________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
। ३७४] भारत-भैषज्य रत्नाकरः।
[पकारादि २ सेर अण्डी का तैल (काष्ट्रायल) मिलाकर पकावें।। सद्यः प्रशमेयेतैलमेतमात्र विचारणा। जब पानी जल जाय तो तेल को छान लें। इन्द्रियस्य प्रजनन बन्ध्यानाश्च प्रजाकरम् ।।
वृद्धानां बालकानाश्च स्त्रीणां राज्ञां हितं परम् । यह तेल कफरोग और समस्त दोषोंको नष्ट
पर्वा पीठसपिर्वा पीत्वैतत्संप्रधावति ।। करता है।
काय-मूल और पत्रयुक्त सुपक सारयुक्त ६। (४१३९) प्रसारिणीतेलम् (३) ।
सेर प्रसारणी को कूटकर ३२ सेर पानी में पकावें। (यो. र.; वृ. नि. र. । वातरो.; । यो. त. । त. जब ८ सेर पानी शेष रह जाय तो उसे छान लें। ४०; ग. नि. । तैला. २)
___अन्य द्रव पदार्थ-दही ८ सेर और खट्टी
। काञ्जी १६ सेर । समूलपत्रामुत्पाटय जातसारां प्रसारिणीम् । कुट्टयित्वा पलशतं कटाहे समधिश्रयेत् ।। १
कल्क-जवाखार, सेंधा नमक, पीपला मूल वारिद्रोणसमायुक्तं चतुभोगावशेषितम् ।।
| और चीतामूल १९-१० तोले । सोंठ २५ तोले, कषायसममात्रं तु तैलमत्र प्रदापयेत् ।।२।।
| रास्ना १० तोले, प्रसारणी १० तोले और मुलैठी दनस्तत्राढकं दद्यात् द्विगुणश्चाम्लकाञ्जिकम् ।। १० तोले । भेषजानि तु पेश्याणि तत्रेमानि समावपेत् ॥३. विधि-८ सेर तिल के तेल में उपरोक्त समस्त यवक्षारपले द्वे च सैन्धवस्य पलद्वयम् । पदार्थ मिलाकर मन्दाग्नि पर पकावें । जब तेल द्वे पले पिप्पलीमूलाच्चित्रकस्य पलद्वयम् ।। ४ मात्र शेष रह जाय तो उसे छान लें। शुण्ठी पलानि पश्चैव रास्नायाश्च पलद्वयम् ।। इस की नस्य लेने से वायु नष्ट होता है। प्रसारिणी पले द्वे च द्वे पले मधुकस्य च ॥५. एकाङ्ग और सींग ग्रह, अपस्मार, उन्माद, एतत्सर्वं समालोडय शनैर्मद्वग्निना पचेत् ।। | अग्निमांद्य, त्वचागत वायु, शिरा और सन्धि तथा एतत्मभञ्जने श्रेष्ठं नस्यकर्मणि शस्यते ।। अस्थिगत वायु, वातज शुक्रविकार और वातज एकागग्रहणं वापि सर्वाङ्गग्रहणं तथा । | रजोदोष, इसके उपयोग से नष्ट हो जाते हैं। अपस्मारं तथोन्मादं विद्रधि मन्दवह्निताम् ।। ।
- इसे सेवन करनेसे पङ्गु को दौड़ने की शक्ति त्वग्गताश्चापि ये वाताः शिरासन्धिगताश्च ये। ,
" प्राप्त होती है। अस्थिसन्धिगता ये च ये च शुक्रातवे स्थिताः सर्वान्वातामयान्नूनं नाशयत्येव सर्वथा।
| यह तैल वात व्याधि से पीड़ित मनुष्यों, हयं नरं गजं वापि वातजर्जरितं भृशम् ॥ घोड़ों और हाथियों के लिये अत्यन्त उपयोगी है। यो, र. और वृ. नि. र. में श्लोक संख्या ४ तथा
इस के सेवन से इन्द्रिय बलवान होती हैं गदनिप्रहमें श्लोक सं. ५ में कथित औषधे नहीं हैं। और बन्ध्या स्त्री गर्भ धारण करती है।
For Private And Personal Use Only