________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
[२०४] भारत-भैषज्य रत्नाकरः।
[ नकारादि रसेन भृात्रिफलामवेन । पचेत्तैलावशेषन्तु नस्येनाभ्यञ्जनेन वा ।। आसमपाके च परीक्षणार्थ
योज्यं हन्ति शिरस्तोदं पलितं च विनाशयेत् ॥ पक्ष बलाकाभवमाक्षिपेच्च ॥
नीलकमल, पीपल, मुलैठी, सफेद चन्दन, भवेद् यदा तद् भ्रमराङ्गनीलं
और पुण्डरीक ( पुण्डरिया ) का कल्क ५-५ तोले, तदा विपकं विनिधाय पात्रे । तेल २ सेर और आमलेके फलेका रस ८ सेर कुष्णायसे मासमवस्थितं तद्
लेकर सबको एकत्र मिलाकर पकावें । जब समस्त __ अभ्यङ्गयोगात् पलितानि हन्यात् ।।
रस जल जाय तो तैलको छानले । ___ नीलके पत्ते, भंगरा, अर्जुनकी छाल, तगर
__इसकी मालिश करने और नस्य लेनेसे शिर(अथवा काला मैनफल), लोहचूर्ण, बिजय- |
पीड़ा तथा पलित रोग नष्ट होता है । सार, कटसरैयाके फूल, हरे, बहेड़ा और आमला समान भाग लेकर चूर्ण करके उसमें उसके बराबर (३५२२) नीलोत्पलाचं तेलम् कमलकी जड़के नीचेकी कीचड़ मिलाकर लोहेके
(वं. से. । नेत्र.) फलसे में भरकर उसका मुख बन्द करके रख दें,
नीलोत्पलं मधुकनागरपुण्डरीकऔर १५ दिन पश्चात् निकालकर उसके कल्क और भंगरे तथा त्रिफलाके काथके साथ तैल
द्राक्षासुयष्टिमधुकांशुमतीकणांश्च ।
कण्टारिकामलकशावरचोग्रगन्धापकावें । जब पाक तैयार होने वाला हो तो उसमें
कासीसशर्करबलावृषभाश्च रास्ना ॥ बगलेका पंख डालकर देखें, यदि काला हो जाय तो तैलको तैयार समझें और उसे लोहके
मभिष्ठया सह समैरपि मूक्ष्मपिष्टै
स्तैलं पचेत्तु पयसा च चतुर्गुणेन । पात्रमें भरकर उसका मुख बन्द करके रखदें ।
नस्यं नृणां तिमिरकाचनिशान्थ्ययुक्तान् एक मास पश्चात् छानकर काममें लावें । इसे बालों में लगानेसे सफेद बाल काले हो जाते हैं।
___पाकात्ययान्सपटलार्जुननीलिकांश्च ।।
पिल्लाचुदामरुधिरसुतिवमैकण्डून् (कल्क १३ तो. ४ माशे, तैल २ सेर,
स्पन्दं जयेद्विहितभोजनभङ्गुराणाम् । भंगरे और त्रिफलेका काथ ४-४ सेर । )
वाधिर्यमर्दितहनुग्रहदन्तचाल (३५२१) नीलोत्पलादितैलम्
नासास्यपूयगलगण्डकृकाटिका न् ।। (वृ. नि. र. । शिरो.) कर्णाक्षिशूलदशनामयशीर्षरोगाजिनीलोत्पलकणायष्टिचन्दनं पुण्डरीककम् । हामयाञ्जयति कण्ठगतांश्च सर्वान् । प्रतिनिष्कचतुष्कं स्यात्तैलं स्यात्षोडशं पलम् ॥ अभ्यअनेन नियतं शिरसि प्रयत्नात् चतुःषष्टिपलं धात्रीफलानां रसमाहरेत् । सर्वानिहन्ति वदनालिशिरोविकारान् ।।
For Private And Personal Use Only