________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[५५६]
भारत-भैषज्य-रत्नाकरः।
[बकारादि
(४) पीपल, पोपलामूल, चीतामूल और । बेलछाल, अरणीकी छाल, अग्लु और खम्भागजपीपल । ये चारों काथ कफातिसारका नाशरी तथा पाढलकी छाल के काथमें शहद मिलाकर
और अग्नि तथा बलकी वृद्धि करते हैं। पिलानेसे मेदविकार नष्ट होता है। (४५७६) बिल्वादिकाथः (५) (४५७९) बिल्वादिकाथ: (८) ( व. से.; च. द.; भा. प्र.; बालरो.; यो. चि. । (व. से.; वृ. मा.; वृ. नि. र. । तृषा. ) काथा.; यो. त. । त. ७७ )
बिल्बाढकीधातकीपञ्चकोलबिल्वं च पुष्पाणि च धातकीनां ।
दर्भेषु सिद्धं कफजां निहन्ति । जलं सलोधं गजपिप्पली च। हितं भवेच्छर्दनमेव चात्र काथावलेहौ मधुना विमिश्री
तप्लेन निम्बप्रसवोदकेन ।। बालेषु योज्यावतिसारितेषु ॥ बेलछाल, अरहर, धायके फूल, पीपल, पीपबेलगिरी, धायकेफूल, सुगन्ध बाला, लोध लामूल, चव, चीता, सेांठ और दाभका काथ सेवन और गजपीपलके काथमें शहद मिलाकर पिलाने करनेसे कफज तृषा नष्ट होती है। या इनके वर्णको शहद में मिलाकर चटानेसे बाल- कफज तृषामें नीमके फूलांका उष्ण काथ केांका अतिसार नष्ट होता है।
पिलाकर वमन कराना भी हितकारक है। (४५७७) विल्वादिकाथः (६)
(४.५८०) चिल्वादिकाथः (९) ( भा. प्र.; यो. र. । छर्दिरो.; वृ. यो. त.। त. (वृ. नि. र.; वृ. मा.; ग. नि.; ब. से. । अति८३; शा. ध. । द्वि. ख. अ. २)
सारा.; यो. र. । शोफातिसार. ) बिल्वत्वचो गुडूच्या वा काथा क्षौद्रेण संयुतः। बिल्वचूतास्थिनियूहः पीतः सक्षौद्रशर्करः । छर्दि त्रिदोषजां हन्ति पर्पटः पित्तजां तथा ॥ निहन्याच्छर्यतीसारं वैश्वानर इवाहुतिम् ॥
बेलकी छाल या गिलोयके काथमें शहद बेलगिरी और आमकी गुटलीके काथमें शहद मिलाकर सेवन करनेसे त्रिदोषज छर्दि, और पित- और खांड मिलाकर पीनेसे छर्दि और अतिसार पापडेके काथमें शहद मिलाकर पिलाने से पित्तज | तुरन्त नष्ट हो जाते हैं। छर्दि नष्ट होती है।
(४५८१) बिल्वादिक्काथः (१०) (४५७८) विल्वादिकाथः (७)
(वृ. नि. र.; । अजीर्णा, ) ( शा. ध. । ख. २ अ. २) बिल्वनागरनिःकायो हन्याच्छदिविचिकाम् । बिल्वोमिमन्यःस्योनाकः कायमरी पाटला तथा। बिल्वनागरकैडर्यकाथः स्यादधिको गुणैः ॥ काय एषां जयेन्मेदोदोषं सौद्रेण संयुतः॥ बेलगिरी और सेठिका काथ छर्दि और विसू
For Private And Personal Use Only