________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
[२२०] भारत-भैषज्य रत्नाकरः।
[नकारादि (३५८६) निशायञ्जनम्
। (३५८९) नीलोत्पलाधअनम् (वृ. नि. र.; यो. र. । ज्वर.) (च. द.; . मा.; ग. नि. । नेत्ररो.) ज्वरेऽञ्जनं निशातैलकृष्णामरिचसैन्धवैः। नीलोत्पलं विडङ्गानि पिप्पली रक्तचन्दनम् । वचाहरीतकीसर्पिधूपः स्याद्विषमज्वरे ॥ अञ्जनं सैन्धवं चैव सद्यस्तिमिरनाशनम् ॥
हल्दी, पीपल, कालीमिर्च और सेंधा नमकके नीलकमल, बायबिडंग, पीपल, लाल चन्दन, समान भाग मिश्रित चूर्णको तैलमें घोटकर आंखमें | सुरमा और सेंधा नमकका समान भाग महीन चूर्ण लगाने से अथवा बच, हर्र और घीकी धूप देनेसे | लेकर एकत्र मिलाकर घोटें । विषम ज्वर नष्ट होता है।
इसे आंखमें लगानेसे तिमिर रोग शीघ्र ही (३५८७) नीलाञ्जनशोधनम्
नष्ट हो जाता है। ( रसे. सा. सं. । पू. ख.; यो. चि. । अ. ७ (३५९०) नेत्रवतिः आ. वे. प्र. | अ. ८)
( आ. वे. वि. । चिकि. अ. ७३) नीलाञ्जनं चूर्णयित्वा जम्बीररसभावितम् । । तुत्यकं तोलकमितं टानं सर्जिकं तथा । दिनैकमातपे शुद्धं भवेत्कार्येषु योजयेत् ॥ द्रावयित्वा मुपामध्ये तत्र माषमितं धनम् ॥ ___काले सुरमेके चूर्णको १ दिन जम्बीरी
मिश्रयित्वा कृत्वा नेत्रवर्ती नेत्ररुजापहा ।
भाषिता श्रीमहेशेन सथः शान्तिपदा शुभा ।। नौबूके रसमें घोटकर धूपमें सुखा लेनेसे वह शुद्ध हो जाता है।
नीलाथोथा १ तोला, सुहागा १ तोला और
सज्जीखार १ तोला लेकर तीनोंको खुली मूषा में (३५८८) नीलोत्पलादिगुटिकाञ्जनम् । रखकर पिघलाबें तत्पश्चात् उसमें १ माषा कपूर (ग. नि. । नेत्र.)
| मिलाकर खरलमें धोटकर बर्ति बनावें। मीलोत्पलस्य किञ्जल्कं गोशकद्रससंयुतम। इसे आंखमें आंजने से नेत्र पीड़ा नष्ट मुटिकाअनमेतत्स्यादिनरायन्धयोहितम् ॥ | होती है।
नील कमलकी केसरको गायके गोबरके रसमें | (३५९१) नेपालादिवतिः घोटकर गोलियां बनावें ।
(यो. र. । नेत्र.) इन्हें आंखोंमें लगानेसे दिवान्धता और राज्य- नेपालत्रिफलामकान्ताव्योपं च पेषितम् । न्धता ( रतौंधी) नष्ट होती है।
वर्तीकृतं बलासोत्यपालन तिमिरापह।।
For Private And Personal Use Only