________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
कषायप्रकरणम् ]
(३७१९) पटोलादिकषायः (ग. नि. । ज्वरा. )
www.kobatirth.org
तृतीयो भागः ।
शृतं पटोल त्रिफलापाब्दैः सरोहिणीकैः पिचुमन्दयुक्तैः । सदेवकाष्ठैश्च जलं नराणाम्
सर्वज्वरं हन्ति निपीयमानम् ॥
पटोलपत्र, त्रिफला, बासा (अडूसा ), नागरमोथा, कुटकी, नीमकी छाल और देवदारु का काथ समस्त प्रकारके ज्वरोको नष्ट करता है । (३७२०) पटोलादिकाथ: (१)
(वै. जी. | वि. १ ) स्वकान्तिजितरोचने चपललोचने मालतीप्रसूननिकरस्फुरत्कवरिपञ्चवक्त्रोदरि । पटोलकटुरोहिणीमधुकचेतकी मुस्तका प्रकल्पितकषायको विषममाशु जेजीयते ॥
पटोल ( पलवल ), कुटकी, मुलैठी, हर्र और नागरमोथेका काr विषमज्वरको शीघ्रही नष्ट कर देता है।
(३७२१) पटोलादिकाथ: (२)
त्रायन्तितिक्ताहनिशामृतानाम् । पीतः कषायो मधुना निहन्ति
( वृ. यो. त. । त. १२८; वं. से; वृ. नि. र. ग. नि.; भै. र. यो. र.; वृं. मा. ; वा. भ. । मुखरो. )
पटोल शुण्ठीत्रिफलाविशाला
मुखे स्थितश्चाssस्यगदानशेषान् ॥ पटोल, सोंठ, त्रिफला, इन्द्रायण, त्रायमाणा,
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[२६१]
कुटकी, हल्दी और गिलोय । इनके काथमें शहद मिलाकर पीने से समस्त मुखरोग नष्ट हो जाते हैं। (३७२२) पटोलादिकाथ: (३)
( र. र. । विसर्प ; वृ. मा. । विस्फो. ) पटोलत्रिफलारिष्टगुडूचीमुस्तचन्दनैः । समूर्वारोहिणीपावारजनीसदुरालभा ।। कषायं पाययेदेतत्पित्तश्लेष्मरुजापहम् । कण्डूत्वग्दोषविस्फोट विषवीसर्पनाशनम् ॥
पटोल, त्रिफला, नीमकी छाल, गिलोय, नागरमोथा, लालचन्दन, मूर्वा, कुटकी, पाठा, हल्दी, और धमासा |
इनका काथ पित्तकफज पीड़ा, खुजली, त्वग्दोष, विस्फोटक और विषजन्य विसर्पको नष्ट करता है।
(३७२३) पटोलादिकाथः (४)
( हा. सं. । स्था. ३ अ. २ ) पटोलवासा पिचुमन्दकस्य
दलानि यष्टीमधुकं कणा च । कषायमेतत् प्रतिसाधितं तु
ज्वरे कफे पित्तयुते प्रशस्तः ॥ सन्दीपनो वातकफात्मके च
तथैव पित्तासम्भवे च । ज्वरे मलानां प्रतिभेदनः स्यात् पटोलधान्यामृतकल्कयुक्तः ॥ पटोल, बासा ( अडूसा ) और नीमके पत्ते, मुलैठी और पीपल । इनके काथमें पटोल, धनिया और गिलोयका कल्क मिलाकर पीनेसे पित्तयुक्त
For Private And Personal Use Only