________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[१४८]
भारत-भैषज्य-रत्नाकरः।
[धकारादि
-
शतावरीरसस्याष्टावामलक्या रसस्य च । इसमें से १-१ तोला औषध भोजनके आदि, तथा दधिपयोभूमिकूष्माण्डस्य चतुः पलम् ॥ मध्य और अन्तमें दूधके साथ सेवन करनेसे वातज, चतुःपलमिक्षुरसं दद्यात्तत्र विचक्षणः।। पित्तज, कफज, द्वन्द्वज, सन्निपातज और परिणामशूल प्रक्षिपेज्जीरकं धान्यं त्रिजातं करिपिप्पलीम् ।। तथा अन्नद्रवशूल एवं भयंकर अम्लपित्त का नाश मुस्तं हरीतकीश्चैवमभ्रं लौहं कटुत्रयम् । होता है। रेणुका त्रिफला चैव तालीशं स्वर्णकेशरम् ॥ (व्यवहारिक मात्रा १-१॥ माशा ।) कटुका मधुकं रास्ना चाश्वगन्धा च चन्दनम्। (३३३१) धात्रीलोहम् (३) एतेषां कार्षिकं भागं चूर्णयित्वा विनिःक्षिपेत्।। भोजनाधवसाने च मध्ये चैव समाहितः।
(र. का. धे.; . मा.; च. द.; ग. नि. । शूला.; तोलैकं भक्षयेनित्यमनुपानं पयस्तथा ॥
वृ. यो. त. । त. १२२; भै. र.; र. र. । शूल; शूलमष्टविधं हन्ति साध्यासाध्यमथापि वा।।
र. चं.; र. सा. स.; र. रा. मुं. । पित्तरो. ) वातिकं पैत्तिकश्चैव श्लैष्मिकं सान्निपातिकम् ॥ धात्रीचूर्णस्याष्टौ पलानि चत्वारि लोहचूर्णस्य । परिणामसमुत्थश्च हयन्नद्रवभवन्तथा। यष्टीमधुकरजश्च द्विपलं दद्यात्पटे घृष्टम् ॥ द्वन्द्वजान्यपि शूलानि हयम्लपित्तं सुदारुणम् ॥ अमृताकाथेनैतच्चूर्ण भाव्यं तु सप्ताहम् । सर्वशूलहरं श्रेष्ठं धात्रीलोहमिदं शुभम् ॥ चण्डातपे विशुष्कं भूयः पिष्ट्वा नवे घटे नोट-भैषज्य रत्नावलीमें ४ पल घृत अधिक
स्थाप्यम् ॥ है तथा प्रक्षेप द्रव्योंमें कुटकी, मुलैठी, रास्ना, घतमधना संयुक्तं भक्तस्यादौ भक्तमध्येऽन्ते च असगन्ध और चन्दनका अभाव है।
त्रीन्वारानपि खादेत्पथ्यं दोषानुबन्धेन ॥ शुद्ध मण्डूर और जौ ४-४ पल ( हरेक २०
भक्तस्यादौ नाशयति दोषान्पित्तानिलोद्भूतान् । तोले) लेकर सबको २ सेर (१६० तोले ) पानीमें
मध्येऽने विष्टम्भं जयति च नृणां विदह्यते नामम्।। पकावें । जब आधा सेर पानी शेष रह जाय तो
पानान्नकृतान्दोषान्भक्तान्ते शीलितो जयति । छानकर उसमें ८-८ पल शतावर और आमलेका
एवं जीर्यति चाने शूलं नृणां मुकष्टमपि ॥ रस, तथा ४-४ पल दही, दूध बिदारीकन्दका
हरति च सहसा युक्तो योगश्चायं जरत्पित्तम् । रस और ईखका रस मिलाकर पुनः पकावें । जब
चक्षुष्यः पलितघ्नः कफपित्तभवाञ्जयेद्रोगान् ॥ लेह तैयार हो जाय तो उसमें जीरा, धनिया, दाल
प्रसादयति च रक्तं पाण्डुत्वं कामलां जयति ।। चीनी, तेजपात, इलायचो, गजपीपल, नागरमोथा, हर, अभ्रकभस्म, लौहभस्म, सेठ, मिर्च, पीपल,
आमलेका चूर्ण ८ पल, लोह भस्म ४ पल, रेणुका, हरे, बहेड़ा, आमला, तालीसपत्र, नागकेसर,
| और मुलैठीका चूर्ण २ पल (१० ताले) लेकर कुटकी, मुलैठी, रास्ना, असगन्ध, और सफेद चन्दन | सबको सात दिन तक गिलोयके काथकी भावना का महीन चूर्ण ११-११ तोला मिलाकर रक्खें। । देकर तेज़ धूपमें सुखावें।
For Private And Personal Use Only