pIsa leM / tatpazcAt 2 sera taila yA ghI aura 8 sera dUdha tathA yaha kalka nIla aura bhUmikadambakI jar3a ke kalkase ekatra milAkara pakAveM / dUdha jala jAne para sneha siddha taila lagAnese kakSA, vidradhi, aura visarpa naSTa (ghRta yA taila ) ko chAna leN| hotA hai| yaha taila timira, paTala, kAca, naktAnthya ( hareka vastu 5 tole, tilakA taila 1 sera, bhASameM shtaavr| pAnI 1 sera / milAkara pakA) 2bhabhASameM vidArIkanda / kalkadravya For Private And Personal Use Only
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [206] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [ nakArAdi - - ( ratadhA) arbuda, andhatA, liGganAza, ityAdi bhujAkA jakar3a jAnA,zirakA stambha,evaM galese Upara netraroga tathA mukhakI nIlikA, vyaGga (jhAMI ), ke anya samasta rogAMko naSTa karatA hai| mukha aura nAkakI durgandha, palita, hanustambha, zvAsa, khAMsI, hicakI, zoSa, zarIrakA stambha | ( ise nasya, pAna aura mardana dvArA prayukta ardita ( lakavA ), avibheda (AdhAsIsI), | karanA cAhiye / ) iti nakArAditailapakaraNam / atha nakArAdyAsavaprakaraNam (3525) nArikelAsavaH | sera / tathA cAturjAta ( dAla cInI, ilAyacI, (ga. ni. / AsavA.) tejapAta aura nAgakesara samAna bhAga mizrita ) mAlikerodakaM caiva droNamAtra madApayet / Ara dhAyake phUlAMkA cUrNa 1-1 sera, kastUrI 5 mAze, kesara, tagara, sapheda candana aura lauMga kA ikSorasasya droNArdhe zAlmalyA rasaprasthakam // cUrNa 5-5 tole / sabako ekatra milAkara ghRtase dazamUlarasasyApi prasthamAtra tathaiva ca / cikane kiye huve maTakemeM bharakara usakA mukha banda ghRtabhANDe vinikSipya madhye cUrNa nivezayet // karake rakha deM aura eka mAsa pazcAt nikAlakara cAturjAtakadhAtakyo palAn SoDazasaMGkhyayA / chAna leN| zANamAtrA tu kastUrI kezaraM tagaraM tathA // candanaM devapuSpaM ca palamAtraM pRthak pRthak / isake sevanase balipalita naSTa hokara kAmamAsAcaM pibeccAmuM rUpe kAmasamo bhavet // | devasadRza rUpa ho jAtA hai tathA vRddha puruSa bhI raddho'pi taruNIM gacchet SaNDho'pi puruSAyate / yuvAke samAna yuvatIsamAgama kara sakatA hai| balIpalitasantyaktaH zatAyuzca bhvennrH|| napuMsaka manuSyameM punaH puruSatva A jAtA hai| nArikelAsavaH proktaH zambhunA parameSThinA // noTa--kesara aura kastUrI pahile na DAla nArayalakA pAnI 32 sera, IkhakA rasa 16 kara Asava taiyAra ho jAneke bAda surA (rekTIsera, seMbhalakA rasa 2 sera aura dazamUlakA kAtha 2 phAiDa spriTa) meM milAkara DAlanI cAhiye / iti nakArAvAsavaprakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam ] [207] tRtIyo bhaagH| atha nakArAdilepaprakaraNam (3526) narAsthilepaH | amlakAjImeM pIsakara lepa karanese vindula nAmaka (vai. ma. ra. / paTa. 6) kITake samparkase utpanna huI pir3ikAeM zIghra hI narAsthicUrNa stanyena kAMsye ghRSTaM pralepayet / / naSTa ho jAtI haiN| nayane bahirantazca kukUNAdiharaM param // (3529) navanItAdilepaH ___ manuSyakI haDIko atyanta mahIna pIsakara (vR. ni. ra. / vAtara.) kAMsIkI thAlI para strIke dhake sAtha ghisakara | mAhiSaM navanItantu gomuutrkssiirsaindhvaiH| AMkhake bAhara palakopara lepa karane aura bhItara | khalvenakatra saMloDaya vahinA taapyecchnaiH|| lagAnese bAlakeki kukUNakAdi netraroga naSTa | netraroga naSTa gAtramudvarttayettena dehasphuTanazAntaye // bhaiMsakA navanIta ( nainau ghI ), gomUtra, dUdha (3527) nalAdilepaH aura seMdhAnamakakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako (ga. ni. / visarpa.) ekatra ghoTakara maMdAgni para pakAveM / jaba kucha gAr3hA ho jAya to agnise utAra leN| yadi zarIra phUTatA nalavetasamUlAni gundrA zaivalazAvalam / / ho to isakI mAliza karanI cAhiye / visarpa saghRtaM piSTamekaikaM lepanaM hitam / / nalakI jar3a, betakI jar3a, paTera, siravAla, (3530) navasAdarAdilepaH (vR. ni. ra. / viSa ro.) aura dUba ghAsa / inameMse kisIko bhI mahIna pIsakara ghImeM milAkara lepa karanese visarpa meM lAbha | navasAdaraharitAle piSTe toyena lepnaashe| pahuMcatA hai| tatkSaNameva jayati vRzcikaviddhasya durdhara veddm|| (3528) nalinIyogaH navasAdara ( nasadara ) aura haratAla samAna ( rA. maa.| kSudraro. ) bhAga lekara pAnImeM pIsakara lepa karanese bicchUkA viSa turanta utara jAtA hai| mUlAni bIjAnyathavA papiSTAnyamlAranAlena samaM nlinyaaH| (3531) nAgarAdilepaH (1) haranti lepena tu bindukITa (yo. ra.; vR. ni. / sannipA.) samparkajAtAH piTikA kSaNena // sanAgaraM devadArurAsnAcitrakapeSitam / kamalinIkI jar3a athavA usake bIjoko | pralepanamidaM zreSThaM galazophanivAraNam / / For Private And Personal Use Only
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 208] yadi sannipAta jvara meM galemeM sUjana ho jAya to soMTha, devadAru, rAsnA aura cItA samAna bhAga lekara pAnIke sAtha mahIna pIsakara lepa karanA cAhiye / (3532) nAgarAdilepa: (2) (napuMsakA. / ta. 6) www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya - ratnAkaraH / nAgaraM devasumanamAkArakarabhaM tathA / cUrNitaM madhuyogena mAsaikaM lepayedbudhaH tAmbUlairveSTitaM kRtvA puruSArthapradAyakam / / sAMTha, laiAMga, aura akarakarA samAna bhAga lekara atyanta mahIna pIsakara zahada meM milAkara malhama banA lIjiye / rAtriko sote samaya indrI para isakA lepa karake Uparase pAna bAMdha dIjiye / isI prakAra 1 mAsa taka karanese napuMsakatA naSTa ho jAtI hai / ( noTa - pAnake Upara kapar3e kI paTTI lapeTa kara kacce sUta se DhIlA bAMdhanA cAhiye / yathA sambhava ThaNDe pAnI se indrIko bacAnA cAhiye) (3533) nAropayasAdiprayogaH ( vai. ma. ra. | pa. 12 ) sImantinInAM payasA pralimpe audi zatAsi likucodakena / jAnubAhuprabhavAnilaghne syAtAM kramanyutkramalepite vai // soMThako strIke dUdha meM pIsakara yA soye ko lakucake rasameM pIsakara lepa karanese jAnu aura bAhugata vAyu naSTa hotA hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ nakArAdi (3534) nilAdilepa: (1) ( ga. ni. / grandhya. zA. saM. / u. a. 11 ) niculaM zigrumUlAni dazamUlamathApi vA / AlepanaM ca gaNDeSu sukhoSNantu prazasyate // hijjala, aura sahajanekI jar3akI chAla yA dazamUla ko pAnIke sAtha pIsakara mandoSNa karake lepa karanese galagaNDa roga naSTa ho jAtA (3535) niculAdilepa: (2) I ( vA. bha. / u. a. 22 ) niculaM kaTabhI mustaM devadAru mahauSadham / vacA dantI ca mUrvA ca lepaH koSNo'tizophahA / / hijjala, aralukI chAla, nAgaramothA, devadAru, soMTha, baca, dantImUla aura mUrvA / saba cIjeM samAna bhAga lekara pAnI ke sAtha mahIna pIsakara mandoSNa karake lepa karanese galekI atyadhika pravRddha sUjana naSTa hotI hai 1 (3536) nimbajalAdilepa: (vaM. se. | kSudraro.) nimbodakena lavaNaiHpralepo'zvazakRdrasaiH // nIma ke pattoM kA rasa, seMdhA namakakA cUrNa aura ghor3e kI lIdakA rasa ekatra milAkara lepa karanese aruSikA naSTa ho jAtI hai / (3537) nimbadalAdilepa: For Private And Personal Use Only (zA. saM. / ma. a. 5; bhA. pra. / kha. 2 braNazo.) lepAnimbadalaiH kalko vraNazodhanaropaNaH / bhakSaNAcchardikuSThAni pittazleSmakRmIJjayet //
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir u. a. 11) nepAkaraNam ] hatIyo bhaagH| [209] nImake pattoMko pIsakara lepa karanese ghAva zuddha | meM ghI bhI milA liyA jAya to usake lagAnese hokara bhara jAtA hai aura khAnese vamana, kuSTha, pitta, ghAva bhara jAtA hai| kapha aura kRmiroga naSTa hotA hai / (3541) nimbapatrAdiprayogaH (3538) nimbapatraprayogaH (vaM. se.; yo. ra.; . mA. / vraNarogA.; zA. dh.| (vR. mA.; yo. ra. / vraNazothA.) nimbapatilaiH kalko madhunA vraNazodhanaH / nimbapatraM tilAdantItrivRtsaindhavamAkSikama / ropaNaH sarpiSA yukto yavakalke'pyayaM vidhiH // duSTatraNaprazamano lepaH zodhanakezarI // nImake patte aura tilAMko athavA kevala jauko nImake patte, tila, dantImUla, nisota aura pIsakara zahadameM milAkara lepa karanese vraNa zuddha seMdhA namakake samAna bhAga mizrita cUrNako zahadameM hotA hai tathA dhImeM milAkara lepa karane se ghAva milAkara lagAnese duSTa braNa bhI zuddha hokara bharajAte bhara jAtA hai| haiM / ghAveko zuddha karaneke liye yaha eka atyuttama | prayoga hai| (3539) nimbapatrAdiyogaH (1) (bhA. pra.; vaM. se.; vRM. mA.; yo. ra. / vraNaro.) (3542) nimbaphenalepaH nimbptrghRtkssaudrdaa:mdhuksNyutaa| (va. ni. ra. / dAhakarma.) vartistilAnAM kalko vA shodhyedropyevnnaan|| haDdAhamohAH prazamaM prayAnti nImake patte, dhI, zahada, dAruhaldI, mulaiThI nimbrvaalotthitphenlepaat| aura til| samAna bhAga lekara pIsane yogya cIjoMko yathA narANAM dhaninAM dhanAni mahIna pIsakara sabako ekatra milA lIjie / isa samAgamAdvAravilAsinInAm // kA lepa karane yA isakI battI banAkara ghAvameM bharane- jisa prakAra vezyA samAgamase dhanika manuSyakA se ghAva zuddha hokara bhara jAtA hai / dhana naSTa ho jAtA hai usI prakAra nImake pattoM ke (3540) nimbapatrAdiyogaH (2) jhAga (phena) lagAnese tRSA, dAha, aura moha jAtA rahatA hai| (vaM. se.; . mA.; yo. ra. / vraNa.) (nImake patoMko pIsakara unameM thoDAsA nimbapatamadhubhyAntu yuktaH saMzodhanaH prH| pAnI DAlakara hAthase khUba hilAveM, yahAM taka ki pUrvAbhyAM sarpiSA vApi yuktaH saMropaNaH prH|| usameM acchI taraha jhAga uTha AveM / inhIM jhAgAMkA nImake pattoMko pIsakara zahadameM milAkara | AvazyakatAnusAra mastaka, nAbhi athavA samasta lagAne se ghAva zuddha hotA hai aura yadi ina donoM zarIra para lepa kreN|) For Private And Personal Use Only
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [210] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [ nakArAdi - (3543) nimbAdilepaH (1) gandharvahastamUlaM dUrvA kusumaM tathA rajanI // (va. mA.; yo. ra.; vR. ni. ra. / vraNazothA.) | siddhArthaDagajatvagiti samabhArga prakSipya nvniite| nimbshmpaakjaatprksptprnnaashvmaarkaaH| | udvarttanaM vidheyaM satataM balinAzanaM dRSTam // kRmighnA mUtrasaMyuktAH sekaalepndhaavnaiH|| saMbhAlu, dhatUrA, bAsA, bela, AmalA aura ___ nIma, amalatAsa, camelI, Aka, saptaparNa asanA / ina sabake patte, araNDakI jar3a, dUrvA (sataunA ) aura kanerakI jar3akI chAla samAna bhAga (dUba ghAsa ), lauMga, haldI, sapheda sarasoM, paMvAr3ake lekara sabako gomUtrameM pIsakara lepa karane, yA inako bIja aura dAlacInIke samAna bhAga mizrita cUrNako gomUtra meM pakAkara usa kAthase ghAvako dhone athavA navanIta meM milA kara kuchadinoM taka rojAnA mAliza ghAva para usa pAnIko dhAra chor3ane se ghAvake kRmi karanese bali (zarIrakI jhurrA) naSTa ho jAtI haiN| naSTa ho jAte haiN| (3547) nizAdilepaH (1) (3544) nimbAdilepaH (2) (vai. ma. ra. paTa. 4) (vR. ni. ra. / arza.) nimbAzvatyasya patrANAM lepo durnaamnaashnH|| stanayorapi mUle ca rugbhavedhadi veginii| AranAlena vA hanyAtsaguDA kaTutumbikA // nizAzambUkasahitacUrNa lepo jayedrujam / / nIma aura pIpala vRkSake pattoMkA lepa karanese haldI aura zaMkhako pAnImeM pIsakara lepa karanese athavA gaDa aura kaDavI tambIko kAzI meM piiskr| stanamUlakI tIvra pIr3A zAnta ho jAtI hai / lagAnese arza naSTa hotI hai / (3548) nizAdilepaH (2) (3545) nimbuphalodbhavAdiprayogaH (bhA. pra. / ma. kha. jvara. ) (yo. ra. / netraro.) nizAvizAlAbhayamANimanya lohasya pAtre saMghRSTo raso nimbuphalodbhavaH / dArUgdImUlakRtaH prlepH| kizcidghano bahirlepAkSetravyAdhi vyapohati // prabhAkarakSIrayutaH pramAvAnIbUke rasako loheke pAtrameM (lohekI mUsalIse) yastasamasto'pyaya krnnikaanH|| itanA ghiseM ki vaha kucha gAr3hA ho jAya / haldI, indrAyanakI jar3a, khasa, seMdhAnamaka,dAra palakoM para isakA lepa karanese ( netrapAka, haldI, aura iMgudI (hiMgoTa )kI jar3a / ina sabake adhimanyAdi ) netraroga naSTa hote haiM / samAna bhAga mizrita cUrNako yA inameMse kisI eka (3546) nirguNDayAdiprayogaH oSadhiko Akake dRdhameM ghoTakara lepa karanese (vaM. se. / rasAyanA.) karNikA ( sannipAta jvarameM hone vAlI kAnake pIche nirguNDIphanakabAsAzrIphalAmalakAsanotthapatrANi / kI sUjana ) naSTa hotI hai / For Private And Personal Use Only
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sepamakaraNam ] hatIyo bhaagH| [211] - (3549) nizAdilepaH (3) | samAna bhAga lekara mahIna cUrNa karake use takrameM __(pR. ni. ra.; yo. ra.; vaM. se. / arza.) / pIsakara sarasekei tailameM milAkara mAliza karanese nizAkozAnakIcUrNa snupayaH saindhavAnvitam / pAmA ityAdi naSTa ho jAtI hai| gomUtreNa samAyukto lepo durnAmanAzanaH // (3552) niilaajkeshraadilepH| haldI, kaDavI torI aura seMdhA namakake samAna / (rA. mA. / ziro. ) bhAga mizrita pUrNako thohara (seMDa-sehuMDa) ke | nIlAbjakezaratilAmalakaiH supiSTaidUdhameM ghoTakara gomUtrameM milAkara lepa karanese bharza | yaSTayAnvitairbajati dAruNakaH praNAzam // (bavAsIra ) naSTa hotI hai| __nIlakamalakI kesara, tila, AmalA aura mulaiThI (3550) nizAdilepaH (4) ke samAna bhAga mizrita cUrNako pAnImeM pIsakara (vaM. se., pR. mA. / masUri.) | lepa karanese dAruNa nAmaka ziro roga naSTa hotA hai| nizAdvayozIrazirISamustakaiH (3553) nIlIlepaH slodhrbhdraashriynaagkeshraiH| (vaM. se. / kSudraro.) sasvedavisphoTavisarpakuSTha nIlIpaTolayormUlaM jalapiSTaM ghRtena tam / dorgandhyaromAntiharaH pradehaH / / | nihanti lepanAnnUnaM jAlagardabhajo rujAm // haldI, dAruhaldI, khasa, sirasakI chAla, bhAgaramothA, lodha, sapheda candana aura nAgakesara nIla aura paTolakI jar3ako pAnIke sAtha ke samabhAga mizrita cUrNako pAnIke sAtha pIsakara | mahIna pIsakara dhImeM milAkara lepa karanese jAlalepa karanese zarIrakI durgandha, pasInA, visphoTaka, | gardabha nAmaka kSudraroga avazya naSTa ho jAtA hai / visarpa, kuSTha aura romAntikA naSTa hotI hai| / (3554) nIlotpalAdilepaH (3551) nizAdilepaH (5) (vR. ni. ra.; yo. ra. / upadaM.) (I. mA.; vaM. se. / kuSThA.; pR. yo. ta. / ta. 120) nIlotpalAni kumudaM padasaugandhikAni ca / nizAmudhAragvadhakAmAcI upadaMze cUrNayitvA pralepo'yaM prazasyate // patraiH sdaavrviiprghunaattbiijaiH| nIlakamala, kumuda, padma ( sapheda kamala ) takreNapiSTaiH kaTutailamitraiH | aura saugandhika (lAla kamala ) ke cUrNako pAnImeM pAmAdidvartanametadiSTam / / pIsa kara lepa karanese upadaMza naSTa hotA hai / haldI, thohara (seMDa-sehuMDa ) amalatAsa aura yaha prayoga ba. se. aura bhA. pra. meM kSudra rogoMmeM makoyake patte; dAru haldI, tathA pamAr3ake bIja / likhA hai; usameM tila nahIM likhe, zeSa prayoga samAna hai| For Private And Personal Use Only
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [212] (3555) nIlotpalAyo lepaH ( rA. mA. / ziro. ) nIlotpalAkSaphalamajjatilAjagandhAH / sAGgakusumaiH samapUgavalkaiH // 9 sampiSya yaH prakurute bahuzaH pralepam / khAlityamasya na padaM vidadhAti mUrdhni // nIlakamala, baher3e kI guThalIkI majjA (girI), tila, ajamoda, phUlapriyaGgu aura supArIke chilake samAna bhAga lekara pAnIke sAtha pIsakara bAra bAra lepa karanese khAlitya ( gaJja ) naSTa ho jAtA hai hone vAle visarpa ke liye hai / ) (3558) nyagrodhAdilepa: (2) aura punaH nahIM hotA / (3556) nIlyAdiyoga: ( ra. ra. rasA. kha. / upade. 5 ) nIlIpatrANi kAsIsaM bhRGgarAjarasaM dadhi / lohacUrNa samaM piSTvA tallepaM kezaraJjanam // bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH / nIlake patte, kasIsa, bhaMgarekA rasa, dahI, aura lohacUrNa samAna bhAga lekara pIsakara lepa karanese sapheda bAla kAle ho jAte haiN| ( yadi lepa gAr3hA ho to usameM bhaMgarekA rasa adhika milA lenA cAhiye / bAloMpara lepa karake Uparase araNDa yA kelekA pattA bAMdha denA cAhiye aura dUsare dina lepa dhokara taila lagA denA cAhiye ! ) [ nakArAdi lakSNapiSThairyathAlAbha zizoH kArye pralepanam / sadAha rAgavisphoTa: vedanAvraNazAntaye || (3557) nyagrodhAdilepa: (1) (vaM. se. 1 bAla. ) nyagrodhodumba rozvatthalakSa vetasajambujaiH / tvaryaSTayAhamamiSThAcandanozIra padmakaiH 5: 11 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bar3a, gUlara, azvattha ( pIpala vRkSa ), pilakhana, beta, aura jAmana; inakI chAla tathA mulaiThI, majITha, lAla candana, khasa aura padmAka / inameM se jitanI cIjeM mila sakeM vaha saba samAna bhAga lekara mahIna pIsakara lepa karanese bAlakake dAha, surkhI, visphoTaka aura vedanA yukta vraNa naSTa hote haiM / (yaha yoga bAlakoMke zira tathA basti pradeza meM (vR. ni. ra.; yo. ra.; vaM. se. / visarpa. ) nyagrodhapAdo guA' ca kadalIgarbha eva ca / tairgranthivisarpa lepa dhautAjyasaMyutaH / / bar3akI jar3a kI chAla ( yA jaTA ), cIMTalI ( matAntara meM paTera ) aura kelekI mUsalIko mahIna pIsa kara sau bAra dhule huve ghRtameM milAkara lagAne se pranthivisarpa naSTa hotA hai / (3559) nyagrodhAdilepa: (3) (bR. ni. ra.; vaM. se. / masU. ) nyagrodhaplakSamaJjiSThAzirISodumbaratvacAm / sasarpiSkaM masUryyAntu vAtajAyAM pralepanam // bar3akI chAla, pilasbana kI chAla, manITha, sirasakI chAla, aura gUlarakI chAlake samabhAga mizrita cUrNako ghI meM milAkara lagAne se vAtaja sUrikA naSTa hotI hai / 1---' gundrA' iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAkaraNam ] tRtIyo bhaagH| [213] - (3560) nyagrodhAdilepaH (4) / (3561) nyagrodhAdilepaH (5) ( vR. ni. ra. / vraNa.; vaM. se.; yo. ra. / visarpa.) ( yo. ra.; vR. ni: ra.; ga. ni.; . mA. / vraNazo.) nyagrodhodumbarAzvatyaplakSavetasakavalkalai / nyagrodhodumbarozvatthaplakSavetasazelubhiH / sasarpiSkaiH pralepaH syAcchophaniriNaH prH|| candanadvayamaniSThAyaSTImaraNagairikaiH // bar3a, gUlara, pIpalavRkSa, pilakhana aura ta zatadhautaghRtonmitraileMpo rktprsaadnH|| kI chAlake mahIna cUrNako dhImeM milAkara lepa karanedAhapAkarujAsAvazophanirvApaNaM paraH // | se braNakI sUjana naSTa hotI hai| Agantuje raktaje ca eSa lepotipUjitaH // (3562) nyagrodhAdyudartanam bar3akI chAla, gUlarakI chAla, pIpalakI chAla, (vai. jI. / vi. 4) pilakhanakI chAla, betakI chAla, lihasaur3ekI chAla, | nyagrodhAGkarakuSTharodhavikasAzyAmAmasUrAruNa / sapheda candana, lAla candana, majITha, mulaiThI, sUraNa zrIkhAH payasAnvitairviracittaM vyaGganamudvarttanam / / ( jimikanda ) aura geruke samAna bhAga mizrita bar3ake aMkura (kAMpala), kUTha, lodha, majITha, cUrNako sau bAra dhule huve dhImeM milAkara lepa karane- phUlapriyaGga, masUra, sapheda candana aura lAla candanase dAha, pAka, pIr3A, srAva aura zotha yukta Aga- ke samAna bhAga mizrita cUrNako dUdhameM milAkara ntuka tathA raktaja visarpa naSTa hotA hai| ubaTana karanese mukhakI jhAI naSTa ho jAtI haiM / iti nkaaraadilepprkrnnm| Cameer atha nakArAdidhUpaprakaraNam (3563) nimbakASThadhUpaH | (3564) nimbAdidhUpaH (1) ( yo. ta. / ta. 75) ( vR. ni. ra. / jvarA.) dhUpite yonirandhre ca nimbakASThena yuktitH| nimbapatraM vacA kuSThaM pathyA siddhArthakaM ghRtam / Rtvante ramate yA strI na sA grbhmvaapnuyaat|| viSamajvaranAzAya gugguluzceti dhUpanam // ____ yadi RtukAlake antameM yoniko nImakI nImake patte, baca, kUTha, harSa, sapheda sarasoM, lakar3I kI dhUnI dekara strI puruSasamAgama kareM to aura gUgalake cUrNako ghImeM milAkara usakI dhUpa garma nahIM rahatA / denese viSama jvara naSTa hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [214] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [nakArAdi (3565) nimbAdidhUpaH (2) pAnIko ekatra milAkara usakI bArIka dhAra banda (ra. ra. / jvarA.) AMkha para chor3iye / nimbapatravacAhijasarpamirmokasarpapaiH / yaha upAya kaphAbhiSyanda meM hitakara haiN| DAkinyAdiharo dhUpo bhuutonmaadvinaashnH|| / (noTa-~dhUpa AMkha banda karake denI cAhiye aura dhyAna rakhanA cAhiye ki AMkhameM dhuvAM na nImake patte, paca, hA~ga, sAMpakI kAMcalI aura sarasoMkI dhUpa (dhUnI) dene se DAkimI jAne paave|) Adike upadrava aura mUtonmAda naSTa hote haiN| / (3568) nirguNDadhAdidhUpaH (1) (3566) nimbAdidhUpaH (3) (ga. ni.; pR. ni. ra.; yo. ra. / jvarA. ) (bhA. pra.; yo. ra. / praNa.) nirguNDIpurasahitaH siddhArthanimbapatrasaMyuktaH / nimbapatravacAhiGgusapilavaNasarSapaiH / sarjarasena sameto dhRpavaraH sandhigaM hanti / / dhUpana kRmirabhoghnaM praNakaNDUrujApaham // saMbhAluke patte, gUgala, sapheda sarasoM, nImake nImake patte, baca, hIMga, seMdhA namaka, aura patte, aura rAla / saba cIjeM samAna bhAga lephara sarasoM ke samabhAga mizrita cUrNako dhImeM milAkara | kUTakara cUrNa bnaav|| usakI dhUpa dene se baNake kRmi, kaNDU aura pIr3A rogIko isakI dhUpa denese sandhigatajvara naSTa maSTa hotI hai| | hotA hai| (3567) nimbAdidhUpaH (4) (3569) nirguNDayAdidhUpaH (2) (vaM. se.; yo. ra. / netra.) (ga. ni.; vR. ni. ra. / jvara.) nimbArkapatrasamparka lo, bhAgacatuSTayam / / nirguNDIpicumandakuSThavijayAkArpAsasiddhArthakaiH / dhUpaH sarpiH payo bhAgaiH kaphe sekaH sukhaambunaa|| ssddynthaatgraamrendrtrubhirtinnddmuulaanvitaiH|| nIma aura Akake pattoMkI lugadI ke bIcameM | caNDIyAvakarudramAlyasahitairmadhvAjyasaMyojitaiinase 4 gune lodhako rakhakara golAsA banAkara dhUpo'yaM grahasannipAtajanitAM pIDAM pinaSTi kssnnaat|| usake Upara miTTIkA lepa karake puTapAka vidhise / / saMbhAlake patte, nImake patte, kUTha, bhAMga, kapAsa, pakA lIjie / tatpazcAt AMkhakI palakoM para usa sapheda sarasoM, baca, tagara, devadAru, AkakI jar3a, lodhakI dhUnI dIjiye; athavA ghI, dUdha aura mandoSNa | zivaliGgI, kulatha aura belachAla ke samAna bhAga -" saindhavaiH" iti pAThaantaram / mizrita cUrNako zahada aura ghI meM milAkara dhUpa 2-"dhamaH" iti pAThAntaram / denese graha aura sannipAtajanita jvara naSTa hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhUmraprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [25] - (3570) nirguNDayAdidhUpaH (3) pAmApInasakAsanAzanakaro dhUpo prahocchedanaH / / ( hA. saM. / sthA. 3 a. 11) ___saMbhAlake patte, nImake matte, haratAla, sarasoM, devadAra aura khAMDake samabhAga mizrita cUrNako ghI nirguNDIdalanimbapatraharitAlaM sArSapaM cUrNakam / aura vAhada meM milAkara dhUpa denese bhagandara, arza, devAhaM ghRtazarkarAmadhuyutaM dhUpaM bhagandArake // | pIDAyukta duSTa aura viSama vraNa, visarpa, pAmA, durnAme saraje vraNe ca viSame duSTe visarpeSu ca / pInasa, khAMsI aura grahadoSa naSTa hote haiM / iti nakArAdidhUpaprakaraNam / atha nakArAdighUmraprakaraNam (3571) nepAlikAdidhUmrayogA: ___ manasila, gAyakA sIMga, kUTha, rAla, aura kuza (ga. ni. / hikkA.) | meM se kisI ekake cUrNako ghImeM milAkara usakA nepAlyA goviSANasya kuSThAtsarjarasasya gh|| dhUmrapAna karanese hikkA zAnta ho jAtI hai| dhUmaM kuzasya vA sAjyaM piveddhikopazAntaye // / iti nakArAdidhUmraprakaraNam / atha nakArAdhajanaprakaraNam (3572) naktamAlAdyaJjanam ___ karA ke phalekI girI, seTha, mirca, pIpala, (vR. ni. ra.; vaM. se.; ga. ni.; . mA. | viSA.) belakI jar3akI chAla, haldI, dAruhaldI aura naktamAlaphalaM vyoSa vilvamUla nizAdvayam / / tulasIke phUla ( vA patra ) samAna bhAga lekara pUrNa saurasaM puSpAmAjaM ca mUtraM bodhanaMmadhanam // karake sabako bakarIke mUtrameM ghoTakara atyanta mahIna 1 patramiti pAThAntaram / aJjana bnaaveN| For Private And Personal Use Only
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [216] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [naphAradi - - - - ise AMkhameM lagAnese viSase mUrchita huve / (3575) nayanasANAanam / mamuSyakI mUrchA jAtI rahatI hai| (bhA. pra. kha. 2; yo. ra. / netra.) (3573) nakAndhyaketuH kaNA salavaNoSaNA saha rasAJjanA sAmanA / (vR. yo. ta. / ta. 130; vai. - / netra.) saritpatikaphaH sitA sitapunarnavA sambhavA / rajanyaruNacandanaM madhu ca tutyapathyA shilaa| hareNukAM saindhavasampayuktAM arissttdlshaavrsphttikshnaabhiindvH|| srotojayuktAmupakulyayA ca / | imAni tu vicUrNayennibiDavAsasA zodhayet / piSTvAjamUtreNa kRtA ca vatti | tathAyasi vimardayetsamadhutAmrakhaNDena tat // netAndhyavidhvaMsakarI narANAm // | idaM munibhirIritaM nayanazANanAmAanam / reNukA, seMdhAnamaka, sauvIrAna aura dantImUla karoti timirakSayaM paTalapuSpanAzaM balAt // ke samAna bhAga mizrita cUrNako bakareke mUtrameM pIpala, seMdhAnamaka, kAlI mirca, rasAJjana, ghoTakara battiyAM bnaa| kAlA suramA, samudraphena, mizrI, sapheda punarnavAmUla, inheM AMkhameM lagAnese naktAndhya (ratauMdhA ) haldI, lAla candana, mulaiThI, tuttha (nIlA thothA), | harra, manasila, nImake patte, lodha, phaTakI, zaMkhanAbhi, naSTa hotA hai| aura kapUrake atyanta mahIna, gAr3he kapar3ase chane huve (3574) naktAndhyaharIvattiH samAna bhAga mizritaM cUrNako lohapAtrameM tAMbekI ( ra. ra. sa. / u. a. 23) mUsalIse zahadake sAtha ghotteN| tAmrAyalavaNazakSaistulyA yaha timira, paTala aura puSpako naSTa karatA hai| magadhodbhavA'ya vai dhaatrii| (3576) nayanasukhAvatiH jalapiSTA gulikeyaM (bhai. sa.; . mA.; dhanva. / netra.) __sAyaM samayAndhyamapaharati // ekaguNA mAgadhikA dviguNA zuddha naipAlI tAmrakA cUrNa, seMdhAnamaka aura | ca harItakI slilpissttaa| saMkhakA cUrNa 1-1 bhAga tathA pIpala aura Ama vattiriyaM nayanamukhAlekA cUrNa 3-3 bhAga lekara sabako pAnIke sAtha timiraamaipttlkaacaashruhrii|| pIsakara battiyAM banA lIjiye / ___ eka bhAga pIpala aura 2 bhAga harake mahIna | cUrNako pAnIke sAtha pIsakara battiyAM banA leN| inheM AMkhameM AMjanese matAndhya (stIdhA) | 1. bhA. pra. yaha yoga 'nayanazoNAcana' nAmase naSTa hotA hai| | likhA hai| For Private And Personal Use Only
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aJjanaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [217] yaha " nayana sukhAvartiH " timira, arma, | (3578) nayanAmRtAjanam (1) kAca, azruzrAva aura paTalako naSTa karatI hai| (vR. ni. ra.; vaM. se; yo. ra.; vai. raha.; ra. .) netra.; bhA. pra. kha. 1 / netra prasAdane; vR. yo. (noTa-isa yogameM harra kI guThalIke bhItarakI / t.| ta. 131; yo. ta. / ta. 71; yo. majA DAlanI cAhiye / ) ci. / a. 3; vA. bha. / u. a. 17; (3577) nayanAmRtavaTI ra. maM. ! a. 8; ra. ra. sa. / a. 23) (vai. ra. / netra.) rasendrabhujagau tulyau tayordviguNamaJjanam / zuNThIharItakIvanyakulatyaM khaparaM tthaa|| sUtaturyAzakarpUramaanaM nayanAmRtam // timiraM paTalaM kAcaM zukramArjunAni ca / sphaTikaM zvetakhadiraM pRthaGmAjUphalaM samam // | kramAtpathyAzino hanti tathAnyAnapi dRggadAn // kara mRganAbhizca mauktikaM ca tadarddhakam / pratyekaM nimbukadrAvaiH khalve madha dinatrayam // pArA aura zuddha sIsA 1-1 bhAga, zuddha suramA pazcAttu vaTikAM kuryAjalena timiraM haret / 4 bhAga, aura kapUra pArese cauthAI lekara sabako stanyena puSpapaTala madhunA kAnikAnmalam // ghoTakara aJjana banAveM / netrasrAvaM rasonena nattAndhya bhRnggyogtH|| isake lagAne aura pathya pAlana karanese timira, gomUtrAcipiTaM mAMsaddhi rambhAjalena tu // | paTala, kAca, zukra, arma, arjuna aura anya netraroga bhI naSTa hote haiN| soTa, harra, kevaTImothA, kulatha, zuddha khapa (prathama sIseko pighalAkara dhAra bAMdhakara dhIre riyA, sphaTikamaNi (athavA phaTakI ), sapheda | dhIre pAradameM chor3eM aura sAtha hI sAtha ghuTavAte katthA, aura mAjU phalakA cUrNa 2-2 bhAga; kapUra, | jAyaM jaba donoM milajAya to usameM anya cIjeM kastUrI aura sacce motI 1-1 bhAga lekara sabako | | milAkara ghotteN|) 3 dina taka nIbU ke rasameM ghoTakara goliyAM bnaaveN|| (3579) nayanAmRtAJjanam (2) inheM pAnI ke sAtha ghisakara AMkhameM lagAne se (yo. ciM. / a. 3) timira, strIke dUdhake sAtha lagAne se puSpa (phUlA), zaGkhanAbhikaNAtutthaM bolakharparasaMyutam / nimbUkarasatoyena hayAnaM nayanAmRtam // zahadase paTala, kAjIse mala, rasauna ( lhasana ) ke zaGkhakI nAbhi, pIpala, zuddha nIlA thothA, bola, rasake sAtha lagAnese netrasrAya, bhaMgareke rasake sAtha | aura zuddha khapariyAkA cUrNa samAna bhAga lekara sabako lagAnese ratauMdhA, gomUtrase cipiTa aura keleke rasake / 1 dina nIbUke rasameM ghoTeM / sAtha ghisakara lagAne se mAMsavRddhi naSTa hotI hai| isakA nAma ' nayanAmRtAJjana' hai| For Private And Personal Use Only
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [218] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [nakArAdi (3580) naSanetradAtrIvattiH / ke mahIna cUrNako pAnIke sAtha pIsakara battiyAM (ra. ra. sa. / u. khaM.a. 23; ra. caM. / netra.) / inheM AMkhameM lagAnese kleda (AMkhoMkI cipadviraSTau tAmrarajaso madhukasya caturdaza / cipAhaTa), upadeha, aura kaNDU tathA kaphaja netra kuSThasya dvAdazAMzAH syurvacAyAstu dazaiva hi // roga naSTa hote haiN| rajatasya tu catvAro dvau bhAgau kanakasya ca / saindhavasyASTasaGgyAtA pippalyAzca SaDeva tu // (3582) nAgAdyAnam ajAkSIreNa saMpeSya tAmrapAtre nidhApayet / / (vA. bha. / u. sthA. a. 13) abhiSyandamadhimanyaM vraNabhulaM kukUNakam // triMzadbhAgA bhujaGgasya gandhapASANapaJcakam / timiraM paTalaM kArya kaNDaM hanti vizeSataH // zulvatAlakayodvauM dvau vaGgasyaiko'JjanAttrayam // tAmrabhasma (athavA cUrNa) 16 bhAga, mulai- andhamRSIkRtaM dhyAtaM pakaM vimalamajanam / ThIkA cUrNa 14 bhAga, kUThakA cUrNa 12 bhAga, . timirAntakaraM loke dvitIya iva bhaaskrH|| bacakA cUrNa 10 bhAga, cAMdIke varka 4 bhAga, zuddha sIsA 30 bhAga, zuddha gandhaka 5 bhAga, soneke varka 2 bhAga, seMdhA namakakA cUrNa ATha zuddha tAmra aura haratAla 2-2 bhAga, zuddha vana bhAga, aura pIpalakA cUrNa 6 bhAga lekara sabako 1 bhAga tathA aJjana ( suramA) 3 bhAga lekara 1 dina tAmrapAtrameM bakarIke dUdhake sAtha ghotteN| sabako andha mUSAmeM banda karake tIbrAgnimeM (4 pahara) tatpazcAt battiyAM banAkara chAyAmeM sukhA leN| pakAveM / pazcAt mUSAke svAMga zItala hone para yaha varti abhiSyanda, adhimantha, sabaNazukla, auSadhako kharala karake suramA banAleM / kukUNaka, timira, paTala, kAca, aura vizeSataH kaNDu ___ yaha aJjana timirako naSTa karatA hai / tathA (AMkhakI khujalI) ko naSTa karatI hai| | saMsArameM dUsare sUryake samAna andhatAko naSTa karane (pAnI yA bakarIke dUdhameM ghisakara lagAnA | vAlA hai| cAhiye / ) (3583) nAgArjunIguTikA (3581) navAGgIvattiH (ga. ni. / netra.) (ga. ni. / netrarogA.) haridrA nimpapatrANi pippalyo maricAni ca / bhadramustaM viDalAni sasama viSvabheSajam // yUSaNatriphalAsindhuzilAlena nvaanggikaa| etAni samabhAgAni chAgamUtreNa peSayet / kledopadehakaDnI vartiH zastA kaphApahA // kolAsthikAguTI chAyAzuSkA nAgArjunIti saa|| ____sAMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, vAriNA timiraM hanti madhunA paTalaM tthaa| seMdhAnamaka, manasila aura haratAla / ina 9 cIjoM / rAtryanvaM bhRjarAjena nArIdugdhena puSpakam // For Private And Personal Use Only
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aJjanamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [219] gavAM mUtreNa piTikAM kAmikena ca kAmalAm / / ekatra milAkara varSA ke zuddha jalase ghoTakara uzIrarasasaMyuktA viSaM vRshciksmbhvm|| | bartiyAM bnaaveN| * haldI, nImake patte, pIpala, kAlI mirca, nAgara timira aura paTala nAzaka yaha prayoga nAgAmothA, bAyabiDaMga, aura sAMTha kA samAna bhAga cUrNa rjunane paTane ke eka stambha para likhAyA thaa| lekara sabako bakarIke mUtrameM ghoTakara berakI guTha- inheM strIke dUdhameM ghisakara lagAnese navIna lIke barAbara goliyAM banAkara chAyAmeM sukhaaveN| | netrapAka avazya naSTa hojAtA hai| inheM pAnIke sAtha ghisakara AMkhameM AMjanese | kesU ( TesU ) ke phUleke rasake sAtha lagAnetimira, zahadase paTala, bhaMgareke rasase ratauMdhA, strIke se pilla, puSpa aura sursI tathA lodhake pAnIke dUdhase phUlA, gomUtrase piTikA, kAjIse kAmalA| sAtha lagAnese navIna timira naSTa hotA hai| yadi aura khasake kAthake sAtha ghisakara lagAnese bicchUkA AMkheM bahuta samayase banda hAM to ise bakareke mUtrake viSa naSTa hotA hai| sAtha ghisakara lagAnese ve AsAnI se khula jAtI (3584) nAgArjunIvatiH haiM aura sAtha hI svaccha bhI ho jAtI haiN| (ra. kA. the.; ra. ra.; dhanva., vaM. se.; bhai. ra.; (3585) nArAyaNAanam _. mA.; ca. da; ga. ni. / netrarogA.) (vR. yo. ta. / ta. 131; vai. ra. / netra.) triphalAvyoSasindhUtthayaSTItuttharasAdhanam / tulasyA bilvapatrasya rasau prAyau samAMzako / prapauNDarIkaM jantu lodhaM tAnaM caturdazaH // tAbhyAM tulyaM payo nAstritayaM kAMsyabhAjane // dravyANyetAni saJcUrNya vatiH kaaryaanbhombunaa| gajavallathA dRDhaM madya tAmreNa maharaM punH| nAgArjunI timirANAM paTalAnAM tathaiva ca // | kajjalatvaM samutpAdya tenaanyjitvilocnH|| nAgArjunena likhitA stambhe paattliputrke| saro netrarujaM hanti sazUlAM paakjaampi|| sadyaH kopaM ca dugdhena striyA vijayate dhruvam // tulasI aura belake pattoMkA rasa 1-1 bhAga kiMzukasvarasenAtha pillapuSpakaraktatAH / / tathA strIkA dUdha do bhAga lekara tInoMko kAMsIkI aJjanAllodhatoyena AsannatimiraM jayet // / thAlImeM nAgarabelake pAnake sAtha tAMbekI mUsalI se ciraM saMchAdite netre bastamUtreNa sNyutaa| | ghotteN| jaba kajjalake samAna ho jAya to nikAlakara unmIlayatyakRcchreNa prasAdazcAdhigacchati // surakSita rakkheM / hare, baheDA, AmalA, sAMTha, mirca, pIpala, isake lagAnese netrapAka aura AMkhakI pIr3A seMdhAnamaka, mulaiThI, nIlA thothA, rasauta, prapauNDarIka | naSTa hotI hai / (puNDariyA), bAyabiDaMga, lodha aura tAmra bhasma / / (nIma yA kisI anya lakar3Ike soTemeM tAMbekA ina 14 cIjeMke mahIna cUrNako samAna bhAga lekara / paisA lagavAkara usase ghoTanA cAhiye / ) For Private And Personal Use Only
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - [220] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [nakArAdi (3586) nizAyaJjanam / (3589) nIlotpalAdhaanam (vR. ni. ra.; yo. ra. / jvara.) (ca. da.; . mA.; ga. ni. / netraro.) jvare'JjanaM nishaatailkRssnnaamricsaindhvaiH| nIlotpalaM viDaGgAni pippalI raktacandanam / vacAharItakIsarpidhUpaH syAdviSamajvare // aJjanaM saindhavaM caiva sadyastimiranAzanam // haldI, pIpala, kAlImirca aura seMdhA namakake nIlakamala, bAyabiDaMga, pIpala, lAla candana, samAna bhAga mizrita cUrNako tailameM ghoTakara AMkhameM | suramA aura seMdhA namakakA samAna bhAga mahIna cUrNa lagAne se athavA baca, harra aura ghIkI dhUpa denese | lekara ekatra milAkara ghoTeM / viSama jvara naSTa hotA hai| ise AMkhameM lagAnese timira roga zIghra hI (3587) nIlAJjanazodhanam naSTa ho jAtA hai| ( rase. sA. saM. / pU. kha.; yo. ci. / a. 7 (3590) netravatiH A. ve. pra. | a. 8) ( A. ve. vi. / ciki. a. 73) nIlAJjanaM cUrNayitvA jambIrarasabhAvitam / / tutyakaM tolakamitaM TAnaM sarjikaM tathA / dinaikamAtape zuddhaM bhavetkAryeSu yojayet // drAvayitvA mupAmadhye tatra mASamitaM dhanam // ___kAle surameke cUrNako 1 dina jambIrI mizrayitvA kRtvA netravartI netrarujApahA / bhASitA zrImahezena sathaH zAntipadA zubhA / / naubUke rasameM ghoTakara dhUpameM sukhA lenese vaha zuddha ho jAtA hai| nIlAthothA 1 tolA, suhAgA 1 tolA aura sajjIkhAra 1 tolA lekara tInoMko khulI mUSA meM (3588) nIlotpalAdiguTikAJjanam / rakhakara pighalAbeM tatpazcAt usameM 1 mASA kapUra (ga. ni. / netra.) | milAkara kharalameM dhoTakara barti bnaaveN| mIlotpalasya kiJjalkaM goshkdrssNyutm| ise AMkhameM AMjane se netra pIr3A naSTa muTikAanametatsyAdinarAyandhayohitam // | hotI hai| nIla kamalakI kesarako gAyake gobarake rasameM | (3591) nepAlAdivatiH ghoTakara goliyAM banAveM / (yo. ra. / netra.) inheM AMkhoMmeM lagAnese divAndhatA aura rAjya- nepAlatriphalAmakAntAvyopaM ca peSitam / ndhatA ( ratauMdhI) naSTa hotI hai| vartIkRtaM balAsotyapAlana timiraaph|| For Private And Personal Use Only
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nasyaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [221] - nepAlI tAmrabhasma ( athavA atyanta mahIna cUrNako pAnIke sAtha pIsakara battiyAM banAveM / cUrNa) harra, baher3A, AmalA, zaMkha, reNukA, soMTha, ise AMkha meM AMjane se kaphaja timira roga mirca, aura pIpala; sabake samAnabhAga mizrita / naSTa hotA hai| iti nakArAdhaJjanaprakaraNam / atha nakArAdinasyaprakaraNam (3592) navasAdaracUrNayogaH pAradabhasma, tAmrabhasma, lohabhasma, cItekA (pR. ni. ra. / ziro.) cUrNa, suhAgekI khIla, zuddha khapariyA aura soMTha, | mirca, tathA pIpalakA mahIna cUrNa barAbara barAbara nasyena kalikAcUrNa navasAgaraja rjH| lekara sabako ekatra milAkara ekadina Akake pAtazleSmabhavAM pIDAM ziraso hanti sarvathA // dUdhameM ghotteN| __ kalIcUnA aura nausAdara samAna bhAga milAkara sUMghanese vAtakaphaja zirazUla naSTa ho jAtA hai| __ Akake dUdhameM milAkara isakI nasya denese ( yaha tIvra nasya hai ata eva adhika na sUMghanI | sannipAta jvara naSTa hotA hai| cAhiye / athavA ina donoMko eka zIzImeM bhara- noTa--ise sAvadhAnI pUrvaka rogIke balAbalakA kara rakkheM jaba sUMghanA ho taba zIzImeM 2-3 bUMda vicAra karake yathocita mAtrAnusAra denI pAnI DAla deM aura usase jo vASpa nikale use caahiye| suuce| | (3594) nAgarAdinasyam (yaha nasya bicchUke viSako bhI naSTa karatI hai|) (3593) nasyabhairavaH ( vaM. se.; vR. ni. ra.; vR. mA. / ziro.) (ra. caM.; ra. sA. saM.; ra. rA. muM.; ra. kaa.dhe.| | nAgarakalkavimizraM kSIraM nasyena yojita pNsaam| ___ jvara.; rasendraciM. / a. 9) | nAnAdoSodbhUtAM ziroruja hanti tIvratarAm / / mRtsatArvatIkSaNAbhi TaNaM kharaM samam / / / soMThako dUdhameM ghisakara nasya lenese vividha samyopamarkadugdhena dina sammardayedRDham // doSoM se utpanna tIvratara zira pIr3A bhI naSTa ho akSIrastaM nasya savipAtaharaM param // For Private And Personal Use Only
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - [222] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [nakArAdi nimbatailanasyam | (3596) nirguNDImUlanasyam (ga. ni. / rasAya.) (ga. ni. / grandhyA .; vRM. mA. / galagaM.) taila prakaraNa meM "nimbatailaprayoga" dekhiye| gaNDamAlAmayArttAnAM nasyakarmaNi yojayet / (3595) nimbAdinasyam nirguNDayAstu ziphAM samyagvAriNA pripessitaam|| ( bhA. pra. kha. 2 / nAsA.) nasya hitaM nimbarasAJjanAbhyAM ___ gaNDamAlA rogameM saMbhAlukI jar3ako pAnIke dI ziraHsvedanamalpazastu / sAtha pIsakara usakI nasya denI caahiye| nasye kute kSIrajalAvasekA (3597) nirguNDayAdinasyam __ ucchamanti bhuJjIta ca mudgyuussaiH|| / (yo. ra.; vR. ni. ra. / apasmAra ) dIpta nAmaka nAsArogameM nImake pattoMke rasa nirguNDIbhavavandAkanAvanasyopayogataH / aura rasautakI nasya lenI, zirako thor3A svedita karanA, tathA nasyake pazcAt zirapara dUdha aura | upaiti sahasA nAzamapasmAro na saMzayaH // pAnIkI dhAra DAlanA evaM mUMgakA yUSa aura bhAta | saMbhAluke bande kI nasya denese apasmAra khAnA caahiye| roga turanta naSTa ho jAtA hai| iti nakArAdinasyaprakaraNam / atha nakArAdikalpaprakaraNam (3598) nirguNDIkalpaH (1) yAvajjIvet,baddhazukraH strIzataM kAmayituM samo ___(bhai. ra. / rasAyanA.) bhavati / zAkAmla vihAya yathecchayA bhojyam / | taccUrNa gomUtreNa saha yaH pibati hantyaSTAdaza nirguNDImUlacUrNamaSTapalaM gRhItvA SoDazapalaM kuSThAni pAmovicarcikAdIni nADIvraNagulmamadhumizritaM mardayitvAghRtabhANDe kRtvA zarAveNA- zUlaplIhodarANi / taccUrNa takreNa yaH pibati sa cchAdha niviDalepanaM dattvA mAsamekaM dhAnya- sarvarogavivarjito gRdhradRSTivarAhabalo bhavati, madhye sthApayet / tanmAsamekaM bhakSitamAtreNa valIpalitavanjitaH pavanavego divyamUrtibhavati naraH kanakava) gRdhradRSTiH sarvarogavivarjitaH mAsadvayamayogeNapaNDitazca na saMzayaH / / palIpalitahInaH / samvatsaraM khAdite candrArka saMbhAlakI jar3ake 8 pala cUrNameM 16 pala For Private And Personal Use Only
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kalpamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [223] zahada milAkara use ghRtase cikane kiye huve miTTIke / taccUrNa kSIramadhvAjyailauMDitaM snigdhbhaannddke| pAtrameM bharakara usake mukhapara zarAva Dhakakara sandhi | ruddhA kSipeddhAnyarAzau mAsAduddhatya bhakSayet // para kapar3amiTTI kara deM / tatpazcAt isa pAtrako dvipalaM varSaparyantaM jIvezcandrArkatArakam / anAjake DherameM dabA deM aura eka mAsa pazcAt taccUrNApalaM cAjyailihetsyAtpUrvavatphalam // nikAlakara yathocita mAtrAnusAra sevana kreN| taccUrNa triphalA muNDI bhaGgI nimbo guDUcikA / ise 1 mAsa taka sevana karane se manuSyakA | vacA caiSAM samaM cUrNa madhvAjyAbhyAM lihelplm|| zarIra svarNa ke samAna kAntimAn aura usakI varSAnmRtyu jarAM hanti jIvedbrahmadinatrayam / dRSTi gRdhrake samAna tIkSNa ho jAtI hai tathA nirguNDIpatra drAva bhANDe mRdvagninA pacet // vaha sarva roga aura balipalita rahita ho jAtA hai| guDavatyAkamApannaM pItaM vAntivirekakRt / 1 varSa taka khAnese dIrgha jIvana aura prabala niryAntikamayastasyamukhanAsAkSikarNataH // kAmazakti prApta hotI hai| rAjayakSmAdirogAMzca saptAhena vinAzayet / isake sevana kAlameM zAka aura amla padArthoM mAsatrayAJjarAM inti jIvedvarSazatatrayam // ko chor3akara yatheccha AhAra karanA caahiye| | "OMnamo mAya gaNapataye bhUpataye kuberAya svAhA' | iti bhkssnnmntrH|| isa cUrNako gomUtrake sAtha pInese aThAraha puSya nakSatrameM prAtaHkAla nirguNDI (saMbhAla) prakArake kuSTha, pAmA, vicarcikA, nADIvraNa, gulma, | / nADAvaNa, gulma, kI jar3akI chAla utArakara use chAyAmeM sukhA kara zUla, tillI aura udararogAMkA nAza hotA hai| | cUrNa banAveM / ise 11 tole (1 karSa) kI mAtrAise takrake sAtha sevana karanese manuSya samasta nusAra 1 pala (5 tole ) bakarIke mUtrake sAtha rogarahita, balavAna, gRdhradRSTi, bali palitarahita, | 6 mAsa taka pInese manuSya amara ho jAtA hai / pavanake samAna vegavAlA aura divya rUpavAna ho 1 varSa taka sevana karanese ziva samAna ho jAtA hai| jAtA hai| __isa cUrNako dUdha, zahada aura ghImeM milAkara do mAsataka sevana karanese paMDita ho jAtA hai| miTTIke cikane baratanameM bharakara usake mukhako (3599) nirguNDIkalpaH (2) zarAvase Dhaka deM aura usa para kapara miTTI kara deN| isa baratanako anAjake DherameM dabA deM aura 1 mAsa (ra. ra. ra. / upadeza 4) pazcAt nikAlakara sevana kreN| puSpArke grAhayetyAtanirguNDImUlajA tvacam / isameM se nitya prati 2 pala davA 1 varSa chApAzuSkA vicUAya karSamekaM pivetsadA // | taka sevana karanese dIrghAyu prApta hotI hai| ajAmUtrapalaikena SaNmAsAdamaro bhavet / / uparokta cUrNameM se AdhA pala lekara dhImeM varSamAtramayogeNa zivatulyo bhvebhrH|| milAkara khAnese bhI dIrghAyu prApta hotI hai| For Private And Personal Use Only
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [224] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [ nakArAdi - ___ isa cUrNameM samAna bhAga triphalA, muNDI, AMkha aura kAnase kRmi nikala kara sAta dinameM bhaMgarA, nImakI chAla, giloya aura bacakA cUrNa | rAjayakSmA ityAdi roga naSTa ho jAte haiM / milAkara usameM se 1 palakI mAtrAnusAra zahada tIna mAsa taka sevana karane se jarA (vRddhAaura ghIke sAtha khAne se 1 varSameM manuSya jarAmRtyu basthA dUra hokara tInasau varSakI Ayu prApta rahita ho jAtA hai| hotI hai| nirguNDI (saMbhAla ) ke pattoMke rasako mandAmipara pakAkara gur3ake samAna gAr3hA kreN| ise ____ ise "OM namo mAya.... svAhA" mantra par3hakara khAnese vamana aura virecana hotA tathA mukha, nAka, 'khAnA cAhiye / iti nakArAdikalpaprakaraNam / atha nakarAdirasaprakaraNam noTa-pArA, gandhaka, vachanAga Adi samasta rasa, yAvanto netrarogAMzca tAnihanti na saMzayaH / uparasa, viSa, upaviSa Adi zuddha hI lene | (atra sarvacUrNasamaM lauhAbhaM grAhyam ) cAhiyeM cAhe TIkAmeM inake nAmake sAtha / soMTha, mirca, pIpala, hare, baher3A, AmalA, 'zuddha' zabda likhA ho yA na likhA ho| kAkar3AsiMgI kacUra, rAsnA, atIsa, dAkha (bhunakkA), (3600) nayanacandraloham nIlakamala, kAkolI, mulaiTI, kaMdhI, nAgakesara, choTI kaTelI aura bar3I kaTelI kA cUrNa 1-1 (bhai. ra.; dhanvaM.; ra. rA. su.; ra. sA. sa. / netraro.) bhAga, lohabhasma 9 bhAga aura abhrakabhasma 9 bhaag| trikaTu triphalA bhRGgI zaThI rAsnA mahauSadham / sabako ekatra milAkara 1-1 dina triphalAke drAkSA nIlotpalazcaiva kAkolI madhuyaSTikA // kAtha, tilake taila aura bhaMgareke rasameM ghoTakara vATayAlaka kezarazca kaNTakArIdvayaM tthaa| | berakI guThalIke samAna goliyAM banAveM / lauhAbhrayoH palaM dattvA bhAvayedauSadhairimaiH // inake sevanase samasta netraroga naSTa hote haiM / triphalAkAyatailena hArAjarasena ca / ( mAtrA-1 se 2 golI taka / ghIke sAtha) bhAvayitvA vaTI kAryA badarAsthimitA zubhA // nayanAmRtaloham -rasendrasAra saMgrAmeM " nayanAmRtaloha" nAma (ra. sA. saM., vRM mA. / netra.) milA hai| nayanacandraloha dekhiye| - For Private And Personal Use Only
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam tRtIyo bhaagH| [225] (3601) navajvaramurArirasaH kAthameM bujhAveM / ( hareka padArthameM kamase kama sAta ( ra. ra. sa. / u. khaM. a. 12) bAra bujhAnA cAhiye ) tatpazcAt usase do gune harazca gandhakazcaiva kunaTI ca samaM samam / gandhaka aura ziMgaraphako ekatra milAkara pAnIke sAtha ghoTakara una patroM para lepa karadeM marye karkoTikAyAzca rasena viniyojayet // aura unheM navajvaramurAriH syAdvallaM zarkarayA saha / zarAva sampuTa meM banda karake usake upara sAta kapara miTTI kara deM / tatpazcAt isa sampuTako taNDulIyarasazcAnupAnaM zarkarayA'pi vA // sukhAkara 4 pahara taka lavaNayantrameM tIbrAgni para guJjAdvayapramANena jvarAnhanti navAnhaThAt // pakA aura phira yantra ke svAMga zItala honepara zuddha pArA, zuddha gandhaka aura zuddha manasila, | usameMse auSadhako nikAlakara pIsa leN| samAna bhAga lekara sabako ekatra mvarala karake eka | isameM se 1-1 rattI davA adrakake rasake dina kakor3eke rasameM ghotteN| sAtha denese navIna jvara naSTa hotA hai| ise khAMDake sAtha milAkara khilAnese navIna navajvaravinAzanarasaH jvara naSTa hotA hai| mAtrA---2 rattI / anupAna-caulAIkI jar3a (vai. ka. du. / ska. 2 jvara.) kA kAtha yA khAMDakA zarbata / "pracaNDarasa" dekhiye| (3602) navajvararipurasaH (3603) navajvaraharIvaTI / (vR. yo. ta. / ta. 59; bhA. pra. kha. 2; (ra. rA. suM.; ra. kA. dhe.| vara.; raseM. ci.a.9) ra. rA. muM. / cara.) tAnaM patramayaM pratApya vahuzo nirvApya pshcaamRte| raso gandho vipaM zuNThI pippalI maricAni ca / gomUtre'gnijale validviguNitaM pathyA vibhItakaM dhAtrI dantIvIjaM ca shodhitm|| mlecchena piSTena ca // cUrNamepAM samAMzAnAM droNapuppIrasaiH puTe / liptvA saptamRdAMzukairatha punaH sAmudrayAmaM pcet| | vaTIM mASanibhAM kuryAdbhakSayennUtane jvare // yantre lAvaNike navajvararipuH syAdguJjayA zuddha pArA, zuddha gandhaka, zuddha mIThA teliyA smmitH|| (bachanAga), soMTha, pIpala, mirca, harra, baher3A, AmalA ( atraAIkarasAnupAnam / ) aura zuddha jamAla goTA / saba cIjeM samAna bhAga tAmrake bArIka patroMko bArabAra tapAkara lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura paJcAmRta meM vujhAveM, phira gomUtra aura cIte ke| phira usameM anya cIjeM|kA kapar3achana mahIna cUrNa 1-paJcAmRta = giloya, gokharU, mUsalI, muNDI, | milAkara sabako 1 dina gUmAke rasase ghoTakara urdake barAbara goliyAM bnaaveN| zatAvara / For Private And Personal Use Only
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - [226] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [ nakArAdi inake sevanase navIna jvara naSTa hotA hai / / prabhAte sitayA sArdhamazitA zItavAriNA / (3604) navajvaraharo rasaH (1) ekena divase naiva navajvaraharA bhavet // (ra. kA. dhe. / jvara.) zuddha pArA 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga, samipAla zuddha hiMgula (ziMgarapha) 3 bhAga, aura zuddha vidvidvitrivikarasatulitaM dantIrasaikhidinam // jamAlagoTA 4 bhAga lekara prathama pAregandhakakI bhAvitamaya tadgajAhayamiha deyaM sitAsahitam / kA | kajjalI banA lIjiye tatpazcAt usameM anya cIjeM sadrAkSa vA tarka dadyAt pathyaM jvaraharo yAmAta // milAkara dantImUlake kAthameM ghoTakara 1-1 rattIkI goliyAM banA liijiye| __ zuddha pArA, zuddha gandhaka, suhAgekI khIla aura | tAmra bhasma 2-2 bhAga, zuddha hiMgula (ziMgarapha) inameM se eka eka golI prAtaHkAla khADameM milAkara ThaNDe pAnI khAnese navIna jvara ekahI 3 bhAga aura zuddha jamAlagoTA 6 bhAga lekara | dinameM naSTa ho jAtA hai| prathama pAra gandhakako kajjalI banAveM; tatpazcAt noTa-rasarAja sundarameM isakA nAma 'navajvarausameM anya oSadhiyoMkA mahIna cUrNa milAphara sabako 3 dina taka dantImUlake kAthameM poTeM aura phira usakA golA banAkara, sukhAkara use sampuTameM navajyarAraNyakRzAnumegharasaH banda karake gajapuTameM phUMkadeM aura phira nikAlakara (ra. ca. / jvara.) paasleN| ( bhA. mai. ra. bhAga 2 meM pRSTha 504 para ise sAMDa yA dAkha (munakkA ) ke sAtha | 2778 saMkhyaka "prailokya mundara" (5) | dekhiye / usIkA nAma rasacaNDAMzu meM 'navajarApathya-chAcha ( tk)| raNyakRzAnumegharasa' diyA hai| (3606) navavarArirasaH ( mAtrA--1 rtii|) (ra. kA. dhe. / jvara.) navavaraharo rasaH (2) nabajvaraharIvaTI dekhiye / trisaptakatvo rasakaM bhAvayethimpunIrataH / taddhA navanItena.bhAvayenmatimAnbhiSak // (1905) navajyarAnuzarasaH valladvayaM sitAyuktaM dApayettu navajvera / (ra. caM.; ra. sA. saM.; dhanvaM., ra. kA. dhe.; | mudgayuSeNa pathyaM syAmavajvaranivAraNaH // __ mai. ra.; ra. rA. muM. / jvara.) zuddha svapariyA ko nIbUke rasa kI 21 bhAvanA rasaM gandha ca darada jaipAlaM kramavarSitam / / dekara yA use navanIta (nainI pI ) meM ghoTabantIrasena sampijya vaTIgujAmitA katA // / kara rakkheM / tAnaca For Private And Personal Use Only
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [227] isameMse 6 rattI davA mizrIke sAtha denese navaratnarAjamRgAGkarasaH navIna jvara naSTa hotA hai| ( yo. ra.; ra. rA. su. / yakSmA.) pathya-mUMgakA yUSa aura bhAta / "rAjamRgAGka" dekhiye| navajvarArirasaH (parpaTikArasaH) / (3608) navAyasacUrNam (1) (ra. ra. sa. / u. a. 12) (yo. ci. / a. 3; ca.saM. / ci. a. 20; ga. "trailokya sundararasa" (5) ke samAna hI hai| ni. | cUrNA.; yo. ta. / ta. 25; vR. yo. t.| bhArata bhai. ra. bhAga 2 pRSTha 504 para prayoga saM. ta. 74; ra. kA. dhe.| prame.; bhai. ra.; re. caM.; vaM. 2778 dekhiye| se.; bhA. pra.; vR. na. ra.; vai.ra.; vRM. mA; ca. da.; ra. (3607) navajvaremasiMharasaH ra.; ra. rA. su.; yo. ra.; su. saM.; / pANDuciki.) | vRSaNaM triphalA mustaM viDaGga citrakaM tthaa| ( bhai. ra.; . ni. ra.; vai. ka. du. ra. caM.; ra. sA. | etAni nava bhAgAni navabhAga hatAyasam / / saM. ra. rA. su. ra. kA. dhe. / jvara.; ra. m.|| / etadekIkRtaM cUrNa naro'STAdazaraktikam / ____ a. 7; raseM. ciM. / a. 9.) palihyAnmadhusarpibhyAM pibettakreNa vA saha // zuddhasUtaM tathA gandha loha tAmraza sIsakam / / gomUtreNa pibedvApi pANDurogaM sa nAzayet / marica pippalI vizvaM samabhAgAni kArayet // zo) hRdrogamudaraM kRmikuSThaM bhagandaram // arddhabhArga virSa datvA mardayedvAsaradvayam / nAzayedagnimAdyaM ca durnAmakamarocakam / javerAnupAnena dadyAdguJjAiyaM miSak // AIphasya rasenApi liyAtkaphasamRddhimAn / / navajvare mahAghore dhAtusthe grahaNIgade / | (atra navAyasaM lohaM navaraktikAmitaM bhakSaNIyam) navajvaremasiMho'yaM sarvajvarakulAntakRt // sAMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, __zuddha pArA, zuddha gandhaka, lohabhasma, tAmra nAgaramothA, bAyabiDaMga aura cItA / inakA cUrNa bhasma, sausAbhasma, kAlImiraca, soMTha aura pIpala 1-1 bhAga tathA lohabhasma 9 bhAga lekara sabako 1-1 bhAga tathA zuddha bachanAga, (mIThA teliyA) | ekatra kharala karake rakkheM / AdhA bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI ise zahada aura ghI ke sAtha cATane yA chAcha banAveM, tatpazcAt usameM anya oSadhiyAMkA mahIna | athavA gomUtrake sAtha sevana karane se pANDu, zotha, cUrNa milAkara 2 dina taka kharala kreN| hRdroga, bhagandara, udara roga, kRmi, kuSTha, agnimAMdya, isameM se 2 rattI auSadha adrakake rasake sAtha | arza aura aruci Adi roga naSTa hote haiN| denese ghora navIna jvara tathA dhAtugata jvara aura yadi kaphakA prakopa ho to adrakake rasake grahaNI vikAra naSTa hote haiN| | sAtha sevana karanA cAhie / For Private And Personal Use Only
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [228] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [ nakArAdi sAdhAraNa mAtrA-9 rattI tathA balavAna vyaktike / nihanti pANDaM zvayadhu pramehaM liye 18 rttii| halImakaM saMgrahaNIpadopam / (3609) navAyasacUrNam ( vRhat ) (2) zvAsazca kAsaM ca saraktapitta(ga. ni. / cUrNA.) mIsi corvotrahamAmavAtam / / trikaTutriphalailAbhirjAtIphalalavaGgakaiH / cirAyatA, devadAru, dAruhaldI, nAgaramothA, | giloya, kuTakI, paTolapatra, ghamAsA, pittapApar3A, navabhAgonmitairataH samaM tIkSNaM mRtaM bhavet / / saJcUAloDayetkSaudre nityaM yaH sevate nrH| nImakI chAla, harra, baher3A, AmalA, sAMTa, mirca, kAsaM zvAsaM kSayaM mehaM pANDurogaM bhagandaram // | pIpala, cItA, aura bAyabiDaMga kA cUrNa 1-1 bhAga tathA lohabhasma sabake barAbara lekara sabako ghI aura jvaraM mandAnalaM zophaM sammohaM grahaNIM jayet / / zahadameM dhoTakara berake samAna goliyAM banAveM / seTha, kAlI mirca, pIpala, hare, baher3A, AmalA, inake sevanase pANDa, zotha, prameha, halImaka, ilAyacI, jAyaphala aura laiMauMga / sabakA cUrNa 1-1 / , | saMgrahaNI, svAsa, khAMsI, raktapitta, arza, Urugraha bhAga tathA tIkSNaloha bhasma 9 bhAga lekara sabako / | aura AmavAta kA nAza hotA hai| ekatra kharala karake rkkheN| ise zahadake sAtha sevana karanese khAMsI, navAyasaloham zvAsa, kSaya, prameha, pANDu, bhagandara, jvara, agni (ga, ni.; yo. ra.; vR. yo. ta.) mAMdha, zotha, moha aura grahaNI vikAra naSTa hote haiN| bhA. bhai. ratnAkara bhAga 2 pRSTa 476 para (mAtrA-1 mAzA) "trikaTvAdi loham " prayoga saM. 2709 dekhiye| (3610) navAyasacUrNam (guTikA) (3) (3611) navAyasaloham (ga. ni. / pari. cUrNA.) (hA. saM. / pANDu.) kirAtatiktaM suradAru dAvI yUpaNaM triphalA mustA viDaGga citrakaM samam / mustA guDUcI kaTukA paTolam / | bhAgamekaM lohacUrNa bhAvayedikSujai rasaiH / / / durAlabhA parpaTakaM sanimbaM aSTabhAgazna maNDraM dattvA bhAvyaJca pUrvavat / kaTutrikaM vaziphalatrikaM ca // zIlitantu madhunA'pi ghRtena viDaGgakaM caiva samAMzakAni pANDurogahRdayAmayApaham / sarvaiH samaM cUrNamathApi loham / sevitaM pravarakAmalArzasAM sarpimadhubhyAM guTikA vidheyA nAzanaM khalu halImakasya ca / sevyA sadA vai badarapramANAH / / seAMTha, mirca, pIpala, hare, baher3A, AmalA, For Private And Personal Use Only
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [229] nAgaramothA bAyabiDaMga aura cItekA cUrNa tathA / anAra, khADakA zarbata, dAkha aura dahI denA cAhie lohabhasma 1-1 bhAga lekara sabako ekatra milA- tathA AhArameM takabhAta khilAnA cAhiye / kara Ikhake rasake sAtha ghoTeM tatpazcAt usameM 8 / (3613) naSTapuSpAntakarasaH bhAga maNDUra bhasma milAkara 1 dina Ikhake rasameM | (ra. caM. / strIro.) ghoTakara rkheN| rasendraM gandhakaM lauhaM vaGga saubhAgyameva ca / ___ ise zahada aura ghIke sAtha sevana karanese rajatAnaM ca tAnaM ca pratyekaM ca palaM palam // pANDa, hRdroga, pravRddha, kAmalA, arza aura halImaka guDUcItriphalAdantIzephAlIkaNTakArikA / roga naSTa hotA hai| dArujIvantIkuSThazca bahatIkAkamAcikA // (mAtrA-1 maashaa|) naktaM tAlIsavetrAgraM zvadaMSTrA vRSakambalA / eteSAM svarasairbhAvyaM trivAraM ca pRthak pRthak // (3612) navyacandrarasa: (ra. ciM. / sta. 11; ra. rA. suM. / jvara.) / | saindhavaM madhukaM dantI lavaGga vaMzalocanam / zambhorSIja galagatamathAGkolabIjaM ca tIkSNam / rAsnA gorabIjaM ca zANamAnaM vicUrNayet // ceto dhAtrI samalavamidaM mArkavaM vedabhAgam // paNa sarvamekI kRtaM peSya jayantItulasIrasaiH / " mardayitvA vaTIM kuryAbaSTapuSpakayoSitAm // zlakSNaM piSTvA dahanasalilairyAmamAtra triyaamm| kA naSTapuSpe naSTazukre yonizUle ca zasyate / bhRGgasyAdbhirbhavati rasarANnavyacandrAbhidhAnaH / / | yonidAhe kledayonyAM naSTapuSpAntako bhavet // vallaM nimbAIkabhavarasaiH sevito yAmamAtrA pArA, gandhaka, lohabhasma, baMgabhasma, suhAgekI citraM hanyAjjvaramabhinavaM tasya tIvratvazAntyai / / dadyAdikSanmadhurasayutaM dADimaM zarkarAzca / khIla, cAMdIbhasma, abhraka bhasma aura tAmra bhasma / hareka 5-5 tole lekara sabakI kajjalI karake drAkSAmukhyaM sadadhivitaretpathyamannaM sutakram // use giloya, triphalA, dantI, hArasiMgAra, kaTelI, pArada bhasma, zuddha bachanAga (mIThAteliyA), makoya, haldI, tAlIsa patra, betakI gobha, gokharu, akoTake bIja, phaulAdabhasma aura cUkA 1-1 bAsA aura kharaiTI meM se harekake svarasa (yA kAtha) bhAga tathA bhaMgarA 4 bhAga lekara sabako ekatra kharala kI pRthak pRthak 3-3 bhAvanA deN| tatpazcAt karake 1 pahara cIteke kAtha aura 3 pahara bhaMgare / seMdhAnamaka, mulaiThI, dantImUla, lauMga, baMsalocana, ke rasameM ghotteN| rAsnA aura gokharu kA 1-1 zANa isameM se 3 rattI auSadha nIma yA adrakake ( vartamAna tolase harekako 5-mAze) cUrNa ukta rasake sAtha denese navIna jvara 1 pahara meM hI utara | auSadhameM milAkara use 1-1 dina jayantI aura jAtA hai| tulasIke rasameM ghoTakara (1-1 rattIkI) goliyAM yadi isake sevanase dAha ho to Ikha, mIThA / banA leM / For Private And Personal Use Only
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [230] bhaart-bhaissjy-snaakrH| [nakArAdi ___yaha goliyAM naSTArtava (mAsika dharma na honA), tadbhasmamASamAnantu taptodakakaNAyutam // naSTazukra, yonidAha aura yonike kleda ityAdi sarvAn kRmIMcchAsakAsI hdrogaadiinvinaashyet|| vikAroM meM upayogI haiN| 5 tole manasila aura 1 / tolA pAreko (mAtrA-1 se 2 golI taka / anupAna- | ekatra kharala karake 1 dina DhAkake bIjoMke tailameM uSNa jala) | ghoTeM phira 5 tole sIseke zuddha, kaMTakavedhI patroMnasyabhairavaH para usakA lepa karake unheM sampuTameM banda karake (ra. ca.; ra. sA. saM.; ra. rA. su.) puTameM pakAveM / upale itane DAlane cAhiye ki nasyaprakaraNameM dekhiye / agni 4 paharameM zAnta ho jAya / tatpazcAt sampuTake svAMgazItala hone para usameM se sIseko (3614) nAgabhaktadhAdiH nikAlakara usapara uparokta vidhise manasilakA (ra. rA. su. / pramehA.) lepa karake punaH puTameM pakAveM / jaba taka sIsekI tulyAMza mArita sIsaM dagdhaM hariNazRGgakam / bhasma na ho jAya isI prakAra karate raheM / kArpAsabIjamajjA ca tulyamaGkolabIjakam // ise samAna bhAga pIpalake cUrNameM milAkara peSayenmAhiSaistakrerdinaikaM vaTakIkRtam / / garma pAnIke sAtha sevana karanese kRmi, zvAsa, mASadvayaM sadAkhAdetsurAnAmapramehajit // | khAMsI aura hRdrogAdi naSTa hote haiN| sIsAbhasma, harinazRGgabhasma, kapAsake bIja mAtrA 1 mAzA / ( vyavahArika mAtrA 2-3 ( binaule ) kI majjA, aura akola ( hiMgoTa ) ke bIja barAbara barAbara lekara sabako 1 dina | (3616) nAgamasmayogaH (2) bhaisake takrameM ghoTakara 2-2 mAze kI goliyAM (napuMsa. / ta. 7; yo. ra. / meha.; vR. yo. banA leN| ta. / ta. 103) ___inake sevanase surAmeha naSTa hotA hai| zuddhasya ca mRtasyAherajo ballamita lihet / sanizAmalakaM kSaudraM sarvamehamazAntaye // (3615) nAgabhasmayogaH (1) 3 rattI sIsAbhasmako haldI aura Amaleke (ra. kA. / kRmi.) (1-1 mASA) cUrNa meM milAkara zahadake sAtha palAzabIjatailena zilAM sammardayed dRDham / / cATane se sarva prakArake prameha naSTa hote haiM / tanUni nAgapatrANi tena zuddhAni lepayet // (3617) nAgabhasmayogaH (3) pAdAMzaM pAradaM kSiptvA sampuTe rodhayecca tat / / (ra. caM. / upadaMzaci.) dAhayecca catuyomaM zItaM kuryAtpunastathA // sasitAmRtanAgaca yo bhajedastinA matam / sathA liptvA dahettAvadyAvattadbhasmatAmiyAt / tasya sarvendriyotparma rogajAlaM haredhuvam // For Private And Personal Use Only
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] mRtIyo bhaagH| [31] khAMDa, zuddha bachanAga ( mIThAteliyA) aura / aura usameM se thor3A thor3A pighale huve sIsepara sIsAbhasma samAna bhAga lekara sabako ekatra chir3akate tathA use lohekI karachI se calAte rheN| kharala kreN| isa prakAra 1 paharameM sIsekI bhasma bana jaaygii| isake sevanase hara prakArakA upadaMza naSTa | aba isameM isake barAbara manasila milAkara kAlI hotA hai| ke sAtha ghoTakara TikiyA banAveM aura unheM sukhA( mAtrA-1 ratI / anupAna-zahada yA kara sampuTameM banda karake gajapuTameM phUMka deN| triphalAkAtha / ) isI prakAra manasilake sAtha kAjImeM ghoTakara sATha (3618) nAgabhasmavidhiH (1) puTa deM to sIsekI bhasma taiyAra ho jAyagI / ( A. ve. pra. / a. 11; bhA. pra. pUrva.) (3620) nAgabhasmavidhiH (3) tAmbUlarasasampiSTazilAlepAtpunaH punH| (anu. ta. / ko. 1) dvAtriMzadbhiH purainAMgo nirutthaM bhasma jAyate // bhAgekamahiphenasya nAgabhAgavatuSTayam / 10 tole manasilako pAnake rasameM ghoTa gharSaNAbhimbakASThena mandavamidAnataH // kara 10 tole sIseke mahIna patropara lepa karake nAgabhUtirbhavecchetA vIryadAryakarI matA // unheM sampuTameM banda karake gajapuTakI agnimeM pkaaveN| 1 bhAga aphIma aura 4 bhAga sIseko kadAI isI prakAra 32 puTa denese sIsekI niruttha bhasma meM DAlakara mandAgni para car3hAveM aura use bhasma taiyAra ho jAtI hai| hone taka nImake soTe se ghoTate rheN| (3619) nAgabhasmavidhiH (2) ___ isa kriyAse sIsekI zveta bhasma banatI hai jo vIryako puSTa karatI hai| (bhA. pra. / pra. khaM.) azvatyacitrAtvakacUrNa caturthAzena nikSipet / (3621) nAgamAraNam styAne vidrato nAgo lohadA pracAlitaH / / (ra. pra. su. / a. 4) yAmaikena bhavedbhasma tattulyA syaanmnHshilaa| athAparamakAreNa nAgamAraNakaM bhavet / kAdhikena iyaM piSTvA pacedgajapuTena ca // lohapAtre drate nAge gharSaNaM tu prakArayet // sAhasItaM punaH piSTvA zilayA kAlikena c| caturyA prayatnena mUlaizcaiva palAzajaiH / punaH paceccharAvAbhyAmevaM SaSTipuTaimRtiH // adhastAjjvAlayetsamyagghaThApi mriyate dhruvm|| 8 bhAga zuddha sIseko lohapAtra meM DAlakara raktAmaM jAyate cUrNa sarvakAryeSu yojayet // amipara car3hAveM aura 1-1 bhAga imalI tathA pIpa- zuddha sIseko lohekI kar3hAhImeM DAlakara lako chAlakA cUrNa ekatra milAkara pAsa rakha leM / use tIbrAgnipara car3hA deN| jaba sIsA pighala jAya For Private And Personal Use Only
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [232] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [nakArAdi to use palAzakI jar3ase ragar3anA Arambha kare aura ! araNyopalajaM bhasma palamAnaM prayojayet / nirantara 4 pahara taka isI prakAra ragar3ate rheN| sarvamekatra kRtvA tu sukhalve maIyedinam / / isa kriyAse sIsekI lAla bhasma bana jAtI hai| Ardrakasya rasenAtha dviguAM bhakSayetpumAn / (3622) nAgarasaH (1) zItAGgaM sannipAtaM ca vAtarogaM jayed dhruvam / / pArA 1 pala (5 tole ), gandhaka 2 pala, ( ra. caM.; yo. ra. / kAsa.) gandhaka dvArA kI huI sIsekI bhasma 2 / / pala, bachalavajAtIphalajAtipatrikA nAga ( mIThAteliyA ) 2 pala, pIpulakA cUrNa 2 stathaiva naagossnngrnthikaani| pala, kAlI mircakA cUrNa 2 pala tathA zaGkhabhasma karSapramANAni tathaikazANaM aura araNya upalekI bhasma 1-1 pala lekara kastUrikA kuGkumayoH prayuzyAt // prathama pAre aura gandhakakI kajjalI banAveM, tatpaArdrAmbunaga'tha vihitA vaTikA triguJjA- zcAt usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara cArdA''mbhasA'pi vinihanti kaphakSayAdIn / sabako 1 dina kharala kreN| kiM zvAsakAsaM jaTharasya zUlaM __ isameMse 2 rattI rasa adrakake rasake sAtha nAnAnupAnaH sklaamynii|| denese zItAGga sannipAta aura vAtavyAdhi naSTa lauMga, jAyaphala, jAvitrI, kAlImirca, aura | hotI hai| pIpalAmUlakA cUrNa tathA nAgabhasma 1 / -1 / tolA (3624) nAgarasAyanam tathA kastUrI aura kesara 5-5 mAze lekara sabako (ra. ra. sa. / u. kha. a. 5) adarakake rasameM ghoTakara 3-3 rattIkI goliyAM evaM nAgodbhavaM bhasma tApyabhasmAdhabhAgikam / bnaaveN| pAdaM pAdaM kSipedbhasma zulvasya vimalasya ca // inheM adarakake rasake sAtha sevana karanese kAntAbhrasatvayozcApi sphaTikasya pRthak pRthaka / kapha, kSaya, zvAsa, khAMsI aura udarazUla naSTa hotA sarvamekatra saJcUrNya puTetriphalavAriNA // hai / ucita anupAnake sAtha khilAnese yaha anya triMzadvanagiriNDaizca triMzadvAraM vicUrNya ca / samasta rogoMko bhI nAza karatA hai| vyopavellakacUrNaizca samAMzaiH saha melayet // . (3623) nAgarasaH (2) madhvAjyasahitaM hanti pralIheM vllmaatryaa| (ra. rA. suM / kAsa.) azItivAtajAnogAndhanurvAtaM vizeSataH / / pAradaM palamAnaM syAdgandhakaM dvipalaM smRtam / kapharogAnazeSAMzca mUtrarogAMzca sarvazaH / gandhakena hataM nAgaM sAI dvipalakaM smRtam / / zvAsaM kAsaM kSayaM pANDu zvayadhuM zItakajvaram / / amRtaM dvipalaM proktaM pippalIdvipalA smRtaa| grahaNImAmadoSaJca vahnimAndhaM sudurjayam / marica dvipalaM coktaM zaGkhabhasma palaM matam // / sarvAnudakadopAMzca tttdrogaanupaantH|| For Private And Personal Use Only
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [233] - sIsAbhasma 4 bhAga, svarNamAkSika bhasma 2 | pitte parpaTatoyena kSaye drAkSArasena ca / bhAga, tAmrabhasma, vimalabhasma, kAntalohabhasma, | pramehe triphalAkAthairdeyaH srvjnmiyH|| abhrakasatva-bhasma, aura sphaTikamaNi-bhasma 1-1 | grahaNyAM zAlmalIsattvAnupAnena pradApayet / bhAga lekara sabako 1 dina triphalAke kAtha meM | AIkeNa samaM deyaH sarvarogeSu paardH|| ghoTakara TikiyA banAkara sukhAveM aura unheM zarAva | zuddha tAmracUrNa aura zuddha pArA samAna bhAga sampuTa meM banda karake 30 arane upaloMkI agnimeM lekara donoMko kaThUmara (kaThagUlara ) ke rasameM ghoTaphUMka deM / isI prakAra triphalAke kAthameM ghoTa ghoTa kara TikiyA banAkara mukhAkara sampuTa meM banda karake kara 30 puTa deN| phUMka deM / isI prakAra bAra bAra pArA milAkara ___ aba isameM samAna bhAga mizrita soMTha, mirca, | bhasma hone taka puTa lagAte raheM / pIpala aura bAyabiDaMgakA cUrNa isake barAbara milA- | isameMse 1-1 rattI bhasma kaThUmaske rasake kara kharala kreN| sAtha denese kaSTasAdhya kuSTha avazya zIghra hI naSTa ise 3 rattI mAtrAnusAra ghI aura zahadake | ho jAtA hai / isake atirikta ise visUcikA meM sAtha sevana karanese 80 prakArake vAtaroga aura bhI kaThUmarakI chAlake rasake sAtha aura jvarameM vizeSataH dhanurvAtakA nAza hotA hai tathA yatho- | pIpalake cUrNake sAtha, kaphavRddhimeM kAlI mirca ke cita anupAna ke sAtha khAnese samasta kapharoga, / cUrNake sAtha, vAtaja rogAMmeM rAsnAke kAthake sAtha, sarva mUtravikAra, zvAsa, khAMsI, kSaya, pANDu, zotha, pittaja rogoM meM pitapApar3Ake rasake sAtha, kSayameM zItajvara, saMgrahaNI, AmadoSa, dussAdhya agnimAMdya, dAkha (munakkA ) ke pAnIke sAtha, pramehameM triphalA tathA jalavikAra naSTa hote haiN| ke kAtha, saMgrahaNImeM seMbhalakI chAlake rasa yA (3625) nAgarAjarasaH mocarasa aura anya rogoM meM adrakake rasake sAtha (ra. ciM. / staba. 4; ra. kA. dhe. / a. 39) denA caahiye| | (3626) nAgaballabharasaH tAmracUrNa rasaM zuddha dvayametadvighRSya ca / / kAkodumbarikAmUlabhavaistoyaivibhAvayet // (yo. ra. / meha.) pUrvavatpuTite tasminpAradaM zuddhamAnayet / / karSamAnA mRgamadacocaTaGkaNakA atha / ekaikAM raktikA ddyaatkaakodumbrvaarinnaa|| kAzmIrajanmadaradapippalyaH syuddhikArSikAH // kuSTha kaSTayutaM nUnaM nAzayedacireNa tat / AkArakarabho jAtIpatrI jAtIphalaM viSam / visUcyAmapi dAtavyaH puurvoktenaanupaantH|| pratyeka palamAnAni catvAryatha sukhlvke| jvare ca pippalIbhistaM zleSmike maricena ca / ahivallIdalarasaimardayecca dinatrayam / bAtovaNeSu rogeSu rAsnAkAthAnupAnataH // / mudgamamANA vaTikA lIDhA madhvAdakadravaiH / / For Private And Personal Use Only
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [234] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [ nakArAdi tAmbUlacarvitA mehakAsakSayamarUdharA / / (3628) nAgazodhanam (2) nAgavallabhanAmA'yaM raso vizvopakArakaH // (anu. ta. / ko. 1) kastUrI, dAlacInI aura suhAgekI khIla, tAlakasvarase vArAzcatvAriMzadvigAlayet / 11-1 // tolA tathA kezara, ziMgarapha aura pIpala | taptaM taptaM vizuddhata nAgo nAgendragAminI // 2 // 2 // tolA evaM akarakarA, jAvitrI, jAyaphala sIseko pighalA pighalA kara 40 vAra tAr3ake aura zuddha bachanAga ( mIThASiva ) 5-5 tolA / rasameM bujhAnese vaha zuddha ho jAtA hai| sabake cUrNako 3 dina pAnake rasameM ghoTakara mUMgake (3629) nAgazodhanam (3) barAbara goliyAM bnaaveN| (ra. pra. su. / a. 4) inheM zahada aura adrakake rasameM milAkara nirgaNDIkAharidrayo rase nAgaM paDhAlayet / yA pAnameM rakhakara khAnese prameha, khAMsI, kSaya aura evaM nAgo vizuddhaH syAnmRsphioTAdi vAtaja roga naSTa hote haiN| ' nAcaret // (3627) nAgazodhanam (1) / sIseko pighalA pighalA kara (kamase kama 7 (ra. sA. sa. / pUrvakha.) bAra) samAna bhAga mizrita saMbhAla aura haldIke rasameM bujhAnese vaha zuddha ho jAtA hai| nAgavaGge ca galite ravidugdhena secite|| ___ isa prakAra zuddha sIsekI bhasma se mUrchA aura trivArAchuddhimAyAtaH sacchidre hnnddikaantre|| sphoTakAdi vika sphoTakAdi vikAra nahIM hote| eka haNDImeM AkakA dUdha bharakara usake (3630) nAgasundarasaH Upara eka chidrayukta pyAlA Dhaka deM aura sIse yA (ra. rA. su. / ati. / ra.ra. sa. / u. khaM. a. 16) rAMgako pighalAkara isa chidra se ukta haNDImeM ddaaleN| nAgabhasmarasanyomagandhairarghapalonmitaiH / isI prakAra 3 bAra bujhAnese sIsA aura rAMga zuddha kurvIta kajjalIM zlakSNAM pakSipettadanantaram / / ho jAte haiN| dvipalonmitarAlAyAM drutAyAM parimizritAm / noTa-kabhI kabhI garma rAMga yA sIsA | bhRssttykssaaksssindhRtyvcaanyopdvijiirkaiH|| hANDIke andara drava padArtha meM girakara itane jorase sapathyA vijayA divyaistulyaaNbhairvcuurnniteH| uchalatA hai ki UparavAle pyAleko tor3akara bAhara | melayetmAktanaM kalkaM bhAvayettadanantaram // A giratA hai, isa liye inheM zodhana karate samaya mahAnimbatvacA sAraiH kaambojiimuuljdrvaiH| sAvadhAna rahanA cAhiye ki sIsA yA rAMga uchala rasairnAgabalAyAzca guDUcyAzca tridhA tridhA // kara mastaka Adi para na A lge| / tatazca guTikA kAryA bdraasthimmaanntH| For Private And Personal Use Only
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam tRtIyo bhaagH| [235] hanyAdeva hi nAgamundararaso ballonmitaH sevito| (3632) nAgArjunacUrNam nAnAtIsaraNaM tathA gudaparibhraMza tthaativissm|| (ra. ca. / bAlaro.) sIsA bhasma, zuddha pArA, abhraka bhasma aura trikaTuvacayavAnIgandhapASANakuSTham, zuddha gandhaka AdhA AdhA pala (2 // -2 // tole) sanizarajanipuSpaM jIrake kAcakazca / lekara mahIna kajjalI banA lIjiye / tatpazcAt kulirakanakabIjaM tAlasindhuM zilAma, 2 pala rAlako pighalAkara usameM yaha kajalI vanajalazunahiGgamUlamaizaca Takam // milAkara kharala kIjie aura usameM usake barAbara samanRpativiDaGga tulyabhAgaM gRhItvA, karA bIja, seMdhA, baca, sAMTha, mirca, pIpalI, sapheda / zadi masRNapiSTaM vastrapUtaM vidhAya / jIrA, kAlA jIrA, hare, bhAMga, aura lohabhasmakA grahajanitagadAnAM kSIrapANAM zizUnAM, samabhAgamizrita cUrNa milAkara sabako bakAyanakI | zamayati jaTharotthAjIrNaviSTambhakAryam // chAla, bAbacIkI jar3a, nAgabalA (gaMgerana) aura jvarasakalabalAsArocakAkSipadoSAn , giloyake rasakI 3-3 bhAvanA dekara berakI guThalI ___ grahajanitasamastAtaGkadoSavihAya / ke samAna goliyAM banA lIjiye / vipulabalasuvarNa sthaulyavahni prakuryAt inake sevanase aneka prakArake atisAra aura | ciramapi zizavaH syuH sarvarogairvimuktAH // gudabhraMzAdi roga naSTa hote haiN| seTha, mirca, pIpala, baca, ajavAyana, gandhaka, (3631) nAgAdivaTikA kUTha, haldI karAvA, sapheda jIrA, kAlA jIrA, (ra. caM. / viSa.) kAcanamaka (kacalonA), kAkar3AsiMgI, dhatUreke nAgaTaGkaNasaMyukta lavaGga marIcakam / bIja, haratAlabhasma, seMdhA namaka, zuddha manasila, bhRArAjaraseneva suciraM dRDhaM madayet // nAgaramothA, lhasana, hIMga, zivaliMgIkI jar3a aura rAjIsamA vaTI kRtvA bAlAnAM dApane kssmaa|| suhAgekI khIla 1-1 bhAga tathA amalatAsa aura dugdhena madhunA vA'tha deyA'sAdhyagadeSvapi // / bAyabiDaMga sabake barAbara lekara sabake mahIna kapar3aatizvAsasya zamanI bhavedrogavinAzinI // chana cUrNa ko ekatra kharala karake rakkheM / ___ sIsAbhasma, suhAgekI khIla, lauMga aura kAlI / yaha cUrNa dUdha pIne vAle baccoMke grahadoSa, mircakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako bhaMgare ke udara vikAra, ajIrNa, kabja, kRzatA, jvara, kapha rasameM bahuta dera taka kharala karake rAIke barAbara vikAra, aruci aura netrarogoMko naSTa karatA hai| goliyAM banA liijiye| isake sevanase baccoMkA zarIra hRSTa puSTa, balavAna inheM zahada yA dUdhake sAtha dene se baccoMkA aura sundara hotA hai, pAcana zakti bar3hatI hai tathA mahA zvAsa naSTa hotA hai| bacce rogarahita dIrghAyu prApta karate haiN| For Private And Personal Use Only
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 236 ] (3633) nAgArjunavaTI www.kobatirth.org bhArata-bhaiSajya - ratnAkaraH / (paJcAGgakRtAvaTI, dabrukuvidrAvaNarasaH ) ( ra. ra. sa. / u. kha. a. 20 ) rasagandhakatApyAlakAntakRSNAbhrabhasmakam / hiGgulaM madhukaM kuSThaM sarva samavibhAgikam // amlavetasatoyena tridinaM parimardayet / vizoSyAjyamadhubhyAzca mRditvA tridinaM punaH // datvA jIrNe guDaM tulyaM kolAsthipramitA vaTIH chAyAzuSkAH prakurvIta zambhumagre ca pUjayet // iyaM hi paJcAGgakRtAbhidhAnA / nAgArjunoktA guTikA ca nUnam / sarvANi kuSThAni vicarcikAM ca dadrUNi vidrAvayati kSaNena // pArA, gandhaka, svarNamAkSika bhasma, haratAla, kAntaloha bhasma, kRSNAbhraka bhasma, zaMgarapha (hiMgula), mulaiThI aura kUThakA cUrNa / saba cIjeM samAna bhAga lekara ekatra milAkara 3 dina amlabetake rasa meM ghoTeM / tatpazcAt use sukhA kara 3-3 dina ghI aura zahada meM ghoTakara usameM usake barAbara purAnA gur3a milAkara berakI guThalI ke samAna goliyAM banA kara chAyA meM sukhA leM / inake sevana se samasta prakArake kuSTha, vicacikA, aura dAdakA nAza hotA hai / (3634) nAgArjunAbhrarasaH (ra. caM. ra. rA. suM.; ra. sA. saM.; dhanvaM. / hRdroga; rase. ci. 1 a. 9 ) sahasrapuTanaiH zuddhaM vajrAbhramarjunatvacaH / sattvairvimarditaM saptadinaM khalve vizoSitam || Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ nakArAdi chAyAzuSkA vaTI kAryA nAmnedamarjunAyam / hRdrogaM sarvazulArzo hallAsacchardharocakAn // atIsAramanimAnyaM raktapittaM kSatakSayam / zothodarAmlapittaJca viSamajvarameva ca // hantyanyAnapi rogAnhi balyaM hRpyaM rasAyanam || sahasrapuTI vajrAbhraka bhasmako 7 dina arjuna kI chAlake rasa meM ghoTakara (1-1 ratIko ) goliyAM banA kara chAyAseM sukhA lIjiye / inake sevana se hRdroga, sarva prakAra ke zUla, arza, hRllAsa, chardi, aruci, atisAra, agnimAMdya, raktapitta, kSata, kSaya, zotha, udararoga, amlapitta aura viSama jvarAdi anekoM roga naSTa hote tathA balavIryakI vRddhi hotI hai / yaha rasAyana bhI hai| (3635) nAgArjunI guTikA (ra. saM. ka. / ullA. 5; ra. kA. ghe. / a. 48.) va kAsIsakaM kRSNA' guA tulyA''rdrakAmbunA kaphavAtAmayaM hanti guTI nAgArjunAbhidhA // baGga bhasma, zuddha kasIsa aura pIpala kA cUrNa samAna bhAga lekara sabako 1 dina adaraka ke rasameM ghoTakara 1-1 rattIkI goliyAM banAveM / inake sevanase kaphavAtaja roga naSTa hote haiM / (3636) nAgendra guTikA ( ra. ra. ra. kA. ghe. / meha. ) mRtanAgasya bhAgaikaM bhAgaikaM vAyaso bhavet / dAGkolaphalaM dhAtrI akSavIjaM palaM palam / / kanakasya phaladrAvaiH piSTvA tadguTikA zatam / 1 - rasa kAma dhenumeM "rasaM trizIsa triH kRSNaM hai 1 " yaha pATha For Private And Personal Use Only
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [237] nAgendraguTikA khyAtA takraiH pItvAtimehajit / / pazcAdvistIrNahaNDikAyAM dravIkRtya, vartulapAnizAmRtAdviniSkaJca madhunA lehayedanu // pANena mardanapUrvakaM kAsIsasyottamasya cUrNa sIsAbhasma, agara, dAruhaldI, akola-phala, ldI. aDola-phala. nAgaparimitaM svalpaM svalpaM dattvA dattvA mAraAmalA aura baher3e kI mAMga eka eka pala lekara yet, mRtaM nAgaM ghaTIdvayaM vahAveva sthApyam / sabako dhatUrake phalake rasameM ghoTakara 100 goliyAM pazcAdbhAjane taccUrNa dattvA, uSNodakena saptabanA liijiye| vAraM sudhautaM gharmasaMzuSkaM ca vidhAya, arkadugdhena inheM takrake sAtha khAkara haldI aura giloya praharadvayaM mardayet / pazcAttaccakrikAM kRtvA,saMzokA 5-5 mAze cUrNa zahadameM milAkara cATanA pya, zarAvasampuTe dhRtvaa,pnycpttkprimitairvnocaahiye| | palaiH puTet / pazcAtpAradaH palamitaH, gandhaka AmalasArAkhyaH pala pamitaH, dvayoH kajaliM isake sevana se prameha naSTa hotA hai| ( yaha goliyAM sikatAmeha meM upayogI haiN| vyavahArika | kRtvA, pUrvasiddhamRtanAge vimizya mardayitvA, sahadevyA rasena mardayetmaharadvayaM; tatazcakrikAM mAtrA--1 mAzA / ) kRtvA vizoSyazarAvasampuTe dhRtvA pUrNa gajapuTa (3637) nAgendrarasa dadyAt / tataH svAgazItaM gRhItvA, kumArIrasena (ra. kA. dhe. / prameha; ra. sA. / paTa. 26) mardayet, tadupari arkadugdhena mardayet maharaikaM, mRtanAgasamaM sUtaM samagandhena mardayet / pazcAttaccakrikAM kRtvA saMzoSya zarAvasampuTe cakrarAje sthirIkRtvA viSaM dadyAtkalAMzakam / / | dhRtvA paJcaSaTakaparimitairvanopalaiH puTet, taduttaraM guTikA bhRGgarAjena nAgendro'yaM rasaH smRtaH / | tasya sahadevyA rasena puTaikaM dadyAt, tataH siddho azeSavyAdhividhvaMsI krAmaNena samanvitaH // jAtaH / atha prayogaH-raktikAdvayamasya bAkusIsAbhasma aura pArA 1-1 bhAga tathA cIcUrNena saha deyaM dinAni catvAriMzata, pathyaM godhUmatilatailaM, auSadhaM bhakSayitvA dharme prahagandhaka 2 bhAga lekara kajalI karake use cakrayantra raikaM stheyaM, tato'lpadinairmaNDalapAkAjalasrAvo meM pakAveM; tatpazcAt usameM usakA solahavAM bhAga ttaraM krameNa savarNatA / devadArudArucInIbAkuzuddha bachanAga ( mIThAteliyA ) milAkara bhaMgareke rasameM ghoTakara (1-1 rattIkI ) goliyAM banA leN| | cIyuktaM galatkuSThe, trikaTudevadAruyuktaM vAtarakte, mUtrakRcche bAkucIyuktaM, dugdhodanaM sarvatra pathyam / inake sevanase samasta roga naSTa hote haiN| iti nAgezvaro rsH|| (3638) nAgezvaraH 5 tole sIseko pighalA pighalAkara sAta bAra ( Ayu. ve. pra. / a. 11) tilake tailameM bujhAkara zuddha kreN| tatpazcAt use palapamitaM nAgaM tilatele saptavAraM vizodhya, acchI caur3I kar3hAI meM pighalAkara gola aura For Private And Personal Use Only
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH / [ 238 ] / cikane patthara se thor3A thor3A kasIsakA cUrNa DAlate huve ghoTeM / jaba sIsekI barAbara kasIsa kA cUrNa DAla cukeM aura sIse kI bhasma ho jAya to use 2 ghar3I taka abhipara hI rahane deM tatpazcAt use ThaNDA karake garama pAnIse sAta bAra dhokara dhUpameM sukhA leM aura phira use 2 pahara Akake dUdhameM ghoTakara TikiyA banAyeM aura unheM sukhAkara zarAvasampuTameM banda karake 30 araNya upaloM meM phUMka deN| jaba sampuTa svAMga zItala ho jAya to usameMse auSadhako nikAlakara usameM 5-5 tole pAre arrest kajjalI milAkara sabako 2 pahara taka sahadevIke rasameM ghoTakara TikiyA banAveM aura unheM sukhAkara zarAvasampuTameM banda karake pUrNa gajapuTameM phUMka deN| usake pazcAt sampuTake svAMga zItala honepara usameM se sIsekI bhasmako nikAlakara use 1 pahara ghRtakumArIke rasameM aura 1 prahara Akake dUdhameM ghoTakara, TikiyA banAkara, unheM sukhAkara zarAbasampuTameM banda karake 30 araNya upaloM meM phUMka deN| tatpazcAt 1 puTa sahadevI ke rasa meM aura lagA deN| basa rasa taiyAra hai / isameM se 2-2 ratI davA nityaprati 40 dina taka bAbacIke cUrNake sAtha khilAeM / davA khilAne ke pazcAt rogIko 1 pahara dhUpameM bitthlaaeN| pathyameM gehUM aura tilakA taila sevana kraaeN| isa prakAra thor3e dina taka auSadha sevana karane se maNDala kuSTase pAnI nikalakara usa sthAnakA raMga dhIre dhIre svAbhAvika tvacAke raMgake samAna ho jAyagA / ise galatkuSTa meM devadAru, dAracInI, aura Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ nakArAdi bAbacIke cUrNake sAtha; vAtarakta meM soMTha, mirca, pIpala aura devadAruke cUrNa ke sAtha aura mUtrakRcchra meM kevala bAbacI ke cUrNake sAtha khilAnA caahie| isa para dUdha bhAta sarvatra pathya hai / (3639) nAgezvaravidhaH ( rasa. ciM. 1 staba. 11; anu. ta. / ko. 1 ) paladvayaM mRtaM nArga hiGgulaM ca paladvayam / zilA karSamitA grAhmA sarvatulyaM hi gandhakam || nimbunIreNa sammartha tato majapuTe puTet / tadA nAgezvaro'yaM syAnAgarAjasutopame || nizAnte nAgarAjaM yo sevayellalane pumAn / nAgavalladalemAhaM yathA nIru prakAmavAn // bhavennArIzataM bhuktvA tathApyambujalocena / tRptiM na yAti kAmasya nityadRddhimavApnuyAt // sIsekI bhasma aura zuddha ziMgarapha (hiGgula ) 10- 10 tole tathA zuddha manasila 1| tolA aura gandhaka ina sabakI barAbara lekara sabako eka dina nIbUke rasameM ghoTakara TikiyA banAkara, unheM sukhAkara zarAvasampuTameM banda karake gajapuTameM phUMka deM; aura sampuTake svAMgazItala hone para Heart nikAlakara surakSita rakkheM / ise prAtaH kAla pAnameM rakhakara sevana karane se aneka striyoMke sAtha ramaNa karane para bhI kAmazaktihrAsa nahIM hotA / ( mAtrA - 1 - 2 rattI ) (3640) nAgezvararasaH (bhai. ra. / gulmA. ) zuddhasUtastathAgandho nAgavaGgau manaHzilA / For Private And Personal Use Only
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam tRtIyo bhaagH| [239] nizAdala trikSAraM loI zulvaM tathAbhrakam // / tAmrabhasma, pArA, gandhaka, zuddha jamAlagoTA, etAni samabhAgAni snuhIkSIreNa mardayet / harra, baher3A, AmalA, soMTha, mirca aura pIpala / citrakaM pAsakaM dantI kASenaikena mardayet // | saba cIjeM samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI dinekantu prayatnena raso nAgezvaro mtH| / kajalI banA lIjiye tatpazcAt usameM anya gulmaplIhapANDazothAnAdhmAnazca vinAzayet // | oSadhiyoMkA cUrNa milAkara rkhiye| mAyenmApamekantu parNakhaNDena gulmavAn // isameM se nitya prati 5 mAze auSadha zahadameM ___ pArA, gandhaka, sIsAbhasma, vaGgabhasma, zuddha | milAkara khAnese gulma roga naSTa hotA hai| manasila, haldIke patte, sajjIkhAra, yavakSAra, suhAgA, ( vyavahArika mAtrA-3-4 rttii|) lohamasma, tAmrabhasma, aura abhrakabhasma barAbara | noTa-isa rasako khAneke pazcAt thor3I thor3I barAvara lekara prathama pAre aura gandhaka kI kajjalI | ___ dera bAda thor3A thor3A ThaNDA pAnI pInese banA lIjiye, tatpazcAt usameM anya oSadhiyAM sukhapUrvaka virecana ho jAtA hai milAkara ekadina snuhI (seMDa-sehuNDa ) ke dUdhameM (3642) nArASarasaH (2) aura eka dina cItA, bAsA tathA dantImUlameM se kisI ekake kAthameM ghoTa liijie| (vai. raha. / udAvarta.; vR. yo. ta. / ta. 96; yo. ra. / AnAha) isameM se 1-1 mASA auSadha pAnameM rakhakara khAnese gulma roga naSTa hotA hai / isake atirikta | jaipAlena samaiH sUtavyoSaTakaNagandhakaiH / ucita anupAnake sAtha denese yaha plIhA, pANDu, nArAcaH syAdraso ityasya mASaH srpiHsitaayutH|| zotha aura AdhmAnako bhI naSTa karatA hai / ( vyava- | hantyudAvattemAnAhamudarAdhyAngulmakam // hArika mAtrA 2-3 rattI) pArA, soMTha, mirca, pIpala, suhAgekI khIla aura gandhaka 1-1 bhAga tathA zuddha jamAlagoTA nAyikAcUrNam ina sabake barAbara lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI 'lAIcUrNam ' dekhiye| banAveM, tatpazcAt usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa (3641) nArAcarasaH (1) milAkara kharala kreN| (ra. caM.; ra. ra.; ra. kA. dhe.; vR. ni. ra. ise mizrI aura ghIke sAtha denese udAvarta, ___yo. ra. / gulmA.) aphArA, udararoga, AdhmAna aura gulma naSTa tAnaM sUta: samaM gandhaM jepAlaM triphalA samam / | hotA hai / trikaTu pepayettaudainiSkaM gulmaharaM lihet // maatraa-1| mASA / (vyavahArika mAtrA 1-2 gulmodaraharaH khyAto nArAco'yaM rsottmH|| | rattI / ) 1-basUtamiti pAThAntaram / noTa-isa rasako khAneke bAda thor3I thor3I derameM For Private And Personal Use Only
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - [240] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [ nakArAdi thor3A thor3A ThaNDA pAnI pInese sukha pUrvaka / gandhakaM pippalI zuNThI dvau dvau bhAgI vicUrNavirecana ho jAtA hai / yadi auSadhase peTameM yet // dAha ho to bhI ThaNDA pAnI hI pInA cAhiye / sarvatulyaM kSipedantIbIjaM nastupameva ca / aura virecana ho jAneke pazcAt tIsare dviguJjao recane siddho nArAco'yaM mahArasaH / pahara maMgakI khicar3I khAnI cAhiye / gulmaplIhodaraM hanti pibettaNDulavAriNA / (3643) nArAcarasaH (3) pArA, suhAgekI khIla, aura kAlImircakA ( yo. ciM. / a. 3 ) | cUrNa 1-1 bhAga; gandhaka, pIpala aura soMTha 2-2 aSTau nistupadantibIjakalikA bhAgatrayaM nA bhAga tathA zuddha jamAlagoTA ina sabake barAbara garAt / | lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM, tatpadvau gandhAnmaricAni TaGkaNarasA ekaikabhAgAH zcAt usameM anya oSadhiyAM milAkara kharala kreN| kramAt / / ! ise sevana karanese virecana hokara gulma, plIhA guJjAmAnavaTI virecanakarI deyA suzItAmbunA / aura anya udara roga naSTa hote haiM / gulmaplIhamahodarAtizamano nArAcanAmA rsH|| bhAtrA-2 rattI / anupAna cAvaleokA pAnI ___ zuddha jamAla goTA 8 bhAga, soMThakA cUrNa ( tnnddulodk)| 3 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga,tathA kAlI mircakA noTa- ( prayoga saM. 3642 ke nIce vAlA noTa cUrNa, suhAgekI khIla aura pArA 1-1 bhAga lekara dekhiye / ) prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM tatpazcAt (3645) nArAcarasaH (5) usameM anya oSadhiyAM milAkara pAnIke sAtha ghoTa (ra. kA. dhe.; ra. rA. muM. / kuSTha.) kara 1-1 rattIkI goliyAM banAleM / inameM se 1-1 golI ThaNDe pAnIke sAtha lazunaM rAjikA nIlI bhAnucitrakapallavAn / denese virecana hokara gulma 'plIhA aura anya udara samaM bhallAtakaM cUrNa kSipettaile cturgunne|| roga naSTa hote haiN| tailatulyairgavAM kSIraiH pacettailAvazeSakam / (prayoga saM.3642 ke nIcekA noTa dekhiye) / pazcAtpazcAGgamakSasya bhUzirIpapalAzayoH / / (3644) nArAcarasaH (4) suvastragAlitaM kuyottattulyaM vA mUchitaM rasam / (bhai. ra.; dhanvaM.; ra. kA. dhe.; yo. 2. / udarA.; ghRtakSaudrasamAyuktaM pUrvatailena piNDitam // ra. maM. / a. 7; raseM. ciM. / a. 9; vR. yo. | ayaM nArAcako bhakSyo niSkaikaM jihkaantkRt|| ta. / ta. 105; zA. saM. ma. kha. / a. 12; / lhasana, rAI, nIlI (nIlakA paudA ) tathA yo. ta. / ta. 53) | Aka aura cIteke patte, 1-1 bhAga, bhilAvA ina sUtaM TaGganatulyAMzaM maricaM mUtatulyakam / / sabake barAbara evaM inasabase 4-4 gunA tilakA For Private And Personal Use Only
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] tRtIyo bhaag| [241] - - - baila aura gAyaphA dUdha lekara sabako ekatra milAkara Upara araNya upaloMkI dhImI agni (1 pahara taka) ekAveM / jaba dUdha jala jAya to tailako chAna hai| jalAveM / tatpazcAt gareke svAMga zItala hone para tatpazcAt baheDe, mUzirISa aura palAzake pazcAGga kA usameM se goleko nikAlakara pIsa leN| samabhAga mizrita cUrNa yA kajalI ko uparokta isameM se 1 rattI davA ThaNDe pAnIke sAtha taila meM ghoTakara goliyAM banAveM / khAne se usa samaya taka virecana hotA rahatA hai jaba taka ki garama pAnI nahIM piyA jaataa| ___ inheM zahada aura ghIke sAtha sevana karanese pathya-dahIbhAta / jihvaka sannipAta naSTa hotA hai| ___ mAtrA 4 mAze / ( vyavahArika mAtrA-2 se / (3647) nArAcarasaH (7) 4 rattI taka / ) (ra. kA. dhe. / udAvarta.) (3646) nArAcarasaH (6) kRSNA zuNThI tridRcchayAmA kmpillkhriitkii| (vR. yo. ta. / ta. 8) | rasagandhau samaM savai nepAla savetulyakam // | mardayeintijarasai raso nArAcasaJjitaH / tulyaM pAradaTaGkaNaM samaricaM gandhAzmatulyaM trimi-: vizvaM ca triguNaM tato navaguNaM jaipAlavIja jIrNajvaraM nihantyeva zarkarAjIrakAnvitaH / TH sarvodAvarttahRdrogazUlagulmAnurograham // kSipet / / ... pIpala, soMTha, nisota, kAlInisota, kabIlA, khalve daNDayugaM vimartha vidhivatsanyasya parNe hare, pArA aura gandhaka 1-1 bhAga tathA zuddha . tataH svinaM gomayavahinA sa tu bhavemArAcanAmA jamAlagoTA sabake barAbara lekara prathama pAre gandhaka kI kajalI banA leM tatpazcAt usameM anya oSa rsH|| gujaikapamito raso himajalaiH saMsevivo recayet dhiyoMkA cUrNa milAkara sabako dantImUlake kAthameM ghoTakara (1-1 rattIkI ) goliyAM banAveM / yAvabhoSNajalaM bhajetkhalu naro bhojyaM tu dadhyo isake sevana se udAvarta, hRdoga, zUla, gulma, danam // urograha aura jIrNacara naSTa hotA hai / se. vi. pArA, suhAgekI khIla, aura kAlImirca 1-1 golIko tor3akara (1-1 mAzA ) jIre aura bhAga, gandhaka aura soMTha 3-3 bhAga tathA zuddha | khAMDa ke cUrNa meM milAkara ( ThaNDe pAnIke sAtha) jamAla goTA 9 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI | khAnA cAhiye / phajjalI banAveM tatpazcAt usameM anya auSadhiyoM / (3648) narAcarasaH (mahAn) (8) kA cUrNa milAkara acchI taraha ghoTakara sabakA (vai. rahasya / vAta vyA.; vR. yo. ta.; eka golA banAveM aura use pAnoM meM lapeTa kara bhA. pra. / gulma.) eka gar3hemeM rakkheM evaM use miTTIse Dhakakara usake ! abhayAragvadho dhAtrI dantI titA studI vi| For Private And Personal Use Only
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - [242] bhaart-bhaissjy-tvaakrH| [ nakArAdi musvA pratyekametAni grayANi palamAtrayA // / ise zItala jalake sAtha sevana karane se tAni saMkSudha sarvANi jalADhakayuge pacet / AdhmAna, zUla, AnAha, pratyAdhmAna, udAvata, sulma, tatra toyeSTame bhAge kaSAyamavavArayet // aura anya udararaga zAnta hote haiN| nityagjaipAlabIjAni navAni plmaatryaa| isase virecana ho jAneke pazcAt dahI meM banuksnadhRtAnyeva basmin kAthe zanaiH pacet // khAMDa yA seMdhAnamaka milAkara athavA dahIbhAta jvAlayedanale mandaM yAvatkAtho dhano bhavet / / khAnA cAhiye / tataH khalve sipedbhAgAnaSTau jaipaalbiijtH|| (3649) nArAyaNajvarAzarasaH bhAgAMstrInAgarAdvauca maricAdvau ca paardaat|| (ra. caM.; yo. ra. / jvara.) gandhakAd dvau ca tAnIha yAvadyAmaM vimardayet // somalaM vatsanAgazca mUtagandhakatAlakam / raso nArAcanAmArya bhakSito raktikA mitaH / kadutrayaM kapardI ca vijayA kanakasya ca // jalena zItalenaiva rogAnetAn vinAzayet // TaGkaNaM samabhAgAni zRGgaverarasaistryaham / AdhmAnaM zUlamAnAhaM pratyAdhmAnaM tathaiva ca / | zItajvare sannipAte vidhUcyAM viSamajvare // udAvata tathA gulmamudarANi ca nAzayet // nAzayedativegena dhAnyamAtra pradApayet / vege zAnte ca bhuJjIta zarkarAsahitaM dadhi / / vastramAcchAdayettena prasvedo'yaM prajAyate // tatassatsaindhavenApi tato dadhyodanaM manAka // pathya yadicchayA deya daghizItodakAdikam / hare, amalatAsakA gUdA, AmalA, dantImUla, | raso nArAyaNo nAma sbhipaatjvraaphH|| kuTakI, seMDa (sehuMDa-thohara) kA dUdha, nisota zuddha somala ( saMkhiyA ), zuddha vachanAga aura nAgaramothA / yaha saba cIjeM eka eka pala (mIThAteliyA), pArA, mandhaka, zuddha haratAla, seThi, (5-5 tole ) lekara sabako adhakuTA karake mirca, pIpala, kaur3Ibhasma, bhAMga, dhatUreke zuddha bIja, 16 sera pAnImeM pakAveM aura 2 sera pAnI zeSa | aura suhAgA samAna bhAga lekara prathama pAre gandhaka rahane para kAthako chAna leM / tatpazcAt 5 tole | kI kajjalI banAveM tatpazcAt usameM anya oSajamAlagoTekI zuddha girIko bArIka bastrameM bAMdha dhiyoMkA cUrNa milAkara 3 dina taka adarakake kara usa kAthameM DAla kara punaH mandAgnipara pkaaveN| rasameM ghoTa kara dhaniyeke dAneke barAbara goliyAM jaba kAtha gAr3hA ho jAya to eka kharala meM 8 / banA leN| pala zuddha jamAlagoTA, 3 pala seoThakA cUrNa, 2 inake sevanase zItaJcara, sannipAta, vitrikA pala kAlI mircakA cUrNa aura 2-2 pala pAre | aura viSama jvara Adi naSTa hote haiM / gandhaka se banI huI kajalI tathA yaha kAtha DAla- | auSadha khilAneke pazcAt rogIke zarIrako kara 1 pahara taka ghoTa kara 1-1 rattIkI | vasase DhAMpa denA cAhiye, isase pasInA akara goliyAM banA leN| jvara utara jAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ssaprakaraNam sRtIyo bhaagH| [243] panya-dahI, ThaNDA pAnI Adi / tulyabhAgapuropetaM tulyatriphalayA'mbitam / / (3650) nArAyaNarasaH (1) vAtAritailasaMyuktaM sevyaM karSAdhasammitam / (2. caM.; mai. ra. / bhagandara.) mAsena nAzayetkuSThaM duHsAdhyamapi dehinAm / / dasda pArvatIpuSpaM kunaTI puruSo rasaH / kSayaM bhagandaraM zUlaM mUlaM gulmaM ca pANDutAm / zoNitaM gandhaka daityA saindhavAtiviSA cvii|| brahaNIzca mahAghorAM mandAgnimapi dustaram // gharapula viDaGgazca yamAnI gjpipplii| evaM vividhAnmahArogAnvinihanti na sNshyH| maricAkI ca varuNo dhanakaM ca hriitkii|| zleSmarogAnharetsarvAn raso nArAyaNAbhidhaH / / sammartha kaTutailena vaTikAM kArayedbhiSak / / pAradabhasma ( abhAvameM rasasindUra ), gandhaka, nADIvraNaM pravAhaca gaNDamAlAM vicarcikAma // | gUgala, harra, baher3A aura AmalA; ina sabake samAna ciraduSTatraNaM dagu pUtikarNa zirogadam / bhAga cUrNako ekatra milAkara usameMse ritya prati hastipAdaM parisphoTaM duHsAdhyaM ca bhagandaram // | AdhA karSa auSadha araNDIke tailake sAtha sevana karane etAndogAna nihantyAzu minnamiva kesri|| se 1 mAsameM dussAdhya kuSTha bhI maSTa ho jAtA hai| zuddha hiMgula, saurASTramRttikA, rasauta, zuddha | isake atirikta yaha kSaya, bhagandara, zUla, gulma, manasila, zuddha gUgala, zuddha pArA, tAmrabhasma, zuddha | pANDu, grahaNIvikAra, kaSTasAdhya agnimAMdya aura anya kaphajarogeko naSTa karatA hai / gandhaka, lohabhasma, seMdhAnamaka, atIsa, cava, saraphokA, bAyabiDaMga, ajavAyana, gajapIpala, kAlI (vyavahArika mAtrA-4-5 rattI) mirga, AkakI jar3a, baranekI chAla, rAla aura harra / / (3652) nArImattagajAGkazarasaH saba cIjeM samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI (3. yo. ta. 1 ta. 147) kajalI banAveM tatpazcAt usameM anya oSadhiyoMkA pAradaM svarNanAgAnaM vaGgaM tIkSNaM satArakam / pUrNa milAkara sabako kar3ave tailameM ghoTakara goliyAM manaHzilA mAkSikaM ca yathottaravivardhitam // banA leN| sarvAziM cAhiphenaM zuddhamekatra mardayet / inake sevanase nADIvraNa, gaNDamAlA, vica- | svarNAvavijayApatrarasena surpussptH|| cikA, purAnA duSTa vraNa, dAda, pUyakarNa, ziroroga, karahATAtkAzcanArApippalyAH zrAvaNIdvayAt / phIlapA (zlIpada ) zarIrakA phaTanA, aura bhagandara nAgavallyAH kuGkamAJca rasena ca pRthak zrayam / / roga naSTa hotA hai / evaM siddho raso nAmnA nArImattagajAGkuzaH / ( mAtrA--2-3 rattI) kAzmIrakaM cAnupAnaM surapuSpayutaM samam // (3651) nArAyaNarasaH (2) pratyUSe ballamekaM tu khAdedamlAdivarjayet / (2. 2. sa. / u. kha. a. 20) pIvarorustanazroNInArIzatamanuvrajet // rasamasmasamAnena gandhakena samanvitam / rasamenaM sevayitvA pramehAdivinAzanam / / For Private And Personal Use Only
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [244] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [nakArAdi - - pArA ( rasasindUra yA candrodaya ) 1 bhAga, / ekaikAM bhakSayedrogI zItaM cAnupayaH pibed / svarNabhasma 2 bhAga, sIsAbhasma 3 bhAga, abhraka- zlIpadaM kaphavAtotthaM raktamAMsAzrayaM ca yat / / bhasma 4 bhAga, baGgabhasma 5 bhAga, tIkSNaloha ! medogataM dhAtugataM hantyavazyaM na saMzayaH / ( phaulAda ) bhasma 6 bhAga, cAMdIbhasma 7 bhAga, | arbudaM gaNDamAlA ca hayAtravRddhi cirantanIm // manasila 8 bhAga aura sonAmakkhIbhasma 9 bhAga | pAtapitte zleSmavAte gudaroge kRmo tthaa| tathA zuddha aphIma sabase AdhI lekara sabako ekatra | agniddhiM karotyeva balavIryazca susthatAm // kharala karake dhatUre aura bhAMgake pattoMke rasa, laigike zrImadgahananAthena nirmito vishvsmpde| kAtha, akarakareke kAtha, kacanArake svarasa, pIpalake nityAnandaraso nAnA zlIpadavyAdhinAzanaH // kAtha, donoM prakArakI muNDIke rasa, nAgabalA Anandayati lokezaH zivo vANAmuraM yathA / ( gaMgerana ) ke kAtha aura kesarake pAnImeM 3-3 tathaiva rogiNAM nityaM adhnaddhau ca sarvaje // dina pRthak pRthak ghoTakara 3-3 rattIkI goliyAM raktaje pittaje cApi pathya yogyaM sadA budhaiH| banA leN| abhAve vRddhadArozca tRvRtaJca niyojayet // inameMse prAtaHkAla eka eka golI kesara eka golI kesara hilottha (zaMgaraphase nikAlA huvA ) pArA, aura laiAMgake cUrNa ke sAtha khAne aura amla padArtho gandhaka, tAmrabhasma, kAMsIbhasma, baGgabhasma, zuddha harakA tyAga karanese pramehAdi roga naSTa hote tathA tAla, zuddha tUtiyA, zaGkhabhasma, kauDIbhasma, seTha, aneka striyoMse ramaNa karanekI zakti prApta hotI hai| mirca, pIpala, hare, baher3A aura AmalekA cUrNa, (3653) nityAnandarasaH lohabhasma, bAyabiDaMga, pAMco namaka (seMdhA, saJcala, viDanamaka, sAmudranamaka, kAMcalavaNa), cava, pIpalA(ra. kA. dhe. / adhi. 6; ra. caM.; bhai. ra.; ra. mUla, hAUbera, baca, kacUra, pAThA, devadAru, ilAsA. saM.; ra.ra; ra. rA. muN.| zlIpadA.; yacI, vidhArA ( abhAvameM nisota ), nisota, cItA, seM. ci. a. 9) aura dantIkA cUrNa; saba cIjeM samAna bhAga lekara hiGgalasambhavaM sUtaM gandhakaM mRtatAmrakam / | prathama pAra gandhakakI kajjalI banAveM tatpazcAt kAsyaM vaGgaM tAlakazca sutthaM zaMkheM varATakam // / usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara sabako trikaTu triphalA lohaM viDo paTupaJcakam / harra ke kAthakI 1 bhAvanA dekara 5--5 rattIkI cavikA pippalImUlaM hapupA ca vacA tathA // / goliyAM banAveM / zaThI pAThA devadArurelA ca vRddhadArakam / inameM se 1-1 golI zItala jalake sAtha tritA citrakaM dantI gRhItvA tu pRthaka pRthak // sevana karanese kaphavAtaja aura rakta, mAMsa, meda tathA etAni samabhAgAni sazcarya vaTikAM kuru / dhAtugata zlIpada, arbuda,gaNDamAlA,purAnI antravRddhi, harItakIrasaM dattvA paJcaguAmitAM zubhAm // / vAtapittaja aura vAtakaphaja roga, arza tathA kRmi For Private And Personal Use Only
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tRtIyo bhAgaH / rasaprakaraNam ] ityAdi roga naSTa hote, aura agni tathA bala vIryakI vRddhi hotI hai 1 (3654) nityArogyezvaro rasaH ( ra. ra. 1 mehA. ) sUtaM mRtAbhravaGgAbhyAM tulyabhAgaM prakalpayet / mahAnimbotthabIjasya cUrNa yojyaM tribhiH smm|| madhunA lehayenmASaM lAlAmehasya zAntaye / sakSaudrarajanIM vAtra lidyAnniSkatrayaM sadA // asAdhyaM nAzayenmehaM nityArogyezvaro rasaH // abhrakabhasma, aura baMgabhasma 1 - 1 bhAga, pArA ( rasa sindUra yA candrodaya ) 2 bhAga, aura kAyana bIjAMkA cUrNa 4 bhAga lekara sabako ekatra kharala kareM / [ 245 ] palamAtrantu kRSNAbhraM tadardhantu zilADhayam / jAtIkoSaphale mAMsI tAlIzailA lavaGgakam // pratyekaM kolamAtrantu vAsAnIrairvimardayet / zoSayitvAta pazcAdvidAryA pepayedrasaiH // fat afrai kRtvA pipallImadhunA bhajet / nAnA nityodayazcAyaM raso viSNuvinirmitaH // paJcakAsAnnihantyAzu cirakAlodbhavAnapi / rAjayakSmANamapyugraM jIrNajvaramarocakam || dhAtusthaM viSamAkhyaJca tRtIyakacaturthakam / azasi kAmalAM pANDumagnimAndhaM pramehakam // sevanAdasya kandarparUpo bhavati mAnavaH // isameMse nitya prati 1 mApA auSadha zahadake sAtha khAkara Uparase 1 tolA haldI kA cUrNa zahada meM milAkara cATane se dussAdhya lAlAmeha bhI avazya naSTa ho jAtA hai 1 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zuddha pArA aura gandhaka, 2 // - 2 // tole lekara donoMkI kajjalI banAyeM aura use bela chAla, aranI, aralakI chAla, pADhalachAla, khambhArIchAla, kharaiTI, nAgaramothA, punarnavA (bisakhaparA ), AmalA, kaTelA ( bar3I kaTelI), bAMseke patte, bidArIkanda, aura zatAvarake 11-12 tole rasa yA kAtha meM pRthak pRthak ghoTakara usameM 5 - 5 mAze svarNa, ( vyavahArika mAtrA - 4 rattI / haldIkA cAMdI aura sonAmakkhIkI bhasma, 5 tole kRSNAcUrNa 3 mAze / ) bhrakabhasma, 2 // tole manasila, aura jAyaphala, jAvitrI, jaTAmAMsI, tAlIsapatra, ilAyacI, aura lagameM se harekakA 7|| mAze cUrNa milAkara sabako 1 dina vAsAke rasameM ghoTakara dhUpa meM sukhAyeM aura phira use dina vidArIkandake rasameM ghoTakara 2-2 rattIkI goliyAM banAleM / (3655) nityodayarasaH | ( ra. rA. suM.; ra. sA. saM.; dhanva. / hikkAzvAsa ) suzuddhaM pAradaM gandhaM pratyekaM zuktisammitam / tataH kajjalikAM kRtvA mardayeca pRthaka pRthaka / / bilvAnimanthayonAkAH kAzmarI pATalA balA mustaM punarnavA dhAtrI gRhatI patrakam // feart ahuputrI ca yeSAM karSararbhiSak / suvarNa rajataM tApyaM pratyekaM zANamAtrakam // inameM se 1-1 golI ( 1 mAzA) pIpalake cUrNa aura zahada ke sAtha sevana karanese pAMca prakAra kI purAnI khAMsI, bhayaGkara rAjayakSmA, jIrNajvara, aruci, dhAtugatajvara, viSamajvara, tijArI, cAturthika For Private And Personal Use Only
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [246) bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [nakArAdi jvara, arza, kAmalA, pANDu, agnimAMdya aura prameha / ile zahada aura ghomeM milAkara cATanese naSTa hotA hai| | kAmalA aura pANDuroga naSTa hotA hai| (3656) nityoditarasaH (paJcAmRtarasaH) / ( mAtrA-1 mAzA / ) (bhai. ra.; ra. kA. dhe.; vR. ni. ra. ra. rA. su., / (3658) nizAdivaTI vai. raha.; raM: sA. saM. / arza.; rase. ciM. / a. (vA. bha. / kuSTha.) 9; ra. ma. / a. 7; yo. ta. ( ta. 23) | nizAkanAnAgaravellatovara mRtasUtArkalauhAmraviSaM gandhaM samaM samam / savahitApyaM kramazo vikarSitam / sarvatulyAMzabhallAtaphalamekatra cUrNayet // gavAmbupItaM vaTakIkRtaM tathA vaiH zUraNamANotyairbhAvyaM khalle dinatrayam / nihanti kuSThAni sudAruNAnyapi // mApamAtra lihedAjyai rasazcAIsi nAzayet // haldI 1 bhAga, pIpala 2 bhAga, soMTha 3 bhAga raso nityodito nAma gudodbhavakulAntakaH // bAyabiDaMga 4 bhAga, tuvaraka 5 bhAga, cItA 6 bhAga, pAradabhasma ( abhAvameM rasasindUra ), tAmra- aura sonAmakkhI-bhasma 7 bhAga lekara sabake cUrNako bhasma, lohabhasma, abhrakabhasma, zuddha bachanAga (mIThA- gomUtrameM ghoTakara (1-1 mAzekI) goliyAM teliyA), aura zuddha gandhaka 1-1 bhAga tathA / banAveM / sabase AdhA zuddha bhilAvAMkA cUrNa lekara sabako inake sevanase bhayaGkara kuSTha bhI naSTa ho 3-3 dina jimIkanda aura mAnakandake rasameM | jAte haiN| ghoTakara rkkheN| anupAna-gomUtra / isameM se 1 mAzA cUrNa ghImeM milAkara cATane - (3659) nIlakaNTharasaH (1) se arza roga naSTa hotA hai| vyavahArika mAtrA-2-3 stI) (ra. kA. dhe. / agnimAM.) zuddhaM rasaM tAmrabhasma gandhaka mAmakesaram / (3617) nizAdiloham amRtaM reNukaM vanitintaDIkajalaM samam // (ra. caM.; ra. sA. saM.; ra. rA. suM.; dhanvaM. / pANDu.) sarvatulyaM guDaM dattvA vaTikAM kolasammitAm / lohacUrNa nizAyugmaM triphalArohiNIyutam / / | bhakSayetmAtarutthAya vakimAndhaprazAntaye // maliyAnmadhusarpiyo kAmalApANDuzAntaye // | nIlakaNTho raso nAma kssyshuulnibrhnnH|| lohabhasma, haldI, dAruhaldI, harra, baher3A, zudrapArA, tAmrabhasma, gandhaka, nAgakesara, zuddha AmalA aura kuTakIkA cUrNa 1-1 bhAga lekara bachanAga ( moThAteliyA ), reNukA, cItA, tinlasabako ekatra kharela kreN| DIka aura sugandhavAlA samAna bhAga lekara prazna For Private And Personal Use Only
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamAharaNam ] vRtIyo bhaagH| [247] pAre aura gandhakakI kamjalI banAve, satpazcAt / karake use bindAla ke rasakI 21 bhAvanA dekara usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa evaM sabake barAbara | 1-1 rattI kI goliyAM banAveM / gur3a milAkara jaMgalI berake barAbara goliyo bnaav|| inameMse 1-1 molI jambIrI nIbUke isake inameMse 1-1 golI prAtaHkAla khAnese bhagni- | sAtha denese vamana naSTa hotI hai| mAMtha, kSaya aura mUla naSTa hotA hai| | (3662) nIlakaNTharasaH (4) ( anupAna---uSNa jala / ) . (ra. cN.| jvara.) (3660) nIlakaNTharasaH (2) / | rasaTaGkaNatutyAni mardayeghaTikAprayam / (ra. ra.; vR. ni. 2.; ra. rA. suM.; ra.. jImUtIphalatoyena nIlakaNTho bhavedrasaH / kA. the. / yakSmA.) sazarkaraM ballayugmaM chadainAjjvaranAzanam / viSaM dhudrA sevyakaca haridrA gocaraM madhu / pittAdIMzca jvaravAsahidhmAkAsAdidoSajit / / kuTajasya tvacazcUrNa samAMzaM sarvacUrNakam / / zuddha pArA, suhAgA aura nIlAthothA samAna rAjayakSmaharaM khAdedraso'yaM niilknntthkH|| bhAga lekara sabako ekatra kharala karake 3 ghar3I taka devadAlI (bindAla ) ke rasameM ghoTa kara 6-6 zudra bachanAga ( mIThA teliyA), kaTelI, khasa, rattIkI goliyAM banAveM / haldI, gokharu, mulaiThI aura kur3e kI chAla / sabake inameMse 1-1 golI khAMDameM milAkara denese samAna bhAga cUrNako ekatra kharala karake rakkheM / / vamana hokara jvara, zvAsa, hicakI aura khAMsI ityAdi ise sevana karanese rAjayakSmA naSTa hotI hai / | naSTa ho jAtI hai| ( mAtrA-AdhA mAzA, anupAna-ghI aura (noTa-isakI mAtrA rogIke balAbalakA shhd|) vicAra karake nizcaya karanI cAhiye / ) (3661) nIlakaNTharasaH (3) (3663) nIlakaNTharasaH (5) . (ra. kA. dhe.| chardi.) (bR. ni. r.| kAsa.; ra. sA. saM. , rasAya.; veNIphalAnAM svarasaivibhAvya ra. sa. su. / zrAsa., rasA.) rasendralelItakazakatuttham / sUtakaM gandhakaM lohaM viSaM citrakapatrakam / trisaptadhA jambharasena vAntau varAja reNukA mustA prandhikaM nAgakesaram / / guJjonmitaH syAditi nIlakaNThaH // | phalatrikaM trikaTukaM zulvaM tulyaM tathaiva ca / zuddha pArA, zuddha gandhaka, zaMkhabhasma aura / etAni samabhAgAni guDo dviguNamucyate // zuddha nIlAthothA samAna bhAga lekara sabakI kamjalI 'samparya guTikAM kRtvA bhakSayecaNamAtrakam / For Private And Personal Use Only
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [248 bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [ nakArAdi kAse zvAse tathA zurape mamehe viSamajvare // : plIhAlmodarASThIlAyakRtpANdutvakAmalAm / / matrakRcche mUDhagarbhe vAtaroge ca daarunne| hRcchUlaM pRSThazUlazca pAvazUlaM tathaiva ca / nIlakaNTharaso nAma zambhunA nirmitaH svayam // kaTIzUlaM kukSizUlamAnAhamaSTazUlakam / / zuddha pArA, gandhaka, lohabhasma, zuddha yachanAga / kAsazvAsAmavAtAMzca zlIpadaM zothamarbudam / (mITA teliyA), cItA, tejapAta, dAlacInI, galagaNDaM gaNDamAlAmamlapittaJca gRdhrasIm / / reNukA, nAgaramothA, pIpalAmUla, nAgakesara, hara, kRmikuSThAni dadraNi vAtaraktaM bhagandaram / baher3A, AmalA, seTha, mirca, pIpala, aura tAmra / upadaMzamatIsAraM grahaNyarzaH pramehakam // bhasma 1-1 bhAga tathA sabase 2 gunA gur3a lekara azmarI mUtrakRcchrazca mUtrAghAtaM sudAruNam / prathama pAre gandhakakI kajjalI banA lIjiye, tatpa- jvaraM jINe tathA pANDaM tandrAlasyaM bhrama klamam / / zcAt usameM anya oSadhiyAMkA cUrNa milAkara | dAhazca vidradhIM hikAM jgdgdmuuktaaH| kharala kIjiye aura antameM gur3a milAkara caneke mauDhayaJca svarabhedazca banavRddhi visarpakAn // barAbara goliyAM banA lIjiye / UrustambhaM raktapittaM gudabhraMzArucI tRSAm / isake sevanase khAMsI, zvAsa, gulma, prameha, / karNanAsAmukhotyAMzca dantarogAMzca pInasAn / / viSamasvara, mUtrakRcchU, mUDhagarbha aura bhayaGkara vAta zaunyazca zItapittazca sthAvarAdiviSANi ca / vyAdhiyAM naSTa hotI haiN| vAtapittakaphotyAMzca dvandvajAn saannipaatikaan|| ( vyavahArika mAtrA-1 mASA) sarvAneva gadAnhanti caNDAMzuriva pApahA / balavarNakaro hRdya AyuSyo viiryvrddhnH|| (3664) napativallabharasaH paraM vAjIkaraH zreSThaH buddhido mantrasiddhidaH / (bhai. ra.; ra. sA. saM.; ra. rA. su.; ra. ca.; | ArogI dIrghajIvIsyAdrogI rogAdvimucyate // dha. / grahaNya.) rasasyAsya prasAdena buddhimAAyate naraH / / jAtIphalalavaGgAbdAtvagelATaGkarAmaTham / jAyaphala, lAMga, nAgaramothA, dAracInI, ilAjIrakaM tejapatraJca yamAnI vizvasaindhavAH // | yacI, suhAgekI khIla, zuddha hIMga, jIrA, tejapAta, lohamadaM raso gandhastAnaM pratyekazaH palam / ajavAyana, seAMTha, seMdhAnamaka, lobhasma, abhrakamarica dvipalaM dattvA chAgIkSIreNa peSayet // bhasma, pArA, gandhaka, aura tAmrabhasma 1-1 pala dhAtrIrasena vA peSyaM vaTikAH kuru yatnataH / ( hareka 5 tole ) aura kAlImirca 2 pala lekara zrImadgahananAthena vicintya prinirmitH|| prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM tatpazcAt sUryavattejasA cAyaM raso nRpativallabhaH / | usameM anya oSadhiyAMkA cUrNa milAkara sabako aSTAdazavaTI khAdetpavitraH muurydrshkH|| 1 dina bakarIke dUdha yA Amaleke rasameM ghoTakara hanti mandAnalaM sarvemAmadopaM vibhUcikAm / / (AdhI AdhI rattIkI) goliyAM banA leN| For Private And Personal Use Only
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [249] - - inameM se 18 golI nitya prati yathocita (3665) nRsiMhapoTalIrasaH anupAnake sAtha khAnese agnimAMdha, AmadoSa, | (ra. rA. muM.; vRM. ni. ra. / ati.) visUcikA, plIhA, gulma, udara, aSThIlA, yakRt , | rasazca gandhapASANaH pratyekaM karSamAtrakam / pANDa, kAmalA, hRdayazUla, pRSTazUla, pasalIzUla, zlakSNacUrNa dvayoH samyak makuryAtkuzalo bhissk|| kaTizUla, kukSizUla, AnAha, ATha prakArakA udara- taccUrNa pItavarNAbhAkapardAbhyantare kRtam / zUla, khAMsI, zvAsa, AmavAta,zlIpada, zotha, arbuda, zarAvapuTake nyasya liptvA sambhRtagomayaH // galagaNDa, gaNDamAlA, amlapitta, gRdhrasI, kRmiroga, sutIbrAgnau pacetAvadyAvadgacchati bhasmatAm / kuSTha, dAda, vAtarakta, bhagandara, upadaMza, atisAra, samuddhatyAzmanA sarva cUNitaM sakapadekam // grahaNIvikAra, arza, prameha, patharI, mUtrakRcchra, bhaya- gavyena sarpiSA nityaM bhakSayedraktikAdvayam / kara mUtrAghAta, jIrNajvara, tandrA, Alasya, bhrama, jvarAtisArakaM sarva hanyAtUrNa ca durjayam / / kAnti, dAha, vidradhi, hikA, jar3atA, gdgdtaa| atIsAraM samagraM ca grahaNI sarvajAM tathA / (hakalAnA ), mUkatA, mUDhatA, svarabheda, bana, cirajvaraM ca mandAgniM kSIrajvaraharaM ca tat / / aNDavRddhi, visarpa, Urustambha, raktapitta, gudabhraMza, rasa eSa nRsiMhasya matA poTTalikA hitaa| arucI, tRSA, karNaroga, nAsAroga, mukharoga, danta-hitA sarvajvarINAntu sarvAtIsAriNAM zubhA // roga, pInasa, zUnyavAta, zItapitta, sthAvarAdi viSa, samAna bhAga pAre aura gandhakakI kajjalIko tathA anya vAtaja, pittaja, kaphaja, dvandvaja aura pIlI kauDiyoMke bhItara bharakara unheM zarAvasampuTasannipAtaja roga naSTa hote tathA bala, varNa, vIrya, meM banda karake usake Upara gobarakA lepa kara bhayu, kAmazakti aura buddhi kI vRddhi hotI hai| dIjiye / aura phira use tIbrAgnimeM itanA pakAiye isake sevanase rogI niroga aura svastha dIrgha- ki kaur3iyoMkI bhasma ho jAya / tatpazcAt sampuTanIvI hotA hai| ke svAMga zItala hone para usameM se auSadhako nRpativallabharasaH (2) nikAlakara kaur3iyoM sameta pIsa lIjiye / (ra. sA. sN.| graha.) __isameM se 2-2 rattI auSadha gAyake ghIke " mahArAjanRpativallabharasa" dekhiye / sAtha sevana karanese dussAdhya jvarAtisAra, atinRpativallabharasaH (3) sAra, grahaNIvikAra, jIrNajvara, aura agnimAMdya, (ra. sA. saM. / graha.) naSTa hotA hai| " mahArAjanRpativallabharasa" dekhiye| (3666) netrAzanirasaH nRpavallabharasaH ( ra. caM.; ra. sA. saM.; ra. rA. suM. / netrA.) (bhai. ra.; ra. sA. saM. ra. rA. suM. / graha.) abhraM tAmra tathA lauhaM mAkSikaM ca rasAdhanam / "rAjavallabharasa" dekhiye| pAtanAyantrazuddhaM gandhakaM navanItakam // For Private And Personal Use Only
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [250] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [nakArAdi palapramANaM pratyeka gRhNIyAca vidhAnavit / / abhrakabhasma, tAmrabhasma, lohabhasma, svarNamAsarvamekIkRtaM cUrNa vaidyaH kushlkrmbhiH|| kSika bhasma, rasAJjana (rasauta) aura zuddha AmalAtatastu bhAvanA kAryA triphalAbhRjarAjakaiH / sAra gandhaka 1-1 pala (5-5 tole) lekara tataH pakSipeccUrNazca pippalImUlayaSTikA // sabako ekatra ghoTakara triphalAke kAtha aura bhaMgareelA punarnavA dAru pAThA bhRGgaM zaThI vacA / ke rasakI 1-1 bhAvanA deM / tatpazcAt usameM nIlotpalacandanaJca zlakSNacUrNazca dApayet // pIpalAmUla, mulaiThI, ilAyacI, punarnavA, devadAru, mASamekaM pradAtavyam ghRtazrImadhumarditam / pAThA, bhaMgarA, kacUra, baca, nIlotpala, aura sapheda mardanaM lauhadaNDena pAtre lohamaye dRDhe // candanakA 1-1 mASA cUrNa milAkara kharala kreN| anupAnaM prayoktavyamuSNena vAriNA tthaa| isameM se 1-1 mASA auSadhako ghI aura yAvato netrarogAMzca pAnAdeva vinAzayet // | zahada milAkara loheke kharalameM lohekI mUsalIse sarakte raktapitte ca rakte cakSuHsutepi ca / ghoTakara garama pAnIke sAtha khilAnese samasta netranattAndhye timire kAce nIlikA paTalArbude // roga, raktapitta, AMkhose raktasrAva honA, naktAndhya abhiSyande'dhimanthe ca piSTe caiva cirntne| ( ratauMdhA ), timira, kAca, nIlikA, paTala, netrAnetrarogeSu sarveSu vAtapittakapheSu ca // rbuda, abhiSyanda, adhimantha aura purAnA piSTaka sarvanetrAmayaM hanti vRkSamindrAzaniryathA // ityAdi roga naSTa hote haiM / iti nakArAdirasaprakaraNam / dooxoom atha nakArAdimizraprakaraNam (3667) nakhadravyazuDi: nakhako bhaiMsa yA gAyake gobarake rasa meM yA (ra. ra.; vaM. se. / vAtaro.) tintar3Ikake kAthameM, aura yadi inameM se koI caNDIgomayatoyena yadi vA tintiDIjalaiH / padArtha na mila sake to kAlI miTTIke pAnImeM nakhaM saMkAyayedebhirabhAve mRjalena tu // thor3I dera pakAkara dhokara (tave Adi para) garama karake guDayukta harake kAthameM vujhAveM tatpazcAt use punaruddhatya prakSAlya bharjeyitvA niSecayet / candanAdi sugandhita dravyoMke pAnIke sAtha ghoTakara guDapathyAmbunA hyevaM zudhyate nAtra saMzayaH // / miTTIke zarAvemeM rakha kara sugandhita phUloMse basAveM samparya candanAyaistu vAsayetkusumaiH shubhaiH|| to vaha zuddha ho jAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam tRtIyo bhaagH| [ 251] - (3668) navanItAdiyogaH arddhabhAga jalamizrita bakarIke dUdha tathA (vaM. se. / raktArza.) seAMTha, nIlophara aura sugandhabAlAke kalkase siddha navanItatilAbhyAsAtkesara peyA yA pRSThaparNI ke kAthase banI huI peyA raktAnavanItazarkarAbhyAsAt / | tisAra ko naSTa karatI hai / dadhisaramathitAbhyAsAd (3671) nAgarAdiprayogaH gudajAH zAmyanti raktavAhAH // ( yo. ra. / pradara.) navanIta ( naunI ghI) aura tila; athavA | nAgaraM madhukaM tailaM sitA dadhi ca tatsamam / nAgakesara kA cUrNa navanIta aura khAMDa milAkara; khajenonmathitaM prItaM vAtapradaranAzanam // athavA dahIkI malAI yA takra sevana karanese raktaja soMTha aura mulaiThIkA cUrNa tathA taila, mizrI arza naSTa hotI hai| aura dahI samAna bhAga lekara sabako mathanIse (3669) navAyUSaH acchI taraha mathakara sevana karanese vAtaja pradararoga (vaM. se.; vRM. mA. / kAsA.; vR. yo. t.|t.78) naSTa hotA hai / mudgAmalAbhyAM yavadADimAbhyAM (3672) nAgAdizalAkA kakendhunA mUlakazuNThakena / (vA. bha. / u. a. 13; ga. ni.| netra.) zuNThIkaNAbhyAM sakulityakena zreSThAjalaM bhRGgarasaM saviSAjyamajApayaH / yUSo navAGgaH kapharogaha // yaSTIrasaM ca yatsIsaM saptakRttvaH pRthak pRthak / / maMga, AmalA, jau, anAradAnA, bera, sUkhI- | taptaM taptaM pAyitaM tacchalAkA mUlI, seTha, pIpala aura kulathI kA yUSa kaphaja | netre yuktA sAJjanAnaJjanA vaa| khAMsIko naSTa karatA hai| taimirmisrAvapaicchilyapaillaM ( vidhi--saba cIjeM samAna bhAga milAkara | kaNDUM jAiyaM raktarAjIca hanti / / 2 // tole leM aura 4 sera pAnImeM pakAkara 2 sera sIseko pighalA pighalAkara sAta sAta bAra pAnI zeSa rakkheM aura chAnakara usameM 2 // tole triphalA, bhaMgarA aura atIsake kAtha, ghI, bakarIke muMga DAla kara pakAveM, jaba vaha acchI taraha gala dUdha aura mulaiThIke kAthameM bujhAkara usakI salAI jAya to ThaNDA karake chAna leN|) bnvaaveN| (3670) nAgarAdipeyA ___isase aJjana lagAne yA ise khAlI hI (vaM. se. / atisA.) AMkhameM pheranese timira, arma, srAva, netroMkI cipachAge cArdodake kSIre naagrotplbaalkaiH| | cipAhaTa, pilla, kaNDU, jar3atA aura lAla rekhAeM peyA raktAtisAranI pRSThapardhyA ca sAdhitA // / naSTa hotI haiN| For Private And Personal Use Only
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [252] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [nakArAdi (3673) nAgArjunIzalAkA pippalyA bhakSitaM hanti zUlaM hi pariNAmajam / ( netrasaJjIvinI zalAkA) vAtikaM paittikazcApi zlaiSmikaM saanipaatikm|| (vR. yo. ta. / ta. 131; yo. ta. / ta. 71; jalayukta nArayalake bhItara jitanA A sake vai. ra. / netra.) utanA seMdhAnamaka bharakara usake Upara miTTIkA eka nirvApayetraphalake kapAye nAgaM aMgula moTA lepa kara deM aura use kaNDoMkI agni vidhijJaH zatadhA hutaashe| meM pakAveM / jaba Upara kI miTTI lAla ho jAya santApya santApya tataH zalAkAM to nAriyalako TaNDA karake usake bhItarase namaka kRsvAsya zuddhena rasena limpet // mizrita jalako nikAla leN| tayAJjitAkSo manujaH krameNa isameM pIpalakA cUrNa milAkara sevana karanese suparNadRSTirbhavati prasahya / vAtaja, pittaja, kaphaja aura sannipAtaja pariNAmajayedabhiSyandamathAdhimanthamarmArjunau zUla naSTa hotA hai| vai timirANi pillAn // (3676) nArikelAdipeyam sIseko pighalA pighalA kara 100 bAra (yo. ra.; vR. ni. ra. / mUtrakR.) triphalAke rasameM bujhAveM aura phira usakI salAI nArikelajalaM yojyaM guDadhAnyasamanvitam / banavAkara usapara zuddha pArada car3hA deN| ise AMkhameM AMjane se netroMkI jyoti sadAhaM mUtrakRcchUzca raktapittaM nihanti ca / atyanta tIkSNa ho jAtI hai / tathA isase abhi ____nAriyalake pAnImeM gur3a aura dhaniyA milASyanda, adhimantha, arma, arjuna, timira aura kara pInese dAhayukta mUtrakRcchU aura raktapitta naSTa pillAdi roga bhI naSTa ho jAte haiN| hotA hai| (3674) nArikelajalAdipeyam (3677) nArikelAdi yogaH (yo. ra.; vR. ni. ra. / mUtrakR.) (vR. ni. ra. / mUrchA.) raktasya nArikelasya jalaM katakasaMyutam / nArikelAmbunA pItAH saktavaH smshrkraaH| zarkarailAsamAyuktaM mUtrakRcchraharaM viduH|| | pittahRtkaphatRNamUrchAbhramAdInhanti dAruNAn / / lAla raMgake nAriyala ke jalameM nirmalIphala, sattameM samAna bhAga khAMDa milAkara use nArikhAMDa aura ilAyacIkA cUrNa milAkara pInese mUtrakRcchU naSTa hotA hai| yalake pAnImeM gholakara pInese pitta, kapha, tRSA, (3675) nArikelayogaH / mUrchA aura bhramAdi naSTa hote haiM / (bhA. prA. / ma. kha. zUlA.; vR. ni. ra.; (6678) nArIkSAraprayogaH ___vaM. se. / zUlA.) (vai. ma. ra. / paTa. 2) nArikelaM satoyaJca lavaNena supUritam / payo'GganAnAM pibatAM narANAM mRdA ca veSTitaM zuSkaM pakkagomayavahinA // drAgeva jUtiH prazamaM prayAti // For Private And Personal Use Only
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [253] - __ strIkA dUdha pInese jvara zIghra hI naSTa ho / aura vetakI chAla ke kAthase ghAvoMko dhonA, inhIM jAtA hai| ko pIsakara lepa karanA, inhIMkA cUrNa ghAvoM para (3679) nimbapatrAdiyogaH chir3akanA aura inhIM se ghRta pakAkara khilAnA (vaM. se. / netrarogA.) caahiye| mimbapatraiH kRtaM cUrNa lodhracUrNasamanvitam / | (3682) nimbAdivartiH vakhavaddhaM jale kSiptaM pUraNaM netraroganut // (yo. ra. / vra.) ___ nImake patte aura lodhake samAna bhAga mizrita | nimbptrghRtkssaudrdaarviimdhuksNyutaa| cUrNako poTalImeM bAMdhakara usa poTalIko pAnImeM | vartistilAnAM kalko vA zodhayedropayevaNam // bhigoe rakkheM / isa pAnIko AMkhoM meM DAlanese | nImake patte, dAruhaldI, mulaiThI aura tila ( akSipAkAdi) netra roga naSTa hote haiN| 1-1 bhAga lekara sabako pIsakara usameM 1-1 (3680) nimbAdipiNDI bhAga ghI aura zahada milA lIjiye / isa kalkako lagAne yA isakI battI banAkara ghAvameM bharanese ghAva (vaM. se.; yo. ra; vR. ni. ra. / netraro. ) zudra ho kara bhara jAtA hai| nimbasya codumbaravalkalasya (3683) nimbupAnakaH ernnddyssttiimdhucndnsy| (vR. ni. ra. / aruci.) piNDI vidheyA nayane prakopite bhAgaikaM nimbujaM toyaM SaDbhAgaM zarkarodakam / kaphena pittena samIraNena // lavaGgamariconmizraM pAnakaM pAnakottamam // nIma aura gUlarakI chAla, araNDakI jar3a, | nimbRrasabhavaM pAnamatyamlaM vAtanAzanam / mulaiThI aura candana kI piNDI ( poTalI ) banAkara vahnidIptikaraM rucyaM samastAhArapAcakam // netroMpara lagAnese kaphaja, pittaja tathA vAtaja netrA- 1 bhAga nIbUkA rasa 6 bhAga khAMDake zarabatabhiSyanda naSTa hotA hai| meM milAkara usameM yathAruci lauMga aura kAlI (3681) nimbAdiprayogaH mirca kA cUrNa milA liijiye| yaha pAnaka atyamla, vAtanAzaka, agnidIpaka, (. mA.; vaM. se. / upadaMza) rocaka, aura sarva prakArake AhAroM ko pacAne nimbArjunAzvatthakadambazAla vAlA hai| jambUvaTodumbaravetasaizca / (3684) nirguNDIprayogaH prakSAlanAlepaghRtAni kuryA (go. ra.; vR. ni. ra. / mukharo.) cUrNazca pittaasrbhvopdNshe|| nirguNDImusalIkandaM carvayedupajihvApazAntaye / pittaja tathA raktaja upadaMza meM nIma, arjuna, sambhAlUkI jar3a yA mUsalIko cabAnese upapIpala vRkSa, kadamba, zAla, jAmana, bar3a, gUlara | jihvA naSTa hotI hai / For Private And Personal Use Only
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [254] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi - (3685) nirguNDImUlacarvaNam (3687) nizAdiprayogaH (rA. mA. / mukharo.) (yo. ra.; ga. ni. / netra.; vaM. se. / ziro.; zephAlikAmUlamuzanti kaNTha . mA. / netraro.) zAlUkahanta praticarvitaM sata / nizAbdatriphalAdAvIsitAmadhusamanvitA / roga nihannyAdupajihikAkhyaM abhighAtAtizUlagnaM nArIkSIreNa pUraNam // nAsAntaramasutaraktadhArAm // haldI, nAgaramothA, triphalA, dAruhaldI aura nirguNDIkI jar3ako cabAnese kaNThazAlaka, mizrIkA atyanta mahIna cUrNa tathA zahada 1-1 upajihvA aura nakasIra (nAkase rakta srAva honA) bhAga lekara sabako strIke dUdhameM milAkara chAnakara kA nAza hotA hai| usakI bUMdeM AMkhameM TapakAne se netrazUla naSTa (3686) nirguNDImUlabandhanam hotA hai| ___(rA. mA. / bAlaro.) [3688) nizAdivatiH pAcIgataM pANDurasinduvAra (ra. r.| bhagandara.) mUlaM zizUnAM galake nibaddham / / nishaasaindhvsiddhaarthkssaudrguggulusNyutaa| karoti dantodbhavavedanAyA vatirbhagandare yojyA tathA nADIvraNApahA // niHsaMzayaM nAzamakANDameva / / haldI, seMdhA namaka, sarasoM aura gUgala tathA pUrva dizAmeM uge huve sapheda saMbhAlukI jar3ako | zahada samAna bhAga lekara cUrNa yogya cIjoMkA cUrNa bAlakAMke galemeM bAMdhanese dAMta nikalaneke samaya | karake usameM zahada aura gUgala milAkara battI banAveM hone vAlI paur3A zAnta ho jAtI hai| yaha battI bhagandara aura nAsUrako naSTa karatI hai| iti nakArAdimizraprakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyamakaraNam ] vatIyo bhaagH| [255] - atha pakArAdikaSAyaprakaraNam (3689)pacakolakaSAya: / bAsA (adduusaa)| ina pAMca oSadhiyoMke samUha ko "paJcatikta" kahate haiM / (ga. ni. / jvara.; vR. ni.r.| jvara.; yo. ci. paJcatiktase visarpa aura kuSTha naSTa hotA hai| ___ m.| a. 4; ca. da. / jvara.) | (3691) paJcatiktakAthaH / pippalIpippalImUlacavyacitrakanAgaraiH / / (vaM. se. / jvara.; vR. yo. t.| ta.59; yo.t.| dIpanIyaH smRto vargaH kaphAnilagadApahaH // ta. 20; vR. ni. ra. / jvara.) kolamAnopayogitvAtpaJcakolamidaM smRtam / kssudraapusskrbhuunimbgudduuciivishvbhessjaiH| tIkSNoSNaM pAcanaM zreSThaM dIpanaM kaphavAtanut // "paJcatikta"nAmAyaM kAtho hntyssttdhaajvrm|| gulmaplIhodarAnAizUlanaM pittakopanam // kaTelI, pokharamUla, cirAyatA, giloya aura pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA aura seThi / seTha / ina pAMca oSadhiyoMke samUhako " paJcaina pAMca cIjoMke samUhako "pazcakola" kahate | tikta" kahate haiM / isake sevanase ATha prakArake haiM / isa gaNameM pAMcoM oSadhiyAM 1-1 kola(karSa) | jvara naSTa ho jAte haiN| lI jAtI haiM isI liye ise paJcakola kahate haiN| paJcatRNam bhA. bhai. ra. bhAga 2 prayoga saM. 2235 . pazcakola dIpana, kapha aura vAyuke rogoMko 'tRNapazcamUlAdikAtha' dekhiye| naSTa karanevAlA,tIkSNa,uSNa,pAcana tathA gulma, plIhA, paJcadazAGgakAthaH udara, aphArA aura zUlanAzaka tathA pittako ku (q. mA.; ra. ra. / jvarA.) pita karanevAlA hai| prayoga saM. 2844 dekhiye / (3690) paJcatiktakagaNaH | (3692) paJcapallavakAtha: (yo. ra.; pR. ni. ra. / bAlaro.) (bhA. pra.; vR. yo. ta.; 5. mA.; bilvaH paTolaH kSudrA ca guDUcI vaaskstthaa| yo. ra. / mukharo.) visarpakuSThanut khyAto gaNo'yaM "pnyctiktkH"| pttolnimbjmbaamrmaaltiinvpllvaaH| belakI chAla, paTola, kaTelI, giloya aura 'paJcapallavakaH zreSThaH kaSAyo mukhadhAvane // For Private And Personal Use Only
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [256] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi __paTola, nIma, jAmana, Ama aura camelIke | zahada aura mizrI milAkara pilAnA cAhiye / tathA navIna pattoM kA kAtha banAkara usase kulle karanese | doSAMke anusAra jvaranAzaka kaSAya sevana karAne mukharoga (muMha ke chAle Adi ) naSTa hote haiN| caahiye| (3693) paJcabhadra kam | (3696) paJcamUlakAtha: (vai. ra.; . mA.; yo. ci.; vR. ni. ra.; bhA. pra.) (vaM. se. / strIro.; yo. ra. / sUtikA.) jvarA.; vai. jI. / vilA. 1; zA. dh.| ma.. | paJcamUlasya vA kAthaM taptalohena saGgatam / a. 2; vR. yo. ta. / ta. 59) sUtikAroganAzAya pibedvA tadyutAM surAm / / guDUcI parpaTo mustA kirAto vizvabheSajam / vAtapitte jvare deyaM "paJcabhadramidaM" shubhm|| paJcamUla ( belachAla, sonA pAThA (aralU ), | khambhArI, pADhala, araNI ) ke kAthameM garma loheko giloya, pittapApar3A, nAgaramothA, cirAyatA aura sAMTha kA kAtha vAtapitta jvarako naSTa karatA hai| bujhAkara pInese athavA usameM surA milAkara pInese isakA nAma 'paJcabhadra' hai| sUtikAroga naSTa hotA hai| (3694) paJcamuSTikayUSaH (3697) paJcamUlAdikkAtha: (1) (ga. ni.; ca. da.; vRM. mA.; vaM. se.; yo. ra.; | (vR. yo. ta. / ta. 126; yo. ra. / masUri.) bhA. pra. / jvaraciki.; yo. t.| ta. 20) / vRhataH paJcamUlasya dRSapatrayutasya ca / yavakolakulatyAnAM mudgamUlakazuNThayoH / kapAyaH zamayetpItaH kaphotyAM tu mamUrikAm // ekaikaM muSTimAdAya pacedaSTaguNe jale // vRhatpaJcamUla (bela, aralu, khambhArI, pADhala paJcamuSTika ityeSa vAtapittakaphApahaH / aura araNIkI chAla) aura bAse ( aDUse ) ke zasyate zUlagulmeSu kAse zvAse kSaye jvare // | pattoMkA kAtha pInese kaphaja masUrikA zAnta ___ jau, bera, kulathI, mUMga, aura mUlIke Tukar3e | hotI hai| 1-1 muTThI lekara sabako 8 gune pAnImeM (3698) paJcamUlAdikAthaH (2) inakA yUSa vAtapitta aura kaphaja jvara, zUla, (vaM. se.; vR. ni. ra.; A. ve. vi. / jvara. ci.) gulma, khAMsI, zvAsa aura kSayameM hitakara hai| paJcamUlIbalArAsnAkulatyaiH saha pausskraiH| (3695) paJcamUlakaSAyaH kAtho inyAcchiraHkampaM parvabhedaM marujjvaram // (vaM. se. / madAtyaya.; vR. ni. ra. / mUrchA.) ___ vRhatpaJcamUla (bela, aralu, khambhArI, pADhala paJcamUlakaSAyazca madhunA sitayA pibet / aura araNIkI chAla ) kharaiTI, rAsnA, kulathI aura yathA svazca jvaranAni kaSAyAni prayojayet / pokharamUlakA kAtha pInese zirakA kAMpanA, jor3oMkA madAtyaya aura mUrchA meM pazcamUlake kaSAya meM / TUTanA, aura vAtajajvara naSTa hotA hai| pkaaveN| For Private And Personal Use Only
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kasAyAkaraNam ] tRtIyo bhaagH| [297] - - (3699) paJcamUlIkaSAyaH (1) (3702) pazcamUlIkAthaH (1) (A. ve. vi. / jvarA.) (ca. sN.| ci. a. 5 gulma.; I. maa.| gulma.) patramUlIkaSAyantu pAcanaM vAtike jvre| paJcamUlIzRtaM toyaM purANaM vAruNIrasam / paJcamUla (bela, aralu, khambhArI, pADhala aura kaphagulmI pibetkAle jIrNa mAvIkameva vaa|| bharaNIkI chAla) kA kAtha vAtajvara meM doSoM ko paJcamUla ( bela, aglu, khambhArI, pADhala, aura pakAtA hai| araNIkI chAla ) ke kAthameM purAnI vAruNI surA (3700) paJcamUlIkaSAyaH (2) | yA purAnA mAdhvI surA milAkara pInese kaphagulma naSTa hotA hai| (vai. jI. / pratha. vilA.) (3703) paJcamUlIkAtha: (2) patramUlIkaSAyasya sakRSNasya niSevaNAt / jIrNajvaraH kaphakRto vidadhAti palAyanam // (vR. ni. ra.; vaM. se.; . mA.; yo. ra. / vAtavyA.) | paJcamUlIkRtaH kAtho dazamUlIkRto'thavA / pazcamUla (bela, aralu, khambhArI, pADhala aura rUkSasvedastathA nasyaM manyAstambhe prazasyate // araNI kI chAla) ke kAthameM pIpalakA cUrNa milA ___manyAstambha rogameM paJcamUla yA dazamUlakA kara pInese kaphaja jIrNajvara naSTa ho jAtA hai| kAtha aura rUkSasveda tathA nasya hitakAraka hai / (kAtha 10 tole| pIpalakA cUrNa 1 mAze se 3 mAze taka) (3704) paJcamUlIkSIram (3701) pazcamUlIkaSAyaH (3) (. mA.; ga. ni. / bAlaro.) paJcamUlIkapAyeNa saghRtena payaH zRtam / (vaM. se.; . mA. / vAtavyA.) sAveraM saguDaM zItaM hikArditaH pibet // paJcamUlIkaSAyantu rubutailatrivadhutam / / paJcamUla (bela, aralu, khambhArI, pADhala aura gRdhrasIgulmazUlazca pItaM sadyo niyacchati // araNIkI chAla ) aura ghIke sAtha dUdha pakAkara paJcamUla (bela, arala, khambhArI, pADhala, aura ThaMDA karake usameM sAMThakA cUrNa aura guDa milAkara araNI kI chAla ) ke kAthameM araNDakA taila (kA- pInese hicakI naSTa hotI hai| STrAyala) aura nisotakA cUrNa milAkara pInese (paJcamUla kA kAtha 80 tole, dUdha 20 gRdhrasI gulma aura zUla roga zIghra hI naSTa ho tole, ghI 11 tolA / sabako milAkara pkaaveN| jAtA hai| dUdha zeSa rahane para chAna leM / seoThakA cUrNa 1 se (kAtha 10 tole, araNDakA tela 2 tole, | 3 mAze taka aura gur3a itanA milAve ki dUdha nisota 3 mAze / ) | mIThA ho jAya / For Private And Personal Use Only
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / [258 ] (2005) paJcamUlyAdikAtha : (1) (vai. jI. | vilA. 1; bR. ni. ra. / vAtajvara.) paJcamulyabhRtAmustA vizva bhUnimvasAdhitaH / kaSAyaH zamatyAzu vAyumAyubhavaM jvaram // pakSamUla (bela, arala, khambhArI, pADhala aura araNIko chAla), giloya, mothA, seTa aura cirAyatakA kA vAtajvarako zIghra hI naSTa kara detA hai / (3706) paJcamUlyAdikAtha: (2) (ma.pra.) vaM. se. / atisA; mai. ra. ga. ni; I. mA.; ca. da. / jvarAti . ) paJcamUlIlA belvagucImustanAgaraiH / pAThA bhUnimvaTI verakuTajatva kphalaiH zRtam // sarva hanyatIsAraM jvaraJcApi tathA vamim / soSTravasdA kAsaM cApi sudustaram // paJcamUlIca sAmAnyA pitte yojyA kanIyasI / punarvAse ca sAyojyA mahatI matA // paJcamUla, kharaiTI, belagirI, giloya, mothA, soMTha, pAThA, cirAyatA, netrabAlA, kur3ekI chAla aura indrajau kA kAtha sevana karanese vAtaja, pittaja aura kaphaja tathA sannipAtaja atisAra, jvara, camana, zUla, zvAsa aura bhayaMkara khAMsI Adi upadrava naSTa hote haiM / pittaja rogameM laghu paJcamUla (zAlaparNI, pRSTha paNa, kaTelI, kaTelA, gokharu ) aura kaphaja tathA vAtaja roga meM vRhatpaJcamUla (bela, arala, khambhArI, arokI chAla) lenA cAhiye / pADala Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ pakArAdi (3707) paJcamUlyAdikAthaH (3) (vaM. se. / jvarA. ) samustaM paJcamUlazca dadyAdvAtottare gade / bhRzoSNaM vA sukhoSNaM vA dRSTvA doSabalAbalam // vAtapradhAna jvara meM paJcamUla (bela, arala, khambhArI, pADhala aura araNIko chAla) aura mothekA kAtha doSa balAbala ke anusAra adhika uSNa yA mandoSNa pilAnA cAhiye / (3708) paJcamUlyAdikAtha : (4) ( vaM. se.; vR. ni. ra.; ca. da. / jvarA. ) paJcamUlI kirAtAdirgaNo yojyastridoSaje / pittotkaTe ca madhunA kaNayA vA kaphotkaTe // paJcamUla, ( bela, aralu, khambhArI, pADhala aura araNI kI chAla ) aura kirAtAdi gaNa ( cirAyatA, mothA, giloya, sAMTha) ke kAthameM zahada milAkara pittapradhAna sannipAta meM aura pIpalakA cUrNa milAkara kaphapradhAna sannipAta meM pilAnA cAhiye / ( kAtha 10 tole, zahada 1| tolA, pIpalakA cUrNa 1 se 3 mAze taka / ) (3709) paJcamUlyAdikSIram (1) (ga. ni. / kAsA . ) sthirAdipaJcamUlasya pippalI drAkSayostathA / kaSAyeNa zRtaM kSIraM pibetsama dhuzarkaram // For Private And Personal Use Only zAlaparNI, pRSTaparNI, kaTelI, kaTelA, gokharu, pIpala aura munakkA se dUdha pakAkara usameM zahada aura khAMDa milAkara pIne se khAMsI naSTa hotI hai /
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org mUlI balAsiddhaM kSIraM vAtAmaye hitam / kaSAyaprakaraNam ] ( oSadhiyAM 2 // tole, dUdha 20 tole, pAnI 80 tole / sabako milAkara pAnI jalane taka pakAveM / mizrI 1| tolA, zahada 1| tolA / ) (3710) paJcamUlyAdikSIram (2) ( vaM. se. / vAtavyA . ) tRtIyo bhAgaH / ( bhoSadhiyAM 2 // tole, dUdha 20 tole, pAnI 80 tole / sabako milAkara pAnI jalane taka pakAveM aura chAna leM / ) (3711) paJcamUlAdyAicyotanam ( vRM. mA. / tRSNA. ) koladADimavRkSAlacukIkA cukrikArasaH / paJcamUla ( bela, aralu, khambhArI, pADhala aura | paJcAmalako mukhAlepaH sagrastRSNAM niyacchati || araNI kI chAla) aura kharaiTIse siddha dUdha vAtavyAdhiko naSTa karatA hai / ( zA. dha. / khaM. 3 a. 13 ) bilvAdipaJcamUlena hatyeraNDa zizrubhiH / kAya Azcyotane koSNo vAtAbhiSyandanAzanaH / / belaphI chAla, aralukI chAla, khambhArIkI chAla, pADhalakI chAla, araNIkI chAla, kaTelA, araNDakI jar3a aura sahajanekI chAla ke kAtha ko meM TapakAne se vAtaja abhiSyanda naSTa hotA hai / noTa -- kAthako atyanta svaccha kapar3e se chAnakara mandoSNa vyavahRta karanA cAhiye / (3712) paJcavalkalAdikAthaH ( vRM. mA. bhA. pra. yo. ra. / mukha. ) paJcavalkalajaH kAthatriphalAsambhavo'thavA / mukhapAke prayoktavyaH sakSaudro mukhadhAvane // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [259 ] pacavalkala ( pIpala, pAkhara, gUlara, bar3a aura betakI chAla ) yA triphalAke kAtha meM zahada milAkara kulle karane se mukharoga ( mukha pAkAdi ) naSTa hote haiM / (6713) paJcAmlayogaH bera, anAra, imalI aura cUkAvAsakA rasa tathA kAMjI samAna bhAga lekara sabako ekatra milAkara mukhameM lepa karane se tRSNA zIghrahI zAnta ho jAtI hai| (3714) paTIrAdikAtha: ( bhA. pra. / dAha; vR. yo ta / ta. 87 ) paTIraparpaTozIranIranIradanIrajaiH mRNAla mizidhAnyAkapadmakAmalakaiH kRtaH / arddhaziSTaH sitAzItaH pItaH kSaudrasamanvitaH kAtho vyapohayeddAhaM nRNAJca paramolvaNam / / sapheda candana, pittapApar3A, khasa, sugandhabAlA, nAgaramothA, kamala, mRNAla, sauMpha, dhaniyA, pAka aura AmalA / saba cIjeM samAna bhAga milI huI 2 tole lekara 20 tole pAnI meM pakAveM / AdhA pAnI rahane para usameM ( 1 tolA ) mizrI milA kara ThaMDA karake ( 1 tolA ) va milA kara pilAne se atyanta nahIM huI dI zAnta ho jAtI hai / For Private And Personal Use Only
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [260] bhArata-maiSajya rtnaakrH| [pakArAdi - (3715) paTolacatuSka: malanese choTe choTe dAne se ho jAte haiM vahI pIpala (yo. sa. / sa. 3) ke cAvala kahalAte haiM ) sabako pIsakara mandopaTolatiktApicumandapathyA SNa pAnImeM milAkara bAlakako pilAne se AmA__ zRtakaSAyaH kaphapittajAtaH / tisAra naSTa hotA hai| jvaro vinazyenmadhunATarUpa (3718) paTolamUlAdiyogaH zuNThIpaTolItriphalAbhireva // (ca. saM. / ci. a. 5; ga. ni. / ku.) paTola, kuTakI, nImakI chAla aura harra kA | mUlaM paTolasya tathA gavAkSyAH kAtha yA bAsA ( aDUsA), sAMTha, paTola aura | triphalekA kAtha zahada milAkara pInese kaphapittaja pRthak palAMzaM triphalAtvacazca / jvara naSTa hotA hai| syAt trAyamANA kaTurohiNI ca (3716) paTolamUlAdikAya: bhAgAddhikA nAgarapAdayuktA // palaM tvathaikaM sahacUrNitAnAM (ra. ra.; . mA. / masU.; yo. ta. / ta. 67) jale zrRtaM doSaharaM pibenaa| paTolamUlAruNataNDulIyakaM kuSThAni zopha grahaNImadoSaM tathaiva dhAtrIkhadireNa saMyutam / pivejalaM mukathitaM muzItalaM azIsi kRcchrANi halImakazca / / mamUrikArogavinAzanaM param // SaDAtrayogena nihanti caiva hRdvastizUlaM viSamajvarazca // paTola (paravala) kI jar3a aura lAla caulAIkI jar3a evaM khairasAra aura AmalekA kAtha ThaNDA paTolamUla, indrAyaNakI jar3a, harra, baher3A aura karake pInese masUrikA roga zAnta hotA hai| Amale kI bakalI 5-5 tole, trAyamANA aura | kuTakI 2 // 2 // tole tathA seTha 1 tolA lekara (3717) paTolamUlAdiprayogaH sabako ekatra milAkara adhakuTA kara leM / (vaM. se. / bAlaro.) piSTA paTolamUlaJca zRGgaveraM vacAmapi / isameMse 5 tole cUrNako 40 tole pAnImeM viDanAnyajamodAzca pippalItaNDulAnyapi // pakAkara 10 tole zeSa rahane para chAnakara rogIko etAnyAlocya sarvANi mukhatona vaarinnaa| pilA deN| AmabhavRtte'tIsAre kumAraM yojayedbhiSak // isake sevana se kuSTha, zotha, grahaNI, arza, ___ paTolakI jar3a, sAMTha, baca, bAyabiDaMga, aja- halImaka, hRdaya aura vastikA zUla tathA jvara 6 moda aura pIpalake caavl| (pIpalako dUdhameM bhigokara / dinameM hI naSTa ho jAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra kaSAyaprakaraNam ] (3719) paTolAdikaSAyaH (ga. ni. / jvarA. ) www.kobatirth.org tRtIyo bhAgaH / zRtaM paTola triphalApAbdaiH sarohiNIkaiH picumandayuktaiH / sadevakASThaizca jalaM narANAm sarvajvaraM hanti nipIyamAnam // paTolapatra, triphalA, bAsA (aDUsA ), nAgaramothA, kuTakI, nImakI chAla aura devadAru kA kAtha samasta prakArake jvaroko naSTa karatA hai / (3720) paTolAdikAtha: (1) (vai. jI. | vi. 1 ) svakAntijitarocane capalalocane mAlatIprasUnanikarasphuratkavaripaJcavaktrodari / paTolakaTurohiNImadhukacetakI mustakA prakalpitakaSAyako viSamamAzu jejIyate // paTola ( palavala ), kuTakI, mulaiThI, harra aura nAgaramothekA kAr viSamajvarako zIghrahI naSTa kara detA hai| (3721) paTolAdikAtha: (2) trAyantitiktAhanizAmRtAnAm / pItaH kaSAyo madhunA nihanti ( vR. yo. ta. / ta. 128; vaM. se; vR. ni. ra. ga. ni.; bhai. ra. yo. ra.; vRM. mA. ; vA. bha. / mukharo. ) paTola zuNThItriphalAvizAlA mukhe sthitazcAsssyagadAnazeSAn // paTola, soMTha, triphalA, indrAyaNa, trAyamANA, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [261] kuTakI, haldI aura giloya / inake kAthameM zahada milAkara pIne se samasta mukharoga naSTa ho jAte haiN| (3722) paTolAdikAtha: (3) ( ra. ra. / visarpa ; vR. mA. / vispho. ) paTolatriphalAriSTaguDUcImustacandanaiH / samUrvArohiNIpAvArajanIsadurAlabhA / / kaSAyaM pAyayedetatpittazleSmarujApaham / kaNDUtvagdoSavisphoTa viSavIsarpanAzanam // paTola, triphalA, nImakI chAla, giloya, nAgaramothA, lAlacandana, mUrvA, kuTakI, pAThA, haldI, aura dhamAsA | inakA kAtha pittakaphaja pIr3A, khujalI, tvagdoSa, visphoTaka aura viSajanya visarpako naSTa karatA hai| (3723) paTolAdikAthaH (4) ( hA. saM. / sthA. 3 a. 2 ) paTolavAsA picumandakasya dalAni yaSTImadhukaM kaNA ca / kaSAyametat pratisAdhitaM tu jvare kaphe pittayute prazastaH // sandIpano vAtakaphAtmake ca tathaiva pittAsambhave ca / jvare malAnAM pratibhedanaH syAt paToladhAnyAmRtakalkayuktaH // paTola, bAsA ( aDUsA ) aura nImake patte, mulaiThI aura pIpala / inake kAthameM paTola, dhaniyA aura giloyakA kalka milAkara pInese pittayukta For Private And Personal Use Only
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [262] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi kaphavara, vAtakaphacara aura raktapittaja jvara naSTa / masUrIM zamayedAmaM pakAzcaiva vizodhayet / hotA hai / mala TUTa kara nikala jAtA hai aura ! nAtaH parataraM kiJcidvisphoTajvarazAntaye // agni pradIpta hotI hai| paTolapatra, giloya, nAgaramothA, bAsA, dhamA(3724) paTolAdikAthaH (5) sA, cirAyatA, nImakI chAla, kuTakI aura pitta(ga. ni.; vR. mA. / amla.) | pApar3A / inakA kAtha Ama (apaka) masUrikA paTolanimbAmRtarohiNIkRtaM ko zAnta aura pakkako zuddha karatA hai / visphoTajalaM pivetpittakaphocchye vaa| jvarake liye isase acchI anya koI bhI auSadha zUlabhramArocakavanimAndha nahIM hai| dAhajvaracchadinivAraNaJca // (3727) paTolAdikAtha: (8) paTola, nImakI chAla, giloya, aura kuttkii| ( vA. bha. / ci. a. 17) inakA kAtha pittakaphapradhAna amlapitta, zUla, | paTolamUlatrAyantIyaSTyAkaTukAbhayAH / bhrama, aruci, agnimAMdya, dAha, vara aura vamanako | dAru dArvI himaM dantI vizAlA niculaM knnaa|| naSTa karatA hai| taiH kAthaH saghRtaH pIto hntyntstaaptRbhrmaan| (3725) paTolAdikAdha: (6) sasannipAtavIsarpa zophadAhaviSamajvarAn / / ( vR. ni. ra.; . mA. / upadaM.) palavalakI jar3a, trAyamANA, mulahaTI, kuTakI, paTolanimbatriphalAkirAtaH hare, devadAra, dAruhaldI, sapheda candana, dantI, kAthaM pivedvA khadirAsanAbhyAm / | ( jamAlagoTekI jar3a ) indrAyaNa, jalaveta, aura saguggulaM vA triphalAyutaM vA pIpala / inake kAthameM ghRta milAkara pInese antasarvopadaMzApaharaH prayogaH // stApa, pipAsA, bhrama, sannipAta, visarpa, zotha, paTola, nImakI chAla, harra, baher3A, AmalA | dAha aura viSamajvara naSTa hotA hai / aura cirAyatA / inake athavA khairasAra aura asa- (3728) paTolAdikAthaH (9) nAke kAthameM gUgala yA triphalA kA cUrNa milAkara (vA. bha. / ci. a. 2 ) pilAne se saba prakArake upadaMza naSTa hote haiN| paTolamAlatInimbacandanadvanyapadmakam / (3726) paTolAdikAthaH (7) rodho dRSastandulIyaH kRSNAmRnmadayantikA // (ra. ra.; ga. ni.; bhai. ra.; bUM. mA.; ca, da.; yo. | zatAvarI gopakanyA kAkolyau madhuyaSTikA / ra.; vaM. se. / marikA; . yo. ta. / ta. 126) | raktapittaharAH kAthAstrayaH samadhuzarkarAH // polakuNDalITaspadhanvayavAsakaiH / (1) paTolapatra, camelI, nImakI chAla, sapheda animnalimbayANAM pauna zRtaM jalam / / candana, lAlacandana aura kamala / For Private And Personal Use Only
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [263] (2) lodha, bAsA (aDUsA), caulAIkI jar3a, kAlI , (3731) paTolAdikAthaH (12) miTTI, mdyntikaa| (vR. ni. ra. / jvara.) . (3) zatAvara, sapheda sArivA, kAkolI, kSIra- 1 paTolatriphalAtiktAsaThIvAsAmatAbhavaH / kAkolI aura mulaitthii| | kAtho madhuyutaHpIto hanyAtkaphakRtaM jvaram // ina tInoM kA se kisI ekameM zahada paTolapatra, triphalA, kuTakI, saThI ( kacUra ), aura mizrI milAkara pInese raktapitta naSTa hotA hai| bAsA aura giloya / inake kAthameM zahada milA)3729) paTolAdikAthaH (10) | kara pInese kaphajvara naSTa hotA hai / (vaM. se. / jvarA.) (3732) paTolAdikAthaH (13) paTola bAlakaJcaiva mustakaM raktacandanam / / (vaM. se.; ca. da. / mukha.; yo. ta. / ta. 69) pAThA mUrvAmRtA zuNThI cozI kttrohinnii|| | paTolanimbajambyAmramAlatInAM ca pallavaiH / samabhAgaiH zRtaM toyaM sarvajvaraharaM pibet // kRtaH kAthaH prayoktavyo mukhapAkasya dhAvane // paTolapatra, sugandhavAlA, nAgaramothA, lAla-. paTolapatra, nIma, jAmana, Ama aura camelI candana, pAThA, mUrvA, giloya, seTha, khasa aura | aura ke patte / inake kAthake kulle karanese mukhapAka naSTa kuTakI / inakA kAtha samasta prakArake jvaroko ho jAtA hai| naSTa karatA hai| (3733) padolAdikAyaH (14) (. ni. ra. / jvara.; yo. t.| ta. 20; yo. (3730) paTolAdikAthaH (11) / ciN.| a. 4; zA. saM. / ma. kha, a. 2) (vaM se. / jvara.) paTolatriphalAnimbatRSNAnvite vAtakaphArtizUle draakssaashmpaakvaaskaiH| sazvAsakAsArucivaddhaviTke / kAthaH sitAmadhuyuto hitaM jalaM dIpanapAcanazca jayedekAhikaM jvaram // paTolazuNThIyavapippalInAm // paTolapatra, hara, baher3A, AmalA, nImakI chAla, munakkA, amalatAsakA gUdA aura bAsA / paTolapatra, soMTha, indrajau aura pIpalakA inake kAthameM mizrI aura zahada milAkara pInese kAtha tRSNAyukta vAtakaphajvarako naSTa karatA tathA 'ikatarA' jvara naSTa hotA hai| arti (becainI) zUla, zvAsa, khAMsI, aruci, (3734) paTolAdikAthaH (15) aura malavaddhatA (malakA atyanta kaThina honA- (vR. ni. ra.; vaM. se. / jvara.) arthAt sudde) ko naSTa karatA hai| yaha dIpana pAcana paTolendrayavAnantApathyAriSTAmRtAjalam / kathitaM tajjalaM pItaM jvaraM santatakaM jayet / / For Private And Personal Use Only
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 264 ] paTolapatra, indrayava, anantamUla, harra, nImakI chAla aura giloyakA kAtha 'santata' jvarako naSTa karatA hai / bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / (3735) paTolAdikAtha: (16) ( vR. ni. ra. / jvara. ) paTolAbdavRSAtiktAsArivAbhiH zRtaM jalam / santatAkhye jvare deyaM vAtAdInAM nivRttaye // paTolapatra, nAgaramothA, bAsA, kuTakI aura sArivA / inakA kAtha 'santata' jvarako naSTa karatA aura vAtAdi doSoMko zAnta karatA hai / (3736) paTolAdikAthaH (17) (3737) paTolAdikAtha : (18) (bR. ni. ra. / jvara.; vR. yo ta / ta. 63 ) paTolamustAmRtavallivAsakaM sanAgaraM dhAnyaM kirAtatiktakam / kaSAyameSAM madhunA yutaM naro nivArayeddurjaladoSamulvaNam // [ pakArAdi (3738) paTolAdikAtha: (19) (A. ve. vi. / a. 79) paTola madhukaM drAkSAM dhanyArka vizvabheSajam / pItamUlIM balAM rAsnAM mUrvvAmindrayavaM viDam // kaNAdvandvaM nizAdvandvamindrapuSpaM trijAtakam / kAthayitvA pivettoyamaNDAdhAragade sadA // paTolapatra, mothA, giloya, bAsA (aDUsA ), soMTha, dhaniyA aura cirAyatA / inake kAtha meM zahada milAkara pInese kharAba pAnI pInese utpanna huvA jvara naSTa hotA hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (ga.ni.; vR. ni. ra. / jvarA. ) paTolIndrayavadAruguDUcInimbapallavAH / hanti kAtho nipIto'yaM satataM viSamajvaram // paTolapatra, indrajau, devadAru, giloya aura nImake pattAkA kAtha sevana karanese 'satata ' viSama | nipItamAtraH zamayatyudIrNe vara naSTa hotA hai / paTolapatra, muleThI, munakkA, dhaniyA, soMTha, revandacInI, kharaiTI, rAsnA, mUrvA, indrayava, bAyabir3aMga, sapheda aura kAlA jIrA, haldI, dArUhaldI, lauMga, dAlacInI, tejapAta aura ilAyacI / inakA kAtha aNDAdhAra sambandhI rogoMko naSTa karatA hai / (3739) paTolAdikAthaH (20) (vR. ni. ra. / jvara. ) paTolapathyApicumandazakrabIjAmRtAyAsakRtaH kaSAyaH / kAsAdiyuktaM satataM jvaraM hi // paTolapatra, harra, nImakI chAla, indrajau giloya aura dhamAsekA kAtha kAsAdi upadravayukta 'satata ' jvara ko naSTa karatA hai / (3740) paTolAdikAthaH (21) ( vaM. se.; vRM. mA.; ga. ni. / jvara. ) paTole picumandaJca triphalAM madhukaM balAm / sAdhito'yaM kaSAyaH syAtpittazleSmodbhave jvare // paravala ke patte, nImakI chAla, harra, baher3A, AmalA mulaiThI aura kharaiTI / For Private And Personal Use Only
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kapAyamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [265] inakA kAtha pittakaphaja jvarapho naSTa | (3744) paTolAdikAthaH (25) karatA hai| (vaM. se. / vraNa.) (3741) paTolAdikAthaH (22) tataH prakSAlanaH kAtha pttolnimbptrjH| (ga. ni. / visarpa.) avizuddha vizuddhe tu nygrodhaaditvgudbhvH|| pItvA paTolanimbaistu cndnotplmustkaiH| | azuddha ghAvako paTola aura nImake patteki kArya visarparogAtaH zimaM sukhamavApnuyAt // kAthase tathA zuddha dhAvako nyagrodhAdi gaNakI paTolapatra, nImakI chAla, lAla candana, | chAlake kAthase dhonA cAhiye / nIlophara (kamala) aura naagrmothaa| inakA kAtha / (3745) paTolAdikAthaH (26) visarpa rogako zIghra hI naSTa kara detA hai| (ga. ni.; vRM. mA.; vaM. se. / kuSThA.) (3742) paTolAdikAthaH (23) paTolakhadirAriSTatriphalAkRSNAcitrakaiH / (ga. ni. / visa.) tiktAsanaiH pibetvArtha kuSThI kuSThaM vyapohati // pttolaarissttaadaaviitvktiktaatraayntikaamRtaaH| paTolapatra, khairasAra, nImakI chAla, triphalA, sayaSTImadhukAH sarve visarpAn nanti pAnataH // pIpala, cItA, kuTakI aura asanA / inakA kAtha paTolapatra, nImakI chAla, dAruhaldIkI chAla, pInase kuSTha roga naSTa hotA hai / kuTakI, trAyamANA, giloya aura mulaitthii| (3746) paTolAdikAthaH (27) inakA kAtha pInese samasta prakArake 'vIsarpa (yo. ci. kA.) naSTa ho jAte haiN| paTolI ca guDUcI ca mustA caiva dhamAsakam / (3743) paTolAdikAthaH (24) nimbatvaparpaTeM tiktA bhUnimbatriphalA vRSA // (vaM. se. / strIro.) "paTolAdirayaM" kAthaH vAtajvaraharaH smRtH|| paTolanimbAsanadArupAThA paTolapatra, giloya, nAgaramothA, dhamAsA, mUrvI guDUcI kaTurohiNIzca / nImakI chAla, pittapApar3A, kuTakI, cirAyatA, sanAgaraM vA kathitazca toye triphalA aura bAsA / dhAtrI pibetstnyvishuddhihetoH|| yaha kAtha vAtajajvarako naSTa karatA hai / paTolapatra, nImakI chAla, asanA vRkSakI / (3747) paTolAdikAthaH (28) chAla yA sAra, devadAru, pAThA, mUrvA, giloya, (bhA. pra.; yo. ra. / bAla.) kuTakI aura seTha kA kAtha dhAya(dhAtrI)ko pilAnese | paTolatriphalAriSTaharidrAkathitaM pibet / usakA dUdha zuddha ho jAtA hai| | kSatavIsarpavisphoTajvarANAM zAntaye shishoH|| For Private And Personal Use Only
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [266] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi ___ paTolapatra, triphalA, nImakI chAla aura haldI; | inakA kAtha pInese abhinyAsa jvara naSTa hotA inakA kAtha pilAnese baccoMkA kSata, vIsarpa, aura kaNTha khula jAtA hai / visphoTaka aura jvara zAnta hotA hai| | (3751) paTolAdikAtha: (32) (3748) paTolAdikAthaH (29) (yo. ra.; vaM. se. / visa.) (vR. ni. ra. / jvara.) paTola picumandazca dAvIM kaTupharohiNIm / paTolayavadhAnyAkamadhukaM madhusaMyutam / yaSTayAI trAyamANAzca dadyAdvIsapezAntaye // hanti pittajvaraM dAhaM tRSNAM cAti prmaathiniim|| paTolapatra, nImakI chAla, dAruhaldI, kuTakI, paTolapatra, indrajau, dhaniyA aura mulaiThI ke mulaiThI aura trAyamANA / inakA kAtha visarpako kAthameM zahada DAlakara pInese pittajvara, dAha aura naSTa karatA hai| tRSA zAnta hotI hai| (3752) paTolAdikAthaH (33) (3749) paTolAdikkAthaH (30) (hA. sN.| sthA. 3 a. 2; vRM. mA.; vaM. se.; (vaM se.; vRM. mA.; ga. ni.; ca. da.; vR. ni. | vR. ni. ra.; ga. ni.; ca. da. / jvarAH; zA. r.| gvarA.) dha. / ma. kha. a. 2; vR. yo. ta. |t. 59) paTolayavaniSkAtho madhunA madhurI kRtH| paTolI candanaM tiktA mUrvA pAThAmRtA gaNaH / tIbrapittajvaronmardI paanaattRdddaahnaashnH|| pittshlessmjvrcchdidaahknndduunivaarnnH|| ___paTolapatra aura indrajauke kAthako zahadase paTolapatra, lAlacandana, kuTakI, mUrvA, pAThA mIThA karake pInese bhayaGkara pittajajvara aura tRSA | aura giloya / inakA kAtha pittakaphajvara, chardi, tathA dAhakA nAza hotA hai| dAha aura khujalIkA nAza karatA hai| (3750) paTolAdikAthaH (31) (3753) paTolAdikAthaH (34) (ga. ni.; vaM. se. / jvarA.) paTolapatraM suSavI vRhatI kaNTakArikA / (3. ni. ra.; vaM. se.; ra. ra. / jvarA.) marica pippalI bilvaM cirabilvaM sacitrakam // paTolayavadhAnyAkamustAmalakacandanam / karaJjavIja maJjiSThA trAyantI vizvabheSajam / zlaiSmikazleSmapittotyajvaratachardidAhanut / / galamabodhanaM zreSThamabhinyAsajvarApaham // paTolapatra, indrayava, dhaniyA, nAgaramothA, paTolapatra, kAlA jIrA, kaTelA, kaTelI, AmalA, aura lAlacandana / inakA kAtha kaphaja kAlImirca, pIpala, belakI chAla, Dahara karaA, cItA, aura kaphapittaja jvara tRSA, chardi aura dAhakA karakhakI girI, majITha, trAyamANA aura seThi / / nAza karatA hai / For Private And Personal Use Only
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [267] (3754) paTolAdikAthaH (35) paTolapatra, seTha aura dhniyaa| inakA kAtha ( vR. ni. ra.; yo. ra.; vaM. se.; vR. mA.; ga. ni.| khujalI, pAmA, zUla, kaphapitta aura agnimAMdhakA zUlA.; vRM. mA. / amlapi.) nAza karatA hai| paTolatriphalAriSTaiH zRtaM kSaudrayutaM pibet / (3758) paTolAdikAtha: (39) pittazleSmodbhavaM zUlaM virekavamanairjayet // (vR. ni. ra.; ga. ni.; vRM. mA.; yo. ra.; vaM. paTolapatra, triphalA aura nImakI chAla / inake se. / ati.) kAthameM zahada milAkara pInese pittakaphaja zUla paTolayavadhAnyAkakAthaH pItaH muzItalaH / naSTa hotA hai / pittakaphaja zUla meM virecana aura zarAmadhusaMyuktazchadyetIsAranAzanaH // vamana karAnI caahiye| paTolapatra, indrajau aura dhaniyeke kAthako (3755) paTolAdikAthaH (36) ThaMDA karake usameM khAMDa aura zahada milAkara pInese (bhA. pra. / kha. 2; bhai. ra.; . mA.; yo. ra. / vamana aura atisAra naSTa hote haiM / vAtaraktA.; A. ve. vi. / ci. a. 32) / (3759) paTolAdikAthaH (40) paTolaM triphalA bhIruDUcI ktturohinnii| | (ga. ni. / netrarogA. ) kAyaH pittAdhike zastaH zarkarAmadhusaMyutaH // paTolapatra, triphalA, zatAvara, giloya aura paTolamudgAmalakaistoyaM siddhaM pidhenizi / kuTakI / inake kAthameM khAMDa aura zahada milA | kizcicchItaM madhuyutaM hanti pillAkSijaM rujam // kara pIne se pittAdhika vAtarakta naSTa hotA hai| paTolapatra, mUMga aura AmalA / inake mando(3756) paTolAdikAtha: (37) SNa kAthameM zahada DAlakara rAtriko pInese AMkhokA pilla roga naSTa hotA hai| (vaM. se.; vR. ni. ra.; yo. ra. / zotharo. ) paTolatriphalAriSTadArvIkAthaH sgugguluH|| (3760) paTolAdikAthaH (41) hanti pittakRtaM zothaM tRSNAjvarasamanvitam // ( vR. ni. ra. / jvara.; zA. dha. / ma. a. 2) ____ paTolapatra, triphalA, nImakI chAla aura dAru- pttolendryvaadaarutriphlaamustgostnaiH| haldI / inake kAthameM gUgala milAkara pIne se | madhukAmRtAvAsAnAM kAthaM kSaudrayutaM pibet // tRSNA aura jvarayukta pittaja zotha naSTa hotA hai| santate satate caiva dvitiiyktRtiiyke| (3757) paTolAdikAtha: (38) ekAhike vA viSame dAhapUrve navajcare // (ga. ni.; vR. mA. / amla.) paTolapatra, indrayava, devadAru, triphalA, nAgapaTolaM nAgaraM dhAnyaM kAthayitvA jalaM pivet / ramothA, munakkA, mulaiThI, giloya aura bAsA / kaNTrapAmAtizUlanaM kaphapittAmimAnyajit // / inake kAthameM zahada milAkara pInese santata, satata, For Private And Personal Use Only
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [268] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [pakArAdi - paTolapatra, gulaiThI, kuTakI, nAgaramothA aura ninti kaphapittakuSThajvarAn tijArI, cauthiyA, viSamajvara, dAhapUrva jvara aura | paTolapatra, nImakI chAla, asanAkA sAra, navavara naSTa hotA hai| AmalA, harra aura baher3A / inake kAthameM gUgala (3761) paTolAdikAthaH (42) milAkara prAtaHkAla sevana karanese visarpa, visphoTa (vR. ni. ra.; yo. ra.; ga. ni. / jvara.) aura duSTa vraNa naSTa hote haiN| paTolayaSTImadhutiktarohiNI (gUgala 1 // se 3 mAze taka milaaveN|) ghanAbhayAmiviSamajvaraghnam / | (3764) paTolAdigaNaH (1) kRtaH kaSAyatriphalAmRtAraiH (vA. bha. / sU. a. 15) _pRthakpRthagvA vissmjvraaphH|| | paTola kaTurohiNI candana madhusravaguDUcipAThAnvitam / harrakA kAtha viSamajvarako naSTa karatA hai| nihanti kaphapittakuSThajvarAn athavA triphalA yA giloya yA bAsekA kAtha viSaM vamimarocakaM kAmalAm // pInese bhI viSamajvara naSTa hotA hai / paTola, kuTakI, lAlacandana, mahuvA, giloya aura pAThA / yaha dravyasamUha kapha, pitta, kuSTha, (3762) paTolAdikAthaH (43) jvara, viSa, vamana, aruci aura kAmalAko naSTa (ga. ni. / vispho.; yo. ra.; . maa.| vispho.; karatA hai| yo. ta. / ta. 66) (3765) paTolAdigaNaH (2) pttolaamRtbhuunimbvaaskaarissttprpttaiH| (yo. ta. / ta. 51) khadirAbdayutaiH kAtho visphotthaattijvraaphH|| paTolavAsakAriSTaguDUcItriphalAdhanam / paTolapatra, giloya, cirAyatA, bAsA | paJcamUlI sayaSTayAhA candanaM vizvabheSajam // (aDUsA), nImakI chAla, pittapApar3A, khairasAra aura | paTolAdirgaNaH proktaH srvnetraamyaaphH| nAgaramothekA kAtha pInese visphoTaka aura jvara | vAtikaM paittikaM caiva zlaiSmikaM sAmipAtikam zAnta hote haiN| sAvaM raktaprakopaJca paTolAdiLapohati // (3763) paTolAdikAyaH (44) __ paTola, vAsA, nImakI chAla, giloya, tri( bhA. pra. / kha. 2 vispho.; vaM. se. / vraNazo.) | phalA, nAgara mothA, paJcamUla, mulaiThI, lAlacandana aura seTha / ina oSadhiyoMke samUhako 'paTolAdipaTolanimbAsanasAradhAtrI gaNa' kahate haiN| pathyAkSani'hamaharmukheSu / paTolAdigaNa vAtaja, pittaja, kaphaja aura pibedhutaM guggulunA visarpa sannipAtaja netraroga, netrasrAva aura raktaprakopako visphoTaduSTatraNazAntimicchan // / naSTa karatA hai / For Private And Personal Use Only
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - - - kaSAyamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [ 269] (3766) paTolAdigaNa: (3) kAyo harItakIsapiNDena (su. saM. / sU. sthA. a. 38) pIto nihanti gudajAni // paTolacandanakucandanamUrvAguDUcIpAThAH tejapAta, nAgakesara, seATha, ilAyacI, tumbaru, kaTurohiNIceti // dhaniyA, bAyabiDaMga, tila aura harai / inake kAthameM paTolAdirgaNaH pittakaphArocakanAzanaH / ghI aura gur3a milAkara pInese bavAsIra (artha) jvaropazamano vrnnyshcchrdiknndduuvissaaphH|| naSTa hotI hai| ___ paTolapatra, lAlacandana, pataGga, mUrvA, giloya, (3770) pathyAdikaSAyaH (1) pAThA aura kuTakI / ina oSadhiyoMke samUhako (ra. ra.; yo. ra. / zotha.; bhA. pra. / ma. kha. "paTolAdi gaNa" kahate haiN| yaha gaNa pitta, zotha; i. yo. ta. / ta. 106) kapha, aruci, jvara, chardi, khujalI aura viSanAzaka tathA ghAvoM meM lAbhadAyaka hai| . pathyAmRtAbhAnIpunarnavAmi(3767) paTolAdivamanayogaH dArUnizAdArumahauSadhAnAm / kAyaM prapIyodarapANipAda(ga. ni. / visarpa.) paTolapicumandAbhyAM pippalyA madanena ca / raktAzritaM hantyacireNa zoyam // harra, giloya, bhAraMgI, punarnavA ( sAThI), visarpa vamanaM zastaM tathA cendrayavaiH saha // cItA, dAruhaldI, haldI, devadAra aura seTha / paTolapatra, nImakI chAla, pIpala, mainaphala inakA kAtha sevana karane se udara, hAtha aura pairoM aura indrajaukA kAtha pInese vamana hokara visarpa kA raktAzrita zotha zIghra hI naSTa ho jAtA hai| roga naSTa ho jAtA hai| (3771) pathyAdikaSAyaH (2) (3768) paTolAdiseka: (ga. ni. / prame.) (ga. ni. / ati.) pathyozIrazivAmustAnizotpalasamudbhavaH / gudadAhe prapAke vA paTolamadhukAmbunA / sekAdikaM prazaMsanti chAgena payasA'thavA // kAtho madhuyutaH pItaH pramehaM hanti pittajam // gudadAha aura gudapAkameM paTolapatra aura / hare, khasa, AmalA, nAgaramothA, haldI aura mulaiThI ke kAthase athavA bakarIke dUdhase gudAko | nIlakamala ( nIlophara ) / inake kAthameM zahada dhonA caahiye| milAkara pInese pittajaprameha naSTa hotA hai| (3769) patrakAdikAthaH (3772) pathyAdikAthaH (1) (hA. saM. / sthA. 3 a. 11) (vR. ni. ra.; yo. ra. / sanni.) patrakesarazuNThIsamailA pthyaapryttkttukaamdviikaadaarujldbhuunimbaaH| tumvarudhAnyaviDaGgatilAnAm / zampAkapaTolazivAkAthazcittabhramaM hanti // For Private And Personal Use Only
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [270] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi harra, pittapApar3A, kuTakI, munakkA, devadAru, / kAthameM hIMga, pIpala aura atIsakA cUrNa milAkara nAgaramothA, cirAyatA, amalatAsakA gUdA, paTola- | pInese vAtaja zUla, AmazUla aura kaphaja zUla patra aura aamlaa| zIghra hI naSTa ho jAtA hai| ___ inakA kAtha cittabhrama sanipAtako naSTa (3776) pathyAdikAthA (5) karatA hai| (vai. ma. ra. / paTa. 2) (3773) pathyAdikAthaH (2) pathyAkaTUphalanAgarAmbudvacA(4. se. / ati.) bhuunimbdhaanydrumaipthyaajaajiiduraalmbhaaghottaaphlsmnvitH| | bhIiparpaTakAnvitaiH mRtamidaM svaraso'pyathavA kalkaH pakAtIsAranAzanaH // toyaM muzItaM punH| hare, jIrA, dhamAsA aura bera (yA supaarii)| madhvADhayaM paramANurAmaThayutaM / inake svarasa yA kalkako sevana karanese pakkAtI zleSmajvaraM nAzayet sAra naSTa hotA hai| koSThAtizvasanAgnisAdakasanA(3774) pathyAdikAthaH (3) ___rucyAsyazoSAnvitam // (kR. ni. ra.; vaM. se. / ati.; hA. saM. / sthA. hare, kAyaphala, sAMTha, nAgaramothA, baca, cirA 3 a. 3; bhA. pra. / kha. 2 ati.) yatA, dhaniyA, indrajau, bhAraMgI aura pittapApar3A; pathyAdAruvacAmustai graativissaanvitaiH| inake kAthako zItala karake usameM zahada aura jarA AmAtisArazulannaM dIpanaM pAcanaM param // sA hIMga milAkara pInese udarapIDA, zvAsa, agni ___ harra, devadAru, vaca, mothA, sAMTha aura atIsa | mAMdha, khAMsI,aruci aura mukhazoSayukta kaphajvara kA kAtha AmAtisAra aura zUlako naSTa karatA hai| yaha dIpana aura pAcana bhI hai| (3777) pathyAdikAthaH (6) (3775) pathyAdikAthaH (4) (vR. ni. ra. / sanni.) (vR. ni. ra.; yo. ra. / zUlaro.) pathyAvRSArakhadhadArutiktA rAsnAguDUcIgadajaH kssaayH| pathyAsazakrayavapuSkaramUlayuktA sopadravAcAntakanAmadheyAniHkAthya hiGgajaTilAtiviSAsametam / zujATalAtAvapAsamatam / jvarAjaraM mocayatIti citram // pItvA mukhoSNamaya vAtakRtaM hi zUla- hara, bAsA, amalatAsa, devadAru, kuTakI, mAmodbhavaM kaphakRtaM ca nihanti tUrNam // rAsnA, giloya aura kUTa / inakA kAtha upadravayukta haraM, indrayava aura pokharamUlake mandoNa antakanAmakasannipAta jvarako naSTa karatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - kaSAyamakaraNam tRtIyo bhaagH| [271] (3778) pathyAdikAyaH (7) mahauSadhaM cAtiviSA surAham / ___ (vR. ni. ra.; yo. ra.; ga. ni. / jvarA.) | jalena nikAthya tatazca pAnaM pathyAsthirAnAgaradevadAru gulmAmayAnAM pratipAcanazca // dhAtrIpairutkathitaH kaSAyaH / harra, majITha, pRSTaparNI, rAsnA, soMTha, atIsa sitopalAmAkSikasampayukta aura devadAru / inakA kAtha gulmako pakAtA hai| zcAturthika hanti acireNa pItaH // / (3782) pathyAdiyogaH harra, zAlaparNI, sAMTha, devadAru, AmalA aura (ga. ni. / udara.) bAsA / inake kAthameM mizrI aura zahada milAkara pathyApunarnavAdAruguDUcIgugguluH samam / pInese 'cAturthika' (cauthiyA) jvara zIghrahI naSTa piSya gomUtrapItAni nAzayanti jalodaram / / ho jAtA hai| / harra, punarnavA, devadAru, giloya, aura gUgala / (3779) pathyAdikAthaH (8) inako gomUtrameM pIsakara pInese jalodara naSTa (yo. ra. / strI.) hotA hai| pathyAmalakavibhItakavizvauSadhadArurajanInAm / (3783) pathyAyogaH sakSaudralodhracUrNaH kAyo hantyeva sarva pradaram // (yo ta. / ta. 56) hara, AmalA, baher3A, seTha, devadAru aura | bhRzcairaNDatailena kalkaH pathyAsamudbhavaH / haldIke kAthameM lodhakA cUrNa aura zahada milAkara kRSNAsaindhavasaMyukto branarogaharaH prH|| pInese sarvadoSajamadara avazya naSTa ho jAtA hai| harrako araNDake telameM bhUnakara pAnIke sAtha (3780) pathyAdikApaH (9) pIsakara usameM seMdhAnamaka aura pIpalakA cUrNa ___ (vR. ni. ra.; vaM. se.| atisAra.) milAkara sevana karanese badhna roga naSTa hotA hai| pthyaamikttukaapaatthaavcaamustkvtskaiH| (3784) padmakAdikAthaH (1) sanAgarairjayetkAthaH kalko vA zlaiSmikI sutim|| (ga. ni. / jva.) harra, cItA, kuTakI, pAThA, baca, nAgaramothA, padmakaM madhupuSpANi yaSTImadhvATarUpakam / indrajau aura seTha / inakA kAtha yA kalka sevana uzIradvitayaM drAkSA nIlotpaladalAnvitam // karanese kaphaja atisAra naSTa hotA hai / | AbAlAca niSevyo'yaM kAyaH kthitshiitlH| (3781) pathyAdipAcanakAyaH | vAtapittajvara mohaM pralApazca yato haret // (hA. saM. / sthA. 3 a. 4) panAka, mahuveke phUla, mulaiThI, bAsA (aDUsA), pathyAsamajhAkalasIsarAsnA khasa, sugandhabAlA, munakkA aura nIlakamalake patte / For Private And Personal Use Only
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [272] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi - inake kAthako ThaMDA karake pilAnese bAlakoM aura / (3788) panakAdigaNaH bar3eokA vAtapittajvara, moha aura pralApa naSTa (vA. bha. / sUtra.) hotA hai| panakapuNDrI vRddhitugaddharthaH (3785) panakAdikAthaH (2) shRshybhRtaadshjiivnsNjhaa| (ga. ni. / jva.) stanyakarAghnantIraNapitta paba dhAnyakaM zuNThI parpaTozIrakadvayam / pINanajIvanaIhaNavRSyAH // emiH kAyaH kRtaH sadyo deyaH pittajvaracchide // pabhAka, puNDariyA, vRddhi, baMsalocana, Rddhi, pamAka, dhaniyA, soMTha, pittapApar3A, khasa aura sugandhabAlA; inakA kAdha pInese pittajvara kAkar3AsiMgI, giloya, jIvanIya gaNa (jAvantI, zIghra hI zAnta ho jAtA hai| kAkolI, kSIrakAkolI, medA, mahAmedA, mudgaparNI; mASaparNI. RSabhaka, jauvaka aura mulaiThI ) / (3786) panakAdikAthaH (3) ___ yaha " panakAdigaNa" stanya (dugdhavaIka), (ca. saM. / ci. a. 4) vAtapittanAzaka, jIvana, vrahaNa aura vRSya hai| patrakaM padmakiJjalkaM dUrvA vAstukameva ca / nAgapuSpaJca lodhazca tenaiva vidhinA pibet // (3789) padmotpalAdikAyaH pAka, kamalakI kesara, dUrvA, bathuvA, nAga (vR. ni. ra. / rakta. pi.) kesara aura lodha / potpalAnAM kialkaH pRSThiparNImiyAkA / ___ inakA kAtha pInese raktapitta zAnta | vAsApatrasamudbhUto rasaH samadhuzarkaraH // hotA hai| kAtho vA harate pIto raktapittaM sudAruNam // (3787) panakAdikAthaH (4) pama ( kamala ) kI kesara, pRSThaparNI, phUla(bhA. pra. / ma. khaM. jva.) priyaMgu, aura bAse ( aDUse) ke patte / inake paaphacandanaparpaTamusta svarasa yA kAthameM zahada aura mizrI milAkara jaatiijiivkcndnvaari| pInese bhayaGkara raktapitta bhI naSTa ho jAtA hai| klItakanimbayutaM paripakaM (3790) parUSakAdikAya: vAri bhavediha zoNitahAri // (ga. ni.; bhA. pra. / jvarA.) pabhAka, lAla candana, pittapApar3A, nAgara- parUSakAni triphalA devadAruM sakaTaphalam / mothA, camelI, jIvaka, sapheda candana, sugandhabAlA, candanaM padyakazcaiva tathA kaTurohiNI // mulaiThI aura nImakI chAlakA kAtha pInese raktaSThI- | pRthakarSasamaiH sidasupita' zItalaM pivet / vI sabhipAta meM hone vAlA raktasrAva banda pittottare nRNAmetatsabhipAte cikitsitam / / hotA hai| pRznipaNIta svamiriti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kapAmakaraNam ] hatIyo bhaagH| [273] - phAlasA, harra, baher3A, AmalA, devadAru, (3793) parUSakAdihimaH kAyaphala, lAla candana, pAka aura kuTakI / | (ga. ni. / jvarA.) pratyeka oSadhi 1 / tolA lekara sabako adhakuTA | parUSakamadhukAni kAzmaryAmalakAni ca / blaakhrjuurmRdviikaashiitpaakiinidigdhikaaH|| inakA zIta kaSAya sevana karane se pitta- madhUka prapauNDarIkaM candanozIrapadmakam / pradhAna samipAta naSTa hotA hai / etAnyApothya tulyAni vAsayeduttamodake // (3791) parUSakAdigaNaH zarkarAmadhusaMyuktaM prAtarutthAya pAyayet / (su. saM. / sU. a. 38; vA. bha. / sU. a. 15) tenAsya pittaMsambhUto jvaraH zimaM praNazyati // paruSakadrAkSAkaTaphaladADimarAjAdanakataka phAlasA, mahuvA, khambhArI, AmalA, kharaiTI, phalazAkaphalAni triphalA ceti / khajUra, munakkA, kAkolI, kaTelI, mulaiTI, puNDariyA, parUSakAdirityeSa gaNo vAtavinAzanaH / lAla candana, khasa aura padmAka / sabako kUTakara rAtako svaccha jalameM bhigo deM aura prAtaHkAla mUtradopaharo hapaH pipAsAno rucipadaH / / mala chAna kara usameM mizrI aura zahada milAkara phAlasA, munakkA, kAyaphala, anAra, khiranI, | sevana kreN| yaha kAtha pittajvarako zIghra naSTa nirmaloke phala, sAgonake phala aura triphlaa| karatA hai| ina oSadhiyoMke samUhako "parUSakAdi (3794) parpaTAdikAthaH (1) gaNa" kahate haiM / yaha gaNa vAtanAzaka, mUtra- ( ca. da.; vR. ni. ra. / vara.; vaM. se.; yo. ra. / doSanAzaka,hRtha,pipAsAnAzaka aura rucivarddhaka hai / chardi.; vai. jI. / vi. 1) (3792) parUSakAdiyogaH eka eva khalu paittikajvaraM hanti parpaTakRtaH kapAyakaH / (ga. ni. / chaZ.) candanodakamahauSadhAnvitaMparUSakANi mRdvIkAM madhukaM zarkarAM balAm / zvettadA kimu punarvicAraNA / / madhUkapuSpaM padaM ca mustAmalakAni ca // pittajvara ko naSTa karaneke liye kevala pittaApothya tAni sarvANi prkssipettnnddulodke| pApar3ekA kAtha hI paryApta hai, yadi usake sAtha candana, zarkarAkSaudrasaMyuktaM pibecchardiSApaham // sugandhabAlA aura soMTha bhI milA dI jAya taba to phAlasA, munakkA, mulaiThI, mizrI, kharaiTI, maha- kahanA hI kyA hai| ke phUla, kamala, nAgaramothA aura AmalA / saba (3795) parpaTAdikAtha(2) cIz2oko pIsakara cAvaloMke pAnImeM milAveM aura (vR. ni. ra. / jya.; zA. saM. : ma. kha. a. 2 usameM mizrI tathA zahada milAkara sevana karAveM / papeTo vAsakastitA kirAta yanvayAsakaH / isake sevanase chardi aura tRSA naSTa hotI hai| priyaGgazca kRtaH kAya eSa zarkaramA punaH / / For Private And Personal Use Only
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org - bhaiSajya ratnAkaraH / [ 274 ] pipAsAdAhapittAtrayuktaM pittajvaraM haret // pittapApar3A, bAsA, kuTakI, cirAyatA, dhamAsA aura phUlapriyaGgu / inake kAthameM mizrI milAkara pIne se pipAsA, dAha aura raktapittayukta pittajvara zAnta hotA hai / (3796) parpaTAdikAtha: ( 3 ) (ga. ni. / jvara. ) pazcandanaM mustA vizvozIradvayaM samam / eri kAyastRSAM hanti chardi pittajvaraM tathA // pittapApar3A, lAlacandana, nAgaramothA, soMTha, khasa aura netrAlA / inakA kAtha tRSA, chardi aura pittajvarako naSTa karatA hai / (3797) parpaTAdikAtha: (4) | bhArata ( bhA. pra. / jvarA. ) paryaTaH kaTphalaM kuSThamuzIraM candanaM jalam / nAgaraM mustakaM zRGgI pippalyeSAM zRtaM hRtam // tRSNAdAhAgnimAnyeSu pittazleSmolvaNe jvare // pittapApar3A, kAyaphala, kUTha, khasa, lAlacandana, sugandhabAlA, soMTha, nAgaramothA, kAkar3AsiMgI aura pIpala / inakA kAtha tRSNA, dAha, agnimAMdya aura pittakaphaja jvarako naSTa karatA hai / (3798) parpaTAdikAtha : (5) ( vRM. mA.; vR. ni. ra. 1 jvarA. ) eferreratri kAtha pittajvaraM jayet / drAkSAragvadhayozcApi kAzmaryasyAtha vA punaH // pittapApar3A, giloya aura AmalekA athavA munakkA aura amalatAsakA yA khambhArIkA kAtha feesarai STa karatA hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ pakArAdi (3799) palAzapatrayogaH ( bhA. pra.; vaM. se.; yo. ra. / strI. ro. ) patramekaM palAzasya piSTvA dugbena garbhiNI / pItvA putramavApnoti vIryavantaM na saMzayaH // garbhiNI strI DhAka ( palAsa ) ke eka patteko dUdhake sAtha pIsakara sevana kare to vaha nissandeha vIryavAna putrako janma detI hai / (3800) palAzapuSpakkAthaH ( yo. ra. / prameha. ) palAzatarupuSpANAM kAthaH zarkarayA yutaH / niSevita: pramehANi inti nAnA vidhAnyapi / / palAsa (DhAka ) ke phUle ke kAthameM mizrI milAkara pInese aneka prakAra ke prameha naSTa hote haiM / (3801) palAzamUlasvarasaH ( vRM. mA .; vR. ni. ra. / dalIpada ) palAzamUlasvarasaM pibedvA tailena tulyaM sitsarSapANAm / mUtreNapaktvAmaradAruvizvaM zrIguggulaM zlIpadamirniSevyam // sapheda sarasoMkA taila milAkara palAsakI jar3akA svarasa, yA devadAru aura soMThako gomUtra meM pakAkara usameM gUgala milAkara pIne se zlIpada roga naSTa hotA hai / (3802) palAzavIjayogaH For Private And Personal Use Only ( vaM. se.; ga. ni. / kRmi. ) palAzavIjasvarasaM pibedvA kSaudrasaMyutam / pibettadvIjakakaM vA takreNa kriminAzanam //
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kapAyapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [275] - palAsake bIjoMke svarasameM zahada milAkara / pAThA, nImakI chAla, paTolapatra, hare, baher3A, pInese yA unake kalkako takrake sAtha pInese kRmi AmalA, asanA aura dhamAseke kvAthameM gUgala naSTa ho jAte haiN| milAkara pIne se kaphapradhAna amlapitta naSTa (3803) palAzAdikAtha: hotA hai| (yo. ci. / a. 4) (3806) pAThAdikAtha: (3) palAzarohItakamUlapAThA (vai. ma. / paTala 1 ) __kArya vidadhyAtmadare spaannddau| pAThozIrajalaiH siddhaH kAthaH syAt pAcana pIte site'yaM madhusaMprayuktaM jvre| prasiddhayogaH shtsho'nubhuutH|| nAgarAmbuyavAsaizca pRthak siddhaH sprpttaiH|| palAsa ( DhAka ) kI chAla, ruher3ekI jar3akI pAThA, khasa aura sugandhavAlA athavA sAMTha, chAla, aura pAThA / inake kAthameM zahada milAkara sugandhabAlA, dhamAsA aura pittapApar3ekA kvAtha pInese pANDu aura pIlA tathA sapheda pradara naSTa | jvarapAcaka hai| hotA hai| (3807) pAThAdikAtha: (4) __ yaha eka prasiddha aura saiMkar3oM bArakA anu- (vai. ma. ra. / paTa. 6) bhUta prayoga hai| pAThAnAgaraduHspRgbilvAgniSAbdasaMbhRtaH kaayH| (3804) pAThAdikAtha: (1) AmAtisAramasyet sAvaM sakarpha sazUlaJca // (vRM. ni. ra. / atisA.) pAThA, seTha, dhamAsA, belagirI, cItA, bAsA pAThAviSAvatsakameghadAru aura nAgaramothA / inakA kAtha kapha aura zUlaviDaGgakAmocarasaiH kaSAyam / yukta AmAtisAra ko naSTa karatA hai| kRtaM prabhAte prapibedgadArti (3808) pAThAdikAthaH (5) zophAtisArArNavavADavAmiH // (vaM. se. / atisA.) pAThA, atIsa, indrajau, nAgaramothA, devadAru, pAThA vatsakavIjAni citrakaM vizvabheSajam / bAyabiDaMga, aura mocarasa / inakA kAtha prAtaHkAla pibennikAthya cUrNAni kRtvA coSNena vaarinnaa|| pInese sUjana aura atisAra naSTa hote haiN| pittazleSmAtisAraghnaM grahaNyAM zUlanuddhitam // (3805) pAThAdikAthaH (2) . pAThA, indrajau, cItA aura seTha / garma (vR. ni. ra. / amlapi.) pAnIke sAtha inakA cUrNa yA inakA kAtha pInete paagnimbpttoltriphlaasnyaasyorjyti| pittakaphaja atisAra, grahaNI aura zAla nA adhikAphamamlapittaM sahito guggulunA krmshH|| hote haiM / For Private And Personal Use Only
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [276] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi - - (3809) pAThAdikAtha: (6) pAThA, indrajI, cirAyatA, nAgaramothA, pitta(vaM. se. / strIro.) pApar3A, giloya aura seTha / inakA kAya AmApAThA mUrvA ca bhuunimbdaarushunntthiklinggkaaH| sisAra aura jvarako naSTa karatA hai| zArivAmRtatiktAkhyAH kAthaH stnyvishodhnH|| (3813) pAThAsirapayA pAThA, mULa, cirAyatA, devadAru, sAMTha, indrajo, | (vai. ma. ra. / paTa. 1) sAriyA, giloya aura kuTakI kA kvAtha bAlakakI pAgaziphApayaH pItaM prAtareva dinaikhibhiH| mAtA ( yA dhAya ) ko pilAnese usakA dUdha zItikA kampabahulA nAzayellazunaM tathA // zuddha hotA hai| (3810) pAThAdikAthaH (7) tIna dinataka rojAnA prAtaHkAla pAThe kI (ga. ni.; vU. mA. / prameha.) jar3ako dUdhameM pIsakara pIne athavA lahasana khAne se pAThAzirIpadusparzAmUrvAkiMzukatinduka- kampayukta zIta naSTa ho jAtA hai| (yaha yoga phapityAnAM bhiSak kAthaM hastimehe prayojayet // zItajvarameM upayogI hai|) hastipramehameM pAThA, sirasakI chAla, dhamAsA, (3814) pArijAtAdikAthASTakam mUrvA, kesU ( TesU), teMdu kI chAla aura kaitha vRkSakI (vRM. mA. / pramehA.) chAla kA kAtha pilAnA cAhiye / pArijAtajayAnimbavahigAyatriNAMpRthak / (3811) pAThAdikAthaH (8) | pAThAyAH sAguroH pItA yasya zAradasya / / (bhA. pra.; vR. ni. ra. / jvara.) jlekssumdhsiktaashnlevnnpissttkaaH| pAgamatAparpaTamustavizvA sAndramehAnkramAdghanti aSTau kAyA: samA. kirAtatiktendrayavAn vipAcya / likaaH|| pivan haratyeva haThena sarvAn (1) pArijAta (2) jayA (3) nImakI chAla jvarAtisArAnapi durnivArAn // / (4) cItA (5) khairasAra (6) pAThA aura agara pAThA, giloya, pittapApar3A, nAgaramothA, (7) haldI (8) dAra hldii| yaha ATha kAtha zahada seTha, cirAyatA aura indrajau inakA kAtha bhayaMkara DAlakara pInese kramazaH udakameha, ikSumeha, surAmeha, jvarAtisArako bhI avazya naSTa kara detA hai| sikatAmeha zanaimeha, lavaNameha, piSTameha aura (3812) pAThAsaptakakAtha: sAndramehako naSTa karate haiN| (ga. ni.; ra. ra.; vaM. mA.; vaM. se.; vR. ni. r.| (3815) pArimadarasAdiprayogaH jvarAti.; vR. yo ta / ta. 65) (vaM. se.; . maa.| kRmyadhi.) paatthendryvbhuunimbmustprpttkaamRtaaH| pAribhadrakapatrotyaM rasa laudrayuta pivet / nayantyAmamatIsAraM 2jvaraJca smhaussdhaaH2|| kiMzukasya rasaM vApi dhatUrasthApi vA rasam // 1-'bhRtAH' iti pAThAntaram / -kamyuktyeti paThAnvaram / 2- 2 sajvaraM vA'tha vijvaramiti pAThAntaram / / 2-pararasvati pAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tRtIyo bhAgaH / kaSAyaprakaraNam ] pAribhadra ( pharahada) ke pattoM ke yA TesU athavA dhatUreke rasameM zahada milAkara pInese kRmi naSTa hote haiM / (3816) pASANabhedakAthaH ( vR. ni. ra. / azmarI . ) pItvApASANa bhikkArya sazilAjatuzarkaram / pittAzmarIM nihantyAzu vRkSamindrAzaniryathA // pakhAnabhedake kAthameM zilAjIta aura khAMDa milAkara pIne se pisaja azmarI zIghra hI naSTa ho jAtI hai / (3817) pASANabhedAdikaSAyaH (ga. ni. / mUtrakRcchra.) pASANabhedo madhuyaSTirelA kRSNAziphairaNDasitATarUSAH / spRkA svadaMSTrA ca zivAsametaiH kAyo hareduH saha mUtrakRcchram // pakhAnabheda, mulaiThI, ilAyacI, pIpalAmUla, araNDakI jar3a, sapheda bAsA, spRkkA, gokharu aura harrakA kAtha bhayaGkara mUtrakRcchrako bhI naSTa kara detA hai / (3818) pASANabhedAdikAtha : (1) ( vaM. se. / azmarI. ) pASANabhedavaruNagokSurakapotavaGgajaH kAthaH / girijatuguDapragADhaH karkaTikAtrapusabIjayuktaH // peyossmamavazyaM durbhedAmapi bhinatti yogavaraH zikhariNamiva zatakoTiH shtmnyoiistnirmuktH| pASANabheda ( pakhAna bheda ), baranekI chAla, govara, aura brAhmI / inake kAthameM zilAjIta / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 277 ] aura kakar3I tathA khIre ke bIja milAkara use gur3ase mIThA karake pInese durbhedya azmarI (patharI) bhI avazya naSTa ho jAtI hai / (3819) pASANabhedAdikAthaH (2) ( vR. ni. ra. 1 mUtrakR. ) pASANabhedakRtamAlakaghanvayAsa pathyAtrikaNTakakaSAyaniSevaNena / madhvanvitena sahasA virahaM prayAti rugdAhabandhasahitaM kila mUtrakRcchram // pakhAnabheda, choTA amalatAsa, dhamAsA, harra aura gokharuke kAthameM zahada milAkara pInese pIr3A dAha aura mUtrAvarodha yukta mUtrakRcchra zIghra hI naSTa ho jAtA hai / (3820) pASANabhedAdikAtha: (3) ( vaM. se. ' | azma.; vRM. yo. ta. / ta. 102; yo ra.; vR. ni. ra. / mUtrakR . ) pASANabhivaruNagokSurakorubUka kSudrAdvayakSurakamUlakRtaH kaSAyaH / dadhnA yuto jayati mUtravibandhazukra mugrAzmarImapi ca zarkarayA sametAm || pakhAnabheda, baranekI chAla, gokharu, araNDakI jar3a, kaTelI, bar3I kaTelI aura tAlamakhAnekI jar3a / inake kAthameM dahI milAkara pIne se mUtrAvarodha, zukrAzmarI, aura zarkarA kA nAza hotA hai| (3821) pASANabhedAdikAtha: ( 4 ) ( yo. ra.; vR. ni. ra. / mUtrakR. ) pASANabhedastriSTatA ca pathyA-durAlabhApuSkaragokSurazca | 16. se. me varuNakA abhAva hai / For Private And Personal Use Only
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [278] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi palAzazRGgATakakarkaTInAM | pInese purAnI pravAhikA (peciza ) bhI 3 dina bIjaM kaSAyaH sniruddhmtre|| meM hI naSTa ho jAtI hai| __ yadi mUtrakRcchU rogameM mUtra ruka jAya to pakhAna- ( mAtrA-2-3 mAze / ) bheda, nisota, harra, dhamAsA, pokharamUla, gokharu, / (3825) pippalIkAtha: palAza, (DhAkake phUla) siMghAr3A, aura kakar3Ike (bhai. 2.; vR. ni. ra.; ga. ni.; bhA. pra. / jvarA.) bIjeAMkA kAtha pilAnA cAhiye / pippalIbhiH zRtaM toyamanabhiSyandi dIpanam / (3822) picumandamUlayogaH vAtazleSmavikAraghnaM plIhaghnaM jvaranAzanam // (rA. mA. / vAtaro.) pIpala DAlakara pakAyA huvA pAnI anabhijaraThapicumandamUlaM piSTaM zItena vAriNA pItam Syandi, dIpana, vAta aura kapha nAzaka, tathA apaharati vAtadoSa sandhikasaMjhaM prakarSeNa // | tillI aura jvarako naSTa karanevAlA hai| purAne nImakI jar3akI chAlako zItala jalake / (2826) pippalImUlAdikAthaH (1) sAtha pIsakara pInese sandhikavAta (gaThiyA) (ga. ni. / zothA.) naSTa hotI hai| kaphaje pippalImUladArucitrakanAgaraiH / (3823) picumandAdikAthaH pAnAhAravidhau zothe siddhaM pAnIyamAcaret // (vR. ni. ra. / jvara.) kaphaja zothameM pIpalAmUla, devadAru, cItA picamandamahauSadhAnvitAvahatIpauSkaratiktakaM | aura sAMTha se pakA huvA pAnI pInA aura isI shtthii| pAnIse banA huvA AhArAdi karanA caahiye| dRSakaTaphalakaM kaNA varI kathitaM vAri kapha- (pratyeka oSadhi 1 / tolA, pAnI 8 zera, doSa jvaraM jayet // 4 sera) nImakI chAla, sAMTha, kaTelI, pokharamUla, (3827) pippalImUlAdikAthaH (2) cirAyatA, kacUra, bAsA, kAyaphala, pIpala aura ( rA. mA. / jvara.) zatAvarakA kAtha kaphajvarako naSTa karatA hai| | yaH pippalImUlazivAmbuvAha(3824) pippalIkalka: vyAdhinazuNThIkaTurohiNInAm / ( vaM. se.; yo. ra.; ga. ni.; vRM. mA. / atisA.) yaH parpaTozIravimizritAnAM payasA pippalIkalkaH pIto vA mricodbhvH| kArya pivetpittasamudabhavo'sya / tryahAnirvAhikAM hanyAccirakAlasamutthitAm // jvaraH zamaM yAti satRTsamUrccha pIpala yA kAlImircako pIsakara dUdhake sAtha stiktAsyatAdAhayutaH kSaNena // For Private And Personal Use Only
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tRtIyo bhAgaH / kaSAyamakaraNam ] pIpalAmUla, harra, nAgaramothA, amlatAsa, soMTha, kuTakI, pittapApar3A aura khasa / inakA kAtha tRSA, mUrcchA aura dAhayukta pittajvara tathA muMhake kar3avepana ko dUra karatA hai / (3828) pippalIvarddhamAnam / ( vR. yo ta / ta. 59 ) kSIreNa paJcavRddhayA vA saptahRddhayA'tha vA kaNAH pibepiSTvA dazadinaM tAstathaivApakarSayet // evaM viMzaddinaiH siddhaM pippalIvarddhamAnakam / anena pANDuvAtAsrakAsazvAsArucijvarAH || udarArzaH kSayazleSmavAtA nazyantyurograhAH / tribhiratha parivRddhaM paJcabhiH saptabhirvA // dazabhiratha vivRddhaM pippalIvarddhamAnakam / iti pibati payo yastasya na shvaaskaasjvrjtthrgudaashv|trktkssyaaH syuH // pahile dina 3, 5, 7 yA 10 pIpala dUdhake sAtha pIsakara dUdhake hI sAtha sevana kareM aura dUsare dina se roz2a 3, 5, 7 yA 10 ( jitanI pahile dina sevana kI hAM utanI hI ) pIpala bar3hAte raheM / 10 dina pazcAt isI kramase ghaTAte huve sevana kareM / isa prakAra 20 dina meM yaha prayoga pUrA hotA hai| isakA nAma "pippalI varddhamAn " hai / isa prayogase pANDu, vAtarakta, khAMsI, zvAsa, jvara, aruci, udararoga, bavAsIra, kSaya, kaphaja tathA vAtaja roga aura urograha Adi roga naSTa hote haiM 1 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 279 ] (3829) pippalyAdikalkaH ( ga. ni. ; vaM. se. / kAsA. ) tailabhRSTaJca pippalyAH kalkasyAkSaM sasitopalam / pibedvA kaphakAsanaM kulitthasalilaplutam // pIpalako tilake telameM bhUnakara pIsakara usameM samAna bhAga mizrI milA lIjiye / ise kulathIke kAr3he meM milAkara pIne se kaphaja kAsa naSTa hotI hai / (3830) pippalyAdikavala: (1) ( vaM. se.; vRM. mA. / mukharo. ) pippalyaH sarpapAH zvetA nAgaraM naiculaM phalam / sukhodakena saMsRjya kavalaM tasya yojayet // ! pIpala, sapheda sarasoM, soMTha aura hijjalakA phala / saba cIjeM samAna bhAga lekara cUrNa karake mandoSNa pAnImeM milAkara usake kavala dhAraNa karane se mukharoga ( upakuzAdi ) naSTa hote haiM / (3831) pippalyAdikavalaH (2) ( ca. saM. 1 ci. a. 26 ) pippalya gurudArvItvagyavakSAro rasAJjanam / pAThAM tejovatIM pathyAM samabhAgaM sucUrNitam // mukharogeSu sarveSu sakSaudraM tadvidhArayet / zIdhumAdhavamAdhvIkaiH zreSThoyaM kavalagrahaH // For Private And Personal Use Only pIpala, agara, dArUhaldIkI chAla, dAracInI, javAkhAra, rasauta, pAThA, mAlakaMganI aura hare / saba cIjeM samAna bhAga lekara cUrNa karake use zahada meM milAkara kavala dhAraNa karanese samasta mukharoga naSTa hote haiM / isa cUrNa ko sIdhu yA mAdhavI surA meM milAkara kavala dhAraNa karanA bhI uttama hai /
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [281] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi (3832) pippalyAdikaSAyaH (1) cItA aura bAsA / inake kAtha meM pIpalakA pUrNa (ga. ni. / jvara.) milAkara pInese kaphaja khAMsI naSTa hotI hai| kRSNA'mipathyAmalakaiH kaSAyaH (3835) pippalyAdikAthaH (2) kRtaH smstjvrhaagnihetuH| (vR. ni. ra. / bAlaro.) vyAghrIguDUcIpajo'tha kAsa pippalIreNukAkAthaH sahiGgaH samadhuH kRtH| zvAsajvarannazca spippliikH|| hikAM bahuvidhAM hanyAdidaM dhanvantarervacaH // pIpala, cautA, harra aura Amale kA kAtha pIpala aura reNukAke kAthameM jarAsA hIMga saba prakArake jvaroMko naSTa karatA aura agni dIpta milAkara usameM zahada DAlakara pInese aneka karatA hai| prakArakA hicakI roga naSTa hotA hai| (3836) pippalyAdikAtha: (3) ___ kaTelI, giloya aura bAseke kAthameM pIpala (vaM. se. / strI.) milAkara pInese khAMsI, zvAsa, aura jvara naSTa pippalI devakASThazca ArdrakaM gjpipplii| hotA hai| citrakaM saindhavaJcaiva pippalImUlameva ca // (3833) pippalyAdikaSAyaH (2) sukhoSNaM yojayedetatsUtikArogazAntaye / (ga. ni. / rAjayazmA.) vAtikaM paittikAMzcaiva zlaiSmikAnsAbhipAtipippalIvizvadhAnyAkadazamUlIjalaM pibet / kAn // paarshvshuuljvrshvaaspiinsaadinivRttye|| sUtikopadravAnhanti pItaM hayetana sNshyH|| ___pIpala, sAMTha, dhaniyA aura dazamUlakA kAtha pIpala, devadAru, adaraka ( abhAvameM seTha), ponese pasalIkA darda, zUla, ucara, zvAsa aura gajapIpala, cItA, seMdhAnamaka aura pIpalAmUla kA pInasAdi roga naSTa hote haiN| mandoSNa kAtha pInese vAtaja, pittaja, kaphaja aura sannipAtaja mUtikAroga avazya naSTa ho (3834) pippalyAdikvAtha: (1) jAtA hai| ( bhA. pra.; vR. ni. ra. / kAsA.) (3837) pippalyAdikAthaH (4) pippalI kaTphalaM zuNThI zRGgI bhAI tthossnnm| (ga. ni.; vaM. mA.; vR. ni. ra.; bhai. ra. / jvara.) kArakhI kaNTakArI ca sinduvAro yavAnikA // | pippalIsArivAdrAkSAzatapuSpAhareNubhiH / citrako vAsakazcaiSAM kapAyaM vidhivatkRtam / | kRtaH kaSAyaH saguDo hanyAcchvasanaja jvaram // kaphakAsavinAzAya pibetkRSNArajoyutam // pIpala, sArivA, munakkA, sauMpha aura reNukAke pIpala, kAyaphala, soMTha, kAkar3AsiMgI, bhaDgI, | kAthameM gur3a milAkara pInese vAtavara naSTa kAlImirca, kAlAjIrA, kaTailI, saMbhAlu, ajavAyana, hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tRtIyo bhAgaH / kaSAyaprakaraNam ] (3838) pippalyAdikAtha: (5) ( yo. ra.; vR. mA; bhA. pra. kR. ni. ra. ga. ni / Urusta. ) pippalIpippalImUlaM bhallAtakaphalAni ca / kArtha madhuyutaM pItvA UrustambhAdvimucyate // pIpala, pIpalAmUla aura zuddha bhilAvA / inake kAthameM zahada milAkara pInese Urustambha roga naSTa hotA hai / (3839) pippalyAdigaNaH ( ra. ra.; vR. ni. ra.; bhA. pra. / jvara; bR.ni. ra. / strI; yo. ra. / prasUta. ) pippalIpippalImUlaM cavyacitrakanAgaram / maricailAjamodendrapAThA reNukajIrakam // bhAGgamahAnimbaphalaM hiGga rohiNI sarSapam / viDaGgAtiviSAmUrvA cetyayaM kIrtito gaNaH // pippalyAdiH kaphaharaH pratizyAyAnilApahaH / nihanyAddIpano gulma zUlaghnastvAmapAcanaH / / pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, soMTha, kAlI miraca, ilAyacI, ajamoda, indrajau, pAThA, reNukA, jIrA, bhAraMgI, bakAyanake phala, hIMga, kuTakI, sarasoM, bAyabiDaMga, atIsa aura mUrvA / ina oSadhiyoMke samUhako 'pippalyAdigaNa' kahate haiM / yaha gaNa kapha, vAta, pratizyAya, gulma aura zUla nAzaka, dIpana tathA AmapAcaka hai / (3840) pippalyAdiyuSaH ( vaM. se.; ra. ra. / bI. ) pippalIdevakASThazca bhadranustakameva ca / aguru piplImUlaM zlakSNapizca kArayet || Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 281] takreNa saha saMyuktaM paceSaM vicakSaNaH / ayantu ghRtasaMyukta pItamAtro na saMzayaH // vAtikaM paittikacaiva zlaiSmikaM sAbhipAtikam / sUtikopadravaM hanti vRkSamindrAzaniryathA // pIpala, devadArU, nAgaramothA, agara aura pIpalAmUla / inakA mahIna cUrNa karake takrameM milAkara usake sAtha dAlakA yUSa banAkara usameM ghI milAkara pilAnese vAtaja, pittaja, kaphaja tathA sannipAtaja sUtikAroga avazya naSTa ho jAtA hai / (3841) pippalyAdiyogaH ( vaM. se. / jvara. ) pippalIzarkarAkSaudraM zRtaM kSIraM ghRtaM navam / khajena mathitaM peyaM viSamajvaranAzanam / / pIpalakA cUrNa, khAMDa, zahada, pakAhuvA dUdha aura navIna ghRta | sabako ekatra milAkara mathanI se mathakara pIne se viSamajvara naSTa hotA hai / (3842) putrakamaJjarIyoga; ( bhA. pra. / bandhyAci. ) putrakamaJjarimUlaM viSNukrAntezaliGginIsahi tam / etadgarbhe'STadinaM pItvA kanyAM na sarvathA sute / / putrakamaJjarIkI jar3a, viSNukAntA aura zivaliGgIkA kAtha garbhavatI ko 8 dina taka pilAnese putra hI utpanna hotA hai / (3843) punarnavAdikalkaH (ga.ni.; bR. mA.; vaM. se.; bhai. ra. / zothA. ) punarnavAvizvatricI zampAkapathyAsuradArukalkam / For Private And Personal Use Only
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [241] bhArata-bhaiSajya rtnaakr| [pakArAdi zothe kaphotthe'kSasamaM samUtraM / (3846) punarnavAdikAthaH (2) kArtha piSedvApyatha caiva teSAm // (vR. ni. ra. / udara.) punarnavA ( sAThI )kI jar3a, soMTha, nisotha, punarnavAdArumahauSadhAmbu giloya, amalatAsakA gUdA, harra aura devadAru / / gomUtrasiddhaH zvayathu nihanti / saba cIjeM samAna bhAga lekara sabako gomatrake | tathA kaNAzuNThiguDotthacUNe sAtha pIsakara usIke sAtha 1 / tolekI mAtrAnusAra shophaamshuulnmjiirnnhaari|| pInese athavA ina cIjoMkA kAtha pInese kaphaja | punarnavA (sAThI), devadAru, seTha aura sugandhazotha naSTa hotA hai| bAlA / inako gomUtrameM pakAkara sevana karanese ( vyavahArika mAtrA-6 mAze ) / zotha naSTa hotA hai| pIpala, soMTha aura gur3a / inakA cUrNa sevana (3844) punarnavAdikaSAyaH karanese sUjana, Ama, zUla aura ajIrNakA nAza (ga. ni. / jvarA.) hotA hai| punarnavA guDacI ca trAyantyeraNDavAsakam / / (3847) punarnavAdikAthaH (3) paJcamUlyekatazcAtra gomUtreNa zrutaM zubham // . (vR. ni. ra. / udara.) nazyatyanenAbhinyAsaH saMjJA cAsyopajAyate // / punrnvaamRtaadaarupthyaanaagrsaadhitH| punarnavA ( sAThI ) giloya, trAyamAnA, ara- gomUtragugguluyutaH kAthaH shothodraaphH|| NDakI jar3a, bAsA aura paJcamUla (bela, khambhArI, | sAThI, giloya, devadAru, harra aura sAMThake aralu, pAThA, araNI ); inako gomUtrameM pakAkara kvAthameM gomUtra aura gUgala milAkara sevana karanese pInese abhinyAsa sannipAta naSTa hotA aura rogI | zothodara naSTa hotA hai / hozameM A jAtA hai| (3848) punarnavAdikAthaH (4) (3845) punarnavAdikAthaH (1) (vai. jI. / vilA. 1; vR. ni. ra. / grahaNI.) (. mA.; vaM. se. / vida.) punarnavAvallijavANapulA vishvaagnipthyaacirbilvbilvaiH| punrnvaadaaruvishvdshmuulaabhyaambhsaa| guggulveraNDatailaM vA pibenmaarutvidrdhau| kRtaH kaSAyaH zamayedazeSAn durnAmagulmagrahaNIvikArAn // punarnavA ( sAThI ), devadAru, soMTha, dazamUla, punarnavA ( sAThI), kAlI mirca, zarapokhA, aura hare ke kAthameM gUgala yA araNDIkA tela seTha, cItA, harra, karaMjuvA aura belagirI / inakA milAkara pInese vAtaja vidradhi naSTa hotI hai| kAtha bavAsIra, gulma aura grahaNIko naSTa 1 zothe kaphotye mahiSAkSayuktamiti pAThAnta ram / ' karatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaphAyaprakaraNam ] hatIyo bhaagH| [283] (3849) punarnavAdikAthaH (5) punarnavA, sAMTha, devadAru, harra, zuddha bhilAvA (vai. ma. ra. / paTala 11) giloya aura dazamUla kA kAtha athavA gomUtrake punarnavAbhayAzuNThIkAlazAkaiH samaiH shRtm| sAtha gUgala sevana karanese Urustambha naSTa hotA hai| jalaM zophaM jayetpItaM prAtaH sAyaM ca mAtrayA // (3852) punarnavAdikAthaH (8) __punarnavA, hare, sAMTha aura nADIkA zAka / (bhA. pra.; vai. ra.; bhai. ra. / udara.) inakA kAtha banAkara prAtaH sAyaM pInese zotha punarnavAdArunizAsatiktA naSTa hotA hai / paTolapathyApicumardamustA / (3850) punarnavAdikAtha:1 (6) sanAgaracchinnaruheti sarvaH / (ca. da. / udarA.; / vaM. se. / zothA.; yo. ra. kRtaH kaSAyo vidhinA vidhijnyaiH|| udara.; vRM. mA. / zothodara.; vR. yo. t.| | gomUtrayugguggulunA ca yuktaH ta. 150) pItaH prabhAte niyataM narANAm / punarnavAM dAya'bhayAM guDUcI sarvAGgazothodarakAsazUlapibetsamUtrAM mahiSAkhyayuktAm / zvAsAnvitaM pANDugadaM nihanti // tvagdoSazophodarapANDuroga punarnavA ( sAThI ), devadAra, haldI, kuTakI, sthaulyapasekolakaphAmayeSu // paTolapatra, harI, nImakI chAla, nAgaramothA, soMTha, ___ punarnavA ( sAThI), dAruhaldI, harra aura | aura giloya / inake kAthameM gomUtra aura gUgala giloyake kAthameM gomUtra aura gUgala milAkara / milAkara prAtaHkAla pInese sarvAGgazotha, udararoga, pInese tvagdoSa, sUjana, udara, pANDu, sthaulya, khAMsI lava khAMsI, zUla, zvAsa, aura pANDukA nAza hotA hai| praseka aura Urdhvajatrugata kaphaja roga naSTa hote haiM / (3851) punarnavAdikAthaH (7) (3853) punarnavAdisvedaH (1) (ga. ni.; vR. ni. ra. / zothA.) (vai. jI. / vilA. 4) punarnavAnAgaradArupathyA punarnavAgninirguNDIpalitairaNDajairdalaiH / ___ bhllaatkchinruhaakssaayH| sahAcarairjalaM taptaM tatsvedaH zophahA mataH // dazAghimizraH paripeya Uru punarnavA ( sAThI ), cItA, saMbhAla, kAlI__ stambhe'thavA muutrpurmyogH|| | mirca, araNDake patte aura piyAbAMsA / inakA pAnI pakAkara usakI bhApha denese zotha naSTa -vRhadyogatarajiNImeM isakA nAma "laghupunarnavAdi" likhA hai| hotA hai| - - For Private And Personal Use Only
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [284] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi (3854) punarnavAdisvedaH (2) punarnavAnimbapaTolazuNThI(vaM. se. / zUlA.) tiktAmRtAdAya'bhayAkaSAyaH / punarnavairaNDayavAtasIbhiH srvaanggshothodrkaasshuul___kaarpaasjairsthibhiraarnaalaiH| zvAsAnvitaM pANDugadaM nihanti // svibhairamIbhirbhiSajA ca kAryaH punarnavA ( sAThI ), nImakI chAla, paTolapatra, svedaH samIrArtiharo narANAm // sAMTha, kuTakI, giloya, dAruhaldI aura harrakA kAtha punarnavA ( sAThI ), araNDakI jar3a, jau, sIMgazotha, udararoga, khAMsI, zUla, zvAsa aura alasI aura kapAsake bIjoM ( binaule ) kI girI | pANDuko naSTa karatA hai| ko kAMjImeM pakAkara usakI bhApha denese vAtaja | (3857) purISavirajanIyakaSAyadazaka: zUla naSTa hotA hai| (ca. saM. / sU. a. 4) jambuzallakItvakkacchurAmadhukazAlmalIzrIveSTaka(3855) punarnavAyogaH bhRSTamRtpayasyotpalatilakaNA iti dazemAni (rA. mA. / viSaro.) purIpavirajanIyAni bhavanti / yaH pibati puSyadivase jalapiSTaM sitapunanevA- jAmanakI chAla, zallakIkI chAla, kauca ke mUlam / | bIja, mulaiThI, saMbhalakI chAla, zrIveSTa, dagdha mRttikA, tatsavidhau na varSe vRzcikabhujagAH prasarpanti // bidArIkanda, nIlotpala aura tuSarahita tila / puSya nakSatra meM sapheda punarnavA ( sAThI-bisa ina daza cIjeoMke samUhako 'purISavirajanIya khaparA) kI jar3ako ukhAr3akara pAnImeM pIsakara kaSAyadazaka ' kahate haiN| ( inake sevana se mala pInese eka varSa taka sAMpa aura bicchU pAsa taka | doSa rahita ho jAtA hai|) nahIM phaTakate / (3858) purISasaMgrahaNIyakaSAyadazakaH (3856) punarnavASTakam (ca. saM. / sU. a. 4) (4. se., bhai. ra. / zotha.; ga. ni.; vR. ni. ra.; priyaGgavanantAmrAsthikAlodhramocarasabaM. se. / pANDu.; yo. ra.; ca. da. / udarAH; samAdhAtakIpuSpapamApabakezarANIti ra. ra. / zotha.; . mA. / zothodara.; vR. dazemAnI purISasaMgrahaNIyAni bhavanti / yo, ta. / ta. 150; yo. ra. pANDu.; phUlapriyA, anantamUla, AmakI guThalI, yo. ra. / udarA.) aralakI chAla, lodha, mocarasa, majITha, dhAyaka phUla, 1 yogataraGgiNImeM isakA mAma " vRhatpuna pabhA aura kamalakesara / yaha daza oSadhiyAM purISa mevAdi" likhA hai| saMgrahaNIya arthAt malako bAMdhanevAlI haiN| For Private And Personal Use Only
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - kaSAyamakaraNama] tRtIyo bhaagH| [285 ] (3859) puSkaramUlAdikAthaH ajavAyana / inake kAthameM yavakSAra aura seMdhAnamaka (ga. ni.; rA. mA. / jvara.) milAkara garama garama pInese hRdroga naSTa hotA hai / puSkaramUlaguDUcInidigdhikAnAgaraiH kRtaH kAyaH (3862) puSkarAdikAtha: (2) kAsazvAsabalAsAzvaraM ca hanti tridoSasa- (yo. ra.; vaM. se.; . mA.; ca. da.; vR. ni. ra. / mbhatama kAsa.; yo. ci. ma. / a. 4) pokharamUla, giloya, kaTailI aura seThakA pauSkara kaTphalaM bhArgIvizvapippalisAdhitam kAtha, khAMsI zvAsa, kapha aura sannipAtaja jvarako | pibetvArtha kaphodreke kAse zvAse ca hRdgade / / naSTa karatA hai| ___ kaphapradhAna khAMsI, zvAsa aura hRdrogameM (3860) puSkarAdikalkaH pokharamUla, kAyaphala, bhAraMgI, seTha aura pIpalakA (ca. saM. / ci. a. 26; yo. ra.; vR. ni. ra. kAtha pInA cAhiye / vaM. se. / hRdo.; vR. yo. ta. / ta. 99) (3863) puSkarAdikAtha: (3) sapuSkarAI phalapUramUlaM (vA. bha. / ci. a. 14 gulmA.) mahauSadhaM zaTayabhayA ca kalkAH / puSkarairaNDayormUlaM yavadhanvayavAsakam / kSArAmlasapilavaNairvimizrAH jalena kathitaM pItaM koSThadAharujApaham / / syutihRdrogavikartikAnaH // pokharamUla, araNDakI jar3a, indrajau aura pokharamUla, bijaure kI jar3a, soMTha, kacUra aura harai / saba cIjeM samAna bhAga lekara pIsakara usameM | dhamAsA / inakA kAtha koSThakI dAha aura yavakSAra, anArakA rasa, ghI aura seMdhAnamaka milA pIDAko naSTa karatA hai| / (3864) pUtikarArasayogaH (1) kara sevana karanese vAtaja hRdroga dUra hotA hai| (3861) puSkarAdikAthaH (1) (vaM. se. / masUri.). (ca. saM. / ci. a. 26.; yo. ra. vR. ni. ra.: / rasaM pUtikaraJjasya cAmalakyA rasantathA / vaM. se. / hRdro.) pibetsazarkarAkSaudraM zophanutkaphapaittike // kAthaH kRtaH pauSkaramAtuluGga karaJjake patte aura AmalekA rasa barAbara palAzapUtIkA shtthiisuraahaiH| | barAbara milAkara usameM mizrI aura zahada milAkara sanAgarAjAjivacAyavAnI pInese kaphapittaja zotha naSTa hotA hai| sakSAra uSNo lavaNena peyH|| (3865) pUtikaraJjarasayogaH (2) pokharamUla, bijaurekI jar3a, palAza (kesa), (vaM. se. / zlIpada.) karaMjuvA, kacUra, devadAru, sAMTha, jIrA, baca aura | pibetsarSapatailena zlIpadAnAM nivRttaye / , bhatIketi pAlantaram / pUtIkaraJjachadajaM rasaM vApi yathAvalam // For Private And Personal Use Only
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [286] bhArata-bhaiSajya rsmaakrH| [pakArAdi - pUtIkarana ke patteke rasameM sarasoMkA taila | pRzniparNI, kharaiTI, belagirI, soMTha, nIlomilAkara pInese zlIpada roga naSTa hotA hai| tpala, dhaniyA, bAyabiDaMga, atIsa, nAgaramothA, (3866) pUtikAdikalkaH devadAru, pAThA aura indrajauke kAthameM kAlImircakA (vR. ni. 2. / atisA.) cUrNa milAkara pilAnese zokAtisAra naSTa pratikavyopavilvAgnipAThAdADimahinabhiH / / hotA hai| yojayetsatkRtaiH peSyaiH zleSmAtIsArapIDitama / (3870) pRznipAdikSIram karakha, sAMTha, mirca, pIpala, belagirI, cItA, (yo. ra. / udara.) pAThA, anAradAnA aura hIMga / inheM pAnIke sAtha | | pRzniparNIbalAvyAghrIlAkSAnAgarasAdhitam / pIsakara khilAnese kaphAtisAra naSTa hotA hai| ! kSAra pittodaraM hanti jaTharaM ktimirdinaiH|| pRzniparNI, kharaiTI, kaTailI, lAkha aura soNtth| (3867) pUtikAdikAtha: saba cIjeM samAna bhAga milAkara 2 // tole leM (vR. ni. / atisA.) aura unheM 20 tole dUdhameM DAlakara usameM pUtikaM mAgadhI zuNThI balA dhAnya hriitkii| 80 tole pAnI milAkara pAnI jalane taka pakApaktvAmbunA pibetsAyaM vAsAtIsArazAntaye // kara chAnakara pilAveM / isase pittodara roga kucha ___ karaJjuvA, pIpala, soMTha, kharaiTI, dhaniyA | dinoMmeM hI naSTa ho jAtA hai| aura harai / inakA kAtha sAyaMkAlake samaya pInese (3871) pRznipaNyAMdiniyUhaH vAtAtisAra naSTa hotA hai| (yo. ra. / garbhiNIro.) (3868) pUtidA dikaSAyaH pRzniparNIbalAbAsAnihho raktapittajit / (vaM. se. / ati.) garbhiNyAH kAmalAzophazvAzakAsajvarApahaH // pUtidArutvacaM rodhaM kAmatha nAgaram / ___ pRzniparNI, kharaiTI aura bAsAkA svarasa (yA dAhimAmlayutaM dadyAdvAtazleSmAtisAriNAm // kAtha) garbhiNIke raktapitta, kAmalA, zopha, zvAsa, karaJjuvA, devadArukI chAla, lodha, arala | khAMsI aura jvarako naSTa karatA hai| aura seThake kAthameM khaTTe anArakA rasa milAkara (3872) pRznipAdizRtam pInese vAtakaphaja atisAra naSTa hotA hai| (ga. ni.) (3869) pRznipAdikAtha: | pRzniparNIghanodIcyazuNThisiddhaM jalaM hitam / ( . mA.; yo. ra.; vR. ni. ra. / atisA.) pAnAhAravidhau paitte zothe kSIrAzanaM tathA // pRzniparNIbalAbilvanAgarotpaladhAnyakaiH / pittaja zothameM pRSTaparNI, nAgaramothA, sugandhaviDaGgAtiviSAmustadArupAThAkaliGgakaiH // bAlA aura seThi se pakAyA huvA pAnI pilAnA maricena samAyuktaM zokAtisAranAzanam // / aura dUdhakA AhAra denA cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tRtIyo bhAgaH / kaSAyaprakaraNam ] (3873) prajAsthApanakaSAyadazakaH ( ca. saM. 1 sU. a. 4 ) aindrI brAhmazatavIryAsahasravIryAmoghAvyathAzivAriSTAbATya puSpI viSvakasenakAntA iti dazemAni prajAsthApanAni bhavanti / indrAyana, brAhmI, dUrvA, sahasravIryA (dUrvAbheda), pADhala, AmalA, harra, kuTakI, kharaiTI aura bArAhI kanda | yaha oSadhiyAM prajAsthApaka haiM / ( inake sevana se strI garbha dhAraNa karatI hai|) (3874) prapauNDarIkAyAzcyotanam ( ga. ni. / netraro. 3 ) 1 pauNDarIkaM madhukaM haridrA chAgaM payo vA'pyathavApi nAryAH / AracyotanaM zarkarayA vimizraM pittAnilAtervinivRttaye tu // puNDariyA, mulaiThI aura haldI meM se kisIkA rasa athavA bakarI yA strIkA dUdha khAMDa milAkara AMkhameM DAlane se pittaja aura vAtaja netra pIr3A zAnta hotI hai / (3875) priyaGgukAdikaSAyaH ( ga. ni. / raktapi; ca. sa. / ci. a. 4 raktapi. ) priyaGgukAcandanalodhasArivA madhUkamustAbhayadhAtakIjalam / samRtprasAdaM saha SaSTikAmbunA sazarkaraM raktanibarhaNaM param // phUlapriyaGgu, lAlacandana, lodha, sArivA, mulaiThI, nAgaramothA, khasa aura ghAyake phUla / inakA [ 287 ] zItakaSAya, kAlI miTTIkA nitharA huvA pAnI aura sAThI cAvala kA pAnI khAMDa milAkara pInese raktapitta naSTa hotA hai / (3876) priyaGgavAdikalkaH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (bR. mA.; vaM. se. / bAlaro; yo ta / ta. 77 ) kalkaH priyaGgukolAsthimadhyamustarasAJjanaiH / kSaudralIH kumArasya chardistRSNAtisAranut // phUlapriyaGgu, berakI guThalI kI girI, nAgaramothA aura rasauta / samAna bhAga lekara pIsakara zahada meM milAkara caTAne se bAlakakI tRSA, chardi aura atisAra naSTa hote haiM / (3877) priyaGgavAdigaNaH ( vA. bha. / sU. a. 15 ) bhiyanupuSpAJjanayugmapadmApadmAdrajoyojanavallya nantA / mAnadrumo mocarasaH samaGgA punnAgazItaM madanIyahetuH // gaNau priyavambaSThAdI pakAtisAranAzanau / sandhAnIyau hitau pitte vraNAnAmapi ropaNau // phUlapriyaGgu, puSpAJjana, rasAJjana, kamalinI, kamalinIkI kesara, majITha, dhamAsA, seMbhalakI chAla, mocarasa, lajjAlu, nAgakesara, candana aura dhAya ke phUla / ina oSadhiyoMke samUhako priyavAdi gaNa kahate haiM / priyavAdi tathA ambaSThAdi gaNa pakAtisAra nAzaka, sandhAna kAraka, pittanAzaka aura ghAvAMko bharane vAle haiM / iti pakArAdikaSAyaprakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [288] [pakArAdi - - - bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| atha pakArAdicUrNaprakaraNam (3878) pazcakaSAyacUrNayogaH panakolake cUrNako garma pAnIke sAtha sevana (bUM. mA.; vaM. se. / karNarogA.) karanese mandAgni, zUla, gulma, Ama, kapha aura cUrNa paJcakaSAyANAM kapittharasasaMyutam / aruci naSTa hotI hai| karNakhAve prazaMsanti pUraNaM madhunA saha // (3881) pazcanimbakaM cUrNama tindukAnyabhayAlodhaM samajhA cAmalakyapi / (ga. ni. / kuSTha.) patrakAyazabdena graahymetdbhvedih|| khadirodakasammizraM paJcAGga nimbacUrNakam / - tendu, hare, lodhra, majITha aura Amaleke | seveta kuSThavinAzAya brahmacaryeNa sNyutH|| cUrNameM kaithakA rasa aura zahada milAkara kAnameM brahmacarya pAlana pUrvaka nImake pazcAGgakA cUrNa DAlanese karNasrAva banda ho jAtA hai / kharake kAthake sAtha sevana karanese kuSTha naSTa (3879) paJcakolacUrNam hotA hai| (zA. dha. / khaM. 2 a. 6; mai. ra. / jvara.; (3882) paJcanimbacUrNam yo. ta. / ta. 18) (ga. ni.; bhai. ra. vRM. mA.; ca. da. / amlapitta.) pippalIcavyavizvAha pippalImUlacitrakaiH / / ekozaH paJcanimbAnAM dviguNo vRddhdaarukH| paJcakolamiti khyAta rucyaM pAcanadIpanam // | saturdazaguNo deyaH zarkarAmadhurIkRtaH / / AnAiplIhagulmannaM zUlazleSmodarApaham // zItena vAriNA pItaM zUlaM pisakaphotthitam / pIpala, cava, seTha, pIpalAmUla aura cItA / | nihanti cUNe sakSaudramamlapittaM mudustaram // ina pAMca oSadhiyAMka samUhako 'paJcakola ' kahate | savAte savivandhe'smin hitA kNshriitkii|| haiM / yaha yoga rocaka, pAcaka, dIpaka aura aphArA, nImakA paJcAGga 1 bhAga, bidhArA 2 bhAga, plIha, gulma, zUla, kapha tathA udara vikAra | aura sattU 10 bhAga lekara sabako ekatra milA nAzaka hai| . kara ThaNDe pAnImeM gholakara use khAMDase mIThA karake (3880) paJcakolacUrNayogaH pInese pittakaphaja zUla naSTa hotA hai tathA isa (vR. ni. ra.; mA. pra.; yo. ra.; . mA. / / cUrNako zahadake sAtha cATanese bhayaMkara amlapitta AmavAta.) naSTa ho jAtA hai| paJcakolakacUrNantu pibeduSNena vaarinnaa| yadi amlapittameM vAyu prabala ho aura malAmandAgnizUlagulmAmakaphArocakanAzanam // | varodha ho to kaMsaharItakI sevana karanI caahiye| For Private And Personal Use Only
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [289] pazcanimbacUrNam paJcavalkala ( vaTa, popala, pilakhana, gUlara ( rasaprakaraNameM dekhiye|) aura beta ) kI chAlakA cUrNa aura sIpakA cUrNa (3883) pazcamUlacUrNam | samAna bhAga milAkara (dhImeM ghoTakara ) lagAne (vaM. se. / AmavAta.) se athavA dhAyake phUla aura lodhake cUrNako isI paJcamUlakacUrNantu pibeduSNena vAriNA | prakAra lagAne se ghAva bhara jAtA hai| mandAgnizUlagulmaJca kaphArocakanAzanam // (3887) pazcasamaM cUrNam paJcamUlake cUrNako uSNa pAnIke sAtha sevana (ga. ni. / pariziSTa cUrNA.; vai. ra. / zUlA.; karanese mandAgni, zUla, gulma aura kaphaja aruci | yo. ra. / AmavA.; zA. dha. / cUrNA.) naSTa hotI hai| pathyAnAgarajIrakAkhyarucakaiH zyAmAnvitaiH pa(3884) pazcalavaNam bhi(vaM. se. / grahaNya.) zcUrNa paJcasamaM smstrujhtkaayaagnisndiipnm|| sauvarcalaM saindhavaJca viDamaudbhidameva c| / prANotsAhavivarddhanaM rucikaraM gulmannaplIhApaham sAmudraNa samaM paJca lavaNAnyatra yojayet // | pratyAdhmAnagarAdizamanaM sAmAnile pUjitam / / saJcala ( kAlA namaka ), seMdhA namaka, viDa- | hare, seAMTha, jIrA,+ saJcala ( kAlA namaka ) namaka, udbhida namaka aura sAmudra lavaNa / ina | aura nisota; samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / pAMcoMko pazcalavaNa kahate haiM / isake sevanase agni dIpta aura utsAhakI (3885) paJcavalkalacUrNam vRddhi hotI hai / tathA gulma, tillI, AdhmAna (bhA. pra. / mamUri.) ( aphArA ) aura garaviSAdi naSTa hote aura ruci paJcavalkalacUrNena kledinImavadhRlayet / utpanna hotI hai / yaha cUrNa sAmavAyumeM vizeSa bhasmanA kecidicchanti kecidgomyrennunaa|| upayogI hai| kleda (pIpa ) yukta mamUrikAkI phusiyoM | (3888) paJcAgnicUrNam para paJcavalkala ( vaTa, pIpala vRkSa, gUlara, pilakhana (vR. ni. ra. / ajo.) aura veta ) kI chAlakA cUrNa yA arane upaloMkI amlavetasadhanaJjayavatrI rAkha athavA sUkhe gobarakA cUrNa lagAnA caahiye| moraTA tadanu mUraNa essH| (3886) paJcavalkalAdicUrNam paJcavahijaTharAnalavRddhathai ( vRM. mA. / vraNazotha.; yo. ra. / vraNa.) takrasAkamidamAzu hi peyam // paJcavalkalacUrNairvA zukticUrNasamAyutaiH / / +gadanigrahake atirikta anya samasta prandhoMmeM dhAtakIlodhracUrNairvA tathA rohanti te vraNAH / / | joka jagaha pIpala likhI hai / For Private And Personal Use Only
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [290] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [pakArAdi amalabeta, arjunakI chAla, thohara, mUrvA / dukhale'vakSudha snehaghaTe prakSipyAvalipya gozaaura jimIkanda / inake cUrNako takrake sAtha kRbhirdAhayedetatpatralavaNamupadizanti vAtaropInese agni dIma hotI hai| geSu / / paJcAmRtacUrNam ___ araNDa, mokhA ( chokara ), karajuvA, bAsA, (ra. ra. / ajI. ) nATAkaraJja, amalatAsa aura cItA ityAdi (vAta rasa prakaraNameM dekhiye / nAzaka ) vRkSAMke hare patte lekara unheM ( samAna (3889) paTolAcaM cUrNam bhAga ) namaka ke sAtha okhalImeM kUTa leM aura (vR. yo. ta. / ta. 150; yo. ra. / udara.; ca. phira cikane ghar3e meM bharakara usakA muMha banda karake saM / ci. a. 18; vaM. se.; ga. ni.; . mA; usa para kapar3amiTTI karake use upaloM ( kaNDoM) ___ ca. da. / udara.; yo. ta. / ta. 53 ) kI Aga meM phUkeM / jaba ghar3A svAMga zItala ho pttolmuulN| rajanI viDaGgaM triphlaatvcH|| jAya to usameM se auSadhako nikAlakara pIsa leM / kampillakaM nIlinIca tritAM ceti cUrNayet / / | yahI patralavaNa hai / yaha vAtavyAdhiyoM meM paDAdyAnkArSikAnantyAMstrIMzca dvitricaturguNAn / hitakara hai| ( mAtrA-1 se 3 mAze taka / uSNa kRtvA cUrNa tato muSTiM gavAMmUtreNa nA pibet // | jalake sAtha / ) hanti sarvodarANyetaccUrNa jAtodakAnyapi / / (3891) patralavaNam (2) kAmalAM pANDurogaM ca zvayadhuM cApakarSati // | ( . mA. / gulma.; ga. ni. / cUrNA.; vR. ni. ra. / __paTolamUla, haldI, bAyabiDaMga, harra, baher3A ___ gulma.; vA. bha. / ci. a. 14) aura AmalA 1-1 / tolA, kamIlA 2 // tole, pUtIkapatragajacirbhaTacavyavahninIlakA paJcAGga 3 / / tole aura nisota 5 tole ___ vyopaM ca saMstaracitaM lavaNopadhAnam / lekara cUrNa banAveM / | dagdhvA vicUrNya dadhimastuyutaM prayojyaM . ise 5 tolekI mAtrAnusAra gomatrake sAtha gulmodarazvayathupANDugudodbhaveSu // pInese jalodara tathA anya udararoga, kAmalA, karaJjuveke patte, indrAyaNake phala, cava, cItA, pANDu aura zotha kA nAza hotA hai| seTa, mirca aura pIpala 1-1 bhAga tathA seMdhA (vyavahArika mAtrA 3 se 6 mAze tk|) namaka sabake barAbara lekara pattAMke sivAya anya (3890) patralavaNam (1) saba cIjokA cUrNa karaleM phira eka miTTIkI hANDI (su. saM. / ci. a. 5) meM nIce karaJjake patte bichAkara una para vaha cUrNa gandharvahastakamuSkakanaktamAlATarUSakapUtIkAra- | phailAdeM aura usake Upara phira patte bichAveM / isI gvadhacitrakAdInAM patrANyANi lavaNena sahI- prakAra cUrNa aura pattAMkI taha jamAkara hANDIke 1 patramiti pAThAntaram / mukhako banda kara deM aura phira usa para kapaDamiTTI For Private And Personal Use Only
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org cUrNaprakaraNam ] karake sukhA deM / ise upale kI Aga meM phUMkeM / jaba hANDI svAMgazItala ho jAya to usameM se auSadhako nikAlakara pIsa leM / tRtIyo bhAgaH / ise dahI yA mastu ke sAtha denese gulma, pANDu, udararoga, zotha aura arzakA nAza hotA hai / ( mAtrA --- 3-4 mAze / ) (3892) patrAdicUrNam ( vaM. se.; vraM. mA. / raktapi . ) patraM tvagai lAnatacandanAnAM zyAmAsa zuNThImadhukotpalAnAm / syAdvAtrivAsA' dviguNottarAnAM cUrNa sitAkSaudrasamanvitAnAm // dAhe jvare lohitapittayukte kAse kSaye zoNitamUtrakRcchre / rakte'timAtraM patite mukhena sr nAsAzruti meyonau || proktaM purA raktavinigrahArthaM cUrNa vasiSTena mahAgadannam // tejapAta 1 bhAga, dAlacInI 2 bhAga, ilAyacI 4 bhAga, tagara 8 bhAga, lAlacandana 16 bhAga, nisota 32 bhAga, sAMTha 64 bhAga, mulaiThI 128 bhAga, nilotpala 2956 bhAga, AmalA 512 bhAga aura bAsA 1024 bhAga lekara cUrNa banAveM / ise ( samAna bhAga ) khAMDameM milAkara zahadake sAtha cATane se dAha, jvara, raktapitta, khAMsI, kSaya, mUtrakRcchra, mUtrake sAtha rakta AnA, mukhase 1 sadhAtri vAMzIti pAThAntaram / [ 291] atyadhika rakta AnA yA gudA, nAsikA, kAna, mUtramArga aura yonise raktasrAva honA ityAdi vikAra zAnta hote haiM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir isa cUrNakI yojanA prAcIna kAla meM vasiSTha jIne kI thI / ( mAtrA - 3-4 mAze / ) (3893) pathyAcUrNayogaH (bR. mA. | raktapi. ) aressvara se pathyA saptadhA paribhAvitA / kRSNA vA madhunA lIDhA raktapittaM zrutaM jayet / / hare yA pIpalako vAseke svarasakI sAta bhAvanA dekara zahadake sAtha sevana karanese raktapitta zIghra hI naSTa ho jAtA hai / (3894) pathyAdicUrNam (1) ( bhA. pra. / chardi . ) pathyAtrikadudhAnyAkajIrakANAM rajo liin / madhunA nAzayecchardima rucizca tridoSajAm // hare, sAMTha, mirca, pIpala, dhaniyA aura jIrA / samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise zahada ke sAtha sevana karanese tridoSaja chardi aura aruci naSTa hotI hai / ( mAtrA - 3 mAze / ) (3895) pathyAdicUrNam (2) ( vR. ni. ra. / zUla . ) cUrNa pathyA vacA vahni kaTurohiNI ruk samam / zleSmazulaM haratyAzu pItaM gomUtrasaMyutam // harra, baca, cItA, kuTakI aura kUTha / samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / For Private And Personal Use Only
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [292] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi - - ise gomUtrake sAtha sevana karanese kaphajazUla (3898) pathyAdicUrNam (5) zIghra hI naSTa ho jAtA hai / ( mAtrA 3-4 mAze) (vR. ni. ra. / kAsa.) (3896) pathyAdicUrNam (3) pathyA vizvA kaNA mustA devadAruH samAMzakam / ( . mA. / chardi.) etaccUrNa madhupetaM zleSmakAsApanuttaye // pathyAkSadhAtrImagadhoSaNAnAM ____ hara, soMTha, pIpala, nAgaramothA aura devadAra cUrNa salAjAJjanakolamadhyam / samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / chardi nihantyAzu samAkSikantu / ise zahadake sAtha cATanese kaphaja khAMsI ___ satryuSaNaM vApi kapityamadhyam / / naSTa hotI hai| hare, baher3A, AmalA, pIpala, kAlI mirca, (dinabharage 1 tole taka thor3A thor3A dhAnakI khIla, suramA aura berakI guTalIkI mannA, / karake kaI bArameM caTA denA cAhiye / ) ( girI ) samAnabhAga--lekara cUrNa banAveM / (3899) pathyAdicUrNam (vRhat) (6) - ise zahadake sAtha cATanese vamana zItra hI (. ni. ra. / ajIrNa.) naSTa ho jAtI hai| pathyAvacAhiGgakaliGgabhRGga kaithakA gUdA aura sAMTha, mirca tathA pIpalake sauvarcalaiH sAtiviSaiH sucUrNya / samAnabhAga-mizrita cUrNako bhI zahada ke sAtha | mukhAmbupIto vinihantyajIrNasevana karanase chardi (vamana) ruka jAtI hai| zulaM vipUcI kasanazca sadyaH / / ( mAtrA-3-4 mATo / thor3I thor3I derameM harra, baca, hIMga, indrajau, bhaMgarA, saJcala. jarA jarA sI davA bAra bAra caTAnI cAhiye / ) ( kAlA namaka ) aura atIsa / samAna bhAga lekara (3897) pathyAdicUrNam (4) cUrNa banAveM / ise uSNa jalake sAtha sevana karanese (vR. ni. ra. / kaphAti.) ajIrNa, zUla, viSUcikA aura khAMsI zIghra hI pathyA pAThA vacA kuSThaM citrakaH ktturohinnii| naSTa ho jAtI hai| cUrNamuSNAmbhasA pItaM zleSmAtIsAranAzanam // (3900) pathyAdicUrNam (7) (ra. ra. / bAlaroga.) haraM, pAThA, baca, kUTa, cItA aura kuTakI / | pathyAkuSThavacAcUrNa madhutailayutaM pivet / saba cIjeM samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| grIvAdADhayaMkaraM zreSThaM tAlukaNTakanAzanam / / ise uSNa jalake sAtha sevana karanese kaphaja harra, kUTa aura baca samAna bhAga lekara atisAra naSTa hotA hai| cUrNa bnaaveN| ( mAtrA 3 mAze / dinameM 3-4 bAra deN|)| isameM zahada aura tela milA kara caTAnese For Private And Personal Use Only
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNa prakaraNam tRtIyo bhaagH| [293] bAlakAMkI garadana dRr3ha hotI aura tAlukaNTaka / hara, saJcala ( kAlA namaka ), hIMga, seMdhA roga ( jisameM bAlakakA tAlu nIceko baiTha jAtA | namaka, atIsa aura baca / samAna bhAga lekara hai, zirameM gar3hA par3a jAtA hai aura bAlakako dasta cUrNa bnaaveN| Ate haiM vaha ) naSTa hotA hai| ise uSNa jalake sAtha sevana karanese AmA(3901) pathyAdicUrNam (8) (vR. ni. ra. / arza. ) tisAra aura kaphAtisAra naSTa hotA hai / pathyAnAgarakRSNAkaraavellAgnibhiH sitaatulyaiH| ( mAtrA----1 mAzA / ) baDavAmukha iva jarayati bahugurvapi bhojanaM (3904) pathyAdicUrNam (11) __cUrNam // | (. mA. / zUlA.) harra, seTha, pIpala, kara vekI girI, bAyabiDaMga aura cItA 1-1 bhAga tathA mizrI sabake pathyA sauvarcalaM kSAraM hiGga saindhavadIpyakam / barAbara lekara cUrNa banAveM / cUrNa madyAdibhiH pItaM vAtazUlanivAraNam // isake sevanase agni atyaMta tIvra ho kara harai, saJcala namaka, javAkhAra, hIMga, seMdhAnamaka bhArIse bhArI padArtha bhI paca jAte haiM / aura ajavAyana / samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / (3902) pathyAdicUrNam (9) (vR. yo. ta. / ta. 94 ) ise surA ityAdi ke sAtha sevana karane se pathyAMzazakrayavapuSkaramUlayuktAM vAtaja zUla naSTa hotA hai| saJcUrNya hiGgajaTilAtiviSAsametAm / (3905) pathyAdicUrNam (12) cUrNa kavoSNasalilena nipIya sadyaH ( vR. mA. / vRddhya.) zUlAni hanti pavanAmakaphodbhavAni // bhRSTo rubUkatailena kalkaH pathyA samudbhavaH / hare, indrajau, pokharamUla, hIMga, bAlachar3a aura kRSNAsaindhavasaMyukto vRdirogaharaH paraH / / atIsa samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / hara ke kalkako araNDIke tailameM bhUna leM phira isake sevanase vAtaja, Amajanya aura kaphaja usameM pIpala aura seMdhA namakakA 'cUrNa 1-1 zula naSTa hotA hai / anupAna-uSNa jl| (mAtrA-1 mAzA / ) | bhAga milAkara rkheN| (3903) pathyAdicUrNam (10) isake sevanase vRddhi roga naSTa ho jAtA hai| (vaM. se.; ga. ni.; yo. ra.; vR. ni. ra. / atisA.) (mAtrA--2-3 mAro / ) pathyA sauvarcala hiGgu saindhavAtiviSe vcaa| __ pathyAdicUrNam (13) AmAtisAraM kaphajaM pItamuSNAmbhasA jayet // rasa prakaraNa meM dekhiye / For Private And Personal Use Only
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org - bhaiSajya - ratnAkaraH / [ 294 ] (3906) pathyAdiyoga: (bR. ni. ra. / jvara ) pathyAM tailaghRtakSaudrailiheddAhajvarApaham / kAsAsRpittavIsarpazvAsaM hanti vamimapi // bhArata harra ke cUrNa meM tela, ghI aura zahada milAkara cATane se dAha, jvara, khAMsI, raktapitta, vIsarpa, zvAsa aura chardi (vamana) naSTa ho jAtI hai / ( harra 3 mAze, ghI 3 mAze, tela 3 mAze, zahada 2 tole / ) (3907) pathyAdyaM cUrNam (1) (yo. ra.; bR. mA.; vR. ni. ra.; ga. ni. / ajI.) pathyApippalIsaMyuktaM cUrNa sauvarcalaM pibet / mastunoSNodakenApi buddhA doSagatiM bhiSak / / caturvidhama jIrNazca mandAnalamathArucim / AdhmAnaM vAtagulmaJca zUlaJcAzu vinAzayet // harra, pIpala aura sacala (kAlA namaka) samAna bhAga lekara cUrNa banAveM | ise mastu yA uSNa jala ityAdi rogocita anupAnake sAtha sevana karanese cAra prakAra kI ajIrNa, mandAgni, aruci, aphArA, vAtaja gulma aura zUla zIghra hI naSTa ho jAtA hai / ( mAtrA --- 1 - 1 // mAzA | ) (3908) pathyAcaM cUrNam (2) (bR. mA. bhA. pra. / AmavAtA. ) pathyAvizvayavAnIbhistulyAbhizcUrNitaM pibet / toSNodakenApi kAJjikenA'thavA punaH // [ pakArAdi AmavAtaM nihantyAzu zothaM mandAgnitAmapi / pInasaM kAsahRdrogaM svarabhedamarocakam // hare, soMTha aura ajavAyana samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ise takra, uSNajala yA kAJjIke sAtha pIne se AmavAta, zotha, mandAgni, pInasa, khAMsI, hRdroga, svarabheda aura arucikA nAza hotA hai / ( mAtrA - 2 - 3 mAze / ) (3909) pathyAyogaH ( vRM. mA. / kuSTA.) zothapANDuAmayaharI gulmamehakaphApahA / kacchUpAmAharI caiva pathyA gomUtrasAdhitA / / hareko gomUtra meM pakAkara sukhA kara cUrNa karake rkheN| isake sevana se zotha, pANDu, gulma, prameha, kapha, kacchU aura pAmAkA nAza hotA hai / ( mAtrA - 3-4 mAze / ) (3910) padmabIjayogaH (ga. ni. / kAsA. ) cUrNantu padmabIjAnAM madhunA saMprayojitam / pittakAsArdito lihyAtsvAsthyaM sa labhate kSaNAt // kamalagaTTe cUrNa ko zahada meM milAkara cATase pittaja khAMsI zIghra hI naSTa ho jAtI hai / ( mAtrA -- 3-4 mAze / dina meM 3-4 bAra / ) (3911) padmabIjAdiyogaH ( vR. ni. ra. / strI. ) padmavIjaM sitayA bhakSitaM dugdhavAriNA / dRDhaM strINAM stanadvandvaM mAsena kurute kila || For Private And Personal Use Only
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [295] ____kamalagaTTekA cUrNa aura mizrI samAna bhAga | rasena madhvAjyayutAni pItvA milAkara dUdhake pAnI (dUdhako phaTakI Adise vRddhopi mAsAttaruNatvameti / / phAr3akara nikAle huve pAnI ) ke sAtha sevana karane | palAza (DhAka) ke bIja (palAza pApar3A ) se 1 mAsameM strIke stana avazya hI dRr3ha ho aura bAyabiDaMga samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / jAte haiN| isameM AmalekA rasa, zahada aura ghI milA(3912) padmAdicUrNam | kara pInese 1 mAsameM vRddha puruSa bhI taruNake samAna (yo. ra.; vaM. se. / atisA.) ho jAtA hai| padma samagA madhukaM bilvajantu zalATu c| (3915) palAzAdicUrNam pibettaNDulatoyena sakSaudramagadaM param // (vA. bha. / u. a. 34) kamala, lajjAlu ( yA majITha ), mulaiThI aura palAzadhAtukIjambUsamajhAmocasarjajaH / belagirI samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| durgandhe picchile kledastambhanazcUrNamipyate // ise zahadake sAtha cATakara Uparase cAvalAMkA palAza kI chAla ( yA gAMda ), dhAyake phUla, pAnI pInese atisAra naSTa hotA hai / jAmanakI chAla, lajjAlu, mocarasa aura rAla samAna (yaha yoga pakkAtisArameM upayogI hai|) | bhAga lekara cUrNa bnaaveN| (3913) palAzaphalAdiyogaH yaha cUrNa yonikI durgandha, picchilatA (vai. ma. r.| paTa. 3) (cipacipAhaTa) aura kleda (gIlepana) ko naSTa palAzodumbaraphalaM maricaiH saha bhakSitam / karatA hai| kAsaM herabibhivAraiH kAyaklezakaraM nizi // (3916) pATalAbhasmayogaH palAza (DhAka) aura gUlarake phala tathA kAlI (vR. mA. / mUtrAghA.) mirca samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / | satailaM pATalAbhasmakSAravadvAparisutam / isake kevala 3 bArake hI sevanase rAtrimeM pADhalakI rAkhako 6 gune pAnImeM gholakara kaSTa dene vAlI khAMsI naSTa ho jAtI hai / / kSAra banAnekI vidhise 21 bAra chAna leM / isameM (mAtrA--6 mAze / zahadake sAtha / ) tela milA kara pilAnese mUtrAghAta naSTa hotA hai| (3914) palAzabIjAdiyogaH / (3917) pAThAdicUrNam (1) (rA. mA. / bAlaro.) ( bhA. pra. / atisA.) palAzabIjAni viDaGgayuktA pAThAM pipA ca godanA tathA mdhytvgaamrjaa| nyumizritAnyAmalakIphalAnAm / / atIsAraM vyathAdAhaM hantyevAzu na saMzayaH // For Private And Personal Use Only
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [296] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi pAThA aura Amake vRkSakI antarjAla samAna | zaThI puSkaramUlazca tintiDIkaM sadADimam / bhAga lekara gAyake dahIke sAtha pIsakara pilAnese mAtuluGgathAzca mUlAni mUkSmacUrNAni kaaryet|| dAha aura pIDAyukta atisAra zIghra hI naSTa sukhodakena madhairvA cUrNAnyetAni pAyayet / ho jAtA hai| arzaH zUlaM ca hRdrogaM gulmaM cApi vyapohati // (3918) pAThAdicUrNam (2) pAThA, baca, javAkhAra, harra, amalabeta, dhamAsA, (ca. saM. / ci. a. 18 kAsa.) / cItA, seAMTha, mirca, pIpala, seMdhAnamaka, kAlAnamaka, pAThAM zuNThI zaThIM mAM gavAkSI mustpippliim| biDalavaNa, saTI ( kacUra ), pokharamUla, tintaDIka, piSTvAdharmAmbunA hilsaindhavAbhyAM yutAM pibet // anAradAnA aura bijaure nIbUkI jar3akI chAla pAThA, seTha, saThI ( kacUra ), mUrvA, indrA | samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / yaNakI jar3a, nAgaramothA aura pIpara samAna bhAga ise mandoSNa jala yA madyake sAtha sevana lekara cUrNa bnaaveN| karanese arza, zUla, hRdroga aura gulma naSTa isameM thor3A sA hIMga tathA seMdhAnamaka milA | hotA hai| kara uSNa jalake sAtha sevana karanese kaphaja khAMsI | ( mAtrA-2 se 4 mAze taka / ) naSTa hotI hai| (3921) pAThAdyaM cUrNam (1) (3919) pAThAdicUrNam (3) (vaM. se. / atisA.) (ra. ra. / atisAra.) pAThA vacA trikaTukaM kuSThaM kaTukarohiNI / pAThAmocarasaM mustaM dhAtakIbilvanAgaram / upNAmbupItAnyetAni shlessmaatiisaarnaashnm|| guDatakrayutaM pAne asAdhyamapi sAdhayet // pAThA, baca, sAMTha, mirca, pIpala, kUTa aura pAThA, mocarasa, nAgaramothA, dhAyake phUla, | kuTakI samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / belagirI aura seTha; inake cUrNameM samAna bhAga gur3a / ise uSNa jalake sAtha pInese kaphAtisAra milA kara takrake sAtha sevana karane se duHsAdhya naSTa hotA hai| atisAra bhI naSTa ho jAtA hai| ( mAtrA-3-4 mAze / ) (3922) pAThAdyaM cUrNam (2) ( mAtrA-3 se 6 mAze taka / ) (vaM. se.; vR. ni. ra.; bhA. pra; yo. ra. / (3920) pAThAdicUrNam (4) AmAtisA.) ( ga. ni.; vR. ni. ra. / hRdrogA.) pAThAhiGgvajamodogrApaJcakolAbdajaM rjH| pAThAM vacA yavakSAramabhayAmamlavetasam / upNAmbupItaM sarujaM jayatyAmaM sasaindhavam // durAlabhAM citrakaM ca tryUSaNaM lavaNatrayam // pAThA, hIMga, ajamoda, baca, pippalI, pIpalA For Private And Personal Use Only
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [297] mUla, cava, cItA, soMTha, nAgaramothA aura seMdhA | (3925) pAThAyaM cUrNam (5) samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| (ga. ni. / cUrNA.) __ise uSNa jala ke sAtha pInese pIDAyukta pAThA sakRSNA gajapippalI ca AmAtisAra nae hotA hai| nidagdhikA nAgaracitrakau ca / ( mAtrA--3-4 maashe|) sapippalImUlamajAjIrAtri(3923) pAThAdya cUrNam (3) mustaM ca cUrNa sukhatoyapItam / / ( vA. bha. / u. a. 22) / hanyAtridoSaM cirajaJca shophN| pAThAdArvItvakkuSThamustAsamaGgA ___ kuSThazca cUrNasya hi suprayogAt // titApItAGgArodhatejovatInAm / pAThA, pIpala, gajapIpala, kaTelI, seAMTha, cItA, cUrNaH sakSaudro dantamAMsArtikaNDU pAkasrAvANAM nAzano gharSaNena // | pIpalAmUla, jIrA, haldI aura nAgaramothA samAna ___ pAThA, dAruhaldIkI chAla, kUTha, nAgaramothA, | bhAga lekara cUrNa banAveM / majITha, kuTakI, haldI, lodha aura maalkNgnii| ise uSNa jalake sAtha sevana karanese tridosamAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| paja aura purAnA zotha tathA kuSTha naSTa hotA hai| ise zahadameM milAkara masUDhoM para malanese unakI pIr3A, khujalI, pAka aura srAva ( pAiriyA) ( mAtrA--3-4 maashe|) kA nAza hotA hai| (3926) pAThAdyaM cUrNam (6) (3924) pAThAdyaM cUrNam (4) (ga. ni. / cUrNA.) (vA. bha. / ci. a. 19) / pAThA prativiSA mustaM vyossbhuunimbvtskaaH| pAThAdArIMvanighuNeSTAkaTukAbhi | tiktAcitrakadusparzAstulyaistaiH kuTajaH samaH // mUtraM yuktaM zakrayavaizcoSNajalazca / | guDazItAmbunA pIto grhnniihaa'gnikaarkH|| kuSThI pItvAmAsamarUksyAda gudakIlI pAThA, atIsa, nAgaramothA, soMTha, mirca, mehI zophI pANDurajIrNI kRmimAMzca // pIpala, cirAyatA, kur3ekI chAla, kuTakI, cItA pAThA, dAruhaldI, cItA, atIsa, kuTakI aura dhamAsA 1-1 bhAga tathA indrajau sabake aura indrajau / samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise gomUtra yA uSNa jalake sAtha sevana barAbara lekara cUrNa banAveM / ise samAna bhAga gur3ameM karanese 1 mAsameM kuSTa, arza, prameha, zotha, pANDu, | milAkara zItala jalake sAtha sevana karanese grahaNI ajIrNa aura kRmiroga naSTa hotA hai / roga naSTa hotA aura agni dIpta hotI hai / ( mAtrA---3-4 maashe|) ( mAtrA--3 se 6 mAze taka / ) For Private And Personal Use Only
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org - bhaiSajya ratnAkaraH / [ 298 ] (3927) pAThAdyaM cUrNam (7) ( ra. ra. / gulma ) pAThAvacAzaThIkSArapathyAgnivyoSadADimam / mahAkaJca triphalA kuSThayAsAmlavetasam // mAtuluGgasya mUlaJca cUrNamuSNAmbunA pivet / madyena vA jayed gulmaM hRdrogaM zUlamAzu tat || pAThA, baca, saThI ( kacUra ), javAkhAra, ha cItA, soMTha, mirca, pIpala, anAradAnA, banaadaraka, harra, baher3A, AmalA, kUTha, dhamAsA, amalabeta aura bijaure nIbUkI jar3akI chAla samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise uSNa jala yA madyake sAtha pInese gulma, hRdroga aura zUla zIghra hI naSTa ho jAtA hai / ( mAtrA ---- - 3-4 mAze ) (3928) pAThAcaM cUrNam (8) ( vaM. se.; bhai. ra.; ca. da. vR. ni. ra. / grahaNI. ) pAThAvilvAnalavyoSaM jambudADimaghAtakI / kaTukAtiviSA mustA dArvI bhUnimbavatsakaiH || sarvairetaiH samaM cUrNa kauTajaM taNDulAmbunA / sakSaudreNa pibecchardijvarAtIsArazUlavAn / / hRddAhagrahaNIdoSArocakAnalasAdajit || bhArata pAThA, belagirI, cItA, soMTha, mirca, pIpala, jAmanakI chAla, anAradAnA, dhAyake phUla, kuTakI, atIsa, nAgaramothA, dArUhaldI, cirAyatA aura kur3ekI chAla 1-1 bhAga tathA indrajau sabake barAbara lekara cUrNa banAveM / ise zahadake sAtha cATakara Uparase cAvaloM kA pAnI ( taNDulodaka / dekho bhA. bhai. ra. prathama bhAga pR. 353 ) pInA cAhiye / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ pakArAdi isake sevana se chardi (vamana), jvara, atisAra, zUla, hRdayakI dAha, grahaNI - vikAra, aruci aura agnimAMdyakA nAza hotA hai / ( mAtrA -- 3-4 mAze / ) (3929) pAThAM cUrNam (9) ( ca. saM. / ci. a. 26 ) pAThA rasAJjanaM mUrvA tejoheti ca cUrNitam / kSaudrayuktaM vidhAtavyaM galaroge bhiSagjitam // pAThA, rasauta, mUrvA, aura jyotiSmati samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise zahada meM milAkara sevana karanese galaroga naSTa hote haiM / (3930) pAThAmUlayogaH ( vaM. se.; vRM. mA. / vidradhi. ) zamayati pAThAmUlaM kSaudrayutaM taNDulAmbunA pItam / antarbhUtaM vidradhimuddhatamAzveva manujasya // pAThAmUlake cUrNako zahada meM milAkara cATeM aura Uparase cAvala kA pAnI ( taNDulodaka | dekho bhA. bhai. ra. prathama bhAga pR. 353 ) piyeM / isake sevana se bhayaGkara antaravidradhi bhI zIghra hI naSTa ho jAtI hai / ( mAtrA - - 3 - 4 mAze / ) pAradAdicUrNam rasaprakaraNameM dekhiye / (3931) pArasIyayamAnIyogaH ( ga. ni.; vRM. mA. ra. ra. vaM. se. / kRmici . ) pArasIyayamAnI pItA paryuSitavAriNA prAtaH / guDayuktA kRmijAla koSThagataM pAtayatyAzu || 1 " guDapUrvA " iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] - tRtIyo bhaagH| [ 299] khurAsAnI ajavAyanake cUrNako gur3ameM milA- | (5934) pAribhadrAdikSAraH kara prAtaHkAla bAsI pAnIke sAtha sevana karanese | (ga. ni. / arza.) udarastha kRmi zIghra hI nikala jAte haiN| pAribhadraM sudhAM dantIM kakubhaM samayUrakam / (3932) pArAvatapurISayogaH gavAzvamahiSANAM ca mUtrANyatha samAharet // bhasmIkRtya ca taM kSAraM yuktyA madhena pAyayet / (rA. mA. / strIro.; vai. ma. / paTala 13; ga. zleSmAzIsi prazamayecchayathu pANDutAmapi // ni. / garbhasrAva. ) raktajeSvapi cAssui kSIreNAjena zasyate / yopitaH satataM yasyA garbhavatyAH sravatyamuk / | RtuM cApyayanaM vA'pi pibenmAsamathApi vA / / pArAvatpurIpaM to pAyapettaNDulAmbhasA / / __ pAribhadra (nIma yA pharahada ) kI chAla, yadi garbhavatI strIko raktasrAva hotA ho to seMDa ( sehuMDa-thohara ), dantImUla, arjunakI chAla use taNDulodaka ( cAvaleAMkA pAnI / banAnekI aura ciraciTA samAna bhAga lekara kUTa leM / phira vidhi bhA. bhai. ra. bhAga 1 pR. 353 para dekhiye / ) isa cUrNake barAbara gomUtra, ghor3IkA mUtra aura ke sAtha kabUtarako viSThAkA cUrNa pilAnA caahiye| | bhaisakA mUtra lekara, usa cUrNa aura ina saba mUtroM (3933) pArAzIyAdicUrNam ko majabUta hAMDImeM bharakara usakA muMha baMda karake ( bhai. ra. / krimiro.; ra. ra. / bAlaro. ) usa para kapar3a miTTI karadeM / aba isa hAMDIko cUlhe para car3hAkara itanA pakAyeM ki saba cIjeM pArAzIyayamAnikAdhanakaNAzRGgIviDaGgAruNA- | cUrNa zlakSNataraM vilIDhamapi tat kSaudreNa saMyo jalakara rAkha ho jAyaM / __isake bAda hAMDIke svAMga zItala hone para kAsaM nAzayati jvarazca jayati prauDhAtisAraM usameM se auSadhako nikAlakara pIsa leM / jayecchadi mardayati krimintu niyataM koNastha- ise madyake sAtha sevana karanese kaphaja bavA manmalayeta // | sIra, zotha aura pANDu kA nAza hotA hai / bakarI khurAsAnI ajavAyana, nAgaramothA, pIpala, ke dUdhake sAtha denese raktArza bhI naSTa ho jAtI hai| kAkar3AsiMgI, bAyabiDaMga aura atIsa samAna bhAga ise 2 mAsa, 6 mAsa yA 1 mAsa taka lekara atyanta mahIna cUrNa banAveM / ( AvazyakatAnusAra ) sevana karanA cAhiye / ise zahadake sAtha sevana karanese khAMsI, | (3935) pAvapippalAdiyogaH jvara, prabala atisAra aura chardikA nAza hotA hai| | (yo. ra.; bhA. pra.; vR. ni. ra. / strIro. ) isake sevanase udarastha krimi to avazya hI nirmUla | yA'valA pibati pArzvapippalaM ho jAte haiN| jIrakeNa sahitaM hitaashnaa| yAdicUrNam jitam / / For Private And Personal Use Only
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [300] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [pakArAdi zvetayA vizikhapujhyA yutaM | (3937) picumandAghubartanam sA sutaM janayatIha nAnyathA / (ga. ni.| vAtaro.) pArasapIpala, jIrA aura sapheda sarapheAMkA picumandasya mUlAni citrako hstipipplii| samAna bhAga lekara cUrNa banA lIjiye / tvapatraphalamUlAni karaJjAtsarSapAttathA // jo (garbhiNI ) strI pathya pAlana pUrvaka ise | tulyAni tAni sarvANi valmIkasya ca mRttikaa| sevana karatI hai usake nizcaya hI putra utpanna | gavAM mUtreNa piSTAni sUkSmANyudvattanaM param // hotA hai / nImakI jar3akI chAla (pAThabhedake anusAra (3936) pASANabhedAcaM cUrNam patra), cItA, gajapIpala, kara vekI chAla patra phala aura mUla; sarasAMkA paJcAGga aura bAMbIkI miTTI (ca. da. / azmarI.; ca. saM. / ci. a. 26) samAna bhAga lekara sabakA mahIna cUrNa karake use pASANabhedaM dRSakaM zvadaMSTrA gomUtra meM ghoTa leN| pAThAbhayAvyoSazaThInikummAH / isakI mAlizase Urustambha roga naSTa hotA hai| hiMsrAkharAzvAzitivArakANA (3938) piNDArakabandhUkayogaH __ mervArukAcca pupAca vIjam / / (vR. ni. ra. / zlIpada.; yo. ta.2 / ta. 58) utkuJcikA hiGgu savetasAmlaM piNDArakatarusambhavabandhakaziphA ca sarpiSA syAve vRhatyau hapupA vacA ca / cUrNa pivedazmaribhedi pakaM ilIpadamugraM niyataM baddhA sUtreNa jaGkhAyAm / / sarpizca gomUtracaturguNaM taiH|| piNDAraka ke bandekI jaDako dhImeM pIsakara pakhAnabheda, bAsA, gokara, pAThA, harra, seAMTha, | pIne tathA usIko sUtameM bAMdhakara jaMghA meM bAMdhanese mirca, pIpala, saThI (kacUra), dantImUla, bAlachar3a, bhayaMkara ilIpada roga bhI zIghra hI naSTa ho jAtA hai| khurAsAnI ajavAyana, suniSaNNaka ( cAMgerIbheda ), (3939) pippalIcUrNam kakar3I aura khIreke bIja, kalauMjI, hIMga, amala- (3. mA.; bhA. pra. / jvarA; zA. dh.| veta, kaTelI, kaTalA, hAUbera aura baca / saba kha. 2. a. 6) cIjeM samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / madhunA pippalIcUrNa lihekAsajvarApaham / isa cUrNako sevana karanese athavA inhIM hikA zvAsaharaM kaNThayaM plIhannaM bAlakocitam // cIjeoka kalka aura kAthase ghRta pakAkara sevana pIpalake cUrNako zahadake sAtha cATanese karanese patharI naSTa ho jAtI hai / 1 'patrANi' pATha bhI milatA hai / (cUrNakI mAtrA-3-4 mAze / uSNa jalake 2 yogataraGgiNImeM piNDArakakI jaDako hI pIne ke sAtha / ) lie likhA hai, bandeko nahIM / piitaa| For Private And Personal Use Only
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [301] - - khAMsI, jvara, hicakI, zvAsa aura tillI naSTa / (3942) pippalIyogaH hotI hai| (vR. mA.; vaM. se.| udararo.) __ yaha cUrNa kaNThake liye hitakArI tathA | palAzakSAratoyena pippalI paribhAvitA / bAlakAMke liye upayogI hai| gulmaplIhArtizamanI vahnidIptikarI matA // ( maatraa--1-1|| mAzA / ) palAza ( DhAka ) kI bhasmako chaHgune pAnI meM (3940) pippalIcUrNayogaH gholakara kSAra banAnekI vidhise (rainI car3hAkara ) ( rA. mA. / udara.) | 21 bAra chAna leN| isa pAnI meM pIpalake cUrNako yaH saptarAtratritayaM sudhAyAH (kaI dina taka) dhoTeM aura phira sukhAkara surakSIreNa cUrNa mRditaM knnaayaa| | kSita rkkheN| leDhi prakAmaM madhurazca bhuGkate yaha cUrNa gulma aura tillI nAzaka tathA agni tasyodaracyAdhirupaiti nAzam // varddhaka hai| pIpalake cUrNako seMDa ( sehuMDa ) ke dUdhameM | ( mAtrA-4-6 rattI / anupAna zahada / ) ghoTakara 3 saptAha taka sevana karane se samasta udara (3943) pippalyAdikSAram vyAdhiyAM naSTa ho jAtI haiN| (ca. saM. / ci. a. 15 graha.) pathya-madhura padArtha / samUlAM pippalI pAThAM cavyendrayavanAgaram / ( mAtrA--4-6 rttii|) (3941) pippalImUlAdiprayogaH citrakAtiviSe hiGgu zvadaMSTrAM kaTurohiNIm / / (ga. ni. / zUlA.) vacAM ca kArSikAn paJcalavaNAnAM palAni ca / kaNAmUlamathairaNDa citrakaM vizvabheSajam / dadhnaH prasthadvaye tailasarpipoH kuDavadvaye // hiGgasaindhavasaMyuktaM sadyaH zUlaharaM param / / cUrNIkRtAni niSkAthya zanairantargate rse| pIpalAmUla, araNDamUla, cItA, sAMTha, bhunI- antadhUma tatA dagdhvA cUNa kRtvA ghRtAplutam / / huI hIMga aura seMdhA namaka samAna bhAga lekara cUrNa pibetpANitalaM tasmiJjIrNe syAnmadhurAzanaH / banAveM / vAtazleSmAmayAnsarvAn hanyAdviSagarAMzca saH // ise ( uSNa jalake sAtha ) sevana karanese pIpala, pIpalAmUla, pAThA, cava, indrajau, zUla zIghra hI naSTa ho jAtA hai| sAMTha, cItA, atIsa, hIMga, gokharu, kuTakI aura (mAtrA-4-6 rttii|) baca 11-1 / tolA tathA seMdhA namaka, saJcala namaka, 1-vRndamAdhava tathA bhAvaprakAzameM zloka bhinna viDa lavaNa, kAca lavaNa aura sAmudra lavaNa 5-5 hai. yoga yahI hai| tole lekara sabako kUTakara cUrNa banAveM aura phira For Private And Personal Use Only
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [302 bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi 4 sera dahI aura AdhA AdhA sera tela aura ghI / ise zahadameM milAkara khAnese pittaja aruci ko ekatra milAkara usameM vaha cUrNa milAkara | naSTa hotI hai| mandAgni para pakAveM / jaba jalAMza jala jAya to | (mAtrA-6 mAze se 9 mAze taka / ) use eka maz2abUta hAMDImeM bharakara usakA mukha banda / (3945) pippalyATicarNama (2) karake usapara 3-4 kapara miTTI kara deM aura use (vR. ni. ra. / kAsa.) cUlhe para car3hAkara itanI dera pakAyeM ki jisase samasta oSadhiyoMkI bhasma ho jaay| isake bAda hAMDI pippalI tavarAjazca tavakSIraM trayaM samam / ke svAMga zItala hone para usameM se auSadhako madhusapiyutaM bhuktaM pittakAsavinAzanam / / nikAla kara pIsa leN| ___ pIpala, tavarAja ( yavAsazarkarA-turaJjabIna ) aura baMsalocana samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| ___ise 1 pala mAtrAnusAra ghImeM milAkara piyeM ise zahada aura dhImeM milAkara cATane se aura paca jAne para madhura (dUdha bhAta ityAdi ) pittaja khAMsI naSTa hotI hai| bhojana kreN| (3946) pippalyAdicUrNam (3) yaha kSAra vAtakaphaja roga aura viSa vikAroM ( vA. bha. / kalpa. a. 3 ) ko naSTa karatA hai| pippalIdADimakSArahiGgazuNThayamlavetasAn / ( vyavahArika mAtrA-1 se 3 mAze taka / sasaindhavAn pibenmathaiH sarpipoSNodakena vA // anupAna-uSNa jala / ) pravAhikAparisrAve vedanAparikarttane // (3944) pippalyAdicUrNam (1) pIpala, anAradAnA, javAkhAra, hIMga, seTha, (ga. ni. / aruci.) amalabeta aura seMdhAnamaka barAbara barAbara lekara pippalyAmalakaM mUrvA candanaM kmlotplm| | cUrNa banAveM / uzIraM padmakaM rodhamelA lAmajakaM tathA // ise madya, dhI athavA uSNa jalake sAtha etAni samabhAgAni kSaudreNa saha saMsRjet / sevana karanese vamana virecanake mithyAyogase dviguNAM zarkarAM dattvA pittajAyAmathArucau // utpanna huI pravAhikA, atisAra, zUla aura katara neke samAna vedanA naSTa hotI hai| pIpala, AmalA, mUrvA, sapheda candana, kamala, nIlotpala, khasa, padmAka, lodha, ilAyacI aura (3947) pippalyAdicUrNam (4) lAmajjaka (khasa bheda-pIlA khasa) samAna bhAga | (ga. ni.; vR. ni. ra.; . mA. / gulmA.) lekara kUTa chAnakara cUrNa banAveM aura phira usameM | pippalI pippalImUlaM citrakAjAjisaindhavam / usa sabase 2 gunI khAMDa milA leN| pItaM tu surayA hanti gulmamAzu sudustaram // For Private And Personal Use Only
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [303] pIpala, pIpalAmUla, cItA, jIrA aura seMdhA / kRmikaNDvaruciharaM surayoSNodakena vA / namaka samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / nAtaH parataraH kizcidAmazothaniSUdanam // ise madyake sAtha sevana karane se dussAdhya pIpala, pIpalAmUla, seMdhA namaka, kAlAjIrA, gulma bhI zIghra hI naSTa ho jAtA hai| | cava, cItA, tAlIsapatra aura nAgakesara; hareka ( mAtrA-2-3 mAze / ) 10-10 tole / saJcala ( kAlA namaka ) 25 (3948) pippalyAdicUrNam (5) tole; kAlI mirca, jIrA aura sAMTha 5-5 tole, (zA. dha. / khaM. 2 a. 6) anAradAnA 20 tole tathA amalabeta 10 tole lekara sabako kUTakara cUrNa banAveM / karSamAtrA bhavetkRSNA tritA syaatplonmitaa| khaNDAt palaM na vijJeyaM cUrNamekatra kArayet // isake sevanase agni dIpta hotI tathA arza, koMnmitaM lihedetatkSaudreNAdhmAnanAzanam / grahaNI, udararoga, gulma, bhagandara, kRmi, kaNDU gADhaviTkodarakaphAn pittazUlazca nAzayet // / | aura aruci naSTa ho jAtI hai / Amazothake liye isase uttama anya eka bhI pIpala 11 tolA, nisota 5 tole aura prayoga nahIM hai| khAMDa 5 tole lekara cUrNa bnaaveN| anupAna-surA yA uSNa jala / ___isameMse 1 / tolA cUrNa zahadake sAtha cATa | ( mAtrA-2--3 maashe|) nese AdhmAna ( aphArA ), gADhaviTkatA (malakA | (3950) pippalyAdicUrNam (7) kaThina honA ), udararoga aura pittazUlakA nAza (vR. ni. ra. / bAlaroga.) hotA hai| pippalI madhukaM jmbuursaaltrupllvaaH| (3949) pippalyAdicUrNam (6) cUrNo'yaM madhunA ceti tRSNAprazamanaH zizoH // ( vaM. se.; vR. ni. ra. / kRmi.; bhA. pra. / AmavAta. pIpala, mulaiThI tathA Ama aura jAmanake pippalI piplImUlaM saindhavaM kRSNajIrakam / patte samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / cavyacitrakatAlIsapatrakaM nAgakesaram // ise zahadake sAtha caTAnese bAlakoMkI tRSA | ( bhar3aka ) zAnta hotI hai| eSAM dvipalikAnbhAgAn pazca sauvarcalasya ca / / ( mAtrA--4 rattIse 1 mAzA taka / ) maricAjAjizuNThInAmekaikasya palaM palam // dADimAtkuDavazcaiva dve pale cAmlavetasAt / / (295 (3951) pippalyAdicUrNam (8) sarvamekatra saMkSudha yojayetkuzalo bhiSak // | (vR. ni. ra. / bAlaro.) pippalyAghamidaM khyAtaM naSTavaDneH pradIpanam / | pippalIvijayAzuNThIcUrNa madhuyutaM bhiSak / azausi grahaNI gulmamudaraM sabhagandaram // dattvA nihantyugragrahaNIrujaM kIrtimavApnuyAt / / For Private And Personal Use Only
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [304] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi pIpala, bhAMga aura sAMThake samAnabhAga- yadi bAlaka adhika rotA ho to use pIpala mizrita cUrNako zahadake sAtha denese bhayaGkara aura triphalA (hara, baher3A aura AmalA ) ke saMgrahaNI bhI naSTa ho jAtI hai| samAnabhAga-mizrita cUrNako ghI aura zahadameM yaha prayoga vaidyAMko kIrti dilAnevAlA hai| | milAkara caTAnA cAhiye / (3952) pippalyAdicUrNam (9) (3954) pippalyAdicUrNam (11) (yo. ra. / slIpada; vR. yo. ta. / ta. 109; | (vaM. se.; ga. ni.; vR. ni. ra. / svarabhaGga.) ra. ra.; ca. da.; vR. mA.; vaM. se. / ilIpada.) pippalI pippalImUlaM maricaM vizvabhepanam / pippalI triphalA dAru nAgaraM sapunarnavam / pibenmUtreNa matimAn kaphaja svarasaMkSaya / / bhAgaidvipalikaisteSAM tatsamaM vRddhadArakam // pIpala, pIpalAmUla, kAlI mirca aura seTha kAnikena tu taccUrNa pibetkrssprmaanntH| samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise gomUtrake jIrNe cAparihAraM syAd bhojanaM sarvakAmikam // sAtha sevana karanese kaphaja svarabhaMga ( galAbaiThanA) zlIpadaM vAtarogAMzca plIhagulmamarocakam / roga naSTa hotA hai| amiM ca kurute ghoraM bhasmakazca prayacchati // ( mAtrA-2-3 mAze / dinameM 2-3 pIpala, harra, baher3A, AmalA, devadAru, sAMTha, baar|) aura punarnavA ( sAThI) 10-10 toLe tathA (3955) pippalyAdicUrNam (12) vidhArA ina sabake barAbara lekara cUrNa banAveM / (yo. ra. / yoniro.) yaha cUrNa 11 tolekI mAtrAnusAra kAjIke pippalIviDaGgaTaGkaNasamacUrNa yA pibetpysaa| sAtha sevana kareM aura auSadha paca jAne para icchA-Rtusamaye na hi tasyA garbhaH saMjAyate kApi // nusAra AhAra kareM / isake sevanakAlameM kisI jo strI RtukAlameM (mAsika dharmake samaya) vizeSa parahez2akI AvazyakatA nahIM hai| pIpala, bAyabiDaMga aura suhAge ke samAna bhAga isake sevanase slIpada, vAtavyAdhi, tillI, | mizrita cUrNako dUdhake sAtha pItI hai usake garbha gulma, aruci aura bhasmaka roga naSTa hotA tathA kadApi nahIM rhtaa| agni dIpta hotI hai| (3956) pippalyAdicUrNam (13) (vyavahArika mAtrA--3-4 mAze) | (vR. ni. ra. / bAlaro. ) (3953) pippalyAdicUrNam (10) pippalI granthikaM vizvA trAyamANA ca daarvikaa| (yo. ra.; bhA. pra. / bAlaro.) pathyebhapippalI bhAgI lavaGgaM TaGkaNastathA / / pippalItriphalAcUrNa ghRtakSaudrapariplutam / kumArI pAlapathyA ca saindhavastvajavAriNA / bAlo roditi yastasmai leDhuM dadyAtsukhAvaham // gharpitaM pAyayetmAtadiTakaM phullikApaham // For Private And Personal Use Only
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - karatI hai| cUrNaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [305] pIpala, pIpalAmUla, soMTha, trAyamAnA, dAru- | ajIrNa, zUla, gulma, aphArA aura agnimAMca naSTa haldI, harra, gajapIpala, bharaMgI, lauMga, suhAgekI | hotA hai| khIla, ghRtakumArI, choTI harra aura seMdhA namaka (3959) pippalyAdicUrNam (16) samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise bakarIke | - (ra. ma. / a. 9) mUtrake sAtha pilAnese bAlakoMkA utphullikA roga | pippalI zRGgaverazca maricaM kesaraM tathA / naSTa hotA hai| ghRtena saha pAtavyaM vandhyAgarbhamadaM param // mAtrA-8 mAze / ( vyavahArika mAtrA- | pIpala, sAMTha, kAlI mirca aura nAgakesarake Adhese 2 mAze taka / ) cUrNako ghIke sAtha pInese vandhyA strI garbha dhAraNa (3957) pippalyAdicUrNam (14) (vaM. se.; vR. ni. ra. / bAlaro.) (3960) pippalyAcaM cUrNam (1) (vaM. se. / grahaNya.; ca. saM. / ci. a. 19; pippalImadhukAnAJca2 cUrNa samadhuzarkaram / ga. ni. / pariziSTa cUrNA.) .. rasena mAtuluGgasya hikkAchardinivAraNam / / samalAM pippalI kSArau dvau paJca lavaNAni ca / pIpala aura mulaiThIkA cUrNa samAna bhAga mAtuluGgAbhayArAsnA zaThI maricanAgaram // milAkara usameM ina doneAMke barAbara khAMDa milaaveN| kRtvA samAMzaM taccUrNa pibeta mAtaH sukhAmbanA / ise zahadameM milAkara cATakara Uparase bijaure zlaiSmike grahaNIdoSe balamAMsAgnivarddhanam / / nIbUkA rasa pInese hicakI aura vamana naSTa pIpala, pIpalAmUla, javAkhAra, sajIkhAra, hotI hai| pAMcoM namaka, bijau rekI jar3a, haraM, rAsnA, zaThI (3958) pippalyAdicUrNam (15) (kacUra), kAlImirca aura seTha samAna bhAga lekara (vR. ni. ra. / bAlaro.) cUrNa bnaaveN| pippalI rucakaM pathyAcUrNa mastujalaM piyet / / ise prAtaHkAla mandASNa jalake sAtha sevana sarvAjIrNaharaM zUlagulmAnAhAmimAnyajiS // ! | karanese kaphaja saMgrahaNI naSTa hotI aura bala, mAMsa tathA jaTharAgnikI vRddhi hotI hai| pIpala, kAlA namaka aura haraike cUrNako | (mAtrA-2-3 mAze / ) chAchake pAnIke sAtha pilAnese hara prakArakI (3961) pippalyAcaM cUrNam (2) , utkullikA rogameM bAlakake paiTapara aphArA hotA hai, zvAsa teja calatA hai bhaura dAhinI kokha meM sUjana (ga. ni. / arocaka.) .. hotI hai / isIko DavyA kahate haiM / pippalI pippalImUla maricAni hriitkii| 2 " pippalImaricAmAntu" iti pAThAntaram / zRGgaveraM yavakSAro ro, tejovatI tayA // For Private And Personal Use Only
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [306] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [pakArAdi etAni samabhAgAni madhunA saha lehayet / SaDbhAgAH saindhavasyoktAstathAoM hiGgutaH arocake zleSmabhave pradhAna mukhadhAvanam // smRtH| pIpala, pIpalAmUla, kAlI mirca, harI, soMTha, | nistupAnAM viDaGgAnAmeko bhAgaH prakIrtitaH // javAkhAra, lodha aura cava samAna bhAga lekara | tatsarvamekataH kRtvA sUkSmacUrNantu kArayet / cUrNa bnaaveN| lavaNaM dIpanamidaM vAtazleSmavikAranut // ___ise zahadameM milAkara cATanese kaphaja aruci rucyamannena saMyuktaM kevalaM vA hitaM tathA // naSTa hotI hai| pIpala 4 bhAga, saJcala ( kAlA namaka ) kaphaja arucimeM bAra bAra mukha-prakSAlana ! pAca bhAga, jIrA aura seTha 3-3 bhAga, kAlI karanA lAbhadAyaka hai| mirca 7 bhAga, anArakA rasa ( zuSka ) athavA ( mAtrA-1 mAzA / dinameM kaI bAra sevana | anArakA sata 7 bhAga, tintaDIka 2 bhAga, amlakaranA cAhiye / ) beta 4 bhAga, seMdhA namaka 6 bhAga tathA AdhA bhAga hIMga aura 1 bhAga bAyabiDaMgake cAvala, (3962) pippalyAcaM cUrNam (3) (girI) lekara sabako kUTa chAnakara cUrNa banAveM / (ga. ni.; vai. jI. / kAsA.) . ise bhojanake sAtha ( annameM milAkara ) pippalI pippalImUlaM nAgaraM savibhItakam / yA pRthak ( garama pAnIke sAtha ) khAnese vAtalIDaM madhuyutaM cUNe kAsaroganivAraNam // kaphaja vikAra naSTa hote haiM / yaha agnidIpaka aura pIpala, pIpalAmUla, soMTha aura baher3A samAna rocaka hai| bhAga lekara cUrNa bnaaveN| (mAtrA 1-1 // mAzA / ) ___ise zahadake sAtha cATanese khAMsI naSTa | (3964) pippalyAcaM cUrNam (5) hotI hai| (vaM. se.; ga. ni. / grahaNI.; zA. dha. / cUrNA.; ( mAtrA-3 mAze / dinameM 3-4 bAra vA. bha.2 / ci. a. 10) cATeM / ) . . pippalI rahatI vyAghI yavakSAraH kaliGgakaH / (3963) pippalyA pUrNam (4) citrakaM sArivA pAThA zaThI lavaNapazcakam / / (ga. ni. / parizi. cUrNA.) taccUrNa pAyayehadhnA murayoSNAmbhasApi vaa| mArutagrahaNIdopazamanaM dIpanaM param // catvAri pippalInAM tu pazca sauvarcalodbhavAH / / vAyaviDaMgako pAnIkI sahAyatAse jarA nama (bhAI) jIrakasya trayo bhAgAH zuNThayA bhAgatrayaM tyaa|| "karake bokhalImeM kUTanese usake cAvala nikala bhAte haiN| sapta sasa spRtA bhaagaastiikssnndaaddimsaaryoH|| 2 vAgbhaTameM zloka bhinna hai parantu prayoga yahI hai| dvau bhAgau tintiDIkasya ctvaarshcaamlvetsaat|| kevala zaThIke sthAnameM seThi likhI hai| For Private And Personal Use Only
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - cUrNaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [307] pIpala, choTI aura bar3I kaTailI, javAkhAra, rasastathaivAIkanAgarasya indrajau, cItA, sArivA, pAThA, saThI ( kacUra ) peyo'tha jIrNe payasAnamadhAt // aura pAcoM namaka samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| pIpala, jIrA, gajapIpala, kaTelI, soMTha, ise dahI, madya yA uSNa jalake sAtha sevana | cItA, haldI, pIpalAmUla, pAThA aura nAgaramothA karanese vAtaja saMgrahaNI naSTa hotI aura agni | samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / dIpta hotI hai| ise mandoSNa jalake sAtha sevana karanese (3965) pippalyAcaM cUrNam (6) purAnA tridoSaja zotha naSTa ho jAtA hai / ( ga. ni. / cUrNA.) cirAyatA aura sAMTha ke kalkako adraka ke pippalI candanaM mustAmuzIraM ktturohinnii| rasameM milAkara caTAnese bhI zotha naSTa hotA hai| pAThA vatsakIjazca harItakyo mahauSadham // __ auSadha paca jAne para dUdha bhAta khAnA cAhiye / etadAmasamutyAnamatIsAraM savedanam / (cUrNakI mAtrA-2-3 mAze / ) kaphAtmakaM sapittazca purIeM cAzu rundhati // / (3967) pippalyAcaM cUrNam (8) pIpala, sapheda candana, nAgaramothA, khasa, (vR. ni. ra. / aruci.) kuTakI, pAThA, indrajo, harra aura seThi samAna bhAga pippalI pippalImUlaM cavyacitrakanAgaraiH / lekara cUrNa bnaaveN| maricaM dIpyakazcaiva vRkSAmlaM sAmlavetasam // isake sevanase pIDAyukta AmAtisAra, kaphA- elAlavaGgazAlUkadadhitthaM ceti kArSikam / tisAra aura pittAtisAra zIghra hI naSTa ho jAtA hai| pradeyaM cAti zuddhAyAH zarkarAyAzcatuH palam // ( mAtrA-2-3 mAze / anupAna uSNa cUrNamagniprasAdaH syAtparamaM rucivarddhanam / jala / ) plIhakAryamathAhasi zvAsaM zUlaM jvaraM vmim|| nihanti dIpayatyagniM balavarNarucipradam / (3966) pippalyAce cUrNam (7) vAtAnulomanaM hRdyaM jihAkaNThavizodhanam / / ___ (vaM. se.; yo. ra.; vR. ni. ra. / zotharo.) pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, soMTha, kAlI pippalyajAjI gajapippalI ca | mirca, ajavAyana, tintaDIka, amlabeta, ilAyacI, ___ nidagdhikA nAgaracitrake c|| | lAMga, jAyaphala aura kaithakA gUdA 11-1 / tolA rajanyatho pippalimUlapAThA tathA atyanta svaccha khAMDa 20 tole lekara cUrNa mustazca cUrNa sukhatoyapItam // bnaaveN| hanyAtridoSaM cirajazca zothaM yaha cUrNa agnidIpaka, atyanta rocaka, tathA kalko'tha bhUnimbamahauSadhAbhyAm / tillI, kRzatA, arza, zUla, zvAsa, jvara aura vamana For Private And Personal Use Only
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [308] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi nAzaka balavardhaka, varNa-saMskAraka (raMgako ThIka / namaka, saJcala (kAlA namaka), sAMTha aura ajamoda karane vAlA), vAyuko anuloma ( yathocita mArgaH samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| gAmI) karane vAlA, hRdayake liye hitakAraka tathA ise dahI, madya, Asava, kAjI yA ghoke jihA aura kaNThako zuddha karane vAlA hai| sAtha sevana karane se vAtaja hRdroga zAnta hotA hai| ( mAtrA-2-3 maashe|) ___ ise vamana virecanAdi dvArA zarIra zuddhi karaneke pazcAt sevana karAnA cAhiye / (3968) pippalyA cUrNam (9) ( maatraa-1-1|| mAzA) (ga. ni. / udararogA.; vA. bha. / ci. a. 15; 15 (3970) pippasyAyo'gadaH . ca. saM. / ci. a. 18) (paM. se. / viSa.) vippalI nAgaraM dantI samabhAgAstrayo'bhayA / SIviSAta masnigdhamaya cApazca zoSitam / triguNA'yA viDAdadhaiM taccUrNa plIhanAzanam // pAyayedagadaM mukhyamidaM dRSIviSApaham // uSNAmbukSIragomUtrairyathAvatsaMprayojayet // pippalI dhyAmakaM mAMsI lodhramelA suvaciMkA / pIpala, soMTha aura dantImUla 1-1 bhAga, bAlaka paripelA ca tathA kanakagairikam // harai 3 bhAga aura bAyaviDaMga AdhA bhAga lekara saudrayukto'gado hatheSa dRSIviSamapohati / cUrNa bnaaveN| dUSIviSArinAmAyaM na kaizcidapivAdhyate // ____ ise uSNa jala, dUdha yA gomUtra ke sAtha pIpala, kattRNa (abhAvameM khasa), jaTAmAMsI, sevana karAne se plIhA (tillI) naSTa hotI hai| | lodha, ilAyacI, sajjIkSAra ( yA sazcala namaka ), (3969) pippalyA cUrNam (10) sugandhabAlA, kevaTI mothA aura sonAgeru samAna bhAga milAkara cUrNa banAveM / (vaM. se. / dro.; A. ve. vi. / ci. a. 16; rogIko snigdha karaneke pazcAt vamana virevR. yo. ta. / ta. 99; 3. ni.ra. / hRdro.) cana karAke yaha agada zahadake sAtha sevana karApippalyelA vacA hija yavakSAro'ya saindhavam / | nese dUSI viSa ( annapAnAdi ke doSase utpanna huvA sauvarcalamayo zuNThI hayajamodA ca cUrNitam // | viSa) naSTa hotA hai| dadhnA madhenAsavena kAlikena ghRtena vaa| / (3971) pippalyANo yogaH pAyayecchuddhadehazca vAtadogazAntaye // (ga. ni. / hRdo.) pIpala, ilAyacI, baca, hIMga, javAkhAra, seMdhA | pippalI vIjapUrana navanItayutaM dvayam / 1 gharaka aura mAgbhaTa meM triguNAkI jagaha dviguNA hacchUla bhatitaM hanti hRdrogaM cAti dAruNam / / pATha hai, isake atirikta carakameM isa yogameM citrkmii| kuTabhaTa nataM kuThaM yaSTocandanagairikamiti pAThAlikhA hai tathA viDA 1 bhAga likhI hai| For Private And Personal Use Only
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pUrNamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [309] pIpala aura bijaure nIbUkI jar3akI chAlake | priyaGga, atIsa, nAgaramothA, nAgakesara, trAyamAnA, cUrNa ko navanIta (nainI ghI-makkhana) meM milAkara | cirAyatA, kuTakI, baher3A, anArakI chAla, tabakI khAnese hRdaya-zUla aura dussAdhya hRdroga naSTa | haratAla aura manasila 1-1 bhAga tathA chAracharIlA hotA hai| aura rasauta 3-3 bhAga lekara cUrNa bnaaveN| (3972) pItakacUrNam ___ ise zahada meM milAkara malanese masUr3he, gale, (ca. da.; . mA.; vaM. se. / mukharo.; yo. t.| muMha, hoTha, jIbha aura tAlu ke roga naSTa hote haiM / ta. 69; gha. saM. / ci. a. 26 trimI.; / (3974) puNDarIkayogaH ra. ra.; bhai. ra. / mukharo.; vA. bha. / u. a. 20; vR. yo. ta. / ta. 128; (3. mA. / netrarogA.) ga. ni. / cUrNA.) | eka vA puNDarIkaM ca chAgakSIreNa seSitam / manaHzilA yavakSAro haritAlaM ssaindhvm| rAgAzruvedanA hnyaatksstpaakaatyyaajkaaH|| dArUtvaka ceti taccUrNa mAkSikeNa samAyutam / / kevala puNDariyA(yA zveta kamala)ko hI bakarIke mUcchitaM ghRtamaNDena kaNTharogeSu dhArayet / dUdhameM pIsakara sevana karane se AMkhokI lAlI, mukharogeSu ca zreSThaM pItakaM nAma kIrtitam // | azrusrAva, pIr3A, kSata, pAkAtyaya aura ajakAjAta zuddha manasila, javAkhAra, zuddha tabakiyA | roga naSTa hotA hai| haratAla, seMdhAnamaka aura dAru haldIkI chAla samAna | (3975) putrajIvamajjAyogaH bhAga lekara cUrNa bnaaveN| ( vR. ni. ra. 1 viSa.) __ise zahada aura ghImeM milA kara mukhameM / putrajIvasya majjAM ca niSkamAtrAM gavAMpayaH / dhAraNa karanese kaNTharoga tathA mukharoga naSTa hote haiN| piSvA cogrataraM hanyAnAnAyogakRtaM viSam // (3973) pItakaM cUrNam jiyApotekI majA (mIMgI) 5 mAze ... (ga. ni. / cUrNA. ). lekara use gAyake dUdhameM pIsakara pilAnese atyanta paToladA:madhukaM priyaGgavatiSipA ghanam / / ugra dUSI viSa ( anna pAnAdi ke doSa yA saMyoga viruddha padArthoke yogase utpanna viSa ) naSTa sanAgapuSpaM trAyantI bhUnimbaM tiktarohiNI // hotA hai| vibhItakaM dADimatvagdharitAlaM mnHshilaa| samAMzAni tribhAgAMzaM sazaileyaM rasAunam // (390 (3976) punarnavAdicUrNam (1) pItakaM cUrNametaddhi madhvAktaM pratisAraNam / (vaM. se.; bhA. pra.; bhai. ra. / AmavAta.; vR. yo. dantamUlagalAsyoSThajihAtAlavikAriNAm / / t.| ta. 93 ) paTola, dAruhaldIkI chAla, mulaiThI, phUla- | punarnavAmRtAzuNThIzatAhAyuddhadArakam / For Private And Personal Use Only
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [310] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [pakArAdi zaThI muNDitikAcUrNamAranAlena pAyayet // (3978) punarnavAdicUrNam (3) AmAzayotthavAtaghnaM cUNe peyaM sukhaambunaa| (ga. ni. / udara.) AmavAtaM nihantyAzu gRdhrasImuddhatAmapi // punarnavA (sAThI-bisakhaparA), giloya, punarnavAzRGgaveraM devadAru ca bhaagikaaH| seTha, soyA, bidhArA, zaThI (kacUra ) aura yavAnI syAdviDaSaM ca citrakazcArddhabhAgikAH // tritriguNitaM cUrNamuSNena payasA pibet / muNDI samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise kAjIke sAtha pInese AmAzayagata gomUtreNAthavA plIhazophArzaH paannddurogjit|| vAyu, tathA uSNa jalake sAtha pInese AmavAta aura punarnavA ( sAThI-visakhaparA ), seTha aura kaSTasAdhya gRdhrasI zIghra hI naSTa ho jAtI hai| devadAru 1-1 bhAga; ajavAyana, bAyabiDaMga aura cItA AdhA AdhA bhAga; aura nisota 3 bhAga (3977) punarnavAdicUrNam (2) lekara cUrNa bnaaveN| ( ga. ni.; bhai. ra.'; vaM. se.; vR. ni. ra.; yo. ra.; ise uSNa jala yA gomUtrake sAtha pInese vR. mA. / zotha.; vR. yo. ta. / ta. 106) | tillI, zotha, arza, aura pANDuroga naSTa hotA hai / punarnavAmRtApAThAdArubilvaM shvdNssttrikaa| vRhatyau dve rajanyau dve pippalImUlacitrakam // punarnavAdicUrNam (4) samabhAgAni saJcaye gavAMmUtreNa vai pibet / (ca. saM. / ci. a. 26) bahumakAraM zvayadhuM sarvagAtravisAriNam // rasaprakaraNameM dekhiye| hanti cAzUdarANyaSTau vraNAMzcaivoddhatAnapi // (3979) punarnavAdiyogaH (1) punarnavA (sAThI-bisakhaparA ), giloya, pAThA, devadAru, belachAla, gokharu, dono kaTelI, (vR. ni. ra. / gulma.) haldI, dAruhaldI, pIpalAmUla aura cItA samAna | zvetaM punarnavAmUlaM tulyaM saindhavacUrNitam / bhAga lekara cUrNa banAveM / saghRtaM lehayedgulmI kSaudairvAtha jalodarI / / ___ ise gomUtrake sAtha sevana karanese samasta ____ sapheda punarnavA ( sAThI-bisakhaparA) kI zarIrapara phailA huvA aneka prakArakA zotha, AThAM jar3a aura seMdhA namaka samAna bhAga milAkara cUrNa prakArake udararoga aura bhayaGkara vraNa (ghAva ) | banAveM / zIghra hI naSTa ho jAte haiN| ___ ise ghRtake sAtha sevana karanese gulma, aura 1 bhaiSajyaratnAvalI meM giloyakI jagaha harra aura | zahadake sAtha sevana karanese jalodara naSTa hotA hai| pIpalAmUlakI jagaha pIpala tathA gajapIpala likhA hai evaM vAsA adhika hai| (maatraa-1-1|| mAzA) For Private And Personal Use Only
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - cUrNamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [311] (3980) punarmavAdiyogaH (2) pokharamUlake cUrNako zahadake sAtha cATanese (ga. ni. / kAsA.) hRdayakA zUla, zvAsa, khAMsI, kSaya aura hikkA (hicUrNa punarnavAraktazAlitaNDulazarkaram / cakI) naSTa hotI hai| raktaSThIvI pibetsiddhaM drAkSArasapayoghRtaiH // ( maatraa--1-1|| mAzA ) punarnavA ( bisakhaparA-sAThI ) lAla cAvala / (3983) puSkaramUlacUrNam (2) ( sAThIcAvala ) aura khAMDa samAna bhAga lekara (vai. ma. ra. / paTala 18) cUrNa bnaaveN| saudreNa pauSkara reNumekaviMzativAsarAn / ise drAkSA ( aMgUra ) ke rasa, ghI aura dUdhake / lihecca dehadaurgandhyaM nazyaniHzeSamaGginAm // sAtha sevana karanese raktayukta (jisameM khAMsate / 21 dina taka pokhara mUlake cUrNako zahadameM samaya muMhase rakta nikalatA ho vaha ) khAMsI naSTa hotI hai| milAkara cATane se zarIrakI durgandha naSTa ho ( mAtrA-cUrNa 6 mAze / ghI 1 to. jAtI hai| aMgUrakA rasa 2 tole aura dUdha 10 tole) (3984) puSkarAdicUrNam (3981) punarnavAyogaH (ga. ni.; bhai. ra.; vR. mA. / bAlaro.) ( vR. mA.; vaM. se.; ga. ni. / rasAyana.) | puSkarAtiviSAGgImAgadhIdhanvayAsakaiH / punarnavasyA palaM navasya taccUNe madhunA loDhaM zizUnAM paJcakAsanut // piSTvApibedyaH payasAImAsam / pokharamUla, atIsa, kAkar3AsiMgI, pIpala mAsadvayaM tatriguNaM samAM vA aura dhamAsA samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / jIrNo'pi bhUyaH sa punarnavaH syAt // ise zahadameM milAkara caTAnese bAlakAMkI 15 dina, 2 mahIne, 6 mahIne yA 1 varSa | pAMca prakArakI khAMsI naSTa hotI hai| taka punarnavA (bisakhaparA-sAThI ) kI 2 // tole (3985) puSyAnugacUrNam navIna jar3ako dUdhake sAtha pIsakara pInese vRddha (bhai. ra. / strIro.; ga. ni. / cUrNA.; ra. ra.; vRM. puruSa kA zarIra bhI navIna ho jAtA hai| mA. / pradarA.; ca. da.; asRgda.; vA. bha. / u, (3982) puSkaramUlacUrNam (1) a. 34; ca. sN.| ci. a. 30 yoniro.; (vaM. se.; ga. ni.; vR. mA.; bhai. ra.; yo. ra. / / ___vaM. se.; yo. ra.; vR. ni. ra. / strIro.) hRdroga.; vR. yo. ta. / ta. 99) pAThAjambvAmrayormadhyaM zilAbhedaM rasAdhanam / cUrNa puSkarajaM lihayAnmAlikeNa samAyutam / | ambaSThakI mocarasaH samaGgA padmakezaram // icchUlazvAsakAsanaM kSayahikAnivAraNam // vAhIkAtiviSA mustaM vilvaM lodhaM sagairikam / For Private And Personal Use Only
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [312] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [pakArAdi kaTphalaM maricaM zuNThI mRdvIkA raktacandanam / / ( mAtrA-2-3 mAze / ) kahAvatsakAnantA dhAtakI madhukArjunam / pUtIkarAcaM cUrNam puSyeNoddhRtya tulyAni zlakSNacUrNAni kaaryet|| tAni kSaudreNa saMyojya paayyettnnddulaambunaa| (vaM. se. / udarA.) amRgdarAtisAreSu raktaM yaccopavezyate // rasaprakaraNameM dekhiye| doSAgantukRtA ye ca bAlAnAM tAMzca nAzayet / / (3986) patIkAca yonidoSa rajodoSaM zvetaM nIlaM sapItakam // | strINAM zyAvAruNaM yacca tatmasahaya nivartayet / (vR. ni. ra. / arza. ) cUrNa puSyAnugaM nAma hitamAtreyapUjitam / / pUtikaM muzalI pathyA bhUnimbAsitavatsakam / ( ambaSThA dakSiNe khyAtA gRhantyanye tu lakSa- masUrAnikasindhatyadevadAlIsucUrNitam / / maNAm ) takreNa pivatastasya takrazcaiva samaznataH / pAThA, jAmanakI guThalIkI girI, AmakI | mAsAtpakaphalAnIva patantyAsi vegataH // guThalIkI girI, pakhAnabheda, rasauta, ambaSThakI, karalaphala, mUsalI, hara, cirAyatA, kAle mocarasa, majITha, kamalakesara, kesara, atIsa, nAgara kur3ekI chAla, masUra, cItA, seMdhA namaka aura biMDAla mothA, belagirI, lodha, gerumiTTI, kAyaphala, DoDhA / samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / kAlImirca, soMTha, munakkA, lAlacandana, sonApAThA ( zyonAka-arala ) kI chAla, indrajau, ananta ise takake sAtha sevana karane tathA AhAra mUla, dhAyake phUla, mulaiThI aura arjunako chaal| meM bhI taka hI lenese 1 mAsa meM bavAsIrake masse saba cIjeM puSya nakSatrameM ekatrita kareM aura sabake / pakke phale ke samAna gira jAte haiN| samAna bhAga dhUrNako 'ekatra milA leN| | (3987) pRthvIkAyogaH ise zahadameM milAkara cATakara Upara se (ga. ni.; ca. da. / raktapi.) taNDulodaka ( cAvalAMkA pAnI) pInese striyAMkA raktapradara, raktAtisAra,yonidoSa,rajodoSa yonimArgase lohagandhini niHzvAse udgAre dhUmagandhini / sapheda, nIlA, pIlA, kAlA aura lAla strAva honA pRthvIkAM zANamAtrAM tu khAdeviguNazarkarAm // aura prasUta roga Adi naSTa hote haiM / ___ yadi raktapitta vAle rogI ke zvAsameM loha noTa--isa yogameM ambaSTA zabdase kucha | kI ora usakI udgAra ( kI aura usakI udgAra ( DakAra )meM dhuMve kI sI vidvAna to dakSiNa dezameM isI nAmase prasiddha gandha AtI ho to use nitya prati 5 mAze ilA oSadhi DAlate haiM aura koI koI AcArya lakSmaNA | yacIke cUrNameM 10 mAze khAMDa milAkara khAnA lete haiN| caahiye| For Private And Personal Use Only
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [313] (3988) prasAriNIcUrNam __phUlapriyagu, kAlI miTTI, lodha aura suramA (vai. ma. ra. / paTala 7) ; samAna bhAga lekara cUrNa banAveM aura phira use 1 jalena nAlikerasya pibetmAtaH prasAraNIm / / dina bAseke rasameM ghoTeM / mUtrakRcchUvinAzAya zarkarApAtanAya ca // ise vAseke rasa aura zahadake sAtha cATane prAtaHkAla nAriyalake pAnIke sAtha prasAraNI- se nAka, muMha, gudA, yoni aura mUtramArga se kA cUrNa sevana karanese mUtrakRcchU naSTa hotA aura nikalane vAle raktapittakA rakta ruka jAtA hai| patharI nikala jAtI hai| yadi zastrAdike ghAvakA rakta banda na ho to (3989) priyaGgvAdivarNam (1) ghAvameM yaha cUrNa bharane se vaha bhI zIghra hI ruka (vaM. se. / bAlaro.) jAtA hai| miyanusvarjikAsindhumadhunA lehayecchizum / / (3991) priyaGgvAdicUrNam (3) kSIrAmayaM nihantyAzu viDona yutaM kRmIn / ( bhA. pra. / varNAca.) phUlapriyA, sajIkhAra aura seMdhA namaka samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| miyadhAtakIpuSpaM yaSTImadhujadUni ca / ise zahadake sAtha milAkara bAlakako caTAne sUkSmacUrNIkRtAni syU ropaNAnyavadhUlanAt // se dUdhake doSase utpanna huve vikAra naSTa ho phUlapriyaGga, dhAyaka phUla, mulaiThI aura lAkha jAte haiN| samAna bhAga lekara mahIna cUrNa banAveM / yadi isameM 1 bhAga bAyabiDaMgakA cUrga bhI milA liyA jAya to usa ke sevanase kRmi naSTa ise lagAne se ghAva bhara jAte haiN| ho jAte haiN| (3992) bhiyaGgvAdhaM cUrNam (3990) priyaGgavAdicUrNam (2) (vaM se. / chardi.; vR. ni. ra.; vaM. se.; ga. ni.; (ga. ni.; vRM. maa.| raktapi.; vR. yo. ta. / ta. 75) yo. ra.; vRM. mA. / atisA.) vRSasya svarasaM kRtvA dravyairemizca yojayet / / piyavaJjanamustAni pAyayettu yathAvalam / miyamRttikArodhamaJjanaM cAvacUrNayet // tRSNAtisArachardinnaM sakSaudrataNDulAmbunA / / taccUrNa yojayettatra rasakSaudrasamanvitam / phUlapriyaMgu, suramA aura nAgaramothA samAna nAsikAmukhapAyubhyo yonimedAca vegitam // | bhAga lekara cUrNa kareM / prasravadraktapittazca sthApayatyeSa yogarAT / ise zahadameM milAkara cATakara Uparase cAvayaJca zastrakSate raktaM na tiSThedvivRtaM punaH // leAMkA pAnI pIne se tRSNA, atisAra aura chardi tadapyanena yogena tiSThatyAzvavacUrNitam // / naSTa hotI hai| iti pkaaraadicuurnnpkrnnm| For Private And Personal Use Only
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [314] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi atha pakArAdiguTikAprakaraNam (3993) paJcakolAcA guTikA hara, soMTha aura nAgaramothA samAna bhAga lekara (ga. ni.; vR. mA. / mukharo.) cUrNa banAveM / ise sabase do gune gur3ameM milAkara pnyckolktaaliisptrailaamrictvcH| goliyAM bnaaleN| palAzamuSkakakSArau yavakSArazca cUrNitam // / inheM athavA kevala baher3eko muMha meM rakhanese dviguNena guDenaitA guTikAH kolmaatrkaaH| samasta prakArakA zvAsa aura khAMsI roga naSTa hotA hai| saptAhaM saMsthitA bhavye tapte muSkakabhasmani // / (3995) pathyAdiguTikA (2) kaNTharogeSu sarveSu dhAryAH syurmRtopmaaH|| (vai. jI. / vilA. 4 ) pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, sAMTha, tAlIsapatra, tejapAta, ilAyacI, kAlImirca, dAlacInI, | pathyAtilAruSkarakaiHsamAMzapalAzakA kSAra, muSkaka ( mokhAvRkSa ) kA kSAra aura guDena yuktaiH khalumodakaH syAt / yavakSAra barAbara barAbara lekara cUrNa banAveM aura phira dunAmapANDujvarakuSThakAsause sabase do gune gur3a meM milAkara berake barAbara zvAsaM jayet plIharujaM ca tadvat // goliyAM banAveM aura unheM muSkakakI garma rAkhameM harI, tila aura zuddha bhilAvA samAna bhAga dabA deM / sAta dina taka garama rAkhameM rakhaneke | lekara cUrNa banAveM aura phira use sabase do gune pazcAt nikAla leN| gur3ameM milAkara goliyAM banA leM / inheM muMhameM rakhanese kaNTharoga naSTa hote haiN| ye goliyAM arza, pANDa, jvara, kuSTha, khAMsI, paJcAnanaguTI) zvAsa aura tillIkA nAza karatI haiM / pazcAnanavaTI / rasaprakaraNameM dekhiye| ( mAtrA-1 tole taka / ) pazcAnanA vaTI paJcAmRtavaTI | (3996) pathyAdimodakaH (3994) pathyAdiguTikA (1) (vR. ni. ra. / arza.) ( vA. bha. / ci. a. 30; vR. yo. ta. / ta. 78; | pathyAzuNThIkaNAvanimatyekaM cUrNayetpalam / vaM. se. / kAsA.) tvagelApatrakaM cAya pratyekaM karSamAtrakam // pathyAzuNThIghanaguDaiguTikAM dhaaryenmukhe| guDaM dazapalaM yojya karSa bhuktvArthAsAM jayet // sarveSu zvAsakAseSu kevalaM vA vibhItakam / / / hara, soMTha, pIpala aura cItA 5-5 tole For Private And Personal Use Only
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikAmakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [315] tathA dAlacInI, ilAyacI aura tejapAta 1 / 1 / / hI ArAma ho kara zarIra bAlasUryake samAna tolA lekara cUrNa banAveM aura use 50 tole gur3ameM dIptimAna ho jAtA hai| milAkara goliyAM banA leN| palAzAdivaTI / inake sevanase arza naSTa hotI hai| pAnIyavATikA pAnIyavaTikA ( maatraa--1| tolaa|) (siddha phalA) (3997) pathyAvaTaka: pAnIyabhaktavaTikA ! ( ga. ni.| pariziSTa guTikA.; vaM. se. / kuSTha.) pAnIyabhaktavaTI / rasaprakaraNameM dekhiye| pAradaguTikA pathyAM sendrayavAM sakiMzuka pAradAdiguTikA phalAM sArkI tthaavrtkiiN| pAradAdiguTI vyAdhi na tu yojitAM huta pAradAdivaTI bhujAsAruSkarAM bAkucIm // pAlaGkayAdiguTikA tadvacca krimishtrunnaapyupgtaamekaikddhaanimaan| (vai. ma. ra. / paTa. 16) gomUtreNa vimRdya tulyatubarAnkRSThI vaTAn bhkssyet|| aJjanaprakaraNameM dekhiye / / nihanti itanAsikAkarajakarNapAdAGguli-- kSaradrudhirapUtipUyaparijagdhajantuvraNAn / / / (3998) pArAvatapuroSayogaH (guTikA) pabhinnAciralakSitasvaramazeSakuSThaM maha (ra. caM. / visarpAdyadhi.; yo. ra. / snAyu. ) nihanti kurute'ruNArkavapuSa naraM yogtH|| pArAvatapurISasya madhunA kalkitasya ca / harra 1 bhAga, indrajau 2 bhAga, DhAka (palAza) gilitA guTikA hanti snAyukAmayamuddhatam / / kI chAla 3 bhAga, triphalA 4 bhAga, Aka 5 kabUtarakI bITako zahadameM ghoTakara ( Adhe bhAga, maroDaphalI 6 bhAga, amalatAsa 7 bhAga, Adhe mAze kI) goliyAM banAleM / cItA 8 bhAga, zuddha bhilAvA 9 bhAga, bAbacI inake sevanase snAyuka (naharayA) roga naSTa 10 bhAga aura bAyabiDaMga 11 bhAga lekara saba hotA hai / kA mahIna cUrNa karake use gomUtrameM ghoTakara | (3999) piNyAkAdiguTikA goliyAM bnaaleN| (vai. ma. ra. / paTala 9) jisa kuSThIkI nAka, uMgalI, kAna aura piNyAkasaindhavapunarnavacUrNabhAsvapairokI uMgalI Adi gira gaI ho tathA kor3ha se sArAjamUtrapayasAM samabhAgabhAjAm / durgandhita rAdha aura rakta nikalatA ho aura jisake / hiGgaSaNAjyasahitA guTikAgnitaptA pAvoMmeM kRmi par3a gaye hoM use isake sevanase zIghra gulmodarAgnisadanArucizUlahantrI // For Private And Personal Use Only
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 316] bhaart-bhaissjy-rtnaakr|| [pakArAdi tilakI khala, seMdhAnamaka, bisakhaparA (sAThI- / (4001) pippalyAdikSAraguTikA punarnayA ), hIMga aura kAlImircakA cUrNa tathA (ga. ni. / guTi.) AkakA dUdha, evaM bakarIkA mUtra aura dUdha tathA pippalInAmekakarSa maricAnAM tathaiva ca / ghI samAna bhAga lekara sabako ekatra ghoTakara goli dADimasya palAdai ca guDasya ca paladvayam // yAM banAveM; aura unheM agnipara sekaleM / yavakSArArddhakarSazca guTikAM kArayedbhiSak / / inake sevanase gulma, udararoga, agnimAMdya, mukhena dhAritA inti kAsazvAsagalAmayAn // bharuci aura zUlakA nAza hotA hai / ____ pIpala 1 / tolA, kAlI mirca 1 / tolA, ( mAtrA-1 mAzA / ) anAradAnA 2 // tole, gur3a 10 tole aura javA | khAra 7|| mAze lekara saba cIz2oMke cUrNako gur3ameM (4000) pippalImodakaH milAkara goliyAM banAveM / ( zA. dha. / kha. 2 a. 7; vai. ra. / jvara.) inameM se 1-1 golI muMhameM rakhakara usakA saudrAdviguNitaM srpighRtaadvigunnpipplii| | rasa cUsanese khAMsI, zvAsa aura galeke roga naSTa sitA dviguNitA tasyAH kSIraM deyaM caturguNam // hote haiM / cAturjAtaM kSaudratulyaM paktvA kuryAcca modakAn / (4002) pippalyAdiguTikA dhAtusthAMzca jvarAn sarvAn zvAsaM kAsazca (vai. ra.; yo. ra.; vaM. se.; vR. ni. ra.; / kAsA.) dhAtukSayaM vahimAnya pippalImodako jayet // shunntthiishtthiimustksuukssmcuurnnaiH| zahada 1 bhAga, ghI 2 bhAga, pIpalakA cUrNa | guDena yuktA guDikAH prayojyA: 4 bhAga, khAMDa 8 bhAga, dUdha 16 bhAga aura cAtu- zvAseSu kAseSu ca varddhiteSu // Ata ( dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, nAgakesara ) pIpala, pokharamUla, harra, soMTha, zaThI ( kacUra) kA cUrNa 1 bhAga lekara prathama pIpalako dUdhameM | aura mothe ke samAna bhAga mizrita cUrNako usase pakAve jaba khoyA ho jAya to usameM ghI DAlakara | do gane guDameM milAkara goliyAM banA leN| use bhUneM aura phira khAMDakI cAzanI banAkara inake sevanase prabala zvAsa aura khAMsIkA usameM yaha khoyA tathA cAturjAtakA cUrNa milA deM | nAza hotA hai / aura usake ThaMDA hone para usameM zahada milAkara ( mAtrA-~6 mAze / anupaan-ussnnjl|) (1-1 toleke ) modaka banAleM / pippalyAdiguTikA inake sevanase dhAtugata jvara, zvAsa, khAMsI, ( yo. ra.; vaM. se.; yo. ta. / netra.) pANDu, dhAtukSaya aura agnimAMdya naSTa hotA hai| / aJjanaprakaraNameM dekhiye / paannddutaam|| sapippalIpuSkaramUlapathyA For Private And Personal Use Only
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikApakaraNam ] hatIyo bhaagH| [ 317 ] (4003) piyAlAdimodaka: _ haldI, nImake patte, pIpala, kAlI mirca, (ga. ni. / bAlaro.) nAgaramothA, bAyabiDaMga, sAMTha, seMdhA namaka, cItA, piyaalmjjaamdhukmdhulaajaasitoplaiH| kUTha, pAThA aura harrakA cUrNa samAna bhAga lekara apastanyasya saMyojya: mINano modakaH shisho| sabako bakarIke mUtrameM pIsakara jaMgalI berake samAna cirauMjI, mulaiThI, zahada, dhAnako khIla aura goliyAM banAkara chAyAmeM sukhA leN| mizrI samAna bhAga lekara zahadake atirikta anya TippaNI yoga cintAmaNimeM bAbacI, pittasaba cIjoMkA cUrNa karake use zahadameM milAkara | pa.par3A, aura baca / yaha dravya adhika likhe haiM goliyAM banAleM / tathA bakarIke mUtrameM pIsate huve 1-1 karake inake sevanase bAlaka puSTa hote haiN| |108 camelIke phUla DAlaneke liye likhA hai| tathA guTikA banAneke lie sabase 2 gunA gur3a prakAzikA guTikA DAlanA bhI likhA hai| (ga. ni. / netraro.) aJjanaprakaraNameM dekhiye| guNa isa prakAra likhe haiM-inake sevanase pracetAnAmaguTikA vAta vyAdhi, harSavAta, 18 prakArake gulma, 20 (yo. ci. ma. / a. 3 ) prakAra ke prameha, hRdroga, kuSTha, zUla, galagraha, zvAsa, ajanaprakaraNameM dekhiye| grahaNI, pANDa, agnimAMtha aura arucikA nAza hotA hai| prabhAkaraH prabhAvatIguTikAkaraNama sirasaprakaraNameM dekhiye| prabhAvatIvaTI prabhAvatIguTikA rasaprakaraNameM dekhiye| (ga. ni. / netraro.) (4005) prANadAguTikA majanaprakaraNameM dekhiye| ( mai. ra.; vaM. se.; . mA.; ca. da. / arza.; (4004) prabhAvatI vaTikA ga. ni. | guTikA.) / (ga. ni. / pariziSTa guTikA.) tripalaM zRGgaverasya catuSkaM maricasya ca / haridrA nimbapatrANi pippalyo maricAni ca / pippalyAH kuDavArddhazca cavyazca palameva ca // bhadramustA viDatAni saptamaM vizvabheSajam // tAlIsapatrasya palaM palAdai kesarasya ca / saindhavaM citrakacaiva kuSThaM pAThA hriitkii| ve pale pippalImUlAda karSazca patrakAta / / etAni samabhAgAni chAgamUtreNa pepayet // sUkSmailA karSamekazca karSe tvaamRnnaalyoH| kolAsthikA guTI chAyAzuSkA nAmnA prbhaavtii|| guDAtpalAni triMzaca cUrNamekatra kArayet / / For Private And Personal Use Only
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [318] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [pakArAdi tolArddhamAnA guTikA mANadeti prkiirtitaa| hRdroga, gulma, zUla, zvAsa aura khAMsI se pIDita pUrva bhakSyA ca pazcAcca bhojanasya yathAvalam // rogiyoMke liye amRtake samAna guNakArI hai| inyAdIsi sarvANi shjaanynjaanypi| yadi arzake sAtha malAvarodha bhI ho to isa vAtapittakaphotthAni sanipAtodbhavAni ca // ! yogameM seTha ke sthAna meM hara DAlanI cAhiye aura pAnAtyaye mUtrakRcche vAtaroge glgrhe| yadi pittAza meM sevana karanA ho to gur3ake sthAna viSamajvare ca mande'gnau pANDuroge tathaiva ca // meM samasta cUrNase 4 gunI khAMDa DAlanI cAhiye / kRmihadrogiNAzcaiva gulmazUlAtinAM tthaa| goliyAM gur3a yA khAMDakI cAzanI banAkara usameM zvAsakAsaparItAnAmeSA syAdamRtopamA // anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara banAnI cAhiye zuNThyAH sthAne'bhayA deyA viDgrahe pittpaayuje| kyoM ki agnike saMyogase ye laghu ho jAtI haiN| prANadeyaM sitA deyA cUrNamAnAcaturguNA // yaha guTikA amlapitta aura agnimAMdhAdimeM amlapittAgnimAnyAdI prayojyA gudjaature| | bhI upayogI haiN| paktvainaM guDikAH kAryA guDena sitayA'thavA // (4006) prANaprado modakaH paraM hi vanisaMsargAllaghimAna bhajanti taaH|| (vR. yo. t.| ta. 69; kR. ni. ra.; yo. r.| arza.) seTha 3 pala, kAlImirca 4 pala, pIpala, | tAlIsajvalanopaNAH sacavikAstulyA dvi 2 pala, cava 1 pala, tAlIsapatra 1 pala, nAgakesara AdhA pala, pippalImUla 2 pala (10 tole) bhAgA bhavetejapAta AdhAkarSa, choTI ilAyacI 1 karSa | kRSNA mUlasamanvitA tripalikA zuNThI catu jAtakam // (11 tolA ), dAlacInI AdhAkarSa aura syAnmuSTipamitaM guDatriguNitairemiH kRtA modakAH gur3a 30 pala (150 tole) lekara gur3akI cAza kaasshvaasmdaamimaanygudjpliihprmehaaphaa|| nImeM anya samasta oSadhiyoMkA cUrNa milAkara 6-6 mAze kI goliyAM banAleM / ___ tAlIsapatra, cItA, kAlImirca, aura cava eka eka gAga, pIpala aura pIpalAmUla 2-2 bhAga, ___ inheM bhojanake pUrva tathA pazcAt khAnA | sATha 3 bhAga aura cAturjAta (dAlacInI, tejapAta, caahiye| | ilAyacI, nAgakesara ) 1 bhAga lekara sabake inake sevanase vAtaja, pittaja, kaphaja aura cUrNako usase 3 gune gur3ameM milAkara goliyAM sannipAtaja arza tathA raktArza aura sahajArza naSTa banA leN| hotI hai| inake sevanase khAMsI, zvAsa, mada, agniyaha vaTI pAnAtyaya, mUtrakRcchU, vAtaroga, mAMdha, arza, tillI aura prameha naSTa hotA hai| galagraha, viSamajvara, mandAgni, pANDu, kRmi, (mAtrA-6 mAze / anupAna uSNa jala / ) For Private And Personal Use Only
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gugguluprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [319 ] (4007) plIhArivaTikA lhasana samAna bhAga lekara sabako ekatra kUTakara Adhe Adhe mAze kI goliyAM bnaaveN| ( A. ve. vi. / ci. a. 6) inake sevanase tillI aura kaSTasAdhya gulma kAsIsazca sahAsAraM rasonazcApyakaJcukam / | naSTa ho jAtA hai| sarva sampardha vaTikAmarddhamASapramANikAm // | ( anupAna---uSNa jala / ) racayitvA'tha saMzoSya yojayet pliihroginne|| plIhArivaTikA plIhAnaM nAzayedeSA gulmacApi sudAruNam / / (bhai. ra.) kasIsa, elavA (musabbara) aura chilA huvA | rasaprakaraNameM dekhiye / iti pakArAdiguTikApakaraNam / atha pakArAdigugguluprakaraNam (4008) pakSAghAtArigugguluH | lekara cUrNa banAveM aura phira isameM sabake barAbara (vR. ni. ra. / vAtavyA.) zuddha gUgala milAkara thor3A thor3A ghI DAlakara khUba kRSNAjaTAnAgaracavyavahi-- kUTeM / pAThaviDondrayavaiH samAMzai / isake sevanase pakSAghAta naSTa hotA hai / hiGganagandhAdvijayaSTikauntI (maatraa-1|| mAzA / anupAna uSNa jala / ) - mAtaGgakRSNAtiviSAnvitazca // sasarSapAjAjiyugAjamodA (4009) pazcatiktavRtaguggula: nvitaiH samastaitriphalA dvibhaagaa| (bhai. ra.; ca. da. / kuSThA.) ebhiH samo guggulurAjamizro nimbAmRtAvRSapaTolanidigdhikAnAm bhukto haretpakSabhavAnilAtim / bhAgAn pRthak dazapalAn pacedghaTe'pAm / pIpalAmUla, seTha, cava, cItA, pAThA, bAya- | aSTAMzazeSitarasena sunizcitena biDaMga, indrajau, hIMga, baca, bharaMgI, reNukA, gaja- / prasthaM ghRtasya vipacetpicubhAgakalkaiH // pIpala, atIsa, sarasoM, dono jIre aura ajamoda | pAThaviDaGgasuradArugajopakulyAeka eka bhAga tathA triphalA ina sabase do gunA / dvikssaarnaagrnishaamishicvykusstthaiH| For Private And Personal Use Only
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [320] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi - - tejovatImaricavatsakadIpyakAmi arbuda, bhagandara, gaNDamAlA, Urdhvajatrugata samasta rohiNyaruSkaravacAkaNamUlayuktaiH // roga, gulma, arza, prameha, yazmA, aruci, zvAsa, maJjiSThayAtiviSayA varayA yamAnyA khAMsI, pInasa, zoSa, hRdroga, pANDu, galavidradhi saMzuddhaguggulupalairapi pnycsNkhyaiH| aura vAtaraktakA nAza hotA hai| tatsevitaM viSamAtiprabalaM samIram (mAtrA--1 tolaa|) __ sandhyasthimajjagatamapyatha kuSThamIk // nADIvraNAcudabhagandaragaNDamAlA (4010) pathyAdigugguluH (1) jabarddhasarvagadagulmagudotyamehAn / (vR. mA. / zlIpadA.) yakSmArucizvasanapInasakAsazoSa-- mUtreNa pathyA suradAru vizvaM hRtpANDurogagalavidradhivAtaraktam // saguggulu zlIpadiminiSevyam // haraM, devadAru aura soMThake cUrNako sabake nImakI chAla, giloya, bAsA, paTola aura barAbara zuddha gUgalameM milAkara kUTeM / kaTelI 10-10 pala (hareka 50 tole ) lekara sabako adhakuTA karake 32 sera pAnImeM pakAveM ise gomUtrake sAtha sevana karanese zlIpada aura jaba 4 sera pAnI zeSa raha jAya to use chAna roga naSTa hotA hai| leM aura eka poTalImeM 25 tole zuddha gUgala bAMdha- (maatraa-1-1|| maashaa|) kara isa kAthameM DAla deM aura phira isameM 2 sera / (4011) pathyAdiguggulaH (2) ghI aura nimna likhita oSadhiyoMkA kalka milA (vaM. se.; vai. ra.; mA. pra.; vR. ni. ra. / kara pakAveM / jaba kAtha jala jAya to ghRtako chAna vAtavyAdhi.) leM aura usameM uparokta poTalIvAlA gUgala milA deN| pathyAvibhItAmalakIphalAnAM zataM krameNa dviguNAbhihadam / kalka-pAThA, bAyabiDaMga, devadAru, gaja- | prasthena yuktaJca palaGkaSANAM pIpala, javAkhAra, sajIkhAra, seThi, haldI, soyA, droNe jale saMsthitamekarAtram // cava, kUTha, mAlakaMganI, kAlImirca, indrajau, jIrA, avazeSa kathitaM kaSAyaM cItA, kuTakI, zuddha bhilAvA, baca, pIpalAmUla, bhANDe pacettatpunareva lohe| majITha, atIsa, harra, baher3A, AmalA aura aja amUni pazcAdavatArya dadyAd vAyana / pratyeka 11-1 / tolA / dravyANi saJcUrNya palAkAni // isake sevanase sandhi asthi aura majjAgata | viDaGgadantItriphalAguDUcI-- kaSTasAdhya prabala vAyu, kuSTha, nADIvraNa (nAsUra), kRSNAtrinAgarasoSaNAni / For Private And Personal Use Only
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra sagRdhrasIM nUtanakhaJjatAJca / lahAnamugraM jaTharANi gulmaM www.kobatirth.org gugguluprakaraNam ] gar narasya zIghraM himAm pAnAna ca bhojanAni // niSevyamAno vinihanta rogAn pANDutvakaNDUvamivAtaraktam // tRtIyo bhAgaH / padhyAdiguggulu eSu nAmnA khyAtaH kSitau cApramitaprabhAvaH / balena nAgena samaM manuSyaM javena kuryAtturagena tulyam // AyuHprakarSe vidadhAti sadyaH cakSurbalaM puSTikaro viSaghnaH / kSatasya sandhAnakaro vizeSAt rogeSu zastaH sakaleSu caitra // hare 100, baher3e 200, aura Amale 400 naga tathA gUgala 1 sera ( 80 tole ) lekara gUgalake sivAya bAkI saba cIz2oMko adhakuTI karake 32 sera pAnI meM bhigo deM aura 24 ghaNTe bAda use pakAkara AdhA pAnI zeSa rahane para chAna leM / isa chane huve kAthako dubArA lohe kI kar3hAI meM pakAveM aura isa bAra isameM vaha gUgala bhI DAla deM / jaba pAnI gAr3hA ho jAya to use Agase nIce utArakara usameM bAyabiDaMga, dantI, harra, baher3A, AmalA, giloya, pIpala, nisota, sAMTha aura kAlI mircakA 2 // - 2 // tole cUrNa milAveM / isake sevanase gRdhrasI, navIna khaJjavAta, kaSTasAdhya plIhA, udara roga, gulma, pANDu, khujalI, hardi aura vAtarakta Adi roga naSTa hote haiM; zarIra meM hAthI ke samAna bala A jAtA hai; aura cAla ghor3e ke samAna tIvra ho jAtI hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 321] yaha AyuSya -- varddhaka, pauSTika, aura viSanna hai| rain balako bar3hAtA hai / evaM ghAva ko bharanemeM vizeSa upayogI hai | ( mAtrA 3 mAze / ) isake sevanakAla meM zItala jala pInA aura zItala AhAra khAnA cAhiye / (4012) punarnavAgugguluH (bhai. ra.; vaM. se. bhA. pra. / vAtarakta; vR. yo. ta / ta. 91 ) punarnavAmUlazataM vizuddhaM basmUlaJca tathA prayojyam / datvA palaM SoDazakaJca zuNThyAH saGkaTaya samyagvipaced ghaTe'pAm // palAni cASTAdaza kauzikasya tenASTazeSeNa punaH pacettu / eraNDatailaM kuDavaJca dadyAt tathA tricUrNapalAni paJca // nikumbhacUrNasya palaM guDUcyAH paladvayaM ca dvipalaM pratiha | phalatrayaM jyUSaNacitrANi sindhUtthabhallAta viDaGgakAni // karSa tathA mAkSikadhAtu cUrNa punarnavAyA: palameva cUrNam / cUrNAni dattvA hayavatArya zIte khAdennaro mApatrayapramANam // vAtA vRddhigadaJca sapta jayatyavazyaM tvatha gRdhrasIzca / jaGkorupRSThatrikavastijaJca tathAmavAtaM pravaJca zIghram // For Private And Personal Use Only
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [322] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi - - punarnavA aura araNDakI jar3a 100-100 (4013) punarnavAdiguggulaH pala tathA soMTha 16 pala ( 80 tole ) lekara ) ( mai. ra. zothA.) sabako kUTa kara 32 sera pAnImeM pakAveM aura / jaba 4 sera pAnI zeSa raha jAya to usako chAna- 1 punarnavAdAbhayAguDUcI kara usameM 18 pala ( 90 tole ) zuddha gUgala pivetsamUtra mahiSAsayuktAm / milAkara punaH pakAveM / jaba gAr3hA ho jAya to svagdoSazothodarapANDurogausameM 40 tole araNDakA tela evaM 25 tole sthaulyamasekordhvakaphAmayeSu // nisota, 5 tole dantImUla, 10 tole giloya, punarnavA ( sAThI), devadAru, hare aura giloya aura 5-5 tole harra, baher3A, AmalA, soMTha, | kA cUrNa 1-1 bhAga tathA zuddha gUgala sabake mirca, pIpala, cItA, seMdhAnamaka, zuddha milAyA | barAbara lekara sabako (thoDAsA araNDakA tela aura bAyabiIMga evaM 14 tolA sonAmakkhI-bhasma / DAlakara ) kuutteN| aura 5 tAle punarnavAkA cUrNa milaaveN| ise gomUtrake sAtha sevana karane se tvagdoSa, isake sevanase vAtarakta, vRddhiroga, gRdhrasI, | zothodara, pANDu, sthaulya, kaphapraseka tathA UrdhvajaMghA Uru pRSTha trikasthAna aura bastigata zUla | jatrugata kaphaja roga naSTa hote haiM / tathA prabala AmavAtakA avazya nAza ho jAtA hai| mAtrA-3 maashe| . ( mAtrA-3 maashe|) iti pakArAdiguggulupakaraNam / atha pakArAcavalehaprakaraNam (4014) paJcajIrakaguDaH pippalI pippalImUlamajamodA'tha vaasspikaa| ( ra. ra. / sUtikA.; ga. ni. / lehA.; bhai. ra.; citrakaca palAMzAni tathA dhAnyaM ctussplm|| ca. da. / strIro.) kazerukaM nAgaraM ca kuSThaM dIpyakameva5 ca / jIraka hapuSA dhAnyaM zatAhA padarANi ca / / guDasya ca zataM dadyAd ghRtamasya tathaiva ca // yamAnI rAjikA' hiDapatrikA kAsamardakam // | kSIradvimasthasaMyuktaM zanairmudvagninA pacet / / + suradAruca -methikA 2...kAmarakSakam 3-tathA 4-kRSNA4-yaSTI 5-jIrakameva -gurusyAIzataM pAThAntarANi / For Private And Personal Use Only
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lehamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [323] paJcajIraka ityeSa sUtikAnAM prazasyate // / etAni palamAtrANi guDaM palazataM matam / garbhArthinInAM nArINAM praduSTe caiva maarute| kSIraM prasthadvayaM dadyAtsarpiSaH kuDavaM tathA // viMzatiLapado yoneH kAsaM zvAsaM svarakSayam // paJcajIrakapAko'yaM prasUtAnAM prazasyate / halImakaM pANDurogaM daurgandhyaM kRcchramUtratAm / yujyate sUtikAroge yoniroge jvare kSaye // hanti pInonnatakucAH padmapatrAyatekSaNAH // | kAse zvAse pANDuroge kArye vAtAmayeSu ca // upayogAkhiyo nityamalakSmIkalivarjitAH // / jIrA, kalauMjI, soyA, sauMpha, ajavAyana, __ jIrA, hAUbera, dhaniyA, soyA, bera, ajavA- | ajamoda, dhaniyA, methI, soMTha, pIpala, pIpalAmUla, yana, rAI, hiGgapatrI, kasauMdI, pIpala, pIpalAmUla, | cItA, hAUbera, bidArIkanda, triphalA, kUTha aura ajamoda, kAlAjIrA aura cItA 5-5 tole tathA | kamIlA 5-5 tole lekara cUrNa banAveM / tatpadhaniyA, kaseru, sAMTha, kUTha aura ajamoda 20 | zcAt 100 pala (6 / sera) gur3ako 4 sera 20 tole lekara cUrNa banAveM / tatpazcAt 100 | dUdhameM gholakara usameM 40 tole ghI milAkara pala (6 / sera ) gur3ako 4 sera dUdhameM gholakara pakAveM / jaba vaha gAr3hA ho jAya to usameM upausameM 2 sera ghI DAlakara pakAveM / jaba | rokta cUrNa milA kara surakSita rakkheM / cAzanI taiyAra ho jAya to usameM uparokta cUrNa yaha 'paJcajIraka pAka' prasUtA striyoMke milAkara cikane pAtrameM bharakara rkheN| liye hitakArI hai / isake sevanase prasUtaroga, yaha gur3a prasUtA tathA garbhArthinI striyoMke yoniroga, jvara, kSaya, khAMsI, zvAsa, pANDuroga, kRzatA aura vAtaja roga naSTa hote haiM / liye hitakArI hai| (maatraa-1|| tolA / ) isake sevanase vAtavyAdhi, 20 prakArake (4016) paTolAdyavalehaH yoniroga, khAMsI, zvAsa, svarakSaya, halImaka, pANDu (vaM. se. / arza.; ga. ni. / lehA.) roga, zarIrakI durgandhi aura mUtrakRccha Adi roga paTolamUlaM triphalAM vizAlAM caturaGgalam / naSTa hote tathA kAntikI vRddhi hotI hai / nIlinI trivRtAM dantI kRmighnaM sapunarnavAm / / (maatraa-1|| tolA / ) kaTukAM sAtalAM lodhaM bhAgAndazapalonmitAn / (4015) paJcajIrakapAka: dattvA droNacatuSkantu salilaM pAdazeSitam // ( yo. ra.; bhA. pra.; vR. ni. ra. / sUtikA.) | tailasya kuDavaM tatra guDasya tu tulAM pacet / jIrakaM sthUlajIrazca zatapuppA dvayaM tthaa| tricUrNa palAnyaSTau lehavatsAdhusAdhayet / / yavAnI cAjamodA ca dhAnyakaM medhikApi ca // zItIbhUte nyasettatra vyopaM paJcapalonmitam / zuNThI kRSNA kaNAmUlaM citrakaM hapuSA'pi ca / palatraya jAtasya datvA saGghaTTayetpunaH / / vidArIphalacUrNantu kuSThaM kampillakaM tathA // 1-gadanigrahameM vizAlAke sthAnameM rajanI pATha hai| For Private And Personal Use Only
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 324] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [pakArAdi tato yathAvalaM khAdetpalAI picumeva vaa| dvipalAMzaM tu pratyekaM jalaM droNacatuSTayam // nAhAre yantraNA kAcinna vihAre tathaiva ca // kAthaM pAdAvazeSantu zItIbhUte kSipeda guDam / vivandhAdhmAnagulmArzaH pANDurogakaphakamIn / palAnAM dvizatazcaiva dhAtukI palapaJcakam // kuSThamehAruciM hanti hayantravRddhiSu zasyate // ghRtabhANDe sthite tasminyathAzaktipivettataH / paTolakI jar3a, triphalA, indrAyana--mUla, | azosi grahaNIpANDuhRdrogaplIhagulmanut / / ( pAThabhedake anusAra haldI ), bar3A mandAgni codaraM zothaM kuThanaM paramauSadham / / amalatAsa (dhanabaher3A), nIlavRkSa, nisota, dantI- harra 32 pala, AmalA 16 pala, kaithakA mUla, vAyabiDaMga, punarnavA ( sAThI--bisarakhaparA), gUdA 10 pala, indrAyaNamUla 5 pala, bAyabiDaMga, kuTakI, sAtalA aura lodha 10 10 pala (hareka / pIpala, lodha, kAlImirca, seMdhAnamaka aura Alu 50 tole ) lekara sabako adhakuTA karake 128 2--2 pala (10-10 tole ) lekara sabako sera pAnI meM pakAveM / jaba 32 sera pAnI zeSa adhakuTA karake cAra droNa ( 128 sera ) pAnImeM raha jAya to chAnakara usameM 40 tole tilakA | pakAveM / jaba 32 sera pAnI zeSa raha jAya to taila aura 100 pala (6 / sera ) gur3a milAkara | use utArakara chAna leM evaM ThaNDA honepara usameM punaH pakAveM / jaba avalehake samAna gAr3hA ho 200 pala ( 12 // sera ) gur3a aura 5 pala (25 jAya to usameM nisotakA cUrNa 40 tole milA tole) dhAyake phUloMkA cUrNa milAkara cikane baradeM aura phira agnise nIce utAra leM / jaba ThaNDA tanameM bharakara surakSita khakheM / ho jAya to usameM trikuTAkA cUrNa 25 tole tathA dAlacInI, ilAyacI aura tejapAtakA cUrNa ___ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese arza, 5--5 tole milA deN| saMgrahaNI, pANDu, hRdroga, plIhA (tillI), gulma, ise 1 / tole se 2 // tole takakI mAtrAnu agnimAMdha, udararoga, zotha aura kuSTa naSTa hotA hai| sAra sevana karanese vivandha, aphArA, gulma, arza, (noTa--uparokta vidhise bane huve avalehake pANDuroga, kaphajakRmi, prameha, aruci aura antra- zIghra hI bigar3a jAnekI adhika sambhAvanA hai ata vRddhi Adi roga naSTa hote haiM / eva yadi gur3a milAkara punaH gAr3hA karaneke bAda (4017) pathyAdiguDaH dhAyake phUla milAe jAeM to acchA hai|) (vR. ni. ra. / a#.) (4018) pathyAdyavalehaH dvAtriMzatpalapathyAnAM tadardhAmalakIphalam / ( bhA. pra. / jvara.) kapitthaM syAddazapalaM vizAlA palapazcakam // pathyAM taila takSaudairlihandAhajvarApahAma / viDaGga pippalI lodhaM maricaM saindhavAlukam / / kAsAsapittavIsarpazvAsAnhanti vamImapi / / For Private And Personal Use Only
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra hamakaraNam ] hareko pIsakara tela, ghI, aura zahada meM milAkara cATane se dAha, jvara, khAMsI, raktapitta, vIsarpa, zvAsa aura vamanakA nAza hotA hai / (harrakA cUrNa 3 mAze, ghI 3 mAze, taila 3 mAze, zahada 1 tolA ) (4019) pathyAvaleha: ( ga. ni. / lehA.; vRM. mA. / arzo. ) zyAmAguDUcyAmalaka citrakANAM pAdAvaziSTaM vidhivadvidhijJaH / bhAgAn palAnAM zatasammitAMzca / sarvAn pRthak samparikalpya yuktyA droNadraye'pAM tu vipAcya pAtre || lauhe dRr3he mandahutAzaneca bhUyaH pacettaM tulayA guDasya zukrena vastreNa vizodhitasya // cUrNIkRtairjIrakayugmadantI pAThAtrittryUSaNagranthikAdvaiH / bhallAtakAkhyaizca palapramANeH // tRtIyo bhAgaH / dhAnyAjamodebhakaNAyavAnI www.kobatirth.org prasthatrayeNAtha harItakInA maikadhyamAloya zanaistu daryA jJAtvA supakaM rasagandhavarNaiH kumbhe nidadhyAttrisugandhiyuktam // prasthArddhayuktaM madhuno'tra zIte bhallAtakAsthimabhavAca tailAt / dattvA palArddha yAtrazukajastha cASTau palAnyeva sitopalAyAH // enaM lihedakSaphalapramANa zauvikArI prasamIkSya vahnim / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 325 ] kuSThAni sarvANi nihanti hikkAM zvAsaJca kAsArucipANDurogAn // mandAnatvaM grahaNIvikArAn gulmAnsa zophAnudarAmayAMzca / zUlAni yakSmANamasRpravRttiM pathyasasisyamiti pradiSTaH // nisota, giloya, AmalA aura cItA 100, 100 pala ( hareka 6 / sera) lekara sabako pRthak pRthak kUTakara 2--2 droNa ( 64-64 sera ) pAnI meM pRthak pRthak lohapAtra meM mandAgni para pakAveM / jaba cauthA bhAga pAnI zeSa raha jAya to chAnakara saba kAthoM ko eka jagaha milA leM aura phira usameM 100 pala ( 6 / sera) gur3a milAkara sapheda vastra meM chAnakara use puna: pakAyeM / jaba avaleha ke samAna gAr3hA ho jAya to usameM jIrA, kAlAjIrA, dantImUla, pAThA, nisota, soMTha, mirca, pIpala, pIpalAmUla, dhaniyA, ajamoda, gajapIpala, ajavAyana aura zuddha bhilAvekA cUrNa 5, 5 tole tathA 3 prastha ( 3 sera ) harrakA cUrNa milAeM | evaM zItala hone para usameM dAlacInI, tejapAta aura ilAyacIkA samabhAga mizrita ( 5 tole ) cUrNa tathA 1 sera zahada aura 2 || tole bhilAve ke bIjoMkA taila evaM 2|| tole javAkhAra aura 40 tole khAMDa milAkara rakkheM / isameM se nitya prati baher3eke phala ke barAbara ( 1 tolA ) yA agnibalAnusAra nyUnAdhika mAtrAmeM sevana karanese arza, kue, hicakI, svAsa, khAMsI, aruci, pANDu, agnimAMdya, grahaNI, gulma, zotha, udararoga, zUla, yakSmA aura raktasrAvakA nAza hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [326] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi - (4020) panakAdilehaH (4023) pAcakAvalehaH (ga. ni. / kAsA.; ca. saM. / ci. a. 22 kAsA.) (rasAyanasAra / jvarA.) pamakaM triphalA vyoSa viDaGga suradAru c| / seTonmite nimburase padadyAt balA rAsnA ca tulyAni sUkSmacUrNAni kaaryet|| tadardhazampAkamahardvayaM jnyH| sarvairebhiH samairbhAgaiH pRthak kSaudraM ghRtaM sitaa| paTena zuddhena tataH pragAlya liyAlehaM vimathyaitatsarvakAsaharaM zivam // dadIta cUrNa dazakasya cAsya // ___ panAka, hara, baher3A,AmalA, soMTha,mirca, pIpala, tanutvacAnAgaravellakRSNAbAyabiDaMga, devadAru, kharaiTI aura rAsnA samAna vAhI vayaHsthA dvykrssbhaagaaH| bhAga lekara cUrNa banAveM phira isa saba cUrNake barAbara sindhRdbhavaM zUlaha kRNNavIjaM zahada tathA itanA itanA hI ghI aura khAMDa lekara zvetaM navaM jiirkmksskrssaaH|| sabako ekatra milAkara mthleN| Ajyena bhRSTe nanu hiGgujIre isake sevana se hara prakArakI khAMsI naSTa nadIrajaH sveva ca kRSNavIjam / hotI hai| ( mAtrA-1 tolA / ) saGkuTaya sarve paTagAlitazca vinIya lehaM nidadhIta pAtre / (4021) padmakesarayogaH mandAnimAlasyamapAkaroti (vR. ni. ra. / arza.) ___ karoti zuddhiM jaTharasya puMsAm sapadmakesarakSaudranavanItaM navaM lihan / svAdiSTavaryo nanu leharAjo sitAkesarasaMyuktaM raktArzI susukhI bhavet // rucipado bhojanasannidhAne // kamalakesara, madhu, navanIta ( naunI ghI ), mizrI | paJcakarSA yadi drAkSA tAvAneva raso bhavet / aura nAgakesara ke cUrNako ekatra milAkara sevana / pakadADimavIjAnAM svAdaH saumyazca jAyate // karanese raktArza naSTa hotI hai| ___ artha-nIbUke 1 sera rasameM Adhasera amala(4022) palAzavRntayogaH | tAsakI phaliyoMko kUTakara DAla deM, do dina taka (ga. ni. / raktapi.) bhIgane ke bAda dhule huve vastrameM DAla kara hilA palAzavRntasvarasaM prapIDaya vidhivacchratam / / hilAkara chAna leM / yaha uttama khaTAi bana gai / tallihyAnmadhusaMyuktaM raktapittanivAraNam // isameM Age likhI hui daza cIjeAMke kapar3achana palAzake DaNThale ke svarasa ko agnipara gADhA cUrNako DAla deN| dAlacInI, seTha, kAlImiraca, karake usameM zahada milAkara pInese raktapitta naSTa | choTI pIpala, hIMga, chorTI athavA bar3I ilAyacIke hotA hai| dAne / yaha chaH cIjeM 2-2 tole leN| aura seMdhA For Private And Personal Use Only
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hamakaraNam ] hatIpo bhaagH| [327 ] - nona, kAlAnona, kAlAdAnA ( jisako julAbake | yaha caTanI jisakI jihApara laga jAyagI usako liye jamAlagoTekI jagaha vaidha tathA DAkTara liyA | kisI cUrNakI AvazyaktA nahIM pdd'egii| karase haiM / yaha sabhI zaharoM meM paMsArIkI dUkAna para yaha avaleha kucha garama hotA hai isa liye mila jAtA hai / ), navIna saphedajIrA (jisakA | 5 tole dAkhako nIbUke rasake sAtha zilapara pIsadAla zAkameM chAMka lagatA hai ) / yaha cAroM cIjeM kara kaparachana karake avalehameM DAla deN| ora pake 5-5 tole leM / hIMga aura jIreko mandI mandI | huve anArake dAnoMkA rasa bhI DAla deM to ye saba AMcase dhImeM bhUna leM aura kAle dAneko loheke | garamI ko zAnta karake svAda bar3hA deMge / ( yaha tasalemeM, calanIse chAnI hui retameM DAlakara cUlhe | smaraNa rahe ki isa avalehako miTTI, patthara, cInI, para rakhakara manda manda AMca deM aura jaba dAne | kAMca, kASTha Adike pAtrameM banAveM / arthAt pItala, khilane lageM aura " paTapaTa " zabda karane lge| kAMsI Adi kisI dhAtukA saMparka na hone deM, taba turanta tasaleko utArakara usameM kI reta aura | nahIM to avalehakA svAda bigar3a jAyagA aura kAle dAneko calanImeM DAlakara hilAveM / aisA | cATate hI citta kharAba ho jAyagA / jisako karanese bAlU chanakara saba nikala jAyagI aura | nonakA jiyAde abhyAsa hai vaha adhika bhI kAlAdAnA calanImeM raha jAyagA / hIMga, jIrA | DAla le / ) (rasAyanasArase uddhRta) aura kAlA dAnA inako zilapara khUba pIsa DAleM (4024) pASANabhedapAka: bAkI Upara likhI sAta cIz2oMko loheke kharala meM kUTakara kaparachana kara leM / saba cUrNako Upara (yo. ra.; vR. ni. ra. / azmarI.) kahI huI khaTAI meM milAnese bahuta svAdu pAcakA- azmabhedAtmasthamekaM cUrNitaM vastragAliptam / valeha ( pAcaka caTapaTI caTanI ) bana jAtA gavye dugdhADhake kSiptvA pAcayenmRduvahinA // hai| isakI khUrAka 3 mAzese 1 tole takakI hai| dA sammadeyettAvadyAvadghanataraM bhavet / isake cATanese mandAgni aura Alasya dUra | elA lavaGgamagadhA yaSTImadhvamRtA'bhayA // ho jAte haiM / rAtriko cATakara sonese prAtaHkAla | kauntI zvadaMSTrA vRSakaM zarapuchA punnevaa| dasta sApha ho jAtA hai / citta khUba prasanna yAvazko'nilaghnazca mAMsI saptAGgulAtpalam / rahatA hai / bhojanameM yadi ruci nahIM hoya to do varSa lohaM tathA'bhraM ca kapUra parpaTeM shttii| ghaNTe pahile cATanese bhojanameM ruci ho AtI hai| patrebhakesaraM tvak ca saMzuddhaM ca zilAjatu // prAyaH bukhArameM mukhakA svAda bigar3A rahatA hai, / pRthagardapalaM cUrNa cUrNitA sitazarkarA / isake cATanese vaha doSa dUra ho jAtA hai / Aja- | sArddhaprasthamitA grAkhA dugdhe vai lekhatAM nayet / / kala sabhI logoMko namaka sulemAno, bhAskaralavaNa | sarva tamikSipettatra svAizItalatAM nayet / Adi pAcaka cUrNako AvazyaktA par3atI hai, parantu / madhunaH prasthamekaM dadyAligdhabhANDe vinikssipet|| For Private And Personal Use Only
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 328] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi karSAdai bhakSayetmAtastIkSNaM tailAdikaM tyajet / / parahez2a-tela aura tIkSNa padArtha na khAne paJcAzmarIbhedanaH syAnmUtrakRcchaM khuDaM tathA // | caahiye| mUtrAghAtAnmamehAMzca nAzayenmadhumehatAm / pippalIkhaNDaH adhogaM raktapittazca vastikukSigadaM tathA // ( bhai. ra. / amlapittA.) tIvAzmarIparItAnAM vizeSeNa hitaM hi tat / / khaNDapippalI (prayoga saM. 1080) dekhiye| prathamAtriNA viracitaM cyavanAya niveditam // (4025) pippalIkhaNDaH ( vRhat ) ___ pakhAnabhedakA kapar3achana mahIna cUrNa 1 sera lekara ( bhai. ra. / amlapitta.) use 8 sera godugdhameM mandAgnipara pakA aura jaba pippalyAH kuDavaM cUrNa ghRtasya kuDavadvayam / vaha gAr3hA ho jAya to usameM nimna likhita palaSoDazikaM khaNDAdase vAH palASTake / cIjoMkA mahIna cUrNa milA deN| palapoDazike caiva AmalakyA rasasya ca / ilAyacI, lauMga, pIpala, mulaiThI, giloya, haraM, kSIraprasthadvaye sAdhyaM lehIbhUte tataH kSipet / / reNukA, gokharu, bAsA, sarapheoMkA, punarnavA, javA trijAtakAmayAjAjI dhanyAkaM mustakaM shubhaa| dhAtrI ca kArSikaM cUrNa kArddhazcApi jIrakam // khAra, baher3A, jaTAmAMsI aura saptAGgulakA cUrNa 5-5 tole tathA baMgabhasma, lohabhasma, abhrakabhasga, kuSThanAgarakaM nAgaM siddhazIte'vacUrNitam / kapUra, pittapApar3A, zaTI (kacUra), tejapAta, nAga jAtIphalaM samaricaM madhunazca palatrayam / / kesara, dAlacInI aura zuddha zilAjIta kA cUrNa upayujyAttato dhImAnamlapittanivRttaye / AdhA AdhA pala (2 // -2 / / tole ) tathA sapheda hRllAsArocakacchardivAsakAsakSayApaham // khAMDa 1 // sera / agnisandIpanaM hRdyaM pippalIkhaNDasaMjJitam / __pIpalakA cUrNa 20 tole, zatAvarakA rasa 1 ina saba cIjeke milAneke pazcAt jaba vaha | sera, AmalekA rasa 2 sera aura dUdha 4 sera lekara pAka bilkucha ThaNDA ho jAya to usameM 2 sera | | sabako ekatra milAkara mandAgni para pakAveM aura zahada milAkara cikane pAtrameM bharakara surakSita | jaba khoyA taiyAra ho jAya to use 1 sera dhImeM rakkheM / bhUnakara 1 sera khAMDakI cAzanI meM milA deM aura isake sevanase pAMca prakArakI azmarI, mUtra- phira usameM nimna likhita cIjekA bArIka kRSchU, vAtarakta, mUtrAghAta, prameha, madhumeha, adho- cUrNa milaaeN| gata raktapitta, bastiroga aura kukSigata roga naSTa dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, harra, kAlAhote haiM / yaha pAka azmarIke liye vizeSa jIrA, dhaniyA, nAgaramothA, baMsalocana aura AmaupayogI hai| lekA cUrNa 1 / --11 tolA tathA jIrA, kUTha, seTha mAtrA-6-7 mAze / aura nAgakesara meMse harekakA cUrNa 7|| mAze / For Private And Personal Use Only
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [329] isake pazcAt jaba vaha zItala ho jAya to | pIpala, AmalA, munakkA, khajUra aura misarI usameM jAyaphala aura pIpalakA cUrNa tathA zahada samAna bhAga lekara sabako ekatra pIsakara ghI aura 15-15 tole milAkara surakSita rakkheM / zahadameM milAkara cATanese pittaja kSataja khAMsI ___ isake sevanase amlapitta, jI micalAnA,aru- naSTa hotI hai / cI, vamana, zvAsa, khAMsI aura kSayakA nAza hotA (4029) pippalyAdilehaH (3) hai| yaha agnidIpaka tathA hRdayake liye hita (rA. mA. | kAsAdhi. 10) kArI hai / ( mAtrA 6 mAze / ) kRSNAmayUracchadabhasmayuktA (4026) pippalImUlAdhavalehaH kSaudreNa lIDhA vinihanti hikkAm / (vR. ni. ra. / hikkA.) zvAsaM ca sApUramapi pravRddhaM pippalImUlamadhukaM guDagozvasakRdrasAn / susUtratAmAnayati asahaya // hidhyAbhiSyandakAsannAn lihenmdhughRtaanvitaan|| pIpala aura morake paMkhakI bhasma samAna bhAga ___pIpalAmUla, aura mulaiThIkA cUrNa tathA gur3a lekara donoMko zahadameM milAkara caTAnese hicakI aura gAya tathA ghor3eke malakA rasa samAna bhAga | naSTa hotI hai tathA atyanta bar3hA huvA zvAsa suvyalekara sabako zahada aura ghI meM milAkara cATanese / vasthita ho jAtA hai / hicakI, AMkheM dukhanA aura khAMsI kA nAza (mAtrA-1mAzA / ) hotA hai| (4027) pippalyAdilehaH (1) pippalyAcavalehaH (1) (ga. ni. | kAsA. 10) (vaM. se. / amlapitta.) pippalyAmalakaM drAkSA tugAkSIryatha shrkraa|| pra. saM. 1081 khaNDapippalI dekhie lAkSAghRtaM mAkSikaM ca lehaH kAsavinAzanaH // (4030) pippalyAcavalehaH (2) pIpala, AmalA, munakkA, vaMsalocana, misarI aura lAkha samAna bhAga lekara sabako pIsakara ghI (yo. r.| kSayakAsa.; vR. yo. ta. / ta. 78; aura zahadameM milAkara cATanese khAMsI naSTa hotI hai| ca. saM. / ci. a. 32) (4028) pippalyAdilehaH (2) pippalI madhukaM piSTaM kArSikaM sasitopalam / (ga. ni. / kAsA. 10) prasthaikaM gavyamAjyaM ca kSIramikSurasastathA // pippalyAmalake drAkSA kharjUraM zarkarA madhu / yavagodhUmamRdvIkAcUrNamAmalakIrasam / / leho'yaM saghRto lIDhaH pittakSatajakAsanata // tailaM ca prasRtAMzAni tatsarvaM mRduvahinA // For Private And Personal Use Only
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [330] bhaart-bhaissjy-snaakrH| [pakArAdi pacellehaM ghRtakSaudrayuktaM sa zvAsakAsajit / / (4032) pippalyAcavalehaH (4) kSayahRdrogakAsano hito vRddhAlparetasAm // | (pippalIpAka ) pIpala, mulaiThI aura mizrI 11-1 / tolA, ( ga. ni. / parizi. avale. 5; vR. ni. ra.; yo. gAyakA ghI, dUdha aura IkhakA rasa 2-2 sera tathA ra. / jvarA.; yo. ciM. ma. / pAkA.) jau, gehUM, munakkA, AmalekA rasa aura tela 10- prasthaM pippalImAdAya kSIrazcaiva caturguNam / 10 tole lekara cUrNa yogya cIz2oM kA cUrNa karake | aqhDhakaM ghRtaM gavyaM zuddhakhaNDAttathA''Dhakam / / sabako ekatra milAkara mandAgni para pakAveM / jaba | pacenmRdvaminA tAvadyAvatpAkamupAgatam / leha taiyAra ho jAya to ThaNDA karake usameM ghI | zItIbhUte kSipettasmiMzcAturjAtapalatrayam // aura zahada milAkara rkheN| yojayenmAtrayA dossdhaatvgniblsaatmytH| ___ isake sevana se zvAsa, khAMsI, kSaya aura | balyo dRSyastathA hRyo dhAtupuSTikaraH prH|| jIrNajvaraharazcaiva striyaM caiva tu TaMhayet / hRdroga naSTa hotA hai| chardiSArucizvAsazoSahidhmA skaamlaaH|| yaha vRddha aura alpavIrya puruSoMke liye hita hRdrogaM pANDugulmaJca pradaraM ca tridoSajam / zoNitAnilakAya ca raktapittaM niyacchati / / kArI hai| satatAbhyAsayogena vliiplitvrjitH|| (4031) pippalyAcavalehaH (3) pIpalakA cUrNa 1 sera, godugdha 8 sera, go(vRM. mA.: vaM. se. / yo. ra.: ga. ni.: vR. ni. | ghRta 4 sera aura zuddha khAMDa 4 sera lekara sabako r.| kAsA.; vR. yo. ta. / ta. 78) ekatra milAkara mandAgnipara pakAveM / jaba avaleha taiyAra ho jAya to use ThaMDA karake usameM dAlapippalI padmakaM lAkSA' supakaM vRhatIphalam / / cInI, tejapAta, ilAyacI aura nAgakesarakA ghRtakSaudrayuto lehaH ksstrkaasnibhennH|| samAna bhAga mizrita cUrNa 15 tole milAkara pIpala, panAka, lAkha aura kaTelIke pakke surakSita rakkheM / phala samAna bhAga lekara sabako pIsakara ghI aura ise doSa, dhAtu, agnibala aura sAtmyAdi ke zahadameM milAkara sevana karane se kSataja khAMsI naSTa | vicArase yathocita mAtrAnusAra sevana karanese hotI hai| 1-yoga cintAmaNimeM isase bhAge yaha pATha adhika hai1-drAkSeti pAThAntaram / SoDazapalapramANaM khAdiraM gundameva ca / 2-kSayeti pAThAntaram / pAcitaM gavyahamyena nikSipevasya madhyatam // For Private And Personal Use Only
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lehamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [331] jIrNajvara, chardi (vamana ), tRSA, aruci, zvAsa, | ATA AdhA sera lekara sabako pRthak pRthak samAna zoSa, hicakI, kAmalA, hRdroga, pANDu, gulma, ! bhAga dhImeM bhUneM / tatpazcAt 3 sera khAMDakI tridoSaja pradara, vAtarakta, kRzatA aura raktapittakA cAzanI banAkara usameM ye tInoM bhunI huI cIjeM nAza hotA hai| acchI taraha milAkara nimna likhita oSadhiyoMkA yaha bala vIrya varddhaka, hRdayake liye hitakArI, cUrNa milA deN| dhAtupuSTikara aura striyoMke liye vRMhaNa hai / donoM mUsalI, tAlamakhAnA, asagaMdha, zatA isake nirantara abhyAsase manuSya balIpalita vara, vidhArA aura kauMcake bIja 5-5 tole / rahita ho jAtA hai| jAyaphala, jAvatrI, akarakarA, dAracInI, laiAMga, ( mAtrA-2 tole / anupAna-dUdha / ) kesara, nAgakesara, baMgabhasma tathA abhrakabhasma 11, 1 / tolaa| (4033) piSTipAka: samasta cIjeM acchI taraha milAkara 10(napuM. mRtA. / ta. 4) 10 toleke laDu banAkara rakkheM / pasyaikaM mASajAM piSTiM prasthAI mudgajAM tthaa| inheM nitya prati prAtaHkAla sevana karanese godhUmAnAM ca vai cuurnnmrddhprsthprmaanntH|| dhRte same vibhajyAtha sarvAzcaiva pRthaka pRthak / / | kamarakA darda aura kRzatA naSTa hokara palavRddhi hotI hai| pAkaM caiva vidhAyAtha zarkarAmasthakatrayam // pAkaM kRtvA vidhAnena pazcAccUNIzca melyet|| | yaha uttama vAjIkaraNa bhI hai / muzalIdvayamiddhaM ca azvagandhAM zatAvarIm // vRddhadAraM kapIkaccha palaikAMcUrNayetpRthak / | (4034) punarnavaharItakyavalehaH jAtIphalaM jAtiko AkArakarabha tvacam // (ga. ni. / lehA. 5) lavaGgaM caiva kAzmIraM tathaiva nAgakezaram / punarnavAyAH prasthaM tu citrakasya tathaiva ca / vaGgamabhraM ca sammelya karpakarSapramANataH // pAThAnAgaradantInAM bhAgAndazapalonmitAn / / kArayitvA vidhAnena dvipalikAMzca modakAn / / dazamUlatulArddhantu pathyAnAM zatameva c| mAtanityaM bhakSaNIyaM pAkoyaM piSTisambhavaH // caturguNe'mbhasaH paktvA pUrta paadaavshessitm|| kaTIzUlaM ca kAya ca nAzayenAtra sNshyH| guDasyaikAM tulAM kSiptvA lehavatsAdhu sAdhayet / balavRddhikaraM zazvadvAjIkaraNamuttamam / / kSipeccUrNIkRtaM tatra trijAtaM trikaTuM tathA // urdakI chilake rahita dAlakI bArIka piTThI nAgakesarasaMyuktaM palAMzamupakalpitam / 1 sera, muMgakI dAlakI piTThI AdhAsera tathA gehUMkA ! zIte bhUte tato dadyAtkuDavaM mAkSikasya ca // For Private And Personal Use Only
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 332] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi lakA kAtha saba cIja ato lehapalaM lITvA pathyAM caikAM ca bhojayet / punarnavA ( bisakhaparA----sAThI ), giloya, zophagulmodarArzonnI punarnavaharItakI / panarnavA ( bisakhapaga-mAdI) ra ciitaa| samAna bhAga mizrita 4 sera lekara 32 sera pAnI 1 sera; pAThA, sAMTha aura dantImUla 10-10 pala meM pakAkara 8 sera zeSa rakkheM / ), adarakakA rasa ( hareka 50 tole), dazamUlakI hareka cIja 5 2 sera aura gur3a 6 / sera lekara sabako ekatra pakAkara pala ( 25 tole ) aura harai 100 naga lekara | leha banAveM aura phira usameM seTha, mirca, pIpala, harIko kapar3e kI poTalImeM bAMdha leM aura bAkI cava, ilAyacI, dAlacInI aura tejapAtakA cUrNa saba cIjoko adhakuTA karaleM / tatpazcAt sabako 11-1 / tolA milA / jaba zItala ho jAya to 8 gune pAnI meM pakAveM aura jaba cauthA bhAga pAnI | usameM 40 tole zahada milAveM / zeSa raha jAya to kvAthako chAna leM aura harI ko yaha leha kaphaja zotha, zvAsa, khAMsI aura alaga rakha deM / isa kAthameM 6 / sera gur3a aura ve aruci nAzaka tathA bala puSTi aura agnivarddhaka hai| harai DAlakara phira pakAveM / jaba avaleha taiyAra ho | ( mAtrA-6 mAze / ) jAya to usameM 5-5 tole dAlacInI, tejapAta, ti, (4036) puSkaramUlAdi lehaH ilAyacI, seTha, mirca, pIpala aura nAgakesarakA ( bhA. pra. / jvarA.; vR. ni. ra. / jvaropadrava.) cUrNa milAveM / aura jaba vaha ThaNDA ho jAya to usameM 40 tole zahada milAkara surakSita rakkheM / puSkaramUlakaTutrikzRGgI isameM se nitya prati 5 tole avaleha cATane kaTphalayAsakakAravikAbhiH / | madhululitAbhirayaM khalu lehaH aura 1 harra khAnese zotha, gulma, udararoga aura ___ kAsaripuH kapharogaharazca / / arzakA nAza hotA hai| pokharamUla, sAMTha, mirca, pIpala, kAkar3AsiMgI, (4035) punarnavAdilehaH kAyaphala, dhamAsA aura kalauMjI ke samAnabhAga(vaM. se.; bhai. ra.; ca. da.; yo. ra.; ga. ni.; vRM. mizrita cUrNako zahadameM milAkara cATanese khAMsI mA. / zothA.; vR. yo. ta. / ta. 106) aura kaphaja roga naSTa hote haiN| punrnvaamRtaadaarudshmuulrsaaddhke| (4037) puSkaralehaH AIkasvarase prasthe guDasya ca tulAM pacet // tatsiddhaM vyoSacavyailAtvapatraiH kArpikaiH pRthak / ( raseM. sA. saM.; ra. rA. muM. / pradara.; raseM. ci.ma. a. 9) cUrNIkRtailihecchIte madhunaH kuDavaM kSipet // lehaH paunarnavo nAmnA shlessmshothnissuudnH| rasAJjanaM zubhA zRGgI citrakaM madhuyaSTikam / zvAsakAsAruciharo blpussttygnivrddhnH|| / dhAnyatAlIzagAyatrIdvijIraM tritA balA // For Private And Personal Use Only
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gugguluprakaraNam ] sRtIyo bhaagH| [333] dantItryUSaNakazcApi palArddhazca pRthak pRthak / / zvAsa, amlapitta aura kSayakA nAza hotA tathA catuH palaM mAkSikasyAmalakasya ca kSipettataH // / bala, varNa aura agnikI vRddhi hotI hai| jAtIkoSalavaGgaM ca kakolaM mRdvikApi ca / / (mAtrA-6 mAze / ) cAturjAtakakharjUraM karSamekaM pRthak pRthk|| (4038) pUgakhaNDaH (1) prakSipya mardayitvA ca snigdhabhANDe nidhApayet / (bhai. ra. / zUlA.) epa lehavaraH zrIdaH srvrogkulaantkH|| | chitvA pUgaphalaM dRDhaM pariNataM paktvA ca dugdhAyatra yatra prayojyaH syAttadAmayavinAzanaH / mbubhiH anupAnaM prayoktavyaM dezakAlAnusArataH // ! prakSAlyAtapazopitaM vasupalaM grAhacaM tatazcUsarvopadravasaMyuktaM pradaraM sarvasambhavam / rNitAt / dvandvajaM cirajaJjava raktapitaM vinAzayet // tatsarpiH kuDave vipAcya hi varIdhAtrIrasau kAsazvAsAmlapittazca kSayarogamathApi vaa| dvayaJjalI sarvarogaprazamano blvrnnaagnivrddhnH|| dve prasthe payasaH pradAya vipacenmandaM tulArkI puSkarAkhyo lehavaraH sarvatraivopayujyate // sitAm // rasauta, baMsalocana, kAkar3AsiMgI, cItA, | hemAmbhodharacandanaM trikaTukaM dhAtrIpiyAlAmulaiThI, dhaniyA, tAlIsapatra, khairasAra, donoM jIre, sthijau nisota, kharaiTI, dantImUla, soMTha, kAlI mirca aura / majjAnA trisugAndha jArakayuga zRGgATaka vaMzajA pIpala 2 // 2 // tole; zahada 40 tole, AmalA , jAtIkoSaphale lavaGgamaparaM dhAnyAkakakkolakam 20 tole, tathA jAvitrI, lAMga, kaMkola, munakkA ! nAkUlI tagarAmbu vIraNaziphA bhRGgAzvagandhe dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, nAgakesara aura tathA // khajUra 11-1 / tolA lekara kUTane yogya cIjako sarva dvayakSamitaM vicUyaM vidhinA pAke tu kUTa chAnakara cUrNa banAveM aura pIsane yogya cIjoM mande tataH ko pIsaleM, tadanantara sabako ekatra milAkara prakSipyAtha vighaTTayan muhuridaM dAvatArya cikane pAtra meM bharakara surakSita rakkheM / kSaNAt / | siddhaM vIkSya vidhArayedavahitaH snigdhe'tha mRd___ yaha avaleha kAntivarddhaka aura sarvaroga bhAjane nAzaka hai| jahAM kahIM bhI diyA jAtA hai, roga khAdetmAtaridaM jarAmayaharaM vRSyaM budhastolakam // ko naSTa kara detA hai| zUlAjIrNagudapravAharudhiraM duSTAmlapittaM jayeta isake sevanase sarva doSaja purAnA aura sarva | yakSmakSINahitaM mahAgnijananaM tuTchardimUrchAupadrava yukta pradara, raktapitta, khAMsI, paham / For Private And Personal Use Only
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya - ratnAkaraH / [ 334 ] pANDu valavarNadRSTikaraNaM garbhamadaM yoSitAmetat pUgarasAyanaM pradaranud viNmUtrasaGgApaham // supaka uttama supArIke choTe choTe Tukar3e karake unheM jalamizrita dUdhameM pakArve aura phira unheM gAnI se dhokara dhUpa meM sukhA kara cUrNa karaleM / tatpazcAt ATha pala (40 tole) isa cUrNako 40 tole ghImeM bhUneM aura phira usameM 40-40 tole satAvara aura AmalekA rasa, 4 sera dUdha aura 3 sera 10 tole khAMDa milAkara mandAgnipara pakAyeM / jaba avaleha taiyAra ho jAya to usameM nimna likhita cIjeAMkA cUrNa milAveMH----nAgakesara, nAgaramothA, sapheda candana, soMTha, mirca, pIpala, AmalA, cirauMjI, dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, donoM jIre siMghAr3A, baMsalocana, jAvitrI, jAyaphala, lauMga, dhaniyA, kaMkola, rAsnA, tagara, sugandhavAlA, khasa, bhaMgarA aura asagandha 2 // 2 // tole / ina saba cIjoMkA cUrNa milAkara thor3I dera karachI se calAyeM aura phira cikane pAtra meM bharakara rakha deN| isake sevana se zUla, ajIrNa, gudAse rakta AnA, kaSTa sAdhya amlapitta, tRSNA, chardi, mUrcchA, pANDu aura mala tathA mUtrakA avarodha Adi roga naSTa hote haiM / | yaha jarAhara, vRSya, agnivarddhaka, balavarNako bar3hAnevAlA, dRSTiko tIkSNa karanevAlA aura garbhaprada tathA yakSmAke rogI aura kSINa puruSoM ke liye hitakArI hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ pakArAdi (4039) pUgakhaNDa : (apara ) (2) ( bhai. ra. / zUlA. ) prasyaikaM pUgacUrNasya payasazcADhakaM kSipet / zarkarAyAH palazataM ghRtasya kuDavadvayam // mAMsI tAlIsapatraJca bIjaM kamalasambhavam // cAturjAtaM trikaTukaM devapuSpaM sacandanam / nIlotpalaM tathA bAMzI zRGgATaM jIrakaM tathA / vidArIkandajazcaiva rajo gokSurasambhavam / / zatamUlIrajazcaiva mAlatIkusumaM tathA / dhAtrIcUrNa samaM karSe karpUraM zuktimAnataH // mande'gnau vipaced vaidyaH snigvebhANDe nidhApayet / khAdecca prAtarutthAya kolamekaM pramANataH // charbramlapittahRddAhabhramamUrcchApahaM nRNAm / sarvazUlaharaM zreSThamAmavAtavinAzanam // medovikAra lIhapANDugadApaham / azmarIM mUtrakRcchrazca gudajaM rudhiraM jayet // retovRddhikaraM hRdyaM puSTidaM kAmadaM tathA / vandhyApi labhate putraM vRddhopi taruNAyate / / nAtaH parataraM zreSThaM vidyate vAjikarmasu // 1 sera supArIke cUrNako 8 sera dUdha meM pakAveM / jaba khovA (mAvA ) ho jAya to use 1 sera ghI meM bhUneM aura phira 6 sera khAMDa kI cAzanI karake usameM yaha khovA (mAvA) aura nimna likhita cIjAMkA cUrNa milAveM: For Private And Personal Use Only dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, nAgakesara, soMTha, kAlI mirca, pIpala, lauMga, sapheda candana,
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org hamakaraNam ] tRtIyo bhAgaH / [ 335 ] jaTAmAMsI, tAlIsapatra, kamala gaTTekI girI, nIlo / jAtIkoSaphale ca SaTkaTusaTIdrAkSAvarAvAnarIcAturjAtatugAbdadhAnyamusalIdIpyAjayaSTIkSu tpala, baMsalocana, siMghAr3A, jIrA, bidArIkanda, gokharU, zatAvara, mAlatIpuSpa aura AmalA | pratyeka 1 - 1 | tolA / ina saba cIjoMkA cUrNa milAkara acchI taraha AloDana kareM / jaba pAka ThaMDA ho jAya to usameM 2|| tole kapUra milA kara cikane pAtra meM bharakara rakhadeM / ise nitya prati prAtaH kAla 6 mAzekI mAtrAnusAra sevana karane se chardi, amlapitta, hRdayakI dAha, bhrama, mUrchA, sarva prakArake zUla, AmavAta, prameha, meda, plIhA, pANDu, patharI, mUtrakRcchra aura gudamArgase rakta jAnA ityAdi roga naSTa hote haiM / yaha vIryavardhaka, hRdayake liye hitakArI pauSTika aura kAmazaktivarddhaka hai / isake sevanase bandhyA strIko putra prApti hotI hai aura vRddha puruSa punaH yuvAke samAna ho jAtA hai I ( noTa - kapUreko thor3e se ghI meM milAkara DAlanA cAhiye / ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jAvitrI, jAyaphala, pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, soMTha, kAlI mirca, saTI ( kacUra), dAkha isase uttama vAjIkaraNa auSadha anya koI ( munakkA ), harra, baher3A, AmalA, kAMcake bIja, nahIM hai| dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, nAgakesara, baMsalocana, nAgaramothA, dhaniyA, mUsalI, kAlAjIrA, meDhAsiMgI, mulaiThI, tAlamakhAnA, azmA ( zilAjIta ), kapUra, balA (kharaiTI), atibalA (kaMdhI), nAgabalA (gaMgerana ), gajapIpala, jaTAmAMsI, zatAvara, methI, siMghAr3A, sauMpha, saphedajIrA, sugandha bAlA, bhAMga, gokharu, khajUra, AmalA, bhalakA goMda ( yA mUsalI), bera, coraka, dhatUreke bIja (4040) pUgapAkaH ( vRhat ) ( vR. yo. ta. / ta. 103 ) pacyAtpUgarajo dazAzramamalaM mArde kaTAhe'gninA bhedenASTaguNe payasyApi ghRtaprasthArdhake'smi - nghane / ram // ramrita aarti karikaNAmAMsIva rImethikAzRGgATaM mizijIravArivijayAgokSurakharjUrakam / dhAtrI zAlmali kolacorakanakaM kumbhatrinetrAbhrakaM pRthvIkA bhayavaGgadevakusumaM dadyAtpRthak kArSikam // paJcAzatpalakhaNDapAkalalitaH syAtpUgapAkaHpRthuvRSyaH pANDyaharaH pramehadalano retovivRddhimdH| pittAko pradare kSaye karapade dAhe'mlapitte vadhudahe pANDugade hutAzanahatAveteSu zasto mtH|| daza pala ( 50 tole) supArIke cUrNako 10 sera dUdhameM miTTIke pAtrameM pakAveM / jaba khovA (mAvA) ho jAya to use 1 sera ( 80 tole ) ghI meM bhUna leN| aura phira 50 pala ( 3 sera 10 tole ) khAMDa kI cAzanI banAkara usameM yaha khovA tathA nimna likhita oSadhiyAMkA cUrNa milAveM / For Private And Personal Use Only
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [336] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi nisota, bArAhIkanda, abhrakabhasma, ilAyacI, / mandAgniM ca vijitya puSTimatulAM kuryAcca zukrapado khasa, baMgabhasma aura laiga / pratyekakA cUrNa 1 / - yogo garbhakaraH paro gadaharaH strINAmasRgdoSa11 tolaa| jit / / sabako acchI taraha milAkara cikane pAtrameM | supArIke 8 pala (40 tole ) cUrNako bharakara rakkheM / / 6 sera dUdhameM pakAveM / jaba khovA (mAvA) yaha pAka vRSya, napusakatAnAzaka, prameha ho jAya to use 40 tole ghImeM bhUneM aura nAzaka, vIryavarddhaka tathA raktapitta, pradara, kSaya, phira 50 pala ( 3 sera 10 tole ) khAMDakI hAtha pairoMkI jalana, amlapitta, zarIrako dAha, pANDu cAzanImeM yaha mAvA tathA nimna likhita cIz2AMkA aura agnimAMdya meM hitakara hai| cUrNa milAveM / ( mAtrA--1 tolA ) AmalA aura zatAvara 20-20 tole, tathA nAgakesara, nAgaramothA, saphedacandana, soMTha, pUgapAkaH ( rativallabhaH) mirca, pIpala, AgalA, cirauMjI, berakI mA~gI, rakArameM dekhiye| lajjAlu, dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, donoMjI re, (4041) pUgapAMsuryogaH ( pUgapAkaH ) siMghAr3A, baMsalocana, jAvitrI, lauMga aura dhniyaa| ( vR. yo. t.| ta. 103; yo. ra.; vai. r.| pratyekakA cUrNa 1 / -11 tolA / sabako acchI prameha.; yo. ta. / ta. 51; vR. ni. r.| | taraha milAkara cikane pAtrameM bharakara rakkheM / prameha; yo. ci. ma. / a. 1) / isa nitya prati prAtaHkAla sevana karanese hemAmbhodharacandanaM trikaTukaM dhAtrI priyAlAkuha- prameha, jIrNajvara, amlapitta, gudamArga AMkha nAka lejAlastrimugandhijIrakayugaM zRGgATakaM vaMza aura muMhase raktasrAva honA aura raktapradara Adi roga | naSTa hote tathA bala, agni aura vIryakI vRddhi jAtIkozalavaDadhAnyabahalApratyekamakSonmitAH | hotI hai / isake sevanase striyoMko garbhaprApti pugasyASTapalaM vicUrNya ca payaH prasthatraye saMpa- | hotI hai| cet|| (mAtrA-6 maashe|) gosapiH kuDavaM sitAkatulAM dhAtrIvarI dvayAli (4042) pUgIpAka: mandAgnau vipaced bhiSak zubhadine susnigdha (yo. ta. / ta. 51) bhANDe kSipet / | zrIkhaNDaM trisugandhikesarakaNAzuNThIvarIcAmbudaM taM khAdettu yathAgni vAsaramukhe mehAMzca jIrNajvaraM zRGgATaM jalaja priyAlabadarIdhAtryabjabIjaM tugaa| pittaM sAmlamamRtiM ca gudajAM vaktrAkSinA- drAkSA jIrakadhAnyakaM sasumanaH puSpaM ca jAtIdalaM sAsu ca // zuddhAraM daradaM palArddhakamidaM sannArikelApramat // For Private And Personal Use Only
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lehaprakaraNam ] tRtIyA bhaagH| [337] pUrga cASTapalaM ca saurabhapayaH prasthatraye sampacet | yaha khovA aura uparokta prakSepa dravyAMkA cUrNa pazcAdAmalakIvarIjalazarAvA'ya pissttiikRtm| milA kara cikane pAtrameM bharakara rakheM / zuSkIkRtya kaTAhake ca saghRte mandAgninA cU- ise prAtaHkAla sevana karane se prameha, vAyu, yuga | aphArA, zUla, kSINatA, dainya, mukha guda kAna nAka vAvyomapalArddhakantu tulayA khaNDena pAkI- | aura romakUpoM se raktasrAva honA, vRddhAvasthAke kRtam // | vikAra, agnimAMdya aura hRdroga naSTa hote tathA bhuktaM pAtarida pramehapavanAdhmAnAni zUlAni ca | balavIryakI vRddhi hotI hai| kSeNyaM dainyamaskati mukhagudazrotrAsilomo- ( mAtrA-6 mAze se 1 tole tk|) bhavAm / peThApAkA hanyAdrogajarAvipattizamanaM mandAmihamuhaNaM / NDakhaNDa tathA balya vRddhikaraM pramodajanaka pUrNa na ki sevyte|| khaNDakuSmANDa dekhiye|) prakSepadravya-saphedacandana, dAlacInI, teja | (4043) prasAraNIlehaH pAta, ilAyacI, nAgakezara, pIpala, sAMTha, zatAvara, ( bhA. pra. / AmavA.) nAgaramothA, siMghAr3A, kamala cirauMjI, berakImIMgI, prasAraNyADhake kAthe prastho guDaraso mtH| AmalA, kamalagaTTA, baMsalocana, munakkA, jIrA, | dhaniyA, camelIke phUla tathA patte, muNDalauhabhasma, pakaH pazcoSaNarajoyuktaH syAdAmavAtahA / / zuddha hiMgula aura golA ( nAriyala ), baMgabhasma 4 sera prasAraNIko 32 sera pAnImeM pkaaveN| tathA abhrakabhasma 2 // 2 // tole / jaba 8 sera pAnI raha jAya to use chAnakara usameM 1 sera gur3a milAkara punaH pakAveM / jaba vidhi-prathama 8 pala (40 tole ) avaleha taiyAra ho jAya to usameM pIpala, pIpalAsupArIke cUrNako 1-1 sera Amale aura zatAva mUla, cava, cItA aura seThi kA (10 tole) rake rasameM pIseM aura phira use sukhAkara 6 sera cUrNa milaaveN| gAyake dUdhameM pakAveM / jaba khovA (mAvA) ho jAya to use ( 1 sera ) dhImeM bhUna leN| isake sevanase AmavAta kA nAza hotA hai| tadanantara 6 / sera khAMDakI cAzanI karake usameM / ( mAtrA-1 tolA taka ) iti pakArAdhavalehaprakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 338 ] www.kobatirth.org bhArata ta-bhaiSajya ratnAkaraH / atha pakAradighRtaprakaraNam kalka -- pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, soMTha aura javAkhAra ( saba samAnabhAga - mizrita 20 tole ) lekara pIsaleM / (4044) paJcakolaghRtam (1) (4045) paJcakolaghutam (2) (bR. ni. ra. / pANDu; hA. saM. / sthA. 3 a. 9 ) paJcakolaM yavAgraM ca kSIraM dadhA ghRtaM punaH / ( ca. saM. / ci. a. 13 udara. ) pippalIpippalImUlacavyacitrakanAgaraiH / samAMzAni tu yojyAni bhAGga kuSThaM ca pauSkaram // sakSArairarddhapalikairdviprasthaM sarpiSaH pacet // zataM tatra harItakyA jale caiva caturguNe / kA caikatra yojyAnte kAthayenmRduvahninA / / mRdupAkaghRtaM siddhaM pAne nasye ca bastiSu / guNAdhikyaM bhavennRNAM pANDuroge halImake // kSaye ca rAjayakSmaNi ca zastamuktaM bhiSagvaraiH // kAtha --bharaMgI, kUTha aura pokharamUla tathA 100 harra / saba milita 2 sera 1 kAthArtha jala 16 sera / zeSa kAtha 4 sera anya padArtha - dUdha 2 sera, dahI 4 sera, ghI 2 sera / vidhi kAtha kalka aura anya samasta padArthoM ko ekatra milAkara mandAgnipara pakAveM / jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to use chAna leM 1 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ise pilAne athavA basti yA nasya dvArA prayukta karanese pANDu, halImaka kSaya aura rAjayakSmAkA nAza hotA hai / [ pakArAdi kalkairdvipaJcamUlasya tulArdhasvarasena ca / daNDAkopetaM tatsarpirjaTharApaham // zvayathuM vAtaviSTambhaM gulmAzasi ca nAzayet // sAMTha aura yavakSAra 2||2|| tole | kalka -- pippalI, pIpalAmUla, cava, cItA, kAtha -- 25 pala ( 1 sera 45 tole ) dazamUlako 200 pala ( 12 // sera ) pAnI meM pakAveM aura jaba 50 pala pAnI zeSa raha jAya to chAna leN| vidhi 4 sera ghI, 8 sera mastu (dahIkA pAnI) uparokta kAtha aura kalka ekatra milAkara pakAveM / jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to usako chAna 1 yaha ghRta udaravyAdhi, zodha, vAyu, viSTambha, gulma aura arza ko naSTa karatA hai / ( mAtrA - - 1 tolA / ) I (4046) paJcakolAdyaM ghRtam 1 (1) ( ca. saM. / ci. a. 5 gulma.; vR. ni. ra. / gulma . ) pippalI pippalImUlaM cavyacitrakanAgaraiH / palikaiH sayavakSArairdhRtaprasthaM vipAcayet // For Private And Personal Use Only 1 - zArGgadhara meM yavakSArake sthAna meM saindhana, aura dUdha cAra gunA likhA hai /
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] mRtIyo bhaagH| [339] kSIramasthena tatsapihanti gulmaM kaphAtmakam / gAyake gobarakA rasa, gAyakA khaTTA dahI, mahaNIpANDurogaghnaM plIhakAsajvarApaham // gAyakA dUdha, gomUtra aura gAyakA ghI barAbara kalka----pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, barAbara lekara ekatra milAkara pakAveM / jaba ghRtaseTha aura yavakSAra 5-5 tole / / mAtra zeSa raha jAya to chAna leN| 2 sera ghImeM yaha kalka; 2 sera dUdha aura isake sevanase cAturthika (cauthiyA ) jvara, 8 sera pAnI milAkara pakAveM / jaba ghRtamAtra zeSa unmAda aura apasmAra naSTa hotA hai / raha jAya to use chAna leM / (4049) paJcagavyaM ghRtam (2) yaha ghRta kaphajagulma, saMgrahaNI, pANDu, plIhA, (su. saM. / u. ta. a. 39) khAMsI aura jvarakA nAza karatA hai| gavyaM dadhi ca mUtrazca kSIraM sarpiH zakRdrasaH / (mAtrA--1 tolaa|) samabhAgAni pAcyAni kalkAMzcaitAnsamAvapet // (4047) paJcakolAcaM ghRtam (2) / triphalAM citrakaM mustaM haridre dve viSAM vacAm / (. mA.; vaM. se.; ca. da. / zothA.) viDaGgaM tryUSaNaM cavya suradAru tathaiva ca // rase vipAcayetsarpiH pnyckolkultthyoH| | pazcagavyamidaM pAnAdviSamajvaranAzanam // punarnavAyAH kalkena ghRtaM zothavinAzanam / / gAyaphA dahI, mUtra, dUdha, ghI aura gobarakA kAtha-pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, rasa 2-2 sera tathA nimna likhita oSadhiyoM kA soMTha aura kulatha samAna--bhAga-mizrita 2 sera kalka 20 tole lekara sabako ekatra milAkara lekara adhakuTA karake 16 sera pAnImeM pakAveM / | pakAveM / jaba dhRtamAtra zeSa raha jAya to chAna leM / jaba 4 sera pAnI zeSa rahe to chAnakara usameM 1 kalka hara, baher3A, AmalA, cItA, nAgarasera ghI aura 6 tole 8 mAze punarnavA (bisakha- | mothA, haldI, dAruhaldI, atIsa, baca, bAyabiparA) kA kalka milAkara punaH pakAveM / jaba kvAtha DaMga, sAMTha, mirca, pIpala, cava aura devadAru / jala jAya to ghIko chAna leM / yaha ghRta viSamajvarako naSTa karatA hai| isake sevanase zotha naSTa hotA hai| ( mAtrA--1 tolA) ( mAtrA--1 tolA / ) (4050) paJcagavyaM ghRtam (3) (4048) paJcagavyaM ghRtam (1) (svalpa) (ra. ra. / apasmArA.; ca. saM. / ci. a. ( ga. ni. / ghRtA.1; su. saM. / u. ta. a. 61) 15 apasmA.) dazamUlendravRkSatvaGyUrvAbhArgIphalatrayaiH / gozakadrasadadhyamlakSIramUtraiH samaighRtam / shmpaakshreysiisptpnnaapaamaagephlgubhiH|| siddhaM cAturthikonmAdasarvApasmAranAzanam // / 1-pIlubhiriti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [340] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi zRtaiH kalkaizca bhuunimbtriphlaavyopcitrkaiH|| (4051) paJcagavyaM ghRtam (4) (vRhat ) trivRtpaatthaanishaayugmsaarivaadvypausskraiH|| (ra. ra. / apasmAra.; ca. saM. / ci. a. 15 kttukaayaasdntyugraashniiliniikrimishtrubhiH| apasmA.; ga. ni. / ghRtA. 1.) sapirebhizca gokSIradadhimUtrazakadrasaiH // dve pazcamalyau triphalAM rajanyau kuTajatvacam / sAdhitaM paJcagavyAkhyaM sarvApasmArabhUtanut / / saptaparNamapAmArganIlinIkaTurohiNIm / / catuzcatuH kSayazvAsAnunmAdAMzca niyacchati // sampAkaM phalgumalaJca pauSkaraM sadurAlabham / kAtha-dazamUla, kur3ekI chAla, mULa, dvipalAMzaM jaladroNe paktvA pAdAvazeSitam // bharaMgI, triphalA, amalatAsa, gajapIpala, satAnA, | bhAjIpAgatrikaTukatrihatAni cUrNAni ca / ciraciTA aura kaThUmara ( kaThagUlara ) kI chAla | zreyasI 2mAgadhI mA dantI bhUnimbacitrakau // samAna bhAga mizrita 1 sera lekara adhakuTA karake dve sArive rohiSazca bhUtikaM madayantikAm / 8 sera pAnImeM pakA aura 2 sera pAnI zeSa rahane | kSipetpiSTvAkSamAnAni taiH prasthaM sarpiSaH pcet|| para chaanleN| | gozakRdrasadadhyamlakSIramRtraizca ttsmaiH| kalka-cirAyatA, triphalA (hara, baher3A, paJcagavyamiti khyAtaM mahattadamRtopamam // AmalA. ) trikaTA ( sAMTha, mirca, pIpala ), cItA, | apasmAre jvare kAse zvayathAvudareSu ca / nisota, pAThA, haldI, dAruhaldI, do prakArakI | gulmAzaH pANDurogeSu kAmalAyAM halImake // sArivA, pokharamUla, kuTakI, dhamAsA, dantImUla, alakSmIgraharakSoghnaM cAturthikanivAraNam // baca, nIlakA paJcAGga aura bAyabiDaMga / saba samAna- (zreyasIgajapippalI, rohirSa gandhatRNabhedaH, bhAgamizrita 20 tole lekara pAnIke sAtha bhUtikaM gandhavarNa rohiSAbhAve bhAgadvayaM grAhyam / ) pIsa leN| kAya-dazamUlakI hareka cIz2a, harra, baher3A, vidhi--kAtha, kalka, 2 sera gAyakA ghI, | AmalA, haldI, dAruhaldI, kur3ekI chAla, sataunA, 2 sera gAyakA dahI, 2 sera gAyakA dUdha, aura | | cirAyatA, nIlakA pazcAGga, kuTakI, amalatAsa 2 sera gAyake gobarakA rasa ekatra milAkara pkaaveN| aura kaThUmara ( kaThagUlara ) kI jar3akI chAla, jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to chAna leN| pokhara mUla aura dhamAsA / pratyeka 10 tole lekara adhakuTA karake sabako 32 sera pAnImeM pakAveM / isake sevanase apasmAra, bhUtonmAda, kSaya, | jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya to chAna leN| zvAsa aura unmAda roga naSTa hotA hai| ___ kalka-bharaMgI, pAThA, soMTha, mirca, pIpala, ( mAtrA-1 tolaa|) nisota, gajapIpala, pIpala, mUrvA, dantImUla, cirAyatA, 2-pUtIketi pAlantaram / 1-" nibulAni ca " iti pAThAntaram / -kaTakAmadayantyupreti pAThabhedaH 2-" mAlakI" iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [341] (yA cItA, do prakArakI sArivA, rohiSa (gandha- | vidhi---kAtha, kalka aura 2 sera ghIko tRNa bheda / isake abhAvameM gandha tRNa ), bhUtika / ekatra milAkara pkaaveN| jaba ghRtamAtra zeSa raha (gandha tRNa ) aura mallikA puSpa (mogarA yA | jAya to chAna leN| camelI ) / pratyeka 11-1 // tolA lekara sabako isake sevanase viSamajvara, pANDu, kuSTha, pAnIke sAtha pIsa leN| | visarpa, kRmi aura arzakA nAza hotA hai| vidhi-kAtha, kalka, 2 sera gAyakA ghI, (mAtrA-1 tolA / ) 2 sera gAyake gobarakA rasa, 2 sera gAyake dahI kA pAnI, 2 sera gAyakA dUdha aura 2 sera gomUtra | (4053) paJcatiktakaM ghRtam (2) ekatra milAkara pakAveM / jaba ghRta mAtra zeSa raha (yo. ra. / vAtavyA.) jAya to chAna leN| | nimbAmRtApapaTolanidigdhikAnAM yaha ghRta amRtake samAna guNakArI hai| | bhAgAnpRthakdazapalAn vipaced ghaTe'pAm / isake sevanase apasmAra, jvara, khAMsI, zotha, uda | aSTAvazeSitarasena punazca tena / raroga, gulma, arza, pANDu, kAmalA halImaka aura prasthaM ghRtasya vipacepicubhAgakalkaiH // cAturthika (cauthiyA ) jvara kA nAza hotA hai| | rAsnAviDaGgasuradArugajopakulyA (mAtrA-1 tolA / ) dvikssaarnaagrnishaamishicvykusstthaiH| tejovatImaricavatsakadIpyakAni-- (4052) pazcatiktakaM ghRtam (1) rohiNyapuSkaravacAkaNamUlayuktaiH // (yo. ra.; i. ni. ra. / jvarA.; yo. ciM. m.| maniSThayA'tiviSayA tritAyamAnyA a. 5) ____saMzuddhaguggulupalairapi paJcasaMkhyaiH / vRSanimbAmRtAvyAghrIpaTolAnAM zRtena c| tatsevitaM ghRtamatiprabalaM samIraM kalkena pakaM sarpistu nihanyAdviSamajvarAn // sandhyasthimajjagatamapyapahanti kuSTham / / pANDaM kuSTha visarpa ca kRmInazaoNsi nAzayet // nADIvraNAva'dabhagandaragaNDamAlA kAya--bAsA, nImakI chAla, giloya, jarvavAtagadagulmagudotyamehAn / kaTelI aura paTola samAnabhAgamizrita 4 sera lekara | yakSmArujaM zvasanapInasakAsazophasabako adhakuTA karake 32 sera pAnImeM pakAveM / __ hRtpANDurogamatha vidradhivAtaraktam // aura cauthA bhAga zeSa rahane para chAna leN| kAtha--nImakI chAla, giloya, bAsA, kalka---uparokta pAMcoM oSadhiyAM samAna- | paTola aura kaTelI / dasa dasa pala ( hareka 50 bhAgamizrita 13 tole 4 mAze lekara pAnIke tole ) lekara sabako 32 sera pAnI meM pakAve / sAtha pIsa leN| | jaba 4 sera pAnI zeSa raha jAya to chAna leN| For Private And Personal Use Only
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [342] bhaart-bhaissjy-rsnaakrH| [pakArAdi kalka--rAsnA, bAyabiDaMga, devadAru, gaja- kAtha-nImakI chAla, paTola, kaTelI, giloya pIpala, javAkhAra, sajIkhAra, soMTha, haldI, sauMpha, | aura bAsA 10-10 pala (hareka 50 tole ) cava, kUTha, mAlakaMganI, kAlImirca, indrajo, aja- lekara kUTakara sabako 32 sera pAnImeM pakAyeM / moda, cItA, kuTakI, pokharamUla, baca, pIpalAmUla, jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya to chAna leN| majITha, atIsa, nisota aura ajavAyana / pratyeka tatpazcAt yaha kAtha, 2 sera dhI aura 13 tole oSadhi 11-1 / tolA lekara pAnIke sAtha pIsa 8 mAze triphalekA kalka ekatra milAkara pkaaveN| leN| zuddha gUgala 25 tole / kAthake jala jAne para dhRtako chAna leN| vidhi--kAtha, kalka, 2 sera ghI ( aura isake sevanase kuSTha, 80 prakArake vAtaja 4 sera pAnI ) ekatra milAkara pakAveM / jaba ghRta | roga, 40 prakArake pittaja roga, 20 prakArake mAtra zeSa raha jAya to chAna leN| kaphaja roga, duSTa vraNa, kRmi, arza aura pAMca prakAisake sevanase sandhi, asthi, aura majjA- | rakI khAMsI naSTa hotI hai / gata prabala vAyu, kuSTha, nAr3IgaNa ( nAsUra ), arbuda, ( mAtrA---1 tolA / ) bhagandara, gaNDamAlA, Urdhvajatrugata vAtaja roga, | (4055) paJcatiktaM ghRtam (4) gulma, arza, prameha, rAjayakSmA, zvAsa, pInasa, (vR. ni. ra.: ga. ni.. . mA. / visphoTA.. khAMsI, zotha, hRdroga, pANDu, vidradhi aura vAtarakta vR. yo. t.| ta. 125.; vaM. se.; ra. ra.; yo. kA nAza hotA hai| ra.; ca. da. / visphoTA.; yo. t.| ta. 66) ( mAtrA--6 maashe|) paTolasaptacchadanimbavAsA (4054) paJcatiktakaM ghRtam (3) phalanikacchinnaruhAvipakam / (ca. da.; maiM. ra. yo. ra.; vaM. se.; . maa.| tatpazcatiktaM ghRtamAzu hanti / kuSTha.; ga. ni. / ghRtAdhi. 1; vR. yo. t.| tridossvisphottvisrpknndduuH|| ta. 120) paTola, sataunA, nImakI chAla, bAsA, hare, nimbaM paTolaM vyAghrI ca guDUcI vAsakaM tthaa| baher3A, AmalA aura giloya ke kAtha tathA kalkase kuryAddazapalAnbhAgAnekaikasya mukuhitAn // siddha ghRtase tridoSaja visphoTaka, visarpa aura jaladroNe vipaktavyaM yAvatpAdAvazeSitam / / khujalI naSTa hotI hai| ghRtapasthaM pacettena triphalAgarbhasaMyutam // (kAthake liye saba cIjeM milAkara 4 sera paJcatiktamidaM khyAtaM sarpiH kuSThavinAzanam / | leM / 32 sera pAnImeM pakAveM aura 8 sera zeSa azItiM vAtajAn rogAMzcatvAriMzacca paittikaan|| rahane para chAna leN| viMzati zlaiSmikAMzcaiva pAnAdevApakarSati / kalkake liye saba cIjeM samAna-bhAga-mizrita duSTavaNakrimInaH paJcakAsAMzca nAzayet // | 13 tole 4 mAze / ghI 2 ser|) For Private And Personal Use Only
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtapakaraNam ] hatIyo bhaagH| [343] (4056) paJcapalaM ghRtam ( saba cIjeM samAna bhAga milAkara 1 (bhai. ra.; ca. da. / gulmA.; ca. saM. / ci. sera leM aura kUTa kara 8 sera pAnImeM pakAveM / a. 5 gulma.) / 2 sera pAnI zeSa rahane para chAna kara usameM AdhA pippalyAH picuradhyardo dADimAdvipala plm| | sera ghI tathA uparokta cIjoMkA samAnabhAga-mizrita dhAnyAt pazcAghRtAcchuNThyAH karSaH kSIraM catu 6 tole 8 mAze kalka milAkara dhUpa meM rakkheM guNam // aura pAnI khuzka ho jAne para chAna leN| athavA siddhametad ghRtaM sadyo vAtagulmaM cikitsti| Agapara pakAkara pAnI jalA deN|) yonizUlaM ziraHzUlamAMsi viSamajvaram // isa telakA phAyA yonimeM rakhanA cAhiye / pIpala 1 tolA 10 // mAze, anAradAnA | (4058) paJcamUlAdhaM ghRtam 10 tole, dhaniyA 5 tole aura sAMTha 11 tolA / (yo. ra.; vaM. se. / grahaNI.; vR. yo. ta. / ta. lekara saba ko pAnIke sAtha pIsa leM / tatpazcAt 67 vA. bha. / ci. a. 10) yaha kalka, 50 tole ghI aura 200 tole dUdha gho aura 200 tole dUdha | paJcamUlyabhayAvyoSapippalImUlasaindhavaiH / ekatra milAkara pakA / aura dUdha jala jAne para rAsnAkSAradvayAjAjIviDaGgazaTibhizrutam // ghRtako chAna leN| pakena mAtuluGgasya svarasenA''drekasya ca / ___ isake sevanase vAtaja gulma, yonizUla, zira- zuSkamUlakakolAmbucukrikAdADimasya ca // pIr3A, arza aura viSamajvara naSTa hotA hai| | tkrmstusuraamnnddsauviirktussodkaiH|| ( mAtrA-1 tolA / ) kAdhikena ca tatpaktvA pItamagnikaraM param / / (4057) paJcapallavAcaM ghRtam zUlagulmodarAnAhakAryAnilagadApaham / / (ca. da. / yoninyApa.) kalka-belachAla, aralukI chAla, khambhApaJcapallavayaSTayAhamAlatIkusumaiya'tam / | rIkI chAla, pADhala, araNI, harra, sAMTha, mirca, pIpala, ravipakamanyathA vA yonigandhArtavanAzanam // | pIpalAmUla, seMdhA namaka, rAsnA, javAkhAra, pazcapallava ( Amakepatte, jAmanake patte. / sajIkhAra, jIrA, bAyabiDaMga aura zaTI ( kacUra) bijaure nIbUke patte, kaithake patte aura belake patte), | saba cIjeM samAnabhAga-mizrita 20 tole / mulaiThI aura camelI ke phUloM ke kalka tathA kAthase | drava padArtha-pake huve bijaure nIbUkA sUryapAka dvArA athavA agnipara pakAkara siddha kiyA | rasa 2 sera, adarakakA rasa 2 sera, sUkhI mUlIkA huvA ghRta yonikI gandha aura Artava-vikAroM ko kAr3hA 2 sera, berakA kAr3hA 2 sera, cUkekA rasa maSTa karatA hai| 2 sera, anArakA rasa 2 sera, takra 2 sera, dahIkA 1-prasthamiti pAThAntaram / | pAnI 2 sere, surAkA maNDa ( svaccha bhAga) For Private And Personal Use Only
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 344 ] 2 sera, sauvIraka 2 sera, tuSodaka 2 sera aura kAMjI 2 sera | bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / 2 sera ghI, kalka aura ye samasta drava padArtha milAkara pakAveM / isake sevana se agnikI vRddhi hotI tathA zUla, gulma, udararoga, aphArA, kRzatA aura vAtaja roga naSTa hote haiM / ( mAtrA - 1 tolA 1 ) (4059) pazcAravinda ghRtam ( ra. ra. / upadaMzA . ) mRNAlaM padmabIjAni nAlaM padmaJca kesaram / sarva sappalaM kuryAt triMzatpalaJca goghRtam // ghRtAccaturguNaM kSIraM ghRtazeSaM vipAcayet / pAkAnte cUrNameSAJca kSiptvA tadavatArayet // bhakSayelliGgarogaghnaM ghRtaM paJcAravindakam // kamalanAla, kamalagaTTA, kamalakI jar3a, kamalapuSpa aura kamalakesara / sabakA samAnabhAga - mizrita cUrNa 35 tole / -2 tole taka / ) 30 pala (150 tole) ghI meM yaha cUrNa aura cAra gunA dUdha milAkara pakAveM / jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to use chAnakara usameM uparokta pAMcoM oSadhiyoM kA 7 pala ( 35 tole ) cUrNa milA / isake sevana se upadaMza ( Atazaka ) naSTa hotI hai / ( mAtrA - Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ pakArAdi (4060) paTolaghRtam (vaM. se.; vR. mA.; vR. ni. ra. / kSudarogA .; vR. yo ta / ta. 127 ) paTolapatratriphalArasAJjanavipAcitam / pItaM ghRtaM nAzayati kRcchramapyahipUtanam // paTolapatra, harra, baher3A, AmalA aura rasautake kalka tathA kAthase siddha ghRta pInese kaSTasAdhya ahipUtanA roga bhI naSTa ho jAtA hai / ( kAtha 4 sera, kalka 6 tole 8 mAze, ghRta 1 sera / kAtha jalane taka pakAveM / ) (4061) paTolamUlAdi ghRtam ( ca. saM. / ci. a. 12 zvayathu. ) paTolamUlAmaradArudantI trAyanti pippalyabhayAvizAlAH / yasi tiktakarohiNI ca sacandanA syAnniculAni dArvI // karSonmataistaiH kathitaH kaSAyo ghRtena peyaH kuDavena yuktaH / visarpadAhajvarasannipAtAM tRSNAM viSANi zvayathuM nihanti // paTolakI jar3a, devadAru, dantI mUla, trAyamANA, pIpala, harra, indrAyaNamUla, mulaiThI, kuTakI, lAlacandana, hijjalaphala aura dArUhaldI 11 - 11 tolA lekara kUTakara use 8 gune pAnI meM pakAveM / jaba cauthA bhAga pAnI zeSa rahe to chAna leM / For Private And Personal Use Only isa kAthameM AdhAsera ghI milAkara pakAveM / jaba kAtha jala jAya to ghI ko chAna leN|
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [345] - yaha ghI visarpa, dAha, jvara, sannipAta, tRSNA, | chAla, bAsA, harai, baher3A, AmalA, dhamAsA, pittaviSa aura zothakA nAza karatA hai| pApar3A aura trAyamANA 5-5 tole tathA Ama( mAtrA-1 tolA / ) lA 1 sera lekara kUTa kara sabako 32 sera pAnImeM (noTa-pAkakI uttamatAke liye cAra | pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa rahe to chAna leN| gunA pAnI bhI DAlanA cAhiye / ) kalka-cirAyatA, indrajau, nAgaramothA, muleThI, sapheda candana Ara pIpala / saba samAna (4062) paTolazuNThighRtam bhAga mizrita 13 tole 4 mAze lekara pAnIke (ca. da.; vRM. mA.; yo. ra. / amlapitta.) / sAtha pIsa leN| paTolazuNThayoH kalkAbhyAM kevala kulakena vaa| vidhi-2 sera ghI, kAtha aura kalka ko - ghRtaprasthaM vipaktavyaM kaphapittaharaM param // | ekatra milAkara pakAveM / jaba kAtha jala jAya to paTola aura sAMThake athavA kevala paTola ke | ghIko chAna leN| kalkase siddha ghRta kapha aura pittakA nAza yaha ghRta AMkhoMke liye hitakArI aura zukra karatA hai| varddhaka hai tathA nAka kAna AMkha tvacA aura ( kalka 20 tole / ghI 2 sera / pAnI mukhake roga, vraNa, kAmalA, jvara, visarpa aura gaNDa8 sera / ) mAlAkA nAza karatA hai| (4063) paTolAcaM ghRtam ( mAtrA--1 tolaa|) (yo. ta.; vaM. se.; yo. ra.; bhai. ra.; . mA.; ca. d.| (4064) pathyAvRtam netraro.; ga. ni. / netra.; vA. bha. / utta. a. 13) | (ca. saM. / ci. a. 16 pANDu) paTolaM kaTuko dAvI nimbaM vAsAM phalatrikam / pathyAzatarase pathyAntArddhazatakalkavAn / durAlabhAM parpaTakaM trAyantIzca palonmitAm // / prasthaH siddho ghRtAtpeyaH spaannddaamygulmnut|| prasthamAmalakAnAntu kAyayenalvaNe'mbhasi / / kAtha-100 pala (6 / sera) hara ko tena pAdAvazeSeNa ghRtapasthaM vipAcayet // kUTakara 32 sera pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera pAnI kalkai bhuunimbkuttjmustyssttyaahcndnaiH|| | zeSa rahe to chAna leN| sapippalIkaistatsiddha cakSuSyaM zukrayohitam // kalka----50 pala harake DaNThaloM ko pAnIke ghANakarNAtivamatvaGmukharogatraNApaham / | sAtha pIsa leM / kAmalAjvaravIsarpagaNDamAlApahaM param // vidhi--2 sera ghImeM yaha kalka tathA kAtha kAya-paTola, kuTakI, dAruhaldI, nomakI milAkara pakAveM / jaba kAtha jala jAya to dhIko 1 vAgbhaTameM kala dravyoMmeM netravAlA adhika hai| / chAna leM / For Private And Personal Use Only
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [346] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi isake sevanase pANDu aura gulma naSTa hotA hai| harra aura nAgabalA (gaMgerana ) ke kAtha tathA ( mAtrA-1 tolA / ) pIpala aura bAse ke kalka aura dUdhake sAtha ghRta (4065) pathyAcaM ghRtam (1) | siddha karake sevana karAnese kSata-janya kSayakA (vR. mA. / madAtyayA.) nAza hotA hai| pathyAkAthena vA siddhaM ghRtaM dhAtrIrasena vA / (kAtha 8 sera, ghI 2 sera, dUdha 2 sera sarpiH kalyANakaM vApi madamUrchApahaM pibet // aura kalka 20 tole / ) ___harake kAtha yA Amaleke rasase siddha ghRta | (4068) padmakAdyaM ghRtam (1) yA 'kalyANakaghRta' pilAnese mada aura mUrchA ( yo. ra.; vaM. se.; vR. ni. ra.; . mA.; ca. d.| kA nAza hotA hai| chardi.; vR. yo. ta. / ta. 83 ) (kAtha 4 sera, ghI 1 sera / mandAgni para pakAveM / ) padmakAmRtanimbAnAM dhAnyacandanayoH pacet / (4066) pathyAcaM ghRtam (2) kalke kAthe ca haviSaH prasthaM chardinivAraNam / / __(ga. ni. / bAlaro.) tRSNAruciprazamanaM dAhajvaraharaM param // pthyaasauvrclkssaarvelvyossaagnihinggubhiH|| ___kAtha-padmAkha, giloya, nImako chAla, tiktayA ca ghRtaM siddhaM samakSIraM vyapohati // dhaniyA aura candana / saba samAnabhAga-mizrita gulmaanaahgudbhrNshshvaaskaasvilmbikaaH|| 4 sera lekara kUTakara 32 sera pAnImeM pakAyeM aura ___harra, saJcala, javAkhAra, bAyabiDaMga, seTha, 8 sera pAnI zeSa rahane para chAna leN| mirca, pIpala, cItA, hIMga aura kuTakI ke kalka | kalka-uparokta cIjeM samAnabhAga-mizrita tathA samAna bhAga dUdhake sAtha pakAyA huvA ghRta | 13 tole 4 mAze lekara pAnIke sAtha pIsa leM / pInese gulma, aphArA, gudabhraMza, zvAsa, khAMsI aura vidhi--2 sera ghI tathA kAtha aura kalka vilambikA kA nAza hotA hai| ko ekatra milAkara pakAveM / jaba kAtha jala jAya ( kalkakI saba cIjeM samAna bhAga mizrita | to ghIko chAna leN| 20 tole / ghI 2 sera / dUdha 2 sera / pAnI 8 sera / sabako ekatra milAkara pakAveM / ) isake sevanase chardi; tRSNA, aruci, dAha (4067) pathyAcaM ghRtam (3) aura jvarakA nAza hotA hai| (vR. ni. ra. / kSaya. ) ( mAtrA--1 tolA / ) pathyAhanAgabalayoH kAthe kSIrasame ghutama / | noTa-kAthameM lAlacandana tathA kalka meM payasApippalIvAsAkalkasiddhaM kSate hitam // / sapheda candana DAlanA cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tRtIyo bhAgaH / ghRtaprakaraNam ] (4069) padmakAdyaM ghRtam (2) ( vaM. se.; yo. ra. / visphoTA . ) padmakaM madhukaM lodhraM nAgapuSpaJca kezaram / haridre viDaGgAni sUkSmailA tagaraM tathA // kuSThaM lAkSA patrakaJca sindhUtthaM ' tutthameva ca / toyenAloDya tatsarvaM ghRtaprasthaM vipAcayet // yAMzca rogAnnihantyetattAnnibodha mahAmune / sarpakITAdidaSTeSu latAmUtrakRteSu ca // vividheSu ca sphoTeSu tathA kuSThavisarpiSu / nADISu gaNDamAlA prabhinnAsu vizeSataH / / agastivihitaM dhanyaM padmakaM tu mahAghRtam // padmAka, mulaiThI, lodha, nAgakesara, kesara, haldI, dArUhaldI, bAyabiDaMga, choTI ilAyacI, sagara, kUTha, lAkha, tejapAta, seMdhAnamaka aura nIlAthothA samAna bhAga-milita 20 tole lekara sabako pIsakara 8 sera pAnI meM milAyeM aura use 2 sera ghI meM DAlakara pakAveM / jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to chAna leM 1 ise sarpa ityAdi viSaile jantuoM ke kATake sthAna para tathA makar3I Adi ke viSa para aura vividha prakArake sphoTa, kuSTha, visarpa, nAr3IvraNa ( nAsUra ), gaNDamAlA aura vizeSataH jisa gaNDamAlA meM ghAva ho gaye hoM usameM lagAnese lAbha hotA hai / (4070) palAzakSAraghRtam (bR. yo. ta. / ta. 98 gulma; vaM. se. / gulma. ) palAzakSAratoyena sarpiH siddhaM pibedvadhUH / ( yasminnavasare kSAratoyasAdhyaghRtAdiSu 1 sikthakamiti pAThAntaram / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 347 ] phenodgamasya niSpattirnaSTadugdhasamAkRtiH // sa eva tasya pAkasya kAlo netara lakSaNaH / / ) palAza ke kSAra ke pAnI se pakA huvA ghRta pilAnese striyAMkA rakta gulma naSTa ho jAtA hai / ( mAtrA - - 6 mAze / ) ( DhAka ( palAza) kI bhasmako 6 gune pAnI meM gholakara 21 bAra chAnakara svaccha pAnI nikAleM / yaha pAnI 4 sera aura ghI 1 sera milAkara pakAveM / ) kSArake pAnI se ghRta pakAte samaya jaba phena Ane lageM aura ghRta phaTe huve dUdhake samAna dIkhane lage to use siddha samajhanA cAhiye / (4071) palAzaghRtam ( ca. saM. / ci. a. 5 raktapi; vA. bha. / ci. a. 2 ) palAzavRntasya rasena siddhaM tasyaiva kalkena madhudra hi / lihyAd ghRtaM vatsakakalkasiddhaM tadvatsamaGgotpalalodhrasiddham // palAza ( DhAka ) ke DaNThalokA rasa 4 sera, inhIM kalka 10 tole aura ghI 1 sera lekara sabako ekatra milAkara pakAyeM / jaba rasa jala jAya to ghIko chAna leM / isameM zahada milAkara pIne se raktapitta naSTha hai / ( mAtrA -- ghI 1 tolA / zahada 2 tole / ) isI prakAra kur3ekI chAlake kalka yA majITha, For Private And Personal Use Only
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [348] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [pakArAdi mulaiThI aura lodhake kalkase siddha ghRta bhI rakta- kalka--uparokta cIjeM samAna-bhAga-milita pittako naSTa karatA hai| / 6 tole 8 mAze lekara pAnIke sAtha pIsa leN| (4072) palAzAdighRtam / vidhi--1 sera gAyakA navanIta (makkhana) (rA. mA. / aze. 18vaM. se. / arza.) aura uparokta kAtha tathA kalka ekatra milAkara triguNena palAzabhasmanaH salilenoSaNakAyena vA kAtha jalane taka pakAveM / tadanantara ghRtako paripAcitamAjyamaznute dhruvamAzu prazamo'rzasAM | chAna leN| bhavet // ise baccoMko pilAnese unakI buddhi, smaraNaDhAka ( palAza ) kI rAkhakA pAnI 6 sera, | zakti, rUpa aura balakI vRddhi hotI hai| soMTha, kAlI mirca aura pIpalakA samAna-bhAga- | (4074) pAThAcaM ghRtam (2) mizrita kalpha 20 tole tathA dhI 2 sera lekara (vaM. se. / bAlaro.) sabako ekatra milAkara pAnI jalane taka pkaaveN| | pAThAmativiSAM kuSThaM saralaM devadAru ca / ise sevana karane se arza zIghra hI naSTa ho / dvipippalyau tejavatI citrakaM vizvabheSajam / / jAtI hai| ( mAtrA-6 mAze / ) ubhe haridre saralaM phalAni kuTajasya ca / . ( DhAka kI rAkha ko 6 gune pAnImeM ghola gaNDIrImajamodAzca viDaGga kaTurohiNIm // vacA sarpasugandhAzca zreyasI maricAni ca / kara 21 bAra chAnakara svaccha pAnI nikAleM / yahI mAtuluGgasya mUlAni dADimasya rasena tu // pAnI uparokta dhImeM DAlanA cAhiye / ) ilakSNapiSTAni saMyojya kSIre sarpirvipAcayet / (4073) pAThAcaM ghRtam (1) / | mRdamiyaH kumAraH syAtkrimikoSThazca yo bhvet|| (ga. ni. / bAla ro. 11) arocakagRhItazca tathA yazcAtisAryate / pAThA vacA saindhava zigru pathyA etatsarpiH prayoktavyaM kumAro balavAn bhavet // kaTutrayaM gonavanItapakam / pANDurogAca gulmAca tathA zvayathusazcayAt / etaghRtaM pAnata eva kuryAt kRzabhAvAca dainyAca svarabhedAttathaiva ca // mati smRti rUpabalaM zizUnAm // prajvAlAvarNabhedAca kSiprameva vimucyate // kAtha-pAThA, baca, seMdhAnamaka, sahajanekI kalka-pAThA, atIsa, kUTha, devadAra, dhUpachAla, hare, soMTha, mirca aura pIpala / saba samAna- sarala, pIpala, gajapIpala, cava, cItA, soMTha, haldI, bhAga-mizrita 2 sera lekara kUTakara 16 sera dAruhaldI, sarala ( dhUpa sarala), indrajau, majITha, pAnImeM pakAveM jaba 4 sera pAnI zeSa raha jAya ajamoda, bAyabiDaMga, kuTakI, baca, sarpagandhA to chAna leN| (gandha rAsnA ), harra, kAlImirca aura bijo rekI For Private And Personal Use Only
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNama] tRtIyo bhaagH| [349] jar3a / saba cIjeM samAna-bhAga-mizrita 20 tole / (4076) pAThAyaM ghRtam (4) lekara pAnIke sAtha pIsa leN| (vA. bha. / u. a. 2 bAlaro.) __ yaha kalka, 2 sera ghI, 2 sera dudha aura pAThAbelladvirjanImustabhAIpunarnavaiH / 8 sera anArakA rasa lekara sabako ekatra milA- | sabilvatryUSaNaiH sarpivRzcikAlIyutaiH zRtam // kara mandAgni para pakAveM aura dUdhamAtra zeSa rahane | lihAno mAtrayA rogaimucyate mRttikobhvaiH|| para chAna leN| kAtha-pAThA, bAyabiDaMga, haldI, dAruhaldI, ise pilAnese bAlakoMke agnimAMdya, koSThake nAgaramothA, bharaMgI, punarnavA (bisakhaparA), belakI kRmi, aruci, atisAra, pANDu, gulma, zotha, chAla, soMTha, kAlI mirca, pIpala aura vRshcikaalii| saba cIjeM samAna-bhAga-milita 4 sera lekara kUTakRzatA, dInatA aura svarabheda ityAdi roga zIghra | kara 32 sera pAnImeM pakAveM / jaba cauthA bhAga hI naSTa ho jAte haiM tathA unake bala, varNa aura pAnI zeSa raha jAya to chAna leN| agniko vRddhi hotI hai| kalka-uparokta samasta cIjeM samAna-bhAga(4075) pAThAyaM ghRtam (3) milita 13 tole 4 mAze lekara pAnIke sAtha (vA. bha. / ci. a. 8) pIsa leN| paatthgjmoddhnikaashvdNssttraapnyckolkaiH|| vidhi--kAtha, kalka aura 2 sera ghRtako sabilvairdadhicAGgerIsvarase ca caturguNe // ekatra milAkara pakAveM / jaba kAtha jala jAya to hantyAjyaM siddhamAnAhaM mUtrakRcchre pravAhikAm / ghIko chAna leN| gudabhraMzAtIdajagrahaNIgadamArutAn // yaha ghRta bAlakoMko khilAne se unake miTThI pAThA, ajamoda, dhaniyA, gokharu, pIpala, | khAnese utpanna huve roga naSTa hote haiM / pIpalAmUla, cava, cItA, sAMTha aura belagiri kA (4077) pAThAcaM ghRtam (5) (vaM. se. / atisA.) samAna-bhAga-mizrita kalka 20 tole tathA dahI 4 pAThAmasiviSAM nimbaM samajhA candanaM jalam / sera aura cAMgerI (cUke) kA svarasa 4 sera evaM ghI | dhAtakI mustabhUnimba jaTAmAMsI sanAgarAm // 2 sera lekara sabako ekatra milAkara pakAveM / jaba dAvI ca samabhAgAni ghRtaprasthe vipAcayet / ghRtamAtra zeSa raha jAya to use chAna leN| sajvaro'sminatIsAre grahaNyAM pANDurogiNi // isake paunese aphArA, mUtrakRcchU, pravAhikA, | mUtrakRcchre gudasrAve vidhUcyAmalase hitH|| gudabhraMza, arza, saMgrahaNI aura vAyukA nAza hotA hai| kAtha-pAThA, atIsa, nImakI chAla, majITha, ( mAtrA-1 tolaa|) candana, sugandhavAlA, dhAyake phUla, nAgaramothA, For Private And Personal Use Only
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ta-bhaiSajya ratnAkara! | [ 350 ] [ pakArAdi cirAyatA, jaTAmAMsI (bAlachar3a), soMTha, aura dAru- / sthisa nataM haridre dve sArive dve miyakA || haldI / samAna-bhAga-mizrita 4 sera lekara kUTakara nIlotpalailAmaJjiSThAdantIdADimakesaram / sabako 32 sera pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera pAnI viDaGgaM pRzniparNI ca kuSThacandanapadmakaiH // zeSa raha jAya to chAna le 1 tAlIsapatraM bRhatI mAlatyAH kusumaM navam / aSTAviMzatibhiH kalkairetairakSasamanvitaiH // caturguNaM jalaM dattvA ghRtaprasthaM vipAcayet / apasmAre jvare kAse zoSe mande'nale kSaye || vAtarakte pratizyAye tRtIyakacaturthake / charzomUtrakRcchre ca visarpopadraveSu ca // kaNDUpANDvAmayonmAdaviSamehagareSu ca / bhUtopahatacittAnAM gadgadAnAmaretasAm / / zastaM strINAM ca bandhyAnAmAyurvarNabalapradam / alakSmIpAparakSoghnaM sarvagrahanivAraNam // kalyANakamidaM sarpiH zreSThaM puMsavaneSu ca // bhArata kalka-uparokta saba cIjeM samAna bhAga- milita 13 tole 4 mAze lekara pAnIke sAtha pIsa leM / vidhi - 2 sera ghI tathA yaha kAtha aura kalka ekatra milAkara pakAveM / kAtha jalane para ghI ko chAna leN| yaha ghRta jvarAtisAra, saMgrahaNI, pANDu, mUtrakRcchra, atisAra, viSucikA aura alasakameM hitakArI hai | ( mAtrA 1 tolA / ) noTa - kAthameM lAla candana aura kalka meM sapheda candana DAlanA cAhiye / (4078) pAnIyakalyANakaM ghRtam (bR. mA.; bhai. ra.; ca. da. / jvarA.; zA. dha. / kha. 2 a. 2; vR. yo. ta. / ta. 88 ) vizAlA ' triphalA kauntI devadAvailavAlukam / 1. vaGgasena meM isase pUrva itanA pATha adhika hai:dazamUlI tathA rAsnA vAnarI trivRtA balA / mUrvA zatAvarI ceti kAthyaistu kuDavaiH pRthak / / kRtkArthaM pRthak prasthadvayaM mRdvagninA pacet // (vaM. se. / unmAdA0 ) dazamUla, rAsnA, kauMcake bIja, nisota, kharaiTI, mUrvA, aura zatAvara pRthak pRthak 20-20 tole lekara kUTakara harekako alaga alaga 4 -4 sera pAnImeM pakAveM / jaba 1-1 sera pAnI raha jAya to saba kAryoM ko ekatra milA leM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir indrAyaNa kI jar3a, harra, baher3A, AmalA, reNukA, devadAru, elavAluka, zAlaparNI, tagara, haldI, dArUhaldI, donoM prakArakI sArivA, phUla priyaGgu, nIlotpala, ilAyacI, majITha, dantImUla, anAradAnA, nAgakesara, bAyabiDaMga, pRSTaparNI, kUTha, sapheda candana, padmAka, tAlIsapatra, kaTelI aura camelI ke navIna puSpa | pratyeka oSadhi 11 - 1 tolA lekara pIsakara kalka banAveM / tatpazcAt 2 sera ghI meM yaha kalka aura 8 sera pAnI DAlakara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to ghRta ko chAna leM / yaha ghRta apasmAra, jvara, khAMsI, zoSa, agnimAMdya, kSaya, vAtarakta, pratizyAya, tRtIyaka jvara, caturthika (cauthiyA) jvara, chardi (vamana), arza, mUtrakRcchra, visarpa, kaNDu, pANDu, unmAda, viSa, prameha, garaviSa, bhUtonmAda, gadgadatA ( hakalAnA ), For Private And Personal Use Only
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [351] vIryakI kamI aura bandhyatva Adi rogoMko naSTa / yaha ghRta upadrava-sahita rAjayakSmA ko naSTa karatA hai / tathA isake sevana se Ayu, varNa aura | karatA hai| balakI vRddhi hotI hai| (mAtrA-1 tolA) yaha alakSmI, aura grahadoSoM ko bhI zAnta / (4080) pArAzaraM ghRtam (2) karatA hai| (vR. ni. ra. / kSaya.) ( mAtrA-1 tolA / ) yaSTI balA guDUcI ca paJcamUlaM samAMzakam / pAradAdisarpiH kAyena sadRzaM dhAtrIrasaM cekSurasaM tathA // (vai. ra. / upadaMza.; vR. yo. t.| ta. 117) vidAryAyA rasaM caiva ghRtaM ca samabhAgikam / lepaprakaraNameM dekhiye / kSIraM dadhisamaM cAtra navanItaM tu tatsamam // (4079) pArAzaraM ghRtam (1) drAkSAtAlIsasaMyuktaM pathyA lAbhena yojayet / siddhaM ghRtaM ca pAnIye nasye bastau pradApayet // (ca. da.; vaM. se; vR. mA. / rAjaya.) harate rAjayakSmANaM pANDurogaM ca dAruNam / yaSTIvalAguDUcyalpapaJcamUlItulAM pacet / halImakArzasI nityaM raktapittanivAraNam // zUrpe'pAmaSTabhAgasthe tatra pAtraM paced ghRtam / / lepanaM duSTavIsarpapittadagdhavraNApaham // dhAtrIvidArIsvarase tripAtre pysormnne| kAtha-mulaiThI, kharaiTI, giloya, zAlaparNI, supiSTaiIvanIyaizca pArAzaramidaM ghRtam // pRSTaparNI, kaTelI, kaTelA aura gokharu |smaan-bhaagssainyN rAjayakSmANamunmUlayati zIlitam // | mizrita 4 sera lekara kUTakara 32 sera pAnI meM kAtha-mulaiThI, kharaiTI, giloya, zAlaparNI, | pakAveM jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya to chAna leN| pRSThaparNI, kaTelI, kaTelA aura gokharu / saba samAna- anya drava padArtha-AmalekA rasa 8 sera, bhAga-mizrita 6 / sera lekara, kUTakara sabako 64 / IkhakA rasa 8 sera, bidArIkandakA rasa 8 sera, dUdha sera pAnI meM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa raha | 8 sera aura dahI 8 ser|| jAya to chAna leN| ___kalka-dAkha (munakkA ), tAlIsapatra aura kalka-jIvanIya gaNakI oSadhiyAM samAna harai / samAna-bhAga-mizrita 2 sera lekara pAnI ke sAtha pIsa leN| bhAga-mizrita 1 sera lekara pAnI ke sAtha pIsa leN| vidhi-8 sera ghI, 8 sera navanIta (makkhana) anya drava padArtha-AmalekA rasa 12 sera, ! aura uparokta samasta padArthoM ko ekatra milAkara vidArIkandakA rasa 12 sera aura dUdha 32 sera / pakAveM / jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to chAna leN| vidhi-uparokta samasta cIjeM tathA 8 sera ise nasya aura bastidvArA prayukta karanA tathA ghRta ko ekatra milAkara pakAveM / pilAnA caahiye| For Private And Personal Use Only
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [352] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi - ___ isake sevanase rAjayakSmA, pANDu, halImaka, | (4082) pASANabhedAcaM ghRtam arza aura raktapittakA nAza hotA hai| ( mAtrA- (ca. da.; bhA. pra.; vaM. se.; vR. mA.; ga. ni. / 1 tolA / ) ___azmayaH; vA. bha. | ci. a. 11) ___ isakA lepa karanese duSTa vIsarpa aura agnidagdha pASANabhedo vasuko vaziro'zmantakaM tathA / vaNa naSTa hotA hai| zatAvarI zvadaMSTrA ca vRhatI kaNTakArikA // (4081) pAruSakaM ghRtam kapotavakvArtagalakAznozIragundrakAH / (ca. sN| ci. a. 29 vAtara.; bhA. pra. vA. ra.) | vRkSAdanI bhallukazca varuNaH zAkajaM phalam / / trAyantikA tAmalakI dvikAkolI shtaavrii| yavAH kulatyAH kolAni katakasya phalAni ca / kazerukA kaSAyeNa kalkairebhiH paceghRtam // USakAdibhativApameSAM kA zRtaM ghRtam // dattvA parUSakadrAkSAkAzmayakSurasAn samAn / bhinatti vAtasambhUtAmazmarI limameva tu / pRthavidAryAH svarasaM tathA kSIraM caturguNam // kAya- pakhAnabheda, lAla Aka, ciraciTA, etatmAyogika sarpiH pArUSakamiti smRtam / pattharacaTA, zatAvara, gokharU, bar3I kaTelI, choTI vAtarakte kSate kSINe vIsa paittike jvre|| / kaTelI, makoya, nIle phUlakI kaTasaraiyA, kacanArakI kAtha-trAyamAnA, bhuIAmalA, kAkolI, kSIra chAla,khasa, gundapaTera, bandA, aralukI chAla, baranekI kAkolI, zatAvara aura kaseru / samAna bhAga mizrita 1 sera lekara, kUTakara sabako 8 sera pAnImeM pkaaveN| chAla, sAgonake phala, jau, kulathI, bera aura jaba 2 sera pAnI raha jAya to chAna leN| nirmalIke phala / samAna bhAga mizrita 4 sera lekara kalka-uparokta cIjeM samAna-bhAga-mizrita | sabako ekatra kUTakara 32 sera pAnI meM pakAveM jaba 20 tole lekara pAnI ke sAtha pIsa leN| 8 sera pAnI zeSa raha jAya to chAna leN| anya drava padArtha-phAlasekA rasa 2 sera, | isa kAtha aura 'upakAdi gaNa'' ke dAkha (aMgUra) kA rasa 2 sera, khambhArIke phalokA kalkake sAtha 2 sera ghRta siddha kreN| rasa 2 sera, IkhakA rasa 2 sera aura bidArIkanda isake sevana se vAtaja patharI zIghra hI TUTa kA rasa 2 sera tathA dUdha 8 sera / vidhi-2 sera ghI aura uparokta samasta kara nikala jAtI hai| padArthako ekatra milAkara pkaaveN| jaba ghRtamAtra (mAtrA-3 se 6 mAze tk|) zeSa raha jAya to chAna leN| 1. reha, seMdhAnamaka, zilAjIta, do prakArakA yaha ghRta vAtarakta, kSata, kSINatA, vIsarpa kasIsa, hIMga aura nIlA thothA (zuddha) samAna mAga bhaura paittika jvarameM upayogI hai| mizrita 13 tole cAra maashe| - For Private And Personal Use Only
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [353] (4083) pippalIghRtam (1) / (4085) pippalIcitrakakRtam (vR. maa.| udarA.) (ca. da.; vaM. se.; bhai. ra. / plIhA.) pippalIkalkasaMyukta ghRtaM kSIracaturguNam / pippalIcitrakAnmUlaM piSTvA samyagvipAdhayet / pacetplIhAmisAdAdiyakRdrogaharaM param // ghRtaM caturguNakSIraM yakRtplIhodarApaham // pAnIke sAtha pisI huI pIpala 20 tole, pIpala 10 tole tathA cItekI jar3a 10 ghI 2 sera aura dUdha 8 sera lekara sabako ekatra | tole lekara donoM ko pAnI ke sAtha pIsa leN| tadanantara yaha kalka, 2 sera ghI aura ATha sera milAkara dUdha jalane taka pakAveM / tadanantara chAna leN| dUdha ekatra milAkara pakAveM / jaba dUdha jala jAya yaha ghRta tillI, agnimAMdya, aura yakRdrogoMko to ghIko chAna leN| naSTa karatA hai| isake sevanase yakRt , plIhA aura udararoga ( mAtrA-1 tolaa|) naSTa hote haiN| (1084) pippalIghRtam (2) (mAtrA-1 tolA) (ra. ra.; ca. da. / zUlA.; yo. ra.; vaM. se.; | (4086) pippalyAdighRtam vR. mA.; vR. yo. ta. / amlapi.) (ca. saM. / ci. a. 18 kAsa.) kApena kalkena ca pippalInAM pippliipippliimuulcvycitrknaagraiH| siddhaM ghRtaM mAkSikasaMprayuktam / / dhaanypaagvcaaraasnaayssttyaahkssaarhinggubhiH|| kSIrAnapasyaiva nihantyavazya kolmaatraighRtpsthaadshmuuliirsaaddhke| zUlaM pradaM pariNAmasaMjham // sidAcaturthikAM pItvA peyAmaNDaM pibedanu / tacyAsakAsahatpArzvagrahaNIdoSagulmanu / pIpalakA kAtha 8 sera, pIpalakA kalka 13 pippalyAdhaM ghRtaM caitadAtreyeNa prakIrtitam // tole 4 mAro aura dhI 2 sera / sabako ekatra milAkara pakAveM / jaba kAtha jala jAya to ghIko kalka-pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, seTha, dhaniyA, pAThA, baca, rAsnA, mulaiThI, javAchAna leN| khAra aura hIMga / pratyeka 7 // mAze lekara sabako ise zahada meM milAkara sevana karane se pravRddha | pAnIke sAtha pIsa leN| pariNAma zUla avazya naSTa ho jAtA hai| kAtha--dazamUla 4 sera / pAkArtha jala 32 pthy-duudhbhaat| sera / zeSa kAtha 8 sera / (mAtrA-ghI 1 tolA / zahada 2 tole / ) vidhi-2 sera ghI, kalka aura kAtha ekatra For Private And Personal Use Only
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 354] milAkara pakA / jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to use chAna 1 ise 5 tolekI mAtrAnusAra pIkara Uparase peyA yA maNDa pInA cAhiye / bhArata-bhaiSajya ( vyavahArika mAtrA - - 1 tolA / ) (4087) pippalyA ghRtam (1) ( ca. saM. / ci. a. 3; vRM. mA.; vR. ni. ra.; vaM. se.; ra. ra.; bhai. ra. / jvarA . ) pippalyazcandanaM mustamuzIraM kaTurohiNI / kaliGgakastAmalakI' sArivA'tiviSAsthirA // drAkSAmalakabilvAni trAyamANA nidigdhikA / siddhametairdhRtaM sadyo jIrNajvaramapohati // kSayaM kAsaM ziraHzUlaM pArzvazUlaM halImakam / sAbhitApama ica viSamaM sanniyacchati // yaha ghRta jIrNajvara, kSaya, khAMsI, zirazUla, pasalIkA darda, halImaka aura aMsAbhitApa ( kandhoM isake sevana se zvAsa, khAMsI saMgrahaNI aura kI tapana ) ko zIghra hI naSTa kara detA hai| tathA gulmakA nAza hotA hai / isake sevanase viSamAni ThIka ho jAtI hai / ( mAtrA - 1 tolA / ) noTa - kAthameM lAla candana tathA kalka meM sapheda candana DAlanA cAhiye / (4088) pippalyAdyaM ghRtam (2) kAtha- pIpala, candana, nAgaramothA, khasa, kuTakI, indrajau, bhuIAmalA, sArivA, atIsa, zAlaparNI, dAkha ( munakkA ), AmalA, belachAla, trAyamAnA aura kaTelI / saba cIjeM samAna -bhAga-mizrita 4 sera lekara 32 sera pAnI meM pakAyeM / jaba 8 sera pAnI zeSa rahe to chAna leM / - ratnAkaraH / [ pakArAdi ekatra milAkara pakAveM / jaba kAtha jala jAya to ghIko chAna leM. / 1 kaliGgakaratvA malakIti pAThAntaram / 2 drAkSAmalakavIjAnIti pAThAntaram / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( vR. mA. vaM. se.; ca. da / rAjayakSmA; vR. ni. ra. vaM. se. / kAsa.; bR. yo. ta. / ta. 78 ) pippalIguDasaMsiddhaM chAgakSIrayutaM ghRtam / etadaprividdhayarthaM sarpizca kSayakAsinAm // pIpalakA kalka 10 tole tathA gur3a 10 tole, ghI 2 sera aura bakarIkA dUdha 8 sera lekara sabako ekatra milAkara pakAveM / jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to chAna leM 1 isake sevana se kSaya aura khAMsI naSTa hotI tathA agni tIvra hotI hai / ( mAtrA - 1 tolA kalka-uparokta samasta cIjeM sama-bhAgamizrita 13 tole 4 mAze lekara sabako pAnIke sAtha pIsa leM / (4089) pippalyArthaM ghRtam (3) (ga.ni. / bAla. ) pippalIpippalImUlakaTukAdevadArubhiH / vidhi- -- yaha kAtha, kalka aura 2 sera ghI kssaardvyvidd|jaajiivilvmdhyaagridiipykaiH // davisauvIrakasurAmaNDaizca vipaced ghRtam / hanti prayuktaM tatkAle rogAn paribhavAzrayAn // For Private And Personal Use Only
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] tRtIyo bhAgaH / [355] - (4.. pItaM pItaM ca yaH stanyaM svaatmtisaaryte|| (kalkake liye saba cIjeM samAna-bhAgatasyApyetatparaM padhyaM dIpanaM balavarNakRt // mizrita 20 tole / dhI 2 sera / gomUtra 8 sera / ) pIpala, pIpalAmUla, kuTakI, devadAru, javA- (4091) pippalyA ghRtam (5) khAra, sajjIkhAra, biDalavaNa, jIrA, belagirI, cItA ( vai. ma. ra. / paTala 3) aura ajavAyana samAna bhAga mizrita 20 tole lekara sabako pAnIke sAtha pIsa leN| tatpazcAta pippalI pippalImUlaM citrako hstipipplii| yaha kalka, 2 sera ghI, 2 sera dahI, 2 sera sauvI saindhavaM sayavakSAraM hiGgasauvarcalaM tathA // raka, 2 sera surAmaNDa aura 2 sera uparokta kalka- | maricaM nAgaraM caiva palAMzaistairvipAcayet / vAlI oSadhiyoMkA kAtha lekara sabako ekatra kSIre caturguNe samyak sarpiH siddhaM pibennaraH / / milAkara pkaayeN| jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to zUlagulmodarArtighnaM hRdrogoraHkSatApaham / chAna leN| AnAhapANDutAplIhakAsazvAsavikAranut / / ___ jo bAlaka dUdha pIkara turanta vamana kara detA pippalyAghamidaM sarpiH pittagulmaharaM param // ho yA jise apAna vAyuke sAtha dasta AtA ho kalka-pIpala, pIpalAmUla, cItA, gajausake liye yaha ghRta atyanta upayogI hai| pIpala, seMdhAnamaka, javAkhAra, hIMga, saJcala (kAlA isake sevanase agni dIpta aura balavarNakI namaka), kAlI mirca aura seTha / pratyeka 5-5 vRddhi hotI hai| tole lekara pAnI ke sAtha pIsa leN| (kAtha banAne ke liye samasta oSadhiyAM kAtha-uparokta cIjeM sama-bhAga-mizrita - samAna-bhAga-mizrita 1 sera / pAkArtha jala 8 5 sera / pAkArtha jala 80 sera / zeSa kAtha sera / zeSa kAtha 2 sera / ) 20 sera / (4090) pippalyAcaM ghRtam (4) vidhi--kalka, kAtha, 5 sera ghI aura 20 " (. yo. ta. / ta. 81) | sera dUdha lekara sabako ekatra milA kara pakAveM / pippalI pippalImUla marica vizvabheSajam / jaba ghRta mAtra zeSa raha jAya to chAna leN| ponmatreNa matimAnkaphaje svarasaMkSaye // pIpala, pIpalAmUla, kAlImiraca aura seThike ____ yaha ghRta zUla, gulma, udararoga, hRdroga, kalka tathA cAra gune gomUtrake sAtha siddha ghRta uraHkSata, aphArA, pANDu, tillI, khAMsI, zvAsa kaphaja svarabhaMgako naSTa karatA hai| aura pittagulmako naSTa karatA hai| ( mAtrA-1 tolA) (mAtrA-1 nolA / ) For Private And Personal Use Only
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 356 bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi - (4092) pippalyAvaM ghRtam (6) ( sAThI-bisakhaparA ), gajapIpala, jIrA, cUkA, (ga. ni. / parizi. ghRtA. ) berIkI jar3akI chAla, pokharamUla, tejapAta aura pippalImaricaDijanAgaraM kustumbaru / pratyeka vastu 1 / -1 / tolA lekara sabako pAnIke sAtha pIsa leN| mAtuluGgamatha vilvshunntthikaa| tadanantara yaha kalka, 2 sera ghI aura 8 kuSThadhAnyakamayAmlavetasaM sera dUdha ekatra milAkara mandAgni para pakAyeM / ___ kSAravanti lavaNAni paJca ca // jaba dUdha jala jAya to ghRtako chAna leM / sintiDIkamaya kAravI vacA dADimaM ca cavikA tathaiva ca / yaha ghRta zArIrika aura mAnasika vAta vyAdhi, pArzvapIr3A, kamarakA darda, ThoDIkA citrakaM ca sapunarnavaM bhaved hastipippaliyutA hayajAjikA // raha jAnA, jatruroga, kSaya aura samasta vAta-vyAdhiyoM tathA garaviSako naSTa karatA hai / evaM vRddhoM meM zuktikAbadaramUlapauSkaraM bala varNakI vRddhi karatA hai| patrakeNa saha tumbaru smRtam / (4093) pippalyAcaM ghRtam (7) karSabhAgasahitAMstathA haret zlakSNapiSTamaya smyetttH|| (bhai. ra. / bAlaroga.) pippliidhaatkiipusspdhaatriiphlksherubhiH| prasthamatra tu ghRtasya dApayet vacAmUryAstApAThAkaTukAtirisAdhanaiH / dana eva ca bhavettadADhakam / jIvanIyaghRtaM sidaM zastaM dazanajanmani / sarvametadabhimRzya zAstrataH pAcayeta mRdunA'gninA sukham // mukhoSNena yathAmAtraM payasaitasmayojayet // mArutopahatagAtracetasAM kAtha-pIpala, dhAyake phUla, AmalA, kaseru, pArzvapRSThahanujatrurogiNAm / baca, mUrvA, giloya, pAThA, kuTakI, atIsa, nAgara mothA aura jIvanIya gaNakI oSadhiyAM saba kSayagaraviSadUSitAn manuSyAn samAna-bhAga-milita 4 sera lekara kUTakara sabako __gatavayaso balavarNaviprayuktAn // 32 sera pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa ghRtamidamagadAnkaroti sadhaH rahe to chAna leN| pavanakRtAn zamayecca sarvarogAn / / kalka-pIpala, kAlImirca, hIMga, soMTha, | kalka-uparokta oSadhiyAM samAna-bhAga mizrita 13 tole 4 mAze lekara sabako pAnIke vijo re nIbUkI jar3a, belagirI, kUTha, dhaniyA, amlabeta, yavakSAra, pAMcoM namaka, tintaDIka, sAtha pIsa leN| kalauMjI, baca, anAradAnA, cava, cItA, punarnavA | jIvanIya gaNa-prayoga saMkhyA 1982 dekhiye / For Private And Personal Use Only
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [357] 0 mA 85 viSi-kAtha, kalka aura 2 sera ghIko | vidhi-kAtha, kalka, 2 sera ghI, 2 sera ekatra milAkara pkaaveN| dahI aura 2 sera dUdha ekatra milAkara pakAveM / jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to chAna leN| | jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to chAna leM / ise mandASNa dUdhameM DAlakara pilAnese bAlakoM ____yaha ghRta pIne tathA mardana karanese vAtaja, ke dAMta nikalaneke samaya hone vAle samasta pittaja, kaphaja aura sannipAtaja sUtikA rogako roga naSTa hote haiN| naSTa karatA hai| (4094) pippalyA ghRtam (8) ( mAtrA--1 tolA / ) (vaM. se.; ra. ra. / sUtikA.) | (4095) pippalyAyaM ghRtam (9) pippalI pippalImUlaM citrako hastipippalI / (ca. saM. / ci. a. 14 arza. ) cavyazca rajanI deyA bhdrmustvcaabhyaaH|| pippalIM nAgaraM pAThAM zvadaMSTrAM ca pRthak pRthak / dhAnyakamajamodA ca sapazcalavaNAni ca / | bhAgAMstripalikAn kRtvA kaSAyamupakalpayet // bhadradAruyavAnI ca bhAGgIkuTajataNDulAH // gaNDIraM pippalImUlaM vyoSa cavyaM ca citrakam / kaNTakAryAzca mUlaM vai vRhatI bilvapezikA / piSTvA kaSAye vinayetpUte dvipalikaM pRthak // maricAni viDaGgAni kalkairetaizca paadikaiH|| | palAni sarpiSastasmizcatvAriMzatmadApayet / yavakolakulitthAnAM niSUhe ca cturgunne| cnne|" | cAGgerI svarasaM tulyaM sarpiSA dadhiSaDguNam // dadhiprasthaM payaH prasthaM dattvA prasthaM ghRtaM paceta // mRminA tataH sAdhya siddhaM sarpirnidhApayeta / vAtikAnpaittikAMzcaiva shlaissmikaansaanipaatikaan| tadAhAre vidhAtavya pAne prAyogike vidhau // sUtikopadravAnsarvAnabhyaGgAdeva nAzayet // grahaNyazIvikAraghnaM gulmahRdroganAzanam / ___ kalpha-pIpala, pIpalAmUla, cItA, gaja zothaplIhodarAnAhamUtrakRcchajvarApaham // pIpala, cava, haldI, nAgaramothA, baca, harra, dhaniyA, | | kAsahikArucizvAsasUdanaM pAcazUlanut / ajamoda, pAMcoM namaka, devadAru, ajavAyana, balapuSTikaraM varNyamagnisandIpanaM param // bharaMgI, indrajau, kaTelIkI jar3a, bar3IkaTelI, belagirI, kAtha-pIpala, sAMTha, pAThA aura gokharu kAlImirca aura bAyabiDaMga samAna-bhAga-mizrita | 3-3 pala ( pratyeka 15 tole) lekara sabako 20 tole lekara sabako pAnIke sAtha pIsa leN| / 8 gune pAnImeM pakAveM / kAtha-~-jau, bera aura kulathI samAna-bhAga jaba cauthA bhAga pAnI zeSa rahe to chAna leN| milita 4 sera lekara kUTakara sabako 32 sera kalka-majITha, pIpalAmUla, soMTha, mirca, pAnI meM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya / pIpala, cava aura cItA / pratyeka oSadhi 10-10 to chAna leN| tole lekara sabako pAnIke sAtha pIsa leM / For Private And Personal Use Only
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ta- bhaiSajya ratnAkaraH / [ 358 ] vidhi-40 pala ( 5 sera) ghI, kAtha, kalka aura 40 pala cUkekA rasa tathA 30 sera dahI ekatra milAkara pakAveM / jaba vRtamAtra zeSa raha jAya to chAna bhArata 1 ise pilAnA aura AhAra ke sAtha khilAnA cAhiye / yaha ghRta grahaNI, arza, gulma, hRdroga, zodha, lIhA, udararoga, aphArA, mUtrakRcchra, jvara, khAMsI, hicakI, aruci, zvAsa aura pArzvazUlako naSTa karatA tathA bala, varNa, puSTi aura agnikI vRddhi karatA hai / ( mAtrA -- tolA / ) (4096) punarNavAghRtam ( bhai. ra. / zothA; ca. da. | zothA. ) punarnavAkAthakalkasiddhaM zothaharaM ghRtam / 2 sera punarnavAko 16 sera pAnI meM pakAveM / jaba 4 sera pAnI zeSa rahe to chAnakara usameM 1 sera ghI aura 6 tole 8 mAze punarnavAkA kalka milAkara pakAyeM / jaba kAtha jala jAya to ghRtako chAna leN| yaha ghRta zodhako naSTa karatA hai / ( mAtrA - 1 tolA / ) (4097) punarnavA dighRtam (1) (ga. ni. / madAtya. a. 17; ra. ra. ca. da.; bUM. mA. / madAvya ) payaH punarnavA kAyaTIkalkamasAdhitam / ghRtaM puSTikaraM pAnAnmadyapAnAddhataujasAm || Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ pakArAdi 4 sera punarnavA ( bisakhapare ) ko 32 sera pAnI meM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa rahe to chAnakara usameM 2 sera ghI, 2 sera dUdha aura 20 tole mulaiThIkA kalka milAkara pakAveM / jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to chAna leM / madyapAna ke kAraNa jina vyaktiyoMkA oja kSINa ho gayA ho unake liye yaha ghRta pauSTika hai| ( mAtrA 1 tolA / ) (4098) punarnavAdighRtam (2) (ga.ni.; vR. mA.; ca. da. vaM. se. / zothA. ) punarnavA citraka devadAru pazcoSaNasAraha rItakInAm kalkena pakaM dazamUlatoye ghRtottamaM zothanicUdanaM hi // kalka - punarnavA ( bisakhaparAsAThI ), cItA, devadAru, pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, seTha, yavakSAra aura hare / samAna bhAga- mizrita 13 tole 4 mAze lekara pAnI ke sAtha pIsa leM 1 kAtha -- 4 sera dazamUlako 32 sera pAnI meM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa rahe to chAna leM 1 vidhi - 2 sera ghI, kalka aura kAthako ekatra milAkara pakA / jaba ghRta mAtra zeSa raha jAya to chAna leN| yaha ghRta zothako naSTa karatA hai 1 ( mAtrA - 1 tolA / ) (4099) punarnavAdighRtam (3) ( ga. ni. / zvaya. a. 13 ) punarnavA devadArupathyAnAgarasAdhitam / zuSkamUlakaniryUhe vAtazophI ghRtaM pibet // For Private And Personal Use Only
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [359] - - kalka-punarnavA (bisakhaparA---sAThI), / (4101) punarnavANaM ghRtam (2) devadAra, harra aura seTha samAna bhAga-mizrita 13 (ga. ni. / rAjaya. a. 9) tole 4 mAze lekara pAnIke sAtha pIsa leN| | punarnavAvalArAsnAsthirApippaligokSuraiH / kAtha-4 sera sUkhI mUlIko 32 sera jIvantyA ca ghRtaM siddhaM payasA zoSajitparam // pAnI meM pakAkara 8 sera pAnI zeSa rahane para kAya--punarnavA (bisakhaparA--sAThI), chAna leN| kharaiTI, rAsnA, zAlaparNI, pIpala, gokharu aura vidhi--kAtha, kalka aura 2 sera ghIko | jovantI samAna bhAga mizrita 1 sera lekara, kUTa ekatra milAkara pakAveM / jaba kAtha jala jAya to kara sabako 32 sera pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera ghIko chAna leN| pAnI zeSa raha jAya to chAna leM / isake sevanase vAtaja zotha naSTa hotA hai| kalka-uparokta samasta oSadhiyAM samAna-- (4100) punarmavAcaM ghRtam (1) bhAga-milita 20 tole lekara pAnI ke sAtha (bhai. ra. / zothA.) | | pIsa leN| punarNavA tulA grAhayA jaladroNe vipAcayet / vidhi--kAtha, kalka, 2 sera thI aura 2 caturbhAgAvazeSeNa ghRtapasthaM vipAcayet // sera dUdha ekatra milAkara pakAveM / jaba ghRtamAtra animbavijayA zuNThI zoyanAmaradAru ca / / zeSa raha jAya to chAna leM / kAsaM zvAsaM jvara hanti zoyazcApi sudAruNam // isake sevana se zotha naSTa hotA hai / kaath--6| sera punarnavA (bisakhaparA- (mAtrA--1 tolA / ) sAThI ) ko 32 sera pAnI meM pakAve / jaba 8 / (4102) punarnavAcaM ghRtam (3) sera pAnI zeSa rahe to chAna leN| (vA. bha. / ci. a. 3 ) ___ kalka-cirAyatA, bhAMga, seTha, punarnavA ora-devadAru samAna bhAga mizrita 13 tole punarnavazivATikAsaralakAsamAmRtA __ paTolahatIphaNijmakarasaiH payaH sNyutaiH| mAze lekara sabako pAnIke sAtha pIsa leN| vidhi-kAtha, kalka aura 2 sera ghRtako ghRtaM trikaTunA ca siddhamupayujya saJjAyate eka sAtha milAkara pakAveM jaba kAtha jala jAya na kAsaviSamajvarakSayagudAGkarebhyo bhym|| to ghRtako chAna leN| kAtha--lAla aura sapheda punarnavA ( bisa__isake sevanase khAMsI, zvAsa, jvara aura kaSTa- | khaparA-sAThI), sarala (dhUpa sarala ), kasauMdI, sAdhya zotha naSTa ho jAtA hai| giloya, paTola, kaTelI aura tulasI samAna-bhAga(mAtrA--1 tolA / ) | mizrita 4 sera lekara, kUTakara sabako 32 sera For Private And Personal Use Only
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [360] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi - pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa raha jaay| vidhi-kAtha, kalka aura 2 sera ghIko to chAna leN| ekatra milAkara pakAveM / jaba kAtha jala jAya to kalka-20 tole trikuTe ( soMTha, mirca, ghRtako chAna leN| pIpala) ko pAnImeM pIsa leN| isake sevanase vAtakaphaja roga, bhayaMkara zotha, vidhi-2 sera ghI, 2 sera dUdha aura kAtha gulma, udararoga, plIhA aura arzakA nAza tathA tathA kalkako ekatra milAkara pakAveM / jaba ghRta- agnikI vRddhi hotI hai|| mAtra zeSa raha jAya to chAna leN| ( mAtrA--1 tolA / ) yaha ghRta khAMsI, viSama-cara, kSaya aura (4104) purANaghRtaprayogaH arzako naSTa karatA hai| (ga. ni. / unmAda. a. 3) ( mAtrA--1 tolA / ) | purAnaM pAyayecainaM sarpirunmAda nAzanam / (4103) punarnavAcaM ghRtam (4) | sthitaM varSazataM zreSThaM kaumbhaM sarpistaducyate // (vaM. se.; vR. ni. ra.; yo. ra.; vR. yo. t.| pAnAbhyaJjananasyeSu hitamunmAdinAM sadA / / zothA.) sau varSakA purAnA ghI "kaumbhaM" kahalAtA punarnavApatrarasAlamUlaM saMkSudha toyaamnnshesssiddhm| hai / isa ghIko pilAne, isakI mAliza karane aura caturthabhAgena ghRtaM vipakaM prasthaM tu tatkalkapalA- nasya denese unmAda naSTa hotA hai / Takena // saMsevitaM vAtavalAsarogAnsa:zca zothAnapi / (410 Prage (4105) paizAcakaM ghRtam (mahA) dustraaNshc| (vA. bha. / ci. a. 6) gulmodaraplIhagudodbhavAMzca nihanti vahiM jaTilA pUtanA kezI coraTI marphaTI vacA / kurute hi puMsAm // | trAyamANA jayA vIrA corakaH kaTurohiNI // kAtha---punarnavA ( bisakhaparA-sAThI ) ke kAyasthA zUkarI chatrA sAticchatrA palaGkapA / patte aura AmakI jar3akI chAla samAna-bhAga- mahApuruSadantI ca vayasthA lAgalIdvayam // mizrita 6 / sera lekara, kUTakara sabako 32 sera | kaTambharAyazcikAlI zAliparNI ca tairdhatam / pAnI meM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya siddhaM cAturthikonmAdagrahApasmAranAzanam // to chAna leN| mahApaizAcaka nAma ghRtametadyathAmRtam / kalka--uparokta saba cIjeM samAna-bhAga- | buddhimedhAsmRtikaraM bAlAnAM cAravarddhanam // mizrita 40 tole lekara sabako pAnI ke sAtha bAlachaDa, harra, bhUtakeza, sthala kamala, kA~cake pIsa leN| | bIja, baca, trAyamAnA, jayA, kSIrakAkolI (athavA For Private And Personal Use Only
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tRtIyo bhAgaH / ghRtamakaraNam ] pRzniparNI), coraholI, kuTakI, saMbhAlu, bArAhIkanda, sauMpha, soyA, gUgala, satAvara, giloya ( yA mAjhI ), donoM prakArakI rAsnA, prasAraNI, bichAtI aura zAlaparNI / inake kalka aura kAthake sAtha ghRta siddha kareM / kAthake liye - saba cIjeM samAna -bhAgamizrita 6 | sera | pAnI 32 sera / zeSa kAtha 8 sera | kakake liye - saba cIjeM samAna -bhAgamizrita 13 tole 4 mAze lekara pAnIke sAtha pIsa leM / 1 yaha ghRta cAturthika jvara, unmAda aura mahApasmAra nAzaka tathA buddhi, medhA aura smRti - varddhaka evaM bAlakoMkI zarIravRddhi karane vAlA hai / (4106) prapauNDarIkArthaM ghRtam (1) (bR. mA.; ca. da. | vraNa. ) prapauNDarIkamaJjiSThAmadhukozIrapadmakaiH / saharidraiH kRtaM sarpiH sakSIraM vraNaropaNam // kAtha- puNDariyA, majITha, mulaiThI, svasa, padmAka aura haldI samAna -bhAga- mizrita 4 sera [361] lekara 32 sera pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya to chAna leM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kalka - uparokta samasta cIjeM samAna bhAga mizrita 13 tole 4 mAze lekara sabako pAnIke sAtha pIsa leM / vidhi --- kAtha, kalka aura 2 sera dUdha tathA 2 sera ghRtako ekatra milAkara pakAveM jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to chAna leM / (4107) prapauNDarokArthaM ghRtam (2) ( vaM. se. / mukharo. ) kAtha, kalka aura 2 sera ghRtako ekatra prapauNDarIkamadhukatriphalotpalasAdhitam / milAkara pakAveM / tailaM ghRtaM vA vAtaghnaM zItAdeH saMprazasyate // yaha ghI ( lagAne aura khAnese ) vraNa bhara jAte haiM / puNDariyA, mulaiThI, harra, baher3A, AmalA aura nIlotpala ke kAtha tathA kalkase siddha taila yA ghRta zItAda Adi masUr3hoM ke rogoM meM hitakara hai / yaha Sagar hai| kAthake liye- saba cIjeM samAna - bhAgamizrita 4 sera / pAkArtha jala 32 sera / zeSa kAtha 8 sera / 1 kalka ke liye -- saba cIjeM samAna bhAga mizrita 13 tole 4 mAze / sabako 2 sera ghImeM milAkara pakAveM / iti pakArAdiSTatamakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 362 ] www.kobatirth.org (4108) paJcamUlA tailam (1) ( ca. saM. / ci. vAtavyA . ) bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / atha pakArAditailaprakaraNam paJcamUlakaSAyeNa piNyAkaM bahuvArSikam / paktvA tasya rasaM pUtvA tena tailaM vipAcayet // payasASTaguNenaitatsarvavAtavikAranut / saMsRSTe zleSNA caitadvAte zastaM vizeSataH || belachAla, zyonAka ( arala) kI chAla, khambhArIkI chAla, pADhalakI chAla aura araNI samAnabhAga-mizrita 4 sera lekara sabako kUTakara 32 sera pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa rahe to chAna leM | tatpazcAt isameM 1 sera tilakI bahuta purAnI khala DAla kara punaH pakAveM / jaba vaha acchI taraha mila jAya to chAna leM / isa kAtha meM 2 sera titakA tela aura 16 sera dUdha milAkara pakAveM / jaba selamAtra zeSa raha jAya to chAna le 1 yaha taila samasta vAtarogoM ko naSTa karatA hai / vizeSataH kaphAnvita vAtameM atyanta upayogI hai| (4109) paJcamUlA tailam (2) ( vR. yo. ta. / ta. 106; vaM. se.; yo. ra. / zodhA. ) paJcamUlaM salavarNa saralaM devadAru ca / hastikarNapalAzasya phalAni niculasya ca / / palAMzaM kAkanAsA ca guDUcI devapuSpakam / ahiMsA zreyasI hiMsA kRSNagandhA punarnavA || Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ pakArAdi kAyasthA ca vayasthA ca dAruko jaTilA jaTA / alambuSo rubUkaM ca prapunnATaM sanAgaram // zigrugodhAant bhArgI tarkArI pauSkarIjaTA / etaiH siddhaM yathAlAbhaM tailamabhyaJjanaistribhiH / / nihantyudIrNa zvayathuM jantorvAtakaphAtmakam // kAtha-belachAla, zyonAka ( arala) chAla, khambhArIkI chAla, pADhalahAla, araNI, seMdhAnamaka, sarala ( dhUpa sarala devadAru, hastIkarNapalAza ke phala, samandaraphala, kAkanAsA ( kauyADoDhI ), giloya, lauMga, kAkAdanI, gajapIpala, bAlachar3a, sahajanekI chAla, punarnavA (bisakhaparA), harra, AmalA, devadAru, pIpalAmUla, muNDI, araNDakI jar3a, paMvAr3a, soMTha, sahajanekI chAla, haMsapAdI, bharaMgI, araNI aura pokharamUla / saba cIjeM samAna-bhAga- mizrita 4 sera lekara, kUTakara 32 sera pAnI meM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa rahe to chAna leM 1 kalka- uparokta oSadhiyAM samAna-bhAgamizrita 13 tole 4 mAze / pAnIke sAtha pIsakara kalka banAveM / vidhi- - kAtha, kalka aura 2 sera telako ekatra milAkara pakAveM / jaba tailamAtra zeSa raha jAya to chAna leN| For Private And Personal Use Only isakI mAliza karanese bhayaGkara vAtakaphaja zodha bhI 3 dina meM hI naSTa ho jAtA hai /
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - tailapakaraNam ] sRtIyo bhaagH| [363] (4110) paJcavalkalatailam ina donoM yogoM meM se kisI eka kI oSa(vaM. se. / karNa.) dhiyAM 11-1 / tolA lekara saba ko pAnI ke sAtha vilvodumbarajammUdadhityacUtAnAM valkalaiH siddham | pIsa leM / tadanantara yaha kalka, 8 sera tela aura 32 sera pAnI ekatra milAkara pakAveM / jaba pAnI zrutirodhazca nihanti tailaM prapAkapUtinutaM jala jAya to telako chAna leN| jayati / / isa tailakI anuvAsana basti lene se samasta kAya-belakI chAla, gUlarakI chAla, jAmanakI | prakArake jvara, khAMsI aura vAtaja roga naSTa hote haiN| chAla, kaithakI chAla aura AmakI chAla samAna bhAga (4112) paTolAdisnehaH mizrita 4 sera / pAkArtha jala 32 sera / zeSa (vaM. se. / jvarA.) kAtha 8 sera / paTolapicumandAbhyAM guDUcyAmalakena ca / kalka-uparokta cIjeM samAna-bhAga-mizrita madanaizca zRtaM snehaM jvaranamanuvAsanam / / 13 tole 4 mAza / kAtha-paTola, nImakI chAla, giloya, AmalA kAtha, kalka aura 2 sera telako ekatra milA- aura mainaphala samAna-bhAga-mizrita 4 sera / pAkArtha kara :pakAveM / jaba kAtha jala jAya to telako jala 32 sera / zeSa kAtha 8 sera / chAna leN| kalka-uparokta cIjeM samabhAga mizrita 13 ___ kAnokA banda honA, karNapAka aura mavAda tole 4 mAse lekara pAnI ke sAtha pIsa leN| nikalanA Adi karNaroga isa ko kAna meM DAlanese vidhi-kAtha, kalka, aura 2 sera tela ko naSTa ho jAte haiN| ekatra milAkara pakAveM / jaba kAtha jala jAya to taila ko chAna leN| (4111) paTolAditailam (vaM. se. / jvarA.) isako anuvAsana basti lene se jvara naSTa hotA hai| paTolamadanAriSTaguDUcImadhukaiH zRtam / | (4113) paTolItailam zvadaMSTrAmadanabhRGgImadhukAriSTavAsakaiH / | (vaM. se.; bhA. pra. ma. khaM.; yo. ra.; vR. ni. r.| azvagandheti tailasya kArSikairATakaM pacet / ___ agnidagdha.) anuvAsanakaM tailaM sarvajvaravinAzanam // | siddha kapAyakalkAbhyAM paTolyA: kaTutailakam / kasanAnvAtavikArAMzca nAzayedapi cotthitAn // dagdhavraNarujAtrAvadAivisphoTanAzanam // (1) paTola, mainaphala, nImakI chAla, giloya - ga. ni.; bhai. ra.; da. 6.; ra. ra. aura inda aura mulaitthii| athavA (2) gokharu, mainaphala, kAkar3A-mAdhava meM paTola ke sthAna meM pATalo (pADhala yA lAla siMgI, mulaiThI, nImakI chAla, vAsA aura asagandha, / lodha ) likhA hai| For Private And Personal Use Only
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi - kAtha-paTola 4 sera / pAkArtha jala 32 / vidhi-kAtha, kalka, 2 sera lAkhakA rasa, sera / zeSa kAtha 8 ser| | 2 sera dUdha, 2 sera zukta, 2 sera svaccha kAlI kalka-13 tole 4 mAze paTola ko pAnI | aura 2 sera dahI kA pAnI tathA 2 sera tela ekatra ke sAtha pIsa leN| milAkara pakAveM / jaba telamAtra zeSa raha jAya to vidhi-kAtha, kalka, aura 2 sera sarasoM ke | chAna leN| tela ko ekatra milAkara pakAveM / jaba kAtha jala yaha taila tvacA ke liye hitakArI tathA tRSNA, jAya to tela ko chAna leN| dAha ora jvaranAzaka hai| ___ ise lagAne se agnidagdhavraNakI pIr3A, srAva, (4115) panakatailam (2) (khuDAkapanakam) aura dAha tathA visphoTakakA nAza hotA hai| | (bhA. pra. yo. ra. ; . ni. ra. / vA. ra.) (4114) padmakatailam (1) panakozIrayaSTayAharajanIkAthasAdhitam / (vaM. se.; bhA. pra. / jvarA.) | syAtpiSTaiH sarjamaJjiSThAvIrAkAkolicandanaiH / / padmakotpalakahAramRNAlabisapauSkaraiH / khuDDAkapamakamidaM tailaM vAtAstrapittanut // kumudozIramaJjiSThApanagairikakaTphalaiH // kAtha-panAka, khasa, mulaiThI aura haldI zArivAdvayalodhrAbdakSIrIkhajUramustakaiH / samAna bhAga milita 2 sera / pAkArtha jala 16 dhAtrIzatAvarIyuktaiH kAye kalke pryojitaiH|| | sera / zeSa kAtha 4 sera / salAkSAmbhaH payaH shuktsvcchkaanyjikmstubhiH|| / kalka-rAla, majITha, bar3I zatAvara, kAkolI parka tailamidaM tvacyaM sRSNAdAhajvarApaham // carApamA | aura sapheda candana / saba cIjeM samAna-bhAgakAtha-pabhAka, nIlotpala, lAla kamala, kama mizrita 6 tole 8 mAze lekara pAnI ke sAtha pIsa leN| lanAla, kamalakanda, pokharamUla, kumuda, khasa, majITha, sapheda kamala, geru, kAyaphala, do prakArakI sArivA, vidhi-kAtha, kalka aura 1 sera tila ke lodha, nAgaramothA, duddhI, khajUra, kevaTImothA, taila ko ekatra milAkara pakAveM / jaba kAtha jala AmalA aura zatAvara / saba cIjeM samAna bhAga jAya to taila ko chAna leN| mizrita 1 sera lekara saba ko kUTakara 8 sera yaha taila vAtarakta aura pitta kA nAza pAnI meM pakAveM / jaba 2 sera pAnI zeSa raha jAya karatA hai| to chAna leN| (4116) panakatailam (3) (mahA) kalka-uparokta samasta cIjeM milita 13 ( bhA. pr.| vA. ra.) tole 4 mAze lekara saba ko pAnI ke sAtha patrakesarayaSTayAhaphenilApakotpalaiH / pIsa leN| pRthak pacapalairdattaM blaakiNshukcndnaiH|| For Private And Personal Use Only
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir telamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [365] jale bhRtaM pavettailaM prasya sauvIrasammitam / / sila, kUTha aura rAla samAna-bhAga-mizrita 20 lodhakAkolikozIrajIvakarSabhakakezaraiH / / / tole lekara kalka banAveM phira yaha kalka, 2 sera mdyntiltaaptrptrkeshrpkaiH| taila aura 8 sera pAnI ekatra milAkara pakAyeM jaba prapoNDarIkakAlIyamedAmAMsImiyAbhiH / / pAnI jala jAya to telako chAna leN| maidiguNaiH karmajiSThAyAH palena ca / / pUtanAgraha-juSTa bAlaka ke zarIra para isa mahApatrakamidaM tailaM vAtAsagjvaranAzanam // / taila kI mAliza karanA hitakArI hai| kAtha-kamalakesara, mulaiThI, rIThA, panAka, | (4118) palaGkaSAyaM tailam nIlotpala, svaraiTI, TesUke phUla aura lAla cndn| (ca. da. / vA. vyA; vR. ni. ra. / apasmA.) pratyeka vastu 25-25 tole / pAkArtha jala 20 palapAvacApadhyAvazcikAlyarkasarSapaiH / sera / zeSa kAtha 5 ser| | jaTilApUtanAkezIlAgalIhiGgacorakaiH // kalka-lodha, kAkolI, khasa, jIvaka, RSa lazunAtirasAcitrAkuSThaivibhizca pakSiNAm / bhaka, nAgakesara, madayantikA (motiyA), tejapAta, mAMsAzinAM yathAlAbhaM bastamUtre caturguNe // kamalakesara, panAka, puNDariyA, dAruhaldI, medA, | siddhamabhyaJjane tailamapasmAravinAzanam // bAlachar3a aura phUlapriyA / pratyeka 11-1 / tolaa| kalka-gUgala, baca, harra, bichAtI, Aka, kesara 2 // tole aura majITha 5 tole lekara sabako sarasoM, baca, bAlachar3a, bhUtakeza, kaliyArI, hIMga, pAnIke sAtha pIsa leN| coraholI, lhasana, mUrvA, cItA, kUTha aura (cIla viSi-kAtha, kalka, 1 sera pAnI, 2 sera | ityAdi) mAMsa khAnevAle pakSiyoM kI visstthaa| saba sauvIraka aura 2 sera tela ko ekatra milAkara pkaaveN| cIjeM samAna bhAga mizrita 20 tole lekara pAnI ke jaba telamAtra zeSa raha jAya to chAna leN| sAtha pIsa leM phira yaha kalka, 2 sera taila aura yaha taila vAtarakta aura jvara ko naSTa karatA hai| ATha sera bakare kA mUtra ekatra milAkara pakAveM / (noTa -- sauvIraka--bhA. bhai. ratnAkara bhAga __ jaba taila mAtra zeSa raha jAya to chAna leN| 1 pRSTha 354 para tumodaka banAne kI vidhi dekhiye|) isa kI mAlizase apasmAra naSTa hotA hai / (1117) payasyAditailam (4119) palAzavIjatailam (napuM. mR.) (pR. ni. ra. / bAlaro.) palAzasambhavAnvIjAn kimpArka kanakaprabhAm / navA papasyA golomI haritAlaM mnHshilaa| kapotAraNyaja viSTaM pratyeka SaT ca karSakam // kuSThaM sarjarasazcaiva tailAthai kalka iSyate // lavaGgAkArakarabhau cola ca karSasammitam / nabIna kAkolI, sapheda baca, haratAla, mana- ajAdugdhe peSayitvA zoSya tailaJca pAtayet / For Private And Personal Use Only
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - [366] bhArata-bhaiSajya rsnaakrH| [pakArAdi pUrvoktena vidhAnena ziznapRSThevilepayet / prazastaM grahaNIroge pramehajvaranAzanam // dizaikadivasai rogAnmucyate hastasambhavAt // nAmnA pallavasArAkhyaM tailaM vidyAnipagvaraH / / ___DhAka ke bIja, kucalA, mAlakaMganI aura drava padArtha-triphalA kA kAtha (1 sera jaMgalI kabUtara kI bITa; pratyeka 7 // tole tathA triphalA ko 8 sera pAnImeM pakAkara cauthAI zeSa rahA laiMga, akarakarA aura dAlacInI 10-11 tolA / huyA ) 2 sera, maMgare kA rasa 2 sera, zatAvara kA sabako bakarI ke dUdha ghoTakara sukhAkara pAtAla yantra se taila nikaaleN| rasa 2 sera, dUdha 2 sera, peThe kA rasa 2 sera, lAkha ise sIvana aura supArI chor3akara indrI para kA rasa 2 sera aura kAlI 2 sera / malakara Upara se baMgalA pAna bAMdha denA caahiye| kalka-pIpala, hare, drAkSA ( munakkA), harra, isa prakAra 21 dina karane se hasta-kriyA | baher3A, AmalA, nIlotpala, mulaiThI aura kSIrakAkolI se utpanna huve doSa naSTa ho jAte haiM / pratyeka 5-5 tole| (noTa-isake prayogakAla meM indrI ko ThaMDe gandhadravya-kapUra, nakhI, kastUrI, gandhApAnI se bacAnA cAhiye / ) birojA, jAvatrI aura lauNg| pratyeka 2 // 2 // tole| (4120) pallavasAratailam vidhi-drava padArtha, kalka aura 2 sera tila (bhai. r.| vAjIka.) kA tela milAkara pakAveM / jaba telamAtra zeSa raha triphalAyA rasapasthaM bhRgarAjarasaM tthaa| jAya to usameM gandha dravya pIsakara milA deM aura zatAvarIrasaM kSIraM kUSmANDasya rasaM pRthak // | 24 ghaNTe bAda chAna leN| prasthaika tilatailasya pacenmRminA bhiSak / (noTa-kastUrI aura kapUra ko rekTIphAiDa lAkSAranAlasiddhAmbu prasthaM prasthaM vipAcayet // spriTa meM milAkara DAlanA acchA hai|) kalka kaNA zivA drAkSA triphalA niilmutplm| isakI mAliza se mahAvAta aura mahApittakA madhukaM kSIrakAkolI pratyeka pala palam // | nAza hotA hai| yaha samasta netra-roga, apasmAra, karpUraNa nakhaM gandhamaNDaja virajAsamam / vAtavyAdhi, vidradhi, praNa, zotha, prameha, zUla, jAtIkoSa lavaGgA patikarSayaM pacet / / | aphArA, mUtrakRcchU, gulma, icchUla, mUtrAghAta, saMpramahAvAtaharaM tailaM mahApittavinAzanam / haNI aura jvara ko naSTa karatA hai| netrarogeSu sarveSu apasmAre'nilAmaye // vidraSivraNazothanaM mehadopaharaM param / (lAkSArasa aura kAMjI banAnekI vidhi mA. elarogaprazamanamAnAikRcchUnAzanam // bhai. ratnAkara prathama bhAga pRSTa 353 aura 354 gulmanaM idizUlanaM mUtrAghAtavinAzanam / | para dekhiye|) For Private And Personal Use Only
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tailamakaraNam ] (4121) pAThAditailam (ca. da. yo. ra.; bhai. ra. ga. ni.; vRM. mA. ra. ra. / nAsA.; vR. yo ta / ta. 130; zA. dha. / kha. 2 a. 9 ) tRtIyo bhAgaH / pAThAdvirajanImUrvApippalIjAtipallavaiH / dantyA ca tailaM saMsiddhaM nasyaM sampakapInase || (4122) pAnInAzaka tailam ( napuMsakAmR / ta. 6 ) kAtha- pAThA, haldI, dArUhaldI, mUrvA, pIpala, camelI ke patte aura dantImUla / saba samAna -bhAgamizrita 4 sera | pAkArtha jala 32 sera / zeSa kAtha 8 sera | I ise agrabhAga aura sIvana ko bacAkara indrI para lagAnA cAhiye / jaba phuMsiyAM nikala AveM to tela lagAnA banda kara ke ropaNI kriyA karanI cAhiye / ( camelIkA taila Adi lagAnA cAhiye / ) isa prakAra isa tailake prayogase indrIkI nasoMkA pAnI nikala kara napuMsakatA dUra ho jAtI hai| yaha atyuttama prayoga hai / (4123) piNDatailam (1) (mahA) ( bhA. pra. / vA. ra. ) sArivAriSTakuSmANDapotakI bhasmajAmbunA / guDUcIganyadugdhAbhyAM karmaraGgarasena ca // vipacetila tailaM datvaitAni bhiSagvaraH / kAkolyau jIvakaM mede zatAhA kSIriNIyutaiH // kalka- uparokta samasta padArtha samAna bhAgamizrita 13 tole 4 mAze / vidhi-2 sera tilakA taila, kAtha aura kalka ko ekatra milAkara pakAveM / jaba kAtha jala jAya to taila ko chAna leM / isakI nasya lene se pakka pInasa naSTa hotI hai| jiGgI sikthAmRtAnantA sarjasaindhavacandanaiH / jyotiSmatI tu kuDavamajepAlaM paladvayam / jAtIphala jAtipatra colaca devapuSpakam // sarvAnsammelya vidhinA tailaM saMkarSayettataH / agrabhAgaM ca sImAnau tyaktA cheSaM pralepayet // piTikAdarzanAtvA lepane tailasambhavam / ropaNIM ca kriyAM kuryAdyAvadArogyatAM brajet // anenaiva vidhAnena ziznanADIbhava jalam / nazyati nAtra sandeho yogoyaM paramottamaH // [ 167 ] 5-5 tole lekara saba kA pAtAla yantra se taila nikAle / mAlakaMganI 20 tole, jaipAla (jamAlagoTA ) 10 tole, jAyaphala, jAvatrI, dAlacInI aura lauMga / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hanyAdvAtAsrajaM ghoraM sphuTitaM galitaM tathA // carmadAkhyaM pAmAdastvagdoSaJca vipAdikam / kuSThAnyazAMsi vIsarpa vraNazothaM bhagandaram // na so'sti vAtaraktasya vikAro yo'bhivrddhitH| yanna hanyAtprasahacaitat piNDatailaM mahatsmRtam // sArivA, nIma, peThA aura poI kI samAna bhAga mizrita bhasmako 6 gune pAnI meM ghola kara kSAra banAne kI vidhise 21 bAra chAna kara svaccha pAnI nikAleM / yaha pAnI 2 sera, giloyakA kAtha ( ATha gune pAnI meM pakAkara cauthA bhAga zeSa rahA huvA ) 2 sera, gAyakA dUdha 2 sera aura kamarakhakA rasa For Private And Personal Use Only
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [368] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi 2 sera tathA nimna likhita cIz2oMkA kalka 20 / (4125) pippalItelam tole lekara sabako 2 sera tilake telameM milAkara (vaM. se. / nAsA.) pakAveM / jaba taila mAtra zeSa raha jAya to chAna leN| sapippalIkuSThamahauSadhAnAM kalkadravya-kAkolI, kSIrakAkolI, jIvaka, viDokakaSAyakalkaiH / medA, mahAmedA, soyA, duddhi, majITha, moma, | tailaM viparka kSavayau ca nasya giloya, ananta mUla, rAla, seMdhA namaka aura sapheda vasAM pvetailmyodhRtsh|| candana / saba samAna bhAga mizrita 20 tole / / kaSAya-pIpala, kUTha, soMTha, vAyaviDaMga yaha taila galita aura sphuTita bhayaMkara vAta- | aura munakkA samAna bhAga mizrita 1 sera / pAkA rakta, carmadala nAmaka kuSTha, pAmA, vipAdikA, kuSTha, jala 32 sera / zeSa pAnI 8 sera / arza, vIsarpa, vraNazotha aura bhagandarako naSTa karatA kalka-uparokta samasta cIjeM samAna bhAga hai / vAtarakakA koI bhI aisA upadrava nahIM jise | mizrita 13 tole mAze lekara malo pAnI yaha tela naSTa na kara sakatA ho| sAtha pIsa leN| (4124) piNDatelam (2) / vidhi-2 sera tilakA taila athavA ghI (ra. ra.; vRM. mA.; yo. ra.; bhA. pra.; vaM. se.; yA basA aura uparokta kalka tathA kAtha ekatra ga. ni. / vA. ra.; ca. sa. / ci. a. milAkara pkaaveN| 29 vAtara.; vA. bha. / ci. a. 22, jaba pAnI jala jAya to chAna leN| ca. da. / vAtara.) isakI nasya lenese kSavathu (chIMka AnA) sArivAsarjayaSTayAimacchiSTaiH pyonvitaiH|| siddhamairaNDaja sailaM vAtaraktarujApaham // roga naSTa hotA hai| apUtamathitasyAsya piNDatailasya yogataH // (4126) pippalyA tailam (1) sArivA, rAla, mulaiThI aura moma 5-5 | ( mai. ra.; vaM. se.; . mA.; ca. da. / arsa.) tole lekara pahilI : cIjoMko khaba mahIna pIsa | pippalI madhukaM bilvaM zatA madana vacAm / leM phira 2 sera araNDI ke telameM yaha cAroM cIjeM | kuSTha zuNThI puSkarAkhyaM citrakaM devadAru ca / / tathA 8 sera dUdha milAkara mandAmi para pakAveM / | piSTA tailaM vipaktavyaM dviguNakSIrasaMyutam / jaba dUdha jala jAya to telako ThaNDA karake binA arzasAM mUDhavAtAnAM tacchreSThamanuvAsanam // chAne ho botaloM meM bhara deN|* gudaniHsaraNaM zUlaM mUtrakRcchu bhavAhikAm / __ isakI mAliza se vAtarakta kA nAza hotA hai| | kaTayUrupRSThadaurbalyamAnAI basaNe rujam / / *kucha pranthoM meM dUdhakA abhAva hai tathA eraNDa taila picchAtrAvaM gude zorya vAtavarNavinigraham / lisakara kevala taila zabda likhA hai / | utthAnaM bahuzo yaca jayecaivAnuvAsanam // For Private And Personal Use Only
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bailamakaraNam ] kalka-- pIpala, mulaiThI, belagirI, soyA, / mainaphala, baca, kUTha, soMTha, pokharamUla, cItA aura - devadAru / samAna bhAga mizrita 20 tole lekara sabako pAnIke sAtha pIsa leM aura phira 2 sera tilake tailameM yaha kAtha aura 4 sera dUdha tathA 4 sera pAnI milA kara pakAveM / jaba dUdha aura pAnI jala jAya to tailako chAna leM tRtIyo bhAgaH / isakI anuvAsana basti lenese arza, mUDha bAta, kAMca nikalanA, zUla, mUtrakRcchU, pravAhikA ( peciza ), kamara, jaMghA aura pIThI durbalatA, aphArA, vAGkSaNazUla, picchala (cipacipAhaTavAlA) dasta honA, gudazotha aura malamUtrakA rukanA ityAdi roga naSTa hote haiM / (4127) pippalyAdyaM tailam (2) ( vaM. se. / karNa. ) pippalyo bilvamUlaM ca kuSThaM madhukameva ca / sUkSmailAdevadArUNi mAMsIvyAdhInakhIguru // garbheNAnena tailasya prasthaM mRminA pacet / keyUramUlakarasau dadyAtsnehena saMyutau // tena karNe picuM dadyAdvastikarma ca kArayet / tenopazAmyate kSipraM karNazulaM sudAruNam // kalka - pIpala, belakI jar3akI chAla, kUTha, mulaiThI, choTI ilAyacI, devadAru, jaTAmAMsI (bAlachar3a), kaTelI, nakha aura agara / saba cIjeM samAna bhAga mizrita 20 tole lekara pAnIke sAtha pIsa leM / vidhi - 2 sera tilakA tela, 4 sera kemuA kA rasa, 4 sera mUlIkA rasa aura yaha Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 369 ] kalka ekatra milAkara pkaayeN| jaba telamAtra zeSa raha jAya to chAna leN| isa tailameM ruI bhigokara use kAna meM rakhane aura isakI basti lenese dAruNa karNazUla bhI turanta naSTa ho jAtA hai / (4128) pIlupaNyAcaM tailam ( ca. sa. / ci. a. Urusta. ) pIluparNI payasyA va rAsnA gokSurako baccA / sakSaudraM prasRtaM tasmAdaJjaliM vApi nA pibet // saralAgurupAThAzca tailamebhirvipAcayet // kAtha- pIluparNI (mUrvA), kSIrakAkolI, rAsnA, gokharu, baca, sarala (dhUpa sarala ), agara aura pAThA samAna bhAga mizrita 4 sera / pAkArtha jala 32 sera / zeSa kAtha 8 sera / 1 kalka - uparokta samasta cIjeM samAna bhAga mizrita 13 tole 4 mAze lekara pAnIke sAtha pIsa leM / vidhi - - kAtha, kalka aura 2 sera tilake telako ekatra milAkara pakAveM / jaba telamAtra zeSa raha jAya to chAna leM / isameM se 10 toLe yA 20 tole tela zahada meM milAkara pIne se Urustambha roga naSTa hotA hai / ( mAtrA -- 6 mAze se 1 tole taka ) (4129) punarNavAditailam (bhai. ra. / zothA. ) punarNavA palazataM jaladroNe vipAcayet / / tena pAdAvazeSeNa tailaprasthaM paced bhiSak / / For Private And Personal Use Only
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 370 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi trikaTu triphalA zRGgI dhAnyakaM kaTphalaM tthaa| / raktapitta, mahAzotha, khAMsI, zvAsa, bhagandara, tillI, zaTI dAvI priyaGgazca padmakASThaM hareNukam / / | udara roga aura jIrNajvara ko naSTa aura agniko kuSThaM punarNavA caiva yamAnI kAravI tthaa|| dIpta karatA tathA kAnti bar3hAtA hai / elA tvacaM salodhrazca patrakaM nAgakezarama // (4130) punarNavAdyaM tailam (vaM se. / asmari.; yo. ra. / aNDavRddhi.) vacA granthikamUlazca cavyaM citrakamUlakam / / zatapuSpAmbu mabhiSThA rAsnA yAsastathaiva ca // punarnavAmRtAbhIrusakSAralavaNatrayaH / / eteSAM kArSikairbhAgaiH peSayitvA viniHkSipet / zaThAkuSThavacAmustarAsnAkaTphalapASkaraH / / kAmalAM pANDurogazca halImakamathArucim // | yavAnIhapuSAhiGgazatAhAsAjamodakaiH / raktapittaM mahAzothaM kAsaM zvAsaM bhagandaram / | viDaGgAtiviSAyaSTIpaJcakolakasaMyutaiH // plIhAnamudarazcaiva jIrNajvaramapohati // etairakSasamaiH kalkaistailaprasthaM vipAcayet / kurute paramAM kAnti pradIptaM jaTharAnalam / / gomUtraM dviguNaM deyaM kAJjikaM tadvadeva tu // tailaM punarNavAkhyAtaM sarvAn vyAdhIna vyapohati // punarnavAdyamityetattailaM pAnena bstinaa| kaath--6| sera punarnavA (sAThI) ko 32 | zakerAzmarizUlagnaM mUtrakRcchrapramocanam // sera pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa rahe | kaTayUrubastimeDhasthaM kukSizUlavinAzanam / kaphavAtAmazUlaghnamantraddhezca nAzanam // kalka-sAMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, kalka-punarnavA (sAThI), giloya, zatAvara, AmalA, kAkar3AsiMgI, dhaniyA, ka.yaphala, zaThI javAkhAra, seMdhA namaka, saJcala namaka, viDa namaka, ( kacUra ), dAruhaldI, phUlapriyaGgu, pAkha, reNukA saThI (kacUra), kUTha, baca, nAgaramothA, rAsnA, kAyaphala, pokharamUla, ajavAyana, hAUbera, hIMga, soyA, (saMbhAluke bIja ), kUTha, punarnavA ( bisakhaparA ajamoda, bAyabiDaMga, atIsa, mulaiThI, pIpala, sAThI ), ajavAyana, kAlA jIrA, ilAyacI, dAla pIpalAmUla, cava, cItA aura seTha 1 / -1 / tolA cInI, lodha, tejapAta, nAgakesara, baca, popalAmUla, lekara pAnI ke sAtha pIsa leM / tatpazcAt 2 sera cava, cItAmUla, soyA, sugandhavAlA, majITha, rAsnA | tela meM yaha kalka, 4 sera gomUtra aura 4 sera kAJjI aura dhamAsA / pratyeka oSadhi 1 / -11 tolA | milAkara pakAveM / lekara pAnIke sAtha pIsa leN| ise pIne tathA isakI bastI lene se zarkarA, vidhi--2 sera tilakA taila tathA uparokta | azmarI, zUla, mUtrakRcchU, kamarakA darda, Uru kI pIr3A, kAtha aura kalka ekatra milAkara pakAveM / jaba | basti aura liGgakI pIr3A, kokhakA zUla, kaphaja basti aura liDakI kAtha jala jAya to telako chAna leN| zUla, AmazUla, vAtaja zUla aura antravRddhi kA yaha taila kAmalA, pANDu, halImaka, aruci, ' nAza hotA hai| to chAna leN| For Private And Personal Use Only
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [371 ] (4131) punarnavAdyaM tailam yavAnI bhUtikaM mAMsI nirguNDI ca tathA balA // (vaM. se.; vR. ni. ra. / hRdroM.) vanirgokSurakaJcaiva mRNAlaM bhuputrikaa| pratikarSamidaM yojyaM sarvamekatra pAcayet / / punarnavAM dAru sapaJcamUlaM tailazeSa samuddhatya puSparAjaprasAraNIm / rAsnAM yavAnkolakapitthabilvam / abhyaGge yojayetpAne nasyakarmaNi sarvadA // paktvA jale tena pacettu taila bhagnAnAM khaJjapaGganAM ziroroge hnugrhe| mabhyaGgapAne'nilahRdgadanam // samastAn vAtajAn rogAMstUrNa nAzayati dhruvm|| punarnavA ( sAThI-bisakhaparA ), devadAru, kAtha-prasAraNI 100 pala (6 / sera), belachAla, aralukI chAla, khambhArokI chAla, pADhala asagandha 50 pala ( 3 sera 10 tole ) / pAkArtha kI chAla, araNI, rAsnA, jau, bera, kaitha aura bela jala 32 sera / zeSa kAtha 8 sera / girI / saba cIjeM samAna bhAga mizrita 4 sera anya drava padArtha--gAya yA bhaiMsa kA dUdha 8 lekara, kUTakara saba ko 32 sera pAnI meM pakAveM / sera, sapheda kamala kA rasa 2 sera aura zatAvara kA jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya to chAna kara usa rasa 2 sera / meM 2 sera tila kA tela milAkara punaH pakAveM / jaba kalka-soyA, pIpala, ilAyacI, kUTha, kaTelI, kAtha jala jAya to tela ko chAna leN| seTha, mulaiThI, devadAru, zAlaparNI, punarnavA (sAThI-- __ise mardana karane aura pIne se vAtaja hRdroga bisakhaparA), majITha, tejapAta, rAsnA, baca, pokharanaSTa hotA hai| mUla, ajavAyana, gandhatRNa, bAlachar3a, saMbhAlu, khaireTI, (4132) puSparAjaprasAraNItailam cItA, gokharU, kamalanAla aura zatAvara / sabai (dhanva. / vA. vyA.) cIjeM 1 / -1 / tolA lekara bArIka pisavA leM / vidhi-2 sera tilake telameM uparokta samasta prasAraNIpalazataM mUlazcaivAzvagandhajam / padArtha milAkara mandAgni para pakAveM / jaba telapazcAzatapalamAnantu jaladroNe vipAcayet / / mAtra zeSa raha jAya to chAna leN| pAdazeSe haretkAthaM kAthAMzaM tilatailakam / / ise pInA tathA isa kI nasya lenI aura tailAcaturguNaM kSIraM gavyaM vA mAhiSaM tathA // mAliza karanI cAhiye / puNDarIkarasastatra shtaavryaarsstthaa| tailasamaH pradAtavyaH pAcayenmRduvahinA / / yaha taila bhagna (TUTI huI ) haDDI ko jor3atA zatapuSpA kaNA cailA kuSThazca kaNTakArikA / | hai / khaJja aura paGgutva roga tathA ziroroga, hanuzuNThI yaSTI devadAru zAlaparNI punarnavA // | graha aura anya samasta vAtaja rogoM ko naSTa maJjiSThA patrakaM rAsnA vacA puSkaramUlakam / | karatA hai / For Private And Personal Use Only
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [372] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi (4133) pRthvIsAratailam (4135) prapauNDarIkArya telam (2) _ (bhai. ra.; ca. da. / kuSThA.) (mai. ra.; A. ve. vi.; . mA.; vaM. se. / kSudra ro.) citrakasyAya nirguSTayA hayamArasya mUlataH / | mapauNDarIkamadhukapippalIcandanotpalaiH / nADIca vIjAda viSataH kAbipiSTa pala plm|| kArSikaistailakuDavastaidirAmalakIrasaH // karatelASTapala kAnikasya palaM punH| sAdhyaH sa pratimarzaH syAt sarvazIrSagadApahaH // mizrita sUryasamparka tailaM kuSThavaNAmrajit // kalka-puNDariyA, mulaiThI, pIpala, sapheda___ cItAmUla, saMbhAla kI jar3a, kanera kI jar3a, candana aura nIlotpala 13-14 tolA lekara pAnI nAhIca bIja aura mIThAteliyA (bachanAga) 5-5 | ke sAtha mahIna pIsa leN| tole lekara saba ko kAjI ke sAtha pIsa leN| 40 tole tila ke tela meM yaha kalka, 80 phira 40 tole karakhataila meM 5 tole kAlI aura tole Amale kA rasa (aura 80 tole pAnI) uparokta kalka milAkara use dhUpa meM rakha deM / jaba milAkara pakAveM / jaba telamAtra zeSa raha jAya to jalAMza sUkha jAya to tela ko chAna leN| chAna leN| isa.kI mAliza se kuSTha, vraNa, aura raktadoSa isa kI nasya lene se samasta ziroroga naSTa dUra hote haiN| | hote haiN| (4134) prapoNDarIkA tailam (1) (ca. da. / pra. zo.) (4136) pramehamihiratailam prapoTarIkaM madhurka kAkolyo dve sacandane / (bhai. ra. / prameha.) sidamamiH samaM tailaM tatparaM vraNaropaNam // zatapuSpA devakASThaM mustakaza nizAdvayam / kAya-puNDariyA, mulaiThI, kAkolI, kSaurakA- mULa kuSThaM vAjigandhA candanadvayareNukam // kolI, lAla candana aura sapheda candana / saba kaTukI madhukaM rAsnA tvagelA brahmayaSTikA / cIjeM samAna bhAga mizrita 4 sera lekara, kUTakara cavikA dhAnyakaM vatsaM pUtikAgurupatrakam / / sabako 32 sera pAnI meM pkaaveN| jaba 8 sera | triphalA nAlikA bAlA balA cAtivalA tthaa| pAnI zeSa rahe to chAna leN| maJjiSThA saralaM padma lodhaM madhurikA vacA // kalka-uparokta oSadhiyAM samAna bhAga ajAjI cozIrajAtI vAsA tagarapAdukA / mizrita 13 tole 4 mAze lekara saba ko pAnIke eteSAM kArSikairbhAgaistailamasthaM vipAcayet // sAtha pIsa leN| zatAvaryA rasaM tulyaM lAkSAyAzca caturguNam / vidhi-2 sera tila ke tela meM yaha kAtha | mastu lAkSArasaistulyaM kSIraM tulyaM pradApayet // aura kalka milAkara kAya jalane taka pkaaveN| vairetaiH pacettailaM gandhaM dakvA yathAkramam / yaha tela lagAne se vraNa bhara jAte haiN| 'etalelavara zreSThamabhyavAnmArutApaham / / For Private And Personal Use Only
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir taisamakaraNam ] hatIyo bhaagH| [373] - - - viSamAkhyAn jvarAn sarvAn medomjjgtaanpi|| viSamajvara naSTa hote haiN| yaha kSINendriya vyaktiyoM vAtikaM paittikacaiva zlaiSmikaM sAmipAtikam // ke liye aura vizeSataH dhvajabhaMga meM upayogI hai| kSINendriye tathA zastaM dhvajabhane vishesstH| yaha taila dAha, pipAsA, pitta, chardi, mukhazoSa dadyAttailaM vizeSeNa phalamasya ca kathyate // | aura 20 prakAra ke pramehoM ko nissandeha naSTa dAI pittaM pipAsAzca chardiza mukhshossnnm| | karatA hai| pramehAn viMzatizcaiva naashyedviklptH|| (4137) prasAraNItelam (1) pramehamihiraM nAmnA ratinAthena bhASitam // (vA. bha. / ci. a. 21) kalka-soyA, devadAru, nAgaramothA, haldI, | prasAraNItulAkA tailamasyaM payaH samam / dAruhaldI, mUrvA, kUTha, asagandha, sapheda candana, dvimedaamishimnyjisstthaakusstthraasnaakucndnH|| lAla candana, reNukA, kuTakI, mulaiThI, rAsnA, dAla jiivkrssbhkaakoliiyuglaamrdaaruumiH| cInI, ilAyacI, bharaMgI, cava, dhaniyA, indrajau, | kalkitairvipacetsarvamArutAmayanAzanam / / karaJjaboja, agara, tejapAta, harra, baher3A, AmalA, kAtha-prasAraNI 6 / sera / pAkArya jala 32 nalikA ( nADIkA zAka), sugandhavAlA, kharaiTI, sera / roSa kAtha 8 sera / / kaMghI, majITha, saralakASTha, kamala, lodha, sauMpha, | baca, jIrA, khasa, jAyaphala, bAsA aura tagara / / kalka-medA, mahAmedA, sauMpha, majITha, kUla, pratyeka oSadhi 11-1 // tolaa| rAsnA, lAla candana, jIvaka, RSabhaka, kAkolI, kSIrakAkolI aura devdaar| saba samAna bhAgadrava padArtha-zatAvara kA rasa 2 sera, lAkhakA mizrita 13 tole 4 maaro| rasa' 8 sera, dahIkA pAnI ( mastu) 8 sera aura 2 sera tila ke tela meM uparokta kAtha, kalka dUdha 2 sera / aura 2 sera dUdha milAkara pakAveM / jaba taila mAtra vidhi-2 sera tilataila meM uparokta samasta / / zeSa raha jAya to chAna leN| padArtha milAkara pkaaveN| jaba telamAtra zeSa raha jAya to chAna le / tadanantara isa meM gandhadravya yaha tela samasta vAtaja rogoM ko naSTa karatA hai| milAphara punaH pAka kreN| / (4138) prasAraNItalam (2) isakI mAliza se vAta-vikAra tathA vAtaja / (caM. se. / vA vyA.; bhA. pra.ma. khaM. vA. vyA.) pittaja kaphaja sannipAtaja medogata aura mAMsagata asAriNyA rase siddhaM tailamairaNDaja pivet / sarvadoSaharazcaiva kapharogaharaM param / / lakSArasa banAne kI vidhi bhA. bha. ra. bhAga 1 pRSTha 353 para dekhiye| 4 sera prasAraNI ko 32 sera pAnI meM pakA2 gandha dravya gakArAdi kavAya prakaraNa meM dekhiye| / kara 8 sera pAnI zeSa rahane para chAna leM / isa meM For Private And Personal Use Only
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / 374] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [pakArAdi 2 sera aNDI kA taila (kASTrAyala) milAkara pkaaveN|| sadyaH prazameyetailametamAtra vicaarnnaa| jaba pAnI jala jAya to tela ko chAna leN| indriyasya prajanana bandhyAnAzca prajAkaram / / vRddhAnAM bAlakAnAzca strINAM rAjJAM hitaM param / yaha tela kapharoga aura samasta doSoMko naSTa parvA pIThasapirvA pItvaitatsaMpradhAvati / / karatA hai| kAya-mUla aura patrayukta supaka sArayukta 6 / (4139) prasAriNItelam (3) / sera prasAraNI ko kUTakara 32 sera pAnI meM pkaaveN| (yo. ra.; vR. ni. ra. / vAtaro.; / yo. ta. / ta. jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya to use chAna leN| 40; ga. ni. / tailA. 2) ___anya drava padArtha-dahI 8 sera aura khaTTI / kAJjI 16 sera / samUlapatrAmutpATaya jAtasArAM prasAriNIm / kuTTayitvA palazataM kaTAhe samadhizrayet / / 1 kalka-javAkhAra, seMdhA namaka, pIpalA mUla vAridroNasamAyuktaM catubhogAvazeSitam / / | aura cItAmUla 19-10 tole / soMTha 25 tole, kaSAyasamamAtraM tu tailamatra pradApayet / / 2 / / | rAsnA 10 tole, prasAraNI 10 tole aura mulaiThI danastatrADhakaM dadyAt dviguNazcAmlakAJjikam / / 10 tole / bheSajAni tu pezyANi tatremAni samAvapet // 3. vidhi-8 sera tila ke tela meM uparokta samasta yavakSArapale dve ca saindhavasya paladvayam / padArtha milAkara mandAgni para pakAveM / jaba tela dve pale pippalImUlAccitrakasya paladvayam / / 4 mAtra zeSa raha jAya to use chAna leN| zuNThI palAni pazcaiva rAsnAyAzca paladvayam / / isa kI nasya lene se vAyu naSTa hotA hai| prasAriNI pale dve ca dve pale madhukasya ca // 5. ekAGga aura sIMga graha, apasmAra, unmAda, etatsarvaM samAloDaya zanairmadvagninA pacet / / | agnimAMdya, tvacAgata vAyu, zirA aura sandhi tathA etatmabhaJjane zreSThaM nasyakarmaNi zasyate / / asthigata vAyu, vAtaja zukravikAra aura vAtaja ekAgagrahaNaM vApi sarvAGgagrahaNaM tathA / | rajodoSa, isake upayoga se naSTa ho jAte haiN| apasmAraM tathonmAdaM vidradhi mandavahnitAm / / / - ise sevana karanese paGgu ko daur3ane kI zakti tvaggatAzcApi ye vAtAH zirAsandhigatAzca ye| , " prApta hotI hai| asthisandhigatA ye ca ye ca zukrAtave sthitAH sarvAnvAtAmayAnnUnaM nAzayatyeva srvthaa| | yaha taila vAta vyAdhi se pIr3ita manuSyoM, hayaM naraM gajaM vApi vAtajarjaritaM bhRzam // ghor3oM aura hAthiyoM ke liye atyanta upayogI hai| yo, ra. aura vR. ni. ra. meM zloka saMkhyA 4 tathA isa ke sevana se indriya balavAna hotI haiM gadaniprahameM zloka saM. 5 meM kathita auSadhe nahIM haiN| aura bandhyA strI garbha dhAraNa karatI hai| For Private And Personal Use Only
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [378 / - yaha taila vRddha, bAlaka, strI aura rAjAoM ke kAtha--mUla patra aura zAkhAyukta prasAraNI liye paramopayogI hai| 6 / sera / pAkArtha jala 32 sera / zeSa kAtha (ise dUdha meM DAlakara pInA cAhiye tathA 8 sera / "isa kI nasya, bastI aura mAliza karanI caahiye| / anya drava padArtha--mastu 12 // sera, pIne ke liye mAtrA-6 maashe|) kAtrI 12 // sera tathA gAyakA dUdha 50 sera / (4140) prasAraNItelam (4) kalka-cItA, pIpalAmUla, mulaiThI, seMdhA (bhA. pra. / ma. kha. vA. vyA.) namaka, baca, soyA, devadAru, rAsnA, gajapIpala, samUlapatrazAkhAyAH prasAraNyAH zataM palam / / prasAraNIkI jar3a, jaTAmAMsI ( bAlachar3a), lAla samyaksaMkSudha salile droNamAtre pacedbhiSak // candana, araNDamUla, kharaiTIkI jar3a aura seTha / salilasya caturthAzaM kAthaM samavazeSayet / saba samAna bhAga mizrita 62 // tole / tataH palazate tele taM kaSAyaM punaH pacet // vidhi--12|| sera telameM uparokta samasta pacetpalazataM mastu kAlikaM mastunaH samam / padArtha milAkara pakAveM / jaba tailamAtra zeSa raha tataH zuddha pacehugdhaM gavyaM tailAcaturguNam // jAya to chAna leN| citrakaM pippalImUlaM madhukaM saindhavaM vcaa| ___ ise rogIko pilAnA tathA nasya, zirAbasti, zatapuSpA devadAru rAsnA ca gajapippalI // | mardana aura svedana karma meM prayukta karanA cAhiye / prasAraNIbhavaM mUlaM mAMsI raktazca candanam / tathAvAtArimUlazca balAmUlazca nAgaram / / yaha samasta vAtaja rogoMko aura vizeSataH tailasya cASTamAMzena sarvakalkAni sAdhayet / | hanustambha, jihvAstambha, ardita, gadgadatva,vizvAcI, nAmnA prasAraNItalaM vikhyAtaM tatpayujyate // manyAstambha, apabAhuka, trikazUla, gRdhrasI, khaJjatA, pAne nasye zirobastau mardane svedane tyaa| pahu~tA, kalAyakhaJjatA, aMgAMkA stambha aura saMkoca, prayuktaM vAtajAna rogAn sarvAnapi vinaashyet|| antarAyAma, bAhyAyAma, daNDApatAnaka, dhanurvAta vizeSato hanustambhaM jilAstambhaM tathArditam / / aura kujatA ko naSTa karatA hai / gadgadatvaJca vizvAcI manyAstambhApavAhako yaha taila kSINa, vRddha aura vAtavyAdhise trikazUlaM gRdhrasIzca khaJjatAM paGgatAM tthaa| pIr3ita manuSyoMke saGkucita aMgAMkA prasAraNa kara kalAyakhaJjatAM khalaM stambhaM saGkocameva ca // | detA hai isI liye ise prasAraNI taila kahate haiN| AntaraM bAhayamAyAma tathA dnnddaaptaankm|| (pIneke liye mAtrA-~-6 mAze / ) dhanurvAtazca kubjatvaM vyapohati na sNshyH|| noTa--taila pakAte samaya samasta dravakSINAnAM sthavirANAzca vAtasaGkocitAtmanAm / padArtha eka sAtha na DAlakara kramaza: eka eka prasArayedyato'GgAni taduktaiSA prsaarnnii|| 'DAlanA caahiye| For Private And Personal Use Only
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra kalkIkRtaM vizvaghanAmbukuSThaM [ 376] [ pakArAdi (4141) prasAraNItailam (5) jaTAmAMsI (bAlachar3a), soyA, devadAru, khasa, prasAraNIkAthapayombutakraM ( yo. ci. ma. / a. 6; vR. ni. ra. / vA. vyA.) bhUricharIlA, rAsnA, agara, sArivA, seMdhAnamaka, belachAla, araNI, mocarasa, majITha, kamala, punarnavA ( bisakhaparA---sAThI ), aralukI chAla, mulaiThI, kevaTImothA, giloya, dArUhaldI, harra, karIja, medA, haldI, dArUhaldI, harra, baher3A, AmalA, arausmUla, gokharU aura jIvaka / saba samAna bhAga mizrita 1 sera | mastvAranAlaM dadhibhistu tailam / mAMsIzatAhAmaradArusevyaiH // zaileyarAsnAgurusArivAbhiH sAsRglatAmbhojapunarnavAkhya chinnodbhavAdArvyabhayAkaraJja sindhUtthabilvAnalamanthamocaiH / syonAkayaSTayAikuTannaTaizca // www.kobatirth.org bhArata medA nizA saphalatriyaizca / eraNDagoNTajIva kaizca ta-bhaiSajya ratnAkaraH / savAzca dIptAnapi pakSaghAtAn tatsAdhitaM hantyanilottharogAn // vAtAzritAnAha hanugrahAdIn / sagRdhrasI vizvavibAhuzoSaM hRnmUrdhasaMsthAMzca gadAMzca tAMstAn // saMzuSkabhagnaM prabalAGgayaSTiM yo sAdhyatAmulvaNamArutena / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mItaH pumAMstasyabhavedavazyaM prasAriNItailamidaM hitAya // kAtha-- prasAraNI 6 sera | pAkArtha jala 32 sera / zeSa kAtha 8 sera / anya drava padArtha -- dUdha 8 sera, pAnI 8 sera, takra 8 sera, mastu dahIkA pAnI ) 8 sera, AranAla 8 sera aura dahI 8 sera / vidhi - --8 sera tela meM uparokta samasta padArtha milAkara pakAveM / jaba tela mAtra zeSa raha jAya to use chAna le I yaha taila pakSAghAta, AnAha, hanustambha, gRdhrasI, vizvAcI aura bAhuzoSa ityAdi samasta vAtarogoM kaSTa karatA hai / yaha hRdaya aura zirake rogoM meM upayogI hai| sUkhe aura TUTe huve aMgoMko punaH ThIka kara detA hai / ( ise pInA cAhiye tathA nasya, basti aura mardana Adi dvArA prayukta karanA cAhiye / pIneke liye mAtrA -- 6 mAze / ) (4142) prasAraNItailam (6) (ga. ni. / tailA. 2) prasAraNyAH palazataM balAmUlArddhabhAgikam / zatAvaryazvagandhA ca zatapuSpA punarnavA // guDUcI dazamUlaM ca citrako madanaM zaThI / palAMzakAn samApothya jaladroNe vipAcayet // caturbhAgAva zeSantu kaSAyamavatArayet / kalka -- soMTha, nAgaramothA, sugandhavAlA, kUTha rAsnAM zatAhAM madhukaM pippalIM nAgaraM vacAm || For Private And Personal Use Only
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tailaprakaraNam ] kuSThaM hareNukAM mAMsIM priyaGgavindrayavAn viDam / saindhavaM zRGgaverazca yavakSAraM sacitrakam // madhUlikAM vyAghranakhaM pAlikAn zlakSNapeSi tAn / pacettailADhakaM pUtamAranArapayoyutam // etadabhyaJjanaM zreSThaM nasyakarmAnuvAsane / tRtIyo bhAgaH / samasthibhaGgaM ca ye ca mandAgnayo narAH // apasmAraM tathonmAdaM vidradhiM mandagAmitAm / tvaggatAzcApi ye vAtAH zirAsandhigatAzca ye / azvaM vA vAtasambhagnaM naraM vA jarjarIkRtam / sarvAn prazAmayatyetattailamAtreyapUjitam // sthirIkaraNametaddhi balIpalitanAzanam / indriyANAM balakaraM varNodAryakaraM tathA // balyaM prajAkaraM zreSThaM vRddhakAle'pisevitam / paGgurvApyathavA khaJjaH pItvA tailaM pradhAvati / / kAtha- prasAraNI 6 / sera, balAmUla 3 sera 10 tole tathA zatAvara, asagandha, soyA, punanavA ( sAThI bisakhaparA ), giloya, dazamUla, cItA, mainaphala aura saTI ( kacUra ) 5 - 5 tole / pAkArtha jala 32 sera / zeSa kAtha 8 sera / kalka--rAsnA, soyA, mulaiThI, pIpala, soMTha, baca, kUTha, reNukA, jaTAmAMsI (bAlachar3a), phUlapriyaGgu, indrajau, bAyabiDaMga, seMdhA namaka, soMTha, javAkhAra, cItA, mUrvA aura nakha / pratyeka vastu 5-5 tole lekara mahIna pIsa leM / vidhi- - sera tilake tailameM uparokta kAtha, kalka, 8 sera dUdha aura 8 sera AranAla ( kAMjI ) milAkara pakAveM / jaba taila mAtra zeSa raha jAya to chAna leM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 377 ] isakI mAliza karanI aura nasya tathA anuvAsana bastI lenI cAhiye / yaha taila gRdhrasI, asthibhaMga, agnimAMdya, apasmAra, unmAda aura vidradhi kA nAza karatA hai| jo vyakti teja nahIM cala sakate unakI cAlako tez2a kara detA hai| tvacA aura zirA tathA sandhi gata vAyuko naSTa karatA hai / vAyuse pIr3ita manujyoMhI ke liye nahIM apitu ghor3oMke liye bhI yaha taila hitakArI hai / yaha taila sthairya karanevAlA, balIpalita nAzaka, indriyabala - varddhaka aura zarIrake raMgako sudhArane vAlA hai / isake sevana se bala aura vRddhoM meM bhI santAnotpAdana kI zakti prApta hotI hai / ise pInese paGga manuSyako daur3ane kI zakti prApta hotI hai / ( pIneke liye mAtrA -- 6 mAze / ) (4143) prasAraNItailam (7) (ga. ni. / tailA. 2 ) prasAraNIzataM kSuNNaM pacettoyArmaNe zubhe / pAdazeSe pacettailaM dadhimastvamlakAJjikam // dviguNaM ilakSNapiSTAni dravyANImAni yojayet / dvipalAnyagnimadhukaruNAmUlaM pahuM vacAm // mUlaM tathA prasAraNyAH kSAraM ca yAvazukajam / triMzadbhallAtkAsthIni nAgarAtpaLapaJcakam // siddhaM mRdvagninA tailaM vAtazleSmAmayAayet / azItirnaranArINAM vAtarogAnniSUdati // kubjavAmanapaGgutvaM khaJjatvaM gRdhrasIM khuDam / hanyAtpRSThakaTigrIvAstambhaM cAzu vyapohati // For Private And Personal Use Only
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 378] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi pIThasI vibhagnazca pItvA tailaM sukhI bhavet / / tailADhakaM catuH kSIraM dadhitulyaM dvikAlikam / prasAraNItailamidaM balavarNAgnivarddhanam // dviplairgrnthikkssaarmsaarnnyksssaindhvaiH|| kAtha-prasAraNI 100 pala ( 6 / sera ) / samaJjiSThAgniyaSTayAhaiH palikairjIvanIyakaiH / pAkArtha jala 32 sera / zeSa kAtha 8 sera / | zuNThayAH paJcapalaM dattvA triMzadbhallAtakAni ca // __ anya drava padArtha-dahI 4 sera, mastu 4 pacedvastyAdinA vAtaM hanti sandhizirAsthitam / sera, kAMjI 4 sera / puMstvotsAhasmRtiprajJAbalavarNAmivRddhaye // ___kalka--cItA, mulaiThI, pIpalAmUla, seMdhA- kAtha-(1) prasAraNI 12 // sera pAkArtha namaka, baca, prasAraNIkI jar3a aura javAkhAra 10- jala 32 sera / zeSa kAtha 8 sera / 10 tole | bhilAvoM kI girI 30 pala (150 (2) asagandha 12 // sera / pAkArtha jala tole ) athavA 30 naga aura seTha 25 tole| 32 sera / zeSa kAtha 8 sera / vidhi-2 sera tilake tailameM kAthAdi (3) dazamUla 12 // sera / pAkArtha jala 32 uparokta samasta padArtha milAkara mandAgni para taila- | sera / zeSa kAtha 8 sera / pAka siddha kreN| ___anya drava padArtha-dUdha 32 sera, dahI 8 yaha taila vAtakaphaja roga, 80 prakAra ke | | sera aura kAjI 16 sera / vAtaroga, kujatA, aMgoMkA choTA honA, paGgutA, gRdhrasI, khuDavAta, pITha kamara aura grIvAkA jakar3a kalka--pIpalAmUla, javAkhAra, prasAraNI, jAnA aura asthi-bhaMga Adi rogoM ko naSTa | baher3A, seMdhAnamaka, majITha, cItA aura mulaiThI karatA hai| 10-10 tole / jIvaka, RSabhaka, medA, mahA___isake sevana se bala varNa aura amikI vRddhi | medA, kAkolI, kSIrakAkolI, mudgaparNI, mASaparNI, hotI hai| | jIvantI aura mulaiThI 5-5 tole / seTha 25 prasAraNItailam tole aura 30 naga bhilAve / ( zA. dh.| khaM. 2 a. 9; vR. ni. ra. / vA. vyA.;) vidhi-8 sera tilake telameM uparokta ___ kuJjaprasAraNItaila saM. 873 dekhiye| | samasta padArtha milAkara pakAveM / jaba taila mAtra (4144) prasAraNItailam (8) (madhyama) / zeSa raha jAya to chAna leN| ( . mA. / vA. vyA.) __ ise basti ityAdi dvArA prayukta karanese sandhi prasAraNyAstulAmazvagandhAyA dshmuultH| | aura zirAgata vAyu naSTa hotA tathA pauruSa utsAha tulA tulA pRthagvAridroNe paktvAMzazeSite // / smRti buddhi bala varNa aura agnikI vRddhi hotI hai| For Private And Personal Use Only
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AsavAriSTaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [379] (4145) priyajavAdyaM tailam ___ yaha taila vidradhi aura ghAvako naSTa karatA hai| (vR. yo. ta. / ta. 110; ga. ni. / vidra. a. 1080 lAmA 35; ra. ra. / vidra.; vRM. mA. / vraNA.; vai.. se. / vidra.) (ga. ni. / jvarA. 1) priyaGgatikIlodhaM kaTphalaM tinistvcaa'| yavAIkuDavaM piSTrA madhiSThApalaM tathA / etaistailaM vipaktavyaM vidadhau vraNaropaNam / / | amlaprastharasonmizraM tailapasthaM vipAcayet / / phUlapriyaGgu, dhAyake phUla, lodha, kAyaphala, / etatpAdanaM tailaM jvaradAhavinAzanam / / aura tiraccha (sAMdana ) vRkSakI chAla / samAna 10 to. jau aura 2 // tole majITha ko bhAga mizrita 4 sera lekara 32 sera pAnI meM pIsakara 2 sera telameM milAveM aura usameM 2 sera pakAveM jaba ATha sera pAnI zeSa rahe to chAna leN| kAjI milAkara pakAyeM / jaba tela mAtra zeSa raha tadanantara 2 sera tila ke telameM yaha kAtha tathA inhIM cIjoMkA samAna bhAga mizrita kalka 13 jAya to chAna leN| tole 4 mAze milAkara pakAveM / jaba tela mAtra | isa tailakI mAliza se jvara aura dAha naSTa zeSa raha jAya to chAna leN| | hote haiN| iti pakArAditailaprakaraNam / atha pakArAdyAsavAriSTaprakaraNam (4147) paJcamUtrAsavaH | vyoSasyApi palaM sArddhamabhayaikapalA mtaa| (ga. ni. / AsavA. 6) culyagre vAsarAn sapta nikSipyAzu samuddharet / / ajAgosurabhINAM ca catu:karSa khrossttryoH| plIhodaraharaM divyaM mUDhavAtakaphApaham / mRtraM saMgrAhaya kumbhe ca sthApya cUrNa pradApayet / / azItivAtazamanaM pazcamUtrAsavaM viduH|| bacAyA vAtakumbhasya lazunasyailayA sh| / bakarI, sAdhAraNa gAya, surA gAya, gadhI aura lavaGgasyApi pratyekaM palArddha kRminaashnH|| / UMTanI kA mUtra 5-5 tole / baca, araNDakharabUjA, 1 kaTaphala misindhavamiti pAThAntaram / tilasaindhavamiti c| For Private And Personal Use Only
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [380] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [pakArAdi - lhasana, ilAyacI aura laiAMgakA cUrNa 2 // 2 // / isameM 6 / sera gur3a aura 1 sera dhAya ke tole / bAyabiDaMga, hare, baher3A aura AmalekA phUlAMkA cUrNa milAkara cikane maTakemeM bharakara cUrNa pratyeka 7 // tole tathA harrakA cUrNa 5 tole / | usakA mukha banda karadeM aura use bhUmi meM dabA sabako ekatra milAkara cikane ghar3e meM bharakara | deN| (1 mAsa ) pazcAt nikAlakara vAruNIyantra usakA mukha banda karake use cUlhe ke pAsa jamIna dvArA usakA arka khIMceM / usa arkako punaH meM dabA deM aura 7 dina pazcAt nikAla kara kAma khIMceM / isI prakAra dasa bAra arka khIMca kara meM laaveN| usameM yathocita pramANameM dAlacInI, tejapAta, ___ yaha Asava plIhA (tillI), vikRtvAyu, ilAyacI, nAgakesara, jAyaphala, lauMga, kapUra aura kapha aura 80 prakArake vAtarogoM kA nAza kesarakA cUrNa milaaveN| karatA hai| yaha Asava hara prakArake kSaya ko naSTa noTa--yaha Asava piNDAsabake samAna | karatA hai| gAr3hA banegA / mAtrA-6 mAze / 2 tole pAnI meM / (4149) patrAGgAsavaH DAlakara pInA caahiye| (bhai. ra. / strIrogA.) (4148) paJcasAyaka: patrAGga khadiraM vAsA zAlmalIkusumaM blaa| (vR. yo. ta. / ta. 147) bhallAtakaM zArive dve javAkusumamasphuTam // drAkSAtulAmupAdAya jldronnctussttye|| | AmrAsthidAvI bhUnimba AphUkaphalajIrakam / paktvA caturthazeSaM tu taM kaSAyamupAharet // lauha rasAJjanaM bilvaM kezarAjastvacaM tayA // dattvA guDatulAM tatra dhAtakIpasthameva ca / / | kuGkumaM devakusumaM pratyeka palasammitam / nikhAya sthApayed bhUmau yAvatpAzo varo bhvet|| bhavanAta sarva sucUrNitaM kRtvA drAkSAyAH palaviMzatim // tatastatsAramAdAya vAruNIyantrataH shnaiH|| dhAtakI SoDazapalAM jaladroNadvaye kSipet / punastaM vAruNIyantre samAropya tamAharet // | zarkarAyAstulAM dattvA kSaudrasyA tulAM tathA // evaM tu dazadhA sAraM paunaH punyena saMharet / ekIkRtya kSiped bhANDe nidadhyAnmAsamAtrakam / tatastasmiMzcaturjAtajAtIkozalavaGgakam / / hantyugraM pradaraM sarva zvetAruNaM savedanam // .. karpUrakuGkama cApi yathAlAbhaM niyojitam / jvaraM pANDaM tathA zopha mandAmitvamarocakam // taM yathAmivalaM martyaH pibetsarvakSayApaham / / pataMga, khairasAra, bAsA, saMbhalake phUla, kharaiTI, 6 / sera drAkSA ( munakkA) ko 128 sera | zuddha bhilAvA, do prakArakI sArivA, guDahalakI pAnI meM pakAveM / jaba 32 sera pAnI zeSa rahe to | kaliyAM, AmakI guThalI, dAruhaldI, cirAyatA, kAthako chAna leN| postake phala, jIrA, agara, rasauta, belagirI, bhaMgarA, For Private And Personal Use Only
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tRtIyo bhAgaH / AsavAriSTaprakaraNam ] 1 / dAlacInI, kesara aura lauMga 5-5 tole lekara cUrNa banAveM / tadanantara 64 sera pAnI meM sera munakkA, 1 sera dhAyake phUloMkA cUrNa, 6 sera svAMDa, 3 sera 10 tole zahada aura uparokta cUrNa acchI taraha gholakara use cikane maTake meM bharakara usakA mukha banda kara deM / aura eka mAsa pazcAt Asavako chAna leM / | yaha Asava pIr3Ayukta sapheda, lAla ityAdi hara prakArake pradarako evaM jvara, pANDu, zotha, mandAna aura aruciko naSTa karatA hai| (4150) pArthAcariSTaH (bhai. ra. / hRdro. ) pAryatvacantulAmekAM mRdvIkArddhatulAM tathA / bhAgaM madhUkapuSpasya palaviMzati sammitam // caturdroNe'mbhasaH paktvA droNamevAvazeSayet / dhAtakyA viMzatipalaM guDasya ca tulAM kSipet // mAsamAtraM sthito bhANDe bhavetpArthAdhariSTakaH / itphupphusagadAnsarvAn hantyayaM balavIryakRt // arjunakI chAla 6 / sera, munakkA 3 sera 10 tole tathA mahuveke phUla 1 sera lekara sabako 128 sera pAnI meM pakAveM / jaba 32 sera pAnI zeSa rahe to chAnakara usameM 20 pala ( 1 | sera ) dhAyake phUloMkA cUrNa aura 6 | sera gur3a milAkara use miTTI ke cikane maTake meM bharakara usakA mukha banda kara deM, aura eka mAsa pazcAt nikAlakara chAna leM 1 yaha Asava hRdaya aura phupphusa ke samasta rogoMko naSTa karatA aura bala vIryako bar3hAtA hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 381] (4151) piNDAsavaH ( ca. sa. / ci. a. 19; vaM. se. | grahaNya. ) prAsthikI pippalI masyaM guDaM prasthaM vibhItakam / udakaprasthasaMyuktaM yavapalle nidhApayet // tasmAtsujAtAttu palaM. salilAJjalisaMyutam / pivetpiNDAsavo hayeSa rogAnIkavinAzanaH // svastho'pi yaH pibenmAsaM naraH snigdharasAzanaH / tasyAgniM dIpayatyeSa ArogyAya prakIrtitaH // pIpalakA cUrNa 1 sera, gur3a 1 sera, baher3ekA cUrNa 1 sera / sabako 1 sera pAnI meM milAkara miTTIke cikane pAtra meM bharakara usakA mukha banda karake use jauke DherameM dabA deN| aura ( 1 mAsa ) pazcAt nikAla leM / isameM se 5 tole Asavako 20 tole pAnI meM milAkara pInA cAhiye / yaha samasta rogoMko naSTa karatA hai / yadi svastha manuSya bhI ise 1 mAsa taka sevana kare aura snigdha AhAra karatA rahe to usakI agni dIpta hotI aura usakA svAsthya sthira rahatA hai / ( vyavahArika mAtrA 6 mAze / ) noTa- yaha Asava gAr3hA kIcar3a sA banatA hai 1 For Private And Personal Use Only (4152) pippalImUlAdyAriSTaH ( ga. ni. / rAjaya . ) samUlA pippalI zRGgI bRhatI hayazmabhedakaH / pATalA devakASThaJca zvadaMSTrA hayabhayA tathA //
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 382] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi ekaikAtSoDazapalaM kolAnAmADhakaM tthaa| karake rakha deM aura 10 dina pazcAt nikAlakara dantIcitrakamUlAnAM paJcaviMzapalaM pRthak / / chAna leN| caturguNe jaladroNe pacedardhAvazeSitam / ___phUlapriyaGga, pIpala, lodha, munakkA, elavAlaka, zItaM samAvapedbhANDe pralipta madhusarpiSA // supArI, soyA, nImako chAla, gaja pIpala aura devakhaNDasya dve zate zuddha tadvallohaM samAvapet / dAru 5-5 tole sathA khairasAra 20 tole / ina patrIkRtaM tilotsedhaM sUkSmacUrNAnyamUni ca / sabakA mahIna cUrNa / loheke tilake samAna bArIka piyaoN pippalI ro| mRdvIkAM sailavAlukam / Tukar3e 12 // sera / zahada 4 sera / kramukaM zatapuSpAM ca nimbaM tejovatImapi // ___ yaha Asava puSya, rohiNI yA uttarA nakSatra pAlikAn devadAruM ca khadirasya catuH palam / | meM banAnA cAhiye / kSaudramasthadvayaM cApi samAsicya ghaTe zubhe // saumye puSye tathA haste rohiNyAmuttarAsu ca / / yaha Asava rasAyana, pauSTika, medhA varddhaka dazarAtrasthitaH peyo'riSTa AtreyapUjitaH // aura balIpalita nAzaka hai / / azvibhyAM kathitaM pUrva rasAyanamidaM zubham / isake sevana se kSaya, khAMsI, jvara, tillI, yathAmibalamAtrAM tu pivedasya hitAzanaH / / kuSTha, gulma, agnimAMdya, zvitra, azmarI, udarda, dhanya puSTikara medhyaM balIpalitanAzanam / vidradhi, antravRddhi, pANDu, udararoga, stanyavikAra, kSayakAsajvaraplIhakuSThagulmAgnimArdave // vIryavikAra, nADIvraNa, piDikA aura bhUtApasmAra zvitre'zmaryA tathodarde vidradhyAmantravRddhiSu / naSTa hotA hai| pANDurogodarastanyaretodoSe ca zasyate // (4153) pippalyariSTaH nADIpiDikayordoSe bhUtApasmArasaGkare // | (ga. ni. / AsavA. 6; vR. yo. ta. / ta. 76; pIpala, pIpalAmUla, kAkar3AsiMgI, kaTelI, / yo. ra. / kSaya.; yo. ta. / ta. 27) pASANabheda ( pakhAnabheda ), pADhala, devadAru, gokharu pippalIrodhamaricapAThAdhAnyelavAlukam / aura harra 1-1 sera, bera 4 sera tathA dantImUla | cavyacitrakajantughnakramukozIracandanam / / aura cItAmUla 25-25 pala (hareka 1 sera mustApriyaGgulavalIharidrAmizipelavam / 45 tole ) lekara kUTakara sabako 128 sera patratvakkuSThatagaraM nAgakesarasaMyutam / / pAnImeM pakAveM / jaba 64 sera pAnI zeSa raha eSAmarddhapalAnbhAgAn drAkSAM SaSTipalAM kSipet / jAya to chAnakara usameM 12 // sera zuddha khAMDa palAni daza dhAtakyA guDasya ca zatatrayam // milAveM aura phira eka maTake ke bhItara ghI aura | toyadroNadvaye siddho bhavatyeSa mukhaavhH| zahadakA lepa karake usameM yaha kAtha aura nimna grahaNIpANDurogArzaH kaasgulmodraaphH|| likhita oSadhiyAM DAlakara maTake kA mukha banda | pippalyAdirariSTo'yaM jvarArucivinAzanaH // For Private And Personal Use Only
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AsavAriSTaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [383] ___ pIpala, lodha, kAlI mirca, pAThA, AmalA, kapar3ese chanA huvA pIlukA rasa 32 sere, elavAlaka, cava, cItA, bAyaviDaMga, supArI, khasa, | dhAyake phUla, munakkA, khajUra, AmalA, pAThA, kAlA saphedacandana, nAgaramothA, phUlapriya, lavalIphala | | atIsa, dhamAsA, amalabeta, soMTha, mirca, pIpala, ( haraphArevar3I), haldI, sauMpha, kevaTI mothA, teja dAlacInI, ilAyacI, kaMkola, spRkkA (asavaraNa), | bera, lAMga, bAyabiDaMga, pIpalAmUla aura cItA pAta, dAlacInI, kUTha, tagara aura nAgakesara 2 // -2 // tole / munakkA 60 pala ( 3 // ser)| 5-5 tole / gur3a 6 / sera / dhAyake phUla 10 pala ( 50 tole ) aura gur3a kUTane yogya cIjeko kUTa leN| phira sabako 18 // sera lekara kUTane yogya cIjeko kUTakara ekatra milAkara snigdha maTake meM bharakara usakA sabako 64 sera pAnI meM milAkara cikane maTake mukha banda karake nirvAta sthAna meM rakhadeM / aura meM bharakara yathAvidhi Asava taiyAra kreN| .. 15 dina pazcAt nikAlakara chAna leN| __ yaha pippalyariSTa (Asava) saMgrahaNI, pANDu, isake sevanase arza aura gulma naSTa hote tathA arza, khAMsI, gulma, udararoga, jvara aura aruciko | agni dIpta hotI hai| naSTa karatA hai / * (4155) pIlvAsavaH (2) pippalyAsavaH (bhai. ra.; zA. dha.) ( ga. ni. / Asa. 6) (pippalyariSTa dekhiye ) mUkhajUrapAThAnilaripumadhukaM kacchurA hArahUrA (4154) pIlvAsavaH (1) kolatvagvetasAmlaM dahanamizikaNAkRSNAvizvA (ga. ni. / AsavA. 6; vA. bha. / ci. a. 8) _lavaGgam / droNaM pIlurasasya vastragalitaM nyastaM hvirbhaajne| tvaglodhAdADimAJca palamitamiti pRthak danti mUlena yuktaM / yuJjIta dvipalaimaMdAmadhuphalAkhajUradhAtrIphalaiH / / pAThAmAdridurAlabhAmlavidulavyoSatvagelollakaiH / ". pIludroNe dvipakSaM guDapalazatayuk dhAnyarAzau spRkkaakollvnggvellcplaamuulaagnikaiHpaalikaiH|| nidadhyAt // guDazataviniyojitaM nivAte azaH plIhaM ca gulmaM jaTharagadamatho nAzayenihitamidaM prapibeJca pakSamAtrAt / cAgnimAnyam / nizamayati gudAGkurAnsagulmA kuryAccAgni pradIptaM prabalabalayutaM pIlasaMjJAsananalabalaM prabalaM saMvidhatte // vo'yam // __ *zAdhara tathA bhai. ra. va. meM lavalI, mizI, pelava mUrvA, khajUra, pAThA, araNDakI jar3a, mulaiThI, kI jagaha lavaMga, mAMsI aura elA likhA hai tathA | dhamAsA, munakkA, berIkI chAla, amalabeta, cItA, nAma pippalyAsava likhA hai| zeSayoga samAna hai| kAlI For Private And Personal Use Only
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [384] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi lodha, anAradAnA aura dantImUla 5-5 tole / bhagandarAzaujaTharANi kAsaM pIlukA rasa 32 sera aura gur3a 6 / sera lekara zvAsagrahaNyAmayakuSThakaNDUH // kUTane yogya cIz2oMkoM kUTa leM aura phira sabako | zAkhAnilaM baddhapurISatAM ca ekatra milAkara cikane maTakemeM bharakara usakA hikA kilAsaM ca halImakaM ca // mukha banda karake anAjake DherameM dabA deM aura | __sapheda aura lAla punarnavA, donoM pAThA, 15 dina pazcAt nikAlakara chAna leN| dantImUla, giloya aura cItAmUla 10-10 tole isake sevanase arza, plIhA, gulma, udararoga | tathA kaTailI 15 tole lekara saba ko kUTakara aura agnimAMdyakA nAza hotA tathA agni aura 128 sera pAnI meM pakAveM / java 32 sera pAnI balakI vRddhi hotI hai| zeSa raha jAya to chAna leN| tadanantara usa meM 12 // sera gur3a aura 2 sera zahada milAveM / phira ise (4156) punarnavAsavaH (1) ghRta rakhane ke maTake meM zahada aura dhI potakara usa (mai. ra. / zothA.; ga. ni. / AsavA. 6; yo. | meM bhara deM aura usa kA mukha banda kara ke anAja ra. / zotha.; ca. saM. / ci.a. 17; vR. ni. r.| ke Dhera meM dabA deM evaM eka mAsa pazcAt nikAla zotha.) kara usa meM 2||-2 // tole nAgakesara, dAlacInI, punarnave dve ca pale sapAThe ilAyacI, kAlImirca, sugandha bAlA, aura tejapAta dantI guDUcI sahacitrakeNa / kA cUrNa milA deN| nidigdhikA ca tripalAni paktvA __ise purAnA ho jAne para chAnakara sevana karane droNAvazeSe salile tatastu // se droga, pANDu, pravRddha zotha, plIhA, bhrama, aruci, pratvA rasaM dve ca tule purANAd prameha, gulma, bhagandara, artha, udararoga, khAMsI, ___ guDAnmadhuprasthayutaM suzItam / zvAsa, saMgrahaNI, kor3ha, khujalI, zAkhAgata vAyu, mAsaM nidadhyAghRtabhAjanasthaM malabandha, hicakI, kilAsa kuSTha aura halImaka naSTa palle yavAnA paratazca mAsAt / / hotA hai| cUrNIkRtairaIpalAMzakaistaM (4157) punarnavAsavaH (2) hemtvgelaamricaambuptraiH| (bhai. ra. / zothA.) gandhAnvitaM kSaudraghRtapadigdha trikaTu triphalAM dAvI zvadaMSTrAM vahatIdvayam / jIrNe piveda myAdhivala samIkSya // | vAsAmeraNDamUlaza kaTukI gajapippalIm // itpANDuroga zvayadhu pravRddhaM zothanIM picumardazca guDUcI zuSkamUlakam / plIhabhramArocakamehagulmAn / | durAlabhAM paTolaJca palAMzena vicUrNayet // For Private And Personal Use Only
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AsavAriSTaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [385] dhAtakI SoDazapalAM drAkSAyAH palaviMzatim / uzIrakAzmariphalaM rAsnA bhAjI ca nAgaram / tulAmAnAM sitAM dattvA mAlikArddhatulAM tathA / / eSA dvipalikAnbhAgAMzcaturdoNe'mbhasaH pcet|| jaladroNadvaye kSiptvA mAsaM bhANDe nidhApayet / / droNazeSe kapAye tu prate zIte pradApayeta / punarnavAsavo hathepa zothodaravinAzanaH // muTasya trizataM tatra dhAtakyAH palaviMzatiH // plIhAnamamlapittaM ca yakRdgulmajvarAdikAn / kRcchrasAdhyAmayAn sarvAn nAzayennAtra sNshyH|| maricaM kezaraM zyAmAmelAtvakpatrakaM palam / soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, pippalInAM tu kuDavaM cUrNIkRtya padApayet / / dAruhaldI, gokharu, choTI kaTelI, bar3I kaTelI, ghRtabhANDe sthitaM mAsaM pibenmAtrAM yathAbalam / bAsA, araNDamUla, kuTakI, gajapIpala, punarnavA kSapApasmArakAsAsakzophagulmabhagandarAn // ( sAThI- --bisakhaparA), nImakI chAla, giloya, puSkarAsava ityeSa prayogAdeva nAzayet // sUkhI mUlI, dhagAsA aura paTola 5-5 tole tathA pokharamUla 6 / sera, dhamAsA 3 sera 10 tole, dhAya ke phUla 1 sera lekara saba ko kaTakara cUrNa yA 5 sera 45 tole, trikuTA ( soMTha, mirca, bnaaveN| pIpala) 1 / sera, majITha, kUTha, kAlI mirca, kaitha, tadanantara eka cikane maTake meM 128 sera devadAru, lodha, bAyaviDaMga, cava, pIpalAmUla, khasa, pAnI bharakara usa meM uparokta cUrNa aura 20 pala khambhArI ke phala, rAsnA, bharaMgI aura soMTha 10(1 / sera) munakkA, 6, sera khAMDa aura 6 / sera 10 tole lekara saba ko kUTakara 128 sera pAnI zahada milAkara usa kA mukha banda kara deN| aura meM pakAveM / jaba 32 sera pAnI zeSa raha jAya to eka mAsa pazcAt Asavako nikAlakara chAna leN| chAnakara ThaMDA hone para usa meM 18 // sera gur3a, yaha, Asava, zothodara, plIhA, amlapitta, | 1 / sera dhAya ke phUloM kA cUrNa tathA kAlI mirca, yakRt , gulma aura jvara Adi kaSTa sAdhya rogoM nAgakesara, nisota, ilAyacI, dAlacInI aura ko naSTa karatA hai| tejapAta kA cUrNa 5-5 tole evaM pIpala kA cUrNa (4158) puSkaramUlAsavaH 20 tole milAkara saba ko cikane maTake meM bhara(ga. ni. / AsavA. 6) kara usa kA mukha banda kara deM aura eka mAsa tulA puSkaramUlasya tadaI tu duraalbhaa| pazcAt Asava ko nikAlakara chAna leN| tadarddhana tu dhAnyAkaM vyoSAca palaviMzatiH / / ise yathocita mAtrAnusAra sevana karane se maJjiSThAkuSThamaricaM kapitthaM devadAru ca / kSaya. apasmAra, khAMsI, zotha, gulma aura bhagandara rodhaM kRmighnaM cavikA pippalImUlameva ca // naSTa hotA hai / iti pakArAghAsavAriSTamakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 386 ] www.kobatirth.org 1- bhaiSajya ratnAkaraH / atha pakArAdilepaprakaraNam bhArata (4159) paGkalepa: ( vai. ma. ra / paTala 7 ) cirajaladhara bhANDodbhUtapaGkaM gRhItvA jaTharapaNanAbhau nikSipenmUtrakRcchrI / pAnI rakhaneke purAne ghar3eke Tukar3eko pAnI ke sAtha pIsakara usakI kIcar3asI banA leM / ise peTa, aNDakoSa aura nAbhipara lepa karase mUtrakRcchra naSTa hotA hai / (4160) paJcakolAdilepaH // ( ca. saM. 1 ci. a. 30 yonivyA. ) paJcakolakulatthaizca piSTairAlepayetstanau / zuSka prakSAlya nirduzyAttathAstanyaM vizuddhayati pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, soMTha aura kulathI samAna bhAga lekara sabako pAnIke sAtha pIsakara stanoMpara lepa kara deN| jaba vaha sUkha jAya to use dho DAleM / isa prayoga se dUdha zuddha ho jAtA hai| (4161) paJcavalkalAdilepa: (vaM. se.; vR. ni. ra.; vRM. mA. bhA. pra. / vidradhi.) pazcavalkalakalkena ghRtamizreNa lepanam / sarpiSA zatadhautena navanItena vA gavAm || sirasa, pIpala, pilakhana, bar3a aura betakI chAla ke mahIna cUrNako sau bAra dhule huve gAyake yA gAyake makkhana meM milAkara lagAnese pittaja aNDavRddhi roga naSTa hotA hai / (4162) paJcavalkalAdilepa: ( yo. ra. / vIsa. ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatadhauta ghRtavimizraH kalkastvakpaJcakasya lepena / bahudAhakaramucairagnivisarpa vinAzayati / / [ pakArAdi pIpala, pilakhana, beta, bar3a aura sirasakI chAla cUrNako sau bAra dhoye huve ghI meM milA kara lagAne se atyanta dAha karanevAlA abhivIsarpa naSTa hotA hai / zreSThaH (4163) paJcazirISalepaH ( ca. saM. / ci. a. 25 ) zirISaphalamUlatvakupuSpapatraiH samairdhRtaiH / paJcazirISo'yaM viSANAM pravaro badhe // sirasake phala, jar3a, chAla, puSpa aura patra samAna bhAga lekara pIsakara sabako ghRtameM milAkara lepa karanese viSa naSTa hotA hai / (4164) paJcAmalako lepaH ( vaM. se. / tRSA ; ga. ni. / tRSA. 16 ) koladADimavRkSAmlacukrikAcukrikArasaH / pazcAmalako mukhe lepaH sagrastRSNAM niyacchati / / For Private And Personal Use Only bera, anAradAnA, imalI, cukra ( zukta) aura cUkekA rasa samAna bhAga lekara pahilI tInoM cIz2oMko mahIna pIsa leM aura phira sabako ekatra milAkara usakA mukhameM lepa kareM / isase tRSNA zIghra hI zAnta ho jAtI hai /
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepapakaraNam] tRtIyo bhaagH| [387] (4165) paTolAdilepaH / zlakSNaiH sAmbubhirAhitaH (ga. ni. / zvayadhvadhi. 33) prakurute lepo mukhe gauratAm // paTolo madhukaM nimbo dArvI saptacchado dRSaH / lAlacandana, kamalanAla, pAka, kUTha, bera sArivA ceti saghRtaM pittazothamalepanam // kI guThalIkI girI, nAgakesara, dAlacInI, sapheda paTola, mulaiThI, nImakI chAla, dAruhaldI, | candana, kesara, haldI, dAruhaldI, agara, kAlI sataunA, bAsA aura sArivA / sabake samAna bhAga nisota, sAvaralodha, gorocana, mulaiThI, guDahalake mizrita mahIna cUrNako ghImeM milAkara lepa karanese | phUla aura masUra samAna bhAga lekara mahIna cUrNa pittaja zotha naSTa hotA hai| banAveM / ise pAnImeM milAkara lepa karanese mukhakA (4166) patrakAdilepaH raMga gorA ho jAtA hai| ( yo. ra. | kuSTA.; ga. ni. / kuSThA. 36) / (4168) pathyAdilepaH (1) ptrkossnnkaasiisteltaapymnHshilaaH| (rA. mA. / ziroro. 1) saptAhamuSitAH kAMsye sidhmazvitravinAzanAH // pathyAkSadhAtrIphalalohacUrNe___ tejapAta, kAlImirca, kasIsa, sonAmakkhI | / sturaGgamArAsanamArkavaizca / tulyairguDena pratidhUpitaizca bhasma ( yA cUrNa) aura manasila samAna bhAga liptAni kANyaM palitAni yAnti / / lekara sabako mahIna pIsakara telameM milAkara hara, baher3A, AmalA, lohacUrNa, kanerakI kAMsIke baratanameM rakha deM aura sAtadina pazcAt kAmameM laaveN| jar3akI chAla, asana vRkSakI chAla aura bhaMgarA samAna bhAga lekara mahIna cUrNa banAveM / ise gur3akI isakA lepa karanese sidhma aura zvitra (sapheda dhUnI dekara sapheda bAloMpara lepa karanese ve kAle kuSTha) naSTa hotA hai| ho jAte haiN| (4167) patrAGgAdilepaH (4169) pathyAdilepaH (2) (rA. mA. / mu. ro. 5) (yo. ra. / ku ThA.; vR. ni. ra. / tvagdoSA. yA patrAgamaNAlapadmaka bhA. pra.; vaM. se. / kuSThA.) gadaiH kolAsthimajjAnvitaiH / pathyAkaraJjasiddhArthanizAvalgujasaindhavaiH / svarNatvagmalayotyakukuma viDaGgasahitaiH piSTairlepamAtreNa kuSThajit // nizAyugmaiH skaaliiykaiH|| hara, karaJjabIja, sapheda sarasoM, haldI, bAbacI, zyAmAsAvararocanAmadhu seMdhA namaka aura bAyabiDaMgako mahIna pIsakara lepa japAyuktairmarairapi / karanese kuSTha naSTa hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 388 ] (4170) pathyAdilepa: (3) (bR. mA. | netra ; ga. ni. vaM. se.; yo. ra.; -bhaiSajya bhArata vR. ni. ra. / netra. ) pathyAgairika sindhUtyadArvItAkSyaiH samAMzakaiH / jalapaTairvahirlepaH sarva netrAmayApahaH // samAna bhAga harra, geru, seMdhA namaka, dArUhaldI aura rasauta ko pAnI meM pIsakara AMkhoMke bAhara lepa karane se AMkhoM ke samasta roga naSTa hote haiM / ( dukhatI AMkhoM meM upayogI hai | ) (4171) pathyAdiyoga: ( vai. ma. ra. | paTala 16 ) prasthe payasi samparka gavAM pathyAcatuSTayam / ApanaM tena sampiSTaM bahirliptaM gArtinut // cAra naga harra gAya ke 1 sera dUdha meM pakAveM / isa dUdha meM kAlI mirca pIsakara AMkhoM ke bAhara ( pevaToM para) lepa karane se netra pIr3A ( AMkha kI khar3aka ) naSTa hotI hai| (4172) padmakAdilepa: (1) (ga. ni. / visarpA 39.) padmakozIramadhukacandanaizca prazasyate / lepo visarpapittAsradAharAganivAraNaH / / padmAka, khasa, mulaiThI aura lAla candana ko pIsakara lepa karane se visarpa, raktapitta, dAha aura lAlimA naSTa hotI hai / (4173) padmakAdilepa: (2) (vaM. se. 1 strI) padmotpalabIjAni trAsAni zatAvarI / vidArI cemUla piSTvA dhauta ghRtAyutam // yonyAM zirasi gAtre ca pradeho'sagdApahaH // [ pakArAdi padmAka, kamalagaTTA, khIre bIja, zatAvara, bidArIkanda aura Ikha kI jar3a / saba cIjeM samAna bhAga lekara saba ko mahIna pIsakara dhule huve dhImeM milAkara yoni, zira aura zarIra meM lepa karane se raktapradara aura dAha kA nAza hotA hai / noTa- raktapradara meM yoni meM aura dAha meM zarIra tathA zirapara lepa karanA cAhiye / (4174) padminIpaGkAdilepaH (vR. mA. / visarpA.) paite tu padminopaGkapiSTaM vA zaGkhazaivalam gundrAmUlantu zuktiva gairikaM vA ghRtAnvitam // paittika visarpa meM kamalinI kI jar3a ke nIce kI kIcar3a ( athavA kamalinI kA kalka ) athavA zaMkha aura zaivAla yA nAgaramothe kI jar3a athavA sIpa yA geru ko pIsakara ghI meM milAkara lepa karanA cAhiye / (4175) padmotpalAdilepa: (vaM. se. / upadaMza. ) padmotpalamRNAlaizca sasarjArjuna vetasaiH / sarpiH snigdhaiH samadhukaiH paittikaM saMpralepayet // kamala, nIla kamala, kamalanAla, rAla, arjuna kI chAla, beta aura mulaiThI ke samAna -bhAga- mizrita mahIna cUrNa ko ghI meM milAkara lepa karane se paittika upadaMza naSTa hotA hai / - ratnAkaraH / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (4176) payasyAdilepa: (vR. mA. | netraroga. ) payasyAsArivApatramaJjiSThAmadhukairapi / ajAkSIrAnvitairlepaH sukhoSNaH pathya ucyate / / For Private And Personal Use Only
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [389] kSIrakAkolI, sArivA, tejapAta, majITha aura kara ghI aura zahada meM milAkara yoni meM lepa karane mulaiThI ke samAna-bhAga-mizrita mahIna cUrNa ko se strI kabhI garbhavatI nahIM hotii| bakarI ke dUdha meM milAkara jarA garma kara ke lepa (4180) palAzabIjAdilepaH karane se AMkhoM kI pIr3A aura lAlI naSTa hotI hai| (vaM. se. / viSarogA.) (4177) parUSakAdilepaH arkakSIreNa sampiSTaM lepAdvIjaM palAzajam / (vR. maa.| strIro.) vRzcikArti haret kRSNA sazirISaphalA tathA // parUpakaziphAlepaH sthiraamuulkRto'thvaa| DhAka (palAza) ke bIjoM ko Aka ke dUdha meM nAmivastibhagAyeSu mUDhagarbhApakarSaNaH // pIsakara yA popala aura sirasa ke bIjoM ko (pAnI ___ phAlase yA zAlaparNI kI jar3a ko pIsakara ke sAtha) pIsakara lepa karane se bicchU ke daMza kI nAbhi, basti aura bhaga Adi meM lepa karane se mUDha- pIr3A naSTa ho jAtI hai / garbha nikala AtA hai| (4181.) palAzAdilepaH (1) (4178) palAzaphalAdilepaH (yo. ra.; ca. da. / jvarA.) (vaM. se.; yo. ra. / strI.) amlapiSTaiH suzItairvA palAzatarujaivheit / palAzodumbaraphalaM tilatailasamanvitam / badarIpallavotthena phenenAriSTakasya ca // madhunA yonimAlipya gADhIkaraNamuttamam // kAleyacandanAnantAyaSTIvadarakAJjikaiH / __ DhAka (palAsa ) aura gUlara ke phaloM ko pIsa | saghRtaiHsyAcchirolepastRSNAdAhArtizAntaye // kara tila ke taila se cikanA kara ke zahada meM milA- pittajvara meM tRSNA, dAha aura vecainI ho to kara lepa karane se yoni kI zithilatA naSTa ho nimna likhita prayogoM meM se kisI eka kA zirajAtI hai| para lepa karanA caahiye| (4179) palAzabIjalepaH (1) DhAka ke phUloM ko kAMjI meM pIsakara (rA. mA. / strI ro. 30; yo ta. / ta. 75) | lepa kreN| Rtau ghRtakSaudrayutaiH palAza (2) berI yA nIma ke pattoM ko kAJjI meM bIjaiH pralepaM mmRnnmpissttaiH| pIsakara unheM hAthoM se malakara aura thor3I sI kAjI karoti yA strI bhagarandhramadhye meM khUba AloDana kara ke jhAga uThAveM aura ina . na sA bhaved garbhavatI kadAcit // jhAgoM kA lepa kreN| __ RtukAla (mAsika dharma hone ke dinoM) meM | (3) dAruhaldI, candana, ananta mUla, mulaiThI, palAza ( DhAka ) ke bIjoM ko khUba mahIna pIsa | aura vera / samAna bhAga lekara saba ko kAMjI ke For Private And Personal Use Only
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / [ 390 ] sAtha pIsa leM aura phira use ghI meM milAkara lepa | ( 4185) pAradalepa: kareM / (4182) palAzAdilepa: (2) ( yo. ra. / galagaNDA . ) taNDulodakapiSTena mUlena parilepitaH / hitaH karNe palAzasya galagaNDaH prazAmyati || palAza kI jar3a kI chAla ko taNDulodakara (cAvaloM ke pAnI ) ke sAtha pIsa kara kAna ke nIce lepa karane se galagaNDa naSTa hotA hai / (4183) pAThAdilepaH ( vRM. mA. / strIro.) pAThAsurasasiMhAsyamayUrakuTajaiH pRthak / nAmivastibhagApAtsukhaM nArImasUyate // pAThA, saMbhAlu, bAsA, ciraciTA aura indra jau / ina meM se kisI eka ko pIsakara nAbhi, basti aura yoni meM lepa karane se sukhapUrvaka prasava ho jAtA hai / (4184) pAmAdadrukuSThaharo lepaH ( rakheM. ma. ) pAmAM vicarcikAM daddhuM lepAd gandhaka piSTikA / kaTutailena paktA sA lepanAdeva nAzayet // gandhaka ko pIsakara sarasoM ke tela meM pakA kara malhama banA leM 1 ise lagAne se pAmA, vicarcikA aura dAda kA nAza hotA hai / 1 hastikarNapalAzasyeti samucita pAThaH 2 taNDulodaka banAne kI vidhi bhA. bhai. ratnAkara prathama bhAga ke 353 pRSTha para dekhiye / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ pakArAdi (yo. ra. / kRmi. rA. mA. / ziro.) pAradaM mardayenniSkaM kRSNadhattUrakadravaiH / nAgavallIdravairvA'tha vastrakhaNDaM pralepayet // tavastraM mastake dhAryaM yAmatrayaM tataH / baddhvA yUkAH patanti nizceSTAH salikSA nAtra sNshyH|| 5 mAze pArada ko kAle dhatUre yA nAgarabela ke pAna ke rasa meM acchI taraha ghoTeM aura phira use eka kapar3e ke Tukar3e para lepa kara deN| yaha kapar3A zira para bAMdha leM aura 3 pahara pazcAt khola DAleM / isa prayoga se zira kI jurve ( yUkA ) aura lakha (likSA) marakara gira par3atI haiN| (4186) pAradAdimalaharam (1) ( yo. ra. / vraNazothA; vR. yo ta / ta. 111 ) rasagandhakasindUrarAlakampilamurDakam / tutyaM khAdirakaM cUrNa sarvaM ghRtacaturguNam // yuktyA sammelya picunAvaNe deyaM vijAnatA / sarvatra prazamanaM ghRtametanna saMzayaH // pArA, gandhaka, sindUra, rAla, kamIlA, murdAsiMga, nIlAthothA aura katthA samAna bhAga lekara prathama pAre gandhaka kI kajalI banAveM tatpazcAt usa meM anya oSadhiyoM kA cUrNa milAkara khUba ghoTeM aura phira use cAra gune ghI meM milA leN| isa kA phAyA lagAne se hara taraha kA ghAva bhara jAtA hai / For Private And Personal Use Only (4187) pAradAdimalaharam (2) (yo. ra. / vraNazotha; vR. yo. ta / ta. 111) rasagandhakayozcUrNa tatsamaM murDazaGkhakam / sarva tulyantu kampillaM kizcintunyasamanvitam //
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [391] - sarva sammelayeddatvA ghRtaM sarvAccaturguNam / inheM gAyake ghRtameM milAkara lepa karanese picuplutaM pradAtavyaM duSTavaNavizodhanam // | upadaMzake ghAva naSTa hote haiN| nADIvraNaharaM caiva sarvavraNaniSUdanam / / (4189) pAradAdisarpiH ye vraNA na prazAmyanti bheSajAnAM zatena ca // (vai. ra. / upadaMza.; vR. yo. t.| ta. 117) anena te prazAmyanti sarpiSA svalpakAlataH // pAradaM gandhakaM tAlaM sindUraM ca manaHzilAm / ___pArA aura gandhaka 1-1 bhAga lekara donoM tAmrapAtre tu saghRte tAmreNaiva vimardayet / / kI kajalI banAveM tatpazcAt usameM 2 bhAga murdA- | | dharme dinaikaM mRditametatkaNDUpadaMzajit // siMga, 4 bhAga kamIlA aura z2arA sA nIlethothe kA cUrNa milAkara ghoTeM aura ise sabase 4 gune dhImeM | pArA, gandhaka, haratAla, sindUra aura manasila milA leN| samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI isa kA phAyA lagAne se duSTa vraNa aura nAsUra banAveM / tatpazcAt usameM anya oSadhiyAM milAzuddha hokara bhara jAte haiM / jo vraNa anya saikar3oM kara sabako tAMbeke pAtrameM tAMbA lage huve soTese auSadhoM se nahIM bharate ve isa prayogase svalpa 1 dina ghI ke sAtha dhUpameM ghoTeM / kAla meM hI naSTa ho jAte haiN| yaha lepa khujalI aura upadaMzako naSTa (4188) pAradAdilepaH karatA hai| (yo. ra.; vR. ni. ra. / upadaMzA.) | (4190) pArijAtAdikalkaH pAradaM gandhakaM tAlaM daradaM ca manaHzilAm / ( . mA; yo. ra. / netraro.) pRthakkarSa dvikarSa ca muDadAraM saGgajIrakam / / valkalaM pArijAtasya tailasaindhavakAbhikam / vidhAya kajjalIM zlakSNAM mrdyetsursaarsaiH| kaphajAtAkSijazUlagnaM tarughnaM kulizaM yathA // chAyAzuSkAM tataH kRtvA punrunmttjdrvaiH|| pArijAta ( hArasiMhAra ) kI chAlako pIsavimardhA'tha vaTI kAryA upadaMze prayojayet / kara usameM taila, kAMjI aura seMdhA namaka milAkara goghRtena pralepo'yaM vraNAnAM ropaNe hitaH // lepa karane se kaphaja netrazUla isa prakAra naSTa ho ___ pArA, gandhaka, haratAla, zaMgarapha ( hiMgula ) | jAtA hai jaise vajrapAtase vRkSa / aura manasila 1-1 bhAga tathA murdAsiMga aura (4191) piNDItagaramUlayogaH zaMkhajIrA 2-2 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa (ga. ni.| viSaci.) milA kara sabako 1 dina tulasIke rasameM ghoTakara piNDItagarakamUlaM puSyeNotpATaya yojitaM deshe| chAyA meM sukhA leM / tadanantara use 1 dina dhatUre | mRtamapi daSTakapuruSaM cAlayatIti no citram / / ke rasameM ghoTakara goliyAM banA leN| puSya nakSatra meM piNDItagarakI jar3ako ukhAr3a For Private And Personal Use Only
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata-maipajya - ratnAkaraH / [ 392 ] leM / ise pIsakara sarpake daMza sthAna para lagAnese mRtaprAyaH rogI bhI saceta ho jAtA hai 1 (4192) piNyAkAdilepaH ( vR. mA. / kSudraroga; zA. dha. / kha. 3 a. 11) purANamatha piNyAkaM purISaM kukkuTasya ca / mUtrapiSTaH maleSo'yaM zIghraM hanyAdarUMSikAm || tilakI purAnI khala aura muragekI viSTAko gomUtra meM pIsakara lepa karanese arUMSikA ( zirakI choTI choTI phuMsiyAM ) zIghra hI naSTa ho jAtI haiM / (4193) pippalyA dilepa: (1) ( bhA. pra. 1 arza.) pippalIM saindhavaM kuThaM zirISasya phalaM tathA / sudhAdugdhArkadugdhaM vA lepo'yaM gudajAn haret // pIpala, seMdhAnamaka, kUTha aura sirasake bIja samAna bhAga lekara sabakA mahIna cUrNa banAkara use seMDa ( sehuMDa-thohara ) yA Akake dUdha meM ghoTakara lepa karane se arzake masse naSTa ho jAte haiM / | (4194) pippalyAdilepa: (2) ( ga. ni. / vRddhyadhi. 35 ) pippalI jIrakaM kuSThaM badaraM zuSkagomayam / kAJjikena pralepo'yamantravRddhi vinAzanaH // pIpala, jIrA, kUTha, bera aura sUkhA huvA gAyakA gobara samAna bhAga lekara sabako kAkhIke sAtha khUba mahIna pIsa kara lepa karane se anya vRddhi naSTa hotI hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ pakArAdi (4195) pippalyA dilepa: (3) ( ca. saM. / ci. a. 14 arza. ) pippalyazcitrakaH zyAmA kiNvaM madanataNDulAH / malepaH kukkuTa zakruddha ridrAguDasaMyutaH // pIpala, cItA, nisota, kiNva (surAbIja ), mainaphala ke bIja, muragekI viTA, haldI aura gur3a samAna bhAga lekara khUba mahIna pIsakara lepa karanese arzake masse naSTa ho jAte haiM / (4196) putrajIvakA dilepa: ( bhA. pra. ma. kha. visphoTakA . ) putrajIvasya majjAnaM jale piSTvA pralepayet / kAlasphoTaM vipasphoTa so hanyAtsavedanam // kakSAgranthi karNagranthi galagranthi ca nAzayet // putrajIvaka ( pitojiyA ) kI mIMgIko jalameM pIsakara lepa karanese vedanAyukta kAlephor3e, viSaile phor3e, kakSAgranthi, karNamUla aura galekI gAMTha zIghra hI naSTa ho jAtI hai / (4197) punarnavAdilepa: (1) ( vaM. se. / vraNa; vRM. mA. / vraNazothA. ) punarnavAdAru zigradazamUlamahauSadhaiH / kaphavAtakRte zothe lepaH koSNo vidhIyate // punarnavA ( bisakhaparAsAThI ), devadAru, sahajanekI chAla, dazamUla aura soMThako mahIna pIsakara mandoSNa lepa karanese kaphavAtaja zotha naSTa hotA hai / (4198) punarnavAdilepa: (2) ( ga. ni. / vRddhyadhi. 35 ) mUlaM punarnavAyAzca zuSkairaNDaphalaM tilAH / | sarvamekatra saJcUrNya yavacUrNena yojayet // For Private And Personal Use Only
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [393] kAJjikena piSTaM tu sukhoSNenaiva kArayet / / (4201) pUtikAdilepaH lepo dRddhiharaH proktaH sadya shuulnivaarnnH|| (vR. mA. / kuSThA.) punarnavA ( sAThI ) kI jar3a, aNDIke sUkhe pUtIkArkasnuGnarendradrumANAM phala, tila aura jaukA cUrNa / saba cIjeM samAna mutraiH piSTAH pallavAH saumanAzca / bhAga lekara sabako kAMjIke sAtha acchI taraha lepAcchtriM nanti davaNAMzca pIsakara mandoSNa lepa karanese vRddhi aura zUla kuSThAnyajhai duSTanADIvraNAMzca // zIghra hI naSTa ho jAte haiN| karaJja, arka, (Aka), snuhI (seMDa-sehuMDa), (4199) punarnavAdilepaH (3) aura amalatAsa ke patte tathA phUloMko gomUtra meM (yo. ra. / zvayathu.) | pIsakara lepa karanese sapheda kuSTha, dAda, ghAva, kuSTha, punarnavA dAru zuNThIsiddhArthe zigrumeva ca / arza aura nADIvraNa ( nAsUra ) naSTa hotA hai / piSTvA caivA''ranAlena pralepaH sarvazothajit // (4202) puurnncndrlepH| punarnavA ( bisakhaparA-sAThI ), devadAru, (ra. caM. / kuSTha.) seAMTha, sapheda sarasoM aura sahaMjanekI chAla / saba / krjaiddgjaanimbguddaavaakucikusstthkaaH| samAna bhAga lekara sabako kAMjImeM pIsakara lepa | tAlakaM maricaM mustaM gomUtrakademaiH saha / karanese samasta prakArake zotha naSTa hote haiN| | sarvakuSThaharo lepo gahanAnandanirmitaH / (4200) pUgAdilepaH | daheddAvAnalaM yadvannidAghataNasaGkulam / / (yo. ra. / upadaMzA.) pUrNacandrakanAmA'yaM kuSThanAzAya ca tthaa| pUgaM sudagdhamekantu rasagandhakahiGgalam / yathA candro nizAM mandAM tamasaH parivarjayet // khadiraM tutyakaM caiva mardayenimbunIrakaiH // karaJjake bIja, paMvAr3ake bIja, nImakI chAla, samabhAgAni sarvANi guTikAM kaaryedbudhH| giloya, bAbacI, kUTha, haratAla, kAlImirca, nAgaraupadaMze ghRtailepastridinAd vraNaropaNaH // mothA aura gomUtrakI kIcar3a ( jisa sthAna para ___ jalI huI supArI, pArA, gandhaka, zaMgarafa | gAya pezAba kiyA karatI ho usa sthAnakI ( hiMgula ), khairasAra aura nIlAthothA samAna bhAga | kIcar3a) samAna bhAga lekara sabako mahIna pIsalekara prathama pAre gandhakakI kajalI banA. phira | kara lepa banAveM / usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara sabako jisa prakAra dAvAnala sUkhe tRNasamUhako nIbUke rasameM ghoTakara goliyAM banAleM / aura candramA rAtrike aMdhakArako naSTa karatA hai ___ inheM dhImeM milAkara lepa karanese 3 dinameM | isI prakAra yaha lepa samasta kuSThAMko naSTa kara upadaMzake pAva bhara jAte haiM / | detA hai| For Private And Personal Use Only
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 394] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [pakArAdi (4203) prapunnATAdilepaH (1) supti ( sparza jJAnakA nAza ) aura vivarNatA kA (ra. kA. ghe. / a. 40) | nAza hotA hai| mapubhATavarAguJjA zuSkAnaM kalkitam sthitam / (4206) prapauNDarIkAdilepaH (1) ravito'STadinaM garne tallepo ddrujitprH|| (ga. ni. / visarpA. 39) paMvAr3ake bIja, harra, baher3A, AmalA, cauTalI | bhapa | prapauNDarIkotpalagairikaJca aura sUkhA huvA Ama (amacUra) samAna bhAga lekara maJjiSThayaSTImadhukaM vidaarii| sabako pAnIke sAtha mahIna pIsakara tAmrake pAtrameM dve candane padmakapadmapatraM bharakara bhUmimeM dabA deM; aura ATha dina pazcAt saugandhikaM syAtkumudaM ca tulyam // nikAla kara kAmameM laaveN| lepaH prazastaH payasA mupiSTaH isakA lepa karanese dAda naSTa ho jAtA hai| kumArakANAM savisarpakANAm / / puNDariyA, nIlotpala, geru, majITha, mulaiThI, (4204) prapunnATAdilepaH (2) | vidArIkanda, lAla candana, sapheda candana, panAka, (vaM. se. / kuSTha.; vR. ni. ra. / tvagdoSa.) kamala, tejapAta, lAla kamala aura kumuda / saba mapunnATasya bIjAni dhaatriisrjrssnuhii| / cIjeM samAna bhAga lekara sabako dUdhake sAtha pIsasauvIrapiSTaM dadruNAmetadudvartanaM param // kara lepa karanese baccoMkA visarpa naSTa hotA hai| pavAMDake bIja, AmalA, rAla aura seMDa (4207) prapauNDarIkAdilepaH (2) (sehaMDa) kA dUdha samAna bhAga lekara sabako . (yo. ra.; ga. ni. / visapo. 39) kAMjIke sAtha pIsakara malanese dAda naSTa ho | / prapauNDarIkayaSTayAhadAvarvIrodhAbdacandanaiH / jAtA hai| sitoplairkaasttumsuuriishiirpdmkaiH|| lepo rugdaahviissphottshophnivaarnnH|| (4205) prapunnATAdilepaH (3) / puNDariyA, mulaiThI, dAruhaldI, lodha, nAgara(vaM se. / kuSTA.) mothA, lAlacandana, mizrI, erakA (mothI tRNa ), prpunnaattaarkdugdhaagnidntiijntughnsaindhvaiH| jaukA satta, masUra, khasa aura padmAka ko pIsakara gRhadhamanizAyugmasiMhIphalayutaiH smaiH|| lepa karanese pIDA aura dAha yakta visarpa. sphoTaka lepaH samastakuSThaghnaH suptivaivrnnynaashnH|| aura zotha naSTa hotA hai| paMvAr3ake bIja, AkakA dUdha, cItA, dantI- (4208) prapauNDarIkAdilepaH (3) mUla, bAyabiDaMga, seMdhAnamaka, gharakA dhuvAM, haldI, (vaM. se.; vR. ni. ra. / upadaMzA.) dAruhaldI aura kaTelIke phala samAna bhAga lekara | prapauNDarIkayaSTayAisaralAgurudArubhiH / sabako mahIna pIsakara lepa karanese samasta kuSTa, | sarAsnAkuSThapRthvIkairvAtike lepasecane // For Private And Personal Use Only
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org lepaprakaraNam ] puNDariyA, mulaiThI, sarala ( dhUpasarala ), agara devadAru, rAsnA, kUTha aura ilAyacI / inakA lepa karane aura inake kAthase ghAva dhonese vAtaja upadaMza naSTa hotA hai / tRtIyo bhAgaH / (4209) prapauNDarIkAdilepa: (4) (ga. ni. / visarpA. 39.; ca. da. 1 visarpA.) prapauNDarIkamaJjiSThApadmakozIracandanaiH / sayaSTIndIvaraiH piSTaiH kSIrayuktaiH pralepanam // puNDariyA, majITha, padmAka, khasa, lAla candana, mulaiThI aura kamalako dUdhake sAtha pIsakara lepa karane se pittaja visarpa naSTa hotA hai / (4210) prapauNDarIkAdilepa: (5) (ga. ni. / visarpA 39 ) pauNDarIkaM madhukaM payasthA maJjiSThA padmakacandane ca / sugandhikA ceti sukhopalepaH hrIverakaizcandanabhAgayuktaiH / piTaiH pralepo vihito mukhasya zazAGkAdadhikAM vidhatte // paite visarpe bhiSajA prayojyaH // puNDariyA, mulaiThI, kSIrakAkolI, majITha, padmAka, lAla candana aura zvetAparAjitA ( sapheda koyala) ko pAnI ke sAtha pIsakara lepa karanese pittaja visarpa naSTa hotA hai / (4211) priyavAdilepa: ( rA. mA. / mukharo. 5) priyaGgukAzmIrajakolamajjA [395 ] phUlapriyaGgu, kesara, berakI guThalI kI girI, sugandhavAlA aura lAla candana ko pAnI meM pIsa kara lepa karanese mukha candramAse bhI adhika dIptimAna ho jAtA hai / (4212) priyAlAdilepaH (vR. mA / kSudraroga. zA. dha. / kha. 3 a. 11) priyAlabIjamadhukakuSThamitraiH sasaindhavaiH / nara arora mUrdhni po madhusaMyutaH // cirauMjI, mulaiThI, kUTha aura seMdhA namaka ko pIsakara zahada meM milAkara lepa karane se dAruNa ( ziro roga vizeSa ) naSTa hotA hai / (4213) lakSAdyo lepaH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (ga. ni. / bAlagrahA. 12 ) lakSAzvatthodumbaramadhUkavaTagardabhANDataruNAnAm / AdAya muSTimAtraM vipAcya salilArddhazeSeNa // tena jalena zizUnAM snAnaM kurvIta pUtazItena / tvagraktakoTamaNDalavisphoTakazamanamAyuSyam // sarvagrahApanodanamupacakaramAzu sarvasandhInAm / eSAmeva ca kalkaiH saraktakoThApahI lepaH // pilakhana, pIpala, gUlara, mahuvA, bar3a aura pArasapIpala kI samAna bhAga mizrita chAleM 5 tole lekara kUTa kara pAnI meM pakAyeM aura AdhA pAnI jala jAne para use chAnakara ThaMDA kreN| isa pAnI se bAlaka ko snAna karAnese usake tvagdoSa, raktavikAra, cakate, visphoTaka Adi aura samasta grahadoSa zAnta hote tathA zIghra hI usa kI sandhiyAM maz2abUta ho jAtI haiM / uparokta oSadhiyoM ko pAnImeM pIsakara lepa karanese tvacA ke lAla cakate naSTa hote haiM / 1 mASairiti pAThAntaram / iti pakArAdilepaprakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [396] bhArata-bhaiSajya-retnAkaraH / [pakArAdi atha pakArAdidhUpaprakaraNam (4214) palaGkaSAdidhUpaH kaakjngghaamhaashvetaakpitthkssiiripaadpaiH| ( vR. ni. ra. / viSama jvara.; vaM. se.; yo. ra. / sakaraJjakadambaizca dhUpaM snAtasya cAcaret // jvarA; vA. bha. / ci. a. 1) devadAra, aralukI chAla, jAmanavRkSakI chAla, barane kI chAla, sugandhatRNa, brAhmI, ciraciTA, palaGkamA nimbapatraM vacA kuSThaM hriitkii| pADhala kI chAla, mulaiThI, sahajane kI chAla, kAkasarpapAH sayavA sarpidhUpanaM jvaranAzanam // jaMghA, zveta aparAjitA ( koyala), kaitha kI chAla, gUgala, nImake patta, baca, kUTha, hare, saraso kSIrI vRkSa (pIpala, bar3a, gUlara Adi) kI chAla, aura jau ke samAna-bhAga-mizrita cUrNa ko ghImeM | karaJja kI chAla aura kadamba kI chAla / saba cIjeM milAkara usakI dhUpa denese jvara naSTa ho jAtA hai| | samAna-bhAga lekara cUrNa bnaaveN|| (4215) palaGkaSAdidhUpaH bAlaka ko snAna karAne ke pazcAt isa kI (vR. yo. ta. / ta. 144; vaM. se.; vR. ni. r.| dhUpa denese samasta grahadoSa naSTa hote haiN| bAlaroga.) (4217) purISAdidhUpaH / palaGkaSA vacA kuSThaM gajacarmAvicarma ca / / (bR. ni. ra. / bAlaro.) nimbasya patraM mAkSIkaM sarpiryuktaM ca dhUpanam // purISaM kaukkuTa kezAzcarmasarpabhavaM tathA / jvaravegaM nihantyAzu bAlakAnAM vizeSataH // | jIrNena sarpiSA caitaddhapanAyopakalpayet // ____ gUgala, baca, kUTha, hAthI kA carma, bher3a kA | murage kI viSThA, bAla, sAMpa kI kAMcalI aura carma aura nImake patte / saba ke samAna bhAga cUrNa purAne ghI ko ekatra milAkara usa se bAlakako dhUpa ko zahada aura ghImeM milAkara usakI dhUpa dene se | denI cAhiye / jvarakA vega kama ho jAtA hai / (yaha yoga pUtanAgrahanAzaka hai|) yaha yoga bAlakoM ke liye vizeSa upayogI hai| (4218) pUtIkaraJjAdidhUpa: pAradAdidhRpaH (vA. bha. |u. sthA. a. 3) (bhai. ra. / upadaMze) pUtIdazAGghIsiddhArthavacAbhallAtadIpyakaiH / rasaprakaraNa meM dekhiye| sakuSThaiH saghRtadhUpaH sarvagrahavimokSaNaH // (4216) pAribhadrAdidhRpaH karaJja, dazamUla, sapheda sarasoM, baca, bhilAvA, (ga. ni. / bAlagrahA. 12) ajavAyana aura kUTha ke samabhAga-mizrita cUrNa ko pAribhadrakakAjambUvaruNakatRNaiH / ghI meM milAkara usa kI dhUpa dene se bAlakoM ke kpotvngkaapaamaargpaattlaamdhushigrubhiH|| samasta grahadoSa naSTa hote haiM / iti pakArAdidhUpaprakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhUmraprakaraNam ] [397] tRtIyo bhaagH| atha pakArAdidhUmraprakaraNam (4219) prapauNDarIkAdighUmaH mirca, pIpala, munakkA, ilAyacI aura tulasI kI (ca. sa. / ci. a. 18 kAsa.) | maJjarI samAna bhAga lekara saba ko pIsakara yathAvidhi papauNDarIkaM madhukaM zAGeSTAM samanaHzilAm / battI banAveM aura usa para rezamI kapar3A lapeTa deN| maricaM pippalI drAkSAmelAM surasamaJjarIm // ise ghRtase snigdha kara ke isakA dhUmrapAna kRtvA vati pibeddhamaM kSaumacelAnuvartitAm / | karane se khAMsI naSTa hotI hai| ghRtAktAmanu ca kSIraM guDodakamathApi vaa|| dhUmrapAna karane ke pazcAt dUdha yA gur3a kA __ puNDariyA, mulaiThI, makoya, manasila, kAlI ' zarbata pInA cAhiye / iti pakArAdidhUmrapakaraNam / atha pkaaraadyanprkrnnm| (4220) padhazatAvatiH / cAvala 100 dAne lekara saba ko atyanta mahIna pIsakara pAnI kI sahAyatA se pattiyAM banAveM / (ga. ni. / netra. 3) ___yaha paJcazatAvati yavanAMne zilAstambha para nIlotpalapatrazataM mudgazataM yavazataM ca nistu- | likhAI thii| Sakam / ___ ise AMkhoM meM DAlane se timiraroga naSTa mAlatyAH kusumazataM pippalyAstandulazataM ca // hotA hai / paJcazateSA vartilikhitA yavanaiH zilAstambhe / | (4221) paTalaharAJjanam (ra. ra. sa. / a. 23) andhamanandhaM kurute yasya ca notpATite nayane / kAravelladravaiH sArdhaM samyagmA kapardikA / nIlotpala kI paMkhar3iyAM 100 naga, chilake sUtakaM TaGkaNaM lAkSA tulyaM jambIrajadravaiH // rahita mUMga 100 dAne, chilake rahita jo 100 pIpala ko dUdha meM bhigokara yo mero naga, camelI ke phUla 100 naga aura pIpala ke | una ke cAvala nikala Ate haiN| For Private And Personal Use Only
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [398] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [pakArAdi mardayettAmrapAtre tu tasmin rudhvA vinikSipet / / harra kI guThalI kI mIMga 3 bhAga, baher3e kI dhAnyarAzau sthita mAsamaJjanam paTalaM haret // guThalI kI mAMga 2 bhAga aura Amale kI guThalIkI ___kaur3I ke cUrNa ko karele ke rasa meM acchI mIMga 1 bhAga lekara saba ko pAnI ke sAtha mahIna pIsakara battiyAM bnaaveN| taraha bhUneM / tatpazcAt pArA, suhAgA aura lAkha ise AMkhoM meM AMjane se atyanta pravRddha azrutathA vaha kaur3I kA cUrNa samAna-bhAga lekara saba srAva aura kaSTasAdhya netra prakopa (AMkha dukhanA) ko jambIrI nIbU ke rasa meM tAMbe ke pAtra meM ghoTakara naSTa hotA hai| tAMbe ke pAtra meM bharakara usa ke mukha ko acchI taraha (4224) palAzarasayogaH banda kara deM aura use anAja ke DherameM dabA deN| (vai. ma. ra. / paTa. 16) phira 1 mAsa pazcAt auSadha ko nikAlakara mahIna | dinAvasAne rudhiraM palAzA AAT. pIsa leN| dAdAya netre sahasaiva dadyAt / ise AMkha meM AMjane se paTalaroga naSTa naktAndhyamAzveva vijitya hotA hai| jIveccandrAtape cAkSaravAcakaH syAt / / (4222) patrAdyaJjanam sandhyA samaya palAza (DhAka) kA rasa AMkha _(vR. mA. / netraro.) meM DAlane se naktAndhya (ratauMdhA) zIghra hI naSTa ho patragairikakarpUrayaSTInIlotpalAJjanam / | jAtA hai| isa prayoga se candramA kI cAMdanI meM pustaka nAgakezarasaMyuktamazeSatimirApaham // par3hanekI zakti prApta hotI hai| tejapAta, geru, kapUra, mulaiThI, nIlotpala, | (4225) pAradAdyaJjanam suramA aura nAgakesara ke samAna-bhAga mizrita cUrNa (ga. ni. / netraro. 3) ko ghoTakara aJjana bnaaveN| | mRtakaM gandhakopetaM cAGgerIrasamUcchitam / ise AMkha meM AMjane se timira roga naSTa | aJjanaM dRSTidai nRNAM sarvanetrAmaye hitam / / hotA hai / pAre gandhakakI kajalI ko cAMgerI ( cUke) | ke rasa meM ghoTakara aJjana banAveM / (4223) pathyAdyaJjanam ise AMkha meM AMjane se samasta netra roga naSTa (yo. ra.; vR. ni. ra; vaM. se. / netraro.) hote aura dRSTi bar3hatI hai| pathyAkSadhAtrIphalamadhyabIjai | (4226) pArijAtAdiyogaH vidvayekabhAgairvidadhItavartim / (ga. ni.| netraro. 3) tayAJjayedazrumatipravRddha valkalaM pArijAtasya tailaM kAJjikasaindhavam / makSNoharetkaSTamapi prakopam // kaphajAtAtizUlanaM girighnaM kulizaM yathA // For Private And Personal Use Only
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aJjanamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [399] - pAribhadra (pharahada) kI jar3a kI chAla aura | kara punaH pakAveM aura jaba vaha gAr3hA ho jAya seMdhA namaka kA cUrNa tathA tila kA tela aura to usameM 10 pala (50 tole ) puSpAJjana aura kAMjI samAna-bhAga lekara saba ko ekatra ghoTa leN| za tolA kAlI mircakA mahIna cUrNa milAkara ise AMkha meM AMjane se AMkha kI kaphaja usakI goliyAM banA leM athavA cUrNa hI rahane deN| pIr3A naSTa hotI hai| ise AMkhameM AMjanese samasta netrAbhiSyanda, (4227) pAlaGkayAdiguTikA | lAlimA aura pIr3A Adi naSTa hokara netra zIghra (vai. ma. ra. / paTala 16) hI svaccha ho jAte haiM / yaha yoga vaidyAMkA eka mUlaM pAlaGkathAyAH kRSNAzau ca turagagandhAyAH | rahasya hai| mUlaM pRthak pRthak syAbhiSka tutyaM cturnisskm|| (4229) piNDAnam jambIrasArapiSTA guTikeyaM netrarogatimiraharI // (vA. bha. / utta. a. 14 ) pAlaga ( zAka vizeSa ) kI jar3a, pIpala, zaMkha aura asagandhakI jar3a 1-1 bhAga tathA | jAtIzirISadhavameSaviSANapuSpanIlA thothA 4 bhAga lekara sabako mahIna pIsakara | | vaiDUryamauktikaphalaM payasA supiSTam / jambIrI nIbUke rasameM ghoTakara goliyAM banAveM / | Ajena tAmramamunA pratanu madigdha, | saptAhataH punaridaM payasaiva piSTam // inheM (pAnImeM ) ghisakara AMkhameM lagAnese | piNDAJjanaM hitamanAtapazuSkamakSiNa, timira roga naSTa hotA hai| viddhe prasAdajananaM balakRcca dRSTeH / / (4228) pAzupatayogaH camelIke phUla, zirISapuSpa, dhavake phUla, (vA. bha. / utta. a. 16) medAsiMgIke phUla, vaiDUrya maNi aura motI samAna prapauNDarIkaM yaSTayAha dAvIM cASTapalaM pacet / bhAga lekara sabako bakarIke dUdhameM pIsakara tAMbeke jaladroNe rase pUte punaH pake ghane kSipet // bArIka patroM para lepa kara deN| tadanantara eka saptAha puSpAanAdazapalaM karSazca mricaatttH| pazcAt una patroMse auSadhako chur3Akara punaH bakakRtazcUrNo'thavA vartiH sarvAbhiSyandasambhavAn // hanti rAgarujAgharSAnsadyo dRSTiM prasAdayet / / " rIke dUdhameM ghoTeM aura chAyA meM sukhAkara aJjana ayaM pAzupato yogo rahasyaM bhiSajAM param // banA leM / ___ puNDariyA, mulaiThI aura dAruhaldI 40-40 / netroM meM bedhana karma karaneke pazcAt ( yathotole lekara kUTakara sabako 32 sera pAnImeM pkaaveN| cita kAlameM ) ise AMjanese dRSTi svaccha aura jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya to use chAna- | balavatI ho jAtI hai| For Private And Personal Use Only
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (4231) pippalyAdiguTikA [ 400 ] (4230) piNDItagarAJjanam ( vaM. se.; bhA. pra. / viSa. ) piNDItagarakaM netre puSyeNotpATaya yojitam / cAlayatyatra no citraM puruSaM daSTamRtaM khalu // puSya nakSatra meM piNDI tagarako ukhAr3a yadi koI rogI sarpa daMzase mRtaka samAna bhI ho gayA ho to usakI AMkhoM meM isakA aMjana lagAse vaha saceta ho jAtA hai / bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / leM I ( yo. ra.; vaM. se.; yo. ta; vR. ni. ra.; vR. mA. 1 ne. ro. ) pippalI triphalA lAkSA lokaM ca' sasaindhavam bhRGgarAjarase piSTaM guTikAJjanamiSyate || armaM satimiraM kAcaM kaNDUM zukramathArjunam / ajakAM netrarogAMzca hanyAnniravazeSataH || pIpala, harra, baher3A, AmalA, lAkha, lodha aura seMdhA namakakA samAna bhAga cUrNa lekara sabako bhaMgareke rasa meM ghoTakara goliyAM banAveM / ise AMkha meM AMjanese arma, timira, kAca, kaNDU, zuka, arjuna aura ajakAjAta ityAdi netraroga naSTa hote haiM / (4232) pippalyAdyaJjanam (1) ( vaM. se. / netraro. ) saGghapya pippalIcUrNa saphenaM kAMsyabhAjane / sakSaudraM saindhavopetamaJjanaM zukranAzanam // pIpala, samudraphena aura seMdhA namakakA mahIna 1 lohacUrNamiti pAThAntaram / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ pakArAdi cUrNa tathA zahada 1-1 bhAga lekara saba ko ekatra milAkara kAMsIke pAtra meM ( kAMsIkI kaTorI se ) ragar3eM | ise AMkhameM AMjanese phUlA naSTa hotA hai / (4233) pippalyAdyaJjanam (2) (ca. da. | netraro. ) pippalIM satagarotpalapatrAM vartamadhukAM saharidrAm / etayA satatamaJjayitavyaM yaH suparNasamamicchati cakSuH // pIpala, tagara, kamalapatra, mulaiThI aura haldIkA samAnabhAga mizrita mahIna cUrNa lekara sabako / pAnI ke sAtha ghoTakara battiyAM banAleM / inheM nitya prati AMkha meM AMjane se dRSTi garur3a ke samAna tIkSNa ho jAtI hai / (4234) pippalyAdyaJjanam (3) (ga. ni. | netra. ) vaidehI zvetamaricanAgaraM saindhavaM samam / mAtuluGgarasaiH piSTamaJjanaM piSTakApaham || pIpala, sahejane ke bIja, sAMTha aura seMdhAnamakA atyanta mahIna cUrNa samAna bhAga lekara savako bijaureke rasa meM ghoTakara aJjana banAveM / ise AMkha meM AMjanese piSTaka nAmaka netraroga naSTa hotA hai / (4235) pippalyAdyaJjanam (4) (ga. ni. / jvarA. ) pippalIlazunarAjikAvacAH pathyayA saha jalena cUrNitAH / For Private And Personal Use Only
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra aJjanamakaraNam ] aJjanaM ca guTikAdikaM sphuTaM . sarva bhUtaja nitajvarApaham // www.kobatirth.org tRtIyo bhAgaH / pIpala, lhasana, rAI, baca aura harrakA samAnabhAga - mizrita atyanta mahIna cUrNa lekara use pAnI ke sAtha ghoTakara guTikA banA leM / (4236) pippalyAdyaJjanam (5) (ga. ni. / ne ro.) AMkhameM isakA aJjana lagAne se bhUta-janita vara naSTa hotA hai / air kara bIjAni triphalA ca rasAJjanam / ro svarNaphalaM zuNThI kAaikenAti peSayet // chAyAzukasya tasyAtha guTikA vAricUrNitA / nizAndhyaM hanti timiraM kaNDUM cAmlakasaMyutA // pIpala, karaJjabIja, harra, baher3A, AmalA, rasauta, lodha, nirmalIke phala aura sAMTha / sabake samAna bhAga mizrita atyanta mahIna cUrNako kAJjIke sAtha acchI taraha ghoTakara guTikA banA - kara chAyAmeM sukhA leM / ise lakucake svarasameM yA pAnI meM ghisakara AMkhameM lagAnese ratauMdhA, timira aura netroMkI khujalI Adi roga naSTa hote haiM / (4237) puNDarIkayoga: (ga. ni. / netraro. ) ekaM vA puNDarIkaM ca chAgakSIrAva se citam / rogAMzca vedanAM hanyAtkSatapAkAtyayAjakAn // kevala puNDarIka ( zvetakamala ) ko bakarIke dUdhameM bhigokara pIsakara AMkhameM lagAnese netrapIr3A, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 401] netrakSata, pAkAtyaya aura ajakAjAtAdi netraroga naSTa hote haiM / (4238) punarnavAyogaH ( ga. ni. / netra.; zA. dha. / kha. 3 a. 13; yo ra.; vR. ni. ra. / netra. ) dugdhena kaNDUM kSaudreNa netrasrAvaM ca sarpiSA / puruSa tailena timiraM kAJjikena nizAndhatAm // punarnavA jayedAzu bhAskarastimiraM yathA / / punarnavA ( sAThI ) ko dUdhameM ghisakara AMkhAMmeM lagAne se netroMkI khujalI, zahada meM ghisakara lagAne se netrasrAva, ghIke sAtha lagAnese tailake phUlA, sAtha lagAne se timira aura kAMjI ke sAtha pIsakara lagAnese rataudhA naSTa hotA hai / (4239) puSpakAsIsAdyaJjanam ( ga. ni. / netraro. 3; vaM. se. / netraro; vA. bha. / 1 utta. a.16 ) puSpakAsIsacUrNa vA surasArasabhAvitam / tAmre dazAhaM tatpaillapakSmarogajidaJjanAt // puSpakasIsa ko tulasIke rasakI bhAvanA dekara daza dina taka tAmra pAtrameM par3A rahane deM aura phira pIsakara aJjAna banA leM 1 ise AMkha meM lagAnese pilla ityAdi pazmaroga naSTa hote haiM / (4240) puSpaharIvartiH ( bhA. pra. ma. kha. ne. ro. ) palAzapuSpasvarasairbahuzaH paribhAvitam / karaatrIjaM tadvartirdRSTeH puSpaM vinAzayet // For Private And Personal Use Only
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [402] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi karaJjabIjeko palAza (DhAka) ke phUloMke / sacandaneyaM guTikA prakAzikA svarasakI bahutasI bhAvanAeM dekara battiyAM banAveM / prazasyate rAtridineSvapazyatAm / / inheM AMkhoM meM lagAnese netraphUlA naSTa ___sroto'Jjana, seMdhAnamaka, sAMTha, mirca, pIpala, | suramA, manasila, haratAla, haldI, dAruhaldI, gAyakA (1241) puSpAkSAdirasakriyA gobara ( zuSka ) aura lAlacandana kA samAnabhAga (yo. ra. / netraro.) mizrita mahIna cUrNa lekara use pAnIke sAtha ghoTapuSpAkSatArkSyajasitodadhiphenazaMkha- kara guTikA bnaaveN| sindhRtygairikshilaamricaiHsmaaNshaiH| yaha guTikA ratauMdhA (naktAndhya) aura divApiSTaistumAkSikarasenarasakriyeyaM ndhyatAko naSTa karatI hai| hantyamakAcatimarArjunavartmarogAn / / (4244) pracetAnAmaguTikA jastakA phUla, rasauta, misarI, samudrajhAga, (yo. ci. ma. / a. 3) zaMnva, saMdhAnamaka, gerU, manasila aura kAlImirca tryUSaNaM triphalA hiGga saindhavaM kaTukA vacA / kA samApana kAga mizrita atyanta mahIna cUrNa naktamAlasya bIjAni tathA ca gaurasarSapA // lekara sarakAra meM ghoTeM / isa azvameM lagAnese arma, kAca, timira, meSamUtreNa piSTAni chAyA zuSkaM vidhApayet / bhUtonmAdepyacaitanye jananamekAhikAdiSu / / arjuna aura varmaroga naSTa hote haiM / (1242) potrIdantAdivatiH soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, (vai. ma. ra. / paTa. 16) ... hIMga, seMdhAnamaka, kuTakI, baca, karaJjabIja aura sapheda sarasoM ke samAna bhAga mizrita cUrNako bher3ake netrIkarabhayordantaM hRdayAsthi ca kukkuTAt / kaimai kapAlaM stanyena piSTaM samadhu puSpahA // mUtrameM pIsakara guTikA banAkara chAyAmeM sukhA leN| suvara aura UMTakA dAMta, murageke hRdayakI inheM AMkhameM AMjanese bhUtonmAda tathA ekAhar3I aura kachuvekI khoparIkA samAna bhAga mizrita hikAdi jvarakI behozI naSTa ho jAtI hai| atyanta mahIna cUrNa lekara use strIke dUdhameM piiseN| | (4245) pracetAnAmaguTikA isameM zahada milAkara AMkhameM AMjanese netrapuppa | .. ( yo. ci. ma. / a. 3) ( phUlA ) naSTa hotA hai| rAjikA maricaM kRSNA saindhavaM bhUtanAzanam / (4243) prakAzikAguTikA naramUtreNa sampiSya aJjanaM jvaranAzanam // (ga. ni. / ne. ro. 3) rAI, kAlImirca, pIpala, seMdhAnamaka aura nadIjasindhUtrikanyathA'JjanaM sapheda sarasoM ko manuSya ke mUtrameM pIsakara guTikA manaHzilAle dvinize gavAM zakRt / / banAveM / For Private And Personal Use Only
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nasyapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [403] ise AMkhameM AMjane se jvara naSTa hotA hai| / (4247) pravAlAdyaJjanam (4246) prabhAvatI guTikA (3. mA.; vaM. se. / netra.) ( ga. ni. / netrarogA.) pravAlamuktAvaiDUryazaGkhasphaTikacandanam / manaHzilA devakASThaM rajanyau triphaloSaNam / / / suvarNa rajataM kSaudramaJjanaM zuktikApaham // lAkSAlazunamabhiSThAsaindhavailAH smaakssikaaH|| rodhaM zAbarajaM cUrNamAyasaM tAmrameva c|| __ mUMgA, motI, vaiDUryamaNi, zaMkha, sphaTikamaNi, kAlAnusArivaM cApi kukkuTANDadalAnyapi // | candana, sonA aura cAMdI / sabake mahIna cUrNako tulyAni payasA piSTA guTikeyaM prbhaavtii|| zahadameM milAkara AMkhameM AMjanese zuktikA kA kaNDUtimirazukrAmaraktarAjIjidAnAt // nAza hotA hai| manasila, devadAru, haldI, dAruhaldI, hare, (4248) prasAdanAanam baher3A, AmalA, kAlImirca, lAkha, lhasana, majITha, seMdhAnamaka, ilAyacI, sonAmakkhI, paThAnI lodha, (zA. dha. / kha. 3 a. 13) lohacUrNa, tAmracUrNa, tagara aura muragIke aNDeke | kanakasya phalaM ghRSTvA madhunA netramaJjayet / chilake / sabakA samAna bhAga mizrita atyanta ISatkarpUrasahitaM smRtaM netraprasAdanam / / mahIna cUrNa lekara use dUdhake sAtha ghoTakara guTikA banAveM / nirmalIke phalako zahadameM ghisakara usameM ___ise AMkhameM lagAnese AMkhakI khAja, timira, jarAsA kapUra milAkara AMkhameM AMjane se netra zukra, arma aura lAla rekhAeM naSTa hotI haiN| svaccha hote haiN| iti pakArAghAnaprakaraNam / atha pakArAdinasyaprakaraNam (4249) palitanAzakanasyam guDaharake phUloM ke svarasameM samAna bhAga zahada (ra. ra. / kSudra.) milAkara usa kI nasya lene se 1 mAsameM, anya oMDakusumasvaraso madhutulyo nasyataH palitam / saikar3oM auSadhoM se na ArAma hone vAlA palitaroga yogazatairapyajitaM mAsAjjayati nAzcaryam // / bhI avazya naSTa ho jAtA hai / For Private And Personal Use Only
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 404 ] (4250) pippalyAdinasyam (vR. mA. bhA. pra.; vR. ni. ra. / nAsA. ) pippalyaH zigruvIjAni viDaGgaM maricAni ca / avapIDaH prazasto'yaM pratizyAyanivAraNaH / bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH / pIpala, sahajane ke bIja, bAyabiDaMga, aura kAlI miraca samAna bhAga lekara saba ko pAnI ke sAtha mahIna pIsa leM / isa lugadIko vastra meM bAMdha kara nicor3ane se jo rasa nikale usa kI nasya lene se pratisyAya naSTa hotA hai / (4251) pippalyAdinasyam ( vR. ni. ra. / ziro. ) pippalI saindhavaM pAcyaM tailenAjyena nasyataH / ziraHzUlaM nihantyAzu tamaH sUryodayo yathA // pIpala aura seMdhA namaka ke cUrNako ghI yA tela meM pakAkara usa kI nasya lene se zirazUla isa prakAra naSTa ho jAtA hai jisa prakAra sUryodaya se andhakAra / (4252) pippalyAdipradhamananasyam (ga. ni. / unmA. 2 ) pippalyo maricaM bIjamapAmArgazirISayoH / zavako hibruvanye taccUrNa pradhamanaM bhavet / / avapIDaca taireva vastamUtradravIkRtaH / ityunmAdamapasmAraM vaicityaM viSamajvaram / / pIpala, kAlI mirca, apAmArga, (ciraciTe) ke tuSa rahita svaccha bIja, sirasake bIja, nakachikanI, hIMga aura cava ke samAna bhAga- mizrita cUrNa ko suMghAne se athavA usa cUrNa ko bakare ke [pakArAdi mUtra meM pIsakara lugadI sI banAkara use kapar3e meM nicor3akara nikAle huve rasakI nasya denese unmAda, apasmAra; cittavikRti aura viSamajvara kA nAza hai| Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (4253) pippalyAcaM nasyam (ga. ni. / ziro. ) pippalImaricadrAkSAmadhuyaSTikanAgaraiH / parka gonavanItena nasyaM hanti zirorujam // pIpala, kAlI miraca, munakkA, mulaiThI aura seTha ke samAna bhAga- mizrita cUrNako gAyake navanIta (makkhana) meM pakAkara usa kI nasya lene se zira pIr3A naSTa hotI hai / (4254) puNDrekSvAdi nasyam (vai. ma. ra. | paTa. 16 ) puNDrekSukANDareNustu sastanyastulyaM zarkaraH / nyasto ghrANamukhe sadyaH sarvonmAdavinAzanaH // puNDariyA aura IkhakA kANDa ( tannA ), | reNukA aura khAMDa ke cUrNa ko strIke dUdha meM milAkara rogI kI nAka meM DAlane se unmAda roga naSTa hotA hai| (4255) pUtikaraAdyo'vapIDa: (ga. ni. / kri. ro. 6 ) phalaM pUtikaraJjAnAM pippalyo maricAni ca / avapIDaM krimiharaM kuryAcchIrSavirecanam // etairevAkSamAtraistu ghRtamasthaM vipAcayet / triguNe tu gavAM mUtre tamasyaM krimisUdanam // kaNTakakara ke phala, pIpala aura kAlI For Private And Personal Use Only
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kalpamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [405] miraca ko pAnI meM pIsakara lugadIsI banAveM aura | phUlapriyaGgu, kAlI miTTI, lodha aura suramA phira use kapar3e meM DAlakara nicor3akara rasa nikaaleN| samAna bhAga lekara mahIna cUrNa banAveM / isakI nasya dene se zirovirecana hokara kRmi | yadi nAka, muMha, gudA, yoni aura liMga se naSTa ho jAte haiN| rakta AtA ho to ise zahada meM milAkara isakI uparokta oSadhiyAM 1-1 tolA lekara pAnI | nasya lenI caahiye| ke sAtha pIsakara kalka banAveM phira 2 sera ghI meM yaha kalka aura 6 sera gomUtra milAkara pakAveM / yaha eka siddha prayoga hai| jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to chAna leN| (4257) plANDvAdinasyam isa ghI kI nasya lene se bhI kRmi naSTa ho (hA. saM. / sthA. 3 a. 10) jAte haiN| (4256) priyaGgavAdinasyam palANDupAniryAsaM nasyaM nAsAmrajApaham / / (yo. ra. / ra. pi. ci.) yaSTImadhumadhuyutaM cApi nasyaM pittAtraja jayet // bhiyAttikAlodhramaJjanaM ceti cUrNayet / palANDa (pyAja) ke pattoM ke svarasa kI tacUrNa yojayettatra nasye kSaudrasamanvitam // | athavA madhumizrita mulaiThI ke cUrNa kI nasya lene nAsikAmakhapAyubhyo yonimedAca vegitm|| se nAka se hone vAlA raktasrAva ( nakasIra ) banda raktapittasravaM hanti siddha eSa prayogarAT // ho jAtA hai| iti pakArAdinasyaprakaraNam / atha pakArAdikalpaprakaraNam (4258) pippalIkalpaH prayojyA madhusammizrA rasAyanaguNaiSiNA / (ga. ni. / oSadhikalpA.) dazavRddhayA dazAhAni dazapaippalikaM hitam // pazcASTau sapta daza vA pippliimdhusrpissaa| vardhayetpayasA sArddha tathaivApanayetpunaH / rasAyanaguNAnveSI samAmekAM prayojayet // jIrNauSadhastu bhuJjIta SaSTikaM kssiirsrpissaa|| visastisrastu pUrvA bhusvA'gre bhojanasya ca / pippalInAM prayogo'yaM sahastrasya rasAyanam / pippalyaH kiMzukakSArabhAvitA ghRtbhrjitaaH|| : piSTAstA balibhiH peyAH zRtA mdhyblainraiH|| For Private And Personal Use Only
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 406 ] bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / [ pakArAdi zItIkRtAH kSINavalairvIkSya doSAn prayojayet / | roz2AnA 10-10 ghaTAkara sevana kreN| auSadha tadvai chAgadugve dve sahasre prayojayet // pacane para sATI cAvaloM kA bhAta ghI dUdha ke sAtha ebhiH prayogaH pippalyaH kAsazvAsagalagrahAn / khAnA cAhiye / yakSmamehagrahaNyarzaH pANDutvaviSamajvarAn // nanti zophaM varmiM hidhmAM plIhAnaM vAtazoNitam / / yaha 1000 pIpala kA rasAyana prayoga hai / balavAna vyakti ko yaha prayoga karAnA ho to pippaloM ko pIsakara khilAnA cAhiye / madhyama balavAle ko dUdha meM pakAkara aura kSINabala vAleko pippalIkA zIta kaSAya banAkara sevana karAnA cAhiye / nitya prati 5, 8, 7 yA 10 pIpala zahada aura ghI ke sAtha sevana kareM / yaha prayoga rasAyana ( jarAvyAdhi - nAzaka ) hai | pIpaloM ko palAzake kSArake pAnI kI bhAvanA dekara ghI meM bhUna leN| inameM se 3-3 pIpala zahada ke sAtha prAtaHkAla, bhojana ke pahile aura bhojana ke pazcAt sevana kareM / yaha prayoga bhI rasAyana hai / uparokta 1000 pippalI vAle prayoga ke samAna hI bakarI ke dUdha ke sAtha 2000 pIpala bhI sevana karAI jAtI haiM / ( isa prayoga meM roz2AnA 20-20 pIpala bar3hAkara sevana karanI cAhiyeM / ) pIpala ke uparokta samasta prayoga khAMsI, zvAsa, galagraha, rAjayakSmA, prameha, grahaNI, arza, pANDu, viSamajvara, zotha, vamana, hicakI, plIhA aura vAtarakta ko naSTa karate haiM / iti pakArAdikalpaprakaraNam / pahile dina 10 pIpala dUdha ke sAtha sevana kareM aura dUsare dina isI prakAra 20 pIpala sevana kareM / isI prakAra roz2AnA 10-10 pIpala bar3hAte huve dasa dina taka sevana kareM / 11 veM dina se Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atha pakArAdirasaprakaraNam (4259) paJcanimbAdicUrNam (1) (vR. yo. ta. / ta. 120;bR. ni. ra. / tvagdoSa. yo. ra.; ga. ni.; vaM. se.; vai. ra. / kuSTha.; zA. dha. cUrNAdhi. ) picumandaphalaM puSpaM tvakpatraM mUlameva ca / paJcaitAni susUkSmANi samacUrNAni kArayet // aSTabhAgAvazeSeNa khadirAsanavAriNA / bhAvayitvA tu saMyojya dravyANyetAni dApayet // faraise viDaGgAni vyAdhighAtakazarkarAn / bhallAtakaharItakyau zuNThyAmalakagokSurAn // cakramardAcca pippalIM maricaM nizAm / loha cUrNa samAyuktaM samabhAgaM pramANataH // For Private And Personal Use Only
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [ 407] bhAvayedabhRGgarAjena punaH zuSkANi kArayet / / yaha cUrNa rasAyana (jarAvyAdhinAzaka ) hai| nimbArddhacUrNametepAmekIkRtya nidhApayet // noTa-kucha granthoMmeM paJcanimba cUrNake samAna bhAga viDAlapadamAtrantu sarpiSA payasApi vaa|| | citrakAdi kA cUrNa milAne aura usa ke pazcAt khairasAra, prAtaH prAtaniSeveta khadirAsanavAriNA / / asana aura bhaMgareke rasakI bhAvanA dene kA liyA hai: akele paJcanimba cUrNa ko bhAvanA denA nahIM likhA / parihAro na cAtrAsti paJcanimbe'vatiSThati / mAsamAtraprayogeNa kuSThaM hanti rasAyanam / / (1260) paJcanimyAdicUrNam 2 (2) tvagdopaM nIlikAvyaGgaM tathaiva tilakAlakAn / (bhai. ra.; vRM. mA.; ca. da.; bhA. pra.; ga. ni. / aSTAdazavidhaM kuSThaM sapta caiva mahAkSayAn // kuSThA.) sarvavyAdhivinirmukto jIvedvarSazataM sukhI // | puSpakAle ca puSpANi phalakAle phalAni ca / nImakA paJcAGga (phala, puSpa, chAla, patra aura saJcUye picumandasya tvaGmUlAni dalAni ca // mUla) samAna-bhAga lekara saba kA kapar3achana cUrNa dviraMzAni samAhRtya bhAgikAni prakalpayet / karake use khairasAra aura asana kI chAla ke aSTA triphalA tryUSaNaM brAhmI zvadaMSTrAruSkarAgnikAH // vazeSa ( caugune pAnI meM pakAkara AThavAM bhAga zeSa viDaGgasAro vArAhI lauhacUrNo smRtAH smaaH| rahe huve ) kArkI 1-1 bhAvanA deM tatpazcAt haridrAdvayAvalgujavyAdhighAtAH sazarkarAH // usa meM nimna likhita cUrNa milAveM / kuSThendrayavapAThAzca kRtvA cUrNa susaMyutam / ___ cItA, bAyabiDaMga, amalatAsa, khAMDa, zuddha khadirAsananimbAnAM ghanakAthena bhAvayet // bhilAvA, hara, seAMTha, AmalA, gokharu, paMvAr3ake bIja, saptadhA pazcanimbaJca mAkevasvarasena ca / bAbacI, pIpala, kAlI mirca, haldA aura loha bhasma / snigdhazuddhatanurdhImAn yojayecca zubhe dine / pratyeka kA samAna-bhAga cUrNa lekara saba ko ekatra madhunA tiktahavipA khadirAsanavAriNA / milAkara use bhaMgare ke svarasa kI eka bhAvanA dekara sevyamuSNAmbunA vApi kolavRddhayA palaM pibet // sukhA leN| jIrNe ca bhojanaM kArya snigdhaM laghuhitazca yat ___aba yaha cUrNa 2 bhAga tathA uparokta paJca vicarcikodumbarapuNDarIkanimba cUrNa 1 bhAga lekara donoM ko acchI taraha kApAladakiTibhAlasAdi / milA leN| zatAruvisphoTavisarpapAmAH isameM se nitya prati prAtaHkAla 1 / tolA kaphaprakopaM vividhaM kilAsam // cUrNa ghI yA dUdha athavA khaira aura asana kI chAla | bhagandaraM zlIpadavAtaraktaM ke kAtha ke sAtha 1 mAsa taka sevana karane se aThA- jddaandhynaaddiivrnnshiirssrogaan| . raha prakAra ke kuSTha, tvagdoSa, nIlikA, vyaGga, tila, bhA. pra. meM isakA nAma 'paJcanimbAvaleha ' aura kAlaka aura sAta prakArakA kSaya roga naSTa hotA hai| ca. da. meM kuSThaTaracUrNa likhA hai / For Private And Personal Use Only
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [408] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi sarvapramehAn padarAMzca sarvAn vAtarakta, jar3atA, andhatva, nADIvraNa, ziroroga, daMSTrAviSaM mUlaviSaM nihanti // sarva prakArake prameha aura pradara, daMSTrAviSa, mUlaviSa sthUlodaraH siMhakRzodarazca aura medaroga naSTa hotA hai / zahadake sAtha sevana muzliSTasandhirmadhunopayogAt / karanese sandhiyAM majabUta hotI haiM / samopayogAdapi ye dazanti ___ ise adhika samaya taka sevana karane vAle sadiyo yAnti vinAzamAzu // manuSyako yadi sarpAdi kATa khAya to vaha (sAdi) jIveciraM vyAdhijarAvimuktaH / svayaM hI mara jAtA hai aura usa manuSya para usake zubheratazcandrasamAnakAntiH // viSakA koI prabhAva nahIM hotaa| - puSpa kAlameM nImake puSpa aura phala kAlameM isake adhika samaya taka sevana karanese phala tathA chAla, mUla aura patra 2-2 pala tathA manuSya jarAvyAdhi-rahita dIrghAyu prApta karatA hai| harra, baher3A, AmalA, sAMTha, mirca, pIpala, brAhmI, gokharu, zuddha bhilAvA, cItA, bAyabiDaMgakI girI, paJcanimbAvalehaH barAhIkanda, lohabhasma, haldI, dAruhaldI, bAbacI, (bhA. pra. / kuSThA.) amalatAsa, khAMDa, kUTha, indrajau aura pAThA pazcanimbacUrNam (saM. 4260 ) dekhiye / pratyeka 1-1 pala / sabakA cUrNa karake use khaira (4261) paJcavANo rasaH sAra, asana aura nImake gAr3he (aSTabhAgAvaziSTa ) ( vR. yo. ta. / ta. 147; yo. ra. 1 vAjIkara.) kAtha tathA bhaMgareke svarasakI 7--7 bhAvanA dekara sukhAkara surakSita rkkheN| rasAbhranAgAyasagandhavarSa paJcakarma dvArA deha zuddhi karaneke pazcAt ise kApardikaM tatsamabhAgayojitam / zahadake sAtha athavA tiktaghRta yA khaira aura asana rasena hema dviguNaM vimizritaM ke kAthake sAtha yA kevala garama pAnIke sAtha 7 // kSIreNa bhAvyaM ca gavAM trivAram // mAzekI mAtrA se sevana karanA Arambha kareM aura ekAdhikAviMzajayArasasya tatazca dhIre dhIre bar3hAkara 1 pala (5 tole ) kI mAtrA dadhAtkanakasya sapta / taka pahuMca jaaeN| lavajAtIphalakuGkama tathA __auSadhake paca jAne para snigdha laghu aura kolakAphallagajendrakApa / pathya bhojana karanA caahiye| -yogaratnAkarameM gandhakake sthAnameM zaMkha, maura isake sevanase vicarcikA, udambara, puNDarIka, svarNa pAradase bhASA liyA hai tathA bhAvanA dravyoM meM mAMgake sthAnameM posta likhA hai evaM muleThI, arka aura kapAlakuSTha, du, kiTibha, alasa, zatAru, visphoTa, | triphalekI 7-7 bhAvanAeM adhika likhI hai aura kesara, | gajapIpala tathA pIpalakI bhAvanAbhoMkA abhAva hai| For Private And Personal Use Only
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNasa] vRvIyo bhaagH| [409] kRSNAharezcandanatoyabhAvyAH / paJcalohaM paJcarasaM vartulaM bhartamityapi / pratyekamekasya ca sapta sapta / vyaJjanaM sUpamanyacca tadbhANDe sAdhitaM zubham // darpaNa caikAM ca dadIta bhAvanAM Adau tailAdike zodhyaM pshcaattptvaa'jmuutrke| siddho rasaH syAditi pshcvaannH|| | niSiktaM zuddhimAyAti paJcalohaM na sNshyH|| vIryasya vRddhiM ca karoti puMstvaM arkakSIreNa sampiSTagandhatAlakalepanAt / naSTendriyANAM hi mukhAvahazca / pazcakumbhipuTairbhata mriyate yogavAhakam // yeSAM gRhe cAgaNitA ramaNya ___ kAsI, pIpala, tAtra, sIsA aura baMgako ____ stenaiva kAryoM rasarAja essH|| ekatra pighalAne se jo dhAtu taiyAra hotA hai use kAntApiyatvaM bahuzukratAM pazcaloha, pazcarasa, vartula, bharta, vyaJjana aura sUpa ca zephAbhivRddhi dRDhatAmupaiti // kahate haiN| zuddha pArA, abhraka bhasma, sIsA bhasma, loha prathama ise pighalA pighalA kara tailAdi (taila, bhasma, zuddha gandhaka, baMga bhasma aura kaur3I bhasma taka, gomUtra, kAMjI aura kulathI ke kAtha ) meM 1-1 bhAga tathA svarNa bhasma 2 bhAga lekara prathama | pRthak pRthak sAta sAta bAra bujhAveM / phira bakare pAre gandhakako kajalI banAveM / tatpazcAt usameM ke mUtra meM sAta bujhAva deM / isa prakAra bharta dhAtu anya auSadhe milAkara use 3 bhAvanA gAyake zuddha ho jAtI hai| dUdhako, 21 bhAMgake rasakI, 7 dhatUreke rasakI tathA 7-7 bhAvanA lAMga, jAyaphala, kesara, kakola, ___samAna bhAga mizrita gandhaka aura haratAlako akarakarA, gajapIpala, pIpala aura sapheda candanake Akake dUdhameM ghoTakara bharta para lepa karake use kAthakI evaM 1 bhAvanA kastUrIkI dekara surakSita | gaja puTameM phUMkane se 5 puTameM bhasma ho jAtI hai| rkkheN| ___ yaha bhasma yogavAhI hai| isake sevanase vIryavRddhi hotI aura puruSatva bar3hatA hai| yaha indriyoMkI kSINatAko naSTa karatA (4263) paJcaloharasAyanam tathA liGgako pravRddha aura dRr3ha karake aneko triyoM (yo. ra.; vR. ni. ra. / pramehA.) se ramaNa karanekI zakti detA hai| mRtAbhrakAntalohAnAM nAgavaGgau vizoSitau / (mAtrA 2-3 rattI / ) yathottaraM bhAgadayA khalvamadhye vinikSipet // (4262) pazcalohamAraNam talapoTena vArAkhA zatAvaryA himaambunaa| ( A. ve. pra. / a. 12) bhAvanA'tra prakartavyA yAma yA pRthak pRthak / / kAMsya rItistathA tAnaM nAgo vazca paJcamaH / caNamAtrAM vaTIM kRtvA navanItena sevayet / ekatra drAvitairetaH paJcaloI majAyate // prAtarutthAya vidhinA sarvamehakulAntakaH // For Private And Personal Use Only
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [410] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi zAlyanaM sapaTolaM ca taNDulIyakavAstukam / / zuddha pArA aura zuddha gandhaka 4-4 tole matsyAkSImudgayUpaM ca apakkakadalIphalam // / tathA suhAgekI khIla 1 tolA lekara sabako tAMbe arzIsi grahaNIdoSaM mUtrakRcchrAzmarIpraNut / / ke kharalameM DAlakara ghATeM / jaba kajalI ho jAya kAmalApANDuzophAMzca apasmArakSatakSayAn // to use jayantI, hulahula, camelI, pIpalAmUla aura raktakAsavinAze syAtpazcaloharasAyanam // tejapAtameM se jinake svarasa mila sakeM unake __ abhraka bhasma 1 bhAga, kAntaloha bhasma 2 svarasameM aura bAkI cIjeki kAtha meM pRthaka pRthaka bhAga, sIsAbhasma 3 bhAga aura baMgabhasma 4 bhAga | 7--7 dina ghoTakara 2-2 rattIkI goliyAM lekara sabako 1-1 pahara tAr3a, nala, bArAhIkanda, | banA leN| zatAvara aura lAlacandana meM se jinakA svarasa mila inameMse 2 golI khAkara Uparase AkakI sake unake svarasameM aura bAkI ke kAthameM pRthaka jar3ake kAthameM trikuTekA cUrNa milAkara pInese sannipRthak ghoTakara cane barAbara goliyAM bnaaveN| pAta jvara naSTa hotA hai| inheM nitya prati prAtaHkAla navanota (naunIghI) yadi isake sevanase garmI adhika ho to ke sAtha sevana karane se samasta prakAra ke prameha, | zItala jala kI dhArA zirapara, yA nAbhipara kAMsIkA arza, saMgrahaNI, mUtrakRcchU, azmarI, kAmalA, pANDu, | kaTorA rakhakara usameM chor3anI cAhiye / zotha, apasmAra, kSata, kSaya aura raktavAlI khAMsI isake Upara dUdha yukta AhAra denA cAhiye / naSTa hotI hai| (4265) paJcavaktrarasaH (2)(mRtyuJjayo rasaH1) pathya-zAlI cAvala, paTola, caulAI, bathuvA, (ra. ra. sa. / a. 12; ra. rA. su.; vR. ni. ra. / machechI, mUMgakA yUSa aura kaccA kelA / jvarA.; ra. pra. su. / a. 8; ra. ci.; ra. ca.; vR. (4264) paJcavaktrarasa: (1) yo. ta.; bhA. pra.; vai. ra.; bhai. ra. ra. ra. sa.; zA. dha.; ra. sA. sa.; yo. ra. / jvara.) (ra. kA. dhe. / jvara.) zuddhaM sUtaM viSaM gandhaM marIcaM TaGkaNaM kaNAm / zuddhaM mUtaM samaM gandhaM gandhapAdaM ca TaGkaNam / / / mardayeddhatajadrAvaidinamekaM ca zoSayet / / tAmrapAtre kSipetpiSTaM jayantyAloDayedvaiH // tilaparNI tathA jAtI pippalImUlapatrakam / ___ra. sA. saM ; bhai. ra.; ra. rA. mu.; ra. caM; yo. ra. ina granthoM meM ise 'mRtyuJjaya' nAmase likhA hai aura dravaireSAM ca saptAhaM zoSyaM peSyaM punaH punH|| isake anupAnAMkA isa prakAra varNana kiyA haitAmrapAtrAtsamuddhatya kRtvA golaM vizoSayet / dadhyodakAnapAnena vAtajvaranibarhaNaH / paJcavaktro raso nAma dviguJjaH sannipAtajit / / Ardrakasya rasaiH pAnaM dAruNe sAnipAtike / / arkamUlakaSAyaM ca satryUSamanupAyayet / jambIradravayogena ajIrNajvaranAzanaH / sakSIraM dApayetpathyaM jalayogaM ca kArayet // ' ajAjIguDasaMyuktA viSamajvaranAzinI / / For Private And Personal Use Only
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [411] paJcavaktro raso nAma dviguJjaH sannipAtajit / | kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoM arkamUlakaSAyaM tu tryUSaNaM cAnupAyayet // . kA mahIna cUrNa milAkara sabako 1 dina dhatUreke yuktaM dadhyodanaM pathyaM jalayogaM ca kArayet / rasameM ghoTakara sukhAleM / ( 1-1 rattI kI goliyAM rasenAnena zAmyanti sakSaudreNa kphaadyH|| banAkara chAyAmeM sukhaaleN|) madhu tvarasaM cAnu pibednividdhye| ise zahadake sAtha khilAkara Uparase AkakI yatheSTaM ghRtamattyAzu dIpto bhavati paavkH|| | jar3akI chAlake kAtha meM trikuTA ( sAMTha, mirca, zuddha pArA, zuddha viSa ( mIThAteliyA ), zuddha | pippala ) kA cUrNa milAkara pInese sannipAta tathA gandhaka, kAlI mirca, suhAgekI khIla, aura pIpala / kaphAdi naSTa hote haiN| saba cIjeM samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI agnikI vRddhike liye ise arkamUlake rasa tIbajvare mahAghore puruSe yauvanAnvite / | (yA kAtha ) aura zahada ke sAtha khAnA caahiye| pUrNamAtrA pradAtavyA pUrNa vaTIcatuSTayam // | tathA AhArake sAtha yatheSTa ghRta khAnA cAhiye / strIbAlavRddhakSINeSu arddhamAtrA prkiirtitaa| pathya---dahI bhAta / yadi adhika santApa ativRddhe ca kSINe ca zizau cAlpavayasyapi // ho to mastaka para zItala pAnI DAlanA cAhiye / tuyyemAtrA pradAtavyA vyavasthA saarnishcitaa| paJcavaktrarasaH (3) navajvaraM mahAghoraM yAmaikAnnAzayedhuvam // (ra. sA. saM.; ra. rA. su.; ra. kA. dhe. / jvara.) madhyajvara tathA jIrNa trirAtrAnAzayedadhruvam / pra. saM. 4265 meM aura isameM kevala itanA saptAhAtsanipAtotthaM jvarAjIrNakasaMjJakam // hI antara hai ki isameM viSake sthAnameM sIsA bhasma vAsajvara meM dahIke pAnIke sAtha, ghora sanni- par3atI hai / guNa, anupAnAdi lagabhaga samAna pAta meM adraka ke rasake sAtha, ajorNa uvara meM hI haiM / jambIrIke rasake sAtha tathA viSamajvara meM jIre ke | cUrNa aura guDa ke sAtha denA cAhiye / (ra. ci. / a. 9; vR. ni. ra.; bhai. ra.; bhA. pr.| sannipAta.; vR. yo. ta. / ta. 59) mahAghora tIvra jyara meM pUrNa yuvA puruSa ko yaha bhI pra. saM. 4265 ke samAna hI hai| isa kI 4 golI, strI bAlaka vRddha aura kSINa | kevala itanA hI antara hai ki isameM pIpala puruSa ko 2 golI aura atyanta vRddha, atyanta kSINa nahIM pdd'tii| tathA choTe bAlaka ko 1 golI denI cAhiye / / (4266) paJcazarorasaH yaha rasa bhayaGkara navIna jvara ko 1 prahara meM, (bhai. ra.; ra. rA. su. / vAjIkaraNa.) madhya jvara aura ajIrNa jvara ko tIna dina meM aura | rasena saha zAlmalijena sUtaM / sannipAta jvara ko sAta dina meM naSTa kara detA hai| / trisaptavArANi baliM viparya / paJcavaktrarasaH (4) For Private And Personal Use Only
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [412] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi pRthak tayoH kajalikAM vipakAM | kA~cake bIja aura tAlamakhAnA / sabakA samAna ___ ghRte rasaH pnycshro'ymuktH|| bhAga mahIna cUrNa ekatra milAkara use bhAMga, seMbhavallo'hivallIdalasampayukto lakI mUsalI, kAle dhatUreke bIja, sauMpha, posta, vIryAtiddhiM kurute'sya nUnam // mulaiThI aura pAnameM se jinake svarasa mila sakeM saMbhalake rasameM zuddha pAreko sathA zuddha gandhaka unake svarasakI aura zeSake kAthakI pRthak pRthaka ko pRthak pRthak sAta sAta bAra ghoTakara donoMkI 1-1 bhAvanA dekara usameM cauthAI bhAga ( pArada kajalI banAveM aura phira eka kar3AhImeM jarAsA bhasmase cauthAI ) kapUra milAkara ghoTakara rakkheM / ghI DAlakara usameM usa kajalI ko mandAgni para mAtrA--6 rattI / anupAna-zahada aura bhUneM / (ghImeM bhUnakara parpaTI banA lenI cAhiye / ) | triphalekA kAtha / isameM se 3 rattI davA pAnameM rakhakara khAnese pathya-dUdha ityAdi sAtmya padArtha / vIryako atyanta vRddhi hotI hai / ise sAyaMkAlake samaya khAnA cAhiye / isapara bhaiMsakA kar3hA huvA dUdha pInA aura isake sevanase aneka striyoM se ramaNa karanekI zakti guru (pauSTika ) AhAra karanA caahiye| prApta hotI hai| (4267) pazcasAyaka parahez2a-amla padArtha / (vR. yo. ta. / ta. 147) (4268) paJcasAro rasaH ( pazcAnanaH )' sUtaM bhasmIkRtaM zuddhaM gaganaM daradaM tthaa| | (ra. caM. ra. ra. / do.; ra. ci. ma. / a. 9; adhizoSaM nAgaphenaM jAtIpatrIphalaM tthaa|| ra. sA. saM.; ra. rA. su. ra. kA. dhe.; karahATAMstathA goSAvAnarIkokilAkSakAn / / bhai. ra. / hRdoga.) etAni samabhAgAni khalve cUrNIkRtAni vai // | zuddha sUtaM samaM gandhaM dhAtrIphaladrAvaidinam / vijyaashaalmliimuulairsitsvrnnviijkaiH| yaSTIkharjUradrAkSANAM kAyena mardayed dinam // zatAhApostamadhukanAgavallIdaladravaiH // paJcasAraraso nAma bhakSayenmASamAtrakam / bhAgAMzakarpUrayuto raso'yaM paJcasAyakaH / dhAtrIcUrNa sitAM cAnu pittahadroganidbhavet / / mAtrAvalladvayaM cAsya madhutritayasaMyutaH // zuddha pArA aura zuddha gandhaka samAna bhAga pathyaM kSIraM yathAsAtmyaM gacchecca pramadAzatam / lekara donoMkI kajalI karake use 1-1 dina nizAmukhe raso grAkho'mlavarga ca vajeyet // Amaleke rasa aura mulaiThI, khajUra tathA munakkAke pArada bhasma, abhraka bhasma, zuddha hiMgula, sama- | kAyameM pRthak pRthak ghoTakara surakSita rakkheM / ndara sokha, zuddha aphIma, jAvatrI, jAyaphala, aka- ra.vi. ma.; ra. sA. saM., ra. rA. su.; ra.kA. rakarA, vaTapatrI (pASANa bhedakI eka jAti), .; mai. ra. meM ise " pacAnana " nAma diyA gayA hai| For Private And Personal Use Only
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam] hatIyo bhaagH| [413] isameM se prati dina 1 mAzA cUrNa khAkara / pathya-urda, Ikha, piTTIke padArtha, bhArI anna Uparase Amale aura mizrIkA cUrNa ( dUdhake sAtha) aura gAya kA dUdha / khAnese pittaja droga naSTa hotA hai| (4270) pacAnanavaTI (1) (vyavahArika mAtrA-2 rattI / ) (vR. yo. sa. / ta. 93) (4269) pazcAtmako rasaH pratyekaM picuraMzajaM ca tapanIpATANaM saindhavam / (ra. sA. saM / zUlA. ra. rA. su. / zUlA.) tutya tIkSNahalAhalAvatha pale vaizvAnarazreSThayoH / satasUtAbhraka cAmlavetasaM sAmragandhakam / virSa phalatrayAccUrNa tulyaM marthe dinAvadhi // zudo guggularaJjaliM ghRtayutAmeSA dvibhaassaavttii| jayantI muNDirI vAsA vRhasI ca guicikA / sazreSThAkathanAmavAtapavanAtaGkebhapazcAnanA // mahArASTrI jamnu rasaistathA nIlotpalasya ca // sonAmakkhI bhasma, suhAgA, seMdhA namaka, zuddha patidrAvaidina bhAnyaM tataH saMzoSya ytntH| nIhAthothA, tIkSNaloha bhasma aura zuddha mIThA bhadauvaM pakSalavaNaM dattvAkarasena ca // teliyA 15-1 / tolA tathA cItA aura triphalA dina peSyaM tataH kuryAdaTikAM caNasabhibhAm / / (harra, baher3A, AmalA ) 5-5 tole aura zuddha mAtamadhyAine rAtrau ca bhakSayeTikA trayam // | gUgala 20 tole lekara, kUTane yogya cIjoM ko mApekSupiSTagurvaSaM gopayazca hitaM tthaa| kUTa chAnakara saba ko ekatra milAkara pIke sAtha ghoTa seveta vAvazUlAzciAyaM pazcAtmakaH smRtH|| | kara 2-2 mAze kI goliyAM banAveM / pArada bhasma, abhraka bhasma, amalabeta, tAmra inheM triphalA ke kAthake sAtha sevana karanese bhasma, zuddha gandhaka, zuddha bachanAga tathA hare, baher3A | AmavAta aura vAtavyAdhi naSTa hotI hai| aura mAmale kA cUrNa samAna-bhAga lekara saba ko ekatra milAkara eka dina kharala kreN| phira (4271) pazcAnanavaTI (2) use jayantI, gorakhamuNDI, bAsA, kaTelI, giloya, (bhai. ra.; ra. ra. / amlapittA.) jalapIpala, jAmanakI chAla aura nIlotpalameM se | zuddhaM sUtaM palArdhazca tatsamaM zuddhagandhakam / jina ke svarasa mila sakeM unake svarasa ke aura tayoH samaM tAmrapatraM liptvA mRSAntare kSipet // zeSa cIz2oM ke kAtha ke sAtha 1-1 dina ghoTakara | AcchAdha paJcalavaNeliptvA gajapuTe pacet / chAyA meM sukhAveM / tatpazcAt usameM usase AdhA siddhaM tAnaM samAdAya palamekaM vimardayet // pazcalavaNa kA cUrNa milAkara 1 dina adraka pAradasya palaJcaiva gandhakasya plntthaa| ke rasa meM ghoTakara caneke samAna goliyAM banA leN| puTadagdhasya lohasya gaganasya palaMpalam / / inameM se 3-3 golI prAtaH, dopahara bhAra | yamAnI zatapuSpA ca trikaTu triphalApi ca / sAyaMkAlake samaya khAnese vAtaja zUla naSTa hotA hai| tritA cavikA dantI zikharI jIrakadvayam // For Private And Personal Use Only
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - [414] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [pakArAdi eteSAM palikairbhAgairghaNTakarNakamAnakam / paJcAnanavaTI (3) granthikaM citrakazcaiva kulizAnAM palArdhakam // (bhai. ra.; ra. caM. / arza.; ra. sA. sa. / arza.) AIkasvarasaiH piSTvA guTikAM mASakonmitAm / nityodita rasa dekhiye / isameM aura usameM kevala yahI antara hai ki paJcAnanavaTI khyAtA sarvarogavinAzinI // usameM viSa par3atA hai aura isameM nahIM pdd'taa| amlapittamahAvyAdhinAzinI ca rasAyanI / (1272) pazcAnanAvaTI mahA'gnikArikA caiSA pariNAmavyathApahA // (bhai. ra. ra. sA. saM., ra. rA. suM.; ra. ra. / pANDu.) zothapANDAmayAnAhaplIgulmodarApahA // zuddhamUtaM samaM gandhaM mRtatAmrAbhragugguluH / zuddha pArA 2 // tole aura zuddha gandhaka 2 // jaipAlabIjatulyaJca ghRtena guTakIkRtam / / tole lekara donoM kI kajalI banAveM aura use bhakSayedardhaguJjAbhaM zothapANDupazAntaye / ( nIbU ke rasameM ghoTakara ) 5 tole tAmrake bArIka | 'pazcAnanA' vaTI khyAtA paannddurogkulaantikaa|| patroM para lepa kara deM aura unheM sampuTa meM paJcalavaNa ___zuddha pArA, zuddha gandhaka, tAmrabhasma, abhraka ke bIca meM rakhakara banda kara ke gajapuTa meM phUMka deN| bhasma, zuddha gUgala aura zuddha jamAlagoTA samAna jaba svAMga zItala ho jAya to usameM se tAmra | bhAga lekara prathama pAre gandhaka kI kajalI banAveM bhasma ko nikAlakara pIsa leM / tatpazcAt 5--5 | phira usameM anya oSadhiyAM milAkara saba ko ghI tole zuddha pArada aura gandhaka kI kajalI banAkara | ke sAtha ghoTakara AdhI AdhI rattI kI goliyAM usameM uparokta tAmra bhasma tathA loha bhasma aura bnaaveN| abhraka bhasma 5-5 tole evaM ajavAyana, sauMpha, ina ke sevana se zotha aura pANDu roga naSTa soMTha, mirca, pIpala, harra, baheDA, AmalA, nisota, | hotA hai| cava, dantImUla, ciraciTA tathA sapheda aura kAle / (4273) pazcAnano rasaH (1) jIra kA cUrNa 5-5 tole; ghaNTakarNa, mAnakanda, (ra. ra. sa. / a. 19) pIpalAmUla, cItA aura hADasaMghAra kA cUrNa 2 // - | mRtaM kAntaM suvarNa ca zulbatArAbhrabhasmakam / 2 // tole milAkara saba ko adraka ke rasameM ghoTa pRthagakSamitaM sarvaM paTacUrNakRtaM mRdu // kara 1-1 mAze kI goliyAM banAveM / rasagandhakakajjalyA tulyayA saha marditam / sArdhadvipalamAnena tApya cUrNena marditam // ina ke sevanase amlapitta, pariNAma zUla, dvipalaM mUSikAmadhye vinikSipyAlacUrNakam / zotha, pANDu, aphArA, tillI, gulma, aura udararoga tatastu kajjalI kSiptvA manohAM tAvatIM kssipet|| naSTa hote tathA agni pradIpta hotI hai| | tato nirudhya yatnena parizoSya puTenizi / / yaha rasAyana ( jarAvyAdhinAzaka) auSadha hai| , pANDusUdana rasameM aura isameM nAma mAtrakA hI antara hai| For Private And Personal Use Only
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [415] puTena gajasaMjJena svataH zItaM vicUrNayet // : mUSA ko banda kara ke usa ke Upara kaparamiTTI kara caturguNena gandhena nirmitAM rasakajjalIm / ke mukhA leM aura rAta meM gajapuTameM phUMka deN| jaba kSiptvA pUrvarase luGgavAriNA parimardayet // sampuTa svAMga zItala ho jAya to usameM se auSadha pacetkroDapuTenaiva dazavAramataH param / / ko nikAlakara pIsa leN| phira 11 tolA pArada evaM tAlakakajjalyA dazavAraM puttetttH|| aura 5 tole gadhanka kI kajjalI banAkara use tatazca mRtavaikrAntabhasmanA ca kalAMzataH / uparokta cUrNa meM milAkara 1 dina jambIrI nIbUka tato vicUrNya yatnena karaNDAntarvinikSipet // rasa meM ghoTeM aura TikiyA banAkara sukhAkara unheM ayaM paJcAnano nAma devarAjena kiirtitH|| sampuTa meM banda karake barAhapuTa meM phUMka deN| isI zreSThaH sarvarasendreSu mahArasasamo guNaiH / / / prakAra dasa AMca lagAveM / hara bAra kajjalI milA pathyAmaraNazuNThIbhiH saghRtAbhiniSevitaH / / kara jambIrI ke rasa meM dhoTanA cAhiye / isa ke sarvAnpANDagadAnhanti kRtaghna iva sankRtim // / pazcAt 1 / tolA haratAla ko 5 tole pAradameM yakSmANaM jaTharaM halImakarujaM vAtAtiviDvandhanaM, | milAkara ghoTakara kajjalI banAveM aura ise ukta kuSThaM ca grahaNIM jvarAtisaraNaM zvAsaM ca kAsA taiyAra auSadha meM milAkara eka dina nIbU ke rasa meM ghoTeM aura TikiyA banAkara, sukhAkara unheM sampu caa|| banda karake bagaha paTa meM paM / isI prakAra zleSmavyAdhimazeSato galagadAndu mamandAgnitAM, haratAla aura parikI kajalIke sAtha 10 puTa deN| mehaM gulmarujaM ca kiM vahugirA hanyAdgadAndu starAn // tatpazcAt usameM usakA 16 vAM bhAga sevyamAne rase cAsminbilamekaM ca varjayeta / vaikrAnta bhasma milAkara surakSita rakkheM / svasthaH sarva samaznIyAdgadI pathyaM gadApaham // / isameM se nitya prati 1 rattI auSadha harra, ___ kAntaloha bhasma, sone kI bhasma, tAmra bhasma, sUraNa (jamIkanda) aura seThake (3 mAze) cAMdI bharama aura abhraka bhasma 11-1 / tolA tathA cUrNako dhImeM milAkara usake sAtha sevana karane se pAre aura gandhaka kI kajjalI ina saba ke barAbara samasta prakArake pANDa, rAjayakSmA, udararoga, hlIlekara saba ko ekatra milAkara ghoTeM / tatpazcAt maka, vAtavyAdhi, malAvarodha, kuSTha, saMgrahaNI, jvarAusameM 2 // pala (12 // tole) zuddha sonAmakkhIkA tisAra, zvAsa, khAMsI, aruci, saba prakArake kaphacUrNa milAkara acchI taraha ghoTeM / tatpazcAt eka roga, galaroga, arza, mandAgni, prameha aura gulma mUSAmeM 10 tole haratAla kA cUrNa bichAkara usake Adi dussAdhya roga naSTa ho jAte haiM / isake Upara ukta kajalI ko rakkheM aura phira usapara sevana kAlameM belake sivAya samasta pathya 10 tole zuddha manasila kA cUrNa bichA deM / isa padArtha khAne caahiye| For Private And Personal Use Only
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [416] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi - (4274) pazcAnano rasaH (2) (pazcAnanavaTI) / khalve tatparimardita ravijalai kamAtra dadeva, ( ra. maM. / a. 6; yo. ci. / a. 3.; vai. ra. / siddho'yaM jvarahastidarpadalanaH pnycaannaakhyorsH|| . prame.; na. ma. / ta. 7) pathyazca deyaM dadhitakrabhaktaM sindhRtyamaudgasikyA sUtaM gandhakacitrakaM trikaTuka mustA viSaM traiphalI, sametam / caitebhyo dviguNairguDaizca guTikA vallamamANA | gandhAnulepo himatoyapAnaM dugdhaza deyaM tvaya daaddimaabhmH|| kuSThASTAdazavAyuzUlamudaraM zoSapramehAdika, zuddha bachanAga 2 bhAga, marica 4 bhAga, zuddha rogAnIkakarIndradarpadalane khyAto hi pshcaannH|| gaMdhaka 2 bhAga, zuddha hiMgula ( ziMgarapha) 1 bhAga zuddha pArA, zuddha gandhaka, cItA, soMTha, mirca, | tathA tAmrabhasma 12 bhAga lekara sabako 1 dina pIpala, nAgaramothA, zuddha bachanAga, harra, baher3A bhAkake svarasameM kharala karake 1-1 rattIkI aura AmalA eka eka bhAga lekara prathama pAre aura | goliyAM bnaaveN| yaha rasa samasta jvaroko naSTa gandhakakI kajjalI banAveM phira usameM anya oSa- karatA hai| ghiyokA mahIna cUrNa milAkara ghoTeM tatpazcAt / pathya-dahI, taka, bhAta, seMdhAnamaka, mUMgakA usameM usa sabase 2 gunA gur3a milAkara 3-3 yUSa aura mishrii| rattIkI goliyAM banA leN|| yadi isase adhika dAha ho to zarIra para inake sevana se 18 prakArake kuSTha, vAyu, candana agara AdikA lepa karanA aura ThaMDA pAnI, zUla, udararoga, zoSa aura pramehAdi aneka roga dUdha tathA anArakA rasa pilAnA cAhiye / naSTa hote haiN| | (4276) pazcAnano rasaH (4) (4275) pazcAnano rasaH (3) / ( mai. ra. / prameha.) ( mai. ra. / jvara.; ra. sA. saM. / jvara.; yo. ciM. | ma.; ra. ma. / a. 6; ra. rA. su. / jvarA.; | sUtaM gandhaM mRtaM lauhaM mRtama, samAMzikam / | sarveSAM dviguNaM va madhunA mardayehinam // yo. ta. / ta. 20) zambhoH kaNThavibhUSaNaM samaricaM daityendraraktaM raviH, pramehAna vizati hanti mUtrAghAta tathAzmarIm / / | bhakSayetmAtarutyAya zItatoyaM pivedanu / pakSau sAgaralocanaM zaziyutaM bhAgA'kesAyA- mUtrakRcchre haredugramayaM pazcAnano rsH|| nvitam / / | zuddha pArA, zuddha gandhaka, loha bhasma aura yo. ci. ma. meM triphalekI jagaha viDaMga aura abhraka bhasma 1-1 bhAga tathA baMga bhasma 8 bhAga guhakI jagaha sabake barAbara bhAkakA rasa likhA hai| 2-beca rahasya tathA napuMskA mRtArNavameM guDakA | lekara prathama pAre gandhakakI kanjalI banAveM tatpaabhAva hai| zcAt usameM anya oSadhiyAM milAkara sabako For Private And Personal Use Only
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam] tRtIyo bhaagH| [417] 1 dina zahadake sAtha ghoTakara ( 2-2 rattI kii)| ki usameM pAnake sAtha khAneko likhA hai aura goliyAM banA leN| isameM tulasIdala tathA mircakA anupAna likhA hai| inheM prAtaHkAla zItala jalake sAtha sevana | usakI apekSA isameM nimna likhita pATha adhika hai karanese 20 prakArake prameha, azmarI, mUtrAghAta | tacchIta tAmrabhasmApi gRhaNIyAtsurasA jlaiH| aura ugra mUtrakRcchU Adi roga naSTa hote haiN| yAma marca tato vallaM tulasImaricairyutam // (4277) pacAnano rasaH (5) inti sarvajvaraM ghoraM viSamaza tridoSajam / dhAtrIkalkena vA yukta dAhAkhyaM viSama jye| (ra. rA. su. / kuSTha.) pathyaM dugdhodanaM dadyAnmudgayUSa sazarkaram / zudasta samaM gandhaM tryUSaNamustAphalatryam / jvare dhAtugate dadhAtpippalIkSaudrasaMyutam // guicIcUrNayettulyaM cUrNAca dviguNa guDam // ayaM paJcAnano nAma vissmjvrnaashnH|| dviguJjAM vaTikAM khAdenmAsaikAgajacarmanu / sampuTake svAMga zItala ho jAne para usameMse rasaH pazcAnano nAmnA anusyAttaudravAcI // auSadhako nikAla leM aura tAmrake bhasmIbhUta bhAga zuddha pArada, zuddha gandhaka, sAMTha, mirca, pIpala, | ko bhI usImeM milAkara sabako 1 pahara tulasIke nAgaramothA, hare, baher3A, AmalA aura giloya eka | rasameM ghoTakara 3-3 rattIkI goliyAM banA leN| eka bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI tulasIke rasa aura kAlI mircake cUrNake banAveM tatpazcAt usameM anya oSadhiyAMkA cUrNa | sAtha khAnese ghora sannipAta aura viSama jvara naSTa milAkara dhoTeM phira usameM usa sabase 2 gunA | hotA hai| gur3a milAkara 2-2 rattIkI goliyAM bnaaveN|| Amaleke kalkake sAtha sevana karanese dAhayukta viSama jvara naSTa hotA hai| ise 1 mAsa taka sevana karanese gajacarma dhAtugata jvarameM pIpalake cUrNa aura zahanAmaka kuSTha naSTa hotA hai| dake sAtha denA caahiye| ise khAkara Uparase zahada ke sAtha bAbacIkA | yaha rasa viSama jvareke liye vizeSa upacUrNa khAnA caahiye| yogI hai| pazAnano rasaH (6) (dAha yukta jvarameM ) pathya-dUdha bhAta (zItabhaJI rasaH) tathA mizrIyukta mUMgakA yuuss| (ra. sA. saM.; ra. ra. sa.; mai. ra.; ra. rA. saM.; ra. (4278) paJcAnano rasaH (7) ca.; ra. ci.; ra. saM. ka.; bhA. pra.; zA. dha.; ___(pazcAnanarasalauham ) ra. pra. su. / jvarA.) (bhai. ra.; ra. ra. / AmavAtaro.) jvarArirasa saM. 2170 dekhiye| jAritaM paTita lauracUrNa pApalantataH / usameM aura isameM kevala itanA hI antara hai / gugguloH palapavAya lohA etamabhrakam // For Private And Personal Use Only
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [418] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi zuddhastamabhrasamaM gandhaka tathA matam / karachIse calAte huve mandAgni para pakAveM / jaba triguNAmayasazcUrNAt kRtvAtA triphalAM nayet / / avaleha taiyAra ho jAya to usameM 2 // tole zuddha datvA hiraSTapAnIyamaSTabhAgAvazeSayet / pArada aura 2 // tole zuddha gandhakakI kajjalI tena cATAvazeSeNa pacellohAbhraguggulam // tathA bAyabiDaMga, seTha, dhaniyA, giloyakA sata, ghRtatulyaM zatAvaryA rasaM dattvA tathA zubham / jIrA, pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, soMTha, prasthaM prasthA dugdhasya zanairmadaminA miSak // | nisota, dantImUla, harra, baher3A, AmalA, ilAlohamayyA pacedA pAtre cAyasi mRnnmye| yacI aura nAgaramothe meM se harekakA cUrNa 2 // 2 // tataH pAkavidhijJastu pAkasiddhe vinikSipet // tole milAkara cikane pAtrameM bharakara surakSita rasakajalikAM kRtvA datvA cApi vizuddhayet / rkkheN| viDA nAgaraM dhAnyaM guDUcIsatvajIrakAn // paJcakarma dvArA zarIra zuddhi karaneke pazcAt paJcakola tridantI triphalailA ca mustkm| / ise jarAse ghI aura zahadameM milAkara giloya, sAMTha mucUrNitaM ca pratyekaM cUrNamarddhapalantathA // aura araNDa mUlake kAyake sAtha sevana karanese uttArya sthApayedbhANDe siddhe cApi surakSitam / AmAtakA nAza hotA hai| ghRtena madhunA pshcaanmiiyitvaanupaantH|| sandhivAta, karNazUla, dAruNa kukSizUla, gucInAgarairaNDaM kAthayitvA jalaM pibet / / bhakSayecchuddhadehastu zubhe'hanisurArcakaH / / jaMghAzUla, pAdAGgulI-zUla, gRdhrasI, agnimAMdha, AmavAtamahAvyAdhivinAzAya mahauSadham / | gulma, zodha, kAmalA aura duHsaha pANDu rogake sandhivAta karNazUlaM kutizUlaM sudAruNam // liye yaha eka uttama auSadha hai| jApAdAGgulIzUlagRdhrasImamimAnyatAm / / (4279) pacAnano rasaH ( 8 ) gulmaM zotha kAmalAca pANDuroga suduHsaham / / ( bhai. ra. / gulma.; ra. ciM. / a. 9; ra. rA. su.; AmavAtagajendrasya kesarI muninirmitaH // ra. sA. saM. / gulma.) hara, baher3A aura AmalA 15 pala (75 | pAradAMzakatutyA gandhaM jaipaalpipplii| tole ) lekara adhakuTA karake use 30 sera pAnImeM | AravadhaphalAnyajja vajItIreNa bhAvayet // pakAveM aura jaba AThavAM bhAga ( 3 // sera ) pAnI | dhAtrIrasayutaM khaadbhktgulmpshaantye| zeSa raha jAya to use chAnakara usameM lohabhasma | cizvAdalarasakhAnu parthya dadhyodanaM hitam // 5 pala ( 25 tole ), zudra gUgala 25 tole zuddha pArA, zuddha nIlAthothA, zuddha gandhaka, aura abhraka bhasma 12 // tole tathA 2 sera gAyakA zudra jamAlagoTA, pIpalakA cUrNa aura amalatAsakA mI, 2 sera zatAvarakA rasa aura 2 sera gAyakA gUdA samAna bhAga lekara prathama pAre gandhaka kI dUdha milAkara lohe yA miTTIke pAtrameM lohekI | kajalI banAveM phira usameM anya oSadhiyAM milA For Private And Personal Use Only
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] satIyo bhaagH| [419] kara sabako 1 dina seMDa ( sehuMDa-thohara ) ke | tadA tu paJcAmRtaparpaTIti dUdhameM ghoTakara ( 2-2 rattIkI ) goliyAM bnaaleN| smRtaM jvarAzeSavizeSahAri / inheM Amaleke rasake sAtha sevana karanese | kAsakSayArdhvagrahaNIgadanaM / raktagulma naSTa hotA hai| valladvayaM kSaudrakaNAvalIDham // davA khAkara Uparase imalIke pattoMkA rasa tAmrabhasma, zuddha pArA, sIsAbhasma, lohabhasma pInA caahiye| aura baMgabhasma 1-1 bhAga tathA zuddha gandhaka sabase 2 gunA lekara prathama pAre gandhakako kajjalI pathya-dahI bhAta / banAveM phira usameM anya oSadhiyAM milAkara khUba (4280) paJcAmRtacUrNam ghoTeM / tatpazcAt eka loheke pAtrameM jarAsA ghI (ra. ra. / ajIrNA.) cupar3a kara usameM isa kajjalIko mandAgni para pArada gandhakaM lauha tAmramabhrakameva c| pighalAveM aura phira use gAyake tAje gobara para eSAM mASakamekaikaM jambIradvabhAvitam // | kelekA pattA bichAkara usapara phailA deM aura jaldIse deyaM trikaTunA tulyaM sampagunAcatuSTayam / usake Upara dUsarA pattA Dhakakara use gobarase dabA deN| tamatoyAnupAnena vahimAnyaharaM param // jaba svAMgazItala ho jAya to parpaTI ko nikAla zuddha pArA, zuddha gandhaka, lohabhasma, tAmra kara surakSita rkkheN| bhasma aura abhrakabhasma 1-1 mASA lekara kajjalI / ise 6 rattIkI mAtrAnusAra pIpalake cUrNa banAkara use jambIrI nIbUke rasameM ghoTakara cAra aura zahadake sAtha sevana karanese samasta prakAra ke cAra rattIkI goliyAM banA leN| jvara, khAMsI, kSaya, arza aura saMgrahaNI Adi roga naSTa ho jAte haiN| inheM trikuTe ( seTha, mirca, pIpala ) ke cUrNake sAtha milAkara garma pAnIke sAtha sevana (4282) paJcAmRtaparpaTI (2) (bhairavanAthI) karane se agnimAMdya naSTa hotA hai| ( ra. ra. sa. / u. kha. a. 14; ra. rA. su. / rAjaya.) (nyavahArika mAtrA-2 rttii|) suvarNa rajataM tAnaM sattvA'bhraM kAntalohakam / (4281) pazcAmRtaparpaTI (1) kramavRddhamidaM sarva zANeyau nAgavaGgako / drAvayitvaikataH sarva retayitvA tatazcaret / (vai. ra. / jvaraci.) pRthaka palamitaM gandhaM zilA''laM vinidhAya ca / / ravirasabhujagAyovanto gandhakasya sarva khalve vinikSipya maIyedamlavargataH / dviguNaracitamAgaM drAvayelloha uSNam / tApyaM nIlAanaM tAlaM zilAM gandhazca cUrNitam // samavinihitapakAsthAyirambhAdalasya dattvA dattvA puTetAvadyAvadizativArakam / taditaradalayogAtmasaM yatsamantAt // kohAd dviguNasUtena tato dviguNagandhataH // For Private And Personal Use Only
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - [420] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [pakArAdi viSAya kajjalIM zlakSNAM kSiptyAta lohapAtrake agnimAnya vizeSeNa intIyaM parpaTI dhruvam / dvAkyehadarAbAdumizvA'tha nikSipet // evaM samUba dAtavyA rogeSu bhiSaguttamaiH / / hemAdipAlohAnA bhasma cA'ya bilorayet / | vattadrogahareryogaistattadrogA'nupAnataH / atha tatkadalIpatre gomayasye vinikSipet // kSayAdisarvaroganI syaatpnycaamRtprpttii| patreNAnyena saMcchAya kuryAdhatnena parpaTIn / | telasarpapavilA'mlakAravellakumumbhakam / tasyopari kSipetsayo gomayaM stokameva ca // tyajetpArAvataM mAMsaM vRntAka kukkuTaM tathA // tataH zItaM samAhatya paTapUtaM vidhAya ca / / ___zuddha svarNa 1 karSa (1 / tolA ), zuddha nikSipevaMdaDAyAM pAlikAyAM tataH param // / cAMdI 2 karSa, zuddha tAmra 3 karSa, abhraka satva 4 pUrvapadarAgAmiH draavyecchnaiH| karSa aura zuddha loha 5 karSa tathA 5-5 mAze zuddha tulyA''lakazilAgandha palArdhavirabhAvitam / / sIsA aura baMga lekara sabako ekatra galAkara ThaNDA pUrvaparpaTikA tulyaM tasmAdalpa muhurmuhuH / / kareM aura phira use retIse ritavAkara bArIka pUrNa jArayetpAlikAmadhye dakheta ca na prpttii|| | karAveM / tatpazcAt usameM 5-5 tole zuddha gandhaka pAliketivinirdiSTA snehakSepaNayantrikA / manasila aura haratAlakA cUrNa milAkara 1 dina jIrNe sAlAdike cUrNe paTapUtaM vidhIyatAm / / amlavarga meM ghoTakara choTI choTI TikiyA banAkara pUtIkaraaSaTkolavyAghrIzobhAanAtibhiH / sukhA leM aura phira unheM 5-5 tole sonAmaksI, itaH pacapalaiH kAyaM SoDazAMzA'vazeSitam // suramA, haratAla, manasila bhaaura gandhakake pUrNaka tena kANena saMsvedya zoSayetsaptapA hi tAm / boca meM rakhakara zarAvasampuTa karake gajapuTameM phUMka vipatinduphalodbhUta rsainirgunnddikotyitaiH|| | deN| jaba svAMga zItala ho jAya to sampuTameM se vibhAjya palikAmadhye liptyA bdrpaabke| TikiyoM ko nikAlakara nIbU Adike rasameM poTaIpatmasvedanaM kRtvA sthApayedatiyatnataH // kara puna: TikiyA banAkara sukhA leM aura unheM uktA bhairavanAyena syaatpshaamRtprpttii| / uparokta sonAmakkhI Adi pAMcoM cIjoM ke 5-5 myopAjyasahitA lIDA gulAbIjena smmitaa|| tole mizrita cUrNake madhyameM rakhakara zarAva sampuTa sarvalakSaNasampUrNa vinihanti kSayA''mayam / kareM aura gajapuTa meM phUMka deM / isI prakAra ina pAMca bhAsaM kAsaM visUcIja pramehamudarA''mayAn // cIz2oMke cUrNa ke sAtha kula milAkara 20 puTa deN| aropakA duHsAdhyaM prasekaM chardihandam / aba 10 karSa (12 // tole ) zuddha pArada sarvaja gudarogA shuulkusstthaanyshesstH|| aura 20 karSa zuddha gandhakakI kajalI banAkara pAtajvaraza vir3apandha grahaNI kaphanAngadAn / use lohe ko kar3hAI meM (jarAsA ghI cupar3akara) ekatridoSotyAn rogAnanyAnmahAgadAna // berIke koyalekI mandAgni para- piplaaveN| For Private And Personal Use Only
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ]] tRtIyo bhaagH| [421] aba vaha acchI taraha pighala jAya to usameM up-| isameM se 1 rattI davA trikuTe ke cUrNa aura rokta svarNAdi kI bhasma DAlakara use acchI taraha | ghIke sAtha sevana karanese sampUrNa lakSaNayukta calAveM aura phira gAyake tAje gobara para kelekA | kSayaroga, zvAsa, khAMsI, visUcikA, prameha, udararoga, pattA bichAkara usapara isa pighale huve rasa ko DAla deN| aruci, duHsAdhya praseka, chardi, hRdroga, sarvadoSaja aura usapara dUsarA pattA rakhakara use gobarase Dhaka | arza, zUla, kuSTha, vAtajvara, malabandha, grahaNI, kaphaja deN| jaba svAMga zItala ho jAya to parpaTI ko roga tathA eka doSaja dvidoSaja aura sannipAtaja nikAlakara pIsakara kapar3ese chAna leN| | aneka mahAna roga aura vizeSataH agnimAMpa naSTa isa cUrNa ko lambe DaMDe vAlI ghI taila Adi | hotA hai / nikAlane kI palo meM DAlakara pUrvavat berIkI mandAgni ise jisa rogameM denA ho usI ko naSTa karane para pighalAveM aura usameM zuddha haratAla, manasila | vAle yogake sAtha milAkara rogocita anupAnake aura gandhakakA samabhAga mizrita, tathA bachanAgake | sAtha denA caahiye| kAthameM ghoTakara sukhAyA huvA, cUrNa thor3A thor3A DAlakara jlaaveN| dhyAna rakhanA cAhiye kI parpaTI parahez2a-sarasoM, taila, bela, khaTAI, karelA, na jala jAya / jaba haratAlAdikA mizrita cUrNa kusuma, kabUtarakA mAMsa, baiMgana aura muragekA usa parpaTIke barAbara jala cuke to pAlImeMse auSa mAMsa / yaha cIjeM apadhya haiN| dhako nikAlakara ThaNDA karake kapar3achana cUrNa krle| (4283) paJcAmRtaparpaTI rasaH (3) tatpazcAt pratikaraJja, pippalI, pIpalAmUla, | (vai. jI. / vi. 5; vR. ni. ra. / jvarAti.; yo. cava, cItA, sAMTha, kAlI mirca, kaTailI aura saha ra. / graha.; ra. rA. suM. / atisA.) janekI jar3akI chAla 25--25 tole lekara sabako adhakuTA karake 8 gune pAnImeM pakAveM aura jaba | lohAbhrArkarasaM samaM dviguNitaM gandhaM paceko16 vAM bhAga pAnI zeSa raha jAya to use chAna likAleM aura phira usake sAta bhAga karake 1 bhAga kASThAgnau mRdule nidhAya sakalaM lohasya pAtre uparokta parpaTIke cUrNameM milAkara mandAgni para bhiSak // jalAveM / isI prakAra sAta bArameM samasta kAtha sarva gomayamaNDale vinihite rambhAdale vinyasejalA deN| | tasyo? kadalIdalaM drutataraM vaidhezvaro nikssipet|| isake bAda use kucale ke svarasa aura saMbhA- | syAtpazAmRtparpaTI grahaNikAyakSmAtisArajvaralUke rasakI eka eka bhAvanA dekara palImeM DAlakara strIrukpANDugarAmlapittagudajAnmAndhavidhvaMsinI berokI mandAgni para garma kreN| jaba saba pAnI sUkha / grahaNyAmanupAnaM ca hisaindhavajIrakam / jAya to pIsakara surakSita rkheN| | jIraka pANDugarayoritareSu svyuktitH|| For Private And Personal Use Only
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [422] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi lohabhasma, abhrakabhasma, tAmrabhasma aura zudra nAnAvarNagrahaNyAmarucisamudaye duSTadurnAmakAdau, pArA 1-1 bhAga tathA zuddha gandhaka 2 bhAga lekara chau~ dIrghAtisAre jvarabharakalite raktapitte saba kI kajalI banAkara use loheke pAtrameM jarAsA kSaye'pi / ghI lagAkara usameM DAlakara berIkI lakar3IkI mandAgni dRSyANAM vRSyarAzI balipalitaharA netrarogapara pighalAveM / jaba acchI taraha pighala jAya to kahantrI , gAyake tAje gobarako z2amInapara phailAkara usapara tundaM dIptasthirAgni punarapi navakaM rogideha kelekA pattA bichAkara usapara vaha pighalI karoti // huI kajalI DAlakara usake Upara dUsarA pattA rakha pAko'syAstrividhaH prokto mRdumadhyaH kharastathA, deM aura use gobarase Dhaka deM / jaba svAMga zItala Adhayozyate mRtaH kharapAke na dRzyate / ho jAya to parpaTIko nikAlakara surakSita rakkheM / mRdau na samyagbhaGgo'sti madhye bhaGgazca raupyaisake sevanase saMgrahaNI, rAjayakSmA, atisAra, vat // jvara, strIroga, pANDu, viSa, aglapitta, arza aura khare'laghurbhavebhaGgo rUkSaH shlkssnno'runncchviH| agnimAMdyakA nAza hotA hai| mRdumadhyau tathA khAdyau kharastyAjyo vissopmH|| ise saMgrahaNImeM bhunI huI hIMga, jIrA, aura seMdhA namaka ke sAtha tathA pANDu aura viSarogameM zuddha gandhaka 8 tole, zuddha pArA 4 tole, jIreke sAtha evaM anya rogoMmeM rogocita anupAnake lohabhasma 2 tole, abhrakabhasma 1 tolA aura tAmrabhasma AdhA tolA lekara sabako loheke kharala sAtha denA caahiye| (4284). paJcAmRtA parpaTI (4) | meM lohekI mUsalIse ghoTakara kajalI banAveM / aura ( mai. ra.; ra. ca.; ra. sA. saM.; ra. ra. / graha.; ra. phira lohekI kar3hAI meM z2arAsA ghI lagAkara usameM isa kajjalI ko berI kI mandAgnipara pakAveM / jaba rA. su. / ati.; raseM. ciM. ma. / a. 9) kajjalI pighala jAya to use gAyake tAje gobarapara aSTau gandhakatolakA rasadalaM lauhaM tadaI zubham, | kelekA pattA bichAkara usapara phailA deM aura usake lauhArddhazca varAbhrakaM suvimalaM tAnaM tadabhrArddharAvamala tAtra tadanAda Upara dUsarA pattA rakhakara gobarase dabA deN| jaba | svAMga zItala ho jAya to nikAlakara pIsa leM / pAtre lauhamaye ca mardanavidhau cUrNIkRtazcaikataH, daLa vAdaravahninAtimRdunA pAkaM viditvA dle| ise zahada aura ghIke sAtha lohapAtrameM kharala rambhAyA laghu DhAlayet paTutyiM paJcAmRtA parpaTI, karake sevana karanA cAhiye / khyAtA kSaudraghRtAnvitA pratidinaM guJjAdvayaM vRddhitaH ise 2 yA 3 rattIse prArambha karake 4 dina lauhe mardanayogataH suvimalaM bhakSya kriyA lauhavat taka roz2AnA 2-2 rattI bar3hAkara aura phira rojAnA guASTAvathavA trikaM triguNitaM saptAhamevaM bhjet|| 2-2 rattI ghaTAkara sevana karanese 1 saptAhameM For Private And Personal Use Only
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [423] aneka prakArakI saMgrahaNI, aruci, duSTa arza, chardi, / vajrIkSIreNa sampiSya prakSipecca zarAvake / purAnA atisAra, jvara, raktapitta aura kSayakA nAza | bhUmAveva puTo deyo lAvakaH puTasaptakam // hotA hai| yuktyA'nayA mRtaM hema cUrNa kRtvA susUkSmakam / __yaha atyanta vRSya, balipalita aura netraroga pItAnAM ca kapardInAM gadhANA vedasaGkhyakAH / / nAzaka tathA agnidIpaka hai| isake sevanase rogI / zasasyApi hi catvAro mizritaM suukssmcuunnitm| manuSyakA zarIra punaH navIna ho jAtA hai| dvayahaM sehuNDadugdhena hayarkadugdhena ca vyaham / / parpaTIkA mRdu, madhyama aura khara tIna prakAra citrakArasenaiva dvayahaM khalve pramadayet / / kA pAka hotA hai / mRdu aura madhyama pAkameM pArA evaM SaDvAsaraM piSTvA gdyaannaanvsusngkhykaan|| dikhalAI detA hai aura kharapAkameM nahIM detaa| mRdu mRtakAntAyaso vedA vedAzca mRthemjaaH| pAka parpaTI acchI taraha nahIM TUTatI, madhyama pAka evaM SoDazagavANAMzca hayAcitrarasena ca // tor3ane se cAMdIkI sI camaka dikhalAI detI hai | dinaikaM mardayetkhalve guTIH kRtvA'tha zoSayet / aura kharapAka parpaTI tor3anepara kucha kucha lalAI tatazcUrNena mRdunA pakakulharikAntaram // dIkha par3atI hai| liptvA zuSke vaTIH kSiptvA cuurnnlipspidhaanyaa| __ mRdu aura madhyama pAka parpaTI sevanopayogI dattvA vastramRdA liptaM deyaM garne puTadvayam // hotI hai aura kharapAka viSake samAna tyAjya hai| peSayeca samAkRSya zItakulharikAd guTIH / (4285) paJcAmRtapoTalIrasaH | raso'sau jAyate zreSThaH paJcAmRtasupoTalI // (ra. ci. ma. / a. 7) | vallo'sya ca rasasya syAda dvAtriMzamaricaiH pratyekamekagadyANaM shuddhmuutsvrnnyoH| ___ samam / khalve piSThA tryaI kAryA piSTI sUkSmA suvrnnjaa|| dhRtamizraH pradAtavyo hayatisAre jvare tathA / / vakhe kSiptvA'thatAM piSTI granthi dadyAdRDhaM tataH / deyaH sarvAtisAreSu zUleSu vividheSu ca / mRnmayI gostanAkArA mUSA tasyAM tipecca taam|| balakSINeSu mandAnau vAtavyApteSu rogiSu // bhANDaM ca bAlukApUrNa mUSAM tatrAntare kSipet / aSTAdazamameheSu sarvAjIrNagadeSu ca / culyAmAropya te bhANDa haThAni jvaalyeddhH| ete rogA vilIyante kramAtsaMsevite rase // zuddhagandhakagadyANAnaSTau mRSAntare kSipet / kAMsyapAtre na bhoktavyaM kSArAmlaM varjayetsadA / galite gandhake jAte tilatailasya sanibhe // zAlayo dadhidugdhaM ca bhojanaM madhuraM smRtam / / pakSipedemajAM piSTI granthibaddhAM ca gandhake / / zuddha pArA aura zuddha svarNake kaNTakavedhI kSepyaM gandhakagadhANaM muhurdagdhe ca gandhake // patra 6-6 mAze lekara donoMko 3 dina taka evamevamahorAtraM svedyA piSTI ca hemjaa| ghoTakara sUkSma piTThI banAveM aura use kapar3emeM bAMdha zuddhagandhakagadhANaM dvayayukAM dinadvayam // kara maz2abUta gAMTha lagA deN| For Private And Personal Use Only
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [424] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi - - aba eka gostanAkAra miTTIkI mUSAko retase / ke mukhako cUnese pute huve Dhakanese banda karake bharI huI hANDImeM rakhakara cUlhe para car3hA deM aura usapara 4-5 kapaDamiTTI kara deN| tatpazcAt nIce tIbrAgni jalAveM / jaba mUSA garma ho jAya to use sukhAkara gar3hemeM rakhakara 2 laghupuTa lagAveM / usameM 4 tole gandhaka DAla deM aura usake pighala | aura phira kulhar3ake svAMga zItala ho jAnepara usa kara telake samAna ho jAne para usameM uparokta poTalI meMse goliyoM ko nikAlakara pIsa leM / isakA nAma DAla deM tathA usake Upara 6 mAzegandhakakA cUrNa aura "paJcAmRtapoTalIrasa" hai| DAla deN| jaba UparavAlA gandhaka jalane lage to / isameM se 3 rattI rasa 32 kAlI mircoM ke phira 6 mAze gandhaka aura DAleM isI prakAra bArabAra | cUrNa meM milAkara ghIke sAtha denese jvara, atisAra, gandhakakA cUrNa DAlate huve 24 ghaNTe taka pAka zUla, balakI kSINatA, agnimAMdya, vAtavyAdhi aThAkareM / tatpazcAt 1-1 tolA gandhaka DAlate huve | raha prakArake prameha aura ajIrNakA nAza hotA hai / 2 dina aura pakAveM / tatpazcAt hAMDIke svAMga pathya-zAlI cAvala, dahI, dUdha aura madhura zItala honepara usameM se svarNa piSTIko nikAlakara | | padArtha / usake UparakI gandhaka chur3Akara pIsa leM aura use seMDa apathya-kSAra aura amla padArthoM kA tyAga (sehuMDa) ke dudhameM ghoTakara TikiyA banAkara sukhA leM karanA tathA kAMsIke pAtrameM bhojana na karanA caahiye| evaM yathAvidhi zarAvasampuTa meM banda karake sukhAkara lAvakapuTameM phUMka deM / isI prakAra seMDake dUdhakI 7 paJcAmRtamaNDUram puTa denese svarNabhasma taiyAra ho jAyago / (paJcAmRtalohamaNDUra dekhiye / ) ___ aba pIlIkaur3I 2 tole aura zaMkha do tole / (4286) paJcAmRtarasaH (1) lekara donoM ko ekatra pIsakara 2 roja seMDake dUdha (rase. maM. / sarvarogA.) meM, 2 roz2a Akake dUdhameM aura 1-1 dina cIte mRtarasapalamekaM sasvamekaM guhUcyAke kAtha tathA adrakake rasameM ghotteN| isa prakAra 6 trikaTukapalayugma raktacitrasya caiva / roz2a mardana karaneke pazcAt usameM 2 tole kAnta | triphalapurakaTukIneprasanyApalAni lohabhasma aura 2 tole uparokta svarNa bhasma milA iti militasamastaM saurasAraNa ghRSTam // kara saba ko 1-1 dina cIteke kAtha aura adraka | ghRtamadhusitamizraM marditazcaikarAtraM ke rasameM ghoTakara choTI choTI goliyAM banAkara | pratidinamiha khAdenmASakANAM dazaiva / sukhA leN| harati vividharogAn rAjarogaza pANiM tatpazcAt miTTIkI eka pakkI kulhiyA hRdayajaTharazUlaM vAsakAsA'mimAndham // (kulhar3a) ke bhItara pattharake cUnekA lepa karake | zirasijagudarogA'bhausi gulmodarANi sukhA leM aura usameM uparokta goliyAM bharakara usa | harati kila cirotthAnyAca kuSThAdikAni / For Private And Personal Use Only
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [425] balipalitavinAzo vajrakAyo baliSTho svarNabhasma 1 bhAga, cAMdI bhasma 2 bhAga, ravizazisamakAlaM cA''yurApnoti vidvaan|| tAmrabhasma 3 bhAga, kRSNAbhraka bhasma 4 bhAga, zuddha pArada bhasma 1 pala ( 5 tole ), giloyakA | pArada 5 bhAga aura gandhaka 6 bhAga lekara prathama satva 1 pala, trikuTA, lAla cItA, triphalA, kuTakI pAre gandhakako kanjalI banAveM aura phira usameM aura zuddha gUgala 2-2 pala lekara sabakA mahIna anya auSadhe milA kara use 1-1 dina saMbhAlu, cUrNa banAveM aura use tumbaruke kAthameM ghoTakara dazamUla, cItA, haldA, trikuTA aura adaraka meM usameM usake barAbara dhI zahada Ara khAMDa milAkara se jinake svarasa mila sakeM unake svarasa ke tathA ekadina ghoTaphara cikane pAtra meM bharakara rakha deN| | zeSa oSadhiyoMke kAthake sAtha ghoTa kara goliyAM ___ isameMse 10 mAze davA prati dina khAnese | banAkara rakha chodd'eN| rAjayakSmA, pANDu, hRcchUla, udarazUla, zvAsa, khAMsI, yaha rasa samasta rogoMko naSTa karatA hai| agnimAMdya, ziroroga, gudaroga, arza, gulma, udara ( vRhayoga taraGgiNI ke pAThake anusAra roga aura purAne kuSTha zIghra hI naSTa hokara manuSya isameM pArada bhasma 4 bhAga aura abhraka satva 5 balI palita rahita, baliSTha aura dIrghAyu ho jAtA hai| bhAga par3anA cAhiye tathA gandhaka na DAlakara seTha, (4287) paJcAmRtarasaH (2) mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, dAlacInI, (ra. caM. / vAjIkaraNA.; ra. ra. / rasAyana. ) ilAya vI, tejapAta, bAyabiDaMga aura nAgaramothekA | cUrNa 1-1 bhAga DAlanA cAhiye tathA anya bhasmIbhUtasuvarNatAradinakRtakRSNAbhrasUtaiH kramAt / dravyAMkI bhAvanAse pUrva 1 bhAvanA kAyaphalake kAtha gandhAnAM khalu bhAgavRddhirapi tat kRtvA zubhAM | ko denI cAhiye / / (4288) paJcAmRtarasaH (3) nirguNDIdazamUlavahirajanIvyoSAkairbhAvitaiH / (ra. kA. dhe. / rA. ya.) golIkRtya vizoSya tanigaditaH paJcAmRtaH gandhakaH pAradaH zuddho mRtaM nAga viSaM tathA / syaadrsH|| maricaM zahanAmita samAnetAn vicUrNayet // nAnena sadRzaH ko'pi nivasebhuvanatraye / / guJjAdvayamito deyo nAsAkarNaprapUraNe / nihanti sakalAn rogAn bhvrogmivaacyutH|| zrAverasenAyaM tridoSakSayakAsanut / / ayaM paJcAmRto nRNAM tridazAnAmivAmRtam / / | jvaritasya hitaH mUto roganaH stambhanAzakaH / -vRhadyogataraGgiNI tathA yogaratnAkarameM-dinakRtsU- | rasaH paJcAmRto nAma sarvarogaharo bhavet // tAbhrasatveH kramAt ' pATha hai tathA prathama zlokakA utta zuddha gandhaka, zuddha pAraTa sIsA bhasma, zuddha rAcaM isa prakAra hai " saMvRstritayaM tribhiH kRmiharAmbhodaiyutaH kaTphalaiH / " isakA nAma bhI " paJcAmRtAkhyarasa" | bachanAgakA cUrNa, kAlI mircakA cUrNa aura zaMkha bhasma samAna bhAga lekara prathama pAre gandhaka kI For Private And Personal Use Only
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 426] [ pakArAdi kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadhAMkA guDapAkasamAnena ca vahisthe tAnyauSadhAni cUrNa milAkara kharala karake rakheM / bhiSak / bhArata - bhaiSajya - isameM se 2-2 rattI cUrNa adaraka ke rasameM milAkara nAka aura kAna meM bharanese tridoSaja kSaya, khAMsI, jvara aura stambhAdikA nAza hotA hai / (4289) paJcAmRtarasa: (4) ( rase. maM. / rasA. ) pUrvaM yAni vizodhitAni ca punaH kAntAvAni ca kAnyeva harecca gandhakasabhAnyetAni sambhelayet / taccUrNa saghRtaJca zodhitarasaM uttAraNIyamagnerbhUmau saMsthApanIyaJca // attarai free, tasmitha sthiramAnasaH suvidhinA kArya sutasaMkSipet // paJcAmRtamUlena dazamUlenavargamUlena / madhusaJjIvanImAtra vidArimUlena ca kAthaH // guDUcI hastikarNI ca muzalI zrAvaNI tathA / zatAvarI ca paJcaitAH kvAthaH paJcAmRto mataH // RSabhakajIvakayuktaM medAyugmaJca RddhivRddhI ca kAkolIyasahitaM vAthaH kathito'STavargasya // zrIparNikA ca bRhatI ca vasantadUtI, kAnta lohabhasma, abhraka bhasma aura tAmra bhasma 1- 1 bhAga zuddha gandhaka 3 bhAga tathA zuddha pArada 3 bhAga lekara prathama pAre gandhaka kI kajjalI banAyeM aura phira usameM anya cIjeM milAkara usameM jarAsA ghI DAlakara acchI taraha kharala kara leN| aura phira use lohe kI kar3hAI meM DAlakara Aga para car3hA deM evaM usameM kramazaH paJcAmRtamUla, dazamUla, aSTavargamUla, jIvantI, bhaMgarA aura vidArIkandakA kAtha thor3A thor3A DAlakara 2-2 ghaNTe pakAveM / ( hareka cIja ke kAthameM 2 ghaNTe pakAnA cAhiye | kula kAtha eka sAtha na DAlakara thor3A thor3A DAlakara jalAnA cAhiye aura eka kAthameM pakA cukaneke bAda dUsarA kAtha thor3A thor3A karake DAlanA cAhiye / ) isa prakAra prAta: kAla se sandhyAkAla taka ina chaH kAthoMmeM pakAyeM aura antameM jaba auSadha avalehake samAna gAr3hI ho jAya to usameM cItA, kAkar3AsiMgI aura sAMTha, mirca tathA pIpalakA samAna bhAga mizrita cUrNa 9 bhAga milAkara gur3a ke samAna gAr3hA karake utAra leM aura ThaMDA karake cikane baratana meM bharakara rakha deN| / vyAghrayagnimanthazukanAsakazAlaparNyaH / - ratnAkaraH / bilvaJca gokSurakameva supRSTaparNI, kvAtho budhaizca kathitodazamUlasajJaH // jvalanasthaM tatsarvaM zanaiH zanaireva pacanIyam / prabhAtatazcA''rambhitamastaM yAti divAkaro yAvat / pAkA'vasAnasamayaM jJAtvA tatraiva citrakaM zRGgIm Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yaha yoga rasAyana ( jarAvyAdhi - nAzaka ) hai / paJcAmRta -- giloya, hastikarNapalAza, mUsalI, gorakhamuNDI aura zatAvara / aSTavarga--RSabhaka, jIvaka, medA, mahA trikaTukacUrNaJca tathA rasamAnaM tadvinikSipetprAjJaH / / medA, Rddhi, vRddhi, kAkolI aura kSIrakAkolI / For Private And Personal Use Only
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [427] dazamUla-khambhArI, kaTelI, pADhala, bar3I / saptavAraM tato yubhuyAdvAtarakte trivallakam / kaTelI ( kaTelA ), araNI, arala, zAlaparNI, bela, kokilAkSasya mUlAnAM pAnIyamanupAyayet // gokharu aura pRSTaparNI ! vidhivat zuddha pArA 1 bhAga, zuddha gandhaka (4290) pazcAmRtarasaH (5) 1 bhAga, abhraka bhasma 2 bhAga, zuddha gUgala 4 ( bhai. ra. / kAsa.) bhAga aura giloyakA satva 8 bhAga lekara prathama pAre aura gandhakakI kajjalI banAveM aura phira zuddhastasya bhAgaikaM bhAgau dvau gandhakasya ca / usameM anya auSadhe milAkara sabako saMbhAlu, gokharu, bhAgadvayaM mRtaM tAnaM maricaM dazabhAgikam // giloya aura tAlamakhAnekI jar3ake kAthakI pRthak mRtAbhrasya caturbhAgaM bhAgamekaM viSaM kSipet / pRthak sAta sAta bhAvanA dekara 9-9 rattIkI amlena mardayetsarva mApaikaM vAtakAsanut // / goliyAM banA leN| anupAnaM lihetsaudaivibhItakaphalatvacam / / inheM tAlamakhAnakI jar3ake kAthake sAtha zuddha pArA 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga, sevana karanese vAtaraktakA nAza hotA hai / tAmrabhasma 2 bhAga, kAlImircakA cUrNa 10 bhAga, abhraka bhasma 4 bhAga tathA zuddha bachanAgakA cUrNa / (4292) paJcAmRtarasaH (7) 1 bhAga lekara, prathama pAre gandhakI kajjalI | ( ra. ra. sa. / rAjaya a. 14; ra. caM.; ra. ra.; banAveM aura phira usameM anya auSadhe milAkara __ vR. ni. ra. / rAjaya.) sabako nIbUke rasameM dhoTakara 1-1 mAzekI samamRtAbhralohAnAM zilAjatu viSaM samam / goliyAM banA kara rakha chor3eM! guDUcItriphalAkAthaiH zodhitaM guggulaM tathA // inameM se 1-1 golI zahadameM baher3e kA mRtaM nepAlatAnaM ca mUtasthAne niyojayet / cUrNa milAkara usake sAtha sevana karane se vAtaja ekIkRtya dvigujhaM tadbhakSayedrAjayakSmanut // khAMsI naSTa hotI hai| paJcAmRtaraso nAma hyanupAnaM ca pUrvavat / ( vyavahArika mAtrA 4 rattI) haretkSIrAjagandhAbhyAM jayantI vA kssyaaphaa|| (4291) paJcAmRtarasaH (6) pArada bhasma, abhraka bhasma aura loha bhasma (yo. ra. / vA. ra.; vR. ni. ra. / vAtara.) 1-1 bhAga tathA zuddha zilAjIta, zuddha bachanAga pAradaM ca kriyAzuddhaM tattulyaM zuddhagandhakam / aura giloya tathA triphaleke kAthameM zuddha gUgala abhrakaM tu dvayostulyaM tribhistulyastu gugguluH // 3-3 bhAga lekara sabako ekatra dhoTakara 2-2 sarvAzamamRtAsatvaM bhAvayedauSadhaiH pRthak / rattIkI goliyAM banA leM / nirguNDIgokSurachinnAkokilAkSADije rsH|| / inheM banatulasIke rasa aura dUdhake sAtha athavA For Private And Personal Use Only
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 428 ] pUrvokta ( rAjamRgAGka rasameM kathita ) anupAnake sAtha dene se rAjayakSmAkA nAza hotA hai / www.kobatirth.org -bhaiSajya - isa rasameM pAradabhasmake sthAnameM nepAlI tAmra kI bhasma bhI DAla sakate haiM / (4293) pazcAmRtarasa: (8) ( bhai. ra. / zodhA. ra. caM. ra. rA. su. ra. sA. saM / nAsAro.) 1 bhArata " gandhaM bhAgadvayaM tataH zuddha pArA aura zuddha gandhaka 1-1 bhAga tathA suhAge kI khIla, zuddha bachanAga aura kAlI mirca kA cUrNa 3 - 3 bhAga lekara prathama pAre gandhaka kI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhikA cUrNa milAkara pAnIke sAtha ghoTakara 1-1 rattIkI goliyAM banA 1 "" zuddhaM mRtaM samAdAya gandhakaM bhAgataH samam ' / tribhAgaM TaGgaNaM deyaM viSabhAgatrayaM tathA // bhAgatrayaM tathA deyaM maricaspa prayatnataH / (ra. pra. su. / a. 7; ra. caM. / kAsa. mRtaM sUtaM tathA cAbhraM vaGga tAmraM ca kAntakam / melitaM ca samAMzena mardayetkanyakAdravaiH // afi jalayogena vaTimekAM ca cUrNayet / cUrNIkRtaM jalenApi piSTvA raktimitAM vaTIm // bhakSito valamAtraM hi kRSNAkSaudreNa saMyutaH // zRGgaverarasenaiva bhakSayedvaTikAmimAm / kAsazvAsAnnihantyAzu tamaH sUryodaye yathA // jaladoSodbhave zothe ghore'tyugre jalodare sanipAteSu ghoreSu viMzatizlaiSmike gade / jvarAtisArasaMyukte zobhe caiva jalodare / / ziraHzUlagade ghore nAsAroge sapInase / paJcAmRtaraso hyeSa sarvarogopazAntikRt // iti pAThAntaram 2 bhAgacatuSTayamiti pAThAntaram / 3 paJcabhAgamiti pAThAntaram kinhIM kinhIM pustakoM meM gandhaka 2 bhAga, viSa 4 bhAga aura mirca 5 bhAga likhI haiM evaM adaraka ke rasa se 5-5 rattIkI goliyAM banAne ko likhA hai / - ratnAkaraH / [ pakArAdi inheM adraka ke rasake sAtha sevana karane se jaladoSase utpanna huvA bhayaGkara zotha, atyugra jalodara, dhora sannipAta, bIsa prakArake kapharoga tathA jvarAtisAra yukta zotha aura jalodara, bhayaGkara zirazUla aura pInasAdi nAsAroga naSTa hote haiM / (4294) paJcAmRtarasa: (9) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAradabhasma, abhraka bhasma, baMgabhasma, tAmra bhasma aura kAntalohabhasma samAnabhAga lekara sabakA 1 dina ghIkumAra ke rasa meM tathA 1 dina sugandhavAlAke rasameM ghoTakara 3-3 rattIkI goliyAM banAveM / inameM se 1--1 golI pIpalake cUrNa aura zahada ke sAtha khAne se khAMsI aura qhAsa zIghra hI naSTa ho jAtA hai / (4295) paJcAmRtarasa: (10) ( ra. ra. sa. / u. kha. a. 30) hemamAkSikakAntAbhravajrabhasma pravezayet / rase sahemni saptAhaM mUlikArasamarditam // tAM piSTIM yantrayogena pacetpazcAmRtAhvayaH / raso'yaM madhusarpirbhyAM yuktaH pUrvAdhikoguNaH // svarNamAkSika bhasma, kAntalohabhasma, abhrakabhasma aura hIrAbhasma 1-1 bhAga lekara sabako ekatra ghoTeM / phira ? bhAga zuddha pArada aura 1 bhAga For Private And Personal Use Only
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [429] - zuddha svarNake patroMko kaI dina taka ghoTakara eka jAyaphala, jAyatrI, lauMga, kesara, dAlacInI, jIva karake usameM uparokta mizraNa milAkara sabako | ilAyacI, tejapAta, nAgakesara, seTha, pIpala, kAlIsAta dina mUlIke rasameM ghoTakara zarAvasampuTameM banda | mirca, cItA, pIpalAmUla, zatAvara aura baMsalocanakA karadeM aura use bAlukAyantrameM rakhakara eka dina kapar3achana cUrNa 4-4 tole tathA lohabhasma, abhrakatImAgni para pakA / jaba svAMga zItala ho jAya | bhasma, tAmrabhasma, baMgabhasma, pAradabhasma aura sIsA to auSadhako nikAlakara pIsa leN| bhasma 5-5 tole lekara sabako ekatra milAkara (yadi svarNa kaccA ho to mUlIke rasameM pAnake rasa athavA zahadameM ghoTakara 2-2 mAzekI ghoTakara eka dina aura pkaaveN|) goliyAM banA leN| ise dhI aura zahadake sAtha sevana karanese ise yathocita mAtrAnusAra uSNa dUdhake sAtha jarA (bur3hApA) aura samasta rogoMkA nAza hotA hai| sevana karanese saptadhAtu, bala, buddhi, kAnti, ruci (4296) patrAmRtarasaH (11) aura agnikI vRddhi tathA kapharogAMkA nAza hotA hai| (va. se. / rasAyana.) isake sevanase vandhyA strI garbha dhAraNa karatI jAtIphalaM jAtipatraM lavara kesaraM tathA / hai aura napuMsaka puruSameM puruSatva A jAtA hai| cAturjAtakaNThacau ca pippalI maricAni ca // ise 1 varSa taka sevana karanese manuSya jarA citrakaM pippalImUlaM barImUlantu vaizanam / vyAdhirahita ho jAtA hai| sarva piSTA sumukSma vAsasA parizodhayet // / (4297) paJcAmRtarasaH (12) lohavaNe tathAghrazca tAmrabhasma ca vAkam / (ga. ni. / pariziSTa cU.) rasarAjA nAgA cUrNasyAdai prayojayet // karSa rasAda gandhakastathaiva nAgavallIrasenaiva hayayavA mAkSikeNa ca / vimartha khalve'bhrakameva tAvat / guTikA tatra saMkAryA mASadvayapramANikA // dadyAttathA tApyamayorajazca doSamagni balaM vIkSya yathoktaM bhkssyedvussH| | ganyena cAjyena vimRzya kizcit / / godugdhasyAnupAnA khuSNaM caiva vishesstH|| pAtre manda bahinA jvAlayettabardanaM saptadhAtUnAM vIryadivalapadam / dyAnmAtrAM rktikaikpdyaa| ballabhAkAntiruciramagneH sandIptikArakam // yAvanmASo nAdhika mAnavebhyaH kapharogaharazcaiva buddhijJAnaspakAraNam / kRtvA bahanerdIpanaM hanti rogAn / bandhyA ca labhate garbha SaNDho'pi puruSAyate // | pANDuplIhonmAdadurnAmamehAn napuMsako thAti puMstvaM rAmAH kAmayate zatam / pittaM sAmlaM sAtisAraM jvarazca / vajrakAyaH zuciturdivyadRSTistu jAyate // sadyaH zUlAn tvagrahaNyAmayaM ca jarAvyAdhivinirmukto varSasevI yadA bhavet // / sathaiva rogAn khalu sUtikAyAH // For Private And Personal Use Only
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [430] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi ayaM hi paJcAmRtanAmadheyo sUtakAntaravivyomnAM zuddhAnAM bhasmakaM zubham / rasendrarAjaH kssyroghaarii| mArita mAkSikaM caiva pratyekaM ca palaM palam // vAtAsramugraM zvayarthaM ca hanyAt gandhaM paJcapalaM datvA zlakSNacUrNAni kArayet / svayogayuktaH sakalAn vikArAn // | Ardrakasya rasaM datvA tridinaM maIyettataH // zuddha pArA 1 karSa ( 1 / tolA ) aura zuddha | kAthe ca dazamUlasya vahimUlarasena vA / gandhaka 1 varSa lekara donoMkI kajalI banAveM aura | yuktyA tu kathitenApi maddeyecca dinatrayam // phira usameM 1-1 karSa abhrakabhasma, svarNamAkSika | | zoSayitvA tato dharme cUrNayettadanantaram / bhasma aura lohabhasma milAkara jarAse ghIke sAtha trivargatritayAmbhodatindunumburureNukam // ghoTeM aura tadanantara use ( parpaTI banAnekI vidhike | bhAGgobhUnimbatiktA ca jAtIphalakazerukam / anusAra ) mandAgnipara pakAkara parpaTI banA leN| / palArddhamAnaM sarvANi pratyekaikaM bhavanti hi / / nidhAya zlakSNacUrNAni rasena saha melayet / ise 1 rattIkI mAtrAse Arambha karake prati kAkamAcyAzca nirguNDayA varSAbhUmuNDikA tthaa|| dina 1-1 rattI davA bar3hAte huve khilAveM aura kapAyeNAkAmbhobhirbhAvanAH parikalpayet / jaba 1 mAze taka pahuMca jAyaM to phira prati dina kaSAyeNa guDUcyAzca zigrumUlarasena vaa|| 1-1 rattI ghaTAkara khilaaveN| | punarAIkatoyena bhAvayitvA vimardayet / isake sevanase agni dIpta hotI aura pANDu, badarAsthipramANena kartavyA guTikA tataH // plIhA, unmAda, arza, prameha, amlapitta, atisAra, maricAnAntu viMzatyA vaTImekAntu bhakSayet / jvara, zUla, tvagvikAra, grahaNI vikAra, sUtikA | tattadrogaharo yogaH sarvaroga vinAzayet / / roga, kSaya, vAtarakta aura zothakA nAza hotA hai / hanyAtsarvavidhaM jvarakSayakaraM paJcAmRtarasa: (13) pANDuzca zUlAmayaM, (ra. ra.; dhanva. / arza.) mandAgniM grahaNIM gadAMzca kaphajAn nityoditarasa dekhiye| vAtodbhavAMzcA''mayAn / gulmavyAdhyarucI ca pittajanitAn (4298) paJcAmRtarasaH (14) dvandvodbhavAn srotajAna , (ra. ra. rasA.; ra. ra. / rasAyanA.) kAsazvAsayathAsamAMzca vividhAn athAtaH saMpravakSyAmi rasaM paramadurlabham / paJcAmRto dehinAm // pazcAmRtamidaM khyAtaM sarvarogaharaM param // yasya rogAnurUpeNa peyamatra bhiSagvaraiH / zAstre saukhyamadaM nRNAM bhuvi roganivAraNam / | takrabhaktaM pradAtavyaM padhyAya parinirmitam // pathyApathyavinirmuktaM viSNunA parikIrtitam // deyaH stanandhayasyApi so'yaM paJcAmRto rasaH // For Private And Personal Use Only
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [431] zuddha pArA, kAntalohabhasma, tAmrabhasma, abhraka- (4299) paJcAmRtalohaguggulu: bhasma aura svarNamAkSikamasma 1-1 pala (5-5 (bhai. ra. / pari.) tole ) tathA zuddha gandhaka 5 pala lekara prathama pAre rasagandhakatArA'bhramAkSikANAM palaM palam / gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya | lohasya dvipalazcApi gugguloH palasaptakam / / auSadhe milAkara use 3-3 dina adrakake rasa, mardayedAyase pAtre daNDenA'pyAyasena ca / dazamUlake kAtha aura cIteke kAthameM ghoTakara dhUpa kaTutailasamAyogAdhAmadvayamatandritaH // meM sukhAkara punaH ghoTeM jaba mahIna cUrNa ho jAya mASamAtra yogeNa gadA mastiSkasambhavAH / to usameM sAMTha, mirca, pIpala, hare, baher3A, AmalA, | snAyujA vAtajAzcApi vinazyanti na sNshyH|| dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, nAgaramothA, kucalA, | yaM paJcAmRtalauhAkhyo guggulurna haredagadam / tumbaru, reNukA, bharaMgI, cirAyatA, kuTakI, jAyaphala nAsau saJjAyate dehe manujAnAM kadAcana // aura kaserukA AdhA AdhA pala (2 / / -2 // tole) zuddha pArA, zuddha gandhaka, cAMdI bhasma, abhraka cUrNa milAkara use 1-1 dina kramazaH makoya, | bhasma aura sonAmakkhI bhasma 5-5 tole, loha saMbhAla, punarnavA (nisakhaparA) aura muNDIke kAtha bhasma 10 tole aura zuddha gUgala 35 tole tathA adarakake rasakI evaM giloya, aura sahajane lekara sabako loheke kharalameM lohekI mUsalIse kI jar3akI chAlake kAtha tathA adarakake rasakI z2arA z2arAsA sarasekA taila lagA lagAkara 2 pahara 1-1 bhAvanA dekara berakI guThalIke barAbara taka ghoTeM aura phira 1-1 mAze kI goliyAM banAgoliyAM banA leN| kara surakSita rkkheN| inameMse 1-1 golI 20 kAlI mircIke inake sevanase mastiSka roga, snAyuroga aura cUrNake sAtha milAkara rogocita anupAnake sAtha vAtavyAdhi Adi samasta roga naSTa hote haiN| (4300) paJcAmRtalauhamaNDUram denese samasta roga naSTa hote haiN| (paJcAmRtamaNDUram ) yaha rasa sarva prakArake jvara, pANDu, arsa, (bhai. ra.; ra. rA. su.; ra. caM. 1 pANDu.; bhai. ra. / agnimAMca, saMgrahaNI, samasta kaphaja roga, vAta grahaNI.) vyAdhi, gulma, aruci, pittaja roga, srotojavikAra, lauha tAnaM gandhamabhraM pAradazca samAMzakam / khAMsI tathA zvAsAdiko naSTa karatA hai| trikaTu triphalA mustaM viDaGga citrakaM kaNA // | kirAta devakASThazca haridrAdvayapuSkaram / yaha rasa dUdha pInevAle baccoM ke liye bhI | yamAnI jIrakaM yugmaM zaTIdhAnyakacavyakam // hitakara hai| pratyekaM lauhabhAgaca zlakSNacUrNantu kArayet / pathya-taka bhaat| sarvacUrNasya cAIzaM muradaM lauhakiTTakam / / For Private And Personal Use Only
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [432] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi gomUtre pAcayedvaidho lauhakiTTAcaturguNe / / (4301) paJcAmRtavaTI paunarnavASTaguNitaM kArya tatra pradApayet // (ra. sA. saM.; ra. ra.; ra. rA. su. / ajIrNa.) siddhe'vatArite cUrNa madhunaH palamAtrakam / / bhakSayetmAtarutthAya kokilaakhyaanupaantH|| abhraka pAradai tAnaM gandhakaM maricAni ca / grahaNI cirajAM hanti sazothAM pANDukAmalAm / | samabhAgamidaM cUrNa cAGgerIrasamarpitam // agnizca kurute dIptaM jvaraM jIrNa vyapohati // mardite hi rase bhUyo jayantIsindhuvArayoH / plIhAnaM yakRtaM gulmamudarazca vishesstH| bhAvanApi ca karttavyA guJjAparimitA vaTI / / kAsaM zvAsa pratizyAyaM hanti puSTivivarddhanama // tatodakAnupAnena catasrastitra eva vaa| ____ lohabhasma, tAmrabhasma, abhrakabhasma, zuddha gandhaka | vahimAnye madAtavyA vaTyaH 'paJcAmRtAstathA // aura zuddha pArada tathA sAMTha, mirca, pIpala, harra, abhraka bhasma, zuddha pArada, tAmrabhasma, zuddha baher3A, AmalA, nAgaramothA, bAyabiDaMga, cItA, gandhaka aura kAlI mirca kA cUrNa samAna-bhAga lekara pIpala, cirAyatA, devadAru, haldI, dAruhaldA, prathama pAre aura gandhakakI kajjalI banAveM tatpazcAt pokharamUla, ajavAyana, sapheda aura kAlA jIrA, usameM anya oSadhiyAM milAkara sabako cAMgerI zaTI (kacUra), dhaniyA aura cavakA kapar3achana mahIna (cUkA ), jayantI aura saMbhAlake rasakI 1-1 cUrNa 1-1 bhAga (5-5 tole ) lekara prathama pAre bhAvanA dekara 1-1 rattI kI goliyAM bnaaveN| gandhakakI kajjalI banA aura phira usameM anya inameM se 3-4 golI uSNajala ke sAtha dene cAjAkA cUNe milA leN| se agnimAMdya roga naSTa hotA hai| tadanantara isa samasta cUrNase AdhA zuddha maNDUrakA cUrNa lekara usameM usase 4 gunA gomUtra (4302) pazcAsyarasaH aura ATha gunA punarnavAkA kAtha milAkara pakAveM / ( kAmalApraNudrasaH ) jaba avalehake samAna gAr3hA ho jAya to agjise (ra. caM.; ra. ra. / kAmalA.) nIce utArakara usameM uparokta cUrNa milA deM aura tIkSNamAkSikakAntAbhrazulbasUtakatAlakam / usake ThaMDA hone para 10 tole zahada milAkara | cikane pAtra meM bharakara rakha deN| devadAlIrasaiH piSTaM vAlukAyantrasAdhitam // ise tAlagakhAneke kAthake sAtha sevana karane amRtotpalakahArakandadrAkSAsamanvitam / se zothayukta purAnI saMgrahaNI, pANDu, kAmalA, jIrNa mI | piSTaM yaSTayambhasA kSaudrasitAbhyAM kAmalAmaNud / / jvara, tillI, yakRt , gulma, vizeSataH udararoga, tIkSNaloha bhasma, svarNamAkSika bhasma, kAntakhAMsI, zvAsa aura pratizyAyakA nAza hotA tathA lohabhasma, abhraka bhasma, tAmrabhasma, zuddha pArada agni dIpta hotI aura bala bar3hatA hai| aura zuddha haratAla samAna bhAga lekara sabako ekatra ( mAtrA-3 mAze / ) ghoTakara 1 dina bindAlake rasameM kharala kareM aura For Private And Personal Use Only
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [433] - - - - phira use sukhAkara AtazI zIzImeM bharakara 4 ! AmalekA cUrNa 1--1 bhAga tathA khAMDa sabake pahara taka bAlukAyantra meM pakAveM / | barAbara lekara cUrNa banAveM ! tadanantara zIzIke svAMga zItala ho jAne ise ghI aura tailake sAtha sevana karanese vRddhApara usameM se rasako nikAla kara use giloya, vasthA nahIM aatii| saphedakamala kA kanda, lAlakamalakA kanda, munakkA (4305) pathyAdicUrNam (2) aura mulaiThIke kAthakI 1-1 bhAvanA dekara surakSita ( bhA. pra. / vAtavyA.) rakkheM / pathyAvibhItadhAtrINAM cUrNa cUrNa mRtAyasaH / ise zahada aura mizrI ke sAtha sevana karane se madhunA saha saMlIDhaM bahumUtraNazAntikRt // kAmalAkA nAza hotA hai| haraM, baher3A aura AmalekA cUrNa 1-1 bhAga (4303) pataGgayogaH tathA lohabhasma 3 bhAga milAkara zahadake sAtha (3. yo. ta. / ta. 147) sevana karane se bahumUtra roga naSTa ho jAtA hai| TaGka pataGgacUrNasya jAtIpatrasya TaGkakam / / (4306) pathyAdiyogaH ahiphenasya TaI hi daradaM TaGkayugmakam // (ga. ni. / rasAya ) advai vA'pyathavA sarva cUrNa khAdedyathAbalam / pathyAcitrakayAtrINAM cUrNa loharajonvitam / pibedanu payaH svalpaM vIryastambhaM karoti hi // sAtA" | palihayAnmadhusarpiyo jarAroganiSUdanam // mahAyogo'yamuditaH zukrastambhakaraH prH|| haraM, cItA aura AmalekA cUrNa 1-1 bhAga pataGgakA cUrNa, jAvitrI aura aphIma 1-1 | tathA lohabhasma 3 bhAga lekara sabako ekatra milATaMka tathA zuddha ziMgarapha 2 TaMka lekara sabako kara zahada aura dhIke sAtha sevana karanese bur3hApA ghoTakara cUrNa bnaaveN| dUra ho jAtA hai| ise yathocita mAtrAnusAra thor3e dUdhake sAtha (4307) pthyaadilohm| sevana karane se vIryastambhana hotA hai / (kR. yo. ta. / ta. 95; vR. ni. ra.; ra. ci. ma.; zukrastambhanake liye yaha eka mahAna yoga hai| ra. ra.; ca. da.; bhA. pra.; yo. ra.; vaM. se.; (4304) pathyAdicUrNam (1) ___. mA. / pariNA. zUla.; ga. ni. / parizi.) (ga. ni. / rasAya.) pathyAloharajaH zuNThI taccUrNa madhusarpipA / pathyAkRSNAviDaGgAyodhAtrIcUrNa sazarkaram / / sarpistailayutaM khAdaJjarayA nAbhibhUyate // 1-bhAva prakAza meM isa yogameM pIpala bhI hara, pIpala, bAyabiDaMga, lohabhasma aura | likhI hai / For Private And Personal Use Only
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [434] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi harra, lohabhasma aura sAMTha ke samAna bhAga zvetA aparAjitA (sapheda phUlakI koyala) mizrita cUrNako zahada aura ghIke sAtha sevana | pAThAmUla, baca aura sapheda sAThI (punarnavA ) ko karanese tridoSaja pariNAma zUla naSTa hotA hai| pAnIke sAtha pIsakara usakI eka lambI mUSA banAveM pathyAdiloham aura usameM zuddha pArada alakara use eka kapar3AmaTTI kI huI hAMDImeM rakhakara usake Upara 40 tole (ca. saM.; ca. da. / kAmalA) pisA huvA namaka DAla deM evaM hAMDIke mukhako kisI " ayorajAdiyoga" pra.saM. 74 dekhiye| | gahare Dhakanese acchI taraha banda kara ke use pathyAdirasa: | Agapara car3hA deN| hANDIke UparavAle DhakanemeM( vR. ni. ra. / zUla.) pAnI bhara deM aura phira usake nIce 3 pahara zUlagajakesarI ( zUladvipannIvaTI ) dekhiye| taka tez2a AMca jalAveM / tadanantara hANDIke svAMga (4308) parahitarasaH zItala hone para usameMse mUSAko nikAla kara usake bhItarase suvarake bAloMke buruzaMse pAradabhasma ko ( ra. ra. sa. / a. 2. ) nikAla leN| zvetA pAThAjaTA zvetA zvetA caiva punrnvaa| yadi pArada kI bhasma acchI taraha na huI ho to piSTavA jalena tatkalkaiH prakuryAntrAlamUSikAm // ekabAra phira aise hI agni deN| sthAlImadhye ca tAM kSiptvA kSipetsaMzodhitaM / tadanantara vaha rasa, atIsa, zuddha bachanAga, rasam / trikuTA, triphalA aura zuddha gandhaka kA samAna-bhAga kSipedupari sampeSya dvayaJjalimamitaM paTum / / mizrita cUrNa 12 bhAga lekara use 32 bhAga gur3a pidhAnaM tanmukhe dattvA snirudhyaa'tiytntH| meM milAkara 12-12 rattIkI goliyAM banAleM / adhastAjjvAlayedvahiM pidhAnyAmambu nikSipet / / / isake sevanase samasta roga aura vizeSataH yAmatritayaparyantaM jAte'tha zizire ttH|| | samasta prakArake kuSTha naSTa hote haiN| kroDakezaiH samAkRSya mRtaM pAradamAharet // / (4309) parNakhaNDezvaraH na cedetAvatA bhasma punareva puTedrasam / / tasmAtiviSa viSaM kRmiharaM vyoSottamA gandharja, (ra. rA. su.; bhai. ra. / jvarA.) cUrNa dvAdazahATakaM khalu guDo dvaatriNshdNshonmitH| samAMzaM mardayetkhalle rasaM gandhaM zilAM viSam / tatsarva paricUrNitaM pratidinaM vallaizcatubhirmitaM, nirguNDIsvarasairbhAvyaM trivAra cAkadravaiH / / cetyaM hanti samastaroganivahaM nAgaM grutmaaniv| guJApAdaM sthitaM paNe jvaraM hanti mahAdbhutam // vizeSAtsarvakuSThanno raso'yaM prikiirtitH| zuddhapArA, gandhaka, manasila aura bachanAgakA khyAtaH parahito nAmnA bhAnunA bhUribhAnunA // cUrNa samAna-bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI For Private And Personal Use Only
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNama] tRtIyo bhaagH| [435 - banAveM phira usameM anya auSadhe milAkara sabako / mAsatrayaM ca seveta kAsazvAsanivRttaye / saMbhAla aura adarakake rasakI 3-3 bhAvanA deN| | sajIrahiGgakavyoSaiH zamayedgrahaNI rsH|| isameM se cauthAI rattI auSadha pAnameM rakhakara | dazamUlAmbhasA vAtajvaraM trikaTunA kapham / jvaraM madhukasAreNa paJcakolena sarvajam // khAnese jvara atyanta zIghra naSTa ho jAtA hai|| | yakSmANaM madhupippalyA gomUtreNa gudAkarAn / ( yaha rasa vAtakaphajvarameM upayogI hai / ) zUlameraNDatailena pANDuzophe sagugguluH // (4310) parpaTIrasaH (1) kuSThAni bhRGgabhallAtabAkucIpaJcanimbakaiH / / | dhattUrabIjasaMyogAnmehonmAdavinAzanaH / / ( ra. ra. sa. / a. 13) | apasmAraM nihantyAzu vyopanimbudalaiH saha / rasaM dviguNagandhena mardayitvA sabhRGgakam / stanandhayazizUnAM tu raso'yaM nitarAM hitH|| lohapAtre ghRtAbhyakte drAvitaM badarAgninA // pathyAkSacUrNAdivazAdvayAdhIMvAnyAnsudustarAn / UrdhAdho gomayaM dattvA kadalyA komale dle| sajAtIphalazItodaM yojayetparpaTIrasam // snigdhayA lohadA ca parpaTAkAratAM nayet // pittAjINe zirazcAsya zItatoyena secayet / lohapAtre vinikSiptA lohaparpaTikA bhavet / nasya niSThIvanaM dhUmaM tIkSNaM vamanarecanam // tAmrapAne vinikSiptA tAmraparpaTikA bhaveta // / annaM rUkSAlpatIkSNoSNaM kaTutiktakaSAyakam / viSapAdaM ca yuJjIta tatsAdhyeSvAmayeSu ca / cirakAlasthitaM madyaM yojyetkphroginne|| murasAyA jayantyAzca kanyakA''TarUSakayoH // zuddha pArada 1 bhAga aura zuddha gandhaka 2 triphalAyA munerbhAjhyA munnddyaastrikttucitryoH|| bhAga lekara donoMkI kajalI banAkara use bhaMgare ke bhRGgarAjasya vaDhnezca pratyahaM dravabhAvitam // rasameM ghoTakara sukhA leM / phira eka lohekI kar3hAI Ardrakasya rasenApi saptadhA bhaavyetpunH|| meM jarAsA ghI lagAkara usameM isa kanjalIko DAla jhAraiH svedayedIpatparpaTIrasamuttamam // kara berIkI mandAgni para pighalAveM / tadanantara bhUmipara guASTakaM dadItAsya tAmbUlIpatrasaMyutam / gAyakA tAjA gobara bichAkara usapara kele kA patA pippalIdazakaiH kAthaM nirguNDyAzcAnu pAyayet // bichAveM aura usapara uparokta pighalI huI kajjalI svarabhaGge kaphe zvAse prayojyaH sarvadA rsH| DAlakara use ghRta lagI huI lohe kI karachI se acchI trikaNTakasya mUlAni zuNThI saMkSudha nikSipet // taraha phailAkara usapara dUsarA pattA rakhakara use ajAkSIre sanIrArdhe yAvatkSIraM vipAcayet / / gobarase davA deN| thor3I dera bAda jaba vaha svAMgatatkSIraM pAyayedrAtrau sakaNaM bhojane'pi ca // zItala ho jAya to pattoM ke bIcameM se parpaTIko kUSmANDaM varjayecciJcAM vRntAkaM krkttiimpi| nikAlakara pIsa leN| AranAlaM ca tailaM ca saMsarga ca vivarjayet // / yadi yaha parpaTI lohe ke pAtrameM banAI jAtI For Private And Personal Use Only
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org - bhaiSajya ratnAkaraH / [ 436 ] [ pakArAdi haiM to lohaparpaTI aura tAmrake pAtrameM banAI jAtI / mulaiThIke kAthake sAtha denese jvara, paJcakola (pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, sAMTha) ke kAthake sAtha denese sarvadoSaja jvara; zahada aura pIpalake cUrNa ke sAtha khilAne se kSaya; gomUtra ke sAtha denese arza; araNDIke telake sAtha denese zUla; zuddha gUgalake sAtha milAkara khilAnese pANDu aura zotha; bhaMgarA, zuddhabhilAvA, bAbacI aura nImake paJcAGgake kAthake sAtha khilAne se samasta kuSTa; dhatUreke bIjake sAtha dene se prameha aura unmAda; trikuTeke cUrNa aura nIMbU ke patte ke sAtha denese apasmAra tathA harra aura baher3e ke cUrNake sAtha dene se anya aneka roga naSTa hote haiM / bhArata hai to tAmraparpaTI kahalAtI hai / aba isameM isakA cauthA bhAga zuddha bachanAga kA cUrNa milAkara use tulasI, jayantI, ghIkumAra, aDUsA, triphalA, agathiyA, bharaMgI, gorakhamuNDI, trikuTA, cItA, bhaMgarA aura cIteke kAthakI pRthak pRthak 1 - 1 bhAvanA dekara anta meM adarakake rasakI 7 bhAvanA deM aura phira use jarA dera agnipara garma karake bilkula khuzka kara leM 1 isameM se 8 rattI auSadha pAnake sAtha khilA - kara Uparase daza pIpala kA cUrNa saMbhAluke rasa ke sAtha khilAne se svarabhaMga, zvAsa aura kaphakA nAza hotA hai / gokharumUla aura soMTha barAbara barAbara lekara dono adhakuTA karake 16 gune bakarIke dUdha meM DA aura usameM samAna bhAga pAnI milAkara pakAveM / jaba pAnI jalakara kevala dUdha bAkI raha jAya to use chAna leM / ukta parpaTI sevana kAla meM rAtriko pIpala ke sAtha yaha dUdha pilAnA tathA rAtrike bhojanameM bhI yahI dUdha denA cAhiye / hai paraheja - kumhar3A ( peThA ), imalI, baiMgana, kakar3I, kAMjI aura taila / ina cIz2oM kA parityAga karanA cAhiye / isa prakAra 3 mAsa taka sevana karane se khAMsI aura zvAsa naSTa ho jAtA 1 ise .. jIrA, bhunI huI hIMga aura trikuTeke sAtha dene se saMgrahaNI; dazamUlake kAthake sAtha dene se vAtajvara, trikuTe kvAtha ke sAtha dene se kapha; Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yaha parpaTI dUdha pIne vAle bAlakoMke liye vizeSa upayogI hai / ise pittAjIrNa meM jAyaphalake sAtha khilAkara zItala pAnI pilAnA aura zira para ThaMDA pAnI DAlanA cAhiye / kaphaja rogoM meM nasya, niSThIvana, dhUmrapAna, tIkSNavamana tathA virecana, aura rUkSa alpa tIkSNa uSNa tathA kaTutiktakaSAya rasayukta bhojana evaM purAnA madha denA cAhiye / papeTIrasa: (2) ( navajvarAraNyakRzAnumegharasa : ) ( ra. rA. suM. 1 jvarA. ) prayo. saM. 2778 trailokyasundara dekhiye | 66 For Private And Personal Use Only " parpaTIrasa: (3) ( ra. rA. su. / kuSThA. ) kuSTAntakaparpaTIrasa " dekhiye ""
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam tRtIyo bhaagH| [437] saptadhA // (4311) parpaTIrasaH (4) ( mallaparpaTI) / mandI mnd| AMcase lohekI kar3hAI meM pakAveM / (si. bhe. ma. / jvara.) jaba gomUtra sUkha jAya taba ina bhasmAMkI barAbara rAle catuHpalamite drAvite'gniyogA- (16 tole ) haMsamaNDUra milAkara kapar3a chana tsammelya zukla viSamardhapalapramANam / karaleM / isakI mAtrA 3 mAse se chaH mAse taka khalve kSipetsapadi papeTikA raso'yaM, gaukI chAchake sAtha sevana kara to pANDuroga aura ___ hanyAtkaphAnilamatibhramavAntivegAn / halImaka roga naSTa he| ( rasAyanasAra ) 20 tole rAlako agnipara pighalAkara (4313) pANDDakuThArarasaH1 usameM 2 // tole zuddha. saMkhiyekA cUrNa milAkara (ra. pra. su. / a. 8; raseM. ciM. ma. | a. 9; acchI taraha ghotteN| vR. ni. ra.; ra. rA. muM. / pANDu.) isake sevanase kapha, vAyu, matibhrama aura vamanakA nAza hotA hai tathA jvarakA vega ruka gandhakAbhrarasalohabhasmakaM zAlmalImusalikAjAtA hai| ___ guDUcibhiH / bhAvayetriphalakAkanyakAvahnizakrajarasaizcara ( noTa----ise banAne aura sevana karAne meM bahuta sAvadhAnI rakhanI cAhiye / rAlameM saMkhiyeko milAkara khUba ghoTanA cAhiye ki jisase donoM jAyate hi bhuvijo'mRtasravaH plIhapANDuvinicIz2oM ke paramANu acchI taraha mila jAyaM / ise vRttidaaykH| adhikase adhika AdhI rattI mAtrAmeM denA cAhiye vallayugmaparimANatastvayaM lehitazca ghRtamAkSiaura jisa zIzI meM rakkheM usa para " viSa" zabda kaanvitH|| likha denA caahiye| zophapANDuvinivRttidAyakaH sevitazca yavaci cikAdravaiH // (4312) pANDukathAzeSarasaH zuddha gandhaka, abhraka bhasma, zuddha pArA aura ( rasAyanasAra / pANDuro.) lohabhasma samAna bhAga lekara prathama pAre gandhaka tutthatAmrAbhralohAnAM vastrapUteSu bhasmasu / / kI kajalI banAveM aura phira usameM anya cIjeM tulyahAridracUrNapu gomUtraM paDguNaM pacet // milAkara sabako seMbhalakI chAla, mUsalI, giloya, haMsamaNDUratulyaM tad gavyatakreNa cedbhajet / triphalA, adraka, ghIkumAra, cItA aura indrajauke pANDuIlImakaM cApi kathAmAtreNa ziSyate // kAthakI sAta sAta bhAvanA dekara rakkheM / tUtiyA, tAMbA, abhraka, loha; ina cAroM -raseMdracintAmaNi ityAdi meM ise " pANDunigraha" cIjoMkI kapar3achana kI huI 2-2 tole bhasmoM meM | nAmase likhA hai| 8 tole haldI kA cUrNa milAkara savA sera gomUtrameM / 2- zigrujaranaizceti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org - bhaiSajya ratnAkaraH / [ 438 ] ise ghRta aura zahada ke sAtha sevana karane se plIhA aura pANDu tathA khiranIke kAthake sAtha sevana karanese zothayukta pANDu kA nAza hotA hai / mAtrA --- 6 rattI / bhArata (4314) pANDugajakezarIrasaH ( rakheM. ciM. ma. / a. 9 ) ravibhAgaM tu maNDUraM tatsamaM lauhabhasmakam / zilAjatu tadarddha syAt gomUtre'STaguNe pacet // paJcakolaM devadAru mustA vyoSaM phalatrayam / pRthaga viDaGgaJca pAkAnte cUrNitaM kSipet // pAyaye dakSamAtrantu takreNAlpAzano bhavet / pANDugrahaNimandAnizothAzasi halImakam // UrustambhakRmiplIhagala rogAn vinAzayet // tAmra bhasma, maNDUra aura lohabhasma 1 - 1 bhAga tathA zuddha zilAjIta sabase AdhI lekara sabako ATha gune gomUtra meM pakAveM aura jaba pAka taiyAra ho jAya to usameM paJcakola ( pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, sAMTha), devadAra, nAgaramothA, soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A AmalA aura bAyabiraMgakA cUrNa AdhA AdhA bhAga milAkara surakSita rakheM / ise 1| tolekI mAtrAnusAra takrake sAtha sevana karane aura laghubhojana karane se pANDu, grahaNI, mandAgni, zotha, arza halImaka, Urustambha, kRmiroga, plIhA aura gala rogoMkA nAza hotA hai / ( vyavahArika mAtrA 3 mAze / ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ pakArAdi | (4315) pANDunAzanarasa: (1) (ra. pra. su. / a. 8 / ra ca / pANDu. ) svarNarUpyamatha zANamAtrakaM zuddhatAmramatha tatsamaM kuru / rasavaraM sakalena samaM hi vai piSTikai kuru vima golakam // gandhakena pariveSTa golakaM pAcayecca matimAn bhiSak sadA / bhUmimadhyanihitaM suyantritaM yAmapaTkathavASTakaM tataH // gandhamanyamapi nikSipetpuTe evamatra parijArayedbudhaH / nimbujena paripeSya paDguNaM gandhacUrNamatha lohacUrNakam // yojayecca palamAnatastato lauhapAtrakuhare putrayaiH / pAcaca cirabilvavahninA pANDunAzanarasastato bhavet // ballamasya madhupippalIyutaM lehitaM sakalapANDunAzanam // svarNabhasma, cAMdI bhasma aura tAmra bhasma 5-5 mAze tathA zuddha pArA sabake barAbara lekara sabako ekatra milAkara kharala kareM / jaba piTThIsI ho jAya to usakA golA banAkara usapara ( sabake barAbara ) nIbUke rasameM ghuTA huvA gandhakakA bArIka cUrNa lapeTa deM aura use sampuTameM banda karake 6 yA 8 pahara bhUdhara yantra meM pakAyeM / jaba svAMga zItala ho jAya to goleko nikAla kara usa para punaH nIbU ke rasameM ghuTA huvA samAna bhAga gandhaka lapeTa For Private And Personal Use Only
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [439] kara use pahilekI bhAMti bhUdhara yantrameM pkaaveN| deM aura use sukhAkara 2 pahara taka tIbrAgni para isI prakAra 6 bAra pAka karake SaDguNa gandhaka pakAveM / jaba hANDI svAMga zItala ho jAya to jAraNa kreN| usameM se tAmra bhasmako nikAlakara pIsa leM / tadanantara usameM 5--5 tole lohabhasma aura tadanantara sIse ko gandhakake sAtha puTa dekara zuddha gandhaka milAkara use lohe ke sampuTameM banda usakI bhasma banAveM; aura anta meM ukta tAmrakarake karaJjakASTha kI agnimeM puTa deM / isI prakAra | bhasma tathA yaha sIsAbhasma barAbara barAbara lekara hara bAra 5 tole gandhaka milAkara do puTa aura deM, | donoMko ekatra milAkara cIteke kAtha aura adaraka aura phira svAMga zItala honepara nikAlakara pIsa- | ke rasameM 1-1 dina ghoTakara cUrNa banAveM / kara surakSita rkheN| ise 1 rattIkI mAtrAnusAra yathocita anuise 3 rattIkI mAtrAnusAra pIpalake cUrNa pAnake sAtha sevana karanese zotha, pANDu aura kapha aura zahadake sAtha sevana karanese sarva prakAra ke tathA vAyukA nAza hotA hai / pANDuroga naSTa hote haiN| isake sevanakAlameM ladhubhojana karanA aura (4316) pANDunAzanarasaH (2) tela, khaTAI, lavaNa tathA mAMsase paraheja karanA (ra. pra. su. / a. 8) cAhiye / sUkSmaM tAmradalaM vilipya valinA mUtena cApi / pANDunigraho rasaH tathA (raseM. ci. ma.; ra. rA. muM.; vR. ni. ra. / pANDu.) sthAlImadhyagataM supAcitamidaM yAmadvayaM vhninaa| pANDukuThArarasa dekhiye / nAgaM gandhakasaMyutaM ca puTita citrAsaMmizritam (1317) pANDupaGkazoSaNarasaH cUrNIkRtya samaM suzobhanarasaM saMyojayecchA (ra. caM. / pANDu.; ra. ra. sa. / a. 19) svavit // zophapANDukaphavAtanAzano raktikaikaparimANata- mrabhasmarasabhasmagandhaka stvayam / vatsanAbhamatha tulyabhAgataH / sevayecca laghu cAnnabhojanaM, tailamamlalavaNAmirSa | vahitoyaparimarditaM pace binA // dhAmapAdamatha mandavahinA // samAna bhAga pAre gandhakakI kajalIko nIbUke raktikAyugalamAnatobhave rasameM ghoTakara tAmrake kaNTakavedhI patroMpara lepa karadeM cchophapANDughanapaGkazoSaNaH / / aura phira unheM hANDI meM rakhakara usakI sandhi tAmrabhasma pAradabhasma, zuddha gandhaka aura zuddha banda karake usake Upara 4-5 kapar3amiTTI kara bachanAga samAna bhAga lekara sabako cIteke rasameM For Private And Personal Use Only
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [440] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [pakArAdi ghoTakara pauna ghaNTA mandAgni para pakAveM / tada- | karanese halImaka, zotha, pANDu, Urustambha, plIhA, nantara cUrNa karake rakha leN| | yakRt aura gulmakA nAza hotA tathA bala varNa ise 2 rattIkI mAtrAnusAra sevana karanese / aura agnikI vRddhi hotI hai| zotha aura pANDuroga naSTa hotA hai / yaha eka zreSTha rasAyana ( jarA vyAdhi nAzaka) (4318) pANTupazcAnanarasa: yoga hai| ( bhai. ra.; ra. caM. / pANDu. ) (4319)pANDusUdanarasaH (1) lauhamabhrazca tAmrazca pratyekaM palasammitam / (ra. pra. su. / a. 8; ra. caM. / pANDu.) trikaTu triphalA dantI cayikAkRSNajIrakam // | mRtaM tIkSNakameva gandhasahitaM bhAgena saMvarddhitama citrakaJca nize dve ca trivatA mAnamUlakam / pazcAtkhalvatale vimartha vidhinA cUrNIkRtaM kuTajasya phalaM tiktA devadAru vacA ghanam // gaalitm| pratyekameSAM karSantu nikSipetpAkavid bhiSak / kUpyAM saMvinivezya sumRdayA saMlepitAyAM pacet sarvasya dviguNaM deyaM zuddhamaNDUracUrNakam // yAmadvAdazamAtrakaM hi sikatAyantreNa vaidyaH sdaa|| gomUtre'STaguNe paktvA siddhe zItalatAM gate / prakSipecca varazAlmalIrasaM traiphalaM ca guDavallibhakSayetmAtarutthAya coSNatoyAnupAnataH // kAdravam / halImakaM zothapANDumUrustambhazca nAzayet / pAcayeca mRduvahinA dinaM svAMgazItalamayaM plIhAnaM yakRtaM gulmaM sarvarogaharaH paraH / / pragRhaya ca // rasAyanavarazcaiva blvrnnaagnikaarkH|| yUpANAkarasena bhAvayetpANDusUdanaraso'yamIlohabhasma, abhrakabhasma aura tAmrabhasma 5-5 ritH| tole; seAMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, | zuSkapANDuvinivRttidAyako rogarAjaharaNaH pradantImUla, cava, kAlA jIrA, cItAmUla, haldI, kiirtitH|| dAruhaldI, nisota, mAnakanda, indrajau, kuTakI, zuddha pArada 1 bhAga, tIkSNa loha 2 bhAga devadAru, baca aura nAgara mothe kA cUNe 1-1 / aura zuddha gandhaka 3 bhAga lekara sabakI mahIna tolA / ina saba cIjeAMse do gunA zuddha maNDUkA | kajalI banAveM / tatpazcAt use kaparamiTTI kI cUrNa lekara use ATha gune gomUtra meM pakAveM aura huI AtazI zIzImeM bharakara use 12 pahara bAlukA jaba vaha gAr3hA ho jAya to use ThaNDA karake yantrameM pakAveM / isake bAda jaba zIzI svAMga usameM uparokta samasta cIjeM milAkara ( 1 // -1 // zItala ho jAya to usameM seMbhalakI chAlakA rasa, mAzekI ) goliyAM banA leN| triphalekA kAtha aura giloyakA svarasa 6-6 bhAga inheM uSNa jalake sAtha prAtaHkAla sevana | DAlakara punaH 1 dina mandAgni para pakAveM / For Private And Personal Use Only
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [441] - - tadanantara zIzIke svAMga zItala hone para / etatkAthe pacetsamyaggharItakyA zatatrayam / usameM se auSadhako nikAlakara use trikuTeke kvAtha | SaSTayadhikaM tataH zuSkaM gavyadugdhena pAcayet / / aura adrakake rasakI 1-1 bhAvanA dekara (2-2 zoSayitvA zanaihatvA vaTikAbhiH prapUrayet / rattIkI ) goliyAM banA leN| rasasya tripalaM dattvA gandhake tripalAtmake / / inake sevanase pANDuroga naSTa hotA hai / pakvAtha pAtayetpatre cUrNayitvA tataH punaH / (4320) pANDusUdano rasaH (2) guDUcIsatvaM samAdAya zuSkaM saptapalAtmakam / / cUrNayitvA tataH sarve madhunA guTikA kiret / (paJcAnanavaTI) tAstu sUtre samAbadhvA madhubhANDe vinikSipet / / ( bhai. ra.; ra. caM.; ra. rA. suM.; ra. sA. saM.; vR. ni. ekaikAM bhakSayennityaM zuSkapANDuvinAzinIm // ra. / pANDu.; raseM. ciM. ma. / a. 9; ra. kA. pIlI kaTasaraiyA, bhaMgarA, zatAvara aura punadhe.; dha.; ra. ra. sa. / pANDu.) navA 35-35 tole lekara sabako bArIka kUTarasaM gandhaM mRtaM tAnaM jayapAlaJca gugguluH / kara 16 gune pAnImeM pakAveM aura cauthA bhAga samAMzamAjyasaMyuktAM guDikAM kArayedbhiSak / / pAnI zeSa rahane para chAnakara usameM 360 harra, ekaikAM bhakSayanityaM pANDuzothapaNuttaye / / DAlakara pakAveM / jaba harra usIja jAeM to unako zItalaJca jalazcAmlaM varjayetpANDumudane // nikAla kara jarA zuSka kara leM aura phira (4 gune) zuddha pArA, zuddha gandhaka, tAmrabhasma, zuddha | godugdhameM pakAyeM aura phira unheM cAkUse cIrakara jamAlagoTA aura zuddha gUgala samAna bhAga lekara | sAvadhAnI pUrvaka unakI guThaliyAM nikAla deN| prathama pAre gandhakakI kajalI banA leM, phira usameM| tadanantara nimna likhita goliyoM meM se 1-1 anya cIjeM milAveM aura sabake barAbara ghI milA- golI pratyeka harrameM bharakara usa para kacA sUta kara acchI taraha ghoTakara (2-2 rattIkI) lapeTa kara sabako zahadameM DAla deN| goliyAM banA leN| zuddha pArada 15 tole aura zuddha gandhaka __inake sevanase pANDu aura zotha kA nAza | 15 tole lekara doneAMkI kajalI karake use ghRta hotA hai| putI huI lohekI kar3hAI meM pighalAkara vidhivat ____ isake sevana kAlameM zItala jala aura amla | parpaTI banAveM aura phira use pIsakara usameM 35 padArthose paraheja kreN| tole giloya kA sata milAkara zahadake sAtha (4321) pANDahArIharItakI ghoTakara sabakI 360 goliyAM banA leM aura eka (ra. ra. sa. / a. 19) | eka golI 1-1 harrameM bhara deN| koraNTo bhRGgarAjazca zatAvarIpunarnave / inameM se nitya prati 1-1 harra khAnese zoSa ete saptapalA grAhayAH pratyeka sUkSmacUrNitAH // aura pANDuroga naSTa hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [442] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi ___ noTa-uparokta pramANase banI huI guTikA / abhrAcatuSpalaM cuurnnmekiikRtvaakaambunaa|| meM lagabhaga 1 mAzA kajjalI AtI hai jo bahuta triphalApayasA bhAvyA kolArddhamAnakI vaTI / adhika hai ata eva 4-4 rattIkI goliyAM | bhaktodakAnupAnena sevyA vahipadIpanI / banAnI caahiye| | amlapittAmavAtAdInhanti payasAnnabhojanam / / (4322) pANDvarirasaH zudra pArA aura zuddha gandhaka 1-1 karSa (ra. rA. suM.; vR. ni. ra. / pANDa.: raseM. ciM. (10-11 tolA); bAyabiDaMga, kAlImirca, ada raka, hare, baher3A, AmalA, nisota, cItAmUla, ma. / a. 9) pIpala, dantImUla, punarnavA ( bisakhaparA-mATI) rasagandhAbhralohaikyaM pANDvariH puttitstridhaa| thohara (seMDa) kA dUdha, mAnakanda, har3asaMghArI, kumAryAktazcaturvallaH pANDukAmalapUrvanut // | yavakSAra, kUTa aura khAMDa 5-5 tole tathA abhraka zuddha pArA, zuddha gadhaka, abhraka bhasma aura | bhasma 20 tole lekara cUrNa yogya cIjekA mahIna lohabhasma samAna bhAga lekara sabako ghIkumAra | cUrNa banAkara sabako ekatra milAkara usameM 5 tole ( gvArapAThe ) ke rasameM ghoTakara TikiyA banAkara | garma pAno aura 5 tole ghI milAkara ghoTeM tadanasukhA leM aura zarAvasampuTa meM banda karake laghupuTakI / tara use adrakake rasa, triphaleke kAtha aura dUdhako AMca deM / isI prakAra gvArapAre ke rasameM ghoTakara 1-1 bhAvanA dekara Adhe Adhe tolekI goliyAM tIna puTa deN| banA leN| ise 12 rattIkI mAtrAnusAra sevana karanese inheM kAlIke sAtha sevana karanese agni pANDu aura kAmalA kA nAza hotA hai| dIpta hotI aura AmavAta tathA amlapittAdikA ( vyavahArika mAtrA 2 rattI / ) nAza hotA hai| pAnIyakumArarasa: pathya- dUdha bhAta / " pAnIyavaTikA (siddhaphalA) " dekhiye / / (vyavahArika mAtrA--1 mAzA taka) (4323) pAnIyabhaktavaTI (1) (4324) pAnIyabhaktavaTI (2) (madhyama) (vaM. se. / rasAyana.) (bhai. ra. / amlapi.; ra. ra.; ra. kA. dhe.; ra. ci. zuddhau gandharasau karpha viDaGgamaricAIkAH / ma.; ra. sA. saM. / graha.; raseM. ci. ma. / triphalAtrihatAvahniH kaNA dantI punarnavA // a. 9) snukkSIraM mAnakulizayAvAgrarogakhaNDikAH / kRSNAbhralohamalakuSThaviDaGgacUrNa pratyekaikaM palaM cUrNamuSNapAnIyakaM haviH / / / pratyekamekapalikaM vidhivadvidhAya / For Private And Personal Use Only
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [443] cavya kaTutrayaphalatrayakezarAja pariNAmazUla, agnimAMdya, kuSTha, palita,bali(zarIrakI dantIpayodacapalA'nalaghaNTakarNAH // jhurriyAM ) zvAsa, khAMsI aura pANDukA nAza hotA mAnolvakandavRhatItrivRtAHsasUryA | tathA jaTharAgnikI vRddhi hotI hai| ___ vartAH punarNavikayA sahitAstvamISAm / paraheja---siMghAr3A, bela, gur3a, caulAI, nArimUlaM prati prativizodhitamakSamekaM / yala, dUdha aura hara prakArakI dAlakA parityAga cUrNa tadarddharasagandhakamekasaMstham // | karanA caahiye| kRtvAkIyarasasamvalitazca bhUyaH | (4321.) pAnIyabhaktavaTI (3) sampiSya tasya vaTikA vidhivdvidheyaa| (bhai. ra.; ra. ci.; ra. sA. saM.; ra. rA. su.; ra. caM.; hantyamlapittamaruciM grahaNImasAdhyAM vaM. se.; ra. kA. the. / rasAyana.) durnAmakAmalabhagandarazothagulmAn // tritA citrakaM mustaM triphalA yaSaNaM tathA / zUlaJca pAkajanitaM satatAmimAnya / ekaikazo mato bhAgastadardhe rasagandhayoH / / __ sadyaH karotyupacayaM cirnssttvhnH| / lohAbhrakaviDaGgAnAM bhAgazca dviguNo bhavet / kuSThAni hanti palitaJca baliM vizraddhAM etatsakalacUrNantu cUrNayitvA vickssnnH|| ___zvAsazca kAsamapi pANDugadaM nihanti / / triphalAyA kaSAyeNa guTikAM kArayedbhiSak / zRGgATabilvaguDakaJcaTanArikela tatraikAM bhakSayetpAtarbhaktavAripibedanu / dugdhAni sarvavidalAni vivarjayettu // paktizUlaM tridoSotthamamlapittaM varmi tathA / kRSNAbhraka bhasma, maNDUrabhasma, kUTha aura bAya- hRcchUlaM pArzvazUlazca vastikukSigudArujam // biDaMgakA cUrNa 5-5 tole / cava, sAMTha, mirca, / kAsaM zvAsaM tathA kuSThaM grahaNIdoSamAmajam / pIpala, hare, baher3A, AmalA, bhaMgarA, dantImUla, | yakRtplIhodaraM gulmaM yakSmANaM grahameva ca // nAgaramothA, pIpala, cItA, ghaNTakarNa, mAnakanda, / viSTambhamAmadaurbalyamagnisAdaM niyacchati / sUraNa ( jamIkanda ), kaTelI kI jar3a, nisota, sarvAnetAJchamayati bhAskarastimiraM yathA // sUryAvarta (hulahula ) kI jar3a aura punarnavA- ! nisota, cItA, nAgaramothA, harra, baher3A, mUlakA vastrapUta mahIna cUrNa 11-1 / tolA tathA AmalA, seAMTha, mirca aura pIpala 1-1 bhAga, zuddha pAre aura gandhakakI kanjalI ina sabase AdhI pArada aura zuddha gandhaka AdhA AdhA bhAga tathA lekara sabakA ekatra milAkara 1 dina adarakake lohabhasma, abhrakabhasma aura bAyabiDaMga 2-2 bhAga rasa meM ghoTakara (4-4 rattIkI ) goliyAM | lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura banAveM / phira usameM anya oSadhiyoMkA kapar3achana cUrNa inake sevanase amlapitta, aruci, kaSTasAdhya | milAkara sabako 1 dina triphalAke kAthameM ghoTasaMgrahaNI, aza, kAmalA, bhagandara, zotha, gulma, / kara (1-1 mAzekI ) goliyAM banAveM / For Private And Personal Use Only
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 444 ] inameM se 1-1 golI nitya prati prAtaH kAla kAMjI ke sAtha sevana karanese paktizUla, tridoSaja amlapitta, vamana, hRdayazUla, pasalIkI pIr3A, basti kukSi aura gudAkA darda, khAMsI, zvAsa, kue, Amajanya grahaNI vikAra, yakRt, tillI, udararoga, yakSmA, viSTambha, Ama, durbalatA, aura agnimAMdya kA nAza hotA hai / (4326) pAnIyabhaktavaTI (4) bhArata - bhaiSajya - ( ca. da. | agnimAM. ) rasorddhabhAgikastulyA viDaGgamaricAbhrakAH / bhaktodakena sammartha kuryAd guJjAsamAM guTIm // bhaktodakAnupAnaikA sevyA vahnipradIpanI / vAryannabhojanaM cAtra prayoge sAtmyamiSyate // pArada bhasma 1 tolA tathA bAyabiDaMga aura kAlI mircakA cUrNa evaM abhraka bhasma 2 -2 tole lekara sabako 1 dina kAJjImeM ghoTakara 1-1 rattI kI goliyAM banAveM / inheM kAMjIke sAtha sevana karanese agni pradIpta hotI hai / isake sevana kAla meM mAMDayukta bhAta khilAnA cAhiye / (4327) pAnIyabhaktavaTI (5) ( va. se. / rasAyanA. ) viDaGgaM pippalImUlaM triphalAmunijaM phalam / lohakaM gandhakaM citraM palArddha cUrNitaM pRthak // yUSaNaM cUrNitaM grAhacaM sArddhaM dvipalikaM pRthak / azuddhAbhrapakarSArdhaM pAradasya ca // asthisaMhAranirguNDInAgavallyArdrakaiH zubhaiH / [ pakArAdi rasaizcatuSpalairevaM bhAvayitvA pRthak pRthak // yathAgniM bhakSayedenAM vaTImanupivejjalam / vAribhaktaJca bhuJjIta kuryyAtpUrvokta kaangunnaan|| - ratnAkaraH / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bAyabiDaMga, pIpalAmUla, harra, baher3A, AmalA, hiMgoTake phalakI girI, lohabhasma, zuddha gandhaka aura cItAmUla 2 // - 2 // tole tathA soMTha, mirca aura pIpala 2||2|| pala ( pratyeka 12|| tole ); amlapadArthoM ke yogase mArA huvA abhraka 5 lole aura zuddha pArA 7|| mAze lekara prathama pAre gandhaka kI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyeAMkA cUrNa milAkara use kramaza: har3ajor3I, saMbhAla, pAna, aura adarakake 20-20 tole rasa meM pRthak pRthak dhoTeM / tadanantara (1 - 1 mAzekI ) goliyAM banAkara surakSita rakhakhe / inheM pAnI ke sAtha sevana karanese AmavAta, grahaNI, gulma aura zUla naSTa hotA hai / isake sevanakAla meM mAMDa sahita bhAta khilAnA cAhiye ! (4328) pAnIyabhaktavaTI (6) (va. se. / rasAyanA.) triphalA trikaTukamusta kaviDaGgabhallAtakakezarAjA nAm / karivarttacchadadantI taNDulikA punarnavA trivRtA / / citradvijIrakacUrNAnyekatra karSamitAni kAryANi / gandhazilAkarSArdhaM gaganapalaM zodhitaM vidhivat // amzuktabhakta payasi paktvA kuryyAdardhamASikAM TikAm / amlaM vAnupeyaM kAryaM tadanuvihitaM pathyam || For Private And Personal Use Only
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tRtIyo bhAgaH / rasamakaraNam ] kaphAtiduSTavanernAtaH paramatra bheSajaM dRSTam / hanyAttadAmavAtaM grahaNIgadgulma zUlarujaH || [ 445 ] pIpalAmUla, harra, baher3A, AmalA, cItAmUla, nisota aura padmaguggulu (gUgala bheda, jisakA raMga lAla mANikyake samAna hotA hai ) AdhA AdhA karSa; trikuTA ( samAna bhAga-mizrita sAMTha, mirca aura pIpala ) 3 // karSa, seMdhA namaka, savala (kAlA namaka) aura bAyabiDaMga 1 -1 karSa (14-1 | tolA) aura sampuTameM bhasma kiyA huvA abhraka 5 tole lekara sabakA atyanta mahIna cUrNa banAkara use ciraciTA (apAmArga), adaraka, saMbhAlU, nAgaravelake pAna aura har3ajor3I 10 - 10 tole rasameM pRthak pRthak ghoTakara kamalage ke barAbara goliyAM banA leN| harra, baher3A, AmalA, soMTha, mirca, pIpala, nAgaramothA, bAyabiDaMga, zudra bhilAvA, kAlAbhaMgarA, gajapIpala, tejapAta, dantImUla, kAMTe vAlI caulAIkI jar3a, punarnavAmUla (sAThI), nisota, cItAmUla aura donoM jIra / ina sabakA kapar3achana cUrNa 1-1 ka (11--11 tolA) tathA zuddha gandhaka kA cUrNa AdhA karma evaM abhraka bhasma 5 tole lekara sabako 4 gune khaDDe sirake yA cAvalokI kAMjI meM pakAveM / jaba pAka taiyAra ho jAya to ThaMDA karake Adhe Adhe mAzekI goliyAM banA | 1 ise kAJjIke sAtha sevana karanA cAhiye / kaphase atyanta duSTa jarAmike liye isase uttama anya koI bhI auSadha nahIM hai / isake atirikta yaha saMgrahaNI, AmavAta, gulma aura zUlako bhI naSTa karatI hai 1 (4329) pAnIyabhaktavaTI (7) (va. se. / rasAyanA.) granthikaM triphalA citraM trivRlohitakumbhakam / eSAM karddhakaM cUrNe pratyekaM tAvadunmitam // sri raj giri fasGga kArSikaM pRthak / palaM kRSNAbhrakaJcaivamantaradagdhvA viniHkSipet || zilAyAM peSaNaM kRtvA sarvamekatra yojayet / zikharyAka nirguNDI nAgavalyasthisaMhRtA // rasairdvipalikaireSAM bhAvayitvA'kSasammitAm / kRtvaikAM bhakSayetmAtaramlavAri pivedanu || vAtazleSmAmayAn hanti vahnisAdaM jvaraM vamim AmavAtaM jaratpittaM vAribhaktavaTI matA // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir inheM prAtaHkAla kAJjI sAtha sevana karane se vAtakaphaja roga, agnimAMdya, jvara, vamana, AmavAta aura pariNAmazUlakA nAza hotA hai / ( vyavahArika mAtrA 4 rattI / ) (4330) pAnIyabhaktavaTI (8) (va. se. / rasAyanA.) mAnando'zvakarNazca tA mustakaM tuNiH / trikaTu triphalA bhRGgamapAmArgazca dADimam // tumbIbRhatikA jAtIdvayaJca zatapuSpikA / sUryAvarttastAlamUlI cUrNameSAzca kArSikam / / karpadvayaM viDaGgAnAM baleH pAdonakarSakam / guDUcyabhrakamaNDUrAn pratyekaM vedakArSikAn / / sucUrNamAkaM vastrapAtitaM kAJjike kSipet / amle payasi vA pazcAduddharetpazca me'hani / nirvApayeca maNDUraM triphalAyA rase zubhe / sUryAvartase vA'tha cobhayatra ca vA bhiSak // For Private And Personal Use Only
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ta-bhaiSajya ratnAkaraH / [ 446 ] tataH puTAni deyAni vakSyamANairmahauSadhaiH / vaMzaparasaiH pUrvaM puTayedAtape bhiSak // maNDUkaparNI citraJca dantIrasapunarnave / tritA tAlapaTolaM cAsthisaMhAra eva ca // ArdrakaM tAlamUlI ca sUryyAvarttaJca zimbikA / kezarAjo bhRGgarAjaH zatamUlI ca mustakam // tataH prakSipya cUrNAni hiGgukarSacatuSTayam / saptadhA peSayedgADhaM triphalAkAthavAriNA // tenaiva guTikAM kuryAnmApaikaikapramANikAm / baTikAdvitayaM bhakSyamamlavAnupAnataH // vayovasthAmagnivalaM vyAdhiM prakRtimeva ca / dRSTvA mAtrAM prayuJjIta yathAkSepaM pradIyate / / grahaNImamlapittaJca pittazleSmANameva ca / asi vahUnisAdaJca lIhAnamarucintathA // afrai nihantyAzu nAtra kAryA vicAraNA || bhArata mAnakanda, azvakarNapalAzakI chAla, nisota, nAgaramothA, tunakI chAla, soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AbhalA, bhaMgarA, ciraciTA (apAmArga), anAradAnA, tumbI, kaTailI, jAvitrI, jAyaphala, sauMpha, hurahura aura tAlamUlIkA cUrNa 1-1 karSa (1 / - 1| tolA), bAyabiDaMgakA cUrNa 2 karSa, zuddha gandhaka pauna karma tathA giloyakA cUrNa 4 karSa lekara sabako ekatra milAveM / | tadanantara 4 karSa zuddha abhrakake kapar3achana cUrNako khaTTI kAMjI athavA dUdha meM DAla deM aura pAMcaveM dina nikAla leM / isI prakAra zuddha maNDUrake 4 karSa cUrNako tapA tapAkara (7 bAra ) triphalAke kAtha athavA hurahura svarasa yA ina donoM meM bujhAveM / [ pakArAdi tadanantara uparokta abhraka aura maNDUrako ekatra milAkara unheM vaMzapatrI, maNDUkaparNI, (brAhmI), cItA, dantImUla, punarnavA, nisota, tAr3a, paTola, asthisaMhAra, adraka, tAlamUlI, hurahura, sema, kAlAbhaMgarA, maMgarA, zatAvara aura nAgaramothe meM se jinake svarasa mila sakeM unake svarasakI aura zeSake kAthe kI dhUpameM pRthak pRthak 1 - 1 bhAvanA deM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir isake bAda isameM pUrvokta oSadhiyAMkA cUrNa tathA 5 tole bhunI huI hIMga milAkara sabako triphalA kAthakI sAta bhAvanA dekara 1-1 mAze kI goliyAM banA leM / inameM se 2-2 golI kAJjI ke sAtha sevana karane se grahagIroga, amlapitta, zItapitta, arza, agnimaya, tillI aura arucikA nAza hotA hai| isakI mAtrAkA nirNaya rogIkI Ayu, rogakI dazA aura agni, bala tathA prakRti AdikA vicAra karake karanA cAhiye / noTa- uparokta vidhise abhraka kaccA rahatA hai isa liye abhraka aura maNDUra ke cUrNa ko milAkara baMzapatrI Adike rasa meM ghoTa ghoTakara pRthak pRthak 1-1 gaja puTa lagA denI cAhiye / ( 4331) pAnIyavaTikA (1) ( ra. rA. suM.; maiM. ra. / jvarA. ) rasamASakacatvAri iSTakAguNDake graham / zodhayitvA tataH zodhyaM tIkSNaparNe tathAke // svarNastUrasatve ca vRddhadAradrave tathA / kanyakAnijasatve ca rasazodhanamuttamam // gandhakaM rasatulyantu prakSAlya taNDulAmbunA / kRtvA tailasamaM daya nirvApya citrakadbhave // For Private And Personal Use Only
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tRtIyo bhAgaH / rasamakaraNam ] dvAbhyAM kajjalikAM kRtvA lauhacUrNasya mASakam suvarNamAkSikamapi tatra lauhasamaM dadet // kRtvA kaNTakavedhyantu tAmraM kajjalale pitam / muhUrtta dhamyatastA drutaM cUrNatvamApnuyAt // ekIkRtya tu tatsarvaM tataH prastarabhAjane / mardayettAmradaNDena dattvA caiSAM nijadravam // prathame kezarAjazca dvitIye grISmasundaraH / tRtIye bhRGgarAjazca caturthe bhekaparNikA || paJcame ca nisundAraH SaSThe ca rasapUrtikA / saptame pAribhadrava aSTame raktacitrakaH / / zakrAzanaca navame dazame kAkamAcikA / ekAdaze tathA nIlA dvAdaze hastizuNDakA || amISAmauSadhAnAJca pratyekantu paladravam / mardayettu prayatnena dvAdazAhena sAdhakaH // tataH pAradamAnantu dattvA trikaTuguNDakam / afai rAjikAtulyAM chAyAzuSkAM samAcaret tataH zambUkaje pAtre karttavyA truTikA tviyam / zarAve zaGkhapAtre vA kRtvA salilagolitam // atyantadoSaduSTAya jJAnazUnyAya rogiNe / UrdhvayoniM samabhyarcya pradadyAdvaTikAdvayam // DhakkayettaM tataH pazcAnnaraM sthUlapaTAdibhiH / malamUtrAgamAtsadyaH sa sAdhyo bhavati drutam / / dadhyannantu tato dadyAt pibet vAri yathecchayA dadhAdvAtaharaM tailamabhyaGgAya sadaiva hi // cirajvare pivedvAri paJcamUlImasAdhitam / grahaNyAM raktapitte ca pivedativiSAM gadI || pibetparpajaM vAri ghore kampajvare tathA / tathA jvarAtisAre ca jIrakasya jalaM pibet // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 447 ] mandAgnau kAmalAyAM ca saMgrahe grahaNIgade / kAse zvAse sadA kAryA pAnIyava TikA tviyam // 5 mAze sAdhAraNa zuddha pAradako prathama IMTake cUrNa ke sAtha acchI taraha ghoTeM aura phira use usase alaga karake 1-1 dina kamarakha, adaraka, dhatUrA, bidhArA aura ghRtakumArI ( gvArapAThA ) ke rasa meM pRthak pRthak ghoTakara kAMjIse dho DAleM / evaM 5 mAze zuddha gandhakako cAvala ke pAnI meM dhokara use karachI meM pighalAkara cIteke bAthameM bujhAveM / tadanantara isa prakAra zuddha pArada aura gandhaka kI kajjalI banAkara usameM 1-1 mAzA zuddha loha aura svarNa mAkSikakA mahIna cUrNa milAkara nIbU Adi ke rasa meM ghoTakara use 5 mAze zuddha tAmra kaNTakavedhI patroM para lepa kara deM aura unheM dRr3ha mUpA meM banda karake tItrAgni meM dhamAveM / isase thor3e samaya meM hI tAmrakI bhasma ho jAyagI / isa bhasmako pattharake kharala meM zuddha tAmbekI mUsalIse kAlA bhaMgarA, gUmA, bhaMgarA, maNDUkaparNI, saMbhAlu, mAlakaMgunI, pAribhadra ( pharahada), lAlacItA, kur3A, makoya, nIla aura hAthIsuNDIke 5-5 tole svarasameM kramaza: 1-1 dina ghoTeM / tatpazcAt usameM 5 mA trikuTekA cUrNa milAkara rAIke barAbara goliyAM banA kara chAyA meM sukhA leM 1 / jaba sannipAta jvarameM doSoM kI adhikatAke kAraNa rogI saMjJA hIna ho taba inameMse 2 golI zaMkha yA miTTIke kora zarAvameM zItala jalameM ghisa - For Private And Personal Use Only
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [448] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi kara pilA deM aura use garma kapar3A ur3hAkara / trailokyavijayA caiva tathA zvetAparAjitA / liTA deN| pratyekaM kArSikaM caiva rasamAkRSya bhAjane // yadi yaha auSadha khilAneke bAda rogIko ekaikaJca rasaM dattvA mardayellauhadaNDataH / malamUtra A jAya to rogako sAdhya samajhanA cAhiye caNDAvape ca saMzoSya kSIraM tatra punaH kSipet // anyathA nhiiN| | snuhIkSIraM cArkadugdhaM vaTadugdhaM tathaiva ca / malamUtra Aneke pazcAt yathocita samayapara pratyekaM kArSikaM dattvA madeyecca punaH punH|| dahI bhAtakA padhya aura rogIkI icchAnusAra jala | sumarditazca taM jJAtvA yadA piNDatvamAgatam / pilAnA cAhiye / tathA nitya kisI vAtanAzaka | dravyANyetAni saMcUrNya vastrapUtAni kArayet // tailakI mAliza karAnI cAhiye / dagdhahIraM cAtiviSA kocilA cAbhrakaM tathA / jIrNajvarameM vRhatpaJcamUlase pakA huvA pAnI; pAradaM zodhitazcaiva gandhaka viSamAdhuram // grahaNI rogameM malamArgase rakta jAtA ho to atIsa | haritAlaM viSazcaiva mAkSikaJca manaHzilA / kA kAtha, ghora kampajvarameM pittapApar3ekA pAnI pratyekaJca caturmApaM sarva cUrNIkRtazca tat // aura jvarAtisArameM jIrakA pAnI pilAnA caahiye| prakSipya mardayet sarvaM zodhayitvA punaH punaH / ___ yaha vaTI mandAgni, kAmalA, saMgrahaNI, khAMsI, | sammarditaM ca taM dRSTvA cAGgerIsvarasena tu // aura zvAsako bhI naSTa karatI hai / utthApya bheSajaM dRSTvA yadA piNDatvamAgatam / (4332) pAnIyavaTikA (2) (siddhaphalA) tilapramANA guTikAH kArayenmatimAn bhiSak / / (ra. ra.; ra. rA. suM.; bhai. ra. / jvarA.) tridoSajvarito vaidyamukto'pi bahusammataH / anAthanAtho jagadekanAthaH laGghanevAlukAsvedaiH prakrAnto dInadarzanaH // zrIlokanAthaH prathamaH prasannaH / sampUjya karuNAdhAraM praNamya ca khasapeNam / jagAda pAnIyavaTIM supaTvI palena vAriNA ghRSTvA catasro vaTikAH pibet // ___ tAmeva vakSyAmi guruprasAdAt / / pItatadbheSajaM pazcAdvastrairAcchAdayennaram / jayArkasvarasaJcaiva-nirguNDI vAsakaM tathA / rasalagna vapurjJAtvA dadyAdvAri suzItalam // vATayAlakaM karaJjazca sUryAvarttakacitrako / / zarAvapramitaM vAri pAtavyaJca punaH punH| brAhmI vanasarSapaJca bhRGgarAjaM vinikSipet / sanipAtanvarazcaiva dAhazcaiva sudAruNam / / dantI ca tritA caiva tathAramadhapatrakam / / kAsazvAsazca hikAzca vigrahaM cAzmarI jayet / sahadevAmaraM bhaNTI tathA tripurbhnnttikaa| mUtrarodhavibandhe tu dAtavyaM kSIrasaMyutam / maNDUkaparNI pippalyau droNapuSpakavAyasI / | paJcatRNakRtaM kAthaM dAtavyazca punaH punaH / guJjAkinI kezarAjastathA yojnmllikaa| pAnIyavaTikA hyeSA lokanAthena nirmitA // AsAraNeti vikhyAto dhustUrakanakastathA // / lokAnAmupakArAya sarvasiddhipadAyinI / / For Private And Personal Use Only
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam tRtIyo bhaagH| [449] - wan a mummmmmmmmmunis aranI, Aka, saMbhAla, bAsA, nAgabalA, sannipAta jvarakI ghora dAha, khAMsI, zvAsa, hikkA karaJja, hulahula, cItA, brAhmI, banasarasoM, bhaMgarA, (hicakI), malAvarodha, azmarI aura mUtrAghAta ko dantI, nisota, amalatAsa, tejapAta, sahadevI, bhI naSTa karatI haiN| amarakanda, sirasa, sadajaTA, maNDUkaparNI, pIpala, mUtrAghAtameM inheM dUdhake sAtha denA aura bAra gajapIpala, gUmA, makoya ( kAkamAcI), gunA, bAra tRNapaJcamUlakA hAtha pilAnA caahiye| kAlAbhaMgarA, yojanamallikA (hApharamAlI), AsAraNa, pAparogAntako rasaH dhatUrA, nAgakesara, bhAMga aura sapheda koyala; inameM (pApAyogaH) se pratyekakA svarasa 1-11 tolA lekara kramazaH (ra. caM. / kSudraze., raseM. ciM. ma. ! a. 9) 1-1 rasako pattharake kharalameM lohe kI mUsalIse durlabharasa 3216 dekhiye / ghoTeM; jaba ekarasa ghoTate ghoTate gAr3hA ho jaay| to use teja dhUpa meM sukhAkara usameM dUsarA rasa DAla / (4333) pAradaguTikA kara ghoTeM / antameM ( saba raseki sUkha jAne para, (ra. ra. rasAya. kha. / upade. 7) usameM 11-1 / tolA seMDa (thUhara) kA dUdha, AkakA kRSNadhattUratailena pAradaM ghapayedinam / dUdha aura bar3akA dUdha eka eka karake DAlakara ghotteN| triloharveSTitaM baddhaM tatkaTayAM vIryadhArakam // jaya lugadI sI bana jAya to usameM hIrakI bhasma, zuddha pAradako eka dina kAle dhatUreke tailameM atIsakA cUrNa, zuddha kucalekA cUrNa, abhraka bhasma, ghoTe phira usameM samAna bhAga triloha ( svarNa, cAMdI zuddha pArada aura gandhaka, (doneAMkI pRthata kajalI aura tAna ) kA bArIka cUrNa milAkara dhoTakara banAkara), mIThA viSa (zuddha vachanAgakA cUrNa), zuddha golI banAveM / haratAlakA atyanta mahIna cUrNa, sarpaviSa, sonAmakkhI bharama aura zuddha manasilakA cUrNa 5-5 / ise kamarameM bAnese vIryastambhana hotA hai / mAze milAkara acchI taraha ghoTeM aura phira use | (4334) pAradadrutiH cAMgerI ( cUke ) ke rasameM ghoTakara tilake bhamAna (ra. kA. dhe. / gulgA. a. 21 ) goliyAM banA leN| | no narasya kezAMstu vimRdyopalayA dhiyA / sannipAtake jisa rogIko aneka vaidha aneka nirmalIkRtya nIreNa gumamUkSmAnhi khaNDakAn / / prakArake upacAra karake javAba de cuke haiN| usako bhI / kRtvA zarAvamadhye ca sthApayedekarAtrakam / isakI 4 gAlI zItala jalake sAtha dekara garma kapar3A nIhAre sampuTIkRtya mRdAdhazchidrasaMyutam / / ur3hAkara liTA denA cAhiye aura pyAsa, zItala AkAzayantrake vahi kukkuTena puTena tu| jala denA cAhiye / isase pasInA Akara jvara dattvA tacchidrato binzchve ta pItamulohitAn / / naSTa ho jAtA hai| isake atirikta the goliyAM gRhaNIyAna ca tAnka zAnkezalamitIritam / For Private And Personal Use Only
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [450] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [pakArAdi salamardhasehuNDakSIreNa parimRdya ca // | isa tailameM isase AdhA seMDa (sehuMDa-thUhara) tadhantreNaiva saGgahya turyAzaM nvsaadrm| | kA dUdha milAkara ghoTeM aura phira pUrvokta vidhise sampargha tena saMlipya kAcasampuTakAntaram / / isakA taila nikAleM / aba isa telameM isakA pAradaM ca vimRdgIyAdhAmadvitayakAvadhi / cauthA bhAga nasaddara milAkara acchI taraha ghoTeM aura kAMcake kharalameM usakA lepa karadeM / isa ruddhA sampuTake tasmiMssthApayedgarbhagartake / / kharalameM pArada DAlakara use do pahara taka kAMcakI sadyo yuvAzcamalake saMrudhya divasatrayam / yA cInIkI mUsalIse kharala kareM / isake pazcAt saJcityAjazakRtsapta dinAnyevaM sthitirbhavet / / usa kharalapara utanAhI bar3A dUsarA kAMca kA kharala aSTame divase tattu gRhNIyAdbhipajAM vrH| ulaTA karake Dhaka deM aura doneke joDako acchI svacchA salilarUpA sA pAradasya tirbhavet // taraha banda kara deM / tadanantara eka acchA gaharA gujhA turIyabhAgena ythaarogaanupaantH| gar3hA khodakara usameM Adhe taka javAna ghor3ekI sarvarogaharI khyAtA zUlagulmAdikAgadAn // tAz2I lIda bharavA kara usapara yaha kAMcakA sampuTa zimaM vinAzayatyeva zaGkaroktamitIritam / / rakha deM aura usake Upara bhI lIda DalavAkara ___ javAna manuSyake bAloMko thor3I dera bAlU gar3heko bhara deN| evaM 3 dina pazcAt usameM se retake sAtha malakara pAnIse dho DAleM / isase vaha | vaha lIda nikalavAkara usakI jagaha bakarIko svaccha ho jAyaMge / tatpazcAt unhe kaiMcIse kATakare mIMganI bharavA deM aura use sAta dina taka banda bArIka kara leM / unhe eka zarAvemeM DAlakara rAta- rahane deM / tathA AThaveM roja gar3he meM se kharalako bhara osameM rakkhA rahane deM aura dUsare dina usa nikAlakara use sAvadhAnI pUrvaka kholakara usameM zarAvakI talAmeM thoDese bArIka bArIka cheda kara deM se pAnIke samAna duta pAradako nikAla kara suraaura usake Upara dUsarA zarAva Dhakakara donoMke | kSita rkkheN| jAr3ako acchI taraha banda karake sukhA leM / tada- isameM se cauthAI rattI bhara davA yathocita nantara miTTIke eka majabUta ka~DekI talImeM cheda | anupAnake sAtha denese zUla gulmAdi samasta roga karake usameM uparokta sampuTa rakha deM aura use cUlhe / para rakhakara kUDe meM arane upale bharakara Aga lagA (4335) pAradabubhukSAvidhiH (1) deN| isa kriyAse kUDeke chedameMse pahile sapheda (rasAyanasAra ) raMgakA phira pIlA aura phira lAla raMgakA pravAhI | hAlAhalo brahmasutaH pradIpaH TapakegA / use kAMca yA cInIke pAtrameM ikaTThA kara hAridrakaH zRGgikavatsanAbhau / leM / antameM jaba kAle raMgakI bUMdeM Tapakane lage to | saurASTikaH saktukakAlakUTAunheM chor3a deN| yaha pravAhI " kezataila " hai| vetadyathAlAbhaviSeSu sUtam / / For Private And Personal Use Only
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ]] tRtIyo bhaagH| [451] sampargha samma pRthakasthiteSu saptAthavA trINDamarUkayantre / utthApya cotthApya punaHpunastaM kSArAmlavarge paripAcayeta // kSArAmlavagaiviSamaSTamAMzaM sUte pradAyota ca SoDazAMzam / madadRzyAvadhi sUtarAja zuSke drave pAtyamimaM vadanti // vArAMzca saptopaviSeSu marde spRthakpRthak cAsya bubhukSaNArtham / snumattau halinI hayAri guMjAhipheno'nu viSANi sapta // sammarditaM taM garale tu pazcA dutthApayedutthitiyantrakeNa / kSArAmlakairjAgarito'tha jAta vaktraH kSamo'sau kavalAya sUtaH / / zavadruTaGkamatisAraNIyAH pAnIyasaMjJo navasAdaropi / gavAdimUtrodbhavadhAtuzuddhi kSArAstathAnye mukhayanti mUtam // airAvatAmlAtakabIjapUra jambIrikAtintiDinimyucukrAH / AmrAmlasArau karamardakAdhAH zrIsUtarAjaM khalu bodhayanti / audaryavahiH khalumandatAyAM grAso gRhIto na jarAM yathaiti / samyakphalaM yacchati vA na kintu svayaM sa vAntyAdigatairnireti // supto yathA jAtabubhukSakopi grAsa grahItuM kSamate na yadvat / saMjAgradapyastarucirmanuSyo gRhanna dRSTaH kavalaM ca yadvat / / tadvazca bhUtaH paripakSyamANo prAsaM purAtaH kSudhito vidheyH| ubhidratAyai rucaye ca mUtaH saMsvedanIyo munibhiH pdissttH|| doSApahRtyAviva paJcakarmA yudhirAdIni yathA kriyante / tathorddhapAtAdividhizca mUte - saMskAranAmnA kathito munIndraiH // sammaInaM cApyubhayatra tulyaM tulyaM parIpAkavidhAnakaM ca / karmAnusAreNa viyogayogI karmaNyazakeneramUtayozca // pAradakI bubhukSAvidhi artha-hAlAhala, brahmaputra, pradIpana, haladiyA, | sIgiyA, vachanAbha, saurASTrika, saktuka, kAlakUTa; ina nau vipoMmeMse pratyekameM sAta sAta bAra athavA tIna 2 bAra zuddhapAradako ghoTa ghoTakara ( tAjeumra vIrya viSa mila jAya to tIna tIna bAra ghoTanAhI paryApta hai, aura yadi purAne mandavIrya viSa mileM to sAta sAta bAra ghoTanA cAhiye) DamaruyantrameM bAraMbAra ur3AtA jAya aura kSAravarga tathA amlavameM dolAyantrase svedana karatA jAya / yahAM para mardana karanekI aisI padati hai ki yadi : sera pArada hoya to ugravidha aSTamAMza ( pA . For Private And Personal Use Only
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [452] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [pakArAdi mandavIrya caturthAMza ( AdhAsera) DAle / aura kSAra ! haiM jisase sarpabhI nahIM mare aura viSabhI nikala tathA amlakA pAnI DAlakara tabataka ghoTe ki jaba | Ave / mujhe bhI una hI logoMse prApta huA taka pArada dIkhanA banda na ho jAya aura dravapadArtha | thaa| zaGkhadrAva, suhAgA, pratisAraNIya aura na sUkha jAya phira usako DamaruyantrameM ur3Ane yogya pAnIyakSAra1, aura suvarNAdi samasta dhAtuoMke samajhe / isa vidhise nau viSemeM aura sAta upa- zodhanemeM jina jina auSadhiyoMke svarasAdi nikAle viSoMmeM 63 bAra pAradako ghoTanA par3atA hai aura gaye haiM unakA kSAra, saiMndhavAdi sarvalavaNa bhI kSArake tirasaTha bAra hI DamaruyantrameM ur3AnA par3atA hai tathA antargata hI haiN| inameM pAradako ghoTane yA svedita tirasaTha bAra hI dolAyantrameM svedana karanA hotA karanese grAsa grahaNa karaneke liye pAradake hai / parantu itane viSa to mujhe prApta hue nahIM the mukha ( ruci ) ho jAtA hai aura nAraGgI, kintu vachanAbha, sIMgiyA, aura haladiyA basa ye hI ambAr3A ( amar3A-jinakA acAra DAlA jAtA hai tIna sthAvara viSa mile the inahI meM tirasaTha bAra ghoTa- morachalIke samAna choTechoTe phala hote haiM ), bijau ghoTakara ukta saMkhyA samApta karanI par3I thii| maiMne / rAnIbU, jamIrInIbU , kAgajInIbU, 'cUkA, kacce no viSako isa vAste likha diyA hai ki zAyada Ama, amalabeMta ( jisake rasse ke samAna baTe hue kisI vaidyarAjako anya viSa bhI prApta ho jAyaM bAjArameM milate haiM ) aura karauMdA, ityAdi amlato kevala tIna hI viSoMmeM ghoTanekI kyA jarUrata vargakI kAMjImeM pAradakA mardana svedana karanese pArada hai ? bAda sAta upaviSoMmeM bhI pUrvavat / grAsa grahaNa karane ke liye jAgaruka ho jAtA hai / kSArAmla yogase sAta sAta bAra ghoTe, aura pratyeka jaisA ki "kSArAmukhakarAH sarve sarve hyamlAH bAra DamarUyantrameM ur3A ur3Akara svedana karatA rahe; | prabodhakAH " pAradake grAsa grahaNa karanemeM jisameM pAraMdameM bubhukSA utpanna hoya / upaviSeke | bubhukSA, jAgaraNa, mukhIkaraNa, kAraNa haiM isa bAtako ye nAma haiM-thUharakA dUdha, AkakA dUdha, dhatUrekI yuktiyoMse siddha karatA hUM ki-jaise jo manuSya jar3a, kalihArI, kanerakI jar3a, ciramiThI (bUMghacI) / mandAgni hai arthAt jisako bhUkha nahIM lagI hai kI jar3a yA bIja, aura aphIma, inameM koI cIja usako grAsa ( bhojana ) karAyA jAya to vaha aisI nahIM hai jo nahIM mile / itanI kriyAke | pacatA nahIM aura apanA phala pradAna (balavarddhanAdi) bAda sarpake viSa aura kAjI meM ghoTakara DamarUya- | bhI yathArtha rUpase nahIM kara saktA kintu vamana recantrameM rakhakara ur3Ale, aura kSArAmlameM svedana karale nake dvArA svayaM kacce kA kaccA hI nikala to suptotthita manuSyakI taraha pArada ati bubhukSita jAtA hai aura jaise koI manuSya bhUkhA bhI hokara grAsagrahaNake liye samartha hotA hai / sarpakA 1-ina donoM kSAroMkI vidhi "pakArAdi mizra prakaraNa" meM dekhiye| viSa saperesei mila saktA hai| ve loga aisI hozi 2-kvAthAdi chAna lene ke bAda bace huve phokoM ko yArIse sarpake galese viSakI thailI ko nikAla dete / jamA karake sukhAkara unakA kSAra banA liyA jAtA hai / For Private And Personal Use Only
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tRtIyo bhAgaH / rasaprakaraNam ] [ 453] hai para supta (soyA huA ) hai, to bhI bhojana meM samartha nahIM hotA / tathA koI manuSya bhUkhA bhI hai aura jaga bhI rahA hai parantu usako mukhIkaraNa ( annameM ruci ) nahIM hai to usa hAlata meM bhI vaha bhojana nahIM karatA arthAt jabaradastI se use bhojana diyA jAya to vamanAdi dvArA nikala jAyagA | tAtparya yaha huA ki bubhukSA jAgaraNa ruci ye tInoM grAsa grahaNa meM kAraNa haiM taise hI pArada bhI viSopaviSake yogase bubhukSita, kSA ke yoga se rucimAn, amlavarga ke yogase jAgaruka hokara grAsako pacA sakA hai / isI liye maharSiyoMne pArada bubhukSAdi saMskAra kahe haiM / arthAt jo vaidya parizrama aura dravyake lobhase pAra - ah bubhukSAdi saMskAra nahIM karake svarNagrAsa dekara candrodaya rasa banAte haiM, ve pUrNaphalake bhAgI isa liye nahIM ho sakte ki candrodayapAka karate samaya sampUrNa suvarNa zIzI talabhAgameM raha jAtA hai aura suvarNasindUra zIzIke gale para jA lagatA hai / jo grAsa pacaneko diyA gayA hai vaha jaba nahA pacakara nikala gayA to candrodaya prabalazaktika kaise ho saktA hai ? aura jaise kaphadoSa ke nAzArtha vamana, pittadopake nAzArtha virecana, vAtadoSake nAzArtha basti ( picakArI ) Adi paJcakarma manuSyake hote haiM, vaise hI pAradake bhI UrddhapAtana, tiryyak pAtana, Adi 18 saMskAra kiye jAte / isa rasAyanasArake prathama bhAga meM maiMne 18 saMskAra isa liye nahIM likhe haiM ki saMpUrNa saMskAroMkA maiMne abhI taka anubhava nahIM kiyA hai parantu IzvarakI kRpA aura parizramake Age 18 saMskAra kucha duSkara nahIM haiN| anubhava karake agrima bhAgoM meM likhUMgA / binA anubhUta kiye likhanA merI Adata nahIM hai aura jaise 'snehasvedopapAdanaiH paJcakarmANi kurvIta " isa carakavacanAnusAra bamana virecanAdi paJcakarmoM se pahile sneha sveda (tailamAliza baphArA ) diyA jAtA hai vaise hI pAradakA mardana svedana kiyA jAtA hai / jisase pAradake sarva doSa zithila ho jAyaM bAda UrdvapAtanAdise pRthak nikala jAyaM / aura jaise vamana, virecana, AsthApana, anuvAsana, nasya, karma meM pravRtta vaidyarAja dRSTakarmA aura zAstrajJa hoya to yathAvatprayukta una paJcakarmoM ke pratApase manuSya rogase nirmukta hokara sarva kAryakaraNa meM samartha ho saktA hai, yadi ajJa vaidyake pAle par3a jAya to vaha manuSya apane zarIrakA bhI satyAnAza kara baitthe| taise hI pArada bubhukSAdi saMskAra koI catura, parizramI, rasakriyA premI, kharcIlA, manuSya kare to Apa bhI yazakA bhAgI bane aura pAradako bhI baliSTa banAkara aneka prANiyoMkA upakAra kare / yadi ukta guNarahita manuSya rasakriyAmeM pravRtta ho jAya to pAradasiddhi to dUra rahI DhIlIDhAlI mudrA dekara pArada ko bhI kho baitthe| isa likhanekA tAtparya yaha hai ki yaha kriyA merI anubhUta kI huI hai, bilakula satya hai, vaidya loga sAvadhAnIke sAtha kAryArambha kareMge to avasya saphalamanoratha | 66 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir deyagrAsamImAMsA - bubhukSubhUtasya caturthabhAgaM grAsaM suvarNasya suzodhitasya / For Private And Personal Use Only
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 454 ] dattvA vimarderparilagnatA dinadvayaM grAsavipAcanAya // kecidante kevalaM suvarNa patrANi zuddhIranavekSamANAH / taiH sUtarAjo malanIkriyeta duSTarated fazuddhakoSThaH || dhAtvantarasyeva na duSTirasya kuTTAdyairapi nazyatIva / ataH phalazrAvi vaco'stibhoktustathApi sUtagrasanAya neSTe // alpavyayenApi samarjanIyaM svodyogalabhyaM paritoSahetuH / zAstroktarItyA parizuddhahema phale'tizete tu tatopyavazyam // saMzodhitaM kRtrimama cApi bhArata sAtAM naiva vipatti sUte / sUte yato naiva phalaM svakIyaM kintu hetUtthaguNaM prasUte // kArye na hetUtthaguNA ahAta www.kobatirth.org adhvabhAvitasUtarAjaH / tatsamastAMzca guNAndadAno - bhaiSajya ratnAkaraH / nidarzanaM cAtra suyuktiyuktam // pAradameM grAsadenekA vicAra artha - pUrvokta rItise pAradako bubhukSita karake usameM caturthAMza grAsa de, arthAt pAradako tolakara dekhale jo eka sera bubhukSita pArada hoya to zuddha kiye hue suvarNako kUTakara patra banAle, unako pAvabhara tolakara usa pAradameM ghoTe / ghoTate hI turanta sarvapatra pArada meM mila jAyaMge / yathapi | [ pakArAdi bubhukSita pAradameM suvarNakI DalIko bhI DAlakara ghoTe to bhI mila jAtI hai parantu patra karane se ghoTane meM subhItA rahatA hai, pArada chalakatA nahIM hai| bAda bahuta hoziyArIke sAtha ( jisameM pArada uchalakara bAhara na gira jAya ) do dina taka ghoTe, jisameM grAsa bilakula paca jAya / Aja kala kitane hI vaidha bAz2Arase suvarNapatra kharIdakara pAradameM ghoTakara suvarNasindUra, suvarNaparpaTI hiraNyagarbhapoTalI, Adi aneka rasa banAyA karate haiM, aura zAstrakArAMne jo suvarNakI zuddhiyAM likhI haiM unapara dhyAna nahIM dete ki yadi bajAru suvarNapatroMse hI kAma calatA to zAstrakAra suvarNazuddhi kyoM likhate / vaidya parama vizuddha pAradako bhI suvarNa ke doSoMse dUSita karate haiM / jaise vamana virecanAdi karmase bahuta parizrama karake kisI manuSyake koSThako zuddhakiyA hoya phira usako duSTAna sevana karAke anabhijJa vaidya azuddha kara dete haiM / yadyapi tAmrAdi dhAtuoM meM jitanA doSa hai utanA suvarNa meM nahIM hai aura vaha doSa bhI patroMke banAte samaya suvarNako kUTanese, tathA auSadhAntarake yogase naSTaprAya ho jAtA hai / isI vAste suvarNa patra sevana karanevAleko zAstrakAroMne "siddhaM svarNadalaM samastaviSahRcchUlAmlapittApaham hRdyaM puSTikaraM kSayatraNaharaM kAyAgnimAyaM jayet hikkAnAhavinAzanaM kaphaharaM bhrUNAM hitaM sarvadA tattadrogaharAnupAnasahitaM sarvAmayadhvaMsanam " ( arthAt suvarNa varkoM ke sevana karane se sampUrNa viSaroga, zUla, amlapitta naSTa ho jAte haiM aura ve hRdayako hitakArI, puSTi kAraka haiM / tathA kSaya, vraNa, mandAgni, hicakI, AnAha, kapharoga naSTa hote 1 | Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [455] haiM garbhako hitakArI haiM aura aneka anupAnase sabhI | dRSTAnta yaha hai ki pAradagandhakakI kajalImeM saikanoM rogoMko naSTa karate haiM ) ye guNa likhe haiM / tathApi auSadhiyoMkI bhAvanA dekara sindUrAdi rasa bana pAradameM grAsa deneke liye bajAru suvarNapatra ThIka | jAte haiM aura unameM pRthak pRthak saikar3I hI prakA. nahIM kintu suvarNa prakaraNameM likhI huI vidhike / rake guNa bhI dekhe jAte haiM / isase yaha siddha huA anusAra zuddha kiye hue suvarNa ko hI grAsa denA | ki kRtrima suvarNagrAsase pAradameM suvarNake guNa nahIM ucita hai kyoMki voMkI apekSA zodhA- | AveMge kintu mUladhAtu tAmrAdike hI guNa AyeMge / huA suvarNa kama dAmameM hI par3a jAtA hai, aura bubhukSitapara kSiA-- voMko bAjAra meM kharIdate phiro, zodhanA to apane | vimardanAdRSTasuvarNamRto hAthakA kAma hai, jaba cAhe zodha le, aura apane ___ghanena vastreNa ca gAlanIyaH / hAthakI banI hui vastumeM santoSa bhI rahatA hai, niHzeSatAM yanna vastraziSTaH aura saba se adhika bAta yaha hai ki zAstrokta | ziSTaiH sa diSTazca bubhukSureva // vidhise zuddha kiyA huA suvarNa varkekI apekSA | samAlyamAnopi paTena muuto| avazya guNameM kahIM adhika hogaa| ityAdi yukti- | yAziSyate cedgulikAtmakastu / yAMse zodhita suvarNakA hI prAsa denA cAhiye / | svedyazca maryazca punaHpurodha aba dUsarI bAta yaha aura hai ki suvarNa jahayAdhatosau nijazeSabhAvam / / do prakArakA hotA hai, eka khAnase nikalA huA, saMzerate kecana buddhipazyAH dUsarA kRtrima ( rasAyana vidhise tAMbA cAMdI Adi suutaatisNghrssithemdhaatuH| dhAtuoMkA banAyA huaa)| ina donoM meM se khAna- sUkSmasvarUpeNa ghanepi vastre ke suvarNa ko zodhana karake pAradako grAsa denA niryAti cedatra kimasti citram // cAhiye / kRtrima suvarNa zodhA huA bhI pAradameM uddhRtya mUtaM DamarukriyAtaH grAsa yogya nahIM hai / kyoMki kRtrima suvarNa ke | pazyedadhastAsthitahaNDikAyAm / prAsase pAradameM suvarNakA guNa nahIM AsaktA, kintu / svarNa na yAyAdhadi dRkpatha jJo vaha suvarNa yadi tAmrakA banA hogA to tAmrake | jIrNa rase vettu hiraNyamatra // guNa AveMge, yadi cAMdIkA banA hogA to cAMdIke | cecchiSyate kiJca na iNDikAyAM guNa AveMge, yadi sIseko cAMdI banAkara usa tanmardanasvedanakarma kuryAt / cAdIkA sonA banAkara grAsa diyA jAyagA to evaM vidhAnarupapaJcavArai pAradameM sIseke guNa AveMge isameM yukti niHzeSatAmeti samAdadhAmi // yaha hai ki kArya apane kAraNake guNako kabhI svarNa yato noDayituM kSameta nahIM choDatA hai / isa bAtakI puSTike liye spaSTa sUtendravatkazca na yena zaGkI / For Private And Personal Use Only
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [456] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi na pApya jIrNatvamitaM hiraNyaM suvarNakI golIsI baca jAya to samajha le ki abhI syAdRrddhahaNDyAstaladhAma nUnam // pUrNa bubhukSita nahIM huA hai, to phira pUrvakI taraha hemApi sUtena sahaiti haNDI kSAravarga tathA amlavarga ( kAjI Adi) meM svedana manekasaMskArayuteti zaGkA / mardana kare jisase ki bAkI bacA huA suvarNa bhI kRtAkRtagrAsasamAnamAnaM niHzeSa ho jAya / yahAM para kitaneka vidvAsUtendramAlokya nivarttanIyA // ne kI yaha zaGkA hai ki vastra ke dvArA suvarNasahita kecittu saMskAragRhItazaktiM sampUrNa pArada nikala jAnese babhukSita nahIM samajhA zrImRtarAja parigRhya hema / jA sakatA, kyoMki pArada eka aisI sUkSma vastu sahaiva tena sthitimantamAhu hai ki jisake sAtha suvarNako atyanta ghoTanese bubhukSitaM haimanagauravATyam / / suvarNa itanA sUkSma ho jA sakatA hai ki pAradake jainAgamastvAha zatakakarSA sAtha hI sAtha vastrase nikala jAya to kauna Aheno rase karpamite vrajanti / zcarya hai ! taba aisI dazAmeM bubhukSita pAradakI layaM yathA mUrcchati nApi bhAro parAkSA kisa prakAra ho? isakA samAniSkAsyate cApi tataH suvarNam // dhAna yaha hai ki usa pArada ko DamaruyantrameM rakhatathAtmadeze nicitasvarUpAH kara eka paharakI agni dekara uThAle / jaba yantra zubhA'zubhAH paudgalakarmavargAH / / svAGgazItala ho jAya taba usakI mudrAko khola nirastabhArAH punarAtmadIpe kara DamaruyantrakI nIcekI hAMDImeM dekhe, jo suvarNa dIpte tamAMsIva pRthag bhavanti // nahIM mile to buddhimAn samajha le ki pArada sampUrNa bubhukSitapAradako parIkSA- suvarNako khAgayA hai, arthAt asalI bubhukSita ho artha--pUrvokta vidhike anusAra pAradako / gayA hai, kyoMki yadi kucha bhI suvarNa bAkI rahA bubhukSita karake isa prakAra parIkSA kare ki bubhu- hotA to nIcekI hA~DImeM jarUra milatA, kAraNa kSita pAradameM zuddha kiyA huA cauthAI suvarNa DAla- ki pAradakI taraha suvarNa to ur3anevAlI cIja hai kara do dina taka ghoTe, bAda gAr3he kapar3emeM chAne / / nahIM, jo ki pAradake sAtha sAtha ur3a jAtI yadi vastrake Upara kucha bhI bAkI nahIM rahe, kintu yadi mudrA kholaneke bAda nIcekI hA~DImeM kuchabhI sampUrNa vastra se nikala jAya to usako bubhukSita suvarNa mila jAya to samajha lenA cAhiye ki pArasamajhe / kyoMki jo pArada bubhukSita nahIM huaa| dake bubhukSita hone meM abhI kucha kasara hai| taba hotA to kapar3eke Upara kucha na kucha suvarNa avazya | phira pUrvakI taraha svedana mardana kare / isaprakAra bacatA / yadi vastrameM chAnaneke samaya pArada cAra chaH bAra karanese sampUrNa svarNa jIrNa ho jAyagA, to vastra se nikala jAya aura kapar3e ke Upara kucha aura DamaruyantrakI nIcekI hAMDImeM malasthAnApanna For Private And Personal Use Only
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] tRtIyo bhAgaH / [ 457 ] UparakI hAMDI meM jA lage | kucha nissAra bhasma bacegI / jaba yaha bAta / suvarNako lekara pArada sthira hai ki pAradakI taraha suvarNa Upara kI aura phira suvarNakA bhAra bar3ha bhI jAya to usake hA~DImeM ur3akara nahIM jA saktA taba yahAMpara koI bubhukSita hone meM zaGkA nahIM / yaha bubhukSAvadhi vidvAn yaha zaGkA nahIM kara saktA hai ki pAradameM jaisI maiMne anubhUta kI thI vahI vaidyakI sevAmeM suvarNa jIrNa nahIM hokara UparakI hA~DIke talasthAlikhI hai / nameM ur3akara jA lagA hai| yahAM para kitane hI vidvAnoM kI yaha zaGkA hai ki yaha bAta to ThIka hai ki suvarNa ur3anevAlI cIja nahIM hai parantu viSopaviSameM mardana karanese tathA kSAravarga aura amlavarga meM svedana karanese pArada itanA prabalazaktika ho gayA hai ki isakI sahAyatA pAkara suvarNa bhI UparakI hAMDI meM pAradake sAtha hI sAtha jA lage to bubhukSitapAradakI kyA parIkSA ? isa zaGkAkA samAdhAna yaha hai ki jisa samaya pAradameM suvarNagrAsa nahIM diyA thA usa samaya jitanI pAradakI taula thI utanI hI taula pArada meM suvarNamAsa | deneke tathA DamaruyantrameM pAradako ur3Aneke bAdabhI banI rahe to ukta zaGkAkA avakAza nahIM ho sakatA / arthAt merA anubhava aisA hai ki pArada meM jahAM taka suvarNakA bhAra rahegA vahAM taka pAradakI bubhukSAvidhimeM avazya kucha nyUnatA hai / parantu kitane vidvAn to aisA mAnate haiM ki pUrvokta prakArase sampUrNa bumukSAvidhi sampAdana karaneke bAda pAradako Damaruyantra meM rakhakara ur3Ave, vaha pArada suvarNako lekara Upara kI hA~DImeM jA lage usa avasthA meM suvarNakA bhAra bar3ha bhI jAya to bhI vaha pArada uttama bubhukSita samajhA jA sakatA hai / tAtparya yaha hai ki pArada meM suvarNako ghoTanepara bhAra bar3ha jAya to usako bubhukSita nahIM kaha sakate kintu | kI gaI hai / ) ( yaha hindI TIkA rasAyanasAra se | uddhRta 58 pAThakavRnda ! pArada kI apAra mahimA hai| dekhiye bhagavatI sUtra Adi jainasiddhAntake A grantha kyA kaha rahe haiN| jaina siddhAnta zubhAzubha karma - vargaNAoMko mUrtisvarUpa mAnatA hai, isaliye vahAMpara zaGkA huI ki yadi karma vargaNA mUrttisvarUpa haiM to AtmA pradeza para baiThakara saMghAtarUpa kyoM nahIM ho jAtI tathA unakA bhAra AtmAmeM kyoM nahIM bar3hatA ! isake uttara meM likhA hai ki jaise 1 tolA pAradameM 100 tole suvarNa lIna ho jAtA hai| tathApi suvarNakA bhAra bar3hatA nahIM hai, aura bhI bar3hakara bAta yaha hai ki phira usa suvarNako nikAlanA cAheM to nikAla bhI sakte haiM; taise hI AmA pradezoM para karmavargaNA ikaTThI hotI jAtI haiM aura paraspara lIna hotI jAtI haiM tathApi unakA bhAra nahIM bar3hatA, aura kevala jJAnarUpI dIpaka jaba jAgarUka hotA hai taba andhakArakI taraha ve karma - vargaNA AtmA se nikala kara dUra ho jAtI haiM / aisI aisI bAteM zAtroMse tathA vidvAnAMse maiMne bahuta suna rakkhI haiM, parantu yaha grantha anubhUta bAtako likha rahA hai isa liye maiM una samasta bAtAMko likhakara Apa logoM kA samaya naSTa nahIM kara saktA / For Private And Personal Use Only
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [458] bhaart-bhaissjy-rtnaakr| [pakArAdi (4336) pAradabubhukSAvidhiH (2) / | UrdhvasthavahiM pidardhAta nAnyA ( rasAyanasAra) sacchidrayA vhinirosshengeH|| vidhApya kuNDaM maNapazcaphAmbho tRtIyakoNe vidadhIta koSThI mAnaM kulAlena tadANotu / candrodayAdeH paripAcanArtham / paTena zANena dRDhIkarotu puTeSu lohAbhrakabhasmapAkA saMsIvanenApi samRtpaTena / / sampacyamAnA bhiSajA bhveyuH|| tayogyagarne nikhaned galAntaM rasakriyaivaM khalu mAsaSaTkaM bharenmRdA tasya mahAvakAzam / pravartatAM mUtabubhukSaNantu / tatrAva petAgranidarzitAni vinA prayAsaiHsvayameva sida padArthajAtAni bubhukSaNArtham // ___syAdabhrakAderbhasitArthasidau / dikseTamAnaM viSavatsanAbha udghAvya mudrAmavalambamAnaM tadardhamAnaM viSaGgikaJca / kuNDe rasendraM samupAdadIta / hAridrakaM tAvadapi prapUrya svarNa suzuddhaM ca caturthabhArga maNArddhamAnazca palANDukandam // grAsAya tatrA'ya vimaIyeta / / caturthabhAgaM lazunaM maNAI lIne suvarNe ghanavastrakeNa sindhUdbhavaM nimburasaM caturtham / saGgAlya sUtastu parIkSaNIyaH / dhatturapaJcAGgamayo maNasya ziSyeta vasle gulikAtmakazve___ pAdazca vajrArkajamUlamarddham // sveyazca mardhazca punaH purovat / / svarjI yavAhoparaguJjikAzca nocepunazvotyitiyantraNa seTadvayonmAnamitAstathaiSu / parIkSaNIyaH khalu sUtarAjaH / sakuvya tadyogyamayAtra kuNDe adhAsthahaNDayAmavaziSyate cebhRtvA'vaziSTantu gavAM jalena // svarNa punaH pUrvavadeva kuryAt // valambayetsUtamayo bhRtazca nocettulAyAmatha tolanIyaH kuNDyAmayaHzikyadRDhIkRtAyAm / kRtAkRtagrAsasamAnamAnaH / zilApidhAnena pidhAyakuNDaM mumukSurevAsti rasendrarAjo __ mRdA nirodhyApi savastrayA tat // mUrNA vidhAnena mumuurcchniiyH|| itastato hastipuTolavaDne kuNDasyakalka parizoSya samyak stApaM viddhyaaditraagninaa'pi| / kSAraM viddhyaadiddsNjnyksh| For Private And Personal Use Only
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasAkaraNam] tRtIyo bhaagH| [459] punaIlAkaraNepyayaM syAt tAroMke chIkemeM rakhakara majabUtIke sAtha bAMdha de bahupayogI prblprbhaavH|| jisameM kuNDI TeDhI hokara pArada kuNDemeM gira na paNmAsAn rasarAjasya svedanaM paavkossmtH| jAya / parantu yaha bhI smaraNa rahe ki pAradako bhaviSAyUSmatazcaiva hemanAsAya jAyate // cAra taha kapar3emeM bAMdhakara rakhe, aura kuNDeke Upara sugamarItise pAradakI bitIya apane mukha Adi aGgako na le jAya, nahIM to bubhukSA vidhi: viSa kSAra Adi kI USmAse mukha jala jAyagA / artha-kumhArase eka aisA kuNDA ( hauda ) | usa chIkeko dolAyantravidhise kuNDe ke madhya banavAve jisameM pAMca mana pAnI aTa jAya; usako bhAgameM laTakAde aura kuNDeke mukhapara usake mApakI borIke TATase maDhade aura sUjA (sUA ) sutalIse | zilA rakhakara mudrA karade / arthAt kuNDe aura zilA sImakara majabUta karade aura usake Upara eka kI darja ko cAroM taraphase bAla retI milI hui, kaparamaTTI bhI car3hAkara sukhA le / bAda eka cikanI maTTIse lhesade, jisameM kuNDekI uSmA bAhara aisA gar3hA khode jisameM vaha kuNDA A jAya / nahIM nikalane pAve / usa maTTIke Upara eka kaparausa gar3hemeM kuNDeko gale taka gAr3ha kara cAroM taraphake maTTI aura karade isa gar3heke idhara udhara bhavakAzako maTTIse acchI tarahase bharakara Thasa karade, konoMpara do gajapuTa banAde jinameM abhraka loha bAda usa kuNDemeM pAradake bubhukSita karanevAlI Adike hamezA puTa lagate rahe jisase unakI agni Age likhI hui cIjoMko bharade / daza sera kI USmA kuNDemeM pahuMcatI rahe / aura usa zilAke banAma viSa, pAMca sera sIMgiyA viSa, pAMca sera UparabhI daza bAraha sera goiThAkI agni lagAde, aura haldIyA viSa, (kisIko anya bhI viSa yadi mila | jaba agni nirdhamaprAya ho jAya taba agniko loha sakeM to ve bhI do do sera DAlane cAhiyeM ) bIsa kI nAMdase Dhaka de / yadi maTTIkI nAMdase DhakanA sera pyAja, pAMca sera lazuna, bIsa sera seMdhA- ho to usa ke kinArepara loheke tArese cAra pAMca naoNna, pAMca sera nIbUkA rasa, daza sera dhatUrekA lapeTA dekara bAMdha de, aura tIna cAra kaparamaTTI bhI paJcAGga (phala puSpAdi), pAMca pAMca sera sehuMDa kara de, jisameM nAMda agnikI tejIse phUTane nahIM bhaura maMdArakI jar3a, sajjI, javAkhAra, kalamIsorA, pAve / agniko nAMdase Dhakane kA yaha abhiprAya hai bUMghacI, do do sera / ina cIjoMmeM jo kUTane yogya ki Aga jaldI bujhe nahIM / parantu isa nAMdake tala vastu haiM unako kUTakara anya vastuoMko yohI bhAgameM itanA bar3A chidra bhI karade ki jisameM hokara bharakara bAkI bace huve kuNDeko gomUtrase bharakara rupayA nikala jAya / chidra karanekA yaha abhiprAya hai lakar3Ise saba cIjoMko calA de, jisameM saba cIja ki isa chidrake dvArA vAyukA saJcAra rahanese agni mila jAyaM bAda hiMgulottha eka sera pArada | butane nahIM pAve, parantu yaha bhI smaraNa rahe ki ko pattharakI kuNDImeM bharakara usa kuNDIko loheke | zilAke Upara pAMcasera maTTI bichA kara goiThe mula For Private And Personal Use Only
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [460] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [pakArAdi gAve, nahIM to zilA phUTa jAyagI isa | tole do tole baca rahe to pUrvokta vidhike anugar3he tIsare kone para candrodayAdi raseAMkI bhaTTI | sAra kSAravarga aura amlavargameM svedana mardana karake bhI jArI rahe jisameM bhaTTIkI USmA bhI kuNDemeM | usa avaziSTa suvarNako bhI pacA de yadi pahuMcatI rahe, arthAt gar3heke do konoM para gajapuTAMkI | kapar3emeM suvarNakI golI nahIM bace to usa pArada AMca kuNDemeM lagatI rahegI, tIsare kone para bhaTThI- | ko DamarUyantrameM rakhakara do paharakI AMca dekara kI AMca pahuMcatI rahegI, cauthA konA khAlI rahegA, parIkSita karale / yadi DamaruyantrakI nIcekI hAMDI aura mukhapara DhakI huI zilApara sulage huve goi- meM do cAra mAse suvarNa raha jAya to usako bhI ThekI AMca lagatI rahegI, aura kuNDeke talabhAgameM | ukta vidhike anusAra kSArAmlavargameM svedana mardana pRthvIkI garamI rahegI aura kuNDeke andara viSa | karake pacA de yadi DamarUyantrakI nIcekI aura kSArAMkI agni bhabakatI rahegI isa hAMDImeM bilakula suvarNa nahIM bace to usako taula praphAra chaH mahIne taka rasAyanazalAkA kArya jArI karake bhI parIkSA karale ki svarNagrAsa denese pahile rakhanese saikar3oM rasa bhI taiyAra ho jAyaMge aura jitanA bhAra pAradakA thA, utanAhI grAsake pacanepArada to binA hI parizrama apane Apa bubhukSita para mile to nizcaya karale ki yaha pArada atyanta huvA pAvegA / arthAt sarca dhAtuoMkI bhasma tathA bubhukSita ho gayA hai / taba vakSyamANa vidhika sindUrAdi rasa banAneke liye chaH mahIne taka kAryA- | anusAra isakA candrodaya banAve aura kuNDemeM rambha kiyA gayA hai, parantu pArada bubhukSita karaneke | jitanA sAmAna ( viSAdikA kalka ) bacA liye koI navIna kriyA nahIM karanI pdd'tii| huA hai usa sabakA bhI kSAra banAkara rakha le / chaH mahIneke bAda kuNDekI mudrAko kholakara bahuta | yaha bhI eka prakArakA " biDa" taiyAra hojAyagA, hoziyArIke sAtha kuNDemeM laTakate huve pAradake | jo ki punaH pAradabubhukSAvidhimeM atyanta upayogI zikya ( chIke ) ko nikAlakara pAradako nikAla | ugraprabhAva hogaa| le / parantu yaha smaraNa rahe ki mudrAko kholate- sArAMza yaha huA ki cha: mahIne taka uktasamaya AMkha nAka ko bacAve, nahIM to kuNDese | vidhike anusAra agnikI USmA pRthvIkI USmA bahuta tejIke sAtha USmA (bhApha) nikalakara | tathA biSAdikI USmAse pAradakA svedana karanese avazya aGgabhaGga kara degI / isa pAradako taulakara | vaha suvarNagrAsake yogya hotA hai| dekha le, yadi tIna pAva pArada ho to caturthAMza (4337) pAradasya pracaNDabubhukSAtRtIya (tIna chaTAMka) zAstrokta vidhise zodhe huve suvarNa vidhiH kA grAsa dekara mardana kareM jaba pAradameM (rasAyanasAra.) suvarNa lIna ho jAya taba usako kapar3emeM chAna zyAmAbhraka hATakamAkSikazca kara parIkSA kare, yadi kapar3emeM suvarNakI golIsI / dvayekAMzakaM satvamutApi bhasma For Private And Personal Use Only
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [461 ] vimaIyenimburasena pazcAt | pAradakI pracaNDabubhukSA seTaM rasaM suutbiddaassttmaaNshaiH|| tIsarI vidhiavApya yogaM khalumUtarAjo kAlI vajrAbhrakakA satva athavA bhasmake do biDasya sattvAni bubhukSate'yam / / sattvaM ca tadyogavilInamUrti bhAga (Adhasera), suvarNamAkSikakA sattva athavA palIya mUtAtmani jAritaM syAt // bhasmakA eka bhAga (pAva bhara) lekara donoMko nIbU ke rasake sAtha do tIna dina taka khUba ghoTe; bAdako sammaInai tavizoSakalkaM usake sAtha eka sera hiMgulottha yA zuddha pAradako yantre DamarvAkhyaka uddhareta / bhUyazca kAJjIpatisAraNIyaiH biDayogase khUba dhoTe pAradase aSTamAMza biDI DAlA pAcyeta sUte'bhrakasattvakazca / / jAtA hai| biDake sambandhase pArada abhrakAdike evaM vimarnedupapazcavArAn sattvoMko acchI taraha khA jAtA hai, aura satva bhI jIrNe'bhrasatve kSatapakSatA syAt / biDake sambandhase druta hokara pAradameM milakara jIrNa saparSitotyApitamUtarAjo ho jAtA hai / pUrvokta pAMcoM cIjoM (abhraka bhrabhasmayogaistu bhaved balIyAn / / sattva yA bhasma, svarNa mAkSika satva yA bhasma, zivArajo gandhakamabhrasattvaM nIbUkA rasa, pArada, biDa,) kA kalka jaba mardana tacchukramevarSaya Amananti / karate karate sUkha jAya taba DamarUyantrameM rakha samAbhrakyAsamavApya mUto kara cAra paharakI agni de / svAGga zItala honeke bale'tizete zatajIrNagandhAt // viDavidhiH sattvaradhAnaM khalu vanamanaM mUlArdravahIna jvalane pradAhya tadbhasmayogena mayA'pi sUtaH / kSArairgavAM mUtrakRtaizca teSAm / bale'nubhUto'tizayAna IzAt zataM zataM bhAvitagandhako'yaM SaDjIrNagandhAd biDayogayuktaH // biDo mato jAraNakarmakArI // ato'bhrasattvaM nanu mUtarAje __eka mana mUlI, eka mana adaraka (AdA), eka __ sArayeyuryadi vaidyraajaaH| mana citraka | tInoMko sukhAkara jalAleM, usa bhasmako pracaNDakSutkhAditasarvadhAtuM nAMdameM DAlakara 10 sera gomUtra bhara deN| 4 dinake bAda "kSAravidhi" meM kahI huI vidhike anusAra nirmala manye tamanye'pi phalaM nayante / gomUtrako nikAla leN| pazcAt usI kSAramizrita gomUtra carAcaravyApirasendrabhUmA se saikar3oM bAra bhAvanA dekara gandhakako taiyAra kara leN| niSevyamANassatataM yadi syAt / isI gandhakako "bita ' kahate haiN| jaba pAradameM (candrodaya metyeha cAnantasukhaM davIyo banAne ke liye ) svarNa gra.sa dete haiM taba isa biDake nAstIti vaizyena mayAnubhUtam // sAtha ghoTanese svarNa pAradameM zIghra paca jAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya - ratnAkaraH / [ pakArAdi 1 | zukra to rasa, rakta, mAMsa, medasa, asthi, majjA, ina chaH dhAtuoMkA sAra huvA karatA hai, aura Atava to zarIrakA vikArasvarUpa hai / isaliye samaguNa abhrakaprAsako jIrNa karake pArada, zataguNagandhakajIrNa - pAradase bhI balavAn hotA hai / tAtparyya yaha hai ki gandhakajAraNakI apekSA abhrakasattvajAraNa kahIM adhika guNakArI hai| vajrAbhraka meM nAgAtraka, dardurAbhraka, pinAkAbhraka kI apekSA adhika sattva huvA karatA hai / yadyapi maiM abhrakase satvako judA nikAlakara abhI taka pAradameM jIrNa nahIM kara sakA hU~ kintu kRSNavajrAbhrakakI bhasmake sAtha viDayogase pAradako ghoTa ghoTakara maine parIkSA kI hai to SaDguNagandhaka jIrNa pArada se usameM kahIM adhikaguNa anubhUta kiyA hai | isavAste sabhI vaidyarAjAMse bhI hamArI prArthanA hai ki abhrakase satva nikAlakara biDayogase pAradameM yadi usako jIrNa kareMge to pArada pracaNDabubhukSita hokara suvarNAdi sarvadhAtuoMko jIrNa karasakegA aura usa kriyAse anya loga bhI uttama phala uThAveMge / "priyA me mAnuSI prajA isa zrutike anusAra jaba hamako bhagavatpriya manuSyajanma milA hai to isake sambandhase avazya kucha asAdhAraNa kArya karanA cAhiye isaliye merA yaha mantavya hai ki izvarake samAna carAcara vyApi pAradakI yadi nirantara sevA kI jAya to aihalaukika tathA pAra laukika anantasukha bahuta dUra nahIM hai| yaha sarvavidvatsaMvAdI siddhAnta hai ki jisakA janmAntarameM bhArI kalyANa honahAra hotA hai vahI puruSa jagatkalyANakArI padArthoM meM manoyoga diyA karatA hai| 19 tAtparya yaha hai ki pAralaukika phalakA bhAgI vahI [ 462 ] bAda phira kAMjI aura pratisAraNIya kSArake yogase jaba abhrakasatva pacajAya taba svAGga zItala karake DamarUyantrase saba cIjoMko nikAla le isa prakAra cAra chaH bAra ghoTakara DamarUyantrameM ur3Ane se abhrakakA saba sattva jIrNa ho jAyagA / parantu jo pArada ke sAtha uktavidhise abhrakakA sattva jIrNa kiyA jAyagA to "nAdhaH patati na cordhvam" ityAdi rasahRdayagranthake pramANase pArada chinnapakSa ho jAyagA (ani DAlane parabhI nahIM ur3egA ) aura yadi ukta vidhise pAradako abhraka bhasmake sAtha ghoTA jAyagA to pArada chitrapakSa nahIM ho sakegA kintu ati baliSTha avazya hogA / isameM hetu yaha hai ki abhraka bhasmake sAtha pAradako ghoTakara ur3Anese pAradako abhrakasatvakA utanA grAsa nahIM mila saktA jisase ki vaha chinnapakSa ho, kyoMki abhraka bhasmameM thor3A satva hotA hai utane prAsase pAra - dakI tRpti nahIM ho sktii| isameM yukti yaha hai ki jaise koI bhUkhA manuSya Adha sera anna khAtA hai usako yadi chaTAMka bhara anna diyA jAya to kucha AdhAra mAtra hogaa| paryApta bhojana janya Alasya nidrAdi nahIM A sakte / yadyapi pAradameM gandhaka jIrNa karanese bhI vaha balavAn hotA hai parantu abhrakasatva- jIrNa pAradakA mukAbilA nahIM kara sakatA, kyoMki zAstrakAra maharSiyoMne gandhakako so pArvvatIjIkA Arttava mAnA hai aura abhrakako unakA zukra mAnA hai, zivazuka pAradakeliye pArvvatIjIkA raja aura zukra donoMhI priya haiM, parantu puruSakA zukra jitanA strIke zukase baliSTha hotA hai utanA Arttavase baliSTha nahIM ho sakatA, kyoMki Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNa hatIyo bhaagH| [463] - mahAtmA ho sakatA hai jo ki lobhavAsanAko choDa- / (4339) pAradabhasmavidhiH (2) kara pAradakI sevAse samasta lokakA kalyANa / (ra. ra. sa. 1 pU. khaM. a. 11; ra. rA. suM) cAhatA hai aura jisa kriyAkA apaneko anubhava | apAmArgasya bIjAni tathairaNDasya cUrNayet / ho usakA mArga saba kisIko batalA detA hai| / taccUNe pArade deyaM mRSAyAmadharottaram / / rudhvA laghupuTaiH pacyAzcaturbhirbhasmatAM nayet // sakSepeNa bubhukSitaparIkSA __ apAmArga (ciraciTe) ke bIja aura araNDIke gAlanerUlapAtazeta svarNa nAyAti hkrpthm| | bIjoMkI mIMga samAna bhAga lekara donoMko ekatra mUlamAnaM ca yatrAste jAnIyAttaM bubhukSitam // kUTa leM / tatpazcAt zuddha pAradake nIce Upara yaha cUrNa rakhakara use zarAvasampuTa meM banda karake laghupuTa saMkSepase bubhukSitapAradako pahicAna meM phUMka deN|isse 4 puTa meM pAradakI bhasma bana jAtI hai| bubhukSAvidhike anusAra pAradako bubhukSita | | (4340) pAradabhasmavidhiH (3) karake usameM svarNagrAsa dekara kapar3emeM chAnakara (yo. ra.) parIkSA kare yadi kapar3emeM sonA nahIM bace to usako zuddhasUtaM samaM gandhaM vaTakSIrairvimardayet / DamaruyatrameM rakhakara agni lagAkara ur3A le, yadi | pAcayenmRttikApAtre vaTakAThaivighaTTayet / / nIcekI hAMDImeM bhI suvarNa dRSTi nahIM Ave to ladhvAgnanA dinaM pAcya bhasmasUtaM bhavedhuvam / phira taulakara bhI dekhale, suvarNaprAsa denese pahile dviguJja parNakhaNDena puSTimagniM ca vardhayet // jo pAradakA vaz2ana thA vahI baz2ana yadi grAsake samAna-bhAga zuddha pArada aura zuddha gandhakakI jIrNa honepara bhI mile, yAnI suvarNakA bhAra nahIM kajjalI banAkara use (1 dina) bar3ake dUdhameM dhoTeM, bar3he taba usako bubhukSita samajhe / tadanantara use miTTIke majabUta pAtrameM DAlakara (4338) pAradabhasmavidhiH (1) mandAgni para pakAveM ora pakAte huve bar3akI (harI) (ra. ra. sa. / pU. khaM. a. 11) lakar3Ise ghoTate raheM / isa kriyA se 1 dinameM hI pAradabhasma bana jAtI hai / akolasya ziphAvAripiSTaM khalve vimardayet / isameMse 2 rattI davA pAnameM rakhakara khAnese sUtaM gandhakasaMyuktaM dinAnte taM nirodhayet // zarIra puSTa hotA aura agnikI vRddhi hotI hai / puTayedabhUdhare yantra rAtraikena mRto bhavet // (4341) pAradabhasmavidhiH (4) ___ samAnabhAga pArada aura gandhakakI kajjalIko (ra. rA. su. / rasA. vAjI.) akolakI jar3ake rasameM 1 dina ghoTakara zarAva- | zuddhaM sUtaM dvidhA gandhaM lohapAtremisaMsthite / sampuTa meM banda karake bhUdharayantrameM pakAnese 1 dinameM | ArdranyagrodhadaNDena cAlayedbhasmatAM nayet / / hI bhasma ho jAtI hai| raktikAdvitayaM bhuktaM retaH puSTikaraM param // For Private And Personal Use Only
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [464] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi 1 bhAga zuddha pArada aura 2 bhAga zuddha / droNapuSpIpamUnAni viddnggmrimedkH| gandhakakI kajjalIko lohekI kar3hAI meM DAlakara | etaccUrNamadhozcorddha datvA mudrA pradIyate // agni para rakkheM aura use hare (tAje) bar3ake DaNDe | tadgolaM sthApayetsamyaGamRnmUSAsampuTe pacet / se calAte huve usa samaya taka pakAveM jaba taka mudrAM dattvA zoSayitvA tato gajapuTe pacet / / ki pAradakI bhasma na ho jAya / ( agni tez2a na honI cAhiye / ) evamekapuTenava sUtakaM bhasma jAyate / | tatpayojyaM yathAsthAne yathAmAtraM yathAvidhi // ise 2 rattIkI mAtrAnusAra sevana karanese vIrya puSTa hotA hai| apAmArga ( ciraciTe ) ke bIjoMko pIsakara | usakI do mUSA banAkara sukhA leM phira pAradako (4342) pAradabhasmavidhiH (5) (bhA. pra. / pra. khaM.; zA. dha. saM. / khaM. 2 kaThUmara ( kaThagUlara ) ke dUdhameM ghoTakara unameM se eka mUSAmeM nIce Upara gUmAke phUla, bAyabiDaMga a. 12; ra. rA. suM.) | aura arimedakA samAna bhAga-mizrita cUrNa rakhakara kAkodumbarikAdugdha rasaM kiJcidvimardayet / rakkheM aura dUsarI mUSA usake Upara Dhakakara donoM tahagdhaghRSTahiGgozva mRSAyugmaM prakalpayet / / kI sandhiko acchI taraha banda karadeM evaM isa kSiptvA tatsampuTe mUtaM tatra mudrAM pradApayet / / sampuTako miTTIke sampuTa meM banda karake usake dhRtvA tadgolakaM prAjJo mRnmUpAsampuTe'dhike / Upara 4-5 kapar3amiTTI karadeM aura use sukha,kara pacedgajapuTenaiva mUtakaM yAti bhasmatAm // gajapuTakI AMca deM / isa prakAra 1 puTameM hI kAkodumbara ( kaThUmara--kaTagUlara ) ke dUdhameM | pAradakI bhasma bana jAtI hai / / hogako ghoTakara usakI do mUSA banAveM aura phira ise yathocita mAtrAse yathocita vidhi ke eka mUSAmeM kaThUmarake dUdhameM ghuTe huve pAradako rakha- | anusAra sevana karAnA cAhiye / kara dUsarI mUSA usake Upara Dhakakara donoM ke (4344) pAradabhasmavidhiH (7) jor3ako ( usI hIMgase ) acchI taraha banda kara deN| tadanantara use eka miTTIke sampuTameM banda karake / (ra. sA. saM. / pUrvakhaNDa ) gajapuTameM pakAveM to pAradakI bhasma bana jaaygii| | devadAlI hasapAdI yamacizcA punarnavA / (4343) pAradabhasmavidhiH (6) | ebhiH sUto vighRSTavyo puTanAnmriyate dhruvam // (bhA. pra. / pra. khaM.) devadAlI ( biMDAla ), haMsapAdI, khaTTI imalI apAmArgasya bIjAnAM mUSAyugmaM prakalpayet / / | aura punarnavA ( sAThI ) ke svarasa meM ghoTa ghoTakara tatsampuTe kSipetsUtaM malapUdugdhamizritam // 'puTa denese pAradakI bhasma vana jAtI hai / For Private And Personal Use Only
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] hatIyo bhaagH| [465 (4345) pAradabhasmavidhiH (8) / syAlyAmutyApanaM kRtvA apriyAmASTakaM dadeva / (ra. sA. saM. / pU. kha.; ra. maM. / a. 2: ra. rA. | svAgazItaM samudatya bhasmasUtoddhapAtanam // su.; bhA.pra.; zA. dha.) yojayetsarvarogeSu kuryyAdvahutaraM kSuSAm / bhujaGgavallInIreNa maIyetpAradaM dRDham / puSTidaM varddhate kAmaH yojayedraktikAdvayam // karkaTIkandamUSAyAM sampuTastha puTedje // ___zuddha pArA 1 bhAga, seMdhAnamakakA cUrNa 1 bhasmatadhogavAhi syAtsarvakarmasu yojayet // bhAga, somala ( saMkhiyA ) AdhA bhAga, mIThA viSa (bachanAga) cauthAI bhAga tathA hIMga, phaTakI, ___ pAreko nAgarabelake pAnake rasameM acchI taraha geru Ara samudra lavaNakA samAnabhAga-mizrita ghoTa kara kakor3e kI jar3akI mUSAmeM rakhakara use cUrNa ina sabake barAbara lekara sabako ekatra milA zarAvasampuTameM banda karake gajapuTameM phUMkanese kAMjI meM acchI taraha ghoTeM phira indrAyaNakI usakI yogavAhI bhasma bana jAtI hai / jar3ake svarasameM ghoTaphara Damaru yantrameM rakhakara 8 (4346) pAradabhasmavidhiH (9) | paharakI Aga deM aura yantrake svAMga zItala ho (ra. maM. / a. 2) jAne para use kholakara UparakI hAMDImeM lagI huI pArada bhasmako nikAla leN| dvapalaM zuddhamUtaM ca sUtArdai zuddhagandhakam / / ise 2 rattIkI mAtrAnusAra sevana karanese kanyAnIreNa samma dinamekaM nirantaram // atyanta kSudhA vRddhi hotI, zarIra puSTa hotA aura ruddhA tadbhUdhare yantre dinaikaM mArayetpuTAt // | kAmazakti bar3hatI hai / 10 tole zuddha pArada aura 5 tole zuddha | (4348) pAradabhasmavidhiH (11) gandhakakI kajjalI karake use 1 dina nirantara (ra. rA. su.) ghRtakumArI ( gvArapAThA ) ke rasameM ghoTakara zarAva- vaTakSIreNa sUtAbhrau mardayetmaharadvayam / sampuTa meM banda karake bhUdharayantrameM pakAnese 1 dina | pAcayettena kAThena bhasmIbhavati tadrasaH // meM.hI pAradabhasma bana jAtI hai| zuddha pArada aura abhrakako do pahara taka bar3ake dUdhameM ghoTakara lohekI kar3hAI meM bar3akI harI (4347) pAradabhasmavidhiH (10) lakar3Ise ghoTate huve pakAnese pAradakI bhasma bana (ra. rA. suM) jAtI hai| zuda mRtaM samaM sindhuM somalaM ca tadardhakam / / (4349)pAradabhasmavidhiH (12) somalAdai viSaM liptvA hisphaTikagairikam // (ra. rA. su.) sAmudralavaNaM caiva sarvatulyaM vinikSipet / kRSNadhatUratailena sUto mayoM niyAmakaiH / kAdhikena puTaM dadyAtpuTitvA cendravAruNIm // ' dinaikaM taM paceyantre kacchapAkhye na saMzayaH / / For Private And Personal Use Only
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [466] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi mRtaHmUto bhavetsadyo sarvayogeSu yojayet / / rasameM eka eka dina ghoTeM aura phira usa kalkazuddha pAradako kAle dhatUreke bIjeoke tela ko eka kapar3e para lapeTa kara usakI battI banA leN| aura niyAmaka oSadhiyoMke svarasameM 1-1 roz2a mardana karake 1 dina kacchapayantrameM pakAnese usakI matsyAkSI yamacizcA haridre dve punarnavAdvitayam // bhasma ho jAtI hai| dhustUraH kAkajasA zatAvarI kaJcukI caiva (4350) pAradabhasmavidhiH (13) vandhyA / tilabhekaparNIke durvA mULa harItakI tulsii|| (kRSNabhasma ) gokaNTakAkhupayau~ karkaTIkandavargalatA ca / (ra. sA. saM.; ra. rA. su. / pUrvakhaNDa) mUsalI hija guDUcI zigru girikarNikA mahArASTrI dhAnyAbhrakaM rasaM tulyaM maaryenmaarkdrvaiH| dinaikaM tena kalkena vastraM liptvA tu vartikAm / / | mArkavasaindhavasaraNau somalatA shvetsrsspaasnshc| vilipya tailaiveti tAmeraNDotyaiH punaH punH|| haMsapadIvyAghrapadIkiMzukabhallAtakendravAruNikA // prajvAlya tadAjyabhANDe gRhNIyAtpatitazca yat / / sarvazcAdIzaM vA aSTAdazAdhikA vApi dravyam / kRSNabhasma bhavettacca punarmathai niyAmakaiH / samAraNamUrchAdau ca yuktividhivdupyojym|| dinaikaM pAtayedyantre kandukAkhye na sNshyH|| | nAgaramothA, baca, cittA, gokharu, kar3avI, mRtaH mUto bhavetsatyaM tattadrogeSu yojayet / / | tUMbI, daMtI, camelI, nAkulIkaMda, saraphekA, dhIkuzvetaM pItaM tathA raktaM kRSNazceti caturvidham / / | mAra, cANDAlanIkaMda, viSamuSTI ( DoDI ), vajravallI lakSaNaM bhasmamUtAnAM zreSThaM syAduttarottaram // ( haDaphor3I), lAjavantI, baMdAlaDoDA, lAkha, sahadevA (zArivA ), nIpa ( kadaMba ), pIpala, dhAnyAbhraka aura zud pArA samAna bhAga saMbhAlu, cakra ( tagarapuSpa yA panavAr3a), lAMgalIkaMda, lekara donoMko ekatra ghoTakara mAraka, dravyoMke mAnakaMda, Aka, caMdrarekhA ( bAbacI ), ravibhaktA (1) mArakagaNaH / ( hulahula ), kAkamAcI, zvetArka, viSNukrAMtA ghanavacAcitrakagokSurakaTutumbIdantikAjAti / ( koyala ), kauvADoDI, vajrI ( thohara ), balA, sAkSI zarapuDA kanyA cANDAlinIkandam // soMTha, kar3avI torI, jayaMtI, vArAhIkaMda, hAthizuNDI, viSamuSTivajravallyau lajjA devadAlI laakssaa| kelAkaMda, matsyAkSI, yamaciMcA ( khaTTI imalI ), sahadevA nIpakaNA nirguNDI cakraM lAGgalikA / / haladI, dAruhaldI, lAla punarnavA, zveta punarnavA, mANArkacandrarekhA ravibhaktA kAkamAcikA caarkH| dhatUrA, kAkajaMghA, zatAvara, kaMcukI ( kSIrIvRkSa ), viSNukrAntA vAyasatuNDI vatrI balA zuNThI caiva // bAMjhakakor3e kI jar3a, tila, maNDUkaparNI (brAhmI), kopAtakI jayantI vArAhI istizuNDikA dUrvA, mUrvA, harar3a, tulasI, gokharu; mUSAkarNI, rmbhaa| karkaTIkaMda, vargalatA, (pAThA), mUsalI, hIMga, giloya, For Private And Personal Use Only
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasaprakaraNam ] tRtIyo bhAgaH / [ 467 ] isa battIko aNDIke telameM acchI taraha / oSadhiyoM ke rasameM 1-1 dina ghoTa kara kanduka yantra meM pAna kara leM | isa vidhise pAradakI uttama bhasma bana jAtI hai / bhigo leM aura usake eka siremeM Aga lagAkara dUsare sireko cimaTese pakar3akara use ulaTA laTakAveM aura usase jo taila gire use cInI yA kAMca Adike pAtrameM ikaTThA kara leM / tadanantara usa telake nIce baiThI huI kRSNa bhasmako niyAmaka 2 suhAMjanA, girikarNikA ( aparAjitA ), mahArASTrI ( jalapippalI), mArkeva ( bhAMgarA ), seMdhA namaka, saraNI (prasAraNI - pasarana), somalatA, pIlI saMsI, asana (vijaisAra), haMsapadI, vyAghrapadI, kaMTAI kezu, bhilAve aura iMdrAyaNa / yaha mAraka varga hai / ina saba oSadhiyAMkA yA inameM se kinhIM 18 yA tatodhika oSadhiyAMkA cUrNa pAradase AdhA milAkara pAradako mUrcchita karane yA bhasma karane ke liye prayukta karanA cAhiye / 2- niyAmakagaNa / sarpAkSI vanyakarkoTI kacukI yamaciJcikA / zatAvarI zaGkhapuSpI zarapuGkhA punarnavA // maNDUkaparNI matsyAkSI brahmadaNDI zikhaNDinI / anantA kAkajaGghA ca kAkamAcI kapotikA // viSNukrAntA sahacarA sahadevI mahAbalA / balA nAgavalA mUrdhnA cakramardaH karaJjakaH / / pAThA tAmalakI nIlI jAlinI padmacAriNI / ghaNTA trikaNTagojihA kokilAkSaghanadhvaniH // AkhuparNI kSIriNI ca tripuSI meSazRGgikA / kRSNavarNA ca tulasI siMhikA girikarNikA / / etA niyAmakauSadhyaH puSpamUladalAnvitAH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAradakI bhasma zveta, pIlI, lAla aura kAlI isa prakAra 4 raMgakI banatI hai / inameM se zveta sabase nikRSTa, pIlI usase acchI, lAla pIlIse acchI aura kRSNabhasma sarvottama hotI hai / nAkulakaMda, vAMjhakakor3A, kaMcukI ( zirISavRkSa ), khaTTI imalI, zatAvara, zaMkhAhulI, saraphoMkA, punarnavA ( sAThI ), maMDUkaparNI (brAhmI), matsyAkSI ( somalatA yA hulahula), brahmadaNDI, zikhaMDinI ( pIle varNa kI jUhI ), zArivA, kAkajaMghA, makoha, kapotikA ( nalikA), viSNukrAntA ( koyala ), sahacarA ( pIyA vAMsA ), sahadevI, mahAbalA, balA, nAgabalA (kharaiTI ke bheda), mUrvA, ( maror3aphalI ), cakramarda ( panavAr3a ), latAkaraMja, pATalA, pAThA, bhUmIAmalA, nIlanI, jAlanI ( kar3avI torI ) padmacAriNI (geMdA), ghaMTA ( kaThapADara ), gokharu, gojihvA ( gojiyAghAsa ), tAlamakhAnA, caulAI, mUsAkannI, kSIriNI (satyA nAzI ), tripupI (khIrA), meDAsiMgI, kAlI tulasI, siMhikA (bar3I kaTelI ) aura aparAjitA / ye saba niyAmaka oSadhiyAM haiM / inake puSpa, mUla aura patra lene cAhiyeM / ina meM mardana karane se pArA sthira ho jAtA hai / For Private And Personal Use Only
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - [468] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi (4351) pAradabhasmavidhiH (14) | isake pazcAt zIzIke svAMga zItala hone para use ( bhA. pra. / pra. khaM.; zA. dha. saM. / phor3akara Uparake bhAgameM lage huve gandhakako alaga khaM. 2 a. 12) kara deM aura nIcekI bhasmako nikAlakara sura kSita rkkheN| dhUmasAraM rasaM tuvarI gandhakaM nvsaadrm| yAmaka mardayedaralairbhAgaM kRtvA samaM samam / / ise yathocita anupAnake sAtha sevana karAne kAcakUpyAM vinikSipya tAzca mRdskhmudryaa| se samasta roga naSTa hote haiM / vilipya parito vaktre mudrAM dattvA vizoSayet // ( mAtrA--1 rattI / ) adhaH sacchidrapiTharImadhye kUpI nivezayet / / (4352) pAradabhasmavidhiH (15) piTharI vAlukApUrai tvA cAkUpikAgalam // (talabhasma) nivezya cullyAM tadadho vahiM kuryAcchanaiH shnaiH| (vR. yo. ta. / ta. 42) tasmAdapyadhika kizcitpAvakaM jvAlayetkramAt / / evaM dvAdazabhiryAmaimriyate rasa uttmH| sUtazcatuSpalamitaH samazuddhagandhaH sphoTayetsvAGgazItaM tamUrddhagaM gandhakaM tyajet / / | syAmasArapicurekamidaM krameNa / avasthazca mRtaM mRtaM gRhNIyAttaM tu maatryaa| | sammardayedvimaladADimapuSpatoye yathocitAnupAnena sarvakarmasu yojayet // ghasra vimizraya sitasomalamApakeNa / / ___gharakA dhuvAM, zuddha pArA, phiTakI, zuddha etabhidhAya sakalaM jalayantragarbha sammadraya sandhimuditena purA krameNa / gandhaka aura nausAdara samAna bhAga lekara prathama | ApUrya yantramudakena dinAni caassttii| pAre gandhakakI kajalI banAveM phira usameM anya vanhi krameNa tadadho vidadhIta vidvAn // oSadhiyoMkA mahIna cUrNa milAkara sabako 1 pahara saka nIbU Adike rasa meM ghoTakara sukhAkara use pazcAca tajjalamudasya rasaM talastha mAdAya bhAjanavare subhiSanidadhyAt / kaparauTI ( kapar3amiTTI ) kI huI AtazI zIzImeM bhara deM aura eka hANDIkI talImeM choTAsA (paiseke sampUjya zambhugirijAgirijAtanUja madhAcchubhe'hani rasaM varamekagunam / / barAbara ) chidra karake usameM isa zIzIko rakhakara haNDImeM reta bhara deM / reta zIzIke gale taka A | tAmbUlikAdalayutaM sasitaM payo'nu jAnA cAhiye / tadanantara zIzIke mukhameM khiriyA | pItvA'mlamASalavaNe rahitaM sadabham / miTTI AdikA DATa lagAkara use bhaTTI para cadAdeM adhAtkiyantyapi dinAni tato yatheccha aura usake nIce mandAgni jalAveM tathA dhIre dhIre / bhakSa bhajedaya naro vigatAmayaH syAt // amiko teja karate huve 12 paharakI AMca deN| zuddha pArada 20 tole, zuddha gandhaka 20 For Private And Personal Use Only
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [ 469] tole, gharakA dhuvAM 11 tolA tathA zuddha sapheda | pArada bhasma nikAlakara surakSita rakkheM / yaha yogasaMkhiyA 1 // mAzA lekara prathama pAre gandhakako | vAhI bhasma sarvaroga-nAzaka hai / kajjalI banAveM tatpazcAt usameM anya cIjeM milA ( mAtrA-1 rattI) kara sabako 1 dina anArake phUloMke rasameM ghoTa (4354) pAradabhasmavidhiH (17) kara use jalayantrameM rakhakara mudrA banda kara deM aura use pAnImeM rakhakara usake nIce 8 dina taka (pItabhasma ) kramazaH mRdu madhyama aura tIna agni jalAveM / ( vR. ni. ra. / AmavA.) tadanantara yantrake svAMga zItala hone para usameM se | zarAvanihitaM sUtaM dviguNavarSa mUhurmuhuH / pAradabhasmako nikAlakara surakSita rakheM / dattvAgniM sUryayAmAntaM nimbakASThena ghaTThayet / / isameM se nitya prati 1 rattI rasa pAnameM evaM bhavetpItavarNA rasarAjasya bhUtikA / khAkara Uparase mizrIyukta dUdha pIne aura khaTAI, yathAnupAnaM rogeSu padadyAt bhissguttmH|| urda tathA lavaNa rahita bhojana karanese manuSya sarva- arjitaM vividhopArjaGgamAdbhipajAnmayA / rogarahita ho jAtA hai| idaM tattvaM pralabdhaM tu pAlanIyaM cikitsakaiH // (4353) pAradabhasmavidhiH (16) / 1 bhAga zuddha pArA aura 2 bhAga zuddha baMga ko ekatra milAkara miTTIke pAtrameM DAlakara cUlhe ( talabhasma) para rakkheM aura usake nIce 12 pahara agni jalAveM (ra. rA. mu.) tathA use nirantara nImake soTese ghoTate raheM / isa gandhakaM navasAraM ca zuddhasUtaM samaM trayam / / | kriyAse pAradako pItavarNa bhasma bana jAtI hai| yAmaika cUrNayetkhalve kAcakupyAM vinikSipet // | ise yathocita anupAnake sAtha denese samasta rudhvA dvAdazayAmAntaM bAlukAyantragaM pacet / | roga naSTa hote haiM / yaha vidhi eka mahAna vaidyase sphoThayetsvAgazItaM tavaM gandhakaM kSipet // bar3e yatnase prApta huI hai| talamasmaraso yogavAhI syAtsarvarogahRt / / (mAtrA-1 rattI / ) zuddha gandhaka, nausAdara aura zuddha pArada | (4355) pAradabhasmavidhiH (18) samAna bhAga lekara tInoMko 1 pahara taka nirantara kharala karake kapar3amiTTI kI hui AtazI zIzI meM (pItabhasma ) bharakara usakA mukha banda karadeM aura use 12 | (ra. rA. su.) pahara taka bAlukAyantrameM pakAveM / tatpazcAt / bhUdhAtrIhastizuNDIbhyAM rasagandhaM ca mardayet / zIzIke svAMga zItala hone para use phor3akara | kAcakupyAM caturyAmaM pakaH pIto bhvedrsH|| Upara vAle gandhakako alaga karadeM aura nIce se pAre gandhakakI kajalIko 1-1 dina bhuI For Private And Personal Use Only
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - [470] bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH / [pakArAdi AmalA aura hAthI suNDIke svarasameM ghoTakara kapar3a ! kaNTakArIkaSAyeNa pippalyA ca sakAsajin / miTTI kI huI AtazI zIzImeM bharakara use bAlu- ajAyAH kSIrasiddhena kaNAyuktena sarpiSA // kAyantrameM rakhakara 4 paharakI agni deM / tadanantara triphalAgandhakavyopaguDevA kSapayetkSayam / zIzIke svAGga zItala honepara use tor3akara usameM / hikAM nihanti rucakabIjapUrAmlamAkSikaiH / / se pAradabhasmako nikAla leM / yaha pIle raMgakI chardidAhau madhusitA lAjAmudgasitAmmubhiH / bhasma hogii| arzAsi tailasindhUtyapuTapAcitasUraNaiH / / (4356) pAradabhasmavidhiH (19) tvapallavaiH kaSAyeNa zRtenodazcidambhasA / ( zvetabhasma) sIriNyA vApyatIsAraM vipUcIM kahiGgunA / / (ra. ra. sa. / pR. khaM. a. 11) ajIrNa kaajirnnddkaathpthyaavlehtH| devadAlI harikrAntAmAranAlena pepayet / vilvakarkaTikAgarbha masUrakathitAmbu vA // tadravaiH saptadhA sUtaM kuryAnmarditamUrchitam / / kRcchU mRtarasamIrakSIriNIpuramAkSikaiH // tatsUtaM kharpare dadyAhatvA datvA tu tadrasam / pAradabhasmazilAjatukRSNAculyopari pacecAhi bhasma syAllavaNopamam // lohamalatriphalAkulibIjam / ___biMDAla aura kRSNa aparAjitA ( koyala ) | tApyanizArajatopalakAntako kAjhImeM pIsakara kapar3ese nicor3akara usakA | vyoparajaH khapurazca kapityAt / / rasa nikAleM aura isa rasameM sAta bAra (sAta dina) | sarvamidaM paricUrNya samAMzaM zuddha pAradako ghoTeM / tadanantara usa pAradako miTTI bhAvitabhRArasaM divasAdau / ke pAtrameM DAlakara agni para car3hA deM aura usameM | viMzativAramidaM madhulIDhaM uparokta donoM padArthoMkA rasa thor3A thor3A DAlate vizatimehaharaM haridRSTam // huve 12 pahara taka pakAveM / nyagrodhAdyasanAdyairvA kAyayukto mRto rasaH / ____ isa kriyAse lavaNake samAna pAradabhasma taiyAra | pathyAlazunagomUtraiH plIhagulmanibarhaNaH / / hotI hai| phalAyayUSazamyUkasArAbhyAM paktizUlanut / (4357) pAradabhasmAnupAnAni satryUSaNatilakAthenAmazUlasya nAzanaH / / (ra. ra. sa. / a. 20) navanItasudhAkSIrabhAvito'bhayayodare / rogoktayogayukto'yaM tattadrogaharo bhavet / sa hitaH sahito yaSTIvAriNA kAmalAmaye / / samustaparpaTakAtho bhasmasUto harejjvaram // phalatrikAdikAyena pANDuzophe sakAmale / dazamUlakaSAyeNa pippalyA ca samastanam // / zophe svishvbhuunimbkaaygomuutrsNyutH|| mAkSikA'bhayayA vAsApippalyA cAtrapittanuta / nimbAmalakakakuSThaiH prazastaH sa mRto rsH|| For Private And Personal Use Only
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [471] phenilaphalAhidIMkandarasaM khAdato'nudinam / / zahadameM milAkara usake sAtha; phenilamUlodvartanamAcaratopi ca kutaH kuSTham // khAMsImeM-pIpalake cUrNa aura kaTelIke kAtha citrakavAnarivAyasituNDI ke sAtha; bAkucikAdviguNAH pripiitaaH| kSayoM-bakarIke dUdhase siddha ghRtameM pIpalakA mUtrayutA mRtastasametA | cUrNa milAkara usake sAtha athavA triphalA, trikuTA, stakrabhunaH zamayanti kilAsam // zuddha gandhaka aura gur3ake samAna bhAga-mizrita sanimbapallavakSaudraH kRmInhanti mRto rsH| cUrNake sAtha; pIto lazunasiddhena tailenAnilajAngadAn // hicakImeM-saJcala ( kAlA namaka ), vijaura vidharaNDabhRtakSIrasahito gRdhrasIM jayet / / | kA rasa aura zahadake sAtha; guDAbhayAguDUcyambuyuktaH pavanazoNitam // trikaTutriphalAvellaiH samAMzo guggulurjayet / chardi aura dAhameM-mizrI, zahada aura dhAna kI khIloMke sAtha athavA mizrIke zarbata kaura mUMga vAtAritailasaMyuktaH sthaulyaM bhasmarasAnvitaH // madhudakAbhyAM yukto vA kAzya tu shrkraanvitH|| ke yUSaka sAtha; hisauvarcalavyoSamUtrasiddhana sapiMpA // arzameM-puTapAkavidhise pakka sUraNa (jimiraso hanyAdapasmAramunmAdaM ca tathAanAt // | kanda), aura seMdhA namakake cUrNako tela meM milAkara madhUkakunaTItAyapArAvatamalaiyutaH // usake sAtha; dhAnyAmlapiSTASTama pippalIkA atisArameM-khiranIkI chAla aura usake kaarpaasbiijaankrmrdnen| pattoMko takrake pAnImeM pakAkara usake sAtha; AdAya tailaM mRtasUtayukta visUcikAmeM-hIMga aura pIpala ke cUrNa ke makSNi prayuJjIta vizIrNaromNi // sAtha; pArada bhasma jisa rogako naSTa karane vAle ajIrNameM-kAnI yA araNDamUlake kAtha kisI yogake sAtha khilAI jAtI hai usIko naSTa | athavA " harItakIavaleha "ke sAtha; karatI hai| mUtrakRcchrameM-belagirI, kakar3IkA gUdA, masUpArada bhasmaH rakA kAtha, dUdha, duddhI, tAlamakhAnekA cUrNa aura jvarameM mothe aura pittapApar3eke kAthake sAthaH | zahada ko ekatra milAkara usa ke sAtha khilAnI tridoSa jvarameM-pIpalake cUrNa aura dazamUla cAhiye / ke kAthake sAtha; pramehameM-pAradabhasma, zilAjIta, pIpala, maraktapittameM-harra, bAsA aura pIpalake cUrNako / sUra bhasma, triphalA, kaTelI ke bIja, svarNamAkSika For Private And Personal Use Only
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya - ratnAkaraH / [ 472] bhasma, haldI, cAMdIbhasma, sUryakAntamaNi bhasma, trikuTe kA cUrNa, abhrakabhasma, zuddha gUgala aura kaithakA phala samAna-bhAga lekara sabakA mahIna cUrNa banAkara use 1 dina bhaMgareke rasameM ghoTa leM / ise yathocita mAtrAnusAra zahada meM milAkara cATane se bIsa dinameM bIsa prakArake prameha naSTa ho jAte haiM / lIhA aura gulmameM--prodhAdigaNa athavA asanAdi gaNake kAthake sAtha pArada bhasma khAkara harra aura lhasanako gomUtra meM pIsakara khAnA cAhiye / patizUla - maTarake kAthameM zaMkha bhasma milAkara usake sAtha aura AmalameM- tilake kAthameM trikaTukA cUrNa malAkara usake sAtha pArada bhasma sevana karanI cAhiye / kAmalA meM - pArada bhasmako navanIta aura thohara ( seMDa ) ke dUdhakI 1-1 bhAvanA dekara use harake cUrNa meM milAkara khAnA aura Upara se mulaiThIkA kAtha pInA cAhiye / pANDu zotha aura kAmalAmeM- triphalAdike kAthake sAtha; zotha-sATha aura cirAyateke kAthameM gomUtra milAkara usake sAtha athavA nImakI chAla, AmalA - aura kaMkuSThake cUrNake sAtha khAnI cAhiye / kuSThameM - Theke phala aura nAgadamanake kandake cUrNake sAtha pArada bhasma sevana karanI aura zarIra para ThekI jar3akA cUrNa (kAMjI meM milAkara) malanA cAhiye / [ pakArAdi kilAsakuSTha- cItA 1 bhAga, kauMca ke bIja 2 bhAga, makoya 4 bhAga, jaMgalI kandurI 8 bhAga aura bAbacI 16 bhAga lekara sabako gomUtra meM pIsa kara usake sAtha pAradabhasma sevana karanI aura pathyameM taka pInA cAhiye / kRmiroga - nIma ke pattoMko zahadake sAtha milAkara usake sAtha; vAtavyAdhimeM-- hasanase siddha tailake sAtha; sImeM- soMTha aura araNDamUlase siddha dUdha ke sAtha; Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAtaraktameM - gur3a, harra, giloya aura sugandhabAlA cUrNa ke sAtha; sthUlatAmeM- trikuTA, triphalA aura bAyabir3aGgake cUrNa meM sabake barAbara gUgala milAkara use aNDIke tailameM milAkara usake sAtha athavA zahadake zarbata ke sAtha aura kRzatAmeM-khAMDake sAtha pArada bhasma khAnI cAhiye / unmAda aura apasmArameM- hIMga, saJcala ( kAlA namaka ) aura trikuTAke kalka tathA gomUse siddha ghIke sAtha pAradabhasma khilAnI cAhiye tathA mahuvekI guThalIkI mIMga, manasila, rasauta, kabUtarakI bITa aura pAradabhasmako pIsakara AMkhoM meM lagAnA cAhiye / netraroga meM ATha bhAga pIpalake cUrNa aura 1 bhAga binaulekI girIko kAJjI meM pIsakara ( dhUpa meM rakhadeM aura use) hAthoMse ragar3e, isase jo taila nikale usameM pArada bhasmako ghoTakara AMkhoMkI For Private And Personal Use Only
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - rasapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [473] palakoM para lepa karanese palakeki bAla girane banda / evaM nipatya yAtyUrva raso doSavivarjitaH / ho jAte haiN| ayordhvapiTharImadhye lagno grAhyo rasottamaH / / (4358) pAradavikAraharo yogaH ___ samAna bhAga rAI aura lhasanako ekatra kUTa(ra. rA. su / pUrva kha.) kara usakI mUSA banAveM aura usameM pArA DAlakara | use kapar3emeM bAMdhakara 3 dina taka dolAyantra vidhi vikArA yadi jAyante pAradAnmalasaMyutAn / se kAjImeM svedita kareM / tatpazcAt usa pAradako gandhakaM sevayeddhImAn pAcitaM vidhipUrvakam // / / 1-1 dina gvArapAThAke rasa, cIteke kAtha, makoya ___azud pArada sevanase utpanna huve vikAra zuddha ke rasa aura triphalAke kAthameM pRthak pRthak ghoTakara gandhaka sevana karanese naSTa ho jAte haiN| kAjIse acchI taraha dho DAleM / tadanantara usameM (4359) pAradazodhanam (1) usase AdhA seMdhA namakakA cUrNa milAphara 1 dina (A. ve. pra. / a. 1; zA. dha. / khaM. 2 a. 12) | nIbUke rasake sAtha ghoTeM / tatpazcAt usameM pisI huI rAI, lhasana aura navasAdara samAna-bhAga-mizrita rAjIrasonamUSAyAM rasaM kSiptvA vivandhayet / pAradake barAbara milAkara 1 dina kAjIke sAtha vastreNa dolikAyantre svedayetkAaikaismyaham // ghoTeM aura phira usakI gola TikiyA banAkara dinaikaM mardayetpazcAt kumArIsambhavaivaiH / / sukhA leM aura unake Upara hogakA lepa kara deN| tathA citrakajaiH kAthaimardayedekavAsaram // tatpazcAt unheM eka hAMDImeM rakhakara use namakase kAkamAcIrasaistadvadinamekaM tu mardayet / bhara deM aura usake Upara dUsarI hAMDI ulaTI rakhakara triphalAyAstataH kAthai raso madyaH prayatnataH // donoMkI sandhiko gur3acUne Adise banda kara deM tatastebhyaH pRthakkuryAt mUtaM prakSAlya kaajikaiH| aura sukhAkara isa yantrako cUlhe para rakhakara isake tataH kSiptvA rasaM khalve rasAdadhaM ca saindhavam // nIce 3 pahara taka tIvAgni jalAveM / isa bIcameM Upara mardayenimbukarasaidinamekamanAratam / kI hAMDI para bhIgA huvA kapar3A rakkhe rahanA tato rAjI rasonazca mukhyazca navasAgaraH // cAhiye aura use bAra bAra badala kara Upara vAlI etai rasasamaistadvat sUto mrystupaambunaa| hAMDIko ThaNDA rakhanA cAhiye / tataH saMzoSya cakrAbhaM kRtvA liptvA ca hinggnaa|| 3 pahara bAda yantrake svAMga zItala honepara dvisthAlIsampuTe dhRtvA pUrayellavaNena ca / / jor3ako AhistAse kholakara Upara vAlI hAMDImeM adhaH sthAlyAM tato mudrAM dadhAdRDhatarAM budhaH // | lage huve pAreko sAvadhAnIpUrvaka chur3A lenA caahiye| vizoSyAmiM vidhAyAdho niSizcedambu copri| yaha pArada sarva-doSa-rahita aura atyanta tatastu dadyAttIvAgniM tadadhaH praharatrayam // zuddha hogA / For Private And Personal Use Only
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [474] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [ pakArAdi (4360) pAradazodhanam (2) / (4362) pArazodhanam (4) (ra. sA. saM. / pUrvakhaNDa) (ra. sA. saM. / pUrvakhaNDa) jayantyA varddhamAnasya cAkasya rasena c| rasamya dvAdazAMzena gandhaM dattvA vimardayet / vAyasyAzcAnupUryeNa mardanaM rasazodhanam // jambIrot/ vairyAma pAcyaM pAtanayantrake // eSAM pratyekazastAvanmadayetsvarasena ca / | punarmaghe punaH pAcya saptavAra vidhAnataH // yAvacca zuSkatAM yAti saptavAraM krameNa ca // | pAradameM usakA bArahavAM bhAga gandhaka milAuddhatyoSNAraNAlena mRdbhANDe kssaalyetsudhiiH| kara kajalI banAveM aura phira use 1 pahara taka sarvadoSa vinirmuktaH sptknycukvrjitH|| nIbUke rasameM ghoTakara UrdhvapAtana yantra dvArA ur3A jAyate zuddhasUto'yaM yujyate srvkrmsu|| | leM / isI prakAra gandhakake sAtha ghoTa ghoTakara __pAradako jayantI, araNDa, adaraka aura makoya sAta bAra ur3Anese pArada zuddha ho jAtA hai / ke rasameM kramazaH pRthak pRthak sAta sAta bAra ghoTakara | (4363) pAradazodhanam (5) sukhA leM / tadanantara use miTTIke pAtrameM DAlakara (ra. sA. saM. / pUrvakhaNDa ) garma kAjIse dho DAleM to pArada sapta kaJcukI aura kumA- ca nizAcUrNairdinaM sUtaM vimardayet / sarvadoSa rahita ho jAtA hai / ise samasta yogomeM pAtayetpAtanAyantre samyak zuddho bhavedrasaH // DAla sakate haiN| noTa-pAradako hara bAra dhoTakara sukhAkara ___ pAradameM usakA solahavAM bhAga haldIkA kAJjIse dhonA cAhiye arthAta ukta 4 oSadhiyoM cUrNa milAkara donoMko 1 dina gvArapAThA ke ke rasameM 28 bAra ghoTakara sukhAnA aura 28 bAra rasameM ghoTakara urdhvapAtanayantra dvArA ur3Anese vaha kAjIse dhonA pdd'egaa| zuddha ho jAtA hai| (4361) pAradazodhanam (3) (4364) pAradazodhanam (6) (ra. sA. saM. / pUrvakhaNDa) (ra. sA. sa. / pUrvakhaNDa ) rasonasvarasaiH sUtaH nAgavallIdalotthitaiH / zrIkhaNDaM devakASThazca kAkajaGghA jayAdravaiH / triphalAyAstathA kAthe raso maryaH prayatnataH // karkaTImUSalIkanyAdravaM dattvA vimardayet / / tatastebhyaH pRthak kRtvA mUtaM prakSAlya kAJjikaiH / dinaikaM pAtayetpazcAttaM zuddhaM viniyojayet // sarvadoSavinirmuktaM yojayedrasakarmam // ____pAradako 1-1 dina kramazaH lahasana aura pAradako sapheda candana, devadAru, kAkajaMghA, pAnake svarasa tathA triphalAke kAthameM ghoTakara kAJjI jayantI, bAMjhakakor3A ( yA devadAlI--biMDAla ), se dho DAleM / isa kriyAse pArada sarvadoSarahita zuddha / mUsalI aura gvArapAThAmeM se jina ke svarasa mila ho jAtA hai| sakeM unake svarasake aura zeSa dravyoMke kAthake For Private And Personal Use Only
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [475] sAtha 1-1 dina ghoTakara Urdhva pAtanayantrase ur3A , bheda ), nAgabalA ( gaMgerana ), caulAI, bisakhaparA leM / isa kriyAse pArada zuddha ho jAtA hai| ( sAThI ), meDhAsiMgI, cItA aura nasadara samAna (4365-4379 ) pAradasaMskArAH | bhAga lekara sabako ekatra milAkara yA pRthak (ra. caM.; ra. rA. su.) pRthak kAjImeM pIsa leM aura phira usa kalkakA eka vastra para 1 aMgula moTA lepa karadeM / tatpasvedanaM mardanaJcaiva mUcchanotyApane tathA / zcAt isa vastrameM pAradakI poTalI banAkara use pAtanaM rodhanaM caiva niyAmanamataH param // | dolAyantra vidhise 3 dina taka kAJjImeM pakAveM / dIpanaM ceti saMskArAH mRtasyASTau prkiirtitaaH| isIkA nAma svedana saMskAra hai| pAradake 8 saMskAra hote haiM yathA:-svedana, pAradasvedanam (A) mardana, mUrchana, utthApana, pAtana, rodhana, niyAmana ( bhA. pra. / pra. khaM) aura dIpana saMskAra / mUlakAnalasindhUtyatryUSaNAkarAjikAH / (yaha ATho saMskAra kramapUrvaka karanese pArada | rasasya poDazAMzena dravyaM yujhyAtpRthaka pRthak // sarvadoSa-rahita ho jAtA hai| nIce ina | | draveSvanuktamAneSu mataM mAnamitaM budhaiH / AThAMkA yathAkrama varNana kiyA jAtA hai / jo vaidya | paTTAhateSu caiteSu mUtaM pakSipya kAJjike / yaha ATho saMskAra na kara sakeM ve pIche batalAI / | svedayedinamekaJca dolAyantreNa buddhimAn / huI pArada--zodhana kI kisI vidhise pArada zuddha svedAttIvo bhavetsUto mardanAca munirmlH|| karake kAma calA sakate haiN| mUlI, cItA, seMdhAnamaka, sAMTha, mirca, pIpala, adaraka aura rAI; inameM se hareka padArtha pArekA (1) pAradasvedanam ( a ) solahavAM bhAga leM, kyoM ki pArada-zodhanameM jahAM ( bhA. pra. / prathama khaM.) oSadhiyoMkA parimANa na batalAyA ho vahAM hareka zrUSaNaM lavaNaM rAjI rajanI triphalArdrakam / padArtha pAradase solahavAM bhAga lenekA niyama hai| mahAbalA nAgabalA meghanAdaH punarnavA // tadanantara ina saba cIjoMko kAnImeM pIsakara eka meSabhanI citrakaca navasAraM samaM samam / / kapar3epara lepa kara deM aura usameM pArada ko bAMdhakara etatsamastaM vyastaM vA pUrvAmlenaiva peSayet // 1 dina dolAyantra-vidhise kAjImeM pakAveM / palimpettena kalkena vastramaGgulamAtrakam / / svedana karanese pArada tIvra aura mardana karanese | nirmala hotA hai| tanmadhye nikSipetsUtaM baddhA tatridinaM pacet / / pAradasvedanam (i) dolAyantre'mlasaMyukte jAyate svedito rasaH // (ra. rA. su. / pUrvakhaNDa; raseM. ci. ma. / a. 3) . sAMTha, mirca, pIpala, seMdhAnamaka, rAI, haldI, rasaM caturguNe vastre baddhA dolAkRtaM pacet / hara, baher3A, AmalA, adaraka, mahAbalA ( kharaiTI- dina vyoSavarAvahikanyAkalkeSu kAlike / / For Private And Personal Use Only
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [476 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi doSazeSApanuttyarthamidaM svedanamucyate // ___ isI prakAra usameM cItekA cUrNa milAkara pAradako cAra taha kiye huve vastrameM bAMdhakara ghoTanese vahnidoSa, kAle dhatUreke rasameM ghoTanese dolAyantra vidhise 1-1 dina trikuTA, triphalA, cAzcalya aura trikuTAke rasameM ghoTanese usakA giri cItA aura gvArapAThAke kalkako kAJjImeM milAkara | doSa naSTa ho jAtA hai| usake sAtha svedana kreN| pratyeka oSadhikA cUrNa pAradakA solahavAM noTa---svedana saMskArakI tIna vidhiyAM bhAga lenA cAhiye aura harekameM 1-1 dina ghoTabatalAI gaI haiM inameM se kisI ekake dvArA svedana neke pazcAt pAradako kAJjIse dho DAlanA cAhiye / kara lenA hI paryApta hai| (2) mardanam (3) mUrchanam ( a ) ( yo. ra. / pAradaprakaraNa) ( ra. rA. su. / pUrvakhaNDa ) rktssttikaanishaadhuumsaarornnaabhsmcuurnnkaiH| gRhakanyAmalaM hanyAt triphalAvahinAzinI / jambIradravasaMyuktainAMgadoSApanuttaye // citramUlaM viSaM hanti tasmAdebhiH prytntH|| vizAlAkolamUlAnAM rajasA kAJjikena ca / mizritaM mRtakaM dravyaiH saptavArANi marchayeta / zanaiH zanaiH svahastena vadoSavimuktaye // | itthaM sammUJchitaH mUto doSazUnyaH prajAyate // rAjavRkSasya mUlotthacUrNana saha knykaa| ___ pAradako gvArapAThA, triphalA aura cItAmUlake maladoSApanutyartha citrako vahidUSaNam // | sAtha pRthak pRthak 7-7 bAra ghoTanese usake mala, cAzcalyaM kRSNadhatUro giri hanti kaTutrayam // asahyAgni aura viSa doSa naSTa ho jAte haiN| parimeM usase solahavAM bhAga lAla iMTakA pratyeka dravya pAradakA solahavAM bhAga lenA cUrNa, haldIkA cUrNa, gharakA dhuvAM, UnakI bhasma caahiye| aura cUnA milAkara usameM nIbUkA rasa DAlakara 1 dina ghoTeM aura phira garama kAjIse dho DAleM / mUcrchanam ( A ) isa kriyAse pArada nAgadoSamukta ho jAtA hai| ( bhA. pr.| khaM. 1) isake pazcAt usa pAradameM usakA solahavAM | yUpaNaM triphalA bandhyAkandaiH kSudrAdvayAnvitaiH / bhAga indrAyana mUla aura aMkolakA cUrNa milAkara citrakorNAnizAkSArakanyArkakanakadravaiH / / kAjIke sAtha 1 dina ghoTakara garma kAJjIse dho sUtaM kRtena yUSeNa vArAnsaptavimardayet / ddaaleN| isase pArada baMgadoSa-rahita ho jAtA hai| ityaM sammUcchitaH sUtastyajetsaptApi kabhukAn // isake pazcAt usameM amalatAsakI jar3akA sAMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, cUrNa milAkara gvArapAThAke rasake sAtha ghoTakara dho bAMjhakakor3ekI jar3a, choTI aura bar3I kaTelI, cItADAleM / isase usakA mala doSa dUra ho jAtA hai| mUla, Una, haldI, yavakSAra, gvArapAThA, Aka aura For Private And Personal Use Only
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [ 477 ] dhatUreke kAthameM pAradako sAta bAra ghoTanese vaha utanI hI bar3I pAnIse bharI hui hANDIpara ulaTI saptakaJcukI-rahita ho jAtA hai| rakhakara donoMke jor3ako gur3a cUne Adise acchI noTa---mUchana karmake jo 2 prayoga likhe taraha banda kara deM aura use sukhAkara bhUmimeM gaye haiM unameM se kisI ekase hI mUrchana-saMskAra | gAr3ha deN| kara lenA paryApta hai| pAnI vAlI hANDI bhUmimeM aura Upara vAlI hANDI bhUmike bAhara rahanI cAhiye / aba Upara (4) utthApanam vAlI hANDIke cAroM ora tathA usake Upara arane ( ra. ra. sa. / a. 11) upale lagAkara unameM Aga lagA denI cAhiye / asmAdvirekAtsaMzuddho rasaH pAtyastataH param / / | isa kriyAse pArada ur3akara nIcevAlI hANDI uddhRtaH kAJjikakAthAtpUtidoSanivRttaye // meM pAnImeM calA jAyagA / isIkA nAma adhaHpAtana __ mUrchanake pazcAt pAradako UrdhvapAtanayantra | saMrakAra hai| dvArA ur3Akara garbha kAMjIse dho DAlanA cAhiye / (2) pAradordhvapAtanam (a) isIkA nAma utthApana-saMskAra hai| (ra. sA. saM. / pUrvakhaNDa; ra. rA. su. / pUrvakhaNDa) (5) pAtanam bhAgAstrayo rasasyAkai bhAgamekaM vimardayet / (1) pAradAdhaH pAtanam jambIradravayogena yAvadAyAti piNDatAm / (ra. sA. saM. / pUrvakhaNDa; ra. ci. ma. / a. 3) tatpiNDaM talabhANDasthamUrddhabhANDe jalaM kSipet / navanItAdvayaM mUtaM ghRSTvA jambAmbhasA dinam / kRtvAlavAlaM kenApi tataH sUtaM samuddharet // vAnarIzigruzikhibhiH saindhavAsuri saMyutaiH // | urddhapAtanamityuktaM bhiSagbhiH suutshodhne|| naSTapiSTaM rasaM kRtvA lepyerddhbhaannddke| 1 bhAga tAmrake bArIka patra aura 3 bhAga UrvabhANDodaraM liptvA'dhobhANDaM jlsNyutm|| pAradako ekatra milAkara nIbUkA rasa DAlakara sandhilepaM dvayoH kRtvA tayantraM bhuvi pUrayet / itanA ghoTeM ki donoMkA eka piNDa bana jAya / upariSTAtpuTe datte jale patati paardH|| isa goleko kaparamiTTI kI huI hANDImeM rakha kara adhaHpAtanamityuktaM siddhAdhe mUtakarmaNi // usake Upara dUsarI hAMDI ulTI Dhakakara donoM ke samAna bhAga gandhaka aura pAradakI kajalI joDako gur3a cUne Adise acchI taraha banda kara meM kauMcake bIja, sahaMjaneke bIja, cItA, seMdhAnamaka | deN| tadanantara Upara vAlI hANDIkI talI para mula aura rAIkA cUrNa milAkara use 1 dina jAmanake tAnI miTTI Adise eka AlabAla (gherA ) banArasameM ghoTakara piTTI banA leM aura phira use eka kara usameM pAnI bhara deN| aba isa yantrako cUlhe hANDIke bhItara lepa kara deM / isa hANDIko dUsarI / para car3hAkara usake nIce mRdu madhyama aura tIbra agni For Private And Personal Use Only
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [478] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi jalAveM / Upara vAlI hANDIke pAnIko bArabAra bada- / calA jAyagA / isIkA nAma " tiryakapAtana lakara usakI talIko ThaMDA rakhanA caahiye| | saMskAra" hai| isa kriyAse (3 paharameM ) pArada ur3akara noTa---pAtanake jo tIna bheda-adhaH pAtana, Upara jA lagegA / hANDIke svAMga zItala hone para | Urda pAtana aura tiryakapAtana likhe gaye haiM ve use sAvadhAnI pUrvaka nikAla lenA cAhiye / tInoM Avazyaka haiM / eka eka vidhike jo kaI pAradordvapAtanam (A) kaI prakAra likhe gaye haiM unameM se koI eka kiyA ( bhA. pra. / khaM. 1 ) jA sakatA hai| mayUragrIvatApyAbhyAM naSTapiSTIkRtasya ca / (6) rodhanasaMskAraH yantra vidyAdhare kuryAdrasendrasyorddhapAtanam // (ra. sA. saM. / pUrvakhaNDa; ra. rA. su. / pUrvakhaNDa) pArada meM nIlA thothA aura svarNamAkSikakA | evaM kathitaH sUtaH SaNDhatvamadhigacchati / cUrNa milAkara use ghI kumAra (gvArapAThe ) ke, tanmuktaye'sya kriyate bodhanaM kathyate hi tat // rasa ke sAtha itanA ghoTeM ki pArada dikhalAI na | vizvAmitrakapAle vA kAcakUpyAmathApi vaa| sUte jalaM vinikSipya tatra tanmajjanAvadhi // de aura sabakI piTTI sI ho jAya / ise Damaru | pUrayetridinaM bhUmyAM gajahastapamANataH / yantrameM rakhakara ur3A lenA cAhiye / | anena sUtarAjoyaM SaNDhabhAvaM vimuJcati // (3) pAradasya tiryakapAtanasaMskAraH pUrvokta saMskAroMse pAradameM SaNDhatva A jAtA ( ra. sA. saM. / pUrvakhaNDa; ra. ci. ma. / a. 3; hai use naSTa karane ke liye yaha rodhana saMskAra ___ra. rA. su. / pUrvakhaNDa.) | karanA caahiye| ghaTe rasaM vinikSipya sajalaM ghaTamanyakam / / nArayala yA kAcakI zIzImeM pAreko DAlakara tiryamukhaM dvayoH kRtvA tanmukhaM rossyetsudhiiH|| usameM itanA pAnI DAleM ki jisase pArada DUba rasAdho jvAlayedamiM yAvatsUto jalaM vizeta / jAya / tatpazcAt usakA mukha acchI taraha banda tiryak pAtanamityuktaM siddharnAgArjunAdibhiH // karake use Der3ha hAtha nIce bhUmimeM gAr3ha deM aura eka ghar3emeM pArA DAleM aura dUsare utane hI | 3 dina pazcAt nikAla leN| isase pArekA napuMskabar3e ghar3emeM pAnI bhara deN| tadanantara donAMke mukhAM| tva doSa dUra ho jAtA hai| ko tirachA milAkara sandhiko gur3a cUne Adise | (7) niyamanasaMskAraH (a) acchI taraha banda kara deM, aura phira pArada vAle (ra. rA. su / pUrvakhaNDa) ghar3e ke nIce Aga jalAveM / uttarAzAbhavaH sthUlo raktasaindhavaloSTakaH / isa vidhise pArA ur3akara pAnI vAle ghar3e meM tadgarbhe randhakaM kRtvA sUtaM tatra vinikSipet // For Private And Personal Use Only
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - - - dinaiH| rasamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [479] tatastu caNakakSAraM dattvA copari nimbukam / AloDya kAjike dolAyantre pAcyo trimirasaM liptvA dAtavyaM tAdRg saindhavakhoTakam // garne kRtvA dharAgarbhe datvA saindhavasaMyutam / dIpanaM jAyate samyaka sUtarAjasya cottamam / / dhUlimaSTAGgulaM datvA kAripaM dinasaptakam // ___kasIsa, pAMco namaka, rAI, kAlI miraca, varhi majjvAlya tadagrAhyaM kSAlayetkAJjikena tu / sahajaneke bIja aura suhAgeke cUrNako kAMjImeM ayaM niyamano nAmasaMskAro gadito vudhaiH // / milAkara usameM pAradako 3 dina taka dolAyantra abhAve caNakakSArAdarpayenavasAdaram // | vidhise pakArve / ise dIpana saMskAra kahate haiM / lAla raMgake seMdhekA eka bar3AsA patthara lekara | (4380) pAradasyAgnisthAyIkaraNam usake bIcameM eka gar3hA karake usameM pArada bhara deM (2. ci. ma. / stabaka 5) aura usake Upara canekA khAra (abhAvameM nasahara) tAmreNa vA samaM piSTI caturbhAgAM vidhIyatAm / DAlakara Uparase nIbUkA rasa DAla deN| tatpazcAt pAtayeDDamarUyantre trivAra nimbukdrvaiH|| usa chidrako seMdheke Tukar3ese Dhakakara joDako acchI tato raktagaNanAyaM rasarAjo yathA dRDham / taraha banda kara deM aura phira use bhUmimeM ATha | mardito jAyate vadisthAyI vighnvivrjitH|| aMgula nIce gAr3hakara usake Upara sAta dina taka zuddha pAradameM usase cauthAI zuddha tAmrake araNya upaloMkI agni jalAveM / tatpazcAt pArada kaNTakavedhI patra DAlakara donoMko nIbUke rasake sAtha ko nikAlakara kAMjIse dho ddaaleN| acchI taraha ghoTakara piTTI sI banA leM aura use niyamanasaMskAraH (A) 3 bAra Damaruyantrase ur3Akara raktagaNake rasameM acchI (ra. rA. su / pUrvakhaNDa ) taraha kharala kreN| isa kriyAse pArada agnisthAyI srpaakssiicishcikaavndhyaabhRnggaabdknkaambumiH| ho jAtA hai| dinaM saMsveditaH sUto niyamAtsthiratAM vrajet // (4381) pAradAdiguTikA (rasAdiguTikA) sarpAkSI (nAkulI kanda), imalI, bAMjha (vai. ra.; ra. raa.su.| dAha; vR. yo. ta. / ta. 87; ra. caM. / dAha.) kakor3A, bhaMgarA, nAgaramothA aura dhatUreke rasameM rasabaliyanasAracandanAnAM pAradako 1-1 dina svedita karanese usakI caca sanaladasencapayodajIvanAnAm / latA dUra ho jAtI hai| | apaharati guTI mukhasthiteyaM(8) dIpanasaMskAraH sakalasamutthitadAhamAzu vAti // (ra. rA. su. / pUrvakhaNDa) . rakagaNa-kusuma ( kasumbhA ); khaira, lAkha, kAzIsa paJcalavaNaM rAjikAmaricAni ca / / majITha, lAla candana, ratanajota, guladupahariyA, karpUrabhUzigruvIjamekatra TaGkaNena samanvitam // gandhinI aura zahada / For Private And Personal Use Only
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [480] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [pakArAdi zuddha pArada, zuddha gandhaka, kapUra, sapheda candana, khasa, . pAre gandhakakI kajjalI banAveM phira usameM anya sevya (khasabheda), nAgaramothA aura jIvanIya gaNakI oSadhiyoMkA cUrNa milAkara sabako candanake kAtha oSadhiyoMkA cUrNa samAna-bhAga lekara prathama pAre | meM ghoTakara surakSita rakkheM / gandhakakI kajjalI banAveM, tatpazcAt usameM anya isameMse 1 mASA cUrNameM (7 naga) kAlI oSadhiyoMkA cUrNa milAkara sabako pAnIke sAtha / mircakA cUrNa milAkara use zahada meM milAkara cATane se prabala vamanakA bhI nAza ho jAtA hai / atyanta mahIna pIsakara 1-1 mAzekI goliyAM / (4383) pAradAdicUrNam (2) banA leN| (rasAdicUrNam ) inameMse 1-1 golI muMhameM rakhanese tridoSaja (ra. rA. suM. / tRSA.; ra. caM / tRSA.; vR. yo. ta.; dAha atyanta zIghra naSTa ho jAtI hai / ___ yo. ra. / tRSNA.) (4382) pAradAdicUrNam (1) | rasagandhakakarpUraiH zaileyozIracitrakaiH / (ra. rA. su. / vamanA.; yo. ra. / chardi.; vR. ni. sasitaiH kramavRddhazca mUkSmaM cUrNamaharamukhe / ra. / chardi.; vR. yo. t.| ta. 84) triguJjApamitaM khAdan pibetparyuSitAmbu ca / bhRSa tRSAM nihantyevamazvineya prakAzitam // rasavalighanasArakolamajjA zud pArA 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga, 'mrkumumaambudhrpriyngglaanaaH| kapUra 3 bhAga, bhUricharIlA 4 bhAga, khasa malayajamagadhAtvagelapatraM 5 bhAga, cItA (pAThAntarake anusAra kAlI mirca) dalitamidaM paribhAvya candanAdabhiH // 6 bhAga aura mizrI sAta bhAga lekara prathama pAre madhumaricayutaM rajosya mApaM gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya jayati varmi prabalAM vilihAya martyaH / oSadhiyAMkA cUrNa milAkara acchI taraha ghoTakara rakkheM / zuddha pArada, zuddha gandhaka, kapUra, berakI guTha / isameM se nitya prati prAtaHkAla 3 rattI lIkIgirI,laiMauMga,nAgaramothA,phUlapriyaGgu,dhAnakI khIla, cUrNa bAsI pAnIke sAtha sevana karanese pravRddha tRSA sapheda candana, pIpala, dAlacInI, ilAyacI aura | naSTa ho jAtI hai| tejapAta (pAThabhedake anusAra ilAyacI aura teja pAradAdimalaharam pAtake sthAnameM indra jau) samAna-bhAga lekara prathama lepaprakaraNameM dekhiye| (4384) pAradAdidhUpaH (1) 1jIvanIya gaNa- jIvaka, RSabhaka, medA, mahA (bhai. r..| upadaMzA.) medA, kAkolI, kSIrakAkolI, mudgapaNa, mASaparNI, jIvantI aura mulaiThI / inameMse jitanI oSadhiyAM mila rasaM tAla zilA mudrAzaGkha sindUratutyake / sakeM utanI hI DAlakara kAma calAnA caahiye| sphaTikAriyavakSArau viDaTaGgaNamUSaNam / / 2 tvagindrayavamiti pAThAntaram / , "zailozIramarIcakaiH" iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] hatIyo bhaagH| [481] zvetArkamRlakhaka caiva deyA mASamitA ttH| mAsamAtrantu pathyAzI zAkAmladadhivarjanam / hilaM tolakaM sArddha sarvamekatra cUrNitam // | gurvannapAyasAdIni cA'pathyAni vivarjayet // ghRtaplutaM saMvidhAya dhUpaM ddyaaythaavidhi| dinatraye vyatIte tu snAnamuSNAmbunA caret / ebhiH pradhUpanaM hanyAd vraNaM liGgasamutthitam // evaM dhUme kRte zAntirbaNAzca piDikA api / / pArada, haratAla, manasila, murdAsiMga, sindUra, tathA zothazcAmavAtaH khaatA paGgutA'pi ca / nIlAthothA, phaTakI, javAkhAra, biDanamaka, suhAgA, kuSThopadaMzazAntyartha bhairaveNa prakIrtitaH // kAlImirca aura sapheda AkakI jar3akI chAla 1-1 pArada, baMgabhasma, katthA, harrakI bhasma, keleke mASA tathA hiMgula (siMgarapha) 1 // tolA lekara | komala pattoMkI masma aura supArIkI bhasma 1-1 sabakA ekatra kUTakara cUrNa banAveM / isameM ghI | tolA tathA hiMgula ( siMgarapha), haratAla, gandhaka, milAkara yathAvidhi dhUpa denese liMgake ghAva naSTa | tUtiyA, padmAka, saralakASTha ( cIrakA burAdA), ho jAte haiN| sapheda candana, lAla candana, devadAru, pataGgakI (4385) pAradAdidhUpaH (2) lakar3I aura haldUkI lakar3I 1-1 mAzA lekara sabako kUTakara cUrNa banAveM aura use cUkeM tathA (dhanva.; bhai. ra. / upadaMza.) tulasIke pattoMke rasameM aura gur3ake pAnImeM 1-1 rasaM vaGgazca khadiraM harItakyAzca bhasmakam / roz2a ghoTakara sukhAkara dhImeM milAkara 6 goliyAM taruNIkadalIbhasma pUgasya phalajantathA // banAveM / ekatolakamAnaM syAdiGgulaM haritAlakam / jisa samaya upadaMzake rogIko atyanta pIr3A gandhakaM tutyakaJcA'pi padmakaM srlntthaa| ho rahI ho usa samaya inameMse 1 golI cAra taha dve candane devadAru bakarma kASThameva c| kiye huve sapheda vastra meM bAMdhakara nirdhama agni para tathA kezarakASThazca mASamAna prakalpayet // rakheM aura rogIko bistara rahita chidrayukta (bAnoM ekIkRtya vicUA'tha sarva cAGgerikAdravaiH / se bunI huI yA loheke tAroMkI) khATa para liTAkara tulasIpatrajarasaiH purAtanaguDena ca // usake nIce vaha agni rakha deM evaM rogIko vastra ghRtena saha SaT kAryA vaTikA mntrrkssitaaH| ur3hA deM / vastra itanA bar3A honA cAhiye ki rogI vedanAyAmutkaTAyAM caturbhiH zuklavastrakaiH // kI cArapAIke cAroM ora bhUmi taka laTakatA rahe veSTayitvA ca nighUmA'GgAropari pradApayet / / ki jisase dhUma bAhara na nikala sake / rogIko taM dhUmaM pratigRhNIyAnaro vastrAdiveSTitaH // apanA mukha bhI vastrase DhAMpa lenA cAhiye / isase mukhanAsAkarNabahiniHzvAsasya nirodhanAt / / usake zarIrase pasInA nikalakara roga naSTa ho svede jAte'sya nairujyaM sAyaM prAtardinatrayam // ' jAyagA / For Private And Personal Use Only
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [482] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [pakArAdi isI prakAra 3 dina taka prAtaH sAyaM dhUma / pAradAdiyogaH lenA cAhiye aura 1 mAsa taka pathya pAlana (ra. caM.: ra. sA. saM.: vR. ni. ra. / kRmiro.) karanA caahiye| ___kRmiharo rasaH " saM. 1046 dekhiye| dhUma leneke dinoMmeM snAna na karanA cAhiye | (4387) pAradAdirasaH ( zvAsAntakarasaH ) balki 3 dina taka dhUma leneke bAda cauthe dina mandoSNa jalase snAna karanA caahiye| (ra. rA. suM.; ra. caM.; ra. ra. sa. / zvAsA.) mUtaH SoDaza tatsamo dinakarastasyArddhabhAgo isa prakAra dhUma lenese Atazakake ghAva, piDi | valiH / kA, zotha, AmavAta, khaJjatA, paMgutA aura kuSTha kA sindhastasya samaH sumukSmamRditaH papippalInAza ho jAtA hai| cuurnnitH|| isa prayogameM 1 mAsa taka zAka, khaTAI, jambIrasvarasena marditamidaM taptaM supakaM bhavet / dahI aura dUdhapAkAdi bhArI padArthoMse parahez2a / kAsazvAsasazUlagulmajaTharaM pANDu plihaM naashyet|| karanA caahiye| zuddha pArA aura tAmrabhasma 16-16 bhAga, (padhya-ghI aura besanakI lavaNarahita roTI) | zuddha gandhaka 8 bhAga, seMdhAnamaka 8 bhAga tathA (4386) pAradAdiyogaH pIpala 6 bhAga lekara pAre gandhakako kajalI (ra. ra. / rasAyana.) banAkara usameM anya oSadhiyoMkA mahIna cUrNa sUrta svarNa vyomasattvaM tAraM tAnaM ca rocanam / milAkara sabako 1 dina janbhIrI nIbUke rasameM bIjaM vai zaraputrAyAH kRSNadhattUra bIjakam // ghoTa liijiye| phira usakA golA banAkara use araNDa sarva madhe vaTakSIraiH kuberAkSasya biijke| ityAdike pattoM meM lapeTakara puTapAka vidhise pakAiye takSiptA dhArayedvako vIryastambhakaraM cirama // aura use pIsakara surakSita rkhiye| ___ zuddha pArA, svarNabhasma, abhrakasatva, cAMdI- isake sevana se gvAMsI, svAsa, zUla, gulma, bhasma, tAmrabhasma, gorocana tathA saraphoMke aura kAle udararoga, pANDu aura tillIkA nAza hotA hai ! dhatUre ke bIja samAna bhAga lekara prathama pAre aura ( mAtrA-2 rttii|) bhasmoM ko milAkara ghoTeM phira usameM anya oSa noTa--puTapAka karanekI vidhi bhA. bhai. ra. ghiyoMkA cUrNa milAkara sabako bar3ake dUdhake sAtha / ghoTakara goliyAM banA leN| bhAga 1 ke pRSTha 353 para dekhiye / inameMse 1-1 golI karaJjake phalameM rakhakara pAradAdilepaH muMhameM rakhanese bahuta dera taka vIryastambhana hotA hai| lepaprakaraNameM dekhiye| For Private And Personal Use Only
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [483] - - - - - (4388) pAradAdivaTI (1) / | (4389) pAradAdivaTI (2) ( siddhabheSajamaNimAlA / grahaNya.) (ra. rA. su.; vR. ni. ra. / grahaNI.) zuddha zivAMzamekAMzamekAMzaM phaNiphenakam / / pAradaM gandhakaM tAramamRtaM cAnu zulvakam / durthazaM gandhamiti trINi piSTavA kurvIta prpttiim|| triphalA trisugandhaM ca citrakozIrareNukAH // vissmussttikdhttuurbiijjaatiiphlaanypi| rajanI dvayasaMyuktaM sampeSya vaTakIkRtam / ekAMzAni pRthaktatra dattvA mamuNatAM nayet // | grahaNyaSTavidha zUlaM zAyAtAsAranAzanam / / dADimItintiDItoyairbhAvayetsaptadhA pRthak / zuddha pArA, zuddha gandhaka, cAMdIbhasma, zuddha vaTInIta jaraNakSaudaistA grahaNIcchidaH / / bachanAga, tAmrabhasma, harra, baher3A, AmalA, tejapAta, zuddha pArA 1 bhAga aura zuddha gandhaka 2 dAlacInI, ilAyacI, cItAmUla, khasa, reNukA, haldI bhAga lekara donoMkI kajalI banAkara usameM 1 . aura dAru haldIkA cUrNa samAna bhAga lekara prathama bhAga aphIma DAlakara acchI taraha ghoTeM aura phira pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM | anya oSadhiyAMkA cUrNa milAkara sabako pAnI use lohekI karachImeM DAlakara mandAgni para pakAveM jaba vaha pighala jAya to usakI yathAvidhi parpaTI | Adike sAtha ghoTakara (1-1 mAzekI) goliyAM banA leN| banA leN| inake sevanase ATha prakArakI grahaNI, zUla, (bhUmipara tAz2A gobara phailAkara usapara kele zotha aura atisArakA nAza hotA hai / kA pattA bichA deM aura usake Upara vaha pighalI (noTa-yadi ajavAyanake kAthake sAtha ghoTahuI kajjalI phailAkara use dUsare patte se Dhaka deM kara goliyAM banAI jAveM aura usIke sAtha khilAI aura phira usake Upara tAjA gobara DAlakara use dabA deN| tathA svAMga zItala hone para donoM jAveM to zIghra lAbha hogaa|) patteke bIcameMse parpaTIko nikAla leN| (4390) pAradAdivaTI (3) tadanantara isa parpaTIko pIsakara usameM 1-1 (vR. ni. ra. / zvAsa.) bhAga zuddha kucalA, dhatUreke bIja aura jAyaphalakA pAradaM gandhaka nAgaM tAnaM vyoSAnalaiH samam / cUrNa milAkara khUba ghoTeM / jaba vaha atyanta mahIna svIrasena saJcUrNya pradeyA bhAvanA daza // ho jAya to use anArakI chAla yA phUleke svarasa punaH parNarasaiH samyak cAkasya rasaistathA / aura titaDIkake pAnIko pRthak pRthak 7.-7 bhAvanA | miripramANA kaphajit kAryA sA guTikottamA / dekara (1-1 rattIkI ) goliyAM banA leN| mandAgnikapharogeSu zvAsakAse vizeSataH / inheM jIreke cUrNameM milAkara zahadake sAtha / AdhmAnapatinAheSu pradeyA sukhkaarinnii|| caTAne se saMgrahaNI naSTa hotI hai| zuddha pArA, zudra gandhaka, sIsAbhasma, tAmra For Private And Personal Use Only
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [484] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi bhasma, soMTha, mirca, pIpala aura cItekA cUrNa | bachanAga aura 8 pala kAlI mircakA cUrNa milAsamAma bhAga lekara prathama pAre gandhaka kI kajjalI kara khUba ghoTeM aura phira use kapar3e se chAnakara banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa | sahajane aura adarakake rasakI 3-3 bhAvanA milAkara sabako sajjIke pAnI, pAna aura adara- dekara maTarake barAbara goliyAM banA leN| kake rasakI 10-10 bhAvanA dekara kAlI mircaka inake sevanase kapha, khAMsI, zvAsa, zItavAta barAbAra goliyAM banA leN| aura zUlaroga naSTa hotA hai| inake sevanase phapha, mandAgni aura vizeSataH / (4392) pArijAtaTaGkaNam ( tAlakezvaraH ) zvAsa khAMsI tathA aphArA aura pratinAha Adi roga (ra. kA. dhe. / svarabhede.) naSTa hote haiN| dinaikaM kadalIdrAvaiSTaGkaNaM mardayedinam / (4391) paradAdivaTI ( 4 ) | haridrAyA drave drAve nizApAmArgabhasmaje // tRtIyAMzaM ca tAlaM ca dattvA pAlAzapuSpaje / (ra. rA. su. / kAsa.) samAhaM ca ravikSIraiH zvetairaNDajasya bIjataH // pAradasya palaM caiva yazadaM naagrgke| yAmadvAdazakaM vahniH kAcakUpyAM gatasya ca / pRthak palamitaM proktaM trayANAzca vishesstH|| tatridhA jAyate sattvamUrdhvAdho bhedataH punH|| ayaM tu mRttikA pAtre drAvaM kuryyaadhyaavidhi| / UrdhvasattvamadhaH kiTaM puSpitaM ca prajAyate / sUtaM ca prakSipettasmin punarbhUmyAM tu prakSipet // puSpitaM cordhvasatvaM ca pUrvoktavidhinA punH|| khalve dhRtvA mardayettu kajjalI kaaryedbudhH| vimarca kAcakUpyAM ca nikSipyAgniM pradApayet / zuddhAmRtaM palamitaM maricasya palASTakam // trivAramevaM hi kRte talasthaM tatpayojayet // sUkSmacUNe vidhAyAya vastrapUta samAcaret / atha tasya caturthAMzaM daradaM nyasya madayet / zigrujasya rasaimadhe puTAni trINi dApayet // | bhRnggaamaarkvduHsprshdhttuurkplaashjaiH|| Ardrakasya rasenaiva tripuTaM tu punardadet / pratyahaM ca zivAmbhobhiH saptAha mardayebhRzam / kAlAyasadRzI kAryA vaTikA kaphanAzinI // | kAcakRpyAM vinikSipya vahiM yAmAMstu SoDaza // kAsavAsau nihantyAzu zItavAtaM tathaiva c| dattvaivaM hi trivAraM ca palANDusvarasaistataH / zUlarogaharI proktA rasAdi vaTikAttiyam // | rasonamAnarasataH pratyahaM mardayedalam // zuddha jasta, sIsA aura baMga 5-5 tole lekara ekonaviMzatividhAH zaGkhadrAvasya bhAvanAH / tInAMko miTTIke pAtrameM ekatra pighalAveM aura phira | kAcakUpyAM vinikSipya yAmadvAdazakaM pacet // usameM 5 tole pArA milAkara sabako kharala meM DAla- trivAramevaM hi kRte divyaM talagataM bhavet / kara ghoTeM / jaba sabakA mahIna kajalake samAna raktikA sarvaroganI svrbhedkssyaadyH|| cUrNa ho jAya to usameM 1 pala ( 5 tole ) zuddha dattamAtreNa nazyanti tUlarAzirivAgninA // For Private And Personal Use Only
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [485] suhAgeko 1 dina kelekI jar3ake rasameM, 1 / kAthameM ghoTakara sukhAkara AtazI zIzI meM bharadeM dina haldIke svarasameM aura 1-1 dina haldI | aura phira use bAlukAyantrameM rakhakara usake tathA apAmArgake kSArajala meM ghoTakara usameM usakA | nIce 16 pahara agni jalAveM / tadanantara zIzIke tIsarA bhAga zuddha haritAlakA mahIna cUrNa milAveM / svAMgazItala hone para usameMse auSadhako nikAla aura phira donoMko 7-7 dina palAza puSpa | kara inhIM cIz2Ake rasa meM ghoTakara isI prakAra punaH ( TesU ) ke svarasa, Akake dUdha aura sapheda ara- 16 praharakI agni deM / isa prakAra ina NDake bIjoMke svarasa meM ghoTakara sukhAkara kapar3a- cIjeAMke rasameM ghoTakara kula 3 bAra pakAveM / miTTI kI hui AtazI zIzI meM bharakara use bAlukA- tadanantara use pyAja, lahasana aura mAnakanda yantrameM rakhakara usake nIce 12 pahara taka agni ke rasakI 1-1 tathA zaMkhadAvakI 19 bhAvanA jalAveM / tadanantara zIzIke svAMga zItala honepara | dekara 12 pahara taka bAlukA yantrameM pakAveM / use sAvadhAnI pUrvaka tor3a leM / zIzIko kAMca isI prakAra 3 bAra pAka karaneke pazcAt zIzIkI kATanekI kalamase tor3A jAya to acchA hai| talI meM jo padArtha mile use nikAlakara suraisake bhItara sabase Upara satva, bIcameM puSpa aura kSita rakha / nIce kiTa milegA / inameM se kiTTa bhAgako chor3a / ise 1 rattIkI mAtrAnusAra yathocita anukara zeSa donoM bhAgoMko kharalameM DAlakara pahilekI | yojanAlakA pahilI pAnake sAtha sevana karanese svarabhaMga aura kSaya bhAMti hI palAza puSpa ke rasAdi tInoM cIjoMmeM | ityAdi samasta roga atyanta zIghra naSTa ho jAte haiM / 7-7 dina ghoTakara use uparokta vidhise 12 paharakI agni deM aura phira zIzImeM se satva tathA | (4393) pAribhadro rasaH puSpako nikAlakara isI prakAra ghoTakara punaH 12 / ( raseM. sA. saM.; ra. rA. su. / kuSThA. ra. ma. / pahara pakAveM / a. 6; raseM. ciM. ma. / a. 9) mUchitaM sUtakaM dhAtrI phalaM nimbasya cAharet / isa prakAra 3 bAra pAka karane ke pazcAt / satva aura puSpa ke sAtha tIsare pAkake antameM jo tulyAMzaM khAdirakAthairdinaM maryazca bhakSayet // ke zIzIkI talImeM mile use bhI milA leM. niSkaikaM dudrukuSThanaH pAribhadrAhayo rasaH // aura phira tInoMko kharalameM DAlakara usameM ina mUchita pArada (kajalI ), AmalA aura sabase cauthAi zuddha ziMgarafa milAkara sabako 1-1 nImake phaleAMkI majjA ( girI ) samAna bhAga lekara dina bhAMga, bhaMgarA, dhamAsA, dhatUrA aura palAza- sabako 1 dina khairake kAthameM ghoTakara 4-4 puSpake svarasameM tathA 7 dina harrake svarasa yA | mAzekI goliyAM banA leN| isake sevanase dAda aura kuSTha naSTa hotA hai| 1-kSArajala (kSArodaka) banAne kI vidhi bhA. bhai. ra. bhAga ke pRSTha 353 para dekhiye / ( vyavahArika mAtrA-6 rattI / ) For Private And Personal Use Only
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 486 ] (4394) pArvatIrasa: www.kobatirth.org bhArata-bhaiSajya - ratnAkaraH / (raseM. sA. saM.; ra. rA. suM. / mukha.; raseM. ci. ma. ! a. 9 ) pArvatI kAzIsambhUto darado madhupuSpakam / guDUcI zAlmalI drAkSA dhAnyabhUnimbamArkavam // tilamudgapaTolaJca kUSmANDaM lavaNadvayam / yaSTikA dhAnyakaM bhasma cAntardagdhaM samaM samam / / mukharogaM nihantyAzu pArvatIrasa uttamaH / pittajvaraM ciraM hanti timiraJca tRSAmapi // | zuddha gandhaka, zuddha pArA, zuddha siMgarapha, mahuveke phUla, giloya, saMbhalakI mUsalI, drAkSA, dhaniyA, cirAyatA, bhaMgarA, tila, mUMga, paTola, peThA (kumhar3A ), seMdhA namaka, kAlAnamaka, mulaiThI aura dhaniye kI antardhUmadagdha ( banda baratana meM banAI huI ) bhasma samAna bhAga lekara prathama pAregandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAMkA cUrNa milAkara sabako acchI taraha ghoTakara rakha leM / isake sevanase mukharoga, purAnA pittajvara, timira aura tRSAkA nAza hotA hai / (4395) pAzupato rasaH (pAzupatAstrarasaH ) ( yo. ra.; vR. ni. ra. ra. sA. saM.; ra. rA. su. / ajIrNa.; yo. ta. / ta. 24; ra. ci. ma. / sta. 11) zuddhataM dvidhA gandhaM tribhAgaM tIkSNabhasmakam / tribhiH samaM viSaM deyaM citrakakkAthabhAvitam || bIjasya bhasmApi dvAtriMzadbhAgasaMyutam / kaTutrayaM tribhAgaM syAllavaGgailA ca tatsamam // [ pakArAdi jAtIphalaM tathA koSamarddhabhAgaM niyojayet / tathArddha lavaNaM paJca stuArkairaNDatintiDI // apAmArgAzvatthaJca kSAraM dadyAdvicakSaNaH / harItakI yavakSAraM svarjikA hiGgujIrakam / / TaGkaNaJca sutatulyaM cAmlayogena mardayet / bhojanAnte prayoktavyo guAphalapramANataH // rasaH pAzupato nAma sadyaH pratyayakArakaH / dIpanaH pAcano hRdyaH sadyo hanti visUcikAm || tAlamUlIrasenaiva udarAmayanAzanaH / mocarasenAtIsAraM grahaNI takrasaindhavaiH // sauvarcalakaNAzuNThIyutaH zUlaM vinAzayet / arzo hanti ca takreNa pippalyA rAjayakSmakam / / vAtarogaM nihantyAzu zuNThIsauvarcalAnvitaH / zarkarAdhAnyayogena pittarogaM nihantyayam / / pippalIkSaudrayogena zleSmarogaJca tatkSaNAt / ataH parataro nAsti dhanvantarimato rasaH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga, tIkSNa-loha bhasma 3 bhAga aura zuddha bachanAga 6 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM; phara usameM anya donoM oSadhiyAMkA mahIna cUrNa milAkara sabako 1 dina cItAmUlake kAthameM ghoTeM aura phira dhatUre ke bIja kI bhasma 32 bhAga; soMTha, mirca, pIpala, lauMga aura ilAyacI 3 - 3 bhAga; jAyaphala aura jAvatrI AdhA AdhA bhAga; pAMcoM namaka ( samAna bhAga mizrita ) 2 // bhAga, tathA sehuMDa (seMDa --- thUhara ), Aka, araNDamUla, tintar3Ika, apAmArga (ciraciTe ) aura pIpalavRkSakA kSAra, harra, javAkhAra, sajjIkhAra, bhunI huI hIMga, jIrA aura suhAgekI khIla 1-1 bhAga lekara sabakA bArIka For Private And Personal Use Only
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasaprakaraNam ] tRtIyo bhAgaH / cUrNa karake use uparokta kajjalI meM milAkara sabako milAkara tInoMko sapheda 1 dina nIbU ke rasameM ghoTakara rakkheM / svarasameM 3 dina ghoTakara ise 1 rattIkI mAtrAnusAra bhojana ke antameM zarAvasampuTa meM banda karake khAnA cAhiye / yaha dIpana pAcana hRya aura zIghra hI phala dikhalAne vAlI auSadha hai / isake sevanase visUcikA zIghra hI naSTa ho jAtI hai / ise udararogoM meM tAlamUlIke rasake sAtha; atisArameM mocarasake sAtha; saMgrahaNImeM seMdhAnamakamizrita takrake sAtha; zUlameM sala, pIpara aura Rich cUrNake sAtha; arza takake sAtha; rAjayakSmA meM pIparake cUrNake sAtha; vAtavyAdhimeM seTa aura saJcalake cUrNake sAtha; pittarogoM meM mizrI aura dhaniyeke cUrNake sAtha aura kaphaja rogoM meM pIpala ke cUrNa aura zahadake sAtha denA cAhiye / (4396) pASANabhinnaH ( ra. ra.; bhai. ra.; 2. caM. | azmarI. ) zuddhasUtaM dvidhA gandhaM zilAjaturasaH palam / zvetapunarnavAvAsArasaiH zvetAparAjitaiH // pratidrAvaistryahaM ma zuSkaM tadbhANDasampuTe / svedayeddolikAyantre saMzuSkaM tadvicUrNayet // rasaH pASaNabhinnaH syAd dviguJjazcAzmarIM haret bhUdhAtrIphalavizAlAM piSTvA duskhena pAyayet // kulatthakAthasampItamanupAnaM mukhAvaham // / zuddha pArA 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga aura zuddha zilAjIta 1 bhAga lekara prathama pAre gandhakako kajjalI banAveM phira usameM zilAjIta Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 487 ] punarnavA ( sAThI ) ke sukhA leM aura phira use dolAyantra - vidhise 1 dina punarnavA rasameM pakAveM / tadanantara use isI prakAra 3-3 dina bAsA aura sapheda koyalake rasameM ghoTakara eka eka dina inhIMke rasameM dolAyantravidhise khedita kreN| antameM pIsakara sukhAkara surakSita rakheM / bhuI AmalA aura indrAyanakI jar3ako dUdhameM pIsakara usameM 2 ratI yaha rasa milAkara rogIko pilA deM aura phira usake Upara kulathIkA kAtha pilAveM / isake sevana se azmarI naSTa hotI hai / (4397) pASANabhedI rasaH (1) ( pASANavajrarasaH ) For Private And Personal Use Only ( rakheM. ci. ma. / a. 9; ra. sA. sa.; ra. rA. su.; dhanva.; bhai. ra.; vR. ni. ra.; yo. ra. ra. ca. / azma. ) 3 zuddha dvidhA paunarNavadravaiH / bhAvanA tritayaM deyaM ruddhA taM bhUdhare puTet || pASANabhedI cUrNa tu samaM yojyaM vimardayet / niSkamazmarikAM hanti pUrvoktAdanupAnataH // yogavAhAn prayuJjIta rasAnazmarizAntaye // 1 bhAga zuddha pArA aura 2 bhAga zuddha gandhakI kajjalIko zveta punarnavAke rasakI tIna bhAvanA dekara zarAva sampuTameM banda karake 1 dina bhUdhara yantrameM pakAveM / evaM usake svAMga zItala hone para usameMse auSadhako nikAlakara usameM usake barAbara
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [488] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi pakhAnabhedakA cUrNa milAkara acchI taraha ghoTakara / (4399) pASANabhedI rasaH (3) surakSita rkkheN| (ra. ra. sa. / a. 17.) ise 4 mAzekI mAtrAnusAra sevana karanese | rasaM dviguNagandhena mardayitvA prayatnataH / azmarI naSTa hotI hai| vasuH punarnavA vAsA zvetA grAhayA prayatnataH // (vyavahArika mAtrA 2-3 rattI / anupAna | tavairbhAvayedenaM pratyekaM tu dinatrayam / kulathIkA kAtha yA pittapApar3ekA rasa / ) pakaM mUpAgataM zuSkaM svedyejjlyntrtH|| noTa-yogaratnAkara AdimeM gandhaka tIna bhAga tathA eka dina poTaneko likhA hai| evaM isIko pASANavajranAma pASANabhedInAmAyaM niyubhItAsya vallakam / diyA hai| kinhI kinhI granthoM meM pASANabhedake sthAnameM | gopAlakakeTIbIja bhUmyAmalakamUlikAm // gur3a likhA hai / kulatthakAthatoyena piSTvA tadanu pAyayet // (4398) pASANabhedI rasaH (2) 1 bhAga zuddha pArada aura 2 bhAga zuddha (ra. ra. sa. / a. 17) gandhakakI kajalIko sapheda aura lAla punarnavA rasena sitavarSAbhvA rasaM dviguNagandhakam / (sAThI), bAsA aura sapheda koyalake rasameM 3-3 ghRSTaM paceca mUSAyAM dvau mASau tasya bhakSayet // dina ghoTakara mUSAmeM banda kareM aura use 1 dina gopAlakarkaTImUlaM kulatyodaiH pibedanu / bhANDapuTameM pakAneke pazcAt jalayantrameM svedita gokaNTakasadAbhadrAmUlakAthaM pibenizi // karake posakara surakSita rkheN| ayaM pASANabhinnAmA rasaH paassaannbhedkH|| isameM se 3 rattI rasa khilAkara Uparase gopAla1 bhAga zuddha pArada aura 2 bhAga zuddha | karkaTI ke bIja aura bhuI AmalekI jar3akA cUrNa gandhakakI kajalIko sapheda punarnavA (sAThI) ke | kulathI ke kAthake sAtha pInese azmarI naSTa hotI hai| svarasakI 1 bhAvanA dekara zarAvasampuTameM banda kara | ke bhANDapuTI meM pakAyeM aura phira usake svAMga | (4400) piGgalezvararasaH zItala honepara usameMse rasako nikAlakara pIsa leN|| (ra. rA. su.; ra. kA. / kuSThA.) ___ isameMse 2 mASA auSadha khAkara Uparase gopAla- bhasmamRtaM viSaM zuNThI vacA vahniH phalatrikam / karkaTI (jaMgalI kakar3I) kI jar3akA cUrNa kulathIke | brahmavIjaM viDaGgAni bhRGgibhallAtagandhakam // kAthake sAtha pInA tathA rAtriko gokharu aura zikhitutthaM kaNAtulyaM sarvamekatra mardayet / gambhArIkI jar3akI chAlakA kAtha pInA cAhiye / triphalAkAthasaMyuktaM kAntapAtre sthitaM nizi // isake sevanase patharI TUTakara nikala jAtI hai| karSamAtraM lihelmAtaH sarvakuSThanivRttaye / (vyavahArika mAtrA-2-3 rttii|) | SaNmAsAtpalitaM hanti raso'yaM pinggleshvrH|| 1-bhANDapuTa- eka bar3I sI hANDImeM dhAnakI bhasI | pAradabhasma, zuddha bachanAga, soMTha, baca, cItAbhara kara usake bIcameM sampuTa rakha kara pakAveM / - / mUla, hara, baher3A, AmalA, palAzake bIja, bAya For Private And Personal Use Only
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir .gsaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [489] viDaMga, bhaMgarA, zuddha bhilAvA, zuddha gandhaka, tuttha- ise mizrI aura zahadake sAtha sevana karanese bhasma aura pIpala samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| pitta zAnta hotA hai| isameMse 1 karSa auSadhako triphalAke kAthameM milA- | (4402) pittapANDurirasaH (lohagarbharasaH) kara rAtake samaya kAntalohake pAtrameM rakha deM aura (ra. rA. mu.; ra. kA. / pANDa. ra. ra. sa. / a. 19) prAtaHkAla sevana kreN| isake sevanase samasta prakArake kuSTa naSTa hote rasasya bhAgAzcatvAro lohasyASTa prakIrtitAH / haiM / ise 6 mAsa taka sevana karanese palitaroga vahimustAviDaGgAnAM trikaTutriphalasya ca / / naSTa ho jAtA hai / (vyavahArika mAtrA 1 mAzA) bhAgAstvanekazo grAhyA kuTajasya tathA'paraH / cUrNayitvA tataH sarva madhunA guTikAH kiret / / piNDIrasaH ekaikAM bhakSayetmAtaH pittpaannddpnuttye|| kampavAtahararasa dekhiye| pArada-bhamma 4 bhAga, loha-bhasma 8 bhAga pittakAsAntakarasaH tathA cItAmUla, nAgaramothA, bAyabiDaMga, sAMTha, mirca, ( kAsanAzanarasaH, kAsAriH, tiktatrayarasaH ) / pIpala, harra, baher3A, AmalA aura kur3ekI chAlakA (dha.; ra. ra. ra. caM.; ra. rA. su. / kAsA.) cUrNa 1-1 bhAga lekara sabako ekatra milAkara 'trinetragsa' saM. 2725 dekhiye / zahadake sAtha ghoTakara ( 4-4 rattIkI ) goliyAM . (4401) pittakRntano rasaH banA leN| (ra. caM.; ra. pra. su. / pittaro.) inameMse 1-1 golI prAtaHkAla sevana karane mUtakazca mRtatArabhasmakaM se pittajapANDu naSTa hotA hai| gandhakena sahitaM samAMzakam / (4403) pittaprabhaJjano rasaH marditaM hi khalu bhRGgavAriNA (ra. caM. / pittaro.) cArdhayAmamapi kukkuTe puTe / pravAlaM mAkSikaM tulyaM trivAramArdavAriNA / pAcitaM hi sakalaM vicUrNitaM marditaM dugdhasitayA sevyaM pittanivAraNe // lihitaM hi madhuzarkarAyutam / madhvAjyena sitAyuktaM sevitaM vAtapittanut / pittadopazamanaM mayoditaM pittakRntanamidaM prazasyate // pittaprabhaJjano yogaH pittaM nAzayati kSaNAt / / zuddha pArA, cAMdI bhasma aura zuddha gandhaka | pravAlabhasma aura svarNamAkSikabhasma samAnasamAna bhAga lekara kajjalI bavAveM aura use AdhA | bhAga lekara donoMko adarakake rasakI 3 bhAvanA pahara bhaMgareke rasameM kharala karake zarAva sampuTameM banda | dekara surakSita rakheM / karake kukkuTapuTameM phuuNkeN| ise mizrIyukta dUdhake sAtha sevana karanese For Private And Personal Use Only
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 490 ] pitta aura zahada, ghI tathA mizrI meM milAkara cATane se vAtapittakA nAza hotA hai / (4404) pittalabhasmavidhiH ( ra. ra. sa. / a. 5 ) nimbUrasazilAgandhaveSTitA puTitA'STadhA / rItirAyAti bhasmatvaM tato yojyA yathAyatham // tAmravanmAraNaM tasyAH kRtvA sarvatra yojayet // bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / manasila aura gandhaka samAna-bhAga-mizrita ( pItala ke barAbara ) lekara donoMko nIbUke rasameM ghoTakara pItalake patroMpara lepa kara deM aura unheM sampuTarme banda karake gajapuTameM phUMka deM / isI prakAra 8 puTa denese pItalakI bhasma bana jAtI hai / pItala kI bhasma tAmra bhasma kI vidhise banAkara sarvatra prayukta kara sakate haiM / (4405) pittalarasAyanam ( ra. ra. sa. / a. 5 ) mRtArakUTakaM kAntaM vyomasattvaM ca mAritam / trayaM samAMzakaM tulyavyoSajantughnasaMyutam // brahmabIjAjamodA'bhillAtatilasaMyutam / sevitaM niSkamAtraM hi jantughnaM kuSThanAzanam // vizeSAcchrutakuSThanaM dIpanaM pAcanaM hitam // pItalabhasma, kAntalohabhasma aura abhrakasatvabhasma 1 - 1 bhAga tathA soMTha, mirca, pIpala, bAyabiDaMga, palAzake bIja, ajamoda, cItAmUla, zuddha bhilAvA aura tilakA samAna bhAga mizrita cUrNa 3 bhAga lekara sabako ekatra milAkara acchI taraha kharala karake rakheM / | [ pakArAdi isameM se 4 mAze cUrNa nitya prati sevana karanese kRmi, kuSTha aura vizeSataH zvetakuSTha naSTa hotA hai yaha prayoga dIpana aura pAcana hai / ( vyavahArika mAtrA 4 rattI / ) (4406) pittalazodhanam ( ra. ra. sa. | a. 5 ) rItikA kAkatuNDI ca dvividhaM pittalaM bhavet / santaptvA kAJjike kSiptA tAmrAbhA rItikA matA / evaM yA jAyate kRSNA kAkatuNDIti sA matA / rItistiktarasA rUkSA jantughnI sAsrapittanut || kRmikuSThaharA yogAtsoSNavIryA ca zItalA / aragust gatasnehA tiktoSNA kaphapittanut // yakRtplIhaharA zItavIryA ca parikIrtitA / gurvI mRdvI ca pItAbhA sArAGgI tADanakSamA // susnigdhA masRNAGgI ca rItiretAdRzA zubhA / pANDupItA kharA rUkSA barbarADatADanakSamA || pUtigandhA tathA laghvI rItirneSTA rasAdiSu / taptvA kSiptvA ca nirguNDIrase zyAmArajonvite paJcavAreNa saMzuddhiM rItirAyAti nizcitam / / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pItala do prakArakI hotI hai eka 'rItika' aura dUsarI ' kAkatuNDI ' / agni meM tapAkara kAMjI meM bujhAnese jisake raMgameM tAmrakI sI jhalaka AjAya vaha 'rIti' aura jisakA raMga kAlA ho jAya vaha 'kAkatuNDI' kahalAtI hai / rIti -- rasameM tikta; rUkSa; kRmi, raktapitta aura kuSTa nAzaka tathA yogavAhI hai For Private And Personal Use Only
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [491] - m ments : ___kAkatuNDI-rukSa, tikta, kapha pitta tathA | inake sevanase koSTha aura zAkhAzrita pitta, yakRtploha roga nAzaka aura yogavAhI hai| zUla, amlapitta, pANDu, halImaka, arza, bhrAnti ___jo pItala vajanameM bhArI, mRdu aura raMgameM | aura vamana kA zIghra hI nAza ho jAtA hai| pIlI ho, coTa sahana kara sake, snigdha ho aura / yadi isa yogameM svarNamAkSikake sthAnameM jo sparza meM cikanI ho vaha uttama mAnI jAtI hai| svarNabhasma DAlI jAya to isakA nAma " mahA jo pItala raMgameM bhUrI pIlo, kharadarI, rUkSa, | pittAntakarasa" ho jAtA hai|| kamaz2ora, pITanese TUTa jAne vAlI, durgandhiyukta | (4408) pittAntakarasaH (2) aura halkI hotI hai vaha acchI nahIM mAnI jaatii| (ra. caM. / pittaro.; ra. ra. sa.; a. 18) aisI pItala rasoMmeM prayukta na karanI cAhiye / / mRtasUtAbhramuNDAkaitIkSNamAkSikatAlakam / saMbhAlake rasameM haldIkA cUrNa milAkara usameM gandhakaM mardayettulyaM yssttidraakssaa'mRtaadvaiH|| pItalake patroMko tapA tapAkara 5 bAra bujhAnese jalamaNDapajaiH pAThAvaiH kSIravidArijaiH / vaha zuddha ho jAtI hai| mardayeJca dinaM khalve sitAkSaudrayutA vttii|| (4407) pittAntakarasaH (1) | ballamAtrA nihantyAzu pittaM pittajvaraM kSayam / (ra. sA. saM.; ra. caM.; ra. rA. su. / pittaro.) | dAhatRSNAzramAMzchoSaM hanti pittAntako rasaH // jAtIkoSaphale mAMsI kuSThaM tAlIsapatrakam / / | sitAkSIraM pibeJcAnu yaSTikAthaM sitA'nvitam / mAkSikaM mRtalohaM ca hyabhraM divyaM samAMzakam // | pibedvA pittazAntyartha zItatoyena vAlakam // sarvatulyaM mRtaM tAraM samaM niSpiSya vAriNA // pAradabhasma, abhrakabhasma, muNDalohabhasma, dviguJjAbhA vaTI kAryA pittarogavinAzinI // tAmrabhasma, tIkSNaloha-bhasma, svarNamAkSikabhasma, koSThAzritaM ca yatpitaM zAkhAzritamathApi vaa| haratAla-bhasma aura zuddha gandhaka samAna bhAga lekara zulaM caivAmlapittaM ca pANDurogaM halImakam // sabako ekatra ghoTakara mulaiThI, dAkha (munakkA), durnAmabhrAnti vAntiM ca kSiprameva vinAzayet / giloya, zaivAla ( siravAla ), pAThA aura kSIrarasaH pittAntako hyeSa kAzirAjena bhASitaH // bidArI ke svarasa kI 1-1 bhAvanA dekara 3-3 yadyatra mAkSikaM tyaktvA suvarNamapi dIyate / / rattIkI goliyAM banA leN| mahApittAntako nAma srvpittvinaashnH|| inameMse 1-1 golI mizrI aura zahadake ___ jAyaphala, jAvitrI, jaTAmAMsI, kUTha, tAlIsa | sAtha khilAnese pitta, pittajdara, kSaya, dAha, tRSA, patra, svarNamAkSikabhasma, lohabhasma aura abhrakabhasma, | thakAna aura zoSa naSTa hotA hai|| 1-1 bhAga tathA cAMdI bhasma 8 bhAga lekara anupAna-golI khAneke bAda misarI milAkara sabako ekatra milAkara pAnIke sAtha ghoTakara 2-2 / dUdha yA mulaiThIkA kAtha athavA zItala jalameM pIsarattIkI goliyAM bnaaveN| kara sugandhabAlA pInA cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / [ 492 ] (4409) pittArzohararasaH ( ra. ra. sa. | a. 15 ) mRtamUtArkamA tIkSNamuNDaM sagandhakam / maNDUraM mAkSikaM tulyaM maye kanyAdravairdinam // andhabhUSAgataM pAcayaM tridinaM tupavahninA / cUrNitaM sitayA mApaM khAdetpittArzasAM jayet // pAradabhasma, tAmra bhasma, svarNabhasma, abhraka bhasma, lohabhasma, muNDalohabhasma, zuddha gandhaka, maNDUrabhasma aura svarNamAkSika bhasma samAna bhAga lekara sabako 1 dina ghRtakumArI ( gvArapAThA ) ke rasa meM ghoTakara andhamUSA meM banda karake 3 dina taka tuSAmeM pakAveM / ( eka bar3e haNDemeM AdhI dUra taka dhAnakI bhUsI khUba dabA dabAkara bhara deM aura phira usameM mUSAko rakhakara usake Upara bhI bhUsI bharakara haNDeko cUlhepara rakhakara pakAyeM / ) tadanantara usake svAMga zItala honepara usameMse rasako nikAla kara pIsa leM / ise 1 mAzekI mAtrAnusAra mizrI ke sAtha khAnese pittArzakA nAza hotA hai / (4410) pippalIlohayogaH (ga. ni. / udara. ) pippalIlohacUrNa vA payasAplIhanAzanam / pIpala ke cUrNa aura loha bhasmako dUdhake sAtha sevana karanese tillI naSTa hotI hai / ( mAtrA - 4 rattI ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ pakArAdi (4411) pippalyAdiloham (1) (bhai. ra. ra. rA. su. ra. ci.; ra. caM.; ra. sA. saM.; dhanva; ra. ra. / hikkAzvAsA. ) pippalyAma lakIdrAkSAko lA'sthimadhuzarkarAviDaGgapuSkarairyuktaM lauhaM hanti sudAruNAm || chardi hikkAM tathA tRSNAM trirAtreNa na saMzayaH // pIpala, AmalA, dAkha (munakkA), berakI guThalI kI girI, zahada, mizrI, bAyabiDaMga aura pokharamUla 1 - 1 bhAga tathA lohabhasma ATha bhAga lekara cUrNa yogya cIz2oMkA cUrNa karake sabako ekatra milAkara sevana karanese bhayaGkara chardi, hicakI aura tRSNA 3 dinameM avazya zAnta ho jAtI hai / ( mAtrA 4 rattI | anupAna zahada / ) (4412) pippalyAdiloham (2) (ra. sA. saM.; ra. ci.; ra. ra. ra. rA. suM. / udarA.) pippalImUlacitrA'bhratrikatrayendusaindhavam / sarva cUrNamaM lauhaM hanti sarvodarAmayam // pIpalAmUla, cItAmUla, abhraka bhasma, soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, tejapAta, ilAyacI, dAlacInI, kapUra aura seMdhA namakakA cUrNa 1 - 1 bhAga tathA lohabhasma sabake barAbara lekara sabako ekatra milAkara acchI taraha kharala karake rakheM / isake sevana se samasta udararoga naSTa hote haiM / ( mAtrA - 4 rattI / anupAna - zahada / ) (4413) piSTorasa: ( ra. caM. / vAtaro.; rase. ci. / a. 9 ) bANabhAgaM zuddhabhUtaM dviguNaM gandhamizritam / nAgaballidalaiH piSTaM tatastena pralepayet // For Private And Personal Use Only
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [493] tAmrApAtrI pralipyaitAM rudhvA gajapuTe pacet / / padhya---taka bhAta / dasta banda karaneke liye dvigujaM tryUSaNenArdhavapurvAtaM sakampakam // / zItala kriyA karanI cAhiye / ( vyavahArika mAtrA nihanti dAhaM santApaM mR pittasamanvitam // 1 rattIse 2 rattI taka / ) 1 bhAga zuddha pAre aura 2 bhAga zuddha gandha pItakaM cUrNam kakI kajalIko 1 dina pAneki rasameM ghoTakara cUrNaprakaraNameM dekhiye / 3 bhAga zuddha tAmrakI kaTorI para lepa kara deM aura (4415) pIyUSaghanarasaH (1) use zarAvasampuTameM banda karake gajapuTakI AMca (ra. caM. / jvaraci.) dekara bhasma bnaaveN| hemAbhratArANi mRtAni sUte ___ ise 2 rattIkI mAtrAnusAra trikuTeke cUrNake dattvA tu mUtana samaM ca gandham / sAtha sevana karanese ardita, kampavAta, dAha, santApa, gandhena tulyaM daradaJca dattvA' aura pittaja mUrchA naSTa hotI hai| mRtArasenaikadinaM vimartha / / (4414) pIDAbhaJjIrasaH kauraNTabhRGgAniviSaidinaikaM (pIDArirasaH) mUtena tulye'tha vinikSipettu / (vR. ni. ra.; ra. kA. dhe. / zUlA.) puTe sutAmrasya mRdA ca liptyA vyomapAradagandhAzmajayapAlakaTaGkaNam / sAmudrapUrNe'tha puTeta bhANDe // pahicandrazazidvitribhAgAn jambhAmbhasA vyhm|| sasampuTa / piSTvA kolamitA kRtvA guDakAlikato vttiH| guicikaatyuussnnshRnggveraiH| dadIta valaM gaditA'nupAnavitaredAmazUlAdau kRmizUle vishesstH|| jvareSu pIyUpaghano rasendraH // pathyaM takrodanaM cAtra stambhAthai zItalakriyA // svarNabhasma, abhrakabharama, cAMdIbhasma, zuddhapArA, ___ abhrakabhasma 3 bhAga, zuddha pArada 1 bhAga, | zuddha gandhaka aura zuddha hiMgula (ziMgarapha) 1-1 zuddha gandhaka 1 bhAga, zuddha namAlagoTA 2 bhAga | bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura suhAgekI khIla 3 bhAga lekara prathama pAre aura phira usameM anya auSadhe milAkara sabako gandhakako kajalI banAveM aura phira usameM anya cIjeM milAkara sabako 3 dina nIMbUke rasameM ghoTa | 1-1 dina giloya, kuraNTA (kaTasaraiyA ), bhaMgarA, kara jhar3aberIke berakI guThalIke barAbara goliyAM | cItA aura bachanAga meM se jinake svarasa mila banA leN| sakeM unake svarasameM aura bAkI ke kAthameM ghoTakara ise guDyukta kAjIke sAtha denese virecana 1 bhAga zuddha tAmrake sampuTameM banda karadeM aura hokara AmazUla aura vizeSataH kRmi-zUla naSTa / phira usake Upara 5-7 kaparAmaTThA karaka usa hotA hai| 1 dina lavaNayantrameM pakAveM / hara / For Private And Personal Use Only
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [494] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi tadanantara yantrake svAMga zItala hone para / pittottare cAmalazarkarAbhyAM usameM se sampuTako nikAlakara tAmra sahita pIsa . gavyena dugdhena ghRtena pakam / / leN| aura phira use 1-1 pahara giloyake svarasa, zuddha gandhaka, zuddha pArada, zuddha ziMgarapha trikuTeke kAtha aura adarakake svarasameM ghoTakara | (hiMgula ) aura motI samAna bhAga lekara prathama pAre sukhAkara rkkheN| gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya ise 3 rattIkI mAtrAnusAra yathocita anupAna | oSadhiyoMkA cUrNa milAkara sabako 1-1 dina ke sAtha denese jvara naSTa hotA hai| giloya, kaTasaraiyA, bhaMgarA, cItA aura bachanAgake noTa-yadi 1 dina kI agnike bAda bhI svarasa yA kAthameM dhoTakara 1 bhAga zuddha tAmrake tAmra kaccA raha jAya to use punaH isI prakAra | sampuTameM banda karake usa para kapar3amiTTI kara deM pakAnA caahiye| aura phira use 1 dina lavaNayantrameM pakAve / / (4416) pIyUSaghanarasaH (2) tadanantara usake svAMga zItala hone para usa (ra. caM. / jvara.) meMse sampuTako nikAlakara tAmrasameta pIsa leM; aura phira use giloya, trikuTA aura adarakake gandhaM rasendra daradaM ca muktAM vimartha tAmrasya puTe puTeta / rasa yA kAthameM 1-1 pahara ghoTakara rakheM / pUrvabhakAreNagatauSadhIbhi ise yathocita anupAnake sAtha denese jvara, vimarditasyA'tha dadIta vallam / / zUla, agnimAMdya aura kRzatAkA nAza hotA hai| jvareSu sarveSu yathA'nupAnaH zItajvarameM-tulasIke rasameM kAlI mirca zUleSu sarveSvapi mAndhakArye / ghoTakara usake sAtha 3 rattI yaha rasa denA caahiye| zItajvare zrItulasIrasena uSNajvarameM-1 bhAga dUdhameM 4 bhAga dhaniye piSTvA marIcAni dadIta vallam // kA kAtha milAkara dUdha mAtra zeSa rahane taka pakAveM nIrasya pAdena niyojya dugdhaM aura usameM pIpalakA cUrNa DAlakara usake sAtha __kustumburInIrathutaM paceta / yaha rasa khilaaveN| dugdhAvazeSa kaNayA yutazca ikatare ( ekAhika ) jvarameM---caulAIkI dadIta coSNajvaranAzanAya / / jar3ako cAvaloM ke pAnIke sAtha pIsakara usake ekAhike taNDulavAripiSTaM sAtha khilaaveN| dadIta meghadhvanimUlacUrNam / cAturthikajvarameM----1 karSa bhAMga aura trikuTe cAturthikAdau vijayA viDAla ke cUrNake sAtha khilAveM / ( bhAga 1 mAzA aura pAdapramANaM kaTukatrayeNa // trikuTA 1 mAzA lenA cAhiye / ) For Private And Personal Use Only
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tRtIyo bhAgaH / rasaprakaraNam ] pittajvara meM --- Amale ke cUrNa aura khAMDake sAtha khilAkara Uparase ghRtayukta pakA huvA godugdha pilAve | mAtrA - 3 rattI / (4417) pIyUSavallIrasa: ( bhai. ra. ra. sA. saM.; ra. rA. su. 1 graha. ) mRtamabhraM gandhakaJca tAraM lauhaM saTaGkaNam / rasAJjanaM mAkSikaJca zANamekaM pRthak pRthak / / lavaGgaM candanaM mustaM pAThAjIrakadhAnyakam / samaGgA'tiviSA lodhaM kuTajendrayavaM svacam // jAtIphalaM vizvabilvaM kanakaM dADimIcchadam / samaGgA dhAtakI kuSThaM pratyekaM rasasammitam // bhAvayetsarvamekatra kezarAjarasaiH punaH / caNakAbhA vaTI kAryA chAgIdugvena peSitA // anupAnaM pradAtavyaM dagdhabilvaM sabhaM guDaiH / hanti sarvAtIsArAna grahaNIM cirajAmapi || AmasampAcano samyagvahnivRddhikarastathA / pIyUSavallI nAmA'yaM grahaNIroganAzanaH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 495 ] | kAle bhaMgare aura bakarIke dUdhakI 1-1 bhAvanA dekara caneke barAbara goliyAM banA leN| isake sevana se samasta prakArake atisAra aura purAnI grahaNI naSTa hotI hai / yaha rasa Amako pacAtA aura agniko dApta karatA hai / anupAna --- belagirIkI rAkha samAna bhAga gur3a milAkara davA khilAne ke bAda khilAveM / (4418) pIyUSasindhurasa: ( rase. ci. a. 9; 2. caM. ra. rA. su.; ra. kA. / arzo.) zuddhaM mRtaM TaGgaNaM jIrNagandhaM kAce pAtre vAlukAyantrayogAt / bhasmIbhUtaM yojayedatra hema tattulyAMzaM bhasma lohA'bhrayozva // mRtA lyaM gandhakaM melayitvA ve masUraNasya draveNa / dantImuNDIkAkamAcI halAkhyA bhRGgAsaNAmabhijAtaM dravaJca // kSiptvA pazcAddhAnyarAzau trivastraM cUrNIbhUtaM mAmAtraM dadIta / azaroge dAruNe ca grahaNyAM zUle pANDvAmlapitte kSaye ca / / rogo vA mAsaSaTkamayogAt / zuddha pArA, abhraka bhasma, zuddha gandhaka, cAMdIbhasma, lohabhasma, suhAgekI khIla, rasauta, zreSThaM kSaudraM cA'nupAnaM prazastaM svarNamAkSika bhasma, lauMga, sapheda candana, nAgaramothA, pAThA, jIrA, dhaniyA, majITha, atIsa, lodha, kur3ekI sarve rogA yAnti nAzaM jarAyAM chAla, indrajau, dAlacInI, jAyaphala, sAMTha, belagirI, varSadvandvaM sevanIyaM prayatnAt // dhatUre ke bIja (zuddha), anArakI chAla, lajjAlu, pathyaM dadyAdamlatailAdiyoSidhAyake phUla aura kUTha samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM puSTiM kAnti vIryavRddhiM sudAda anya oSadhiyAMkA mahIna cUrNa milAkara sabako dvayaM deyaM sarvarogaprazAntyai / sevAyukto mAnava saMlabheta // For Private And Personal Use Only
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [496] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi ____ AtazI zIzImeM SaDguNagandhaka jAraNa kiyA | punaH saMsvedha taM mUtaM vaTazuGgA'hivallijaiH / huvA pArada, svarNabhasma, lohabhasma, abhrakabhasma aura kAkamAcyA ca jIvantyA rasaH syAdhAmayugmazuddha gandhaka samAna bhAga lekara prathama pAre gandhaka kAt // kI kajalI banAveM aura phira usameM anya auSadhe | dinaM zItA'mbukumbhasthaM dinaikaM dani mAhiSe / milAkara sabako sUraNa ( jimIkanda ), dantI, evaM siddharasAdallaM pratyahaM brhmcrydhR0|| gorakhamuNDI, makoya, lAMgalI ( kalihArI ), bhaMgarA, mAsaikaM sevate bhartA sitAdugdhaudanamiyaH / arka aura cIteke svarasa yA kvAthakI 1-1 bhAvanA | triphalAnimbakAsIrasainArI kramAtpRthak // dekara golA banAkara use araNDa Adike pattoM meM | sapta saptadinaM pItvA pazcAhatusamAgame / / lapeTa kara anAjake Dhera meM dabA deM / aura 3 dina rasaM vallaM vyahaM caikaM kArpAsyambusitAyutam // pazcAt nikAla kara pIsa leN| TaGkaNaH sphaTikA mUtaH pakAmlikarasAnvitaH / ise 1 mAzekI mAtrAnusAra sevana karane se | tridinaM madhunA yonau lepaH zuddhikaraH paraH // bhayaGkara arza, grahaNI, zUla, pANDu, amlapitta aura mahiSyA dadhimadhyasthaM divA mUtaM trimASakam / kSayakA nAza hotA hai| strIsevAsamaye rAtrau bhakSayeddadhisaMyutam // sambhogAnte tathA stheyaM yAmAdha sampuTena ca / anupAna---zahada yA rogocita padArtha / / sarvalakSaNasampannaM sutaM janayate varam // ise 6 mAsa taka sevana karanese samasta roga tApAdike samutpanne deya drAkSAsitAdikam / naSTa ho jAte haiN| 2 varSa taka sevana karane se kAryaH zItopacArazca yuvatyA bhipajA sadA / / bur3hApA nahIM rhtaa| AyurvRddhiM balaM kAnti naSTavIryavivardhanam / isake sevana se puSTi, kAnti aura vIryakI | kuryAdrogaharaH putrapado rudravinirmitaH // vRddhi hotI hai| zuddha pAreko 3 dina bhaisake dahImeM mandAgni isake sevana kAlameM khaTAI, taila aura strI- para dolAyantra vidhise svedana kareM / vyoM jyoM dahI prasaMga se parahez2a karanA cAhiye / sUkhatA jAya tyA tyoM aura DAlate jAyaM / cauthe dina pAreko nikAlakara usameM usakA causaThavAM (4419) putrapradorasaH bhAga svarNa milAkara nIbUke rasake sAtha itanA (ra. saM. ka. / ullAsa 4) ghoTeM ki jisase ve donoM milakara eka jIva zuddhasUtaM tryahaM svedyaM mandAgnau dadhi mAhiSe / / ho jAyaM / truTite truTite dadyAdadhi turye'ni coddharet // tadanantara use dolAyantra vidhise bar3ake aMkura, tasmin svarNa kSipetyAzazcatuHSaSTitamAMzakam / / pAna, makoya aura jIvantIke rasameM 2-2 pahara mardayennimnunIreNa yAvadaikyaM hi jAyate // / svedana kareM / For Private And Personal Use Only
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [497] tatpazcAt usa rasakI poTalIko ThaNDe paaniike| isake sevanase Ayu, bala, kAnti aura vIryaghar3emeM DAla deM aura eka dina usImeM par3A rahane kI vRddhi hotI hai / deN| phira use 1 dina bhaisake dahImeM DAle rkkheN| (4420) punarnavAmaNDUram (1) vasa rasa taiyAra hai| (vR. ni. ra.; bhA. pra.; ra. rA. su. / pANDa.) __isameM se 3 rattI rasa nitya prati 1 mAsa taka puruSako khAnA cAhiye tathA AhArameM dUdha punarnavA tridvayopaM viDaGgaM dAru citrakam / bhAta aura khAMDa khAnI aura brahmacaryakA pAlana kuSThaM haridrA triphalA dantI cavyaM kaliGgakam // karanA caahiye| kaTukA pippalImUlaM mustaM zRGgI ca kAravI / __sAtha hI strIko bhI 3 rattIkI mAtrAnusAra yavAnI kaTphalazceti pRthak palamitaM samam // triphalA, nIma aura kapAsake kAthake sAtha 7 maNDUraM dviguNaM cUrNAdgomUtre'STaguNe pacet / saptAha taka sevana karanA cAhiye / evaM RtukAla meM guDena vaTakAn kRtvA takreNA''loDya tAn pibet / / 3 dina taka kevala kapAsa ke kvAtha meM mizrI milAkara usake sAtha sevana karanA cAhiye / punarnavAdimaNDUravaTako'zvivinirmitaH / phira suhAgA, phaTakI aura pAMgko ekatra ghoTakara pANDuroga nihantyAzu kAmalAzca halImakam // zvAsaM kAsazca yakSmANaM jvaraM zothaM tathodaram / pakkI imalIke rasameM milAkara usameM thoDAsA zahada zUlaM plIhAnamAdhmAnama si grahaNI kRmIn / DAlakara strIko apanI yonimeM 3 dina taka usakA | lepa karanA cAhiye / isase yoni zuddha ho | vAtaraktazca kuSThazca sevanAnnAzayed dhruvam // jAtI hai| punarnavA, nisota, seAMTha, mirca, pIpala, bAya__isake bAda 3 mAze uparokta rasako prAtaH- biDaMga, devadAru, cItA, kRTha, haldI, hare, baher3A, kAla bhaisake dahImeM milAkara rakha denA cAhiye AmalA, dantImUla, cava, indrajI, kuTakI, pIpalAaura rAtriko strI-samAgamake samaya puruSako yaha mUla, nAgaramothA, kAkar3AsiMgI, kAlAjIrA, ajarasa dahI sameta khA lenA cAhiye / tadanantara garbhA - vAyana aura kAyaphalakA cUrNa 5-5 tole tathA dhAna karake strI puruSa donoM ko Adha pahara taka zuddha maNDUra ina sabase 2 gunA lekara sabako ATha vaise hI rahanA caahiye| gune (16 gune ) gomUtra meM pakAveM / jaba saba cIjeM yadi isake sevana se tApAdi ho to drAkSAkA acchI taraha mila jAyaM aura pAka taiyAra honemeM rasa aura misarI AdikA sevana karanA cAhiye thor3I kamI ho to usameM sabake barAbara gur3a milAtathA strIko zItala upacAra karane caahiye| kara pakAveM / jaba gAr3hA ho jAya to (2-2 isa prayogase samasta zubha lakSaNayukta patra / mAzekI) goliyAM banAkara surakSita rakkheM / utpanna hotA hai| inheM tanake sAtha sevana karanese pANDu, kAmalA, For Private And Personal Use Only
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [498] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi halImaka, zvAsa, khAMsI, kSaya, jvara, zotha, udararoga, (4422) punarnavAdimaNDUram / zUla, plIhA, AdhmAn , arza, grahaNIroga, kRmiroga, / (baM. se. / pariNAmazUla.; ra. kA. dhe. / zUlA.) vAtarakta aura kuSTakA nAza hotA hai| varSAbhUvaruNo mAno lohakiTantu pUtakam / (4421) punarnavAmaNDUram (2) bhAnI ca samabhAgAni mUtre dazaguNe pacet / / antardhamavipakena madhusarpiyutaM lihana / (bhai. ra.; vR. mA.; ca. saM.; ga. ni.; ni. ra.; | vAtAdhikaM tathA pittaM dvandvajaM zleSmaje tathA / / ca. da.; vR. mA.; ra. ra. / pANDa.) eSa tridopaja hanti zUlaM hi pariNAmajam / / punarnavA trivRcchaNThI pippalI marIcAni ca / punarnavA, (bisakhaparA), baranekI chAla, mAnaviDaGgaM devakASThaM ca citrakaM puSkarAhayam / / kanda, zuddha maNDUra aura bharaMgIkA cUrNa samAna-bhAga haridrAdvitayaM dantI triphalA cavikA tthaa| lekara sabako dasa gune gomUtrameM pAtrakA muMha DhakakuTajasya phalaM tiktA pippalImUlamustakam / / / kara pakAveM aura jaba gAr3hA ho jAya to snigdha etAni samabhAgAni maNDUraM dviguNaM ttH| pAtrameM bharakara surakSita rakkheM / mUtre cASTaguNe paktvA sthApayesnigdhabhAjane // / ise zahada aura ghImeM milAkara sevana karanese pANDuzoSodarAnAhazUlArzaH kRmiroganut // ekadoSaja, dvandvaja aura sannipAtaja pariNAmazUla naSTa hotA hai / ___ punarnavA, nisota, sAMTha, mirca, pIpala, bAya ( mAtrA 2 mAze / ) biDaMga, devadAru, cItA, pokharamUla, haldI, dAru (4423) purandaravaTI haldI, dantImUla, harra, baher3A, AmalA, cava, indrajau, kuTakI, pIpalAmUla aura nAgaramothA 1-1 (ra. caM.; ra. sA. sa.; ra. rA. su.; dhanva. kAsA.) bhAga tathA zuddha maNDUra sabase 2 gunA lekara saba mUtkAviguNaM gandhamekadhA kajjalIkRtam / ko kUTa chAnakara ATha gune ( 16 gune ) gomUtra meM trikaTutriphalAcUrNa pratyekaM mUtasammitam // pakAveM aura jaba gADhA ho jAya to use snigdha ajAkSIreNa sambhAvya vaTikAM kArayettataH / pAtrameM bharakara surakSita rkheN| AIkasya rasaiH sevyA zItaM toyaM pibedanu / kAsazvAsaprazamanI vizeSAdamivarddhinI / isake sevanase pANDu, zoSa, udararoga, AnAha, iyaM yadi sadA secyA tadA syAd yogvaahikaa|| zUla, arza aura kRmirogakA nAza hotA hai| vRddho'pi taruNaH zaktaH strIzateSu vRSAyate // (mAtrA-1 mAzA / anupAna taka / ) 1 bhAga zuddha pArada aura 2 bhAga zuddha gandhaka 1ca. saM.; aura ra. ra. meM pokharamUlakI jagaha / | kI kajjalI banAkara usameM seTa, mirca, pIpala, harra, kucha aura kuTakIkI jagaha pIpala likhI hai| 1 lohakiTaM mayUrakamiti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasaprakaraNam ] baher3A aura AmalekA cUrNa 1-1 bhAga milAkara sabako 1 roz2a bakarIke dUdhameM ghoTakara (1-1 mAkI) goliyAM banA leM / tRtIyo bhAgaH / inheM adraka rasa meM milAkara cATakara Upara se thor3A ThaNDA pAnI pInese khAMsI aura svAsa naSTa hote aura vizeSataH agnikI vRddhi hotI hai / ise nirantara adhika samaya taka sevana karanese vRddha puruSa bhI taruNake samAna zaktimAn ho jAtA hai / (4424) puSpadhanvArasa: (1) ( ra. ra. sa. a. 27; ra. caM. / vAjIkaraNA . ) rambhAde mArka piSTi paktvA yantre bhUdhare tAM paceta / gandhaM dattvA SaDguNArddhaM krameNa pazcAtkAntaM tena tulyaM krameNa // dattvA khalve zAlmalIyaSTitoyaiH pakSaikaM tanmardayenAgavallyAH / nIrairyAmaM puSpadhanvA rasaH syA dvalaM dadyAdasya pUrvoktayuktyA || puSTiM vIrya dIpanaM so'tra dadyA- nyAdrogAn rogayogyA'nupAnaiH // zuddha svarNa, zuddha cAMdI aura zuddha tAmrake atyanta bArIka patra yA cUrNa samAna bhAga lekara sabako ekatra ghoTakara kelekI jar3ameM rakhakara usapara kapar3amiTTI karake use bhUdharayantra meM ( 1 roz2a ) pakAveM / tadanantara usameM usake barAbara zuddha gandhaka milAkara punaH isI prakAra pakAveM / isa prakAra 3 bAra barAbara barAbara gandhaka milAkara pakAyeM aura jaba 3 gunA gandhaka jAraNa Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 499 ] kara cuke to usameM usake barAbara kAntaloha - bhasma milAkara use seMbhalakI mUsalI aura mulaiThIke kAtha meM 15 dina kharala kreN| tadanantara 1 pahara pAna ke rasa meM ghoTakara 3 - 3 rattIkI goliyAM banA leM / ise ghRta madhu aura mizrI yukta dUdhake sAtha sevana karanese bala vIrya aura agnikI vRddhi hotI hai tathA rogocita anupAna ke sAtha denese aneka roga naSTa hote haiN| (4425) puSpadhanvArasa: (2) (bhai. ra. yo. ra. / rasAyanavAjI.; A. ve. vi. / a. 69; vR. yo. ta. / ta. 147; yo ta / ta. 80 ) harajabhujagalauhaJcAbhrakaM vaGgabhasma, kanakavijayayaSTayaH zAlmalInAgavallyau / ghRtamadhusitadugdhaM puSpadhanvA rasendro, ramayati zatarAmA dIrghamAyurbalazca // pAradabhasma, sIsAbhasma, loha bhasma, abhrakabhasma, baMgabhasma, dhatUre ke bIja (zuddha), vijayasAra, mulaiThI, bhalakI mUsalI aura pAna samAnabhAga lekara sabakA yathAvidhi cUrNa banAveM / ise ghRta madhu aura mizrI yukta dUdhake sAtha sevana karane se bala aura Ayuko vRddhi hotI tathA saikar3oM striyoMse ramaNa karanekI zakti prApta hotI hai| ( mAtrA - 3 rattI / ) 1 isa prayogameM yogataraMgiNImeM pArada tathA baMga nahIM haiM / vRhadyogataraMgiNI meM baMgakI jagaha bItA hai aura dhatUre Adi 5 padArthoMse bhAvanA deneke liye likhA hai / yogaratnAkarameM baMga nahIM hai tathA isakA nAma ' laghupuSpadhanvA ' likhA hai / For Private And Personal Use Only
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - [500 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi (4426) puSpadhanvArasaH (3) rasAJjanaM TaGkaNazca zilAjatu phalantathA / (yA. ra. / vAjIkaraNA.) abhrAMzazca phalaM grAhayaM pratyekaM tolakatrayam // kanakaharajakAntaM tApyakaM vRddhibhAgaM, bhekaparNI paJcamUlI balAkaJcaTadADimam / | pRGgATa kezaraM jambU dadhimastu jayantikA // dvijakuvalayayaSTIzAlmalInAginIbhiH / ghRtamadhupayakhaNDaiH puSpadhanvA dvivallo, kezarAja bhArAja pratyekaM tolakadvayam / | dvimASA vaTikA kAryA takreNa parisevitA // ramayati bahukAntA dIrghamAyurvidhatte // iyaM pUrNakalA nAma grahaNIgadanAzinI / svarNabhasma 1 bhAga, pAradabhasma 2 bhAga, zUlanI dAhazamanI vahidA jvaranAzinI // kAntalohabhasma 3 bhAga aura svarNamAkSikabhasma 4 bhramacchabicchedakArI saGgrahagrahaNIM jayet // bhAga lekara sabako ekatra kharala karake tumburu, kamala, mulaiThI, seMbhalakI mUsalI aura pAnAMke rasameM zuddha pArA, zuddha gandhaka, abhrakabhasma, loha1-1 dina ghoTakara 6-6 rattIkI goliyAM bhasma, dhAyake phUla, belagiri, zuddha bachanAga, indra banA leN| jau, pAThA, jIrA, dhaniyA, rasauta, suhAgA, zilAinheM ghRta madhu aura mizrIyukta dUdhake sAtha jIta, jAyaphala, harra, baher3A aura AmalA 3-3 tole; maNDUkaparNI, zAlaparNI, pRSTaparNI, kaTelI, sevana karanese aneka striyAMse ramaNa karanekI zakti aura dIrghAyu prApta hotI hai| kaTelA, gokharu, balA (kharaiTI), caulAIkI jar3a, anArakA chilakA, siMghAr3A, kesara, jAmanakI chAla (4427) pUtIkarAcaM cUrNam (yA guThalI), dahIkA pAnI, jayantI tathA sapheda (vaM. se. / udara.) aura kAlA bhaMgarA 2-2 tole lekara prathama pAra pUtIkarajabIjaM mUlakabIjaM gavAdanImUlam / / gandhakakI kajalI banAkara usameM bhasmeM milAveM zabhasma ca kAnikapItaM zamayejalodaramapi // aura phira anya oSadhiyAMkA cUrNa milAkara saba __ pUtIkarA (kAMTA karaJja ) ke bIja, mUlIke ko pAnIke sAtha acchI taraha ghoTakara 2-2 bIja, indrAyaNakI jar3a, aura zaMkhabhasma samAna-bhAga | mAzekI goliyAM bnaaveN| lekara yathAvidhi cUrNa bnaaveN| inheM chAchake sAtha sevana karanese grahaNIroga, ise kAlIke sAtha sevana karanese jalodara zUla, dAha, Jcara, bhrama aura chardikA nAza hotA naSTa hotA hai| tathA agni dIpta hotI hai| (4428) pUrNakalAvaTI (4429) pUrNacaMdrodayarasa: (ra. sA. saM / grahaNIro.) (ra. sA. saM.; ra. caM / atisA.) rasaM gandhaM ghanaM lauha dhAtakIpuSpavilvakam / zuddhazca tAlakaM lauI gaganazca palaM palam / viSaM kuTajabIjazca pAThA jIrakadhAnyakam // / karpUraM pAradaM gandhaM pratyeka baTakonmitam // For Private And Personal Use Only
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [501] jAtIkopo murA patraM zaTI tAlIsakezaram / / bhAjane'cchalavaNodare kSipevyopaM cocaM kaNAmUlaM lavaGgaM picusammitam / / daGgulItritayamAnatastu tat / bhakSayetpAtarutthAya gurudeva dvijaarckH| gomayena pariveSTaya bhAjane nAnArUpamatIsAraM grahaNIM sarvarUpiNIm // zoSayeta puTayettRNAgninA / / amlapittaM tathA zUlaM zUlaJca pariNAmajam / pUrNacandra iti kIrtito raso rasAyanavarazvA'yaM vAjIkaraNa uttamaH / / raajykssmrvitaapnaashnH| zuddha haratAla, lohabhasma aura abhrakabhasma 5-. pathyamatra kumudezvare ythaa| 5 tole, kapUra, zuddha pArA, zuddha gandhaka, jAvitrI, tadvadeva hi vivaj varjanam // murAmAMsI, tejapAta, kacUra, tAlIsapatra, kesara, seTha, amlapittapariNAmazUlahA mirca, pIpala, dAlacInI,pIpalAmUla aura lauNg11-1| sevito madhukaNAjyamizritaH / tolA lekara prathama pAre gandhakako kajalI banAveM / paittikajvaravicikApahA . aura phira usameM anya oSadhiyoMkA atyanta mahIna jiirkdvygudduucikaanvitH|| cUrNa milAkara kharala karake surakSita rkkheN| zAlmalIdvayaguDUcikAkaNaiH isake sevanase aneka prakArake atisAra, sarva zuSkapANDuharaNaH sitAyutaiH / prakArakI saMgrahaNI, amlapitta, zUla aura pariNAma | zAlmalIdvayagui~cikAsitA .. zUla naSTa hotA hai| yaha rasa rasAyana aura vAjI vAnarIkaNapayovimizritaiH / / karaNa hai| puSTidRSTibalakAmavIryado jAyate'khilagadApahArakaH // ( mAtrA--3 rttii|) svarNabhasma, zuddha pArA, motIbhasma, zuddha bachanAga (4430) pUrNacandro rasaH (1) viSa aura zuddha gandhaka samAna-bhAga lekara prathama pAre (ra. caM.; ra. pra. su. / rAjaya.1 ) gandhaka kI kajalI banAveM aura phira usameM anya hemabhasmasamato rasaM lima "oSadhiyAM milAkara sabako 1-1 dina cIteke mauktikaM tu vipagandhakaM kuru / kAtha aura adaraka ke rasameM ghoTakara golA banAveM citrakAkarasena peSaye aura use sukhAkara cAra taha kiye huve kapar3emeM sthApayecca pariveSTayanmRdA // lapeTakara usa para miTTIkA lepa kara deM aura usake Upara 3 aMgula moTA gAyake gobarakA lepa karake 1 rasa caNDAMzuma yaha rasa rAjayakSmA prakaraNameM 2 | sukhAkara use eka hANDImeM namakake bIcameM rakha deM sthAnoMmeM likhA hai| unameMse eka pATha Upara diyA gayA hai dUsare pAThameM motI aura viSake sthAnameM nAgabhasma | tathA usakA muMha banda karake sukhA leM / tadanantara likhI hai tathA bhAvanA dravyAMme adakakA abhAva hai| use nRNAgnimeM 1 dina pakAveM aura phira usake - For Private And Personal Use Only
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [502] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi - svAMga zItala honepara usameMse auSadhako nikAlakara / cUrNa kRtvA nAgavallIrasena pIsa leN| dadyAdevaM madeyitvaikayAmam // isake sevanase rAjayakSmAkA nAza hotA hai| madhvAjyAbhyAM pUrNacandro rasendraH ise amlapitta aura pariNAmazUlameM pIpalake | puSTiM vIrya dIpanazcaiva kuryAt / cUrNa aura zahada tathA ghIke sAtha; pittajvara aura mAyo yojyaH pittaroge grahaNyAviSUcikAmeM syAha aura sapheda jIreke cUrNa tathA | majheroge pittaje colayuktaH // giloyake kvAthake sAtha; tathA zoSayukta pANDurogameM strINAM roge zAlmalInIrayukto sapheda aura lAla seMbhalakI chAla, pIpala, giloya zaileyaM vA zarkarAtulyabhAgam / aura mizrIke sAtha denA cAhiye / / zuddhaM gandhaM vAjigandhAJca yaSTIM ____ ise donoM prakArake seMbhalakI chAla, giloya, ektvA dugdhe tacca kArye dadIta / / mizrI, kauMcake bIja aura pIpalake cUrNa tathA dudha evazvA''jyaM pAcayitvA pradadyAke sAtha sevana karanese puSTi, dRSTi, bala, vIrya, aura yadvA yaSTI mAgadhI cA'zvagandhA / kAmazaktikI vRddhi hotI hai| madhvAjyAbhyAM zAlmalIsatvamuktAH pathya-madhura padArtha, zAlI cAvala, maMga, ghI zambUkairvA bharjitairAjyamitraiH // dUdha, mastu, ghImeM banAye huye adhika kSAra aura ___ zuddha pArA, zuddha gandhaka, asagandha aura hIMga rahita padArtha tathA zItala padArtha hitakArI | giloya 1-1 bhAga lekara pAra gandhakakI kajalI haiM / bhojana do tIna bAra karanA caahiye| banAkara usameM anya donoM oSadhiyAMkA cUrNa milAkara sabako 1 dina mulaiThIke kAthameM ghATeM aura phira paraheja-tela, belaphala, karelA, rAI, sattU / usameM 1-1 bhAga kSudrazaMkha (ghoMghA ), motI aura aura kAma krodhAdise bacanA cAhiye / maNDUrakI bhasma milAkara 1 dina bidArIkandake (4431) pUrNacandro rasaH (2) rasameM ghoTakara golA banAveM aura use 1 dina (ra. caM.; ra. ra.; ra. ra. sa.; rase. ci.; dhanya.; bhUdharayantrameM pakAkara svAMga zItala honepara nikAla ra. rA. su. / vAjIkaraNA.) kara 1 pahara pAnake rasameM ghoTakara surakSita mRtaM gandhazcA'zvagandhAM guDUcI rakkheM / yaSTItoyairmadayedekaghasram / ise zahada aura ghIke sAtha sevana karanese kSudraM zaGkha mauktikaM lohakiTa puSTi, vIrya aura agnikI vRddhi hotI hai / bhasmIbhUtaM mUtatulyaJca dadyAt // ise pittaroga, pittaja grahaNI aura pittaja bhUkUSmANDaivAsaraM tadvimartha / arza meM bola ke cUrNake sAtha tathA strI rogoMmeM golaM kRtvA bhUdhare taM puTettu / sebhalakI chAlake rasake sAtha athavA zilAjIta For Private And Personal Use Only
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasaprakaraNam ] tRtIyo bhAgaH / [503] usake sAtha denA cAhiye / yadi kRza puruSako sevana karAnA ho to rasa khilAneke bAda use zuddha gandhaka, asagandha aura mulaiThIko dUdhameM pakAkara pilAnA caahiye| athavA inhIM cIz2e se ghRta pakAkara pilAnA caahiye| yA rasa khilAneke pazcAt mulaiThI, asagandha aura pIpalakA cUrNa ghI aura zahadameM milAkara caTAnA cAhiye; yA motI aura ghAMghekI bhasma meM seMbhalakA goMda aura ghI milAkara denA cAhiye / aura mizrI (AdhA AdhA mAzA ) ekatra milAkara | ( 4433) pUrNacandro rasaH (4) ( bRhat ) (ra. rA. su., dha.; ra. caM. ra. ra. ra. sA. saM.; bhai. ra. / vAjIkaraNA . ) fai zuddhastasya gandhakaJca dvikASikam / lohabhasma palaJcA'bhraM jAritaJca palAMzikam // dvitolaM rajataJcaiva vaGgabhasma dvikArSikam / suvarNa tolakaJcaiva tAmraM kAMsyaJca tatsamam jAtIphalaJcendrapuSpamelAbhRGgaJca jIrakam / karpUraM vanitA mustaM karSaM karSaM pRthak pRthak / / sarvaM khalvatale kSiptvA kanyArasavimarditam / bhAvayitvA varAtoyaiH kebukAnAM rasena ca // It (4432) pUrNacandro rasa: (3) ( ra. sA. saM.; bhai. ra. ra. caM. ra. ra. sa. ra. rA. eraNDapatrairAveSTya dhAnye rAtridinopitam / su. / rasAyanA. ) mRta lohaM vai zilAjatuviDaGgakam / tApyaM kSaudraghRtaM tulyamekIkRtya vimardayet // pUrNacandraraso nAmnA mAkaM bhakSayetsadA / zAlmalI puSpacUrNaJca kSaudraiH karSaM pivedanu || durbalo balamApnoti mAsaikena yathA zazI / kRzAnAM bRMhaNaM deyaM sarvaM pAnAnnabheSajam // uddhRtya mardayitvA tu vaTikAM caNasammitAm / / khAdecca parNakhaNDena saMyuktAM vyAdhinAzinIm / sarvavyAdhivinAzAya kAzInAthena bhASitaH / / pUrNacandraraso nAma sarvarogeSu yojayet / balya rasAyano vRSyo vAjIkaraNa uttamaH // ayamaSThIlikAM hanti kAsazvAsamarocakam / AmazUlaM kaTIzUlaM hRcchUlaM pittazUlakam // agnimAndhamajIrNazca grahaNoM cirajAmapi / AmavAtamamlapittaM bhagandaramapi drutam || kAmalAM pANDurogazca pramehaM vAtazoNitam / nAtaH parataraH zreSTho vidyate vAjikarmaNi // rasasyAsya prasAdena naro bhavati nirgadaH / medhAJca labhate vAgmI tuSTipuSTisamanvitaH / / madanasya samAM kAnti madanasya samaM balam / gIyate madanenaiva madanasya samaM vapuH || priyAzca madanamAyAH pazyanti madanA''kulam / strINAM tathA'napatyAnAM durbalAnAJca dehinAm || pAradabhasma,abhrakabhasma, lohabhasma, zilAjIta, bAyabhir3aMga, svarNamAkSika bhasma, ghI aura zahada samAna bhAga lekara sabako ekatra kharala karake 1- 1 mAzekI goliyAM banA leM 1 inameM se 1 golI nitya prati khAkara 1 | tolA seMbhalake puSpoMkA cUrNa zahada meM milAkara khAnese durbala manuSya candramAkI bhAMti 9 mAsameM balavAna ho jAtA hai / durbala vyaktiyoMko bRMhaNa anna pAnAdi denA cAhiye / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [504] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi kSINAnAmalpazukrANAM vRddhAnAM vAtaretasAm / isake sevanase medhA aura vAcA zaktikI ojastejaskarazcA'yaM strIpu kaamvivrdhnH|| vRddhi hotI tathA manuSya atyanta balavAna, kAntiabhyAsena nihanti mRtyupalitaM sarvAmayadhvaMsakaH, yukta aura rUpavAna ho jAtA hai| vRddhAnAM madanodayodayakaraH prauDhAGganAsaGgame / yaha rasa putrahIna strI tathA durbala, kSINa, nityAnandakaraH sukhA'tisukhado bhUpaiH sadA | alpavIrya aura vRddha puruSoMke liye atyanta hita sevyate, kArI hai / oja, teja aura kAma-zaktiko dRSTaH siddhaphalo rasAyanavaraH zrIpUrNacandro rsH|| bar3hAtA hai| zuddha pArA aura zuddha gandhaka 2 // -2| tole; isake abhyAsase palitaroga naSTa hotA aura lohabhasma aura abhrakabhasma 5-5 tole; cAMdI vRddha purupemeM taruNAMke samAna zakti A jAtI hai| aura baMgabhasma 2 // -2 // tole; svarNa bhasma, tAmra- yaha zreSTha rasAyana aura zIghra phala denevAlA bhasma, kAMsIbhasma, jAyaphala, lAMga, ilAyacI, / anubhUta prayoga rAjAoMke sadaiva sevana karane bhaMgarA, jIrA, kapUra, phUlapriyaMgu aura nAgaramothA, yogya hai| 11-11 tolA lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI (4434) pUrNendurasaH banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAMkA mahIna kA mahAna (ra. maM. / a. 6; vR. yo. ta / ta. 147; cUrNa milAkara sabako gvArapAThA, triphalA ra. r.| vAjIkaraNA.; yo. ra. / rasAyanA.) aura kemuka ( keUA ) ke rasakI pRthak pRthak ! zAlmalyutthairdevaimA pakSakaM zuddhapAradam / / 1-1 bhAvanA dekara araNDake pattoMmeM lapeTakara yAmadvayaM pacecA'pi vastre baddhA'tha mardayet / / anAjake Dhera meM dabA deM aura phira 24 ghaNTe bAda dinaikaM zAlmalIdrAvairmardayitvA vaTIkRtam / pattoMmeM se auSadhako nikAlakara kharala karake caneke veSTayennAgavallyA'tha nikSipet kAcabhAjane // barAbara goliyAM banA leN| bhAjanaM zAlmalIdrAvaiH pUrNa yAmadvayaM pacet / __ise pAnameM rakhakara khAnese samasta roga naSTa vAlukAyantramadhyasthaM drave jINe samuddharet // hote haiN| dvigujhaM bhakSayetpAta gavallIdalAntare / yaha rasa balya, rasAyana aura vAjIkaraNa hai musaloM sasitAM kSIraM palaikaM pAyayedana // tathA aSThIlikA, khAMsI, zvAsa, aruci, AmazUla, rasaH pUrNendunAmA'yaM samyagvIryakaro bhavet / kaTizUla, hRcchUla, pittajazUla, agnimAMdya, ajIrNa, / kAminInAM sahasraikaM naraH kAmayate dhruvam // purAnI saMgrahaNI, AmavAta, amlapitta, bhagandara - zuddha pAradako 15 dina seMbhalake rasameM kharala kAmalA, pANDu, prameha aura vAtaraktakA nAza | kareM / tatpazcAt use vastrameM bAMdhakara 2 pahara taka karatA hai| yathAvidhi dolAyantra vidhise saMbhalake rasameM svedana For Private And Personal Use Only
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [505] kareM / phira use 1 dina seMbhalake rasameM ghoTakara ( mAtrA--3 rattI ) golA banAleM aura use pAnAMmeM. lapeTa kara kapar3a noTa--bhANDapuTakI vidhi 'pASANabhedI miTTI kI huI AtazI zIzImeM DAla deM tathA rasa' ke phuTanoTa meM dekhiye / zIzIko seMbhalake rasase bharakara do pahara bAlukAyantrameM pakAveM / itane samaya meM vaha samasta drava (4436) pracaNDabhairavo rasaH sUkha jAyagA / ( yadi na sUkhe to adhika dera (ra. ra. / apasmA.) pakAveM / do pahara se kama na pakAnA caahiye|) kAsIsaM gandhakaM sUtaM daradaM madhupuSpakam / tadanantara zIzIke svAMgazItala honepara usameM se | guDUcI zAlmalI dhAnyaM bhUnimbo'maratumburu // auSadhako nikAlakara pIsa leN| | tilamudgapaTolAni drAkSAM kUSmANDabhasma ca / isameM se 2 rattI rasa pAnameM rakhakara khAne | jhiNTikA kanyakA bhAGgo balAdvayasamAyutam / / aura usake bAda 5 tole mUsalI ke cUrNako sarvametatsamAhRtya madhvAjye guTikAH shubhaaH| mizrIyukta dUdhake sAtha phAMkanese atyanta vIryavRddhi charghapasmAramunmAdavAtarogAMzca dustarAn / aura bahusaMkhyaka striyoMse ramaNa karanekI zakti kAsaM zvAsaM kSayaM hikkAM durnAmazca pramehakam / prApta hotI hai| pittajvarAruciJcaiva timiraM cakSurAmayam / / (4435) poTalIrasaH galarogeSu sarveSu karNastambhaM harechuvam // (ra. ra. sa. / a. 16) ___ zuddha gandhaka, kasIsa, pArada, siMgarapha, mahukapardatulyaM rasagandhakalka veke phUla, giloya, saMbhalakI mUsalI, dhaniyA, cirAlohaM mRtaM TaGkaNakaM ca tulyam / yatA, devadAru, tumburu, tila, mUMga, paTola, jayArasenaikadinaM vimarya munakkA, peThekI bhasma, piyAbAMsA, ghIkumAra, bhAraMgI cUrNena sampeSya puTeta bhANDe // kharaiTI aura kaMghI samAna bhAga lekara prathama pAre dadIta tAM poTalikAM ca doSa gandhakakI kajjalI banAveM phira usameM anya cIjoM ___ trayapradhAnagrahaNInivRtyai // kA mahIna cUrNa DAlakara sabako AvazyakatAnusAra kaur3Ibhasma 5 tole, zuddha pArA aura gandhaka | ghI aura zahadameM ghoTakara (1-1 mAzekI) goliyAM 2 // 2 // tole, lohabhasma 5 tole tathA suhAgekI | banA leM / khIla 5 tole lekara sabako 1-1 dina jayAke inake sevanase chardi, apasmAra, unmAda, vAtarasa aura cUneke pAnImeM ghoTakara zarAvasampuTameM | roga, khAMsI, svAsa, kSaya, hicakI, arza, prameha, banda karake bhANDapuTameM pakAveM / pittajvara, aruci, timira, netraroga, galaroga au isake sevanase tridoSaja saMgrahaNI naSTa hotI hai| / karNastambha kA avazya nAza ho jAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [506] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi - (4437) pracaNDarasa: [ zuddha haratAla, zuddha pArada, lohabhasma, suhAgekI (navajvaravinAzanarasaH) khIla; khapariyAbhasma, sajjIkSAra, majITha aura ( bhai. ra.; ra. ci.; ra. rA. su.; vai. ka. dru. / zuddha hiMgula samAna bhAga lekara prathama pAre gandhaka ska. 2 jvara.) kI kajalI banAveM phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara sabako 1-1 dina saMbhAlU aura amRtaM pAradaM gandhaM mardayet maharadvayam / sindhuvArarasaiH pazcAdbhAvayedekaviMzatim / / hAthI suNDIke rasameM ghoTakara golA banA leM aura tilapramANaM dAtavyaM navajvaravinAzanam / use AtazI zIzImeM DAlakara ATha pahara bAlukA yantrameM pakAveM / tadanantara zIzIke svAMga zItala udvege mastake tailaM takraM cApi pradApayet // hone para usameM se rasako nikAla kara pIsa leM / zuddha mITA teliyA, zuddha pArA aura zuddha isameM se 1 rattI rasa adrakake rasake sAtha gandhaka samAna bhAga lekara kajalI karake use 2 | denese sannipAta jvara naSTa hotA hai / pahara taka ghoTeM tatpazcAt saMbhAlake rasakI 21 (4439) pratApamArtaNDo rasaH bhAvanA deN| ( bhai. ra.; ra. rA. su.; ra. sA. saM. / jvara. ) isameM se 1 tilake barAbara rasa denese navIna vipahiGgalajaipAlaTaGgaNaM kramavaditam / jvara naSTa hotA hai| isake khAneke pa.cAt yadi becainI ho to rasaH tApamArtaNDaH sadyo jyaravinAzanaH / / zirapara tailakI mAliza karAnI aura taka pilAnA zuddha bachanAga 1 bhAga, zuddha hiMgula (shiNgcaahiye| rapha ) 2 bhAga, zuddha jamAlagoTA 3 bhAga aura ( anupAna--zahada / ) muhAgekI khIla 4 bhAga lekara sabako ekatra pIsa kara rakkheM / (4438) pratApatapano rasaH isake sevanase jvara zIghra hI naSTa ho (ra. rA. su.; bhai. ra. / yara.) jAtA hai| gandhakaM hiGgalaM tAlaM mRtakaM lauhaTaGgaNam / ( mAtrA...-: rattI) khaparaM sAcikAkSAraM maniSThAM hiGgalaM samam / / (4440) pratApalaGkezvararamaH (1) rasena maditaM piNDaM nirguNDIhastizuNDayoH / (ra. ra. sa. / a. 20 kuSTa.) aSTayAmaM pacet kUpyAM nirudhya sikatAhaye / vipAdikAnaM rasagandhaTaGkaNaM tataH siddhaM samAdAya raktikAmAIkena ca // staamrkusstthaayspippliirjH| sannipAtavinAzAya pratApatapano rasaH // vimarditaM kAJcanapatravAriNA zuddha gandhaka, zuddha hiMgula ( ziMgarapha), pratApalaGkezvarasajJako rsH|| For Private And Personal Use Only
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tRtIyo bhAgaH / rasaprakaraNam ] zuddha pArA, zuddha gandhaka, suhAgekI khIla, tAmrabhasma, kUTha, lohabhasma aura pIpala samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAyeM aura phira usameM anya oSadhiyAMkA mahIna cUrNa milAkara sabako kacanAra ke pattoM ke rasameM ghoTakara surafor tra | [507 ] dinaM vimardayitvA'tha rakSayetkUpikAntare / gujaikaM vahninIreNa zRGgaverarasena vA / / pradadyAdrogiNe tIvramohavismRtizAntaye / zastreNa tAlumAhatya mardayedAInIrataH // noTante yadA dantAstadA kuryAdamuM vidhim / secayenmantrayitvA'tha dhArAM kumbhazatairmuhuH // hai / ( mAtrA --- 4 rattI | ) isake sevana se vipAdikAkA nAza hotA bhojanecchA yadA tasya jAyate rogiNastadA / dayodanaM sitAyuktaM dadyAttakraM sajIrakam // pAne pAnaM sitAyuktaM yadIcchati tadA dadet / evaM kRte na zAntiH syAttApasya rasajasya ca // sacandracandanarasAlepanaM kuru zItalam / tUlikAmalikA jAtIpunnAgavakulAvRtAm / / vidhAya zayyAM tatrasthaM lepayecandanairmuhuH / hAvabhAvavilAsoktikaTAkSacaJcalekSaNaiH // pInotluGgakucotpIDaiH kAminIpararambhaNaiH / ramyavINA ninAdAdyainaiiH zravaNAmRtaiH // puNyazloka purANAnAM kathAsaMbhASaNaiH zubhaiH / ebhiH prakAraistApasya jAyate zamanaM param // varjayenmaithunaM tAvadyAvanno balavAn bhavet / dadyAdvAtAdirogeSu sindhugugguluvahnibhiH || dadyAtkaNAmA kSikAbhyAM kAmalAkSayapANDuSu / tattadrogAnupAnena sarvarogeSu yojayet // ayaM pratApalaGkezaH sannipAtanikRntanaH / / (4441) pratApalaGkezvararasaH (2) (ra. maM. / a. 6; ra. rA. su. / jvarA. ) apAmArgasya mUlasya cUrNa citrakamUlajaiH valkalairmardayitvA ca rasaM vastreNa gAlayet tena mUtasamaM gandhamabhrakaM daradaM viSam / TaGkaNaM tAlakaM caitra marddayeddinasaptakam || tridinaM muzalIkandairbhAvayedUdharmarakSitam / mUSAM ca gostanAkArAmApUrya parikayet // saptabhirmRttikA vastrairveSTayitvA puTelaghu rasatulyaM lohabhasma mRtaM baGgamahistathA // madhUkasArajalada reNukA gugguluH zilA / cavyakaM ca samAMzaM syAdbhAgArddhaM zodhitaM vissm|| tatsarvaM mayetkhalve bhAvayedviSanIrataH / Atape saptadhA tI mardayedghaTikAiyam // kadukatrayakapAyeNa kanakasya rasena ca / phalatrayakapAyeNa munipuSparasena ca // samudraphalanIreNa vijayAvAriNA tathA / citrakasya kaSAyeNa jvAlAmukhyA rasena ca // pratyekaM saptadhA bhAvyaM tadvatpiSTazca bhAvayet / sarvasya samabhAgena viSeNa paridhUpayet // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir apAmArga ( ciraciTe) kI jar3ake cUrNako cItAmUlakI chAla svarasa meM ghoTakara use kapar3e meM DAlakara nicor3akara rasa nikAleM | tatpazcAt pArA, gandhaka, abhraka bhasma, hiMgula ( ziMgarapha), banAga, suhAgekI khIla aura haratAla 1 - 1 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM, phira For Private And Personal Use Only
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH / [508] usameM anya oSadhiyoMkA atyanta mahIna cUrNa | milAkara sabako uparokta rasameM sAta dina kharala kareM phira mUsalIke rasa meM dhUpameM 3 bhAvanA deM | tadanantara use gostanAkAra mUpAmeM rakhakara usakA mukha banda karake usapara 7 kaparamiTTI karadeM aura phira use sukhAkara laghupuTameM phUMka deM / [ pakArAdi yadi itanA karane para bhI auSadhI garamI zAnta na ho to candanake pAnI meM kapUra milAkara usake zarIra para lepa kareM tathA ruI, mogarA, camelI, punnAga aura maulazrIke phUla cArapAI para bichAkara usa para rogIko liTA deM aura usake zarIra para bAra bAra candanakA lepa karate rheN| isake atirikta sundarI yuvatike AliMgana, vINAke madhura svara, gAyana aura manohara dharmakathAoMke zravaNase bhI tApa kama ho jAtA hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir isake bAda usameM pAMke barAbara lohabhasma, baMgabhasma, sIsAbhasma, mahuvekA sAra, nAgaramothA, reNukA, gUgala, manasila aura cayakA cUrNa tathA pArase AdhA zuddha nAgakA cUrNa milAkara sabako bachanAgake svarasa yA kAthase teja dhUpameM 7 bhAvanA deM / tadanantara use 2 ghar3I taka kharala karaneke bAda trikuTe kAtha, dhatUre ke rasa, triphalAke kAtha, agastI ( agathiyA svarasa, samandaraphalake kAtha, bhAMga svarasa yA kAtha, cItAmUlake kAtha aura kalihArIke svarasameM 7-7 bAra ghoTakara use usa sabake barAbara viSakI dhUpa dekara rakkheM / jvarake rogIko jvara jAneke bAda bhI acchI taraha bala Ane taka strIprasaMgase bacanA cAhiye / | ise vAyA seMdhAnamaka, gUgala aura caMtike 'cUrNake sAtha tathA kAmalA pANDu aura kSaya meM pIpala cUrNa aura zahada ke sAtha sevana karanA cAhiye / yadi sannipAta meM saMjJAnAza aura vismRti ho tA isameMse ? rattI rasa cItAmUlake kAtha yA adaraka ke rasake sAtha denA cAhiye / | yadi rogI kI bAr3I banda ho to usake tAka se jarA eka khuracakara usa para yaha rasa adaraka ke rasa meM milAkara malanA caahiye| isase use hoza A jAyagA / yadi usa vidhi se bhI hoza na Ave to rogI ke mastaka para mantrapUta 100 ghar3e zItala jala dhAra bAMdhakara chodd'eN| aura hoza Ane para rogIko bhUkha lage to use dahI bhAta aura khAMDa athavA jIrakA cUrNa milAkara taka deM / pyAsameM mizrIkA zarabata pilAyeM / yaha rasa sannipAtako to naSTa karatA hI hai para sAtha ho rogocita anupAna ke sAtha denese anya * samasta rogoMko bhI naSTa karatA hai 1 (4442) pratApalaGkezvararasa: (3) ( vR. yo ta / ta. 142; yo. ra. ra. caM / sRtikA ; yo ta / ta. 75 ) ekenducandrAnavAdhidantI kalaikabhAgaM kramazo vimizram / mRtAbhragandhopaNalohazaGkha vanyotpalAbhasmaviSaM ca piSTam // prabhUtivAte'niladantabandhe sArdrAmbhasA vallamamuSya lihyAt / For Private And Personal Use Only
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [509] vAtAmaye zleSmagade'si syAta zuddha pArA, zuddha gandhaka, seTa, mirca, pIpala, purAmRtAtriphalAyuto'yam // zuddha bachanAga, kanerako jar3a, kAyaphala, akarakarA, sazRGgaberadrava eSa hanti jAvatrI aura jAyaphala samAna-bhAga lekara prathama sasannipAtaM jvaramugrarUpam / pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM nijAnupAnainijapathyayuktaH anya oSadhiyoMkA mahIna cUrNa milAkara sabako sarvAtisArAn grahaNIvikArAn // citrakake kAtha aura adarakake rasameM 3-3 bhAvanA 'pratApalaGkezvara' nAmadheyaH dekara surakSita rkheN| mUtaH prayukto girirAjaputryA // isake sevanase vAtAdi sarva doSaja pANDukA zuddha pArA, abhrakabhasma, zuddha gandhaka aura nAza hotA hai| zuddha bachanAgakA cUrNa 1-1 bhAga, kAlImircakA (mAtrA-6 rattI) cUrNa 3 bhAga, lohabhasma 4 bhAga, zaMkhabhasma 8 bhAga aura arane upalAMkI bhasma 16 bhAga lekara (4444) pratApAgnikumArarasa: prathama pAra gandhakakI kaJjalI banAveM, phira usameM (yo. ra. / vAta.) anya opadhiyAMkA mahIna cUrNa milAkara sabako | pAradaM zulba bhasma viSaM maricanAgaram / ekatra ghoTakara surakSita rakkheM / trikSAraM pazcalavaNAnvimaryAdAIjaiH // isameMse 3 rattI rasa adarakake svarasake sAtha kAcakUpyantare kSiptvA mRdA saMlepayedvahiH / denese prasUtivAta, dantabandha aura bhayaMkara sannipAta; zanairmedvagninA pAcya bAlukAyantrake dinam // tathA zuddha gUgala, giloyakA rasa, adarakakA rasa svAGgazItalamuddhatya dazAMzaM ca viSaM kSipet / aura triphalAke kAthake sAtha denese vAtavyAdhi, | mUkSmacUNe kRtaM khalve guJjAmAtra pradApayet / / kapharoga aura arzakA nAza hotA hai / sannipAtAnihantyAzu ArdrakadravasaMyutaH / ___ ise yathocita anupAnake sAtha sevana karane pratApAgnikumAro'yaM sarvavAtaharaH paraH // aura pathya pAlana karanese samasta prakArake atisAra pAradabhasma, tAmrabhasma, zuddha bachanAga, kArla. aura grahaNIvikAra naSTa hote haiM / mirca, sAMTha, yavakSAra, sajIkhAra, suhAgA aura pAMcoM namaka samAna-bhAga lekara sabakA mahIna cUrNa (4443) pratApalaGkazvaro rasaH (4) banAkara use 1 dina adarakha ke rasameM ghoTakara (ra. kA. dhe. / pANDu. 8) kapar3amiTTIkI huI AtazI zIzImeM bharakara use 1 rasagandhakatryUSaNaviSahayakaTphalakArabham / dina bAlukAyantrameM mandAgni para pakAveM / aura phira jAtIphaladalaM citrAIjalatrikabhAvitam // zIzIke svAMga zItala honepara usameMse rasako ayaM pratApalaGkezaH sarvavAtAdipANDanut // nikAlakara usameM usakA dasavAM bhAga zudra bacha For Private And Personal Use Only
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [510] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi nAgakA cUrNa milAkara acchI taraha ghoTakara rakkheM / maz2abUta hANDImeM rakhakara usake Upara eka pyAlA ise 1 rattIkI mAtrAnusAra adarakake rasake Dhaka deM aura jor3ako acchI taraha banda karake sAtha sevana karanese sannipAta jvara zIghra hI naSTa hANDImeM muMhataka arane upaleAMkI rAkha dAba dAba kara ho jAtA hai| bhara deM aura usake Upara thoDAsA bArIka pisA huvA seMdhA namaka DAlakara dabA deM / tadanantara isa (4445) pratijJAvAcako rasaH hANDIko cUlhepara car3hAkara usake nIce 1 dina (ra. pra. su. / adhyAya 8 ) arane upaleAMkI mandAgni jalAveM / yaha dhyAna rakhanA zuddhaM sUtaM bhAgamekaM tu tAlAd cAhiye ki hANDImeMse kisI jagahase dhuvAM na dvau bhAgau cedvedasaGkhyA zilAyAH / nikalane pAve / tatpazcAt hANDIke svAMga zItala tAmrasyaivaM bhAgayugmaM prakuryA honepara usameMse auSadhako nikAlakara pAnIke sAtha bhallAtaM vai vedabhAgaM tathaiva / / ghoTakara golA banAveM aura use pahilekI bhAMti hI arkakSIrairbhAvayeca trivAra hANDImeM rakhakara eka dina mandAgni para pakAveM / kRtvA cUrNa kArayedrolakaM tat / jaba hANDI myAMga zItala ho jAya to usameMse sthAlImadhye sthApitaM tacca gola rasako nikAlakara pIsakara surakSita rkheN| dattvA mudrAM bhasmanA saindhavena // ___ise 3 rattIkI mAtrAnusAra khAMDa athavA dhUmasyaivaM rodhanaM ca prakuryA pIpalake cUrNa aura zahadake sAtha khilAnese saba __cchANairdadyAt svedanaM mandavahnau / prakArake jvara naSTa hote haiN| pazcAttoyenaiva bhAvyaM ca cUrNa (4446) pratimeSarasaH golaM kRtvA mandavahnau vipAcya / (ra. ra. sa. / a. 25) pazcAdenaM bhakSayedvai rasendraM brAhmIpalAzayoH kAthe rItipatraM vinikSipet / vallaM cai zarkarAcUrNamizram / dinadvayaM tatastAni punastenaiva gharpayet / / tadvatkRSNAmAkSikeNaiva jUti laghubhANDe samAdAya cUrNa kuSmANDavAriNA / hanyAdetatsarvadoSotthitAM vai // | mahatrivAraM kurvIta puTaM kakubhavAriNA // zuddha pArada 1 bhAga, zuddha haratAla 2 bhAga, | mardayitvA puTaM dadyAdajAmUtreNa bhAvayet / zuddha manasila 4 bhAga, tAmrabhasma 2 bhAga aura tato'pyekaM puTaM dattvA tisrastrikaTubhAvanA // zuddha bhilAvA 4 bhAga lekara bhilAveko kUTakara | amaryajAviDaGgA'nigojalairatha bhAvitaH / usameM anya oSadhiyoMko ekatra ghoTakara milA deN| pratimepaH susaMsiddho raso valmIkamRdrasaiH / / phira use Akake dRdhakI 3 bhAvanA dekara usakA ballatrayamito deyo valmIke tasya mRtsnyA / eka golA banAveM aura use kapaDamiTIkI huI eka valmIkaM saMvilipyaitatkRmisaGghaprazAntaye // For Private And Personal Use Only
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [511] - zuddha pItalake kaNTakabedhI patrAMko brAhmI aura (4448) pradAntakaloham palAzake kAthameM 2 dina taka DAle raheM aura phira (ra. sA. saM.; ra. rA. su. / pradara.) usImeM ghoTakara gajapuTameM phUMkeM / jaba taka bhasma lauhaM tAnaM haritAlaM vaMgamabhraM varATikA / na ho jAya isI prakAra puTa dete raheM / tadanantara | trikaTu triphalA citraM viDaGga paTupaJcakam // use pIsakara peTheke rasameM ghoTakara 3 puTa deM; phira cavikA pippalI zaGkha vacA havuSapAkalam / 1-1 puTa arjunake kAtha aura bakarIke mUtrameM | zaTI pAThA devadAru elA ca vRddhadArakam / / ghoTakara deN| phira use 3 bhAvanA trikuTeke kAthakI etAni samabhAgAni saJcUrNya vaTikAM kuru / aura 1-1 bhAvanA duba, ajA ( oSadhi vizeSa), zarkarAmadhusaMyuktAM ghRtena bhkssyetpunH|| vAyabiDaMga, cItA aura gomUtrakI dekara cUrNa karake raktaM zvetaM tathA pItaM nIlaM pradaraM dustaram / rkkheN| kukSizulaM kaTizUlaM yonizUlazca sarvajam / / ___ ise 9 rattIkI mAtrAnusAra dImakakI miTTIke | mandAnimaruci pANDuM kRcchrazvAsaJca kAsanut / pAnIke sAtha khilAne aura usI miTTIkA lepa AyuHpuSTikaraM balyaM balavarNaprasAdanam // karanese kRmiyukta balmIkaroga naSTa ho jAtA hai| lohabhasma, tAmrabhasma, zuddha haratAla, vaMgabhasma, ( vyavahArika mAtrA 2-3 rttii|) abhrakabhasma, kaur3Ibhasma, seTa, mirca, pIpala, hare, baher3A, AmalA, cItAmUla, bAyabiDaMga, pAMcoM namaka, (4447) pratizyAyaharo rasaH cava, pIpala, zaMkha bhasma, baca, hAUbera, kuTha, kacUra, (rasendramaM. / pratisyAye) pAThA, devadAra, ilAyacI aura vidhArA; saba cIjeM samAna-bhAga lekara ekatra ghoTakara (1-1 mAzekI) sulabhAsamagandhakamUtavaraM goliyAM banA leN| girikaNirase kRtamardanakam / inheM zakara, zahada aura ghIke sAtha milAkara capalArasazuNThirasaikhidinaM sevana karanese lAla, sapheda, pIlA aura kAlA mRditaM ghaNaghoNarujAtiharam // dussAdhya pradara tathA kukSizUla, kaTizUla, sarvadoSaja 1-1 bhAga zuddha pAre aura gandhakakI kajalI yonizUla, mandAgni, aruci, pANDu, mUtrakRccha, meM 1 bhAga tulasIkA varNa milAkara use koyalake zvAsa aura khAMsIkA nAza hotA tathA Ayu, puSTi gsa aura pIpala tathA maTake kAyameM 3-3 dina aura balavarNakI vRddhi hotI hai| ghoTakara murakSita bagne / (4449) pradAntako rasa: (bhai. ra. ra. caM.; ra. sA. saM.; ra. ra.; dha.; ra. rA. isake sevanase pravRddha nAsAroga bhI naSTa ho | su. / pradarA.; raseM. ci. ma. / a. 9) jAtA hai| zuddhamUtaM tathA gandhaM zuddhavaGgakarUpyakam / (mAtrA--3 rattI / ) kharparaJca varATazca zANamAnaM pRthak pRthak // For Private And Personal Use Only
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 512] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi tolakatritayaM caiva lauhacUrNa kssipetsudhiiH| / (4451) pradarAriloham kanyAnIreNa samma dinamekaM bhiSagvaraH // (bhai. ra.; dhanva. / strIro.) asAdhyaM pradaraM hanti bhakSaNAnnAtra sNshyH|| vatsakasya tulAM samyagjaladroNe vipAcayet / zuddha pArA, zuddha gandhaka, vaMgabhasma, cAMdI / aSTabhAgAvaziSTantu kaSAyamavatArayet // bhasma, khapariyAbhasma aura kaur3Imasma 5-5 mAze | vastrapUte ghanIbhUte dravyANImAni dApayet / tathA lohabhasma 3 // tole lekara prathama pAre gandhaka | samagAM zAlmalaM pAThAM bilvaM mustazca dhaatkiim| kI kajalI banAveM aura phira usameM anya auSadhe / aruNAM vyomakaM lauhaM pratyekantu palaMpalam / milAkara sabako 1 dina gvArapAThA ( ghIkumAra) | mASadvayaM prayuJjIta kuzamalapayo hyana / ke rasameM dhoTakara (3-3 rattIkI) goliyAM zvetaM raktaM tathA nIlaM pItaM pradaraM dastaram / banA leN| kukSizUlaM kaTizUlaM dehazUlazca sarvagam // inake sevanase asAdhya pradara bhI nissandeha | pradarAriraya loho hanti rogAn mudustarAn / naSTa ho jAtA hai| AyuHpuSTikarazcaiva blvrnnaagnivddhnH|| 6 / sera kur3ekI chAlako 32 sera pAnImeM (4450) pradarArirasaH ( pradararipu ). pakAveM aura 4 sera pAnI zeSa rahane para chAnakara ( ra. caM.; vaidya ra.; yo. ra. / pradara.; vR. yo. ta. / / use punaH pakAkara gAr3hA kareM aura phira usameM ta. 135; vR. ni. ra. / strIro.) majITa, mocarasa, pAThA, velagirI, nAgaramothA, dhAyarasaM gandhaM sIsaM mRtamiti samaM taistu rasa / kephUla aura atIsakA cUrNa tathA abhrakabhasma aura samAnaM sarvaiH syAttulitamapi lodhaM vRssrsaiH|| | lohabhasma 5-5 tole milAkara 2-2 mAzekI goliyAM bnaaleN| dinaM piSTaM nAmnA pradararipurepo'paharati / / dvivallaH kSaudreNa pradaramatiduHsAdhyamapi ca // inheM kuzake kAthake sAtha sevana karanese zveta lAla kAlA aura pIlA dussAdhya pradara, kukSizUla, zuddha pArA, zuddha gandhaka aura sIsAbhasma kaTizUla aura zarIrakI pIDAkA nAza hotA tathA 1-1 bhAga tathA rasauta 3 bhAga aura lodhakA Ayu, bala, varNa aura agnikI vRddhi hotI hai / Aya. bala mahIna cUrNa 6 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI pradIpanarasaH kajalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAMkA (ra. sA. saM.) " rAjavallabharasa " dekhiye cUrNa milAkara sabako 1 dina bAsA (aDUsA) (4452) prabhAkaravaTI ke rasameM ghoTakara 6--6 rattIkI goliyAM banAleM / ( bhai. ra. / hRdrogA.) inheM zahadake sAtha sevana karane se duHsAdhya | mAkSikaM lauhamabhrazca tugAkSIrI zilAjatu / pradara bhI naSTa ho jAtA hai| kSiptvA khallodare pazcAd bhAvayet pArthavAriNA // For Private And Personal Use Only
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir stamakaraNam ] hatIyo bhaagH| [513] - - - rAjAiyamitA ryAda vaTI chAyAvizoSitAm / (4454) prabhAvatoguTikA (vRkodarIvaTI) prabhAkaravaTI seyaM drogAn nikhilAn jayet // (ra. caM.; ra. rA. su.; ra. ra. sa. / vAtaro.) svarNamAkSika bhasma, lohabhasma, abhrakabhasma, | sUtagaMdhakatIkSNAbhaiH satApyaiH samabhAgikaiH / baMsalocana aura zilAjIta samAna bhAga lekara | rasAMzamaparaM sarvaM SaTkolaM jIrakadvayam // sabako eka dina arjunakI chAla ke rasameM ghoTakara | sauvarcalaM ca sindhatthaM viDaGgaM ca harItakI / 2-2 rattIkI goliyAM banA kara chAyA meM sukhaaleN| amlavetasakaM sarva bIjapUrAmlamarditam // isake sevanase hRdroga naSTa hote haiN| | guTikAstena kalkena kAryAH kolAsthimAtrikAH yoginyA bahudhAtinAmayutayA trailokyavikhyA(4453) prabhAvatIguTikA tayA // (2. ci. ma. / staba. 9) nirdiSTA hi vRkodarIti guTikA soSNAmbhunA sevitaaH| yavacUrNamatizlakSNaM vabrIdugvena saMyutam / niHzeSAniladoSarogajarujaH shlessmaamrogodbhvm|| zudajaipAlasaJcUrNa vibhAgamaricAnvitam // | nvitam / / | mandAni grahaNI caturvidhamahAjIrNa ca tUrNa bimartha guTikAH kAryASTakamASAzca shossitaaH| . jayet // ekaica dIyate sAkaM zubharakhaNDena recane // zuddha pArA, zuddha gandhaka, tIkSNalohabhasma, nihanti sodarAnaSTo gulmaplIhAdikAngadAn / abhrakabhasma aura sonAmakkhIbhasma tathA pIpala, acireNaiva vegena naraM sArayate dhruvam / / pIpalAmUla, cava, cItA, soMTha, kAlImirca, donoM pAtayedAmadoSa pittarogaM bhintyso| jIre, saJcala ( kAlA namaka ), seMdhA namaka, bAyapASANamapi durbhe bhinatyeSa prbhaavtii|| biDaMga, harra aura amlabetakA cUrNa samAna bhAga bArIka jaukA ATA, thUharakA dUdha aura zuddha lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura jamAlagoTA 1-1 bhAga tathA kAlImircakA cUrNa | phira usa phira usameM anya opadhiyAMkA cUrNa milAkara 3 bhAga lekara sabako ekatra ghoTakara 1-1 Taka | sabako bijaurake rasameM ghoTakara bera ke barAbara goliyAM banAkara sukhAle / kI goliyAM bnaaveN| __inheM garama pAnIke sAtha sevana karanese samasta ( vyavahArika mAtrA--3 rttii|) | vAtajaroga, kaphajaroga, AmavikAra, mandAgni, grahaNI inameMse 1 golI mizrIke sAtha denese zIghra | aura ajIrNakA nAza hotA hai| hI vegapUrvaka virecana hokara Ama nikala jAtI haiN| (4455) pramadAnando rasaH (1) aura udararoga, gulma, plIhA tathA pitta rogoMkA | ( A. ve. vi. / jarAyu. a. 79) nAza ho jAtA hai / yaha goliyAM pattharake samAna | ayo raupyaM tathA hema rasaM gandha zilAjatu / kaThina malako bhI tor3akara nikAla detI haiN| 'bahidraveNa sammagha raktimAnA vaTIzvaret / / For Private And Personal Use Only
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [514] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi nAnAsau pramadAnando raso hyAzu vinAzayet / / pIpala, jAyaphala, zuddha hiMgula (zaMgarapha), triphalAtoyayogena saJjirAyujAn gadAn // suhAgeko khIla, kaur3Ibhasma, zuddha bachanAga, zuddha jarAyurogiNI nArI na ca seveta pUruSam / / dhatUreke bIja aura saoNTakA mahIna cUrNa lekara sabako na khAdedugravIryANi nApi kuryAdatizramam // | ekatra milAkara 1-1 pahara nIbU, dhatUrA aura lohabhasma, cAMdIbhasma, svarNabhasma, zuddha pArA, bhaMgareke rasameM ghoTakara sukhAkara cUrNa karake zuddha gandhaka aura zilAjIta samAna bhAga lekara | rakkheM / prathama pAre gandhakako kajjalI banAveM aura phira ise mizrIke sAtha sevana karanese bhayaGkara usameM anya auSadhe milAkara sabako cIteke kAthameM prameha, grahaNI, kapha, vAtazUla aura madhumehakA ghoTakara 1-1 ratIkI goliyAM banA leN| nAza hotA tathA vIrya aura kAmazaktikI vRddhi inheM triphalAke kAthake sAtha denese striyoMke hotI hai / samasta jarAyuroga naSTa ho jAte haiN| / (4457) pramadebhAnuzarasaH jarAyu rogase pIr3ita strIko puruSasamAgama, (vR. yo. ta. / ta. 147) upavIrya padArtha aura ati parizramase bacanA vizuddho raso mAsamunmattataile caahiye| dazAhAni taile tathoparbudheSu / (4456) pramadAnando rasaH (2) vipAcyo'hanizaM taca taile (vR. yo. ta. / ta. 147 ) palaM jIyate tatsamo gandhanAmA / kaNAjAtija hilaM TaGkaNaM ca kRtAM kajjaliM tAM vinikSipya kUpyAM varATa viSa hemavInaM ca vizvam / mRdusvarNapatrANi sUtASTamAMzAt / bhRzaM mardayenimbunIreNa yAma tato bhasmasAdarkayAmaM vidhAya tathA dhUrtatoyena bhRzIrasena // svazItaM samAdAya sindUrakalpam / / adrabhe ca mehe vikAre grahaNyAM yaha khAkhasalakkapAryavimartha kaphe vAtazUle mRtau khnnddmehe| yaha vaijayaurjAtisAraidinaikam / mazastaH sitAsevitaH zukrakArI tathA kokilAkSasya gharsa kapAyarasaH sarvadA''nandanAmA prsiddhH|| vidAryAtha bhUmau kSipedgolakaM tam / / capalAnavayauvanabhinnamadA mRdA dvayalonmAnayAcchAdha pazcAmamadAzatadarpaharaH shsaa| daraNyopaladvandvavan ividhAya / kathito bhRguNA muninA zatazo | muzItaM mRdusvedamAta rasendra 'numito rasike rasarAjaparaH // gRhItvA tato bhAgamAnaM vdaamH|| For Private And Personal Use Only
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam] tRtIyo bhaagH| [515] rasAdacomavaikAntajAtIpasUna paThitvA ca paJcAkSaraM mantrarAja lavA dvibhArga trimAgaM bhujaGgam / kumArIzca yantrANi ca pUjayitvA / sitaM kAntamasma virSa kesarAkhyaM niSeveta pUrvoktarItyA rasendra trijAtaM tathA baGgabhasma samastam // niSavedasau kAminIsaGgamaM ca // ahe:phenatApIjayorardhabhAgaM tridoSaghna eSo'valAgarvahArI vimarthAtha yAma marudbhUprasUnaiH / vazIkAryakArI mhaastmbhkaarii| vidArIvarAvAsakairnAgavallI sadA dhvajotthAnakArI narANAM blaashaalmliimrkttiimuuljaataiH|| ___ tathA pAtakArI na cArvAka ca kaarii|| payobhizca godhAGkirambhAsamutthaiH yadhekarAtrAdapi nUtnayopA zatAhAsahAdIpyamuNDIsamutyaiH / saGgAccyutaM vIryabalAdviricyate / mahApatrikAyaSTihastidravaizca tathA'pi tulyo dravakAlayuktevibhAvya trivAra tato golamasya / stejovalaM naiva jahAti kiJcit / / dina svedayetvAkhasatvakaSAyai- rasamenaM sevayitvA na seveta striyaM yadi / niSadhyAmbare dolikaayntrmdhye|| nirgacchennetrayovIya netranAzastadA bhavet // akUpArazoSasya tailena bhAnyo / nAjhaM zaithilyabhAvaM brajati na ca kaTidvivAra tathA svarNavIjasya tailaiH / / struTyate tasya kAntitathA vaijayaiAtisArasya tailai hemAbhA jAyate'STAdazavidhamatulaM divAraM vibhAvyo'tha golaM nibadhya / nAzameti prameham / / tato mRtpaTaistrirdharAdhArayantre naSTaM vIrya prapannaM prabhavati yadi pumAn pavetpUrvavatsvAzItaM tatatriH // sevate ramyakAntAM, udhIreNa bhASyaH sugandhena tadva paNDho vA bAjitulyo janayati ca mahA tathAjogakenAtha kstuurikaadbhiH| vAjitulyAMzca putrAn / vimAnya zivadviTkucAdbhiH ziphAlI- ena rasaM ca pramadA niSevet dravaiH zAtapatrodbhavaiH siddha epH|| __ kumAritulyA''ptavayA'pi sA syAt tamenaM svatUyA~zakarpUrayuktaM etadrasAsvAdanataH pumAnstAM niSeveta balladvayaM vA'sya maatraa| yuvA'pi yAtuM na samartha eva / / savA sitApuSpasAro'nupAnaM garbhAzayagatAndopAndanti vAtakaphodbhavAn / hitaM kSIrapAnaM vivryo'mlvrgH|| / pramadebhAnuzo nAma rasarAjaH susiddhiyaH / / For Private And Personal Use Only
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [516] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi - - - zuddha pAreko 1 mAsa taka rAtadina nirantara | triphalA, bAsA, pAna, balA (kharaiTI ), sebhalakI dhatUreke tailameM aura 10 dina lAla cIteke tailameM | bhUsalI, kAMcakI jar3a, godugdha, lajjAla, kelekI pakAveM / agni itanI honI cAhiye ki jisase | jar3a, sauMpha, ghRtakumArI, ajamoda, gorakhamuNDI, 1 dina rAtameM 5 tole tela jala jAya / tatpazcAt | nAgabalA, mulaiThI aura hAthIke madameM ghoTakara golA usa zuddha pAre meM usakA AThavAM bhAga soneke varka | | banAveM / aura use kapar3emeM bAMdhakara dolAyantra milAkara itanA ghoTeM ki varka pAremeM mila jAyaM / vidhise 1 dina postake Dodeke kAthameM pkaaveN| phira usameM pAreke barAbara gandhaka milAkara kajjalI tadanantara use 2-2 dina samudrazoSake tela, banAveM aura use AtazI zIzImeM DAlakara makara- | dhatUreke bIjeki taila, gAMjeke bIjeki taila aura pvaja banAnekI vidhike anusAra 12 pahara bAlukA jAyaphalake tailameM ghoTakara golA banAveM aura usapara yantrameM pakAveM / evaM bAlake bilkula zItala ho | tIna kAra miTTI karake pahilekI bhAMti ho gar3hemeM jAne para usameM se zIzIko nikAlakara use sAva- rakhakara 2 upalekI agnimeM svedita kareM / aura dhAnI pUrvaka tor3akara usameM se sindUrake samAna phira svAMga zItala hone para nikAlakara use khasa, lAla raMgake rasako nikAla leN| trisugandha, (dAlacInI, ilAyacI, tejapAta ), ise pIsakara 3 dina postake Dodeke kAthameM, agara, kastUrI, ketakI, hArasiMhAra aura kamalake 3 dina bhAMgake bIjeki telameM aura 1 dina jAya- svarasa yA kAthameM 3-3 dina ghoTakara suraphalake tela meM evaM 1-1 dina tAla makhAne aura | kSita rkseN| bidArI kandake rasameM ghoTakara golA banAveM aura | isameM se 6 rattI auSadhameM 1 // rattI kapUra use araNDa Adike pattoM meM lapeTakara bhUmimeM gar3hA aura 1 // rattI lAMgakA pUrNa milAkara mizrI aura khodakara usameM rakha deM tathA golepara 2 aMgula zahada ke sAtha khAkara Uparase dUdha pInA caahiye| miTTI car3hA deN| aura phira usa para 2 arane upale isake sevana kAlmeM dUdha adhika pInA aura rakhakara unameM Aga lagA deN| | amla padArthose paraheja karanA caahiye| tadanantara usake svAMga zItala hone para use nikAla kara pIsa leM aura usameM abhrakabhasma, ___ yaha rasa tridoSa nAzaka, kAminI madabhajaka, baikAntamasma, jAvitrI aura lauMga 2-2 bhAga, | vazIkaraNa, atyanta stambhaka, napuMsakatA nAzaka aura sIsAbhasma 3 bhAga, cAMdIbhasma, kAntalohamasma, vAjIkaraNa hai| zuddha bamnAga, kesara, dAlacInI, ilAyacI, teja- ise sevana karane vAle puruSa, strIsamAgama pAta, baMgabhasma, aphIma aura svarNamAkSika bhasma karane para bhI balahIna nahIM hote| AdhA AdhA bhAga milAkara sabako 1 pahara zaMkha- ise sevana karanevAlA puruSa yadi bIsamAgama puSpIke rasameM aura 3-3 dina vidArIkanda, | nahIM karatA to usake netra bigar3a jAte haiN| For Private And Personal Use Only
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] hatIyo bhaagH| [517] - ise sevana karanese na to kabhI aGgoM meM / khAdevallAya prAtaH zItaM cAnu pibejalam / zithilatA AtI hai aura na kamara TUTatI hai| aSTAdazamamehAMzca jayenmAsopayogataH / / tathA zarIrakI kAnti svarNake samAna dIptimAna tuSTiM tejo balaM varNa zukravaddhimanuttamAm / ho jAtI hai| isake atirikta yaha rasa samasta prame- agnelaM vitanute mehkunyjrkesrii|| heko bhI naSTa karatA hai| divyaM rasAyanaM zreSThaM nAtra kAryA vicAraNA // yadi ise napuMsaka manuSya bhI sevana kare to zuddha pArA, zuddha gandhaka, lohabhasma, abhrakavaha bhI atyanta balazAlI santAna utpanna karane meM | bhasma, nAga (sIsA) bhasma, baMgabhasma, svarNabhasma, samartha ho jAtA hai| hIrAbhasma aura motIbhasma samAnabhAga lekara prathama yadi ise vRddhA strI sevana kare to vaha bhI pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM yuvatIke samAna ho jAtI hai| anya auSadhe milAkara sabako eka dina zatAvarake isake atirikta yaha rasa garbhAzayake vAtaja rasameM ghoTakara golA banA leM aura use sukhAkara aura kaphaja rogoko bhI naSTa karatA hai| zarAvasampuTameM banda kareM evaM gar3hemeM rakhakara arane (4458) pramehakuThAro rasaH upalAMkI AgameM pakAyeM / upale itane DAlane (yo. ta. / ta. 51; ra. rA. su. / prameha.; vR. cAhiye ki agni 4 pahara meM zAnta ho jAya / tatpazcAt sampuTake svAMga zItala ho jAne para ___ yo. ta. / ta. 103) usameMse goleko nikAla kara khUba kharala karake candrakalAvaTI saM. 1886 dekhiye / zIzImeM bhara leN| (4459) pramehakuJjarakesarIrasaH __isameM se nitya prati 6 rattI davA zItala (ra. caM. / pramehA.) jalake sAtha 1 mAsa taka sevana karanese 18 prakA rake prameha naSTa ho jAte haiN| rasagandhAyasAbhrANi nAgavaGgau suvarNakam / vanakaM mauktikaM sarvamekIkRtya vicUrNayet // yaha rasa utsAha, teja, bala, varNa, zukra aura | agnikI vRddhi karatA hai / tathA eka zreSTha rasAzatAvarIrasenaiva golakaM shusskmaatpe| yana hai| buddhA zuSkaM samudatya zarAve sudRDhe kSipet / / / ( vyavahArika mAtrA-1 rattI / ) sandhilepaM mRdA kuryAdgarne ca gomyaaminaa| (4460) pramehakulAntako rasaH puTedhAmacatuHsalyamuddhRtya svAMgazItalam // (mehakulAntakaH) zlakSNaM khalve vinikSipya golaM te mardayeda (ra. ra.; ra. kA. dhe. / pramehA.) dRDham / mRtaM va mRta tulyaM mRtAbhraM mRtkaavidhaa| devabrAhmaNapUjAza kRtvA dhRtvA'tha kUpike // / lazunaM sarvatulyAMzaM sarvamekatra peSayet // For Private And Personal Use Only
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [518] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi - - badarAbhA vaTI kuryAt pramehasya kulAntakaH / / usameM anya oSadhiyAMkA mahIna cUrNa milAkara lazunaM chAgamatreNa vasAmehI pibednu|| sabako 1 dina gopAlakarkaTI ( jaMgalI kakar3I) pAradabhasma aura vaMgabhasma 1-1 bhAga tathA / ke rasameM ghoTakara ( 1-1 mAzekI) goliyAM banA leN| abhrakabhasma 3 bhAga aura lhasana 5 bhAga lekara prathama lhasanako pIsakara mahIna lugadI banAveM aura / inheM bakarIke dUdha, pAnI yA Amaleke svarasa phira usameM bhasmeM milAkara sabako acchI taraha / athavA kulathIke kAthake sAtha sevana karanese 20 ghoTakara jaMgalI berake barAbara goliyAM banA leN| prakArake prameha, mUtrakRcchra, halImaka, azmarI, kAmalA, inameMse nityaprati 1 golI khAkara Uparase pANDu, mUtrAghAta aura arucikA nAza hotA hai| bakarIke mUtrameM lhasana pIsakara pInese vasAmeha naSTa / (4462) pramehaketUrasaH ( pramehasetuH ) hotA hai| (ra. ci. ! a. 9; ra. caM; ra. sA. ; / ra. kA. (4461) pramehakulAntako rasaH (2) dhe.; ra. rA. su. / prameha.) (mehakulAntakaH) mUtAnaM ca vaTakSIraimardayetmaharadvayam / (bhai. ra.; dhanva. / prameha.) | vizoSya pakvaM mUSAyAM sarvaroge pryojyet|| mRtaM vaGgaM mRtazcAbhraM zuddhapAradagandhakam / / vizeSAnmeharogeSu triphalAmadhusaMyutam / / bhUnimbaM pippalImUlaM trikaTu triphalA trivat // yuJjIta vallamekaM tu rasendrasyAsya vaidyarATa // rasAdhanaM biDaGgAbdabilvagokSuradADimam / pAradabhasma aura abhrakabhasma barAbara barAbara pratyeka tolakaM grAhayaM zuddhamazmajatoH palam // lekara doneAMko 2 pahara bar3ake dUdhameM ghoTakara golA gopAlakarkaTImalasvarasaiTikAM kuru| banAveM aura use mUSAmeM banda karake bhUdharayantrameM pramehAnvizati hanti mUtrakRcchre halImakam // pkaaveN| azmarI kAmalAM pANDu mUtrAghAtamarocakam / ise 3 rattIkI mAtrAnusAra sevana karanese anupAnaM prayoktavyaM chAgIdugdhaM payo'thavA // samasta roga aura vizeSataH prameha naSTa hotA hai| dhAtrIphalasya niryAsaM kAthaM kaulatthajaM pibet // ise khAneke bAda triphalAkA cUrNa zahadameM baMgabhasma, abhrakabhasma, zuddha pArada, zuddha | milAkaracATanA caahiye| gandhaka, cirAyatA, pIpalAmUla, seAMTha, mirca, pIpala, pramehaketurasaH harra, baher3A, AmalA, nisota, rasauta, bAyabiDaMga, ___harizaGkararasa ' dekhiye / nAgaramothA, belagirI, gokharu aura anArakI chAla pramehagajakesarI rasaH 11-1 / tolA tathA zuddha zilAjIta 5 tole lekara (ra. sA. sa.; ra. ca.; ra.rA. su.; ra. ci.| prameha.) prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira ! mehakesarIrasa dekhiye / For Private And Personal Use Only
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - rasapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [519] pramehagajasiMho rasaH niSkamA harenmehAnmehabaddharaso mahAn / (ra. ra. / prameha.) mahAnimbasya bIjAni piSTvA SaTsammitAni c| " mehadviradasiMharasa" dekhiye / palatandulatoyena ghRtaniSkadvayena ca / (4463) pramehagajasiMho rasa: ekIkRtya piyecAnu hanti mehaM cirantanam // pAradabhasma, kAntalohabhasma, muNDalohabhasma, (ra. ra. sa. / a. 17; ra. rA. su. / prameha.) zilAjIta, sonAmakkhIbhasma, zuddha manasila, seTha, cANDAlIrAkSasIpuSparasamadhvAjyaTaGkaNam / / mirca, pIpala, hare, baher3A, AmalA, akolake bIja rasaM samAMzoparasaM samaM hemnA vimarditam // kaitha aura haldI samAna-bhAga lekara prathama kUTane samAMzaM pUtilohaM vA mUSAyAM vipanetkramAt / yogya oSadhiyoMko kUTakara cUrNa banA leM phira saba pramehagajasiMhoyaM rasaH kSauTTaidvimASakam // ko ekatra milAkara bhaMgareke rasakI 20 bhAvanA zivaliMgI aura corakake phUloMkA rasa, ghI, dekara 4-4 mAzekI goliyAM banA leN| zahada, suhAgA, zuddha pArA, aura uparasa1 samAna ise zahadake sAtha khAkara Uparase bakAyanake bhAga tathA sonAbhasma yA nAga athavA vaGgabhasma ina 6 bIjoMko 5 tole cAvaleoke pAnIke sAtha pIsasabake barAbara lekara sabako kharala karake eka golA kara usameM 8 mAze ghI milAkara pInese samasta banAveM aura use zarAba sampuTa meM banda karake 1 prakArake prameha naSTa hote haiN| dina bhUdharayantrameM pkaa| (vyavahArika mAtrA-1 mAzA) isameMse 2 mAze davA zahadake sAtha sevana noTa-ra. ra. sa.; ra. ci.; ra. ma. aura dhanvakaranese samasta prakArake prameha naSTa hote haiN| | ntarimeM ise 'pramehavana' nAmase likhA hai| vR. (vyavahArika mAtrA-1 rttii|) / yo. ta. meM isIko 'meghanAdarasa' nAma diyA (4464) prameha baharasaH (pramehabajarasaH) gayA hai / vR. yo. ta. meM muNDalohakI jagaha tIkSNa (zA. dha. / ma. kha. a. 12; ra. ra. sa.; ra. ma.; loha tathA gandhaka adhika likhA hai / ra. kA.; ra. pra. su.; vR. ni. ra.; ra. rA. su.|| rasamaJjarImeM muNDabhasmakI jagaha tAmrabhasma pramehA.; vR. yo. ta. / ta. 103) likhI hai| rasendrasArasaMgraha Adi kaI granthoM meM bhasmamUtaM mRtaM kAntaM muNDabhasma zilAjatu / / - akolakebIjoMke sthAnameM bela aura jIrA likhA hai| zuddhaM tApyaM zilA vyoSa triphalAGkolabIjakam / / (4465) pramehasindhutArakarasaH kapityaM rajanIcUrNa bhUrAjena bhAvayet / / (ra. kA. dhe. / a. 29) vizadvAraM vizopyAtha madhuyuktaM lihetsadA // raso niSkASTAdazako gandhaphasya ca viMzatiH / 1 uparasa-gandhaka, sonAgeru, kasosa, phaTakI, | haratAla, manasila, suramA, murdAsiMga / tAlasatvAzca dazadvau tadvatsomamalasya ca // For Private And Personal Use Only
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [520] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi bAsya SaTU SaDrasakAcchIsakAdaya cAbhrakAt / / (4466) pramehaharo rasaH arkakSIreNa sammaghu puTedgajapuTena ca // | (ra. kA. dhe. / aghi. 29) triraSTau dvAdaza tathA dvAtriMzatmaharaM punH| rasasaumyazilA tAnaM mardayavedayAmakam / bahinidhA'kSIreNa bhAvayitvA punaH punH|| kumAryA ca kadalyA ca chikAkUSmANDa rasaiH // evaM puTaikhibhiH siddhaH kpotgriivsnimH| tadrasaireva saMsvedha mrdyedrjniidrvaiH| meharogaharo'yaM syAdraso mehaadhitaarkH|| | puTedgajapuTe'bhatthapalAzodumbarendhanaiH / / zuddha pArA 18 niSka, zuddha gandhaka 20 citrAkSArAntare'yaM tu raso mehaharo bhavet // niSka, haratAla satva tathA zuddha somala 12-12 pAradabhasma, cAMdIbhasma, zuddha manasila aura niSka tathA baMgabhasma, khapariyAbhasma, sIsAbhasma, tAmrabhasma barAbara barAbara lekara sabako cAra pahara aura abhrakabhasma 6-6 nika lekara sabako ekatra taka gvArapAThAke rasameM ghoTakara 1 dina usIke ghoTakara 1 dina Akake dUdhameM kharala karake choTI rasameM dolAyantra vidhise pakAyeM tatpazcAt use isI choTI TikiyA banA leM aura unheM sukhAkara zarAva prakAra kelekI jar3a, nakachikanI aura peTheke svarasameM sampuTa meM banda karake gajapuTameM 3 paharakI agni pRthak pRthak 4-4 pahara ghoTakara inhIMke rasemeM deM arthAt gar3he meM isa andAjase upale DAleM ki 3 4-4 pahara svadita kare aura antama haldIka rasa paharameM agni zAnta ho jAya / tadanantara puTake meM ghoTakara yathAvidhi zarAvasampuTameM banda karake svAMga zItala honepara usameMse auSadhako nikAlakara gajapuTameM palAza, pIpala, yA gUlarakI lakar3iyoMkI punaH Akake dUdhameM ghoTeM aura pahilekI bhAMti hI AgameM phUMka deN| auSadhako sampuTa meM banda karate gajapuTameM 8 pahara AMca deN| evaM isI prakAra Aka samaya Upara nIce imalokA kSAra rakhanA caahiye| ke dUdha meM ghoTakara tIsarI puTa 12 paharakI aura isake sevanase prameha naSTa hotA hai / cauthI puTa 32 paharakI lgaaveN| isake pazcAt ( mAtrA-1 rttii|) use punaH Akake dUdha ghoTa ghoTakara tIna puTa aura deN| isa prakAra kula sAta puTa lagAnese rasa (ra. pra. su. / a. 8; ra. caM. / prameha.) taiyAra ho jAyagA / usakA raMga kabUtarakI gardanake hemabIjaviSavanasUtakaM samAna hogaa| isake sevanase samasta prameha naSTa hote haiN| balivasA'pyatha cAbhrabhasmakam / nAgavallijarasena mardita (mAtrA-1 rttii|) kAmadaM sakalamehajittathA // pramehaseturasaH zudra dhatUreke bIja, zuddha bachanAga, vaMgabhasma, 'pramehaketUrasa' tathA 'harizaGkararasa' dekhiye| zuddha pArada, zuddha gandhaka aura abhrakabhasma samAna For Private And Personal Use Only
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - --- rasamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [521] bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM / mehAmayaM mUtraroga mUtrakRcchU tayA'zmarIm / aura phira usameM anya auSadhekA mahIna cUrNa nAzayemAtra sandeho satyaM guruvaco yathA / / milAkara sabako 1 dina pAnake rasa meM ghoTakara pathyAzritaM bhojanamAdareNa surakSita rkheN| samAcarebhirmalacittavRtyA / isake sevanase prameha naSTa hotA hai| pravAlapazcAmRtanAmadheyo (mAtrA-1-2 rttii|) .. yogottamaH sarvagadApahArI // pravAla (mUMgA ) bhasma 2 bhAga, motIbhasma, sUcanA zaMkhabhasma, zukti (motIko sIpa ) bhasma aura kaur3I jina rasoMke nAma 'prameha' zandase bhasma 1-1 bhAga lekara sabako ekatra milAkara prArambha hote haiM unameM se jo rasa yahAM na usameM sabake barAbara AkakA dUdha DAlakara eka mileM unheM makArAdi rasa prakaraNameM dekhanA cAhiye vahAM ve 'meha' zabdase Arambha dina ghATeM aura phira use yathAvidhi zarAvasampuTa meM hone vAle rasoMmeM mileNge| banda karake gajapuTa meM phUMka deM evaM sampuTake svAMga zItala honepara usameMse bhasmako nikAlakara pIsakara (4468) pravAlapazcAmRtarasaH surakSita rkkheN| (vR. ni. ra.; ra. caM.; yo. ra. 1 gulma.) isameMse nitya prati 3 rattI bhasma prAtaH pravAlamuktAphalazamazukti sAyaM khilAnese AnAha, udararoga, gulma, plIhA, kapardikAnAM ca samAMzabhAgam / khAMsI, zvAsa, agnimAMdya, kapha aura vAtajaroga, pravAlamatra dviguNaM prayojyaM ajIrNa, DakAreM AnA, hRdroga, grahaNIvikAra, atisarvaiH samAMzaM ravidugdhameva // sAra, prameha, mUtradoSa, mUtrakRcchU aura amarI ekIkRtaM tatkhalu bhANDamadhye Adi aneka rogoMkA nAza hotA hai| kSiptvA mukhe bandhanamatra yojyam / (4469) pravAlaprayogaH (1) puTaM ca dadyAdatizItale ca (bhA. pra. | hikkA.) ___ uddhatya tadbhasma kSipetkaraNDe // pravAlazAtriphalAcUrNa madhughRtaplutam / nityaM dvivAraM pratipAkayuktaM pippalIgarikazzeti leho hikaanivaarnnH|| ballapramANaM hi nareNa sevyam / pravAlabhasma, zaMkhabhasma, harra, baher3A, AmalA, AnAhagulmodaraplIhakAsa pIpala aura gerukA cUrNa samAna-bhAga lekara sabako zvAsAgnimAMdyAnkaphamArutotyAn // | ekatra milAkara rkkheN| ajIrNamudgArahadAmayanaM ise ghI aura zahadake sAtha milAkara cATagrahaNyatIsAravikAranAzanam // / nese hicakI naSTa hotI hai| For Private And Personal Use Only
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [522] bhaart-bhaissjy-rlaakrH| [pakArAdi (4470) pravAlaprayogaH (2) / (4473) pravAlamAraNam (2) (su. saM. / utta. ta. a. 44 pANDu ci. ) (ra. rA. su. / pUrvakhaNDa) mavAlamuktAanazacUrNa mauktikasya vidhiproktaH lihyAttathAkAJcanagairikottyam // pavAle'pi tathA vidhiH| pravAla (mUMgA), motI, suramA, zaMkha aura geru muktAbhasmakI vidhise hI pravAla kI bhI bhasma kA cUrNa samAna bhAga lekara sabako gulAbajala banatI hai| AdimeM pIsakara piSTI bnaaveN| ('muktAbhasma vidhi' makArAdi rasaprakaraNameM isake sevanase pANDu naSTa hotA hai| | dekhiye|) (mAtrA-1 mAzA) / (1474) pravAlalakSaNaguNAH (4471) pravAlaprayogaH (3) / ( A. ve. pra. / a. 13; ra. ra. sa.; ra. caM.) (ca. saM. / ci. a. 26 trimarmIya.) pakavimbIphalacchAyaM vRttAyatamavakrakam / pittathA taNDuladhAvanena snigdhamatraNakaM sthUlaM pravAlaM saptadhA zubham / / pANDuraM dhUsaraM sUkSmaM satraNaM kaNDarAnvitam / pravAlacUrNa kphmuutrkRcche| nirbhAraM zubhravarNazca mavAlaM neSyate saptadhA / / pravAla (mUMge ) ke cUrNako cAvalAMke pAnI pravAlaM madhuraM sAmlaM kaphapittAdidoSanut / ke sAtha sevana karanese kaphaja mUtrakRcchra naSTa hotA vIryakAntikaraM strINAM dhRte maGgaladAyakam / / kSayapittAtrakAsanaM dIpanaM pAcanaM laghu / (mAtrA-1 mAzA) vipabhUtAdizamanaM vidrumaM netrarogahat / / (4472) pravAlamAraNam (1) jisa muMgekA raMga pakI kandUrIke samAna cama(ra. sA. saM / pUrvakhaNDa) kadAra lAla ho, jo AkArameM gola bar3A aura vIdagdhena pravAlaJca bhAvayitvA tu hnnddike| avakra (sIdhA ) tathA sthUla ho evaM sparza meM madhye'pi takrasahitaM sthApayettAM nirodhayet // cikanA ho aura jisameM vraNa na ho vaha uttama cullyAmagnipratApena mriyate praharadvaye // hotA hai| ____ muMgeko strIke dUdhameM ghoTakara eka hANDImeM jo mUMgA halkA pIlA, dhuMdhalA yA sapheda ho, thoDAsA taka DAlakara usameM rakheM aura usakA | jo bArIka aura vajanameM halkA ho tathA jisameM mukha banda karake use cUlhe para car3hAkara usake chidra aura rekhAeM hAM vaha mUMgA acchA nahIM nIce 2 pahara taka agni jalAveM to mUMgekI bhasma ! mAnA jAtA / bana jaaygii| mUMgA madhura, kizcidamla, kaphapittanAzaka, For Private And Personal Use Only
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] hatIyo bhaagH| [523] - vIrya aura kAnti varddhaka, yadi khiyAM dhAraNa kreN| acchI taraha kharala kareM / tadanantara eka lohekI to unake liye maMgalakArI tathA kSaya, raktapitta, kadAImeM jarAsA ghI lagAkara usameM isa kajjalIko khAMsI, viSa, bhUtavikAra aura netraroganAzaka evaM DAlakara berIke koyalAMkI mandAgni para pighalAve dIpana aura pAcana hai| aura phira bhUmi para gAyakA gobara phailAkara usapara pravAlazodhanam kelekA pattA bichAveM evaM usake Upara vaha pipalI (muktAzodhana dekhiye|) huI kajjalI phailAkara usapara dUsarA pattA Dhakakara zIghratA pUrvaka gobarase dabA deM . / thor3I dera bAda prANatrANarasa: jaba vaha bilkula zItala ho jAya to donoM pattoM ( ra. ra. / rAjayakSmA.) ke bIca meM se parpaTIko nikAla leM / ('prANanAtharasa' saM. 4476 dekhiye|) isake sevanase pANDu, atisAra, grahaNI, (4475) prANadAparpaTI jvara, khAMsI, yakSmA, prameha aura agnimAMdhakA (vR. yo. ta. / ta. 76; vR. ni. ra.; yo. ra.; .. nAza hotA hai / isake atirikta ucita anupAna ra. caM. / kSaya.) ' ke sAtha denese yaha anya samasta rogoMko bhI naSTa karatI hai| sUtAbhrAyohinaGgoSaNaviSamakhilAMzena gandhena lauhyAM (sAdhAraNa mAtrA-3 rattI / vizeSa sevana kolAnau vidratena kSaNamatha milita vidhi 'paJcAmRta parpaTI ' meM dekhiye / ) dAlitaM gomysthe| (4476) prANanAtharasaH (1) rambhApatre'munA'nyena ca dRDhapihitaM (prANatrANarasaH) pANadA parpaTIsyA- ( vR. ni. ra. / kSaya.; ra. ra.; ra. kaa..| kSaya.) tpANDau reke grahaNyAM jvarArucikasane lohabhasma palaikantu dvipalaM bhRGgajadravam / ykssmmehaamimaandhe|| varAbhAgIbhavaM drAvaM palaikaikaM niyojayet / / pANadA parpaTI saiSA bhASitA zambhunA svayam / palaikaM traiphale kAthe sarva bhajyaM ca khrpre| tattadrogAnupAnena sarvarogavinAzinI // lohAMza mAkSika zuddhaM madhu pUrvoditairdevaiH // zuddha pArada, abhrakabhasma, lohabhasma, sIsA- | ruddhA tribhiH puTaiH pAcyaM dravairmarthe punaH punaH / bhasma, baMgabhasma tathA kAlI mirca aura zuddha pacha mRtaM mRtaM mRtaM vaGga niSkaM niSkaM vimizrayet // nAga kA cUrNa 1-1 bhAga tathA zuddha gandhaka 7 -rasaratnAkara meM ise "prANaprANa" nAma diyA bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banArve | gayA hai| usameM "barAbhASI...niyojayet" yaha zlokArya aura phira usameM anya auSadhaM milAkara sabako / nahIM tathA baMga kI jagaha nAga likhA hai| For Private And Personal Use Only
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata-bhaiSajya - ratnAkaraH / isake sevana se dussAdhya rAjayakSmA, zotha, udararoga, arza, grahaNI, jvara aura gulmakA nAza hotA hai| mAtrA-AdhA mAzA / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 524 ] (4477) prANanAtharasa: (2) ( ra. ra. sa. / u. khaM. a. 14; ra. ci. ma. / stabaka 11 ) dvau niSkau zuddhagandhasya caturniSkA varATikA / eka kRtya puDhe pAcayaM pUrva lohavimizritam // pUrvoktastu dravairmarya puTenaikena pAcayet / cUrNayenmaricaM sapta tutthaGkaNayordaza // melaye pRthaG niSkaM prANanAthAiyo rasaH / bhakSayenniSkapAdArddhamasAdhyarAjayakSmanut || zophodarAzagrahaNIjvaragulmaharaM tathA // ayorajo viMzatiniSkamAnaM vibhAvitaM bhRGgarasADhakena / dhattUrabhAGga triphalArasArdhaM tulyAMzatApyaM vipacetpuTeSu // sUtasya niSkaM samabhAgatutthaM gandhopalau dvau caturo varATAn / paktvA puTA / samaloha cUrNA 5 tole triphalekA kAtha eka miTTIke zarAve meM DAlakara usameM 5 tole lohabhasma DAlakara mandAgnipara sekeM / jaba samasta rasa zuSka ho jAya to loha bhasmako kharala meM DAlakara usameM 5 tola zuddha sonAmakkhIkA cUrNa milA kara sabako 10 tole bhaMgareke rasa aura 5-5 tole triphale aura bharaMgIke rasameM ghoTeM / tadanantara usakA eka golA banAkara use zarAba-sampuTameM banda karake gajapuTa maiM phuuNkeN| isI prakAra use ukta tInoM rasoM meM ghoTa ghoTa kara tIna puTa deM / tatpazcAt usameM 5-5 mAze pAre aura baMga kI bhasma tathA 10 mAze zuddha gandhaka aura 20 mAze kaur3Ibhasma milA kara pUrvokta tInoM rasoM meM ghoTakara gajapuTa meM phUMka deN| jaba puTa svAMga zItala ho jAya to usameM pavettathA pUrvasairvimizrAn // cUrNe'smin maricAH saptatutthaTaGkaNayordaza / saMsRjettatpRthaniSkAnprANanAthAiyoditaH // ardhapAdo rasAdbhakSyo kevalAdrAjayakSmabhiH / zoSodarArzograhaNIjvaragulmAdyupadbhutaiH // 100-100 mAze zuddha loha aura sonAmakkhIke cUrNako 8 sera bhaMgare ke rasa meM thor3A thor3A rasa DAlate huve ghoTeM / tatpazcAt usakI TikiyA banAkara sukhAkara, zarAvasampuTa meM banda karake yathAvidhi gajapuTameM phUMkeM / isI prakAra use kramazaH dhatUrA, bhAraMgI aura triphalAke 4-4 sera rasameM ghoTa kara eka eka puTa deM / auSadhako nikAla kara usameM 35 mAze kAlI mircakA cUrNa tathA 50 mAze tutthabhasma aura itanA hI suhAgA milAkara acchI taraha dhoTakara rakheM / | tatpazcAt usameM 5 mAze zuddha pArA, 5 mAze zuddha tUtiyA, 10 mAze zuddha gandhaka aura 20 mAze kaur3IkA cUrNa milAkara sabako uparokta rasoMmeM kharala karake gajapuTameM phUMkeM / aura phira usameM 35 mAze kAlI mircakA cUrNa tathA 50-50 mAze suhAgekI svIla aura tutthabhasma milAkara ghoTakara surakSita rakkheM / For Private And Personal Use Only [ pakArAdi
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] hatIyo bhaagH| [525] - - ise 4 rattIkI mAtrAnusAra sevana karanese kAmalA, pANDu, AnAha, slIpada, arbuda ( rasaulI), rAjayakSmA, zoSa, udararoga, arza, grahaNI, jvara | galagaNDa, gaNDamAlA, vraNa, halImaka, apacI (gaNDaaura gulmAdikA nAza hotA hai| mAlAbheda ), vAtarakta, khujalI, visphoTaka aura (4478) prANavallabho rasa, kuSThakA nAza hotA hai| (ra. caM. / galagaM.; raseM. sA. saM. / plIha.; raseM. ci. kAmalA rogake liye isase acchI anya eka ma. / a. 9; ra. caM. / gulmA.; raseM. sA. sN.| bhI auSadha nahIM hai| gulmA.; maiM. ra. / gulmA.) isako mAtrAmeM rogIke balAbala kA vicAra lauhaM tAmra varATaM ca tutyaM hi phltrikm| | karake nyUnAdhikatA bhI kara sakate haiN| snuhImUlaM yavakSAraM jaipAlaM TaGkaNa trihat // | (4479) prANikalpadramagolarasaH pratyekaM ca palaM grAhya chAgIdugdhena peSitam / ( A. ve. pr.| a. 1) caturguJjA vaTI khAdedvAriNA madhunA'pi vA / mRtaM gandha kAntapASANamizra prANavallabhanAmAyaM ghnaanndbhaassitH| brAjhai/jairmardayedekaghasam / doSa rogaM ca saMvIkSya yuktayA vA truttivddhnm|| golaM kRtvA TaGkaNena praveSTaya nihanti kAmalAM pANDamAnAhaM zlIpadArcudam / pazcAnmRtsnAgomayAbhyAm dhamettam // galagaNDaM gaNDamAlAM vraNAni ca halImakam // zuSke yantre satcapAtapradhAne apacI vAtaraktaM ca kaNDuvisphoTakuSThakam / / kiTe sUto baddhatAmeti nUnam / nAtaH parataraH zreSThaH kAmalAtibhayeSvapi // baI pazcAtkSArakAcaprayogA___ lohabhasma, tAmrabhasma, kaur3Ibhasma, tutthamasma, demnA tulyaM mUtamAvartayettu / munI huI hIMga, harra, baher3A, AmalA, seMDa (thUhara) vaktre khoTaH sthApito vatsarArdhe kI jar3a, javAkhAra, zuddha jamAlagoTA, suhAgekI rogAn sarvAn hanti saukhyaM karoti / khIla aura nisota 5-5 tole lekara kUTane | yadvA dugdhe golakaM pAcayitvA yogya cIjeAMko kUTakara cUrNa banAveM aura phira | | dadyAdagdhaM piplIbhiH kSaye tat / / sabako ekatra milAkara 1 dina bakarIke dUdhameM lohe pAtre pAcayitvA tu derya ghoTakara 4-5 rattIkI goliyAM banA leN| zuSke pANDau kAmale pittaroge / inheM pAnI yA zahadake sAtha sevana karanese vAte golaM vyoSavAtAritaile / rasendrasArasaMgraha, rasaNDA tathA rasarAjasundara paktvA tailaM gandhayuktaM dadIta / / meM yaha rasa pANDarogAdhikAra meM bhI likhA hai| usameM gulase nikalA huvA pArA, gandhaka aura kesara drAvairgolaM paacyeclessmnutyai| For Private And Personal Use Only
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [526] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [pakArAdi kAse zvAse taM ca dadyAtkArya isa golIko bharaMgI, gorakhamuNDI, kasaudI mAdhvIkAktaM pippalIcUrNayuktam // aura aDUse (bAse ) ke rasameM pakAkara pilAnese yasmin roge yaH kaSAyo'sti cokta- kaphajaroga naSTa hote haiN| stasmin gola pAcayitvA kssaaye| khAMsI aura zvAsa meM uparokta bhAraMgI ityAdi dadyAtattadroganAzAya pathya auSadheki kAthameM yaha golI DAlakara thor3I dera tattadroge kIrtitaM yasadeva // pakAkara usameM mAdhvIka surA aura pIpalakA cUrNa ukto golaH mANikalpadramo'yaM milAkara pInA caahiye| pUjAM kRtvA yojayedbhaktiyogAt // / ise jisa rogameM denA ho usIko naSTa karane zuddha pArA, zuddha gandhaka, kAntapASANa aura vAle kisI kaSAyake sAtha pakAkara pilAnA aura palAzake bIja samAna bhAga lekara sabako eka tadrogocita pathya pAlana karanA cAhiye / dina acchI taraha ghoTakara pAnIkI sahAyatAse prANezvararasaH (1) (siddhAdhaH ) golA banAyeM aura usa para suhAgekA lepa karake (ra. sA. saM.; ra. caM.; bhai. ra. ra. kA. ; ra. rA. sukhA leN| tatpazcAt usapara miTTI aura gobara suM / uvarAtisA.) kA lepa karake use sukhA kara satvapAtana yantrameM 'siddhaprANezvararasa ' dekhiye / dhamAveM / isase pArA avazya bada ho jaaygaa| tadanantara use phAcalavaNa aura suhAge ke sAtha (4480) prANezvararasaH (2) ( laghuH ) pighalAkara usameM usake barAbara svarNa patra milA (ra. kA. dhe. / jvara.) tritAraM granthikaM yUpadvijIrakayavAnikAH / isa golIko 6 mAsa taka muMhameM rakhanese tejovatI dhartapIjalavA'rkakarA'nalam / / samasta roga naSTa hokara saukhyakI vRddhi hotI hai| rasagandhau viSa zigru nirguNDayAkadhUrtaH / ise dUdhameM DAlakara use garma karake usameM vidhAya bhAvanA gujAdvayaM dviguNazarkaram // pIpalakA cUrNa milAkara pInese kSayaroga naSTa | sapojasA'nupAnena rasaH shiitjvraaprH| hotA hai| laghuH mANecaraH so'yaM raso so jvare mataH // lohe ke pAtrameM dUdha DAlakara usameM yaha suhAgA, javAkhAra, sajIvAra, pIpalAmUla, golI DAlakara pakAveM, isa dUdhake pInese zoSayukta seTha, mirca, pIpala, donoM jIre, ajavAyana, tejapANDu, kAmalA aura pittarogAMkA nAza hotA hai| bala, dhatUreke bIja, lAMga, akarakarA, cItA, pArA, araNDIke telameM trikuTekA pUrNa aura yaha golI gandhaka, bachanAga aura sahejane kI chAla eka eka DAlakara thor3I dera taka pakAyeM / isa telameM gandhaka bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banAyeM milAkara pilAnese vAtavyAdhi naSTa hotI hai| / aura phira usameM anya oSadhiyAMkA mahIna pUrNa kara golI banA For Private And Personal Use Only
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasamakaraNam ] tRtIyo bhAgaH / [ 527 ] rasakI 1-1 bhAvanA dekara 2 - 2 rattI kI goliyAM banAveM / milAkara sabako saMbhAlu, adraka aura dhatUreke | bhojane varjayettatra zAkAmlaM dvidalaM tathA / | tailAbhyAM brahmacaryaM varjayecchayanaM divA // hitaM tatsevayetpathyamahitaM ca vivarjayet / anenava prakAreNa yojayetprativAsaram // yastvacetanatAM yAti sannipAtI kathaM ca na / tasya nAtiprayoktavyo raso yatnAdbhiSagvaraiH // ; devARipivimAMzva kumArIyoginIgaNAn / pUjayitvA yathA zaktyA sevyaH prANezvaro rasaH // gulmaM cASTavidhaM vAtaM zUlaM ca pariNAmajam / sabhapAtajvaraM caiva plIhAnamapakarSati // htami pANDurogaM ca mandAni grahaNoM tathA / zivavatsevitA hanti rasaH prANezvarastvayam || inameM se 1-1 golI 4 rattI zakkara milAkara tAje pAnIke sAtha denese zItajvara naSTa hotA hai / (4481) prANezvaro rasaH (3) (sarvAGgasundararasaH ) ( ra. ra. sa. / u. a. 18 ) zuddhamabhraM rasaM gandhaM melayitvA samAMzakam / tAlamUlI rasairmartha kalkaM sampAdayecchubham // tatkalkaM kUpikAmadhye kRtvA vaktraM nirundhayet / khaTiyA mukhamAcchAdya mRdA kharparasaMjJayA // kUvini lepayetsarvo zoSayedAtape khare / kRSikA bhUmigatayAM kRtvA tAM puTayettataH // kUpikAM mardayetkRtsnAM khaTinyA saha saMyutAm / tribhiH kSAraistu taccUrNa paJcabhirlavaNaistathA // tryUSaNaM triphalA hiGgu puramindrayavAstathA / guJjAkinI tathA citramajamodA yavAnikA / / etAni samabhAgAni samAdAya vicUrNayet / yojayetsaha sUtena tataH siddhayati sUtakaH // siddhastasya parNena mA sarvarujApaham / bhakSayetprAtarutthAya rasaH sarvAGgasundaraH // uSNodakAnupAnaM tu pAyayecculukadvayam / bhakSayedekavAraM tu dvivAraM na kathaM ca na // dinamadhye vAramekaM dAtavyo bhiSajA rasaH / zItodakaM sakRddeyaM tuDabhAvepyaharnizam // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zuddha pArada aura gandhaka tathA abhraka bhasma 1-1 bhAga lekara tInoMko tAlamUlIke rasa meM ghoTakara kalka banAveM aura use kapar3amiTTI kI huI AtazI zIzI meM bharakara usake mukhameM khir3iyAkA DATa lagAkara usa para bhI kapar3a miTTI karake sukhA deM / isake pazcAt usa zIzIko gar3he meM rakhakara bhUdhara meM pakAyeM aura phira svAMga zItala honepara usameM se auSadhako nikAlakara pIsa leM tathA suhAgA, sajjIkhAra, javAkhAra, pAMca namaka, soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3I, AmalA, bhunI huI hIMga, gUgala, indrajau, bhAMga, cItA, ajamoda aura ajavAyanakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako ekatra milAveM aura uparokta rasameM usake barAbara yaha cUrNa milAkara surakSita rakkheM / isameM se 1 mAzA auSadha pAnameM rakhakara svAnese samasta roga naSTa hote haiM / ise prAtaH kAla khAkara Uparase do eka cullU For Private And Personal Use Only
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [528] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi - uSNa jala pInA cAhiye / ise dina bharameM kevala / pUrayestUpikAnte va mudrayitvA ca zoSayet / eka bAra hI khilAnA cAhiye, do bAra bhUlakara bhI saptabhirmattikAvastrairveSTayitvA ca zoSayet // na denA cAhiye / yadi pyAsa na lage to bhI 24 | puTeta kuNDapramANena svAGgazItaM samuddharet / ghaNTemeM eka bAra zItala jala pilAnA caahiye| / gRhItvA kUpikAmadhyAnmardayecca dinaM tataH // __ isake sevanakAlameM zAka, khaTAI aura dAla ajAjI jIrakaM hi sarjikA TaGkaNaM jagat / na khAnI cAhiye; dinameM sone se bhI bacanA cAhiye / zarIrapara tailakI mAliza karanI aura gugguluH paJcalavaNaM yavakSAro yamAnikA // brahmacaryavatakA pAlana karanA caahiye| marica pippalI caiva pratyeka rasamAnataH / ___ isake sevanase ATha prakArake gulma, vAyu, eSAM kaSAyeNa punarbhAvayet sptdhaatpe|| pariNAma zUla sannipAta jvara, plIhA, kAmalA, pANDu, / nAgavallIdalayutaM dvigujaM ca rasezvaram / mandAgni aura grahaNIrogakA nAza hotA hai| dadyAbhavajvare tIbre soSNaM vAri pivedanu / yadi samnipAtakA rogI aceta ho to use | mANezvaro raso nAma samipAtaprakopanut / yaha rasa adhika sevana na karAnA caahiye| zItajvare dAhapUrve gulmazUle tridoSaje // ___ noTa---. ra. samuccaya ke bArahaveM adhyAyameM | vAgchitaM bhojanaM dadyAt kuryAcandanalepanam / tathA ra. kA.dhe.; ra.rA. su. svarAdhikArameM jo prANezvara | | tApodrekasya zamanaM balAdhiSThAna kArakam / / rasakA yoga diyA hai vaha bhI lagabhaga isake samAna hI bhavezca nAtra sandehaH svAsthyazca labhate nrH|| hai / usameM pAradAdi tInoM auSadheko bArAhIkanda | zuddha pArA, zuddha gandhaka, abhrakamasma aura ke rasa ghoTakara bAlakAyantrameM pakAneko likhA | zuddha bachanAga samAna bhAga lekara prathama pAre gandhahai tathA mAMgakA abhAva hai aura jIrekI jagaha kI kagjalI banAveM aura phira usameM abhraka tathA ajamoda hai evaM suhAgA ityAdi pratyeka auSadha | bachanAgakA cUrNa milAkara sabako 3 dina tAlamUlI pArekI barAbara likhI hai| ra. kA. the. aura ra. rA. | ke rasameM ghoTakara sukhAkara sAta kapar3amiTTI kI huI su. vAle prayogameM abhraka ke sthAnameM tAmrabhasma hai|| AtazI zIzImeM bhara deM aura usakI DATa banda tathA bArAhIkanda aura mUsalI kI bhAvanA adhika | karake usapara bhI kapar3amiTTI karake sukhA deN| ise likhI hai / evaM suhAgA Adi saba milAkara kUpI- gar3hemeM rakhakara puTa lagAne aura usake svAMga zItala paka rasake barAbara likhe haiN| honepara zIzImeMse auSadhako nikAlakara ekadina (4482) prANezvarorasaH (4) nirantara kharala kareM / tatpazcAt sapheda aura kAlA (mai. ra.; ra. rA. suM; rase. sA. saM., / ra. kA. dhe. / jIrA, hIMga, sajjI, suhAgA, phiTakarI, gUgala, pAMco jvarA.; rasa. maM. / a. 6) namaka, javAkhAra, ajavAyana, kAlI mirca aura zudaM sUtaM tathA gandhaM mRtAnaM viSasaMyutam / | pIpala meM se pratyeka auSadha pAreke barAbara lekara samaM tanmadayettAlamUlInIraistraha budhH|| ! sabako ekatra pakAkara kAtha banAveM aura usa kAthase For Private And Personal Use Only
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] hatIyo bhaagH| [529] - - - uparokta taiyAra rasako dhUpameM sAta bhAvanA dekara / (4484) plIhazArdUlo rasaH / sukhAkara pIsa leN| (bhai. ra.; ra. rA. suM.; raseM. sA. saM. / plIhA.; . ise 2 rattIkI mAtrAnusAra pAnameM rakhakara raseM. ciM. ma. / a. 9) khAnA caahiye| aura navIna tIbra jvarameM denA ho to sUtakaM gandhakaM vyoSa samabhAga pRthak pRthak / Uparase uSNa jala bhI pilAnA caahiye| ebhiH samaM tAmrabhasma yojayedvaidhasattamaH // isake sevanase sannipAtakA prakopa, zIta jvara, manaHzilA varATazca tutyaM rAmaThalauhakam / dAhapUrva jvara, gulma, tridoSaja zUla aura jvarakA jayantI rohitazcaiva kSAraTaGkaNasaindhavam / / pracaNDa tApa zAnta hotA hai| viDaM citraM kAnakaJca rasatulyaM pRthak pRthak / bhAvayetridinaM yAvat trivRccitrakaNArdrakaiH / / isa rasake Upara rogIkI icchAnusAra bhojana | gujAmAtrAM vaTI khAdetsadyaHplIhavinAzinIm / denA cAhiye / tathA usake zarIrapara candanAdikA madhapippalisaMyuktAM dviguAM vA prayojayet / / lepa karanA cAhiye / plIhAnamagramAMsazca yakRdgulmaMsudustaram / (4483) prANezvaro rasaH (4) AmAzayeSu sarveSu codare zothavidradhau / / agnimAMdhe jvare caiva plIhi sarvajvareSu ca / (bhai. ra. / jvarAti.; ra. caM.; raseM. sA. saM. / jvarA.) | zrImadgahananAthena bhASitaH pliihshaardlH|| rasagandhakamabhrazca TaGkaNaM zatapuSpakam / zuddha pArada, zuddha gandhaka, seAMTha, mirca aura yamAnI jIrakAkhyaJca pratyekaM karSayugmakam // pIpala 1-1 bhAga, tAtrabhasma 5 bhAga tathA manakarSamekaM yavakSAraM hi paTukapaJcakam / sila, kaur3Ibhasma, tutthabhasma, bhunI huI hIMga, loha viDajendrayavaM sarjarasakaM cAmisaGgitam // bhasma, jayantI, ruher3ekI chAla, yavakSAra, suhAgekI dhRSTadA ca vaTikA kAryA nAmnA prANezvaro khIla, seMdhAnamaka, biDanamaka, cItAmUla aura dhatU. | reke bIja 1-1 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya joSiyoMzuddha pArA, zuddha gandhaka, abhrakabhasma, suhA- | sma, suhA- kA mahIna cUrNa milAkara sabako 3-3 dina geko khIla, sauMpha, ajavAyana aura jIrA 2-2 nisota, cItA aura pIpalake kAtha tathA adrakake karSa tathA javAkhAra, hIMga, pAMcoM namaka, bAyavi- rasameM ghoTakara 1-1 rattIkI goliyAM banA leN| DaMga, indrajau, rAla aura cItA 1-1 karSa lekara inameMse 2-2 golI pIpalake cUrNa aura prathama pAre gandhakakI kamjalI banAveM aura phira zahadake sAtha sevana karanese plIhA, aprabhAsa, usameM anya oSadhiyAMkA cUrNa milAkara pAnIke | yakRt dussAdhya gulma, AmAzaya roga, udararoga, sAtha ghoTakara (1-1 mAzekI ) goliyAM banA leN| zodha, vidradhi, agnimAMda aura parakA nAza (inake sevanase jvarAtisAra naSTa hotA hai|) hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [530] bhaart-bhaissjy-laakrH| [pakArAdi (4485) plIhAntako rasaH (4486) plIhArirasaH (1) (bhai. ra. / plIha.) (bhai. ra.; ra. sA. saM.; ra. rA. su. / plIhA.) kaka tAlacUrNasya tatpAdAMzaM suvarNakam / gRtaM zulvaJca tAraJca ggnaaysmauktikaaH| palA mRtatAmraJca tatsama zuddhamabhrakam // daradaM puSkaraM mRtaM gandhakaM navamaM tathA // mRgAjinasya bhasmApi karSamatra pradApayet / guggulasvikaTa rAsnA tathA jaipAlabIjakam / limpAkAtvicastadvatsarvamekatra kArayet / / priphalA kaTukA dantI devadAlI tu saindhavam / / gumAdvayaM pramANena vaTikAM kArayettataH / pitA tu yavakSAraM vAtAritailamarditam / / madhunA vahipUrNena khAdennityaM yathAvalam // azodarANi pANDatvamAnAhaM viSamajvaram / / asAdhyamapi plIhAnaM hantyavazyaM na sNshyH| ajIrNamAma karpha kSayana srvshuulkm|| yakRtaM pANDurogaca gulmAdikabhagandarAn / kAsa zvAsa zothaJca sarvamAzu vyapohati // zuddha haratAla 1 karSa (21 tolA), svarNaplIhAntako raso nAma pliihodrvinaashnH|| bhasma cauthAI karSa ( 3 // mAze), tAmrabhasma 2 // ___ tAmrabhasma, cAMdIbhasma, abhrakabhasma, lohabhasma, tole, abhrakabhasma 2 // tole, mRgacarmakI bhasma 1 // motIbhasma, zuddha hiMgula, pokharamUla, zuddha pArada, tolA aura bijau renIbUphI jar3akI chAlakA cUrNa / zuddha gandhaka, zuddha gUgala, seAMTa, mirca, popala, tolA lekara sabako ekatra milAkara pAnIke sAtha rAlA, zuddha jamAlagoTA, haraM, yaher3A, AmalA, | ghoTakara 2-2 rattIkI goliyAM banA leN| kuTakI, dantImUla, biMDAlaDoDhA, seMdhAnamaka, nisota / inheM citrakamUlakI chAlake cUrNa aura zahadake aura javAkhAra samAna bhAga lekara prathama pAre gandhaka- sAtha sevana karanese asAdhya plIhA bhI avazya naSTa kI kajjalI banAveM aura phira usameM namAlagoTA / ho jAtI hai| isake atirikta ye yakRt , pANDu, tathA gUgala DAlakara thoDA thor3A aNDIkA tela | gulma aura bhagandara ko bhI naSTa karatI haiN| DAlate huve acchI taraha ghoTeM / jaba gUgala kajja- (4487) plIhArirasaH (2) lImeM mila jAya to anya samasta cIjokA mahIna (bhai. ra. / plIhA.) cUrNa milAkara AvazyakatAnusAra aNDIkA tela pAradaM gandhakaM TakaM viSaM vyoSa phalatrayam / DAlakara ghoTakara (6-6 rattIkI) goliyAM bnaaleN| tolakasya samopetaM jaipAla tadarddhakam // goliyAM ATa prakAra ke udara roga. pANDa. kiMzukasya rasenaiva yAmamAtrantu mardayet / mAnAha, viSamajvara, ajIrNa, Ama, kapha, kSaya, saba ! guAmAtrAM vaTIM kRtvA chAyAyAM sossyetttH|| prakArale zUla, khAMsI, zvAsa, zotha aura vizeSataH vaTikaikA pradAtavyA zRGgaverarasena ca / gillIkA nAza karatI haiM / | gudAkare gulmazUle plIhazothe kaphAtmake / For Private And Personal Use Only
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] itIyo bhaagH| [531] - naSTa ha udAvate vAtazUle zvAsakAsajyareSu c| cUrNa 5 tole lekara prathama pAregandhakakI kajjalI rasaH plIhArinAmAya koSThAmaya vinaashnH|| banAveM aura phira usameM anya auSadhe milAkara sabako AmavAtagadacchedI zleSmAmayavinAzanaH // | pAnIke sAtha ghoTakara 9-9 rattIkI goliyAM ___ zuddha pArada, zuMdra gandhaka, suhAgekI khIla, | banAveM / zuddha bachanAga, soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A aura inake sevanase plIhA, yakRt , aura gulma avazya AmalA 1-1 tolA tathA zuddha jamAlagoTA sabase | AdhA lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAyeM | (vyavahArika mAtrA 4-6 rattI) aura phira usameM anya oSadhiyoMkA mahIna cUrNa | (4489) plIhArivaTikA milAkara sabako 1 pahara kesUke phUleki rasameM ghoTakara 1-1 rattIkI goliyAM banAkara chAyAmeM (bhai. ra. / plI.) sukhaaleN| mahAsArAbhrakAsIsalazunAni samAni ca / inameMse 1-1 golI adarakake rasake sAtha droNapuSpIrasenaiva mardayetmaharatrayam // denese arza, gulma, zUla, plIhA, kaphajazotha, udA balladvayaM pradAtavyaM bhadoSe salilaM hnu| varta, vAtajazUla, zvAsa, khAMsI, jvara, samasta udara plIhAnaM yakRtaM gulmamanimAndha sazothakam // vikAra aura AmavAta tathA kaphavikAra naSTa kAsaM zvAsaM tRSAM kampaM dAha zItaM varmi bhrabhim / hote haiN| plIhArivaTikA hyeSA nAzayennAtra saMzayaH / / elavA, abhrakabhasma, kasIsa aura lhasana (4488) plIhArirasaH (3) samAna bhAga lekara sabako 3 pahara gUmAke rasameM (ra. sA. sN.| plIha.; raseM. ciM. ma. / a.. ghoTakara 6-6 rattIkI goliyAM bnaaveN| 9; ra. rA. su.| plI.) inheM sAyakAlake samaya pAnIke sAtha sevana dvikarSa lauhabhasmApi karSa tAnaM pradApayet / karanese plIhA, yakRt , gulma, agnimAMdya, zotha, zubasUtaM tathA gandhaM karSamAnaM bhiSagvaraH / / / khAMsI, zvAsa, tRSA, kampa, dAha, zIta, vamana aura mRgAjinaM palaM bhasma limpAkAGgitvacaH palam / bhramakA nAza hotA hai| evaM bhAgakrameNaiva kuryAtplIhArikA vaTIm / / nava guJjAmitAM khAdecAtha nityaM hi pUtavAn / (4490) plIhArNavo rasa: plIhAnaM yakRtaM gulmaM hantyavazyaM na sNshyH|| (bhai. ra.; ra. rA. .: ra. . . . . . - plIhA.: raseM. 4. . OM ___lohabhasma 2 // tole, tAmrabhasma 11 tolA, / . zuddha pArada aura gandhaka 11-1 / tolA, mRgacarma- / hilaM gandhaka samakAlina bhasma 5 tole aura bijaurakI jar3akI chAlakA : pratyeka palikA : For Private And Personal Use Only
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [532] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi pippalImaricaJcaiva pratyekaJca palArddhakam / | lekara sabako ekatra ghoTakara atyanta mahIna cUrNa madeyitvA vaTIM kuryAt vallamAtrAM prytntH|| / banAveM aura use pAnImeM kharala karake 3-3 rattIkI sevyA zephAlidalajaivaTI maakssiksNyutaa| goliyAM banA leN| plIhAnaM paTmakArazca inti zIghraM na saMzayaH // inheM zahada meM milAkara hArasiMgAra ke rasake jvaraM mandAnalaM caiva kAsaM zvAsaM varmi bhramim / sAtha sevana karanese 6 prakArakA tillI roga zIghra plIhArNava iti khyAto ghnaanndbhaassitH|| hI naSTa ho jAtA hai| zuddha siMgarapha, zuddha gandhaka, suhAgekI khIla, isake atirikta yaha goliyAM jvara, mandAabhrakabhasma aura zuddha bachanAgakA cUrNa 5-5 tole | mi, khAMsI, zvAsa vamana aura bhramako bhI naSTa tathA pIpala aura kAlImircakA cUrNa 2 // 2||tole | karatI haiN| iti pakArAdirasapakaraNam atha pakArAdimizraprakaraNam / (4491) paJcakolasiddhapaiyA ___ gomUtra, gobara, godugdha, goghRta aura gAya (vaM. se. / zUla.) kA dahI / ina pAMcoMko "pAgamya" kahate haiN| zleSmazUlaharA peyA paJcakolena saadhitaa|| / (4493) paJcamitram 1 tolA paJcakolako 2 sera pAnImeM pakA- (yo. ra. / lohamAraNa pra.) kara AdhA zeSa rahane para chAna leM aura phira usa | madhuguDaghRtaguJjATaNaM paJcamitram / pAnImeM cAvalAMkI peyA (kaNayukta mAMDa ) bnaaveN| zahada, gur3a, ghI, cauMTalI aura suhAgA / yaha peyA kaphaja zUlakA nAza karatI hai / | ina pAMcoMke yogakA nAma " pathamitra" hai| (4492) paJcagavyam (4494) patramUlyAdipeyA (bhai. ra. / paribhASA.) (i. mA. / raktapi.) gomUtraM gomaya kSIraM gavyamAjyaM dadhIti c| / zAlipAdinA sidA peyA pUrvamadhogate / yuktametadyathAyogaM paJcagavyamudAhRtam // raktAtisArahantA ca yojyo vidhirazeSataH // For Private And Personal Use Only
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizramakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [533) zAlapaNI, pRSThaparNI, phaTelI, kaTelA aura | nIse mathakara pInese viSamajvara, hRdroga, khAMsI, gokharu samAna bhAga milA kara 1 / tolA leM aura zvAsa aura kSayakA nAza hotA hai| 2 sera pAnImeM pakAkara 1 sera pAnI zeSa rakkheM / / (4497) pazcAmlam isa pAnImeM cAvalAMkI peyA banAkara pilAnese (bhai. ra. / paribhASA.) raktAtisAra aura adhogata raktapittakA nAza | koladADimavRkSAmlaiH sAmlavetasasaMgataiH / hotA hai| caturamlantu pazcAmla mAtuluGgasamAyutam // ( peyA banAneke liye 1 sera pAnI meM 5 bera, anAra, imalI aura amlabetake yogako "caturAmla" kahate haiM / yadi isameM bijau reko tole cAvala DAlane caahiye| ) bhI sammilita kara liyA jAya to usakA nAma (4495) paJcazirISo'gadaH " pazcAmla" ho jAtA hai| (ca. sa. / ci. a. / 23 viSa.; ga. ni.|| (4498) paTolAdiyastiH sarpaviSa.) (ca. saM. / ci. a. 3) paTolAriSTapatrANi sozIrazcaturaGgalaH / shiriisspussppntvkphlmuulkRto'gdH|| hIveraM rohiNI tiktA zvadaMSTrA madanAni ca // siddhaH paJcazirISo'yaM crsthirvissaaphH|| sthirA balA ca tatsarva payasyauMdake zrRtam / sirasake puSpa, patra, chAla, phala aura mUla kSIrAvazeSa nimUha saMyuktaM madhusarpiSA // samAna bhAga lekara kUTa leN| kalkairmadanamustAnAM pippalyA madhukasya ca / yaha cara ( sarpAdi ) aura acara ( saMkhiyA, vatsakasya ca saMyukta basti dadhAjvarApaham // bachanAga Adi ) viSa ko naSTa karaneke liye paTola aura nImake patte, khasa, amalatAsa, atyuttama agada hai| sugandhavAlA, majITha, kuTakI, gokharu, mainaphala, ( ise dhImeM milAkara pilAnA cAhiye / ) | zAlaparNI aura kharaiTI ko AdhA bhAga jalayukta dUdhameM pakA aura jaba dUdha mAtra zeSa raha jAya (4496) paJcasAram to use chAnakara usameM zahada, ghI tathA mainaphala, ( vR. ni. ra.; ga. ni. / jvarA.) nAgaramothA, pIpala, mulaiThI aura indrajaukA kalka milA sarpiH kSaudraM zRtaM kSIraM pippalyaH sitshrkraaH| kara usakI basti deN| isase jvara naSTa hotA hai| pibetkhajenonmathitaM pazcasAramiti smRtam // | ( yaha basti viSama jvarameM hitakArI hai|) viSamajvarahadrogakAsazvAsakSayApaham / / (4499) pathyAyogaH ghI, zahada, pakAhuvA dUdha, pIpalakA cUrNa / (vai. ma. ra. / paTa. 4) aura sapheda khAMDa samAna bhAga lekara sabako matha- | prasekazamanI pathyA bhuktasyopari carvitA / For Private And Personal Use Only
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 634] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [pakArAdi bhojanake bAda harra cabAnese praseka (muMhase / bharakara usakA mukha banda karake rakha deM aura 1 lAra bahanA ) naSTa hotA hai| | mAsa pazcAt nikAlakara chAna leN| (4500) padminIpatrayogaH yaha Asava pANDu, gulma, udara, aSThIlA, ( vR. ni. ra.; vaM. se. / kSudraro.) kAmalA, halImaka, plIhA, yakRt , zotha aura viSama jvarako naSTa karatA hai| pabinIkomalaM patraM yaH khAdeccharkarAnvitam / etanizcitya nirdiSTaM na tasya gudnirgmH|| ( yaha prayoga AsavAriSTa prakaraNameM Anese kamalinIke komala pattoM ko khAMDa milAkara | chUTa gayA thA isa liye yahAM diyA gayA hai|) sevana karanese kAMca nikalanA banda ho jAtA hai| (4501) palAzavRntayogaH (ga. ni. / netraro.) parpaTAcariSTaH palAzadvantamAhatya dannA kAMsye nidhApayet / ( bhai. ra.) AzcyotanaM zleSmaharaM pakSmaNAzca prarohaNam // parpaTeM tulAmekAM caturdoNe jale pacet / palAzake DaMThaloM ( aMkuroM ) ko kAMsIkI kAye pAdAvazeSe ca zIte palazatadvayam // thAlImeM dahIke sAtha ghisakara patalA pAnIsA banA dadyAda guDasya dhAtakyAH palaSoDazikA mtaa| leN| isakI rojAnA 2-3 bUMda AMkhoM meM DAlaguDUcI mustakaM dAvI dAru vyAghrI duraalbhaa|| | nese AMkheoke kaphaja vikAra naSTa hote aura palacavya citrakamUlazca trikaTu kriminAzanaH / | kAMke bAla jama Ate hai| sarvANyetAni saJcUrNya palAMzena vinikSipet // (4502) pAcanIyakSAraH (rasAyanasAra) sthApayitvA tato bhANDe mAsAdaya pibedmm| rasazAlauSadhInAzca kSArA bhAgASTakAstathA / pANDugulmodarASThIlAkAmalAca halImakam // zuktizamyUkazaGkhAnAM gomUtreSitAtmAnam // plIhAnaM yakRtaM zothaM sarvazca viSamajvaram / catvAraH kSArabhAgAzca dvau bhAgau pratisAraNAt / eSo'riSTo nihantyAzu vRkSamindrAzaniryayA // yaste militAH kSArAH pAcanIyatamA mtaaH|| | gulmaplIhodarakhyAdhImAzayantIti pUjitAH / 6 / sera pittapApar3eko 4 droNa ( 128 sera ) pAnImeM pakAveM / jaba 32 sera pAnI zeSa raha | anizaM sevyamAnAstu bahanarthakarA nRNAm / / jAya to ThaNDA karake usameM 12 // sera guDa, 1 pAcakakSArasera dhAyake phUloMkA cUrNa tathA 5-5 tole artha-rasAyanazAlAkI auSadhiyoMko jalA. giloya, nAgaramothA, dAruhaldI, devadAru, kaTelI, kara jo maiM unake kSAra banAnekI vidhi likha cukA dhamAsA, catra, cItAmUla, seAMTha, miraca, pIpala aura hUM una kSArAMke AThabhAga, aura sIpa, sukalA (dhAMghA), bAyabiDaMgakA cUrNa milAkara cikane maTake meM | zaMkha; inakI bhasmako cAra dina taka gomUtra meM For Private And Personal Use Only
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizramakaraNam ] tRtIyo bhAgaH / [535 ] DAlakara tire huve jalako Agase kar3hAimeM pUrvakI / picchAvastirayaM siddhaH saghRtakSaudrazarkaraH / taraha pakAkara gAr3hA kara isa kSArake cAra bhAga, pravAhikAgudabhraMzaraktasrAvajvarApahaH || aura pratisAraNIya kSArake do bhAga, ye tInoM kSAra milakara atyanta pAcanIya hote haiM gulma plIhA Adi aneka udara vyAdhiyoMko nAza karate haiM / cAhe inako kisI cUrNake yoga meM deve yA aise hI jalameM DAlakara pilAve / mAtrA isakI cAra rattIse do mAse takakI balAbala dekhakara kalpanA kare / yadyapi isa kSArameM bahuta guNa haiM tathApi bahuta dina taka sevana karanese napuMsakatA Adi aneka ko paidA karatA hai isa liye isa kSArako binA rogake adhika sevana nahIM kare / (4503) pArAvatapurISAdiyogaH ( vaM. se. / viSarogA. ) pArAvataH zakRt pathyA tagaraM vizvabheSajam / atryrarasopetaH paramo vRzcikAgadaH // kabUtarakI bITa, harra, tagara aura seTha / sabake samAna bhAga cUrNako bijaure nIbUke rasameM milAleM / javAsAmUla, kuzAkI jar3a, kAsakI jar3a, seMbhalake phUla tathA bar3a, gUlara aura pIpalake aMkura 2 - 2 pala ( 20-20 tole ) lekara sabako ekatra kUTa kara 6 sera pAnI aura 2 sera dUdhameM ekatra milAkara pakAyeM / jaba dUdhamAtra zetra raha jAya to use chAnakara usameM seMbhalakA goMda, majITha, lAlacandana, nIlotpala, indrajau, phUlapriyaGgu aura kamalakesarakA kalka tathA ghI, zahada aura khAMDa milAkara usakI bastI karAveM / yaha bastI pravAhikA, gudabhraMza, raktasrAva aura jvarako naSTa karatI hai / (4505) picchAbasti: (2) ( vR. yo ta / ta. 64 ) alpAlpaM bahuzo raktaM sathUlamupavezyate / yadA vAyuviddhazca picchAvastistadA hitaH || zAlmale rArdrapuSpANi puTapAkIkRtAni ca / saGkaTagholUkhale samyagRhNIyAtpayasi zRte // yaha bicchUke viSake liye atyuttama agada hai| gRhItvA paTpalaM tasya tripalaM ghRtatailayoH / (4504) picchAbastiH (1) yuktaM madhukakalkena mAkSikatripalena ca // tailAktavapuSo dadyAdastau pratyAgate rahe / bhojayetpayasA vApi pittAtIsArapIDitam // ( ca. saM. / ci. sthA. a. 14 artha. ) yavAsakuzakAzAnAM mUla puSpaJca zAlmalam / nyagrodhoDumbarAzvatthazuGgAzca dvipalonmitAH || tristhe salilasyaitat kSIraprasthe ca sAdhayet / kSIrazeSaM kaSAyaM ca pUtaM kalkairvimizrayet // kalkAH zAlmali niryAsasamaGgA candanotpalam / picchAvastikA yoga-vatsakasya ca bIjAni priyaGgupadmakesaram // pittAtisAra meM jaba pIr3Ake sAtha bAra bAra thor3A thor3A rakta nikalatA ho aura vAyu rukA huvA ho to picchA basti denI cAhiye / malake tAje phUlako bar3a Adike pasoM meM For Private And Personal Use Only
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [536] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [pakArAdi lapeTa kara usa para kapar3amiTTI karake kaNDokI / (4508) pippalyAdipeyA nighUma agnimeM pakAveM | jaba Upara vAlI miTTIkA (ca. sa. / ci. a. 14 arza.) raMga lAla ho jAya to phUlAMko kUTakara ATha gune pippalI pippalImUlaM citrakaM hastipiplIm / dUdha aura 32 gune pAnImeM pAnI jalane taka pakA bhRGgaveramajAjIca kAravIM dhAnyatumburum // kara chAna leM phira 60 tole yaha dUdha, 15-15 tole ghI aura tela, 15 tole mulaiThIkA kalka bilvaM karkaTakaM pAThAM piSTvA peyAM vipAcayet / aura 15 tole zahada lekara saba ko ekatra milA phalAmlAM yamakairbhRSTAM tAM dadyAdgudanApahAm // kara basti deN| etaizcaiva khaDaM kuryAdetaizcaiva pAcayejjalam / (4506) pippaladalAdiyogaH etaizcaiva ghRtaM sAdhyamarzasAM vinivRttaye // (vai. ma. ra. / paTa. 16) pIpala, pIpalAmUla, cItA, gajapIpala, adraka, jIrA, kAlAjIrA, dhaniyA, tumbaru, belagirI, pippaladalakuvalayadala kAkar3AsiMgI aura pAThAko pIsakara 32 gune mAsyena carbaNaM ciraM kRtvA / pAnImeM pakAveM jaba AdhA pAnI zeSa raha jAya to dRDhadhavalAmbaranihitaM chAna kara usameM cAvalAMkI peyA ( kaNayukta mAMDa) siJcezi timiranAzAya // | banAkara usameM ruci anusAra bijau rekA rasa pIpala aura nIlakamalake pattoMko bahuta dera milAkara aura use ghI tailase badhAra kara pilAne se taka mukhameM cabAkara svaccha aura majabUta sapheda arza naSTa hotI hai| kapar3emeM bAMdhakara AMkhoMmeM nicor3anese timira roga ___ arza meM inhIM oSadhiyoMse banAyA huvA naSTa hotA hai| khaDayUSa, inhIse pakAyA huvA jala aura inhIM se (noTa---jinake dAMta maile ho yA dAMtoM, | siddha ghRta denA cAhiye / masUDhoM athavA muMhameM koI roga ho unheM yaha kriyA na karanI cAhiye / ) (4509) pippalyAdivatiH / (4507) pippalIzodhanam (va. mA.; vaM. se.; bhA. pra.; yo. ra. / yoniro.) ( yo. ra. / bhAga. 1) pippalyA maricarmAvaH shtaahaakusstthsaindhvaiH| vaidehI citrakarasairAtape bhAvayet puTe / vartistulyA pradezinyA dhAryA yonivizodhinI // samyaka zuddhA bhavatyatra rasayogeSu yojayet / / pIpala, kAlImiraca, uDada, sauMpha, kUTha aura pipaliyoM meM cItekA kAtha DAlakara use | seMdhA namakake mahIna cUrNako pAnIke sAtha pIsa dhUpameM sukhA dene se ve zuddha ho jAtI haiM / rasAMmeM | kara pradezinI ( tarjanI ) aMgulIke barAbara moTI yahI zuddha pIpala DAlanI cAhiye / / battI banA leN| For Private And Personal Use Only
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizramakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [537] ise yonimeM dhAraNa karane se yonisrAva banda | anena kramayogena malamAma virecanam / hokara yoni zuddha ho jAtI hai| karoti sakalaM dehaM zuddhavarNa nirAmayam / / (4510) punarnavAmUladhAraNam biMDAlaDoDhA, amalatAsakA gUdA aura gur3a (rA. mA. / strI. ro.) samAna bhAga lekara tInoMko acchI taraha bArIka mUla punarnavAyAH satailamIpatkRtaM guhye / / pIsakara battI banAveM / garbha pravepamAna sahasA strINAM vahiH kurute // ise gudAmeM rakhanese peTa se Ama (kaccA mala) nikalakara deha zuddha ho jAtI hai| punarnavA ( sAThI ) kI jar3ako tailase cikanA karake yonimeM praviSTa karanese mUr3ha garbha turanta bAhara ____ Amake sAthameM battI bhI bAhara nikala AtI A jAtA hai| hai, use pAnIse dhokara punaH lagA lenA cAhiye / (4511) pIlurasAyanam isI prakAra bAra bAra lagAnese saba Ama nikala jAtI hai / ( yaha prayoga pravAhikA meM atyanta (ga. ni.) | upayogI hai|) polUnyA Ni seveta pataM pakSArTameva vA / na cAnna zIlayetkizcittebhyaH saukhya (4513) pUtIkapatrAdiyogaH mavApnuyAt / / (vaM. se. / gulma., amlapitta.) etadIzi zamayecchreSThaM pIlarasAyanam / khAdedvApyakurAn bhRSTvA pUtIkanRpakSayoH / grahaNIkRmidoSANAM gulminAmamRtopamama // | pivetrisannAgaraM vA saguDAM vA harItakIm / / 15 dina yA 7 dina tapha annAdi banda karA aura amalatAsakI kaoNpaleko (dhImeM) karake kevala pIlake tAje phaloM para rahane se arza bhUnakara khAnese athavA nisota aura sAMThake cUrNako grahaNI, kRmi aura gulmakA nAza ho kara manuSya ! ( garama pAnIke sAtha) pInese athavA harake cUrNako sukhI ho jAtA hai| gur3ameM milAkara khAnese gulma aura amlapittakA yaha eka zreSTha rasAyana prayoga hai aura ukta | nAza hotA hai| rogAMmeM amRtake samAna guNakArI hai| (4514) pUpakayogaH (ga. ni. / krimi.) (4512) puSparecanI guTikA AkhuparNIdalaiH piSTaiH piSTakena ca pUpakAn / (ra. caM.; ra. sA. saM. / virekA.) paktvA sauvIrakaM cAnu pibet krimiharaM param // devadAlI svarNapuSpaM guDena vaTakIkRtam / ___mUSAkarNI ke pattoMko pIsakara purAne cAvaloM gudamadhye pradeyaiSA pAtayecya mahAgadam // kI piTTI meM milAkara usake pUr3e banavAveM / adhazca sAmamAyAti punaH sA dIyate gude| inheM khAkara Uparase sauvIraka kAMjI pInese prakSAlya vAriNA caiSA vAraM vAraM prayacchati // / kRmi roga naSTa hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [538] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [pakArAdi (4515) pUpalikAyogaH | dine dine tatparicAlayecca (ga. ni. / granthyAdha.) ___svacchaM jalaM lohakaTAimadhye // vanakArpAsikAmUlaM tandulaiH saha yojitam / | nidhAya cullyAzca paceta pazyan paktvA pUpalikAM khAdedapacInAzanAya ca / / / seTArdhaziSTatvamavekSya tatra / banakapAsakI jar3ako pIsakara cAvaloM kI jalaM rasonasya palaM dadIta piTThI meM milAveM aura phira usake pUr3e banavA kara catuHpalazcAnvavatArayeta // khaaveN| varNena raktaM mamRNaM ca tIkSNaM inake sevana se apacI (gaNDamAlA bheda ) / kSAraM bharetAtha ca kAcakUpyAm / naSTa hotI hai| granthInazeSAMzca bhinatti kuryA koyatraNAMzcApi kathAvazeSAn // (4516) pRznipAdipeyA zvetaJca kuSThaM gajacarma dadn (. mA.; ga. ni. / jvarAtisA.) pRshnipiiblaavilvnaagrotpldhaanykaiH|| kSAraH kSiNotyeSa vilepanena / dezazca kAlaM balamAturasya jvarAtisArI peyAM vA pibetsAmlAM bhRtAM nrH|| samIkSya kuryAtmatisArayogam / / ___pRSThaparNI, kharaiTI, belagirI, sAMTha, nIlotpala artha--suzruta sUtrasthAna 11 gyArahaveM adhyAaura dhaniye ke pAnImeM peyA ( kaNa sahita mAMDa) | hata mADa | yameM granthi Adi ko bahAnevAlA pratisAraNIya banAkara usameM anArakA rasa milAkara pilAnese aura pAcanIya do prakArake kSAra likhe haiM parantu aura jvarAtisAra naSTa hotA hai| | una auSadhiyoMkA saMgraha karanA bahuta parizramase sAdhya (samasta oSadhiyAM samAna bhAga mizrita 1 / tolA / pAkArtha jala 2 sera / zeSa 1 sera / ) hai isa liye kAma calAne ke liye apanA anubhUta pratisAraNIya nAmaka (plegaAdi rogAMkI gATheko (4517) pratisAraNIya phor3akara bahAne vAlA ) kSAra likhatA hUM(granthibhedana)kSAraH ekasera (loTiyA) sajjI, dosera vinAbujhA(rasAyanasAra) yA huvA cUnA, donoMko kUTa kara eka nAMdameM DAla de seTonmitA svarjiratho sudhApi aura usI nAMdameM eka mana pakkA pAnI bharade; phira dviseTikA tadvayakuTTanena / DaMDese cUnA sajjI aura pAnI tInoMko khUba milAde, cUrNa vidhAyAtha nidhAya nAnyAM parantu yaha smaraNa rahe ki isako hAthase kabhI na maNapramANena jalena sAkam // milAve nahIM to hAthakA camar3A utara jaaygaa| sannIya daNDena nirAhate co phira khulehuve maidAna meM isako pAMca dina taka pekSyeta deze dinapazcakaM tat / / chor3ade, jisameM dhUpa aura candramAkI cAMdanI isapara For Private And Personal Use Only
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org mizraprakaraNam ] par3atI rahe / dinameM eka do bAra pAMca dina taka DaMDese isako calA diyAkare, jisase nAMdake paidemeM jama na jAya / bAda chaThe dina gaMgAjalake mAphika nitare huve (thaharAyehuve ) nirmala jalako dUsarI svaccha lohekI kar3hAimeM nikAla leve; isa kar3hAIko bhaThThIpara car3hAkara pakAve, jaba AdhA sera mAtra pAnI bAkI rahe taba isameM lahasunakA cAra tolA svarasa DAla de aura mandI 2 AMca se pakAnA zurUkare / jaba andAja solaha tole pAnI raha jAya taba kar3hAIko bhahIse utArakara ThaMDI kara leve / basa pratisAraNIya kSAra bana gayA, isakA raMga lAla ho jAtA hai, aura yaha bahuta cikanA hotA hai| jahAM para laga jAyagA usa jagaha turanta ghAtha kara degA / yadi thoDAsA lagAyA jAyagA to phalaka paidA kara degaa| isa kSArako zIzI meM bharakara rakha chodd'e| plegakI gAMTha yA aura phor3ekI gAMTha jahAMpara zastra lagAne kI AvazyakatA ho una saba gAThoMko phor3akara yaha kSAra bahA degA aura usa jagahako kAlI kara degA, jo kucha samaya (mahInA pandaraha dina) meM svayaM camar3e ke raMgameM mila jAyagI / isake lagAnepara tRtIyo bhAgaH / [539] itanA bhArI marIz2ako duHkha bhI nahIM hotA hai / yadi rogI itanA duHkha bhI nahIM saha sake to sau bAra dhoyA huvA ghI lagA dene se por3A turanta banda ho jAtI hai / aura jo ghAva aise sar3e huve haiM ki jinakA acchA honA bahuta muzakila hai unake Upara lagA dene se bhI unako tatkAla jalAya degA, parantu ghAva meM lagAnese kucha adhika pIr3A mAlUma hogI isaliye kucha isameM pAnI milAkara lagAve, jaba ghAva kamajora par3a jAya taba binAhI pAnI milAye thor3A thor3A lagAve | bavAsIra ke masse jo bAhara hoyaM athavA aura zarIra meM jahAM kahIM masse hoM yA sapheda kuSThakA koI dAga ho yA gajacarma dAda arthAt jisa jagahako sApha karanA ho usI jagaha lepa kara denese utanI jagaha ko upAr3akara pheMka degA aura apanA ghAva kara degA, isa ghAvake Upara garama ghI cupar3ane se pIr3A bhI zAnta ho jAvegI aura ghAva bhI acchA ho jAvegA / isa kSArakA svabhAva garama hai isaliye garama deza, garamakAla, rogIkI pittaprakRtiko bacA kara isakA prayoga kare / (rasAyanasArase uddhRta ) iti pakArAdimizraprakaraNam / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [540] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [ phakArAdi atha phkaaraadikssaayprkrnnm| (4518) phalatrikAdikkAthaH (1) (4520) phalatrikAdikAthaH (3) ( vR. ni. ra. / sannipAtA.) (baM. se. / strIro.) phalatrikaM dAru vacA savAsA phalatrikatryUSaNamustakaTTI ___ lAjA sadUrvA kalazI smjhaa| kaliGgasiMhAnanazarvarIbhiH / laudrAnvitaM kAthamidaM suzItaM kAyaH kRtaH kRntati kaNThakubja sarvAtmake peyamamugdare hi // ___kaNThIravaH kuJjaramAzu yadvat // hara, baheDA, AmalA, devadAru, baca, bAsA, harra, baher3A, AmalA, soMTha, mirca, pIpala, dhAnakI khIla, dUrvA, pRSThapI aura majIThake kAthako nAgaramothA, kuTakI, indrajau, bAsA aura haldIkA ThaNDA karake usameM zahada milAkara pInese sanni. kAtha kaNThakunja sannipAtako naSTa karatA hai| pAtaja raktapradara naSTa hotA hai| (4519) phalatrikAdikkAthaH (2) (4521) phalatrikAdikAthaH (4) ( yo. ta. / ta. 51; vR. mA. / pramehA.) (yo. ci. / a. 4) phalatrikaM dArunizAM vizAlA phalatrikAmRtAtiktAnimpakairAtavAsakAH / mustAM ca niSkvAthya nizAMzakalkam / haridre panakaM mustApAmArga candanaM kaNA // pibetkaSAyaM madhusaMyutaM ca paTola parpaTaM caiSAM kAthaH kmlvaathaa|| ___ sarvaprameheSu samutthiteSu // hara, baher3A, AmalA, giloya, kuTakI, nImakI hara, baher3A, AmalA, dAruhaldI, indrAyana | chAla, cirAyatA, bAsA, haldI, dAruhaldI, pAka, aura nAgaramothA; inake kAthameM zahada aura haldIkA | nAgaramothA, apAmArga ( ciraciTA ), lAlacandana, kalka milAkara pInese saba prakArake prameha naSTa | pIpala, paravala aura pittapApar3ekA kAtha kAmalAko naSTa karatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [541] - (4522) phayAdikaSAyaH bharaMgI, choTI tulasI, harai, baher3A, AmalA, (ga. ni. / krimiro.) mUSAkarNI, bAyabiDaMga, pIpala, cItA aura sahajanephajIphaNijjakaphalatritayAkhuparNI- kI chAlakA athavA pIpala aura bAyabiDaMgakA kAtha kAyaH kriminmgdhaashikhishigruyuktH| pInese kRmi aura tajanya roga naSTa hote haiN| pItaH krimInapaharet krimijA rujazca jantorjayedaya kaNAkrimijitkaSAyaH // iti phakArAdikapAyaprakaraNam / atha phkaaraadicuurnnprkrnnm| 14523) phalatrikAdipUrNam (1) / (4524) phalatrikAdicUrNam (2) (i.ni. ra. / svarabheda.; dU. yo. (va. se.; vR. ni. ra. / medAro.) ta. / ta. 81) phalatrayaM trikaTukaM satailaM lavaNAnvitam / SaDmAsamupabhuktaM cetkaphamedonilApaham // phalatrikatryUSaNayAvazUka harra, vaher3A, AmalA, soMTha, mirca, pIpala __ cUrNAni hanyuH svaramAmAzu / aura seMdhA namakake cUrNako telake sAtha 6 mAsa kiMvA ilitya badanAntarasya taka sevana karanese kapha, meda aura vAyu naSTa ho svarAmayaM hantyaya pauSkaraM vaa|| jAtA hai| harra, baher3A, AmalA, soMTha, mirca, pIpala aura (4525) phalinyAdivarNam javAkhArakA cUrNa ( zahadameM milAkara) cATanese (vR. ni. ra. / bAlaro.) | phalinyaJjanamustAnAM cUrNa pItaM samAkSikam / svarabhaMga zIghra hI naSTa ho jAtA hai| tRSNAM chardimatIsAraM bAlAnAM tatvato haret / / ___ athavA kulathI yA pokharamUlako muMhameM rakha- phUlapriyA, suramA aura nAgaramothekA cUrNa nese bhI svarabhaMga (galA par3anA roga ) naSTa ho zahadameM milAkara caTAnese bAlakAMkI tRSNA, chardi jAtA hai| aura atisArakA nAza hotA hai| iti phakArAdicUrNamakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [542] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [phakArAdi atha phkaaraadiguttikaaprkrnnm| (4526) phalatrayaguTI | (4527) phalatrikAyo modaka (vR. ni. ra. / zvAsakarma.) (ga. ni. / pariziSTa guTikA 4 ) phalatrayaM nAgaradArukRSNA phalatrikaguDavyoSazarkarAtritAdikam / vissaanpaavellsuvrnnviijaiH| modakaM bhakSayitvA'nupibetkoSNaM jalaM punaH / dinatrayaM bhRGgarasaivimarca pArzvazUle'rucau kAse jvare cAnilasambhave // kAryA guTI shvaaskphaaphaarii|| harai, baher3A, AmalA, gur3a, sAMTha, mirca, pIpala, hare, baheDA, AmalA, seTha, devadAru, pIpala, | khAMDa aura nisotakA cUrNa samAna bhAga lekara zuddha bachanAga, sugandhabAlA, bAyabiDaMga aura dhatU- ( sabase 2 gune gur3akI cAzanImeM milAkara ) reke bIjoMkA samAnabhAga cUrNa lekara sabako ekatra | usake modaka banA liijiye| milAkara 3 dina bhaMgareke rasameM ghoTakara ( 1-1 inheM uSNa jalake sAtha sevana karanese pasa. mAzeko ) goliyAM banA liijiye| lIkA darda, aruci, khAMsI aura vAtaja jvarakA nAza inake sevanase zvAsa aura khAMsIkA nAza hotA hai / hotA hai| (bhAtrA-6 mAzese 1 tole taka / ) iti kakArAdiguTikAprakaraNam / atha phkaaraadighRtprkrnnm| (4528) phalaghRtam ajamodA haridre dve priyaGga ra ktturohinnii| ( vaM. se.; ra. ra.; vR. mA.; bhA. pra. ma. kha.; yo. utpalaM kumudaM lAkSA3 kAkolyau candanadvayam / / ra. / yoni rogA.; bhai. ra. / strIro.; ga. ni.| eteSAM kArSikairbhAgaghRtaprasthaM vipAcayet / ghRtA.; vA. bha. / u. sthA. a. 34) zatAvarIrasaM kSIraM ghRtAiyam caturguNam // maniSThA madhukaM kuSThaM triphalA zarkarA blaa|| sapiretabharaH pItvA strISu nityaM vRSAyate / mede payasyA kAkolI mUlaM caivAzvagandhanam / / | putrAJjanayate vIrAnmedhAdayAnmiyadarzanAn / / ceti pAThAntaram / 2-hiGgaviti pAThAntaram / 3 brAkSeti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] sRtIyo bhaagH| [543] yA caivAsthiragarmA syAtputraM vA janayenmRtam / isa ghRtako nitya prati sevana karanese manualpAyuSaM vA janayethA ca kanyAM masUyate // / pyameM strI samAgama karanekI zakti bar3hatI hai aura yoniroge rajodoSe parisrAye ca shsyte| vaha vIra, medhAvI tathA sundara putrotpAdanameM samartha prajAvardhanamAyuSyaM sarvagrahanivAraNam // hotA hai| nAmnA phalaghRtaM hyetadazvibhyAM parikIrtitam / | jisa strIkA garbha sthira na rahatA ho, jo anuktaM lakSmaNAmUlaM kSipantyatra cikitsakAH / / | mRta putroMko janma detI ho, yA jisake bacce jIvadvatsaikavarNAyA ghRtaM tatra pryujyte| | thor3I umarameM hI mara jAte yA jisake kanyA AraNyagomayeneha vahnijvAlA ca dIyate // / hI kanyA utpanna hotI hai| usake liye yaha ghRta kalka---majITha, mulaiThI, kUTha, hare, baher3A, / atyanta hitakArI hai / AmalA, khAMDa, kharaiTI (pAThAntarake anusAra baca ) medA, mahAmedA, kSIrakAkolI, kAkolI, asagandha yaha ghRta yonidoSa, rajodoSa, garbhasrAva aura grahadoSoMko naSTa karatA hai / tathA isake mUla, ajamoda, haldI, dAruhaldI, phUlapriyaGgu sevanase Ayu bar3hatI aura santAna vRddhi hotI hai| (pAThAntarake anusAra hIMga ) kuTakI, nIlotpala, kumuda, lAkha ( pAThAntarake anusAra munakkA ) isa ghRtameM cikitsaka lakSmaNAmUla bhI DAlate kAkolI, kSIrakAkolI, lAlacandana aura sapheda haiM / ise gAyake upaloMkI agni meM pakAnA caahiye| candana pratyeka 11-1 / tolA lekara pAnIke (4529) phalaghRtam ( vRhat ) sAtha pIsa leN| (vR. yo. ta. / ta. 139; vR. mA. / yonirogA.; ___ jisakA baccA jItA ho aisI 1 raMgakI zA. dha. / ma khaM. a. 9) gAyakA ghI 2 sera / tathA zatAvarakA rasa aura gAyakA dUdha 8-8 sera lekara sabako ekatra milA- mustaM kuSThaM haridre dve pippalI kadarohiNI / kara pakAveM / jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to kAkolI kSIrakAkolI viDaGga triphalA vcaa|| chAna leN| medA rAsnA vizAlA ca devadAru priyaGgakA / 4.-gadanigrahameM dve sArive zatAhA ca dantI madhukamutpalam / / kAkolI, kSIrakAkolI dubArA na likha kara unakI | ajamodA mahAmedA candanaM raktacandanam / jagaha jIvaka RSabhaka likhe haiN| tathA reNukA, devadAru jAtIpuSpaM tugAkSIrI kaTphalaM hiGgu zarkarA / / aura kaTelI tathA kaTelA adhika likhA hai| evaM kumudakI agaha pAka likhA hai aura saphedacandana tathA zatAvarIke rasakA abhAva hai| caturguNena payasA vipacedgomayAgninA // vAgbhaTa meM kalkameM tagara aura zatAvara adhika hai| tathA khAMda, nIlotpala, kumuda, lAkha, candana aura sapheda candana evaM zatAvarIke rasa aura dUdhakA abhAva hai| 'sapiretannaraH pItvA strISu nityaM vRSAyate // nApa For Private And Personal Use Only
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [544] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [phakArAdi yAca vandhyA pibenArI yA ca knyaamjaayinii|| yadi isa ghRtako puruSa sevana karatA hai pItvaitatsthiragarbhA syAdhA ca mUtA punaH to usameM strIsamAgamakI zakti bar3hatI hai| sthitA // | jisa strIke santAna na hotI ho yA jisake anAyuSaM yA janayedhA vA janayate mRtam / kanyA hI kanyAeM hotI hai, jisake bAra bAra sA ca saJjanayatputra dAghAyuSamarAgaNam / / garbha rahakara naSTa ho jAtA ho, jo khI mRta yA vedavedAnazAstrajJa sarvAvayavasundaram / alpAyu santAna utpanna karatI ho vaha yadi ise nAnena sadRzaM kizcidauSadhaM cAnyadusamam // sevana kare to dIrghAyu aura roga-rahita putrako vartate martyaloke'tra yoSitAM putradaM param / | janma dene meM samartha ho jAtI hai / nAmnA phalaghRtaM hyetadbhAradvAjena nirmitam // putra prApta karAne vAlA striyoM ke liye saMsAra anuktaM lakSmaNAmUlaM kSipyantyatra cikitskaaH| | meM isase uttama eka bhI auSadha nahIM hai / jIvadvatsaikavarNAyA ghRtamasmin prazasyate // AraNyagomayenAtra vahijvAlAvidhiH smRtH|| isa prayogameM 1 varNakI jIvadvatsA (jisakA baccA jItA ho aisI ) gAyakA ghI lenA cAhiye kalka dravya-nAgaramothA, kuTha, haldI, aura use jaMgalI upaloM kI agnipara pakAnA dAruhaldI, pIpala, kuTakI, kAkolI, kSIrakAkolI, caahiye| bAyabiDaMga, triphalA (harra, baher3A, AmalA ), baca, medA, rAsnA, indrAyanakI jar3a, devadAra, phUla (4530) phalaghRtam priyaGga, donoM sArivA, sauMpha, dantImUla, mulaiThI, ( yo. ci. / ghRtA. 5.; baM. se. / strI ro.; nIlotpala, ajamoda, mahAmedA, saphedacandana, lAla zA. gha. / ma. kha. a. 9) candana, camelIke phUla, baMsalocana, kAyaphala, sahacare dve triphalAM guDUcIM sapunarnavAm / hIMga aura khAMDa 11-11 tolA lekara sabako zukanAsAM haridre dve rAsnAM medAM zatAvarIm / / pAnIke sAtha pIsa leN| kalkIkRtya ghRtapasthaM pacetsIre caturgaNe / ____ noTa-vRnda mAdhava meM dantIkA abhAva hai| tatsiddhaM pAyayenArI yonizUlanipIDitAm / / zArajagharameM devadAru aura mahAmedA kA abhAva hai| pIDitA calitA yA ca niHstA vikRtA 2 sera goghRtameM uparokta kalka aura 8 sera ca yaa| gAyakA dUdha milAkara araNya upaloMkI agni para pittayonizca vibhrAntA SaNDhayonizca yA smRtaa|| pkaaveN| jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to use prapadyante hi tAH sthAnaM garbha gRhanti cAsakada / chAna leN| etatphalaghRtaM nAma yonidopaharaM param // ise puSya nakSatrameM pakAnA aura svarNAdike pIle aura nIle phUlakA piyAnAMsA, hare, pAtrameM bharakara rakhanA caahiye| / baher3A, AmalA, giloya, punarnavA ( sAThI ), ara. For Private And Personal Use Only
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir telamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [545] - lukI chAla, haldI, dAruhaldI, rAsnA, maidA aura ise sevana karanesa khiyAMkA yonizUla, yoni zatAvara 10-1 / tolA lekara sabako pAnIke sAtha vibhraMza, yonikA bAhara nikala AnA, vivRtA pIsa leM / tatpazcAt 2 sera dhImeM yaha kalka aura yoni, pittadUSita yoni aura SaNDa yoni Adi 8 sera godugdha milAkara pakAveM / jaba ghRtamAtra / samasta yonivikAra naSTa hokara strI garbhadhAraNa karane zeSa raha jAya to use chAna leN| .. yogya ho jAtI hai| iti phakArAdighRtapakaraNam / atha phkaaraaditailprkrnnm| (4531) phaNijjakA tailam mothA, seTha, mirca, pIpala, hare, baher3A, (ga. ni. / tailA.) AmalA, baca, sajI aura hIMga / pratyeka oSadhi phaNijakaH sakSavako nAdeyaM navamAlikA / | 11-1 / tolA lekara pAnI ke sAtha pIsakara azmantako viDaGgAni mayUrakaphalAni ca // kalka banAveM / phira yaha kalka, 2 sera taila aura 8 sera bakarIkA dUdha ekatra milAkara mandAgnipara vituma devadAru sahadevA ca kaTalaH / pakAveM / jaba tailamAtra zeSa raha jAya to use bIja kArajapAlAzaM mUlakasyAjekasya ca / / chAna leN| mahAparpaTako mustaM trikaTu triphalA vacA / isakI nasya lenese kaNThamAlA, vidArikA, suvarcalA ca himazca samabhAgAni kArayet / / galagranthi aura galagaNDakA nAza hotA hai / akSamAH pacedebhistailamasya mukhAminA / / (4532) phalavattitelam ajAtIreNa saMyuktamajAkSIre cturgunne|| (va. se. / aze. ) sadaspa nasya dadyAca gaNDamAlAvinAzanam / | tiktatumnyudbhavaM tailaM tailabAlasisambhavam / vidArikA galagranthi galagaNDaM ca nAzayet // , AkSoTakarasazcaiva rasaM nirgunnddiigomyaiH|| choTI tulasI, sahajaneke bIja, jalabeta, nava- pratyekaikantu sarveSAM grAA palacatuSTayam / mallikA ( vAsantI-nevArI ), pakhAnabheda, bAyavi- karSakaM saindhavaM dayAhantImUlaM dvimASakam / / DaMga, ciraciTeke bIja, dhaniyA, devadAra, sahadevI, dvimASa sarjikAkSArametattailaM vipAcayet / kAyaphala, karajabIja, DhAka (palAza ) ke bIja, tiktatumbIkRtAvattiyavendrasvarasena c|| mUlIke bIja, tulasIke bIja, pittapApar3A, nAgara- tainAbhyaJjanenaiva dadyAdarnAmazAntaye // For Private And Personal Use Only
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [546] kar3avI tUmbIke bIja kA tela, alasIkA tela, akharoTakA rasa, saMbhAlu kA rasa aura gAyake gobarakA rasa 40-40 tole tathA seMdhA namaka 1 | tolA, dantImUla 2 || mAze aura sajjIkhAra 2 // [ phakArAdi mAze lekara sabako ekatra milAkara pakAveM / jaba le 1 telamAtra zeSa raha jAya to use chAna aat tUmbIke garbha (gUde ko indrayavake rasa meM pIsakara battI banAveM aura use isa tailase tara kara leN| ise gudAmeM rakhane se arza kA nAza hotA hai / iti phakArAditailaprakaraNam / atha phaMkArAdyariSTaprakaraNam / (4533) phalAriSTaH ( ca. saM. / ci. a. 14 arza ci.; ga. ni. / grahaNya. ) harItakIphalaM prasthaM prasthamAmalakasya ca / vizAlAyA dadhitthasya pAThAcitrakamUlayoH // dve dve pale samApothya dvidroNe sAdhayedapAm / pAdAvazeSe pUte ca rase tasmin pradApayet // seisi dei vaidyaH saMsthApya ghRtabhAjane / pakSasthitaM pivedenaM grahaNyarzo vikAravAn / / hRtpANDurogaM plIhAnaM kAmalAM viSamajvaram / varcomUtrAnilakRtAn vibandhAnagnimAIvam // kAsaM gulmamudAvartta phalAriSTo vyapohati / amisandIpano hyeSa kRSNAtreyeNa bhASitaH || Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hare aura AmalA 1-1 sera, indrAyana ke phala, thakA phala, pAThA aura cItAmUla 10-10 tole lekara sabako kUTakara 64 sera pAnI meM pakAveM / jaba 16 sera pAnI zeSa raha jAya to chAnakara usameM 6 | sera gur3a milAkara yathAvidhi miTTIke cikane baratameM bharakara usakA mukha banda karake rakha deM / evaM 15 dina pazcAt chAnakara botaloM meM bhara leM / yaha ariSTa grahaNI, arza, hRdroga, pANDu, plIhA, kAmalA, viSamajvara, vAyu tathA malamUtrakA avarodha, agnimAMdya, khAMsI, gulma aura udAvartakA nAza tathA agniko dIpta karatA hai / iti phakArAcariSTaprakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhUpamakaraNam ] [547] - - - - - - - - - - - tRtIyo bhaagH| atha phakArAdidhUpaprakaraNam / (4534) phiraGgazamanIvaTI (dhUpaH) / sa saptabhirvA divasaizca tasmA (bhai. ra. / pariziSTe) dvimucyate'mlaM lavaNaM tyajezcet / / 11-1 // tole zuddha pArada gandhakakI kajalI karSadvayaM zrIzivayozca vIrya | banAkara usameM 1 / tolA cAvalAMkA mahIna cUrNa makSapamANAni ca taNDulAni / milAveM aura phira use kharaiTIke svarasa meM ghoTakara piSTvA valAyAH svarasaizca sapta sabakI 21 goliyAM bnaaveN| vinA vaTI: sptdinainiyojyaaH|| inameM se 1-1 golIkI dhUnI nitya prati 3 vaTItrayasyApi niSevya nityaM bAra lenese Atazakake ghAva bhara jAte haiM / khaTAI dhUmana yo bAba phirnnrogii| / aura namakase parahez2a karanA cAhiye / iti phakArAdidhUpabhakaraNam / atha phakArAdirasaprakaraNam / (4535) phiraGgavAtakesarIrasaH kalauMjI kA cUrNa aura muradAsiMga 3-3 TaMka (vai. 2. / phiraGga.) (15-15 mAze) lekara dAnAMko acchI taraha kharala kareM aura phira usameM 45 mAze purAnA gur3a kAlAjAjI ca kaSTha TaGkayAmata eyr| | milAkara sabako 15 goliyAM banArve / ubhayoH sArdvaguNitaM gurDa jIrNa viniHkSipet / / inameMse prati dina prAtaH tathA sAyaGkAla snycye sarvamekatra guTIH paJcadazAcaret / 1-1 golI nigalane se 7 dinameM Atazakake mAtaH sAyaM ca bhoktavyA guTikA saptavAsaram / / | samasta vikAra naSTa ho jAte haiM / Atazaka ke liye godhUmaroTikAsapiyuktA bhakSyA tu kevlaa|| isase uttama aura koI auSadha nahIM hai / phirajanitAH sarvopadravA yAnti saMkSayam // / pathya-kevala gehUMkI roTI aura ghI khAnA nAstyanena samo yogaH phiraGgajanite gade / / / cAhiye / anya koI cIz2a bhI na khAnI cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [548] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [phakArAdi AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA A AA (noTa----isa para tanika bhI kupathya honase / rajanIkezaratruTayo jArayugmaM vaanikaa| muMha A jAtA hai|) candanadvitaya kRSNA vAMsA mAMsI ca patrakam / / (4536) phiraNazamanIvaTI arddhakarSamitaM sarva cUrNayitvA ca nikSipet / (bhai. ra. / pariziSTe) tatsarvaM madhusarpiyo dvipalAbhyAM pRthakya / / uDekapAradamita khadirAdviTara madayedaya tatlAdedadakamita naraH / mAkArakAdikaramA vighRSya spt| vraNaH phiraGgarogotyastasyAvazyaM vinazyati // kRtvA vaTIzca khalu mAkSikarAmaTa anyo'pi cirajAto'pi prazAmyati mahA ghnnH| mAtaH phiraNazamanAya gileca nityam / / etadbhakSayataH zotho mukhasyAntana jAyate // kaTamle ca parityAjye bhojyaM rUkSa vishesstH| varjayedatra lavaNamekaM vizativAsarAn / / samidivasanaNAM phirato nazyati dhruvam // ___ zuddha pArada, zuddha gandhaka aura katthA 1-1 zuddha pArada 5 mAze, katthA 10 mAze aura karSa ( 11-1 / ) tolA lekara tInoMkI kajalI akarakarekA cUrNa 10 mAze lekara tInoMko ekatra banAveM tatpazcAt usameM AdhA AdhA karSa haldI, milAkara kharala kareM phira usameM 15 mAze zahada kesara, choTI ilAyacI, donoM jIre, ajavAyana, sapheda DAlakara acchI taraha ghoTakara sabakI 7 goliyAM aura lAla candana, pIpala, vaMsalocana, jaTAmAMsI banA leN| aura tejapAtakA pUrNa milAkara sabako acchI taraha inameM se nitya prati prAtaH kAla 1-1 golI kharala kareM aura phira usameM 10-10 tole zahada nigalanese 7 dinameM phiraMgaroga (Atazaka) avazya aura ghI milAkara surakSita rakheM / naSTa ho jAtA hai| apathya-tIkSNa aura spaTTI cIz2oM se / isameM se nityaprati AdhA karSa auSadha sevana parahez2a aura vizeSataH rUkSa bhojana karanA caahiye| karanese Atazakake ghAva tathA anya prakArake purAne (4537) phirArarasA aura bar3e bar3e dhAya bhI avazya naSTa ho jAte haiM / (bhA. . ma. khaM. phirArogA.) isake sevanase mukhameM zotha utpanna nahIM hotaa| pAradaH karSamAtraH svAtAvamAtra tu gandhakam / paraheja--21 dina taka lavaNa na khAnA sAvanmAtrastu khadirasteSAM kuryAttu kajjalIm // cAhiye / iti phakArAdirasamakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mibhaprakaraNam tRtIyo bhaagH| [549] atha phkaaraadimishrprkrnnm| (4538-39) phaladrAva: (ga. ni. / vAjInAraNA.) saJcUrNya zuNThI saguDAM ca nistvacaM ___ kRtvA ca pakAmraphalaM hi nipkulam / gharme dhRtaM tadravati dviyAmAta sazarkaraM pAnakayogyamuttamam / / jambUtvacAvahimarIcadUrvA cUrNenapakvaM kadalIphalaM ca / zreSThena yuktaM pravilipya nistvacaM gharme dhataM dvAvamupaiti yAmAta // (1) pake Ameko chIlakara unakA gUdA utAra leM aura usameM moTha tathA guDakA cUrNa milAkara | dhUpa meM rakha deN| 2 paharameM AmradrAva taiyAra ho jaaygaa| ise zIzImeM bharakara surakSita rakkheM / ise khAMDake zaryatameM DAlakara pInA cAhiye / (2) jAmanakI chAla, cItA, kAlImirca, dUraghAsa aura triphalAke samAna bhAga mizrita cUrNako kelekI chilakerahita phaliyoM para lepa karake dhUpameM rakha deM to 1 paharameM unakA pAnI ho jaaygaa| iti phakArAdimizraprakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [550] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [bakArAdi atha bkaaraadikssaayprkrnnm| (4540) yakulaprayogaH raktAtisArake rogIko dinameM berIke pattoMkA (vai. ma. ra. / paTala 6) | rasa aura rAtriko seThi tathA kadambakI chAlakA kAtha bakulajaTAbhavakalkaH payasA pIta: prage tridinm| | pAnA cAhiye / dRDhataramUlAn kurute dantAn vRddhasya kimuta isase 3 dinameM raktAtisAra naSTa ho jAtA hai| bAlAnAm // (4543) padarImUlakalkaH maulasirIkI jar3akI chAlako dUdhake sAzca / (zA. dha. / khaM. 2 a. 5; va. se. / ati.) pIsakara usImeM milAkara 3 dina taka prAtaHkAla | badarImUlakalkena tilaphalkazca yojitaH / sevana karanese vRddhoMke dAMta bhI dRr3ha ho jAte haiN| madhukSIrayutaH kuryAdraktAtIsAranAzanam // (4541) badarIpatrayogaH berIkI jar3akI chAla aura tilAMko pIsakara dUdhameM milA leM aura usameM zahada DAlakara rogIko (vR. mA. / svara.; yo. ra. / svarabhe.; yo. pilA deN| ta. / ta. 31) isase raktAtisAra naSTa hotA hai| badarIpatrakalkaM vA ghRtabhRSTaM sasaindhavam / / / (4544) pannUlapallavayogaH svaropaghAte kAse ca lehamenaM prayojayet // (rA. mA. / rAjayakSmA.) ___ berIke pattoMko pIsakara ghImeM bhUna leM aura | babUlapallavacayaM salilena sArthausameM seMdhAnamaka milAkara rogIko cttaaveN| mApiSya yaH pivati tasya kuto'tisaarH| isase svarabhaMga (galAbaiThanA) aura khAMsIkA kokara ( babUla ) ke pattoMko pAnIke sAtha nAza hotA hai| pIsakara pInese atisArakA nAma bhI nahIM rhtaa| (4542) yadarIpallavarasayogaH (4545) banyUlarasakriyA (vai. ma. ra. / paTala 6) (va. se. / udararo.) badarIpallavarasaM pibedraktAtisAravAn / | banyUlasya tvacaM zreSThAM kAthayetsalilena tu / zuNThIkadambatvakkAthaM pibedrAtrau dinatrayam // / punaH pacetkaSAyantu yAvatsAndratvamAgatam // For Private And Personal Use Only
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [551] - tatpimettakrasaMyukta takrabhojI mitAzanaH / gavAM stanIsaMyutakalkametat nihanyAdAzu yogo'yaM jalodaramapi dhruvam // pAnaM hitaM pittakaphAtmake ca // kIkarakI chAla aura triphaleko kUTakara ATha | kharaiTI, choTI aura bar3I kaTelI, mulaiThI, gune pAnImeM pakAveM / jaba cauthA bhAga pAnI zeSa / bAsA, kUTha, nImakI chAla aura munakkAkA kalka raha jAya to usako chAnakara punaH pakAkara gAr3hA | sevana karanese pittakaphaja khAMsI naSTa hotI hai| kara leN| (4549) balAdikalka: (3) ise takake sAtha pIne aura kevala taka para (yo. ra.; uraHkSa.; ga. ni.; vR. mA. / rA. ya.; hI saMyamake sAtha rahane se jalodara taka bhI avazya ___ bhA. pra. ma. kha.; vR. ni. r.| kSaya.) / zIghra hI naSTa ho jAtA hai| | balA vidArI zrIparNI bahuputrI punarnavA / (4546) yancUlyAdisvarasayogaH payasA nityamabhyastAH zamayanti kSatakSayam // (vR. ni. ra. / atIsA.) / kharaiTI, vidArIkanda, khambhArIkI chAla, zatAvara sthUlabandhUlikApatrarasaH pAnAdvadhapohati / / aura punarnavA ko dudhameM pIsakara pInese kSata kSayakA sarvAtisArAn zyonAkakuTajatvagrasoya vA // nAza hotA hai| ___bar3e babUla ke pattoMkA rasa athavA aralu yA kur3ekI chAlakA rasa pInese sarva prakArake atisAra (4550) balAdikalkaH (4) naSTa hote haiN| __(vR. ni. ra. / strIro.) (4547) balAdikalkaH (1) balAcAMzumatIdrAkSA uzIraM tiktarohiNI / (yo. ra. / pradara.; vR. mA. / pradara; | lavaNaM candanaM kRSNA sArivA lodhasaMyutA // va. se. / strIro.) etatkalkaM samadhukaM paayyettndulaambunaa| pradaraM hanti balAyA mUlaM dagvena saMyutaM piitm| tryahAtmazamayatyeSa yoSitAM paittikaarujH|| kuzavATayAlakamUlaM taNDulasalilena raktAkhyam // kharaiTI, zAlaparNI, munakkA, khasa, kuTakI, kharaiTIkI jaDako dUdha ke sAtha pIsakara usImeM seMdhAnamaka, lAla candana, pIpala, sArivA, lodha milAkara pInese pradara naSTa hotA hai| | aura mulaiThI samAnabhAga lekara sabako ekatra pIsakara kuza aura kharaiTIkI jahako cAvaleoke dhovana | cAvaleki dhovanake sAtha pilAnese striyoMkA pittaja ke sAtha pIsakara pInese raktapradara naSTa hotA hai / pradara 3 dinameM hI naSTa ho jAtA hai| (4548) yalAdikalka: (2) (4551) balAdikAtha: (1) (hA. saM. / sthA. 3 a. 12) (va. se. / vAtA.) balAbRhatyau madhukaM vRSaM ca balAmUlabhRtaM toyaM saindhavena samanvitam / tathaiva kuSThaM picumandakaM ca / / bAhuzoSagate vAyau manyAstambhe ca zasyate // For Private And Personal Use Only
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [552] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [rakArAdi kharaiTIkI jar3ake kAthameM seMdhA namaka milA- kharaiTI, punarnavA ( bisakhaparA ), araNDakI kara pInese bAhuzoSa aura manyAstambha kA nAza jar3a, donoM prakArakI kaTailI aura gokharuke kAthameM hotA hai| seMdhA namaka aura hIMga milAkara pInese vAtajazUla (4552) balAdikAya: (2) | naSTa hotA hai| (vR. mA.; va. se.; va. ni. ra.; ga, ni.; yo. r.| (4555) balAdiphAyaH (5) kAsA.; vR. yo. ta. / ta. 78) ( bhA. pra.; va. se. / vAtavyAdhi.) balAdvipRhatIdrAkSAvAsAbhiH kathitaM jlm| | mUlaM balAyAstvaya pAribhadraM pittakAsApahaM peyaM zarkarAmadhuyojitam // __ tathAtmaguptAsvarasaM pibedvaa| ___ kharaiTI, donoM prakArakI kaTelI, munakkA aura nasyantu yo mAparasena bAseke kAthameM zahada tathA mizrI milAkara pInese dadyAnmAsAdasau vjrsmaanbaahuH|| pittaja khAMsI naSTa hotI hai| kharaiTIkI jar3a aura nImakI chAlakA athavA (10 tole kAthameM 11-1 / tolA zahada / kAMcakA svarasa pIne aura ur3adake kAthakI nasya aura mizrI milAne cAhiye / ) | lenese 1 mAsameM bAhazoSa roga naSTa hokara bAhu vanake samAna dRr3ha ho jAtA hai| (4553) balAdikAthaH (3) (4556) palAdikAya: (6) (vaM. se. / jvarA.) (ga. ni. / jvarA.) balAbhAryamRtairaNDacandanozIra prpttaiH| balApaTolatriphalAyaSTayAhAnAM vRSasya ca / upakulyAndahIveraiH kaSAyazca pivetttH|| kAyo madhayutaH pIto hanti pittakaphajvaram // parvabhedaziraHkampaM vAtapittajvaraM jayet // kharaiTI, paravala, harI, baher3A, AmalA, mulaiThI kharaiTI, bharaMgI, giloya, araNDakI jar3a, | aura bAseke kAthameM zahada milAkara pInese pittalAlacandana, khasa, pittapApar3A, pIpala, nAgaramothA | | kaphaja jvara naSTa hotA hai| aura sugandhabAlAkA kAtha pInese parvabheda ( jor3oM (4557) balAdikSIram kA TUTanA), zira kAMpanA aura vAtapittajvara kA (va. se. / atisArA.) nAza hotA hai| balAvizvazRtaM kSIraM guDatelAnu yojitam / (4554) balAdikAya: (4) dIplAni pAyayetyAtaH sukhadaM vrcsaatye|| (vR. yo. ta. / ta. 94; vR. mA.; va. se.; yadi atisArameM malakSaya ho gayA ho aura yo. ra. / zUlA.) rogIkI agni dIpta ho to use kharaiTI aura sAMThase blaapunrnvairnnddbRhtiidvygokssuraiH| pakAye huve dUdhameM guDa aura taila milAkara pilAnA kAyaH sahichulavaNaH pIto vAtarujaM jayet // caahiye| For Private And Personal Use Only
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [553] (4558) palAsiddhakSIram / bhigokara rakha deM aura use prAtaHkAla pIsakara ( hA. sa. / tR. sthA. a. 10) tailameM milAkara rogIko pilaaveN| balAzcadaMSTrAmalakIphalAni ___ yaha prayoga zveta kuSThako naSTa karatA hai| drAkSA madhukaM mathuyaSTikAnAm / (4561) bAkucIbIjayogaH sida payaH pAnamidaM hitaM syAt / (ga. ni. / kuSThA.; vR. yo. ta. / ta. 120) pitte sarate manujasya zAntyai // vibhItakatvaGmalayajaTAnAM kharaiTIkI jar3a, gokharu, AmalA, munakkA, / kAthena pItaM guDasaMyutena / mahuvA aura mulaiThIse siddha dUdha pInese raktapitta AvalagujaM bIjamapAkaroti roga naSTa ho jAtA hai| citrANi kuSThAnyapi puNDarIkam / / ( samAna bhAga mizrita oSadhiyAM 5 tole, ! baher3ekI chAla aura kaThUmara ( kaThagUlara )kI dUdha 1 sera, pAnI 4 sera / sabako ekatra milA- jaDako chAlake kAthameM gur3a milAkara usameM bAbakara pAnI jalane taka pkaayeN|) cIke bIjoMkA kalka DAlakara pInese zvetakuSTha aura puNDarIka kuSTakA nAza hotA hai / (4559) yalyamahAkaSAyaH (4562) yAlakAdikalkaH ( ca. saM. / sUtrasthAna a. 4 ) (ga. ni. / arza.) endrapabhyatirasarghyaproktApayasyAzvagandhAsthirA bAlakaM zRGgaberaM ca pAyayettaNDulAmbunA / rohiNIbalAtibalA iti dazemAni balyAni ni madhuyuktaM prazamayedarzaH pittasamudbhavam // bhavanti / ___indrAyana, kAMca, zatAvara, mApaparNI, vidArI- | sugandhabAlA aura sAMThako cAvaleoke pAnImeM kanda ( yA kSIrakAkolI ), asagandha, zAlaparNI, / | pIsakara usameM zahada milAkara pInese pittaja arza kuTakI, balA ( kharaiTI) aura atibalA ( kNghii)| kA nAza hotA hai| ina daza cIz2oMke yogako 'balyamahAkapAya' (4563) bibhItakapuTapAka: kahate haiN| (zA. dha. / kha. 2 a. 1; vR. maa.| kAsA.; (4560) yAkucikAprayogaH ga. ni. / kAsa.; vai. ra. / jvara.) (vai. ma. / paTala 11) bibhItakaM ghRtAbhyaktaM gozakRtpariveSTitam / kalitvaka sAdhite toye vAsitA nizi baakucii| svimamanau haretkAsaM dhruvamAsyavidhAritam / / piSTvA tailena pItA ca citrazatruvinaziAnI // baher3eke phaleko ghImeM tara karake unake Upara rAtriko baheDeko chAlake kAthameM bAbacIko gAyakA gobara lapeTa deM aura phira unheM kaNDoMkI For Private And Personal Use Only
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 554] mandAgnimeM dabA deM / jaba ve acchI taraha svedita ho jAyaM to nikAlakara unakI chAla utAra leM / isameM se jarA jarAsA Tukar3A muMha meM rakhakara rasa cUsanese khAMsI naSTa hotI hai / (4564) vibhItakAdikAthaH bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / (ga. ni. / jvara. ) bibhIto vyAdhighAtatha kaTukA triphalA nizA / kAtho hanti tRSAM dAhaM jvaraM ca viSamaM drutam // baher3A, amalatAsa, kuTakI, harra, baher3A, AmalA aura haldokA kAtha tRSA, dAha aura viSamajvarako naSTa karatA hai / (4565) bibhItakAdikAthaH (bR. mA.; va. se.; vR. ni. ra. | netra.; yo. ra. netra. ) farida zivAdhAtrI paTolAriSTavAsakaiH / kAtho guggulunA peyaH zophazUlAkSipAkahA / / | baher3A, harra, AmalA, paravala, nImakI chAla aura bAseke kvAthameM gUgala milAkara pInese zodha aura zUyukta netrapA naSTa ho jAtA hai / (4566) bilvapaJcakakkAthaH (bhai. ra. / jvarA. ) zAlaparNI pRzniparNI balA vilvaM sadADimam / vilvapaJcakamityetat kAthaM kRtvA pradApayet // atisAre jvare chadya zasyate vilvapaJcakam // zAlaparNI, pRSTaparNI, kharaiTI, belachAla aura anArakI bakalIkA kAtha atisAra, jvara aura chArdakA nAza karatA hai 1 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / (4567) bilvapatrarasAdiyogaH [ bakArAdi (bR. mA. va. se., yo. ra.; vR. ni. ra. 1 zothA.) bilvapatrarasaM pUtaM soSarNa zrayayau tridoSaje / viTsa caiva durnAmni vidadhyAtkAmalAlu ca // belapatra rasako chAnakara usameM kAlI mircakA cUrNa milAkara pIne se tridoSaja zotha, malAvarodha, arza aura kAmalAkA nAza hotA hai / (4568) bilvamUlAdikaSAyaH ( ga. ni. / mUtrAghAta . ) bilvAragvadhamUlAnAM mUtrakRcchrI dinatrayam / zRtaM zItaM pibetsamyakkaSAyaM samprasAdhitam // bela aura amalatAsakI jar3ake kAthako ThaNDA karake 3 dina taka pIne se mUtrakRcchra roga naSTa ho jAtA hai I (4569) bilvamUlAdikAtha: ( va. se. / bAla. ) bilvamUlakaSAyeNa lAjAcaiva sazarkarAH / Aloya pAyayedvAlaM chatIsAranAzanam // velakI jar3akI chAlake kAthameM dhAnakI atitar cUrNa aura khAMDa milAkara use acchI taraha AloDita karake pilAne se bAlakoMkI chardi aura atisArakA nAza hotA hai / (4570) bilvazalATuyogaH ( ga. ni.; vR. mA. / grahaNya. ) zrIphalazalATukalko nAgaracUrNena mizritaH For Private And Personal Use Only saguDaH / grahaNIgadamatyugraM takrabhujAM sammato jayati //
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kapAyaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [555] belagirIke kalkameM sAMThakA cUrNa aura gur3a / salAIse eka bindUke barAbara dAga denA cAhiye / milAkara sevana karane tathA taka para rahanese bhayaGkara evaM bAlakako belakI jar3akI chAla, nAgaramothA, grahaNI roga bhI naSTa ho jAtA hai| pAThA, hara, baher3A, AmalA aura choTI tathA bar3I (4571) bilbAdikaSAyaH kaTelIke kAthameM gur3a milAkara pilAnA caahiye| (ga. ni.; va. se.; vR. ni. ra.; yo. ra. / atisArA.), (4574) bilvAdikAthaH (3) bilvskyvaambhodvaalkaativissaakRtH|| (hA. sa. / tR. sthA. a. 7) kapAyo hantyatIsAraM sAmaM pittasamudbhavam / / bilvAgnimanpacitrakanAgarAzca belagirI, indrajau, nAgaramothA, sugndhvaalaa| eraNDahiGgu saha saindhavakaM samAMzam / aura atIsakA kAtha Amayukta pittAtIsArako | kAtho nihanti kaphajodbhavazulasaGgha naSTa karatA hai| sadyastathaiva jaTharAnalavardhanaM ca // (4572) pilvAdikAthaH (1) belachAla, araNI, bAsA, cItA, soMTha, ara(va. se. / atIsArA.) NDakI jar3a, hIMga aura seMdhA namakakA kAtha sevana karanese kaphajazUla zIghra hI naSTa ho jAtA tathA bilvaM vatsakabInAni pAThAhiGgazivAnvitA / agni dIsa hotI hai| vAtazleSmAtisAreSu kaSAyaM pAcanaM pibet // ___ belagirI, indrajau, pAThA aura harake kAthameM (4575) bilvAdikAthaH (4) hIMga DAlakara pInese vAtakaphaja atisArakA nAza (ca. saM. / ciki. sthAna a. 19) hotA hai / yaha kAtha pAcaka hai| bilvaM karkaTikA mustamabhayA vizvabheSajam / (4573) bisvAdikAyaH (2) | vacA viDaGga bhUtIkaM dhAnyakaM devadAru ca // ( yo. ra.; vR. ni. ra. / bAlaro.) kuSThaM sAtiviSA pATA cavyaM kaTukarohiNI / aminA svedayedvApi dAhayeca zalAkayA / pippalI pippalImUlaM citrakaM hastipippalI / jaThare bindukAkAraM pRSThabhAge yathA dhruvam // yogAH zlokAvihitAzcatvArastAn pryojyet| bilvamUlakaM nIrado kI gRtAleSmAtisAreSu kAyAgnibalavardhanAn // phalaM tathA siMhikAdvayam / (1) belagirI, kAkar3AsiMgI, nAgaramothA, gauDamizritaM kAyitaM samaM harra aura setth| pAyayecchi phullikApaham // (2) baca, bAyabiDaMga, ajavAyana, dhaniyA utphullikA rogameM bAlakake peTa para seka aura devadAra / karanI cAhiye tathA usake peTa aura pIThapara garma (3) kUTha, atIsa, pAThA, cava, kuTakI / For Private And Personal Use Only
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [556] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [bakArAdi (4) pIpala, popalAmUla, cItAmUla aura / belachAla, araNIkI chAla, aglu aura khambhAgajapIpala / ye cAroM kAtha kaphAtisArakA nAzarI tathA pADhalakI chAla ke kAthameM zahada milAkara aura agni tathA balakI vRddhi karate haiN| pilAnese medavikAra naSTa hotA hai| (4576) bilvAdikAthaH (5) (4579) bilvAdikAtha: (8) ( va. se.; ca. da.; bhA. pra.; bAlaro.; yo. ci. / (va. se.; vR. mA.; vR. ni. ra. / tRSA. ) kAthA.; yo. ta. / ta. 77 ) bilbADhakIdhAtakIpaJcakolabilvaM ca puSpANi ca dhAtakInAM / darbheSu siddhaM kaphajAM nihanti / jalaM salodhaM gajapippalI c| hitaM bhavecchardanameva cAtra kAthAvalehau madhunA vimizrI taplena nimbaprasavodakena / / bAleSu yojyAvatisAriteSu // belachAla, arahara, dhAyake phUla, pIpala, pIpabelagirI, dhAyakephUla, sugandha bAlA, lodha lAmUla, cava, cItA, seAMTha aura dAbhakA kAtha sevana aura gajapIpalake kAthameM zahada milAkara pilAne karanese kaphaja tRSA naSTa hotI hai| yA inake varNako zahada meM milAkara caTAnese bAla- kaphaja tRSAmeM nImake phUlAMkA uSNa kAtha keAMkA atisAra naSTa hotA hai| pilAkara vamana karAnA bhI hitakAraka hai| (4577) vilvAdikAthaH (6) (4.580) cilvAdikAthaH (9) ( bhA. pra.; yo. ra. / chardiro.; vR. yo. t.| ta. (vR. ni. ra.; vR. mA.; ga. ni.; ba. se. / ati83; zA. dha. / dvi. kha. a. 2) sArA.; yo. ra. / zophAtisAra. ) bilvatvaco guDUcyA vA kAthA kSaudreNa sNyutH| bilvacUtAsthiniyUhaH pItaH sakSaudrazarkaraH / chardi tridoSajAM hanti parpaTaH pittajAM tathA // nihanyAccharyatIsAraM vaizvAnara ivAhutim // belakI chAla yA giloyake kAthameM zahada belagirI aura AmakI guTalIke kAthameM zahada milAkara sevana karanese tridoSaja chardi, aura pita- aura khAMDa milAkara pInese chardi aura atisAra pApaDeke kAthameM zahada milAkara pilAne se pittaja | turanta naSTa ho jAte haiN| chardi naSTa hotI hai| (4581) bilvAdikkAthaH (10) (4578) vilvAdikAthaH (7) (vR. ni. ra.; / ajIrNA, ) ( zA. dha. / kha. 2 a. 2) bilvanAgaraniHkAyo hanyAcchadivicikAm / bilvomimanyaHsyonAkaH kAyamarI pATalA tthaa| bilvanAgarakaiDaryakAthaH syAdadhiko guNaiH // kAya eSAM jayenmedodoSaM saudreNa sNyutH|| belagirI aura seThikA kAtha chardi aura visU For Private And Personal Use Only
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kapAyaprakaraNam tRtIyo bhAgaH / {557] cikAko naSTa karatA hai / tathA belAgarga, sAMTa (4585) bilvAdikAtha: (14) aura kAyaphalakA kAtha chardi aura visUcikAmeM | ( yo. ra.) isase bhI adhika guNakArI hai| vilvAnimanyapakaM vA pATalyA nAgareNa vaa| (4582) pilvAdikAya: (11) siddhamambu pibecchIta garbhiNI vAtaroganut / / (5. 2.; yo. 2.; 3. na. ra.; va. se. / Ata bAra balachAla aura araNIkA athavA pADhala aura sAra.; vR. yo. ta. / ta. 65) seThikA kAtha ThaNDA karake pilAnese garbhiNIke / vAtajaroga naSTa hote haiN| vilvyaalkbhuunimbguddciidhaanynaagraiH| / kuTajAbdayutaH kAtho jvarAtIsArazUlanut // / (4586) vilvAdikSIrama ___belagirI, sugandhabAlA, cirAyatA, giloya, (va. se. / jvarA.) dhaniyA, soMTha, kur3ekI chAla aura nAgaramothekA sAdhitaM bilva pezIbhirmalenA'maNDakasya ca / kAtha jvarAtisAra tathA zUlako naSTa karatA hai| sadho hanti payaH pItaM jvaraM samparivartikam // (4583) dilyAdikAyaH (12) belagirI aura araNDakI jar3ase siddha dUdha pilAnese jIrNajvara zIghra hI naSTa ho jAtA hai| (ga. ni. / jvarA.; bhai. ra. / jvraa.)| vilvAdipazcamUlI ca guDUcyAmalakaM tyaa| ( donoM oSadhiyAM 1 / -1 / tolA, godugdha / 40 tole, pAnI 2 sera / sabako ekatra milAkara kustummaruyuto thepa kapAyo vAtike jvare // pAnI jalane taka pakAkara chAna leN|) bela, aglu, khambhArI. pADhala aura aranIkI (4587) yilvAdiyogaH chAla tathA giloya, AmalA aura kustumbaru / ( naipAlI dhaniye ) kA kAtha dAtajvarako naSTa | ( vR. ni. ra.; va. se.; yo. ra. / atisArA.) karatA hai| bilvaM chAgapayaH siddhaM sitAmocarasAnvitam / | kaliGgacUrNasaMyuktaM raktAtIsAranAzanam // (4584) vilvAdikAyaH (13) / belagirIse bakarIkA dUdha pakAkara usameM ( yo. ra. / yoniro.; va. se. : strI. ) mizrI aura mocarasa tathA indrajaukA cUrNa milAkara bilvamArkavaja bIjakalkaM madyena pAyayet / / pInese raktAtisAra naSTa hotA hai| tena yonigataM zUlamAzu zAmyati yoSitAm // (belagirI 2 // tole / dUdha 40 tole / vela aura bhaMgarake bIjAMko pIsakara madyake pAnI 2 sera / sabako ekatra milAkara pAnI jalane sAtha pInese striyoMkA yonizUla turanta naSTa ho taka pakAkara chAna leM / gocarasa aura indrajaukA jAtA hai| cUrNa 1-1 mAzA / ) For Private And Personal Use Only
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [558] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [sakArAdi - - - -- - (4588) visvAdisiddhapayaH (4590) bilvAdhAicyotanam (ba. se. / praha.; yo. ra. / prahaNya.) (yo. ra.) bilbAbdazakrayavabAlakamocasiddha- vilvAdipaJcamUlena bRhatyeraNDazizubhiH / ___mAjaM payaH pibati yo divsaayaa| kAyazcA''icyotana koSNo vaataabhissyndnaashnH|| so'timaddhaciraja brahaNIvikAra bela, aralu, khambhArI, pADhala aura araNIkI zoSa sazoNitamasAdhyamapi kSiNoti / / | chAla tathA kaTelI, araNDamUla aura sahajanekI belagirI, nAgaramothA, indrajau, sugandhavAlA | chAlake kAthako atyanta svaccha vastrase chAnakara aura mocarasa se siddha bakarIkA dUdha tona dina usake mandoSNa rahate huve usakI bUMdeM AMkhameM taka pInese atyanta pravRddha aura raktayukta purAnI ttpkaaveN| grahaNI bhI naSTa ho jAtI hai| __isase vAtAbhisyanda naSTa hotA hai| ( pratyeka oSadhi 1 tolA / dUdha 1 sera / (4591) bIjapUrakAdikaSAyaH pAnI 4 sera / sabako milAkara pAnI jalane taka (ga. ni. / jvarA.; vR. ni. ra. / sannipAta.) pakAveM) bIjapUrakavilvAzmabhedakaM bRhatIdvayam / (4589) pilvAdisvedaH ekaikAMzamayeraNDamUla cASTaguNIkRtam // (va. se. / karNa.) kAyo gomUtrasaMyukto viddsauvrclaanvitH| bilvairnnddaarkvrssaabhuuddhiyonmttshibhiH| hastizUle sAnAhe tvabhinyAsajvare tathA // vastagandhAzvagandhAbhyAM srkaariiyvrennubhiH|| bijau rekI jar3akI chAla, belachAla, pakhAna bheda, AranAlabhRterabhirnADIsvedaH pryojitH| aura donoM prakArakI kaMTelI 1-1 bhAga tathA kaphavAtasamutyAnaM karNazUlaM nivArayet // araNDamUla 8 bhAga lekara sabako ekatra milAkara belachAla, araNDakI jar3a, arkamUla, punarnavA | kUTa le / ( sAThI ), kaitha, dhatUrA, sahajanekI chAla, aja- inake kAthameM gomUtra aura viDanamaka tathA moda, asagandha, araNI, indrajau aura reNukA saJcala ( kAlA namaka ) milAkara pilAnese hRdaya aura samAna bhAga lekara kUTakara sabako 8 gunI kAMjI bastIkI pIr3A, aphArA aura abhinyAsa jvara naSTa meM pakAveM / jaba AdhA bhAga kAMjI zeSa rahe to | hotA hai / use chAnakara usase kAnako nADI svaMda de|| (4592) yojapUramUlayogaH ( kAnameM rakhara AdikI nalIkI sahAyatA se usakI / (ga. ni. / mUtrA.) bhApa pahuMcAveM / ) | zItena vAriNA ghRSTA bIjapUrasya mUlikA / isase kaphavAtaja karNazUla naSTa ho jAtA hai| pItA pAtayate vegAnmehanAnmUtrazarkarAm / / For Private And Personal Use Only
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kapAyapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [559] bijaure nIbUkI jar3ako zItala jalameM ghisa- alabetake kAthameM biDanamaka milAkara pIne kara pInese zarkarA zIghra hI pezAbake sAtha nikala yA hIMga aura sajjIvArako takrake sAtha sevana karane jAtI hai| se bhI gulma naSTa ho jAtA hai| (4593) bIjapUrarasayogaH (4596) bIjapUrasvarasayogaH (vR. ni. ra. / karNa.) | (zA. dha. / khaM. 2 a. 1; yo. ra. / zUlA.) svarjikAcUrNasaMyukta bIjapUrarasaM kSipet / bIjapUrarasaH pAnAnmadhukSArayuto jayet / karNasAvarujAdau tu prazastaM nAtra sNshyH|| pAhadvastizUlAni koSThavAyuM ca dAruNam / / bhijo reke rasameM sajjIkhAra milAkara kAnameM bijora nIbUke rasameM zahada aura javAkhAra DAlanese karNavAva aura karNapIr3A AdikA avazya | milAkara pInese pasalI, hRdaya aura bastikA zUla nAza ho jAtA hai| | tathA koTekI dussAdhya vAyukA nAza hotA hai / (4594) yIjapUrarasayogaH (4597) vIjapUrAdipAcanakaSAyaH (ga. ni. / zUlA.) (zA. gha. / a. 2.; vR. yo. ta. / ta. 59) supakabIjapUrasya rasaH saindhvmishritH| vIjapUrazivApathyAnAgaragranthikaiH zRtam / pItaH pathyAzino hanti hRcchUlamatidAruNam // sakSAraM pAcanaM zleSmajvare dvAdazavAsare // __bijaure nIMbUke rasameM seMdhA namaka milAkara bijaure nIbUkI jar3akI chAla, AmalA, harra, pIne aura pathya pAlana karanese dAruNa hRcchula bhI sAMTa aura pIpalAmUlake kAthameM javAgvAra milAkara naSTa ho jAtA hai| kaphavarameM bArahaveM dina pInA cAhiye / yaha kAtha jvarapAcaka hai| (4595) bIjapUrarasAdiyogaH (4598) yojapUrAdipuTapAka: (ga. ni. / gulmA.) (yo. ra. / chArda.; gA. dha. / khaM. 2 a. 1) bIjapUraraso hiGga saindhavaM viDapUrvakam / bIjapUrAmrajamyUnAM pallavAni jaTAH pRthak / lavaNaM dADimaM zuktaM sitayA vAtagulmajin // vipaceta puTapAkana kSaudrayuktazca tadrasaH // amlavetasaniryAso lavaNaM viDapUrvakam / / | chardi nivArayed ghorAM sarvadopasamudbhavAm / / rAmaThaM svarjikAkSArastakapItaM ca gulmahat / / bijaurA, Ama aura jAmanameM se kisI ekake bijau rake rasameM hIMga, seMdhA aura binamaka | pattoM yA chAlako puTapAka vidhise pakAkara usakA milAkara pInese yA sirake meM seMdhAnamaka, anArakA | rasa nikaaleN| rasa aura mizrI milAkara pInese vAtaja gulma naSTa | isameM zahada milAkara pInese sarvadoSaja bhayahotA hai| kara chArda bhI naSTa ho jAtI hai| For Private And Personal Use Only
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [560 bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [vakArAdi (puTapAka karanekI vidhi bhArata bhai. ra. bhAga lekara kAtha banAkara pilAnese bhayaGkara pittaja zUla 1 meM pRSTha 352 para dekhiye / ) | bhI turanta naSTa ho jAtA hai / (4599) bRhaNIyamahAkaSAyaH (4602) bRhatyAdikkAya: (3) (ca. saM. / sUtrasthA. a. 4) (ga. ni.; . yo. ta. : ta. 100; . ni. kSIriNI rAjakSavarka balA kAkolI kSIrakA-1 2. va. sa.; vR. mA.; yo. ra. / mUtrakRcch) kolI vATyAyanI bhadraudanI bhAradvAjI bRhatIdhAvanIpAThAyaSTImadhukAliGgakAn / payasyarNyagandhA iti dazemAni IhaNIyAni pakyA kAthaM pibenmayo kRcchre dopatrayodbhave // bhavanti // kaTelI, pRzniparNI, pAThA, mulaiThI aura indrakSIralatA, daddI, kharaiTI, kAkolI, kSIrakAko- | jokA kAtha tridoSaja mUtrakRcchUko naSTa karatA hai| lI, mahAbalA, nAgabalA (gulazakarI), banakapAsa, | (4603) bRhatyAdikAyaH (4) bidArIkanda aura vidhArA / (ca. saM. / a. 3) ina daza oSadhiyoMkA samUha bRhaNIyamahA / vRhatyau vatsakaM mustakaM devadAru mahauSadham / kaSAya kahalAtA hai / arthAta vIrya varddhaka oSadhi- kolavallI ca yogo'yaM sannipAtajvarApaham // yameiM ye oSadhiyAM mukhya haiN| __choTI aura bar3I kaTelI, kuDeko chAla, nAgara (4600) bRhatyAdikAyaH (1) mothA, devadAru, seAMTha aura gajapIpala ( yA cava) (vaM. se.; vR. mA.; vR. ni. ra. / mukharo.) kA kAtha sannipAta jvarako naSTa karatA hai| bRhtiibhuumikdmbkpshcaangglknnttkaarikaakaayH| (4604) bRhatyAdikAya: (5) __(va. se.; ga. ni. / carA.) gaNDUSastailayutaH kRmidantakavedanopazamaH // ___ banabhaMTA, bhUmikadamba, araNDamUla aura kaTelI | | bRhatI pIkara bhANi zaTI zRzI duraalbhaa| pakvA pAnaM prazaMsanti zleSmA tenopshaampti|| ke kAthameM taila milAkara usake kulle karanese kRmidanta kI pIr3A naSTa hotI hai| kaTelI, pokharamUla, bharaMgI, zaThI ( kacUra ), kAkaDAsiMgI aura dhamAsA / inakA kAtha kaphako (4601) bRhatyAdikAya: (2) naSTa karatA hai / yaha kAtha jvarameM upayogI hai| (vR. mA. / zUlA.; yo. ra. / zUlA.) (4605) vRhatyAdigaNaH bRhatyau gokssurainnddkushkaashekssubaalikaaH| (bhA. pra. / jvarA; va. se.; vR. mA.; ca. da.; ga. pItAH pittabhavaM zUlaM sadho hanyuH sudAruNam // ni.| jvarA.; ca. saM. / a. 3) __ choTI aura bar3I kaTelI, gokharu, araNDakI / bRhatI pauSkaraM bhAI zaThI zRGgI duraalbhaa| Da, kuza, kAMsa aura tAlamakhAnA samAna bhAga 'vatsakasya tu bIjAni paTole kaTurohiNI // For Private And Personal Use Only
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [561] - bRhatyAdigaNaH zastaH sanipAte kphottre| nimbAhakozAtakihArahUrA zvAsAdiSu ca sarveSu hitaH sopadraveSvapi // dvipaJcamUlIbhirasau kssaayH|| kaTelI, pokharamUla, bharaMgI, kacUra, kAkaDA- pIto hi cittabhramasannipAtaM siMgI, dhamAsA, indrajau, paravala aura kuTakI / ina nihanti rugdAhamapi prabhUtam // oSadhiyoMke samUhako 'bRhatyAdigaNa' kahate haiN| brAhmI, baca, khasa, harra, baher3A, AmalA ,kuTakI, inakA kAtha kaphapradhAna sannipAta tathA zvAsAdi kharaiTI, amalatAsa, cirAyatA, nImakI chAla, kar3avI meM hitakara hai| torI, munakkA aura dazamUlakA kaSAya pilAnese (4606) vRhatyAdigaNaH (2) | cittabhrama tathA rugdAha nAmaka sannipAta naSTa (su. / sUtrasthAna a. 38) hote haiN| bRhatIkaNTakArikA kuTajaphalapAThAmadhukaM ceti| (4608) brAhayAdisvarasayogaH pAcanIyo bRhatyAdirgaNaH pittnilaaphH|| / (vR. mA.; yo. ra.; vR. ni. ra. / unmAda.; zA. dha. kaphArocakahallAsamUtrakRcchrujApahaH // saM. / khaM. 2 a.1) bar3I kaTelI, choTI kaTailI, indrajau, pAThA aura brAhmIkUSmANDIphalapaDgranthAzaGkhapuSpikAsvarasAH mulaitthii| ina oSadhiyoM ke samUhako 'bRhatyAdigaNa' dRSTA unmAdaharAH pRthagete kuSThamadhumizrAH // kahate haiM / inakA kAtha pitta, vAyu, kapha, aruci, brAhmI, peTA, baca, aura zaMkhapuSpI / inameM se halAsa ( jI macalAnA) aura mUtrakRcchUko naSTa | kisI ekake rasameM kUThakA cUrNa aura zahada milAkaratA hai| kara pilAnese unmAda naSTa hotA hai| (4607) brAhmayAdikkAtha: ( svarasa 5 tole / kUTakA cUrNa 1 // maashaa| (vR. ni. ra.; yo. ra. / sannipAta.) zahada 2 tole / ) brAhmIvacAbhIruphalatrikeNa tiktAvalAragvadhatiktakena / yogaralAkarameM isa prayogameM nAgaramodhA adhika hai| iti bakArAdikaSAyaprakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [562] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [bakArAdi -- atha bkaaraadicuurnnprkrnnm| (4609) padacUrNayogaH (mAtrA-~6 mAze ) (rA. mA. / strI.) (4611) bandAkayogaH samaghRtaguDabhArga zlakSNakarkandhucUrNa ( vai. ma. ra. / paTala 1) pradarazamanamuktaM khAdhamAnaM vadhUnAm / / mukta khAdhamAna vadhUnAm / / bandAko bilvabhavastakreNa ghRtena vA prage piitH| beroM ke bArIka cUrNameM samAna bhAga gur3a aura viSamajvarasya vikRti jyeniHshessmtivissmaam|| ghI milAkara sevana karAnese striyAMkA pradararoga belake bandeke cUrNako takra yA ghRtake sAtha naSTa hotA hai| sevana karanese viSamajvarake kaSTasAdhya vikAra bhI (4610) badarAya cUrNam | naSTa ho jAte haiN| . (ga. ni. / parizi. cU.) badarapriphalAnAM ca vyoSasya ca paladvayam / (4612) babUrAdiprayogaH (va. se. / rasAya.) karpUrakarSoM lAjAnAM paladvAdazakaM bhavet // AbhAzca somarAjIzca samabhAgaviNitAm / elAtvapatrakANAM tu palaM syAdvaMzarocanA / | naraH kSIreNa sampItvA sa kRzaH sthUlatAM vrajet / / palASTakA vetasAmlazcatuSpalamudAhataH / / cUrNa dviguNakhaNDaM tu hRdyaM vamiharaM param / / dehakampe ca zoSe ca yogametat prayojayet / yakSmANa raktapittaM ca jvaraM ca kAsaM . | mAsamAtropayogena matimAtrAyate nrH|| ca nAzayet // medhAvI smRtimAMzcaiva valIpalitanAzanaH / / bera, hare, baher3A, AmalA, sAMTha, mirca, aura kIkara (babUla ) kI phalI aura bAvacI pIpala 10-10 tole, kapUra 11 tolA, dhAnakI samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| khIla 60 tole tathA ilAyacI, dAlacInI aura ise dUdhake sAtha sevana karanese kRza puruSa tejapAta 5-5 tole, baMsalocana-40 tole aura sthUla ho jAtA hai| isake atirikta yaha cUrNa amlabeta 20 tole tathA khAMDa ina sabase do| dehakampa aura zoSa rogameM bhI hitakArI hai| gunI lekara yathAvidhi cUrNa bnaaveN| ise lagAtAra 1 mAsa taka sevana karanese yaha cUrNa hRdayake liye hitakArI hai / tathA manuSya buddhimAn , smRtimAn , medhAvI aura balipalita vamana, rAjayakmA, raktapitta, jvara aura khAMsIko | rahita ho jAtA hai / naSTa karatA hai| (mAtrA-3 se 6 mAze tk|) For Private And Personal Use Only
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [563] - - (4613) yanyUlAdiyogaH (4616) balAdicUrNam (3) (vR. ni. r.| ati.) (yo. ta. / ta. 80) cambalapatraM sampiTa rAtrau jIradvaya hitm| / saghRtamadhubalAtrayasya cUNe karSamA bhavedbhakSyaM kaphAtIsAranAzanam // samadhusitAghRtamucaTodbhavaM vA / babUlake patte aura donoM jIre samAna bhAga samadhukamaya mASamudgapaNyoMlekara cUrNa bnaaveN| ramRtalatAmalakatrikaNTakaM vaa|| iti kathitamidaM hi puSpitAgrA isameMse nitya prati rAtrike samaya 11 tolA / caraNacatuSTayaveSTanena shissttaiH| cUrNa sevana karanese kaphAtisAra naSTa hotA hai| abhimatamasakRvyavAyabhAjA(anupAna-uSNa jala / ) miha khalu yogacatuSkamAvikalpya // (4614) balAdicUrNam (1) kAma zaktikI vRddhi ke liye:(va. se. / zlIpada.) (1) balA (kharaiTI), atibalA (kaMghI) aura nAgabalA (gaMgerana-gulazakarI) ke samAna bhAga mizrita kSIreNa prAtarutyAya pivedyastu balAdvayam / carNako ghI aura zahadameM milAkara sevana kareM / sakSIraM zlIpadAjanturasAdhyAdapi mucyate // athavA -- prAtaHkAla balA aura atibalA (kharaiTI tathA / (2) uTaGgaNake bIjoMke cUrNako samAna bhAga kaMghI) ke cUrNako dUdhake sAtha sevana karanese asAdhya | khAMDameM milAkara use ghI aura zahadake sAtha sevana slIpada bhI naSTa ho jAtA hai| kreN| yA(mAtrA-3 mAze / ) (3) mulaiThI aura mASapaNI tathA mudgaparNIkA cUrNa athavA (4615) balAdicUrNam (2) (4) giloya, AmalA aura gokharukA cUrNa ( yo. ra. / pradara.; bhA. pra. / ma. khaM. pradara.) sevana kreN| balAkatikAkhyA yA tasyA mUlaM sucuurnnitm|| yaha cAroM prayoga kAmI purupoMke liye hitalohitapradare khAdeccharkarAmadhusaMyutam // kArI haiM / kaMghI (atibalA) ke cUrNako samAnabhAga (4617) balAdicUrNam (4) khAMDameM milAkara zahadake sAtha sevana karanese rakta (va. se. / strI. ) pradara naSTa hotA hai| | balAmatibalAM caiva zarkarAM madhuyaSTikAm / (mAtrA-balAcUrNa 3 mAze, khAMDa 3 maashe| ) / kSIraM madhughRtaM caiva pItaM garbhapadaM bhavet / / For Private And Personal Use Only
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [564] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [bakArAdi ___ balA (kharaiTI), atibalA (kaMghI), khAMDa aura | tugAsamAMzaM sitatandulAnAM mulaiThIke samAnabhAga mizrita cUrNako zahada aura | piSTaM sazRGgATakamizritaM tu / dhoke sAtha cATakara Uparase dUdha pInese striyAM garbha | pAkacUrNakArdhana viyojanIyaM dhAraNa kara letI haiN| sarvAzakenAya sitA prayojyA / / ( mAtrA-3 mAze se 6 mAze taka / ) | vibhAvayeccAmalakIrasena (4618) balAdicUrNam (5) / vAratrayaM gopayasA vibhAvyam / tatosya saH samazarkarA vA (bhA. pra. / ma. khaM. soma.; yo. ra. / yoni.) ghRtena caivaM punareva bhAvyam / / balA sitAbyA madhukaM balA ca taM bhakSayetkSaudrayutaM palArdai zR vaTotyaM gajakezaraM ca / jIrNa ca bhojyaM kaTukAmlavaya'm / etanmadhukSIraghRtairnipItaM kSIraM ghRtaM vA sitazarkara vA vandhyA suputraM niyataM pramate // yavAnagodhamakazAlimaghAn / / balA (kharaiTI ), mizrI, mulaiThI, atibalA, jJAtvAgnipArka jaThare narasya (kapI), bar3ake aGkura aura nAgakesarake samAna- deyo vidhijJaiH kSayarogazAntyai / bhAga mizrita cUrNako zahada aura dhImeM milAkara pathyaH kSaye zrAntacirAbhitApadUdhake sAtha sevana karanese vandhyA strI suputrako sampIDitAnAM ca tathA ziro'au / janma detI hai| pittAturANAM rudhirakSayANAM ( mAtrA-3 se 6 mAze taka / ) __ zramAdhvasampIDitakAmalAnAm / | zvAsAturANAM madhumehinAma (4619) balAdicUrNam (6) kSINendriyANAM balakAri zastam / / (vR. ni. ra. / kSaya.; hA. saM. / sthA. 3. a. 9.) | garbho gRhItazca yayA striyA ca / balA vidArI laghupaJcamUlI tasyAH prazastaM tu balAdicUrNam / / __ paJcaiva kSIrIdrumatvaka prayojyA / balA (kharaiTI ) ke bIja, bidArIkanda, laghu punarnavAmeghatugArajazca pazcamUla (zAlaparNI, pRSTaparNI, kaTelI, kaTelA, sajIvanIthairmadhukaiH smaaNshaiH|| gokharu ), bar3akI chAla, pIpalakI chAla, gUlarakI akSamamANAni samAni kAni chAla, pilakhanakI chAla, betakI chAla, punarnavA ___sarvANi caitAni vicUrNayitvA / ( bisakhaparA ), nAgaramothA, baMsalocana, jIvantI, nimazrayettatra kaNAzatAni mudgaparNI, mASaparNI, kAkolI, kSIrakAkolI, medA, pazAzagodhUmayavAca piSTvA // | mahAmedA, jIvaka, aura RSabhaka 10-11 tolA - For Private And Personal Use Only
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [565] tathA mulaiThI 2 // tole evaM 100 naga pIpala / bhilAvA, zatAvara, saMbhAlU, asagandha aura nImakA aura 50-50 dAne jau aura gehUM, tathA 1 / paJcAGga samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| tolA sapheda cAvala aura saba auSadhoMse AdhA ise' 1 mAsa taka sevana karanese samasta siMghAr3A lekara sabako kUTa chAnakara bArIka cUrNa | prakArake kuSTa aura vAtaroga naSTa hote haiM / banAveM aura use Amaleke svarasa aura gAyake (4621) bAdacUrNayogaH dUdhakI 3-3 bhAvanA dekara sukhA leM / tatpazcAt usameM usake barAbara khAMDa milAkara sabako dhImeM (bR. mA. / mUsUri.) ghoTakara surakSita rakkheM / lihyAdvA bAdaraM cUrNa pAcanArtha guDena vaa| isameM se nitya prati 2 // tole cUrNa zahadameM | | anenA'zu vipacyante vAtapittakaphAtmikA / / milAkara sevana karanA cAhiye tathA auSadha pacanepara beroke cUrNako gur3ameM milAkara sevana karAnese kaTu tathA amla padArthIko tyAgakara padhya bhojana | vAtaja, pittaja aura kaphaja masUrikA zIghra paka karanA caahiye| jAtI hai| isake sevanase kSaya, thakAna, jIrNajvara, zira bAlacAturbhadrikA zUla, pittavikAra, rudhirakSaya, mArga calane yA adhika ( bhai. ra.; ra. ra.) zramase utpanna thakAna, kAmalA, zvAsa, madhumeha aura pra. saM. 1632 dekhiye / indriyoMkI kSINatA naSTa hokara zarIrameM bala | (4622) biDalavaNayogaH bar3hatA hai| (ga. ni. / arocakA.) yaha cUrNa garbhiNI strIke liye bhI upa- | viDacUrNasamAyuktaM madhu mAtrAsamanvitam / yogI hai| asAdhyAmapi saMhanyAdaruci vaktradhAritam // pathya--dUdha, ghI, sapheda khAMDa, jau, gehUM biDanamakake cUrNako zahadameM milAkara mukhameM aura cAvala / dhAraNa karanese asAdhya aruci bhI naSTa ho jAtI hai (4620) bAkucikAdyaM cUrNam (4623) biDalavaNAdicUrNam (ga. ni. / cUrNA.) ( vR. ni. ra. / ajIrNA.; yo. ci. ma. / a. 2) bAkuci triphalA vahirbhallAtaM ca shtaavrii| biDaM citrakamajAjiyugmaM yavAnI sinduvAro'zvagandhA ca nimbaH pnycaanggsNyutH|| zivA tryUSaNaM dhAnyasauvarcalaM ca / mAsaikaM bhakSitaM hanti cUrNameSAM smaaNshkm| | tvacA tintaDIkAjamodAmlavetaM / sarvakuSThAni vAtAMzca rogiNAM nAtra saMzayaH // samaM yojyametatsamaM ca viDaGgam / / bAbacI, harra, baher3A, AmalA, cItAmUla, zuddha 1-yogacintAmaNimeM viDaMgakA abhAva hai| For Private And Personal Use Only
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - [566] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [bakArAdi biDAdirogadArakaM gadArtinAM ca tArakaM / (4625) vibhItakaphalacUrNam ghanena jIyate dharA kathaM na jAnate nraaH|| (ba. se. / ati.) biDanamaka, cItAmUla, donoM jIra, ajavAyana, vibhItakaphalaM dagdhaM inyAllavaNasaMyutam / harra, sAMTha, mirca, pIpala, dhaniyA, saJcala ( kAlA mahAntamapyatIsAraM cakrapANirivA'surAn / / namaka ), dAlacInI, tintaDIka, ajamoda aura ___ baher3eke phalekI bhasma meM seMdhA namaka milAamlabeta 1-1 bhAga tathA bAyabiDaMga sabake | kara sevana karAne se pravRddha atisAra bhI naSTa ho barAbara lekara kUTa chAnakara cUrNa banAveM / ___ yaha cUrNa atyanta pAcaka hai / Azcarya hai | jAtA hai| ki manuSya yaha nahIM jAnate ki isake sevana se to | __ ( mAtrA--3 mAze / dinameM 2-3 bAra / ) pRthvI bhI paca sakatI hai, bhojanakI to bAta hI / (4626) bibhItakaphalacUrNam kyA hai ? (rA. mA. / raktapittA.) (4624) bibhItakacUrNam madhvAktamakSaphalakalpitacUrNakarSa(hA. saM. / sthA. 3 a. 12) mudhaMsikAM harati bhuktavatA'valIDham / vibhItakaM ghRtabhRSTaM cUrNa kRtvA bhissgvrH| vAsaM ca santatavikAzavikArabhAvaM bhAvitaM cATarUpasya dalAnAM ca rasena tu / / duHsthIkRtodaramidaM satataM niyuktam // hitaM cArkapatraistu kardamena tu lepayet / / baher3eke phalakI chAlakA cUrNa 1 / tolekI svinamanau mukhe dhArya kAsaM nAzayate dhruvam // mAtrAnusAra zahadameM milAkara bhojanake bAda sevana baher3eke phaloko ghImeM bhUnakara cUrNa banAveM | karanese khAMsI aura zvAsakA nAza hotA hai| aura phira use 1 dina bAseke pattoMke rasameM / (vyavahArika mAtrA--3 mAze / ) ghoTakara usakA golA banA leM evaM use Akake / (4627) vibhItakAdicUrNam pattoM meM lapeTakara usa para Adha aMgala moTA (vR. ni. ra. / kAsa.) miTTIkA lepa kara deM tathA use sukhAkara kaNDoMkI mandAgni meM svedita kreN| jaba Upara vAlI miTTIkA do bhAgau ca vibhItakyA bhAgaikaM pippliiytm| raMga lAla ho jAya to golako agnise nikAlakara sUrNa madhuyutaM lehyaM kAsarogaharaM param // ThaNDA karake usake UparakI miTTI chur3A deM aura | 2 bhAga baher3e aura 1 bhAga pIpalakA cUrNa bhItarase baher3e ke goleko nikAlakara pIsa leN| | ekatra milAkara zahadake sAtha cATane se khAMsI naSTa isameM se z2arA z2arA sA cUrNa muMhameM rakhakara | hotI hai / rasa cUsanese khAMsI avazya naSTa ho jAtI hai| / ( mAtrA-2-3 mAze / ) For Private And Personal Use Only
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [567] (4628) vibhItakArya cUrNam (4631) bilvaprayogaH ( ga. ni. ! cUrNA.; ra. ra. / hikA.) (va. se. / viSa.) vibhItakaM sAtiviSaM bhadramastaM ca pipplii| bilvakAkolayormUlaM girikAstilasya ca / bhArgI ca zRGgaveraM ca sUkSmacUrNAni kArayet / / eteSAM madhusarpibhyoM pAnamAkhuvidhApaham // tAni cUrNAni madyena pItAnyuSNodakena vaa|| bela aura kAkolIkI jar3a, koyalakI jar3a nAzayanti nRNAM kSipraM zvAsakAsApatantrakAn / / | aura tilakI jar3a samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / baher3eke phalakI chAla, atIsa, nAgaramothA, ise zahada aura ghIke sAtha sevana karane se pIpala, bharaMgI aura seAMTha samAna bhAga lekara cUhekA viSa naSTa hotA hai| cUrNa bnaaveN| (4632) pilvaphalAdicUrNam ( vR. ni. ra. / saMgrahaNya.) ise madya yA uSNa jalake sAtha sevana kara zrIyanavAlakamocakazakaM nese zvAsa, khAMsI aura apatantraka roga zIghra hI cUrNamajApayasAparipeyaM / naSTa ho jAtA hai| hanti ca tadhaNIbhayamAzu (mAtrA--3 mAze / ) sAmagadaM rudhireNa vimizram // (4629) bilvaguDAdiprayogaH belagirI, nAgaramothA, sugandhabAlA, mocarasa (vR. mA. / ati.; ga. ni. / ati.) aura indrajau samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN|| bAlabilvaM guDaM tailaM pippalI vizvabheSajam / ise bakarIke dRdhake sAtha sevana karane se lihyAdvAte pratihite sazUle samavAhike // | sAma aura raktavAlI saMgrahaNI naSTa hotI hai / kaccI belagirI, gur3a, pIpala aura sAMThake ( mAtrA-2-3 maashe|) cUrNako telameM milAkara cATanese zUla yukta vAtaja | (4633) bilvamUlAcaM cUrNam pravAhikA naSTa hotI hai| ( vaM. se. / adhna.; bhai. ra. / vRddhi.; vR. ni. ra. / (4630) bilvaguDAdiprayogaH aNDavRddhi; ga. ni. / cUrNA.; yo. t.| (vaM. se.; vR. mA.; ga. ni. / atisA.) / ta. 56; vR. yo. ta. / taH 107; vR. bilvapezI guDha rodhaM tailaM maricayojitam / / mA. / gala. ga.; ca. da. / a. 39) lIvA pravAhikA hanti simaM mukhmvaapnuyaat|| mUlaM bilvakapitthayoraralukasyAbRhatyordvayoH ___ belagirI, gur3a, lodha aura kAlI mirca ke | zyAmApUtikaraazigrukatarovizvauSadhAruSkaram / cUrNako telameM milAkara cATanese pravAhikA zIghra kRSNAgranyikavellapazcalavaNakSArAjamodAnvita hI naSTa ho jAtI hai| pItaM kAJjikakoSNatoyamayitaizcUrNIkRtaM ( mAtrA-2-3 mAze / ) varmajita // For Private And Personal Use Only
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [568] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [bakArAdi belamUla, kaithakI jar3a, aralukI jar3a, cItA-1 belagirI, nAgaramothA, dhAyake phUla, pAThA, mUla, donoM kaTeliyoM kI jaDa, nisota, pUtikaraJja, | seTha aura mocarasa samAna bhAga lekara cUrNa sahajanekI jar3akI chAla, seTha, zuddha bhilAvA, | banArve / pIpala, pIpalAmUla, bAyabiDaMga, pAMcoM namaka, ise guDyukta takrake sAtha sevana karane se javAkhAra aura ajamoda samAna bhAga lekara kaSTa sAdhya atIsAra bhI naSTa ho jAtA hai / cUrNa bnaaveN| (4637) bIjapUracUrNam ise kAJjI, mandoSNa jala athavA mathI huI (dhanva. / zUla.) dahI ke sAtha sevana karanese brana roga naSTa hotA hai| bIjapUrakamUlaJca ghRtena saha pAyayet / ( mAtrA---1 se 3 mAze taka / ) jayedvAtabhavaM zUlaM karSamekaM pramANataH bijaure nIbUkI jar3ake eka karSa (11 tolA) (4634) bilvAdicUrNam (1) / cUrNako ghRtameM milAkara khilAnese vAtaja zUla naSTa (hA. saM. / sthA. 3 a. 3 ) hotA hai| pakabilvAgururodhacUrNa madhvAdiyojitam / (vyavahArika mAtrA---3-4 mAze / ) raktAtisArazamanaM bAlAnAM kSINadehinAm // | (4638) brAhmayAdicUrNam (1) pakke belakI girI, agara aura lodhake samAna (va. se. / rasA.; bhA. pra. ma. khaM. 2 / svarame.; bhAga mizrita cUrNako zahada ityAdike sAtha caTAnese durbala bAlakAMkA raktAtisAra naSTa hotA hai| vR. mA. / rasAyanA.) / (4635) bilvAdicUrNam (2) brAhmIvacAbhayAvAsA pippalImadhusaMyutA / ( va. se.; vR. mA.; yo. ra.; vR. ni. ra. / zUlA.) asya prayogAtsaptAhAt kinnaraiH saha gIyate // bilvamUlamathairaNDaM citrakaM vizvabheSajam / brAhmI, baca, harra, bAsA aura pIpalake cUrNako hisaindhavasaMyuktaM sadyaH zUlaharaM param // zahada meM milAkara cATanese galA khula jAtA hai, aura svara atyanta madhura ho jAtA hai| ___ belakI jar3a, araNDakI jar3a, cItAmUla, seTha, hIMga aura seMdhA namakake cUrNako ( uSNa pAnI yA (4639) brAhayAdicUrNam (2) kAjIke sAtha ) sevana karanese zUla turanta naSTa (. ni. ra. / svara.) ho jAtA hai| brAhmImuNDIvacAzuNThIpippalI mdhusNyutaa| (4636) bilvAdicUrNam (3) sevitA saptarAtreNa jAyate kingkinnidhvniH|| (vaM. se. / atisArA.) brAhmI, gorakhamuNDI, baca, sAMTa aura pIpalake bilvAbdadhAtakIpAThAzuNThImocarasaH smH| | cUrNako sAta dina taka zahadake sAtha cATanese svara pIto rundhyAdatIsAraM guDatakreNa durjayam // / atyanta madhura ho jAtA hai aura galA khula jAtA hai| iti bakArAdicUrNapakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [569] atha bkaaraadiguttikaaprkrnnm| (4640) yallItarvAdiguTikA | trikaduvikaTadaMSTA hiGagujAraraudra (ga. ni. / vAta. vyA.) trilavaNanakhamugraM jIrake dve ca hastau / ballItaruH puSkaramUlazuNThI prakaTitakaTukAH prollasatkesaraughaH kuSThaM guDUcA suradAru rAsnA / ___ kaphamadagajahantAkesarIbIjapUraH // syAtsaindhavaM tadviguNo guDazca __ sAMTha, mirca, pIpala, hAMga, seMdhA namaka, saJcala sarvAGgavAte guTikA ca sevyAH // namaka, biDanamaka, sapheda jIrA aura kAlA jIrA / sAla vRkSakI chAla, pokharamUla, seTha, kUTha, inake samAna bhAga-mizrita cUrNako nIbUke rasameM giloya, devadAru, rAsnA aura seMdhA namaka 1-1 ghoTakara goliyAM banAveM / bhAga lekara cUrNa banAveM Ara use sabase 2 gune yaha goliyAM kapha rUpI hAthIke lie siMhake gur3ameM milAkara (6-6 mAzekI ) goliyAM samAna haiN| banA leN| (4643) vRddhadArumodakaH inake sevanase sarvAGgagata vAyu naSTa hotA hai| (vR. ni. ra. / saMgrahaNI ro.) (4641) vilvAdiguTikA | vRddhadArukabhallAtazuNThIcUrNena peSitaH / (vR. ni. ra. / zUlA.; va. se. / zUlA.) modakaH saguDo hanyAtpaDvidhAH kRtArujaH // vidhArAmUla, zuddha bhilAvA aura sAMTha kA bilvairaNDatilaiH kRtvA guttikaacaamlpitaaH| cUrNa 1-1 bhAga tathA gur3a 6 bhAga lekara sabako vAtazUlopazAntyarthaM prayujyAduSTrayA tathA / / / ekatra milAkara modaka banAveM / belachAla, araNDamUla aura tila samAnabhAga inake sevanase 6 prakArakA arzaroga naSTa lekara cUrNa banAveM aura use nIbUke rasameM ghoTakara | hotA hai / (3-3 mAzekI) goliyAM banA leM / ( mAtrA-9 mAze / ) inhe vRzcikAlIke rasake sAtha sevana karanese | (4644) yolavaTikA vAtaja zUla naSTa hotA hai| (ra. caM. / sUtikA.) (4642) bIjapUrAdiguTikA rambhAphalArdhasaha pippalajAGkarANi (yo. ci. / a. 3) karSa gRhItamapi mApamitaM ca bolam / For Private And Personal Use Only
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [570] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [bakArAdi - - - mASaM pRthag varuNacandralatAlavAni ise prAtaHkAla gAyake dUdhake sAtha khilAnA sarva vimartha payasA vilihelpage ca // aura AhArameM kevala gAyakA dUdha aura zAlI cAvazAlyodana gopayasA'tra bhojyam lakA mAta denA cAhiye / pyAsameM pAnI na dekara dugdhena kaarystvtiddvinaashH| kSayaM ca pANDaM prasutIgadaM ca | gAyakA dUdha hI denA caahiye| nazyanti satyaM hyanubhUtametat / / isake sevanase kSaya, pANDu aura prasUta roga __ kelekI chilI huI phalI AdhI, pIpala vRkSake naSTa hote haiM / yaha satya aura anubhUta prayoga hai| aMkura 11 tolA, bola, baraneke puSpa, ilAyacI brahmavaTI aura loMgakA cUrNa 1-1 mAzA lekara sabako ekatra pIsa leN| rasaprakaraNameM dekhiye| iti bakArAdiguTikAprakaraNam / athabakArAdigugguluprakaraNam / (4645) bilvAdyo guggulaH chAla, pokharamUla, baher3A, yavakSAra, kAlI miraca, sAMTha, (ga. ni. / guTikA.) | ajavAyana, baca, kacUra , indrajau, amlabeta, choTI vilvailApaTuhemacavyahapuSAdrAkSAkaNAdADimaM ilAyacI, dAlacInI, tintaDIka, cItA, nImake patte, mUlaM pauSkaramakSapAkyamaricaM zuNThI yavAnI vcaa| donoM jIre, kAlA namaka (saJcala), kaTelI, sugandha karcurendrayavAmlavetasatruTitvaktintaDIkAgnikaM bAlA, AmalA, pAThA, dhaniyA, javAsA, ajamoda, naimbaM patramajAjiyugmarucakaM kSudrAmbudhAtrIphalam / / pIpalAmUla, tejapAta, kalauMjI aura nAgaramothA / pAThAdhAnyayavAsadIpyakakaNAmUlaM dalaM vASpikA inakA cUrNa 1-1 / tolA, purAnA zahada 40 mustA karSasamaizcatuSpalayutaiH kSaudrasya jIrNasya vai| tole aura zuddha gUgala 40 tole lekara sabako dattvA guggulamatra cASTapalikaM kalvA vaTAnbhakSayet ekatra milAkara acchI taraha kUTeM aura ( 6-6 te jagyA vinihanti vAtakaphajAn mAzeke) modaka banAkara rkheN| vyaadhiinshessaanpi|| belachAla, bar3I ilAyacI, seMdhAnamaka, nAga- inake sevanase samasta vAtakaphaja roga naSTa kesara, cava, hAUbera, munakA, pIpala, anAraphI hote haiN| iti bakArAdiguggulumakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avalehamakaraNam ] hatIyo bhaagH| [571) - athbkaaraadyvlehprkrnnm| (4646) bAdAmapAka: / (4647) bAlakuTajAvalehaH (mai. ra.; ra. ra. / bAlaro.) (napu. mRtA. / ta. 4) mUlatvacaM vatsakasya palamekaM sukuTTitam / majjAM bAtAdarja piSTvA prasthAdhe mAnato budhH| aSTabhAgaM jalaM dattvA caturbhAgAvazeSitam / / prasthaikaM ca sitAM paktvA vidhinA melyetttH|| ativiSA ca pAThA ca jIrakaM bilvameva ca / paladvayaM ghRtaM dattvA cUrNAnetAMzca saMkSipet / AmrAsthi zatapuSpA ca dhAtakI mustakaM tthaa|| jAtIphalaM ca saJcUrNya nikSipettatra ytntH| elAdvayaM jAtiphalaM lavarSa kezaraM tvacam // karpakarSapramANena cUrNayitvA vimelayet / vAlAnAmAmazUlaghno raktasrAva sudAruNam / / api vaidyazatestyaktaM jayedetana sNshyH|| majjAdvayaM palaikaikaM dalAzcAtha suvarNajAn // 5 tole kur3ekI jar3akI chAlako kUTakara 1 rAjatAchatamAnena sammelya vidhinA ttH| / sera pAnImeM pakAveM / jaba 20 tole pAnI zeSa raha 'paJcakarSapramANena modakAnkArayedbudhaH / / jAya to usako chAnakara punaH pakAkara gAr3hA kareM bhaninAM puravAsAnAM bhakSaNArtha hi shobhnm| | aura usameM atIsa, pAThA, jIrA, belagirI, AmakI balavRddhikaraM zazvadvAjIkaraNamusamam / / guThalI, soyA, dhAyake phUla, nAgaramothA aura jAya | phalakA cUrNa samAna bhAga mizrita 2 // tole bAdAmako Adhasera girIko rAtrike samaya pAnI meM bhigo deM aura prAtaHkAla use chIlakara | yaha avaleha bAlakAMke AmazUla aura raktapattharapara pIsa leM / tadanantara use 10 tole dhImeM | sAvako naSTa karatA hai / saikar3oM vaidyoMse tyakta rogI bhUnakara 1 sera khAMDako cAzanImeM milA deM aura | isase acchA ho jAtA hai| phira usameM choTo bar3I ilAyacI, jAyaphala, lauMga, bAlacAtubhadrikA kesara aura dAlacInIkA cUrNa 11-1 // tolA tathA (bhai. ra. / bAlarogA.) pistA aura cirauMjI 5-5 tole evaM sone cAMdIke / pra. saM. 1632 dekhiye / varka 100-100 naga milAkara 5-5 karSa / (4648) yAhuzAlaguDaH (1) (6 / tole) ke laDDu banA leN| (va. se. / grahaNya. 3) ! pritiktA nikumbhA ca zvadaMSTAcitrakaM shtthii| yaha pAka balavardhaka aura uttama vAjIkaraNa hai| vidyAlA mustakaM zuNThI kamizatruharItakI // For Private And Personal Use Only
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 572 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [bakArAdi dvipalAMzAH palAnyaSTau bhallAtakaphalAni ca / / __isameM se nitya prati 11 tolA avaleha sUraNaM dvAdaza proktaM SaTpalaM vRddhadArukam // | sevana karanese vAtaja, pittaja, kaphaja, dvidoSaja etAni khaNDazaH kRtvA dvidroNe'pAM vipAcayet / aura sannipAtaja saMgrahaNI tathA kAmalA, kuSTha, pAdazeSantu kurvIta pacedaguDatulAM bhiSak // prameha, arza, pANDuroga, bhagandara, zotha aura gulma kandastiktastridvahirmustailAmaricatvacam / kA nAza hotA hai| nAgakesaracUrNazca okaikaM dvipalonmitam // ise sabhI RtuoM meM sevana kara sakate haiM / etAni mUkSmacUrNAni guDamadhye viniHkSipet / / (4649) bAhuzAlaguDaH (2) bhakSayedguTikAM prAjJaH karSAzAM pthybhungnrH|| ( zrIbAhuzAlaguDaH ) vAtapittakaphamAyAM dvidoSAM sAnnipAtikAm / / (zA. dha. / khaM. 2 a. 7; vR. ni. ra.; yo. r.| grahaNI nAzayatyAzu cakrapANiyathA'surAn // arzo.; bhai. ra.;* ca. da.; vR. mA.; bhA. pra.; kAmalAkuSThamehArzaH pANDurogabhagandarAn / / ra.ra.; dhanva.; va. se. / arzI.; ga. ni.|' zvayathUdaragulmAMzca jayetsamyakpayojitaH // lehA.; vR.yo. ta. / ta. 69; yo. " sarvAstuSu karttavyo guDo'yaM baahushaalikH|" ci. ma.2 / pAkA. 1) noTa- isa prayogakI oSadhiyAM to lagabhaga / indravAruNikA mustaM zuNThI dantI hriitkii| "bAhuzAlaguDa (2)" ke samAna hI haiM parantu trivRt saThI viDaGgAni gokSurazcitrakastathA // unake parimANameM bahuta antara hai, isI liye donoM tejohA ca dvikarSANi pRthag dravyANi kArayet / mUraNasya palAnyaSTau vRddhadAru catuSpalam // prayoga pRthak pRthak likhe haiM / catuHpalaM syAdbhallAta: kAyayetsarvamekataH / nisota, kuTakI, dantImUla, gokharu, cItA, jaladroNe caturthAzaM gRhNIyAtkAthamuttamam // kacUra, indrAyanamUla, nAgaramothA, seTha, bAyabiDaMga aura harra 10-10 tole tathA zuddha bhilAvA 40 * yogaratnAkarake pazcAt vAle ( bhai ra. se yo. ci. ma. takake ) granthoMmeM:tole, sUraNa (jimikanda) 60 tole, aura vidhArA (1) samasta dravyAMkA parimANa isa pAThameM diye huve mUla 30 tole lekara sabako kUTakara 64 sera parimANase dviguNa likhA hai parantu vidhArA 6 pAnI meM pakAveM aura 16 sera pAnI bAkI raha jAya pala hI likhA hai jo ukta pAThake anusAra " pala to use chAnakara usameM 6 / sera guDa milAkara punaH honA caahiye| pakAveM / jaba vaha gAr3hA ho jAya to usameM (2) trikuTekI jagaha vidArIkanda likhA hai| __vidArIkanda, paravala, nisota, cItA, nAgara (3) zahadakA abhAva hai| (4) dantIke sthAnameM vidArIkanda likhA hai| kisa mothA, ilAyacI, kAlImiraca, dAlacInI aura nAga- kisI anyameM dantIke sthAnameM kuTakI bhI likhI hai| kesarakA cUrNa 10-10 tole milAkara ThaMDA karake 1-gadanigrahameM bhilAvekA abhAva hai| cikane pAtra meM bharakara rakha deN| 2-yogacintAmaNimeM isakA nAma saraNapAka likhA hai For Private And Personal Use Only
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avalehamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [573] kAthyadravyAtriguNitaM guDaM kSiptvA punaH pacet / / (4650) yibhItakAvalehaH (1) samyak pakaM ca vijJAya cUrNametatmadApayet / / (rA. mA. / raktapittA. 9) citrakastritA dantI tejoDhA palikAH pRthak / nirNayAnAlena sArtha pRthak tripalikAH kaaryaavyopailaamrictvcH|| nikSipenmadhuzIte ca tasminmasthapamANataH / / / kalitaruphalakRSNAsaindhavAni palihyAt / ...| abhilapati vijetuM yaH svarasya praNAzaM evaM siddho bhavecchrIyAn bAhuzAlaguDaH shubhH|| sa pibatu saha dugdhenAmalakyA phalaM vaa| jayedIsi sarvANi gulmaM vAtodaraM tthaa| AmavAtaM pratizyAyaM grahaNIkSayapInasAn / / baher3A, pIpala aura seMdhAnamaka ke atyanta halImakaM pANDuroga pramehaM ca rasAyanam // | mahIna cUrNako kAMjI meM milAkara cATane se athavA | Amale ke cUrNako dUdhake sAtha pInese svarabhaMga indrAyaNamUla, nAgaramothA, seAMTha, dantImUla, / (galA baiThanA ) roga naSTa hotA hai / harra, nisota, zaThI (kacUra), bAyabiDaMga, gokharu, (4651) bibhItakAvalehaH (2) cItAmUla aura tejabala 2 // 2 // tole; sUraNa (vai. jo. / vi. 3; yo. ra.; va. se. / kAsA.; (jimIkanda) 40 tole, vidhArAmUla 20 tole aura zuddha bhilAvA 20 tole lekara sabako ekatra ga. ni. / lehA.) kUTakara 32 sera pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera pAnI / ajastra mUtrasya zataM palAnAM zeSa raha jAya to use chAnakara usameM uparokta zataM palAnAM ca kalidrumasya / samasta oSadhiyoM se 3 gunA gur3a milAkara punaH pakaM samavAzu nihanti kAsaM pakAveM aura gAr3hA ho jAne para usameM cItA, nisAta, / vAsaM ca tadvatsabalaM balAsam / / dantImUla aura tejabalakA cUrNa 5-5 tole tathA 6 / sera baher3e ke cUrNako utane hI bakareke soMTha, mirca, pIpala, ilAyacI, mirca aura dAlacI- | mUtrameM pakAve jaba gAdA ho jAya to utAra kara nIkA cUrNa 15-15 tole milAkara agnise nIce | cikane pAtra meM bharakara rakha deN| utAra leM evaM usake ThaNDA ho jAne para usameM 1 | ise zahada meM milAkara cATanese khAMsI, zvAsa sera zahada milAkara cikane pAtrameM bharakara rakha deN| aura kaphakA nAza hotA hai| isake sevanase arza, gulma, vAtodara, Ama- ( mAtrA-3 maashe|) vAta, pratizyAya, saMgrahaNI, kSaya, pInasa, halImaka, | (4652) vIjapUrakAdilehaH pANDu aura pramehakA nAza hotA hai / (ga. ni. / charya.) yaha rasAyana bhI hai| niSpIDya ca bIjapUrakAdrasamelAkanAgarAyutam / (mAtrA-Adhese 1 tole taka / ) leho madhuzarkarAyuto vamathu vAtakRtAM niycchti|| For Private And Personal Use Only
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [574] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [sakArAdi - %3 bijaure nIbUke rasameM ilAyacI, adaraka | kSaudrapramANaM snehA tatsarva dhRtabhAjane / aura seThikA cUrNa milAkara usameM zahada aura tiSThetsammRchita tasya mAtrAM kAle prayojayet / / khAMDa DAlakara cATanese vAtaja chardi ( vamana) yA noparundhyAvAhAramevaM mAtrA jarAM mati / naSTa hotI hai| paSTikaH payasA cAtra jIrNe bhojanamiSyate // (4653) brAsyarasAyanam (1) vaikhAnasA vAlakhilyAstathA cAnye tpodhnaaH| | rasAyanamidaM bhApya babhUvuramitAyuSaH / / (ca. saM. / ci. a.| 1) muktvA jIrNa vapuvAzyamavApustaruNaM vayaH / paJcAnAM paJcamalAnAM bhAgAndazapalonmitAn / TERTAIT mAhitAH // harItakIsahasraM ca triguNAmalakaM navam // medhAsmRtivalopetAzcirarAtraM tapodhanAH / vidArigandhAM bRhatI pRznipaNI nidigdhikAm / brAhathaM tapo brahmacarya ceruzcAtyantaniSThayA // vidyAdvidArigandhAdhaM vadaMSTrApaJcamaM gaNam / / rasAyanamidaM brAyamAyuSkAmaH prayojayet / bilvAnimanthasyonAkaM kAzmayamaya paattlaam| dIrghamAyurvayavAucaM kAmAMzceSTAn samaznute // punarnavAM zUpiNyau~ balAmairaNDameva ca / / jIvakarSabhako medAM jIvantI sazatAvarIm / zAlapaNAM, banabhaMTA, pRzniparNI, kaTelI, | gokharu, bela, araNI, aralu, khambhArI, pADhala, zarekSudarbhakAzAnAM zAlInAM mRlameva ca // punarnavA (bisakhaparA), mudgaparNI, mASaparNI, balA ityeSAM paJcamUlAnAM paJcAnAmupakalpayet / (kharaiTo ), araNDa, jIvaka, RSabhaka, medA, jIvabhAgAnyathoktAMstatsarva sAdhyaM dazaguNe'mbhasi / / ntI, zatAvarI, zara, Ikha, dAbha kAsa aura zAlIdazabhAgAvazeSa tu pUtaM taM grAhayedrasam / dhAnya / ina paccIsa oSadhiyoM meM se bar3e vRkSAMkI harItakIca tAH sarvAH sarvANyAmalakAni ca // | jar3akI chAla aura zeSakI jar3a 10--10 tole tAni sarvANyanasthIni phalAnyApothya kUrcanaiH / / tathA 1000 pala harra aura 3 hajAra pala Amale vinIya tasminiyahe cUrNAnImAni dApayet / / lekara sabako 20 gune pAnImeM pakA aura dazavAM maNDUkaparSyAH pippalyAH zaSpyAH plavasya ca / bhAga pAnI zeSa rahane para chAna leM evaM hare aura mustAnAM saviDaGgAnAM candanAguruNostathA / / AmaleAMkI guThalI alaga karake unheM kUTa leN| madhukasya haridrAyA vacAyAH kanakasya ca / tadanantara yaha kAtha, harra, Amale aura maNDUkapaNI, bhAgAMzcatuSpalAn kRtvA suukssmailaayaastvcstthaa|| pIpala, zaMkhapuSpI, kevaTI mothA, nAgaramothA, bAyasitopalAsahasraM ca cUrNitaM tulayA'dhikam / / hasa caNita tulyaaasskm| biDaMga, sapheda candana, agara, mulaiThI, haldI, baca, tailasya dvathADhakaM tatra dadyAtrINi ca spissH|| nAgakesara, choTI ilAyacI aura dAlacInaukA cUrNa sAdhyamodumbare pAtre tatsarvaM mRdunaa'minaa| 20-20 tole, khAMDa ina sabase 62 // sera jJAtvA lehamadagdhaM ca zItaM kSaudreNa saMsRjet / / adhika arthAta 62 // + 3 // = 66 sera aura For Private And Personal Use Only
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avalehamakaraNam ] hatIyo bhaagH| [575 ] 16 sera tela tathA 2.4 sera ghI milAkara tAMbeke / punarnAgabalAsahassapalasvarasaparipItamanAtapazukar3hAvameM mandAgnipara pakAveM / jaba avaleha taiyAra kaM dviguNitasapipA kSaudrasapiSA vA kSudraguDAho jAya to use agnise nIce utAra kara rakhadeM kRti kRtvA zucau dRDhe ghRtabhAvite kumbhe bhasma aura usake ThaNDA hone para usameM 12 sera zahada rAzeradhaH sthApayedantarbhUmeH pakSa kRtarakSAvidhAnamilAkara cikane pAtrameM bharakara rakha deN| gatharvavedavidA, pakSAtyaye coddhatya kanakarajata ise itanI mAtrAnusAra khAnA cAhiye ki tAmrapravAlakAlAyasacUrNASTabhAgasaMyuktamardhakarSajisase bhUkha banda na ho jAya / evaM auSadha paca vRddhayA yathoktena vidhinA bhAtaH prAtaH prayuJjAjAne para sAThIka cAvaleoke bhAta aura dUdha kA no'gnibalamabhisamIkSya jIrNe ca paSTikaM payasA AhAra karanA caahiye| sasapiSkamupasevamAno yathoktAna guNAn samaisa rasAyanako sevana karake vAnaprasthI, bAla- bhuta iti // khilya aura anya tapasvI logoM ne dIrghAyu prApta bhavanti caatr| kI thii| unake vRddha zarIra punaH yauvanako prApta ho gaye the evaM ve tandrA, klAnti aura zvAsAdi idaM rasAyanaM brAyaM maharpigaNasevitam / roga rahita hokara balI, smRtimAn aura medhAvAn / bhavatyarogo dIrghAyuH prayuAno mahAbalaH / / kAntaH prajAnAM siddhArthavAndrAdityasamudyatiH / hokara dIrghakAla taka brahmacarya bratakA pAlana karate huve tapasyA karate rahe the| zrutaM dhArayate satcamANe cAsya pravartate // dharaNIdharasArazca vAyunA samavikramaH / / dIrghAyukI icchA karane vAle vyaktiyoMko sa bhavatyaviSaM cAsya gAtre sampadyate viSaM / / yaha rasAyana sevana karanI cAhiye / isake sevanase 1000 naga sarva guNa sampanna Amaleko dIrghAyu aura taruNAvasthA prApta hotI hai| dUdhakI bhApase sijAkara unake bhItarakI guThalI (4654) brAhayarasAyanam | alaga kara deM aura phira unheM pIsakara chAyAmeM (na. saM. / ci. a. 1) | sukhAleM / tadanantara unakA cUrNa karake use 1 yathoktaguNAnAmAmalakAnAM sahasraM piSTA hajAra AmaloM ke rasakI bhAvanA deM / jaba saba svedanavidhinA payasa UppaNA musvinnamanAta- rasa sUkha jAya to usameM usakA AThavAM bhAga pazuSkamanasthi cUrNayeta, tadAmalakasahasrasvarasa- zAlaparNI, punarnavA, jIvantI, nAgabalA (gulasakarI), paripItaM sthirApunarnavAjIvantInAgabalAbrahmasu- brahmasuvarcalA, maNDUkaparNI, zatAvara, zaMkhapuSpI, varcalAmaNDUkaparNIzatAvarIzaGkhapuSpIpippalIvacA, pIpala, baca, bAyabiDaMga, kAMcake bIja, giloya, viDaGgasvayaMguptAmRtAcandanAgurumadhukamadhukapuSpo- sapheda candana, agara, mulaiThI, mahuveke phUla, nIlotpalapabamAlatIyuvatIyUthikAcUrNASTabhAgasaMyuktaM, tpala, kamala, mAlatI, phUlapriyaGgu aura jUhIkA For Private And Personal Use Only
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [ 576 ] samAnabhAgamizrita cUrNa milAkara use nAgabalAke 1000 pala ( 62 || sera) rasa kI bhAvanA dekara chAyA meM sukhA leN| aura phira usameM usase 2 gunA ghI yA barAbara barAbara ghI aura zahada milAkara kSudraguDa ( patalI rAba ) ke samAna banA leM aura use ghRta rakhaneke maz2abUta aura cikane pAtrameM bharakara, usakA mukha banda karake bhUmimeM gar3hA khoda kara usameM rakha deM aura rAkhase dabA deM / evaM 15 dina bAda nikAlakara usameM usakA AThavAM bhAga sonA, cAMdI, tAmra, pravAla aura kRSNalohakA cUrNa ( bhasmeM ) milAkara surakSita rakkhe / ise AdhA karSa ( 7 || mAze ) kI mAtrA prArambha karake dhIre dhIre mAtrA bar3hAte huve vidhi (4655) badarIphalAdighRtam ( ga. ni. / kAsA. ) kolalAkSArase tadvatkSIrASTaguNasAdhitam / kalkaiH kaTUbaGgadArvItvakuvatsakatvakphalairdhRtam // [ vakArAdi | pUrvaka prAtaH kAla sevana karane aura auSadha pacane para agni- balAnusAra dUdha ke sAtha ghRtayukta sAThI cAvala kA bhAta khAnese roga rahita dIrghAyu prApta hotI hai / iti vakArAdilehaprakaraNam / Paris kA aura lAkSArasa tathA ATha gune dUdha aura aralukI chAla, dArUhaldIkI chAla, kur3ekI chAla tathA indrajauke kalkase siddha ghRta khAMsIkA nAza karatA hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ise prAcIna kAla meM RSiyoMne sevana kiyA thA / isake sevana se atyanta balakAnti, santati aura tejakI vRddhi hotI hai / manuSya zrutidhara, caTTAna samAn dRr3ha aura vAyuke samAn vikrama zAlI ho jAtA hai / yadi zarIrameM kisI prakArake viSakA praveza ho gayA ho to vaha bhI isake sevanase naSTa ho jAtA hai / ( vyavahArika mAtrA - - 3 mAze / ) atha bakArAdighRtaprakaraNam / ( ghI 1 sera; kAtha aura lAkSArasa 2-2 sera dUdha 8 sera; kalkakI hareka vastu 2 // tole / lAkSArasa banAnekI vidhi bhArata bhaiSajya ratnAkara bhAga 1 meM pRSTha 353 para dekhiye / ) (4656) balAghRtam ( va. se. / vAtaraktA ; bhA. pra. | ma. sva. 2 vAtaraktA.; ca. saM. / ci. a. 29 ) balAmatibalAM medAmAtmaguptAM zatAvarIm / kAkolIM kSIrakAkolIM rAsnAM mRdvIzca pecayet // For Private And Personal Use Only
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [577] - ghRtaM caturguNa kSIra taiH siddhaM vAtaraktanut / sera dUdha ekatra milAkara pakAveM / jaba dhRtamAtra hutpANDurogavIsarpakAmalAdAhanAzanam // zeSa raha jAya to chAna leM / balA (kharaiTI), atibalA (kaMghI), medA, isake sevana se vAta, pitta aura kaphakA kA~cakI jar3a, zatAvara, kAkolI, kSIrakAkolI, nAza hotA tathA strI garbha dhAraNa karatI hai / rAsnA aura munakkAke kalka tathA 4 gune dUdhake | noTa----vAgbhaTameM:--- sAtha ghRta siddha kreN| (a) pIpalAmUlakI jagaha pIpala tathA, yaha ghRta vAtarakta, hRdroga, pANDuroga, vIsarpa, RSabhaka aura jIvaka ke sthAnameM Rddhi aura jIrA kAmalA aura dAhakA nAza karatA hai / likhA hai| ( kalkakI saba cIjeM samAna bhAga mizrita | (A) mudgapaNI adhika hai / 20 tole, ghI 2 sera, dUdha 8 sera / ) (4658) balAditam (2) (4657) balAdighRtam (1) (ga. ni. / pANDu.) (ca. saM. / ci. a. 30 yoni vyA.; vA. bha. / | valayA madhukenApi pipplyutplkesraiH| u. a. 34) pUrvavatsAdhitaM sarpidoSAnapakarSati / / valAdroNadvayakAthe ghRtatailADhakaM pacet / balA ( kharaiTI ), mulaiThI, pIpala, nIlotpala sthirApayasyAjIvantIvIrabhakajIvakaiH / / aura nAgakesarake kalka tathA kAthase siddha ghRta zrAvaNIpippalImUlapIlumASAkhyapaNibhiH / miTTI khAnese utpanna huye pANDuroga ko naSTa zarkarAkSIrakAkolIkAkanAsAbhireva ca // karatA hai| piSTaizcaturguNakSIrasiddha peyaM yathAbalam / / ( kalkake liye pratyeka vastu 1 tolA 4 vAtapittakRtAn rogAn hatyA garbha dadhAti tat // mAge kAya ke liye pratyeka vasta 32 tole kharaiTIkA kAtha 64 sera / ghRta 8 sera / lekara sabako 16 sera pAnImeM pakAkara 4 sera taila 8 sera / pAnI zeSa rakkheM / ghI 1 sera / ) kalkadravya----zAlaparNI, vidArIkanda, jI. (4659) balAdighRtam (3) vantI, kAkolI, RSabhaka, jIvaka, gorakhamuNDI, (bR. ni. ra.; yo. ra.; va. se. / netra.) pIpalAmUla, mUrvA, mASaparNI, khAMDa, kSIrakAkolI balAzatAvarIvIrAmitAzaileyakaiH pacet / aura kAkanAsA ( kAkajaMghA yA kauvA DoDhI ) triphalAsahitaM sapistiminamAnasamam / / saba samAna bhAga mizrita 2 sera / balA ( greTI / kara kAra kA vidhi--...kalka, kAtha, ghI taila aura 64 bAlachan, hara, yaha kA For Private And Personal Use Only
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [578] bhaart-bhaissjy-rsnaakrH| [SakArAdi - tathA kAthase siddha ghRta timirarogako naSTa / (4661) palAye ghRtam (2) karatA hai| (vA. bha. / ci. sthA. a. 5; va. se. / rAjaya.) (kAthake liye---pratyeka vastu 20 tole, balavidArigandhAbhyAM vidAryA madhukena c| pAnI 16 sera, zeSa kAtha 4 sera / kalkArtha siddhaM salavaNaM sarnisya svayaMmanuttamam / / pratyeka vastu 10 mAze / gho 1 sera / ) kharaiTI, zAlapaNI, bidArIkanda aura mulaiThI | ( pAThAntarake anusAra AmalA ) ke kAya tathA (1660) balAcaM ghRtam (1) kalkase siddha ghRtameM seMdhA namaka milAkara (va. se. / hRdrogA., kSatakSaya.; vR. ni. ra. / kSaya.; usakI nasya lene yA pInase svarabhaMga aura rAjapanca.; ra. ra.; bhA. pra. ma. kha.; bhai. ra. / yakSmAkA nAza hotA hai| hRdrogA.; yo. ra. / uraHkSata.; ca. d.| kalkake liye pratyeka vastu 3 tole 4 hRdrogA. 31; vR. mA. / rAjaya.; vR. mAze / kAthake liye pratyeka vastu 1 sera / yo. ta. / ta. 77) pAkArtha jala 32 sera / zeSa kAtha 8 sera / ghI 2 sera / ghRtaM balAnAgavalArjunAmbusiddhaM sayaSTImadhukalkapAdam / (4662) balAyaM ghRtam (3) hRdrogazUlaM kSataraktapitta (vai. ma. ra. / bhUtagrahA. paTa. 16 ) ___ kAsAnilAmRkchamayatyudIrNam // valAMzumatyoIn, ca bRhatIgokSurasya ca / kAtha----balA (kharaiTI ), nAgabalA ( gula dvAtriMzanniSkameteSAM kSuNNaM pratyekamAharet / / | droNArdhe salile kSiptvA pAdazeSe vipAcite / sakarI ) aura arjunakI chAla samAna-bhAga-mizrita amRtAsvastikavarImUkanyArasaM pRthak / / 4 sera / pAkArtha jala 32 sera / zeSa kAtha | kuDavaM kuDavaM dattvA bisAttaudrumAt phalAt / 8 sera / kadalIkandasArAcca pratyekaM kuDavArdhakam / / kalka----mulaiThIkA cUrNa 20 tole| dattvA kalyANakArakhyasya ghRtasyauSadhakalkakam / vidhi--2 sera ghImeM kAtha aura kalka | tasmin vizAlAM hitvA ca hayagandhAM smaavpet|| kSIrADhakena vidhiva ghRtapasthaM vipAcayet / milAkara kAtha jalane taka pakAveM / unmAdApasmRtI hanyAt pittamatyulvaNaM tathA // isake sevanase hRdroga, zUla, uraHkSata, rakta- dhImedhAsmRtIkRccaiva dAhatRSNAharaM param / / pitta, khAMsI aura kaSTasAdhya vAtaraktakA nAza 1-cidAryAmalakena ceti pAThAntaram hotA hai| 2-peyamanuttamamiti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [579] - - - -- kAya----balA (kharaiTI ), atibalA (kaMghI), kRtvA kapAya peSyAya dadhAttAmalakI saTIm / zAlaparNI, pRSTaparNI, banabhaMTA aura gokharu / pratyeka | drAkSAM puSkaramUlaM ca medAmAmalakAni ca // 13 tole 4 mAze lekara sabako kUTakara 16 / ghRtaM payazca tatsiddhaM sarpiraharaM param / sera pAnImeM pakAyeM aura jaba 4 sera pAnI zeSa raha kSayakAsapazamanaM ziraHpAvarujApaham / / jAya to use chAna leN| kAya-kharaiTI, gokharu, banabhaTA, pRzniparNA, ___anya drava padArtha---giloyakA rasa, cAMge kaTelI, zAlapaNI, nImakI chAla, pittapApar3A, nAgara rIkA rasa, zatAvarakA rasa, mUkA rasa aura ghRta | mothA, trAyamAnA aura dhamAsA / saba cIjeM samAna kumArIkA rasa AdhA AdhA sera / kamalanAlakA | bhAga mizrita 2 sera / pAnI 16 sera / zeSa kAtha svarasa, nAriyalakA pAnI aura kelekI jar3akA svarasa | 4 sera / 20-20 tole / dUdha 8 sera / kalka---asagandha, hare, baher3A, AmalA, kalka-bhuI AmalA, zaThI (kacUra), munakA, reNukA, devadAru, elabAlaka, zAlaparNI, anantamUla, pokharamUla, medA aura AmalA / saba cIjeM samAna haldI, dAruhaldI, donoM prakArako sArivA, phUla. bhAga-mizrita 10 tole / priyaGgu, nIlotpala, bar3I ilAyacI, majITha, dantImUla, vidhi--1 sera ghI, 4 sera dUdha, uparokta anAradAnA, nAgakesara, tAlIsapatra, banabhaMTA, came- kAtha aura kalka ekatra milAkara pkaaveN| jaba loke tAje phUla, bAyabiDaMga, pRSTaparNI, kaTa, sapheda | ghRtamAtra zeSa raha jAya to chAna leN| candana aura pAka 11-1 / tolaa| isake sevanase vara, kSaya, khAMsI, zirazUla vidhi--2 sera ghI, uparokta kAtha, drava | aura pArzva zUlakA nAza hotA hai / padArtha, aura kalka ekatra milAkara pakAveM / jaba (4664) yAlacArIghRtam ghRtamAtra zeSa raha jAya to use chAna le| (bhai. ra. / bAla.; ca. da. / bAla. 63; vR. isake sevanase unmAda, apasmAra, pravRddha pitta, mA. / grahaNya.) dAha, aura tRSNAkA nAza tathA buddhi, medhA aura smRtikI vRddhi hotI hai| cArIsvarase sapizchAgakSIrasamaM pacet / (4663) balAdyaM ghRtam (5) kapityavyoSasindhatyasamagotpalabAlakaiH / / (vR. yo. t.| ta. 76; ca. d.| rAjaya. a. savilvadhAtakImocaiH siddhaM sarvAtisAranut / 10; ca. saM. / ci. a. 3; vR. maa.| / grahaNI dustarAM inti bAlAnAntu vizeSataH // rAjaya.; va. se.; vR. ni. ra.; yo. kalka---kaithakA gUdA, sAMTha, mirca, pIpala, ra. / jvarA.) | seMdhAnamaka, lajjAlu, nIlotpala, sugandhabAlA, belabasAM zvadaMSTrAM bRhatI kalazoM dhAvanI sthirAm / girI aura dhAyake phUla samAna bhAga mizrita 10 nimbaM parpaTakaM mustaM trAyamANAM durAlabhAm // / tole / cUkekA svarasa 8 sera, bakarIkA dUdha 2 For Private And Personal Use Only
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [580] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [ vakArAdi - sera, ghI 2 sera | saba cIjoM ko ekatra milAkara / kalkake liye saba cIjeM samAnabhAga-mizrita pakAveM / jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to chAna leM / | 6 tole 8 maashe| yaha ghRta bAMke aura vizeSataH bAlakAMke saba vidhi---1 sera ghI, kAtha aura kalka ekatra grakArake atisAra aura kaSTasAdhya grahaNIko naSTa / milAkara pakAveM / jaba kAtha jala jAya to dhIko karatA hai| chAna leM / ) (4665) biDalavaNAdighRtam (4667) bimpIkRtam (vA. bha. / ci. a. 10) (ga. ni. / krimi.) viDaM kAlopalavaNasvarjikAyAvazUkajAn / | krimInAmAzayagatAn pakAzayagatAnapi / saptalAM kaNTakArI ca citrakaM caikato daheta // saptakRtvaH tasyAsya kSArasyArdADhake pacet / pItaM bimbIghRtaM hanti tarumindrAzaniryayA // ADhakaM sarpiSaH peyaM tadamibalavRddhaye / / kandUrIke kAtha aura kalkase siddha ghRta pInese biDanamaka, kAlAnamaka, Upara lavaNa, sajjI pakvAzaya aura AmAzayagata kRmi naSTa hote haiM / khAra, javAkhAra, sAtalA, kaTelI aura cItA samAna __(kandUrIkA kAtha 8 sera / ghI 2 sera / bhAga lekara bhasma kareM aura usa bhasmameM 6 gunA | kandUrIkA kalka 13 tole 4 mAze / ) pAnI milAkara use kSAra banAnekI vidhise sAta (4668) vilvAdyaM ghRtam (1) cAra chAna leN| tadanantara 1 sera yaha pAnI aura 2 (ga. ni.; va. se.; yo. ra.; vR. mA.; ca. da. / sera ghI ekatra milAkara pakAveM jaba pAnI jala jAya __ grahaNya. 4; vR. yo. ta. / ta. 67; vR. ni. to ghIko chAna leN| r.| grahaNya., udara.) ise pInese agnikI vRddhi hotI hai| bilvAgnicavyAka zrRGgaraiH (4666) bibhItakAdikRtam kAna kalkena ca sidamAjyam / ( vR. ni. ra.; yo. ra. / netra.) sachAgadugdhaM grahaNIgadotthe vibhiitkshivaadhaatriipttolaarissttvaaskaiH| pakamebhirghataM sarvAnakSirogAnvyapohati // zothAgnisAdA'rucinudvariSTam / / __baher3A, harra, AmalA, paravala, nIma aura belagirI, cItA aura cava 1-1 bhAga tathA bAseke kAtha tathA kalkase siddha ghRta samasta netra- adaraka 2 bhAga lekara inake phAtha aura kalka rogAMko naSTa karatA hai| tathA bakarIke dUdhake sAtha ghRta siddha kareM / (kAthArtha saba cIjeM samAnabhAga-mizrita 2 isake sevanase saMgrahaNI, zotha, agnimAMdya aura ror| pAsArtha jala 16 sera / zeSa kAtha 4 ser| aruci naSTa hotI hai| For Private And Personal Use Only
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhRtamakaraNam tRtIyo bhaagH| (kAtha 8 sera, ghA 2 sera, dUdha 2 sera, / yavakSAra, popala, pIpalAmUla, cava, cItAmUla, seTha, kalka 13 tole 4 mAze / ) ajavAyana, pAThA aura mUlIkA kalka 20 tole (4669) bilvAcaM ghRtam (2) lekara sabako ekatra milAkara pakAveM / jaba ghRta (ga. ni. / ghRtA.) mAtra zeSa raha jAya to chAna leM / bilvaM pAThA'bhayA dhAnyaM yavAnI saindhavaM viDam isake sevanase hRdaya aura pasalIkA zUla, svarabhaMga, hicakI, zvAsa, bhagandara, varma, prameha, paJcakolaM samaricaM kSAraizcaibhighRtaM pacet // danA caturguNenaiva zakudvAtavibandhanut / arza, aura vAtavyAdhi naSTa hotI hai| samiplIhavAtArtigudabhraMzarujApaham / / (4671) bIjapUrAvaM ghRtam ( bhai. ra. / zUlA.; va. se.; dhanva.; ra. ra. / zUlA.) belagirI, pATA, harra, dhaniyA, ajavAyana, bIjapUrakameraNDaM rAsnAM gokSurakaM balAm / seMdhAnamaka, viDanamaka, pIpala, pIpalAmUla, cava, pRthak paJcapalAn bhAgAn yavaprasthasamAyutAn / / cItA, sAMTha, kAlImirca aura yavakSArake kalka tathA vAridroNena saMsAdhyaM yAvatpAdAvazeSitam / 4 gune dahIke sAtha dhRta siddha kareM / ghRtapasthaM pacettena kalkaM dattvAkSasamminam // __ yaha ghRta malAvarodha, apAnavAyukA rukanA, tumbaruNyabhayAvyoSaM hiGgasauvarcalaM viDam / Ama, plIhA, vAtaja zUla aura gudabhraMzako naSTa saindhavaM yAvazukazca sarjikAmamlavetasam // karatA hai| puSkaraM dADimaJcaiva vRkSAmlaM jIrakadvayam / (ghI 2 sera, dahI 8 sera, kalka 20 tole aura pAnI 8 sera / ) prastumasthadvayaM dattvA sa mRdvaminA pacet / / ghRtametatpazaMsanti zUlaM hanti tridoSajam / (4670) bIjapUrakAcaM ghRtam | vAtazUlaM yacchUlaM gulmaplIhApahaM param // (ga. ni. / ghRtA. 1) / hRcchUlaM pAzUlaJca aGgazUlaJca nAzayet / ghRtAccaturguNo deyo mAtuluGgaraso dadhi / balavarNakaraM hRdhamanisandIpanaM param / / zuSkamUlakakolAmlakaSAyo daaddimaadrsH| kAtha---bijau ra nIkI jar3a, araNDamUla, viDaGgalavaNakSArapaJcakolayavAnibhiH / / | rAsnA, gokharu aura kharaiTI 25-25 tole tathA pAThAmUlakakalkezca siddhaM puurksjnyitm| jau 1 sera lekara sabako kUTakara 32 sera pAnImeM hRtpArzvazUlavaisvarya himAzvAsabhagandarAn / / | pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya to varmagulmapramehA vAtavyAdhIn vinAzayet // chAna leN| ghI 2 sera, bijau rakA rasa 2 sera, dahI 2 kalka---tumbaru, hare, sAMTha, mirca, pIpala, sera, sUkhI mUlI aura khaTTe berakA kAtha 2 sera tathA hoga, saJcala (kAlA namaka), biDa namaka, seMdhA, anArakA rasa 2 sera evaM vAyabiDaMga, seMdhA namaka, javAkhAra, sajjIkhAra, amlabeta, pokharamUla, anAra For Private And Personal Use Only
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [582] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [vakArAdi mean - dAnA, tintaDIka aura donoM jIre / pratyeka oSadhi payazca dadyAdviguNaM viparka 11-1 / tolA lekara sabako pAnIke sAtha pIsa leN| tadbrahmajuSTaM pravadanti srpiH|| vidhi---2 sera ghI, 4 sera mastu ( dahIkA plIhodaraM dRSyapathodaraca tor3a) aura uparokta kAtha tathA kalka ekatra milA AyamyamAnaM jaTharaM nihanti / kara mandAgnipara pakAveM / jaba ghRtamAtra zeSa raha ___ manasila, seTha, nADIkA zaka, caiTalIkI jAya to chAna leN| jar3a, kaTelI, pAMcoM namaka, hIMga aura pIpala 1-1 yaha ghRta vAtaja tathA tridoSaja zUla, yakRcchUla | karSa (11-1 / tolA ) lekara sabako pAnIke sAtha gulma, plIhA, hRcchUla, pArzvazUla aura aGgazUlako pIsakara kalka banAveM / tatpazcAt 2 sera ghImeM naSTa tathA balavarNa aura agnikI vRddhi karatA hai| | yaha kalka, 4 sera dUdha aura 8 sera gomUtra milAhRdayake liye hitakArI hai| | kara mandAgnipara pakAveM / jaba ghRtamAtra zeSa raha (4672) bRhatIcitrakakSAraghRtam jAya to use chAna leN| (va. se. / grahaNya.) yaha ghRta plIhodara aura anya samasta prakArake bahatIcitrakakSAraH sptvaarprisrtH|| udara vikAroMko naSTa karatA hai| (4674) brAmIghRtam (1) dviguNena ghRtaM pakaM varddhayatyAzu pAvakam / / banabhaMTA aura cItekI bhasmako 6 gune pAnI .(ga. ni. / ghRtA.; vA. bha. / u. a. 6) dvau prasthau svarasAhAyA ghRtapasthaM ca sAdhayet / meM milAkara kSAra banAnekI vidhise sAta bAra chAna leN| tadanantara 1 sera ghImeM 2 sera yaha pAnI milA vyopshyaamaatribraahmiishngkhpusspiinRpdrmaiH|| sasaptalAkRmiharaiH kalkitairakSasammitaiH / kara pakAveM / palavRddhayA prayuJjIta yAvanmAtrA catuSpalaM // isake sevanase agni atyanta zIva dIpta ho unmAdakuSThApasmAraharaM vandhyAsutapadam / jAtI hai| vAkasmRtisvaramedhAkRddhanyaM brAhmIghRtaM zubham // (4673) brahmaghRtam (brAhmaM ghRtam ) ___brAhmIkA svarasa 4 sera, ghI 2 sera aura (va. se. / udara.; ga. ni. / ghRtA.) 11-1 / tolA soMTha, mirca, pIpala, kAlI nisota, zilAhayaM nAgarakAlazAkaM nisota, brAhmI, zaMkhapuSpI, amalatAsakI chAla, kAkAdanImUlanidigdhikA ca / sAtalAkI chAla aura bAyabiDaMgakA kalka (tathA pazcaiva dadyAllavaNAni hiGgu 8 sera pAnI ) ekatra milAkara pakAveM / jaba ghRta kRSNA ca tairakSasamaiH pRthakpRthak // mAtra zeSa raha jAya to chAna leN| prasthaM ghRtaM syAca pacecchanaiH zanai ise 5 tolekI mAtrAse sevana karanA prArambha zcaturguNaM mUtramataH pdiiyte| kareM aura dhIre dhIre 20 tole taka mAtrA bar3hA deN| For Private And Personal Use Only
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tRtIyo bhAgaH / ghRtamakaraNam ] isake sevana se unmAda, kuSTha aura apasmArakA nAza hotA tathA vAcAzakti, svara, smRti aura medhAkI vRddhi hotI hai evaM vandhyA strIko putraprApti hotI hai / ( vyavahArika mAtrA - 1 se 2 tole taka) (4675) brAhmIghRtam (2) (vai. ma. ra / paTala 3) brAhmIvAsAsiMhalIbhiH kuNDalyA mUlakenacA amRtAlarkakaiH sarpiH sAdhitaM zvAsakAsajit // brAhmI, bAsA, pIpala, ghIkumArakI jar3a, giloya aura Akake kAtha tathA kalkase siddha ghRta zvAsa aura khAMsIko naSTa karatA hai / ( ghI 2 sera | kAtha 8 sera / kalka 13 tole 4 mAze / ) (4676) brAhmIghRtam (3) ( va. se.; vR. ni. ra.; vR. mA.; yo. ra. ra. ra. / apasmA; bhA. pra. ma. kha. apasmA; ca. da. / vAtatryA.; vR. yo ta / ta. 89; vai. ma. ra. / paTa. 15; ca. saM. / ci. a. 19; yo. ci. ma. / ghRtA. a. 5; hA. saM. / sthA. 3 a. 21 ) brAhmIrasavacAkuSThaM zaGkhapuSpimireva ca / purANaM pakkamunmAdagrahApasmArahRdghRtam || brAhmIke rasa aura baca, kUTha tathA zaMkhapuSpIke kalka se siddha purAnA vRta unmAda, graha aura apasmArako naSTa karatA hai / ( purAnA ghI 2 sera, brAhmIkA svarasa 8 sera, kalka 10 tole / ) [ 583] noTa- pAkakI uttamatAke liye 8 sera pAnI bhI DAlanA cAhiye / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (4677) brAhmIghRtam (4) (sArasvata ghRtam ) ( ca. da. / rasAyanA. 65; ra. ra. : svarabhedA. ) samUlapatramAdAya brAhmIM prakSAlya vAriNA / ulUkhale kSodayitvA rasaM vastreNa gAlayet // rase caturguNe tasminghRtaprasthaM vipAcayet / auSadhAni tu peSyANi tAnImAni pradApayet // haridrA mAlatI kuThaMtratA saharItakI / eteSAM palikAnbhAgAn zeSANi kArSikANi tu / / pippalyaise viDaGgAni saindhavaM zarkarA vacA / sarvametatsamAloDya zanairmRdvagninA pacet // etatmAzitamAtreNa vAgvizuddhizca jAyate / saptarAtraprayogeNa kinnaraiH saha gIyate // ardhamAsaprayogeNa somarAjIvapurbhavet / mAsamAtraprayogeNa zrutamAtraM tu dhArayet // hantyaSTAdaza kuSThAni azasi vividhAni ca / paJcagulmAn pramehAMzca kAsaM paJcavidhaM jayet // vandhyAnAM caiva nArINAM narANAM cAlparetasAm / ghRtaM sArasvataM nAma balavarNAgnivardhanam // mUla aura patra sahita tAjI brAhmIko pAnIse dhokara kUTakara svarasa nikAleM | tatpazcAt 2 sera ghI meM 8 sera yaha svarasa aura nimna likhita kalka tathA 8 sera pAnI ekatra milAkara pakAveM / jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to use chAna le I kalka--haldI, camelI ke phUla, kUTha, nisota aura harra 5-5 tole tathA pIpala, bAyabiDaMga, seMdhA, khAMDa aura baca 1 - 11 tolA lekara sabako pAnIke sAtha pIsa leM / For Private And Personal Use Only
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / [ 584 ] ise sevana karanese vANi zuddha ho jAtI hai / isake kevala 1 saptAha ke sevanase svara kinnaroke samAna sundara ho jAtA hai / 2 saptAha taka sevana karane se mukha atyanta kAntimAn ho jAtA hai / yadi ise 1 mAsa taka sevana kiyA jAya to manuSya zrutidhara ho jAtA hai isake atirikta yaha aThAraha prakArake kuSTha, arza, pAMca prakArake gulma, prameha aura pAMca prakArakI khAMsI ko bhI naSTa karatA 1 yaha ghRta bala varNa aura agnikI vRddhi karane vAlA tathA bandhyA striyAM aura alpazukra manuSyoM ke liye hitakArI hai / (4678) brAhmIghRtam (5) ( su. saM. / ci. a. 28 ) brAhmasvaraprastha ghRtaprasthaM viDaGgataNDulAnAM kuDavaM dve dve pale catrivRtayodazaharItakyAmalakavibhItakAni zlakSNapiSTAnyAvApyaikadhyaM sAdhayitvA svanuguptaM nidadhyAt / tataH pUrvavidhAnena mAtrAM yathAbalamupayuJjIta jIrNe payaH sarpirodana ityAhAraH etenorddhamadhastiryyakakramayo niSkrAmanti / alakSmIrapakrAmati, puSkara karNaH sthiravayAH zrutanigAdI trivarSa zatAyubhavatyetadeva kuSThaviSamajvarApasmAronmAda viSabhUta graheSvanyeSu ca mahAvyAdhiSu ca saMzodhanamAdizanti // brAhmIkA svarasa 4 sera, ghI 2 sera tathA nimna likhita kalka ( aura 16 sera pAnI ) [ bakArAdi ekatra milAkara pakAyeM / jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to use chAna le 1 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kalka- - bAyabiDaMgake cAvala ( girI ) 20 tole, baca aura nisota 10-10 tole tathA harra, baher3A aura AmalA 20-20 tole / sabako pAnIke sAtha pIsa leM / I ise yathocita mAtrAnusAra sevana karane aura auSadha pacane para ghRtayukta bhAta tathA dUdhakA AhAra karanese zarIrase kRmi nikala jAte haiM / alakSmI dUra ho jAtI hai / dUrakI AvAja sunAI dene lagatI hai / Ayu sthira ho jAtI hai / manuSya vedavaktA ho jAtA hai aura use 300 varSakI Ayu prApta hotI hai / yaha ghRta kuSTha, viSamajvara, apasmAra, unmAda, viSa, bhUta, graha aura anya aneka mahAvyAdhiyoMko naSTa karatA hai / (4679) brAhmIghRtam (6) ( vai. ma. ra. | paTala 15 ) brAhmasvarase siddhaM kuSThava cAzaGkhapuSpikAgarbhe / Aja pItaM sarpiH sarvApasmAradoSaghnam / / brAhmIkA svarasa 4 sera, bakarIkA ghI 1 sera tathA kula, baca aura zaMkhapuSpIkA samAna bhAga mizrita kalka 5 tole lekara sabako ekatra milAkara pakAveM / jaba svarasa jala jAya to ghRtako chAna leN| ise pIne se samasta prakArakA apasmAra ( miragI ) roga naSTa hotA hai / iti vakArAdighRtaprakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [585] atha bakArAditailaprakaraNam / (4680) bakulAcaM tailam lucitAnAM tilAnAzca dadyAttailADhakadvayam // ( bhai. ra. / mukha.; ra. ra.; dhanva.; va. se.; ca. da. / mukharogA.; ga. ni. / tailA.) / vAtavyAdhiSu sarveSu raktapittAzrayAzca ye / / bakulasya phalaM lodhaM vajravallI kuraNTakam / vyApannAsu ca yoniSu zastaM naSTe ca retasi / tAluzoSaM tRSAM dAI pArzvazUlamamugdaram // caturaGgalababolavAjikarNArimAzanam // hanti zoSamasmAraM visarpa sazirograham / eSAM kaSAyakalkAbhyAM tailaM pakaM mukhe dhRtm| AyarvarNakaraM caiva balAtailaM prajAkaram / / sthairya karoti calatAM dantAnAM nAvanena ca // 6 / sera kharaiTAko acchI taraha kUTakara 128 maulasirIke phala, lodha, haDasaMgharI, piyAbA- 1 sera pAnI meM pakAveM aura 32 sera pAnI zeSa rahane sAkI jar3a, amalatAsakI chAla, babUlakI para chAna leM tathA 16 sera tilake tailameM yaha chAla, azvakarNa (palAzabheda ) kI chAla, kAtha, 50 tole kharaiTIkA kalka, 50 tole tuSadurgandhita khaira aura asanA vRkSakA sAra samAna rahita tila aura 64 sera dUdha milAkara mandAgni para pakAveM / jaba tailamAtra zeSa raha jAya to use bhAga mizrita 8 sera lekara sabako adhakuTA karake chAna leN| 64 sera pAnImeM pakAveM / jaba 16 sera pAnI zeSa yaha taila samasta vAtavyAdhi, raktAzrita vAta, raha jAya to chAna leM aura phira 4 sera telameM / pittAzrita vAta, yonidoSa, tAluzoSa, tRSA, dAha, yaha kAtha tathA uparokta oSadhiyoMkA samAna bhAga pArzvazUla, raktapitta, zoSa, apasmAra, visarpa aura mizrita kalka 26 tole 8 mAze milAkara kAtha zirograha Adi rogAMko naSTa karatA aura Ayu jalane taka pakAkara chAna leN| varNa tathA prajAkI vRddhi karatA hai / alpavIrya puruSoMke liye hitakArI hai| ise mukhameM dhAraNa karanese tathA isakI nasya (4682) balAtailam (2) ( vRhat ) lenese hilate huve dAMta sthira ho jAte haiN| ( vA. bha. / ci. a. 21; ga. ni.1 / tailA.; (4681) balAtailam (1) ca. saM. | ci. a. 28; yo. ci. / a. 23) (ga. ni. / tailA.) vRhadalAyAstu tulAM catudroNe'mbhasaH pacet / balAyA jAtasArAyAstulAM kuryAtsukuTTitAm / / --gadanigrahake atirikta prAyaH anya sabhI pranyoM meM 25 pala giloya aura 12 // pala rAsnA kAthya palAni daza piSTAni balAyAstatra dApayet / / dravyAMmeM adhika likhI hai| For Private And Personal Use Only
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [586] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [vakArAdi samuttArya tataH samyagdazabhAgasthite rse|| DhAkakA goMda, kastUrI, nalikA, jAvitrI, spRkA, dadhimaNDakSuniryAsayuktastailADakaM smaiH| kesara, charIlA, camelIke phUla, phAyaphala, sugandhapacetsAjapayo(zaiH kalkairebhiH plonmitaiH|| / bAlA, dAlacInI, kundara, kapUra, silArasa, zaThIsaraladArvelAmaJjiSThAgurucandanaiH / piyAbAsekI jar3a, lauMga, nakha, kakola, kUTha, jaTApayakAtibalAmustAmuryaparNIhareNubhiH // mAMsI, phUlapriyaGgu, thunera ( sthoNeya ), tagara, yaSTayAhamurasavyAghranavarSabhakajIvakaiH / sugandha tRNa, baca, davanA, coraka aura nAgakesara palAzarasakastUrInalikAjAtikozakaiH / / 5--5 tole / ( inameMse kastUrI, kesara aura spRkAkuGkumazaileyamAlatIkaTphalAmbubhiH / | kapUra telako chAnaneke bAda milAne cAhiye / ) tvacAkundurukarpUraturuSkazrInivAsakaiH // yaha taila khAMsI, zvAsa, jvara, chardi, zUla, lavaGganakhakaGkolakuSThamAMsImiyabhiH / hicakI, kSata, kSaya, plIhA, zopa, apasmAra, kAntisthauNeyatagaradhyAmavacAdamanacorakaiH // / hInatA aura vAtavyAdhiko naSTa karatA hai / sanAgarakezaraiH siddhe ddyaatpaatraavtaarite| (4683) palAtalam (3) tatra kalkaM tataH pUtaM vidhinA ca prayojayet / / (ga. ni. / tailA.) kArsa zvAsaM jvaraM chardi zUlaM hikkAM kSatakSayam / plII zoSamapasmAramalakSmI ca praNAzayet // balAzatakaSAye tu tailasyArdhAdakaM pacet / kalkairmadhukamaniSTAcandanotpalapadakaiH / / calAtelamidaM zreSThaM vAtavyAdhiharaM param // suukssmailaapippliikusstthtvgelaagrukeshraiH| 6 / sera mahAbalAko kUTakara 128 sera pAnI gandhaizca jIvanIyaizca kSIrADhakasamAyutam // meM pakAyeM aura jaba dasavAM bhAga pAnI zeSa raha | etanmRdvagninA pakaM sthApayedbhAjane zubhe / jAya to use chAna leM / tatpazcAt 8-8 sera sarvavAtavikArAMstu sarvadhAtvantarAzrayAn / / dadhimaNDa ( dahIkA ghola ), IkhakA rasa aura lataprazamayecchinnAbhramiva mArutaH / tilakA taila tathA 4 sera bakarIkA dUdha aura upa-balAtailaM narendrAImetadvAtavikAranut // rAta kAtha tathA nimna likhita cIjoMkA kalka 6 / sera kharaiTIko kUTakara 32 sera pAnImeM ekatra milAkara pakAvaM / jaba tailamAtra zeSa raha pakAveM aura jaba 8 sera pAnI zeSa rahe to chAnajAya to use chAna leN| kara usameM 4 sera tilakA taila tathA 8 sera dUdha kalka-dravya-saThI ( kacUra ), ghUpasarala, | aura nimna likhita cIjoMkA kalka milAkara devadAru, ilAyacI, majITha, agara, sapheda candana, | pakAveM / jaba tailamAtra zeSa raha jAya to chAna leN| pAka, atibalA ( kaMghI), nAgaramothA, mASaparNI, | kalka-dravya-mulaiThI, majITha, sapheda candana, reNukA, mulaiThI, tulasI, nakha, RSabhaka, jIvaka, ! nIlotpala, panAka, choTI ilAyacI, pIpala, kUTha, For Private And Personal Use Only
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [587] dAracInI, bar3I ilAyacI, agara, kesara, gandhavya ! dhAtukSINe marmahate mayite'bhihate tathA / ( ilAyacI, sapheda candana, kesara, agara, murAmAMsI, bhane zramAbhipanne ca sarvathaiva prayujyate // kaMkola, jaTAmAMsI, kacUra, cIrakI chAla, pranthi- | etadAkSepakAdoMzca vAtavyAdhInapohati / parNa, kastUrI, nakha, junbedastara, khasa aura lavaM- pratyagradhAtuH puruSo bhvetsusthiryauvnH|| gAdi ) aura jIvanIya gaNa / ( saba samAna--bhAga rAjJAmetatprakartavya rAjamAtrAzca ye narAH / mizrita AdhA sera / ) mukhinaH sukumArAzca dhaninazcApi ye narAH / / noTa---kastUrI Adi taila chAnaneke bAda balA (kharaiTI ) kI jar3akA kAtha, dazammilAnI cAhiye / lakA kAtha, jaukA kAdha, berakA kAtha, kulathIkA ___ yaha taila samasta dhAtugata sarva vAtaja rogAMko | kAtha Ara dUdha 16-16 sera, tilakA tela naSTa karatA hai| 2 sera tathA nimna cIz2oMkA kalka 20 tole (4684) balAtailam (4) lekara sabako ekatra milAkara pakAveM aura jaba taila mAtra zeSa raha jAya to use chAna leM / (ga. ni. / tailA.; su. saM. / ci. a. 15; vR.. mA., ra. ra.; ca.da. / vA. vyA.; zA. dha. / kha. kalka-dravya---madhurAdi gaNa ( kAkolI, 2 a. 9) kSIrakAkolI, medA, mahAmedA, jIvaka, RSabhaka, balAmUlakaSAyasya dazamRlokRtasya ca / / Rddhi, vRddhi, mudgapaNA, mASaparNI, giloya, kAkar3AyavakolakulatyAnAM kAthasya payasastathA / / siMgI, baMsalocana, papAka, munakkA, jIvantI, aSTAvaSTau zubhA bhaagaastailaadekstdaiktH| | mulaiThI aura prapauNDarIka ( puNDariyA ), seMdhA, pacedAvApya madhuraM gaNaM saindhavasaMyutam / / agara, rAla, balAbIja (bIjabanda ), devadAru, tathAgaruM sarjarasaM sabalaM devadAru ca / | majITha, sapheda candana, ilAyacI, kUTha, sArivA, maJjiSThAM candanaM kuSThamelAM kAlAnusArivAm // | satAvara, asagandha, soyA aura punarnavA ( visazatAvarI cAzvagandhAM zatapuSpAM punrnvaam| | khaparA ) | tatsAdhusiddhaM sauvarNe rAjate mRnmaye'pi vaa| isake sevanase samasta vAtajaroga naSTa hote prakSipya kalaze samyak svanuguptaM nidhApayet / / haiM / yaha taila prasUtA strI, alpavIrya manuSyoM aura balAtailamidaM khyAtaM sarvavAtavikAranut // garbhakI icchA rakhane vAlI striyoMke liye hitakArI yathAvalamato mAtrAM mUtikAyai padApayet / / yA ca garbhArthinI nArI kSINazukrazca yaH pumaan|| haiM / dhAtukSINatA, marmAghAta, bhagna, zrama aura AkSepavRnda mAdhava meM aTAmAMsI, zeLya, tejapAta aura kAdi vAtaja roga isake sevanase naSTa hote aura donoM sArivA adhika likhI hai.| dhAtuvRddhi hotI tathA yauvana sthira rahatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [588] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [bakArAdi (4685) balAditailam piSTairetaiH pacesailaM mastukSIraM caturguNam / (hA. saM. / sthA. 3 a. 24) vAtapittajvarAjjIrNAttenAbhyaktaH pramucyate // balAkAthADhakaM kSiptvA dadhi tatrADhakaM kSipet / kharaiTIkI jar3a, mulaiThI, majITha, kamala, padmAka kulatthADhakayUSaM tu sauvIrakarasADhakam // sapheda candana, samudraphena, sugandha bAlA, haldI, geru ADhakaM ca tathairaNDatailaM tatra pradApayet / aura nIlotpalakA samAna bhAga mizrita cUrNa 20 ekatra kRtvA vipaceta yojayedauSadhaM ca tata // tole, tila taila 2 sera tathA mastu (dahIkA tor3a) zatapuSpA devadAru pippalI gjpipplii|| aura dUdha 8-8 sera lekara sabako ekatra milAkara trisugandhi murAmAMsI kuSThaM dvipaJcamalakama // pakAveM / jaba tailamAtra zeSa raha jAya to use cUNe vinikSipet tatra siddhaM tadavatArayet / / chAna le / pAne cAbhyaGge ca yojyaM nirUhe bastikarmaNi / isakI mAlizase vAtapittaja jIrNajvara naSTa hanti vAtAmayaM sarva zreSThaM guNagaNapadam // hotA hai| kharaiTIkA kAtha 8 sera, dahI 8 sera, kulthii| | (4687) balAyaM yamakam kA kAtha 8 sera, sauvIraka kAJjI 8 sera aura (va. se. / ziro.) araNDakA tela 8 sera lekara sabako ekatra milAveM aura usameM nimna likhita cIjoMkA kalka milA balAjIvantiniryAsaiH payobhiryamakaM pacet / kara pkaaveN| jaba tailamAtra zeSa raha jAya to | jIvanIyaizca nasyaizca sarvajanU rogajit // chAna leN| ___ kharaiTI aura jIvantI 1-1 sara lekara donoM kalkadravya--soyA, devadAru, pIpala, gaja- ko 26 sera pAnImeM pakAyeM aura 4 sera pAnI zeSa pIpala, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, murAmAMsI, rahane para chAnakara usameM AdhA sera tilakA taila, kUTha aura dazamUla kA cUrNa samAna bhAga mizrita | AdhA sera ghI, 1 sera dudha aura 10 tole jIva1 ser| nIyagaNakA kalka milAkara pakAyeM aura tailamAtra ___ ise pIne tathA isakI mAliza aura basti zeSa rahanepara chAna leN| karanese samasta vAtajaroga naSTa hote haiN| isakI nasya lenese samasta Urdhvajatrugata roga (4686) balAcaM telam / | naSTa hote haiN| (va. se. / jvarA.; vR. ni. ra. / jvarA.) (jIvanIyagaNa--jIvantI, kAkolI, kSIrabalAmadhUkamaJjiSThApadyapadmakacandanaiH / kAkolI, medA, mahAmedA, jIvaka, RSabhaka, mudsamudraphenahIberarajanIgairikotpalaiH / / | gaparNI, mASaparNI aura mulaitthii|) For Private And Personal Use Only
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tailaprakaraNam ] (4688) balAzyAyaM tailam ( va. se. | nAsA. ) ubhe bale bRhatyaiau ca viDaGgaM sAvikaGkatam / zvetAmUlaM mahAbhadrAM varSAbhraM cApi saMharet // tailamebhirvipakantu nasyamasyopakalpayet // tRtIyo bhAgaH / ) kharaiTI aura kaMghIkI jar3a, kaTelI, bar3I kaTelI (banabhaNTA), bAyabiDaMga, kaMTa(I, sapheda koyalakI jar3a, aralukI chAla aura punarnavA ( bisakhaparA kA kAtha 8 sera; inhIMkA kalka 13 tole 4 mAze aura tilakA taila 2 sera lekara sabako ekatra milAkara pakAveM / jaba telamAtra zeSa raha jAya to usako chAna 1 isakI nasya lenese kaphaja pratizyAya naSTa hotA hai / (4689) bAdhiryanAzakatailam ( yo ta / ta. 70 ) athavA---zahada, adrakakA rasa, sahajanekI jar3akI chAlakA rasa, aura kelekI jar3akA rasa 1-1 sera tathA tela 1 sera lekara sabako ekatra milAkara pakAyeM / tailaM kAJjikabIjapUrakarasakSaudraiH samutraiH zRtam / syAtkSaudrArdrakazigrumUlakadalIkandadravairvA samaiH // padaM vividhaM hanti antradRddhizca nAzayet / kaphavAtodbhavaM zothaM jvaramAzu vyapohati // kAsaM zvAsaJca gulmaJca pANDurogavinAzanam / makkalazUlazamanaM mRtikAtaGkanAzanam / / mUDhagarbhe ca dAtavyaM mUDhavAtAnulomanam / kAJjI, bijaurekA rasa, zahada aura gomUtra | zirorogaharaJcaiva strINAM gadaniSUdanam // | 1--1 sera tathA tilakA tela 1 sera lekara sabako ekatra milAkara pakA / jaba telamAtra zeSa raha jAya to use chAna leM / | rajoduSTAca yA nAryA retoduSTAtha ye narAH / te'pi tAruNyazukrAcyA bhaviSyanti mahAbalAH // vandhyApi labhate putraM zUraM paNDitameva ca / bilvatailamiti khyAtamAtreyeNa vinirmitam / / ina donoM telomeM se kisIko bhI mandoSNa karake kAna meM DAlane se badhiratA naSTa hotI hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 589 ] (4690) bilyatailam (1) ( bhai. ra. ) grahaNI. ) tulA zukavilvasya tulAI dazamUlataH / jaladroNe vipaktavyaM caturbhAgAvazeSitam // Ardrakasya rasaprasthamAranAlaM tathaiva ca / tailaprasthaM samAdAya kSIraprasthaM tathaiva ca / / dhAtakIbilvakuSThaJca zaTI rAsnA punarnavA / trikaTuH pippalImUlaM citrakaM gajapippalI // devadAru vacA kuSTaM mocakaM kaTurohiNI / tejapatrAjamodA ca jIvanIyagaNastathA // eSAmarddha palAn bhAgAna pAcayenmRdunAgninA / etaddhi vilvataiAkhyaM mandAgnInAM prazasyate // grahaNIM vividhAM hanti atIsAramarocakam / saGgrahagrahaNIM hanti arzasAmapi nAzakam // For Private And Personal Use Only sUkhI belagirI aura dazamUla AdhI AdhI tulA (pratyeka 3 ra 10 tole) lekara sabako 32 sera pAnI meM pakAveM aura jaba 8 sera pAnI zeSa rahe to chAna leN| tatpazcAt yaha kvAtha tathA 2 -2 sara adrakakA rasa, kAMjI, tilakA tela aura
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org - bhaiSajya - ratnAkaraH / [ 590 ] dUdha tathA nimna likhita cIz2oMkA kalka ekatra milAkara pakArbe / jaba tailamAtra zeSa raha jAya to use chAna leN| bhArata kalkadravya --- ghAyake phUla, belagirI, kUTha, kacUra, rAsnA, punarjevA (bisakhaparA), soMTha, mirca, pIpala, pIpalAmUla, cItA, gajapIpala, devadAru, baca, kUTha, mocarasa, kuTakI, tejapAta, ajamoda aura jIvanIya gaNakI oSadhiyAM AdhA AdhA pala (2 // i2 tole ( ) (jIvanIyagaNa -- jIvaka, RSabhaka, kAkolI, kSArakAkolI, medA, mahAmedA, mudgaparNI, mASaparNI, jIvantI aura mulaiThI / ) yaha taila mandAgni, grahaNIvikAra, atisAra, aruci, saMgrahagrahaNI, arza, zlIpada, antravRddhi, kaphavAtaja zotha, jvara, khAMsI, zvAsa, gulma, pANDu roga, makkalazUla, sUtikAroga, mUDhagarbha sambandhI vikAra, mUDhavAta, ziroroga aura strI rogoMko naSTa karatA hai / jina striyAMkA raja dUSita ho yA jina purukA vIrya vikRta ho yadi ve ise sevana kareM to taruNa samAn balazAlI ho jAte haiN| yadi ise vandhyA strI sevana kare to vaha avazya hI buddhizAlI putrako janma detI hai / (4691) bilvatailam (2) ( bhA. pra. ma. sva.; vR.ni. ra. / atisArA. ) tulAM saGkaTa bilvasya pacetpAdAvazeSitam kSIraM sAdhayettailaM lakSNaparimaiH samaiH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ nakArAdi bilvaM sadhAtakIkuSThaM zuNThIrAsnApunarnavAH / devadAru vacA mustaM lodhamocarasAnvitam // ebhirmRdvagninA pakaM grahaNyarzo'tisAranut / bilvatailamiti khyAtamatriputreNa bhASitam // grahaNyazadhikAre ye snehAH samupadarzitAH / prayojyAste'tisAre'pi trayANAM tulyahetunA // 6 | sera belagirIko kUTakara 32 sera pAnI meM pakAveM aura jaba 8 sera pAnI zeSa rahe to use chAna leN| tadanantara 2 sera telameM yaha kAtha, 2 sera dUdha aura nimna likhita kalka milAkara mandAgni para pakA / jaba telamAtra zeSa raha jAya to chAna leN| kalka belagirI, dhAyake phUla, kUTha, soMTha, rAsnA, punarnavA ( bisakhaparA ), devadAru, baca, nAgaramothA, lodha aura mocarasa kA atyanta mahIna cUrNa samAnabhAga - mizrita 20 tole / yaha tela saMgrahaNI, arza aura atisArakA nAza karatA hai / yataH atisAra, saMgrahaNI aura arza samAna kAraNoM se hI utpanna hote haiM isa liye saMgrahaNI aura arzake prayoga atisArameM bhI prayukta karane cAhiye / (4692) bilvatelam (3) (bhai. ra.; ca. da. / karNe ; vR. mA. ra. ra. | karNa.; zA. dha. / sva. 2 a. 9; vaM. se.; yo.ra.; mai. ra.; bhA. pra.; bR. ni. ra. / karNaro. ) phalaM bilvasya mUtreNa piSTvA tailaM vipAcayet / sAkSIraM tadvitared bAdhirye karNapUraNe || For Private And Personal Use Only
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tesabhakaraNam] tRtIyo bhaagH| [591] - - 20 tole belaoNgarIko gomUtra meM posaleM aura bahar3A, hara, AmalA, paTola, nImakI chAla phira 2 sera tela meM yaha kalka, 8 sera bakarIkA | aura bAsA samAna bhAga-mizrita 13 tole 1 dUdha aura 8 sera pAnI milAkara pakAveM / jaba taila mAze, araharakA kAtha 8 sera aura tilakA tela 2 mAtra zeSa raha jAya to use chAna leN| sera lekara sabako ekatra milAkara kAtha jalane taka ise kAnameM DAlanese badhiratA naSTa hotI hai| pakAkara chAna leN| (4693) bisvatelam (4) yaha taila timirako naSTa karatA hai| (bhai. ra. / karNa.) (4696) vRhatItailam cilvagarbha pacetailaM gomUtrAjapayo'nvitam / (nayu. mRtA. / ta. 6) mAdhirye pUrayettena kau~ sa kaphavAtajit / / vRhatIpazcAGgamAnIya ajAdugve vibhAvayet / tilakA tela 2 sera, belagirIkA kalka 20 yantre pAtAlake tailaM vidhinA saMharetpumAn / / tole aura gomUtra tathA bakarIkA dUdha 4-4 sera ekaviMzatiyogena mucyate svakRtArdanAt / / lekara sabako ekatra milAkara pakAveM / jaba taila mAtra zeSa raha jAya to use chAna leN| bar3I kaTelI ke paJcAGgako kUTa chAnakara kaI ise kAnoM meM DAlanese badhiratA aura kaphaja tathA dina taka bakarI ke dUdhameM ghoTeM aura phira usakI yAtaja karNaroga naSTa hote haiN| goliyAM banAkara sukhAkara pAtAlayantrase unakA tela (4694) bibhItakAcaM telam nikAla leN| (va. se. / bAlaro.) isakI 21 dina taka indrI para mAliza karavibhItakaM vacA kuSThaM haritAle manaHzilA / nese hastadoSa janita vikAra (indrIkI zithilatA Adi) naSTa ho jAte haiN| ebhistailaM vipakantu bAlAnAM pUtikarNake / / / | (4697) vRhatyAditalam baher3A, baca, kUTha, haratAla aura manasilakA ghUrNa 4-4 tole tathA tilakA taila 2 sera Ara (vR. mA. / kSudrarogA.) pAnI 8 sera lekara sabako ekatra milAkara pAnI | grahatArasasiddhena tailenAbhyajya buddhimAn / jalane taka pakAkara chAna leN| zilArocanakAsIsacUrNairvA pratisArayet // ___yaha tela bAlakeke pratikarNa rogako naSTa bar3I kaTelAkA rasa 4 sera aura sarasoMkA tela karatA hai| 1 sera lekara donAko ekatra milAkara pkaaveN| jaba (4695) pibhItakAcaM tailam telamAtra zeSa raha jAya to use chAna leN| (va. se.| netraro.) alasa (khAravoM) para yaha tela lagAkara manavibhItaphazivAdhAtrIpaTolAriSTavAsakaiH / sila, gorocana aura kasIsakA pUrNa malanA AdakIrasasaMsiddhaM tailaM tibhiranutparam // ' cAhiye / iti vakArAditailapakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [592] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [vakArAdi atha bkaaraadyaasvaarissttprkrnnm| (4698) babbulyAsavaH (babbUlyAcariSTaH) / paJcAGgalapaladvandvaM rAsnAmelAM prasAriNIm / (ga. ni. / AsavA. 6; zA. dh.| khaM. 2 | devapuSpamuzAraJca zvadaMSTAna palAMzikAm / / a. 10; bhai. ra. / atIsArA.) mAsaM bhANDe sthitastveSa balAriSTo mhaaphlH| tulAdvayaM tu babbulyAzcatudroNe'mbhasaH pacet / hantyugrAn vAtajAn rogAn blpussttygnivrdhnH|| droNazeSe rase zIte guDasya trizataM kSipet // khareTIkI jar3a aura asagandha 100-100 dhAtakyAH SoDazapalaM pippalInAM paladvayam / | pala ( pratyeka 6 / sera ) lekara donoM ko kUTakara jAtIlavaGgakaGkolamelAtvapatrakesaram // | pRthak pRthak 64-64 sera pAnImeM pakAveM aura maricena samAyuktaM palikAMstatra kalpayet / 16-16 sera pAnI zeSa rahane para chAnakara donoM mAsamAtra sthito hyeSa babbulyAsavasajJitaH // kAthAMko ekatra milA leM aura phira usake ThaMDA hone kSayaM kuSThaM pramehAMzca kAsazvAsAMzca nAzayet / / para usameM 3 tulA (18 // sera ) gur3a aura 1 sera 12 sera babUlakI chAlako 128 sera pAnImeM / dhAyake phUloMkA cUrNa tathA 10-10 tole kSIrapakAveM aura jaba 32 sera pAnI zeSa raha jAya to vidArI aura araNDakI chAlakA cUrNa evaM 5-5 tole chAnakara ThaMDA karake usameM 3 tulA ( 18 / / sera) rAsnA, ilAyacI, prasAraNI, lauMga, khasa aura gur3a, 1 sera dhAyake phUlAMkA cUrNa aura 2 pala gokharukA cUrNa milAkara cikane maTake meM bharakara pIpala tathA 1-1 pala (5-5 tole ) jAvatrI, usakA mukha banda kara deM aura 1 mAsa pazcAt laiMauMga, kaMkola, ilAyacI, dAra cInI, tejapAta, nAga | nikAlakara chAna leN| kesara aura kAlI mircakA cUrNa milAkara sabako cikane maTake meM bharakara usakA mukha banda kara deM; isake sevanase prabala vAtavyAdhi naSTa hotI aura 1 mAsa pazcAt nikAlakara chAna leN| aura bala puSTi tathA agnikI vRddhi hotI hai| isake sevanase kSaya, kuSTa, prameha, khAMsI aura (4700) bIjakAsava: zvAsakA nAza hotA hai / (ga. ni. / AsavA.; caraka / ci. a. (4699) balAriSTaH 16 pANDu.) (bhai. ra. / vAtavyA.) bIjakAtSoDazapalaM triphalAyAzca viMzatiH // balAzvagandhayoyiM pRthaka palazataM zubham / / drAkSAyAH paJca lAkSAyAH sapta droNe tthaa'mbhsi| catuoNe jale paktvA droNamevAvazeSayet // sAdhya pAdAvazeSe ca pUtazIte pradApayet // zIte tasmin rase pUte kSiped guDatulAtrayam / zarkarAyAstulAM prasthaM kSaudraM dadyAca kArSikam / dhAtakI poDazapalAM payasyAM dvipalAMzikAm // / vyoSavyAghanakhozIraM kramukaM sailavAlukam / / For Private And Personal Use Only
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam tRtIyo bhaagH| [593] madhukaM kuSThamityetaccUrNitaM ghRtbhaajne| | mirca, pIpala, nakha, basa, supArI, elabAluka, yaveSu dazarAtrasthaM grISme, dviH zizire sthitam / mulaiThI aura kRTakA cUrNa milAkara sabako cikane pibettadgrahaNIpANDurogArzaHzophagulmanut / / maTakemeM bharakara usakA mukha banda karake use jauke mUtrakRcchAzmarIkuSThakAmalAsannipAtanut // | DherameM dabA deM aura grISma RtumeM 10 dina pazcAt vijayasAra 1 sera, triphalA 1 / sera, drAkSA | tathA zItakAlameM 20 dina pazcAt nikAlakara ( munakkA) 25 tole aura lAkha 35 tole | chAna leM / lekara sabako kUTakara 32 sera pAnImeM pakAveM aura isake sevanase grahaNI, pANDu, arza, zotha, 8 sera pAnI zeSa rahanepara chAnakara usameM 6 / sera gulma, mUtrakRcchU, azmarI, kuSTa, kAmalA aura khAMDa, 2 sera zahada tathA 12-11 tolA seTha, sannipAtakA nAza hotA hai| iti vakArAdyAsavAriSTaprakaraNam / atha bkaaraadilepprkrnnm| (4701) badarImUlAdiyogaH (4703) balabIjAdilepaH (ga. ni. / ziro.) (yo. ra. / snAyu.) lalATe badarImUlapippalInAM pralepanam / babbUlabIjaM gomUtrapiSTaM hanti pralepanAt / hanti sarvatrato lagnA rujo dainyamiva vyathAm // snAyukAni samastAni sazothAni saruJji ca / / berIkI jar3akI chAla aura pIpalako pIsakara / babUlake bIjAMko gomUtrameM pIsakara lepa karalepa karanese mastaka pIr3A naSTa hotI hai| nese zotha aura pIDAyukta sarva prakArake snAyuka (4702) badaryAdilepaH ( naharavA ) roga naSTa hote haiN| (vR. ni. ra. / sannipAtA.) (4704) banlAdiyogaH badarIpallavalepaH zrIkhaNDAriSTakena sNyuktH|| (vaM. se.; yo. ra. / upadaMza. vR. ni. ra. / dAtavyaH paadtlyostvryaarugdaahsnnipaatghnH|| upadaMzA.) berIke patte, sapheda candana aura nImake patte babbUladala cUrNena dADimatvagrajo'tha vA / samAna bhAga lekara sabako ekatra pIsakara pairoMke / guNDanaM liGgadezasya lepaH pUgaphalena vA // taluvoMmeM lepa karanese rugdAha sannipAtameM lAbha / Atazaka sambandhI liGgake ghAvoMpara babUlake pahuMcatA hai| 1 bandhakadaleti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [594 bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [bakArAdi sUkhe pattoMkA bA anArakI chAlakA athavA supArIkA / (2) gUgala, devadAru, lAlacandana aura kesacUrNa lagAnA cAhiye / rake cUrNako ghImeM milAkara lepa kreN| (4705) balAdilepaH (1) (3) kSIrakAkolI, kharaiTI, bidArIkanda, ( yo. ra.; vR. ni. ra. / ziroro.) sahajanekI chAla aura punarnavA ( sAThI ) ko pIsa kara lepa kreN| balAnIlotpalaM dUrvA tilAH kRSNA punarnavA / (4) zatAvara, kSIrakAkolI, sugandha tRNa aura zake'nantavAte ca lepaH sarvazirotinut // | mulaiThIke cUrNako ghImeM milAkara lepa kreN| kharaiTIkI jar3a, nIlotpala, baghAsa, kAle tila / ye cAroM lepa rAjayakSmA meM hone vAle ziraaura punarnavA ( sAThI ) kA lepa karanese zaGkhaka zUla, aMsazUla aura pArzvazUla meM upayogI haiM / aura anantavAtAdi ziroroga naSTa hote haiN| (4708) balyAdilepaH (4706) balAdilepaH (2) (vR. ni. ra. / tvagdoSA.) ( ga. ni. / visarpA.) balivellAgnibhallAtadantizampAkanimbajaiH / balAnAgabalApathyAbhUrjagranthibibhItakam / kAjike peSitailepaH zvetakuSThavinAzakRt / / vaMzapatrANyamimanthaM dadyAdgranthipralepanam // ___ gandhaka, bAyabiDaMga, cItekI jar3akI chAla, kharaiTI, gaMgerana, harra, bhojapatrakI gAMTha, baher3A, bhilAvA, dantImUla, amalatAsake patte aura nImakI bAMsake patte aura araNIkI jar3akI chAla samAna chAla samAna bhAga lekara sabako kAMjImeM pIsakara bhAga lekara sabako pIsakara lepa karane se granthi- lepa karanese zvetakuSTha naSTa hotA hai / visarpa naSTa hotA hai| (4709) bAkucyAdilepaH (4707) balAdilepaH (3) (vR. mA. / kuSThA.) (ca. sa. / ci. a. 8 rAjaya.) | kuddvo'vlgujbiijaaddhritaalcturthbhaagsNmishrH| | mUtreNa gavAM piSTaH savarNakaraNaH paraH zvitre / / balA rAsnA tilAH sarpirmadhukaM nIlamutpalam / 20 tole bAbacI aura 5 tole haratAlako palaGkaSA devadAru candanaM kezaraM ghRtam // kUTa chAnakara cUrNa banAkara rakkheM / vIrA balA vidArI ca kRSNagandhA punarnavA / ___ ise gomUtrameM pIsakara lepa karanese zvetakuSTa zatAvarI payasyA ca kattRNaM madhukaM ghRtam / / naSTa hotA hai| catvAra ete zlokArdheH pradehAH parikIrtitAH / (4710) vANadalAdilepaH zastAH sasRSTadApANA ziraHpAzcAsazUlinAm // (vai. ma. ra. / pa. 11) (1) kharaiTI, rAsnA, tila, mulaiThI aura bANadalasya svarasaM likucasvarasaM ca tailaM ca / nIlotpalake cUrNako ghImeM milAkara lepa kreN| / sammizritaM pralepayeddhanyAt kuSThAni duSTAni // For Private And Personal Use Only
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org lepaprakaraNam ] sarapheAMkA' svarasa, kaTahalakA svarasa aura tela ekatra milAkara lepa karanese duSTa kuTa naSTa hote haiM / tRtIyo bhAgaH / (4711) biDAlAsthilepaH ( vR. yo. ta. / ta. 116; yo. ra / bhaganda. ) triphalArasasaMyuktaM biDAlAsthipralepanAt / bhagandaraM nihantyAzu duSTatraNaharaM param // billI kI haDDIko triphalA kAthameM ghisakara lepa karanese bhagandara aura duSTa vraNa naSTa hote haiM / (4712) bibhItakAdilepaH ( zA. dha. / u. a. 11; va. se.; yo. ra. / zothA. ) bibhItakaphalamajjAyA lepo dAhArtinAzanaH / baher3e kI girI (mIMga ) kA lepa karanese zoka dAha aura pIDA naSTa hotI hai / (4713) bilvAdya yogo ( vR. yo ta / ta. 104 ) bilvazive samabhAge lepAddbhujamUlagandhama paharataH / pariNatatittiDIkAnvitapUtikaraJjotthabIjaM vA / / belagirI aura harra samAna bhAga lekara donoM ko pAnImeM pIsakara lepa karanese yA pakkI imalI aura kaNTaka karaJjake bIjoM kA lepa karanese bagalakI durgandha naSTa hotI hai / (4714) bIjapUraka mUlAdilepaH ( ga. ni. va. mA. / jvara. yo. ra. 1; bhA. pra. / vAtajazothA. zA. dha. / kha. 3 a. 11 ) yogaratnAkara, zAraGkadhara aura bhAvaprakAzameM cIteke sthAna para jaTAmAMsI likhI haiM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 595 ] bIjapUrakamUlAni vahnimanthastathaiva ca / sanAgaraM devadAru rAsnAcitrakapeSitam // pralepanamidaM zreSThaM galazophavinAzanam // bijaure kI jar3a, araNI, sAMTha, devadAru, rAsnA aura cIteko pIsakara lepa karanese galekI sUjana naSTa hotI hai / bRhatInyagrodhAdilepa: (bR. yo. ta. va. se. ) pra. saM. 3560 dekhiye / (4715) bRhatyAdilepaH ( va. se. / kSudrarogA. zA. dha. / u.kha. a. 11) indraluptA ho lepAnmadhunA bRhatIrasaH / guJjAmUlaphalaM vApi bhallAtakaraso'pi vA // bar3I kaTelI (banabhaNTe ) ke rasako zahada meM milAkara lepa karane se athavA cauTAlIkI jar3a yA phala yA bhilAveke rasakA lepa karanese indralupta roga naSTa hotA hai / (4716) bRhatyAdyo yogaH (ga. ni. / ajIrNA ) bRhatthau kaTphalaM caiva mustaM patramatho'guruH / guggulvativiSA rAsnA mustaM vyAghranakhaM vacA / / etairutsAdanaM kuryAt pradehazcaiva zasyate / nasyaM prathamanaM caiva viSUcI tena zAmyati // For Private And Personal Use Only choTI aura bar3I kaTelI, kAyaphala, nAgaramothA, tejapAta, agara, gUgala, atIsa, rAsnA, kevaTImothA, nakha aura baca samAna bhAga lekara cUrNa banAveM /
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [596] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [bakArAdi peTapara isakI mAliza yA lepa karanese tathA / kara lepa karanese sphuTita (phUTI huI ) gaNDamAlA isIkI pradhamana nasya denese visUcikA roga zAnta avazya naSTa ho jAtI hai / hotA hai| (4719) brAmaNayaSTikAdilepaH (4717) bollajalam (yo. ra.; vR. ni. ra. / aNDavRddhiro.) (yo. t.| ta. 62 ) | supeSitaM brAhmaNayaSTikAyA catvAro bollabhAgAH syuauM bhAgau tu mUlaM samaM taNDuladhAvanena / kuliJjanAt / | nihanti lepAdgalaNDamAlAM mastakI caikabhAgA syAghavAnIpoTalIyute // kuraNDamukhyAnakhilAnvikArAn // jale samucite haNDayAM dharmamadhye dinatrayam / bharaMgIkI jar3ako cAvaleoke pAnIke sAtha saMsthApya tajjalaM lepAddhanti dardU na sNshyH|| pIsakara lepa karanese gaNDamAlA aura kuraNDAdi roga bIjAbola 4 bhAga, kuliMjana 2 bhAga, rUmI | naSTa hote haiM / mastagI aura ajavAyana 1-1 bhAga lekara sabako (4720) mAjhyAdilepaH poTalImeM bAMdhakara hANDImeM ( cAragune ) jalameM (va. se. / vraNa.) DAlakara dhUpameM rakha deN| tIna dina pazcAt isa pAnIkA lepa karanese kapotavaGkAlazunaM sazIrSa sasaindhavaM citrakamUlamizram / dAda avazya naSTa ho jAtA hai| tadazvaleDUsya rasena piSTaM (4718) brahmadaNDIyogaH vraNe pralepo bhavane hi rogNAm // (vR. ni. ra. / gaNDa.; yo. ra. / gaNDa.) grAmI, lhasana, agara, seMdhAnamaka aura cItekI brahmadaNDIyamUlaM tu piSTaM tnnddulvaarinnaa| jar3a samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / sphuTitAM hanti lepena gaNDamAlAM na sNshyH|| ise ghoDekI lIdake rasameM pIsakara lepa karabrahmadaNDIkI jar3ako cAvaleoke pAnImeM pIsa- ' nese vraNake sthAnapara bAla uga Ate haiM / iti bakArAdilepaprakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra dhUpaprakaraNam ] www.kobatirth.org tRtIyo bhAgaH / atha bakArAdidhUpaprakaraNam / (4721) brahmasaho dhUpa: (vai. ma. ra. / paTala 15 ) zrIvAsAgarudAru priyaGguvaMzatvagotuviTkuSTham / sAjyaM piSTamajAyA mUtreNa chAyayA zuSkam // tairdhUpo brahmasaho nAmnA'pasmArarAkSasapizAcAn / bhUtagrahAMzca sarpAn jvaraM ca cAturthakaM hanyAt / / gUgala, agara, devadAru, phUlapriyaGgu, bAMsa kI (4722) bibhItakAdivarttiH iti vakArAdidhUpamakaraNam / ( hA. saM. / sthA. 3 a. 48 ) majjAbibhItakaphalasya ca zaGkhanAbhighRSTaM sasaindhavayutaM payasAmlakena / Dena nayanAJjanakehitA ca pittaprasUtapaTalasya nivAraNaM ca // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atha bakArAdyaJjanaprakaraNam / bar3e phalakI mAMgI ( majjA ), zaGkhanAbhi aura seMdhAnamaka samAna bhAga lekara sabakA mahIna cUrNa karake use kAjI meM ghoTeM aura phira samAna bhAga gur3a meM milAkara battiyAM banA leM / chAla ( athavA vasralocana aura dAracInI ), billI kI viSTA aura kUTha tathA ghI samAna bhAga lekara kUTane yogya cIjoM ko kUTakara usameM anya oSadhiyAM milAkara sabako bakarIke mUtrameM ghoTakara chAyA meM sukhA leM | isakI dhUpa denese apasmAra, rAkSasa, pizAca, bhUta aura samasta grahavikAra tathA cAturthika jvara ( cauthiyA ) kA nAza hotA hai / [ 597 ] ise AMkha meM AMjanese pittaja gaTalaroga naSTa hotA hai / (4723) bibhItamajjAdiyogaH For Private And Personal Use Only ( ga. ni. rA. mA. | netraro. 3 ) kalitaruphalamajjA cAtisuzlakSNapiSTA harati nayanapuSpaM prAtarevAJjanena / baher3e ke phalakI mAMgoko atyanta mahIna pIsakara nityaprati prAtaH kAla AMkha meM AMjane AMkhAkA phUlA naSTa ho jAtA hai /
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [598] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [vakArAdi - (4724) bilvAJjanam (1) / (4726) bilvAdiyogaH (bhai. ra.; ca. da.; dhanva.; vR. mA.; ra. ra. / netraro.) | (vA. bha. / u. a. 36; dhanvaH / visU.) bilvapatrarasaH pUtaH sandhavAjyasamanvitaH / | bilvasya mUlaM surasasya puSpaM zulve varATikASTo dhupito gomayAgninA // phalaM karaJjasya nataM surAham / payasAloDitazcAkSNoH pUraNAcchothazUlanut / .. phalatrikaM vyopanizAdvayaM ca abhiSyande'dhimanthe ca srAve rakte ca zasyate // bastasya mUtreNa susUkSmapiSTam / / belapatrake svarasako chAnakara usameM jarAsA | bhujaGgalUtonduravRzcikAye-- seMdhA namaka aura ghI milAveM aura phira use tAmra- | vicikAjIrNagarajvaraizca / pAtrameM DAlakara kaur3Ise itanA ghiseM ki jisase vaha | AnnirAnbhUtavidharSitAMzca gADhA ho jAya / phira use gAyake gobarake upalekI svasthI krotynyjnpaannsyaiH|| agnise dhUpita karake rakkheM / belakI jar3akI chAla, tulasIkI maJjarI (puSpa), isameM gAyakA (yA strIkA) dUdha milAkara | karaJjake phala, tagara, devadAru, soMTha, mirca, pIpala, patalA. karake use AMkhameM DAlanese AMkhakI sUjana, harra, baher3A, AmalA, haldI aura dAruhaldI kA pIDA, abhiSyanda (AMkheM dukhanA ), adhimantha, atyanta mahIna cUrNa samAna bhAga lekara sabako bakanetrasrAva aura AMkhokI lAlI Adi vikAra naSTa reke mUtrameM acchI taraha dhoTakara chAyAmeM sukhAkara hote haiN| rakkheM / noTa-vRnda mAdhava meM pIpala adhika hai| isakA aJjana lagAne, isakI nasya lene aura rasaratnAkarameM godugdha ke sthAna meM strI dugdha ise pInese sAMpa, makar3I, cUhe aura bicchU AdikA likhA hai| viSa tathA visUcikA, ajIrNa aura jvara evaM bhUta(4725) bilvAJjanam (2) vikAra naSTa hote haiN| (bhai. ra. / netra.) | (4727) bRhatyAdivatiH bilvapatrarasaM sAmlaM nighRSTaM taamrbhaajne| (ga. ni. / netraro. 3) sindhutthakaTutailAktaM kuryAnetra srAvAdiSu // | bRhatyeraNDamUlatvakchiyormUlaM sasaindhavam / belake pattoMkA svarasa, kAMjI aura saraseAMkA ajAkSIreNa piSTA syAdvatirvAtAkSiroganut / / tela samAna bhAga lekara sabako ekatra milA aura | bar3I kaTelI, araNDakI jar3akI chAla, sahajausameM jarAsA seMdhA namaka milAkara sabako tAmra- | nekI jar3akI chAla aura seMdhA namakake atyanta pAtrameM tAMbekI mUsalIse ghATeM ise AMkhameM DAlanese | mahIna cUrNako bakarIke dUdhameM pIsakara battiyAM netranAvAdi roga naSTa hote haiN| banA leN| For Private And Personal Use Only
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nasyaprakaraNam ] sRtIyo bhaagH| [599 ] ise AMkhameM AMjanese vAtaja netraroga (AMkheM / bar3I kaTalI 1 bhAga, haldI 2 bhAga, zaMkhadukhanA Adi ) naSTa hote haiN| | nAbhi 4 bhAga, manasila 8 bhAga, kAlI mirca 16 (4728) bRhatyAdyaJjanam | bhAga aura seMdhA namaka 32 bhAga lekara aJjana (ga. ni. / netraro. 3) banAveM / vArtAkIrajanIzalazilAmaricasaindhavaiH / ise AMkhameM AMjanese AMkhakA phUlA naSTa aMzAdviguNitairebhiraJjanaM zukranAzanam / / iti vakArAdyaJjanaprakaraNam / atha bkaaraadinsyprkrnnm| (4729) bRhatyAdinasyam / (4731) brahmadaNDInasyam (vaM. se. / netra. / ) (vR. ni. ra. / jvara.) bRhtiiphlsaindhvyssttiimdhuklkitkairnsym| ekAhikaM jvaraM hanti nasyAhA grikrnnikaa| ativitatAmapi satatAM nidrAmeva satataM hanyAta // brahmadaNDIti vikhyAtA adhaHpuppI tu nAmataH / / kaTelIke phala, seMdhAnamaka aura mulaiThIko pIsa- aparAjitA ( koyala ) athavA brahmadaNDI kara nasya denese atyadhika nidrA naSTa ho jAtI hai| yA adhaHpuSpI kI nagya dene se ekAhika vara naSTa (1730) bRhatyAcaM nasyam ho jAtA hai| _(ga. ni. / jvarA.) (4732) brAhRyAdyA vartiH eka bRhatyA phalapippalIkaM ( vAgbhaTTa / u. a. 6; ga. ni. / unmAdA.) _zuNThIyutaM cUrNamidaM prazastam / brAhmImaindrI viDaGgAni vyopaM hioN jaTIM muraam| pradhmApayetprANapuTe visaMjJa rAmnAM vizalyAM lazunaM vipaghnIM surasAM vacAm / / zceSTAM karoti kssvthuprbuddhH|| jyotiSmatI nAgavinnAmanantAM saharItakIm / kaTelIke phala, pIpala aura sAMTha ke samAna | kAGkSIM ca vastamUtreNa pissttvaacchaayaavishossitaa|| bhAga mizrita cUrNako rogIkI nAkameM phUMka dvArA | vartinasyAJjanAlepadhUpairunmAdabhUdanI // car3hAnese chIMka Akara usakI behozI dUra ho jAtI hai| brAhmI, indrAyaNamUla, bAyabiDaMga, seAMTha, mirca, For Private And Personal Use Only
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [600] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [vakArAdi pIpala, hIMga, jaTAmAMsI, murAmAMsI,rAsnA, kalihArI, | ke mUtrameM acchI taraha ghoTakara battiyAM banAkara lahasana, devadAlI (biMDAla),tulasI, baca, mAlakaMganI, | unheM chAyAmeM sukhA leN| nAgadantI, dhamAsA, harra aura phaTakIkA samAna | inakI nasya lene, dhUpa dene aura inakA bhAga mizrita atyanta mahIna cUrNa lekara use bakare- / aJjana tathA lepa karanese unmAda roga naSTa hotA hai| iti vakArAdinasyaprakaraNam / atha bkaaraadirsprkrnnm| (4733) babUlAdiguTikA | kAryA vibhItakamitA guTikA madhunA saha // kAsaM paJcavidhaM hanyAdUrdhvazvAsaM karpha jayet // ( bhAgottara guTikA, bhAgottaravaTI, rasaguTikA, zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga, kAsakartarivaTI, saptottarAvaTI, saptAmRtavaTI. ) pIpala 3 bhAga, harra 4 bhAga, baher3A 5 bhAga, ( yo. ci. a. 3; mai. ra.; yo. ra.; ra. kA.dhe.; bAsA ( aDUsA ) 6 bhAga aura bharaMgI 7 bhAga ra.sA.sa.; dhanva. vai. mR.; vai. ra. / kAsA.; yo. lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banA aura ta. / ta. 28; ra. ra. sa. / a. 13; ra. rA. phira usameM anya oSadhiyAMkA cUrNa milAkara su.; ra. caM. / zvAsA.) sabako babUlake rasakI 21 bhAvanA dekara sukhA rasabhAgo bhavedako gandhako dviguNo mtH|| leM aura phira zahadake sAtha ghoTakara baher3eke phalake tribhAgA pippalI grAhyA caturbhAgA hriitkii|| | samAna goliyAM banA leN| vibhItakaM paJcabhAgaM ATarUSazca SaTguNaH / / inake sevanase 5 prakArakI khAMsI aura UrdhvabhArgI saptaguNA grAhyA sarva cUrNa prakalpayet // | zvAsa naSTa hotA hai / babUlakAyamAdAya bhAvanA ekviNshtiH| / ( vyavahArika mAtrA 1-1 // mAzA / ) -isako bhai. ra. va. meM bhAgottara guTikA, yo. / (4734) balAdimaNDaram ra. meM bhAgottaravaTI, ra. rA. su. meM saptottarA vaTI, | (ra. kA. dhe. / amlapitta. a. 11) ra. sA. saM. tathA dhanvantarimeM rasa guTikA, yo. ta. aura | balA zatAvarImUlaM yavairaNDapaladvayam / ra.kA. the. meM bhAgottaro vaTakaH, ra. ca. tathA ra. ra. sa. meM saptAmRta ghaTI aura vai. ra. meM kAsakartarI rasa | guDasya dvipalaM dattvA pacetsAndratvamAgatam // nAmase likhA hai / dhanvantari aura rasendrasArasaMgrahameM | jIrakasya palaM caiva pippalyAzca palaM tathA / vAsAke sthAnameM AmalA likhA hai / cAturjAtakacUrNantu pratyekaM draGkSaNaM kSipet // For Private And Personal Use Only
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [601] yAvantyetAni cUrNAni maNDUraM dviguNaM ttH| inake sevanase bahumUtraroga naSTa hotA hai / gomUtre triphalAkAthe niSiktaM lakSNacUrNitam / / ( maatraa--1|| maashaa|) etabalAdikaM nAma maNDUraM hanti dustaram / (4736) bahumUtrAntako rasaH (2) amlapittaM sudura zUlaM tI niyacchati // (ra. caM. / pramehA.) kharaiTI, zatAvara, jau aura araNDakI jar3akA cUrNa tathA gur3a 10-10 tole lekara sabako cAra sindUraM ca tathA lauhaM vAhiphenasArako / gune pAnImeM pakAveM / jaba avalehake samAna gAr3hA udumbarabhavaM bIjaM bilvamUlaM surmiyaa|| ho jAya to usameM 5--5 tole jIre aura pIpala | sarva samaM jantuphalarasaiH sammarditaM bhavet / kA cUrNa tathA sAr3he sAta sAta mAze dAlacInI, | raktidvayamitAM khAdedvaTikAmanupAnataH / / ilAyacI, tejapAta aura nAgakesarakA cUrNa evaM audumbaraphaladrAvaM dadyAnmehaprazAntaye / 25 tole, gomUtra aura triphalAke kAthameM bujhA | bahumUtraM tathA cAnyAvrogAMzcaiva tadudbhavAn / bujhAkara bhasma kiyA huvA maNDUra milA kara acchI bahumUtrAntakaraso nAzayedavikalpataH / tRSNAdhikye pradAtavyaM zRtazItamidaM zubham // taraha ghoTakara surakSita rakheM / yaha maNDUra asAdhya amlapitta aura tIna sArivA madhukaM drAkSA darbhaH srlcndne| zUlako naSTa karatA hai| pathyA madhUkapuSpazca sarvaJca samabhAgikam // jale saMsthApya rajanI parAhaNe vastragAlitam / (mAtrA-1 mAzA) prokto gahananAthena sadyastRSNAharaH paraH // (4735) bahumUtrAntako rasaH (1) (si. bhe. ma. mA. / pramehaciki.) / rasasindUra, lohabhasma, baGgabhasma, zuddha aphIma, bIjabandhekSuraklItavAMzIsihalakasAlimam / zuddha jamAla goTA, gUlarake bIja, belakI jar3akI zuktividramayorbhUtI majjAnAvakSapathyayoH / / chAla aura tulasI samAna bhAga lekara sabakA mahIna zilAjatu zruTirvagaH sarva saJcUrNya mAkSikaiH / | cUrNa banAkara use gUlarake phale ke rasameM acchI vaTIbaMdhAna sukhadA bahumUtrapramehiNAm // taraha ghoTakara 2-2 rattIkI goliyAM banA leN| bIjabanda, tAlamakhAnA, mulaiThIkA sata, baMsa inake sevanase bahumUtra aura usake upadrava locana, satabirojA, sAlamamizrI, sIpakI bhasma, | avazya naSTa ho jAte haiN| anupAna-gUlarake phaloM mUMgAbhasma, baher3e aura harrakI guThalIkI majjA kA rasa / ( mIMgI ). zilAjIta, choTI ilAyacIke bIja yadi pyAsa adhika lage to sArivA mulaiThI, tathA baGgabhasma samAna bhAga lekara sabakA mahIna | munakkA, darbha, cIrakA burAdA, lAlacandana, hare aura cUrNa karake use zahadameM dhoTakara goliyAM mahuveke phUla samAna bhAga lekara kAr3hA banAkara banA leN| ThaNDA karake pilAnA cAhiye / athavA ina cIjoM For Private And Personal Use Only
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [602] . bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [bakArAdi ko rAtako pAnImeM bhigo deM aura prAtaHkAla chAna- (4739) bAkucyAdiloham kara pilAveM / (ga. ni. / rasAyanA.) (4737) bahumUtrAntakaloham bAkucI triphalA kRSNA viDaGga surasA'mRtA / ayomadhusthitaM pakkaM jarAmRtyuviSApaham // ( A. ve. vi. / bahumUtrA. a. 67) bAbacI, harra, baher3A, AmalA, pIpala, bAyarasaM gandhamayo'bhrazca vaGgaM sarvaM samaM samam / / | biDga, tulasI, giloya aura lohabhasma samAna bhAga rasasya pAdikaM hema rambhApuSparasena ca // lekara cUrNa bnaaveN| maIyitvA vaTI kAryA cnnkaamaa'nupaantH| ise zahadake sAtha sevana karanese jarA, mRtyu raso guDUcyA dAtavyo bahumUtrAntakAbhidhaH // | aura viSakA nAza hotA hai / (4740) bAkucyAcaM cUrNam zuddha pAga, zudra gandhaka, lohabhasma, abhraka (ga. ni. cUrNA. ) bharama aura baGgabha ma 4-4 bhAgaM tathA svarNabhasma 1 bhAga lekara prathama pAre gandhakako kaJjalI palAni saMgRhya dazendurAjyA banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAM milAkara phalatrayasyApi samAnametat / viDaDgasArasya palAni sapta sabako keleke phUlake rasameM ghoTakara caneke barAbara zilAjato'rdhaM ca purasya cakam / / goliyAM banA leM / inheM giloyake rasake sAtha sevana karanese bahumUtra roga naSTa hotA hai| zataM ca bhallAtakasatphalAnAM palaM tathA pusskrmuulnaamnH| (4738) bAkucyAdilehaH | palatraya lohabhavaM sucUrNa (ga. ni. / kuSThA. 26) turI palArdha hyatha karSabhAgAH // zazAGkalekhA saviDaGgasArA sapatramustAkaNayaSTikAnAM sapippalIkA shutaashmuulaa| sacitrakagranthikakezarANAm / sAyomalA sAmalakA satailA nyagrodhamUloSaNakuGkumAnA mekatra saJcUye samaM tu khaNDam // kuSThAni sarvANi nihanti lIDhA // | khAdedyathAgni prayatastu mAtrAM / bAbacI, bAyabiDaMgakI girI (cAvala-mIMga), kuSThAnyazeSANyapayAnti nAzam / pIpala, cItekI jar3akI chAla aura maNDUrabhasma tathA | arthovikArAH SaDapi pravRddhAH AmalA 1-1 bhAga lekara bArIka cUrNa banAkara | vitrANi citrANyudarANi cASTau // usameM 1 bhAga tilakA tela milAkara rakkheM / kSayAzca kRcchraH khalu pANDurogaH ise sevana karanese samasta kuSTha naSTa hote haiN|| kaNThAmayA vizatireva mehaaH| For Private And Personal Use Only
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaMpakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [603] unmAdarogajvaranetrarogA | (4741) bAlajvarAGkazarasa: nAsodbhavA paJcavidhAzca gulmAH / / (vR. ni. ra. / bAlaro.) vAtamazItivikAraM catvAriMzatprabhedajaM pittm| matamatAbhravaGgaM ca raupya yojyaM ca tatsamam / zleSmANaM viMzatika vinAzamAyAti duSTamapi // mRtatAmrasya tIkSNasya pratyekaM ca dvibhAgikam / / bhavati ruciradIptiauravarNo manuSyaH vyoSaM vibhItakaM caiva kAsIsaM mRtameva ca / samadhikazatavarSa jIvatIha pragalbham / nAgavallIdalarasairbhAvayecca punaH punH|| vighaTitaghanarogo mAsamAtramayogA vallapramANo dAtavyaH sarvarogaharaH prH| dhuvatinayanahArI hRSTapuSTo vRSazca // garmiNIbAlakAnAM ca sarvajvaravinAzanaH / / bAbacI 10 pala, triphalA 10 pala, biDaMga pAradabhasma, abhrakabhasma, vaMgabhasma aura cAMdI taNDula (bAyabiDaMgako mIMga) 7 pala, zilAjIta | bhasma 1--1 bhAga, tAmrabhasma aura phaulAdabhasma tathA 3 // pala, zuddha gUgala 1 pala (5 tole ), zuddha / soMTha, mirca, pIpala, baher3A aura kasIsa-bhasma bhilAve 100 naga, pokharamUla 1 pala, lohabhasma 2-2 bhAga lekara sabakA mahIna cUrNa karake use 3 pala, phaTakIkI khIla 2 // tole tathA tejapAta, pAnake rasakI kaI bhAvanAeM dekara 3-3 rattIkI nAgaramothA, pIpala, mulaiThI, cItekI jar3a, pIpalA goliyAM banA leN| mUla, nAgakesara, bar3akI jar3akI chAla, kAlImirca inake sevanase garbhiNI aura bAlakoM ke samasta aura kesara 11-1 / tolA lekara sabakA mahIna cUrNa banAveM aura usameM usake barAbara khAMDa milA prakArake jvara naSTa hote haiM / kara rkheN| (4742) bAlayakRdari loham ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese sama- (A. ve. vi. / bAlaro. a. 80) sta prakArake kuSTha, 6 prakArakA arza ( bavAsIra ), sahasrapuTitazcAnaM lauhazcaiva tathA rasaH / zvitrakuSTha, citra, 8 prakArake udararoga, kSaya mUtrakR. jambIravIjAtiviSe mUlaM plIhArisambhavam / / cchU, pANDu, kaNTharoga, 20 prakArake prameha, unmAda, raktacandanamazmanaH pratyekaJca samAMzakam / jvara, netraroga, nAsAroga, 5 prakArake gulma, 80 guDUcIsvarasenaiva dhAnyadvayamitA vttii|| prakArake vAtaroga, 40 prakArake pittaroga aura 20 / bAlAnAM yakRtaM ghoraM jvaraM plIhAnameva ca / prakArake kaphajaroga naSTa hote haiN| tathA / zothaM vibandhaM pANDuzca kAsaM mukhagadaM tathA // manuSya sundara gauravarNa ho jAtA hai, evaM sau varSa udaraM nAzayedAzu bhAskarastimiraM ythaa| taka jIvita rahatA hai| . ise kevala 1 mAsa taka hI sevana karanese bAlayakRdari ma lauhaH zrIzivabhASitaH // samasta jaTilaroga naSTa ho jAte haiN| sahasrapuTI abhrakabhasma, lohabhasma, pAradabhasma, (mAtrA-3 mAze se 6 mAze taka / ) 'jambIrIke bIja, atIsa, saraphekekI jar3a, lAlacandana For Private And Personal Use Only
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [604] bhArata-bhaiSajya-ralAkaraH / [bakArAdi aura pakhAnabheda samAna bhAga lekara mahIna cUrNa banAveM / sapheda koyalake rasakI 1-1 bhAvanA dekara usameM aura use giloyake rasameM dhoTakara 2-2 cAvalakI 2 // tole kAlI mircoMkA cUrNa milAkara 1 pahara goliyAM banA leN| pattharake kharalameM ghoTeM / aura sarasekei barAbara goliyAM ye goliyAM bAlakoM ke kaSTasAdhya yakRta, banAkara dhUpameM sukhA leN| jvara, plIhA, zotha, vibandha, pANDu, khAMsI, mukharoga | ye goliyAM bAlakoM ke bhayaGkara sannipAta jvara aura udara rogAMko naSTa karatI haiN| | aura khAMsI Adi samasta rogAMko naSTa karatI haiN| (4744) yAlaharItakyAdiyogaH (4743) bAlarasaH (vR. ni. ra. / zUka.) (ra. sA. saM.; dhanva.; bhai. ra.; ra. ca.; ra. rA. pAlapathyApalekaM ca tutthaM zANamitaM tthaa| su.; ra. ra. / bAlaro.) nimbadraveNa sampardha dRDhaM saptadinAni vai // palaM zuddhasya sutasya gandhakasya ca tatsamam / guTikAM caNakamAyAM chAyAzuSkAM tu kArayet / suvarNamAkSikasyApi cArddhabhAgaM niyojayet / / / zItodakAnupAnena nityamekAM pradApayet // tataH kajjalikAM kRtvA pAtre lauhamaye dRDhe / ghasrANAmekaviMzatyA mucyate tUpadaMzataH / kezarAjasya bhRGgasya nirguNDayAH parNasambhavam // zAligodhUmamudgAzca gosarpiH pathyamIritam / / svarasaM kAkamAcyAzca grISmasundarakasya ca / choTI harrakA cUrNa 5 tole aura zuddha nIlAsUryyAvataMkavarSAbhUbhekaparNIrasaistathA // thothA 5 mAze lekara donoMko ekatra milAkara sAta zvetAparAjitAyAzca rasaM dadyAdvicakSaNaH / dina taka nImake pattoM yA usakI chAlake rasameM ghoTakara deyaM rasArddhabhAgena cUrNa maricasambhavam / / caneke barAbara goliyAM banAkara chAyAmeM sukhA leN| zubhe zilAmaye pAtre yAmaM daNDena maIyet / inameM se nitya prati eka golI zItala jalake zuSkamAtapasaMyogAdguTikAM kArayedbhiSak / / | sAtha sevana karanese 21 dina meM upadaMza (AtapramANaM sarSapAkAraM bAlAnAJca prayojayet / / zaka ) roga naSTa ho jAtA hai / hanti tridoSasambhUtaM jvarazcaiva sudAruNam // pathya-zAlI cAvala, gehUM, mUMga aura goghRta / kAsazca vividhazcaiva saGgharogaM nihanti ca // | (4745) bAlArkarasaH zuddha pArada 5 tole, zuddha gandhaka 5 tole (vR. ni. ra. / jvarA.) aura sonAmakkhI bhasma 2 // tole lekara tInoMko | rasahiGgalajepAlavRddha yAdantyambumardayet / acchI taraha ghoTakara kajalI banAveM / tatpazcAt use | dinArdhana jvaraM hanti tamaH sUryodayo yathA // loheke kharala meM kAle bhaMgare aura sapheda bhaMgare tathA pArada bhasma 1 bhAga, zuddha hiMgula 2 bhAga saMbhAluke pattoM ke rasa evaM makoya, grISmasundara, | aura zuddha jamAlagoTA 3 bhAga lekara sabako dantI hulahula, punarnavA ( bisakhaparA ), maNDUkaparNI aura | ke rasameM ghoTakara 1-1 rattIkI goliyAM banA leN| For Private And Personal Use Only
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [605] inake sevanase jvara eka dinameM hI naSTa ho / (4747) vibhItakAco vaTaka: jAtA hai| (ga. ni.; va. se.; ra. rA. su. / pANDu.) (4746) bibhItakAkhyalavaNam vibhIsakAyomalanAgarANAM (maNDUralavaNam ) cUNe tilAnAM ca guDazca mukhyaH / (ra. rA. su. / krimi.) takrAnupAno vaTakaH prayojya: kRtvAgnivarNa malamAyasaM tu kSiNoti ghorAnapi pANDurogAn / mUtreniSizcebahuzo garvA tat / baher3A, maNDUrabhasma, sAMTha aura tilakA cUrNa tatraiva sindhatyasamaM vipAcya | samAna bhAga lekara usameM sabake barAbara purAnA gur3a niruddhadhUmazca vibhItakAnau // milAkara (6-6 mAze ke) modaka banA leN| takreNa pItaM madhunAtha vApi * inheM takrake sAtha sevana karanese bhayaGkara vibhItakAkhyaM lavaNaM prayuktaM / pANDu bhI naSTa ho jAtA hai / pANDavAmayebhyo hitametadasmA (4748) bubhukSuvallabho rasaH (1) tpANDvAmayannaM na hi kizcidasti / / | ( rasA. sAra. / ajIrNA. ) maNDUrako baher3ekI animeM tapA tapA kara sUtagandhakasindUrazaGkhazuktivarATikAH / agnike samAna lAla karake bAra bAra gomUtra meM bujhA- | tucarITaGkaNaM phulle paJcakolAzca ttsmaaH|| veM / jaba usakA cUrNa ho jAya to usameM usake | vIjapUrAmbunA kRtvA vaTIH seveta matyaham / barAbara seMdhA namaka aura sabase cAra gunA gomUtra bubhukSArthI mitA''hArairajI bhibhUyate // milAkara sabako hANDImeM bhara deM aura usakA mukha zuddha pArA, zuddha gandhaka, rasa sindUra, zaMkhabanda karake use cUlhe para car3hAkara nIce baher3ekI bhasma, sIpabhasma, kauDAbhasma, suhAge aura phiTakIko lakar3IkI Aga jalAveM / jaba samasta gomUtra jala khIla 1-1 bhAga tathA paJcakola (pIpala, pIpalAjAya to agni denI banda kara deM aura hANDIke mUla, cava, cItA aura soMTha ) kA cUrNa ina sabake svAMga zItala hone para usameM se auSadhako nikAla barAbara lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM kara pIsakara rakha leN| aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAise taka athavA zahadake sAtha sevana karanese kara sabako bijau re nIbUke rasameM ghoTakara (1-1 pANDu naSTa hotA hai| pANDuke liye yaha sarvottama | mAzekI ) goliyAM banA leN| auSadha hai| ___yadi mitAhArI vyakti inheM sevana karatA (mAtrA-2-3 maashe|) rahe to use ajIrNa nahIM hotaa| For Private And Personal Use Only
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [606] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [ vaphArAdi: (4749) bubhukSuvallabhorasaH (2) (4752) bolaparpaTorasaH ( siddhodayaH) ( rasA. sAra / ajI.) (ra. caM.; ra. rA. su.; ra. kA. dhe.; vR. ni. ra.; yadvA bhallAtatailena gAlitaM parivApitam / / __ yo. ra. / raktapittA.; yo. ra. / pradara.) vIjapUrA'psu gandhaikaM lihyAt kSaudreNa bhuktaye // sUtagandhakasukajjalikAyAH AmalAsAra gandhakako bhilAveke telake sAtha parpaTI samayutA samabhAgam / agnipara galAkara bijau reke rasa meM bujhAveM / bolacUrNavihita prativApyaM ise sevana karanese bhojana acchI taraha pacatA syAdraso'yamasagAmayahArI // hai aura ajIrNa nahIM hotaa| | vallayugmayugalaM pratideyaM ( mAtrA---2-3 rattI / ) zarkarAmadhuyutaH kila dattaH / raktapittagudajasyutiyoni(4750) bubhukSuvallabho rasaH (3) sAvamAzu vinivArayatIzaH // ( rasA. sAra / ajINAM.) samAna bhAga zuddha pAre aura zuddha gandhakakI IzvarAnugRhItazcecchatagandhena racitam / kajalI banAkara use ghI cupar3e huve lohapAtra meM svarNasindUramevA'dyAdajIrNAdirujA'paham // DAlakara berIkI mandAgnipara pighalAveM aura phira usameM ____ yadi kevala zataguNa gandhakajArita svarNa usake barAbara bola ( hIrAdokhI khUnakharAbA ) sindUra hI sevana kiyA jAya to bhI ajIrNAdi kA atyanta mahIna cUrNa milAkara gAyake gobarapara roga naSTa ho jAte haiN| biche huve keleke patte para phailA deM tathA usake (4751) bRhatyAdiloham Upara dUsarA pattA Dhakakara use gobarase dabA deN| (ra. ra. / kuSThA.) thor3I dera bAda jaba vaha svAMga zItala ho jAya to bahatIzarkarAnAgatilasArasamanvitam / / parpaTIko nikAlakara pIsa leM / lohaM kuSThaM nihantyAzu sarvarogaharo'pi sH|| ise 6 rattIkI mAtrAnusAra mizrImeM milA bar3I kaTailI, khAMDa, nAgakesara aura tuSa- | kara zahadake sAtha cATanese raktapitta, bavAsIrakA rahita tilakA cUrNa 1-1 bhAga tathA lohabhasma rakta aura raktapradara naSTa hotA hai / 4 bhAga lekara sabako ekatra ghoTakara rakkheM / (4753) bolabaddho rasaH (1) isake sevanase kuSThAdi samasta roga naSTa | (vR. yo. ta. / ta. 103; vai. ra.; ra. ca. / arza.; hote haiN| vR. ni. ra. / grahaNya.) ( mAtrA-4 se 8 rattI taka / anupAna- guDUcikAsattvasamo rasendro zahada yA triphalAkAtha / ) gandhaH samAMzo nikhilena brbrH| For Private And Personal Use Only
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ssaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [607] vimardayecchAlmalikAbhavaivaiH guTikAM badarAkArAM zleSmakAsApanuttaye / syAdvolabaddho mdhuyuktrivllH|| bhakSayedolabaddhoya rasaH sazvAsapANDunut // pitte tu cAmle madhuzarkarAbhyAM pAradabhasma aura zuddha bachanAga 1--1 bhAga, mehe pradeyo madhupippalIbhyAm / zuddha gandhaka 2 bhAga, bola (hIrAdokhI--khUnaraktArzasAM nAzakadeSa sUtaH kharAbA), haratAlabhasma, bhunIhuI hIMga, kakor3ekI ___ pittAzaMsAM caiva tu vidradhezca // | jar3a, svarNamAkSika bhasma, haldI, kaTelI, javAkhAra, raktapramehasya khuDasya cApi kalihArI kI lar3akI chAla, sapheda jIrA, seMdhAstrINAM gadasyApi bhagandarasya / / namaka aura mahuvekA sAra 1-1 bhAga lekara giloyakA sata, zuddha pArA aura zuddha gandhaka | sabakA atyanta mahIna cUrNa banAkara use 7 dina 1-1 bhAga lekara kajalI banAveM aura phira usameM | taka adarakake rasa meM ghoTakara berake barAbara goliyAM 3 bhAga bAla (hIrAdAkhI---khUnakharAbA ) kA | bA leN| atyanta mahIna cUrNa milAkara sabako eka dina isake saMvanase kaphaja khAMsI svAsa aura sebhalako chAlake rasameM ghoTakara sukhAkara rakkheM / / pANDukA nAza hotA hai| ise 9 rattIkI mAtrAnusAra mizrI meM milA- (4755) brahmarasa: kara zahadake sAtha cATanese amlapitta naSTa ( ra. sA. saM. / kuSTA.; ra. rA su.; ra. caM. / kuSThA.; hotA hai| ra. maM. / a. 6; ra. ci. ma. / a. 9; ra. ise pramehameM pIpalake cUrNa aura zahadake kA. dhe. / kuSThA.) sAtha denA caahiye| bhAgaikaM mUcchitaM sUtaM gandhakatvagnivAgujI / yaha rasa raktArza, pittArza, vidradhi, raktaprameha, | cUrNantu brahmabIjAnA pratidvAdazabhAgikam // vAtarakta, rakta pradara aura bhagandarakA nAza karatA hai| triMzadbhAgaM guDasyApi kSaudreNa guDikA kRtA / sAdhAraNa anupAna--madhu / ayaM brahmaraso nAmnA brahmahatyAdinAzanaH / / (4754) bolabaddho rasaH (2) dviniSkaM bhakSaNAddhanti prasuptikuSThamaNDalam / ( ra. ra. sa. / u. kha. a. 13; ra. rA. su.; pAtAlagaruDImUlaM jalaiH piSTvA pivedanu / ra. kA. dhe. / kAsA.) ___ rasasindUra 1 bhAga tathA zuddha gandhaka, rasabhasma virSa tulyaM gandhakaM dviguNaM matam / cItekI jar3a, bAbacI, aura DhAkake bIjoMkA cUrNa bolatAlakabAhIkakarkoTImAkSika nishaa|| 12-12 bhAga lekara sabako 30 bhAga gur3ameM kaNTakArI yavakSAraM lAgalIjIrasaindhavam / milA aura phira usameM AvazyakatAnusAra zahada madhukasAraM saJcUrNya saptAhaM caakdvaiH|| milAkara 10-10 mAzekI goliyAM banAleM / For Private And Personal Use Only
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [608] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [bakArAdi pAtAla garuDIkI jar3ako pAnImeM pIsakara / inheM kAlI mircake cUrNa aura adarakake rasake usake sAtha ye goliyAM sevana karanese prasupti | sAtha 1-1 paharake bAda denese samasta sannipAta (sunnabaharI) aura maNDala ityAdi kuSTha naSTa hote haiN| | naSTa hote haiN| (4756) brahmavaTI (1) (brahmaprabhAvaTI) pathya--mUMgakA yUSa aura bhAta / (ra. rA. su. / sannipAtA.; ra. kA. dhe.| isapara dinameM sonese paraheja karanA caahiye| jvarA. 1) ( vyavahArika mAtrA-2 rttii|) zudaM sUtaM dvidhA gandhaM rasasAmyamamRtaM kSipet / brahmavaTI (2) kRSNAbhratAmralohazca maIyetyUSaNadravaiH // ( ra. caM.; ra. rA. su. / apasmAra.) Akasya dravaiH pazcAtkramAdrAvaidina dinam / indrabrahmavaTI pra. saM. 459 dekhiye / kRSNajIrakapatrAgamajamodA jayantikA // / (4757) brahmavaTI (3) yavAnI tilaparNI ca brAhmI dhattUrabhRGgirAT / (ra. ra. / udarA.) yavAnI cAkarNI ca zigruhastikazuNDike / | viDaGgaM dADimaM kuSThaM nimbatvagdahanaM vacA / zvetAparAjitAvAsAcitrakAnAM dravaizca tam / / yUpaM pAThA devadAru nizA vyAghranakhAbhayA / bhAvayedvaTikA kAryA badarAsthisamopamA / / / bilvakaM rohiNI cailA tritmatyekakArSikam / yojyeyaM yAmayAmAnte maricairAIkadravaiH / jaipAlabIjacUNe ca dantImUlaM palaM palam // iyaM brahmavaTI nAma sannipAtakulAntakI // brahmadaNDIrasaprasthaM palamAjyaM purAtanam / pathyaM syAnmudgayUSeNa divAsvApazca varjayet // | pUrvakalkayutaM pAcyaM mRdvaminA supAcitam // zuddha pArA 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga | bhakSayedvadarAkArAM nityaM brahmavaTI zubhAm / tathA zuddha bachanAga, kRSNAbhrakabhasma, tAmrabhasma ctuHssssttyuttrvyaadhiinsaadhyaasaadhyaanihntylm|| aura lohabhasma 1-1 bhAga lekara prathama pAre gandha | bAyabiDaMga, anAradAnA, kUTa, nImakI chAla, kakI kajalI banAveM aura phira usameM anya auSa- cItA, baca, soMTha, mirca, pIpala, pAThA, devadAru, dhAMkA cUrNa milAkara sabako 1-1 dina trikuTA | haldI, nakhI, harra, belagirI, kuTakI, ilAyacI aura ( sAMTha, mirca, pIpala ), adraka, kAlAjIrA, pataGga, nisotakA cUrNa 1 / -1 / tolA tathA zuddha jamAlaajamoda, jayantI ( jaita ), ajavAyana, hulahula, | goTe aura dantImUlakA cUrNa 5-5 tole lekara brAjhI, dhatUrA, bhaMgarA, ajavAyana, adaraka, amala- sabako ekatra milAkara usameM 1 sera brahmadaNDIkA tAsa, sahajanA, hAthIsuNDI, sapheda koyala, vAsA | rasa aura 5 tole purAnA ghI milAkara mandAgni aura cIteke svarasa yA kAthameM ghoTakara berakI / para pakAveM / jaba gAr3hA ho jAya to berakI guThalIke guThalIke barAbara gAliyAM banA leN| samAna goliyAM banA leN| For Private And Personal Use Only
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra kalpaprakaraNam ] www.kobatirth.org tRtIyo bhAgaH / inake sevana se 64 prakArake udararoga naSTa brAhmIrasaH syAtvacaH sakuSThaH sazaGkhapuSpaH sasuvarNacUrNaH / unmAdinAmunmadamAnasAnA hote haiM / (4758) brAhmIrasAdiyogaH ( yo ta / ta. 38; vR. ni. ra.; yo. ra. / unmA. ) iti vakArAdirasamakaraNam / (4759) bIjapUrakakalpaH (ga. ni. / au. kalpA.) sindhutthena ghanAgame tu sitayA kAle zatsaJjJake hemante ca kaNArdrahiGgarucakaiH siddhArthatailAnvitaiH taistaiH zizire madhAvapi yutaM grISme guDenAnvitaM saJjAnAmapi vIjapUrakamidaM mAhuH prazastaM budhAH // vizvAsaindhavasaMyutaM ca zizire kSaudrairva santodaye grISme kSaudraNAnvitaM ca vimalaiGgiSTakai: atha bakArAdikalpaprakaraNam / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir smRtau bhUtahitAtmAnAM hi // adset pAnavidhau ca zasto brAhmIraso'yaM savacAdicUrNaH // prAvRSi | yuktaM zarkarA zaradyatha ca hemante sahiGgatrayaM sevyaM yadviduSA tridoSazamane zrImAtula sadA bijaureko : // varSA ( zrAvaNa, bhAdrapada) meM seMdhA namaka ke sAtha; zaradaRtu (Azvina, kArtika) meM mizrIke sAtha; hemanta Rtu ( agrAhayaNa, pauSa) meM pIpala, brAhmIke svarasameM baca, kUTha, zaMkhapuSpI aura svarNabhasmakA samAna bhAga- mizrita cUrNa milAkara usakI nasya dene yA usakA aJjana lagAne athavA use pilAne se unmAda aura apasmArAdi roga naSTa hote haiM / [ 609] adraka, hIMga aura kAlA namaka tathA sarasoM ke tela ke sAtha, aura zizira (mAgha, phAlguna) tathA vasanta (caitra, vaizAkha ) meM bhI inhIM cIje ke sAtha evaM grISma ( jyeSTha, ASAr3ha ) meM gur3ake sAtha sevana karanA uttama hai 1 / athavA zizira ( mAgha, phAlguna ) meM sAMTha aura seMdhA namaka ke sAtha, vasanta ( caitra, vaizAkha ) meM zahada ke sAtha, grISma (jyeSTha, ASAr3ha ) meM zahada aura pIpala ke cUrNake sAtha, varSA ( zrAvaNa, bhAdrapada) meM hiMgvASTaka cUrNake sAtha, zarada (Azvina, kArtika) meM mizrI ke sAtha aura hemanta ( agrAhayaNa, pauSa ) meM hiMgutraya (hIMga, nADI hIMga aura hiMgupatrI) ke sAtha sevana karane se tInoM doSoM kA zamana hotA hai / iti vakArAdikalpaprakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [610] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [bakArAdi - - - atha bakArAdimizraprakaraNam / (4760) bakulaprayogaH | ghAvameM lagAnese nADIvraNa (nAsUra) zIghra hI naSTa ho (vai. jI. / vi. 4) jAtA hai| soyaM sugandhimukulo vakulo vibhAti (4763) badarImRlayogaH vRkSAgraNIH priyatame mdnkbndhuH| (rA. mA. / strI.) yasya tvacaiva ciravitayA nitAntaM syAnmUlamArAbhRgAlikAyAH dantA bhavanti capalA api vjrtulyaaH|| saJcaya dantaidhRtamAsyamadhye / maulasirIkI chAlako dIrghakAla taka: cabAne se stanyAvaha vAsarasaptakena hilate huve dAMta bhI vajrake samAna dRr3ha ho jAte haiN| stanyotyakITakSayakAraNaM ca // (4761) yakulabIjacarvaNam choTI berIkI jar3ako dAMtoM se cabAkara mukhameM (rA. mA. / mukharo.) rakhakara usakA rasa cUsanese prasUtA strI ke stanoM meM dantAstu bIjaibaikuladrumasya dugdha pRddhi hotI aura dUdhake kRmi naSTa ho jAte haiN| sthAnacyutA apyacalA bhavanti / . isa prayogakA phala sAta dinameM mAlama maulasirIke bIja cabAnese hilate huve dAMta | hotA hai dRr3ha ho jAte haiN| (4764) babbUlAdiyogaH (4762) badarIphalatvagAdivartiH ___ (vR. mA. / nADIvraNA.) (yo. ra. / medo.; vR. ni. ra. / medo.) ghoNTAphalatvaGmadanAtphalAni babbUlasya dalaiH samyagvAriNA paripeSitaiH / pUgasya ca tvaglavaNaM ca mukhyam / gAtramudvartayetpazcAddharItakyA supiSTayA // snuparkadugdhena sahaiSa kalko bhUya udvartanaM kRtvA pazcAtsnAnaM samAcaret / vartIkRto hantyacireNa nADIm / / prasvedAnmucyate zimaM tatastvevaM samAcaret / / berAMkI chAla (. UparakA chilakA ), mainaphala, | babUlake pattoMko pAnI meM pIsakara zarIrapara maleM supArI, dAlacInI aura seMdhA namaka ke samAnabhAga aura phira isI prakAra harra ko pIsakara maleM / mizrita atyanta mahIna cUrNako snuhI (seMDa-sehuMDa) / tatpazcAt snAna kareM / isa prayogase adhika sveda aura Akake dUdhameM ghoTakara vattI banAkara use ! AnA zIghra hI ruka jAtA hai / For Private And Personal Use Only
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [611] (4765) balAmUlacUrNaprakSepaH snehaM tadIyamasakRnmadhunopayujya (rA. mA. / bAlaro.) citraM naro jayati tanmathitAnupAnAt / / bAbacIke cUrNako pAnImeM pIsakara pAtrameM lepa ziraH samuttheSu bhavantyaruMSu karake usameM dahI jamA aura use mathakara ghRta ye bAlakasya krimayo'titIbrAH / | nikAla leN| snAtasya tacchAntikRdasya mUrdhni . bhadraudanImUlarajo nidadhyAt // ___ isa dhImeM zahada milAkara cATeM aura Uparase yadi bAlakake zirameM ghAva hokara unameM kRmi / ukta dahIkA maTThA piyeN| par3a jAyaM to use snAna karAke ghAvoMpara kharaiTIkI isa prayogase svitra (sapheda kuSTha ) naSTa ho jar3akA cUrNa chir3akanA caahiye| jAtA hai| (4766) bastamUtrayogaH | (4769) bAkuciyogaH (3. mA. / karNarogA.) (ga. ni. / kuSThA.) tIvrazUlAture karNe sazabde kledvaahini| taistakrapiSTaiH prathamaM zarIraM pastamUtra kSipetkoSNaM saindhavena samanvitam // tailAktamudvartayituM yateya / bakareke mUtrameM seMdhA namaka milAkara use jarA | tenAsya kaNDUH kiTibhAH sapAmAH nivAyA (mandoSNa ) karake kAna meM DAlanese kAnakA ___ kuSTAni zophAzca zamaM vrajanti / tIbrazUla, kAnoM meM dhAMya ghAMya zabda honA aura karNa __ zarIrapara taila mardana karaneke pazcAt bAkucI srAvakA nAza hotA hai| (bAbacI) ko takrameM pIsakara malane se khujalI, (4767) bastamUtrAdiyogaH kiTibha, pAmA, zopha aura kuSTAdi roga naSTa (ga. ni. / vandhyA .) | hote haiN| yastamRtraM saghRtaM ca navanItaM ca mAhiSam / (4770) bASpasvedaH palatrayaM pibenArI api vandhyA prasUyate // ( vai. ma. ra. / pa. 16) bakarekA mUtra, ghI aura bhaiMsakA makkhana 5-5 tole lekara tInoMko ekatra milAkara sevana karanese | bASpasvedena payaso gavAM netrArtinAzanam / vandhyatva roga naSTa hotA hai| syAderaNDaziphAsiddhapayasA''zcyotanaM tathA / / (4768) bAkucikAprayoga: gAyake dUdha kI bhApa dene tathA araNDakI (rA. mA. | kuSTA.) jar3ake sAtha pakAyA huvA godugdha DAlanese netra cUrNena bhANDamupalipya zazAGkarAjyA pIr3A naSTa hotI hai| tatra sthitena payasA dadhi saMvidadhyAt / / / (araNDakI jar3a 5 tole, godugdha 1 sera, For Private And Personal Use Only
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 612 ] pAnI 4 sera | sabako ekatra milAkara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to svaccha vastrameM chAna leM / ) (4771) bilvayoga: - bhaiSajya ratnAkaraH / bhArata (4772) bilvazalATuprayoga: ( rA. mA. / arza.) ( va. se. / grahaNya. ) svinnAni bAlabilvAni khAdetkSaudreNa mAnavaH / takreNA'nalagarbheNa sArddhaM tad grahaNIM jayet // kaccI belagirIko sijAkara zahada meM milA | kara citraka cUrNa mizrita takrake sAtha sevana karane se grahaNI roga naSTa hotA hai| yaH satataM vilvazalA bhojI raktArzasAM nAzamasau karoti / kRSNaistilairmiMzritamatti yo vA haiyaGgavInaM satatAbhiyuktaH // nitya prati kaccI bela khAnese athavA kAle tila gAyake navanIta meM milAkara sevana karanese raktAkA nAza ho jAtA hai / (4773) bilvAdiyavAgU ( va. se. 1 grahaNya. ) vAla bilvavalAzuNThIdhAtakImustadhAnyakaiH / kaSAyaiH sAdhitA hanti yavAgRhaNIgadam / / kaccI belagirI, kharaiTI, soMTha, dhAyake phUla iti [ bakArAdi nAgaramothA aura dhaniyeke kAthameM yavAgU banAkara pilAne se grahaNI roga naSTa hotA hai / (4774) bisAdipariSekaH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (vai.ma.ra. pa. 16) savisaM savidAri sotpalaM sasitAkaM madhukena samaM tvApayaH pariSe sakazerucandanam / gAmAJjayet // kamalakanda (bhisaNDA), bidArIkanda, nIlotpala, mizrI, kaseru, lAlacandana aura mulaiThI ke sAtha bakarIkA dUdha pakAkara use netroMpara sIMcane (banda AMkha para usakI bArIka dhAra DAlane) se netra roga (netrAbhiSyandAdi) naSTa hote haiM / ( oSadhiyAM 5 tole, dUdha 1 sera, pAnI 4 sera / ekatra milAkara pakAyeM / jaba pAnI jala jAya to dUdhako chAna leM 1 ) (4775) bIjapUrayogaH ( bhA. pra. 1 ma. khaM. mukharo. ) AsvAditA sakRdapi mukhagandhaM sakalamapanayati / svagabIjapUraphalajA pavanamapAcyaM vArayati // kArAdimizraprakaraNam / yadi bijaure phalakA chilakA eka bAra bhI cabA liyA jAya to mukhako durgandha naSTa ho jAtI hai tathA apAna vAyu zuddha ho jAtA hai / For Private And Personal Use Only
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir athbhkaaraadikssaayprkrnnm| (4776) bhadramustAdikAthaH / (4778) bhadrodumbarikAdiyogaH (yo. ra. / jvara.; bhA. pra. ma. kha. / bAlaroga.; (ga. ni. / kuSThA.) vR. yo. ta. / ta. 144) | bhadrAsajJodumbarImUlatulyaM bhadramustAbhayAnimbapaTolamadhukaiH kRtH| dattvA mUlaM kSodayitvA mlpvaaH| kAyaH koSNaH zizorepa niHzeSajvaranAzanaH // siddhaM toye pItamuSNe sukhoSNaM nAgaramothA, hare, nImakI chAla, paTola | ___sphoTAMzchtrei puNDarIke ca kuryAt / / ( paravala ) aura mulaiThIkA mandoSNa kAtha pilAnese paM dagdhaM ca mAtaGgajaM vA bAlakAMke samasta prakArake jvara naSTa ho jAte haiM / minne sphoTe tailayuktaH pralepaH // (4777) bhadrAdikAthaH dantImUla, kaThUmara ( kaThagUlara ) kI jar3a (vR. ni. ra. / jvara.) aura bAbacIkI jar3akA mandoSNa kAtha sevana krbhdraadhaanyaakshunntthiibhirgudduuciimustpdmkaiH| nese svitra ( sapheda kor3ha) aura puNDarIka kuSThake rktcndnbhuunimbpttolvRsspausskraiH|| sthAnameM chAle par3a jAte haiN| una chAlAMko phor3a kaTukendrayavAriSTabhAjIparpaTakaiH samam / kara cIte yA hAthIkI khAlakI bhasma telameM milAkothaH pAtaniSeveta sarvazItajvarApaham // kara lagAnese kuSTa naSTa ho jAtA hai / kAyaphala, dhaniyA, soMTha, giloya, nAgaramothA, (4779) bhallAtakakSIram papAka, lAla candana, cirAyatA, paTola, bAsA (ca. saM / ci. a. 1) (aDUsA ), pokharamUla, kuTakI, indrajau, nImakI bhallAtakAnyanupahatAnyanAmayAnyApUrNarasachAla, bharaMgI aura pittapApar3A samAna bhAga lekara | pramANavIryANi pakkajAmbavaprakAzAni zucau kAtha banAveM / zukre vA mAse sanA yavapalve mASapalve vA . ise prAtaHkAla sevana karanese samasta zItacara nidhApayet , tAni caturmAsasthitAni sahasi naSTa hote haiN| sahasye vA mAse prayoktumArabheta zIta For Private And Personal Use Only
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org - bhaiSajya ratnAkaraH / [ 614 ] snigdhamadhuropaskRtazarIraH, pUrva daza bhallAtakAnyApothyASTaguNenAmbhasA sAdhu sAdhayet, teSAM rasamaSTabhAgAvaziSTaM pUtaM sapayaskaM pibet sarpiSA'ntarmukhamabhyajya, tAnyekaikabhallAtako - tkarSApakarSeNa daza bhallAtakAnyAtriMzataH prayojyAni, nAtaH paramutkarSaH prayogavidhAnena, sahasrapara eva bhallAtakaprayogaH ; prayogAnte ca dvistAvat payasaivopacAraH, tatprayogAdvarSazatamajaraM vayastiSThatIti samAnaM pUrveNa // bhArata-bha jyeSTha yA ASAr3ha mAsa meM rogarahita, rasase paripUrNa, vIryavAn aura pakI jAmanake samAna kRSNavarNa bhilAve lekara unheM jau yA ur3adake DherameM dabA deM aura 4 mAsa pazcAt nikAla leM evaM agahana yA pauSa mAsa meM sevana kareM / bhilAvA sevana karanese pUrva zItala snigdha aura madhura dravyoMke dvArA zarIra zuddhi kara lenI cAhiye / prathama dina daza bhilAvAMko kUTakara ATha gune pAnI meM pakAveM aura jaba AThavAM bhAga zeSa raha jAya to use chAnakara usake daza bhAga kareM aura eka bhAga dUdhameM milAkara piyeM / dUsare dina isI prakAra kAtha banAkara 2 bhAga piyeM / isI prakAra prati dina 1 -1 bhAga bar3hAte huve 10 dina taka sevana kareM aura phira 11 veM dina se 1--1 bhAga ghaTAte huve sevana kareM aura eka bhAga para AjAyeM / isa prakAra yaha 100 bhilAvAMkA prayoga huvA / yadi yaha prayoga anukUla AjAya to phira isI prakAra 10 bhilAvAMkA kAtha karake usakA dasavAM bhAga piyeM aura pratidina 1-1 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ bhakArAdi bhAga bar3hAte raheM / jaba pUre daza bhAga para AjAyaM to usake dUsare dina 11 bhilAvAMkA kAtha banAkara vaha saba jAyaM aura phira prati dina 1-1 bhilAvA bar3hAte jAyaM / java tIsa taka pahuMca jAyaM to pratidina 1-1 bhilAvA kama karane lage aura 1 bhilAve para pahuMcakara prayoga samApta kara deM / isa prakAra yaha 1 hajAra bhilAvAMkA prayoga huvA | ( prathama dinase dasaveM dina taka 10 dinameM kula 55, gyArahaveM dinase 19 veM dina taka 9 dina meM kula 45, bIsaveM dinase 49 veM dina taka kula 465 aura 50 veM dinase 78 veM dina taka 29 dinameM kula 435, isa prakAra 78 dinameM kula 55 + 45 + 465 + 435 = 1000 bhilAve / ) isase Age aura adhika na bar3hAne cAhiyeM / bhallAtaka- prayoga-kAlameM aura usake pazcAt bhI dUdha para hI rahanA cAhiye / isa prayogase jarArahita 100 varSakI Ayu prApta hotI hai tathA rasAyanake anya samasta lAbha bhI prApta hote haiM / noTa - bhilAvekA prayoga kisI yogya vaidyakI saMrakSA meM hI karanA cAhiye / (4780) bhallAtakakSaudram ( ca. saM. / ci. a. > bhallAtakAnAM jarjarIkRtAnAM piSTasvedanaM pUrayitvA bhUmAvAkaNThaM nikhAtasya snehabhAva - tasya dRDhasyopari kumbhasyAropyoDupenApidhAya kRSNamRttikAtraliptaM gomayAgnibhirupasvedayet, For Private And Personal Use Only
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam hatIyo bhaagH| [618] D kara deN| teSAM yA svarasaH kumbhaM prapagheta tamaSTabhAgamadhu- kuSThAH kRmidoSaghnaM duSTazukravizodhanam // saMmayuktaM dviguNavRtamaghAta; tatmayogAdarSazatama- bhallAtakakAthapAne mantro'yaM paThyate kacit // jaraM vayastiSThatIti samAnaM pUrveNa // | " varuNa tvaM hi devAnAmamRtaM parikalpase / zuddha bhilAvA~ko kUTakara eka majabUta aura | AyurArogyasiddhayarthamasmAkaM varado bhava // " snigdha hANDImeM bhara deN| isakI talImeM do cAra | 5 milAvoMko* kUTakara unakA kAtha banAkara choTe choTe chidra kara dene cAhiye / tadanantara eka ThaNDA kara leM aura oSTha tathA tAluko ghI lagAkara dUsarI snehabhAvita hANDIko kaNTha paryanta bhUmimeM pI jAyaM / dUsare dina isI prakAra 10 bhilAvoMkA gAr3hakara usake Upara pahilI hANDIko rakkheM aura aura tIsare dina 15 bhilAvAMkA kAtha piyeM / doneke jor3ako kAlI miTTI se majabUta kara deM isI prakAra prati dina 5-5 bhilAve bar3hAte raheM aura tathA UparavAlI hANDIke mukha para DhakanA Dhakakara java 70 para pahuMca jAyaM to prati dina 5-5 use bhI kAlI miTTIse majabUta kara deN| UparavAlI kama karane lage aura 5 para Akara prayoga samApta hANDIke cAroM ora bhI kAlI miTTIkA lepa kara denA cAhiye / tatpazcAt Upara vAlI hANDI para __auSadha pacane para dUdhake sAtha ghRtayukta bhAta araNya upalekI agni jalAveM / jaba samajheM ki aba bhilAvAMkA sampUrNa rasa nikala AyA hogA | khAnA caahiye| taba agni banda kara deM aura hANDIke svAMga zItala yaha rasAyana prayoga medhya, balipalita nAzaka, hone para nIcekI hANDImeM jo rasa jamA huvA ho | duSTa-zukrazodhaka tathA kuSTha, arza aura kRmirogako use nikAla leM aura usameM usakA AThavAM bhAga | naSTa karanevAlA hai| zahada tathA do gunA ghI milAkara sevana kreN| bhallAkakAtha pIneke samaya koI koI isa prayogase 100 varSa taka vRddhAvasthA | " varuNa........varado bhava" mantra bhI par3hate haiN| nahIM aatii| (4782) bhallAtakAdikAyaH (1) (4781) bhallAtakarasAyanam (va. se. / zvAsA.) (. mA. / rasAyanA.) bhallAtakamadhuparNIpathyAdazamUlanAgarakAyaH / pazcabhallAtakAMzchitvA saadhyedvidhivjjle| tamake kaphapradhAne zastaH zvAse ca mArutaje // kaSAyaM tu pibecchIta ghRtenAktoSThatAlukaH / / paJcavRddhayA pibedhAvatsaptati haasyestH| * suzruta saMhitA ci a. 6 meM eka bhilAvese prAra mbha karake pratidina 1-1 bar3hAte huve 5 taka aura phira jIrNe'dhAdodanaM zItaM ghRtakSIropasahitam / / / 5-5 bar3hAte huve 70 bhilAve taka sevana karaneke liye etadrasAyana medhyaM valIpalitanAzanam / likhA hai| For Private And Personal Use Only
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [616] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [bhakArAdi bhilAvA, mulaiThI, hare, dazamUla aura sAMThakA | bhallAtakAmRtAzuNThIdArupathyApunarnavAH / kAtha pInese kaphapradhAna tamaka zvAsa tathA vAtaja pazcamUlIdvayonmizrA urustmbhnivrhnnaaH|| zvAsa naSTa hotA hai| ___milAyA, giloya, seAMTha, devadAru, harra, puna(4783) bhallAtakAdikkAthaH (2) / navA ( bisakhaparA ) aura dazamUlakA kAya pInese ( ga. ni.; rA. mA.; vR. ni. ra. / Urustambha.) Urustambha roga naSTa hotA hai| bhallAtakopakulyAtanmUlaiH sAdhitaM pibnnmbhH| (4786) bhAryAdikkAtha: (1) urustambhAdacirAddhorAdapi mucyate niyatam // ( ga. ni. / jvarA.) bhilAvA, pIpala aura pIpalAmUlakA kAtha bhArgI pathyA vacA mustA haridrA ca hriitkii| pInese kaSTa sAdhya Urustambha bhI avazya zIghra hI madhuyaSTIparpaTako kAthaH pittakaphajvare // naSTa ho jAtA hai| ___ bharaMgI, harra, baca, nAgaramothA, haldI, hare, mulaiTI aura pittapApar3ekA kAtha pittakaphajvarako (4784) bhallAtakAdiyogaH (1) naSTa karatA hai| ( ga. ni. / bAjIkaraNA.) (harra 2 bhAga aura anya saba cIjeM 1-1 bhallAtakaizcaturbhizca godugdhasyADhakaM zRtam / bhAga lenI cAhiye / ) pItaM karoti vRSatAM sujIrNasyApi dehinH|| / (4787) bhAryAdikAthaH (2) ucaTAcUrNamapyevaM zatAvaryAzca yojayet // (bhai. ra.; vR. ni. ra. / jvarA.) bhilAve 4 naga, gAyakA dUdha 4 sera aura | bhArgIguDUcIghanadArusiMhIpAnI 16 sera lekara sabako ekatra milAkara zuNThIkaNApuSkarajaH kaSAyaH / pakAveM jaba pAnI jala jAya to dUdhako chAna leM / | jvaraM nihanti zvasanaM kSiNoti yathAzakti yaha dUdha sevana karanese jIrNa manu - kSudhAM karoti praruciM tanoti // Sya bhI balavAna aura vIryavAna ho jAtA hai| / bharaMgI, giloya, nAgaramothA, devadAru, kaTelI, seTha, pIpala aura pokharamUlakA kAtha pInese jvara isI prakAra uTaGgaNake bIjoMkA cUrNa tathA aura zvAsa naSTa hote haiM tathA kSudhA aura agnizatAvara kA cUrNa sevana karanese bhI balavIryakI kI vRddhi hotI hai| vRddhi hotI hai| / (4788) bhAAdikkAthaH (3) (4785) bhallAtakAdiyogaH (2) (bhai. ra.; dhanva. / jvarA. ) (ga. ni.; vR. mA.; vR. ni. ra.; va. se.; dha. va. bhArthabdaparpaTakapuSkarazRGgaverabhA. pra. / UrustambhA.) pathyAkaNAdazamUlakRtaH kssaayH| For Private And Personal Use Only
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam tRtIyo bhaagH| [617] sadho nihanti viSamajvarasannipAta bharaMgI, pittapApar3A, sAMTha, bAsA, pIpala, jIrNajvarazcayathuzItakavahisAdam // cirAyatA, nImakI chAla, giloya, nAgaramothA aura bharaMgI, nAgaramothA, pittapApar3A, pokharamUla, dhAmana vRkSakI chAla samAna bhAga lekara kAtha soMTha, harra, pIpala aura dazamUla samAna bhAga lekara bnaaveN| kAtha bnaaveN| yaha kAtha jIrNajvara, dhAtugatajvara, viSamajvara ___ yaha kAtha viSamajvara, sannipAta, jIrNa aura upadrava yukta bhayaGkara jvarAdi samasta jvaroko naSTa karatA hai| jvara, zotha, zIta aura agnimAMdyako naSTa ___yadi ise kevala do dina hI sevana kara karatA hai| liyA jAya to rogI yamarAjake phandese chUTa (4789) bhAgryAdikAtha: (4) | jAtA hai| (va. se. / kAsA.; yo. ra. / kAsazvAsA.; vR. / (4791) bhAAdikkAthaH (6) ni. ra. / kAsA.; vR. yo. ta. / ta. 78) (yo. ra.; . ni. ra. / jvara.) bhArDI sanAgarAM siMhoM kulitthaM mUlakaM tthaa| bhAryabdaparpaTakadhanvayavAsavizvapibepippalIcUrNena kAsazvAsaM vyapohati // / bhUnimbakuSThakaNasiMhyamRtAkaSAyaH / bharaMgI, sAMTha, kaTelI, kulathI aura mUlI | jIrNajvara satatasantatako nihanyAsamAna bhAga lekara kAtha banA liijiye| danyedhukaM sahatRtIyacaturthako ca // isa kAthameM pIpalakA cUrNa milAkara pInese bharaMgI, nAgaramothA, pittapApar3A, dhamAsA, khAMsI aura zvAsa kA nAza hotA hai / sAMTha, cirAyatA, kUTha, pIpala, kaTelI aura giloya samAna bhAga lekara kAtha banAveM / (4790) bhAryAdikAthaH (5) ___ yaha kAtha jIrNajvara, satata, santata, anyeyuH ( yo. ra.; vR. ni. ra. / jvarA.) tRtIyaka aura cAturthika jvarako naSTa karatA hai| bhArgIparpaTavizvavAsaka (4792) bhAAdikAthaH (7) ___ kaNAbhUnimbanimbAmRtA (yo. ra.; vR. ni. ra. / sannipAtA.) mustAdhavakabheSajaistu bhaargiipusskrpthyaanidigdhikaanaagraamRtaakaathH| / dazabhirhantIha sarvajvarAn / apanayati tandrikamimaM niHsaMzayaM prage piitH|| jIrNAndhAtugatAMstathA ca bharaMgI, pokharamUla, harra, kaTelI, soMTha, aura viSamAnsopadravAndAruNAn giloya samAna bhAga lekara kAtha banAveM / kvAtho'yaM yadi yugmavAsara-- yaha kAtha tandrika sannipAtako avazya naSTa mitaM datto yamAdakSati // kara detA hai| For Private And Personal Use Only
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra kuaIrazRGgIkaTukArasAbhiH www.kobatirth.org [ 618 ] (4793) bhArgyAdikAthaH (8) ( bhA. pra. ma. kha. jvarA ; vR. ni. ra. / sanni. ) bhAGgajayA pauSkarakaNTakArI kaTutrikogrAvanakuNDalIbhiH bhArata - maiSajya ratnAkaraH / ( hA. saM. / sthA. 3 a. 12 ) bhArgyAca nAgapippalyAH pibet kArya sukhoSNam kaphe kA pratizyAye zvAMse hRdrogasaJjJake // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ akArAdi bharaMgI aura gajapIpalakA mandoSNa kAtha pInese kapha, khAMsI, pratizyAya svAsa aura hRdroga naSTa hotA hai / kRtaH kaSAyaH kila karNakaH // bharaMgI, araNI, pokharamUla, kaTelI, soMTha, mirca, pIpala, baca, jaMgalI jimIkanda, kAkar3AsiMgI, kuTakI aura rAsnA samAna bhAga lekara kAtha banAveM / yaha kAtha karNaka sannipAtako avazya naSTa kara detA hai 1 (4794) bhArgyAdikAtha: (9) ( ca. da.; ga. ni. / jvarA. ) bhAGga puSkaramUlaM ca rAsnAM bilvaM yavAnikAm / nAgaraM dazamUlaM ca pippalIM cApsu sAdhayet // sannipAtajvare deyaM hRtpArzvAnAhazUlinAm / kAsazvAsAgnimandatvaM tandrIM ca vinivartayet // bharaMgI, pokharamUla, rAsnA, belakI chAla, ajavAyana, soMTha, dazamUla aura pIpala samAna bhAga lekara kAtha banAveM / cirAyatA aura seThakA kalka khAkara Uparase punarnavA ( sAThI - bisakhapare ) kA kAtha pIne se isake sevanase sannipAta jvara, hRdaya aura sarvAGgagata zotha avazya naSTa ho jAtA hai / pasalIkA zUla, AnAha, khAMsI, zvAsa, aura tandrA naSTa hotI hai / (4795) bhArgyAdikAtha : (10) agnimAMdya (4798) bhUnimbAdikaSAyaH (1) (bR. ni. ra. / jvarA. ) (4796) bhAgyadigaNaH (va. se. / jvarA. ) bhAfpuSkaramUlaJca mustakaM kaNTakArikA / trikaNTakavRhatyau ca karNinI nAgaraiH zrutaiH // re bhAgyadiko nAmnA pittazleSmajvarApahaH / hRllAsArocakaccharditRSNAdAhavibandhanut || bharaMgI, pokharamUla, nAgaramothA, kaTelI, gokharu, bar3I kaTelI (banabhaNTA), karNinI aura sAMTha samAna bhAga lekara kAtha banAveM / yaha kAtha pittakaphaja jvara, hallAsa, aruci, chardi, tRSNA, dAha aura vibandhako naSTa karatA hai / (4797) bhUnimbAdikalkaH (vaM. se.; vR. ni. ra. / zothA. ) bhUvimbavizvakalkaM jagdhvA pItaH punarnavAkAthaH / apaharati niyatamAzu zvayathuM sarvAGgajaM nRNAm // bhUnimbatikkAjalacandanaM ca dhAneya pathyA dazamUlasaGkAH / beravizvAkaramardakA ca eSAM zRtaM pittamarujjvareSTam // For Private And Personal Use Only
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir apAyakaraNam ] hatIvo bhaagH| [619] cisayatA, kuTakI, sugandhavAlA, lAla candana, | vAsAguJcidhanayojanapalyanantAdhaniyA, harI, dazamUla, khasa, sAMTha aura karauMdA / pAyantikAdvirajanI triphlaajgndhaaH|| sammana bhAga lekara kAtha banAveM / kRSNendragralamuravAruNisomarAjIise sevana karanese vAtaja jvara naSTa hotA hai| bellaamishRnggmlyuusrdaaruvidhaaH| pattapayakazavAvarisaptapaNe(4799) bhUnimbAdikaSAyaH (2) rebhiH kRto vidhivadeSa mhaakpaayH|| (ga. ni. / visphoTa.) pIto jayatyakhiladhAtugatAni kuSThAkarSayaM ca bhUnimbaM tadardhe nimbameva c| nyetatpazAmyati sazoNitamAmavAtam / pANDupramehapiTikAkRmizothaduSTakAyastayostrahaM pItaH sarvavisphoTanAzanaH // nADIbhagandaravraNAr2yAMdagaNDamAlAH // 2 // to. cirAyatA aura 11 tolA nImakI cirAyatA, nImakI chAla, khairasAra, asanA chAla lekara donoMkA kAtha banAkara 3 dina pInese sarva prakArakA visphoTaka roga naSTa hotA hai| vRkSakI chAla, amalatAsa, mulaiThI, paTola (paravala), kuTakI, kUTha, pAThA, bAsA, giloya, nAgaramothA, (4800) bhUnimbAdikaSAya: (3) majITha, anantamUla, trAyamANA, haldI, dAruhaldI, (ga. ni. 1 jvarA.) harra, baher3A, AmalA, bana tulasI, pIpala, indrajau, bhUnimbakalyANakanimbacchinnA Rddhi, bhuIAmalA, bAbacI, bAyabiDaMga, cItA, rAsnAmbudozIrakanimbakaM ca / bhaMgarA, kaThUmara (kaThagUlara), devadAra, soMTha, pataGga, panAka, zatAvara, aura sataunA ( saptaparNa) samAna bhiSakasumAtAkaTukAyavAsA bhAga lekara kAtha bnaaveN| dvandvajvaraM hanti kRtaH kssaayH|| cirAyatA, pittapApar3A, nImakI giloya,rAsnA, ___ise sevana karanese samasta dhAtugata kuSTha, nAgaramothA, khasa, nImakI chAla, bAsA, kuTakI aura | vAtarakta, AmavAta, pANDa, prameha, piDikA, kRmi, zotha, duSTa nADIvraNa, bhagandara, vraNa, arbuda (rasaulI) javAsA samAna bhAga lekara kAtha banAveM / aura gaNDamAlA kA nAza hotA hai| yaha kAtha dvandvaja jvarako naSTa karatA hai / (4802) bhUnimbAdikAthaH (2) (4801) bhUnimbAdikAthaH (1) (vai. jI. / vilA. 4; vR. ni. ra.; yo. ra. / (vR. mA. / kuSThA.) amlapittA.) bhUnimbanimbakhadirAsanarAjA bhUnimbanimbatriphalApaTolI yssttiipttolktturohinniikRsstthpaatthaaH| / vaasaamRtaaprpttbhRjraajaiH| For Private And Personal Use Only
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 620] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [bhakArAdi kAtho haretkSaudrayuto'mlapittaM / (paravala), hare, baher3A, AmalA, lAla candana aura cittaM yathA vAravadhUvilAsaH // nImakI chAla samAnabhAga lekara kAtha banAveM / cirAyatA, nImakI chAla, harra, baher3A, AmalA, yaha kAtha visarpa, dAha, jvara, mukhazoSa, visphopaTolapatra, bAsA, giloya, pittapApar3A, aura bhaMgarA Taka, tRSNA aura vamanakA nAza karatA hai| samAna bhAga lekara kAtha banAveM / (4805) bhUnimbAdikAthaH (5) isameM zahada milAkara sevana karanese amla (vai. ra.; vR. ni. ra.; va. se. / jvarA) pitta naSTa ho jAtA hai| animbAtiviSAlodhramustakendrayavAmRtAH / vAlakaMdhAnyabilve ca kaSAyo maakssikaanvitH|| (4803) bhUnimbAdikAthaH (3) viDbhedazvAsakAsAMzca raktapittajvaraM haret / / (ga. ni. / krimirogA.) cirAyatA, atIsa, lodha, nAgaramothA, indrajau, bhUnimbadantItriphalAvizAlA | giloya, sugandhabAlA, dhaniyA aura belagirI samAna trinnizAyugmaviDaGgacitrAH / | bhAga lekara kAtha bnaaveN| kRtaH kaSAyaH kaphavAtahantA isameM zahada milAkara pInese atisAra, zvAsa, krimijvaracchardinivAraNo'yam // khAMsI, raktapitta aura jvara naSTa hotA hai / cirAyatA, dantImUla, harai, baher3A, AmalA, | (1806) bhUnimbAdikvAthaH (6) indrAyaNamUla, nisota, haldA, dAruhaldA, bAyabir3aga | (vR. yo. t.| ta. 59: vR. ni. ra. / jvarA.: aura cItekI jar3a samAnabhAga lekara kAtha banAveM / zA. dha. / khaM. 2 a. 2) yaha kAtha kapha, vAyu, kRmi, jvara aura chardikA bhanimbanimbapippalyaH saTI zuNThI zatAvarI / nAza karatA hai| guDUcI bRhatI ceti kAtho hanyAtkaphajvaram / / (4804) bhUnimbAdikkAthaH (4) ___ cirAyatA, nImako chAla, pIpala, kacUra, seTha, (ga. ni.; yo. ra. : visphoTA.; vR. ni. ra. zatAvara, giloya aura kaTelIkA kAtha banAkara pIne yo. ra.; va. se. / visarpA.) se kaphacara naSTa hotA hai| bhUnimbavAsAkaTukApaTola (4807) bhUnimbAdikAthaH (7) phalatrikAcandananimbasiddhaH / (vR. ni. r.| vAtakaphavarA.) visarpadAhajvaravaktrazoSa | bhUnimbamustAkaTukAguDUcI _ visphoTatRSNAvaminutkaSAyaH // durAlabhApapeTanAgarAkhyaH / cirAyatA, bAsA (aDUsA), kuTakI, paTola 1 vAsakaM nAgara bilvamiti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kapAyaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [621] kAyo'nila zleSmaharo vadanti / (4810) bhUnimbAdisaptakA sUryoM yathA nAzayatendhakAram // (ga. ni. / masUrikA.) cirAyatA, nAgaramothA,kuTakI, giloya, dhamAsA, | bhuunimbnimbvishvaaprptthiiberdhaanyvraiH| pittapApar3A, aura sAMTha samAna bhAga lekara kAtha bnaaveN| | kAthaH prAtaH pIto vinihanti sakaSTAM zItalIm // yaha kAtha vAtakapha jvarako isa prakAra naSTa cirAyatA, nImakI chAla, seTha, pittapApar3A, kara detA hai jaise andhakArako sUrya / sugandhabAlA, dhaniyA aura bAsekA kAtha banAkara (1808) bhUnimbAdikAthaH (8) prAtaHkAla sevana karanese dukhadAyI zItalA naSTa ho jAtI hai| (yo. ra.; va. se. / visphoTA.; vR. yo. t.| ta. 125) (4811) bhUnimbAdyaSTAdazAGgakAtha: bhUnimbanimbavAsAtha triphlendryvaaskaaH| (bhai. ra. / jvarA.; hA. sN.| sthA. 3 a. 2; picumandaH paTolI ca kAthameSAM sazarkaram // yo. ta. / jvara. yo. ci. ma. | a. 4 pItvA vimucyate nUnaM kaphavisphoTakAnaraH / / kAthA.; ga. ni. / jvarA.) cirAyatA, nImakI chAla, vAsA (aDUsA), bhUnimbadArudazamUlamahauSadhAbda tiktendrabIjadhanikemakaNAkaSAyaH / hare, baher3A, AmalA, indrajau, javAsA, nImakI chAla tandrAmalApakasanArucidAhamohaaura paTola ( paravala ) samAna bhAga lekara kAtha | bnaaveN| __zvAsAdiyuktamakhilaM jvaramAzu hanti // ___ isameM khAMDa milAkara pInese kaphaja visphoTaka cirAyatA, devadAru, dazamUla, soMTha, nAgara mothA, kuTakI, indrajau, dhaniyA aura gajapIpala roga avazya naSTa ho jAtA hai| (nImakI chAla 2 bAra AI hai isa liye 2 samAna bhAga lekara kAtha bnaaveN| bhAga lenI cAhiye aura anya padArtha 1-1 bhaag|) ___ yaha kAtha tandrA, pralApa, khAMsI, aruci, (4809) bhUnimbAdikAtha: (9) dAha, moha aura zvAsAdi upadrava yukta samasta jvaroM (vaM. se. / masUrikA.) ko naSTa karatA hai| bhUnimbamustakaM vAsA triphalendrayavAsakam / / (4812) bhRgarAjarasAyanam picumandaM paTolazca sakSaudraM yojitaM hitam // / (vR. mA. / rasAyanA.; yo. ta. / ta. 79) cirAyatA, nAgaramothA, bAsA, harra, baher3A, | ye mAsamekaM svarasaM pibanti AmalA, indrajau, javAsA, nImakI chAla aura paTola dine dine bhRGgarajaH samuttham / ( paravala ) ke kAthameM zahada milAkara pInA masU- | kSIrAzinaste balavarNayuktAH rikA meM hitakara hai| samAH zataM jIvitamApnuvanti / For Private And Personal Use Only
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [22] bhArata-bhaiSajya-ratnAkara [bhakArarAdi 1 mAsa taka bhaMgarekA svarasa sevana karane | Ikha (ganne, ko animeM sekakara usakA rasa aura dugdhAhAra para rahanese balavarNayukta 100 varSa | nikAleM aura usameM cUhekI mImana milAkara rogI kI Ayu prApta hotI hai| ko pilA deN| (4813) bhRSTamudgAdikaSAyaH yaha prayoga mUtrakRcchrako atyanta zIghra nara (ga. ni. / charya ; vR. mA. / chaZ.) kara detA hai| kaSAyo bhRSTamudgasya salAjamadhuzarkaraH / (4815) bhedanIyakaSAyadazaka: charghatIsAradAinno jvaranaH saMprakAzitaH / / (ca. saM. / a. 4 sUtrasthAna) bhunI huI mUMgake kAthameM dhAnakI khIlAMkA suvahArkosbUkAnimukhIcitrAcitrakaciracUrNa tathA zahada aura mizrI milAkara pIne se chardi, bilvazakniIsakulAdanIsvarNakSIriNya iti dazeatisAra, dAha aura jvara naSTa hotA hai| mAni bhedanIyAni bhavanti // (4814) bhRSTekSurasapAnam nisota, Aka, araNDa, lAMgalI (kalihArI), (vR. ni. ra. / mUtrakRcchA .) dantI, cItA, karana, zaMkhinI, kuTakI aura svarNa bhRSTAsvarasaM grAhyamAkhuvidvihitaM pibet / kSIrI / ina daza oSadhiyoM ke samUhako bhedanIya nAzayenmUtrakRcchrANi saba eva na saMzayaH // / kaSAyadazaka kahate haiM / zati bhakArAdikaSAyaprakaraNam / atha bhkaaraadicuurnnprkrnnm| (4816) bhadradAdicUrNam | sAra sevana karanese aphArA aura udAvarta naSTa ( vR. ni. ra. / AnAhodAvartA.) hotA hai| bhadradAru dhanaM mUvI haridrA madhukaM tthaa| ( vyavahArika mAtrA-3 mAze / ) kolapramANaM tu pivedantarikSeNa vAriNA // (4817) bhadramustAdicUrNam devadAru, nAgaramothA, mUrvA, haldI aura mulaiThI (vR. ni. r.| kAsa.) samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| bhadramustAkaNAcUrNa samAMzaM madhunA saha / ise varSAjalake sAtha AdhA karSakI mAtrAnu- nihanti bhakSitaM zIghra zleSmakAsaM na sNshyH|| For Private And Personal Use Only
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - pUrNaprakaraNam ] hatIpo bhaagH| [613] nAgaramothA aura pIpalake samAnabhAga-mizrita | karSa methiivelljiirsrsspaankolmaatrtH| cUrNako zahadake sAtha sevana karanese kaphaja khAMsI / tato yavAnyardhapalaM pippalIrAmaThoSaNam // zIghra hI naSTa ho jAtI hai| biDasaindhavajIraM ca kirmANIsajJakaM tathA / (4818) bhadrAdipUrNam karSamayANaM vijJeyaM vaidhavidhAvizAradaiH // (vR. ni. ra. / mUtrAghAta.) sarvamekatra saJcUrNya yathAsAtmyaM tu bhakSayet / sadAbhadrAzmabhinmUlaM zatAvaryAzca citrakam / danA saha tathA khAdetsarvAMtIsAranAzanam // rohiNIkokilAkhyau ca kraunycsthuultriknnttkm|| do do Tukar3e karake bhUne huve milAve 10 zlakSNaM piSTaM murApItaM bhUtrAghAtaniSUdanam // | tole, seTha 5 tole, harra 2 // tole, kara ve kI khambhArIkI chAla, pakhAnabheda, zatAvara, cIte | girI 1 tolA aura methI, bAyabiDaMga, jIrA tathA kI jar3a, kuTakI, kAkolI, kamalagaTTA aura bar3e | sarase 7 // -7 // mAze, ajavAyana 2 // tole, pIpala, gokharu samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / bhunI huI hIMga, kAlI mirca, biDa namaka, seMdhAnamaka, ise surAke sAtha sevana karanese mUtrAghAta naSTa kAlA jIrA aura khurAsAnI ajavAyana 1-1 / tolA ho jAtA hai| lekara cUrNa bnaaveN| (mAtrA-2-3 maashe|) (4819) bharjitaharItakIyogaH ise yathocita mAtrAnusAra dahIke sAtha sevana (vR. ni. ra. / grahaNI.) karanese samasta prakArake atisAra naSTa hote haiN| ghRtasambharjitA pathyA pippliiguddsNyutaa| ( mAtrA-3 maashe|) bhakSayedvA triddhanti bhakSitA caanulomnii|| | (4821) bhallAtakAdicUrNam (2) harrako dhImeM bhUnakara pIsa leM aura phira usameM (ga. ni. / arza. ) usake barAbara pIpalakA cUrNa tathA gur3a milA leM / tilAruSkarasaMyogaM bhakSayedanivardhanam / ise sevana karanese grahaNI naSTa hotI aura kuSTharogaharaM zreSThamarzasAM nAzanaM param / / vAyu anuloma hotA hai| kAle tila aura zuddha bhilAvA samAna bhAga nisotakA cUrNa khAnese bhI vAyu anuloma | lekara cUrNa banAveM / hotA hai| __ise sevana karanese agni dIpta hotI aura kuSTha ( mAtrA-6 mAzese 9 mAze taka / anupAna uSNa jala / ) tathA arzakA nAza hotA hai| (4820) bhallAtakAdicUrNam (1) (4822) bhallAtakAdicUrNam (3) (yo. ra.; dhU. ni. ra. / atisArA.) (yo. ra. / krimi.) bhallAtAnAM dvikhaNDAnAM dve pale bhajite kSipet / / bhallAtako vA dadhnA vA zuNThyAH palaM tu takyAH palAI sumnaaphlm|| cizcAmlena haretkRmIn / For Private And Personal Use Only
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [624] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [bhakArAdi zuddha bhilAveke cUrNako dahI yA imalIke pAnI / ise ghIke sAtha milAkara pIne yA bhojya ke sAtha sevana karanese krimiroga naSTa ho jAtA hai / padArthoM meM milAkara khAnese hRdroga, pANDu, grahaNI, (4823) bhallAtakAdicUrNam (4) gulma, udAvarta aura zUla naSTa hotA hai / (ga. ni. / arza.; hA. saM.1 / sthA. 3 a. 11; ( maatraa-1-1|| mAzA / ) vR. ni. ra.; yo. ra.2 / AmavAtA.) / (4825) bhallAtakAdyaM cUrNam tilabhallAtakaM pathyA guDazceti samAMzakam / (ga. ni. / kuSThA.) darnAmazvAsakAsannaM plIhapANDujvarApaham // bhallAtako mArkavazapuppI tila, zuddha bhilAvA, harra aura gur3a 1-1 / brAhmIvacAbAkucikAviDaGgam / bhAga lekara cUrNa banAveM / phalatrayaM pippalIkA ca cavyaM yaha cUrNa arza, zvAsa, khAMsI plIhA (tillI), pANDu aura jvarako naSTa karatA hai / kuSThAni cUrNa saghRtaM nihanti / (4824) bhallAtakAdyaH kSAra: bhilAvA, bhaMgarA, zaMkhapuSpI, brAhmI, baca, . (ga. ni. / grahaNI.; yo. ra. va. se.; vR. ni.. bAbacI, bAyabiDaMga, harra, baher3A, AmalA, pIpala r.| grahaNya.; ca. saM. / ci. a. 19 grahaNya.) / aura cava samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / bhallAtakaM trikaTukaM triphalAM lavaNatrayam / ise ghRtake sAtha. sevana karanese kuSTha naSTa antardhamaM dvipalikaM gopurIpAgninA dahet // | hotA hai / sa kSAraHsapiSA pIto bhAjya vA'pyavANataH / (4826) bhallAtakAmRtam hRdrogapANDugrahaNIgulmodAvartazUlanut / / bhilAvA, sAMTha, mirca, pIpala, hare, baher3A, (vR. ni. ra. / grahaNya.) AmalA, seMdhAnamaka, saJcala ( kAlA namaka ) aura | guDUcIlAgalIzRGgImuNDIguJjA ca ketkii| biDa lavaNa 10-10 tole lekara sabako eka | SaNNAM patrarasaidha bAlabhallAtabIjakaM // hANDImeM bharakara usake mukhako banda kara deM aura phira dinaikaM mardayedgAda niSkAdhaM bhakSayetsadA / use gAyake gobarakI agnipara itanA pakAveM ki bhallAtAmRtayogoyaM sarvArthAn pittajAn jayet // saba cIjoMkI bhasma ho jAya / tadanantara hANDIke svAMgazItala honepara usameMse auSadhako nikAlakara kacce bhilAvoMko giloya, kaliyArI, kAkapIsa leN| | DAsiMgI, gorakhamuNDI, guJjA ( caiTalI) aura 1-hArIta saMhitAmeM isake guNa isa prakAra likhe ketakI; ina chaH oSadhiyoMke pattoM ke rasekI haiM-isake sevanase arza, prameha, zUla aura khAMsI naSTa | 1-1 bhAvanA dekara cUrNa banA leN| hotI hai / ise 2 mAzekI mAtrAnusAra sevana karanese 2-yU. ni. ra. aura yo. ra. meM ise AmavAta AmavAta pittaja arza naSTa ho jAtI hai| aura kaTizala nAzaka likhA hai| For Private And Personal Use Only
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - -- - - - pUrNaprakaraNam tRtIyo bhaagH| (4827) bhasmArkacUrNam takeNa karSAmidaM pradeyaM (ga. ni. 1 cUrNA.) bhasmArkacUrNa dadhimastunA vaa| yuga saMkhyAni dalAni pAse sakAse hRdayoparodhe bhAnozcatvAri kANDAni sudhAdrumasya / ___kaNThAhe jIrNaguDena deyam / / surendravallyA daza satphalAni telena zUle madhunodareSu pazcaiva patrANi kumArikAyAH // gulmaprakope phalapUrakeNa / catvAri chantAkataro phalAni sauvIrakeNAya sadA prayojya__vyAghrIcatuHSaSTiphalAni yuktyA / muSNena sarvatra jalena deyam // pazcAGgamekaM hariparNakandaM yathA mRgendro dvipadarpahantA siddhArthatailaM ca palapramANam // vana yathA bhUdharamadhyabhedi / yavAhasauvarcaladhUrtavArSaH ayaM tathA yogavaro janAnAM palaM pale syAtkramazacaturNAm / nihanti duSTAnapi rogasaGghAn // palAni pazcaiva zivAhayasya / yogamadIpo munimiH purANai____ gorakaM cA'pi vadanti vaidyaaH|| niveditomUlamasau hitAnAm / gurUpadezAdadhigamya samya___ bhANDe svabuddhayA'rkadalAni muktvA / anena bhImAdapi gADhavahisarvANi cAnyAni mahauSadhAni nrobhvetpthyhitopcaaraiH|| ___ Akake patte 12 naga, sehuMDa (seMDa-thUhara) siddhArthatailena vimizritAni // prakSipya saMruddhaya mukhaM tadIyaM ke kANDa ( tanne-DaMDI) 4 naga, indrAyanake mRtkaTaM sandhiSu veSTanIyam / phala 10 naga, gvArapAThA (ghRptakumArI ) ke patra gambhIragarne kuhare nivezya 5 naga, baiMgana 4 naga, kaTelIke phala 64 naga, macchAdanIya chagaNaiH prabhUtaH / / pattoM sahita mUlI 1 naga, sarasekA taila 5 toLe, uttArya yatnena suzItalaM taM indrajau, saJcala ( kAlAnamaka ), dhatUrA aura pIpala kSAraM caturbhiH praharaiH musiddham / 5-5 tole, harra 25 tole tathA gokharu 25 tole sUkSmIkRtaM jIrakakarSaSaTka lekara eka majabUta hANDImeM nIce Akake patte madhye kSipedardhapalaM kSavasya // bichA deM aura phira anya oSadhiyoMke cUrNameM taila tadAnyavAte hyatha pANDuroge milAkara use usameM bhara deN| evaM usake mukhapara DhakanA bhgndraajiirnnvicikaam| rakhakara sandhipara kaparamiTTI kara deM aura use sukhAAnAhabandhe grahaNIvikAre kara hANDIko eka acche gahare gar3hemeM rakhakara usake pASANike vidradhimUtrakRcchre // Upara bahutase upale DAlakara 4 paharakI Aga deN| For Private And Personal Use Only
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [26] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [bhakArAdi - - tatpazcAt usake svAMgazItala hone para hANDImeM | ina goliyoMko athavA kevala baher3eko se bhasmako nikAlakara pIsa leM aura usameM 7 // | muMhameM rakhanese bhI hara prakArakI khAMsI aura svAsakA tole jI re tathA 2 // tole saraseAMkA bArIka cUrNa | nAza ho jAtA hai| milAkara surakSita rkkheN| __ seTha aura harrakA cUrNa sevana karane se bhI ___ ise taka yA dahIke tor3ake sAtha sevana khAMsI zIghra hI naSTa ho jAtI hai| karanese ADhayavAta (vAtarakta ), pANDu, bhagandara, (4829) bhAryAdicUrNam (2) ajIrNa, visUcikA, AnAha, vibandha, grahaNI roga, ( yo. ra. / jvarA.; . ni. ra. / viSamajvara. ) patharI, vidradhi aura mUtrakRcchU naSTa ho jAtA hai / | bhAI karkaTazRGgI ca cavyaM tAlIsapatrakam / zvAsa, khAMsI, hRdayoparodha aura kaNThagrahameM marIcaM mAgadhImUlaM pratyekaM dvipalaM bhavet // purAne gur3ake sAtha sevana karanA caahiye| | SaTpalaM zRGgaberaM ca dvipalaM pippalIdvayam / zUlameM telake sAtha, udarameM zahadake sAtha | cAturjAtamuzIraM ca palamekaM pRthak pRthak // aura gulmameM bijau reke rasake sAtha denA cAhiye / cAturjAtasamA zubhrA zarkarA samayojitA / - ise sauvIraka yA uSNa jalake sAtha denese | jvaramaSTaviSaM hanti kAsaM zvAsaM ca dAruNam // bhI uparokta samasta roga naSTa ho jAte haiN| zophazUlodarAdhmAnadoSatrayaharaM param // yadi pathya pAlana pUrvaka ise sevana kiyA jAya / bharaMgI, kAkar3AsiMgI, cava, tAlIsapatra, kAlIto jaTharAgni bhImase bhI adhika tIna ho jAtI hai / mirca aura pIpalAmUla 10-10 tole; seTha 30 (1828) bhAgyAMdicUrNam (1) tole, pIpala aura gajapIpala 10-10 tole; (yo. ra.; vR. ni. ra. / kAsA.) dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, nAgakesara aura khasa bhArgIzuNThIkaNAcUrNa guDena zvAsakAsanut / 5-5 tole aura sapheda khAMDa 20 tole lekara pathyAzuNThIguDhyutAM guTikAM dhArayenmukhe // yathAvidhi cUrNa bnaaveN| sarveSu zvAsakAseSu kevalaM vA bibhItakam / yaha cUrNa ATha prakArake jvara, bhayaGkara khAMsI, nAgareNAbhayA tadvatkAsamAzu vyapoiti // zvAsa, zotha, zUla, udararoga, AdhmAna aura ___bharaMgI, seTha aura pIpalakA cUrNa 1-1 tridoSako naSTa karatA hai| bhAga lekara use 3 bhAga gur3ameM milaaveN| ( mAtrA--3-4 mAze / ) - yaha cUrNa zvAsa aura khAMsIko naSTa krtaa| (4830) bhAgryAdicUrNam (3) | ( yo. ra. / gulmA.: vA. bha. / ci. a. 14) hara aura sAMThake samAna bhAga-mizrita cUrNako | bhArgIkRSNAkaraJjatvagranthikAmaradArajam / usase 2 gune gur3ameM milAkara goliyAM bnaaveN| cUrNa tilAnAM kAyena raktagulmarujApaham // For Private And Personal Use Only
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [627] bharaMgI, pIpala, karaJjakI chAla, pIpalAmUla | pippalI pippalImUlaM kRSNajIrakapatrakam / aura devadAru samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / nAgakesaratAlIsamamlavetasakaM tathA // ise tilake kAthake sAtha sevana karanese rakta- dvikarSamAtrANyetAni pratyekaM kArayed budhaH / gulma naSTa hotA hai| maricaM jIrakaM vizvamekaikaM karSamAtrakam // ( mAtrA--3-4 mAze / ) dADimaM syAzcatuHkarSa tvagelA cArdhakArSikI / (4831) bhAAdiyogaH (1) bIjapUrarasenaiva bhAvitaM saptavArakam // (hA. saM. / sthA. 3 a. 57) etaccUrNIkRtaM sarva lavaNaM bhAskarAbhidham / bhArgIrAsnAkarkaTakacUrNa vA madhusaMyutam / zANapramANaM deyaM tu mstutkrsuraasvaiH|| leho vA bAlakasyApi zvAsakAsanivAraNaH // vAtazleSmabhavaM gulmaM plIhAnamudaraM kSayam / bharaMgI, rAsnA aura kAkar3AsiMgIke cUrNako arzIsi grahaNI kuSThaM vivandhaM ca bhagandaram / / zahadameM milAkara caTAnese bAlakAMkI khAMsI aura | zopha zUlaM zvAsakAsamAmadoSaM ca drujam / svAsakA nAza hotA hai| mandAgniM nAzayedetaddIpanaM pAcanaM param // (1832) bhAgyAMdiyogaH (2) sarvalokahitArthAya bhAskaraNoditaM puraa|| (vR. mA.; vR. ni. ra.; yoga. ra. / hikkA.) sAmudralavaNa 10 tole, saJcala (kAlAnamaka) hikAyAsI pibeddhArkI svishvaamussnnvaarinnaa| 6 / tole, viDalavaNa, seMdhAnamaka, dhaniyA, pIpala, nAgaraM vA sitAbhAIsauvarcalasamanvitam // pIpalAmUla, kAlAjIrA, tejapAta, nAgakesara, tAlI___ bharaMgI aura sAMThake samAna bhAga-mizrita sapatra aura amalabeta 2 // ---2 // tAle, kAlI pUrNako garma pAnIke sAtha sevana karane se yA seTha mirca, sapheda jIrA aura seTha 11-13 tolA, misarI, bharaMgI aura saJcala (kAlA namaka ) kA cUrNa | anAradAnA 5 tole tathA dAlacInI aura ilAyacI khAnese hicakI aura zvAsa naSTa hotA hai / 7||-7 / / mAze lekara yathAvidhi cUrNa banAveM aura __bhAskaracUrNam use bijau re nIbUke rasakI sAta bhAvanA dekara rkheN| (vA. bha. / u. a. 13) ajanaprakaraNameM dekhiye|| ise 5 mAzekI mAtrAnusAra, mastu, surA yA (4833) bhAskaralavaNacUrNam takra athavA kisI rogocita Asavake sAtha (zA. dh.| khaM. 2 a. 6; yo. ra. / gulmA.; | | khAnA caahiye| yo. ra.; vR. mA.; va. se. / ajIrNA.; ca. da.; - mai. ra. ra. ra. / agnimAMdha.) isake sevanase vAtakaphaja gulma, tillI, udasAmudralavarNa kAryamaSTakarSamitaM budhaiH| raroga, kSaya, arza, grahaNI roga, kuSTha, vibandha, bhagapacAsauvarcalaM grAmaM viDaM saindhavadhAnyake // / ndara, zotha, zUla, zvAsa, khAMsI, AmavikAra, For Private And Personal Use Only
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - [628] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [bhakArAdi hRdayakI pIr3A aura agnimAMyakA nAza hotA hai / / sakaliGgavacAstulyA dviguNAzca yathottaram / yaha dIpana aura pAcana hai| lihyAdantItrivRdabrAyazcUrNitA madhusarpiSA / / bhUtabhairavacUrNam kuSThamamehamRptInAM paramaM syAttadauSadham // (ra. caM.; bhA. pra. / jvarA.) cirAyatA, nImakI chAla, harra, baher3A, AmalA, rasaprakaraNameM dekhiye| pabhAka, atIsa, pIpala, mUrvA, paTola, haldI, dAru(4834) bhUdhAcyAdiyogaH haldI, pAThA, kuTakI, indrAyaNakI jar3a, indrajau (kR. ni. ra. / prameha.; yo. ra. / pramehA.) aura baca 1-1 bhAga, dantI 2 bhAga, nisota 4 bhUdhAtrI ca trigaghANaM marIcAnAM ca viNshtiH| bhAga aura brAhmI 8 bhAga lekara kUTa chAnakara asAdhyAnsAdhayenmehAn saptarAtrAma sNshyH|| cUrNa bnaaveN| bhuIAmalA 3 bhAga aura kAlI mirca 20 ise zahada aura ghIke sAtha sevana karanese bhAga lekara cUrNa banAveM / ise sAta dina taka sevana karanese asAdhya prameha bhI naSTa ho jAte haiN| kuSTha, prameha aura supti (sunnabaharI ) roga naSTa hotA hai| ina rogAMkI yaha eka uttama auSadha hai| (4835) bhUnimbAdikSAraH / (ca. saM. / ci. a. 19 grahaNya.; vA. bha. / ( mAtrA--3-4 mAze / ) ci. a. 10 va. se. / grahaNI. ) (4837) bhUmimbAcaM cUrNam (1) bhUnimbaM rohiNI tiktAM paTole nimbaparpaTam / dahenmAhiSamUtreNa kSAra esso'nivrdnH|| ( ga. ni.; vR. ni. ra.; yo. ra. / grahaNya.; yo. cirAyatA, kuTakI, paTola, nImakI chAla aura t.| ta. 22; ca. sa. / ci. a. 19 grahaNI.; pittapApar3A samAna bhAga lekara adhakuTA kara leM ga. ni. / cUrNA.; va. se.; ca. da.; vR. aura phira eka majabUta hANDImeM 1 bhAga yaha ni. ra.; vR. mA.; yo. ra. / grahaNya.) pUrNa tathA 4 bhAga bhaisakA mUtra bharakara usakA mukha bhUnimbakauTajakaTutrikamustatiktAH banda karake itanA pakAve ki saba cIjeM jalakara unakI bhasma bana jAya / karSAMzakAH sazikhimUlapicudvayAH syuH| isake sevanase agni dIta hotI hai| tvakkauTajI palacatuSkamitA guDAmbha:( maatraa-1||-2 mAze / ) pItaM nRNAmiha harendrahaNIvikAram / / (4836) bhUnimbAdicUrNam .: cirAyatA, kur3eke bIja (indrajau ), soMTha, (vA. bha. 1 ci. a. / 19; ga. ni. / kuSThA.) | mirca, pIpala, nAgaramothA aura kuTakI 11-1 // bhuunimbnimbtriphlaapnkaativissaaknnaaH| tolA, cIte kI jar3a 2 // tole aura kur3ekI chAla mUrvA paTolI dvinizA paatthaatiktendrvaarunniiH|| 20 tole lekara kUTa chAnakara cUrNa banAveM / For Private And Personal Use Only
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org cUrNamakaraNam ] tRtIyo bhAgaH / [ 629] ise gur3ake zarabatake sAtha sevana karanese grahaNI sarva vatsakasaptakarSasahitaM zuSkaM tu cUrNIkRtaM vAsAyAH svarasena bhAvitamidaM trIn paJca vikAra naSTa hote haiM / | noTa --- carakAdimeM ise mastuke sAtha pIneke liye likhA hai tathA likhA hai ki yaha cUrNa grahaNI, kAmalA, pANDu, jvara, prameha, aruci aura atisArako naSTa karatA hai / (4838) bhUnimbArtha cUrNam (2) ( yo. ra. 1 sannipAtA. ) bhUnimbamAkSikavacAsahitaM ca kuryA lehaM kaNoSaNara sonasurAjikAbhiH / netrAJjanaM ca lavaNottamapippalIbhyAM nasyaM vacAmaricahiGgumadhUkasAraiH // sannipAta jvarameM- (1) cirAyatA, baca, pIpala, kAlImirca, lahasana aura rAI samAna bhAga lekara cUrNa banAveM aura use zahadake sAtha caTAveM / (2) seMdhA namaka aura pIpala samAna bhAga lekara atyanta bArIka pIsakara AMkhameM usakA aJjana lagAveM / (3) baca, kAlImiraca, hIMga aura mahuvekA gA~dai samAna bhAga lekara cUrNa banAveM aura usakI | nasya deM | (4839) bhUnimbAdyaM cUrNam (3) (ga.ni. va. se. ra. ra. 1 vidradhya.; ga. ni. / cUrNA. ) bhUnimbArdhapalaM nizApalayutaM dArvI pale dve tathA dArdhena punarnavAM kuru samAM dArvIsamaH pragrahaH / sArdhaM duHsparzapalaM tu kaTukA yojyA tadardhena vai avAhaM nizayA samAnamamRtA karSAstu paJcaiva tu / ' Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vA vAsarAn / bhUyastadguDavAriNA pratidinaM pItaM purasthe ravau puMsAM vidradhinAzanaM tu kathitaM proktaM svayaM brahmaNA // cirAyatA AdhA pala, haldI 1 pala (5 tole), dArUhaldI 2 pala, punarnavA ( bisakhaparA ) 1 pala, amalatAsa 2 pala, dhamAsA 1 // pala, kuTakI pauna pala ( 3|| tole ), asagandha 1 pala, giloya 6 / tole aura kur3ekI chAla 8|| tole lekara yathAvidhi cUrNa banAveM aura use 3 yA 5 dina bAseke rasa meM ghoTeM / ise gur3ake zarabatake sAtha sevana karane se vidradhi naSTa hotI hai / ( mAtrA- - 3-4 mAze ) (4840) bhUnimbAdyolam ( vR. mA. va. se. ; vR. ni. ra. / jvara.; vai. ra. / jvarA . ) bhUnimbaH kAravI tiktA vacA kaTUphalajaM rajaH / etaduddhUlanaM zreSThaM santatasvedasambhave / / cirAyatA, kalauMjI, kuTakI, baca aura kAyaphala samAna bhAga lekara bArIka cUrNa banAveM / jvara meM AvazyakatAse adhika pasInA nikalatA ho to zarIrapara isa cUrNakI mAliza karanI cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 630 ] (4841): bhUmikUSmANDAdiyogaH ( va. se. / strI.; yo. ra. / stanadoSa . ) bhUmikUSmANDamUlaM pibati kSIreNa yA nArI / sazarkareNaiva puSTA tyatizayadugdhavatI sA bhavati // jo strI bidArIkandake cUrNa meM khANDa milAkara dUdhake sAtha sevana karatI hai usakA zarIra puSTa ho jAtA hai aura usake stanoMmeM khUba dUdha AtA hai / (4842) bhUmyAmalakyAdicUrNam ( yo. ra. / pradara.; vR. ni. ra. / strIrogA; yo . ta. / ta. 74; va. se. / strI. ) bhUmyAmalakamUlaM tu pItaM taNDulavAriNA / dvitraireva dinairnAryAH pradaraM dustaraM jayet // bhArata- - bhaiSajya ratnAkaraH / bhuIAmalekI jar3akA cUrNa cAvaleAMke pAnIke sAtha pInese 2 - 3 dinameM hI bhayaGkara pradara roga naSTa ho jAtA hai / (4843)bhRGgarAjarasAyanam (1) (va. se. / rasAyanA. ) samyag bhRGgarajaH kSuNNaM vastrapUtaM prayatnataH / kSIrantu samabhAgena mAsamekaM niyojayet // varSenAndho gamanarihato mattamAtaGgagAmI / mUko vAgmI zravaNarahito dUrazabdAnubhAvI // SaNDhaH putrI bhavati palito nIlajImUtakezaH / jIrNAdantAH punarapi dRDhA vajradehA bhavanti // 1---baM. se. meM bhUmyAmalakI ke bIja likhe haiM aura yaha paMkti adhika likhI hai 66 17 meDhUMga rudhirasrAvaM raktAtisAra mulbaNam' arthAt yaha yoga mUtramArgase hone vAle raktasrAva aura raktAtisArako bhI naSTa karatA hai / - [bhakArAdi uttama bhaMgareko kUTakara kapar3achana cUrNa Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir banAveM | ise 1 mAsa taka samAna bhAga dUdhake sAtha sevana kreN| yadi ise 1 varSa paryanta sevana kiyA jAya to andhA aura lUlA manuSya madamatta hAthIke samAna calane lagatA hai, gUMgA bolane lagatA hai, bahirA dUrake zabdako bhI suna sakatA hai, napuMsakako putra prApta ho jAtA hai, yadi bAla sapheda ho gaye hoM to ve kAle ho jAte haiM aura kamajora dAMta punaH dRr3ha jAte haiM / (4844) bhRGgarAjarasAyanam (2) ( vR. mA. / rasAyanA. ) asitatilavimizrAnpallavAnbhakSayedyaH satatamiha payozI bhRGgarAjasya mAsam / bhavati sa cirajIvI vyAdhibhirviprayukto bhramarasadRzakezaH kAmacArI manuSyaH // bhaMgareke patte aura kAle tila samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise 1 mAsa taka sevana karane aura kevala dUdha para rahanese manuSya rogarahita aura dIrgha jIvI ho jAtA hai aura usake bAla bhara ke samAna kAle ho jAte haiM / (4845) bhRGgarAjAdicUrNam (1) ( yo. ci. ma. / a. 2 cUrNA.; bhai. ra. / rasAyanA.) sUkSmIkRtaM bhRGganRpasya cUrNa kRSNaistilairAmalakaizca sArddham / sitAyutaM bhakSayatA narANAM na vyAdhayo naiva jarA na mRtyuH // For Private And Personal Use Only
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org guTikAkaraNam ] bhaMgarA, kAle tila aura AmalekA cUrNa 1-1 bhAga tathA mizrI 3 bhAga lekara sabako ekatra milAveM / tRtIyo bhAgaH / ise sevana karanevAloM ko roga nahIM satAte, na hI unheM vRddhAvasthA AtI hai aura na ve akAlamRtyu se bharate haiM / (4846) bhRGgarAjAdicUrNam (2) ( yo. ci. ma. / a. 2 cUrNA ; rase. ci. ma. / a. 8) samUlaM bhRGgarAjaM ca chAyAzuSkaM tu kArayet / bhaktapAkavaTI (ra. sA. saM.; ra. rA. su. / ajIrNA. ) rasaprakaraNa meM dekhiye / bhaktavAriguTikA rasaprakaraNameM dekhiye bhaktavipAkavaTI prakaraNa meM dekhiye | bhaktottarIyAvaTI prakaraNa meM dekhiye | Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 631] tatsamaM triphalA cUrNa sarvatulyA sitA bhavet // palaikaM bhakSayezcaitadalpamRtyujarApaham // isameMse nitya prati 5 tole cUrNa khAnese akAla mRtyu aura vRddhAvasthA nahIM AtI / iti bhakArAdicUrNamakaraNam / chAyA meM sukhAyA huvA mUla sahita bhaMgarA aura triphalA 1-1 bhAga tathA mizrI 2 bhAga lekara cUrNa banAveM / atha bhakArAdiguTikAprakaraNam / Dem (4847) bhadramustAdivaTikA va. se. / mukharogA .; bR. ni. ra. / mukha.; yo. ra.; bhA. pra. / danta; vai. ra. / mukha.; vR. yo. ta. / ta. 128 ) bhadramustAbhayAvyoSaviDaGgAriSTapallavaiH / gomUtrapiSTairvaTikAM chAyAzuSkAM prakalpayet // tAM nidhAya mukhe supyAcaladantAturo naraH / nAtaH parataraM kiJciccaladdantasya bheSajam || nAgaramothA, harra, soMTha, mirca, pIpala aura bAyabiDaMgakA cUrNa 1-1 bhAga tathA pattharapara pise For Private And Personal Use Only
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ta- bhaiSajya ratnAkaraH / bhArata [ 632 ] huve nImake tAje patte 2 bhAga lekara sabako gomUmeM pIsakara goliyAM banAkara chAyA meM sukhA leM / inameM se eka eka golI muMha meM rakhakara sonese hilate huve dAMta dRr3ha ho jAte haiM / hilate huve dAMtoMke liye isase uttama aura koI bhI auSadha nahIM hai| (4848) bhallAtakamodakaH (va. se.; / udarA; vR. yo. ta. / ta. 105; bR.ni. ra.; vR. mA.; ga. ni. / udararo.) bhallAtakA'bhayAjAjIguDena saha modakaH / saptarAtrAnnihantyAzu plIhAnamatidAruNam // zuddha bhilAvA, harra aura jIrekA cUrNa 1-1 bhAga tathA gur3a 6 bhAga lekara sabako ekatra kUTakara yA cUrNako gur3akI cAzanImeM milAkara goliyAM banAveM | inheM sevana karanese sAta dinameM bhayaGkara tillI bhI naSTa ho jAtI hai / ( mAtrA - - 1 tolA / anupAna jala / ) (4849) bhallAtakavaTaka: ( hA. saM. / sthA. 3 a. 11 ) trikaTukamagadhAnAM mUlacitraM viDaGgaM samatulitamamISAM tulyabhallAtakAni / sakalamiha samantAdekataH sampracUrNya dviguNatulitamAtraM yojanIyo guDastu // sakalamapi viku snigdhabhANDe nidhAya pratidinamapi sevyaM cAkSamAtraM sudhIraiH / gudajajaThararogaM zUlagulmAn krimIMstu / janayati vaDavAgni hanti pANDu kSayaM vA // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ bhakArAdi seTha, mirca, pIpala, pIpalAmUla, cItekI jar3a aura bAyabiDaMgakA cUrNa 1 - 1 bhAga, zuddha bhilAvekI majjA 6 bhAga aura gur3a 24 bhAga lekara sabako ekatra milAkara acchI taraha kUTakara cikane pAtra meM bharakara rakha deM / ise 1 tolekI mAtrAnusAra sevana karanese arza, udararoga, zUla, gulma, kRmi, pANDu aura kSayakA nAza hotA tathA abhikI vRddhi hotI hai| (4850) bhallAtakaharItakI ( vR. ni. ra. / prahaNya. ) bhallAtakaharItakyA pAThA kaTukarohiNI / yavAnI jAjikuSThaM ca citrakotiviSAvacA // kacoraM paiauSkaraM mUlaM hiGgu indrayavaM tathA / zuNThI saiauvarcalaM tulyaM gavAM mUtreNa peSayet // chAyAzuSkA ca vaTikA mASamAtraM ca bhakSayet / pibeduSNodakaM pazcAtkaphotthAnarzasAJjaye || zuddha bhilAvA, harra, pAThA, kuTakI, ajavAyana, jIrA, kUTha, cItA, atIsa, baca, kacUra, pokharamUla, hIMga, indrajau, seTha aura sacala ( kAlA namaka ) samAna bhAga lekara yathA vidhi cUrNa banAkara use gomUtra meM ghoTakara 1-1 mAzekI goliyAM banAkara chAyA meM sukhA le 1 inheM uSNa jalake sAtha sevana karane se kaphaja aza naSTa hotI hai / bhasmavaTI prakaraNa meM dekhiye | For Private And Personal Use Only bhAgottaraguTikA rasaprakaraNa meM dekhiye /
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikAmakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [633] ghnm| bhAgottaravaTakaH pUtaM bhUyaH pacet guDaniguNitaM yujhyAd bhavedvA rasaprakaraNameM dekhiye| (4851) bhAAdiguTikA uddhRtya punareva citrakatrivRttejovatImaraNam // (ga. ni. |guttikaa.) elApatrakanAgakezaralavaGgAnAM samaM cUrNitam / bhArgI sakRSNA dvinizendukAntA eSAM SoDazabhAgayogyavihitaM sarvazca taM caiktH|| pathyAvibhItatvacakuSThavizvAH / sthApyaM snigdhaghaTe prabhAtasamaye syAdakSamAtrAzanaH kanyArasenApi guTividheyA jINe kSIramapi prabhUtamatimAn pAne tathA bhojane sazvAsakAsAmaruciM nihanti // ajhaipANDubhagandaragrahaNikAzoSaM kRtaM nAzayet / bharaMgI, pIpala, haldI, dAruhaldI, kapUra, baDI | zUlAnAhavibandhagulmakaphajAvogAn jayet ilAyacI, harra, baher3A, dAlacInI, kUTha aura seThike kAmalAn // samAnabhAga--mizrita cUrNako ghRtakumArI (gvArapAThA) nAgaramothA, seTa, bAyabiDaMga, cava, saThI ke rasameM ghoTakara goliyAM banA leN| (kacUra), harra, gajapIpala, dantImUla, indrAyaNamUla __inake sevanase zvAsa, khAMsI aura aruci naSTa aura nisota 5-5 tole, zuddha bhilAvA 40 tole, hotI hai| vidhArA 30 tole aura jimIkanda 80 tole (maatraa--1-1|| maashaa|) lekara sabako kUTakara 32 sera pAnImeM pkaaveN| java bhAskarAmRtAbhravaTI 8 sera pAnI raha jAya to use chAnakara usameM rasaprakaraNameM dekhiye uparokta samasta oSadhiyoM se 3 gunA gur3a milAkara bhAsvadavaTI punaH pakAveM aura jaba gAr3hA ho jAya to agnise rasaprakaraNameM dekhiye / nIce utArakara usameM cItA, nisota, gajapIpala, bhImamaNDUravaTaka: jimIkanda (sUraNa), ilAyacI, tejapAta, nAgakesara rasaprakaraNameM dekhiye aura laiMsa~gakA samAna bhAga mizrita cUrNa uparokta (4852) bhImasenavaTaka: gur3a sameta samasta auSadhekA solahavAM bhAga milA( hA. saM. / sthA. 3 a. 11) kara cikane pAtrameM bharakara rakha deN| mustA vizvaviDaGgacavyakasaThI pathyA ca tejovatI ise prAtaH kAla 11 toleko mAtrAnusAra khAnA dantIndrA tritA samAMzakapalImAtrA ca pratyekazaH aura auSadha pacane para bhUkha tathA pyAsameM kevala tasmAcASTapalAni ruSkaramapi SaT vRddhadAroH / dUdha pInA cAhiye / / palAn / ise isa prakAra sevana karanese arza, pANDu, yujyAt SoDaza mUraNasya saliladroNe'khilaM | bhagandara, grahaNI, zoSa, zUla, AnAha, vibandha, kalkitam // | gulma, kAmalA aura anya kaphajaroga naSTa hote haiM / For Private And Personal Use Only
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 634] (4853) bhujaGgIguTikA ( vR. ni. ra. / vAtavyAdhi. ) tejohA prasthamekaM payasi gajaguNe pAkayuktyA vipAcya vyoSaM pathyA zatAhA kamiripumanala granthikaM cAjamodAm ugrA kuSThAzvagandhau suratarumamRtaM / pAlikAni dadyAtsarvAnvAtAnvaTIyaM ghRtamadhusahitA nAsti bhAvAnkaroti / / 1 sera tejabalake cUrNako 8 sera godugdhameM pAveM / jaba khoyA (mAvA) ho jAya to usameM soMTha, mirca, pIpala, harra, soyA, bAyabiDaMga, cItA, pIpalAmUla, ajamoda, baca, kUTha, asagandha aura devadAru kA cUrNa tathA ghI 5-5 tole milAkara goliyAM banA leM / 1 ( mAtrA - 6 mAze / ) www.kobatirth.org bhUnimbAdiguTI prakaraNa meM dekhiye - bhaiSajya ratnAkaraH / inheM ghI aura zahadake sAtha sevana karanese samasta vAtavyAdhiyAM naSTa hotI haiM / bhArata bhekarAjarasAdimodaka: rasaprakaraNa meM dekhiye (4854) bhedinIvaTI ( bhai. ra. / udarA. ra. kA. dhe. / udara.; rase. ci. ma. / a. 9) trikaNTakasnu payasA pippalyA vaTikAkRtA / bhedanI yA siddhimatA mahAgadaniSUdanI // gokharU aura pIpalakA cUrNa tathA snuhI (saiMDa) kA dUdha samAna bhAga lekara tInoM ko ekatra ghoTakara (1 - 1 mAzekI) goliyAM banA leM / jAte haiM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir inake sevana se virecana hokara udararoga naSTa ho rasaprakaraNa meM dekhiye bhairavIguTikA [ bhakArAdi] bhairavIvaTI prakaraNa meM dekhiye bhogapurandarIguTikA rasaprakaraNa meM dekhiye (4855) bhramanAzinIguTI (va. se. / mUrcchA. ) iti bhakArAdiguTikAmakaraNam / For Private And Personal Use Only kRSNAzatAddAzuNThInAM sAbhayAnAM palaM palam / guDasya SaTpalAnyeSA guTikA bhramanAzinI // pIpala, zatAvara, sAMTha aura harrakA cUrNa 1-1 pala ( 5-5 tole ) tathA gur3a 6 pala lekara sabako ekatra kUTakara goliyAM banAveM / inake sevana se bhrama naSTa hotA hai ! ( mAtrA - 6 mAzese 1 tole taka / )
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lehamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [ 635] atha bhakArAdilehaprakaraNam (4856) bhagotkaTAdhavalehaH bhallAtakaguDaH (1) (bhai. ra. / strIrogA.) ( vR. mA.; ca, da.; va. se. / arza.; hA. sN.| sthA. 3 a. 11) bhadrotkaTatulAkAthe pAdazeSe viniHkSipet / zarkarAyAH palatriMzacUrNAnImAni dApayet // ( guDabhallAtaka saM. 1339 dekhiye) vatsakaM dhAnyakaM mustamuzIraM bilvameva c| (4857) bhallAtakaguDaH (2) zAlmalIveSTakaJcaiva pippalI maricAni ca // balA cAtibalA mAMsI hIveraM sadurAlabham / (. mA.; ca. da. / arzI.) eSAJca palikairbhAgezzUrNairenaM samAcaret // dazamUlyamRtA bhAgI zvadaMSTrA citrakaM zaThI // saGkahagrahaNI hanti sUtikAzca sudustarAm / bhallAtakasahasraM tu palAMzaM kaathyedbudhH| vahizca kurute dIptaM zUlAnAhavibandhanut // dattvA guDatulAmekAM lehIbhUtaM samuddharet // mAkSikaM pippalI tailamaurubUkaM ca dApayet / 6 / sera nAgaramotheko 32 sera pAnImeM pakAveM kuDavaM kuDavaM cAtra tvagelAmaricaM tathA // aura jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya to use arzaH kAsamudAvarta pANDutvaM zophameva ca / chAnakara usameM 30 pala (150 tole) khAMDa milA nAzayedvahisAdaM ca guDo bhallAtakaH smRtaH // kara punaH pakAveM / jaba gAr3hA ho jAya to usameM indrajau, dhaniyA, nAgaramothA, khasa, belagirI, moca dazamUla, giloya, bharaMgI, gokharu, cItAmUla rasa, pIpala, kAlI miraca, kharaiTI, kaMghI, jaTAmAMsI, | aura zaThI (kacUra) 5-5 tole tathA zuddha bhilAve sugandhabAlA aura dhamAsekA 5-5 tole cUrNa | 1 hajAra naga lekara sabako adhakuTA karake 8 gune DAlakara use karachIse acchI taraha milA deM aura pAnImeM pakAveM aura cauthA bhAga pAnI zeSa rahane ThaMDA hone para cikane pAtrameM bharakara rakha deN| para chAnakara usameM 6 / sera gur3a aura 40 tole araNDIkA tela milAkara punaH pakAveM jaba gAr3hA ho isake sevanase saMgrahaNI, sUtikA roga, zUla, jAya to use agnise nIce utAra kara usameM pIpala, aphArA aura malAvarodhakA nAza hotA tathA agnikI dAlacInI, ilAyacI aura kAlI mircakA cUrNa 20-20 vRddhi hotI hai| tole milAveM aura jaba ThaNDA ho jAya to usameM (mAtrA-1 tolA / ) 40 tole zahada milAkara surakSita rakkheM / For Private And Personal Use Only
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 636 ] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [bhakArAdi yaha avaleha arza, khAMsI, udAvarta, pANDu, | kesara, dAlacInI aura lauMgakA cUrNa ( 20-20 zotha aura agnimAMdhako naSTa karatA hai| tole ) milAkara (20 tAle) dhRta DAlakara acchI ( mAtrA-1 tolA / ) taraha viloDana kareM aura ghRtake cikane baratanameM (4858) bhallAtakaguDaH (3) bharakara rakha deM tathA sAta dina pazcAt kAmameM lAveM / isake sevanase arzAdi gudaroga, prameha, kAsa, (hA. saM. / sthA. 3 a. 11) halImaka aura kAmalAkA nAza hotA tathA agnikI dazamUlaguDUcisaThIkSurakaM vRddhi hotI hai| sahacitrakabhAGgipalena mitam / pradizet zatapazcakamagnimukhAn bhallAtakapAka: vipacejaladroNamitena tataH // (yo. ci. ma. ) guDajIrNazataM pradadetkathita amRtabhallAtakI pra. saM. 145 dekhiye mavatArya suzItalakaM ca ttH| (4859) bhallAtakalehaH (1) dalakesarabhRGgalavaGgayutaM ( bhallAtakalauhaH) kRtacUrNamidaM sakalaikamiti // ghRtabhAvitamekadinaM ca puna (vR. mA. / arza.; ga. ni. / lehA.; hA. saM. / ghRtabhAjanake dinasaptamidam / sthA. 3 a. 10rase. ci. ma.a. 9, ca. snigdhaghaTe vidadhIta manuSyo da. / arNo.; ra. kA. dhe. / arzA.) dattamidaM ca gudAmayasaGgre / / citrakaM triphalA mustaM granthikaM cavikA'mRtA / modakamekamuSAsu graset hastipippalyapAmArgadaNDotpalakuTherakAH // vinihanti gudaamymehrujH| eSAM catuSpalAnbhAgAJjaladroNe vipAcayet / harati kAsahalImaka kAmalakaM bhallAtakasahane dve chittvA tatraiva dApayet / / drutameva hutAzanadIptikaram // tena pAdAvazeSeNa lohapAtre pacedbhiSak / dazamUla, giloya, saTI ( kacUra ), gokharu, / tulArdha tIkSNalohasya ghRtasya kuDavadvayam // cItA aura bharaMgI 5-5 tole tathA zuddha bhilAve RSaNaM triphalA vahi saindhavaM viDamaudbhidam / 500 naga lekara sabako adhakuTA karake 32 sera sauvarcalaM viDaGgaM ca palikAMzaM prakalpayet // pAnImeM pakAveM aura 8 sera pAnI zeSa rahane para kuDavaM vRddhadArasya tAlamUlyAstathaiva ca / 'chAnakara usameM 6 / sera purAnA gur3a milAkara punaH mUraNasya palAnyaSTau cUrNa kRtvA vinikSipet // pakA / jaba gAr3hA ho jAya to use agnise nIce | siddhe zIte pradAtavyaM madhunaH kuDavadyam / utAra leM aura ThaMDA hone para usameM tejapAta, nAga- praatbhojnkaale vA tataH khAdedyathAbalam // For Private And Personal Use Only
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir chehaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [637] azAsi grahaNIdoSa pANDurogamarocakam / / | guDasya tu tulAM dattvA tatra bhUyo vipAcayet / kRmigulmAzmarImehAn zUlaM cAzu vyapohati // tryUSaNaM triphalA dantI citrako hasti pippalI // karoti zukropacayaM valIpalitanAzanam / cavyAjamodApAThAzca pippalImUlameva ca / rasAyanamidaM zreSThaM sarvarogaharaM param // eSAM dvipAlikAnbhAgAn sUkSmacUrNAni cItAmUla, harra, baher3A, AmalA, nAgaramothA, kArayet // pIpalAmUla, cava, giloya, gajapIpala, apAmArga, lehIbhUte tataH pazcAtyakSipenmatimAbhiSak / sahadevI aura banatulasI 20-20 tole tathA 2 zItIbhUte tataH pazcAcAturjAtapalaM kSipet // hajAra zuddha bhilAve lekara sabakoadhakuTA karake 32 / udumbarasamA mAtra khAdayecca yathAvalam / sera pAnImeM pakAce aura 8 sera pAnI zeSa rahanepara | azAsi grahaNIdoSaM plIhAnaM viSamajvaram // chAnakara usameM 3 sera 10 tole lohabhasma aura 1 | duSTagulmodaraM hanti mandAgnitvamarocakam / sera ghRta milAkara punaH lohekI kaDhAImeM pkaaveN| kAsazvAsaharo hRyo bhallAtakaguDaH smRtaH // jaba avalehake samAna gAr3hA ho jAya to Agase nIce 1 hajAra zuddha bhilAveko 32 sera pAnImeM utArakara usameM seAMTha, mirca, pIpala, hare, baher3A, | AmalA, cItA, seMdhA, viDalavaNa, udbhid lavaNa, pakAveM aura jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya to sazcala (kAlAnamaka) aura bAyabiDaMgakA cUrNa 5-5 chAnakara usameM 6 / sera gur3a milAkara punaH pphaaveN| tole tathA vidhArekA cUrNa 20 tole, tAlamUlI jaba gAr3hA ho jAya to usameM seTha, mirca, (mUsalI) kA cUrNa 20 tole aura jimIkandakA pIpala, harra, baher3A, AmalA, dantImUla, cItAmUla, cUrNa 40 tole milA deM aura ThaNDA honepara usameM gajapIpala, cava, ajamoda, pAThA aura pIpalAmUlakA 1 sera zahada milAkara cikane pAtrameM bharakara cUrNa 10-10 tole milAkara agnise nIce utAra surakSita rkkheN| leM aura usake ThaNDA hone para usameM dAlacInI, ise prAtaHkAla yA bhojanake samaya yathocita tejapAta, ilAyacI aura nAgakesarakA 5-5 tole cUrNa milA deN| mAtrAnusAra sevana karanese arza, grahaNI, pANDu, aruci, kRmi, gulma, azmarI, prameha, zUla aura bali isameMse nitya prati gUlarake phalake samAna palitAdi roga naSTa hokara balavIrya kI vRddhi hotI hai| sevana karanese arza, saMgrahaNI, plIhA, viSamajvara, (4860) bhallAtakalehaH (2) duSTa gulma, udara, mandAgni, aruci, khAMsI aura (ga. ni. / lehA.) zvAsakA nAza hotA hai| bhallAtaka sahasraM tu droNe'pAM vidhivatpacet / tataH pAdAvaziSTaM tu punaramAvadhizrayet // / yaha leha hRdayake liye bhI hitakArI hai / For Private And Personal Use Only
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [638] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [bhakArAdi - % 3D (4861) bhallAtakAdiyogaH | guDasyaikatulAM dattvA lehavasAdhayedbhiSak / (ga. ni. / krimi.) bhallAsakasahasrasya tatra bIjAni dApayet // bhallAtakAsthi svarasaM viDagArdhana saMyutam / | trikaTuM triphalAM mustaM viDaoN citrakaM tathA / sUryataptaM lihedhuktyA siddha krimivinAzanam // candanaM saindhavaM kuSThaM dIpyakaM ca palaM palam // cAturjAtaM ca saJcUrNya ghRtabhANDe nidhApayet / bhilAveke bIjoMke svarasa meM usase AdhA saugandhikasya dAtavyaM cUrNa palacatuSTayam / / bAyabiDaMgakA cUrNa milAkara dhUpameM rakhakara khUba mahAbhallAtako hyeSa mahAdevena nirmitaH / garama kara leN| mANinAM tu hitArthAya nAzayecchIghrameva tu / / ise cATanese kRmi roga naSTa hotA hai| citramaudumbaraM dadrumRSyajiha sakAkaNam / (4862) bhallAtakAvalehaH puNDarIkaM ca caukhyaM visphoTaM raktamaNDalam // ( vR. yo. ta. / ta.120; yo. ra. / kuSThA.; vR. ni. | kRcchaM kApAlikaM kuSThaM pAmAMcApi vipAdikAm / ra. / tvagdo.; ga. ni.| lehA.; dhanva.; ra. ra.; | azIsi SaTprakArANi zvAsaM kAsaM bhagandaram / / va. se.; bhA. pra.; yo. t.| ta. 62) anupAnena dAtavyaM chinnAtoyena taM bhiSak / nimbagopAruNAkaTvItrAyantItriphalAdhanam / bhojane na sadA yojyamuSNaM cAmlaM vizeSataH // parpaTAvalgujAnantAvacAkhadiracandanam / / anyAnyapi ca kuSThAni nAzayennAtra sNshyH|| pAThAzuNThIsaTIbhArgIvAsAbhUnimbavatsakam / zyAmendravAruNImUviDaGgAtiviSAnalam / / (1) nImakI chAla, sArivA, atIsa, kuTakI, hastikarNAmRtAbdA paTolaM rajanIdvayam / trAyamAnA, harra, baher3A, AmalA, nAgaramothA, pittakRSNAragvadhasaptAhaM zirISa coccaTAphalam / / pApar3A, bAbacI, anantamUla, baca, kharasAra, lAlamaJjiSThA lAgalI rAsnA naktamAlaH punarnavA / candana, pAThA, seAMTha, kacUra, bharaMgI, bAsA, cirAdantIbIjakasAraca bhRGgarAjakuraNTakam // yatA, indrajau, kAlI sArivA, indrAyaNakI jar3a, eSAM dvipalikAnbhAgAaladroNe vipAcayet / pUrvA, bAyabiDaMga, atIsa, cItekI jar3a, hastikarNa aSTabhAgAvaziSTaM ca kaSAyamavatArayet // palAzakI chAla, giloya, nAgaramothA, paTola, haldI, bhallAtakasahasrANi kssipecchittvaamnne'mbhsi| dAruhaldI, pIpala, amalatAsa, sataunA, sirasakI caturbhAgAvaziSTaM tu kaSAyamavatArayet // chAla, raktaguJjA, majITha, kaliyArI, rAsnA, karakhakI tau kaSAyo samAdAya vastrapUtau tu kArayeta / chAla, punarnavA ( bisakhaparA), dantIbIja (jamAlaekIkRtya kaSAyau tau punaramAvadhizrayeta // goTA ), bijayasAra, bhaMgarA aura piyAbAsA 10 , vijendraya jalamiti pAThAntaram / 2 drAkSeti / 10tole lekara sabako adhakuTA karake 32 sera pAnImeM pAThAntaram 3...bilvazyonAkapATalAH iti pAThAntaram For Private And Personal Use Only
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hamakaraNam ] tRtIyo bhAgaH [639] - (2) 1000 zuddha bhilAvoMko kUTakara 32 / (4863) bhArgIguDAvalehaH sera pAnImeM pakA aura 8 sera pAnI zeSa rahanepara | (ga. ni. / lehA.; bhai. ra.; vR. mA.; ca. da. / chAna leN| hikkAvAsA.; va. se. / svarabheda.; yo. ci. ma. / (3) uparokta donoM kAthoMko ekatra milA- a. 9; bhA. pra. / zvAsA.) kara usameM 6 / sera gur3a aura 1000 zuddha bhilA zataM saMgrAhya bhAryAstu dazamUlyAstathA param / / vekI pisI huI girI milAkara punaH pakAveM aura zatai harItakInAM ca pacettoye caturguNe / gAr3hA hone para utAra leN| pAdazeSe ca tasmistu rase vastraparisute // (4) sAMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, AloDya ca tulAM pUtAM guDasya tvabhayAM tataH / nAgaramothA, bAyabiDaMga, cItAmUla, sapheda candana, punaH pacettu mRdvanau yAvallehatvamAgatam / / seMdhAnamaka, kUTha, ajamoda dAlacInI, tejapAta, zIte tu madhunazcAtra SaTpalAni pradApayet / ilAyacI aura nAgakesarakA cUrNa 5-5 tole tathA | trikaTu trisugandhaM ca pAlikaM ca pRthak pRthak / / nIlotpalakA cUrNa 20 tole lekara uparokta avale karSadvayaM yavakSAraM saJcUrNya prkssipetttH| hameM milAveM aura use cikane pAtrameM bharakara bhakSayedabhayAmekAM lehasyArdhapalaM lihet // rakha deN| zvAsaM sudAruNaM hanti kAsaM paJcavidhaM tathA / __isake sevanase zvitra, audumbara, dAda, RSya- svaravarNapado hyeSa jaTharAnaladIpanaH / / jihaba, kAkaNa, puNDarIka aura carmakuSThAdi aneka palollekhAgate mAne na dvaiguNyamiheSyate / prakArake kuSTha, visphoTaka, raktamaNDala, kaSTasAdhya harItakIzatasyAtra prasthatvAdADhakaM jalam / / kApAlika kuSTha, pAmA, vipAdikA, 6 prakArakI __bharaMgIkI jar3a 6 / sera, dasamUla 6 / sera arza, zvAsa, khAMsI, bhagandara aura anya aneka prakArake kuSTha naSTa hote haiN| aura harai 100 naga ( 1 sera ) lekara bharaMgI aura __ise giloyake kAthake sAtha sevana karanA dazamUlako adhakuTA kara leM aura harroko kapar3ekI cAhiye aura uSNa tathA amla padArtha na khAne / pATa poTalImeM bAMdha leM evaM sabako ekatra milAkara 108 caahiye| sera pAnImeM pakAveM aura 27 sera pAnI zeSa rahane (mAtrA-~6 maashe|) para haroM ko alaga nikAla leM tathA kAthako noTa-~-gadanigrahameM kAthya dravyoMmeM nImakI chAna leN| chAlase prArambha karake nAgaramothe takake padArthAkA | isa kAthameM 6 / sera gur3a milAkara chAneM aura tathA pIpalase lekara punarnavA takake padArtha kA phira usameM uparokta hara DAlakara punaH pakAveM / abhAva hai evaM prakSepa dravyoMmeM biDaMga, cItA, kUTha | jaba lehake samAna gAr3hA ho jAya to agnise nIce aura candana nahIM likhe / utAra leM aura ThaNDA hone para usameM 60 tole For Private And Personal Use Only
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [640] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [bhakArAdi zahada tathA 5-5 tole sAMTha, mirca, pIpala, dAla- guDatailayuto leho hito mArutakAsinAm // cInI, ilAyacI aura tejapAta kA cUrNa tathA 2 // bharaMgI, munakkA, kacUra ( pAThAntarake anusAra tole javAkhAra milAkara cikane pAtra meM bharakara giloya), kAkaDAsiMgI, pIpala aura seThike samAna rakha deN| bhAga mizrita cUrNako gur3a aura telameM milAkara isameMse nitya prati 1 harra aura 2 // tole cATanese vAtaja khAMsI naSTa hotI hai| avaleha khAnese bhayaGkara zvAsa aura pAMca prakArakI (4866) bhAryAcavalehaH khAMsI naSTa hotI tathA svara, varNa aura jaTharAgnikI vRddhi hotI hai| (ga. ni. / avalehA. 5) bhArgIharItakyavalehaH bhArgI harItakI vAsAM kaNTakArI tathaiva ca / (yo. ra. / zvAsA.; yo. ta. / ta. 30.; ga. ni.| . pratyekaM prasthamAdAya droNe'pAM sAdhayedbhiSak / __ hikkAzvAsA. ) | kAthe pAdAvazeSe tu guDaM prasthamitaM kSipet / yaha prayoga bhArgIguDAvalehake samAna hI hai | tataH pAkaghanIbhUte zIte'rdhakuDavaM madhu / kevala itanA antara hai ki isameM zahada 40 tole | pippalI kaTphalaM zRGgI madhuyaSTi lavaGgakam / par3atA hai tathA prakSepa dravyomeM 40 tole triphalA tvakSIrI rajanI caiva palArdhapamitAM kSipet / / aura 5 tole nAgakesarakA cUrNa adhika hai| eSo'valehaH zamet pazca kAsAn sudAruNAn // ___ gadanigrahake pAThAnusAra zahada 80 tole bharaMgI, hare, bAsA aura kaTelI 1-1 sera DAlanA aura triphalA na DAlanA cAhiye / | lekara sabako 32 sera pAnImeM pakAyeM aura 8 sera (4864) bhAryAdilehaH (1) pAnI zeSa rahane para chAnakara usameM 1 sera gur3a (vR. ni. ra. / zvAsA.) milAkara punaH pakAveM / jaba vaha gAr3hA ho jAya palihyAnmadhusarpiA bhAjI madhukasaMyutAm / / to utArakara ThaNDA kara leM / tadanantara usameM 20 pathyAM tiktAkaNAvyoSayuktAMvAzvAsanAzanIm / / tole zahada aura 2 // 2 // tole pIpala, kAyaphala, bharaMgI aura mulaiThIkA cUrNa athavA harra, kuTakI, kAkar3AsiMgI, mulaiThI, lauMga, baMsalocana aura haldIkA pIpala aura trikuTekA cUrNa zahada aura ghImeM milA cUrNa milAkara cikane pAtrameM bharakara rakha deN| kara cATanese zvAsa naSTa hotA hai / (4865) bhAryAdilehaH (2) isake sevanase 5 prakArakI dAruNa khAMsI naSTa (va. se. / kAsA.; vR. yo. ta. / ta. 87: yo ho jAtI hai / ra. / kAsA.; vR. mA. / kAsa.) bhUnimbAdyo'valehaH bhAgIdrAkSAzaThI nggiipippliivishvbhessjaiH| ( ga. ni. / kuSThA.) 1-yU. yo. ta. meM zaTI ke sthAnameM giloya likhI hai| " bhUnimbAdi cUrNam" saM.4836 dekhiye| For Private And Personal Use Only
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hamakaraNam ] sRtIyo bhAgaH [641] - (4867) bhRguharItakI / avaleha taiyAra ho jAya to use agnise nIce utAra ( bhA. pra. / ma. kha. kAsA.) | leM aura ThaNDA honepara usameM seAMTha, mirca, pIpala, samUlavalkacchadakaNTakAryA dAlacInI, ilAyacI tejapAta aura nAgakesarakA __ stulAM tato droNamitaM jalazca / 5-5 tole cUrNa evaM 60 tole zahada milAkara harItakInAM zatamekapAtre surakSita rkkheN| ise agnibalocita mAtrAnusAra sevana karanese vipAcya kuryAJcaraNAmbuzeSam // vAtaja, pittaja, kaphaja, dvidoSaja, sannipAtaja, tasminkaSAye tanuvastrapUte kSataja aura kSayaja khAMsI tathA zvAsa, pInasa aura harItakImiH sahitaM guDasya / ekAdaza rUpa rAjayakSmAkA nAza hotA hai / tulAM viniHkSipya pacetsupaka (4868) bhojanAnte'valehaH metatsamuttArya suzItalazca // (rasAyanasAra ) palaM palaJcApi kaTutrayaJca kaTutrayomAH surasendrapuSpaM tathA caturjAtapalaM vicUrNya / jIradvayaM vAhi akallakazca / palAni SaTpuSparasasya cApi samAH same staH paTUnI sitA ca viniHkSipettatra vimizrayecca // rasAdhikA dvIpabhavA''kazca / / prayujyamAno vidhinaiSa leho nimajjanAI khalu nimbunIraM yathAvalazcApi yathAnalana / nidhAya pAtre samupekSya pakSam / vAtAtmakaM pittakRtaM kaphotthaM sevyo'valeho yadi bhojanAnte dvidopajAtAnyapi ca tridopam // muktirAmeti yathA'nnakAlam // kSatodbhavaca kSayajaJca kAsaM __ seTa, mirca, pIpala, ajavAyana, lAMga, bhune zvAsazca hanyAtsahapInasena / huve donoM jIre, bhunI huI hIMga aura akarakarA yakSmANamekAdazarUpamugraM 1-1 bhAga, seMdhA namaka aura kAlA namaka tathA harItakI yA bhRguNopadiSTA // mizrI 9-9 bhAga lekara cUrNa banAveM aura phira 6 / sera kaTelIkA paJcAGga aura 100 naga use eka kAMcake pAtrameM DAladeM tathA usameM 9-9 harra lekara harroko kapar3ekI poTalImeM bAMdha leM aura bhAga kisamisa, chuhArA aura adarakake Tukar3e DAlakara pAtra meM itanA nIbUkA rasa bhara daM ki kaTelIko adhakuTA kara le / tatpazcAt donoMko jisameM saba cIjeM DUba jaayN| tadanantara pAtrakA mukha 32 sera pAnImeM ekatra pakAve aura 8 sera pAnI banda karake rakha deN| 15 dina bAda caTanI taiyAra zeSa rahane para kvAthako chAna leM / tathA harroko ho jaaygii| alaga nikAla leM / tadanantara usa kAthameM ve hara ise bhojanake bAdameM khAnese bhojana acchI aura 6 / sera gur3a milAkara punaH pakAveM / jaba taraha aura samaya para paca jAtA hai / iti bhakArAdilehaprakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [642] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [bhakArAdi atha bhakArAdighRtaprakaraNam / (4869) bhadrAvahaghRtam vidhi-1 sera ghImeM uparokta kAtha aura (bhA. pra. ma. kha.; va. se. / mUtrAdhAtAdya.) kalka milAkara pakAveM / jaba dhRtamAtra zeSa raha jAya ambaSThA pATalA caiva varSAbhUdvayameva ca / to chAna leN| vidArIkandakAzazca kushmorttgokssuraaH|| yaha ghRta uSNavAta ( sojAka ) ko naSTa pASANabhedo vArAhI zAlimUlaM shrstthaa| karatA hai| . bhallAtakaM zirISasya mUlameSAmathAharet // (4870) bhadrotkaTAcaM ghRtam samabhAgAni sarvANi kAthayitvA vicakSaNaH / (bhai. ra. / strIrogA.; ra. ra. / prasUti.; va. pAdazeSakaSAyeNa ghRtapasthaM vipApayet // . se. / strIrogA.) kalka dattvA'tha mAtamAngiAraja madhuka tthaa| / samUlapatrazAkhantu zataM bhadrAtkaTasya ca / nIlotpalaJca kAkolI bIjaM trApusameva ca // vAridroNena saMsAdhyaM sthApyaM pAdAvazeSitam // kUSmANDazca tathairvArusambhavaJca samaM bhavet / | ghRtaprasthaM vipaktavyaM garbha dattvA tu kArSikam / uSNavAtaM nihantyetad ghRtaM bhadrAvahaM smRtam // | savyoSa pippalImUlaM citrakaM jIrakaM tathA // kAtha-pAThA, pADhala, sapheda aura lAla | paJcamUlaM kaniSThazca rAsnairaNDasamanvitam / punarnavA, bidArIkanda, kAsakI jar3a, kuzakI | balA sindhu yavakSAraM sarjikA kRSNajIrakam / / jar3a, IkhakI jar3a, gokharu, pakhAnabheda, bArAhI- siddhametad ghRtaM sadyo nihanyAtsUtikAmayAn / kanda, zAli dhAnakI jar3a, rAmazarako jar3a, grahaNoM pANDurogazca arzIsi vividhAni c|| bhilAvA aura sirasakI jar3akI chAla samAna | agnizca kurute dIptaM strINAM stanyavizodhanam / / bhAga-mizrita 2 sera lekara sabako adhakuTA karake kAtha--mUla, patra aura zAkhA sahita prasA16 sera pAnImeM pakAveM aura 4 sera pAnI zeSa raNI (khauMpa ) 6 / sera lekara use adhakuTA karake rahane para chAna leN| 32 sera pAnImeM pakAveM aura 8 sera pAnI zeSa kalka--zilAjIta, mulaiThI, nIla kamala, rahane para chAna leN| kAkolI, khIreke bIja, peTheke bIja aura kakar3Ike kalka---seTa, mirca, pIpala, pIpalAmUla, cItA, bIja samAnabhAga mizrita 6 tole 8 mAze lekara | jIrA, zAlaparNI, pRSTaparNI, kaTelI, kaTelA, gokharu, pIsa leN| rAsnA, araNDamUla, kharaiTI, seMdhA, javAkhAra, sanjI For Private And Personal Use Only
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtapakaraNam ] tRtAyo bhAgaH [643] aura kAlA jIrA 1-1 // tolA lekara sabako | kalka-6 tole 8 mAze bhilAveko pIsa pIsa leN| kara bArIka kara leN| vidhi-2 sera ghImeM uparokta kAtha tathA vidhi-1 sera ghImeM kAtha aura kalka milAkalka milAkara kAtha jalane taka pakAveM aura | kara kAtha jalane taka pakAkara chAna leN| phira chAna leN| isameM cauthAI bhAga khAMDa milAkara pInese rakta yaha ghRta sUtikAroga, grahaNI, pANDu aura gulma aura zahada milAkara pInese kaphaja gulma naSTa aneka prakArake arza rogako zIghra hI naSTa kara detA | hotA hai| hai / agnikI vRddhi aura strIke dUdhako zuddha karatA hai| (4873) bhallAtakaghRtam (3) (4871) bhallAtakaghRtam (1) (ca. saM. / ci. a. 5 gulma; vA. bha. / ci. (suzruta saMhitA / ci. a. 9) a. 14; ca. da. / gulmA.; ga. ni. / ghRtA.; bhallAtakAbhayAviDaGgasiddhaM vA sarveSAm / / vaM. se. / gulmA.) bhilAvA, harra aura bAyabiDaMgake kAtha tathA bhallAtakAnAM dvipalaM paJcamUlaM palonmitam / kalkase siddha ghRta samasta prakArake kuSThoMko naSTa | sAdhyaM vidArIgandhAdhamApothya salilADhake / karatA hai| pAdAvazeSe pUte ca pippalI nAgaraM vacAm / (kAthake liye hareka vastu 27 tole lekara viDaGgaM saindhavaM hihuM yAvazUkaM biDaM zaThIm / / 8 sera pAnImeM pakA aura 2 sera pAnI zeSa rahane citrakaM madhukaM rAsnAM piSTvAkarSasamAnbhiSak / para chAna leN| prasthaM ca payaso dattvA ghRtapasthaM vipAcayet // kalka ke liye hareka vastu 1 tolA 1 mAzA etadbhallAtakaM nAma kaphagulmaharaM param / lekara pIsa leM / dhI AdhAsera / ) plIhapANDvAmayazvAsagrahaNIkAsagulmanut // (4872) bhallAtakaghRtam (2) kAtha--bhilAve 10 tole, zAlaparNI, pRSTa (ra. ra. / gulmA.) parNI, kaTelI, kaTelA, gokharu, zAlaparNI, vidArIbhallAtakAn kalkakaSAyaparka kanda, balA, nAgabalA, gokharu, mUrvA, satAvara, sArivA, sarpiH pibeccharayA vimizram / / kAlI sArivA, jIvaka, RSabhaka, mudgaparNI,mASaparNI, tadraktagulmaM vinihanti pItaM choTI kaTelI,bar3I kaTelI,punarnavA,araNDamUla, haMsapadI, balAsagulmaM madhunA sametam // vRzcikAlI aura kAMcakI jar3a 5-5 tole lekara kAtha-2 sera bhilAveko kUTakara 16 sera | sabako 8 sera pAnImeM pakAveM aura 2 sera pAnI pAnImeM pakAveM aura jaba 4 sera pAnI zeSa raha jAya zeSa rahane para chAna leM / to chAna leN| kalka--pIpala, sAMTha, baca, bAyabiDaMga, seMdhA, For Private And Personal Use Only
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ta-bhaiSajya ratnAkaraH [ 644 ] hoMga, javAkhAra, biDalavaNa, rAThI ( kacUra), cItAmUla mulaiThI aura rAsnA 11-11 tolA lekara sabako pIsa leN| bhArata vidhi - 2 sera ghI, 2 sera dUdha tathA uparokta kAtha aura kalka ekatra milAkara pakAveM / jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to use chAna le 1 yaha ghRta kaphaja gulma, plIhA, pANDu, zvAsa, grahaNI aura khAMsIko naSTa karatA hai / (4874) bhallAtakAdyaM ghRtam ( va. se. / vAtatryAdhya.) bhallAtakAni sindhUtthamadhUcchiSTamahauSadham / amlena payasA vA'pi ghRtametadvipAcayet // etenodvavarttanaM kAryaM pradehazcaiva zAmyati / atipravRddhAM khallIM tu tatkSaNAdeva nAzayet // bhilAvA, seMdhAnamaka, moma aura sATha 10-10 tole lekara momake sivAya anya tInoM oSadhiyoM ko pIsa leM / tadanantara 4 sera ghImeM moma aura yaha cUrNa tathA 16 sera kA athavA dUdha milAkara pakAveM / jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to use chAna leN| isakI mAliza karanese khallI zUla (bAMyaTe) kA nAza hotA hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ bhakArAdi sacaH zamaM nayati ye ca kaphAnilottyA bhAkhyaSaTpalamidaM pravadanti sajJAH // kalka -- paupala, pIpalAmUla, cava, seTha, cItA aura javAkhAra 5-5 tole lekara pIsa leM 1 kAtha -- dazamUla kI pratyeka vastu, araNDamUla aura bhAraMgI samAna bhAga- mizrita 1 // sera lekara ko akuTA karake 12 sera pAnImeM pakAveM aura 3 sera pAnI zeSa rahane para chAna leM 1 vidhi -- 2 sera dhI, uparokta kalka tathA kAtha aura 2 sera dUdha tathA 3 sera dahI ekatra milAkara pakA aura kRtamAtra zeSa rahane para chAna leM / yaha ghRta gulma, udararoga, aruci, bhagandara, agrima, khAMsI, jvara, kSaya, ziroroga, grahaNIvikAra aura vAtakaphaja rogoMko naSTa karatA hai / (4876) bhAgyadinRtam (va. se. 1 kAsA. ) bhAGgakalkairdhRtazcAtha paceddadhni caturguNe / bhAGgarasaM dviguNitaM vAtakAsaharaM param // bharaMgIkA kAtha 8 sera, ghI 4 sera, dahI 16 sera aura bharaMgIkA kalka AdhA sera lekara sabako ekatra milAkara pakAyeM / jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to chAna leN| ise sevana karane se vAtaja khAMsI naSTa hotI hai| (4877) bhAskarAMcaM ghRtam ( va. se. / netrarogA. ) 1 1 (4875) bhArgISaTpalakaM ghRtam (ca. da. / gulmA. 29; va. se. / gulmarogA.) SaDbhiH palairmagadhajAphalamUlacanyavizvauSadhajvalanayAvajakalkapakam / prasthaM ghRtasya dazamUlyurubUkabhAGga kRSNA sazarkarA drAkSA caturmadhukayaSTikA / hrescort payasi dani ca SaTpalAkhyam / / ekadvitricaturguNAbhAgAH sarveSu kalpitAH / gulmodarArucibhagandara vahisAdakAsavarakSayazirograhaNI vikArAn / minA paceddhImAnbahudarvyA vighaTTayan / bhAskarAkhyamidaM sarpirbrahmaNA nirmitaM purA // For Private And Personal Use Only
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ghRtaprakaraNam ] tRtIyo bhAgaH / [ 645 ] timiraM zuktikaM hanti pillaM vA'dhyuSitAni ca / | muThI, kharaiTI, majITha, ilAyacI, manasila, padmAka, refSTaM mandadRSTiJca divAnaktAndhyameva ca // asyopayogAdatyantaM saMhArAdati varttayet / vayastambhanamAyuSyaM valIpalitanAzanam // madarazca kSayaM zvAsaM zukramUtramalArtinut // tagara, mahuvekA sAra, kaMganI, haldI, atIsa, rasauta, zilAjIta, cava aura kUTha ke kalka tathA dahI aura ATha prakArake mUtrake sAtha tAjA ghRta siddha kareM / ise pInese grahonmAda naSTa hotA hai / pIpala 1 bhAga, khAMDa 2 bhAga, munakA 3 bhAga aura mulaiThI 4 bhAga lekara sabakA cUrNa karake 8 gune dhImeM milAyeM aura usameM dhIse 4 gunA pAnI milAkara mandAgnipara pakAyeM / jaba pAnI jala jAya to ghIko chAna leN| yaha ghRta timira, zuktika, pilla, amlAdhyuSita, adRSTi, mandadRSTi, divAndhyatA aura rataudhA Adi samasta netrarogoMko naSTa karatA hai / isake sevana se Ayu sthira hotI aura bar3hatI hai tathA bali palita, pradara, kSaya, zvAsa, mUtraroga, zukraroga aura mala sambandhI roga naSTa hote haiM / (4878) bhUtarAvaghRtam (1) ( vA. bha. / u. a. 5; ga. ni. / unmAdA. ) trikaTukadalakuGkumagranthikakSArasiMhI ni - zAdArusiddhArthayugmAmbuzukrAvyayaiH / sitalazunaphulatrayozIratiktAvacAtutthayaSTIbalAlohi tailazilApadmakaiH dadhitagaramadhUkasAramiyAhAnizAkhyAvipAtAkSyazailaiH sacavyAmayaiH / kalkitairdhRtamabhinavamazeSamUtrAMzasiddhaM mataM bhUtarAvAhayaM pAnatastadgrahaghnaM param // soMTha, mirca, pIpala, tejapAta, kesara, pIpalA mUla, javAkhAra, kaTelI, haldI, devadAru, do prakAra kI sarasoM, sugandhavAlA, indrajau, sapheda lhasana, harra, baher3A, AmalA, khasa, kuTakI, baca, nIlAthothA, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( kalka - - samAna bhAga mizrita AdhAsera, ghI 4 sera, dahI 8 sera aura ATha mUtra-gomUtra, bakarIkA mUtra, bher3akA mUtra, bhaiMsakA mUtra, ghor3IkA mUtra, hathinIkA mUtra UMTanIkA mUtra aura gadhIkA mUtra samAnabhAga mizrita 4 sera | ) (4879) bhUtarAvaghRtam (2) (mahA) ( vA. bha. / u. a. 5; ga. ni. | unmAdA. ) natamadhukaraJjalAkSApaTolIsamaGgAvacApATalIhiGgusiddhArthasiMhInizAyuglatArohiNIbadarakaTuphalatrikAkANDadArukRmighnAjagandhAmarAGkolukozAtakIzigranimbAmbudendrAhayaiH / gadazukataru puSpabIjograyaSTayadvikarNInikumbhAnivityaiH sa maiH / kalkitairmUtravargeNa siddhaM ghRtam / vidhivinihitamAzu sarvaiH kramai yojitaM hanti sarvagrahonmAdakuSThajvarAMstanmahAbhUtarAvaM smRtam / kUTha, mulaiThI, karaJja, lAkha, paTola, majITha, baca, pADhala, hIMga, saraso, kaTelI, haldI, dArUhaldI, mAlanI, harra, bera, kuTakI, harra, baher3A, AmalA, thUhara,devadAru,bAyabiDuMga,tulasI, giloya, aMkola, torI, sahajanekI chAla, nImakI chAla, nAgaramothA, indrajau, kUTha, sirasake phUla aura bIja, bachanAga, mulaiThI, koyala, dantImUla, cItA aura belakI chAlakA samAna bhAga mizrita kalka AdhAsera tathA ghI 4 sera aura samAnabhAga For Private And Personal Use Only
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [646] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [bhakArAdi mizrita AThAM mUtra 16 sera lekara sabako ekatra / ise sevana karAnese samasta upadaMza naSTa ho milAkara pakAveM aura ghRtamAtra zeSa rahane para chAna leN| | jAte haiM / isake sevanase grahonmAda, kuSTha aura jvara naSTa (4881) bhRArAjaghRtam hotA hai| | (ra. ra.; dha. va. / svarabhedA.;ca. d.| sva.bhedA.13) (4880) bhUnimbAcaM ghRtam bhRGgarAjAmRtAvallIvAsakadazamUlakAsamaIrasaiH / (bhA. pra.; napuMsakAmRtA.; yo. ra. / upadaMzA.; vR. | yo. ta. / ta. 117; dhanvanta.; ra. ra.; bhai. ra.; sarpiH sapippalIkaM siddhaM svarabhedakAsa jinmadhunA // vaM. se. / upadaMzA.) bhUnimbanimbatriphalApaTola (bhRGgarAjaprabhRtInAM caturguNaH kAthaH pippalyAH karaJjajAtI khadirAsanAnAm / pAdikaH klkH|) satoyakalkaitamAzupakaM kAtha---bhaMgarA, giloya, bAsA, dazamUlakI sarvopadaMzApaharaM padiSTam // pratyeka oSadhi aura kasaiAMdhI samAna bhAga mizrita kAtha--cirAyatA, nImakI chAla, harra, baher3A, | 4 sera lekara sabako adhakuTA karake 32 sera AmalA, paTola ( paravala ), karaJjake bIja, camelIke pAnImeM pakAveM aura 8 sera pAnI zeSa rahane para patte ( pAThAntarake anusAra AmalA ), khairasAra | chAna leN| aura asanA vRkSakI chAla samAna bhAga mizrita 2 / kalka--20 tole pIpalako patthara para sera lekara sabako bhadhakuTA karake 16 sera pAnImeM pIsa leN| pakAveM aura 4 sera pAnI zeSa rahane para chAna leM / vidhi-2 sera ghImeM uparokta kAtha aura kalka---uparokta oSadhiyAM samAna bhAga | kalka milAkara pakAveM / jaba kAtha jala jAya to mizrita 6 tole 8 mAze lekara pIsa leN| vidhi--1 sere ghImeM uparokta kAtha aura | ghIko chAna leN| kalka milAkara pakAveM aura jaba kAtha jala jAya | isa ghRtameM zahada milAkara sevana karanese to dhIko chAna leN| __ svarabheda aura khAMsI naSTa hotI hai| iti bhakArAdighRtaprakaraNam / 1-dhAtrIti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailapakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [647] - - atha bhkaaraaditailprkrnnm| (4882) bhadrAcaM tailam syAnmArkavasya ca rasena nihanti tailaM (ga. ni. / tailA.) __nADI kaphAnilakRtAmapacItraNAMzca / / bhilAvA, AkakI chAla, kAlI mirca, seMdhA bhadrazrIdArumaricadviharidrAtridhanaiH / namaka, bAyabiDaMga, haldI, dAruhaldI aura cItekA gomUtrapiSTaiH palikaivipasyArdhapalena tu // brAhmIrasArkajakSIragozakadrasasaMyutam / / cUrNa samAna bhAga mizrita 10 tole, taila 2 sera prasthaM sarvapatailasya siddhamAzu vyapohati // aura bhaMgarekA svarasa 8 sera lekara sabako ekatra | milAkara pakAveM / jaba rasa jala jAya to telako pAnAdyaiH zIlitaM kuSThaduSTanADIvraNApacIn / chaanleN| ___ sapheda candana, devadAru, kAlI mirca, haldI, yaha taila nADIvraNa (nAsUra) aura kaphadAruhaldI, nisota aura nAgaramothA 5-5 tole vAtaja apacI (gaNDamAlA bheda) aura vraNoMko tathA zuddha bachanAga 2 // tole lekara sabako gomU naSTa karatA hai ke sAtha pIsakara kalka banAveM / tadanantara 2 sera (4884) bhallAtakatailam (2) sarasake tailameM yaha kalka aura brAhmIkA rasa, AkakA dUdha aura gAyake govarakA svarasa samAna-- (yo. ci. ma. / a. 6 tailA.; hA. saM. / bhAga-mizrita 8 sera milAkara pakAveM / jaba sthA. 3 a. 42) bhallAtakaM jyuSaNamakSacUrNa tailamAtra zeSa raha jAya to use chAna leN| kuSThaM ca guJjA triphalA ca tailam / ___ise pAna, mardanAdi dvArA sevana karanese kuSTha | paJcaiva lavaNAni vipAcitAni aura duSTa nAr3I braNa ( nAsUra ) zIghra hI naSTa ho ___ abhyaGgato hanti ca kuSThadadrun / jAte haiN| bhilAvA, seTha, mirca, pIpala, baher3A, kUTha, (4883) bhallAtakatailam (1) guJjA ( caiTalI ) hara, baher3A, AmalA aura pAMcoM ( bhai. ra.; dha. va.; vR. mA.; ga. ni. / nADIvraNA.; namaka samAna bhAga milAkara 20 tole leM aura sabako pAnIke sAtha patthara para pIsa leM / tadanantara ca. da. / nADIvraNA. 45) 2 sera tailameM yaha kalka aura 8 sera pAnI milAbhallAtakArkamaricailavaNottamena kara pkaaveN| jaba pAnI jala jAya to tailako siddhaM viDagarajanIdvayacitrakaizca / chAna leM / For Private And Personal Use Only
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [648] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [bhakArAdi ise mardana karanese kuSTha aura dAdakA nAza / kAJcanI dhAtakIpuSpaM maJjiSThA ca zatAvarI / hotA hai| gandhakaM paJcalavaNaM dvinizA vatsanAbhakam // (4885) bhallAtakatailam (3) praticA palaM yojyaM ekIkRtya vimaIyet / (ca. saM. / ci. a. 1 pAda 2) dharmasthaH sarvakuSThAni bhAnutailaM nihantyalam / / bhallAtakatailapAtraM sapayaskaMmadhukena kalke- ___ AkakA dUdha, snuhI ( seMDa-sehuMDa) kA dUdha, nAkSamAtreNa zatapAkaM kuryAt ; samAnaM pUrveNa // bhaMgare aura dhatUrekA svarasa, jambIrI nIbUkA rasa milAvekA taila 8 sera, gAyakA dUdha 32 | tathA gomUtra 2||-2 // sera aura tilakA taila 3 // / sera aura mulaiTI kA kalka 11 tolA lekara sabako paune cAra sera lekara sabako ekatra milAkara pakAveM ekatra milAveM aura jaba dUdha jala jAya to tailako aura jaba tailamAtra zeSa raha jAya to chAnakara usase chAna leN| isa tailako punaH uparokta vidhise pkaaveN| gorocana, dhAyake phUla, majITha, zatAvara, gandhaka, isI prakAra 100 bAra pAka kreN| haldI, dAruhaldo, bA~cA namaka aura bachanAgakA ___ise yathAvidhi sevana karanese jarAvyAdhikA 2 // 2 // tole cUrNa milAkara acchI taraha ghoTeM / nAza hotA, Ayu bar3hatI aura rasAyanake samasta ise prati dina mardana karake thor3I dera dhUpameM guNa prApta hote haiN| baiThanese samasta prakArake kuSTha naSTa ho jAte haiM / (4886) bhallAtakatailarasAyanam (4888) bhiSyandanatelam (vR. mA. / rasAyanA.) (dhanvantari / bhagandarA.) tailaM bhallAtakAnAM tu pibenmAsaM yathAbalam / citrakA trivRtpAThe malapUhayamArako / sarvopadravanirmukto jIvedvarSazataM dRddhH|| sudhAM vacA lAGgalikAM haritAlaM suvarcikAm / / jyotiSmatI ca saMhRtya tailaM dhIro vipaacyet| 1 mAsa taka svazaktyanusAra bhilAvekA taila pInese samasta upadrava rahita 100 varSakI Ayu / etadbhiSyandanaM nAma tailaM dadyAdbhagandare // zodhanaM ropaNaM caiva sAvarNyakaraNaM param / prApta hotI hai| ___ cItAmUla, AkakI jar3a, nisota, pAThA, kaLU(4887) bhAnutailam marakI chAla, kanerako chAla, thUhara (seMDa---sehuMDa) (ra. ra. / kuSThA.; ra. kA. dhe. / kA dUdha, baca, kaliyArI, haratAla, sajjI aura ____ a. 43 kSudrarogA.) mAlakaMganI ke kalkase taila pakAkara rakkheM / akSIraM snuhIkSIraM bhRGgadhanUrayordravam / __yaha taila bhagandarake ghAvako zuddha karake bhara dravaM jambIragomUtraM pratyekaM palaviMzatim // | detA hai tathA tvacAke raMgako ThIka karatA hai| tilatailaM palAMstriMzatsarvamekatra pAcayet / / ( kalka 20 tole / tela 2 sera / pAnI tailAvazeSamuttArya tatra cUrNa vinikSipet // / 8 sera / milAkara pakAveM / ) For Private And Personal Use Only
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [649 ] (4889) bhUdhAcyAditailam kAtha-dazamUla (samAna bhAga-milita), ( vai. ma. ra. / paTala 16) kulathI, sUkhI mUlI, sahajanekI chAla aura bharaMgI bhUdhAtrImUlasiddhaM payasi tilabhavaM 20-20 tole lekara sabako adhakuTA karake 8 lepanenAzu hanyA sera pAnImeM pakAveM aura 2 sera pAnI zeSa rahanepara duSTa srAvATyamugraM vraNamaNusuSiraM chAna leN| dIrghakAlAnuSaktam // __anya drava padArtha---bhaMgarekA rasa 2 sera, adarakakA rasa 2 sera aura gomUtra 2 sera / bhuIAmalekI jar3akA kalka 20 tole, kalakadevadAru. baca. kaTha. soyA, seMdhA dUdha 8 sera aura tilakA tela 2 sera lekara sabako namaka, kAlA namaka, viDanamaka, hIMga, tumbaru ekatra milAkara pakAveM / jaba tailamAtra zeSa raha (nepAlI dhaniyA), soMTha, mirca, pIpala, ajavAyana, jAya to use chAna leN| sapheda jIrA, kAlA jIrA, cItA, pIpalAmUla, harra, ise lagAnese duSTa, srAvayukta aura choTe chidra | baher3A, AmalA, bhaMgarA, kAyaphala aura cItAmUla vAle purAne dhAva naSTa ho jAte haiN| samAna bhAga-mizrita 20 tole lekara kalka bnaaveN| vidhi-2 sera sarase ke tailameM uparokta kAtha, (4890) bhRgarAjatailam (1) samasta drava padArtha aura kalka milAkara pakAveM / (va. se. / kAsA.) jaba tailamAtra zeSa raha jAya to use chAna leM / bhRGgarAjarasapasthaM zRGgaberarasaM tathA / ___ ise pAna aura nasya dvArA sevana karAnese kaTutailasya ca prasthaM gomUtraprasthasaMyutam // vAta kaphaja khAMsI, pratizyAya, pInasa, zvAsa tathA dazamUlakulitthAzca zuSkamUlakazigrukam / anya kaphaja roga naSTa hote haiN| bhAI ca kuDavAMzAni kAthayetsalilADhake / / (1891) bhRgarAjatalam (2) pAdazeSeNa tenApi kalkaM datvA vipAcayet / (hA. saM / sthA. 3 a. 23 ) devadAruvacAkuSThaM zatAhAlavaNatrayam / / bhRGgarAjarasaM caiva kaTutumbIrasaM tathA / hiGgatumburuNI vyoSaM yavAnI jIrakadvayam / / sauvIkarasaM caiva kAthaM vai dazamUlakam // citrakaM pippalImUlaM varo bhRGgarajastathA // mASakulmASayUSaM ca tathAjaM dadhi mizrayet / kaTphalaM citrakazcaiva samabhAgAni kArayeta / | samAMzakAni sarvANi tailaM cAdha prayojayeta // samyak siddhaJca vijJAya pAne nasye pryojyet|| mRdvagninA pAcanIyaM siddhaM caivAvatArayet / vAtazleSmAtmake kAse pratizyAye ca piinse| | abhyaGge ca prayoktavyaM na pAne bastikarmaNi // zvAsarogeSu sarveSu kaphavAtAtmakeSu ca // pUraNaM karNarogeSu ziraHzUle ca dAruNe / tailaM tvidaM bhRGgarAja kphvyaadhivinaashnm|| / ardhazIrSavikAreSu bhravaH zaGkAkSizUlake // For Private And Personal Use Only
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [650] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [bhakArAdi tasya yogena manujaH sukhamApadyate drutam / / ise lagAnese sapheda bAla kAle ho jAte haiN| hanti kuThaM ca pAmAM tvagrogAMzvAbhyaJjanena tu // | (4893) bhRgarAjatailam (4) zIghraM vinAzamAyAnti hantyapasmAramutkaTam // (rA. mA. / zirorogA.) bhaMgarekA rasa 2 sera, kar3avI tUMbIkA rasa 2 | bhRGgArakapakatailaM dvipadazanAmalakakRtamaSImitram / sera, vastrase chanI huI svaccha sauvIraka kAjI 2 khalaterapi cikuracayaM janayatyabhyaGgayogena // sera, dazamUlakA kAtha 2 sera, urdakA kAtha 2 sera, ___bhaMgareke 4 sera svarasameM 1 sera tela aura 5 kulathIkA kAtha 2 sera aura bakarIkA dahI 2 sera tole bhaMgarekA kalka milAkara pakAveM / jaba svarasa tathA tela 1 sera lekara sabako ekatra milAkara mandAgni para pakAveM aura telamAtra zeSa rahanepara jala jAya to telako chAna leM / isa telameM hAthI dAMta aura AmalekI bhasma milAkara lagAnese gaMja chAna leN| ke sthAnameM bhI ghane bAla nikala Ate haiM / isakI mAliza karanI cAhiye tathA ise (4894) bhRgarAjatailam (5) kAnameM DAlanA cAhiye parantu pilAnA na cAhiye (vA. bha. / u. a. 24) aura na hI bastI karmameM prayukta karanA cAhiye / kSIrAtsahacarAGgarajasaH saurasAdasAt / yaha taila karNaroga, bhayaGkara zirazUla, AdhA | prasthaistailasya kuDavasiddho yaSTIpalAnvitaH // sIsI, bhauMkA darda aura zaMkha pradeza (kanapaTI) tathA | nasya zailodbhave bhANDe zRjhe meSasya vA sthitH| AMkhAMkI pIr3A, kuSTha, pAmA, vinoga aura bhayaGkara ___ dUdha, piyAbAMsekA kvAtha, bhaMgarekA rasa aura apasmArako naSTa karatA hai| dhaniyekA kAtha 2-2 sera tathA tela AdhA sera (4892) bhRGgarAjatailam (3) aura mulaiThIkA kalka 5 tole lekara sabako ekatra (dha. va. / kSudrarogA.) milAkara pakAveM / jaba tailamAtra zeSa raha jAya to bhRjarAja lohacUrNa triphalA bIjapUrakam / use chAnakara pattharake pAtra yA meDhe ke sIMgameM nIlA ca karavIraM ca guDametaiH samaiH zRtam // bharakara rakha deN| palitAni ca kRSNAni kuryAllepAnmahauSadham / / isakI nasya lenese sapheda bAla kAle ho bhaMgarA, lohacUrNa, harra, baher3A, AmalA, bijau | jAte haiN| rekI kAla, nIla, karavIra kI chAla aura gaDa samAna / (4895) bhRGgarAjatailam (6) bhAga-mizrita 20 tole, tilakA tela 2 sera aura (va. se. / zvAsA.) pAnI 8 sera lekara sabako ekatra milAkara pakAveM | tailaM dazaguNe siddhaM bhRGgarAjarase zubhe / aura jaba pAnI jala jAya to telako chAna leN| pIyamAnaM yathAnyAyaM zvAsakAsau vyapohati // For Private And Personal Use Only
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tailaprakaraNam ] 1 sera taila aura 10 sera bhaMgareke rasako ekatra milAkara pakAveM / jaba rasa jala jAya to tailako chAna le 1 ise pInese zvAsa aura khAMsI naSTa ho jAte haiN| tRtIyo bhAgaH / (4896) bhRGgarAjatailam (7) (zA. dha. / khaM. 2 a. 9; yo. ra.; vR. ni. ra. / kSudrarogA . ) bhRGgarAjarasenaiva loha kim phalatrikam / sArivAM ca pacetkalkaistailaM dAruNanAzanam // akAlapalitaM kaNDUmindraluptaM ca nAzayet // bhaMgarekA svarasa 8 sera, tilakA tela 2 sera aura maNDUra, harra, baher3A, AmalA tathA sArivAkA samAnabhAga - mizrita kalka 10 tole lekara sabako ekatra milAkara pkaayeN| jaba telamAtra zeSa raha jAya to use chAna leM 1 yaha taila dAruNa, akAla palita ( bAloMkA sapheda ho jAnA); kaNDU ( khujalI ) aura indra ko naSTa karatA hai I (4897) bhRGgarAjatailam (8) (bR. mA. | netrarogA .; ra. ra. / netra.; va. se.; ca. da. / netra. bhai. ra. / netrarogA; dha. va. / netra. ) bhRGgarAja samasye yaSTImadhupalena ca / tailasya kuDavaM pakaM sadyo dRSTiM prasAdayet // nasyAdvalIpalitanaM mAsenatanna saMzayaH // bhaMgarekA rasa 2 sera, mulaiThIkA kalka 5 tole aura tela Agha sera lekara sabako ekatra milAkara pakAveM / jaba rasa jala jAya to telako chAna leN| Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 651] yaha tela netroM ko zIghra hI svaccha kara detA hai ora isakI nasya lenese 1 mAsameM balipalitakA avazya nAza ho jAtA hai| (4898) bhRGgarAjatailam (9) ( yo. ra.; vR. ni. ra.; va. se. / netrarogA .; ga. ni. / tailA. ) bhRGgarasasya prasthaM tailAtkuDavaM palaM ca madhukasya / kSIraprasthavipakaM gatamapi cakSurnivartayati // bhaMgarekA rasa 2 sera, tela AdhAsera aura mulaiThIkA kalka 5 tole tathA dUdha 2 sera lekara sabako ekatra milAkara pakAveM / isa tela se naSTa huI cakSu bhI ThIka ho jAtI hai / (isakI nasya lenI cAhiye | ) (4899) bhRGgarAjatailam (10) (vRhad ) (bhai. ra. / kSudrarogA .; ga. ni. / tailA; vR. mA. / kSudrarogA. ) AnUpadezajaM puSTaM gRhItvA mArkavaM zubham / prakSAlya jarjarIkRtya rasaM tasya prapIDayet // caturguNena tenaiva tailaprasthaM vipAcayet / kSIrapiSTairimairdavyaiH saMyojya matimAn bhiSak // maJjiSThA padmakaM rotraM candanaM gairikaM balAm / rajanyau kesaraM dAru priyamadhuyaSTike || prapauNDarIkaM saumyaM ca palikAnyatra dApayet / kuSThaM tagaramASAMzca siddhArthauvAguruM tathA // mustakaM cAtha zaileyaM karpUraM parikalkitam / samyakpakaM tato jJAtvA zubhe bhANDe nidhApayet // For Private And Personal Use Only
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 652] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [bhakArAdi kezazAte ziroduHkhe manyAstambhe hanugrahe / / (4900) bhRjarAjatailama (11) (svalpa) akAlapalite caiva dAruNe caiva dAruNe // / (bhai. ra.; vR. mA. / kSudraro.; ga. ni. / tailA.; dantakarNAkSirogeSu nasyametatmadApayet / vR. yo. ta. / ta. 127; ra. ra. / kSudra.; nasyaprayogAnmAsena kSIrAnapratibhojinaH / / va. ro.; ca. da. / kSudraro.) mukuzcitAgrAn kezAMzca snigdhaankuryaadhuuNstthaa| arajastriphalotpalazArikhAlitye sendralupte ca telametadyathA'mRtam // / lauhapurISasamanvitakAri / jala prAyaH sthAnameM ( nadI Adike kinAre) | tailamidaM paca dAruNahAri utpanna huvA uttama puSTa bhaMgarA lAkara use dhokara kuzcitakezaghanasthirakAri // kUTakara 8 sera rasa nikaaleN| tadanantara 2 sera nailameM yaha rasa aura nimna likhita kalka milAkara bhaMgarA, harra, baher3A, AmalA, anantamUla, pakAveM / jaba svarasa jala jAya to tailako chaanleN| maNDUra aura AmakI guThalIkA kalka 20 tole, tela 2 sera tathA pAnI 8 sera lekara sabako ekatra milAkalka-majITha, padmAka, lodha, sapheda candana, kara pakAyeM aura jaba pAnI jala jAya to telako geru, kharai TI, haldI, dAruhaldA, kesara, devadAru, chAna leN| phUlapriyaGgu, mulaiThI, prapauNDarIka (puNDariyA), kamala, kUTha, tagara, urda, sarasoM, agara, nAgaramothA, chAra ise zirameM lagAne se dAruNa nAmaka ziro roga charIlA aura kacUra 5-5 tAle lekara sabako naSTa hotA aura bAla dhuMgharAle, ghane aura majabUta ho dUdhameM pIsa leN| jAte haiN| isakI nasya lenese bAlekA giranA, zirazUla, (1901) bhRGgAditailam manyAstambha, hanugraha, akAla palita, bhayaMkara dAruNa (vR. ni. ra. / bAlarogA.) nAmaka ziroroga, dantaroga, karNaroga aura netraroga | svarase bhRkSANAM tathaiva hayagandhikA / naSTa hote haiN| tailaM vacAM ca saMyojya pacedabhyaane zizoH / / ___yadi 1 mAsa taka isakI nasya lI jAya / __bhaMgarekA svarasa 8 sera, tilakA tela 2 sera aura kevala dUdhapara rahA jAya to khAlitya aura tathA asagandha aura bacakA kalka 5-5 tole lekara indralupta naSTa hokara dhane, snigdha aura dhuMdharAle bAla sabako ekatra milAkara pakAveM / jaba rasa jala jAya nikala Ate haiN| to tela ko chAna leN| . noTa-bhai. ra. aura vR. mA. meM devadAru tathA / ise bAlakake zarIrapara malane se mukhamaNDikA kUTha se lekara kacUra takakI oSadhiyAM nahIM likhiiN| ' grahajanita vikAra naSTa hote haiN| iti bhakArAditailapakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AsavaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [653] atha bhkaaraadyaasvprkrnnm| (4902) bhRGgarAjAsavaH / maTakemeM bharakara usakA mukha banda karake rakha deM aura (ga. ni. / AsavA.) 15 dina pazcAt chAnakara usameM 10-10 tole bhRjarAjarasadroNaM guDasya dvitulAM tthaa| pIpala, jAyaphala, lauMga, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta harItakInAM prasthAI snigye bhANDe nivezayeta // aura nAgakesarakA cUrNa milAkara punaH maTake meM bharakara pakSAvaM pibedenaM mAtrayA ca yathAbalam / usakA mukha banda kara deM aura 15 dina bAda nikAjAte yasminpunardatvA pippalyAzca paladvayam // lakara chAnakara botalomeM bharakara rkheN| jAtIphalaM lavaGgAni tvagelApatrakesaram / isake sevanase dhAtukSaya aura pAMca prakArakI dhAtukSayaM jayetpItaH kAsaM pazcavidhaM tathA // / kRzAnAM ca mahApuSTiM kurute ca mahAbalam / khAMsI naSTa hotI hai| tathA yaha kRza manuSyoM ko kAmaddhiM karotyeva vandhyAnAM putrado bhavet // atyanta puSTa kara detA hai / atyanta balakAraka aura ____ bhaMgarekA svarasa 32 sera lekara usameM 12 // | kAmoddIpaka hai / isake sevanase vandhyA strIko putrakI sera gur3a aura Adhasera harrakA cUrNa milAkara cikane / prApti hotI hai| iti bhakArAvAsavaprakaraNam / atha bhakArAdilepaprakaraNam / (4903) bhadrAdilepaH dAvarvIharidrAmaJjiSThAzArivozIrapadmakam / etairAlepanaM kuryAcchaGghakasya prazAntaye // ( yo. ta. / ta. 73 ) sapheda candana, sapheda kamala, mulaiThI, nIlabhadraM zriyaM puNDarIkaM madhukaM nIlamutpalam / kamala, panAka, beta, mUrvA, lAmajjaka (khasa bheda ), padyAkhyaM vetasaM mUrtI lAmajjakamathApi vaa|| / dAruhaldI, majITha, sArivA, khasa aura lAlakamala For Private And Personal Use Only
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 654 ] bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / samAna bhAga lekara sabako pAnImeM pIsa kara lepa | liGgaM purISairmahiSasya pazcAkaranese zaMkhaka ( kanapaTIkA tIvra zUla ) naSTa (4904) bhallAtakazothAntakalepa: (1) ( vR. mA. | zothA. va. se. / zothA. ) bhallAtaH zvayathuM hanti dhruvamAzvatthadhAvanAt / mahiSIkSIrapiSTairvA navanItasamanvitaiH // bhallAtakakRtaH zothastilairliptaH prazAmyati // bhilAve ke sparza se utpanna huI sUjana pIpala vRkSakI chAlake kAthase dhonese yA bhaiMsake dUdhameM pise huve tileAM ko navanIta ( naunI ghI ) meM milAkara lepa karanese naSTa ho jAtI hai / (4905) bhallAtakazothAntakalepa: (2) ( va. se. / zothA ) bhallAtakyA jayecchothaM satilAkRSNamRttikA / mAhiSo navanItaM vA lepAdagdhaM tilAnvitam // tila aura kAlImiTTIkA athavA jale huve tilAMko bhaiMsake navanIta (nainI ghI) meM milAkara usakA lepa karanese bhilAveke sparzase utpanna sUna naSTa hotI hai / (4906) bhallAtakAdilepa: (1) ( rA. mA. / karNarogA .; dhanva. / vAjIkaraNA . ) bhallAtakaM bAlakamambujinyAH patrANi kRSNaM lavaNaM ca tulyam / dagdhvA puTAntaH svarasaM nidadhyAtpakasya tasminbRhatIphalasya / / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ bhakArAdi dudvartitaM tena viliptamAtram / puMso bhavatyunmadavAjimedUsaMkAzamAtAlamabhipramANam // bhilAvA, sugandhavAlA, kamalinIke patte aura kAlAnamaka samAna bhAga lekara sabako miTTI ke baratana meM banda karake bhasma kareM | liGgako bhaiMsake gobarase acchI taraha ragar3aneke bAda kaTelIke pake huve phaleAMke rasameM milAkara uparokta bhasmakA lepa karanese liMga atyanta puSTa aura vRhad ho jAtA hai / (4907) bhallAtakAdilepa: (2) ( rA. mA. / zirorogA . ) bhallAtakai bRhatIphalairvA suzlakSNapiSTai butailayuktaiH / sammizritairvai madhunA lipta - malpairdinaiH zAmyati zakraluptam // bhilAve athavA kaTelIke phalako atyanta mahIna pIsakara araNDIke tela meM milA leM / isameM zahada milAkara lepa karane se gaMja ( indralupta ) thor3e dina meM hI naSTa ho jAtA hai / (4908) bhallAtakAdilepa: (3) ( vR. ni. ra. / grahaNya. ) bhallAtakAsthIni dantInimbakapotaviT / guDasaurASTrayamRtajairlepaH zleSmA sAJjaye / / For Private And Personal Use Only bhilAvA, hAthIkI haDDI, dantI, nImakI chAla, kabUtarI viSTA (baTa), gur3a, saurASTrI (phaTakI)
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [655] aura bachanAga viSa samAna bhAga lekara sabako / mirca, pIpala, zaMkha, kUTha, nIlAthothA, pAMcoM namaka, atyanta mahIna pIsakara lepa karanese kaphaja bavA- sajjIkhAra, javAkhAra aura kaliyArI / ina sabake sIra naSTa hotI hai| atyanta mahIna cUrNako lohapAtrameM seMDa aura Akake (4909) bhallAtakAdilepaH (4) cAra gune dUdhameM pakAkara gAr3hA lepa banA leM / (vai. jI. / vilAsa 4; zA. dha. / kha. 3 a. ise kilAsa kuSTha, tila, kAlaka, masse, 11: vR. ni. ra.; yo. ra. / gaNDamAlA.) | arzake masse aura carmakIla para salAIse lagAnese bhallAtakAsIsahutAzadantI ye saba naSTa ho jAte haiN| muulguddsnuprvidugdhdigdhaiH| ___noTa-ise sAvadhAnI pUrvaka lagAnA cAhiye / lepocitaigacchati gaNDamAlA | anya sthAnameM laganese ghAva ho jAyagA / samIravegAdiva meghamAlA // (4911) bhAgyAMdilepaH (1) bhilAvA, kasIsa, cItA, dantImUla aura (va. se. / upadaMzA.) gur3a samAna bhAga lekara sabako atyanta mahIna bhAbha~sambhavazikharijamUlaM pIsa kara sehuMDa (seMDa---thUhara) aura Akake dUdhameM bhadrazriyaM ca sampiSTam / manaHzilAJca madhunA zamayatyupadaMzamacireNa // milAkara lepa banA leN| bharaMgIkI jar3a, ciraciTe (apAmArga) kI ____ ise lagAnese gaNDamAlA isa prakAra naSTa ho jar3a, candana aura manasilake samAna bhAga-mizrita jAtI hai jaise pavanake vegase medhamAlA / mahIna cUrNako zahadameM milAkara lepa karanese upa(4910) bhallAtakAdilepaH (5) daMza ( Atazaka ) ke ghAvoMko zIghra hI ArAma (ga. ni.; vR. mA. / kuSTA.; vA. bha. / ci. a. 20) | ho jAtA hai| bhallAtakadvIpisudhArkamUlaM (4912) bhAryA dilepaH (2) guaAphalaM tryUSaNazaGkhacUrNam / (va. se. / antravRddhiro.; rA. mA. / vRdayupadaMzA. 16) kuSThaM satutthaM lavaNAni paJca tathAmbunA tu sampiSTaM mUlaM bhAGgA pralepanAt / kSAradvayaM lAGgalikAM ca paktvA // kuraNDaM gaNDamAlAzca hantyavazyaM na saMzayaH // snugarkadugve ghanamAyasasthaM bharaMgIkI jar3ako pAnIke sAtha atyanta mahIna ____ zalAkayA tadvidadhIta lepam / / pIsakara lepa karanese aNDavRddhi aura gaNDamAlA kuSThe kilAse tilakAlakeSu avazya naSTa ho jAtI haiN| maSeSu durnAmasu carmakIle // (4913) bhUmyAmalakyAdyo lepaH bhilAvA, cItAmUla, thUhara (seMDa---sehuMDa)kI / (vai. ma. ra. / paTala 16) jar3a, AkakI jar3a, cIMTalI (guJjA--rattI), soMTha, tAmalakI netrarujaM piSTA stanyena taamraaktaa| For Private And Personal Use Only
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [656] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [bhakArAdi saivAkSirogamabhinavamapanayati vilepanAnmUni / / (4817) bhRArAjAdilepaH (3) bhuIAmaleko strIke dUdhake sAtha tAmrapAtrameM (ra. ra. / upadaMzA.) ghoTakara zirapara lepa karanese navIna netrAbhiSyanda | maarkvstriphlaadntiitaamrcuurnnmyorjH| naSTa hotA hai| | upadaMzaM nihantyetadvAmindrAzaniyethA / / (4914) bhUstRNAdiyonilepaH | bhaMgarA, harra, baher3A, AmalA, dantImUla, tAmra(ga. ni. / vandhyA . 5) cUrNa aura lohacUrNa samAna bhAga lekara sabako bhUstRNasya tu mUlAni vacA muJjAtakaM tthaa| atyanta mahIna pIsa leN| samabhAgAni madhunA yonilepo nizAmukhe / isakA lepa karanese upadaMza atyanta zIghra zobhanaM janayetputraM balavIryasamanvitam // naSTa ho jAtA hai| gandhatRNakI jar3a, baca aura mUMja samAna bhAga | (4918) bhRGgarAjAdilepaH (4) lekara sabako atyanta mahIna pIsakara zahadameM milA (hA. saM. / sthA. 3 a. 31) kara rAtako yonimeM lepa karanese balavIryavAn sundara putra utpanna hotA hai| bhRGgarAjarasaM gRhya tathA ca surasAdalam / | niSpAvakapaTolAnAM patrANi kAcikena tu // (4915) bhRGgarAjAdilepaH (1) piSTvA vAtapIDikAnAM lepanaM mehanasya ca // (bhA. pra. / ma. khaM. kSudrarogA.) tulasIke patte, cAMTalIke patte aura paTolake bhRGgarAjakamUlasya rajanyA sahitasya c| patte 1-1 bhAga lekara sabakA mahIna cUrNa banAkara cUrNantu sahasA lepAdvArAha dvijanAzanam / / usameM 1 bhAga bhaMgarekA rasa milaaveN| ___bhaMgarekI jar3a aura haldI ke cUrNakA lepa karanese vArAhadaMSTra (gudabhraMza rogakA eka bheda) ise kAMjImeM pIsakara lepa karanese vAtaja naSTa hotA hai| pramehapiDikA naSTa hotI haiN| (4916) bhRGgarAjAdilepa: (2) (4919) bhRGgaviSanAzakalepaH (vR. ni. ra. / tvagdoSA.) ( yo. ta. / ta. 78) bhRGgarAjaharItakyormUlamantaH puTaM dahet / nAgaraM gRhakapotapurISaM AranAlena tallepAcchetakuSThavinAzanam // bIjapUrakaraso haritAlam / bhaMgarekI jar3a aura harrakI jar3a samAna bhAga | | saindhavaM ca vinihanti vilepA lekara donoMko baratanameM banda karake jlaaveN| dAzu bhRGgajanitaM viSametat / / isa bhasmako kAJjI meM pIsakara lepa karanese sAMTha, pAlatu kabUtarakI bITa, haratAla aura zveta kuSTa naSTa hotA hai| ' seMdhA namaka samAna bhAga lekara mahIna cUrNa bnaaveN| For Private And Personal Use Only
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dhUpaprakaraNam ] ise bijaura nIbUke rasameM pIsakara lepa karanese bharekA viSa turanta naSTa ho jAtA hai / (4920) bhRGgAdilepa: ( vai. ma. ra. / paTala 16 ) jitvendraluptaM romANi janayedbhRGgajo rasaH / tRtIyo bhAgaH (4921) bhujaGgAdinAzakadhUpaH (va. se. / kRmi . ) iti bhakArAdilepaprakaraNam / [ 657 ] cizcAmalakayozcApi kAlalohasamanvitaH / / bhaMgare athavA imalI aura Amale ke rasa meM kRSNa lohake mahIna cUrNako pIsakara lepa karanese indralupta (gaMja ) kA nAza hokara bAla nikala Ate haiM / atha bhakArAdidhUpaprakaraNam / -1926 lAkSA bhallAtakatha zrIvAsaH zvetA'parAjitA / arjunasya phalaM puSpaM viDaGgaM sarjagugguluH || ebhiH kRtena dhUpena zAmyanti niyataM gRhe / bhujaGgamUSakAdaMzAghuNAmazakamatkuNAH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lAkha, bhilAvA, tArapInakA tela, sapheda koyala, arjuna ke phala aura puSpa, bAyabiDaMga, rAla aura gUgala samAna bhAga lekara gUgalako tAraponake tela meM ghoTa leM aura anya oSadhiyoM kA cUrNa karake usameM milA leM / dharameM isakI dhUpa dene se sAMpa, cUhe, DAMsa ghuNa, mazaka aura khaTamala dUra ho jAte haiN| iti bhakArAdidhUpaprakaraNam / (4922) bhadramustAyogaH (ga. ni. / netrarogA . ) chAgamUtreNa saGghRSTabhadramustAJjanena hi / cirakAlodbhavaM puSpaM raktatvaM cApi nazyati // atha bhakArAdyaJjanaprakaraNam / bakarIke mUtra meM nAgaramotheko ghisakara AMkha meM AMjane se purAnI phUlI aura AMkhokI lAlI naSTa ho jAtI hai / For Private And Personal Use Only
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [658] (4923) bhAnumatIvataH (1) (laghu) ( ga. ni. / netrarogA. 3 ) bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / art karaJjavRkSasya nistuSaM dvidalIkRtam / cUrNitaM bhAvayetsamyaGmukhyAjJjanadazAMzakam // jAtIrase saptAhaM piSTvA tenaiva kalpitA / vartarbhAnumatI nAma chAyAyAM parizoSitA / / toyaghRSTA'JjanAddhanti timiraM bhAskaro yathA / sukhasvabhAvabodhaM ca kurute zIlitA dhruvam // karaJjake bIjoMkA chilakA alaga kara deM aura phira unakA bArIka cUrNa banA leM / tadanantara usameM usase dasa gunA kAlA suramA milAkara sabako 21 dina taka camelI ke rasameM ghoTakara vartiyAM banA leM aura unheM chAyA meM sukhAkara rakkheM / inheM pAnI meM ghisakara AMkha meM AMjanese timira naSTa hotA hai / (4924) bhAnumatIvartiH (2) (vRhat ) ( ga..ni. | netrarogA. ra. kA. dhe. / a. 53 ) zuklopalA jalanidhimabhavazca phenaH zaileyacandanayutA khalu zaGkhanAbhiH / bhAgAnimAn samaricAn samanaHzilAMzAn kuryAdrasAJjanacaturguNasaMprayuktAn // naktAndhyapillatimirakSatakAcakaNDU zuklAkSipAkakaphadoSakRtAMzca rogAn / bhAnuryathaiva timirANyapahanti nUnaM madhvAyutA jayati bhAnumatIha vartiH || mizrI, samudraphena, bhUricharIlA, lAla candana, zaMkhanAbhi, kAlImirca aura manasila 9 - 1 bhAga Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ bhakArAdi tathA rasauta 4 bhAga lekara sabako atyanta bArIka kharala karake battiyAM banA kara chAyA meM / inheM AMkha meM lagAnese naktAndhya sukhA leM ( ratauMdhA ), pila, timira, kSata, kAca, kaNDU, phUlA, nepAka aura anya kaphaja roga naSTa hote haiM / (4925) bhAskaracUrNam ( vA. bha. / u. a. 13 ) nirdagdhaM bAdarAGgAraistutthaM cetthaM niSecitam / kramAdajApayaH sarpiH kSaudre tasmAtpaladvayam // kArSikaistApyamaricasrotojakaTukAnataiH / paTurodhazilApathyAkaNailAanaphenikaiH // yuktaM palena yaSTrayAca mUSAntardhyAtacUrNitam / hanti kAcArmanaktAndhyaraktarAjIH suzIlitaH / / cUrNo vizeSAttimiraM bhAskaro bhAskaro yathA // nIle thotheko berIke koyale kI agnipara tapA tapAkara kramazaH bakarIke dUdha, ghI aura zahada meM bujhAveM / tadanantara yaha nIlAthothA 10 tole, svarNamAkSika bhasma tathA miraca, srotoJjana (suramA), kuTakI, tagara, seMdhAnamaka, lodha, kapUra, harra, pIpala, ilAyacI, rasauta aura samudraphenakA cUrNa 1 / - 1 / tolA tathA mulaiThIkA cUrNa 5 tole lekara sabako ekatra milAkara zarAvasampuTa meM bandakarake bhasma kareM aura phira atyanta bArIka pIsakara surakSita rakkheM / ise AMkhAMmeM lagAnese kAca, arma, naktAndhya (rAdhA) AMkha kI lAla rekhAeM aura vizeSataH timira naSTa hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aJjanaprakaraNam tRtIyo bhaagH| [659] (4926) bhAskaravatiH ___ karaJjakI chAlakA cUrNa 20 tole lekara use (va. se. / netrarogA.; ra. kA. the. / a. 53) tAmrapAtrameM kAMjIke svaccha jalase acchI taraha kharala kareM aura phira eka svaccha kalazameM yaha cUrNa trizabhAgantu nAgasya gandhapASANapaJcakam / tathA 20 tole kAlImircakA cUrNa aura 1 sera zulvatAlakayojhai dvau vaGgasyaiko'anatrayam // lakucake phalAMkA rasa aura 8 sera gAyakA dUdha andhamUSAgataM dhmAta pakaM vimalamaJjanam / timirAntakakulloke dvitIyo bhAskaro ythaa|| DAlakara usakA mukha banda karake rakhadeM / ise pahile dina prAtaHkAla se dUsare dina prAtaHkAla taka isI zuddha sIsA 30 bhAga, zuddha gandhaka 5 bhAga, prakAra rahane de aura phira use mathanose khUba acchI zuddha tAmra aura haratAla 2-2 bhAga, zuddha baMga taraha mathakara vastrase chAnakara svaccha rasa nikAleM / 1 bhAga aura suramA 3 bhAga lekara dhAtuoMko isa rasameM thor3AsA kapUra DAlakara use kAMsI retIse ritavAkara bArIka cUrNa karA leM aura pIsane aura kAMsyamAkSikake Tukar3e se itanA ghiseM ki yogya oSadhiyoMko pisavA leM / tatpazcAt sabako jisase samasta rasa kAlA ho jAya / zarAva sampuTameM banda karake bhasma kareM aura phira ise sAyaGkAlake samaya sIsekI salAIse bArIka pIsakara aJjana banA leN| AMkhoM meM lagAnese timira naSTa ho jAtA hai / ise AMkhameM lagAnese timira naSTa hotA hai / / (4928) bhImasenIkarpUra: (4927) bhAskarAJjanam (yo. ra. / netrarogA.) (vai. ma. ra. / paTala 16) sudhAMzorvasubhAgAH syurelAbhAgadvayaM tthaa| taamrpaatrghRssttmmlkaalikaacchvaarinnaa|| candanaM cAbdhiphenaM ca bIjaM katakasambhavam // pariNatanaktamAlataruvalkarajaH kuDavaM rasAJjanaM bhadramustaM pratyekaM karSasammitam / / kuDavamathoSaNasya likucasya phlsvrsm| / 'sarva dugdhe vimaryAtha piNDe godhamapiSTavata // dvikuDavamADhakena payasA ca gavAM sahita | kRtvA pAtre nidhAyAya kSipetpAtraM tathopari / divasamukhe vizuddhakalaze'tha susaMskriyatAm // | adhaH prajvAlayeddIpaM vo'nggsstthsmaanyaa| anyedhurbahuzaH khajena mathitAttasmAdgRhItvArasaM evaM praharaparyantaM vahni kuryAcca yuktitH| prakSAlya prabalena kaMsayugalenAkASyaMbhAvaM shnaiH| pAtrasyoparibhAgaM tu zItalaM rkssyedbudhH|| saghRSyenduvimizritaM timirajid syAdanitaM sadAcailakhaNDena zItalena ca vAriNA / svalpazaH | svAGgazItaM tato jJAtvA pazcAtkarpUramAharet / / sAyaM sIsazalAkayA pratidinaM nAmnA vidaM sphaTikAkAramatyacchaM zvetahIramaNiprabham / bhAskaram // / bhImasenAkhyakarpUramauSadheSu prayojayet // For Private And Personal Use Only
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - - D [660] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [bhakArAdi kapUra 8 bhAga, choTI ilAyacI ke dAne 2 / (1929) bhairavAJjanam / bhAga, sapheda candana, samandara jhAga, nirmalIke phala, (vai. ra. / jvara.; ra. kA. dhe. / a. 1; ra. rasauta aura nAgaramothekA cUrNa 1-1 bhAga lekara rA. su.| jvarA.) sabako gAyake dUdhameM ghoTakara usakI TikiyA | satatIkSNakaNAgandhamekAMzaM jayapAlakam / banA leM aura use kAsIke pAtrameM rakhakara kAMsIkI | vaistriyaNitaM jambhavAripiSTaM dinASTakam // kaTorIse Dhaka deM tathA donoM ke jor3ako ur3adake ! netrAJjanena intyAzu sarvopadravayugjvaram // ATese banda kara deN| tatpazcAt usake nIce dIpaka jalAveM / dIpaka kI battI aMgUThe ke samAna moTI ____ zuddha pArada, phaulAdabhasma, pIpala kA cUrNa honI cAhiye / Upara vAle baratana para bhIgA huvA aura zuddha gandhaka 1-1 bhAga tathA zuddha jamAla kapar3A rakhakara use ThaMDA rakhanA caahiye| | goTA 12 bhAga lekara sabako 8 dina taka jambhIrI nIbUke rasameM ghoTakara atyanta mahIna cUrNa bnaaveN| isI prakAra 1 pahara taka dIpaka jalAne ke | pazcAt pAtrake svAMga zItala hone para sandhi ko ise AMkhameM lagAnese upadrava sahita samasta kholakara. Uparake pAtra meM lage huve sphaTika maNi jvara naSTa ho jAte haiN| aura sapheda horeke samAna svaccha karpUra ko (noTa--yaha prayoga sAvadhAnI pUrvaka banAnA nikAla leN| | aura anubhavI vaidyake parAmarza se prayukta karanA __ yahI bhImasenI karpUra hai jo aneka prayogoM meM | cAhiye / jamAla goTe meM telakA aMza bilkula na par3atA hai| / rahane denA cAhiye / ) iti bhkaaraaghaanprkrnnm| atha bhkaaraadinsyprkrnnm| (4930) bhasmezvararasaH (nasya) chikikAmetadardhA tu kaTphalaM chikkikAryakam / (ra. kA. dhe. / a. 1) maricaM chikikAtulyaM vastrapUrta prakalpayet / / AraNyagomayaM zuSkaM zuSkaM dagdhvA prklpyet| nasyena raktikAmAnaM bhakSaNe'pi ca tanmatam / tatpuTedarkadugvena zuSkaM vAratrayeNa ca // kaphavAtabhavAM pIDAM zirohamAsikAgatAm // For Private And Personal Use Only
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org kalpaprakaraNam ] ayaM bhasmezvaro nAma nAzayenAtra saMzayaH // sUkhe araNya upaloko bhasmako Akake dUdha kI 3 bhAvanA dekara sukhA leM aura phira usameM usase AdhA nakachikanIkA cUrNa aura utanA hI kAlI mirca kA cUrNa tathA mircase AdhA kAyaphalakA cUrNa milAkara sabako acchI taraha ghoTakara kapar3e se chAna leM 1 tRtIyo bhAgaH / (4933) bhRGgarAja - kalpaH [ 661] nAzayati pizAcagrahazAkinibhUtAdirakSAMsi // indrAyaNake pakke phalako gomUtra meM pIsakara nasya denese pizAca, graha, zAkinI, bhUta aura rAkSasa vikAra naSTa hote haiM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir isameM se 1 rattI cUrNa sUMghane tathA khAnese zira, hRdaya aura nAsikAkI kaphavAtaja pIr3A avazya naSTa ho jAtI hai / (4931) bhUtonmAdanAzakanasyam bhaMgarekA rasa aura bakarIkA dUdha barAbara barAbara lekara donoM ko ekatra milAkara dhUpa meM garma karake nasya (ga.ni. / bhUtonmAdA. ) nasyena ca gomUtre devAdhipavAruNIphalaM pakam / lenese sUryAvarsa roga zIghra hI naSTa ho jAtA hai / iti bhakArAdinasyaprakaraNam / (4932) bhRGgarAjAdinasyam (va. se. / ziro.; vR.ni. ra. yo. ra. / zirorogA.) bhRGgarAjarasachAgakSIratulyo 'rkatApitaH / sUryyAvartta nihantyAzzu nasyenaitra prayojitaH / / atha bhakArAdikalpaprakaraNam / ( ra. ci. ma. / sta. 9 ) | / athAto bhRGgarAjasya kalpamavyayakArakam / pravakSyAmi jarAduHkhanAzanaM jIvite hitam // gRhItvA bhRGgarAjasya laghubIjAni yAni ca samAdAya tatastAni vApayecca samantataH // triphalAjala siktAni rohayedatiyatnataH / utpadyate tadA tasmAdbhRGgarAjotikomalaH || mRdupallavasaMkIrNabhUtalaH prabala: kalaH / tadarthaM pratyahaM nItvA kavalaM tilamizritam // zephAlikApatrarasaM tatkAlamanupAyayet / tacculUkadvayaM nityaM zItalaM zIlitaM bhavet // tAmbUlaM bhakSayetpazcAdgandhapUgAdisaMskRtam / evaM ca pratyahaM kuryAtkalpe zraddhAparo naraH / / dviyAmAdbhujyate pathyaM dugdhaM bhaktaM sazarkaram / atha mudgaSghRtaM nAnyadbhujyate pathyasevane // anena zubhamArgeNa kartavyaM kalpasevanam / For Private And Personal Use Only
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [662] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [bhakArAdi komalA nirmalA: kezA vRddhAnAmapi dehinAm // saMbhAlukA svarasa binA garma kiye huve hI pI jAyaM / jAyante sakale dehe kalpakarturna sNshyH| tatpazcAt supArI aura ilAyacI Adi sugandhita zarIraM nUtanaM kuryAdRDhA dantA bhavanti ca // | padArtha yukta pAna khAveM / atiprabha zubhaM tasya zarIraM jAyatetarAm / isake 2 pahara bAda dUdha, bhAta, khAMDa, mUMga evaM SaNmAsaparyantaM bhRGgarAjasya nityshH|| | aura ghRtayukta bhojana kreN| inake atirikta anya kalpaM kuryAtmayatnena naro devasamo bhavet / / | koI cIz2a na khAveM / mAhAtmyaM zakyate nAsya vaktuM kalpazatairapi / / ___bhaMgareke sUkSma bIjAMko bo kara triphaleke kAtha isa prakAra 6 mAsa taka bhaMgarAja sevana se siiNceN| isase jo bhaMgarA utpanna hogA vaha karanese vRddha manuSyake bAla bhI komala aura nirmala atyanta komala hogaa| prati dina prAtaH kAla | ho jAte haiM / zarIra navIna aura dAMta dRr3ha ho usake komala komala patte ( kaoNpala) lekara tileoke | jAte haiM tathA zarIra atyanta kAntimAn devatulya sAtha milAkara cabAveM aura Upara se 2 cullU | ho jAtA hai| iti bhakArAdikalpaprakaraNam / atha bhkaaraadirsprkrnnm| (4934) bhaktapAkavaTI (bRhat) / viDbandhe kaphaje tridoSajanite (bhuktapAkavaTI) ___ hyAmAnubandhe'pi ca // (ra. sA. saM.; ra. rA. su. / ajIrNA.) mandAmau viSamajvare ca sakale zUle abhraM pAradagandhako sadaradau tAmrazca tAlaM zilA tridoSodbhave baGgazca triphalA viSazca kunaTI bhAvyAzca hanyAttAnapi bhaktapAkavaTikA bhUyazca sAmaM dntymbunaa| __ jayet // zRGgI vyoSayamAnicitrajaladaM ve jIrake TaGkaNaM elApatralavAhiGgukuTakIjAtIphalaM saindhavam / / __ abhrakabhasma, zuddha pArada, zuddha gandhaka, zuddha etAnyAIkacitradantisurasAvAsAnIraibilvajaiH ziMgarapha (hiMgula ), tAmra bhasma, haratAla, dantIke patrotyairapi saptadhA suvimale khalle vibhaavyaanytH| kAthameM ghoTA huvA manasila, baMgabhasma, harai, baher3A, khAdevallamitaM tathA ca sakalavyAdhI AmalA, zuddha bachanAga, kAkar3AsiMgI, sAMTha, mirca, prayojyA budhai- / pIpala, ajavAyana, cItekI jar3a, nAgaramothA, sapheda For Private And Personal Use Only
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [663] - - jIrA, kAlAjIrA, suhAgekI khIla, ilAyacI, teja-1 svarNamAkSika bhasma, zuddha pArA, zuddha gandhaka, pAta, lAMga, hIMga, kuTakI, jAyaphala aura seMdhAnamaka | zuddha haratAla, zuddha manasila, abhrakabhasma, kAnta samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI | lohabhasma, nisota, dantImUla, nAgaramothA, cItAbanAveM aura phira usameM bhasmeM tathA anya auSadhAMkA | mUla, sAMTha, pIpala, kAlI mirca, hare, ajavAyana, cUrNa milAkara sabako adraka, cItA, dantImUla, kAlA jIrA, hA~ga kuTakI,pAThA, saMdhA namaka,ajamoda, tulasI, bAsA aura belake patteke svarasa yAkAthakI jAyaphala aura javAkhAra samAna bhAga lekara prathama sAta sAta bhAvanA dekara 3-3 rattIkI goliyAM | pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM banA leN| anya auSadhAMkA mahIna cUrNa milAkara sabako inake sevanase malabandha, kaphapradhAna sannipAta, dhUpameM adraka, saMbhAlu, hulahula aura tulasIke Ama, agnimAMdya, viSama jvara tathA samasta prakArake svarasakI 1-1 bhAvanA dekara acchI taraha dhoTakara zUla naSTa hote haiN| 1-1 rattIko goliyAM banA leN| bhaktavAriguTikA inake sevanase agni pradIpta hotI hai| (va. se. / pariNAma zUlA.) (guNoMke liye "bhuktottarIyA vaTI" dekhiye) pAnIyabhaktavaTI saM. 4325 dekhiye / (4935) bhaktavipAkavaTI | (4936) bhaktottaracUrNam (bhaktapAvakaguTikA) (bhai. ra. / vRddhirogA.) (rase. sA. sN.| ajIrNA.; ra. ra. / rasAyanA. | abhrakaM gandhakazcaiva pippalI lavaNAni ca / ra. ca. / ajIrNA.) trikSAraM triphalA caiva haritAlaM manaHzilA / / mAkSikaM rasagandhau ca haritAlaM mnHshilaa| pAradaM cAjamodA ca yamAnI shtpusspikaa| gaganaM kAntalauhaM ca sarvameSAM samAMzakam // + jIrakaM hi methI ca citrakaM cavikA vacA // trivRdantIvArivAhaM citrakazca mahauSadham / / | dantI ca tritA mustA zilA ca mRtalauhakam / pippalI maricaM pathyA yamAnI kRSNajIrakam // aJjanaM nimbabIjAni paTolaM vRddhadArakam // rAmaThaM kaTukA pAThA saindhavaM sAjamodakam / / sarvANi cAkSamAtrANi zlakSNacUrNAni kArayet / jAtIphalaM yavakSAraM samabhAgaM vicUrNayet // zataM kanakavIjAni zodhitAni prayojayet // Ardrakasya rasenaiva nirguNDyAH svarasena c| etadanividdhayarthamRSibhiH parikIrtitam / sUryAvarttarasenaiva tulasyAH svarasena ca // | zlIpadAnyantradbhizca vAtadbhizca daarunnaam|| Atape bhAvayedvaidhaH khallapAtre ca nirmle|| aruciM cAmavAtazca zUlaM vAtasamudbhavam / peSayitvA vaTI khAdedguaAphalasamaprabhAm // gulmaM caivodaravyAdhInAzayatyAzu tatkSaNAt // ___ + kaI pranthoM meM yaha ilokA nahIM hai / / bhaktottaramidaM cUrNamazvibhyAM nirmitaM purA / For Private And Personal Use Only
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [664] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [bhakArAdi abhrakabhasma, zuddha gandhaka, pIpala, seMdhAnamaka, / mircakA cUrNa sabase do gunA lekara prathama pAre kAlA namaka, biDalavaNa, sAmudra lavaNa, sAMbhara, gandhakako kajjalI banAveM aura phira usameM anya javAkhAra, sajjIkhAra, suhAgA, haraM, baheDA, AmalA, auSadhe milAkara sabako 3 dina cIteke kAthameM zuddha haratAla; zuddha manasila, zuddha pArA, ajamoda, / ghoTakara 3-3 rattokI goliyAM banA leN| ajavAyana, sauMpha, jIrA, hIMga, methI, inheM zahadake sAtha sevana karanese bhagandara cItAmUla, cava, baca, dantImUla, nisota, | zIghra hI naSTa ho jAtA hai| nAgaramothA, zilAjIta, lauhabhasma, suramA, (1938) bhagandaropadaMzArirasaH nImake bIja (nibaulI) kI girI, paTola aura (ra. kA. dhe. / a. 48) vidhArA 11-1 / tolA tathA zuddha dhatUreke bIja | rasasorakakAzIzatuvarITaGkaNaM viSam / 100 naga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI | pakastu DamarUyantre raso'yaM hi dvigudhakaH // banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA mahIna | bhagandarAriH kathito dRSTazvA'yaM bhiSagvaraiH / / cUrNa milAkara sabako acchI taraha ghoTakara rkkheN| zuddha pArA, zorA, kasIsa, phaTakI, suhAgA isake sevanase agni dIpta hotI aura zlIpada, aura zuddha bachanAga samAna bhAga lekara sabako ekatra antravRddhi, bhayaMkara vAtavRddhi, aruci, AmavAta, kharala karake ( 4 pahara ) DamaruyantrameM pakAveM aura vAtaja zUla, gulma aura udararoga naSTa hote haiN| phira usake svAMga zItala hone para nikAlakara | surakSita rkheN| (mAtrA 1-1 // mAzA / ) __ise 2 rattIkI mAtrAnusAra sevana karanese bhagandarahararasaH bhagandara aura upadaMza naSTa hotA hai| (rase. ci. m.| a. 9; rase. sA. saM.; ra. rA. (sevana vidhi-auSadhako lAMgake kalkameM su. / bhagandara. ra. kA. dhe. / a. 49.) lapeTakara nigalavA denA cAhiye / bhojanameM namaka na ravitANDavarasa dekhiye| denA caahiye|) (4937) bhagandarArirasaH bhallAtakalauhaH (ra. kA. dhe. / a. 49) (ca. d.| arza.) sUtaM gandhaM mRtaM tAmramabhrakaM daradaM samam / / ___ " bhallAtakalehaH " prayoga saM. 4859 maricaM dviguNaM dattvA mardayecitrakAmbunA // | dekhiye| tridinaM bhakSayenityaM madhunA rktikaatrym| / (4939) bhallAtakAdiyogaH bhagandaraM jayecchIghra saviSaM zambhuzAsanAt // | (ga. ni. / gulmA.) zuddha pArA, zuddha gandhaka, tAmrabhasma, abhraka- | bhallAtakaM pippalI ca lohacUrNa zilAjatu / bhasma aura zuddha hiMgula 1-1 bhAga tathA kAlI- | lazunaM vA prayuJjIta vidhivadgulmazAntaye // For Private And Personal Use Only
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] tRtIyo bhAgaH [965] zuddha milAvA, pIpala, lohabhasma aura zilA- mirca, pIpala aura gandhakakA cUrNa 1-1 pala jIta samAna bhAga lekara ekatra kharala kreN| / (5-5 tole ) milAkara sabako 1 dina nIbUke rasameM ghoTakara berakI guThalIke barAbara goliyAM ise yA lhasanako yathocita mAtrAnusAra sevana banAkara rakha leN| karanese gulma naSTa hotA hai| __ inake sevanase ajIrNa, hRdroga, gulma, kRmi(mAtrA-4-6 rattI ) janya roga, tillI, agnimAMdya, AmavAta, zUla, ati sAra, saMgrahaNI, jalodara, arza aura anya bahutase (4940) bhasmavaTI vAtakaphaja roga naSTa hote haiM / (ra. rA. su. / ajIrNA.) (4941) bhasmasUtarasaH cUrNIkRtaM pazcapalaM tuSAmle svinaM zivAyugviSatinduvIjam / (ra. kA. dhe. / a. 10) hichu kRmighnaM tripaTu tridIpyaM ajAjIdhAnyapathyAbhiH sakSaudraiH skttutrikaiH| palaM pRthak tryUSaNagandhayuktam // etaiH sArdha bhasmasUtaH sadyo vAnti vinAzayet // ghUrNIkRtaM nimburasena bhAvyaM ___jIrA, dhaniyA, harra aura soMTha, mirca tathA kolAsthimAtrA vaTikA vidheyaa| pIpalakA cUrNa samAna bhAga lekara usameM pAradabhasma saMsevitA hanti nRNAmajIrNa malAkara zahadake sAtha cATanese vamana zIghra hI drogagulmaM kRmijAMzca rogAn // naSTa ho jAtI hai / plIhAmimAnyAtrtimathAmavAtaM (cUrNakI mAtrA 1 se 3 mAze taka / pArada zUlAtisAraM grahaNIrujaM ca / bhasma 1 se 2 rattI taka / zahada 2 tole|) jalodarAze kRmijAMzca rogA | (1942) bhasmAmRtarasaH (1) nihanyAvahUn vAtakaphodbhavAMzca // (rase. ci. ma. / a. 9) 5-5 pala kucalA aura harrako kapar3ekI poTalImeM bAMdhakara dolAyantra-vidhise 1 dina kAMjImeM palaikaM mUJchitaM sUtaM maricaM hiGgu jIrakam / pakAveM aura phira harekI guThalI nikAla deM aura pratikarSa vacAzuNThi tatsarvamArkava dravaiH // kucaleko chIla DAleM tathA usake bhItarakI pattI bhI dinaM piSTvA lihenmAsaM madhunA vahnidIptaye / nikAla deM / tadanantara donoMko pIsa leM aura hIMga, kakaM bhakSayeccAnu dADimaM nAgaraM guddaiH|| bAyabiDaMga, seMdhAnamaka, kAlAnamaka, sAMbhara, desI / mUJchita pArada ( kajjalI yA rasasindUra ) ajavAyana, khurAsAnI ajavAyana, ajamoda, soMTha, / 5 tole tathA kAlI miraca, hIMga, jIrA, baca aura For Private And Personal Use Only
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org - bhaiSajya ratnAkaraH [ 666 ] sAMThakA cUrNa 1 / - 1 / tolA lekara sabako bhaMgareke rasameM 1 dina ghoTa kara 1-1 mAzekI goliyAM banA leM | bhArata inheM zahadake sAtha sevana karanese agni dIpta | hotI hai / anupAna -- auSadha khAneke pazcAn anAradAnA, sAMTha aura gur3a kA cUrNa samAna bhAga mizrita 1 / tolA khAnA cAhiye / (4943) bhasmAmRtarasa: (2) ( rase. ci. ma. / a. 9 ) dhAnyAbhraM sUtakaM tulyaM mardayenmAraka dravaiH / dinaikaM tilakalkena paTaM liptvAtha vartikAm || kRtvaiva tasya tailena vilipya ca punaH punaH / prajvAlya tAmadhaH pAtre satailaM pAradaM pacet // sa dinaM bhUdhare pako bhasmIbhavati nAnyathA / yojito rasayogezastattadrogaharo bhavet // manaM khalve'sya vizeSAdanikArakaH / atra prakaraNe vakSye zuddha mRtasya mArikAH // auSadhIryAH samastA vA vyastA'vyastA dshottraaH| yojitA ghnanti devezi sUtaM gandhaM vinApi tAH // meghanAdo vajravallI devadAlI ca citrkm| balA zuNThI jayantI ca karkoTI tumbikA tathA // kaTutumbIkanda rambhAkandavAraNazuNDikAH / koSAtakyasRtAkandaM kanyakA cakramarddakam // sUryAvarttaH kAkamAcI guJjA nirguNDikA tathA / lAGgalI sahadevI ca gokSuraH kAkatumbikA || jAtI lajjAlupake haMsapAdabhRGgarAjakam / brahmavIjaM ca bhUdhAtrI nAgavallI varI tathA / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ bhakArAdi snudharkadugdhaM tulasI dhattUro girikarNikA / gopAlI paTumetAbhirvabhUtAgataM pacet // grAvA dagdhAspuSA dagdhA dagdhA vlmiikmRttikaaH| lohakiTTaM ca ghasrArddhamAjakSIreNa mardayet // nRkezazaNasaMyuktA vajrabhUSA ca tatkRtiH // dhAnyAka aura zuddha pArA barAbara barAbara lekara donoMko 1 dina mAraka oSadhiyoMke rasameM kharala 1. kareM phira usameM samAna - bhAga tilakI piTTI milAkara 1 dina ghoTeM aura usakA svaccha vastrapara lepa karake usakI battI banAveM / isako tilake telameM acchI taraha tara karake usake eka siremeM Aga lagA deM aura dUsare sireko cimaTe Adise pakar3a kara battIko ulaTA laTakA deM tathA usake nIce cInI yA kAMcakA pAtra rakha deN| isa pAtrameM jo pAradayukta taila ikaTThA ho jAya use mUSA meM banda karake 1 dina bhUdhara yantrameM pakAveM / isa kriyAse ita bhasma bana jAyagI / rogocita anupAnake sAtha sevana karAnese yaha samasta rogoM ko naSTa karatI hai / yadi ise tapta khalvameM mardana kara liyA jAya to isakI jaTharAgnivarddhaka zakti atyadhika bar3ha jAtI hai / yahAM prasaMgavaza pArekI mAraka oSadhiyoM ke nAma bhI likhate haiM / ina oSadhiyoMke yogase gandhakake binA bhI pArekI bhasma bana jAtI hai / kAMTe vAlI caulAI, har3ajor3I, viMDAla, cItA, kharaiTI, soMTha, jayantI (jaita), kakor3A, kar3avI For Private And Personal Use Only
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [667] tumbI, kar3avI tUMbIkI jar3a, kelekA kanda, hAthIsuMDI, ! bhAga lekara sabako acchI taraha kharala karake turaI, guDUcIkanda, gvArapAThA, pamAr3a, hulahula, rakkheM / makoya, guMjA, saMbhAla, kaliyArI, sahadevI, gokharu, / ise 5 rattIkI mAtrAnusAra adarakake rasake kAkaMnAsikA, camelI, lajjAlu, karelA, haMsapadI, | sAtha denese sannipAta jvara naSTa hotA hai| bhaMgarA, DhAkake bIja, bhuIAmalA, pAna, zatAvara, bhAgottaraguTikA thUharakA dUdha, AkakA dUdha, tulasI, dhatUrA, koyala, - (bhAgottaravaTakaH ) gopAlI aura seMdhA namaka / babbUlAdiguTikA pra. saM. 4733 dekhiye| ina saba yA inameM se dasa yA tatodhika | (4945) bhAnucUDAmaNirasaH oSadhiyoMke sAtha dhoTakara vajramUSAmeM pakAnese pAreko (rase. sA. saM. / jvara.) bhasma ho jAtI hai| suvarNa rasasindUraM pravAlaM vaGgameva ca / vajramUpAnirmANa vidhi--cUnA, jale huve | lauha tAmra tejapatraM yamAnIM vizvabheSajam / / tuSa, jalI huI bamIkI miTTI aura maNDUra samAna | saindhavaM maricaM kuSThaM khadiraM dviharidrakam / bhAga lekara sabako 2 pahara taka bakarIke dUdhameM rasAJjana mAkSikaJca samabhAgazca kArayet / / kharala karake usameM kaiMcI se bArIka bArIka kaTe huve bAriNA vaTikA kAryA rktidvyprmaanntH| manuSyake bAla aura sana milA deM aura phira isa | bhakSayetmAtarutthAya sarvajvarakulAntakRt // masAlekI mUSA banAveM / ise vajramUSA kahate haiN| ___ suvarNabhasma, rasasindUra, mUMgA bhasma, baMgabhasma, (4944) bhasmezvaracUrNam lohabhasma, tAmrabhasma tathA tejapAta, ajavAyana, (bhasmezvararasaH ) seTha, seMdhAnamaka, kAlImiraca, kUTha, khairasAra, haldI, ( rase. sA. saM.; bhA. pra. / jvara.; rase. ci. ma. / dAruhaldI aura rasautakA cUrNa tathA sonAmakkhI a. 9; ra. kA. dhe.| a. 1; ra. ma. / a. 6; bhasma samAna bhAga lekara sabako pAnIke sAtha ghoTa ra. rA. su. / kaphavarA.; vR. yo. t.|| kara 2-2 rattIkI goliyAM bnaaveN| ta. 59) ___ inheM prAtaHkAla sevana karanese samasta prakAbhasma SoDazaniSkaM syAdAraNyopalakodbhavam / rake jvara naSTa hote haiN| niSkatrayazca maricaM viSaniSkaJca cUrNayet / / ayaM bhasmezvaro nAma sanipAtanikRntanaH / / (4946) bhAskarAmRtAbhram paJcaguJjAmitaM khAdedAIkasya rasena tu|| (bhai. ra. / amlapittA.) arane upalAMkI bhasma 16 bhAga, kAlImirca | vAsAmRtAkezarAjaparpaTInimbabhRGgakam / kA cUrNa 3 bhAga, aura zuddha bachanAgakA cUrNa 1 / mustaM vRzvIrabahatI vaattyaalkshtaavrii|| For Private And Personal Use Only
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [668] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [bhakArAdi eSAM sattvaiH malonmuktairmarditaM vimlaabhrkm| / marditaM hi tadanu tAmranirmite sahasrapuTitaM tatra zatAvaryA rasaM kSipet // dhArayeca sakalaM hi sampuTe / vAradvAdazakaM dattvA vaTikAM kArayedbhiSak / mRtasnayA ca pariveSTaya sampuTa bhAskarAmRtanAmedamamlapittaM niyacchati // pAcayezca satataM dRDhAminA / zUlamannadravaM zUlaM zUlaJca pariNAmajam / / yAmayugmamitameva mAtrayA chadi hallAsamaruciM tRSNAM kAsazca durjayam // yantrake hi kuru zItalaM svayam / hRdgrahaM kAmalAM raktapittaM yakSmANameva c| / jAyate'tiruciro mahAraso dAhaM zothaM bhrami tandrAM visphoTaM kuSThameva c| pUrvavadbhavati bhaaskrodyH|| zvAsaM mUcrchAzca mandAgniM yakRtplIhodaraM tthaa|| | citrakAkarasena yojito sahasrapuTI abhrakabhasmako bAsA, giloya, raajykssmkphvaatnaashnH|| kAlA bhaMgarA, pittapApar3A, nImakI chAla, sapheda | zuddha haratAla, zuddha sonAmakkhI, zuddha gandhaka, bhaMgarA, nAgaramothA, sapheda punarnavA, banabhaNTA, kharai- | zuddha pArA, zuddha manasila aura kasIsa samAna bhAga TIkI jar3a aura zatAvarIke svarasa meM 1-1 dina lekara prathama pAre gandhakako kajjalI banAveM aura ghoTakara antameM zatAvarake rasakI 12 bhAvanA dekara phira usameM anya oSadhiryA milAkara sabako bAsA, (1-1 rattIkI ) goliyAM banA leN| adaka aura tulasIke rasameM eka eka dina ghoTainake sevanase sAdhAraNa zUla, annadrava zUla, kara golA banAveM aura use tAmrake sampuTa meM banda pariNAma zUla, chardi, jI micalAnA, aruci, tRSNA, | karake usapara 4-5 kapaDamiTTI karake lavaNayantra kaSTasAdhya khAMsI, hRdgraha, kAmalA, raktapitta, rAja meM 2 pahara taka tIvAgnipara pakAveM / jaba yantra yakmA, dAha, zotha, bhrama, tandrA, bisphoTaka, kuSTha, svAMga zItala ho jAya to sampuTameM se auSadhako zvAsa, mUrchA, mandAgni, yakRt, plIhA aura udara nikAlakara pIsakara rkkheN| roga naSTa hote haiN| ise adraka aura cIteke rasake sAtha sevana (4947) bhAskaro rasaH (1) karanese rAjayakSmA,kapha aura vAyu naSTa ho jAtA hai| (ra. pra. su. / a. 8) ( mAtrA-1-2 rattI) tAlaM tApyaM gandhakaM sUtakaM ca | (4948) bhAskaro rasaH (2) zilAI vai khecaraM cetsamaM hi / (mai. ra. / agnimAndyA.; ra. rA. su. / ajIrNA.) cUrNa kRtvA cATarUSeNa madhu viSaM mUtaM phalaM gandhaM tryUSaNaM TaGgajIrakam / sANaivaM saurasAyA rasena // J ekaikaM dviguNaM lauha zaGkhamabhraM varATakam / / For Private And Personal Use Only
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] tRtIyo bhAgaH 669] sarvatulyaM labaGgazca jambIrairbhAvayedbhiSak / / inake sevanase pAcana vikArase utpanna huvA saptavAsaraparyantaM tataH syAdrAskaro rsH|| | zUla naSTa hotA hai tathA apAna vAyu khula jAtA hai| gunAdvayapramANena vaTI kuryaadvickssnnH|| / (1950) bhiSabhArasaH tAmbUlIdalayogena vaTI saJcaya bhakSayet // (vR. yo. ta. / ta. 59) zUlarogeSu sarveSu vimuucyaammimaanyke| rasaM gandhakatAnaM ca nAgaM varSa virSa tathA / / sayo vahikaro oSa candranAthena bhASitaH // | jepAla svarNabIjAni samabhAgAni kArayet / ___ zuddha bachanAga viSa, zuddha pArA, haraM, baher3A, AIke saptabhAvyAni saptabhAvyAni citrake // AmalA, zuddha gandhaka, sAMTha, mirca, pIpala, suhAgekI | nirguNDayAM saptabhAvyAni siddho'yaM khIla aura jIrA eka eka bhAga tathA lohabhasma, bhissbhaarsH| (2) zaMkhabhasma, abhrakabhasma aura kaur3I bhasma 2-2 | guAmAtrapramANena vttkaankaaryetttH|| bhAga tathA lauMga ina sabake barAbara lekara prathama baTImekAM prayuaAta zRGgaberarasena tu / pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM | sarvajvaraharA jJeyA yAmamAtraM tu zAmyati / / anya oSadhiyoMkA mahIna cUrNa milAkara sabako zuddha pArA, zuddha gandhaka, tAmrabhasma, sIsAsAta dina taka jambIrI nIbUke rasameM dhoTakara 2-2 bhasma, baMgabhasma, zuddha vachanAga viSa, zuddha jamAlarattIkI goliyAM banA leN| goTA aura zuddha dhatUreke bIja samAna bhAga lekara inameMse 1-1 golI pAnameM rakhakara cabAnese | prathama pAre gandhakakI kajjalI banA leM aura phira samasta prakArake zUla, haijA aura agnimAMdyAdi roga | usameM anya oSadhiyoMkA mahIna cUrNa milAkara naSTa hokara zIghra hI agni dIpta ho jAtI hai|| sabako adaraka, cItA aura saMbhAlake rasakI 7-7 (4949) bhAsvavaTI bhAvanA dekara 1-1 rattoko goliyAM banA leN| (vai. ra. / zUlA.) inameMse 1-1 golI adarakake rasake sAtha garalahutabhugvizvAjAjIvacoSaNahiGgabhi- sevana karane se samasta jvara 1 paharameM hI naSTa vidhivimRditai drAvaiguTIharimanyavat / / ho jAte haiN| harati vividhaM bhuktAzUla tathAnilamUDhatA- (4951) bhImaparAkramarasa: manalaviratiM saiSA bhAsvaTI bhuvi vizrutA // (ra. ra. sa. / u. a. 17; ra. rA. su. / pramehA.) zuddha vachanAga viSa, cItAmUla, sAMu, jIrA, | tulyAbhyAM rasagandhAbhyAM kRtvA kajjalikA baca, kAlI miraca aura bhunI hui hIMga samAnamAga lekara sabakA cUrNa karake use 1 dina bhaMgareke rasameM drAvayitvA''yase pAtre mRdumA badarAminA / / ghoTakara caneke barAbara goliyAM banA leN| | nirutyamaSTamAMzena sIsabhasma vinikSipet / tryaham / For Private And Personal Use Only
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [670] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [bhakArAdi saMmizraya kadalIpatre nikSipya tadanantaram / / kalkake rasameM tathA nirmalIkI jar3ake kAtha aura AkRSya paripiSvAtha siisbhsmprmaanntH| nImake pattoMke svarasameM 1-1 dina ghoTakara sukhA kAntAbhrasattvayorbhasma rAjAvartakabhasma ca // leM / tatpazcAt sAta bhAvanA triphalAke kAthakI parizuddhaM ca gomUtre zilAjatu nidhAya ca / lohapAtrameM dekara usameM usake barAbara bhune huve khalve nikSipya tatsarvaM yatnena parimardayet // aMkola bIja aura kIkarake goMdakA samAna bhAga tulyguaangkliibiijcuurnnklkotthvaarinnaa| mizrita cUrNa milAkara acchI taraha ghoTakara rakhakheM / katakAdhikaSAyeNa nimbapatrarasena ca // | ise bAsI pAnIke sAtha 6 rattIkI mAtrAnutataH saMzoSya saJcUrNya kSiptvA lohasya bhaajne| sAra sevana karanese samasta prameha naSTa hote haiM / triphalAnAM kaSAyeNa saptadhA paribhAvayet // (4952) bhImamaNDUravaTaka: adAlIbIjabarbaraniryAso bhRssttcuurnnito| (vR. yo. t.| ta. 95; yo. ra.va. se.; ca. d.| samau rasasamau kRtvA rasena saha mardayet // pari gAmazUlA.; vR. ni. ra.; ga. ni. / zUlA.; iti siddharasaH so'yaM bhvebhiimpraakrmH| vR. mA. / pariNAmazUlA.; ra. kA. dhe. / nAmataH sarvamehano dRssttprtyykaarkH|| a. 21) valladvayamito grAhyo jalaiH paryuSitaiH saha / yavakSAraH kaNA zuNThI kolagranthikacitrakAt // pathya mehocitaM deyaM vajyaM sarva vivrjyet|| | pratyeka palamAdAya prasthaM lohasya kitttttH| zuddha pArada aura zuddha gandhaka samAna bhAga | zanaiH pacedayaH pAtre yAvarvIpalepanam // lekara donoMko tIna dina taka ghoTakara atyanta | dattvA'STaguNagomUtraM kittttaacchuddhaadvickssnnaiH| bArIka kajjalI bnaaveN| tto'kssmaatraanvttkaanyojyetsptraatrtH|| | AdimadhyAvasAneSu bhojanasyocitasya vai / tadanantara ise ghRta lage huve lohapAtrameM berIkI sa bhImavaTako hyeSa prinnaamrugntkH|| mandAgnipara pidhalAveM aura phira usameM kajalIkA javAkhAra, pIpala, sAMTha, bera, pIpalAmUla aura AThavAM bhAga sIsekI niruttha bhasma milAkara use / cItA 5-5 tole tathA zuddha maNDUra 1 sera lekara gAyake gobara para phaile huve keleke pattepara DAla deM sabakA mahIna cUrNa banAkara usameM 8 sera gomUtra aura usapara dUsarA pattA Dhakakara use gobara se dabA milAkara lohekI kar3hAI meM pakAveM / jaba gAr3hA ho deM jaba vaha svAMga zItala ho jAya to parpaTIko jAya to 11-1 / toleke gole banA leN| nikAlakara pIsa leM aura usameM kAntalohabhasma, inameMse 1-1 golA bhojanake Adi, madhya abhrakasatva bhasma, rAjAvartabhasma tathA gomUtra meM zuddha | aura antameM 7 dina taka sevana karanese pariNAmazilAjIta; pratyeka sIsekI bhasmake barAbara milAveM| zUla naSTa ho jAtA hai| aura phira use guJjA tathA aMkolake bIjeAMke / (vyavahArika maatraa--1||-2 maashe|) For Private And Personal Use Only
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam] tRtIyo bhaagH| [671] (4953) bhImarudrorasaH (1) / zuddha manasila, zuddha haratAla, kAlI miraca, ( rase. sA. saM.; ra. rA. su.; ra. caM.; bhai. r.| zuddha saMkhiyA, zuddha hiMgula, apAmArga ( ciraciTe) viSA; ra. ra.; dhanva. / viSA.) | kI jar3a, dhatUrekI jar3a, kanerakI jar3a aura sirasakI sUtarAjasya tolaika gandhakasya tathaiva c| | jar3akA cUrNa samAna bhAga lekara sabako ekatra abhrAtkarSa tato deyaM tolaikaM kAntalauhakam // | dhoTakara use rudrAkSa aura koyalake rasakI 100paroktenauSadhenaiva bhAvayecca pRthak pRthak / 100 bhAvanA dekara mUMgake barAbara goliyAM vishaalaahhtiibraahmiisaugndhikmudaaddimaiH|| | banA leN| markaTayAzcAtmaguptAyAH svarasena pRthaka pRthak / sAMpake kATe huve manuSyako, aura jisane etadraktikamAnena vaTikAM kArayebhiSak / / viSa pI liyA hai use yadi behozI ho gaI ho vaTImekAM bhakSayitvA pibecchiitjlnttH|| aura indriyAM apanA kAma na karatI ho to ye bhImarudro raso nAma cAsAdhyamapi sAdhayet / / goliyAM khilAnese viSa naSTa hotA aura punaH cetanA kukkurasya zRgAlasya viSaM hanti sudustaram // | A jAtI hai / zuddha pArA, zuddha gandhaka, abhrakabharama aura | (4955) bhuktadrAvIrasaH kAntalohabhasma samAna bhAga lekara sabakI kajjalI (yo. ra. / ajIrNA. ) banAkara use 1-1 dina indrAyanamUla, banabhaNTA, dvau kSArau TaGkaNaM mUtaM lavaGgaM lavaNatrayam / brAhmI, kamala, anAra, ciraciTA (apAmArga) aura pippalI gandhakaM zuNThI marIcaM palasammitam / / kA~cake rasameM dhoTakara 1-1 rattIkI goliyAM karSamekaM viSaM dattvA sUkSmacUrNAni kArayet / banA leN| ___ inameMse nitya prati 1-1 golI zItala arkadugdhasya dAtavyA bhAvanA saptavAsaram / / | antadhamaM gajapuTe paktvA zItaM samuddharet / jalake sAtha sevana karAnese pAgala kutte aura gIdar3akA viSa naSTa ho jAtA hai| tato lavaGgamaricasphaTikInAM palaM palam / / sarva samparya dRDhavad dRDhabhANDe nidhApayet / (4954) bhImarudro rasaH (2) sAyaM guJjAdvayaM khAdemuktaM drAvayati kSaNAt // (bhai. ra. / viSA.) punarbhojanavAJchAM ca janayetmaharopari // manaH zilAlamaricairdAruNA daradena ca / apAmArgasya hemnazca hymaarshiriissyoH|| javAkhAra, saJjIkhAra, suhAgA, zuddha pArada, mUlai rudrAkSatoyena viSNukAntAmbunA ttH| lAMga, seMdhA namaka, kAlA namaka, sAMbhara, pIpala, zatadhA bhAvitaiH kuryAda vATikA mudgsmmitaaH|| zuddha gandhaka, sAMTha aura kAlImirca 5-5 tole vyAladaSTaM pItaviSa nirindriyamacetanam / aura zuddha bachanAga viSa 1 / tolA lekara prathama punaH saJjIvayedeSa bhImarudrAbhidho rsH|| | pAre gandhaka kI kajjalI banAveM aura phira usameM For Private And Personal Use Only
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 672 ] anya oSadhiyAMkA cUrNa milAkara use sAta dina taka Akake dUdhameM ghoTeM aura phira zarAvasampuTameM banda karake gajapuTameM phUMka deM / jaba vaha svAMga zItala ho jAya to auSadhako nikAlakara pIsa kara usameM 5-5 tole lauMga, kAlI mirca aura phaTakIkA cUrNa milAkara acchI taraha ghoTakara rakkhe / isameMse 2 rattI auSadha sAyaGkAlake samaya khAnese bhojana turanta paca jAtA hai aura 1 pahara bAda phira bhojanakI icchA ho jAtI hai / (4956) bhuktottarIyAvaTI (ra. rA. su. / ajIrNA.) bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / lagabhaga bhaktavipAkavaTI saM. 4935 ke samAna hai / kevala itanA antara hai ki isameM haritAla aura abhrakake sthAnameM tAmra bhasma par3atI hai tathA bhAvanA dravyoMmeM tulasIko jagaha jyotiSmatI likhI hai aura guNoMmeM nimna likhita sloka adhika likhe haiM: visa vAtakaphAnubandhe bhakSayettAM vaTIM prAyo lavaGgena niyojitAm // bhaktottarIye bahubhojane vA AmAnubandha ciramandavahau / zothore mehagadepyajIrNe // zule tridoSe prabhave jvare ca samyak vaTIM bhuktavipAkasaMjJA / sukhaM vipacyAzu narasya koSThaM muhurmuhurvAvchati bhojanaM ca // arthAt inameM se 1-1 golI lauMgake cUrNake sAtha sevana karanese adhika kiyA huvA bhojana bhI Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ bhakArAdi zIghra hI paca jAtA hai aura bAra bAra bhUkha lagatI hai / inake sevanase AmavikAra, purAnI mandAgni, kabja, vAtakaphaja zothodara, prameha, ajIrNa, zUla aura sannipAta jvara naSTa hotA hai / (4957) bhUtanAtha bhairavarasaH (ra. kA. dhe. 1 a. 1) AkAzavallIrasato rasaM SoDhA vibhAvayet / bRhatIphala dravaistAlo munivibhAvitaH // SadbhAgapramitaM saumyaM dhUrtAtpaJcadazadravaiH / caturaMzASTaGkaNasya zivAkSeNa vibhAvanAH // SaTjaipAlAhi phenAMzA lavaGgamaricAni ca / zivanetrapuTaistredhA vacA brAhmI ca bAkucI // tritryaMzA bhRGgarAjasya daded dvAdaza bhAvanAH / nimbakASThena ghRSTo'yaM bhUtanAthAdibhairavaH / / tattadrogAnupAnena sarvajvaraharo mataH // (1) 1 bhAga pAreko 6 roja taka akAsa dah sameM ghoTeM | (2) 1 bhAga haratAlako banabhaNTeke phaleki sameM ghoTeM / (3) 6 bhAga saMkhiyeko 15 dina dhatUreke rasameM ghoTeM / (4) 4 bhAga suhAgeko rudrAkSake rasa meM ghoTa leM / (5) jamAla goTA aura aphIma 6 - 6 bhAga tathA viga aura kAlI mirca kA cUrNa 3-3 bhAga lekara sabako ekatra milAkara use baca brAhmI aura bAbacIke rasako 3-3 bhAvanA deM / For Private And Personal Use Only
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasamakaraNam ] anta meM uparokta pAMcoM yoga ko ekatra milAkara use 12 bhAvanA bhaMgareke rasakI nImake soTese ghoTakara deM / tRtIyo bhAgaH / ise yathocita anupAna ke sAtha sevana karAne se samasta jvara naSTa hote haiM / (4958) bhUtabhairava cUrNam ( mAtrA - AdhI rattI / ) noTa -- isa prayoga meM 5 vAM bhAga saMkhiyA par3atA hai ata eva atyanta sAvadhAnI pUrvaka sevana karAnA cAhiye / ( jvarAGkuzarasaH, tAlAGko rasaH ) 1---isa rasake dravyAMkA parimANa bhinna bhinna pranthoMmeM bhinna bhinna hai| vai. ra. aura . ni. ra. meM haratAla 1 bhAga, nIlA thothA 2 bhAga aura zuktimasma 6 bhAga likhI hai tathA dhatUreke rasakI bhAvanA dekara goliyAM banAne ke liye likhA hai / bhaiSajya ratnAvalI meM haratAla 2 bhAga, nIlAthothA 1 bhAga aura zukti bhasma 4 bhAga likhI hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [673 ] zuddha haratAla aura motIkI sIpa 9-9 tole tathA zuddha nIlA thothA ( tuttha ) 2 tole lekara sabako 1 dina ghIkumAra ( gvAra pAThA) ke rasameM ghoTakara sukhAkara zarAvasamTameM banda karake gajapuTameM phUMka deN| jaba puTa svAMgazItala ho jAya to auSadhako nikAla kara pIsa leM / isameM se prAtaH kAla 1 rattI davA mizrIke sAtha khilAnese zIta jvara 1 hI dinameM jAtA rahatA hai| isase kisI kisIko vamana ho jAtI hai| aura kisIko nahIM bhI hotI / pathya-dopaharako bhAta tathA zikharana khAnI ( ra. caM. / jvara.; bhA. pra. ma. khaM. jvarA.; vai. ra. / jvarA.; vR. ni. ra. / jIrNajvarA ; ra. rA. su.; bhai. ra. / jvarA . ) tAlakaM zuktikA cUrNa tulyaM tatrobhayorapi / navamAMzaM tu tutthaM syAnmardayetkanyakAdravaiH // tat saMzuSkamupalairvanyairgajapuTe pacet / zItaM tat peSayeccUrNa guAmAtraM sitAyutam // prabhAte bhakSayettena yAti zItajvarakSayam / vAntarbhavati kasyApi kasyApi na bhavatyapi // saptASTau nava tintiDIyakaphalAtkAThillakAnAM ekena divasenaiva zItajvaraharaM param / madhyAhnasamaye pathyaM bhaktaM zikhariNI tathA // cAhiye / (4959) bhUtabhairavarasaH (1) rase. (ra. caM.; ra. sA. sa.; ra. rA. su. / kuSThA.; ci. ma. / a. 9; ra. ci. ma. / sta. 2; ra. kA. dhe. / kuSThA. 40.) zuddhaM paMcadazAtra tAlaka mitaM zuddhaM ca SaT For Private And Personal Use Only gandhakaH / daza // huNDArkapayobhireva satataM saJcaryaM tadbhAvayet / rohItasya jaTArasena mRditaM zlakSNaM tataH khalitam // ekIkRtya samastametadapi taTTaGkekametajjayet / pazcAdvAsavizuddhavArisahitaM kiJcicca tatpIyate / / tAmbUlaM zazikhaNDamaNDitavaTImizraM tataH svApayet /
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - - [974] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [bhakArAdi zayyAyAM mRgalocanAparibhRtau karmANi .. inameM se 1 golI khAkara Uparase thor3A svaccha sampAdayet / / / zItala jala pInA cAhiye aura usake pazcAt kapUra deha vIkSya sukhaM mukhaM na virasaM vijJAya. yukta pAna khAkara so rahanA cAhiye / uThane para samyaka sudhiiH| | yadi zarIra svastha ho aura mukha virasa na ho to chAgIdugdhamihApi taM nanu dinaM supta bakarIkA dUdha pInA cAhiye / ca tatpAyayet / / isI prakAra nitya prati kucha dinoM taka yaha nityaM nityamidaM karoti niyataM sarvoSadhairvarjitam / auSadha sevana kA jAya to nIlA, pIlA, lAla, sapheda, sAmagrAmasamagramagrimataraM nIlaM ca pItAruNam // atyanta. prabaddha Ara kamiyoM se paripUrNa Adi zvetaM sphItamanalpakaM bhRzamati prAyaH samasta prakArake kuSTha naSTa ho jAte haiN| krimivyAkulam / yaha rasa samasta vAtavyAdhiyoM ko aura gandhAlipramitaM khaTIkasadRzaM kuSThaM ca cotsAdhanam / / vizeSataH kaphaja kuSThako naSTa karatA hai / aSTASTAdazabhUtabhairava iti khyAtaH kSitA hanti ca / / vAtavyAdhinikRntanaH kaphakRtAn isake atirikta yaha bhayaGkara santApa yukta kuSThAnvizeSAnayam // jvarako bhI naSTa karatA hai| hantIti jvaramugrarUpamadhikaM dAhAbhidhAnAmayam / isake sevanase samasta kuSTha naSTa hokara zarIra kuryAdrapamanArajaguNabhRd bhaMgAspadaM vigraham // atyanta svarUpavAna ho jAtA hai| evaM samAsAtkurute samAna pathyaM ca tathyaM pathya--ghRta, bhAta aura dUdha athavA kevala ___sakalaM karoti / dUdha / bhuJjIta bhaktaM satataM prayuktaM ghRtaM zRtaM vA, bhUtabhairavarasaH (2) vikRtaM tadeva // (ra. kA. dhe. / apasmArA. 5; dhanva. / apasmArA. svacchandadugdhena mukhena jagdhaM pathya bhA. pra. ma. khaM.; ra. rA. su.; rase. sA. saM.; ra. __ tadetatpravadanti sntH| ra.; yo. ra. / apasmArA.; vR. yo. ta. |t. kuSThaM tu duSTaM ca nirAkaroti gAtraM ca ___kuryAcchubhagandhayuktam // 88; vR. ni. ra. ! unmAdA.; yo. zuddha haratAla 15 bhAga, zuddha gandhaka 6 bhAga t.| ta. 39) navIna imalI 7 yA 8 bhAga aura karelA 10 bhAga | caNDabhairavarasa prayoga saMkhyA 1872 dekhiye| lekara sabako ekatra kharala karake sehuNDa (thUhara- kucha granthoM meM to isa bhUtabhairavakA pATha bilakula seMDa) aura Akake dUdha tathA ruher3ekI jar3ake kAtha usake samAna hI hai aura kucha meM rasAJjanake sthAna kI 1-1 bhAvanA dekara 1-1 TaGkakI goliyAM meM sroto'jana aura gomUtrake sthAnameM manuSyakA banA leN| mUtra likhA hai tathA sevana-vidhi isa prakAra likhI For Private And Personal Use Only
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasaprakaraNam ] hai:-isameM se 1 mAzA rasa ghIke sAtha khilAkara | Uparase sAMTha, mirca, pIpala, hIMga, ghI, manuSya kA mUtra aura kAlA namaka milAkara pilAveM / ise bhUto nmAda meM dhatUre ke 5 naga bIjeoMko dhImeM milAkara usake sAtha khilAnA cAhiye / (4960) bhUtAGkuzarasa: (1) (ra. ra. ra. rA. su. 1 / kAsA ; yo. ci. ma. / a. 7; ra. ra. sa. u. a. 13; 2. kA. dhe. 2 | kAsA. ) tRtIyo bhAgaH / zuddhasUtasya bhAgaikaM dvi bhAgaM zuddhagandhakam / bhAgadvayaM mRtaM tAmraM maricaM dazabhAgakam // mRtAbhrasya caturbhAgaM bhAgamekaM viSaM kSipet / bhUtAGkuzasya bhAgaikaM sarvamamlena bhAvayet // soyaM bhUtAGkuzo nAma yAmaikaM bAtakAsa jit / anupAnaM lihetkSaudrairvibhItakaphalatvacam // inameMse 3-4 golI khAkara Uparase chAlakA cUrNa zahada meM milAkara cATane se khAMsI 1 pahara meM hI naSTa ho jAtI hai / zuddha pArA 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga, tAmrabhasma 2 bhAga, kAlI mircakA cUrNa 10 bhAga, abhraka bhasma 4 bhAga. aura zuddha bachanAga tathA dhatUre ke bIjoMkA cUrNa 1- 1 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadhAMkA cUrNa milAkara sabako nIbU ke rasameM ghoTakara 1-1 ratI kI goliyAM banA leM / baher3e kI | vAtaja 12. rA. su. aura ra. ra. sa. meM gaMdhaka 1 bhAga, tAmra bhasma 3 bhAga aura kAlImirca 5 bhAga likhI haiN| 2 - rasakAmadhenu meM gandhaka 1 bhAga aura tAmra 3 bhAga likhA hai| Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [675 ] ( 4961) bhUtAGkuzarasa: (2) ( ra. ra. ra. sA. saM.; ra. rA. su. bhai.ra.; 1 . ca.; dhanva. | unmAdA.) sUtAyastAbhramabhraJca muktAM cApi samaM samam / sutapAdottamaM vajraM zilAgandhakatAlakam // tutthaM rasAJjanaM zuddhamabdhiphenaM zilAJjanam / paJcAnAM lavaNAnAJca pratibhAgaM rasonmitam // bhRGgarAjacitravIdugdhenApi vimarddayet / dinAnte piNDikAM kRtvA ruddh| gajapuTe pacet // bhUtAGkuzo raso nAma nitthaM guJjAdvayaM lihet / Ardrakasya rasenApi bhUtonmAdanivAraNam // pippalyAktaM pibeccAnu dazamUlakaSAyakam / svedayetkaTutumbyA ca tIkSNaM rUkSaJca varjayet // mAhiSaJca ghRtaM kSIraM gurvannamapi bhakSayet / abhyaGgaH kaTutailena hito bhUtAGkuze rase // zuddha pArada, lohabhasma, tAmra bhasma, abhrakabhasma aura motI bhasma 1 - 1 tolA, hIrAbhasma 3 mAzeaura zuddha manasila, zuddha gandhaka, zuddha haratAla, zuddha tUtiyA, rasauta, samudrajhAga, kAlA suramA, seMdhAnamaka, sacala (kAlA namaka), biDalavaNa, samudra namaka, aurasAMbharanamaka 1 - 1 tolA lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAMkA mahIna cUrNa milAkara sabako 1-1 dina bhaMgareke rasa, cIte kAtha aura thUhara ( seMDa--sehuMDa ) ke dUdhameM ghoTakara golA banAveM aura use zarAvasampuTameM banda karake gajapuTameM phUMka deN| jaba svAMga zItala ho jAya to auSadhako nikAlakara pIsaleM / 1 - me. ra. meM. abhrakake sthAnameM cAMdI bhasma likhI hai / For Private And Personal Use Only
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [676 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [bhakArAdi - isameMse 2 rattI auSadha adrakake rasake sAtha / isameM se 1 mAzA auSadha zahadake sAtha caTAkara Uparase pIpalakA cUrNa milAkara dazamUlakA | cATakara Uparase hIMga, sazcala (kAlA namaka), seTha kAtha pilAnese unmAdaroga naSTa ho jAtA hai| aura baheDAkA cUrNa garma pAnIke sAtha pInese vAtaja isa rasake sevanakAlameM rogIko kar3avI zUla naSTa hotA hai| tUMbIke kAthakI bhApa denI caahiye| (4963) bhUnimbAdiguTI pathya-bhaiMsakA dhI aura dUdha tathA bhArI (pR. ni. ra. / pANDu.) padArtha khAne cAhiye aura zarIrapara sarase ke tailakI bhUnimbAbdapaTolanimbakaTukAdA/viDApatAmAliza karanI caahiye| vAsAkSAmalakAmayAmarakaNAvizvauSadhaizcUrNitaH / apathya-tIkSNa aura rUkSa padArthoM kA tyAga tulyaiH parpaTacUrNitaH sadahanaiH sallohacUrNAkaiH karanA caahiye| kartavyA madhusaMyutA ca guttikaapaannddvaamygraahhaa|| (1962) bhUdAro rasaH cirAyatA, nAgaramothA, paTola ( paravala ), (ra. ra. / zUlA ) nImakI chAla, kuTakI, dAruhaldI, bAyabiDaMga, zuddhasUtaM samaM gandhaM mRtArkAro mnHshilaa| giloya, vAsA, baher3A, AmalA, harra, devadAru, pIpala saindhavaM mAkSikaM tAlaM dhattUraM hiGgu sUraNam // seTha, pittapApar3A, aura cItekI jar3akA, cUrNa tathA mahArASTrayarka nirguNDIvAsairaNDavaidinam / lohabhasma samAna bhAga lekara sabako adarakake rasameM madhu ruddhA puTe pacyAt kukkuTAkhye samuddharet // ghoTakara (2-2 mAzekI) goliyAM banA leN| aSTagujAM lihettaudai dAro vAtazUlajit / inheM zahadake sAtha sevana karanese pANDuroga hiGgu sauvarcalaM zuNThImakSamuSNAmbunApyanu // | naSTa hotA hai| zuddha pArA, zuddha gandhaka, tAmrabhasma, muNDalo- (4964) bhekarAjarasAdimodakaH habhasma, zuddha manasila, seMdhA namaka, svarNamAkSika (vai. ma. ra. / paTala 9) bhasma, zuddha haratAla, dhatUreke zuddha bIja, bhunI huI | bhekarAjarasaiH subhAvitalohayuktavarArajahIMga aura jimIkanda samAna bhAga lekara prathama pAre stulyabhAgavaTacchadodbhavabhasma cApyabhayA punH|| gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSa- | SaTpadottharasena peSitamakSamAtravinirmitam / dhiyoMkA mahIna cUrNa milAkara sabako 1-1 dina piNDamasyati pANDurogamudazcitA saha sevitm|| jalapIpala, Aka, saMbhAla, vAsA aura araNDa ke lohabhasma aura triphalekA cUrNa samAna bhAga rasameM ghoTakara golA banAveM aura use zarAvasampuTa lekara donoMko bhaMgareke rasameM ghoTakara usameM doneAMka meM banda karake kukkuTapuTameM phUMka deM evaM usake barAbara bar3ake pattoMkI bhasma aura utanA hI harrakA svAMgazItala honepara auSadhako nikAlakara pIsakara cUrNa milAkara punaH bhaMgareke rasameM ghoTakara 11-1 // surakSita rkkheN| toleke gole bnaaveN| For Private And Personal Use Only
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [677] inheM udazvita ( dahImeM barAbara bhAga pAnI / zramAdhvamArAdhyayanasvamAnasmAdvivarjayet / milAkara banAye huve takra ) ke sAtha sevana karanese | tAmbUlaM bhakSayennityaM karpUrAdisuvAsitam / / pANDuroga naSTa hotA hai| kriyA zleSmaharI yuktA vaatpittaavirodhinii| ( vyavahArika mAtrA 3-4 mAze) lavaNaM varjayedamlaM divAnidrAM tathaiva c|| bhairavanAthI paJcAmRtapapeTI rAtrau jAgaraNazcaiva strImukhAlokanaM tthaa| (ra. rA. su.; ra. ra. sa.) saptAhadvayamutkramya snAnamuSNAmbunA caret // . paJcAmRtaparpaTI prayoga saMkhyA 4282 dekhiye| | vyAyAmAcaM varjanIyaM yAvanna prakRtirbhavet / (4965) bhairavarasaH (1) evaM kRtavidhAnastu yaH karotyetadauSadham // (bhai. ra. / upadaMzA.) sa eva pAparogasya pAraM yAti jitendriyaH / zuddhasUtaM grahItavyaM dazaguJjakamAtrakam / piDakA vilayaM yAnti balaM tejazca varddhate // triguNAM zarkarAM lauhe nimbadaNDena mardayet // rujA ca prazamaM yAti granthizothazca zAmyati / yAmamAtraM tatra dadyAcchreta khadiracUrNakam / / asthAM bhavati dADharyazca AmavAtazca shaamyti|| bhairaveNa samAkhyAto raso'yaM bhairavaH svayam / / sUtatulyaM tataH kuryAnmardanAt kajjalopamam // viMzatirvaTikAH kAryAH sthApyAH godhuumcuurnnke| . zuddha zuddha pArA 10 rattI aura khAMDa 30 rattI; niHzeSa niHsRtA jJAtvA piDakAstAH klevre| inheM ekatra lohapAtra meM nIma ke DaNDe se 1 prahara bhairavaM devamabhyarcya baliM tasmai pradAya c| | ghoTeM / jaba pArada ke kaNa na dikhAI deM taba usameM vidhAya yoginIpUjAM durgAmabhyarcya ytntH|| 10 rattI zveta katthe kA cUrNa milAkara mardana kreN| vaTikAstAHprayoktavyA bhiSajA jAnatA kriyaam| mardana karate 2 jaba kajjala ke samAna hojAya divasatritayaM dadyAttisrastisro vijAnatA // taba usa sabakI bIsa golI banAveM / ina goliyoM catarthAdva kAmapayojanA ko gehUM ke ATe meM rakhadeM / jaba yaha dekheM ki evaM caturdazadinairnIrogo jAyate nrH|| upadaMzaja viSa ke kAraNa zarIra para sampUrNa piDapathyaM zarkarayA sArddhamuSNAnnaM ghRtagandhi c| kAyeM nikala AI haiM taba bhairava kI pUjA kareM tathA kuryAtsAkAMkSamutyAnaM sakRdbhojanamiSyate / / bali deM / isI prakAra yoginI tathA durgAkI pUjA jalapAnaM jalasparza na kadA ca na kArayet / | karake tatkAla ina goliyoM kA yathAvidhi prayoga duHsahAyAntu tRSNAyAmikSudADimakAdikam // karAveM / prathama tIna dina taka pratidina tIna tIna zaucakArye'pyuSNavAri vAsasA proJchanaM drutam / goliyAM sevana karAveM / cauthe dina se pratidina vAtAtapAgnisamparka dUrataH parivarjayet // eka 2 golI khilAveM / isa prakAra 14 dina meghAgame vA zIte vA kaarymetdvijaantaa| | karane se manuSya nIroga ho jAtA hai / pathya-khAMDa mukharoge tu saMjAte mukharogaharI kriyA // | tathA alpa ghRtayukta uSNa anna / yaha bhojana bhI For Private And Personal Use Only
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [678 ] bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / | 1 bAra karanA cAhiye / rogI isa auSadha ke sevana karate hue kabhI jalapAna tathA jala ko sparza bhI na kre| atyanta asahya pyAsa laganepara ganne kA rasa athavA mIThe anAra kA rasa pIne ko denA cAhiye / uSNajala dvArA zauca kriyA karake tatkSaNa vastra dvArA gudA ko zuSka kara denA cAhiye / vAtasevA, Atapa ( dhUpa) sevA tathA agni sevA ( Aga seMkanA ); atyanta niSiddha haiM / varSARtu yA zItaMRtu meM isa auSadha kA sevana karAnA uttama hai / isake sevana se yadi mukharoga hojAya to tannAzaka kriyA karanI cAhiye / parizrama, adhika calanA, bhAra uThAnA, par3hanA tathA dina meM sonA varjita hai / sadA kapUra Adi se sugandhita tAmbUlapatra pAna ) ko cabAnA cAhiye / isameM zleSma ko harane vAlI parantu vAtapittakI avirodhinI cikitsA karanI caahiye| namaka, amladravya, dina meM sonA, rAtrijAgaraNa tathA maithuna AdikA parityAga karanA ucita hai / caudaha dina auSadha ke anantara rogI garama jala se snAna kare / mAtrA meM hitakara bhojana kare / parantu jaba taka rogI prakRtisthita ( pUrNa niroga ) na ho taba taka vyAyAma Adi niSiddha hai / isa prakAra niyamAnusAra jo jitendriya auSadha sevana karatA hai usake upadaMza tathA tajjanita pir3akA, vedanA, granthizotha tathA AmavAta Adi roga naSTa hote haiM / asthiyAM dRr3ha jAtI haiM aura bala evaM teja kI vRddhi hotI hai / (4966) bhairavarasa: ( 2 ) ( ra. ra. rasA. kha. / upade. 1 ) suvarNa cAradaM kAntaM mRtaM sarvaM samaM bhavet / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ bhakArAdi zatAvaryAH ziphAdrAvairbhAvayeddivasatrayam // tridinaM triphalAkAthairmRGgadrAvairdinatrayam / bhAvitaM madhusarpibhrbhyAM bhakSayedubhairavaM rasam // mASaikaikaM varSamAtraM jIveccandrArkatArakam / mUlacUrNa zatAvaryAH kRSNAjapayasA yutam // palaikaikaM pibecAnu krAmakaM paramaM hitam || | suvarNabhasma, pAradabhasma aura kAntalohabhasma barAbara barAbara lekara sabako 3 - 3 dina zatAvara, triphalA aura bhaMgareke rasameM ghoTakara sukhAkara surakSita rakhe / isameM se nitya prati 1 mASA rasa zahada aura dhIke sAtha 1 varSa taka sevana karanese dIrghAyu prApta hotI hai 1 auSadha khAneke bAda 5 tole zatAvara kA cUrNa kAlI bakarI ke dUdha ke sAtha sevana karanA cAhiye / ( vyavahArika mAtrA -- 2 - 3 rattI / zatAvarIke cUrNakI mAtrA 3 mAze / ) (4967) bhairavarasaH (3) ( ra. ci. ma. / stava. 7 ) zuddhaM rasaM samAhRtya vedamAtrapalaM zubham / abhrakaM gandhakaM caiva tAvanmAtraM pradApayet // zvetaM sauvIrakaM cApi caturbhAgaM ca saindhavam / jambIrasya ca nIreNa mardayetsarvamekataH // nikSipya kAcakUpyAM tannirudhya cAti yatnataH / vAlukAbhiH samApUrya yAmamAtraM tataH param // agni ca kurute madhyaM tataH zItaM samuddharet / kanakasya palaM pazcAtpatraM sUkSma vidhAya tat // mAkSikasya palaM cAtra gandhakasya catuSTayam / dvayamekatra tatkRtvA gandhakaM mAkSika tathA For Private And Personal Use Only
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] tRtIyo bhaagH| [679] hemnaH patraM ca tanmadhye dhRtvA ruddhA shraavke| / (20 tole ) gandhakakA bArIka cUrNa karake usake uparyapi bhaveccAnyaH zarAvaH sandhimudritaH // | bIca meM 5 tole soneke atyanta bArIka varka rakhakuarAkhyaH puTo mukhyastatra deyaH susNytH| | kara zarAvasampuTa meM banda karake gajapuTameM phUMka svAmI taTATA bhI kAna deN| jaba puTa svAMga zItala ho jAya to sonekI sUkSma tacApi saJcUrNya pUrvamatena melpet| bhasmako nikAla leN| jvAlAmukhIrasaiH sUtaM mardayedekataH kRtam // (3) uparokta donoM auSadhoM arthAta pAradatato gavyena haviSA rasaM ca mardayedRDham / vAle yoga aura svarNa bhasmako pRthak pRthak kharala kRtvA tadgolakaM sarvaM mRnmRSAntargataM ca tat // karake ekatra milAyeM aura phira use hulahula tathA vimudraya sakalaM bhANDe mRnmaye tatra diiyte| gAyake ghImeM 1-1 dina ghoTakara golA banAkara agniM hi vAlukAbhistaM dinasaptAvadhiryathA // miTTIkI mUSAmeM banda kareM aura use bAlukAyantra agni tatra zanaiH kuryAcchItamAdAya pAradam / | meM rakhakara usake nIce 7 dina taka mandAgni vicUrNya rakSyate bhANDe rAjate vAtha kaashcne|| jalAveM / tadanantara yantrake svAMga zItala hone para guJjAmekAmato dadyAtmativAsaramuttamam / / auSadhako nikAlakara pIsakara sone yA cAMdIke kAse zvAse jvare mehe gulme duSTakSaye tathA / | pAtrameM bharakara surakSita rakkheM / vyoSeNa madhunA sAkaM rasaM guggulunaa'thvaa| ghRtena saha dAtavyaH kuSThe kAthaM varAbhavam // ise 1 rattIkI mAtrAnusAra trikuTeke cUrNa agnimAnye ca dAtavyo raktaroge mahArasaH // aura zahadake sAtha athavA zuddha gUgalake sAtha sevana karanese khAMsI, zvAsa, jvara, prameha, gulma (1) 20 tole zuddha pArA, 20 tole | aura duSTa kSaya tathA agnimAMdyakA nAza hotA hai| abhrakabhasma, 20 tole zuddha gandhaka, 20 tole sapheda suramA aura 20 tole seMdhA namaka lekara ise ghRtake sAtha khilAkara Uparase triphalAkA prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira | kAtha pilAnese kuSTa aura raktavikAra naSTa hote haiN| usameM anya oSadhiyAM milAkara sabako 1 dina / (1968) bhairavarasaH (4) jambhIrI nIbUke rasameM ghoTakara kapaDamiTTI kI huI AtazI zIzImeM bharakara usakA mukha banda kara deM (ra. rA. su.; dha (ra. rA. su.; dhanva.; ra. caM.; rase. sA. saM.: aura use bAlukA yantrameM rakhakara 1 paharakI madhyama bhai. ra. / svarabhedA.) agni deM / tatpazcAd zIzIke svAMga zItala hone rasaM gandha viSaM TakaM maricaM cavyacitrakam / para usameM se auSadhako nikAla leN| | Ardrakasya rasenaiva sammargha vaTikAM tataH // (2) 1 pala sonAmakkhI aura 4 pala ' guJjAtrayapramANena khAdettoyAnupAnataH / For Private And Personal Use Only
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - [680] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [ bhakArAdi svarabheda nihantyAzu zvAsaM kAsaM sudustaram // * | khalve kSiptvA bhAvayettu kuryAnmudganibhA vaTIm / zuddha pArA, zuddha gandhaka, zuddha bachanAga viSa, bhairavAkhyA vaTI khyAtA rasazaGkarasajJitA // suhAgekI khIla, kAlI mirca tathA cava aura cItekA | kAsavAsau nihantyeSA sarvavyAdhivinAzinI // cUrNa samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI pIpala, kAlI mirca, suhAgekI khIla, zuddha kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadhekA zaMgarapha, zuddha manasila, zuddha gandhaka, zuddha haratAla, cUrNa milAkara sabako adrakake rasameM ghoTakara 3-3 zuddha pArada, zuddha bachanAga, cAMdIbhasma aura abhraka rattIkI goliyAM banA leN| bhasma 5-5 tole lekara prathama pAre gandhakakI inheM pAnIke sAtha sevana karanese kaSTasAdhya | kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoM svarabheda tathA zvAsa aura khAMsIkA nAza hotA hai| kA bArIka cUrNa milAveM / tatpazcAt 5-5 tole bhairavarasaH (5) keleko jar3a, cItAmUla aura dhatUrekI jar3ako pRthak (ra. rA. su. / jvarA.) pRtha kUTakara sabako 3 sera pAnImeM pakAveM aura ___ "tripurabhairava rasa" pra. saM. 2736 dekhiye| | 3 pAva pAnI zeSa rahane para chAnakara usameM uparokta rasako ghoTakara mUMgake barAbara goliyAM banA leN| (1969) bhairavarasaH (6) (bhairavI vaTI) ____ inake sevanase khAMsI aura zvAsa tathA anya (ra. rA. su. / zvAsA.) pippalI maricaM caiva TaGkaNaM daradaM tthaa|| | bahutase roga naSTa hote haiN| zuddha manAzilA gandhaM haritAlaM tathaiva ca // ! (4970) bhairavasiddhirasaH vizuddha pAradaM proktaM tathA zuddhaM viSaM smRtam / / (ra. kA. dhe. / jvara. a. 1) raupyabhasma cAbhrakazca palamAna pRthaka pRthak // Adau nAgarasasya yogavidhayA gadmANako cUrNa sUkSma vidhAyAtha bhAvayettu rasaiH punH| nikSipekadalImUlakaM citraM dhattUrasya ca mUlakam // dekaikaM vipazulvalohagaganAdInAM ca gavANakam / pRthak pRthak palamitaM kuTTayitvA jale kSipet / emirjAtidalasya vAsakarasaGgaH kRtaM saptadhA zoDaSAMze kAthayitvA vastrapUtaM samAcaret // siddhaH siddhidharastridoSazamanaH svAmI * ra. rA. su. tathA ra. caM. meM karNarogameM kathita raso bhairvH|| isI nAmake dUsare rasameM cavya citrakake sthAnameM kaur3I | asya valladvayaM jAtIphalena salilena ca / bhasma likhI hai tathA guNa isa prakAra likhe haiM: . dattvA snAnaM sitAyuktaM dadhibhaktaM hitaM bhavet / / vahimAMdha cAmarogaM zleSmANaM grahaNIgadam / / sabipAta tathA zothaM hanti zrotrodabhavaM gadam // sIsAbhasma 2 bhAga tathA zuddha bachanAga, __ arthAt isake sevanase agnimAMdya, Amaroga, kapha, tAmrabhasma, lohabhasma aura abhrakabhasma 1-1 bhAga prahaNI, sabhipAta, zotha ora karNarogAMkA nAza hotA hai| lekara sabako camelIke patte, bAsA aura bhaMgareke For Private And Personal Use Only
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasaprakaraNam ] tRtIyo bhAgaH / [ 681 ] rasakI sAta sAta bhAvanA dekara sukhAkara surakSita tAmrakA AThavAM bhAga zuddha bachanAga tathA pIpala, rakkheM / misarI, bAyabiDaMga, kAlA jIrA, asanAvRkSakI chAla aura kharaiTI meM se pratyekakA cUrNa tAmrase AdhA milAkara sabako 1 pahara bhaMgare ke rasa meM ghoTakara piTTIsI banA leM aura phira use cikane pAtra meM rakhakara mandAgnipara itanA garma kareM ki golI banAne lAyaka ho jAya / taba caneke barAbara goliyAM banAkara sukhA leM / isameM se 6 rattI davA jAyaphalako pAnI meM ghisakara usake sAtha denese bhayaGkara sannipAta jvara hotA hai| jvara chUTaneke pazcAt rogIko snAna karAke dahIbhAta khAMDa milAkara khilAveM / (4971) bhairavI guTikA (ra. rA. su. / jvarA. ra. kA. dhe. / Agantuka jvarA.; vR. ni. | sannipAtA. ) zuddhaM srutaM dvidhA gandhaM mardayed bhikSukadravaiH / dinaM bhAvyaM ca ma ca zoSayitvA tu bhRGgijaiH / / caturdhA bhAvayedrAvaistilaparNyA dravaizva tat / bhAvanAbhizca zoSyAtha cUrNayedvastragAlitam // cUrNatulyaM mRtaM tAmraM tAmrAdaSTAMzakaM viSam / kRSNA sitAviDaGgAni kRSNajIrAzanaM valA // tAmrArddhaM praticUrNa syAt sarvamekatra kArayet / yAmaikaM bhRGgijedravairmardayetkalkatAM gatam // snigdhabhANDagata pAcayaM piNDaM yAvat kRzAgninA / caNakAbhA vaTI yojyA citrakArdraka saindhavaiH // samyak tridoSajaM hanti sannipAtaM sudAruNam / bhairava guTikA khyAtA dadhyannaM pathyamAcaret // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir inheM cItA Ara seMdhA namaka ke cUrNa tathA adaraka ke rasa ke sAtha khilAnese bhayaGkara sannipAta vara naSTa hotA hai / pathya - dahI bhAta | (4972) bhairavI vaTI (ra. rA. su. / ajIrNA . ) tintiDIkaM viSaM zuddhaM dagvazaGkhaM niyojitam / jAtIphalaM truTitaM sarvamekatra kArayet // rasagandhaM samaricaM nimbUrasavimarditam / citrakena tu vAraikaM vaTikA mASamAtrakA | deyA yatnena satataM nAmnA mandAgnibhairavI / kAse zvAse pratizyAye viSarogAdike jvare // sarvarogeSu vikhyAtA vaTI bhairava saJjJitA / / zuddha pArA 1 bhAga tathA zuddha gandhaka 2 bhAga lekara donoM kI kajjalI banAkara use 1 dina tAlamakhAneke rasa meM ghoTakara sukhA leM aura phira bhaMgare tathA hulahulake rasakI 4-4 bhAvanA dekara sukhA kara acchI taraha kharala karake kapar3achana cUrNa banAveM / | nIbUke rasa tathA cItAmUlake kAthakI 1-1 bhAvanA tadanantara usameM usake barAbara tAmra bhasma aura | dekara 1-1 mAzekI goliyAM banA leM / tintaDIka, zuddha vachanAga viSa, zaMkhabhasma, jAyaphala, choTI ilAyacIke bIja, zuddha pArA, zuddha gandhaka aura kAlI mirca samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadhiyAMkA mahIna cUrNa milAkara sabako For Private And Personal Use Only
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [682] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [bhakArAdi - inake sevanase agnimAMdya, khAMsI, zvAsa, prati | zuddha hiMgula, dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, zyAya, viSa aura jvarAdi aneka roga naSTa hote haiN| nAgakesara, lAMga, seTha, sapheda candana, jAyaphala, (4973) bhogapurandarI guATakA kesara, pIpala, akarakarA, aphIma, kasturI aura kapUra 1-1 bhAga, mizrI 7 // bhAga aura bhaMga 7|| (ra. saM. k.| ullAsa 5; vR. yo. ta. / ta. 147) | bhAga lekara sabakA mahIna cUrNa karake use zahadameM hiGgulaM ca caturjAta lavApadhacandanam / / dhoTakara berakI guThalIke barAbara goliyAM banA leM / jAtijaM kesaraM kRSNA tvAkallamahiphenakam / / kastUrIndu samaM sarva tatsame vijyaasite| ye goliyAM zukrastambhaka, balamAMsa varddhaka kSaudrAtkolamitA kAryA guTI bhogpurndrii|| | aura atyanta vAjIkaraNa haiN| inake sevanase manuSya zukrastambhakarI hyeSA blmaaNsvivrdhinii| cir3eke samAna eka hI samayameM anekabAra strI samAnarazcaTakavadgacchecchatavAraM sthirendriyaH // gama kara sakatA hai| iti bhakArAdirasaprakaraNam / atha bhakArAdimizraprakaraNam / (4974) bhallAtakAmRtam __ zuddha bhilAve 64 pala ( 4 sera ), dUdha 8 (vR. ni. ra. / grahaNI.) sera aura pAnI 32 sera lekara sabako ekatra milAbhallAtakacatuHSaSTipalaM dugdhaM ca tatsamam / / kara pakAveM / jaba dUdhamAtra zeSa raha jAya to use dugdhAzcaturguNaM vAri pAcya dugdhAvazeSakam // chAnakara usameM 8 sera ghI aura 1 sera mizrI dugdhatulyaM ghRtaM yojyaM ghRtapAdaM sitAM kSipet / | milAkara punaH pakAve aura jaba vaha gAr3hA madhudhAtrI sitAtulyaM sitaardhmbhyaarjH|| ho jAya to usameM 1 sera zahada, 1 sera AmalekA mRtalohaM guDUcI ca pratyekamabhayArdhakam / cUrNa, AdhAsera harrakA cUrNa tathA pAva pAva sera sipesnigdhaghaTe sarva dhAnyarAzau nivezayet / / ( 20-20 tole ) lohabhasma aura giloyakA saptAhAduddhRtaM tattu khAdeniSkatrayaM trym| sata milAkara sabako cikane ghar3emeM bharakara usakA bhallAtakAmRtaM nAma inti raktArzasAM kila / mukha banda karake anAjake DherameM dabA deM aura sAta kSAraM tIkSNaM na bhoktavyaM tailAbhyaGgaM ca varjayet / / dina pazcAt nikAlakara kAmameM lAveM / ise 1 / For Private And Personal Use Only
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mipakaraNama] tRtIyo bhaagH| [683] tolekI mAtrAnusAra sevana karanese raktArza avazya | madhUkasAraM tulyAMzaM bastamUtreNa mardayet / naSTa ho jAtI hai| satripAta prazamayeTairavoktaM rasAyanam // isake sevanakAlameM kSAra aura tIkSNa padArthoM se paraheja karanA cAhiye tathA zarIrapara tailamardana samudraphala, rudrAkSa, kAlImirca, soMTha, pIpala, na karanA caahiye| baca, kaTelIke bIja, seMdhA namaka, lhasana tathA | mahuvekA sAra samAna bhAga lekara sabakA mahIna (1975) bhairavarasAyanam cUrNa karake use bakareke mUtrameM ghoTakara ( 3-3 (ra. kA. dhe. / jvara. a. 1; vR. ni. mAzekI ) goliyAM banA leN| yo. ra. / apasmArA.) samudraphalarudrAkSamaricaM nAgaraM knnaa| inake sevanase sannipAta aura apasmAra na golomI bRhatIbIjaM saindhavaM lazunaM tthaa|| hotA hai| iti bhakArAdimizramakaraNam / ityo3m For Private And Personal Use Only
Page #679
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir samApto'yaM tRtIyo bhAgaH kArataka zu. 15 saM. 1987 For Private And Personal Use Only
Page #680
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir MARATHIHARITHI HAIJHANTHRINHIHETHILIBHITEHITTHARTHATITLE cikitsA-patha-pradarzinI arthAt bhArata-bhaiSajya-ratnAkara (tRtIya bhAgakI) rogAnusAriNI sUcI TVARJATIGUALADALAH LALABALALARIAL PARECERINTEISELLA GIUL OLMAQUITA For Private And Personal Use Only
Page #681
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Apa isa patha-pradarzinI kI sahAyatAse kamase kama nimna likhita lAbha avazya uThA sakate haiN| (1) isakI sahAyatAse Apa mAlUma kara sakate haiM ki zAstroMmeM jo eka eka rogake bahutase prayoga likhe haiM unameMse harekameM kyA vizeSatA hai / (2) yaha Apako batalAegI ki kisa rogakI kisa avasthA aura kina lakSaNoMmeM kauna prayoga adhika upayogI hai| (3) yadi samaya para Apako kisI rogake kisI prayogakA nAma vismRta ho jAya to vaha isake pRSThoM para dRSTi DAlatehI tatkAla yAda A jAyagA kyoM ki isameM eka eka rogake samasta prayogoM ke nAma ekahI sthAna para saMgrahIta haiN| (4) isameM kAtha cUrNa, avaleha, rasAdi ke prakaraNa pRthak pRthak honeke kAraNa Apa hareka rogIkI paristhitike anusAra isakI sahAyatAse AsAnIse auSadha vyavasthA kara sakate haiM / (5) kisI rogIke liye auSadha vyavasthA karaneke liye anya kisI pustaka ke eka pUre adhyAyako par3hanese jo lAbha honA sambhava hai vaha isake eka do pRSThApara kevala 1 dRSTi DAla lene se hI ho sakatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #682
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra viSaya (1) ajIrNa tathA agnimAMdya (2) atisAra (3) apasmAra ( 4 ) amlapitta ( 5 ) aruci ( 6 ) arza (7) azmari (8) AmavAta udararoga ( 9 ) (10) udAvarta (11) unmAda (12) upadaMza (13) karNaroga (14) kAsa (15) kuSTa (16) kRmiroga (17) kSudraroga (18) galaroga (19) gulma (20) grahaNI (21) chardi (22) jvarAtisAra (23) jvara (24) tRSNA (25) dantaroga (26) dAha www.kobatirth.org anukramaNikA viSaya (27) nAsAroga 691 (28) netraroga 693 (29) pANDu 694 (30) pittaroga 695 (31) prameha pRSTha 689 " 698 37 699 701 99 707 710 711 "3 702 (38) medaroga 703 (39) raktadoSa 704 (40) raktapitta ( 41 ) rasAyana bAjIkaraNa wr (32) bAlaroga (33) brana (34) bhagandara (35) sukharoga "1 727 (36) mUtrakRcchra mUtrAghAta (37) mUrcchA madAtyaya Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (42) rAjayakSmA (43) vAtarakta (44) vAta vyAdhi (45) vidradhi, galagaNDa, gaNDamAlA 713 715 (46) viSa 716 (47) visarpa 717 (48) visphoTaka masUrikA 726 (49) vRddhi (50) vraNa (51) ziroroga For Private And Personal Use Only pRSTha 728 728 732 734 735 737 739 " 740 741 742 99 743 19 744 747 750 751 tathA granthi 753 754 755 756 757 758 759
Page #683
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [688] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| 770 52 zIta pittAdhikAraH 53 zUlAdhikAraH 54 zothAdhikAraH 55 zlIpadAdhikAraH 56 strIrogAdhikAraH 57 snAyuka rogAdhikAraH 761 58 svarabhedAdhikAraH 59 hikkAzvAsAdhikAraH 771 763 / 60 hRdrogAdhikAraH 772 765 dhAtu zodhana mAraNa tathA pArada prakaraNam 773 766 oSadhi kalpAdhikAraH 774 770 mizrAdhikAraH 774 For Private And Personal Use Only
Page #684
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI -uniora (1) ajIrNa tathA agnimAndyAdhikAraH saMkhyA prayoga nAma mukhya guNa | saMkhyA prayoganAma mukhya guNa kaSAya-prakaraNa 3907 pathyAdhaM cUrNam 4 prakArakA ajIrNa, 2818 dantyAdi kalkaH visuucikaa| agnimAMdya, aphArA, 2875 dIpanIya mahAkaSAyaH dIpana aruci, shuul| (caraka) 4623 biDalavaNAdicUrNam atyanta pAcaka / 3236 dhavAdi kAthaH viSUcikAkA zUla, | 4827 bhasmArka cUrNam ADhayavAta, ajIrNa, Ama / visUcikA, AnAha, 3398 nimburasAdiprayogaH visUcikA, vamana, 'pANDu Adi / tRSA / 4833 bhAskaralavaNacUrNam tillI, udara, aha1581 bilyAdi kAthaH chardi, visUcikA / NI, zUla, Ama, agnimAMdya Adi / cUrNa-prakaraNam 2957 dADimAcaM cUrNam agnimAMdya, gulma, guTikA-prakaraNam grahaNI, aphArA, pA- | 3281 dhanaJjaya vaTI ajIrNa, zUla tathA va zUla / AdhmAna nAzaka,ro3880 paJcakolacUrNayogaH mandAgni, Ama, a caka, dIpaka | ruci / 3883 paJcamUla cUrNam agnimAMdya, zUla, a avaleha-prakaraNam ruci / 3888 paJcAgni cUrNam agniko dIpta karatA 3028 drAkSAdi prayogaH vidagdhAjIrNa / 4868 bhojanAnte'valehaH pAcaka, svaadisstt| 3899 pathyAdi , ajIrNa, zUla, visuucikaa| ghRtaprakaraNam 3901 , agniko dIpta karatA 3044 dazamUlAdighRtam agnimAMdya, prahaNI, viSTambha, Ama | For Private And Personal Use Only
Page #685
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - [690] cikitsA-paya-pradarzinI saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 3295 dhAnyaka ghRtam agnivarddhaka tathA | 4395 pAzupato rasaH dIpana, pAcana, vikapha, AmazUla, sUcikAnAzaka / gudarala, yonizUla, | 4454 prabhAvatIguTikA Ama, ajIrNa, praudAvartAdi naashk| hnnii| 3298 , , samasta prakArake | 4748 bubhukSuballabhorasaH pAcaka / ajIrNa / 4749 , , , 3299 ghAnyAdi , agnivrddhk,rock| 4750 " " " 1665 viDalavaNAdi, agnimAMdya / 4934 bhaktapAka vaTI malAvarodha, Ama, agnimAMdya, shuul| 4935 bhaktavipAkavaTI purAnI mandAmi, chepa-prakaraNam Ama, malAvarodha, 3142 dAruSaTakAdilepaH AnAha / vaayu| 1716 vRhatyAyo yogaH visUcikA / 4940 bhasma vaTI ajIrNa,gulma Adi 4942 bhasmAmRta rasaH agnidIpaka / rasa-prakaraNam 4943 " " 3659 nIlakaNTha rasaH agnimAMtha, zUla / / 4948 bhAskaro , visUcikA, agni4280 paJcAmRta cUrNam mAMdya / 5301 // vaTI 4949 bhAsvada vaTI pAcanavikAra,apA4323 pAnIyabhakta , dIpana,AmanAzaka / / navAyukA ruknaa| 1326 , , , agnimAMdha / / 4955 muktadAvI rasaH atyanta pAcaka, 4328 , , , kaphaja agnimAMdha rocaka / meM atyupyogii| 1956 bhuktottarIyAvaTI purAnI mandAgni, zUla naashk| Ama, malAvarodha / 1329 " " " vAtakaphaja roga, | 1972 bhairavI vaTI agnimAMtha,pratizyAya agnimAMdha, pariNAma zUla / mizra-prakaraNam 4330 , , , grahaNI, amlapitta, | 3227 dantyAdi vartiH AnAha, udarazUla / agnimAMdya,aruci / / 4502 pAcanIya kSAraH pAcaka / For Private And Personal Use Only
Page #686
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [11] (2) atisArAdhikAraH saMkhyA prayogamAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa kaSAya-prakaraNam | 3824 pippalI kalkaH / purAnI pravAhikAko 2855 dADima puTapAkaH sarvAtisAra / bhI. 3 dinameM naSTa 2859 dADimAdi kalka: atisAra / kara detA hai| 2860 , , raktAtisAra / | 3866 pUtikAdi , kaphAtisAra / 2861 , kAthaH kaSTa sAdhya rakAtisAra 3867 , kAthaH vaataatisaar| 2897 devadAdi , zokAtisAra / | 3868 pUtidAdikaSAyaH vAtakaphAtisAra / 2901 , , ajIrNa, atisAra / 3869 pRznipAdikAbhaH zokAtisAra / 3240 dhAtakyAdi , sarvAtisAra, bAlAti- 3877 priyaGvAdigaNaH pakAtisAra / saar| 4542 badarIpallavarasayogaH 3 dinameM raktAti3242 , yogaH prvaahikaa| sArako naSTa karatA 3264 dhAnya pazcakam / Ama, zUla, vibndh| 3265 dhAnyAdikAthaH purAnA atisAra,Ama 4543 badarI mUla kalkaH raktAtisAra / zUla, raktAtisAra, 4544 babbUlapallavayogaH atisAra / jvara / dIpana, pAcana / 4546 babbUlyAdisvarasa 3266 samasta prakArake prayogaH 3267 , jalam atisaar| tRSNA, dAha, atisaar| 4557 balAdi kSIrama atIsArameM mala kSaya 3357 nAgarAdi kAthaH tRSNA, zUla, atisaar| honekI dazAmeM upa3758 paTolAdi , atisAra, chrdi| yogI hai| 3768 paTolAdi sekaH / gudadAha, gudpaak| 4571 bilvAdi kaSAyaH Amayukta pittAti3773 pathyAdi kAthaH pakkAtisAra / saar| 3774 , , AmAtisAra. zUla / 4572 , kAthaH vAtakaphaja atisAra 3780 " " kaphAtisAra / 3801 pAThAdi zotha, atisAra / nAzaka tathA pAcaka 3807 " , kapha, zUla yukta A- | 4575 // " kaphAtisAra nAzaka __ mAtisAra / tathA agni aura bala 3808 , , pittakaphaja atisAra, varddhaka / prahaNI,zula / / 1580 " " atisAra aura chardi For Private And Personal Use Only
Page #687
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 8692] cikitsA-patha-pradarzinI - aruci / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa ko turanta naSTa ka- 3946 pippalyAdi cUrNam vamana virecanake mi dhyAyogase utpanna 4542 bilbAdikAthaH jvarAtisAra, shuul| huI pravAhikA, a4587 bilvAdiyogaH raktAtisAra / tisAra, zUla, pari kArtikA / cUrNa-prakaraNam 3965 pippalyAyaM , AmAtisAra; kahA2958 dADimASTakacUrNam atisAra, grahaNI, tisAra, pisAtisAra agnimAMtha / 3992 priyaGgyAcaM , atisAra, tRSNA, 2959 , , AmAtisAra,aruci, chrdi| grahaNI, agnimAMdya / | 4613 bambUlAdiyogaH kaphAtisAra / 2960 , " atisAra, grahaNI, 4625 bibhItakaphalacUrNam pravRddha atisAra / 4629 bilvaguDAdiprayogaH zUlayukta pravAhikA / 2962 dAdi , vaatpittaatisaar| 4630 bilvaguDAdi prayogaH prvaahikaa| 3271 dhAtakyAdi , prabala atisAra / 4636 bilvAdi cUrNam kaSTa sAdhya ati3428 nAgarAdi prayogaH aamaatisaar,shuul| saar| 3536 nArAyaNa cUrNam raktAtisAra, zotha, 1820 bhallAtakAdicUrNam samasta prakArake akaSTasAdhya purAnA tisAra atisAra,jvara, khAMsI 3897 pathyAdi kphaatisaar| guTikA-prakaraNam 3903 , , AmAtisAra, kaphA- 3003 dADimIvaTI pakAtisAra / tisaar| 3004 , " " 3912 pabhakAdi , pakkAtisAra / | 3282 dhAtakyAdi modakaH samasta atisAra / 3917 pAThAdi , dAha aura pIDAyukta 3453 nAgarAyo modakaH kaphaja atisAra atisaar| grahaNI,pANDa, zotha, 3919 , , kaSTasAsAdhya ati . kRmi, arsh| saar| 3921 pAThAcaM , kaphAtisAra / 3922 , , pIDAyukta AmA avaleha-prakaraNam tisaar| | 3473 navanItAvaleha raktAtisAra / For Private And Personal Use Only
Page #688
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [693] - - - saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma ghRta-prakaraNam | 4284 paJcAmRtA parpaTI purAnA atisAra, 3047 dazamUlAdighRtam atisAra, saMgrahaNI, grahaNI, aruci, chardi paannddu| agnimAMdha, jvara / 3060 dAruharidrAdi " tridoSaja atisaar| 4429 pUrNacandrodayarasaH aneka prakArakA a3296 dhAnyaka , pittAtisAra / tisAra, zUla, saMgra3477 nAgarAdi , kapha, grahaNI, pravA haNI / hikA, gudabhraMza, AnAha / 4075 pAThAcaM , pravAhikA, gudabhraMza, mizra-prakaraNam grahaNI, aphArA, 3670 nAgarAdi peyA stAtisAra / vaayu| 4504 picchA bastiH pravAhikA, raktasrAva, gudabhraMza jvara / 4691 bilvatailam atisAra, saMgrahaNI, pittAtisAra, baararsh| bAra pIr3Ake sAtha rasa-prakaraNam thor3A thor3A rakta 3197 dardura rasaH atisAra / 3630 nAmasundara, aneka prakArakA AnA, apAnavAyuatisAra, gudbhrNsh| kA ruknaa| taila-prakaraNam (3) apasmArAdhikAraH avaleha-prakaraNam / 4050 pazcagavyaM dhRtam apasmAra, bhUtonmA3031 drAkSAdhavalehaH bhayaGkara apasmAra, da, shvaas| khAMsI, kSaya / / 4051 , , , apasmAra, jvara, khAM sI, cAturthika / ghRta-prakaraNam 4679 brAhmI , samasta prakArake a3057 dAdhikaM ghRtam kaSTasAdhya apasmAra, psmaar| unmAda, vAtavyAdhi taila-prakaraNam 4048 pazca gavyaM , apasmAra, unmAda, cAturthika / 4118 palaGkaSAcaM tailam apasmAra / For Private And Personal Use Only
Page #689
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [694] cikitsA-patha-pradazinI - saMkhyA prayogagAma mukhya guNa saMkhyA prayogamAma mukhya guNa dhUpa-prakaraNam rasa-prakaraNam 4721 bramasaho dhUpaH apasmAra, unmaad| | 4436 pracaNDa bhairava rasaH apasmAra, unmAda, . . nasya-prakaraNam vAtavyAdhi, khAMsI, 3397 nirguNDyAdi nasyam apasmAra / chrdi| (4) amlapittAdhikAraH kaSAya-prakaraNam 3288 dhAnyakAdiprayogaH , aruci, jvara 2852 dazAGgakAthaH amlapitta / 4025 pippalI khaNDaH amlapitta, utkleza, 3724 paTolAdi kAthaH pitta, kaphapradhAna (bRhad ) vamana, zvAsa, agniamlapitta, dAha, -- .......... maaNg| jvara, vamana, shuul,| 3757 , ghRta-prakaraNam zUla, kapha, pitta, , agnimAMdya / 3070 drAkSAdi ghRtam amlapitta, khAMsI, 3805 pAThAdi , kaphapradhAna amla agnimAMdha, jvara / pitta / 3484 nArAyaNa , kaSTasAdhya amlapi4802 bhUnimbAdi , amlapitta / tta, dAha, chaard| | 4062 paTola zuNThi , amlapitta / cUrNa-prakaraNam 3882 paMcanimba cUrNam bhayaMkara amlapitta / rasa-prakaraNam | 4271 pazcAnana vaTI guTiko-prakaraNam amlapitta, aphArA, 3007 drAkSAdi guTI amlapitta; kaNTha aura hRdayakI dAha, tRSNA, | 4325 pAnIyabhakta , amlapitta, vamana, agnimAMdya / viSTambha / 4734 balAdi maNDram asAdhya amlapita, avaleha-prakaraNam tIna shuul| 3285 pAtrI canussamA 4946 bhAskarAmRtAnam amlapitta, chardi,paamlapitta / riNAma shuul| For Private And Personal Use Only
Page #690
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarSinI [695] kavalapraha (5) aruci rogAdhikAraH saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa kaSAya-prakaraNam 3944 pippalyAdicUrNam pittaja aruci / 2857 dADima rasaH ___ asAdhya aruci / / 3961 pippalyA , kaphaja aruci / 2858 dADima rasAdi 3967 , , atyanta rocaka, ipa, aruci| dIpana, vamana.nAza ka, knntthshodhk| cUrNa-prakaraNam | 4622 biDalavaNa yogaH asAdhya aruci / 2952 dADimAdicUrNam rocaka, hRya, kAsa nAzaka / 2995 drAkSApADavaH hara prakArakI aru mizra-prakaraNam ciko naSTa aura mu- | 3683 nimbupAnakaH rocaka, pAcaka, khako zuddha karatA hai| dIpaka / (6) arzodhikAraH kaSAya-prakaraNam | 3934 pAribhadrAdi kSAraH kaphaja arza, raktAI, 2902 devadAlI yogaH massoM kA nAza kara zotha, paannddu| ne vAlA zauca kri- | 3986 pUtikAcaM cUrNam 1 mAsameM arzake yAke liye upayogI massoko girA detA jala tathA dhuunii| 2929 drAkSAdi yogaH ratArtha / 4821 bhallAtakAdicUrNam arza, agnimAMya, kuSTha / 3354 nAgarAdi kalkaH arsh| 4823 , " arza, khAMsI, zvAsa, 3769 patrakAdi kAthaH jvara / 4562 bAlakAdi kalkaH pittaja arsh| 4826 bhallAtakAmRtam pittaja arza / cUrNa-prakaraNam 2975 devadAlI prayogaH arsh| 3269 dhattUrAdi cUrNam pittaja arsh| guTikA-prakaraNam / 3005 durnAmakuThAramodakaH vaataarii| / 3454 nAgarAyo modakaH hara prakArakI arsh| For Private And Personal Use Only
Page #691
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [696] saMkhyA prayoganAma 3995 pathyAdi guTikA 3996 modakaH 17 4005 prANadA guTikA 4643 vRddhadAru modakaH 4849 bhallAtaka vaTakaH 4850 harItakI 4852 bhImasena vaTakaH 66 jvara / 4006 prANaprado modaka: arza, kAsa, zvAsa, agnimAndha | 6 prakArakA arza / arza, udara, zUla, agnimAMdya / 3016 dazamUla guDaH 3017 3464 nAgakesarAdya valehikA 4016 paTolAvaleha : 4017 pathyAdi guDaH 13 avaleha-prakaraNam 4019 pathyAvahaH www.kobatirth.org " mukhya guNa arza, pANDu, khAMsI, jvara / cikitsA - patha-pradarzanI saMkhyA prayoganAma 4021 padmakesara yogaH 4649 bAhuzAla guDaH 4857 bhallAtaka guDaH arza / sarva doSaja arza, raktArza, sahajArza, kaphA / arza, pANDu, A nAha, vibandha | arza, gulma, agnimAMdha 4858 arza arza, pANDu, aphArA aruci, vibandha | arza, grahaNI, pANDu, zotha, agnimAMdya / arza, hicakI, khAsa, khAMsI, agnimAMdya, zoSa, zUla, raktasrAva grahaNI / 4859 4860 39 " 33 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 37 For Private And Personal Use Only 3473 navanItAdi yoga: arza, ajIrNa, pANDu || 4072 palAzAdi ghRtam 4095 pippalyA "" 4532 phalavarti kAmalA / lehaH arza, pANDu, grahaNI, zUla aura aruci 39 3080 dantyAdyaM tailam 4126 pippalyAcaM ghRta-prakaraNam mukhya guNa raktArtha / arza, pANDu, grahaNI arza, khAMsI, udA varta, pANDu, zodha, agnimAMdya | arzAdi guda roga, kAsa, agnimAMdha, 29 nAzaka tathA bala varddhaka " arza, grahaNI, jvara, udara, agnimAMdya, khAMsI / taila-prakaraNam raktArza / arza 1 arza, zotha, aphArA, jvara, agnimAMdya / arzake masse / arza, gudazotha, gu dabhraMza, kabja, a phArA, pravAhikA / arza /
Page #692
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [697] 4195 " " saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa AsavAriSTa-prakaraNam / 4155 pIlvAsavaH arza, agnimAMdya, plIhA, 3118 dantyariSTaH arza, udAvarta, kRmi, udara vyAdhi / grhnnii| 3119 , arza, aruci, graha lepa-prakaraNam NI, pANDu / mala 3544 nizAdi lepaH arza / aura vAyukI gatiko | 3549 , , anuloma karatA hai| 3121 dazamUlAriSTaH arza, aruci, graha 4193 pippalyAdi , arzake masse / NI,udAvarta, paannddu| 3124 durAlabhAriSTaH arza, grahaNI, udA. 4908 bhallAtakAdi, kphaarsh| varta, aruci, tathA malamUtra, apAna vAyu rasa-prakaraNam aura DakArakA ru 3656 nityodita rasaH arza / knaa| 4409 pittAzehara , pittArza / 3125 " " arza, grahaNI, udara | 4418 pIyUSasindhu , bhayaGkara arza, graharoga, zotha, gulma, NI, zUla, pANDu / agnimAMdya / 4753 bolabaddho , raktArza, pittArza / 3126 durAlabhAsavaH arza, grahaNI, paannddu| 3130 drAkSAsavaH arza, grahaNI, udA. varta, jvara, pANDu, mizra-prakaraNam agnimAMdya / 3233 devadAlyAdiguTikA arzake masse / 3131 , arza, zotha, aruci, 3668 navanItAdi yogaH raktArza / jvara, udara roga, | 4508 pippalyAdi peyA arza / paanndd| 4772 bilvazalATu 4154 pIlvAsavaH arza, agnimAMdya, prayogaH gulma / bhallAtakAmRtam pI rktaarsh| For Private And Personal Use Only
Page #693
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [698] cikitsA-patha-pradarzinI - D - (7) azmayadhikAraH saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa kaSAya-prakaraNam ghRta-prakaraNam 3358 nAgarAdi kAthaH ugra ashmrii| 4082 pASANabhedAcaMghRtam vAtaja azmarI / 3816 pASANabhedakAthaH pittaja ashmrii|| 3818 pASANabhedAdi , durmedha azmarI / taila-prakaraNam 4592 bIjapUramUlayogaH zarkarA / 4130 puNanavAyaM tailam zarkarA, azmari:zUla, cUrNa-prakaraNam mUtrakRcchU tathA ba sti aura liGgakI 3936 pASANabhedAcaM cUrNam azmarI / 3988 prasAraNI cUrNam , mUtrakRcchra / rasa-prakaraNam avaleha-prakaraNam 4396 pASANa bhinnaH ashmrii| 4024 pASANabheda pAkaH 5 prakArakI azmarI | 4397 pASANabhedI rasaH mUtrakRcch, mUtrAghAta, | 4398 , , patharIko toDakara prameha / nikAla detA hai| 4399 , , azmarI / (8) AmavAtAdhikAraH kaSAya-prakaraNam 2849 dazamUlIyogaH gaThiyA / 3822 picumandamUlayogaH // 3908 pathyAcaM cUrNam 3949 pippalyAdi , cUrNa-prakaraNam | 3976 punarnavAdi , 3420 nAgara cUrNam AmavAta, kaphavA taja rog| 3887 paJcasamaM cUrNam AmavAtameM vizeSa upayogI hai| agrimAMdha, aadhmaan| AmavAta, zotha, mandAgni / Amazotha, grhnnii| AmavAta, AmAzaya gatavAyu, kaSTasAdhya gRdhrasi / For Private And Personal Use Only
Page #694
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-pathanamavarSinI [699] saMbarA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa guggulu-prakaraNam taila-prakaraNam 3458 navaka gugguluH AmavAta,kaphajaroga, | 3114 dvipaJcamUlAyatailam AmavAta, kaphavAmedaja rog| tajaroga, kamara jaMghA pArzvakI pIr3A / avaleha-prakaraNam 4043 prasAriNI lehaH AmavAta / rasa-prakaraNam ghRta-prakaraNam sandhivAta,AmavAta, 3476. nAgara ghRtam AmavAta nAzaka kukSizUla, jaGghA. tathA agnivarddhaka / shuul,paadaangguliishuul| - - - - (9) udararogAdhikAraH kaSAya-prakaraNam kaphavAtaja samasta 2819 dantyAdi kalkaH udararoga / udararoga / udararoga, gulma,vA. 2839 dazamUlAdi kAthaH. jalodara,zotha, zlI. 3435 nArAyaNaM cUrNam pd| yukA rukanA, mala kI kaThinatA, pari2846 dazamUlI yogaH vAtodara / vartikA aadi| 3782 pathyAdi , jalodara / | 3889 paTolAdhaM , jalodara, zotha, 3846 punarnavAdi kAthaH zotha, Ama, zUla, kaamlaa| ajiirnn| 3847 3840 pippalIcUrNayogaH samasta udararoga / , , zothodara / 3870 pRznipAdikSIram pittodara / 3942 pippalI yogaH gulma, tillI, a gnimAMdha / 4545 babbUla rasa kriyA jalodara / 3968 pippalyAvaMcUrNam plIhA / cUrNa prakaraNam 3978 punarnavAdi , tillI, zothodara, 3432 nArAcakaM cUrNam AnAha, gulma, ela, arsh| udAvarta ityAdi / / 3979 , yogaH gulma, jalodara / For Private And Personal Use Only
Page #695
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [700] cikitsA-patha-pradarzinI guTikA-prakaraNam / 4085 pippalIcitrakaghRtam plIhA, yakRt / 4007 plIhAri vaTikA tillI, kaSTasAdhya . 4091 pippalyAcaM , zUla, gulma, udara roga, aphArA, tigulm| llii| 4848 bhallAtaka modakaH 7 dinameM bhayaMkara 4669 bilvAdhaM, plIhA, Ama, malAva tillIko naSTa kara rodha, vAtaja zUla, detA hai| apAna vAyukA ru4854 bhedinI vaTI recaka, udararoga kanA, gudabhraMza / naashk| 4673 brahma dhRtam plIhA tathA anya samasta udrrog| ghRta-prakaraNam 3042 dazamUlapaTpalavRtam udaravyAdhi, zotha, taila-prakaraNam apAnavAyukA ruka- 3079 damyAdi tailam vAtodara / nA, gulma, arza / 3019 dazamUlAdi , bAtodara / AsavAriSTa-prakaraNam 3078 dvipaJcamUlAdhaM , samasta udrrog| | 4147 paJcamUtrAsavaH plIhA, vAtavyAdhi 3479 nAgarAdhaM yamakam kaphavAtaja gulma tathA samasta udara lepa-prakaraNam rog| | 4151 devadArvAdi lepaH udararoga 3483 nArAca ghRtam udara roga, AmavAta, plIhA, gulma, rasa-prakaraNam bhagandara / 3493 nIlinyAdi , gulma, udararoga,zo- 4410 pippalIloha yogaH tillii| tha, pliihaa| 4412 pippalyAdi loham sarva prakArake udara 4045 paJcakola ghRtam udara, zotha, viSTa mbha, vAyu gulm,| 4427 pUtikaraJjAthaM cUrNam jalodara / 4083 pippalI , tillI, agnimAMdya, 4453 prabhAvatI guTikA udararoga, gulma, yakRdroga / plIhA, (yaha guTikA rog| For Private And Personal Use Only
Page #696
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [701] - saMkhyA prayoganAma mukhya guNa | saMkhyA prayoganAma patthara ke samAna kaThina malako bhI tor3akara nikAla de- 4486 plIhAri rasaH tI hai| 4487 , , 4481 prANezvaro rasaH 8 prakArake gulma, vAyu, plIhA, paannddu| | 4488 , , 4484 plIhazArdUlo rasaH plIhA, agramAMsa, ya 4489 plIhAri vaTikA kRt, gulma, zotha, jvara / 4485 plIhAntako , 8 prakArake udara 4490 plIhArNavo rasaH roga, AnAha, viSama | 4757 brahma vaTI jvara, Ama zUla, mukhya guNa zotha aura vizeSataH tillii| yakRt , pANDu, plIhA plIhA, jvara, zUla, arza / plIhA, yakRt gulm| plIhA, yakRta, gulma, agnimAMdya, shoth| plIhA, jvara / 64 prakArake udara rog| (10) udAvartAdhikAraH kaSAya-prakaraNam 3434 nArAca cUrNam malakI kaThinatA, 2891 duHsparzAdisvarasa mUtrAvarodha-janya u udAvarta / prayogaH dAvarta / 4816 bhadradArvAdi , aphArA, udAvarta / rasa-prakaraNam cUrNa-prakaraNam 3647 nArAca rasaH udAvarta, zUla, gu2999 dviruttara cUrNam udAvarta / lma, jIrNajvara / (11) unmAdarogAdhikAraH kaSAya-prakaraNam cUrNa-prakaraNam 4608 brAhmayAdisvarasa 2991 drAkSAdi prayogaH unmAda prayogaH ghRta-prakaraNam | 3491 nizAdi ghRtam unmAda unmAda For Private And Personal Use Only
Page #697
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [702] cikitsA patha-pradarzinI - aJjana kara saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayogamAma mukhya guNa 4104 purANa ghRta prayogaH unmAda aJjana-prakaraNam 4105 paizAcakaM ghRtam unmAda, graha, apa- 4214 pracetAnAma guTikA bhUtonmAda / (mahA) smAra, 4732 brAhmayAdyA vartiH unmAda / 4662 balAcaM ghRtam unmAda, apasmAra, pravRddha pitta, dAha, tRSNA / nasya-prakaraNam 1674 brAhmI , unmAda tathA apa-4252 piplyAdi pradhamana smAra nAzaka aura nasyam unmAda, apasmAra, vANI, svara evaM cittavikRti / smRti varddhaka / 4254 puNDarekvAdinasyam unmAda / 4676 , " unmAda, apsmaar| 4931 bhUtonmAdanAzaka , , 1878 bhUtarAva , prahonmAda / 1879 , , , jvara / / rasa-prakaraNam dhUpa-prakaraNam 4758 brAhmIrasAdi yogaH unmAda, apasmAra / 3565 nimbAdi dhUpaH bhUtonmAda / / 4961 bhUtAGkuza rasaH unmAda / (12) upadaMzAdhikAraH kaSAya-prakaraNam taila-prakaraNam 3238 dhavAdi kAthaH liGgake ghAva dhAnekA | 3103 dAdi tailam upadaMza / pryog| 3725 paTolAdi kAthaH samasta upadaMza / lepa-prakaraNam 3143 dAAdi lepaH upadaMzake ghAva, sUghRta-prakaraNam jana, dAha 4059 pazcAravinda ghRtam updNsh| 3554 nIlotpalAdi , upadaMza / 4880 mUnimbAcaM, samasta upadaMza / / 4175 pamotpalAdi , pittaja upadaMza / | 1188 pAradAdi , upadaMzake vraNa / For Private And Personal Use Only
Page #698
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [703] saMkhyA prayoga nAma mukhya guNa | saMkhyA prayogamAma mukhya guNa 4189 pAradAdi sarpiH upadaMza, khujalI / rasa-prakaraNam 4200 pUgAdi lepaH upadaMzake broMko | 3217 devakusumAdi 3 dinameM naSTa kara updNsh| 3617 nAgabhasma yogaH 4208 prapauNDarIkAdi , vAtaja upadaMza / 4535 phiraGgavAtakesarI Atazakako 7 di4384 pAradAdimalaharam upadaMzake vraNa / mameM naSTa kara detA 4704 babbUlAdi yogaH upadaMzake vraNa / | 1536 phiraGgazamanI vaTI 4911 bhAAdi lepaH , " 4537 phiraGgAri rasaH upadaMzake vraNa tathA 4917 bhRGgarAjAdi, upadaMza / anya bar3e bar3e aura purAne vraNa / (isase dhUpa-prakaraNam mukhameM zAtha nahIM 3158 daradAdi prayogaH upadaMza / hotA) 4385 pAradAdi dhUpaH upadaMzake vraNa, pi- | 4744 bAlaharitakyAdi upadaMza / DikA, shoth| yogaH 4534 phiraMgazamanIvaTI 4965 bhairava rasaH upadaMza, upadaMzakI (dhUpaH) phiraMga / 'piDikA, zotha aura pIr3A / dhUmra-prakaraNam 3162 daradAdi prayogaH phiraMga / mizra-prakaraNam 3681 nimbAdi prayogaH upadaMza / (13) karNarogAdhikAraH kaSAya-prakaraNam cUrNaprakaraNam 2828 dazamUlAdikaSAyaH bdhirtaa| 3878 pazcakaSAyacUrNayogaH karNasrAva / 4589 bilvAdi svedaH kaphavAtaja krnnshuul| taila-prakaraNam 4593 bIjapUra rasayogaH karNasrAva, krnnpiidd'aa| 3090 dazamUlAdi tailam badhiratAmeM atyupa yogii| For Private And Personal Use Only
Page #699
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [704] cikitsA-patha-pradarzinI - rtaa| saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 3106 dIpikA tailam varNa piidd'aa| 4127 pippalyAcaM tailam dAruNa karNa zUlako 3111 devadAdi , , turanta naSTa karatA 3308 dhustUra , karNa nADI / 3500 nAgarAdi , karNa pIr3A, vadhi- 4689 bAdhiryanAzaka , badhiratA / | 4692 bilva " " 3511 nirguNDI , pUtikarNa rog| 4693 , , kaphavAtaja 3514 nirguNDyAdi , karNapIr3A, karNasrAva, | karNa rog| karNanAda, badhiratA, kRmi / 3518 nizAI , krnnnaadd'ii| mizra-prakaraNam 4110 paJcavalkala , kAnokA banda honA, 4766 bastamUtrayogaH tIvra karNazUla, kkrnnpaak| rNasrAva, karNanAda / -> u (14) kAsAdhikAraH kaSAya-prakaraNam 2969 duHsparzAdicUrNam vAtajakhAMsI 3237 dhavAdi kAthaH kSataja kaas| / 2970 devadAdi , hara prakArakI khAMsI / 3709 paJcamUlyAdi kSIram khAMsI / | 2972 , , pravRddha kaphaja khaaNsii| 3829 pippalyAdi kalkaH kaphaja khAMsI, 2985 drAkSAdi , pittaja khaaNsii| 3862 puSkarAdi kAthaH kapha pradhAna khAMsI, 2986 drAkSAdi , tamaka zvAsa, khaaNsii| svAsa, hRdrog| | 2998 dvikSArAdi , hara prakArakI khaaNsii| 4548 balAdi kalkaH pittakaphaja khaaNsii| 3898 pathyAdi , kaphaja khaaNsii| 4552 , kAthaH pisaja khaaNsii| 3910 pamabIja-yogaH pittaja khaaNsii| 4563 bibhItaka puTapAkaH khAMsI 3913 palAzaphalAda , rAtrimeM kaSTa denevA4789 bhAryAdi kAthaH khAMsI, zvAsa / lI khAMsI / 3918 pAThAdi cUrNam kaphaja khAMsI / cUrNa-prakaraNam 3945 pippalyAdi , pittaja , 2968 durAlabhASaM cUrNam vAtaja khaaNsii|| 3992 pippalyAcaM cUrNam khAMsI / For Private And Personal Use Only
Page #700
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradazinI [705] - saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 3980 punarnavAdi yogaH rakta yukta khaaNsii|| 4028 pippalyAdilehaH pittaja kSataja khaaNsii| 4624 vibhItaka cUrNam khAMsI / 4030 pippalyAyavalehaH khAMsI, zvAsa, kSaya, 4626 bibhItakaphala hRdroga cUrNam khAMsI, zvAsa / / 4031 , , kSataja khaaNsii| 4627 bibhItakAAda , khaaNsii| 4651 bibhItakAvalehaH khAMsI, zvAsa, kapha 4817 bhadramustAda , kaphaja khaaNsii| 4865 bhAda vAtaja khaaNsii| 4828 bhAryAdi , hara prakArakI khAMsI, 4866 bhAryAcavalehaH 5 prakArakI bhaya kara khaaNsii| zvAsa / 4867 bhRgu harItakI hara prakArakI khaaNsii| guTikA-prakaraNam 3002 dADimAdi guTikA khAMsI, zvAsa, pI ghRta-prakaraNam nasa nAzaka tathA 3043 dazamUla SaTpala- khAMsI, pasalIzUla, recaka, dIpana aura ghRtam hicakI, zvAsa / svara shodhk| 3046 dazamUlAdi ghRtam vAta kaphaja khAMsI, 3280 dhanaJjaya vaTI kaas| zvAsa / 3994 pathyAdi guTikA khAMsI, zvAsa / 3054 dADimAyaM , khAMsI, zvAsa, rakta4001 pippalyAdikSAra- khAMsI, zvAsa, gala pitta / guTIkA rog| 3077 dvipaJcamUlAcaM , kSayakI khAMsI / 4002 pippalyAdi guTikA khAMsI, prabala zvAsa / 3489 nirguNDI , kaphaja , | 3496 nyagrodhAdi , uraHkSata, khaaNsii| avaleha-prakaraNam | 4086 pippalyAdi , khAMsI, zvAsa saMgra3025 durAlabhAdi lehaH vAtaja khaaNsii| hnnii| 3026 , " " " 4655 badarIphalAdi , kAsa / 3027 devadArvAdyavalehaH vAtakaphaja ,, 3033 dvimedAdi lehaH pittaja khaaNsii| 4876 bhAryAdi , vAtaja khaaNsii| 4020 padmakAdi lehaH samasta kAsa / / 4881 bhRGgarAja , khAMsI, svarabheda / 4027 pippalyAdi lehaH khAMsI / For Private And Personal Use Only
Page #701
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 706] saMkhyA prayoganAma taila-prakaraNam 3509 nirguNDI tailam 4890 bhRGgarAja " dhUmra-prakaraNam 3161 dantIdhUmaH 3321 dhattUrAdi dhUmaH 4219 prapauNDarIkAdi dhUmaH 3194 daradAdi vaTI 3622 nAga rasaH rasa-prakaraNam 3626 nAgaballabha rasaH 3655 nityodaya rasaH www.kobatirth.org cikitsA - patha-pradarzinI khAMsI, zvAsa, kSaya vAtakaphaja khAMsI, pratizyAya, pInasa / mukhya guNa kaphaja khAMsIko tu ranta naSTa karatA hai / kAsa / kAsa / khAMsI vegako turanta zAnta karatI hai / khAMsI, zvAsa, kSaMya, kapha / khAMsI, kSaya / 5 prakArakI purAnI saMkhyA prayoganAma 3663 nIlakaNTha rasaH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4290 paJcAmRtarasa: 4294 4391 pAradAdi vaTI 4423 purandara vaTI " 97 4733 bambUlAdi guTikA 4754 bolabaddho rasaH 4960 bhUtAGkuza rasaH 4969 bhairava rasaH For Private And Personal Use Only 3669 navAGga yUSaH mukhya guNa khAMsI, rAjayakSmA, jIrNajvara, viSama jvara / vAsa, khAMsI, viSa majvara / vAtaja khAMsI / khAMsI, zvAsa / khAMsI, zvAsa, kapha / khAMsI, zvAsa, a nimAMdya | khAMsI, Urdhva zvAsa / kaphaja khAMsI, zvAsa, pANDu | vAtaja kAsako a tyanta zIghra naSTa karatA hai / khAMsI, zvAsa / mizra-prakaraNam kaphaja khAMsI /
Page #702
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [707] (15) kuSThAdhikAraH saMkhyA prayogamAma mukhya guNa saMkhyA prayogamAma mukhya guNa kaSAya-prakaraNam cUrNa-prakaraNam 2868 dAdikaSAyASTakam kuSTha nAzaka lepa, | 2977 devadAlI prayogaH kuSTha / pAna snAnAdike yog| 2978 , , purAne kuSThako 1 3250 dhAtryAdi kAthaH zvitra / mAsameM naSTa kara detA 3257 , svarasaH kuSThako 15 dinameM ___ naSTa kara detA hai| | 2979 , , galita kuSThako 3 3383 nimba svarasa mAsameM naSTa kara prayogaH kuSTha, zarIrakI kssiinntaa| detA hai| 3384 nimbAdi kAthaH kuSTha / 2994 drAkSAcaM cUrNam kuSTha / 3397 , mahAkaSAyaH kaNDU, udumbara, pu 3438 nimbapaJcaka cUrNam kuSTha, khAMsI viSa / NDarIka, alasaka 3442 nimbAdi cUrNam kaNDu, kuSTha, piddikaa| Adi kuSTha zIghra 3881 paJcanimbakaM , kuSTha / naSTa kara detA hai| 3909 pathyAyogaH kacchU, pAmA, shoth| 3718 paTolamUlAdi yogaH kuSTha, zotha, viSama 3924 pAThAyaM 'cUrNam kuSTha, zotha, kRmi, jvr| arza / 3745 paTolAdi kAthaH kusstth| 4620 bAkucikAdyaM cUrNam samasta prakArake kusstth| 3764 , gaNaH kuSTha, jvara, viSa, 4825 bhallAtakAdya , kuSTha / 4836 bhUnimbAdi , kuSTha, supti / 4560 bAkucikA prayogaH zveta kuSTha / 4561 bAkucI bIja yogaH zveta kuSTha, puNDarIka | guTikA-prakaraNam kusstth| 3997 pathyA vaTakaH galitakuSTha; durga4778 bhadrodumbarikAdiyogaH , , ndhita rAdhavAlA aura 1801 bhUnimbAdi kothaH samasta dhAtugata ku kRmiyukta kuSTha / STha, vAtarakta, Ama guggulu-prakaraNam vAta,piDikA, shoth| | 3459 navakaSAyagugguluH visarpa, viSa / vamana / For Private And Personal Use Only
Page #703
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [708] cikitsA-patha-pradarzinI saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 4009 paJcatiktaghRtaguggulu sandhi, asthi, majjA taila-prakaraNam gata vAyu; kuSTha, 3104 dAyiM sUryapAka- dAda, vAtarakta / tailam khujalI, pAmA / 3107 dUrvA , kacchU, pAmA, viavaleha-prakaraNam carcikA / 4862 bhallAtakAvalehaH zvitra, audumbara, 3302 dhantUra vipAdikA / dAda, RSyAja, 3505 nimba paamaa| kAMkaNa, cameM kuSTha, 4133 pRthvi sAra , kuSTha, raktavikAra / raktamaNDala / 4882 bhadrAcaM , kuSTha, duSTa naaddiivrnn| 4884 bhallAtaka ghRta-prakaraNam kuSTha, dAda / kuSTha, (vAmakarecaka 4887 bhAnu , 3035 dantyAdi vRtam kusstth| 3036 , , kuSTha, kilAsa, apcii| 3486 nimbAdi , kuSTha, dAda, raktadoSa, lepa-prakaraNam pAmA, vicarcikA, | 3140 daradAdi lepaH / dAdakI khAja, viknndduu| sarpa, maNDala kuSTha, 3488 " , sandhi asthi tathA lUtAviSa / majjAgata kuSTha, nA- 3147 dUrvAdi lepa purAnA dAda aura DI braNa, arbuda, khujalI 3 bAra lepa bhagandara, vAta rakta, karanese naSTa ho jAte gnnddmaalaa| 3492 nIlI , dhAtugata evaM tvacA- 3316 dhAtrI rasAdi lepaH sidhma / gata kuSTha / | 3318 dhAtryAdi , kacchU, khujlii,daad| 3494 zveta kuSTha, pAmA, 3320 , , samasta prakArake kusstth| vicarcikA, sidhma, 3551 nizAdi , pAmA / kiTibha / / 4166 patrakAdi , sidhma, zveta kuSTha / 4054 pazcatiktakaM , kuSTha, vraNa, kRmi / / 4169 pathyAdi , kuSTha / 4871 bhallAtaka , samasta prakArake kuSTha 4184 pAmAdadu harorasaH(.) pAmA, dAda, vica rcikaa| For Private And Personal Use Only
Page #704
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [709] saMkhyA prayoganAma mukhya guNa | saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 4201 pUtikAdi lepaH zveta kuSTha, daad| 3645 nArAca rasaH RSya jihvaka kuSTha / 4202 pUrNa candra , samasta prakArake kusstth| 3658 nizAdi vaTI bhayaMkara kuSTha / 4203 prapunnATAdi, dAda 4259 paJcanimbAdicUrNam 18 prakArake kuSTha, 4204 " tvagdoSa, vyaGga, nI4205 , " samasta prakArake kuSTha, likaa| supti, vivarNatA / / 4260 , " vicarcikA, udumba4708 balAdi , zveta kuSTha / ra, puNDarIka, dadrU, 4709 bAkucyAdi, kapAlakuSTha, vAtara4710 bANadalAdi, duSTa kuSTha / ktaadi| 4717 bolla jalam dAda / ise adhika samaya 4910 bhallAtakAdilepaH kilAsa, tila, kA taka sevana karane laka, masse, carma vAle para sarpa vikIla / ghakA prabhAva nahIM 4916 bhRGgarAjAdi , zveta kuSTha / hotaa| 4270 paJcAnano rasaH gajacarma kuSThako 1 mAsa meM naSTa kara nasya-prakaraNam detA hai| 3180 dantyAdi nasyam kuSTha, kRmi / / 4308 parahita rasaH samasta prakArake ku rasa-prakaraNam , 4393 pAribhadro rasaH dAda, kusstth| 3198 dazasAra sUtarasaH kuSTha, arza, zvAsa, | 4400 piGgalezvara rasaH samasta prakArake khaaNsii| kuSTha, palita / 3325 dhanvantari rasaH samasta kuSTha / 4405 pittalarasAyanam / samasta kuSTha, vize3625 nAgarAja rasaH kaSTasAdhya kuSThako bhI SataH zveta kuSTha, avazya naSTa kara detA kRmi / 4440 pratApalakezvararasaH vipAdikA / 3633 nAgAdi vaTI kuSTha, vicarcikA, 4738 bAkucyAdi lehaH samasta prakArake dAda / For Private And Personal Use Only
Page #705
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [710] cikitsA-patha-pradarzinI saMkhyA prayoganAma mukhya guNa | saMkhyA prayogamAma mukhya guNa 4740 bAkucyA cUrNam zvitra, citra Adi vizeSataH kaphaja aneka prakArake kusstth| kusstth| mizra-prakaraNam 4751 bRhatyAdi loham kuSTha / 4768 bAkucikA prayogaH zveta kuSTha / 2055 brahmarasaH prasupti / 4769 bAMkuci yogaH khujalI, kiTibha, 4959 bhUtabhairavarasaH samasta vAtavyAdhi, | pAmA, zotha / (16) kRmirogAdhikAraH kaSAya-prakaraNam cUrNa-prakaraNam 2854 dADimatvak kAthaH 3 dinameM koSThake 3931 pArasIya yamAnIyogaH peTake kRmi zIghra kRmi nikAla detA nikAla detA hai| hai| 4822 bhallAtakAdi cUrNam kRmi / 3400 nirguNDayAdikaSAyaH kRmi aura kRmi avaleha-prakaraNam janya roga / 3802 palAza bIja yogaH kRmi / | 4861 bhallAtakAdi yogaH kRmi / 3815 pAribhadrarasAdi prayogaH " ghRta-prakaraNam / 4667 bimbI ghRtam pakkAzaya tathA A4522 phaJjayAdi kaSAyaH // mAzayagata kRmi / 4803 bhUnimbAdi kAthaH kapha, kRmi, chardi, mizra-prakaraNam vAyu / | 4514 pUpakayogaH kRmi / For Private And Personal Use Only
Page #706
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - cikitsA-patha-pradazinI [711] (17) kSudrarogAdhikAraH saMkhyA prayoganAma mukhya guNa | saMkhyA prayoganAma mukhya guNa cUrNa-prakaraNam lepa-prakaraNam 2949 dADima kusumAdi 3138 dantyAdi lepaH piDikA / yogaH nakhapIr3A / 3152 devadAdi , ThoDIkI sandhikI suujn| ghRta-prakaraNam 3528 nalinI yogaH bindula nAmaka kI3487 nimbAdi ghRtam padminI kaNTaka / Take sparza hojAnese 4060 paTola ghRtam ahipUtanA utpanna piddikaaeN| 3553 nIlI lepaH jAla gardabha / / 4713 bilvAdyau yogau bagalakI durgandha / 3506 nimba tailam aneka chidra aura 4915 bhRGgarAjAdi lepaH bArAhadaMSTra / atyadhika srAva yukta blmiik| rasa-prakaraNam 4697 bRhatyAdi , alasa (khAravA) 4446 pratimeSa rasaH kRmiyukta blmiik| taila-prakaraNam (18) galarogAdhikAraH lepa-prakaraNam 3535 niculAdi lepaH galeko atyadhika pravRddha suujn| (19) gulmAdhikAraH kaSAya-prakaraNam 3863 puSkarAdi kAthaH koSThakI dAha, pIr3A 2908 drAkSAdikaSAyaH paittikagalma / 4593 bIjapUra rasAdi yogaH vAtaja gulm| 3245 dhAtrIrasayogaH rakta gulma / 3702 paJcamUlI kAthaH kaphaja gulma / cUrNa-prakaraNam 3781 pathyAdipAcana , gulmako pakAtA hai| ) 2990 drAkSAdi prayogaH pittaja gulma / For Private And Personal Use Only
Page #707
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 712] prayoganAma saMkhyA 3411 navasAdara prayogaH 3412 navasArabhasma 3427 nAgarAdi prayogaH 3430 nAdeyI kSAraH 3447 nIlinyAdi cUrNam 3891 patralavaNam 3927 pAThAcaM cUrNam 3947 pippalyAdi 4830 bhAgyadi " "7 3000 dantyAdi guTikA 3006 dravantI nAgavaTI guTikA-prakaraNam mukhya guNa gulma, agnimAMdya / " www.kobatirth.org gulma, samasta udara roga / 3052 dazamUlI - ghRtam 3053 dazAGga cikitsA - patha-pradarzinI vAtaja gulma, udAvarta, yonizUla / gulma, aSThIlA | gulma / gulma, zotha, arza / gulma, zUla / dussAdhya gulma | raktagulma | guggulu-prakaraNam 3009 dantIgugguluH gulma / * avaleha - prakaraNam 3455 nikumbhAdyA guTikA gulma, agnimAMdya, plIhA, pAMDu / 3999 piNyAkAdiguTikA gulma, zUla, aruci, agnimAMdya / rakta gulma / gulma, tillI, yakRt, agnimAMdya / ghRta prakaraNam 3014 dantI harItakyavalehaH gulma, sUjana, aru ci, aphArA / kaphaja gulma / vAtaja gulma, kRmi, saMkhyA prayoganAma 3059 dAdhikaM ghRtam 3071 drAkSAdi Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3292 dhAtrISaTpalakaM 3482 nArAcakaM 4046 paJcakolAcaM 4056 paJcapalaM 4064 pathyA 4070 palAzakSAra 4872 bhallAtaka 4873 " "" 3641 nArAca " For Private And Personal Use Only 31 "" dd 4875 bhArgIpaTpalakaM, 39 " 29 77 12 "" 3211 dIptAmara rasaH 3640 nAgezvara "" mukhya guNa plIhA, jvara, khAMsI hRdroga, gulma, plIhA / pittaja gulma, tathA anya pittaja roga / gulma | vAtagulma tathA udAvarta nAzaka aura agnidIpaka | taila-prakaraNam 3091 dazamUlAdi tailam kaphaja gulma / kaphaja, gulma, khAMsI, jvara, plIhA / vAtaja gulma, zira pIr3A, viSamajvara / gulma, pANDu / raktagulma | kaphajagulma kaphaja, gulma, plIhA, pANDu, khAMsI / 99 "} rasa-prakaraNam gulma, udara, aruci, agnimAMdya / pittaja gulma / AdhmAna, gulma, plIhA, zotha / gulma / ( recaka )
Page #708
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [713] - - - - saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 3642 nArAca rasaH gulma, udAvate, a- 4468 pravAlapaJcAmRta gulma, plIhA, udara, phArA / (recaka / ) AnAha, ajIrNa, 3643 , , gulma, plIhA, udara DakAraAnA, khAMsI, rog| (recaka / ) zvAsa / 3644 , , | 4939 bhallAtakAdiyogaH gulma / 3648 " , gulma, AdhmAna, zUla, udararoga, udAvarta / (recaka) mizra-prakaraNam 4279 pazcAnano , raktagulma / / 4513 pUtIkapatrAdiyogaH gulma, amlapitta / (20) grahaNyadhikAraH kaSAya-prakaraNam / 2996 dvikSAra cUrNam / kaphavAtaja grahaNI, 3259 dhAnyakAdi kaSAyaH vAtaja grhnnii| arza, AgnamAMdha / 3848 punarnavAdi kAthaH grahaNI, gulma, arsh| 3425 nAgarAdi cUrNam agnimAMdya, koSThakI vaayu| 4570 bilva zalATu yogaH bhayaGkara grahaNI / 3429 nAgarAcaM pitaja grahaNI, rakta 45.88 bilvAdisiddhapayaH atyanta pravRddha rakta srAva, aza,gudazUla, yukta purAnI grahaNI pravAhikA / 3 dinameM naSTa ho 3926 pAThAcaM , agnidIpaka hai| jAtI hai| 3928 , " grahaNI, atisAra, zUla, jvara, aruci, cUrNa-prakaraNam hRdayakI dAha / 2961 dADimASTaka cUrNam grahaNI, agnimAMya, 3943 pippalyAdikSAram vAtakaphaja roga / aruci / / 3960 pippalyAcaM cUrNam kaphaja grahaNI nAzaka 2967 durAlabhAdi kSAraH agni, bala, varNa tathA agni, bala vrddhk| aura mAMsavarddhaka / For Private And Personal Use Only
Page #709
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 714] saMkhyA prayoganAma 8964 pippalyAcaM cUrNam 4824 bhallAtakAcaH kSAraH 4835 bhUnimbAdi kSAraH 4837 bhUnimbAdhaM cUrNam 4632 bilvaphalAdi cUrNam sAma aura rakta grahaNI | 4819 bharjitaharItakIyogaH grahaNIko naSTa aura vAyuko anuloma karatA hai / grahaNI, zUla, gulma / agni dIpaka / 3008 drAkSAdi guTikA guTikA-prakaraNam 3015 dazamUla guDaH www.kobatirth.org vAtaja saMgrahaNI, agnimAMdya 3023 dAsaloharasAyanam 4648 bAhuzAla guDaH cikitsA - patha-pradarzinI mukhya guNa saMkhyA avaleha - prakaraNam grahaNI, aruci, atisAra, jvara / udAvarta, pittaja grahaNI, pANDu kAmalA, tRSA, bhrama, hicakI / sUjana, sAmagrahaNI, zUla, kabja, arza, agnimAMdya / kaphapittaja grahaNI / samasta grahaNI, kAmalA, pANDu, zotha / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prayoganAma 4668 bilvAdyaM 3076 dvipaJcamUlyAdighRtam 4058 paJcamUlAdyaM ghRtam ghRta-prakaraNam 4672 bRhatIcitraka kSAra For Private And Personal Use Only "" 3099 dADimAdyaM tailam 4690 bilva tailam " 3123 dazamUlAsavaH 4151 piNDAsavaH 4533 phalAriSTaH taila-prakaraNam mukhya guNa agnivarddhaka, pAcaka | agnivarddhaka tathA zU aphArA aura la, grahaNI nAzaka / saMgrahaNI, zotha, animAMdya, aruci / agnidIpaka, grahaNInAzaka / bhayaGkara saMgrahaNI, arza / AsavAriSTa-prakaraNam grahaNI, mandAgni, a ruci, atisAra, a rza, zotha, jvara, khAMsI, sUtikA roga / AdhmAna, pANDu, zarIrako pIr3A, agnimAMdha | agnidIpaka / grahaNI, arza, pANDu, viSamajvara /
Page #710
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra saMkhyA prayoganAma rasa-prakaraNam 3664 nRpativallabha rasa: 4300 pazcAmRtaloha - maNDUram 4624 pAnIyabhaktavaTI (madhyama) 2893 dUrvAdiyogaH 3255 dhAtryAdi yogaH 3396 nimbAdi prayogaH 3792 parUSakAdi yogaH 3794 parpaTAdi kAthaH 4577 bilvAdi 33 mukhya guNa www.kobatirth.org cikitsA - patha-- pradarzinI saMkhyA prayoganAma 4388 pAradAdi vaTI 4389 grahaNI, atisAra, Ama, agnimAMdya,zU la, aphArA, visUcikA Adi / kaSAya-prakaraNam zothayukta purAnI saMgrahaNI, pANDu, jIrNajvara / kaSTasAdhya saMgrahaNI, agnimAMdya, zotha, aruci / pittaja chardi / tridoSaja 39 (21) chadhikAraH vamana / chardi, tRSA / chArda, pittajvara / tridoSaja aura pittachardi / 4591 bIjapUrAdipuTapAkaH sarva doSaja bhayaGkara chardi / 4813 bhRSTamudgAdikaSAyaH chardi, atisAra, dAha, jvara / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4417 pIyUSavallI rasaH 4428 pUrNa kalA vaTI 19 39 4435 poTalI rasaH 4771 bilvayogaH 4773 bilvAdi yoga: 19 3894 pathyAdi cUrNam 3896 For Private And Personal Use Only mizra-prakaraNam 39 " saMgrahaNI | cUrNa-prakaraNam 4068 padmakAdyaM ghRtam grahaNI, zUla, atisAra / mukhya guNa purAnI saMgrahaNI, sa masta atisAra, Ama grahaNI, dAha, zUla, jvara / tridoSaja saMgrahaNI / grahaNI "9 [ 715] avaleha-prakaraNam 3013 dadhittha rasAdilehaH chardi / 3286 dhAtrIrasAdi yoga: 3289 dhAnyakAdi lehaH 4652 bIjapUrakAdi ghRta-prakaraNam tridoSaja chardi / chardi / zotha, " vAtaja chardi / 21 " chardi, tRSNA, aruci, dAha /
Page #711
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [716] cikitsA-patha-pradarzinI saMkhyA prayoganAma 4941 bhasmasUta rasaH mukhya guNa chardi saMkhyA prayoganAma mukhya guNa rasa-prakaraNam 3661 nIlakaNTha rasaH chardi / 4382 pAradAdi cUrNam // mizra-prakaraNam J3345 dhAtryAdi prayogaH tridoSaja chardi (22) jvarAtisArAdhikAraH kaSAya-prakaraNam rasa-prakaraNam 3262 dhAnyakAdi kAthaH Ama, vAtakapha jva | 3193 varadAdi puTapAkaH jvarAtisAra, amira, zUla, atisaar| mAMdha, nidrAnAza, 3359 nAgarAdi kAthaH jvraatisaar|| aruci| 3360 , , zotha, jvarAtisAra / 3811 pAThAdi , bhayaGkara jvraatisaar|| 3365 nRsiMhapoTalIrasaH dussAdhya jvarAtisAra 3812 pAThAsaptaka , AmAtisAra, jvara / grahaNI, jIrNajvara / 4283 paJcAmRtaparpaTI rasaH jvarAtisAra, saMgracUrNa-prakaraNam haNI, kSaya, agni3423 nAgarAdi cUrNam jvarAtisAra / maaNdh| 4285 paJcAmRta poTalI, jvarAtisAra, zUla, avaleha-prakaraNam agnimAMdha, baladrAsa 3020 dADimAvalehaH jvarAtisAra, Ama- | 4483 prANezvaro , jvarAtisAra / zUla, Amarakta, zotha, dhAtugata jvr| mizra-prakaraNam ghRta-prakaraNam 4077 pAThAcaM dhRtam jvarAtisAra, saMgraha- 3337 dhAtakyAdi peyA zUlayukta uvarAtisAra NI, alsk| '4516 pRznipAdi , varAtisAra / For Private And Personal Use Only
Page #712
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - cikitsA-paya-pradarzinI [717] (23) jvarAdhikAra saMkhyA prayogamAma mukhya guNa / saMkhyA prayoga nAma mukhya guNa kaSAya-prakaraNam 288 di kaSAyaH vAtapittaja jvr| 2820 dantyAdi kAthaH abhinyAsa sannipAta, 2881 , , vAtajvara para atyanta malakI adhikatA / sarala yoga / 2822 darbhamUlAdikAthaH vAtajvara / 2883 , , samasta jvaranAzaka, 2823 dazamUlam upadravasahita sanni agnivarddhaka / pAta, khAMsI, tandrA, 2884 , , jvara / pArzvazUla, knntthgrh| | 2885 , kAthaH jvara, dAha, tRSNA, 2831 dazamUlAdi kAthaH karNaka sannipAta / raktapitta / 2841 upadrava sahita vAta- | 2890 duHsparzAdi , dAha, sveda, tRSNA, jvr| cittabhrAnti aura 2844 dazamUlAdi pazcada zvAsayukta jvara / zAGga kAthaH sannipAta / 2895 devadAryAdi kaSAyaH cAturthika jvr| 2848 dazamUlI kaSAyaH sannipAta, zvAsa, | 2898 , kAthaH vAtakaphajvara, khAMsI khAMsI, tRSA / glgrh| 2850 dazamUlIrasaprayogaH kaphavAtajvara, ati- 2899 , " sandhigata satata nidrA, pArzvazUla, jvr| zvAsa, khaaNsii| 2904 drAkSAdi kalkaH / mukhazoSa, aruci| 2853 dazASTAGga kAthaH jIrNajvara, zotha, ( mukhameM malanekI zvAsa, khaaNsii| auSadha hai|) 2865 dArvAdi kAthaH kaphavAtajvara, hikA, / 2905 / " sannipAtameM jIbhakA zvAsa, khaaNsii| phaTanA aura zuSka 2867 dAya'mbudAdi kAthaH sannipAtaJcarakI honA / (jIbha para muurchaa| malanekA yoga hai) 2873 dAsyAdi kAthaH dhAtustha viSamajvara, / 2910 drAkSAdi kAthaH / ekAhika jvr| bArIke samasta jvara, 2912 , , vAtapitta jvr| kAmajvara, zokajvara, | 2913 , , bhUsaJcara, chdi| dIpana, paacn| For Private And Personal Use Only
Page #713
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [718] cikitsA-patha-pradazinI saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayogamAma mukhya guNa 2914 drAkSAdikAthaH pittakaphajvara, zUla, aura kapha jvara 3 udaavrt| dinameM naSTa krtaahai| 2916 , , pralApa, dAha, mUrchA, | 3239 ghAtakyAdi kAthaH viSama jvara / zoSa aura tRSNA- 3258 dhAnyaka himaH antardAha / yukta pittjvr| / 3261 dhAnyakAdi kAthaH dIpana, pAcana, kapha2917 , , tRSNA aura mUrchA. nAzaka, pittavAtAnuyukta pittajvara / lomaka, bhedI, jva2918 pittakapha jvr| ranAzaka / 2919 , " dvandvaja jvr| / 3346 naladAdi kAthaH pittajvara / 2920 tRSNA, dAha, mUrchA, 3347 nalamUlAdikaSAyaH sarvajvara / chardi, mukhazotha, 3350 navAGga kaSAyaH vAtapittajvara / zvAsa, khAMsI, pi- | 3352 nAgarasaptakaH pittajvara / ttajvara / 3356 nAgarAdi kAthaH khAMsI, zvAsa, pArzva 2921 , , tRtIyaka jvara / pIr3A vaatkphjvr| 2926 , kSIram / sannipAta jvara 3362 , " pittakaphajvara, bhrama, 2927 , pAcanam hAridrajvarameM doSoMko muucchii| pacAtA hai| 3364 pittakaphajvara nAzaka 2930 , zItakaSAyaH pittajvara / / graahii| 2935 dvAtriMzadAkhyakAthaH sannipAta,zUla,khAM 3366 tRtIyakajvara / sI, hikkA aura A- / 3367 bhayaGkara snnipaat| dhmAna Adi jvarake | 3368 , srvjvr,srvaatisaar| upadrava / vaatvyaadhi| | 3370 nAgarAdipAcana 2937 dvAdazAGga kAthaH / sAma pittkphjvr| kaSAyaH jvarameM dopako pa2939 dvipaJcamUlyAdi cAtA hai| kalkaH vAtapittajvara / / 3371 nAgarAdipAcana 2940 dvivArtAkI phala kAthaH pittajvara, kapha,raktarasAdiprayogaH vAtajvara 1 dinameM, zoSa / pittajvara 2 dinameM | 3374 nidigdhikAdikaSAyaH vAtapittajvara / For Private And Personal Use Only
Page #714
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [719] saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 3375 nidigdhikAdi kAthaH jIrNajvara, aruci, 3700 pazcamUlI kaSAyaH kaphaja jIrNajvara / khaasaa.shuul,vaasaadi| 3705 paJcamUlyAdikkAthaH vAtaJcara / 3377 nidigdhikAdikvAthaH jvara / 3707 " " " 3378 , , kaphavAtajvara, zvAsa, khAMsI, aruci / 2708 . " " pitta tathA kapha pra dhAna snnipaat| 3386 nimbAdi kAdhaH vAtazleSma jvara,parva. bheda, shirshuul,khaaNsii|| 3715 paTola catuSkaH kaphapittajvara / 3388 kphjvr| 3719 paTolAdi kaSAyaH sarvajvara / 3389 3720 , kAthaH viSamajvara / 3390 3723 , , pittakaphajvara, vAta3393 sannipAta / kaphajvara, tathA rakta3403 nIradAdi kaphanvara, zvAsa,khAM pitta jvarako naSTa sI, shuul| karatA aura malako 3405 nIlotpalAdi tor3a kara nikAlatA kaSAyaH vAtapittajvara,pralApa, moh| 3727 , , antastApa,pipAsA, 3408 , himaH vAtapittajvara, pralApa, sannipAta, viSamachardi, bhrama, mUrchA, jvara / tRssaa| 3729 , , samasta jvara / 3689 paJcakola kaSAyaH kaphavAtajvara, gulma, | 3730 , , vAtakaphajvara, tRSNA, plIhA, zUla / zUla, becainI, zvAsa, 3691 paJcatikta kAthaH 8 prakArake jvara / khAMsI, kaJja / 3693 paJcabhadrakam vAtapittajvara / kphjvr| 3694 paJcamuSTika yUSaH zUla, gulma, khAMsI, | 3733 ekAhika jvr| zvAsa, kSaya, jvara / / 3734 , 3698 paJcamUlAdikAthaH vAtajvara, zirakA- 3735 kAMpanA, parvabheda / / 3736 , , satata jvara, viSama 3699 paJcamUlI kaSAyaH vAtajvara / jvr| 3731 santata " For Private And Personal Use Only
Page #715
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [720] cikitsA-patha-pradarzinI - saMkhyA prayoganAma 3737 paTolAdikAthaH 3739 , " 3740 3748 3749 3750 3752 3753 mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa durjaladoSa janita 3787 padmakAdikAthaH raktaSThIvI sannipAta / jvara / 3790 parUSakAdi, pittapradhAna , kAsAdiyukta satata | 3793 , himaH pittajvara / jvr| 3795 parpaTAdi kAthaH pittajvara, raktapitta / pittakapha jvr| 3796 , , tRNA, chardi, pittvaatjvr| jvr| pattajvara, dAha, 3797 , " tRSNA, dAha, pittatRSNA / kaphajvara / bhayaGkara pittajvara, / 3798 " " pittajvara / tRssaa| 3806 pAThAdi , doSAMko pacAtA hai| abhinyAsa jvr| 3813 pAThA siddha payaH kampayukta zIta / pittakaphavara, chardi, | 3823 picumandAdikAthaH kaphajvara / dAha, kaNDU / 3825 pippalI , jvara, plIhA / kaphapittajvara, tRSA, 3827 pippalImUlAdi , tRSA, mUrchA, pittadAha, chrdi| jvara, dAha, muMhakA tRtIyaka, cAturthika kar3avApana / anyeyuH ora viSama | 3828 pippalIvarddhamAnam jvara, khAMsI, zvAsa, jvara, dAhapUrvajvara / pANDu, udrrog| viSamajvara / 3832 pippalyAdi kaSAyaH jvara, zvAsa, khaaNsii| jvara, chardi, aruci, | 3837 , kAthaH vAtajvara / viSa / 3839 , gaNaH kapha, vAta, praticittabhrama snnipaat| zyAya, zUla / dIpana udarapIr3A, zvAsa, pAcana hai| khAMsI, aruci aura 3841 , yogaH viSama jvara / mukhazoSayukta jvara / / 3844 punarnavAdi kaSAyaH abhinyAsa sannipAta antaka snnipaat| / 3859 puSkaramUlAdi kAthaH khAMsI, zvAsa, kapha, vAtapitta jvara, moha, sannipAta / pralApa / 4518 phalatrikAdi kothaH kaNThakubja snnipittjvr| paat| 3760 " " 3761 3766 " " , gaNaH 3772 pathyAdi kAthaH 3776 // // 3777 " " 3784 panakAdi , 3785 For Private And Personal Use Only
Page #716
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [721] - kI pIr3A, aphArA, 4794 " " saMkhyA prayoganAma mukhya guNa | saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 1553 balAdi kAthaH parvameda, ziraH ka- 4788 bhAAdi kAthaH viSama jvara, sa-inampana, vAtapitta pAta, jIrNa jvara, jvr| shoth| pittakaphaja jvara / / 4790 , , jIrNajvara, dhAtugata 4564 bibhItakAdi , tRSA, dAha, viSama jvara aura viSama jvr| jvara / 4566 bilvapazcaka , pratizyAya, jvara, 40 | 4791 , jIrNa jvara; satata, , chrdi| santata, anyeyuH, tRtIyaka aura cA4583 bilvAdi , vAtajvara / turthika jvr| 4586 , kSIram jIrNajvara / | 4792 , " tandrika sannipAta / 4591 bIjapUrakAdikaSAyaH hRdaya tathA basti- / 4793 " " karNaka snnipaat| sannipAta, hRdaya abhinyAsa jvara / aura pasalI zUla, 4597 bIjapUrAdipAcana AnAha, tandrA khAMsI kaSAyaH kphjvr| | 4795 bhAryAdi kAthaH / kapha, khAMsI, prati4603 bRhatyAdi kAthaH / sannipAta cr| zyAya, zvAsa, hR4604 , , kapha, jvara / drog| 4605 , gaNaH kapha pradhAna sanni 4796 " gaNaH __ pittakapha jvara, hRpAta tathA zvAsAdi llAsa, aruci, chardi upadrava / tRSNA, daah| 4607 brAhmacAdi kAthaH cittabhrama tathA ru. 1. 4798 bhUnimbAdi kaSAyaH vAtaJcara / gdAha sannipAta / 4777 bhadrAdi , samasta prakArake 4800 " " dvandvaja jvara / zIta jvr| 4805 , kAthaH atisAra, jvara, rakta 4786 bhAAdi , pittakaphaja jvr| pitta, khAMsI, zvAsa " jvara, zvAsa, agni- 4806 kaphaja jvara / mAMdha / ' 4807 , , vAtakaphaja jvara / For Private And Personal Use Only
Page #717
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [722] cikitsA-patha-pradarzinI saMkhyA prayogamAma mukhya guNa saMkhyA prayogamAma mukhya guNa 4811 bhUnimbAdyaSTAdazAGga | 4829 bhAAdi cUrNam 8 pakArakA jvara, kAthaH tandrA, pralApa, khAMsI bhayaGkara khAMsI, zotha dAha, moha, zvA AdhmAna / | 4838 bhUnimbAcaM , sannipAta jvara / samasta jvara / | 4840 bhUnimbAdhobhUlanam adhika pasInA AnA cUrNa-prakaraNam guTikA-prakaraNam 2976 devadAlI prayogaH tIbra jvara / 4000 pippalI mAdakaH dhAtugata jvara, zvAsa, 2983 drAkSAdi cUrNam vAtajvara / khAMsI, agnimAMdya, 3276 dhAnyAdi prayogaH malAvarodha, agnimAMdya dhAtukSaya / aruci, ajIrNa- | 4527 phalatrikAdhomodakaH vAtaja jvara, aruci, jIrNajvara / khAMsI, paarshvshuul| 3278 dhAnyAdi cUrNam viSamajvara, zvAsa avaleha-prakaraNam agnimAMdya, vAyu / 3439 nimbapallavarajaH zaratkAlIna jvara / 4018 pathyAvalehaH dAha, jvara, khAMsI, raktapitta, zvAsa, 3441 nimbAdi cUrNam dainika, tijArI, cA vamana / turthika, santata, 4023 pAcakAvalehaH jvarameM muMhakA svAsatata aura dhAtugata da bigar3anA,aruci, jvara / kabja / 3879 paJcakola cUrNam rocaka, paack|| 4032 pippalyAcavalehaH / jIrNajvara,chardi,tRSA, plIhA, jvara, kph| aruci, zoSa, rakta pitta / 3906 pathyAdi yogaH dAha, jvara, khAMsI 4036 puSkaramUlAdi lehaH jvara, khAMsI, kapha / chrdi| 3939 / khAMsI, jvara, hikkA ghRta-prakaraNam zvAsa, pliihaa| | 3038 dazamUlakSIrapaTpala 4611 bandAka yogaH viSama jvarake kaSTa ghRtam jvara, khAMsI, asAdhya upadrava / gnimAMdya, tillii| For Private And Personal Use Only
Page #718
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradAzanI [723] - - - lepa-prakaraNam " visarpa / " para becainii| saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 3062 durAlabhAcaM ghRtam jvara, dAha, bhrama, AsavAriSTa-prakaraNam khAMsI, pasalI zUla, / 3310 dhAnyakAcariSTaH samasta prakArake tRSNA, chardi, ati jvr| sAra / 4049 paJcagavyaM ghRtam viSama jvara / 4052 paJcatiktakaM , , , pANDu, 3135 dadhyAdi lepaH sannipAtakI dAha / 3531 nAgarAdi , sannipAtameM hone 4078 pAnIyakalyANaka , jvara, khAMsI, agni vAlI galeko suujn| mAMdya, kSaya, prati- 3548 nizAdi ,, karNamUla / zyAya, tijAro, cau- 4181 palAzAdi , pittaJcara, tRSA, dAha, thiyA,vamana ityAdi 4087 pippalyAcaM , jIrNajvara,kSaya,khAMsI, 4702 badaryAdi , rugdAha sannipAta / shirshuul,paarshvshuul| 4714 bIjapUrakamUlAdi 4102 punarnavAcaM , viSamajvara, khAMsI, lepaH galekI sUjana / kssy| dhUpa-prakaraNam taila-prakaraNam 3564 nimbAdi dhUpaH viSamajvara / 3085 dazamUla tailam sannipAta, zvAsa, | 3568 nirguNDyAdi , sandhigata jvara / bhayaGkara khaaNsii| 3569 , , graha aura sannipAta 4111 paTolAdi , jvara, khAMsI vAtaja jvr| rog| 4214 palaGkaSAdi , jvara / 4112 , snehaH jvara / 4114 pAka tailam jvara, tRSNA, daah| aJjana-prakaraNam 4146 prahlAdana , jvara, dAha / / 3586 nizAdyaJjanam viSamajvara / 4682 balA , khAMsI, zvAsa, jvara, 4235 pippalyAdyaJjanam bhUtajvara / chardi, zUla, hikkA, 4245 pracetAnAmaguTikA jvarakI mUrchA / kSaya, plIhA, zoSa / 4929 bhairavAJjanam upadrava sahita sa4686 balAyaM , vAtapittaja jIrNajvara masta jvr| - - For Private And Personal Use Only
Page #719
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [724] cikitsA-patha-pradazinI - - - - - saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa nasya-bhakaraNam 3335 dhUmraketu rasaH navIna jvara / 3593 nasya bhairavaH snnipaat| 3601 navajvaramurAri rasaH navIna jvara / 4730 bRhatyAcaM nasyam behozI / 3602 navajvara ripu 4731 brahmadaNDI , ekAhika jvr| 3603 navajvaraharI vaTI , , | 3604 navajvaraharo rasaH navIna jvarako 1 4930 bhasmezvara rasaH zira, hRdaya aura paharameM naSTa kara nAsikAkI kapha detA hai| vAtaja pIr3A / 3605 navajvarAGkuza , navIna jvarako 1 dina meM naSTa kara rasa-prakaraNam detA hai| 3202 dAAdi vaTikA taruNajvara, jIrNa- 3606 navajvarAri , navIna jvr| jvara, viSamajvara / / 3607 navajvarebhasiMha , ghora navIna udhara, 3203 dAhajvaraghna vaTI dAha, jvara / dhAtugata jvara, grahaNI 3205 dinajvaraprazamanIvaTI dinake samaya Ane / 3612 navyacandra , navIna jvarako 1 vAlA Jcara, santApa, paharameM naSTa kara agnimAMdha / detA hai| 3210 dIpikA rasaH samasta jvara / 3623 nAga zItAGga snnipaat| 3215 durjalajetA rasaH durjaladoSa janita 19 nArAyaNajvarA zItajvara, sannipAta, jvara, ajIrNa, ma. viSamajvara / lAvarodha, aphArA, 3662 nIlakaNTha rasaH jvara, zvAsa, hikhAMsI shuul| cakI, khaaNsii| 3218 devabhUti rasaH bhayaGkara sannipAta, (vAmaka hai|) khAMsI, zvAsa, a- | 4264 pazcavaktra raMsaH / sannipAta / gnimAMdya, paannddu| / 4265 " " ghora sannipAta, 3222 dvibhujo rasaH navIna jvr| ( mRtyuJjaya) kapha, viSamajvara, 3326 dhAtujvarAGkuzarasaH dhAtugata jvara, a navInajvara, ajIrNajIrNa, vAtaja khAMsI, jvara, agnimAMdha / aruci / ! 4275 pazcAnano rasaH sarva prakArake jvara / For Private And Personal Use Only
Page #720
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-paya-madarzinI [725] saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guma 4281 pazcAmRta parpaTI samasta prakArake | 4439 pratApamArtaNDorasaH jvara jvara, khAMsI, kSaya, / 4441 pratApaladdezvararasaH sannipAtakI behozI, saMgrahaNI, aze / kSaya, pANDu / 4309 parNakhaNDezvaraH vAtakaphaja jvara / 4444 pratApAgnikumArarasaH sannipAta / 1310 parpaTI rasaH jvara, grahaNI, kSaya, 4445 pratijJAvAcakorasaH samasta jvara / zvAsa, kapha, svara 4480 prANezvaro rasaH bhaMga , (baccoMke zItajvara / liye. vizeSa upa 4482 yogI tathA anupAna " navIna tIbrajvara, sa" nnipAta,dAhapUrvaJcabhedase aneka roga ra, jvarakA pracaNDa nAzaka hai|) tApa, shuul| 4311 parpaTI rasaH kapha, vAyu, mati- 4745 bAlArka rasaH jvarako 1 hI di( mallaparpaTI) bhrama / ( jvarake nameM naSTa kara detA vegako rokatI hai) 4331 pAnIya vaTikA sannipAta jvarakI 4756 brahmavaTI samasta prakArake samUrchA, jIrNajvara, nnipAta / khAMsI, shvaas| 4944 bhasmezvara cUrNam sannipAta / 4332 pAnIya vaTikA bhayaGkara sannipAta, 4945 bhAnucUDAmaNirasaH / samasta jvara / ( siddhaphalA ) dAha, khAMsI, zvAsa, 4950 bhiSamA rasaH // " malAvarogha / (sveda | 4957 bhUtanAtha bhairava rasaH , " janaka hai|) | 4958 bhUtabhairava cUrNam zIta jvarako 1 di4415 pIyUSapana rasaH samasta jvara / nameM hI naSTa kara 4411 , , zItajvara, uSNa detA hai| jvara, ekAhika, 1967 bhairava rasaH jvara, kSaya, khAMsI, cAturthika, zUla, zvAsa, agnimAMdha / agnimAMdya / 4970 bhairavasiddhi rasaH bhayaGkara sannipAta / 5537 pracaNDa rasaH navIna jvara / | 4971 bhairavI guTikA 1438 pratApatapano rasaH sannipAta / / For Private And Personal Use Only
Page #721
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [726] cikitsA-patha-pradarzinI - saMkhyA prayoga nAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa mizra-prakaraNam 3678 nArIkSIra-prayogaH jvara | 4498 paTolAdibastiH / viSamajvara / 4496 paJcasAram viSamajvara, khAMsI, 4975 bhairava rasAyanam snnipaat,apsmaar| zvAsa, kSaya, hRdroga / - (24) tRSNAdhikAraH kaSAya-prakaraNam lepa-prakaraNam 2856 dADimabIjAdi tRSNA 3134 dadhitthAdizirolepaH tRSNA, dAha / 4164 pazcAmlako lepaH tRSA / 2914 drAkSAdi kAthaH 3713 pazcAmla yogaH , ( mukhameM lepa nasya-prakaraNam karanekA yoga / ) 3188 drAkSAdi nasyam tRSNA / 3791 parUSakAdi gaNaH vAyu, tRSA, mUtradoSa / rasa-prakaraNam 1579 bilvAdi kAthaH kaphaja tRSA / 4383 pAradAdi cUrNam pravRddha tRSA / (25) vantarogAdhikAraH kapAya-prakaraNam 2942 dantarogAzani cUrNam dantakRmi, dantazUla, 3369 nAgarAdi gaNDUSaH zItAda / mukhakI durgandha / 4540 bakula prayogaH 3 dinake prayogase 2943 dantazUlanAzakayogaH dantazUla / dAMta dRr3ha ho jAte 2944 dantyAdi cUrNam dantakRmi / 2946 dazana saMskAra cUrNam dAMtoMkA maila, sa masta danta rog| 3450 nIlyAdi prayogaH dantakRmi / cUrNa-prakaraNam 3923 pAThAcaM cUrNam masUr3he kI pIr3A, khu 2941 dantamasI ( dAMtokI jalI, pAka, nAva, missI) dntshuul| paairiyaa| For Private And Personal Use Only
Page #722
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [727] - saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 3973 pItaka cUrNam masUr3hoM ke samasta taila-prakaraNam roga, kaNTharoga, mukha | 3092 dazamUlAdi tailam dAtAMkA hilanA, karoga, jihAroga, tA rAla, dantaharSa, kpaalrog| lI, saussir| 3519 nIlasahacarAdyaM , dAMtAMkA hilanA / 4680 bakulAcaM , " " guTikA-prakaraNam 4847 bhadramustAdi vaTikA dAMtoMkA hilnaa| rasa-prakaraNam 3221 dvijaropaNI vaTI samasta dantarogoMko avaleha-prakaraNam naSTa aura dAMtoMko 3022 dALavalehaH dAMtoMkI nirbalatA, dRr3ha karatI hai| masUDhoke vrnn| mizra-prakaraNam ghRta-prakaraNam | 4760 bakula-prayogaH dAMtoMkA hilanA / 4107 prapauNDarIkAcaM ghRtam zItAda / 4761 bakulabIja carbaNam , " (26) dAhAdhikAraH kaSAya-prakaraNa rasa-prakaraNam 2874 dAhaprazamana mahAka | 3204 dAhAntako rasaH dAha, santApa, mUrchA pAyaH dAha (carakoktayoga) yA4381 pAradAdi guTikA dAha 3714 paTIrAdi kAthaH prabala daah| - lepa-prakaraNam mizra-prakaraNam 3542 nimbakena lepaH dAha, tRSA, moh| / 3345 dhAnyAmla sekaH aGgadAha For Private And Personal Use Only
Page #723
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [798] cikitsA-patha-pradarzinI - (27) nAsArogAdhikAraH prayoganAma saMkhyA prayoganAma mukhya guNa taila-prakaraNam . nasya-prakaraNam 3304 dhavatvagAdi tailam pittaja tathA raktaja 3594 nimbAdi nasyam dIpta nAmaka nAsA roga / pratizyAya / 4250 pippalyAdi , pratizyAya / 4121 pAThAdi paka piins| 4125 pippalI , kSavathu / rasa-prakaraNam 4688 balAhayAcaM , kaphaja pratizyAya / 4447 pratizyAyaharo rasaH pratizyAya / (28) netrarogAdhikAraH kAya-prakaraNam / 4565 bibhItakAdi kAthaH zotha aura zUlayukta 2866 dAvIsekaH netrAbhiSyandake liye netrapAka / AMkha dhonekA yoga | 4590 bilvAthAzcyotanam vAtAbhiSyanda / 2872 dAAdyAzcyotanam pittaja, vAtaja aura raktaja netraabhissynd| cUrNa-prakaraNam 2932 drAkSAyAzcyotanam AMkhokI khar3aka, | 3974 puNDarIka yogaH AMkhokI lAlI, a zrusrAva, pIr3A, kSata sUjana / 3243 dhAtrIphalarasAdi secana / guTikA-prakaraNam kaSAyaH netrazukla / 3372 nAgarAdyAzcyotanam kphjnetraabhissynd| 3452 nAgarAdi guTikA netrapIr3Ako turanta 3711 paJcamUlAdhAracyotanam vAtaja , naSTa karatI hai| 3759 paTolAdi kAthaH pillaroga / 3765 , gaNaH netrasrAva, raktaprakopa ghRta-prakaraNam 3874 prapauNDarIkAyAzcyo 3039 dazamUla ghRtam vAtaja timira / pittaja vAtaja netra 3048 dazamUlAdi ghRtam vAtaja timira / piidd'aa| / 3075 drAkSAyaM , AMkhokA phUlA, tanam For Private And Personal Use Only
Page #724
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [729] - saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoga nAma mukhya guNa timira, lAla rekhAeM, lepa-prakaraNam zirapIr3A / 3148 dUrvArasAdilepaH netrapIr3A / 4063 paTolAcaM ghRtam samasta netrrog| 3545 nimbuphalobha4659 balAdi , timira / vAdi yogaH netrrog| 4666 bibhItakAdi , samasta netrrog| 4170 pathyAdi lepaH abhiSyanda Adi / 4877 bhAskarAcaM , timira, zuktika, pi 4171 netrapIr3A / , yogaH 4176 payasyAdi lepaH netrapIr3A, AMkhoMkI lla, amlAdhyuSita, laalii| dRSTikI mandatA, na 4190 pArijAtAdikalkaH kaphaja netrazUla / tAndhya, divaanthy| 4913 bhUmyAmalakyAyo lepaH navIna netraabhissynd| taila-prakaraNam 3522 nIlotpalAcaM taisam timira, kAca, na dhUpa-prakaraNam tAnthya, paTala, arjuna, pilla, rudhi 3567 nimbAdi dhUpaH kaphaja netraabhissynd| rasrAva, palakAMkI khAja / aJjana-prakaraNam 3524 nRpavallabha , timira, paTala, kAca, 3164 dakSANDatvakAdyaJjanam phUlA, arma / naktAndhya Adi / | 3165 dantavartiH netrabaNa, shukr| 4695 bibhItakAcaM , timira / | 3166 dAvIM rasa kiyA dAha, azrusrAva, 4897 bhRGgarAja , netrAMko svaccha aura pittaja netrrog| 1 mAsameM bali | 3167 dArvAdyaJjanam pittaja timira, netra palitako avazya vnn| naSTa kara detA hai| 3168 divyadRSTikaro rasaH 4898 bhRGgarAja , naSTa cakSu ko ThIka 3169 dRkaprasAdanI vartiH samasta netrarogoMko karatA hai| naSTa Ara netroMko svaccha karatI hai| For Private And Personal Use Only
Page #725
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [730] cikitsA-patha-pradarzinI knndduu| saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma 3170 dRSTipradamaJjanam samasta netrrog| 3579 nayanAmRtAJjanam netrrog| 3171 dRSTipradA vatiH isake sevanase a- | 3580 navanetradAtrI vAtaH abhiSyanda, adhindheko bhI dIkhane mantha, savraNa zukra, lagatA hai| kuNaka, timira, 3172 , , AMkhoMko khAja, paTala, vizeSataH timira / 3173 , , paTala, timira, phUlA, | 3581 navAGgI vatiH / kleda, upadeha, kaNDU ajakAjAta / tathA kaphaja netra3174 dRSTiprasAdanAJjanam netroMko svaccha karatA rog| 3582 nAgAvacanam timira, andhtaa| 3176 devadArurasakriyA azrusrAva, ratauMdhA, . 3583 nAgArjunI gATakA timira, paTala, raphUlA, pilla, timir| tauMdhA, phUlA, 3177 devadArvaJjanam paTala, ratauMdhA / piTikA / 3178 dvAdazAmRtAJjanam samasta netraroga / | 3584 nAgArjunI vartiH timira pttl| 3179 dvinizAdi vartiH kukUNaka / 3585 nArAyaNAJjanam netrapAka, netrazUla / 3322 dhAtrIrasa yogaH netrapIr3A / 3588 nIlotpalAdi divAndhatA, naktA3323 dhAnyAdhajanama AMkhase pAnI jAnA, guTikAJjanam ndhya / vAtaraktaja netrpiidd'aa| 3589 nIlotpalAdyaJjanam timira / 3573 naktAndhyaketuH naktAndhya / 3590 netravartiH netrapIr3A / 3574 natAndhya hari vartiH / 3591 nepAlAdi vartiH kaphaja timira rog| 3575 nayana zANAJjanam timira paTala, pussp| 4220 paJcazatAvartiH timira / 3576 nayanasukhA vartiH timira, arma, paTala, 4221 paTalaharAJjanam paTala / kAca, azrusrAva / 4222 patrAdhAnam timira / 3577 nayanAmRtavaTI timira, puSpa, paTala, 4223 pathyAyAnam atyanta pravRddha netrasrAva, ratAMdhA, azrusrAva, kaSTa sAdhya mAMsavRddhi, cipitt| netra prakopa / 3578 nayanAmRtAJjanam timira, paTala, kAca, 4224 palAzarasayogaH naktAndhyako naSTa shukr| karatA hai| isase For Private And Personal Use Only
Page #726
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [731) saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa candramAke cAMdanemeM 4239 puSpakAsIsAdyaJjanam pillAdi pakSmaroga / pustaka par3hanekI 4240 puSpaharIvartiH phUlA / zakti prApta hotI hai|| 4241 puSpAkSAdirasakriyA arma, kAca, timira, 4225 pAradAdhAnam samasta netraroga nA arjun| zaka tathA dRSTi- 4242 potrIdantAdivatiH phuulaa| vrdhk| 4243 prakAzikA guTikA naktAndhya, divAndhyatA 4226 pArijAtAdi yogaH kaphaja netra pIr3A / 4246 prabhAvatI AMkhakI khAja, ti4227 pAlaGkRyAdi guThikA timira / / mira, zukra, arma 4228 pAzupatayogaH samasta netrAbhiSyanda, aura lAla rekhaaeN| lAlimA, pIr3A 4247 pravAlAbaJjanam shuktikaa| 4229 piNDAnam dRSTiko svaccha tathA 4248 prasAdanAJjanam netrAMko svaccha kara balavatI karatA hai| 4231 pippalyAdi guTikA arma, timira, kAca, 4722 bibhItakAdi vartiH pittaja paTala roga / kaNDU, zukra, arjuna, 4723 bibhItamajAdiyogaH phUlA ajakAjAta / 4724 bilvAJjanam netroMkI sUjana, pIr3A 4232 pippalyAyaJjavam phuulaa| abhiSyanda, adhi mantha, surthii| 4233 , , dRSTiko garuDake 4725 , , netrasrAva ityaadi| samAna tIkSNa karatA 4727 bRhatyAdi vartiH vAtaja netrrog| 4728 bRhatyAdhaJjanam 4234 " " pissttk| 4922 madramustA yogaH purAnA phUlA, AM. 4236 , , ratauMdhA, timira, khokI laalii| AMkhAMkI khaaj| 4923 bhAnumati vartiH / timir| 4237 puNDarIka yogaH netrazUla, netrakSata, | 4924 , " naktAndhya, pilla, pAkAtyaya, ajakA timira, netrakSata, ne jaat| trknndduu| 4238 punarnavA , AMkhAMkI khAja, | 4925 bhAskara cUrNam kAca, naktAndhya, netrasrAva, phUlA, timira, AMkhokI timira rtaaNdhaa| lAla rekhaa| hai| For Private And Personal Use Only
Page #727
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 732] saMkhyA prayoganAma 4926 bhAskara vartiH 4927 bhAskarAJjanam 4928 bhImasenI karpUra nasya-prakaraNam 4729 bRhatyAdi nasyam 3600 nayanacandra loham 3666 netrAzani rasaH rasa-prakaraNam 3339 dhAtrIpiNDI timira / 2833 dazamUlAdi kAthaH mizra-prakaraNam 4521 phalatrikAdi kAthaH " cikitsA - - patha-pradarzinI atyadhika nidrA / www.kobatirth.org mukhya guNa kaSAya-prakaraNam samasta netraroga | AMkhoMse raktasrAva honA, naktAndhya, ti mira, kAca, purAnA piSTaka / AMkhakI pIr3A / pittaja kaphaja pANDu, jvara atisAra, zotha, khAMsI / kAmalA saMkhyA prayoganAma 3341 dhAtrI rasakriyA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3342 "" "" 3672 nAgAdi zalAkA (29) pANDurogAdhikAraH 3673 nAgurjunI zalAkA 3679 nimbapatrAdi yoga: 3680 nimbAdi piNDI 3687 nizAdi prayogaH 4501 palAzavRnta yogaH 4506 pippaladalAdi yoga: 4770 bASpa svedaH 4774 bisAdi parisekaH 3426 nAgarAdi cUrNam For Private And Personal Use Only cUrNa-prakaraNam ------ mukhya guNa AMkha ke pittaja vA taja roga, timira, paTala | paTala | netrAko cipacipA - haTa, kaNDU, pilla, timira / netrajyoti-varddhaka / akSipAka / netrAbhiSyanda | pIr3A / palake ke bAla ja mAtA aura netrA kaphaja vikAroM ko karatA hai| 3456 nimbAdi guTikA timira / netrIr3A netrAbhiSyanda | kaphajapANDu / guTikA-prakaraNam pANDu, kAmalA, jvr|
Page #728
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [733] saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa __ avaleha-prakaraNam nasya-prakaraNam 3021 dAvItvagAyavalehaH kAmalA / | 3186 devadAlI phalarasa3281 dhAtryavalehaH pANDu, kAmalA, ha. nasyam kAmalA lImaka, khAMsI, pitt| 3187 devadAlI yogaH purAnI kAmalA / ghRta-prakaraNam 3037 dantyAcaM dhRtam pANDa, tillI, gulm| rasa-prakaraNam 3067 devadAyi , pANDu, hRdroga, graha- | 3200 dAAdi maNDUravaTakaH pANDumeM atyupayogI ___NI, arza / tathA kuSTha, kAmalA 3068 drAkSA pANDu, kAmalA, gu. aura zothanAzaka / lma, jvara, udara | 3201 dAAdi loham kAmalA, pANDu / roga / 3223 dviharidrAcaM loham kaamlaa| 4044 paJcakola , pANDu, halImaka, 3332 dhAtrI , kaSTasAdhya kaamlaa| kSaya / | 3608 navAyasa cUrNam pANDu, zotha, udara 4656 balA pANDu, kAmalA, dAha roga, agnimAMdya, a4658 balAdi miTTI khAnese utpanna za, aruci / huvA pANDu / / 3610 " , pANDu, halImaka, pra haNI, zotha, zvAsa, taila-prakaraNam khaaNsii| 3512 nirguNDI tailam kaSTa sAdhya kaamlaa| | 3611 navAyasa loham pANDu, kAmalA, ha lImaka, arsh| AsavAriSTa-prakaraNam 3657 nizAdi , kAmalA, pANDu / 3309 dhAtryariSTaH pANDu, kAmalA, vi | 4272 paJcAnana vaTI zotha, paannddu| Samajvara, zvAsa, a 4273 pazcAnano rasaH pANDu, halImaka, maruci, hicakI / lAvarodha / 1700 bIjakAsavaH pANDu, kAmalA, arza | 4302 pazcAsya rasaH kaamlaa| zoSa / 4312 pANDukathAzeSarasaH pANDu, halImaka / 4313 pANDukuThAra rasaH pANDu, zotha, plohaa| For Private And Personal Use Only
Page #729
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [734] cikitsA-patha-pradarzinI - - - - - saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 4314 pANDugajakesarI rasaH pANDa, halImaka, zo lImaka, jvara, zotha, ___tha, agnimAMdya / khAMsI, shvaas| 4315 pANDunAzana rasaH samasta prakArake pA 4421 punarnavAmaNDUram pANDu, zoSa, udara roga, shuul| 4316 pANDunAzana rasaH pANDu, zotha, kapha, 4443 pratApalakezvara rasaH sarvadoSaja pANDu / vaayu| | 4470 pravAla prayogaH paannddu| 4317 pANDupaGkazoSaNarasaH pANDu, zotha / 4478 prANavallabho rasaH kAmalA, pANDa, ha. 4318 pANDupazcAnana rasaH halImaka, pANDu, zo. lImaka aura AnAha tha, agnimAMdya / nAzaka (kAmalAmeM 4319 pANDusUdana rasaH paannddu| vizeSa upyogii)| 4746 bibhItakAkhya 4320 , , pANDu, shoth| 4321 pANDuhArI harItakI zoSa, pANDu / lavaNam paannddu| 4747 bibhItakAtho vaTakaH bhayaGkara pANDu / 4322 pANDvari rasaH pANDu, kAmalA / 4963 bhUnimbAdi guTI pANDu / 4402 pittapANDDari rasaH pittaja pANDu / | 4964 bhekarAja rasAdi 4420 punarnavA maNDUram pANDa, kAmalA, ha- modakaH paannddu| (30) pittarogAdhikAraH rasa-prakaraNam 4401 pittakRntano rasaH pitta roga / 4403 pittaprabhajano rasaH vAta pittaja rog| 4408 , . , 4407 pittAntaka rasaH koSTha tathA zAkhA- / zrita pitta, amla pitta, pANDu, halAmaka, bhrAnti, vamana pitta, pittajvara, dAha tRSA, zotha, kSaya / For Private And Personal Use Only
Page #730
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [736] (31) pramehAdhikAraH saMkhyA prayogamAma mukhya guNa saMkhyA prayogamAma mukhya guNa - kaSAya-prakaraNam piDikA nahIM ni 2869 dAAdi kAthaH prameha / kalane pAtI / 4834 bhUdhAtryAdi yogaH asAdhya prameha / 2892 durvAdi , zukrameha / 2938 dvinizAdizIta avaleha-prakaraNam kaSAyaH prameha / 3032 drAkSApAkaH prameha, mUtrAghAta, 3255 dhAtryAdi kAthaH prameha / mUtrakRccha, hAthapairAM 3406. nIlotpalAdi , pitta prameha / kI dAha / 3407 " 3285 dhAtrIpAkaH " prameha, mUtrakRcchU, 3771 pathyAdi kaSAyaH " " pitt| prameha, jiirnnjvr| 3800 palAza puSpa kAthaH aneka prakArakA pra- 4041 pUgapAMsura yogaH 4042 pUgIpAkaH prameha, vAyu, kSINatA agnimAMdya, vRddhAvasthA 3810 pAThAdi , hasti meha / 3814 pArijAtAdikAthA STakam udakameha, ikSumeha, ghRta-prakaraNam surAmeha, sikatAmeha 3041 dazamUla dhRtam prameha piDikA, prazanaimeha, lavaNameha, meha ke samasta upapiSTameha, saandrmeh| drv| 3056 dADimAcaM 20 prakArake prameha 4519 phalatrikAdi kAthaH samasta prameha / mUtrAghAta, azmari, bhayaMkara mUtrakRcchU, cUrNa-prakaraNam aphaaraa| 3445 nizAdi cUrNam samasta prameha / | 3300 dhAnvantara , prameha, zotha, arza, 3451 nyagrodhAdi , 20 prakArake prameha, prmehpiddikaa| mUtradoSa / 3301 " " isake sevanase prameha / meha / - For Private And Personal Use Only
Page #731
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [736] cikitsA-patha-pradarzinA - - saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayogamAma mukhya guNa tela-prakaraNam 4456 pramadAnando rasaH bhayaMkara prameha, pra4136 prameha mihira tailama dhvajabhaMga, dAha, pra haNI, kapha, vAta meha / zUla, madhumehanAzaka vIrya tathA kAmaza kti vrddhk| Asava prakaraNam / 3127 devadAsivaH 4459 pramehakuArakesarIrasaH rasAyana hai| 18 prameha, mUtrakRcch, prakArake pramehako vAtavyAdhi / 1 mAsameM naSTa kalepa-prakaraNam ratA hai| utsAha, 4918 mRGgarAjAdi lepaH vAtaja prameha piddikaa| zukra agnivarddhaka / 4460 pramehakulAntako rasaH vasAmeha / rasa-prakaraNam 4461 , 20 prakArake prameha, 3614 nAgabhaktyAdi rasaH surAmeha / mUtrakRcchU, azmarI, 3616 nAgabhasma yogaH samasta prameha / mUtrAghAta, aruci| 3636 nAgendra guTikA sikatAmeha / 4462 pramehaketu rasaH prameha / 3637 nAgendra rasaH prameha 4463 pramehagajasiMho rasaH samasta prameha / 3654 nityArogyezvaro rasaH dussAdhya lAlAmeha / | 4464 pramehabaddharasaH , " 4263 pazcaloha rasAyanam samasta prameha, mUtra- 4465 pramehasindhutAraka rasaH , , kRcchU, azmarI, apa- | 4466 pramehaharo rasaH prameha / / smAra, kssy| 4467 pramehAGkuza rasaH , 4274 pazcAnano rasaH zoSa, prameha / 4735 bahumUtrAntako rasaH bahumUtra / 4276 // 20 prakArake prameha, 4736 , , bahumUtra aura bahuazmarI, mUtrAghAta, mUtrake upadrava / ugra mUtrakRcchra / 4737 bahumUtrAntaka loham bahumUtra / 4305 pathyAdi cUrNam bahumUtra roga 4951 bhImaparAkrama rasaH samasta prameha / For Private And Personal Use Only
Page #732
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [737] (32) bAlarogAdhikAraH saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa kaSAya-prakaraNam | 3272 dhAtakyAdi prayogaH isake upayogase 3268 dhAnyAdi yogaH khAMsI, zvAsa / dAMta AsAnI se 3355 nAgarAdi kAthaH sarvavidha bAlAtisAra / nikala Ate haiN| 3690 pazcatiktaka gaNaH visarpa, kusstth| / 3279 dhAnyAdi cUrNam atisAra, chrdi| 3704 paJcamUlI kSIram hikkA / 3424 nAgarAdi , kaphaja grhnnii| 3717 paTolamUlAdiprayogaH AmAtisAra / / 3900 pathyAdi tAlukaNTaka naSTa 3747 paTolAdi kAthaH visarpa aura vispho hotA tathA gardana Taka jvara / dRr3ha hotI hai| 3835 pippalyAdi kAthaH hikkA / 3933 pArazIyAdi , khAMsI, jvara, ati3876 priyaGgvAdi kalkaH tRSA, chardi, ati. sAra, chardi, vizeSataH saar| udarake kRmi / 4569 bilvamUlAdi kAthaH chardi, atisAra / 3950 pippalyAdi cUrNam tRssaa| 4573 bilvAdi kAthaH utphullikA / 3951 bhayaGkara grhnnii| 4576 , , atisAra / 3953 adhika ronaa| 4776 bhadramustAdi kAthaH samasta prakAra ke 3956 DabbA / jvara / 3957 hikkA, vamana / 3958 hara prakArakA ajIrNa cUrNa-prakaraNam zUla, apharA, a. gnimAMdya / 2950 dADimacatuHsama 3984 puSkarAdi , khaaNsii| cUrNam atisaar| 3989 priyaGgvAdi , dugdhadoSa-janita 2951 dADimabIjAdi vikAra / prayogaH tRSNA / 4525 phalinyAdi cUrNam tRSNA, chardi, 2965 dAAdi cUrNam karNapAka, karNasrAva, atisAra / mukhapAka / 4634 bilvAdi cUrNam raktAtisAra / 2987 drAkSAdi , khAMsI, tamaka shvaas| 4831 bhAgryAdi yogaH khAMsI, vAsa / 2993 , yogaH khaaNsii| For Private And Personal Use Only
Page #733
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [738] cikitsA-patha-pradazinI - saMkhyA prayoganAma mukhya guNa guTikA-prakaraNam 4003 piyAlAdi modakaH pauSTika / saMkhyA prayoganAma | 4664 bAlacAGgerI ghRtam mukhya guNa atisAra, kaSTasAdhya sNgrhnnii| avaleha-prakaraNam taila-prakaraNam 3283 dhAtakyAghavalehaH jyarAtisAra, chaad|| 3081 dazanaphalAdi tailam bAlakAMke zirAroga carAtisAra, chrdi| 3465 nAgarAdi lehaH khAMsI, kaphaja | 3094 dazamalAcaM unmAda, apasmAra, chrdi| graha / 3468 nizAdhavalehaH khAMsI, chrdi|| / nizAdi naabhipaak| 4647 bAlakuTajAvalehaH raktAtisAra, AmazUla 4117 payasyAda , pUtanAgraha / | 4694 bibhItakAcaM , pUtikarNaroga / ghRta-prakaraNam 4901 bhRGgAdi , mukhamaNDikA / 3478 nAgarAdhaM dhRtam khAMsI, zvAsa, aptntrk| lepa-prakaraNam 4066 pathyAcaM , gulma, aphArA, | 3526 narAsthi lepaH kukaNaka / gudabhraMza, zvAsa, 3557 nyagrodhAdi , dAha lAlI aura khAMsI, vilmbikaa| vedanA yukta visrp| 4073 pAThAyaM ghRtam buddhi, smRti, rUpa 4206 prapauNDarIkAdi , visarpa / aura bala vrddhk| 4213 plakSAdho , tvagdoSa, raktavikAra, 4074 , , agnimAMdya, kRmi, cakate, visphottk| atisAra, pANDu, gulma, shoth| dhUpa-prakaraNam 4076 , , miTTI bhakSaNase u. | 3159 dazAGga dhUpaH grahadoSa / tpanna huve vikAra / / 4215 palaGkaSAdi dhUpaH jvarake vegako gha. 4089 pippalyAcaM , dUdha pIkara vamana TAtI hai| kara denA tathA a. 4216 pAribhadrAdi dhUpaH samasta grahadoSa / pAnavAyuke sAtha 4217 purISAdi , pUtanAgraha / dasta aanaa| 4218 pUtikarAdi, samasta grahadoSa / 4093 " " dntodbhdrog| For Private And Personal Use Only
Page #734
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [739] . saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa rasa-prakaraNam jvara, plIhA, zotha, 3191 dantodbhedagadAntaka dAMta nikalaneke pANDu, khaaNsii| samayake roga, jvara, 4743 bAlarasaH jvara, sannipAta, khaaNsii| AkSepaka, atisaar| 3631 nAgAdi vaTikA mahA shvaas| 3632 nAgAdi cUrNam dUdha pIne vAle mizra-prakaraNam bacceka grahadoSa, / 3225 dantodbhedakaH dAMta nikalaneke sa. udara vikAra, a mayake samasta rog| jIrNa, kabja aura | 3226 dantodbhedagadAntaka kRzatA nAzaka / kriyA pauSTika, pAcaka / / 3686 nirguNDI mUla dantodabheda pIr3A / 4741 bAlajvarAGkuzarasaH garbhiNI aura bAla bandhanam keki samasta jvr| / 4500 padminI patrayogaH kAca nikalanA / 4742 bAlayakRdari loham kaSTasAdhya yakRt, 4765 balAmUlacUrNaprakSepaH zirobaNake kRmi / (33) bana rogAdhikAraH kaSAya-prakaraNam cUrNa-prakaraNam 3783 pathyA yogaH brana / 4633 bilvamUlAcaM cUrNam badhna / (34) bhagandarAdhikAraH guggulu-prakaraNam taila-prakaraNam 3460 navakArSika gugguluH bhagandara, kuSTha, nAr3I- 3516 nizAdi tailam bhagandara / vrnn| | 4888 bhiSyandana , bhagandarakA vraNa / For Private And Personal Use Only
Page #735
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [740] cikitsA-patha-pradarzinI - - saMkhyA prayoganAma makhya guNa saMkhyA prayogamAma mukhya guNa lepa-prakaraNam 3651 nArAyaNa rasaH bhagaMdara, gulma, zUla / 3139 dantyAdi lepaH dussAdhya bhagandara / 4937 bhagandarAri rasaH bhagandara / 4711 biDAlAsthi lepaH bhagandara, duSTa vrnn| 4938 bhagandarApadaza rasaH bhagaMdara, updNsh| rasa-prakaraNam mizra-prakaraNam 3650 nArAyaNa rasaH bhagandara, nAr3I vrnn|| 3688 nizAdi vartiH bhagaMdara aura maasuur| (35) mukharogAdhikAraH kaSAya-prakaraNam guTikA-prakaraNam 2907 drAkSAdi kaSAyaH mukhapAka nAzaka 3993 paJcakolAdyA kavalagraha / guTikA kaNTharoga 2909 " " mukhapAka nAzaka taila-prakaraNam gaNDUSa / 3110 devadAru tailam galaroga / 3692 pazcapallava kAthaH mukhpaak| 3712 paJcavalkalAdikAthaH / , lepa-prakaraNam 3721 paTolAdi kAthaH samasta mukhrog| | 3562 nyagrodhAdyudvartanam mukhakI jhAI / 3732 , , mukhapAka / 4167 patrAGgAdi lepaH raMga gorA karatA hai| 3830 pippalyAdikavalaH upakuzAdi mukhrog| / / 4211 priyavAdi , atyanta saundarya 3831 , , samasta mukharoga / vrddhk| 4600 bRhatyAdi kAthaH kRmidantakI pIr3A / rasa-prakaraNam cUrNa-makaraNam 4394 pArvatI rasaH mukharoga, tRSNA / 2981 drAkSAdi cUrNam galaroga / 3912 pItaka , mukharoga, kaNTharoga / mizra-prakaraNam / 3224 dantadhAvana yogaH mukhakI gandha / For Private And Personal Use Only
Page #736
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra saMpA prayoganAma 3230 dArvIrasakriyA 3231 dArvyAdi gaNDUSaH 3232 dArvyAdi ghanaH 2862 dADimAmbu yogaH 2879 durAlabhAdikaSAyaH 2906 drAkSAdi kalkaH 3247 dhAtryAdi kAthaH 3248 97 kaSAya-prakaraNam 2838 dazamUlAdi kAthaH aSTIlA, vAtakuNDa likA, vAtaja mUtrA ghAta / 39 " " www.kobatirth.org cikitsA - patha-pradarzinI "1 mukhya guNa mukhakA nAr3I vraNa, raktadoSa | mukhapAka / mukhapAka, mukhakA nAr3I vraNa / mUtrAghAta / mUtrakRcchU, dAha, zUla / mUtrakRccha / saiMkar3oM yoga se A rAma na honevAlA (36) mUtrakRcchramUtrAghAtAdhikAraH mUtrakRcchra / mUtrakRcchra, pIDA, dAha / vedanA yukta mUtrA ghAta / saMkhyA prayoganAma 3684 nirguNDI prayogaH 3685 nirguNDImUlacarvaNam 4499 pathyA yogaH 4775 bIjapUra yogaH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir " 3821 4568 nilvamUlAdikaSAyaH 97 "" 4602 bRhatyAdi kAthaH 4606 gaNaH 3820 pASANabhedAdi kAthaH mUtrAvarodha, zukrAzmarI, zarkarA / 4814 bhRSThekSurasapAnam 3348 nalAdi 3380 nidigdhikAdi svarasaH mUtrakRcchra / 3381 nidigdhikAsvarasa prayogaH sazoNita USNavAta | 3817 pASANabhedAdikaSAya bhayaGkara mUtrakRcchra / 3819 kAthaH pIr3A, dAha, mUtrA varodha, mUtrakRccha / 4869 bhadrAvaha " 2955 dADimAdi yoga: For Private And Personal Use Only 3297 dhAnyagokSuraghRtam mukhya guNa upajihvA / kaNThazAlaka, upa pUrNa-prakaraNam jihvA / praseka | 37 [ 741 ] mUtrakRccha nAzaka, hatha / 1973 devadArvAdi cUrNam mUtrAghAta / 3916 pATalAbhasma yogaH 4818 bhadrAdi cUrNam ghRta-prakaraNam kI durgandha / mUtrAvarodha | mUtrakRcchrako 3 di meM naSTa karatA hai| tridoSaja mUtrakRcchra / aruci, hallAsa, mU trakRccha / mUtrakRcchra / "" " mUtrAghAta, mUtrakRcchra, bhayaGkara zukra doSa / uSNavAta /
Page #737
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [742) cikitsA-patha-pradarzinI saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa lepa-prakaraNam mizra-prakaraNam 4159 paGkalepaH mUtrakRcchra / 3674 nArikelajalAdi rasa-prakaraNam mUtrakRcchre / 4471 pravAla prayogaH kaphaja mUtrakRcchU / / 3676 nArikelAdipeyam / peyam (37) mUrchAmadAtyayAdhikAraH kaSAya-prakaraNam mUrchA,zvAsa, khAMsI 2885 durAlabhAdi kaSAyaH bhrama, mUrchA / 2923 drAkSAdi kAthaH mUrchA / ghRta-prakaraNam 2928 , prayogaH mUrchA, bhrama / / | 4065 pathyAdhaM ghRtam mada, mUrcha / 3695 paJcamUla kaSAyaH madAtyaya, mUrchA / / 4097 punarnavAdi , madyapAnase huvA oguTikA-prakaraNam jkssy| 4855 bhramanAzinI guTI bhrama | avaleha-prakaraNam mizra-prakaraNam 3029 drAkSAcavalehaH aruci, madAtyaya, , 3677 nArikelAdi yogaH tRSA, mUrchA, bhrm| (38) medarogAdhikAraH kaSAya-prakaraNam guggulu-prakaraNam 4578 bilvAdi kAthaH meda / 3011 dazAGga gugguluH meda, AmavAta, ka pharoga / cUrNa-prakaraNam mizra-prakaraNam 4424 phalatrikAdicUrNam meda, kapha, vAyu / 4764 babbUlAdi yogaH adhika pasInA aanaa| For Private And Personal Use Only
Page #738
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra saMkhyA prayoganAma kaSAya-prakaraNam kaSAya-prakaraNam 2911 drAkSAdi kAthaH dr 2925 kSIram 2934 drAkSAharItakIyogaH 3263 dhAnyakAdihimaH 3728 paTolAdi kAthaH 3786 padmakAdi 3789 padmotpalAdikAthaH " 2982 drAkSAdi cUrNam cikitsA - patha-pradarzinI mukhya guNa | saMkhyA prayoganAma (39) raktadoSAdhikAraH 3449 nIlotpalAdi yoga: 3892 patrAdi cUrNam raktapitta, khAMsI | (40) raktapittAdhikAraH www.kobatirth.org 3875 priyaGgukAdikaSAyaH raktapitta / 4558 balAsiddha kSIram raktapitta / raktapitta, jIrNajvara / cUrNa-prakaraNam raktapitta, jvara, dAha, tRSNA, zoSa / raktapitta / zvAsa, "" bhayaGkara raktapitta / 17 nAka, muMha, gudA, yoni, liMga Adise honevAlA rakta srAva; raktAtisAra, raktapradara, raktA / raktapitta / raktapitta, dAha, jvara, khAMsI, kSaya; muMha Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | 3382 nimbasvarasapAnam sarvadoSajaraktavikAra / 3893 pathyAcUrNa yogaH 3987 pRthvIkA yogaH 4022 palAzavRnta yogaH gandha AnA / 3990 priyavAdicUrNam haraprakArakA raktapitta, zastrAghAtakA rakta srAva / 3065 dUrvAcaM ghRtam 3073 drAkSAdi 4071 palAza For Private And Personal Use Only avaleha -prakaraNam ghRta-prakaraNam [ 743] mukhya guNa " yA mUtramArga atya dhika raktasrAva honaa| 37 raktapitta / svAsameM lohako aura udgArameM dhurvekI raktapitta / hara raktapitta, vamana / prakArakA raktakI raktapitta, jvara, rakta prameha | raktapitta /
Page #739
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [744] cikitsA-patha-pradarzinI saMkhyA prayoganAma mukhya guNa taila-prakaraNam 3109 dUrvA tailam raktapitta, vAyu / lepa-prakaraNam 3317 dhAtrI lepaH nakasIra / / saMkhyA prayoga nAma mukhya guNa 3184 dADimAdi nasyam nakasIra 3185 " 4256 priyaGvAdi , raktapitta / 4257 plANDvAdi , nakasIra / nasya-prakaraNam 1982 dADimakumumarasa prayogaH nakasIra / mizra-prakaraNam 4494 paJcamUlyAdi peyA raktAtisAra, adho gata raktapitta / (41) rasAyanavAjIkaraNAdhikAraH karAya-prakaraNam aura indriyAM vikAra 3256 dhAnyAdi yogaH vRddhAvasthA rahita rahatI haiN| 4159 balyamahAkaSAyaH 3418 nAgavalyAcaM cUrNam vIryavarddhaka, stambhaka, 4599 bahaNIya mahAkaSAyaH rsaayn| 4779 bhallAtaka kSIram rasAyana 3431 nArasiMha cUrNam jarA, vyAdhi, bali, 4780 , kSodram // palita, khAlitya, 4781 , rasAyanam zukrazodhaka, bali prameha Adi / palitanAzaka, kuSTha- 3914 palAzabIjAdiyogaH 1 mAsa taka sevana kRmi naashk| karanese vRddhabhI taru4784 bhallAtakAdi yogaH atyantavAjIkaraNa / Nake samAna ho 4812 bhRGgarAja rasAyanam rasAyana jAtA hai| 3981 punarnavA yogaH vRddha bhI navIna zacUrNa-prakaraNam rIra prApta karatA hai| 2992 drAkSAdi prayogaH dhAtukSINatA, bala- 4612 babbUrAdi prayogaH kRzapuruSako sthUla karatA hai / dehaka3275 dhAnyAdi cUrNam isake sevanase Ayu mpa aura zoSameM hiparyanta bAla kAle / takArI hai| haas| For Private And Personal Use Only
Page #740
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [745] - saMkhyA prayogamAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 4616 balAdi cUrNam vAjIkaraNa / sarpa kATa khAya to 4843 bhRGgarAja rasAyanam palita / vaha svayaM hI mara 4844 , , jAtA hai| 4845 bhRGgarAjAdi cUrNam rasAyana / rogoM se bacAtA hai| ghRta-prakaraNam 4846 , rasAyana / 3480 nArasiMhaghRtam atyanta bala tathA saundarya varddhaka / 3481 , , avaleha-prakaraNam atyanta vaajiikrnn| 4677 brAhmI 3024 dAsarasAyana lauham rasAyana / (sArasvata) , svara, kAnti, smRti 3466 nAgarAyovalehaH medhA aura zukra 2471 nArikela pAkaH napuMsakatA nAzaka, varddhaka / vIryavarddhaka / 4678 brAhmI ghRtam samasta indriyoM ke 4033 piSTIpAkaH kamarake darda tathA bala aura AyukI kRzatA ko naSTa ka vRddhi tathA apasmAratA hai / uttama ra, unmAda aura vAjIkaraNa hai| jvarakA nAza ka4039 pUga khaNDaH prameha, bandhyatva A ratA hai| di nAzaka; uttama vAjIkaraNa / taila-prakaraNam 4040 pUgapAkaH (bRhad) napuMsakatA, prameha, 3101 dADimAcaM tailam liGga varddhaka / hAtha pairAMkI dAha, kA dAha, 4119 palAzavIja , 19 napuMsakatA, hastakriagnimAMdha / yAke doSa / (tilA 4646 bAdAma pAka uttama vAjIkaraNa / 4653 brAhmI rasAyana rasAyana / 4122 pAnInAzaka , indrIkI nasAMkA isake sevanase zarI pAnI nikAla kara rapara viSakA prabhAva napuMsakatA dUra kara nahIM hotA; yadi detA hai| For Private And Personal Use Only
Page #741
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 746] saMkhyA prayAganAma 4696 bRhatI tailam "3 4885 bhallAtaka 4886 bhallAtaka taila- rasAyanam 3120 dazamUlAriSTaH 3129 drAkSAsavaH 3132 3525 nArikelAsavaH 23 AsavAriSTa-prakaraNam (mahA) 3532 nAgarAdi lepaH 3546 nirguNDyAdiprayogaH 4906 bhallAtakAdi lepa: napuMsakatA / rasAyana / mukhya guNa 79 lepa-prakaraNam dubale manuSyoM ko puSTa karatA tathA vIrya aura teja cikitsA - patha kI vRddhi karatA hai| atyanta vAjIkaraNa | atyanta vIryavarddhaka / kAmazakti tathA sau ndarya varddhaka, bali palita nAzaka www.kobatirth.org napuMsakatA / zarIrakI jhurriyAM / liGgako puSTa aura vRhad karatA hai / rasa-prakaraNam 3206 divyakhecarI guTikA rasAyana / 3207 divyakhecarI vaTikA 3209 divyAmRta rasa: 3327 dhAtubaddha rasaH 17 19 19 - pradarzinI saMkhyA prayoganAma 3329 dhAtrI loham 3333 dhAtryAdi prayogaH 3639 nAgezvara vidhiH 3652 nArImattagajAGkuzarasaH 4261 pazcabANo rasaH 4266 paJcazaro rasaH 4267 paJcasAyakaH 4287 paJcAmRta rasaH 4289 4295 4296 " " " Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 19 }} For Private And Personal Use Only 17 4298 4303 pataGgayogaH 4304 pathyAdi cUrNam 4306 pathyAdi yoga: 4333 pArada guTikA "" " 4386 pAradAdi yoga: mukhya guNa vAjIkaraNa | rasAyana / atyanta vAjIkaraNa | 19 " "7 "7 liGgavarddhaka | atyanta vAjIkaraNa samasta roga / rasAyana / 99 19 31 saptadhAtu, bala, buddhi kAnti ruci aura agni varddhaka, tathA kapharoga, bandhyatva aura napuMsakatA nAzaka evaM rasAyana / samasta roga / atyuttama zukrastambha hai| vRddhAvasthAko nahIM Ane detA / vRddhAvasthA / kamara meM bAMdhane se vIrya stambhana hotA hai / vIryastambha |
Page #742
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [747]] - - - saMkhyA prayoganAma 4424 puSpadhanvA rasaH 4425 , , 4426 , " 4431 pUrNacandro , mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa vAjIkaraNa / 4457 pramadebhAGkuza rasaH kAminImada bhanaka, bala tathA Ayu atyanta stamgaka, varddhaka, atyanta vA napuMsakatA nAzaka / jIkaraNa / 4739 bAkucyAdi loham jarA, mRtyu, viSa / atyanta vaajiikrnn| 4966 bhairava rasaH rasAyana / puSTi, vIrya tathA 4973 bhogapurandarIguTikA zukra stambhaka, aagni varddhaka evaM tyanta vAjIkaraNa pittaroga aura kR tathA balamAMsa varddhaka zatA nAzaka / mizra-prakaraNam durbala manuSyako 1 | 3340 dhAtrI yogaH rasAyana / mAsameM hI balavAna : 4511 pIlu rasAyanam / arza, grahaNI, gulma, banA detA hai| AdimeM amRtopamA balya, rasAyana, vA- 4538 phaladrAvaH vAjIkaraNa / jIkara 4432 , , 4433 , " 4539 // (42) rAjayakSmAdhikAraH kaSAya-prakaraNam 3260 dhAnyakAdi kAthaH pArzva pIr3A, jvara, zvAsa / 2837 dazamUlAdi kAthaH khAMsI, jvara, kSaya, 3833 pippalyAdi kaSAyaH pasalI zUla, jvara, nirbltaa| shvaas| 2843 dazamUlAdipaJca | 4549 balAdi kalkaH kSatakSaya / dazAGgaH kSaya, khAMsI; pasalI, cUrNa-prakaraNam kandhe aura zirakI 2984 drAkSAdi cUrNam jvara, khAMsI, shoth| piidd'aa| 2988 , , kRzatA, zoSa, kSaya, 2933 drAkSA rasAdiyogaH raktapita, kSatakSaya, raktapitta, agnikhaaNsii| mAMdha / For Private And Personal Use Only
Page #743
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [748] cikitsA-patha-pradarzinI thkaan| saMkhyA prayoganAma mukhyaguNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 2989 drAkSAdicUrNam dAha, pitta, chardi, vAtapitta jvara, rakta mUrchA, aruci, kSaya pitta, rAjayakSmA / tRSNA, zvAsa / 3293 dhAtryAdi ghRtam rAjayakSmA, raktapitta 3417 nAgabalA yogaH kssy| khAMsI, apasmAra / 4619 balAdi cUrNam kSaya, jIrNajvara, zi | 3490 nirguNDI , kSatakSaya, shoss| razUla, pittavikAra, 4067 padhyAya , kSatakSaya / rudhira kSaya, zvAsa, indriyoMkI kSINatA, 4079 pArAzaraM , upadrava yukta rAja mArgacalane yA a yakSmA / dhika zramase utpanna 4080 , rAjayakSmA, raktapitta, pANDu, arsh| 4088 pippalyAcaM , kSaya, khaaNsii| 4101 punarnavAcaM , zoSa / avaleha-prakaraNam 4660 balAcaM , uraHkSata / khAMsI, 3018 dazamUla harItakI bali, palita, khAMsI, hRdrog| kSaya, jvara, hicakI, 4661 , " rAjayakSmA, svarabhaMgA grahaNI, aruci| | 4663 , , kSaya, khAMsI, jvara, 3030 drAkSAdhavalehaH pittaja khAMsI, kSaya, zirazUla, pArzva zUla / 3462 navanItAvalehaH kSayake rogIko puSTa karatA hai| AsavAriSTa-prakaraNam ghRta-prakaraNam 3122 dazamUlAsavaH dhAtukSaya, khAMsI, 3050 dazamUlAcaM ghRtam zira, pasalI aura zvAsa, aruci,zUla, zarIrakI pIr3A, khAM zotha, vamana / sI, zvAsa, jvara, 3128 drAkSAriSTaH rAjayakSmA, khAMsI, svarabheda, kSaya / zvAsa, uraHkSata / 3069 drAkSA , kSINatA, zvAsa, | 4148 paJcasAyakaH hara prakArakA kSayA For Private And Personal Use Only
Page #744
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 4153 pippalyariSTaH 4158 puSkaramUlAsavaH 4698 babbUlyAsavaH bhRGgarAjAsavaH saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 4152 pippalImUlAdyo'riSTaH kSaya, khAMsI, jvara, tillI, agnimAMdya / 4707 balyAdi lepaH lepa-prakaraNam 3196 daradezvaro rasaH 3208 divyAmRta rasaH 3609 navAyasa cUrNam (vRhat ) www.kobatirth.org cikitsA - kSaya, jvara, khAMsI, aruci / kSaya, khAMsI, zotha / rasa-prakaraNam - patha-pradarzinI kSaya, khAMsI, zvAsa / kSaya, khAMsI aura kR tathA zatAnAzaka atyanta balavarddhaka | rAjayakSmA meM hone vAlA zirazUla, pArzvazUla, aMzazUla / kSaya, khAMsI Adi zvAsa, khAMsI, kSaya, jvarAdi / agnimAMdha, grahaNI | rAjayakSmA / kSaya, khAMsI, zvAsa, jvara, zotha, saMkhyA prayoganAma 3660 nIlakaNTha rasaH 4282 paJcAmRta parpaTI ( bhairava nAthI ) 4286 paJcAmRta rasaH 4288 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir " " 39 "" 4292 4430 pUrNacandro rasaH 4475 prANadA parpaTI 4476 prANanAtha rasaH 4477 prANanAtha rasaH For Private And Personal Use Only 4479 prANI kalpadruma gola rasaH 4947 bhAskaro rasaH [ 749 ] mukhya guNa rAjayakSmA / sampUrNalakSaNayukta kSaya, zvAsa, khAMsI, chardi, praseka, aruci / rAjayakSmA, khAMsI, zvAsa, agnimAMdya, ziroroga | tridoSaja, kSaya, khAMsI, jvara / rAjayakSmA / rAjayakSmA, pittajvara, zoSa, pANDu / atisAra, jvara, khAMsI, yakSmA, agnimAMdha | dussAdhya rAjayakSmA, zotha, grahaNI, jvara / rAjayakSmA, zoSa, jvara, grahaNI Adi / kSaya, zoSa, pittaroga, khAMsI, zvA sAdi / rAjayakSmA, kapha, vAyu /
Page #745
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [750 ] cikitsA-patha-pradarzinI (43) vAtaraktAdhikAraH saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa kaSAya-prakaraNam taila-prakaraNam 2826 dazamUlakSIrayogaH vAtaraktakI pIr3A / 3082 dazapAkabalAtailam vAtarakta, vAtapitta / 3249 dhAnyAdi kvAthaH vAtarakta / 3303 dhatUrAcaM // 3449 navakArSika , vAtarakta, kuSTha, pAmA, 3499 nAgabalA , lAla cAThe, kapA | 4115 padmaka tailam likA kuSTha / (khuDDAka) vaatrkt| 3755 paTolAdi kAthaH pittAdhika vAtaraktA 4116 panakatailam vAtarakta, jvr| cUrNa-prakaraNam 4123 piNDa tailam 2974 devadAlI prayogaH vAtarakta, kuSTha, bha- (mahA) galita sphuTita bhagandara / yaGkara vAtarakta, kuSTha, 3410 navakSArakaM cUrNam vAtarakta, aruci / / visarpa / 3443 nimbAdi , bhayaGkara vAtarakta, 4124 " , vaatrkt| (mahA) lepa-prakaraNam | 3529 navanItAdi lepaH zarIrakA phUTanA / guggulu-prakaraNam rasa-prakaraNam 4012 punarnavA gugguluH vAtarakta, vRddhi 3220 dvAdazAyasaH vAtarakta, galatkuSTha, ghRta-prakaraNam zotha,kaNDU, agnimAM. 3074 drAkSAdi ghRtam vAtarakta / / 4291 pazcAmRta rasaH vAtarakta / 4081 pArUSakaM , vaatrkt,jvr,visrp| For Private And Personal Use Only
Page #746
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir meha / cikitsA-patha-pradarzinI [751] (44) vAtavyAdhyAdhikAraH saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoga nAma mukhya guNa kaSAya-prakaraNam guTikA-prakaraNam 2817 dadhyamla prayogaH apatAnaka / | 3001 dazasAra vaTI samasta vAtaja rog| 2821 dantyAdi yogaH Urustambha / 4004 prabhAvatI vaTikA harSavAta, gulma, pra2829 dazamUlAdikaSAyaH vizvAcI, apabAhuka 2836 , kAthaH gRdhrasI, khaJjavAta, . 4640 ballitarvAdiguTikA sarvAGga vAyu / pchutaa| 4853 bhujaGgI guTikA samasta vaatjrog| 2851 dazamUlyAdi , minminvAta / 3701 paJcamUlI kaSAyaH gRdhrasI, zUla, gulm| guggulu-prakaraNam 3703 , kAthaH manyAstambha / 3012 dvAtriMzako gugguluH gRdhrasI, pakSAghAta, 3012 / 3710 pazcamUlyAdikSIram vAtavyAdhi / / Ama, udAvarta, 3838 pippalyAdi kAthaH Urustambha / antravRddhi / 3851 punarnavAdi , | 4008 pakSAghAtAri guggulaH vAtavyAdhi, pakSA4551 balAdi kAthaH bAhuzoSa, manyAsta ghAta / mbha / 4011 pathyAdi gugguluH gRdhrasI, navIna khaja4555 , , bAhuzoSa nAzaka vAta, kaSTasAdhya nasya / plIhA / 4783 bhallAtakAdikAthaH kaSTa sAdhya Uru-4645 bilvAdyo gugguluH vAtakaphaja roga / stambha / 4785 bhallAtakAdi yogaH Urustambha / ghRta-prakaraNam 3040 dazamUla ghRtam vAtavyAdhi / cUrNa-prakaraNam 3045 dazamUlAdi , 3421 nAgarAdi cUrNam 21 dinameM samasta | vAtaja roga naSTa 3475 nAgara , vAtakapha, kaTizUla, hote haiN| AmazUla / 3890 patralavaNam vAtavyAdhi / / 4053 pazcatiktakaM, Urdhvajatrugata vAta. 3937 picumandAyudvartanam Urustambha / roga, sandhi asthi, majjAgata vAyu / For Private And Personal Use Only
Page #747
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [752] cikitsA-patha-pradazinI saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 4092 pippalyAyaM ghRtam pArzvazUla, kaTizUla, / 4128 pIlupAcaM tailam Urustambha / ThoDIkA raha jaanaa| 4132 puSparAjaprasAraNI ,, bhagna, asthi, kha4874 bhallAtakAcaM , khallI zUla / . atA, paGgutA, hanu graha / taila-prakaraNam 4137 prasAraNi samasta vaatvyaadhi| 3093 dazamUlAdi tailam vAtavyAdhi / / 3095 dazamUlAdhaM , ardita / , kapharoga, samasta 3096 dazamUlAcaM , samasta vAtavyAdhi / vAtavyAdhi / 3097 dazAGga . , AkSepaka, hanustambha, 4129 " ekAGga tathA sarvAGga apatantraka, ardita, graha, tvacAgata vAyu apabAhuka, pakSA aura anya samasta ghAtAdi / vaatvyaadhi| 3098 dazAGga , samasta vAtavyAdhi, | 4140 " samasta vAtavyAdhi, vizeSataH apasmAra, vizeSataH hanustambha, unmAda, gUMgApana, jihAstambha, ardita, gdgdto| manyAstambha / 3116 dvipazcamUlAdhaM tailam purAnA Urustambha, khuDavAtAdi / hRdaya aura zirake 3501 nArAyaNa tailam vAtavyAdhi, apasmA roga, pakSAghAta, rAdi aneka rog| aGgekA sUkha jAnA 3502 , " ityAdi / (madhyama) gRdhrasi, asthibhanna, manyAstambha ityaadi| tvacA, zirA aura 3503 , " " samasta bhayaGkara sandhigatavAyu; apavAtavyAdhi / smAra, unmaad| 3504 " " __ (mahA) manuSya aura pazu- 4143 // samasta vAtavyAdhi, oMke samasta vAtaja vAtakaphajaroga, kurog| bjatA, aGgakA 3510 nirguNDI tailam vAtavyAdhi / saGkucita ho jAnA 4108 paJcamUlAcaM , kaphAnvita vAta / aadi| pakSAghAta, hanustambha, 4142 " For Private And Personal Use Only
Page #748
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - - - rasa cikitsA-patha-pradarzinI [753] prayoganAma mukhya guNa / saMsthA prayogamAma mukhya guNa 4144 prasAraNI tailam sandhi zirAgata vAyu rasa-prakaraNam 4681 balA , samasta vaatvyaadhi| 4683 dhAtugata vaayu| 3195 daradAdivaTI samasta vaatvyaadhi| 4685 , , samasta vAtavyAdhi, / 3624 nAgarasAyanam 880 prakArake vAtadhAtukSINatA, bhagna roga, vizeSataH Adi / 4685 balAdi , samasta vAtajaroga / dhanurvAta / 4270 paJcAnanavaTI AmavAta, vAta. ___ AsavAriSTa-prakaraNam vyAdhi / 4699 balAriSTaH prabala vAtavyAdhi nAzaka tathA bala | 4299 paJcAmRtaloha puSTi aura agni gugguluH vAtavyAdhi, snaayuvrddhk| roga, mastiSka roga lepa-prakaraNam 4413 piSTI rasaH ardita, kampavAta, 3533 nArIpayasAdiprayogaH jAnu aura bAhugata dAha, santApa, pivaayu| taja mUrchA / . (45) vidradhi galagaNDa gaNDamAlA tathA granthyadhikAraH karAya-prakaraNam tela-prakaraNam 3855 punarnavAdi kAthaH vAtaja cidradhi / 3115 dvipazcamUlI tailam vidradhi, gulma / __ cUrNa-prakaraNam 3523 nIlyAdi , kakSAgranthi, vidhi / 3444 nirguNDyAce 4145 priyaGgvArtha , vidradhi, vraNa / vamanam apcii| 4531 phaNijjakA , kaNThamAlA, gala4930 pAThAmUla yogaH bhayaGkara antaravidradhiA " gaNDa, galagranthi / 4839 bhUnimbAya cUrNam vidadhi / For Private And Personal Use Only
Page #749
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [754] cikitsA-patha-pradarzinI - saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa lepa-prakaraNam | 4718 brahmadaNDI yogaH sphuTita gaNDamAlA / 3136 dantImUlAdi lepaH pranthiko phADatA 4909 bhallAtakAdi lepaH gaNDamAlA / 3137 dantyAdi , 3150 devadAdi , 3534 niculAdi , 4182 palAzAdi " pakva aura zotha nasya-prakaraNam yukta antara vidradhi / 3596 nirguNDImUlanasyam gaNDamAlA / kaphaja galagaNDa / galagaNDa / / mizra-prakaraNam " 4515 pUpalikA yogaH apacI / (46) viSAdhikAraH kaSAya-prakaraNam ghRta-prakaraNam 3235 dhattUrayogaH unmatta kuttekA | 3474 nAgadantyAcaM ghRtam kITaviSa, mUlaviSa, garaviSa / viSa / 3404 nIlanImUla kalkaH maNDalIka sarpakA viSa / taila-prakaraNam 3855 punarnavA yogaH ekabAra sevana kara- 3105 dIpatailAbhyaGgaH kAnakhajUrekA viss| nese 1 varSa taka sarpa aura bicchU lepa-prakaraNam nahIM kaatttaa| 3157 dvinizAdi lepaH danta aura nakhaviSa / 3530 navasAdarAdi , bicchUkA viSa / cUrNa-prakaraNam 4163 pazcazirISa , samasta prakArake 3970 pippalyAyo'gadaH dUSI viss| viSa / 3975 putrajIvamajjAyogaH ugra dUSI viSa / 4180 palAzabIjAdi , bicchUkA viSa / 4631 bilva prayogaH mUSaka-viSa / 4191 piNDItagaramUla yogaH . sarpadaMzapara lepa - For Private And Personal Use Only
Page #750
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra saMkhyA prayoganAma dhUpa-prakaraNam 3160 dazAGga dhUpaH 4919 bhRGgaviSanAzakalepaH bharekA viSa / 3572 naktamAlAdyaJjanam 3583 nAgArjunI guTikA 4230 piNDItagarAJjanam www.kobatirth.org mukhya guNa karane se mRtprAyaH rogI ko bhI ceta A hai / aJjana-prakaraNam 4726 bilvAdi yoga: cikitsA - patha-pradarzinI saMkhyA samasta prakArake viSa / viSakI behozI / bicchUkA viSa / sarpadaMzase * mRtprAyaH rogIko bhI saceta kara detA hai| kaSAya-prakaraNam 2882 durAlabhAdikaSAyaH tRSNA, visarpa / 2931 drAkSAdizodhana yogaH visarpa (recaka yoga hai / ) " prayoganAma nasya-prakaraNam 3592 navasAdaracUrNayogaH bicchUkA viSa / 4953 bhImarudro rasaH 4954 (47) visarpAdhikAraH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4495 paJcazirISo'gadaH sarpa, bicchU, cUhe aura makar3IkA viSa / 4503 pArAvata purISAdi rasa-prakaraNam 3229 dazAGgAgadaH 3234 drAkSAdyagadaH 19 zd " For Private And Personal Use Only mizra-prakaraNam 3722 paTolAdi kAthaH 3741 paTolAdi kAthaH 3742 3751 27 " mukhya guNa alarka viSa / sarpadaMza tathA viSa bhakSaNa se utpanna mUrcchA / cara [ 765 ] samasta kITa vaSa / sarva prakAra ke viSa, vizeSataH maNDalIka sarpakA viSa / yogaH bicchUkA viSa / viSa / "" tathA acara pittaja, kaphaja aura viSajanya visarpa, visphoTaka / visarpa | 27
Page #751
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [756] khvA 3767 paTolAdi vamana prayoga nAma 3064 dUrvAdi ghRtam ghRta-makaraNam 4069 padmakAcaM 3141 dazAGga lepaH 3527 nalAdi "" lepa-prakaraNam " kAthaH 2835 2888 durAlabhAdikAthaH visarpa | " " 2889 1922 drAkSAdi kAthaH kaSAya-prakaraNam 2936 dvAdazAGga kAthaH www.kobatirth.org cikitsA - patha-pradarzinI mukhya guNa zophayukta visarpa, jvara, dAha, pAka, visphoTaka | visarpa, viSaile jantuoMkA daMza, makar3IkA viSa 2830 dazamUlAdikaSAyaH tridoSaja vispho ttk| vAtaja pittakaphaja masU rikA | visphoTaka / visarpa, vraNazotha / visarpa / 39 upadrava sahita pi taja visphoTaka | dvandvaja, tridoSaja aura raktaja visphoTaka | saMkhyA prayoganAma 3558 nyagrodhAdi lepaH 3560 99 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4162 pazcavalkalAdilepaH 4172 padmakAdi 4174 padminI paGkAdi 4207 prapauNDarIkAdi" (48) visphoTaka masUrikA dhikAraH 3363 nAgarAdi kAthaH 3385 nimbAdi 3387 4209 prapauNDarIkAdi 4210 97 4706 balAdi 17 " "" 3391 3402 nizAdi For Private And Personal Use Only " "" 39 "3 " " 39 " "" " 3697 pazcamUlAdi kAthaH 3716 paTola mUlAdi " mukhya guNa pranthivisarpa / dAha, pAka, pIr3A, tara aura zotha yukta Agantuka tathA rakta visarpa / atyanta dAha yukta agnivisarpa / visarpa, dAha pitta visarpa | dAhayukta visarpa, zotha, visphoTaka / pittaja visarpa / 77 granthi " 37 vAtakaphaja masUrikA pIpayukta masUrikAko dhonekA yoga / pittaja tathA raktaja masUrI / apaka visphoTaka | masUrikA, visfo. Taka, romAntikA, vamana, jvara / kaphaja masUrikA / masUrikA /
Page #752
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikissA-paya-pradarzinI [757] saMkhyA prayogamAma mukhya guNa / saMkhyA prayogamAma mukhya guNa 3726 paTolAdi kAthaH apaka masUrikA ko 4621 bAdaracUrNa sogaH masUrikAko zIghra zAnta aura pakkako pakAtA hai| zuddha karatA hai| visphoTaka jvara meM ghRta-prakaraNam atyanta upyogii| | 4.55, paJcatiktakaM ghRtam tridoSaja visphoTaka 3762 , , visphoTakavara / visarpa, khujlii| 3763 , , visphoTaka, duSTatraNa visrp| lepa-prakaraNam 4799 bhUnimbAdikaSAyaH sarva prakArake vispho |3550 nizAdi lepaH romAntikA, vispho Taka / ttk| 4800 , kAthaH visphoTaka, dAha, 3559 nyagrodhAdi , vAtaja masUrikA / jvara, mukhazASa, vamana, tRSA / rasa-prakaraNam 4808 , , kaphaja .visphoTaka 3216 durlabho rasaH masUrikA / 4809 , , masUrikA / 4810 , saptakaH duHkhadAyI zItalA / mizra-prakaraNam | 3343 dhAtryAdi gaNDUSaH masUrikAmeM honevAle cUrNa-prakaraNam mukha tathA kaNTha ke 3885 pazcavalkala cUrNam pIpayukta masUrikA / / ghaav| (19) vRddhayadhikAraH cUrNa-prakaraNam lepa-prakaraNam 2964 dArvI cUrNam aNDavRddhi / 4161 paJcavalkalAdilepaH pittaja annddvRddhi| 3905 pathyAdi cUrNam vRddhi / 4194 pippalyAdi , antravRddhi / 4198 punarnavAdi , vRddhi, zUla / taila-prakaraNam 4719 brAhmaNayaSTikAdi, kuraNDa roga / 3113 dvijIrakA tailam aNDavRddhi / 4912 bhAryAdi aNDavRddhi gaNDa maalaa| For Private And Personal Use Only
Page #753
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [758 ] cikitsA-patha-pradavinI saMkhyA prayogamAma mukhya guNa / saMkhyA prayAganAma rasa-prakaraNam 4936 bhaktottara cUrNam antravRddhi, bhayaMkara vAtaja vRddhi, udara roga, shuul| (50) praNAdhikAraH kaSAya-prakaraNam | 3513 nirguNDI tailam duSTa nADI vraNa, a. 2812 daNDotpalA svarasaH zastrakA ghAva / / pacI, visphoTakA 2847 dazamUlAvasecanam braNaprakSAlA yoga hai| 4113 paTolI , agnidagdha vraNakI 3409 nyagrodhAdi gaNaH vaNa, bhagna, dAha / pIr3A, srAva, dAha / 3744 paTolAdi kAthaH dhAvako zuddha karatA | 4134 prapauNDarIkAcaM tailam vraNa ropaNa / aura bharatA hai| 4883 bhallAtaka tailam braNa, nADIpraNa; ka phavAtaja apcii| cUrNa-prakaraNam | 4889 bhUdhAtryAdi , duSTa, srAvayukta aura 3886 pazcavalkalAdicUrNam ghAvako bharatA hai| choTe chidra vAle pu3991 priyaGgyAdi " , " rAne ghAva / guggulu-prakaraNam lepa-prakaraNam 3010 dazaka gugguluH aNa,vAtarakta,sUjana / / jana 3133 dagdhayavAdi lepaH agnidagdha vraNa / 3146 dUrvAdi , ghAvoMkA pittana ghRta-prakaraNam zotha / 3061 dAAdi ghRtam aNa ropaNa / 3154 drAkSAdi , vraNazodhaka | 3063 dUrvAdi , " " 4106 prapauNDarIkArya ghRtam , , 3311 dhattUrapatrAdi / vraNazotha / 3313 dhAtakI cUrNa , agnidagdha vraNa, marmataila-prakaraNam sthAnoMkA duSTa nAr3I 3108 dUrvAdi tailam aNa ropnn| vraNa, visarpa, khatA 3112 dravantyAdi , vraNa zodhaka / viSa / For Private And Personal Use Only
Page #754
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - cikitsA-patha-pradarzinI [759] saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 3537 nimbadalAdi lepaH vraNa zodhaka,ropaNa / dhUpa-prakaraNam 3538 nimbapatra prayogaH 3566 nimbAdi dhUpaH vraNake kRmi, kaNDU, 3539 nimbapatrAdi yogaH pIDA // // | 3570 nirguNDyAdi dhUpaH duSTa pIDAyukta 3540 " " " " viSamavraNa, bhgndr| 3541 , , , " 3543 nimbAdi lepaH vraNake kRmi / rasa-prakaraNam 3561 nyagrodhAdi , vrnnshoth| 3192 darada guTikA nADIvraNa, dhAvase rakta 4186 pAradAdimalaharam vrnnropnn| yA mavAda AnA, ghAva ke kRmi, vica4187 , , vraNa zodhaka, ropaNa, rcikA, purAnA ghAva nADIvraNanAzaka / ityaadi| 4196 putrajIvakAdi lepaH vedanAyukta kAle phor3e, viSaile phor3e, kakSA mizra-prakaraNam pranthi, galekI gaaNtth| 3682 nimbAdi varti : zodhana ropnn| 4720 brAhmayAdi lepaH vraNake sthAnapara bAla / 4517 pratisAraNIya kSAra : vraNako phor3atA hai| ugAtA hai| 4762 badarIphala tvagAdi nAr3I vraNa / vartiH (51) zirorogAdhikAraH kaSAya-prakaraNam guggulu-prakaraNam 3251 dhAtryAdi kAthaH bhUzUla, zAkazUla, 24 | 3461 nimbAdi guggulaH vAtakaphaja bhayaGkara zirapIr3A / avibhedaka, sUryAvarta tathA netrrog| ghRta-makaraNam | 3066 devadAdi ghRtam zira, bhU, lalATa For Private And Personal Use Only
Page #755
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [760] cikitsA-patha-pradarzinI saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayogamAma mukhya guNa aura zaMkha pradezakI | 3521 nIlotpalAdi tailam zirapIr3A, palita / pIr3A; aadhaasiisii| 4135 prapauNDarIkArya , samasta ziroroga / 4687 balAcaM yamakam samasta Urdhva janataila-prakaraNam gata roga (nsy)| 4891 bhRGgarAja tailam bhayaGkara zirazala, 3083 dazamUla tailam kaphaja, sannipAtaja zaMkhaka, AdhAzItathA vAtakaphaja bha zI, bhauMkA brd| yahara zirazUla, me- 4892 , plit| Rshuul| 4893 indralupta / 3084 , " kaphavAtaja zaroroga 4894 plit| 3.87 sannipAtaja , 4896 dAruNa, palita, 3088 pAtakaphaja ziroro indralapta, knndduu| ga, zotha, manyA- 4899 bAloMkA giranA,zistambha / razUla, manyAstambha, vAtaja, pittaja tathA khAlisya, daarunn| kaphaja zirazUla, 4900 , " dAruNako naSTa aura sUryAvarta, jaladoSaja bAloM ko kAle, ghane shirorog| Ara dhuMgharAle kara3117 dviharidrAyaM tailam aruSikA / 3307 dhustUra , zirazUla, dAha, sa lepa-prakaraNam nnipAtajvara / 3507 nimbatailaprayogaH isakI nasyase bahuta 3144 dAAdi lepaH zaMkhaka / purAnA palita roga 3179 deva dAdi , zirapIr3A / naSTa ho jAtA hai| 3314 dhAtrI kaseravAdi, pittaja zirapIr3A, nakasIra / 3508 nimbabIjatailam palita rogako samUla 3315 dhAtroM phalAyo , daarunn| naSTa karatA hai (nasya) 3319 dhAzyAdi lepaH palita / 3515 nirguNDyAdi , samasta shirshuul| 3536 nimba jalAdi , arUMSikA / 3520 nolI tailam palita / / 3552 nIlAbja kesarAdi, daarnn| For Private And Personal Use Only
Page #756
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [761] - - - saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayogamAma mukhya guNa 3555 nIlotpalAyo lepaH khAlitya / nasya-prakaraNam 3556 nIlyAdi , palita / (khijAba) 3181 dazamUlyAdinasyam AdhAsIsI, zira4168 pathyAdi , zUla, sUryAvarta / 4185 pArada , zirakI jU (yUkA), | 3183 dADimAdi , zirazUla / likssaa| 3592 navasAdaracUrNayogaH vAtakaphaja zirazUla / 4192 piNyAkAdi ,, arussikaa| 3594 nAgarAdi nasyam tIvratara zira piidd'aa| 4212 priyAlAdi , dAruNa / | 4249 palitanAzakanasyam saikar3oM auSadhese na 4701 badarImUlAdiyAgaH zirapIr3A / ArAma hone vAlA 4705 balAdi lepaH / zaMkhaka, anntvaat| palita / 4715 bRhatyAdi / indra lupta / 4251 pippalyAdinasyam zirazUla 4903 bhadrAdi , zaMkhaka / 4253 pippalyAcaM , , 1907 bhallAtakAdi , indralupta / 4255 pUtikarAyo'vapIDaH kRmi / 4920 bhRGgAdi 4932 bhRGgarAjAdinasyam sUryAvarta / (52) zItapittAdhikAraH cUrNa-prakaraNam lepa-prakaraNam 3440 nimbayogaH zIta pitta, koTha, 3145 dUrvAdi lepaH zIta pitta, pAmA, knndduu| kRmi| taila-prakaraNam 3102 dAdi tailam zIta pitta / For Private And Personal Use Only
Page #757
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [762] cikitsA-patha-pradarzinI (53) zUlAdhikAraH saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayogamAma muruga guNa kaSAya-prakaraNam cUrNa-prakaraNam 2864 dAdi kAthaH vAtakaphazUla, Ama, 2945 dantyAdi cUrNam virecana hokara parimalAvarodha / NAma zUla naSTa hotA 2878 durAlabhAdi kalkaH vAtapittaja zUla / 2924 drAkSAdi kAthaH pittakaphaja , | 2954 dADimAdi , pittaja zUla / 3254 dhAtryAdi prayogaH pittazUla / 2966 dIpyakAdi , zUla, mandAgni / 3353 nAgarAdi kalkaH pariNAma zUla / 3273 dhAtrI cUrNam pittaja shuul| 3361 nAgarAdi kAthaH zUlako 3 dinameM na 3895 pathyAdi cUrNam kaphaja shuul| STa karatA hai| 3902 , , vAtaja, kaphaja aura 3365 , , vAtaja zUla / / Ama janya shuul| 3376 nidigdhikAdi , shuul| 3904 , " vAtaja shuul| 3754 paTolAdi , pittakaphaja shuul| / 3941 pippalImUlAdi 3775 pathyAdi , Ama, kaphaja zUla / prayogaH | 4635 bilvAdi cUrNam zUlako turanta naSTa 3854 punarnavAdi svedaH vAtaja shuul| karatA hai 4554 balAdi kAthaH " " . 4637 bIjapUra , vAtaja zUla / 4574 bilvAdi , . kaphaja , 4594 bIjapUrarasayogaH dAruNahRcchUla / guTikA-prakaraNam 4596 bIjapUrasvarasayogaH pasalI, basti aura / 4641 bilvAdi guTikA vAtaja zUla / hRdaya kA zUla, ko. SThakI vAyu / avaleha-makaraNam 4601 bRhatyAdi kAthaH bhayaGkara pittaja za 3469 nArikela khaNDaH zUla, vamana, amlalako turanta naSTa karatA hai| pitta, aruci, 3470 nArikelakhaNDapAkaH pariNAma zUla / shuul| For Private And Personal Use Only
Page #758
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-paya-pradazinI [763] - - saMkhyA prayoganAma saMkhyA prayoganAma 3472 nArikelAmRtam mayaMkara zUla, amlapitta, pariNAma zUla, annadrava shuul| zUla, ajIrNa, amlpitt,tRssaa,kbj| 3331 dhAtrI loham mukhya guNa zUla, pariNAma zUla, amlapitta / kaSTa sAdhya zUla, amlpitt| vAtaja shuul| tridoSaja pariNAma 1038 pUga khaNDaH 4269 pazcAtmako rasaH 4307 pathyAdi loham ghRta-prakaraNam zUla, grahaNI, gulm| 3058 dAdhikaM ghRtam 4327 pAnIyabhaktavaTI hRdaya zUla, pArzva 4334 pArada drutiH . zUla, gulma / zUla, yonizUla, 4414 pIDAbhaJjI rasaH AmazUla, vizeSataH gulma / kRmizUla / 1084 pippalI , pariNAma shuul| 4422 punarnavAdimaNDUram pariNAma zUla / 4671 bIjapUrA , zUla, yakRSchUla, pA 1952 bhImamaNDUra vaTakaH // " vazUla, gulm| 4962 bhUdAro rasaH vAtaja zUla / rasa-prakaraNam mizra-prakaraNam 3328 dhAtrIphalAvicUrNam pittaja shuul| 3675 nArikela yogaH pariNAma zUla / 3330 dhAtrI loham samasta prakAra ke | 4491 paJcakolasiddhapeyA kaphaja zUla / (54) zothAdhikAraH kaSAya-prakaraNam pairokA raktAzrita zotha / 2863 dAdi kalkaH sarva zotha / 2894 devadAru-kSIram shoth| | 3826 pippalI mUlAdi 2903 devadrumAdiyogaH zothodara, udara ke kAthaH kaphaja zotha / kRmi / 3843 punarnavAdi kalkaH 3756 paTolAdi kAthaH pittajazotha, tRSNA, . 3849 , kAthaH zotha / jvr| 3850 , " zothodara, pANDa, 3770 pathyAdi kaSAyaH udara aura hAtha / sthuultaa| For Private And Personal Use Only
Page #759
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - [764] cikitsA-patha-pradarzinI saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 3852 punarnavAdi kAthaH sarvAGga zotha, udara, 4035 punarnavAdi lehaH kaphaja zotha, zvAsa, khAMsI, zUla / khAMsI, aruci| 3853 , svedaH zotha / 3856 punarnavASTakam sarvAGga zotha, udara, ghRta-prakaraNam pANDu / 3864 pUtikaraarasayogaH kaphapittaja zotha / / 4047 paJcakolAyaM dhRtam zotha / 3872 pRznipAdizrutam pittaja zotha / / 4061 paTolamUlAdi , zotha, dAha, visarpa 4567 bilvapatrarasAdi viSa / yogaH tridoSaja zAtha, 4096 puNarnavA , zotha / malAvarodha / 4098 punarnavAdi , 4797 bhUnimbAdi kalkaH sarvAGgazotha / / 4099 , , vAtaja zotha / 4100 punarnavAyaM , kaSTasAdhya zotha / cUrNa-prakaraNam bhayaGkara zotha,plIhA, 2947 dazamUlAdi cUrNam shoth| gulma / 2963 dAdi yogaH samasta zotha / 2971 devadAdi cUrNam zotha / taila-prakaraNam 3925 pAThAcaM , tridoSaja purAnA | shoth| 3086 dazamUla tailam bhayaGkara zotha, zvAsa, jvara khAMsI 3966 pippalyA , zotha / 3977 punarnavAdi , sarvAGga zotha / ATha 4109 paJcamUlAdhaM , bhayaGkara vAtakaphaja zothako 3 dinameM prakArake udrrog| naSTa karatA hai| guggulu-prakaraNam 4129 punarNavAdi, zothodara, jIrNajvara 4013 punarnavAdi gugguluH tyagdoSa, zothodara, sthaulya, kaphaprasekA AsavAriSTa-prakaraNam avaleha-prakaraNam 4156 punarnavAsavaH pravRddha zotha, pANDu 3019 dazamUla harItakI bhayaGkara zotha / udara, sNgrhnnii| 4034 punarnavaharItakya 4157 // zothodara, plIhA, valehaH zotha, gulma, udr|| yakRt / For Private And Personal Use Only
Page #760
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [765] saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa lepa-prakaraNam rasa-prakaraNam 3153 doSaghna lepaH hara prakArakA shoth| 3212 dugdha vaTI aneka prakArakA zotha, pANDu kA3156 dvinizAdi lepaH Agantuka tathA ra mlaa| ktaja zotha / | 3213 // aneka prakArakA 4165 paTolAdi , pittaja zotha / zotha, grahaNI, vi4197 punarnavAdi , kaphavAtaja zotha / Sama jvara, mandAgni, sarva prakArake shoth| paannddu| 4712 bibhItakAdi, zothakI dAha, piidd'aa| 3214 , , zotha, saMgrahaNI, jiirnnjvr,atisaar| 4904 bhallAtakazothAntaka 4293 pazcAmRta rasaH jaladoSa janya bhayalepaH bhilAvekI suujn| / kara zotha, jaloda4905 , " " " ra tathA jvarAtisAra yukta shoth| gugguluH . (55) zlIpadAdhikAraH kaSAya-makaraNam ghRta-prakaraNam 3801 palAzamUla svarasaH zlIpada 3034 dantI ghRtam . dussAdhya shliipd| 3865 pratikarArasa yogaH // 3294 dhAtryAdi ghRta cUrNa-prakaraNam kaThora zlIpada, sa3938 piNDAraka bandhUka nipAtaja gaNDamAlA, bhayakara zlIpada / purAnA zotha / 3952 pippalyAdicUrNam zlIpada, vAtavyAdhi 4614 balAdi , asAdhya zlIpada / 3312 dhattUrAdi lepaH dussAdhya purAnA guggulu-prakaraNam slIpada 1010 pathyAdi guggulaH zlIpada yogaH bhaya lepa-prakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #761
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI - - - prayogamAma saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA rasa-prakaraNam 3651 nityAnanda rasaH kapha vAtaja tathA rakta, mAMsa aura mukhya guNa medagata zlIpada, atravRddhi (56) zrIrogAdhikAraH kaSAya-prakaraNam / 3373 nArikela puSpAdi kAthaH garbhasrAva / 2821 dazamUla kAthaH sUtikA rog| 3394 nimbAdi prayogaH kaphaja prdr| 2825 , " " " 3395 , sUtikA rogako 2827 , dugdhaprayoga " " zIghra naSTa karatA hai| 2834 dazamUlAdi kAthaH garbhAzaya zodhaka / 3401 nirguNDyAdikAthaH kaphavAtaja kaSTa 2870 dAAdi , pIDAyukta zveta, sAdhya sUtikA rogA lAla, pIlA aura 3696 pazcamUla kAthaH sUtikA rog| kAlA prdr| 3738 paTolAdi kAthaH aNDAdhAra rog| 2871 , , pIDAyukta lAla tathA dugdhazodhaka hai| sapheda prdr| 3779 pathyAdi kAthaH 2876 dugdhazodhaka tathA sarvadoSaja prdr| varddhaka prayogAH dugdha zodhaka tathA 3788 pamakAdi gaNa dugdhavarddhaka, vRSya, varddhaka / vRMhaNa / 3799 palAzapatra yogH| isake sevanase putro2896 devadArvAdi kAthaH prasUtAkA zUla, tpatti hotI hai| khAMsI, jvara, tandrA, murchA, tRSNA, a 3803 palAzAdi kAthaH pIlA, sapheda pradara, tisAra Adi aneka pANDa updrv| / 3809 pAThAdi , dugdha shodhk| 3241 dhAtakyAdi kAthaH pradarako 3 dinameM 3836 pippalyAdi , vAtaja, pittaja, naSTa karatA hai| . kaphaja tathA sanni3241 dhAtrI rasa prayogaH bahumUtra / pAtaja suutikaarog| 3246 dhAtrIrasAdiprayogaH yonidAha / / 3840 , yUSaH vAtaja, pittaja, kaphaja For Private And Personal Use Only
Page #762
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradazinI [767] - - prAta saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya bhuja tathA sannipAtaja 3915 palAzAdicUrNam yonikI durgandha, sUtikA rog| picchilatA, kled| 3842 putrakamArI yogaH isake sevanase putra | 3932 pArAyata purISa yogaH garbhavatIkA rktsraav| prApti hotI hai| 3935 pArzvapippalAdiyogaH putrotpaadk| 3871 pRzniparSyAdiniyUhaH garbhiNIkA raktapitta / 3955 pippalyAdicUrNam garbharodhaka / kAmalA, zotha, | 3959 , , bandhyatva zvAsa, khAMsI, jvara / 3985 puSyAnuga cUrNam / raktapradara, yonidoSa, 1520 phalatrikAdi kAthaH sannipAtaja rakta rajodoSa, prasUtaroga, prdr| yonisrAva / 4547 balAdi kalkaH raktapradara / 4609 badascUrNa yogaH / pradara / 4550 , , pittaja prdr| 4615 balAdi cUrNam rakta pradara / 4584 bilvAdi kAthaH yonizUlako turanta 4617 , , isake prabhAvase putra naSTa karatA hai| prApta hotA hai| 4585 , garbhiNIke vAtaja rogA 4618 , , bandhyatva nivAraka / 4841 bhUmikuSmANDAdi cUrNa-prakaraNam yogaH stanyavarddhaka,pauSTikA 3270 dhAtakIpuSpAdiyogaH bandhyatva / 4842 bhUmyAmalakyAdi 3274 dhAtrIyogaH raktapradara / cUrNam 2-3 dinameM 3277 dhAtryAdiyogaH purAnA bandhyatva / bhayaGkarapradara naSTa ho 3413 nAgakesara yogaH isake sevanase strI jaataahai| vIra putrako janma detI hai| guTikA-prakaraNam 3414 , , zveta pradara / 3415 nAgakesarAdiyogaH garbhasthApakaH / 4644 bolavaTikA kSaya, pANDu, prasUta 3446 nIlAbjakanda yogaH garbhapAtajanita vikAra 3448 nIlotpalAdicUrNam pradara / avaleha-prakaraNam 3911 padmabIjAAda yogaH stanoMko dRr3ha karatA 4014 pazcajIrakaguDaH prasUtaroga,yoniroga, zarIrakI durgandhi For Private And Personal Use Only
Page #763
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [768] cikitsA-patha-pradarzinI - ityaadi| saMkhyA prayogamAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa aura vAtavyAdhi nA- 4530 phala ghRtam yonizula, yonivizaka; tathA garmi bhraMza, yonikA bANIke liye hita hara A jAnA kaarii| 4015 paJcajIraka pAkaH prasUta roga, yoni / 4657 balAdi , isake prabhAvase khI roga, kRshtaa| garbha dhAraNa kara 4037 puSkaralehaH sarva upadrava yukta letI hai| purAnA pradara / 4870 madotkaTArya , sUtikA roga, grahaNI 4856 bhadrotkaTApavalehaH sUtikA roga, bhaura pANDakA nAza aphaaraa| tathA dUdhako zuddha karatA hai| ghRta-prakaraNam tela-prakaraNam 3290 dhAtrI ghRtam somaroga, tRSNA, 3100 dADimAthaM tailam stanAMko unnata ka. dAha, muutrrog|| 3291 , " " | 3305 dhAtakyAdi, sUtikA roga / 3495 nIlotpalAdi, raktapradara, pittaja / 3306 , , gulm| sUjana yukta, Upa rako ubharI huI 3497 nyagrodhAcaM , nIlA, lAla, zveta, tathA viplutA, ukAlA aura anya hara paplutA zUla yukta prakArakA kaSTa sAdhya pradara / yonizula, | 5498 natArtha tailam yoni zUla, viplutA yonidAha / yoni / 4057 pazcapallavArya , yonikI durgandha, aavivikaar| AsavAriSTa-prakaraNam 1094 pippalyA , sUtikA rog| 4149 patrAGgAsavaH sapheda tathA lAla 4528 phala yonidoSa, rajodoSa, * pIr3A yukta pradara, garmasrAva, bandhyatva / jvara, shoth| 1529 , " " yoni / For Private And Personal Use Only
Page #764
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradazinI [769] - saMdhyA prayoganAma murupa guNa / saMkhyA prayoganAma lepa-prakaraNam 3547 nizAdi lepaH stanamUlakI tIvra pIr3A / | 4448 pradarAntaka loham 4160 pazcakolAdi ,, stanya zodhaka / 4173 patrakAdi , rakta pradara, yoni dAha / 4449 pradarAntako rasaH 4177 parUSakAdi , muuddhgrbh| 4450 pradarAri , 4178 palAzaphalAdi , yonikI shithiltaa| 4451 , loham 4179 palAzabIja , garbharodhaka / 4183 pAThAdi , sukhapUrvaka, prasava karA detA hai| 4455 pramadAnandA rasaH 4914 bhUstRNAdiyoni ,, bala vIryavAna sundara putrotpaadk| | 4752 bolaparpaTI , mukhya guNa ndha, bhayaGkara sannipAta, atisAra / lAla, sapheda, pIlA tathA kAlA dussAdhya pradara, yonizUla kttishuul| asAdhya pradara / dussAdhya prdr| zveta, lAla, kAlA aura pIlA dussAdhya pradara, kaTizUlA samasta jarAyuroga / raktapradara, raktArza / mizra-prakaraNam dhUpa-prakaraNam 3563 nimbakASTha dhUpaH garbharodhaka / 3337 dhattUramUla yogaH garbharodhaka / rasa-prakaraNam 3671 nAgarAdi , vAtaja pradara / 3219 drutisAra rasaH bandhyatva, sUtikA 4509 pippalyAdi vartiH yonisrAva nAzaka rog| tathA yoni shodhk| 3613 naSTa puSpAntaka rasaH naSTArtava, yonidAha, / 4510 punarnavAmUladhAraNama mUDhagarbha / 4763 badarImUla yogaH stanya varddhaka, stayonikleda / nyakRmi nAzakA 4419 putraprado rasaH 4767 basta mUtrAdi , bandhyatva / 4442 pratApalakezvara rasaH prasUtivAta, dantaba- | For Private And Personal Use Only
Page #765
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [770 cikitsA-patha-pradarzinI (57) snAyuka rogAdhikAraH saMkhyA prayogamAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa kaSAya-prakaraNam lepa-prakaraNam 3399 nirguNDosvarasa | 4703 babbUlabIjAdi lepaH zotha aura pIDAprayogaH kaSTa sAdhya snAyuka (naharuve ) ko 6 yukta hara prakArakA dinameM naSTa kara snaayuk| detA hai| (58) svarabhedAdhikAraH kaSAya-prakaraNam avaleha-prakaraNam 2877 dugdhAmalakayogaH svrshodhk| 3467 nidigdhikAyo 3379 nidigdhikAdiprayogaH svarabheda / 'valehaH svarabhaMga, prati4551 badarIpatrayogaH svarabhaMga, khAMsI / zyAya, khaaNsii| | 4650 bibhItakAvalehaH svarabheda / cUrNa-prakaraNam ghRta-prakaraNam 3954 pippalyAdi cUrNam kaphaja svarabhaMga / | 4090 pippalyAcaM ghRtam kaphaja svrbhNg| 4523 phalatrikAdi cUrNam svarabhaMga / rasa-prakaraNam 4638 brAhayAdi , svara zodhaka tathA / 4392 pArijAtaTakaNam svarabhaMga, kSaya ityAvarddhaka / di samasta rog| 4639 , , , , 4968 bhairavarasaH kaSTasAdhya svarabheda, zvAsa, khaaNsii| For Private And Personal Use Only
Page #766
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [771] (59) hikA zvAsAdhikAraH saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa kaSAya-prakaraNam guTikA prakaraNam 2832 dazamUlAdi kAthaH zvAsa, khAMsI, pArzva | 4526 phalatraya guTI zvAsa, khaaNsii| | 4851 bhAAdi guTikA ,, aruci 2842 , jalam hicakI, zvAsa / 2845 , yavAgUH pArzvapIDA, zvAsa, avaleha-prakaraNam hickii| 4026 pippalI mUlAdhavalehaH hicakI, khaaNsii| 2887 durAlabhAdi kAthaH vAtaja zvAsa, khAMsI, 4029 pippalyAdi lehaH atyanta bar3he huve zvAsako vyavasthita jvara / karatA hai| 2900 devadAdi , samasta zvAsa, khAMsI, 4863 bhArgIguDAvalehaH bhayaGkara shvaas,khaaNsii| 3253 dhAtryAdi , bhayaGkara hikkaa|| | 4864 bhAryAdi lehaH zvAsa / 4782 bhallAtakAdi , kapha pradhAna tamaka zvAsa tathA vAtaja ghRta-prakaraNam 3051 dazamUlAdhaM ghRtam hikkA, zvAsa / cUrNa-prakaraNam 3485 nArIkSIrAdyaM , hicakI / 2956 vADimA cUrNam khAMsI, zvAsa / 4670 bIjapUrakArya , , zvAsa, svara bhaMga,pasalIkI piiddaa| 2980 drAkSAdi , bhayaGkara zvAsa / / 4675 brAhmI , svAsa, khAMsI / 2997 dvikSArAdi , hikkA, zvAsa / 3422 nAgarAdi , khAMsI, zvAsa / taila prakaraNam 3437 nidigdhikAdi 4895 bhRGgarAja tailam zvAsa, khAMsI / yogaH 3 dinameM zvAsako naSTa kara detA hai| dhUmra-prakaraNam 4628 bibhItakAcaM cUrNam zvAsa, khaaNsii| | 3163 devadArvAdidhUmraprayogaH bhayaGkara zvAsa / 4832 bhAryAdi yogaH hikkA, zvAsa / 3571 nepAlikAdi ,, , hikkA shvaas| For Private And Personal Use Only
Page #767
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [772] cikitsA-patha-pradarzinI saMkhyA prayoganAma mukhya guNa | saMkhyA prayogamAma mukhya guNa rasa-prakaraNam 4411 pippalyAdi lohama bhayaMkara hicakI, cha di tathA tRSNA 3 4387 pAradAdi rasaH khAMsI,zvAsa, zUla / dinameM avazya zAnta 4390 pAradAdi vaTI ho jAtI hai| maMdAgni, aphArA / / 4469 pravAla prayogaH hikkA / __ (60) hRdrogAdhikAraH kaSAya prakaraNam ghRta-prakaraNam 2840 dazamUlAdi kAthaH hRdroganAzaka | 3055 dADimAdyaM ghRtam hRdroga, pANDu, shuul| 3351 nAgara kAthaH agnimAMdya, zUla, / 3072 drAkSAdi , pittaja hRdroga / hRdoga, vAyu / 3860 puSkarAdi kalkaH vAtaja hRdroga / taila-prakaraNam 3861 , kAthaH hRdoga / | 4131 punarnavAthaM tailam vAtaja hRdroga / cUrNa-prakaraNam __ AsavAriSTa-prakaraNam 2953 dADimAdi cUrNam hRdroga, zvAsa, a- 4150 pArthAvariSTaH hRdaya aura phephar3e ke ptntrk| samasta roga / 3416 nAgabalA , " " " 3920 pAThAdi , hRdroga, gulma, shuul| rasa-prakaraNam 3969 pippalyA , vAtaja hRdrog| 3634 nAgArjunAbhra rasaH droga, chardi, aru3971 pippalyAyo yogaH hRcchUla, kaSTa sAdhya ci, hallAsa, jvr| hRdroga 4268 paJcasAro rasaH pittaja hRdroga / 3982 puSkara mUlacUrNam hRcchUla, shvaas,hikkaa| | 4452 prabhAkara vaTI hRdoga / - For Private And Personal Use Only
Page #768
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-paya-pradarzinI [773] pariziSTa (9) dhAtu zodhana mAraNa tathA pArada-prakaraNam saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 3334 dhAnyAbhrakama 4339 pArada bhasma vidhi 4 puTI bhasma / 3587 nIlAkhana zodhanam 4340 , , , 1 dinameM banane 3615 mAgabhasma yogaH kRmi,zvAsa, khAMsI, vAlI bhasma / hRdrog| 4341 , , , kar3hAImeM banane vAlI 3618 , vidhiH 32 puTI bhasma / bhasma / 3619 , , 60 puTI bhasma / | 4342 , 1 puTI bhasma / 3620 , kar3hAI meM banane vAlI 4343 , , , zveta bhasma / 4344 " " " 3621 nAga mAraNam 4345 , , , yogavAhI / lAla bhasma / 4346 pArada--bhasmavidhiH 1 dina meM honevAlI 3627 , zodhanam bhasma / 3628 , // 4347 " " " Damaruyantra dvArA 8 3629 " , paharameM hone vAlI 3638 nAgezvaraH kuSTha atyanta kSudhA-va4262 pazcalohamAraNam 5 puTI yogavAhI rddhaka, pauSTika aura bhasma / kAmottejaka bhasma / 4335 pArada bubhukSA vidhiH 4348 , , , kar3hAI meM banane vAlI 4336 , bhsm| , 4337 4349 " " " 4338 , bhasma vidhiH 1 dinameM banane 4350 ,, , kRSNa-bhasma / vAlI bhsm| / 4351 , , , For Private And Personal Use Only
Page #769
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 774 ] saMkhyA 4352 19 4353 " 4354 "" 4355 19 4356 4359 pArada zodhanam 4360 17 4361 19 4362 17 4363 4364 4365 4366 4367 4468 " 37 34 prayoganAma 4 "" "" 19 " " "" " 77 " 77 vy "} 17 " 19 "" "1 39 "" 35 svedanam 39 " 22 4369 4370 " 4371 pAradotthApana 4372 pAradAdhaH pAtanam 4373 pAradordhva pAtanam 19 mardanam mUrcchanam "} talabhasma / "" pItabharuSa ! 4374 27 4375 pAradasya tiryaka pAtanam 4376 pAradasya rodhana saMskAraH ] 6 4377 niyamana saMskAraH " 4378 "" 4379 dIpana 33 " 4380 asthAyIkaraNam 4404 pittala - bhasmavidhiH 4406 pittala zodhanam 4472 pravAla mAraNam 4473 39 4474 lakSaNaguNAH 25 " "" zvetabhasma / "" mukhya guNa ] 2 15 cikitsA-patha-: www.kobatirth.org 7 pAradasyASTasaMskArAH - pradarzinI }< 8 puTI bhasma / 2 paharI bhasma / (2) oSadhi kalpAdhikAraH zveta kuSTha / rasAyana / 3199 devadAlI kalpaH 3200 39 3324 dhAmArgava 3598 nirguNDI 3599 " 4258 pippalI 4759 bIjapura 4933 bhRGgarAja 2814 2815 2816 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 39 19 "" 2813 dadhidugdhakRtiH 19 For Private And Personal Use Only " 19 97 " "7 17 " (3) mizrAdhikAraH kaSAya-prakaraNam 33 39 "" " " rasAyana vAjIkaraNa | " rasAyana hai| khAMsI 2948 dazasAra cUrNam zvAsa, galagraha, pra haNI, pANDu, viSamajvara, zotha, hikkA, plIhA Adi / 4815 bhedanIyakaSAyadazakaH rasAyana tatkAla dUdha se dahI tA hai| 99 ganne ke rasase dUdha banAtA hai takase dahI banAtA hai / cUrNa-prakaraNam samassa pittavikAra prameha, tRSNA, dAha
Page #770
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [775] - - - - saMkhyA prayogamAma mukhya guNa saMkhyA prayogamAma mukhya guNa 3419 nAgaraGgaphalAdi rasa-prakaraNam cUrNam paradezakA pAnI n| 3646 nArAca rasaH recaka hAM lgtaa| 4357 pAradabhasmAnupAnAni 3884 pazcalavaNam 3983 puSkaramUla cUrNam zarIrakI durgandha / | 4358 pAradavikAra haro yogaH guTikA-prakaraNam mitra-makaraNam 4642 bIjapUrAdi guTikA kaphaja roga / | 3336 dhattUrabIja zuddhiH lepa-prakaraNam 3667 makhadravya zuddhiH 3155 dvinizAdi yogaH saundarya varddhaka ta- 4492 paJcagavyam thA zarIrako suga 4493 paJcamitram ndhita krnevaalaa| 4497 pazcAglam dhUpa-prakaraNam 4507 pippalI zodhanam 4921 bhujaGgAdi nAzaka dhUpaH 14512 puSparecano guTikA Amako nikAlatI hai - UmmumtathmALMAINTAINMIRMIRE SummiummusalmIONumraptunamang WhutimONT ityo3m EmmanuelimEE PAHEARTHIRDIgnsumers Bhuminantoim mmythamamayana Murarunaiduenunniliumunlimmunline For Private And Personal Use Only
Page #771
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #772
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hamAre mahattvapUrNa prakAzana aSTAMgahRdayam (vAgbhaTa kRta, hindI anu0 sahita)-lAlacandra vaidya (sajilda) 55 (ajilda) 45 klInIkala meDisina (do bhAgoM meM) -anideva zIghra kAyacikitsA-dharmadatta vaidya 16 carakasaMhitA-zrI jayadeva vidyAlaMkAra (hindI anuvAda sahita) bhAga 1 (sajilda) 45 (ajilda) 30 bhAga 2 (ajilda) 30; (sajilda) 45 dehadhAtvagnivijJAnam-haridatta zAstrI bhAvaprakAzanighaMTu-vizvanAtha dvivedI kRta hindI TIkA sahita bhaiSajyaratnAvalI-zrI jayadeva vidyAlaMkAra kRta hindI TIkA sahita, AThavAM saMskaraNa (ajilda) 60; (sajilda) 135 mAdhavanidAna (madhukoza saMskRta TIkA, hindI anuvAda sahita)-narendradeva zAstrI (ajilda) 35; (sajilda) 55 rasataraMgiNI (sadAnanda kRta hindI TIkA) -kAzInAtha zAstrI (sajilda) 60 (ajilda) 35 rasaratnasamuccaya (dharmAnanda zarmA kRta hindI vyAkhyA)-atrideva vidyAlaMkAra (ajilda) 30; (sajilda) 45 rasendrasArasaMgraha-narendranAtha (sajilda) 25 (ajilda) 20 vyAdhivijJAna-AzAnanda paJcaratna, prathama bhAga 15, dvitIya bhAga (sajilda) 45 (ajilda) 30 suzrutasaMhitA (sampUrNa) anideva vidyAlaMkAra kRta hindI TIkA sahita (sajilda) 120 (ajilda) 60 motI lAla banArasIdAsa dillI vArANasI paTanA madrAsa For Private And Personal Use Only
Page #773
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Adhunika cikitsAzAstra dharmadatta vaidya / isa grantha kI yaha vizeSatA hai ki isameM Adhunika kAya-cikitsA ke varNana ke sAtha-sAtha Ayurvedika kAya-cikitsA kA bhI ullekha hai| ye donoM eka-dUsare ke sahAyaka siddha hue haiN| jahAM Adhunika kAya-cikitsA How ke prazna kA samAdhAna karatI hai vahAM Ayurvedika kAya-cikitsA Why ke prazna kA samAdhAna karatI hai, arthAt roga kA mUla kAraNa batAtI hai, jisake phalasvarUpa cikitsA sugama aura ThIka hotI hai| yaha spaSTa batAtI hai ki zarIra ke tIna mUla tattva dehAgni, dehaprANa, tathA dehavRddhi haiN| inake kisI aMga meM mandatA A jAne se rogotpatti hotI hai| Ayurveda kA eka vizeSa dRSTikoNa hai jisase doSika yA traidhAtuka cikitsAzAstra kA adhyayana kiyA jAtA hai aura rogoM meM auSadha. AhAravihAra Adi upacAroM kA vidhAna kiyA jAtA hai| Ayurveda kA mUla doSika dRSTikoNa kabhI nahIM badalA cAhe auSadhiyA~ bhale hI badalatI rheN| ataH Ayurveda upacAroM ke prayoga meM svatantratA detA hai| isa prakAra Ayurveda-cikitsAzAstra kA chAtra vaidhAtuka yA doSika dRSTikoNa ko kabhI dRSTi se ojhala nahIM hone detaa| isalie ina donoM cikitsAoM ke adhyayana se avazyameva lAbha hI hogA kyoMki donoM kA lakSya rogI ko rogamukta karanA hI hai| (sajilda) ru0 140 (ajilda) ru015 mAnava-zarIra-racanA (do bhAgoM meM) - mukundasvarUpa varmA sampUrNa cikitsAzAstra Ayurveda ke jina tIna mUla AdhAroM para Azrita hai unheM zarIraracanAvijJAna, zarIrakriyAvijJAna aura vikRtivijJAna kahate haiM unameM zarIraracanAvijJAna kA mahatvapUrNa sthAna hai / isake binA anya AyurvedazAkhAoM kA jJAna honA sambhava hI nhiiN| isa viSaya meM pAzcAtya vaijJAnikoM ke hI anusaMdhAna upayogitA kI dRSTi se atyanta lAbhaprada siddha hue haiN| pAzcAtya bhASAoM se aparicita cikitsaka ina anusaMdhAnoM se lAbha nahIM uThA sakate / isa abhAva kI pUrti ke lie isa grantha kI racanA kI gaI hai / durUhatA ko haTAne ke lie aMgrejI pAribhASika zabdoM ke anuvAda meM svIkRta vaijJAnika-takanIkI-zabdAvalI kA prayoga kiyA gayA hai aura saikar3oM citroM se samajhAyA gayA hai| ___prathama bhAga meM UtakavijJAna (Histology), bhrUNavijJAna (Embryology) aura asthivijJAna (Osteology) viSayoM kA varNana hai aura dvitIya bhAga meM sandhivijJAna (Syndesmology), mAMsapezIvijJAna (Myology) aura vAhikAvijJAna (Angiology) viSayoM kA vivecana huA hai| yaha kRti zarIra-racanA ke jijJAsunoM ke lie atIva upayogI siddha hogii| prathama bhAgaH ru050 dvitIya bhAgaH (ajilda) ru0 75; (sajilda) ru. 100 motIlAla banArasI dAsa dillI vArANasI paTanA madrAsa For Private And Personal Use Only