Book Title: Bhagwati sutram Part 02
Author(s): Abhaydevsuri,
Publisher: Agamoday Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600225/1
JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ // arham // zrImatsudharmasvAmigaNabhRtprarUpitaM zrImadgautamagaNadhArivAcanAnugataM zrImaccandrakulAlaGkArazrImadabhayadevasUrisUtritavivaraNayutaM zrImadbhagavatI sUtraM ( dvitIyo vibhAgaH ) prakAzayitrI - javherI - nagInabhAi maMchubhAiprabhRtidvArA mohamayIstha zrIgauDIpArzvanAthamahArAjamandiropAzrayasatkajJAnadravyAt prApta pUrNasAhAyyena zAha veNIcandra suracandradvArA zrIAgamodayasamitiH pratayaH 1000 mudritaM mohamayyAM nirNayasAgaramudraNayantre rA0 rA0 rAmacandra yesU zeDagedvArA vIrasaMvat. 2445 vikramasaMvat. 1975 krAiSTa. 1919 paNyaM 3-8-0 For Personal & Private Use Only sArdhaM rUpyakatrayam
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Printed by Ramohandra yesu Shedge, at the Nirnays-sagar Press 33, Kolbhat Lane, Bombay. Published by Shah Venioband Surchand for Agamodayanamiti, Mehesana, All rights reserved by the Agamodayasamiti, For Personal & Private Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha aSTamazatakam // pUrva pudgalAdayo bhAvAH prarUpitA ihApi ta eva prakArAntareNa prarUpyanta ityevaM saMbaddhamathASTamazataM viviyate, tasya coddezasaGgrahArthaM 'puggale'tyAdigAthAmAha poggala 1 AsIvisa 2 rukkha 3 kiriya 4 AjIva 5 phAsuga 6 madate 7 / paDiNIya 8 baMdha 9 ArAhaNA ya 10 dasa aTThamaMmi sae // 1 // rAyagihe jAva evaM vayAsI-kaivihA NaM bhaMte ! poggalA pannattA ?, goyamA tivihA poggalA pannattA, |taMjahA-paogapariNayA mIsasApariNayA vIsasApariNayA / (sUtraM 309) // | 'poggala'tti pudgalapariNAmArthaH prathama uddezakaH pudgala evocyate evamanyatrApi 1, 'AsIvisatti AzIviSAdiviSayo dvitIyaH 2 'rukkha'tti saGkhyAtajIvAdivRkSaviSayastRtIyaH 3 'kiriya'tti kAyikyAdikriyAbhidhAnArthazcaturthaH 4 'AjIvatti AjIvikavaktavyatArthaH paJcamaH 5 'phAsuga'tti prAsukadAnAdiviSayaH SaSThaH 6 'adatte'tti adattAdAnavi|cAraNArthaH saptamaH 7 'paDiNIya'tti gurupratyanIkAdyarthaprarUpaNArtho'STamaH 8'baMdha'tti prayogabandhAdyabhidhAnArtho navamaH 9 'ArAhaNa'tti dezArAdhanAdyartho dazamaH 10||'pogprinny'tti jIvavyApAreNa zarIrAditayA pariNatAH 'mIsasA-| |pariNaya'tti mizrakapariNatAH-prayogavinasAbhyAM pariNatAH prayogapariNAmamatyajanto visrasayA svabhAvAntaramApAditA| dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyAvRttiH1 // 328 // SIRASILIANS maktakaDevarAdirUpAH athavaudArikAdivargaNArUpA visrasayA niSpAditAH santo ye jIvaprayogeNaikendriyAvizArIrabhati- 8 zatake pariNAmAntaramApAditAste mizrapariNatAH, nanu prayogapariNAmo'pyevaMvidha eva tataH ka eSAM vizeSaH 1. satyaM, kinta prayo-15 uddezaH1 gapariNateSu vinasA satyapi na vivakSitA iti / 'vIsasApariNaya'tti svabhAvapariNatAH // atha 'paogapariNayANa' prayogAdiH |mityAdinA granthena navabhirdaNDakaiH prayogapariNatapudgalAn nirUpayati, tatra ca pariNAmaH sU 309 | paogapariNayA NaM bhaMte ! poggalA kaivihA pannattA ?, goyamA ! paMcavihA pannattA, taMjahA-egidiyapao- prAyogika gapariNayA beiMdiyapaogapariNayA jAva pNciNdiypogprinnyaa| egidiyapaogapariNayA NaM bhaMte ! poggalA sU310 kaivihA pannattA?, goyamA ! paMcavihA, taMjahA-puDhavikkAiyaegidiyapayogapariNayA jAva vaNassaikAiyaegidiyapayogapariNayA / puDhavikkAiyaegidiyapaogapariNayA NaM bhaMte ! poggalA kaivihA pannattA ?, goyamA ! duvihA pannattA, taMjahA-suhamapuDhavikAiyaegidiyapaogapariNayA bAdarapuDhavikAiyaegidiyapayogapariNayA, AukkAiyaegidiyapaogapariNayA evaM ceva, evaM dupayao bhedo jAva vaNassaikAiyA ya / beiMdiyapayogapariNayA NaM pucchA, goyamA ! aNegavihA pannattA, taMjahA-,evaM teiMdiyacauriMdiyapaogapariNayAvi / paMciMdiyapayogapariNayANaM pucchA, goyamA ! cauvihA pannattA, taMjahA-neraiyapaMciMdiyapayogapariNayA tirikkha0, evaMda // 328 // maNussa0 devapaMciMdiya0, neraiyapaMciMdiyapaoga0 pucchA, goyamA ! sattavihA pannattA, taMjahA-rayaNappabhApuDhavineraiyapayogapariNayAvi jAva ahesattamapuDhavinaraiyapaMciMdiyapayogapariNayAvi, tirikkhajoNiyapaMciM For Personal & Private Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ diyapaogapariNayA NaM pucchA, goyamA!tivihA pannattA, taMjahA-jalacarapaMciMdiyatirikkhajoNiya thalacaratirikkhajoNiyapaMciMdiya0 khahacaratirikkhapaMciMdiya0, jalayaratirikkhajoNiyapaogapucchA, goyamA ! duvihA pannattA, taMjahA-samucchimajalayara0 gambhavatiyajalayara0, thalayaratirikkha0 pucchA, goyamA ! duvihA pahai nattA, taMjahA-cauppayathalayara0 parisappathalayara, cauppayathalayara0 pucchA, goyamA ! duvihA pannattA, taMjahA samucchimacauppayathalayara0 ganbhavatiyacauppayathalayara0, evaM eeNaM abhilAveNaM parisappA duvihA pannattA, taMjahA-uraparisappA ya bhuyaparisappA ya, uraparisappA duvihA pannattA, taMjahA-saMmucchA ya ganbhavatiyA ya, evaM bhuyaparisappAvi, evaM khahayarAvi / maNussapaMciMdiyapayogapucchA, goyamA ! duvihA pannattA, taMjahAsaMmucchimamaNussa0 ganbhavatiyamaNussa0 / devapaMciMdiyapayogapucchA, goyamA ! caubihA pannattA, taMjahA|bhavaNavAsidevapaMciMdiyapayoga evaM jAva vemaanniyaa| bhavaNavAsidevapaMciMdiyapucchA, goyamA ! dasavihA pannattA, taMjahA-asurakumArA jAva thaNiyakumArA, evaM eeNaM abhilAvaNaM aTTavihA vANamaMtarA pisAyA jAva gaMdhavA, joisiyA paMcavihA pannattA, taMjahA-caMdavimANajotisiya jAva tArAvimANajotisiyadeva0, vemANiyA duvihA pannattA, taMjahA-kappovavanna kappAtItagavemANiya, kappovagA duvAlasavihA paNNattA, || taMjahA-sohammakappovaga0 jAva acuyakappovagavemANiyA / kappAtIta0, go0! duvihA paNNattA, taMjahA|gevejakappAtItave. aNuttarovavAiyakappAtItave0, gevejakappAtItagA navavihA paNNattA, taMjahA-heTThima 2 For Personal & Private Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 8 zatake uddezaH 1 prAyogika pariNAmaH // 329 // sU 310 ||gevejagakappAtItaga0 jAva uvarima 2 gevijagakappAtIyaH / aNuttarovavAiyakappAtItagavemANiyadevapaMciMdi yapayogapariNayA NaM bhaMte ! poggalA kaivihA paNNattA ?, goyamA! paMcavihA paNNattA, taMjahA-vijayaaNu|ttarovavAiya0 jAva pariNa0 jAva sabasiddhaaNuttarovavAiyadevapaMciMdiya jAva pariNayA // suhamapuDhavikAi yaegidiyapayogapariNayA NaM bhaMte ! poggalA kaivihA paNNattA ?, goyamA ! duvihA paNNattA, [keI apajjattagaM |paDhama bhaNaMti pacchA pajattagaM, ] pajjattagasuhumapuDhavikAiya jAva pariNayA ya apajattasuhumapuDhavikAiya jAva |pariNayA ya, bAdarapuDhavikAiyaegidiya0 jAva vaNassaikAiyA, ekkekA duvihA poggalA-suhumA ya bAdarA |ya pajjattagA apajattagA ya bhANiyavA / beMdiyapayogapariNayA NaM pucchA, goyamA ! duvihA pannattA, taMjahA| pajattabeMdiyapayogapariNayA ya apajattaga jAva pariNayA ya, evaM teiMdiyAvi evaM cariMdiyAvi / rayaNappabhA| puDhavineraiya0 pucchA, goyamA ! duvihA pannattA, taMjahA-pajattagarayaNappabhApuDhavi jAva pariNayA ya apajjatta |gajAvapariNayA ya, evaM jAva ahesattamA / samucchimajalayaratirikkhapucchA, goyamA ! duvihA pannattA, taMjahA-pajjattaga0 apajjattaga0, evaM gabbhavatiyAvi, saMmucchimacauppayathalayarA evaM ceva ganbhavatiyA ya, evaM jAva saMmucchimakhayaraganbhavatiyA ya ekeke pajattagA ya apajattagA ya bhANiyavA / samucchimamaNussapaMciMdiyapucchA, goyamA ! egavihA pannattA, apajattagA ceva / ganbhavatiyamaNussapaMciMdiyapucchA, goyamA! duvihA pannattA, taMjahA-pajattagaganbhavatiyAvi apajjattagaganbhavatiyAvi / asurakumArabhavaNavAside // 329 // For Personal & Private Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ vANaM 'pucchA, gomA ! duvihA pannattA, taMjahA-pajattagaasurakumAra0apajjattagaasura0, evaM jAva dhaNiyakumArA pajjantagA apajjantagA ya, evaM eeNaM abhilAveNaM duyaeNaM bhedeNaM pisAyA ya jAva gaMdhavA, caMdA jAva tArAvimANA0, sohammakappovagA jAva accuo, hiTTimahiTThimagevijjakappAtIya jAva uvarimauvarimagevijja0, vijayaaNuttaro0 jAva aparAjiya0 saGghaTTasiddha kappAtIyapucchA, goyamA ! duvihA pannattA, taMjahA - palattasavasiddhaaNuttaro0 apajjantagasaGghaTTa jAva pariNayAvi, 2 daMDagA // je apajattA suhamapuDhavIkAiyaegiMdiyapayogapariNayA te orAliyateyA kammaga sarIrappayogapariNayA je pajjanttA suhama0 jAva pariNayA te orAli| yateyAkammagasarIrappayogapariNayA evaM jAva cauriMdiyA pajjattA, navaraM je pajjattabAdaravAGakAiyae giMdiya payogapariNayA te orAliyaveDaviyateyAkammasarIra jAva pariNatA, sesaM taM ceva, je apajattarayaNappabhApuDhavineraiya paMciMdiyapayogapariNayA te veudhiyateyAkammasarIrappayogapariNayA, evaM pajjattayAvi, evaM jAva ahesattamA / je apajjattagasaMmucchimajalayara jAvapariNayA te orAliyateyAka mmAsarIra jAva pariNayA evaM pajjarAgAvi, ganbhavakkaMtiyA apajjattayA evaM caiva pajjanttayANaM evaM ceva navaraM sarIragANi cattAri jahA bAdaravAukAiyANaM pajjattagANaM, evaM jahA jalacaresu cattAri AlAvagA bhaNiyA evaM cauppayauraparisappabhuyaparisappakhahayaresuvi cattAri AlAvagA bhANiyavA / je saMmucchimamaNussapaMciMdiyapayogapariNayA te orAliyateyAkammAsarIra jAva pariNayA, evaM ganbhavakkatiyAvi apajjantagAvi pajjattagAvi evaM ceva, navaraM sarIragANi For Personal & Private Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 zatake uddezaH1 prAyogika pariNAmaH sU 310 vyAkhyA paMca bhANiyavANi, je apajattA asurakumArabhavaNavAsi jahA neraiyA taheva evaM pajjattagAvi, evaM duyaprajJaptiH eNaM bhedeNaM jAva thaNiyakumArA evaM pisAyA jAva gaMdhavvA caMdA jAva tArAvimANA, sohammo kappo jAva abhayadevI- acuo heTThima 2 gevejajAvauvarima 2 geveja vijayaaNuttarovavAie jAva sacaTThasiddhaaNu0 ekekeNaM duyao yAvRttiH1 bhedo bhANiyavo jAva je pajattasabaTTasiddhaaNuttarovavAiyA jAva pariNayA te veuviyteyaakmmaasriirpyo||30|| gapariNayA, daMDagA 3 // je apajjattA suhumapuDhavikAiyaegidiyapayogapariNatA te phAsiMdiyapayogapariNayA je pajjattA suhumapuDhavikAiyA evaM ceva, je apajjattA bAdarapuDhavikkAiyA evaM ceva, evaM pajattagAvi, evaM caukkaeNaM bhedeNaM jAva vaNassaikAiyA, je apajjattA beiMdiyapayogapariNayA te jibhidiyaphA. siMdiyapayogapariNayA je pajattA beiMdiyA evaM ceva, evaM jAva cariMdiyA navaraM ekekaM iMdiyaM baDhayavaM jAva apajjattA rayaNappabhApuDhavineraiyA paMciMdiyapayogapariNayA te soiMdiyacakkhidiyaghANiMdiyajibhidiyaphAsidiyapayogapariNayA evaM pajjattagAvi, evaM satve bhANiyavA, tirikkhajoNiyamaNussadevA jAva je |pajjattA savaTThasiddhaaNuttarovavAiya jAva pariNayA te soiMdiyacakkhidiya jAva pariNayA 4 // je apajjattA suhamapuDhavikAiyaegiMdiyaorAliyateyakammAsarIrappayogapariNayA te phAsiMdipayogapariNayA je pajjattA 8 suhuma0 evaM ceva bAdara0 apajjattA evaM ceva, evaM pajjattagAvi, evaM eeNaM abhilAveNaM jassa jaiMdiyANi da sarIrANi ya tANi bhANiyavANi jAva jeya pajjattA sabasiDaaNuttarovavAiya jAva devapaMciMdiyaveuviyateyA-5 // 330 // For Personal & Private Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ kammAsarIrapayogapariNayA te soiMdiyacakkhidiya jAva phAsiMdiyapayogapariNayA 5 // je apajattA suhamapuDhavikAiyaegidiyapayogapariNayA te vannao kAlavanapariNayAvi nIla. lohiya. hAlidda0 sukilla. gaMdhao sunbhigaMdhapariNayAvi dunbhigaMdhapariNayAvi rasao tittarasapariNayAvi kaDuyarasapariNayAvi kasAyarasapa0 | aMbilarasapa0 mahurarasapa0 phAsao kakkhaDaphAsapari0 jAva lukkhaphAsapari0 saMThANao parimaMDalasaMThANapariNayAvi vaha taMsa. cauraMsa. AyatasaMThANapariNayAvi, je pajjattA suhamapuDhavi. evaM ceva evaM jahANupubIe neyavaM jAva je pajjattA sabasiddhaaNuttarovavAiya jAva pariNayAvi te vanao kAlavanapariNayAvi jAva AyayasaMThANapariNayAvi 6 // je apajjattA suhumapuDhavi0 egidiyaorAliyateyAkammAsarIrappayogapariNayA te vannao kAlavanapari0 jAva AyayasaMThANapari0 je pajjattA suhumapuDhavi0 evaM ceva, evaM jahANupuvIe neyavaM |jassa jai sarIrANi jAva je pajjattA savvaTThasiddhaaNuttarovavAiyadevapaMciMdiyaviuvyiteyAkammAsarIrA jAva pariNayA te vannao kAlavannapariNayAvi jAva AyatasaMThANapariNayAvi 7 // je apajjattA suhamapuDhavikAiyaegidiyaphAsiMdiyapayogapariNayA te vannao kAlavanapariNayA jAva AyayasaMThANapariNayAvi je pajjattA suhumapuDhavi evaM ceva evaM jahANupuvIe jassa jai iMdiyANi tassa tattiyANi bhANiyavANi jAva je pajjattA savadRsiddhaaNuttarajAvadevapaMciMdiyasoiMdiya jAva phAsiMdiyapayogapariNayAvi te vannao kAlavanapariNayA jAva AyayasaMThANapariNayAvi 8 ||je apajjattA suhumapuDhavikAiyaegiMDiorAliyateyAkammAphAsiMdidyapayo- 8 96464545455 dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 1 // 331 // | gapariNayA te vannao kAlavannapariNayAvi jAva AyatasaMThANapa0 je pajjantA suhamapuDhavi0 evaM ceva, evaM jahANupuvIe jassa jai sarIrANi iMdiyANi ya tassa tai bhANiyavA jAva je pajjattA saGghaTTasiddha aNuttarovavAiyA jAva devapaMciMdiyaveucciyateyAkammA soiMdiya jAva phAsiMdiyapayogapari0 te vannao kAlavannapari0 jAva AyayasaMThANapariNayAvi, evaM ee nava daMDagA 9 // ( sUtraM 310 ) // ekendriyAdisarvArthasiddhadevAntajIvabheda vizeSitaprayogapariNatAnAM pudgalAnAM prathamo daNDakaH, tatra ca 'AukkAiyaegiMdiya evaM ceva'tti pRthivIkAyikai kendriyaprayogapariNatA iva apakAyikai kendriyaprayogapariNatA vAcyA ityarthaH ' evaM | duyao'tti pRthivyapkAyaprayogapariNateSviva dviko-dvipariNAmo dvipAdo vA bhedaH - sUkSmabAdaravizeSaNaH kRtaste (stathA te) jaH | kAyikai kendriyaprayogapariNatAdiSu vAcya ityarthaH, 'aNegaviha' tti pulAkakRmikAdibhedatvAd dvIndriyANAM trIndriyaprayogapariNatA apyanekavidhAH kunthupipIlikAdibhedatvAtteSAM caturindriyaprayogapariNatA aSyanekavidhA eMva makSikAmazakAdibhe| datvAtteSAm etadeva sUcayannAha - ' evaM tehaMdI' tyAdi // 'suhamapuDhavikAie' ityAdi sarvArthasiddhadevAntaH paryApta kAparyAsakavizeSaNo dvitIyo daNDakaH, tatra 'ekkeke tyAdi ekaikasmin kAye sUkSmabAdarabhedAdvividhAH pudgalA vAcyAH, te ca pratyekaM | paryAptakAparyAtakabhedAtpunardvividhA vAcyA ityarthaH // 'je apajattA muhamapuDhavI' tyAdiraudArikAdizarIra vizeSaNastRtIyo daNDakaH, tatra ca 'orAliyateyA kamma sarIrapaogapariNaya'tti audArika taijasakArmaNazarIrANAM yaH prayogastena pariNatA ye te tathA, pRthivyAdInAM hi etadeva zarIratrayaM bhavatItikRtvA tatprayogapariNatA eva te bhavanti, bAdaraparyApta kavA For Personal & Private Use Only 8 zatake uddezaH 1 punale prAyogikapa riNAmaH sU 310 // 331 //
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMOMOMOMOMOMOMOMOM yUnAM tvAhArakavarjazarIracatuSTayaM bhavatItikRtvA''ha-navara 'je pajattetyAdi / 'evaM ganmavakRtiyAvi apajattagati vaikriyAhArakazarIrAbhAvAdU garbhavyutkrAntikA apyaparyAptakA manuSyAstrizarIrA evetyarthaH // 'je apajjattA suhamapuDhavI-1 |tyAdirindriyavizeSaNazcaturthoM daNDakaH 4 // 'je apajjattA suhmpuddhvii'tyaadiraudaarikaadishriirsprshaadiindriyvishessnnH| pazcamaH 5||'je apajjattA muhumapuDhavI'tyAdi varNagandharasasparzasaMsthAnavizeSaNaH SaSThaH 6 // evamaudArikAdizarIravarNAdi mAvavizeSaNaH saptamaH 7 // indriyavarNAdivizeSaNo'STamaH 8 // zarIrendriyavarNAdivizeSaNo navama iti, ata evAhaDil ete naMva daNDakAH // | mIsApariNayA NaM bhaite ! poggalA kativihA paNNattA ?, goyamA! paMcavihA paNNatA, taMjahA-egidiyamIsApariNayA jAva paMciMdiyamIsApariNayA egidiyamIsAMpariNayANaM bhaMte ! poggalA kativihA paNNatA?, goyamA ! evaM jahA paogapariNaehiM nava daMDagA bhaNiyA evaM mIsApariNaehivi nava daMDagA bhANiyacA, taheva |savaM niravasesaM, navaraM abhilAvo mIsApariNayA bhANiyatvaM, sesaM taM ceva, jAva je pajjattA sabaTThasiddhaaNuttara jAva AyayasaMThANapariNayAvi // (sUtraM 311) // vIsasApariNayA NaM bhaMte ! poggalA kativihA pannattA ?, goyamA! paMcavihA pannattA, taMjahA-vanapariNayA gaMdhapariNayA rasapariNayA phAsapariNayA saMThANapariNayA,je 4. vanapariNayA te paMcavihA pannattA, taMjahA-kAlavanapariNayA jAva sukillavannapariNayA, je gaMdhapariNayA te duvihA pannattA, taMjahA-subbhigaMdhapariNayAvi dubbhigaMdhapariNayAvi, evaM jahA pannavaNApade teheva niravasesaM RUSHKASESCALA Jain Education Internationa For Personal & Private Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8.zatake vyAkhyA- |4||jAva je saMThANaoAyatasaMThANapariNayAte vannaokAlavanapariNayAvijAva lukkhphaasprinnyaavi(sn312|| prajJaptiH / mizrapariNateSvapyeta eva nava daNDakA iti // atha vizrasApariNatapudgalAMzcintayati-'vIsasApariNayA 'mityAdi. uddezaH1 abhayadevIevaM jahA pannavaNApae'tti tatraivamidaM sUtraM-'je rasapariNayA te paMcavihA pannattA, taMjahA-tittarasapariNayA evaM kaDuya0 | mizravizrayAvRttiH1 | sApariNAkasAya aMbila0 mahurarasapariNayA, je phAsapariNayA te aTTavihA pa0 taM0-kakkhaDaphAsapariNayA evaM mauya. garuya. mausuu311||32|| lahuya0 sIya. usiNa. niddha lukkhaphAsapariNayA ya' ityAdi / athaikaM pudgaladravyamAzritya pariNAmaM cintayannAha 312ekadraege bhaMte ! dave kiM payogapariNae mIsApariNae vIsasApariNae? , goyamA ! payogapariNae vA mIsApa- vyapariNAriNae vA vIsasApariNae vA / jai payogapariNae kiM maNappayogapariNae vaippayogapariNae kAyappayogapa- mAsU313 |riNae ?, goyamA! maNappayogapariNae vA vaippayogapariNae vA kAyappaogapariNae vA, jai maNappaoga pariNae kiM saccamaNappaogapariNae mosamaNappayoga. sacAmosamaNappayo0 asaccAmosamaNappayo01, goya-10 4 mA ! sacamaNappayogapariNae. mosamaNappayoga saccAmosamaNappa0 asacAmosamaNappa0, jaha sacamaNappao-18 gapa0 kiM AraMbhasacamaNappayo0 aNAraMbhasaccamaNappayogapari0 sAraMbhasaccamaNappayoga. asAraMbhasacamaNa. samAraMbhasaMcamaNappayogapari0 asamAraMbhasaccamaNappayogapariNae ?, goyamA! AraMbhasacamaNappaogapariNae vA|||| jAva asamAraMbhasacamaNappayogapariNae vA, jai mosamaNappayogapariNae ki AraMbhamosamaNappayogaparihai Nae vA ? evaM jahA sacceNaM tahA moseNavi, evaM saccAmosamaNappaogapariNaevi, evaM asacAmosamaNappayo 5A5%255575AR saccAmosamaNappayoH pariNae vA, jai maNappa bhAraMbhasavANA mosamaNappayoga For Personal & Private Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ geNavi / jai vaippayogapariNae kiM saccavaippayogapariNae mosavayappayogapariNae ? evaM jahA maNappayogapariNae tahA vayappayogapariNaevi jAva asamAraMbhavayappayogapariNae vaa| jai kAyappayogapariNae kiM orAliyasarIrakAyappayogapariNae orAliyamIsAsarIrakAyappayo0 veuviyasarIrakAyappa0 veudhviyamIsAsarIrakAyappayogapariNae AhAragasarIrakAyappaogapariNae AhArakamIsAsarIrakAyappayogapariNae kammAsarIrakAyappaogapariNae ?, goyamA ! orAliyasarIrakAyappaogapariNae vA jAva kammAsarIrakAyappaogapariNae vA, jai orAliyasarIrakAyappaogapariNae kiM egidiyaorAliyasarIrakAyappaogapariNae evaM jAva paMciMdiyaorAliya jAva pari0, goyamA ! egidiyaorAliyasarIrakAyappaogapariNae vA bediyajAva pariNae vA paMciMdiya jAva pariNae vA, jai egiMdiyaorAliyasarIrakAyappaogapariNae kiM puDhavikkAiyaegiMdiya jAva pariNae jAva vaNassaikAiyaegidiyaorAliyasarIrakAyappaogapariNae vA, goyamA ! puDhavikkAiyaegidiyapayoga jAva pariNae vA jAva vaNassaikAiyaegidiya jAva pariNae vA, jai puDhavikAiyaegidiyaorAliyasarIra jAva pariNae kiM suhamapuDhavikAiya jAva pariNae bAyarapuDhavikkAiyaegidiya jAva pariNae ?, goyamA ! suhamapuDhavikkAiyaegidiya jAva pariNae bAyarapuDhavikkAiya jAva pariNae, jai suhamapuDhavikAiya jAva pariNae kiM pajjattasuhumapuDhavi jAva pariNae apajattasuhamapuDhavI jAva pariNae ?, goyamA ! pajjattasuhumapudavikAiya jAva pariNae vA apajjattasuhumapuDhavikAiya jAva pariNae vA, evaM bAda | puDhavikAya jAva pariNAma jAva pariNae gAyamA ! egitika pUrgidiyogA vA jAva kasAgapariNae kammA For Personal & Private Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 zatake vyAkhyA rAvi, evaM jAva vaNassaikAiyANaM caukkao bhedo, beIdiyateiMdiyacauridiyANaM duyao bhedo pajjattagA ya prajJapti apajjattagAya / jai paMciMdiyaorAliyasarIrakAyappaogapariNae kiM tirikkhajoNiyapaMciMdiyaorAliyasarIabhayadevI yA vRttiH1 rakAyappaogapariNae maNussapaMciMdiya jAva pariNae ?, goyamA ! tirikkhajoNiya jAva pariNae vA maNu ssapaMciMdiya jAva pariNae vA, jai tirikkhajoNiya jAva pariNae kiM jalacaratirikkhajoNiya jAva pri||333|| Nae vA thalacarakhahacara0, evaM caukkao bhedo jAva khahacarANaM / jai maNussapaMciMdiya jAva pariNae kiM saMmu |cchimamaNussapaMciMdiya jAva pariNae ganbhavatiyamaNussa jAva pariNae ?, goyamA ! dosuvi, jaI gambhavapha|tiyamaNussa jAva pariNae kiM pajjattagabhavatiya jAva pariNae apajattaganbhavatiyamaNussapaMciMdiyaorAliyasarIrakAyappayogapariNae ?, goyamA ! pajattaganbhavatiya jAva pariNae vA apajattaganbhavatiya jAva pariNae 1 / jai orAliyamIsAsarIrakAyappaogapariNae kiM egidiyaorAliyamIsAsarIrakAyappaogapariNae beiMdiyajAvapariNae jAva paMceMdiyaorAliya jAva pariNae ?, goyamA ! eMgidiyaorAliya evaM jahA orAliyasarIrakAyappayogapariNaeNaM AlAvago bhaNio tahA orAliyamIsA sarIrakAyappaogapariNaevi AlAvago bhANiyabo, navaraM bAyaravAukkAiyaganbhavatiyapaMciMdiyatirikkhalAjoNiyaganbhavatiyamaNussANaM, eesi NaM pajjattApajattagANaM sesANaM apajattagANaM 2 / jaI udhi yasarIrakAyappayogapariNae kiM egidiyaveuviyasarIrakAyappaogapariNae jAva paMciMdiyaveubviyasarIra jAva 555OMOMOMOM | uddezaH 1 mizravizra| sApariNAmausU311312ekadravyapariNAmAsU313 // 33 // Join Education International For Personal & Private Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariNae ?, goyamA ! egidiya jAva pariNae vA paMciMdiya jAva pariNae, jaii aigidiya jAva pariNae kiMvAukAiyaegidiya jAva pariNae avAukAiyaegidiya jAva pariNae?, goyamA! vAucAiyaegidiyajAva pariNae no avAukAiya jAva pariNae, evaM eeNaM abhilAvaNaM jahA ogAhaNasaMThANe veuviyasarIraM bhaNiyaM tahA ihavi bhANiyacaM jAva paMjattasabaTTasiddhaaNuttarovavAtiyakappAtIyavemANiyadevapaMciMdiyaveuviyasarIrakAyappa ogapariNae vA apajjattasabasiddhakAyappayogapariNae vA 3 / jai veuviyamIsAsarIrakAyappayogapariNae kiM egidiyamIsAsarIrakAyappaogapariNae vA jAva paMciMdiyamIsAsarIrakAyappayogapariNae ?, evaM jahA veuviyaM tahA mIsagaMpi, navaraM devaneraiyANaM apajjattagANaM sesANaM pajasagANaM taheva jAva no pajjattasabaTTasi aNuttarojAva paoga0 apajattasavaTThasiddhaaNuttarovavAtiyadevapaMciMdiyaveudhviyamIsAsarIrakAyappaogapari||Nae 4 / jai AhAragasarIrakAyappaogapariNae kiM maNussAhAragasarIrakAyappaogapariNae amaNussAhAra-101 gajAva pa0 1, evaM jahA ogAhaNasaMThANe jAva iDDipattapamattasaMjayasammabiDipajattagasaMkhejavAsAuya jAva pariNae no aNiDipattapamattasaMjayasammaddihipajjattasaMkhejavAsAuya jAva p05| jai AhAragamIsAsarIrakAyappayogapa0 kiM maNussAhAragamIsAsarIra0 1 evaM jahA AhAragaM taheva mIsagaMpi niravasesaM bhANiyacaM 6 / jai kammAsarIrakAyappaogapa0 kiM egidiyakammAsarIrakAyappaogapa0 jAva paMciMdiyakammAsarIra jAva 8 pa01, goyamA ! egidiyakammAsarIrakAyappao0 evaM jahA ogAhaNasaMThANe kammagassa bhedo taheva ihAvi kara For Personal & Private Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyAvRttiH1 sabasiddhaaNUtAvA / jai vIsamapariNae vA rasapAra, goyamA! kAla 8 zatake | uddezaH1 mizravizra| sApariNAmausU11 312ekada| vyapariNAmAsa313 // 334 // ALSOSMUSAS jAva pajattasabasiddhaaNuttarovavAiya jAva devapaMciMdiyakammAsarIrakAyappayogapariNae apajjattasabasiddhaaNu0 jAva pariNae vA 7 // jai mIsApariNae kiM maNamIsApariNae vayamIsApariNae kAyamIsApariNae ?, goyamA ! maNamIsApariNae vayamIsA kAyamIsApariNae vA, jai maNamIsApariNae kiM sacamaNamIsApariNae vA mosamaNamIsApariNae vA jahA paogapariNae tahA mIsApariNaevi bhANiyatvaM niravasesaM jAva | |pajjattasabaTTasiddhaaNuttarovavAiya jAva devapaMciMdiyakammAsarIragamIsApariNae vA apajattasavaTThasiddhaaNujAva | kammAsarIramIsApariNae vA / jai vIsasApariNae kiM vanapariNae gaMdhapariNae rasapariNae phAsapariNae saMThANapariNae ?, goyamA! vanapariNae vA gaMdhapariNae vA rasapariNae vA phAsapariNae vA saMThANapariNae vA, jai vanapariNae kiM kAlavanapariNae nIla jAva sukillavannapariNae?, goyamA! kAlavannapariNae jAva sukillava-| napariNae, jai gaMdhapariNae kiM sunbhigaMdhapariNae dunbhigaMdhapariNae ?, goyamA ! sunbhigaMdhapariNae dunbhigaMdhapariNae, jai rasapariNae kiM tittarasapariNae 15, pucchA, goyamA! tittarasapariNae jAva mahurarasapariNae, jai phAsapariNae kiM kakkhaDaphAsapariNae jAva lukkhaphAsapariNae ?, goyamA ! kakkhaDaphAsapariNae jAva lukkhaphAsapariNae, jai saMThANapariNae pucchA, goyamA! parimaMDalasaMThANapariNae vA jAva AyayasaM- ThANapariNae vA // (sUtraM 313) // 'ege'ityAdi, 'maNapaogapariNae'tti manastayA pariNatamityarthaH 'vaippayogapariNaetti bhASAdravyaM kAyayogena en dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ | gRhItvA vAgyogena nisRjyamAnaM vAkprayogapariNatamityucyate 'kAyappaogapariNae'tti audArikAdikAyayogena gRhI| tamaudArikAdivargaNAdravyamaudArikAdikAyatayA pariNataM kAyaprayogapariNatamityucyate, 'sacamaNe'tyAdi sadbhUtArthacintana| nibandhanasya manasaH prayogaH satyamanaHprayoga ucyate, evamanye'pi, navaraM mRSA - asadbhUto'rthaH satyamRSA - mizro yathA paJcasu dArakeSu jAteSu daza dArakA jAtA iti, asatyamRSA - satyamRSAsvarUpamatikrAnto yathA dehItyAdi, 'AraMbhasacce 'tyAdi, Arambho - jIvopaghAtastadviSayaM satyamArambhasatyaM tadviSayo yo manaHprayogastena pariNataM yattattathA, evamuttaratrApi navaramanA|rambho - jIvAnupaghAtaH 'sAraMbha'tti saMrambho - vadhasaGkalpaH samArambhastu paritApa iti / 'orAlie' tyAdi, audArikaza| rIrameva pudgalaskandharUpatvenopacIyamAnatvAd kAya audArikazarIrakAyastasya yaH prayogaH audArikazarIrasya vA yaH kAyaprayogaH sa tathA, ayaM ca paryAptakasyaiva veditavyastena yat pariNataM tattathA, 'orAliyamissAsarIrakAyappayogapariNaya'tti audArikamutpattikAle'sampUrNa sat mizraM kArmmaNeneti audArikamizraM tadevadArikamizrakaM talakSaNaM zarIramau| dArikamizrakazarIraM tadeva kAyastasya yaH prayogaH audArikamizrakazarIrasya vA yaH kAyaprayogaH sa audArika mizrakazarI|rakAyaprayogastena pariNataM yattattathA, ayaM punaraudArikamizrakazarIrakAyaprayogo'paryAptakasyaiva veditavyaH, yata Aha"joeNa kammaeNaM AhAreI anaMtaraM jiivo| teNa paraM mI seNaM jAva sarIrassa niSphattI // 1 // " [ utpattyanantaraM jIvaH | kArmaNena yogenAhArayati tato yAvaccharIrasya niSpattiH ( zarIraparyAptiH ) tAvadaudArikamizreNAhArayati // 1 // ] evaM | tAvat kArmmaNenAdArikazarIrasya mizratA utpattimAzritya tasya pradhAnatvAt, yadA punaraudArikazarIrI vaikriyalabdhisaM For Personal & Private Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212eka vyAkhyApanno manuSyaH paJcendriyatiryagyonikaH paryAptabAdaravAyukAyiko vA vaikriyaM karoti tadA audArikakAryayoga eva varta 8 zatake prajJaptiH 4 mAnaH pradezAn vikSipya vaikriyazarIrayogyAna pudgalAnupAdAya yAvad vaikriyazarIraparyAptyA na paryAptiM gacchati tAvadvaiki- uddezA abhayadevI- yeNaudArikazarIrasya mizratA, prArambhakatvema tasya pradhAnatvAt, evamAhArakeNApyaudArikazarIrasya mizratA veditavyeti. mizravizrayA vRttiH1] | 'veuviyasarIrakAyappaogapariNae'tti iha vaikriyazarIrakAyaprayogo vaikriyaparyAptakasyeti / 'vaizviyamIsosarIrakArya- | sApariNA ppaogapariNae'tti, iha vaikriyamizrakazarIrakAyaprayogo devanArakeSUtpadyamAnasyAparyAptakasya, mizratA ceha vaikriyazarI- mausU 311 // 335 // rasya kArmaNenaiva, labdhivaikriyaparityAge tvaudArikapravezAddhAyAmaudArikopAdAnAya pravRtte vaikriyaprAdhAnyAdaudArikeNApi vaikriyasya mizrateti / 'AhAragasarIrakAyappayogapariNae'tti ihAhArakazarIrakAyaprayoga AhArakazarIranivRttI satyAM vyapariNA4 tadAnIM tasyaiva pradhAnatvAt / 'AhAragamIsAsarIrakAyappayogapariNae'tti ihAhArakamizrazarIrakAyaprayoga AhA-18 mAsU 313 | rakasyaudArikeNa mizratAyAM, sa cAhArakatyAgenaudArikagrahaNAbhimukhasya,etaduktaM bhavati-yadA''hArakazarIrI bhUtvA kRtakAryaH punarapyaudArika gRhNAti tadA''hArakasya pradhAnatvAdaudArikapravezaM prati vyApArabhAvAnna parityajati yAvatsarvathaivAhAraka 4 tAvadaudArikeNa saha mizrateti, nanu tattena sarvathA'muktaM pUrvanirvartitaM tiSThatyeva tatkathaM gRhNAti !, satyaM tiSThati tat tathA'pyaudArikazarIropAdAnArtha pravRtta iti gRhNAtyevetyacyata iti / 'kammAsarIrakAyappaogapariNae'tti iha kArmaNaza // 335 // zArIrakAyaprayogo vigrahe samudghAtagatasya cakevalinastRtIyacaturthapaJcamasamayeSubhavati, uktaM ca-"kAmmaNazarIrayogI caturthake paJcame tRtIye ce"ti, evaM prajJApanATIkAnusAreNaudArikazarIrakAyaprayogAdInAM vyAkhyA, zatakaTIkA'nusArataH , nanu tatva pradhAnatvAdodAmAbhamukhasya,etadukAna ihAhArakamizahArakazarIranilakeNApi For Personal & Private Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454545454 punarmizrakAyaprayogANAmevaM-audArikamizra audArika evAparipUrNo mizra ucyate, yathA guDamizra dadhi, na guDatayA nApi dadhitayA vyapadizyate tat tAbhyAmaparipUrNatvAt , evamaudArika mizra kArmaNenaiva naudArikatayA nApi kArmaNatayA vyapamAdeSTuM zakyamaparipUrNatvAditi tasyaudArikamizravyapadezaH, evaM vaikriyAhArakamizrAvapIti, navaraM 'bAyaravAukkAie'ityAdi, | yathaudArikazarIrakAyaprayogapariNate sUkSmapRthivIkAyikAdi pratItyAlApako'dhItastathaudArikamizrazarIrakAyaprayogapariNate 'pi vAcyo, navaramayaM vizeSaH-tatra sarve'pi sUkSmapRthivIkAyikAdayaH paryAptAparyAptavizeSaNA adhItA iha tu bAdaravAyu| kAyikA garbhajapaJcendriyatiryagamanuSyAzca paryAptakAparyAptakavizeSaNA adhyetavyAH, zeSAstvaparyAptakavizeSaNA eva, yato bAdara| vAyukAyikAdInAM paryAptakAvasthAyAmapi vaikriyArambhaNata audArikamizrazarIrakAyaprayogo labhyate, zeSANAM punaraparyAptakAvasthAyAmeveti / 'jahA ogAhaNasaMThANe'tti prajJApanAyAmekaviMzatitamapade, tatra caivamidaM sUtra-jai vAukkAiyaegiMdi| yaveubiyasarIrakAyappayogapariNae kiM suhamavAukkAiyaegidiya jAva pariNae bAdaravAukkAiyaegidiya jAva pariNae?, goya mA! no suhuma jAva pariNae bAyara jAva prinne'ityaadiiti| evaM jahA ogAhaNasaMThANe'tti tatra caivamidaM sUtra-goyamA! No amaNussAhAragasarIrakAyappaogapariNae maNussAhAragasarIrakAyappaogapariNae'ityAdi / 'evaM jahA ogAhaNAsaMThANe kammagassa bheo'tti sa cAyaM bhedaH-'beiMdiyakammAsarIrakAyappaogapariNae vA evaM teiMdiyacauridiya'ityAdiriti // atha dravyadvayaM cintayannAha do bhaMte ! dabA kiM payogapariNayA mIsApariNayA vIsasApariNayA 1. goyamA ! paogapariNayA vA 1 SAARCHRAM For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ % 4 vyAkhyA. prajJaptiH abhayadevIyAvRttiH1 8 zatake uddezaH1 dravyadvayapAraNAma: sU314 // 36 // mIsApariNayA vA 2 vIsasApariNayA vA 3 ahavA ege paogapariNae ege mIsApariNae 4 ahavege paogapa0 ege vIsasApari05 ahavA ege mIsApariNae ege vIsasApariNae evaM 6 / jai paogapariNayA kiM maNappayogapariNayA vaippayoga kAyappayogapariNayA ?, goyamA ! maNappayo0 vaippayogapa0 kAyappayogapariNayA vA ahavege maNappayogapa0 ege vayappayogapa0, ahavege maNappayogapariNae kAyapa0, ahavege | vayappayogapa0 ege kAyappaogapari0, jai maNappayogapa0 kiM saccamaNappayogapa041, goyamA ! sacamaNappayo gapariNayA vA jAva asacAmosamaNappayogapa01 ahavA ege saccamaNappayogapariNae ege mosamaNappaogapa|riNae 1 ahavA ege saccamaNappaogapa0 ege saccAmosamaNappaogapariNae 2 ahavA ege sacamaNappayogapa-| riNayA ege asacAmosamaNappaogapariNae 3 ahavA ege mosamaNappayogapa0 ege sacAmosamaNappayogapa04| ahavA ege mosamaNappayogapa0 ege asaccAmosamaNappayogapa05 ahavA ege saccAmosamaNappaogapa0 ege asaccAmosamaNappaogapa06 / jai saccamaNappaogapa0 kiM AraMbhasaccamaNappayogapariNae jAva asamAraMbhasaccamaNappayogapa01, goyamA! AraMbhasacamaNappayogapariNayA vA jAva asamAraMbhasaccamaNappayogapariNayA vA, ahavA ege AraMbhasacamaNappayogapa0 ege aNAraMbhasaccamaNappayogapa0 evaM eeNaM gamaeNaM duyasaMjoeNaM neyavaM, kA save saMyogA jattha jattiyA uDheti te bhANiyavA jAva sabaTTasiddhagatti / jai mIsApa0 kiM maNamIsApari0 evaM mIsApari0vi0jai vIsasApariNayA kiM vanapariNayA gaMdhapa0 evaM vIsasApariNayAvi jAva ahavA ege AraMbhasacamaNasamAraMbhasaca duyasaMjomasApari0 // 336 // For Personal & Private Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAROBAHARASHARE cauraMsasaMThANapari0 ege AyayasaMThANapariNae vaa||tinni bhaMte ! dadyA kiM payogapariNayA mIsApa0 vIsasApa0?, | goyamA ! payogapariNayA vA mIsApariNayA vA vIsasApariNayA vA 1 ahavA ege payogapariNae do mIsApa0 |1 ahavege payogapariNae do vIsasApa0 2 ahavA do payogapariNayA ege mIsasApariNae 3 ahavA do payogapa0 ege vIsasApa0 4 ahavA ege mIsApariNae do vIsasApa05 ahavA do mIsasApa0 ege vIsasApa06 ahavA ege payogapa0 ege mIsApari0 ege viissaap07| jai payogapa0 kiM maNappayogapariNayA vaippayogapa0 kAyappayogapa0 ?, goyamA ! maNappayogapariNayA vA evaM ekkagasaMyogo duyAsaMyogo tiyAsaMyogo bhANiyo, jai maNappayogapari0 kiM sacamaNappayogapariNae 41, goyamA ! saccamaNappayogapariNayA vA jAva asaccAmosamaNappayogapariNae vA 4, ahavA ege sacamaNappayogapariNae do mosamaNappayogapariNayA vA, evaM yAsaMyogo tiyAsaMyogo bhANiyaco, etthavi taheva jAva ahavA ege taMsasaMThANapariNae vA ege cauraMsasaMThANapariNae vA ege AyayasaMThANapariNae vaa|| cattAri bhaMte ! vA kiMpaogapariNayA 31, goyamA ! payogapariNayA vA mIsApariNayA vA vIsasApariNayA vA, ahavA ege paogapariNae tinni mIsApariNayA 1 ahavA ege paogapariNae tinni vIsasApariNayA 2 ahavA do payogapariNayA do mIsApariNayA 3 ahavA do payogapariNayA do vIsasApariNayA 4 ahavA tinni paogapariNayA ege mIsasApariNayA 5 ahavA tinni |paogapariNayA ege vIsasApariNae 6 ahavA ege mIsasApariNae tinni vIsasApariNayA 7 ahavA do| dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA nIsApariNayAdovIsasApariNayA8ahavA tinni mIsApariNayA ege vIsasApariNae 9 ahavA egepaogapari- 8 zatake prajJaptiH |Nae do cIsasApariNayA (egemIsApariNae)1ahavA egepayogapariNae do mIsApariNayA ege viissaaprinne2|| | uddezaH1 abhayadevI- ahavA do payogapariNayA ege mIsApariNae ege vIsasApariNae 3||jipyogprinnyaa kiNmnnppyogprinnyaa| ekAdidrayA vRttiH1 |31 // evaM eeNaM kameNaM paMca cha satta jAva dasa saMkhejA asaMkhejA aNaMtA ya davA bhANiyacA (ekkagasaMjogeNa) vyapariNAduyAsaMjoeNaM tiyAsaMjoeNaM jAva dasasaMjoeNaM bArasasaMjoeNaM uvajuMjiUNaM jattha jattiyA saMjogA uTheti mAsU 314 // 337 // te save bhANiyabA, ee puNa jahA navamasae pavesaNae bhaNihAmi tahA uvajuJjiUNa bhANiyavA jAva asaM. khejA arNatA evaM ceva, navaraM eka padaM abbhahiyaM, jAva ahavA aNaMtA parimaMDalasaMThANapariNayA jAva aNaMtA AyayasaMThANapariNayA // (sUtraM 314) // ___ 'do bhaMte 'ityAdi, iha prayogapariNatAdipadatraye ekatve trayo vikalpAH , dvikayoge'pi traya evetyevaM SaT , evaM mana:prayogAditraye'pi, satyamanaHprayogapariNatAdIni tu catvAri padAni teSvekatve catvAri dvikayoge tu SaT evaM sarve'pi daza, ArambhasatyamanaHprayogapariNatAdIni ca SaT padAni, teSvekatve SaD dvikayoge tu paJcadaza sarve'pyekaviMzatiH 6, (ekatve 1-|| // 337 // 2-3-4-5-6 // dvitve 15 / 1-22-33-445/5.6) sUtre ca 'ahavA ege AraMbhasacamaNappaogapariNae'ityAdineha | dvikayoge prathama eva bhaGgako 1-42-53-6 'darzitA, zeSAMstadanyapadasambhavAMzcAtidezena punadarzayatoktam-evaM 4 eeNaM gameNaM'ityAdi evametena rAma gamenArambhasatyamanaHprayogAdipadapradarzitena dvikasaMyogena netavyaM samastaM dra 1564545454 Jain Education Internal oral For Personal & Private Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavayasatra, dvikasaMyogasya caikatvavikalpAbhidhAnapUrvakatvAdekatvavikalpaizceti dRzya, tatra ca yatrArambhasatyamanaHprayogAdipadasamUhe yAvanto dvikasaMyogA uttiSThante sarve te tatra bhaNitavyAH,tatra cArambhasatyamanaHprayogAdarzitA eva,ArambhAdipadaSadavize-110 SiteSu punaritthameva triSu mRSAmanaHprayogAdiSu,catuSu ca satyavAkprayogAdiSu tu pratyekamekatve SaD vikalpAH dvikasaMyoge tu paJcadazetyevaM pratyekamevameva sarveSvapyekaviMzatiH, audArikazarIrakAyaprayogAdiSu tu saptasu padeSvekatve sapta dvikayoge tvekaviMzatirityevamaSTAviMzatiriti (ekatve 1-2-3-4-5-6-7dvitve 21 // 7.10. vyAdipadaprabhRtibhiH pUrvoktakrameNaudArikAdikAyaprayogapariNatadra-1-32-43-4-65- 1-22-33-44-55-66-7 evaMmekendriyAdipRthi vyadvayaM prapaJcanIyaM, kiyahUraM yAvat ? ityAha-jAva sabaTTasiddhaga'tti, etaccaivaM-1-42-5/3.64-7/ 'jAva sabasiddhaaNu|ttarovavAiyakappAtItagavemANiyadevapaMceMdiyakammAsarIrakAyappaoga 1-52-63-7 pariNayA kiM pajjattasabaDhasiddhajAva pariNayA apajatta sabaThThasiddha jAva pariNayA vA?, go- 1-62-7/ yamA ! pajatta sabar3hasiddha jAva pariNayA vA apajjatta sabaThThasiddha jAvapariNayAvA?, ahavA 1-5/ ege pajjatta sabahasiddha jAva pariNae ege apajjatta sabaThThasiddha jAva pariNae'tti, evaM vIsasApariNayAvitti evamiti-prayogapariNatadravyadayavatpratyekavikalpairdvikasaMyogaizca vizrasApariNate api dravye varNagandharasasparzasaMsthAneSu paJcAdibhedeSu vAcye, kiyadraM yaavt|| ityAha-'jAva ahavege'ityAdi, ayaM ca paJcabhedasaMsthAnasya dazAnAM dvikasaMyogAnAM dazama iti // atha dravyatrayaM cintayannAha-'tinI'tyAdi, iha prayogapariNatAdipadatraye ekatve trayo vikalpAH dvikasaMyoge tu SaT , katham?, Adyasyaikatve zeSayoH vipariNayAvA va vIsasApariNayA paJcAdibhedeSu vA artha dravyatrayaM cinta For Personal & Private Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAkrameNa dvitve dvau tathA''dyasya dvitve zeSayoH krameNaikatve'nyau dvau 4 tathA dvitIyasyaikatve tRtIyasya ca dvitve'nyaH 5tathA dvitI-| 8 zatake prajJaptiH yasya dvitve tRtIyasya caikatve'nyaH6 ityevaM SaT, trikayoge tveka evetyevaM sarve daza, evaM manaHprayogAdipadatraye'pi, ata evAha- uddezaH1 abhayadevI- 'evamekagasaMjogoM'ityAdi, satyamanaHprayogAdIni tu catvAri padAnItyata ekatve catvAro dvikasaMyoge tu dvAdaza, katham ?, ekAdidrayA vRttiH1] Adyasyaikatvena zeSANAM trayANAMkrameNAnekatvena trayo labdhAH, punaranye traya AdyasyAnekatvena zeSANAM trayANAM krameNaikatvena 6, vyapariNAtathA dvitIyasyaikatvena zeSayoHkrameNAnekatvena dvau, punadvitIyasyAnekatvena zeSayoHkrameNaivaikatvenadvAveva tRtIyacaturthayorekatvA mAsU314 // 338 // naketvAbhyAmekaH punarviparyayeNaika ityevaM dvAdaza trikayoge tu catvAra ityevaM sarve'pi viMzatiriti / sUtre tu kAMzcidupadarya I|| zaSAnatidezata Aha-'evaM duyAsaMjogo'ityAdi, 'etthavi taheva'tti atrApi dravyatrayAdhikAre tathaiva vAcyaM sUtraM yathA dravyadvayAdhikAre uktaM, tatra ca manovAkkAyaprabhedato yaH prayogapariNAmo mizratApariNAmo varNAdibhedatazca vizrasApariNAma uktaH sa ihApi vAcya iti bhAvaH, kimantaM tatsUtraM vAcyam ? ityAha-'jAve'tyAdi, iha ca parimaNDalAdIni paJca padAni teSu caikatve paJca vikalpAH dvikasaMyoge tu viMzatiH, katham ?, Adyasyaikatve zeSANAM ca krameNAnekatve tathA''dya| syAnekatve zeSANAM tu krameNaivaikatve evaM dvitIyasyaikatve'nekatve ca zeSatrayasya cAnekatve ekatve ca SaT tathA tRtIyasyaikatve ca dvayozcAnekatve ekatve ca catvAraH tathA caturthasyaikatve'nekatve ca paJcamasya cAnekatve ekatve ca dvAvityevaM sarve'pi viMzatiH, trikayoge tu daza, atra ca 'ahavA ege taMsasaMThANe'ityAdinA trikayogAnAM dazamo darzita iti / atha|| madravyacatuSkamAzrityAha-'cattAri bhaMte !'ityAdi, iha prayogapariNatAditraye ekatve trayo dvikasaMyoge tu nava, katham?,12 For Personal & Private Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Adyasyaikatve dvayozca krameNa tritve dvau tathA''dyasya dvitve dvayorapi krameNaiva dvitve'nyau dvau tathA''dyasya tritve dvayozca | krameNaivaikatve'nyau dvau, tathA dvitIyasyaikatve'nyasya tritve tathA dvayorapi dvitve tathA dvitIyasya tritve'nyasya caikatve | trayo'nye ityevaM sarve'pi nava trayayoge tu traya eva bhavantItyevaM sarve'pi paJcadaza iti / 'jai paogapariNayA kiM | maNappaoge' tyAdinA coktazeSaM dravyacatuSkaprakaraNamupalakSitaM tacca pUrvoktAnusAreNa saMsthAnasUtrAntamucitabhaGgakopetaM | samastamadhyeyamiti / atha paJcAdidravyaprakaraNAnyatidezato darzayannAha - ' evaM eeNa' mityAdi, evaM cAbhilApaH - 'paMca bhaMte ! davA kiM paogapariNayA 31, goyamA ! paogapariNayA 3 ahavA ege paogapariNae cattAri mIsApariNayA' ityAdi, iha ca dvikasaMyoge vikalpA dvAdaza, katham ?, ekaM catvAri ca 1 dve trINi ca 2 trINi dve ca 3 catvAryekaM ca 4 ityevaM catvAro vikalpA dravyapaJcakamAzrityaikatra dvikasaMyoge padatrayasya trayo dvikasaMyogAste ca caturbhirguNitA dvAdazeti, trikayoge tu SaT katham ?, trINyekamekaM ca 1 ekaM trINyekaM ca 2 ekamekaM trINi ca 3 dve dve ekaM ca 4 dve ekaM dve ca 5 ekaM dve dve ca 6 ityevaM SaTU, 'jAva dasa saMjoeNaM' ti iha yAvatkaraNAccatuSkAdisaMyogAH sUcitAH, tatra ca dravyapaJcakApekSayA satyamanaHprayogAdiSu caturSu padeSu dvikantrikacatuSkasaMyogA bhavanti, tatra ca dvikasaMyogAzcaturviMzatiH 24, katham ?, caturNI | padAnAM SaT dvikasaMyogAH, tatra caikaikasmin pUrvoktakrameNa catvAro vikalpAH paNNAM ca caturbhirguNane [ca] caturviMzatiriti, trika saMyogA api caturviMzatiH, katham ?, caturNI padAnAM trikasaMyogAzcatvAraH, ekaikasmiMzca pUrvoktakrameNa SaD vikalpAH, caturNA ca pahnirguNane caturviMzatiriti, catuSkasaMyoge tu catvAraH, katham ?, Adau dve triSu caikaikaM 1 tathA dvitIyasthAne For Personal & Private Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI yA vRttiH1 8 zatake uddezaH1 ekAdiravyapariNAmAsU314 // 339 // ve zeSeSu caikaikaM 2 tathA tRtIya sthAne dve zeSeSu caikaikaM 3 tathA caturthe dve zeSeSu caikaikam 4 ityevaM catvAra iti, ekendri| yAdiSu tu paJcasu padeSu dvikacatuSkapazcakasaMyogA bhavanti, tatra ca dvikasaMyogAzcatvAriMzat , katham ?, paJcAnAM padAnAM daza dvikasaMyogA ekaikasmiMzca dvikasaMyoge pUrvoktakrameNa catvAro vikalpA dazAnAM ca caturbhirguNane catvAriMzaditi, trikasaMyoge tu SaSTiH, katham ?, paJcAnAM padAnAM daza trikasaMyogAH ekaikasmiMzca trikasaMyoge pUrvoktakrameNa SaD vikalpAH | dazAnAM ca SabhirguNane SaSTiriti, catuSkasaMyogAstu viMzatiH, katham ?, paJcAnAM padAnAM tu catuSkasaMyoge paJca vikalpA ekaikasmiMzca pUrvoktakrameNa catvAro bhaGgAH paJcAnAM caturbhirguNane viMzatiriti, paJcakasaMyoge tveka eveti, evaM SaTvAdisaMyogA api vAcyAH, navaraM pasaMyoga ArambhasatyamanaHprayogAdipadAnyAzritya saptakasaMyogastvaudArikAdikAyaprayogamAzritya aSTakasaMyogastu vyantarabhedAn navakasaMyogastu aveyakabhedAn dazakasaMyogastu bhavanapatibhedAnAzritya vaikriyazarIrakAyaprayogApekSayA samavaseyaH, ekAdazasaMyogastu sUtre noktaH, pUrvoktapadeSu tasyAsambhavAt, dvAdazasaMyogastu kalpopapannadevabhedAnAzritya vaikriyazarIrakAyaprayogApekSayA veti / 'pavesaNa'tti navamazatakasatkartRtIyodezake gAGgeyAbhidhAnAnagArakRtanarakAdigatapravezanavicAre, kiyanti tadanusAreNa dravyANi vAcyAni ? ityAha-jAva asaMkhejjeti // 33 // 1 yadyapi navame zatake dvAtriMzattamoddezake vaktavyataiSA tathA'pi utpAtodvartanAkhyAdhikAradvayAnantaraM pravezanakasya tRtIyasya bhAvAt | dvAtriMzacamoddezakasya tRtIye uddeze-vibhAgAparanAmake idaM jJeyam. dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ asaGkhyAtAntanArakAdivaktavyatAzrayaM hi tatsUtram , iha tu yo vizeSastamAha-'aNaMtA'ityAdi, etadevAbhilApato darzayanAha-'jAva aNaMte'ityAdi / athaiteSAmevAlpabahutvaM cintayannAha| eesi NaM bhaMte ! poggalANaM payogapariNayANaM mIsApariNayANaM vIsasApariNayANa ya kayare 2 hito jAva visesAhiyA vA ?, goyamA ! savatthovA poggalA payogapariNayA mIsApariNayA aNaMtaguNA vIsasA. pariNayA aNantaguNA / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte! tti|| (sUtraM 315) // aTThamasayassa paDhamo uddeso smtto||8-1|| _ 'eesi Na'mityAdi, 'savatthovA puggalA paogapariNaya'tti kAyAdirUpatayA, jIvapudgalasambandhakAlasya stoka* tvAt , 'mIsApariNayA aNaMtaguNa'tti kAyAdiprayogapariNatebhyaH sakAzAnmizrakapariNatA anantaguNAH, yataH prayoga-15 kRtamAkAramaparityajanto vizrasayA ye pariNAmAntaramupAgatA muktakaDevarAdyavayavarUpAste'nantAnantAH, vizrasApariNa-| tAstu tebhyo'pyanantaguNAH, paramANvAdInAM jIvAgrahaNaprAyogyANAmapyanantatvAditi // aSTamazate prthmH||8-1|| gatA muktakaDevarAdyavayavarUpAntaguNAH, yataH prayoga 'pyanantaguNAH, paramANvAdInAM ja prathame pudgalapariNAma ukto, dvitIye tu sa evAzIviSadvAreNocyate ityevaMsambandhasyAsyAdisUtram| kativihA NaM bhaMte ! AsIvisA pannattA ?, goyamA ! duvihA AsIvisA pannattA, taMjahA-jAtiAsI-15 visA ya kammaAsIvisA ya, jAiAsIvisA NaM bhaMte ! kativihA pannattA ?, goyamA ! cauvihA pannattA, taMjahA-vicchuyajAtiAsIvise maMDukkajAiAsIvise uragajAtiAsIvise maNussajAtiAsIvise, dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA vicchuyajAtiAsIvisassa bhaMte ! kevatie visae pannatte ?, goyamA ! pabhU NaM vicchuyajAtiAsIvise prajJaptiH | addhabharahappamANamettaM boMdi viseNaM visaparigayaM visaTTamANaM pakarettae, visae se visaTTayAe no ceva NaM saMpaabhayadevI- IttIe kareMsu vA kareMti vA karissaMti vA 1, maMDukkajAtiAsIvisapucchA,goyamA! pabhUNaM maMDukkajAtiAsIvise yAvRttiH1 bharahappamANamettaM bodiM viseNaM visaparigayaM sesaM taM ceva jAva karessaMti vA 2, evaM uragajAtiAsIvisa |ssavi navaraM jaMbuddIvappamANamettaM boMdiM viseNaM visaparigayaM sesaM taM ceva jAva karessaMti vA 3, mnnussjaati||34|| AsIvisassavi evaM ceva navaraM samayakhettappamANamettaM boMdi viseNa visaparigayaM sesaMtaM ceva jAva karessaMti vA 4 / jai kammaAsIvise kiM neraiyakammaAsIvise tirikkhajoNiyakammaAsIvise maNussakammaAsIvise devakammAsIvise ?, goyamA! no neraiyakammAsIvise tirikkhajoNiyakammAsIvisevi maNussakammA0 |devakammAsI0, jai tirikkhajoNiyakammAsIvise kiM egidiyatirikkhajoNiyakammAsIvise jAva paMciM| diyatirikkhajoNiyakammAsIvise ?, goyamA ! no egiMdiyatirikkhajoNiyakammAsIvise jAva no cauri|diyatirikkhajoNiyakammAsIvise paMciMdiyatirikkhajoNiyakammAsIvise,jaha paMciMdiyatirikkhajoNiyajAvakammAsIvise kiM samucchimapaMceMdiyatirikkhajoNiyajAvakammAsIvise ganbhavatiyapaMciMdiyatirikkhajo|NiyakammAsIvise ?, evaM jahA veubviyasarIrassa bhedo jAva pajattAsaMkhejavAsAuyaganbhavatiyapaMcidiyati-|| |rikkhajoNiyakammAsIvise no apajjattAsaMkhejavAsAuyajAvakammAsIvise / jai maNussakammAsIvise kiM| 8 zatake uddezAna AzIviSAdhikAra sU 316 SGARLSOCIECESSA // 34 // GARS For Personal & Private Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMmucchimamaNussakammAsIvise ganbhavatiyamaNussakammAsIvise ?, goyamA ! No saMmucchimamaNussakammAsIvise ganbhavatiyamaNussakammAsIvise evaM jahA veubviyasarIraM jAva pajjattAsaMkhejavAsAuyakammabhUmagaganbhavatiyamaNUsakammAsIvise no apajjattA jAva kammAsIvise / jai devakammAsIvise kiM bhavaNavAsIdevakammAsIvise jAva vemANiyadevakammAsIvise, goyamA! bhavaNavAsIdevakammAsIvise vANamaMtara joti|siya0 vemANiyadevakammAsIvise, jai bhavaNavAsidevakammAsIvise se kiM asurakumArabhavaNavAsidevaka|mmAsIvise jAva thaNiyakumAra jAva kammAsIvise ?, goyamA ! asurakumArabhavaNavAsidevakammAsIvisevi jAva thaNiyakumAraAsIvisevi, jai asurakumAra jAva kammAsIvise kiM pajjatta asurakumAra jAva kammAsI-| vise apajjatta asurakumArabhavaNavAsikammAsIvise ? goyamA ! no pajjatta asurakumAra jAva kammAsIvise TU apajattaasurakumArabhavaNavAsikammAsIvise evaM thaNiyakumArANaM, jai vANamaMtaradevakammAsIvise kiM pi-6 sAyavANamaMtara0 evaM savesipi apajattagANaM, joisiyANaM sadhesiM apajattagANaM, jaba vemANiyadevakammAsIvise kiM kappovagavemANiyadevakammAsIvise kappAtIyavemANiyadevakammAsIvise ?, goyamA ! kappovagavemANiyadevakammAsIvise no kappAtIyavemANiyadave jAva kammAsIvise, jai kappovagavemAW|NiyadevakammAsIvise kiM sohammakappova. jAva kammAsIvise acuyakappo vA jAva kammAsIvise ?, goyamA ! sohammakappovagavemANiyadevakammAsIvisevi jAva sahassArakappovagavemANiyadevaka dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI- yA vRttiH // 41 // +355 44 45 45 45 45 mmAsIvise, no ANayakappovaga jAva no accuyakappovagavemANiyadeva0, jai sohammakappovaga jAva kammAsI 8zatake vise kiM pajattasohammakappovagavemANiya. apajjattagasohammaga0, goyamA! no pajatta sohammakappovagave- uddezaH2 mANiya. apajjatta sohammakappovagavemANiyadevakammAsIvise, evaM jAva no pajattAsahassArakappovagavemA- mAzIviSA|Niya jAva kammAsIvise, apajjatta sahassArakappovagajAvakammAsIvise // (sUtraM 316) // dhikAra: 'kaivihe'tyAdi, "AsIvisatti 'AzIviSAH' daMSTrAviSAH 'jAiAsIvisatti jAtyA-janmanA''zIviSA sU316 jAtyAzIviSAH 'kammaAsIvisa'tti karmaNA-kriyayA zApAdinopaghAtakaraNenAzIviSAH karmAzIviSAH, tatra paJcendril yatiryaJco manuSyAzca karmAzIviSAH paryAptakA eva, ete hi tapazcaraNAnuSThAnato'nyato vA guNataH khalvAzIviSA bhavanti, zApapradAnenaiva vyApAdayantItyarthaH, ete cAzIviSalabdhisvabhAvAt sahasrArAntadeveSvevotpadyante, devAstveta eva ye devatvenotpannAste'paryAptakAvasthAyAmanubhUtabhAvatayA karmAzIviSA iti, uktaJca zabdArthabhedasambhavAdibhASyakAreNa-"AsI dADhA taggayamahAvisA''sIvisA duvihbheyaa| te kammajAibheeNa NegahA cauvihavigappA // 1 // " 'kevaie'tti kiyAn 'visae'tti gocaro viSayasyeti gamyam 'addhabharahappamANamettaM'ti arddhabharatasya yat pramANaM-sAtirekatriSaSTyadhikayojanazatadvayalakSaNaM tadeva mAtrA-pramANaM yasyAH sA tathA tAM 'boMditi tanuM 'viseNaM ti viSeNa svakIyAzIprabhaveNa kara-|| kara // 34 // NabhUtena 'visaparigayaMti viSaM bhAvapradhAnatvAnirdezasya viSatAM parigatA-prAptA viSaparigatA'tastAm , ata eva 'visa-| 1-Azyo-daMSTrAstadgataviSA AzIviSAste karmajAtibhedena dvividhAH karmAzIviSA anekavidhA jAtyAzIviSAzcaturvidhavikalpAH // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54545455555550 dramANiti vikasantI-vidalantIM 'karettae'tti kartuM 'visae se'tti gocaro'sau, athavA 'se'tasya vRzcikasya 'visaTTayAe'tti viSamevArtho viSArthastadbhAvastattA tasyA viSArthatAyAH-viSatvasya tasyAM vA 'no ceva' naivetyarthaH 'saMpattIe'tti saMpattyA evaMvidhabondisaMprAptidvAreNa 'karisutti akArghavRzcikA iti gamyate, iha caikavacanaprakrame'pi bahuvacananirdezo vRzcikAzIviSANAM bahutvajJApanArtham, evaM kurvanti kariSyantItyapi, trikAlanirdezazcAmISAM traikAlikatvajJApanArthaH, 'samayakkhetta'tti 'samayakSetraM' manuSyakSetram 'evaM jahAveubviyasarIrassa bheu'tti yathA vaikriya bhaNatA jIvabhedo bhaNitastathehApi vAcyo'sAvityarthaH, sa cAyaM-goyamA ! no samucchimapaMciMdiyatirikkhajoNiyakammAsIvise gambhavakatiyapaMciMdiyatirikkhajoNiyakammAsIvise, jai ganbhavatiyapaMciMdiyatirikkhajoNiyakammAsIvise kiM saMkhejavAsAuyaganbhavatiyapaMciMdiyatirikkhajoNiyakammAsIvise asaMkhejavAsAuya jAva kammAsIvise?, goyamA ! saMkhejavAsAuya jAva kammAsIvise no asaMkhejavAsAuya jAva kammAsIvise, jai saMkheja jAva kammAsIvise pijjattasaMkheja jAva kammAsIvise apajattasaMkheja jAva kammAsIvise ?, goyamA ! zeSaM likhitamevAsti // etaccoktaM vastu ajJAno na jAnAti, jJAnyapi kazciddaza vastUni kathaJcinna jAnAtIti darzayannAha dasa ThANAI chaumatthe savabhAveNaM na jANai na pAsai, taMjahA-dhammatthikAyaM 1 adhammatthikAyaM 2 AgAsatthikAyaM jIvaM asarIrapaDivaddhaM 4 paramANupoggalaM 5 saI 6 gaMdhaM 7 vAtaM 8 ayaM jiNe bhavissai vA Na vA bhavissai 9 ayaM sabadukkhANaM aMtaM karessati vA na vA karessai 10 // eyANi ceva uppannanANadaMsaNadhare ACCOCCUSA-%CA For Personal & Private Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA arahA jiNe kevalI savabhAveNaM jANai pAsai, taMjahA-dhammatthikAyaM jAva karessaMti vAnavA karessaMti 8 zatake prajJaptiH abhayadevI(sUtraM 317) // | uddezaH2 | 'dase'tyAdi, 'sthAnAni' vastUni guNaparyAyAzritatvAt , chadmastha ihAvadhyAdyatizayavikalo gRhyate, anyathA'mUrttatvena meM yAvRttiH1 dazasthAna | jJAnAjJone 4|| dharmAstikAyAdInajAnannapi paramANvAdi jAnAtyevAsau, mUrtatvAttasya, samastamUrttaviSayatvAcAvadhivizeSasya / atha srv||42|| sU 317 bhAvenetyuktaM tatazca tat kathaJcijAnannapyanantaparyAyatayA na jAnAtIti, satyaM, kevalamevaM dazeti saGgyAniyamo vyarthaH syAt , |ghaTAdInAM subahUnAmarthAnAmakevalinA sarvaparyAyatayA jJAtumazakyatvAt , sarvabhAvena ca sAkSAtkAreNa-cakSu pratyakSeNeti | hRdayaM, zrutajJAnAdinA tvasAkSAtkAreNa jAnAtyapi, 'jIvaM asarIrapaDibaddhaM ti dehavimuktaM siddhamityarthaH, 'paramANuTa|| puggalaM ti paramANuzcAsau pudgalazceti, upalakSaNametattena vyaNukAdikamapi kazcinna jAnAtIti, ayamiti-pratyakSaH ko'pi prANI jino-vItarAgo bhaviSyati na vA bhaviSyatIti navamam 9 'aya'mityAdi ca dazamam // uktavyatirekamAhadrA'eyANI'tyAdi, 'savabhAveNaM jANai'tti sarvabhAvena sAkSAtkAreNa jAnAti kevalajJAneneti hRdayam // jAnAtItyukta-|| hai mato jJAnasUtramPL kativihe NaM bhaMte ! nANe pannate ?, goyamA! paMcavihe nANe pannatte. taMjahA-AbhiNiyohiyanANe suyanANe // 342 // dra ohinANe maNapajavanANe kevalanANe, se kiM taM AbhiNiyohiyanANe ?, AbhiNiyohiyanANe caubihe | | pannatte, taMjahA-uggaho IhA avAo dhAraNA, evaM jahA rAyappaseNaie jANANaM bhedo taheva ihavi SEXXXHOR% dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhANiyavo jAva settaM kevalanANe // annANe NaM bhaMte ! kativihe paNNatte ?, goyamA ! tivihe paNNatte, taMjahA-181 maiannANe suyaannANe vibhaMgannANe / se kiM taM maiannANe ?, 26caubihe paNNatte, taMjahA-uggaho jAva dhAraNA / se kiM taM uggahe 1,2 duvihe paNNatte, taMjahA-atthoggahe ya vaMjaNoggahe ya, evaM jaheva AbhiNibohiyanANaM taheva, navaraM egaDhiyavajaM jAva noiMdiyadhAraNA, settaM dhAraNA, settaM maiannANe / se kiM taM suya| annANe 1, 2 jaM imaM annANiehiM micchaddiTThiehiM jahA naMdIe jAva cattAri vedA saMgovaMgA, settaM suyaanANe / se kiM taM vibhaMganANe 1, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-gAmasaMThie nagarasaMThie jAva saMnivesasaMThie dIvasaMThie samuhasaMThie vAsasaMThie vAsaharasaMThie pavvayasaMThie rukkhasaMThie thUbhasaMThie hayasaMThie gayasaMThie narasaMThie kiMnarasaMThie kiMpurisasaMThie mahoragagaMdhavasaMThie usabhasaMThie pasupasayavihagavAnaraNANAsaMThANasaMThie paNNatte // jIvA NaM bhaMte ! kiM nANI annANI ?, goyamA ! jIvA nANIvi annANIvi, je nANI te atthegatiyA dunANI atthegatiyA tinnANI atyaMgatiyA caunANI atthegatiyA eganANI je dunANI te AbhiNiyohiyanANI ya suyanANI ya je tinnANI te AbhiNibohiyanANI suyanANI ohinANI | ahavA AbhiNiyohiyanANI suyanANI maNapajavanANI je caunANI te AbhiNibohiyanANI suyanANI ohinANI maNapajjavanANI je eganANI te niyamA kevalanANI, je annANI te atthegatiyA duannANI atthegatiyA tiannANI je duannANI te maiannANI ya suyaannANI ya je tiyaannANI te maiannANI suyaannANI| kakakakA For Personal & Private Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 645 % vyAkhyA- vibhNgnaannii| neraiyA NaM bhaMte ! kiM nANI annANI, goyamA ! nANIvi annANIvi, je nANI te niyamA 8zatake prajJaptiH | tinnANI, taMjahA-AbhiNibohi0 suyanA ohinA je annANI te atthegatiyA duannANI atthegatiyAla uddezaH2 abhayadevItiannANI, evaM tinni annANANi bhayaNAe / asurakumArA NaM bhaMte ! kiM nANI annANI?, jaheva neraiyA jJAnAjJAyA vRttiH taheva tinni nANANi niyamA, tinni annANANi bhayaNAe, evaM jAva thnniyku0| puDhavikkAiyA NaM bhaMte ! nAdhikAraH kiM nANI annANI, goyamA! no nANI annANI, je annANI te niyamA duannANI-maiannANI ya suy||343|| sU0 318 | annA0, evaM jAva vnnssikaa| beiMdiyANaM pucchA, goyamA ! NANIvi annANIvi, je nANI te niyamA |dunnANI, taMjahA-AbhiNibohiyanANI ya suyanANI ya, je annANI te niyamA duannANI AbhiNiyohiya| annANI suyaannANI, evaM teiMdiyacauriMdiyAvi, paMciMdiyatirikkhajo0 pucchA,goyamA!nANIvi annANIvi, je nANI te atthe dunnANI atthe0 tinnA evaM tinni nANANi tinni annANANi ya bhynnaae| maNussA jahA jIvA taheva paMca nANANi tinni annANANi bhayaNAe / vANamaMta. jahA ne joisiyavemANiyANaM tinni nANA tinni annANA niymaa| siddhA NaM bhaMte! pucchA, goyamA! NANI no annANI, niyamA eganANI // 34 // kevalanANI (sUtraM 318) // | tatra ca 'AbhiNibohiyanANe'tti arthAbhimukho'viparyayarUpatvAt niyato'saMzayarUpatvAdbodhaH-saMvedanamabhinibodhaH 4 sa eva svArthikekapratyayopAdAnAdAbhinibodhika, jJAtiJjayate vA'neneti jJAnam , AbhinibodhikaM ca tajjJAnaM ceti 572654555525% AC%% For Personal & Private Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ AbhinibodhikajJAnam-indriyAnindriyanimitto bodha iti / 'suyanANe'tti zrUyate taditi zrutaM-zabdaH sa eva jJAnaM bhAvazrutakAraNatvAt kAraNe kAryopacArAt zrutajJAnaM, zrutAdvA-zabdAt jJAnaM zrutajJAnam-indriyamanonimittaH zrutagranthAnusArI bodha iti / 'ohiNANe'tti avadhIyate-adho'dho vistRtaM vastu paricchidyate'nenetyavadhiH sa eva jJAnam avadhinA vA-maryAdayA mUrttadravyANyeva jAnAti netarANIti vyavasthayA jJAnamavadhijJAnaM 'maNapajjavaNANe'tti manasomanyamAnamanodravyANAM paryavaH-paricchedo manaHparyayaH sa eva jJAnaM manaHparyavajJAnaM manaHparyAyANAM vA-tadavasthAvizeSANAM| jJAnaM manaHparyAyajJAnam / kevalaNANe'tti kevalamekaM matyAdijJAnanirapekSatvAt zuddhaM vA AvaraNamalakalaGkarahitatvAt 8 sakalaM vA-tatprathamatayaivAzeSatadAvaraNAbhAvataH sampUrNotpatteH asAdhAraNaM vA'nanyasadRzatvAt anantaM vA jJeyAnantatvAt | yathA'vasthitAzeSabhUtabhavadbhAvibhAvasvabhAvAvabhAsIti bhAvanA tacca tat jJAnaM ceti kevalajJAnam / 'uggaho'tti sAmAnyArthasya-azeSavizeSanirapekSasyAnirdezyasya rUpAdeH ava iti-prathamato grahaNa-paricchedanamavagrahaH 'Iha'tti sadarthavizeSAlocanamIhA 'avAo'tti prakrAntArthavinizcayo'vAyaH 'dhAraNe'ti avagatArthavizeSadharaNaM dhAraNA 'evaM jahe tyAdi, 'evam' uktakrameNa yathA rAjapraznakRte dvitIyopAGge jJAnAnAM bhedo bhaNitastathaivehApi bhaNitavyaH, sa caivam-'se kiM taM | uggahe ?, uggahe duvihe pannatte, taMjahA-atthoggahe ya vaMjaNoggahe ya'ityAdiriti, yacca vAcanAntare zrutajJAnAdhi-8 |kAre yathA nandyAmaGgaprarUpaNetyabhidhAya 'jAva bhaviyaabhaviyA tatto siddhA asiddhA ye'tyuktaM tasyAyamarthaH-zrutajJAnasUtrAvasAne kila nandyAM zrutaviSayaM darzayatedamabhihitam-'icceyaMmi duvAlasaMge gaNipiDae aNaMtA bhAvA aNaMtA For Personal & Private Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 zatake uddezaH2 jJAnAjJAnAdhikAra sU310 vyAkhyA- abhAvA jAva aNaMtA bhavasiddhiyA aNaMtA abhavasiddhiyA aNaMtA siddhA aNaMtA asiddhA pannatte'ti, asya ca sUtrasya yA prajJapti saGgrahagAthA-"bhAvamabhAvA heUmaheu kAraNamakAraNA jiivaa| ajjIva bhaviyA'bhaviyA tatto siddhA asiddhA ya // 1 // " abhayadevI- | ityevaMrUpA tasyAH khaNDamidametadantaM zrutajJAnasUtramihAdhyeyamiti ||jnyaanvipryystvjnyaanmiti tatsUtram-tatraca annANetti yAvRttiH naJaH kutsArthatvAt kutsitaM jJAnamajJAnaM, kutsitatvaM ca mithyAtvasaMvalitatvAt , uktaJca-"avisesiyA maicciya sammadihissa // 344 // |sA mainnANaM / maiannANaM micchaddihissa suyaMpi emeva ||1||"'vibhNgnnaanne'tti viruddhA bhaGgA-vastuvikalpA yasmiMstadvibhaGgaM tacca tajjJAnaM ca athavA virUpo bhaGgaH-avadhibhedo vibhaGgaH sa cAsau jJAnaM ceti vibhaGgajJAnam , iha ca kutsA vibhaGgazabdenaiva gamiteti na jJAnazabdo najA vizeSitaH, 'atthoggahe yatti arthyata ityarthastasyAvagrahaH arthAvagrahaHsakalavizeSanirapekSAnirdezyArthagrahaNamekasAmayikamiti bhAvArthaH, 'vaMjaNoggahe ya'tti vyajyate'nenArthaH pradIpeneva ghaTa iti vyaJjanaM taccopakaraNendriyaM zabdAdipariNatadravyasaGghAto vA, tatazca vyaJjanena-upakaraNendriyeNa vyaJjanAnAMvA-zabdAdipariNatadravyANAmavagraho vyaJjanAvagrahaH, atrArthAvagrahasya sulakSyatvAt sakalendriyArthavyApakatvAcca prathamamupanyAsaH, 'evaM |jaheve'tyAdi, yathaivAbhinibodhikajJAnamadhItaM tathaiva matyajJAnamapyadhyeyaM, taccaivam-'se kiM taM vaMjaNoggahe 1, 2 caubihe pannatte, taMjahA-soiMdiyavaMjaNoggahe ghANiMdiyavaMjaNoggahe jibhidiyavaMjaNoggahe phAsiMdiyavaMjaNoggahe' 1-bhAvA abhAvA hetavo'hetavaH kAraNAnyakAraNAni jIvA ajIvA bhavyA abhavyAstataH siddhA asiddhaaH|| (dvaadshaagiiruupgnnipittke)| 21-avizeSitA matireva sA samyagdRSTematijJAnaM mithyAdRSTematyajJAnaM zrutamapyevameva // 1 // // 34 // For Personal & Private Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ | ityAdi, yazceha vizeSastamAha -- 'navaraM egaTThiyavajjaM ti ihAbhinibodhikajJAne 'uggiNhaNayA avadhAraNayA savaNayA avalaMbaNayA mehe 'tyAdIni [paJca] paJca paJcaikArthikAnyavagrahAdInAmadhItAni, matyajJAne tu na tAnyadhyeyAnIti bhAvaH, 'jAva noiMdiyadhAraNa' tti idamantyapadaM yAvadityarthaH, 'jaM imaM annANiehiM 'ti yadidam 'ajJAnikaiH' nirjJAnaiH, tatrAlpajJAnabhAvAdadhanavadazIlavadvA samyagdRSTayo'pyajJAnikAH procyante'ta evAha - mithyAdRSTibhiH, 'jahA naMdIe 'tti, tatraivametatsUtram - 'sacchaMdabuddhimavigappiyaM taMjahA- bhArahaM rAmAyaNa' mityAdi, tatrAvagrahehe buddhiH avAyadhAraNe ca matiH, svacchandena - svAbhiprAyeNa tattvataH sarvajJapraNItArthAnusAramantareNa buddhimatibhyAM vikalpitaM svacchandabuddhimativikalpitaM - svabuddhi kalpanAzilpanirmitamityarthaH 'cattAri ya veya'tti sAma RkU yajuH atharvA ceti 'saMgovaMga'tti ihAGgAni - zikSAdIni SaT upAGgAni ca tadvyAkhyAnarUpANi 'gAmasaMThie tti grAmAlambanatvAd grAmAkAram, evamanyAnyapi, navaraM 'vAsasaMThie'tti bharatAdivarSAkAraM 'vAsaharasaMThie ti himavadAdivarSadharaparvatAkAraM 'haya saMThie' azvAkAraM, 'pasaya'tti | pasayasaMThie, tatra pasaya:-ATavyo dvikhurazcatuSpadavizeSaH, evaM ca nAnAvidhasaMsthAnasaMsthitamiti // anantaraM jJAnAnyajJAnAni coktAni, atha jJAnino'jJAninazca nirUpayannAha - 'jIvA NaM bhaMte !' ityAdi, iha ca nArakAdhikAre 'je nANI te niyamA tinnANI'ti samyagdRSTinArakANAM bhavapratyayamavadhijJAnamastItikRtvA te niyamAvijJAninaH, 'je | annANI te atthegatiyA duannANI atthegatiyA tiannANI'ti katham 1, ucyate, asajjJinaH santo ye nArake - pUtpadyante teSAmaparyAptakAvasthAyAM vibhaGgAbhAvAdAdyamevAjJAnadvayamiti te dvyajJAninaH ye tu mithyAdRSTisajJibhya utpa For Personal & Private Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI yA vRttiH 1 // 345 // dyante teSAM bhavapratyayo vibhaGgo bhavatIti te vyajJAninaH, etadeva nigamayannAha -- evaM tinni annANANi bhayaNAe 'ti / 'beiMdiyANa' mityAdi, dvIndriyAH kecit jJAnino'pi sAsvAdana samyagdarzana bhAvenAparyAptakAvasthAyAM bhavantItyata | ucyate 'nANIva annANIvitti // anantaraM jIvAdiSu SaDUviMzatipadeSu jJAnyajJAninazcintitAH, atha tAnyeva gatI| ndriyakAyAdidvAreSu cintayannAha - nirayagaiyANaM bhaMte! jIvA kiM nANI annANI ?, goyamA ! nANIvi annANIvi, tinni nANAIM niyamA tinni annANAI bhayaNAe / tiriyagaiyA NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI annANI ?, goyamA ! do nANA do annANA niyamA / maNussagaiyA NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI annANI ?, goyamA ! tinni nANAI bhayaNAeM do annANAI niyamA, devagatiyA jahA nirayagatiyA / siddhagatiyA NaM bhaMte! jahA siddhA // saiMdiyA NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI annANI ?, goyamA ! cattAri nANAI tinni annANAI bhayaNAe / egiMdiyA NaM bhaMte! jIvA kiM nANI0 ?, jahA puDhavikAiyA beiMdiyateiMdiyacauriMdiyANaM do nANA do annANA niyamA / paMciMdiyA jahA saiMdiyA | aNiMdiyA NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI0 ?, jahA siddhA / sakAiyA NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI annANI ?, goyamA ! paMca nANANI tinni annANAraM bhayaNAe / puDhavikAiyA jAva vaNassaikAiyA no nANI annANI niyamA duannANI, taMjahA-matiannANI ya suyaannANI ya, tasakAiyA jahA sakAiyA / akAiyA NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI0 ?, jahA siddhA 3|| suhumA NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI0 ? jahA puDhavikAiyA / For Personal & Private Use Only 8 zatake uddezaH 2 gatyAdiSu jJAnA jJa nAna sU 319 // 345 //
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ SCSS34056454554560 bAdarA gaM bhaMte ! jIvA kiM nANI ? jahA sakAiyA / nosuhamAnobAdarA NaM bhaMte ! jIvA jahA siddhA 4 // pajjattA NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI, jahA sakAiyA / pajattA NaM bhaMte ! neraiyA kiM nANI01, tinni nANA tinni annANA niyamA jahA neraie evaM jAva thaNiyakumArA / puDhavikAiyA jahA egidiyA, evaM| jAva caaridiyaa| pajjattA NaM bhaMte ! paMciMdiyatirikkhajoNiyA kiM nANI annANI?, tinni nANA tinni | annANA bhynnaae| maNussA jahA sakAiyA / vANamaMtarA joisiyA vemANiyA jahA neraiyA / apajjattA |NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI. 21, tinni nANA tinni annANA * bhayaNAe / apajjattA NaM bhaMte ! neratiyA kiM% nANI annANI?, tinni nANA niyamA tinni annANA bhayaNAe, evaM jAva thaNiyakumArA / puDhavikkAiyA jAva vaNassaikAiyA jahA egidiyA / beMdiyANaM pucchA, do nANA do annANA NiyamA, evaM jAva paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM / apajattagANaM bhaMte ! maNussA kiM nANI annANI ?, tinni nANAI bhayaNAe do annANAI niyamA, vANamaMtarA jahA neraiyA, apajattagA joisiyavemANiyA NaM tinni nANA tinni annANA niymaa| no pajjattagA no apajjattagANaM bhaMte ! jIvA kiM nANI01, jahA siddhA 5 // nirayabhavatthA NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI annANI, jahA nirayagatiyA / tiriyabhavatthA NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI annANI, tinni nANA tinni annANA bhayaNAe / maNussabhavatthA NaM. jahA sakAiyA / devabhavatthA NaM bhaMte ! jahA nirayabhavatthA / abhavatthA jahA siddhA 6 // bhavasiddhiyA NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI,* For Personal & Private Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyAvRttiH 1 // 346 // jahA sakAiyA, abhavasiddhiyANaM pucchA, goyamA ! no nANI annANI tinni annANAraM bhayaNAe / nobhavasiddhiyAnoabhavasiddhiyA NaM bhaMte ! jIvA0 jahA siddhA 7 // sannINaM pucchA jahA saiMdiyA, asannI jahA beiMdiyA, nosannInoasannI jahA siddhA 8 // ( sUtraM 319 ) // 'nirayagaiyA Na' mityAdi, gatyAdidvArANi caitAni - " gaiiMdie ya kAe suhume pajjattae bhavatthe ya / bhavasiddhie ya sannI laddhI uvaoga joge ya // 1 // lesA kasAya vee AhAre nANagoyare kAle / aMtara appAbahuyaM ca pajjavA ceha dorAI // 2 // tatra ca niraye gatiH- gamanaM yeSAM te nirayagatikAsteSAm, iha ca samyagdRSTayo mithyAdRSTayo vA jJAnino'jJAnino vA ye pazcendriyatiryagmanuSyebhyo narake utpattakAmA antaragatau varttante te nirayagatikA vivakSitAH, etatprayojanatvAdgatigrahaNasyeti, tinni nANAI niyama'tti avadherbhavapratyayatvenAntaragatAvapi bhAvAt 'tinni annANAiM bhayaNAe 'ti asajJinAM narake gacchatAM dve ajJAne aparyAptakatve vibhaGgasyAbhAvAt saJjJinAM tu mithyAdRSTInAM trINyajJAnAni bhavapratyayavibhaGgasya sadbhAvAd atastrINyajJAnAni bhajanayetyucyata iti / 'tiriyagaiyA NaM' ti tiryakSu gatiHgamanaM yeSAM te tiryaggatikAsteSAM tadapAntarAlavarttinAM 'do nANa'tti samyagdRSTayo hyavadhijJAne prapatite eva tiryakSu gacchanti tena teSAM dve eva jJAne 'do annANe'tti mithyAdRSTayo'pi hi vibhaGgajJAne pratipatite eva tiryakSu gacchanti tena teSAM 1 gata ekendriyAdiH pRthvIkAyAdiH sUkSmaH paryAptaH bhavasthazca bhavasiddhikazca sajJI labdhirupayogo yogazca // 1 // lezyA kaSAyaH || vedaH AhAraH jJAnaviSayaH kAlaH antaram alpabahutvaM ca paryAyAzveha dvArANi // 2 // For Personal & Private Use Only 8 zatake uddezaH 2 gatyAdiSu jJAnAjJA nAni | sU 319 // 146 //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ utpamA DigaiyA kAnAM cAna ve ajJAne iti / 'maNussagaiyA 'mityAdau, 'tinni mANAI bhayaNAetti manuSyagatau hi gacchantaH kecijjJAnino'vadhinA sahaiva gacchanti tIrthakaravat kecicca tadvimucya teSAM trINi vA dve vA jJAne syAtAmiti, ye punarajJAnino manu| pyagatAkutpattukAmAsteSAM pratipatita eva vibhaGge tatrotpattiH syAdityata uktaM 'do annANAI niyama'tti / 'devagaiyA jahA nirayagaiya'tti devagato ye jJAnino yAtukAmAsteSAmavadhirbhavapratyayo devAyuHprathamasamaya evotpadyate'tasteSAM| nArakANAmivocyate, 'tinni nANAI niyamatti, ye tvajJAninaste'sajJibhya utpadyamAnA yajJAninaH, aparyAptakatve vibhaGgasyAbhAvAt sajJibhya utpadyamAnAstvajJAnino bhavapratyayavibhaGgasya sadbhAvAd atasteSAM nArakANAmivocyate'tinni annANAI bhayaNAe'tti / 'siDigaiyA 'mityAdi, yathA siddhAH kevalajJAnina eva evaM siddhigatikA api vAcyA iti bhAvaH, yadyapi ca siddhAnAM siddhigatikAnAM cAntaragatyabhAvAnna vizeSo'sti tathA'pIha gatidvArabalAyAtatvAtte darzitAH, evaM dvArAntareSvapi parasparAntarbhAve'pi tattadvizeSApekSayA'paunaruktyaM bhAvanIyamiti // athendriyadvAre'saiMdiyetyAdi, 'sendriyAH' indriyopayogavantaste ca jJAnino'jJAninazca, tatra jJAninAM catvAri jJAnAni bhajanayA hai| sthAt dve syAt trINi syAccatvAri, kevalajJAnaM tu nAsti teSAm , atIndriyajJAnatvAttasya, vyAdibhAvazca jJAnAnAM labdhya| pekSayA, upayogApekSayA tu sarveSAmekadaikameva jJAnam , ajJAninAM tu trINyajJAnAni bhajanayaiva-syAt dve syAtrINIti, 'jahA puDhavikAiya'tti ekendriyA mithyAdRSTitvAdajJAninaste ca vyajJAnA evetyarthaH / 'beiMdiye'tyAdi, eSA dve jJAne, sAsAdanasteSUtpadyata itikRtvA, sAsAdanazcotkRSTataH paDAvalikAmAno'to dve jJAne teSu labhyeta iti / 56CROSSOCCASSOCX For Personal & Private Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJaptiH nAni vyAkhyA. 'aNidiya'tti kevalinaH // kAyadvAre-'sakAiyA 'mityAdi, saha kAyena-audArikAdinA zarIreNa pRthivyA 8 zatake diSaTkAyAnyatareNa vA kAyena ye te sakAyAsta eva sakAyikAH, te ca kevalino'pi syuriti sakAyikAnAM samya- uddezaH2 abhayadevI gdRzAM paJca jJAnAni mithyAdRzAM tu trINyajJAnAni bhajanayA syuriti / 'akAiyA NaMti nAsti kAya:-uktalakSaNo yA vRttiH1 gatyAdiSu yeSAM te'kAyAsta evAkAyikAH siddhaaH|| sUkSmadvAre-'jahA puDhavikAiya'tti vyajJAninaH sUkSmA mithyAdRSTitvAdityarthaH jnyaanaajnyaa||347|| | 'jahA sakAiya'tti bAdarAH kevalino'pi bhavantItikRtvA te sakAyikavadbhajanayA paJcajJAninasyajJAninazca vAcyA & iti // paryAptakadvAre-'jahA sakAiya'tti paryAptakAH kevalino'pi syuriti te sakAyikavatpUrvoktaprakAreNa vaacyaaH| sU 316 paryAptakadvAra eva caturviMzatidaNDake paryAptakanArakANAM 'tinni annANA niyama'tti aparyAptakAnAmevAsajJinArakANAM 4 vibhaGgAbhAva iti paryAptakAvasthAyAM teSAmajJAnatrayameveti / 'evaM jAva cauridiya'tti dvIndriyatrIndriyacaturindriyAH paryAptakA vyajJAnina evetyarthaH / 'pajjattA NaM bhaMte! paMciMdiyatirikkhe'tyAdi, paryAptakapaJcendriyatirazcAmavadhirvibhaGgovA keSAJcitsyAtkeSAzcitpunarneti trINi jJAnAnyajJAnAni vA dve vA jJAne ajJAne vA teSAM syAtAmiti / 'beiMdiyANaM do nANetyAdi, aparyAptakadvIndriyAdInAM keSAJcitsAsAdanasamyagdarzanasya sadbhAvAd dve jJAne keSAzcitpunastasyAsadbhAvAve evA&|| jJAne / aparyAptakamanuSyANAM punaH samyagdRzAmavadhibhAva trINi jJAnAni yathA tIrthakarANAM, tadabhAve tu dve jJAne, mithyA-||* dRzAMtu dve evAjJAne, vibhaGgasyAparyAptakatve teSAmabhAvAt , ata evoktaM tinni nANAI bhayaNAe do annANAI niym'tti| // 47 // 'vANamaMtare'tyAdi, vyantarA aparyAptakA nArakA iva trijJAnA vyajJAnAkhyajJAnA vA vAcyAH, teSvaSyasajJibhya utpadya For Personal & Private Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnAnAmaparyAptakAnAM vibhaGgAbhAvAt zeSANAM cAvadhervibhaGgasya vA bhAvAt / 'joisie' tyAdi eteSu hi saJjJibhya evotpadyante teSAM cAparyAptakatve'pi bhavapratyayasyAvadhervibhaGgasya cAvazyambhAvAt trINi jJAnAnyajJAnAni vA syuriti / 'nopajjattagano apajjanttaga'tti siddhAH // bhavasthadvAre - 'nirayabhavatthA Na' mityAdi, nirayabhave tiSThantIti nirayabhavasthAH - prAptotpattisthAnAH, te ca yathA nirayagatikAstrijJAnA dvyajJAnAkhyajJAnAzcottAstathA vAcyA iti // bhavasiddhikadvAre - 'jahA sakAiya'tti bhavasiddhikAH kevalino'pIti te sakAyikavadbhajanayA paJcajJAnAH tathA yAvatsamyaktvaM na | pratipannAstAvadbhajanayaiva tryajJAnAzca vAcyA iti / abhavasiddhikAnAM tvajJAnatrayaM bhajanayA syAt sadA mithyAdRSTitvAtteSAmata uktaM 'no nANI annANI 'tyAdIti // sajjidvAre - 'jahA saiMdiya'tti jJAnAni catvAri bhajanayA ajJAnAni ca trINi tathaivetyarthaH / 'asannI jahA beiMdiya'tti aparyAptakAvasthAyAM jJAnadvayamapi sAsAdanatayA syAt, paryAptakAva sthAyAM tvajJAnadvayamevetyarthaH // labdhidvAre labdhibhedAn darzayannAha vihA NaM bhaMte ! laddhI paNNattA ?, goyamA ! dasavihA laddhI paNNattA, taMjahA-nANaladvI 1 daMsaNaladvI 2 carittaladdhI 3 carittAcarittaladdhI 4 dANaladdhI 5 lAbhalaDI 6 bhogaladdhI 7 uvabhogalaDI 8 vIriyaladdhI 9 iMdiyaladdhI 10 / NANaladvI NaM bhaMte ! kaivihA paNNattA ?, goyamA ! paMcavihA paNNattA, taMjA-abhi NibohiyaNANalaMDI jAva kevalaNANaladdhI // annANalaDI NaM bhaMte ! kativihA paNNattA ?, goyamA ! tivihA paNNattA, taMjahA - mai annANaladdhI suyaannANaladdhI vibhaMganANalaDI // daMsaNaladdhI NaM bhaMte! kativihA pannattA ?, For Personal & Private Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ SCIENCRECA sU 320 vyAkhyA-6 goyamA! tiSihA paNNasA, taMjahA-sammaiMsaNalahI micchAdasaNaladdhI sammAmicchAdasaNaladdhI / cari-8 zataka prajJaptiH salI bhaMte ! kativihA paNNatA ?, goyamA ! paMcavihA pannattA, taMjahA-sAmAiyacarittalaDI chedovaTThA- uddezaH2 abhayadevI-18 vaNiyaladdhI parihAravimuddhaladdhI suhamasaMparAgaladdhI ahakkhAyacarittaladdhI // caritsAcarittaladdhI Ne bhale ! jJAnAdilayAvRttiH1 kativihA paNNattA !, goyamA ! egAgArA paNNattA, evaM jAva uvabhogaladdhI egAgArA pannattA // vIriyala-18|| // 348 // ddhI NaM bhaMte ! kativihA paNNattA, goyamA ! tivihA paNNattA, taMjahA-bAlavIriyaladdhI paMDiyavIriyaladdhI bAlapaMjiyavIriyaladdhI / iMdiyaladdhI gaM bhaMte ! kativihA paNNattA ?, goyamA ! paMcavihA paNNattA, taMjahAsoiMdiyaladdhI jAva phAsiMdiyaladdhI // nANaladdhiyA NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI annANI ?, goyamA!8 nANI no annANI, atthegatiyA dunnANI, evaM paMca nANAI bhayaNAe / tassa aladdhIyA gaM bhaMte ! jIvA kiM nANI annANI, goyamA! no nANI annANI, atthegatiyA duannANI tinni annANANi bhynnaae| AbhimibohiyaNANaladdhiyA NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI annANI ?, goyamA ! nANI no annANI, atthegatiyA 8 dunnANI cattAri nANAI bhynnaae| tassa aladdhiyA NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI annANI?, goyamA ! nANIvi annANIvi, je nANI te niyamA eganANI kevalanANI, je annANI te atthegaiyA duannANI tinni annANAI bhynnaae| evaM suyanANaladdhIyAvi, tassa aladdhIyAvi jahA AbhiNiyohiyanANassa laddhIyA / ohi-18 // 34 // nANaladdhIyA NaM pucchA, goyamA ! nANI no annANI, atthegatiyA tinnANI atthegatiyA caunANI, je SAGARLS Bain Education Inter For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHASU545 tinnANI te AbhiNibohiyanANI suyanANI ohinANI, je caunANI te AbhiNibohiyanANI suya0ohi mnnpjjvnaannii| tassa aladdhIyANaM bhaMte! jIvA kiMnANI,goyamA!nANIvi annaanniivi|evN ohinANavajAI |cattAri nANAI tinni annANAI bhayaNAe / maNapajjavanANalaDiyA NaM pucchA, goyamA ! NANI No annANI, atthegatiyA tinnANI atthegatiyA caunANI, je tinnANI te AbhiNiyohiyanANI suyaNANI maNapajjavaNANI, je caunANI te AbhiNibohiyanANI suyanANI ohinANI maNapajjavanANI, tassa aladdhIyA NaM pucchA, goyamA ! NANIvi annANIvi, maNapajjavaNANavajAiM cattAri NANAI, tinni annANAI bhynnaae| kevalanANaladdhiyA NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI annANI, goyamA! nANI no annANI, niyamA egaNANI kevalanANI, tassa aladdhiyANaM pucchA, goyamA! nANIvi annANivi, kevalanANavajAiM cattAri NANAI tinni annANAI bhayaNAe // annANaladdhiyA NaM pucchA, goyamA ! no nANI annANI, tinni annANAI bhayaNAe, tassa aladdhiyANaM pucchA, goyamA ! nANI no annANI, paMca nANAI bhayaNAe jahA annANassa laddhiyA aladdhiyA ya bhaNiyA evaM maiannANassa suyaannANassa yaladdhiyA aladdhiyA ya bhANiyavA / vibhaMganANaladdhiyANaM tinni annANAI niyamA, tassa aladdhiyANaM paMca nANAI bhayaNAe do annANAI niymaa|| dasaNaladdhiyA NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI annANI ?, goyamA ! nANIvi annANIvi, paMca nANAI tinni | annANAI bhayaNAe, tassa alaDiyA NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI annANI?, goyamA ! tassa alaDiyA For Personal & Private Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 349 // natthi / sammaiMsaNaladdhiyANaM paMca nANAI bhayaNAe, tassa aladdhiyANaM tini annANAI bhayaNAe, micchA 8 zatake |dasaNaladdhiyA NaM bhaMte ! pucchA, tinni annANAI bhayaNAe, tassa aladdhiyANaM paMca nANAI tinni ya annA. uddezaH2 NAI bhayaNAe, sammAmicchAdaMsaNaladdhiyA ya aladdhiyA jahA micchAdasaNaladdhI aladdhI taheva bhANiyacaM // jJAnAjJAnA carittaladdhiyA NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI annANI?, goyamA ! paMca nANAI bhayaNAe, tassa aladdhiyANaM ni gatyAdau sU0 320 maNapajavanANavajAiM cattAri nANAI tinni ya annANAI bhayaNAe, sAmAiyacarittaladdhiyA NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI annANI?, goyamA ! nANI kevalavajAiM cattAri nANAI bhayaNAe, tassa aladdhiyANaM paMca | nANAI tinni ya annANAI bhayaNAe, evaM jahA sAmAiyacarittaladdhiyA aladdhiyA ya bhaNiyA evaM jahA jAva' ahakkhAyacarittaladdhiyA aladdhiyA ya bhANiyacA, navaraM ahakkhAyacarittaladdhiyA paMca nANAI bha0, carittAcarittaladdhiyA NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI annANI, goyamA! nANI no annANI, atthegaiyA duNNANI atthegatiyA tinnANI, je dunnANI te AbhiNibohiyanANI ya suyanANI ya, je tinnANI te AbhiH suyanA. ohinA,tassa ala0 paMca nANAiM tinni annANAiM bhayaNAe 4||daannlddhiynnN paMca nANAI tinni annANAI bhayaNAe, tassa a0 pucchA, goyamA ! nANI no annANI, niyamA eganANI kevalanANI / evaM| // 349 // jAva vIriyassa laddhI aladdhI ya bhANiyavA // bAlavIriyaladdhiyANaM tinni nANAiM tinni annANAI bhayaNAe, |tassa aladdhiyANaM paMca nANAI bhayaNAe / paMDiyavIriyaladdhiyANaM paMca nANAI bhayaNAe, tassa aladdhiyA-| dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 459594%95 maNapajjavanANavajAI jANAI annANANi tinni ya bhayaNAe / bAlapaMDiyavIriyaladdhiyANaM bhaMte ! jIvA tinni nANAI bhayaNAe, tassa aladdhiyANaM paMca nANAI tinni annANAI bhayaNAe // iMdiyaladdhiyANaM bhaMte! jIvA kiM nANI annANI, goyamA ! cattAri NANAiM tinni ya annANAI bhayaNAe, tassa aladdhiyANaM pucchA, goyamA ! nANI no annANI niyamA eganANI kevalanANI, soiMdiyaladdhiyANaM jahA iMdiyaladdhiyA, tassa aladdhiyANa pucchA, goyamA! nANIvi annANIvi, je nANI te atthegatiyA dunnANI atthegatiyA egannANI je dunnANI te AbhiNiyohiyanANI suyanANI je eganANI te kevalanANI, je annANI te niyamA duannANI, taMjahA-maiannANI ya suyaannANI ya, cakkhidiyaghANidiyANaM laddhiyANaM aladdhiyANa ya jaheva soiMdi| yassa, jibhidiyaladdhiyANaM cattAri NANAI tinni ya annANANi bhayaNAe, tassa aladdhiyANaM pucchA, goyamA ! nANIvi annANIvi je nANI te niyamA eganANI kevalanANI, je annANI te niyamA duannANI,18 taMjahA-maiannANI ya suyaannANI ya, phAsiMdiyaladdhiyANaM aladdhiyANaM jahA iMdiyaladdhiyA ya aladdhiyA hai y|| (sUtraM 320) // 'kativihA Na'mityAdi, tatra labdhiH-Atmano jJAnAdiguNAnAM tattatkarmakSayAdito lAbhaH, sA ca dazavidhA, tatra jJAnasya-vizeSabodhasya paJcaprakArasya tathAvidhajJAnAvaraNakSayakSayopazamAbhyAM labdhiAnalabdhiH, evamanyatrApi, navaraM |ca darzanaM-rucirUpa AtmanaH pariNAmaH, cAritraM-cAritramohanIyakSayakSayopazamopazamajo jIvapariNAmaH, tathA caritraM ca For Personal & Private Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- tadacaritraM ceti caritrAcaritraM-saMyamAsaMyamaH, taccApratyAkhyAnakaSAyakSayopazamajo jIvapariNAmaH, dAnAdilabdhayastu paJca-elezatake prajJaptiH prakArAntarAyakSayakSayopazamasambhavAH, iha ca sakRdbhojanamazanAdInAM bhogaH, paunaHpunyena copabhojanamupabhogaH, saca uddezaH2 abhayadevI vastrabhavanAdeH, dAnAdIni tu prasiddhAnIti, tathA indriyANAM-sparzanAdInAM matijJAnAvaraNakSayopazamasambhUtAnAmekendriyAyA vRttiH | dijAtinAmakarmodayaniyamitakamANAM paryAptakanAmakarmAdisAmarthyasiddhAnAM dravyabhAvarUpANAM lbdhiraatmniitiindriylbdhiH|| ni gatyAdI // 350 // | atha jJAnalabdherviparyayabhUtA'jJAnalabdhirityajJAnalabdhinirUpaNAyAha-'annANaladdhI'tyAdi ||'smmiNsnne'tyaadi, iha sa- sU320 myagdarzanaM mithyAtvamohanIyakarmANuvedanopazamazkSayarakSayopazama 3 samuttha AtmapariNAmaH, mithyAdarzanamazuddhamithyAtva|dalikodayasamuttho jIvapariNAmaH, samyagmithyAdarzanaM tvarddhavizuddhamithyAtvadalikodayasamuttha AtmapariNAma eva // 'sAmAiyacarittaladdhi'tti sAmAyika-sAvadyayogaviratirUpaM etadeva caritraM sAmAyikacaritraM tasya labdhiH sAmAyikacaritralabdhiH, sAmAyikacaritraM ca dvidhA-itvaraM yAvatkathitaM ca, tatrAlpakAlamitvaraM, tacca bharatairAvateSu prathamapazcimatIrthakaratIrtheSvanAropitavratasya zikSakasya bhavati, yAvatkathikaM tu yAvajIvikaM, tacca madhyamavaidehikatIrthaGkaratIrthAntargatasAdhU| nAmavaseyaM, teSAmupasthApanAyA abhAvAt , nanvitarasyApi yAvajIvitayA pratijJAnAt tasyaiva copasthApanAyAM parityA gAt kathaM na pratijJAlopaH, atrocyate, aticArAbhAvAt , tasyaiva sAmAnyataH sAvadyayoganivRttirUpeNAvasthitasya TrA zukhyantarApAdanena sajJAmAtravizeSAditi / 'cheovaTThAvaNiyacarittaladdhi'tti chede-prAktanasaMyamasya vyavacchede sati | yadupasthApanIyaM-sAdhAvAropaNIyaM sacchedopasthApanIyaM, pUrvaparyAyacchedena mahAvratAnAmAropaNamityarthaH, tacca sAticAramana // 35 // For Personal & Private Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ ticAraM ca satrAnaticAramitvarasAmAyikasya zikSakasyAropyate, tIrthAntarasaGkrAntau vA, yathA pArzvanAthatIrthAdvarddhamAnasvAmitIrtha saGkrAmataH pazcayAmadharmaprAptI, sAticAraM tu mUlaguNaghAtino yadvatAropaNaM, tacca taccaritraM ca chedopasthApanIyacaritraM tasya labdhiz chedopasthApanIyacaritralabdhiH, 'parihAravisuddhiyacaritaladdhi'ti parihAraH- tapovizeSastena vizuddhiyasmiMstatparihAravizuddhikaM zeSaM tathaiva, etacca dvividhaM - nirvizamAnakaM nirviSTakAyikaM ca tatra nirvizamAna kAstadAseva| kAstadavyatirekAttadapi nirvizamAnakam, AsevitavivakSitacAritrakAyAstu nirviSTakAyAsta eva nirviSTakAyikAstadavyatirekAttadapi nirviSTakAyikamiti, iha ca navako gaNo bhavati, tatra catvAraH parihArikA bhavanti, apare tu tadvaiyAvRtyakarAzcatvAra evAnuparihArikAH, ekastu kalpasthito vAcanAcAryo gurubhUta ityarthaH, eteSAM ca nirvizamAnakAnAmayaM parihAraH - parihAriyANa u tavo jahanna majjho taheva ukkoso / sIuNhavAsakAle bhaNio dhIrehiM patteyaM // 1 // tattha jahanno gimhe cauttha chaTaM tu hoi majjhimao / aTThamamiha ukkoso etto sisire pavakkhAmi // 2 // sisire u jahannAI chaTThAI dasamacarimagA hoMti / vAsAsu aTThamAI vArasapajjantao Nei // 3 // pAraNage AyAmaM paMcasu gaha dosa'bhiggaho bhikkhe| kappaTTiyA ya paidiNa kareMti emeva AyAmaM // 4 // iha saptasveSaNAsu madhye Adyayoragraha eva, paJcasu punarbraha:, 1- parihArikANAM tapo jaghanyaM madhyamaM tathaivotkRSTaM / zItoSNavarSAkAle dhIraiH pratyekaM bhaNitam // 1 // tatra jaghanyaM grISme caturthaH SaSThaM tu bhavati madhyamaH / ihASTama utkRSTaM itaH zizire pravakSyAmi // 2 // zizire tu jaghanyAdiSu SaSThAdyaM dazamacaramaM bhavati / varSAvaSTamAdi // dvAda| zamaparyantaM nayati tataH // 3 // pAraNake AcAmlaM paJcasvekasya grahaH dvayorabhigraho bhikSAyAm / kalpasthitAzca pratidinamAcAmAmlameva kurvanti // 4 // For Personal & Private Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- tatrApyekatarayA bhakkamekatarayA ca pAnakamityevaM dvayorabhigraho'vagantavya iti / evaM chammAsatavaM cariu parihAriNA aNa 8 zatake prajJaptiH crNti| anucarage parihAriyapayahie jAva chmmaasaa||5||kppddhiodhi evaM chammAsatavaM karei sesA u|annuprihaariNgbhaavN vayaMtidU | uddezaH2 abhayadevI kappaDhiyattaM ca // 6 // eveso aTThArasamAsapamANo u vaNNio kappo / saMkhavao viseso suttA eyassa NAyabo // 7 // jJAnAjJAnA yA vRttiH1 kappasamattIi tayaM jiNakappaM vA uti gacchaM vA / paDivajamANagA puNa jiNassagAse pavajaMti // 8 // titthayarasamI- ni matyAdI vAsevagassa pAse va no ya annassa / eesiM jaM caraNaM parihAravisuddhiyaM taM tu // 9 // " anyaistu vyAkhyAtaM-parihArato sU 320 // 35 // mAsikaM caturladhvAdi tapazcarati yastasya parihArikacaritralabdhirbhavatIti, idaM ca parihAratapo yathA syAttathocyate| "naivamassa taiyavatthu jahanna ukkosa UNagA dasa u / suttatthabhiggahA puNa dabAi tavo rynnmaatii||1||" ayamarthaH| yasya jaghanyato navamapUrva tRtIyaM vastu yAvadbhavati utkarSatastu daza pUrvANi nyUnAni sUtrato'rthato bhavanti, dravyAdayazcA| bhigrahA ratnAvalyAdinA ca tapastasya parihAratapo dIyate, tadAne ca nirupasargArtha kAyotsargo vidhIyate, zubheca nakSatrAdau | 1 evaM SaNmAsI tapazcaritvA parihArikA anucaranti / anucarakAH parihArikapadasthitA bhavanti yAvaSaNmAsAH // 5 // kalpasthito'pyevaM | SaNmAsI tapaH karoti zeSAstvanuparihArikabhAvaM kalpasthitatvaM ca vrajanti // 6 // evameSo'STAdazamAsapramANastu kalpo varNitaH / sabepato vize pastvetasya sUtrAjjJAtavyaH // 7 // kalpasamAptau taM jinakalpaM vA gacchaM vopynti| pratipadyamAnakAH punarjinasakAze prapadyante // 8 // tIrthakkara- // 35 // ||| samIpAsevakasya pArzve vA anyasya pArzve na / eteSAM yaccaraNaM tattu parihAravizuddhikam // 9||2-nvmsy tRtIyavastu yAvajadhanyata utkRSTata UnAni daza / sUtrAbhyAM dravyAdayo'bhigrahAH punastapo ratnAvalyAdi // 1 // SABSE - 9OCRACY For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ | patipattiH, tathA gurustaM brUte-yathA'haM tava vAcanAcAryaH ayaM ca gItArthaH sAdhuH sahAyaste, zeSasAdhavo'pi vAcyAH, yathA || 8"esa tavaM paDivajjai na kiMci Alavai mA ya Alavaha / attaciMtagassa u vAghAo bhena kaaybo||1||" tathA kathama mAlApAdirahitaH saMstapaH kariSyAmItyevaM bibhyatastasya bhayApahAraH kAryaH, kalpasthitazca tasyaitatkaroti-"kiMikamma ca paDicchai parinna paDipucchayapi se dei / sovi ya gurumuvaciTTai udaMtamavi pucchio kahai // 1 // " iha parijJA-pratyAkhyAnaM pratipRcchA tvAlApakaH, tato'sau yadA glAnIbhUtaH sannutthAnAdi svayaM kartuM na zaknoti tadA bhaNati-utthAnAdi kartumicchAmi, tato'nuparihArakastUSNIka eva tadabhipretaM samastamapi karoti, Aha ca-"uTheja nisIejjA bhikkhaM hiMDeja bhaMDagaM pehe / kuviyapiyabaMdhavassa va karei iyarovi tusinniio||1||" tapazca tasya grISmaziziravarSAsu jaghanyA4 dibhedena caturthAdidvAdazAntaM pUrvoktameveti / 'suhumasaMparAyacarittaladdhi'tti saMparaiti-paryaTati saMsAramebhiriti sampa rAyA:-kaSAyAH sUkSmA-lobhAMzAvazeSarUpAH samparAyA yatra tat sUkSmasamparAyaM zeSaM tathaiva, etadapi dvidhA-vizuddhyamAnakaM saGktizyamAnaka ca, tatra vizuddhyamAnakaM kSapakopazamakazreNidvayamArohato bhavati 1 saGktizyamAnakaM tUpazamazreNItaH pracyavamAnasyeti 2 / 'ahakkhAyacarittalaDIti yathA-yena prakAreNa AkhyAtaM-abhihitamakaSAyatayetyarthaH tathaiva yattadyaH 1 eSa tapaH pratipadyate na kiJcidAlapiSyati mA ca lIlapadhvaM / AtmArthacintakasya bhavadbhirvyAghAto na karttavyaH // 1 // 2 kRtikarma || pratIcchati pratyAkhyAnaM pratipRcchAmapi tasmai dadAti / so'pi ca gurumupatiSThate udantamapi pRSTaH kathayati // 1 // 3-uttiSThet niSIdeva bhikSAM hiNDeta bhANDaM prekSeta / kupitapriyabAndhavasyeva karoti itaro'pi tUSNIkaH // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatake prajJaptiH sU 320 vyAkhyA thAkhyAtaM, tadapi dvividham-upazamakakSapakazreNibhedAt, zeSaM tathaiveti // evaM 'carittAcaritte'tyAdau, 'egAgAra'tti mUlaguNottaraguNAdInAM tadbhedAnAmavivakSaNAt dvitIyakaSAyakSayopazamalabhyapariNAmamAtrasyaiva ca vivakSaNAccaritrAcaritra- uddeza:2 abhayadevI-da labdherekAkAratvamavaseyam / evaM dAnalabdhyAdInAmapyekAkAratvaM, bhedAnAmavivakSaNAt // 'bAlavIriyaladdhI'tyAdi, bAla- jJAnAjJAnA yAvRttiH1 sya-asaMyatasya yadvIrya-asaMyamayogeSu pravRttinibandhanabhUtaM tasya yA labdhizcAritramohodayAdvIryAntarAyakSayopazamAcca sA ni gatyAdau // 352 // tathA, evamitare api yathAyogaM vAcye, navaraM paNDitaH-saMyato, bAlapaNDitastu saMyatAsaMyata iti ||'tss aladdhiyA NaM'ti tasya jJAnasya alabdhikA:-alabdhimantaH jJAnalabdhirahitA ityarthaH / 'AbhiNiyohiyamANe tyAdi, Abhi| nibodhikajJAnalabdhikAnAM catvAri jJAnAni bhajanayA, kevalino nAstyAbhinibodhikajJAnamiti, matijJAnasyAlabdhikAstu ye jJAninaste kevalinaste caikajJAnina eva, ye tvajJAninaste'jJAnadvayavanto'jJAnatrayavanto vA, evaM zrute'pi / 'ohinANaladdhI'tyAdi, avadhijJAnalabdhikAstrijJAnAH kevalamanaHparyAyAsadbhAve caturmAnA vA kevalAbhAvAt, avadhijJAnasvAlabdhikAstu ye jJAninaste dvijJAnA matizrutabhAvAt, trijJAnA vA matizrutamanaHparyAyabhAvAt, eka|3|| jJAnA pA kevalabhAvAt , ye tvajJAninaste vyajJAnA matyajJAnazrutAjJAnabhAvAt , vyajJAnA vA'jJAnatrayasthApi bhAvA ta |'mnnpjjve'tyaadi,mnHpryvjnyaanlbdhikaastrijnyaanaa avadhikevalAbhAvAt , catuAnA vA kevalasyaivAbhAvAt , manaH-IC paryavajJAnasyAlabdhikAstu ye jhAninaste dvijJAnA AdyadvayabhAvAt , trijJAnA vA''dyatrayabhAvAt , ekajJAnA vA kevalakheva bhAvAt , ye tvajJAninaste vyajJAmA AdyAjJAnadvayabhAvAta, vyajJAnA vA'jJAnatrayasyApi bhAvAt, 'kevalamANe tyaadi,|| HANDRA // 35 2 // For Personal & Private Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevalajJAnalabdhikA ekajJAninaste ca kevalajJAnina eva, kevalajJAnasyAlabdhikAstu ye jJAninasteSAmAcaM jJAnadvayaM tatrayaM matizrutAvadhijJAnAni matizrutamanaHparyAyajJAnAni vA kevalajJAnavarjAni catvAri vA jJAnAni bhavanti, ye tvajJAninasteSAmAdyamajJAnadvayaM tatrayaM vA bhavatItyevaM bhajanA'vaseyeti // 'annANaladdhiyANa'mityAdi, ajJAnalabdhikA ajJAninasteSAM 8 |ca trINyajJAnAni bhajanayA, dve ajJAne trINi vA'jJAnAnItyarthaH, ajJAnAlabdhikAstu jJAninasteSAM ca pazca jJAnAni bhajanayA| pUrvopadarzitayA vAcyAni, 'jahA annANe'tyAdi, ajJAnalabdhikAnAM trINyajJAnAni bhajanayoktAni matyajJAnazrutAjJAnalabdhikAnAmapi tAni tathaiva, tathA'jJAnAlabdhikAnAM paJca jJAnAni bhajanayokAni, matyajJAnazrutAjJAnAlabdhikAnAmapi pazca jJAnAni bhajanayaiva vAcyAnIti / 'vibhaMge'tyAdi, vibhaGgajJAnalabdhikAnAM tu trINyajJAnAni niyamAt, tadalabdhikAnAM tu jJAninAM paJca jJAnAni bhajanayA, ajJAninAM ca dve ajJAne niyamAditi ||'dNsnnlddii'tyaadi, 'darzanalabdhikAH' zraddhAnamAtralabdhikA ityarthaH te ca samyazraddhAnavanto jJAninastaditare tvajJAninA, tatra jJAninA pazca jJAnAni bhajanayA, | ajJAninAM tu trINyajJAnAni bhajanayaiveti / 'tassa aladdhiyA natthi'tti tasya darzanasya yeSAmalabdhiste na santyeva, sarvajIvAnAM rucimAtrasyAstitvAditi / 'sammaiMsaNaladdhiyANaM'ti samyagdRSTInAM, 'tassa aladdhiyANa'mityAdi, 'tasyAlabdhikAnAM samyagdarzanasyAlabdhimatAM mithyAdRSTInAM mizradRSTInAM ca trINyajJAnAni bhajanayA, yato mizradRSTInAmapyajJAnameva, tAttvikasadbodhahetutvAbhAvAnmizrasyeti / 'micchAdasaNaladdhiyANaM'ti mithyAdRSTInAM, 'tassa aladdhiyANa'mityAdi, 'tasyAlabdhikAnA' mithyAdarzanasyAlabdhimatAM samyagdRSTInAM mizradRSTInAM ca krameNa paJca jJAnAni trINyajJAnAni dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ tvaM jJAninasteSAM trINyajJAna bhajanayA, sAmAvikA prANyajJAnAni majJAnina eva, teSAM tvajJAna SAGAR vyAkhyAca bhajanayeti ||'crittlddii'tyaadi caritralabdhikA jJAnina eva, teSAM ca paJca jJAnAni bhajanayA, yataH kevalyapi zatake prjnyptiHcaaritrii| cAritrAlabdhikAstu ye jJAninasteSAM manaHparyavavarjAni catvAri jJAnAni bhajanayA bhavanti, katham ?, asaMya- uddezaH2 abhayadevI-8 tatve AdyaM jJAnadvayaM tatrayaM vA, siddhatve ca kevalajJAnaM, siddhAnAmapi caritralabdhizunyatvAd , yataste nocAritriNo jJAnAjJAnA yA vRttiH noacAritriNa iti, ye tvajJAninasteSAM trINya jJAnAni bhjnyaa| 'sAmAie'tyAdi, sAmAyikacaritralabdhikA jJAnina ni gatyAdau | eva, teSAM ca kevalajJAnavarjAni catvAri jJAnAni bhajanayA, sAmAyikacaritrAlabdhikAstu ye jJAninasteSAM paJca jJAnAni sU 320 // 35 // bhajanayA, chedopasthApanIyAdibhAvena siddhabhAvena vA, ye tvajJAninasteSAM trINyajJAnAni bhajanayA / evaM chedopasthApanI-|| yAdiSvapi vAcyam , etadevAha-'eva'mityAdi, tatra chedopasthApanIyAdicaritratrayalabdhayo jJAnina eva, teSAM cAdyAni, catvAri jJAnAni bhajanayA, tadalabdhayo yathAkhyAtacAritralabdhayazca ye jJAninasteSAM paJca jJAnAni bhajanayA, ye tvajJAni| nasteSAmajJAnatrayaM bhajanayaiva, yathAkhyAtacAritralabdhikAnAM tu vizeSo'sti atastaddarzanAyAha-'navaraM ahakkhAye'tyAdi, sAmAyikAdicAritracatuSTayalabdhimatAM chadmasthatvena catvAryeva jJAnAni bhajanayA, yathAkhyAtacAritralabdhimatAM chadmasthetarabhAvena paJcApi bhajanayA bhavantIti teSAM tathaiva tAnyuktAnIti ||'crittaacritte'tyaadau, tassa aladdhiyatti cari-13 trAcaritrasyAlabdhikAH zrAvakAdanye, te ca ye jJAninaste (SAM) paJca jJAnAni bhajanayA, ye tvajJAninasteSAM trINyajJAnAni // 353 // bhajanayaiva // 'dANaladdhI'tyAdi, dAnAntarAyakSayakSayopazamAdAne dAtavye labdhiryeSAM te dAnalabdhayaH, te ca jJAnino'jJAninazca, tatra ye jJAninasteSAM paJca jJAnAni bhajanayA, kevalajJAninAmapi dAnalabdhiyuktatvAt , ye tvajJAninasteSAM trINyajJA SHRSSHRSHASE AGAR For Personal & Private Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ | nAni bhajanayaiva, dAnasyAlabdhikAstu siddhAste ca dAnAntarAyakSaye'pi dAtavyAbhAvAt sampradAnAsattvAddAnaprayojanAbhAvAcca dAnAlabdhaya uktAste ca niyamAtkevalajJAnina iti // lAbhabhogopabhogavIryalabdhIH setarA atidizannAha - 'eva'mityAdi, iha cAlabdhayaH siddhAnAmevoktanyAyAdavaseyAH, nanu dAnAdyantarAyakSayAtkevalinAM dAnAdayaH sarvaprakAreNa kasmAnna bhavanti ? iti ucyate, prayojanAbhAvAt, kRtakRtyA hi te bhagavanta iti // ' bAlavI riyaladdhiyANa'mityAdi, bAlavIryalabdhayaH - asaMyatAH teSAM ca jJAninAM trINi jJAnAni ajJAninAM ca trINyajJAnAni bhajanayA bhavanti, tadalabdhikAstu saMyatAH saMyatAsaMyatAzca te ca jJAnina eva eteSAM ca paJca jJAnAni bhajanayA | 'paMDiyavIriye 'tyAdau, 'tassa | aladviyANaM 'ti asaMyatAnAM saMyatAsaMyatAnAM siddhAnAM cetyarthaH, tatrAsaMyatAnAmAdyaM jJAnatrayamajJAnatrayaM ca bhajanayA, saMyatAsaMyatAnAM tu jJAnatrayaM bhajanayaiva bhavati, siddhAnAM tu kevalajJAnameva, manaHparyAyajJAnaM paNDitavIryalabdhimatAmeva bhavati nAnyeSAmata uktaM 'maNapajjave' tyAdi, siddhAnAM ca paNDitavIryAlabdhikatvaM paNDitavIryavAcye pratyupekSaNAdyanuSThAne pravRttyabhAvAt, 'bAlapaMDie' ityAdau, tassa aladviyANaM'ti azrAvakANAmityarthaH // 'iMdiyaladdhiyANa' mityAdi, indri | yalabdhikA ye jJAninasteSAM catvAri jJAnAni bhajanayA, kevalaM tu nAsti teSAM kevalinAmindriyopayogAbhAvAt, ye | tvajJAninasteSAmajJAnatrayaM bhajanayaiveti, indriyAlabdhikAH punaH kevalina evetyekameva teSAM jJAnamiti / 'soiMdiya' ityAdi, zrotrendriyalabdhaya indriyalabdhikA iva vAcyAH, te ca ye jJAninaste'kevalitvAdAdyajJAnacatuSTayavanto bhajanayA bhavanti, ajJAninastu bhajanayA tryajJAnAH, zrotrendriyAlabdhikAstu ye jJAninaste AdyadvijJAninaH, te'paryAptakAH sAsA For Personal & Private Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ CSC vyAkhyA- danasamyagdarzanino vikalendriyAH, ekajJAnino vA kevalajJAninaH, te hi zrotrendriyAlabdhikA indriyopayogAbhAvAt , ye 8 zatake prajJaptiH tvajJAninaste punarAdyAjJAnadvayavanta iti / 'cakkhidie'ityAdi, ayamarthaH-yathA zrotrendriyalabdhimatAM catvAri jJAnAni uddezaH2 abhayadevI bhajanayA trINi cAjJAnAni bhajanayaiva tadalabdhikAnAM ca dve jJAne dve cAjJAne ekaM ca jJAnamuktamevaM cakSurindriyalabdhi- jJAnAjJAnA yAvRttiH1 kAnAM ghrANendriyalabdhikAnAM ca tadalabdhikAnAM ca vAcyaM, tatra cakSurindriyalabdhikA ghANendriyalabdhikAzca ye paJcendri ni gatyAdau yAsteSAM kevalavarjAni catvAri jJAnAni trINi cAjJAnAni bhajanayaiva, ye tu viklendriyaashckssurindriyghraannendriylbdhi||354|| sU 320 kAsteSAM sAsAdanasamyagdarzanabhAve AdyaM jJAnadvayaM tadabhAve tvAdyamevAjJAnadvayaM, cakSurindriyaghrANendriyAlabdhikAstu yathAyogaM tridvye kendriyAH kevalinazca, tatra dvIndriyAdInAM sAsAdanabhAve AdyajJAnadvayasambhavaH, tadabhAve tvAdyAjJAnadvayasambhavaH, kevalinAM tveka kevalajJAnamiti / 'jibhidiya'ityAdau, 'tassa aladdhiya'tti jihvAlabdhivarjitAH, te ca keva| lina ekendriyAzcetyata Aha-'nANIvI'tyAdi, ye jJAninaste niyamAtkevala jJAninaH ye'jJAninaste niyamAd vyajJAninaH ekendriyANAM sAsAdanabhAvato'pi samyagdarzanasyAbhAvAd vibhaGgAbhAvAcceti / 'phAsiMdiya'ityAdi, sparzanendriyalabdhikAH kevalavarjajJAnacatuSkavanto bhajanayA tathaivAjJAnatrayavanto vA, sparzanendriyAlabdhikAstu kevalina eva, indriyalabdhyAlabdhimanto'pyevaMvidhA evetyata uktaM 'jahA iMdie'ityAdi // upayogadvAresAgArovauttA NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI annANI?, paMca nANAI tinni annANAiMbhayaNAe // AbhiNi-||8| // 354 // hai bohiyanANasAkArovauttA NaM bhaMte ! cattAri NANAI bhayaNAe / evaM suyanANasAgArovauttAvi / ohinA KAREA Una For Personal & Private Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ NasAgArovauttA jahA ohinANaladdhiyA, maNapajjavanANasAgArovauttA jahA maNapajjavanANaladdhiyA, kevalanANasAgArovauttA jahA kevalanANaladdhiyA, maiannANasAgArovauttANaM tinni annANAI bhayaNAe, evaM suyaannANasAgArovauttAvi, vibhaMganANasAgArovauttANaM tinni annANAI niyamA // aNAgArovauttA NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI annANI ?, paMca nANAI tinni annANAI bhynnaae| evaM cakkhudaMsaNaacakkhudaMsaNaaNAgArovauttAvi, navaraM cattAri NANAI tinni annANAI bhayaNAe, ohidaMsaNaaNAgArovauttANaM pucchA, moyamA! nANIvi annANIvi, je nANI te atthegatiyA tinnANI atthegatiyA caunANI, je tinnANI te AbhiNibohiya0 suyanANI ohinANI, je cauNANI te AbhiNibohiyanANI jAva maNapajjavanANI, je | annANI te niyamA tianANI,taMjahA-mahaannANI suyaannANI vibhaMganANI,kevaladaMsaNaaNAgArovauttA jahA kevalanANaladdhiyA // sajogI NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI jahA sakAiyA, evaM maNajogI baijogI kAya jogIvi, ajogI jahA siddhA // salessA gaM bhaMte ! jahA sakAiyA, kaNhalessA maM bhaMte ! jahA saha* diyA, evaM jAva pamhalesA, sukalessA jahA salessA, alessA jahA siddhA // sakasAI gaM bhaMte ! jahAM saiMdicA evaM jAca lohakasAI, akasAI maMte ! paMca mANAI bhayaNAe // savedagA NaM bhaMte ! jahA saIdiyA; evaM itvivedamAvi, evaM purisavevagA evaM maghusakave, avedgA jahA akasAI / AhAragA NaM bhate / For Personal & Private Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- jIvA jahA sakasAI navaraM kevalanANaMpi, aNAhAragA gaM bhaMte ! jIvA kiM nANI annANI ?, maNapa-|| || zatake prajJaptiH javanANavajAI nANAI annANANi ya tinni bhayaNAe // (sUtraM 321) // uddezaH2 abhayadevI | 'sAgArovautte'tyAdi, AkAro-vizeSastena saha yo bodhaH sa sAkAraH, vizeSagrAhako bodha ityarthaH, tasminnupayuktAHyA vRttiH1 upayogA diSu tatsaMvedakA ye te sAkAropayuktAH, te ca jJAnino'jJAninazca, tatra jJAninAM paJca jJAnAni bhajanayA-syAd dve syAtrINi syA jJAnAjJAne // 355 // 4 catvAri syAdekaM, yacca syAdekaM yacca syAve ityAdhucyate tallabdhimAtramaGgIkRtya, upayogApekSayA tvekadA ekameva jJAnamajJAnaM sU 321 | veti,ajJAninAMtu trINya jJAnAni bhjnyaiveti||ath sAkAropayogabhedApekSamAha-'AbhiNI'tyAdi, ohinANasAgAre| tyAdi, avadhijJAnasAkAropayuktA yathA'vadhijJAnalabdhikAH prAguktAH syAt trijJAnino matizrutAvadhiyogAt syAccaturtAnino matizrutAvadhimanaHparyavayogAttathA vAcyAH / 'maNapajave'tyAdi, manaHparyavajJAnasAkAropayuktA yathA manaHparya|vajJAnalabdhikAH prAguktAH syAtrijJAnino matizrutamanaHparyavayogAta syAccatarjAninaH kevalavarjajJAnayogAttathA vAcyA | iti ||'annaagaarovuttaa 'mityAdi, avidyamAna AkAro yatra tadanAkAra-darzanaM tatropayuktAH-tatsaMvedanakA ye te | tathA, te ca jJAnino'jJAninazca, tatra jJAninAM labdhyapekSayA paJca jJAnAni bhajanayA, ajJAninAM tu trINyajJAnAni bhajanayaiva / evaM'mityAdi, yathA'nAkAropayuktA jJAnino'jJAninazcoktAH evaM cakSurdarzanAdyupayuktA api, 'navaraMti vizeSaH // 355 // |punarayaM-cakSurdarzanetaropayuktAH kevalino na bhavantIti teSAM catvAri jJAnAni bhajanayeti // yogadvAre-'sajogINa'mityAdi,'jahA sakAiya'tti prAgukta kAyadvAre yathA sakAyikA bhajanayA paJcajJAnAkhyajJAnAzcoktAstathA sayogA api vAcyAH For Personal & Private Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ // evaM manoyogyAdayo'pi, kevalino'pi manoyogAdInAM bhAvAt , tathA mithyAdRzAM manoyogAdimatAmajJAnatrayabhAvAcca, | 'ajogI jahA siddha'tti ayoginaH kevalalakSaNekajJAnina ityarthaH // lezyAdvAre-'jahA sakAiya'tti salezyAH sakA-10 |yikavadbhajanayA paJcajJAnArUyajJAnAzca vAcyAH, kevalino'pi zuklalezyAsambhavena salezyatvAt , 'kaNhalese'tyAdi, 'jahA saiMdiya'tti kRSNalezyAzcaturjJAninatyajJAninazca bhajanayetyarthaH, 'sukkalesA jahA salesa'tti paJcajJAnino bhajanayA divyajJAninazcetyarthaH / 'alessA jahA siddha'tti ekajJAnina ityarthaH // kaSAyadvAre-'sakasAI jahA saiMdiya'tti bhaja-15 nayA kevalavarjacaturjAninasyajJAninazcetyarthaH, "akasAINa'mityAdi, akaSAyiNAM paJca jJAnAni bhajanayA, katham ?, | ucyate, chadmastho vItarAgaH kevalI cAkaSAyaH, tatra ca chadmasthavItarAgasyAyaM jJAnacatuSkaM bhajanayA bhavati, kevalinastu | | paJcamamiti // vedadvAre-'jahA saiMdiya'tti savedakAH sendriyavadbhajanayA kevalavarjacaturjAninasyajJAninazca vAcyAH, | 'avedagA jahA akasAi'tti avedakA akaSAyivadbhajanayA paJcajJAnA vAcyAH, yato'nivRttibAdarAdayo'vedakA bhavanti, | teSu ca chadmasthAnAM catvAri jJAnAni bhajanayA kevalinAM tu paJcamamiti // AhArakadvAre-'AhArage'tyAdi, sakaSAyA | bhajanayA caturjJAnAtyajJAnAzcoktAH AhArakA apyevameva, navaramAhArakANAM kevalamapyasti, kevalina AhArakatvAdapIti, | 'aNAhAragA NamityAdi, manaHparyavajJAnamAhArakANAmeva, AdyaM punarjJAnatrayamajJAnatrayaM ca vigrahe bhavati, kevalaM ca | kevalisamudghAtazailezIsiddhAvasthAsvanAhArakANAmapi syAdata ukta 'maNapajave'tyAdi // atha jJAnagocaradvAre___ AbhiNibohiyanANassa NaM bhaMte ! kevatie visae pannatte ?, goyamA ! se samAsao caubihe pannatte, taMja hArakA adhyayanA tu paJcamamiti // A, yato'nivRttiyAdarAma For Personal & Private Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI- 4 yA vRttiH 1 4 // 356 // hA-dao khettao kAlao bhAvao, davao NaM AbhiNibohiyanANI AeseNaM saGghadavAI jANai pAsaha, | khettao AbhiNibohiyaNANI AeseNaM savakhettaM jANai pAsaha, evaM kAlaovi, evaM bhAvaovi / suya nANassa NaM bhaMte! kevatie visae paNNatte 1, goyamA ! se samAsao caubihe paNNatte, taMjahA - davao 4, davao NaM suyanANI uvaute saGghadavAI jANati pAsati, evaM khettaovi kAlaovi, bhAvao NaM suyanANI uvante sababhAve jANati pAsati / ohinANassa NaM bhaMte! kevatie visae pannatte ?, goyamA ! se samAsao caDavihe paNNatte, taMjahA- davao 4, davao NaM ohinANI rUvidavAI jANai pAsai jahA naMdIe jAva bhAvao maNapajjava nANassa NaM bhaMte ! kebatie visara paNNatte ?, goyamA ! se samAsao cauvihe paNNante, taMjahA - davao 4, davao NaM ujjumatI anaMte anaMtapadesie jahA naMdIe jAva bhAvao / kevalanANassa NaM bhaMte ! kevatie visae paNNatte ?, goyamA ! se samAsao cauvihe pannatte, taMjahA- davao khettao kAlao bhAvao, davao pAM | kevalanANI saGghadavAI jANai pAsaha evaM jAva bhAvao // maiannANassa NaM bhaMte ! kevatie visae panate 1, goyamA / se samAsao caDhavihe pannase, taMjahA - davao khettao kAlao bhAvao, davao naM maiannANIM mahaannANaparigayAI davAI jANai, evaM jAva bhAvao maiannANI maiannANaparigae bhAve jANai pAsaha / suyaannANassa NaM bhaMte / kevatie visae paNNante?, goyamA ! se samAsao cauvihe paNNatte, taMjahA - dabao 4, | dakhao NaM suyaannANI suyaannANaparimaghAI davAI Aghaveti pannaveti parUveha, evaM khettao kAlao, bhAvao | For Personal & Private Use Only 8 zatake uddezaH 2 matyAdInAM viSayaH pa ryAyAca sU 326 // 356 //
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMOMOMOMOMOMOM muyaannANI suyaannANaparigae bhAce Aghaveti taM ceva / vibhaMgaNANassa bhaMte ! kevatie visae paNate, goyamA ! se samAsaocauvihe paNNate, taMjahA-davao4, davaoNaM vibhaMganANI vibhaMmamANaparigayAI davAI jANai pAsai, evaM jAva bhAvao NaM vibhaMganANI vibhaMganANaparigae bhAve jANaha pAsaha // (sUtra322) NANI NaM bhaMte ! NANIti kAlao kevaciraM hoi?, goyamA! nANI duvihe pannatte, taMjahA-sAie vAapajjavasie sAie vA sapajjavasie, tattha NaM je se sAie sapajjavasie se jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM chAvahiM sAgarovamAI saatiregaaii| AbhiNibohiyaNANI NaM bhaMte ! AbhiNiyohiya evaMnANI AbhiNiyohiyanANI jAva kevalanANI / annANI maiannANI suyaannANI vibhaMganANI, eesiM dasahavi saMciTThaNA jahA kaaytthiiie|| aMtaraM sarca jahA jIvAbhigame // appAbahugANi tini jahA bahuvattavayAe // kevatiyA NaM bhaMte ! AbhiNiyohiyaNANapajjavA paNNattA ?, goyamA ! aNaMtA AbhiNibohiyaNANapajavA paNNattA / kevatiyA Na bhaMte ! suyanANapajavA paNNattA ?, evaM ceva evaM jAva kevalanANassa / evaM maiannANassa suyaannANassa, kevatiyA NaM bhaMte ! vibhaMganANapajjavA paNNattA?, goyamA ! aNaMtA vibhaMganANapanjavA paNNattA, eesi NaM bhaMte ! AbhiNiyohiyanANapajjavANaM suyanANa. ohinANa. maNapajavanANa kevalanANapajjavANa ya kayare 2 jAva visesAhiyA vA ?, goyamA! savatthovA maNapajjavanANapajavA ohinANapajavA aNaMtamuNA suyanANapajavA aNaMtaguNA AbhiNibohiyanANapajavA aNaMtaguNA kevalanANapajjavA aNaMtaguNA // eesiNaM bhaMte ! maiannA For Personal & Private Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 1 // 357 // NapajavANaM suyaannANa0 vibhaMganANapajjavANa ya kayare 2 jAva visesAhiyA vA ?, goyamA ! savatthovA vibhaMga| nANapajjavA suyaannANapajjavA anaMtaguNA maiannANapajjavA anaMtaguNA // eesi NaM bhaMte ! AbhiNivohiyaNANapajjavANaM jAva kevalanANapa0 maiannANapa0 suyaannANapa0 vibhaMganANapa0 kayare 2 jAva visesAhiyA vA ?, goyamA ! saGghatthovA maNapajjavanANapajjavA vibhaMganANapajjavA anaMtaguNA ohiNANapajjavA aNaMtaguNA suyaannANapajjavA aNaMtaguNA suyanANapajjavA visesAhiyA maiannANapajjavA anaMtaguNA AbhiNibohiyanANapajavA visesAhiyA kevalaNANapajjavA anaMtaguNA / sevaM bhaMte! sevaM bhaMte ! tti // ( sUtraM 323 ) // aTThamassa sayassa bitio uddeso // 8-2 // 'has'tti kiM parimANa: 'visae'tti gocaro grAhyo'rtha itiyAvat taM ca bhedaparimANatastAvadAha - 'se' ityAdi, 'saH' Abhini bodhika jJAnaviSayastadvA''bhinibodhika jJAnaM 'samAsataH saGkSepeNa prabhedAnAM bhedeSvantarbhAvenetyarthaH caturvidhazcaturvidhaM vA dravyato-dravyANi dharmAstikAyAdInyAzritya kSetrato- dravyAdhAramAkAzamAtraM vA kSetramAzritya kAlataH - addhAM | dravyaparyAyAvasthitiM vA samAzritya bhAvataH - audayikAdibhAvAn dravyANAM vA paryAyAn samAzritya 'davao NaM' ti dravyamAzrityAbhini bodhikajJAnaviSayadravyaM vA''zritya yadAbhinibodhikajJAnaM tatra 'AeseNaM'ti AdezaH - prakAra : sAmAnyavizeSarUpastatra cAdezena - oghato dravyamAtratayA na tu tadgatasarvavizeSApekSayeti bhAvaH, athavA 'Adezena' zrutaparikamitatayA 'sarvadravyANi' dharmAstikAyAdIni 'jAnAti' avAyadhAraNApekSayA'vabudhyate, jJAnasyAvAyadhAraNArUpatvAt, For Personal & Private Use Only 8 zatake uddezaH 2 matyAdInAM viSayaH pa ryAyAzca sU 323 // 357 //
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHARRASSALERS | 'pAsai'tti pazyati avagrahahApekSayA'vabudhyate, avagrahehayordarzanatvAt, Aha ca bhASyakAraH-"nANamavAyadhiIo daMsaNa.dA 5 miDaM jaho gghehaao| taha tattaI samma roijai jeNa taMNANaM // 1 // " tathA-"ja sAmannaggahaNaM dasaNameyaM visesiyaM nANaM" [apAyadhAraNe jJAnamavagrahehe darzanaM yatheSTaM tathA tattvaruciH samyaktvaM yena rocyate tajjJAnam // 1 // yatsAmAnyagrahaNaM darzana|metad vizeSitaM jJAnam / ] avagrahehe ca sAmAnyArthagrahaNarUpe avAyadhAraNe ca vizeSagrahaNasvabhAve iti, nanvaSTAviMzatibhedamAnamAbhinibodhikajJAnamucyate, yadAha-"AbhiNibohiyanANe aThThAvIsaM havaMti payaDIo"tti [Abhinibodhika jJAne prakRtayo'STAviMzatirbhavanti] iha ca vyAkhyAne zrotrAdibhedena SaDbhedatayA'vAyadhAraNayo'dazavidhaM matijJAna prAptaM, tathA zrotrAdibhedenaiva SaDbhedatayA'rthAvagrahaIhayorvyaJjanAvagrahasya ca caturvidhatayA SoDazavidhaM cakSurAdidarzana miti prAptamiti | kathaM na virodhaH?, satyametat , kintvavivakSayitvA matijJAnacakSurAdidarzanayorbhedaM matijJAnamaSTAviMzatidhocyate iti pUjyA / vyAcakSata iti, 'khettaotti kSetramAzrityAbhinibodhika jJAnaviSayakSetraM vA''zritya yadAbhinibodhika jJAnaM tatra 'AdeseNaM ti oghataH zrutaparikarmitatayA vA'savaM khetati lokAlokarUpam , evaM kAlato bhAvatazceti, Aha ca bhASyakAra:"Aesotti pagAro oghAdeseNa sabadabAI / dhammasthikAiyAI jANai na u sababhAveNaM // 1 // khettaM logAlogaM kAlaM sabaddhamahava tivihaMpi / paMcodaiyAIe bhAve janneyamevaiyaM // 2 // Aesotti va suttaM suovaladdhesu tassa mainANaM / pasarai tabbhAvaNayA viNAvi suttANusAreNaM // 3 // " iti [Adeza iti prakAraH sAmAnyAdezena sarvadravyANi dharmAsti| kAyAdIni jAnAti na tu srvbhaavaiH||1|| lokAlokaM kSetraM sarvAddhAM kAlamathavA trividhamapi / bhAvAnaudayikAdIn paJca For Personal & Private Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 1 // 358 // detAvajjJeyam // 2 // yadvA Adeza iti zrutaM zrutopalabdheSu tasya matijJAnaM prasarati tadbhAvanayA sUtrAnusAreNa vinA'pi // 3 // ] idaM ca sUtraM nandyAmihaiva vAcanAntare 'na pAsai 'tti pAThAntareNAdhItam, evaM ca nandiTIkAkRtA vyAkhyAtam - " AdezaH - prakAraH, sa ca sAmAnyato vizeSatazca tatra dravyajAtisAmAnyAdezena sarvadravyANi dharmAstikAyAdIni jAnAti, vizeSato'pi yathA dharmAstikAyo dharmAstikAyasya deza ityAdi, na pazyati sarvAn dharmAstikAyAdIna, zabdAdIMstu yogyadezAvasthitAn pazyatyapIti," "uvaupte' tti" bhAvazrutopayukto nAnupayuktaH, sa hi nAbhidhAnAdabhidheyapratipattisamartho bhavatIti vizeSaNamupAttaM, 'sarvadravyANi' dharmAstikAyAdIni 'jAnAti' vizeSato'vagacchati, zrutajJAnasya | tatsvarUpatvAt, pazyati ca zrutAnuvarttinA mAnasena acakSurdarzanena sarvadravyANi cAbhilApyAnyeva jAnAti, pazyati vAbhinadazapUrvarAdiH zrutakevalI, tadAratastu bhajanA, sA punarmativizeSato jJAtavyeti, vRddhaiH punaH pazyatItyatredamukaM| nanu pazyatIti kathaM ?, kathaM ca na, sakalagocara darzanAyogAt 1, atrocyate, prajJApanAyAM zrutAnapazya sAyAH pratipAdi| tatvAdanuttara vimAnAdInAM cAlekhyakaraNAt sarvathA cAdRSTasyAlekhyakaraNAnupapatteH, evaM kSetrAdiSvapi bhAvanIyamiti, anbe tu 'na pAsai'tti paThantIti, nanu 'bhAvao NaM suyanANI uvautte sababhAve jANai' iti yaduktamiha tat "sue carite na pajjavA save" tti [ zrute cAritre na sarve paryAyAH ( abhilApyApekSayA) / ] anena ca saha kathaM na virudhyase ?, ucyate, iha sUtre sarvagrahaNena paJcaudayikAdayo bhAvA gRhyante, tAMzca sarvAn jAtito jAnAti, athavA yadyapyabhilApyAnA bhAvAnAmanantabhAga eva zrutanibaddhastathApi prasaGgAnuprasaGgataH sarve'pyabhilApyAH zrutaviSayA ucyante asatadapekSayA sarva bhAvAn For Personal & Private Use Only 8 zatake uddezaH 2 matyAdInAM viSayaH pa yAyAzca sU 323 // 358 //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnAtItyuktam , anabhilApyabhAvApekSayA tu "sue carite na pajabA so" ityuktamiti na virodhH|'dbonnmityaadi, avadhijJAnI rUpidravyANi pudgaladravyANItyarthaH, tAni ca jaghanyenAnantAni taijasabhASAdravyANAmapAntarAlavattIni, yata uktaM-"teyAbhAsAdavANa aMtarA ettha labhati paTTavao" tti, [atra prasthApakastejobhASAvargaNayorantarAladravyANi jAnAti] | utkRSTatastu sarvabAdarasUkSmabhedabhinnAni jAnAti vizeSAkAreNa, jJAnatvAttasya, pazyati sAmAnyAkAraNAvadhijJAni-1 no'vadhidarzanasyAvazyambhAvAt, nanvAdau darzanaM tato jJAnamiti kramastakimarthamenaM parityajya prathamaM jAnAtItyuktam , atrocyate, ihAvadhijJAnAdhikArAt prAdhAnyakhyApanArthamAdau jAnAtItyuktam , avadhidarzanasya tvavadhivibhaGgasAdhAraNatve-18 nApradhAnatvAt pazcAtpazyatIti, athavA sarvA eva labdhayaH sAkAropayogopayuktasyotpadyante labdhizcAvadhijJAnamiti sAkAropayogopayuktasyAvadhijJAnalabdhirjAyate ityetasyArthasya jJApanArtha sAkAropayogAbhidhAyakaM jAnAtIti prathamamuktaM tataH krameNopayogapravRtteH pazyatIti, 'jahA naMdIe'tti, evaM ca tatredaM sUtraM-'khettao NaM ohiNANI jahanneNaM aMgulassa asaM-18 khejaibhAgaM jANai pAsaI' ityAdi, vyAkhyA punarevaM-kSetrato'vadhijJAnI jaghanyenAGgalasyAsaGkhyeyabhAgamutkRSTato'saGkhyeyAnyaloke zaktimapekSya lokapramANAni khaNDAni jAnAti pazyati, kAlato'vadhijJAnI jaghanyenAvalikAyA asaGkhyeyaM bhAgamutkRSTato'saGkhyeyA utsarpiNyavasarpiNIratItA anAgatAzca jAnAti pazyati, tadbhatarUpivyAvagamAt, atha kiyaDUraM yAvadiha nandIsUtraM vAcyam ? ityAha-'jAva bhAvao'tti bhAvAdhikAra yAvadityarthaH, sa caivaM-bhAvato'vadhijJAnI jagha-|| nyenAnantAn bhAvAnAdhAradravyAnantatvAjAnAti pazyati, na tu pratidravyamiti, utkRSTato'pyanantAn bhAvAn jAnAti | For Personal & Private Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ * vyAkhyAprajJaptiH samayadevIpAvRtiH // 359 // **** 8 zatake uddezaH2 matyAdInAM viSayaHpa oyAzca sU 323 ** pazyati ca, te'pi cotkRSTapadinaH sarvaparyAyANAmanantabhAga iti, 'ujjumaItti mananaM matiH saMvedanamityarthaH RjvI-sAmAnyagrAhiNI matiH RjumatiH-ghaTo'nena cintita ityadhyavasAyanibandhanA manodravyaparicchittirityarthaH, athavA RjvI matiryasyAsAvRjumatistadvAneva gRhyate, "aNaMte'tti 'anantAna' aparimitAn 'aNaMtapaesie'tti anantaparamANvAtmakAn | 'jahA naMdIe'tti, tatra cedaM sUtramevaM-'khaMdhe jANai pAsaitti tatra 'skandhAn' viziSTaikapariNAmapariNatAn sajJibhiH paryAptakaH prANibhirarddhatRtIyadvIpasamudrAntarvatibhirmanaratvena pariNAmitAnityarthaH, 'jANaitti manaHparyAyajJAnAvaraNakSayo|pazamasya paTutvAtsAkSAtkAreNa vizeSabhUyiSThaparicchedAt jAnAtItyucyate, tadAlocitaM punarartha ghaTAdilakSaNaM manaHparyAya jJAnaM svarUpAdhyakSato na jAnAti kintu tatpariNAmAnyathA'nupapattyA'taH pazyatItyucyate, uktaJca bhASyakAreNa-"jANai | bajjhe'NumANAo"tti, [bAhyAnanumAnAjAnAti] itthaM caitadaGgIkartavyaM, yato mUrtadravyAlambanamevedaM, mantArazcAmUrttamapi dharmAstikAyAdikaM manyeran , na ca tadanena sAkSAt kartuM zakyate, tathA caturvidhaM ca cakSurdarzanAdi darzanamuktamato bhinnAlambanamevedamavaseyaM, tatra ca darzanasambhavAtpazyatItyapi na duSTam , ekapramAtrapekSayA tadanantarabhAvitvAJcopanyastamityalama|tivistareNa, 'te ceva u viulamaI abbhahiyatarAe vitimiratarAe visuddhatarAe jANai pAsaI tAneva skandhAna vipulA|vizeSagrAhiNI mati vipulamatiH-ghaTo'nena cintitaH sa ca sauvarNaH pATaliputrako'dyatano mahAnityAdyadhyavasAyahetubhUtA |manodravyavijJaptiH, athavA vipulA matiryasyAsau vipulamatistadvAneva, 'abhyadhikatarakAn' RjumatidRSTaskandhApekSayA bahutarAn dravyArthatayA varNAdibhizca vitimiratarA iva-atizayena vigatAndhakArA iva ye te vitimiratarAsta eva vitimira * * * // 359 // * *RSS Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only KIw.jainelibrary.org
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ tarakA atastAn, ata eva 'vizuddhatarakAn ' vispaSTatarakAn jAnAti pazyati ca, tathA 'khettao NaM ujjumaI ahe jAva imIse rayaNappabhAe puDhavIe uvarimaheTTile khuDDAgapayare uhuM jAva joisassa uvarimatale tiriyaM jAva aMtomaNussakhette aDDAijjesu dIvasa muddesu pannarasasu kammabhUmIsu chappannAe aMtaradIvagesu sannINaM paMciMdiyANaM pajjattagANaM maNogae bhAve jANai pAsaI' tatra kSetrata RjumatiradhaH - adhastAd yAvadamudhyA ratnaprabhASAH pRthivyA uparimAdhastyAn kSullakapratarAn | tAvat kiM ? - manogatAn bhAvAn jAnAti pazyatIti yogaH, tatra rucakAbhidhAnAttiyagRlokamadhyAdadho yAvannava yojanazatAni tAvadamuSyA ratnaprabhAyA uparimAH kSullakapratarAH, kSullakatvaM ca teSAmadholokapratarApekSayA, tebhyo'pi ye'dhastAdadholokagrAmAn yAvatte'dhastanAH kSullakapratarA Urddha yAvajyotiSazca - jyotizcakrasyoparitalaM 'tiriyaM jAva aMtomaNussa| khete'tti tiryaG yAvadantarmanuSyakSetraM manuSya kSetrasyAntaM yAvadityarthaH, tadeva vibhAgata Aha- ' aDDAijesu' ityAdi, tathA 'taM caiva viulamaI aDDAijjehiM aMgulehiM amahiyatarAgaM viulatarAgaM visuddhatarAgaM vitimiratarAgaM jANai pAsaiti tatra | 'taM ceva' tti iha kSetrAdhikArasya prAdhAnyAttadeva manolabdhisamanvitajIvAdhAraM kSetramabhigRhyate, tatrAbhyadhikatara kamAyAmaviSkambhAvAzritya vipulatarakaM bAhalyamAzritya 'vizuddhatarakaM' nirmalatarakaM vitimiratarakaM tu timirakalpatadAvaraNasya | viziSTatarakSayopazamasadbhAvAditi, tathA - 'kAlao NaM ujjumaI jahanneNaM paliovamassa asaMkhejjaibhAgaM ukkosaNavi palio - vamassa asaMkhejjaibhAgaM jANai pAsai aIyaM aNAgayaM ca taM caiva vipulamaI visuddhatarAgaM vitimiratarAgaM jANai pAsa ' kiyannandI sUtramihAdhyeyam ? ityAha- 'jAva bhAvao' tti bhAvasUtraM yAvadityarthaH, tacaivaM- 'bhAvao NaM ujjumaI aNaMte bhAve For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA" prajJaptiH abhayadevIyAvRttiH 1 // 360 // Jain Education | jANai pAsai sababhAvANaM anaMtaM bhAgaM jANai pAsai, taM caiva vipulamaI visuddhatarAgaM vitimiratarAgaM jANai pAsaiti / | 'kevalaNANasse' tyAdi, 'evaM jAva bhAvao'tti 'evam' uktanyAyena yAvadbhAvata ityAdi tAvatkevalaviSayAbhidhAyi | nandIsUtramihAdhyeyamityarthaH, taccaivaM - 'khettao NaM kevalanANI sabakhettaM jANai pAsai' iha ca dharmAstikAyAdisarvadravyapra| haNenAkAzadravyasya grahaNe'pi yatpunarupAdAnaM tattasya kSetratvena rUDhatvAditi, 'kAlao NaM kevalaNANI sabaM kAlaM jANai pAsai, bhAvao NaM kevalI sababhAve jANai pAsaI' | 'maiannANasse' tyAdi, 'mahaannANaparigayAI'ti matyajJAnena - | mithyAdarzanasaMvalitenAvagrahAdinautpattikyAdinA ca parigatAni - viSayIkRtAni yAni tAni tathA, jAnAtmapAyAdinA pazyatyavagrahAdinA, yAvatkaraNAdidaM dRzyaM - 'khettao NaM maiannANI maiannANaparigayaM khettaM jANai pAsai, kAlao NaM maiannANI maiannANaparigayaM kAlaM jANai pAsa 'ti / 'suyaannANe' tyAdi, 'suyaannANa parigayA hUM'ti zrutAjJAnena - mithyAdRSTiparigRhItena samyak zrutena laukikazrutena kuprAvacanikazrutena vA yAni parigatAni - viSayIkRtAni tAni tathA. ' Aghave 'tti AgrAhayati arthApayati vA AkhyApayati vA pratyAyayatItyarthaH 'prajJApayati' bhedataH kathayati 'prarUpayati'. upapattitaH kathayatIti, vAcanAntare punaridamadhikamavalokyate - 'daMseti nidaMseti uvadaMseti'tti tatra ca darzayati upamAmAtratastacca yathA gaustathA gavaya ityAdi, nidarzayati hetudRSTAntopanyAsena upadarzayati upanayanigamanAbhyAM matAntaradarza| nena veti / 'dakhao NaM vibhaMganANI' tyAdau 'jANa 'tti vibhaGgajJAnena 'pAsa' tti avadhidarzaneneti // atha kAladvAre'sAie' ityAdi, ihAdyaH kevalI dvitIyastu matyAdimAn, tatrAdyasya sAdyaparthyavasiteti zabdata eva kAlaH pratIyata iti // ional For Personal & Private Use Only 8 zatake uddezaH 2 matyAdInAM viSayaH paryAyAzca sU 323 // 360 //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyasyaiva taM jaghanyetaraM bhedamupadarzayitumidamAha-'tattha NaM je se sAie' ityAdi, tatra ca 'jahanneNaM aMtomuhattaMti AdyaM jJAnadvayamAnityoktaM, tasyaiva jaghanyato'ntarmuhUrttamAtratvAt , tathA 'ukoseNaM chAvaDiM sAgarovamAI sAiregAIti yaduktaM tadAdyaM jJAnatrayamAzritya, tasya hi utkarSeNaitAvatyeva sthitiH, sA caivaM bhavati-"do vAre vijayAisu gayassa tinnacae ahava tAI / airegaM narabhaviyaM NANAjIvANa sabaddhaM // 1 // " [vijayAdiSu dviracyute trirgatasya atha tAni narabhavikAtirekANi nAnAjIvAnAM sarvAddhAM // 1 // ] 'AbhiNibohiye'tyAdi sUcAmAtram, evaM caitadraSTavyam-'AbhiNibohiyaNANI NaM bhaMte ! AbhiNibohiyanANitti kAlao kevaJciraM hoi? tti 'evaM nANI AbhiNibohiyanANI'tyAdi, ayamarthaH-eva'mityanantaroktena 'AbhiNiyohie'tyAdinA sUtrakrameNa jJAnyAbhinibodhikajJAnizrutajJAnyavadhijJAnimanaHparyavajJAnikevalajJAnyajJAnimatyajJAnizrutAjJAnivibhaGgajJAninAM saMciTThaNe'ti avasthitikAlo yathA kAyasthitI prajJApanAyA aSTAdaze pade'bhihitastathA vAcyaH, tatra jJAninAM pUrvamukta evAvasthitikAlaH, yacca pUrvamuktasyApyatidezataH punarbhaNanaM tadekaprakaraNapatitatvAdityavaseyam , AbhinibodhikajJAnAdidvayasya tu jaghanyato'ntarmuhUrttamutkRSTatastu sAtirekANi SaTSaSTiH sAgaropamANi, avadhijJAninAmapyevaM, navaraM jaghanyato vizeSaH, sa cAyam-'ohinANI jahanneNaM eka samayaM' kathaM ?, yadA vibhaGgajJAnI samyaktvaM pratipadyate tatprathamasamaya eva vibhaGgamavadhijJAnaM bhavati tadanantarameva ca tat pratipatati tadA eka samayamavadhirbhavatItyucyate / 'maNapajjavanANI NaM bhaMte ! pucchA, goyamA ! jahanneNaM eka samayaM ukkoseNaM desUNA puSakoDI, kathaM 1, saMyatasyApramattAddhAyAM varttamAnasya manaHparyavajJAnamutpannaM tata utpattisamayasamanantarameva vinaSTaM 4567. For Personal & Private Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ RECE 8.zatake uddezaH2 jJAnAjJAnayoH sthitirantaraM ca sU 323 vyAkhyA- cetyevamekaM samayaM, tathA caraNakAla utkRSTo dezonA pUrvakoTI, tatpratipattisamanantarameva ca yadA manaHparyavajJAnamutpannamAprajJaptiH janma cAnuvRttaM tadA bhavati manaHparyavasyotkarSato dezonA pUrvakoTIti / kevalanANI NaM pucchA, goyamA ! sAie apajjavaabhayadevIyA vRttiH sie, annANI maiannANI suyaannANI NaM pucchA, goyamA ! annANI maiannANI suyaannANI ya tivihe pannatte, taMjahA aNAie vA apajjavasie abhavyAnAM 1 aNAie vA sapajavasie bhavyAnAM 2 sAie vA sapajjavasie prtiptitsmy||36|| gdarzanAnAM 3, 'tattha NaM je se sAie sapajavasie se jahanneNaM aMtomuhurta samyaktvapratipatitasyAntarmuhattopari samyaktva pratipattau, 'ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM aNaMtA ussappiNIosappiNIo kAlao khettao avaDhe poggalapariya1 desUrNa' samya|ktvAaSTasya vanaspatyAdiSvanantA utsapiNyavasarpiNIrativAhya punaH prAptasamyagdarzanasyeti / 'vibhaMganANI NaM bhaMte! pucchA, goyamA ! jahanneNaM eka samaya' utpattisamayAnantarameva pratipAte 'ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI desUNapuvakoDiabbhahiyAI dezonAM pUrvakoTiM vibhaGgintayA manuSyeSu jIvitvA'pratiSThAnAdAvutpannasyeti // antaradvAre-'aMtaraM savaM jahA jIvAbhigame tti paJcAnAM jJAnAnAM trayANAM cAjJAnAnAmantaraM sarva yathA jIvAbhigame tathA vAcyaM, taccaivam-AbhiNibohiyaNANassa NaM bhaMte ! aMtaraM kAlao kevaccira hoi?, goyamA ! jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM jAva avaTuM poggalapariyaTTU desUNaM, suyanANiohinANImaNapajjavanANINaM evaM ceva, kevalanANissa pucchA, goyamA ! natthi aMtaraM, maiannANissa suyaannANissa ya pucchA, goyamA! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM chAvahiM sAgarovamAiM saairegaaii| 4 vibhaMganANissa pucchA, goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM vaNassaikAlo'tti // alpabahutvadvAre-'appAbahugANi 15554 // 361 // For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ tinni jahA bahavattavayAe'tti alpabahutvAni trINi jJAninAM paraspareNAjJAninAM ca jJAnyajJAninAM ca yathA'lpabahatvavaktavyatAyAM prajJApanAsambandhinyAmabhihitAni tathA vAcyAnIti, tAni caivam-'eesi NaM bhaMte ! jIvANaM AbhiNibohiyanANINaM5 kayare 2 hiMto appA vA bahuyA vA tulA vA visesAhiyA vA?, goyamA ! savatthovA jIvA maNapaja4 vanANI ohinANI asaMkhejaguNA AbhiNibohiyanANI suyaNANI dovi tullA visesAhiyA kevalanANI aNaMtaguNA' ityekam 1 / 'eesiNaM bhaMte ! jIvANaM maiannANINaM 3 kayare 2 hiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ?|2 goyamA ! savatthovA jIvA vibhaMgaNANI maiannANI suyaannANI dovi tullA anaMtaguNA' iti dvitIyam 2 / 'eesiNaM bhaMte ! jIvANaM AbhiNibohiyanANINaM 5 maiannANINaM 3 kayare 2 hiMto jAva visesAhiyA vA ?, goyamA ! saba|sthovA jIvA maNapajjavaNANI ohinANI asaMkhejaguNA AbhiNibohiyanANI suyanANI ya dovi tullA visesAhiyA | vibhaMganANI asaMkhejaguNA kevalanANI aNaMtaguNA maiannANI suyaannANI dovi tullA aNaMtaguNa'tti, tatra jJAnisUtre sastokA manaHparyAyajJAnino,yasmAdRddhiprAptAdisaMyatasyaiva tadbhavati, avadhijJAninastu catasRSvapi gatiSu santIti tebhyo'. | saGkhyeyaguNAH, AbhinibodhikajJAninaH zrutajJAninazcAnyo'nyaM tulyAH, avadhijJAnibhyastu vizeSAdhikAH, yataste'vadhi jJAnino'pi manaHparyAyajJAnino'pi avadhimanaHparyAya jJAnino'pi avadhyAdirahitA api paJcendriyA bhavanti sAsvA- 8 4 danasamyagdarzanasadbhAve vikalendriyA api ca matizrutajJAnino labhyanta iti, kevalajJAninastvanantaguNAH, siddhAnAM sarvada jJAnibhyo'nantaguNatvAt / ajJAnisUtre tu vibhaGgajJAninaH stokAH, yasmAt paJcendriyA eva te bhavanti, tebhyo'nantaguNA ASTERISTICA For Personal & Private Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH1 // 36 // matyajJAninaH zrutAjJAninaH, yato matyajJAninaH zrutAjJAninazcaikendriyA apIti tena tebhyaste'nantaguNAH, parasparatazca ||alle zatake tulyaaH| tathA mizrasUtre stokA manaHparyAyajJAninaH, avadhijJAninastu tebhyo'saGkhyeyaguNAH, AbhinibodhikajJAninaH zruta- PuddezaH2 jJAninazcAnyo'nyaM tulyAH prAktanebhyazca vizeSAdhikAH, iha yuktiH pUrvoktava, AbhinibodhikajJAnizrutajJAnibhyo vibhaGga- | jJAnyajJA. jJAnino'sayeyaguNAH, katham ?, ucyate, yataH samyagdRSTibhyaH suranArakebhyo mithyAdRSTayaste'saGkhyeyaguNA uktAstena ninAmalpaH vibhaGgajJAnina AbhinibodhikajJAnizrutajJAnibhyo'saGkhyeyaguNAH, kevalajJAninastu vibhaGgajJAnibhyo'nantaguNAH, siddhA bahutvaM sU323 nAmekendriyavarjasarvajIvebhyo'nantaguNatvAt, matyajJAninaH zrutAjJAninazcAnyo'nyaM tulyAH, kevalajJAnibhyastvanantaguNAH, vanaspatiSvapi teSAM bhAvAt , teSAM ca siddhebhyo'pyanantaguNatvAditi ||ath paryAyadvAre-kevaiyA'ityAdi, Abhi| nibodhikajJAnasya paryavA:-vizeSadharmA Abhinibodhika jJAnaparyavAH, te ca dvividhAH svaparaparyAyabhedAt , tatra ye'vagrahAdayo mativizeSAH kSayopazamavaicicyAtte svaparyAyAste cAnantaguNAH, katham ?, ekasmAdavagrahAderanyo'vagrahAdiranantabhAgavRddhyA | vizuddhaH 1 anyastvasaGkhyeyabhAgavRddhyA 2 aparaH saGkhyeyabhAgavRddhyA 3 anyataraH saGkhyeyaguNavRddhyA 4 tadanyo'saGkhyeyaguNavRddhyA 5 aparastvanantaguNavRddhyA 6 iti, evaM ca saGkhyAtasya saGkhyAtabhedatvAdasaMkhyAtasya cAsaGkhyAtabhedatvAdanantasya cAnantabhedatvAdanantA vizeSA bhavanti, athavA tajjJeyasyAnantatvAt pratijJeyaM ca tasya bhidyamAnatvAt athavA matijJAnamavibhAgaparicchedairbuddhyA chidyamAnamanantakhaNDaM bhavatItyevamanantAstatparyavAH, tathA ye padArthAntaraparyAyAste tasya paraparyA- // 362 // yAste ca svaparyAyebhyo'nantaguNAH, pareSAmanantaguNatvAditi, nanu yadi te paraparyAyAstadA tasyeti na vyapadeSTuM yuktaM, For Personal & Private Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ parasambandhitvAt, atha tasya te tadA na paraparyAyAste vyapadeSTavyAH, svasambandhitvAditi, atrocyate, yasmAttatrAsambaddhAste tasmAtteSAM paraparyAyavyapadezaH, yasmAcca te parityajyamAnatvena tathA svaparyAyANAM svaparyAyA ete ityevaM vizeSaNahetutvena ca tasminnupayujyante tasmAttasya paryavA iti vyapadizyante, yathA'sambaddhamapi dhanaM svadhanaM upayujyamAnatvAditi, Aha ca-"jai te parapajjAyA na tassa aha tassa na prpjjaayaa| [AcArya Aha] -jaM taMmi asaMbaddhA to parapajjAyavavaeso ||1||caayspjjaayvisesnnaainnaa tassa jamuvajujaMti / sadhaNamivAsaMbaddhaM havaMti to pajavA tassa ||2||"tti / yadi te paraparyAyAstasya na atha tasya na prpryaayaaH| yattasminnasambaddhA tataH prpryaayvypdeshH||1|| tasya tyAgasvaparyA-10 yavizeSaNatvAdinA yadupayujyante tataH svadhanamivAsambaddhamapi tasya paryAyA bhavanti // 2 // ] 'kevaiyA NaM bhaMte ! suyaNANe'tyAdau, 'evaM ceva'tti anantAH zrutajJAnaparyAyAH prajJaptA ityarthaH, te ca svaparyAyAH paraparyAyAzca, tatra svaparyAyA ye zrutajJAnasya svato'kSarazrutAdayo bhedAste cAnantAHkSayopazamavaicitryaviSayAnantyAbhyAM zrutAnusAriNAM bodhAnAmanantatvAt avibhAgapalicchedAnantyAcca, paraparyAyAstvanantAH sarvabhAvAnAM pratItA eva, athavA zrutaM-granthAnusAri jJAnaM zrutajJAna, zrutagranthazcAkSarAtmakaH, akSarANi cAkArAdIni, teSAM caikaikamakSaraM yathAyogamudAttAnudAttasvaritabhedAt sAnunAsikaniranunAsikabhedAt alpaprayatnamahAprayatnabhedAdibhizca saMyuktasaMyogAsaMyuktasaMyogabhedAd vyAdisaMyogabhedAdabhidheyAnantyAcca bhidyamAnamanantabhedaM bhavati,te ca tasya svaparyAyAH, paraparyAyAzcAnye'nantA eva, evaM cAnantaparyAyaM tat, Aha ca-"ekke. kamakkharaM puNa saparapajjAyabheyao bhinnaM / taM savvadavapajjAyarAsimANaM muNeyavaM // 1 // je labbhai kevalo se savannasahio ya / For Personal & Private Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 36 // 8 zatake uddezaH3 jJAnAjJAnapayoyAH sU323 pjve'gaaro| te tassa sapajjAyA sesA parapajjavA tassa ||2||"tti [tad ekaikamakSaraM svaparyAyabhedato bhinnaM tat punaH sarvadravyaparyAyarAzipramANaM jJAtavyam // 1 // yAn paryavAn labhate kevalo'kAraH savarNasahitazcAtha te tasya svaparyAyAH zeSA stasya paraparyAyAH // 2 // ] evaM cAkSarAtmakatvenAkSaraparyAyopetatvAdanantAH zrutajJAnasya paryAyA iti, 'evaM jAva'tti| karaNAdidaM dRzya-'kevaiyA NaM bhaMte ! ohinANapajavA pannattA?, goyamA ! aNaMtA ohinANapajjavA pannattA / kevaiyA NaM bhaMte ! maNapajjavanANapajavA pannattA ?, goyamA ! aNaMtA maNapajjavanANapajjavA paNNattA / kevaiyANaM bhaMte ! kevalanANapajavA pannattA ?, goyamA ! aNaMtA kevalanANapajjavA pannattA' iti, tatrAvadhijJAnasya svaparyAyA ye'vadhijJAnabhedAH bhavapratyayakSAyopazamikabhedAt nArakatiryagmanuSyadevarUpatatsvAmibhedAd asaGkhyAtabhedatadviSayabhUtakSetrakAlabhedAd anantabhedatadviSayadravyaparyAyabhedAdavibhAgapalicchedAcca te caivamanantA iti, manaHparyAyajJAnasya kevalajJAnasya ca svaparyAyA ye svAmyA| dibhedena svagatA vizeSyAste cAnantA anantadravyaparyAyaparicchedApekSayA'vibhAgapalicchedApekSayA veti, evaM matyajJAnA| ditraye'pyanantaparyAyatvamUhyamiti / [granthAgram 8000] atha paryavANAmevAlpabahutvanirUpaNAyAha-eesi ||'mityaadi, iha ca svaparyAyApekSayaivaiSAmalpabahutvamavaseyaM, svaparaparyAyApekSayA tu sarveSAM tulyaparyAyatvAditi, tatra sarvastokA manaHparyA yajJAnaparyAyAstasya manomAtraviSayatvAt , tebhyo'vadhijJAnaparyAyA anantaguNAH, manaHpayAyajJAnApekSayA'vadhijJAnasya dravya4A paryAyato'nantaguNaviSayatvAt , tebhyaH zrutajJAnaparyAyA anantaguNAH, tatastasya rUpyarUpidravyaviSayatvenAnantaguNaviSaya| tvAt , tato'pyAbhinibodhikajJAnaparyAyA anantaguNAH, tatastasyAbhilApyAnabhilApyadravyAdiviSayatvenAnantaguNaviSaya CROSECXCCC05 5 // 36 // For Personal & Private Use Only www b rary.org
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ tvAt , tataH kevalajJAnaparyAyA anantaguNAH, sarvadravyaparyAyaviSayatvAttasyeti / evamajJAnasUtre'pyalpabahutvakAraNaM sUtrAnu sAreNohanIyaM, mizrasUtre tu stokA manaHparyAyajJAnaparyavAH, ihopapattiH prAgvat , tebhyo vibhaGgajJAnaparyavA anantaguNAH, da manaHparyAyajJAnApekSayA vibhaGgasya bahutamaviSayatvAt , tathAhi-vibhaGgajJAnamUddhAMdha uparimauveyakAdArabhya saptamapRthivyante / kSetre tiryak cAsaGkhyAtadvIpasamudrarUpe kSetre yAni rUpidravyANi tAni kAnicijAnAti kAMzcittatparyAyAMzca, tAni ca mana:yA paryAyajJAnaviSayApekSayA'nantaguNAnIti, tebhyo'vadhijJAnaparyavA anantaguNAH, avadheH sakalarUpidravyapratidravyAsaGkhyAta| paryAyaviSayatvena vibhaGgApekSayA anantaguNaviSayatvAt , tebhyo'pi zrutAjJAnaparyavA anantaguNAH, zrutAjJAnasya zrutajJAnavadoghAdezena samastamU mUrtadravyasarvaparyAyaviSayatvenAvadhijJAnApekSayA'nantaguNaviSayatvAt , tebhyaH zrutajJAnaparyavA vizepAdhikAH, keSAzcit zrutAjJAnAviSayIkRtaparyAyANAM viSayIkaraNAd, yato jJAnatvena spaSTAvabhAsaM tat , tebhyo'pi matya-| jJAnaparyavA anantaguNAH, yataH zrutajJAnamabhilApyavastuviSayameva, matyajJAnaM tu tadanantaguNAnabhilApyavastuviSayamapIti, tato'pi matijJAnaparyavA vizeSAdhikAH, keSAJcidapi matyajJAnAviSayIkRtabhAvAnAM viSayIkaraNAt , taddhi matyajJAnApekSayA sphuTataramiti, tato'pi kevalajJAnaparyavA anantaguNAH, sarvAddhAbhAvinAM samastadravyaparyAyANAmananyasAdhAraNAvabhAsanAlAditi // aSTamazate dvitiiyH||8-2|| anantaramAbhinibodhikAdikaM jJAnaM paryavataHprarUpitaM, tena ca vRkSAdayo'rthA jJAyante'tastRtIyoddezake vRkSavizeSAnAhakaivihA NaM bhaMte ! rukkhA pannattA, goyamA ! tivihA rukkhA paNNattA, taMjahA-saMkhejajIviyA asaMkhe POCHISTICAS For Personal & Private Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA jajIviyA aNaMtajIviyA / se kiM taM saMkhejajIviyA ?, saMkhe. aNegavihA paNNattA, taMjahA-tAle tamAle 8 zatake prajJaptiH |takali tetali jahA pannavaNAe jAva nAlierI, je yAvanne tahappagArA, settaM saMkhejajIviyA / se kitaM asaM. uddezaH abhayadevI- khejajIviyA ?, asaMkhejajIviyA duvihA paNNattA, taMjahA-egaDiyA ya bahubIyagA ya / se kiM taM egaDhiyA ?, saMkhyAtayAvRttiH 2 aNegavihA paNNattA, taMjahA-nibaMbajaMbU0 evaM jahA pannavaNApae jAva phalA bahubIyamA, settaM bahubI jIvitAdyA yagA, settaM asaMkhejajIviyA / se kiM taM aNaMtajIviyA ?, aNaMtajIviyA aNegavihA paNNattA, vRkSAH // 36 // sU324 taMjahA-Alue mUlae siMgabere, evaM jahA sattamasae jAva sIuNhe siuMDhI musuMDhI, je yAvanne ta0, settaM / aNaMtajIviyA // (sUtraM 324) // __ 'kaI'tyAdi, 'saMkhejajIviya'tti saGkhyAtA jIvA yeSu santi te saGkhyAtajIvikAH, evamanyadapi padadvayaM, 'jahA pannadavaNAe'tti yathA prajJApanAyAM tathA'tredaM sUtramadhyeyaM, tatra caivametat-'tAle tamAle takkali tetali sAle ya sAlakallANe / sarale jAyai keyai kaMdali taha cammarukkhe ya // 1 // bhuyarukkhe hiMgurukkhe lavaMgarukkhe ya hoi boddhave / pUyaphalI khajUrI 8| boddhabA nAlierI ya // 2 // " 'je yAvanne tahappagAre'ti ye cApyanye tathAprakArA vRkSavizeSAste saGkhyAtajIvikA iti | prakramaH / 'egaDiyA yatti ekamasthika-phalamadhye bIja yeSAM te ekAsthikAH'bahabIyagA yatti bahUni bIjAni phalamadhye // 364 // yeSAM te bahubIjakA:-anekAsthikAH 'jahA pannavaNApae'tti yathA prajJApanAkhye prajJApanAprathamapade tathA'tredaM sUtramadhyeyaM, 7 taccaivaM-"nibaMbajaMbukosaMbasAlaaMkollapIlusallUyA / sallaimoyaimAluya baulapalAse karaMje ya // 1 // " ityAdi / tathA "se SUCARSA CARSA For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Hornnessons kiM taM bahubIyagA?, bahubIyagA aNegavihA paNNattA, taMjahA-atthiyateMdukaviDhe aMbADagamAuluMgabille ya / AmalagaphaNa-| sadADima AsoDe uMbaravaDe y||1||" ityAdi / antimaM punaridaM sUtramatra-"eesiM mUlAvi asaMkhejajIviyA kaMdAvi khaMdhAvi tayAvi sAlAvi pavAlAvi, pattA patteyajIviyA pupphA aNegajIviyA phalA bahubIyaga"tti, etadantaM cedaM vAcyamiti darzayannAha-'jAvetyAdi / atha jIvAdhikArAdidamAha___ aha bhaMte ! kumme kummAvaliyA gohe gohAvaliyA goNe goNAvaliyA maNusse maNussAvaliyA mahise mahisAvaliyA eesiNaM duhA vA tihA vA saMkhejahAvi chinnANaM je aMtarA tevi NaM tehiM jIvapaesehiM phuDA?, haMtA phuDA / purise NaM bhaMte ! (jaM aMtaraM) te aMtare hattheNa vA pAdeNa vA aMguliyAe vA salAgAe vA kaTTeNa vA kaliMceNa vA AmusamANe vA saMmusamANe vA AlihamANe vA vilihamANe vA annayareNa vA tikkheNaM satthajAeNaM AcchimANe vA vicchimANe vA agaNikAeNaM vA samoDahamANe tesiM jIvapaesANaM kiMci AvAhaM vA vivAhaM vA uppAyai chavicchedaM vA karei ?, No tiNaDhe samahe, no khalu tattha satthaM saMkamai // (sUtre 325) // 'ahe'tyAdi, 'kumme tti 'kUrmaH' kacchapaH 'kummAvaliya'tti 'kUrmAvalikA' kacchapapaGgiH 'gohe'tti godhA sarIsRpavizeSaH 'jaM aMtara'nti yAnyantarAlAni 'te aMtare'tti tAnyantarANi 'kaliMceNa vatti kSudrakASTha rUpeNa 'AmusamANe dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 8 zatake uddezaH 3 pradezAnAma ntarAvedanAyA abhAvaH 325 caramAdiH sU 326 // 365 // vatti AmRzan ISat spRzannityarthaH 'saMmusamANe ya'tti saMmRzan sAmastyena spRzannityarthaH 'AlihamANe vatti Alikhan ISat sakRdvA''karSan 'vilihamANe vatti vilikhan nitarAmanekazo vA karSan 'AcchidamANe vatti ISat sakRdvA chindan 'vicchidamANe vatti nitarAmasakRdvA chindan 'samoDahamANe'tti samupadahan 'AvAhaM vatti ISadbAdhAM 'vAbAhaM vatti vyAbAdhAM-prakRSTapIDAm // kUrmAdijIvAdhikArAttadutpattikSetrasya ratnaprabhAdezcaramAcaramavibhAgadarzanAyAha__ kati NaM bhaMte ! puDhavIo paNNattAo?, goyamA ! aTTha puDhavIo pannattAo, taMjahA-rayaNappabhA jAva ahe sattamA puDhavi IsipanbhArA / imA NaM bhaMte ! rayaNappabhApuDhavI kiM carimA acarimA 1, carimapadaM niravasesaM bhANiyatvaM jAva vemANiyANaM bhaMte ! phAsacarimeNaM kiM carimA acarimA?, goyamA ! carimAvi acarimAvi / sevaM bhaMte !2 bhaga0 go // (sUtraM 326) // 8-3 // ___ 'kai Na'mityAdi, tatra 'imA NaM bhaMte ! rayaNappabhApuDhavI kiM carimA acarimA ?' iti, atha keyaM caramAcarama-|| |paribhASA ? iti, atrocyate, caramaM nAma prAntaM paryantavarti, ApekSikaM ca caramatvaM, yaduktam-"anyadravyApekSayedaM caramaM| dravyamiti, yathA pUrvazarIrApekSayA caramaM zarIra"miti, tathA acarama nAma aprAntaM madhyavarti, ApekSikaM cAcaramatvaM, yaduktam-"anyadravyApekSayedamacaramaM dravyaM, yathA'ntyazarIrApekSayA madhyazarIra"miti iha sthAne prajJApanAdazamaM padaM vAcyaM, etadevAha-'carime'tyAdi, tatra padadvayaM darzitameva, zeSaM tu dayate-'carimAI acarimAI carimaMtapaesA acarimaMtapaesA!, 625545455+SHAS - // 365 // -4-9 5 4 Join Education Interational For Personal & Private Use Only www.iainelibrary.org
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ goyamA! imANaM rayaNappabhApuDhavI no carimA no acarimA no carimAiM no acarimAI no carimaMtapaesA no acari| maMtapaesA niyamA acarimaM caramANi ya carimaMtapaesA ya acarimaMtapaesA ya' ityAdi, tatra kiM carimA acarimA ? ityekavacanAntaH praznaH 'carimAiM acarimAI' iti bahuvacanAntaH praznaH, 'carimaMtapaesA acarimaMtapaesa'tti carimA| NyevAntavartitvAdantAzcarimAntAsteSAM pradezA iti samAsaH, tathA'caramamevAnto-vibhAgo'caramAntastasya pradezA acara-M || mAntapradezAH, 'goyamA ! no carimA no acarimA' caramatvaM hyetadApekSikam , apekSaNIyasyAbhAvAcca kathaM carimA bhavi- | vyati !, acaramatvamapyapekSayaiva bhavati tataH kathamanyasyApekSaNIyasyAbhAve'caramatvaM bhavati ?, yadi hi ratnaprabhAyA madhye'nyAta pRthivI syAttadA tasyAzcaramatvaM yujyate, na cAsti sA, tasmAnna caramAsau, tathA yadi tasyA bAhyato'nyA pRthivI syAttadA | tasyA acaramatvaM yujyate na cAsti sA tasmAnnAcaramA'sAviti, ayaM ca vAkyArtho'tra-kimiyaM ratnaprabhA pazcimA utara madhyamA ? iti, tadetadvitayamapi yathA na saMbhavati tathoktam , atha 'no carimAiM no acarimAIti kathaM ?, yadA | tasyAzcaramavyapadezo'pi nAsti tadA caramANIti kathaM bhaviSyati ?, evamacaramANyapi, tathA 'no carimaMtapaesA no| acarimaMtapaesa'tti, atrApi caramatvasyAcaramatvasya cAbhAvAttatpradezakalpanAyA apyabhAva evetyata ukta-no carimAnta pradezA noacarimAntapradezA ratnaprabhA iti, kiM tarhi 'niyamAt niyamenAcaramaM ca caramANi ca, etaduktaM bhavati-ava&AzyaMtayeyaM kevalabhaGgavAcyA na bhavati, avayavAvayavirUpatvAdasaGkhyeyapradezAvagADhatvAdyathoktanirvacanaviSayaiveti, tathAhi evetyata ukta bhavAzAhi-31 For Personal & Private Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAna prajJaptiH abhayadevIyAvRttiH1 NICORRESEARCHECHAK 8 zatake uddezaH3 caramAdiH sU 326 kAyikyA // 366 // ratnaprabhA tAvadanena prakAreNa vyavasthiteti vineyajanAnugrahAya likhyate, sthApanA ceyamevamavasthitAyAM yAni prAnteSu vyavasthitAni tadadhyAsitakSetrakhaNDAni tAni tathAvidhaviziSTaikapariNAmayuktatvAccaramANi, yatpunarmadhye mahad ratnaprabhAkrAntaM kSetrakhaNDaM tadapi tathA vidhapariNAmayuktatvAdacaramaM tadubhayasamudAyarUpA ceyamanyathA tadabhAvaprasaGgAt, pradezaparikalpanAyAM tu caramAntapradezAzcAcaramAntapradezAzca, kathaM ?, ye bAhyakhaNDapradezAste caramAntapradezAH ye ca madhyakhaNDapradezAste'caramAntapradezA iti, anena caikAntadurNayanirAsapra|| dhAnena nirvacanasUtreNAvayavAvayavirUpaM vastvityAha, tayozca bhedAbheda iti| evaM zarkarAdiSvapi, | atha kiyaharaM tadvAcyam ? ityAha-'jAve'tyAdi, ye vaimAnikabhavasambhavaM sparza na lapsyante punastatrAnutpAdena mukkiMgama-| nAtte vaimAnikAH sparzacarameNa caramAH, ye tu taM punarlapsyante te tvacaramA iti // aSTamazate tRtiiyH||8-3|| dayaH sU 327 A L anantarodezake vaimAnikA uktAste ca kriyAvanta iti caturthohezake tA ucyante. tatra ca 'rAyagiha ityAdisUtram rAyagihe jAva evaM vayAsI-kati NaM bhaMte ! kiriyAo pannattAo? goyamA ! paMca kiriyAo pannattAo, taMjahA-kAiyA ahigaraNiyA, evaM kiriyApadaM niravasesaM bhANiyavaM jAva mAyAvattiyAo kiriyAoM visasAhiyAo, sevaM bhaMte ! sevaM bhaMtetti bhagavaM goyme0|| (sUtraM 327) // 8-4 // // 366 // For Personal & Private Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM kiriyAparya'ti, 'evam etena krameNa kriyApadaM prajJApanAyA dvAviMzatitamaM, tazcaivaM-'kAiyA ahigrnniyaa| || pAosiyA pAriyAvaNiyA pANAivAyakiriyA' ityAdi, antimaM punaridaM sUtramatra 'eyAsi NaM bhaMte ! AraMbhiyANaM pari ggahiyANaM appacakkhANiyANaM mAyAvattiyANa micchAdasaNavattiyANa ya kayarezhiMto appA vA bahayA vA tullA vA visesAhiyA vA 1. goyamA ! sabathovA micchAdasaNavattiyAo kiriyAo' mithyAdRzAmeva tadbhAvAta, 'appaccakkhANa| kiriyAo visesAhiyAo' mithyAdRzAmaviratasamyagdRzAM ca tAsAM bhAvAt , 'pariggahiyAo visesAhiyAo' parvoktAnAM* dezaviratAnAM ca tAsAM bhAvAta, 'AraMbhiyAo kiriyAo visesAhiyAo' pUrvokAnAM pramattasaMyatAnAM ca tAsAM bhAvAta, 'mAyAvattiyAo visesAhiyAo' pUrvoktAnAmapramattasaMyatAnAM ca tadbhAvAditi, etadantaM cedaM vAcyamiti| darzayannAMha-'jAvetyAdi, iha gAthe-"micchApaccakkhANe prigghaarNbhmaaykiriyaao| kamaso micchA avirayaTesapamAna|ppamattANaM // 1 // micchattavattiyAo micchaddiTThINa ceva to thovA / sesANaM ekeko bahA rAsI tao aDiyA " iti // [gatArthe pUrvoktena] // aSTamazate cturthoddeshkH||8-4|| kriyAdhikArAtpazcamoddezake parigrahAdikriyAviSayaM vicAraM darzayannAharAyagihe jAva evaM vayAsI-AjIviyA NaM bhaMte ! dhere bhagavaMte evaM vayAsI-samaNovAsagassa NaM bhaMte? sAmAiyakaDassa samaNovassae acchamANassa kei bhaMDe apaharejA se NaM bhaMte ! taM bhaMDaM aNugavesamANe kiM For Personal & Private Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 zatake vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH CA%7-%A5A5% uddezaH5. sAmAyika vato bhANDAdi sU 328 // 367 // % sayaM bhaMDaM aNugavesaha parAyagaM bhaMDaM aNugavesai ?, goyamA ! sayaM bhaMDaM aNugavesati no parAyagaM bhaMDaM aNugavesei, tassa NaM bhaMte ! tehiM sIlaccayaguNaveramaNapaJcakkhANaposahovavAsehiM se bhaMDe abhaMDe bhavati', haMtA bhavati // se keNaM khAi NaM aTeNaM bhaMte ! evaM vuccai sayaM bhaMDaM aNugavesai no parAyagaM bhaMDaM aNugavesai ? goyamA! tassa NaM evaM bhavati-No me hiranne no me suvanne no me kaMse no me dUse no me viuladhaNakaNagarayaNamaNimottiyasaMkhasilappavAlarattarayaNamAdIe saMtasArasAvadeje, mamattabhAve puNa se apariNAe bhavati, se | teNaTeNaM goyamA ! evaM bucai-sayaM bhaMDaM aNugavesai no parAyagaM bhaMDaM aNugavasai // samaNovAsagassa NaM bhaMte! sAmAiyakaDassa samaNovassae acchamANassa keti jAyaM carejA se NaM bhaMte ! kiM jAyaM carai ajAyaM carai ?, goyamA ! jAyaM carai no ajAyaM carai, tassa NaM bhaMte! tehiM sIlavayaguNaveramaNapaJcakkhANaposahovavAsehiM |sA jAyA ajAyA bhavai 1, haMtA bhavai, se keNaM khAi NaM aTeNaM bhaMte! evaM vucai-jAyaM carai no ajAyaM carai?, goyamA ! tassa NaM evaM bhavai-No me mAtA No me pitA No me bhAyA No me bhagiNI No me bhajjA No me puttA No me dhUyA no me suNhA, pejabaMdhaNe puNa se avocchinne bhavai, se teNaTheNaM goyamA ! jAva no ajAyaM carai // (sUtraM 328) // 'rAyagiheM'ityAdi, gautamo bhagavantamevamavAdIt-'AjIvikA gozAlakaziSyA bhadanta ! 'sthavirAn'nirgranthAn bhagavataH 'evaM' vakSyamANaprakAramavAdiSuH, yacca te tAn pratyavAdiSustadgautamaH svayameva pRcchannAha-samaNovAsagassa % // 3670 % For Personal & Private Use Only www b rary.org
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Na' mityAdi, 'sAmAjhyakaDassa' tti kRtasAmAyikasya - pratipannAdyazikSAvratasya zramaNopAzraye hi zrAvakaH sAmAyikaM prAyaH | pratipadyate ityata uktaM zramaNopAzraye AsInasyeti, 'kei'tti kazcitpuruSaH 'bhaMDaM' ti vastrAdikaM vastu gRhavartti sAdhUpAzraya| vartti vA 'avaharejja' ci apaharet 'se' ti sa zramaNopAsakaH 'taM bhaMDa'ti tad-apahRtaM bhANDam 'aNugave samANe' tti | sAmAyikaparisamAdhyanantaraM gaveSayan 'sabhaMDaM'ti svakIyaM bhANDaM 'parAyagaM ti parakIyaM vA ?, pRcchato'yamabhiprAyaH - svasambandhitvAttatsvakIyaM sAmAyika pratipattau ca parigrahasya pratyAkhyAtatvAdasvakIyamataH praznaH, atrottaraM - 'sabhaMDaM' ti svabhANDaM, 'tehiM 'ti tairvivakSitairyathAkSayopazamaM gRhItairityarthaH, 'sIle' tyAdi, tatra zIlavratAni - aNuvratAni guNA - guNatratAni vira|maNAni - rAgAdiviratayaH pratyAkhyAnaM - namaskArasahitAdi pauSadhopavAsaH - parvadinopavasanaM tata eSAM dvandvo'tastaiH, iha ca | zIlavratAdInAM grahaNe'pi sAvadyayogaviratyA viramaNazabdopAttayA prayojanaM tasyA eva parigrahasyAparigrahatAnimittatvena bhANDasyA bhANDatAbhavana hetutyAditi 'se bhaMDe abhaMDe bhavai'tti 'tat' apahRtaM bhANDamabhANDaM bhavatyasaMvyavahAryatvAt // 'se keNaM'ti atha kena 'khAi NaM'ti punaH 'adveNaM' ti arthena hetunA 'evaM bhavaitti evaMbhUto manaHpariNAmo bhavati - 'no me hiranne' ityAdi, hiraNyAdiparigrahasya dvividhaM trividhena pratyAkhyAtatvAt, uktAnuktArthAnusaGgraheNAha - 'no me' ityAdi dhanaM-gaNimAdi gavAdi vA kanakaM pratItaM ratnAni - karketanAdIni maNayaH - candrakAntAdayaH mauktikAni zaGkhAzca pratItAH zilApravAlAni - vidrumANi, athavA zilA - muktAzilAdyAH pravAlAni vidrumANi raktaratnAni - padmarAgAdIni tata eSAM dvandvastato vipulAni - dhanAdInyAdiryasya sa tattathA 'saMta'tti vidyamAnaM 'sAra'tti pradhAnaM 'sAvaja'' For Personal & Private Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 368 |tti svApateyaM dravyam, etasya ca padatrayasya karmadhArayaH, atha yadi tadbhANDamabhANDaM bhavati tadA kathaM svakIyaM tadgaveSayati? 8zatake ityAzaGyAha-'mamatte'tyAdi, parigrahAdiviSaye manovAkkAyAnAM karaNakAraNe tena pratyAkhyAte mamatvabhAvaH punaH-hira- 4 uddezaH5 NyAdiviSaye mamatApariNAmaH punaH 'aparijJAtaH' apratyAkhyAto bhavati, anumaterapratyAkhyAtatvAt , mamatvabhAvasya zramaNopAcAnumatirUpatvAditi ||'kei jAyaM careja'tti kazcid upapatirityarthaH 'jAyAM' bhAryA 'caret seveta, 'suNha'tti snuSA sakavrataputrabhAryA 'pejabaMdhaNe'tti premaiva-prItireva bandhanaM premabandhanaM tatpunaH 'se' tasya zrAddhasyAvyavacchinnaM bhavati, anumate bhaGgAH sU 329 |rapratyAkhyAtatvAt premAnubandhasya cAnumatirUpatvAditi // | samaNovAsagassa NaM bhaMte ! puvAmeva thUlae pANAivAe apaccakkhAe bhavai se NaM bhaMte! pacchA pacAikkhamANe kiM kareti ?, goyamA ! tIyaM paDikkamai paDappannaM saMvarei aNAgayaM pcckkhaati||tiiyN paDikamamANe kiM tivihaM / tiviheNaM paDikkamati 1 tivihaM duviheNaM paDikkamati 2 tivihaM egaviheNaM paDikkamati 3 duvihaM tiviheNaM paDikamati 4 duvihaM duviheNaM paDikkamati 5 duvihaM egaviheNaM paDikkamati 6 ekkavihaM tiviheNaM paDikkamati 7 ekkavihaM duviheNaM paDikkamati 8 ekkavihaM egaviheNaM paDikkamati 9, goyamA ! tivihaM tiviheNaM paDikkamati |tivihaM duviheNa vA paDikkamati taM ceva jAva ekkavihaM vA ekkaviheNaM paDikkamati, tivihaM vAtiviheNaM paDikkamamANe na kareti na kAraveti kareMtaM NANujANai maNasA vayasA kAyasA 1, tivihaM duviheNaM paDina kAmakA kareMtaM nANujANai maNasA vayasA 2, ahavA na karei na kA0 kareMtaM nANujA0 maNasA kAyasA 3, aha na For Personal & Private Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ karei 3 vayasA kAyasA 4,tivihaM egaviheNaM paDi0 na kareti 3 maNasA 5, ahavA na karei 3 vayasA 6, ahavA na karei3 kAyasA 7, duvihaM ti0pa0na karei na kA0 maNasA vayasA kAyasA 8, ahavA na karei kareM nANujANai maNa. vaya kAya09, ahavA na kAravei kareMtaM nANujA0 maNasA vayasA kAyasA 10, du0 du0pa0 na ka0 na kA0 ma0va011, ahavA na ka0 na kA0 ma0 kAyasA 12, ahavA na ka0 na kA0 vayasA kAyasA 13, ahavA na karei kareMtaM nANujANai maNasA vayasA 14, ahavA na kare0 kareMtaM nANujANai maNasA kAyasA 15, | ahavA na kareti kareMtaM. nANujANati vayasA kAyasA 16, ahavA na kAraveti kareMtaM nANujANati maNasA vayasA 17, ahavA na kAravei kareMtaM nANujANai maNasA kAyasA 18, ahavA na kAraveti kareMtaM nANujANai | vayasA kAyasA 19, duvihaM ekkaviheNaM paDikkamamANe na kareti na kAraveti maNasA 20, ahavA na kareti na kAraveti vayasA 21, ahavA na kareti na kAraveti kAyasA 22, ahavA na kareti kareMtaM nANujANai maNasA 23, ahavA na karei karetaM nANujANai vayasA 24, ahavA na karei kareMtaM nANujANai kAyasA 25, ahavA na kAravei kareMtaM nANujANai maNasA 26, ahavA na kAravei kareMtaM nANujANai vayasA 27 ahavA na kAravei kareMtaM nANujANai kAyasA 28, egavihaM tiviheNaM paDi na kareti maNasA vayasA kAyasA 29, ahavA na kAravei maNa0 vaya kAyasA 30, ahavA kareMtaM nANujA. maNasA 331, ekkavihaM duviheNaM paDikkamamANe na | kareti maNasA vayasA 32, ahavA na kareti maNasA kAyasA 33, ahavA na karei vayasA kAyasA 34, ahavAna For Personal & Private Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI yA vRttiH 1 // 369 // | kAraveti maNasA vayasA 35, ahavA na kAraveti maNasA kAyasA 36, ahavA na kAraveha vayasA kAyasA 37, ahavA kareMtaM nANujA0 maNasA vayasA 38, ahavA kareMtaM nANujA0 maNasA kAyasA 39, ahavA kareMtaM nANu| jANai vayasA kAyasA 40, ekkavihaM egaviheNaM paDikkamamANeM na kareti maNasA 41, ahavA na kareti vayasA | 42, ahavA na kareti kAyasA 43, ahavA na kAraveti maNasA 44, ahavA na kAraveti vayasA 45, ahavA na kAravei kAyasA 46, ahavA kareMtaM nANujANai maNasA 47 ahavA kareMtaM nANujA0 vayasA 48 ahavA kareMtaM nANujANai kAyasA 49 / pappannaM saMvaremANe kiM tivihaM tiviheNaM saMvarei ?, evaM jahA paDikkamamANeNaM egUNapanaM bhaMgA bhaNiyA evaM saMvaramANeNavi egUNapannaM bhaMgA bhANiyavA / aNAgayaM paJcakkhamANe kiM tivihaM tiviheNaM | paccakkhAi ? evaM te caiva bhaMgA egUNapannA bhANiyabA jAva ahavA kareMtaM nANujANai kAyasA // samaNovAsagassa NaM bhaMte ! puvAmeva thUlamusAvAe apaJcakkhAe bhavai se NaM bhaMte! pacchA paJcAikkhamANe evaM jahA pANAivAyassa | sIpAlaM bhaMgasayaM bhaNiyaM tahA musAvAyassavi bhANiyavaM / evaM adinnAdANassavi, evaM thUlagassa mehuNassavi thUlaga|ssa pariggahassavi jAva ahavA kareMtaM nANujANai kAyasA // ee khalu erisagA samaNovAsagA bhavati, no khalu erisagA AjIviyovAsagA bhavaMti (sUtraM 329) // AjIviyasamayassa NaM ayamaTThe paNNatte akkhINapaDi| bhoiNo sabai sattA se haMtA chettA bhettA luMpittA viluMpittA uddavaittA AhAramAhAreMti, tattha khalu ime duvAlasa AjIviyovAsagA bhavati, taMjahA-tAle 1 tAlapalaMbe 2 udhi 3 saMvihe 4 avavihe 5 udae 6 nAmudae 7 For Personal & Private Use Only 8 zatake uddezaH 5 zramaNopA sakavrata bhaGgAH sU 329 // 369 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Namudae 8 aNuvAlae 9 saMkhavAlae 10 ayaMbule 11 kAyarae 12, iccete duvAlasamAjIviyovAsagA arihaMtadevatAgA ammApiusussUsagA paMcaphalapaDikaMtA, taMjahA-uMbarehiM vaDehiM borohiM satarehiM pilaMkhUhiM, palaMDulha| saNakaMdamUlavivajagA aNilaMchiehiM aNakkabhinnehiM goNehiM tasapANavivajiehiM cittehiM vittiM kappemANe viharaMti, eevi tAva evaM icchaMti, kimaMga puNa je ime samaNovAsagA bhavaMti jesiM no kappaMti imAiM pannarasa | kammAdANAI sayaM karettae vA kAravettae vA kareMtaM vA annaM na samaNujANettae, taMjahA-iMgAlakamme vaNakamme sADIkamme bhADIkamme phoDIkamme daMtavANijje lakkhavANijje kesavANijje rasavANije visavANijje jaMtapIlaNakamme nillaMchaNakamme davaggidAvaNayA saradahatalAyaparisosaNayA asatIposaNayA, iccete samaNovAsagA | sukkA sukkAbhijAtIyA bhaviyA bhavittA kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu devaloesu devattAe uvavattAro bhavaMti // (sUtraM330) kativihA NaM bhaMte ! [devA] devalogA paNNatA ?, goyamA ! caubihA devalogA paNNattA taMjahA-bhavaNavAsivANamaMtarajoisavemANiyA, sevaM bhaMte 2 // (sUtraM 331) // aTThamasayarasa paMcamo // 8-5 // | 'samaNovAsayasa 'ti tRtIyArthatvAt SaSTyAH zramaNopAsakenetyarthaH sambandhamAtravivakSayA vA SaSThIyaM, 'puvAmeva'tti | prAkkAlameva samyaktvapratipattisamanantaramevetyarthaH 'apacakkhAe'tti na pratyAkhyAto bhavati, tadA dezaviratipariNAmasyAjA tatvAt , tatazca 'se 'ti zramaNopAsakaH 'pazcAt' prANAtipAtaviratikAle 'paJcAikkhamANe'tti pratyAcakSANaH prANA| tipAtamiti gamyate kiM karoti ? iti praznA, vAcanAntare tu 'apaccakkhAe' ityasya sthAne 'paJcakkhAe'tti dRzyate 'paJcA HARASHQARISICA! For Personal & Private Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ dA vyAkhyA-12 ikkhamANe ityasya ca sthAne 'paccakkhAvemANe'tti dRzyate, tatra ca pratyAkhyAtA svayameva pratyAkhyAparyazca guruNA hetukoMIDIzatake prajJaptiH | prANAtipAtapratyAkhyAnaM guruNA''tmAnaM grAhayannityartha iti, 'tIta'mityAdi, 'tItam' atItakAlakRtaM prANAtipAtaM uddezaH 5 abhayadevI- 'pratikrAmati'tato nindAdvAreNa nivartata ityarthaH 'paDappannaM'ti pratyutpannaM-vartamAnakAlInaM prANAtipAtaM 'saMvRNoti na AjIviyA vRttiH1|| karotItyarthaH 'anAgataM' bhaviSyakAlaviSayaM pratyAkhyAti'na kariSyAmItyAdi prtijaaniite||'tivihN tiviheNa mityAdi, kopAsakAH iha ca nava vikalpAstatra gAthA-"tinni tiyA tinni duyA tinni ya ekkA havaMti jogesu / tiduekaM tiduekkaM tiduekkaM ceva || | develokAH // 37 // kA sU330karaNAI // 1 // " [trayastrikAstrayo dvikAstrayazcaikakA bhavanti yogeSu / trayo dvAvekaM trayo dvAveka trayo dvAvekaM caiva kara NAni // 1 // eteSu ca vikalpeSyekAdayo vikalpA labhyante, Aha ca-"ego tinni ya tiyagA do navagA taha ya tinni ||zramaNopA8 nava nava ya / bhaMganavagassa evaM bhaMgA egUNapannAsaM // 1 // [ekazca trayastrikA dvau navako tathA ca trayo nava nava ca / bhaGga-18 sakavrata navakasyaivaM bhaGgA ekonpnycaasht||1||] vrateSu 735 sthApanA ceyam-333222/111 yogAH tatra 'tivihaM tiviheNaM'ti bhaGgAH 'trividha triprakAraM karaNakAraNAnumatibhedAt prANAtipAtayogamiti 321321321 kara0 gamyate, 'trividhena' manovacanakAyalakSaNena karaNena pratikrAmati,tato nindanena viramati, tivihaM duvi. 122,399391 70 heNaM ti trividhaM vadhakaraNAdibhedAta 'dvividhena' karaNena manaHprabhRtInAmekataravarjitatadyena, tivihaM egaviheNaM ti trividhaM tathaiva 'ekavidhena' manaHpra // 370 // | bhRtInAmekatamena karaNeneti 'duvihaM tiviheNaM"dvividhaM kRtAdInAmanyatamadvayarUpaM yogaM 'trividhena' manaHprabhRtikaraNena, evamanye'pi, tivihaM tiviheNaM paDikkamamANe ityAdi, na karoti' na svayaM vidadhAti atItakAle prANAtipAtaM, manasA -R-% ECRUC Jain Education Inter nal For Personal & Private Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ %EOGR555045605405 hai. hA hato'haM yena mayA tadA'sau na hata ityevamanudhyAnAt , tathA'na' naiva kArayati manasaiva yathAhA na yuktaM kRtaM yadasau pareNa na ghAtita iti cintanAt , tathA 'kurvantaM vidadhAnamupalakSaNatvAt kArayantaM vA samanujAnantaM vA paramAtmAnaM prANAti| pAtaM 'nAnujAnAti'nAnumodayati, manasaiva vadhAnusmaraNena tadanumodanAt , evaM na karoti na kArayati kurvantaM nAnujA* nAti vacasA, tathAvidhavacanapravarttanAt , evaM na karoti na kArayati kurvantaM nAnujAnAti kAyena tathAvidhAGgavikAraka raNAditi, na ceha yathAsaGkhyanyAyo na karoti manasA na kArayati vacasA nAnujAnAti kAyenetyevalakSaNo'nusaraNIyo, vaktRvivakSAdhInatvAt sarvanyAyAnAM vakSyamANavikalpAyogAcceti, evaM trividhaM trividhenetyatra vikalpe eka eva vikalpaH tadanyeSu punardvitIyatRtIyacaturtheSu trayaH 2 paJcamaSaSThayornava nava saptame trayaH aSTamanavamayornava naveti, evaM sarve'pyekonapaJcAzat, evamiyamatItakAlamAzritya kRtA karaNakAraNAdiyojanA, athavaivameSA'tItakAle manaHprabhRtInAM kRtaM kArita-5 | manujJAtaM vA vadhaM krameNa na karoti na kArayati na cAnujAnAti tannindanena tadanumodananiSedhatastato nivartata ityarthaH, tannindanasyAbhAve hi tadanumodanAnivRtteH kRtAdirasau kriyamANAdiriva syAditi, vartamAnakAlaM tvAzritya sugamaiva, bhaviSyatkAlApekSayA tvevamasau-na karoti manasA taM haniSyAmItyasya cintanAt , na kArayati manasaiva tamahaM ghAtayiSyA|mItyasya cintanAt, nAnujAnAti manasA bhAvinaM vadhamanuzrutya harSakaraNAt , evaM vAcA kAyena ca tayostathAvidhayoH karaNAditi, athacaivameva bhaviSyatkAle manaHprabhRtinA kariSyamANaM kArayiSyamANamanumaMsyamAnaM vA vadhaM krameNa na karoti na kArayati na cAnujAnAti tato nivRttimabhyupagacchatItyarthaH, sarveSAM caiSAM mIlane saptacatvAriMzadadhikaM bhaGgakazataM bhavati, iha For Personal & Private Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 8 zatake uddezaH 5 zramaNopAsakavratabhaGgAH 331 // 37 // SHRSHABAR |ca trividhaM trividheneti vikalpamAzrityAkSepaparihArau vRddhokAvevam-"na kareiccAitiyaM gihiNo kaha hoi desviryss| bhannai visayassa bahiM paDiseho aNumaIevi // 1 // keI bhaNaMti gihiNo tivihaM tiviheNa natthi saMvaraNaM / taM na jao nidi iheva sutte viseseuM // 2 // to kaha nijuttIe 'Numainisehotti ? so savisayaMmi / sAmanne va'nnatya u tivihaM |tiviheNa ko doso // 3 // " [na karotItyAdi trikaM gRhiNo dezaviratasya kathaM bhavati ? / bhaNyate viSayAvahiranumatyA api prtissedhH||1|| kecidbhaNanti gRhiNastrividhaM trividhena nAsti saMvaraNaM / tanna yata ihaiva sUtre viziSya nirdiSTam // 2 // | tadA kathaM niryuktAvanumatiniSedha ? iti, sa svaviSaye / sAmAnye vA, tathA cAnyatra vizeSe vA trividhaM trividhena syAt ko doSaH // 3 // ] iha ca 'savisayaMmiti svaviSaye yathAnumatirasti 'sAmanne va' ti sAmAnye vA'vizeSe pratyAkhyAne sati 'aNNattha utti vizeSe svayaMbhUramaNajaladhimatsyAdau "puttAisaMtainimittamettamegArasiM pavaNNassa / jaMpati kei gihiNo dikkhAbhimuhassa tivihaMpi ||1||"[putraadisnttinimittmaatrmekaadshii pratimA prapannasya gRhiNastrividha trividhena kecit jalpanti dIkSAbhimukhasya // 1 // yathA ca trividhaM trividhenetyatrAkSepaparihArau kRtau tathA'nyatrApi kAryoM yatrAnumateranupravezo'stIti / atha kathaM manasA karaNAdi !, ucyate, yathA vAkAyayoriti, Aha ca-"Aha kahaM puNa maNasA karaNaM kArAvaNaM aNumaI y?| jaha vaitaNujogehiM karaNAI taha bhave maNasA // 1 // tayahINattA vaitaNukaraNAINaM ca ahava maNakaraNaM / sAvajajogamaNaNaM pannattaM vIyarAgehiM // 2 // kArAvaNa puNa maNasA ciMtei kareu esa sAvaja / ciMteI ya kae uNa suTTa kayaM aNumaI hoi // 3 // " iti [Aha kathaM punarmanasA karaNaM kArApaNamanumatizca / yathA vAktanuyogAbhyAM // 37 // For Personal & Private Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 karaNAdi tathA manasA bhavet // 1 // tadadhInatvAdvAktanukaraNAdInAM athavA manaHkaraNaM sAvadyayogamananaM prajJaptaM vItarAgaiH|4|| | // 2 // manasA punaH kArANaM eSa sAvadhaM karotviti cintayati kRte punaH suSTu kRtamityanumatirbhavati cintayati // 3 // ] iha hai ca paJcasvaNuvrateSu pratyeka saptacatvAriMzadadhikasya bhaGgazatasya bhAvAd bhaGgakAnAM sapta zatAni paJcatriMzadadhikAni bhavantIti // 4 yat sthavirA AjIvikaiH zramaNopAsakagataM vastu pRSTAH gautamena ca bhagavAMstattAvaduktam , athAnantaroktazIlAH zramaNo pAsakA eva bhavanti na punarAjIvikopAsakAH AjIvikAnAM guNitvenAbhimatA apIti darzayannAha-ee khlu| | ityAdi, 'ete khalu' eta eva paridRzyamAnA nirgranthasatkA ityarthaH 'erisaga'tti IdRzakAH prANAtipAtAdiSvatItapratikramaNAdimantaH, 'no khalu'tti naiva 'erisaga'tti uktarUpA uktArthAnAmaparijJAnAt 'AjIviovAsaya'tti gozAlaka-||81 ziSyazrAvakAH // athaitasyaivArthasya vizeSataH samarthanArthamAjIvikasamayArthasya tadupAsakavizeSasvarUpasya cAbhidhAnapUrvakamAjIvikopAsakApekSayA zramaNopAsakAnutkarSayitumAha-AjIvie'tyAdi, AjIvikasamayaH-gozAlakasiddhAntaH tasya | 'ayamaTTe'tti idamabhidheyam-'akkhINaparibhoiNo save satta'tti akSINaM-akSINAyuSkamaprAsukaM paribhuJjata ityevaMzIlA | akSINaparibhoginaH, athavA inpratyayasya svArthikatvAdakSINaparibhogA-anapagatAhArabhogAsaktaya ityarthaH 'sarve sattvAH asaMyatAH sarve prANinaH, yadyevaM tataH kim ? ityAha-se iMte'tyAdi, 'se'tti tataH 'haMta'tti hatvA laguDAdinA abhya- 2 vahArya prANijAtaM 'chittvA'asiputrikAdinA dvidhA kRtvA bhittvA' zUlAdinA bhinnaM kRtvA 'luptvA' pakSAdilopanena vilupya' tvaco vilopanena 'apadrAvya vinAzyAhAramAhArayanti, 'tattha'tti 'tatra' evaM sthite'saMyatasattvavarge hananAdi #SHACRORES 45623 For Personal & Private Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAna doSaparAyaNe ityarthaH AjIvikasamaye vA'dhikaraNabhUte dvAdazeti vizeSAnuSThAnatvAt parigaNitA AnandAdizramaNopAsaprajJapti 8 zatake kavadanyathA bahavaste, 'tAle'tti tAlAbhidhAna ekaH, evaM tAlapralambAdayo'pi, arihaMtadevayAga'tti gozAlakasya tatkalpaabhayadevI | uddezaH5 yAvRttiH1 nayA'rhattvAt, 'paMcaphalapaDikaMta'tti phalapazcakAnnivRttAH, udumbarAdIni ca paJca padAni paJcamIbahuvacanAntAni pratikrA- | AjIvintazabdAnusmaraNAditi, 'anilaMchiehiMti avarddhitakaiH 'anakkabhinnahiti anastitaiH / etevi tAva evaM icchaMti' kopAsa0 // 72 // ete'pi tAvadviziSTayogyatAvikalA ityarthaH evamicchanti-amunA prakAreNa vAJchanti dharmamiti gamyam, 'kimaMga puNe sU 331 | tyAdi, kiM punarye ime zramaNopAsakA bhavanti te necchantIti gamyam ?, icchantyeveti, viziSTataradevagurupravacanasamAzri|tatvAtteSAM, 'kammAdANAI'ti karmANi-jJAnAvaraNAdInyAdIyante yaistAni karmAdAnAni, athavA karmANi ca tAnyAdAnAni ca-karmAdAnAni karmahetava iti vigrahaH, 'iMgAle'tyAdi, aGgAraviSayaM karma aGgArakarma-aGgArANAM karaNavikrayasvarUpam, evamagnivyApArarUpaM yadanyadapISTakApAkAdikaM karma tadaGgArakarmocyate, aGgArazabdasya tadanyopalakSaNatvAt, 'vaNakamme tti vanaviSayaM karma vanakarma-vanacchedanavikrayarUpam , evaM bIjapeSaNAdyapi, 'sADIkamme'tti zakaTAnAM vAha naghaTanavikrayAdi 'bhADIkamme'tti bhATyA-bhATakena karma anyadIyadravyANAM zakaTAdibhirdezAntaranayanaM gogRhAdisamazArpaNaM vA bhATIkarma 'phoDIkammatti sphoTi:-bhUmeH sphoTanaM halakudAlAdibhiH saiva karma sphoTIkarma 'daMtavANijjetti || 8 // 372 // dantAnAM-hastiviSANAnAm upalakSaNatvAdeSAM carmacAmarapUtikezAdInAM vANijya-krayavikrayo dantavANijyaM 'lakkhavA|Nijjati lAkSAyA Akare grahaNato vikrayaH, etacca trasasaMsaktinimittasyAnyasyApi tilAdevyasya yadvANijyaM tasyopalakSaNaM, nATakena karma anyadIya saiva karma sphoTIkamANijyaM 'lakkhavA: For Personal & Private Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 'kesavANijjetti kezavajjIvAnAM gomahiSIstrIprabhRtikAnAM vikrayaH'rasavANije'tti madyAdirasavikrayaH visavANije. tti viSasyopalakSaNatvAcchastravANijyasyApyanenAvarodhaH, "jaMtapIlaNakammatti yantreNa tilezvAdInAM yatpIDanaM tadeva karma yantrapIDanakarma 'nillaMchaNakamme'tti nirlAJchanameva-varddhitakakaraNameva karma nirlAJchanakarma 'davaggidAvaNaya'tti davAgne:davasya dApana-dAne prayojakatvamupalakSaNatvAdAnaM ca davAgnidApanaM tadeva prAkRtatvAd 'davaggidAvaNayA' 'saradahatalAyaparisosaNaya'tti sarasaH-svayaMsaMbhUtajalAzayavizeSasya idasya-nadyAdiSu nimnatarapradezalakSaNasya taDAgasya-kRtrimajalAzayavizeSasya parizoSaNaM yattattathA, tadeva prAkRtatvAt svArthikatApratyaye 'saradahatalAyaparisosaNayA' 'asaIposaNaya'tti dAsyAH poSaNaM tadbhATIgrahaNAya, anena ca kurkuTamArjArAdikSudrajIvapoSaNamapyAkSiptaM dRzyamiti, 'iccete'tti 'iti' evaMprakArAH 'ete' nirgranthasatkAH 'sukka'tti zuklA abhinnavRttA amatsariNaH kRtajJAH sadArambhiNo hitAnubandhAzca 'sukkAbhijAi yatti 'zuklAbhijAtyA' shuklprdhaanaaH|| anantaraM devatayopapattAro bhavantItyuktamatha devAneva bhedata Aha| 'kativihA Na'mityAdi // aSTamazate paJcamaH // 8-5 // LOCAOM OM paJcame zramaNopAsakAdhikAra uktaH, SaSThe'pyasAvevocyate, ityevaMsambandhasyAsyedaM sUtramsamaNovAsagassa NaM bhaMte ! tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA phAsuesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhemANassa kiM kajjati ?, goyamA ! egaMtaso nijarA kajai natthi ya se pAve kamme kajati / samaNovA For Personal & Private Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 1 // 373 // sagassa NaM bhaMte / tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM aNesaNijjeNaM asaNapANajAvapaDilA bhemANassa kiM kajjai ?, goyamA ! bahutariyA se nijjarA kajjai appatarAe se pAve kamme kajjai / samaNovAsagassa NaM bhaMte ! tahArUvaM assaMjayaavirayapaDihayapaJcakrakhAyapAvakammaM phAsueNa vA aphAsuraNa vA esaNijjeNa vA aNesaNijjeNa vA asaNapANa jAva kiM kajjai ?, goyamA ! egaMtaso se pAve kamme kajjai natthi se kAi ni jarA kajjai // ( sUtraM 332 ) // 'sama' tyAdi, 'kiM kajjaiti kiM phalaM bhavatItyarthaH, 'egaMtaso'tti ekAntena tasya zramaNopAsakasya, 'natthiya se' tti nAsti caitad yat 'se' tasya pApaM karma 'kriyate' bhavati aprAsukadAne iveti, 'bahutariya'tti pApakarmmApekSayA 'appatarAe'tti alpataraM nirjarApekSayA, ayamarthaH - guNavate pAtrAyAprAsukAdidravyadAne cAritrakAyopaSTambho jIvaghAto vyavahA ratastaccAritrabAdhA ca bhavati, tatazca cAritrakAyopaSTambhAnnirjarA jIvaghAtAdezva pApaM karmma, tatra ca svahetu sAmarthyAtpApA|pekSayA bahutarA nirjarA nirjarApekSayA cAlpataraM pApaM bhavati, iha ca vivecakA manyante - asaMstaraNAdikAraNata evAprAsu - kAdidAne bahutarA nirjarA bhavati nAkAraNe, yata uktam -- "saMdharaNaMmi asuddhaM doNhavi geNhaMtadiMtayANa'hiyaM / AuradiiMteNaM taM caiva hiyaM asaMtharaNe // 1 // " iti [ nirvAhe'zuddhaM gRhNadadatordvayorapyahitaM / AturadRSTAntena tadevAsaMstaraNe hitaM // 1 // ] anye tvAhuH - akAraNe'pi guNavatpAtrAyAprAsukAdidAne pariNAmavazAdbahutarA nirjarA bhavatyalpataraM ca pApaM karmeti, nirvizeSaNatvAt sUtrasya pariNAmasya ca pramANatvAt, Aha ca - "paramarahassamisINaM samattagaNipiDagajhariya For Personal & Private Use Only 8 zatake uddezaH 6 dAne nirjarAdi sU 332 // 373 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454555OMOMOM sArANaM / pariNAmiyaM pamANaM nicchayamavalaMbamANANaM ||1||"[smstgnnipittksmaaritsaaraannaamRssiinnaaN| paramarahasyaM nizcayamavalambayatAM pAriNAmikaM pramANam ( vivAdAspade daane)||1||] yaccocyate 'saMtharaNami asuddha'mityAdinA'zuddhaM dvayorapi dAtRgRhItrorahitAyeti tadrAhakasya vyavahArataH saMyamavirAdhanAt dAyakasya ca lubdhakadRSTAntabhAvitatvenAvyutpannatvena vA dadataH zubhAlpAyuSkatAnimittatvAt , zubhamapi cAyuralpamahitaM vivakSayA, zubhAlpAyuSkatAnimittatvaM cAprAsukAdidAnasyAlpAyuSkatAphalapratipAdakasUtre prAkU carcitaM, yatpunariha tattvaM tatkevaligamyamiti / tRtIyasUtre 'assaMjayaaviraye'tyAdinA'guNavAn pAtravizeSa uktaH, 'phAsueNa vA aphAsuraNa vA'ityAdinA tu prAsukAprAsukAderdAnasya pApakarmaphalatA nirjarAyA abhAvazcoktaH, asaMyamopaSTambhasyobhayatrApi tulyatvAt, yazca prAsukAdau jIvaghAtAbhAvena aprAsukAdau ca jIvaghAtasadbhAvena vizeSaH so'tra na vivakSitaH, pApakarmaNo nirjarAyA abhAvasyaiva ca vivakSitatvAditi, sUtra yeNApi cAnena mokSArthameva yaddAnaM taccintitaM, yatpunaranukampAdAnamaucityadAnaM vA tanna cintitaM, nirjarAyAstatrAnapekSaNIyatvAd , anukampaucityayoreva cApekSaNIyatvAditi, uktazca-"mokkhatthaM jaM dANaM taM pai eso vihI smkkhaao| aNukaMpAdANaM puNa jiNehiM na kayAi paDisiddhaM // 1 // " iti [mokSArthaM yadAnaM.tatprati vidhireSa bhaNitaH / anukampAdAnaM punane kadAcitpratiSiddham // 1 // ] dAnAdhikArAdevedamAha niggaMthaM ca NaM gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppavilu keI dohiM piMDehiM uvanimaMtejA-egaM Auso! appaNA muMjAhi egaM therANaM dalayAhi, se ya taM piNDaM paDiggahejA, therA ya se aNugavesiyavA siyA jattheva SASRAMMUSLIM For Personal & Private Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA aNugevasamANe dhere pAsijjA tatthevANuppadAyave siyA no ceva NaM aNugavesamANe there pAsijjA taM no appaNA prajJaptiH bhuMjejA no anasiM dAvae egaMte aNAvAe acitte bahuphAsue thaMDille paDilehettA pamajittA paridvAveyave siabhayadevI- 4 yA / niggaMthaM ca NaM gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuSpaviddhaM keti tihiM piMDehiM uvanimaMtejjA - egaM Au yA vRttiH 1 so ! appaNA bhuMjAhi do therANaM dalayAhi, se ya te paDiggahejjA, therA ya se aNugavesevA sesaM taM ceva | jAva pariTThAveyave siyA, evaM jAva dasahiM piMDehiM uvanimaMtejA navaraM egaM Auso ! appaNA bhuMjAhi nava // 374 // therANaM dalayAhi sesaM taM caiva jAva paridvAveyave siyA / niggaMdhaM ca NaM gAhAvai jAva kei dohiM paDiggahehiM uvanimaMtejjA evaM Auso ! appaNA paDibhuMjAhi evaM therANaM dalayAhi, se ya taM paDiggahejjA, taheva jAva taM no appaNA paDibhuMjejA no annesiM dAvae sesaM taM caiva jAva paridvaveyadhe siyA, evaM jAba dasahiM paDiggahehiM, evaM jahA paDiggahavattavayA bhaNiyA evaM gocchagarayaharaNacolapaTTagakaMbala laTThIsaMthAragavattavayA ya bhANiyadhA jAva dasahiM saMthAraehiM uvanimaMtejA jAva paridvAveyave siyA || ( sUtraM 333 ) // 'fari 'tyAdi, iha cazabdaH punararthastasya caivaM ghaTanA - nirgranthAya saMyatAdivizeSaNAya prAsukAdidAne gRhapaterekAntena nirjarA bhavati, nirgranthaH punaH 'gRhapatikulaM' gRhigRhaM 'piMDavAyapaDiyAe 'tti piNDasya pAto - bhojanasya pAtre | gRhasthAnnipatanaM tatra pratijJA-jJAnaM buddhiH piNDapAtapratijJA tayA, piNDasya pAto mama pAtre bhavatvitibuddhayetyarthaH, 'uva| nimaMtejja'tti bhikSo ! gRhANedaM piNDadvayamityabhidadhyAdityarthaH, tatra ca 'ega' mityAdi, 'se ya'ti sa punarnirgranthaH 'taM'ti For Personal & Private Use Only 8 zatake uddezaH 6 piNDAdidazakanimantra NA sU.333 374
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthavirapiNDa 'therA ya se'tti sthavirAH punaH 'tasya'nirgranthasya 'siya'tti syurbhavantItyarthaH, 'dAvae'tti dadyAt dApayedvAda adattAdAnaprasaGgAt , gRhapatinA hi piNDo'sau vivakSitasthavirebhya eva datto nAnyasmai iti, 'egate'tti janAlokavarjite 'aNAvAe'tti janasaMpAtavarjite 'acittetti acetane, nAcetanamAtreNaivetyata Aha-'bahuphAsue'tti bahudhA prAsukaM bahuprAsukaM tatra, anena cAcirakAlakRte vikRte vistIrNe dUrAvagADhe trasaprANabIjarahite ceti saGgrahItaM draSTavyamiti, |'se ya te'tti sa ca nirgranthaH tau'sthavirapiNDau paDiggAhejatti pratigRhNIyAditi // nirgranthaprastAvAdidamAha niggaMtheNa ya gAhAvAkulaM piMDavAyapaDiyAe paviTeNaM annayare akiccaTThANe paDisevie, tassa NaM evaM bhavati-iheva tAva ahaM eyarasa ThANassa Aloemi paDikamAmi niMdAmi garihAmi viudyAmi visohemi akaraNayAe abbhuTTemi ahArihaM pAyacchittaM tavokamma paDivajAmi, tao pacchA therANaM aMtiyaM AloessAmi jAva tavokamma paDivajissAmi, se ya saMpahio asaMpatte therA ya puccAmeva amuhA siyA se NaM bhaMte! kiM ArAhae virAhae ?, goyamA ! ArAhae no virAhae 1 / se ya saMpaTThie asaMpatte appaNA ya putvAmeva amuhA siyA se NaM bhaMte ! kiM ArAhae virAhae?, goyamA !ArAhae no virAhae 2, se ya saMpaTTie asaMpatte appaNA ya puvAmeva therA ya kAlaM karejA se NaM bhaMte ! kiM ArAhae virAhae ?, goyamA ! ArAhae no virAhae 3, se ya saMpaDhie asaMpatte appaNA ya puvAmeva kAlaM karejA se NaM bhaMte ! kiM ArAhae virAhae ?, goyamA ! ArAhae no virAhae 4, se ya saMpaTTie saMpatte therA ya amuhA siyA se NaM bhaMte ! kiM ArAhae| Jain Education Treational For Personal & Private Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAnAlA virAhae ?, goyamA ArAhae no virAhae, se ya saMpaDhie saMpatte appaNA ya, evaM saMpatteNavi cattAri AlA- zatake prajJaptiH vagA bhANiyacA jaheva asaMpatteNaM / niggaMtheNa ya bahiyA viyArabhUmi vihArabhUmi vA nikkhaMteNaM annayare da uddezaH6 abhayadevIakiccaTThANe paDisevie tassa NaM evaM bhavati-iheva tAva ahaM evaM etthavi ete ceva aTTha AlAvagA bhANiyavA akRtyasevA yA vRttiH jAva no viraahe| niggaMtheNa ya gAmANugAmaM dUijjamANeNaM annayare akiJcaTThANe paDisevie tassa NaM evaM yAM tatrAnya pAsAlA tassa ekatracaprAyazci // 375 // bhavati iheva tAva ahaM etthavi te ceva aTTa AlAvagA bhANiyavA jAva no viraahe| niggaMthIe ya gAhAvai-dU sU 334 kulaM piMDavAyapaDiyAe aNupavihAe annayare akiccaTThANe paDisevie tIse NaM evaM bhavai iheva tAva ahaM eyassa ThANassa Aloemi jAva tavokammapaDivajAmitao pacchA pavattiNIe.aMtiyaM AloessAmi jAba |paDivajissAmi, sA ya saMpaTThiyA asaMpattA pavattiNI ya amuhA siyA sA NaM bhaMte ! kiM ArAhiyA virAhiyA ?, goyamA ! ArAhiyA no virAhiyA, sA ya saMpaTThiyA jahA niggaMthassa tinnigamA bhaNiyA evaM niggathIevi tinni AlAvagA bhANiyacA jAva ArAhiyA no virAhiyA // se keNa?NaM bhaMte ! evaM bucai-ArAhae no virAhae?, goyamA ! se jahA nAmae-kei purise egaM mahaM unnAlomaM vAgayalomaM vAsaNalomaM vA kappAsalomaM vA taNasUyaM vA duhA vA tihA vA saMkhejahA vA chidittA agaNikAyaMsi pakkhivejA se nUrNa goyamA ? // 375 // 4 chijjamANe chinne pakkhippamANe pakkhitte dajjhamANe dahRtti vattavaM siyA ?, haMtA bhagavaM chijjamANe chinne jAva & dahRtti vatta siyA, se jahA vA kei purise vatthaM ahataM vA dhotaM vA taMtuggayaM vA maMjihAdoNIe pakkhivejjA SHAOMOMOMOMOM dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ IM|se nUrNa goyamA ! ukkhippamANe ukvitte pakkhippamANe pakkhise rajjamANe rattetti vattatvaM siyAtA bhagavaM ! ukkhippamANe ukkhitte jAva rattetti vattavaM siyA, se teNa?NaM goyamA ! evaM vucaha-ArAhae no virAhae // (sUtraM 334) ___ 'niggaMtheNa yetyAdi, iha cazabdaH punararthastasya ghaTanA caivaM-nirgranthaM kazcit piNDapAtapratijJayA praviSTaM piNDAdinopanimantrayet tena ca nirgranthena punaH 'akiccaTThANe'tti kRtyasya-karaNasya sthAnaM-AzrayaH kRtyasthAnaM taniSedhaH akRtyasthAna-mUlaguNAdipratisevArUpo'kAryavizeSaH 'tassa NaM'ti tasya nirghandhasya saJjAtAnutApasya evaM bhavati' evaMprakAraM mano bhavati 'eyarasa ThANassa'tti vibhaktipariNAmAd 'etatsthAnam' anantarAsevitam 'AlocayAmi' sthApanAcAryanive|danena 'pratikramAmi'mithyAduSkRtadAnena 'nindAmi' svasamakSaM svasyAkRtya sthAnasya vA kutsanena 'ga' gurusamartha kutsanena 'viudyAmitti vitroTayAmi-tadanubandha chinadmi 'vizodhayAmi' prAyazcittapata prAyazcittAbhyupagamena 'akaraNatayA akaraNena 'abhyuttiSThAmi' abhyutthito bhavAmIti 'ahArihaM'ti 'yathArha' yathocitam , etacca gItArthatAyAmeva bhavati nAnyathA, 'aMtiyaMti samIpaM gata iti zeSaH 'dherA ya amuhA siya'tti sthavirAH punaH 'amukhAH nirvAcaH syurvAtAdidoSAt, tatazca tasyAlocanAdipariNAme satyapi nAlocanAdi saMpadyata ityataH praznayati-se 'mityAdi, 'ArAhae' tti mokSamArgasyArAdhakaH zuddha ityarthaH bhAvasya zuddhatvAt , saMbhavati cAlocanApariNatau satyAM kathaJcittadaprAptAvapyArAdhakatvaM, yata uktaM maraNamAzritya-"AloyaNApariNao sammaM saMpaDio gurusagAse / jai marai aMtare cciya tahAvi suddhotti Jan Education Interaoral For Personal & Private Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH1] // 376 // bhAvAo // 1 // " iti / [AlocanApariNataH samyak saMprasthito gurusakAze / yadi mriyate'ntareva tathA'pi zuddha iti 8 zatake bhAvAt // 1 // ] sthavirAtmabhedena ceha dve amukhasUtre, dve kAlagatasUtre, ityevaM catvAri asaMprAptasUtrANi 4, saMprAptasUtrA- uddezaH6 NyapyevaM catvAryeva 4, evametAnyaSTau piNDapAtArtha gRhapatikule praviSTasya, evaM vicArabhUmyAdAvaSTa 8, evaM grAmagamane'STau, pradopAdau evametAni caturviMzatiH sUtrANi / evaM nirgandhikAyA api caturviMzatiH sUtrANIti // athAnAlocita eva kathamArA dhmAtapraznaH dhakaH ? ityAzaGkAmuttaraM cAha-se keNaTeNa'mityAdi, 'taNasUyaM vatti tRNAgraM vA 'chijjamANe chinnetti kriyAkAla sU 335 | niSThAkAlayorabhedena pratikSaNaM kAryasya niSpatteH chidyamAnaM chinnamityucyate, evamasAvAlocanApariNatau satyAmArAdhanApravRtta ArAdhaka eveti / 'ayaM vatti 'ahataM' navaM 'dhoyaMti prakSAlitaM 'taMtuggayaMti tantrodgataM tUrivemAderuttIrNamAtra 'maMjiTThAdoNIe'tti maJjiSThArAgabhAjane // ArAdhakazca dIpavadIpyata iti dIpasvarUpaM nirUpayannAha| paIvassa NaM bhaMte ! jhiyAyamANassa kiM padIve jhiyAti laTThI jhiyAi vattI jhiyAi telle jhiyAi dIvacaMpae jhiyAi joti jhiyAi ? goyamA ! no padIve jhiyAi jAva no padIvacaMpae jhiyAi joi jhiyAi // agArassa NaM bhaMte ! jhiyAyamANassa kiM AgAre jhiyAi kuDDA jhiyAi kaDaNA jhi0dhAraNA jhi0 balaharaNe jhi0 vaMsA. mallA zi0 vaggA jhiyAi chittarA jhiyAi chANe jhiyAti joti jhiyAti ?, goyamA,! no agAre jhiyAti noTa kuDDA jhiyAti jAva no chANe jhiyAti joti jhiyAti // (sUtraM 335) jIve NaM bhaMte ! orAliyasarIrAo // 176 // kati kirie ?, goyamA ! siya tikirie siya caukirie siya paMcakirie siya akirie|| neraie nnNbhNte| For Personal & Private Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ % A orAliyasarIrAo katikiriyA (e)?, goyamA ! siya tikirie siya caukirie siya pNckirie| asu. rakumAre NaM bhaMte ! orAliyasarIrAo katikirie ? evaM ceva, evaM jAva vemANie, navaraM maNusse jahA jIve / jIve NaM bhaMte ! orAliyasarIrohiMto katikirie ?, goyamA ! siya tikirie jAva siya akirie| neraie NaM bhaMte ! orAliyasarIrohiMto katikirie, evaM eso jahA paDhamo daMDao tahA imovi apariseso |bhANiyo jAva vemANie, navaraM maNusse jahA jIve / jIvA NaM bhaMte ! orAliyasarIrAo katikiriyA ?, goyamA ! siya tikiriyA jAva siya akiriyA, neraiyA NaM bhaMte ! orAliyasarIrAo katikiriyA ?, evaM esovi jahA paDhamo daMDao tahA bhANiyabo, jAva vemANiyA, navaraM maNussA jahA jIvA / jIvA NaM bhaMte ! orAliyasarIrohito katikiriyA ?, goyamA ! tikiriyAvi caukiriyAvi paMcakiriyAvi akiriyAvi, neraiyA NaM bhaMte ! orAliyasarIrohiMto kaikiriyA ?, goyamA!tikiriyAvicaukiriyAvi paMcakiriyAvi evaM jAva vemANiyA, navaraM maNussA jahA jIvA // jIve NaM bhaMte ! veuviyasarIrAo katikirie ?, goyamA ? siya tikirie siya caukirie siya akirie, neraie NaM bhaMte ! veuviyasarIrAo katikirie ?,goyamA! siya tikirie siya caukirie evaM jAca vemANie, navaraM maNusse jahA jIve, evaM jahA orAliyasarI-18 hArANaM cattAri daMDakA tahA veuviyasarIreNavi cattAri daMDagA bhANiyavA, navaraM paMcamakiriyA na bhannai, sesaM taM ceva, evaM jahA veudhviyaM tahA AhAragaMpi teyagaMpi kammagaMpi bhANiyavaM, ekake cattAri daMDagA bhANiya AMGARMA For Personal & Private Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- vA jAva vemANiyA NaM bhaMte ! kammagasarIrohaMto kaikiriyA ?, goyamA ! tikiriyAvi caukiriyAvi vA 8zatake prajJaptiH sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // ( sUtraM 336 ) // aTThamasayassa chaTTho uddesao smtto||8-6|| | uddezaH 6 abhayadevI-'padIvasse'tyAdi, 'jhiyAyamANassa'tti dhmAyato dhmAyamAnasya vA jvalata ityarthaH 'padIvetti pradIpo dIpayadhyAdi audArikA yA vRttiH1 samudAyaH 'jhiyAi'tti dhmAyati dhmAyate vA jvalati 'lahitti dIpayaSTiH 'vatti'tti dazA 'dIvacaMpae'tti dIpasthaganaka ditaHkriyA 'joi'tti agniH|| jvalanaprastAvAdidamAha-'agArassaNa'mityAdi, iha cAgAra-kuTIgrahaM 'kuDu'tti bhittayaH 'kaDaNa'tti // 377 // sU 336 |braTTikAH dhAraNa'tti balaharaNAdhArabhUte sthUNe 'ghala haraNe'tti dhAraNayoruparivarti tiryagAyatakASThaM 'mobha' iti yatma| siddhaM "vaMsa'tti vaMzAzchittvarAdhArabhUtAH 'malla'tti mallA:-kuDyAvaSTambhanasthANavaH balaharaNA dhAraNAzritAni vA chittvarA|dhArabhUtAni UoyatAni kASThAni 'yAga'tti valkA-vaMzAdibandhanabhUtA baTAditvacaH 'chittara'tti chitvarANi-vaMzAdimayAni chAdanAdhArabhUtAni kiliGgAni 'chANe ti chAdanaM darbhAdimayaM paTala miti // itthaM ca tejasAM jvalanakriyA parazarIrAzrayeti parazarIramaudArikAdyAzritya jIvasya nArakAdezca kriyA abhidhAtumAha-'jIve 'mityAdi, 'orAliyasarIrAo'tti audArikazarIrAt-parakIyamaudArikazarIramAzritya katikriyo jIvaH iti praznaH, uttaraM tu 'siya tikirie| |tti yadeko jIvo'nyapRthivyAdeH sambandhyaudArikazarIramAzritya kAyaM vyApArayati tadA trikriyaH, kAyikyadhikaraNi-1 // 377 // nakIprAdeSikInAM bhAvAt, etAsAM ca paraspareNAvinAbhUtatvAta syAttrikriya ityuktaM na punaH syAdekakriya: syAtikriya iti,| BavinAbhAvazca tAsAmevam-adhikRtakriyA hyavItarAgasyaiva netarasya, tathAvidhakarmabandhahetutvAt , avItarAgakAyasya cAdhi-ISil kAH dhAraNavilanaprastAvAdidamA vA jvalati lihitAnasa vA jvalata ityarthaH / 'vaMsa'tti vaMzAliharaNAdhArabhUte sthUNegArasa NamityAdi, ihavAttatti dazA dIvAnA For Personal & Private Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ | karaNatvena pradveSAnvitatvena ca kAyakriyAsadbhAve itarayoravazyaMbhAvaH, itarabhAve ca kAyikIsadbhAvaH, uktaJca prajJApanAyA& mihArthe-"jassa NaM jIvassa kAiyA kiriyA kajjai tassa ahiMgaraNiyA kiriyA niyamA kajai, jassa ahiMgaraNiyA kiriyA kajai tassavi kAiyA kiriyA niyamA kajai" ityAdi, tathA''dyakriyAtrayasadbhAve uttarakriyAdvayaM bhajanayA bhavati, yadAha-"jassa NaM jIvassa kAiyA kiriyA kajjai tassa pAriyAvaNiyA siya kajai siya no kajaI" ityAdi, || tatazca yadA kAyavyApAradvAreNAdyakriyAtraya evaM vartate na tu paritApayati na cAtipAtayati tadA trikriya evetyato'pi || | syAttrikriya ityuktaM, yadA tu paritApayati tadA catuSkriyaH, AdyakriyAtrayasya tatrAvazyaMbhAvAt, yadA tvatipAtayati tadA paJcakriyaH, AdyakriyAcatuSkasya tatrAvazyaMbhAvAt , uktaJca-"jassa pAriyAvaNiyA kiriyA kanjai tassa kAiyA niyamA kajaItyAdIti, ata evAha-'siya caukirie siya paMcakirie'tti, tathA 'siya akiriya'tti vItarAgAvasthAmA-4 zritya, tasyA hi vItarAgatvAdeva na santyadhikRtakriyA iti // 'neraie Na'mityAdi, nArako yasmAdaudArikazarIravantaM pRthivyAdikaM spRzati paritApayati vinAzayati ca tasmAdaudArikAt syAttrikriya ityAdi, akriyastvayaM na bhavati, | avItarAgatvena kriyANAmavazyaMbhAktviAditi, 'evaM ceva'tti syAttrikriya ityAdi sarveSvasurAdipadeSu vAcyamityarthaH, 'maNusse jahA jIve'tti jIvapade iva manuSyapade'kriyatvamapi vAcyamityarthaH, jIvapade manuSyasiddhApekSayaivAkriyatvasyAdhI| tatvAditi, 'orAliyasarIrohiMto'tti audArikazarIrebhya ityevaM bahutvApekSo'yamaparo daNDakA, evametau jIvasyaikatvena 43235RIAT *** For Personal & Private Use Only INinelibrary.org
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA dvau daNDako, evameva ca jIvasya bahutvenAparau dvau, evamaudArikazarIrApekSayA catvAro daNDakA iti // 'jIve 'mityAdi, 8 zatake prajJaptiH jIvaH parakIyaM vaikriyazarIramAzritya katikriyaH ?, ucyate, syAttrikriya ityAdi, paJcakriyazceha nocyate, prANAtipAtasya uddezaH6 abhayadevI- vaikriyazarIriNaH kartumazakyatvAd, aviratimAtrasya cehAvivakSitatvAdU , ata evoktaM-'paMcamakiriyA na bhannaItti, 'evaM audArikA yAvRttiH1 4 jahA veuviyaM tahA AhArayapi teyagaMpi kammagaMpi bhANiyavaMti, anenAhArakAdizarIratrayamapyAzritya daNDakacatuSTayena | ditaHkriyA nairayikAdijIvAnAM trikriyatvaM catuSkriyatvaM coktaM, paJcakriyatvaM tu nivAritaM, mArayitumazakyatvAttasyeti, atha naark||378|| sU 336 syAdholokavartitvAdAhArakazarIrasya ca manuSyalokavartitvena takriyANAmaviSayatvAt kathamAhArakazarIramAzritya nArakaH | syAstrikriyaH syAccatuSkriya iti ?, atrocyate, yAvatpUrvazarIramavyutsRSTaM jIvanirvartitapariNAmaM na tyajati tAvatpUrvabhAvadaprajJApanAnayamatena nirvartakajIvasyaiveti vyapadizyate ghRtaghaTanyAyenetyato nArakapUrvabhavadeho nArakasyaiva taddezena ca manuSya lokavartinA'sthyAdirUpeNa yadAhArakazarIraM spRzyate paritApyate vA tadAhArakadehAnnArakastrikriyazcatuSkriyo vA bhavati, kAyikIbhAve itarayoravazyabhAvAt , pAritApanikIbhAve cAdyatrayasyAvazyaMbhAvAditi / evamihAnyadapi vi(tadviSayamavahai gantavyaM, yacca taijasakArmaNazarIrApekSayA jIvAnAM paritApakatvaM tadaudArikAdyAzritatvena tayoravaseyaM, svarUpeNa tayoH |paritApayitumazakyatvAditi // aSTamazate sssstthoddeshH||8-6|| 18 // 378 // For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThoddezake kriyAvyatikara ukta iti kriyAprastAvAt saptamoddezake pradveSakriyAnimitta ko'nyayUthikavivAdavyatikara 8 ucyate, ityevaMsambandhasyAsyedamAdisUtram| teNaM kAleNaM 2 rAyagihe nagare vannao, guNasilae ceie vannao, jAva puDhavisilAvaTTao, tassaNaM guNasilassa ceyassa adarasAmaMte bahave anna utthiyA parivasaMti, teNaM kAleNaM 2 samaNe bhagavaM mahAvIre Adigare jAva samosaDhe jAva parisA paDigayA, teNaM kAleNaM 2 samaNassa bhagavao mahAvIrassa bahave aMtevAsI therA bhagavaMto jAtisaMpannA kulasaMpannA jahA bitiyasae jAva jIviyAsAmaraNabhaya vippamukkA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte uhuMjANU ahosirA jhANakohovagayA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvamANA jAva viharaMti, taeNaM te annautthiyA jeNeva therA bhagavaMto teNeva uvAgacchaMti 2ttAte there bhagavaMte evaM vayAsItubbhe NaM ajjo ! tivihaM tiviheNaM assaMjayaavirayaappaDihaya jahA sattamasae bitie uddesae jAva ega|tabAle yAvi bhavaha, tae NaM te therA bhagavaMto te annautthie evaM vayAsI-keNa kAraNeNaM ajo! amhe tivihaM tiviheNaM assaMjayaaviraya jAva egaMtabAlA yAvi bhavAmo ?, tae NaM te annautthiyA te there bhagavaMte evaM vayAsI-tunbhe NaM ajjo ! adinnaM geNhaha adinnaM bhujaha adinnaM sAtijaha, tae NaM te tunbhe adinnaM geNhamANA adinnaM bhujamANA adinnaM sAtijamANA tivihaM tiviheNaM assaMjayaaviraya jAva egaMtabAlA yAvi bhavaha, tae NaM te therA bhagavaMto te annautthie evaM vayAsI-keNa kAraNeNaM ajo! amhe adinnaM geNhAmo adinnaM For Personal & Private Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJaptiH SILCAS 8 zatake uddezaH7 dIyamAnaM dattaMsU337 vyAkhyA- bhuMjAmo adinnaM sAtijAmo ?, jae NaM amhe adinnaM geNhamANA jAva adinnaM sAtijamANA tivihaM tivi 4 heNaM assaMjaya jAva egaMtavAlA yAvi bhavAmo, tae NaM te annautthiyA te there bhagavaMte evaM vayAsI-tumhANaM abhayadevI ajo! dijamANe adinne paDiggahejamANe apaDiggahie nissarijamANe aNisaDhe, tunbhe gaM ajjo! dijayA vRttiH1 mANaM paDiggahagaM asaMpattaM etthaNaM aMtarA kei avaharijA, gAhAvaissa NaM taM bhaMte ! no khalu taM tubhaM, tae NaM || // 379 // || tujjhe adinnaM geNhaha jAva adinnaM sAtijaha, tae NaM tujjhe adinnaM geNhamANA jAva egaMtavAlA yAvi bhavaha, tae NaM te therA bhagavaMto te annautthie evaM vayAsI-no khalu anjo ! amhe adinnaM giNhAmo adinnaM bhuMjAmo adinnaM sAtijAmo amhe NaM ajjo dinnaM geNhAmo dinaM bhujAmo dinnaM sAtijAmo, tae NaM amhe dinnaM geNha4||mANA dinnaM bhuMjamANA dinnaM sAtijamANA tivihaM tiviheNaM saMjayavirayapaDihaya jahA sattamasae jAva |egaMtapaMDiyA yAvi bhavAmo, tae NaM te annautthiyA te ghere bhagavaMte evaM vayAsI-keNa kAraNeNaM ajjo! tumhe dinnaM geNhaha jAva dinnaM sAtijaha, jae NaM tujhe dinnaM geNhamANA jAva egaMtapaMDiyA yAvi bhavaha ?, tae NaM te therA bhaMgavaMto te annauthie evaM vayAsI-amhe NaM ajodijjamANe dinne paDiggahejamANe paDiggahie nisi&ArijamANe nisaTTe jeNaM amhe NaM ajjo! dijjamANaM paDiggahagaM asaMpattaM ettha NaM aMtarA kei avaharejA amhANaM taM No khalu taM gAhAvaissa, jae NaM amhe dinnaM geNhAmo dinnaM bhuMjAmo dinnaM sAtijAmo tae NaM amhe dinnaM geNhamANA jAva dinnaM sAtijamANA tivihaM tiviheNaM saMjaya jAva egaMtapaMDiyA yAvi bhavAmo, tujjhe NaM // 379 // % For Personal & Private Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajo| appaNA ceva tivihaM tiviheNaM assaMjaya jAva egaMtavAlA yAvi bhavaha, tae NaM te annathiyA tere bhagavaMte evaM vayAsI-keNa kAraNeNaM ajjo ! amhe tivihaM jAva egaMtavAlA yAvi bhavAmo, tae gaMte therA bhagavaMto te annautthie evaM vayAsI-tujhe NaM ajjo ! adinnaM geNhaha 3, taeNaM tuajjo tunbhe adinnaMge jAva egaMta0, tae NaM te annautthiyA te there bhagavaMte evaM vayAsI-keNa kAraNeNaM ajjo !amhe adinnaM geNhAmo jAva hai egaMtavA0 1, tae NaM te there bhagavaMte te annautthie evaM vayAsI-tujhe NaM ajo! dijjamANe adinne taM ceva | jAva gAhAvaissa NaM No khalu taM tujhe, tae NaM tujhe adinnaM geNhaha, taM ceva jAva egaMtabAlA yAvi bhavaha, taeNaM te annaute there bha0 evaM va0-tujjhe NaM ajo! tivihaM tiviheNaM assaMjaya jAva egaMtabA.bhavaha, tae NaM te therA bha0 te annautthie evaM vayAsI-keNa kAraNeNaM amhe tivihaM tiviheNaM jAva eyaMtabAlA yAvi bhavAmo?, tae NaM te annautthiyA te there bhagavaMte evaM vayAsI-tujjhe NaM ajo!rIyaM rIyamANA puDhaviM pecaha 4 abhihaNaha vatteha leseha saMghAeha saMghaTTeha paritAveha kilAmeha uddaveha tae NaM tujhe puDhaviM peccamANA jAva uva havemANA tivihaM tiviheNaM asaMjayaaviraya jAva egaMtavAlA yAvi bhavaha, tae NaM te therA bhagavaMto te annautthie evaM vayAsI-no khalu ajo!amhe rIyaM rIyamANA puDhaviM paJcemo abhihaNAmojAva uvaddavemo amhe NaM | ajorIyaM rIyamANA kArya vA joyaM vA riyaM vA paDucca desa deseNaM bayAmo paesaM paeseNaM vayAmo te NaM | amhe desaM deseNaM vayamANA paesaM paeseNaM vayamANA no puDhaviM paJcemo abhihaNAmo jAva uvaddavemo, tae NaM For Personal & Private Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 1 // 380 // amhe puDhaviM apeccaimANA aNabhihaNemANA jAva aguvadavemANA tivihaM tiviheNaM saMjaya jAva egaMtapaMDiyA yAvi bhavAmo, tujhe NaM ajjo ! appaNA ceva tivihaM tiviheNaM assaMjaya jAva bAlA yAvi bhavaha, tae NaM te annautthiyA there bhagavaMte evaM vayAsI keNa kAraNeNaM ajo ! amhe tivihaM tiviheNaM jAva egaMtabAlA yAvi bhavAmo 1, tae NaM te therA bhagavaMto te annautthie evaM vayAsI tujjhe NaM ajo ! rIyaM rIyamANA puDhaviM pe0 jAva uddaveha, tae NaM tujjhe puDhaviM pecemANA jAva uvaddavemANA tivihaM tiviheNaM jAva egaMtabAlA yAvi bhavaha, tae NaM te annautthiyA te there bhagavaMte evaM vayAsI- tujjhe NaM ajjo ! gamamANe agate vItikamijramANe avItite rAyagihaM nagaraM saMpAviukAme asaMpatte, tara NaM te therA bhagavaMto te annautthie evaM vayAsI-no khalu ajjo ! amhaM gamamANe agae vIikamijjamANe avItikaMte rAyagihaM nagaraM jAva asaMpatte, amhA NaM ajjo ! gamamANe gae vItikamijjamANe vItikaMte rAyagihaM nagaraM saMpAviukAme saMpatte tujjhe NaM appaNA ceva | gamamANe agae vItikamijjamAMNe avItite rAyasiMha nagaraM jAva asaMpatte, tae NaM te therA bhagavaMto annautthie | evaM parihanti paDiNittA gahappavAyaM nAma ajjhayaNaM pannavaMisu // ( sUtraM 337 ) // kaivihe NaM bhaMte! gappavAe paNNatte ?, goyamA ! paMcavihe gaippavAe paNNatte, taMjahA-payogagatI tatagatI baMdhaNacheyaNagatI ubavAya| gatI vihAyagatI, etto Arambhapayoga paryaM niravasesaM bhANiyavaM, jAva se ttaM vihaaygii| sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte! ( ti ( sUtraM 338 ) / aTThamasayassa sattamo // 8-7 // For Personal & Private Use Only 8 zatake uddezaH 7 gatiprapAtaH sU 338 // 180 //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ teNa'mityAdi, tatra 'anjo'tti he AUH ! 'tivihaM tiviheNaM'ti trividhaM karaNAdikaM yogamAzritya trividhena mana:|prabhRtikaraNena 'adinnaM sAijaha'tti adattaM svadadhve anumanyadhva ityarthaH 'dijjamANe adinne'ityAdi dIyamAnamadattaM, dIyamAnasya vartamAnakAlatvAd dattasya cAtItakAlavartitvAd vartamAnAtItayozcAtyantabhinnatvAddIyamAnaM dattaM na bhavati dattameva dattamiti vyapadizyate, evaM pratigRhyamANAdAvapi, tatra dIyamAnaM dAyakApekSayA pratigRhyamANaM grAhakApekSayA | nisRjyamAnaM kSipyamANaM pAtrApekSayeti 'aMtare'tti avasare, ayamabhiprAyaH yadi dIyamAnaM pAtre'patitaM sahattaM bhavati tadA tasya dattasya sataH pAtrapatanalakSaNaM grahaNaM kRtaM bhavati, yadA tu taddIyamAnamadattaM tadA pAtrapatanalakSaNaM grahaNamadattasyeti prAptamiti, nirgranthottaravAkye tu 'amhe NaM ajjo dijamANe dinne' ityAdi yaduktaM tatra kriyAkAlaniSThAkAla yorabhedAdIyamAnatvAderdattatvAdi samavaseyamiti / atha dIyamAnamadattamityAderbhavanmatatvAd yUyamevAsaMyatatvAdiguNA ityAvedanAyAnyayUthikAn prati sthavirAH prAhuH-tujhe NaM ajo! appaNA ceve'tyAdi, rIyaM rIyamANa'tti 'rItaM gamanaM 'rIyamANAH'gacchanto gamanaM kurvANA ityarthaH 'puDhaviM peceha' pRthivImAkrAmathetyarthaH 'abhihaNa ha'tti pAdAbhyAmAbhimukhyena hatha 'vatteha'tti pAdAbhighAtenaiva 'varttayatha' zlakSNatAM nayatha 'leseha'tti 'zleSayatha' bhUmyAM zliSTAM kurutha 'saMghAehatti 'saGghAtayatha' saMhatAM kurutha 'saMghaTTeha'tti 'saGghayatha' spRzatha 'paritAveha'tti 'paritApayatha' samantAjjAtasantApAM kurutha 4'kilAmeha'tti kamayatha-mAraNAntikasamudghAtaM gamayathetyarthaH 'ubaddaveha'tti upadravayatha mArayathetyarthaH 'kAyaM vatti 'kArya' zarIraM pratItyoccArAdikAyakAryamityarthaH 'jogaM vatti 'yoga' glAnavaiyAvRttyAdivyApAraM pratItya 'riyaM vA paDucca'tti ACAGAR For Personal & Private Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 1 // 381 // 'RtaM satyaM pratItya- aSkAyAdijIvasaMrakSaNaM saMyamamAznityetyarthaH 'desaM deseNaM vayAmo' tti prabhUtAyAH pRthivyA ye vivakSitA | dezAstairvrajAmo nAvizeSeNa, IryAsamitiparAyaNatvena sacetana deza parihArato'cetana dezairbrajAma ityarthaH, evaM 'paesaM paraseNaM vayAmo' ityapi navaraM dezo-bhUmermahatkhaNDaM pradezastu - laghutaramiti // athoktaguNayogena nAsmAkamivaiSAM gamanamastItyabhiprAyataH sthavirAH yUyameva pRthivyAkramaNAdito'saMyatatvAdiguNA iti pratipAdanAyAnyayUthikAn pratyAhu: - 'tujhe NaM ajjo' ityAdi 'gappavAyaM'ti gatiH prodyate - prarUpyate yatra tadgatipravAdaM gatervA - pravRtteH kriyAyAH prapAtaH - prapatanasa| mbhavaH prayogAdiSvartheSu varttanaM gatiprapAtastatpratipAdakamadhyayanaM gatiprapAtaM tat prajJApitavanto, gativicAraprastAvAditi // atha gatiprapAtameva bhedato'bhidhAtumAha- 'kaivihe Na' bhityAdi, 'paogagati'ti iha gatiprapAtabhedaprakrame yaGgatibhedabhaNanaM tadgatidharmatvAt prapAtasya gatibhedabhaNane gatiprapAtabhedA eva bhaNitA bhavantIti nyAyAdavaseyaM tatra prayogasya | satyamanaHprabhRtikasya pazcadazavidhasya gatiH - pravRttiH prayogagatiH, 'tatagai 'ti tatasya - grAmanagarAdikaM gantuM pravRttatvena | taccAprAptatvena tadantarAlapathe varttamAnatayA prasAritakramatayA ca vistAraM gatasya gatistatagatiH, tato vA'vadhibhUtagrAmA| dernagarAdau gatiH prAkRtatvena tatagaI, asmiMzca sthAne itaH sUtrAdArabhya prajJApanAyAM SoDazaM prayogapadaM 'settaM vihAyagaI ' etatsUtraM yAvadvAcyametadevAha - 'ento' ityAdi, taccaivaM- 'baMdhaNacheyaNagaI uvavAyagaI vihAyagaI' ityAdi, tatra bandhanacchedanagatiH - bandhanasya karmaNaH sambandhasya vA chedane -abhAve gatirjIvasya zarIrAt zarIrasya vA jIvAdbandhanacchedana gatiH, upa| pAtagatistu trividhA - kSetrabhavano bhavabhedAt, tatra nArakatiryagUnara devasiddhAnAM yat kSetre upapAtAya - utpAdAya gamanaM sA For Personal & Private Use Only 8 zatake udezaH 8 gatiprapAtaH sU 338 // 381 //
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 449 | kSetropapAtagatiH, yA ca nArakAdInAmeva svabhave upapAtarUpA gatiH sA bhavopapAtagatiH, yacca siddhapudgalayorgamanamAtraM sA | nobhavopapAtagatiH, vihAyogatistu spRzadgatyAdikA'nekavidheti // aSTame zate saptamaH // 7 // 410104 anantarodeza ke sthavirAn pratyanyayUthikAH pratyanIkA uktAH, aSTame tu gurvAdipratyanIkA ucyante, ityevaMsambandhasyAsyedaM sUtram - rAyagihe nayare jAva evaM bayAsI-gurU NaM bhaMte ! paDuca kati paDiNIyAM paNNattA 1, goyamA / tao paDiNIyA paNNattA, taMjahA AyaridhapaDiNIe uvajjhAyapaDiNIe therapaDiNIe // gaI NaM bhaMte ! paDucca kati paDiNIyA paNNattA ?, goyamA ! tao paDiNIyA paNNattA, taMjahA - ihlogapaDiNIe paralogapaDiNIe duhaologapaDiNIe // samUhaNNaM bhaMte ! paDuca kati paDiNIyA paNNattA ?, goyamA ! tao paDiNIyA paNNattA, taMjAkulapaDiNIe gaNapaDiNIe saMghapaDiNIe // aNukaMpaM pahuca pucchA, goyamA ! tao paDiNIyA paNNattA, taMjahA - tavassipaDiNIe gilANapaDiNIe sehapaDiNIe // suyaNNaM bhaMte ! paDuca pucchA, goyamA ! tao paDiNIyA paNNattA, taMjahA - suttapaDiNIe atthapaDiNIe tadubhayapaDiNIe / bhAvaM NaM bhaMte ! pahuca pucchA, goyamA ! tao paDiNIyA pannattA, taMjahA - nANapaDiNIe daMsaNapaDiNIe carittapaDiNIe | ( sU 339 ) // 'rAyagihe' ityAdi, tatra 'gurUNaM' ti 'gurUn' tattvopadezakAn pratItya-Azritya pratyanIkamiva - pratisainyamiva pratikU For Personal & Private Use Only **
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 1 // 182 // latayA ye te pratyanIkAH, tatrAcAryaH - arthavyAkhyAtA upAdhyAyaH - sUtradAtA sthavirastu jAtizrutaparyAyaiH, tatra jAtyA SaSTi| varSajAtaH zrutasthaviraH - samavAyadharaH paryAyasthaviro- viMzativarSaparyAyaH, etatpratyanIkatA caivam - " jaccAIhi~ avanaM bhAsai | vaTTai na yAvi uvvaae| ahio chiddappehI pagAsavAI aNaNulomo // 1 // ahavAvi vae evaM uvaesa parassa deti evaM | tu / dasavihaveyAvacce kAyadya sayaM na kubaMti // 2 // [ jAtyAdibhiravarNa bhASate na cApyupapAte varttate / ahitachidraMprekSI | prakAzavAdI ananulomaH // 1 // athavApi vadedevamupadezamevaM parasya dadati dazavidhavaiyAvRtyaM yatkarttavyaM svayaM tu na kurvanti // 2 // ] ' gahUM Na' mityAdi, 'garti' mAnuSyatvAdikAM pratItya tatrehalokasya - pratyakSasya mAnupatvalakSaNaparyAyasya pratyanIka indriyArthapratikUlakAritvAt paJcAgnitapasvivad ihalokapratyanIkaH, paraloko -janmAntaraM tatpratyanIkaH - indriyArthatatparaH, dvidhAlokapratyanIkazca cauryAdibhirindriyArthasAdhanaparaH // 'samUhaNNaM bhaMte !' ityAdi, 'samUhaM' sAdhusamudAyaM pratItya tatra kulaM - cAndrAdikaM tatsamUho gaNaH - koTikAdistatsamUhaH saGghaH, pratyanIkatA caiteSAmavarNavAdAdibhiriti kulAdilakSaNaM cedam - " ettha kulaM vijJeyaM egAyariyassa saMtaI jA u / tinha kulANa miho puNa sAvekakhANaM gaNo hoi // 1 // sabovi nANadaMsaNacaraNaguNa vihUsiyANa samaNANaM / samudAo puNa saMgho gaNasamudA ottikAUNaM // 2 // " [ atra phulaM vijJeyamekAcAryasya yA santatiH / trayANAM kulAnAmiha sApekSANAM punargaNo bhavati // 1 // sarvo'pi jJAnadarzana caraNaguNavibhUSitAnAM zramaNAnAM samudayaH punaH saGgho guNasamudAya itikRtvA ] // 2 // 'aNukaMpa'mityAdi, anukampA - bhaktapAnAdibhirupa|STambhastAM pratItya, tatra tapasvI - kSapakaH glAno -rogAdibhirasamartha: zaikSaH - abhinavapravrajitaH, ete hyanukampanIyA bhavanti, For Personal & Private Use Only 8 zatake uddezaH 8 gurvAdipratya nIkAH sU 339 // 182 //
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadakaraNAkAraNAbhyAM ca pratyanIkateti // 'suyaNNamityAdi, 'zrutaM'sUtrAdi tatra sUtra-vyAkhyeyam arthaH-taLyAkhyAna | | niyuktyAdi tadubhayaM-etadvitayaM, tatpratyanIkatA ca-"kAyA vayA ya te cciya te cevapamAya appamAyA ya / mokkhAhigAriyANaM joisajoNIhiM kiM kajaM // 1 // " [kAyA vratAni ca tAnyeva ta eva pramAdA apramAdAzca / mokSAdhikAriNAM | (yoniprAbhRtAdi) jyotiryonibhiH kiM kAryam ? // 1 // ] ityAdi dUSaNodbhAvanaM / 'bhAva'mityAdi, bhAvaH-paryAyaH, sa ca jIvAjIvagataH, tatra jIvasya prazasto'prazastazca, tatra prazasta:-kSAyikAdiraprazasto vivakSayaudayikA, kSAyikAdiH|| punarjAnAdirUpo'to bhAvAna jJAnAdIn prati pratyanIkaH teSAM vitathaprarUpaNato dUSaNato vA, yathA-"pAyayasuttanibaddhaM ko |vA jANai paNIya keNeyaM / kiM vA caraNeNaM tu dANeNa viNA u havaitti // 1 // " [prAkRtanibaddhaM sUtraM ko vA jAnAti kenedaM praNItaM ?, kiMvA dAnena vinA caraNenaiva bhavati ? iti // 1 // ] ete ca pratyanIkA apunaHkaraNenAbhyutthitAH zuddhimarhanti zuddhizca vyavahArAditi vyavahAraprarUpaNAyAha__kaivihe NaM bhaMte ! vavahAre pannatte ?, goyamA ! paMcavihe vavahAre pannatte, taMjahA-Agame suttaM ANA dhAraNA jIe, jahA se tattha Agame siyA AgameNaM vavahAraM paTTavejA, No ya se tattha Agame siyA jahA se tattha sute | siyA sueNaM vavahAraM paTTavejA, No vA se tattha sue siyA jahA se tattha ANA siyA ANAe vavahAraM paTTavejA, No ya se tattha ANA siyA jahA se tattha dhAraNA siyA dhAraNAe NaM vavahAraM paTTavejA, No ya se AASANGACAS For Personal & Private Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH1 // 383 // tattha dhAraNA siyA jahA se tattha jIe siyA jIeNaM vavahAraM paTTavejA, icceehiM paMcahiM vavahAraM paTTavejA, 8 zatake taMjahA-AgameNaM sueNaM ANAe dhAraNAe jIeNaM, jahA 2 se Agame sue ANA dhAraNA jIetahA 2vavahAraM uddezaH 8 paTTavejA // se kimAhu bhaMte !, AgamavaliyA samaNA niggaMthA icetaM paMcavihaM vavahAraM jayA 2 jahiM 2 tahA 2 vyavahArAH tahiM 2 aNissiovasitaM sammaM vavaharamANe samaNe niggaMthe ANAeArAhae bhavai (sUtraM 340) // kaivihe NaM * | sU 340 bandhaH bhaMte!baMdhe paNNatte ?,goyamA! duvihe baMdhe pannatte, taMjahA-IriyAvahiyAbaMdheya saMparAiyabaMdhe y| IriyAvahiyaNNaM sU 341 | bhaMte ! kammaM kiM neraio baMdhai tirikkhajoNio baMdhai tirikkhajoNiNI baMdhai maNusso baMdhai maNussI baM. devo| 0 devI baM0 1, goyamA ! no neraio baMdhai notirikkhajoNIo baMdhai no tirikkhajoNiNI baMdhai no devo baMdhai no devI baMdhai puvapaDivannae paDucca maNussA ya maNussIo ya baM0 paDivajamANae paDuca maNusso vA baMdhaha 1 maNussI vA baMdhai 2 maNussA vA baMdhaMti 3 maNussIo vA baMdhati 4 ahavA maNusso ya maNussI ya baMdhai 5 ahavA maNusso ya maNussIo ya baMdhanti 6 ahavA maNussA ya maNussI ya baMdhaMti7 ahavA maNussA ya maNussIo ya baM0 // taM bhaMte ! kiM itthI baMdhai puriso baMdhai napuMsago baMdhati itthIo baMdhanti purisA baM0 napuMsagA baMdhanti noitthInopurisononapuMsao baMdhai ?, goyamA! no itthI baMdhai no puriso baM0 jAva no napuMsagA| // 38 // baMdhanti puvapaDivannae paDacca avagayavedA baMdhati, paDivajamANae ya paDucca avagayavedo vA baMdhati avagayavedA hai vA baMdhati // jai bhaMte ! avagayavedo vA baMdhai avagayavedA vA baMdhaMti te bhaMte ! kiM itthIpacchAkaDo baM0 puri For Personal & Private Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapacchAkaDo baM0 2 napuMsakapacchAkaDo baM03 itthIpacchAkaDA baMdhaMti 4 purisapacchAkaDAvi baMdhati 5 napuMsagapacchAkaDAvi baM06 udAhu itthipacchAkaDo ya purisapacchAkaDo ya baMdhati 4 udAhu itthIpacchAkaDo ya NapuMsagapacchAkaDo ya baMdhai 4 udAhu purisapacchAkaDo ya NapuMsagapacchAkaDo ya baMdhai 4 udAhu itthipacchAkaDo ya purisapacchAkaDo ya NapuMsagapacchAkaDo ya bhANiyatvaM 8, evaM ete chaccIsaM bhaMgA 26 jAva udAhu itthIpacchAkaDA yaM purisapa0 napuMsakapa0 baMdhati ?, goyamA ! itthipacchAkaDovi baMdhai 1 purispcchaakddovi02|| napuMsagapacchAkaDovi baM03 itthIpacchAkaDAvi baM04 purisapacchAkaDAvi baM05 napuMsakapacchAkaDAvi baM. 6/ ahavA itthIpacchAkaDA purisapacchAkaDo ya baMdhai 7 evaM ee ceva chacIsaM bhaMgA bhANiyacA, jAva ahavA itthipacchAkaDA ya purisapacchAkaDA ya napuMsagapacchAkaDA ya baMdhaMti // taM bhaMte ! kiMbaMdhI baMdhai baMdhissai 1 |baMdhI baMdhai na baMdhissai 2 baMdhI na baMdhai baMdhissaha 3 baMdhI na baMdhai na baMdhissaina baMdhI baMdhai baMdhissai 5 na baMdhI baMdhai na baMdhissai 6 na baMdhI na baMdhai baMdhissai 7 na baMdhI na baMdhai na baMdhissai 81, goyamA ! bhavAgarisaM paDucca atthegatie baMdhI baMdhai baMdhissai atthegatie baMdhI baMdhai na baMdhissai, evaM taM ceva savaM jAva atthegatie na baMdhI na baMdhai na baMdhissai, gahaNAgarisaM paDucca atthegatie baMdhI baMdhai baMdhissai evaM jAva atthegatie na baMdhI baMdhaDa baMdhissai, No ceva NaM na baMdhI baMdhai na baMdhissai, atthegatie na baMdhIna baMdhai baMdhissai atthegatie na baMdhI na baMdhai na baMdhissai // taM bhaMte ! kiM sAiyaM sapajavasiyaM baMdhai sAiyaM apajjavasi For Personal & Private Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ || baMdhai aNAiyaM sapajjavasiyaM baMdhai aNAiyaM apajjavasiyaM baMdhai ?, goyamA ! sAiyaM sapajjavasiyaM baMdhai 8 zatake vyAkhyAprajJaptiH haino sAiyaM apajjavasiyaM baMdhai no aNAiyaM sapajjavasiyaM baMdhai no aNAiyaM apajjavasiyaM baMdhai // taM bhaMte ! uddezaH abhayadevI- ki deseNaM desaMbaMdhai deseNaM sarva baMdhai saveNaM desaM baMdhai saveNaM savaM baMdhai ?, goyamA! no deseNaM desaM baMdhai No vyavahArAH yAvRttiH1 sU340 deseNaM sarva baMdhai no saveNaM desaM baMdhai saveNaM savaM baMdhai // (sUtraM 341) // bandhaH // 384 // | 'kAvihe 'mityAdi, vyavaharaNaM vyavahAro-bhumukSupravRttinivRttirUpaH iha tu tannibandhanatvAt jJAnavizeSo'pi vyava-1 sU341 hAraH, tatrAgamyante-paricchidyante arthA anenetyAgamaH kevalamanaHparyAyAvadhipUrvacaturdazakadazakanavakarUpaH, tathA zrutaMzeSamAcAraprakalpAdi, navAdipUrvANAM ca zrutatve'pyatIndriyArtheSu viziSTajJAnahetutvena sAtizayatvAdAgamavyapadezaH kevalavaditi, tathA''jJA-yadagItArthasya purato gUDhArthapadairdezAntarasthagItArthanivedanAyAtIcArAlocanaM itarasyApi tathaiva zuddhidAnaM, tathA dhAraNA-gItArthasaMvignena dravyAdyapekSayA yatrAparAdhe yathA yA vizuddhiH kRtA tAmavadhArya yadaguptamevAlocanadAnatastatraiva tathaiva tAmeva prayur3e iti vaiyAvRttyakarAvA gacchopagrahakAriNo'zeSAnucitasya prAyazcittapadAnAM pradarzitAnAM ||dharaNamiti, tathA jItaM dravyakSetrakAlabhAvapuruSapratisevAnavRttyA saMhananadhatyAdiparihANimavekSya yat prAyazcittadAnaM yo vA | yatra gacche sUtrAtiriktaH kAraNataH prAyazcittavyavahAraH pravartito bahubhiranyaizcAnuvartita iti / AgamAdInAM vyApAraNe || // 384 // 8|| utsagAMpavAdAvAha-'jahe'tyAdi, yatheti yathAprakAraH kevalAdInAmanyatamaH 'se tasya vyavahataH sa coktalakSaNo vyavahAraH |'tatra' teSu paJcasu vyavahAreSu madhye tasmin vA prAyazcittadAnAdivyavahArakAle vyavahartavye vA vastuni viSaye 'Agama:' MBACHCHECEAECACAAAAAA RECORASAGAR For Personal & Private Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4aa kevalAdiH 'syAt bhavet tAdRzeneti zeSaH Agamena 'vyavahAraM' prAyazcittadAnAdikaM 'prasthApaye pravarttayet na zeSaiH, || Agame'pi Savidhe kevalenAvandhyabodhatvAttasya, tadabhAve manaHparyAyeNa, evaM pradhAnatarAbhAve itareNeti |ath 'no' naiva || |cazabdo yadizabdArthaH 'se' tasya sa vA tatra vyavaharttavyAdAvAgamaH syAt , 'yathA' yatprakAra se tasya tatra vyavahata vyAdau zrutaM syAt tAdRzena zrutena vyavahAraM prasthApayediti, 'iceehiM'ityAdi nigamanaM sAmAnyena, 'jahA jahA se | ityAdi tu vizeSanigamanamiti // etairvyavahartuH phalaM praznadvAreNAha-'se ki'mityAdi, atha kiM he bhadanta !-bhaTTAraka 'Aha' pratipAdayanti ? ye 'AgamabalikAH' uktajJAnavizeSabalavantaH zramaNA nirgranthAH kevaliprabhRtayaH'icceyaMti ityetadvakSyamANaM, athavA ityevamiti evaM pratyakSaM paJcavidhaM vyavahAraM prAyazcittadAnAdirUpaM 'samma vavaharamANe tti saMbadhyate, vyavaharan pravarttayannityarthaH, kathaM ?-'sammati samyak, tadeva katham ? ityAha-'yadA 2' yasmin 2 avasare 'yatra 2 |prayojane vA kSetre vA yo ya ucitastaM tamiti zeSaH tadA 2 kAle tasmin 2 prayojanAdau, kathambhUtam ? ityAha-anizritaiH-sarvAzaMsArahitairupAzritaH-aGgIkRto'nizritopAzritastam , athavA nizritazca-ziSyatvAdi pratipannaH upAzritazcasa eva vaiyAvRttyakaratvAdinA pratyAsannatarastau, athavA nizrita-rAgaH upAzritaM ca-dveSaste, athavA nizritaM ca-AhArAdilipsA upAzritaM ca-ziSyapratIcchakakulAdyapekSA te na sto yatra tattatheti kriyAvizeSaNaM, sarvathA pakSapAtarahitatvena | yathAvadityarthaH, iha pUjyavyAkhyA-"rAgo ya hoi nissA uvassiodosasaMjutto // ahavaNa AhArAI dAhI majhaM tu esa nissA u.| sIso paDicchao vA hoi ubassA kulAdIyA ||1||"iti [rAga bhavati nikSA upAbhito bhavati doSa For Personal & Private Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- saMyuktaH // athavA''hArAdi mahyaM dAsyatyeveti tu nishraa|shissyH pratIcchako vA bhavatyupazrA kulAdikA // 1 // ] AjJAyA 8 zatake prajJaptiH || jinopadezasyArAdhako bhavatIti, hanta ! Ahureveti guruvacanaM gamyamiti, anye tu 'se kimAhubhaMte !' ityAdyevaM vyA-| | uddezaH8 abhayadevI-| vyavahArA yA vRttiH khyAnti-atha kimAhurbhadanta ! AgamabalikAH zramaNA nirgranthAH ! paJcavidhavyavahArasya phalamiti zeSaH, atrottaramAha lasU 340 'icceya'mityAdi // AjJArAdhakazca karma kSapayati zubhaM vA tad banAtIti bandhaM nirUpayannAha-kaI'tyAdi, 'baMdhe'tti Ipithika // 385 // dravyato nigaDAdibandho bhAvataH karmabandhaH, iha ca prakramAt karmabandho'dhikRtaH 'IriyAvahiyAbaMdhe yatti I-gamana || bandhaH tatpradhAnaH panthA mArga IryApathastatra bhavamairyApathika-kevalayogapratyayaM karma tasya yo bandhaH sa tathA, sa caikasya vedanI- sU 341. | yasya, 'saMparAiyabaMdhe yatti saMparaiti-saMsAraM paryaTati ebhiriti samparAyAH-kaSAyAsteSu bhavaM sAmparAyika karma tasya yo |bandhaH sa sAmparAyikabandhaH kaSAyapratyaya ityarthaH, sa cAvItarAgaguNasthAnakeSu sarveSviti / 'no neraio'ityAdi, manu-3 | vyasyaiva tadvandho, yasmAdupazAntamohakSINamohasayogakevalinAmeva tadvandhanamiti, "puvapaDivannae' ityAdi, pUrva-prAkkAle pratipannamairyApathikabandhakatvaM yaiste pUrvapratipannakAstAn , tadvandhakatvadvitIyAdisamayavartina ityarthaH, te ca sadaiva bahavaH | puruSAH striyazca santi ubhayeSAM kevalinA sadaiva bhAvAdata uktaM 'maNussA ya maNussIo ya baMdhaMti'tti, 'paDivajamA // 385 // |Nae'tti pratipadyamAnakAn aipithikakarmabandhanaprathamasamayavartina ityarthaH, eSAM ca virahasambhavAd ekadA manuSyasya striyAzcaikaikayoge ekatvabahutvAbhyAM catvAro vikalpAH, dvikasaMyoge tathaiva catvAraH, evamete sarve'pyaSTau, sthApanA ceyame-1|| For Personal & Private Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ nakAza /// aznitaH, uttare tu SaNNA padhikatyAha-taM bhate kA ta +LAHABHASAGAR SAm-pu 1 strI 1 puM 3 strI 3 / | strI / etadevAha-'maNusse vA'ityAdi, eSAM ca puMstvAdi tattalliGgApekSayA na tu hai | vedApekSayA, kssiinnopshaantvedtvaat|| atha vedApekSaM strItvAdyadhikRtyAha-taM bhaMte ! ki'mityAdi, 'no itthI' | ityAdi ca padatrayaniSedhenAvedakaH praznitaH, uttare tu SaNNAM padAnAM niSedhaH saptamapadoktastu vyapagatavedaH, tatra ca pUrvapratipannAH pratipadyamAnakAca ||3 bhavanti, tatra pUrvapratipannakAnAM vigatavedAnAM sadA bahutvabhAvAt Aha'puvapaDivanne'tyAdi, pratipadyamAnakAnAM tu sAmayikatvAd virahabhAvenaikAdisambhavAdvikalpadvayamata evAha-paDivaja mANe'tyAdi // apagatavedamairyApathikabandhamAzritya strItvAdi bhUtabhAvApekSayA vikalpayannAha-'jaI tyAdi, 'taM bhaMte ! lAtadA bhadanta ! tadvA karma 'itthIpacchAkaDetti bhAvapradhAnatvAnnirdezasya strItvaM pazcAtkRtaM-bhUtatA nItaM yenAvedakenAsau strIpazcAtkRtaH, evamanyAnyapi, ihaikakayoge ekatvabahutvAbhyAM SaD vikalpAH dvikayoge tu tathaiva dvAdaza trikayoge punastathaivASTau, ete ca sarve SaDviMzatiH, iyaM caiSAM sthApanA-strI 1pu01 na01 strI 3 pu0 3 na. 3 / sUtre ca caturbhaGgayaSTabhaGgInAM prathamavikalpA darzitAH sarvAntimazceti // prastAra| athairyApathikakarmabandhanameva kAlatrayeNa vikalpayannAha-taMbhaMte!' ityAdi, 'tadU' aipithika karmabaMdhI sI puM na sthApanA | ti baddhavAn banAti bhansyati cetyeko vikalpaH, evamanye'pi sapta, eSAM ca sthApanA / strI puM| strI na | puM na / uttaraM tu bhavetyAdi, bhave anekatropazamAdizreNiprAptyA AkarSaH-airyApathikaka-131313 rmANugrahaNaM bhavAkarSastaM pratItya 'astyaikaH' bhavatyekaH kazcijjIvaH prathamavaikalpikaH, tathA hi-pUrvabhave upazAntamohatve satyairyApathikaM karma baddhavAn varta& mAnabhave copazAntamohatve badhnAti, anAgate copazAntamohAvasthAyAM bhansyatIti 1, dvitIyastu |SSI |133 11111131 ISI is |3103131 Hy lshhr lsh`r l`mr s`y ABNAMMww. m Jain Education Internatonal For Personal & Private Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyAvRttiH1] // 386 // yaH pUrvasmin bhave upazAntamohatvaM labdhavAn vartamAne ca kSINamohatvaM prAptaH sa pUrva baddhavAn vartamAne ca badhnAti zaile 8 zatake zyavasthAyAM punarna bhantsyatIti 2, tRtIyaH pUrvajanmani upazAntamohatve baddhavAn tatpratipatito na badhnAti anAgase copa- uddezaH8 zAntamohatvaM pratipatsyate tadA bhansyatIti 3, caturthastu zailezIpUrvakAle baddhavAn zaileNyAM ca na badhnAti na ca punarbha- | vyavahArAH natsyatIti 4, paJcamastu pUrvajanmani nopazAntamohatvaM labdhavAniti na baddhavAn adhunA labdhamiti banAti punarapyeSya sU 340 kAle upazAntamohAdyavasthAyAM bhantsyatIti paJcamaH 5, SaSThaH punaH kSINamohatvAdi na labdhavAniti na pUrva baddhavAn Ipithika bandhaH adhunA tu kSINamohatvaM labdhamiti banAti zailezyavasthAyAM punarna bhansyatIti SaSThaH 6, saptamaH punarbhavyasya, sa hyanAdau sU 341 |kAle na baddhavAn adhunA'pi kazcinna banAti kAlAntare tu bhantsyatIti 7, aSTamastvabhavyasya 8,saca pratIta eva / "gaha-II |NAgarisa'mityAdi, ekasminneva bhave aiyApathikakarmapudgalAnAM grahaNarUpo ya AkarSo'sau grahaNAkarSastaM pratItyAstyekaH | | kazcijjIvaH prathamavaikalpikaH, tathAhi-upazAntamohAdiryadA airyApathikaM karma baddhA badhnAti tadA'tItasamayApekSayA baddhavAn vartamAnasamayApekSayA ca banAti anAgatasamayApekSayA ta bhansyatIti 1, dvitIyastu kevalI, sa jhatItakAle baddha|vAn vartamAne ca badhnAti zailezyavasthAyAM punarna bhansyatIti 2, tRtIyastUpazAntamohatve baddhavAn tatpratipasitastu na ||P // 386 // banAti punastatraiva bhave upazamazreNI pratipanno bhansyatIti, ekabhave copazamazreNI dviAraM prApyata eveti 3, caturthaH punaH sayogitve baddhavAn zailezyavasthAyAM na vanAti na ca bhansyatIti 4, paJcamaH punarAyuSaH pUrvabhAge upazAntamohatvAdi na labdhamiti na baddhavAn adhunA tu labdhamiti banAti tadaddhAyA eva caiSyatsamayeSTha punarbhansAtIti , samastu nAstyeva, minneva bhave aipithikakarmapadalAyApathika karma bavA bannAti tAsa tItakAle baddha dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ | tatra baddhavAn banAtItyanayorupapadyamAnatve'pi na antsyatIti ityasyAnupapadyamAnatvAt tathAhi - AyuSaH pUrvabhAge | upazAntamohatvAdi na labdhamiti na baddhavAn tallAbhasamaye ca badhnAti tato'nantarasamayeSu ca mantsyatyeva na tu na bhantsyati, samayamAtrasya bandhasyehAbhAvAt, yastu mohopazamanirgranthasya samayAnantaramaraNenairyApathikakarmabandhaH samayamAtro bhavati nAsau SaSThavikalpahetuH, tadanantarairyApathikakarmmabandhAbhAvasya bhavAntaravarttitvAgrahaNAkarSasya ceha prakrAntatvAt, yadi punaH sayogicaramasamaye badhnAti tato'nantaraM na bhantsyatIti vivakSyeta tadA yatsayogicaramasamaye babhrAtIti tadbandhapUrvakameva syAnAbandhapUrvakaM, tatpUrvasamaye tasya bandhakatvAt evaM ca dvitIya eva bhaGgaH syAna punaH SaSTha iti 6, saptamaH punarbhavyavizeSasya 7, aSTamastvabhavyasyeti 8, iha ca bhavAkarSApekSeSvaSTasu bhaGgakeSu 'baMdhI baMdhai baMdhissai' ityatra prathame bhaGge upazAntamohaH, 'baMdhI baMdhai na baMdhissaha' ityatra dvitIye kSINamohaH, 'baMdhI na baMdhai baMdhissara' ityatra tRtIye upazAntamohaH, 'baMdhI na baMdhai na baMdhissaha' ityatra caturthe zailezIgataH, 'na baMdhI baMdha baMdhissa' ityatra paJcame upazAntamohA, 'na baMdhI baMdhai na baMdhissai' ityatra SaSThe kSINamohaH, 'na baMdhI na baMdhaha baMdhissA' ityatra saptame bhavyaH, 'na baMdhI na baMdhai na baMdhissai' ityatrASTame'bhanyaH, grahaNAkarSApakSeSu punareteSveva prathame upazAntamohaH kSINamoho yA, dvitIye tu kevalI, tRtIye tUpazAntamohaH, caturthe zailezIgataH paJcame upazAntamohaH kSINamoho vA SaSThaH zUnyaH, saptame bhavyo bhAvimohopazamo bhAvimohakSayo vA, aSTame tvabhavya iti // athairyApathivabandhameva nirUpayannAha - 'ta' mityAdi, 'tat' airyApathikaM karmma 'sAiyaM sapajjavaliya' mityAdi caturbhaGgI, tatra cairyApathikakarmmaNaH prathama eva bhane bandho'nyeSu For Personal & Private Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 1 // 287 // tadasambhavAditi 'ta' mityAdi, 'tat' airyApathikaM karma 'deseNaM detaM'ti 'dezena' jIvadezena 'deza' karmmadezaM banAtI tyAdi caturbhaGgI, tatra ca dezena karmmaNo dezaH sarve vA karmma sarvAtmanA vA karmmaNo dezo na badhyate, kiM tarhi ?, sarvAtmanA sarvameva badhyate, tathAsvabhAvatvAjjIvasyeti // atha sAmparAyikabandhanirUpaNAyAha saMparAyaNaM bhaMte! kammaM kiM neraiyo baMdhai tirikkhajoNIo baMdhaha jAva devI baMdhai ?, goyamA ! nerahaovi baMdhai tirikkhajoNIovi baMdhai tirikkhajoNiNIvi baMdhaha maNussovi baMdhaha maNussIvi baMdhaha devovi baMdhai devIvi baMdhai // taM bhaMte ! kiM itthI baMdhai puriso baM0 taheva jAva nohatthInopurisononapuMsao baMdhai ?, goyamA ! itthIvi baM0 purisovi baMdhai jAva napuMsagovi baMdhai ahavee ya avagayavedo ya baMdhai ahavee ya | avagayaveyA ya baMdhai / jaha bhaMte! avagayavado ya baMdhai avagayavedA ya baMdhanti taM bhaMte / kiM itthIpacchAkaDo | baMdhai purisapacchAkaDo baMdhai ? evaM jaheva IriyAvahiyAbaMdhagassa taheva niravasesaM jAva ahavA itthIpacchAkaDA ya purisapacchAkaDA ya [ baMdhai ] napuMsagapacchAkaDA ya baMdhaMti // taM bhaMte ! kiM baMdhI baMdhai baMdhissaha 1 baMdhI baMdhai na baMdhissai 2 baMdhI na baMdhai baMdhissai 3 baMdhI na baMdhai na baMdhissai 41, goyamA ! asthegatie baMdhI baMdhar3a baMdhissai 1 atthegatie baMdhI baMdhai na baMdhissai 2 atthegatie baMdhI na baMdhai baMdhissara 3 atthegatie baMdhI na baMdhai na baMdhissai // taM bhaMte ! kiM sAiyaM sapajjavasiyaM baMdhai ? pucchA taheva, goyamA ! sAiyaM vA sapajjavasiyaM baMdhai aNAiyaM vA sapajjavasiyaM baMdhai aNAiyaM vA apajjavasiyaM baMdhai No ceva NaM sAiyaM apa For Personal & Private Use Only 8 zatake uddezaH 8 sAMpa rAya ka bandhaH sU 343 // 387 //
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ || javasiyaM baMdhai / taM bhaMte ! kiM deseNaM desaM baMdhai evaM jaheva IriyAvahiyAbaMdhagassa jAva saveNaM sarva baMdhai hai| (sUtraM 342) // 'saMparAiyaM 'mityAdi, 'ki neraio' ityAdayaH sapta praznAH, uttarANi ca saptaiva, eteSu ca manuSyamanuSIvarjAH hai paJca sAmparAyikabandhakA eva sakaSAyatvAt , manuSyamanuSyau tu sakaSAyitve sati sAmparAyika bannIto na punaranyadeti // Pil sAmparAyikabandhameva tyAdyapekSayA nirUpayannAha-taM bhaMte ! kiM itthI'tyAdi, iha rUyAdayo vivakSitaikatvabahutvAH SaT / sarvadA sAmparAyika badhnanti, apagatavedazca kadAcideva, tasya kAdAcitkatvAt, tatazca khyAdayaH kevalA bannanti apagatavedasahitAzca, tatazca yadA'pagatavedasahitAstadocyate athavaite khyAdayo bannanti apagatavedazca, tasyaikasyApi sambhavAt , athavaite jyAdayo badhnanti apagatavedAzca, teSAM bahUnAmapi sambhavAt , apagatavedazca sAmparAyikabandhako veda-12 traye upazAnte kSINe vA yAvadyathAkhyAtaM na prApnoti tAvallabhyata iti, iha ca pUrvapratipannapratipadyamAnakavivakSA na kRtA, dvayorapyekatvabahutvayorbhAvena nirvizeSatvAt , tathAhi-apagatavedatve sAmparAyikabandho'lpakAlIna eva, tatra ca yo'pa-|| || gatavedatvaM pratipannapUrvaH sAmparAyika bannAtyasAveko'neko vA syAta, evaM pratipadyamAnako'pIti // atha sAmparAyikaka-|| rmabandhameva kAlatrayeNa vikalpayannAha-taM bhaMte ! ki'mityAdi, iha ca pUrvokteSvaSTAsu vikalpeSvAdyAzcatvAra eva saMbhavanti netare, jIvAnAM sAmparAyikakarmabandhasyAnAditvena 'na baMdhI tyasyAnupapadyamAnatvAt , tatra prathamaH sarva eva saMsArI | yathAkhyAtAsaMprAptopazamakakSapakAvasAnaH, sa hi pUrva baddhavAn vartamAnakAle tu badhnAti anAgatakAlApekSayA tu bhansyati For Personal & Private Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 zatake uddeza: parISahANAM karmaNyavatA rasU343 vyAkhyA |1, dvitIyastu mohakSayAtpUrvamatItakAlApekSayA baddhavAn vartamAnakAle su badhAti bhAvimohakSayApekSayA su ma bhansyati prajJaptiH 6 2, tRtIyaH punarupazAntamohatvAt pUrva baddhavAn upazAntamohatve na banAti tasmAcyutaH punarbhansyatIti 3, caturthastu abhayadevI- mohakSayAtpUrva sAmparAyikaM karma baddhavAn mohakSaye na badhnAti na ca bhansyatIti // sAmparAyikakarmavandhamevAzrityAhayA vRttiH1 'taM'mityAdi, 'sAiyaM vA sapajjavasiyaM baMdhaI'tti upazAntamohatAyAcyutaH punarupazAntamohatAM kSINamohatAM yA prti||388|| patsyamAnaH, 'aNAiyaM vA sapajjavasiyaM baMdhai'tti AditaH kSapakApekSamidam, 'aNAiyaM vA apajjavasiyaM baMdhaitti etaccAbhavyApekSaM, 'no ceva NaM sAiyaM apajavasiyaM baMdhaI'tti, sAdisAmparAyikabandho hi mohopazamAcyutasyaiva bhavati, tasya cAvazyaM mokSayAyitvAtsAmparAyikabandhasya vyavacchedasambhavaH, tatazca na sAdizparyavasAnaH sAmparAyikabandho'stIti // anantaraM karmavaktavyatoktA, atha karmasveva yathAyoga parIpahAvatAraM nirUpayitumicchuH karmaprakRtI: parIpahAMzca tAvadAha___ kai NaM bhaMte ! kammapayaDIo pannattAo?, goyamA ! aTTha kammapayaDIo pannattAo, saMjahA-NANAvara|NijjaM jAva aMtarAiyaM // kai NaM bhaMte ! parIsahA paNNattA ?, goyamA bAvIsaM parIsahA pannattA, taMjahA-digiMchAparIsahe pivAsAmIsahe jAva dasaNaparIsahe / ee NaM bhaMte 1 bAvIsaM parIsahA katisu kammapagaDIsu samoyaraMti, goyamA ! causu kammapayaDIsu samoyaraMti, taMjahA-nANAvaraNijje veyaNije mohaNijje aMtarAie / nANAvaraNijje pa bhaMte ! kamme kati parIsahA samoyaraMti, goSamA doparIsahA samomAMti, jahA ORRENAbAUla MEE For Personal & Private Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ pannAparIsahe nANaparIsahe ya, veyaNijje NaM bhaMte ! kamme kati parIsahA sammoyarali, goyamA / ekArasa parIsahA samoyaraMti, taMjahA-paMceva ANupucI cariyA sejjA baheya rogeyAtaNakAsa jallamela ya ekArasa vedaNijvami ||1||dsnnmohnnijje NaM bhaMte ! kamme kati parIsahA samopani 1, goyanA eo dasaNAparIsahe samoyarai, carittamohaNije NaM bhaMte !kamme kati parIsahA samoyaraMti ,goyamA satta parIsahA samoyaraMti, taMjahAaratI acela itthI nisIhiyA jAyaNA ya akose / sakArapurakAre carittamomi satete // 1 // aMtarAie NaM bhaMte ! kamme kati parIsahA samoyaraMti, goyamA ! ege alAbhaparIsahe samoyaraha sattavihabaMdhagassa gaM bhaMle ! kati parIsahA paNNattA ?, goyamA ! bAvIsaM parIsahA paNNattA, vIsaM puNa vede,jaM samayaM siiyprii||shN vedeti No taM samayaM usiNaparIsahaM vedei jaM samayaM usiNaparIsahaM vedeha po ta samayaM sIyaparIsahaM vedei, jaM samayaM cariyAparIsahaM vedeti No taM samayaM nisIhiyAparIsahaM bedeti jaM samayaM nisIhiyAparIsahaM vedeha jo taM samayaM cariyAparIsahaM ghedeha / aTThabihabaMdhagassaNaM bhale! kati parIsahA paNNatA ?, goyamA ! bAvIsa | parIsahA paNNattA, taMjahA-chuhAparIsahe pivAsAparIsahe sIyapa daMsapa0 masagapa0 jAva alAbhapa0, evaM aTThavihabaMdhagassavi sattavihabaMdhagassavi / chabihabaMdhagassa NaM bhaMte ! sarAmasamatthassa kati parIsahA paNNasA, goyamA! coisa parIsahA paNNatA vArasa puNa bedei, jaM samayaM sIyaparIsahaM vedeha ko taM samayaM usiNaparIsahaM vedei jaM samayaM usiNaparIsahaM vedei motaM samayaM sIyaparIsahaM vedeha, jaM samartha ariyAparIsahaM SCOGRAPHIA dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8zatake ++ vyAkhyA vedeti No taM samayaM sejAparIsahaM vedei jaM samayaM sejjAparIsahaM vedeti No taM samayaM cariyAparIsahaM vedeha / prajJaptiH | ekkavihavaMdhagassa NaM bhaMte ! vIyarAgachaumatthassa kati parIsahA paNNatA ?, goyamA ! evaM ceva jaheva chabiha | uddezaH8 abhayadevI- |baMdhagassaNaM / egavihabaMdhagassa gaMbhaMte ! sajogibhavatthakevalissa kati parIsahA paNNatA, goyamA! ekAra-3AparISahANAM // sa parIsahA paNNattA, nava puNa vedei, sesaM jahA chabihabaMdhagassa / abaMdhagassa NaM bhaMte ! ajogibhavatthakeva- karmaNyavatA // 38 // || lissa kati parIsahA paNNattA ?, goyamA ! ekArasa parIsahA paNNattA, nava puNa vedei, jaM samayaM sIyaparI-18||rAsU 343 sahaM vedeti no taM samayaM usiNaparIsahaM vedei jaM samayaM usiNaparIsahaM vedeti no taM samayaM sIyaparIsahaM vedeha, jaM samayaM cariyAparIsahaM vedei no taM samayaM senAparIsahaM vedeti jaM samayaM senjAparIsahaM vedaI no taM samaya cariyAparIsahaM vedei (sUtraM 343) // | 'kati Na'mityAdi, 'parIsaha'tti parIti-samantAt svahetubhirudIritA mArgAcyavananirjarArtha sAdhvAdibhiH sahyanta | iti parISahAste ca dvAviMzatiriti 'digiMcha'tti bubhukSA saiva parISahaH-tapo'rthamaneSaNIyabhaktaparihArArtha vA mumukSuNA |pariSahyamANatvAt digiMchAparIsahetti, evaM pipAsAparIsaho'pi, yAvacchabdalabdhaM savyAkhyAnamevaM dRzya-'sIyaparIsahe usiNaparIsahe' zItoSNe parISahI AtApanArtha zItoSNabAdhAyAmapyagnisevAsnAnAdyakRtyaparivarjanArthaM vA mumukSuNA tayoH . pariSahyamANatvAt , evamuttaratrApi, 'daMsamasagaparIsahe' daMzA mazakAzca-caturindriyavizeSAH, upala. kSaNatvAccaiSAM yUkAmatkuNamakSikAdiparigrahaH, parISahatA caiteSAM dehavyathAmutpAdayatsvapi teSvanivAraNabhayadveSAbhAvata: +5+5+5+4 289 // For Personal & Private Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 'acelaparI sahe' celAnAM - vAsasAmabhAvo'celaM taMcca parISaho'celatAyAM jIrNApUrNamalinAdicelatve ca lajjAdainyAkAGkSAyakaraNena pariSahyamANatvAditi, 'araiparIsahe' aratiH - mohanIyajo manovikAraH sA ca parISahastanniSedhanena sahanAditi 'itthiyAparIsa he ' striyAH parISahaH 2 tat parISahaNaM ca tannirapekSatvaM brahmacaryamityarthaH 'cariyAparIsahe' 'caryA - grAmanagarAdiSu saMcaraNaM tatpariSahaNaM cApratibaddhatayA tatkaraNaM 'nisIhiyAparIsahe' naiSedhikI - svAdhyAyabhUmiH zUnyAgArAdirUpA tatpariSahaNaM ca tatropasargeSvatrAsaH 'sejjA parIsa he' zayyA - vasatistatpariSahaNaM ca tajjanyaduHkhAderupekSA 'akkosaparIsahe' Akrozo- durvacanaM 'vaha parIsa he' vyadho vadho vA yaSTyAditADanaM tatparISahaNaM ca kSAntyavalambanaM 'jAyaNAparIsahe' yAjyA-bhikSaNaM tatpariSahaNaM ca tatra mAnavarjanam 'alAbhaparIsahe' alAbhaH - pratItastatpariSahaNaM ca tatra dainyAbhAvaH 'rogaparIsa he ' rogo - ruk tatpariSahaNaM ca - tatpIDAsahanaM cikitsAvarjanaM ca 'taNaphAsaparIsahe' tRNasparza :- kuzAdisparzastatpariSahaNaM ca kAdAcitkatRNagrahaNe tatsaMsparzajanyaduHkhAdhisahanaM 'jallaparIsa he' jallo - malastatpariSahaNaM ca dezataH sarvato vA snAnodvarttanAdivarjanaM 'sakkArapurakkAra parIsahe' satkAro - vastrAdipUjA puraskAro - rAjAdikRtAbhyutthAnAdistatpariSahaNaM ca tatsadbhAve AtmotkarSavarjanaM tadabhAve dainyavarjanaM tadanAkAGkSA ceti 'paNNAparIsa he' prajJA - matijJAnavizeSastatpariSahaNaM ca prajJAyA abhAve udvegAkaraNaM tadbhAve ca madAkaraNaM 'nANaparIsahe' jJAnaM-matyAdi tatpariSahaNaM ca tasya viziSTasya sadbhAve madavarjanamabhAve ca dainyaparivarjanaM, granthAntare tvajJAnaparISaha iti paThyate, 'daMsaNaparI sahe' darzanaM tattvazraddhAnaM tatpariSahaNaM ca jinAnAM jinoktasUkSmabhAvAnAM cAzraddhAnavarjanamiti / 'kaisa kammapayaDIsu samo * For Personal & Private Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA". prajJaptiH abhayadevIyAvRttiH 1 // 390 // yati' tti katiSu karmmaprakRtiSu viSaye parISahAH samavatAraM vrajantItyarthaH 'paNNAparIsahe' ityAdi prajJAparISaho jJAnAvaraNe| matijJAnAvaraNarUpe samavatarati, prajJAyA abhAvamAzritya tadabhAvasya jJAnAvaraNodayasambhavatvAt, yantu tadabhAve dainyaparivarjanaM | tatsadbhAve ca mAnavarjanaM taccAritramohanIyakSayopazamAderiti, evaM jJAnaparISaho'pi navaraM matyAdijJAnAvaraNe'ktarati, 'paMce'tyAdigAthA, 'paMceva ANupuccI'ti kSutpipAsAzItoSNadaMzamazakaparIpahA ityarthaH, eteSu ca pIDaiva vedanIyotthA tadadhisahanaM tu cAritramohanIyakSayopazamAdisambhavaM, adhisahanasya cAritrarUpatvAditi // 'ege daMsaNaparIsahe samoyarati tti yato darzanaM tattvazraddhAnarUpaM darzanamohanIyasya kSayopazamAdau bhavati udaye tu na bhavatItyatastatra darzanaparIpahaH samavataratIti, 'araI' tyAdi gAthA, tatra cAratiparISaho'ratimohanIye tajjanyatvAt, acelaparIpraho jugupsAmohanIye lajjApekSayA, strIparISahaH puruSavedamohe rUyapekSayA tu puruSaparISahaH strIvedamohe, tattvataH khyAdyabhilAparUpatvAttasya, naiSedhikIparISaho | bhayamohe upasargabhayApekSayA, yAjyAparISaho mAnamohe taduSkarasvApekSayA, AkrozaparIpahaH krodhamohe krodhotpatyapekSayA, | satkArapuraskAraparISaho mAnamohe madotpattyapekSayA samavatarati, sAmAnyatastu sarve'pyete cAritramohanIye samavatasntIti // | 'ege alAbhaparIsahe samoyarati tti alAbhaparISaha evAntarAye samavatarati, antarAyaM ceha lAbhAntarArthaM, tadudaya eva lAbhAbhAvAt tadadhisahanaM ca cAritramohanIyakSayopazama iti // atha bandhasthAnAnyAzcitya parISadvAn vicArayazAha'sattavihe 'tyAdi, saptavidhabandhakaH - AyurvarjazeSakarmmabandhakaH 'jaM samayaM sIpaparIsaha mityAdi, yasa samaye zItaparIpahaM vedayate na tatroSNaparIsahaM, zItoSNayoH parasparamatyantavirodhenaikadaikanzAsambhavAt, atha yadyapi zItoSNayorekadaika " For Personal & Private Use Only 8 zatake | uddezaH 8 parISahANAM karmaNyavatA raH sU 343 // 390 //
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ trAsambhavastathA'pyAtyantike zIte tathAvidhAgnisannidhau yugapadevaikasya puMsa ekasyAM dizi zItamanyasyAM coSNamityevaM dvayorapi zItoSNaparISahayorasti sambhavaH, naitadevaM, kAlakRtazItoSNAzrayatvAdadhikRtasUtrasyaivaMvidhavyatikarasya vA prAyeNa | tapasvinAmabhAvAditi / tathA 'jaM samayaM cariyAparIsaha 'mityAdi tatra caryA - prAmAdiSu saMcaraNaM naiSedhikI ca - prAmAdiSu | pratipannamAsakalpAdeH svAdhyAyAdinimittaM zayyAto viviktata ropAzraye gatvA niSadanam, evaM cAnayorvihArAvasthAnarUpa| tvena parasparavirodhAnnaikadA sambhavaH, atha naiSedhikIvacchayyA'pi caryayA saha viruddheti na tayorekadA sambhavastataizcakonaviMzatereva parISahANAmutkarSerNekadA vedanaM prAptamiti, naivaM yato grAmAdigamanapravRttau yadA kazcidautsukyAda nivRttatatpariNAma | eva vizrAmabhojanAdyarthamitvarazayyAyAM varttate tadobhayamapyaviruddhameva, tattvatazcaryAyA asamAptatvAd Azrayasya cAzrayaNAditi, yadyevaM tarhi kathaM padhibandhakamAzritya vakSyati - 'jaM samayaM cariyAparIsahaM veeti no taM samayaM sejjAparIsahaM | veeDa' ityAdIti ?, atrocyate, SaDUvidhabandhako mohanIyasyA vidyamAna kalpatvAt sarvatrautsukyAbhAvena zayyAkAle zayyA| yAmeva varttate na tu bAdararAgavadautsukyena vihArapariNAmAvicchedAccaryAyAmapi, atastadapekSayA tayoH parasparavirodhAdyugapedasambhavaH, tatazca sAdhveva 'jaM samayaM carie 'tyAdIti / 'chavibaMdhe' tyAdi, SaDvidhabandhakasyAyurmo harjAnAM bandhakasya 1 ata eva RjusUtrAdInAM saMyatAnAmeva parISahA iti kathane aviratadeza viratAnAM parISadA iti pakSarUpAbhyAM naigamavyavahArAbhyAM | viziSTatA, krameNopayoge sahajasamAdhAnamidaM, tathApi viMzatiparISahayaugapadyapratipAdakasUtravirodhAt na tatkalpanA, bhavatu vAnyeSAM parasparAvi ruddhAnAM samudita upayogo nAnayordvayoH parasparaM viruddhayoH, vedanAdvayasya yaugapadyAbhAvAt / For Personal & Private Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64-%25A5 8 zatake uddezaH parISahAH sU 343 vyAkhyA- sUkSmasamparAyasyetyarthaH, etadevAha-'sarAgachaumatthassetyAdi, sUkSmalobhANUnAM vedanAtsarAgo'nutpannakevalatvAcchadmaprajJaptiH sthastataH karmadhArayo'tastasya 'coisa parIsaha'tti aSTAnAM mohanIyasambhavAnAM tasya mohAbhAvenAbhAvAdvAviMzateH zeSAabhayadevIyA vRttiH zcaturdazaparISahA iti, nanu sUkSmasamparAyasya caturdazAnAmevAbhidhAnAnmohanIyasambhavAnAmaSTAnAmasambhava ityuktaM, tatazca | sAmarthyAdanivRttivAdarasaMparAyasya mohanIyasambhavAnAmaSTAnAmapi sambhavaH prAptaH, kathaM caitad yujyate ?, yato drshnspt||39|| | kopazame bAdarakaSAyasya darzanamohanIyodayAbhAvena darzanaparISahAbhAvAtsaptAnAmeva sambhavo nASTAnAM, atha darzanamohanIyasattApekSayA'sAvapISyata ityaSTAveva tarhi upazamakatve sUkSmasamparAyasyApi mohanIyasattAsadbhAvAtkathaM tadutthAH sarve'pi parIpahA na bhavanti ? iti, nyAyasya samAnatvAditi, atrocyate, yasmAddarzanasaptakopazamasyoparyeva napuMsakavedAdyupazamakAle'nivRttibAdarasamparAyo bhavati, sa cAvazyakAdivyatiriktagranthAntaramatena darzanatrayasya bRhati bhAge upazAnte zeSe cAnupazAnte eva syAt , napuMsakavedaM cAsau tena sahopazamayitumupakramate, tatazca napuMsakavedopazamAvasare'nivRttibAdarasamparAyasya sato darzanamohasya pradezata udayo'sti na tu sattva, tatastatpratyayo darzanaparISahastasyAstIti, tatazcASTAvApa bhavaH ntIti, sUkSmasamparAyasya tu mohasattAyAmapi na parISahahetubhUtaH sUkSmo'pi mohanIyodayo'stIti na mohajanyaparISahasa mbhavaH, Aha ca-"mohanimittA aTTavi bAyararAge parIsahA kiha Na / kiha vA sahamasarAge na hoMti uvasAmae sb|| P1 // AcArya Aha-sattagaparaozciya jeNa bAyaro jaM ca saavsesNmi| mamgillaMmi parille laggai to dasaNassAvi p|| lagabhai paesakammaM paDucca suhamodao tao aha / tassa bhaNiyA na sahame na tassa suhamodao'vi jI // 3 // // 3 1 % For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ bAdarasamparAye mohanimittA aSTau parISahAH kathaM ? kathaM vA sUkSmasamparAye aupazamike ca sarve na bhavanti 1 // 1 // darzanasaptakaparata eva bAdaro yena yasmAcca sAvazeSe pAzcAtye'gre lagati tato darzanasyApi // 2 // labhyate pradezakarma pratItya sUkSmodayastato'STau tasya bhaNitAH, na sUkSme, na tasya sUkSmodayo'pi yataH // 3 // ] yacca sUkSmasamparAyasya sUkSmalobha| kiTTikAnAmudayo nAsau parISahahetu labhahetukasya parISahasyAnabhidhAnAt yadi ca ko'pi kathazcidasau syAttadA tasyehAtyantAlpatvenAvivakSeti / 'egavihabaMdhagassa'tti vedanIyabandhakasyetyarthaH kasya tasya / ityata Aha- 'vIyarAgachaumatthassa' tti upazAntamohasya kSINamohasya cetyarthaH ' evaM ceve'tyAdi caturdaza prajJaptA dvAdaza punarvedayatItyarthaH, zItoSNayozcaryAzayyayozca paryAyeNa vedanAditi // anantaraM parIpahA uktAsteSu coSNaparISahastaddhetavazca sUryA ityataH sUryava kavyatAyAM nirUpayannAha - jaMbuddIve NaM bhaMte ! dIve sUriyA uggamaNamuhuttaMsi dUre ya mUle ya dIsaMti majjhatiyamuhuttaMsi mUle ya dUre ya | dIsaMti atthamaNamuhuttaMsi dUre ya mUle ya dIsaMti ?, haMtA goyamA ! jaMbuddIve NaM dIve sUriyA uggamaNamuhuttaMsi dUre ya taM veva jAva atthamaNamuttaMsi dUre ya mUle ya dIsaMti / jaMbUddIve NaM bhaMte! dIve sUriyA ugga| maNamuhuttaMsi majjhasi ya muhuttaMsi ya atthamaNamuhu saMsi ya savattha samA uccattenaM 1, haMtA goyamA ! jaMbuddIve | NaM dIve sUriyA uggamaNa jAva uccanteNaM / jai NaM bhaMte ! jaMbuddIve 2 sUriyA uggamaNamuhattaMsi ya majjhatiya0 atthamaNamuttaMsi mUle jAva uccateNaM se keNaM khAi adveNaM bhaMte ! evaM buvaha jaMbuddIve NaM dIve sUriyA uNga For Personal & Private Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAmaNamuhattaMsi dUre ya mUle ya dIsaMti jAva asthamaNamuhuttaMsi dUre ya mUle ya dIsaMti ?, goyamA![granthAnaM| 8 zatake prajJaptiH ||5000] lesApaDighAeNaM uggamaNamuhuttaMsi dUre ya mUle ya dIsaMti lesAbhitAveNaM majhaMtiyamuhuttaMsira abhayadevI- mUle ya dUre ya dIsaMti lessApaDighAeNaM asthamaNamuhuttaMsi dUre ya mUle ya dIsaMti, se teNa?NaM goyamA ! sUryodayAdi yA vRttiH14 evaM vuccaha-jaMbuddIve NaM dIve sUriyA uggamaNamuhuttaMsi dUre ya mUle ya dIsanti jAva atthamaNa jAva dIsaMti / darzanaM jaMbuddIve NaM bhaMte ! dIve sUriyA kiM tIyaM khettaM gacchati paDuppannaM khettaM gacchaMti aNAgayaM khettaM gacchati, sU 344 // 392 // goyamA! No tIyaM khettaM gacchaMti paDuppannaM khettaM gacchaMtiNo aNAgayaM khettaM gacchaMti, jaMbuddIve NaM dIve sUriyA 8 kiM tIyaM khettaM obhAsaMti paDuppannaM khettaM obhAsaMti aNAgayaM khettaM obhAsaMti !, goyamA! no tIyaM khetaM obhAsaMti paDuppannaM khettaM obhAsaMti no aNAgayaM khettaM obhAsaMti, taM bhaMte ! kiM puDhe obhAsaMti apuDhArI obhAsaMti', goyamA ! puDhe obhAsaMti no apuDhe obhAsaMti jAva niyamA chaddisiM / jaMbUddIve NaM bhaMte ! 8 dIve sUriyA kiM tIyaM khettaM ujjoveMti evaM ceva jAva niyamA chaddisiM, evaM taveMti evaM bhAsaMti jAva| niyamA chaddisiM // jaMbuddIve NaM bhaMte ! dIve sUriyANaM kiM tIe khette kiriyA kajjai paDuppanne khette kiriyA kA kajjaha aNAgae khette kiriyA kajjai ?, goyamA ! no tIe khette kiriyA kajai paDuppanne khette kiriyA kajai || ANo aNAgae khette kiriyA kajjai, sA bhaMte ! kiM puTThA kajati apuTThA kajjai ?, goyamA ! puTThA kajjai no | // 392 // apuTThA kajati jAva niyamA chdisiN| jaMbudIveNaM bhaMte ! dIve sUriyA kevatiyaM khettaM uhuM tavaMti kevatiyaM khettaM 942545448 SAGARAA For Personal & Private Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahe tavaMti kevatiyaM khettaM tiriyaM tavaMti ?, goyamA ! ega joyaNasayaM uhuM tavaMti aTTArasa joyaNasayAI ahe tavaMti sIyAlIsaM joyaNasahassAI donni tevaDhe joyaNasae ekavIsaM ca sadviyAe joyaNassa tiriya tavaMti // aMto NaM bhaMte ! mANusuttarassa pacayassa je caMdimasUriyagahagaNaNakkhattatArArUvA te NaM bhaMte / devA kiM uDDovavannagA jahA jIvAbhigame taheva niravasesaM jAva ukkoseNaM chammAsA / pahiyA NaM bhaMte ! mANusuttarassa jahA jIvAbhigame jAva iMdahANe NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM uvavAeNaM virahie pannate 1. goyamA! jahaneNaM eka samayaM ukkoseNaM chammAsA / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // sUtraM 344 // aTThamasae aTThamo uddeso smtto|| __'jaMbuddIve'ityAdi, 'dUre ya mUle ya dIsaMti'tti 'dUre ca' draSTusthAnApekSayA vyavahite deze 'mUle ca' Asanne draSTupatIXII tyapekSayA sUryo dRzyete, draSTA hi svarUpato bahubhiryojanasahanairvyavahitamudgamAstamayayoH sUrya pazyati, AsannaM punarmanyate, || sadbhUtaM tu viprakarSa santamapi na pratipadyata iti / majhaMtiyamuhuttaMsi mUle ya dUre ya dIsaMti'tti madhyo-madhyamo'ntovibhAgo gaganasya divasasya vA madhyAntaH sa yasya muhUrtasyAsti sa madhyAntikaH sa cAsau muhUrttazceti madhyAntikamuhUrtta-| statra 'mUle ca' Asanne deze draSTrasthAnapekSayA 'dUre ca' vyavahite deze draSTupratItyapekSayA sUryo dRzyete, draSTA hi madhyAhe udayAstamanadarzanApekSayA''sannaM raviM pazyati yojanazatASTakenaiva tadA tasya vyavahitatvAt , manyate punarudayAstamayapratIsatyapekSayA vyavahitamiti / 'savattha samA uccatteNaM ti samabhUtalApekSayA sarvatroccatvamaSTau yojanazatAnItikRtvA, 'lesA-5 paDighAeNaM tejasaH pratighAtena dUrataratvAt taddezasya tadaprasaraNenetyarthaH, lezyApratighAte hi sukhadRzyatvena dUrastho'pi svarU yA vyavahite deza pazyati, Asannadhyamo'nto Jain Education Inter n al For Personal & Private Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH1 darzanaM // 39 // ASSASSEHASHASHA peNa sUrya AsannapratItiM janayati, 'lesAbhitAveNaM'ti tejaso'mitApena, madhyAhe hi AsannataratvAtsUryastejasA pratapati, 8 zatake | tejaHpratApeca durdazyatvena pratyAsanno'pyasau dUrapratIti janayatIti / 'no tIsaM khettaM gacchati'tti atItakSetrasyAtikA- udazA ntatvAt , 'paDappanna ti vartamAnaM gamyamAnamityarthaH, 'no aNAgayaMti mamiSyamANamityarthaH, iha ca yadAkAsakhaNDamA-sUryAdayAdi |dityaH svatejasA vyApnoti tat kSetramucyate, 'obhAsaMti'tti 'avamAsayataH' ISaduyotayataH 'puDhe ti tejasA spRSTa sU344 'jAva niyamA chaddisiMti iha yAvatkaraNAdidaM dRzya-taM bhaMte ! kiM ogADhaM obhAsai aNogADhaM obhAsada, | goyamA ! ogADhaM obhAsada no aNogADha'mityAdi 'taM bhaMte ! katidisiM obhAsei ?, goyamA ! ityetadantamiti / |'ujjoyeMtisi 'udyotayataH' atyartha dyotayataH 'tavaMtiti tApayataH uSNaraMzmityAsayoH "bhAsaMtisi bhAsayataH | zobhayata ityarthaH // uktamevArtha ziSyahitAya prakArAntareNAha-jaM'ityAdi, 'kiriyA kajjaItti avabhAsanAvikA [kriyA bhavatItyarthaH 'puTa'tti tejasA spRSTAta-sparzanAda yA sA spaSTA 'ega joyaNasavaM uhuM tavati tti svasvavimAnasyopari yojanazatapramANasyaiva tApakSetrasya bhAvAt 'aTThArasa joyaNasayAI ahe tavaMti'tti, kathaM ?, sUryAdaSTAsu yojana18 zateSu bhUtalaM bhUtalAcca yojanasaharo'dholokagrAmA bhavanti tAMzca yAvaduyotanAditi, 'sIyAlIsamityAdi, etacca | sarvotkRSTadivase cakSuHsparzApekSayA'kseyamiti // anantaraM sUryavaktavyatokkA, atha sAmAnyena jyotiSkavaktavyatAmAha"aMto NaM bhaMte / ityAdi. "jahA jIvAbhigame taheva niraksesaM'ti tatra cedaM sUtramevaM-kappovavannamA vimANovava [ // 39 // nagA cArovavannagA cArahiiyA gairaiyA gaisamAvannamA, goyamA ! te paM devA no uDokvannagA ko kappovavAyA IA For Personal & Private Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ - vimANovavannagA cArovavanagA'jyosizcakracaraNopalakSitakSetrophpanA ityarthaH 'no cAraviDyAiha cAro-jyotiSamavasthAna| kSetraM 'no' naiva cAre sthitiryekAM te tathA, ata eva 'gairaiyA' ata eva 'maisamAvanagA'ityAdi, kiyaharamidaM vaacym| ityAha-'jAya ukoseNaM chammAsati idaM caivaM draSTavyam-'iMdahANe NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahie uvavAeNaM ?, goyamA ! jahannerNa ekaM samayaM ukkoseNaM chammAsaci, 'jahA jIvAbhigame'tti, idamapyevaM tatra-'je caMdimasUriyagahagaNa nakkhattatArArUvA te NaM bhaMte ! devA kiM uDDovavannagA ? ityAdi praznasUtram , uttaraM tu 'goyamA ! te NaM devA no uDDovavahainamA no kappovavannagA vimANovavanagA no cArovavannagA cArahiiyA no gairaiyA no gaisamAvannage'tyAdIti // aSTama-2 shte'ssttmH||8-8|| MUSHTASAGAR KARANAGAR aSTamoddezake jyotiSAM vaktavyatoktA, sA ca vaizrasikIti vaizrasikaM prAyogikaM ca bandhaM pratipipAdayipurnavamo zakamAha, tasya cedamAdisUtram kaivihe NaM bhaMte ! baMdhe pANase?, moyamA ! duvihe baMdhe paNNate, saMjahA-payogabaMdhe ya vIsasAbaMdhe y|| (sUtraM 345) vIsasAvaMdhe NaM bhaMte ! katibihe paNate ?, goyamA ! duvihe paSNate, taMjahA-sAiyavIsasAbaMdhe 4 aNAiyavIsasAbaMdhe ya / aNAiyavIsasAbaMdhe NaM bhaMte ! kativihe pANase ?, goyamA ! tivihe paNNatte, taMjahA-dhammatthikAyaannamannaaNAdIyavIsasAdhaMdhe adhammasthikAyaanamantraaNAdIyavIsasAvaMdhe AmAsasthikA te ! kativihe paNata kativihe paNNate, gAsAdhe AmAlasthikA dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyaakhyaayannmnnannaadiiyviissaabNdhe|dhmmtthikaayannmnnannaadiiyviissaabNdhennN bhaMte! kiM desabaMdhe sababaMdhe?,goyamA 8 zatake prajJaptiH / desabaMdhe no savabaMdhe, evaM ceva adhammatthikAyaannamannaaNAdIyavIsasAbaMdhevi, evamAgAsasthikAyaannamannaa uddezaH 9 abhayadevI- NAdIyavIsasAbaMdhe / dhammatthikAyaannamannaaNAiyavIsasAbaMdhe NaM bhaMte ! kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA || bandha: yA vRttiH1|| sabaddhaM, evaM adhammatthikAe, evaM aagaastthikaaye| sAdIyavIsasAbaMdhe NaM bhaMte ! kativihe paNNatte ?, goya- sU 345 mA / tivihe paNNatte, taMjahA-baMdhaNapaccaie bhAyaNapaccaie pariNAmapaccaie / se kiM taM baMdhaNapacaie 1, 2 jannaM| vishrsaab||394|| |paramANupuggalA dupaesiyA tipaesiyA jAva dasapaesiyA saMkhejapaesiyA asaMkhejapaesiyA, aNaMtapaesi-ndhaHsU245 yANaM bhaMte ! khaMdhANaM vemAyaniddhayAe vemAlukkhayAe vemAyaniddhalukkhayAe baMdhaNapacae NaM baMdhe samuppajai jahanneNaM eka samayaM ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM, settaM baMdhaNapaccaie / se kiM taM bhAyaNapaccaie, bhA02 jannaM junnasurAjunagulajunnataMdulANaM bhAyaNapaccaieNaM baMdhe samuppajjai jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM saMkhenaM kAlaM, settaM bhAyaNapaJcaie / se kiM taM pariNAmapaJcaie?, pariNAmapaccaie jannaM anbhANaM anbharukkhANaM jahA tatiyasae jAva amohANaM pariNAmapaccaie NaM baMdhe samuppajjai jahanneNaM eka samayaM ukkoseNaM chammAsA, settaM pariNAmapacaie, settaM sAdIyavIsasAbaMdhe, settaM vIsasAbaMdhe (sUtraM 346) // | 'kahavihe Na'mityAdi 'baMdhe'tti bandhaH-pudgalAdiviSayaH sambandhaH 'paogabaMdhe ya'tti jIvaprayogakRtaH 'vIsasAbaMdhe sAya'tti svbhaavsNpnnH| yathAsattinyAyamAzrityAha-vIsase tyAdi, 'dhammatthikAyaannamannaaNAIyavIsasAbaMdhe yatti 5 // 394 // STERROROSSAXC4545 For Personal & Private Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ NASANASD845453 dharmAstikAyasyAnyo'nya-pradezAnAM parasareNa yo'nAdiko vizrasAbandhaH sa tathA, evamuttaratrApi / 'desabaMdhe'tti dezato||dezApekSayA bandho dezabandho yathA saGkalikAkaTikAnAM, 'sababaMdhe'tti sarvataH sarvAtmanA bandhaH sarvabandho yathA kSIranI-|| rayoH 'desavandhe no savvabaMdhetti dharmAstikAyasya pradezAnAM parasparasaMsparzena vyavasthitatvAddezabandha eva na punaH sarvabandhaH, 8 tava ekasya pradezasya pradezAntaraiH sarvathA bandhe'nyo'nyAntarbhAvenaikapradezatvameva syAt nAsaGgyeyapradezatvamiti // 'sabaddhaM'ti sarvAddhAM-sarvakAlaM 'sAiyavIsasAbaMdhe ya'tti sAdiko yo vizrasAbandhaH sa tathA, 'baMdhaNapaJcahae'tti badhyate|'neneti bandhana-vivakSitasnigdhatAdiko guNaH sa eva pratyayo-heturyatra sa tathA, evaM bhAjanapratyayaH pariNAmapratyayazca, navaraM bhAjana-AdhAraH pariNAmo-rUpAntaragamanaM 'jannaM paramANupuggale'tyAdau paramANupudgalaH paramANureva 'vemAyaniLyAe|tti viSamA mAtrA yasyAM sA vimAtrA sA cAsau snigdhatA ceti vimAtrasnigdhatA tayA,evamanyadapi padadvayam ,idamuktaM bhavati| "samaniddhayAe bandho na hoi samalukkhayAevi na hoi / vemAyaniddhalukkhattaNeNa baMdho u khaMdhANaM // 1 // " ayamarthaH-samaguNasnigdhasya samaguNasnigdhena paramANuvyaNukAdinA bandho na bhavati, samaguNarUkSasyApi samaguNarUkSeNa, yadA punarviSamA mAtrA tadA bhavati bandhaH, viSamamAtrAnirUpaNArtha cocyate-"niddhassa niddheNa duyAhieNaM, lukkhassa lukkheNa duyAhieNaM / niddhassa lukkheNa uvei baMdho, jahannavajo visamo samo vA // 1 // " iti [snigdhasya snigdhena dvikAdhikena rUkSasya ra rUkSeNa dvikAdhikena / snigdhasya rUkSeNopaiti bandho jaghanyavoM viSamaH samo vA // 1 // ] 'baMdhaNapaccaieNaM'ti bandhanasya bandhasya pratyayo-heturuktarUpavimAtrasnigdhatAdilakSaNo bandhanameva vA vivakSitasnehAdi pratyayo bandhanapratyayastena, iha ca For Personal & Private Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 1 // 395 // bandhanapratyayeneti sAmAnyaM vibhAtradhittayetyAdayastu sadA iti / 'asaMkheSaM kAlaM ti asoyotsarpiNyaksarpiNIrUpaM 'jannasure' tyAdi tatra jIrNasurAyAH styAnI bhavanalakSaNo vandhaH, jIrNaguDasya jIrNasandulAnAM ca viNDI bhavanalakSaNaH // se kiM taM payogabaMdhe ?, payogabaMdhe tibihe paNNatte, taMjahA - aNAie vA apajjabasie sAie vA apajjava sie sAie bA saphjjabasie, tattha NaM je se aNAie apajjavasie se NaM advahaM jIvamajjhapaesANaM // tatthavi NaM sihaM 2 aNAie apajavasiMe sesANaM sAie, tastha NaM je se sAdIe apajjabasie se NaM siddhANaM tattha NaM je se sAie sapajjabasie se NaM uhile panale, taMjahA - AlAvaNabaMdhe aliyAvaNabaMdha sarIrabaMdhe sarIrappayogabaMdhe // se kiM taM AlAvaNabaMdhe ?, AlAvaNabaMdhe jaNNaM tathabhArANa vA kaTTabhArANa vA patabhArANa vA palAlabhArAma vA vellabhArAna vA betalyAvAgavarattarajjuballikusabhamAdiehiM AlAvaNabaMdhe samudayajai jajJeNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM saMkhe kAlaM, sesaM AlAvaNabaMdhe / se kiM taM alliyAvaNabaMdhe 1, aliyAvaNabaMdhe cavipannate, taMjahA- lesabAbaMdhe uccayabaMdhe samuccayabaMdhe sAhaNaNAbaMdhe, se kiM taM lesaNAbaMdhe ?, leNasAbaMdhe janaM kudvANaM kohimANaM saMbhANaM parAyANaM kaTThANaM cammANaM ghaDANaM paDANaM kaDhANaM chuhAci cikhallusilesalabakhamasitthamAiehiM lesaNaehiM baMdhe samudhvajjai jahantreNaM aMtomuhusaM ukkoseNaM saMkhejjaM kAlaM, setaM lesaNAyaMdhe, se kiM taM uccayabaMdhe ?, uccayabaMdhe janaM taNarAsINa vA kaTTharAkhINa vA pattarAsINa vA tularAsINa vA bhusarAsINa vA goNayarAsINa vA avagararAsINa vA umratteNaM baMdhe samuSpajai jahaneNaM aMtomuttaM For Personal & Private Use Only 8 zatake uddezaH 9 prayogava ndhaH sU347 // 395 //
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ yA sarANe sANaM pAsAyarabaMdhe samuppara taMjahA-desasA unoseNaM saMkhenaM kAlaM, settaM ucayabaMdhe, se kiM taM samupaiyabaMdhe, samuccayabaMdhe jannaM agaDataDAganadIdavAvIpukkhariNIdIhiyANaM muMjAliyANaM sarANaM sarapaMtiANaM sarasarapaMtiyANaM vilapaMtiyANaM devakulasabhApacayamakhAiyANaM pharihANaM pAgArAlamacariyadAramopuratoraNANaM pAsAyagharasaraNaleNaAvaNANaM siMghADagativacaTakkacaccaracaummuH hamahApahamAdINaM chuhAcikkhillasilesasamuccaeNaM baMdhe samuccae NaM baMdhe samuppajai jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkosemaM * saMkhenaM kAlaM, setaM samuccayakdhe, se kiM taMsAhaNaNAbaMdhe?, sAhaNaNAcaMdhe duvihe patte, taMjahA-desasAhaNaNAbaMdhe ya savasAhaNaNAcaMdhe ya, se kiM taM desasAhaNaNAvadhe, desasAhaNaNAkaMdhe jannaM sagaDarahajANajuggagitithiti sIyasaMdamANiyAlohIlohakaDAhakaDacchuAsaNasavaNakhaMbhabhaMDamatsovagaraNamAINaM desasAhaNaNAbaMdhe samuNpha| jAi jahanneNaM aMtomuhurataM ukkoseNaM saMkhenaM kAlaM, settaM desasAhaNaNAbaMdhe, se kiM taM sabasAhaNaNAbaMdhe ?, sabasAhaNaNAyaMdhe se NaM khIrodagamAINaM, settaM saghasAhaNaNAbaMdhe, settaM sAhapaNAcaMdhe, setaM alliyAvaNabaMdhe // se kiM taM sarIrabaMdhe, sarIrabaMdhe duvihe paNNatte, taMjahA-pukpaogapaccaie yaH paDuppannapaogapacahae ya, se kiM taM puDhappayogapaJcaie, puvapaomapacaie jannaM nesyANaM saMsAravattharaNaM savajIvANaM tattha ra tesu 2 kAraNesu samohaNamANANaM jIvapadesANaM baMdhe samuppanai setaM putvapayogapaJcaie, se kitaM paDupphsappayogapazcaie 1, 2 janaM kevalanANassa aNamArassa kevalisamugghAeNaM samohayassa tAo samugyAyAo paDiniyantevANassa aMtarA || hAmaMthe vahamANassa teyAkammANaM baMdhe samuppajAi, kiM kAraNaM, tAhe se paetA emattIgathAya bhavaMtisi, setaM ya, se kiM taM desamadha , sAhaNaNAcaMdhe dAhinaNa aMtomuhuttaM ko tula kosA kacchuAsaNasavaNamasAhaNaNAdhe jannaM sajA -desasAhaNaNAvadha/ la For Personal & Private Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ // vyAkhyA paDuppannappayogapaJcaie, settaM sarIrabaMdhe ||se kiM taM sarIrappayogabaMdhe ?, sarIrappayogabaMdhe paMcavihe pannatte, 138 zatake prajJaptiH taMjahA-orAliyasarIrappaogabaMdhe veuviyasarIrappaogabaMdhe AhAragasarIrappaogabaMdhe teyAsarIrappayogabaMdhe uddezaH9 abhayadevI- kmmaasriirppyogbNdhe| orAliyasarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte ! kativihe paNNatte ?, goyamA! paMcavihe pannatte, prayogabayA vRttiH1|| taMjahA-egidiyaorAliyasarIrappayogabaMdhe baMdiyao0 jAva paMciMdiyaorAliyasarIrappayogabaMdhe / egidiya ndha sU347 orAliyasarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte ! kativihe paNNatte?, goyamA! paMcavihe paNNatte, tNjhaa-puddhvikkaaiy||396|| egidiya0 evaM eeNaM abhilAveNaM bhedo jahA ogAhaNasaMThANe orAliyasarIrassa tahA bhANiyabo jAva pajjattagabbhavatiyamaNussapaMciMdiyaorAliyasarIrappayogabaMdhe ya apajattagabhavatiyamaNUsa. jAva baMdhe y|| orAliyasarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte ! kassa kammassa udaeNaM, goyamA! vIriyasajogasaddavayAe pamAdapaccayA kammaM ca jogaM ca bhavaM ca AuyaM ca paDucca orAliyasarIrappayoganAmakammassa udaeNaM orAliyasarIrappayoH gabaMdhe // egidiyaorAliyasarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte ! kassa kammasta udaeNaM, evaM ceva, puDhavikAiyaergidiyaorAliyasarIrappayogabaMdhe evaM ceva, evaM jAva vaNassaikAiyA. evaM beiMdiyA evaM teiMdiyA evaM cauridiyatirikkhajoNiya0, paMciMdiyaorAliyasarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte! kassa kammassa udaeNaM, evaM ceva, maNussa- // 396 // |paMciMdiyaorAliyasarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte ! kassa kammassa udaeNaM ?, goyamA ! vIriyasajogasaddabayAekA |pamAdapaccayA jAva AuyaM ca paDucca maNussapaMciMdiyaorAliyasarIrappayoganAmAe kammassa udaeNaM orAli NCESCULAMAUSERIES CAN For Personal & Private Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ yasarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte ! kiM desabaMdhe sababaMdhe ?, goyamA ! desabaMdhevi sababaMdhevi, egiMdiyaorAliyasarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte ! kiM desabaMdhe savvabaMdhe ?, evaM ceva, evaM puDhavikAiyA, evaM jAva maNussapaMciMdiyaorAli-| yasarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte ! kiM desabaMdhe sababaMdhe ?, goyamA ! desabaMdhevi sababaMdhevi // orAliyasarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte ! kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA ! sababaMdhe eka samayaM, desabaMdhe jahaneNaM ekaM samayaM ukkoseNaM tinni paliovamAiM samayaUNAI, egidiyaorAliyasarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte ! kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA ! sababaMdhe evaM samayaM desabaMdhe jahannaNaM evaM samayaM ukkoseNaM bAvIsaM vAsasahassAiM samaUNAI, puDhavikAiyaegidiyapucchA, goyamA! sababaMdhe ekaM samayaM desabaMdhe jahanneNaM khuDDAgabhavaggahaNaM tisamayaUNaM | ukkoseNaM bAvIsaM vAsasahassAI samaUNAI, evaM savesiM sababaMdho eka samayaM desabaMdho jasi nasthi veviyasarIraM tesiM jahanneNaM khuDDAgaM bhavaggahaNaM tisamayaUNaM ukkoseNaM jA jassa ThitI sA samaUNA kAyavA, jesiM puNa asthi veuviyasarIraM tesiM desabaMdho jainneNaM evaM samayaM ukkoseNaM jA jassa ThitI sA samaUNA kAyavA jAva maNussANaM desabaMdhe jahanneNaM ekaM samayaM ukkoseNaM tinni paliovamAI samayUNAI // orAliyasarIrabaMdha. tare NaM bhaMte ! kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA! sababaMdhaMtaraM jahanneNaM khaDDAgaM bhavaggahaNaM tisamayaUNaM ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAiM pubakoDisamayAhiyAI, desabaMdhataraM jahanneNaM evaM samayaM ukkoseNaM tettIsaM sAgaro|vamAI tisamayAhiyAI, egidiyaorAliyapucchA, goyamA ! sababaMdhaMtaraM jahanneNaM khuDDAgaM bhavaggahaNaM tisamaya For Personal & Private Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 zatake uddezaH9 audArika bandha: sU 348 vyAkhyA- UNaM ukkoseNaM bAvIsaM vAsasahassAI samayAhiyAI, desabaMdhaMtaraM jahanneNaM evaM samayaM ukkoseNaM aMtomuhattaM, prajJaptiH puDhavikkAiyaegidiyapucchA go! sababaMdhaMtaraM jaheva egidiyassa taheva bhANiyacaM, desabaMdhaMtaraM jahanneNaM evaM samayaM abhayadevIyA vRttiH ukkoseNaM tinni samayA jahA puDhavikkAiyANaM, evaM jAva cariMdiyANaM vAukkAiyavajjANaM, navaraM savabaMdhaMtaraM ukkoseNaM jA jassa ThitI sA samayAhiyA kAyavA, vAukkAiyANaM savabaMdhaMtaraM jahanneNaM khuDDAgabhavaggahaNaM // 397 // tisamayaUNaM ukkoseNaM tini vAsasahassAiMsamayAhiyAI, desabaMdhaMtaraM jahanneNaM ekaM samayaM ukkoseNaM aMtomuhutaM, |paMciMdiyatirikkhajoNiyaorAliyapucchA, sabaMdhaMtaraM jahanneNaM khuDDAgabhavaggahaNaM tisamayaUNaM ukkoseNaM pucca| koDI samayAhiyA, desabaMdhaMtaraM jahA egidiyANaM tahA paMciMdiyatirikkhajo0, evaM maNussANavi niravasesa bhANiyacaM jAva ukkoseNaM aMtomuhattaM // jIvassaNaM bhaMte ! egidiyatte Noegidiyatte puNaravi egidiyatte egidiyaorAliyasarIrappaogabaMdhataraM kAlao kevaciraM hoi, goyamA! saMbaMdhaMtaraM jahanneNaM do khuTTAgabha-| vaggahaNAI tisamayaUNAI ukkoseNaM do sAgarovamasahassAI saMkhejavAsamabhahiyAI, desabaMdhaMtaraM jahanneNaM 4 khuDDAgaM bhavaggahaNaM samayAhiyaM ukkoseNaM do sAgarovamasahassAiM saMkhejavAsamabhahiyAI, jIvassa NaM bhaMte || &| puDhavikAiyatte nopuDhavikAiyatte puNaravi puDhavikAiyatte puDhavikAiyaegidiyaorAliyasarIrappayogadhaMtaraM||* | kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA ! savabaMdhaMtaraM jahanneNaM do khuDAiM bhavaggahaNAI tisamayaUNAI ukkoseNaM | aNataM kAlaM aNaMtA ussappiNIosappiNIo kAlao khettao aNaMtA logA asaMkhejA poggalapariyA SHARECR555555 51545454 // 397 // For Personal & Private Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ te NaM poggala pariyahA AvaliyAe asaMkhejjaibhAgo, desabaMdhaMtaraM jahanneNaM khuDDAgabhavaggahaNaM samayAhiyaM ukkoseNaM anaMtaM kAlaM jAva AvaliyAe asaMkhejjaibhAgo, jahA puDhavikkAhayANaM evaM vaNassaikAiyavajjANaM jAvamaNussANaM, vaNassa ikAiyANaM donni khuDDAI, evaM ceva ukkoseNaM asaMkhijaM kAlaM asaMkhijjAo ussappiNiosappiNIo kAlao khettao asaMkhejA logA, evaM desabaMdhaMtaraMpi ukkoseNaM puDhavIkAlo / eesi NaM | bhaMte ! jIvANaM orAliyasarIrassa desabaMdhagANaM saGghabaMdhagANaM abaMdhagANa ya kayare 2 jAva visesAhiyA vA ?, goyamA ! savatthovA jIvA orAliyasarIrassa saGghabaMdhagA abaMdhagA visesAhiyA desabaMdhagA asaMkhejjaguNA | ( sUtraM 348 ) / 'paogabaMdhe'tti jIvavyApArabandhaH sa ca jIvapradezAnAmaudArikAdipudgalAnAM vA 'aNAie vA' ityAdayo dvitIyavarjAstrayo bhaGgAH, tatra prathamabhaGgodAharaNAyAha - 'tattha NaM je se' ityAdi, asya kila jIvasyAsaGkhyeyapradezikasyASTau ye madhyapradezAsteSAmanAdiraparyavasito bandho, yadA'pi lokaM vyApya tiSThati jIvastadA'pyasau tathaiveti, anyeSAM punarjIvapra| dezAnAM viparivarttamAnatvAnnAstyanAdiraparyavasito bandhaH, tatsthApanA - eteSAmuparyanye catvAraH, evamete'STau // evaM yAvatAM paraspareNa sambandho bhavati taddarza tAvatsamudAyato'STAnAM bandha uktaH, atha teSvekaikenAtmapradezena saha | nAyAha - 'tatthavi Na' mityAdi, 'tatrApi' teSvaSTAsu jIvapradezeSu madhye trayANAM trayANAmekaikena sahAnAdiraparyavasito bandhaH, tathAhi - pUrvokraprakAreNAvasthitAnAmaSTAnAmuparitanapratarasya yaH kazcidvivakSitastasya dvau pArzvavarttinAvekazcAdhova For Personal & Private Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- tItyete trayaH saMbadhyante zeSastveka uparitanastrayazcAdhastanA na saMbadhyante vyavahitatvAt , evamadhastanapratarApekSayA'pIti | 8 zatake prajJaptiH cUrNikAravyAkhyA, TIkAkAravyAkhyA tu duravagamatvAtparihateti, 'sesANaM sAie'tti zeSANAM madhyamASTAbhyo'nyeSAM | uddezaH 9 abhayadevI- sAdirviparivarttamAnatvAt, etena prathamabhaGga udAhRtaH, anAdisaparyavasita ityayaM tu dvitIyo bhaGga iha na saMbhavati, || audArika yA vRttiH1] anAdisaMbaddhAnAmaSTAnAM jIvapradezAnAmaparivartamAnatvena bandhasya saparyavasitatvAnupapatteriti / atha tRtIyo bhaGga udA- bandhaH hiyate-'tattha NaM je se sAie'ityAdi, siddhAnAM sAdiraparyavasito jIvapradezabandhaH, zailezyavasthAyAM saMsthApitapradezAnAM meM // 29 // jA sU 348 |siddhasve'pi calanAbhAvAditi / atha caturthabhaGga bhedata Aha-tattha NaM je se sAie'ityAdi, 'AlAvaNabaMdhe'tti AlApyate-AlInaM kriyata ebhirityAlApanAni-rajavAdIni tairbandhastRNAdInAmAlApanabandhaH, 'alliyAvaNabaMdhe'tti alli| yAvarNa-dravyasya dravyAntareNa zleSAdinA''lInasya yatkaraNaM tadpo yo bandhaH sa tathA, 'sarIrabaMdhe'tti samupAte sati / yo vistAritasaGkocitajIvapradezasambandhavizeSavazAttaijasAdizarIrapradezAnAM sambandhavizeSaH sa zarIrabandhA, zarIribandha|| TrA ityanye, tatra zarIriNaH samudghAte vikSiptajIvapradezAnAM socane. yo bandhaH sa zarIribandha iti, 'sarIrappabhogadhaMdhe'ti zarIrasya-audArikAderyaH prayogeNa-vIryAntarAyakSayopazamAdijanitavyApAreNa bandhaH-tatpudgalopAdAnaM zarIrarUpasya vA prayogasya yo bandhaH sa shriirpryogbndhH||'tnnbhaaraann vatti tRNabhArAstRNabhArakAsteSAM 'vette'tyAdi vetralatA-jaMlavaM-III 198 // TrA zakambAvAga'tti valkA varanA-carmamayI rajju:-sanAdimayI vallI-puSyAdikA kuzA-nirmUladarbhAH darbhAstu samUlAH, AdizabdAcIvarAdigrahaH, 'lesaNAbaMdhe'tti zleSaNA-zlathadravyeNa dravyayoH saMbandhanaM tadrUpo yo bandhaH sa tathA, uccayapaMdhe'tti RASHNEWS245 For Personal & Private Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ AGALA uccayaH-urdU cayana-rAzIkaraNaM tadrUpo bandha uccayabandhaH, 'samuccayabaMdhe'tti saGgataH-uccayApekSayA viziSTatara uccayaH samuccayaH sa eva bandhaH samuccayabandhaH, 'sAhaNaNAbaMdhe'tti saMhananaM-avayavAnAM saGghAtanaM tadrUpo yo bandhaH sa saMhananabandhaH, dIrghatvAdi ceha prAkRtazailIprabhavamiti, kuTTimANaM ti maNibhUmikAnAM 'chuhAcikkhille'tyAdau silesa'tti zleSovajralepaH 'lakkha'tti jatu 'mahusittha'tti madanam, AdizabdAd guggularAlAkhalyAdigrahaH 'avagararAsINa vatti kacavararAzInAm 'uccaeNati U cayanena 'agaDatalAganaI'ityAdi prAyaH prAga vyAkhyAtameva, 'desasAhaNaNAbaMdhe ya'tti dezena dezasya saMhananalakSaNo bandhaH-sambandhaH zakaTAGgAdInAmiveti dezasaMhananabandhaH, 'savasAhaNaNAbaMdhe yatti yA sarveNa sarvasya saMhananalakSaNo bandhaH-sambandhaH kSIranIrAdInAmiveti sarvasaMhananabandhaH 'jannaM sagaDarahe'tyAdi, zakaTAdIni | ca padAni prAg vyAkhyAtAnyapi ziSyahitAya punarvyAkhyAyante-tatra ca'sagaDa'tti gantrI 'raha'tti syandanaH 'jANa'tti yAnaM-laghugantrI 'jugga'tti yugyaM gollaviSayaprasiddhaM dvihastapramANaM vedikopazobhitaM jampAnaM 'gillitti hastina upari kollaraM yanmAnuSaM gilatIva thilli'tti aDapallANaM 'sIya'tti zibikA-kUTAkAraNAcchAdito jampAnavizeSa: 'saMdamANilAya'tti puruSapramANo jampAna vizeSaH 'lohitti maNDakAdipacanabhAjana 'lohakaDAheti bhAjanavizeSa eva 'kaDacchuya'tti pariveSaNabhAjanam AsanazayanastambhAH pratItAH 'bhaMDa'tti mRnmayabhAjanaM 'matta'tti amatraM bhAjanavizeSaH 'uvagaraNa'tti nAnAprakAraM tadanyopakaraNamiti // 'pucappaogapacaie yatti pUrva-prAkAlAsevitaH prayogo-jIvavyApAro vedanAkaSAyAdisamudghAtarUpaH pratyayaH-kAraNaM yatra zarIrabandhe sa tathA sa eva pUrvaprayogapratyayikaH, 'pacuppannapaogapaJcaie yatti SAROKAR For Personal & Private Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH zatake uddezaH 9 audArika bandha: sU348 // 19 // pratyutpanna:-aprAptapUrvo vartamAna ityarthaH prayogaH-kevalisamudghAtalakSaNavyApAraH pratyayo yatra sa tathA sa eva pratyutpannapra| yogprtyyikH| 'nerajhyAINa'mityAdi, 'tattha tattha'tti anena samudghAtakaraNakSetrANAM bAhulyamAha, 'tesu tesutti | bhanena samudghAtakAraNAnAM vedanAdInAM bAhulyamuktaM 'samohaNamANANaM ti samuddhanyamAnAnAM samudghAtaM zarIrAdvahirjI| vapradezaprakSepalakSaNaM gacchatAM 'jIvapaesANaM ti iha jIvapradezAnAmityuktAvapi zarIrabandhAdhikArAttAtsthyAttavyapadeza iti nyAyena jIvapradezAzritataijasakArmaNazarIrapradezAnAmiti draSTavyaM, zarIribandha ityatra tu pakSe samudghAtena vikSipya saGko|citAnAmupasarjanIkRtataijasAdizarIrapradezAnAM jIvapradezAnAmeveti 'baMdhe'tti racanAdivizeSaH, 'jannaM kevale'tyAdi, | kevalisamudghAtena daNDa 1 kapATa 2 mathikaraNA 3 ntarapUraNa 4 lakSaNena 'samupahatasya vistAritajIvapradezasya 'tataH' | samudghAtAt 'pratinivartamAnasya' pradezAn saMharataH, samudghAtapratinivartamAnatvaM ca paJcamAdiSvanekeSu samayeSu syAdi| tyato vizeSamAha-'aMtarAmaMthe vaTTamANassa'tti nivarttanakriyAyA antare-madhye'vasthitasya paJcamasamaya ityarthaH, yadyapi ca | SaSThAdisamayeSu taijasAdizarIrasaGghAtaH samutpadyate tathA'pyabhUtapUrvatayA paJcamasamaya evAsau bhavati zeSeSu tu bhUtapUrvatayaivetikRtvA | 'aMtarAmathe vaTTamANasse'tyuktamiti, 'teyAkammANaM baMdhe samuppajai'tti taijasakArmaNayoH zarIrayoH 'bandhaH' sahAtaH samutpadyate 'kiM kAraNaM' kuto hetoH1, ucyate-'tAhe'tti tadA samudghAtanivRttikAle 'setti tasya kevalinaH 'pradezAH' jIva|pradezAH 'egattIgaya'tti ekatvaM gatA:-saMghAtamApannA bhavanti, tadanuvRttyA ca taijasAdizarIrapradezAnAM bandhaH samutpadyata iti prakRtam , zarIribandha ityatra tu pakSe 'teyAkammANaM baMdhe samuppajjai'tti taijasakArmaNAzrayabhUtatvAttaijasakArmaNAH zarIripa // 399|| For Personal & Private Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ | dezAsteSAM bandhaH samutpadyata iti vyAkhyeyam, 'vIriyasa jogasaddadvayAe'ti vIrya - vIryAntarAyakSayAdikRtA zakti: yogA :- manaHprabhRtayaH saha yogairvarttata iti sayogaH santi - vidyamAnAni dravyANi - tathAvidhapudgalA yasya jIvasyAsau saddravyaH vIryapradhAnaH sayogo vIryasayogaH sa cAsau sadravyazceti vigrahastadbhAvastattA tayA vIryasayogasaddravyatayA, savIryatayA sayogatayA sadravyatayA jIvasya, tathA 'pamAyapaccaya'tti 'pramAdapratyayAt' pramAdalakSaNakAraNAt tathA 'kammaM ca'tti karmma ca ekendriyajAtyAdikamudayavartti 'jogaM ca'tti 'yogaM ca' kAyayogAdikaM 'bhavaM ca'tti 'bhavaM ca' tiryagbhavAdikamanubhUyamAnam 'AuyaM ca 'tti 'AyuSkaM ca' tiryagAyuSkAdyudayavartti 'paDucca' ti 'pratItya' Azritya 'orAlie' tyAdi audArikazarIraprayogasampAdakaM yannAma tadadArikazarIraprayoganAma tasya karmmaNa udayenaudArikazarIraprayogabandho bhavatIti zeSaH, etAni ca vIryasayogasadravyatAdIni padAnyaudArikazarIraprayoganAmakarmodayasya vizeSaNatayA vyAkhyeyAni, vIryasayoga| sadravyatayA hetubhUtayA yo vivakSitakarmodayastenetyAdinA prakAreNa, svatantrANi vaitAnyaudArikazarIraprayogabandhasya kAra - NAni, tatra ca pakSe yadaudArikazarIraprayogabandhaH kasya karmmaNa udayena ? iti pRSTe yadanyAnyapi kAraNAnyabhidhIyante tadvivakSita karmodayo'bhihitAnyeva sahakArikAraNAnyapekSyeha kAraNatayA'vaseya ityasyArthasya jJApanArthamiti / 'egiMdie' tyAdau ' evaM ceva'tti anenAdhikRtasUtrasya pUrvasUtrasamatAbhidhAne'pi 'orAliyasarIrappaoganAmA e' ityatra pade 'egiMdiyaorAli yasarIrappaoganAmAe' ityayaM vizeSo dRzyaH, ekendriyaudArikazarIraprayoga bandhasye hAdhikRtatvAt, evamuttaratrApi vAcyamiti // 'desabaMdhe'vi saGghabaMdhe'vi'tti tatra yathA'pUpaH snehabhRtatatatApi kAyAM prakSiptaH prathamasamaye For Personal & Private Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJapti abhayadevIyA vRttiH1 8 zatake uddezaH 9 audArika bandhaH sU 340 // 40 // ghRtAdi gRhNAtyeva zeSeSu tu samayeSu gRhNAti visRjati ca evamayaM jIvo yadA prAktanaM zarIrakaM vihAyAnyadhAti tadA prathamasamaye utpattisthAnagatAn zarIraprAyogyapudgalAn gRhNAtyevetyayaM sarvabandhaH, tato dvitIyAdiSu samayeSu tAn gRhNAti visRjati cetyevaM dezabandhaH, tatazcaivamaudArikasya dezabandho'pyastIti srvbndho'pystiiti||'sbNdh evaM samayaMti apUpadRSTAntenaiva tatsarvabandhakasyaikasamayatvAditi, 'desabaMdhe' ityAdi, tatra yadA vAyumanuSyAdirvA vaikriyaM kRtvA vihAya ca punaraudArikasya samayamekaM sarvabandhaM kRtvA punastasya dezabandhaM kurvanekasamayAnantaraM mriyate tadA jaghanyata ekaM samayaM dezabandho'sya bhavatIti, 'ukoseNaM tinni paliovamAiM samayaUNAIti, kathaM?, yasmAdaudArikazarIriNAM trINi palyopamAnyutkarSataH sthitiH, teSu |ca prathamasamaye sarvabandhaka iti samayanyUnAni trINi palyopamAnyutkarSata audArikazarIriNAM dezabandhakAlo bhvti| egidiyaorAlie'tyAdi, 'desabaMdhe jahannaNaM eka samayaMti, kathaM ?, vAyuraudArikazarIrI vaikriyaM gataH punraudaarikprtipttau| sarvabandhako bhUtvA dezabandhakazcaikaM samayaM bhUtvA mRtaH ityevamiti, 'koseNaM bAdhIsa'mityAdi, ekendriyANAmutkarSato dvAviMzativarSasahasrANi sthitistatrAsau prathamasamaye sarvabandhakaH zeSakAlaM dezabandha ityevaM samayonAni dvAviMzativarSasahanANyekendriyANAmutkarSato dezabandhakAla iti // 'puDhavikkAie'tyAdi, 'desabaMdhe jahanneNaM khudAgaM bhavaggahaNaM tisamayaUNaM'ti, katham !, audArikazarIriNAM kSullakabhavagrahaNaM jaghanyato jIvitaM, tacca gAthAbhirnirUpyate-"doli sathAI niyamA chappannAI pamANao hoti / AvaliyapamANeNaM khuDDAgabhavaggahaNameyaM // 1 // paNasaThi sahassAI paMceva sayAI taha ya chattIsA / khuDDAgabhavaggahaNA havaMti aMtomuhutteNaM // 2 // sattarasa bhavaggahaNA khuhAgA huMti ANupANami / terasa // 40 // 5 For Personal & Private Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ ceva sayAI paMcANauyAI aMsANaM // 3 // " [ yad AvalikApramANena SaTpazcAzadadhike dve zate niyamAt bhavataH pramANataH kSullakabhavagrahaNametat // 1 // paJcaSaSTiH sahasrANi SaTtriMzadadhikAni paJcaiva zatAni tathA ca kSullakabhavagrahaNAni bhavantyantarmuhurtena // 2 // AnaprANe saptadaza kSullakabhavagrahaNAni bhavanti paJcanavatyadhikAni trayodaza zatAnyazAnAM ( muhuurtaacchaasaanaaN)||3||] ihoktalakSaNasya 65536 muhUrttagatakSullakabhavagrahaNarAze,sahasratrayazatasaptakatrisaptatilakSaNena 3773 muhartagatocchAsarAzinA bhAge hRte yAllabhyate tadekatrocchAse kSullakabhavagrahaNaparimANaM bhavati, tacca saptadaza, avaziSTastUktalakSaNo'zarAzirbhavatIti, ayamabhiprAyaH yeSAmaMzAnAM tribhiH sahasraiH saptabhizca trisaptatyadhikazataiH kSulakabhaSagrahaNaM bhavati | teSAmaMzAnAM pazcanavatyadhikAni trayodaza zatAni aSTAdazasyApi kSulakabhavagrahaNasya tatra bhavantIti, tatra yaH pRthivIkA|yikastrisamayena vigraheNAgataH sa tRtIyasamaye sarvabandhaka zeSeSu dezabandhako bhUtvA AkSulakabhavagrahaNaM mRtaH, mRtazca sanna4 vigraheNAgato yadA tadA sarvabandhaka eva bhavatIti, evaM ca ye te vigrahasamayAstrayastairUnaM kSullakamityucyate, 'khakoseNaM bAvIsa'mityAdi bhAvitameveti, 'desabaMdho jesiM natthI'tyAdi, ayamarthaH-aptejovanaspatidvitricaturindriyANAM kSullakabhavagrahaNaM trisamayonaM jaghanyato dezabandho yatasteSAM vaikriyazarIraM nAsti, vaikriyazarIre hi satyekasamayo jaghanyata audA|rikadezabandhaH pUrvoktayuktyA syAditi, 'ukoseNaM jA jasse'tyAdi tatrApAM varSasahasrANi saptotkarSataH sthitiH, tejasAmada horAtrANi trINi, vanaspatInAM varSasahasrANi daza, dvIndriyANAM dvAdaza varSANi zrIndriyANAmekonapazcAzadahorAtrANi catu-15|| rindriyANAM SaNmAsAH, tata eSAM sarvabandhasamayonA utkRSTato dezavandhasthitirbhavatIti, 'jesiM puNe'tyAdi, te ca vAyavaH te vigrahasamayA ajovanaspatikasamayo Bain Education International For Personal & Private Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 zatake uddezaH9 audArika bandha: sU348 vyAkhyA- paJcendriyatiryaJco manuSyAzca, eSAM jaghanyena dezabandha eka samayaM, bhAvanA ca prAgiva, 'ukoseNa'mityAdi tatra vAyUnAM prajJaptiH trINi varSasahasrANi utkarSataH sthitiH, paJcendriyatirazcAM manuSyANAM ca palyopamatrayam , iyaM ca sthitiH sarvabandhasamayonA abhayadA utkRSTato dezabandhasthitireSAM bhavatItyatidezato manuSyANAM dezabandhasthitau labdhAyAmapyantimasUtratvena sAkSAdeva teSAM yA vRttiH tAmAha-jAva maNussANa'mityAdi // ukta audArikazarIraprayogabandhasya kAlo'tha tasyaivAntaraM niruupynnaah||40|| 'orAlie'tyAdi, sarvabandhAntaraM jaghanyataH kSullakabhavagrahaNaM trisamayonaM, kathaM ?, trisamayavigraheNaudArikazarIriSvAgata & statra dvau samayAvanAhArakastRtIyasamaye sarvabandhakaH kSullakabhavaM ca sthitvA mRta odArikazarIriSvevotpannastatra ca prathama samaye sarvabandhakaH, evaM ca sarvabandhasya sarvabandhasya cAntaraM kSullakabhavo vigrahagatasamayatrayonaH, 'ukkoseNa'mityAdi, utkRSTata|strayastriMzatsAgaropamANi pUrvakoTe (TIca)samayAbhyadhikAni (kA) sarvabandhAntaraM bhavatIti,kathaM , manuSyAdiSvavigraheNAgata| stana ca prathamasamaya eva sarvabandhako bhUtvA pUrvakoTiM ca sthitvA trayastriMzatsAgaropamasthiti rakaH sarvArthasiddhako vA bhUtvA trisamayena vigraheNaudArikazarIrI saMpannastatra ca vigrahasya dvausamayAvanAhArakastRtIye ca samaye sarvabandhakaH, audArikazarIrasyaiva ca yau tau dvAvanAhArasamayau tayorekaH pUrvakoTIsarvabandhasamayasthAne kSiptastatazca pUrNA pUrvakoTI jAtA ekacaM sama| yo'tiriktaH, evaM ca sarvabandhasya sarvabandhasya cotkRSTamantaraM yathokamAnaM bhavatIti / 'desabaMdhaMtara'mityAdi, dezabandhA ntaraM jaghanyenaikaM samaya, kathaM !, dezabandhako mRtaH sannavigraheNaivotpannastatra ca prathama eva samaye sarvabandhako dvitiiyaadissu| ||4iic samayeSu dezabandhakaH saMpannaH, tadevaM dezabandhasya dezabandhasya cAntaraM jaghanyata ekaH samayaH sarvabandhasambandhIti / // 40 // For Personal & Private Use Only www.iainelibrary.org
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 545455555 'ukkosaNa'mityAdi, utkRSTatastrayastriMzatsAgaropamANi trisamayAdhikAni dezabandhasya dezabandhasyAntaraM bhavatIti, kathaM 1,8 dezabandhako mRta utpannazca trayastriMzatsAgaropamAyuH sarvArthasiddhAdau, tatazca cyutvA trisamayena vigraheNaudArikazarIrI saMpanastatra ca vigrahasya samayadvaye'nAhArakastRtIye ca samaye sarvabandhakastato dezabandhako'jani, evaM cotkRSTamantarAlaM dezabandhasya dezabandhasya ca yathoktaM bhavatIti // audArikabandhasya sAmAnyato'ntaramuktamatha vizeSatastasya tadAha-egidie'| tyAdi, ekendriyasyaudArikasarvabandhAntaraM jaghanyataH kSullakabhavagrahaNaM trisamayonaM, kathaM ?, trisamayena vigraheNa pRthivyAdiSvAgatastatra ca vigrahasya samayadvayamanAhArakastRtIye ca samaye sarvabandhakastataH kSullaka bhavagrahaNaM trisamayonaM sthitvA mRtaH avigraheNa ca yadotpadya sarvabandhaka eva bhavati tadA sarvabandhayoryathoktamantaraM bhavatIti / 'ukkoseNa'mityAdi, utkRSTataH sarvabandhAntaraM dvAviMzativarSasahasrANi samayAdhikAni bhavanti, katham , avigraheNa pRthivIkAyikeSvAgataH prathama eva ca samaye sarvabandhakastato dvAviMzativarSasahasrANi sthitvA samayonAni vigrahagatyA trisamayayA'nyeSu pRthivyAdiputpannastatra ca samayadvayamanAhArako bhUtvA tRtIyasamaye sarvabandhakaH saMpannaH, anAhArakasamayayozcaiko, dvAviMzativarSasahasreSu samayoneSu kSiptastatpUraNArtha, tatazca dvAviMzativarSasahasrANi samayazcaikendriyANAM sarvabandhayorutkRSTamantaraM bhavatIti / 'desabaMdhaMtara mityAdi tatraikendriyaudArikadezabandhAntaraM jaghanyenaikaM samayaM, kathaM ?, dezabandhako mRtaH sannavigraheNa sarvabandhako bhUtvA ekasmin samaye punardezabandhaka eva jAtaH, evaM ca dezabandhayorjaghanyata eka samayo'ntaraM bhavatIti, 'ukko| seNaM aMtomuhattaMti, kathaM ?, vAyuraudArikazarIrasya dezabandhakaH san vaikriyaM gatastatra cAntarmuhUrta sthitvA punaraudAri For Personal & Private Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ SCO vyAkhyA-18|| kazarIrasya sarvabandhako bhUtvA dezabandhaka eva jAtaH, evaM ca dezabandhayorutkarSato'ntarmuhUrtamantaramiti // 'puDhavikAie'-51 zatake prajJaptiH tyAdi, 'desabaMdhaMtaraM jahanneNaM eka samayaM ukkoseNaM tinni samaya'tti, kathaM 1, pRthivIkAyiko dezabandhako mRtaH sanna- abhayadevI uddezaH9 yA vRttiH vigrahagatyA pRthivIkAyikeSvevotpannaH eka samayaM ca sarvabandhako bhUtvA punardezabandhako jAtaH evamekasamayo dezabandhayo- audArika || jaghanyenAntaraM, tathA pRthivIkAyiko dezabandhako mRtaH san trisamayavigraheNa teSvevotpannastatra ca samayadvayamanAhArakaH || bandhaH // 402 // tRtIyasamaye ca sarvabandhako bhUtvA punardezabandhako jAtaH, evaM ca trayaHsamayA utkarSato dezabandhayorantaramiti / athAkA sU 340 yikAdInAM bandhAntaramatidezata Aha-'jahA puDhavikAiyANa'mityAdi, atraiva ca sarvathA samatAparihArArthamAha-mavara'mityAdi, evaM cAtidezato yallabdhaM taddayate-apkAyikAnAM jaghanyaM sarvabandhAntaraM kSullakabhavagrahaNaM trisamayona utkRSTaM tu | sapta varSasahasrANi samayAdhikAni, dezabadhAntaraM jaghanyamekaH samaya utkRSTaM tu trayaH samayAH, evaM vAyuvarjAnAM sejAprabhRtInAmapi, navaramutkRSTaM sarvabandhAntaraM svakIyA svakIyA sthitiH samayAdhikA vAcyA // athAtideze vAyukAyikavajarjAnAmityanenAtidiSTavandhAntarebhyo vAyubandhAntarasya vilakSaNatA sUciteti vAyubandhAntaraM bhedenAha-vAukkAiyANamityAdi, tatra ca vAyukAyikAnAmutkarSeNa dezavandhAntaramantarmuhurta, kathaM ,vAyusaidArikazarIrasya dezabandhakaH san vaikriya- // 40 // bandhamantarmuhUrta kRtvA punaraudArikasarvabandhasamayAnantaramaudArikadezabandhaM yadA karoti tadA yathoktamantaraM bhavatIti // 'paMciMdiye'tyAdi, tatra sarvabandhAntaraM jaghanya bhAvitameva utkRSTaM tu bhAvyate-paJcendriyatiryaka avigraheNotpannaHprathama eva ca |samaye sarvabandhakastataH samayonAM pUrvakoTiM jIvitvA vigrahagatyA trisamayayA teSvevotpannastatra ca dvAvanAhArakasamayo Join Education International For Personal & Private Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatIye ca samaye sarvabandhakaH saMpannaH, anAhArakasamayayozcaikaH samayonAyAM pUrvakovyAM kSiptastatpUraNArthamekastvadhika ityevaM 8 yathoktamantaraM bhavatIti, dezabandhAntaraM tu yathaikendriyANAM, taccaivaM-jaghanyamekaH samayaH, kathaM ?, dezabandhako mRtaH sarva& bandhasamayAnantaraM dezabandhako jAta ityevaM, utkarSeNa tvantarmuhUrta?, kathaM ?, audArikazarIrI dezabandhakaH san vaikriyaM prati pannastatrAntarmuhUrta sthitvA punaraudArikazarIrI jAtastatra ca prathamasamaye sarvabandhako dvitIyAdiSu tu dezabandhaka ityevaM dezabandhayorantarmuhUrtamantaramiti, evaM manuSyANAmapIti, etadevAha-'jahA paMciMdie'tyAdi // audArikabandhAntaraM prakArAntareNAha-'jIvetyAdi, ekendriyatve 'noegidiyattetti dvIndriyatvAdau punarekendriyatve sati yatsarva| bandhAntaraM tajjaghanyena dve kSullakabhavagrahaNe trisamayone, katham , ekendriyastrisamayayA vigrahagatyotpannastatra ca samayadvayamanAhArako bhUtvA tRtIyasamaye sarvabandhaM kRtvA tadUnaM kSullakabhavagrahaNaM jIvitvA mRtaH anekendriyeSu kSullakabhavagrahaNameva jIvitvA mRtaH sannavigraheNa punarekendriyeSvevotpadya sarvabandhako jAtaH, evaM ca sarvabandhayoruktamantaraM jAtamiti, |'ukkoseNaM do sAgarovamasahassAI saMkhejavAsamanbhahiyAIti, katham ?, avigraheNaikendriyaH samutpannastatra ca prathamasamaye sarvabandhako bhUtvA dvAviMzati varSasahasrANi jIvitvA mRtastrasakAyikeSu cotpannaH, tatra ca saGkhyAtavarSAbhyadhikasAgaropamasahasradvayarUpAmutkRSTatrasakAyikakAyasthitimativAhya ekendriyeSvevotpaca sarvabandhako jAta ityevaM sarvabandhayoyathoktamantaraM bhavati, sarvabandhasamayahInaekendriyotkRSTabhavasthitestrasakAyasthitau prakSepaNe'pi saGkhyAtasthAnAnAM saGkhyAtabhedatvena saGkhyAtavarSAbhyadhikatvasyAvyAhatatvAditi / 'desabaMdhataraM jahanneNaM khuDAgaM bhavaggahaNaM samayAhiyaMti, katham !, ra Jain Education Inter nal For Personal & Private Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 1 // 403 // 18528% ekendriyo dezabandhakaH san mRtvA dvIndriyAdiSu kSullakabhava grahaNamanubhUyAvigraheNa cAgatya prathamasamaye sarvabandhako bhUtvA dvitIye dezabandhako bhavati, evaM ca dezabandhAntaraM kSullakabhavaH sarvabandhasamayAtiriktaH, 'ukko seNa' mityAdi sarvabandhAntara| bhAvanoktaprakAreNa bhAvanIyamiti // atha pRthivIkAyikabandhAntaraM cintayannAha - 'jIvasse' tyAdi, 'evaM ceva' tti kara NAt 'tisamayaUNAI' ti dRzyam, 'ukkoseNaM anaMtaM kAlaM'ti, iha kAlAnantatvaM vanaspatikAya sthitikAlApekSayA'| nantakAlamityuktaM tadvibhajanArthamAha- 'anaMtAo' ityAdi, ayamabhiprAyaH - tasyAnantasya kAlasya samayeSu avasarpiNyu| tsarpiNIsamayairapadriyamANeSvanantA avasarpiNyutsarpiNyo bhavantIti, 'kAlao'tti idaM kAlApekSayA mAnaM, 'khettao'tti | kSetrApekSayA punaridam- 'anaMtA loga'tti, ayamarthaH - tasyAnantakAlasya samayeSu lokAkAzapradezairapahriyamANeSvanantA lokA bhavanti, atha tatra kiyantaH pudgalaparAvarttA bhavanti ? ityata Aha- 'asaMkhejjetyAdi, pudgalaparAvarttalakSaNaM sAmAnyena punaridaM - dazabhiH koTI koTIbhiraddhApalyopamAnAmekaM sAgaropamaM dazabhiH sAgaropamakoTIkoTIbhiravasarpiNI, utsapiNyapyevameva, tA avasarpiNyutsarpiNyo'nantAH pudgalaparAvartaH, etadvizeSalakSaNaM tu ihaiva vakSyatIti, pudgalaparAvarttA - | nAmevA saGkhyAtatvaniyamanAyAha - 'Avalie'tyAdi, asaGkhyAtasamayasamudAyazcAvaliketi / 'desabaMdhaMtaraM jahantreNa mityAdi, bhAvanA tvevaM - pRthivIkAyiko dezabandhakaH sanmRtaH pRthivIkAyikeSu kSullakabhavagrahaNaM jIvitvA mRtaH san punaravigraheNa pRthivIkAyikeSvevotpannaH, tatra ca sarvabandhasamayAnantaraM dezabandhako jAtaH, evaM ca sarvabandhasamayenAdhikamekaM kSullakabhavagrahaNaM dezabandhayorantaramiti / 'vaNassaikAiyANaM donni khuDDAI ti vanaspatikAyikAnAM jaghanyataH sarvabandhA For Personal & Private Use Only 8 zatake uddezaH 9 audArika bandhaH sU 348 // 403 //
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ ntaraM dve kSullake bhavagrahaNe 'evaM cevattikaraNAzrisamayone iti dRzyam , etadbhAvanA ca vanaspatikAyikastrisamayena vigraheNotpannaH tatra ca vigrahasya samayadvayamanAhArakastRtIye samaye ca sarvabandhako bhUtvA kSullakabhavaM ca jIvitvA punaH pRthi-17 vyAdiSu kSullakabhavameva sthitvA punaravigraheNa vanaspatikAyikeSvevotpannaH prathamasamaye ca sarvabandhako'sAviti sarvabandhayo|strisamayone dve kSallakabhavagrahaNe antaraM bhavata iti / 'ukkoseNa'mityAdi, ayaM ca pRthivyAdiSu kAyasthitikAla: "evaM| desabaMdhaMtaraMpitti yathA pRthivyAdInAM dezabandhAntaraM jaghanyamevaM vanaspaterapi, tacca kSullakabhavagrahaNaM samayAdhika, bhAvanA cAsya pUrvavat , 'ukkoseNaM puDhavikAlotti utkarSeNa vanaspatedezabandhAntaraM 'pRthivIkAla' pRthivIkAyasthitikAlos| saGkhyAtAvasarpiNyutsarpiNyAdirUpa iti // athaudArikadezabandhakAdInAmalpatvAdinirUpaNAyAha-'eesI'tyAdi, tatra | sarvastokAH sarvabandhakAsteSAmutpattisamaya eva bhAvAt , abandhakA vizeSAdhikAH, yato vigrahagatau siddhatvAdau ca te bhavanti, te ca sarvabandhakApekSayA vizeSAdhikAH, dezabandhakA asaGkhyAtaguNAH, dezabandhakAlasyAsaGkhyAtaguNatvAt, etasya ca sUtrasya bhAvanAM vizeSato'gre vakSyAma iti // atha vaikriyazarIraprayogabandhanirUpaNAyAha veuviyasarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte ! kativihe pannatte ?, goyamA ! duvihe pannatte, taMjahA-egiMdiyaveviyasarIrappayogabaMdhe ya paMciMdiyaveubviyasarIrappayogabaMdhe ya / jai egidiyaveuviyasarIrappayogabaMdhe kiM vAukAiyaegidiyasarIrappayogabaMdhe ya avAukkAiyaegidiya0 evaM eeNaM abhilAveNaM jahA ogAhaNasaMThANe veuviya- sarIrabhedo tahA bhANiyaco jAva pajjattasancahasiddhaaNuttarovavAiyakappAtIyavemANiyadevapaMciMdiyaveviya Jain Education Inter n al For Personal & Private Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH1 uddezA kriyAdibandhaH sU349 // 404 // sarIrappayogabaMdhe ya apajjattasavaTThasiddhaaNuttarovavAiya jAva payogabaMdhe ya / veubviyasarIrappayogabaMdhe NaM bhNte| kassa kammassa udaeNaM, goyamA ! vIriyasajogasaddavayAe jAva AuyaM vA laddhiM vA paDaca veuviyasarIra- ppayoganAmAe kammassa udaeNaM veuviyasarIrappayogabaMdhe / vAukkAiyaegidiyavauviyasarIrappayoga0 pucchA, goyamA! vIriyasajogasavvayAe ceva jAva laDiMca paDDucca vAukkAiyaegidiyaveuviya jAva bNdho|rynnppbhaapuddhvineriypNciNdiyveuviysriirppyogbNghennN bhaMte! kassa kammassa udaeNaM?,goyamA! vIriyasayogasavvayAejAva AuyaM vA paDuna rayaNappabhApuDhavi0jAva baMdhe, evaM jAva ahesttmaae| tirikkhajoNiyapaMciMdiyaveuviyasarI| rapucchA, goyamA ! vIriya0 jahA vAukAiyANaM, maNussapaMciMdiyaveunviya evaM,ceva, asurakumArabhavaNavA| sidevapaMciMdiyaveuviya. jahA rayaNappabhApuDhavineraiyA evaM jAva thaNiyakumArA, evaM vANamaMtarA evaM joisiyA evaM sohammakappovagayA vemANiyA evaM jAva accuyagevejakappAtIyA vemANiyA, evaM ceva aNuttaro|vavAiyakappAtIyA vemANiyA evaM ceva / veuviyasarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte ! kiM desabaMdhe sababaMdhe ?, gopamA ! | desabaMdhevi sababaMdhevi, vAukkAiyaegidiya evaM ceva rayaNappabhApuDhavineraiyA evaM ceva, evaM jAva aNuttarovavAiyA // veuviyasarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte ! kAlao kevacciraM hoi?, goyamA ! sababaMdhe jahanneNaM eka samayaM | ukkoseNaM do samayA, desabaMdhe jahanneNaM evaM samayaM ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAiM samayUNAI // vAukAiegidiyaveuviyapucchA, goyamA ! sababaMdhe eka samayaM desabaMdhe jahanneNaM eka samayaM ukkoseNaM aMtomuTuttaM // raya SECREASE // 404 // Jan Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ gappabhApuDhavineraiya pucchA, goyamA ! saGghabaMdhe ekaM samayaM desabaMdhe jahanneNaM dasavAsasahassAiM tisamayaUNAI | ukkoseNaM sAgarovamaM samajaNaM, evaM jAva AhesattamA, navaraM desabaMdhe jassa jA jahanniyA ThitI sA samaUNA kAyavA jassa jAva ukkosA sA samayUNA // paMcidiyatirikkhajoNiyANa maNussANa ya jahA vAukkAiyANaM / asurakumAranAgakumAra0 jAva aNuttarovavAiyANaM jahA neraiyANaM navaraM jassa jA ThiI sA bhANiyavA jAva aNuttarovavAiyANaM saGghabaMdhe ekaM samayaM dezabaMdhe jahanneNaM ekatIsaM sAgarovamAI tisamaNAI ukkoseNaM tetIsaM sAgarovamAiM samaUNAI || veucciyasarIrappayogabaMdhaMtare NaM bhaMte ! kAlao kevaJciraM hoi ?, goyamA ! saGghabaMdhaMtaraM jahanneNaM evaM samayaM ukkoseNaM aNataM kAlaM anaMtAo jAva AvaliyAe asaMkhejjaibhAgo, evaM desabaMdhaMtaraMpi // vAkkAyaveDaviyasarIra pucchA, goyamA ! saGghabaMdhaMtaraM jahaneNaM aMtomuddattaM ukkoseNaM paliovamassa asaMkhejjaibhAgaM, evaM sabaMdhaMtaraMpi // tirikkhajoNiya paMciMdiyaveuciyasarIrappayogabaMdhaMtaraM pucchA, goyamA ! saGghabaMdhataraM jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM puDhakoDIpuhuttaM, evaM desabaMdhaMtaraMpi, maNUsassavi // jIvassa NaM bhaMte ! vAkAiyante novAkAiyatte puNaravi vAukAiyante vAukAiyaegiMdiya0 veuciyapucchA, goyamA ! saGghadhaMtaraM jahaneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM anaMtaM kAlaM vaNassaikAlo, evaM desabaMdhaMtaraMpi // jIvassa NaM bhaMte ! rayaNappabhApuDhavineraiyatte NorayaNappabhApuDhavi0 pucchA, goyamA ! saGghabaMdhaMtaraM jahanneNaM dasa vAsasahassAiM aMtomuhuttamanbhahiyAI ukkoseNaM vaNassaikAlo, desabaMdhaMtaraM jahaneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM anaMtaM kAlaM vaNassaha For Personal & Private Use Only *%%%%j
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatake | uddezaH 9 vaikriyAdi bandhaH sU349 vyAkhyA kAlo, evaM jAva ahesattamAe, navaraM jA jassa ThitI jahanniyA sA savabaMdhaMtaraM jahanneNaM aMtomuttamambhaprajJaptiH |hiyA kAyavA, sesaM taM ceva, paMciMdiyatirikkhajoNiyamaNussANa ya jahA vAukkAiyANaM / asurakumAranAgakumAra abhayadevI- jAva sahassAradevANaM eesiM jahA rayaNappabhApuDhavineraiyANaM navaraM satvabaMdhaMtare jassa jA ThitI jahanniyA sA bA vRttiHlA |aMtomuhuttamabhahiyA kAyavA, sesaM taM ceva // jIvassa NaM bhaMte ! ANayadevatte noANayapucchA, goyamA ! savabaMdhaMtaraM jahanneNaM aTThArasa sAgarovamAI vAsapuhattamanbhahiyAI ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM vaNassaikAlo, des||405|| baMdhaMtaraM jahanneNaM vAsapuhuttaM ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM vaNassaikAlo, evaM jAva accue navaraM jassa jA .ThitI sA sababaMdhaMtaraM jaha* vAsapuhuttamanbhahiyA kAyavA sesaM taM cev| gevejakappAtIyapucchA, goyamA! sababaMdhaMtaraM jaha-| neNaM bAvIsaM sAgarovamAI vAsapuhuttamabhahiyAI ukkoseNaM arthataM kAlaM vaNassaikAlo, desabaMdhaMtaraM jahanneNaM vAsapuhuttaM ukkoseNaM vaNassaikAlo ||jiivss NaM bhaMte ! aNuttarovavAtiyapucchA, goyamA ! sababaMdhaMtaraM jahaneNaM ekatIsaM sAgarovamAI vAsapuhattamabhahiyAI ukkoseNaM saMkhejjAI sAgarovamAI, desarvadhaMtaraM jahanneNaM |vAsapuduttaM ukkoseNaM saMkhejAI saagrovmaaiN|| eesiNaM bhaMte ! jIvANaM veuviyasarIrassa desabaMdhagANaM sababadhagANaM abaMdhagANa yakayare2hiMto jAva visesAhiyA vA?, goyamA ! savatthovA jIvA veuviyasarIrassa saMvabaMdhagA desabaMdhagA asaMkhejaguNA abaMdhagA aNaMtaguNA // AhAragasarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte ! kativihe| paNNatte, goyamA! egAgAre pnnnntte|jiegaagaare paNNatte kiMmaNussAhAragasarIrappayogabaMdhe kiM amaNussAhA For Personal & Private Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ ragasarIrappayogabaMdhe ?, goyamA ! maNussAhAragasarIrappayogabaMdhe no amaNussAhAragasarIrappayogabaMdhe, evaM eeNaM abhilAveNaM jahA ogAhaNasaMThANe jAva iDipattapamattasaMjayasammadihipajattasaMkhejjavAsAuyakammabhUmigaganbhavatiyamaNussAhAragasarIrappayogabaMdhe No aNiDhipattapamatta jAva AhAragasarIrappayogadhaMdhe / AhAragasarIrappayogabaMdhe gaM bhaMte ! kassa kammassa udaeNaM?, goyamA! vIriyasayogasaddacayAe jAva laddhiM paDucca | AhAragasarIrappayogaNAmAe kammarasa udaeNaM AhAragasarIrappayogabaMdhe / AhAragasarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte! kiM desabaMdhe sababaMdhe; goyamA! desabaMdhevi sababaMdhevi / AhAragasarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte ! kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA ! savabaMdhe ekaM samayaM desabaMdhe jahannaNaM aMtomuhattaM ukkosaNavi aMtomuhattaM // AhAragasarIrappayogabaMdhaMtare NaM bhaMte ! kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA ! savabaMdhaMtaraM jahanneNaM aMtomuhattaM ukoseNaM aNaMtaM | kAlaM aNaMtAo osappiNiussappiNIo kAlao khettao aNaMtA loyA avaDapoggalapariyaI desUNaM, evaM desabaMdhaMtaraMpi // eesi NaM bhaMte ! jIvANaM AhAragasarIrassa desabaMdhagANaM sabaMdhagANa abaMdhagANa ya kayare 42 jAva visesAhiyA vA?, goyamA ! savatthovA jIvA AhAragasarIrassa sabaMdhagA desabaMdhagA saMkhejaguNA abaMdhagA aNaMtaguNA 3 // (sUtraM 349) // | tatra 'egidiyaveuvie'tyAdi vAyukAyikApekSamuktaM, 'paMciMdie'tyAdi tu paJcendriyatiryaDamanuSyadevanArakApekSa-| kA miti / 'vIriye'tyAdau yAvatkaraNAt 'pamAyapacayA kammaM ca jogaM ca bhavaM ceti draSTavyaM 'laddhiM vatti vaikriya-|| For Personal & Private Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH1 // 406 // SSC SAMSUNAUSHALA karaNalabdhi vA pratItya, etacca vAyupazcendriyatiryamanuSyAnapekSyoktaM, tena vAyukAyAdisUtreSu labdhi vaikriyazarIraba- II ndhasya pratyayatayA vakSyati, nArakadevasUtreSu punastAM vihAya vIryasayogasadravyatAdIn pratyayatayA vakSyatIti // 'savarSadhe |8zatake. uddeza: jahannaNaM evaM samayaMti, kathaM ?, vaikriyazarIriSUtpadyamAno labdhito vA tat kurvan samayamekaM sarvabandhako bhavatItyevameka vaikriyAdisamayaM sarvabandha iti, 'ukkoseNaM do samaya'tti, kathaM ?, audArikazarIrI vaikriyatAM pratipadyamAnaH sarvabandhako bhUtvA mRtaH bandha: punarnArakatvaM devatvaM vA yadA prAmoti tadA prathamasamaye vaikriyasya sarvabandhaka evetikRtvA vaikriyazarIrasya sarvabandhaka utkRSTataH sU349 samayadvayamiti, 'desabaMdhe jahanneNaM evaM samayaMti, kathaM ?, audArikazarIrI vaikriyatAM pratipadyamAnaH prathamasamaye sarvabandhako bhavati dvitIyasamaye dezabandhako bhUtvA mRta ityevaM dezabandho jaghanyata eka samayamiti, 'ukkoseNaM tettIsaM saagrovmaaii| samayaUNAI'ti, kathaM ,deveSu nArakeSu cotkRSTasthitiSUtpadyamAnaH prathamasamaye sarvabandhako vaikriyazarIrasya tataH paraM dezabandha-18 kastena sarvabandhakasamayenonAni trayastriMzatsAgaropamANyutkarSato dezabandha iti||'vaaukaaie'tyaadi, 'desabaMdhe jahanneNaM eka samayaMti, kathaM ?, vAyuraudArikazarIrI san vaikriyaM gatastataHprathamasamaye sarvabandhako dvitIyasamaye dezabandhako bhUtvA mRta ityevaM| | jaghanyenaiko dezabandhasamayaH 'ukkoseNaM aMtomuhattaMti vaikriyazarIreNa sa eva yadA'ntarmuhUrttamAtramAste tadotkarSato dezabandhoDa-18 tamahattai, labdhivaikriyazarIriNo jIvato'ntarmahAtparato na vaikriyazarIrAvasthAnamasti, punaraudArikazarIrasyAvazyaM pratipatteriti ||rynnppbhetyaadi, 'desabaMdhe jahanneNaM dasa vAsasahassAI ti samayaUNAIti, kathaM , trisamayavigraheNa rkssaa-10||406|| bhAyAM jaghanyasthiti rakaH samutpannaH tatra ca samayadvayamanAhArakastRtIye ca samaye sarvabandhakastato dezabandhako vaikriyasya For Personal & Private Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadevamAdyasamayantrayamyUnaM varSasahasradazakaM jaghanyato dezabandhaH, 'ukkoseNaM sAgarovamaM samayaUNaM'ti, kathaM 1, avigraheNa ratnaprabhAyAmutkRSTasthitirnArakaH samutpannaH, tatra ca prathamasamaye sarvabandhako vaikriyazarIrasya tataH paraM dezabandhakastena sarvabandhasamayenonaM sAgaropamamutkarSato dezabandha iti, evaM sarvatra sarvabandhaH samayaM dezabandhazca jaghanyo vigrahasamayantrayanyUno nijanijajaghanyasthitipramANo vAcyaH, sarvabandhasamayanyUnotkRSTasthitipramANazcotkRSTadezabandha iti, etadevAha - 'evaM jAve'| tyAdi, paJcendriya tiryaGmanuSyANAM vaikriya sarvabandha ekaM samayaM dezabandhastu jaghanyata ekaM samayamutkarSeNa tvantarmuhUrtam // etade | vAtidezenAha- 'paMciMdiye 'tyAdi, yacca "aMtamuhuttaM niraesu hoi cattAri tiriyamaNupasu / devesu addhamAso ukkosa viuvaNAkAlo // 1 // " [ narakeSvantarmuhUrtta bhavati tiryaGmanuSyeSu catvAri deveSvarddhamAsaH utkRSTo vikurvaNAkAlaH // 1 // ] iti vacanasAmarthyAdantarmuhUrttacatuSTayaM teSAM dezabandha ityucyate tanmatAntaramityavaseyamiti // ukto vaikriyazarIraprayogabandhasya kAlaH, atha tasyaivAntaraM nirUpayannAha - 'veDaghiye' tyAdi, 'saGghabaMdhaMtaraM jahaneNaM evaM samayaM 'ti, kathaM 1, audArikazarIrI vaikriyaM gataH prathamasamaye sarvabandhako dvitIye dezabandhako bhUtvA mRto deveSu nArakeSu vA vaikriyazarIriSvavigraheNo| tpadyamAnaH prathamasamaye sarvabandhaka ityevamekaH samayaH sarvabandhAntaramiti, 'ukkoseNaM aNataM kAlaM'ti, kathaM 1, audArikazarIrI vaikriyaM gato vaikriyazarIriSu vA devAdiSu samutpannaH sa ca prathamasamaye sarvabandhako bhUtvA dezavandhaM ca kRtvA mRtaH tataH paramanantaM kAlamaudArikazarIriSu vanaspatyAdiSu sthitvA vaikriyazarIravatsUtpannaH, tatra ca prathamasamaye sarvabandhako jAtaH, evaM ca sarvabandhayoryathoktamantaraM bhavatIti, [ pranthAgram 9000 ] ' evaM desabaMdhaMtaraMpi tti, jaghanyenaikaM samayamu " For Personal & Private Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 1 // 407 // tkRSTato'nantaM kAlamityarthaH, bhAvanA cAsya pUrvoktAnusAreNeti // 'vAukkAie' tyAdi 'savabaMdhaMtaraM jahaneNaM aMtomuhutaMti, kathaM 1, vAyuraudArikazarIrI vaikriyamApannaH, tatra ca prathamasamaye sarvabandhako bhUtvA mRtaH punarvAyureva jAtaH, tasya | cAparyAtakasya vaikriyazaktirnAvirbhavatItyantarmuhUrttamAtreNAsau paryAptako bhUtvA vaikriyazarIramArabhate, tatra cAsau prathamasamaye sarvabandhako jAta ityevaM sarvabandhAntaramantarmuhUrttamiti, 'ukkoseNaM paliovamassa asaMkhejjaibhAgaM ti, kathaM 1, vAyuraudArikazarIrI vaikriyaM gataH, tatprathamasamaye ca sarvabandhakastato dezabandhako bhUtvA mRtastataH paramodArikazarIriSu vAyuSu palyopamA satyeya bhAgamativAhyAvazyaM vaikriyaM karoti, tatra ca prathamasamaye sarvabandhakaH, evaM ca sarvabandhayoryathoktamantaraM bhavatIti, 'evaM desabaMdhaMtaraMpi'tti, asya bhAvanA prAgiveti / 'tirikkhe'tyAdi, 'saGghabaMdhaMtaraM jahaneNaM aMtomuhattaM'ti, kathaM ?, paJcendriya tiryagyoniko vaikriyaM gataH tatra ca prathamasamaye sarvabandhakastataH paraM dezabandhako'ntarmuhUrttamAtraM tata audArikasya sarvabandhako bhUtvA samayaM dezabandhako jAtaH punarapi zraddheyamutpannA vaikriyaM karomIti punarvaikriyaM kurvataH prathamasamaye sarvabandhaH, evaM ca sarvabandhayoryathoktamantaraM bhavatIti, 'ukkoseNaM pucakoDipuhuttaM'ti, kathaM ?, pUrvakovyAyuH paJcendriyatiryagyoniko vaikriyaM gataH, tatra ca prathamasamaye sarvabandhakastato dezabandhako bhUtvA kAlAntare mRtastatra pUrvakovyAyuH pacendriyatiryakSvevotpannaH pUrvajanmanA saha saptASTau vA vArAn, tataH saptame'STame vA bhave vaikriyaM gataH, tatra ca prathamasamaye sarvabandhaM kRtvA dezabandhaM karotIti, evaM ca sarvabandhayorutkRSTaM yathoktamantaraM bhavatIti, 'evaM desabaMdhaMtaraMpi tti, bhAvanA | cAsya sarvabandhAntaroktabhAvanAnusAreNa karttavyeti // vaikriyazarIrabandhAntarameva prakArAntareNa cintayannAha - 'jIvasse' For Personal & Private Use Only 8 zatake uddezaH 9 vaikriyAdi bandhaH sU 349 // 407 //
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ CARE tyAdi, 'satvabaMdhaMtaraM jahanneNaM aMtomuhattaM ti, kathaM ?, vAyu_kriyazarIraM pratipannaH, tatra ca prathamasamaye sarvabandhako bhUtvA hai mRtastataH pRthivIkAyikeSUtpannaH tatrApi kSullakabhavagrahaNamAtraM sthitvA punarvAyurjAtaH, tatrApi katipayAn kSullakabhavAnda sthitvA vaikriyaM gataH, tatra ca prathamasamaye sarvabandhako jAtastatazca vaikriyasya sarvabandhayorantaraM bahavaH kSullakabhavAste ca bahavo'pyantarmuhUrta, antarmuhurte bahUnAM kSullakabhavAnAM pratipAditatvAt , tatazca sarvabandhAntaraM yathoktaM bhavatIti, 'ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM vaNassaikAlotti, kathaM ?, vAyurvaikriyazarIrIbhavan mRto vanaspatyAdiSvanantaM kAlaM sthitvA vaikriyazarIraM punaryadA lapsyate tadA yathoktamantaraM bhaviSyatIti, 'evaM desabaMdhaMtaraMpitti, bhAvanA cAsya prAguktAnusAreNeti // ratnaprabhAsUtre 'savabaMdhaMtara'mityAdi, etadbhAvyate-ratnaprabhAnArako dazavarSasahasrasthitika utpattI sarvabandhakA tata uddhRtastu | hai garbhajapaJcendriyeSvantarmuhUrta sthitvA ratnaprabhAyAM punarapyutpannaH tatra ca prathamasamaye sarvabandhaka ityevaM sUtroktaM jaghanyamantaraM sarvabandhayoriti, ayaM ca yadA'pi prathamotpattau trisamayavigraheNotpadyate tadApi na daza varSasahasrANi trisamayanyUnAni bhavanti, | antarmuhUrtasya madhyAtsamayatrayasya tatra prakSepAt, na ca tatprakSepe'pyantarmuhUrtasyAntarmuhUrttatvavyAghAtastasyAnekabhedatvAditi, 'ukkoseNaM vaNassaikAloti, kathaM?, ratnaprabhAnAraka utpattau sarvabandhakaH tata uddhRtazcAnantaM kArla vanaspatyAdiSu sthitvA punastatraivotpadyamAnaH sarvabandhaka ityevamutkRSTamantaramiti, 'desabaMdhaMtaraM jahanneNaM aMtomuhattaM ti, kathaM ?, ratnaprabhAnArako dezabandhakaH san mRto'ntarmuhUrttAyuH paJcendriyatiryaktayotpadya mRtvA ratnaprabhAnArakatayotpannaH, tatra ca dvitIyasamaye deza-18 bandhaka ityevaM jaghanya dezabandhAntaramiti, 'ukkoseNa'mityAdi, bhAvanA prAguktAnusAreNeti / zarkarAprabhAdinArakANAM in due an inter nal For Personal & Private Use Only
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH1 // 40 // lyA, utkRSTaM tvanantaM kAlaM, yA ROSCORROSURANCE asurakumAre'tyAdi, tatra vaikriyazarIrabandhAntaramatidezataH saGkepArthamAha-evaM jAvetyAdi, dvitIyAdipRthivISu ca jaghanyA sthitiH krameNaika zatake trINi sapta daza saptadaza dvAviMzatizca sAgaropamANIti / 'paMcidie'tyAdau 'jahA vAukAiyANa'ti jaghanyenAntarmu- uddezaH9 hUrtamutkRSTataH punaranantaM kAlamityarthaH / asurakumAradayastu sahasrArAntA devA utpattisamaye sarvabandhaM kRtvA svakIyAM vaikriyAdijaghanyasthitimanupAsya paJcendriyatiryakSu jaghanyenAntarmuhUrtAyuSkatvena samutpadya mRtvA ca teSveva sarvabandhakA jAtAH, evaM bandhaH sU349 ca teSAM vaikriyasya jaghanyaM sarvabandhAntaraM jaghanyA tasthitirantarmuhUrttAdhikA vaktavyA, utkRSTaM tvanantaM kAlaM, yathA rakSaNabhAnArakANAmiti, etaddarzanAyAha-'asurakumAre'tyAdi, tatra jaghanyA sthitirasurakumArAdInAM vyantarANAM ca daza | varSasahasrANi jyotiSkANAM palyopamASTabhAgaH saudharmAdiSu tu "paliyamahiyaM do sAra sAhiyA sattadasa ya coisa yA satarasa ya' ityAdi // AnatasUtre 'sarvadhaMtara'mityAdi, etasya bhAvanA AnatakalpIyo deva utpattI sarvabandhakA, sa cASTAdazasAgaropamANi tatra sthitvA tatazcyuto varSapRthaktvaM manuSyeSu sthitvA punastatraivotpannaH prathamasamaye cAsau sarvabandhaka ityevaM sarvabandhAntaraM jaghanyamaSTAdaza sAgaropamANi varSapRthaktvAdhikAnIti, utkRSTaM tvanantaM kAlaM, kathaM , sa eva tasmAcyuto'nantaM kAlaM vanaspatyAdiSu sthitvA punastatraivotpannaH prathamasamaye cAsau sarvabandhaka ityevamiti, 'desabaMdhataraM // 408 // jahanneNaM vAsapuchattaM ti, kathaM, sa eva dezabandhakaH saMzyuto varSapRthaktvaM manuSyatvamanubhUya punastatraiva gatastasya ca sarvabandhAnantaraM dezabandha ityevaM sUtroktamantaraM bhavati, ihaca yadyapi sarvabandhasamayAdhika varSapRthaktvaM bhavati tathA'pi tasya varSa-15 thaktvAdanantaratvavivakSayA na bhedena gaNanamiti / evaM prANatAraNAcyutapraiveyakasUtrANyapi jJeyAni / atha sanatkumArA jyotiSkANAM For Personal & Private Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ disahasrArAntA devA jaghanyato navadinAyuSkebhyaH AnatAdyacyutAntAstu navamAsAyuSkebhyaH samutpadyanta iti jIvasamAse'bhidhIyate, tatazca jaghanyaM tatsarvabandhAntaraM tattadadhikatajjaghanyasthitirUpaM prApnotIti, satyametat, kevala matAntaramevedamiti // anuttaravimAna sUtretu 'ukkoseNa' mityAdi, utkRSTaM sarvabandhAntaraM dezabandhAntaraM ca sahayAtAni sAgaropamANi, | yato nAnantakAlamanuttaravimAnacyutaH saMsarati, tAni ca jIvasamAsamatena dvisayAnIti // athaM vaikriya zarIradezabandha - kAdInAmalpatvAdinirUpaNAyAha - 'eesI'tyAdi, tatra sarvastokA vaikriya sarvabandhakAstatkAlasyAlpatvAt, dezabandhakA asaGkhyAtaguNAstatkAlasya tadapekSayA'saGkhyeyaguNatvAt, abandhakA svanantaguNAH siddhAnAM vanaspatyAdInAM ca tadapekSayAManantaguNatvAditi // athAhArakazarIraprayogabandhamadhikRtyAha - ' AhA re' tyAdi, 'egAgAre'ti ekaH prakAro naudAri .kAdivandhavade kendriyAdyanekaprakAra ityarthaH, 'saGghabaMdhe ekaM samayaM ti Adyasamaya eva sarvabandhabhAvAt, 'desabaMdhe jaha neNaM aMtomuhuttaM ukkoseNavi aMtomuhuttaM'ti, kathaM 1, jaghanyata utkarSatazcAntarmuhUrttamAtramevAhArakazarIrI bhavati, parata audArikazarIrasyAvazyaM grahaNAt, tatra cAntarmuhUrtte Adyasamaye sarvabandhaH uttarakAlaM va dezabandha iti // athAhArakazarIraprayogabandhasyaivAntaranirUpaNA yAha - ' AhAre'tyAdi, 'saGghabaMdhaMtaraM janeNaM aMtomuhuttaM ti kathaM 1, manuSya AhArakazarIraM pratipannastatprathamasamaye ca sarvabandhakastato'ntarmuhUrttamAtraM sthitvAdArikazarIraM gatastatrApyantarmuhUrtta sthitaH, punarapi ca tasya saMzayAdi AhArakazarIra karaNakAraNamutpannaM tataH punarapyAhArakazarIraM gRhNAti, taMtra ca prathamasamaye sarvathandhaka eveti, evaM ca sarvabandhAntaramantarmuhUrtta, dvayorapyantarmuhUrttayorekatvavidhakSaNAditi, 'ukkoseNaM anaMtaM kAlaM ti; For Personal & Private Use Only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH1 ISRAEHREENSHAHAR ESSA%20- // 40 // kathaM ?, yato'nantakAlAdAhArakazarIra.punarlabhata iti, kAlAnantyameva vizeSeNAha-'aNaMtAo ussappiNIo o- 8 zatake |ssappiNIo kAlao khettao aNaMtA loga'tti, etadvyAkhyAnaM ca prAgvat / atha tatra pudgalaparAvarttaparimANaM kiM uddezaH9 bhavati ? ityAha-'avaDaM poggalapariyadR desUrNa ti, 'apArdham' apagatArddhamarddhamAtramityarthaH "pudgalaparAvarta' prAgu audArikatasvarUpam , apArddhamapyarddhataH pUrNa syAdata Aha-dezonamiti / 'evaM desabaMdhaMtaraMpitti jaghanyenAntarmuhUrtamutkarSataH puna bandhakatvA disU 350 rapArddha pudgala parAvarta dezonaM, bhAvanA tu pUrvoktAnusAreNeti // athAhArakazarIradezabandhakAdInAmalpatvAdinirUpaNAyAha'eesi NamityAdi, tatra sarvastokA AhArakasya sarvabandhakAstatsarvabandhakAlasyAlpatvAt, dezabandhakAH saGkhyAtaguNA| stadezabandhakAlasya bahutvAt , asaGkhyAtaguNAstu te na bhavanti, yato manuSyA api saGkhyAtAH kiM punarAhArakazarIrade| zabandhakAH', abandhakAstvanantaguNAH, AhArakazarIraM hi manuSyANAM tatrApi saMyatAnAM teSAmapi keSAzcideva kadAcideva ca bhavatIti, zeSakAle te zeSasattvAzcAbandhakAH, tatazca siddhavanaspatyAdInAmanantaguNatvAdanantaguNAsta iti // atha tejasazarIraprayogabandhamadhikRtyAha teyAsarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte ! kativihe paNNatte ?, goyamA paMcavihe paNNatte, taMjaMhA-egidiyateyAsarIrappayogabaMdhe beiMdiya0 teiMdiya0 jAva paMciMdiyateyAsarIrappayogabaMdhe / egidiyateyAsarIrappayogabaMdhe NaM // 409 // bhaMte ! kaivihe paNNatte?, evaM eeNaM abhilAveNaM bhedo jahA ogAhaNasaMThANe jAva pajattasavaTThasiddhaaNu-16| ttarovavAiyakappAtIyavemANiyadevapaMciMdiyateyAsarIrappayogabaMdhe ya apajjattasavaTThasiddhaaNuttarovavAiyajA % 454555 For Personal & Private Use Only
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ vabaMdhe ya / teyAsarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte ! kassa kammarasa udaeNaM, goyamA ! vIriyasajogasavvayAe jAva da AuyaM ca paDucca teyAsarIrappayoganAmAe kammarasa udaeNaM teyAsarIrappayogabaMdhe / teyAsarIrappayogabaMdhe gaM bhaMte ! kiM desabaMdhe savabaMdhe ?, goyamA ! desabaMdhe no savabaMdhe // teyAsarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte ! kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA ! duvihe paNNatte, taMjahA-aNAie vA apajjavasie aNAie vA spjjvsie|| teyAsarIrappayogabaMdhaMtare NaM bhaMte ! kAlao kevaciraM hoi?, goyamA ! aNAiyassa apajjavasiyassa natthi aMtaraM, aNAiyassa sapajavasiyassa natthi aMtaraM // eesiNaM bhaMte ! jIvANaM teyAsarIrassa desabaMdhagANaM abaMdhagANa ya kayare 2 jAva visesAhiyA vA ?, goyamA! savatthovA jIvA teyAsarIrassa abaMdhagA desavaMdhagA aNaMtaguNA 4 (sUtraM 350) // 'teye'tyAdi, 'no savabaMdhe'tti taijasa zarIrasyAnAditvAnna sarvabandho'sti, tasya prathamataH pudgalopAdAnarUpatvAditi / 'aNAie vA apajavasie'ityAdi, tatrAyaM taijasazarIrabandho'nAdiraparyavasito'bhavyAnAM anAdiH saparyavasitastu bhavyAnAmiti // atha taijasazarIraprayogabandhasyaivAntaranirUpaNAyAha-'teye'tyAdi, 'aNAiyasse'tyAdi, yasmAtsaMsArastho | jIvastaijasazarIrabandhena dvayarUpeNApi sadA'vinirmukta eva bhavati tasmAddvayarUpasyApyasya nAstyantaramiti // atha taijasazarIradezabandhakAbandhakAnAmalpatvAdinirUpaNAyAha-'eesI'tyAdi, tatra sarvastokAstaijasazarIrasyAbandhakAH siddhAnA-| COMGOOGGCOM For Personal & Private Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH1 // 410 // OMOMOMOMOMOM | meva tadabandhakatvAt , dezabandhakAstvanantaguNAstaddezabandhakAnAM sakalasaMsAriNAM siddhebhyo'nantaguNatvAditi // atha 8 zatake kArmaNazarIraprayogabandhamadhikRtyAha uddezaH 9 kammAsarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte ! kativihe paNNatte ?, goyamA ! aTThavihe paNNatte, taMjahA-nANAvaraNijja kArmaNava ndhAsU351 kammAsarIrappayogabaMdhe jAva aMtarAiyakammAsarIrappayogabaMdhe / NANAvaraNinakammAsarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte / kassa kammassa udaeNaM 1, goyamA! nANapaDiNIyayAe NANaNiNhavaNayAe NANaMtarAeNaM NANappadoseNaM| NANacAsAdaNAe NANavisaMvAdaNAjogeNaM NANAvaraNijakammAsarIrappayoganAmAe kammassa udaeNaM 31 nnaannaavrnnijjkmmaasriirppyogbNdhe| darisaNAvaraNijjakammAsarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte ! kassa kammassa uda| eNaM?, goyamA ! dasaNapaDiNIyayAe evaM jahA NANAvaraNijjaM navaraM dasaNanAma ghettavaM jAva dasaNavisaMvAdaNAjogeNaM darisaNAvaraNijjakammAsarIrappayoganAmAe kammassa udaeNaM jAvappaogabaMdhe / sAyAveyaNijakammAsarIrappayogabaMdhe NaM bhaMte ! kassa kammassa udaeNaM ?, goyamA ! pANANukaMpayAe bhUyANukaMpayAe evaM jahA sattamasae dasamo'sae jAva apariyAvaNayAe sAyAveyaNijjakammAsarIrappayoganAmAe kammassa udaeNaM // 410 // |sAyAveyaNijjakammA jAva baMdhe / assAyAveyaNijjapucchA,goyamA ! paradukkhaNayAe parasoyaNayAe jahA satta-|||| masae samoddesae jAva pariyAvaNayAe assAyAveyaNijakammAjAva pyogbNdhe| mohaNijjakammAsarIrappacogapucchA, goyamA ! tivakohayAe tivamANayAe tivamAyAe tivalobhAe tibadasaNamohaNijjayAe tivacaritsamo For Personal & Private Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ haNijjayAe mohaNijnakammAsarIrajAvapayogabaMdhe / neraiyAuyakammAsarIrappayogabaMdheNaM bhaMte ! pucchA, goyamA! hai mahAraMbhayAe mahApariggayAe kuNimAhAreNaM paMciMdiyavaheNaM neraiyAuyakammAsarIrappayoganAmAe kammassa udaeNaM neraiyAuyakammAsarIrajAva payogadhaMdhe / tirikkhajoNiyAuyakammAsarIrappaogapucchA, goyamA ! mAilliyAe niyaDillayAe aliyavayaNeNaM kUDatulakUDamANeNaM tirikkhajoNiyakammAsarIrajAvapayogadhaMdhe / maNussaAuyakammAsarIrapucchA, goyamA ! pagaibhaddayAe pagaiviNIyayAe sANukosayAe amacchariyAeM maNussAuyakammA jAvapayogabaMdhe / devAuyakammAsarIrapucchA, goyamA ! sarAgasaMjameNaM saMjamAsaMjameNaM cAlatavokammeNaM akAmanijjarAe devAuyakammAsarIra jAvapayogabaMdhe // subhanAmakammAsarIrapucchA, goyamA! kAyaujuyayAe bhAvujjayayAe bhAsujuyayAe avisaMvAdaNajogeNaM subhanAmakammAsarIrajAvappayogabaMdhe // asubhanAmakammAsarIrapucchA, goyamA ! kAyaaNujjuyayAe bhAvaaNujjuyayAe bhAsaaNujjuyayAe visaMvAyaNAjogeNaM asubhanAmakammAjAva payogabaMdhe / uccAgoyakammAsarIrapucchA, goyamA! jAtiamadeNaM kulaamadeNaM balaamadeNaM svaamadeNaM tavaamadeNaM suyaamadeNaM lAbhaamadeNaM issariyaamadeNaM uccAgoyakammAsarIrajAba payogabaMdhe, nIyAgoyakammAsarIrapucchA, goyamA ! jAtimadeNaM kulamadeNaM balamadeNaM jAva issariyamadeNaM NIyA| goyakammAsarIrajAvapayogabaMdhe / aMtarAiyakammAsarIrapucchA,goyamA! dANaMtarAeNaM lAbhaMtarAeNaM bhogaMtarAeNaM |uvabhogaMtarAeNaM vIriyaMtarAeNaM aMtarAiyakammAsarIrappayoganAmAe kammassa udaeNaM aMtarAiyakammAsarIrappayo For Personal & Private Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ USA SICzatake uddezaH 9 | kArmaNavandhaHsU351 vyAkhyA-lA gabaMdhe ||nnaannaavrnnijjkmmaasriirppyogbNdhe NaM bhaMte! kiM desabaMdhe savabaMdhe?, goyamA! desabaMdheNo savabaMdhe, evaM prajJaptiH jAva aMtarAiyakammA |nnaannaavrnninkmmaasriirppyogbNdhe NaM bhaMte ! kAlao kevaciraM hoi?,goyamA!NANA. abhayadevI- duvihe paNNatte, taMjahA-aNAie sapajjavasie aNAie apajjavasie vA evaM jahA teyagassa saMciTThaNA taheva evaM jAva yA vRttiH aNtraaiykmmss| NANAvaraNijjakammAsarIrappayogadhaMtareNaM bhaMte !kAlao kevaccira hoi,goyamA aNAiyassa // 41 // evaM jahA teyagasarIrassa aMtaraM taheva evaM jAva aNtraaiyss| eesi NaM bhaMte ! jIvANaM nANAvaraNijassa kammarasa desabaMdhagANaM abaMdhagANa ya kayare 2 jAva appAbahugaM jahA teyagassa, evaM AuyavajaM jAva aMtarAiya|ssAAuyassa pucchA,goyamA savatthovA jIvA Auyassa kammassa desabaMdhagA abaMdhagA sNkhejgunnaa5(suutrN351)|| 'kammAsarIretyAdi, 'NANapaDiNIyayAe'tti jJAnasya-zrutAdestadabhedAt jJAnavatAM vA yA pratyanIkatA-sAmAnyena pratikUlatA sA tathA tayA, 'NANaniNhavaNayAe'tti jJAnasya-zrutasya zrutagurUNAM vA yA nihavatA-apalapana sA | tathA tayA, 'nANaMtarAeNaM ti jJAnasya-zrutasyAntarAyaH-tadrahaNAdau vighno yaH sa tathA tena, 'nANapaose 'ti jJAne-zrutAdau jJAnavatsu vA yaH pradveSaH-aprItiH sa tathA tena, 'nANa'cAsAyaNAe'tti jJAnasya jJAninAM mAvA yA'tyAzAtanA-hIlanA sA tathA tayA, 'nANavisaMvAyaNAjogeNaM'ti jJAnasya jJAninAM vA visaMvAdana|| yogo-vyabhicAradarzanAya vyApAro yaH sa tathA tena, etAni ca bAhyAni kAraNAni jJAnAvaraNIyakAmmeNazarIrabandhe, athA''ntaraM kAraNamAha-'nANAvaraNijja'mityAdi, jJAnAvaraNIyahetutvena jJAnAvaraNIyalakSaNaM yatkArmaNazarIraprayoga zrutasyAntarAtaH sa tathA jogaNati jAna jJAnAvara | // 41 // For Personal & Private Use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma tattathA tasya karmaNa udayeneti, 'dasaNapaDiNIyayAe'tti iha darzanaM-cakSurdarzanAdi, tibadasaNamohaNijjayAe'tti | tIvramithyAtvatayetyarthaH 'tivacaritamohaNijjayAeMti kaSAyavyatiriktaM nokaSAyalakSaNamiha cAritramohanIyaM grAhya, tIvrakrodhatayetyAdinA kaSAyacAritramohanIyasya prAguktatvAditi, 'mahAraMbhayAe'tti aparimitakRSyAdyArambhatayetyarthaH, mahAraMbhapariggahayAe'tti aparimANaparigrahatayA kuNimAhAreNaM'ti mAMsabhojaneneti mAillayAe'tti paravaJcanabuddhiva(ma)ttayA 'niyaDillayAe'nikRtiH-vaJcanArtha ceSTA mAyApracchAdanArthaM mAyAntaramityeke atyAdarakaraNena paravazcanamityanye tadattayA, 'pagaibhaddayAe'tti svabhAvataH parAnanutApitayA 'sANukosayAe'tti sAnukampatayA 'amacchariyayAe'tti matsarikaH-paraguNAnAmasoDhA tadbhAvaniSedho'matsarikatA tayA // 'subhanAmakamme'tyAdi, iha zubhanAma devagatyAdikaM kAyaujjayayAe'tti kAyarjukatayA parAvazcanaparakAyaceSTayA 'bhAvujjayayAe'tti bhAvarjukatayA parAvazcanaparamanaHpravRttyetyarthaH, 'bhAmujjayayAe'tti bhASarjukatayA bhASA''javenetyarthaH 'avisaMvAyaNAjogeNaM ti visaMvAdanaM-anyathApratipannasyAnyathAkaraNaM tadrUpo yogo-vyApArastena vA yogaH-sambandho visaMvAdanayogastanniSedhAdavisaMvAdanayogastena, iha ca kAyarjukatAditrayaM vartamAnakAlAzrayaM, avisaMvAdanayogastvatItavartamAnalakSaNakAladvayAzraya iti // "asubhanAmakammetyAdi, iha cAzubhanAma narakagatyAdikam // 'kammAsarIrappaogabaMdhe NamityAdi, kArmaNazarIraprayogabandhaprakaraNaM taijasazarIraprayo-5 hai gabandhaprakaraNavanneyaM, yastu vizeSo'sAvucyate-'savatthovA Auyassa kammassa desabaMdhaga'tti, sarvastokatvameSAmAyurba ndhAddhAyAH stokatvAdabandhAddhAyAstu bahuguNatvAt tadabandhakAH saGkhyAtaguNAH, nanvasaGkhyAtaguNAstadabandhakAH kasmAnnokkAH? otvort 565645 Jain Education Inter n al For Personal & Private Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- tadabandhAddhAyA asaGkhyAtajIvitAnAzrityAsaGkhyAtaguNatvAt , ucyate, idamanantakAyikAnAzritya sUtraM, tatra cAnantakAyikA zatake prajJaptiH saGkhyAtajIvitA eva, te cAyuSkasyAbandhakAstadezabandhakebhyaH saGkhyAtaguNA eva bhavanti, yadyabandhakAH siddhAdayastanmadhye Baa uddezA abhayadevI-kSipyante tathA'pi tebhyaH saGkhyAtaguNA eva te, siddhAdyabandhakAnAmanantAnAmapyanantakAyikAyurbandhakApekSayA'nantabhAgatvA-zarIrANAMva yAvRttiH || diti / nanu yadAyuSo'bandhakAH santo bandhakA bhavanti tadA kathaM na sarvabandhasambhavasteSAm 1, ucyate, na hi AyuHprakR- ndha sU352 tirasatI sarvAtairnibadhyate audArikAdizarIravaditi na sarvabandhasambhava iti // prakArAntareNaudArikAdi cintynnaah||412|| | jassa NaM bhaMte ! orAliyasarIrassa savabaMdhe se NaM bhaMte ! veviyasarIssa kiM baMdhae abaMdhae ?, goyamA ! no baMdhae abaMdhae, AhAragasarIrassa kiM baMdhae abaMdhae 1. goyamA ! no baMdhae abaMdhae, teyAsarIrassa kiM baMdhae abaMdhae ?, goyamA ! baMdhae no abaMdhae, jai baMdhae kiM desabaMdhae sabaMdhae', goyamA! desabaMdhae no sababaMdhae, kammAsarIrassa kiM baMdhae abaMdhae !, jaheva teyagassa jAva desabaMdhae no sababaMdhae // jassa Na bhata! orAliyasarIrassa desabaMdhe se NaM bhaMte ! veviyasarIrassa kiMbaMdhae abaMdhae 1, goyamA ! no baMdhae apaMdhae, || evaM jaheva savabaMdheNaM bhaNiyaM taheva desabaMdheNavi bhANiyatvaM jAva kammagassa NaM 1 jassa NaM maMte ! udhiyasarI-|| rassa sabaMdhae se NaM bhaMte ! orAliyasarIrassa kiM baMdhae abaMdhae 1, goyamA ! no baMdhae abaMdhae, AhAraga- 3123 // sarIrassa evaM ceva, teyagassa kammagassa ya jaheva orAlieNaM samaM bhaNiyaM taheva bhANiyacaM jASa desapaMdhae no kA sababaMdhae / jassa NaM bhaMte ! veuviyasarIrassa desabaMdhe se kaM bhaMte ! orAliyasarIrassa kiM baMdhae abaMdhae', MOROUSL45 dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ ALSO45+ goyamA! no baMdhae abaMdhae, evaM jahA sabaMdheNaM bhaNiyaM taheva desabaMdheNavi bhANiyavaM jAva kmmgss| jassa || bhaMte ! AhAragasarIrassa sababaMdhe se NaM bhaMte ! orAliyasarIrassa kiM baMdhae abaMdhae !, goyamA ! no baMdhae| abaMdhae, evaM veuviyassavi, teyAkammANaM jaheva orAlieNaM samaM bhaNiyaM taheva bhANiyatvaM / jassa NaM bhNte|| AhAragasarIrassa desabaMdhe se NaM bhaMte ! orAliyasarIra0 evaM jahA AhAragasarIrassa sabaMdheNaM bhaNiyaMtahA desabaMdheNavi bhANiyacaM jAva kammagassa / jassa NaM bhaMte ! teyAsarIrassa desabaMdhe se NaM bhaMte ! orAliyasarIrassa kiM baMdhae abaMdhae, goyamA ! baMdhae vA abaMdhae vA, jai baMdhae kiM desabaMdhae sabaMdhae 1, goyamA ! desabaMdhae vA savabaMdhae vA, veuviyasarIssa kiM baMdhae abaMdhae? evaM ceva, evaM AhAragasarIrassavi, kammagasarIrassa kiM baMdhae abaMdhae?, goyamA ! baMdhae no abaMdhae, jaibaMdhae kiM desabaMdhae savadhae?, goyamA! desaMbaMdhae nosababaMdhae / jassa NaM bhaMte! kammagasarIrassa desabaMdhe se NaM bhaMte! orAliyasarIrassa jahA teyagassa vattadhayA bhaNiyA tahA kammagassavi bhANiyacA jAva teyAsarIrassa jAva desabaMdhae no savabaMdhae (sUtraM 352) // 'jasse tyAdi, 'no baMdhae'tti, na hyekasamaye audArikavaikriyayorbandho vidyata itikRtvA no bandhaka iti / evamAhArakasyApi / taijasasya punaH sadaivAvirahitatvAdvandhako dezabandhakena, sarvabandhastu nAstyeva tasyeti / evaM kArmaNazarIra| syApi vAcyamiti / evamaudArikasarvabandhamAzritya zeSANAM bandhacintArthaH anantaraM daNDaka ukto'thaudArikasyaiva dezabandhakamAzrityAnyamAha-'jassa 'mityAdi, atha vaikriyasya sarvavandhamAzritya zeSANAM bandhacintArtho'nyo daNDakaH, tatraca IRRACHORROSHIARAISAIAIO % 9455 For Personal & Private Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ jahe'tyAdi, yathAmati bhAvaH / dhie vatti ta 8 zatake vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH1 evotpatti // 413 // 4045555 'teyagassa kammagassa jaheve'tyAdi, yathaudArikazarIrasarvabandhakasya taijasakArmaNayordezabandhakatvamuktamevaM vaikriyazarIrasarvabandhakasyApi tayordezabandhakatvaM vAcyamiti bhaavH| vaikriyadezabandhadaNDaka AhArakasya sarvabandhadaNDako dezabandhadaNDa- uddezaH9 | kazca sugama eva / taijasadezabandhakadaNDake tu 'baMdhae vA abaMdhae vatti taijasadezabandhaka audArikazarIrasya bandhako vA syAdabandhako vA, tatra vigrahe vartamAno'bandhako'vigrahasthaH punarbandhakaH sa evotpattikSetraprAptiprathamasamaye sarvabandhaka kAlpabahutvaM dvitIyAdau tu dezabandhaka iti, evaM kArmaNazarIradezabandhakadaNDake'pi vAcyamiti // athaudArikAdizarIradezabandhakA- | sU 353 dInAmalpatvAdinirUpaNAyAha| eesi NaM bhaMte ! sakhajIvANaM orAliyaveuviyaAhAragateyAkammAsarIragANaM desabaMdhagANaM savabaMdhagANaM abaMdhagANa ya kayare 2 jAva visesAhiyAvA?, goyamA! savatthovA jIvA AhAragasarIrassa sabaMdhagA 1 tassa ceva desabaMdhagA saMkhenaguNA 2 veubviyasarIrassa sabaMdhagA asaMkhejaguNA 3 tassa ceva desabaMdhagA asaMkhejaguNA 4 teyAkammagANaM tuNhavi tullA abaMdhagA aNaMtaguNA 5 orAliyasarIrassa sababaMdhagA aNaMtaguNA | tassa ceva apaMdhagA visesAhiyA 7 tassa ceva desabaMdhagA asaMkhenaguNA 8 teyAkammagANaM desabaMdhagA vise-18| sAhiyA 9 veubiyasarIrassa abaMdhagA visesAhiyA 10 AhAragasarIrassa abaMdhagA visesAhiyA 11 / sevaM|| // 41 // bhaMte !2 // sUtraM (353) aTThamasayassa navamo uddesao smtto||8-9|| 'eesI'tyAdi, tatra sarvastokA AhArakazarIrasya sarvabandhakAH, yasmAtte caturdazapUrvadharAstathAvidhaprayojanavanta eva For Personal & Private Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454555555555 bhavanti, sarvabandhakAlazca samayameveti, tasyaiva ca dezabandhakAH saGgyeyaguNAH, dezabandhakAlasya bahutvAt , vaikriyazarIrakhAnA sarvabandhakA asaGkhyeyaguNAH, teSAM tebhyo'satyAtaguNatvAt , tasyaiva ca dezabandhakA asaGkhyeyaguNAH, sarvabandhAddhApekSayA dezabandhAddhAyA asaGkhyAtaguNatvAt , athavA sarvabandhakA pratipadyamAnakAH dezabandhakAstu pUrvapratipannAH, pratipadyamAnakebhyazca 4 pUrvapratipannAnAM bahutvAt , vaikriyasarvabandhakebhyo dezabandhakA asaGkhyeyaguNAH, taijasakArmaNayorabandhakA anantaguNAH, yasmAtte siddhAste ca vaikriyadezabandhakebhyo'nantaguNA eva, vanaspativarjasarvajIvebhyaH siddhAnAmanantaguNatvAditi, audArikazarIrasya sarvabandhakA anantaguNAste ca vanaspatiprabhRtIn pratItya pratyetavyAH, tasyaiva cAbandhakA vizeSAdhikAH, ete hi vigrahagatikAH siddhAdayazca bhavanti, tatra ca siddhAdInAmatyantAlpatvenehAvivakSA, vigrahagatikAzca vakSyamANanyAyena sarvabandhakebhyo bahutarA iti tebhyastadabandhakA vizeSAdhikA iti, tasyaiva caudArikasya dezabandhakA asaGkhyAtaguNAH, vigrahAddhApekSayA dezabandhAddhAyA asaGkhyAtaguNatvAt , tejasakArmaNayordezabandhakA vizeSAdhikAH, yasmAtsarve'pi saMsAriNastai-12 | jasakArmaNayordezabandhakA bhavanti, tatra ca ye vigrahagatikA audArikasarvabandhakA vaikriyAdibandhakAzca.te audArikadezabandhakebhyo'tiricyanta iti te vizeSAdhikA iti, vaikriyazarIrasyAbandhakA vizeSAdhikAH, yasmAdvaikriyasya bandhakAH prAyo devanArakA eva zeSAstu tadabandhakAH siddhAzca, tatra ca siddhAstaijasAdidezabandhakebhyo'tiricyante iti te vizeSAdhikAra | uktAH, AhArakazarIrasyAbandhakA vizeSAdhikA yasmAnmanuSyANAmevAhArakazarIraM vaikriyaM tu tadanyeSAmapi,tato vaikriyabandha-| kebhya AhArakabandhakAnAM stokatvena vaikriyAbandhakebhya AhArakAbandhakA vizeSAdhikA iti / iha ceya sthApanA Jain Education Inter n al For Personal & Private Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 zatake uddezaH9 | bandhaSaSTri zikA vyAkhyA prajJaptiH // oraal01|| // veruviy02|| // AhAraga0 3 // // taijs04|| ||kaarmnn.5|| abhayadevI-1 sababaMdhA aNaMtA 6 savabaMdha0 asaM03 sababaMdha0 thovA 1 desabaMdha.visesAhiyA 9 desabaMdhA visesAyA vRttiH1 desabaMdhA asaMkheja08 desabaMdha0 asaMkhe0 4 desabaMdha.saMkhyAtaguNA2 abaMdhA arNatA hiyA 9 // 414|| (vigrahagati)abaMdhA abaMdhA visesA- abaMdhA visesA abaMdhA aNaMtA visesAhiyA 7 / hiyA 10 hiyA 11 ihAlpabahutvAdhikAre vRddhA gAthA evaM prapazcitabantaHorAlasavabaMdhA thovA abbaMdhayA visesahiyA / tatto ya desabaMdhA asaMkhaguNiyA kahaM neyA ! // 1 // paDhamami sababaMdho samae sesesu || | desabaMdho u / siddhAINa abaMdhI viggahagaiyANa ya jiyANaM // 2 // iha puNa viggahie cciya pahucca bhaNiyA abaMdhagA ahiyA / siddhA arNatabhAgaMmi sababandhANavi bhavanti // 3 // ujuyAya egavaMkA duhaovaMkA gaI bhave tivihA / paDhamAi savvabaMdhA savve bIyAi addha tu||4|| G|| taiyAi taiyabhaMgo labbhai jIvANa savvabaMdhANaM / iti tinni savvabaMdhA rAsI tinneva ya abaMdhA // 15 // rAsippamANao te tullADaMIbaMdhA ya savvabaMdhA ya / saMkhApamANao puNa abaMdhagA puNa jahanbhahiyA ||6||je egasamaiyA te eganigodaMmi chadisi eMti / dusamaiyA |tipayariyA tisamaIyA seslogaao||7|| tiriyAyayaM cauddisi payaramasaMkhappaesabAhallaM / uduM punvAvaradAhiNuttarAyayA ya do payarA // 8 // ne tipayariyA te chadisiehito bhavala'saMkhaguNA / sesAvi asaMkhaguNA khettAsaMkhejaguNiyattA // 9 // evaM visesaahiyA abaMdhayA savvabaMdhaehi KALANCE // 41 // For Personal & Private Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ koI // 10 // dIvi lavajaha I nigoyA bigahiyA OCTO to| tisamaiyaviggahaM puNa paDucca suttaM imaM hoi // 10 // causamayaviggahaM puNa saMkhejjaguNA abaMdhagA hoti / eesiM nidarisaNaM ThavaNArAsIhiM vocchAmi // 11 // paDhamo hoi sahassaM dusamajhyA dovi lakkhamekkecha / tisamaiyA puNa tinnivi rAsI koDI bhavekekA // 12 // eesiM jahasaMbhavamatthovaNayaM karejja rAsINaM / etto asaMkhaguNiyA vocchaM jahU desabaMdhA se // 13 // ego asaMkhabhAgo vaTTai uvavavRNo. vavAyammi / eganigoe niccaM evaM sesesuvi sa eva // 14 // aMtomuhuttamettA ThiI nigoyANa jaM viNihiTThA / palluTuMti nigoyA tamhA aMtomuhutteNaM // 15 // tesiM ThitisamayANaM viggahasamayA havaMti jaibhAge / evatibhAge save viggahiyA sesajIvANaM // 16 // savevi ya viggahiyA sesANaM jaM asaMkhabhAgaMmi / teNAsaMkhaguNA desabaMdhayA'baMdhaehito // 17 // veuviyaAhAragateyAkammAI paDhiyasiddhAI / tahavi viseso jo jattha tattha taM taM bhaNIhAmi // 18 // veuviyasababaMdhA thovA je paDhamasamayadevAI / tasseva desabaMdhA asaM-| | khagaNiyA kaha ke vaa?||19|| [ucyate- tesiM ciya je sesA te sadhe savvabaMdhae mottuM / hoti abaMdhANaMtA tavajjA sesajIvA je // 20 // AhArasavvabaMdhA thovA do tinni paMca vA dasa vA / saMkhejaguNA dese te u puhuttaM sahassANaM // 21 // tavvajjA savva jiyA abaMdhayA te havaMta'NataguNA / thovA abandhayA teyagassa saMsAramukkA je // 22 // sesA ya desabaMdhA tavvajjA te haMvata'NaMtaguNA / evaM 4 kammagabheyAvi navari NANattamAummi // 23 // [taccAyurnAnAtvamevam-] thovA AuyabaMdhA saMkhejaguNA abaMdhayA hoti / teyAkammANaM|| | savvabaMdhagA nattha'NAittA // 24 // assaMkhejaguNA Augassa kimabaMdhagA na bhannati ? / jamhA asaMkhabhAgo uvvaTTai egasamaeNaM | // 25 // bhannai egasamaio kAlo uvvaTTaNAi jIvANaM / baMdhaNakAlo puNa Augassa aMtomuhutto u // 26 // jIvANa ThiIkAle AuyabaMdhaddhabhAie laddhaM / evaibhAge Aussa baMdhayA sesajIvANaM // 27 // jaM saMkhejatibhAgo ThiikAlassAubaMdhakAlo u / tamhA'saMkhaguNA For Personal & Private Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 8 zatake uddezaH9 bandhapaDiMzikA // 415 // RECASSSSS | se abaMdhayA baMdhaehito // 28 // ['se'tti AyuSaH ] saMjogappAbahuyaM AhAragasavvabaMdhagA thovA / tasseva desabaMdhA saMkhaguNA te ya puvvuttA // 29 // tatto veubviyasavvabaMdhagA darisiyA asaMkhaguNA / jamasaMkhA devAI uvavajjategasamaeNaM // 30 // tasseva desabaMdhA | asaMkhaguNiyA havaMti puvuttA / teyagakammAbaMdhA aNaMtaguNiyA ya te siddhA // 31 // tatto u aNaMtaguNA orAliyasavvabaMdhagA hoti / / tasseva tato'baMdhA ya desabaMdhA ya puvvuttA // 32 // tatto teyagakammANaM desabaMdhA bhave visasahiyA / te cevorAliyadesabaMdhagA hoMtime va'nne // 33 // je tassa savvaMbaMdhA abaMdhagA je ya neraiyadevA / eehiM sAhiyA te puNAi ke savvasaMsArI ! // 34 // veubviyassa tatto abadhagA sAhiyA viseseNaM / te ceva ya neraiyAivirahiyA siddhasaMjuttA // 35 // AhAragassa tatto abaMdhagA sAhiyA visaseNaM / te puNa ke !! | savvajIvA AhAragaladdhie mottuM // 36 // | ihaudArikasarvabandhAdInAmalpatvAdibhAvanArtha sarvabandhAdisvarUpaM tAvaducyate-iha RjugatyA vigrahagatyA cotpadyamA| nAnAM jIvAnAmutpattikSetraprAptiprathamasamaye sarvabandho bhavati, dvitIyAdiSu tu dezabandhaH, siddhAdInAmityatrAdizabdAdvaikriyAdibandhakAnAM ca jIvAnAmaudArikasyAbandha iti, iha ca siddhAdInAmabandhakatve'pyatyantAlpatvenAvivakSaNAdvegrahikAneva pratItya sarvabandhakebhyo'bandhakA vizeSAdhikA uktA iti // 1-2 // etadevAha-sAdhAraNeSvapi sarvabandhabhAvAtsarvabandhakAH siddhebhyo'nantaguNAH, yata evaM tataH siddhAsteSAmanantabhAge vartante, yadi ca siddhA api teSAmanantabhAge vattente tadA sutarAM vaikriya bandhakAdaya iti pratIyanta eva, tatazca tAn vihAyaiva siddhpdmevaadhiitmiti||shaaath sarvabandhakAnAmabandhakAnAM ca samatAbhidhAnapUrvakamabandhakAnAM vizeSAdhikatvamupadarzayitamAha-RjvAyatAyAM gatI sarvabandhakA evAghasamaye 57-ASSAGAR // 415 // For Personal & Private Use Only
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANato'dhikA aba bhavantyevamekasteSAM rAziH, ekavakrayA ye utpadyante teSAM ye prathame samaye te'bandhakA dvitIye tu sarvavandhakA ityevaM teSAM dvitIyo rAziH, sa caikavakrAbhidhAnadvitIyagatyotpadyamAnAnAmarddhabhUto bhavatIti, dvivakrayA gatyA ye punarutpadyante te Aye samayadvaye'bandhakAstRtIye tu sarvabandhakAH, ayaM ca sarvabandhakAnAM tRtIyo rAziH, sa ca dvivakrAbhidhAnatRtIyagatyotpadyamAnAnAM tribhAgabhUto bhavati, tRtIyasamayabhAvitvAttasya, evaM ca trayaH sarvabandhakAnAM rAzayaH traya eva cAbandhakAnAM, samayabhedena rAzibhedAditi, evaM ca te rAzipramANatastulyA yadyapi bhavanti tathA'pi saGkhyApramANato'dhikA abandhakA bhavanti // 4-5-6 // te caivam-ye ekasamayikA RjugatyotpadyamAnakA ityarthaH te ekasminnigode-sAdhAraNa| zarIre lokamadhyasthite SaDbhyo digbhyo'nuzreNyA''gacchanti, ye punardvisamayikA ekavakragatyotpadyamAnA ityarthaH te tripratarikAH-prataratrayAdAgacchanti, vidizo vakreNA''gamanAt, pratarazca vakSyamANasvarUpaH, ye punastrisamayikAH-samayatrayeNa vakradayena cotpadyamAnakAste zeSalokAt prataratrayAtiriktalokAdAgacchantIti ||7||prtrprruupnnaayaah-lokmdhygtaiknigodmdhikRty tiryagAyatazcatasRSu dikSu prataraH kalpyate, asaGkhyeyapradezabAhalyo-vivakSitanigodotpAdakAlocitAvagAhanAbAhalya ityarthaH tanmAtrabAhalyAveva 'uDDe'ti U dholokAntagatau pUrvAparAyato dakSiNottarAyatazceti dvau pratarAviti // 8 // athAdhikRtamalpabahutvamucyate-ye jIvAstripratarikA ekavakrayA gatyotpattimantaste SadigbhyaH-RjugatyA SaDbhyo digbhyaH sakAzAd bhavantyasaGgyaguNAH, zeSA api ye trisamayikAH zeSalokAdAgatAste'pyasaGkhyeyaguNA bhavanti, kutaH?, kSetrAsajayaguNitatvAd, yataH SadikkSetrAtriprataramasaGkhyeyaguNaM, tato'pi zeSaloka iti // 9 // tataH kim ? chanti, ye punasipamAnakA ityarthaH te , vidizo SOCOCCALCOHORORECAUCLOG For Personal & Private Use Only
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAityAha-vaRdvayamAzrityedaM suutrmityrthH|| 10 // prathama RjugatyutpannasarvabandhakarAziH sahasraM parikalpitaM, kSetrasyAlpa-lel |8 zatake prajJaptiH tvAt , dvisamayotpannAnAM dvau rAzI, eko'bandhakAnAmanyaH sarvavandhakAnAM, tau ca pratyekaM lakSamAnau, tatkSetrasya bahutaratvAt , ye | uddezaH9 abhayadevI-4 punastribhiH samayairutpadyante teSAM trayo rAzayaH, tatra cAdyayoH samayayorabandhako dvau rAzI tRtIyastu sarvabandhako rAziH, 8 bandhapaTiyA vRttiH1 te ca trayo'pi pratyeka koTImAnAstatkSetrasya bahutamatvAditi, tadevaM rAzitraye'pi sarvabandhakAH sahasraM lakSaM koTI cetyevaM hai zikA // 416 // sarvastokAH, abandhakAstu lakSaM koTIdvayaM cetyevaM vizeSAdhikAsta iti ||12||anen ca gAthAdvayenodvartanAbhaNanAdvigrahasamayasambhavaH, antarmuhUrttAnte parivartanAbhaNanAcca nigodasthitisamayamAnamuktaM,tatazca aymrthH-||14|| teSAmeva vaikriyabandhakAnAM | sarvabandhakAn muktvA ye zeSAste sarve vaikriyasya dezabandhakA bhavanti,tatraca sarvabandhakAn muktvetyanena kathamityasya nirvacanamukta, ye zeSA ityanena tu ke vetyasyeti, abandhakAstu tasyAnantA bhavanti, te ca ke ?, ye tarjA-vaikriyasarvadezabandhakavarjAH zeSa-2 jIvAste caudArikAdibandhakAH devAdayazca vaigrahikA iti // 21 // tadvarjAH' AhArakabandhavarjAH sarbajIvA abandhakA ityA-8 la hArakAbandhasvarUpamuktaM, te ca pUrvebhyo'nantaguNA bhavanti // 22-24 // saGkhyAtaguNA AyuSkAbandhakA iti yaduktaM tatra prazna-|| yannAha-eko'saGkhyabhAgo nigodajIvAnAM sarvadodvarttate, sa ca baddhAyuSAmeva, tadanyeSAmudvartanA'bhAvAt , tebhyazca ye zeSAyA ste'baddhAyuSaH, te ca tadapekSayA'saGkhyAtaguNA evetyevamasaGkhyaguNA AyuSkAbandhakAH syuriti, // 25 // atrocyate, nigodajIvabha-||| 416 // vakAlApekSayA teSAmAyubendhakAla: saGkhyAtabhAgavRttirityabandhakAH saGkhyAtaguNA eva // etadeva bhAvyate-nigodajIvAnAM sthitikAlo'ntarmuhUrttamAnaH, sa ca kalpanayA samayalakSaM, tatra 'AyurvandhAddhayA' AyurbandhakAlenAntarmuhUrttamAnenaiva kalpa HARGA%AN For Personal & Private Use Only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ nayA samayasahasralakSaNena bhAjite sati yallabdhaM kalpanayA zatarUpaM etAvati bhAge vartante AyurbandhakAH 'sesajIvANaM ti| zeSajIvAnAM tadabandhakAnAmityarthaH, tatra kila lakSApekSayA zataM saGkhyeyatamo bhAgo'to bandhakebhyo'bandhakAH satyeyaguNA bhavantIti // 26-27 // etadeva bhAvyate // 28 // samApto'yaM bandhaH // aSTamazate navamaH // 8-9 // anantaroddezake bandhAdayo'rthA uktAH, tAMzca zrutazIlasaMpannAH puruSA vicArayantIti zrutAdisaMpannapuruSaprabhRtipadArtha-|| | vicAraNArthoM dazama uddezakaH, tasya cedamAdisUtram| rAyagihe nagare jAva evaM vayAsI-annautthiyA NaM bhaMte! evamAikkhaMti jAva evaM parUveti-evaM khalu sIla seyaM 1 suyaM seyaM 2 suyaM seyaM 3 sIla seyaM 4, se kahameyaM bhaMte ! evaM ?, goyamA ! jannaM te annautthiyA evamA-| ikkhaMti jAva je te evamAhaMsu micchA te evamAhaMsu, ahaM puNa goyamA ! evamAikkhAmi jAva parUvemi, evaM | khalu mae cattAri purisajAyA paNNattA, taMjahA-sIlasaMpanne NAmaM egeNo suyasaMpanne 1 suyasaMpanne nAmaM ege no sIlasaMpanne 2 ege sIlasaMpannevi suyasaMpannevi 3 ege No sIlasaMpanne no suyasaMpanne 4, tattha NaMje se paDhame purisajAe se NaM purise sIlavaM asuyavaM, uvarae avinAyadhamme, esa NaMgoyamA !mae purise desArAhae paNNate, tattha NaM je se doce purisajAe se NaM purise asIlavaM suyavaM, aNuvarae vinAyadhamme, esa NaM goyamA ! mae| purise desavirAhae paNNatte, tattha NaM je se tacce purisajAe se NaM purise sIlavaM suyavaM, uvarae vinAyadhamme, HISTORIASISAR For Personal & Private Use Only
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ sU 354 vyAkhyA-4 esa NaM goyamA ! mae purise sabArAhae pannatte, tattha NaM je se cautthe purisajAe seNaM purise asIlavaM asu zatake prajJaptiH tavaM, aNuvarae aviNNAyadhamme, esa gaMgoyamA ? mae purise sabavirAhae pannatte // (sUtraM 354) // uddezaH10 abhayadevI-3 | 'rAyagihe'ityAdi, tatra ca 'evaM khalu sIla seyaM 1 surya seyaM 2 suyaM seyaM 3 sIla seyaM 4' ityetasya cUrNyanusAreNa zIlazrutayA vRttiH / vyAkhyA-'evaM' lokasiddhanyAyena 'khalu'nizcayena ihAnyayUthikAH kecit kriyAmAtrAdevAbhISTArthasiddhimicchanti na ca | // 417 // kiJcidapi jJAnena prayojanaM, nizceSTatvAt , ghaTAdikaraNapravRttAvAkAzAdipadArthavat , paThyate ca-"kriyaiva phaladA puMsAM, na jJAnaM phaladaM matam / yataH strIbhakSyabhogajJo, na jJAnAtsukhito bhavet // 1 // " tathA "jahA kharo caMdaNabhAravAhI, | bhArassa bhAgI na hu caMdaNassa / evaM khu nANI caraNeNa hINo, nANassa bhAgI nahu sogiie||1||"[ythaa candanabhAravAhI kharo | bhArabhAga na caiva candanasya / evaM caraNahIno jJAnI jJAnabhAga na tu sugteH||1||] ataste prarUpayanti-zIlaM zreyaH prANAtipAtAdiviramaNadhyAnAdhyayanAdirUpA kriyaiva zreyaH-atizayena prazasyaM zlAghyaM puruSArthasAdhakatvAt , zreyaM vA-samAzrayaNIyaM puruSArthavizeSArthinA, anye tu jJAnAdeveSTArthasiddhimicchanti na kriyAtaH, jJAnavikalasya kriyAvato'pi phalasiddhya|darzanAt, adhIyate ca-"vijJaptiH phaladA puMsAM, na kriyA phaladA mtaa| mithyAjJAnAtpravRttasya, phalAsaMvAdadarzanAt // 1 // " tathA-paDhamaM nANaM tao dayA, evaM cii sabasaMjae / annANI kiM kAhI kiMvA nAhI cheyapAvayaM // 1 // "| // 417 // [[prathamaM jJAnaM tato dayaivaM sarvasaMyateSu tiSThati ajJAnI kiM kariSyati kiM vA jJAsyati chekaM pApakaM vA // 1 // ] ataste | prarUpayanti-zrutaM zreyaH, zrutaM-zrutajJAnaM tadeva zreyaH-atiprazasyamAzrayaNIyaM vA puruSArthasiddhihetutvAt na tu zIlamiti, SHAOMOM For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ anye tu jJAnakriyAbhyAmanyo'nyanirapekSAbhyAM phalamicchanti, jJAnaM kriyAvikalamevopasarjanIbhUtakriyaM vA phaladaM kriyA'pi jJAnavikalA upasarjanIbhUtajJAnA vA phaladeti bhAvaH, bhaNanti ca-"kizcidvedamayaM pAtraM, kiJcitpAtraM tapomayam / Aga-| miSyati tatpAtraM, yatpAtraM tArayiSyati // 1 // " ataste prarUpayanti-zrutaM zreyaH tathA zIlaM zreyaH 3, dvayorapi pratyekaM | puruSasya pavitratAnibandhanatvAditi, anye tu vyAcakSate-zIlaM zreyastAvanmukhyavRttyA tathA zrutaM zreyaH-zrutamapi zreyo | | gauNavRttyA tadupakAritvAdityarthaH ityekIyaM mataM, anyadIyamataM tu zrutaM zreyastAvattathA zIlamapi zreyo gauNavRttyA tadupa4 kAritvAdityarthaH, ayaM cArtha iha sUtre kAkupAThAllabhyate, etasya ca prathamavyAkhyAne'nyayUthikamatasya mithyAtvaM, pUrvoktapakSa-5 |trayasyApi phalasiddhAvanaGgatvAt samudAyapakSasyaiva ca phalasiddhikaraNatvAt , Aha ca-"NANaM payAsayaM sohao tavoTU |saMjamo ya guttikro| tiNhapi samAoge mokkho jiNasAsaNe bhaNio // 1 // " [jJAnaM prakAzakaM tapaH zodhakaM saMyamazca | | guptikrH| trayANAmapi samAyoge jinazAsane mokSo bhnnitH||1||] tapaHsaMyamau ca zIlameva, tathA-"saMjogasiddhIi phalaM vayaMti, na hu egacakkeNa raho payAi / aMdho ya paMgU ya vaNe samiccA, te saMpauttA nagaraM paviTThA // 1 // iti, [phalaM | saMyogasiddhyA vadanti ekacakreNa na rathaH prayAti / vane'ndhaH paGgazca sametya tau saMprayuktau nagaraM praviSTau // 1 // ] dvitIyavyAkhyAnapakSe'pi mithyAtvaM, saMyogataH phalasiddhedRSTatvAd, ekaikasya pradhAnetaravivakSayA'saGgatatvAditi, ahaM punagA~tama ! | evamAkhyAmi yAvatprarUpayAmItyatra zrutayuktaM zIlaM zreyaH ityetAvAn vAkyazeSo dRzyaH, atha kasmAdevaM ?, atrocyate'evaM'mityAdi, evaM' vakSyamANanyAyena-'purisajAya'tti puruSaprakArAH 'sIlavaM asuya'ti ko'rthaH ?, 'uvarae avi Jan Education International For Personal & Private Use Only
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ sU 355 vyAkhyAnAyadhammatti 'uparataH' nivRttaH svabuddhyA pApAt 'avijJAtadharmA' bhAvato'nadhigatazrutajJAno bAlatapasvItyarthaH,gItArthA & 8 zatake prajJaptiH || nizritatapazcaraNanirato'gItArtha ityanye, 'desArAhae'tti dezaM-stokamaMzaM mokSamArgasyArAdhayatItyarthaH samyagbodharahitatvAt // uddezaH10 abhayadevI- kriyAparatvAcceti, 'asIlavaMsuyavaM'ti, ko'rthaH?-'aNuvaraevinAyadhamme'tti pApAdanivRtto vijJAtadharmA cAviratisamya- jJAnadarzanayA vRttiH 1 gdRSTiritibhAvaH, 'desavirAhae'tti dezaM-stokamaMzaM jJAnAditrayarUpasya mokSamArgasya tRtIyabhAgarUpaM cAritraM virAdhayatI cAritrArAtyarthaH,prAptasya tasyApAlanAdaprAptervA, sabArAhae'tti sarva-triprakAramapi mokSamArgamArAdhayatItyarthaH,zrutazabdena jJAnadarzanayoH dhanAH // 418 // di saGgahItatvAt , na hi mithyAdRSTirvijJAtadharmA tattvato bhavatIti, etena samuditayoH zIlazrutayoH zreyastvamuktamiti 'savA rAhae'tyuktam // athArAdhanAmeva bhedata aah| kativihA NaM bhaMte ! ArAhaNA paNNattA?, goyamA! tivihA ArAhaNA paNNattA, taMjahA-nANArAhaNA dAdasaNArAhaNA carittArAhaNA / NANArAhaNA NaM bhaMte ! kativihA paNNattA ?, goyamA ! tivihA paNNattA, taMjahA-ukkosiyA majjhimA jahannA / dasaNArAhaNA NaM bhaMte!0, evaM ceva tivihAvi / evaM carittArAhaNAvi // jassa NaM bhaMte ! ukkosiyANANArAhaNA tassa ukkosiyA daMsaNArAhaNA jassa ukkosiyA daMsaNArAhaNA tassa | ukkosiyA jANArAhaNA?, goyamA! jassa ukkosiyANANArAhaNA tassadasaNArAhaNA ukkosiyA vA ajaha naukkosiyA vA, jassa puNa ukkosiyA daMsaNArAhaNA tassa nANArAhaNA ukkosA vA jahannA vA ajahannamaNu- // 418 // |kosA vA / jassa NaM bhaMte ! ukkosiyA jANArAhaNA tassa ukkosiyA caritArAhaNA jassukosiyA cari UNDERLOCALCOHOLARSA For Personal & Private Use Only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ ttArAhaNA tassukkosiyA NANArAhaNA, jahA ukkosiyA NANArAhaNA ya daMsaNArAhaNA ya bhaNiyA tahA |ukkosiyA nANArAhaNA ya carittArAhaNA ya bhANiyavA / jassa NaM bhaMte ! ukkosiyA daMsaNArAhaNA tassukkosiyA carittArAhaNA jassukkosiyA carittArAhaNA tassukkosiyA daMsaNArAhaNA?, goyamA ! jassa ukko|siyA daMsaNArAhaNA tassa carittArAhaNA ukkosA vA jahannA vA ajahannamaNukkosA vA jassa puNa ukkosiyA carittArAhaNA tassa daMsaNArAhaNA niyamA ukkosA // ukkosiyaM NaM bhaMte ! NANArAhaNaM ArAhettA katihiM bhavaggahaNehiM sijhaMti jAva aMtaM kareMti ?, goyamA ! atthegaie teNeva bhavaggahaNeNaM sijhaMti jAva aMtaM kareMti atthegatie docceNaM bhavaggahaNeNaM sijhaMti jAva aMtaM kareMti, atthegatie kappovaesu vA kappAtI|esu vA uvavajaMti, ukkosiyaM NaM bhaMte ! dasaNArAhaNaM ArAhettA katihiM bhavaggahaNehiM, evaM ceva, ukkosiyaNNaM | | bhaMte! carittArAhaNaM ArAhettA, evaM ceva, navaraM atthegatie kappAtIyaesu uvavajaMti / majjhimiyaM NaM bhaMte ! NANArAhaNaM ArAhettA katihiM bhavaggahaNehiM sijhaMti jAva aMtaM kareMti ?, goyamA ! atthegatie dogheNaM bhavaggahaNeNaM sijjhai jAva aMtaM kareMti tacaM puNa bhavaggahaNaM nAikkamai, majjhimiyaM NaM bhaMte ! daMsaNArAhaNaM ArAhettA evaM ceva, evaM majjhimiyaM caritArAhaNaMpi / jahanniyannaM bhaMte ! nANArAhaNaM ArAhettA katihiM bhavaggahaNehiM sijhaMti jAva aMtaM kareMti ?, goyamA ! atthegatie taceNaM bhavaggahaNaNaM sijjhai jAva aMtaM karei sattabhavaggahaNAI puNa nAikkamai, evaM dasaNArAhaNaMpi, evaM carittArAhaNaMpi // (sUtraM 355) // ACCIAAAAAA% For Personal & Private Use Only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 zatake | uddezaH 10 jJAnadarzanacAritrArAdhanAH 5 vyAkhyA 'kativihA Na'mityAdi, 'ArAhaNa'tti ArAdhanA-niraticAratayA'nupAlanA, tatra jJAnaM paJcaprakAraM zrutaM vA tasyAprajJaptiH rAdhanA-kAlAdhupacArakaraNaM darzana-samyaktvaM tasyArAdhanA-nizzaGkitatvAditadAcArAnupAlanaM cAritraM-sAmAyikAdi abhayadevI- tadArAdhanA-niraticAratA, 'ukkosiya'tti utkarSA jJAnArAdhanA jJAnakRtyAnuSThAneSu prakRSTaprayatnatA 'majjhima'tti teSveva yA vRttiH1] madhyamaprayatnatA 'jahanna'tti teSvevAlpatamaprayatnatA / evaM darzanArAdhanA cAritrArAdhanA ceti // athoktaa''raadhnaabhedaa||419|| 15 nAmeva parasparopanibandhamabhidhAtumAha-'jassa Na'mityAdi, 'ajahannukkosA vatti jaghanyA cAsau utkarSA ca-utkRSTA jaghanyotkarSA tanniSedhAdajaghanyotkarSA madhyametyarthaH, utkRSTajJAnArAdhanAvato hi Aye dve darzanArAdhane bhavato na punastRtIyA, tathAsvabhAvatvAttasyeti / 'jassa puNe'tyAdi utkRSTadarzanArAdhanAvato hi jJAna prati triprakArasyApi prayatnasya sambhavo'stIti triprakArA'pi tadArAdhanA bhajanayA bhavatIti / utkRSTajJAnacAritrArAdhanAsaMyogasUtre tUttaraM-yasyotkRSTA | jJAnArAdhanA tasya cAritrArAdhanA utkRSTA madhyamA vA syAt, utkRSTajJAnArAdhanAvato hi cAritraM prati nAlpatamaprayattatA syAttatsvabhAvAttasyeti, utkRSTacAritrArAdhanAvatastu jJAnaM prati prayatnatrayamapi bhajanayA syAt , etadevAtidezata Aha'jahA ukkosiyetyAdi, utkRSTadarzanacAritrArAdhanAsaMyogasUtre tUttaraM-'jassa ukkosiyA dasaNArAhaNA'ityAdi, yasyotkRSTA darzanArAdhanA tasya cAritrArAdhanA trividhA'pi bhajanayA syAt , utkRSTadarzanArAdhanAvato hi cAritraM prati prayatnasya |trividhasyApyaviruddhatvAditi / utkRSTAyAM tu cAritrArAdhanAyAmutkRSTava darzanArAdhanA, prakRSTacAritrasya prakRSTadarzanAnugatatvAditi // athArAdhanAbhedAnAM phalapradarzanAyAha-'ukkosiyaM Na'mityAdi, teNeva bhavaggahaNeNaM sijjhaitti utkRSTAM 'jassa puNe tyAdi utkRSTAnArAdhanAvato hi Aya vadanyA cAsau utkarSA ca utkRSTA SHASAGAR // 41 For Personal & Private Use Only
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnArAdhanAmArAdhya tenaiva bhavagrahaNena siddhyati, utkRSTacAritrArAdhanAyAH sadbhAve, 'kappovaesa vatti 'kalpopageSa' saudharmAdidevalokopageSu deveSu madhye upapadyate, madhyamacAritrArAdhanAsadbhAve, kappAtIemu vatti aveyakAdideveSutpadyate, madhyamotkRSTacAritrArAdhanAsadbhAve iti, tathA-'ukkosiyaM NaM bhaMte! dasaNArAhaNa'mityAdi, evaM ceva'tti karaNAt 'teNeva bhavaggahaNeNaM sijjhai'ityAdi dRzyaM, tadbhavasiddhyAdi ca tasyAM syAt, cAritrArAdhanAyAstatrotkRSTAyA madhyamAyAzcoktatvA| diti, tathA-'ukkosiyaNNaM bhaMte ! cArittArAhaNa'mityAdau 'evaM ceva'tti karaNAt 'teNeva bhavaggahaNaNa'mityAdi dRzya, | kevalaM tatra 'atthegaie kappovagesu ve'tyabhihitamiha tu tanna vAcyaM, utkRSTacAritrArAdhanAvataH saudharmAdikalpeSvagamanAd, | vAcyaM punaH 'atthegaie kappAtIema uvavajaI'tti siddhigamanAbhAve tasyAnuttarasureSu gamanAt, etadeva darzayatoktaMjAnavara'mityAdi / madhyamajJAnArAdhanAsUtre madhyamatvaM jJAnArAdhanAyA adhikRtabhava eva nirvANAbhAvAt, bhAve punarutkR-|| |STatvamavazyambhAvItyavaseyaM, nirvANAnyathA'nupapatteriti, 'doceNaM ti adhikRtamanuSyabhavApekSayA dvitIyena manuSyabhavena || |'tacaM puNa bhavaggahaNaM'ti adhikRtamanuSyabhavagrahaNApekSayA tRtIyaM manuSyabhavagrahaNaM, etAzca cAritrArAdhanAsaMvalitA jJAnA-|| dyArAdhanA iha vivakSitAH, kathamanyathA jaghanyajJAnArAdhanAmAzritya vakSyati 'sattaTThabhavaggahaNAI puNa NAikkamaitti, yatazcAritrArAdhanAyA evedaM phalamuktaM, yadAha-"aTThabhavA u caritte"tti [aSTau bhavAstu cAritre],zrutasamyaktvadezaviratibhavAstvasaGkhyayA ukkA, tatazcaraNArAdhanArahitA jJAnadarzanArAdhanA asaGkhaceyabhavikA api bhavanti natvaSTabhavikA eveti|| | anantaraM jIvapariNAma ukto'tha pudgalapariNAmAbhidhAnAyAha Jain Education Inter nal For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA kativihe NaM bhaMte ! poggalapariNAme paNNatte ?, goyamA ! paMcavihe poggalapariNAme paNNatte, taMjahA-vana- Pille zatake prajJaptiH pariNAme 1 gaMdhapa0 2 rasapa0 3 phAsapa04 saMThANapa0 5 / vanapariNAme NaM kaivihe paNNate,goyamA! paMcavihe. uddezaH 10 abhayadevI- |paNNatte, taMjahA-kAlavanapariNAme jAva mukillavanapariNAme, eeNaM abhilAvaNaM gaMdhapariNAme duvihe rasapa- pudgalapariyA vRttiH1 NAme paMcavihe phAsapariNAme aTThavihe, saMThANapa. bhaMte ! kaivihe paNNatte ?, goyamA ! paMcavihe paNNatte, NAmaH taMjahA-parimaMDalasaMThANapariNAme jAva AyayasaMThANapariNAme // (sUtraM 356) // sU 356 // 420 // | 'kaivihe 'mityAdi, 'vanapariNAme'tti yatpudgalo varNAntaratyAgAdvarNAntaraM yAtyasau varNapariNAma iti, evamanyatrApi, dravyadravya dezAdiH 'parimaMDalasaMThANapariNAme'tti iha parimaNDalasaMsthAnaM valayAkAraM, yAvatkaraNAcca 'vasaMThANapariNAme taMsasaMThANapariNAme caurasasaMThANapariNAme'tti dRzyam // pudgalAdhikArAdidamAha____ege bhaMte ! poggalatthikAyapaese kiM davaM 1 davadese 2 davAI dabadesA 4 udAhudavaM ca daradese ya 5 udAhu | davaM ca dabadesA ya 6 udAhu darAIca davadeseya 7 udAha davAI ca dabadesAya 81, goyamA ! siya davaM siya dabadese nodavAI no chadesA no davaM ca davadese yajAMva no davAI ca dakhadesA ya // do bhaMte ! poggalasthikA|yapaesA kiM davaM davadese pucchA taheva, goyamA ! siya davaM 1 siya davadese 2 siya davAI 3 siya davadesA 4 // 420 // siya davaM ca dabadese ya5no davaM ca dabadesAya 6 sesA paDiseheyacA // tinni bhaMte ! poggalatthikAyapaesA dakiM davaM dabadese ? pucchA, goyamA ! siya datvaM 1 siya dabadese 2 evaM satta bhaMgA bhANiyabA, jAva siya davAI DSMEOGRAMSARSACROSAROSASite HALLOHOU CHOCH49* For Personal & Private Use Only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMACHAR pahATeseya no davadesA ya / cattAri bhaMte ! poggalatthikAyapaesA kiM davaM? pucchA, goyamA ! siya daI 1 TrAsiya davadese 2 aTThavi bhaMgA bhANiyacA jAva siya davAI ca dabadesA y8| jahA cattAri bhaNiyA evaM paMca cha satta jAva asNkhejaa| aNaMtA bhaMte ! poggalasthikAyapaesA kiM davaM01, evaM ceva jAva siya davAiMca dabadesA ya // (sUtraM 357) kevatiyA NaM bhaMte ! loyAgAsapaesA pannattA?, goyamA ! asaMkhejjA loyAgAsapaesA pannattA // egamegassaNaM bhaMte! jIvassa kevaiyA jIvapaesA paNNattA?,goyamA ! jAvatiyA logAgAsapaesA egamegassa NaM jIvassa evatiyA jIvapaesA paNNattA // (sUtraM 358) // ege bhaMte ! poggalatthikAye'ityAdi, pudgalAstikAyasya-ekANukAdipudgalarAzeH pradezo-niraMzo'zaH pudgalAstikAyapra4 dezA-paramANuH dravyaM-guNaparyAyayogi dravyadezo-dravyAvayavaH, evamekatvabahutvAbhyAM pratyekavikalpAzcatvAraH, dvikasaM yogA api catvAra eveti praznaH, uttaraM tu syAdravyaM dravyAntarAsambandhe sati, syAdravyadezo dravyAntarasambandhe sati, | zeSavikalpAnAM tu pratiSedhaH, paramANorekatvena bahutvasya dvikasaMyogasya cAbhAvAditi / 'do bhaMte ! ityAdi, ihASTAsu bhaGgakeSu madhye AdyAH paJca bhavanti, na zeSAH, tatra dvau pradezau syAdravyaM, kathaM ?, yadA tau dvipradezikaskandhatayA pariNatau hai tadA dravyaM 1, yadA tu vyaNukaskandhabhAvagatAveva tau dravyAntarasambandhamupagatau tadA dravyadezaH 2, yadA tu tau dvAvapi |bhedena vyavasthitau tadA dravye 3, yadA tu tAveva vyaNukaskandhatAmanApadya dravyAntareNa sambandhamupagatau tadA dravyadezAH 4, yadA punastayorekaH kevalatayA sthito dvitIyazca dravyAntareNa sambaddhastadA dravyaM ca dravyadezazceti paJcamaH, zeSavikalpAnAM| For Personal & Private Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 421 // tu pratiSedho'sambhavAditi // 'tini bhaMte !' ityAdi, triSu pradezeSvaSTamavikalpavarjAH sapta vikalpAH saMbhavanti, tathAhiyadA trayospi tripradezika skandhatayA pariNatAstadA dravyaM 1, yadA tu tripradezikaskandhatApariNatA eva dravyAntarasambandhamupagatAstadA dravyadezaH 2, yadA punaste trayo'pi bhedena vyavasthitA dvau vA dvyaNukIbhUtAvekastu kevala eva sthitastadA 'davAI' ti 3, yadA tu te trayo'pi skandhatAmanAgatA eva dvau vA dvyaNukIbhUtAvekastu kevala evetyevaM dravyAntareNa saMbaddhAstadA 'daghadesA' iti 4, yadA tu teSAM dvau dvyaNukatayA pariNatAvekazca dravyAntareNa saMbaddhaH athavaikaH kevala eva sthito. dvau tu dvyaNukatayA pariNamya dravyAntareNa saMbaddhau tadA 'davaM ca davadese ya'tti 5, yadA tu teSAmekaH kevala eva sthito dvau ca bhedena dravyAntareNa saMbaddhau tadA 'dakSaM ca davadesA yatti 6, yadA punasteSAM dvau bhedena sthitAvekazca dravyAntareNa saMbaddhastadA 'davAI ca davadese ya'tti 7, aSTamavikalpastu na saMbhavati, ubhayatra triSu pradezeSu bahuvacanAbhAvAt, pradeza| catuSTayAdau tvaSTamo'pi saMbhavati, ubhayatrApi bahuvacanasadbhAvAditi // anantaraM paramANvAdivaktavyatoktA, paramANvAdayazca lokAkAzapradezAvagAhino bhavantIti tadvaktavyatAmAha - 'kevaiyA Na' mityAdi, 'asaMkhejja' tti yasmAdasatyeyapradeziko lokastasmAttasya pradezA asaGkhyeyA iti // pradezAdhikArAdevedamAha - 'ega megasse' tyAdi, ekaikasya jIvasya tAvantaH pradezA yAvanto lokAkAzasya, kathaM ?, yasmAjjIvaH kevalisamudghAtakAle sarva lokAkAzaM vyApyAvatiSThati tasmAllokAkAzapra| dezapramANAsta iti // jIvapradezAzca prAyaH karmmaprakRtibhiranugatA iti tadvaktavyatAmabhidhAtumAha kati NaM bhaMte ! kammapagaDIo paNNattAo ?, goyamA ! aTTha kammapagaDIo paNNattAo, taMjahA - nANAvara For Personal & Private Use Only 8 zatake uddezaH 10 aNvAderdra vyatvAdi lokaikajI vapradezAH sU 357. 358 // 421 //
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ NijjaM jAva aMtarAiyaM, neraiyANaM bhaMte ! kai kammapagaDIo paNNattAo ?, goyamA ! aTTha, evaM saGghajIvANaM aTTha kammapagaDIo ThAveyavAo jAva vemANiyANaM / nANAvaraNijassa NaM bhaMte ! kammassa kevatiyA avibhAgapalicchedA paNNattA ?, goyamA ! anaMtA avibhAgapalicchedA paNNattA, neraiyANaM bhaMte ! NANAvaraNi| jassa kammassa kevatiyA avibhAgapaliccheyA paNNattA?, goyamA ! anaMtA avibhAgapalicchedA paNNattA, evaM | saGghajIvANaM jAva bemANiyANaM pucchA, goyamA ! anaMtA avibhAgapalicchedA paNNattA, evaM jahA NANAvara - Nijassa avibhAgapalicchedA bhaNiyA tahA aTTahavi kammapagaDINaM bhANiyatA jAva vemANiyANaM / aMtarAi| yassa / egamegassa NaM bhaMte ! jIvassa egamege jIvapae se NANAvaraNijassa kammassa kevaiehiM avibhAgapali|cchadehiM AveDhie pariveDhie siyA ?, goyamA ! siya AveDhiyapariveDhie siya no AveDhiyapariveDhie, jaha | AveDhiyapariveDhie niyamA anaMtehiM, egamegassa NaM bhaMte / neraiyassa egamege jIvapaese NANAvaraNijassa kammassa kevaiehiM avibhAgapalicchedehiM AveDhie pariveDhite ?, goyamA ! niyamA anaMtehiM, jahA neraiya|ssa evaM jAva vaimANiyassa, navaraM maNUsassa jahA jIvassa / egamegassa NaM bhaMte ! jIvassa egamege jIvapaese | darisaNAvaraNijassa kammassa kevatiehiM evaM jaheva nANAvaraNijassa taheva daMDago bhANiyavo jAva vaimANiyassa, evaM jAva aMtarAiyassa bhANiyAM, navaraM veyaNijjassa Auyassa NAmassa goyassa eesiM cauNhavi kammANaM maNUsassa jahA neraiyassa tahA bhANiyavaM sesaM taM ceva / (sUtraM 359 ) // For Personal & Private Use Only
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 zatake vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2 ccheda: // 422 // 'kai NamityAdi, 'avibhAgapaliccheda'tti paricchidyanta iti paricchedA-aMzAste ca savibhAgA api bhavantyato vizeSyante-avibhAgAzca te paricchedAzcetyavibhAgaparicchedAH, niraMzA aMzA ityarthaH, te ca jJAnAvaraNIyasya karmaNo'- uddezaH10 nantAH, kathaM ?, jJAnAvaraNIyaM yAvato jJAnasyAvibhAgAn bhedAn AvRNoti tAvanta eva tasyAvibhAgaparicchedAH, dali karmaparikApekSyA vA'nantatatparamANurUpAH, 'avibhAgapalicchedehiM'ti tatparamANubhiH 'AveDhie pariveDhie'tti AveSTitapa-se riveSTito'tyantaM pariveSTita ityarthaH AveSTya pariveSTita iti vA 'siya no AveDhiyapariveDhie'tti kevalinaM pratItya sU 359 tasya kSINajJAnAvaraNatvena tatpradezasya jJAnAvaraNIyAvibhAgapalicchedairAveSTanapariveSTanAbhAvAditi / 'maNUsassa jahA jIvassa'tti 'siya AveDhiye'tyAdi vAcyamityarthaH, manuSyApekSayA''veSTitapariveSTitatvasya taditarasya ca sambhavAt / evaM darzanAvaraNIyamohanIyAntarAyeSvapi vAcyaM, vedanIyAyuSkanAmagotreSu punarjIvapada eva bhajanA vAcyA siddhApekSayA, manuSyapade tu nAsau, tatra vedanIyAdInAM bhAvAdityetadevAha-'navaraM veyaNijjasse'tyAdi // atha jJAnAvaraNaM zeSaiH saha cintyate jassa NaM bhaMte ! nANAvaraNijjaM tassa darisaNAvaraNijaM jassa dasaNAvaraNijjaM tassa nANAvaraNijjaM , goyamA ! jassa NaM nANAvaraNikaM tassa dasaNAvaraNijaM niyamA asthi jassa NaM darisaNAvaraNijjaM tassavi8 nANAvaraNijjaM niyamA asthi / jassa NaM bhaMte ! NANAvaraNijjaM tassa veyaNijjaM jassa veyaNijjaM tassa NANAva-| // 422 // varaNijaM?, goyamA ! jassa nANAvaraNijjaM tassa veyaNijaM niyamA asthi jassa puNa veyaNikaM tassa NANAva CHERISHPRESA For Personal & Private Use Only
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43485655556454 raNijjaM siya asthi siya natthi / jassa NaM bhaMte ! nANAvaraNijjaM tassa mohaNijjaM jassa mohaNijjaM tassa nANAvaraNijjaM?, goyamA ! jassa nANAvaraNijjaM tassa mohaNijjaM siya asthi siya natthi, jassa puNa mohaNijja tassa nANAvaraNijjaM niyamA asthi / jassa NaM bhaMte ! NANAvaraNijaM tassa AuyaM evaM jahA veyaNijjeNa samaM bhaNiyaM tahA AueNavi samaM bhANiyacaM, evaM nAmeNavi evaM goeNavi samaM, aMtarAieNa samaM jahA darisaNAvaraNijeNa samaM taheva niyamA paropparaM bhANiyavANi 1 // jassa NaM bhaMte ! darisaNAvaraNijaM tassa veya|NijjaM jassa veyaNijaM tassa darisaNAvaraNijjaM. jahA nANAvaraNijjaM uvarimehiM sattahiM kammehi sama bhaNiyaM / tahA darisaNAvaraNijjaMpi uvarimehiM chahiM kammahiM samaM bhANiyavaM jAva aMtarAieNaM 2 / jassa NaM bhaMte ! veyaNijjaM tassa mohaNijaM jassa mohaNijjaM tassa veyaNijaM?, goyamA ! jassa veyaNijjaM tassa mohaNijjaM siya asthi siya natthi, jassa puNa mohaNijaM tassa veyaNijjaM niyamA asthi |jss NaM bhaMte ! veyaNijjaM tassa AuyaM ?, | evaM eyANi paropparaM niyamA, jahA AueNa samaM evaM nAmeNavi goeNavi samaM bhANiyatvaM / jassa NaM bhaMte ! veyaNijaM tassa aMtarAiyaM ? pucchA, goyamA ! jassa veyaNijjaM tassa aMtarAiyaM siya atthi siya natthi, jassa | puNa aMtarAiyaM tassa veyaNijjaM niyamA asthi 3 / jassa NaM bhaMte ! mohaNijaM tassa AuyaM jassa AuyaM tassa mohaNijaM?, goyamA ! jassa mohaNijjaM tassa AuyaM niyamA asthi jassa puNa AuyaM tassa puNa mohaNijaM & siya asthi siya natthi, evaM nAma goyaM aMtarAiyaM ca bhANiyatvaM 4, jassa NaM bhaMte ! AuyaM tassa nAmaM For Personal & Private Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 423 // pucchA, goyamA ! dovi paropparaM niyamaM, evaM gotteNavi samaM bhANiyavaM, jassa NaM bhaMte ! AuyaM tassa aMtarAiyaM0 ?, pucchA, goyamA ! jassa AuyaM tassa aMtarAiyaM siya atthi siya natthi, jassa puNa aMtarAiyaM | tassa AuyaM niyamA 5 / jassa NaM bhaMte ! nAmaM tassa goyaM jassa NaM goyaM tassa NaM nAmaM ? pucchA, goyamA ! jassa NaM NAmaM tassa NaM niyamA goyaM jassa NaM goyaM tassa niyamA nAmaM, goyamA ! dovi ee paropparaM niyamA, jassa NaM bhaMte ! NAmaM tassa aMtarAiyaM0 1 pucchA, goyamA ! jassa nAmaM tassa aMtarAiyaM siya atthi siyaM natthi, jassa puNa aMtarAiyaM tassa nAmaM niyamA atthi 6 / jassa NaM bhaMte ! goyaM tassa aMtarAiyaM0 ? pucchA, | goyamA ! jassa NaM goyaM tassa aMtarAiyaM siya asthi siya natthi, jassa puNa aMtarAiyaM tassa goyaM niyamA asthi7 // ( sUtraM 360 ) jIve NaM bhaMte ! kiM poggalI poggale ?, goyamA ! jIve poggalIvi poggalevi, se keNadveNaM bhaMte ! evaM buccai jIve poggalIvi poggalevi ?, goyamA ! se jahAnAmae chatteNaM chattI daMDeNaM daMDI ghaDeNaM ghaDI paDeNaM paDI kareNaM karI evAmeva goyamA ! jIvevi soiMdiyacakkhidiyaghANiM diya jinbhidiyaphAsiMdiyAiM pahuca poggalI, jIvaM pahuca poggale, se teNadveNaM goyamA ! evaM buccaha jIve poggalIvi poragalevi / neraie NaM bhaMte ! kiM poggalI0 1, evaM caiva, evaM jAva vaimANie navaraM jassa jai iMdiyAI tassa taivi bhANiyavAI / siDe NaM bhaMte ! kiM poggalI poggale ?, goyamA ! no poggalI poggale, se keNadveNaM bhaMte ! evaM bucai jAva poggale 1, goyamA ! For Personal & Private Use Only 8 zatake uddezaH 10 jJAnAvaraNAdikarma saMvedhaH sU 360 jIvAnAM pugalatvAdi sU 361 // 423 //
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ valino hi vedanIyaM jJAnAvaraNIti akSapakaM kSapakaM ca pratItya, apanIyamiti / evaM ca yathA jJAnAvarANa OMOMOMOM% * jIvaM paJca, se teNaTTeNaM goyamA ! evaM vuccaha siddhe no poggalI poggle| sevaM bhaMte sevaM bhNtetti|| (sanaM 361) // 8-10 // aTThamasae dazamaH samattaM ahama sayaM // 8 // | 'jassa Na'mityAdi, jassa puNa veyaNijjaM tassa nANAvaraNijjaM siya asthi siya natthi'tti akevalinaM kevalinaM ca pratItya, | akevalino hi vedanIyaM jJAnAvaraNIyaM cAsti, kevalinastu vedanIyamasti na tu jJAnAvaraNIyamiti / 'jassa NANAvaraNija | tassa mohaNijjaM siya asthi siya nasthi'tti akSapaka kSapakaM ca pratItya, akSapakasya hi jJAnAvaraNIya mohanIyaM cAsti, kSapakasya / tu mohakSaye yAvat kevala jJAnaM notpadyate tAvajjJAnAvaraNIyamasti na tu mohanIyamiti / evaM ca yathA jJAnAvaraNIyaM vedanIyena samamadhItaM tathA''yuSA nAmnA gotreNa ca sahAdhyeyaM, uktaprakAreNa bhajanAyAH sarveSu teSu bhAvAt , 'aMtarAeNaM ca sama' jJAnAvaraNIyaM tathA vAcyaM yathA darzanAvaraNaM, nirbhajanamityarthaH, etadevAha-'evaM jahA veyaNijeNa sama'mityAdi, 'niyamA paropparaM bhANiyavANi'tti ko'rthaH -'jassa nANAvaraNijjaM tassa niyamA aMtarAiyaM jassa aMtarAiyaM tassa niyamA nANAvaraNija'mityevamanayoH parasparaM niyamo vAcya ityrthH|| atha darzanAvaraNaM zeSaiH padbhiH saha cintayannAha'jasse'tyAdi, ayaM ca gamo jJAnAvaraNIyagamasama eveti / 'jassaNaM bhaMte ! veyaNija'mityAdinA tu vedanIyaM zeSaH paJcabhiH | saha cintyate, tatra ca 'jassa veyaNijja tassa mohaNija siya asthi siya natthi'tti akSINamohaM kSINamohaM ca pratItya, hai akSINamohasya hi vedanIyaM mohanIyaM cAsti, kSINamohasya tu vedanIyamasti natu mohanIyamiti / evaM eyANi paropparaM | | niyama'tti ko'rthaH -yasya vedanIyaM tasya niyamAdAyuryasyAyustasya niyamAdvedanIyamityevamete vAcye ityarthaH, evaM nAmago CASSASRA+++++ For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJaptiH saMvedhaH vyAkhyA- trAbhyAmapi vAcyaM, etadevAha-'jahA AueNe'tyAdi, antarAyeNa tu bhajanayA yato vedanIyaM antarAyaM cAkevalinAmasti / 8zatake kevalinAM tu vedanIyamasti na tvantarAya, etadeva darzayatoktaM 'jassa veyaNijaM tassa aMtarAiyaM siya atthi siya ntyi'tti| uddeza:10 abhayadevI jJAnAvarayAvRttiH2/ atha mohanIyamanyaizcaturbhiH saha cintyate, tatra yasya mohanIyaM tasyAyurniyamAdakevalina ivaM, yasya punarAyustasya mohanIyaM meM NAdikarmabhajanayA, yato'kSINamohasyAyurmohanIyaM cAsti kSINamohasya tvAyureveti, 'evaM nAma goyaM aMtarAiyaM ca bhANiyaba'ti, // 424 // ayamarthaH-yasya mohanIyaM tasya nAma gotramantarAyaM ca niyamAdasti, yasya punarnAmAditrayaM tasya mohanIyaM syAdastyakSINa- sU 360 mohasyeva, syAnnAsti kssiinnmohsyeveti|| athAyuranyaistribhiH saha cintyate-'jassa NaM bhaMte ! Auya'mityAdi, 'dovi3) jIvAnAM paroppara niyama'tti ko'rthaH ?-'jassa AuyaM tassa niyamA nAma jassa nAmaM tassa niyamA Auya'ityarthaH, evaM gotre hai pudgalatvAdi NApi, 'jassa AuyaM tassa aMtarAiyaM siya atthi siya natthi'tti yasyAyustasyAntarAyaM syAdasti akevalivat syAnnAsti kevalivaditi / 'jassa NaM bhaMte ! NAma'ityAdinA nAmAnyena dvayena saha cintyate, tatra yasya nAma tasya niyamAdgotraM | 4 yasya gotraM tasya niyamAnnAma, tathA yasya nAma tasyAntarAyaM syAdastyakevalivat syAnnAsti kevalivaditi / evaM gotrAnta rAyayorapi bhajanA bhAvanIyeti // anantaraM karmoktaM tacca pudgalAtmakamatastadadhikArAdidamAha-'jIve 'mityAdi, 424 // 'poggalIvi'tti pudgalA:-zrotrAdirUpA vidyante yasyAsau pudgalI, 'puggalevitti 'pudgala iti saJjJA jIvasya tatastadyogAt 4 pudgala iti / etadeva darzayannAha-se keNaTeNa'mityAdi // aSTamazate dazamaH // 8-10 // sU361 For Personal & Private Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5AAAAA sadbhaktyAhutinA vivRddhamahasA pArzvaprasAdAgninA, tannAmAkSaramantrajaptividhinA vighnendhanaploSitaH / sampanne'naghazAntikarmakaraNe kSemAdahaM nItavAn , siddhiM zilpivadetadaSTamazatavyAkhyAnasanmandiram // 1 // . // samAptaM cASTamazatam // 8 // granthAgram 9438 // -00-00vyAkhyAtamaSTamazatamatha navamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-aSTamazate vividhAH padArthA uktAH, navame'pi ta eva bhajayantareNocyante, ityevaMsambandhasyoddezakArthasaMsUcikeyaM gAthA| jaMbuddIve 1 joisa 2 aMtaradIvA 30 asoca 31 gaMgeya 32 / kuMDaggAme 33 purise 34 navamaMmi sae cauttIsA // 1 // | 'jaMbuddIve'ityAdi, tatra 'jaMbuddIve'tti tatra jambUdvIpavaktavyatAviSayaH prathamoddezakaH 1, 'joisa'tti jyotiSkaviSayo | dvitIyaH 2, 'aMtaradIva'tti antaradvIpaviSayA aSTAviMzatiruddezakAH 30, 'asoca'tti azrutvA dharma labhetetyAdharthaprati|pAdanArtha ekatriMzattamaH 31, 'gaMgeya'tti gAGgeyAbhidhAnagAravaktavyatArtho dvAtriMzattamaH 32, 'kuMDaggAmetti brAhmaNaku| NDagrAmaviSayastrayastriMzattamaH 33, 'purise'tti puruSaH puruSaM nannityAdivaktavyatArthazcatustriMzattama 34 iti // hai teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM mihilAnAmai nagarI hotthA vannao, mANabhadde cehae vannao, sAmI samosaDhe parisA niggayA jAva bhagavaM goyame pajuvAsamANe evaM vayAsI-kahiNaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve ? kiMsaMThie NaM OSTOSASHISAISAIRAALAIS % Jain Education Interational For Personal & Private Use Only
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 425 // bhaMte ! jaMbuddIve dIve ? evaM jaMbuddIvapannattI bhANiyavA jAva evAmeva sapudhAvareNaM jaMbuddIve 2 codasa salilA sayasahassA chappannaM ca sahassA bhvtiitimkkhaayaa| sevaM bhaMte ! sevaM bhaMteti // ( sU 362 ) // navamassa paDhamo // 9-1 // 'kahi NaM bhaMte' ityAdi, kasmin deze ityarthaH ' evaM jaMbuddIvapannattI bhANiya'tti, sA ceyam -' ke mahAlae NaM bhaMte ! | jaMbuddIve dIve kimAgArabhAva paDoyAre NaM bhaMte! jaMbuddIve dIve pannatte !" kasminnAkArabhAve pratyavatAro yasya sa tathA 'goyamA ! ayannaM jaMbuddIve dIve sabadIvasamuddANaM saba aMtarae sabakhuDDAe vaTTe tilapUya saMThANasaMThie vaTTe rahacakkavAla saMThANasaMThie vaTTe pukkharakanniyAsaMThANasaMThie vaTTe paDipunna caMdasaMThANasaMThie pannatte evaM joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNa 'mityAdi, kima| nteyaM vyAkhyA 1 ityAha- 'jAve'tyAdi, 'evAmeva 'tti uktenaiva nyAyena pUrvAparasamudragamanAdinA 'sapucAvareNaM' ti saha pUrveNa nadIvRndenAparaM sapUrvAparaM tena 'coddasa salilA sayasahassA chappannaM ca sahassA bhavatIti makkhAya'tti iha | 'salilAzatasahasrANi ' nadIlakSANi, etatsaGkhyA caivaM - bharatairAvatayorgaGgAsindhuraktAraktavatyaH pratyekaM caturdazabhirnadInAM sahasrairyuktAH, tathA haimavatairaNyavatayoH rohidrohitAMzA suvarNakUlA rUpyakUlAH pratyekamaSTAviMzatyA sahasrairyuktAH, tathA | harivarSaramya kavarSayorhariharikAntAnarakAntAnArIkAntAH pratyekaM SaTpaJcAzatA sahasrairyuktAH samudramupayAnti, tathA mahAvidehe zItAzItode pratyekaM paJcabhirlakSairdvAtriMzatA ca sahasrairyukte samudramupayAta iti, sarvAsAM ca mIlane sUtroktaM pramANaM bhavati, vAcanAntare punaridaM dRzyate - 'jahA jaMbUddIvapannattIe tahA NeyavaM joisavihUNaM jAva-khaMDA joyaNa vAsA pacaya For Personal & Private Use Only 9 zatake uddezaH 1 jambUsaMgrahaNI sU. 362 // 425 //
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ +4+444+4 kUDA ya tittha seddhiio| vijayaddahasalilAu ya piMDae hoti saMgahaNI ||1||ti, tatra 'joisaviTThaNaM'ti jaMbUdvIpaprajJasyAM / jyotiSkavaktavyatA'sti tadvihInaM samastaM jambUdvIpaprajJaptisUtramasyoddezakasya sUtraM jJeyaM, kiMparyavasAnaM punastad ? ityAha| 'jAva khaMDe'tyAdi, tatra 'khaMDe'tti jambUdvIpo bharatakSetrapramANAni khaNDAni kiyanti syAt , ucyate, navatyadhika khaNDa|zataM. 'joyaNa'tti jambadvIpa kiyanti yojanapramANAni khaNDAni syAt , ucyate,-'satteva ya koDisayA NauyA chppnsyshssaaii| cauNauI ca sahassA sayaM divaTuM ca sAhIyaM // 1 // gAuyamegaM pannarasa dhaNussayA taha dhaNUNi pannarasa / sahi ca aMgulAI jaMbuddIvassa gaNiyapayaM // 2 // iti, gaNitapadamityevaMprakArasya gaNitasya saJjJA 'vAsa'tti jagbUdvIpe bharatahemavatAdIni sapta varSANi kSetrANItyarthaH, 'paJcaya'tti jambUdvIpe kiyantaH parvatAH, ucyante, SaD varSadharaparvatA himavadAdayaH eko mandaraH ekazcitrakUTaH eka eva vicitrakUTaH, etau ca devakuruSu, dvau yamakaparvatI, etau cottarakuruSu, dve zate kAzcanakAnAm , ete ca zItAzItodayoH pArzvato, viMzatiH vakSaskArAH, catustriMzadIrghavijayAparvatAzcatvAro vartulavijayA H, evaM dve zate ekonasaptatyadhike parvatAnAM bhavataH, kUDa'tti kiyanti parvatakUTAni, ucyate, SaTpaJcAzadvarSadharakUTAni SaNNavatirvakSaskArakUTAni trINi SaDuttarANi vijayArddhakUTAnAM zatAni nava ca mandarakUTAni, evaM catvAri | saptaSaSTyadhikAni kUTazatAni bhavanti, "tityatti jambUdvIpe kiyanti tIrthAni ?, ucyate, bharatAdiSu catustriMzati khaNDeSu | 1 saptaiva koTIzatAni navatiH koTyaH SaTpaJcAzallakSAzcaturnavatiH sahasrANi sAdhikaM sAdhaM zataM ca // 1 // gavyUtamekaM paJcadazAdhikAni | paJcadaza zatAni dhaSi SaSTizcAGgulAnAM jambUdvIpasyaitadU gaNitapadam // 2 // + 4+4+4 E For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJapti abhayadevI yA vRttiH 3 mAgadhavaradAmaprabhAsAkhyAni trINi trINi tIrthAni bhavanti, evaM caikaM vyuttaraM tIrthazataM bhavatIti, seDhIo'tti vidyAdhara 9 zatake zreNayaH AbhiyogikazreNayazca kiyantyaH 1, ucyate, aSTaSaSTiH pratyekamAsAM bhavanti, vijayAIparvateSu pratyeka dvayoyo- uddezaH1. rbhAvAt, evaM ca SaTtriMzadadhikaM zreNizataM bhavatIti, 'vijaya'tti kiyanti cakravartivijetavyAni bhUkhaNDAni ?, ucyate, jambUsaMgrahacatustriMzat , etAvanta eva rAjadhAnyAdayo'rthA iti, 'daha'tti kiyanto mahAidAH?, ucyate, padmAdayaH SaD daza cANIsU 362 nIlavadAdaya uttarakurudevakurumadhyavarttina ityevaM SoDaza, 'salila'tti nadyastatpramANaM ca darzitameva, 'piMDae hoti saMgahaNi'tti uddezakArthAnAM piNDake-mIlake viSayabhUte iyaM saGgrahaNIgAthA bhavatIti // navamazate prthmH||9-1|| // 426 // anantaroddezake jambUdvIpavaktavyatoktA dvitIye tu jambUdvIpAdiSu jyotiSkavaktavyatA'bhidhIyate, tasya cedamAdisUtram rAyagihe jAva evaM vayAsI-jambuddIve NaM bhaMte ! dIve kevaiyA caMdA pabhAsiMsu vA pabhAseMti vA pabhAsi|ssaMti vA ?, evaM jahA jIvAbhigame jAva-'egaM ca sayasahassaM tettIsaM khalu bhave shssaaiN| nava ya sayA panAsA taaraagnnkoddikoddiinnN||1||' somaM sobhiMsu sobhiMti sobhissaMti // (sUtraM 363) lavaNe NaM bhaMte ! samudde kevatiyA caMdA pabhAsiMsuvA pabhAsiMti vA pabhAsirasaMti vA 3 evaM jahA jIvAbhigame jAva taaraao|||||426|| |dhAyaisaMDe kAlode pukkharavare abhitarapukkharaddhe maNussakhette, eesu savesu jahA jIvAbhigame jAva-'egasasIparivAro tArAgaNakoDAkoDINaM / ' pukkharahe NaM bhaMte ! samudde kevaiyA caMdA pabhArsisu vA ', evaM sadhesu For Personal & Private Use Only
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 555545 mAdIvasamuddesu jotisiyANaM bhANiyavaM jAva sayaMbhUramaNe jAva sobhaM sobhiMsu vA sobhaMti vaasobhissNtivaa| Tra sevaM bhaMte ! sevaM bhaMtetti // (sUtraM 363) navamasae bIo uddeso smtto||9-2|| | 'rAyagihe'ityAdi, 'evaM jahA jIvAbhigame'tti tatra caitatsUtramevam-'kevatiyA caMdA pabhAsiMsu vA pabhAsiMti vA| pabhAsissaMti vA 3? kevatiyA sUriyA taviMsu vA tavaMti vA tavissaMti vA ? kevaiyA nakkhattA joyaM joiMsu vA 31 kevaiyA mahaggahA cAraM cariMsu vA 31 kevaiyAotArAgaNakoDAkoDIo sohiM sohiMsu vA 31 zobhAM kRtavatya ityarthaH, | 'gotamA! jaMbUhIve dIve do caMdA pabhAsiMsu vA 3 do sUriyA taviMsu vA 3 chappannaM nakkhattA jogaM joiMsu vA 3 chAvattaraM | gahasayaM cAraM cariMsu vA 3' bahuvacanamiha chAndasatvAditi, "egaM ca sayasahassaM tettIsaM khalu bhave sahassAI zeSa | tu sUtrapustake likhitamevAste ||'lvnne NaM bhaMte !ityAdau 'evaM jahA jIvAbhigame'tti tatra cedaM sUtramevaM-kevaiyA caMdA pabhAsiMsu vA 3 kevatiyA sUriyA taviMsu vA 3'ityAdi praznasUtraM pUrvavat , uttaraM tu 'goyamA! lavaNe NaM samudde cattAra |caMdA pabhAsiMsu vA 3 cattAri sUriyA taviMsu vA 3 bArasottaraM nakkhattasayaM jogaM joiMsu vA 3 tinni bAvannA mahaggaha|sayA cAraM cariMsu vA 3 donni sayasahassA sattahiM ca sahassA navasayA tArAgaNakoDikoDINaM sohaM sohiMsu vA 3' sUtraparyantamAha-jAva tArAo'tti tArakAsUtraM yAvattacca darzitameveti / 'dhAyaisaMDe'ityAdau yaduktaM 'jahA jIvAbhi gameM tadevaM bhAvanIyaM-dhAyaisaMDe NaM bhaMte ! dIve kevatiyA caMdA pabhAsisu vA 3 kevatiyA sUriyA taviMsu vA 31] 8 ityAdipraznAH pUrvavat, uttaraM tu 'goyamA ! bArasa caMdA pabhAsiMsu vA 3 bArasa sUriyA taviMsu vA 3, evaM-'cauvIsa || CORRECA For Personal & Private Use Only
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 zatake - vyAkhyA- OM sasiraviNo nakkhattasayA ya tinni chattIsA / egaM ca gahasahassaM chappannaM dhAyaIsaMDe // 1 // aTheva sayasahassA tini sahaprajJaptiH | uddezaH1 ssAI satta ya sayAI / dhAyaisaMDe dIve tArAgaNakoDikoDINaM // 2 // sohaM sohiMsu vA 3 'kAloe NaM bhaMte ! samuddela jambUsaMgrahaabhayadevIkevatiyA caMdA'ityAdi praznaH, uttaraM tu 'goyamA !-'bAyAlIsaM caMdA bAyAlIsaM ca diNayarA dittA / kAlodahiMmi ee / NIsU363 yA vRttiH2/ caraMti saMbaddhalesAgA // 1 // nakhattasahassa egaM egaM chAvattaraM ca sayamannaM / chacca sayA channauyA mahAgahA tini ya // 427 // | sahassA // 2 // aThThAvIsaM kAlodahimi bArasa ya taha sahassAI / Nava ya sayA pannAsA tArAgaNakoDikoDINaM // 3 // sohaMdra sohiMsu vA 3 / ' tathA 'pukkharavaradIve NaM bhaMte ! dIve kevaiyA caMdA ityAdi praznaH, uttaraM tvetadgAthA'nusAreNAvaseyaM'coyAlaM caMdasayaM coyAlaM ceva sUriyANa sayaM / pukkharavaraMmi dIve bhamaMti ee payAsiMtA // 1 // iha ca yadbhamaNamukta na tatsarvAzcandrAdityAnapekSya, kiM tarhi 1, puSkaradvIpAbhyantarArddhavartinI dvisaptatimeveti, 'cattAri sahassAI battIsaM ceva hoti nakkhattA / chacca sayA bAvattari mahAgahA bArasasahassA ||1||chnnui sayasahassA coyAlIsaM bhave shssaaii| |cattAri sayA pukkhari tArAgaNakoDikoDINaM // 1 // sohaM sohiMsu vA / tathA-'abhitarapukkharaddhe NaM bhaMte ! kevatiyA caMdA ityAdi praznaH, uttaraM tu-'bAvattari ca caMdA bAvattarimeva diNayarA dittA / pukkharavaradIvaDhe caraMti ee 4 // 427 // pabhAsitA // 1 // tinni sayA chattIsA chacca sahassA mahaggahANaM tu / nakkhattANaM tu bhave solAI duve sahassAI // 2 // aDayAla sayasahassA bAvIsaM khalu bhave shssaaii| do ya saya pukkharaddhe tArAgaNakoDikoDINaM // 3 // sobhaM sobhiMsu vA 3 / ' tathA-'maNussakhette NaM bhaMte ! kevaiyA caMdA ityAdi praznaH, uttaraM tu-'battIsaM caMdasarya battIsa ceva sUriyANa 4545455945 45%82 For Personal & Private Use Only
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ SEXSSSSSSS sayaM / sayalaM maNussaloyaM caraMti ee payAsiMtA // 1 // ekkArasa ya sahassA chappiya solA mahAgahANaM tu / chacca sayA chaNNauyA NakkhattA tinni ya sahassA // 2 // aDasIi sayasahassA cAlIsa sahassa maNuyalogaMmi / satta ya sayA aNUNA tArAgaNakoDikoDINaM ||3||'ityaadi, kimantamidaM vAcyam ? ityAha-'jAve'tyAdi, asya ca sUtrAMzasyAyaM pUrvo'za:'bhaTThAsIiM ca gahA aTThAvIsaM ca hoi nakkhattA / egasasIparivAro etto tArANa vocchAmi // 1 // chAvaTi sahassAI nava ceva |sayAI paMca sayarAI'ti / 'pukkharode NaM bhaMte ! samudde kevaiyA caMdA' ityAdI prazne idamuttaraM dRzya-'saMkhejA caMdA pabhAsiMsu // vA 3' ityAdi, 'evaM sabesudIvasamuddesu'tti pUrvoktena praznena yathAsambhavaM saGkhyAtA asaGkhyAtAzca candrAdaya ityAdinA cottareNetyarthaH, dvIpasamudranAmAni caivaM-puSkarodasamudrAdanantaro varuNavaro dvIpastato varuNodaH samudraH, evaM kSIravarakSIrodau ghRtavaraghRtodo kSodavarakSododau nandIzvaravaranandIzvarodau aruNAruNodau aruNavarAruNavarodau aruNavarAvabhAsAruNavarAvabhAsodau kuNDalakuNDalodI kuNDalavarakuNDalavarodau kuNDalavarAvabhAsakuNDalavarAvabhAsodo rucakarucakodo rucakavararucakavarodI| rucakavarAvabhAsarucakavarAvabhAsodI ityAdInyasaGkhyAtAni, yato'saGkhyAtA dvIpasamudrA iti // navamazate dvitiiyH||9-2|| dvitIyoddezake dvIpavaravaktavyatoktA, tRtIye'pi prakArAntareNa saivocyate, ityevaMsambandhasyAsyedamAdisUtram rAyagihe jAva evaM vayAsI-kahi NaM bhaMte ! dAhiNillANaM egokhyamaNussANaM egosyadIveNAmaMdIve pannatte ?, goyamA! jaMbuddIve dIve maMdarassa pavayassa dAhiNaNaM cullahimavaMtassa vAsaharapavayassa puracchimillAo carimaMtAo lavaNasamudaM uttarapuracchimeNaM tinni joyaNasayAI ogAhittA ettha NaM dAhiNillANaM egoruyamaNussANaM egozya For Personal & Private Use Only
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- dIve nAma dIve paNNatte, taM goyamA! tini joyaNasayAiM AyAmavikkhaMbheNaM NavaekoNavanne joyaNasae kiMciprajJaptiH 9 zatake visesUNe parikkheveNaM pannatte, se NaM egAe paumavaraveiyAe egeNa ya vaNasaMDeNaM savao samaMtA saMparikkhitte abhayadevI uddeza: yA vRttiH2 doNhavi pamANaM vannao ya, evaM eeNaM kameNaM jahA jIvAbhigame jAva suddhadaMtadIve jAva devalogapariggahiyA 30 antaraNaM te maNuyA paNNattA smnnaauso|| evaM aTThAvIsaM aMtaradIvA saeNaM 2 AyAmavikkhaMbheNaM bhANiyacA, dvIpA: // 428 // navaraM dIve 2 uddesao, evaM savevi aTThAvIsaM uddesagA bhANiyavA / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte! ti|| (sUtraM 364) sU 364 navamassa taIyAiA tIsaMtA uddesA samattA // 30 // __ 'rAyagihe'ityAdi, dAhiNillANaM'ti uttarAntaradvIpavyavacchedArtham 'evaM jahA jIvAbhigame'tti, tatra ghedabhevaM sUtra'cullahimavaMtassa vAsaharapavayassa uttarapuracchimillAo carimaMtAo lavaNasamuI tinni joyaNasayAI ogAhittA pattha Na dAhiNillANaM egoruyamaNussANaM egoruyanAma dIve pannatte, tinni joyaNasayAI AyAmavikkhaMbheNaM navaegUNapanne joyaNasae [kiMcivisesUNe parikkheveNaM, se NaM egAe paumavaraveiyAe egeNa ya vaNasaMDeNaM sabao samaMtA saMparikkhitte'ityAdi, iha PAca vedikAvanakhaNDakalpavRkSamanuSyamanuSyIvarNako'bhidhIyate, tathA tanmanuSyANAM caturthabhaktAdAhArArtha utpadyate, te va Baa 1 ataH agre nirdekSyamANAt 'jahA jIvAbhigame uttarakuruvattavayAe' ityatidezAcAnumIyate etadyaduta keSucittadAnItaneSu jIvAmigalAmAdarzeSu abhUt ekorukavaktavyatAsUtre kalpavRkSAdivarNanaM keSuciccottarakuruvaktavyatAyAM, tathA ca jIvAmigamasUtre ekorukavaktavyatAyAM kalpa-14 // 428 // vRkSAdivarNane'pi vRttau pratIkadhRtipUrvamuttarakuruvaktavyatAyAM vyAkhyAnaM kalpavRkSAdestAdRzAdarzadarzanamUlameva. A.COCAUSAMA For Personal & Private Use Only
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRthivIrasapuSpaphalAhArAH, tatpRthivI ca rasataH khaNDAditulyA, te va manuSyA vRkSagehAH, tatra ca gehAthabhAvaH, tammanuvyANAM ca sthitiH palyopamAsaGkhyeyabhAgapramANA, SaNmAsAvazeSAyuSazca te mithunakAni prasuvate, ekAzItiM ca dinAni | te'patyamithunakAni pAlayanti, ucchusitAdinA ca te mRtvA deveSUdyante, ityAdayazcArthA abhidhIyante iti, vAcanAntare | tvidaM dRzyate - ' evaM jahA jIvAbhigame uttarakuruvattacayAe Neyaco, nANattaM aTThadhaNusayA usseho causaTThI piThakaraMDayA aNu| sajjaNA natthi'tti, tatrAyamartha:- uttarakuruSu manuSyANAM trINi gavyUtAnyutsedha ukta iha tvaSTau dhanuHzatAni, tathA teSu | manuSyANAM dve zate SaTpaJcAzadadhike pRSTha karaNDakAnAmukte iha tu catuHSaSTiriti, tathA - 'uttarakurAe NaM bhaMte ! kurAe | kaivihA maNussA aNusajjaMti 1, goyamA ! chadhihA maNussA aNusajjaMti, taMjahA - pamhagaMdhA miyagaMdhA amamA teyalI sahA saNicArI' ityevaM manuSyANAmanuSaJjanA tatroktA iha tu sA nAsti, tathAvidhamanuSyANAM tatrAbhAvAt evaM ceha trINi | nAnAtvasthAnAnyuktAni santi punaranyAnyapi sthityAdIni kintu tAnyabhiyuktena bhAvanIyAnIti, ayaM cehaikoruka| dvIpodezakastRtIyaH / atha prakRtavAcanAmanusRtyocyate - kimantamidaM jIvAbhigamasUtramiha vAcyam ? ityAha- 'jAve'|tyAdi 'ghAvat zuddhadantadvIpa : ' zuddhadantAbhidhAnASTAviMzatitamAntaradvIpavaktavyatAM yAvat, sA'pi kiyaddUraM yAvadvAcyA 1 | ityAha- 'devaloka pariggahe 'tyAdi, devalokaH parigraho yeSAM te devalokaparigrahAH devagatigAminaH ityarthaH, iha caikaika| sminnantaradvIpe ekaika uddezakaH, tatra caikorukadvIpoddezakA namtaramA bhAsikadvIpodezakaH, tatra caivaM sUtraM - 'kahi NaM bhaMte! dAhijillANaM AbhAsiyamaNUsANaM AbhAsie nAmaM dIve pannatte 1, goyamA ! jaMbuddIve dIve cullahimavaMtassa vAsaharapavayasta For Personal & Private Use Only
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ SRCN vyAkhyA- dAhiNapuracchimillAo carimaMtAo lavaNasamuI tinni joyaNasayAI ogAhittA ettha NaM dAhiNillANaM AbhAsiyanAma || 9 zatake prajJaptiH dIve pannatte' zeSamekorukadvIpavaditi caturthaH / evaM vaiSANikadvIpoddezako'pi navaraM dakSiNAparAcaramAntAditi paJcamaH 5 / radeza:3abhayadevIevaM lAlikadvIpoddezako'pi, navaramuttarAparAcaramAntAditi SaSThaH 6 / evaM hayakarNadvIpoddezako navaramekorukasyottara 30 antarayA vRttiH2 paurastyAccaramAntAllavaNasamudraM catvAri yojanazatAnyavagAhya caturyojanazatAyAmaviSkambho hayakarNadvIpo bhavatIti saptamaH dvIpAH |sU 364 // 429 // 7 / evaM gajakarNadvIpodezako'pi, navaraM gajakarNadvIpa AbhAsikadvIpasya dakSiNapaurastyAcaramAntAlavaNasamudramavagAdya catvAri yojanazatAni hayakarNadvIpasamo bhavatItyaSTamaH / evaM gokarNadvIpoddezako'pi, navaramasau vaiSANikadvIpasya dakSiTANAparAccaramAntAditi navamaH 9 / evaM zaSkulIkarNadvIpoddezako'pi, navaramasau lAlikadvIpasyottarAparAccaramAntAditi dazamaH 10 / evamAdarzamukhadvIpameNdramukhadvIpAyomukhadvIpagomukhadvIpA hayakarNAdInAM caturNA krameNa pUrvottarapUrvadakSiNadakSiNAparAparottarebhyazcaramAntebhyaH pazca yojanazatAni lavaNodadhimavagAhya paJcayojanazatAyAmaviSkambhA bhavanti, tatprati|pAdakAzcAnye catvAra uddezakA bhavantIti 14 / eteSAmevAdarzamukhAdInAM pUrvottarAdibhyazcaramAntebhyaH SaD yojanazatAni lavaNasamudramavagAhya Sar3ayojanazatAyAmaviSkambhAH krameNAzvamukhadvIpahastimukhadvIpasiMhamukhadvIpavyAghramukhadvIpA bhavanti, tatpratipAdakAzcAnye catvAra uddezakA bhavantIti 18 / eteSAmevAzvamukhAdInAM tathaiva sapta yojanazatAni lavaNasamudramavagAhya // 429 // | saptayojanazatAyAmaviSkambhA azvakarNadvIpahastikarNadvIpakarNaprAvaraNadvIpAH prAvaraNadvIpA bhavanti, tatpratipAdakAzcApare catvAra evodezakA iti 22 / eteSAmevAzvakarNAdInAM tathaivASTayojanazatAni lavaNasamudramavagAhyASTayojanazatAyAmaviSkambhA 4594+HASHASH4 945OM dan Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ RECASS ulkAmukhadvIpameghamukhadvIpavidyunmukhadvIpavidyudantadvIpA bhavanti, tatpratipAdakAzcAnye catvAra evoddezakA iti 26 / eteSA6 mevolkAmukhadvIpAdInAM tathaiva nava yojanazatAni lavaNasamudramavagAhya navayojanazatAyAmaviSkambhAH ghanadantadvIpalaSTada ntadvIpagUDhadantadvIpazuddhadantadvIpA bhavanti, tatpratipAdakAzcAnye catvAra evoddezakA iti, evamAdito'tra triMzattamaH | zuddhadantoddezakaH 30 iti // uktarUpAzcArthAH kevalidharmAda jJAyante taM cAzrutvA'pi ko'pi labhata ityAdyarthapratipAdanaparamekatriMzattamamuddezakamapyAha, tasya cedamAdisUtram| rAyagihe jAva evaM vayAsI-asocA NaM bhaMte ! kevalissa vA kevalisAvagassa vA kevalisAviyAe vA kevaliuvAsagassa vA kevaliuvAsiyAe vA tappakkhiyassa vA tappakkhiyasAvagarasa vA tappakkhiyasAviyAe | vA tappakkhiyauvAsagassa vA tappakkhiyauvAsiyAe vA kevalipannattaM dhamma labhejA saghaNayAe ?, goyamA ! asocA NaM kevalissa vA jAva tappakkhiyauvAsiyAe vA atyagatie kevalipannattaM dhammaM labhejA savaNayAe atthegatie kevalipannattaM dhammaM no labhejA savaNayAe // se keNatuNaM bhaMte ! evaM vuccai-asocA NaM jAva no labhejA savaNayAe, goyamA ! jassa NaM nANAvaraNijANaM kammANaM khaovasame kaDe bhavai se NaM asocAkevalissa vA jAva tappakkhiyauvAsiyAe vA kevalipannattaM dhamma labheja savaNayAe, jassa NaM nANAvaraNijjANaMkaBlmmANaM khaovasame nokaDe bhavai se NaM asocA NaM kevalissa vA jAva tappakkhiyauvAsiyAe kevalipannattaM dhamma For Personal & Private Use Only
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ MII 'vyAkhyA- jAno labheja savaNayAe, se teNaTeNaM goyamA! evaM vucai-taM ceva jAva no labheja savaNayAe // asocANaM bhaMte! prajJaptiH kevalissa vA jAva tappakkhiyauvAsiyAe vA kevalaM bohiM bujjhejA, goyamA ! asocA NaM kevalissa vA 8 zatake radeza:31 abhayadevI- jAva asthegatie kevalaM bohiM bujjhejA atthegatie kevalaM bohiM No bujjhajjA ||se keNaTeNaM bhaMte ! jAva no yA vRttiH2|| azrutvAke bujjhajjA ?, goyamA ! jassa NaM darisaNAvaraNijjANaM kammANaM khaovasame kaDe bhavai se NaM asocAkevalissa vA haivalyAdi // 430 // jAva kevalaM bohiM bujjhajjA, jassa NaM darisaNAvaraNijjANaM kammANaM khaovasame No kaDe bhavai se NaM aso. sU 365 cAkevalissa vA jAva kevalaM bohiM No bujjhejA, se teNa?NaM jAva No bujjhajjA // asocA NaM bhaMte ! kevalissa vA jAva tappakkhiyauvAsiyAe vA kevalaM muMDe bhavittA AgArAo aNagAriyaM pavaejjA, goyamA! asocA NaM kevalissa vA jAva uvAsiyAe vA atthegatie kevalaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pacaijjA atthegatie kevalaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM no pavaejjA, se keNaTeNaM jAva no pavaejjA, goyamA ! jassa NaM dhammaMtarAiyANaM kammANaM khaovasame kaDe bhavati se NaM asocAkevalissa vA jAva kevalaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavaejjA, jassa NaM dhammaMtarAiyANaM kammANaM khaovasame no kaDe bhavati se NaM asocAkevalissa vA jAva muMDe bhavittA jAva No pavaejA, se teNaTeNaM goyamA ! jAva no // 430 // pavaenA / asocA NaM bhaMte ! kevalissa vA jAva uvAsiyAe vA kevalaM baMbhaceravAsaM AvasejjA ?, goyamA! asocA NaM kevalissa vA jAva uvAsiyAe vA atthegatie kevalaM baMbhaceravAsaM AvasejjA atthegatie kevalaM For Personal & Private Use Only
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaceravAsaM no AvasejjA, se keNatuNaM bhaMte ! evaM vuccai jAva no AvasejA ?, goyamA ! jassa gaM carittAvaraNijjANaM kammANaM khaovasame kaDe bhavada se asocAkevalissa vA jAva kevalaM baMbhaceravAsaM AkasejjA, jassa NaM carittAvaraNijjANaM kammANaM khaovasame no kaDe bhavai se NaM asocAkevalissa vA jAva no AvasejjA, se teNaTeNaM jAva no aavsejaa| asocANaM bhaMte ! kevalissa vA jAva kevaleNaM saMjameNaM saMjamejA ?, goyamA ! asocANaM kevalissa jAva uvAsiyAe vA jAva atthegatie kevaleNaM saMjameNaM saMjamejA atthegatie kevaleNaM saMjameNaM no saMjamejA, se keNaTeNaM jAva no saMjamejjA, goyamA ! jassa NaM jayaNAvaraNi jANaM kammANaM khaovasame kaDe bhavai se NaM asocA NaM kevalissa vA jAva kevaleNaM saMjameNaM saMjamejA jassa BANaM jayaNAvaraNijANaM kammANaM khaovasame no kaDe bhavai se NaM asocAkevalissa vA jAva no saMjamejA, dise teNaTeNaM goyamA ! jAva atthegatie no sNjmejaa| asocA NaM bhaMte ! kevalissa vA jAva uvAsiyAe vA kevaleNaM saMvareNaM saMvarejjA ?, goyamA! asocANaM kevalissa jAva atthegatie kevaleNaM saMvareNaM saMvarejA atyaMgatie kevaleNaM jAva no saMvarejA, se keNaTeNaM jAva no saMvarejjA ?, goyamA ! jassa NaM ajjhavasANA varaNijjANaM kammANaM khaovasame kaDe bhavai se NaM asocAkevalissa vA jAva kevaleNaM saMvareNaM saMvarejA, * jassa NaM ajjhavasANAvaraNijjANaM kammANaM khaovasame No kaDe bhavai se NaM asocAkevalissa vA jAva no saMvarejA, se teNaTeNaM jAva no sNvrejaa| asocA gaMbhaMte ! kevalissa jAva kevalaM AbhiNibohiyanANaM AARA +STRICKS MAKAMSUCCON For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA uppADejA ?, goyamA! asocANaM kevalissa vA jAva uvAsiyAe vA atthegatie kevalaM AbhiNiyohi- 9 zatake prajJaptiH | yanANaM uppADejA atthegaie kevalaM AbhiNiyohiyanANaM no uppADejjA, se keNaTeNaM jAva no uppADejA, uddezaH31. abhayadevI- goyamA ! jassa NaM AbhiNibohiyanANAvaraNijANaM kammANaM khaovasame kaDe bhavai se NaM asocAvalissalAmazcatvAka yA vRttiH2vA jAva kevalaM AbhiNibohiyanANaM uppADejA, jassa NaM AbhiNiSohiyanANAvaraNijjANaM kammANaM khaovasame valyAdiH sU 365 no kaDe bhavai se NaM asocAkevalissa vA jAva kevalaM AbhiNiyohiyanANaMno uppADajA se teNa?NaM jAva no // 43 // uppADejA, asocANaM bhaMte ! kevali. jAva kevalaM suyanANaM uppADejA evaM jahA AbhiNiyohiyanANassa vattavayA bhaNiyA tahA suyanANassavi bhANiyabA, navaraM suyanANAvaraNijjANaM kammANaM khaovasame bhANiyo / evaM ceva kevalaM ohinANaM bhANiyacaM, navaraM ohiNANAvaraNijjANaM kammANaM khaovasame bhANiyace, evaM kevalaM maNapajavanANaM uppADejA, navaraM maNapajjavaNANAvaraNijANaM kammANaM khaovasame bhANiyace, asocA NaM bhaMte! kevalissa vA jAva tappakkhiyauvAsiyoe vA kevalanANaM uppADejA, evaM ceva navaraM kevalanANAvaraNijANaM kammANaM khae bhANiyace, sesaM taM ceva, se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai jAva kevalanANaM uppaaddejaa|| asocA NaM bhaMte ! kevalissa vA jAva tappakkhiyauvAsiyAe vA kevalipannattaM dhammaM labhejA savaNayAe kevalaMta // 43 // bohiM bujhejA kevalaM muMDe bhavittA AgArAo aNagAriyaM pavaejjA kevalaM baMbhaceravAsaM AvasejjA kevaleNaM saMjameNaM saMjamejA kevaleNaM saMvareNaM saMvarejA kevalaM AbhiNiyohiyanANaM uppADejA jAva kevalaM. maNapajjava sika SHARAUra For Personal & Private Use Only
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ nANaM uppADejA kevalanANaM uppADejA ?, goyamA ! asocANaM kevalissa vA jAva uvAsiyAe vA atthe gatie kevalipannattaM dhamma labhejA savaNayAe atthegatie kevalipannattaM dhammaM no labhejA savaNayAe atthe gatie kevalaM bohiM vujhejA atthegatie kevalaM bohiM No bujjhejjA atthegatie kevalaM muMDe bhavittA AgArAo aNagAriyaM pavaejjA atthegatie jAva no pavaejjA atthegatie kevalaM baMbhaceravAsaM AvasejA atthe-4 gatie kevalaM baMbhaceravAsaM no AvasenA atthegatie kevalaNaM saMjameNaM saMjamejA atthegatie kevaleNaM saMja meNaM no saMjamejA evaM saMvareNavi, atthegatie kevalaM AbhiNiyohiyanANaM uppADejA atthegatie jAva no 4|| uppADejA, evaM jAva maNapajavanANaM; atthegatie kevalanANaM uppADejA atyaMgatie kevalanANaM no uppaaddejaa| se keNaDhaNaM bhaMte ! evaM bucA asoccANaM taM ceva jAva atthegatie kevalanANaM no uppADejA ?, goyamA ! jassa kaNaM nANAvaraNijANaM kammANaM khaovasame no kaDe bhavai 1 jassa NaM darisaNAvaraNijANaM kammANaM khaovasame no kaDe bhavai 2 jassa NaM dhammatarAiyANaM kammANaM khaovasame no kaDe bhavai 3 evaM carittAvaraNijjANaM 4 jayaNAvaraNijjANaM 5 ajjhavasANAvaraNijjANaM 6 AbhiNibohiyanANAvaraNijjANaM 7 jAva maNapajjavanANAvaraNijjANaM kammANaM khovasame no kaDe bhavai 10 jassa NaM kevalanANAvaraNijjANaM jAva khae no kaDe bhavai / |11 se NaM asocAkevalissa vA jAva kevalipannattaM dhammaM no labhejA savaNayAe kevalaM bohiM no bujjhejA jAva kevalanANaM no uppADejA, jassa NaM nANAvaraNijjANaM kammANaM khaovasame bhavati jassa NaM darisaNA CAEC 436+URUSSES Jain Education Inter nal For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 zatake uddezaH 31 azrutvAkevalyAdiH sU 365 vyAkhyA varaNijjANaM kammANaM khaovasame kaDe bhavaha jassa NaM dhammaMtarAiyANaM evaM jAva jassa NaM kevalanANAvaraNiprajJaptiH jANaM kammANaM khae kaDe bhavai se NaM asocAkevalissa vA jAva kevalipannattaM dhammaM labhejA savaNayAe abhayadevI kevalaM bohiM bujjhejA jAva kevalaNANaM uppADejA (sUtraM 365) // yA vRttiH | 'rAyagiheM'ityAdi, tatra ca 'asoca'tti azrutvA-dharmaphalAdipratipAdakavacanamanAkarNya prAkRtadharmAnurAgAdevetyarthaH mAnurAgAvatyathaH // 432 // 'kevalissa vatti 'kevalinaH' jinasya 'kevalisAvagassa vatti kevalI yena svayameva pRSTaH zrutaM vA yena tadvacanamasau | kevalizrAvakastasya 'kevaliuvAsagassa vatti kevalina upAsanAM vidhAnena kevalinaivAnyasya kathyamAnaM zrutaM yenAsau kevalyupAsakaH 'tappakkhiyassa'tti kevalinaH pAkSikasya svayaMbuddhasya 'dhammati zrutacAritrarUpaM 'labheja'tti prAmuyAt 'savaNayAe'tti zravaNatayA zravaNarUpatayA shrotumityrthH||'naannaavrnnijjaannN'ti bahuvacanaM jJAnAvaraNIyasya matijJAnAvaraNAdibhedenAvagrahamatyAvaraNAdibhedena ca bahutvAt , iha ca kSayopazamagrahaNAt matyAvaraNAyeva tad grAhyaM na tu kevalA |varaNaM tatra kSayasyaiva bhAvAt , jJAnAvaraNIyasya kSayopazamazca girisaridupalagholanAnyAyenApi kasyacitsyAt, tatsadbhAve vicAzrutvA'pi dharma labhate zrotuM, kSayopazamasyaiva tallAbhe'ntaraGgakAraNatvAditi ||'kevlN ghohiMti zuddhaM samyagdarzanaM 'bujheja'tti buddhyetAnubhavedityarthaH yathA pratyekabuddhAdiH, evamuttaratrApyudAharttavyaM, 'darisaNAvaraNijjANaM'ti iha darzanAvaraNIya darzamohanIyamabhigRhyate, bodheH samyagdarzanaparyAyatvAta tallAbhasya ca tatkSayopazamajanyatvAditi // 'kevalaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriya'ti 'kevalA' zuddhAM sampUrNA vA'nagAritAmiti yogaH 'dhammaMtarAiyANaM'ti anta PASTARUOSIUS RSSC CSCRICTURE5% // 432 // Jan Education Internaronal For Personal & Private Use Only
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAyo - vighnaH so'sti yeSu tAnyantarAyikANi dharmmasya - cAritrapratipattilakSaNasyAntarAyikANi dharmAntarAyikANi teSAM | vIryAntarAya cAritramohanIya bhedAnAmityarthaH, 'cArittAvaraNijANaM'ti, iha vedalakSaNAni cAritrAvaraNIyAni vizeksI | grAhyANi, maithunaviratilakSaNasya brahmacaryavAsasya vizeSatasteSAmevAvArakatvAt, 'kevaleNaM saMjameNaM saMjameja' ti iha | saMyamaH pratipannacaritrasya tadaticAraparihArAya yatanAvizeSaH, 'jayaNAvaraNijANaM' ti iha tu yatanAvaraNIyAni cAri-travizeSaviSayavIryAntarAyalakSaNAni mantavyAni 'ajjhavasANAvaraNijANaM' ti saMvarazabdena zubhAdhyavasAyavRttervivakSitatvAt tasyAzca bhAvacAritrarUpatvena tadAvaraNakSayopazamalabhyatvAt adhyavasAnAvaraNIyazabdeneha bhAvacAritrAvaraNIyA myuktA -- nIti / pUrvoktA nevArthAn punaH samudAyenAha - 'asocA NaM bhaMte !' ityAdi // athAzrutvaiva kevalyAdivacanaM yathA kazcit | kevalajJAnamutpAdayettathA darzayitumAha tarasaNaM bhaMte! cha/chaTTeNaM anikkhitteNaM tavokammeNaM uhuM bAhAo pagijjhiya pagijjhiya sUrAbhimuhassa AyAvaNabhUmIe AyAvemANassa pagatibhaddayAe pagaiDavasaMtayAe pagatipayaNuko hamANamAyAlo bhayAe mi maddavasaMpannayAe allIvaNayAe bhakSyAe viNIyayAe annayA kayAi subheNaM ajjhavasANeNaM subheNaM pariNAmeNaM lessAhiM visujjhamANIhiM 2 tayAvaraNijANaM kammANaM khaovasameNaM IhApohamaggaNagavesaNaM karemANassa bibbhaMge nAmaM annANe samuppajjaha se NaM teNaM vinbhaMganANeNaM samutpanneNaM jahaneNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAna ukkoseNaM asaMkhejjAI joyaNasahassAiM jANai pAsaha, se NaM teNaM vinbhaMganANeNaM samuppaNaM jIvevi jANaha For Personal & Private Use Only
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4%AEAS vyAkhyA- ajIvevi jANai pAsaMDatthe sAraMbhe sapariggahe saMkilissamANevi jANai visujjhamANevi jANai se NaM puSA 9 zatake prajJaptiH meva sammattaM paDivajai saMmattaM paDivajittA samaNadhamma roeti samaNadhamma roettA carittaM paDivajaha caritaM uddezaH31 abhayadevIpaDivajittA liMgaM paDivajaha, tassa NaM tehiM micchattapajjavahiM parihAyamANehiM 2 sammaiMsaNapajavehiM parivahu bhabhutvAke yA vRttiH2 valipakSamANehiM 2 se vibhaMge annANe sammattapariggahie khippAmeva ohI parAvatsai (sUtraM 366) // syAvadhiH // 43 // 'tasse tyAdi 'tassa'tti yo'zrutvaiva kevala jJAnamutpAdayettasya kasyApi 'chaTuMcha?Na'mityAdi ca yaduktaM tatprAyaH SaSTha- sU 366 tapazcaraNavato bAlatapasvino vibhaGgaH-jJAnavizeSa utpadyata iti jJApanArthamiti, 'pagijjhiya'tti pragRhya dhRtvetyarthaH 'pagatibhaddayAe'ityAdIni tu prAgvat, 'tayAvaraNijANaM'ti vibhaGgajJAnAvaraNIyAnAm 'IhApohamaggaNagavesaNaM karemANassa'tti ihehA-sadAbhimukhA jJAnaceSTA apohastu-vipakSanirAsaH mArgaNaM ca-anvayadharmAlocanaM gaveSaNaM tu-vyatire-19 kadharmAlocanamiti se 'ti asau bAlatapasvI 'jIvevi jANaitti kathaJcideva na tu sAkSAt mUrtagocaratvAttasya . | 'pAsaMDatthe'tti vratasthAna 'sAraMbhe sapariggahe'tti sArambhAn saparigrahAn sataH, kiMvidhAna jAnAti ? ityAha-saMki lissamANevi jANaitti mahatyA saMkizyamAnatayA sakizyamAnAnapi jAnAti 'visujjhamANevi jANaitti alpI&|| yasyA'pi vizuddhyamAnatayA vizuddhyamAnAnapi jAnAti, ArambhAdimatAmevaMsvarUpatvAt , 'se 'ti asau vibhnggjnyaanii|||||432|| | jIvAjIvasvarUpapASaNDasthasaktizyamAnatAdijJAyakaH san 'puvAmeva'tti cAritrapratipatteH pUrvameva 'sammataMti samyagbhAvaM | 'samaNadhammati sAdhudharma 'roei'tti zraddhatte cikIrSati vA 'ohI parAvattaitti avadhirbhavatItyarthaH, iha ca yadyapi ASSES4565555555 OMOMOM JainEducationa lonal For Personal & Private Use Only
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ ssAe muphalekhA se NaM bhateka maNajogI hohonaa| se 5545433 cAritrapratipattimAdAvabhidhAya samyaktvaparigRhItaM vibhaGgajJAnamavadhirbhavatIti pazcAduktaM tathA'pi cAritrapratipatteH puurv| samyaktvapratipattikAla eva vibhaGgajJAnasyAvadhibhAvo draSTavyaH, samyaktvacAritrabhAve vibhaGgajJAnasyAbhAvAditi // athainameva lezyAdibhirnirUpayannAha se NaM bhaMte ! katilessAsu hojjA ?, goyamA ! timu visuddhalessAsu hojA, taMjahA-teulessAe pamhale|ssAe sukalessAe / se NaM bhaMte ! katisu NANesu hojA, goyamA! tisu AbhiNibohiyanANasuyanANaohinANesu hojaa| se NaM bhaMte / kiM sajogI hojA ajogI hojA, goyamA ! sajogI hojjA no ajogI hojA, jai sajogI hojA kiM maNajogI hojA vaijogI hojA kAyajogI hojA?, goyamA ! maNajogI vA hojA vaijogI vA hojA kAyajogI vA hojaa| seNaM bhaMte ! kiM sAgArovautte hojA aNAgArovautte hojA ?, goyamA ! sAgArovautte vA hojA aNAgArovautte vA hojjA / se NaM bhaMte ! kayaraMmi saMghayaNe hojA, goyamA ! vairosabhanArAyasaMghayaNe hojA / seNaM bhaMte ! kayaraMmi saMThANe hojA?, goyamA ! chaha saMThANANaM annayare saMThANe hojaa| se NaM bhaMte ! kayaraMmi uccatte hojA?, goyamA ! jahanneNaM satta rayaNI ukkoseNaM paMcadhaNusatie hojA / se NaM bhaMte ! kayaraMmi Aue hojjA?, goyamA !jahanneNaM sAtiregaTThavAsAue ukkoseNaM puvakoDiAue hojaa| seNaM bhaMte ! kiM savedae hojjA avedae hojA?, goyamA ! savedae hojA no avedae hojA, jai savedae hojA kiM itthIveyae hojA purisavedae hojA napuMsagavedae hojA purisanapuM RAHSHSHAOSASARA Jain Education Inte For Personal & Private Use Only
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 434 // sagavedae hojA?, goyamA ! no itthivedae hojA purisavedae vA hojA no napuMsagavedae hojA purisanapuMsaga| vedae vA hojA / NaM bhaMte! kiM sakasAI hojA akasAI hojjA ?, goyamA ! sakasAI hojA no akasAI hojA, jai sakasAI hojjA se NaM bhaMteM ! katisu kasAesa hojjA ?, goyamA ! causu saMjalaNakohamA NamAyAlo bhesu hojjA / tassa NaM bhaMte ! kevatiyA ajjhavasANA pannattA ?, goyamA ! asaMkhejjA ajjhavasANA pannattA, te NaM bhaMte ! pasatthA appasatthA ?, goyamA ! pasatthA no appasatthA, se NaM bhaMte / tehiM pasattherhi ajjhavasANehiM vahamANehiM aNatehiM neraiyabhavaggahaNehiMto appANaM visaMjoei aNatehiM tirikkhajoNiyajAva visaMjoei aNatehiM maNussabhavaggahaNehiMto appANaM visaMjoeha anaMtehiM devabhavaggahaNehiMto appANaM visaMjoei, jAovi ya se imAo neraiyatirikkhajoNiyamaNussadevagatinAmAo cattAri uttarapayaDIo tAsiM ca NaM uvaggahie bhaNatANubaMdhI kohamANamAyAlobhe khavei aNaM0 2 apacakkhANakasAe kohamANamA| yAlobhe khavei appa0 2 paJcakkhANAvaraNako hamANamAyAlobhe khavei pacca0 2 saMjalaNakohamANamAyAlo me khaveha saMja0 2 paMcavihaM nANAva0 navavihaM darisaNAva0 paMcavihamaMtarAiyaM tAlamatthakaDaM ca NaM mohaNijjaM kaTTu kamma| rayavikaraNakaraM apuJjakaraNaM aNupaviTThassa aNate aNuttare nivAghAe nirAvaraNe kasiNe paDipunne kevalavaranANadaMsaNe samuppanne (sUtraM 367 ) / se NaM bhaMte ! kevalipannattaM dhammaM abhyaveja vA panaveja vA parUveja vA 1, no | tiNaTThe samaTThe, NaNNattha egaNNApUNa vA egavAgaraNeNa vA, se NaM bhaMte ! pavAveja vA muMDAvejavA 1, jo tijaDe For Personal & Private Use Only 9 zatake uddezaH 31 azrutvAkevalipakSasya kevalaM dharmA khyAnAbhA vaH UrNAdiH sU 367368-369 // 434 //
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ SABHABAHHHHH samaDhe, uvadesaM puNa karejA, se NaM bhaMte ! sijhati jAva aMtaM kareti ?, haMtA sijjhati jAva aMtaM kareti (sUtra 368) se NaM bhaMte ! kiM urdu hojA aho hojA tiriyaM hojA?, goyamA ! urlDa vA hojA ahe vA hojA tiriyaM vA hojjA, urdu hojamANe saddAvai viyaDAvai gaMdhAvai mAlavaMtapariyAesu vaveyaDapavaesu hojA, sAharaNaM paDuca somaNasavaNe vA paMDagavaNe vA hojA, ahe hojamANe gaDDAe vA darIe vA hojA, sAharaNaM paDucca pAyAle vA bhavaNe vA hojA, tiriyaM hojamANe pannarasasu kammabhUmIsu hojjA, sAharaNaM paDuca aTThAije. dIvasamudde tadekadesabhAe hojA, te NaM bhaMte ! egasamaeNaM kevatiyA hojA?, goyamA ! jahanneNaM eko 4 vA do vA tinni vA ukkoseNaM dasa, se teNa?NaM goyamA ! evaM buccai asocA NaM kevalissa vA jAva atthe gatie kevalipannattaM dhammaM labhejA savaNayAe atthegatie asocA NaM kevali jAva no labhejA savaNayAe jAva atthegatie kevalanANaM uppADejA atthegatie kevalanANaM no uppADejA (sUtraM 369) // ___ 'se NaM bhaMte !'ityAdi, tatra se 'ti sa yo vibhaGgajJAnI bhUtvA'vadhijJAnaM cAritraM ca pratipannaH 'tima visuddhalessAsu hoja'tti yato bhAvalezyAsu prazastAsveva samyaktvAdi pratipadyate nAvisuddhAsviti / 'tisu AbhinibohietyAdi, samyaktvamatizrutAvadhijJAninAM vibhaGgavinivartanakAle tasya yugapadAvAdAce jJAnatraya evAsau tadA vartata iti / 'No ajogI hoja'tti avadhijJAnakAle'yogitvasyAbhAvAt , 'maNajogI'tyAdi caikatarayogaprAdhAnyApekSayA'vagantavyaM / 'sAgArovautte ve'tyAdi, tasya hi vibhaGgajJAnAnnivartamAnasyopayogadaye'pi vartamAnasya samyaktvAvadhijJAnapratipattira For Personal & Private Use Only
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 435 // stIti, nanu 'sabAo laddhIo sAgArovaogovauttassa bhavaMtI' tyAgamAdanAkAropayoge samyaktvAvadhilabdhivirodhaH 1, naivaM, pravarddhamAnapariNAmajIvaviSayatvAt tasyAgamasya, avasthitapariNAmApekSayA cAnAkAropayoge'pi labdhilAbhasya sambhavAditi / 'vairosabhanArAyasaMghayaNe hojja' tti prAptavya kevalajJAnatvAttasya, kevalajJAnaprAptizca prathamasaMhanana eva bhavatIti, evamuttaratrApIti // 'saveyae hojja' tti vibhaGgasyAvadhibhAvakAle na vedakSayo'stItyasau saveda eva, 'no itthi | veyae hoja 'tti striyA evaMvidhasya vyatikarasya svabhAvata evAbhAvAt 'purisanapuMsagaveyae 'ti varddhitakatvAditve napuM| sakaH puruSanapuMsakaH 'sakasAI hoja 'tti vibhaGgAvadhikAle kaSAyakSayasyAbhAvAt 'causu saMjalaNakohamANamAyAlobhesu hoja 'tti sa hyavadhijJAnatApariNata vibhaGgajJAnazcaraNaM pratipannaH uktaH, tasya ca tatkAle caraNayuktatvAtsajvalanA eva krodhAdayo bhavantIti / 'pasatya'tti vibhaGgasyAvadhibhAvo hi nAprazastAdhyavasAnasya bhavatItyata uktaM - prazastAnyadhyavasA yasthAnAnIti / 'aNatehiM 'ti 'anantaiH' anantAnAgatakAlabhAvibhiH 'visaMjoe 'tti visaMyojayati, tatprAptiyogyatAyA | apanodAditi / 'jAo'viya'tti yApi ca 'neraiyatirikkhajoNiyamaNussa devagatinAmAo'ti etadabhidhAnAH 'uttarapayaDIo 'tti nAmakarmAbhidhAnAyA mUlaprakRteruttara bhedabhUtAH 'tAsiMca NaM'ti tAsAM ca nairayikagatyAdyuttaraprakRtInAM | cazabdAdanyAsAM ca 'uvaggahie' tti aupagrahikAn - upaSTambhaprayojanAn anantAnubandhinaH krodhamAnamAyAlobhAn kSapayati, tathA'pratyAkhyAnAdIMzca tathAvidhAneva kSapayatIti, 'paMcavihaM nANAvaraNijjaM' ti matijJAnAvaraNAdibhedAt 'navavihaM daMsaNA| varaNijjaM 'ti cakSurdarzanAdyAvaraNacatuSkasya nidrApaJcakasya ca mIlanAnnavavidhatvamasya 'paMcavihaM aMtarAiyaM' ti dAnalAbhabho For Personal & Private Use Only 9 zatake uddezaH 31 azrutvAkevalipakSasya kevalaM dharmAkhyAnAbhAvaH UrddhAdiH sU 367368-369 // 435 //
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ gopabhogavIryavizeSitatvAditi paJcavidhatvamantarAyasya, tatra kSapayatIti sambandhaH, kiM kRtvA ityata Aha-tAlamatthakaDaM ca NaM mohaNijjaM kaTTa'tti mastaka-mastakazUcI kRttaM-chinnaM yasyAsau mastakakRttaH, tAlazcAsau mastakakRttazca tAlamastakakRttaH, chAndasatvAccaivaM nirdezaH, tAlamastakakRtta iva yattattAlamastakakRttam , ayamarthaH-chinnamastakatAlakalpaM ca mohanIyaM kRtvA, yathA hi chinnamastakastAlaH kSINo bhavati evaM mohanIyaM ca kSINaM kRtveti bhAvaH, idaM coktamohanIyabhedazeSApekSayA draSTavyamiti, athavA'tha kasmAdanantAnubandhyAdisvabhAve tatra kSapite sati jJAnAvaraNIyAdi kSapayatyeva ? iti, ata Aha'tAlamatthe'tyAdi, tAlamastakasyeva kRttva-kriyA yasya tattAlamastakakRttvaM tadevaMvidhaM ca mohanIyaM 'kaTTa'tti itizabdasyeha || | gamyamAnatvAditikRtvA-itihetostatra kSapite jJAnAvaraNIyAdi kSapayatyeveti, tAlamastakamohanIyayozca kriyAsAdharmyameva, yathA hi tAlamastakavinAzakriyA'vazyambhAvitAlavinAzA evaM mohanIyakarmavinAzakriyA'pyavazyambhAvizeSakarmavinAzeti, Aha ca-"nastakasUcivinAze tAlasya yathA dhruvo bhavati naashH| tadvatkarmavinAzo'pi mohanIyakSaye nityam // 1 // "| | tatazca karmarajovikaraNakara-tadvikSepakam apUrvakaraNam-asadRzAdhyavasAyavizeSamanupraviSTasya, anantaM viSayAnantyAt anuttaraM sarvottamatvAt nirvyAghAtaM kaTakuTyAdibhirapratihananAt nirAvaraNaM sarvathA svAvaraNakSayAt kRtsnaM sakalArthagrAhakatvAt pratipUrNa sakalasvAMzayuktatayotpannatvAt kevalavarajJAnadarzanaM kevalamabhidhAnato varaM jJAnAntarApekSayA jJAnaM ca darzanaM ca | jJAnadarzanaM samAhAradvandvastataH kevalAdInAM karmadhArayaH, iha ca kSapaNAkramaH-aNamicchamIsasamma aha napuMsitthive For Personal & Private Use Only
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 436 // yachakkaM ca / pumaveyaM ca khaveI ko hAIe ya saMjalaNe // 1 // " [ anantAnubandhino mizraM samyaktvaM aSTakaM napuMsakaM strIvedaM SaTkaM ca / puMvedaM ca kSapayati krodhAdikAMzca saMjvalanAn // 1 // ] ityAdigranthAntaraprasiddho na cAyamihAzrito yathA katha| citkSapaNAmAtrasyaiva vivakSitatvAditi / ' Aghavejja' tti AgrAhayecchiSyAn arghApayedvA-pratipAdanataH pUjAM prApayet 'pannavejja' tti prajJApayedbhedabhaNanato bodhayedvA 'parUvejja' tti upapattikathanataH 'nannattha eganAeNa vatti na iti yo'yaM niSedhaH so'nyatraikajJAtAd, ekamudAharaNaM varjayitvetyarthaH, tathAvidhakalpatvAdasyeti, 'egavAgaraNeNa va'tti ekavyAkaraNAdeko - tarAdityarthaH 'paJcAveja vatti pratrAjayedrajoharaNAdidravyaliGgadAnataH 'muMDAveja va'tti muNDayecchiroluJcanataH 'ubaesaM | puNa kareja' ti amuSya pArzve pravrajetyAdikamupadezaM kuryAt / 'saddAvaI' tyAdi, zabdApAtiprabhRtayo yathAkramaM jambUdvIpaprajJatyabhiprAyeNa haimavata harivarSaramya kairaNyavateSu kSetrasamAsAbhiprAyeNa tu haimavatairaNyavataharivarSaramyakeSu bhavanti teSu ca | tasya bhAva AkAzagamanalabdhisampannasya tatra gatasya kevalajJAnotpAdasadbhAve sati, 'sAharaNaM pahuca 'tti devena nayanaM pratItya 'somaNasavaNe' tti saumanasavanaM merau tRtIyaM 'paMDagavaNe'tti merau caturtha 'gaDDAe vatti gartte - nimne bhUbhAge'dholokagrAmAdau 'darie va'tti tatraiva nimnatarapradeze 'pAyAle vatti mahApAtAlakalaze valayAmukhAdau 'bhavaNe vatti bhavanavAsidevanivAse 'pannarasasu kammabhUmIsu'tti pazca bharatAni pazca airavatAni paJca mahAvidehA ityevaMlakSaNAsu karmANi - | kRSivANijyAdIni tatpradhAnA bhUmayaH karmabhUmayastAsu 'aDDAijje 'tyAdi arddha tRtIyaM yeSAM te'rddhatRtIyAste ca te dvIpA - zceti samAsaH, arddhatRtIyadvIpAzca samudrau ca tatparimitA varddhatRtIya dvIpasamudrAsteSAM sa cAsau vivakSito dezarUpo For Personal & Private Use Only 9 zatake uddezaH 31 azrutvAkevalipakSasya kevalaM dharmA khyAnAbhA vaH UrddhAdiH sU 367368-369 // 436 //
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgaH-aMzo'rddhatRtIyadvIpasamudratadekadezabhAgastatra // anantaraM kevalyAdivacanAbhavaNe yatsyAttaduktamaya tacchravaNe yatsyAttadAha__socANaM bhaMte ! kevalissa vA jAva tappakkhiyauvAsiyAe vA kevalipannattaM dhammaM labhejA savaNayAe ?, goyamA ! socANaM kevalissa vA jAva atthegatie kevalipannattaM dhammaM evaM jA ceva asocAe vattavayA sA ceva socAevi bhANiyavA, navaraM abhilAvo soceti, sesaM taM ceva niravasesaM jAva jassa gaM maNapajjavanA|NAvaraNijjANaM kammANaM khaovasame kaDe bhavai jassa NaM kevalanANAvaraNijjANaM kammANaM khae kaDe bhavai seNaM socAkevalissa vA jAva uvAsiyAe vA kevalipannattaM dhamma labbhaha savaNayAe kevalaM bohiM bujhejA jAva | kevalanANaM uppADejA, tassa NaM aTThamaMaTTameNaM anikkhitteNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANassa pagaibhaddayAe taheva jAva gavesaNaM karemANassa ohiNANe samuppajjai, se NaM teNaM ohinANeNaM samuppanneNaM jahanneNaM aMgulassa asaMkheja ibhAgaM ukkoseNaM asaMkhejAI aloe loyappamANamettAI khaNDAI jANai pAsai // se NaM bhaMte! katisu lessAsu hojA?, goyamA ! chasu lessAsu hojA, taMjahA-kaNhalesAe jAva suklesaae| se NaM bhaMte ! katisu NANesu hojA ?, goyamA ! tisu vA causu vA hojA, timu hojamANe tisu AbhiNibohiyanANasuyanANaohinANesu hojA, causu hojA mANe Abhimuya0 ohi0 maNapa0 hojA / se NaM bhaMte! kiM sayogI hojA ayogI hojjA ?, evaM jogovaogo saMghayaNaM saMThANaM uccattaM AuyaM ca, eyANi savANi jahA aso 4 +4+3, 43, 44 34 35 35 4445 For Personal & Private Use Only
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2 // 437 // 45555 cAe taheva bhANiyavANi / se NaM bhaMte ! kiM savedae0? pucchA, goyamA savedae vA hojjA avedae vA, jai avedae 1 zatake hojA kiM uvasaMtaveyae hojA khINaveyae hojA?,goyamA!no uvasaMtavedae hojjA khINavedae hojA, jai savedae uddezaH 31 hojA kiM itthIvedae hojA purisavedae hojA napuMsagavedae vA hojA purisanapuMsagavedae hojA ?, pucchA, go azrutvAke valipakSasya yamA ! itthIvedae vA hojA purisavedae vA hojA purisanapuMsagavedae hojA / se NaM bhaMte !kiM sakasAI hoja |zravaNAdiH akasAI vA hojA ?, goyamA ! sakasAI vA hojjA akasAI vA hojA, jai akasAI hojA kiM vasaMta sU370 kasAI hojA khINakasAI hojA ?, goyamA no uvasaMtakasAI hojA khINakasAI hojA, jai sakasAI hojA se NaM bhaMte ! katisu kasAesu hojA?, goyamA ! causu vA dosu vA ekaMmi vA hojjA, causu hojamANe causu saMjalaNakohamANamAyAlomesu hojA, tisu hojamANe tisu saMjalaNamANamAyAlomesu hojA, dosu hojamANe dosu saMjalaNamAyAlomesu hojA, egaMmi hojamANe egami saMjalaNe lobhe hojjA / tassa NaM bhaMte ! keva-| tiyA ajjhavasANA paNNatA ?, goyamA! asaMkhejA, evaM jahA asocAe taheva jAva kevalavaranANadasaNe samuppajai, se NaM bhaMte ! kevalipannatte dhammaM Aghaveja vA panaveja vA paraveja vA?,haMtA Aghaveja vA panaveja vA|| // 437 // paraveja vA / seNaM bhaMte ! pavAveja vA muMDAveja vA ?, haMtA goyamA! pavAveja vA muMDAveja vA, tassa rNabhaMte / / sissAvi pavAveja vAmuMDAveja vA?, haMtA pavAveja vA muNDAveja vA, tassaNaM bhaMte pasissAvi pavAveja vAmuMDA For Personal & Private Use Only
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ vejja vA 1, haMtA paJcAveja vA muMDAveja vA / se NaM bhaMte! sijjhati vujjhati jAva aMtaM karei ?, haMtA sijjhaha vA jAva aMtaM karei tassa NaM bhaMte / sissAvi sijjhati jAva aMtaM karenti ?, haMtA sijjhati jAva aMtaM karenti, tassa NaM bhaMte ! pasissAvi sijjhati jAva aMtaM karenti, evaM ceva jAva aMtaM karenti / se NaM bhaMte ! kiM uhaM hojjA jaheva asoccAe jAva tadekadesabhAe hojjA / te NaM bhaMte ! egasamaeNaM kevatiyA hojjA 1, goyamA ! | jahanneNaM ekko vA do vA tinni vA ukkoseNaM aTThasayaM 108, se teNadveNaM goyamA ! evaM bumbai-socANaM kevalissa vA jAva kevaliDavAsiyAe vA jAva atthegatie kevalanANaM uppADejjA atthegatie no kevalanANaM uppA| DejjA | sevaMbhaMte ! 2 tti // ( sUtraM 370) navamasayassa igatIsahamo uddeso // 9-31 // 'socA 'mityAdi, atha yathaiva kevalyAdivacanAzravaNAvAsabodhyAdeH kevalajJAnamutpadyate na tathaiva tacchravaNAvAptabo| dhyAdeH kintu prakArAntareNeti darzayitumAha - 'tassa Na' mityAdi, 'tassa'tti yaH zrutvA kevalajJAnamutpAdayettasya kasyApyarthAt pratipannasamyagdarzanacAritraliGgasya 'aTThamaMaTTameNa' mityAdi ca yaduktaM tatprAyo vikRSTatapazcaraNavataH sAdhoravadhijJAnamutpadyata iti jJApanArthamiti, 'loyappamANamettAI'ti lokasya yatpramANaM tadeva mAtrA - parimANaM yeSAM tAni tathA // athainameva lezyAdibhirnirUpayannAha - 'se NaM bhaMte !' ityAdi, tatra 'se NaM'ti so'nantaroktavizeSaNo'dhijJAnI 'chasu | lesAsu hoja 'tti yadyapi bhAvalezyAsu prazastAsveva tisRSvapi jJAnaM labhate tathA'pi dravyalezyAH pratItya SaTsvapi lezyAsu For Personal & Private Use Only
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ |9 zatake uddezaH 31 azrutvAkevalipakSasya zravaNAdi sU370 vyAkhyA labhate samyaktvazrutaMvat , yadAha-sammattasuyaM savAsu labbhai'tti tallAme cAsau SaTsvapi bhavatItyucyata iti, prajJaptiH | 'tisu vatti avadhijJAnasyAdyajJAnadvayAvinAbhUtatvAdadhikRtAvadhijJAnI triSu jJAneSu bhavediti, 'causu vA hojati abhayadevI- matizrutamanaHparyAyajJAnino'vadhijJAnotpattI jJAnacatuSTayabhAvAccatuSu jJAneSvadhikRtAvadhijJAnI bhavediti / 'sadheyae yA vRttiH26 vA' ityAdi, akSINavedasyAvadhijJAnotpattau savedakaH sannavadhijJAnI bhavet , kSINavedasya cAvadhijJAnotpattAvavedakaH sannayaM| syAt , 'no uvasaMtaveyae hoja'tti upazAntavedo'yamavadhijJAnI na bhavati, prAptavyakevalajJAnasyAsya vivakSitatvAditi / // 438 // 'sakasAI vA'ityAdi, yaH kaSAyAkSaye satyavadhiM labhate sa sakaSAyI sannavadhijJAnI bhavet , yastu kaSAyakSaye'sAvakaSA-1 yIti / 'causu vetyAdi, yadyakSINa kaSAyaH sannavadhi labhate tadA'yaM cAritrayuktatvAccatuSu saJjavalanakaSAyeSu bhavati, yadA tu kSapakazreNivartitvena sajvalanakrodhe kSINe'vadhiM labhate tadA triSu saJcAlanamAnAdiSu, yadA tu tathaiva savalanakrodhamAnayoH kSINayostadA dvayoH, evamekatreti // navamazate ekatriMzattama uddezakaH smaaptH||9-31|| 1 yadyapi atra zrutvAkevalyadhikArAt manuSyeNaivAdhikAraH, tasya ca dravyalezyAbhAvalezyApArthakyaM dravyalezyAyA avasthitizca ciraM yAvanna, tathApi || || bhavannityasya jAyamAna ityarthakatvAbhAve vidyamAna ityarthakasya ca grahaNe na kApyanupapattiH, prApte'vadhijJAne lezyAparAvRttiHpramAdAt , atra dravya| lezyoktistu tallezyakadravyANAM tathA tathA pariNatimapekSya, na caitadanyalezyAdravyANAmanyalezyAtayA pariNamanamasaMbhavi, nRtirazcAM dravyalezyAdravyapariNAmAntarasvIkArAt, evaM syAttadApi nAsaMgatiH / 2 pUrva yApazAntaH syAttadApi pAtastasya bhUtapUrva eva, adhunopazame tu dvirupazame | |zreNyAroheNa kevalasyotpAda eva na syAt tata yuktaM uktaM // - - // 438 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'anantaroddezake kevalyAdivacanaM zrutvA kevalajJAnamutpAdayedityuktam, iha tu yena kevalivacanaM zrutvA tadutpAdita sa dayate, ityevaMsaMbaddhasya dvAtriMzattamoddezakasyedamAdisUtram| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vANiyagAme nagare hotthA vannao, dUtipalAse cehae, sAmI samosaDhe, parisA niggayA, dhammo kahio, parisA paDigayA, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM pAsAvaccijje gaMgee nAma aNagAre jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchaittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte ThicA samaNaM bhagavaM mahAvIraM evaM vayAsI-saMtaraM bhaMte ! neraiyA uvavajaMti niraMtaraM neraiyA uvava- jaMti ?, gaMgeyA! saMtaraMpi neraiyA uvavajaMti niraMtaraMpi neraDyA uvavajaMti, saMtaraM bhaMte ! asurakumArA uvavasajjaMti niraMtaraM asurakumArA uvavajaMti ?, gaMgeyA ! saMtaraMpi asurakumArA uvavajaMti niraMtaraMpi asurakumArA uvavajaMti evaM jAva thaNiyakumArA, saMtaraM bhaMte ! puDhavikAiyA uvavajaMti niraMtaraM puDhavikAiyA uvavajjaMti ?, gaMgeyA ! no saMtaraM puDhavikAiyA uvavajaMti niraMtaraM puDhavikAiyA uvavajaMti, evaM jAva vaNassaikAiyA, beIdiyA jAva vemANiyA ete jahANeraDyA (sUtraM 371)saMtaraM bhaMte! neraiyA uvavaiMti niraMtara neraiyA uvavati?; gaMgeyA ! saMtaraMpi neraiyA uvavati niraMtaraMpi neraiyA uvavadaMti, evaM jAva thaNiyakumArA, saMtaraM bhaMte ! puDhavikAiyA uvavati ? pucchA, gaMgeyA ! No saMtaraM puDhavikkAiyA uccati niraMtaraM puDhavikkAiyA uccadaMti, evaM jAva vaNassaikAiyA no saMtaraM niraMtaraM uccadRti, saMtaraM bhaMte ! beiMdiyA uccati niraMtaraM diyA ubaddati ?, gaMgeyA! 5515 For Personal & Private Use Only
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 439 // saMtaraMpi beiMdiyA uccati niraMtaraMpi beiMdiyA ubaiMti, evaM jAva vANamaMtarA, saMtaraM bhaMte! joisiyA cayaMti ? pucchA, gaMgeyA! saMtaraMpi joisiyA cayaMti niraMtaraMpi joisiyA cayaMti, evaM jAva vemANiyAvi (sUtraM 372 ) // 'te 'mityAdi, 'saMtaraM 'ti samayAdikAlApekSayA savicchedaM tatra caikendriyANAmanusamayamutpAdAt nirantaratvamanyeSAM tUtpAde virahasyApi bhAvAt sAntaratvaM nirantaratvaM ca vAcyamiti // utpannAnAM ca satAmudvarttanA bhavatItyatastAM nirUpaya | zAha - 'saMtaraM bhaMte! neraiyA ubavatI'tyAdi // udvRttAnAM ca keSAzcidgatyantare pravezanaM bhavatItyatastannirUpaNAyAha - kaivihe NaM bhaMte / pavesaNae pannante 1, gaMgeyA ! cauddihe pavesaNae pannatte taMjahA- neraiyapavesaNae tiriyajoNiyapavesaNae maNussapavesaNae devapavesaNae / neraiyapavesaNae NaM bhaMte ! kaha vihe pannate 1, gaMgeyA ! sattavihe pannatte, taMjA - rayaNappabhApuDhavineraiyapavesaNae jAva ahesattamApuDhavinerahayapavesaNae // ege NaM bhaMte! neraie neraiyapavesaNaeNaM pavisaNamANe kiM rayaNappabhAe hojjA sakkarappabhAe hojA jAva ahesantamAe hojjA ?, gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA jAva AhesattamAe vA hojjA / do bhaMte ! neraiyA nerai| yapavesaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojA. jAva AhesattamAe hojjA ?, gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojA jAva asattamAe vA hojA, ahavA ege rayaNappabhAe ege sakarappabhAe hojjA ahavA ege rayaNa bhAe ege vAluyappabhAe hojA jAva ege rayaNappabhAe ege ahesattamAe hojjA, ahavA ege sakkara ppabhAe ege vAluyappabhAe hojA jAva ahavA ege sakarappabhAe ege ahesattamAe hojjA, ahavA ege vAluyappabhAe For Personal & Private Use Only 9 zatake uddezaH 32 sAntarAdyutpAdodvarttane sU 371372 // 439 //
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ ege paMkappabhAe hojjA evaM jAva ahavA ege vAluyappabhAe ege ahesatsamAe hojA, evaM ekekA puDhavI cha / yatA jAva ahavA ege tamAe ege ahesattamAe hojA // tinni bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojjA jAva AhesattamAe hojjA ?, gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojA jAva AhesantamAe vA hojA, ahavA ege rayaNappabhAe do sakkarappabhAe hojA jAva ahavA ege rayaNappabhAe do AhesantamAe hojjA 6 ahavA do rayaNappabhAe ege sakkarappabhAe hojA jAva ahavA do rayaNappabhAe ege ahesAsamAe hojA 12 ahavA ege sakarappabhAe do vAluyappabhAe hojA jAva ahavA ege sakarappabhAe do Ahesa samAe hojjA 17 ahavA do sakkarappabhAe ege vAluyappabhAe hojA jAva ahavA do sarappabhAe ege asanta mAe hojjA 22 evaM jahA sakkarappabhAe vattavayA bhaNiyA tahA saGghapuDhavINaM bhANiyatA jAva ahavA do tamAe | ege ahesaptamAe hojjA, 4-4-3-3-2-2-1-1 (42) ahavA ege rayaNappabhAe ege sakarappabhAe ege bAlayappabhAe hojA 1 ahavA ege rayaNappabhAe ege sakarappabhAe ege paMkappabhAe hojjA 2 jAva ahavA eMge rayaNappabhAe ege sakarappabhAe ege ahesasamAe hojA 5 ahavA ege rayaNappabhAe ege vAluyappabhAe ege paMkappabhAe hojA 6 ahavA ege rayaNappabhAe ege vAluyappabhAe ege dhUmappabhAe hojjA 7 evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe ege vAluya0 ege ahesattamAe hojA 9, ahavA ege rayaNappabhAe ege paMkappabhAe ege dhUmappabhAe | hojA 10 jAva ahavA ege rayaNappabhAe ege paMkappabhAe ege ahesattamAe hojjA 12 ahavA ege rayaNappa For Personal & Private Use Only
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ %A5 vyAkhyA- bhAe ege dhUmappabhAe ege tamAe hojjA 13 ahavA ege rayaNappabhAe ege dhUmappabhAe ege ahesattamAe hojjA ||9 zatake prajJaptiH 14 ahavA ege rayaNappabhAe ege tamAe ege ahesattamAe hojjA 15 ahavA ege sakkarappabhAe ege vAlu- | uddezaH32 abhayadevI- yappabhAe ege paMkappabhAe hojjA 16 ahavA ege sakarappabhAe ege vAluyapabhAe ege dhUmappabhAe hojA 17 ekAdijIyA vRttiH28 jAva ahavA ege sakkarappabhAe ege vAluyappabhAe ege ahesattamAe hojA 19 ahavA ege sakarappabhAe vapravezAdhi. ege paMkappabhAe ege dhUmappabhAe hojA 20 jAva ahavA ege sakara0 ege paMka0 ege ahesattamAe hojA 22 sU 372 // 440 // ahavA ege sakarappabhAe ege dhUmappabhAe ege tamAe hojA 23 ahavA ege sakarappabhAe ege dhUmappa0 ege ahesattamAe hojA 24 ahavA ege sakkarappabhAe ege tamAe ege ahesattamAe hojA 25 ahavA ege vAluyappabhAe ege paMkappabhAe ege dhUmappabhAe hojA 26 ahavA ege vAluyappabhAe ege paMkappabhAe ege tamAe hojA 27 ahavA ege vAluyappabhAe ege paMkappabhAe egeahesattamAe hojA 27 ahavA ege vAluyappabhAe ege dhUmappabhAe ege tamAe hojA 29 ahavAegevAluyappabhAe egedhUmappabhAe ege ahesattamAe hojjA 30 ahavA Pege vAluyappabhAe ege tamAe ege ahesattamAe hojA 31 ahavA ege paMkappabhAe ege dhUmappabhAe ege hAtamAe hojA 32 ahavA ege paMkappabhAe ege dhUmappabhAe ege ahesattamAe hojA 33 ahavA ege paMkappa-|8 bhAe ege tamAe ege ahesattamAe hojA 34 ahavA ege dhUmappabhAe ege tamAe ege ahesattamAe hojA // 44 // R|35 // cattAri bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojA ? pucchA, gaMgeyA ! sya A65 For Personal & Private Use Only
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ + 5, evaM ekkekAe sa prANappabhAe vA hojjA jAva ahesattamAe vA hojA 7, ahavA ege rayaNappabhAe tinni sakkarappabhAe hojA 8 ahavA ege rayaNappabhAe tinni vAluyappabhAe hojA evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe tinni ahesattamAe hojA 6 ahavA do rayaNappabhAe do sakarappabhAe hojA evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe do ahesattamAe hojA 12, ahavA tinni rayaNappabhAe ege sakarappabhAe hojA, evaM jAva ahavA tinni rayaNappabhAe ege ahesattamAe hojA 18, ahavA ege sakarappabhAe tinni vAluyappabhAe hojA, evaM jaheva rayaNappabhAe uvarimAhiM samaM cAriyaM tahA sakkarappabhAevi uparimAhiM samaM cAreyavaM 5, evaM ekekAe samaM cAriyavaM. jAva ahavA tinni tamAe ege ahesattamAe hojA 12-6-3-(63) ahavA ege rayaNappabhAe ege sakarappabhAe do vAluyappabhAe hojA ahavA ege rayaNappabhAe ege sakara do paMka0 hojA evaM jAva ege rayaNappabhAe ege sakara do ahesattamAe hojA 5 ahavA ege rayaNa do sakara0 ege vAluyappabhAe hojA evaM jAva ahavA ege rayaNa do sakkara0 ege ahesattamAe hojjA 1. ahavA do rayaNa0 ege sakkara0 ege vAluyappabhAe hojA, evaM jAva ahavA do rayaNa0 ege sakara0 ege ahesattamAe hojA 15 ahavA ege rayaNa. ege vAluya0 do paMkappabhAe hojA evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe ege vAluya do ahesattamAe hojA 4 evaM eeNaM gamaeNaM jahA tiNhaM tiyajogo tahA bhANiyabo jAva ahavA do dhUmappabhAe ege tamAe ege ahesattamAe hojjA 105 ahavA ege rayaNappabhAe ege sakarappabhAe ege vAluyappabhAe ege paMkappabhAe hojjA 1 gae hojjA ahavAmAe hojjA 12-6-3- + + + + + For Personal & Private Use Only
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9zatake ekAdijI vyAkhyA- ahavA ege rayaNappabhAe ege sakara0 ege vAluya0 ege dhUmappabhAe hojjA 2 ahavA ege rayaNa ege sakara prajJaptiH ege vAluya0 ege tamAe hojA 3 ahavA ege rayaNappabhAe ege sakarappabhAe ege vAluyappabhAe ege radezaH 32 abhayadevI ahesattamAe hojA 4 ahavA ege rayaNa ege sakara0 ege paMka0 ege dhUmappabhAe 5 ahavA ege rayaNa ege yA vRttiAra & sakara0 ege paMkappabhA0 ege tamAe hojjA 6 ahavA ege rayaNa. ege sakara0 ege paMka0 ege ahesattamAe vapravezAdhi. sU 372 hojjA 7 ahavA ege rayaNappabhAe ege sakara0 ege dhUma0 ege tamAe hojA 8 ahavA ege rayaNa ege sakara // 44 // BAege dhUma0 ege ahesattamAe hojA 9 ahavA ege rayaNa0 ege sakarappabhAe ege tamAe ege ahesattamAe lAhojA 10 ahavA ege rayaNa ege vAluya0 ege paMka0 ege dhUmappabhAe hojA 11 ahavA ege rayaNa ege vAluya0 ege paMka0 ege tamAe hojA 12 ahavA ege rayaNa0egevAluya0ege paMka0 ege ahesattamAe hojA136 | ahavA ege rayaNa ege vAluya0ege dhUma. ege tamAe hojA 14 ahavA ege rayaNappabhAe ege vAlarya0 ege dhUma0 ege ahesattamAe hojA 15 ahavA ege rayaNa. ege vAlaya. ege tamAe ege ahesattamAe hojA |16 ahavA ege rayaNa. ege paMka0 ege dhUma. ege tamAe hojjA 17 ahavA ege rayaNa ege paMka0 ege dhUma egeahesattamAe hojA 18 ahavA.ege rayaNa ege paMka0 ege tamAe ege ahesattamAe hojA 19 ahavA ege // 44 // rayaNa0 ege dhUma0 ege tamAe egeahesattamAe hojA 20 ahavA egesakara egevAluya0 ege paMka0 ege ghUmappabhAe hojjA 21 evaM jahA rayaNappabhAe uvarimAo puDhavIo cAriyAo tahA sakarappabhAevi uvarimAo SUSCUSS 1 For Personal & Private Use Only
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAriyavAo jAva ahavA ege sakara0 ege dhUma0 ege tamAe ege ahesattamAe hojjA 30 ahavA ege vAlu ya0 ege paMka0 ege dhUma. ege tamAe hojjA 31 ahavA ege vAluya. ege paMka. ege dhUmappabhAe ege ahesa dattamAe hojjA 32 ahavA ege vAluya0 ege paMka0 ege tamAe ege ahesattamAe hojA 33 ahavA ege vAlu ya0 ege dhUma0 ege tamAe ege ahesattamAe hojA 34 ahavA ege paMka0 ege dhUma0 ege tamAe ege ahesattaH mAe hojjA 35 // da 'kaivihe Na'mityAdi, 'pavesaNae'tti gatyantarAdudvattasya vijAtIyagatau jIvasya pravezanaM, utpAda ityarthaH, 'ege bhaMte ! neraie'ityAdau sapta vikalpAH / 'do bhaMte ! neraie'tyAdAvaSTAviMzatirvikalpAstatra ratnaprabhAdyAH saptApi pRthivI-|| |krameNa paTTAdI vyavasthApyAkSasaJcAraNayA pRthivInAmekatvadvikasaMyogAbhyAM te'vaseyAH, tatraikaikapRthivyAM nArakadvayotpatti, | lakSaNaikatve sapta vikalpAH, pRthivIdvaye nArakadvayotpattilakSaNadvikayoge tvekaviMzatirityevamaSTAviMzatiH 'evaM ekekA puDhavI chaDDeya'ti akSasaJcAraNApekSayedamuktamiti // 'tinni bhaMte ! neraie'tyAdau caturazItirvikalpAH, tathAhi-pRthivInAmekatve sapta vikalpAH, dvikasaMyoge tu tAsAmeko dvAvityanena nArakotpAdavikalpena ratnaprabhayA saha zeSAbhiH krameNa cAritA| bhirlabdhAH SaD, dvAveka ityanenApi nArakotpAdavikalpena SaDeva, tadete dvAdaza 12, evaM zarkarAprabhayA paJca paJceti daza-5 evaM vAlukAprabhayA'STau paGkaprabhayA SaT dhUmaprabhayA catvAraH tamamprabhayA dvAviti, dvikayoge dvicatvAriMzat, trikayoge tu tAsAM pazcatriMzadvikalpAste cAkSasaJcAraNayA gamyAstadevamete sarve'pi caturazItiriti / 7 // 42 // 35 // 84 ||'cttaari SUS453 Jan Education International For Personal & Private Use Only
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 442 // bhaMte ! neraiyA' ityAdau dazottare dve zate vikalpAnAM, tathAhi - pRthivInAmekatve sapta vikalpAH, dviksaMyoge tu tAsA| mekastraya ityanena nArakotpAdavikalpena ratnaprabhayA saha zeSAbhiH krameNa cAritAbhirlabdhAH SaT, dvau dvAvityanenApi SaTU, traya eka ityanenApi SaDeva, tadevamete'STAdaza, zarkarAprabhayA tu tathaiva triSu pUrvoktanArakotpAdavikalpeSu pazca pazceti paJcadaza, evaM vAlukAprabhayA catvArazcatvAra iti dvAdaza, paGkaprabhayA trayastraya iti nava, dhUmaprabhayA dvau dvAviti paTU, tama:prabhayaikaika iti trayaH, tadevamete dvikasaMyoge triSaSTiH 63, tathA pRthivInAM trikayoge eka eko dvau cetyevaM nArakotpAdavikalpe ratnaprabhAzarkarAprabhAbhyAM sahAnyAbhiH krameNa cAritAbhirlabdhAH paJca, eko dvAvekazcetyevaM nArakotpAdavikalpAM| ntare'pi paJca, dvAveka ekazcetyevamapi nArakotpAdavikalpAntare paJcaiveti paJcadaza 15, evaM ratnaprabhAvAlukAprabhAbhyAM sahottarAbhiH krameNa cAritAbhirlabdhA dvAdaza 12, evaM ratnaprabhApaGkaprabhAbhyAM nava ratnaprabhAdhUmaprabhAbhyAM SaTU, ratnaprabhAtama:prabhAbhyAM trayaH, zarkarAprabhAvAlukAprabhAbhyAM dvAdaza 12, zarkarAprabhASaGkaprabhAbhyAM nava, zarkarAprabhAdhUmapra- catuSpraveze trikayoge bhAbhyAM SaTU, zarkarAprabhAtamaHprabhAbhyAM trayaH, vAlukAprabhApaGkaprabhAbhyAM nava, vAlukAprabhAdhUmaprabhAbhyAM 45 ra SaTU, vAlukAprabhAtamaHprabhAbhyAM trayaH paGkaprabhAdhUmaprabhAbhyAM SaT paGkaprabhAtamaHprabhAbhyAM trayaH, dhUmaprabhA- 18 vAlukA 0 dibhistu traya iti, tadevaM trikayoge pazcottaraM zataM catuSkasaMyoge tu paJcatriMzaditi, evaM saptAnAM triSaSTeH 9 paMkaprabhA pazcottarazatasya paJcatriMzatazca mIlane dve zate dazottare bhavata iti // 30 3 dhUmaprabhA paMca bhaMte ! neraiyA neraiyappavesaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojjA ? pucchA, gaMgeyA ! rayaNappa Jain Educatioeational For Personal & Private Use Only ++6 9 zatake uddezaH 32 ekAdijIvapravezAdhi. sU 372 // 442 //
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAe vA hojA jAva ahesattamAe vA hojA ahavA ege rayaNa cattAri sakkarappabhAe hojA jAva ahavA Pege rayaNa cattAri ahesattamAe hojA ahavA do rayaNa tinni sakarappabhAe hojA evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe tinni ahesattamAe hojA ahavA tinni rayaNa do sakarappabhAe hojA evaM jAva ahesa-18 ttamAe hojA ahavA cattAri rayaNa. ege sakkarappabhAe hojjA evaM jAva ahavA cattAri rayaNa. ege ahesatamAe hojjA ahavA ege sakkara0 cattAri vAluyappabhAe hojA evaM jahA rayaNappabhAe samaM uvarimapuDhavIo cAriyAo tahA sakkarappabhAevi samaM cAreyavAo jAva ahavA cattAri sakkarappabhAe ege ahesattamAe hojA evaM ekekAe samaM cAreyavAo jAva ahavA cattAri tamAe ege ahesattamAe hojA ahavA egerayaNa ege sakkaratinni vAluyappabhAe hojA evaM jAva ahavA ege rayaNa. ege sakkara tinni ahesattamAe hojjA ahavA ege rayaNa do sakkara do vAluyappabhAe hojA evaM jAva ahavA ege rayaNa do sakara do ahesattamAe hojjA ahavA do rayaNappabhAe ege sakkarappabhAe do vAluyappabhAe evaM paMcajIvAnAM dvikasaMyoge | hojA evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe ege sakkarappabhAe do ahesattamAe hojA ra sa | ahavA ege rayaNa tinni sakkara0 ege vAluyappabhAe hojjA evaM jAva ahavA ege|: rayaNa tinni sakara0 ege ahesattamAe hojA ahavA do rayaNa. do sakara. ege vAluyappabhAe hojA evaM jAva ahesattamAe ahavA tinni rayaNa. ege sakara0 ege 4 tama-prabhAvAlayappabhAe 200. 00004 bhAgAH84 24 rajaprabhA 20zarkarAprabhA 16 bAlukAprabhA 12 paMkaprabhA 8dhUmaprabhA For Personal & Private Use Only
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 443 // | | hojA evaM jAva ahavA tinni rayaNa0 ege sakkara0 ege ahesattamAe hojA ahavA ege rayaNa0 ege vAluya0 tinni paMkappabhAe hojjA, evaM eeNaM kameNaM jahA cauNhaM tiyAsaMjogo bhaNito tahA paMcaNhavi tiyAsaMjogo bhANiyo navaraM tattha ego saMcArijjai iha donni sesaM taM caiva jAva ahavA tinni dhUmappabhAe ege tamAe ege ahe sattamAe hojA ahavA ege rayaNa0 ege sakkara0 ege vAluya0 do paMkappabhAe hojjA evaM jAva ahavA ege rayaNa0 ege sakara0 ege vAluya0 do ahesattamAe hojjA 4 ahavA ege rayaNa0 ege sakkara0 do vAluya0 ege paMkappabhAe hojA evaM jAva ahesattamAe 8, ahavA ege rayaNa0 ege sakarappabhAe ege vAluya0 ege paMkappabhAe hojA evaM jAva ahavA ege rayaNa0do sakkara0 pUrva 120 - ege vAla* ege ahesattamAe hojjA 12 ahavA do rayaNa0 ege sakara0 ege vAluya0 ege paMkappabhAe hojjA evaM jAva ahavA do rayaNa0 ege sakkara0 ege vAluya0 ege ahesattamAe hojjA 16 ahavA ege rayaNa0 ege sakara0 ege paMka0 do dhUmappabhAe hojA evaM jahA cauNhaM cakkasaMjogo | bhaNio tahA paMcaNhavi caukkasaMjogo bhANiyavo, navaraM anbhahiyaM ego saMghAreyadho, evaM jAva ahavA do paMka0 ege dhUma0 ege tamAe ege ahesattamAe hojA ahavA ege rayaNa0 ege sakara* ege vAluya0 ege paMka0 ege ghUma 6 dhUmaprabhA bhAe hojjA 1 ahavA ege rayaNa0 ege sakkara0 ege vAluya0 ege paMka ege tamAe hojA 2 ahavA ege rayaNa0 jAva ege paMka ege ahesattamAe hojjA 3 ahavA ege rayaNa0 ege sakkara0 ege vAluyappabhAe ege trisaMyoge 90 rana0 60 zarkarA 26 vAlukaprabhA 18 paMkaprabhA For Personal & Private Use Only 9 zatake uddezaH 32 ekAdijIvapravezAdhi. sU 372 // 443 //
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhUmappabhAe ege tamAe hojA 4 ahavA ege rayaNa0 ege sakkara0 ege vAluya0 ege dhUmAe ege ahasantamAe hojjA 5 ahavA ege rayaNa0 ege sakkara0 ege vAluya0 ege tamAe ege ahesaptamAe hojjA 6 ahavA eMge rayaNa0 ege sakkara ege paMka ege dhUma0 ege tamAe hojjA 7 ahavA ege rayaNa0 ege sakkara0 ege paMka0 eMge dhUma0 ege ahesattamAe hojjA 8 ahavA ege rayaNa0 ege sakkara0 ege paMka0 ege tama0 ege asantamAe hojjA 9 ahavA ege rayaNa0 ege sakara ege dhUma0 ege tama0 ege ahesattamAe hojjA 10 ahavA ege rayaNa0 ege vAsluya0 ege paMka ege dhUma0 ege tamAe hojjA 11 ahavA ege rayaNa0 ege bAluya0 ege paMka0 ege dhUma0 ege asantamAe hojjA 12 ahavA ege rayaNa0 ege vAluya0 ege paMka0 eMge ghUma0 ege ahesattamAe hojA 13 ahavA ege rayaNa0 ege vAluya0 ege dhUma0 ege tama0 ege ahesatamAe hojA 14 ahavA ege rayaNa0 ege paMka0 jAva eMge ahesattamAe hojjA 15 ahavA ege sakkara ege vAluya0 jAba ege tamAe hojjA 16 ahavA ege sakkara0 jAva ege paMka0 ege dhUma0 ege ahaMsattamAe hojjA 17 ahavA ege sakkara0 jAva ege paMka0 ege tamAe ege ahe saptamAe hojA 18 ahavA ege sakkara0 ege vAluya0 ege ghUma ege tamAe ege ahe sattamAe | hojjA 19 ahavA ege sakkara0 ege paMka0 jAva ege asattamAe hojjA 20 ahavA ege vAluya0 jAva ege ahe saptamAe hojA 21 // 'paMca bhaMte ! neraiyA' ityAdi, pUrvoktakrameNa bhAvanIyaM, navaraM saGkSepeNa vikalpasaGkhyA darzyate-- ekatve sapta vikalpAH, For Personal & Private Use Only
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 444 // dvikasaMyoge tu caturazItiH, kathaM 1, dvikasaMyoge saptAnAM padAnAmekaviMzatirbhaGgAH, paJcAnAM ca nArakANAM dvidhAkaraNe'kSasaJcAraNAvagamyAzcatvAro vikalpA bhavanti, tadyathA - ekazcatvArazca dvau trayazca, trayo dvau ca catvAra ekazceti, tadevameka| viMzatizcaturbhirguNitA caturazItirbhavatIti, trikayoge tu saptAnAM padAnAM paJcatriMzadvikalpAH, paJcAnAM ca tritvena sthApane SaD vikalpAstadyathA - eka ekastrayazca, eko dvau dvau ca dvAveko dvau ca, ekastraya ekazca dvau dvAvekazca, traya eka ekazceti, tadevaM paJcatriMzataH SaDbhirguNane dazottaraM bhaGgakazatadvayaM bhavati, catuSkasaMyoge tu saptAnAM paJcatriMzadvikalpAH, pazcAnAM | caturAzitayA sthApane catvAro vikalpAstadyathA - 1112 / 1121 / 1211 / 2111 / tadevaM paJcatriMzatazcaturbhirguNane catvAriMzadadhikaM zataM bhavatIti, paJcakayoge tvekaviMzatiriti, sarva mIlane ca catvAri zatAni dviSaSTyadhikAni bhavantIti // chanbhaMte ! neraiyA neraiyappavesaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojjA ? pucchA, gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojA jAva asattamAe vA hojA 7 ahavA ege rayaNa0 paMca sakkarappabhAe vA hojA ahavA ege rayaNa0 paMca vAluyappabhAe vA hojA jAva ahavA ege rayaNa0 paMca ahesattamAe hojjA ahavA do rayaNa0 cattAri sakkarappabhAe hojA jAva ahavA do rayaNa0 cattAri ahesattamAe hojA ahavA tinni rayaNa0 tinni sakkara0 evaM eeNaM kameNaM jahA paMcanhaM duyAsaMjogo tahA chaNhavi bhANiyo navaraM ekko anbhahio saMcAreyavo jAva | ahavA paMca tamAe ege ahesattamAe hojA, ahavA ege rayaNa0 ege sakkara0 cattAri vAluyappabhAe hojjA | ahavA ege rayaNa0 ege sakkara0 cattAri paMkappabhAe hojA evaM jAva ahavA ege rayaNa0 ege sakkara0 cattAri For Personal & Private Use Only 9 zatake uddezaH 32 ekAdijIvapravezAdhi. sU 372 // 444 //
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahesattamAe hojA ahavA ege rayaNa do sakkara0 tini vAluyappaMbhAe hojjA,evaM eeNaM kameNaM jahA paMcaNhaM tiyAsaMjogo bhaNio tahA chaNhavi bhANiyavo navaraM ekko ahio uccAreyaco, sesaM taM ceva 34, caukkasaMjogovi taheva, paMcagasaMjogovi taheva, navaraM ekko anbhahio saMcAreyaco jAva pacchimo bhaMgo ahaMvA do vAluya0 ege paMka0 ege dhUma0 ege tama0 ege ahesattamAe hojA ahavA ege rayaNa ege sakkara jAva ege tamAe hojA 1 ahavA ege rayaNa jAva ege dhUma0 ege ahesattamAe hojjA 2 ahavA ege rayaNa jAva ege paMka0 ege tamAe ege ahesattamAe hojA 3 ahavA ege rayaNa. jAva ege vAluyasarSamILane 925 bhaGgAH | eka07dvikasaMyogAH 105 | ege dhUmajAva ege ahesattamAe hojA 4 ahavA ege rayaNa ege sakara0 ege paMka0 trikasaMyogAH 350 | jAva ege ahesattamAe hojA 5 ahavA ege rayaNa ege vAluyajAva sage ahesattamAe| paMcakasaMyogAH 105 hojA 6 ahavA ege sakarappabhAe ege vAluyappabhAe jAva ege AhesasamAe hojjA 7 // | pasaMyogAH . | 'chanbhaMte neraiye'tyAdi // ihaikatve sapta, dvikayoge tu SaNNAM dvitve pazca viklpaastdythaa-15|| 24 // 33 // 42 / 51 / taizca saptapadaddhikasaMyogaekaviMzaterguNanAt paJcottaraM bhaGgakazataM 25 bhavati, trikayoge tu SaNNAM tritve daza vikalpAstadyathA-114 / 123 / 213 / 132 / 222 / 312 / 141 / | 231 / 321 / 411 / etaizca paJca| triMzataH saptapadatrikasaMyogAnAM guNanAt trINi zatAni paJcAzadadhikAni bhavanti, catuSkasaMyoge tu SaNNAM catUrAzitayA sthApane darza vikalpAstadyathA-1113 / 1122 / 1212 / / 2112 / 1131 / 1221 / 2121 / +OCIEN CE dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ % ti // E4- 1 vyAkhyA 9 zatake |1311 / 2211 / 3111 / paJcatriMzatazca saptapadacatuSkarsayogAnAM dazabhirguNanAtrINi zatAni paJcAzadadhikAni bhavanti, prajJaptiH uddezaH 32 abhayadevI paJcakasaMyoge tu SaNNAM paJcadhAkaraNe paJca viklpaastdythaa-11112| 11121 / 11211 / 12111 / 21111 / ekAdijIyA saptAnAM ca padAnAM paJcakasaMyoge ekaviMzatirvikalpAH, teSAM ca paJcabhirguNaMne paJcottaraM zatamiti, SaTkasaMyoge tu sava, navapravezAdhi. te ca sarvamIlane nava zatAni caturvizatyuttarANi bhavantIti // sU 373 // 445 // satta bhaMte ! neraDyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA pucchA, gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojA jIva aheM | saptapraveze saMyogAH1716 sattamAe vA hojjA 7, ahavA ege rayaNappabhAe cha sakkarappabhAe hojA evaM eeNaM kameNaM eka07 bhaGgAH | jahA chaNhaM duyAsaMjogo tahA sattaNhavi bhANiyacaM navaraM ego anbhahio saMcArijai, sesaM dvikasaMyogAH 126 nikasaMyogAH 525 |taM ceva, tiyAsaMjogo caukasaMjogo paMcasaMjogo chakkasaMjogo ya chaNhaM jahA tahA sattaNhavi catuSkasaMyogAH 700 |bhANiyavaM, navaraM ekkeko anbhahio saMcAreyavo jAva chakkagasaMjogo ahavA do sakara0 ege | paMcakasaMyogAH 3.5 padasaMyogA: vAluya0 jAva ege ahesattamAe hojA ahavA ege rayaNa ege sakkara0 jAva ege ahesatta // 445 // sptksNyogH| mAe hojaa|| 'satta bhaMte !ityAdi, ihaikatve sapta, dvikayoge tu saptAnAM dvitve SaDra viklpaastdythaa-16|25|34||43||52||6|| panizca saptapadadvikasaMyogaekaviMzaterguNanAt SaDUviMzatyuttaraM bhaGgakazataM bhavati, trikayoge tu saptAnAM tritve paJcadaza vi. Boll kalpAstadyathA-115 / 124 / 214 / 133 / 223 / 313 / 142 / 332 / 322 / 412 / 151 1.241 / 331 // 40-%% dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15655555 421 / 511 / etaizca paJcatriMzataH saptapadatrikasaMyogAnAM guNanAt paJca zatAni paJcaviMzatyadhikAni bhavantIti, catuSkayoge tu saptAnAM caturAzitayA sthApane eka eka ekazcatvArazcetyAdayo viMzatirvikalpAH te ca vakSyamANAzca pUrvottamatakAnusAreNAkSasaJcAraNAkuzalena svayamevAvagantavyA, viMzatyA ca paJcatriMzataH saptapadacatuSkasaMyogAnAM guNanAt sapta zatAni vikalpAnAM bhavanti, paJcakasaMyoge tu saptAnAM paJcatayA sthApane eka eka eka ekatrayazcetyAdayaH paJcadaza vikalpAH, etaizca saptapadapaJcakasaMyogaekaviMzaterguNanAtrINi zatAni paJcadazottarANi bhavanti, SaTUsaMyoge tu saptAnAM poDhAkaraNe paJcaikakA dvau cetyAdayaH 111112 SaD vikalpAH, saptAnAM ca padAnAM SaTUsaMyoge sapta vikalpAH, teSAM ca SanirguNane dvicatvAriMzadvikalpA bhavanti, saptakasaMyoge tveka eveti, sarvamIlane ca saptadaza zatAni SoDazottarANi bhavanti / 'aha bhaMte ! neratiyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA pucchA, gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojA jAva ahesattamAe vA hojjA ahavA ege rayaNa satta sakarapphbhAe hojA evaM yAsaMjogo jAva chakkasaMjogo ya jahA sattaNhaM bhaNio tahA | aSTAnAM jIvAnAM aTThaNhavi bhANiyabo navaraM ekeko anbhahio saMcAreyaco sesaM taM ceva jAva chakkasaMjogassa | ekayoge ahavA tinni sakkara0 ege vAluya0 jAva ege ahesattamAe hojjA ahavA ege rayaNabjAva |ege tamAe do ahesattamAe hojjA ahavA ege rayaNa jAva do tamAe ege ahesattamAe hojA ' | evaM saMcAreyacaM jAva ahavA do rayaNa ege sakara0 jAva ege ahesasamAe hojaa|| | bhagAH 3003 dvika0147 trika0 735 catu01225 SaT0147 sapta07 dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAGAR 'aTTa bhaMte !'ityAdi, ihaikatve sapta vikalpAH, dvikasaMyoge tvaSTAnAM dvitve ekaH saptetyAdayaH sapta vikalpAH pratItA vyAkhyA 9 zatake prajJaptiH eva, taizca saptapadaddhikasaMyogaikaviMzaterguNanAcchataM saptacatvAriMzadadhikAnAM bhavatIti, trikasaMyoge tvaSTAnAM tritve eka ekaH // uddezaH32 abhayadevI- SaDU ityAdaya ekaviMzatirvikalpAH, taizca saptapadatrikasaMyoge paJcatriMzato guNane sapta zatAni paJcatriMzadadhikAni bhavanti, ekAdijIyA vRttiH2] | catuSkasaMyoge tvaSTAnAM caturddhAtve eka eka ekaH paJcetyAdayaH paJcatriMzadvikalpAH, taizca saptapadacatuSkasaMyogAnAM paJcatriMzatovapravezAdhi. guNane dvAdaza zatAni paJcaviMzatyuttarANi bhaGgakAnAM bhavantIti, paJcakasaMyoge tvaSTAnAM pazcatve eka eka eka ekshctvaa||446|| |razcetyAdayaH paJcatriMzadvikalpAH, taizca saptapadapaJcakasaMyogaikaviMzaterguNane sapta zatAni paJcatriMzadadhikAni bhavantIti, SaTU-la saMyoge tvaSTAnAM poDhAtve paJcaikakAstrayazcetyAdayaH 111113 ekaviMzatirvikalpAH, taizca saptapadapaTUsaMyogAnAM saptakasya guNane saptacatvAriMzadadhika bhaGgakazataM bhavatIti, saptasaMyoge punaraSTAnAM saptadhAtve sapta vikalpAH pratItA eva, taizcaikaikasya saptaka4|| saMyogasya guNane saptaiva vikalpAH, eSAM ca mIlane trINi sahasrANi vyuttarANi bhavantIti // nava bhaMte ! neratiyA neratiyapavesaNaeNaM pavisamANA kiM pucchA, gaMgeyA! rayaNappabhAe vA asaMyogAH 7 dikasaM0168 hojA jAva ahesattamAe vA hojA ahavA ege rayaNa aTTa sakkarappabhAe hojA evaM duyAsa|| jogo jAva sattagasaMjogo ya jahA bhaTThaNhaM bhaNiyaM tahA navaNhapi bhANiyatvaM navaraM ekako catuSkasaM0 1960 [paMcakasaM01470 abbhahio saMcAreyavo, seMsaM taM ceva pacchimo AlAvago ahavA tinni rayaNa. ege sakara0 // 446 // . zAege vAluya0 jAva ege ahesattamAe vA hojA // 64OMOMOMOMOM SaTkasaM0 392 saptakasaM028 5005 For Personal & Private Use Only
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55555554 'nava bhaMte !'ityAdi, ihApyekatve saptaiva, dvikasaMyoge tu navAnAM dvitve'STau vikalpAH pratItA eva, taizcaikaviMzateH saptapadavikasaMyogAnAM guNane'STaSaSTyadhikaM bhaGgakazataM bhavatIti, trikasaMyoge tu navAnAM dvAvekako tRtIyazca saptakaH 117 ityevamAdayo'STAviMzatirvikalpAH, taizca saptapadatrikasaMyogapaJcatriMzato guNane nava zatAnyazItyuttarANi bhaGgakAnAM bhavantIti, catuSkayoge tu navAnAM caturddhAtve traya ekakAH SaT cetyAdayaH 1116 SaTpaJcAzadvikalpAH, taizca saptapadacatuSkasaMyogapaJcatriMzato guNane sahasraM nava zatAni SaSTizca bhaGgakAnAM bhavantIti, paJcakasaMyoge tu navAnAM paJcadhAtve catvAra ekakAH paJcakazcetyAdayaH 11115 saptatirvikalpAH, taizca saptapadapaJcakasaMyogaekaviMzaterguNane sahasraM catvAri zatAni saptatizca bhaGgakAnAM bhavantIti, SaTUsaMyoge tu navAnAM SoDhAtve pazcaikakAzcatuSkakazcetyAdayaH 111114 SaTpaJcAzadvikalpA bhavanti, taizca | saptapadapaTUsaMyogasaptakasya guNane zatatrayaM dvinavatyadhikaM bhaGgakAnAM bhavantIti, saptapadasaMyoge punarnavAnAM saptatve ekakAH paTa trikazcaityAdayo 1111113 'STAviMzatirvikalpA bhavantIti, taizcaikasya saptakasaMyogasya guNane'STAviMzatireva bhaGgakAH, eSAM ca sarveSAM mIlane paJca sahasrANi pazcottarANi vikalpAnAM bhavantIti // dasa bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA pucchA, gaMgeyA ! rayaNappabhAe hojA jAva ahesattamAe vA hojA 7 ahavA ege rayaNappabhAe nava sakkarappabhAe hojjA evaM duyAsaMjogo jAva sattasaMjogo ya jahA navaNhaM navaraM ekeko abbhahio saMcAreyavo sesaM taM ceva apacchimaAlAvago ahavA cattAri rayaNa ege sakarapabhAe jAva ege ahesattamAe hojA // For Personal & Private Use Only
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH . abhayadevIyA vRttiH // 447 // 9zatake | uddezaH 32 ekAdijIvapravezAdhi. sU 373 asaMyogI 'dasa bhaMte ityAdi, ihApyekatve saptaiva, dvikasaMyoge tu dazAnAM dvidhAtve eko nava cetyevamAdayo 189 dvikasaM0 nava vikalpAH, taizcaikaviMzateH saptapadadvikasaMyogAnAM guNane ekonanavatyadhikaM bhaGgakazataM bhavatIti, 1260vikasaM0 2940 catuSkasaM trikayoge tu dazAnAM tridhAtve eka eko'STau cetyevamAdayaH SaTtriMzadvikalpAH, taizca saptapadatrikasaMyo2646 pajJakarsa | gapaJcatriMzato guNane dvAdaza zatAni SaSTyadhikAni bhaGgakAnAM bhavantIti, catuSkasaMyoge tu dazAnAM 882 pasaM. 85 saptasaM0 | caturdhAtve ekakatrayaM saptakazcetyevamAdayazcaturazItirvikalpAH, taizca saptapadacatuSkasaMyogapaJcatriMzato sarva 8008 | guNane ekonatriMzacchatAni catvAriMzadadhikAni bhaGgakAnAM bhavantIti, paJcakasaMyoge tu dazAnAM | paJcadhAtve catvAra ekakAH SaTuzcetyAdayaH SaDviMzatyuttarazatasaGkhyA vikalpA bhavanti taizca saptapadapaJcakasaMyogaikaviMzaterguNane SaviMzatiH zatAni SaTcatvAriMzadadhikAni bhaGgakAnAM bhavantIti, SaTUsaMyoge tu dazAnAM poDhAtve pazcaikakAH paJcakazcetyA|dayaH SaDviMzatyuttarazatasaGkhyA vikalpA bhavanti, taizca saptapadaSaTUsaMyogasaptakasya guNane'STau zatAni nyazItyadhikAni bhaGgakAnAM bhavantIti, saptakasaMyoge tu dazAnAM saptadhAtve SaDekakAzcatuSkazcetyevamAdayazcaturazItirvikalpAH, taizcaikasya saptakarsayogasya guNane caturazItireva bhaGgakAnAM bhavanti, sarveSAM caiSAM mIlane'STa sahasrANi aSTottarANi vikalpAnAM bhavantIti // saMkhejA bhaMte ! neraiyA neraiyappavesaNaeNaM pavisamANA pucchA, gaMgeyA! rayaNappabhAe vA hojA jAva ahe|| sattamAe vA hojA 7 ahavA ege rayaNa saMkhejA sakarappabhAe hojA evaM jAva ahavA ege rayaNa saMkhejjA ahesattamAe hojjA ahavA do rayaNa saMkhejA sakarappabhAe vA hojA evaM jAva ahavA do rayaNa saMkhejA // 447|| For Personal & Private Use Only
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahesattamAe hojA ahavA tini rayaNa saMkhejA sakarappabhAe hojA evaM eeNaM kameNaM ekeko saMcAreyaco jAva ahavA dasa rayaNa saMkhejA sakarappabhAe hojjA evaM jAva ahavA dasa rayaNa saMkhejA ahesasamAe hojjA ahavA saMkhejA rayaNa saMkhejA sakarappabhAe hojA jAva ahavA saMkhejjA rayaNappabhAe saMkhejA ahesasamAe hojA ahavA ege sakara0 saMkhejA vAluyappabhAe hojA evaM jahA rayaNappabhAe uvarimapuDhavIehiM samaM cAriyA evaM sakarappabhAevi uparimapuDhavIehiM samaM cAreyavA, evaM ekekA puDhavI uvarimapuDhavIehiM samaM cAreyavA jAva ahavA saMkhejA tamAe saMkhejA ahesattamAe hojjA ahavA ege rayaNa. ege sakara. saMkhejA vAlayappabhAe hojjA ahavA ege rayaNa. ege sakkara0 saMkhejjA paMkappabhAe hojA jAva ahavA ege rayaNa ege sakara0 saMkhejjA ahesattamAe hojjA ahavA ege rayaNa do sakara0 saMkhejjA vAluyappabhAe hojA ahavA | ege rayaNa do sakkara0 saMkhejjA ahesattamAe hojA ahavA ege rayaNa tinni sakkara0 saMkhejjA vAluyappabhAe hojA, evaM eeNaM kameNaM ekeko saMcAreyavo ahavA ege rayaNa saMkhejA sakkara0 saMkhejjA vAluyappabhAe hojA jAva ahavA ege rayaNa saMkhejA vAluya0 saMkhejjA ahesattamAe hojA ahavA do rayaNa. saMkhejA sakara saMkhejA vAluyappabhAe hojA jAva ahavA do rayaNa saMkhejA sakkara0 saMkhejA ahesattamAe hojA ahavA tinni rayaNa saMkhejA sakara0 saMkhejjA vAluyappabhAe hojA, evaM eeNaM kameNaM ekeko rayaNappabhAe saMcAremAyabo jAva ahavA saMkhejA rayaNa saMkhejA sakara0 saMkhejA vAluyappabhAe hojA jAva ahavA saMkhejjA rayaNa For Personal & Private Use Only
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyAvRttiH2 9zatake | uddeza:32 ekAdijIvapravezAdhi. sU 373 RASACCE-% // 448 // KAMANAGEMARC++ saMkhejA sakkara0 saMkhejA ahesattamAe hojA ahavA ege rayaNa. ege vAluya0 saMkhejA paMkappabhAe hojA jAva ahavA ege rayaNaka ege vAluya0 saMkhejA ahesattamAe hojA ahavA ege rayaNa do vAluya. saMkhejA |paMkappabhAe hojA, evaM eeNaM kameNaM tiyAsaMjogo caukkasaMjogo jAva sattagasaMjogo ya jahA dasaNhaM taheva bhANiyabo pacchimo AlAvago sattasaMjogassa ahavA saMkhejA rayaNa saMkhejA sakkara jAva saMkhejA ahesattamAe hojA // | 'saMkhejA bhaMte !' ityAdi, tatra saGkhyAtA ekAdazAdayaH zIrSaprahelikAntAH, ihApyekatve saptava dvikasaMyoge tu saGkhyAtAnAM dvidhAtve ekaH saGkhyAtAzcetyAdayo daza saGkhyAtAH saGkhyAtAzcetyetadantA ekAdaza vikalpAH, ete coparitanapRthivyAmekAdInAmekAdazAnAM padAnAmuccAraNe adhastanapRthivyAM tu saGkhyAtapadasyaivoccAraNe satyavaseyA, ye tvanye uparitanapRthivyAM saGgyAtapadasyAdhastanapRthivyAM tvekAdInAmekAdazAnAM padAnAmuccAraNe labhyante te iha na vivakSitAH, pUrvasUtrakramAzrayaNAt, pUrvasUtreSu hi dazAdirAzInAM dvaividhyakalpanAyAmuparyekAdayo laghavaH saGkhyAbhedAH pUrva nyastA adhastu navAdayo mahAntaH evamihApyekAdaya upari saGkhyAtarAzizcAdhaH, tatra ca saGkhyAtarAzeradhastanasyaikAdyAkarSaNe'pi saGkhyAtatvamavasthitameva pracuratvAt , na punaH pUrvasUtreSu navAdInAmivaikAditayA tasyAvasthAnamityato nehAdha ekAdibhAvaH, api tu saGkhyAtasambhava eveti nAdhikavikalpavivakSeti, tatra ratnaprabhA ekAdibhiH saGkhyAtAntairekAdazabhiH padaiH krameNa vizeSitA 448 // 53 For Personal & Private Use Only
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ saGgyAtAH sajayAtapadavizeSitAbhiHzeSAbhiH saha krameNa cAritA SaTSaSTirbhaGgakAllabhate evameva zarkarAprabhA paJcapaJcAzataM 2 saGkhyAtAH vAlukAprabhA catuzcatvAriMzataM paGkaprabhA trayastriMzataM dhUmaprabhA dvAviMzatiM tamaHprabhA tvekAdazeti, evaM ca 3 sngkhyaataaH| dvikasaMyogavikalpAnAM zatadvayamekatriMzadadhikaM bhavati, trikayoge tu vikalpaparimANamAtrameva dayate-1 4 saGkhyAtAH | ratnaprabhA zarkarAprabhA vAlukAprabhA ceti prathamastrikayogaH, tatra caika ekaH saGkhyAtAzceti prathamavikalpastataH 5 saGkhyAtAH prathamAyAmakasminneva tRtIyAyAM saGkhyAtapada eva sthite dvitIyAyAM krameNAkSavinyAse ca nyAyakSabhAvena 6 sakhuvAtA: dazamacAre saGkhyAtapadaM bhavati, evamete pUrveNa sahakAdaza, tato dvitIyAyAM tRtIyAyAM ca saGkhyAtapada eva 7 saGkhyAtAH 8 saGkhyAtA sthite prathamAyAM tathaiva vyAdyakSabhAvena dazamacAre saGkhyAtapadaM bhavati, evaM caite daza, samApyate ceto'kSa|9 saGkhyAtAH vinyAso'ntyapadasya prAptatvAt , evaM caite sarve'pyekatra trikasaMyoge ekaviMzatiH, anayA ca pazcatriMzataH 10 saGkhyAtAH | saptapadatrikasaMyogAnAM guNane sapta zatAni paJcatriMzadadhikAni bhavanti, catuSkasaMyogeSu punarAdyAbhizca11 saGkhyAtAH | tasRbhiH prathamazcatuSkasaMyogaH, tatra cAdyAsu tisRSvekaikacatujhaM tu saGkhyAtA ityeko vikalpastataH pUrvoktaevaM 11 bhAgAH krameNa tRtIyAyAM dazamacAre saGkhyAtapadaM, evaM dvitIyAyAM prathamAyAM ca, tata ete sarve'pyekatra catuSkayoge ekatriMzat, anayA ca saptapadacatuSkasaMyogAnAM paJcatriMzato guNane sahasraM paJcAzItyadhika bhavati, paJcakasaMyogeSu tvAdyAbhiH paJcabhiH prathamaH paJcakayogaH, tatra cAdyAsu catasRSvekaikaH paJcamyAM tu saGkhyAtA ityeko vikalpaH tataH pUrvoktakameNa catujhaM dazamacAre saGkhyAtapadaM, evaM zeSAsvapi, tata ete sarve'pyekatra paJcakayoge ekacatvAriMzat, asyAzca pratyeka For Personal & Private Use Only
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 449 // saptapadapaJcakasaMyogAnAmekaviMzaterlAbhAdaSTa zatAni ekaSaSTyadhikAni bhavanti, paTsaMyogeSu tu pUrvoktakrameNaikatra paTsaMyoge ekapaJcAzadvikalpA bhavanti, asyAzca pratyekaM saptapadaSakayoge saptakalA bhAtrINi zatAni saptapaJcAzadadhikAni bhavanti, saptakasaMyoge tu pUrvoktabhAvanayaikaSaSTirvikalpA bhavanti, sarveSAM caiSAM mIlane trayastriMzacchatAni saptatriMzadadhikAni bhavanti // asaMkhejjA bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pucchA, gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojA jAva ahesattamAe hojjA, ahavA ege rayaNa0 asaMkhejjA sakkarappabhAe hojA, evaM duyAsaMjogo jAva sattagasaMjogo ya jahA saMkhijANaM bhaNio tahA asaMkhejjANavi bhANiyaco, navaraM asaMkhejjAo anbhahio bhANiyavo, sesaM taM caiva jAva sattagasaMjogassa pacchimo AlAvago ahavA asaMkhejjA rayaNa0 asaMkhejjA sakkara0 jAva asaMkhejjA ahesattamAe hojA // 'asaMkhejjA bhaMte ! ' ityAdi, saGkhyAtapravezanakavadevaitadasaGkhyAtapravezanakaM vAcyaM, navaramihAsaGkhyAtapadaM dvAdazamadhIyate, tatra caikatve saptaiva, dvikasaMyogAdau tu vikalpapramANavRddhirbhavati, sA caivaM dvikasaMyoge dve zate dvipaJcAzadadhike | 252, trikasaMyoge'STau zatAni paJcottarANi 805, catuSkasaMyoge tvekAdaza zatAni navatyadhikAni 1190, paJcakasaMyoge | punarnava zatAni paJcacatvAriMzadadhikAni 945, SaTsaMyoge tu trINi zatAni dvinavatyadhikAni 392, saptakasaMyoge punaH saptaSaSTiH, eteSAM ca sarveSAM mIlane SaTUtriMzacchatAni aSTapaJcAzadadhikAni bhavantIti // atha prakArAntareNa nArakapravezanakamevAha For Personal & Private Use Only 9 zatake uddezaH 32 ekAdijIvapravezAdhi. sU 373 // 449 // w.jainelibrary.org
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ CAECAUSAMACHAR 'ukkoseNaM bhaMte ! neraiyA neratiyapavesaeNaM pucchA, gaMgeyA ! sabevi tAva rayaNappabhAe hojjA ahavA rayaNappabhAe ya sakarappabhAe ya hojA ahavA rayaNappabhAe ya vAluyappabhAe ya hojA jAva ahavA rayaNappabhAe ya ahesattamAe hojA ahavA rayaNappabhAe ya sakkarappabhAe ya vAluyappabhAe ya hojA evaM jAva ahavA rayaNa sakkarappabhAe ya ahesattamAe ya hojA 5 ahavA rayaNa vAluya0 paMkappabhAe ya hojA jAva ahavA rayaNa vAluya. ahesattamAe hojA 4 ahavA rayaNa paMkappabhAe dhUmAe hojA evaM rayaNappabhaM amuyaMtesu jahA tiNhaM tiyAsaMjogo bhaNio tahA bhANiyavaMjAva ahavA rayaNa. tamAe ya ahesattamAe ya hojjA 15 ahavA rayaNappabhAe sakkarappabhAe vAluya0 paMkappabhAe ya hojA ahavA rayaNappabhAe sakkarappabhAe vAluya0 dhUmappabhAe ya hojA jAva ahavA rayaNappabhAe sakkarappabhAe vAluya0 ahesattamAe ya hojA 4 ahavA rayaNa. sakara paMka0 dhUmappabhAe ya hojA evaM rayaNappabhaM amuyaMtesu jahA cauNhaM caukkasaMjogo tahA bhANiyacaM jAva ahavA rayaNa dhUma tamAe ahesattamAe hojA ahavA rayaNa sakkara. vAluya. paMka0 dhUmappabhAe ya honjA 1 ahavA rayaNappabhAe jAva paMka0 tamAe ya hojjA 2 ahavA rayaNa jAva paMka0 ahesattamAe ya hojA 3 ahavA rayaNa sakkara. vAluya0 dhUma tamAe ya hojjA 4 evaM rayaNappabhaM amuyaMtesu jahA paMcaNhaM paJcakasaMjogo tahA bhANiyavaM jAva ahavA rayaNa paMkappabhAjAva ahesattamAe hojA ahavA rayaNa sakkara0 jAva dhUmappabhAe tamAe ya hojjA 1 ahavA rayaNa jAva dhUma. ahesattamAe ya hojA 2 ahavA rayaNa sakara0 jAva C56CRE% % For Personal & Private Use Only
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2 paMka0 tamAe ya ahesattamAe ya hojjA 3 ahavA rayaNa sakkara vAluya0 dhUmappabhAe tamAe ahesattamAe hojjA 4 ahavA rayaNa sakara0 paMka0 jAva ahesattamAe ya hojA 5 ahavA rayaNa vAluya. jAva ahesa- ttamAe hojjA 6 ahavA rayaNappabhAe ya sakara0 jAva ahesattamAe ya hojA 7 // 9 zatake uddezaH 32 ekAdijIvapravezAdhi. sU 373 // 450 // mmmmm 1567 dvikayoge paDaGgAH evaM 20 paJcakasaMyoge | paJcadaza bhaGgAH 12356/vikayoge patrA12357 dazabhakAH 123567 catuSkasaMyoge 60|viMzatibhaGgAH 6. 06 evaM 15 SaDyoge bhaGgakAH 123456 . eyassa NaM bhaMte! rayaNappabhApuDhavineraiyapa vesaNagassa sakarappabhApuDhavi. jAva aherrrrrror sattamApuDhavineraiyapavesaNagassa ya kayare 2 jAva visesAhiyA vA?, gaMgeyA! satvatthove ahesattamApuDhavineraiyapavesaNae tamApuDhavineraiyapavesaNae asaMkhejaguNe evaM paDilomagaM jAva rayaNappabhApuDhavinerahayapavesaNae asaMkhejaguNe (sUtraM 373) // 'ukkoseNa'mityAdi, utkarSA-utkRSTapadino yenotkarSata utpadyante te sadhevittiye utkRSTapadinaste sarve'pi ratnaprabhAyAM // 450 // For Personal & Private Use Only
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaveyuH tadgAminAM tatsthAnAnAM ca bahutvAt , iha prakrame dvikayome SaD bhaGgakAstrikayoge paJcadaza catuSkasaMyoge viMzati paJcakasaMyoge paJcadaza SaDyoge SaT saptakayoge tveka iti // atha ratnaprabhAdiSveva nArakapravezanakasyAlpatvAdinirUpaNAyAha-eyassa Na'mityAdi, tatra sarvastokaM saptamapRthivInArakapravezanakaM, tagAminAM zeSApekSayA stokatvAt , tataH SaSThyAmasaGkhyAtaguNaM, tadgAminAmasaGkhyAtaguNatvAt , evamuttaratrApi // atha tiryagyonikapravezanakaprarUpaNAyAha tirikkhajoNiyapavesaNae NaM bhaMte ! kativihe pannatte , gaMgeyA ! paMcavihe pannatte, taMjahA-egidiyatirikkhajoNiyapavesaNae jAva paMceMdiyatirikkhajoNiyapavesaNae / ege bhaMte ! tirikkhajoNie tirikkhajoNiyapavesaNaeNaM pavisamANe kiM egidiema hojA jAva paMcidiesu hojA?, gaMgeyA! egidiesu vA hojA jAva paMciMdiesu vA hojaa| do bhaMte ! tirikkhajoNi-| iyostirazcodvika | yA pucchA, gaMgeyA ! egidiesu vA hojA jAva paMciMdiyaesu vA hojA, ahavA ege egidi-| | yoge 10 bhaGgAH | esa hojA ege beiMdiesu hojA evaM jahA 122415 neraiyapavesaNae tahA tirikkhajoNiyapavesaNaevi|1325 evaM bhANiyace jAva asaMkhejjA / ukkosA bhaMte ! tirikkhajoNiyA pucchA. gaMgeyA! savevi tAva:434 bhaGgAH | egidiema hojA ahavA egiMdiesu vA |1535 beiMdiesu vA hojA, evaM jahA neratiyA cAriyA | 23 45 tahA tirikkhajoNiyAvi cAreyacA, egidiyA amuJcatesu duyAsaMjogo tiyAsaMjogo caukkasaMjogo paMcasaMjogo uvaujiUNa bhANiyanvo jAva ahavA | egidiesu vA beiMdiya jAva paMciMdiesu vA hojaa|| eyassa NaM bhaMte ! egidiyatirikkhajoNiyapavesaNagassa Jain Education Inter nal For Personal & Private Use Only
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 zatake vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 45 // OMOM5345454 jAva paMciMdiyatirikkhajoNiyapavesaNayassa kayare 2 jAva visesAhiyA vA?, gaMgeyA ! savvatthovA paMciMdi uddezaH 32 yatirikkhajoNiyapavesaNae cariMdiyatirikkhajoNiya visesAhie teiMdiya0 visesAhie beiMdiya0 vise-|| sAhie egidiyatirikkha0 visesAhie (sUtraM 374) // vezanaka sU 374 | 'tirikkhe'tyAdi, ihaikastiryagyonika ekendriyeSu bhavedityuktaM, tatra ca yadyapyekendriyeSvekaH kadAcidapyutpadyamAno na | | labhyate'nantAnAmeva tatra pratisamayamutpattestathA'pi devAdibhya uddhRtya yastatrotpadyate tadapekSayaiko'pi labhyate, etadeva ca |pravezanakamucyate yadvijAtIyebhya Agatya vijAtIyeSu pravizati sajAtIyastu sajAtIyeSu praviSTa eveti kiM tatra pravezanakamiti, tatra caikasya krameNaikendriyAdiSu paJcasu padeSUtpAde pazca vikalpAH, dvayorapyekaikasminnutpAde pazcaiva, dvikayoge tu daza, etadeva sUcayatA 'ahavA ege egidiesu' ityAdhuktam / atha saGkepArtha cyAdInAmasaGgyAtaparyantAnAM tiryagyonikAnAM pravezanakamatidezena darzayannAha-evaM jahe'tyAdi, nArakapravezanakasamAnamidaM sarva, paraM tatra saptasu pRthivISvekAdayo || nArakA utpAditAH tiryazvastu tathaiva paJcasu sthAneSUtpAdanIyAH, tato vikalpanAnAtvaM bhavati, taccAbhiyuktena pUrvoktanyA // 45 // yena svayamavagantavyamiti, iha cAnantAnAmekendriyANAmutpAde'pyanantapadaM nAsti pravezanakasyoktalakSaNasyAsaGkhyAtAnAmeva lAbhAditi, 'savevi tAva egidiesu hoja'tti ekendriyANAmatibahUnAmanusamayamutpAdAt , 'duyAsaMjogoM ityAdi, iha prakrame dvikasaMyogazcaturddhA trikasaMyogaH SoDhA catuSkasaMyogazcaturdA paJcakasaMyogastveka eveti // 'saba Bain Education International For Personal & Private Use Only
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ thovA paMciMdiyatirikkhajoNiya pavesaNaetti paJcendriyajIvAnAM stokatvAditi, tatazcaturindriyAdipravezanakAni paraspareNa vizeSAdhikAnIti // massapavesaNa NaM bhaMte ! kativihe pannatte ?, gaMgeyA ! duvihe pannatte, taMjahA-saMmucchimamaNussapavesaNae | ganbhavadvaMtiyamaNussapavesaNae ya / ege bhaMte ! maNusse maNussapavesaNaeNaM pavisamANe kiM samucchimamaNussesu hojA ganbhavakaMtiyamaNussesu hojjA ?, gaMgeyA ! saMmucchimamaNussesu vA hojjA ganbhavakaMtiyamaNussesu hojjA / do bhaMte! maNussA0 pucchA, gaMgeyA ! saMmucchimamaNussesu vA hojA ganbhavatiyamaNussesu vA hojA | ahavA ege saMmucchimamaNussesu vA hojA ege ganbhavakkaMtiyamaNussesu vA hojjA, evaM eeNaM kameNaM jahA neraiyapavesaNae tahA maNussapavesaNaevi bhANiyadhe jAva dasa // saMkhejjA bhaMte ! maNussA pucchA, gaMgeyA ! saMmucchimamaNussesu vA hojA ganbhavakaMtiyamaNussesu vA hojA ahavA ege saMmucchimamaNussesu hojA saMkhejjA |ganbhavatiyamaNussesu vA hojjA ahavA do saMmucchimamaNussesu hojjA saMkhejjA ganbhavakkatiyamaNussesu hojjA | evaM ekkekaM ussAritesu jAva ahavA saMkhejjA saMmucchimamaNussesu hojA saMkhejjA ganbhavakkaMtiyamaNussesu hojjA // asaMkhejjA bhaMte ! maNussA pucchA, gaMgeyA ! sadhevi tAva saMmucchimamaNussesu hojA ahavA asaMkhejjA saMmucchimamaNussesu ege ganbhavavaMtiyamaNussesu hojA ahavA asaMkhejA saMmucchimamaNussesu do ganbhavakkaMti - | yamaNussesu hojA evaM jAva asaMkhejjA samucchimamaNussesu hojA saMkhejjA ganbhavakkaMtiyamaNussesu hojA // For Personal & Private Use Only
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 452 // ukkosA bhaMte ! maNussA pucchA, gaMgeyA ! sadevi tAva saMmucchimamaNussesu hojA ahavA saMmucchimama gussesu ya ganbhavakaMtiyamaNussesu vA hojA / eyassa NaM bhaMte ! saMmucchimamaNussapavesaNagassa ganbhavatiyamaNussa pavesaNagassa ya kayare 2 jAva visesAhiyA ?, gaMgeyA ! savatthovA ganbhavakaMtiyamaNussapavesaNae samucchimamaNussapavesaNae asaMkhejjaguNe (sUtraM 375) devapavesaNae NaM bhaMte ! kativihe pannatte ?, gaMgeyA ! cauvihe pannante, taMjahA - bhavaNavAsidevapavesaNae jAva vaimANiyadevapavesaNae / ege bhaMte ! devapavesaNaeNaM pavisamANe kiM bhavaNavAsIsu hojjA vANamaMtarajoisiyavemANiesu hojjA 2, gaMgeyA ! bhavaNavAsIsu vA hojA vANamaMtara joisiyavemANiesu vA hojjA / do bhaMte ! devA devapavesaNae pucchA, gaMgeyA ! bhavaNavAsIsu vA hojjA vANamaMtarajoisiyavemANiesa vA hojA ahavA ege bhavaNavAsIsu ege vANamaMtaresu hojjA evaM jahA tirikkhajoNiya pavesaNae tahA devapabesaNaevi bhANiyadhe jAva asaMkhejjanti / ukkosA bhaMte ! pucchA, gaMgeyA ! sadhevi tAva joisiesa hojA ahavA joisiyabhavaNavAsIsu ya hojA ahavA joisiyavANamaMtaresu ya hojjA | ahavA joisiyavemANiesu ya hojA ahavA joisiesa ya bhavaNavAsIsu ya vANamaMtaresu ya hojjA ahavA | joisiesu ya bhavaNavAsisu ya vemANiesu ya hojA ahavA joisiesa vANamaMtaresu vemANiesu ya hojA ahavA joisiesa ya bhavaNavAsIsu ya vANamaMtaresu ya vemANiesu ya hojA / eyassa NaM bhaMte ! bhavaNavAsi deva pavesaNagassa vANamaMtaradevapavesaNagassa joisiyadevapavesaNagassa vemANiyadeva pavesaNagassa ya kayare 2 jAva For Personal & Private Use Only 9 zatake uddezaH 32 manuSyaprave0 sU 375 | devapravezanakaM sU376 // 452 //
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ visesAhiyA vA ?, gaMgeyA ! savatthove vemANiyadevaSavesaNae bhavaNavAsidevapavesaNae asaMkhenamuNe bAta taradevapavesaNae asaMkhajANe joisiyadevapavesaNae saMkhenaguNe (sUtraM 376) // eyassa NaM bhaMte ! nerahamapave saNagassa tirikkha0 maNussa0 devapavesaNagarasa kayare kayare jAva visesAhie vA ?, gaMgeyA ! savatthove maNu-15 4 ssapavesaNae neraiyapavesaNae asaMkhejjaguNe devapavesaNae asaMkhejaguNe tirikkhajoNiyapavesaNae asaMkheja-dA hai guNe (sUtraM 377) // manuSyapravezanaka devapravezanakaM ca sugama, tathA'pi kiJcillikhyate-manuSyANAM sthAnakadvaye saMmUcchimagarbhajalakSaNe pravizatIti dvayamAzrityaikAdisaGkhyAtAnteSu pUrvavadvikalpAH kAryAH, tatra cAtidezAnAmantima saGkhyAtapadamiti tadvikalpAna sAkSAddarzayannAha-saMkheje'tyAdi, iha dvikayoge pUrvavadekAdaza vikalpAH, asaGkhyAtapade tu pUrva dvAdaza vikalpA utA iha punarekAdazaiva, yato yadi saMmUchimeSu garbhajeSu cAsaGkhyAtatvaM syAttadAdvAdazo'pi vikalpo bhavet , na caivaM, iha garbhajamanuSyANAM | svarUpato'pyasaGkhyAtAnAmabhAvena tatpravezanake'saGkhyAtAsambhavAd , ato'saGkhyAtapade'pi vikalpaikAdazakadarzanAyAha| 'asaMkhejjA' ityAdi / 'ukkosA bhaMte' ityAdi, 'savevi tAva saMmucchimamaNussesu hoja'tti samUcchimAnAmasaGkhyA tAnAM bhAvena pravizatAmapyasaGkhyAtAnAM sambhavastatazca manuSyapravezanakaM pratyutkRSTapadinasteSu sarve'pi bhavantIti, ata evaM 4 saMmUchimamanuSyapravezanakamitarApekSayA'saGkhyAtaguNamavagantavyamiti // devapravezanake 'sabevi tAva joisiesu hoz2a'tti jyotiSkayAmino bahava iti teSUtkRSTapadino devapravezanakavantaH sarve'pi bhavantIti 'savatthove vemANiyadevappavesa ALSOURUSSC - CA For Personal & Private Use Only
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- Nae'tti tadgAminAM tatsthAnAnAM cAlpatvAditi // atha nArakAdipravezanakasyaivAlpatvAdi nirUpayannAha-eyassa Na'mi- 9 zatake prajJaptiH | tyAdi, tatra sarvastoka manuSyapravezanaka, manuSyakSetra eva tasya bhAvAt , tasya ca stokatvAt , nairayikapravezanakaM tvasaGkhyA-8 uddezaH 32 abhayadevItaguNaM, tadgAminAmasaGkhyAtaguNatvAt , evamuttaratrApIti // anantaraM pravezanakamuktaM tatpunarutpAdodvartanArUpamiti nArakA pravezanAlpayA vRttiH2 // 4 // bahutvaM dInAmutpAdamudvartanAM ca sAntaranirantaratayA nirUpayannAha sU 378 // 453 // | saMtaraM bhaMte ! neraiyA uvavajaMti niraMtaraM neraDyA uvavajaMti saMtaraM asurakumArA uvavajaMti niraMtaraM asura-8 sAntarAdyu mA kumArA jAva saMtaraM vemANiyA uvavajaMti niraMtaraM vemANiyA uvavajaMti saMtaraM neraiyA uvavahati niraMtaraM nera- tpAdAdi tiyA uvavaTuMti jAva saMtaraM vANamaMtarA uvavati niraMtaraM vANamaMtarA uvavadRti saMtaraM joisiyA cayaMti sU 378 niraMtaraM joisiyA cayaMti saMtaraM vemANiyA cayaMti niraMtaraM vemANiyA cayaMti, gaMgeyA ! saMtaraMpi nera-8 tiyA uvavajaMti niraMtaraM neratiyA uvavajaMti jAva saMtaraMpi thaNiyakumArA uvavajaMti niraMtaraM thaNi-& yakumArA uvavajaMti no saMtaraMpi puDhavikAiyA uvavajaMti niraMtaraM puDhavikkAiyA uvavajaMti evaM jAva vaNassa-|| ikAiyA sesA jahA neraiyA jAva saMtaraMpi vemANiyA uvavajaMti niraMtaraMpi vemANiyA uvavajjeti, saMtaraMpi neraiyA uvavarddati niraMtaraMpi neraiyA uvavahRti evaM jAva thaNiyakumArA no saMtaraM puDhavikkAiyA uvavati // 453 // niraMtaraM puDhavikkAiyA uvavadRti evaM jAva vaNassaikAiyA sesA jahA neraiyA, navaraM joisiyavemANiyA cayaMti abhilAvo, jAva saMtarapi vemANiyA cayaMti niraMtaraM vemANiyA cayaMti // saMto bhaMte ! neratiyA uva For Personal & Private Use Only
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ AUGUSIC vajaMti asaMto bhaMte ! neraiyA uvavajaMti ?, gaMgeyA ! saMto neraiyA uvavajaMti no asaMto neraiyA uvavajaMti, evaM jAva vemANiyA, saMto bhaMte ! neratiyA uvavati asaMto neraiyA uvavati ?, gaMgeyA ! saMto neraiyA ta uvavati no asaMto neraiyA uvavati, evaM jAva vemANiyA, navaraM joisiyavemANiesu cayaMti bhANiyacha / sao bhaMte ! neraiyA uvavati asaMto bhaMte ! neraiyA uvavadRti saMto asurakumArA uvavati jAva sato vemANiyA uvavajaMti asato vemANiyA uvavajjati sato neratiyA uvavati asato neraiyA uvavadRti saMto asurakumArA uvavaTRti jAva saMto vemANiyA cayaMti asato vemANiyA cayaMti, gaMgeyA ! sato neraiyA uvavajaMti no asao neraiyA uvavati sao asurakumArA uvavajjati no asato asurakumArA uvavajaMti jAva sao vemANiyA uvavajaMti no asato vemANiyA uvavajaMti sato neratiyA uvavati no asato neraiyA uvavajaMti jAva sato vemANiyA cayaMti no asato vemANiyA0, se keNaDhaNaM bhaMte! evaM vuccai sato neraiyA uva| vajaMti no asato neraiyA uvavajjati jAva sao vemANiyA cayaMti no asao vemANiyA cayaMti ?, se kAnUNaM bhaMte ! gaMgeyA ! pAseNaM arahayA purisAdANIeNaM sAsae loe buie aNAdIe aNavayagge jahA paMcamasae jAva je lokaha se loe, se teNaTeNaM gaMgeyA! evaM vucai jAva sato vemANiyA cayaMti no asato vemANiyA | cayaMti // sayaM bhaMte ! evaM jANaha udAhu asayaM asocA ete evaM jANaha udAhu socA sato neraiyA uvavajaMti no asato neraiyA uvavajaMti jAva sao vemANiyA cayaMti no asao vemANiyA cayaMti ?, gaMgeyA ! sayaM For Personal & Private Use Only
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 454 // ete evaM jANAmi no asayaM, asocA ete evaM jANAmi no socA sato neraiyA uvavAMti no asao nera|iyA uvavajaMti jAva sato vemANiyA cayaMti, vo asato vemANiyA cayaMti, se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM bucai taM caiva jAva no asato bemANiyA cayaMti 1, gaMgeyA ! kevalI NaM puracchimeNaM siyaMpi jANai aniyaMpi jANaha dAhiNeNaM evaM jahA sagaDaddesae jAva nidhuDe nANe kevalissa, se teNadveNaM gaMgeyA ! evaM vuccai taM ceva jAva no asato vemANiyA cayaMti // sayaM bhaMte ! nerahayA neraiesu uvavajjanti asayaM neraiyA neraiesa uvavanaMti ?, gaMgeyA ! sayaM neraiyA neraiesa uvavajjaMti no asayaM neraiyA neraiesa uvavajvaMti ?, se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM buccai jAva uvavajjaMti ?, gaMgeyA ! kammodaraNaM kammaguruyattAe kammabhAriyattAe kammaguru saMbhAri yattAe | asubhANaM kammANaM udeNaM asubhANaM kammANaM vivAgeNaM asubhANaM kasmANaM phalavivAgeNaM sayaM neraiyA neraiesa uvavajjaMti no asayaM neraiyA neraiesa uvavajvaMti, se teNadveNaM gaMgeyA ! jAva uvavajraMti // savaM bhaMte ! asurakumArA pucchA, gaMgeyA ! sayaM asurakubhArA jAva uvavajjaMti no asayaM asurakumArA jAva uvavajraMti, se keNaTTeNaM taM caiva jAva uvavajjaMti ?, gaMgeyA ! kasmodaeNaM kammovasameNaM kammavigatIe kammavisohIe kammavisuddhIe subhANaM kammANaM udaraNaM subhrANaM kammANaM vivAgeNaM subhANaM kammANaM phalavivAgeNaM sayaM asurakumArA asurakumArattAe jAva ubavajvaMti no asayaM asurakumArA asurakumArattAe uvavajjaMti se teNadveNaM jAca ukvajaMti evaM jAva thaNiyakumArA // sayaM bhaMte ! puDhavikAiyA0 pucchA, gaMgeyA ! sayaM puDhayikAiyA jAva uvavajati ko For Personal & Private Use Only 9 zatake | uddezaH 32 [sAntarAdhutpAdAdi sU 378 // 454 //
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ sayaM pucchA jAva uvavajaMti, sekeNadveNaM bhaMte evaM vucA jAva uvavajaMti, gaMgeyA kammodapaNaM kammaguruyattAra kammabhAriyattAe kammagurusaMbhAriyattAe subhAsubhANaM kammANaM udaeNaMsubhAsubhANaM kammANaM vivAgaNaM subhAsabhANaM kammANaM phalavivAgaNaM sayaM puDhavikAiyA jAva uvavajaMti no asayaM puDhavikAiyA jAva uvavajaMti, se teNaheNaMjAva uvavajaMti, evaM jAva maNussA, vANamaMNarajoisiyA vemANiyA jahA asurakumArA, seteNaTuNaM gaMgeyA! evaM vuccai sayaM vemANiyA jAva uvavajjati no asayaM jAva uvavajjati (sUtraM 378) tappabhiyaM ca NaM se gaMgeye || aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM paJcabhijANai sacanna sacadarisI, tae NaM se gaMgeye aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei karettA vaMdara namaMsaha vaMdittA namaMsittA evaM kyAsI-icchAmiNaM bhaMte ! tujhaM aMtiyaM cAujjAmAo dhammAo paMcamahatvaiyaM evaM jahA kAlAsavesiyaputto taheva bhANiyacaM jAva sabadukkhappahINe // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! (sUtraM 379) gaMgeyo smtto||9||32|| 'saMtaraM bhaMte ! ityAdi, atha nArakAdInAmutpAdAdeH sAntarAditvaM pravezanakAtpUrva nirUpitameveti kiM punastannirUpyate ? iti, atrocyate, pUrva nArakAdInAM pratyekamutpAdasya sAntaratvAdi nirUpitaM, tatazca tathaivodvarttanAyAH, iha tu puna nArakAdisarvajIvabhedAnAM samudAyataH samuditayoreva cotpAdodvartanayostannirUpyata iti // atha nArakAdInAmeva prakArA-8| TAntareNotpAdodvarttane nirUpayannAha 'saobhaMte' ! ityAdi, tatra ca 'sao neraiyA uvavajaMti'tti 'santaH' vidyamAnA dravyArthatayA, nahi sarvathaivAsat kizcidutpadyate, asattvAdeva kharaviSANavat , sattvaM ca teSAM jIvadravyApekSayA nArakapA SUSTRAGACARAGUATATS dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 zatake uddezaH 32 sAntarAdyatpAda: sU 378 gAGgeyasya saMkramaH sU 379 sAyanI jJAnasampadaM sambhAva vyAkhyA yApekSayA vA, tathAhi-bhAvinArakaparyAyApekSayA dravyato nArakAH santonArakA utpadyante, nArakAyuSkodayAdvA bhAvanArakA prajJaptiH eva nArakatvenotpadyanta iti / athavA 'sao'tti vibhaktipariNAmAt satsu prAgutpanneSvanye samutpadyante nAsatsu, lokasya | abhayadevI zAzvatatvena nArakAdInAM sarvadaiva sadbhAvAditi / 'se guNaM bhaMte ! gaMgeyA'ityAdi, anena ca tatsiddhAntenaiva svamataM yA vRttiH2/ poSitaM, yataH pArthenArhatA zAzvato loka ukto'to lokasya zAzvatatvAtsanta eva satsveva vA nArakAdaya utpadyante cyavante | // 455 // ceti sAdhvevocyata iti // atha gAGgeyo bhagavato'tizAyinI jJAnasampadaM sambhAvayan vikalpayannAha-sayaM| bhaMte ! ityAdi, svayamAtmanA liGgAnapekSamityarthaH 'evaM ti vakSyamANaprakAraM vastu asayaMti asvayaM parato liGgata ityarthaH, tathA 'asoca'tti azrutvA''gamAnapekSam 'etevaM'ti etadevamityarthaH 'soca'tti puruSAntaravacanaM zrutvA''gamata ityarthaH 'sayaM etevaM jANAmitti svayametadevaM jAnAmi, pAramArthikapratyakSasAkSAtkRtasamastavastustomasvabhAvatvAnmama 'sayaM nera iyA neraiesu uvavajaMti'tti svayameva nArakA utpadyante nAsvayaM-nezvarapAratacyAdeH, yathA kaizciducyate-"ajJo jantukaranIzo'yamAtmanaH sukhduHkhyoH| Izvaraprerito gacchetsvarga vA zvabhrameva vA // 1 // " iti, Izvarasya hi kAlAdikAraNaka lApavyatiriktasya yuktibhirvicAryamANasyAghaTanAditi, 'kammodaeNaM ti karmaNAmuditatvena, na ca karmodayamAtreNa nArakeSUtpadyante, kevalinAmapi tasya bhAvAd , ata Aha-'kammaguruyattAe'tti karmaNAM gurukatA karmagurukatA tayA 'kammabhAriyattAe'tti bhAro'sti yeSAM tAni bhArikANi tadbhAvo bhArikatA karmaNAM bhArikatA karmabhArikatA tayA cetyarthaH, nathA mahadapi kizcidalpabhAraM dRSTaM tathAvidhabhAramapi ca kiJcidamahadityata Aha-kammagurusaMbhAriyattAe'tti guroH tathA a ma nA liGgAnapekSamityarthaH ' devaM jAnAmi, pAetadevamityarthaH 'sobata asayaMti asvayaM parata For Personal & Private Use Only
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ sambhArikasya ca bhAvo gurusambhArikatA, gurutA sambhArikatA cetyarthaH, karmmaNAM gurusambhArikatA karmmagurusambhArikatA tayA, atiprakarSAvasthayetyarthaH, etacca tryaM zubhakarmmApekSayA'pi syAdata Aha-' asubhANa' mityAdi, udayaH pradezato'pi | syAdata Aha- 'vivAgeNaM' ti vipAko yathAbaddharasAnubhUtiH, sa ca mando'pi syAdata Aha- 'phalavivAgeNaM' ti phalasyevAlAbukAdervipAko - vipacyamAnatA rasaprakarSAvasthA phalavipAkastena // asurakumArasUtre 'kammoda eNaM'ti asurakumAroci - takarmaNAmudayena, vAcanAntareSu 'kammovasameNaM'ti dRzyate, tatra cAzubhakarmmaNAmupazamena sAmAnyataH 'kammavigaIe'tti karmmaNAmazubhAnAM vigatyA - vigamena sthitimAzritya 'kammavisohIe 'tti rasamAzritya 'kammavisuddhIe' tti pradezApekSayA, | ekArthA vaite zabdA iti // pRthvIkAyikasUtre 'subhAsubhANaM'ti zubhAnAM zubhavarNagandhAdInAm azubhAnAM teSAmekendriyajAtyAdInAM ca / 'tappabhiI ca'tti yasmin samaye'nantaroktaM vastu bhagavatA pratipAditaM jJAnasya tattathA, cazabdaH punararthe samuccaye vA 'se' tti asau 'paJcabhijANai 'tti pratyabhijAnAti sma, kiM kRtvA ? ityAha- sarvajJaM sarvadarzinaM, jAtapratyayatvAditi // navamazate dvAtriMzattamoddezakaH // 9 / 32 // [ granthAgram 10000 ] --- gAGgeyo bhagavadupAsanAtaH siddhaH anyastu karmavazAdviparyayamapyavApnoti yathA jamAlirityetaddarzanAya trayastriMzattamoddezakaH, tasya cedaM prastAvanAsUtram - teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM mAhaNakuMDaggAme nayare hotthA vannao, bahusAlae cetie vannao, tattha NaM mAha For Personal & Private Use Only *%*%***
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ RROSC C+ vyAkhyA- NakuMDaggAme nayare usabhadatte nAma mAhaNe parivasati aDhe ditte vitte jAva aparibhUe riuvedajajuvedasAma- 9 zatake prajJaptiH vedaathavaNaveda jahA khadao jAva annesu ya bahusu baMbhannaesu naesu supariniTTie samaNovAsae abhigayajI- uddezaH 33 abhayadevI- vAjIve uvaladdhapuNNapAve jAva appANaM bhAvemANe viharati, tassa NaM usabhadattamAhaNassa devANaMdA nAma RSabhadayA vRttiH2 8 mAhaNI hotthA, sukumAlapANipAyA jAva piyadasaNA surUvA samaNovAsiyA abhigayajIvAjIvA uvala ttAdhikAraH sU 380 // 456 // ddhapunnapAvA jAva viharai / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAmI samosaDhe, parisA jAva pabruvAsati, tae NaM se usa-da bhadatte mAhaNe imIse kahAe laTTe samANe haTTa jAba hiyae jeNeva devANaMdA mAhaNI teNeva uvAgacchati 2 devANaMdaM mAhaNi evaM vayAsI-evaM khalu devANuppie ! samaNe bhagavaM mahAvIre Adigare jAva sabalU sabadarisI AgAsagaeNaM cakkeNaM jAva suhaMsuheNaM viharamANe bahusAlae ceie ahApaDirUpaMjAvaviharati, taM mahAphalaM khalu devANuppie ! jAva tahArUvANaM arihaMtANaM bhagavaMtANaM nAmagoyassavisavaNayAe kimaMga puNa abhigamaNavaMdaNanamaMsaNapaDipucchaNapajjuvAsaNayAe ?, egassavi Ayariyassa dhammiyassasuvayaNassa savaNayAe kimaMga puNa viulassa aTThassa gahaNayAe?,taM gacchAmoNaM devANuppie ! samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmo namasAmojAba pajjuvAsAmo, eyaNNaM ihabhave ya parabhave ya hiyAe suhAe khamAe nissesAe ANugAmiyattAe bhavissai |te // 456 // NaM sA devANaMdA mAhaNI usamadatteNaM mAhaNaNaM evaM vuttA samANI havajAva hiyayA karayalajAvakaDDu usabhadattassa mAhaNassa eyamaDha viNaeNaM panimuNei, nae pAM se usamadattemAhaNe koDaMbiyapurise sahAvei koTuMbiya-IN + S For Personal & Private Use Only
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ | purise sahAvettA evaM vayAsi - khippAmeva bho devANuppiyA ! lahukaraNajuttajoiyasamakhura vAlihANasamalihiyasiMgehiM jaMbUNayAmayakalAvajuta [ssa ] parivisiddhehiM rayayAmayaghaMTAsuttarajjuyapavara kaMcaNanatthapaggahoggAhiyaehiM | nIluppalaka pAmelaehiM pavaragoNajuvANaehiM nANAmaNirayaNaghaMTiyAjAlaparigayaM sujAyajugajottarajjuyajugapa| satyasuviracita nimmiyaM pavaralakkhaNovaveyaM [ granthAgram 6000 ] dhammiyaM jANappavaraM juttAmeva uvadvaveha 2 | mama eyamANantiyaM paJcappiNaha, tae NaM te koDuMbiyapurisA usabhadatteNaM mAhaNeNaM evaM vuttA samANA haTTha jAva hiyayA karayala0 evaM sAmI ! tahanti ANAe viNaeNaM vayaNaM jAna paDisuNettA khippAmeva lahukaraNajutajAva dhammiyaM jANappavaraM juttAmeva uvadvavettA jAva tamANattiyaM paJcappiNaMti, tae NaM se usabhadatte mAhaNe pahAe jAva appamahagghAbharaNAlaMkiyasarIre sAo gihAo paDinikkhamati sAo gihAo paDinikkha| mittA jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA jeNeva dhammie jANappavare teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA dhammiyaM jANappavaraM durUDhe / tae NaM sA devANaMdA mAhaNI aMto aMteuraMsi vhAyA kayabalikammA kayakouyamaMgalapAyacchittA kiMca varapAdapattaneuramaNimehalAhAraviraiyauciyakaDagakhuDDAyaekAvalIkaMTha suttauratthageve| jasoNisuttaganANAmaNirayaNabhUsaNavirAiyaMgI cIrNasuyavatthapavaraparihiyA dugullasukumAlauttarijA saghou| yasurabhikusumavariyasirayA varacaMdaNavaMdiyA varAbharaNabhUsiyaMgI kAlAgurudhUvadhUviyA sirisamANavesA jAva | appamahagghA bharaNAlaMkiyasarIrA bahUhiM khujjAhiM cilAiyAhiM vAmaNiyAhiM vaDahiyAhiM babbariyAhiM IsigaNi For Personal & Private Use Only
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ gamanaM vyAkhyA. yAhiM joNhiyAhiM cArugaNiyAhiM pallaviyAhiM lhAsiyAhiM lausiyAhiM ArabIhiM damilIhiM siMghalIhiM puliM-4|| 9 zatake prajJaptiH dIhiM pukkhalIhiM muruMDIhiMsabarIhiM pArasIhi nANAdesIhi videsaparipaMDiyAhiM iMgitaciMtitapatthiyaviyANiabhayadevI uddezaH 33 yAhiM sadesanevatthagahiyavasAhiM kusalAhiM viNIyAhi ya ceDiyAcakkavAlavarisadharatherakaMcuijamahattaragavaMda- RSabhadattayA vRttiH2] devAnandApakkhittA aMteurAo niggacchati aMteurAo niggacchittA jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA jeNeva dhammie // 457 // jANappavare teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA jAva dhammiyaM jANappavaraM durUDhA // tae NaM se usabhadatte mAhaNe devANaMdAe mAhaNIe saddhiM dhammiyaM jANappavaraM durUDhe samANe NiyagapariyAlasaMparibuDe mAhaNakuMDaggAmaM nagaraM majhamajheNaM niggacchai niggacchaittA jeNeva bahusAlae ceie teNeva uvAgacchada teNeva uvAgacchaittA chattAdIe titthakarAtIsae pAsai cha. 2 dhammiyaM jANappavaraM Thavei 2ttA dhammiyAojANappavarAo pacoruhai dha02 samaNaM bhagavaM mahAvIraM paMcaviheNaM abhigameNaM abhigacchati, taMjahA-sacittANaM davANaM visaraNayAe mA evaM jahA bitiyasae jAva tivihAe pajjuvAsaNayAe paz2avAsati.taeNaM sA devANaMdAmAhaNIdhammiyAo jANappavarAo pacorubhati dhammiyAo jANappavarAo paccorubhittA bahahiM khujAhiM jAva mahattaragavaMdaparikkhittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM paMcaviheNaM abhigamaNaM abhigacchaha, taMjahA-sacittANaM davANaM viusaraNa-1* // 457 // yAe acittANaM davANaM avimoyaNayAe viNayoNayAe gAyalaTTIe cakkhuphAse aMjalipaggaheNaM maNassa egattIbhAvakaraNeNaM jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchada teNeva uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM sU 380 OMOMOM- 84994 CATEG543344 dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ || tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei 2ttA vaMdai namasai vaMdittA namaMsittA usabhadattaM mAhaNaM purao kaTu ThiyA hai| ceva saparivArA sussUsamANI NamaMsamANI abhimuhA viNaeNaM paMjaliuDA jAva pajjavAsai (sUtraM380)tae mANasA devANaMdA mAhaNI AgayapaNhAyA papphuyaloyaNA saMvariyavalayabAhA kaMcuyaparikkhittiyA dhArAhayakalaMba gaMpiva samUsaviyaromakUvA samaNaM bhagavaM mahAvIraM bhaNimisAe diTThIe dehamANI ciTThati // bhaMte tti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati namaMsati vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI-kiNNaM bhaMte ! esA devANaM|dA mAhaNI AgayapaNhavA taM ceva jAva romakUvA devANuppie aNimisAe diTTIe dehamANI ciTThai ?, goyamAdi samaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaM goyama evaM vayAsI-evaM khalu goyamA ! devANaMdA mAhaNI mama ammagA, ahannaM devANaMdAe mAhaNIe attae, tae NaM sA devANaMdA mAhaNI teNaM puvaputtasiNehANurAeNaM AgayapaNhayA jAva samUsaviyaromakUvA mama aNimisAe diTTIe dehamANI 2ciTThai / (sUtraM 381) tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre usabhadattassa mAhaNassa devANaMdAe mAhaNIe tIse ya mahatimahAliyAe isiparisAe jAva parisA pddigyaa| tae NaM se usabhadatte mAhaNe samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhammaM socA nisamma haTTatuTTe uTThAe uThei uTThAe udvettA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAva namaMsittA evaM vadAsI-evameyaM bhaMte ! tahameyaM bhaMte ! jahA khaMdao jAva seyaM tujhe vadahatti kaTu uttarapuracchimaM disIbhArga avakkamai uttarapu02ttA sayameva AbharaNamallAlaMkAraM omuyai.sayame02ttA sayameva paMcamuTTiyaM loyaM kareti sayame02ttA jeNeva ROCESCAMOCRAC For Personal & Private Use Only
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- samaNebhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchairasamaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM jAva namaMsittA ||9 zatake prajJaptiH evaM vayAsI-Alitte NaM bhaMte ! loe palitte NaM bhaMte ! loe Alittapalitte NaM bhaMte ! loe jarAe maraNeNa | uddezaH33 abhayadevI- 4ya, evaM eeNaM kameNaM imaM jahA khaMdao taheva pavaio jAva sAmAiyamAjhyAI ekkArasa aMgAI ahijai jAva devAnandAyAvRttiH2/ bahahiM cautthachaTTaTThamadasamajAva vicittehiM tavokammehiM appANaM bhAvemANe bahUI vAsAiM sAmanapariyAgaM yaa:prnv:||45|| pAuNai 2 mAsiyAe saMlehaNAe attANaM jhUseti mAsa02sahi bhattAI aNasaNAe chedeti sarTi 2ttA jassa- sU 381 hAe kIrati naggabhAvo jAva tama ArAhai jAva tamaDheM ArAhettA tae NaM so jAva svdukkhpphiinne| RSabhadatta | devAnandatae NaM sA devANaMdA mAhaNI samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhammaM socA nisamma hahatuTThA samaNaM| yodIkSAbhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM jAva namaMsittA evaM vayAsi-evameyaM bhaMte ! tahameyaM bhaMte ! evaM mokSazca jahA usamadatto taheva jAva dhammAikkhiyaM / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre devANaMdaM mAhaNi sayameva pacA sU 382 veti saya 2 sayameva ajjacaMdaNAe ajAe sIsiNittAe dalayai // tae NaM sA anjacaMdaNA ajjA devANaMdaM mAhaNiM sayameva pavAveti sayameva muMDAveti sayameva sehAveti evaM jaheva usabhadatto taheva ajacaMdaNAe | ajAe imaM eyArUvaM dhammiyaM uvadesaM sammaM saMpaDivajai tamANAe taha gacchada jAva saMjameNaM saMjamati, tae // 45 // &||NaM sA devANaMdA ajA ajacaMdaNAe ajAe aMtiyaM sAmAiyamAiyAI ekkArasa aMgAI ahijai sesaM taM ceva jAva sabadukkhappahINA (sUtraM 382) // R- 5 dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMOMOMOMOMOM4%% yanaM manasi yasyAH mAdibhAvaiH samRddhimupAlaya tuSTaM dRSTaM vA-vismitAya zubhAnubandhAtya nikAleNa'mityAdi, 'aDe'tti samRddhaH 'ditte'tti dIpta:-tejasvI rapto vA-darpavAn 'vittetti prasiddhaH, yAvatkaraNAt 'vicchinnaviulabhavaNasayaNAsaNajANavAhaNAine'ityAdi dRzyaM 'hiyAe'tti hitAya pathyAnnavat 'suhAe'ti sukhAya zarmaNe 'khamAe'tti kSamatvAya saGgatatvAyetyarthaH 'ANugAmiyattAe'tti anugAmikatvAya zubhAnubandhAyetyarthaH 'haha' iha yAvatkaraNAdevaM dRzya-'hatuTThacittamANaMdiyA' hRSTatuSTam-atyartha tuSTaM hRSTaM vA-vismitaM tuSTaM-toSavaJcittaM yatra tattathA, tadyathA bhavatyevamAnaMditA-ISanmukhasaumyatAdibhAvaiH samRddhimupagatA, tatazca nanditA-smRddhitaratAmupagatA 'pIr3amaNA'prItiH-prINanaM-ApyAyanaM manasi yasyAH sA prItimanAH 'paramasomaNassiyA' paramasaumanasya-suSTha sumanaskatA saJjAtaM yasyAH sA paramasaumanasyitA 'harisavasavisappamANahiyayA harSavazena visarpad-vistArayAyi hRdayaM yasyAHsA tathA 'lahukaraNajuttajoie'ityAdi, laghukaraNaM-zIghrakriyAdakSatvaM tena yuktau yaugiko ca-prazastayogavantau prazastasadRzarUpatvAdyau / tau tathA, samAH khurAzva-pratItAH 'vAlihANa'tti vAladhAne-pucchau yayostau tathA, samAni likhitAni ullikhitAni zRGgANi yayostau tathA, tataH karmadhArayo'tastAbhyAM laghukaraNayuktayaugikasamakhuravAlidhAnasamalikhitazRGgakAbhyAM, goyuvabhyAM yuktameva yAnapravaramupasthApayateti sambandhaH, punaH kiMbhUtAbhyAm ? ityAha-jAmbUnadamayau-suvarNanivRttau yau kalApaukaNThAbharaNavizeSau tAbhyAM yukto prativiziSTako ca-pradhAnau javAdibhiyauM tau tathA tAbhyAM jAmbUnadamayakalApayuktaprati| viziSTakAbhyAM rajatamayyau-rUpyavikArau ghaNTe yayostI tathA, sUtrarajuke-kArpAsikasUtradavarakamayyau varakAJcane-pravarasuvarNamaNDitatvena pradhAnasuvarNe ye naste-nAsikArajU tayoH pragraheNa-razminA'vagRhItakau-baddhau yau tau tathA tataH karmadhAra For Personal & Private Use Only
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 zasake uddezaH 33 RSabhadattade vAnandAdhi vyAkhyA- yo'tastAbhyAM rajatamayaghaNTasUtrarajjukavarakAJcananastApragrahAvagRhItakAbhyAM, nIlotpalaiH-jalajavizeSaiH kRto-vihitaH prajJapti 'Amela'tti ApIDaH-zekharo yayostau tathA tAbhyAM nIlotpala kRtApIDakAbhyAM 'pavaragoNajuvANaehiMti pravaragoyuabhayadevI vAbhyAM nAnAmaNiratnAnAM satkaM yad ghaNTikApradhAnaM jAlaM-jAlakaM tena parigataM-parikSiptaM yattattathA, sujAtaM-sujAtadAyA vRttiH rumayaM yadU yugaM-yUpastat sujAtayugaM tacca yaunarajjukAyugaM ca-yokAbhidhAnarajukAyugmaM sujAtayugayokrarajukAyuge te // 459 // prazaste-atizubhe suviracite-sughaTite nirmite-nivezite yatra yat sujAtayugayokarajjukAyugaprazastasuviracitanirmitam / / | 'eva'mityAdi, evaM svAmin ! tathetyAjJayA ityevaM bruvANA ityarthaH 'vinayena'aJjalikaraNAdinA ||'te NaM sA devANaMdA mAhaNI'tyAdi, iha ca sthAne vAcanAntare devAnandAvarNaka evaM dRzyate-'aMtoaMteuraMsi pahAyA' 'antaH' madhye'ntaHpurasya snAtA, anena ca kulInAH striyaH pracchannAH snAntIti darzitaM, 'kayabalikammA' gRhadevatAH pratItya 'kaya-| kouyamaMgalapAyacchittA' kRtAni kautukamaGgalAnyeva prAyazcittAnyavazyakAryatvAt yayA sA tathA, tatra kautukAnimaSItilakAdIni maGgalAni-siddhArthakadUrvAdIni 'kiJcatti kizcAnyad 'varapAdapattaneuramaNimehalAhAraviraiyauciyakaDagakhuDDayaegAvalIkaMThasuttauratthageveJjasoNisuttagaNANAmaNirayaNabhUsaNavirAiyaMgI' varAbhyAM pAdaprA-|| jAtanUpurAbhyAM maNimekhalayA hAreNa viracitai ratidairvA ucitaiH-yuktaiH kaTakaizca 'khuTTAga'tti aGgulIyakaizca ekAvalyA ca|| vicitramaNikamayyA kaNThasUtreNa ca-ura-sthena ca rUDhigamyena aveyakeNa ca-pratItena uraHsthapraiveyakeNa vA zroNisUtrakeNa || ca-kaTIsUtreNa nAnAmaNiratAnAM bhUSaNaizca virAjitama-zarIraM yasyAH sA tathA, 'cINaMsuyavasthapavaraparihiyA' cInAM SH4 kicatti kizcAnyada yaNabhUsaNavirAiyaMgI ekAvalyA ca // 459 // For Personal & Private Use Only
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1055 zuka nAma yadvastrANAM madhye pravaraM tatparihita-nivasanIkRtaM yayA sA tathA 'dugullasukumAlauttarijA' dukUlo-vRkSavize4 pastadvalkAjAtaM dukUlaM-vastravizeSastat sukumAramuttarIyam-uparikAyAcchAdanaM yasyAH sA tathA 'sabouyasurabhikusu mavariyasirayA' sarva kasurabhikusumairvRtA-veSTitAH zirojA yasyAH sA tathA 'varacaMdaNavaMdiyA' varacandanaM vanditaMlalATe nivezitaM yayA sA tathA 'varAbharaNabhUsiyaMgI'ti vyakta 'kAlAgurudhUvadhUviyA' ityapi vyaktaM 'sirIsamANavesA' zrIH-devatA tayA samAnanepathyA, itaH prakRtavAcanA'nuzriyate-khujAhiti kunikAbhirvakrajaGghAbhirityarthaH 'cilAiyAhiM'ti cilAtadezotpannAbhiH, yAvatkaraNAdidaM dRzya-'vAmaNiyAhiM' isvazarIrAbhiH 'vaDahiyAhiM' maDahakoSThAbhiH 'babbariyAhiM paosiyAhiM IsigaNiyAhiM vAsagaNiyAhiM joNhiyAhi palhaviyAhiM lhAsiyAhiM lausiyAhiM ArabIhiM damilAhiM siMhalIhiM puliMdIhiM pakkaNIhiM bahalIhiM muruDIhiM sabarIhiM pArasIhiM nANAdesavidesaparipiDiyAhiM' nAnAde| zebhyo-bahuvidhajanapadebhyo videze-taddezApekSayA dezAntare paripiNDitA yAstAstathA 'sadesanevatthagahiyavesAhiM' svadezanepathyamiva gRhIto veSo yakAbhistAstathA tAbhiH 'iMgiyaciMtiyapatthiyaviyANiyAhiM' iGgitena-nayanAdiceSTayA cintitaM ca pareNa prArthitaM ca-abhilaSitaM vijAnanti yAstAstathA tAbhiH 'kusalAhiM viNIyAhiM' yuktA iti gamyate 'ceDiyAcakkavAlavarisadharatherakaMcuijjamahattarayavaMdaparikkhittA' ceTIcakravAlenArthAtsvadezasambhavena varSadharANAM-vardhitakakaraNena napuMsakIkRtAnAmantaHpuramahallakAnAM 'therakaMcuijjatti sthavirakaJcukinA-antaHpuraprayojananivedakAnAM pratIhArANAM vA mahattarakANAM ca-antaHpurakAryacintakAnAM vRndena parikSiptA yA sA tathA, idaM ca sarva vAcanAntare sAkSA LASSOSORRECTOR For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2/ // 46 // AUGUSAROKAR devAsti / 'saccittANaM davANaM visaraNayAe'tti puSpatAmbUlAdidravyANAM vyutsarjanayA tyAgenetyarthaH 'acittANaM || | 9zatake davANaM avimoyaNayAe'tti vastrAdInAmatyAgenetyarthaH 'maNassa egattIbhAvakaraNeNaM' anekasya sata ekatAlakSaNabhAva- uddezaH 33 karaNena 'ThiyA ceva'tti UrddhasthAnasthitaiva anupaviSTetyarthaH 'AgayapaNhaya'tti 'AyAtaprazravA' putrasnehAdAgatastanamu- RSabhadattade khastanyetyarthaH 'papphuyaloyaNA' praplutalocanA putradarzanAt pravartitAnandajalena 'saMvariyavalayabAhA' saMvRtau-harSAtire- vAnandAdhi kAdatistharIbhavantau niSiddhau valayaiH-kaTakairbAhU-bhujau yasyAHsA tathA 'kaMcuyaparikhittiyA' kaJcako-vAravANaH parikSipto- sU 382 vistArito harSAtirekasthUrIbhUtazarIratayA yayA sA tathA dhArAhayakayaMbagaMpiva samUsaviyaromakUvA' meghadhArAbhyAhatakadambapuSpamiva samucchRsitAni romANi kUpeSu-romarandhreSu yasyAHsA tathA 'dehamANI'ti prekSamANA, AbhIkSNye cAtra dviruktiH|| 'bhaMte' tti bhadanta ! ityevamAmantraNavacasA''manyetyarthaH 'goyamAi'tti gautama iti evamAmantryetyarthaH athavA gautama iti nAmoccAraNam 'ahe'ti AmantraNArthoM nipAtaH he bho ityAdivat 'attae'tti AtmajaH-putraH 'puvaputtasiNehANurAeNaM'ti pUrva:-prathamagarbhAdhAnakAlasambhavo yaH putrasnehalakSaNo'nurAgaH sa pUrvaputrasnehAnurAgastena 'mahatimahAliyAe'tti mahatI cAsAvatimahatI ceti mahAtimahatItasyai, Alapratyayazceha prAkRtaprabhavaH, isiparisAe'tti pazyantIti RSayo-jJAninastadrUpA| parSat-parivAra RSiparSattasyai, yAvatkaraNAdidaM dRzya-muNiparisAe jaiparisAe aNegasayAe aNegasayaviMdaparivArAe' // 460 // ityAdi, tatra munayo-vAcaMyamA yatayastu-dharmakriyAsu prayatamAnAHanekAni zatAni yasyAH sA tathA tasyai anekazatapramANAni vRndAni-parivAro yasyAH sA tathA tasyai // 'tae NaM sA ajacaMdaNA ajjetyAdi, iha ca devAnandAyA bhagavatA pravA For Personal & Private Use Only
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ ANSWERS janakaraNe'pi yadAryacandanayA punastatkaraNaM tattatraivAnavagatAvagamakaraNAdinA vishessaadhaanmityvgntvymiti|'tmaannaa tti tadAjJayA-AryacandanAjJayA // tassa NaM mAhaNakuMDaggAmassa nagarassa pacatthimeNaM ettha NaM khattiyakuMDaggAme nAma nagare hotthA vannao. | tattha NaM khattiyakuMDaggAme nayare jamAlInAma khattiyakumAre parivasati aDhe ditte jAva aparibhUe upi pAsAyavaragae phuhamANehiM muiMgamathaehiM battIsatibaddhehiM nADaehiNANAvihavarataruNIsaMpauttehiM uvanaccijjamANe uvanaccijamANe uvagijjamANe 2 uvalAlijamANe uva. 2 pAusavAsArattasaradahemaMtavasaMtagimhapajjaMte chappi hai| uka jahA vibhaveNaM mANamANe 2 kAlaM gAlemANe ihe saddapharisarasarUvagaMdhe paMcavihe mANussae kAmabhoge | paccaNunbhavamANe viharai / tae NaM khattiyakuMDaggAme nagare siMghADagatiyacaukkacaccarajAva bahujaNasaddei vA jahA | uvavAie jAva evaM pannavei evaM parUvei-evaM khalu devANuppiyA ! samaNe bhagavaM mahAvIre Aigare jAva satvannU sabadarisI mAhaNakuMDaggAmassa nagarassa bahiyA bahusAlae ceie ahApaDirUvaM jAva viharaha, taM mahapphalaM| | khalu devANuppiyA! tahArUvANaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM jahA uvavAie jAva egAbhimuhe khattiyakuMDaggAmaM| nagaraM majjhamajjheNaM niggacchaMti niggacchittA jeNeva mAhaNakuMDaggAme nagare jeNeva bahusAlae ceie evaM jahA uvavAie jAva tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsaMti / tae NaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa taM mahayA jaNasaI vA jAva jaNasannivAyaM vA suNamANassa vA pAsamANassa vA ayameyArUve ajjhathie jAva samuppa-| 3************ Join Education International For Personal & Private Use Only
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 1 zatake | uddeza: 33 jamAlipratibodhaH sU 383 vyAkhyA- jitthA-kinnaM aja khattiyakuMDaggAme nagare iMdamahei vA khaMdamahei vA muguMdamahei vA NAgamahei vA jakkhamaprajJaptiH hei vA bhUyamahei vA kUvamahei vA taDAgamahei vA naImahei vA dahamahei vA pacayamahei vA rukkhamahei vA ceiabhayadevI yamahei vA thUbhamahei vA jaNaM ee bahave uggA bhogA rAinnA ikkhAgA NAyA koravA khattiyA khattiyaputtA yA vRttiH2|| bhaDA bhaDaputtA jahA uvavAie jAva satthavAhappabhiie pahAyA kayabalikammA jahA uvavAie jAva niggcchN||46|| ti?, evaM saMpehei evaM saMpehittA kaMcuijjapurisaM saddAveti kaMcu02 evaM vayAsI-kiNhaM devANuppiyA! anja khattiyakuMDaggAme nagare iMdamahei vA jAva niggacchati ?, tae NaM se kaMcuijjapurise jamAliNA khattiyaku|mAreNaM evaM vutte samANe hadvatuDhe samaNassa bhagavao mahAvIrassa AgamaNagahiyaviNicchae karayala. jamAliM | khattiyakumAraM jaeNaM vijaeNaM vaDAvei vaddhAvettA evaM vayAsI-No khalu devANuppiyA ! aja khattiyakuMDaggAme nayare iMdamahei vA jAva niggacchai, evaM khalu devANuppiyA ! aja samaNe bhagavaM mahAvIre jAva samvannU sabadarisI mAhaNakuMDagAmassa nayarassa bahiyA bahusAlae ceie ahApaDirUvaM uggahaM jAva viharati, tae NaM| 4Iee bahave uggA bhogA jAva appegaiyA vaMdaNavattiyaM jAva niggacchati / tae NaM se jamAliyakhattiyakumAre kaMcuijjapurisassa aMtie eyamaTuM socA nisamma hahatuTTha0 koDubiyapurise saddAvei koDuMbiyapurise saddAvaittA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA ! cAuraghaMTaM AsarahaM juttAmeva uvaTThaveha uvavettA mama eyamANattiyaM paJcappiNaha, tae NaM te koDuMbiyapurisA jamAliNA khattiyakumAreNaM evaM vuttA samANA jAva pacappiNaMti, // 461 // For Personal & Private Use Only
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ tae NaM se jamAliyakhattiyakumAre jeNeva majaNaghare teNeva uvAgacchaha teNeva uvAgacchittA hAe kayabalikamme jahA uvavAie parisAvannao tahA bhANiyavaM jAva caMdaNAkinnagAyasarIre savAlaMkAravibhUsie majaNagharAo paDinikkhamai majaNagharAo paDinikkhamittA jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA jeNeva cAugghaMTe Asarahe teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA cAugghaMTaM AsarahaM durUhei cAu0 2ttA sakoraMTamalladAmeNaM || chatteNaM dharijamANeNaM mahayA bhaDacaDakarapahakaravaMdaparikkhitte khattiyakuMDaggAmaM nagaraM majhamajheNaM niggacchaha niggacchittA jeNeva mAhaNakuMDaggAme nagare jeNeva bahusAlae cehae teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA turae / nigiNhei turae 2ttA rahaM Thavei rahaM ThavettA rahAo pacoruhati rahA02ttA pupphataMyolAuhamAdIyaM vAhaNAo |ya visajjei 2 ttA egasADiyaM uttarAsaMgaM karei uttarAsaMgaM karettA AyaMte cokkhe paramasuinbhUe aMjalimauliyahatthe jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIra tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei 2 tikkhutto 2 jAva tivihAe pajjuvAsaNAe pajuvAsai / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIraM jamAlissa khattiyakumArassa tIse ya mahatimahAliyAe isijAvadhammakahA jAva parisA paDigayA, tae NaM te jamAlI khattiyakumAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhammaM socA nisamma haTTa jAva uTThAe uTThei uThAe udvettA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAva namaMsittA evaM vayAsI-sahAmiNa bhaMte ! niggaMdhaM pAvayaNaM pattayAmi NaM bhaMte ! niggaMthaM pAvayaNaM roemi NaM bhaMte ! niggaMthaM pAvayaNaM anuDhemi NaM For Personal & Private Use Only
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ HAHA 9 zatake uddezaH 33 jamAlipratibodhaH sU 383 dviddhAni taiH 'uvAipsitArthasampAdanAta prAmo jyeSThAdiH, 1 vyAkhyA bhaMte ! niggaMthaM pAvayaNaM evameyaM bhaMte ! tahameyaM bhaMte ! avitahameyaM bhaMte ! asaMdiddhameyaM bhaMte ! jAva se jaheyaM prajJapti tujjhe vadaha, je navaraM devANuppiyA! ammApiyaro ApucchAmi / tae NaM ahaM devANuppiyANaM aMtiyaM muMDe ta abhayadevI- bhavittA agArAo aNagAriyaM paccayAmi, ahAsuhaM devANuppiyA ! mA paDibaMdhaM (sUtraM 383) // yA vRttiH2 _ 'phuTTamANehiti atirabhasA''sphAlanAtsphuTadbhiriva vidaladbhirivetyarthaH 'muiMgamatthaehiMti mRdaGgAnAM-mardalAnAM // 46 // mastakAnIva mastakAni-uparibhAgAH puTAnItyarthaH mRdaGgamastakAni 'battIsatibaddhehiMti dvAtriMzatA'bhinetavyaprakAraiH pAtrarityeke baddhAni dvAtriMzadvaddhAni taiH 'uvanacijamANe ti upanRtyamAnaH tamupazritya nartanAt 'uvagijamANe'tti || tadguNagAnAt 'uvalAlijjamANe'tti upalAlyamAna IpsitArthasampAdanAt 'pAuse'tyAdi, tatra prAvRT zrAvaNAdiH varSApada rAtro'zvayujAdi zarat mArgazIrSAdiH hemanto mAghAdiH vasantaH caitrAdiH grISmo jyeSThAdiH, tatazca prAvRT ca varSArAtrazca | * zaracca hemantazca vasantazceti prAvRDvarSArAtrazaraddhemantavasantAste ca te grISmaparyantAzceti karmadhArayo'tastAn paDapi / 4 'RtUna' kAlavizeSAn 'mANamANe'tti mAnayan tadanubhAvamanubhavan 'gAlemANe'tti 'gAlayan' ativAhayan // |'sighADagatigacaukkacaccara' iha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM-'caummuhamahApahapahesu'tti, 'bahujaNasaddei vatti yatra |zRGgATakAdau bahUnAM janAnAM zabdastatra bahujano'nyo'nyasyaivamAkhyAtIti vAkyArthaH, tatra ca bahujanazabdaH parasparAlApA|dirUpaH, itizabdo vAkyAlaGkAre vAzabdo vikalpe, 'jahA uvavAie'tti tatra cedaM sUtramevaM lezataH-'jaNavUhei vA jaNabolei vA jaNakalakaleti vA jaNummIi vA jaNukkaliyAi vA jaNasannivAei vA bahujaNo annamannassa evamAikkhai R // 462 // A For Personal & Private Use Only
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM bhAsaiti, asyAyamarthaH - ' janavyUhaH ' janasamudAyaH bola:- avyaktavarNo dhvaniH kalakalaH - sa evopalabhyamAnavacanavibhAgaH UrmimaH sambAdhaH utkalikA - laghutaraH samudAyaH saMnipAtaH - aparAparasthAnebhyo janAnAmekatra mIlanaM AkhyAti sAmAnyataH bhASate vyaktaparyAyavacanataH, etadevArthadvayaM paryAyataH krameNAha - evaM prajJApayati evaM prarUpayatIti, 'ahApaDivaM' iha yAvatkaraNAdidaM dRzyam - 'uggahaM ogiNhati oginhittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe'tti, 'jahA uvavAie' tti, tadeva lezato darzyate - 'nAmagoyassavi savaNayAe kimaMga puNa abhigamaNavaMdaNaNamaMsaNapaDipucchaNapajjuvAsaNayAe egassavi Ayariyassa suvayaNassa savaNayAe ? kimaMga puNa viulassa aTThassa gahaNayAe ?, taM gacchAmoNaM | devANuppiyA ! samaNaM 3 vaMdAmo 4 eyaM Ne pecca bhave hiyAe 5 bhavissaittikaTTu bahave uggA uggaputtA evaM bhogA rAinnA khattiyA bhaDA appegaiyA vaMdaNavattiyaM evaM pUyaNavattiyaM sakkAravattiyaM ( sammANavattiyaM ) ko uhalavattiyaM appegatiyA jIyameyaMtikaTTu vhAyA kayabalikammA' ityAdi 'evaM jahA uvavAie' tatra caitadevaM sUtraM - 'teNAmeva uvAgacchati teNAmeva | uvAgacchittA chattAie titthayarAtisae pAsaMti jANavAhaNAI ThAIti' ityAdi // 'ayameyArUve 'ti ayametadrUpo vakSya|mANasvarUpaH 'ajjhatthie 'tti AdhyAtmikaH - AtmAzritaH, yAvatkaraNAdidaM dRzyaM - 'ciMtie' tti smaraNarUpaH 'patthie 'tti prArthitaH - labdhuM prArthitaH 'maNogae'tti abahiH prakAzitaH 'saMkappe'tti vikalpaH 'iMdamahei va'tti indramaha - indrotsavaH | 'khaMdamahe vatti skandamahaH - kArttikeyotsavaH 'mukuMdadmahe vatti iha mukundo vAsudevo baladevo vA 'jahA ubavAie' ti | tatra cedamevaM sUtraM - 'mAhaNA bhaDA johA mallaI lecchaI ane ya bahave rAIsara talavaramADaM biyakoTuMbiya ibbha se DiseNAvaI 'tti For Personal & Private Use Only 1967-969
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2 // 46 // tatra 'bhaTAH zUrAH'yodhAH' sahasrayodhAdayaH, mallaI lecchaI rAjavizeSAH 'rAjAnaH' sAmantAH 'IzvarAH' yuvarAjAdayaH'talavarAH' 9 zatake rAjavallabhAH 'mADambikAH' saMnivezavizeSanAyakAH 'koDumbikA katipayakuTumbanAyakAH 'ibhyAH' mahAdhanAH 'jahA uddezaH33 uvavAie'tti anena cedaM sUcitaM-'kayakouyamaMgalapAyacchittA sirasAkaMThamAlAkaDA'ityAdi, zirasA kaMThe ca mAlA jamAlipra tibodhaH kRtA-dhRtA yaiste tathA, prAkRtatvAccaivaM nirdezaH, 'AgamaNagahiyaviNicchae'tti- Agamane gRhItaH-kRto vinizcayo mana hAtA-katA vAnazcayAsU 383 nirNayo yena sa tathA 'jaeNaM vijaeNaM vaddhAvei'tti jaya tvaM vijayasva tvamityevamAzIrvacanena bhagavataH samAgamanasUcanena tamAnandena vardhayatIti bhaavH| 'appegatiyA vaMdaNavattiyaM jAva niggacchaMti' iha yAvatkaraNAdidaM dRzyam-'appegaiyA pUyaNavattiyaM evaM sakkAravattiyaM sammANavattiyaM kouhallavattiyaM asuyAI suNissAmo suyAI nissaMkiyAI karissAmo muMDe bhatrittA AgArAo aNagAriyaM pabaissAmo appegaiyA hayagayA evaMgayarahasibiyAsaMdamANiyAgayA appegaiyA pAyavihAracAriNo purisavaggurAparikkhittA mahatA ukkaTisIhaNAyabolakalakalaraveNaM samuddaravabhUyapi va karemANA khattiyakuMDaggAmassa nagarassa majjhamajjheNaM ti // 'cAuraghaMTa'ti caturghaNTopetam 'Asaraha'ti azvavAhyarathaM 'juttAmeva'tti yuktameva / 'jahA uvavAie parisAvannao'tti yathA kauNikasyaupapAtike parivAravarNaka uktaH sa tathA'syApItyarthaH, sa caaym| 'aNegagaNanAyagadaMDanAyagarAIsaratalavaramADaMbiyakoDuMbiyamaMtimahAmaMtigaNagadovAriyaamaccaceDapIDhamadanagaranigamaseDisa Pl // 463 // sthavAhadayasaMdhivAlasaddhiM saMparivuDe'tti, tatrAneke ye gaNanAyakA:-prakRtimahattarAH daNDanAyakAH-tantrapAlakAH rAjAnomANDalikAH IzvarA-yuvarAjAnaH talavarAH-parituSTanarapatipradattapaTTabandhavibhUSitA rAjasthAnIyAHmADambikAH-chinnamaDambA dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ | dhipAH koDumbikAH katipayakuTumbaprabhavaH avalagakAH sevakaH mantriNaH - pratItAH mahAmantriNo - mantrimaNDalapradhAnAH hastisA- | | dhanoparikA iti ca vRddhAH gaNakAH- gaNitajJAH bhANDAgArikA iti ca vRddhAH dauvArikAH- pratIhArAH amAtyA - rAjyAdhi| chAyakAH ceTA:- pAdamUlikAH pIThamardA:- AsthAne AsanAsInasevakAH vayasyA ityarthaH nagaraM - nagaravAsiprakRtayaH nigamAH| kAraNikAH zreSThinaH -zrIdevatA'dhyAsitasauvarNapaTTavibhUSitottamAGgAH senApatayaH - sainyanAyakAH dUtAH - anyeSAM rAjAdezanivedakAH sandhipAlA - rAjyasandhirakSakAH, eSAM dvandvastatastaiH, iha tRtIyA bahuvacana lopo draSTavyaH 'sArddha' saha, na kevalaM sahita| tvamevApi tu taiH samiti - samantAt parivRtaH - parikarita iti 'caMdaNukkhittagAyasarI re'tti candanopaliptAGgadehA ityarthaH 'mahayA bhaDacaDagara paha karavaMdaparikkhitte'tti 'mahaya'tti mahatA bRhatA prakAreNeti gamyate, bhaTAnAM prAkRtatvAnmahAbhaTAnAM | vA 'caDagara'tti caTakaravanto - vistaravantaH 'pahakara 'tti samUhAsteSAM yadvRndaM tena parikSipto yaH sa tathA 'pupphataMbolA uhamAiyaM' | ti ihAdizabdAcchekharacchatracAmarAdiparigrahaH 'AyaMte 'tti zaucArtha kRtajalasparzaH 'cokkhe' tti AcamanAdapanItAzucidravyaH 'paramasuinbhUe'tti ata evAtyarthaM zucIbhUtaH 'aMjalimauliyahatthe tti aJjalinA mukulamiva kRtau hastau yena sa tathA // taNaM se jamAlI khattiyakumAre samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM evaM vRtte samANe haTTatuTThe samaNaM bhagavaM mahAvIraM | tikkhutto jAva namasittA tameva cAugghaMTaM AsarahaM durUhei durUhittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMti yAo bahusAlAo cehayAo paDinikkhamai paDinikkhamittA sakoraMTajAva dharijamANeNaM mahayA bhaDacaDa - | garajAvaparikkhitte jeNeva khattiyakuMDaggAme nayare teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA khattiyakuMDaggAmaM For Personal & Private Use Only *%%%
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA. prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 464 // nagaraM majjhamajjheNaM jeNeva sae gihe jeNeva bAhiriyA uvahANasAlA teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA turae nigiNhai turae niginhittA rahaM Thavei rahaM ThavettA rahAo pacoruhai rahAo paJcoruhitA jeNeva abhitariyA uvadvANasAlA jeNeva ammApiyaro teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA ammApiyaro jaeNaM vijaeNaM vaDAvei vaDAvettA evaM vayAsI evaM khalu ammatAo ! mae samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhamme nisaMte, sevi ya me dhamme icchie paDicchie abhiruie, tae NaM taM jamAliM khattiyakumAraM ammApiyaro evaM vayAsi dhannesi NaM tumaM jAyA ! kayatthesi NaM tumaM jAyA ! kayapunnesi NaM tumaM jAyA ! kayalakkhaNesi gaM tumaM jAyA ! jannaM tume samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhamme nisaMte sevi ya dhamme icchie paricchie abhiruie, tae NaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro docaMpi evaM vayAsI evaM khalu mae ammatAo samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhamme nisaMte jAva abhiruie, tae NaM ahaM ammatAo ! saMsArabhau| vigge bhIe jammajarAmaraNeNaM taM icchAmiNaM amma ! tAo ! tujjhehiM anbhaNunnAe samANe samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM muMDe bhavittA AgArAo aNagAriyaM pacaittae / tae NaM sA jamAlissa khattiya - | kumArassa mAtA taM aNi akaMtaM appiyaM amaNunnaM amaNAmaM asuyapuvaM giraM socA nisamma seyAgaya romakU- vapagalaMtavilINagattA sogabhara paveviyaMgamaMgI nitteyA dINavimaNavayaNA karayalamaliyakSa kamalamAlA takkha| oluggadubbala sarIralAyannasunnanicchAyA gayasirIyA pasiDhilabhUsaNapaDaMta khuNNiyasaM cunniyadhavalavalayapanbhaTTa For Personal & Private Use Only 9 zatake uddezaH 33 dIkSAyai anumatiH sU 384 // 464 //
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMOMOMOMOMOM uttarijjA mucchAvasaNaTuMcetaguruI sukumAlavikinnakesahatthA parasuNiyattaca caMpagalayA nibattamahe va iMdalahI | vimukkasaMdhibaMdhaNA koTTimatalaMsi dhasatti sadhaMgehiM saMnivaDiyA, tae NaM sA jamAlissa khattiyakumArassa mAyA sasaMbhamoyattiyAe turiyaM kaMcabhiMgAramuhaviNiggayasIyalavimalajaladhArAparisiMcamANanivaviyagAyalaTThI ukkhevayatAliyaMTavIyaNagajaNiyavAeNaM saphusieNaM aMteuraparijaNeNaM AsAsiyA samANI royamANI kaMdamANI soyamANI vilavamANI jamAliM khattiyakumAraM evaM vayAsI-tumaMsi NaM jAyA ! amhaM ege putte ihe kaMte pie maNunne maNAme thejje vesAsie saMmae bahumae aNumae bhaMDakaraMDagasamANe rayaNe rayaNanbhUe jIviUsaviye hiyayAnaMdijaNaNe uMbarapupphamiva dullabhe savaNayAe kimaMga puNa pAsaNayAe?, taM no khalu jAyA ! amhe icchAmo tujhaM khaNamavi vippaogaM, taM acchAhi tAva jAyA !jAva tAva amhe jIvAmo, tao pacchA amhahiM kAlagaehiM samANehiM pariNayavaye vaDDiyakulavaMsataMtukajaMmi niravayakkhe samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM | muMDe bhavittA AgArAo aNagAriyaM pavaihisi / taeNaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI|tahAvi NaM taM amma ! tAo! jaNaM tujhe mama evaM vadaha tumaMsiNaM jAyA! amhaM ege putte ihe kaMte taM ceva | jAva pavaihisi, evaM khalu amma! tAo!mANussae bhave aNegajAijarAmaraNarogasArIramANussae kAmadukkhavayaNavasaNasatovaddavAbhibhUe adhue aNitie asAsae saMjjhanbharAgasarise jalabubbudasamANe kusaggajalabiMdusannibhe suviNagadaMsaNovame vijulayAcaMcale aNicce saDaNapaDaNaviddhaMsaNadhamme purvi vA pacchA vA avassa For Personal & Private Use Only
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2/ numatiH // 465|| vippajahiyatve bhavissai, se kesa NaM jANai amma ! tAo ! ke putviM gamaNayAe ke pacchA gamaNayAe ?, taM | 9 zatake icchAmi NaM ammatAo! tujjhehiM anbhaNunAe samANe samaNassa bhagavao mahAvIrassa jAva pvitte| | uddezaH33 tae NaM taM jamAliM khattiyakumAraM ammApiyaro evaM vayAsI-imaM ca te jAyA ! sarIragaM pavisiharUva dIkSAyai alakkhaNavaMjaNaguNovaveyaM uttamabalavIriyasattajuttaM viNNANaviyakkhaNaM sasohaggaguNasamussiyaM abhijAyamahakkhamaM vivivAhirogarahiyaM niruvahayaudattala8 paMciMdiyapaDapaDhamajovaNatthaM aNegauttamaguNehiM saMjuttaM taM 8 sU 384 aNuhohi tAva jAva jAyA! niyagasarIrarUvasohaggajovaNaguNe, tao pacchA aNubhUyaniyagasarIrarUvasohaggajovaNaguNe amhehiM kAlagaehiM samANehiM pariNayavaye vaDDiyakulavaMsataMtukami niravayakkhe samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM muMDe bhavittA AgArAo aNagAriyaM pavaihisi, tae NaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI-tahAvi NaM taM ammatAo! jannaM tujhe mamaM evaM vadaha-imaM ca NaM te | jAyA ! sarIragaM taM ceva jAva papaihisi, evaM khalu ammatAo! mANussagaM sarIraM dukkhAyayaNaM viviha-I vAhisayasaniketaM aDhiyakaTThaDiyaM chirANhArujAlaoNaddhasaMpiNaddhaM maTTiyabhaMDaM va dubbalaM asuisaMki liTuM|| aNidvaviyasava kAlasaMThappiyaM jarAkuNimajajaragharaM va saDaNapaDaNaviddhaMsaNadhamma purSi vA pacchA vA avassavi // 46 // ppajahiyavaM bhavissai, se kesa NaM jANati ? ammatAo!ke puzviM taM ceva jAva pacahattae / tae NaM taM jamAli khattiyakumAraM ammApiyaroevaM vayAsI-imAoyate jAyA! vipulakulabAliyAo sarittayAo saricayAo Jaln Educationmarimonal For Personal & Private Use Only
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ TURUNDI sarisalAvannarUvajovaNaguNovaveyAosarisaehiMto akulehito ANielliyAo kalAkusalasavakAlalAliyasuhociyAo maddavaguNajuttaniuNaviNaovayArapaMDiyaviyakkhaNAo maMjulamiyamahurabhaNiyavihasiyavippekkhiyagativisAlaciTTiyavisAradAoavikalakulasIlasAliNIo visuddhakulavaMsasaMtANataMtuvaddhaNappaga(bhu)| bhavappabhAviNIo maNANukUlahiyaicchiyAo aTTha tujjha guNavallahAo uttamAo nicaM bhAvANuttarasavaMgasuMdarIo bhAriyAo, taM bhuMjAhi tAva jAyA! etAhiMsAdi viule mANussae kAmabhoge, taopacchA bhuttabhogI visayavigayavocchinnakouhalle amhehiM kAlagaehiM jAva pavaihisi / tae NaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI-tahAvi NaM taM amma ! tAo ! jannaM tujjhe mama evaM vayaha imAo te jAyA vipulakulajAvapavaihisi, evaM khalu amma ! tAo! mANussayakAmabhogA asuI asAsayA vaMtAsavA pittAsavA khelAsavA mukkAsavA soNiyAsavA uccArapAsavaNakhelasiMghANagavaMtapittapUyamukkasoNiyasamubhavA amagunnadurUvamuttapUiyapurIsapunnA mayagaMdhussAsaasubhanissAsA ucveyaNagA bIbhatthA appakAliyA lahUsagA kalamalAhiyA sadukkhabahujaNasAhAraNA parikilesakicchadukkhasajjhA abuhajaNaNiseviyA sadA sAhugarahaNijjA aNaMtasaMsAravaddhaNA kaDagaphalavivAgA cuDalica amuccamANadukkhANubaMdhiNo siddhigamaNavigghA, se kesa NaM jANati ammatAo ! ke puciM gamaNayAe ke pacchA gamaNayAe?,taM icchAmi NaM ammatAo! jAva pvitte| tae | NataM jamAliM khattiyakumAraM ammApiyaro evaM vayAsI-ime yate jAyA! ajayapajayapiupajayAgae bahu hiranne For Personal & Private Use Only
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- ya suvanne ya kaMse ya dUse ya viuladhaNakaNagajAva saMtasArasAvaejje alAhi jAva AsattamAo kulavaMsAo || 9 zatake prajJaptiH ||| pakAmaM dAuM pakAmaM bhoju pakAmaM paribhAeu taM aNuhohitAva jAyA! viule mANussae ihisakArasamudae, to uddeza:33 abhayadevA- pacchA dyakallANe vaDiyakulataMtu jAva pavAhisi / tae NaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayA dIkSAyai ayA vRttiH2 sI-tahAvi NaM taM ammatAo ! jannaM tujjhe mamaM evaM vadaha-imaM ca te jAyA ! ajagapajjagajAvapavaihisi, | numatiH evaM khalu ammatAo! hiranne ya suvanne ya jAva sAvaejje aggisAhie corasAhie rAyasAhie mnyjsaa||466|| sU 384 |hie dAiyasAhie aggisAmanne jAva dAiyasAmane adhuve aNitie asAsae purvi vA pacchA vA avassavippajahiyave bhavissai, se kesa NaM jANai taM ceva jAva pacahattae / tae NaM taM jamAliM khattiyakumAraM ammatAo jAhe no saMcAenti visayANulomAhiM bahahiM AghavaNAhi ya panavaNAhi ya sannavaNAhi ya vinava|NAhi ya Aghavettae vA panavettae vA sannavettae vA vinavettae vA tAhe visayapaDikUlAhiM saMjamabhayudheyaNa| karAhi pannavaNAhiM pannavemANA evaM vayAsI-evaM khalu jAyA! niggaMthe pAvayaNe saMce aNuttare kevale jahA Avassae jAva sabadukkhANamaMtaM kareMti ahIva egaMtadiTTIe kharo iva egaMtadhArAe lohamayA javA cAveyacA vAluyAkavale iva nissAe gaMgA vA mahAnadI paDisoyagamaNayAe mahAsamudde vA bhuyAhiM duttaro tikkhaMda 466 // | kamiyatvaM garuyaM laMbeyacaM asidhAragaM vataM cariyavaM, no khala kappaDa jAyA! samaNANaM niggathANaM ahAkammietti vA uddesaei vA missajAeivAajamoyaraei vA pUDaei vA kIei vA pAmicei vA acchejlei vA aNi SOCIOUSUSAUUS4334 For Personal & Private Use Only
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ saDheha vA abhihaDei vA katArabhattei vA dunbhikkhabhattei vA gilANabhatteha vA vaddaliyAbhattei vA pAhuNagabhatei vA sejAyarapiMDei vA rAyapiMDei vA mUlabhoyaNei vA kaMdabhoyaNei vA phalabhoyaNei vA bIyabhoyaNei vA hariyabhoyaNei vA bhuttae vA pAyae vA, tumaM ca NaM jAyA! suhasamucie No ceva NaM duhasamucite nAlaM sIyaM nAlaM uNhaM nAlaM khuhA nAlaM pipAsA nAlaM corA nAlaM vAlA nAlaM daMsA nAlaM masayA nAlaM vAiyapittiyaseM|bhiyasannivAie vivihe rogAyaMke parIsahovasagge udinne ahiyAsettae, taM no khalu jAyA ! amhe icchAmo tujhaM khaNamavi vippaogaM taM acchAhi tAva jAyA ! jAva tAva amhe jIvAmo, tao pacchA amhehiM jAva pavaihisi / tae NaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI-tahAvi NaM taM amma ! tAo! jannaM tujhe mamaM evaM vayaha-evaM khalu jAyA! niggaMthe pAvayaNe sacce aNuttare kevale taM ceva jAva pavAhisi, evaM khalu ammatAo! niggaMthe pAvayaNe kIvANaM kAyarANaM kApurisANaM ihalogapaDibaDANaM paralogaparaMmu. hANaM visayatisiyANaM duraNucare pAgayajaNassa, dhIrassa nicchiyassa vavasiyassa no khalu etthaM kiMcivi duSkaraM karaNayAe, taM icchAmi NaM amma ! tAo! tujjhehiM abbhaNunnAe samANe samaNassa bhagavao mahAvIrassa jAva pavaittae / tae NaM jamAliM khattiyakumAraM ammApiyarojAhe no saMcAeMti visayANulomAhi ya visayapaDikUlAhi ya bahUhi ya AghavaNAhi ya pannavaNAhi ya 4 Aghavettae vA jAva vinnavettae vA tAhe akAmae ceva jamAlissa khattiyakumArassa nikkhamaNaM aNumannitthA (sUtraM 384) // For Personal & Private Use Only
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 zatake | uddezaH 33 dIkSAyai anumatiH sU 384 _ 'saddahAmi'tti zraddadhe sAmAnyataH 'pattiyAmi'tti upapattibhiH pratyemi prItiviSayaM vA karomi 'roemitti cikIprajJaptiH mi 'abbhuTTaimitti abhyuttiSThAmi "evameyaMti upalabhyamAnaprakAravat 'tahameyaMti AptavacanAvagatapUrvAbhimataprakAabhayadevI- ravat 'avitahameyaMti pUrvamabhimataprakArayuktamapi sadanyadA vigatAbhimataprakAramapi kizcitsyAdata ucyate-'avitatha sa metat' na kAlAntare'pi vigatAbhimataprakAramiti // 'amma! tAo'tti he amba! he-mAtarityarthaH he tAta ! he-pitri||467|| tyarthaH 'nisaMtetti nizamitaH zruta ityarthaH 'icchie'tti iSTaH 'paDicchie'tti punaH punariSTaH bhAvato vA pratipannaH 'abhiruie'tti svAdubhAvamivopagataH 'dhanne'sitti dhanaM labdhA 'asi' bhavasi 'jAya'tti he putra ! 'kayatthe'sitti 'kRtArthaH' kRtasvaprayojano'si 'kayalakkhaNe'tti kRtAni-sArthakAni lakSaNAni-dehacihnAni yena sa kRtalakSaNaH // 'aniDha'ti avAJchitAm 'akaMtaM'ti akamanIyAm 'appiyaMti aprItikarIm 'aNumannati na manasA jJAyate sundahai ratayetyamanojJA tAm 'amaNAmati na manasA amyate-gamyate punaH punaH saMsmaraNenetyamanojJAtA seyAgayaromakUvapaga laMtavilINagattA' svedenAgatena romakUpebhyaH pragalanti-kSaranti vilInAni ca-kkinnAni gAtrANi yasyAH sA tathA 'sogabharapaveviyaMgamaMgI' zokabhareNa pravepitaM-prakampitamaGgamaGgaM yasyAH sA tathA 'nitteyA' nirvIryA 'dINavimaNavayaNA' dInasyeva vimanasa iva(ca) vadanaM yasyAH sA tathA takkhaNaoluggadubbalasarIralAvannasunnanicchAya'tti tatkSaNameva-pravrajAmItivacanazravaNakSaNa eva avarugNaM-mlAnaM durbalaM ca zarIraM yasyAH sA tathA, lAvaNyena zUnyA lAvaNyazUnyA, nizchAyA| niSprabhA, tataH padatrayasya karmadhArayaH, 'gayasirIya'tti niHzobhA 'pasiDhilabhUsaNapaDatakhunniyasaMcunniyadhavalavalaya // 467 // Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ |pabhaTTauttarijA' prazithilAni bhUSaNAni durbalatvAdyasyAH sA tathA patanti-kRzIbhUtabAhatvAdvigalanti. 'khunniya'tti bhUmipatanAt pradezAntareSu namitAni saMcUrNitAni ca-bhagnAni kAniciddhavalavalayAni-tathAvidhakaTakAni yasyAH sA tathA, prabhRSTaM vyAkulatvAduttarIyaM-vasanavizeSo yasyAH sA tathA, tataH padatrayasya karmadhArayaH, 'mucchAvasaNaTTacayagarui'tti mUrchAvazAnnaSTe cetasi gu/-alaghuzarIrA yA sA tathA 'sukumAlavikinnakesahattha'tti sukumAra:-svarUpeNa vikIrNovyAkulacittatayA kezahasto-dhagmillo yasyAH sA tathA sukumAlA vA vikIrNAH kezA hastau ca yasyAH sA tathA 'parasuniyattava caMpagalaya'tti parazucchinneva campakalatA 'nivattamahe va iMdalaTTitti nivRttotsavevendrayaSTiH 'vimukkasaMdhi4 dhaNa'tti zlathIkRtasandhibandhanAsasaMbhamoyattiyAe turiyaM kaMcaNabhiMgAramuhaviNiggayasIyalajalavimaladhAraparisiM-18 |camANanivaviyagAyalahitti sasambhramaM vyAkulacittatayA apavarttayati-kSipati yA sA tathA tayA sasambhramApavarti| kayA cevyeti gamyate tvaritaM-zIghra kAJcanabhRGgAramukhavinirgatA yA zItajalavimaladhArA tayA pariSicyamAnA nirvApitAsvasthIkRtA gAtrayaSTiryasyAH sA tathA, athavA sasambhramApavartitayA-sasambhramakSiptayA kAJcanabhRGgAramukhavinirgatazItalajalavimaladhArayetyevaM vyAkhyeyaM, luptatRtIyaikavacanadarzanAt , 'ukkhevagatAliyaMTavIyaNagajaNiyavAeNaM'ti utkSepako-| vaMzadalAdimayo muSTigrAhyadaNDamadhyabhAgaH tAlavRntaM-tAlAbhidhAnavRkSapatravRntaM tatpatracchoTa ityarthaH tadAkAraM vA carma| mayaM vIjanaka tu-vaMzAdimayamevAntAhyadaNDaM etairjanito yo vAtaH sa tathA tena 'saphusieNaM'sodakabindunA 'roya. mANI'azruvimocanAt 'kaMdamANI' mahAdhvanikaraNAt 'soyamANI manasA zocanAt 'vilabamANI' Artavacanakara For Personal & Private Use Only
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- NAt // 'iDe'ityAdi pUrvavat 'thejetti sthairyaguNayogAtsthairyaH 'vesAsie'tti vizvAsasthAnaM 'saMmae'tti saMmatastatkRtakA- 4|| 9 zatake prajJaptiH daryANAM saMmatatvAt 'bahumae'tti bahumataH-bahuSvapi kAryeSu bahu vA-analpatayA'stokatayA mato bahumataH'aNumaeM'tti kArya uddezaH 33 abhayadevIvyAghAtasya pazcAdapi mato'numataH 'bhaMDakaraNDagasamANe bhANDaM-AbharaNaM karaNDakaH-tadbhAjanaM tatsamAnastasyAdeyatvAt dIkSAyai ayA vRttiH28 || 'rayaNe'tti ratnaM manuSyajAtAvutkRSTatvAt rajano vA raJjaka ityarthaH 'rayaNabhUe'tti cintAratnAdivikalpaH 'jIviUsa-18|| numatiH sU 384 // 468 // vie'tti jIvitamutsUte-prasUta iti jIvitotsavaH sa eva jIvitotsavikaH jIvitaviSaye vA utsavo-mahaH sa iva yaH sa || |jIvitotsavikaH jIvitocchAsika iti pAThAntaraM 'hiyayANaMdijaNaNe' manaHsamRddhikArakaH 'uMbare'tyAdi, udumbarapuSpaM | | hyalabhyaM bhavatyatastenopamAnaM 'savaNayAe'tti zravaNatAya zrotumityarthaH 'kimaMga puNa'tti kiM punaH aMgetyAmantraNe 'acchA| hi tAva jAyA ! jAva tAva amhe jIvAmo'tti, ityatrA''sva tAvada he tA! yAvadvayaM jIvAma ityetAvateva vivakSitasiddho yatpunastAvacchabdasyoccAraNaM tadbhASAmAtrameveti 'vaDDiyakulavaMsataMtukajammi nirayavakkhe'tti 'vaDiya'tti saptamyakavacanalopadazenAdvarddhite-putrapautrAdibhivRddhimupanIte kularUpo vaMzo na veNarUpaH kalavaMza:-santAnaH sa eva tantudAgha-- tvasAdhamyot kulavaMzatantuH sa eva kArya-kRtyaM kulavaMzatantukArya tatra, athavA varddhitazabdaH karmadhArayeNa sambandhanIyastatra sati 'niravakAGkaH' nirapekSaH san sakalaprayojanAnAm // 'tahAvi NaM taMti tathaiva nAnyathetyarthaH yaduktaM 'amhehiM | | // 46 // kAlagaehiM pabaihisi tadAzrityAsAvAha-evaM khalu'ityAdi, evaM vakSyamANena nyAyena 'aNegajAijarAmaraNarogasArIramANasae kAmadukkhaveyaNavasaNasaovaddavAbhibhUe'tti anekAni yAni jAtijarAmaraNarogarUpANi zArI-|| SANSKX For Personal & Private Use Only
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ rANi mAnasikAni ca prakAma-atyarthaM duHkhAni tAni tathA teSAM yadvedana, vyasanAnAM ca-cauryadyUtAdInAM yAni zatAni upadvAzca-rAjacauryAdikRtAstairabhibhUto yaH sa tathA, ata eva 'adhuvetti na dhruvaH-sUryodayavanna pratiniyatakAle'vazyambhAvI 'aNitie'tti itizabdo niyatarUpopadarzanaparaH tatazca na vidyata iti yatrAsAvanitika:-avidyamAnaniyatasvarUpa ityarthaH, IzvarAderapi dAridyAdibhAvAt , 'asAsae'tti kSaNanazvaratvAt , azAzvatatvamevopamAnairdarzayannAha-saMjhe'tyAdi, kimuktaM bhavati ? ityAha-'aNice'tti athavA prAgjIvitApekSayA'nityatvamuktamatha zarIrasvarUpApekSayA tadAha'aNice 'saDaNapaDaNaviDaMsaNadhamma tti zaTanaM-kuSThAdinA'GgalyAdeH patanaM bAhAdeH khagacchedAdinA vidhvaMsana-kSayaH eta eva dharmA yasya sa tathA 'putviM vitti vivakSitakAlAtpUrva vA 'pacchAvitti vivakSitakAlAtpazcAdvA 'avassavippajahi| yatti avazya 'viprajahAtavyaH'tyAjyaH 'se kesa NaM jANaitti atha ko'sau jAnAtyasmAkaM, na ko'pItyarthaH, 'ke hai pucviM gamaNayAe'tti kaH pUrva pitroH putrasya vA'nyatogamanAya paraloke utsahate kaH pazcAdgamanAya tatraivotsahate, kaH pUrva ko vA pazcAnniyata ityarthaH // 'pavisiharUvaM'ti praviziSTarUpaM 'lakkhaNavaMjaNaguNovaveyaM lakSaNam 'asthiSvarthaH sukhaM mAMse, tvaci bhogAH striyo'kSiSu / gatau yAnaM svare cAjJA, sarva sattve pratiSThitam // 1 // " ityAdi, vyaJjanaM-mapatila-4 kAdikaM tayoryo guNaH-prazastatvaM tenopapetaM-saGgataM yattattathA 'uttamabalavIriyasattajuttaM' uttamaibalavIryasattvairyuktaM yattattathA, tatra balaM-zArIraH prANo vIrya-mAnaso'vaSTambhaH sattvaM-cittavizeSa eva, yadAha-"sattvamavaiklavyakaramadhyavasAnakaraM ca 4 // athavA uttamayorbalavIryayoryatsattvaM-sattA tena yuktaM yattattathA 'sasohaggaguNasamUsiyaMti sasaubhAgyaM guNasamucchritaM| For Personal & Private Use Only
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA. prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH sU 384 // 469 // B5-E95445445 cetyarthaH 'abhijAyamahakkhamati abhijAtaM-kulInaM mahatI kSamA yatra tattathA, tataH karmadhArayaH, athavA'bhijAtAnAM Baa 9 zatake madhye mahat-pUjyaM kSama-samartha ca yattattathA, 'niruvahayaudattalaThThapaMciMdiyapahuM'ti nirupahatAni-avidyamAnavAtAdhupaghA- uddezaH 33 tAni udAttAni-uttamavarNAdiguNAni ata eva laSTAni-manoharANi pazcApIndriyANi paTUni ca-svaviSayagrahaNadakSANi yatra dIkSAyai atattathA 'vivihavAhisayasaMniyaMti iha saMniketaM-sthAnam 'aDhiyakahaTTiyaM ti asthikAnyeva kASThAni kAThi-18 numatiH nyasAdhAttebhyo yadutthitaM tattathA 'chirANhArujAlaoNaddhasaMpiNaddhaM ti zirA-nADyaH 'hAru'tti snAyavastAsAM| | yajjAlaM-samUhastenopanaddhaM saMpinaddhaM-atyarthaM veSTitaM yattattathA asuisaMkiliDe'ti azucinA-amedhyena sakliSTa-duSTaM yatta tathA 'aNiTThaviyasavakAlasaMThappayaMti aniSThApitA-asamApitA sarvakAlaM-sadA saMsthApyatA-tatkRtyakaraNaM yasya sa tathA 3|| |'jarAkuNimajajaragharaM va' jarAkuNapazca-jIrNatApradhAnazabo jarjaragRhaM ca-jIrNagehaM samAhAradvandvAjarAkuNapajarjaragRhaM, | tadevaM kim ? ityAha-saDaNe'tyAdi // 'vipule'tyAdi, vipula kulAzca tA bAlikAzceti vigrahaH kalAkuzalAzca tAH| sarvakAlalAlitAzceti kalAkuzalasarvakAlalAlitAH tAzca tAH sukhocitAzceti vigrahaH, mArdavaguNayukto nipuNo yo vinayopacArastatra paNDitavicakSaNA-atyantavizAradA yAstAstathA tataH karmadhArayaH, 'maMjulamiyamahurabhaNiyavihasiyavippekkhiyagaivilAsaviTThiyavisArayAoM' maJjalaM-komalaM zabdataH mitaM-parimitaM madhuraM-akaThoramatheto yaga // 46 // |NitaM tattathA tacca vihasitaM ca viprekSitaM ca gatizca vilAsazca-netravikAro gativilAso vA-vilasantI gatiH visthitaM ||8| |ca-viziSTA sthitiriti dvandvaH eteSu vizAradA yAstAstathA, 'avikalakulasIlasAliNIo' avikalakulA:-Rddhi-|| ****** / yAstAstathA, 'avikakArI gativilAso vA-vilamakAramarthato yama For Personal & Private Use Only
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ paripUrNakulAH zIlazAlinyazca-zIlazobhinya iti vigrahaH, 'visuddhakulavaMsasaMtANataMtuvaddhaNapagambhavayabhAviNIo | vizuddhakulavaMza eva santAnatantuH-vistAritantustadvarddhanena-putrotpAdanadvAreNa tadbaddhau pragalbhaM-samarthaM yadvayo-yauvanaM tasya / |bhAvaH-sattA vidyate yAsAM tAstathA 'visuddhakulavaMsasaMtANataMtuvaddhaNapagambhunbhavapabhAviNIo'tti pAThAntaraM tatra ca vizuddhakulavaMzasantAnatantuvarddhanA ye pragalbhAH-prakRSTagarbhAsteSAM ya udbhavaH-sambhUtistatra yaH prabhAvaH-sAmarthya sa yAsA-| masti tAstathA 'maNANukUlahiyaicchiyAo' mano'nukUlAzca tA hRdayenepsitAzceti karmadhArayaH 'aha tujjha guNavallabhAo'tti guNairvallabhA yAstAstathA 'visayavigayavocchinnakouhalle'tti viSayeSu-zabdAdiSu vigatavyavacchinnam-atyantakSINaM kautUhalaM yasya sa tathA ||'maannussgaa kAmabhoga'tti, iha kAmabhogagrahaNena tadAdhArabhUtAni strIpuruSazarIrANyabhipretAni, 'uccAre'tyAdi, uccArAdibhyaH samudbhavo yeSAM te tathA 'amaNunnadurUvamuttapUyapurIsapunnA' amanojJAzca te| | durUpamUtreNa pUtikapurISeNa ca pUrNAzceti vigrahaH, iha ca dUrUpaM-virUpaM pUtikaM ca-kuthitaM, 'mayagaMdhussAsaasubhanissA-18 4 saucveyaNagA' mRtasyeva gandho yasya sa mRtagandhiH sa cAsAvucchAsazca mRtagandhyucchAsastenAzubhaniHzvAsena codvegajanakAhai udvegakAriNo janasya yete tathA, ucchAsazca-mukhAdinA vAyugrahaNaM niHzvAsastu-tannirgamaH 'bIbhaccha'tti jugupsotpA-1 |dakAH 'lahussaga'tti laghusvakA:-laghusvabhAvAH 'kalamalAhivAsadukkhabahujaNasAhAraNA' kalamalasya-zarIrasatkAzubhadravyavizeSasyAdhivAsena-avasthAnena duHkhA-duHkharUpA yete tathA tathA bahujanAnAM sAdhAraNA bhogyatvena ye te tathA, tataH karmadhArayaH, 'parikilesakicchadukkhasajjhA' pariklezena-mahAmAnasAyAsena kRcchraduHkhena ca-gADhazarIrAyAsena ye -16 For Personal & Private Use Only
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ & sAdhyante-vazIkriyante ye te tathA 'kaDugaphalavivAgA' vipAkaH pAko'pi syAdato vizeSyate-phalarUpo vipAkaH phalavivyAkhyA 9 zatake prajJaptiH pAkaH kaTukaH phalavipAko yeSAM te tathA 'cuDaliva'tti pradIptatRNapUlikeva 'amuccamANe'tti iha prathamAvahuvacanalopo uddezaH33 abhayadevI- dRshyH||'ime ya te jAyA ! ajayapajjayapiupajjayAgae' idaM ca tava putra! AryaH-pitAmahaH prAryakaH-pituH pitA- dIkSAyai ayA vRttiHlA | mahaH pitRprAryakaH-pituH prapitAmahastebhyaH sakAzAdAgataM yattattathA, athavA''ryakAryakapitRRNAM yaH paryayaH-paryAyaH pari numatiH pATirityarthaH tenAgataM yattattathA 'vipuladhaNakaNaga' iha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM-rayaNamaNimottiyasaMkhasilappavAlaratta sU 384 // 47 // rayaNamAie'tti tatra 'vipuladhaNe'ti pracuraM gavAdi 'kaNaga'tti dhAnyaM 'rayaNa'tti karketanAdIni 'maNi'ti candrakAntAdyAH mauktikAni zaGkhAzca pratItAH 'silappavAla' ti vidrumANi 'rattarayaNa'tti padmarAgAstAnyAdiryasya tattathA 'saMtasArasAvaejje'tti 'saMta'tti vidyamAnaM svAyattamityarthaH 'sAra'tti pradhAnaM 'sAvaejjatti svApateyaM dravya, tataH karmadhArayaH, kimbhUtaM tat ? ityAha-'alAhitti alaM-paryAptaM bhavati 'yA'tti yatparimANam 'AsattamAo kula-18 vaMsAo'tti AsaptamAt kulavaMzyAt-kulalakSaNavaMze bhavaH kulavaMzyastasmAt , saptamaM puruSaM yAvadityarthaH 'pakAmaM dAu'nti atyartha dInAdibhyo dAtum , evaM bhoktu-svayaM bhogena 'paribhAe'ti paribhAjayituM dAyAdAdInAM, prakAmadAnAdiSu yAvat svApateyamalaM tAvadastIti hRdayam 'aggisAhie'ityAdi, adhyAdeH sAdhAraNamityarthaH 'dAiyasAhie'ti daayaa-18|| // 470 // dA:-putrAdayaH, etadeva dravyasyAtipAravazyapratipAdanArtha paryAyAntareNAha-'aggisAmane'ityAdi, 'visayANulo-16 mAhiti viSayANAM-zabdAdInAmanulomA:-teSu pravRttijanakatvenAnukUlA viSayAnulomAstAbhiH 'AghavaNAdi yati|| -ARRA 452 For Personal & Private Use Only
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ AkhyApanAbhiH - sAmAnyato bhaNanaiH 'pannavaNAhi yatti prajJApanAbhizca - vizeSakathanaiH 'sannavaNAhi ya'ti sajJApanAbhizca sambodhanAbhiH 'vinnavaNAhi ya'tti vijJApanAbhizca - vijJaptikAbhiH sapraNayaprArthanaiH, cakArAH samuccayArthAH, 'Aghavittae va 'tti AkhyAtum, evamanyAnyapi pUrvapadeSu krameNottarANi yojanIyAni, 'visayapaDikUlAhiM 'ti viSayANAM pratikUlA :- tatparibhoganiSedhakatvena pratilomA yAstAstathA tAbhiH 'saMjamabhaudheyaNakarIhiM'ti saMyamAdbhayaM -bhItiM udvejanaM ca - calanaM kurvantItyevaMzIlA yAstAstathA tAbhiH / 'sacce'ti sadbhyo hitatvAt 'aNuttare'tti avidyamAnapradhAnataram, anyadapi tathAvidhaM bhaviSyatItyAha - 'kevala' tti kevalaM - advitIyaM 'jahAvassae' tti evaM cedaM tatra sUtraM - 'paDipunne' apavargaprApakaguNairbhRtaM 'neyAue' nAyakaM mokSagamakamityarthaH naiyAyikaM vA nyAyAnapetatvAt 'saMsuddhe' sAmastyena zuddhaM | 'salagattaNe' mAyAdizalyakarttanaM 'siddhimagge' hitArthaprAtyupAyaH 'muttimagge' ahitavicyuterupAyaH 'nijjANamagge' siddhikSetragamanopAyaH, 'nighANamagge' sakalakarmavirahajasukhopAyaH 'avitahe' kAlAntare'pyanapagatatathAvidhAbhimataprakAram 'avisaMdhi' pravAheNAvyavacchinnaM 'saGghadukkhappa hINamagge' sakalAzarmakSayopAyaH 'etthaM ThiyA jIvA sijjhaMti bujyaMti mucaMti parinidhAyaMti'tti 'ahIvegaMta diTThIe' aheriva eko'nto- nizcayo yasyAH sA (ekAntA sA) dRSTi: - buddhiryasmin nirgranthapravacane cAritrapAlanaM prati tadekAntadRSTikam, ahipakSe AmiSagrahaNaikatAnatAlakSaNA ekAntA - ekanizcayA | dRSTiH- dRg yasya sa ekAntadRSTikaH 'khuro iva egaMtadhArAe' tti ekAntA - utsargalakSaNaika vibhAgAzrayA dhAreva dhArA- kriyA yatra tattathA, 'lohamaye' tyAdi, lohamayA yavA iva carvayitavyAH, nairgranthaM pravacanaM duSkaramiti hRdayaM, 'vAluye 'tyAdi, For Personal & Private Use Only
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH KRASIA 9zatake uddezaH33. dIkSAyai a numatiH sU 384 // 471 // vAlukAkavala iva nirAsvAdaM vaiSayikasukhAsvAdanApekSayA, pravacanamiti, 'gaMge'tyAdi, gaGgA vA-gaGgeva mahAnadI pratizrotasA gamanaM pratizrotogamanaM tadbhAvastattA tayA, pratizrotogamanena gaGgeva dustaraM pravacanamiti bhAvaH, evaM samudropama| pravacanamapi, 'tikkhaM kamiyatvaM'ti yadetat pravacanaM tattIkSNaM khaDgAdi kramitavyaM, yathA hi khagAdi RmitumazakyamevamazakyaM pravacanamanupAlayitumitibhAvaH 'garuyaM laMbeyavaMti 'gurukaM' mahAzilAdikaM 'lambayitavyam' avalambanIyaM rajvAdinibaddhaM hastAdinA dharaNIyaM pravacanaM, gurukalambanamiva duSkaraM taditi bhAvaH, 'asI'tyAdi, aserdhArA yasmin vrate AkramaNIyatayA tadasidhArAka 'vrataM' niyamaH 'caritavyam' AsevitavyaM, yadetat pravacanAnupAlanaM tadbahuduSkaramityarthaH / atha kasmAdetasya duSkaratvam ?, atrocyate 'no'ityAdi, AdhArmikamiti, etadvA 'ajjhoyaraei vA' adhyavapUraka iti vA, tallakSaNaM cedaM-svArtha mUlAdrahaNe kRte sAdhvAdyarthamadhikatarakaNakSepaNamiti 'katArabhattei vatti kAntAraMaraNyaM tatra yadbhikSukAthai saMskriyate tatkAntArabhaktam , evamanyAnyapi, 'bhottae vatti bhoktuM 'pAyae vatti pAtuM vA 'nAlaM' na samarthaH zItAdyadhisoDhumiti yogaH, iha ca kvacitprAkRtatvena dvitIyArthe prathamA dRzyA, 'vAla'tti vyAlAnzvApadabhujagalakSaNAn 'rogAyaMketti iha rogAH-kuSThAdayaH AtaGkA-AzughAtinaH zUlAdayaH 'kIvANaM ti mandasaMhananAnAM 'kAyarANaM'ti cittAvaSTambhavarjitAnAm ata eva 'kApurisANaM'ti, pUrvoktamevArthamanvayavyatirekAbhyAM punarAha-duraNu'ityAdi, 'duranucaraM' duHkhAsevyaM pravacanamiti prakRtaM dhIrassa'tti sAhasikasya tasyApi 'nizcitasya' karta // 471 NARRATO For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyameveda mitikRtanizcayasya tasyApi 'vyavasitasya' upAyapravRttasya 'etthaMti pravacane loke vA, duSkaratvaM ca jJAno8 padezApekSayA'pi syAdata Aha-'karaNatayA' karaNena saMyamasya anusstthaanenetyrthH|| / | tae NaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa piyA koDuMbiyapurise saddAvei saddAvettA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA ! khattiyakuMDaggAmaM nagaraM sambhitarabAhiriyaM AsiyasaMmajiovalitaM jahA uvavAie jAva paJcappiNaMti, tae NaM se jamAlissa khattiyakumArassa piyA docaMpi koDuMbiyapurise saddAvei saddAvaittA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA! jamAlissa khattiyakumArassa mahatthaM mahagdhaM maharihaM vipulaM nikkhamaNAbhiseyaM uvaTThaveha, tae NaM te koDaMbiyapurisA taheva jAva paccappiNaMti, tae NaM taM jamAliM khatti| yakumAraM ammApiyaro sIhAsaNavaraMsi purasthAbhimuhaM nisIyAti nisIyAvettA aTThasaeNaM sovaniyANaM kalasANaM evaM jahA rAyappaseNaijje jAva aTThasaeNaM bhomejANaM kalasANaM sabiDDIe jAva raveNaM mahayA mahayA nikkhamaNAbhisegeNaM abhisiMcai nikkhamaNAbhisegeNaM abhisiMcittA karayala jAva jaeNaM vijaeNaM vaddhA| venti, jaeNaM vijaeNaM vahAvettA evaM vayAsI-bhaNa jAyA ! kiM demo! kiMpayacchAmo? kiNA vA te aTTho ?, 4 tae NaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI-icchAmi NaM amma ! tAo ! kuttiyAvaNAo rayaharaNaM ca paDiggahaM ca ANi kAsavagaM ca saddAvilaM, tae NaM se jamAlissa khattiyakumArassa piyA koTuMbiyapurise saddAvei sahAvettA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppie! sirigharAo tini sayasahassAiMgahAya dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 zatake uddeza:33 dIkSAyai a numatiH sU384 vyAkhyA dohi sayasahassehiM kuttiyAvaNAo rayaharaNaM ca paDiggahaM ca ANeha sayasahasseNaM kAsavagaM ca saddAveha, tae prajJaptiH NaM te koDaMbiyapurisA jamAlissa khattiyakumArassa piuNA evaM vuttA samANA hadvatuTThA karayala jAva paDiabhayadevI- suNettA khippAmeva sirigharAo tinni sayasahassAiM taheva jAva kAsavagaM saddAveMti / tae NaM se kAsavae yA vRttiH2 jamAlissa khattiyakumArassa piuNA koDubiyapurisehiM saddAvie samANe haTe tuTTe pahAe kayabalikamme jAva sarIre jeNeva jamAlissa khattiyakumArassa piyA teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA karayala. jmaa||472|| lissa khattiyakumArassa piyaraM jaeNaM vijaeNaM vaddhAvei jaeNaM vijaeNaM vaddhAvittA evaM vayAsI-saMdisaMtuNaM devANuppiyA ! jaM mae karaNijaM, tae NaM se jamAlissa khattiyakumArassa piyA taM kAsavagaM evaM vayAsItuma devANuppiyA! jamAlissa khattiyakumArassa pareNaM jatteNaM cauraMgulavaje nikkhamaNapayoge aggakese paDikappehi, tae NaM se kAsave jamAlissa khattiyakumArassa piuNA evaM vutte samANe hadvatuTTe karayala jAva evaM sAmI! tahattANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNei 2ttA surabhiNA gaMdhodaeNaM hatthapAde pakvAlei surabhiNA 2 suddhAe apaDalAe pottIe muhaM baMdhai muhaM baMdhittA jamAlissa khattiyakumArassa pareNaM jatteNaM cauraMgulavaje nikkhamaNapayoge aggakese kappai / tae NaM sA jamAlassa khattiyakumArassa mAyA haMsalakkhaNeNaM paDasA DaeNaM aggakese paDicchai aggakese paDicchittA surabhiNA gaMdhodaeNaM pakkhAlei surabhiNA gaMdhodaeNaM 4aa pakkhAlettA aggehiM varehiM gaMdhehiM mallehiM acceti 2 suddhavattheNaM baMdhei suddhavattheNaM baMdhittA rayaNakaraMDamaMsi // 472 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ RECT pakkhivati 2 hAravAridhArAsiMduvArachinnamuttAvalippagAsAiM suyaviyogadUsahAI aMsUI viNimmuyamANI 2 evaM vayAsI-esa NaM amhaM jamAlissa khattiyakumArassa bahUsu tihIsu ya pavaNIsu ya ussavesu ya jannesu ya chaNesu ya apacchime darisaNe bhavissatItikaTTa osIsagamUle Thaveti, tae NaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa ammApiyaro docaMpi uttarAvakkamaNaM sIhAsaNaM rayAti 2 docaMpi jamAlissa khattiyakumArassa sIyApIyaehiM kalasehiM nANheMti sIyApIyaehiM kalasehiM nANhettA pamhasukumAlAe surabhie gaMdhakAsAie gAyAiM lUheMti surabhie gaMdhakAsAie gAyAI lUhettA saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM gAyAI aNuliMpanti gAyAI aNuliMpittA nAsAnissAsavAyavojhaM cakkhuharaM vanapharisajuttaM hayalAlApelavAtiregaM dhavalaM kaNagakhaciyaMtakammaM maharihaM haMsalakkhaNapaDasADagaM parihiMti 2hAraM piNaddhati 2 addhahAraM piNaddheti 2 evaM jahA sUriyAbhassa alaMkAro taheva jAva cittaM rayaNasaMkaDukkaDaM mauDaM piNaddhati, kiMbahuNA ?, gaMthimaveDhimapUrimasaMghAtimeNaM cauviheNaM malleNaM kapparukkhagaM piva alaMkiyavibhUsiyaM kareMti / tae NaM se jamAlissa | khattiyakumArassa piyA koDaMbiyapurise saddAvei saddAvettA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA! aNegakhaMbhasayasanniviTTha lIlaTTiyasAlabhaMjiyAgaM jahA rAyappaseNaijje vimANavannao jAva maNirayaNaghaMTiyAjAlaparikkhittaM purisasahassavAhaNIyaM sIyaM uvaTThaveha uvadvavettA mama eyamANattiyaM paJcappiNaha, tae NaM te koTuMbiyapurisA jAva pacappiNaMti / tae NaM se jamAlI khattiyakumAre kesAlaMkAreNaM vatthAlaM 4 5CALS dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 473 // kAreNaM mallAlaMkAreNaM AbharaNAlaMkAreNaM cauviheNaM alaMkAreNaM alaMkArie samANe paDipunnAlaMkAre sIhAsa| NAo agbhuTTheha sIhAsaNAo abbhuTThettA sIyaM aNuppadA hiNIkaremANe sIyaM durUhai 2 sIhAsaNavaraMsi pura| tthAbhimuhe sannisaNNe / tae NaM tassa jamA lissa khattiyakumArassa mAyA vhAyA kayabali jAva sarIrA | haMsa lakkhaNaM paDasADagaM gahAya sIyaM aNuppadAhiNIkaremANI sIyaM durUhai sIyaM durUhittA jamAlissa khatti| yakumArassa dAhiNe pAse bhaddAsaNavaraMsi saMnisannA, tae NaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa ammaghAI vhAyA jAva sarIrA rayaharaNaM ca paDiggahaM ca gahAya sIyaM aNuppadA hiNI karemANI sIyaM durUhai sIyaM durU| hittA jamAlissa khattiyakumArassa vAme pAse bhaddAsaNavaraMsi saMnisannA / tae NaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa piTThao egA varataruNI siMgArAgAracAruvesA saMgayagaya jAvaM rUvajovaNavilAsaka liyA suMdara| thaNa0 himarayayakumudakuMdeMdu pagAsaM sakoreMTa malladA maM dhavalaM AyavattaM gahAya salIlaM uvari dhAremANI 2 ciTThati, tae NaM tassa jamAlissa ubhaopAsiM duve varataruNIo siMgArAgAracA rujAvakaliyAo nANAmaNikaNagara| yaNavimalamarihatavaNijjujjalavicittacittadaMDAo cili saMkuMdeMdudagara amayamahiya pheNapunnapuMjasaMnikAsAo dhavalAo cAmarAo gahAya salIlaM vIyamANIo vIyamANIo ciTThati tae NaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa uttarapuracchimeNaM egA varataruNI siMgArAgArajAva kaliyA setarayayAmayavimalasalilapuSNaM mattagaya mahAmuhAkitisamANaM bhiMgAraM gahAya ciTThai / tae NaM tassa jamAlissa khattiya For Personal & Private Use Only 9 zatake uddezaH 33 dIkSAyai anumatiH sU 384 // 473 //
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ kumArassa dAhiNapuracchimeNaM egA varataruNI siMgArAgArajAva kaliyA cittakaNagadaMDaM tAlaveMTa gahAya ciTThati, tae NaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa piyA koDuMbiyapurise sahAvei ko0 2ttA evaM vayAsI - khippA - meva bhI devANuppiyA ! sarisaMyaM saritayaM sarighayaM sarisalAvannarUvajovaNaguNovaveyaM egAbharaNaM vasaNagahiyanijjoyaM koDuMbiyavara taruNa sahassaM sahAveha, tae NaM te koDuMbiyapurisA jAva paDisuNettA khippAmeva sarisayaM saritayaM jAva sahAveMti, tae NaM te koDuMbiya purisA jamAlissa khattiyakumArassa piuNA koDuMbiyapurisehiM sahAviyA samANA haTTatuTTha0 pahAyA kayabalikammA kayakouya maMgalapAyacchittA egAbharaNavasaNagahi| yanijjoyA jeNeva jamAlissa khattiyakumArassa piyA teNeva uvAgacchai te0 2 ttA karayalajAva vaddhAvettA evaM vayAsI - saMdisaMtu NaM devANuppiyA ! jaM amhehiM karaNijaM, tae NaM se jamAlissa khattiyakumArassa piyA taM koDuMbiyavara taruNa sahassaMpi evaM vadAsI - tujhe NaM devANuppiyA ! vhAyA kayabalikammA jAva gahiyani jogA jamAlirasa khattiyakumArassa sIyaM parivahaha / tae NaM te koDuMbiyapurisA jamAlissa khattiya kumArassa jAva paDisuNettA vhAyA jAva gahiyanijjogA jamAlissa khattiyakumArassa sIyaM parivahaMti / tae NaM tassa | jamAlissa khattiyakumArassa purisasahassavAhiNIM sIyaM durUDhassa samANassa tappaDhamayAe ime aTThaTThamaMgalagA purao ahANuputrIe saMpaTTiyA, taM0- sotthiya sirivacchajAva dappaNA, tadANaMtaraM ca NaM punnakalasabhiMgAraM jahA | uvavAie jAva gagaNatalamaNulihaMtI purao ahANupuvIe saMpaTTiyA evaM jahA uvavAie taheva bhANiyAM For Personal & Private Use Only
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 474 // | jAva AloyaM vA karemANA jaya 2 saddaM ca pauMjamANA purao ahANuputrIe saMpaTTiyA / tadANaMtaraM ca NaM vahave uggA bhogA jahA ubavAie jAva mahApurisavagguraparikkhittA jamAlissa khattiyassa purao va maggao ya | pAsao ya ahANupuvIe saMpaTTiyA / tae NaM se jamAlissa khattiyakumArassa piyA pahAyA kayabalikammA jAva vibhUsie hatthi khaMdhavaragae sakoreMTamalladAmeNaM chatteNaM dhariyamANeNaM seyavaracAmarAhiM uduvamANe 2 hayagayarahapavarajohakaliyAe cAuraMgiNIe seNAe saddhiM saMparivuDe mahayAbhaDacaDagara jAvaparikkhitte jamAlissa | khattiyakumArassa piTThao 2 aNugacchai / tae NaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa purao mahaM AsA AsavarA ubhao pAsiM NAgA NAgavarA piTThao rahA rahasaMgelI / tae NaM se jamAlI khattiyakumArassa anbhuggayabhiMgAre pariggahiyatAliyaMTe Usaviyasetachatte pavIiyasetacAmaravAlavIyaNIe saviDIe jAva NAditaraveNaM / tayANaMtaraM ca NaM bahave laTThiggAhA kuMtaggAhA jAva putthayagAhA jAva vINagAhA, tayANaMtaraM ca NaM aTThasayaM gayANaM asayaM turayANaM aTThasayaM rahANaM tayANaMtaraM ca NaM lauDa asikoMta hatthANaM bahUNaM pAyattANINaM purao saMpaTTiyaM, tayANaMtaraM ca NaM bahave rAIsaratalavarajAvasatthavAhappabhiio purao saMpaTTiyA jAva NAditaraveNaM khattiyakuMDaggAmaM nagaraM majjhaMmajjheNaM jeNeva mAhaNakuMDaggAme nayare jeNeva bahusAlae beie | jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva pahArettha gamaNAe / tae NaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa khattiyakuMDaggAmaM nagaraM majjhaMmajjheNaM niggacchamANassa siMghADagatiyacaukkajAva pahesu bahave atthatthiyA jahA uba For Personal & Private Use Only 9 zatake uddezaH 33 dIkSAyai anumatiH sU 384 // 474 //
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAie jAva abhinaMdatA ya abhitthuNaMtA ya evaM vayAsI-jaya jaya gaMdA dhammeNaM jaya jaya gaMdA taveNaM jaya jaya gaMdA ! bhadaM te abhaggehiM NANadasaNacarittamuttamohiM ajiyAiM jiNAhi iMdiyAI jiyaM ca pAlehi sama|Nadhamma jiyavigdho'vi ya vasAhi taM deva! siddhimajjhe NihaNAhi ya rAgadosamalle taveNa dhitidhaNiyabaddhakacche |maddAhi aTTakammasattU jhANeNaM uttameNaM sukkeNaM appamattoharAhi yArAhaNapaDAgaM ca dhIra ! telokaraMgamajjhe pAvaya vitimiramaNuttaraM kevalaM ca NANaM gacchaya mokkhaM paraM padaM jiNavarovadituNaM siddhimaggeNaM akuDileNaM hatA parIsahaca{ abhibhaviya gAmakaMTakovasaggANaM dhamme te avigghamatthuttikaTTa abhinaMdaMti ya abhithuNaMti ya / | tae NaM se jamAlI khattiyakumAre nayaNamAlAsahassehiM picchijamANe 2 evaM jahA uvavAie kUNio jAva | Niggacchati niggacchittA jeNeva mAhaNakuMDaggAme nayare jeNeva bahusAlae ceie teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA chattAdIe titthagarAtisae pAsai pAsittA purisasahassavAhiNIM sIyaM Thavei 2 purisasahassavAhiNIo sIyAo pacoruhai, tae NaM taM jamAliM khattiyakumAraM ammApiyaro purao kAuM jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAva namaMsittA evaM vadAsI-evaM khalu bhaMte ! jamAlI khattiyakumAre amhaM ege putte iTTe kaMte jAva kimaMga puNa pAsaNayAe ? se jahAnAmae-uppalei vA paumei vA jAva paumasahassapattei vA paMke jAe jale saMvuDDhe Novalippati paMkaraeNaM Novalippai jalaraeNaM evAmeva jamAlIvi khattiyakumAre kAmehiM jAe bhogehiM saMvuDDhe dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ ar -%ARMA 9 zatake uddezaH 33 dIkSAyai a| numatiH | sU 385 vyAkhyA- ThANovalippai kAmaraeNaM Novalippai bhogaraeNaM Novalippai mittaNAiniyagasayaNasaMbaMdhiparijaNeNaM, esa NaM| prajJaptiH TrA devANuppiyA! saMsArabhauvigge bhIe jammaNamaraNeNaM devANuppiyANaM aMtie muMDe bhavittA agArAo aNaabhayadevIyA vRttiH24 gAriyaM pavaeha, taM eyannaM devANuppiyANaM amhe bhikkhaM dalayAmo, paDicchaMtu NaM devANuppiyA ! sIsabhikkhaM, tae NaM sama03taM jamAliM khattiyakumAraM evaM vayAsI-ahAsuhaM devANuppiyA!mA pddibNdhN| tae NaM se jamAlI // 475 // khattiyakumAre samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM evaM vutte samANe hahatuDhe samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAva namaMsittA uttarapuracchimaM disIbhAgaM avakamai 2 sayameva AbharaNamallAlaMkAraM omuyai, tate NaM se jamAlissa khattiyakumArassa mAyA haMsalakkhaNeNaM paDasADaeNaM AbharaNamallAlaMkAraM paDicchati paDicchittA hAravArijAva viNimmuyamANA vi02 jamAliM khattiyakumAraM evaM vayAsI-ghaDiyatvaM jAyA !jaiyavaM jAyA! pari|kamiyatvaM jAyA ! assi ca NaM aDhe NopamAyetacaMtikaTTa jamAlissa khattiyakumArassa ammApiyaro samaNaM bhagavaM |mahAvIraM vaMdaiNamaMsaha vaMdittA NamaMsittA jAmeva disaM pAubbhRyA tAmeva disiM pddigyaa|te NaM se jamAlI | khattie sayameya paMcamuTTiyaM loyaM kareti 2 jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA | evaM jahA usabhadatto taheva pavaio navaraM paMcahiM purisasaehiM saddhiM taheva jAva savaM sAmAiyamAiyAI | ekkArasa aMgAI ahijjai sAmAiyamA0 ahijettA bahahiM cautthachaTThamajAvamAsaddhamAsakhamaNehiM vicittehiM tavokammahiM appANaM bhAvemANe viharaha // (sUtraM 385) *45454% // 475 // For Personal & Private Use Only
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'sabhitara bAhiriyaM'ti sahAbhyantareNa bAhirikayA ca-vahirbhAgena yattattathA 'Asiyasammajjio valittaM 'ti Asi tamudakena saMmArjitaM pramArjanikAdinA upalitaM ca gomayAdinA yattattathA 'jahA uvavAie' tti evaM caitattatra - 'siMghADa| gatiyaca ukkaca caraca ummuhamahApahapahesu AsittasittasuiyasaMmaTTharatthaMtarAvaNavIhiyaM' AsiktAni - ISatsitAni siktAni ca tadanyAnyata eva zucikAni - pavitrANi saMmRSTAni kacavarApanayanena rathyAntarANi - rathyAmadhyAni ApaNavIdhayazca - haTTamArgA yatra tattathA 'maMcAimaMca kaliyaM NANAviharAgabhUsiyajhayapaDAgAipaDAgamaMDiyaM' nAnAvidharAgairucchritairdhvajaiH - cakra siMhAdilAJchanopetaiH patAkAbhizca taditarAbhiratipatAkAbhizca - patAko parivarttinIbhirmaNDitaM yattattathA ityAdi 'mahatthaM' ti mahAprayojanaM 'mahagghaM' ti mahAmUlyaM 'maharihaM' ti mahArha - mahApUjyaM mahatAM vA yogyaM 'nikkhamaNAbhiseyaM ti | niSkramaNAbhiSekasAmagrIm ' evaM jahA rAyappa seNahaje' tti evaM caitattatra - 'aTThasaeNaM suvannamayANaM kalasANaM asaNaM rUppa| mayANaM kalasANaM asaNaM maNimayANaM kalasANaM aTThasa eNaM suvannarUppamayANaM kalasANaM ahasaeNaM suvannamaNimayANaM kalasANaM asaNaM rUpamaNimayANaM kalasANaM aTThasaeNaM suvannaruppamaNimayANaM kalasANaM aTThasaeNaM 'bhomejANaM' ti mRnmayAnAM 'sadhiDIe' tti sarva - samastachatrAdirAjacihnarUpayA, yAvatkaraNAdidaM dRzyaM - 'saGghajuIe' sarvadyutyA - AbharaNAdisambandhinyA | sarvayuktayA vA - uciteSTavastughaTanAlakSaNayA 'saGghabaleNaM' sarvasainyena 'saGghasamudaeNaM' paurAdimIlanena 'saGghAyareNaM' sarvo| citakRtyakaraNarUpeNa 'saGghavibhUIe' sarvasampadA 'saGghavibhUsAe' samastazobhayA 'saGghasaMbhrameNaM' pramodakRtautsukyena 'saGghapuSpagaMdha mallAlaMkAreNaM saGghatuDiya sahasaMninAeNa' sarbatUryazabdAnAM mIlane yaH saGgato ninAdo - mahAghoSaH sa tathA For Personal & Private Use Only
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI- yA vRttiH2 tena, alpeSvapi RddhyAdiSu sarvazabdapravRttidRSTetyata Aha-'mahayA iDDIe mahayA juIe mahayA baleNaM mahayA samudaeNaM' 9 zatake 'mahayA varatuDiyajamagasamagappavAieNaM' yamakasamakaM yugapadityarthaH 'saMkhapaNavapaDahabherijhallarikharamuhihuDakamuraya- | uddezaH33 muiMgaduMduhinigghosanAiya'tti paNavo-bhANDapaTahaH bherI-mahatI DhakkA mahAkAhalA vA jhallarI-alpocchrayA mahAmukhA dIkSAyai acavinaddhA kharamukhI-kAhalA murajo-mahAmaIlaH mRdaGgo-maIlaH dundubhI-DhakkAvizeSa eva tataH zaGkhAdInAM nirghoSo meM numatiH mahAprayatnotpAditaHzabdo nAditaM tu-dhvanimAtraM etadyalakSaNo yo ravaHsa tathA ten||'kiNdemoti kiM dadmobhavadabhimatebhyaH sU 385 |'kiM payacchAmotti bhavate eva, athavA dadmaH sAmAnyataH prayacchAmaH prakarSeNeti vizeSaH 'kiNA vatti kena vA 'kuttiyAvaNAo'tti kutrika-svargamartyapAtAlalakSaNaM bhUtrayaM tatsambhavi vastvapi kutrika tatsampAdako ya ApaNo-haTTo devAdhiSThitatvenAsau kutrikApaNastasmAt 'kAsavagaM'ti nApitaM 'sirigharAo'tti bhANDAgArAt 'aggakese'tti agrabhUtAH kezA agrakezAstAna 'haMsalakkhaNeNaM' zuklena haMsacihena vA 'paDasADaeNaM'ti paTarUpaH zATakaH paTazATakaH, zATako hi zaTana| kArako'pyucyata iti tabyavacchedArtha paTagrahaNam , athavA zATako vastramAtraM sa ca pRthulaH paTo'bhidhIyata iti paTazATakaH, | 'aggehiMti 'agryaiH' pradhAnaH, etadeva vyAcaSTe-'varehiMti 'hAravAridhArasiMduvAracchinnamuttAvalippagAsAIti iha / 'siMduvAra'tti vRkSavizeSo nirguNDIti kecit tatkusumAni sinduvArANi tAni ca zuklAnIti 'esa NaM'ti etat, agrakezavastu athavaitaddarzanamiti yogo NamityalaGkAre 'tihIsu yatti madanatrayodazyAditithiSu 'pavaNIsu yati // 476 // parvaNISu ca kArtikyAdiSu 'ussavesu yatti priyasaGgamAdimaheSu 'jannesu yatti nAgAdipUjAsu 'chaNesu ya'tti indrotsa-|| SACRECORRECCC // 476 // ISCANN For Personal & Private Use Only
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAdilakSaNeSu 'apacchime'tti akArasyAmaGgalaparihArArthatvAt pazcimaM darzanaM bhaviSyati etat kezadarzanamapanItakezAvasthasya jamAlikumArasya yadarzanaM sarvadarzanapAzcAtyaM tadbhaviSyatIti bhAvaH, athavA na pazcimaM paunaHpunyena jamAlikumArasya darzanametaddarzane bhaviSyatItyarthaH 'docaMpi'tti dvitIyaM vAraM 'uttarAvakkamaNaM'ti uttarasyAM dizyapakramaNaM-avataraNaM yasmAttad uttarApakramaNam-uttarAbhimukhaM pUrva tu pUrvAbhimukhamAsIditi 'sIyApIyaehiMti rUpyamayaiH suvarNamayaizcetyarthaH 'pamhalasukumAlAe'ti pakSmavatyA sukumAlayA cetyarthaH 'gaMdhakAsAie'tti gandhapradhAnayA kaSAyaraktayA zATikayetyarthaH 'nAsAnIsAse'tyAdi nAsAniHzvAsavAtavAhyamatilaghutvAt cakSuhara-locanAnandadAyakatvAt cakSurodhakaM vA ghanatvAt 'vannapharisajuttaM'ti pradhAnavarNasparzamityarthaH hayalAlAyAH sakAzAt pelavaM-mRdu atirekeNa-atizayena yattattathA kanakena khacitaMmaNDitaM antayoH-aJcalayoH karma-vAnalakSaNaM yattattathA 'hA'ti aSTAdazasarika 'piNa<
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 477 // 6-64-6 muravImurajAkAramAbharaNaM kaNThamuravI - tadeva kaNThAsannatarAvasthAnaM prAlambe-jhumbanakaM, vAcanAntare tvayamalaGkAravarNakaH | sAkSAllikhita eva dRzyata iti, 'rayaNasaMkaDukkaDaM 'ti ratnasaGkaTaM ca tadutkaTaM ca- utkRSTaM ratnasaGkaTotkaTaM 'gaMthimaveDhimapU| rimasaMghAimeNaM' ti iha granthimaM- granthananirvRttaM sUtragrathitamAlAdi veSTimaM - veSTitaniSpannaM puSpalambUsakAdi pUrimaM yena | vaMzazalAkAmayapaJjarakAdi kUrcAdi vA pUryate saGghAtimaM tu yatparasparato nAlasaGghAtanena saGghAtyate 'alaMkiya vibhUsiyaM' ti alaGkRtazcAsau kRtAlaGkAro'ta eva vibhUSitazca-saJjAtavibhUSazcetyalaGkRta vibhUSitastaM, vAcanAntare punaridamadhikaM 'daddaramalayasugaMdhigaMdhiehiM gAyAI bhukuMDeMti'tti dRzyate, tatra ca daddaramalayAbhidhAnaparvatayoH sambandhinastadudbhUtacandanAdidravyajatvena ye sugandhayo gandhikA - gandhAvAsAste tathA, anye tvAhu:-- darddaraH - cIvarAvanaddhaM kuNDikAdibhAjanamukhaM tena gAlitAstatra pakkA vA ye 'malaya'tti malayodbhavatvena malayajasya - zrIkhaNDasya sambandhinaH sugandhayo gandhikA - gandhAste tathA tairgAtrANi 'bhukuMDeMti'tti uddhUlayanti || ' aNegakhaM bhasayasannividvaM' ti anekeSu stambhazateSu sanniviSTA yA sA tathA anekAni vA stambhazatAni saMniviSTAni yasyAM sA tathA tAM 'lIla dviyasAlibhaMjiyAgaM'ti lIlAsthitAH zAlibhaJjikAH - putrikAvizeSA yatra sA tathA tAM, vAcanAntare punaridamevaM dRzyate- 'abbhumgayasukayava iravezya toraNavararaiyalIlaTThiyasAlibhaMjiyAgaM'ti tatra cAbhyudgate - ucchrite sukRtabajravedikAyAH sambandhini toraNavare racitA lIlAsthitA zAlabhaJjikA yasyAM sA tathA tAM 'jahA rAyappaseNahajje vimANavannAo tti evamasyA api vAcya ityarthaH, sa cAyam- 'IhAmiya usa bhaturaganaramagara vihagavA laga kinnararurusa ra bhacama ra kuMjaravaNalaya para malayabhatticittaM' IhAmRgAdibhirbhaktibhiH - vicchittibhizcitrA-citra For Personal & Private Use Only 9 zatake uddezaH 33 dIkSAyai a numatiH sU 385 // 477 //
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ | vatI yA sA tathA tAM, tatra IhAmRgA - vRkAH RSabhAH vRSabhAH ghyAlakAH- zvApadA bhujaGgA vA kinnarA-devavizeSAH ruravo - mRgavi| zeSAH sarabhAH - parAsarAH vanalatA - campakalatAdikAH padmalatA - mRNAlikAH zeSapadAni pratItAnyeva 'khaMbhuggayavairatre|iyAparigayAbhirAmaM stambheSu udgatA - niviSTA yA vajravedikA tayA parigatA - parikaritA ata evAbhirAmA ca-ramyA yA sA tathA tAM 'vijjAharajamalajuyalajaMtajuttaM piva' vidyAdharayoryad yamalaM- samazreNIkaM yugalaM- dvayaM teneva yantreNa - sariSNupuruSapratimAdvayarUpeNa yuktA yA sA tathA tAm, ArSatvAccaivaMvidhaH samAsaH, 'accIsahassamAliNIyaM' arciH sahasramAlAH- dIptisahasrANAmAvalyaH santi yasyAM sA tathA, svArthikakapratyaye ca aciH sahasramAlinIkA tAM, 'rUvagasa hastakaliyaM' 'bhisamANaM' dIpyamAnAM 'bhibhisamANAM' atyartha dIpyamAnAM 'cakkhuloyaNalesaM' cakSuH kartR lokane-avalokane |sati lizatIva-darzanIyatvAtizayAt zliSyatIva yasyAM sA tathA tAM 'suhaphAsaM sassirIyarUvaM' sazobharUpakAM 'ghaMTAvalicaliyamahura maNaharasara' ghaNTAvalyAzcalite-calane madhuro manoharazca svaro yasyAM sA tathA tAM 'muhaM kaMtaM darisaNijjaM niu| NoviyamisibhisaMtamaNirayaNaghaMTiyAjAlaparikkhittaM' nipuNena-zilpinA opitaM parikammitaM 'misimisaMtaM' cikacikAyamAnaM maNiratnAnAM sambandhi yad ghaNTikAjAlaM kiGkiNIvRndaM tena parikSiptA - parikaritA yA sA tathA tAM, vAcanAntare punarayaM varNakaH sAkSAdRzyata eveti // 'kesAlaMkAreNaM' ti kezA evAlaGkAraH kezAlaGkArastena, yadyapi tasya tadAnIM kezAH kalpitA iti kezAlaGkAro na samyak tathA'pi kiyatAmapi sadbhAvAttadbhAva iti, athavA kezAnAmalaGkAraH puSpAdi kezAlaGkArastena, 'vatthAlaMkAreNaM'ti vastrarakSaNAlaGkAreNa 'siMgArAgAra cAruvesa'tti zRGgArasya- rasavizeSasyA For Personal & Private Use Only
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 478 // gAramiva yazcAruzca veSo - nepathyaM yasyAH sA tathA, athavA zRGgArapradhAna AkArazcAruzca veSo yasyAH sA tathA 'saMgate' tyAdau yAvatkaraNAdevaM dRzyaM - 'saMgaya gaya hasiya bhaNiyaciTThiyavilAsasaMlA vullAvaniuNajuttovayArakusala 'tti tatra ca saGgateSu gatAdiSu nipuNA yukteSUpacAreSu kuzalA ca yA sA tathA, iha ca vilAso netravikAro, yadAha - "hAvo mukhavikAraH syAdbhAva|zcittasamudbhavaH / vilAso netrajo jJeyo, vibhramo samudbhavaH // 1 // " iti, tathA saMlApo - mitho bhASA ullApastu kAkuvarNanaM, yadAha - "anulApo muhurbhASA, pralApo'narthakaM vacaH / kAkvA varNanamullApaH, saMlApo bhASaNaM mithaH // 1 // iti, | 'rUvajovaNavilAsakaliya'tti iha vilAsazabdena sthAnAsanagamanAdInAM suzliSTo yo vizeSo'sAvucyate, yadAha - " sthAnA| sanagamanAnAM hastaHnetrakarmmaNAM caiva / utpadyate vizeSo yaH zliSTo'sau vilAsaH syAt // 1 // " 'sundarathaNa' ityanena 'suMdarathaNajahaNavayaNakara caraNaNayaNalAvaNNarUvajovaNaguNovaveya'tti sUcitaM, tatra ca sundarA ye stanAdayo'rthAstairupetA yA sA tathA, lAvaNyaM ceha spRhaNIyatA rUpaM AkRtiyavanaM - tAruNyaM guNA - mRdusvaratvAdayaH 'himarayaya kumuya kuMdeMduSpagAsaM' ti himaM ca rajataM ca kumudaM ca kundazcenduzceti dvandvasteSAmiva prakAzo yasya tattathA 'sakoreMTamalladAmaM ti sako| reNTakAni - koraNTapuSpagucchayuktAni mAlyadAmAni - puSpamAlA yatra tattathA 'nANAmaNikaNagarayaNavimalamaharihatavaNi|jjaujjala vicittadaMDAo'ti nAnAmaNikanakaratnAnAM vimalasya mahArhasya mahArghasya vA tapanIyasya ca satkAvujjvalau vicitrau daNDakau yayoste tathA, athAtra kanakatapanIyayoH ko vizeSaH 1, ucyate, kanakaM pItaM tapanIyaM raktamiti, 'cilliyAo' tti dIpyamAne lIne ityeke 'saMkhaMkakuMdadagarayaamayamahiyapheNapuMjasaMnigA sAo' tti zaGkhAGkakundadakarajasAmamRtasya For Personal & Private Use Only 9 zatake uddezaH 33 dIkSAyai anumatiH sU 385 // 478 //
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ mathitasya sato yaH phenapuJjastasya ca saMnikAze -sadRze ye te tathA, iha cAGko ratnavizeSa iti, 'cAmarAo 'tti yadyapi cAmarazabdo napuMsakaliGgo rUDhastathA'pIha strIliGgatayA nirdiSTastathaiva kvacidrUDhatvAditi // 'mattagayamahA muhAkiisa mANaM'ti mattagajasya yanmahAmukhaM tasya yA''kRtiH - AkArastayA samAnaM yattattathA 'egAbharaNavasa Naga hiyaNijjoya'tti eka:- ekAdRza AbharaNavasanalakSaNo gRhIto niryogaH- parikaro yaiste tathA // 'tappaDhamayAe 'ti teSAM vivakSitAnAM madhye prathamatA tatprathamatA tayA 'aTThaTThamaMgalaga' tti aSTAvaSTAviti vIpsAyAM dvirvacanaM maGgalakAni - mAGgalyavastUni, anye tvAhu:aSTasaGkhyAni aSTamaGgalakasaJjJAni vastUni 'jAva dappaNaM'ti iha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM - 'naMdiyAvattavaddhamANagabhaddAsaNakalasamacchati tatra varddhamAnakaM - zarAvaM ( va saMpuTaM ) puruSArUDhapuruSa ityanye svastikapaJcakamityanye prAsAdavizeSamityanye 'jahA uvavAie'tti, anena ca yadupAttaM tadvAcanAntare sAkSAdevAsti, taccedaM - 'divA ya chattapaDAgA' divyeva divyApradhAnA chatrasahitA patAkA chatrapatAkA tathA 'sacAmarAdara saraiyaAloyadarisaNijjA vAuyavijayavejayaMtI ya | Usiya'tti saha cAmarAbhyAM yA sA sacAmarA Adarzo racito yasyAM sA''darzaracitA AlokaM dRSTigocaraM yAvaddRzyate'tyu|ccatvena yA sAsslokadarzanIyA, tataH karmmadhArayaH, 'sacAmarA daMsaNaraiyaAloyadarisaNijjatti pAThAntare tu sacAmareti bhinnapadaM, tathA darzane - jamAlerdRSTipathe racitA vihitA darzanaracitA darzane vA sati ratidA-sukhapradA darzanaratidA sA. | cAsAvAlokadarzanIyA ceti karmmadhArayaH kA'sau ? ityAha-vAtoddhUtA vijayasUcikA vaijayantI -pArzvato laghupatAki kAdvayayuktA patAkAvizeSA vAtoddhUtavijayavaijayantI 'ucchritA' uccA, kathamiva ? - 'gagaNatalamaNulihaMtI 'ti gaganatalaM - For Personal & Private Use Only
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 479 // AkAzatalamanulikhantIvAnulikhantI atyuccatayeti 'jahA uvavAie'tti anena yatsUcitaM tadidaM - 'tayANaMtaraM ca NaM veru| liyabhisaMtavimaladaMDaM' 'bhisaMta'ti dIpyamAnaM 'palaMba koraMTamaladAmova sohiyaM caMdamaMDalanibhaM samUsiyaM vimalamAyanasaM | pavaraM sIhAsaNaM ca maNirayaNapAyapIDha' 'sapAuyAjugasamA uttaM' svakIyapAdukA yugasamAyuktaM 'bahukiMkara kammagarapurisapAyattaparikkhittaM' bahavo ye kiGkarAH - pratikarmma prabhoH pRcchAkAriNaH karmakarAzca tadanyathAvidhAste ca te puruSAzceti samAsaH pAdAtaM ca- pattisamUhaH bahukiGkarAdibhiH parikSitaM yattattathA 'purao ahANupuvIe saMpaDiyaM, tayANaMsaraM ca NaM bahave laTTIgAhA kuMtaggAhA cAmaraggAhA pAsaggAhA cAvaggAhA potthayaggAhA phalagaggAhA pIDhayaggAhA vINaggAhA kUvayaggAhA' kutapaHtailAdibhAjanavizeSaH 'haDapparagAhA' haDappo - drammAdibhAjanaM tAmbUlArthaM pUgaphalAdibhAjanaM vA 'purao ahANupuvIe saMpaTTiyA, tayANaMtaraM ca NaM bahave daMDiNo muMDiNo sihaMDiNo - zikhAdhAriNaH jaTiNo-jaTAdharAH picchiNo-mayUrAdipicchavAhinaH hAsakarA ye hasanti DamarakarA - vizvarakAriNaH davakarAH -parihAsakAriNaH cATukarAH priyavAdinaH kaMdappiyAkAmapradhAnakelikAriNaH kukuzyA - bhANDAH bhANDaprAyA vA 'vAyaMtA gAyaMtA ya nazcaMtA ya hAsaMlA ya bhAsaMtA ya sAsiMtA ma zikSayantaH 'sAviMtA ya' idaM cedaM bhaviSyatItyevaMbhUtavacAMsi zrAvayantaH 'rakkhatA ya' anyAyaM rakSantaH 'AlokaM ca karemANe 'tyAdi tu likhitamevAsti iti etacca vAcanAntare prAyaH sAkSAdRzyata eva tathedamaparaM tatraivAdhikaM - 'tayANaMtaraM ca prAM jaccANaM varamalihANANaM caMcuzcciyalaliyapulayavikamavilA siyagaINaM harimelAmaulamalliyacchANaM thAsaga amilANacamaragaMuparimaMDiyakaDINaM asayaM varaturagANaM purao ahANupuvIe saMpaTTiyaM tathANaMtaraM ca NaM IsiM daMtANaM IsiM mattANaM IsiM For Personal & Private Use Only 9 zatake uddezaH 33 dIkSAyai anumatiH sU 385 // 479 //
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ sannayavisAladhavaladaMtANaM kaMcaNakosIpaviDhadaMtoSasohivANaM ahasayaM mayakalahANaM puraSo ahANusudhIe saMpar3hiyaM, tayANaMtaraM caNaM sacchatANaM sajjhathANaM saghaMTANaM sapaDAmASaM satoraNavarANaM sakhikhiNIhemajAlaperaMtaparikkhisANaM sanandighosAraNa | hemavayavittatiNisakaNaganijjuttadArumANaM susaMviddhacakamaMDaladhurANaM kAThAyasasukayanemijaMtakammAlaM AinavaraturamatusaMpauttANaM kusalamaraccheyasArahisusaMpaggahiyANaM sarasavakttIsatoNaparimaMDivANaM sakaMkaDavaDeMsagANaM sacAvasarapaharaNAvaraNabhari| yajuddhasajjANaM aTThasayaM rahANaM purao ahANupubIe saMpaDiyaM, tayANaMtaraM ca NaM asisasikotatomarasUlalaNDabhiMDimAladhaSNu|bANasajaM pAyattANIyaM purao ahANupuSIe saMpaDiyaM, tayANataraM ca maM bahave rAIsaratalabarakoTuMbiyamADaMbiyainbhaseDise-|| NAvaisatthavAhapabhiio appegaiyA hayagayA aNpegaiyA mayagayA appegaiyA rahagayA purao ahANuSudhIe saMpaThiya'ti tatra ca'varamallihANANaM ti varaM mAlyAdhAnaM-puSpabandhanasthAnaM ziraH kezakalApo yeSAM se varamAlyAdhAnAsteSAm , ikAraHprAkRtaprabhavo vAlihANa' mityAdAviveti, athavA varamallikAvad zuklatvena pravarabicakilakusumavad ghrANaM-nAsikA yeSAM te tathA | teSAM, kvacit 'taramallihAyaNANaM ti dRzyate tatra ca taro-go balaM, tathA 'mala malla dhAraNe' tatazca taromallI-tarodhArako vegAdidhArako hAyanaH-saMvatsarovarsate yeSAM te taromallihAyanAH-yauvanavanta ityarthaH atasteSAMvaraturagANAmitiyogaH'varama-| llibhAsaNANaM ti kvacidRzyate, tatra tu pradhAnamAlyavatAmata eca dIptimatAM cetyarthaH'caMcucciyalaliyapuliyavikkamavilA| siyagaINaM ti 'caMcucciya'ti prAkRtatvena caJcuritaM-kuTilagamanam, athavA cakSuH-zukacaJcustadvadvakratayA uccitam-uccatAkaraNaM padasyotpATanaM vA (zuka) pAdasyeveti cakSuccitaM tacca lalitaM krIDitaM pulitaM ca-gativizeSaH prasiddha eva vikra dan Education International For Personal & Private Use Only wwwane brary.org
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- mazca-viziSTaM kramaNaM kSetralAnamiti dvaMdvastadetatpradhAnA vilAsitA-vizeSeNollAsitA gtiyeste tathA teSAM, kvacididaM| 9 zatake praz2aptiH vizeSaNamevaM dRzyate-'caMcucciyalaliyapuliyacalacavalacaMcalagaINaM ti tatra ca ca ritalalitapulitarUpA calAnAM-asthi- | uddezaH 33 abhayadevI- rANAM satAM caJcalebhyaH sakAzAccaJcalA-atIvacaTulA gatiryeSAM te tathA teSAM 'harimelamaulamalliyacchANa'ti harimela- dIkSA ayA vRttiH24 ko-vanaspativizeSastasya mukulaM-kuGamalaM mallikA ca-vicakilastadvadakSiNI yeSAM, zuklAkSANAmityarthaH, 'thAsagaamilANa numatiH // 48 // cAmaragaMDaparimaMDiyakarINaM'ti sthAsakA-darpaNAkArA azvAlaGkAravizeSAstairamlAnacAmarairgaNDaizca-amalinacAmaradaNDaiH parimaNDitA kaTiryeSAM te tathA teSAM, kacitpunarevamidaM vizeSaNamevaM dRzyate-'muhabhaMDagaocUlagathAsagamilANacAmaraga|NDaparimaMDiyakaDINaM'ti tatra mukhabhANDaka-mukhAbharaNam avacUlAzca-pralambamAnapucchAH sthAsakA:-pratItAH 'milANa'tti |paryANAni ca yeSAM santi te tathA matvarthIyalopadarzanAt ,camarI(cAmara)gaNDaparimaNDitakaTaya iti pUrvavat,tatazca kammedhArayo' | tasteSAM, kvacitpunarevamidaM dRzyate-thAsagaahilANacAmaragaMDaparimaMDiyakaDINaM'ti tatra tu ahilANaM-mukhasaMyamanaM tatazca 'thAsagaahilANa' ityatra matvarthIyalopenottarapadena saha karmadhArayaH kAryaH, tathA 'IsiM daMtANaM'ti 'ISaddAntAnAM' | Bi manAggrAhitazikSANAM gajakalabhAnAmiti yogaH 'IsiMucchaMgaunnayavisAladhavaladaMtANaM'ti utsaGgaH-pRSThadezaH iSadutsaGge unnatA vizAlAzca ye yauvanArambhavartitvAtte tathA te ca te dhavaladantAzceti samAso'tasteSAM 'kaMcaNakosIpaviTThadato-* // 480 // | vasohiyANaM'ti iha kAzcanakozI-suvarNamayI kholA, rathavarNaketu 'sajjhayANaM sapaDAgANaM' ityatra garuDAdirUpayukto dhvajaH 8 || taditarA tu patAkA 'sakhikhiNIhemajAlaperaMtaparikkhittANaM ti sakiGkiNIkaM-kSudraghaNTikopetaM yad hemajAlaM-suvarNa-| SESSSACHUSS For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ | mayastadAbharaNavizeSastena paryanteSu parikSiptA ye te tathA teSAM, 'sanaMdighosANaM'ti iha nandIdvAdazatUryasamudAyaH, tAni | cemAni-"bhaMbhA 1 mauMda 2 maddala 3 kaDaMba 4 jhallari 5 huDukka 6 kaMsAlA 7 / kAhala 8 talimA 9 vaMso 10 saMkho 11|| paNavo 12 ya bArasamo // 1 // " iti 'hemavayacittatiNisakaNaganijuttadArugANaM'ti haimavatAni-himavagirisambhavAni | citrANi-vividhAni tainizAni-tinizAbhidhAnatarusambandhIni kanakaniyuktAni-suvarNakhacitAni dArukANi-kASThAni yeSu te tathA teSAM, 'susaMviddhacakkamaMDaladhArANa'ti suSThu saMviddhAni cakrANi maNDalAzca vRttA dhArA yeSAM te tathA teSAM 'susiliTThacittamaMDaladhurANaM'ti kvacidRzyate tatra suSTha saMzliSTAHcitravatkurvatyo maNDalAzca-vRttA dhuroyeSAM te tathA teSAM 'kAlAyasasukayanemijaMtakammANaM'ti kAlAyasena-lohavizeSeNa suSTu kRtaM neme:-cakramaNDanadhArAyA yantrakarma-bandhanakriyA yeSAM te tathA teSAm 'AinnavaraturagasusaMpauttANaM ti AkIrNaiH-jAtyairvaraturagaiH suSTu saMprayuktA ye te tathA teSAM 'kusalanaraccheyasArahisusaMpaggahiyANaM ti kuzalanaraiH-vijJapuruSaizchekasArathibhizca-dakSaprAjitRbhiH suSTu saMpragRhItA yete tathA teSAM 'sarasayabattIsatoNaparimaMDiyANaM'ti zarazatapradhAnA ye dvAtriMzattoNA-bhastrakAstaiH parimaNDitA yete tathA teSAM 'sakaMkaDavaDeMsagANaM'ti saha kaGkaTaiH-kavacairavataMsakaizca-zekharakaiH zirastrANairvA yete tathA teSAM 'sacAvasarapaharaNAvaraNa bhariyajuddhasajjANaMti saha cApaiH zaraizca yAni praharaNAni-kuntAdIni AvaraNAni ca-sphurakAdIni teSAM bharitA yuddha| sajjAzca-yuddhapraguNA ye te tathA teSAM, zeSaM tu pratItArthameveti / athAdhikRtavAcanA'nuzriyate-'tayANaMtaraM ca NaM bahave | uggA' ityAdi, tatra 'umA'AdidevenArakSakatve niyuktAstadvaMzyAzca bhogAstenaiva gurutvena vyavahRtAstadvaMzyAzca 'jahA For Personal & Private Use Only
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 481 // | uvavAie 'tti karaNAdidaM dRzyaM - 'rAinnA khattiyA ikkhAgA nAyA korabA ' ityAdi, tatra 'rAjanyAH' Adidevenaiva vayasyatayA | vyavahRtAstadvaMzyAzca kSatriyAzca pratItAH 'ikSvAkavaH' nAbheyavaMzajAH 'jJAtAH ' ikSvAkuvaMzavizeSabhUtAH 'korava'tti kuravaH| kuruvaMzajAH, atha kiyadantamidaM sUtramihAdhyeyam ? ityAha- 'jAva mahApurisavaggurAparikkhitte' tti vAgurA - mRgabandhanaM | vAgureva vAgurA sarvataH parivAraNa sAdharmyAt puruSAzca te vAgurA ca puruSavAgurA mahatI cAsau puruSavAgurA ca mahApuruSavAgurA tayA parikSiptA ye te tathA 'mahaAsa' tti mahAzvAH kimbhUtAH ? ityAha- 'AsavarA' azvAnAM madhye varAH | 'AsavAra'ti pAThAntaraM tatra 'azvavArAH ' azvArUDhapuruSAH 'ubhao pAsiM'ti ubhayoH pArzvayoH 'nAga'tti nAgA| hastinaH nAgavarA - hastinAM pradhAnAH 'rahasaMgelli'tti rathasamudAyaH 'abbhuggayabhiMgAre 'tti abhyudgataH - abhimukhamutpATito | bhRGgAro yasya sa tathA 'paggahiyatAliyaMTe' pragRhItaM tAlavRntaM yaM prati sa tathA 'Usaviyaseyacchatte' ucchritazvetacchatraH 'pavIiyaseyacAmaravAlavIyaNIe' pravIjitA zvetacAmaravAlAnAM satkA vyajanikA yaM athavA pravIjite' zvetacAmare vAlavyajanike ca yaM sa tathA, 'jahA uvavAie'tti karaNAdidaM dRzyaM - 'kAmatthiyA bhogatthiyA' kAmau - zubhazabdarUpe | bhogAH - zubhagandhAdayaH 'lAbhasthiyA' dhanAdilAbhArthinaH 'iDisiya'tti rUDhigamyAH 'kiTTisiya'tti kilbiSakA | bhANDAdaya ityarthaH, kvacit kiTTisikasthAne 'kivisiya'tti paThyate 'kAroDiyA' kApAlikA: 'kAravAhiyA kAraM| rAjadeyaM dravyaM vahantItyevaMzIlAH kAravAhinasta eva kAravAhikAH karabAdhitA vA 'saMkhiyA' candanagarbhazaGkhahastA mAGga| lyakAriNaH zaGkhavAdakA vA 'cakkiyA' cAkrikA:- cakrapraharaNAH kumbhakArAdayo vA 'naMgaliyA' galAvalambitasuvarNAdi | For Personal & Private Use Only 9 zatake uddezaH 33 dIkSAyai anumatiH sU. 385 // 481 //
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ mayalAGgalapratikRtidhAriNo bhaTTavizeSAH karSakA vA 'muhamaMgaliyA'mukhe maGgalaM yeSAmasti te mukhamaGgalikAH-cATukAriNaH 'vaddhamANA' skandhAropitapuruSAH 'pUsamANavA' mAgadhAH 'ijisiyA piMDisiyA ghaMTiya'tti kvacidRzyate, tatra ca ijyAM-pUjAmicchantyeSayanti vA ye te ijyaiSAsta eva svArthikekapratyayavidhAnAd ijyaiSikAH, evaM piNDaiSikA api, navaraM piNDo-bhojanaM, ghANTikAstu ye ghaNTayA caranti tAM vA vAdayantIti, 'tAhiM'ti tAbhirvivakSitAbhirityarthaH, vivakSitatva| mevAha-'ihAhiM' iSyante smetISTAstAbhiH, prayojanavazAdiSTamapi kizcitsvarUpataH kAntaM syAdakAntaM cetyata Aha'kaMtAhiM' kamanIyazabdAbhirityarthaH 'piyAhiM' priyArthAbhiH 'maNunnAhiM' manasA jJAyante sundaratayA yAstA manojJA | bhAvataH sundarA ityarthaH tAbhiH 'maNAmAhiM' manasA'myante-Amyante punaH punaryAH sundaratvAtizayAttA mano'mAstAbhiH 'orAlAhiM' udArAbhiH zabdato'rthatazca 'kallANAhiM' kalyANaprAptisUcikAbhiH 'sivAhiM' upadravarahitAbhiH zabdArthadUSaNarahitAbhirityarthaH 'dhannAhiM' dhanalambhikAbhiH 'maMgallAhiM' maGgale-anarthapratighAte sAdhvIbhiH 'sassirIyAhiM' zobhAyuktAbhiH 'hiyayagamaNijAhiM' gambhIrArthataH subodhAbhirityarthaH 'hiyayapalhAyaNijjAhiM' hRdayagatakopazokAdigranthivilayanakarIbhirityarthaH 'miyamaharagaMbhIragAhiyAhiM mitA:-parimitAkSarA madhurA:-komala zabdAH gambhIrAmahAdhvanayo duravadhAryamapyartha zrotRRn grAhayanti yAstA grAhikAstataH padacatuSTayasya karmadhArayo'tastAbhiH 'miyamahuragaMbhIrasassirIyAhiMti kvacid dRzyate, tatra ca mitAH akSarato madhurAH zabdato gambhIrA-arthato dhvanitazca svazrIHAtmasampad yAsAM tAstathA tAbhiH 'aTThasaiyAhiM' arthazatAni yAsu santi tA arthazatikAstAbhiH, athavA sai-bahu AGRANGALORE For Personal & Private Use Only
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 5 // 48 // vyAkhyAphalatvaM arthataHsaiyAo aTThasaiyAo'tAhiM apuNaruttAhiM vaggUhiM' vAgbhiIbhirekAthikAni vA prAya iSTAdIni 9 zatake prajJaptiH | | vAgvizeSaNAnIti 'aNavarayaM' santatam 'abhinaMdatA ye'tyAdi tu likhitamevAste, tatra cAbhinandayanto-jaya jIvetyAdi uddezaH 31 abhayadevI- |bhaNanto'bhivRddhimAcakSANAH 'jaya jayetyAzIrvacanaM bhaktisambhrame ca dvirvacanaM 'naMdA dhammeNaM ti 'nanda' varddhasva dharmeNa dIkSAyai ayA vRttiH2 evaM tapasA'pi, athavA jaya jaya vipakSaM, kena ?-dharmeNa he nanda ! ityevamakSaraghaTaneti 'jaya 2 naMdA ! bhaI te' jaya tvaM he numatiH | jagannandikara! bhadraM te bhavatAditi gamyaM 'jiyavigyo'viya'tti jitavighnazca 'vasAhi taM deva ! siddhimajjhe'tti vasa tvaM sU 385 he deva ! siddhimadhye devasiddhimadhye vA 'nihaNAhi ye' tyAdi nirghAtaya carAgadveSamallau tapasA, kathambhUtaH san ? ityAhadhRtireva dhanikaM atyartha baddhA kakSA [ kacchoTA] yena sa tathA, mallo hi mallAntarajayasamartho bhavati gADhabaddhakakSaH sannitikRtvoktaM 'dhiidhaNiye'tyAdi, tathA 'appamatto' ityAdi, 'harAhi'tti gRhANa ArAdhanA-jJAnAdisamyakpAlanA saiva patAkA jayaprAptanaTagrAhyA ArAdhanApatAkA tAM trailokyameva raGgamadhya-mallayuddhadraSTumahAjanamadhyaM tatra,'haMtA parIsahacamUM'ti lA hatvA parISahasainyaM, athavA 'hantA' ghAtakaH parISahacamvA iti vibhaktipariNAmAt zIlArthakatRnnantatvAdvA hantA parI pahacamUmiti 'abhibhaviya'tti abhibhUya-jitvA 'gAmakaMTakovasaggANati indriyagrAmapratikUlopasargAnityarthaH NaM vAkyAlaGkAre athavA 'abhibhavitA' jetA grAmakaNTakopasargANAmiti, kiMbahunA ?-'dhamme te' ityAdi // 'nayaNamA-||8| // 482 // || lAsahassehiMti nayanamAlAH- zreNIbhUtajananetrapatayaH evaM jahA uvavAie'tti anena yatsUcitaM tadidaM-'vayaNamAlAsaha ssehiM abhithuvamANe 2 hiyayamAlAsahassehiM abhinaMdijamANe 2' janamanaHsamUhaiH samRddhimupanIyamAno jaya jIva nande dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ SSSSSSSS tyAdiparyAlocanAditi bhAvaH 'maNorahamAlAsahassehiM vicchippamANe 2 etasya pAdamUle vatsyAma ityAdibhirjanavi| kaspairvizeSeNa spRzyamAna ityarthaH 'kaMtirUvasohaggajodhaNaguNehiM patthinjamANe 2' kAntyAdibhirguNairhetubhUtaiH prArthyamAno bhartRtayA svAmitayA vA janairiti 'aMgulimAlAsahassehiM dAijamANe 2' 'dAhiNahattheNaM bahUNaM naranArisahassANaM aMjalimAlAsahassAI paDicchemANe 2bhavaNabhittI(pantI)sahassAI"samaicchimANe 2' samatikAmannityarthaH 'taMtItalatAlagIyavAiyaraveNaM tantrI-vINA talA:-hastAH tAlA:-kAMsikAH talatAlA vA-hastatAlAHgItavAdite-pratIte eSAM yo ravaH sa tathA tena 'mahureNaM maNahareNaM' 'jaya 2 sahugghosamIsaeNaM' jayetizabdasya yad udghoSaNaM tena mizro yaH sa tathA tena , 4 tathA 'maMjumaMjuNA ghoseNaM' atikomalena dhvaninA stAvakalokasambandhinA nUpurAdibhUSaNasambandhinA vA 'appaDi-13 bujjhamANe'tti apratibuddhyamAnaH-zabdAntarANyanavadhArayan apratyuhyamAno vA-anapahiyamANamAnaso vairAgyagatamAnasa|tvAditi 'kaMdaragirivivarakuharagirivarapAsAduddhaghaNabhavaNadevakulasiMghADagatigacaukkacacaraArAmujANakANaNasabhappavappadesadesabhAge'tti kandarANi-bhUmivivarANi girINAM vivarakuharANi-guhAH parvatAntarANi vA girivarA:pradhAnaparvatAH prAsAdA:-saptabhUmikAdayaH UghanabhavanAni-uccAviralagehAni devakulAni-pratItAni zRGgATakatrikacatu-| | kacatvarANi prAgvat ArAmAH-puSpajAtipradhAnA vanakhaNDAH udyAnAni-puSpAdimabrukSayuktAni kAnanAni-nagarAd dUrava tIni sabhA-AsthAyikAH prapA-jaladAnasthAnAni eteSAM ye pradezadezarUpA bhAgAste tathA tAn , tatra pradezA-laghutarA | | bhAgAH dezAstu mahattarAH, ayaM punardaNDakaH kvacidanyathA dRzyate-'kaMdaradarikuharavivaragiripAyAraTTAlacariyaMdAragourapA For Personal & Private Use Only
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2 // 48 // RSSHRSSSSS sAyaduvArabhavaNadevakulaArAmujANakANaNasabhapaesa'tti pratItArthazcAyaM, 'paDisuyAsayasahassasaMkule karemANe'tti prati 9zataka zrucchatasahasrasaGghalAn pratizabdalakSasaGkulAnityarthaH kurvan 2 nirgacchatIti sambandhaH 'hayahesiyahatthigulugulAiyarahagha uddezaH33 NaghaNAiyasaddamIsaeNaM mahayA kalakalaraveNa ya jaNassa sumahureNaM pUreto'baraM samaMtA suyaMdhavarakusumacunnauviddhavAsareNumailaM dIkSAyai a| NabhaM kareMte' sugandhInAM-varakusumAno cUrNAnAM ca 'ubiddhaH' UdaMgato yo vAsareNuH-vAsakaM rajastena malinaM yattattathA 'kAlA- numatiH | gurupavarakuMdurukkaturukkadhUvanivaheNa jIvalogamiva vAsayaMte kAlAguruH-ndhadravyavizeSaHpravarakundurukkaM varacIDA turuka-||3|| sU 385 silhakaM dhUpaH-tadanyaH etallakSaNo vA eSAmatasya vA yo nivahaH sa tathA tena jIvalokaM vAsayanniveti 'samaMtao khubhiyacakkavAlaM' kSubhitAni cakravAlAni-janamaNDalAni yatra gamane tattathA tadyathA bhavatyevaM nirgacchatIti sambandhaH 'paurajaNabAlavuDDapamuiyaturiyapahAviyaviulAulabolabahulaM nabhaM kareMte' paurajanAzca athavA pracurajanAzca bAlA vRddhAzca | | ye pramuditAH tvaritapradhAvitAzca-zIghraM gacchantasteSAM vyAkulAkulAnAM-ativyAkulAnAM yo bolaH sa bahulo yatra tattathA tadevambhUtaM nabhaH kurvanniti 'khattiyakuMDaggAmassa nagarasta majjhamajheNaM'ti, zeSaM tu likhitamevAsta iti // 'paumei vatti iha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM-'kumudei vA naliNei vA subhagei vA sogaMdhiei vA' ityAdi,eSAM ca bhedorUDhigamyaH, kAmehiM jAe'tti kAmeSu-zabdAdirUpeSu jAtaH 'bhogehiM saMvuDe'tti bhogA-gandharasasparzAsteSu madhye saMvRddho-vRddhimupagataH 'novalippai kAma | // 483 // raeNa'tti kAmalakSaNaM rajaH kAmarajastena kAmarajasA kAmaratena vA-kAmAnurAgeNa 'mittanAI' ityAdi, mitrANi-pratItAni | jJAtayaH-svajAtIyAH nijakA-mAtulAdayaH svajanAH-pitRpitRvyAdayaH sambandhinaH-zvazurAdayaH parijano-dAsAdiH, iha | For Personal & Private Use Only
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ | samAhAradvandvastatastena nopalipyate - snehataH sambaddho na bhavatItyarthaH 'hAravAri' iha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM - 'dhArAsiMduvAracchinnamuttAvalipayAsAI aMsUNi'tti // 'jaiyAM' ti prApteSu saMyamayogeSu prayatnaH kAryaH 'jAyA !' he putra ! 'ghaDiyavaM' ti aprAptAnAM saMyamayogAnAM prAptaye ghaTanA kAryA 'parikkamiyAM' ti parAkramaH kAryaH puruSatvAbhimAnaH siddhaphalaH karttavya iti bhAvaH, kimuktaM bhavati 1 - ' assi ce 'tyAdi, asmiMzcArthe - pravrajyAnupAlanalakSaNe na pramAdayitavyamiti, 'evaM jahA usabhadatto' ityanena yatsUcitaM tadidaM - ' teNAmeva uvAgacchai uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNaM payA| hiNaM pakarei 2 vaMdai namaMsai vaMdittA narmasittA evaM vayAsI-Alitte NaM bhaMte ! loe' ityAdi, vyAkhyAtaM cedaM prAgiti / taNaM se jamAlI aNagAre annayA kayAI jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai teNeva uvAga|cchattA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati nama'sati vaMdittA 2 evaM vayAsI- icchAmi NaM bhaMte ! tujjhehiM abbhaNunAe samANe paMcahi aNagArasaehiM saddhiM bahiyA jaNavayavihAraM viharittae, tae NaM se samaNe bhagavaM mahA| vIre jamAlissa aNagArassa eyamahaM No ADhAi No parijANAi tusiNIe saMciTThai / tae NaM se jamAlI aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM docaMpi tacaMpi evaM vayAsI- icchAmi NaM bhaMte ! tujjhehiM anbhaNunnAe samANe paMcahi aNagArasaehiM saddhiM jAva viharittae, tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre jamAlissa aNagArassa docaMpi | taccapi eyamahaM No ADhAi jAva tusiNIe saMciTThai / tae NaM se jamAlI aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM baMda For Personal & Private Use Only
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9zatake uddeza:33 jamAlenihavatA sU 386 vyAkhyA- se NamaMsada vaMdittA NamaMsittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo bahusAlAo ceiyAopaDinikkhamai prajJaptiH paDinikkhamittA paMcahiM aNagArasaehiM saddhiM bahiyA jaNavayavihAraM viharai, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAvaabhayadevIyAvRttiH2 tthInAmaM NayarI hotthA vannao, kohae ceie vannao, jAva vaNasaMDassa, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpA nAma hai nayarI hotthA vannao punnabhadde ceie vannao, jAva puDhavisilAvaTTao / tae NaM se jamAlI aNagAre annayA hai // 484 // kayAi paMcahiM aNagArasaehiM saddhiM saMparivuDe putvANuputviM caramANe gAmANugAmaM dUijjamANe jeNeva sAvatthI nayarI jeNeva koTThae ceie teNeva uvAgacchada teNeva uvAgacchittA ahApaDirUvaM uggahaM uggiNhati ahApaDirUvaM uggahaM uggiNhittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre hai annayA kayAvi puvANupucviM caramANe jAva suhaM suheNaM viharamANe jeNeva caMpAnagarI jeNeva punnabhadde ceie teNeva | uvAgacchai teNeva uvAgacchittA ahApaDirUvaM uggahaM uggiNhati ahA0 2 saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharaha // tae NaM tassa jamAlissa aNagArassa tehiM arasehi ya virasehi ya aMtehi ya paMtehi ya lUhehi |ya tucchehi ya kAlAikkatehi ya pamANAitehi ya sItaehi ya pANabhoyaNehiM annayA kayAvi sarIragaMsi |viule rogAtake pAunbhUe ujjale viule pagADhe kakkase kaDae caMDe dukkhe dugge tivve durahiyAse pittajjaraparigatasarIre dAhavakkaMtie yAvi viharai / tae NaM se jamAlI aNagAre veyaNAe abhibhUe samANe samaNe NiggaMthe saddAveda sahAvettA evaM vayAsI-tujjhe NaM devANuppiyA ! mama sejjAsaMthAragaM saMthareha, tae NaM te STOCOCCASSCR34 ahApaDirUvaM jaggA tahiM arasehi ya viyaNahiM annayA yA pittajarapa-8 // 484 // For Personal & Private Use Only
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMASSAGA335555 samaNA NiggaMthA jamAlissa aNagArassa eyamaDhe viNaeNaM paDisuNeti paDisuNettA jamAlissa aNagArassa sejjAsaMthAragaM saMthati, tae NaM se jamAlI aNagAre baliyataraM vedaNAe abhibhUe samANe docaMpi samaNe niggaMthe saddAvei 2ttA docaMpi evaM vayAsI-mamannaM devANuppiyA! sejjAsaMthArae kiM kaDe kajai ?, evaM vutte samANe samaNA niggaMthA viti-bho sAmI! kIrai, tae NaM te samaNA niggaMthA jamAliM aNagAraM evaM vayAsImaNo khalu devANuppiyANaM sejjAsaMthArae kaDe kajati, tae NaM tassa jamAlissa aNagArassa ayameyArUve ajjha-2 thie jAva samuppajitthA-jannaM samaNe bhagavaM mahAvIre evaM Aikkhai jAva evaM parUvei-evaM khalu calamANe calie udIrijamANe udIrie jAva nijarijamANe Nijinne taM NaM micchA imaM ca NaM paJcakkhameva dIsai sejAsaMthArae kajjamANe akaDe saMtharijamANe asaMtharie jamhA NaM sejjAsaMthArae kajjamANe akaDe saMtharijamANe | asaMtharie tamhA calamANevi acalie jAva nijarijamANevi aNijinne, evaM saMpehei evaM saMpehettA samaNe niggaMthe saddAvei samaNe niggaMthe saddAvettA evaM vayAsI-jannaM devANuppiyA! samaNe bhagavaM mahAvIre evaM Aikkhai jAva parUvei-evaM khalu calamANe calie taM ceva savaM jAva NijarijamANe aNijjinne / tae NaM jamAlissa aNagArassa evaM AikkhamANasa jAva parUvemANassa atthegaiyA samaNA niggaMthA eyamadvaM saddahaMti pattiyaMti royaMti atthegaiyA samaNA niggaMthA eyamajhu No saddahaMti 3, tattha NaM je te samaNA niggaMthA jamAlissa aNagArassa eyamadvaM saddahati 3 te NaM jamAliM ceva aNagAraM uvasaMpajjittANaM viharaMti, tattha NaM je te samaNA niggaMthA emA sahahati 3 te NaM jamAI No sadahati For Personal & Private Use Only
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 zatake uddezaH33 | jamAleni ruttaratA su 387 vyAkhyA samaNA NiggathA jamAlissa aNagArassa eyamaTuMNo saddahati No pattiyaMtiNo royaMti te NaM jamAlissa aNaprajJaptiH gArassa aMtiyAo koTTayAo ceiyAo paDinikkhamaMti 2 puvANupuSviM caramANe gAmANugAmaM dUha. jeNeva | abhayadevI- hai caMpAnayarI jeNeva punnabhadde ceie jeNeva samaNaM bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai 2ttA samaNaM bhagavaM mahAvIra yA vRttiH2 mA |tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM kareMti 2ttA vaMdai NamaMsai 2 samaNaM bhagavaM mahAvIraM uvasaMpajjittA NaM vih||485|| | rNti| (sUtraM 386)tae NaM se jamAlI aNagAre annayA kayAvi tAo rogAyaMkAo vippamukke hahe tuTTe jAe | aroe baliyasarIre sAvatthIo nayarIokoTThayAo ceiyAo paDinikkhamai 2 puvANupudhiM caramANe gAmANugAma dUijamANe jeNeva caMpA nayarI jeNeva punnabhadde ceie jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai 2 |samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte ThiccA samaNaM bhagavaM mahAvIraM evaM vayAsI-jahA NaM devANu| ppiyANaM bahave aMtevAsI samaNA niggaMthA chaumatthA bhavettA chaumatthAvakkamaNeNaM avakaMtA No khalu ahaM tahA chaumatthe bhavittA chaumasthAvakamaNeNaM avakkamie, ahannaM uppannaNANadaMsaNadhare arahA jiNe kevalI |bhavittA kevaliavakamaNeNaM avakkamie, tae NaM bhagavaM goyame jamAliM aNagAraM evaM vayAsI-No khalu jamA lI ! kevalissa NANe vA daMsaNe vA selaMsi vA thaMbhaMsi vA thUbhaMsi vA Avarijai vA NivArijjai vA, jai rANaM tuma jamAlI! uppannaNANadaMsaNadhare arahA jiNe kevalI bhavittA kevaliavakkamaNeNaM avakaMte to NaM imAI do vAgaraNAI vAgarehi-sAsae loe jamAlI ! asAsae loe jamAlI ?, sAsae jIve jamAlI! asAsae // 485 For Personal & Private Use Only
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 * * * jIve jamAlI?, tae NaM se jamAlI aNagAre bhagavayA goyameNaM evaM vutte samANe saMkie kaMkhie jAva kalasasamAvanne jAe yAvi hotthA, No saMcAeti bhagavao goyamassa kiMcivi pamokkhamAikkhittae tusiNIe saMciTThai,jamAlItisamaNe bhagavaM mahAvIre jamAliM aNagAraM evaM vayAsI-asthi NaM jamAlImamaM bahave aMtevAsI samaNA niggaMthA chaumatthA je NaM evaM vAgaraNaM vAgarittae jahANaM ahaM no cevaNaM eyappagAraM bhAsaM bhAsittae| Tra jahA NaM tuma, sAsae loe jamAlI ! janna kayAvi NAsi Na kayAvi Na bhavati Na kadAvi Na bhavissai bhuviM |ca bhavai ya bhavissai ya dhuve Nitie sAsae akkhae avae avaTTie Nice, asAsae loe jamAlI ! jao osappiNI bhavittA ussappiNI bhavai ussappiNI bhavittA osappiNI bhavai, sAsae jIve jamAlI! jaM na kayAi NAsi jAva Nicce asAsae jIve jamAlI jannaM neraie bhavittA tirikkhajoNie bhavai tirikkhajoNie bhavittA maNusse bhavai maNusse bhavittA deve bhavai / tae NaM se jamAlI aNagAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa evamAikkhamaNassa jAva evaM parUvemANassa eyamaDhe No saddahai No pattiei No roei eyamadvaM asaddahamANe apattiyamANe aroemANe docaMpi samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo AyAe avakkamai docaMpi AyAe avakkamittA bahUhiM asambhAvubhAvaNAhiM micchattAbhiNivesehi ya appANaM ca paraM ca tadubhayaM ca vuggAhamANe vuppAemANe bahUyAI vAsAI sAmannapariyAgaM pAuNai 2 addhamAsiyAe saMlehaNAe * * * * * * dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- |attANaM jhUsei a0 2 tIsaM bhattAI aNasaNAe chedeti 2 tassa ThANassa aNAloiyapaDikate kAlamAse kAlaM 9 zatake prajJaptiH | kiccA laMtae kappe terasasAgarovamaThitiesu devakipisiesu devesu devakivisiyattAe uvavanne (sUtraM0 387) uddezaH 33 jamAleniabhayadevI- 'no ADhAi'tti nAdriyate tatrArthe nAdaravAn bhavati 'no parijANaittina parijAnAtItyarthaH bhAvidoSatvenopekSaNIyatvAyA vRttiH2/4 ruttaratA ttasyeti // 'arasehi ya'tti himavAdibhirasaMskRtatvAdavidyamAnarasaiH 'virasehi yatti purANatvAdvigatarasaiH 'aMtehi yatti sU 387 // 486 // arasatayA sarvadhAnyAntavartibhirvallacaNakAdibhiH 'paMtehi yatti taireva bhuktAvazeSatvena paryuSitatvena vA prakarSaNAntavarti | tvAtprAntaiH 'lUhehi ya'tti rUkSaiH 'tucchehi yatti alpaiH 'kAlAitehi yatti tRSNAbubhukSAkAlAprAptaiH 'pamANAi kaMtehi yatti bubhukSApipAsAmAtrAnucitaiH 'rogAyaMke' tti rogo-vyAdhiH sa cAsAvAtaGkazca-kRcchrajIvitakArIti rogAdi|| taGkaH 'ujale'tti ujjvalo-vipakSalezenApyakalaGkitatvAt 'tiule'tti trInapi manaHprabhRtikAnarthAn tulayati-jayatIti ||| |tritulaH, kvacidvipula ityucyate, tatra vipulaH sakalakAyavyApakatvAta , 'pagADhe'tti prakarSavRttiH 'kakase tti karkazadravya|miva kakkezo'niSTa ityarthaH 'kaDae'tti kaTuka nAgarAdi tadiva yaH sa kadako'niSTa eveti 'caMDetti raudraH 'dukkha tti duHkhahetuH 'dugge'tti kaSTasAdhya ityarthaH 'tive'tti tIvra-tiktaM nimbAdidravyaM tadiva tIvraH, kimuktaM bhavati -'durahiyAse'tti duradhisahyaH 'dAhavakaMtie'tti dAho vyutkrAntaH-utpanno yasyAsau dAhavyutkrAntaH sa eva dAhavyutkrAntikaH || // 486 // | 'sejjAsaMthAragaM'ti zayyAyai-zayanAya saMstArakaH zayyAsaMstArakaH ||'bliytrN'ti gADhataraM kiM kaDe kajaitti ki | niSpanna uta niSpAdyate', anenAtItakAlanirdezena vartamAnakAlanirdezena ca kRtakriyamANayorbheda uktaH, uttare'pyevameva, RELIMS- taGkaH 'ujjale timaityucyate, tatra vipulaH sakalakAyavyAyaH sa kaTuko'niSTa SCHOOL For Personal & Private Use Only
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadevaM saMstArakakartRsAdhubhirapi kriyamANasyAkRtatoktA, tatazcAsau svakIyavacanasaMstArakakartRsAdhuvacanayorvimarzAt prarUpitavAn-kriyamANaM kRtaM yadabhyupagamyate tanna saGgacchate, yato yena kriyamANaM kRtamityabhyupagataM tena vidyamAnasya karaNakriyA pratipannA, tathA ca bahavo doSAH, tathAhi-yatkRtaM takriyamANaM na bhavati, vidyamAnatvAccirantanaghaTavat , atha kRtamapi kriyate tataH kriyatAM nityaM kRtatvAt prathamasamaya iveti, na ca kriyAsamAptirbhavati sarvadA kriyamANatvAdAdisamaya| vaditi, tathA yadi kriyamANaM kRtaM syAttadA kriyAvaiphalyaM svAd akRtaviSaya eva tasyAH saphalatvAt , tathA pUrvamasadeva bhavadRzyane ityadhyakSavirodhazca, tathA ghaTAdikAryaniSpattau dIrghaH kriyAkAlo dRzyate, yato nArambhakAla eva ghaTAdikArya dRzyate nApi sthAsakAdikAle, kiM tarhi, takriyA'vasAne, yatazcaivaM tatona kriyAkAleSu yukta kArya kintu kriyA'vasAna eveti, Aha ca bhASyakAra:-"jasseha kajamANaM kayaMti teNeha vijamANassa / karaNakiriyA pavanA tahA ya bhudospddivttii||1|| kayamiha na kajamANaM tabbhAvAo ciraMtaNaghaDoba / ahavA kayaMpi kIrai kIrau niccaM na ya samattI / | // 2 // kiriyAvephalaMpi ya pubamabhUyaM ca dIsapa huMtaM / dIsai dIho ya jao kiriyAkAlo ghaDAINaM // 3 // nAraMbhe ciy| eka kArya eva paTavaladeva / 1 yasyeha kriyamANaM kRtamiti mataM teneha vidyamAnasya karaNakriyA'GgIkRtA tathA ca bahudoSApattiH // 1 // iha kRtaM na kriyamANaM tadbhAvAcirantanaghaTa iva / athavA kRtamapi cekriyate karotu nityaM na ca samAptiH // 2 // kriyAvaiphalyamapi ca pUrvamabhUtaM ca bhavadRzyate ( dRSTApalApaH ) yato ghaTAdInAM kriyAkAlazca dIrgho dRzyate // 3 // na cArambhe For Personal & Private Use Only
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA* prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 487 // | dIsai na sivAdaddhAi dIsai tadaMte / to nahi kiriyAkAle juttaM kajjaM tadaMtaMmi // 4 // " iti / 'atthegaiyA samaNA NiggaMthA eyamahaM No saddahaMti'tti ye ca na zraddadhati teSAM matamidaM - nAkRtaM abhUtamavidyamAnamityarthaH kriyate abhAvAt khapuSpavat, yadi punarakRtamapi asadapItyarthaH kriyate tadA kharaviSANamapi kriyatAmasattvAvizeSAt api ca-ye kRtakaraNa| pakSe nityakriyAdayo doSA bhaNitAste ca asatkaraNapakSe'pi tulyA varttante, tathAhi - nAtyantamasat kriyate'sadbhAvAt kharavipANamiva, athAtyantAsadapi kriyate tadA nityaM tatkaraNaprasaGgaH, na cAtyantAsataH karaNe kriyAsamAptirbhavati, tathA'tyantAsataH karaNe kriyAvaiphalyaM ca syAdasattvAdeva kharaviSANavat, atha ca avidyamAnasya karaNAbhyupagame nityakriyAdayo doSAH kaSTatarakA bhavanti, atyantAbhAvarUpatvAt kharaviSANa iveti, vidyamAnapakSe tu paryAyavizeSeNAparyayaNAt syAdapi kriyAvyapadezo yathAsskAzaM kuru, tathA ca nityakriyAdayo doSA na bhavanti, na punarayaM nyAyo'tyantAsati kharaviSANAdAvastIti yaccoktaM- 'pUrvamasadevotpadyamAnaM dRzyata iti pratyakSavirodhaH', tatrocyate, yadi pUrvamabhUtaM sadbhavadRzyate tadA pUrvamabhUtaM sadbhavat kasmAttvayA kharaviSANamapi na dRzyate, yazccoktaM- 'dIrghaH kriyAkAlo dRzyate, tatrocyate', pratisamayamutpanAnAM paraspareNeSadvilakSaNAnAM subahvInAM sthAsakosAdInAmArambhasamayeSveva niSThAnuyAyinInAM kAryakoTInAM dIrghaH kriyAkAlo yadi dRzyate tadA kimatra ghaTasyAyAtaM 1 yenocyate-dRzyate dIrghazca kriyAkAlo ghaTAdInAmiti, yaccoktaM- 'nArambhaeva dRzyate' ityAdi, tatrocyate, kAryAntarArambhe kAryAntaraM kathaM dRzyatAM paTArambhe ghaTavat 1, zivakasthAsakAdayazca kArya1 dRzyate ( ghaTAdi ) na sthAskAdyaddhAyAM kintu tadante tataH kriyAkAle kAryaM na yuktaM yuktam tadanta eva // 4 // For Personal & Private Use Only 61 ***** %%% 9 zatake uddezaH 33 kRtakriyamANatA sU 387 // 487 //
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ lA vizeSA ghaTasvarUpA na bhavanti, tataH zivakAdikAle kathaM ghaTo dRzyatAmiti ?, kiMca-antyasamaya eva ghaTaH samArabdhaH 1,8 tatraiva ca yadyasau dRzyate tadA ko doSaH 1, evaM ca kriyamANa eva kRto bhavati, kriyamANasamayasya niraMzatvAt , yadi ca saMpratisamaye kriyAkAle'pyakRtaM vastu tadA'tikrAnte kathaM kriyatAM kathaM vA eSyati ?, kriyAyA ubhayorapi vinaSTatvAnutpannatvenAsattvAdasambadhyamAnatvAt , tasmAt kriyAkAla eva kriyamANaM kRtamiti, Aha ca-"thairANa mayaM nAkayamabhAvao kIrae khapupphaMva / ahava akayaMpi kIrai kIrau to kharavisANaMpi // 1 // niccakiriyAi dosA naNu tullA asai kahatarayA vA / puvamabhUyaM ca na te dIsai kiM kharavisANaMpi ? // 2 // paisamauppannANaM paropparavilakkhaNANa subahUNaM / dIho kiriyAkAlo jai dIsai kiM ca kuMbhassa // 3 // annAraMbhe annaM kiha dIsau ? jaha ghaDo paDAraMbhe / sivagAdao na kuMbho kiha dIsau so tadaddhAe? // 4 // aMte cciya Araddho jai dIsai tami ceva ko doso ? / akayaM ca saMpai gae kihu kIrau kiha va esaMmi? // 5 // " ityAdi bahu vaktavyaM tacca vizeSAvazyakAdavagantavyamiti / 'chaumatthAvakkamaNeNaM'ti chadma 1 khapuSpamivAkRtaM na kriyate'bhAvAditi sthaviramatam / atha cAkRtamapi kriyate tadA kharaviSANamapi kriyatAm // 1 // nityakriyAdayo | doSA nanu tulyA asati kaSTatarakA vA / kharaviSANamapi pUrvamabhUtaM tvayA kiM na dRzyate // 2 // pratisamayotpannAnAM subahUnAM parasparavila kSaNAnAM kriyANAM kAlo dI| yadi dRzyate kumbhasya kim ? // 3 // anyArambhe'nyat kathaM dRzyatAm ! yathA paTArambhe ghaTaH / zivakAdayo na | kumbho dRzyatAM kathaM sa tatkAle ! // 4 // anta eva yadyArabdho'nta eva yadi dRzyate ko doSaH / vartamAne'kRtaM ca cetkathaM atIte kriyatA ? kathaM caiSyati kAle ! bhaviSyati // 5 // For Personal & Private Use Only
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ IRI vyAkhyAsthAnAM satAmapakramaNaM-gurukulAnnirgamanaM chadmasthApakramaNaM tena, 'AvarijaItti Ipaniyate 'nivArijaItti nitarAM | | 9 zatake prajJaptiH vAryate pratihanyata ityarthaH 'na kayAi nAsItyAdi tatra na kadAcinnAsIdanAditvAt na kadAcinna bhavati sadaiva bhAvAt hai uddezaH 33 abhayadevI- 4Ana kadAcinna bhaviSyati aparyavasitatvAt , kiM tarhi ?, bhuviMce'tyAdi tatazcAyaM trikAlabhAvitvenAcalatvAd dhruvo mervAdi | jamAlimayA vRttiH 2 vat dhruvatvAdeva 'niyataH' niyatAkAro niyatatvAdeva zAzvataH pratikSaNamapyasattvasyAbhAvAt zAzvatattvAdeva 'akSayaH' raNaM sU388 kilbiSinirvinAzaH, akSayatvAdevAvyayaH pradezApekSayA, avasthito dravyApekSayA, nityastadubhayApekSayA, ekArthA vaite shbdaaH| 488aaaa kAHsU389 / taeNaM se bhagavaMgoyame jamAliM aNagAraM kAlagayaM jANittA jeNeva samaNebhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai te0 2 samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati namaMsati 2 evaM vayAsI-evaM khalu devANuppiyANaM aMtevAsI kusisse 4 jamAliNAma aNagAre se gaM bhaMte ! jamAlI aNagAre kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gae kahiM uvavanne ?, goya-||| mAdi samaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaM goyamaM evaM vayAsI-evaM khalu goyamA! mamaM aMtevAsI kusisse jamAlI nAma se NaM tadA mama evaM AikkhamANassa 4 eyamaTuMNo saddahai 3 eyamaTuM asaddahamANe 3 doccapi mamaM aMti-|| yAo AyAe avakkamai 2 bahUhiM asambhAvunbhAvaNAhiM taM ceva jAva devakivisiyattAe uvavanne (sUtraM 388) kativihANaM bhaMte ! devakipisiyA pannattA?, goyamA ! tivihA devakicisiyA paNNattA, taMjahA-tipali-12 || ovamahiiyA tisAgarovamahiiyA terasasAgarovamahiiyA, kahiNaM bhaMte ! tipaliovamadvitIyA devaki- // 48 // bisiyA parivasaMti ?, goyamA ! uppi joisiyANaM hihiM sohammIsANesu kappesu ettha NaM tipaliovama For Personal & Private Use Only
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHRA hihiM laMtae bhAdANesudevatiyA gaNapaDiNI hiiyA devakibisiyA parivati / kahi NaM bhaMte ! tisAgarovamahiiyA devakibisiyA parivasaMti ?, goyamA! upi sohammIsANANaM kappANaM hihiM saNaMkumAramAhiMdesu kappesu estha NaM tisAgarovamahiiyA | devakibisiyA parivasaMti, kahi NaM bhaMte ! terasasAgarovamahiiyA devakipisiyA devA parivasaMti ?, goyamA! | uppi baMbhalogassa kappassa hiDiM laMtae kappe ettha NaM terasasAgarovamadviiyA devakibisiyA devA |parivati / devakivisiyA NaM bhaMte! kesu kammAdANesudevakicisiyattAe uvavattAro bhavaMti ?, goyamA! je ime jIvA AyariyapaDiNIyA uvajjhAyapaDiNIyA kulapaDiNIyA gaNapaDiNIyA saMghapaDiNIyA AyariyauvajjhAyANaM ayasakarA avannakarA akittikarA bahUhiM asabbhAvubhAvaNAhiM micchattAbhinivesehi ya | appANaM ca 3 vuggAhemANA vuppAemANA bahaI vAsAiM sAmanapariyAgaM pAuNaMti pA02tassa ThANassa aNAloiyapaDikate kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu devakipisiesu devakicisiyattAe uvavattAro bhavaMti, |taMjahA-tipaliovamaTTitIesu vA tisAgarovamadvitIesu vA terasasAgarovamahitIesu vA / devakibisiyANaM bhaMte ! tAo devalogAo AukkhaeNaM bhavakkhaeNaM ThiikkhaeNaM aNaMtaraM cayaM caittA kahiM gacchaMti kahiM | uvavajjati !, goyamA ! jAva cattAri paMca neraiyatirikkhajoNiyamaNussadevabhavaggahaNAI saMsAraM aNupariya |hitsA tao pacchA sijjhaMti bujjhaMti jAva aMtaM kareMti, atthegaiyA aNAdIyaM aNavadaggaM dIhamaddhaM cAuraMpatasaMsArakaMtAraM aNupariyaiMti // jamAlI NaM bhaMte! aNagAre arasAhAre virasAhAre aMtAhAre lUhAhAre tucchA OMOMOM25 Jan Education International For Personal & Private Use Only
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ loNaM aNagAre arasAhArIvI kamhA NaM bhata ! HISTAe uvavanne 1, vyAkhyA- hAre arasajIvI virasajIvI jAva tucchajIvI uvasaMtajIvI pasaMtajIvI vivittajIvI ?, haMtA goyamA / |9 zatake prajJaptiH jamAlI NaM aNagAre arasAhAre virasAhAre jAva vivittajIvI / jati NaM bhaMte ! jamAlI aNagAre ara-8 uddezaH33 abhayadevI kilbiSisAhAre virasAhAre jAva vivittajIvI kamhA NaM bhaMte ! jamAlI aNagAre kAlamAse kAlaM kiccA laMtae yA vRttiH2 kappe terasasAgarovamahitiesu devakipisiema devesu devakivisiyattAe uvavanne ?, goyamA ! jamAlI NaM jamAle // 489 // aNagAre AyariyapaDiNIe uvajjhAyapaDiNIe AyariyauvajjhAyANaM ayasakArae jAva vuppAemANe jAva bahUI saMsAraH vAsAI sAmanapariyAgaM pAuNittA addhamAsiyAe saMlehaNAe tIsaM bhattAI aNasaNAe chedeti tIsaM02 tassa sU 390 ThANassa aNAloiyapaDikkate kAlamAse kAlaM kiccA laMtae kappe jAva uvavanne / (sUtraM0 389) jamAlI NaM bhaMte ! deve tAo devaloyAo AukkhaeNaM jAva kahiM uvavajaha?, goyamA! cattAri paMca tirikkhajoNiyamaNussadevabhavaggahaNAI saMsAraM aNupariyaTTittA tao pacchA sijjhihiti jAva aMtaM kAheti / sevaM bhaMte 2tti // |(sUtraM0 390) // jamAlI samatto // 9 / 33 // 'AyAe'tti AtmanA asambhAvunbhAvaNAhiM'ti asadbhAvAnAM-vitathArthAnAmudbhAvanA-utprekSaNAni asadbhAvodbhAvanA4 stAbhiH micchattAbhinivesehi yati mithyAtvAta-mithyAdarzanodayAda ye'bhinivezA-AgrahAste tathA taiH 'buggAhemANe'tti | byudAhayan viruddhagrahavantaM kurvannityarthaH 'vuppAemANe'tti vyutpAdayan durvidagdhIkurvannityarthaH / 'kesu kammAdANesutti | keSu karmahetuSu satsvityarthaH 'ajasakArage'tyAdau sarvadiggAminI prasiddhiryazastatpratiSedhAdayazaH, avarNastvaprasiddhimAtram , | // 489 // For Personal & Private Use Only
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ akIrtiH punarekadiggAminyaprasiddhiriti 'arasAhAre'tyAdi, iha ca 'arasAhAre' ityAdyapekSayA 'arasajIvI tyAdi na punaruktaM zIlAdipratyayArthena bhinnArthatvAditi, 'uvasaMtajIvi'tti upazAnto'ntarvRttyA jIvatItyevaMzIla upazAntajIvI, evaM prazAntajIvI navaraM prazAnto bahivRttyA, 'vivittajIvitti iha viviktaH rUyAdisaMsaktAsanAdivarjanata iti / atha bhagavatA zrImanmahAvIreNa sarvajJatvAdamuM tadvyatikaraM jAnatA'pi kimiti pravAjito'sau ? iti, ucyate, avazyambhAvibhA-14 vAnAM mahAnubhAvairapi prAyo layitumazakyatvAd itthameva vA guNavizeSadarzanAd, amUDhalakSA hi bhagavanto'rhanto na niSprayojanaM kriyAsu pravartanta iti // navamazate trayastriMzattama uddezakaH samAptaH // 9 // 33 // | anantaroddezake gurupratyanIkatayA svaguNavyAghAta uktazcatustriMzattame tu puruSavyAghAtena tadanyajIvavyAghAta ucyata ityaivaMsaMbaddhasyAsyedamAdisUtram teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe jAva evaM vayAsI-purise NaM bhaMte ! purisaM haNamANe kiM purisaM haNai8 nopurisaM haNai ?, goyamA ! purisaMpi haNai nopurisevi haNati, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai purisaMpi haNai nopurisevi haNai ?, goyamA ! tassa NaM evaM bhavai evaM khalu ahaM egaM purisaM haNAmi se NaM egaM purisaM haNamANe aNegajIvA haNai, se teNaTeNaM goyamA! evaM buccai purisaMpihaNai nopurisevi haNati / puriseNaM bhaMte !! AsaM haNamANe kiM AsaM haNai noAsevi haNai ?, goyamA ! AsaMpi haNai noAsevi haNai, se keNaTeNaM CRECARRC RA For Personal & Private Use Only
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ RECENERS 9 zatake uddeza:34 puruSaRSi vairAdi sU 391 vyAkhyA- aTTho taheva, evaM hatthiM sIhaM vagdhaM jAva cillalagaM / purise NaM bhaMte ! annayaraM tasapANaM haNamANe kiM annayaraM prajJaptiH tasapANaM haNai noannayare tasapANe haNai ?, goyamA ! annayaraMpi tasapANaM haNai noannayarevi tase pANe abhayadevI haNai, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai annayaraMpi tasaM pANaM noannayarevi tase pANe haNai ?, goyamA ! tassa NaM yA vRttiH2 evaM bhavai evaM khalu ahaM egaM annayaraM tasaM pANaM haNAmi se NaM egaM annayaraM tasaM pANaM haNamANe aNege jIve // 490 // haNai, se teNa?NaM goyamA ! taM ceva ee savevi ekkagamA / puriseNaM bhaMte ! isiM haNamANe kiM isiM haNai noisiM haNai 1, goyamA ! isiMpi haNai noisipi haNai, se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai jAva noisiMpi haNai ?, goyamA! tassa NaM evaM bhavai evaM khalu ahaM egaM isiMhaNAmi, se NaM ega isiM haNamANe aNaMte jIve haNai se teNa?NaM nikkhevo| purise NaM bhaMte ! purisaM haNamANe kiM purisavereNaM puDhe nopurisavereNaM puDhe ?, goyamA / | niyamA tAva purisavereNaM puDhe ahavA purisavereNa yaNopurisavareNa ya puDhe ahavA purisavereNa ya nopurisaverehi ya puDhe, evaM AsaM evaM jAva cillalagaM jAva ahavA cillalagavereNa ya No cillalagaverehi ya puDhe, purise vANaM bhaMte / isiM haNamANe kiM isivereNaM puDhe noisivereNaM ?, goyamA ! niyamA isivareNa ya noisiverehi ya| puddhe|| (sUtraM0 391) 'teNamityAdi, 'nopurisaM haNai'tti puruSavyatiriktaM jIvAntaraM hanti 'aNege jIve iNaiti 'anekAn jiivaan'| kAzatapadikAkRmigaNDolakAdIn tadAzritAn taccharIrAvaSTabdhAMstadudhiraplAvitAdIMzca hanti, athavA svakAyasyAkuzca // 49 // For Personal & Private Use Only
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ RRC 40SAARC SHIKSSS naprasaraNAdineti, 'chaNaitti kvacitpAThastatrApi sa evArthaH, kSaNadhAtohisArthatvAt , bAhulyAzrayaM cedaM sUtraM, tena puruSa nan | tathAvidhasAmagrIvazAt kazcittameva hanti kazcidekamapi jIvAntaraM hantItyapi draSTavyaM, vakSyamANabhaGgakatrayAnyathA'nupapateriti, 'ete satve ekagamA' 'ete' hastyAdayaH 'ekagamAH' sadRzAbhilApAH 'isiMti RSim 'aNaMte jIve haNai'tti RSi nannanantAn jIvAn hanti, yatastaghAte'nantAnAM ghAto bhavati, mRtasya tasya viraterabhAvenAnantajIvaghAtakatvabhAvAt , athavA RSijIvana bahUn prANinaH pratibodhayati, te ca pratibuddhAH krameNa mokSamAsAdayanti, muktAzcAnantAnAmapi | saMsAriNAmaghAtakA bhavanti, tadvadhe caitatsarvaM na bhavatyatastadvadhe'nantajIvavadho bhavatIti, 'nikkhevao'tti nigamanaM / 'niyamA purisavereNe tyAdi, puruSasya hatatvAnniyamAtpuruSavadhapApena spRSTa ityeko bhaGgaH, tatra ca yadi prANyantaramapi hataM tadA puruSavareNa nopuruSavaireNa ceti dvitIyaH, yadi tu bahavaH prANino hatAstatra tadA puruSavaireNa nopuruSavairaizceti tRtI| yaH, evaM sarvatra trayam , RSipakSe tu RSivaireNa noRSivairaizcetyevameka eva, nanu yo mRto mokSaM yAsyatyavirato na bhaviSyati | tasyarServadhe RSivairameva bhavatyataH prathamavikalpasambhavaH, atha caramazarIrasya nirupakramAyuSkatvAnna hananasambhavastato'caramazarIrApekSayA yathoktabhaGgakasambhavo, naivaM, yato yadyapi caramazarIro nirupakramAyuSkastathA'pi tadvadhAya pravRttasya yamunarAjasyeva vairamastyeveti prathamabhaGgakasambhava iti, satyaM, kintu yasya RSaH sopakramAyuSkatvAt puruSakRto vadho bhavati tamA-| zrityedaM sUtraM pravRttaM, tasyaiva hananasya mukhyavRttyA puruSakRtatvAditi ||praag hananamuktaM, hananaM cocchAsAdiviyogo'ta ucchAsAdivaktavyatAmAha dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ PMkAiyaM vAukkAiyaM eva AukkAiyaM ceva jAvaNassaikAie kAmamANe vA parva iceSaNa bhate puDhavikAiyaM ANita : yuddhavikAiyaM ceva ANakirie siya paMcaki puDhavikAiyA NaM bhaMte ! puDhavikAyaM ceva ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA ?, hatA vyAkhyA 9 zatake prajJaptiH goyamA ! puDhavikkAie puDhavikAiyaM ceva ANamaMti vA jAvanIsasaMti vA / puDhavIkAieNaM bhaMte ! AukkAiyaM | uddezaH34 abhayadevI- ANamaMti vA jAva nIsasaMti ?, haMtA goyamA ! puDhavikkAie AukkAiyaM ANamaMti vA jAva nIsasaMti vA, pRthvyAdIpA vRttiH2 mA evaM teukAiyaM vAukkAiyaM evaM vaNassaiyaM / AukkAie NaM bhaMte ! puDhavIkAiyaM ANamaMti vA pANamaMti vA ?, nAmucchvAsaH || evaM ceva, AukkAie NaM bhaMte ! AukkAiyaM ceva ANamaMti vA?, evaM ceva, evaM teuvAUvaNassaikAiyaM / teU sU 392 // 49 // kAie NaM bhaMte ! puDhavikkAiyaM ANamaMti vA ?, evaM jAva vaNassaikAie NaM bhaMte ! vaNassaikAiyaM ceva ANa vAtAvRkSaca maMti vA taheva / puDhavikkAie NaM bhaMte ! puDhavikAiyaM ceva ANamamANe vA pANamamANe vA UsasamANe vA nIsa lanAdau ki|4|| samANe vA kaikirie ?, goyamA ! siya tikirie siya caukirie siya paMcakirie, puDhavikkAie NaMbhaMte !||pi yAHsU393 AukkAiyaM ANamamANe vA0? evaM ceva evaM jAva vaNassaikAiyaM, evaM AukAieNavi savevi bhANiyabA, evaM teukkAieNavi, evaM vAukAieNavi, jAva vaNassaikAie NaM bhaMte ! vaNassaikAiyaM ceva ANamamANe vA ? pucchA, goyamA ! siya tikirie siya caukirie siya paMcakirie // (sUtraM0 392) vAukkAie NaM bhaMte ! rukkhassa mUlaM pacAlemANe vA pavADemANe vA katikirie ?, goyamA ! siya tikirie siya caukirie siya paMcakirie / evaM kaMdaM evaM jAva mUlaM bIyaM pacAlemANe vA pucchA, goyamA! siyatikirie siya cauki // 49 // ||rie siya paMcakirie / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMtetti (sUtraM0 393) // navamaM sayaM samattaM // 9 // 34 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'puDhavikkAie NaM bhaMte' ityAdi, iha pUjyavyAkhyA yathA vanaspatiranyasyoparyanyaH sthitastattejograhaNaM karoti evaM pRthivIkAyikAdayo'pyanyo'nyasaMbaddhatvAttattadrUpaM prANApAnAdi kurvantIti, tatraikaH pRthivIkAyiko'nyaM svasaMbaddhaM pRthivIkAyikam aniti-tadrUpamucchAsaM karoti, yathodarasthitakarpUraH puruSaH karpUrasvabhAvamucchAsaM karoti, evamapkAyAdikAniti, 4 evaM pRthivIkAyikasUtrANi paJca, evamevApkAyAdayaH pratyekaM paJca sUtrANi labhanta iti paJcaviMzatiH sUtrANyetAnIti / kriyA sUtrANyapi paJcaviMzatistatra 'siya tikirie'tti yadA pRthivIkAyikAdiH pRthivIkAyikAdirUpamucchrAsaM kurvannapi na tasya | pIDAmutpAdayati svabhAvavizeSAttadA'sau kAyikyAditrikriyaH syAt , yadA tu tasya pIDAmutpAdayati tadA pAritApanikIkriyAbhAvAccatuSkriyaH, prANAtipAtasadbhAve tu paJcakriya iti // kriyAdhikArAdevedamAha-'vAukkAie 'mityAdi, iha ca vAyunA vRkSamUlasya pracalanaM prapAtanaM vA tadA saMbhavati yathA nadIbhittyAdiSu pRthivyA anAvRttaM tatsyAditi / atha kathaM prapAtena trikriyatvaM paritApAdeH sambhavAt , ucyate, acetanamUlApekSayeti // navamazate ctustriNshttmH||9||34|| asmanmanovyomatalapracAriNA, zrIpArzvasUryasya visppitejsaa| dudhRSyasaMmohatamo'pasAraNAd ,vibhaktamevaM navamaM zataM mayA 1 // samAptaM navamaM zatam // 9 // // iti zrImabhayadevasUriviracitavRttiyutaM navamaM zatakaM samAptaM // For Personal & Private Use Only
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 492 // vyAkhyAtaM navamaM zatam, atha dazamaM vyAkhyAyate, asya cAyamabhisambandhaH - anantarazate jIvAdayo'rthAH pratipAditAH ihApi ta eva prakArAntareNa pratipAdyante, ityevaMsambandhasyAsyo dezakArthasaGgrahagAdheyam - disi 1 saMvuDa aNagAre 2 AyaDI 3 sAmahatthi 4 devi 5 sabhA 6 / uttara aMtaradIvA 28 dasamaMmi sayaMmi cottIsA // 34 // 'dise' tyAdi, 'disa 'ti dizamAzritya prathama uddezakaH 1 'saMvuDaaNagAre 'tti saMvRtAnagAraviSayo dvitIyaH 2 'AIDiti Atma devo devI vA vAsAntarANi vyatikrAmedityAdyarthAbhidhAyakastRtIyaH 3 'sAmaha sthi tti zyAmahastya| bhidhAnazrImanmahAvIraziSyapraznapratibaddhazcaturthaH 4 'devi 'tti camarAdyagramahiSIprarUpaNArthaH paJcamaH 5 'sabha'tti sudharmasabhApratipAdanArthaH SaSThaH 6 'uttaraaMtaradIvi' ti uttarasyAM dizi ye'ntaradvIpAstatpratipAdanArthA aSTAviMzatiruddezakAH, evaM cAdito dazame zate catukhiMzaduddezakA bhavantIti // 1 rAga jAva evaM vayAsI - kimiyaM bhaMte ! pAINanti pacaI 1, goyamA ! jIvA ceva ajIvA ceva, kimiyaM bhaMte ! paDINAti pahucaI 1, goyamA ! evaM veba evaM dAhiNA evaM udINA evaM uDA evaM ahovi / kati NaM bhaMte! disAo paNNattAo ?, goyamA / dasa disAo paNNattAo, taMjahA - puracchimA 1 puracchimadAhiNA 2 dAhiNA 3 dAhiNapaJcasthimA 4 paJcasthimA 5 paJcasthimuttarA 6 uttarA 7 uttarapuracchimA 8 uhA 9 aho 10 / evAsi NaM bhaMte / dasanhaM disANaM kati NAmabhejA paNNattA 1, goyamA ! dasa nAmadhejA paNNattA, saMjahA For Personal & Private Use Only * 10 zatake uddezaH 1 digadhikA raH sU 394 // 492 //
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ IdA 1 aggeyI 2 jamA ya3 neratI 4 vAruNI 5 vAyavA 6 somA 7 IsANIya 8 vimalA ya 9tamA ya 10 boddhacA / iMdA NaM bhaMte ! disA kiM jIvA jIvadesA jIvapaesA ajIvA ajIvadesA ajIvapaesA ?, go. yamA ! jIvAvi 3 taM ceva jAva ajIvapaesAvi, je jIvA te niyamA egidiyA beiMdiyA jAva paMciMdiyA | aNiMdiyA, je jIvadesA te niyamA egidiyadesA jAva aNidiyadesA, je jIvapaesA te egidiyapaesA beIdiyapaesA jAva aNiMdiyapaesA, je ajIvA te duvihA pannattA, taMjahA-rUvI ajIvA ya arUvI ajIvAya, je rUvI ajIvA te cauvihA pannattA, taMjahA-khaMdhA 1 khaMdhadesA 2 khaMdhapaesA 3 paramANupoggalA 4, je arUhaivI ajIvA te sattavihA pannattA, taMjahA-nodhammasthikAe dhammatthikAyassa dese dhammatthikAyassa paesA no adhammatthikAe adhammatthikAyassa dese adhammatthikAyassa paesA noAgAsatthikAe AgAsatthikAyassa dese AgAsasthikAyassa paesA aDAsamae // aggeI NaM bhaMte! disA kiM jIvA jIvadesA jIvapaesA? pucchA, | goyamA ! No jIvA jIvadesAvi 1 jIvapaesAvi 2 ajIvAvi 1 ajIvadesAvi 2 ajIvapaesAvi 3, je jIvadesA le niyamA egiMdiyadesA ahavA egidiyadesA ya beiMdiyassa dese 1 ahavA egidiyadesA ya beIdiyassa desA 2 ahavA egidiyadesA ya iMdiyANa ya desA 3 ahavA egidiyadesA teiMdiyassa dese evaM ceva tiyabhaMgo bhANiyaco evaM jAva aNiMdiyANaM tiyabhaMgo, je jIvapaesA te niyamA egidiyapaesA ahavA egidiyapaesA ya beiMdiyassa paesA ahavA egidiyapadesA ya iMdiyANa ya paesA evaM Aillavirahio For Personal & Private Use Only
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- jAva aNidiyANaM, je ajIvA te duvihA pannattA, taMjahA-rUviajIvA ya arUvIajIvA ya je rUvI ajIvA 10 zatake prajJaptiH te caubihA pannattA, taMjahA-khaMdhA jAva paramANupoggalA 4, je arUvI ajIvA te sattavihA pannattA, taMjahAabhayadevI uddezaH1 no dhammatthikAe dhammatthikAyassa dese dhammatthikAyassa paesA evaM adhammatthikAyassavi jAva AgAsa digAdau yA vRttiH2 jIvAdiH thikAyassa paesA addhAsamae / vidisAsu natthi jIvA dese bhaMgo ya hoi savattha / jamA NaM bhaMte ! disA sU 394 // 49 // dakiM jIvA jahA iMdA taheva niravasesA neraI ya jahA aggeyI vAruNI jahA iMdA vAyavA jahA aggeyI somA jahA iMdA IsANI jahA aggeyI, vimalAe jIvA jahA aggeyI, ajIvA jahA iMdA, evaM tamAevi, navaraM | arUvI chavihA addhAsamayo na bhannati // (sUtraM 394) | 'kimiyaM bhaMte ! pAINatti pavuccai'tti kimetadvastu yat prAgeva prAcInaM digavivakSAyAM 'prAcI vA'prAcI pUrveti procyate, uttaraM tu jIvAzcaiva ajIvAzcaiva, jIvA-jIvarUpA prAcI, tatra jIvA-ekendriyAdayaH ajIvAstu-dharmAstikAyA-||6| didezAdayaH, idamuktaM bhavati-prAcyAM dizi jIvA ajIvAzca santIti / 'iMde'tyAdi, indro devatA yasyAH saindrI 'agnidevatA yasyAH sA''gneyI, evaM yamo devatA, yAmyA nitirdevatA nairRtI varuNo devatA vAruNI vAyurdevatA vAyavyA som-I||||49|| | devatA saumyA IzAnadevatA aizAnI vimalatayA vimalA tamA-rAtristadAkAratvAttamA'ndhakAretyarthaH, atra aindrI pUrvI zeSAH || krameNa, vimalA turkI tamA punaradhodigiti, iha ca dizaHzakaToddhisaMsthitAH vidizastu muktAvalyAkArAH UdhvAdhodizau ca For Personal & Private Use Only
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ E rucakAkAre, Aha ca-"sagaDuddhisaMThiyAo mahAdisAo havaMti cattAri / muttAvalIva cauro do ceva ya hoti ruyaganibheTa // 1 // " iti / 'jIvAvI'tyAdi, aindrI dig jIvA tasyAM jIvAnAmastitvAt , evaM jIvadezA jIvapradezAzceti, tathA'4jIvAMnAM pudgalAdInAmastitvAdajIvAH dharmAstikAyAdidezAnAM punarastitvAdajIvadezAH evamajIvapradezA apIti, tatra ye||3|| jIvAsta ekendriyAdayo'nindriyAzca kevalinaH, ye tu jIvadezAsta ekendriyAdInAm 6, evaM jIvapradezA api, 'je arUvI ajIvA te sattaviha'tti, kathaM ?, nodhammatthikAe, ayamarthaH-dharmAstikAyaH samasta evocyate, sa ca prAcIdig na bhavati, | tadekadezabhUtatvAttasyAH, kintu dharmAstikAyasya dezaH, sA tadekadezabhAgarUpeti 1, tathA tasyaiva pradezAH sA bhavati, asa yeyapradezAtmakatvAttasyAH 2, evamadharmAstikAyasya dezaH pradezAzca 3-4, evamAkAzAstikAyasyApi dezaH pradezAzca 5-6, | addhAsamayazceti 7, tadevaM saptaprakArArUpyajIvarUpA aindrI digiti // 'aggeyI Na'mityAdipraznaH, uttare tu jIvA niSedhanIyAH, vidizAmekapradezikatvAdekapradeze ca jIvAnAmavagAhAbhAvAt , asaGkhyAtapradezAvagAhitvAtteSAM, tatra 'je jIva-1 desA te niyamA egiMdiyadesa'tti ekendriyANAM sakalalokavyApakatvAdAgneyyAM niyamAdekendriyadezAH santIti, | "ahave'tyAdi, ekendriyANAM sakalalokavyApakatvAdeva dvIndriyANAM cAlpatvena kvacidekasyApi tasya sambhavAducyate eke4ndriyANAM dezAzca dvIndriyasya dezazceti dvikayoge prathamaH, athavaikendriyapadaM tathaiva dvIndriyapade tvekavacanaM dezapade punarbahuvacanamiti dvitIyaH, ayaM ca yadA dvIndriyo vyAdibhirdezaistAM spRzati tadA syAditi, athavaikendriyapadaM tathaiva dvIndriyapadaM 1 zakaToddhisaMsthitAzcatasro mahAdizo bhavanti catasro muktAvalIva dve ca rucakanibhe bhavataH // 1 // (UrdhAdhodizau) CEREMOCROCHOCK For Personal & Private Use Only ma.jainelibrary.org
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 494 // | dezapadaM ca bahuvacanAntamiti tRtIyaH, sthApanA - 'egiM0desA 3 beI 1 dese egiM0desA 3 beI 1 desA 3 egiM0desA 3 beI0 3 desA 3 |' evaM trIndriyacaturindriyapaJcendriyAnindriyaiH saha pratyekaM bhaGgakatrayaM dRzyam evaM pradezapakSo'pi vAcyo, navaramiha dvIndriyAdiSu pradezapadaM bahuvacanAntameva, yato lokavyApakAvasthAnindriyavarjajIvAnAM yatraikaH pradezastatrAsaGkhyAtAste bhavanti, lokavyApakAvasthAnindriyasya punaryadyapyekatra kSetrapradeze eka eva pradezastathA'pi tatpradezapade bahuvacanamevAgneyyAM tatpra| dezAnAmasaGkhyAtAnAmavagADhatvAd, ataH sarveSu dvikayogeSvAdya virahitaM bhaGgakadvayameva bhavatItyetadevAha - 'Aillavirahio' - tti dvikabhaGga iti zeSaH / 'vimalAe jIvA jahA aggeIe'tti vimalAyAmapi jIvAnAmanavagAhAt 'ajIvA jahA | iMdAe' tti samAnavaktavyatvAt, 'evaM tamAvi'tti vimalAvattamA'pi vAcyetyarthaH, atha vimalAyAmanindriyasambhavAttaddezAdayo yuktAstamAyAM tu tasyAsambhavAtkathaM te ? iti ucyate, daNDAdyavasthaM tamAzritya tasya dezo dezAH pradezAzca viva kSAyAM tatrApi yuktA eveti / atha tamAyAM vizeSamAha-'navara' mityAdi, 'aDAsamayo na bhannaiti samayavyavahAro | hi sacariSNu sUryAdiprakAzakRtaH, sa ca tamAyAM nAstIti tatrAddhAsamayo na bhaNyata ityarthaH / atha vimalAyAmapi nAstya - | sAviti kathaM tatra samayavyavahAraH ? iti ucyate, mandarAvayavabhUtasphaTikakANDe sUryAdiprabhAsaGkrAntidvAreNa tatra saJcAri| SNu sUryAdiprakAzabhAvAditi / anantaraM jIvAdirUpA dizaH prarUpitAH, jIvAzca zarIriNo'pi bhavantIti zarIraprarUpaNAyAha-kati ! sarIrA patA ?, goyamA ! paMca sarIrA panantA, saMjahA- orAlie jAva kammae / orAli For Personal & Private Use Only 10 zatake uddezaH 1 digAdau jIvAdiH sU 394 // 494 //
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1%ARSA 10 zataka uddezaH zarIrASi. sU 395 yasarIre NaM bhaMte ! kativihe pannate ?, evaM ogAhaNasaMThANaM niravasesaM bhANiyatvaM jAva appAbahagaMti / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMtesi (sUtraM0 395) dasame sae paDhamo uddeso samatto // 10 // 1 // | 'kai NaM bhaMte! ityAdi, 'ogAhaNasaMThANaM'ti prajJApanAyAmekaviMzatitamaM padaM, taccaiva-paMcavihe pannatte, taMjahA-egi diyaorAliyasarIre jAva paMciMdiyaorAliyasarIre' ityAdi, pustakAntare tvasya saGgrahagAthopalabhyate, sA ceyam-"kA4saMThANapamANaM poggalaciNaNA sarIrasaMjogo / davapaesappabahuM sarIraogAhaNAe yA // 1 // " tatra ca katIti kati zarIrA NIti vAcyaM, tAni punaraudArikAdIni paJca, tathA saMThANaM'ti audArikAdInAM saMsthAnaM vAcyaM, yathA nAnAsaMsthAnamaudArikaM, tathA 'pamANa'ti eSAmeva pramANa vAcyaM, yathA-audArika jaghanyato'GgalAsaGkhyeyabhAgamAtramutkRSTatastu sAtirekayojanasahanamAnaM, tathaiSAmeva pudgalacayo vAcyo, yathaudArikasya nirvyAghAtena SaTsu dikSu vyAghAtaM pratItya syAtridizItyAdi, tathaiSAmeva saMyogo vAcyo, yathA yasyaudArikazarIraM tasya vaikriyaM syAdastItyAdi, tathaiSAmeva dravyArthapradezArthatayA'lpabahutvaM vAcyaM, yathA 'sabatthovA AhAragasarIrA dacaThThayAe' ityAdi, tathaiSAmevAvagAhanAyA alpabahutvaM vAcyaM, yathA 'sabatthovA orAliyasarIrassa jahanniyA ogAhaNA'ityAdi // dazamazate prathamoddezakaH // 10 // 1 // A RCRACROR anantaroddezakAnte zarIrANyuktAni zarIrI ca kriyAkArI bhavatIti kriyAprarUpaNAya dvitIya uddezakaH, tasya cedamAdisUbam For Personal & Private Use Only
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJaptiH 10 zatake | uddeza 2 vIcimataH kriyA sU 396 vyAkhyA rAyagihe jAva evaM vayAsI-saMvuDassaNaM bhaMte! aNagArassa vIyIpaMthe ThicA purao rUvAI nijjhAyamANassa abhayadevI maggao rUvAI avayakkhamANassa pAsao rUvAI avaloemANassa uI rUvAiM oloemANassa ahe rUvAI yA vRttiH2/ AloemANassa tassa NaM bhaMte ! kiM IriyAvahiyA kiriyA kajai saMparAiyA kiriyA kajjai ?, goyamA ! saMvuDassa NaM aNagArassa vIyIpaMthe ThiccA jAva tassa NaM No IriyAMvahiyA kiriyA kajai saMparAiyA kiriyA // 495 // kajai, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai saMvaDa0 jAva saMparAiyA kiriyA kajai ?, goyamA ! jassa NaM kohamANa mAyAlobhA evaM jahA sattamasae paDhamoddesae jAva se NaM ussuttameva rIyati, se teNaTeNaM jAva saMparAiyA kiriyA kanjai / saMvuDassa NaM bhaMte ! aNagArassa avIyIpaMthe ThiccA purao ruvAiM nijjhAyamANassa jAva tassa NaM bhaMte ! kiM IriyAvahiyA kiriyA kajai, pucchA, goyamA! saMvuDa0 jAva tassa NaM IriyAvahiyA kiriyA kajai no saMparAiyA kiriyA kajjai, se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai jahA sattame sae paDhamoddesae jAva se NaM ahAmuttameva rIyati se teNaDheNaM jAva no saMparAiyA kiriyA kajai // (sUtraM0 396) __ 'rAyagihe'ityAdi, tatra 'saMvuDassa'tti saMvRtasya sAmAnyena prANAtipAtAdyAzravadvArasaMvaropetasya 'vIIpaMthe Thicce'ti 4|| vIcizabdaH samprayoge, sa ca samprayogoIyorbhavati, tatazceha kaSAyANAM jIvasya ca sambandho vIcizabdavAcyaH tatazca || vIcimataH kaSAyavato matuppratyayasya SaSThyAzca lopadarzanAt , athavA 'vicira pRthagbhAve'iti vacanAd vivicya-pRthagbhUya yathA''khyAtasaMyamAt kaSAyodayamanapavAryetyarthaH, athavA vicintya rAgAdivikalpAdityarthaH, athavA virUpA kRtiH // 495|| 294 dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ | kriyA sarAgatvAt yasminnavasthAne tadvikRti yathA bhavatItyevaM sthitvA 'paMthetti mArge 'avayakkhamANassa'tti avakA-4 ikSato'pekSamANasya vA, pathigrahaNasya copalakSaNatvAdanyatrApyAdhAre sthitveti draSTavyaM, 'noIriyAvahiyA kiriyA kajaI'tti na kevalayogapratyayA karmabandhakriyA bhavati sakaSAyatvAttasyeti / 'jassa NaM kohamANamAyAlobhA' iha 'evaM jaha'tyAdyatidezAdidaM dRzya-'vocchinnA bhavaMti tassa NaM IriyAvahiyA kiriyA kajjai, jassa NaM kohamANamAyAlobhA avo|cchinnA bhavaMti tassa NaM saMparAiyA kiriyA kajjai, ahAsuttaM rIyaM rIyamANassa IriyAvahiyA kiriyA kajjai, ussuttaM rIya rIyamANassa saMparAiyA kiriyA kajaItti vyAkhyA cAsya prAgvaditi / 'se NaM ussuttameva'tti sa punarutsUtramevA-15 || gamAtikramaNata eva 'rIyaitti gacchati / 'saMvuDasse'tyAdhuktaviparyayasUtraM, tatra ca 'avIi'tti 'avIcimataH' akaSAya| sambandhavataH 'avivicya' vA apRthagbhUya yathA''khyAtasaMyamAt , avicintya vA rAgavikalpAbhAvenetyarthaH avikRti vA | yathA bhavatIti // anantaraM kriyoktA, kriyAvatAM ca prAyo yoniprAptirbhavatIti yoniprarUpaNAyAha kAvihA NaM bhaMte ! joNI pannattA ?, goyamA ! tivihA joNI paNNattA, taMjahA-sIyA usiNA sIto|siNA, evaM joNIpayaM niravasesaM bhANiyacaM // (sUtraM397 ) kativihA NaM bhaMte ! veyaNA pannattA ?, goyamA!|| tiSihA veyaNA pannattA, taMjahA-sIyA usiNA sIosiNA, evaM veyaNApayaM niravasesaM bhANiyatvaM jAva: neraiyANaM bhaMte ! kiM dukkhaM vedaNaM vedeti suhaM veyaNaM veyaMti adukkhamasuhaM veyaNaM veyaMti ?, goyamA ! dukkhaMpi4 veyaNaM veyaMti suhaMpi veyaNaM veyaMti adukkhamasuhaMpi veyaNaM veyaMti // (sUtraM 398) 54545 For Personal & Private Use Only
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 zatake uddeza:2 yoni vedanAza sU 397398 vyAkhyA- 'kativihANa'mityAdi,tatra ca 'joNi'tti 'yu mizraNe' itivacanAd yuvanti-taijasakArmaNazarIravanta audArikAdizarI-| prajJaptiH |rayogyaskandhasamudAyena mizrIbhavanti jIvA yasyAM sA yoniH, sA ca trividhA zItAdibhedAt , tatra 'sIya'tti zItasparzA abhayadevI- 'usiNa'tti uSNasparzA'sIosiNa'tti dvisvabhAvA 'evaM joNIpayaM niravasesaM bhANiya'ti yonipadaM ca prajJApanAyAM yA vRttiH2 navamaM padaM, taccedaM-neraiyANaM bhaMte ! kiM sIyA joNI usiNA joNI sIosiNA joNI?, goyamA!sIyAvi joNI usiNAvi // 496 // |joNI no sIosiNA joNI'tyAdi, ayamarthaH-'sIyAvi joNi'tti AdyAsu tisRSu narakapRthivISu caturthyAM ca keSucinnarakAvAseSu nArakANAM yadupapAtakSetraM tacchItasparzapariNatamiti teSAM zItA'pi yoniH, 'usiNAvi joNi'tti zeSAsu pRthivISu caturthapRthivInarakAvAseSu ca keSucinnArakANAM yadupapAtakSetraM taduSNasparzapariNatamiti teSAmuSNA'pi yoniH, |'no sIosiNA joNi'tti na madhyamasvabhAvA yonistathAsvabhAvatvAt , zItAdiyoniprakaraNArthasaGgrahastu prAyeNaivaM-"sIosiNajoNIyA sabe devA ya ganbhavatI / usiNA ya teukAe duha nirae tiviha sesesu // 2 // " 'ganbhavati'tti gotpttikaaH,| [zItoSNayonikAH sarve devAzca garbhavyutpattikAH uSNA ca tejaHkAye dvidhA narake trividhA zeSeSu // 1 // ]| | tathA-'kativihANaM bhaMse ! joNI pannattA ?, goyamA tivihA joNI pannacA, taMjahA-saccittA acittA mIsiyA ityAdi, 4 saccittAdiyoniprakaraNArthasanahastu prAyeNaivam-"accittA khalu joNI neraiyANaM taheva devANaM / mIsA ya gambhavAse tivihA puNa hoi sekhasu // 2 // " [acittA khalu yoni rakANAM tathaiva devAnAM / mizrA ca garbhavAse trividhA punarbhavati zeSeSu Pu // ] satyapyakendriyasUkSmajIvanikAyasambhave nArakadevAnAM yadupapAtakSetraM tanna kenacijIvena parigRhItamityacittA bhI sIosiNA devA ya gambhavamA devAzca garbhavyuttAvahA joNI pAyA taheva // 496 // For Personal & Private Use Only
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * teSAM yoniH, garbhavAsayonistu mizrA zukrazoNitapudgalAnAmacittAnAM garbhAzayasya sacetanasya bhAvAditi, zeSANAM pRthivyAdInAM saMmUrchanajAnAM ca manuSyAdInAmupapAtakSetre jIvena parigRhIte'parigRhIte ubhayarUpe cotpattiriti trividhA'pi yoniriti / tathA-'kativihA NaM bhaMte ! joNI pannattA ?, goyamA ! tivihA joNI pannattA, taMjahA-saMvuDAjoNI viyaDAjoNI saMvuDavithaDAjoNI'tyAdi, saMvRttAdiyoniprakaraNArthasaGgrahastu prAya evam-"egiMdiyaneraiyA saMvuDajoNI taheva devA y| vigaliMdiesu viyaDA saMvuDaviyaDA ya ganbhami ||1||"[ekendriyaa nairayikAH saMvRtayonayastathaiva devAzca / vikalendriyANAM vivRtA saMvRtavivRtA ca garbhe // 1 // ] ekendriyANAM saMvRtA yonistathAsvabhAvatvAt , nArakANAmapi saMvRtaiva, yato | narakaniSkuTAH saMvRtagavAkSakalpAsteSu ca jAtAste varddhamAnamUrtayastebhyaH patanti zItebhyo niSkuTebhya uSNeSu narakeSu uSNe| bhyastu zIteSviti, devAnAmapi saMvRtaiva yato devazayanIye dRSyAntarito'GgalAsaGkhyAtabhAgamAtrAvagAhano deva utpadyata iti / tathA-'kativihA NaM bhaMte ! joNI pannattA ?, goyamA tivihA joNI pannattA, taMjahA-kummunnayA saMkhAvattA vaMsI| patte tyAdi, etadvaktavyatAsaGgrahazcaivaM-saMkhAvattA joNI itthIrayaNassa hoti vinneyA / tIe puNa uppanno niyamA u viNa ssaI gambho // 1 // kummunnayajoNIe titthayarA cakkivAsudevA ya / rAmAvi ya jAyate sesAe sesagajaNo u // 2 // " [strIralasya zahAvarttA yonirbhavati vijJeyA tasyAmutpanno garbhaH punarniyamAta vinazyati // 1 // kUrmonnatAyAM yonau tIrthakaracakrivAsudevA rAmAzca jAyante zeSAyAM tu shesskjnH||2||] anantaraM yoniruktA, yonimatAM ca vedanA bhavantIti | | tatparUpaNAyAha-'kaivihA 'mityAdi, evaM veyaNApayaM bhANiya'ti vedanApadaM ca prajJApanAyAM paJcatriMzattama, * For Personal & Private Use Only
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH 10 zatake | uddezaH2 | yoniH / vedanAzca abhayadevIyA vRttiH2 sU 397 // 497 // | tacca lezato dayate-'neraiyANaM bhaMte ! kiM sIyaM veyaNaM veyaMti 3 1, goyamA ! sIyaMpi veyaNaM veyaMti evaM usiNaMpi No sIosiNaM' evamasurAdayo vaimAnikAntAH 'evaM cauvihA veyaNA davao khettao kAlao bhAvao' tatra pudgala| dravyasambandhAdrvyavedanA nArakAdikSetrasambandhAtkSetravedanA nArakAdikAlasambandhAtkAlavedanA zokakrodhAdibhAvasamba ndhAdbhAvavedanA, sarve saMsAriNazcaturvidhAmapi, tathA 'tivihA veyaNA-sArIrA mANasA sArIramANasA' samanaskAstri| vidhAmapi asajJinastu zArIrImeva, tathA 'tivihA veyaNA sAyA asAyA sAyAsAyA' sarve saMsAriNastrividhAmapi, tathA 'tivihA veyaNA-dukkhA suhA adukkhamasuhA' sarve trividhAmapi, sAtAsAtasukhaduHkhayozcAyaM vizeSaH-sAtAsAte | anukrameNodayaprAptAnAM vedanIyakarmapudgalAnAmanubhavarUpe, sukhaduHkhe tu parodIryamANavedanIyAnubhavarUpe, tathA 'duvihA veyaNA-abbhuvagamiyA uvakkamiyA' AbhyupagamikI yA svayamabhyupagamya vedyate yathA sAdhavaH kezolluzcanAtApanAdibhirvedayanti aupakramikI tu svayamudIrNasyodIraNAkaraNena codayamupanItasya vedyasyAnubhavAt , dvividhAmapi paJcendriyatiryaJco manuSyAzca zeSAstvIpakramikImeveti, tathA 'duvihA veyaNA-nidA ya anidA ya' nidA-cittavatI viparItA tvanideti, sajJino dvividhaamsjnyinstvnidaameveti| iha ca prajJApanAyAM dvAragAthA'sti, sA ceyaM-"sIyA ya daba sArIra sAya taha veyaNA havai dukkhaa| abbhuvagamuvakkimiyA nidAya anidAya nAyavA // 1 // " asyAzca pUrvArdoktAnyeva dvArANyadhikRtavAcanAyAM sUcitAni yatastatrApyuktaM 'nidA ya anidA ya vaja'ti // vedanAprastAvAdvedanAhetubhUtAM pratimA nirUpayannAha mAsiyaNNaM bhaMte ! bhikkhupaDima paDivanassa aNagArassa niccaM vosaDhe kAye ciyatte dehe, evaM mAsiyA bhikkhu 497 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ | paDimA niravasesA bhANiyavA [jAva dasAhiM] jAva ArAhiyA bhavai / (sUtraM 399 ) bhikkhU ya annayaraM akiJcaTThANaM | paDisevittA se NaM tassa ThANassa aNAloiyapaDikkate kAlaM karei natthi tassa ArAhaNA, se NaM tassa ThANassa | AloiyapaDikkate kAlaM karei atthi tassa ArAhaNA, bhikkhU ya annayaraM akiJcaTThANaM paDisevittA tassa NaM | evaM bhavai pacchAvi NaM ahaM caramakAlasamayaMsi eyassa ThANassa AloessAmi jAva paDivajjissAmi, se NaM tassa ThANassa aNAloiyapaDikaMte jAva natthi tassa ArAhaNA, se NaM tassa ThANassa AloiyapaDikkate kAlaM karei atthi tassa arAhaNA, bhikkhU ya annayaraM akicaTThANaM paDisevittA tassa NaM evaM bhavai - jai tAva | samaNovAsagAvi kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu devaloesa devattAe uvavattAro bhavaMti kimaMga puNa ahaM | annapanniyadevattaNaMpi no labhissAmittikaTTu se NaM tassa ThANassa aNAloiyapaDite kAlaM karei natthi tassa ArAhaNA se NaM tassa ThANassa AloiyapaDikkate kAlaM karei atthi tassa ArAhaNA / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMtetti // ( sUtraM 400 ) / / 10 / 2 // 'mAsi yaNNa' mityAdi, mAsaH parimANaM yasyAH sA mAsikI tAM 'bhikSupratimAM' sAdhupratijJAvizeSaM 'vosaTTe kA 'ti vyutsRSTe snAnAdiparikarmmavarjanAt 'ciyatte dehe'tti tyakte vadhabandhAdyavAraNAt, athavA 'ciyatte' samate prItiviSaye dharmasAdhaneSu pradhAnatvAddehasyeti 'evaM mAsiyA bhikkhupaDimA 'ityAdi, anena ca yadatidiSTaM tadidaM - 'je kei parIsahova - saggA uppajjaMti, taMjahA - divA vA mANusA vA tirikkhajoNiyA vA te uppanne sammaM sahai khamai titikkhai ahiyAseI' For Personal & Private Use Only
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- |4|| tyAdi, tatra sahate sthAnAvicalanataH kSamate krodhAbhAvAt titikSate dainyAbhAvAt krameNa vA manaHprabhRtibhiH, kimuktaM || || 10 zatake prajJaptiH di.| bhavati-adhisahata iti // ArAhiyA bhavatItyuktamathArAdhanAH yathA na syAdyathA ca syAttadarzayannAha-'bhikkhU ya | uddezaH 2 abhayadevI- annayaraM akicaTThANamityAdi, iha cazabdazcedityetasyArthe vartate, sa ca bhikSorakRtyasthAnAsevanasya prAyeNAsambhavapradarza pratimA AyA vRtiH2 rAdhanAca | naparaH, 'paDisevitta'tti akRtyasthAnaM pratiSevitA bhavatIti gamyaM, vAcanAntare tvasya sthAne 'paDisevijja'tti dRzyate, 'se | sU 399 // 498 // NaM'ti sa bhikSuH 'tassa ThANassa'tti tatsthAnam 'aNapanniyadevattaNaMpinolabhissAmi'tti aNapannikA-vyantaranikAya 400 vizeSAstatsambandhidevatvamaNapannikadevatvaM tadapi nopalapsya iti // dazamazatasya dvitIyoddezakaH // 10 // 2 // | 10 zatake uddezaH 3 dvitIyoddezakAnte devatvamuktam , atha tRtIye devasvarUpamabhidhIyate, ityevaMsambandhasyAsyedamAdisUtram devadevInAM madhyagamanA rAyagihe jAva evaM vayAsI-AiDIeNaM bhaMte ! deve jAva cattAri paMca devAvAsaMtarAI vItikaMte teNa paraM disU401 pariDIe, haMtA goyamA ! AiDIe NaM taM ceva, evaM asurakramArevi, navaraM asurakumArAvAsaMtarAI sesaM taM cava, evaM eeNaM kameNaM jAva thaNiyakumAre, evaM vANamaMtare joDasavemANiya jAva teNa paraM pariDDIe / appahie NaM bhaMte ! deve se mahaDDiyassa devassa majjhamajheNaM vIDavahajA?. No tiNa samaTe / samiDIe Na bhata / // 498 // deve samaDiyassa devassa majhamajheNaM vIhavaejjA ?, No tiNave samajhe, pamattaM puNa vIivaejA, se Na bhata / sUkiM vimohittA pabhU avimohittA pabhU?, goyamA ! vimohetA pabhU no avimohettA pabhU / se bhaMte ! kiM For Personal & Private Use Only M w.jainelibrary.org
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ purvi vimIhettA pacchA vIivaejA pucviM vIivaettA pacchA vimohejA !, goyamA ! puSiM vimohettA pacchA vIivaejjA No puSviM vIivaittA pacchA vimohejA / mahiDDIe NaM bhaMte ! deve appaDDiyassa devassa majjhaMmajjheNaM| bIivaejjA ?, haMtA vIibaejjA, se NaM bhaMte ! kiM vimohittA pabhU avimohettA pabhU ,goyamA! vimohettAvi* pabhU avimohettAvi pabhU, se bhaMte ! kiM puviM vimohettA pacchA vIiva ijjA pucviM vIivaittA pacchA vimohejA ?, goyamA! puciM vA vimohettA pacchA vIivaejA puzviM vA vIivaettA pacchA vimohejaa| appiDDi-4 eNaM bhaMte ! asurakumAre mahaDDIyassa asurakumArassa majjhamajjheNaM vIivaejjA ?, No iNaDhe samaDhe, evaM asurakumArevi tinni AlAvagA bhANiyabA jahA ohieNaM deveNaM bhaNiyA, evaM jAva thaNiyakumArANaM, vANamatarajoisiyavemANieNaM evaM ceva / appaDDie NaM bhaMte ! deve mahiDDiyAe devIe majjhamajjheNaM vIivaejjA, No | iNaDhe samaDhe, samaDDie NaM bhaMte ! deve samiDIyAe devIe majjhamajheNaM; evaM taheva deveNa ya devINa ya daMDao bhANiyaho jAva vemaanniyaae| appaDiyA NaM bhaMte ! devI mahaDDIyassa devassa majjhamajheNaM evaM esodhi taio daMDao bhANiyaho jAva mahaDDiyA vemANiNI appaDDiyassa vemANiyassa majjhamajheNaM vIivaejjA ?, haMtA vIivaejjA / appaDiyA NaM bhaMte ! devI mahiDDiyAe devIe majjhamajheNaM vIivaejjA, No iNaDhe samahe, evaM samaDiyA devI samaDiyAe devIe, taheva, mahaDDiyAvi devI appaDDiyAe devIe taheva, evaM ekkakke tinni 2 AlAvagA bhANiyacA jAva mahaDiyA NaM bhaMte / vaimANiNI appaDDiyAe vemANiNIe majjhamajjheNaM vIiva dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ davAvAsatara parihI iti bhAvaH vyAkhyA- | ejjA ?, haMtA vIivaejjA, sA bhaMte ! kiM vimohittA pabhU taheva jAva pudi vA vIivaittA pacchA vimohejA 10 zatake prajJaptiHlA | ee cattAri daMDagA / / (sU0401) uddezaH3 abhayadevI devadevInA yA vRttiH2| _ 'rAyagihe'ityAdi, 'AiDIe NaM'ti AtmA svakIyazaktyA, athavA''tmana eva RddhiryasyAsAvAtmarddhikaH 'deve' madhyagamatti sAmAnyaH 'devAvAsaMtarAiMti devAvAsavizeSAn 'vIikkate'tti 'vyatikrAntaH' lacitavAn , kvacid vyativrajatIti nAdi // 499 // | pAThaH, 'teNa pati tataH paraM pariDDIe'tti parA pararddhiko vA vimohittA pabhutti vimohya' mahikAdyandhakArakaraNena sU 401 6 mohamutpAdya apazyantameva taM vyatikrAmediti bhaavH| evaM asurakumAreNavi tinni AlAvaga'tti alpardhikamahar3ikayorekaH samarddhikayoranyaH maharddhikAlparddhikayorapara ityevaM trayaH, ohieNaM deveNaM ti sAmAnyena devena 1,evamAlApa katrayopeto devadevIdaNDako vaimAnikAnto'nyaH2,evameva ca devIdevadaNDako vaimAnikAnta evAparaH 3, evameva ca devyordaNDa|| ko'nyaH 4 ityevaM catvAra ete dnnddkaaH||anntrN devakriyoktA,sA cAtivismayakAriNIti vismayakaraM vastvantaraM praznayannAha-| R Asassa NaM bhaMte ! dhAvamANassa kiM khukhutti kareti ?, goyamA ! Asassa NaM dhAvamANassa hidyss| | ya jagayassa ya aMtarA ettha NaM kabbaDae nAmaM vAe saMmucchai jeNaM Asassa dhAvamANassa khukhutti karei // (sU0 402) aha bhaMte ! AsaissAmo saissAmo cihissAmo nisiissAmo tuyaTTissAmo AmaMtaNi ANavaNI jAyaNi taha pucchaNIya paNNavaNI / paJcakkhANI bhAsA bhAsA icchANulomA ya // 1 // aNabhigga // 499 // hiyA bhAsA bhAsA ya abhiggahami boddhavvA / saMsayakaraNI bhAsA voyaDamaboyaDA ceva // 2 // pannavaNI NaM For Personal & Private Use Only
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||| esA na esA bhAsA mosA?, haMtA goyamA! AsaissAmo taM ceva jAva na esA bhAsA mosA / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMtetti (sUtraM 403) dasame sae taIo uddeso||10-3|| ___ "Asasse'tyAdi, 'hiyayassa ya jagayassa yatti hRdayasya yakRtazca-dakSiNakukSigatodarAvayavavizeSasya 'antarA' |4|| antarAle // anantaraM 'khukhu'tti prarUpitaM tacca zabdaH, sa ca bhASArUpo'pi syAditi bhASAvizeSAn bhASaNIyatvena prada zayitumAha-'aha bhaMte ! ityAdi, atheti paripraznArthaH "bhaMte ti bhadanta ! ityevaM bhagavantaM mahAvIramAmaya gautamaH pRcchati-'AsaissAmo'tti AzrayiSyAmo vayamAzrayaNIyaM vastu 'saissAmo'tti zayiSyAmaH 'cihissAmo'tti UsthAnena sthAsyAmaH 'nisiissAmotti niSetsyAma upavezyAma ityarthaH 'tuyahissAmo'tti saMstArake bhaviSyAma ityAdikA bhASA kiM prajJApanI ? iti yogaH // anena copalakSaNaparavacanena bhASAvizeSANAmevaMjAtIyAnAM prajJApanIyatvaM pRSTamatha bhASAjAtInAM tatpRcchati-'AmaMtaNi'gAhA, tatra AmantraNI' he devadatta ! ityAdikA, eSA ca kila vastuno'vidhAyakatvAdaniSedhakatvAcca satyAdibhASAtrayalakSaNaviyogatazcAsatyAmRSeti prajJApanAdAvuktA, evamAjJApanyAdikAmapi, 'ANavaNi'tti AjJApanI kArye parasya pravartanI yathA ghaTaM kuru 'jAyaNi'tti yAcanI-vastuvizeSasya | dehItyevaMmArgaNarUpA tatheti samuccaye 'pucchaNI ya'tti pracchanI-avijJAtasya saMdigdhasya vA'rthasya jJAnArthaM tadabhiyuktapreraNarUpA 'paNNavaNi'tti prajJApanI-vineyasyopadezadAnarUpA yathA-"pANavahAoM niyattA bhavaMti dIhAuyA arogA |ya / emAI pannavaNI pannattA vIyarAgehiM // 1 // " [prANavadhAnnivRttA dIrghAyuSo'rogAzca bhavantItyAdiH prajJApanI bhASA OMOMOMOMOMSHASTRA SEARSARKAR For Personal & Private Use Only
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 500 // vItarAgaiH prajJaptA // 1 // ] ' paccakkhANIbhAsa 'tti pratyAkhyAnI yAcamAnasyAditsA me ato mAM mA yAcasvetyAdi pratyA| khyAnarUpA bhASA 'icchAnuloma' tti pratipAdayituryA icchA tadanulomA - tadanukUlA icchAnulomA yathA kArye preritasya evamastu mamApyabhipretametaditi vacaH / 'aNabhiggahiyA bhAsA'gAhA, anabhigRhItA - arthAnabhigraheNa yocyate DitthAdivat 'bhAsA ya abhiggami boddhavA' bhASA cAbhigrahe boddhavyA-arthamabhigRhya yocyate ghaTAdivat, 'saMsayakaraNI bhAsa'tti yA'nekArthapratipattikarI sA saMzayakaraNI yathA saindhavazabdaH puruSalavaNavAjiSu varttamAna iti 'voyaDa'ti vyAkRtA lokapratItazabdArthA 'aghoyaDa'tti avyAkRtA - gambhIrazabdArthA manmanAkSaraprayuktA vADanAvirbhAvitArthA, 'panavaNI NaM'ti prajJApyate'rtho'nayeti prajJApanI - arthakathanI vaktavyetyarthaH, 'na esA mosa' tti naiSA mRSA-nArthAnabhidhAyinI nAvaktavyetyarthaH, pRcchato'yamabhiprAyaH- AzrayiSyAma ityAdikA bhASA bhaviSyatkAlaviSayA sA cAntarAyasa| mbhavena vyabhicAriNyapi syAt tathaikArthaviSayA'pi bahuvacanAntatayoktetyevamayathArthA tathA AmantraNIprabhRtikA vidhipratiSedhAbhyAM na satyabhASAvadvastuni niyatetyataH kimiyaM vaktavyA syAt / iti, uttaraM tu 'haMtA' ityAdi, idamatra hakyam| AzrayiSyAma ityAdikA'navadhAraNatvAdvarttamAnayogenetyetadvikalpagarbhatvAdAtmani gurau caikArthatve'pi bahuvacanasyAnumata| tvAtprajJApanyaiva tathA''mantraNyAdikA'pi vastuno vidhipratiSedhAvidhAyakatve'pi yA niravadyapuruSArthasAdhanI sA prajJApanyeveti // dazamazate tRtIyodezakaH // 10 // 3 // Jain Education Internal For Personal & Private Use Only 10 zatake uddezaH 3 azvazabdaH bhASAsva. sU 402 403 // 500 // wwwlainelibrary.org
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ . ...taNa samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIramma lene tRtIyoddezake devavaktavyatoktA, caturthe'pyasAvevocyate ityevaMsambandhasyAsyedamAdisUtram| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vANiyagAme nAma nayare hotthA vannao, dUtipalAsae ceie, sAmI samosaDhe, jAva parisA pddigyaa| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTTe aMtevAsI iMdabhUI nAma aNagAre jAva uDDejANUjAva vihri| teNaM kAleNaM terNa samaeNaMsamaNassa bhagavaomahAvIrassa aMtevAsI sAmahatthI nAmaM aNagAre payaibhaddae jahA rohe jAva uhuMjANU jAva viharaha, tae NaM te sAmahasthI aNagAre jAyasaDhe jAva uThAe uDhettA jeNeva bhagavaM goyame teNeva uvaagcch| teNeva uvAgacchittA bhagavaM goyama |tikkhutto jAva pajuvAsamANe evaM vayAsI-asthi NaM bhaMte ! camarassa asuriMdassa asurakumArassa tAyattIsagA devA , haMtA asthi, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai camarassa asuriMdassa asurakumArassa tAya. ttIsagA devA tA021, evaM khalu sAmahatthI! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM iheva jaMbuddIve 2 bhArahe vAse kAryadI nAma nayarI hotthA vannao, tattha NaM kAyaMdIe nayarIe tAyattIsaM sahAyA gAhAvaI samaNobAsagA pari| vasai aDDA jAva aparibhUyA abhigayajIvAjIvA uvaladdhapuNNapAvA viharati jAva tae NaM te tAyattIsaM sahAyA gAhAvaI samaNovAsayA puci uggA uggavihArI saMviggA saMviggavihArI bhavittA tao pacchA pAsatthA pAsasthavihArI osannA osannavihArI kusIlA kusIlavihArI ahAchaMdA ahAchaMdavihArI bahUI vAsAiM sama-4 raNovAsagapariyAgaM pAuNaMti 2 addhamAsiyAe saMlehaNAe attANaM jhUseMti attANaM jhUsattA tIsaM bhattAI aNa For Personal & Private Use Only
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 501 // |saNAe chedeti 2 tassa ThANassa aNAloiyapaDikkatA kAlamAse kAlaM kicA camarassa asuriMdassa asuraku | mAraranno tAyattIsagadevattAe uvavannA, jappabhihaM ca NaM bhaMte ! kAryadagA tAyattIsaM sahAyA gAhAvaI sama| NovAsagA camarassa asuriMdassa asurakumAraranno tAyattIsadevattAe uvavannA tappabhidaM ca NaM bhaMte ! evaM buccai camarassa asuriMdassa asurakumAraranno tAyattIsagA devA ?, tae NaM bhagavaM goyame sAmahatthiNA aNagAreNaM evaM vutte samANe saMkie kaMkhie vitigicchie uTThAe uTThe uTThAe uTThettA sAmahatthiNA aNagAreNaM saddhiM | jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namasai vaMdittA namasittA evaM vayAsI- asthi NaM bhaMte! camarassa asuriMdassa asuraraNNo tAyattIsagA devA tA0 21, haMtA asthi, se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM buccai ?, evaM taM caiva savaM bhANiyavaM jAva tapyabhidaM ca NaM evaM buccai cama| rassa asuriMdassa asurakumAraranno tAyattIsagA devA 21, No iNaTThe samaTThe, goyamA ! camarassa NaM asuriMdassa asurakumAraranno tAyattIsagANaM devANaM sAsae nAmaghejje paNNatte, jaM na kayAi nAsI na kadAvi na | bhavati Na kayAI Na bhavissaI jAva nicce avocchittinayaTTayAe anne cayaMti anne uvavajjaMti / asthi NaM bhaMte! | balissa vairoyaNiMdassa vairoyaNaranno tAyattIsagA devA ? tA0 21, haMtA atthi, se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM vuccai balissa vairoyaNiMdassa jAva tAyattIsagA devA tA0 21, evaM khalu goyamA / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM iheva jaMbuddIve 2 bhArahe vAse bibhele NAmaM saMnivese hotthA vannao, tattha NaM bibhele saMnivese jahA camarassa jAva For Personal & Private Use Only 10 zataka uddazaH 4 trAyastriMzAH sU 404 // 501 //
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvavannA, jappabhihaM ca NaM bhaMte ! te vibhelagA tAyattIsaMsahAyA gAhAvaisamaNovAsagA balissa vai0 sesaM taM ceva jAva nicce abocchittiNayaTTayAe anne cayaMti anne uvavajaMti / atthi NaM bhaMte ! dharaNassa NAgakumAriMdassa nAgakumAraranno tAyattIsagA devA tA0 21, haMtA asthi, se keNaTheNaM jAva tAyattIsagA devA 21, goyamA ! dharaNassa nAgakumAriMdassa nAgakumAraranno tAyattIsagANaM devANaM sAsae nAmadheje pannatte jaM na kayAi nAsI jAva anne cayaMti anne uvavajaMti, evaM bhUyANaMdassavi evaM jAva mahAghosassa / atthi NaM bhaMte ! sakkassa deviMdassa devaranno pucchA, haMtA atthi, se keNaTeNaM jAva tAyattIsagA devA 21, evaM khalu goyamA ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM iheva jaMbUddIve dIve bhArahe vAse pAlAsae nAmaM saMnivese hotthA vannao, tattha NaM pAlAsae sannivese tAyattIsaM sahAyA gAhAvaI samaNovAsayA jahA camarassa jAva viharaMti, tae NaM tAyattIsaM sahAyA gAhAvaI samaNovAsagA puvipi pacchAvi uggA uggavihArI saMviggA saMviggavihArI bahUI vAsAI samaNovAsagapariyAgaM pAuNittAmAsiyAe saMlehaNAe attANaM jhusei jhUsittA sahi bhattAI aNasaNAe chedeMti 2 AloiyapaDikatA samAhipattA kAlamAse kAlaM kiccA jAva uvavannA, jappabhihaM ca NaM bhaMte ! pAlAsigA tAyattIsasahAyA gAhAvaI samaNovAsagA sesaM jahA camarassa jAva uvavajaMti / asthi NaM bhaMte ! IsANassa evaM jahA sakkassa navaraM caMpAe nayarIe jAva uvavannA, jappabhiI ca NaM bhaMte ! caMpijjA tAyattIsaM sahAyA, sesaM taM ceva jAva anne uvavati / asthi NaM bhaMte ! saNaMkumArassa deviMdassa devaranno pucchA, haMtA asthi, se For Personal & Private Use Only
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ sU404 vyAkhyA-1 keNaTeNaM jahA dharaNassa taheva evaM jAva pANayassa evaM aJcuyassa jAva anne uvavajaMti / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte!|||||10 zatake 18 ( sUtraM 404) // dasamassa cauttho // 10 // 4 // | uddezaH3 abhayadevI_ 'teNa'mityAdi, 'tAyattIsaga'tti trAyastriMzA-mantrivikalpAH 'tAyattIsaM sahAyA gAhAvaI'tti trayastriMzatpari trAyastriMzA yAvRttiH2 meM mANAH 'sahAyAH' paraspareNa sAhAyakakAriNaH 'gRhapatayaH'kuTumbanAyakAH 'ugga'tti ugrA udAttA bhAvataH 'uggvihaari||502|| tti udAttAcArAH sadanuSThAnatvAt 'saMvigga'tti saMvinAH-mokSaM prati pracalitAH saMsArabhIravo vA 'saMviggavihAritti |saMvinavihAraH-saMvignAnuSThAnamasti yeSAM te tathA 'pAsasthitti jJAnAdibahirvartinaH 'pAsatthavihArI'tti AkAlaM pArzvasthasamAcArAH 'osaNNi'tti avasanA iva-zrAntA ivAvasannA AlasyAdanuSThAnAsamyakaraNAt 'osannavihAra'tti | Ajanma zithilAcArA ityarthaH 'kusIla'tti jJAnAdyAcAravirAdhanAt 'kusIlavihAri'tti AjanmApi jJAnAdyAcAravi rAdhanAt 'ahAchaMda'tti yathAkathaJcinnAgamaparatantratayA chandaH-abhiprAyo bodhaH pravacanArtheSu yeSAM te yathAcchandaH, te |caikadA'pi bhavantItyata Aha-'ahAcchaMdavihAritti AjanmApi yathAcchandA eveti / 'tappabhiI pati yatpra18|| bhRti trayastriMzatsavayopetAste zrAvakAstatrotpannAstatprabhRti na pUrvamiti // dazamazate caturthoddezakaH samAptaH // 10 // 4 // // 502 // catudazake devavaktavyatoktA, paJcame tu devIvaktavyatocyate ityevaMsambandhasyAsyedamAdisUtram| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe nArma nagare guNasilae ceie jAva parisA paDigayA, teNe kAleNaM teNaM For Personal & Private Use Only w
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa bahave aMtevAsI therA bhagavaMto jAisaMpannA jahA ahame sae sattamuddesae jAva viharaMti / tae NaM te therA bhagavaMto jAyasaDDA jAva saMsayA jahA goyamasAmI jAva pajuvAsamANA evaM vayAsI-camarassa NaM bhaMte ! asuriMdassa asurakumAraranno kati aggamahisIo pannattAo?, anjo ! |paMca aggamahisIo pannattAo, taMjahA-kAlI rAyI rayaNI viju mehA, tattha NaM egamegAe devIe aTTha devIsahassA parivAro pannatto, pabhU NaM bhaMte ! tAo egamegA devI annAI ahadevIsahassAI parivAraM vidhittae 1, evAmeva sapuSpAvareNaM cattAlIsaM devIsahassA, se taM tuDie, pabhU NaM bhaMte ! camare asuriMde asuraku|mArarAyA camaracaMcAe rAyahANIe sabhAe camaraMsi sIhAsaNaMsi tuDieNaM saddhiM divAI bhogabhogAI muMjamANe viharittae 1, No tiNahe samahe, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai no pabhU camare asuriMde camaracaMcAe rAyahANIe jAva viharittae 1, ajo camarassa NaM asuriMdassa asurakumAraranno camaracaMcAe rAyahANIe sabhAe suhammAe mANavae cejhyakhaMbhe vairAmaesu golavaTTasamuggaesubahUo jiNasakahAo saMnikkhittAo ciTThati, jAoNaM camarassa asuriMdassa asurakumAraranno annesiM ca bahUNaM asurakumArANaM devANa ya devINa ya acaNi| jAo vaMdaNijjAo namaMsaNijjAo pUyaNijAo sakAraNijjAo sammANaNijjAo kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajuvAsaNijAo bhavaMti tesiM paNihAe no pabhU , se teNaTeNaM ajo! evaM vuccai-no pabhU camare asu. |ride jAva rAyA camaracaMcAe jAva viharittae / pabhU NaM ajo! camare amuriMde asurakumArarAyA camaracaMcAe For Personal & Private Use Only
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyArAyahANIe sabhAsuhammAe camaraMsi sIhAsaNaMsi causaTTIe sAmANiyasAhassIhiM tAyattIsAe jAva 10zatake prajJaptiH | annehiM ca bahahiM asurakumArehiM devehi ya devIhi ya sahiM saMparivuDe mahayAhaya jAva bhuMjamANe viharittae. uddezaH5 abhayadevI-2 kevalaM pariyAriDDIe no cevaNaM mehuNavattiyaM ||(suutrN 405) camarassa NaM bhaMte ! asuriMdassa asurakumAraranno agramahiyA vRttiH somassa mahAranno kati aggamahisIo pannattAo?, ajjo ! cattAri aggamahisIo pannattAo, taMjahA-HSyaH sU405 // 503 // 4 kaNagA kaNagalayA cittaguttA vasuMdharA, tattha NaM egamegAe devIe egamegaMsi devisahassaM parivAro pannatto, pabhU NaM tAo egamegAe devIe annaM egamagaM devIsahassaM pariyAraM viuvittae, evAmeva saputvAvaraNaM cattAri devisahassA, settaM tuDie, pabhUNaM bhaMte ! camarassa asuriMdassa asurakumAraranno some mahArAyA somAe rAyahANIe sabhAe suhammAe somaMsi sIhAsaNaMsi tuDieNaM avasesaM jahA camarassa, navaraM pariyAro jahA sUri| yAbhassa, sesaM taM ceva, jAva No ceva NaM mehuNavattiyaM / camarassa NaM bhaMte ! jAva ranno jamassa mahArano kati | aggamahisIo, evaM ceva navaraM jamAe rAyahANIe sesaM jahA somassa evaM varuNassavi, navaraM varuNAe rAyahANIe, evaM vesamaNassavi navaraM vesamaNAe rAyahANIe sesaM taM ceva jAva mehuNavattiyaM / balissa gaMbhaMte ! | vairoyaNiMdassa pucchA, ajjo! paMca 2aggamahisIo pannattAo, taMjahA-subhA nisuMbhAraMbhA niraMbhA madaNA,tattha NaM egamegAe devIe aTTha sesaM jahA camarassa, navaraM balicaMcAe rAyahANIe pariyAro jahA mouddesae, sesaM // 503 // taM ceva, jAva mehuNavattiyaM / balissa NaM bhaMte ! vairoyaNiMdassa vairoyaNaranno somassa mahAratno kati aggamahi Jain Education.in For Personal & Private Use Only
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ sIo pannattAo ?, ajjo ! cattAri aggamahisIo pannattAo, taMjahA- mINagA subhaddA vijayA asaNI, tattha NaM egamegAe devIe sesaM jahA camarasomassa, evaM jAva vesamaNassa // dharaNassa NaM bhaMte ! nAgakumAriMdassa nAga| kumAraranno kati aggamahisIo pannattAo ?, ajo cha aggamahisIo pannattAo, taMjahA - ilA sukkA sadArA | sodAmaNI iMdA ghaNavijjayA, tattha NaM egamegAe devIe chacha devisahassA parivAro pannatto, pabhU NaM bhaMte ! tAo | egamegAe devIe annAI cha cha devisaharasAIM pariyAraM viuvittae evAmeva sapudhAvareNaM chattIsaM devisaharasAI, settaM tuDie / pabhU NaM bhaMte ! dharaNe sesaM taM ceva, navaraM dharaNAe rAyahANIe dharaNaMsi sIhAsaNaMsi sao pariyAo saMse taM caiva / dharaNassa NaM bhaMte ! nAgakumAriMdassa kAlavAlassa logapAlassa mahAranno kati aggamahisIo pannatAo ?, ajjo ! cattAri aggamahisIo pannattAo, taMjahA - asogA vimalA suppabhA sudaMsaNA, tattha NaM egamegAe avasesaM jahA camarassa logapAlANaM, evaM sesANaM tinhavi / bhUyANaMdassa NaM bhaMte ! pucchA, ajjo ! cha aggamahissIo pannattAo, taMjahA-khyA rUyaMsA surUyA ruyagAvatI rupakaMtA ruyappabhA, tattha NaM egamegAe | devIe avasesaM jahA dharaNassa, bhUyANaMdassa NaM bhaMte ! nAgavittassa pucchA ajjo ! cattAri aggamahisIo paNNattAo, taMjahA-sunaMdA subhaddA sujAyA sumaNA, tattha NaM egamegAe devIe avasesaM jahA camaraloga| pAlANaM evaM sesANaM tinhavi logapAlANaM, je dAhiNillANiMdA tesiM jahA dharaNiMdassa, logapAlANaMpi tesiM jahA dharaNassa logapAlANaM, uttarillANaM iMdANaM jahA bhUyANaMdassa, logapAlANavi tesiM jahA bhUyANaMdassa For Personal & Private Use Only
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ - logapAlANaM, navaraM iMdANaM savesiM rAyahANIo sIhAsaNANi ya sarisaNAmagANi pariyAro jahA taiyasae || 10 zatake vyAkhyAprajJaptiH paDhame uddesae, logapAlANaM savesiM rAyahANIo sIhAsaNANi ya sarisanAmagANi pariyAro jahA camarassa uddezaH 5 abhayadevI- logapAlANaM kAlassa / kAlassaNaM bhaMte ! pisAyiMdassa pisAyaranno kati aggamahisIo pannattAo?, ajjo! agramahiyA vRttiH24 pyAsU406 cattAri aggamahisIo pannattAo, taMjahA-kamalA kamalappabhA uppalA sudaMsaNA, tattha NaM egamegAe devIe // 504 // da egamegaM devisahassaM sesaM jahA camaralogapAlANaM, pariyAro taheva, navaraM kAlAe rAyahANIe kAlaMsi sIhA saNaMsi, sesa taM ceva, evaM mahAkAlassavi / suruvassa NaM bhaMte ! bhUiMdassa rano pucchA, ajjo ! cattAri aggamahisIo pannattAo, taMjahA-rUvavatI bahurUvA surUvA subhagA, tattha NaM egamagAe sesaM jahA kAlassa, evaM paDirUvassavi / punnabhahassa NaM bhaMte ! jakkhidassa pucchA ajjo ! cattAri aggamahisIo pannattAo, taMjahApunnA bahuputtiyA uttamA tArayA, tattha NaM egamegAe sesaM jahA kAlassa, evaM maannibhhssvi| bhImassa NaM bhaMte ! rakkhasiMdassa pucchA, ajo ! cattAri aggamahisIo pannattAo, taMjahA-paumA paumAvatI kaNamA rayaNappabhA, tastha NaM egamegA sesaM jahA kAlassa / evaM mahAbhImassavi / kinnarassa NaM bhaMte ! pucchA ajjo 18 cattAri aggamahisIo pannattAo, taMjahA-vaDeMsA ketumatI ratiseNA raippiyA, tattha NaM sesaM taM ceva, evaM // 504 // kiMpurisassavi / sappurisassa NaM pucchA ajjo ! cattAri aggamahisIo pannattAo, taMjahA-rohiNI navamiyA hirI pupphavatI, tattha NaM egamegA0, sesaMtaM ceva, evaM mhaapurisssvi| atikAyassa NaM pucchA, ajjo cattAri - For Personal & Private Use Only
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ aggamahisI pannasA taMjahA- bhuyaMgA bhuyaMgavatI mahAkacchA phuDA, tattha NaM0, sesaM taM caiva, evaM mahAkAyassavi / gIyara issa NaM bhaMte ! pucchA, ajo ! cattAri aggamahisI pannattA, taMjahA - sudhosA vimalA sussarA sararasaI, tattha NaM0, sesaM taM ceva, evaM gIyajasassavi, sadhesiM eesiM jahA kAlassa, navaraM sarisanAmiyAo rAyahANIo sIhAsaNANi ya, sesaM taM caiva / caMdassa NaM bhaMte! joisiMdassa joisaranno pucchA, ajjo cattAri aggama| hisI pannattA, taMjahA - caMdappabhA dosiNAbhA acimAlI pabhaMkarA, evaM jahA jIvAbhigame joisiyauddesae taheva, sUrassavi sUrappabhA AyavAbhA acimAlI pabhaMkarA, sesaM taM ceva, jahA (jAva) no ceva NaM mehuNavattiyaM / iMgAlassa NaM bhaMte ! mahaggahassa kati agga0 pucchA, ajjo ! cattAri aggamahisI pannattA, taMjahA - vijayA vaijayaMtI jayaMtI aparAjiyA, tattha NaM egamegAe devIe sesaM taM caiva jahA caMdassa, navaraM iMgAlavaDeMsae vimANe iMgAlagaMsi sIhAsaNaMsi sesaM taM ceva, evaM jAva viyAlagassavi, evaM aTThAsItIevi mahAgahANaM bhANiyavaM jAva bhAvake ussa, navaraM vaDeMsagA sIhAsaNANi ya sarisanAmagANi, sesaM taM ceva / sakkassa NaM bhaMte! deviMdassa devaranno pucchA, ajjo ! aTTha aggamahisI pannattA, taMjahA paumA sivA seyA aMjU amalA accharA navamiyA rohiNI, tattha NaM egamegAe | devIe solasa solasa devisahassA parivAro pannatto, pabhU NaMtAo egamegA devI annAI solasa devisaharasapari yAraM viudhittae, evAmeva sapuvAvareNaM aTThAvIsuttaraM devisayasahassaM pariyAraM viuvittae, settaM tuDie / pabhU NaM bhaMte ! sakke deviMde devarAyA sohamme kappe sohammavaDeMsara vimANe sabhAe suhammAe sakaMsi sIhAsaNaMsi For Personal & Private Use Only
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 505 // tuDieNaM saddhiM sesaM jahA camarassa, navaraM pariyAro jahA mouddesae / sakkassa NaM deviMdassa devaranno somassa | mahAranno kati aggamahisIo ?, pucchA, ajjo ! cattAri aggamahisI pannattA, taMjahA - rohiNI madaNA cittA somA, tattha NaM egamegA sesaM jahA camaralogapAlANaM, navaraM sayaMparbha vimANe sabhAe suhammAe | somaMsi sIhAsaNaMsi, sesaM taM caiva, evaM jAva vesamaNassa, navaraM vimANAI jahA taiyasae / IsANassa NaM bhaMte ! pucchA, ajjo ! aTTa aggamahisI pannattA, taMjahA kaNhA kaNharAI rAmA rAmarakkhiyA vasU vasuguptA vasumittA vasuMdharA, tattha NaM egamegAe0, sesaM jahA sakkassa / IsANassa NaM bhaMte ! deviMdassa somassa mahA| raNNo kati aggamahisIo ?, pucchA, ajjo ! cattAri aggamahisI pannattA, taMjahA- puDhavI rAyI rayaNI vijjU, tattha NaM0, sesaM jahA sakkssa logapAlANaM, evaM jAva varuNassa, navaraM vimANA jahA cautthasae, sesaM taM ceva, jAva no ceva NaM mehuNavattiyaM / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMtetti jAva viharai // ( sUtraM 406 ) // 10-5 // 'te' mityAdi, ' se taMtuDie' tti tuDikaM nAma vargaH, 'vairAmaesu'tti vajramayeSu 'golavadRsamuggaesu' tti golakAkArA vRttasamudrakAH golavRttasamudrakAsteSu 'jiNasakahAo'tti 'jinasakthIni' jinAsthIni 'accaNijAo'tti candanAdinA 'vaMdaNijjAo'tti stutibhiH 'namaMsaNijjAo' praNAmataH 'pUryANijAo' puSpaiH 'sakkAraNijAo' vastrAdibhiH 'sammANaNijjAo' pratipattivizeSaiH kalyANamityAdibuddhyA 'pajjuvAsaNijjAo'tti, 'mahayAhaya' iha yAvatkaraNAdidaM | dRzyaM - 'naTTagIyavAiya taMtItalatAla tuDiyaghaNamuiMgapaDuppavAiyaraveNaM divAI bhogabhogAI'ti tatra ca mahatA - bRhatA aha - For Personal & Private Use Only 10 zatake 5 uddezaH agramahivyaH sU406 // 505 //
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 tAni-acchinnAni AkhyAnakapratibaddhAni vA yAni nATyagItavAditAni teSAM tantrItalatAlAnAM ca 'tuDiya'tti zeSa tUryANAM ca ghanamRdaGgasya ca-meghasamAnadhvanimaIlasya paTunA puruSeNa pravAditasya yo ravaH sa tathA tena prabhu gAn bhuJjAno vihartumityuktaM, tatraiva vizeSamAha-kevalaM pariyAriDDIe'tti 'kevalaM' navaraM parivAra:-paricAraNA sa ceha strIzabdazravaNarUpasaMdarzanAdirUpaH sa eva RddhiH-sampat parivArarddhistayA parivArA vA kalatrAdiparijanaparicAraNA|mAtreNetyarthaH 'no ceva NaM mehuNavattiyati naiva ca maithunapratyayaM yathA bhavati evaM bhogabhogAn bhuJjAno viharnu prabhuriti | prakRtamiti // 'pariyAro jahA mouddesae'tti tRtIyazatasya prathamoddezake ityarthaH 'sao parivAro'tti dharaNasya svakaH parivAro vAcyaH, sa caivaM-'hiM sAmANiyasAhassIhiM tAyattIsAe tAyattIsaehiM cauhiM logapAlehiM chahiM aggamahisIhiM sattahiM aNiehiM sattahiM aNiyAhivaIhiM cauvIsAe AyarakkhadevasAhassIhiM annehi ya bahUhiM nAgakumArehi |devehi ya devIhi ya saddhiM saMparibuDe'tti 'evaM jahA jIvAbhigameM' ityAdi, anena ca yatsUcitaM tadidaM-'tattha NaM egame| gAe devIe cattAri 2 devisAhassIo parivAro pannatto, pahU NaM tAo egamegA devI annAI cattAri 2 devIsahassAI parivAra viuvittae, evAmeva sapuSAvareNaM solasa devisAhassIo pannattAo'iti 'settaM tuDiya'mityAdIti, evaM aTThAsItievi mahAgahANaM bhANiya'ti, tatra dvayorvaktavyatoktaiva zeSANAM tu lohitAkSazanaizcarAghuNikaprAghuNikakaNakakaNakaNAdInAM sA vAcyeti / 'vimANAI jahA taiyasae'tti tatra somasyoktameva yamavaruNavaizramaNAnAM tu krameNa varasiha Jain Education For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 506 // sayaMjale vaggunti vimANA 'jahA cautthasae'tti krameNa ca tAnIzAnalokapAlAnAmimAni - 'sumaNe sabaobha vaggU suvaggU' iti // dazamazate paJcamoddezakaH // 105 // paJcamoddezake devavaktavyatoktA, SaSThe tu devAzrayavizeSaM pratipAdayannAha kahi NaM bhaMte ! sakkssa deviMdassa devaranno sabhA suhammA pannattA ?, goyamA ! jaMbuddIve 2 maMdarassa paJcayassa dAhiNeNaM imIse rayaNappabhAe evaM jahA rAyappaseNaijje jAva paMca vaDeMsagA pannattA, taMjahA - asogavaDeMsae | jAva majjhe sohammavaDeMsae, se NaM sohammavaDeMsae mahAvimANe addhaterasa ya joyaNasayasahassAI AyAma| vikkhaMbheNaM, evaM jaha sUriyAbhe taheva mANaM taheva uvavAo / sakkarasa ya abhiseo taheva jaha sUriyA| bhassa // 1 // alaMkAraacaNiyA taheva jAva Ayarakkhatti, do saagrovmaaiNtthitii| sakke NaM bhaMte ! deviMde deva| rAyA kemahiDIe jAva kemahasokkhe ?, goyamA ! mahiDIe jAva mahasokkhe, se NaM tattha battIsAra vimANAvAsasayasahassANaM jAva viharati evaM mahahie jAva mahAsokkhe sake deviMde devarAyA / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMteti // ( sUtraM 407 ) / / 10-6 // 'kahi Na 'mityAdi, 'evaM jahA rAyappaseNaijje' ityAdikaraNAdevaM dRzyaM - 'puDhavIe bahusamaramaNijAo bhUmi| bhAgAo uhaM caMdamasUriyagahagaNana kkhattatArArUvANaM bahUI joyaNAI bahUI joyaNasayAI evaM sahassAI evaM saya sahassAiM bahUo joyaNakoDIo bahUo joyaNakoDAkoDIo uDuM dUraM vIivaittA ettha NaM sohamme nAmaM kappe For Personal & Private Use Only 10 zatake 6 uddezaH sudharmAsabhA sU 407 // 506 //
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM dazagAthA-'evaM jaha yathA sUrikAbhe vimAnassayopapAtaH zakrasyeha sahassAI aDaya pakSa'ityAdi, 'asogaba.sae' iha yAvatkaraNAdidaM dRzya-sattavanaSasae caMpagavaDeMsae cUyavaDeMsae'tti, vivakSitAbhidhevasUcikA ceyamatidezagAthA-'evaM jaha sUriyA taheva mANaM taheva uvavAo / sakassa ya abhiseo taheva jaha sUriyAbhassa // 1 // ' iti, 'evam' anena krameNa yathA sUrikAbhe vimAne rAjapraznakRtAkhyagranthokte pramANamuktaM tathaivA-||3|| smin vAcya, tathA yathA sUrikAbhAbhidhAnadevasya devatvena tatropapAta uktastathaivopapAtaH zakrasyeha vAcyo'bhiSekazceti, tatra pramANa-AyAmaviSkambhasambandhi darzitaM, zeSaM punaridam-'UyAlIsaM ca sayasahassAI bAvannaM sahassAI aha ya aDayAle joyaNasae parikkheveNaM'ti / upapAtazcaivaM-'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sakke deviMde devarAyA ahuNovavannamette | ceva samANe paMcavihAe pajjattIe pajjattibhAvaM gacchai, taMjahA-AhArapajjattIe 5' ityAdi / abhiSekaH punarevaM-tae NaM sakke deviMde devarAyA jeNeva abhiseyasabhA teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA abhiseyasabhaM aNuppayAhiNIkaramANe 2 puracchimilleNaM dAreNaM aNupavisai jeNeva sIhAsaNe teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA sIhAsaNavaragate puracchAbhimuhe nisanne, tae NaM tassa sakkassa 3 sAmANiyaparisovavannagA devA Abhiogie deve sahAveMti sahAvettA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA! sakkassa 3 mahatthaM maharihaM viulaM iMdAbhiseyaM uvaThThaveha'ityAdi, alaMkAra accaNiyA va taheca'tti yathA sUrikAbhasya tathaivAlaGkAraH anikA cendrasya vAcyA, tatrAlaGkAraH-'tae NaM se sake deve tappaDhamayAe |pamhalasUmAlAe surabhIe gaMdhakAsAIyAe gAyAI lUhei 2 saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM gAyAI aNuliMpai 2 nAsAnIsAsabAyabojha cakkhuharaM vannapharisajuttaM hayalAlApelavAtiregaM dhavalakanagakhaciyaMtakamma AgAsaphAliyasamappabhaM divaM For Personal & Private Use Only
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2 // 507 // devadUsajuyalaM niyaMseti 2: hAraM piNaddhetI'tyAdIti, arcanikAlezastvevaM-tae NaM se sake 3 siddhAyayaNaM 10 zatake puracchimilleNaM dAreNaM aNuppavisai 2 jeNeva devacchaMdae jeNeva jiNapaDimA teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA jiNa 6 uddezaH paDimANaM Aloe paNAmaM karei 2 lomahatthagaM geNhai 2 jiNapaDimAolomahatthaeNaM pamajjai 2 jiNapaDimAo surabhiNA sudhAsabhA sU 407 gaMdhodaeNaM NhANeitti, jAva Ayarakkha'tti arcanikAyAH paro granthastAvadvAcyo yAvadAtmarakSAH,sa caivaM lezataH-'tae NaM se sakke 3 sabhaM suhammaM aNuppavisai 2 sIhAsaNe puracchAbhimuhe nisIyai, tae NaM tassa sakkassa 3 avaruttareNaM uttara-1 | puracchimeNaM caurAsII sAmANiyasAhassIo nisIyaMti puracchimeNaM aha aggamahisIo dAhiNapuracchimeNaM abhitariyA 6 parisA bArasa devasAhassIo nisIyaMti dAhiNeNaM majjhimiyAe parisAe coisa devasAhassIo dAhiNapaJcatthimeNaM| |bAhiriyAe parisAe solasa devasAhassIo paJcasthimeNaM satta aNiyAhivaINo, tae NaM tassa sakassa 3 caudisi || |cattAri AyarakkhadevacaurAsIsAhassIo nisIyaMtI'tyAdIti, kemahaDDIe' iha yAvatkaraNAdidaM dRzya-'kemahajuie kemahANubhAge kemahAyase kemahAbale ?tti, 'battIsAe vimANAvAsasayasahassANaM' iha yAvatkaraNAdidaM dRzya-caurAsIe sAmANiyasAhassINaM tAyattIsAe tAyattIsagANaM [granthAgram 11000] aNhaM aggamahisINaM jAva annesiM ca bahUrNa jAva devANaM devINa ya AhevaccaM jAva kAremANe pAlemANe'tti // dazamazate SaSThoddezakaH // 10-6 // // 507 // | SaSThoddezake sudharmasabhoktA, sA cAzraya ityAzrayAdhikArAdAzrayavizeSAnantaradvIpAbhidhAnAn meroruttaradigvartizikhariparvatadaMSTrAgatAna lavaNasamudrAntarvavartino'STAviMzatimabhighitsuraSTAviMzatimuddezakAnAha paccaM jAva kAremANa [anyAyamAsasayasahassAvatkaraNAdida Jain Education D onal For Personal & Private Use Only w
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 // tamatamatamatA 0 // kahinnaM bhaMte ! uttarillANaM egoruyamaNussANaM egoruyadIve nAmaMdIve pannatte?, evaM jahA jIvAbhigame taheva | 410 zatake niravasesaM jAva suddhadaMtadIvotti, ee aTThAvIsaM uddesagA bhaanniyvaa| sevaM bhaMte ! sevaM bhaMtetti jAva vihrti|| 7.34 (suutrN0408)||10-34 // dasamaM sayaM samattaM // 10 // uttarAnta___ 'kahi NaM bhaMte ! uttrillaann'mityaadi| 'jahA jIvAbhigame' ityayamatideza:-pUrvoktadAkSiNAtyAntaradvIpavaktavyatA: dvIpA: sU 408 5 nusAreNAvagantavyaH // dazamazate catustriMzattama uddezakaH samAptaH // 10-34 // samAptaM dazamaM zatam // 10 // -comiti gurujanazikSApArzvanAthaprasAdaprasRtatarapatatradvandvasAmarthyamApya / dazamazatavicArakSmAdharAyye'dhirUDhaH, zakunizizurivAhaM tucchabodhAGgako'pi // 1 // AREERSTAR ||iti zrImadabhayadevasUrivaravihitabhagavatIvRttau dazamaM zatakaM samAptam // REPONSIPASANDIPASSAPNACS ID DHP5+03+29+PAPG+5+7+rasik dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ HRKS vyAkhyAathaikAdazaM zatakam // 11 zatake prajJaptiH utpalopaabhayadevI pAtAdi yA vRttiH2|| vyAkhyAtaM dazamaM zataM, athaikAdazaM vyAkhyAyate, asya cAyamabhisambandhaH-anantarazatasyAnte'ntaradvIpA uktAste ca sU409 vanaspatibahulA iti vanaspativizeSaprabhRtipadArthasvarUpapratipAdanAyaikAdazaM zataM bhvtiityevNsmbddhsyaasyoddeshkaarthsnggrhgaathaa||508|| | uppala 1 sAlu 2 palAse 3 kuMbhI 4 nAlI ya 5 pauma 6 kannI 7 ya / naliNasiva 9 loga 10 kAlA 11laMbhiya 12 dasa do ya ekkAre // 1 // uvavAo 1 parimANaM 2 avahAru 3 catta 4 baMdha 5 vede 6 ya / udae 7.5 udIraNAe 8 lesA 9diTThI 10 ya nANe 11 ya ||1||jogu 12 vaoge 13 vanna 14 rasamAI 15 UsAsage |16 ya AhAre 17 / viraI 18 kiriyA 19 baMdhe 20 sanna 21 kasAyi 22 tthi 23 baMdhe 24 ya // 2 // sanni 25 diya 26 aNubaMdhe 27 saMvehA 28 hAra 29 Thii 30 samugghAe 31 / cayaNaM 32 mUlAdIsu ya uvavAo 33 sabajIvANaM // 3 // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe jAva pajavAsamANe evaM vayAsI-uppala | bhaMte ! egapattae kiM egajIve aNegajIve ?, goyamA! egajIve no aNegajIve, teNa paraM je anne jIvA uvava- // 508 / jati te.NaM No egajIvA anngejiivaa| teNaM bhaMte ! jIvA kaohiMto uvavajaMti ? kiM neraiehiMto uvavajjati || tiri0 maNu devehiMto uvavajaMti , goyamA! no neratiehitouvavajjati tirikkhajoNiehitovi uvavajanti 24-6 dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ maNussahiMto0 devohitovi uvavajaMti, evaM uvavAo bhANiyabo, jahA vakaMtIe vaNassaikAiyANaM jAva IsAnANeti 1te NaM bhaMte ! jIvA egasamaeNaM kevaiyA uvavajaMti ?, goyamA ! jahanneNaM eko vA do vA tinni 4AvA ukkoseNaM saMkhejA thA asaMkhejjA vA uvavajaMti 2 te NaM bhaMte ! jIvA samae 2 avahIramANA 2 kevatikA leNaM avahIraMti ?, goyamA! te NaM asaMkhejjA samae 2 avahIramANA 2 asaMkhejAhiM ussappiNiosappiNIhi avahIraMti no ceva NaM avahiyA siyA 3 / tesi NaM bhaMte ! jIvANaM kemahAliyA sarIrogAhaNA paNNattA ?, goyamA ! jahanneNaM aMgulassa asaMkhejaibhAgaM ukkoseNaM sAtiregaM joyaNasahassaM 4 / te NaM bhaMte ! jIvA |NANAvaraNijassa kammarasa kiMbaMdhagA abaMdhagA?, goyamA!noabaMdhagA baMdhae vA baMdhagAvA evaMjAva aMtarAiyassa, | navaraM Auyassa pucchA, goyamA! baMdhae vA abaMdhae vA baMdhagAvA abaMdhagAvA ahavA baMdhae ya abaMdhae ya ahavA baMdhae ya abaMdhagA ya ahavA baMdhagA ya abaMdhae ya ahavA baMdhagA ya abaMdhagA ya 8 ete aTTa bhaMgA 5 te hai| bhaMte ! jIvA NANAvaraNijjassa kammassa kiM vedagA avedagA?, goyamA! no avedagA vedae vA vedagA vA evaM jAva aMtarAiyassa, te NaM bhaMte ! jIvA kiM sAyAveyagA asAyAveyagA?, goyamA ! sAyAvedae vA 8 asAyAveyae vA aha bhaMgA 6 te NaM bhaMte ! jIvA NANAvaraNijassa kammassa kiM udaI aNudaI , goyamA ! mo aghudaI udaI vA udaiNo vA, evaM jAva aMtarAiyassa 7 // te NaM bhaMte ! jIvA NANAvaraNijassa kammassa For Personal & Private Use Only
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA kiM udIragA0?, goyamA ! no aNudIragA udIrae vA udIragA vA, evaM jAva aMtarAiyassa, navaraM veyaNijjA- 11zatake prajJaptiH / uesu aTTha bhaMgA 8 te NaM bhaMte ! jIvA kiM kaNhalesA nIlalesA kAulesA teulesA ?, goyamA ! kaNhalese utpalopaabhayadevI vA jAva teulese vA kaNhalessA vA nIlalessA vA kAulessA vA teulesA vA ahavA kaNhalese ya nIla-sA pAtAda yA vRttiH2 sU 409 lesse ya evaM ee duyAsaMjogatiyAsaMjogacaukkasaMjogeNaM asItI bhaMgA bhavaMti 9 // te NaM bhaMte ! jIvA kiM // 509 // sammaTTiI micchAdiTThI sammAmicchAdiTThI?, goyamA ! no sammadiTThI no sammAmicchAdiTThI micchAdiTTI vA micchAdiTThiNo vA 10 / te NaM bhaMte ! jIvA kiM nANI annANI ?, goyamA ! no nANI aNNANI vA | annANiNo vA 11 / te NaM bhaMte ! jIvA kiM maNajogI vayajogI kAyajogI?, goyamA! no maNajogI ko vayajogI kAyajogI vA kAyajogiNo vA 12 / te NaM bhaMte ! jIvA kiM sAgArovauttA aNAgArovauttA ?, goyamA ! sAgArovautte vA aNAgArovautte vA aha bhaMgA 13 / tesiNaM bhaMte ! jIvANaM sarIragA kativannA| katigaMdhA katirasA katiphAsA pannattA, goyamA ! paMcavannA paMcarasA dugaMdhA aTThaphAsA pannattA, te puNa appaNA avannA agaMdhA arasA aphAsA pannattA 14-15 // te NaM bhaMte ! jIvA kiM ussAsA nissAsA no8 ussAsanisAsA ?, goyamA ! ussAsae vA 1 nissAsae vA 2 no ussAsanissAsae vA 3 ussAsagA vA 44 nissAsagA vA 5no ussAsanIsAsagA vA 6, ahavA ussAsae ya nissAsae ya 4 ahavA ussAsae| // 509 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education ya no ussAsanissAsae ya ahavA nissAsae ya no ussAsanIsAsae ya 4, ahavA UsAsae ya nIsAsae ya no ussAsanissAsae ya aTTha bhaMgA ee chavIsaM bhaMgA bhavaMti 26 // or or money *o of or o marga : om catuSkasaMyoge 16 bhAgA 3 1 1 1 3 1 1 11 3 catuSkasaMyoga 3 1 1 1 3 3 311 3 1 3 1 3 3 1 3 1 1 3 11.3 11 3 1 3 1 1 3 3 3 3 3 3 1 vaM 12 1 trikayoge 8 bhaGgAH 1 1 3 1 3 1 31 1 3 131 133 3 2 3 11 3 1 3 31 For Personal & Private Use Only evaM dasa te NaM bhaMte ! jIvA kiM AhAragA aNAhAragA ?, goyamA ! no aNAhAragA AhArae vA aNAhArae vA evaM aTTha bhaMgA 17 / te NaM bhaMte ! jIvA kiM viratA a | viratA viratAviratA ?, goyamA ! no viratA no virayAvirayA avirae vA avirayA vA 18 / te NaM bhaMte! jIvA kiM sakiriyA akiriyA ?, goyamA ! no akiriyA sakirie vA sakiriyA vA 19 / wwww.jairelibrary.org
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 zatake utpalopapAtAdi sU 409 vyAkhyA-8|te NaM bhaMte jIvA kiM sattavihabaMdhagA aTTavihabaMdhagA?,goyamA! satsavihabaMdhae vA ahavihabaMdhae vA abhaMgA prajJaptiH 20 / teNaM bhaMte ! jIvA kiM AhArasannovauttA bhayasannovauttA mehuNasannovauttA pariggahasannovauttA ?, abhayadevI- goyamA ! AhArasannovauttA vA asItI bhaMgA 21 / te NaM bhaMte ! jIvA kiM kohakasAI mANakasAI mAyAyA vRttiH28 kasAI lobhakasAI ?, asItI bhaMgA 22 te NaM bhaMte ! jIvA kiM itthIvedagA purisavedagA napuMsagavedagA ?, // 510 // goyamA ! no itthivedagA no purisavedagA napuMsagavedae vA napuMsagavedagA vA 23 / te NaM bhaMte ! jIvA ki itthIvedabaMdhagA purisavedabaMdhagA napuMsagavedabaMdhagA ?, goyamA ! itthivedabaMdhae vA purisavedabaMdhae vA napuMsagaveyabaMdhae vA, chabIsaM bhaMgA 24 / te NaM bhaMte ! jIvA kiM sannI asannI ?, goyamA ! no sannI asantrI vA | asaniNo vA 25 te NaM bhaMte ! jIvA kiM saiMdiyA aNidiyA , goyamA! no aNidiyA saiMdie vA saiMdiyA vA 26 / se NaM bhaMte ! uppalajIveti kAlato kevaciraM hoi ?, goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM 27 / se NaM bhaMte ! uppalajIve puDhavijIve puNaravi uppalajIvetti kevatiyaM kAlaM sevejA ?, kevatiyaM kAlaM gatirAgatiM karejA ?, goyamA ! bhavAdeseNaM jahanneNaM do bhavaggahaNAI ukoseNaM asaMkhajAI bhavaggahaNAI, kAlAdeseNaM jahanneNaM do aMtomuhattA ukkoseNaM asaMkhejaM kAlaM, evatiyaM kAlaM sevejjA evatiyaM kAlaM gatirAgatiM karejA, seNaM bhaMte ! uppalajIve AujIve evaM ceva evaM jahA puDhavijIve bhaNie tahA jAva vAujIve bhANiyatve, seNaM bhaMte ! uppalajIve se vaNassaijIce se puNaravi uppalajIvetti keva // 510 // For Personal & Private Use Only
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ iyaM kAla sevejA kevatiyaM kAlaM gatirAgatiM kajai ?, goyamA ! bhavAdeseNaM jahanneNaM do bhavaggahaNAI ukkoseNaM aNaMtAI bhavaggahaNAI, kAlAeseNaM jahanneNaM doaMtomuhuttA ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM tarukAlaM evairyakAla sevejjA evaiyaM kAlaM gatirAgatiM kajjai, seNaM bhaMte ! uppalajIve beiMdiyajIve puNaravi uppalajIvetti kevaiyaM| kAlaM sevejA kevaiyaM kAlaMgatirAgatiM kajai ?,goyamA!bhavAdeseNaM jahanneNaM do bhavaggahaNAI ukkoseNaM saMkhejAI bhavaggahaNAI, kAlAdeseNaM jahanneNaM do aMtomuhuttA ukkoseNaM saMkhenaM kAlaM evatiyaM kAla sevejjA evatiyaM kAlaM| gatirAgatiM kajai, evaM teiMdiyajIve, evaM cariMdiyajIvevi, se NaM bhaMte! uppalajIve paMceMdiyatirikkhajoNiyajIve puNaravi uppalajIvetti pucchA, goyamA ! bhavAdeseNaM jahannaNaM dobhavaggahaNAI ukkoseNaM aTTha bhavaggahaNAI kAlAdeseNaM jahanneNaM do aMtomuhattAI ukkoseNaM puvakoDipuhuttAI evatiyaM kAlaM sevejA evatiyaM kAlaM gatirAgatiM karejA, evaM maNusseNavi samaM jAva evatiyaM kAlaM gatirAgati karejA 28 / te NaM bhaMte ! jIvA kimAhAramAhAreti ,goyamA ! dakhao aNaMtapaesiyAiM davAI evaM jahA AhAruddesae vaNassaikAiyANaM AhAro taheva jAva savapaNayAe AhAramAhAreMti navaraM niyamA chaddisiM sesaM taM ceva 29 / tesi NaM bhaMte ! jIvANaM kevaiyaM kAlaM ThiI paNNattA?, goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM dasa vAsasahassAI 30 / tesi NaM bhaMte ! jIvANaM kati samugdhAyA paNNattA ?, goyamA ! tao samugdhAyA paNNattA, taMjahA-vedaNAsamugdhAe kasAjAyasa mAraNaMtiyasa. 31 te NaM bhNte| jIvA mAraNaMtiyasamugghAeNaM kiM samohayA maraMti asamohayA maraMti, Jain Education Inter n al For Personal & Private Use Only
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ AA%%A-R 11 zataka 1 uddeza utpalAdhi. kAraH sU 409 vyAkhyA- | goyamA ! samohayAvi maraMti asamohayAvi maraMti 32 / te NaM bhaMte ! jIvA aNaMtaraM uccaTTittA kahiM gacchaMti prajJaptiH kahiM uvavajaMti kiM neraiesu uvavajaMti tirikkhajoNiesu uvava0 evaM jahA vakaMtIe ubaTTaNAe vaNassai-1 abhayadevIyA vRttiH2|| kAiyANaM tahA bhANiyatvaM / aha bhaMte ! sabapANA sababhUyA savajIvA sabasattA uppalamUlattAe uppalakaMda ttAe uppalanAlattAe uppalapattattAe uppalakesarattAe uppalakanniyattAe uppalathibhugattAe uvavannapuSA ?, // 51 // haMtA goyamA ! asatiM aduvA annNtkkhutto| sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte tti 33||(suu0409)| uppluddese||11-1|| / 'uppale'tyAdi, utpalArthaH prathamoddezakaH 1 'sAlu'tti zAlUkaM-utpalakandastadartho dvitIyaH 2 palAse'tti palAzaHkiMzukastadarthastRtIyaH 3 'kuMbhIti vanaspativizeSastadarthazcaturthaH 4 nADIvadyasya phalAni sa nADIko-vanaspativizeSa eva || tadarthaH paJcamaH 5 'paumati padmArthaH SaSThaH 6 'kannIya'tti karNikArthaH saptamaH 7 'naliNa'tti nalinArtho'STamaH 8 yadyapi cotpalapadmanalinAnAM nAmakoze ekArthatocyate tathA'pIha rUDhevizeSo'vaseyaH, 'siva'tti zivarAjarSivaktavyatArthoM navamaH 9 'loga'tti lokArtho dazamaH 10 'kAlAlabhie'tti kAlArtha ekAdazaH 11 AlabhikAyAM nagaryo yatprarUpitaM tatpratipAdaka uddezako'pyAlabhika ityucyate tato'sau dvAdaza 12, 'dasa do ya ekkAri'tti dvAdazodezakA ekAdaze zate bhavantIti / tatra prathamoddezakadvArasaGgrahagAthA vAcanAntare dRSTAstAzcemAH-'uvavAo'ityAdi, etAsAM cArtha uddezakArthAdhigamagamya iti // 'uppale NaM bhaMte ! egapattae'ityAdi, 'utpalaM' nIlotpalAdi eka patraM yatra tadekapatrakaM athavA | ekaM ca tatpatraM caikapatraM tadevaikapatrakaM tatra sati, ekapatraka ceha kizalayAvasthAyA upari draSTavyam , 'egajIve'tti yadA EADCAS // 5 For Personal & Private Use Only
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ hi ekapatrAvasthaM tadaikajIvaM tat, yadA tu dvitIyAdipatraM tena samArabdhaM bhavati tadA naikapatrAvasthA tasyeti bahavo jIvAtatrotpadyanta iti etadevAha - 'teNa para' mityAdi, 'teNa paraM'ti tataH - prathamapatrAt parataH 'je anne jIvA uvavajjaMti'tti ye'nye - prathamapatravyatiriktA jIvA jIvAzrayatvAtpatrAdayo'vayavA utpadyante te 'naikajIvA' naikajIvAzrayAH | kintvanekajIvAzrayA iti, athavA 'teNe'tyAdi, tataH- ekapatrAtparataH zeSapatrAdiSvityarthaH ye'nye jIvA utpadyante te 'naikajIvA' naikakAH kintvanekajIvA aneke ityarthaH // 'te NaM bhaMte ! jIva'tti ye utpale prathamapatrAdyavasthAyAmutpadyante 'jahA vakkaMtIe 'tti prajJApanAyAH SaSThapade, sa caivamupapAtaH - 'jai tirikkhajoNiehiMto uvavajaMti kiM egiMdiyatirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti jAva paMciMdiyatirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti ?, goyamA ! egiM diyatirikkhajoNiehiM| tovi uvavajjaMti' ityAdi, evaM manuSyabhedA vAcyA: - 'jai devehiMto uvavajrjjati kiM bhavaNavAsI' tyAdi prazno nirvacanaM ca IzAnAntadevebhya utpadyanta ityupayujya vAcyamiti, tadetenopapAta uktaH // 'jahantreNa ekko ve'tyAdinA tu parimANam 2 / 'te NaM asaMkhejjA samae' ityAdinA tvapahAra uktaH, evaM dvArayojanA kAryA 3 / uccatvadvAre 'sAiregaM joyaNasahassaM'ti tathAvidhasamudragotIrthakA dAvidamuccatvamutpalasyAvaseyam 4 / bandhadvAre 'baMdhae baMdhayA va'tti ekapatrAvasthAyAM | bandhaka ekatvAt dvyAdipatrAvasthAyAM ca bandhakA bahutvAditi, evaM sarvakarmasu, AyuStre tu tadabandhAvasthA'pi syAt tad|| pekSayA cAbandhako'pi abandhakA api ca bhavantIti etadevAha - 'navara 'mityAdi, iha bandhakAbandhakapadayorekatvayoge ekavacanena dvau vikalpau bahuvacanena ca dvau dvikayoge tu yathAyogamekatva bahutvAbhyAM catvAraH ityevamaSTau vikalpAH, For Personal & Private Use Only
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 512 // sthApanA - vaM 1, a. 1, baM 3, a 3, baM 1 a 1, baM 1 a 3, baM 3 a 1, baM 3 anaM 3 / 5 / vedanadvAre te bhadanta / jIvA | jJAnAvaraNIyasya karmaNaH kiM vedakA avedakAH ?, atrApi ekapatratAyAmekavacanAntatA anyatra tu bahuvacanAntatA evaM yAvadantarAyasya, vedanIye sAtAsAtAbhyAM pUrvavadaSTau bhaGgAH, iha ca sarvatra prathamapatrApekSayaikavacanAntatA, tataH paraM tu bahuvacanAntatA, vedanaM anukramoditasyodIraNodIritasya vA karmmaNo'nubhavaH, udayazcAnukramoditasyaiveti vedakatvaprarUpaNespi bhedenodayitvaprarUpaNa 7 miti / udIraNAdvAre 'no aNudIraga'tti tasyAmavasthAyAM teSAmanudIrakatvasyAsambhavAt / 'veyaNijAuesa aTTha bhaMga' tti vedanIye - sAtAsAtApekSayA AyuSi punarudIrakatvAnudIrakatvApekSayA'STau bhaGgAH, anudIrakatvaM cAyuSa udIraNAyAH kAdAcitkatvAditi // lezyAdvAre'zItirbhaGgAH, katham ?, ekakayoge ekavacanena catvAro bahuvacanenApi catvAra eva, dvikayoge tu yathAyogamekavacanabahuvacanAbhyAM caturbhaGgI, caturNAM ca padAnAM SaD dvikayogAste ca caturguNAzcaturviMzatiH, trikayoge tu trayANAM padAnAmaSTau bhaGgAH, caturNA ca padAnAM catvArastrikasaMyogAste cASTAbhirguNitA dvAtriMzat, catuSkasaMyoge tu SoDaza bhaGgAH, sarvamIlane cAzItiriti, ata evoktaM 'goyamA ! kaNhalese ve'tyAdi // varNAdidvAre 'te puNa appaNA avanna'tti zarIrANyeva teSAM paJcavarNAdIni te punarutpalajIvAH 'appaNa'tti svarUpeNa 'avarNA' varNAdivarjitAH amUrttatvAtteSAmiti // ucchrAsakadvAre 'no ussAsanissAsa e ti aparyAptAvasthAyAm, iha ca SaDviMzatirbhaGgAH, katham ?, ekakayoge ekavacanAntAstrayaH bahuvacanAntA api trayaH, dvikayoge tu yathAyogamekatva bahutvAbhyAM tisrazcaturbhaGgikA iti dvAdaza, trikayoge tvaSTAviti, ata evAha - 'ee chabIsaM bhaMgA bhavaMti 'tti // For Personal & Private Use Only 19 zatake 1 uddezaH utpalAdhikAraH sU 409 // 512 //
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ AhArakadvAre 'AhArae vA aNAhArae vati vigrahagatAvanAhArako'nyadA tvAhArakastatra cASTau bhaGgAH pUrvavat / samjhAdvAre kaSAyadvAre cAzItirbhaGgAH lezyAdvAravadvyAkhyeyAH / 'se NaM bhaMte ! uppalajIvetti ityAdinotpalatvasthitiranubandhaparyAyatayoktA / 'se NaM bhaMte ! uppalajIve puDhavijIvetti ityAdinA tu saMvedhasthitiruktA, tatra ca 'bhavAdeseNaM'ti bhavaprakAreNa bhavamAzrityetyarthaH 'jahanneNaM do bhavaggahaNAI' ti ekaM pRthivIkAyikatve tato dvitIyamutpalatve tataH paraM manuSyAdigatiM gacchediti / 'kAlAdeseNaM jahanneNaM do aMtomuhutta 'ti pRthivItvenAntarmuhUrtta punarutpalatve | nAntarmuhUrttamityevaM kAlAdezena jaghanyato dve antarmuhUrtte iti, evaM dvIndriyAdiSu neyam, 'ukoseNaM aTTha bhavaggaha| NAI'ti catvAri paJcendriyatirazcazcatvAri cotpalasyetyevamaSTau bhavagrahaNAnyutkarSata iti, 'ukoseNaM pucakoDI puSTuttaM' ti caturSu pazcendriyatiryagbhavagrahaNeSu catasraH pUrvakovyaH utkRSTakAlasya vivakSitatvenotpalakAyodvRtta jIvayogyotkRSTa pazcendriya| tiryak sthiterbhahaNAt utpalajIvitaM tvetAsvadhikamityevamutkRSTataH pUrvakoTIpRthaktvaM bhavatIti / 'evaM jahA AhAruddesae vaNassaikAiyANa' mityAdi, anena ca yadatidiSTaM tadidaM - 'khettao asaMkhejjapaesogADhAI kAlao annayarakAlaTThiyAI bhAvao vannamatAI' ityAdi, 'saGghappaNayAe 'tti sarvAtmanA 'navaraM niyamA chaddisiM'ti pRthivIkAyikAdayaH sUkSmatayA niSkuTagatatvena syAditi syAt tisRSu dikSu syAccatasRSu dikSu ityAdinApi prakAreNAhAramAhArayanti, utpalajIvAstu bAdaratvena tathAvidhaniSkuTeSvabhAvAnniyamAtSaTsu dikSvAhArayantIti / 'vakkaMtIe 'tti prajJApanAyAH SaSThapade 'uba| haNAe 'ti udvarttanAdhikAre, tatra cedamevaM sUtraM - 'maNupasu uvavajjaMti devesu uvavajjaMti ?, goyamA ! no neraiesu uva For Personal & Private Use Only
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 513 // vajraMti tiriesu uvavajjaMti maNuesu uvavajrjjati no devesu uvavajjaMti' uppala ke sarattAe' tti iha kesarANi karNikAyAH parito'vayavAH 'uppalakanniyattAe'tti iha tu karNikA - bIjakozaH 'uppaladhibhugattAe'tti thibhugA ca yataH patrANi prabhavanti // ekAdazazate prathamoddezakaH // 111 // sAlu NaM bhaMte! egapattae kiM egajIve aNegajIve ?, goyamA ! egajIve evaM uppaluddesagavantaiyA aparisesA bhANiyatA jAva anaMtakhutto, navaraM sarIrogAhaNA jahanneNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM dhaNupuhuttaM, sesaM taM caiva / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMtetti // ( sUtraM 410 ) 11 -2 // palAse NaM bhaMte ! egapattae kiM egajIve aNegajIve ?, evaM uppaluddesagavattavayA aparisesA bhANiyadhA, navaraM sarIrogANA jahanneNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM gAuyaputtA, devA eesa ceva na ubavajaMti / lesAsu te NaM bhaMte ! jIvA kiM kaNhalese nIlalese kAulese0 1, goyamA ! kaNhalesse vA nIlalesse vA kAulesse vA chavIsaM bhaMgA, sesaM taM caiva / sevaM bhaMte ! 2 ti // (sUtraM 411 ) // 11-3 // kuMbhie NaM bhaMte jIve egapattae kiM egajIve aNegajIve ?, evaM jahA palAsuddesae tahA bhANiyace, navaraM ThitI jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM vAsapuhuttaM, sesaM taM caiva / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMteti // ( sU0 412 ) 11 - 4 // lie NaM bhaMte / egapattae kiM egajIve aNegajIve 1, evaM kuMbhiuddesagavattavayA niravasesaM bhANiyacA / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte tti // ( sUtraM 413 ) // 11-5 // For Personal & Private Use Only 11 zataka 2- 5 uddezAH zAlUkAdyadhakAraH sU | 410-413 // 513 //
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ * - - - SHIKSHARE paume NaM bhaMte ! egapattae ki egajIve aNegajIve ?, evaM upaluddesagavattavayA niravasesA bhaanniyvaa|| 8 sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte !tti // (sUtraM 414) // 11-6 // di kannieNaMbhaMte!egapattae kiM egajIve0?, evaM ceva niravasesaMbhANiyavAsevaM bhaMte sevaM bhaMte tti(suutr415)11-7|| naliNeNaMbhaMte!egapattae kiMegajIve aNegajIve?, evaM ceva niravasesaMjAva annNtkkhutto||sevN bhaMte sevaM bhaMtetti (sUtraM 416)11-8 // hai. zAlUkoddezakAdayaH saptoddezakAH prAya utpaloddezakasamAnagamAH, vizeSaH punaryo yatra sa tatra sUtrasiddha eva, navaraM palA-3 zoddezake yaduktaM 'devesu na uvavajaMti'tti tasyAyamarthaH-utpaloddezake hi devebhya udvattA utpale utpadyanta ityuktamiha ta palAze notpadyanta iti vAcyam , aprazastatvAttasya, yataste prazasteSvevotpalAdivanaspatitpadyanta iti / tathA 'lesAsutti lezyAdvAre idamadhyeyamiti vAkyazeSaH, tadeva daryate-te Na'mityAdi, iyamatra bhAvanA-yadA kila tejolezyA yuto devo devabhavAdudvRttya vanaspatighUtpadyate tadA teSu tejolezyA labhyate, na ca palAze devatvodvRtta utpadyate pUrvoktayukte, 8| evaM ceha tejolezyA na saMbhavati, tadabhAvAdAdyA eva timro lezyA iha bhavanti, etAsu ca SaviMzatirbhaGgakAra, prayANAM || 1 zAle dhanuHpRthaktvaM bhavati palAze ca gavyUtapRthaktvaM / yojanasahasramadhikamavazeSANAM tu SaNNAmapi // 1 // kuMbhyAM nAlikAyAM varSa| pRthaktvaM tu sthitibarboddhavyA / daza varSasahasrANi avazeSANAM tu SaNNAmapi // 2 // kuMbhyAM nAlikAyAM bhavanti palAze ca tisro lezyAH / / |catasro lezyAstu avazeSANAM paJcAnAM tu // 3 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- padAnAmetAvatAmeva bhAvAditi / eteSu coddezakeSu nAnAtvasaGgrahArthAstisro gAthA:-"sAlaMmi dhaNupuhattaM hoi palAse ya 11 zatake prajJaptiH gAuyapuhattaM / joyaNasahassamahiyaM avasesANaM tu chaNDaMpi // 1 // kuMbhIe nAliyAe vAsapuhattaM ThiI u boddhabA / dasa vA- 46-7-8 3abhayadevI-da sasahassAI avasesANaM tu chnnddNpi||2||kuNbhiie nAliyAe hoMti palAse ya tinni lesaao| cattAri u lesAo avasesANaM | dezAH yA vRttiH2 tu paMcaNDaM // 3 // " ekAdazazate dvitIyAdayo'STamAntAH // 11-8 // kA padmAdisU 414-416 4514 // anantaramutpalAdayo'rthA nirUpitAH, evaMbhUtAMzcArthAn sarvajJa eva yathAvajjJAtuM samartho na punaranyo, dvIpasamudrAniva |11 zatake |zivarAjarSiH, iti sambandhena zivarAjarSisaMvidhAnakaM navamoddezakaM prAha, tasya cedamAdisUtram |9 raddeza: teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM hathiNApure nAma nagare hotthA vannao, tassa NaM hathiNAgapurassa nagarassa zivarAjaHbahiyA uttarapuracchime disIbhAge ettha NaM sahasaMbavaNe NAma ujANe hotthA sabouyapuSphaphalasamiddhe ramme |stApasatA gaMdaNavaNasaMnippagAse suhasIyalacchAe maNorame sAduphale akaMTae pAsAdIe jAva paDirUve, tattha NaM itthiNA sU417 pure bhagare sive nAma rAyA hotthA mahayAhimavaMta bannao, tassa NaM sivassa ranno dhAriNI nAmaM devI hotthA sukamAla pANipAyA vannao, tassa NaM sivassa ranno putte dhAraNIe attae sivabhaddae nAma kumAre hotthA sukumAla jahA sUriyakaMte jAva paJcuvekkhamANe panavekkhamANe viharaha,tae tassa sivassa rano annayA kayAvi // 514 // | puvarattAvarattakAlasamayaMsi rajadhuraMrcitemANassa ayameyArUve abbhasthie jAva samuppajjitthA-asthi tA meM purA porANANaM jahA tAmalissa jAva puttehiM pahAmi pasUhi vaDAmi rajjeNaM vahAmi evaM raTeNaM baleNaM vAhaNeNaM ||8 For Personal & Private Use Only
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ koseNaM koTThAgAreNaM pureNaM aMteureNaM vahAmi vipuladhaNakaNagarayaNajA vasaMtasArasAvaejjeNaM atIva 2 abhibahAmi taM kinnaM ahaM purA porANANaM jAva egaMtasokkhayaM uddehamANe viharAmi 1, taM jAva tAva ahaM hira| neNaM bahAmi taM caiva jAva abhivAmi jAva me sAmaMtarAyANovi vase vati tAva tA me seyaM kallaM pAuppabhayAe jAva jalate subahu lohIlohakaDAhakaDucchrayaM taMbiyaM tAvasabhaMDagaM ghaDAvettA sivabhaddaM kumAraM rajje | ThAvettA taM suSahuM lohIlohaka DAha kaDucchuyaM taMbiyaM tAva sabhaMDagaM gahAya je ime gaMgAkUle vANapatthA tAvasA bhavaMti, taM0 - hottiyA pottiyA kottiyA jannaI sahaI thAlaI jaMca uTThadaMtukkhaliyA ummajjayA saMmajjagA nimajjagA saMpakvAlA uddhakaMDUyA ahokaMDUyagA dAhiNakUlagA uttarakUlagA saMkhadhamayA kUladhamagA mitaluddhA hatthitAvasA jalAbhiseyakiDhiNagAyA aMbuvAsiNo vAuvAsiNo jalavAsiNo celavAsiNo aMbubhakkhiNo vAyabhakkhiNo sevAlabhakkhiNo mUlAhArA kaMdAhArA pattAhArA puSphAhArA phalAhArA bIyAhArA parisaDiyakaMdamUlapaMDupattapupphaphalAhArA uddaMDA rukkhamUliyA vAlavAsiNo vakkapAsiNo disApokkhiyA AyAvaNAhiM paMcaggitAvehiM iMgAlasolliyaMpiva kaMDusolliyaMpiva kaTThasolliyaMpiva appANaM jAva karemANA viharaMti jahA uvavAie jAva kaTThasolliyaMpiva appANaM karemANA viharaMti // tattha NaM je te disApokkhiyatAvasA tesiM aMtiyaM muMDe |bhavitA disApokkhiyatAvasattAe paJcaintae, pacaievi ya NaM samANe ayameyArUvaM abhiggahaM abhigihissAmi - kappara me jAvajjIvAe chaTuMchaTTeNaM anikkhitteNaM disAcakkavAleNaM tavokammeNaM uhuM bAhAo pagi For Personal & Private Use Only
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIbAvRttiH2| // 515 // jhiya 2 jAva viharittaettikaha, evaM saMpeheti saMpehettA kallaM jAva jalate subahuM lohIloha jAva ghaDAvettA koDaM 11zatake biyapurise sahAvei sahAvettA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA ! hatthiNAgapuraM nagaraM sambhitara-| | 9 uddeza: bAhiriyaM Asiya jAva tamANattiyaM paJcappiNaMti, tae NaM se sive rAyA docaMpi koDuMbiyapurise sahAveMti 2||zivarAjarSeevaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA! sivabhahassa kumArassa mahatthaM 3 viulaM rAyAbhiseyaM uvaTThaveha, stApasatA taeNaM te koTuMbiyapurisA taheva uvaTThaveMti, tae NaM se sive rAyA aNegagaNanAyagadaMDanAyaga jAva saMdhipAla saddhiM saMparikhuDe sivabhaI kumAraM sIhAsaNavaraMsi purasthAbhimuhaM nisIyAventi 2 aTThasaeNaM sIvaniyANaM kalasANaM jAva aTThasaeNaM bhomejANaM kalasANaM sabiDDIe jAva raveNaM mahayA 2rAyAbhiseeNaM abhisiMcai 2 pamhalasukumAlAe surabhie gaMdhakAsAIe gAyAI lUhei pamha02 saraseNaM gosIseNaM evaM jaheva jamAlissa alaMkAro taheva jAva kapparukkhagaMpiva alaMkiyavibhUsiyaM kareMti 2 karayala jAva kaDu sivabhaI kumAraM jaeNaM vijaeNaM vaddhAveMti jaeNaM vijaeNaM vaddhAvettA tAhiM iTAhiM kaMtAhiM piyAhiM jahA uvavAie koNiyassa | jAva paramAuM pAlayAhi ihajaNasaMparivuDe hathiNapurassa nagarassa annesiM ca baDhaNaM gAmAgaranagara jAva viharAhittikaddu jayajayasaI paraMjaMti, tae NaM se sivabhadde kumAre rAyA jAe mahayA himavaMta0 vannao jAva viharaha, tae NaM se sive rAyA annayA kayAI sobhaNasi tihikaraNadivasamuhattanakkhattasi vipulaM asaNapANa- // 15 // khAimasAimaM uvakkhaDAveMti uvakkhaDAvettA mittaNAiniyagajAvaparijaNaM rAyANo pa khattiyA AmaMteti || Di evaM jaheva jamAlisala kareMti 2 kara " vijaeNaM vaddhAvetaya Jain Education Interational For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ +4+ 3 4 %%%%% AmaMtettA tao pacchA pahAe jAva sarIre bhoyaNavelAe bhoyaNamaMDavaMsi suhAsaNavaragae teNaM mittaNAtiniyagasayaNa jAva parijaNeNaM rAehi ya khattiehi ya saddhiM vipulaM asaNapANakhAimasAimaM evaM jahA tAmalIjAva sakAreti saMmANeti sakArattA saMmANettA taM mittaNAti jAva parijaNaM rAyANo ya khattie ya sivabhaI ca rAyANaM Apucchaha ApucchittA subahuM lohIlohakaDAhakaDucchaM jAva bhaMgaM gahAya je ime gaMgAkUlagA vANapatthA tAvasA bhavaMti taM ceva jAva tesiM aMtiyaM muMDe bhavittA disApokkhiyatAvasattAe padaie, pavaiesviya NaM samANe ayameyArUvaM abhiggahaM abhigiNhai-kappai me jAvajIvAe chaTuM taM ceva * jAva abhiggahaM abhigiNhaha 2 paDhamaM chaTTakkhamaNaM uvasaMpajittANaM viharai / tae NaM se sive rAyarisI paDhamachaTTakkhamaNapAraNagaMsi AyAvaNabhUmIe pacoruhai AyAvaNabhUmie paccoruhittA vAgalavatthaniyatthe jeNeva sae uDae teNevauvAgacchai teNeva uvAgacchittA kiDiNasaMkAiyagaM giNhai giNhittA puracchimaM disaM pokkhei puracchimAe disAe some mahArAyA patthANe patthiyaM abhirakkhau sive rAyarisI abhi02, jANi ya tattha kaMdANi ya mUlANi ya tayANi ya pattANi ya pupphANi ya phalANi ya bIyANi ya hariyANi ya tANi aNujANautti kaTTa puracchimaM disaM pasarati pura02 jANi ya tattha kaMdANi ya jAva hariyANi ya tAI geNhai 2 kiDhiNa saMkAiyaM bhareha kaDhi0 2 danbhe ya kuse ya samihAo ya pattAmoDaM ca geNhei 2 jeNeva sae uDae teNeva uvA hai gacchai 2 kiDhiNasaMkAiyagaM Thavei kiDhi0 2 vedi vaDhei 2 uvalevaNasaMmajjaNaM karei u02 danbhasaganbhakalasA %%%%%%%%% For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 1 // 516 // hatthagae jeNeva gaMgA mahAnadI teNeva uvAgacchai gaMgA mahAnadIM ogAheti 2 jalamajaNaM kareha 2 jalakIDaMkareha 2 jalAbhiseyaM kareti 2 AyaMte cokkhe paramasuibhUe devayapitikayakajje dagbhasaganbhakala sAhatthagae gaMgAo mahAnaIo paccuttarai 2 jeNeva sae uDae teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA danbhehi ya kusehi va vAluyAehi ya vetiM raeti vetiM raetA saraeNaM araNiM maheti sara0 2 agiMga pADeti 2 ariMga saMdhukeha 2 samihAkaTThAI pakkhivaha samihAkaTThAI pakkhivittA ariMga ujjAlei ariMga ujjAlettA - 'aggissa dAhiNe pAse, sattaMgAI samAdahe / taM0-sakahaM vakkalaM ThANaM, sijjA bhaMDaM kamaMDaluM // 1 // daMDadAruM tahA pANaM ahe tAI samAdadde // mahuNA ya ghaeNa ya taMdulehi ya ariMga huI, ariMga huNittA caruM sAhei, caruM sAhettA bali vahassadevaM kareha baliM vahassadevaM karettA atihipUyaM karei atihipUyaM karettA tao pacchA appaNA AhAramAhAreti, tae NaM se sive rAyarisI doghaM chaTThakkhamaNaM uvasaMpajjittANaM viharaha, tae NaM se sive rAparisI doce chaTThakkhamaNapAraNagaMsi AyAvaNabhUmIo pacoruhadda AyAvaNa0 2 evaM jahA paDhamapAraNagaM navaraM dAhiNagaM disaM pokkheti 2 dAhiNAe disAe jame mahArAyA patthANe patthiyaM sesaM taM ceva AhAramAhAreha, tae NaM se sivarAyarisI tathaM chaTThakkhamaNaM uvasaMpajittANaM viharati, tae NaM se sive rAyarisI sesaM taM ceva navaraM paJcacchimAe disAe varuNe mahArAyA patthANe patthiyaM sesaM taM caiva jAva AhAramAhAreha, tae NaM se sive rAyarisI cautthaM chaTThakkhamaNaM uvasaMpajjittANaM viharaha, tae NaM se sive rAyarisI catthaM chaTThakkhamaNaM evaM For Personal & Private Use Only 11. zatake 9 uddezaH zivarAjarSestApasatA // 516 //
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ taM ceva navaraM uttaradisaM pokkhei uttarAe disAe vesamaNe mahArAyA patthANe patthiyaM abhirakkhau sivaM, 3|| sesaM taM ceva jAva tao pacchA appaNA AhAramAhArei (sUtraM 417) tae NaM tassa sivassa rAyarisissa chaTuMcha?NaM anikkhitteNaM disAcakkavAleNaM jAva AyAvemANassa pagaibhaddayAe jAva viNIyayAe annayA kayAvi tayAvaraNijANaM kammANaM khaovasameNaM IhApohamaggaNagavesaNaM karemANassa vibhaMge nAmaM annANe samuppanne, se NaM teNaM vibhaMganANeNaM samuppanneNaM pAsai assi loe satta dIve satta samudde teNa paraM na jANati na pAsati, tae NaM tassa sivassa rAyarisissa ayameyArUve anbhatthie jAva samuppanjitthA-asthi NaM mama aisese nANadaMsaNe samuppanne evaM khalu assi loe satta dIvA satta samuddA teNa paraM vocchinnA dIvA ya samuddA ya, evaM saMpehei evaM0 2 AyAvaNabhUmIo paccoruhai A0 2 vAgalavatthaniyatthe jeNeva sae uDae teNeva uvAgacchai 2 subahuM lohIlohakaDAhakaDucchuyaM jAva bhaMDagaM kiDhiNasaMkAiyaM ca geNhai 2 jeNeva hatthiNApure nagare jeNeva tAvasAvasahe teNeva uvAgacchai uvA02 bhaMDanikkhevaM karei 2 hathiNAMpure nagare siMghADagatigajAvapahesu bahujaNassa evamAikkhai jAva evaM parUvei-asthi NaM devANuppiyA ! mamaM atisese nANadaMsaNe samuppanne, evaM khalu assi loe jAva dIvA ya samuddA ya, tae NaM tassa sivassa rAyarisissa aMtiyaM eyamaDhe socA nisamma hathiNApure nagare siMghADagatigajAva pahesu bahujaNo annamannassa evamAikkhai jAva parUvei-evaM khalu devANuppiyA! sive rAyarisI evaM Aikkhai jAva parUvei-asthi NaM devANu For Personal & Private Use Only
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA. prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 517 // piyA ! mamaM atisese nANadaMsaNe jAca teNa paraM bocchinnA dIvA ya samuddA ya, se kahameyaM manne evaM ? | | teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAmI samosaDhe parisA jAva paDigayA / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jedve aMtevAsI jahA vitiyasae niyaMTuddesae jAva aDamANe bahujaNasahaM nisAmei bahu| jaNo annamannassa evaM Aikkhai evaM jAva paruvei evaM khalu devANuppiyA ! sive rAyarisI evaM Aikkhaha jAva parUvei-asthi NaM devANuppiyA ! taM caiva jAva vocchinnA dIvA samuddA ya, se kahameyaM manne evaM 1, tae NaM bhagavaM goyame bahujaNassa aMtiyaM epamahaM soccA nisamma jAva saDhe jahA niyaMDuddesae jAva teNa paraM vo cchinnA dIvA ya samuddA ya, se kahameyaM bhaMte / evaM ? goyamAdi samaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaM goyamaM evaM vayAsI-jannaM goyamA ! se bahujaNe annamannassa evamAtikkhai taM caiva savaM bhANiyavaM jAva bhaMDanikkhevaM kareti | hatthiNApure nagare siMghADaga0 taM caiva jAva vocchinnA dIvA ya samuddA ya, tae NaM tassa sivassa rAyarisissa aMtie eyamahaM socA nisamma taM caiva savaM bhANiyavaM jAva teNa paraM vocchinnA dIvA ya samuddA ya taNNaM micchA, ahaM puNa goyamA ! evamAikkhAmi jAva parUvemi evaM khalu jaMbuddIvAdIyA dIvA lavaNAdIyA samuddA saMThANao egavihivihANA vitthArao aNegavihivihANA evaM jahA jIvAbhigame jAva sayaMbhUramaNapajjavasANA assi tiriyaloe asaMkheje dIvasamudde pana te samaNAuso ! // asthi NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve davAI savannApi avannAiMpi sagaMdhAiMpi agaMdhAiMpi sarasAiMpi arasAiMpi saphAsAiMpi aphAsAiMpi annamannada For Personal & Private Use Only 11 zatake 9 uddezaH zivarAjabodhaH sU 418 // 517 //
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ % ddhAiM annamannapuTThAI jAva ghaDatAe ciTThati?, haMtA asthi| atthi NaM bhaMte ! laghaNasamudde dabAI sapanAiMpi avannAiMpi sagaMdhAI agaMdhAiMpi sarasAiMpi arasAiMpi saphAsAiMpi aphAsAiMpi annamannabaddhAiM annamannapuTThAI jAva ghaDatAe ciTThati ?, haMtA asthi / asthi NaM bhaMte ! dhAyaisaMDe dIve davAiM savannAiMpi, evaMceva evaM jAva sayaMbhUramaNasamudde ? jAva haMtA asthi / tae NaM sA mahatimahAliyA mahaccaparisA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM eyamaDhe socA nisamma haDatuTThA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdaha namasai vaMdittA namaMsittA jAmeva disaM pAunbhUyA tAmeva disaM paDigayA, tae NaM hathiNApure nagare siMghADagajAvapahesu bahujaNo annamannassa evamAikkhaha jAva parUvei-jannaM devANuppiyA ! sive rAyarisI evamAikkhai jAva parUveha-asthi NaM devANu|| ppiyA! mamaM atisese nANe jAva samuddA ya taM no iNaDhe samaDhe, samaNe bhagavaM mahAvIre evamAikkhai jAva PAparUvei-evaM khalu eyassa sivassa rAyarisissa chaTuMchaTTeNaM taM ceva jAva bhaMDanikkhevaM karei bhaMDanikkhevaM karettA hatthiNApure nagare siMghADaga jAva samuddA ya, tae NaM tassa sivassa rAyarisissa aMtiyaM eyamaDhe socA | |nisamma jAva samuddA ya taNNaM micchA, samaNe bhagavaM mahAvIre evamAikkhai0-evaM khalu jaMbuddIvAdIyA dIvA lavaNAdIyA samuddA taM ceva jAva asaMkhejA dIvasamuddA pannattA samaNAso! / tae NaM se sive rAyarisI| bahujaNassa aMtiyaM eyama8 socA nisamma saMkie kaMkhie vitigicchie bhedasamAvanne kalusasamAvanne jAe yAvi hotthA, tae NaM tassa sivassa rAyarisissa saMkhiyassa kaMkhiyassa jAva kalusasamAva ppiyA ! mamaM atisevA -jannaM devANuppiyA ! siveSaNapUre nagare siMghADaga AAKAMARNAMA Bain Education International For Personal & Private Use Only
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2 // 518 // assa se vibhaMge bhannANe khippAmeva parivaDie, tae NaM tassa sivassa rAyarisissa ayameyArUve anbhasthie 11 zatake jAva samuppajjitthA-evaM khalu samaNe bhagavaM mahAvIre Adigare titthagare jAva samvannU sabarisI AgAsagaeNaM 9 uddeza: cakkeNaM jAva sahasaMbavaNe ujjANe ahApaDirUvaMjAva viharai, taM mahAphalaM khalu tahArUvANaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM zivarAjanAmagoyassa jahA uvavAie jAva gahaNayAe, taM gacchAmi NaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM vadAmi jAva pajjuvA barbodhaH 18 sU 418 sAmi, eyaM Ne ihabhave ya parabhave ya jAva bhavissaittikaTTa evaM saMpeheti evaM 2ttA jeNeva tAvasAvasahe teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA tAvasAvasahaM aNuppavisati 2ttA subahuM lohIlohakaDAha jAva kiDhiNasaMkA| tigaM ca geNhai geNhittA tApasAvasahAo paDinikkhamati tAva. 2 parivaDiyavibhaMge hathiNAgapuraM nagaraM majhamajheNaM niggacchai niggacchittA jeNeva sahasaMbavaNe ujANe jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei vaMdati namaMsati vaMdittA namaMsittA nacAsanne nAidUre [granthAgram 7000] jAva paMjali uDe pajuvAsai, tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre || sivassa rAyarisissa tIse ya mahatimahAliyAe jAva ANAe ArAhae bhavai, tae NaM se sive rAyarisI // 518 // samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhamma socA nisamma jahA khaMdao jAva uttarapuracchimaM disIbhAgaM ||* avakamA 2 subahuM lohIlohakaDAha jAva kiDhiNasaMkAtigaM egate eDei e.2 sayameva paMcamuTThiyaM loyaM kareti| Jain Educationala For Personal & Private Use Only
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 545525ASASAR sUrapakate jAva paJcavezca sUryakAnto rAjakumAmaha sambandhanIya sayame0 2 samaNaM bhagavaM mahAvIraM evaM jaheva usabhadatte taheva pavaio taheva ikkArasa aMgAI ahijjati taheva savaM jAva sabadukkhappahINe // (sUtraM 418) // 'teNaM kAleNa'mityAdi, mahayA himavaMta vannao'tti anena 'mahayAhimavaMtamahaMtamalayamaMdaramahiMdasAre'ityAdi rAjavarNako vAcya iti sUcitaM, tatra mahAhimavAniva mahAn zeSarAjApekSayA tathA malayaH-parvatavizeSo mandaro-meruH mahendraHzakrAdidevarAjastadvatsAra:-pradhAno yaH sa tathA, 'sukumAla. vannao'tti anena ca 'sukumAlapANipAye'tyAdI rAjJIva ko vAcya iti sUcitaM,'sukumAlajahA sUriyakaMtejAva pacavekkhamANe 2 viharaI'tti asyAyamarthaH-'sukumAlapANipAe | lakkhaNavaMjaNaguNovavee'ityAdinA yathA rAjapraznakRtAbhidhAne granthe sUryakAnto rAjakumAraH pancuvekkhamANe 2 viharaI'ityetadantena varNakena varNitastathA'yaM varNayitavyaH, 'paJcavekkhamANe 2 viharaI' ityetaccaivamiha sambandhanIyaM-se NaM sivabhadde kumAre juvarAyA yAvi hotthA sivassa ranno rajaM ca rahUMca balaMca vAhaNaM ca kosaM ca koDAgAraM ca puraM ca aMteuraMca jaNavayaM ca sayameva paccuvekkhamANe vihrii'tti| vANapattha'tti vane bhavA vAnI prasthAnaM prasthA-avasthitirvAnI prasthA yeSAM te vAnaprasthAH, athavA-"brahmacArI gRhasthazca, vAnaprastho yatistathA" iti catvAro lokapratItA AzramAH, eteSAM ca tRtIyAzramavartino vAnaprasthAH, 'hottiya'tti agnihotrikAH 'pottiya'tti vastradhAriNaH 'sottiya'tti kvacitpAThastatrApyayamevArthaH 'jahA uvavA-|| ie' ityetasmAdatidezAdidaM dRzya-'kottiyA jannaI saDDhaI thAlaI huMvaudyA daMtukkhaliyA ummajjagA sammajagA nimajjagA saMpa-8 kkhalA dakSiNakUlagA uttarakUlagA saMkhadhamagA kUladhamagA migaluddhayA hatthitAvasA udaMDagA disApokkhiNo vakavAsiNo dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAH 'saMkhadhamagatizatA eva 'hatthitAvasatiti udakena dizaH vyAkhyA- celavAsiNojalavAsiNo rukkhamUliyA aMbubhakkhiNo vAubhakkhiNo sevAlabhakkhiNo mUlAhArA kaMdAhArA tayAhArA pattAhArA | 11 zatake prajJatiH pupphAhArA phalAhArA bIyAhArA parisaDiyakaMdamUlatayapattapupphaphalAhArA jalAbhiseyakaDhiNagAyA AyAvaNAhiM paMcamgitA- 9 uddezaH abhayadevI- vehiM iMgAlasolliyaM kaMdusolliya'ti tatra 'kottiyatti bhUmizAyinaH 'jannaitti yajJayAjinaH 'saDaI'tti zrAddhAH 'thAlai'tti zivarAjayA vRttiH2 gRhItabhANDAH 'huMvauDe'tti kuNDikAzramaNAH 'daMtukkhaliya'tti phalabhojinaH 'ummajagatti unmajanamAtreNa ye strAnti rSivRttaM // 519 // 'saMmajagatti unmajanasyaivAsakRtkaraNena ye snAnti 'nimajagatti sthAnArthaM nimagnA eva ye kSaNaM tiSThanti 'saMpakkhAla'-4 tti mRttikAdigharSaNapUrvakaM ye'GgaMkSAlayanti 'dakSiNakUlaga'tti yairgaGgAyA dakSiNakUla eva vAstavyam 'uttarakUlaga'tti uktaviparItAH 'saMkhadhamaga'tti zaGkhadhmAtvA ye jemanti yadyanyaH ko'pi nAgacchatIti 'kUladhamaga'tti ye kUle sthitvA |zabdaM kRtvA bhuJjate 'miyaluDaya'tti pratItA eva 'hatthitAvasatti ye hastinaM mArayitvA tenaiva bahukAlaM bhojanato| yApayanti 'udaMDaga'nti UrddhakRtadaNDA ye saMcaranti 'disApokkhiNotti udakena dizaH prokSya ye phalapuSpAdi samucinvanti 'vakkalavAsiNo'tti valkalavAsasaH 'celavAsiNo'tti vyaktaM pAThAntare velavAsiNo'tti samudravelAsaMnidhivAsinaH 'jalavAsiNo'tti ye jalanimagnA evAsate, zeSAHpratItA, navaraM 'jalAbhiseyakiDhiNagAya'tti ye'snAtvA na bhuMjate snAnAdvA pA. NDurIbhUtagAtrA iti vRddhAH, kvacit 'jalAbhiseyakaDhiNagAyabhUya'tti dRzyate tatra jalAbhiSekakaThinaM gAtraM bhUtAH-prAptA // 519 // || yete tathA, 'iMgAlasolliyaMti aGgArairiva pakvaM 'kaMdusolliyaMti kandupakvamiveti / 'disAcakkavAlaeNaM tavokammeNaM'ti ekatra pAraNake pUrvasyAM dizi yAni phalAdIni tAnyAhRtya bhute dvitIye tu dakSiNasyAmityevaM dikcakravAlena yatra tapaH pAThAntare 'vela kacit 'jItA, navaraM For Personal & Private Use Only
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ CSMSSSOCIA5 karmaNi pAraNakakaraNaM tattapaHkarma dikcakravAlamucyate tena tapaHkarmaNeti 'tAhiM iTAhiM katAhiM piyAhiM' ityatra "evaM jahA uvavAie' ityetatkaraNAdidaM dRzya-'maNunnAhi maNAmAhiM jAva vaggUhi aNavarayaM abhinaMdaMtA ya abhithuNaMtA ya evaM vayAsI-jaya 2 naMdA jaya jaya bhahA! jaya 2 naMdA! bhaI te ajiyaM jiNAhi jiyaM pAliyAhi jiyamajhe vasAhi ajiyaM ca jiNAhi sattupakkhaM jiyaM ca pAlehi mittapakkhaM jiyavigdho'viya vasAhi taM deva ! sayaNamajjhe iMdo iva devANaM caMdo iva tArANaM dharaNo iva nAgANaM bharaho iva maNuyANaM bahUI vAsAI bahUI vAsasayAI bahUI vAsasahassAI aNahasamagge ya hahatuTTho'tti, etacca vyaktameveti ||'vaaglvtthniytthe'tti valkalaM-valkastasyedaM vAlkalaM sadvastraM nivasitaM yena sa vAlkalavastranivasitaH 'uDae'tti uTajaH-tApasagRhaM 'kiDhiNasaMkAiyagaMti 'kiDhiNa'tti vaMzamayastApasabhAjanavizeSastatazca tayoH sAGkAyikaM-bhArodvahanayantraM kiDhiNasAGkAyika 'mahArAya'tti lokapAla: 'patthANe patthiyati 'prasthAne' paralokasAdhanamArge 'prasthitaM' pravRttaM phalAdyAharaNArtha gamane vA pravRttaM zivarAjarSi 'dabbhe ya'tti samUlAn | | 'kuse yatti darbhAneva nirmUlAn 'samihAo yatti samidhaH-kASThikAH 'pattAmoDaM ca' taruzAkhAmoTitapatrANi 'vedi baDDhei'tti vedikAM-devArcanasthAnaM varddhanI-bahukarikA tAM prayuta iti varddhayati-pramArjayatItyarthaH 'uvalevaNasamajaNaM karei'tti ihopalepanaM gomayAdinA saMmarjanaM tu jalena saMmArjanaM vA zodhana damakalasAhatthagae'tti darbhAzca kalazazca haste gatA yasya sa tathA 'dabhasagambhakalasagahatthagae'tti kvacit tatra darbheNa sagarbho yaH kalazakaH sa haste gato yasya sa tathA 'jalamajaNaM'ti jalena dehazuddhimAnaM 'jalakIDaMti dehazuddhAvapi jalenAbhirataM 'jalAbhiseyaMti jalakSaraNam 'AyaMte'tti % dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA jalasparzAt 'cokkhe'tti azucidravyApagamAt, kimuktaM bhavati ?-'paramasuibhUe'tti, devayapiikayakajjetti devatAnAM 11 zatake prajJaptiH | pitRRNAM ca kRtaM kArya-jalAJjalidAnAdikaM yena sa tathA, 'saraeNaM araNiM mahei'tti 'zarakena' nirmanthanakASThena 9 uddezaH abhaya devI-daaraNiM' nirmanthanIyakASThaM 'maznAti' gharSayati, 'aggissa dAhiNe'ityAdi sArddhaH zlokastadyathAzabdavarjaH, tatra ca 'sattaM- zivarAjayA vRttiH2 gAI' saptAGgAni 'samAdadhAti' saMnidhApayati sakathAM 1 valkalaM 2 sthAnaM 3 zayyAbhANDaM 4 kamaNDaluM 5 daMDadAru 6 rSivRttaM // 520 // tathA''tmAna 7 miti, tatra sakathA-tatsamayaprasiddha upakaraNavizeSaH sthAnaM-jyotiHsthAnaM pAtrasthAnaM vA zayyAbhANDaMdazayyopakaraNaM daNDadAru-daNDakaH AtmA-pratIta iti, 'cakai sAheti'tti caru:-bhAjanavizeSastatra pacyamAnadravyamapi caru reva taM caruM balimityarthaH 'sAdhayati' randhayati 'balivaissadevaM karei'tti balinA vaizvAnaraM pUjayatItyarthaH, 'atihi|pUyaM karei'tti atitheH-Agantukasya pUjAM karotIti / 'se kahameyaM manne evaM'ti atra manyezabdo vitarkArthaH 'vitiya|sae niyaMThuddesae'tti dvitIyazate paJcamoddezaka ityarthaH 'egavihivihANa' tti ekena vidhinA-prakAreNa vidhAna-vyava-||2|| || sthAnaM yeSAM te tathA, sarveSAM vRttatvAt , vitthArao aNegavihi vihANa'tti dviguNa 2 vistAratvAtteSAmiti evaM jahA||jIvAbhigame ityanena yadiha sUcitaM tadidaM-'duguNAduguNaM paDuppAemANA pavittharamANA obhAsamANavIiyA' avabhAsa-|| | mAnavIcaya:-zobhamAnataraGgAH, samudrApekSamidaM vizeSaNaM, 'bahuppalakumudanaliNasubhagasogaMdhiyapuMDarIyamahApuMDarIyasayapa // 520 // ttasahassapattasayasahassapattapaphullakesarovaveyA' bahUnAmutpalAdInAM praphullAnAM-vikasitAnAM yAni kezarANi tailpacitA:saMyuktA ye te tathA, tatrotpalAni-nIlotpalAdIni kumudAni-candrabodhyAni puNDarIkANi-sitAni zeSapadAni tu rUDhiga For Personal & Private Use Only
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ SORNSAR myAni patteyaM patteyaM paumavaraveiyAparikkhittA patteyaM 2 vaNasaMDaparikkhitta'tti ||'svnnaaipi'tti pudgaladravyANi 'avannA| iMpitti dharmAstikAyAdIni 'annamannabaddhAiMti paraspareNa gADhAzleSANi 'annamannapuTThAIti paraspareNa gADhAzleSANi, iha yAvatkaraNAdidamevaM dRzyam-'annamannabaddhapuTThAI annamannaghaDatAe ciThThati' tatra cAnyo'nyabaddhaspRSTAnyanantaroktaguNadvayayogAt, kimuktaM bhavati ?-anyo'nyaghaTatayA-parasparasambaddhatayA tiSThanti 'tAvasAvasahe'tti tApasAvasathaHtApasamaTha iti // anantaraM zivarAjarSeH siddhiruktA, tAM ca saMhananAdibhinirUpayannidamAha| bhaMtetti bhagavaM goyame samaNaM bhaga, mahAvIraM vaMdai namasai vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI-jIvANaM bhaMte ! sijjhamANA kayaraMmi saMghayaNe sijjhaMti ?, goyamA ! vayarosabhaNArAyasaMghayaNe sijjhaMti evaM jaheva |uvavAie taheva saMghayaNaM saMThANaM uccattaM AuyaM ca parivasaNA, evaM siddhigaMDiyA niravasesA bhANiyavA jAva avAbAhaM sokkhaM aNuhavaM (huMtI)ti sAsayA siddhA / sevaM bhaMte! 2tti // (sUtraM0419)sivo smtto||11-9|| / 'bhaMte tti'ityAdi, atha lAghavArthamatidezamAha-evaM jaheve'tyAdi, 'evam' anantaradarzitenAbhilApena yathopapAtike | siddhAnadhikRtya saMhananAdyuktaM tathaivehApi vAcyaM, tatra ca saMhananAdidvArANAM saGgrahAya gAthApUrvArddha-'saMghayaNaM saMThANaM uccattaM hA AuyaM ca parivasaNa'tti tatra saMhananamuktameva, saMsthAnAdi tvevaM-tatra saMsthAne SaNNAM saMsthAnAnAmanyatarasmin siddhyanti, | uccatve tu jaghanyataH saptaratnipramANe utkRSTatastu paJcadhanuHzatake, AyuSi punarjaghanyataH sAtirekASTavarSapramANe utkRSTatastu | pUrvakoTImAne, parivasanA punarevaM-ratnaprabhAdipRthivInAM saudharmAdInAM ceSatprAmbhArAnsAnAM kSetra vizeSANAmadho na pariva + CCCCCCUSamast For Personal & Private Use Only
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ |11zatake | 9 uddezaH siddhagaNDikAsU419 santi siddhAH kintu sarvArthasiddhamahAvimAnasyoparitanAtstUpikAyAdUI dvAdaza yojanAni vyatikramyeSatprAgbhArA nAma vyAkhyAprajJaptiH pRthivI paJcacatvAriMzadyojanalakSapramANA''yAmaviSkambhAbhyAM varNataH zvetA'tyantaramyA'sti tasyAzcopari yojane lokAnto abhayadevI- bhavati, tasya ca yojanasyoparitanagavyUtoparitanaSaDbhAge siddhAH parivasantIti, 'evaM siddhigaMDiyA niravasesA pAvRttiH bhANiya'tti evamiti-pUrvoktasaMhananAdidvAranirUpaNakrameNa 'siddhigaNDikA' siddhisvarUpapratipAdanaparA vAkyapaddha. | tiropapAtikaprasiddhA'dhyeyA, iyaM ca parivasanadvAraM yAvadarthalezato darzitA, tatparatastvevaM-'kahiM paDihayA siddhA kahi // 52 // | siddhA paiTThiyA ? ityAdikA, atha kimanteyam ? ityAha-jAvetyAdi / 'avAbAhaM sokkha'mityAdi ceha gAthottarArddhamadhItaM, samagragAthA punariyaM-"nicchinnasabadukkhA jAijarAmaraNabaMdhaNavimukkA / abAbAhaM sokkhaM aNuhuMtI sAsayaM | siddhA // 1 // " iti // ekAdazazate navamodezakaH // 11-9 // &aa. navamoddezakasyAnte lokAnte siddhaparivasanoktetyato lokasvarUpameva dazame prAha, tasya cedamAdisUtramPI rAyagihe jAva evaM vayAsI-kativihe gaM bhaMte ! loe pannatte?, goyamA! cauvihe loe pannatte, taMjahA|| davaloe khettaloe kAlaloe bhAvaloe / khettaloe NaM bhaMte ! kativihe paNNatte ?, goyamA ! tivihe pannatte, || taMjahA-aholoyakhettaloe 1 tiriyaloyakhettaloe 2 uDaloyakhettaloe 3 | aholoyakhettaloe Na bhata! kativihe pannatte ?, goyamA ! sattavihe pannatte, taMjahA-rayaNappabhApuDhaciaheloyakhettaloe jAva ahesattamAki puDhaviaholoyakhettaloe / tiriyaloyakhettaloe NaM bhaMte ! kativihe pannatte?, goyamA ! asaMkhecavihe pannatte, 345454555 // 52 For Personal & Private Use Only
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * taMjahA-jaMbuddIve tiriyakhettaloe jAva sayaMbhUramaNasamudde tiriyaloyakhettaloe / uDDalogakhettaloe NaM bhaMte ! kativihe pannatte ?, goyamA ! pannarasavihe pannatte, taMjahA-sohammakappauDDalogakhettaloe jAva acuyuddddhloe| gevejavimANauDDaloe aNuttaravimANa. isiMpanbhArapuDhaviuDalogakhettaloe / ahologakhettaloe NaM bhaMte ! |kiMsaMThie pannatte, goyamA! tappAgArasaMThie pannatte / tiriyaloyakhettaloe NaM bhaMte ! kiMsaMThie pannatte ?, goyamA ! jhallarisaMThie pannatte / uDDaloyakhettaloyapucchA uDDamuiMgAkArasaMThie pannatte / loe NaM bhaMte ! kiMsaMThie pannatte?, goyamA supaiTThagasaMThie loe pannatte, taMjahA-heTThA vicchinne majhe saMkhitte jahA sattamasae paDhamu. isae jAva aMtaM kareMti / aloe NaM bhaMte ! kiMsaMThie pannatte?, goyamA! jhusiragolasaMThie pannatte // ahelogakhapattaloe NaM bhaMte ! kiM jIvA jIvadesA jIvapaesA ? evaM jahA iMdA disA taheva niravasesaM bhANiyavaM jAva addhAsamae / tiriyaloyakhettaloe NaM bhaMte ! kiM jIvA0 1, evaM ceva, evaM uDaloyakhettaloevi, navaraM arUvI chavihA addhAsamaonasthi // loeNaM bhaMte ! kiM jIvA jahA bitiyasae atthiuddesae loyAgAse, navaraM arU|vI sattavi jAva ahammatthikAyassa paesA no AgAsathikAye AgAsasthikAryassa dese AgAsatthikAyapaesA addhAsamae sesaM taM ceva // aloe NaM bhaMte ! kiM jIvA? evaM jahA asthikAyauddesae aloyAgAse taheva niravasesaM jAva aNaMtabhAgUNe // ahelogakhettalogassa NaM bhaMte ! egaMmi AgAsapaese kiM jIvA jIvadesA jIvappaesA ajIvA ajIvadesA ajIvapaesA?, goyamA ! no jIvA jIvadesAvi jIvapaesAvi | * * * * For Personal & Private Use Only
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajIvAvi ajIvadesAvi ajIvapaesAvi, je jIvadesA te niyamA egiMdiyadesA 1 ahavA egidiyadesA vyAkhyA 411 zatake prajJaptiH |ya beiMdiyassa dese 2 ahavA egidiyadesA ya beiMdiyANa ya desA 3 evaM majjhillavirahio jAva aNidiema 10 uddeza: abhayadevI- jAva ahavA egidiyadesA ya aNiMdiyadesA ya, je jIvapaesA te niyamA egidiyapaesA 1 ahavA egiM vyakSetrA dilokaH diyapaesA ya beMdiyassa paesA 2 ahavA egidiyapaesA ya beiMdiyANa ya paesA 3 evaM Aillavirahio sU 420 // 522 // jAva paMciMdiesu aNidiesu tiyabhaMgo, je ajIvA te duvihA pannattA, taMjahA-rUvI ajIvA ya arUvI a jIvA ya, rUvI taheva, je arUvI ajIvA te paMcavihA paNNattA, taMjahA-no dhammatthikAe dhammatthikAyassa || dese 1 dhammatthikAyassa paese 2 evaM ahammatthikAyassavi4 addhAsamae 5 / tiriyalogakhettalogassaNaM hA bhaMte ! egaMmi AgAsapaese kiM jIvA0 1, evaM jahA ahologakhettalogassa taheva, evaM uDDalogakhettalogassavi, IMInavaraM addhAsamao natthi, arUvI caubihA / logassa jahA ahelogakhettalogassa egaMmi AgAsapaese || alogassa NaM bhaMte ! egaMmi AgAsapaese pucchA, goyamA! no jIvA no jIvadesA taM ceva jAva aNatAha G|aguruyalahayaguNehiM saMjutte savvAgAsassa aNaMtabhAgUNe // davao NaM ahelogakhettaloe arNatAI jIvadavAI aNaMtAI ajIvadavAI aNaMtA jIvAjIvadavA evaM tiriyaloyakhettaloevi, evaM UDaloyakhettaloevi, dava // 522 // 4||o NaM aloe Nevatthi jIvadayA nevatthi ajIvarA nevatthi jIvAjIvadavA ege ajIvadavadese jAva sabAdagAsaaNaMtabhAgUNe / kAlao NaM aheloyakhettaloe na kayAi nAsi jAva nicce evaM jAva ahologe| bhAva-14 For Personal & Private Use Only
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ o NaM aheMlogakhesaloe anaMtA bannapajjavA jahA khaMdae jAva anaMtA aguruyalahuyapajjavA evaM jAba loe, bhAvao NaM aloe nevatthi vannapajjavA jAva mevatthi aguruyala huyapajjavA ege ajIvadavadese jAva anaMtabhAgUNe / ( sUtraM 420 ) // 'rAyagihe ' ityAdi, 'davaloe' tti dravyaloka Agamato noAgamatazca, tannAgamato dravyaloko lokazabdArthajJastatrAnupayuktaH 'anupayogo dravya miti vacanAt, Aha ca maGgalaM pratItya dravyalakSaNam - " Agama o'Nuvautto maMgalasaddANuvAsio battA / tannANaladdhijutto u novauttotti davaM // 1 ||"ti [ Agamato maGgalazabdAnuvAsito'nupayukto batA tajjJAnalabdhiyukto'pyanupayukta iti dravyamiti // 1 // ] noAgamatastu jJazarIra bhavyazarIratadvyatiriktabhedAtrividhaH, tatra lokazabdArthajJasya zarIraM mRtAvasthaM jJAnApekSayA bhUtalokaparyAyatayA ghRtakumbhavallokaH sa ca jJazarIrarUpo dravyabhUto | loko jJazarIradravyalokaH, nozabdazceha sarvaniSedhe, tathA lokazabdArthaM jJAsyati yastasya zarIraM sacetanaM bhAvilokabhAvatvena madhughaTavad bhavyazarIradravyalokaH, nozabda ihApi sarvaniSedha eva, jJazarIrabhavyazarIravyatiriktazca dravyaloko dravyANyeva dharmAstikAyAdIni, Aha - " jIvamaMjIve rUvimarUvi sapaesa appaese ya / jANAhi dabaloyaM nizcamaNiccaM ca jaM dabaM // 1 // " [ jIvA ajIvA rUpiNo'rUpiNaH sapradezA apradezAzca jAnIhi dravyalokaM nityamanityaM ca yadravyam | // 1 // ] ihApi nozabdaH sarvaniSedhe AgamazabdavAcyasya jJAnasya sarvathA niSedhAt, 'khettaloe'ti kSetrarUpo lokaH sa For Personal & Private Use Only
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA* prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 523 // | kSetralokaH, Aha ca - " AgAsarasa paesA uDDuM ca ahe ya tiriyaloe ya / jANAhi khettaloyaM anaMta jiNadesiyaM | sammaM // 1 // " [ AkAzasya pradezA Urddha cAdhazca tiryagloke ca / jAnIhi kSetralokamanantajinadezitaM samyak // 1 // ] | 'kAlaloe 'tti kAla :- samayAdiH tadrUpo lokaH kAlalokaH, Aha ca - "samayAvalI muhuttA divasa ahorattapakkhamAsA ya / saMvaccharajugapaliyA sAgaraussappipariyaTTA // 1 // * samaya AvalikA muhUrttaH divasaH ahorAtraM pakSo mAsazca saMvatsaro yugaM palyaH sAgaraH utsarpiNI parAvarttaH // 1 // ] 'bhAvaloe'tti bhAvaloko dvedhA-Agamato noAgamatazca, | tatrAgamato lokazabdArthajJastatra copayuktaH bhAvarUpo loko bhAvaloka iti no Agamatastu bhAvA - audayikAdayastadrUpo loko bhAvalokaH, Aha ca - "odaie uvasamie khaie ya tahA khaovasamie ya / pariNAmasannivAe ya chabiho | bhAvalogo u // 1 // " [ audayika aupazamikaH kSAyikazca tathA kSAyopazamikazca / pAriNAmikazca sannipAtazca vidha | bhAvalokastu // 1 // ] iti, iha nozabdaH sarvaniSedhe mizravacano vA, Agamasya jJAnatvAt kSAyikakSAyopazamikajJAna| svarUpabhAvavizeSeNa ca mizratvAdaudayikAdibhAvalokasyeti / 'aheloyakhettaloeM 'ti adholokarUpaH kSetraloko'dho| lokakSetralokaH, iha kilASTapradezo rucakastasya cAdhastanapratarasyAdho nava yojanazatAni yAvattiryaglokastataH pareNAdhaHsthitatvAdadholokaH sAdhikasaptarajjupramANaH, tiriyaloyakhettaloe' tti rucakApekSayA'dha upari ca nava 2 yojanazatamAnastiryagUrUpatvAttiryaglokastadrUpaH kSetralokastiryagloka kSetralokaH, 'uDaloyakhettaloe 'tti tiryag lokasyopari dezonasapta For Personal & Private Use Only 11 zatake 10 uddezaH dravyakSetrA* dilokaH su 420 // 523 //
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajupramANa UrddhabhAgavattittvAdUrddhalokastadrUpaH kSetraloka UrdvalokakSetralokaH, athavA'dhaH-azubhaH pariNAmo bAhulyena kSetrAnubhAvAd yatra loke dravyANAmasAvadholokaH, tathA tirya-madhyamAnubhAvaM kSetraM nAtizubhaM nApyatyazubhaM tadrUpo lokastiryaglokaH, tathA Urddha-zubhaH pariNAmo bAhulyena dravyANAM yatrAsAvU lokaH, Aha ca-"ahava ahopariNAmo khettaNu|bhAveNa jeNa osannaM / asuho ahotti bhaNio dabANaM teNa'hologo ||1||"ityaadi, 'tappAgArasaMThie'tti tapraHuDupakaH, adholokakSetraloko'dhomukhazarAvAkArasaMsthAna ityarthaH, sthApanA ceyaM 4,'jhallarisaMThie'tti alpocchrAyatvA nmahAvistAratvAcca tiryaglokakSetraloko jhallarIsaMsthitaH, sthApanA cAtra-5/ 'uDamuiMgAgArasaMThie'tti Urddha:U mukho yo mRdaGgastadAkAreNa saMsthito yaH sa tathA zarAvasaMpuTAkAra ityarthaH, sthApanA ceyam-0, 'supaiTThagasaM, Thietti supratiSThaka-sthApanakaM taccehAropitavArakAdi gRhyate, tathAvidhenaiva lokasAdRzyopapatteriti, sthApanA ceyaM 'jahA sattamasae'ityAdau yAvatkaraNAdidaM dRzyam-'uppiM visAle ahe paliyaMkasaMThANasaMThie majjhe vrvirvigghie| 4 uppiM uddhamuiMgAgArasaMThie tesiM ca NaM sAsayaMsi logaMsi heTThA vicchinnaMsi jAva uppiM uDDamuiMgAgArasaMThiyaMsi uppannanA&ANadaMsaNadhare arahA jiNe kevalI jIvevi jANai ajIcevi jANai tao pacchA sijjhai bujjhaI'ityAdIti, 'jhusirago lasaMThie'tti antaHzuSiragolakAkAro yato'lokasya lokaH zuSiramivAbhAti, sthApanA ceym-0|| 'aheloyakhetta loe NaM bhaMte !'ityAdi, 'evaM jahA iMdA disA taheva niravasesaM bhANiya'ti dazamazate prathamoddezake yathA aindrI diguktA * tathaiva niravazeSamadholokasvarUpaM bhaNitavyaM, taccaivam-'aholoyakhettaloe NaM bhaMte ! kiM jIvA jIvadesA jIvapaesA FACAAAAAAAAAA For Personal & Private Use Only
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-5 ajIvA ajIbadesA ajIvapaesA, goyamA jIvAvi jIvadeMsAvi jIvapaesAvi ajIvAvi ajIvadesAvi ajIvapaesAvi' 11 zatake prajJaptiH ityAdi, navaramityAdi, adholokatiryaglokayorarUpiNaH saptavidhAH prAguktAH dharmAdharmAkAzAstikAyAnAM dezAH 3 | | 10 uddeza abhayadevI pradenAH 3 kAlazcetyevam , Urdvaloke tu raviprakAzAbhivyaGgyaH kAlo nAsti, tiryagadholokayoreva raviprakAzasya bhAvAda, dravyakSetrAyA vRttiH2 |ataH SaDeva ta iti // 'loe 'mityAdi, 'jahA bIyasae atthiuddesae'tti yathA dvitIyazate dazamoddezaka ityarthaH dilokaH // 524 // 'loyAgAse'tti lokAkAze viSayabhUte jIvAdaya ukkA evamihApItyarthaH, 'navara'miti kevalamayaM vizeSaH-tatrArUpiNaH sU 420 paJcavidhA uktA iha tu saptavidhA vAcyAH, tatra hi lokAkAzamAdhAratayA vivakSitamata AkAzabhedAstatra nocyante, iha tu loko'stikAyasamudAyarUpa AdhAratayA vivakSito'ta AkAzabhedA apyAdheyA bhavantIti sapta, te caivaM-dharmAstikAyaH, loke paripUrNasya tasya vidyamAnatvAt , dharmAstikAyadezastu na bhavati, dharmAstikAyasyaiva tatra bhAvAt, dharmAstikAyapradezAzca santi, tadrUpatvAddharmAstikAyasyeti sUrya, evamadharmAstikAye'pi dvayaM 4, tathA no AkAzAstikAyo, lokasya tasyaitaddezatvAt , AkAzadezastu bhavati, tadaMzatvAt lokasya, tatpadezAzca santi 6, kAlazce 7 ti sapta // WI'aloeNaM bhaMte !'ityAdi, idaM ca evaM ahe'tyAdyatidezAdevaM dRzyam-'aloe NaM bhaMte ! kiM jIvA jIvadesA jIvapaesA ajIvA ajIvadesA ajIvapaesA ?, goyamA ! no jIvadesA no jIvapaesA no ajIvadesA no ajIvapaesA maa||524|| ege ajIbadabadese aNaMtehiM agurulahuyaguNehiM saMjutte sabAgAse aNatabhAgUNe'tti tatra sarvAkAzamanantabhAgoMnamityasyAyamartha:-lokalakSaNena samastAkAzasyAnantaMbhAgena nyUnaM sarvAkAzamaloka iti // 'ahologakhesalogassaNaM 2 OMOMOMOMOM in Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5555 te| egami AgAsapaese ityAdi, no jIvA ekapradeze tepAmanavagAhanAt, bahUnAM punarjIvAnAM dezasya pradezasya || cAvagAhanAt ucyate 'jIvadesAvi jIvapaesAvitti, yadyapi dharmAstikAyAdhajIvadravyaM naikatrAkAzapradeze'vagAhate tathA'pi paramANukAdidravyANAM kAladravyasya cAvagAhanAducyate-'ajIvAvitti,nyaNukAdiskandhadezAnAM tvavagAhanAdukam-ajIvadesAvitti, dharmAdharmAstikAyapradezayoH pudgaladravyapradezAnAM cAvagAhanAducyate-'ajIvapaesAvitti, 'evaM majjhillavirahio'tti dazamazatapradarzitatrikabhaGge 'ahavA egidiyadesA ya beiMdiyadesAya' ityevaMrUpo yo madhyamabhaGgastadvirahito'sau trikabhaGgaH, 'eva'miti sUtrapradarzitabhaGgadvayarUpo'dhyetavyo,madhyamabhaGgahAsambhavAt , tathAhidvIndriyasyaikasyaikatrAkAzapradeze bahavo dezA na santi, dezasyaiva bhAvAt , 'evaM Aillavirahiotti 'ahavA egidiyassa paesA ya 3diyassa paesA ya' ityevaMrUpAdyabhaGgakavirahitastribhaGgaH, "evaM'miti sUtrapradarzitabhaGgadvayarUpo'dhyetavyaH, AdhabhaGgakasyehAsambhavAt , tathAhi-nAstyevaikatrAkAzapradeze kevalisamudghAtaM vinaikasya jIvasyaikapradezasambhavo'savAtAnAmeva bhAvAditi, 'aNidiesu tiyabhaMgotti anindriyeSUktabhaGgakatrayamapi sambhavatItikRtvA teSu tadvAcyamiti / 'rUvI taheva'tti skandhAH dezAH pradezA aNavazcetyarthaH 'no dhammatthikAye'tti no dharmAstikAya ekatrAkAzapradeze saMbhavatyasaGkhyAtapradezAvagAhitvAttasyeti, 'dhammatthikAyassa dese'tti yadyapi dharmAstikAyasyaikatrAkAzapradeze pradeza evAsti tathA'pi dezo'vayava ityanarthAntaratvenAvayavamAtrasyaiva vivakSitatvAt niraMzatAyAzca tatra satyA api avivakSitatvAddharmAstikAyasya deza ityuktaM, pradezastu nirupacarita evAstItyata ucyate-'dhammatthikAyassa paese'tti, 'evamahamma 64%AKRA For Personal & Private Use Only
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2 11 zatake 10 uddezaH lokAlokamahattA sU421 // 525 // thikAyassavitti 'no adhammatthikAe ahammatthikAyassa dese ahammatthikAyassa paese' ityevamadharmAstikAyasUtraM vAcyamityarthaH, 'addhAsamao natthi, arUvI cauviha'tti Urzvaloke'ddhAsamayo nAstIti arUpiNazcaturvidhAH-dharmAstikAyadezAdayaH Urddha loka ekatrAkAzapradeze sambhavantIti / 'logassa jahA ahologakhetsalogassa egaMmi AgAsapaese'tti adholokakSetralokasyaikatrAkAzapradeze yadvaktavyamuktaM tallokasyApyekatrAkAzapradeze vAcyamityarthaH, taccedaM-logassa NaM bhaMte ! egaMmi AgAsapaese kiM jIvA0? pucchA goyamA ! 'no jIve'tyAdi prAgvat / 'aheloyakhettaloe aNaMtA // vannapajava'tti adholokakSetraloke'nantA varNaparyavAH ekaguNakAlakAdInAmanantaguNakAlAdyavasAnAnAM pudgalAnAM tatra bhAvAt // alokasUtre 'nevatthi agurulahuyapajjavatti agurulaghuparyavopetadravyANAM pudgalAdInAM tatrAbhAvAt // | loe NaM bhaMte ! kemahAlae pannatte ?, goyamA ! ayannaM jaMbuddIve 2 savvadIvA. jAva parikkheveNaM, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM cha devA mahiDDIyA jAva mahesakkhA jaMbuddIve 2 maMdare pavae maMdaracUliyaM sabao samaMtA saMparikkhittANaM ciTThajjA, ahe NaM cattAri disAkumArIo mahattariyAo cattAri balipiMDe gahAya jaMbuddIvassa 2 causuvi disAsu bahiyAbhimuhIo ThiccA te cattAri balipiMDe jamagasamagaM bahigAbhimuhe pakkhivejA, pabhU NaM goyamA ! tAo egamege deve te cattAri balipiMDe dharaNitalamasaMpatte khippAmeva paDisAharittae, teNaM goyamA ! devA tAe ukkiTThAe jAva devagaie ege deve puracchAbhimuhe payAte evaM dAhiNAbhimuhe evaM paJcatthAbhimuhe evaM uttarAbhimuhe evaM uDDAbhi0 ege deve ahobhimuhe payAe, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vAsasahassAue // 525 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ dArae payAe, tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro pahINA bhavaMti No ceva NaM te devA logataM saMpAuNaMti. tae NaM tassa dAragassa Aue pahINe bhavati, No ceva NaM jAva saMpAuNaMti, tae NaM tassa dAragassa aTTisiMjA pahINA bhavaMti No cevaNaM te devA logaMtaM saMpAuNaMti, tae NaM tassa dAragassa AsaMttamevi kulavaMse pahINe bhavati No ceva NaM te devA logaMtaM saMpAuNaMti, tae NaM tassa dAragassa nAmagoevi pahINe bhavati No ceva NaM te devA logataM saMpAuNaMti, tesi NaM bhaMte ! devANaM kiM gae bahue agae bahue ?, goyamA ! gae bahue no agae bahue, gayAu se agae asaMkhejaibhAge agayAu se gae asaMkhejjaguNe, loe NaM goyamA ! emahAlae pannatte / aloe NaM bhaMte ! kemahAlae pannatte ?, goyamA ! ayannaM samayakhette paNayAlIsaM joyaNasaya-18 sahassAI AyAmavikkhaMbheNaM jahA khaMdae jAva parikkheveNaM, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM dasa devA mahiDDiyA taheva jAva saMparikkhittANaM saMciTThajjA, ahe NaM aha disAkumArIo mahattariyAo aha balipiMDe gahAya mANusuttarassa pavayassa caumuvi disAsu causuvi vidisAsu bahiyAbhimuhIo ThicA aTTha balipiMDe gahAya mANusuttarassa pavayassa jamagasamagaM bahiyAbhimuhIo pakkhivejA, pabhU NaM goyamA ! tao egamege deve te aTTa balipiMDe dharaNitalamasaMpatte khippAmeva paDisAharittae, te NaM goyamA ! devA tAe ukkiTThAe jAva devagaIe logaMsi ThiccA asanbhAvapaTThavaNAe ege deve puracchAbhimuhe payAe ege deve dAhiNapuracchAbhimuhe. mApayAe evaM jAva uttarapuracchAbhimuhe ege deve uDDAbhimuhe ege deve ahobhimuhe payAe, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM For Personal & Private Use Only
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- vAsasayasahassAue dArae payAe, tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro pahINA bhavaMti no ceva NaM te devA hai 11 zatake prajJaptiH aloyaMta saMpAuNaMti, taM ceva0, tesi NaM devANaM kiM gae bahue agae bahue ?, goyamA! no gae bahue agae| 10 uddeza: abhayadevI bahue gayAu se agae aNaMtaguNe agayAu se gae aNaMtabhAge, aloeNaM goyamA! emahAlae pnntte||(suutrN421) yA vRttiH2 jIvapradelogassa NaM bhaMte ! egami AgAsapaese je egidiyapaesA jAva paMciMdiyapaesA aNidiyapadesA annamanna- zAnAmekA. // 526 // baddhA annamannapuTThA jAva annamannasamabharaghaDatAe ciTThati, asthi NaM bhaMte ! annamannassa kiMci AvAhaM vA||8| vagAhe bAvAbAhaM vA uppAyati chavicchedaM vA kareMti?, No tiNaDhe samaDhe, se keNaTeNaM bhaMte! evaM vuccai logassa NaM egaMmi dhA'bhAva: AgAsapaese je egiMdiyapaesA jAva ciTThati Natthi NaM bhaMte ! annamannassa kiMci AvAhaM vA jAva kareMti ?,| sU422 goyamA! se jahAnAmae naTTiyA siyA siMgArAgAracAruvesA jAva kaliyA raMgaTThANaMsi jaNasayAulaMsi | jaNasayasahassAulaMsi battIsaivihassa nahassa annayaraM naTTavihiM uvadaMsejjA, se nUNaM goyamA ! te pecchagA taM nahiyaM aNimisAe diTTIe sabao samaMtA samabhiloeMti ?, haMtA samabhiloeMti, tAo NaM goyamA! |diTTIo taMsi nahiyaMsi savao samaMtA saMnipaDiyAo?, haMtA sannipaDiyAo, asthi NaM goyamA ! tAo| diTThIo tIse naTTiyAe kiMcivi AvAhaM vA vAbAI vA uppAeMti chavicchedaM vA kareMti, No tinnddhe| samaDe, ahavA sA nadiyA tAsiM diTThINaM kiMci AvAhaM vA vAyAhaM vA uppAeti chaviruchidaM vA karei // 52 // prANo tiNaDhe samaDhe, tAo vA vidIo annamanAe diTTIe kiMci AvAhaM vA vAyAhaM vA uppAeMti chavi-18 In For Personal & Private Use Only
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ cchedaM kA karentiH1, No tiNadve samajhe, se leNa?NaM goyamA ! evaM vuccai taM ceva jAva chavicchedaM vA kareMti // ( sUtraM 422) logassa NaM bhaMte ! egaMmi AmAsapae jahannapae jIvapaesANaM ukkosapae jIvapaesANaM sabajIvANa yakayare 2 jAva visesAhiyA vA?, goyamA ! savvatthovA logassa egami AgAsapaese jahannapae jIvapaesA, savajIvA asaMkhejaguNA, ukkosapae jIvapaesA visesAhiyA / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMtetti // (sUtraM 423) / ekkArasasayassa dasamoiso smtto||11-10|| | 'sabadIva'tti iha yAvatkaraNAdidaM dRzya-'samudANaM an tarae sabakhuDDAe vaTTe tellApUpasaMThANasaMThie vaTTe rahacakka vAlasaMThANasaMThie vaTTe pukkharakanniyAsaMThANasaMThie vaTTe paDipunnacaMdasaMThANasaMThie eka joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM | tinni joyaNasayasahassAI solasa ya sahassAI donni ya sattAvIse joyaNasae tinni ya kose aThThAvIsaM ca dhaNusayaM / terasa aMgulAI addhaMgulaM ca kiMci visesAhiyaMti, 'tAe ukiTThAe'tti iha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM-'turiyAe cavalAe| caMDAe sihAe udyayAe jayaNAe cheyAe divAe'tti tatra tvaritayA' AkulayA 'capalayA' kAyacApalyena 'caNDayA'raudrayA ||| | gatyutkarSayogAt 'siMhayA' dALasthiratayA 'uddhatayA' dAtizayena 'jayinyA' vipakSajetRtvena 'chekayA' nipuNayA| |'divyayA' divi bhavayeti, 'puracchAbhimuhe'tti mepekSayA, 'Asattame kulavaMse pahINe'tti kularUpo vaMzaH prahINo bhavati AsaptamAdapi vaMzyAt, saptamamapi vaMzyaM yAvadityarthaH, 'gayAu se agae asaMkhejaibhAge agayAu se gae asaMkhejaguNetti, nanu pUrvAdiSu pratyekamarddharajupramANatvAllokasyoodhazca kiJcinyUnAdhikasaptarajjupramANatvAttulyayA gatyA | tAe ukiTApAsaNasae tinni yAyasahassaM AyAmA rahacakka dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ nigodaSaT vyAkhyA- gacchatAM devAnAM kathaM SaTsvapi dikSu gatAdagataM kSetramasaGkhyAtabhAgamAtra agatAcca gatamasaGkhyAtaguNamiti ?, kSetravaiSamyA- 11 zatake prajJaptiH diti bhAvaH, atrocyate, ghanacaturasrIkRtasya lokasyaiva kalpitatvAnna doSaH, nanu yadyuktasvarUpayA'pi gatyA gacchanto 10 uddezaH abhayadevIyA vRttiH2/ devA lokAntaM bahunApi kAlena na labhante tadA kathamacyutAjinajanmAdiSu drAgavataranti? bahutvAtkSetrasyAlpatvAdavataraNakAlasyeti, satyaM, kintu mandeyaM gatiH jinajanmAdyavataraNagatistu zIghratameti / 'asambhAvapaTThavaNAe'tti asadbhUtA triMzikA // 527 // daarthklpnyetyrthH|| pUrva lokAlokavaktavyatoktA, atha lokaikapradezagataM vaktavyavizeSa darzayannAha-'logassa 'mityAdi, sU423 'asthi NaM bhaMte'tti astyayaM bhadanta ! pakSaH, iha ca ta iti zeSo dRzyaH, 'jAva kaliya'tti iha yAvatkaraNAdevaM dRzyaPil 'saMgayagayahasiyabhaNiyaciThiyavilAsasalaliyasaMlAvaniuNajuttovayArakaliya'tti, 'battIsaivihassa nahassa'tti dvAtriM-| zad vidhA-bhedA yasya tattathA tasya nATyasya, tatra IhAmRgaRSabhaturaganaramakaravihagavyAlakakinnarAdibhakticitro nAmaiko nATyavidhiH, etaccaritAbhinayanamiti saMbhAvyate, evamanye'pyekatriMzadvidhayo rAjapraznakRtAnusArato vAcyAH / lokaikapradezAdhikArAdevedamAha-logassa Na'mityAdi, asya vyAkhyA-yathA kilateSu trayodazasu pradezeSu trayodazapradezakAni | digdazakasparzAni trayodaza dravyANi sthitAni teSAM ca pratyAkAzapradezaM trayodaza trayodaza pradezA bhavanti, evaM lokAkAzapradeze'nantajIvAvagAhenaikaikasminnAkAzapradeze'nantA jIvapradezA bhavanti, loke ca sUkSmA anantajIvAtmakA || // 527 // nigodAH pRthivyAdisarvajIvAsaGkhyeyakatulyAH santi, teSAM caikaikasminnAkAzapradeze jIvapradezA anantA bhavanti, teSAM ca jaghanyapade ekatrAkAzapradeze sarvastokA jIvapradezAH, tebhyazca sarvajIvA asaGkhyeyaguNAH, utkRSTapade punastebhyo vizeSAdhikA For Personal & Private Use Only w
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvapradezA iti // ayaM ca sUtrArtho'mUbhivRddhoktagAthAbhirbhAvanIyaH-logassegapaese jahannayapayaMmi jiyapaesANaM / ukko-13 sapae ya tahA sabajiyANaM ca ke bahuyA ? // 1 // iti praznaH, uttaraM punaratra-thovA jahaNNayapae jiyappaesA jiyA asaMkha-8 guNA / ukkosapayapaesA tao visesAhiyA bhaNiyA // 2 // atha jaghanyapadamutkRSTapadaM cocyate-tattha puNa|| jahannapayaM logaMto jattha phAsaNA tidisiM / chaddisimukkosapayaM samattagolaMmi NaNNattha // 3 // tatra-tayo jaghanyetarapadayorjaghanyapadaM lokAnte bhavati 'jattha'tti yatra golake sparzanA nigodadezaistisRSveva dikSa bhavati, * zeSadizAmalokenAvRtatvAt , sA ca khaNDagola eva bhavatIti bhAvaH, 'chadisiM'ti yatra punargolake SaTsvapi dikSu nigoPA dadezaiH sparzanA bhavati tatrotkRSTapadaM bhavati, tacca samastagaulaiH parapUrNagolake bhavati, nAnyatra, khaNDagolake na bhavatI-|| tyarthaH, sampUrNagolakazca lokamadhya eva syAditi // atha parivacanamAzaGkamAna Aha-ukkosamasaMkhaguNaM jahannayAo payaM || havai kiM tu ? / naNu tidisiMphusaNAo chaddisiphusaNA bhave duguNA // 4 // utkarSa-utkRSTapadamasaGkhyAtaguNaM jIvaprade-||6|| zApekSayA jaghanyakAtpadAditi gamyaM, bhavati 'kintu' kathaM tu, na bhavatItyarthaH, kasmAdevam ? ityAha-nanu'nizcitam , akSamAyAM vA nanuzabdaH, tridiksparzanAyAH sakAzAt padikparzanA bhavedviguNeti, iha ca kAkupAThAddhetutvaM pratIyata | iti, ato dviguNamevotkRSTaM padaM syAdasaGkhyAtaguNaM ca tadiSyate, jaghanyapadAzritajIvapradezApekSayA'saGkhyAtaguNasarvajIvebhyo &aa vizeSAdhikajIvapradezopetatvAttasyeti / ihottaram-thovA jahannayapae nigoyamittAvagAhaNAphusaNA / phusaNAsaMkhaguNattA || For Personal & Private Use Only
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 528 // ukkosapae asaMkhaguNA // 5 // stokA jIvapradezA jaghanyapade, kasmAt ? ityAha - nigodamAtre kSetre'vagAhanA yeSAM te tathA ekAvamAhanA ityarthaH, taireva yalaparzanaM - avagAhanaM jaghanyapadasya tannigodamAtrAvagAhanasparzanaM tasmAt khaNDagolakani| SpAdakanigodaistasyAsaMsparzan / dityarthaH, bhUmyAsannApavarakakoNAntimapradeza sadRzo hi jaghanyapadAkhyaH pradezaH, taM cAlo|kasambandhAdekAvagAhanA eva nigodAH spRzanti, na tu khaNDagolaniSpAdakAH, tatra kila jaghanyapadaM kalpanayA jIvazataM spRzati, tasya ca pratyekaM kalpanayaiva pradezalakSaM tatrAvagADhamityevaM jaghanyapade koTI jIvapradezAnAmavagADhetyevaM stokAstatra | jIvapradezA iti / athotkRSTapadajIvapradezaparimANamucyate - 'phusaNAsaMkhaguNatta'tti sparzanAyAH - utkRSTapadasya pUrNagolakani| SpAdakanigodaiH saMsparzanAyA yadasaGkhyAtaguNatvaM jaghanyapadApekSayA tattathA tasmAddhetorutkRSTapade'saGkhyAtaguNA jIvapradezA | jaghanyapadApekSayA bhavanti, utkRSTapadaM hi sampUrNa golaka niSpAdaka nigodairekAvagAhanairasaGkhyeyaiH tathotkRSTapadAvimocane nai kekapra| dezaparihAnibhiH pratyekamasaGkhyeyaireva spRSTaM tacca kila kalpanayA koTI sahasreNa jIvAnAM spRzyate, tatra ca pratyekaM jIvapradeza| lakSasyAvagAhanAjjISapradezAnAM dazakoTIkovyo'vagADhAH syurityevamutkRSTapade te'saGkhyeyaguNA bhAvanIyA iti / atha golakaprarUpaNAyAha -- ukkosapayamamotuM nigoyaogAhaNAeN sabatto / nipphAijjai golo paesaparivuddhihANIhiM // 6 // 'utkRSTapadaM' vivakSita pradezam amuJcadbhiH nigodAvagAhanAyA ekasyAH 'sarvataH ' sarvAsu dikSu nigodAntarANi sthApayadbhirniSpAdyate golaH kathaM ?, pradezaparivRddhihAnibhyAM kAMzcit pradezAn vivakSitAvagAhanAyA AkrAmadbhiH kAMzcidvimuJcadbhirityarthaH evamekagolakaniSpattiH, sthApanA ceyam-0 / golakAntarakalpanAyAha -- tattocci golAo ukkosaparyaM For Personal & Private Use Only 11 zatake 10 uddezaH nigodaSaTUtriMzikA sU 423 // 528 // www.jairelibrary.org
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ | muintu jo anno / hoi nigoo taMmivi anno niSphajjatI golo // 7 // tamevottalakSaNaM golakamAzrityAnyo golako niSpadyate, katham ?, utkRSTapadaM prAktanagolakasambandhi vimucya yo'nyo bhavati nigodastasminnutkRSTapadakalpaneneti / tathA ca yatsyAttadAha-evaM nigoyamette khette golassa hoi niSpattI / evaM nippajjaMte loge golA asaMkhijjA // 8 // 'evam' uktakrameNa nigodamAtre kSetre golakasya bhavati niSpattiH, vivakSitanigodAvagAhAtiriktanigodadezAnAM golakAntarAnupravezAt, evaM ca niSpadyante loke golakA asaGkhyeyAH, asaGkhyeyatvAt nigodAvagAhanAnAM, pratinigodAvagA| hanaM ca golakaniSpatteriti // atha kimidameva pratigolakaM yaduktamutkRSTapadaM tadeveha grAhyamutAnyat ? ityasyAmAzaGkAyA. | mAha-vavahAranaeNa imaM ukkosapayAvi ettiyA ceva / jaM puNa ukkosapayaM necchaiyaM hoi taM vocchaM // 9 // 'vyavahAranayena' sAmAnyena 'idam' anantaroktamutkRSTapadamuktaM, kAkvA vedamadhyeyaM tena nehedaM grAhyamityarthaH syAt atha kasmAde|vam ? ityAha- 'uko sapayAvi ettiyA ceva'tti na kevalaM golakA asaGkhyeyAH utkarSapadAnyapi paripUrNagolakapra| rUpitAni etAvantyeva - asaGkhyeyAnyeva bhavanti yasmAttato na niyatamutkRSTapadaM kiJcana syAditi bhAvaH, yatpunarutkRSTapadaM naizcayikaM bhavati sarvotkarSayogAd yadiha grAhyamityarthaH tadvakSye / tadevAha - trAyarani goyaviggahagaiyAI jattha samahiyA anne / golA huja subahulA necchaiyapayaM tadukkosaM // 10 // bAdaranigodAnAM - kandAdInAM vigrahagatikAdayo bAdaranigodavigrahagatikAdayaH, AdizabdazcehAvigrahagatikAvarodhArthaH, yatrotkRSTapade samadhikA anye- sUkSmanigodgolakebhyo'pare golakA bhaveyuH subahavo naizcayikapadaM tadutkarSa, bAdaranigodA hi pRthivyAdiSu pRthvyAdayazca svasthAneSu svarUpato bhavanti na For Personal & Private Use Only
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- || sUkSmanigodavatsarvazretyato yatra kacitte bhavanti tatkRSTapadaM tAttvikamiti bhAvaH / etadeva darzayannAha-iharA paDucca|||11 zatake sUkSmAnagAdava prajJaptiH suhumA bahutullA pAyaso sagalagolA / to bAyarAigahaNaM kIrai ukkosayapayaMmi // 11 // 'ihara'tti bAdaranigodAzrayaNaM 10 uddezaH abhayadevI- | vinA sUkSmanigodAn pratItya bahutulyA:-nigodasaGkhyayA samAnAH prAyazaH, prAyograhaNamekAdinA nyUnAdhikatve vyabhicAra nigodaSaTyA vRttiH24 |parihArArtha, ka ete ? ityAha-sakalagolAH, na tu khaNDagolAH, ato na niyataM kizcidutkRSTapadaM labhyate, yata evaM tato triMzikA bAdaranigodAdigrahaNaM kriyate utkRSTapade // atha golakAdInAM pramANamAha-golA ya asaMkhejjA hoti nioyA asaMkhayA sU 423 // 529 // gole / ekkeko u nigoo aNaMtajIvo muNeyavo // 12 // atha jIvapradezaparimANaprarUpaNApUrvaka nigodAdInAmavagAhanAmAnamabhidhitsurAha-logassa ya jIvassa ya honti paesA asaMkhayA tullA / aMgulaasaMkhabhAgo nigoyajiyagolago| gAho // 13 // lokajIvayoH pratyekamasajayeyAH pradezA bhavanti te ca paraspareNa tulyA eva, eSAM ca saGkocavizeSAd aGga|lAsaGkhyeyabhAgo nigodasya tajjIvasya golakasya cAvagAha iti nigodAdisamAvagAhanA / tAmeva samarthayannAha-jami | jio tameva u nigoa to tammi ceva golovi / niSphajjaija khette to te tallAvagAhaNayA // 14 // yasmin kSetre jIvo-| |'vagAhate tasminneva nigodo, nigodavyAcyA jIvasyAvasthAnAta,'to'tti tataH tadanantaraM tasminneva golo'pi niSpa // 529 // | dyate, vivakSitanigodAvagAhanAtiriktAyAH zeSanigodAvagAhanAyA golakAntarapravezena nigodamAtratvAd golakAvagAha|nAyA iti, yad-yasmAtkSetre-AkAze tataste-jIvanigodagolAH 'tulyAvagAhanAkAH' samAnAvagAhanAkA iti / atha jIvAdyavagAhanAsamatAsAmarthena yadekatra pradeze jIvapradezamAna bhavati tadvibhaNiSustatprastAvanArtha praznaM kArayannAha-ukkosapaya masoyAH pradezA bhavAnA asaMkhayA tullA / aMgulaapravaka nigodAdInAmavagAha Join Education Interational For Personal & Private Use Only wwwbar og
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ paese kimegajIvappaesarAsissa / hojjeganigoyassa va golassa va kiM samogADhaM ? // 15 // tatra jIvamAzrityottaram - jIvassa logamettassa suhumaogAhaNAvagADhassa / ekkekkaMmi paese hoMti paesA asaMkhejjA // 16 // te ca kila kalpanayA koTIzatasaGkhyasya jIvapradezarAzeH pradezadazasahasrIsvarUpajIvAvagAhanayA bhAge hRte lakSamAnA bhavantIti // atha nigodamAzrityAha -- logassa hie bhAge nigoyaogAhaNAeN jaM laddhaM / ukkosapae'tigayaM ettiyamekvekkajIvAo // 17 // 'lokasya' kalpanayA pradezakoTIzatamAnasya hRte bhAge nigodAvagAhanayA kalpanAtaH pradezadazasahasrImAnayA yallabdhaM tacca kila lakSaparimANamutkRSTapade'tigataM - avagADhametAvadekai kajIvAt, anantajIvAtmakanigodasambandhina ekaikajIvasatkamityarthaH / | anena nigodasatkamutkRSTapade yadavagADhaM taddarzitamatha golakasatkaM yattatrAvagADhaM taddarzayati - evaM dabaTThAo sabesiM ekagolajIvANaM / ukkosapayamaigayA hoMti paesA asaMkhaguNA // 18 // yathA nigodajIvebhyo'saGkhyeyaguNAstatpradezA utkR|STapade'tigatA evaM 'dravyArthAt' dravyArthatayA na tu pradezArthatayA 'savesiM'ti sarvebhya ekagolagatajIvadravyebhyaH sakA| zAdutkRSTapadamatigatA bhavanti pradezA asaGkhyAtaguNAH / iha kilAnantajIvo'pi nigodaH kalpanayA lakSajIvaH, golakazvAsaGkhyAtanigodo'pi kalpanayA lakSanigodaH, tatazca lakSasya lakSaguNane koTI sahasrasaGkhyAH kalpanayA golake jIvA bhavanti, tatpradezAnAM ca lakSaM lakSamutkRSTapade'tigataM, atazcaikagolakajIvasaGkhyayA lakSaguNane koTIkoTIdazakasaGkhyA ekatra | pradeze kalpanayA jIvapradezA bhavantIti / golakajIvebhya sakAzAdekatra pradeze'saGkhyaguNA jIvapradezA bhavantItyuktamatha tatra | guNakArarAzeH parimANanirNayArthamucyate - taM puNa kevaieNaM guNiyamasaMkhejjayaM bhavejjAhi / bhannai dabaTThAi jAvaiyA saba For Personal & Private Use Only
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAmajJaptiH bamayadevIyA vRttiH2 | 11 zatake 10 uddeza: nigodaSaTtriMzikA | sU 426 // 530 // golatti // 19 // tatpunaranantaroktamutkRSTapadAtigatajIvapradezarAzisambandhi 'kiyatA' kiMparimANenAsaGkhyeyarAzinA guNitaM | sat 'asaMkhejayaMti asaGkhyeyakam-asaGkhyAtaguNanAdvArAyAtaM bhavet' syAditi ?,bhaNyate atrottaraM, dravyArthatayA na tu pradezArtha tayA yAvantaH 'sarvagolakAH' sakalagolakAstAvanta iti gamyaM, sa cotkRSTapadagatekajIvapradezarAzimantavyaH, sakalagolakAnAM tattulyatvAditi // kiM kAraNamogAhaNatullattA jiyamigoyagolANaM / golA ukkosapaekkajiyapaesehiM to tullaa||20|| |'kiM kAraNaM ti kasmAtkAraNAd yAvantaH sarvagolAstAvanta evotkRSTapadagataikajIvapradezAH? iti praznaH, atrottaram-avagAhanAtulyatvAt , keSAmiyamityAha-jIvanigodagolAnAm , avagAhanAtulyatvaM caiSAmaGgulAsaGkhyeyabhAgamAtrAvagAhitvAditi praznaH, yasmAdevaM 'to'tti tasmAdgolAH sakalalokasambandhinaH utkRSTapade ye ekasya jIvasya pradezAste tathA tairutkRSTapadaikajIvapradezaistulyA bhavanti / etasyaiva bhAvanArthamucyate-golehi hie loge Agacchai jaM tamegajIvassa / ukkosapayagaya|paesarAsitulaM havai jamhA // 21 // 'golaiH' golAvagAhanApradezaiH kalpanayA dazasahasrasaGkhyaiH 'hRte' vibhakta hRtabhAga ityrthH| 'loke' lokapradezarAzau kalpanayA ekakoTIzatapramANe 'Agacchati' labhyate 'yat' sarvagolasaGkhyAsthAnaM kalpanayA lakSamityarthaH tadekajIvasya sambandhinA pUrvoktaprakArataH kalpanayA lakSapramANenaivotkRSTapadagatapradezarAzinA tulyaM bhavati yasmAttasmAdgolA utkRSTapadaikajIvapradezaistulyA bhavantIti prakRtameveti / evaM golakAnAmutkRSTapadagataikajIvapradezAnAM ca tulyatvaM samarthitaM, punastadeva prakArAntareNa samarthayati-ahavA logapaese ekkeke Thaviya golamekkakaM / evaM ukkosapaekkajiyapaesesu mAyati // 22 // athavA lokasyaiva pradeze ekaikasmin 'sthApayanidhehi vivakSitasamatvabubhutso ! golakamekaikaM, tatazca | CANANCER- C // 530 // HIEX For Personal & Private Use Only
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ DISASS43555 'evam' uktakramasthApane utkRSTapade ye ekajIvapradezAste tathA teSu tatparimANeSvAkAzapradezeSvityarthaH mAnti golA iti gamyaM, yAvanta utkRSTapade ekajIvapradezAstAvanto golakA api bhavantItyarthaH, te ca kalpanayA kila lakSapramANA ubhaye'pIti / atha sarvajIvebhya utkRSTapadajIvapradezA vizeSAdhikA iti bibhaNiSusteSAM sarvajIvAnAM ca tAvatsamatAmAha-golo jIvo ya samA paesao jaM ca sabajIvAvi / hoti samogAhaNayA majjhimaogAhaNaM pappa // 23 // golako jIvazca samau pradezataHavagAhanApradezAnAzritya, kalpanayA dvayorapi pradezadazasahaLyAmavagADhatvAt , 'jaM ca'tti yasmAcca sarvajIvA api sUkSmA bhavanti samAvagAhanakA madhyamAvagAhanAmAzritya, kalpanayA hi jaghanyAvagAhanA paJcapradezasahasrANi utkRSTA tu paJcadoti dvayozca mIlanenArDIkaraNena ca dazasahasrANi madhyamA bhavatIti // teNa phuDaM ciya siddhaM egapaesaMmi je jiypesaa| te sabajIvatullA suNasu puNo jaha visesahiyA // 24 // iha kilAsadbhAvasthApanayA koTIzatasaGkhyapradezasya jIvasyAkAzapradezadazasaharuyAmavagADhasya jIvasya pratipradezaM pradezalakSaM bhavati, tacca pUrvoktaprakArato nigodavartinA jIvalakSaNa guNitaM koTIsahasraM bhavati, punarapi ca tadekagolavarttinA nigodalakSeNa guNitaM koTIkoTIdazakapramANaM bhavati, jIvapramANamapyetadeva, tathAhi-koTIzatasaMkhyapradeze loke dazasahasrAvagAhinAM golAnAM lakSaM bhavati, pratigolakaM ca nigodalakSakalpanAt nigodAnAM koTIsahasraM bhavati, pratinigodaM ca jIvalakSakalpanAt sarvajIvAnAM koTIkoTIdazakaM bhvtiiti||ath sarvajIvebhya utkRSTapadagatajIvapradezA vizeSAdhikA iti dayate-jaM saMti kei khaMDA golA logaMtavattiNo anne / bAyaraviggahiehi ya ukkosapayaM jamabbhahiyaM // 25 // yasmAdvidyante kecitkhaNDA golA lokAntavartinaH 'anne'tti pUrNagolakebhyo'pare'to Jan Education International For Personal & Private Use Only
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI- yA vRttiH2 nigodaSaTtriMzikA // 531 // |jIvarAziH kalpanayA koTIkoTIdazakarUpa Uno bhavati pUrNagolakatAyAmeva tasya yathoktasya bhAvAt , tatazca yena jIva- 11 zatake rAzinA khaNDagolakA pUrNIbhUtAH sa sarvajIvarAzerapanIyate asadbhUtatvAttasya, sa ca kila kalpanayA koTImAnaH, tatra hai| 10 uddezaH cApanIte sarvajIvarAziH stokataro bhavati, utkRSTapadaM tu yathoktapramANameveti tattvato vizeSAdhikaM bhavati, samatA punaH | khaNDagolAnAM pUrNatAvivakSaNAdukteti, tathA bAdaravigrahikaizca-bAdaranigodAdijIvapradezaizcotkRSTapadaM yad-yasmAtsarvajIva sU423 rAzerabhyadhikaM tataH sarvajIvebhya utkRSTapade jIvapradezA vizeSAdhikA bhavantIti, iyamatra bhAvanA-vAdaravigrahagatikAdInAmanantAnAM jIvAnAM sUkSmajIvAsaGkhyeyabhAgavartinAM kalpanayA koTIprAyasaGkhyAnAM pUrvoktajIvarAzipramANe prakSepaNena | samatAprAptAvapi tasya bAdarAdijIvarAzeH koTIprAyasaGkhyasya madhyAdutkarSato'saDaveyabhAgasya kalpanayA zatasaGkhyasya vivakSitasUkSmagolakAvagAhanAyAmavagAhanAt ekaikasmiMzca pradeze pratyeka jIvapradezalakSasyAyagADhatvAt lakSasya ca zataguNatvena koTIpramANatvAt tasyAzcotkRSTapade prakSepAtpUrvoktamutkRSTapadajIvapradezamAnaM kovyA'dhikaM bhavatIti / yasmAdevaM-tamhA | sabehiMto jIvehiMto phuDaM gaheyavaM / ukkosapayapaesA hoti visesAhiyA niyamA // 26 // idameva prakArAntareNa bhAvyate| ahavA jeNa bahusamA suhumA loe'vagAhaNAe ya / teNekkekaM jIvaM buddhIeN viralae loe // 27 // yato bahusamAHprAyeNa samAnA jIvasaGkhyayA kalpanayA ekaikAvagAhanAyAM jIvakoTIsahasrasyAvasthAnAta, khnnddgolkaiybhicaar-I|||531|| |parihArArtha ceha bahugrahaNaM, 'sUkSmAH' sUkSmanigodagolakAH kalpanayA lakSakalpAH 'loke' caturdazarajvAtmake, tathA-| 'vagAhanayA ca samAH, kalpanayA dazasu dazasu pradezasahasreSvavagADhatvAt , tasmAdekapradezAvagADhajIvapradezAnAM sarvajI-1 For Personal & Private Use Only
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAnAM ca samatAparijJAnArthamekaikaM jIvaM buddhyA 'virallae'tti kevalisamudghAtagatyA vistArayelloke, ayamatra bhAvArthaH yAvanto golakasyaikatra pradeze jIvapradezA bhavanti kalpanayA koTIradazakapramANAstAvanta eva vistAriteSu jIveSu * lokasyaikatra pradeze te bhavanti, sarvajIvA apyetatsamAnA eveti, ata evAha-evaMpi samA jIvA egapaesagaya-151 | jiyapaesehiM / bAyarabAhullA puNa hoMti paesA visesahiyA // 28 // evamapi na kevalaM 'golo jIvo ya samA' ityA dinA pUrvoktanyAyena samA jIvA ekapradezagatairjIvapradezairiti, uttarArddhasya tu bhAvanA prAgvadavaseyeti / atha pUrvokta* rAzInAM nidarzanAnyabhidhitsuH prastAvayannAha tesiM puNa rAsINaM nidarisaNamiNaM bhaNAmi paJcakkhaM / suhagahaNa-15 gAhaNatthaM ThavaNArAsippamANehiM // 29 // golANa lakkhamekaM gole 2 nigoyalakkhaM tu / ekkakke ya nigoe jIvANaM | lakkhamekkakaM // 30 // koDisayamegajIvappaesamANaM tameva logassa / golanigoyajiyANaM dasa u sahassA samogAho // 31 // & jIvassekkekassa ya dasasAhassAvagAhiNo loge / ekke+mi paese paesalakkhaM samogADhaM // 32 // jIvasayassa jahanne payaMmi | koDI jiyappaesANaM / ogADhA ukkose payaMmi vocchaM paesaggaM // 33 // koDisahassajiyANaM koDAkoDIdasappaesANaM / 4 ukkose ogADhA sabajiyA'vettiyA ceva // 34 // koDI ukkosapayaMmi bAyarajiyappaesapakkhevo / sohaNayamettiyaM ciya kAyavaM khaMDagolANaM // 35 // utkRSTapade sUkSmajIvapradezarAzerupari koTIpramANo bAdarajIvapradezAnAM prakSepaH kAryaH, zatakahailpatvAdvivakSitasUkSmagolakAvagADhavAdarajIvAnAM, teSAM ca pratyeka pradezalakSasyotkRSTapade'vasthitatvAt , tanmIlane ca koTI-|| sadbhAvAditi, tathA sarvajIvarAzermadhyAcchodhanaka-apanayanam 'ettiyaM ciya'tti etAvatAmeva-koTIsaGkhyAnAmeva karttavyaM, For Personal & Private Use Only
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA 'khaNDagolAnAM' khaNDagolakapUrNatAkaraNe niyuktajIvAnAM teSAmasadbhAvikatvAditi // eesi jahAsaMbhavamatthovaNayaM kareja 11 zatake majJaptiH rAsINaM / sabbhAvao ya jANija te aNaMtA asaMkhA vA // 36 // ihArthopanayo yathAsthAnaM prAyaH prAg darzita eva, 11 uddeza jamayadevI | 'aNaMta'tti nigode jIvA yadyapi lakSamAnA uktAstathA'pyanantAH, evaM sarvajIvA api, tathA nigodAdayo ye lakSamAnA yAvRttiH2/8 kAlasvarUuktAste'pyasayayA avaseyA iti // ekAdazazate dazamoddezakaH samAptaH // 11-10 // paMsU424 // 532 // anantaroddezake lokavaktavyatoktA, iha tu lokavartikAladravyavaktavyatocyate, ityevaMsambaddhasyAsyaikAdazoddezakasvedamAdisUtram teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vANiyagAme nAma nagare hotthA vannao, dUtipalAse ceie vannao jAva puDhada visilApaTTao, tattha NaM vANiyagAme nagare sudaMsaNe nAmaM seTThI parivasai aDhe jAva aparibhUe samaNovA sae abhigayajIvAjIve jAva viharai, sAmI samosaDhe jAva parisA pajuvAsai, tae NaM se sudaMsaNe seTThI || imIse kahAe laTTe samANe hadvatuDhe pahAe kaya jAva pAyacchitte sabAlaMkAravibhUsie sAo gihAo paDi|nikkhamA sAo gihAo paDinikkhamittA sakoreMTamalladAmeNaM chatteNaM dharijamANeNaM pAyavihAracAreNaM || // 532 // mahayA purisavaggurAparikkhitte vANiyagAma nagaraM majhamajheNaM niggacchai niggacchittA jeNeva dUtipalAse 5 |ceie jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM paMcavi-|| Join Education International For Personal & Private Use Only
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ S AMACHC54340% heNaM abhigameNaM abhigacchati, taM0-sacittANaM davANaM jahA usabhadatto jAva tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsai / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre sudaMsaNassa sevissa tIse ya mahatimahAlayAe jAva ArAhae bhvi| tae NaM se sudaMsaNe seTThI samaNassa bhagavaomahAvIrassa aMtiyaM dhammaM socA nisamma hatuTTha0 uThAe uTTeirattA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAva namaMsittA evaM vayAsI-kaivihe NaM bhaMte ! kAle pannatte ?, sudaMsaNA! cauvihe kAle pannatte, taMjahA-pamANakAle 1 ahAunivattikAle 2 maraNakAle 3 addhAkAle 4, se kiM taM pamANakAle 1, 2 duvihe pannatte, taMjahA-divasappamANakAle 1 rAippamANakAle ya 2, cauporisie divase cau|porisiyA rAI bhavai (sU0 424) // 'teNa'mityAdi, 'pamANakAle'tti pramIyate-paricchidyate yena varSazatAdi tat pramANaM sa cAsau kAlazceti pramANakAla: || pramANaM vA-paricchedanaM varSAdestatpradhAnastadartho vA kAlaH pramANakAla:-addhAkAlasya vizeSo divasAdilakSaNaH, Aha caM"duviho pamANakAlo divasapamANaM ca hoi rAI ya / cauporisio divaso rAI cauporisI ceva ||1||"[dvividhH | pramANakAlo divasapramANazca bhavati rAtrizca / catuSpauruSIko divaso rAtrizcatuSpauruSIkA caiva // 1 // ] 'ahAunivattikAle'tti yathA-yena prakAreNAyuSo nivRttiH-bandhanaM tathA yaH kAlaH-avasthitirasau yathAyurnivRttikAlo-nArakAdyAyuSkalakSaNaH, ayaM cAddhAkAla evAyuHkarmAnubhavaviziSTaH sarveSAmeva saMsArijIvAnAM syAt, Aha ca-"neraiyatiri| yamaNuyA devANa ahAuyaM tu jaM jeNaM / nivattiyamannabhave pAleMti ahAukAlo so||1||"[ nairayikatiryagmanujAnAM 45CURRECTOR For Personal & Private Use Only
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 11 zatake 11 uddeza: pauruSImAnaM sU425 5 vyAkhyA-15|| devAnAmathAyuryonAnyasmin bhave nirvartitaM tathA pAlayanti sa yathA''yuSkAlaH // 2 // ] 'maraNakAle'tti maraNena ki- prajJaptiH addhA-ziSTaH kAlaHmaraNakAla:-addhAkAlaH eva, maraNameva vA kAlo maraNasya kAlaparyAyatvAnmaraNakAlaH, addhAkAle'tti abhayadevI- samayAdayo vizeSAstadrUpaH kAlo'ddhAkAla:-candrasUryAdikriyAviziSTo'rddhatRtIyadvIpasamudrAntarvatI samayAdiH, Aha ca- yA vRttiH2|| | "samayAvaliyamuhuttA divasaahorattapakkhamAsA ya / saMvaccharajugapaliyA sAgaraossappipariyaTTA // 1 // " [ samaya aav||53|| |likA muhUrto divaso'horAtraM pakSo mAsazca / saMvatsaro yugaM palyaH sAgara utsarpiNI parAvarttaH // 1 // ] iti / anantaraM catuSpauruSIko divasazcatuSpauruSIkA ca rAtrirbhavatItyuktamatha pauruSImeva prarUpayannAha| ukkosiyA addhapaMcamamuhuttA divasassa vA rAIe vA porisI bhavai jahanniyA timuhuttA divasassa vA lA rAIe vA porisI bhavai, jadA NaM bhaMte ! ukkosiyA addhapaMcamuhattA divasassa vA rAIe vA porisI bhavati tadA NaM katibhAgamuhusabhAgeNaM parihAyamANI pari02 jahanniyA timuhattA divasassa vA rAIe vA porisI |bhavati ?, jadA NaM jahaniyA timuhattA divasassa vA rAIe vA porisI bhavati tadA NaM katibhAgamuhuttabhAgeNaM parivahamANI 2 ukkosiyA addhapaMcamamuluttA divasassa vA rAIe vA porisI bhavai, sudaMsaNA! jadA NaM ukkosiyA addhapaMcamamuhuttA divasassa vA rAIe vA porisI bhavai tadA NaM bAvIsasayabhAgamuhuttabhAgeNaM parihAyamANI pari02 jahaniyA timuhuttA divasassa vA rAIe vA porisI bhavai, jadA NaM jahaniyA timuhuttA divasassa vA rAIe vA porisI bhavai tayA NaM bAvIsasayabhAgamuhuttabhAgeNaM parivaDDamANI || :45 // 53 For Personal & Private Use Only
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ +% A pari02 ukkosiyA addhapaMcamamuhuttA divasassa vA rAIe vA porisI bhavati / kadA NaM bhaMte ! ukkosimA | addhapaMcamamuhuttA divasassa rAIe vA porisI bhavai ? kadA vA jahanniyA timuhuttA divasassa vA rAIe vA porisI bhavai 1, sudaMsaNA ! jadA NaM ukkosae aTThArasamuhatte divase bhavai jahanniyA duvAlasamuhuttA rAI bhavai tadA NaM ukkosiyA addhapaMcamamuhuttA divasassa porisI bhavai jahanniyA timuhattA rAIe porisI bhavai, jayA NaM ukkosiyA aTThArasamuhuttiArAI bhavati jahannie duvAlasamuhutte divase bhavai tadA NaM ukkosiyA addhapaMcamamuhuttA rAIe porisI bhavai jahanniyA tihuttA divasassa porisI bhavai / kadA NaM bhaMte ! ukosae aTThArasamuhutte divase bhavai jahanniyA duvAlasamuhuttA rAI bhavai ? kadA vA ukkosiyA aTThArasamuhuttA rAI bhavati jahannae duvAlasamuhutte divase bhavai ?, sudaMsaNA ! AsADhapunnimAe ukkosae aTThArasamuhutte | divase bhavai jahanniyA duvAlasamuhuttA rAI bhavai, posassa punnimAe NaM ukkosiyA aTThArasamuhuttA rAI bhavai jahannae duvAlasamuhutte divase bhavai // atthi NaM bhaMne ! divasA ya rAIo ya samA ceva bhavanti ?, haMtA! atthi, kadA NaM bhaMte ! divasA ya rAIoya samA ceva bhavanti ?, sudaMsaNA! cittAsoyapunnimAsu NaM, | ettha NaM divasA ya rAIoya samA ceva bhavanni, pannarasamuhutte divase pannarasamuhuttA rAI bhavai caubhAgamuhuttabhAgUNA caumuhuttA dibasassa vA rAIe vA porisI bhavai, settaM pamANakAle // (sUtraM 425) // 'ukkosiyetyAdi, 'addhapaMcamuhutta'tti aSTAdaza muhUrttakha divasasya rAtre caturtho bhAgo yasmAdapaJcamamuhUrtA nava -2-% 5-182- 5-5.5-5 dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2 sU425 // 53 // HEREOSSACCIRCLESSORRECOM ghaTikA ityarthaH tato'rddhapaJcamA muhUrtA yasyAM sA tathA, timuhuttatti dvAdazamuhUrtasya divasAdezcaturtho bhAgastrimuhUrtoM bhavati 11 zatake | atastrayo muhUrtAH-SaT ghaTikA yasyAM sA tathA, 'kaibhAgamuhuttabhAgeNaM'ti katibhAga:-katithabhAgastadrUpo muhUrttabhAgaH 11 uddeza: katibhAgamuhUrtabhAgastena, katithena muhUrtIzenetyarthaH 'bAvIsasayabhAgamuhuttabhAgeNaM'ti ihArddhapaJcamAnAM trayANAM ca pauruSImAnaM muhUrtAnAM vizeSaH sAGke muhUrttaH, sa ca tryazItyadhikena divasazatena varddhate hIyate ca, sa ca sAjhai muhUrttakhyazItyadhika|zatabhAgatayA vyavasthApyate, tatra ca muharte dvAviMzatyadhika bhAgazataM bhavatyato'bhidhIyate-'bAvIse'tyAdi, dvAviMzatyadhi kazatatamabhAgarUpeNa muhUrttabhAgenetyarthaH / 'AsADhapunnimAe'ityAdi, iha 'ASADhapaurNamAsyA miti yaduktaM tat paJcasaMvatsarikayugasyAntimavarSApekSayA'vaseyaM, yatastatraivASADhapaurNamAsyAmaSTAdazamuhUrto divaso bhavati, arddhapaJcamamuhUrttA ca | tatpauruSI bhavati, varSAntare tu yatra divase karkasaGkrAntirjAyate tatraivAsau bhavatIti samavaseyamiti, evaM pauSapaurNamAsyAmapyaucityena vAcyamiti // anantaraM rAtridivasayovaiSamyamabhihitaM, atha tayoreva samatAM darzayannAha-asthi 'mityAdi, iha ca 'cattAsoyapunnimAesu NamityAdi yaducyate tadvyavahAranayApekSaM, nizcayatastu karkamakarasaGkrAntidinAdArabhya || | yad dvinavatitamamahorAtraM tasyATTai samA divarAtripramANateti, tatra ca paJcadazamahale dine rAtrI vA pauruSIpramANaM tryo| muhUrtAstrayazca muhUrtacaturbhAgA bhavanti, dinacaturbhAgarUpatvAttasyAH, etadevAha-'caubhAge'tyAdi, catubhogarUpo yo||||53|| | muhUrtabhAgastenonA caturbhAgamuhUrtabhAgonA catvAro muhUrttA yasyAM pauruSyAM sA tatheti // se kiM taM ahAunivattikAle ?, ahA0 2 jannaM jeNaM nerahaeNa vA tirikkhajoNieNa vA maNusseNa vA| For Personal & Private Use Only
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ 545555544 deveNa vA ahAuyaM nivattiyaM settaM pAlemANe ahAunivattikAle / se kiM taM maraNakAle 1, 2 jIvo vA sarIrAo sarIraM vA jIvAo, settaM maraNakAle // se kiM taM addhAkAle ?, addhA02 aNegavihe pranatte, seNaM samayaTTayAe AvaliyaTThayAe jAva ussappiNIyAe / esa NaM sudaMsaNA ! addhA dohAracchedeNaM chinnamANI jAhe vibhAgaM no havamAgacchai settaM samae, samayaTTayAe asaMkhejANaM samayANaM samudayasamiisamAgameNaM sA egA Avaliyatti pavuccai, saMkhejAo AvaliyAo jahA sAliuddesae jAva sAgarovamassa u egassa bhave parimANaM / eehi NaM bhaMte ! paliovamasAgarovamehiM kiM payoyaNaM?, sudaMsaNA ! eehiM paliovamasAgarovamehiM neraiyatirikkhajoNiyamaNussadevANaM AuyAiM mavijaMti (suu0426)|| neraiyANaM bhaMte! | kevaiyaM kAlaM ThiI pannattA ?, evaM ThiipadaM niravasesaM bhANiyavaM jAva ajahannamaNukoseNaM tettIsaM sAgarovamAI ThitI pannasA ( sUtraM 427) | 'se kiM taM ahAunivattiyakAle'ityAdi, iha ca 'jeNaM ti sAmAnyanirdeze tatazca yena kenacinnArakAdyanyatamena 'ahAuyaM nivattiyaMti yatprakAramAyuSka-jIvitamantarmuhUrtAdi yathA''yuSkaM 'nirvatitaM' nibaddhaM / 'jIvo vA sa6 rIre'tyAdi, jIvo vA zarIrAt zarIraM vA jIvAt viyujyata iti zeSaH, vAzabdo zarIra jIvayoravadhibhAvasyecchAnusAritApraH || tipAdanArthAviti ||'se kiM taM addhAkAle'ityAdi, addhAkAlo'nekavidhaH prajJaptastadyathA-'samayayAe'tti samayapo'rthaH samayArthastanAbastattA tayA samayabhAvenetyarthaH evamanyatrApi, yAvatkaraNAt 'muhuttaTTayAe'ityAdi dRzya For Personal & Private Use Only
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ asaMkhejjAsaMyogaH sa sammAna miti / athAnantaroktasya samayAdikAlasya svarUpamabhidhAtumAha-esa Na'mityAdi, eSA anantaroktotsarpiNyA-||1|| 11 zatake vyAkhyAprajJaptiH dikA 'addhA dohAraccheyaNeNaM'ti dvau hArau-bhAgau yatra chedane dvidhA vA kAraH-karaNaM yatra tad dvihAraM dvidhAkAraM vA 11 uddezaH abhayadevI-|| tena 'jAhe'tti yadA tadA samaya iti zeSaH 'setta'mityAdi nigamanam / 'asaMkhejANa'mityAdi, asaGkhyAtAnAM sama kAyathAyuSkA dikAlaH yA vRttiH2 yAnAM sambandhino ye samudayA-vRndAni teSAM yAH samitayo-mIlanAni tAsAM yaH samAgamaH-saMyogaH sa samudayasami-4 sthitiH sU tisamAgamastena yatkAlamAnaM bhavatIti gamyate saikAvaliketi procyate, 'sAliuddesae'tti SaSThazatasya saptamoddezake // 26-427 palyopamasAgaropamAbhyAM nairayikAdInAmAyuSkANi mIyanta ityuktamatha tadAyuSkamAnameva prajJApayannAha-'neraiyANa'mi-|| tyAdi, 'ThitipayaMti prajJApanAyAM caturtha padaM // ___ asthi NaM bhaMte ! eesiM paliovamasAgarovamANaM khaeti vA avacayeti vA?, haMtA asthi, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vucai asthi NaM eesi NaM paliovamasAgarovamANaM jAva avacayeti vA ? | evaM khalu sudaMsaNA! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM hathiNAgapure nAma nagare hotthA vannao, saha-18 // saMbavaNe ujANe vannao, tattha NaM hatthiNAgapure nagare bale nAma rAyA hotthA vannao, tassa gaM // 535 // balassa ranno pabhAvaI nAma devI hotthA sukumAla. vannao jAva viharai / tae NaM sA pabhAvaI devI annayA kayAI taMsi tArisagaMsi vAsagharaMsi abhitarao sacittakamme bAhirao dUmiyaghaTTamaDhe vicittaullogacilligatale maNirayaNapaNAsiyaMdhayAre bahusamasuvibhattadesabhAe paMcavannasarasasurabhimukkapupphapuMjovayArakalie For Personal & Private Use Only
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAlAgurupavarakuMdurukkaturukkadhUvamaghamaghaMtagaMdhuddhayAbhirAme sugaMdhivaragaMdhie gaMdhavaTTibhUe taMsi tArisagaMsi sayaNijjaMsi sAliMgaNavahie ubhao viboyaNe duhao unnae majjheNayagaMbhIre gaMgApuliNavAluyauddAlasAlisae uvaciyakhomiyadugullapaTTapaDicchanne suviraiyarayattANe rattaMsuyasaMvue suramme AiNagarUyabUraNavaNIyatUlaphAse sugaMdhavarakusumacunnasayaNovayArakalie addharattakAlasamayaMsi suttajAgarA ohIramANI 2 ayameyArUvaM orAlaM kallANaM sivaM dhannaM maMgallaM sassirIyaM mahAsuviNaM pAsittANaM paDibuddhA hArarayayakhIrasAga| rasasaMkakiraNadagarayarayayamahAselapaMDurataroruramaNijapecchaNijaM thiralaTThapauvaddapIvarasusiliTThavisihatikkhadADhAviDaMbiyamuhaM parikammiyajaccakamalakomalamAiyasobhaMtalahauTuM rattuppalapattamauyasukumAlatAlujIhaM mUsAgayapavarakaNagatAviyaAvattAyaMtavataDivimalasarisanayaNaM visAlapIvaroru paDipunnavimalakhaMdhaM miuvisayasuhamalakkhaNapasatthavicchinnakesarasaDovasobhiyaM UsiyasunimmiyasujAyaapphoDiyalaMgUlaM somaM somAkAraM lIlAyaMtaM jaMbhAyaMtaM nahayalAo ovayamANaM niyayavayaNamativayaMtaM sIhaM suviNe pAsittANaM paDibuddhA / tae NaM sA pabhAvatI devI ayameyArUvaM orAlaM jAva sassirIyaM mahAsuviNaM pAsittA NaM paDibuddhA samANI haTTatuTTha jAva hiyayA dhArAhayakalaMbapupphagaM piva samUsasiyaromakUvA taM suviNaM ogiNhati ogiNhittA sayaNijjAo abbhuTei sayaNijAo abbhuTetA aturiyamacavalamasaMbhaMtAe avilaMbiyAe rAyahaMsasarisIe gaIe jeNeva balassa ranno sayaNije teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA balaM rAyaM tAhiM ihAhiM kaMtAhiM 20 For Personal & Private Use Only
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA | piyAhiM maNunnAhiM maNAmAhiM orAlAhiM kallANAhiM sivAhiM dhannAhiM maMgallAhiM sassirIyAhiM miyamahuramaprajJaptiH julAhiM girAhiM saMlavamANI saMlavamANI paDiboheti paDibohettA baleNaM rannA abbhaNunAyA samANI nANA 11 zatake abhayadevI 11 uddeza: maNirayaNabhatticittaMsi bhaddAsaNaMsi NisIyati NisIyittA AsatthA vIsatthA suhAsaNavaragayA balaM rAyaM yA vRttiH2/ mahAbalaga. tAhiM iTAhiM katAhiM jAva saMlavamANI 2 evaM vayAsI-evaM khalu ahaM devANuppiyA ! aja taMsi tArisagaMsi bhajanmAdi // 536 sayaNijjaMsi sAliMgaNa taM ceva jAva niyagavayaNamaivayaMtaM sIhaM suviNe pAsittA NaM paDibuddhA, taNNaM devANu sU428 ppiyA ! eyassa orAlassa jAva mahAsuviNassa ke manne kallANe phalavittivisese bhavissai ?, tae NaM se bale rAyA pabhAvaIe devIe aMtiyaM eyamaDhe socA nisamma hahatuTTha jAva hayahiyaye dhArAhayanIvasurabhikusumacaMcumAlaiyataNuyaUsaviyaromakUve taM suviNaM ogiNhai ogiNhittA IhaM pavissai IhaM pavisittA | appaNo sAbhAvieNaM maiputvaeNaM buddhivinnANeNaM tassa suviNassa atthoggahaNaM karei tassa.2ttA pabhAvaiM deviM| tAhiM ihAhiM kaMtAhiM jAva maMgallAhiM miyamaharasassi0 saMlavamANe 2 evaM vayAsI-orAle NaM tume devI!| suviNe diDe kallANe gaM tame jAva sassirIe gaM tume devI! suviNe diDe ArogatuhidIhAukallANamaMgalla kArae| IANaM tume devI! suviNe diDhe asthalAbho devANuppie! bhogalAbho devANuppie ! puttalAbho devANuppie || 15 rajalAbho devANuppie ! evaM khalu tumaM devANuppie ! NavaNhaM mAsANaM bahupaDipunnANaM aTThamANa rAIdiyANaM| C ID // 536 // vikatANaM amhaM kulakeuM kuladIva kulapavayaM kulavaDeMsayaM kulatilagaM kulakittikaraM kulanaMdikaraM kulajasa NEW S USA - For Personal & Private Use Only
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ / karaM kulAdhAraM kulapAyavaM kulavivaraNakaraM sukumAlapANipAyaM ahINa[paDi]punnaMpaciMdiyasarIraM jAva sasisomAkAraM kaMtaM piyadaMsaNaM surUvaM devakumArasamappabhaM dAragaM payAhisi / sevi ya NaM dArae ummukkabAlabhAve vinAyapariNayamite jovaNagamaNuppatte sUre vIre vikate vitthinnaviulabalabAhaNe rajavaI rAyA bhavissai, |taM urAle NaM tume jAva sumiNe diDhe Aroggatuhi jAva maMgallakArae NaM tume devI! suviNe dikhettikaha | pabhAvarti deviM tAhi ihAhiM jAva vaggUhiM docaMpi tacaMpi aNuvUhati / tae NaM sA pabhAvatI devI balassa ranno | aMtiyaM eyamaDhe socA nisamma hahatuTTha. karayala jAva evaM vayAsI-evameyaM devANuppiyA ! tahameyaM devANu| ppiyA! avitahameyaM devANuppiyA ! asaMdiddhameyaM de0 icchiyameyaM devANuppiyA! paDicchiyameyaM devANu | ppiyA! icchiyapaDicchiyameyaM devANuppiyA! se jaheyaM tujhe badahattikaTTataM suviNaM samma paDicchai paDi|cchittA baleNaM rannA anbhaNunAyA samANI NANAmaNirayaNabhatticittAo bhaddAsaNAo anbhuDhei abbhuhetsA aturiyamacavala jAva gatIe jeNeva sae sayaNijje teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA sayaNijjaMsi nisIyati nisIittA evaM bayAsI-mA me se utsame pahANe maMgalle suviNe annehiM pAvasumiNehiM paDihammissa| ittikaTu devagurujaNasaMbaddhAhiM pasatthAhiM maMgallAhiM dhammiyAhiM kahAhiM suviNajAgariyaM paDijAgaramANI 2 viharati / tae NaM se bale rAyA koDuMbiyapurise saddAvei sahAvettA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA ! ajja savisesaM bAhiriyaM uvaTThANasAlaM gaMdhodayasittasuiyasaMmajiocalitaM sugaMdhavarapaMcavannapuppho For Personal & Private Use Only
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurupAta jAva paJcappiNahA se bale rAyA paJcasakatA jeNeva aNa vyAkhyA* vayArakaliyaM kAlAgurupavarakuMdurukkajAva gaMdhavahibhUyaM kareha ya karAveha ya karettA karAvettA sIhAsaNaM raeha |11 zatake prajJaptiH masIhAsaNaM rayAvettA mametaM jAva pacappiNaha, tae NaM te koDubiyajAva paDisuNettA khippAmeva savisesaM |11 uddezaH abhayadevI- bAhiriyaM uvaTThANasAlaM jAva paJcappiNaMti, tae NaM se bale rAyA paJcUsakAlasamayaMsi sayaNijjAo anuDhei mahAbalagayA vRttiH2/ sayaNijjAo abbhuDhettA pAyapIDhAo paJcoruhai pAyapIDhAo pacoruhittA jeNeva adRNasAlA teNeva uvAga- bhajanmAdi cchati aTTaNasAlaM aNupavisai jahA uvavAie taheva adRNasAlA taheva majaNaghare jAva sasiva piyadaMsaNe nara sU428 // 537 // vaI majjaNagharAo paDinikkhamai paDinikkhamittA jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA teNeva uvAgacchada teNeva | uvAgacchittA sIhAsaNavaraMsi puracchAbhimuhe nisIyai nisIittA appaNo uttarapuracchime disIbhAe aTTa, bhaddAsaNAI seyavatthapaJcutthuyAI siddhatthagakayamaMgalovayArAI rayAvei rayAvettA appaNo adUrasAmaMte NANAmaNirayaNamaMDiyaM ahiyapecchaNijjaM mahagyavarapaTTaNuggayaM sahapaTTabahabhattisayacittatANaM ihAmiyausamajAva|bhatticittaM abhitariyaM javaNiyaM aMchAvei aMchAvettA nANAmaNirayaNabhatticittaM accharayamauyamasUragokacchaga seyavatthapaJcutthuyaM aMgasuhaphAsuyaM sumauyaM pabhAvatIe devIe bhaddAsaNaM rayAvei rayAvettA koDuMbiyapu rise saddAvei saddAvettA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA ! aTuMgamahAnimittasuttatthadhArae vivi- // 537 // hasatthakusale suviNalakkhaNapADhae saddAveha, tae NaM te koDubiyapurisA jAva paDisuNettA balassa ranno aMtiyAo paDinikkhamai paDinikkhamittA sigdhaM turiyaM cavalaM caMDaM veiyaM hathiNapuraM nagaraM majjhamajjheNaM 4%9CRACKERANC054 For Personal & Private Use Only
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ jeNeva tesiM suviNalakkhaNapADhagANaM gihAI teNeva uvAgacchanti teNeva uvAgacchitA te suviNalakkhaNapADhae sahAveMti / tae NaM te suviNalakkhaNapADhagA balassa ranno koDuMbiyapurisehiM sadAviyA samANA haTThatuTTha0 vhAyA kayajAva sarIrAsiddhatthagaha riyAliyAkayamaMgalamuddhANA saehiM 2 gihe hiMto niggacchaMti sa0 2 hatthiNApuraM nagaraM majjhaMmajjheNaM jeNeva balassa ranno bhavaNavaravaDeMsae teNeva uvAgacchanti teNeva uvAgacchittA bhavaNavaravaDeMsagapaDiduvAraMsi egao milati egao milittA jeNeva bAhiriyA uvadvANasAlA teNeva uvAgacchanti teNeva uvAgacchittA karayala0 balarAyaM jaeNaM vijaeNaM vaddhAvaiti / tae NaM suviNalakNapADhagA baleNaM rannA vaMdiyapUiyasakkAriya sammANiyA samANA patteyaM 2 puvannatthesu bhaddAsaNesu nisIyaMti, tae NaM se bale rAyA | pabhAvati devi javaNiyaMtariyaM ThAvei ThAvettA puSphaphalapaDipunnahatthe pareNaM viNaeNaM te suviNalakkhaNapADhae | evaM vayAsI evaM khalu deSANuppiyA ! pabhAvatI devI ajja taMsi tArisagaMsi vAsagharaMsi jAva sIhaM suviNe pAsittA NaM paDibuddhA taNNaM devANupiyA ! eyassa orAlassa jAva ke manne kallANe phalavittivisese bhavi ssai ?, tae NaM suviNalakkhaNapADhagA balassa ranno aMtiyaM eyamahaM socA nisamma haTTatuTTa0 taM suviNaM ogihai 2 IhaM aNuSpavisai aNuppavisittA tassa suviNassa atthoggahaNaM karei tassa0 2ttA annamantreNaM saddhiM | saMcAleti 2 tassa suviNassa laTThA gahiyA pucchiyaTThA viNicchiyaTThA abhigayaTThA balassa ranno purao suviNasatthAI uccAremANA u0 2 evaM vayAsI evaM khalu devANuppiyA ! amhaM suviNasatyaMsi bAyAlIsaM For Personal & Private Use Only xxx Xxx XXXX V
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2 11 zatake 11 uddezaH mahAbalagabhejanmAdi sU 428 ACCORECAC5% suviNA tIsaM mahAsuviNA bAvattari savasuviNA dihA, tattha NaM devANuppiyA! titthagaramAyaro vA cakkavaTTimAyaro vA titthagaraMsi vA cakkavahisi vA gambhaM vakkamamANaMsi eesiM tIsAe mahAsuviNANaM ime codasa| mahAsuviNe pAsittANaM paDibujjhati, taMjahA-gayavasahasIhaabhiseyadAmasasidiNayaraM jhayaM kuMbhaM / paumasa-| rasAgaravimANabhavaNarayaNuccayasihiM ca 14 // 1 // vAsudevamAyaro vA vAsudevaMsi ganbhaM vakkamamANaMsi | eesiM coddasaNhaM mahAsuviNANaM annayare satta mahAsuviNe pAsittANaM paDibujjhaMti, baladevamAyaro vA bala| devaMsi ganbhaM vakkamamANaMsi eesiM codasaNhaM mahAsuviNANaM annayare cattAri mahAsuviNe pAsittA Na paDibujhaMti, maMDaliyamAyaro vA maMDaliyaMsi gambhaM vakkamamANaMsi etesi NaM caudasaNhaM mahAsuviNANaM annayaraM egaM mahAsuviNaM pAsittA NaM paDibujjhanti, ime ya gaM devANuppiyA! pabhAvatIe devIe ege mahAsuviNe diDhe, taM orAle NaM devANuppiyA! pabhAvatIe devIe suviNe diDhe jAva AroggatuTTha jAva maMgallakArae NaM de|vANuppiyA! pabhAvatIe devIe suviNe diTTe, atthalAbho devANuppie! bhogaputta rajalAbho devANuppie / , evaM khalu devANuppie ! pabhAvatI devI navaNhaM mAsANaM bahupaDipunnANaM jAva vItikaMtANaM tumheM kulakeTa |jAva payAhiti, seviya NaM vArae ummakabAlabhAvejAva rajjavaI rAyA bhavissai aNagAre vA bhAviyappA, taM | orAle NaM devANuppiyA ! pabhAvatIe devIe suviNe diDhe jAva AroggatudIhAuyakallANajAva dihe / tae Na se bale rAyA suviNalavasaSApAlyANaM aMlie eyamaDhe socA nisamma hahatuTTa karayala jAva kaddu te suviNa // 538 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ lakkhaNapADhage evaM vayAsI - ebameyaM devANuppiyA ! jAva se jaheyaM tumbhe vadahattikaTTu taM suviNaM sammaM paDicchai taM0 ttA suviNalakkhaNapADhae viuleNaM asaNapANakhAima sAima puSpavatthagaMdha mallAlaMkAreNaM sakAreti saMmANeti sakkAretA saMmANettA viulaM jIviyArihaM pIidANaM dalayati 2 vipulaM 2 paDivasajjeti paDivisajjettA sIhAsaNAo anbhuTThe sI0 anbhuTThettA jeNeva pabhAvatI devI teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA pabhAvalIM devIM tAhiM iThThAhiM kaMtAhiM jAva saMlavamANe saMlavamANe evaM vayAsI evaM khalu devANupiyA ! suviNasatthaM| sivAyAlIsaM suviNA tIsaM mahAsuviNA bAvattari saGghasuviNA diTThA, tattha NaM devANuppie ! titthagaramAyaro vA cakkavaTTimAyaro vA taM caiva jAca annayaraM egaM mahAsuviNaM pAsittA NaM paDivujjhaMti, ime ya NaM tume devANuppie ! ege | mahAsuviNe diTThe taM orAle tume devI! suviNe diTThe jAva rajjavaI rAyA bhavissaha aNagAre vA bhAviyappA, taM orAle gaM tume devI ! suviNe diTThe jAva diTThettikaTTu pabhAvatiM deviM tAhiM iTThAhiM kaMtAhiM jAva docaMpi tacapi aNubUhai, tae NaM sApabhAvatI devI balassa ranno aMtiyaM eyamahaM socA nisamma haTThatuTThakarayalajAva evaM vayAsIeyameyaM devANupriyA / jAva taM suviNaM sammaM paDicchati taM suviNaM sammaM paDicchittA baleNaM rannA abbhaNunnAyA samANI nANAmaNirayaNabhatticitta jAva agbhuTTheti aturiyamacalajAvagatIe jeNeva sae bhavaNe teNeva | udAgacchadda teNeva uvagacchittA sayaM bhavaNamaNupaviTThA / tae NaM sA pabhAvatI devI vhAyA kayabalikammA jAva | savAlaMkAravibhUsiyA taM gandhaM gAisIehiM nAiuNhehiM nAitittehiM nAika ehiM nAikasAehiM nAiaMbi For Personal & Private Use Only
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2/ 11 zatake |11 uddeza: mahAbalagabhajanmAdi sU428 // 53 // lehiM nAimahurehiM uubhayamANasuhehiM bhoyaNacchAyaNagaMdhamallehiM jaM tassa ganbhassa hiyaM mitaM patthaM ganbhaposaNaM taM dese ya kAle ya AhAramAhAremANI vivittamauehiM sayaNAsaNehiM pairikasuhAe maNANukUlAe vihArabhUmIe pasatthadohalA saMpunnadohalA sammANiyadohalA avamANiyadohalA vocchinnadohalA vavaNIya dohalA vavagayarogamohabhayaparittAsA taM gambhaM suhaMsuheNaM parivahati / tae NaM sA pabhAvatI devI navaNhaM| mAsANaM bahupaDipunnANaM aTThamANa rAiMdiyANaM vItikaMtANaM sukumAlapANipAyaM ahINapaDipunnapaMciMdiyasarIraM lakkhaNavaMjaNaguNovaveyaM jAva sasisomAkAraM kaMtaM piyadaMsaNaM surUvaM dArayaM payAyA / tae NaM tIse pabhAvatIe devIe aMgapaDiyAriyAo pabhAvatiM deviM pasUyaM jANettA jeNeva bale rAyA teNeva uvAgacchanti teNeva uvAgacchittA karayala jAva balaM rAyaM jayeNaM vijaeNaM vaddhAveMti jaeNaM vijaeNaM vaddhAvettA evaM vayAsI-evaM khalu devANuppiyA ! pabhAvatI piyaTTayAe piyaM nivedemo piyaM bhe bhavau / tae NaM se bale rAyA aMgapaDiyAriyANaM aMtiyaM eyamaDhe socA nisamma hahatuTTha jAva dhArAhayaNIva jAvaromakUve tAsiM aMgapaDiyAriyANaM |mauDavalaM jahAmAliyaM omoyaM dalayati 2 setaM rayayAmayaM vimalasalilapunnaM bhiMgAraM ca giNhai giNhittA matthae dhovai matthae dhovittA viulaM jIviyArihaM pIidANaM dalayati pIidANaM dalayittA sakkAreti sammANeti (sUtraM 428) // atha palyopamasAgaropamayoratipracurakAlatvena kSayamasambhAvayan praznayannAha-'asthi Na'mityAdi, 'khaye'tti // 539 // For Personal & Private Use Only
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5A4%25A sarvavinAzaH 'avacae'tti dezato'pagama iti // atha palyopamAdikSayaM tasyaiva sudarzanasya caritena darzayannida mAha-'evaM khalu sudaMsaNe'tyAdi, 'taMsi tArisagaMsitti tasmiMstAdRzake-vaktumazakyasvarUpe puNyavatAM yogya 4 ityarthaH 'dUmiyaghaTTama'tti dUmitaM-dhavalitaM ghRSTaM komalapASANAdinA ata eva mRSTaM-masaNaM yattattathA tasmin 'vicittaulloyacilliyatale'tti vicitro-vividhacitrayuktaH ullokaH-uparibhAgo yatra 'cilliya'ti dIpya mAnaM talaM ca-adhobhAgo yatra tattathA tatra 'paMcavannasarasasurabhimukkapupphapuMjovayArakalie'tti paJcavarNena sarasena sura4 bhiNA ca muktena-kSiptena puSpapuJjalakSaNenopacAreNa-pUjayA kalitaM yattattathA tatra 'kAlAgurupavarakuMdurukkaturukkadhUvamagha& maghaMtagaMdhuddhayAbhirAme'tti kAlAguruprabhRtInAM dhUpAnAM yo maghamaghAyamAno gandha uddhRtaH-udbhUtastenAbhirAma-ramyaM yattattathA | tatra, kundurukkA-cIDA turukaM-silhakaM, sugaMdhivaragaMdhie'tti sugandhayaH-sadgandhAH varagandhAH-varavAsAH santi yatra tattathA | tatra, 'gaMdhavaTTibhUe'tti saurabhyAtizayAdgandhadravyaguTikAkalpe 'sAliMgaNavaTTie'tti sahAliGganavA-zarIrapramANoI padhAnena yattattathA tatra 'ubhao vidhoyaNe' ubhayataH-ziro'ntapAdAntAvAzritya vikhoyaNe-upadhAnake yatra tattathA tatra 'duhao unnae' ubhayata unnate 'majjheNayagaMbhIre' madhye nataM ca-nimnaM gambhIraM ca mahattvAd yattattathA tatra, athavA madhyena |ca-madhyabhAgena ca gambhIre yattattathA, (paNNatta) gaMDaviboyaNetti kvacid dRzyate tatra ca suparikarmitagaNDopadhAne ityarthaH | | 'gaMgApuliNavAluuddAlasAlisae' gaGgApulinavAlukAyA yo'vadAla:-avadalanapAdAdinyAse'dhogamanamityarthaH tena saha| zakamatimRdutvAdyattattathA tatra, dRzyate ca haMsatUlyAdInAmayaM nyAya iti, 'uvaciyakhomiyadugullapaTTapaDicchAyaNe"uva te 'maNa bhayataH-ziro'ntapAlagaNavahie'tti samI 4 A1% For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 zatake 11 uddeza: mahAbalagabhajanmAdi sU 428 vyAkhyA ciya'tti parikarmitaM yat kSaumika dukUlaM-kAryAsikamatasImayaM vA vastraM yugalApekSayA yaH paTTaH-zATakaH sa praticchAdanaMprajJaptiH abhayadevI 4 AcchAdanaM yasya tattathA tatra 'suviraiyarayattANe' suSThu viracitaM-racitaM rajastrANaM-AcchAdanavizeSo'paribhogAvasthAyAM yA vRttiH26 yasmiMstattathA tatra 'rattaMsuyasaMvue' raktAMzukasaMvRte-mazakagRhAbhidhAnavastravizeSAvRte 'AiNagarUyabUranavaNIyatUla phAse' Ajinaka-carmamayo vastravizeSaH sa ca svabhAvAdatikomalo bhavati rUtaM ca-karpAsapakSma bUraM ca-vanaspativizeSaH // 54 // navacItaM ca-rakSaNaM tUlazca-arkatUla iti dvandvastata eSAmiva sparzo yasya tattathA tatra 'sugaMdhavarakusumacunnasayaNo vayArakalie'tti sugandhIni yAni varakusumAni cUrNA etanyatiriktatathAvidhazayanopacArAzca taiH kalitaM yattattathA tatra 'addharattakAlasamayaMsitti samayaH samAcAro'pi bhavatIti kAlena vizeSitaH kAlarUpaH samayaH kAlasamayaH sa cAna4 rddharAtrirUpo'pi bhavatItyato'rddharAtrizabdena vizeSitastatazcArddharAtrarUpaH kAlasamayo'rddharAtrakAlasamayastatra 'suttajAgara'tti | nAtisuptA nAtijAgareti bhAvaH kimuktaM bhavati ?-'ohIramANI'tti pracalAyamAnA, orAlAdivizeSaNAni pUrvavat 'suviNe'tti svaprakriyAyAM 'hArarayayakhIrasAgarasasaMkakiraNadagarayarayayamahAselapaMDurataroruramaNijapecchaNijja' hArAdaya iva pANDurataraH-atizaktaH uruH-vistIrNo ramaNIyo-ramyo'ta eva prekSaNIyazca-darzanIyo yaH sa tathA tam, iha ca rajatamahAzelo vaitAtya iti, 'thiralaTTapauTTavaddapIvarasasiliTravisiTTatikkhadADhAviDaMbiyamuha sthirI-aprakampI laSTI-manojJo prakoSThau-kApUrAtanabhAgI yasya sa tathA taM vRttA-vartulAH pIvarA:-sthUlAH suzliSTA-avizavarAH vizirA-gharAH tIkSNAdikA yA daMSTrAstAbhiH kRtvA viDambitaM mukhaM yasya sa tathA tataH karmadhArayo'tastaM 'parikamsiyaja // 540 // For Personal & Private Use Only
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ cakamalako malamAiyasohaMtala uTThe' parikarmitaM kRtaparikarmma yajjAtyakamalaM tadvatkomalau mAtrikau - pramANopapannau zobhamA nAnAM madhye laSTau -manojJau oSThau - dazanacchadau yasya sa tathA taM 'ratuppalapattamauyasukumAlatAlujIhaM' raktotpalapatravat | mRdUnAM madhye sukumAle tAlujihve yasya sa tathA taM, vAcanAntare tu 'ratuppalapattamajya sukumAlatAlu nillA liyaggajIhaM mahuguliyAbhisaMtapiMgalacchaM 'ti tatra ca raktotpalapatravat sukumAlaM tAlu nirlAlitAgrA ca jihvA yasya sa tathA taM madhuguTikAdivat 'bhisaMtati dIpyamAne piGgale akSiNI yasya sa tathA taM 'mUsAgayapavarakaNagatAviyaAvattAyaM tavaTTataDivimalasarisanayaNaM mUSA-svarNAditApanabhAjanaM tadgataM yatpravarakanakaM vApitaM kRtAgnitApam ' AvattAyaMta 'ti Avartta kurvANaM tadvad ye varNataH vRtte ca taDidiva vimale ca sadRze ca paraspareNa nayane- locane yasya sa tathA taM 'visAlapIvarorupaDipunnavipulakhaMdhaM' vizAle - vistIrNe pIvare - upacite UrU- jaGghe yasya paripUrNo vipulazca skandho yasya sa tathA taM 'miDavisayahumalakkhaNapasatthavicchinna kesarasaDovasohiyaM' mRdavaH 'visada'tti spaSTAH sUkSmAH 'lakkhaNapasattha' tti prazastalakSaNAH vistIrNAH pAThAntareNa vikIrNA yAH kezarasaTAH - skandha kezacchaTAstAbhirupazobhito yaH sa tathA tam 'Usiyamunimmiya sujAyaapphoDiyalaMgUlaM' ucchritaM-UrjIkRtaM sunirmitaM- suSThu adhomukhIkRtaM sujAtaM - zobha natayA jAtaM AsphoTitaM ca-bhUmAvAsphAlitaM lAGgUlaM yena sa tathA tam // 'aturiyamacavalaM'ti dehamanazcApalyarahitaM yathA bhavatyevam ' asaMbhaMtAeM'tti anutsukayA 'rAyahaMsasarisIe' tti rAjahaMsagatisadRzyetyarthaH ' Asatya'tti AzvastA gatijanitazramAbhAvAt 'vIsatya'tti vizvastA saGghobhAbhAvAt anutsukA vA 'suhAsaNavaragadya'tti sukhena sukhaM vA zubhaM For Personal & Private Use Only
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2] // 541 // | 11 zatake | 11 uddezaH mahAbalagabhajanmAdisU 428 44545455% vA AsanavaraM gatA yA sA tathA 'dhArAhayanIvasurahikusumacaMcumAlaiyataNu'tti dhArAhatanIpasurabhikusumamiva 'caMcumAlaiya'tti pulakitA tanuH-zarIraM yasya sa tathA, kimuktaM bhavati ?-'UsaviyaromakUvetti ucchritAni romANi | kUpeSu-tadrandhreSu.yasya sa tathA, 'maipuveNaM'ti Abhinibodhikaprabhavena 'buddhivinnANeNaM ti mativizeSabhUtotpattikyA| dibuddhirUpaparicchedena 'atthoggahaNaM'ti phalanizcayam 'AroggatuhidIhAukallANamaMgallakArae gaM'ti iha kalyANAni-arthaprAptayo maGgalAni-anarthapratighAtAH 'atthalAbho devANuppie !' bhaviSyatIti zeSaH 'kulake'ti ketuzcihna dhvaja ityanarthAntaraM keturiva keturadbhutatvAt kulasya ketuH kulaketustaM, evamanyatrApi, 'kuladIvaMti dIpa iva dIpaH prakAzakatvAt 'kulapavayaMti parvato'nabhibhavanIyasthirAzrayatAsAdhAt 'kulavaDeMsayaMti kulAvataMsakaM kulasyAvataMsakaH-zekhara uttamatvAt 'kulatilayaMti tilako-vizeSako bhUSakatvAt 'kulakittikaraMti iha kIrtirekadiggAminI prasiddhiH 'kulanaMdikarati tatsamRddhihetutvAt 'kulajasakarati iha yazaH-sarvadiggAmI prasiddhivizeSa. 'kulapAya'ti pAdapazcAzrayaNIyacchAyatvAt 'kulavivaDaNakara ti vividhaiH prakArairvarddhanaM vivardhanaM tatkaraNazIlaM 'ahINapunnapaMciMdiyasarIraM"ti ahInAni-svarUpataH pUrNAni-saGkhyayA puNyAni vA-pUtAni paJcendriyANi yatra tattathA tadevaMvidhaM zarIraM yasya sa tathA taM, yAvatkaraNAt 'lakkhaNavaMjaNaguNovaveya'mityAdi dRzya, tatra lakSaNAni-svastikAdIni vyaJjanAni-maSatilakAdIni teSAM yo guNaH-prazastatA tenopapeto-yukto yaH sa tathA taM 'sasisomAkAraM kaMtaM piyadaMsaNaM surUvaM zazivat saumyAkAraM kAntaM ca-kamanIyaM ata eva priyaM draSTaNAM darzanaM-rUpaM yasya sa tathA taM 'vinAyapariNayamitte'tti vijJa eva vijnykH| RASAIRAGAN // 54 // For Personal & Private Use Only
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa cAsau pariNatamAtrazca kalAdiSviti gamyate vijJakapariNatamAtraH 'sUre'tti dAnato'bhyupetanirvAhaNato vA 'vIre'tti saGgrAmataH 'vikaMte'tti vikrAntaH - parakIya bhUmaNDalAkramaNataH 'vicchinnavipulabalavAhaNe'tti vistIrNavipule - ativistIrNe balavAhane - sainyagajAdike yasya sa tathA 'rajjavai'tti svatantra ityarthaH 'mA me se'tti mA mamAsau svapna ityarthaH 'uttame 'tti | svarUpataH 'pahANe'tti arthaprAptirUpapradhAnaphalataH 'maMgalle'tti anarthapratighAtarUpaphalApekSayeti 'sumiNajAgariyaM' ti svapnasaMra| kSaNAya jAgarikA-nidrAniSedhaH svapnajAgarikA tAM 'paDijAgaramANI 2'ti pratijAgratI - kurvantI, AbhIkSNye ca dvirvacanam / | 'gaMdhodayasi ttasuiyasammajjio valittaM'ti gandhodakena siktA zucikA - pavitrA saMmArjitA kacavarApanayanena upa| liptA chagaNAdinA yA sA tathA tAM, idaM ca vizeSaNaM gandhodakasiktasaMmArjitopaliptazucikAmityevaM dRzyaM, siktAdyana|ntarabhAvitvAcchucikatvasyeti, 'aTTaNasAla''tti vyAyAmazAlA 'jahA uvavAie taheva aTTaNasAlA taheva majjaNa| gharetti yathautipapAtike'TTaNazAlAvyatikaro majjanagRhavyatikarazcAdhItastathehApyadhyetavya ityarthaH sa cAyam -- 'aNe - vAyAmajoggavaggaNavAmaddaNa mallayuddhakaraNehiM saMte' ityAdi, tatra cAnekAni vyAyAmArthaM yAni yogyAdIni tAni tathA taiH, tatra yogyA - guNanikA valUganaM-ullalanaM vyAmarddanaM - paraspareNAGgamoTana miti, majjanagRhavyatikarastu 'jeNeva majja|Naghare teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA majjaNagharaM aNupavisai samaMtajAlAbhirAme' samantato jAlakAbhiramaNIye 'vicittamaNirayaNakuTTimatale ramaNijje NhANamaMDavaMsi NANAmaNirayaNabhatticittaMsi NhANapIDhaMsi suhanisaNe' ityAdiriti / 'mahagghavarapaTTaNuggayaM' ti mahArghA ca sA varapattanodgatA ca-varavastrotpattisthAnasambhaveti samAso'tastAM varapaTTanAdvA-pradhAna For Personal & Private Use Only
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 542 // vyAkhyAprajJaptiH veSTanakAd udgatA-nirgatA yA sA tathA tAM 'saNhapaTTabhattisayacittatANa'ti 'saNhapaTTatti sUkSmapaTTaH sUtramayo bhaktizata 11 zatake abhayadevI-lA citrastAnaH-tAnako yasyAM sA tathA tAm 'IhAmie'tyAdi yAvatkaraNAdevaM dRzyam-'IhAmiyausabhaNaraturagamakaravihagavAla 11 uddeza: yA vRttiH2 gakinnararurusarabhacamarakuMjaravaNalayapaumalayabhatticittaMti tatrehAmRgA-vRkA RSabhAH-vRSabhAH naraturagamakaravihagAH pratItAH mahAbalaga vyAlAH-svApadabhujagAH kinnarAH-vyantaravizeSAH ruravo-mRgavizeSAH zarabhA-ATavyA mahAkAyAH pazavaH parAsareti paryA- bhajanmAdi yAH camarA-ATavyA gAvaH kuJjarA-gajAH vanalatA-azokAdilatAH padmalatAH-padminyaH etAsAM yakA bhaktayo-vicchi- sU 428 ttayastAbhizcitrA yA sA tathA tAM 'abhitariya'ti abhyantarAM 'javaNiyaM ti yavanikAm 'aMchAveItti AkarSayati 'attharayamauyamasUragotthayaMti AstarakeNa-pratItena mRdumasUrakeNa vA athavA'starajasA-nirmalena mRdumasUrakeNAvastRta-AcchAditaM yattattathA 'aMgasuhaphAsayaM' aGgasukho-dehasya zarmahetuH sparzo yasya tadaGgasukhasparzakam // 'aTuMgama-10 hAnimittamuttatthadhArae'tti aSTAGga-aSTAvayavaM yanmahAnimittaM-parokSArthapratipattikAraNavyutpAdakaM mahAzAstraM tasya yau | sUtrArthoM tau dhArayanti yete tathA tAn , nimittAGgAni cASTAvimAni-"aTTha nimittaMgAI diSu 1pyAtaM 2 tarikkha 3 bhomaM / lAca 4 / aMgaM 5sara 6 lakkhaNa 7vaMjaNaM ca 8tivihaM puNekekaM // 1 // "[ aSTa nimittAGgAni divyamutpAtamantarikSaM bhauma cAGgaM svaraM lakSaNaM vyaJjanaM ca punarekai trividham // 1 // ] 'siggha'mityAdInyekArthAni padAni autsukyotkarSapati // 542 // 5)pAdanaparANi / 'siddhatthagahariyAliyAkayamaMgalamuddhANa'tti siddhArthakAH-sarSapAH haritAlikA-dUrvA tallakSaNAni kRtAni DA maGgalAni mUrdhni yaiste tathA 'saMcAlaMti'tti saJcArayanti 'laddhaTTatti svataH 'gahiyaTTha'tti parasmAt 'pucchiyahati saMzaye in Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ | sati parasparataH 'viNicchiyaha'tti praznAnantaraM ata evAbhigatArthA iti||'suvinn'tti sAmAnyaphalatvAt 'mahAsuviNa'ti mahAphalatvAt 'bAvattariti triMzato dvicatvAriMzatazca mIlanAditi gambhaM vakkamamANaMsitti garne vyutkrAmati-pravizati satItyarthaH, 'gayavasahe'tyAdi, iha ca 'abhiseya'tti lakSmyA abhiSekaH 'dAma'tti puSpamAlA, vimANabhavaNatti ekameva, tatra kA vimAnAkAraM bhavanaM vimAnabhavanaM, athavA devalokAdyo'vatarati tanmAtA vimAnaM pazyati vastu narakAt tanmAtA bhavanamiti, || iha ca gAthAyAM keSucitpadeSvanusvArasyAzravaNaM gAthA'nulomyAd dRzyamiti // 'jIviyArihaMti jIvikocitam / 'uubhuyamANasuhehiti Rtau 2 bhajyamAnAni yAni sukhAni-sukhahetavaH zubhAni vA tAni tathA taiH 'hiyaMti tameva garbhamapekSya 'miyaMti parimita-nAdhikamUnaM vA 'patthaMti sAmAnyena pathyaM, kimuktaM bhavati ?-'ganbhaposaNaM'ti garbhapoSaka- miti 'dese yatti ucitabhUpradeze 'kAle yatti tathAvidhAvasare 'vivittamauehiti viviktAni-doSaviyuktAni lokAntarAsaGkIrNAni vA mRdukAni ca-komalAni yAni tAni tathA taiH 'pairikasuhAe'tti pratiriktatvena tathAvidha|janApekSayA vijanatvena sukhA zubhA vA yA sA tathA tayA 'pasatthadohala'tti anindyamanorathA 'saMpunnadohalA' abhilaSitArthapUraNAt 'saMmANiyadohalA' prAptasyAbhilaSitArthasya bhogAt 'avimANiyadohala'tti kSaNamapi lezenApi ca nApUrNamanorathetyarthaH ata eva 'vocchinnadohala'tti truTitavAJchetyarthaH, dohadavyavacchedasyaiva prakarSAbhidhAnAyAha-'viNI| yadohala'tti vivagae' ityAdi, iha ca moho-mUDhatA bhayaM-bhItimAtraM paritrAsaH-akasmAdbhayam , iha sthAne vAcanAntare 'suhaMsuheNaM Asayai suyai ciTThai nisIyai tuyadR'tti dRzyate tatra ca 'muhaMsuheNaM'ti garbhAnAbAdhayA 'Asaya'tti For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 543 // AzrayatyAzrayaNIyaM vastu 'suyai'tti zete 'ciTTha'tti UrddhasthAnena tiSThati 'nisIya'tti upavizati 'tuyaTTa 'tti zayyAyAM varttata iti // 'piyaTTayAe 'ti priyArthatAyai - prItyarthamityarthaH 'piyaM niveemo'tti 'priyam' iSTavastu putrajanma| lakSaNaM nivedayAmaH 'piyaM bhe bhavau'tti etacca priyanivedanaM priyaM bhavatAM bhavatu tadanyadvA priyaM bhavatviti / 'mauDavajjaM'ti mukuTasya rAjacihnatvAt strINAM cAnucitatvAttasyeti tadvarjanaM 'jahAmA liyaM'ti yathAmAlitaM yathA dhAritaM yathA parihitamityarthaH ' omoyaM'ti avamucyate - paridhIyate yaH so'vamokaH- AbharaNaM taM 'matthae ghovai'tti aGgapraticArikANAM mastakAni kSAlayati dAsatvApanayanArtha, svAminA dhautamastakasya hi dAsatvamapagacchatIti lokavyavahAraH // seba yA koDuMbiyapurise sahAveha sahAvettA evaM vayAsI - khippAmeva bho devANuppiyA ! hatthiNApure nayare cAragasohaNaM kareha cAraga0 2 mANummANavaDaNaM kareha mA0 2 hatthiNApuraM nagaraM sanbhitarabAhi riyaM AsiyasaMmajiovalittaM jAva kareha kAraveha karettA ya kAravettA ya jUyasahassaM vA cakkasahassaM vA | pUyAmahAmahimasakkAraM vA ussaveha 2 mametamANattiyaM paJcappiNaha, tae NaM te koDuMbiyapurisA baleNaM rannA evaM vRttA0 jAva paJcappiNaMti / tae NaM se bale rAyA jeNeva aTTaNasAlA teNeva uvAgacchati teNeva uvAgacchittA taM caiva jAva majjaNagharAo paDinikkhamai paDinikkhamittA usmukkaM ukkaraM ukirDa adijjaM amijaM abhaDappavesaM aMDakoDaMDimaM adharimaM gaNiyAvaranADaijjakaliyaM aNegatAlAcarANucariyaM aNuddhuyamuiMgaM | amilAyamalladAmaM pamuiyapakkIliyaM sapurajaNajANavayaM dasadivase ThiivaDiyaM kareti / tae NaM se bale rAyA For Personal & Private Use Only 11 zatake | 11 uddezaH mahAbalanAmakaraNaM sU 429 // 543 //
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ dasAhiyAe ThiivaDivAe vaTTamANIe saie ya sAhassie ya sayasAhassie ya jAe ya dAe ya bhAe ya dalamANe ya davAvemANe ya sae ya sAhassie ya sayasAhassie ya laMbhe paDicchemANe paDicchAvemANe evaM viharai / tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro paDhame divase ThiivaDiyaM karei taie divase caMdasUradaMsaNiyaM karei chaDhe divase jAgariyaM karei ekkArasame divase vItikaMte nivvatte asuijAyakammakaraNe saMpatte bArasAhadivase viulaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM uvakkhaDAviti u02 jahA sivo jAva khattie ya AmaMteti A0 ||2tao pacchA pahAyA kayataM ceva jAva sakAreMti sammANeti 2 tasseva mittaNAtijAva rAINa ya khatti-| yANa ya purao ajayapajayapiupajayAgayaM bahupurisaparaMparapparUDhaM kulANurUvaM kulasarisaM kulasaMtANataMtuvaddhaNakaraM ayameyArUvaM gonnaM guNanipphannaM nAmadhejaM kareMti-jamhA NaM amhaM ime dArae balassa ranno putte pabhAvatIe devIe attae taM hou NaM amhaM eyassa dAragassa nAmadhejaM mahAbale, tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro nAma|ghejaM kareMti mahatvaletti / tae NaM se mahabale dArae paMcadhAIpariggahie, taMjahA-khIradhAIe evaM jahA daDhapainne jAva nivAyanivAghAyaMsi suhaMsuheNaM parivaDati / tae NaM tassa mahabalassa dAragassa ammApiyaro aNuputveNaM |ThitivaDiyaM vA caMdasUradaMsAvaNiyaM vA jAgariyaM vA nAmakaraNaM vA paraMgAmaNaM vA payacaMkamaNaM vA jemAmaNaM vA piMDavaddhaNaM vA pajapAvaNaM vA kaNNavehaNaM vA saMvaccharapaDilehaNaM vA coloyaNagaM ca uvaNayaNaM ca annANi ya bahUNi ganbhAdhANajammaNamAdiyAI kouyAiM kareMti / tae NaM taM mahAbalaM kumAraM ammApiyaro For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 544 // | sA tiregaTThavAsagaM jANittA sobhaNaMsi tihikaraNamuhuttaMsi evaM jahA dRDhappanno jAva alaM bhogasamatthe jAe yAvi hotthA / tae NaM taM mahabalaM kumAraM ummukabAlabhAvaM jAva alaM bhogasamatthaM vijANittA ammApiyaro aTTha pAsAyavaDeMsae kareMti 2 abbhuggayamUsiya pahasie iva vannao jahA rAyappaseNaijje jAva paDirUve tesi NaM | pAsAyavaDeMsagANaM bahumajjhadesabhAge ettha NaM mahegaM bhavaNaM kareMti aNegakhaMbhasayasaMnividvaM vannao jahA rAyappa seNaijje pecchAgharamaMDavaMsi jAva paDirUve ( sUtraM 429 ) // 'cAragasohaNaM' ti bandivimocanamityarthaH 'mANummANavaNaM kareha' tti iha mAnaM - rasadhAnyaviSayam unmAnaM - tulArUpam 'ussukaM' ti 'ucchukAM' muktazulkAM sthitipatitAM kArayatIti sambandhaH, zulkakaM tu vikreyabhANDaM prati rAjadeyaM dravyam 'ukkaraM'ti unmukta karAM, karastu gavAdIn prati prativarSa rAjadeyaM dravyaM, 'ukki' ti utkRSTAM -pradhAnAM karSaNaniSedhAdvA 'adijjaM ti | vikrayaniSedhenAvidyamAnadAtavyAM 'abhijjaM'ti vikrayapratiSedhAdevAvidyamAnamAtavyAM avidyamAnamAyAM vA 'abhaDappa| vesaM 'ti avidyamAno bhaTAnAM - rAjAjJAdAyinAM puruSANAM pravezaH kuTumbigeheSu yasyAM sA tathA tAM 'adaMDakodaMDimaM ti daNDalabhyaM dravyaM daNDa eva kudaNDena nirvRttaM dravyaM kudaNDimaM tannAsti yasyAM sA'daNDakudaNDimA tAM, tatra daNDaH - aparAdhAnusAreNa rAjagrAhyaM dravyaM kudaNDastu-kAraNikAnAM prajJAparAdhAnmahatyapyaparAdhino'parAdhe alpaM rAjagrAhyaM dravyamiti, 'adharimaM'ti avidyamAnadhAraNIyadravyAm RNamutkalanAt 'gaNiyAvara nADaijjakaliyaM' gaNikAvaraiH - vezyApradhAnairnA| TakIyai:- nATaka sambamdhibhiH pAtraiH kalitA yA sA tathA tAm 'aNegatAlAcarANucariyaM' nAnAvidhaprekSAcArisevitA For Personal & Private Use Only 11 zatake 11 uddezaH mahAbalanAmakaraNaM sU 429 // 544 //
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ mityarthaH 'aNuDuiyamuiMga' tti anuddhRtA-vAdanArthaM vAdakairavimuktA mRdaGgA yasyAM sA tathA tAm 'amilAyamalladA maM amlAnapuSpamAlAM 'pamuiya pakkI liye 'ti pramuditajanayogAtpramuditA prakrIDitajanayogAtprakrIDitA tataH karmadhArayo'tastAM 'sapurajaNajANavayaM' saha purajanena jAnapadena ca - janapadasamvandhijanena yA varttate sA tathA tAM, vAcanAntare 'vijayavejaiye 'ti dRzyate tatra cAtizayena vijayo vijayavijayaH sa prayojanaM yasyAH sA vijayavaijayikI tAM 'ThiivaDiyaM' ti sthitI - kulasya lokasya vA maryAdAyAM patitA-gatA yA putrajanmamahaprakriyA sA sthitipatitA'tastAM' dasAhiyAe 'tti dazAhi| kAyAM - dazadivasapramANAyAM 'jAe ya'tti yAgAn- pUjAvizeSAn 'dAe ya'tti dAyAMzca dAnAni 'bhAe yatti bhAgAMzca-vivakSitadravyAMzAn 'caMdasUradaMsaNiyaM' ti candrasUryadarzanAbhidhAnamutsavaM 'jAgariyaM' ti rAtrijAgaraNarUpamutsavavizeSaM 'nivatte asuijAyakammakaraNe' tti 'nivRtte' atikrAnte azucInAM jAtakarmmaNAM karaNamazucijAtakarmmakaraNaM tatra 'saMpatte bArasAhadivase 'tti saMprApte dvAdazAkhyadivase, athavA dvAdazAnAmahnAM samAhAro dvAdazAhaM tasya divaso dvAdazAhadivaso yena sa pUryate tatra, 'kulANurUvaM'ti kulocitaM, kasmAdevam ? ityAha- 'kulasarisaM ti kulasadRzaM tatkulasya balavatpuruSa| kulatvAnmahAbala iti nAmnazca balavadarthAbhidhAyakatvAt tatkulasya mahAbala iti nAmnazca sAdRzyamiti 'kulasaMtANataMtuvadvaNakaraM 'ti kularUpo yaH santAnaH sa eva tanturdIrghatvAttadvarddhanakaraM mAGgalyatvAd yatra tattathA 'ayameyArUvaMti idametadrUpaM 'goNaM'ti gauNaM taccAmukhyamapyucyata ityata Aha- 'guNaniphannaM'ti, 'jamhA NaM amhaM' ityAdi asmAkamayaM dArakaH pra|bhAvatIdevyAtmajo yasmAdbalasya rAjJaH putrastasmAtpiturnAmAnusArinAmAsya dArakasyAstu mahAbala iti / 'jahA daDhapainne' For Personal & Private Use Only
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-8 tti yathaupapAtike dRDhapratijJo'dhItastathA'yaM vaktavyaH, taccaivaM-'majaNadhAIe maMDaNadhAIe kIlAvaNadhAIe aMkadhA- 11 zatake prajJaptiH Ie'ityAdi, 'nivAyanivAghAyaMsI'tyAdi ca vAkyamihevaM sambandhanIyaM 'girikaMdaramallINeca caMpagapAyave nivAyanivA- 11 uddezaH abhayadevI ghAyaMsi suhaMsuheNaM parivaDDaItti / 'paraMgAmaNaMti bhUmau sarpaNaM 'payacaMkAmaNaM ti pAdAbhyAM saJcAraNaM 'jemAmaNaM'ti mahAbalayA vRttiH2 bhojanakAraNaM 'piMDavaddhaNaM ti kavalavRddhikAraNaM 'pajapAvaNaM'ti prajalpanakAraNaM 'kaNNavehaNaM'ti pratItaM 'saMvaccharapa nAmakaraNaM sU429 // 54 // DilehaNaM'ti varSagranthikaraNaM 'coloyaNaM' cUDAdharaNam 'uvaNayaNaM'ti kalAgrAhaNaM 'gambhAhANajammaNamAiyAI kou yAiM kareMti'tti garbhAdhAnAdiSu yAni kautukAni-rakSAvidhAnAdIni tAni garbhAdhAnAdInyevocyanta iti garbhAdhAnaja-|| nmAdikAni kautukAnItyevaM samAnAdhikaraNatayA nirdezaH kRtaH, "evaM jahA daDhapainno'ityanena yatsUcitaM tadevaM dRzya|'sohaNaMsi tihikaraNanakkhattamuhuttasi vhAyaM kayabalikammaM kayakouyamaMgalapAyacchittaM sabAlaMkAravibhUsiyaM mahayA iDDi-|| sakArasamudaeNaM kalAyariyassa uvaNayaMtI'tyAdIti / 'ajhuggayamUsiyapahasite iva' abhyudgatocchUitAn-atyuccAn ||2| BAiha caivaM vyAkhyAnaM dvitIyAbahuvacanalopadarzanAt , 'pahasite iva'tti prahasitAniva-zvetaprabhApaTalaprabalatayA hasata da ivetyarthaH 'vannao jahA rAyappaseNaijje'ityanena yatsUcitaM tadidaM-'maNikaNagarayaNabhatticittavAuchuyavijaya-|| vejayaMtIpaDAgAchattAicchattakalie tuMge gagaNatalamabhilaMghamANasihare'ityAdi, etacca pratItArthameva, navaraM 'maNikanakaratnAnAM bhaktibhiH-vicchittibhizcitrA ye te tathA, vAtoddhRtA yA vijayasUcikA vaijayantyabhidhAnAH patAkAchatrAticchatrANi ca hai taiH kalitA yete tathA tataH karmadhArayastatastAna 'aNegakhaMbhasayasaMniviTThati anekeSu stambhazateSu saMniviSTaM yadane // 545 // For Personal & Private Use Only
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45% -945454545 kAni vA stambhazatAni saMniviSTAni yatra tattathA 'vannao jahA rAyappaseNaijje pecchAgharamaMDavaMsitti yathA rAjapraznakRte prekSAgRhamaNDapaviSayo varNaka uktastathA'sya vAcya ityarthaH, sa ca 'lIlaThiyasAlibhaMjiyAga'mityAdiriti / tae NaM taM mahAbalaM kumAraM ammApiyaro annayA kayAvi sobhaNaMsi tihikaraNadivasanakkhattamuhataMsi pahAyaM kayabalikammaM kayakouyamaMgalapAya0 savAlaMkAravibhUsiyaM pamakkhaNagaNhANagIyavAiyapasAhaNaTuMgatilagakaMkaNaavihavavahuuvaNIyaM maMgalasujaMpiehi ya varakouyamaMgalovayArakayasaMtikammaM sarisayANaM sarittayANaM saricayANaM sarisalAvannarUvajovaNaguNovaveyANaM viNIyANaM kayakouyamaMgalapAyacchittANaM sarisaehiM rAyakulahito ANilliyANaM aTThaNhaM rAyavarakannANaM egadivaseNaM pANiM giNhAviMsu / tae NaM tassa mahAbalassa kumArassa ammApiyaro ayameyArUvaM pIidANaM dalayaMti taM0-aTTha hiranakoDIo aha suvannakoDIo aTTha mauDe mauDappavare aha kuMDalajue kuMDalajuyappavare aTTahArehArappavare aha addhahAre addhahArappavare aTTha egAvalIo egAvalippavarAo evaM muttAvalIo evaM kaNagAvalIo evaM rayaNAvalIo aTTa kaDagajoe kaDagajoyappavare evaM tuDiyajoe aTTa khomajuyalAI khomajuyalappavarAI evaM vaDagajuyalAI evaM paTTajuyalAI evaM dugullajuyalAI aTTa sirIo aTTha hirIo evaM dhiIo kittIo buddhIo lacchIo aTTa naMdAiM aTTha bhaddAI aTTa tale talappavare savarayaNAmae NiyagavarabhavaNakeU aTTa jhae jhayappavare aTTha vaye vayappavare dasagosAha|ssieNaM vaeNaM aTTha nADagAiM nADagappavarAI battIsabaddhaNaM nADaeNaM aha Ase Asappavare savarayaNAmae For Personal & Private Use Only
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA sirigharapaDirUvae aha hatthI hatthippavare savarayaNAmae sirigharapaDisvae ar3ha jANAI jANappavarAI aha || 11 zatake prajJaptiH abhayadevI 6 jugAI jugappavarAI evaM siviyAo evaM saMdamANIo evaM gillIo thillIo aTTa viyaDajANAI viyaDa-da. 11 uddezaH jANappavarAI aDharahe pArijANie aha rahe saMgAmie aTTha Ase Asappavare aTTa hatthI hathippavare aTTa gAme mahAbalayA vRttiH2 gAmappavare dasakulasAhassieNaM gAmeNaM aTTa dAse dAsappavare evaM ceva dAsIo evaM kiMkare evaM kaMcuile evaM vIvAhA // 546 // sU430 varisaghare evaM mahattarae aTTa sovannie olaMbaNadIve aTTa ruppAmae olaMbaNadIve aTTa suvannaruppAmae olaMbaNadIve aTTa sovannie ukaMcaNadIve evaM ceva tinnivi aTTa sovannie thAle aTTa ruppamae thAle aTTa suvannaruppa mae thAle aTTa sovanniyAo pattIo 3 aTTa sovanniyAI thAsayAI 3 aTTha sovanniyAI maMgallAI 3 aTTa sovanniyAo taliyAo aTTa sovaniyAo kAvaiAo aTTa sovannie avaeDae aTTa sovaniyAo avayakAo aTTa sovaNNie pAyapIDhae 3 aTTa sovanniyAo bhisiyAo aTTa sovanniyAo karoDiyAo aTTa sovannie pallaMke aha sovanniyAo paDisenjAo aTTa haMsAsaNAI aTTha koMcAsaNAI evaM garulAsaNAI unna-5 yAsaNAI paNayAsaNAI dIhAsaNAI bhaddAsaNAI pakkhAsaNAI magarAsaNAI aTTa paumAsaNAI aTTa disAsovatthiyAsaNAI aTTa tellasamugge jahA rAyappaseNaije jAva aTTa sarisavasamugge aTTha khujAo jahA uvvaaie| // 546 // jAva aTTa pArisIo aTTha chatte aha chattadhArio ceDIo aTTha cAmarAo aTTa cAmaradhArIo ceDIo TU aTTa tAliyaMTe aTTa tAliyaMTadhArIo ceDIo aTTa karoDiyAdhArIo ceDIo aha khIradhAtIo jAva aTTha Join Education International For Personal & Private Use Only
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMkAtIo aTTa aMgamadiyAo aTTha ummahiyAo aha pahAviyAo aTTha pasAhiyAo aTTa vannagapesIo da aha cunnagapesIo aTTa koThAgArIo aTTha vakArIo aTTha uvatthANiyAo aTTha nADaijAo aTTa koDaMbiNIo aTTha mahANasiNIo aTTha bhaMDAgAriNIo aTTha ajjhAdhAriNIo aTTha pupphadharaNIo aTTha pANigharaNIo aTTha balikArIo aTTa sejAkArIo aTTha abhitariyAo paDihArIo aTTa bAhiriyAo paDi-18 hArIo aTTa mAlAkArIo aTTa pesaNakArIo annaM vA subahuM hirannaM vA suvannaM vA kaMsaM vA dUsaM vA viuladhaNakaNagajAvasaMtasArasAvaejjaM alAhi jAva AsattamAo kulavaMsAo pakAmaM dAu pakAmaM bhottuM pakAma pribhaae| tae NaM se mahabale kumAre egamegAe bhajAe egamegaM hiranakoDiM dalayati egamegaM suvannakoDiM dalayati egamegaM mauDaM mauDappavaraM dalayati evaM taM ceva savaM jAva egamegaM pesaNakAriM dalayati annaM vA subahuM hirannaM vA jAva paribhAeuM, tae NaM se mahazcale kumAre upi pAsAyavaragae jahA jamAlI jAva viharati (sUtraM 430) // . | 'pamakkhaNagaNhANagIyavAiyapasAhaNaTuMgatilagakaMkaNaavihavavahuuvaNIyaMti pramrakSaNaka-abhyaJjanaM snAnagI-I |tavAditAni pratItAni prasAdhanaM-maNDanaM aSTasvaGgeSu tilakAH-puNDrANi aSTAGgatilakAH kaNaM ca-raktadavarakarUpaM| etAni avidhavavadhUbhiH-jIvatpatikanArIbhirupanItAni yasya sa tathA taM 'maMgalamujaMpiehi yatti maGgalAni-dadhyakSatAdIni gItagAnavizeSA vA tAsu jalpitAni ca-AzIrvacanAnIti dvandvastaiH karaNabhUtaiH pANiM giNhAviMsutti sambandhaH, For Personal & Private Use Only
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 547 // kiM bhUtaM tam ? ityAha- 'varakouyamaGgalovayArakayasaMtikammaM' varANi yAni kautukAni - bhUtirakSAdIni maGgalAni ca - siddhArthakAdIni tadrUpo ya upacAraH - pUjA tena kRtaM zAntikarma - duritopazamakriyA yasya sa tathA taM 'sarisi | yANaM'ti sadRzInAM parasparato mahAbalApekSayA vA 'sarittayANaM' ti sahakRtvacAM-sadRzacchavInAM 'saribayANaM' ti sahagU vayasAM, 'sarisalAvannetyAdi, iha ca lAvaNyaM - manojJatA rUpaM AkRtiyauvanaM - yuvatA guNAH- priyabhASitvAdayaH, 'kuNDalajoe 'tti kuNDalayugAni 'kaDagajoe 'tti kalAcikAbharaNayugAni 'tuDiya'tti bAhvAbharaNaM 'khometi kArpAsikaM - atasImayaM vA vastraM 'vaDaga 'tti trasarImayaM 'paTTa'tti paTTasUtramayaM 'dugulla'tti dukUlAbhidhAnavRkSatvag niSpannaM zrIprabhRtayaH | SaDdevatApratimAH nandAdIni maGgalavastUni anye tvAhuH - nandaM vRttaM lohAsanaM bhadraM - zarAsanaM mUDhaka iti yatprasiddhaM 'tale' tti tAlavRkSAn 'vaya'tti vrajAn - gokulAni 'sirighara paDirUvae 'tti bhANDAgAratulyAn ratnamayatvAt 'jANA| I' ti zakaTAdIni 'juggAI'ti gollaviSayaprasiddhAni jampAnAni 'sibiyAo' tti zibikAH - kUTAkArAcchAditajampAnarUpAH 'saMmANiyAo'tti syandamAnikAH puruSapramANAjampAnavizeSAneva 'gillIo'tti hastina upari kollarAkArAH | 'thillIo' tti lATAnAM yAni aDDapalyAnAni tAnyanyaviSayeSu thillIo abhidhIyante'tastAH 'viyaDajANAI 'ti vivR| tayAnAni tallaTakavarjitazakaTAni, 'pArijANie'tti pariyAnaprayojanAH pAriyAnikAstAn 'saMgAmie'tti saGgrAmaprayojanAH sAGgrAmikAstAn teSAM ca kaTIpramANA phalakavedikA bhavati, 'kiMkare' tti pratikarmma pRcchAkAriNaH 'kaMcuijje'tti pratIhArAn 'varasaghare 'ti varSadharAn varddhitaka mahallakAn 'mahattarAn' antaHpurakAryacintakAn 'olaMbaNadIvetti zRGkha For Personal & Private Use Only 11 zatake 11 uddezaH mahAbala vIvAhaH sU 430 | // 547 //
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAbaddhadIpAn 'ukkaMcaNadIve'tti utkaJcanadIpAn arddhadaNDavataH 'evaM ceva tinnivitti rUpyasuvarNasuvarNarUpyabhedAta! | 'paMjaradIvetti abhrapaTalAdipaJjarayuktAn 'thAsagAIti AdarzakAkArAn 'taliyAotti pAtrIvizeSAn 'kavici| yAo'tti kalAcikAH 'avaeDae'tti tApikAhastakAn 'avayakAo'tti avapAkyAstApikA iti saMbhAvyate 'bhisiyAo'tti AsanavizeSAn 'paDisejjAo'tti uttarazayyAH haMsAsanAdIni haMsAdyAkAropalakSitAni unnatAdyAkAropala-15 kSitAni ca zabdato'vagantavyAni, 'jahA rAyappaseNaijje'ityanena yatsUcitaM tadidam-'aTTa kuTThasamugge evaM patta|coyatagaraelahariyAlahiMgulayamaNosilaaMjaNasamugge'tti, 'jahA uvavAie' ityanena yatsUcitaM tadihaiva devAna4ndAvyatikare'stIti tata eva dRzya, 'karoDiyAdhArIo'tti sthagikAdhAriNIH 'aTTha aMgamadiyAo aTTha omaddiyAo'tti ihAGgamardikAnAmunmardikAnAM cAlpabahumardanakRto vizeSaH 'pasAhiyAo'tti maNDanakAriNIH 'vannagapesI o'tti candanapeSaNakArikA haritAlAdipeSikA vA 'cunnagapesIo'tti iha cUrNaH-tAmbUlacUrNo gandhadravyacUrNo vA 'davakArIotti parihAsakAriNIH 'uvatthANiyAo'tti yA AsthAnagatAnAM samIpe vartante 'nADaijjAo'tti nATalakasambandhinIH 'kuTuMbiNIo'tti padAtirUpAH 'mahANasiNIo'tti rasavatIkArikAH zeSapadAni rUDhigamyAni / hai teNaM kAleNaM 2 vimalassa arahao paoppae dhammaghose nAmaM aNagAre jAisaMpanne vannao jahA kesisAkA missa jAva paMcahiM aNagArasaehiM saddhiM saMparivuDe puvANuputi caramANe gAmANugAmaM dUtijamANe jeNeva hasthiNAgapure nagare jeNeva sahasaMbavaNe ujANe teNeva uvAgacchai 2 ahApaDirUvaM uggahaM ogiNhati 2 saMja 2-64CRECIRCRAGRAM For Personal & Private Use Only
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 zatake 11 uddezaH mahAbalasya saMtAnIya pArzve dIkSA |disU431 vyAkhyA meNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharati / tae NaM hasthiNApure nagare siMghADagatiya jAva parisA pjuvaasi| prajJaptiH tae NaM tassa mahabalassa kumArassa taM mahayA jaNasaI vA jaNavUha vA evaM jahA jamAlI taheva ciMtA taheva abhayadevI- 4 kaMcuijjapurisaM saddAveti, kaMcuijapurisovi taheva akkhAti, navaraM dhammaghosassa aNagArassa AgamaNagahiyA vRttiH yaviNicchae karayalajAva niggacchai, evaM khalu devANuppiyA ! vimalassa arahao pauppae dhammaghose nAma aNagAre sesaM taM ceva jAva sovi taheva rahavareNaM niggacchati, dhammakahA jahA kesisAmissa, sovi taheva // 548 // ammApiyaro Apucchai, navaraM dhammaghosassa aNagArassa aMtiyaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavaittae taheva vuttapaDivuttayA navaraM imAo ya te jAyA viularAyakulabAliyAo kalA sesaM taM ceva jAva | tAhe akAmAI ceva mahavalakumAraM evaM vayAsI-taM icchAmo te jAyA ! egadivasamavi rajasiriM pAsittae, tae NaM se mahabale kumAre ammApiyarANa vayaNamaNuyattamANe tusiNIe saMciTThati / tae NaM se bale rAyA koDaMbiyapurise saddAvei evaM jahA sivabhahassa taheva rAyAbhiseo bhANiyavo jAva abhisiMcati karayalapariggahiyaM mahabalaM kumAraM jaeNaM vijaeNaM vaDAveMti jaeNaM vijaeNaM baddhAvittA jAva evaM vayAsI-bhaNa jAyA ! kiM demokiM payacchAmo sesaM jahAjamAlissa taheva jAva tae NaM se mahabale aNagAre dhammaghosassa aNagArassa aMtiyaM sAmAiyamAiyAI coddasa puvAI ahijjati a0 2 bahUhiM cautthajAva vicittehiM tavokammahiM appANaM bhAvemANe bahupaDipunnAI duvAlasa vAsAI sAmanapariyAgaM pAuNati bahU mAsiyAe sNlehnnaae| sataheva jAvaDahiM cautthajAsiyAe salA // 548 // For Personal & Private Use Only
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ saTTibhattAI aNasaNAe0 AloiyapaDikaMte samAhipatte kAlamAse kAlaM kicA uhuM caMdamasUriya jahA a|mmaDo jAva baMbhaloe kappe devattAe uvavanne, tattha NaM atthegatiyANaM devANaM dasa sAgarovamAI ThitI paNNattA, tattha NaM mahabalassavi dasa sAgarovamAiM ThitI pannattA, se NaM tumaM sudaMsaNA ! baMbhaloge kappe dasa sAgarovamAI divAI bhoga bhogAI bhuMjamANe viharittA tAo caiva devalogAo AMukkhaeNaM 3 anaMtaraM cayaM caitA iheva vANiyagAme nagare sehikulaMsi puttattAe padAyAe (sUtraM 431 ) / tae NaM tume sudaMsaNA ! ummukkabAlabhAveNaM vinnAyapariNayametteNaM jovaNagamaNuppatteNaM tahArUvANaM therANaM aMtiyaM kevalipannatte dhamme nisaMte, sesviya dhamme icchie paDicchie abhiruie taM suhu NaM tumaM sudaMsaNA / idANiM pkresi| se teNadveNaM sudaMsaNA ! evaM buccai-asthi NaM etesiM paliovamasAgarovamANaM khayeti vA avacayeti vA, tae NaM tassa sudaMsaNassa seTThissa samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM eyamahaM socA nisamma subheNaM ajjhavasANeNaM subheNaM pariNAmeNaM lesAhiM visRjjhamANIhiM tayAvaraNijANaM kammANaM khaovasameNaM IhApohamaggaNagavesaNaM karemANassa sannIpuDhe jAtIsaraNe samuppanne eyamahaM sammaM abhisameti, tae NaM se sudaMsaNe seTThI samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM saMbhAriyapuvabhave duguNANIpasahasaMvege ANaMdasupunnanayaNe samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto A0 2 vaM0 namaM0 2 tA evaM vayAsI- evameyaM bhaMte ! jAva se jaheyaM tujhe vadahattikahu uttarapuracchimaM disIbhAgaM avakamai sesaM jahA usabhadattassa jAva saGghadukkhappahINe, navaraM codasa puvAI For Personal & Private Use Only
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 549 // ahijjai, bahupaDipunnAI duvAlasa vAsAI sAmannapariyAgaM pAuNai, sesaM taM caiva / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // ( sUtra 432 ) // mahabalo samatto // 11-11 // 'vimalassa'tti asyAmavasarpiNyAM trayodazajinendrasya 'pauppae'tti prapautrakaH - praziSyaH athavA prapautrike - ziSya| santAne 'jahA kesisAmissa' tti yathA kezinAmna AcAryasya rAjapraznakRtAdhItasya varNaka uktastathA'sya vAcyaH, sa ca 'kulasaMpanne balasaMpanne rUvasaMpanne viNayasaMpanne' ityAdiriti, 'vRttapaDivuttaya'tti uktapratyuktikA bhaNitAni mAtuH pratibhaNitAni ca mahAbalasyetyarthaH, navaramityAdi, jamAlicarite hi vipulakulabAlikA ityadhItamiha tu vipularAjakulabA - likA ityetadadhyetavyaM, kalA ityanena cedaM sUcitaM - 'kalAkusala saba kAlalAliyasuhoiyAo'tti, 'sivabhaddassa' tti | ekAdazazata navamodezakAbhihitasya zivarAjarSiputrasya, 'jahA ammaDo'tti yathopapAtike ammaDo'dhItastathA'yamiha vAcyaH, tatra va yAvatkaraNAdetatsUtramevaM dRzyaM - 'gahagaNana kkhattatArArUvANaM bahUiM joyaNAI bahUI joyaNasayAI bahUI joyaNasahassAiM bahUI joyaNasaya sahassAiM bahUI joyaNakoDAkoDIo uddhuM dUraM uppaittA sohammIsANasaNaM kumAramAhiMde kappe vIIvaitta'tti, iha ca kila caturdazapUrvadharasya jaghanyato'pi lAntake upapAta iSyate, "jAvaMti laMtagAo cauda| sapukhI jahannauvavAo" ti vacanAdetasya caturdazapUrvadharasyApi yad brahmaloke upapAta uktastat kenApi manAg vismaraNA| dinA prakAreNa caturdazapUrvANAmaparipUrNatvAditi saMbhAvayantIti / 'sannI puvajAIsaraNe' tti sajJirUpA yA pUrvA jAtistasyAH smaraNaM yattattathA ' ahisameha' tti adhigacchatItyarthaH 'duguNANIyasasaMvege'tti pUrvakAlApekSayA dviguNAvA For Personal & Private Use Only 11 zatake 11 uddezaH mahAbala dIkSAdi sU 431 sudarzana dIkSAdi sU 432 // 549 //
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ R nItau zraddhAsaMvegau yasya sa tathA, tatra zraddhA-tattvazraddhAnaM sadanuSThAnacikIrSA vA saMvego-bhavabhayaM mokSAbhilApo veti, |'usabhadattassa'tti navamazate trayastriMzattamoddezake'bhihitasyeti // ekAdazazatasyaikAdazaH // 11-11 // ekAdazodezake kAla ukto dvAdaze'pi sa eva bhaGgayantareNocyate ityevaMsambaddhasyAsyedamAdisUtramteNaM kAleNaM 2 AlabhiyA nAma nagarI hotthA vannao, saMkhavaNe ceie vannao, tattha NaM AlabhiyAe nagarIe bahave isibhaddaputtapAmokkhA samaNo vAsayA parivasaMti aDDA jAva aparibhUyA abhigayajIvAjIvA jAva | viharaMti / tae NaM tesiM samaNovAsayANaM annayA kayAvi egayao sahiyANaM samuvAgayANaM saMniviTThANaM| sannisannANaM ayameyArUve miho kahAsamullAve samuppajjitthA-devalogesu NaM ajo! devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNatA ?, tae NaM se isibhaddaputte samaNovAsae devahitIgahiyaDhe te samaNovAsae evaM vayAsI-deva-| loesu NaM ajo! devANaM jahaNNeNaM dasavAsasahassAI ThitI paNNattA, teNa paraM samayAhiyA dusamayAhiyA | jAva dasasamayAhiyA saMkhejasamayAhiyA asaMkhejasamayAhiyA ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAiM ThitI pannattA, teNa paraM vocchinnA devA ya devalogA ya / tae NaM te samaNovAsayA isibhaddaputtassa samaNovAsagassa eva-|| mAikkhamANassa jAva evaM parUvemANassa eyama8 no saddahati no pattiyaMti no royaMti eyamahaM asaddahamANA apattiyamANA aroemANA jAmeva disaM pAunbhUyA tAmeva disaM paDigayA (sUtraM 433) / teNaM kAleNaM 2 samaNe bhagavaM mahAvIre jAva samosaDDhe jAva parisA pajuvAsai / tae NaM te samaNovAsayA imIse kahAe SS RESERECTOR For Personal & Private Use Only
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ namaMsanti 2 evaM vadAsIya dhamma socA nisamma hahatA bhavai / tae NaM te samaNovAsa IGI. vyAkhyA laTThA samANA hahatuTThA evaM jahA tuMgiuddesae jAva pajuvAsaMti / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre tesiM||| prajJaptiH 12 uddezaH samaNovAsagANaM tIse ya mahatidhammakahA jAva ANAe ArAhae bhavai / tae NaM te samaNovAsayA samaabhayadevI RSibhadroNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhammaM socA nisamma haTTatuTTA uTThAe uTTei u02 samaNaM bhagavaM mahAvIraM yA vRttiH2 kAdevasthivaMdanti namaMsanti 2 evaM vadAsI-evaM khalu bhaMte! isibhaddaputte samaNovAsae amhaM evaM Aikkhai jAva parU * tiHsU433 // 55 // 18 vei-devaloesu NaM anjo ! devANaM jahanneNaM dasa vAsasahassAI ThitI pannattA teNa paraM samayAhiyA jAva teNa zrIvIrIkti hai paraM vocchinnA devA ya devalogA ya, se kahameyaM bhaMte ! evaM ?, ajjotti samaNe bhagavaM mahAvIre te samaNo- saMvAdaH vAsae evaM vayAsI-jannaM ajjo ! isibhaddaputte samaNovAsae tujjhaM evaM Aikkhai jAva parUvei-devalogesu sU 434 |NaM ajo! devANaM jahanneNaM dasa vAsasahassAI ThiI pannattA teNa paraM samayAhiyA jAva teNa paraM vocchinnA devA ya devalogA ya, sacce NaM esamahe, ahaM puNa ajo ! evamAikkhAmi jAva parUvemi-devalogesu NaM || ajjo ! devANaM jahanneNaM dasa vAsasahassAI taM ceva jAva teNa paraM vocchinnA devA ya devalogA ya, sacce gaM esamaTe / tae NaM te samaNovAsagA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM eyamaDhe socA nisamma samaNaM |bhagavaM mahAvIraM vaMdanti namaMsanti 2 jeNeva isimaputte samaNovAsae teNeva uvAgacchanti 2 isibhaddaputtaM sama- // 55 // zANovAsagaM vaMdati namasaMti 2 eyamaDha saMmaM viNaeNaM bhujo 2 khaameti| tae NaMsamaNovAsayA pasiNAI pucchati pu02 aDhAI pariyAdeyaMti a02 samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati namasaMti vaM. 2 jAmeva disaM pAunbhUyA| For Personal & Private Use Only
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAmeva disaM paDigayA (sUtraM 434 ) bhaMtetti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdahaNamaMsahavaM. 2evaM vayAsI-pabhU NaM bhaMte ! isibhaddaputte samANovAsae devANuppiyANaM aMtiyaM muMDe bhavittA AgArAo aNagA|riyaM paJcaittae ?, goyamA ! No tiNaDhe samaDhe, goyamA! isibhaddaputte samaNovAsae bahUhiM sIlavayaguNavayaveramaNapaJcakkhANaposahovavAsehiM ahApariggahiehiM tavokammehiM appANaM bhAvemANe bahaI bAsAI samaNovAsagapariyAgaM pAuhiti ba. 2 mAsiyAe saMlehaNAe attANaM jhUsehiti mA02 sarhi bhattAI aNasaNAI chedehiti 2 AloiyapaDikaMte samAhipatte kAlamAse kAlaM kicA sohamme kappe aruNAbhe vimANe devattAe uvavajihiti, tattha NaM atthegatiyANaM devANaM cattAri paliovamAI ThitI paNNattA, tattha NaM isibhaddaputtassavi devassa cattAri paliovamAiM ThitI bhavissati / se NaM bhaMte ! isibhaddaputte deve tAto devalogAo AukkhaeNaM bhava0 ThiikkhaeNaM jAva kahiM uvavajihiti ?, goyamA ! mahAvidehe vAse sijjhihiti jAva aMtaM kAheti / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! tti bhagavaM goyame jAva appANaM bhAvemANe viharai (sUtraM 435) / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre annayA kayAvi AlabhiyAo nagarIo saMkhavaNAo ceiyAo paDinikkhamai paDinikkhamittA bahiyA jaNavayavihAraM viharai / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM AlabhiyA nAma nagarI hotthA vannao, tattha NaM saMkhavaNe NAma ceie hotthA vannao, tassa NaM saMkhavaNassa adUrasAmaMte poggale nAma parivAyae parivasati riuvedajajuravedajAvanaesu suparinihie chaTuMchaTTeNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM uDDa For Personal & Private Use Only
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- vAhAo jAva AyAvemANe viharati / tae NaM tassa poggalassa chaTuMchaTTeNaM jAva AyAvemANassa pagatibhaprajJaptiH iyAe jahA sivassa jAva vibhaMge nAmaM annANe samuppanne, se NaM teNaM vibhaMgeNaM nANeNaM samuppanneNaM baMbhaloe abhayadevI- kappe devANaM ThitiM jANati pAsati / tae NaM tassa poggalassa parivAyagassa ayameyArUve anbhatthie jAva pAvRttiH2 samuppajjitthA-asthi NaM mamaM aisese nANadaMsaNe samuppanne, devaloesu NaM devANaM jahanneNaM dasavAsasahassAI // 55 // | ThitI paNNattA teNa paraM samayAhiyA dusamayAhiyA jAva ukkoseNaM asaMkhejasamayAhiyA ukkoseNaM dasasAgaro|vamAI ThitI pannattA teNa paraM vocchinnA devA ya devalogA ya, evaM saMpeheti evaM 2 AyAvaNabhUmIo paccokahai A. 2tidaMDakuMDiyA jAva dhAurattAo ya geNhaha ge0 2jeNeva AlaMbhiyA NagarI jeNeva parivAyagAvasahe teNeva uvAgacchai uvA02 bhaMDanikkhevaM kareti bhaM02 AlaMbhiyAe nagarIe siMghADaga jAva pahesu annamannassa evamAikkhai jAva parUvei-asthi NaM devANuppiyA! mamaM atisese nANadaMsaNe samuppanne, devaloemu NaM devANaM jahanneNaM dasavAsasahassAI taheva jAva vocchinnA devA ya davelogA ya / tae NaM AlaMbhiyAe nagarIe eeNaM abhilAveNaM jahA sivassa taM ceva jAva se kahameyaM manne evaM ?. sAmI samosaDhe jAva parisA paDigayA, bhagavaM goyame taheva bhikkhAyariyAe taheva bahujaNasaI nisAmei taheva bahujaNasaI nisAmettA taheva sarva bhANiyatvaM jAva ahaM puNa goyamA ! evaM AikkhAmi evaM bhAsAmi jAva parUvemi-devaloesu NaM hAdevANaM jahanneNaM dasa vAsasahassAI ThitI paNNattA teNa paraM samayAhiyA samayAhiyA jAva ukkoseNaM tettIsaM| | 11 zatake |12 uddezaH RSibhadrasyAgAmibha vaH sU435 | pudgalaparibrAjakaH sU 436 // 55 // For Personal & Private Use Only
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 355555445453 sAgarovamAI ThitI pannattA, teNa paraM vocchinnA devA ya devalogA ya / asthi NaM bhaMte ! sohamme kappe davAI savannAIpi avannAIpi taheva jAva haMtA atthi, evaM IsANevi, evaM jAva anue, evaM gevejavimANesu aNuttaravimANesuvi, IsipambhArAevi jAva haMtA asthi, tae NaM sA mahatimahAliyA jAva paDigayA, tae NaM AlaMbhiyAe nagarIe siMghADagatiya0 avasesaM jahA sivassa jAva sabadukkhappahINe navaraM tidaMDakuMDiyaM jAva dhAurattavatthaparihie parivaDiyavibhaMge AlaMbhiyaM nagaraM majjhaM0 niggacchati jAva uttarapuracchima disIbhAgaM avakkamati a02tidaMDakuMDiyaM ca jahA khaMdaojAva pavaiosesaMjahA sivassa jAva abAbAhaMsokkhaM aNubhaMvati sAsayaM siddhaa| sevaM bhaMte ! 2tti // (sUtraM 436) // 11-12 // ekkArasamaM sayaM samattaM // 11 // . 'teNa'mityAdi, 'egao'tti ekatra 'samuvAgayANaM'ti samAyAtAnAM 'sahiyANaM ti militAnAM 'samuviTThANaM'ti AsanagrahaNena 'sannisannANaM'ti saMnihitatayA niSaNNAnAM 'miho'tti parasparaM 'devahitigahiya?'tti devasthitiviSaye | gRhItArtho-gRhItaparamArtho yaH sa tathA / 'tuMgiuddasae'tti dvitIyazatasya paJcame // ekAdazazate dvAdazaH // 11-12 // // ekAdazaM zataM samAptam // 11 // * ekAdazazatamevaM vyAkhyAtamabuddhinA'pi yanmayakA / hetustatrAgrahitA zrIvAgdevIprasAdo vA // 1 // Faccided courcedetailedictio tecturdedicineteredictions celery // iti zrImadabhayadevamUrivaravivRtAyAM bhagavatyAM zatakamekAdazam // s+99999999999 9 APPS For Personal & Private Use Only
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1E 12 zatake 1 uddeza: zaGkhapukalyAcA sU437 vyAkhyA- 5 // atha dvAdazaM zatakam // * prajJaptiH / abhayadevI-18 yA vRttiH / vyAkhyAtaM vividhArthamekAdazaM zatam , atha tathAvidhameva dvAdazamArabhyate, tasya coddezakArthAbhidhAnArthA gAtheyam saMkhe 1 jayaMti 2 puDhavi 3 poggala 4 aivAya 5 rAhu 6 loge ya / nAge ya8 deva 9 AyA 10 baarsm||552|| sae dasuddesA // 1 // teNaM kAleNaM 2 sAvatthInAma nagarI hotthA vannao, kohae ceie vannao, tattha NaM sAvatthIe nagarIe bahave saMkhappAmokkhA samaNovAsagA parivasaMti aDDA jAva aparibhUyA abhigayajIvAjIvA jAva viharaMti, tassa NaM saMkhassa samaNovAsagassa uppalA nAma bhAriyA hotthA sukumAla jAva surUvA samaNovAsiyA abhigayajIvA 2 jAva viharaha, tattha NaM sAvatthIe nagarIe pokkhalInAmaM samaNovAsae parivasai aDDe abhigayajAva viharai, teNaM kAleNaM 2 sAmI samosaDhe parisA niggayA jAva pajuvA0, tae NaM |te samaNovAsagA imIse jahA AlabhiyAe jAva pajjuvAsai, tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre tesi samaNovAsagANaM tIseya mahati0dhammakahA jAva parisA paDigayA,tae gaMtesamaNovAsagA samaNassa bhagavaomahAvIrassa aMtiyaM dhamma socA nisamma hatuTTha0 samaNaM bha0 ma00 na0 vaM. na. pasiNAI pucchaMti pa0 aTThAI pari| yAdiyaMti a0 2 uThAe udveti u0 2 samaNassa bha0 mahA. aMtiyAo koTTayAo ceiyAo paDini0 pa0 2 jeNeva sAvasthI nagarI teNeva pahArettha gamaNAe (sUtra 437)|te NaM se saMkhe samaNovAsae te nAma bhArIe poksA jAba pacAsamaNovA %ESCAMECC C // 552 // dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ maNovAsae evaM vayAsI-tujjhe NaM devANuppiyA ! viulaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM uvakkhaDAveha, tara amhe taM vipulaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM AsAemANA visAemANA paribhujemANA paribhAemANApakkhiyaM posaha paDijAgaramANA viharissAmo, tae NaM te samaNovAsagA saMkhassa samaNovAsagassa eyamaDha viNaeNaM paDimuNaMti, tae NaM tassa saMkhassa samaNovAsagassa ayameyArUve anbhathie jAva samuppajitthA-no khala me seyaM taM viulaM asaNaM jAva sAimaM assAemANassa 4 pakkhiyaM posahaM paDijAgaramANassa viharittae, seyaM khalu me posahasAlAe posahiyassa baMbhacArissa ummukkamaNisuvannassa vavagayamAlAvannagavilevaNassa nikkhittasatthamusalassa egassa aviiyassa danbhasaMthArovagayassa pakkhiyaM posahaM paDijAgaramANassa viharittaettikaTTa evaM saMpeheti 2jeNeva sAvatthInagarI jeNeva sae gihe jeNeva uppalA samaNovAsiyA teNevara uvA 2 uppalaM samaNovAsiyaM Apucchaha 2 jeNeva posahasAlA teNeva uvAgacchai 2 posahasAlaM aNupavisai2 posahasAlaM pamajai po02 uccArapAsavaNabhUmI paDilehei u02 dabbhasaMthAragaM saMtharati dabha02danbhasaMthAragaM durUhai du02 posahasAlAe posahie baMbhayArI jAva pakkhiyaM posahaM paDijAgaramANe viharati, tae NaM te samaNovAsagA jeNeva sAvatthI nagarI jeNeva sAiM gihAI teNeva uvAga0 2 vipulaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM uvakkhaDAveMti u02 annamanne saddAveMti a02 evaM vayAsI-evaM khalu devANuppiyA! amhehi mAse viule asaNapANakhAimasAime uvakkhaDAvie, saMkhe ya NaM samaNovAsae no havamAgacchai, taM seyaM khalu For Personal & Private Use Only
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 553 // | devANuppiyA ! amhaM saMkhaM samaNovAsagaM saddAvettae / tae NaM se pokkhalI samaNovAsae te samaNovAsae evaM vayAsI -acchaha NaM tujhe devANuppiyA ! sunighuyA vIsatthA ahannaM saMkhaM samaNovAsagaM saddAvemittikaTTu tesiM | samaNovAsagANaM aMtiyAo paDinikkhamati pa0 2 sAvatthIe nagarIe majjhaMmajjheNaM jeNeva saMkhassa samaNovAsa| gassa gihe teNeva uvAga02 saMkhassa samaNovA sagassa gihaM aNupaviTThe / tae NaM sA uppalA samaNovAsiyA pokkhaliM | samaNovAsayaM ejjamANaM pAsai pA0 2 haTTatuTTha0 AsaNAo anbhuTThei a02ttA sattaTTha payAI aNugacchadda 2pokkhaliM samaNovAsagaM vaMdati nama'sati vaM0 na0 AsaNeNaM uvanimaMtei A0 2 evaM vayAsI-saMdisaMtu NaM devANuppiyA ! kimAgamaNappayoyaNaM ?, tae NaM se pokkhalI samaNovAsae uppalaM samaNovAsiyaM evaM vayAsI - kahinaM devANuppie / saMkhe samaNovAsae ?, tae NaM sA uppalA samaNovAsiyA pokkhalaM samaNovAsayaM evaM vayAsI| evaM khalu devANupiyA ! saMkhe samaNovAsae posahasA lAe posahie baMbhayArI jAva viharaI / tae NaM se pokkhalI samaNovAsae jeNeva posahasAlA jeNeva saMkhe samaNovAsae teNeva uvAgacchai 2 gamaNAgamaNAe paDikkamai ga0 2 saMkhaM samaNovAsagaM vaMdati nama'sati vaM0 na0 evaM vayAsI evaM khalu devANupiyA ! | amhehiM se viule asaNajAva sAime uvakkhaDAvie taM gacchAmo NaM devANuppiyA / taM viDalaM asaNaM jAva | sAimaM AsAemANA jAva paDijAgaramANA viharAmo, tae NaM se saMkhe samaNovAsae pokkhaliM samaNovAsagaM evaM vayAsI - No khalu kappara devANupiyA ! taM viulaM asaNaM pANaM khAhamaM sAimaM AsAemANassa For Personal & Private Use Only 12 zatake 1 uddezaH zaGkhapuSka lyAdivRttaM sU 438 | // 553 //
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAva paDijAgaramANassa viharistae, kappara me posahasAlAe posahiyassa jAva viharittae, taM chaMdeNaM devAzuppiyA ! tubbhe taM viulaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM AsAemANA jAva viharaha, tae NaM se pokkhalI | samaNovAsage saMkhassa samaNovAsagassa aMtiyAo posahasAlAo paDinikkhamai 2 tA sAvatthi nagariM majjhamajjheNaM jeNeva te samaNovAsagA teNeva uvAgacchai 2 te samaNovAsae evaM vayAsI evaM khalu devANupiyA ! saMkhe samaNovAsae posahasAlAe posahie jAva viharaha, taM chaMdeNaM devANupiyA ! tujhe vilaM asaNapANakhAimasAime jAva viharaha, saMkhe NaM samaNovAsae no havamAgacchacha / tae NaM te samaNovAsagA taM viulaM asaNapANakhAimasAime AsAemANA jAva viharati / tae NaM tassa saMkhassa samaNovAsagassa |purattAvaraptakAlasamayaMsi dhammajAgariyaM jAgaramANassa ayameyArUve jAva samuppajjitthA - seyaM khalu me kallaM jAva jalate samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdittA namasittA jAva pajjuvAsittA tao paDiniyattassa pakkhiyaM posahaM pArittaettikaTTu evaM saMpeheti evaM 2 kallaM jAva jalate posahasAlAo paDinikkhamati pa0 2 suddhapyAvesAI maMgalAI vatthAI pavara parihie sayAo gihAo paDinikkhamati sayAo gihAo paDinikkha| mittA pAdavihAracAreNaM sAvasthi nagariM majjhaMmajjheNaM jAva pajjuvAsati, abhigamo natthi / tae NaM te samaNovAsagA kallaM pAdu0 jAya jalate vhAyA kayabalikammA jAva sarIrA saehiM saehiM gehehiMto paDinikkhamaMti saehiM 2 egayao milAyaMti egayao 2 sesaM jahA paDhamaM jAva pajjuvA For Personal & Private Use Only
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- saMti / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre tesi samaNovAsagANaM tIse ya dhammakahA jAva ANAe ArAhae 12 zatake prajJaptiH bhavati / tae NaM te samaNovAsagA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhammaM socA nisamma hahatahAra 1 uddezaH amayadevI uThAe uTheti u02 samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdaMti namasaMti vaM0 2ttA na. 2ttA jeNeva saMkhe samaNovAsae yA vRttiH2 buddhAbuddhasuteNeva uvAgacchanti 2 saMkhaM samaNovAsayaM evaM vayAsI-tumaM devANuppiyA ! hijjA amhehiM appaNA ceva evaM dkssjaagri||554|| kA sU439 vayAsI-tumhe NaM devANuppiyA ! viulaM asaNaM jAva viharissAmo, tae NaM tumaM posahasAlAe jAva viharie taM suTTaNaM tuma devANuppiyA! amhaM hIlasi, ajotti samaNe bhagavaM mahAvIre te samaNovAsae evaM vayAsIkAmA NaM ajo! tujhe saMkhaM samaNovAsagaM hIlaha niMdaha khiMsaha garahaha avamannaha, saMkhe NaM samaNovAsae piya-TU dhamme ceva daDhadhamme ceva sudakkhujAgariyaM jAgarie (suu0438)|| bhaMtetti bhagavaM goyame samaNaM bha0 & mahA00 na02 evaM vayAsI-kaivihA NaM bhaMte ! jAgariyA paNNattA ?, goyamA ! tivihA jAgariyA paNNa ttA, taMjahA-buddhajAgariyA abuddhajAgariyA sudakkhujAgariyA, se keNa evaM vu0 tivihA jAgariyA paNNasattA taMjahA-buddhajA01abuddhajA02 sudakkhu031, goyamA!je ime arihaMtA bhagavaMtA uppannanANadasaNadharA jahA ran khaMdae jAva savannU savadarisI ee NaM buddhA buddhajAgariyaM jAgaraMti, je ime aNagArA bhagavaMto IriyAsamiyA bhAsAsamiyA jAva guttabaMbhacArI ee NaM abuddhA abuddhajAgariyaM jAgaraMti, je ime samaNovAsagA abhiga ACCORROMOM For Personal & Private Use Only
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ | yajIvAjIvA jAva viharanti ete NaM sudakkhujAgariyaM jAgariMti, se teNaTTeNaM goyamA ! evaM buccai tivihA jAgariyA jAva sudakkhujAgariyA (sUtraM 439 ) // 'saMkhe' tyAdi // zaGkhazramaNopAsaka viSayaH prathama uddezakaH / 'jayaMti 'tti jayantyabhidhAnazrAvikAviSayo dvitIyaH / 'puDhavitti ratnaprabhA pRthivI viSayastRtIyaH / ' puggala tti pudgalaviSayazcaturthaH / ' aivAe 'ti prANAtipAtAdiviSayaH paJcamaH / 'rAhu'tti rAhuvatavyatArthaH SaSThaH / 'loge ya'tti lokaviSayaH saptamaH / 'nAge ya'tti sarpavaktavyatArtho'STamaH / 'deva' tti devabhedaviSayo navamaH / 'Aya'tti AtmabhedanirUpaNArtho dazama iti // tatra prathamodezake kiJcillikhyate-- 'AsAemANa' tti ISatsvAdayanto bahu ca tyajantaH ikSukhaNDAdekhi 'vissAemANa' tti vizeSeNa svAdayanto'lpameva tyajantaH kharjUrAderiva 'paribhAemANa'tti dadataH 'paribhuMje mANa' tti sarvamupabhuJjAnA alpamapyaparityajantaH, eteSAM ca padAnAM vArttamAnikapratyayAntatve'pyatItapratyayAntatA draSTavyA, tatazca tadvipulamazanAdyAsvAditavantaH santaH 'pakkhiyaM posahaM paDijAgaramANA viharissAmo'tti pakSe - arddhamAsi bhavaM pAkSikaM 'pauSadham' avyApArapauSadhaM 'pratijAgrataH' | anupAlayantaH 'vihariSyAmaH' sthAsyAmaH, yaccehAtItakAlIna pratyayAntatve'pi vArttamAnikapratyayopAdAnaM tadbhojanAnanta| ramevAkSepeNa pauSadhAbhyupagamapradarzanArtha, evamuttaratrApi gamanikA kAryetyeke, anye tu vyAcakSate - iha kila pauSadhaM parvadi - nAnuSThAnaM tacca dvedhA - iSTajanabhojanadAnAdirUpamAhArAdipauSadharUpaM ca tatra zaGkha iSTajanabhojanadAnarUpaM pauSadhaM karttukAmaH | san yaduktavAMstaddarzayatedamukta - 'tae NaM amhe taM viulaM asaNapANakhAimasAimaM assAemANA' ityAdi, punazca For Personal & Private Use Only
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 1 udezaH zaGkhAdivRttaM jAgarikAca vyAkhyA-16 zaGkhaH eva saMvegavizeSavazAdAdyapauSadhavinivRttamanAH dvitIyapauSadhaM cikIrSuryacintitavAMstadarzayatedamuktam-'no khalu me prajJaptiH seyaM tamityAdi, 'egassa abiiyassa'tti 'ekasya' bAhyasahAyApekSayA kevalasya 'advitIyasya' tathAvidhakrodhA- abhayadevI-4 disahAyApekSayA kevalasyaiva, na caikasyeti bhaNanAdekAkina eva pauSadhazAlAyAM pauSadhaM kartuM kalpata ityavadhAraNIyaM, yA vRttiH etasya caritAnuvAdarUpatvAt tathA granthAntare bahUnAM zrAvakANAM pauSadhazAlAyAM milanazraSaNAdoSAbhAvAtparaspareNa smAraNAdiviziSTaguNasambhavAcceti / 'gamaNAgamaNAe paDikkamaItti ryApathikI pratikrAmatItyarthaH, 'chaMdeNaM'ti svAbhiprAyeNa na tu madIyAjJayeti / 'putvarattAvarattakAlasamayaMsi'tti pUrvarAtrazca-rAtreH pUrvo bhAgaH apagatA rAtrirapararAtraH sa ca pUrvarAtrApararAtrastallakSaNaH kAlasamayo yaH sa tathA tatra 'dhammajAgariya'ti dharmAya dharmacintayA vA jAgarikA-jAgaraNaM dharmajAgarikA tAM 'pArittaettikaTTa evaM saMpehei'tti 'pArayituM' pAraM netum 'evaM samprekSate' ityAlocayati, kimityAha-'itikartum etasyaivArthasya karaNAyeti / 'abhigamo sthiti paJcaprakAraH pUrvokto'bhigamo nAstyasya, sacitAdidravyANAM vimocanIyAnAmabhAvAditi / 'jahA paDhamati yathA teSAmeva prathamanirgamastathA dvitIyanirgamo'pi vAcya ityarthaH, 'hijjo'tti hyo-hyastanadine 'sudakkhujAgariyaM jAgarie'tti sukha darisaNaM jassa so sudakkhU tassa jAgariyA|pramAdanidrAvyapohena jAgaraNaM sudakkhujAgariyA tAM jAgaritaH kRtavAnityarthaH, 'buddhA buddhajAgariyaM jAgaraMti'tti buddhA kevalAvabodhena, te ca buddhAnAM vyapoDhAjJAnanidrANAM jAgarikA-prabodho buddhajAgarikA tAM kurvanti 'avuddhA abuddhajAgariyaM jAgaraMti'tti abuddhAH kevalajJAnAbhAvena yathAsambhavaM zeSajJAnasadbhAvAcca buddhasadRzAste cAbuddhAnAM 5 ABAR // 555 // || kevalAvabodhena, jAgaraNaM sudakkhujAgariyA tAM jAgAlAgArapatti suDa darisaNaM jassa so sudanamA For Personal & Private Use Only
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ FORGOTHER chanAsthajJAnavatAM yA jAgarikA sA tathA tAM jAgrati // atha bhagavantaM zaGkhasteSAM manAkparikupitazramaNopAsakAnAM kopopazamanAya krodhAdivipAkaM pRcchannAha| tae NaM se saMkhe samaNovAsae samaNaM bha0 mahAvIraM vaMdai namaM02 evaM vayAsI-kohavasadde NaM bhaMte ! jIve || kiM baMdhae kiM pakareti kiM ciNAti kiM uvaciNAti !, saMkhA ! kohavasaTTe NaM jIve AuyavajjAo satta kammapagaDIo siDhilabaMdhaNabaddhAo evaM jahA paDhamasae asaMvuDassa aNagArassa jAva aNupariyai / mANaghasaNaM bhaMte ! jIve evaM ceva / evaM mAyAvasaddevi evaM lobhavasaddevi jAva aNupariyai / tae NaM te samaNovAsagA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM eyamaI socA nisamma bhIyA tatthA tasiyA saMsArabhauviggA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaM0 namaM0 2 jeNeva saMkhe samaNovAsae teNeva uvA02 saMkhaM samaNovAsagaM paM0 na02ttA eyamaDhe saMmaM viNaeNaM zujo 2 khAmeti / tae NaM te samaNovAsagA sesaM jahA AlaMbhiyAe jAva paDigayA, bhaMtetti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namasai 2 evaM vayAsI-pabhU NaM bhaMte ! saMkhe samaNovAsae deNANuppiyANaM aMtiyaM sesaM jahA isibharaputtassa jAva aMtaM kAheti / sevaM bhaMte ! sevaM| bhaMte tti jAva viharai (sUtraM 440) // 12-1 // 'kohavasaTTe Na'mityAdi, 'isibhaddaputtassa'tti anantarazatoktasyeti // dvAdazazate prathamaH // 12-1 // AND THE For Personal & Private Use Only
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2 1556 // anantarodezake zramaNopAsakavizeSapranitArthanirNayo mahAvIrakRto darzitaH iha tu zramaNopAsikAvizeSapranitArthanirNayastatkRta eva darzyate, ityevaMsaMbaddhasyAsyedamAdisUtram teNaM kAleNaM 2 kosaMbI nAma nagarI hotthA vannao, caMdovataraNe cehae vannao, tattha NaM kosaMbIe nagarIe sahassANIyassa ranno potte sayANIyassa ranno putte ceDagassa ranno nattue migAvatIe devIe attae jayaMtIe samaNovAsiyAe bhattijjae udAyaNe nAmaM rAyA hotthA vannao, tattha NaM kosaMbIe nayarIe sahassANIyassa ranno suNhA sayANIyassa ranno bhajjA ceDagassa ranno dhUyA udAyaNassa ranno mAyA jayaMtIe samaNovAsiyAe bhAujjA migAvatI nAmaM devI hotthA vannao sukumAlajAvasurUvA samaNovAsiyA jAva viharai, tattha NaM kosaMbIe nagarIe sahassANIyassa ranno dhUyA sayANIyassa ranno bhagiNI udAyaNassa ranno piucchA migAvatIe devIe naNaMdA vesAlIsAvayANaM arahaMtANaM putvasijjAyarI jayaMtI nAmaM samaNovAsiyA hotthA sukumAla jAva surUvA abhigaya jAba vi0 (sUtraM 441) / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAmI samosahe jAva parisA pajjuvAsai / tae NaM se udAyaNe rAyA imIse kahAe laTTha samANe hadvatuTTe koDaMbiyapurise saddAvei ko02 evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA ! kosaMvi nagarimabhitarabAhiriyaM evaM jahA kUNio taheva sarva jAva pajuvAsae / taeNaM sA jayaMtI samaNovAsiyA imIse kahAe laTThA samANI haTTatuTThA jeNeva miyAvatI devI teNeva uvA02 miyAvatI devI evaM vayAsI-evaM jahA navamasae usabhadatto jAva bhavi 12 zatake | 1 uddezaH krodhAdiva| zAtatApha|laM sU440 12 zatake | uddeza 2. jayantI pUrva zayyAtarA sU441 // 55 For Personal & Private Use Only
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ |ssai / tae NaM sA miyAvatI devI jayaMtIe samaNovAsiyAe jahA devANaMdA jAva paDisuNeti / tae NaM sA miyAvatI devI koDuMbiyapurise saddAvei ko0 2 evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA ! lahukaraNajuttajoiyajAva dhammiyaM jANappavaraM juttAmeva uvaTThaveha jAva uvaTThaveMti jAva pacappiNaMti / tae NaM sA miyAvatI devI jayaMtIe samaNovAsiyAe saddhiM NhAyA kayabalikammA jAva sarIrA bahUhiM khujAhiM jAva aMte| urAo niggacchati aM02 jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA jeNeva dhammie jANappavera teNeva u02 jAva rUDhA / tae NaM sA miyAvatI devI jayaMtIe samaNovAsiyAe saddhiM dhammiyaM jANappavaraM durUDhA samANI niya&ogapariyAlagA jahA usamadatto jAva dhammiyAo jANappavarAo paccoruhai / tae NaM sA miyAvatI devI jayaMtIe samaNovAsiyAe saddhiM bahUhiM khujAhiM jahA devANaMdA jAva vaM0 namaM0 udAyaNaM rAyaM purao kaTu ThitiyA ceva jAva pajuvAsai / tae NaM samaNe bhagavaM mahAudAyaNassa rano miyAvaIe devIe jayaMtIe sama|NovAsiyAe tIse ya mahatimahA. jAva dhamma0 parisA paDigayA udAyaNe paDigae miyAvatI devIvi |paDigayA (sUtraM 442) / tae NaM sA jayaMtI samaNovAsiyA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhammaM socA nisamma hahatuTThA samaNaM bha0 mahAvIraM vaM0 na0 2 evaM vayAsI-kahinnaM bhaMte ! jIvA garu-|| da yattaM havamAgacchanti ?, jayaMtI! pANAivAeNaM jAva micchAdasaNasalleNaM, evaM khalu jIvA garuyattaM havaM. evaM jahA paDhamasae jAva vIyIvayaMti / bhavasiddhiyattaNaM bhaMte ! jIvANaM kiM sabhAvao pariNAmao?, jaya For Personal & Private Use Only
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2/ gurutAsi 54545454545 tI! sabhAvao no pariNAmao / savevi NaM bhaMte ! bhavasiDiyA jIvA sijjhissaMti ?, haMtA ! jayaMtI : 12 zatake sadhevi NaM bhavasiddhiyA jIvA sinjhissaMti / jai bhaMte ! so bhavasiddhiyA jIvA sijjhissaMti tamhA gaM |2 uddeza: bhavasiddhiyavirahie loe bhavissai ?, No tiNaDhe samaDhe, se keNaM khAieNaM aTeNaM bhaMte ! evaM vuccai savevi Na dharmakathA pabhavasiddhiyA jIvA sijijhassaMti no ceva NaM bhavasiddhiyavirahie loe bhavissai ?, jayaMtI! se jahAnA patpratigamaH mae sapAgAsaseDhI siyA aNAdIyA aNavadaggA parittA parivuDA sA NaM paramANupoggalamattehiM khaMDehiM sU 442 samaye 2 avahIramANI 2 aNaMtAhiM osappiNIavasappiNIhiM avahIrati no ceva NaM avahiyA siyA, ddhisuptadurbase teNa?NaM jayaMtI ! evaM vuccai savevi NaM bhavasiddhiyA jIvA sijjhirasaMti no ceva NaM bhavasiddhiavira la alaseta|hie loe bhavissai // suttattaM bhaMte ! sAha jAgariyattaM sAha, jayaMtI! atthegaiyANaM jIvANaM suttattaM rapraznAH |sAhU atthegatiyANaM jIvANaM jAgariyattaM sAhU, se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM vuccai atthegaiyANaM jAva sAhU, || sU443 jayaMtI ! je ime jIvA ahammiyA ahammANuyA ahammiTThA ahammakkhAI ahammapaloI ahammapalajamANA ahammasamudAyArA ahammeNaM ceva vittiM kappemANA viharaMti eesi NaM jIvANaM suttattaM sAhU, ee NaM jIvA | suttA samANA no bahUNaM pANabhUyajIvasattANaM dukkhaNayAe soyaNayAe jAva pariyAvaNayAe vaTuMti, ee NaM jIvA suttA samANA appANaM vA paraM vA tadubhayaM vA no bahahiM ahammiyAhiM saMjoyaNAhiM saMjoettAro bha-|| // 557 // vaMti, eesiM jIvANaM suttattaM sAhU, jayaMtI ! je ime jIvA dhammiyA dhammANuyA jAva dhammeNaM ceva vitti For Personal & Private Use Only
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ kappemANA viharaMti eesi NaM jIvANaM jAgariyattaM sAhU, ee NaM jIvA jAgarA samANA bahaNaM pANANaM jAva sattANaM adukkhaNayAe jAva apariyAvaNiyAe vahati, te NaM jIvA jAgaramANA appANaM vA paraM vA tadubhayaM vA bahUhi dhammiyAhiM saMjoyaNAhiM saMjoettAro bhavaMti, ee NaM jIvA jAgaramANA dhammajAgariyAe appANaM jAgaraittAro bhavaMti, eesiNaM jIvANaM jAgariyattaM sAhU, se teNaTTeNaM jayaMtI! evaM vuccai atthegaiyANaM jIvANaM suttattaM sAhU atthegaiyANaM jIvANaM jAgariyattaM sAhU // baliyattaM bhaMte ! sAhU dubali. yattaM sAha, jayaMtI ! atthegaiyANaM jIvANaM baliyattaM sAhU atthegaiyANaM jIvANaM dubaliyattaM sAha, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai jAva sAhU ?, jayaMtI! je ime jIvA ahammiyA jAva viharaMti eesi NaM jIvANaM duSpaliyattaM sAhU, ee NaM jIvA evaM jahA suttassa tahA ducaliyassa vattavayA bhANiyavA, baliyassa jahA jAgarassa tahA bhANiyavaM jAva saMjoettAro bhavaMti, eesi NaM jIvANaM baliyattaM sAhU, se teNaTeNaM jayaMtI! evaM vuccai taM ceva jAva sAhU // dakkhattaM bhaMte ! sAhU AlasiyattaM sAhU ?, jayaMtI ! atthegatiyANaM jIvANaM | dakkhattaM sAhU atthegatiyANaM jIvANaM AlasiyattaM sAhU, se keNa?NaM bhaMte ! evaM vuccai taM ceva jAva sAhU ?, jayaMtI ! je ime jIvA ahammiyA jAva viharaMti eesi NaM jIvANaM AlasiyattaM sAhU, ee NaM jIvA A|lasA samANA no bahaNaM jahA suttA AlasA bhANiyavA, jahA jAgarA tahA dakkhA bhANiyavA jAva saMjohai ettAro bhavaMti, ee NaM jIvA dakkhA samANA bahUhiM AyariyaveyAvaccehiM jAva uvajjhAya0 thera0 tavassiA For Personal & Private Use Only
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- gilANaveyA0 sehave. kulaveyA. gaNaveyA. saMghaveyAva. sAhammiyaveyAvaccehiM attANaM saMjoettAro bhavaMti, 12 zatake prajJaptiH da eesi NaM jIvANaM dakkhattaM sAha, se teNaTeNaM taM ceva jAva sAhU // soiMdiyavasaTTe NaM bhaMte ! jIve kiM baMdhai ?, 2 uddezaH abhayadevI evaM jahA kohavasahe taheva jAva aNupariyadRi / evaM cakkhidiyavasajhevi, evaM jAva phaasiNdiyvs| jAva gurutAdyAH yA vRttiH2 4 aNupariyai / tae NaM sA jayaMtI samaNovAsiyA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM eyama8 socA praznAH // 558 // ||nisamma haTTatuTThA sesaM jahA devANaMdAe taheva pavaiyA jAva sabadukkhappahINA / sevaM bhaMte !2tti // sU443 (sUtraM 443) // 12-2 // __ 'teNaM kAleNa'mityAdi, 'potte'tti pautra:-putrasyApatyaM 'ceDagassa'tti vaizAlIrAjasya 'nattue'tti naptA-dauhitraH || || bhAuja'tti bhrAtRjAyA 'vesAlIsAvagANaM arahatANaM puvasenjAyarI tti vaizAliko-bhagavAnmahAvIrastasya vacanaM zRNvanti zrAvayanti vA tadrasikatvAditi vaizAlikazrAvakAsteSAm 'AhatAnAm' arhadevatAnAM sAdhUnAmiti gamyaM 'pUrvazayyAtarA' prathamasthAnadAtrI, sAdhavo hyapUrve samAyAtAstadgRha eva prathama vasatiM yAcante tasyAH sthAnadAtrItvena prasiddhatvAditi sA pUrvazayyAtarA / 'sabhAvao'tti svabhAvataH pudgalAnAM mUtattvavat 'pariNAmao'tti 'pariNAmena' abhUtasya bhavanena || puruSasya tAruNyavat / 'savevi NaM bhaMte ! bhavasiddhiyA jIvA sijjhissaMti'tti bhavA-bhAvinI siddhiryeSAM te bhava-14 ta bhava- // 558 // 8|| siddhikAste sarve'pi bhadanta ! jIvAH setsyanti ? iti praznaH, 'hate' tyAdi tRttaram , ayaM cAsyArthaH-samastA api bhava siddhikA jIvAH setsyantyanyathA bhavasiddhikatvameva na syAditi / atha sarvabhavasiddhikAnAM setsyamAnatA'bhyupagame bhava CACANCEGESAX %ERRRRRRRRA For Personal & Private Use Only
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ yavirahito loko bhaviSyatIti vyAkhyAnti, anye tU vyAeko'pi, anyathA bhavasi siddhikazunyatA lokasya syAt, naivaM, samayajJAtAt, tathAhi sarva evAnAgatakAlasamayA vartamAnatAM lapsyante| "bhavati sa nAmAtItaH prApto yo nAma vartamAnatvam / eSyazca nAma sa bhavati yaH prApsyati vartamAnatvam // 1 // " itya-|| bhyupagamAt, na cAnAgatakAlasamayavirahito loko bhaviSyatIti / athaitAmevAzaGkAM jayantI praznadvAreNAsmaduktasamayajJAtApekSayA jJAtAntareNa pariharjumAha-'jai Na'mityAdi ityeke vyAkhyAnti, anye tu vyAcakSate-sarve'pi bhadanta || bhavasiddhikA jIvAH setsyanti-ye kecana setsyanti te sarve'pi bhavasiddhikA eva nAbhavasiddhika eko'pi, anyathA bhavasi|ddhikatvameva na syAdityabhiprAyaH, 'hate'tyAdyuttaram / atha yadi ye kecana setsyanti sarve'pi bhavasiddhikA eva nAbhava-* siddhika eko'pItyabhyupagamyate tadA kAlena sarvabhavasiddhikAnAM siddhigamanAd bhavyazUnyatA jagataH syAditi jayantyAzAM tatparihAraM ca darzayitumAha-'jai 'mityAdi, 'savAgAsaseDhi'tti sarvAkAzasya-buddhyA caturasrapratarIkRtasya zreNiH-pradezapatiH sarvAkAzazreNiH 'paritta'tti ekapradezikatvena viSkambhAbhAvena parimitA 'parivuDa'tti zreNyantaraiH parikaritA, svarUpametattasyAH, atrArthe vRddhoktA bhAvanAgAthA bhavanti-"to bhannai kiM na sijjhati ahava kimabhavasAvasesattA / nillevaNaM na jujjai tesiM to kAraNaM annaM // 1 // " ayamarthaH-yadi bhavasiddhikAH setsyantItyabhyupagamyate tato bhaNati ziSyaH-kasmAnna te sarve'pi sikSyanti ?, anyathA bhavasiddhikatvasyaivAbhAvAt , athavA'paraM dUSaNaM-kasmAdabhavyasAvazeSatvAd-abhavyAvazeSatvenAbhavyAn vimucyetyarthaH teSAM bhavyAnAM nirlepanaM na yujyate ?, yujyata eveti bhAvaH, 1-tadA bhaNati kiM na sidhyanti athavA'bhavyAvaziSTatvaM ( bhavati ) nirlepanaM na yujyate teSAM tadbhavyatvAdanyatkAraNaM vAcyaM siddheH||1|| For Personal & Private Use Only Www.jainelibrary.org
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2 // 559 // yasmAdevaM tataH kAraNaM-siddheheturanyadbhavyatvAtiriktaM vAcyaM, tatra sati sarvabhavyanirlepanaprasaGgAditi // "bhannai tesimabha- 12 zatake vevi pai anillevaNaM na u viroho / na u sababhavasiddhI siddhA siddhaMtasiddhIo // 2 // " ayamartho-bhaNyate atro- 2 uddezaH ttaraM bhavyatvameva siddhigamanakAraNaM na tvanyatkiJcit , tatra ca satyapi bhavyatve siddhigamanakAraNe 'teSAM' bhavyAnAm gurutAdyAH 'abhavyAnapi prati' abhavyAnapyAzritya 'anirlepanam' avyavacchedaH, abhavyAnavaziSya yadbhavyAnAM nirlepanamuktaM tadapi praznA: netyarthaH 'na tu' na punarihArthe 'virodhaH' bAdhA'sti siddhAntasiddhatvAt , etadevAha-na tu ityAdi, na hi sarvabhavya sU443 siddhiH siddhA siddhAntasiddheriti // "kiha puNa bhavabahuttA savAgAsappaesadilutA / navi sijjhihiMti to bhaNai kiMnu bhavattaNaM tesiM ? // 3 // jai hoU NaM bhavAvi kei siddhiM na caiva gacchati / evaM tevi abhavA ko va viseso bhave tesiM| // 4 // bhannai bhavo jogo dAruya daliyaMti vAvi pajAyA / jogovi puNa na sijjhai koI rukkhAidilutA // 5 // paDimAINaM jogA bahavo gosIsacaMdaNadumAI / saMti ajogAvi ihaM anne eraMDabheMDAI ||6||n ya puNa paDimuppAyaNasaMpattI 1-bhaNyate bhavyAnAmabhavyAnapi prati teSAmanilepo na tu virodho yataH siddhAntasiddhenaM tu sarvabhavyasiddhiH siddhA ||2||2-kthN ||* punarbhavyabahutvAtsarvAkAzapradezadRSTAntAt naiva setsyanti tadA bhaNyate teSAM kiM bhavyatvaM punarbhavati // 3 // kecidbhavyA bhUtvA'pi yadi siddhiM naiva || | gaccheyurevaM te'pyabhavyAH ko vA vizeSastayorbhavyAbhavyayorbhavet // 1 // bhaNyate bhavyo yogyo dAru ca dalikamiti cApi paryAyAH / yogyo'pi || 8 | punaH kazcinna siddhyati vRkSAdidRSTAntAt // 5 // bahavo gozIrSacandanAdyAH pratimAnAM yogyA drumAH santi anye eraNDabhiNDAdyA ayogyA ACCOACAMACR- // // 55 For Personal & Private Use Only
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoi sabajogANaM / jesipi asaMpattI na ya tesi ajoggayA hoi // 7 // kiM puNa jA saMpattI sA niyamA hoi joggarukkhANaM / na ya hoi ajoggANaM emeva ya bhavasijjhaNayA // 8 // sinjhissaMti ya bhavA savevitti bhaNiyaM ca jaM pahuNA / / taMpiya eyAecciya dihIe jayaMtipucchAe // 9 // bhavyAnAmeva siddhirityetayA dRSTyA-mateneti ||"ahvaa paDucca kAlaM |na sababhavANa hoi vocchittii| jaM tItaNAgayAo addhAo dovi tullAo // 10 // tatthAtItaddhAe siddho ekko aNaMta-|| | bhAgo siM / kAmaM tAvaio cciya sijjhihii aNAgayaddhAe // 11 // te do aNaMtabhAgA houM socciya aNaMtabhAgo siN| evaMpi sababhavANa siddhigamaNaM aNidilu // 12 // " tau dvAvapyanantabhAgau mIlitau sarvajIvAnAmananta eva bhAga iti, yatpunaridamucyate-atItAddhAto'nAgatAddhA'nantaguNeti tanmatAntaraM, tasya cedaM bIja-yadi dve api te samAne syAtAM tadA muhUrtAdAvatikrAnte'tItAddhA samadhikA anAgatAddhA ca hIneti hataM samatvam , evaM ca muhUrttAdibhiH pratikSaNaM kSIyamANA'pyanAgatAddhA yato nakSIyate tato'vasitaM tataH sA'nantaguNeti, yaccobhayoH samatvaM tadevaM-yathA'nAgatAddhAyA api santi // 6 // naiva ca sarveSAM yogyAnAM pratimotpAdanasampattirbhavati / yeSAmapyasamprAptina ca teSAmayogyatA bhavati // 7 // kiM punaryA samprAptiH sA niyamAd yogyavRkSANAM bhavati naivAyogyAnAM evameva ca sarvabhavyasiddhirapi // 8 // sarve'pi bhavyAH setsyantIti prabhuNA yadbhaNitaM tadapyanayaiva dRSTyA jayantIpRcchAyAm // 9 // 1-athavA kAlaM pratItya sarvabhanyAnAM vyucchitinaM bhavati yato'tItAnAgatAddhe dve | api tulye staH // 10 // tatrAtItAddhAyAM bhavyajIvAnAmanantabhAga ekaH siddhastAvAneva cAnAgatAddhAyAM setsyati prakAmam // 11 // tau dvAvapi anantabhAgau saMmIlyaiSAmanantabhAgaH sa evaiva, evamapi sarvabhavyAnAM siddhigamanaM na nirdiSTam // 12 // 41404595 For Personal & Private Use Only
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- anto nAsti evamatItAddhAyA Adiriti samateti // jIvAzca na suptAH siddhyanti kiM tarhi jAgarA eveti suptajA- 12 zatake prajJaptiH |garasUtram-tatra ca 'suttattaMti nidrAvazatvaM 'jAgariyataMti jAgaraNaM jAgaraH so'syAstIti jAgarikastadbhAvo jAga- 2 uddeza: abhayadevI- |rikatvam ahammiya'tti dharmeNa-zrutacAritrarUpeNa carantIti dhArmikAstanniSedhAdadhAmikAH, kuta etadevamityata Aha- gurutAdyA yA vRttiH2 | ahammANuyA' dharma-zrutarUpamanugacchantIti dharmAnugAstanniSedhAdadharmAnugAH, kuta etadevamityata aah-'ahmmitttthaa'| praznAH dharma:-zrutarUpa eveSTo-vallabhaH pUjito vA yeSAM te dharmeSTAH dharmiNAM veSTA dharmISTAH atizayena vA dhammiNo dhrmisstthaast||560|| sU443 niSedhAdadharmeSTA adharmISTA adhammiSThA vA, ata eva ahammakkhAI' na dharmamAkhyAntItyevaMzIlA adharmAkhyAyinaH athavA na dharmAt khyAtiryeSAM te'dharmakhyAtayaH 'ahammapaloiti na dharmamupAdeyatayA pralokayanti ye te'dharmapralokinaH 'aha mmapalajaNa'tti na dharme prarajyante-Asajanti ye te'dharmapraraJjanAH, evaM ca 'ahammasamudAcAra'tti na dharmarUpaH-cAritrAlAtmakaH samudAcAraH-samAcAraH sapramodo vA''cAro yeSAM te tathA, ata eva 'ahammeNa ceve'tyAdi, 'adharmeNa' cAritra zrutaviruddharUpeNa 'vRttiM' jIvikA 'kalpayantaH' kurvANA iti // anantaraM suptajAgratA sAdhutvaM prarUpitam, atha durbalAdInAM tathaiva tadeva prarUpayana sUtradvayamAha-'baliyattaM bhaMte ! ityAdi, 'baliyattaMti balamasyAstIti balikastadbhAvo balikatvaM 'dubaliyattaM ti duSTaM balamasyAstIti durbalikastadbhAvo durbalikatvaM / dakSatvaM ca teSAM sAdhu ye nendriyavazA bhavantItIndriyavazAnAM yadbhavati tadAha-'soiMdie'tyAdi, 'soiMdiyavasahe'tti zrotrendriyavazena-tatpAratantryeNa RtaH-pI // 4 // 56 // DitaH zrotrendriyavazAtaH zrotrendriyavazaM vA Rto-taH shrotrendriyvshaatH|| dvAdazazate dvitiiyH||12-2|| -~ COMMONSORRC Jalt Education International For Personal & Private Use Only
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ anantaraM zrotrAdIndriyavazArtA aSTakarmaprakRtIcantItyuktaM, tadvandhanAna narakapRthivISvapyutpadyanta iti narakapRthivIsvarUpapratipAdanAya tRtIyoddezakamAha, tasya cedamAdisUtram| rAyagihe jAva evaM vayAsI-kai bhaMte ! puDhavIo pannattAo?, goyamA ! satta puDhavIo paNNattAo, taMjahA-paDhamA docA jAva sattamA / paDhamA NaM bhaMte ! puDhavI kinAmA kiMgottA paNNattA ?, goyamA ! ghammA nAmeNaM rayaNappabhA gotteNaM evaM jahA jIvAbhigame paDhamo neraiyauddesao soceva niravasesobhANiyaco jAva appAbahugaMti / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMtetti // (sUtraM 444) // | 'rAyagihe'ityAdi, 'kinAmA kiMgoya'tti tatra nAma-yAdRcchikamabhidhAnaM gotraM ca-anvarthikamiti evaM jahA jIvAbhigame'ityAdinA yatsUcitaM tadidaM-'doccA NaM bhaMte ! puDhavI kiMnAmA kiMgoyA pannattA ?, goyamA ! vaMsA nA| meNaM sakkarappabhA gotteNa mityAdIti // dvAdazazate tRtiiyH|| 12-3 // anantaraM pRthivya uktAstAzca pudgalAtmikA iti pudgalAMzcintayazcaturthoddezakamAha, tasya cedamAdisUtramrAyagihe jAva evaM vayAsI-do bhaMte ! paramANupoggalA egayao sAhannaMti egayao sAhaNNittA kiM bhavati ?, goyamA ! duppaesie khaMdhe bhavai, se bhijamANe duhA kajai egayao paramANupoggale egayao paramANupoggale bhavai / tinni bhaMte ! paramANupoggalA egayao sAhannaMti 2 kiM bhavati ?, goyamA ! tipae For Personal & Private Use Only
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2/ // 56 // SANSAR sie khaMdhe bhavati, se bhijamANe duhAvi tihAvi kajjai, duhA kajamANe egayao paramANupoggale egayao 12 zatake dupaesie khaMdhe bhavai, tihA kajamANe tiNNi paramANupoggalA bhavaMti / cattAri bhaMte ! paramANupoggalA ega- | 3 uddezaH yao sAhannaMti jAva pucchA, goyamA ! caupaesie khaMdhe bhavai, se bhinjamANe duhAvi tihAvi cauhAvi pRthvyaH kajai, duhA kajamANe egayao paramANupoggale egayao tipaesie khaMdhe bhavai, ahavA do dupaesiyA khaMdhA sU444 bhavati, tihA kajamANe egayao do paramANupoggalA egayao duppaesie khaMdhe bhavai, cauhA kajamANe 12 zatake 4 uddezaH cattAri paramANupoggalA bhavaMti / paMca bhaMte ! paramANupoggalA pucchA, goyamA! paMcapaesie khaMdhe bhavai, se anantANu bhijamANe duhAvi tihAvi cauhAvi paMcahAvi kajjai, duhA kajamANe egayao paramANupoggale ega- kAntasaMyoyao caupaesie khaMdhe bhavai ahaMvA egayao dupaesie khaMdhe bhavati egayao tipaesie khaMdhe bhavai, tihA gavibhAgoM kajamANe egayao do paramANupoggalA egayao tippaesie khaMdhe bhavati ahavA egayao paramANupoggale ega- gAHsU425 yao do dupaesiyA khaMdhA bhavaMti, cauhA kanjamANe egayao tinni paramANupoggalA egayao duppaesie khaMdhe bhavati, paMcahA kaz2amANe paMca paramANupoggalA bhavaMti / chanbhaMte ! paramANupoggalA pucchA, goyamA !||4 chappaesie khaMdhe bhavai, se bhijamANe duhAvi tihAvi jAva chabihAvi kajai, duhA kanjamANe egayao pr-||56|| mANupoggale egayao paMcapaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao duppaesie khaMdhe egayao caupaesie khaMdhe bhavai ahavA do tipaesiyA khaMdhA bhavai, tihA kanjamANe egayao do paramANupoggalA egayao caupae For Personal & Private Use Only w
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ sie khaMdhe bhavai ahavA egayao paramANuSoggale egayao dupaesie khaMdhe egayao tipae lie khaMdhe bhavai ahavA tinni dupaesiyA khaMdhA bhavanti cauhA kajjamANe egayao tinni paramANupoggalA egayao tipaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao do paramANupoggalA bhavaMti egayao do duppaesiyA khaMdhA bhavaMti, paMcahA | kajjamANe egayao cattAri paramANupoggalA egayao dupaesie khaMdhe bhavati, chahA kajjamANe cha paramANupo| ugalA bhavaMti / satta bhaMte ! paramANupoggalA pucchA, goyamA ! sattapaesie khaMdhe bhavai, se bhijjamANe duhAvi jAva sattahAvi kajjai, duhA kajjamANe egayao paramANupoggale egayao chappaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao duppaesie khaMdhe bhavai egayao paMcapaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao tippaesie egayao caupaesie khaMdhe bhavai, tihA kajamANe egayao do paramANupoggalA egayao paMcapaesie khaMdhe bhavati ahavA egayao paramANupoggale egayao dupaesie khaMdhe egayao caupaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao paramANu0 egayao do tipaesiyA khaMdhA bhavaMti ahavA egayao do dupaesiyA khaMdhA bhavaMti egayao tipaesie khaMdhe bhavati, cauhA kajjamANe egayao tinni paramANupoggalA egayao cauppaesie khaMdhe bhavati ahavA egayao do paramANupoggalA egayao dupaesie khaMdhe egayao tipaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao paramANu egayaMo tinni dupaesiyA khaMdhA bhavaMti, paMcahA kajjamANe egayao cattAri paramANupoggalA egayao tipaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao tinni paramANu0 egayao do dupaesiyA khaMdhA bhavaMti, chahA For Personal & Private Use Only
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2 // 56 // kajamANe egayao paMca paramANupoggalA egayao dupaesie khaMdhe bhavai, sattahA kajjamANe satta paramANupo- 12 zatake ggalA bhavaMti / aha bhaMte ! paramANupoggalA pucchA, goyamA ! aTThapaesie khaMdhe bhavai jAva duhA kanjamANe 44 uddezaH egayao paramANu0 egayao sattapaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao dupaesie khaMdhe egayao chappaesie hai| anantANu | khaMdhe bhavai ahavA egayao tipaesie0 egayao paMcapaesie khaMdhe bhavai ahavA do cauppaesiyA khaMdhA kAntasaMyobhavaMti, tihA kajamANe egayao paramANu0 egayao chappaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao paramANu0 ega gavibhAgoM gAHsU445 yao duppaesie khaMdhe egayao paMcapaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao paramANu0 egayao tipaesie khaMdhe egayao caupaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao do dupaesiyA khaMdhA egayao cauppaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao dupaesie khaMdhe egayao do tipaesiyA khaMdhA bhavaMti, cauhA kajamANe egayao tinni paramANupoggalA egayao paMcapaesie khaMdhe bhavati ahavA egayao donni paramANupoggalA egayao dupaesie khaMdhe egayao cauppaesie khaMdhe bhavati ahavA egayao do paramANu0 egayao do tipaesiyA khaMdhA |bhavaMti ahavA egayao paramANu0 egayao do dupaesiyA khaMdhA egayao tipaesie khaMdhe bhavati ahavA cattAri dupaesiyA khaMdhA bhavaMti, paMcahA kajamANe egayao cattAri paramANupoggalA egayao cauppaesieH || // 562 // khaMdhe bhavati ahavA egayao tinni paramANu0 egayao dupaesie egayao tipaesie khaMdhe bhavati ahavA egayao do paramANu0 egayao tinni dupaesiyA khaMdhA bhavaMti, chahA kanjamANe egayao paMca paramANu0 ega-||4|| Jain Education Interational For Personal & Private Use Only
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ %94% yao tipaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao cattAri paramANu egayao do dupaesiyA khaMdhA bhavaha, sattahA kajamANe egayao cha paramANupoggalA egayao dupaesie khaMdhe bhavai aTTahA kajjamANe aTTha paramANupoggalA bhavaMti // nava bhaMte ! paramANupoggalA pucchA, goyamA ! jAva navavihA kajaMti, duhA kaz2amANe egayao paramANu0 egayao aTThapaesie khaMdhe bhavati, evaM ekkekaM saMcAreMtehiM jAva ahavA egayao cauppaesie khaMdhe egayao paMcapaesie khaMdhe bhavati, tihA kajamANe egayao do paramANupoggalA egayao sattapaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao paramANu0 egayao dupaesie egayao chappaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao paramANu0 egayao tipaesie khaMdhe egayao paMcapaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao paramANu0 egayao do cauppaesiyA khaMdhA bhavaMti ahavA egayao dupaesie khaMdhe egayao tipaesie khaMdhe egayao caupaesie khaMdhe bhavai ahavA tinni tipaesiyA khaMdhA bhavaMti, cauhA kajjamANe egayao tinni paramANu0 egayao chappaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao do paramANu0 egayao dupaesie khaMdhe egayao paMcapaesie khaMdhe bhavati ahavA egayao do paramANu0 egayao tipaesie khaMdhe egayao cauppaesie khaMdhe bhavati ahavA egayao paramANu0 egayao do dupaesiyA khaMdhA egayao cauppaesie khaMdhe bhavati ahavA egayao parahai mANu0 egayao dupaesie khaMdhe egayao do tipaesiyA khaMdhA bhavaMti ahavA egayao tinni duppaesiyA khaMdhA egayao tipaesie khaMdhe bhavati, paMcahA kajjamANe egayao cattAri paramANu0 egayao paMcapaesie ACHCSC-CMCX dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ o tinni duppaNayao paMca paramA bhavati, navahA vyAkhyA- khaMdhe bhavai ahavA egayao tinni paramANu0 egayao dupaesie0 egayao cauppaesie khaMdhe bhavai ahavA | 12 zatake prajJaptiH egayao tinni paramANu0 egayao do tipaesiyA khaMdhA bhavaMti ahavA egayao do paramANupoggalA ega- 4 uddezaH abhayadevI- yao do dupaesiyA khaMdhA egayao tipaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao paramANu0 egayao cattAri dupa- | anantANu yA vRttiH24 esiyA khaMdhA bhavaMti, chahA kajamANe egayao paMca paramANupoggalA egayaocauppaesie khaMdhe bhavai ahavA kAntasaMyo gavibhAgoM 1.563 // 4 egayao cattAri paramANu0 egayao duppaesie0 egayao tipaesie khaMdhe bhavati ahavA egayao tini gA:sU445 hai paramANu0 egayao tinni duppaesiyA khaMdhA bhavaMti, sattahA kajamANe egayao cha paramANu0 egayao tippa esie khaMdhe bhavati ahavA egayao paMca paramANu0 egayao do dupaesiyA khaMdhA bhavaMti, aTTahA kajamANe * 4 egayao satta paramANu0 egayao dupaesie khaMdhe bhavati, navahA kajjamANe nava paramANupoggalA bhavaMti // dasa | bhaMte ! paramANupoggalA jAva duhA kajjamANe egayao paramANupoggale egayao navapaesie khaMdhe bhavai ahavA // 563 // egayao dapaesie khaMdhe egayao aTTa paesie khaMdhe bhavaDa evaM ekeka saMcAreyacaMti jAva ahavA do paMca pae. | siyA khaMdhA bhavaMti, tihA kajamANe egayao do paramANu0 egayao aTThapaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao paramANu0 egayao dupaesie0 egayao sattapaesie khaMdhe bhavai ahayA egayao paramANu0 egayao tipaesie khaMdhe bhavai egayao chappaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao paramANu0 egayao cauppaesie ega-| yao paMcapaesie khaMdhe bhavati ahavA egayao dupaesie khaMdhe0 egayao do cauppaesiyA khaMdhA bhavaMti dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahavA egayao do tipaesiyA khaMdhA0 egayao cauppaesie khaMdhe bhavai, cauhA kajjamANe egayao tinni | paramANu0 egayao sattapaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao do paramANu0 egayao dupaesi0 egayao | chappaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao do paramANu0 egayao tippaesie khaMdhe egayao paMcapae lie khaMdhe bhavati ahavA egayao do paramANu0 egayao do cauppaesiyA khaMdhA bhavaMti ahavA egayao paramANu egayao dupaesie egayao tipaesie egayao cauppaesie khaMdhe bhavati ahavA egayao paramANu0 egayao tinni tipaesiyA khaMdhA bhavaMti ahavA egayao tinni dupaesiyA khaMdhA egayao caupaesie khaMdhe | bhavati ahavA egayao do dupaesiyA khaMdhA egayao do tipaesiyA khaMdhA bhavaMti, paMcahA kajamANe egayao cattAri paramANupoggalA egayao chapaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao tini paramANu0 egayao | dupaesie khaMdhe0 egayao paMcapaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao tinni paramANu0 egayao tipaesie khaMdhe | egayao caupaesie khaMdhe bhavati ahavA egayao do paramANu0 egayao dupaesie khaMdhe0 egayao do tipa| esiyA khaMdhA bhavaMti ahavA egayao paramANu egayao tinni dupaesiyA egayao tipae sie khaMdhe | bhavati ahavA paMca dupaesiyA khaMdhA bhavaMti, chahA kajjamANe egayao paMca paramANu0 egayao paMcapaesie khaMdhe | bhavati ahavA egayao cattAri paramANu egayao dupaesie0 egayao caupaesie khaMdhe bhavati ahavA egayao cattAri paramANu0 egayao do tipaesiyA khaMdhA bhavaMti ahavA egayao tinni paramANu0 egayao For Personal & Private Use Only
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- do dupaesiyA khaMdhA0 egayao tipaesie khaMdhe bhavati ahavA egayao do paramANu0 egayao cattAri prajJaptiH dupaesiyA khaMdhA bhavaMti, sattahA kanjamANe egayao cha paramANu0 egayao cauppaesie khaMdhe bhavati ahavA abhayadevI-5 egayao paMca paramANu0 egayao dupaesie egayao tipaesie khaMdhe bhavati ahavA egayao cattAri parayA vRttiH28 mANu0 egayao tinni dupaesiyA khaMdhA bhavaMti, aTTahA kajjamANe egayao satta paramANu0 egayao tipe||564|| sie khaMdhe bhavati ahavA egayao cha paramANu0 egayao do dupaesiyA khaMdhA bhavaMti, navahA kajamANe ega yao aTTha paramANu0 egayao dupaesie khaMdhe bhavati ahavA egayao cha paramANu0 egayao do dupaesiyA | khaMdhA bhavaMti, dasahA kajamANe dasa paramANupoggalA bhavaMti / saMkhejA bhaMte ! paramANupoggalA egayao sAhannaMti egayao sAhaNittA kiM bhavati ?, goyamA ! saMkhejapaesie khaMdhe bhavati, se bhinjamANe duhAvi jAva dasahAvi saMkhejahAvi kajaMti, duhA kajamANe egayao paramANupoggale egayao saMkhejapaesie | khaMdhe bhavati ahavA egayao dupaesie khaMdhe egayao saMkhejapaesie khaMdhe bhavati evaM ahavA egayao | tipaesie egayao saM0 khaMdhe bhavati evaM jAva ahavA egayao dasapaesie khaMdhe egayao saMkhe japaesie khaMdhe bhavati ahavA do saMkhejapaesiyA khaMdhA bhavaMti, tihA kajamANe egayao do paramANu0 ega5 yao saMkhejapaesie khaMdhe bhavati ahavA egayao paramANu0 egayao dupaesie khaMdhe0 egayao saMkhejapae sie khaMdhe bhavati ahavA egayao paramANu0 egayao tipaesie khaMdhe0 egayao saMkhejapaesie khaMdhe bhavai | 12 zatake 4 uddeza: anantANu kAntasaMyogavibhAgabhaM gA:sU445 %EMANTRA COCIENCINESCORCHESTROLOG // 564 // Join Education International For Personal & Private Use Only
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM jAva ahavA egayao paramANu0 egayao dasapaesie khaMdhe0 egayao saMkhejapaesie khaMdhe bhavati ahavA egayao paramANu0 egayao do saMkhejapaesiyA khaMdhA bhavaMti ahavA egayao dupaesie. egayao do saMkhejapaesiyA khaMdhA bhavaMti, evaM jAva ahavA egayao dasapaesie0 egayao do saMkhejapaesiyA khaMdhA |bhavaMti ahavA tinni saMkhejapaesiyA khaMdhA bhavaMti, cauhA kaz2amANe egayao tinni paramANu0 egayao saMkhe4japaesie bhavati ahavA egayao do paramANu egayao dupaesie0 egayao saMkhejapaesie bhavati ahavA egayao do paramANu0 egayao tippaesie0 egayao saMkhejapaesie bhavati evaM jAva ahavA egayao do paramANu0 egayao dasapaesie egayao saMkhejapaesie bhavati ahavA egayao do paramANu0 egayao do saMkhenjapaesiyA khaMdhA bhavaMti ahavA egayao paramANu egayao dupaesie egayao do saMkhejapaesiyA khaMdhA bhavaMti jAva ahavA egayao paramANu0 egayao dasapaesie egayao do saMkhejapaesiyA khaMdhA bhakti ahavA egayao paramANu0 egayaotinni saMkhejapaesiyA khaMdhA bhavaMti ahavA egayaodupaesie egayao tinni saMkhejapaesiyA bhavaMti jAva ahavA egayao dasapaesie egayao tinni saMkhejapaesiyA bhavaMti ahavA cattAri saMkhejapaesiyA bhavaMti evaM eeNaM kameNaM paMcagasaMjogovi bhANiyavo jAva navagasaMjogo, dasahA kajamANe egayao nava paramANu0 egayao saMkhejapaesie bhavati ahavA egayao aTTha paramANu0 egayao dupaesie egayao saMkhejapaesie khaMdhe bhavati, eeNaM kameNaM ekeko pU0 jAva ahavA egayao dasapaesie egayao dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- nava saMkhejapaesiyA bhavaMti ahavA dasa saMkhejapaesiyA khaMdhA bhavaMti saMkhejahA kajamANe saMkhejA paramANu 4 12 zatake prajJaptiH poggalA bhavaMti / asaMkhejjA bhaMte ! paramANupoggalA egayao sAhaNaMti egayao sAhaNittA kiM bhavati ?, 4 uddezaH abhayadevI& goyamA ! asaMkhejapaesie khaMdhe bhavati, se bhijamANe duhAci jAva dasahAvi saMkhejahAvi asaMkhejahAvi | anantANu yA vRttiH2 kAntasaMyokajai, duhA kajamANe egayao paramANu0 egayao asaMkhejapaesie bhavati jAva ahavA egayao dasapae gavibhAgabhaM 565 // sie egayao asaMkhijapaesie bhavati ahavA egayao saMkhejapaesie khaMdhe egayao asaMkhejapaesie gAHsU445 lakhaMdhe bhavati ahavA do asaMkhejapaesiyA khaMdhA bhavaMti, tihA kajamANe egayaodo paramANu0 egayao asaM| khejapaesie bhavati ahavA egayao paramANu0 egayao dupaesie egayao asaMkhijapaesie bhavati jAva ahavA egayao paramANu0 egayao dasapaesie egayao asaMkhejapaesie bhavati ahavA ege paramANu0 ege |saMkhejapaesie ege asaMkhejapaesie bhavati ahavA ege paramANu0 egayao do asaMkhejapaesiyA khaMdhA bhavaMti ahavA ege dupaesie egayao do asaMkhejapaesiyA bhavaMti evaM jAva ahavA ege saMkhejapaesie bhavati egayao do asaMkhijjapaesiyA khaMdhA bhavaMti ahavA tinni asaMkhejapaesiyA bhavaMti, cauhA kajamANe ega // 565 // |yao tinni paramANu0 ega. asaMkhejapaesie bhavati evaM caukkagasaMjogo jAva dasagasaMjogo ee jaheva saMkhejapaesiyassa navaraM asaMkhejagaM ega ahigaM bhANiyatvaM jAva ahavA dasa asaMkhejapaesiyA khaMdhA bhavaMti, saMkhejahA kanjamANe egayao saMkhejA paramANupoggalA egayao asaMkhejapaesie khaMdhe bhavati ahavA egayao For Personal & Private Use Only
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkhejA dupaesiyA khaMdhA egayao asaMkhejapaesie khaMdhe bhavati evaM jAva ahavA egayao saMkhejA dasapaesiyA khaMdhA egayao asaMkhejapaesie khaMdhe bhavati ahavA egayao saMkhijA saMkhijjapaesiyA khaMdhA egayao asaMkhijapaesie khaMdhe bhavati ahavA saMkhejA asaMkhejapaesiyA khaMdhA bhavaMti, asaMkhijahA kanjamANe asaMkhejjA paramANupoggalA bhavaMti / aNaMtA:NaM bhaMte ! paramANupoggalA jAva kiM bhavaMti ?, goyamA ! aNaMtapaesie khaMdhe bhavati, se bhijamANe duhAvi tihAvi jAva dasahAvi saMkhijjA asaMkhijjA aNaMtahAvi kajai, duhA kajamANe egayao paramANupoggale egayao aNaMtapaesie khaMdhe jAva ahavA do aNaMtapaesiyA khaMdhA bhavaMti, tihA kajamANe egayao do paramANu0 egayao aNaMtapaesie bhavati ahavA ega. paramANu0 ega hai dupaesie ega0 aNaMtapaesie bhavati jAva ahavA ega0 paramANu0 ega0 asaMkhejapaesie ega0 aNaMtapae|sie bhavati ahavA ega0 paramANu ega do aNaMtapaesiyA bhavaMti ahavA egaH dupaesie ega0 do aNaMtapaesiyA bhavaMti evaM jAva ahavA egayao dasapaesie egayao do aNaMtapaesiyA khaMdhA bhavaMti ahavA ega saMkhejapade0 egayao do aNaMtapaesiyA khaMdhA bhavaMti ahavA ega0 asaMkhajapaesie khaMdhe egayao do | aNaMtapaesiyA khaMdhA bhavaMti ahavA tinni aNaMtapaesiyA khaMdhA bhavaMti, cauhA kanjamANe ega0 tinni paramANu0 egayao aNaMtapaesie bhavati evaM caukkasaMjogo jAva asaMkhejagasaMjogo, ete save jaheva asaMkhejANaM bhaNiyA taheva aNaMtANavi bhANiyavA navaraM ekaM aNaMtagaMabhahiyaM bhANiyavaMjAva ahavA egayao saMkhe JainEducation international For Personal & Private Use Only
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAjjAsaMkhijjapaesiyA khaMdhA ega0aNaMtapaesiyA bhavaMti ahavAega0 saMkhejA asaMkhejapaesiyA khaMdhA ega aNaMta 12 zatake prajJaptiH paesie khaMdhe bhavati ahavA saMkhijjA aNaMtapaesiyA khaMdhA bhavaMti, asaMkhejahA kajamANe egayao asaMkhejA |4uddezaH abhayadevI- paramANu0 ega0 aNaMtapaesie khaMdhe bhavai ahavA egayao asaMkhijjA dupaesiyA khaMdhA ega0 aNaMtapaesiera anantANu yA vRttiH2 bhavati jAva ahavA ega0 asaMkhejjA saMkhijapaesiyA ega0 aNaMtapaesie bhavati ahavA ega. asaMkhijjA| kaantsNyo||566|| asaMkhijapaesiyA khaMdhA ega0 aNaMtapaesie bhavati ahavA asaMkhejA aNaMtapaesiyA khaMdhA bhavaMti, aNaM- gavibhAgabha tahA kajamANe arNatA paramANupoggalA bhavaMti (sUtraM 445) // gA:sU445 | 'rAyagihe'ityAdi 'egayao'tti ekatvataH ekatayetyarthaH 'sAhannaMti'tti saMhanyete saMhatI bhavata ityarthaH,. dvipradezi| kaskandhasya bhede eko vikalpaH, tripradezikasya dvau, catuSpradezikasya catvAraH, paJcapradezikasya SaT, SaTpadezikasya daza, | saptapradezikasya caturdaza, aSTapradezikasyaikaviMzatiH, navapradezikasyASTAviMzatiH, dazapradezikasya catvAriMzat, saGkhyAtapradezikasya dvidhAbhede 11 tridhA bhede 21 caturddhA bhede 31 paJcadhAbhede 41 poDhAtve 51 saptadhAtve 61 aSTadhAtve 71 navadhAtve 81 dazadhAtve 91 saGkhyAtabhedatve tveka eva vikalpaH, tamevAha-saMkhejahA kajamANe saMkhejA paramANupoggalA bhavaMti'tti, asaGkhyAtapradezikasya tu dvidhAbhAve 12 tridhAtve 23 caturdAve 34 paJcadhAtve 45 poDhAtve 56 sapta | // 566 // dhAtve 67 aSTadhAtve 78 navadhAtve 89 dazabhedatve 100 saGkhyAtabhedatve dvAdaza asajhyAtabhedakaraNe tveka eva, tamevAhaP'asaMkhejA paramANupoggalA bhavaMti'tti, anantapradezikasya tu dvidhAtve 13 tridhAtve 25 caturddhAtve 37 paJcadhAtve 494 For Personal & Private Use Only
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaDravidhatve 61 saptadhAtve 73 aSTadhAtve 85 navadhAtve 97 dazadhAtve 109 saGkhyAtatve 12 asaGkhyAtatve 13 anantabhehai dakaraNe tveka eva vikalpaH, tamevAha-'aNaMtahA kajamANe ityAdi ||'do bhaMte ! paramANupoggalA sAhaNNaMtI'tyA|dinA pudgalAnAM prAk saMhananamuktaM 'se bhijamANe duhA kajaI'ityAdinA ca teSAM bheda uktaH, atha tAvevAzrityAha eesi NaM bhaMte ! paramANupoggalANaM sAhaNaNAbhedANuvAeNaM arNatANaMtA poggalapariyaTTA samaNugaMtavA bhavaMtIti makkhAyA ?, haMtA goyamA ! eesi NaM paramANupoggalANaM sAhaNaNA jAva makkhAyA // kaivihe gaM bhaMte ! poggalapariyaTTe paNNatte?, goyamA! sattavihA po0 pari0 paNNattA, taMjahA-orAliyapo0 pari0 veuviya0 teyApo0 kammApo0 maNapo0 pariyahe vaipoggalapariyaDhe ANApANupoggalapariyaTTe / neraiyANaM bhaMte ! kativihe poggalapariyaTTe paNNatte ?, goyamA ! sattavihe poggalapariyaTTe paNNatte, taMjahA-orAliyapo0 veuviyapoggalapariyaTTe jAva ANApANupoggalapariyaTTe evaM jAva vemANiyANaM // egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa kevaiyA orAliyapoggalapariyaTTA atIyA ?, aNaMtA, kevaiyA purekkhaDA ?, kassai asthi kassai natthi jassatthi jahanneNaM eko vA do vA tinni vA ukkoseNaM saMkhejA vA asaMkhejA vA aNaMtA vA / egamegassa NaM bhaMte ! asurakumArassa kevatiyA orAliyapoggalA. 1, evaM ceva, evaM jAva vemaanniyss| egamegassa NaM bhaMte ! neraigassa kevatiyA veuviyapoggalapariyaTTA atIyA ?, aNaMtA, evaM jaheva orAliyapoggalapariyaTTA taheva veuviyapoggalapariyaTTAvi bhANiyacA, evaM jAva vemANiyassa ANApANupoggalapariyaTTA, ete| Join Education International For Personal & Private Use Only
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ sU446 vyAkhyA egattiyA satta daMDagA bhavaMti / neraiyANaM bhaMte ! kevatiyA o0 poggalapariyaTA atItA ?, goyamA 12 zatake prajJaptiH anaMtA, kevaiyA purekkhaDA ?, aNaMtA, evaM jAva vemANiyANaM, evaM veuviyapoggalapariyaTTAvi evaM jAva 4 uddezaH abhayadevI- ANApANupoggalapariyaTTA vemANiyANaM, evaM ee pohattiyA satta cauccIsatidaMDagA // egamegassa NaM yA vRttiH | bhaMte ! neraiyassa nera0 kevatiyA orAliyapoggalapariyaTTA atItA ?, natthi ekovi, kevatiyA purekkhaDA, tAdhikAraH natthi ekkovi, egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa asurakumAratte kevatiyA orAliyapoggalapariyaTTA0 evaM ceva evaM jAva thaNiyakumAratte jahA asurakumAratte / egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa puDhavikkAiyatte kevatiyA orAliyapoggalapariyaTTA atItA ?, aNaMtA, kevatiyA purekkhaDA ?, kassai asthi kassai natthi jassatthi tassa jahanneNaM ekko vA do vA tinni vA ukkoseNaM saMkhejjA vA asaMkhejjA vA aNaMtA vA evaM jAva | maNussatte, vANamaMtarajoisiyavemANiyatte jahA asurakumAratte / egamegassa NaM bhaMte ! asurakumArassa nerai-| | yatte kevatiyA atIyA orAliyapoggalapariyaTTA evaM jahA neraiyassa vattavayA bhaNiyA tahA asurakumAra|ssavi bhANiyavA jAva vemANi, evaM jAva thaNiyakumArassa, evaM puDhavikAiyassavi, evaM jAva vemANiyassa, kAsaversi ekko gmo| egamegassaNaM bhaMte ! neraiyassa nera0 keva0 veu0 poggalapariyaTThA atIyA ?,arNatA, kevatiyA || // 567 // |purekkhaDA, ekottariyA jAva aNaMtA, evaM jAva thaNiyakumAratte, puDhavIkAiyatte pucchA, natthi ekkovi, kevatiyA purekkhaDA ?, natthi ekodi, evaM jattha veuviyasarIraM atthi tattha eguttario jattha natthi tattha jahA CARROTRACK 6-2-56 For Personal & Private Use Only
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ puDhavikAiyate tahA bhANiyAM, jAva vaimANiyassa vaimANiyante / teyApoggalapariyahA kammApoggala pariyahA ya savattha ekottariyA bhANiyacA, maNapoggalapariyaTTA sasu paMciMdiesa egottariyA, vigaliMdiesu natthi, | vaipogala pariyaTTA evaM ceva, navaraM egidiesa natthi bhaNiyavA / ANApANupoggalapariyaTTA savattha ekotta| riyA jAva vaimANiyassa vemANiyatte / neraiyANaM bhaMte ! neraiyatte kevatiyA orAliyapoggalapariyaTTA atIyA ?, | natthi ekkovi, kevaiyA purekkhaDA ?, natthi ekkovi, evaM jAva dhaNiyakumAratte, puDhavikAiyatte pucchA, goyamA ! aNatA, kevaiyA purekkhaDA ?, aNaMtA, evaM jAva maNussatte, vANamaMtarajoisiyavemANiyatte jahA neraiyatte evaM jAva vaimANiyassa vaimANiyatte, evaM sattavi poggalapariyahA bhANiyavA, jattha atthi tattha atIyAvi pure| kkhaDAvi anaMtA bhANiyavA, jattha natthi tattha dovi natthi bhANiyavA jAva vemANiyANaM vemANiyatte kevatiyA ANApANupoggalapariyaTTA atIyA ?, anaMtA, kevatiyA purekkhaDA ?, anaMtA (sUtraM 446 ) // 'eesi Na' mityAdi, 'eteSAm anantaroktasvarUpANAM paramANupudgalAnAM paramANUnAmityarthaH 'sAhaNaNAbheyANuvAeNaM'ti 'sAhaNaNa'tti prAkRtatvAt saMhananaM - saGghAto bhedazca viyojanaM tayoranupAto - yogaH saMhananabhedAnupAtastena sarva| pudgaladravyaiH saha paramANUnAM saMyogena viyogena cetyarthaH, 'aNaMtANaMta'tti anantena guNitA anantA anantAnantAH, eko'pi hi paramANuNukAdibhiranantANukAntairdravyaiH saha saMyujyamAno'nantAn parivarttAn labhate pratidravyaM parivartabhAvAt, anantatvAcca paramANUnAM pratiparamANu cAnantatvAtparivarttAnAM paramANupudgala parivarttAnAmanantAnantatvaM draSTavya For Personal & Private Use Only
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 zatake | 4 uddezaH pudgalaparAva todhikAraH sU446 vyAkhyA- miti / 'puggalapariya'tti pudgalaiH-pudgala dravyaiH saha parivartAH-paramANUnAM mIlanAni pudgalaparivartAH 'samanugantavyAH ' prajJaptiH anugantavyA bhavantIti hetoH 'AkhyAtA' prarUpitAH bhagavadbhiriti gamyate, makArazca prAkRtazailIprabhavaH // atha pudgaabhayadevI laparAvarttasyaiva bhedAbhidhAnAyAha-'kaivihe Na'mityAdi, 'orAliyapoggalapariya:'tti audArikazarIre vartamAnena yA vRttiH2 jIvena yadaudArikazarIraprAyogyadravyANAmaudArikazarIratayA sAmastyena grahaNamasAvaudArikapudgalaparivartaH, evamanye'pi / // 56 // 'neraiyANaM ti nArakajIvAnAmanAdau saMsAre saMsaratAM saptavidhaH pudgalaparAvataH prajJaptaH // 'egamegasse'tyAdi, atItA nantA anAditvAt atItakAlasya jIvasya cAnAditvAt aparAparapudgala grahaNasvarUpatvAcceti / 'purakkhaDe'ti puraskRtA bhaviSyantaH 'kassai asthi kassai natthi'tti kasyApi jIvasya dUrabhavyasyAbhavyasya vA te santi, kasyApi na santi, 4|| uddhRtya yo mAnuSatvamAsAdya siddhiM yAsyati sahayeyairasaGkhyeyairvA bhavairyAsyati yaH siddhiM tasyApi parivarto nAsti, ananta kAlapUryatvAttasyeti / 'egattiya'tti ekatvikA:-ekanArakAdyAzrayAH 'satta'tti audArikAdisaptavidhapudgalaviSayatvAtsa|ptadaNDakAzcaturvizatidaNDakA bhavanti, ekatvapRthaktvadaNDakAnAM cAyaM vizeSa:-ekatvadaNDakeSu puraskRtapudgalaparAvattAH || kasyApi na santyapi, bahutvadaNDakeSu tu te santi, jIvasAmAnyAzrayaNAditi // 'egamegasse'tyAdi, 'nasthi ekovitti nArakatve vartamAnasyaudArikapudgalagrahaNAbhAvAditi ||'egmegss bhaMte ! neraiyassa asurakumAratte'ityAdi, iha | ca nerayikasya vattemAnakAlInasya asurakumAratve cAtItAnAgatakAlasambandhini 'eguttariyA jAva arNatA vatti ane| nedaM sUcitaM-'kassai atthi kassai natthi, jassatthi tassa jahanneNaM eko vA donni vA tinni vA ukoseNaM saM // 56 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ | khejjA vA asaMkhejjA vA anaMtA vA' iti 'evaM jattha veDabbiyasarIraM tattha ekottario tti yatra vAyukAye manuSya| paJcendriyatiryakSu vyantarAdiSu ca vaikriyazarIraM tatraiko vetyAdi vAcyamityarthaH, 'jattha natthI' tyAdi yatrApkAyAdau nAsti | vaikriyaM tatra yathA pRthivIkAyikatve tathA vAcyaM, na santi vaikriyapudgalaparAvarttA iti vAcyamityarthaH, 'teyApoggale' tyAdi | taijasakA rmmaNapudgalaparAvarttA bhaviSyanta ekAdayaH sarveSu nArakAdijIvapadeSu pUrvavadvAcyAstaijasakArmmaNayoH sarveSu bhAvA| diti / 'maNapoggale 'tyAdi, manaHpudgalaparAvarttAH pazcendriyeSveva santi, bhaviSyantazca te ekottarikAH pUrvavadvAcyAH, | 'vigalidiesu natthi'tti vikalendriyagrahaNena caikendriyA api grAhyAH teSAmapIndriyANAmasampUrNatvAt manovRttezcA| bhAvAd atasteSvapi manaHpudgalaparAvarttA na santi / 'vaipoggalapariyahA evaM ceva'tti taijasAdiparivarttavatsarvanArakAdijIvapadeSu vAcyAH, navaramekendriyeSu vacanAbhAvAnna santIti vAcyA: / 'neraiyANa' mityAdinA pRthaktvadaNDakAnAha, | 'jAva vaimANiyANa' mityAdinA paryantimadaNDako darzitaH // athaudArikAdipudgalaparAvarttAnAM svarUpamupadarzayitumAha sekeNaTTeNaM bhaMte ! evaM vubai - orAliyapoggala pariyaTTA o0 1, goyamA ! jaNNaM jIveNaM orAliyasarI re vahamANeNaM orAliyasarIrapayogAI davAIM orAliyasarIrattAe gahiyAI baDhAI puTThAI kaDAI paTThaviyAI | niviTThAI abhiniviTThAI abhisamannAgayAI pariyAiyAiM pariNAmiyAI nijjinnAI nisiriyAI nimiTThAI | bhavaMti se teNadveNaM goyamA ! evaM buccai orAliyapoggala pariyaTTe orA0 2, evaM veviyapoggala pariyahevi, navaraM | veuciyasarIre vaTTamANeNaM veudhiyasarIrappayogAI sesaM taM caiva sarvvaM evaM jAva ANApANupoggala pariyaTTe, navaraM For Personal & Private Use Only
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 569 // Jain Education ANApANupayogAI saGghadavAI ANApANattAe sesaM taM caiva // orAliyapoggalapariyaTTe NaM bhaMte ! kevaikAlassa | nivattijjai ?, goyamA ! anaMtAhiM ussappiNiosappiNIhiM evatikAlassa nivattijjai, evaM veDaviyapoggalapariyaTTevi, evaM jAva ANApANupoggalapariyaTTevi / eyassa NaM bhaMte ! orAliyapoggala pariyaTTanivattaNA| kAlassa veDaviyapoggalA jAva ANupANupoggala pariyahani dharANAkAlassa kayare kayarehiMto jAva visesAhiyA vA ?, goyamA ! savatthove kammagapoggala pariyahanivattaNAkAle tayApoggala pariyaTTanivattaNAkAle anaMtaguNe orAliyapoggalapariyaTTe anaMtaguNe ANApANupoggala0 anaMtaguNe maNapoggala0 anaMtaguNe vaipo0 anaMtaguNe veDaviyapo0 pariyanivattaNAkAle anaMtaguNe (sUtraM 447 ) // 'sekeNaTThe 'mityAdi, 'gahiyAI' ti svIkRtAni 'baDAI'ti jIvapradezairAtmIkaraNAt kutaH ? ityAha- 'puTThAI' ti yataH pUrva spRSTAni tanau reNuvat athavA 'puSTAni' poSitAnyaparAparagrahaNataH 'kaDAI'ti pUrvapariNAmApekSayA pariNAmAntareNa kRtAni 'paTTaviyAI' ti prasthApitAni sthirIkRtAni jIvena 'niviTThAI 'ti yataH sthApitAni tato niviSTAni | jIvena svayam 'abhinividvAI' ti abhi- abhividhinA niviSTAni sarvANyapi jIve lagnAnItyarthaH 'abhisamannAgayAI' ti | abhividhinA sarvANItyarthaH samanvAgatAni - samprAptAni jIvena rasAnubhUtiM samAzritya 'pariyAjhyAI' ti paryAptAni - jI| vena sarvAvayavairAttAni tadrasAdAnadvAreNa 'pariNAmiyAI' ti rasAnubhUtita eva pariNAmAntaramApAditAni 'nijiNNA hUM' ti kSINarasIkRtAni 'nisiriyAI 'ti jIvapradezebhyo niHsRtAni, kathaM ? - 'nisiTThAI' ti jIvena niHsRSTAni svapradeze ional For Personal & Private Use Only 12 zatake 4 uddezaH puGgalaparAva tanvarthaH kAlazcatasya sU 447 // 569 //
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhyastyAjitAni, ihAdyAni catvAri padAnyaudArikapudgalAnAM grahaNaviSayANi taduttarANi tu paJca sthitiviSayANi taduttarANi tu catvAri vigamaviSayANIti // atha pudgalaparAvartAnAM nirvartanakAlaM tadalpabahutvaM ca darzayannAha-'orAliyetyAdi, 'kevaikAlassa'tti kiyatA kAlena nirvaya'te ?, 'aNaMtAhiM ussappiNiosappiNIhiMti ekasya jIvasya grAhakatvAt pudgalAnAM cAnantatvAt pUrvagRhItAnAM ca grahaNasyAgaNyamAnatvAdanantA avasarpiNya ityAdi suSTuktamiti / 'satvatthove kammagapoggale'tyAdi, sarvastokaH kArmaNapudgalaparivarttanivarttanAkAlaH, te hi sUkSmA bahutamaparamANuniSpanAzca bhavanti, tataste sakRdapi bahavo gRhyante, sarveSu ca nArakAdipadeSu vartamAnasya jIvasya te'nusamayaM grahaNamAyAntIti svalpakAlenApi tatsakalapudgalagrahaNaM bhavatIti, tatastaijasapudgalaparivartanivartanAkAlo'nantaguNo, yataH sthUlatvena taijasapudgalAnAmalpAnAmekadA grahaNam , ekagrahaNe cAlpapradezaniSpannatvena teSAmalpAnAmeva tadaNUnAM grahaNaM bhavatyato'nantaguNoDasAviti, tata audArikapudgalaparivarttanivarttanAkAlo'nantaguNo, yata audArikapudgalA atisthUrAH, sthUrANAM cAlpAnAmevaikadA grahaNaM bhavati alpatarapradezAzca te tatastadrahaNe'pyekadA'lpA evANavo gRhyante, na ca kArmaNataijasapudgalavatteSAM sarvapadeSu grahaNamasti, audArikazarIriNAmeva tadhaNAd , ato bRhataiva kAlena teSAM grahaNamiti, tata AnaprANapudgalaparivartanAkAlo'nantaguNaH, yadyapi hi audArikapudgalebhya AnaprANapudgalAH sUkSmA bahupradezikAzceti teSAmalpakAlena 4 grahaNaM saMbhavati tathA'pyaparyAptakAvasthAyAM teSAmagrahaNAtparyAptakAvasthAyAmapyaudArikazarIrapudgalApekSayA teSAmalpIyasA meva grahaNAnna zIghraM tadrahaNamityaudArikapudgalaparivarttanirvartanAkAlAdanantaguNatA''naprANapudgalaparivarttanirvartanAkAlasyeti, Join Education International For Personal & Private Use Only
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 zataveM 4 uddezaH parAvartIlpabahutvaM sU 448 vyAkhyA- tato manaHpudgalaparivartanivarttanAkAlo'nantaguNaH, katham ?, yadyapyAnaprANapudgalebhyo manaHpudgalAH sUkSmA bahupradezAzceprajJaptiH tyalpakAlena teSAM grahaNaM bhavati tathA'pyekendriyAdikAyasthitivazAnmanasazcireNa lAbhAnmAnasapudgalaparivatrto bahukAlaabhayadevI sAdhya ityanantaguNa uktaH, tato'pi vAkpudgalaparivarttanivarttanAkAlo'nantaguNaH, katham ?, yadyapi manasaH sakAzAdbhASA yA vRttiH2 zIghrataraM labhyate dvIndriyAdyavasthAyAM ca bhavati tathA'pi manodravyebhyo bhASAdravyANAmatisthUlatayA stokAnAmevaikadA gr||570|| haNAttato'nantaguNo vAkUpudgalaparivartanivartanAkAla iti, tato vaikriyapudgalaparivarttanirvartanAkAlo'nantaguNo, vaikriyaPil zarIrasyAtibahukAlalabhyatvAditi // pudgalaparivartAnAmevAlpabahutvaM darzayannAha| eesiNaM bhaMte ! orAliyapoggalapariyANaM jAva ANApANupoggalapariyahANa ya kayare 2 hiMto jAva visesAhiyA vA ?, goyamA ! savatthovA veuviyapo0 vaipo0 pari0 aNaMtaguNA maNapoggalapa0 arNata. ANApANupoggala. anaMtaguNA orAliyapo0 aNaMtaguNA teyApo0 aNaMta0 kammagapoggala. aNaMtaguNA / sevaM 16 bhaMte ! sevaM bhaMtetti bhagavaM jAva viharai (sUtraM 448) // 12-4 // | 'eesi Na'mityAdi, sarvastokA vaikriyapudgalaparivarttA bahutamakAlanirvartanIyatvAtteSAM, tato'nantaguNA vAgaviSayA alpatarakAlanirvaya'tvAt , evaM pUrvoktayuktyA bahubahutarAH krameNAnye'pi vAcyA iti // dvAdazazate caturthaH // 12-4 // // granthAnam // 12000 // 5001 SC-SCLICAGO 2%ECROSCARRASSASC) // 570 // For Personal & Private Use Only
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ anantaroddezake pudgalA uktAstatprastAvAtkarmapudgalasvarUpAbhidhAnAya pazcamoddezakamAharAyagihe jAva evaM vayAsI-aha bhaMte ! pANAivA musA0 adi0 meha0 pari0 esa NaM kativanne katigaMdhela katirase katiphAse paNNatte ?, goyamA ! paMcavanne paMcarase dugaMdhe cauphAse paNNatte // aha bhaMte ! kohe 1 kove 2rose 3 dose 4 akhame 5 saMjalaNe 6 kalahe 7 caMDikka 8 bhaMDaNe 9 vivAde 10 esa NaM kativanne jAva | katiphAse paNNatte ?, goyamA! paMcavanne paMcarase dugaMdhe cauphAse paNNatte // aha bhaMte ! mANe made dappe thaMbhe gave attukkose paraparivAe ukkAse avakAse unnAme dunnAme 12 esa NaM kativanne 4 ?, goyamA ! paMcavanne | jahA kohe taheva / aha bhaMte ! mAyA uvahI niyaDI valaye gahaNe gume kakke kurUe jimhe kivise 10 A| yaraNayA gRhaNayA vaMcaNayA paliuMcaNayA sAtijogeya 15 esa NaM kativanne 4 ?, goyamA ! paMcavanne jaheva kohe // aha bhaMte ! lobhe icchA mucchA kaMkhA gehI taNhA bhijjhA abhijjhA AsAsaNayA patthaNayA 10 lAlappaNayA| kAmAsA bhogAsA jIviyAsA maraNAsA naMdIrAge 16 esa NaM kativanne ?, jaheva kohe / aha bhaMte ! peje dose kalahe jAva micchAdasaNasalle esa NaM kativanne ! jaheva kohe taheva cauphAse // (sUtraM 449) aha bhaMte ! pANAivAyaveramaNe jAva pariggahaveramaNe kohavivege jAva micchAdasaNasallavivege esa NaM kativanne jAva katiphAse paNNatte?, goyamA ! avanne agaMdhe arase aphAse paNNatte // aha bhaMte ! uppattiyA veNaiyA kammiyA pariNAmiyA esa NaM kativannA taM ceva jAva aphAsA pannattA // aha bhaMte ! uggahe IhA avAye For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- dhAraNA esa NaM kativannA , evaM ceva jAva aphAsA pannattA // aha bhaMte ! uTThANe kamme bale vIrie puri-18 12 zatake prajJaptiHlA sakkAraparakkame esa NaM kativanne ? taM ceva jAva aphAse pannatte / sattame NaM bhaMte ! uvAsaMtare kativanne uddezaH abhayadevI pApasthAna yA vRttiH evaM ceva jAva aphAse pannatte / sattame NaM bhaMte ! taNuvAe kativanne ?, jahA pANAivAe, navaraM aTThaphAse paNNatte, varNAdiH vi evaM jahA sattame taNuvAe tahA sattame ghaNavAe ghaNodadhi puDhavI, chaTTe uvAsaMtare avanne, taNuvAe jAva chaTThI ramaNa prbhR||571|| 18| puDhavI eyAiM aTTa phAsAI,evaM jahA sattamAe puDhavIe vattavayA bhaNiyA tahA jAva paDhamAe puDhavIe bhANiyacaM, tivarNAdiH jaMbuddIve 2 sayaMbhuramaNe samudde sohamme kappe jAva IsipanbhArA puDhavI neratiyAvAsA jAva vemANiyAvAsAsU 449 450 eyANi savANi aTThaphAsANi / neraiyA NaM bhaMte ! kativannAjAva katiphAsA pannattA?, goyamA! veuviyateyAI | paDucca paMcavannA paMcarasA duggaMdhA aTTaphAsA paNNattA, kammagaM paDucca paMcavannA paMcarasA dugaMdhA cauphAsA paNNattA, jIvaM paDucca avannA jAva aphAsA paNNattA, evaM jAva thaNiya0, puDhavikAiyapucchA, goyamA ! orAliyateyagAI paDucca paMcavannA jAva aTThaphAsA paNNattA, kammagaM paDuca jahA nera0, jIvaM paDuca taheva, evaM jAva caridi0, navaraM vAukkAiyA orA veu0 teyagAI paDucca paMcavannA jAva aTThaphAsA paNNattA, sesaM jahA|| // 571 // neraiyANaM, paMciMdiyatirikkhajoNiyA jahA vAukkAiyA, maNussANaM pucchA orAliyaveuviyaAhAragateyagAI paDucca paMcavannA jAva aTTaphAsA paNNattA, kammagaM jIvaM ca paDucca jahA nera0, vANamaMtarajoisiyavemA ECORRECEOM OM For Personal & Private Use Only
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ NiyA jahA nera0, dhammasthikAe jAva poggala. ee sacce avannA, navaraM poggala paMcavanne paMcarase dugaMdhe aTThaphAse paNNatte, NANAvaraNijje jAva aMtarAie eyANi cauphAsANi, kaNhalesA NaM bhaMte ! kaivannA ? pucchA davalesaM paDucca paMcavannA jAva aTThaphAsA paNNattA, bhAvalesaM paDucca avannA 4, evaM jAva mukkalessA, samma4 dihi 3 cakkhuisaNe 4 AbhiNiyohiyaNANe jAva vibhaMgaNANe AhArasannA jAva pariggahasanA eyANi avannANi 4, orAliyasarIre jAva teyagasarIre eyANi aTThaphAsANi kammagasarIre cauphAse, mnnjoge| kAvayajogeya cauphAse, kAyajoge aTThaphAse, sAgArovaogeya aNAgArovaoge ya avannA / sabadavA NaM bhaMte! kativannA ? pucchA, goyamA ! atthegatiyA sabadahA paMcavannA jAva aTThaphAsA paNNattA atthegatiyA sabavA paMcavannA cauphAsA paNNattA atthegatiyA sabavA egagaMdhA egavaNNA egarasA duphAsA pannattA atthegaiyA sancadavA avannA jAva aphAsA pannattA, evaM savapaesAvi sabapajavAvi, tIyaddhA avannA jAva aphAsA paNNattA, evaM aNAgayaddhAvi, evaM sabaddhAvi // (sUtraM 450) 'rAyagihe'ityAdi 'pANAivAe'tti prANAtipAtajanitaM tajjanakaM vA cAritramohanIyaM karmopacArAt prANAtipAta eva, evamuttaratrApi, tasya ca pudgalarUpatvAdvarNAdayo bhavantItyata uktaM 'paMcavanne' ityAdi, Aha ca-"paMcarasapaMcavannehiM pariNayaM 4 duvihagaMdhacauphAsaM / daviyamaNatapaesa siddhehiM aNaMtaguNa hINaM // 1 // " iti [paJcabhI rasaiH paJcabhirvarNaiH pariNataM dvividhagandhaM catuHsparzam / anantapradezaM dravyaM siddhebhyo'nantaguNaM hInam // 1 // ] 'cauphAse'tti snigdharUkSazItoSNA For Personal & Private Use Only
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2 // 572 // khyAzcatvAraH sparzAH sUkSmapariNAmapariNatapudgalAnAM bhavaMti, sUkSmapariNAmaM ca karmeti / 'kohe'tti krodhapariNAmajanaka 12 zataka karma, tatra krodha iti sAmAnya nAma kopAdayastu tadvizeSAH, tatra kopaH krodhodayAtsvabhAvAccalanamAtraM, roSaH-krodhasyai-||3|| 5 uddezaH vAnubandho, doSaH AtmanaH parasya vA dUSaNaM, etacca krodhakArya, dveSo vA'prItimAtram , akSamA-parakRtAparAdhasyAsahanaM, pApasthAna sajvalano-muhurmuhuH krodhAgninA jvalanaM, kalaho-mahatA zabdenAnyo'nyamasamaJjasabhASaNaM, etacca krodhakArya, cANDikyaM / varNAdivi raudrAkArakaraNaM, etadapi krodhakAryameva, bhaNDanaM-daNDAdibhiryuddhaM, etadapi krodhakAryameva, vivAdo-vipratipattisamuttha ramaNaprabhUvacanAni, idamapi tatkAryameveti, krodhaikArthA vaite shbdaaH| 'mANetti mAnapariNAmajanakaM karma, tatra mAna iti sA tivAdi sU449mAnyaM nAma, madAdayastu tadvizeSAH, tatra mado-harSamAnaM do-dRptatA stambha:-anamratA garva-zauNDIya 'attukkose'tti 450 AtmanaH parebhyaH sakAzAdguNairutkarSaNam-utkRSTatA'bhidhAnaM paraparivAdaH-pareSAmapavadanaM paripAto vA guNebhyaH pari-||3|| |pAtanamiti, 'ukkAse'tti utkarSaNaM AtmanaH parasya vA manAka kriyayotkRSTatAkaraNaM utkAzanaM vA-prakAzanamabhimA-| | nAtsvakIyasamRddhyAdeH 'avakAse'tti apakarSaNamavakarSaNaM vA abhimAnAdAtmanaH parasya vA kriyArambhAt kuto'pi vyA-| | vartanamiti aprakAzo vA'bhimAnAdeveti, "uNae'tti ucchinnaM nataM-pUrvapravRttaM namanamabhimAnAdunnatam, ucchinno | 5 vA nayo-nItirabhimAnAdevonnayo nayAbhAva ityarthaH, 'uNNAme'tti praNatasya madAnupravezAdunnamanaM 'dunnAme'tti madADhuSTaM | namanaM durnAma iti, iha ca stambhAdIni mAnakAryANi mAnavAcakA vaite dhvanaya iti / 'mAya'tti sAmAnya upadhyAdayasta-|| // 572 // bhedAH, tatra 'uvahi'tti upadhIyate yenAsAvupadhiH-vaJcanIyasamIpagamanaheturbhAvaH 'niyaDi'tti nitarAM karaNaM nikRtiH- CONGRECA- - - Jain Education internasonal For Personal & Private Use Only
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdarakaraNena paravazcanaM pUrvakRtamAyApracchAdanArthaM vA mAyAntarakaraNaM 'valae 'ti yena bhAvena valayamiva vakraM vacanaM ceSTA vA pravarttate sa bhAvo valayaM 'gahaNe'tti paravyAmohanAya yadvacanajAlaM tadgahanamiva gahanaM 'NUmeti paravazcanAya nimnatAyA nimnasthAnasya vA'zrayaNaM tannamaMti 'kakke'tti kalkaM hiMsAdirUpaM pApaM tannimitto yo vaJcanAbhiprAyaH sa kalkamevocyate 'kurue'tti kutsitaM yathA bhavatyevaM rUpayati- vimohayati yattatkurUpaM bhANDAdikarma mAyAvizeSa eva 'jimhe' tti | yena paravaJcanAbhiprAyeNa jaihayaM - kriyAsu mAndyamAlambate sa bhAvo jaihrayameveti 'kivisetti yato mAyAvizeSAjjanmA| ntare'traiva vA bhave kilviSaH - kilbiSiko bhavati sa kilviSa eveti, 'AyaraNaya'tti yato mAyAvizeSAdAdaraNaM - abhyupagamaM kasyApi vastunaH karotyasAvAdaraNaM, tApratyayasya ca svArthikatvAd AyaraNayA, AcaraNaM vA - parapratAraNAya vivi dhakriyANAmAcaraNaM, 'gUDhanayA' gUhanaM gopAyanaM svarUpasya 'vaMcaNayA' vaJcanaM- parasya pratAraNaM 'paliuMcaNayA' pratikuzcanaM saralatayA pravRttasya vacanasya khaNDanaM 'sAijoge' tti avizrambhasambandhaH sAtizayena vA dravyeNa niratizayasya yogastatmatirUpakaraNamityarthaH, mAyaikArthA vaite dhvanaya iti / 'lobhe 'ti sAmAnyaM icchAdayastadvizeSAH, tatrecchA - abhilASamAtraM 'mucchA kaMkhA gehI 'tti mUrcchA-saMrakSaNAnubandhaH kAGkSA - aprAptArthAzaMsA 'gehi'tti gRddhi: - prAptArtheSvAsaktiH 'taNha'tti tRSNA- prAptArthAnAmavyayecchA 'bhijja'tti abhi-vyAptyA viSayANAM dhyAnaM tadekAgratvamabhidhyA pidhAnAdivadakAralopAdvidhyA 'abhijjhatti na bhidhyA abhidhyA bhidhyAsadRzaM bhAvAntaraM tatra dRDhAbhinivezo bhidhyA dhyAnalakSaNatvAttasyAH, | adRDhAbhinivezastvabhidhyA cittalakSaNatvAttasyAH, dhyAnacittayostvayaM vizeSa:- "jaM thiramajjhavasANaM taM jhANaM jaM calaM tayaM For Personal & Private Use Only ******
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- citta"ti [ yatsthiramadhyavasAnaM tajhyAnaM yaccalaM taccittam // ] 'AsAsaNaya'tti AzaMsanaM-mama putrasya ziSyasya vA ida- 12 zatake prajJaptiH zAmidaM ca bhUyAdityAdirUpA AzIH 'patthaNaya'tti prArthana-paraM pratISTArthayAcA 'lAlappaNaya'tti prArthanameva bhRzaM lapanataH 8 5 uddezaH abhayadevI |'kAmAsa'tti zabdarUpaprAptisambhAvanA 'bhogAsa'tti gandhAdiprAptisambhAvanA 'jIvitAsatti jIvitavyaprAptisambhA- pApasthAna yA vRttiH2 |vanA, 'maraNAsa'tti kasyAJcidavasthAyAM maraNaprAptisambhAvanA, idaM ca kvacinna dRzyate, 'naMdirAge'tti samRddhau satyAM | varNAdiH vi rAgo-harSo nandirAgaH, 'pejetti prema-putrAdiviSayaH snehaH 'dose'tti aprItiH kalahaH-iha premahAsAdiprabhavaM yuddhaM, yAva-18 // 573 // hai ramaNaprabhR tivarNAdiH karaNAt 'anbhakkhANe pesunne arairaI paraparivAe mAyAmo se'tti dRzyam // athoktAnAmevASTAdazAnAM prANAtipA sU 449tAdikAnAM pApasthAnAnAM ye viparyayAsteSAM svarUpAbhidhAnAyAha-'ahe'tyAdi, 'avannetti vadhAdiviramaNAni jIvo 450 |payogasvarUpANi jIvopayogazcAmUrto'mUrtatvAcca tasya vadhAdiviramaNAnAmamUrtatvaM tasmAccAvarNAditvamiti // jIvasva 4 rUpavizeSamevAdhikRtyAha-uppattiya'tti utpattireva prayojanaM yasyAH sA autpattikI, nanu kSayopazamaH prayojanamasyAH? |satyaM, sa khalvantaraGgatvAtsarvabuddhisAdhAraNa iti na vivakSyate, na cAnyacchAstrakarmAbhyAsAdikamapekSata iti, 'veNaiya'tti | vinayo-guruzuzruSA sa kAraNamasyAstatpradhAnA vA vainayikI, kammaya'tti anAcArya karma sAcAryakaM zilpaM kAdAcitkaM vA karma zilpaM tu nityavyApAraH, tatazca karmaNo jAtA karmajA, 'pAriNAmiya'tti pariH-samantAnamanaM pariNAmaH- // 573 // |sudIrghakAlapUrvAparAvalokanAdijanya AtmadharmaH sa kAraNaM yasyAH sA pAriNAmikI buddhiriti vAkyazeSaH, iyamapi varNAdirahitA jIvadharmatvenAmUrtatvAt // jIvadharmAdhikArAdadhagrahAdisUtra kAdisUtraM ca, amUtAdhikArAdavakAzAntara SANSAR dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ SANSARASHRAKSHARASH sUtra amUrtatvaviparyayAttanuvAtAdisUtrANi cAha-tatra ca 'sattame NaM bhaMte ! uvAsaMtare'tti prathamadvitIyapRthivyoryadantarAle AkAzakhaNDa tatprathamaM tadapekSayA saptamaM saptamyA adhastAttasyopariSTAtsaptamastanuvAtastasyopari saptamo dhanavAtastasyApyupari saptamo ghanodadhistasyApyupari saptamI pRthivI, tanuvAtAdInAM ca paJcavarNAditvaM paudgalikatvena mUrtasvAt , aSTasparzatvaM ca bAdarapariNAmatvAt , aSTau ca sparzAH zItoSNasnigdharUkSamRdukaThinalaghugurubhedAditi / jambUdvIpe ityatra | yAvatkaraNAllavaNasamudrAdIni padAni vAcyAni 'jAva vemANiyAvAsA' iha yAvatkaraNAdasurakumArAvAsAdiparigrahaH, te ca bhavanAni nagarANi vimAnAni tiryagloke tannagaryazceti / 'veuviyatayAI paDucca'tti vaikriyataijasazarIre hi bAdarapariNAmapudgalarUpe tato bAdaratvAttayo rakANAmaSTasparzatvaM, 'kammagaM paDucca'tti kArmaNaM hi sUkSmapariNAmapudgalarUpamata|zcatuHsparza, te ca zItoSNasnigdharUkSAH 'dhammatthikAe' iha yAvatkaraNAdevaM dRzyam-'adhammatthikAe AgAsasthi|kAe poggalatthikAe addhAsamae AvaliyA muhutte'ityAdi, 'davalesaM paDucca'tti iha dravyalezyAvarNaH "bhAvalesaM | paDucca'tti bhAvalezyA-AntaraH pariNAmaH, iha ca kRSNalezyAdIni parigrahasaJjJA'vasAnAni avarNAdIni jIvapariNAmatvAt , audArikAdIni catvAri zarIrANi paJcavarNAdivizeSaNAni aSTasparzAni ca bAdarapariNAmapudgalarUpatvAt , sarvatra |ca catuHsparzatve sUkSmapariNAmaH kAraNaM aSTasparzatve ca bAdarapariNAmaH kAraNaM vAcyamiti, 'sabadava'tti sarvadravyANi dharmAstikAyAdIni 'atthegaiyA sabadavA paMcavanne'tyAdi bAdarapudgaladravyANi pratItyoktaM sarvadravyANAM madhye kAnicitpaJcavarNAdInIti bhAvArthaH 'cauphAsA' ityetaca pudgaladravyANyeva sUkSmANi pratItyoktaM 'egagaMdhe'tyAdi ca paramANvA For Personal & Private Use Only
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. uddezaH 8% 12 zatake garbhapariNA| mevarNAdiH karmato vibhaktiH sU 451-452 vyAkhyA- |didravyANi pratItyoktaM, yadAha paramANudravyamAzritya-"kAraNameva tadantyaM sUkSmo nityazca bhavati paramANuH / ekarasa prajJaptiH varNagandho dvisparzaH kAryaliGgazca // 1 // " iti, sparzadvayaM ca sUkSmasambandhinAM caturNA sparzAnAmanyataradaviruddhaM bhavati, abhayadevIyA vRttiH24 tathAhi-snigdhoSNalakSaNaM snigdhazItalakSaNaM vA rUkSazItalakSaNaM rUkSoSNalakSaNaM veti, 'avaNNe'tyAdi ca dharmAstikAyA didravyANyAzrityoktaM, dravyAzritatvAtpradezaparyavANAM dravyasUtrAnantaraM tatsUtraM, tatra ca pradezA-dravyasya nirvibhAgA aMzAH // 574 // paryavAstu dharmAH, te caivaMkaraNAdevaM vAcyAH-'sabapaesA NaM bhaMte ! kaivaNNA ? pucchA, goyamA ! asthegaiyA savapaesA paMcavannA jAva ahaphAsA'ityAdi / evaM ca paryavasUtramapi, iha ca mUrttadravyANAM pradezAH paryavAzca mUrttadravya|vatpaJcavarNAdayaH, amUrttadravyANAM cAmUrttadravyavadavarNAdaya iti / atItAddhAditrayaM cAmUrttatvAdavarNAdikam // varNAdya|dhikArAdevedavAha| jIve NaM bhaMte ! ganbhaM vakkamamANe kativannaM katigaMdhaM katirasaM katiphAsaM pariNAmaM pariNamai ?, goyamA ! |paMcavannaM paMcarasaM dugaMdhaM aTTaphAsaM pariNAma pariNamaha // (sUtra 451) kammao NaM bhaMte ! jIve no akammao |vibhattibhAvaM pariNamai kammao NaM jae no akammao vibhattibhAvaM pariNamai ?, haMtA goyamA ! kammao NaM taM ceva jAva pariNamai no akammao vibhattibhAvaM pariNamai, sevaM bhaMte ! sevaM bhaMtetti // (sUtraM 452) // 12-5 / ADS ISSUSMSANSAMS AA-% // 574 // ACA For Personal & Private Use Only
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jIve Na'mityAdi, 'pariNAmaM pariNamai'tti svarUpaM gacchati kativarNAdinA rUpeNa pariNamatItyarthaH 'paMcavannati garbhavyutkramaNakAle jIvazarIrasya paJcavarNAditvAt garbhavyutkramaNakAle jIvapariNAmasya paJcavarNAditvamavaseyamiti // anantaraM garbha vyutkrAman jIvo varNAdibhirvicitraM pariNAmaM pariNamatItyuktam , atha vicitrapariNAma eva jIvasya yato bhavati taddarzayitumAha-kammao Na'mityAdi, karmataH sakAzAnno akarmataH-na karmANi vinA jIvo 'vibhakti bhAvaM' vibhAgarUpaM bhAvaM nArakatiryagamanuSyAmarabhaveSu nAnArUpaM pariNAmamityarthaH 'pariNamati' gacchati tathA 'kammao daNaM jae'tti gacchati tAMstAnnArakAdibhAvAniti 'jagat' jIvasamUho jIvadravyasyaiva vA vizeSo jaGgamAbhidhAno 'jaganti TU jaGgamAnyAhu'riti vacanAditi // dvAdazazate paJcamaH // 12-5 // ___ jagato vibhaktibhAvaH karmata iti paJcamoddezakAnte uktaM, sa ca rAhugrasane candrasyApi syAditi zaGkAnirAsAya SaSTho-14 hai dezakamAha, tasya cedmaadisuutrm| rAyagihe jAva evaM vayAsI-bahujaNe NaM bhaMte ! annamannassa evamAikkhati jAva evaM parUvei-evaM khalu rAhU caMdaM geNhati evaM02, se kahameyaM bhaMte ! evaM ?,goyamA!jannaM se bahujaNe NaM annamannassa jAva micchaM te eva 6 mAhaMsu, ahaM puNa goyamA ! evamAikkhAmi jAva evaM parUvemi-evaM khalu rAhU deve mahiDDIe jAva mahesakkhe | varavatthadhare varamalladhare varagaMdhadhare varAbharaNadhArI, rAhussa NaM devassa nava nAmadhejA paNNattA, taMjahA-siMghA For Personal & Private Use Only
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 575 // Dae 1 jaDilae 2 khaMbhae [ khattae ] 3 kharae 4 dahure 5 magare 6 macche 7 kacchabhe 8 kaNhasappe 9, rAhussa NaM devarasa vimANA paMcacannA paNNattA, taMjahA - kiNhA nIlA lohiyA hAliddA sukillA, asthi kAlae | rAhuvimANe khaMjaNavannAbhe paNNatte asthi nIlae rAhuvimANe lAuyavannAme pa0 asthi lohie rAhuvimANemaMjihvannAbhe paM0 atthi pItae rAhuvimANe hAliddavannAbhe pannatte asthi sukillae rAhuvimANe bhAsarAsi bannAbhe pannatte // jayA NaM rAhU AgacchamANe vA gacchamANe vA viudyamANe vA pariyAremANe vA caMdalessaM puracchimeNaM AvarettA NaM paJcacchimeNaM vItIvayai tadA NaM puracchimeNaM caMde uvadaMseti paJcacchimeNaM rAhU, | jadA NaM rAhU AgacchamANe vA gacchamANe vA viudyamANe vA pariyAremANe caMdalessaM paccacchimeNaM AvarettANaM puracchimeNaM vItIvayati tadA NaM paJcacchimeNaM caMde uvadaMseti puracchimeNaM rAhU, evaM jahA puracchimeNaM paJca|cchimeNaM do AlAvagA bhaNiyA evaM dAhiNeNaM uttareNa ya do AlAvagA bhA0, evaM uttarapuracchimeNa dAhiNapaJcacchimeNa ya AlAvagA bhA0 dAhiNapuracchimeNaM uttarapuracchimeNaM do AlAvagA bhA0 evaM ceva | jAva tadA NaM uttarapaJcacchime NaM caMde uvadaMseti dAhiNapuracchimeNaM rAhU, jadA NaM rAhU AgacchamANe vA | gacchamANe viuva0 pariyAremANe caMdalessaM AvaremANe 2 ciTThati tadA NaM maNussaloe maNussA vadaMti evaM khalu rAhU caMdaM ge0 evaM0, jadA NaM rAhU AgacchamANe 4 caMdassa lessaM AvarettANaM pAseNaM vIivayaha tadA NaM | maNussaloe maNussA vadaMti evaM khalu caMdeNaM rAhussa kucchI bhinnA evaM0, jadA NaM rAhU AgacchamANe vA 4 For Personal & Private Use Only 12 zatake 6 uddezaH rAhuvimAnaM sU 453 // 575 //
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ caMdassa lessaM AvarettANaM paJcosakai tadA NaM maNussaloe maNussA vadaMti-evaM khalu rAhuNA caMde vaMte, evaM0, | jadA NaM rAhU AgacchamANe vA 4 jAva pariyAremANe vA caMdalessaM ahe sapakkhi sapaDidisiM AvarettANaM ciTThati tadA NaM maNussaloe maNussA vadati-evaM khalu rAhuNA caMde ghatthe evN0||ktivihe NaM bhaMte !rAha pannatte? goyamA ! duvihe rAhU pannatte?, taMjahA-dhuvarAhU pacarAhU ya, tattha NaM je se dhuvarAhU se NaM bahulapakkhassa pADivae [granthAgram 8000] pannarasatibhAgeNaM pannarasahabhAgaM caMdassa lessaM AvaremANe 2 ciTThati, taMjahApaDhamAe paDhamaM bhAgaM bitiyAe bitiyaM bhAgaM jAva pannarasesu pannarasamaM bhAgaM, carimasamaye caMde ratte bhavati | avasese samaye caMde ratte ya viratte ya bhavati, tameva sukkapakkhassa uvadaMsemANe uva. 2 ciTThati paDhamAe | paDhamaM bhAgaM jAva pannarasesu pannarasamaM bhAgaM, carimasamaye caMde viratte bhavai avasese samaye caMde ratte ya viratte ya bhavai, tattha NaM je se pacarAhU se jahanneNaM chaNhaM mAsANaM ukkoseNaM bAyAlIsAe mAsANaM caMdassa aDayAlIsAe saMvaccharANaM sUrassa (sUtraM 453) rAyagihe' ityAdi, 'micchate evamAhasu'tti, iha tadvacanamithyAtvamapramANakatvAt kupravacanasaMskAropanItatvAcca, grahaNaM hi rAhucandrayorvimAnApekSaM, na ca vimAnayosakagrasanIyasambhavo'sti AzrayamAtratvAnnarabhavanAnAmiva, athedaM | | gRhamanena grastamiti dRSTastavyavahAraH?, satyaM, sa khalvAcchAdyAcchAdakabhAve sati nAnyathA, AcchAdanabhAvena ca grAsaviva|kSAyAmihApi na virodha iti / atha yadatra samyak tadarzayitumAha-'ahaM puNe'tyAdi ||'khNjnnvnnaabhe'tti khaJjanaM For Personal & Private Use Only
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 576 // dIpamallikAmalastasya yo varNastadvadAbhA yasya tattathA 'lAuyavannAbhe'tti 'lAuyaM'ti tumbikA taccehApavAvasthaM grAhyamiti 'bhAsarAsivaNNAbhe'tti bhasmarAzivarNAbhaM, tatazca kimityAha - 'jayA Na'mityAdi, 'AgacchamANe vatti gatvA'ti| cAreNa tataH pratinivarttamAnaH kRSNavarNAdinA vimAneneti zeSaH 'gacchamANe va'tti svabhAvacAreNa caran, etena ca pada| dvayena svAbhAvikI gatiruktA, 'viudyamANe va'tti vikurvaNAM kuvarna 'pariyAremANe vatti paricArayan kAmakrIDAM kurvan, | etasmin dvaye'titvarayA pravarttamAno visaMsthalaceSTayA svavimAnamasamaJjasaM valayati, etacca dvayamasvAbhAvikavimAnaga|tigrahaNAyoktamiti, "caMdalesaM puracchimeNaM AvarettANaM' ti svavimAnena candravimAnAvaraNe candradIterA vRttatvAccandralezyAM purastAdAvRttya 'paJcacchimeNaM vIivayaha' tti candrApekSayA pareNa yAtItyarthaH 'puracchimeNaM caMde uvadaMsei paccacchimeNaM rAhuti rAhnapekSayA pUrvasyAM dizi candra AtmAnamupadarzayati candrApekSayA ca pazcimAyAM rAhurAtmAnamupa| darzayatItyarthaH / evaMvidhasvabhAvatAyAM ca rAhozcandrasya yadbhavati tadAha - 'jayA Na'mityAdi, 'AvaremANe' ityatra dvirva| canaM tiSThatIti kriyAvizeSaNatvAt 'caMdreNa rAhussa kucchI bhinna'tti rAhoraMzasya madhyena candro gata iti vAcyaM, candreNa rAhoH kukSibhinna iti vyapadizantIti, 'paJcasakka ' tti 'pratyavasarpati' vyAvarttate 'vaMte'tti 'vAntaH' parityaktaH, 'sapakkhi sapaDidisaM' ti sapakSaM - samAnAdig yathA bhavati sapratidik- samAnavidik ca yathA bhavatItyevaM candra| lezyAM 'AvRtya' avaSTabhya tiSThatItyevaM yogaH, ata AvaraNamAtramevedaM vaisrasikaM candrasya rAhuNA grasanaM na tu kArmaNa| miti // atha rAhorbhedamAha - 'kaivihe NamityAdi, yazcandrasya sadaiva saMnihitaH saMcarati sa dhruvarAhuH, Aha ca - For Personal & Private Use Only - 12 zatake 6 uddezaH rAhuvimAnaM sU 453 // 576 //
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiNhaM rAhavimANaM niccaM caMdeNa hoi avirahiyaM / cauraMgulamappattaM hehA caMdassa taM carai // 1 // " iti [kRSNaM rAhavimAna |candreNAvirahitaM (bhavati ) caturaGgalAprAptaM nityaM candrasyAdhastAttaccarati // 1 // ] yastu parvaNi-paurNamAsyAmAvAsyayozca|ndrAdityayoruparAgaM karoti sa parvarAhuriti / tattha NaM je se dhuvarAhU'ityAdi 'pADivae'tti pratipada Arabhyeti shessH| paJcadazabhAgena svakIyena karaNabhUtena paJcadazabhAgaM 'caMdassa lessaM'ti vibhaktivyatyayAccandrasya lezyAyAH candrabimbasambandhinamityarthaH AvRNvan 2 pratyahaM tiSThati, 'paDhamAe'tti prathamatithau, 'pannarasesutti paJcadazasu dineSu amAvAsyAyAmityarthaH 'pannarasamaM bhAgaM' 'AvarittANaM ciTThai'tti vAkyazeSaH, evaM ca yadbhavati tadAha-'carime'tyAdi, caramasamaye kA paJcadazabhAgopetasya kRSNapakSasyAntime kAle kAlavizeSe vA candro rakto bhavati-rAhuNoparakko bhavati sarvathA'pyAcchAdita ityarthaH, avazeSe samaye pratipadAdikAle candro rakto vA virakto vA bhavati, aMzena rAhuNoparako'zAntareNa cAnuparaktaH AcchAditAnAcchAdita ityarthaH / 'tameva'tti tameva candraleiyApaJcadazabhAgaM zuklapakSasya pratipadAdiSviti gamyate 'upadarzayan 2' paJcadazabhAgena svayamapasaraNataH prakaTayan prakaTayaMstiSThati, 'carimasamaye'tti paurNamAsyAM candro virako bhavati sarvathaiva zuklIbhavatItyarthaH sarvathA'nAcchAditatvAditi, iha cAyaM bhAvArthaH-poDazabhAgIkRtasya candrasya poDazo hai bhAgo'vasthita evAste, ye cAnye bhAgAstAna rAhuH pratitithyekaikaM bhAgaM kRSNapakSe AvRNoti zukle tu vimuJcatIti, uktazca jyotiSkaraNDake-"solasabhAge kAUNa uDuvaI hAyaettha pannarasaM / tattiyamette bhAge puNovi parivahuI joNhA // 1 // "[ SoDaza bhAgAn kRtvoDupatirhApayatya'tra pazcadaza / tAvanmAtrAn bhAgAn punarapi varddhayati jyotsnAyAH // 1 // 45%-845455445 dhyA097 Jain Education sana For Personal & Private Use Only im.jainelibrary.org
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 577 // iti, iha tu SoDazabhAgakalpanA na kRtA vyavahAriNAM SoDazabhAgasyAvasthitasyAnupalakSaNAditi sambhAvayAca iti, manu | candravimAnasya paJcaikaSaSTibhAganyUnayojanapramANatvAd rAhuvimAnasya ca grahavimAnatvenArddhayo janapramANatvAtkathaM paJcadaze | dine candravimAnasya mahattvenetarasya ca laghutvena sarvAvaraNaM syAt 1 iti, atrocyate, yadidaM grahavimAnAnAmarddhayojana| miti pramANaM tatprAyikaM, tatazca rAhorgrahasyoktAdhikapramANamapi vimAnaM saMbhAvyate, anye punarAhuH -laghIyaso'pi rAhu| vimAnasya mahatA tamisrarazmijAlena tadAtriyata iti, nanu katipayAn divasAn yAvad dhruvarAhuvimAnaM vRttamupalabhyate | grahaNa iva katipayAMzca na tatheti kimatra kAraNam 1, atrocyate, yeSu divaseSvatyarthaM tamasA'bhibhUyate zazI teSu tadvimAnaM vRttamAbhAti yeSu punarnAbhibhUyate'sau vizuddhayamAnatvAt teSu na vRtamAbhAti, tathA coktam- "vaccheo kaiva| idivase dhuvazahuNo vimANassa / dIsai paraM na dIsaha jaha gahaNe pabarAhussa // 1 // " AcArya Aha - "acvatthaM nahi tamasA'bhibhUyate jaM sasI visujjhato / teNa na vaTTaccheo gahaNe u tamo tamobahulo // 1 // " iti / [ katipayadivaseSu dhruva| rAhorvimAnasya vRttabhAgo dRzyate yathA grahaNe parvarAhoH katipayeSu ca na tathA dRzyate // 1 // yadvizuddhyamAnaH zazI tamasA'tyartha naivAbhibhUyate'to na vRttabhAgaH ( upalabhyate ) grahaNe tamastamo bahula: parvarAhuH // 2 // ] 'tattha NaM je se pacetyAdi, | 'bAyAlIsAe mAsANaM' sArddhasya varSatrayasyopari candrasya lezyAmAvRtya tiSThatIti gamyaM, sUrasyApyevaM navaramutkRSTatayA - |STacatvAriMzatA saMvatsarANAmiti // atha candrasya 'sasi'tti yadabhidhAnaM tasyAnyarthAbhidhAnAyAha se keNadveNaM bhaMte ! evaM bucaha- caMde sasI 21, goyamA ! caMdassa NaM joisiMdassa joisarano miyaMke vimANe For Personal & Private Use Only 12 zatake 6 uddezaH rAhuvimAnaM sU 453 1140011
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ nA devI kaMtAo devIo kaMtAI AsaNasayaNakhaMbhabhaMDamattobagaraNAI appaNovi ya NaM caMde joisiMde! joisarAyA some kaMte subhae piyadasaNe surUve se teNadveNaM jAva sasI // (sUna 454) se keNa?NaM bhaMte! evaM vuccai-sUre Aicce sUre021, goyamA! sUrAdiyA NaM samayAi vA AvaliyAi vA jAva ussappiNIi vA avasappiNIi vA se teNaTeNaM jAva aaicce02|| (sUtraM 455) |'sekeNa'mityAdi, 'miyaMketti mRgacihnatvAt mRgAGke vimAne'dhikaraNabhUte 'somettisaumyaH' araudrAkAro nIrogo vA 'kate'tti kAntiyogAt 'subhaetti subhagaH-saubhAgyayuktatvAballabho janasya 'piyadasaNe'tti premakAridarzanaH, kasmAdevam ? ata Aha-surUpaH 'se teNa'mityAdi atha tena kAraNenocyate 'sasI'ti saha zriyA vartata iti sazrIH tadIyadevAdInAM svasya ca kAntyAdiyuktatvAditi, prAkRtabhASApekSayA ca sasIti siddham // athAdityazabdasyAnvarthAbhidhAnAyAha 'sekeNa'mityAdi, 'sUrAIya'tti sUraH AdiH-prathamo yeSAM te sUrAdikAH, ke ? ityAha-samayAi vatti samayA:-ahorAtrAdikAlabhedAnAM nirvibhAgA aMzAH, tathAhi-sUryodayamavadhiM kRtvA'horAtrArambhakaH samayo gaNyate AvalikA muhUdiyazceti 'se teNa'mityAdi atha tenArthena sUra Aditya ityucyate, Adau ahorAtrasamayAdInAM bhava Aditya iti vyutpatteH, tyapratyayazcehArSatvAditi // atha tayorevAgramahiSyAdidarzanAyAha___ caMdassa NaM bhaMte ! joisiMdassa joisaranno kati aggamahisIo paNNattAo jahA dasamasae jAva No ceva NaM mehuNavattiyaM / sUrassavi taheva / caMdamasUriyA NaM bhaMte ! joisiMdA joisarAyANo kerisae kAma Jain Education DASI For Personal & Private Use Only MMM.jainelibrary.org
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhoge pacaNubhavamANA viharaMti ?, goyamA! se jahAnAmae kei purise paDhamajovaNuTThANabalatthe paDhamajovaNuvyAkhyA nAvaThANavalattha paDhamajAvaNu- 12 zatake kahANabalahAe bhAriyAe saddhiM aciravattavivAhakaje atthagavesaNayAe solasavAsavippavAsie se NaM tao uddeza abhayadevI-laTTha kayakajje aNahasamagge puNaravi niyagagihaM havamAgae kayabalikamme kayakouyamaMgalapAyacchitte savAlaM. zazyAditya yA vRttiH2 kAravibhUsie maNunna thAlipAgasuddhaM aTThArasavaMjaNAkulaM bhoyaNaM bhutte samANe taMsi tArisagaMsi vAsagharaMsiyoranvarthaH // 578 // vannao mahabale kumAre jAva sayaNovayArakalie tAe tArisiyAe bhAriyAe siMgArAgAracAruvesAe jAva jyotiSkakaliyAe aNurattAe avirattAe maNANukUlAe saddhiM ihe sadde pharise jAva paMcavihe mANussae kAmabhoge kAmabhogA: | pacaNubbhavamANe viharati, se NaM goyamA ! purise viusamaNakAlasamayaMsi kerisayaM sAyAsokkhaM paJcaNubbhava sU454 456 mANo viharati ?, orAlaM samaNAuso!, tassa NaM goyamA ! purisassa kAmabhogehiMto vANamaMtarANaM devANaM aNaMtaguNavisihatarAe ceva kAmabhogA, vANamaMtarANaM devANaM kAmabhogehiMto asuriMdavajiyANaM bhavaNavAsINaM devANaM etto aNaMtaguNavisiDhatarAe ceva kAmabhogA, asuriMdavajiyANaM bhavaNavAsiyANaM devANaM kAmabhogehiMto asurakumArANaM devANaM etto aNaMtaguNavisiTTatarAe ceva kAmabhogA, asurakumArANaM devANaM kAmabhogehiMto gahagaNanakkhattatArArUvANaM jotisiyANaM devANaM ettoanaMtaguNavisihatarAe ceva kAmabhogA, * gahagaNanakkhattajAva kAmabhogehiMto caMdimasUriyANaM jotisiyANaM jotisarAINaM etto annNtgunnvi-4||578|| siyarA ceva kAmabhogA, caMdimasUriyANaM goyamA ! jotisiMdA jotisarAyANo erise kAmabhogela OTE Jain Education in For Personal & Private Use Only
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ pacaNambhavamANA viharati / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMtetti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM jAva viharahA (sUtraM 456) // 12-6 // | 'caMdasse tyAdi, 'paDhamajovaNuTTANabalatthetti 'prathamayauvanotthAne prathamayauvanodgame yadalaM-prANastatra yastiSThati sa | tathA 'aciravattavivAhakaje aciravRttavivAhakAryaH 'vannao mahAbale'tti mahAbaloddezake vAsagRhavarNako dRzya | ityarthaH 'aNurattAe'tti anurAgavatyA 'avirattAe'tti vipriyakaraNe'pyaviraktayA 'maNANukUlAe'tti patimanaso'nukUlavRttikayA 'viusamaNakAlasamayaMsitti vyavazamanaM-puvedavikAropazamastasya yaH kAlasamayaH sa tathA tatra ratAvasAna ityarthaH, iti bhagavatA pRSTo gautama Aha-'orAlaM samaNAuso'tti, 'tassa NaM goyamA ! purisassa kAmabhogehiMto' hAtanaH "etto'tti zabdo yojyate tatazcaitebhya uktasvarUpebhyo vyantarANAM devAnAmanantaguNaviziSTatayA caiva kAmabhogA bhavantIti, kvacittu ettozabdo nAbhidhIyate eveti dvAdazazate sssstthH|| 12-6 // ___ anantarodezake candrAdInAmatizayasaukhyamuktaM, te ca lokasyAMze bhavantIti lokAMze jIvasya janmamaraNavaktavyatAprarUpaNArthaH saptamoddezaka ucyate, tasya cedamAdisUtram teNaM kAleNaM 2 jAva evaM vayAsI-kemahAlae NaM bhaMte ! loe pannatte ?, goyamA ! mahatimahAlae loe pannatte, puracchimeNaM asaMkhejAo joyaNakoDAkoDIo dAhiNaNaM asaMkhijAo evaM ceva evaM paJcacchimeNavi evaM Jain Educa For Personal & Private Use Only anelibrary.org
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ sU 457 vyAkhyA- uttareNavi evaM uDDUMpi ahe asaMkhejAo joyaNakoDAkoDIo AyAmavikkhaMbheNaM / eyaMsi NaM bhaMte ! emahA | 12 zatake prajJaptiH lagaMsi logaMsi asthi kei paramANupoggalamettevi paese jattha NaM ayaM jIve na jAe vA ma mae vAvi ?, |7 uddezaH abhayadevI- goyamA ! no iNaDhe samaDhe, se keNadveNaM bhaMte ! evaM buccai eyaMsi NaM emahAlagaMsi logaMsi natthi kei paramANu- mahati loke yA vRttiH2 poggalamettevi paese jattha NaM ayaM jIve Na jAe vA na mae vAvi ?, goyamA ! se jahAnAmae ke purise janmamaraayAsayassa egaM mahaM ayAvayaM karejA, se NaM tattha jahanneNaM ekko vA do vA tinni vA ukkoseNaM ayAsahassaM NAbhyAM // 579 // vyApakatA pakkhivejA tAo NaM tattha pauragoyarAo paurapANiyAo jahanneNaM egAhaM vA biyAhaM vA tiyAhaM vA | ukkoseNaM chammAse parivasejjA, atthi NaM goyamA ! tassa ayAvayassa keI paramANupoggalamettebi paese je NaM tAsiM ayANaM uccAreNa vA pAsavaNeNa vA kheleNa vA siMghANaeNa vA vaMteNa vA pitteNa vA pUeNa vA su-13 keNa vA soNieNa vA cammahiM vA romehiM vA siMgehiM vA khurehiM vA nahehiM vA aNAkaMtapuve bhavai ?, bhgvN| rANo tiNaDhe samaDhe, hojAvi NaM goyamA ! tassa ayAvayassa keI paramANupoggalamattevi paese je gaM tAsiM | ayANaM uccAreNa vA jAva NahehiM vA aNakaMtapuve No ceva NaM eyaMsi emahAlagaMsi logasi logassa ya sAsarya bhAvaM saMsArassa ya aNAdibhAvaM jIvassa ya NiccabhAvaM kammabahuttaM sammaNamaraNabAhullaM ca paDucca natthi // 579 // kei paramANupoggalamattevi paese jattha NaM ayaM jIve na jAe vA na mae vAvi, se teNa?NaM taM ceva jAva na mae vAvi // (sUtra 457) For Personal & Private Use Only
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ teNa'mityAdi, 'paramANupoggalamettevitti ihApiH sambhAvanAyAM 'ayAsayassa'tti SaSTyAzcaturthyarthatvAd ajAza4 tAya 'ayAvayaMti ajAbrajam ajAvATakamityarthaH 'ukkoseNaM ayAsahassaM pakkhiveja'tti yadihAjAzataprAyogye vATake utkarSeNAjAsahasraprakSepaNamabhihita tattAsAmatisaGkIrNatayA'vasthAnakhyApanArthamiti, 'pauragoyarAo paurapANIyAo'tti pracuracaraNabhUmayaH pracurapAnIyAzca, anena ca tAsAM pracuramUtrapurISasambhavo bubhukSApipAsAviraheNa susthatayA ciraMjIvitvaM coktaM 'nahehi vatti nakhAH-khurAgrabhAgAstaiH 'no ceva NaM eyaMsi emahAlayaMsi logaMsi' ityasya 'asthi kei pamANupoggalamettevi paese' ityAdinA pUrvoktAbhilApena sambandhaH, mahattvAllokasya, kathamidamiti cedata Aha'logasse'tyAdi kSayiNo hyevaM na saMbhavatItyata uktaM lokasya zAzvatabhAvaM pratItyeti yogaH, zAzvatatve'pi lokasya | | saMsArasya sAditve naivaM syAdityanAditvaM tasyoktaM, nAnAjIvApekSayA saMsArasyAnAditve'pi vivakSitajIvasyAnityatve nokto'rthaH syAdato jIvasya nityatvamuktaM, nityatve'pi jIvasya karmAlpatve tathAvidhasaMsaraNAbhAvAnnoktaM vastu syAdataH karma| bAhulyamuktaM, karmabAhulye'pi janmAderalpatve nokto'rthaH syAditi janmAdibAhulyamuktamiti ||etdev prapaJcayannAha| kati NaM bhaMte ! puDhavIo paNNattAo?, goyamA ! satta puDhavIo paNNattAo jahA paDhamasae paMcamauddesae taheva AvAsA ThAveyavA jAva aNuttaravimANetti jAva aparAjie sabaTTasiddhe / ayannaM bhaMte! jIve imIse rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe nirayAvAsasayasahassesu egamegaMsi nirayAvAsaMsi puDhavikAiyattAe jAva For Personal & Private Use Only
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA vaNassaikAiyattAe naragattAe neraiyattAe uvavannapuve ?, haMtA goyamA ! asaI aduvA aNaMtakhutto, ayannaM 12 zatake prajJaptiHlA bhaMte ! jIve sakarappabhAe puDhavIe paNavIsA evaM jahA rayaNappabhAe taheva do AlAvagA bhANiyavA, evaM 7 uddezaH abhayadevI jAva dhUmappabhAe / ayannaM bhaMte ! jIve tamAe puDhavIe paMcUNe nirayAvAsasayasahasse egamegaMsi sesaM taM ceva, narakAditayA vRttiH2 ayannaM bhaMte ! jIve ahesattamAe puDhavIe paMcasu aNuttaresu mahatimahAlaema mahAniraesu egamegaMsi nira | yA srvessaa||580|| yAvAsaMsi sesaM jahA rayaNappabhAe, ayannaM bhaMte ! jIve cosaTThIe asurakumArAvAsasayasahassesu egamegaMsi | manantakR tva utpAdaH asurakumArAvAsaMsi puDhavikAiyattAe jAva vaNassaikAiyattAe devattAe devIttAe AsaNasayaNabhaMDamattova sU458 garaNattAe uvavannapuve ?, haMtA goyamA! jAva aNaMta khutto, sabajIvAvi NaM bhaMte ! evaM ceva, evaM thaNiyakumAresu, nANattaM AvAsesu, AvAsA puvabhaNiyA, ayannaM bhaMte ! jIve asaMkhejesu puDhavikkAiyAvAsasayasahassesu ega-18 megaMsi puDhavikAiyAvAsaMsi puDhavikAiyattAe jAva vaNa0 uvavannapuce ?, haMtA goyamA ! jAva aNaMta khutto evaM savajIvAvi evaM jAva vaNassaikAiema, ayaNNaM bhaMte ! jIve asaMkhejesu beMdiyAvAsasayasahassesu ega| megaMsi beMdiyAvAsaMsi puDhavikAiyattAe jAva vaNassaikAiyattAe beiMdiyattAe uvavannapuve', haMtA goyamA!|| jAva khutto, sabajIvAvi NaM evaM ceva evaM jAva maNussesu, navaraM teMdiyaesu jAva vaNassaikAiyattAe taMdi-F ean yattAe cauridiesu cariMdiyattAe paMcidiyatirikkhajoNiesu paMciMdiyatirikkhajoNiyattAe maNussesu / maNussattAe sesaM jahA bediyANaM, vANamaMtarajoisiyasohammIsANesu ya jahA asurakumArANaM, ayaNNaM dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ ASAMASCUSS bhaMte ! jIve saNaMkumAre kappe vArasasu vimANAvAsasayasahassesu egamegaMsi vimANiyAvAsaMsi puDhavikAiyattAe sesaM jahA asurakumArANaM jAva aNaMtakhutto, no ceva NaM devIttAe, evaM savajIvAvi, evaM jAva ANayapANaema, evaM AraNacuesuvi, ayannaM bhaMte ! jIve tisuvi aTThArasuttaresu gevijavimANAvAsasayesu evaM ceva, ayannaM bhaMte ! jIve paMcasu aNuttaravimANesu egamegaMsi aNuttaravimANaMsi puDhavi taheva jAva aNaMtakhutto no ceva NaM devattAe vAdevIttAe vA evaM svjiivaavi|aynnN bhaMte ! jIve sabajIvANaM mAittAe piyattAe bhAittAe bhagiNittAe bhajattAe puttattAe dhUyatsAe suNhattAe uvavannapuve?, haMtA goyamA ! asaI aduvA aNaMtakhutto, sabajIvAvi NaM bhaMte / imassa jIvassa mAittAe jAva uvavannapuve ?, haMtA goyamA ! jAva aNaMtakhutto, ayaNNaM bhaMte ! jIve sabajIvANaM arittAe veriyattAe ghAyakattAe vahagattAe paDiNIyattAe pacAmittattAe uvavannapuve ?, haMtA goyamA! jAva aNaMtakhutto, savvajIvAvi NaM bhaMte ! evaM ceva, ayannaM bhaMte ! jIve || sabajIvANaM rAyattAe juvarAyattAe jAva satthavAhattAe uvavannaputve ?, haMtA goyamA ! asatiM jAva aNaMtakhutto, sabajIvANaM evaM ceva / ayannaM bhaMte ! jIve sabajIvANaM dAsattAe pesattAe bhayagattAe bhAillagattAe bhogapurisattAe sIsattAe vesattAe uvavannapuve ?, haMtA goyamA ! jAva aNaMtakhutto, evaM savajIvAvi aNaMtakhutto / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMtetti jAva viharai // (sUtraM 458) 12-7 // ICA5%A5 Jain Education For Personal & Private Use Only anjanelibrary.org
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA 'kai Na'mityAdi, 'naragattAe'tti narakAvAsapRthivIkAyikatayetyarthaH 'asaIti asakRd-anekazaH 'aduva'tti prajJaptiH athavA 'aNaMtakhutto'tti anantakRtvaH-anantavArAn 'asaMkhejesu puDhavikAiyAvAsasayasahassesu'tti ihAsaGkhyAabhayadevI-& teSu pRthivIkAyikAvAseSu etAvataiva siddheryacchatasahasragrahaNaM tatteSAmatibahutvakhyApanArtha, navaraM teiMdiesu'ityAdi trIyA vRttiH2ndriyAdisUtreSu dvIndriyasUtrAt trIndriyacaturindriyetyAdinaiva vizeSa ityarthaH 'no ceva NaM devIttAe'tti IzAnAnteSveva devasthAneSu devya utpadyante sanatkumArAdiSu punarnetikRtvA 'no ceva NaM devIttAe' ityuktaM 'no ceva NaM devattAe de||581|| vIttAe vatti anuttaravimAneSvanantakRtvo devA notpadyante devyazca sarvathaiveti 'no ceva 'mityAdyuktamiti, 'arittAe'tti sAmAnyataH zatrubhAvena 'veriyattAe'ti vairikaH-zatrubhAvAnubandhayuktastattayA 'ghAyagattAe'tti mArakatayA 'vahagattAe'tti vyadhakatayA tADakatayetyarthaH 'paDiNIyattAe'tti pratyanIkatayA-kAryopaghAtakatayA 'paJcAmittattAe'tti amitrasahAyatayA 'dAsattAe'tti gRhadAsIputratayA 'pesattAe'tti preSyatayA AdezyatayA 'bhayagattAe'tti bhRtakatayA duSkAlAdau poSitatayA 'bhAillagattAe'tti kRSyAdilAbhasya bhAgagrAhakatvena 'bhogapurisattAe'tti anyairupArjitArthAnAM bhogakArinaratayA 'sIsattAe'tti zikSaNIyatayA 'vesattAe'tti dveSyatayeti // dvAdazazate saptamaH // 12-7 // 12 zatake | 7 uddezaH narakAditayA sarveSAmanantakRtva utpAdaH | sU 458 anuttaravimAnakamArAdiSu punarnetikRAdana va vizeSa ityarthaH nA nAthe, navaraM 'teiMdiemai hahAsaGkhyA ve // 58 // saptame jIvAnAmutpattizcintitA, aSTame'pi saiva bhaGgayantareNa cintyate, ityevaMsambaddhasyAsyedamAdisUtramteNaM kAleNaM teNaM samaeNaM jAva evaM vayAsI-deveNaM bhaMte ! mahaDDIe jAva mahesakkhe aNaMtaraM cayaM caittA For Personal & Private Use Only
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ bisarIresu nAgesu ubavajjejjA 1, haMtA goyamA ! uvavajjejjA, se NaM tattha acciyavaMdiya pUiyasakAriyasammANie dive sacce saccovAe saMnihiyapADihere yAvi bhavejjA ?, haMtA bhavejjA se NaM bhaMte! taohiMto anaMtaraM ughaTTittA sijjhejjA bujjhejA jAva aMtaM karejjA ?, haMtA sijjhijjA jAva aMtaM karejA, deve NaM bhaMte ! mahaDDIe evaM caiva jAva bisarIresu maNIsu uvavajjejjA, evaM ceva jahA nAgANaM, deve NaM bhaMte ! mahaDDIe jAva bisarIresa rukkhesu uvavajjejjA ?, haMtA uvavajjejjA evaM ceva, navaraM imaM nANattaM jAva sannihiyapADihere lAullo| iyamahite yAvi bhavejjA ?, haMtA bhavejjA sesaM taM caiva jAva aMtaM karejA // (sUtraM 459 ) 'te' mityAdi, 'bisarIresu'tti dve zarIre yeSAM te dvizarIrAsteSu ye hi nAgazarIraM tyaktvA manuSyazarIramavApya | setsyanti te dvizarIrA iti, 'nAgesu'tti sarvveSu hastiSu vA 'tattha'tti nAgajanmani yatra vA kSetre jAtaH 'accie 'tyAdi, ihArcitAdipadAnAM paJcAnAM karmmadhArayaH tatra cArcitazcandanAdinA vanditaH stutyA pUjitaH puSpAdinA satkArito -va| strAdinA sanmAnitaH pratipattivizeSeNa 'dive'tti pradhAnaH 'sacce 'tti svapnAdiprakAreNa tadupadiSTasyAvitathatvAt 'saccovAe' tti satyAvapAtaH saphalaseva ityarthaH, kuta etat ? ityAha- 'sannihiyapADihere 'ti sannihitaM - adUravattiM prAtihArya| pUrvasaGgatikAdidevatAkRtaM pratihArakarma yasya sa tathA 'maNIsu'tti pRthivIkAyavikAreSu ' lAulloiyamahie'tti 'lAiyaM'ti chagaNAdinA bhUmikAyAH saMmRSTIkaraNaM 'ulloiyaMti seTikAdinA kuDyAnAM dhavalanaM etenaiva dvayena mahito yaH sa tathA, etacca vizeSaNaM vRkSasya pIThApekSayA, viziSTavRkSA hi baddhapIThA bhavantIti // For Personal & Private Use Only ------
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 11582 // DORECRUCRACANCIESGARHEOSA aha bhaMte! golaMgUlavasabhe kukkuDavasabhemaMDukkavasabheeeNaM nissIlA nivvayA nigguNA nimmerA nippaccakkhA- 12 zatake NaposahovavAsA kAlamAse kAlaM kiccA imIse rayaNappabhAe puDhavIe ukkoseNaM sAgarovamadvitIyaMsi naragaMsi 8 uddeza: neraiyattAe uvavajejA |smnne bhagavaM mahAvIre vAgarei-uvavajamANe uvavannetti vattavaM siyaa| aha bhaMte! sIhe| nAgamaNyA| vagdhe jahA ussappiNIuddesae jAva parassare ee NaM nissIlA evaM ceva jAva vattavaM siyA, aha bhaMte ! DhaMke daudevAgamaH kaMke vilae maggue sikhIe, ee NaM nissIlA0, sesaM taM ceva jAva vattavaM siyA / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte! dvizarIratA ca golAGjAva viharai // (sUtraM 460) 12-8 // gUlAdenara___ 'golaMgUlavasabhe'tti golAGgalAnAM-vAnarANAM madhye mahAn sa eva vA vidagdho vidagdhaparyAyatvAdvRSabhazabdasya, evaM kaHsU459 kurkuTavRSabho'pi, evaM maNDUkavRSabho'pi, 'nissIla'tti samAdhAnarahitAH 'nivvaya'tti aNuvratarahitAH 'nigguNa'tti guNa-| 460 vrataiH kSamAdibhirvA rahitAH 'neraiyattAe uvavajejA' iti praznaH, iha ca 'uvavajejA' ityetaduttaraM, tasya cAsambhavamAzakamAnastatparihAramAha-'samaNe'ityAdi, asambhavazcaivaM-yatra samaye golAGgalAdayo na tatra samaye nArakAste ataH kathaM te 4 nArakatayotpadyante iti vaktavyaM syAd ?, atrocyate-zramaNo bhagavAn mahAvIro na tu jamAlyAdiH evaM vyAkaroti| yaduta utpadyamAnamutpannamiti vaktavyaM syAt , kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedAda, ataste golAGgulaprabhRtayo nArakatayotpattu // 582 // kAmA nArakA evetikRtvA suSThucyate 'neraiyattAe uvavajejatti, 'ussappiNiuddasae'tti saptamazatasya SaSTha iti // 5 dvaadshshte'ssttmH||12-8|| For Personal & Private Use Only
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyA0 98 Jain Education aSTamoddezake devasya nAgAdiSUtpattiruktA navame tu devA eva prarUpyanta ityevaM sambaddhasyAsyedamAdisUtram - kahavihA NaM bhaMte ! devA paNNattA ?, goyamA ! paMcavihA devA paNNattA, taMjahA- bhaviyadavadevA 1 naradevA 2 dhammadevA 3 devAhidevA 4 bhAvadevA 5, se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM buca bhaviyadavadevA bhaviyadaccadevA ?, goyamA ! je bhavie paMciMdiyatirikkhajoNie vA maNusse vA devesu uvavajjittae se teNadveNaM goyamA ! evaM bucca bhaviyadavadevA 2, se keNadveNaM bhaMte ! evaM buccai naradevA naradevA ?, goyamA ! je ime rAyANo cAuraMta cakkavahI uppannasamattacakkarayaNappahANA navanihIpaNo samiddhakosA battIsaM rAyavarasahassANujAyamaggA sAgaravaramehalAhivaiNo maNussidA se teNaTTeNaM jAva naradevA 2, se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM buccai dhammadevA dhammadevA ?, goyamA ! je ime aNagArA bhagavaMto IriyAsamiyA jAva guttabaMbhayArI se teNadveNaM jAva dhammadevA 2, se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai devAdhidevA devAdhidevA ?, goyamA ! je ime arihaMtA bhagavaMto uppannanANadaMsaNadharA jAva saGghadarisI se teNadveNaM jAva devAdhidevA 2, se keNaTTeNaM bhaMte / evaM buccai-bhAvadevA bhAvadevA ?, goyamA ! je ime bhavaNavaivANamaMtarajoi savemANiyA devA devagatinAmagoyAI kammAI vedeMti se teNadveNaM jAva bhAvadevA (sUtraM 469 ) // bhaviyadavadevA NaM bhaMte ! kaohiMto uvavajjaMti ? kiM neraiehiMto uvavajjati tirikkha0 maNussa0 devehiMto uvavajaMti ?, goyamA ! neraiehiMto uvavajjaMti tiri0maNu0 deve hitovi uvavajjati bhedo jahA vakaMtIe sadhesu uvavAeyavA jAva aNuttarovavAipatti, navaraM asaMkhejjavAsAjya akammabhUmaga aMtara For Personal & Private Use Only
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 583 // dIvagasaGghaTTasiddhavajjaM jAva aparAjiyadevehitovi uvavajjaMti, No saGghaTTasiddhadevehiMto uvavajrjjati / maradevA NaM bhaMte ! kaohiMto uvavajraMti ? kiM neratie0 ? pucchA, goyamA ! neratiehitovi uvavaaMti no tiri0 no maNu0 devehiMtovi uvavajjaMti, jai neraiehiMto uvavajaMti kiM rayaNappabhApuDhavineraiehiMto uvavajraMti jAva ahe santamApuDhavineraiehiMto uvavajaMti ?, goyamA ! rayaNappabhApuDhavineraiehiMto uvavajjaMti noM sakarajAva no ahesattamApuDhavineraiehiMto ubavajaMti, jai devehiMto uvavajraMti kiM bhavaNavAsidevehiMto uvavajjaMti vANamaMtara0 joisiya0 vemANiyadevehiMto uvavajaMti ?, goyamA ! bhavaNavAsidevehitovi uvavaaMti vANamaMtara evaM saGghadevesu uvavAeyavA vakaMtIbhedeNaM jAva saGghaTTasiddhatti, dhammadevA NaM bhaMte / kaohiMto uvavajaMti kiM neraie0 1 evaM vakkaMtIbhedeNaM sabesu uvavAeyavA jAva saGghaTTasiddhatti, navaraM tamA AhesattamAe no uvavAo asaMkhijavAsAjyaa kamma bhUmaga aMtaradIvagavajjesu, devAdhidevANaM bhaMte / katohiMto uvajjati kiM neraiehiMto uvavajaMti ? pucchA, goyamA ! neraiehiMto uvavajaMti no tiri0 no maNu devehiMtovi uvavajjaMti, jai neraiehiMto evaM tisu puDhavIsu uvavajjati sesAo khoDeyavAo, jai devehiMtoM, vaimANiesu sasu uvavajjaMti jAva sabaTThasiddhatti, sesA khoDeyA, bhAvadevA paNaM bhaMte ! kaohiMto uvavati ?, evaM jahA varSAtIe bhavaNavAsINaM ubavAo tahA bhANiyavo // ( sUtraM 462 ) bhaviyadavadevANaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM ThiMtI paNNattA ?, goyamA ! jahaneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM tinni paliovamAI, naradevANaM pucchA For Personal & Private Use Only 12 zatake 9 uddezaH bhavyadravya devAdInAM svarUpamA gatizca sU 461-462 1146311
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2345454643 goyamA ! jahanneNaM satta vAsasayAI ukkoseNaM caurAsII puzvasayasahassAI, dhammadevANaM maMte ! pucchA, goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM desUNA puSakoDI, devAdhidevANaM pucchA goyamA ! jahanneNaM bAvattariM vAsAI ukoseNaM caurAsII puSasayasahassAI, mAvadevANaM pucchA goyamA ! jahanneNaM dasa vAsasahassAI ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI // (sUtraM 463) // bhakyidavadevA NaM bhaMte ! kiM egattaM pam viuvittae puhurta pabhU viuvittae !, goyamA ! egapi pabhU viuvittae puhattaMpi pabhU viuvittae, emattaM viuccamANe egidiyarUvaM vA jAva paMciMdiyarUvaM vA puhuttaM viuvamANe egidiyarUvANi vA jAva paMciMdiyarUvANi vA tAI saMkhejANi vA asaMkhejjANi vA saMbaddhavANi vA asaMbaddhANi vA sarisANi vA asarisANi kA viurvati viuvittA tao pacchA appaNo jahicchiyAI kajAI kareMti, evaM naradevAvi, evaM dhammadevAvi, devAdhidevANaM pucchA, goyamA ! egasaMpi pabhU viuvittae puhurApi pabhU viSavittae no cekaNaM saMpattIe vijavisu vA viurSiti vA vA viuvissaMti vA / bhAvadevANaM pucchA jahA bhaviyadavadevA // (sUtraM 464) bhaviyavadevANaM bhaMte ! arNataraM uccaTTittA kahiM gacchati ? kahiM uvavajaMti ? kineraieK uvavajati ? jAva devesu uvavajjati 1, goyamA ! no neraiesu uvavajati no tiri0 no maNu0 devesu uvavajati, jai devesu uvavajaMti sacadevesu uvavajaMti jAva sabaTTasiddhatti / naradevA NaM bhaMte ! aNaMtaraM uccahittA pucchA, goyamA! neraiesu uvavajaMti no tiri0 no maNukaNo devesu uvavajaMti, jAneraiesu uvavajaMti0,sattamuvi puDhavIsauvavajjati / dhammadevANaM bhaMte / aNaMtaraM 44CLOCK44444 U ainelibrary.org Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 584 // pucchA, goyamA ! no neraiesu uvavajjejjA no tiri0 no maNu0 devesu uvavajjaMti, jai devesu uvavajjaMti kiM bhavaNavAsi pucchA, goyamA ! no bhavaNavAsidevesu uvavajaMti no vANamaMtara0 no joisiya0 vemANiyadevesu | uvavajjaMti, sadhesu bemANiesu uvavajjaMti jAva saGghaTTasiddha aNuttarovavAiesa jAva uvavajjaMti, atthegaiyA sijjhati jAva aMta kareMti / devAdhidevA aNaMtaraM uGghaTTittA kahiM gacchati kahiM uvavajaMti ?, goyamA ! sijyaMti jAva aMtaM kareMti / bhAvadevA NaM bhaMte ! anaMtaraM uhittA pucchA jahA varSAMtIe asurakumArANaM uccaTTaNA tahA bhANiyanvA // bhaviyadacvadeve NaM bhaMte ! bhaviyadavadevetti kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA ! jahaneNaM aMtomuddattaM ukkoseNaM tinni palio mAI, evaM jaheva ThiI saccaiva saMciTTaNAvi jAva bhAvadevassa, navaraM dhammadevassaM jaha0 ekaM samayaM ukkoseNaM desUNA pucakoDI | bhaviyadavadevassa NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM aMtaraM hoi ?, goyamA / jaha0 dasavAsasahassAiM aMtomuhuttamanbhahiyAeM ukkoseNaM anaMtaM kAlaM vaNassaikAlo / naradevANaM pucchA, goyamA ! jahanneNaM sAtiregaM sAgarovamaM ukkoseNaM anaMtaM kAlaM avaDaM poggalapariyahaM desUNaM / dhammadevassa NaM pucchA, goyamA ! jahanneNaM paliovamaputtaM ukkoseNaM anaMtaM kAlaM jAva avahUM poggalapariya desUNaM / devAdhidevANaM pucchA, goyamA ! natthi aMtaraM / bhAvadevassa NaM pucchA, goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM | ukkoseNaM aNataM kAlaM vaNassakAlo | eesi NaM bhaMte / bhaviyadavadevANaM naradevANaM jAva bhAvadevANa ya kayare 2 jAva visesAhiyA vA ?, goyamA ! saGghatthovA naradevA devAdhidevA saMkhejjaguNA dhammadevA saMkhejjaguNA For Personal & Private Use Only 12 zatake 9 uddezaH bhavyadravyadevAdisthitivaikriyo dvarttanAntarAlpabahutvAni sU 463-465 // 584 //
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaviyadavadevA asaMkhejvaguNA bhAvadevA asaMkhejaguNA // (sUtraM 465) // eesiNaM bhaMte ! bhAvadevANaM bhavaNavAsINaM vANamaMtarANaM joisiyANaM vemANiyANaM sohammagANaM jAva accuyagANaM gevejagANaM aNuttarovavAiyANa ya kayare 2 jAva visesAhiyA vA ?, goyamA ! savatthovA aNuttarovavAiyA bhAvadevA uvarimagevejA | bhAvadevA saMkhejaguNA majjhimagevejA saMkhejaguNA heDimagevejA saMkhejaguNA accue kappe devA saMkhejaguNA jAva ANayakappe devA saMkhejaguNA evaM jahA jIvAbhigame tivihe devapurise appAbahuyaM jAva jotisiyA bhAvadevA asaMkhejaguNA / sevaM bhaMte ! 2 // (sUtraM 466) // bArasamasayarasa navamo // 12-9 // | 'kaivihA Na'mityAdi, dIvyanti-krIDAM kurvanti dIvyante vA-stUyante vA''rAdhyatayeti devAH 'bhaviyadavadeva'tti dravyabhUtA devA dravyadevAH, dravyatA cAprAdhAnyAdbhUtabhAvitvAdbhAvibhAvatvAdvA, tatrAprAdhAnyAddevaguNazUnyA devA dravyadevA yathA sAdhvAbhAsA dravyasAdhavaH, bhUtabhAvapakSe tu bhUtasya devatvaparyAyasya pratipannakAraNA bhAvadevatvAcyutA dravyadevAH, bhAvibhAvapakSe tu bhAvino devatvaparyAyasya yogyA devatayotpatsyamAnA dravyadevAH, tatra bhAvibhAvapakSaparigrahArthamAha-bhavyAzca te dravyadevAzceti bhavyadravyadevAH, 'naradeva'tti narANAM madhye devA-ArAdhyAH krIDAkAntyAdiyuktA vA | narAzca te devAzceti vA naradevAH, 'dhammadeva'tti dharmeNa-zrutAdinA devA dharmapradhAnA vA devA dharmadevAH, 'devAideva'tti | devAn zeSAnatikrAntAH pAramArthikadevatvayogAddevA devAtidevAH, 'devAhideva'tti kacidRzyate tatra ca devAnAmadhikAH | pAramArthikadevatvayogAd devA devAdhidevAH, 'bhAvadeva'tti bhAvena-devagatyAdikarmodayajAtaparyAyeNa devA bhAvadevAH / 'je For Personal & Private Use Only
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2 // 585 // bhavie' ityAdi, iha jAtau ekavacanamato bahuvacanArthe vyAkhyeyaM, tatazca ye bhavyAH-yogyAH paJcendriyatiryagvomikA vA 12 zatake manuSyA vA devedhUtpattuM te yasmAdbhAvidevabhAvA iti gamyaM artha 'tenArthena tena kAraNena he gautama ! tAn pratyevamucyate-18|| 9 uddezaH | bhavyadravyadevA iti / 'je imeM' ityAdi, 'cAuraMtacakkavAditti caturantAyA bharatAdipRthivyA ete svAmina iti cAtu- manya rantAH cakreNa vartanazIlatvAJcakravartinastataH karmadhArayaH, caturantagrahaNena ca vAsudevAdInAM vyudAsaH, te yasmAditi devAdyAH vAkyazeSaH 'uppannasamattacakkarayaNappahANa'tti ArSatvAnnirdezasyotpannaM samastaratnapradhAnaM cakraM yeSAM te tathA 'sAgaravaramehalAhivANotti sAgara eva varA mekhalA-kAzcI yasyAH sA sAgaravaramekhalA-pRthvI tasyA adhipatayoM ye te tathA, sAgaramekhalAntapRthivyadhipataya iti bhAvaH, 'se teNaTeNaM ti atha 'tenArthena tena kAraNena gautama ! tAn pratyevamucyatenaradevA iti / 'je ime' ityAdi, ye ime'nagArA bhagavantaste yasmAditi vAkyazeSaH IryAsamitA ityAdi se teNa?NaM|ti atha tenArthena gautama ! tAn pratyevamucyate dharmadevA iti / 'je ime' ityAdi, ye ime'rhanto bhagavantaste yasmAdutpanna jJAnadarzanadharA ityAdi se teNaTeNaM'ti atha tenArthena tAn prati gautama evamucyate-devAtidevA iti| 'je ime ityAdi, | ye imeM bhavanapatayaste yasmAhevagatinAmagotre karmaNI vedayanti anenArthena tAn pratyevamucyate-bhAvadevA iti / evaM devAn | prarUpya teSAmevotpAdaM prarUpayannAha-"bhaviyadavadevA NaM bhaMte ! ityAdi, bhedo'tti 'jai neraiehiMto uvavajjati kiM|| // 585 // rayaNappabhApuDhavineraiehiMto' ityAdi bhedo vAcyaH, 'jahA vakaMtIe'tti yathA prajJApanASaSThapade, navaramisyAdi, || 'asaMkhejavAsAuya'tti asaGkhavAtavarSAyuSkAH karmabhUmijAH paJcendriyatiryagmanuSyA asaGkhyAtavarSAyuSAmakarmabhUmijAdInAM OMARC bhagavantaste yasmAditinAthana' tena kAraNalakhA adhipatayo gharA ityAdi se tAn matyevamucyate RX For Personal & Private Use Only
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ KAR sAkSAdeva gRhItatvAt etebhyazcodvattA bhavyadravyadevA na bhavamti, bhAvadeveSveva teSAmutpAdAt, sarvArthasiddhikAstu bhavyadravyasiddhA eva bhavantItyata etebhyo'nye sarve bhavyadravyadevatayotpAdanIyA iti, dharmadevasUtre 'navara'mityAdi, 'tama'tti SaSThapRthivI tata udvRttAnAM cAritraM nAsti, tathA'dhaHsaptamyAstejaso vAyorasaGkhyeyavarSAyuSkakarmabhUmijebhyo'karmabhUmijebhyo'ntaradvIpajebhyazcodvRttAnAM mAnuSatvAbhAvAnna cAritraM, tatazca na dharmadevatvamiti / devAdhidevasUtre 'tisu puDhavIsu uvavajaMti'tti tisRbhyaH pRthivIbhya udvattA devAtidevA utpadyante 'sesAo khoDeyavAo'tti zeSAH pRthivyo niSedhayitavyA ityarthaH tAbhya udvattAnAM devAtidevatvasyAbhAvAditi / 'bhAvadevA 'mityAdi, iha ca bahutarasthAnebhyaM uttA bhavanavAsitayotpadyante asajinAmapi teSUtpAdAd ata ukta 'jahA vakaMtIe bhavaNavAsINaM uvavAo'ityAdi / / atha | teSAmeva sthiti prarUpayannAha-'bhaviyadavadevANa'mityAdi, 'jahanneNaM aMtomuhuttati antarmuhartAyuSaH paJcendriyatirazco deveSutpAdAdbhavyadravyadevasya jaghanyA'ntarmuhUrttasthitiH, 'ukkoseNaM tinni paliovamAIti uttarakurvAdimanujAdInAM deveSvevotpAdAt te ca bhavyadravyadevAH teSAM cotkarSato yathoktA sthitiriti / 'satta vAsasayAIti yathA brahmadattasya 'cau-TU rAsIputvasayasahassAIti yathA bharatasya / dharmadevAnAM 'jahanneNaM aMtomuhataMti yo'ntarmuhurtAvazeSAyuzcAritraM pratipa| dyate tadapekSamidaM, 'ukkoseNaM desUNA puvakoDI'ti tu yo dezonapUrvakovyAyuzcAritraM pratipadyate tadapekSamiti, UnatA ca | pUrvakovyA aSTAbhirvarSeH aSTavarSasyaiva pravrajyAhatvAt , yacca SaDUvarSastrivarSoM vA pravrajito'timuktako vairasvAmI vA tatkAdA|citkamiti na sUtrAvatArIti / devAtidevAnAM 'jahanneNaM bAvattari vAsAIti zrImanmahAvIrasyeva 'ukkoseNaM caurA NAGAR Jan Educon For Personal & Private Use Only Alwr.jainelibrary.org
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 586 // sIi puvasayasahassA iM'ti RSabhasvAmino yathA / bhAvadevAnAM 'jahaneNaM dasa vAsasahassAiM 'ti yathA vyantarANAM 'ukkoseNaM tettIsa sAgarovamAI'ti yathA sarvArthasiddhadevAnAM // atha teSAmeva vikurvaNAM prarUpayannAha - 'bhaviyavadavade vANa' mityAdi 'egantaM pabhU viuvittae'tti bhavyadravyadevo manuSyaH pazcendriyatiryagvA vaikriyalabdhisampannaH 'ekatvam' ekarUpaM 'prabhu' samartho vikurvayituM 'puhuttaM'ti nAnArUpANi devAtidevAstu sarvathA autsukyavarjitatvAnna vikurvate | zaktisadbhAve'pItyata ucyate- 'no ceva Na'mityAdi, 'saMpattIe 'tti vaikriyarUpasampAdanena, vikurvaNazaktistu vidyate, talabdhimAtrasya vidyamAnatvAt // atha teSAmevodvarttanAM prarUpayannAha - 'bhaviyadave' tyAdi, iha ca bhavikadravyadevAnAM | bhAvideva bhavasvabhAvatvAnnArakAdibhavatrayaniSedhaH / naradevasUtre tu 'neraiesa uvavajjaMti'tti atyaktakAmabhogA naradevA nairayikeSUtpadyante zeSatraye tu tanniSedhaH, tatra ca yadyapi kecicakravarttino deveSUtpadyante tathA'pi te naradevatvatyAgena dharmadevatvaprAptAviti na doSaH, 'jahA vakaMtIe asurakumArANaM ucaTTaNA tahA bhANiyavatti asurakumArA bahuSu | jIvasthAneSu gacchantIti kRtvA tairatidezaH kRtaH, asurAdayo hIzAnAntAH pRthivyAdiSvapi gacchantIti // atha teSAme| vAnubandhaM prarUpayannAha - 'bhaviyadvadeve Na' mityAdi, 'bhaviyadavadeve 'tti bhavyadravyadeva ityamuM paryAyamatyajannityarthaH | 'jahantreNamaMto muhutta 'mityAdi pUrvavaditi / ' evaM jaheva ThiI saccaiva saMciTTaNAvitti 'evam' anena nyAyena yaiva 'sthiti:' bhavasthitiH prAgU varNitA sevaiSAM saMsthitirapi tatparyAyAnubandho'pItyarthaH, vizeSaM svAha-'navara' mityAdi, dharma| devasya jaghanyenaikaM samayaM sthitiH azubhabhAvaM gatvA tato nivRttasya zubhabhAvapratipattisamayAnantarameva maraNAditi // athai For Personal & Private Use Only 12 zatake 9 uddezaH bhavyadravyadevAdyAH // 586 //
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ | teSAmevAntaraM prarUpayannAha - 'bhaviyadavadevassa NaM bhaMte !' ityAdi, 'jahanneNaM dasavAsasahassAiM aMtomuhuttamanbha| hiyAI' ti bhavyadravyadevasyAntaraM jaghanyena dazavarSasahasrANyantarmuhUrttAbhyadhikAni, kathaM ?, bhavyadravyadevo bhUtvA dazavarSasahasrasthitiSu vyantarAdiSUtpadya cyutvA zubhapRthivyAdau gatvA'ntarmuhUrttaM sthitvA punarbhavyadravyadeva evopajAyata ityevaM, etacca TIkAmupajIvya vyAkhyAtaM, iha kazcidAha - nanu devatvAcyutasyAnantarameva bhavyadravyadevatayotpattisambhavAddazavarSasahasrANyeva jaghanyatastasyAntaraM bhavatyataH kathamantarmuhUrttAbhyadhikAni tAnyuktAni iti, atrocyate - sarvajaghanyAyurdevazcayutaH san zubhapRthivyAdiSUtpadya bhavyadravyadeveSUtpadyata iti TIkAkAramatamavasIyate, tathA ca yathoktamantaraM bhavatIti, anye | punarAhu: - iha baddhAyureva bhavyadravyadevo'bhipretastena jaghanyasthitikAddevatvAcyutvA'ntarmuhUrttasthitikabhavyadravya devatvenotpannasyAntarmuhUtopari devAyuSo bandhanAd yathoktamantaraM bhavatIti, athavA bhavyadravyadevasya janmanormaraNayorvA'ntarasya grahaNAd yathoktamantaramiti / 'naradevANa' mityAdi, 'jahanneNaM sAiregaM sAgarovamaM'ti, katham ?, aparityaktasaGgAzcakravarttino narakapRthivISUtpadyante, tAsu ca yathAsvamutkRSTasthitayo bhavanti, tatazca naradevo mRtaH prathamapRthivyAmutpannastatra cotkRSTAM sthitiM sAgaropamapramANAmanubhUya naradevo jAtaH, ityevaM sAgaropamaM, sAtirekatvaM ca naradevabhave cakraratnotpatterarvA| cInakAlena draSTavyaM, utkRSTatastu dezonaM pudgalaparAvarttArddha, kathaM ?, cakravarttitvaM hi samyagdRSTaya eva nirvarttayanti teSAM ca dezonApArddhapudgala parAvartta eva saMsAro bhavati, tadantyabhave ca kazcinnaradevatvaM labhata ityevamiti / 'dhammadevassa Na' Jain Educational For Personal & Private Use Only Www.jainelibrary.org
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 587 // 12 zatake 9 uddezaH bhavyadravyadevAdyAH mityAdi, 'jahaneNaM paliovamapuhataM'ti, kathaM ?, cAritravAn kazcit saudharme palyopamapRthaktvAyuSkeSUtpadya tatayuto | dharmadevatvaM labhata ityaivamiti yacca manujatve utpannazcAritraM vinA''ste tadadhikamapi sat palyopamapRthaktve'ntarbhAvitamiti / 'bhAvadevassa Na' mityAdi, 'jahanneNaM aMtomuhusaM'ti, kathaM ?, bhAvadevayuto'ntarmuhUrttamamyatra sthitvA punarapi bhAvadevo jAta ityeyaM jaghanyenAntarmuhUrttamantaramiti // athaiteSAmevAlpabahutvaM prarUpayannAha - 'eesi Na' mityAdi, 'sacca| tthovA naradeva'tti bharatairavateSu pratyekaM dvAdazAnAmeva teSAmutpattervijayeSu ca vAsudevasambhavAt sarveSyekadA'nutpatteriti / 1 bhAvadevA| 'devAidevA saMkhejjaguNa 'tti bharatAdiSu pratyekaM teSAM cakravarttibhyo dviguNatayotpattervijayeSu ca vAsudevopeteSvapyutpatteriti / 'dhammadevA saMkhejjaguNa' tti sAdhUnAmekadA'pi koTIsahasrapRthaktvasadbhAvAditi, 'bhaviyadavadevA asaMkhejjaguNa 'tti deza| viratAdInAM devagatigAminAmasaGkhyAtatvAt, 'bhAvadevA asaMkhejaguNa'tti svarUpeNaiva teSAmatibahutvAditi // atha | bhAvadevavizeSANAM bhavanapatyAdInA malpabahutvaprarUpaNAyAha - 'eesi Na' mityAdi, 'jahA jIvAbhigame tivihe' ityAdi, | iha ca 'tivihe' tti trividhajIvAdhikAra ityarthaH devapuruSANAmalpabahutvamuktaM tathehApi vAcyaM taccaivaM - 'sahassAre kappe | devA asaMkhejjaguNA mahAsuke asaMkhejaguNA laMtae asaMkhejjaguNA baMbhaloe devA asaMkhejaguNA mAhiMde devA asaMkhejjaguNA sarNakumAre kappe devA asaMkhejjaguNA IsANe devA asaMkhejjaguNA sohamme devA saMkhejjaguNA bhavaNavA sidevA asaMkhejjaguNA vANamaMtarA devA asaMkhejaguNa'tti // dvAdazazate navamaH // 12-9 // lpabahutvaM sU 466 63 For Personal & Private Use Only // 587 //
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ BACCANARAN navamoddezaka devA uktAste cAtmana ityAtmasvarUpasya bhedato nirUpaNAya dazamoddezakamAha, tasya cedamAdisUtramkAvihA NaM bhaMte ! AyA paNNattA ?, goyamA ! aTThavihA AyA paNNattA, saMjahA-daviyAyA kasAyAyAM yogAyA uvaogAyA NANAyA daMsaNAyA carittAyA vIriyAyA // jassa NaM bhaMte ! daviyAyA tassa kasAyAyA jassa kasAyAyA tassa daviyAyA ?, goyamA ! jassa daviyAyA tassa kasAyAyA siya asthi siya nasthi jassa puNa kasAyAyA tassa daviyAyA niyama asthi |jss NaM bhaMte ! daviyAyA tassa jogAyA! evaM jahA diyAyA kasAyAyA bhaNiyA tahA daviyAyA jogAyA bhaanniyvaa| jassa Na bhaMte ! daviyAyA tassa uvao|gAyA evaM satvattha pucchA bhANiyanvA, goyamA ! jassa daviyAyA tatsa uvaogAyA niyama asthi, jassaMvi |uvaogAyA tassavi daviyAyA niyamaM asthi, jassa daviyAyA tassa NANAyA bhayaNAe jassa puNa ANAyA tassa daviyAyA niyamaM asthi, jassa daviyAyA tassa dasaNAyA niyama asthi jassavi daMsaNAyA tassa daviyAyA niyama asthi, jassa daviyAyA tassa carittAyA bhayaNAe jassa puNa carittAyA tassa daviyAyA niyama atthi, evaM vIriyAyAevi samaM / jassa NaM bhaMte ! kasAyAyA tassa jogAyA pucchA, goyamA ! jassa kasAyAyA tassa jogAyA niyamaM asthi, jassa puNa jogAyA tassa kasAyAyA siya asthi |siya natthi, evaM uvaogAyAevi samaM kasAyAyA neyavA, kasAyAyA ya NANAyA ya paropparaM dovi 3 bhaiyavAo, jahA kasAyAyA ya uvaogAyA ya tahA kasAyAyA ya IsaNAyA ya kasAyAyA ya carittAyA Join Education Internacional For Personal & Private Use Only
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 588 // ya dovi paropparaM bhaiyavAo, jahA kasAyAyA ya jogAyA ya tahA kasAyAyA ya vIriyAyA ya bhANi yavAo, evaM jahA kasAyAyAe vattavayA bhaNiyA tahA jogAthAevi uvarimAhiM samaM bhANiyacAo / jahA dviyAyAe vattavayA bhaNiyA tahA uvayogAyAeva uvarillAhiM samaM bhANiyavA / jassa nANAyA tassa daMsaNAyA niyamaM atthi jassa puNa daMsaNAyA tassa NANAyA bhayaNAe, jassa nANAyA tassa carittAyA siya atthi siya natthi jassa puNa caritAyA tassa nANAyA niyamaM atthi, NANAyA bIriyAyA dovi paropparaM bhayaNAe / jassa daMsaNAyA tassa uvarimAo dovi bhayaNAe, jassa puNa tAo tassa daMsaNAyA niyamaM asthi / jassa caritAyA tassa vIriyAyA niyamaM asthi jassa puNa vIriyAyA tassa carittAyA siya atthi siya natthi // eyAsi NaM bhaMte ! daviyAyANaM kasAyAyANaM jAva vIriyAyANa ya kayare 2 jAva visesA0 ? goyamA ! savatthovAo caritAyAo nANAyAo anaMtaguNAo kasAyAo anaMta jogAyAo vi0 vIriyAyAovi uvayogadaviyadasaNAyAo tinnivi tullAo vi0 // ( sUtraM 467 ) AyA bhaMte! nANe annANe ?, goyamA ! AyA siya nANe siya annANe NANe puNa niyamaM AyA // AyA bhaMte ! neraiyANaM nANe anne neraiyANaM nANe ? goyamA ! AyA neraiyANaM siya nANe siya annANe nANe puNa se niyamaM AyA evaM jAva thaNiyakumArANaM, AyA bhaMte ! puDhavi0 annANe anne puDhavikAiyANaM annANe ? goyamA ! AyA puDhavikAiyANaM niyamaM annANe annANevi niyamaM AyA, evaM jAva vaNassaikA0, beiMdriya For Personal & Private Use Only 12 zatake 10 uddezaH dravyAtmA dyAHsU 467 jJAnAdibhe dAbhedaH sU 468 // 588 //
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyA0 99 | teiMdiya jAva vaimANiyANaM jahA neraiyANaM / AyA bhaMte ! daMsaNe ane daMsaNe ? goyamA !, AyA niyamaM daMsaNe daMsaNevi niyamaM AyA / AyA bhaMte ! nera0 daMsaNe anne neraiyANaM daMsaNe 1, goyamA ! AyA nerahayANaM niyamA daMsaNe daMsaNevi se niyamaM AyA evaM jAva vemA0 niraMtaraM daMDao // ( sUtraM 468 ) / 'kavihA Na' miti, 'Aya'tti atati-santataM gacchati aparAparAn svaparaparyAyAnityAtmA, athavA atadhAtorgamanArthatvena jJAnArthatvAdatati - santatamavagacchati upayogalakSaNatvAdityAtmA, prAkRtatvAcca sUtre strIliGga nirdezaH, tasya | copayogalakSaNatvAtsAmAnyenaikavidhatve'pyupAdhibhedAdaSTadhAtvaM tatra 'daviyAya'tti dravyaM - trikAlAnugAmyupasarjanIkRtakapAyAdiparyAyaM tadrUpa AtmA dravyAtmA sarveSAM jIvAnAM, 'kasAyAya'tti krodhAdikapAyaviziSTa AtmA kapAyAtmA akSINAnupazAntakaSAyANAM; 'jogAya'tti yogA - manaHprabhRtivyApArAstatpradhAna AtmA yogAtmA yogavatAmeva, 'uvaogAya'tti | upayogaH - sAkArAnAkArabhedastatpradhAna AtmA upayogAtmA siddhasaMsArisvarUpaH sarvajIvAnAM, athavA vivakSitavastUpayogApekSayopayogAtmA, 'nANAya'tti jJAnavizeSita upasarjanIkRtadarzanAdirAtmA jJAnAtmA samyagdRSTeH, evaM darzanAtmAdayo'pi navaraM darzanAtmA sarvajIvAnAM, cAritrAtmA viratAnAM vIrya - utthAnAdi tadAtmA sarvasaMsAriNAmiti, uktaJca - "jIvAnAM 1 yadyapi prazamaratau 'jIvAjIvAnAM dravyAtmA sakaSAyiNAM kaSAyAtmeti pAThaH vyAkhyAdvaye ca tathaiva vivaraNaM tathaivollekho'nyatrApi, tathApi abhiyuktaireSa pATho'bhimato'tra, na cAzaGkayaM lekhakadUSaNaM, yataH prAgatraiva pratipAdane sarvajIvAnAM dravyAtmeti vyAkhyAtamanyathA vyAkhyAsyan dravyAtmA jIvAjIvAnAmiti, na cocyate sUtrakRdbhiH kaSAyAdibhiH sahavRttitA niyamaH / jIvaprakaraNamanusaradbhistyaktA vA'jIvA abhiyuktaiH syuH / For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHOCALS vyAkhyA-18 dravyAtmA jJeyaH sakaSAyiNAM kaSAyAtmA / yogaH sayoginAM punarupayogaH sarvajIvAnAm // 1 // jJAnaM samyagra-18 12 zatake prajJaptiH Terdarzanamatha bhavati sarvajIvAnAm / cAritraM viratAnAM tu sarvasaMsAriNAM vIryam // 2 // " iti // evamaSTadhA''tmAnaM 10 udezaH abhayadevI- prarUpyAtha yasyAtmabhedasya yadanyadAtmabhedAntaraM yujyate ca na yujyate ca tasya tadarzayitumAha-'jassa 'mityAdi, dravyAtmAyA vRttiH ihASTau padAni sthApyante, tatra prathamapadaM zeSaiH saptabhiH saha cintyate, tatra yasya jIvasya 'dravyAtmA' dravyAtmatvaM jIva-18 vidyA sU467 jnyaanaadibhe||58|| tvamityarthaH tasya kaSAyAtmA 'syAdasti' kadAcidasti sakaSAyAvasthAyAM 'syAnnAsti' kadAcinnAsti kSINopazAntakaSA- dAbhedaH yAvasthAyAM, yasya punaH kaSAyAtmA'sti tasya dravyAtmA dravyAtmatvaM-jIvatvaM niyamAdasti, jIvatvaM vinA kaSAyANAmabhA- sU 468 vAditi / tathA yasya dravyAtmA tasya yogAtmA'sti, yogavatAmiva, nAsti cAyogisiddhAnAmiva, tathA yasya yogAtmA 8 | tasya dravyAtmA niyamAdasti, jIvatvaM vinA yogAnAmabhAvAt , etadeva pUrvasUtropamAnena darzayannAha-'evaM jahA dvi| yAye'tyAdi / tathA yasya jIvasya dravyAtmA tasya niyamAdupayogAtmA, yasyApyupayogAtmA tasya niyamAdravyAtmA, etayoH 4 paraspareNAvinAbhUtatvAd yathA siddhasya, tadanyasya ca dravyAtmA'styupayogAtmA copayogalakSaNatvAjjIvAnAM, etadevAha|'jassa daviyAyetyAdi / tathA 'jassa daviyAyA tassa nANAyA bhayaNAe jassa puNa nANAyA tassa viyAyA| | niyamaM atthi'tti yasya jIvasya dravyAtmA tasya jJAnAtmA syAdasti yathA samyagdRSTInAM syAnnAsti yathA mithyAdRSTI nAmityevaM bhajanA, yasya tu jJAnAtmA tasya dravyAtmA niyamAdasti, yathA siddhasyeti / 'jassa dayiyAyA tassa daMsadANAyA niyamaM atthi'tti yathA siddhasya kevaladarzanaM 'jassavi daMsaNAyA tassa dviyAyA niyamaM atthi'tti yathA O CIOLOG // 589|| For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ ESSESSM |cakSurdarzanAdidarzanavatAM jIvatvamiti, tathA 'jassa daviyAyA tassa carittAyA bhayaNAe'tti yataH siddhasyAviratasya | vA dravyAtmatve satyapi cAritrAtmA nAsti viratAnAM cAstIti bhajaneti, 'jassa puNa carittAyA tassa daviyAyA| niyama atthi'tti cAritriNAM jIvatvAvyabhicAritvAditi, 'evaM vIriyAtevi samati yathA dravyAtmanazcAritrAtmanA saha bhajanoktA niyamazcaivaM vIryAtmanA'pi saheti, tathAhi-yasya dravyAtmA tasya vIryAtmA nAsti, yathA sakaraNavIryA|pekSayA siddhasya tadanyasya tvastIti bhajanA, vIryAtmanastu dravyAtmA'styeva yathA saMsAriNAmiti 7||ath kaSAyAtmanA |sahAnyAni SaTU padAni cintyante-'jassa 'mityAdi, yasya kaSAyAtmA tasya yogAtmA'styeva, nahi sakaSAyo'yogI |bhavati, yasya tu yogAtmA tasya kaSAyAtmA syAdvA na vA, sayogAnAM sakaSAyANAmakaSAyANAM ca bhAvAditi, "evaM |uvaogAyA, evI'tyAdi, ayamarthaH-yasya kaSAyAtmA tasyopayogAtmA'vazyaM bhavati, upayogarahitasya kaSAyANAmabhAvAt , 6 yasya punarupayogAtmA tasya kaSAyAtmA bhajanayA, upayogAtmatAyAM satyAmapi kaSAyiNAmeva kaSAyAtmA bhavati niSkaSA| yANAM tu nAsAviti bhajaneti, tathA 'kasAyAyA ya nANAyA ya paropparaM dovi bhaiyavAo'tti, katham ?, yasya kaSAyAtmA tasya jJAnAtmA syAdasti syAnnAsti, yataH kaSAyiNaH samyagdRSTAnAtmA'sti mithyAdRSTestu tasya nAstyasAviti bhajanA, tathA yasya jJAnAtmAsti tasya kaSAyAtmA syAdasti syAnnAsti, jJAninAMkaSAyabhAvAt tadabhAvAcceti bhajaneti, 'jahA kasAyAyA uvaogAyA ya tahA kasAyAyA ya daMsaNAyA yatti atidezaH, tasmAccedaM labdhaM-'jassa kasAyAyA tassa dasaNAyA niyama asthi' darzanarahitasya ghaTAdeH kaSAyAtmano'bhAvAt 'jassa puNa dasaNAyA tassa kasAyAyA siya ASALAX Jain Education meandal For Personal & Private Use Only ama.jainelibrary.org
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRttiH 2 // 590 // atthi siya natthi' darzanavatAM kapAyasadbhAvAttadabhAvAcceti dRSTAntArthastu prAk prasiddha eveti, 'kasAyAyA ya cariptAyA ya dovi paropparaM bhaiyavAo'tti, bhajanA caivaM yasya kaSAyAtmA tasya cAritrAtmA syAdasti syAnnAsti, kathaM ?, | kaSAyiNAM cAritrasya sadbhAvAt pramattayatInAmiva tadabhAvAccAsaMyatAnAmiveti, tathA yasya cAritrAtmA tasya kaSAyAtmA syAdasti syAnnAsti, kathaM 1, sAmAyikAdicAritriNAM kaSAyANAM bhAvAd yathAkhyAtacAritriNAM ca tadabhAvAditi, 'jahA kasAyAyA ya jogAyA ya tahA kasAyAyA vIriyAyA ya bhANiyacAo'tti dRSTAntaH prAk prasiddhaH, dASTantikastvevaM| yasya kaSAyAtmA tasya vIryAtmA niyamAdasti, na hi kaSAyavAn vIryavikalo'sti yasya punarvIryAtmA tasya kaSA - yAtmA bhajanayA, yato vIryavAn sakaSAyo'pi syAd yathA saMyataH akaSAyo'pi syAd yathA kevalIti 6 / atha yogAtmA | 'gretanapadaiH paJcabhiH saha cintanIyastatra ca lAghavArthamatidizannAha-'evaM jahA kasAyAyAe vattavayA bhaNiyA tahA jogA| yAevi uvarimAhiM samaM bhANiyava'tti, sA caivam - yasya yogAtmA tasyopayogAtmA niyamAd yathA sayogAnAM yasya punaru|payogAtmA tasya yogAtmA syAdasti yathA sayogAnAM syAnnAsti yathA'yoginAM siddhAnAM ceti, tathA yasya yogAtmA tasya | jJAnAtmA syAdasti samyagdRSTInAmiva syAnnAsti mithyAdRSTInAmiva, yasya jJAnAtmA tasyApi yogAtmA syAdasti sayogi| nAmiva syAnnAstyayoginAmiveti, tathA yasya yogAtmA tasya darzanAtmA'styeva yoginAmitra yasya ca darzanAtmA tasya yogAtmA | syAdasti yogavatAmiva syAnnAstyayoginAmiva, tathA yasya yogAtmA tasya cAritrAtmA syAdasti viratAnAmiva syAnnA| styaviratAnAmiva yasyApi cAritrAtmA tasya yogAtmA syAdasti sayogacAritravatAmiva syAnnAstyayoginAmiveti, For Personal & Private Use Only 12 zatake 10 uddezaH dravyAtmAdyAH sU 467 jJAnAdibhedAbhedaH sU 468 // 590 //
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAcanAntare punaridamevaM dRzyate-'jassa carittAyA tassa jogAyA niyamatti tatra ca cAritrasya pratyupekSaNAdivyApAra-|3|| rUpasya vivakSitatvAttasya ca yogAvinAbhAvitvAt yasya cAritrAtmA tasya yogAtmA niyamAdityucyata iti, tathA yasya yogAtmA tasya vIryAtmA'styeva yogasadbhAve vIryasyAvazyambhAvAt , yasya tu vIryAtmA tasya yogAtmA bhajanayA yato vIryavizeSavAn sayogyapi syAd yathA sayogakevalyAdiH ayogyapi syAd yathA'yogikevalIti 5 // athopayogAtmanA | sahAnyAni catvAri cintyante tatrAtidezamAha-'jaha daviyAye'tyAdi, evaM ca bhAvanA kAryA-yasyopayogAtmA tasya jJAnAtmA syAdasti yathA samyagdRzAM syAnnAsti yathA mithyAdRzAM, yasya ca jJAnAtmA tasyAvazyamupayogAtmA siddhA-| nAmiveti 1, tathA yasyopayogAtmA tasya darzanAtmA'styeva yasyApi darzanAtmA tasyopayogAtmA'stveva yathA siddhAdInAmiveti 2, tathA yasyopayogAtmA tasya cAritrAtmA syAdasti syAnnAsti yathA saMyatAnAmasaMyatAnAM ca, yasya tu cAritrAtmA tasyopayogAtmA'styeveti yathA saMyatAnAM 3, tathA yasyopayogAtmA tasya vIryAtmA syAdasti saMsAriNAmiva syAnnAsti siddhAnAmiva yasya punarvIryAtmA tasyopayogAtmA'styeva saMsAriNAmiveti 4 / atha jJAnAtmanA sahAnyAni trINi cintyante-'jassa nANe'tyAdi, tatra yasya jJAnAtmA tasya darzanAtmA'styeva samyagdRzAmiva, yasya ca darzanAtmA | tasya jJAnAtmA syAdasti yathA samyagdRzAM syAnnAsti yathA mithyAdRzAmata evoktaM 'bhayaNAe'tti 1, tathA 'jassa 8 nANAyA tassa carittAyA siya atthi'tti saMyatAnAmiva 'siya natyi'tti asaMyatAnAmiva 'jassa puNa carittAyA dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 591 // Jain Educatio | tassa nANAyA niyamaM asthi'tti jJAnaM vinA cAritrasyAbhAvAditi 2, tathA 'NANAyetyAdi asyArthaH -yasya jJAnAtmA | tasya vIryAtmA syAdasti kevalyAdInAmiva syAnnAsti siddhAnAmiva, yasyApi vIryAtmA tasya jJAnAtmA syAdasti samyagdRSTeriva syAnnAsti mithyAdRza iveti 3 // atha darzanAtmanA saha dve cintyete - 'jassa daMsaNAye' tyAdi, bhAvanA cAsya-yasya darzanAtmA | tasya cAritrAtmA syAdasti saMyatAnAmiva syAnnAstyasaMyatAnAmiva, yasya ca cAritrAtmA tasya darzanAtmA'styeva sAdhUnAmiveti ?, tathA yasya darzanAtmA tasya vIryAtmA syAdasti saMsAriNAmiva syAnnAsti siddhAnAmiva yasya ca vIryAtmA tasya darzanA| tmA'stveva saMsAriNAmiveti 2 // athAntimapadayoryojanA - 'jassa caritte 'tyAdi, yasya cAritrAtmA tasya vIryAtmA' - | styeva, vIrya vinA cAritrasyAbhAvAt yasya punarvIryAtmA tasya cAritrAtmA syAdasti sAdhUnAmiva syAnnAstyasaMyatAnAmi| veti // adhunaiSAmevAtmanAmalpabahutvamucyate - 'savatthovAo caritAyAo'tti cAritriNAM saGkhyAtatvAt 'NANA| yAo anaMtaguNAo tti siddhAdInAM samyagdRzAM cAritrebhyo'nantaguNatvAt 'kasAyAo anaMtaguNAo'tti siddhebhyaH | kaSAyodayavatAmanantaguNatvAt 'jogAyAo visesAhiyAo'tti apagatakaSAyodayairyogavadbhiradhikA ityarthaH ' vIriyAyAo visesAhiyAo'tti ayogibhiradhikA ityarthaH, ayoginAM vIryavattvAditi, 'uvaogadadviyadasaNAyAo tiNNivi tullAo visesAhiyAo' tti parasparApekSayA tulyAH, sarveSAM sAmAnyajIvarUpatvAt vIryAtmabhyaH sakAzA| dupayogaDhavyadarzanAtmAno vizeSAdhikA yato vIryAtmAnaH siddhAzca mIlitA upayogAdyAtmAno bhavanti, te ca vIryAtmabhyaH ional For Personal & Private Use Only GAGAGAGAGAGG 12 zatake 10 uddezaH dravyAtmA dyAH sU 467 jJAnAdibhe dAbhedaH sU 468 // 591 // ww.jainelibrary.org
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddharAzinAdhikA bhavantIti, bhavanti cAtra gAthA:-"koDIsahassapuhuttaM jaINa to thoviyAoM caraNAyA / NANAyA'NataguNA paDucca siddhe ya siddhAo // 1 // hoMti kasAyAyAo'NataguNA jeNa te sarAgANaM / jogAyA bhaNiyAo ayo givajANa to ahiyA // 2 // jaM selesigayANavi laddhI viriyaM tao smhiyaao| uvaogadaviyadasaNa sabajiyA NaM tato 6 ahiyA // 3 // " iti // athAtmana eva svarUpanirUpaNAyAha-'AyA bhaMte ! nANe'ityAdi, AtmA jJAnaM yo'yamA-8 tmA'sau jJAnaM na tayorbhedaH athAtmano'nyajjJAnamiti praznaH, uttaraM tu-AtmA syAjjJAnaM samyaktve sati matyAdijJAnasvabhAvatvAttasya, syAdajJAnaM mithyAtve sati tasya matyajJAnAdisvabhAvatvAt , jJAnaM punarniyamAdAtmA AtmadharmatvAjjJAnasya, na ca sarvathA dharmo dharmiNo bhidyate, sarvathA bhede hi viprakRSTaguNino guNamAtropalabdhau pratiniyataguNiviSaya eva saMzayo na syAt , tadanyebhyo'pi tasya bhedAvizeSAt , dRzyate ca yadA kazciddharitatarutaruNazAkhAvisararandhrodarAntarataH kimapi | zukla pazyati tadA kimiyaM patAkA kimiyaM balAkA ? ityevaM pratiniyataguNiviSayo'sau, nApi dharmiNo dharmaH sarvathaivAbhinnaH, sarvathaivAbhede hi saMzayAnutpattireva, guNagrahaNata eva guNino'pi gRhItatvAdataH kathazcidabhedapakSamAzritya jJAnaM punarniyamAdAtmetyucyata iti, iha cAtmA jJAnaM vyabhicarati jJAnaM tvAtmAnaM na vyabhicarati khadiravanaspativaditi sUtra 1 yatInAM koTIsahasrapRthaktvaM tataH stokAzcaraNAtmAnaH jJAnAtmAno'nantaguNAH siddhAH siddhAn pratIya // 1 // kaSAyAtmAno'na-| ntaguNA bhavanti yataste sarAgANAM tato yogAtmAno'dhikA ayogivA yato bhnnitaaH||2|| yacchailezIgatAnAmapi labdhivIrya tataste sama-| |dhikAH / upayogadravyadarzanAtmAnaH sarve jIvAstato'dhikAH // 3 // SARKALIGARHIRGAMACHAR Jain Education HAR For Personal & Private Use Only Janelibrary.org
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ sU469 vyAkhyA garbhArtha iti // amumevArtha daNDake nirUpayannAha-Aye'tyAdi, nArakANAM 'AtmA' AtmasvarUpaM jJAnaM utAnyannArakANAM 12 zatake prajJaptiH jJAnaM ? tebhyo vyatiriktamityarthaH iti praznaH, uttaraM tu AtmA nArakANAM syAjjJAnaM samyagdarzanabhAvAt syAdajJAnaM 410 uddezaH abhayadevI- hai mithyAdarzanabhAvAt , jJAnaM punaH 'setti tannArakasambandhi AtmA na tdvytiriktmityrthH||'aayaa bhaMte! puDhavikkAiyANa' ratnaprabhAdhaH yA vRttiH2|| | mityAdi, 'AtmA' AtmasvarUpamajJAnamutAnyattatteSAM ?, uttaraM tu-AtmA teSAmajJAnarUpo nAnyattattebhya iti bhaavaarthH| NvAdyAzrievaM darzanasUtrANyapi, navaraM samyagdRSTimithyAdRSTyodarzanasyAviziSTatvAdAtmA darzanaM darzanamadhyAtmaiveti vAcyaM, yatra hi dharme tA bhaGgAH // 592 // viparyayo nAsti tatra niyama evopanIyate na vyabhicAro, yathehaiva darzane, yatra tu viparyayo'sti tatra vyabhicAro niyamazca| yathA jJAne, AtmA jJAnarUpo'jJAnarUpazceti vyabhicAraH, jJAnaM tvAtmaiveti niyama iti // | AyA bhaMte ! rayaNappabhApu0 annA rayaNappabhA puDhavI!, goyamA! rayaNappabhA siya AyA siya no AyA| siya avattavaM AyAti ya no AyAi ya, se keNaDhaNaM bhaMte ! evaM vuccai rayaNappabhA puDhavI siya AyA siya no AyA siya avattavaM AtAtiya no AtAtiya ?, goyamA ! appaNo AdiDhe AyA parassa AdiDhe no AyA tadubhayassa AdiTTe avattavaM rayaNappabhA puDhavI AyAtiya no AyAti ya se teNaTeNaM taM ceva jAva no AyAtiya / AyA bhaMte ! sakkarappabhA puDhavI jahA rayaNappabhA puDhavI tahA sakkarappabhAevi evaM jAva|G ahe sattamA / AyA bhaMte ! sohammakappe pucchA, goyamA ! sohamme kappe siya AyA siya no AyA jAva // 592 // no AyAti ya, se keNaTeNaM bhaMte ! jAva no AyAtiya ?, goyamA ! appaNo AiDe AyA parassa Aihe || For Personal & Private Use Only
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ no AyA tadubhayassa AiDe avattavaM AtAti ya no AtAti ya, se teNa?NaM taM ceva jAva no AyAti ya, evaM jAva acue kappe / AyA bhaMte ! gevijavimANe anne gevijavimANe evaM jahA rayaNappabhA taheva, evaM aNuttaravimANAvi, evaM IsipambhArAvi / AyA bhaMte ! paramANupoggale anne paramANupoggale ? evaM jahA 8 sohamme kappe tahA paramANupoggalevi bhaanniyve||aayaa bhaMte! dupaesie khaMdhe anne dupaesie khaMdhe ?, goyamA! dupaesie khaMdhe siya AyA 1siya noAyAsiya avattavaM AyAi yano AyAtiya 3 siya AyA ya no AyA ya 4 siya AyA ya avattavaM AyAti ya no AyAti ya 5 siya no AyA ya avattavaM AyAti ya| no AyAti ya 6, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM taM ceva jAva no AyAti ya avattavaM AyAti ya no AyAti ya |goyamA ! appaNo AdiDhe AyA 1 parassa AdiTTe no AyA 2 tadubhayassa AdiDhe avattavaM dupaesie khaMdhe || AyAti ya no AyAti ya 3 dese Adi sambhAvapajjave dese AdiTTe asanbhAvapajjave duppaesie khaMdhe AyA | ya no AyA ya 4 dese Aditu sambhAvapajjave dese Aditu tadubhayapajjave dupaesie khaMdhe AyA ya avattavaM |AyAi ya no AyAi ya 5 dese AdiDhe asambhAvapajjave dese Aditu tadubhayapajjave dupaesie khaMdhe no |AyA ya avattavaM AyAti ya no AyAti ya 6 se teNaTeNaM taM ceva jAva no AyAti ya // AyA bhaMte ! |tipaesie khaMdhe anne tipaesie khaMdhe?.goyamA ! tipaesie khaMdhe siya AyA 1siya no AyA 2 siya avattavaM AyAti ya no AyAti ya3 siya AyA yano AyA ya4 siya AyA ya no AyAo ya 5 siya ASUSSANASS For Personal & Private Use Only
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 zatake | 10 uddezaH ratnaprabhAdyaNyAdyAzritA bhaGgAH sU469 vyAkhyA da AyAu ya no AyA ya 6 siya AyA ya avatavaM AyAti ya no AyAti ya 7 siya AyAiya avattavAI prajJaptiH AyAo ya no AyAo ya 8 siya AyAo ya avattavaM AyAti ya no AyAti ya9siya no AyA abhayadevI- 8ya avattavaM AyAti ya no AyAti ya 10 siya AyA ya avattavAiM AyAo ya no AyAo ya 11 yA vRttiH2 siya no AyAo ya avattavaM AyAi ya no AyAi ya 12 siya AyA ya no AyA ya avattavaM AyAi // 593 // ya no AyAi ya 13, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai tipaesie khaMdhe siya AyA evaM ceva uccAreyavaM jAva | siya AyA ya no AyA ya avattavaM AyAti ya no AyAti ya?, goyamA ! appaNo Aihe AyA 1 parassa AiDe no AyA 2 tadubhayassa AiDe avattavaM AyAti ya no AyAti ya 3 dese Aihe sabbhAvapajave dese AdiDhe asambhAvapajjave tipaesie khaMdhe AyAya no AyA ya 4 dese Aditu sambhAvapajjave desA AiTThA asambhAvapajave tipaesie khaMdhe AyA ya no AyAo ya 5 desA AdiTThA sambhAvapajjave dese Adihe asanbhAvapajjave tipaesie khaMdhe AyAo ya noAyA ya 6 dese Aditu sambhAvapajave dese Aditu tadubhayapajjave tipaesie khaMdhe AyA ya avattavaM AyAi ya no AyAi ya 7 dese Aditu sambhAvapajjave desA AdihA tadubhayapajavA tipaesie khaMdhe AyA ya avattabAI AyAu ya no AyAu ya 8 desA AdiTThA |sanbhAvapajjavA dese Aditu tadubhayapajjave tipaesie khaMdhe AyAu ya avattavaM AyAti ya no AyAti ya 9 ee tinni bhaMgA, dese Aditu asambhAvapajave dese Aditu tadubhayapajjave tipaesie khaMdhe no AyA ya dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8|| avattavaM AyAi ya no AyAti ya 10 dese AdiDhe asambhAvapajjave desA AdiTThA tadubhayapajavA tipaesie khaMdhe no AyA ya avattabAiM AyAu ya no AyAu ya 11 desA AdivA asambhAvapajavA dese Adir3he tadubhayapanave tipaesie khaMdhe no AyAu ya avattavaM AyAti ya no AyAti ya 12 dese AdiDhe sambhAvapajjave dese AdiDhe asambhAvapajjave dese Aditu tadubhayapajjave tipaesie khaMdhe AyA ya no AyA ya avattavaM AyAti ya no AyA iya 13 seteNaDhaNaM goyamA! evaM vuccai tipaesie khaMdhe siya AyA taM ceva jAva no AyAti ya // AyA bhaMte ! cauppaesie khaMdhe anne0 pucchA, goyamA!cauppaesie khaMdhe siya AyA1siya noAyA 2 siya avatta AyAti ya noAyAti ya 3 siya AyA ya no AyAya 4 siya AyA ya avatavaM 4 siya no AyA ya avattavaM 4 siya AyA yano AyA ya avattavaM AyAti ya no AyAti ya 16 siya AyA ya no AyA ya avattabAiM AyAo ya no AyAo ya 17 siya AyA ya no AyAo ya avattavaM AyAti ya no AyAti ya 18 siya AyAo ya no AyA ya avatta AyAti ya no AyAti ya 19 / se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai cauppaesie khaMdhe siya AyA ya no AyA ya avattavaM taM ceva aDhe paDiuccAreyacaM ? goyamA ! appaNo AdiDhe AyA 1 parassa AdiDhe no AyA 2 tadubhayassa Aditu avattavaM AyAti ya no AyAti ya 3 dese Aditu sambhAvapajave dese AdiDhe asambhAvapajjave caubhaMgo, sambhAvapajjaveNaM tadubhayeNa ya caubhaMgo asambhAveNaM tadubhayeNa ya caubhaMgo, dese AdiDhe sambhAvapajjave dese AdiDhe JainEducation the For Personal & Private Use Only w.janelibrary.org
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ sU 469 vyAkhyA-8 asambhAvapajave dese Aditu tadubhayapajjave cauppaesie khaMdhe AyA ya no AyA ya avattavaM AyAti ya no 12 zatake prajJaptiH AyAti ya, dese AdiTTe sabbhAvapajave dese Aditu asambhAvapajave desA AdiTThA tadubhayapajavA cauppaesie 10 uddeza: abhayadevI khaMdhe bhavai AyA ya no AyA ya avattavAiM AyAo ya no AyAo ya 17 dese AdiTTe sambhAvapajave desAralaprabhAdyayA vRttiH2|| AdivA asambhAvapajjavA dese Aditu tadubhayapajjave cauppaesie khaMdhe AyA ya no AyAo ya avattavaM | vAdyAzri| AyAti ya noAyAti ya 17 desA AihA sambhAvapajjavA dese AiTTe asambhAvapa0 dese Aihe tadubhayapajjave tA bhaGgAH // 594 // cauppaesie khaMdhe AyAo ya noAyA ya avattavaM AyAti ya no AyAti ya 19 se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai cauppaesie khaMdhe siya AyA siya no AyA siya avattavaM nikkheve te ceva bhaMgA uccAreyavA jAva no AyAti y|| AyA bhaMte ! paMcapaesie khaMdhe anne paMcapaesie khaMdhe ?, goyamA ! paMcapaesie khaMdhe siya AyA 1 siya no AyA 2 siya avattavaM AyAti ya no AyAti ya 3 siya AyA ya no AyA ya siya avattavaM 4 no AyA ya avattaveNa ya 4tiyagasaMjoge ekko Na paDai, se keNa?NaM bhaMte ! taM ceva paDiuccAreyacaM?, goyamA ! appaNo AdiDhe AyA 1 parassa AdiTeno AyA 2 tadabhayassa Adihe avattavaM 3 dese Aditu sabbhAvapajjave dese AdiTe asambhAvapajjave evaM dayagasaMjoge so paDati tiyagasaMjoge eko Na // 594 // va paDai / chappaesiyarasa save paDaMti jahA chappaesie evaM jAva aNaMtapaesie / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMtetti jAva | 5 |viharati // (sUtraM 469)||dsmo uddeso samatto // bArasamaM sayaM samattaM // 12-10 // SOMSACARLOCALSROSROGRAM For Personal & Private Use Only
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ diSTa Adeze sati taiyapadiSTA matadeva bobhayaM tadubhayaM tava vaktuM zakyA, paraparyA AtmAdhikArAdattaprabhAdibhAvAnAtmatvAdibhAvena cintayannAha-'AyA bhaMte!'ityAdi, atati-satataM gacchati tAMstAna paryAyAnityAtmA tatazcAtmA-sadrUpA ratnaprabhA pRthivI 'annatti anAtmA asadrUpetyarthaH 'siya AyA siya noAya'tti syAtsatI syAdasatI 'siya avattavaMti AtmatvenAnAtmatvena ca vyapadeSTumazakyaM vastviti bhAvaH, kathamavaktavyam / ityAha-Atmeti ca noAtmeti ca vaktumazakyamityarthaH, appaNo AiDe'tti AtmanaH-svasya ratnaprabhAyA eva varNAdiparyAyaH |'AdiSTe Adeze sati taiya'padiSTA satItyarthaH AtmA bhavati,svaparyAyApekSayA satItyarthaH, parassa AiDe noAya'tti parasya zarkarAdipRthivyantarasya paryAyairAdiSTe-Adeze sati tairvyapadiSTA satItyarthaH noAtmA-anAtmA bhavati, pararUpApekSayADa satItyarthaH, 'tadubhayassa Aihe avattati tayoH-svaparayorubhayaM tadeva vobhayaM tadubhayaM tasya paryAyairAdiSTe-Adeze sati tadubhayaparyAyairvyapadiSTetyarthaH 'avaktavyam' avAcyaM vastu syAt , tathAhi-na hyasau Atmeti vaktuM zakyA, paraparyAyApekSayA'nAtmatvAttasyAH, nApyanAtmeti vaktuM zakyA, svaparyAyApekSayA tasyA AtmatvAditi, avaktavyatvaM cAtmAnAtmazabdApekSayaiva na tu sarvathA, avaktavyazabdenaiva tasyA ucyamAnatvAd, anabhilApyabhAvAnAmapi bhAvapadArthavastuprabhRtizabdairanabhilApyazabdena vA'bhilApyatvAditi / evaM paramANusUtramapi // dvipadezikasUtre SaDU bhaGgAH, tatrAdyAstrayaH sakalaskandhApekSAH pUrvoktA eva tadanye tu trayo dezApekSAH, tatra ca 'goyame'tyata Arabhya vyAkhyAyate-'appaNo'tti svasya paryAyaiH | |'AdiTTe'tti AdiSTe-Adeze sati AdiSTa ityarthaH dvipradezikaskandha AtmA bhavati 1 evaM parasya paryAyairAdiSTor3anAtmA 2 tadubhayasya-dvipradezikaskandhatadanyaskandhalakSaNasya paryAyairAdiSTo'sAvavaktavyaM vastu syAt, katham !, Atmeti dhyA . .. in EduLICA For Personal & Private Use Only mi.jainelibrary.org
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHOCACASS 12 zatake 10 udezaH ratnaprabhAdyavAdyAni tA bhaGnAH sU470 vyAkhyA- cAnAtmeti ceti 2 tathA dvipradezatvAttasya deza eka AdiSTaH, sadbhAvapradhAnAH-sattAnugatAH paryavA yasmin sa sadbhAvaprajJaptiH paryavaH, athavA tRtIyAbahuvacanamidaM svaparyavairityarthaH, dvitIyastu deza AdiSTaH asadbhAvaparyavaH paraparyAyarityarthaH, paraparyaabhayadevIHalevAzca tadIyadvitIyadezasambandhino vastvantarasambandhino veti, tatazcAsau dvipradezikaH skandhaH krameNAtmA ceti noAtmA ceti 4, tathA tasya deza AdiSTaH sadbhAvaparyavo dezazcobhayaparyavastato'sAvAtmA cAvaktavyaM ceti 5, tathA 595 // tasyaiva deza AdiSTo'sadbhAvaparyavo dezastUbhayaparyavastato'sau noAtmA cAvaktavyaM ca syAditi 6, saptamaH punarAtmA ca noAtmA cAvaktavyaM cetyevaMrUpo na bhavati dvipradezika vyaMzavAdasya tripradezikAdau tu syAditi saptabhaGgI // tripradezikaskandhe tu trayodaza bhaGgAstatra pUrvokteSu saptasvAdyAH sakalAdezAstrayastathaiva, tadanyeSu tu triSu trayastraya ekavacanabahuvacanabhedAt, saptamastvekavidha eva, sthApanA ceyam| yacceha pradezadvaye'pyekavacanaM kvacittattasya pradezadvayasyaikapradezAvagADhatvAdihetunaika- - | tvavivakSaNAt, bhedavivakSAyAM ca bahuvacanamiti // catuSpadezike'pyevaM navarame-- | konaviMzatirbhaGgAH, tatra trayaH sakalAdezAH tathaiva zeSeSu caturpu pratyekaM catvAro |vikalpAH,te caivaM caturthAdiSu triSu-: saptamastvevam- pazcapradezike tu dvAviMzatistatrAdyAstrayastathaiva, taduttareSu ca triSu pratyekaM catvAro aba no // 595 // ADOSAMA bhA. For Personal & Private Use Only
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ vikalpAstathaiva, saptame tu sapta, tatra trikasaMyoge kilASTau bhaGgakA bhavanti, teSu ca saptaiveha grAhyA ekastu teSu na patatya sa - mbhavAt idamevAha - 'tigasaMjoge' tyAdi, tatraiteSAM sthApanA - 2 | yazca na patati sa punarayam 222 SaTpradezike trayoviMzatiriti // dvAdazazate dazamaH // 12-10 // samAptaM ca dvAdazazatavivaraNam // 12 // gambhIrarUpasya mahodadheryatpotaH paraM pAramupaiti maJju / gatAvazakto'pi nijaprakRtyA, kasyApyadRSTasya vijRmbhitaM tat // 1 // vyAkhyAtaM dvAdazaM zataM, tatracAnekadhA jIvAdayaH padArthA uktAH, trayodazazate'pi ta eva bhayantareNocyanta ityevaMsambandhamidaM vyAkhyAyate, tatra punariyamuddezakasaGgrahagAthA - puDhavI 1 deva 2 maNaMtara 3 puDhavI 4 AhArameva 5 uvavAe 6 / bhAsA 7 kama 8 aNagAre keyAghaDiyA 9 samugdhAe 10 // rAyagihe jAva evaM vyAsI -kati NaM bhaMte ! puDhavIo pannattAo ?, goyamA ! satta puDhavIo pannattAo, taMjahA - rayaNappabhA jAva ahesattamA / imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe kevatiyA nirayAvAsasaya sahassA paNNattA ?, goyamA ! tIsaM nirayAvAsasayasahassA pannattA, te NaM bhaMte! kiM saMkhejjavitthaDA asaMkhejjavitthaDA ?, goyamA ! saMkhejjavitthaDAvi asaMkhejjavitthaDAvi, imI se NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe | tIsAe nirayAvAsasayasahassesu saMkhejjavitthaDesu naraesa egasamaeNaM kevatiyA neraiyA uvavajaMti 11 kevatiyA Jain Educationonal For Personal & Private Use Only GAGAGAGAGG w.jainelibrary.org
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ - C vyAkhyA- kAulessA uvavajati 21 kevaiyA kaNhapakkhiyA uvavajati 3? kevatiyA sukkapakkhiyA uvavajaMti 4? keva- 13 zatake prajJaptiHtiyA sannI uvavajaMti 5? kevatiyA asannI uvavajaMti 6 ? kevatiyA bhavasiddhIyA uva07? kevatiyA 1 uddezaH abhayadevI- abhavasiddhIyA uvava08? kevatiyA AbhiNibohiyanANI ava09? kevaiyA suyanANI uva010? keva-hAratnaprabhAdiyA vRttiH2 iyA ohinANI uvavajaMti 11 ? kevaiyA maiannANI uvava012 ? kevaiyA suyaannANI uva. 13 ? keva pUtpAdaH 1 kara sU 470 // 596 // iyA vibhaMganANI uvava014 ? kevaiyA cakkhudaMsaNI uva015 ? kevaiyA acakkhudaMsaNI uvava0 161] kevaDyA ohidaMsaNI uvava017 ? kevaiyA AhArasannovauttA uvava0 18 ? kevaiyA bhayasannovauttA uva0 19 ? kevaDyA mehuNasannovauttA uvava 20? kevaiyA pariggahasannovauttA uvava0 21 ? kevaiyA itthi-| veyagA uvava. 22 ? kevaiyA purisavedagA uvava0 23 ? kevaiyA napuMsagavedagA uvava0 24 ? kevaiyA kohakasAI uvava0 25 ? jAva kevaiyA lobhakasAyI uvava0 28 ? kevaiyA soiMdiyauvauttA uva. 29 ? jAva kevaiyA phAsiMdiyovauttA uva0 33 ? kevaiyA noiMdiyovauttA uva0 34 ? kevatiyA maNajogI uvava0 35? kevatiyA vaijogI uvava036 ? kevatiyA kAyajogI uvava. 37 ? kevatiyA sAgArovauttA uvava0 381 kevatiyA aNAgArovauttA uvava0 391, godhamA! imIseNaM rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe nirayAvAsasayasa- // 596 // hassesu saMkhejjavitthaDesu naraesu jahanneNaM eko vA do vA tinni vA ukkoseNaM saMkhejA neraiyA uvava0, jaha-|| neNaM ekko vA do vA tinni vA ukko saMkhejA kAulessA uva0, jahanneNaM eko vA do vA tinni vA ukkoseNaM BOSSESSUAARIS ANCARNAMAAL dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkhejA kaNhapakkhiyA uva0, evaM sukkapakkhiyAvi, evaM sannI evaM asannIvi evaM bhavasiddhIyA evaM abhavasiddhiyA AbhiNiyohiyanA0 suyanA. ohinA0 maiannANI suyaannANI vibhaMganA0 cakkhudaMsaNI Na | uvava0 jahanneNaM eko vA do vA tinni vA ukkose0 saMkhe0 acakkhudaMsaNI uvava0 evaM ohidaMsaNIvi AhArasannovauttAvi jAva pariggahasannovau. itthIveyagA na uva. purisaveyagAvi na uva0 jahanneNaM eko vA do vA tinni vA ukkoseNaM saMkhejA napuMsagavedagA uvava0 evaM kohakasAIjAva lobha0 soiMdiyauvauttA na uvava0 evaM jAva phAsiMdiovauttA na uvava0 jahanneNaM eko vA do vA tinni vA ukkoseNaM saMkhejA noiMdi ovauttA uvavajaMti maNajogINa uvavajaMti evaM vaijogIvi jahanneNaM eko vA do vA tinni vA ukkoseNaM * saMkhejjA kAyajogI uvavajaMti evaM sAgArovauttAvi evaM aNAgArovauttAvi // imIse NaM bhaMte ! rayaNappa-| |bhAe puDhavIe tIsAe nirayAvAsasayasahassesu saMkhejavitthaDesu naraema egasamaeNaM kevaiyA neraiyA uvavaiMti ? kevatiyA kAulessA uvavaTuMti ? jAva kevatiyA aNAgArovauttA ubaTuMti ?, goyamA! imIseNaM rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe nirayAvAsasayasahassesu saMkhenjavitthaDesu naraesu egasamaeNaM jahanneNaM ekko vAdovA tinni vA ukkoseNaM saMkhejjA neraiyA uvavati, evaM jAva sannI, asannI Na ubaTuMti, jahanneNaM eko vA do vA |tinni vA ukkoseNaM saMkhejA bhavasiddhIyA ubaTuMti evaM jAva suyaannANI vibhaMganANI Na uvavahRti, cakkhu|dasaNI Na uccasRti, jahanneNaM eko vA do vA tinni vA ukkoseNaM saMkhejjA acakkhudaMsaNI uvadaMti, evaM jAva Jain Education NEnal For Personal & Private Use Only w.jainelibrary.org
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 zatake 1 uddezaH ratnaprabhAdipUtpAdaH sU470 vyAkhyA 18 lobhakasAyI, soiMdiyauvauttA Na ubaTuMti evaM jAva phAsidiyovauttA na ucvaTuMti, jahanneNaM eko vA do vA prajJaptiH tinni vA ukkoseNaM saMkhejA noiMdiyovauttA unmuti maNajogI na uvvadaMti evaM vaijogIvi jahanneNaM eko| abhayadevI- II vA do vA tinni vA ukkoseNaM saMkhejA kAyajogI ubaTuMti evaM sAgArovauttA aNAgArovauttA // imIse NaM| yA vRttiH24 bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe nirayAvAsasayasahassesu saMkhejavitthaDesu naraesu kevaiyA neraiyA da pannattA ? kevaiyA kAulessA jAva kevatiyA aNAgArovauttA pannattA? kevatiyA aNaMtarovavannagA pannattA 11 // 597 // kevaiyA paraMparovavannagA pannattA 2? kevaiyA aNaMtarogADhA pannattA 3? kevaiyA paraMparogADhA pa04 ? kevaiyA aNaMtarAhArA paM05 ? kevatiyA paraMparAhArA 6? kevatiyA aNaMtarapajjattA pa07? kevatiyA paraMparapajattA pannattA 81 kevatiyA carimA pa09 ? kevatiyA acarimA paM0 101, goyamA ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe nirayAvAsasayasahassesu saMkhejavitthaDesu naraema saMkhejA neratiyA pa0 saMkhejA kAulesA pa0 evaM jAva saMkhejA sannI pa0, asannI siya asthi siya natthi jai atdhi jahanneNaM ekko vA do vA tinni vA ukkoseNaM saMkhejA pa0, saMkhejA bhavasiddhI pa0 evaM jAva saMkhejA pariggahasannovauttA pa0 ithivedagA natthi purisavedagA natthi saMkhejA napuMsagavedagA pa0, evaM kohakasAyIvi mAnakasAI jahA asannI evaM jAva lobhaka0 |saMkhejA soiMdiyovauttA pa0 evaM jAva phAsiMdiyovauttA noiMdiyovauttA jahA asannI saMkhejjA maNajogI |pa0 evaM jAva aNAgArovauttA, aNaMtarovavannagA siya asthi siya natthi jai atthi jahA asannI, saMkhejA // 597 // Jain Education inemal For Personal & Private Use Only Walnelibrary.org
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ paraMparovavanna pa0, evaM jahA aNaMtarovavannagA tahA aNaMtarogADhagA aNaMtarAhAragA aNaMtarapajattagA paraMparogADhagA jAva acarimA jahA paraMparovavannagA // imIse gaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe nirayAvAsasayasahassesu asaMkhejavitthaDesu egasamaeNaM kevatiyA neraiyA uvavajaMti jAva kevatiyA aNAgArovauttA uvavajaMti ?, goyamA ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe nirayAvAsasayasahassesu asaMkhejavitthaDesu naraema egasamaeNaM jaha0 eko vA do vA tinni vA ukko0 asaMkhejA neraiyA uvava0, evaM jaheva saMkhejavitthaDesu tinni gamagA tahA asaMkhejavitthaDesuvi tinni gamagA, navaraM asaMkhejA bhA0 sesaM taM ceva jAva asaMkhejA acarimA pa0, nANattaM lessAsu, lesAo jahA paDhamasae navaraM saMkhejavitthaDesuvi asaMkhejavitthaDesuvi ohinANI ohidasaNI ya saMkhejA uccaTTAveyavA, sesaM taM ceva // sakarappabhAe NaM bhaMte ! puDhavIe kevatiyA nirayAvAsa. pucchA, goyamA ! paNavIsaM nirayAvAsasayasahassA paNNattA, te NaM bhaMte ! kiM saMkhejavitthaDA asaMkhejavitthaDA evaM jahA rayaNappabhAe tahA sakkarappabhAevi, navaraM asannI tisuvi gamaesu na bhannati, sesaM taM ceva / vAluyappabhAe NaM pucchA, goyamA ! pannarasa nirayAvAsasayasahassA pa0 sesaM jahA sakarappabhAe NANattaM | lesAsu lesAo jahA paDhamasae // paMkappabhAe pucchA,goyamA!dasa nirayAvAsa0, evaM jahA sakkarappabhAe navaraM ohinANI ohidaMsaNI ya na uccadRti, sesaM taM cev|| dhUmappabhAe NaM pucchA, goyamA ! tinni nirayAvAsasayasahassA evaM jahA paMkappabhAe // tamAe NaM bhaMte ! puDhavIe kevatiyA nirayAvAsa0 pucchA, goyamA ! ege paMcUNe Jain Education a l For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 598 // | nirayAvAsasayasa hasse paNNatte, sesaM jahA paMkappabhAe // ahesattamAeM NaM bhaMte ! puDhavIe kati aNuttarA maha - timahAlayA mahAnirayA pannattA 1, goyamA ! paMca aNuttarA jAva apaiTThANe, te NaM bhaMte / kiM saMkhejjavitthaDA 4 asaMkhejjavitthaDA ?, goyamA ! saMkhejavitthaDe ya asaMkhejjavitthaDA ya, ahesattamAeM NaM bhaMte ! puDhavIe paMcasu aNusaremu mahatimahAlayA jAba mahAniraesa saMkhejavitthaDe narae egasamaeNaM kevatiyA uva0 1, evaM jahA | paMkappabhAe navaraM tisu nANesu na uvava0 na uchaTTa0, pannatta esa taheva asthi, evaM asaMkhejja vitthaDe suvi navaraM asaM| khejA bhANiyA // (sUtraM 470 ) // imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe nirayAvAsasaya sahassesu saMkhejavi' naraesa kiM sammaddiTThI neratiyA uvava0 micchadiTThI ne0 uva0 sammAmicchadiTThI nera0 uva0 1, | goyamA ! sammadiTThIvi neraiyA uva0 micchAdiTThIvi neraiyA uva0 no sammAmicchadiTThI uva0 / imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe nirayAvAsasayasa hassesu saMkhejjavitthaDesu naraesa kiM sammadiTThI nera0 | uti evaM ceva / imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe nirayAvAsa saya sahassesu saMkhejjavitthaDA | naragA kiM sammadiTThIhiM neraiehiM avirahiyA micchAdiTThIhiM neraiehiM avirahiyA sammAmicchadiTThIhiM neraiehiM avirahiyA vA ?, goyamA ! sammaddiTThIhiMvi neraiehiM avirahiyA micchAdiTThIhivi avirahiyA sammAmicchAdiTThIhiM avirahiyA virahiyA vA, evaM asaMkhejja vitthaDe suvi tinni gamagA bhANiyanvA, evaM sakkarappabhAevi evaM jAva tamAevi / ahesattamAe NaM bhaMte! puDhavIe paMcasu aNuttaresu jAva saMkhejjavitthaDe For Personal & Private Use Only 12 zatake |1 uddezaH ratnaprabhAdidhUtpAdaH sU 471 // 598 //
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ narae kiM sammaddiTThIneraiyA pucchA, goyamA ! sammaTTiIneraiyA na uvava0 micchAdiTThIneraiyA uvava0 sammA|| micchadiTThI neraiyA na uvava0 evaM uccaTTativi avirahie jaheva rayaNappabhAe, evaM asaMkhejavitthaDesuvi tinni || gamagA (sUtraM 471) senUNaM bhaMte ! kaNhalesse nIlalessejAva sukkalesse bhavittA kaNhalessesuneraiesu uvava0,15 haMtA goyamA! kaNhalesse jAva uvavajaMti, sekeNa?NaM bhaMte ! evaM vuccai kaNhalesse jAva uvavajaMti?, goyamA! | lessaTTANesu saMkilissamANesu saMki02 kaNhalesaM pariNamai kaNha02 kaNhalesesu neraiesu uvavajaMti se| teNaTeNaM jAva uvavarjati / se nUrNa bhaMte ! kaNhalesse jAva sukale se bhavittA nIlalessesu neraiesu uvavajaMti ?, haMtA goyamA ! jAva uvavajaMti, se ke Na?NaM jAva uvavajaMti ?, goyamA! lessahANesu saMkili-18 |ssamANesu vA visujjhamANesu nIlalessaM pariNamaMti nIla. 2 nIlalessesu neraiesu uvava0 se teNa?NaM hai goyamA ! jAva uvava0, se nUNaM bhaMte ! kaNhalesse nIla jAva bhavittA kAulessesu neraiesu uvava0 evaM | | jahA nIlalessAe tahA kAulessAvi bhANiyabA jAva se teNaTeNaM jAva uvavajaMti / sevaM bhaMte ! sevaM| bhaMte ! (sUtraM 472) // 13-1 // 'puDhavI'tyAdi, 'puDhavI'ti narakapRthivIviSayaH prathamaH 1, 'deva'tti devaprarUpaNArtho dvitIyaH 2'aNaMtara'tti anantarAhArA nArakA ityAdyarthaH pratipAdanaparastRtIyaH 3, 'puDhavitti pRthivIgatavaktavyatApratibaddhazcaturthaH 4, 'AhAra'tti nArakAdyAhAraprarUpaNArthaH paJcamaH 5, 'uvavAe'tti nArakAdyupapAtArthaH SaSThaH 6, "bhAsa'tti bhASArthaH saptamaH 7 'kamma'tti || For Personal & Private Use Only
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ 413 zataka vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2 deza ratnaprabhAdighUtpAdaH lezyAzca sU 472 // 599 // ho poragalapalakyAnavAzritya lesA upavana samugyApati karmaprakRtiprarUpaNArtho'STamaH 8, 'aNagAre keyAghaDiya'tti anagAro-bhAvitAtmA labdhisAmarthyAt 'keyAghaDiya'tti rajjubaddhaghaTikAhastaH san vihAyasi brajedityAdyarthapratipAdanArtho navamaH 9,'samugdhAe'tti samudghAtapratipAdanArtho dazama iti / tatra prathamodezake kiMJcillikhyate-kevaiyA kAulesA uvavarjati'tti ratnaprabhApRthivyAM kApotalezyA evotpa- dyante na kRSNalezyAdaya iti kApotalezyAnevAzritya praznaH kRta iti / 'kevaiyA kaNhapakkhie'ityAdi, eSAM ca | lakSaNamidaM-"jesimavaDDo poggalapariyaTTo sesao u saMsAro / te sukkapakkhiyA khalu ahige puNa kaNhapakkhIyA // 1 // " [yeSAmapArdhaH pudgalaparAvataH zeSaH saMsAraH te zuklapAkSikAH khalu adhike punaH kRSNapAkSikAH // 1 // ] iti / 'cakkhudaMsaNI na uvavajaMti'tti indriyatyAgena tatrotpatteriti, tarhi acakSudarzaninaH kathamutpadyante ?, ucyate, indriyAnAzri tasya sAmAnyopayogamAtrasyAcakSurdarzanazabdAbhidheyasyotpAdasamaye'pi bhAvAdacakSurdarzanina utpadyanta ityucyata iti, 'itthIveyage'tyAdi, strIpuruSavedA notpadyante bhavapratyayAnnapuMsakavedatvAtteSAM, 'soiMdiovauttA'ityAdi zrotrAdyupayuktA notpadyante indriyANAM tadAnImabhAvAt 'noiMdiovauttA uvavajaMti'tti noindriyaM-manastatra ca yadyapi manaHparyAyabhAve dravyamano nAsti tathA'pi bhAvamanasazcaitanyarUpasya sadA bhAvAttenopayuktAnAmutpatte!indriyopayuktA utpadyanta | ityucyata iti, 'maNajogI'tyAdi manoyogino vAgyoginazca notpadyante, utpattisamaye'paryAptakatvena manovAcorabhAvAditi, 'kAyajogI uvavajjati'tti sarvasaMsAriNAM kAyayogasya sadaiva bhAvAditi // atha ratnaprabhAnArakANAmevodvarttanAmabhidhAtumAha-'imIse Na'mityAdi, 'asannIna uvavadRti'tti uddhartanA hi parabhavaprathasamaye syAt na ca nArakA asa-| // 599 // RECENTER Jain Education in matonal For Personal & Private Use Only
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education jJiSUtpadyante'taste'sajJinaH santo nodvarttanta ityucyate, evaM 'vibhaMganANI na uvavahaMtI' tyapi bhAvanIyaM, zeSANi tu | padAnyutpAdavadvyAkhyeyAni, uktaJca cUrNyam - "asanniNo ya bibbhaMgiNo ya ubaTTaNAi vajjejjA / dosuvi ya cakkhudaMsaNI maNavai taha iMdiyAI vA // 1 // " iti // anantaraM ratnaprabhAnArakANAmutpAde udvarttanAyAM ca parimANamuktamatha teSAmeva | sattAyAM tadAha - 'imIse Na'mityAdi, 'kevaiyA aNaMtarovavannaga'tti kiyantaH prathamasamayotpannAH 1 ityarthaH ' paraMparovavannaga'tti utpattisamayApekSayA vyAdisamayeSu varttamAnAH 'anaMtarAvagADha'tti vivakSitakSetre prathamasamayAvagADhAH 'paraM | parogADha'tti vivakSitakSetre dvitIyAdikaH samayo'vagADhe yeSAM te paramparAvagADhA: 'kevaiyA carima'tti caramo nArakabhaveSu sa eva bhavo yeSAM te caramAH, nArakabhavasya vA caramasamaye varttamAnAzcaramAH, acaramAstvitare, 'asannI siya asthi |siya natthiti asaJjJibhya uddhRtya ye nArakatvenotpannAste'paryAptakAvasthAyAmasaJjJino bhUtabhAvatvAtte cAlpA iti kRtvA 'siya atthI' tyAdyuktaM, mAnamAyAlobhakaSAyopayuktAnAM noindriyopayuktAnAmanantaropapannAnAmanantarAvagADhAnAmanantarAhArakANAmanantaraparyAptakAnAM ca kAdAcitkatvAt 'siya asthi' ityAdi vAcyaM, zeSANAM tu bahutvAtsaGkhyAtA iti vAcyamiti // anantaraM saGkhyAtavistRtanarakAvAsanAraka vaktavyatoktA, atha tadviparyayavaktavyatAmabhidhAtumAha'imI se Na' mityAdi, 'tinni gamaga'tti 'uvavajvaMti udyahaMti pannatta'tti ete trayo gamAH, 'ohinANI ohidaMsaNI ya saMkhejjA uccaTTAveyavatti, kathaM ?, te hi tIrthaGkarAdaya eva bhavanti, te ca stokAH stokatvAcca saGkhyAtA eveti, 'navaraM asannI tisuvi gamaesu na bhannati' kasmAt ?, ucyate-asajJinaH prathamAyAmevotpadyante 'asannI khalu paDhamaM' iti vacanA For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 ||600 // diti, 'NANattaM lesAsu lesAo jahA paDhamasae' tti, ihAdyapRthivIdvayApekSayA tRtIyAdipRthivISu nAnAtvaM lezyAsu | bhavati, tAzca yathA prathamazate tathA'dhyeyAH, tatra ca saGgrahagAtheyaM - "kAU dosu taiyAi mIsiyA nIliyA cautthIe / | paMcamiyAe mIsA kaNhA tatto paramakaNhA // 1 // " [dvayoH kApotA tRtIyAyAM mizrA caturthyAM nIlA paJcamyAM mizrA | kRSNA tataH paramakRSNA // 1 // ] iti 'navaraM ohinANI ohidaMsaNI yana uvavajraMti'tti, kasmAt ?, ucyate, te hi prAyastIrthakarA eMva, te ca caturthyA udvRttA notpadyanta iti, 'jAva apaTTANe'tti iha yAvatkaraNAt 'kAle | mahAkAle rorue mahArorue' tti dRzyam, iha ca madhyama eva saGkhyeyavistRta iti, 'navaraM tisu NANesu na uvavajjaMti na ucchati'tti samyaktvasvaSTAnAmeva tatrotpAdAt tata udvarttanAccAdyeSu triSu jJAneSu notpadyante nApi codvarttanta iti 'pannattAsu taheva asthi'tti eteSu paJcasu narakAvAseSu kiyanta AbhinivodhikajJAninaH zrutajJAnino'vadhijJAninazca prajJaptAH ? ityatra tRtIyagame tathaiva - prathamAdipRthivISviva santi, tatrotpannAnAM samyagdarzanalAbhe abhinibodhikAdijJAnatrayabhAvAditi // atha ratnaprabhAdinAraka vaktavyatAmeva samyagdRSTyAdInAzrityAha - 'imIse Na' mityAdi, 'no sammAmicchAdiTThI uvavajaMti'tti "na sammamiccho kuNai kAla" [ samyagmithyAdRg na karoti kAlam ] miti vacanAt mizrahaSTayo na mriyante nApi tadbhavapratyayaM teSAmavadhijJAnaM syAt yena mizradRSTayaH santaste utpadyeran, 'sammAmicchadiTThIhiM nera| iehiM avirahiyA virahiyA va'tti kAdAcitkatvena teSAM viraha saMmbhavAditi // atha nAraka vaktavyatAmeva bhajJayantareNAha - | 'se nUNa' mityAdi, 'lesaTThANesu'tti lezyAbhedeSu 'saMkilissamANesu'tti avizuddhiM gacchatsu 'kaNhalesaM pariNamaddatti For Personal & Private Use Only 12 zatake 10 uddezaH ratnaprabhAdi SUtpAdaH lezyAzca sU 472 // 680 //
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRSNalezyAM yAti tatazca 'kaNhalese'tyAdi / 'saMkilissamANesu vA visuddhamANesu vatti prazastalezyAsthAneSu avi-II 8 zuddhiM gacchatsu aprazastalezyAsthAneSu ca vizuddhiM gacchatsu, nIlalezyAM pariNamatIti bhaavH|| trayodazazate prathamaH // 13-1 // prathamoddezake nArakA uktAH dvitIye tvaupapAtikatvasAdhAddevA ucyante ityevaMsambandhasyAsyedaM sUtramkaivihA NaM bhaMte ! devA paNNattA ?, goyamA!caubihA devA pannattA, taMjahA-bhavaNavAsI vANamaMtarA jo vemaa| bhavaNavAsI NaM bhaMte ! devA kativihA paNNattA ?, goyamA ! dasavihA paNNattA, taMjahA-asurakumArA evaM bheo jahA bitiyasae devuddesae jAva aparAjiyA sabaTThasiddhagA / kevaiyA NaM bhaMte ! asurakumArAvAsasayasahassA paNNattA ?, goyamA! cosarhi asurakumArAvAsasayasahassA paNNattA, teNaM bhaMte ! kiM saMkhejavitthaDA asaMkhejavi.?, goyamA ! saMkhejavitthaDAvi asaMkhejavi0, cosaTThI NaM bhaMte ! asurakumArAvAsasayasahassesu saMkhejjavitthaDesu asurakumArAvAsesu egasamaeNaM kevatiyA asurakumArA uvava0 jAva kevatiyA teulesA uvava. kevatiyA kaNhapakkhiyA uvavajaMti evaM jahA rayaNappabhAe taheva pucchA taheva vAgaraNaM navaraM dohiM vedehiM uvavanaMti, napuMsagaveyagA na uvava0, sesaM taM0, uccadaMtagAvi taheva navaraM asannI uccadaMti, ohinANI ohidasaNI ya Na uccati, sesaM taM ceva, pannattaesu taheva navaraM saMkhejagA ithivedagA paNNattA evaM purisavedagAvi, napuMsagavedagA natthi, kohakasAI siya asthi siya natthi jai asthi jahara SASAAAAAAAAAAAA vyA.1.1 Jain Education Internetonal al For Personal & Private Use Only Jiww.jainelibrary.org
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRttiH 2 // 601 // ekko vA do vA tinni vA ukkoseNaM saMkhejjA paNNattA evaM mANa mAyA saMkhejjA lobhakasAI paNNattA sesaM taM caiva tisuvi gamaesu saMkhejjesu cattAri lessAo bhANiyavAo, evaM asaMkhejjavitthaDesuvi navaraM tisuvi gama| esu asaMkhejA bhANiyavA jAva asaMkhejjA acarimA paNNattA / kevatiyA NaM bhaMte ! nAgakumArAvAsa0 ? evaM | jAva thaNiyakumArA navaraM jattha jattiyA bhavaNA // kevatiyA NaM bhaMte ! vANamaMtarAvAsasaya sahassA pannattA ?, | goyamA ! asaMkhejjA vANamaMtarAvAsasayasahassA pannattA, te NaM bhaMte / kiM saMkhejjavitthaDA asaMkhejavitthaDA ?, goyamA ! saMkhejjavitthaDA no asaMkhejjavitthaDA, saMkhejjesu NaM bhaMte ! vANamaMtarAvAsasayasahassesu egasamaeNaM | kevatiyA vANamaMtarA uvava0 1, evaM jahA asurakumArANaM saMkhejjavitthaDesu timnni gamagA taheva bhANiyavA vANamaMtarANavi tinni gamagA / kevatiyA NaM bhaMte! jotisiyavimANAvAsasaya sahassA paNNattA ?, goyamA ! | asaMkhejjA joisiyavimANAvAsasyasahassA paNNattA, te NaM bhaMte! kiM saMkhejjavitthaDA0 1, evaM jahA | vANamaMtarANaM tahA joi siyANavi tinni gamagA bhANiyavA navaraM egA teulessA, uvavajaMtesu pannattesu ya asannI natthi, sesaM taM caiva // sohamme NaM bhaMte ! kappe kevatiyA vimANAvAsasaya sahassA pannattA ?, go | yamA ! battIsaM vimANAvAsasayasahassA paNNattA, te NaM bhaMte! kiM saMkhejjavitthaDA asaMkhejjavitthaDA ?, go | yamA ! saMkhejjavitthaDAvi asaMkhejavitthaDAvi, sohamme NaM bhaMte ! kappe battIsAra vimANAvAsasaya sahasse su saMkhejavitthaDesu vimANesu egasamaeNaM kevatiyA sohammA devA uvavajaMti ? kevatiyA teulesA uvavajaMti ? For Personal & Private Use Only 13 zatake 2 uddezaH deveSvAvAsotpAdAdi sU 473 // 601 //
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM jahA joisiyANaM tinni gamagA taheva tinni gamagA bhANiyavA navaraM tisuvi saMkhejjA bhANiyavA, ohinANI ohidasaNI ya cayAveyavA, sesaM taM ceva / asaMkhejavitthaDesu evaM ceva tinni gamagA NavaraM tisu-12 vi gamaesu asaMkhejA bhANiyacA, ohinANI ya ohidasaNI ya saMkhejA cayaMti, sesaM taM ceva, evaM jahA sohamme vattavayA bhaNiyA tahA IsANevi cha gamagA bhANiyavA, saNaMkumAre evaM ceva navaraM itthIveyagA na uvavajaMti pannattesu ya na bhaNNaMti, asannI tisuvi gamaesu na bhaNNaMti, sesaM taM ceva, evaM jAva sahassAre, nANattaM vimANesu lessAsu ya, sesaM taM ceva // ANayapANayesu NaM bhaMte ! kappesu kevatiyA vimANAvAsasayA paNNattA ?, goyamA ! cattAri vimANAvAsasayA paNNattA, te NaM bhaMte !kiM saMkheja asaMkhe0 goyamA! saMkhejavittha0 asaMkhejavi0 evaM saMkhejavitthaDesu tinni gamagA jahA sahassAre asaMkhejavitthaDe0 uvavajaMtesu ya cayaMtesu ya evaM ceva saMkhejA bhANiyavA pannattesu asaMkhejA navaraM noiMdiyovauttA aNaMtarovavannagA aNaMtarogADhagA aNaMtarAhAragA aNaMtarapajjattagAya eesiM jahanneNaM ekko vA dovA tinni vA ukkoseNaM saMkhejA paM0 sesA asaMkhejA bhANiyavA / AraNacuemu evaM ceva jahA ANayapANaesu nANattaM vimANesu, evaM gevejagAvi / kati NaM bhaMte ! aNuttaravimANA pannattA ?, goyamA ! paMca aNuttaravimANA pannattA, te NaM bhaMte ! kiM saMkhejavitthaDA asaMkhejavitthaDA ?, goyamA ! saMkhejavitthaDe ya asaMkhejavitthaDA ya, paMcasu NaM bhaMte ! aNuttaravi5 mANesu saMkhejavitthaDe vimANe egasamaeNaM kevatiyA aNuttarovavAiyA devA uvava0 ?, kevatiyA sukkalessA Free asaMkhejavi0 evaM saMkhenAvityA pannattama asaMkhejA navaraM noiMdiyovanavAukoseNaM saMkhenA paM0 Jain Educationalona For Personal & Private Use Only iiww.jainelibrary.org
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 602 // uvava0 ? pucchA, taheva goyamA ! paMcasu NaM aNuttaravimANesu saMkhejjavitthaDe aNuttaravimANe egasamaeNaM jaha ekko vA do vA tinni vA ukkoseNaM saMkhejjA aNuttarovavAiyA devA uvavajaMti evaM jahA gevez2avimANesu saMkhejavitthaDesu navaraM kiNhapakkhiyA abhavasiddhiyA tisu annANesu ee na uvavajaMti na cayaMti na pannatta| esu bhANiyadvA acarimAvi khoDijjati jAva saMkhejjA carimA paM0 sesaM taM, asaMkhejavitthaDesuvi ee na bhannaMti navaraM acarimA asthi, sesaM jahA gevejjaesa asaMkhejjavitthaDesu jAva asaMkhejA acarimA pa0 / cosaTThIe NaM bhaMte ! asurakumArAvAsasayasahassesu saMkhejjavitthaDesu asurakumArAvAsesu kiM sammaddiTThI asuraku mArA uvava0micchAdiTThI evaM jahA rayaNappabhAe tinni AlAvagA bhaNiyA tahA bhANiyavA, evaM asaMkhejja| vitthaDesuvi tinni gamagA, evaM jAva gevejjavi0 aNuttaravi0 evaM ceva, navaraM tisuvi AlAvaesu micchAdiTThI sammAmicchAdiTThI ya na bhannaMti, sesaM taM ceva / se nUNaM bhaMte ! kaNhalessA nIlajAva sukkalesse bhavittA | kaNhalessesu devesu uvava0 ?, haMtA goyamA ! evaM jaheva neraiesa paDhame uddesae taheva bhANiyAM, nIlalesAevi jaheba neraiyANaM jahA nIlalessAe, evaM jAva pamhalessesu sukkalessesu evaM ceva, navaraM lessaTThANesu vimujjha| mANesu vi0 2 sukkalessaM pariNamati su0 2 sukkalessesu devesu uvavajjaMti se teNaTTeNaM jAva uvavajjaMti / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! (sUtraM 473 ) // 13- 2 // 'kavihe 'tyAdi, 'saMkhejjavitthaDAvi asaMkhejjavitthaDAvi'tti iha gAthA - " jaMbuddIvasamA khalu bhavaNA je huMti For Personal & Private Use Only | 13 zatake 2 uddezaH deveSvAvAsotpAdAdi sU 473 // 602 //
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ sbkhuddddaagaa| saMkhejavisthaDA majjhimA u sesA asaMkhejA // 1 // [yAni sarvakSullAni bhavanAni tAni jambUdvIpasamAni bhavanti madhyamAni saGkhyeyavistRtAni zeSANi tvasaGkhyeyavistRtAni // 1 // ]" iti, 'dohivi vedehiM uvavajaMti'tti dvayorapi strIpuvedayorutpadyante, tayoreva teSu bhAvAt , 'asaNNI ubaddati'tti asurAdIzAnAntadevAnAmasajJidhvapi pRthivyAdiSUtpAdAt , 'ohinANI ohidaMsaNI yana ubaTuMti'tti asurAzuddhattAnAM tIrthakarAditvAlAbhAt tIrthakarAdInAmevAvadhimatAmudvatteH, 'paNNattaema taheva'tti 'prajJaptakeSu' prajJaptapadopalakSitagamAdhIteSvasurakumAreSu tathaiva yathA prathamoddezake / 'kohakasAI'ityAdi, krodhamAnamAyAkaSAyodayavanto deveSu kAdAcitkA ata uktaM 'siya atthI'|tyAdi, lobhakaSAyodayavantastu sArvadikA ata uktaM 'saMkhejA lobhakasAI pannatta'tti, 'tisuvi gamaesu cattAri lesAo bhANiyavAo'tti 'uvavajaMti uccadaMti pannattA'ityevalakSaNeSu triSvapi gameSu catamro lezyAstejolezyAntA bhaNitavyAH, etA eva hi asurakumArAdInAM bhavantIti, 'jattha jattiyA bhavaNa'tti yatra nikAye yAvanti bhavanalakSANi tatra tAvantyuccAraNIyAni, yathA-"causahI asurANaM nAgakumArANa hoi culasII / bAvattari kaNagANaM vAukumArANa channauI // 1 // dIvadisAudahINaM vijukumAriMdathaNiyamaggINaM / juyalANaM patteyaM chAvattarimo sayasahassA // 2 // " [[asurANAM catuHSaSTirnAgakumArANAM caturazItirbhavanti dvAsaptatiH kanakAnAM SaNNavatirvAyukumArANAm // 1 // dvIpadigudadhividyutkumArendrastanitAgnInAM yugalAnAM pratyekaM SaTsaptatirlakSAH // 2 // ] iti|| vyantarasUtre 'saMkhejavitthaDa'tti, iha gAthA-"jaMbuddIvasamA khalu ukkoseNaM havaMti te nagarA / khuDDA khettasamA khalu videhasamagA u majhimagA // 1 // " Jain Education A llonal For Personal & Private Use Only ||w.jainelibrary.org
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- [ utkRSTena jambUdvIpasamAni tAni nagarANi bharatasamAni kSullAni videhasamAni madhyamAni // 1 // ] iti // jyotiSkasUtre 13 zatake prajJaptiH saGkhyAtavistRtA vimAnAvAsAH 'egasahibhAgaM kAUNa joyaNa'mityAdinA granthena pramAtavyAH 'navaraM egA teulessa'tti 42 uddezaH abhayadevIvyantareSu lezyAcatuSTayamuktameteSu tu tejolezyaivaikA vAcyA, tathA 'uvavajaMtesu pannattesu ya asannI natthi'tti vyanta | deveSvAvAyA vRttiH2/ reSvasajJina utpadyanta ityuktamiha tu tanniSedhaH, prajJapteSvapIha tanniSedha utpAdAbhAvAditi // saudharmasUtre 'ohinA sotpAdAdi taNI' tatazcyutA yatastIrthakarAdayo bhavantyato'vadhijJAnAdayazcyAvayitavyAH 'ohinANI ohidaMsaNI ya saMkhejjA c||603|| sU 473 |yaMti'tti saGkhyAtAnAmeva tIrthakarAditvenotpAdAditi / 'cha gamaga'tti utpAdAdayastrayaH saGkhyAtavistRtAnAzritya ata eva |ca trayo'saGkhyAtavistRtAnAzritya evaM SaD gamAH, 'navaraM itthiveyage'tyAdi, striyaH sanatkumArAdiSu notpadyante na ca santi uddhRttau tu syuH 'asannI tisuvi gamaesu na bhannai'tti sanatkumArAdidevAnAM sajJibhya evotpAdena cyutAnAM ca sajJiSveva gamanena gamatrayeSvasajJitvasyAbhAvAditi / evaM jAva sahassAre'tti sahasrArAnteSu tirazcAmutpAdenAsaGkhyAtAnAM triSvapi gameSu bhAvAditi / 'NANattaM vimANesu lesAsu yatti tatra vimAneSu nAnAtvaM 'battIsaaTThavIse tyAdinA granthena samavaseyaM, lezyAsu punaridaM teU 1 teU 2 tahA teu pamha 3 pamhA 4 ya pamhasukkA ya 5 / sukkA ya 6 |paramasukkA 7 sukkAivimANavAsINaM // 1 // "[ tejaH 1 tejaH 2 tathA tejaH 3 padmA ca 4 padmazuklA ca 5 zuklA ca 6 parama zuklA 7 zukrAdivimAnavAsinAM ( leshyaa)||1||] iti, iha ca sarveSvapi zukrAdidevasthAneSu paramazukleti // AnatA|disUtre 'saMkhejavitthaDesu'ityAdi, utpAde'vasthAne cyavane ca saGkhyAtavistRtatvAdvimAnAnAM saGkhyAtA eva bhavantIti 3 // Jain Education me For Personal & Private Use Only wow.janelibrary.org
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAMROSAROSAROSAROKARSANSAR bhAvaH, asaGkhyAsavistRteSu punarutpAdacyavanayoH saGkhyAtA eva, yato garbhajamanuSyebhya evAnatAdipUtpadyante te ca saGkhyAtA eva, tathA''natAdibhyazcayutA garbhajamanuSyeSvevotpadyante'taH samayena saGkhyAtAnAmevotpAdacyavanasambhavaH, avasthitistva| saGkhyAtAnAmapi syAdasaGkhyAtajIvitatvenaikadaiva jIvitakAle'saGkhyAtAnAmutpAdAditi / 'pannattesu asaMkhejA navaraM noiMdiovautte'tyAdi prajJaptakagame'saGkhyeyA vAcyAH kevalaM noIdriyopayuktAdiSu paJcasu padeSu saGkhyAtA eva, teSAmutpAdAvasara eva bhAvAd, utpattizca saGkhyAtAnAmeveti darzitaM prAgiti, 'paMca aNuttarovabAiya'tti tatra madhyama saGkhyAtavistRta yojanalakSapramANatvAditi / 'navaraM kaNhapakkhie'tyAdi, iha samyagdRSTInAmevotpAdAt kRSNapAkSikAdipadAnAM gamatraye'pi niSedhaH, 'acarimAvi khoDijjaMti'tti yeSAM caramo'nuttaradevabhavaH sa eva te caramAstaditare tvacaramAste ca niSedhanIyAH, yatazcaramA eva madhyame vimAne utpadyanta iti / 'asaMkhejavitthaDesuvi ee na bhannati'ti | ihaite kRSNapAkSikAdayaH 'navaraM acarimA atthi'tti yato bAhyavimAneSu punarutpadyanta iti / 'tinni AlAvaga'tti samyagdRSTimithyAdRSTisamyagmithyAdRSTiviSayA iti / 'navaraM tisuvi AlAvagesu'ityAdi, uppattIe cavaNe pannattAlAvae ya mithyAdRSTiH samyagmithyAdRSTizca na vAcyaH, anuttarasureSu tsyaasmbhvaaditi||tryodshshte dvitiiyH||13-2|| anantaroddezake devavaktavyatotA, devAzca prAyaH paricAraNAvanta iti paricAraNAnirUpaNArtha tRtIyoddezakamAha, tasya cedamAdi sUtram Jain Educa For Personal & Private Use Only anw.jainelibrary.org
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ M vyAkhyA- nerahayA NaM bhaMte ! aNaMtarAhArA tato nivattaNayA evaM pariyAraNApadaM niravasesaM bhANiyatvaM / sevaM bhaMte ! prajJaptiH |13 zatake 4 sevaM bhaMte !( sUtraM 474) // 13-3 // abhayadevI 3 uddezaH vA 'neraiyA Na'mityAdi, 'aNaMtarAhAra'tti upapAtakSetraprAptisamaya evAhArayantItyarthaH, 'tao nivattaNaya'tti tataH yA vRttiH2 nArakANA| zarIranivRttiH, 'evaM pariyAraNe'tyAdi, paricAraNApadaM-prajJApanAyAM catustriMzattamaM, taccaivaM-tao pariyAiyaNayA tomnntraa||604|| pariNAmaNayA tao pariyAraNayA tao pacchA viuvaNayA ?, haMtA goyamA ityAdi, 'tao pariyAiyaNaya'tti tataH || paryApAnam-aGgapratyaGgaiH samantAdApAnamityarthaH 'tao pariNAmaNaya'tti tata ApItasya-upAttasya pariNatirindriyA sU 474 divibhAgena 'tao pariyAraNaya'tti tataH zabdAdiviSayopabhoga ityarthaH 'tao pacchA viuvaNaya'tti tato vikriyA nAnArUpA ityartha iti // trayodazazate tRtiiyH||13-3|| anantaroddezake paricAraNoktA, sA ca nArakAdInAM bhavatIti nArakAdyarthapratipAdanArtha caturthoddezakamAha, tasya | cedamAdisUtram kati NaM bhaMte ! puDhavIo pannattAo?, goyamA satta puDhavIo paNNattAo, taMjahA-rayaNappabhA jAva ahe-1|| // 604 // sattamA, ahesattayAe NaM bhaMte ! puDhavIe paMca aNuttarA mahatimahAlayA jAva apaihANe, te NaM NaragA chaTThIe 4|tamAe puDhacIe naraehito mahaMtatarA ceva 1 mahAvicchinnatarA ceva 2 mahAvAsatarA ceva 3 mahApairikatarA For Personal & Private Use Only
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education caiva 4, No tahA mahApavesaNatarA ceva 1 no AinnatarA ceva 2 no AulatarA ceva 3 aNoyaNatarA ceca 4. | tesu NaM naraesu neratiyA chaTThIe tamAe puDhavIe neraiehiMto mahAkammatarA ceva 1 mahAkiriyatarA ceva 2 | mahAsavatarA caiva 3 mahAveyaNatarA ceva 4 no tahA appakammatarA ceva 1 no appakiriyatarA ceva 2 no appAsavatarA ceva 3 no appavedaNatarA ceva 4 appayitarA ceva 1 appajuttiyatarA ceva 2 no tahA mahahiyatarA ceva 1 no mahajuiyatarA ceva 2 / chaTThIe NaM tamAe puDhavIe ege paMcUNe nirayAvAsasayasahasse paNNatte, te NaM naragA asattamAe puDhavIe neraiehiMto no tahA mahattarA caiva mahAvicchinna0 4 mahampavesaNatarA ceva Ainna0 4 tesu NaM naraesa NaM neratiyA ahesattamAe puDhavIe neraiehiMto appakammatarA ceva appakiri0 4 no tahA mahAkammatarA caiva mahAkiriya 4 mahaDDiyatarA caiva mahAjuiyatarA ceva no tahA appaTThiyatarA ceva appajuiyatarA ceva / chaTTIe NaM tamAe puDhavIe naragA paMcamAe dhUmappabhAe pu0 naraehiMto mahattarA ceva 4 no tahA mahaSpavesaNatarA ceva 4, tesu NaM naraesu neratiyA paMcamAe dhUmappabhAe puDhavIe hiMto mahAkammatarA ceva 4 no tahA appakammatarA ceva 4 appaDDiyatarA caiva 2 no tahA mahaDDiyatarA ceva 2, paMcamAe NaM dhUmappabhAe puDhavIe tinni nirayAvAsasayasahassA pannattA evaM jahA chaTThIe bhaNiyA evaM sattavi puDhavIo paropparaM bhaNNaMti jAva rayaNappabhaMti jAva no tahA mahaDDiyatarA ceva appajuttiyatarA ceva (sUtraM 475 ) // 'kai Na'mityAdi, iha ca dvAragAthe kacid dRzyete, tadyathA - " neraiya 1 phAsa 2 paNihI 3 nirayaMte 4 ceva loya For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 605 // majjhe ya 5 / disividisANa ya pavahA 6 pavattaNaM asthikAehiM 7 // 1 // atthI paesaphusaNA 8 ogAhaNayA ya jIva| mogADhA / atthi paesanisIyaNa bahussame logasaMThANe // 3 // " iti, anayozcArtha uddezakArthAdhigamAvagamya eveti, | 'mahaMtatarA ceva'tti AyAmataH 'vicchinnatarA ceva' tti viSkambhataH 'mahAvAsatarA ceva'tti avakAzo-bahUnAM viva| kSitadravyANAmavasthAnayogyaM kSetraM mahAnavakAzo yeSu te mahAvakAzAH atizayena mahAvakAzA mahAvakAzatarAH, te ca | mahAjanasaGkIrNA api bhavantItyata ucyate 'mahApairikkatarA ceva'tti mahatpratiriktaM - vijanamatizayena yeSu te tathA 'no tahA mahApavesaNatarA ceva'tti 'no' naiva 'tathA' tena prakAreNa yathA SaSThapRthivInarakA atizayena mahatpravezanaM-gatyantarAnnaraka gatau jIvAnAM pravezo yeSu te tathA, SaSThapRthivyapekSayA'saGkhyaguNahInatvAttannArakANAmiti, nozabda uttarapadadrayespi sambandhanIyaH, yata eva no mahApravezanatarA ata eva 'no AinnatarA ceva'tti nAtyantamAkIrNAH saGkIrNA nArakaiH 'no AulatarA ceva'tti itikarttavyatayA ye AkulA nArakalokAsteSAmatizayena yogAdAkulatarAstato nozabdayogaH, kimuktaM bhavati ? - 'aNomANatarA ceva'tti atizayenAsaGkIrNA ityarthaH kvacitpunaridamevaM dRzyate- 'aNoyaNatarA ceva'tti tatra cAnodanatarAH vyAkulajanAbhAvAdatizayena parasparaM nodanavarjitA ityarthaH 'mahAkammatara 'tti AyuSkavedanIyAdikarmmaNAM mahattvAt 'mahAkiriyatara' tti kAyikyAdikriyANAM mahattvAt tatkAle kAya mahatvAtpUrvakAle ca mahArambhA - ditvAd ata eva mahAzravatarA iti 'mahAveyaNatara'tti mahAkarmatvAt, 'no tahe' tyAdinA niSedhatastadevoktaM, vidhipratiSedhato vAkyapravRtteH, nozabdazceha pratyekaM sambandhanIyaH padacatuSTaya iti, tathA 'appaDiyatara'tti avadhyAdiRddheralpa Jain Education anal For Personal & Private Use Only 13 zatake 4 uddezaH pRthvInAM mahattvAdi sU 475 // 605 // V.jalnelibrary.org
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ tvAt 'appajuiyatara'tti dIpterabhAvAt , etadeva vyatirekeNocyate-'no tahAmahahie'ityAdi, nozabdaH padadvaye'pi | smbndhniiyH|| rayaNappabhApuDhavineraiyA NaM bhaMte ! kerisayaM puDhaviphAsaM paccaNubbhavamANA viharaMti?, goyamA ! aNiTuM jAva | amaNAmaM evaM jAva ahesattamapuDhavineraiyA evaM AuphAsaM evaM jAva vaNassaiphAsaM (sUtraM 476) // imA NaM bhaMte ! rayaNappabhApuDhavI docaM sakkarappabhaM puDhaviM paNihAya satvamahaMtiyA bAhalleNaM savakhuDDiyA savaMtesu evaM jahA jIvAbhigame bitie neraiyauddesae // (sUtraM 477) // imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe Nirayapa-| risAmaMtasu je puDhavikkAiyA evaM jahA neraiyauddesae jAva ahesattamAe (sUtraM 478) // kahiNaM bhaMte ! logassa AyAmamajjhe paNNatte ?, goyamA! imIse NaM rayaNappabhAe uvAsaMtarassa asaMkhejatibhAgaM ogAhettA ettha NaM logassa AyAmamajjhe paNNatte / kahi NaM bhaMte ! ahelogassa AyAmamajjhe paNNatte ?, goyamA ! causthIe paMkappabhAe puDhavIe uvAsaMtarassa sAtiregaM addhaM ogAhittA ettha NaM ahelogassa AyAmamajjhe paNNatte, kahi NaM bhaMte ! uDlogassa AyAmamajhe paNNatte ?, goyamA ! upi saNaMkumAramAhiMdANaM kappANaM hohiM baMbhaloe kappe riDhavimANe patthaDe ettha NaM uDDalogassa AyAmamajjhe paNNatte / kahinnaM bhaMte ! tiriyalo gassa AyAmamajjhe paNNatte ?, goyamA ! jaMbUddIve 2 maMdarassa pacayassa bahumajjhadesabhAe imIse rayaNappabhAe puDhavIe uvarimaheDillesu khuDDAgapayaresu ettha NaM tiriyalogassamajhe aTThapaesie ruyae paNNatte,jao NaM imAo mAtiregaM addhaM AgAmA ! uppi sarNana bhaMte ! tiriyalA Jain Education H For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 zatake 4 uddezaH narakevedanA mahattApRthvI kAyAdi sU 476-478 vyAkhyA- 7 dasa disAo pavahaMti, taMjahA-puracchimA puracchimadAhiNA evaM jahA dasamasae nAmadhenaMti (sUtraM 479) // prajJaptiH iMdA NaM bhaMte ! disA kimAdIyA kiMpavahA katipadesAdIyA katipadesuttarA katipadesIyA kiMpajjavasiyA abhayadevI |kiMsaMThiyA pannattA ?, goyamA ! iMdA NaM disA ruyagAdIyA ruyagappavahA dupaesAdIyA dupaesuttarA logaM yA vRttiH2 4 paDucca asaMkhejapaesiyA alogaM paDucca aNaMtapaesiyA logaM paDucca sAIyA sapajjavasiyA alogaM paDDucca // 606 // da sAIyA apajavasiyA logaM paDucca murajasaMThiyA alogaM paDuca sagaDuddhisaMThiyA pannattA / aggeyI NaM bhaMte ! disA kimAdIyA kiMpavahA katipaesAdIyA katipaesavicchinnA katipaesIyA kiMpajjavasiyA kiMsaM4ThiyA pannattA, goyamA ! aggeyI NaM disA ruyagAdIyA ruyagappavahA egapaesAdIyA egapaesavicchinnA aNuttarA logaM paDuca asaMkhejapaesIyA alogaM paDaca aNaMtapaesIyA logaM paDucca sAiyA sapajjava. alogaM paDuca sAiyA apajjavasiyA chinnamuttAvalisaMThiyA paNNattA / jamA jahA iMdA, neraiyA jahA aggeyI, evaM |jahA iMdA tahA disAo cattAri jahA aggeI tahA cattArivi vidisaao| vimalA NaM bhaMte ! disA dakimAdIyA01, pucchA jahA aggeyIe, goyamA! vimalA NaM disA ruyagAdIyA ruyagappavahA cauppaesAdIyA dupaesavicchinnA aNuttarA logaM paDuca sesaM jahA aggeyIe navaraM ruyagasaMThiyA paNNattA evaM tamAvi (480) // | sparzadvAre 'evaM jAva vaNassaiphAsaMti iha yAvatkaraNAttejaskAyikasparzasUtraM vAyukAyikasparzasUtraM ca sUcitaM, tatra |ca kazcidAha-nanu saptasvapi pRthivISu tejaskAyikavarjapRthivIkAyikAdisparzo nArakANAM yuktaH yeSAM tAsu vidyamAnatvAt dhyaM sU 479 | dizA sU 480 // 606 // Education Inter For Personal & Private Use Only
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAdaratejasAM tu samayakSetra eva sadbhAvAt sUkSmatejasAM punastatra sadbhAve'pi sparzanendriyAviSayatvAditi, anocyate. iha tejaskAyikasyeva paramAdhArmikavinirmitajvalanasadRzavastunaH sparzaH tejaskAyikasparza iti vyAkhyeyaM na tu sAkSAtteja| skAyikasyaiva asaMbhavAt athavA bhavAntarAnubhUtatejaskAyikaparyAyapRthivIkAyikAdijIvasparzApekSayedaM vyAkhyeyamiti // praNidhidvAre 'paNihAya'tti praNidhAya-pratItya 'sabamahaMtiya'tti sarvathA mahatI azItisahasrAdhikayojanalakSapramANatvAdralaprabhAvAhalyasya zarkarAprabhAvAhalyasya ca dvAtriMzatsahasrAdhikayojanalakSamAnatvAt 'sabakhuDDiyA sabaMtesu'tti sarvathA ladhvI 'sarvAnteSu' pUrvAparadakSiNottaravibhAgeSu, AyAmaviSkambhAbhyAM rajjupramANatvAdratnaprabhAyAstato mahattaratvAt zarkarAprabhAyAH, 'evaM jahA jIvAbhigame ityAdi, anena ca yatsUcitaM tadidaM-'haMtA goyamA ! imA NaM rayaNappabhA puDhavI doccaM puDhaviM paNihAya jAva sabakhuDDiyA sabaMtesu / doccA NaM bhaMte ! puDhavI taccaM puDhaviM paNihAya sabakhuDDiyA jAva sarvatesu, evaM eeNaM abhilAveNaM jAva chaThiyA puDhavI ahe sattamaM puDhaviM paNihAya jAva sabakhuDDiyA sarvatesu'tti // nirayAntadvAre 'nirayaparisAmaMtesutti nirayAvAsAnAM pArzvata ityarthaH 'jahA neraiyauddesae'tti jIvAbhigamasambandhini, tatra |caivamidaM sUtram-'AukkAiyA teukkAiyA vAukkAiyA vaNassaikAiyA, te NaM jIvA mahAkammatarA ceva jAva mahAveyaNatarA ceva ?, haMtA goyamA !' ityAdi // lokamadhyadvAre 'cautthIe paMkappabhAe'ityAdi, rucakasyAdho navayojanazatAnyatikramyAdholoko bhavati lokAntaM yAvat , sa ca sAtirekAH sapta rajjavastanmadhyabhAgaH caturthyAH paJcamyAzca pRthivyA yadavakAzAntaraM tasya sAtirekamarddhamativAhya bhavatIti, tathA rucakasyopari navayojanazatAnyatikramyorddha loko vyapadi For Personal & Private Use Only Anw.jainelibrary.org
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ ARA tti kSulakapratarayo mAlAkamadhye prajJaptaH , tasya ce vyAkhyA-zyate lokAntameva yAvat, sa ca sapta rajavaH kiJcinyUnAstasya ca madhyabhAgapratipAdanAyAha-'uppi saNaMkumAramAhi |13 zatake prajJaptiH dANaM kappANa'mityAdi / tathA 'uvarimahiDillesukhuDDAgapayaresutti lokasya vajramadhyatvAdratnaprabhAyA ratnakANDe sarvekSu 4 uddezaH abhayadevIlakaM prataradvayamasti, tayozcoparimo yata Arabhya lokasyoparimukhA vRddhiH 'heDille'tti adhastano yata Arabhya lokasyAdho laghumahattA yA vRttiH2 lokamadhyaM mukhA vRddhiH tayoruparimAdhastanayoH 'khuDDAgapayaresutti kSullakAtarayoH sarvalaghupradezapratarayoH 'ettha 'ti prajJApakeno sU 480 // 607 // pAyataH pradayamAne tiryaglokamadhye'STapradezako rucakaH prajJaptaH, yazca tiryaglokamadhye prajJaptaH sa sAmathyottiyegUlokAyAmamadhyaM bhavatyeveti, kimbhUto'sAvaSTapradeziko rucakaH ? ityAha-'jao NaM imAo'ityAdi, tasya ceyaM sthApanA // dividikpravahadvAre 'kimAiya'tti ka AdiH-prathamo yasyAH sA kimAdikA 8 Adizca vivakSayA viparyayeNApi syAdityata Aha-'kiMpavaha'tti pravahati-pravarttate | asmAditi pravahaH kaH pravaho yasyAHsA tathA 'katipaesAiya'tti kati pradezA AdiyasyAH sA katipradezAdikA 'katipaesattara'tti katipradezA uttare-vRddhau yasyAH sA| tathA 'logaM paDuca murajasaMThiya'tti lokAntasya parimaNDalAkAratvena murajasaMsthAnatA dizaH syAttatazca lokAntaM pratItya murajasaMsthitetyuktaM, etasya ca pUrvI dizamAzritya || // 607 // cUrNikArakRteyaM bhAvanA-'puvuttarAe paesahANIe tahA dAhiNapuvAe ruyagadese muraja-18 herTa disi aMte cauppaesA davA majjhe ya tuMDaM havai'tti, etasya ceyaM sthApanA *** * *** in Educatolla For Personal & Private Use Only SITrainelibrary.org
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1ZI'alogaM paDucca sagaDuddhisaMThiya'tti rucake tu tuNDaM kalpanIyaM Adau saMkIrNatvAt tata uttaro-| ttaraM vistIrNatvAditi, 'egapaesavicchinnatti, katham ? ata Aha-'aNuttaratti vRddhiva / NIZ_rjitA yata iti // na kimiyaM bhaMte ! loetti pavuccai ?, goyamA ! paMcatthikAyA, esa NaM evatie loetti pavuccai, taMjahA-dhammasthikAe ahammatthikAe jAva poggltthikaae| dhammatthikAe | 17 / / / NaM bhaMte ! jIvANaM kiM pavattati ?, goyamA ! dhammatthikAeNaM jIvANaM AgamaNagamaNa 5 bhAsummasamaNajogA vaijogA kAyajogA je yAvanne tahappagArA calA bhAvA save te dhammatthikAe pavataMti, gailakkhaNe NaM dhammatthikAe |ahmmsthikaaennN jIvANaM kiM pavattati ?, goyamA ! ahammasthikAeNaM jIvANaM 8 ThANanisIyaNatuyaTTaNa maNassa ya egattIbhAvakaraNatA je yAvanne thirA bhAvA sabe te ahammatthikAye pavattaMti, ThANalakkhaNe NaM ahammatthikAe // AgAsatthikAe NaM bhaMte ! jIvANaM ajIvANa ya kiM pavattati ?, goyamA ! AgAsatthikAeNaM jIvadavANa ya ajIvadavANa ya bhAyaNabhUe-egeNavi se punne dohivi punne sayaMpi, maaejjaa| koDisaeNavi punne koDisahassaMpimAejA ||1||avgaahnnaalkkhnne NaM aagaastthikaae|| jIvatthikAeNaM bhaMte ! jIvANaM kiM pavattati ?, goyamA ! jIvatthikAeNaM jIve aNaMtANaM AbhiNibohiyanANapajavANaM aNaMtANaM suyanANapajjavANaM evaM jahA bitiyasae atthikAyauddesae jAva uvaogaM gacchati, uvao SARICA SACRARIAS Jain Educationa lonal For Personal & Private Use Only .jainelibrary.org
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 galakkhaNe NaM jIve // poggalatthikAe NaM pucchA, goyamA ! poggalatthikAeNaM jIvANaM orAliyaveuviyaA. 13 zatake vyAkhyA |4 uddezaH prajJaptiH hArae teyAkammae soiMdiyacakkhidiyaghANiMdiyajibhidiyaphAsiMdiyamaNajogavayajogakAyajogaANApANUNaM paJcAtikAabhayadevI- |ca gahaNaM pavattati, gahaNalakkhaNe NaM poggalatthikAe (sUtraM 481) // yaprayojanA yA vRttiH2 pravartanadvAre 'AgamaNagamaNe ityAdi, Agamanagamane pratIte bhASA-vyaktavacanaM 'bhASa vyaktAyAM vAci' iti vacanAt pani sU 481 // 608 // unmeSaH-akSivyApAravizeSaH manoyogavAgyogakAyayogAH pratItA eva teSAM ca dvandvastataste, iha ca manoyogAdayaH sAmAnyarUpAH AgamanAdayastu tadvizeSA iti bhedenopAttAH, bhavati ca sAmAnyagrahaNe'pi vizeSagrahaNaM tatsvarUpopadarzanArthamiti, 'je yAvanne tahappagAra'tti 'ye cApyanye AgamanAdibhyo'pare 'tathAprakArAH' AgamanAdisadRzAH bhramaNacalanAdayaH 'calA bhAva'tti calasvabhAvAH paryAyAH sarve te dharmAstikAye sati pravartante, kuta ? ityAha-gailakkhaNe NaM| dhammasthikAe'tti / 'ThANanisIyaNatuyaNa'tti kAyotsargAsanazayanAni prathamAbahuvacanalopadarzanAt, tathA manasa|zcAnekatvasyaikatvasya bhavanamekatvIbhAvastasya yatkaraNaM tattathA / 'AgAsatthikAeNa'mityAdi, jIvadravyANAM | cAjIvadravyANAM ca bhedena bhAjanabhUtaH, anena cedamuktaM bhavati-etasmin sati jIvAdInAmavagAhaH pravarttate etasyaiva // 608 // 4 praznitatvAditi, bhAjanabhAvamevAsya darzayannAha-egeNavI'tyAdi, ekena-paramANvAdinA 'se'tti asau AkAzAsti| kAyapradeza iti gamyate 'pUrNaH' bhRtastathA dvAbhyAmapi tAbhyAmasau pUrNaH, kathametat ?, ucyate, pariNAmabhedAt yathA'pava-18 rakAkAzamekapradIpaprabhApaTalenApi pUryate dvitIyamapi tattatra mAti yAvacchatamapi teSAM tatra mAti, tathauSadhivizeSApAdi CONGRECCARA Jain Education interna For Personal & Private Use Only
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapariNAmAdekatra pAradarSe suvarNakarSazataM pravizati, pAradakarSIbhUtaM ca sadauSadhisAmarthyAt punaH pAradasya karSaH suvarNasya ca karSazataM bhavati vicitratvAtpudgalapariNAmasyeti, 'avagAhaNAlakkhaNe NaM'ti ihAvagAhanA-AzrayabhAvaH ||'jiivtthi|| kAeNa'mityAdi, jIvAstikAyeneti antarbhUtabhAvapratyayatvAjIvAstikAyatvena jIvatayetyarthaH bhadanta ! jIvAnAM ki pravartate ? iti praznaH, uttaraM tu pratItArthameveti // 'poggalatthikAeNa'mityAdi, ihaudArikAdizarIrANAM zrotrendriyA dInAM manoyogAntAnAmAnaprANAnAM ca grahaNaM pravartate iti vAkyArthaH, pudgalamayatvAdaudArikAdInAmiti // astikA15 yapradezasparzadvAre| ege bhaMte ! dhammatthikAyapadese kevatiehiM dhammatthikAyapaesehiM puDhe ?, goyamA ! jahannapade tihiM ukosapade chahiM / kevatiehiM ahammatthikAyapaesehiM puDhe ?, goyamA ! jahannapae cauhiM ukkosapae sattahiM / kevatiehiM AgAsatthikAyapaesehiM puDhe ?, goyamA ! sattahiM / kevatiehiM jIvatthikAyapaesehiM puDhe ?, goyamA ! aNaMtehiM / kevatiehiM poggalatthikAyapaesehiM puDhe ?, goyamA ! aNaMtehiM / kevatiehiM addhAsamaehiM puDhe ?, siya puDhe siya no puDhe jai puDhe niyamaM aNaMtehiM // ege bhate ! ahammatthikAyapaese kevatiehiM dhammatthikAyapaesehiM puDhe ?, goyamA ! jahannapae carahiM ukkosapae sattahiM / kevatiehiM ahammatthikAyapaesehiM puDhe? jahannapae tihiM ukkosapae chahiM sesaM jahA dhammatthikAyassa // ege bhaMte ! AgAsasthikAyapaese kevatiehiM dhammatthikAyapaesehiM puDhe ?, goyamA ! siya puDhe siya no puDhe, jai puDhe jahannapade ekeNa vA dohiM vA tIhiM Jain Education For Personal & Private Use Only Callw.jainelibrary.org
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 609 // 2, vA cauhiM vA ukkosapae saptahiM, evaM ahammatthikAyappae sehivi / kevatiehiM AgAsatdhikAya ? chahiM, | kevatiehiM jIvasthikAyapaesehiM puDhe ?, siya puDhe siya no puTThe, jai puDhe niyamaM aNaMtehiM / evaM poggalattha| kAyaparasehivi addhAsamae hivi (sUtraM 482 ) // ege bhaMte ! jIvatdhikAyapae se kevatiehiM dhammasthi0 pucchA jahannapade cauhiM ukkosapae sattahiM, evaM ahammatthikAya esehivi / kevatiehiM AgAsatthi0 1, sattahiM / | kevatiehiM jIvatthi0 1, sesaM jahA dhammatthikAyassa // ege bhaMte ! poragalatthikAyapaese kevatiehiM dhammatthikAyapae0 1 evaM jaheba jIvatthikAyassa // do bhaMte ! poggalatthikAyappaesA kevatiehiM dhammasthikAyaparasehiM puTThA ?, jahannapae chahiM ukkosapae bArasahiM, evaM ahammatthikAyappaesehivi / kevatiehiM AgAsatthikAya ?, bArasahiM, sesaM jahA dhammatthikAyassa // tinni bhaMte ! poggalatthikAyapaesA kevatiehiM dhammatitha0 ?, jahannapae aTThahiM ukkosapae sattarasahiM / evaM ahammatthikAyapaesehivi / kevatiehiM AgAsatthi0 ?, sattarasahiM, sesaM jahA dhammatthikAyassa / evaM eeNaM gameNaM bhANiyavaM jAva dasa, navaraM jahannapade donni pakkhi| viyavA ukkosapara paMca / cattAri poggalatthikAyassa0, jahannapae dasahiM ukko0 bAvIsAe, paMca puggala0, jaha0 bArasahiM ukkosa0 sattAvIsAe, cha poggala0 jaha0 codasahiM ukko0 battIsAe, satta po0 jahanneNaM solasahiM ukko0 sattatIsAe, aTTha po0 jahanna0 aTThArasahiM ukkoseNaM bAyAlIsAe, nava po0 jahanna0 vIsAe ukko0 sIyAlIsAe, dasa jaha0 bAvIsAe ukko0 bAvannAe / AgAsatdhikAyasta sat ukkosagaM bhANiyAM // For Personal & Private Use Only 13 zatake uddezaH astikAyatatpradeza sparzanA sU 482 ||609 //
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkhejjA bhaMte ! poggalatthikAyapaesA kevatiehiM dhammatthikAyapaesehiM puTThA ?, jahannapade teNeva saMkhejjaeNaM duguNeNaM durUvAhieNaM ukkosapae teNeva saMkhejjaeNaM paMcaguNeNaM durUvAhieNaM, kevatiehiM adhammatthikAyaehiM evaM ceva, kevatiehiM AgAsatthikAya0 teNeva saMkhejjaeNaM paMcaguNeNaM durUvAhieNaM, kevaiehiM jIvatthikAya01, anaMtehiM, kevaiehiM poggalatthikAya 0 ?, aNatehiM, kevaiehiM addhAsamaehiM ?, siya puDhe siya no puDhe jAva anaMtehiM / asaMkhejjA bhaMte ! poggalatthikAyappaesA kevatiehiM dhammatthi0 1, jahannapae teNeva asaMkhejjaeNaM duguNeNaM durUvAhieNaM ukko0 teNeva asaMkhejaeNaM paMcaguNeNaM durUvAhieNaM, sesaM jahA saMkhejjANaM jAva niyamaM anaMtehiM // anaMtA bhaMte ! poggalatthikAyapaesA kevatiehiM dhammatthikAya0, evaM jahA asaMkhejA tahA aNatAvi niravasesaM // ege bhaMte ! addhAsamae kevatiehiM dhammatthikAyapaesehiM puDhe ?, sattahiM, kevatiehiM ahammatthi0 ?, evaM ceva evaM AgAsatthikAehivi, kevatiehiM jIva0 ?, anaMtehiM, evaM jAva addhAsamaehiM // dhammatthikAe NaM bhaMte ! kevatiehiM dhammatthikAyappaesehiM puDhe ?, natthi ekkeNavi, kevatiehiM adhammatthikAyappaesehiM ?, asaMkhejehiM, kevatiehiM AgAsatthi0 pa0 1, asaMkhejjehiM, kevatiehiM jIvatthikAyapae0 1, aNaMtehiM, kevatiehiM poggalatthikAyapaesehiM ?, aNatehiM, kevatiehiM addhAsamaehiM ?, siya puDhe siya no puDhe, jai puTThe niyamA aNatehiM / ahammatthikAe NaM bhaMte ! keva0 dhammatthikAya0 ?, asaMkhejehiM, kevatiehiM ahammatthi0 ?, Natthi ekkeNavi, sesaM jahA dhammatthikAyassa, evaM eeNaM gamaeNaM saddevi saTThANae natthi ekkeNavi puTThA, Jain Education nal For Personal & Private Use Only jalnelibrary.org
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 610 // paraTThANae AdillaehiM tihiM asaMkhejehiM bhANiyAM, pacchillaesa anaMtA bhANiyavA, jAva addhAsamayotti, | jAva kevatiehiM addhAsamaehiM puDhe ?, natthi ekkeNavi // 0 'ege bhaMte ! dhammatthikAyappaese' ityAdi, 'jahannapae tihiM'ti jaghanyapadaM lokAntaniSkuTarUpaM yatraikasya dharmAsti| kAyAdipradezasyAtisto kairanyaiH sparzanA bhavati tacca bhUmyAsannApavarakakoNadezaprAyaM, ihoparitanenaikena dvAbhyAM ca pArzvata | eko vivakSitaH pradezaH spRSTaH, evaM jaghanyena tribhiriti / 'usapara chahiM'ti vivakSitasyaika uparyuko'dhastanazcatvAro dikSu ityevaM SaDtiridaM ca prataramadhye, sthApanA ca- 000 / 'jahannapade cauhiM'ti dharmAstikAyapradezo jaghanya| pade'dharmAstikAyaprade zaizcaturbhiH spRSTa iti, kathaM ?, tathaiva trayaH, caturthastu dharmAstikAyapredazasthAnasthita eveti, utkR|STapade saptabhiriti, kathaM ?, SaD diSaTke, saptamastu dharmAstikAya pradezastha eveti 2, AkAzapradezaiH saptabhireva, [lokAnte'pyalokAkAzapradezAnAM vidyamAnatvAt 3, 'kevatiehiM jIvatthikAe' ityAdi 'aNatehiM'ti anantairananta| jIvasambandhinAmanantAnAM pradezAnAM tatraikadharmAstikAya pradeze pArzvatazca diktrayAdau vidyamAnatvAditi 4, evaM pudgalAstikAya pradezairapi 5, 'kevatiehiM aDAsamae hiM' ityAdi, addhAsamayaH samayakSetra eva na parato'taH syAtspRSTaH syAnneti, 'jai puDhe niyamaM anaMtehiM ti anAditvAdaddhAsamayAnAM athavA varttamAnasamayAliGgitAnyanantAni dravyANya - | nantA evaM samayA ityanantaistaiH spRSTa ityucyata iti 6 // adharmAstikAya pradezasya zeSANAM pradezaiH sparzanA dharmAstikAya| pradeza sparzanAnusAreNAvaseyA 6 / 'eMge bhaMte ! AgAsatdhikAya ese' ityAdi, 'siya puTThe'tti lokamAzritya 'siya For Personal & Private Use Only 13 zatake 4 uddezaH astikAyatatpradeza sparzanA sU 482 // 610 //
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ dopade'tti alokamAzritya 'jai puDhe'ityAdi yadi spRSTastadA jaghanyapade ekena dharmAstikAyapradezena spRSTaH, kathama ?. evaMvidhalokAntavartinA dharmAstikAyaikapradezena zeSadharmAstikAyapradezebhyo nirgatenaiko'grabhAgavartyalokAkAzapradezaH spRSTo | vakragatastvasau dvAbhyAM yasya caalokaakaashprdeshsyaagr| to'dhastAdupari ca dharmAstikAyapradezAH santi sa | tribhirdharmAstikAyapradezaiH spRSTaH, sa caivam-_ yastvevaM- lokAnte koNagato vyomapradezo'sAvekena dharmAstikAyapradezena tadavagADhenAnyena coparivarti nA'dhovartinA vA dvAbhyAM ca digadayAvasthitAbhyAM spRSTa ityevaM caturbhiH yazcAdha upari ca tathA digdvaye tatraiva vartamAnena dharmAstikAyapradezena spRSTaH sa paJcabhiH yaH punaradha upari |ca tathA diktraye tatraiva ca pravarttamAnena dharmAstikAyapradezena spRSTaH sa SabhiH, yazcAdha upari ca tathA dikcatuSTaye tatraiva |ca vartamAnena dharmAstikAyapradezena spRSTaH sa saptabhirdhAstikAyapradezaiH spRSTo bhavatIti 1, evamadharmAstikAyapradezairapi / / kevaiehiM AgAsatthikAyapaesehiM ?, 'chahiMti ekasya lokAkAzapradezasyAlokAkAzapradezasya vA SaDUdigvyavasthitaireva sparzanAt padbhirityuktam 3 jIvAstikAyasUtre 'siya puDhe'tti yadyasau lokAkAzapradezo vivakSitastataH spRSTaH 'siya |no puDhe'tti yadyasAvalokAkAzapradezavizeSastadA na spRSTo jIvAnAM tatrAbhAvAditi 4-5 evaM pudgalAdvApradezaiH 6||'ege bhaMte ! jIvatthikAyappaese'ityAdi, jaghanyapade lokAntakoNalakSaNe sarvAlpatvAttatra sparzakapradezAnAM catubhiriti, katham ?, adha upari vA eko dvau ca dizorekastu yatra jIvapradeza evAvagADha ityevaM, ekazca jIvAstikAyapradeza ekatrAkAzapradezAdau kevalisamudghAta eva labhyata iti, 'ukkosapae sattahiti pUrvavat, 'evaM ahammatyAdi pUrvoktAnusA Jain Education Aleral For Personal & Private Use Only INo.jainelibrary.org
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 13 zatake 4 uddezaH astikAyatatpradeza sparzanA sU 482 // 12 // reNa bhAvanIyam 6 // dharmAstikAyAdInAM 4 pudgalAstikAyakha caikaikapradezasya sparzanoktA, atha tasyaiva dvipradezAdiskandhAnAM tAM darzayannAha-do bhaMte ! ityAdi, iha cUrNikAravyAkhyAnamidaM lokAnte dvipradezikA skandha ekapradezasa-1 mavagADhaH sa ca pratidravyAvagAhaM pradeza iti nayamatAzrayaNenAvagAhapradezasyaikasyApi bhinnatvAd dvAbhyAM spRSTaH, tathA yassa-1 syoparyadhastAdvA pradezastasyApi pudgaladvayasparzanena nayamatAdeva bhedAd dvAbhyAM, tathA pArzvapradezAvekaikamaNuM spRzataH parasparavyavahitatvAd ityevaM jaghanyapade SaDbhirdharmAstikAyapradezaiyaNukaskandhaH spRzyate, nayamatAnaGgIkaraNe tu catubhireva vyaNukasya jaghanyataH sparzanA syAditi" vRttikRtA svevamuktam- "iha yadvindudvayaM tatparamANudvayamiti mantavyaM tatra cArvAcInaH paramANudharmAstikAyapradezenAsthitena spRSTaH, parabhAgavatI ca parataH sthitena evaM dvau, tathA | yayoH pradezayormadhye, paramANU sthApyete tayoragretanAbhyAM pradezAbhyAM tau - spRSTau ekenaiko dvitIyena ca dvitIya iti catvAro dvau cAvagADhatvAdeva spRSTAvityevaM SaT / ukkosapae bArasahiM'ti,kathaM?,paramANudvayena dvau dvipradezAvagADhatvAtspR / / STau dvau |cAdhastanau uparitanau ca dvau pUrvAparapArzvayozca dvaura dakSiNottarapArzvayozcaikaika ityevamete dvAdazeti 1 / / / / / / / evamadharmAstikAyapradezairapi 2,'kevatiehiM AgAsasthikAyappaesehiM ?,'bArasahiMti iha jaghanyapadaM / nAsti lokAnte'pyAkAzapradezAnAM vidyamAnatvAditi dvAdazabhirityuktaM 3, 'sesaM jahA dhammatthikAyassa'tti, ayamarthaH-'do bhaMte ! poggalatthikAyappaesA kevatiehiM jIvatthikAyappaesehiM puTThA ?, goyamA ! aNaMtehiM 4 / evaM pudgalAstikAyapradezairapi 5, addhAsamayaiH syAt spRSTau syAnna, yadi spRSTau tadA niyamAdanantairiti 6||"tinni bhaMte!' ityAdi, 'jahannapae // 612 // For Personal & Private Use Only
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiM'ti, kathaM ?, pUrvoktanayamatenAvagADhapradezastridhA adhastano'pyuparitano'pi vA tridhA dvau pArzvata ityevamaSTI, 'ukosapae sattarasahiMti prAgvadbhAvanIyaM, iha ca sarvatra jaghanyapade vivakSitaparamANubhyo dviguNA dvirUpAdhikAzca | sparzakA pradezA bhavanti, utkRSTapade tu vivakSitaparamANubhyaH paJcaguNA dvirUpAdhikAzca te bhavanti, tatra caikANordviguNatve dvau dvayasahitatve ca catvArojaghanyapade sparzakAH pradezAH, utkRSTapade tvekANoH paJcaguNatve dvikasahitatve ca sapta sparzakAH | pradezA bhavanti, evaM vyaNukatryaNukAdiSvapi, sthApanA ceyam- pAcaka paramANusaMzayA / etde| vAha-evaM eeNaM gamaeNa'mityAdi, AgAsatthikAyassa 6 820 12 14 16/18 2022 jaghanyasparza | savattha ukkosapayaM bhANiyatvaM ti 'sarvatra' ekapradezikAdyanantapradezi 1217 22 2732 3742 4752 utkRSTasparza . | gaNe utkRSTapadamevana jaghanyakamityarthaH AkAzasya sarvatra vidyamAnatvAditi ||'sNkhejaa bhaMte !'ityAdi, 'teNeva'tti yat 4 saGkhyeyakamayaH skandhastenaiva pradezasaGkhyeyakena dviguNena dvirUpAdhikena spRSTaH, iha bhAvanA-viMzatipradezikaH skandho lo kAnta ekapradeze sthitaH sa ca nayamatena viMzatyA'vagADhapradezaiH viMzatyaiva ca nayamatenaivAdhastanairuparitanairvA pradezaiH dvAbhyAM dUca pArzvapradezAbhyAM spRzyata iti, utkRSTapade tu viMzatyA nirupacaritairavagADhapradezaiH, evamadhastanai 20 ruparitanaiH 20 pUrvAparapArzvayozca viMzatyA 20 dvAbhyAM ca dakSiNottarapArzvasthitAbhyAM spRSTastatazca viMzatirUpaH saGkhyAtANukaH skandhaH | paJcaguNayA viMzatyA pradezAnAM pradezadvayena ca spRSTa iti, ata eva coktam 'ukkosapae teNeva saMkhejaeNaM paMcaguNeNaM | durUvAhieNaM'ti ||'asNkhejjaa' ityAdau SaTsUtrI tathaiva // 'aNaMtA bhaMte ! ityAdirapi SaTsUtrI tathaiva, navaramiha yathA ANDROICROCARRORECAOOR-APER Jain Education For Personal & Private Use Only - w.jainelibrary.org
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- jaghanyapade aupacArikA avagAhapradezA adhastanA uparitanA vA tathotkRSTapade'pi, na hi nirupacaritA anantAAkAzapra |13 zatake abhayadevI- dezA avagAhataH santi, lokasyApyasaGkhyAtapradezAtmakatvAditi / iha ca prakaraNe ime vRddhoktagAthe bhavataH-"dhammAipa // 4 uddezaH yA vRttiH2/8 astikAesehiM dupaesAI jahannayapayammi / duguNadurUvahieNaM teNeva kahaM nu hu phusejA ? // 1 // ettha puNa jahannapayaM logate tattha || yatatpradezalogamAlihiuM / phusaNA dAveyavA ahavA khaMbhAikoDIe // 2 // " iti [ jaghanyapade dviprdeshaadirdvigunndviruupaadhikairdhrmaadipr||612|| sparzanA dezaistenaiva kathaM nu spRzet // 1 // atra jaghanyapadaM lokAnte tato lokamAlikhya sparzanAM darzayed athavA stambhAdiko- sU 482 TyAm // 2 // ] 'ege bhaMte ! addhAsamae'ityAdi, iha vartamAnasamayaviziSTaH samayakSetramadhyavartI paramANuraddhAsamayo grAhyaH, anyathA tasya dharmAstikAyAdipradezaiH saptabhiH sparzanA na syAt , iha ca jaghanyapadaM nAsti, manuSyakSetramadhyavartitvAdaddhAsamayasya, jaghanyapadasya ca lokAnta eva sambhavAditi, tatra saptabhiriti, katham?, addhAsamayaviziSTaM paramANudravyamekatra 8 dharmAstikAyapradeze'vagADhamanye ca tasya SaTsu dizviti sapteti, jIvAstikAyapradezaizcAnantairekapradeze'pi teSAmanantatvAt , |'evaM jAva addhAsamaehiM ti, iha yAvatkaraNAdidaM sUcitam-eko'ddhAsamayo'nantaiH pudgalAstikAyapradezairaddhAsamayaizca spRSTa || iti, bhAvanA cAsyaivam-addhAsamayaviziSTamaNudravyamaddhAsamayaH, sa caikaH pudgalAstikAyapradezairanantaiH spRzyate, ekadra-15 vyasya sthAne pArvatazcAnantAnAM pudgalAnAM sadbhAvAt , tathA'ddhAsamayairanantarasau spRzyate addhAsamayaviziSTAnAmanantA- // 12 // nAmapyaNudravyANAmaddhAsamayatvena vivakSitatvAt teSAM ca tasya sthAne tatpArzvatazca sadbhAvAditi // dharmAstikAyAdInAM pradezataH sparzanoktA'tha dravyatastAmAha-'dhammatthikAeNa'mityAdi, 'natthi egeNavi'tti sakalasya dharmAstikAyad-18 For Personal & Private Use Only
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyasya praznitatvAt tadvyatiriktasya ca dharmAstikAyapradezasyAbhAvAduktaM nAsti-na vidyate'yaM pakSo yaduta ekenApi dharmAstikAyapradezenAsau dharmAstikAyaH spRSTa iti, tathA dharmAstikAyo'dharmAstikAyapradezairasaGkhyeyaiH spRSTo, dharmAstikAyapradezAnantara eva vyavasthitatvAdadharmAstikAyasambandhinAmasaGgyAtAnAmapi pradezAnAmiti, AkAzAstikAyapradezairapyasaGkhyeyaiH, asaGkhyayapradezasvarUpalokAkAzapramANatvAddharmAstikAyasya, jIvapudgalapradezaistu dharmAstikAyo'nantaiH spRSTaH, taLyAptyA dharmA| stikAyasyAvasthitatvAtteSAM cAnantatvAt , addhAsamayaiH punarasau spRSTazcAspRSTazca, tatra yaH spRSTaH so'nantairiti / evamadhadAstikAyasya 6 AkAzAstikAyasya 6 jIvAstikAyasya 6 pudgalAstikAyasya 6 addhAsamayasya ca 6 sUtrANi vAcyAni, kevalaM yatra dharmAstikAyAdistatpradezaireva cintyate tatsvasthAnamitaracca parasthAnaM, tatra svasthAne 'natthi egeNavi puDhe' iti nirvacanaM vAcyaM, parasthAne ca dharmAstikAyAditrayasUtreSu 3 asaGkhyeyaiH spRSTa iti vAcyaM, asaGkhyAtapradezatvAddharmAdharmAsti| kAyayostatsaMspRSTAkAzasya ca, jIvAditrayasUtreSu cAnantaiH pradezaiH spRSTa iti vAcyaM, anantapradezatvAtteSAmiti, etadeva darzayannAha-'evaM eeNaM gamaeNa'mityAdi, iha cAkAzasUtre'yaM vizeSo draSTavyaH-AkAzAstikAyo dharmAstikAyAdipra| dezaiH spRSTazcAspRSTazca, tatra yaH spRSTaH so'saGkhyeyairdharmAdharmAstikAyayoH pradezairjIvAstikAyAdInAM tvanantairiti, 'jAva addhAsamao'tti addhAsamayasUtraM yAvat sUtrANi vAcyAnItyarthaH, 'jAva kevaiehiM' ityAdau yAvatkaraNAdaddhAsamayasUtre Adya hai| padapaJcakaM sUcitaM SaSThaM tu likhitamevAste, tatra tu 'natthi ekkeNavitti nirupacaritasyAddhAsamayasyaikasyaiva bhAvAt , atItAnAgatasamayayozca vinaSTAnutpannatvenAsattvAnna samayAntareNa spRSTatA'stIti // athAvagAhadvAraM, tatra vyA . 1.3 Jain Education For Personal & Private Use Only Www.jainelibrary.org
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ - AAKIL5yA. vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2 CHROUGUSARAS // 613 // jattha NaM bhaMte ! ege dhammatthikAyapaese ogADhe tattha kevatiyA dhammatthikAyappaesA ogADhA ?, natthi |13 zatake ekovi, kevatiyA ahammatthikAyappaesA ogADhA ?, ekko, kevatiyA AgAsatthikAya?, eko, kevatiyA hai astikAyajIvatthi01, aNaMtA, kevatiyA poggalatthi01, aNaMtA, kevatiyA addhAsamayA ?, siya ogADhA siya no * tatpradezAvaogADhA jai ogADhA aNaMtA / jattha NaM bhaMte ! ege ahammatthikAyapaese ogADhe tattha kevatiyA dhamma || gAhaH sU thi, eko, kevatiyA ahammatthi01, nasthi ekovi, sesaM jahA dhmmtthikaayss| jattha NaM bhaMte ! ege A-| 483 gAsatthikAyapaese ogADhe tattha kevatiyA dhammatthikAya?, siya ogADhA siya no ogADhA, jai ogADhA kAyAnAMpaeko, evaM ahammatthikAyapaesAvi, kevaiyA AgAsatthikAya?, nathi ekovi, kevatiyA jIvatthi01, rasparAvagA. siya ogADhA siya no ogADhA, jai ogADhA aNaMtA, evaM jAva aDAsamayA / jattha NaM bhaMte ! ege jIvathikAyapaese ogADhe tattha kevatiyA dhammatthi.?, eko, evaM ahammatthikAya0, evaM AgAsatthikAyapaesAvi, kevatiyA jIvatthi01, aNaMtA, sesaM jahA dhammatthikAyassa / jattha NaM bhaMte !ege poggalatthikAyapaese ogADhe tattha kevatiyA dhammatthikAya?, evaM jahA jIvatthikAyapaese taheva niravasesaM / jattha NaM bhaMte ! do poggalatthikAyapadesA ogADhA tattha kevatiyA dhammatthikAya?, siya eko siya donni, evaM ahammatthi taa||613|| kAyassavi, evaM AgAsatthikAyassavi, sesaM jahA dhammatthikAyassa / jattha NaM bhaMte ! tinni poggalatthi0 tattha kevaiyA dhammatthikAya?, siya ekko siya donni siya tinni, evaM ahammatthikAyassavi, evaM AgA K ARISM dain Education International For Personal & Private Use Only w
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ sathikAyassavi, sesaM jaheva doNhaM, evaM ekeko vaDDiyatvo paeso AillaehiM tihiM asthikAehiM, sesaM jaheva doNhaM jAva dasaNhaM siya ekko siya donni siya tinni jAva siya dasa, saMkhejANaM siya ekko siya donni jAva siya dasa siya saMkhejA, asaMkhejANaM siya eko jAva siya saMkhejA siya asaMkhejA, jahA asaMkhejjA evaM aNaMtAvi / jattha NaM bhaMte ! ege addhAsamae ogADhe tattha kevatiyA dhammatthi01, eko, kevatiyA ahammatthi0 1, ekko, kevatiyA AgAsatthi0 ?, eko, kevaiyA jIvatthi01, aNaMtA, evaM jAva addhaasmyaa| jattha NaM bhaMte ! dhammatthikAe ogADhe tattha kevatiyA dhammatthikAyapa0 ogADhA 1, natthi ekovi, kevatiyA ahammatthikAya?, asaMkhejA, kevatiyA AgAsa ?, asaMkhejA, kevatiyA jIvasthikAya?, aNaMtA, evaM | jAva addhAsamayA / jattha NaM bhaMte ! ahammatthikAe ogADhe tattha kevatiyA dhammatthikAya, asaMkhejA, kevatiyA ahammasthi01, natthi ekovi, sesaM jahA dhammatthikAyassa, evaM sabe, sahANe natthi ekkovi bhANiyavaM, parahANe AdillagA tinni asaMkhejjA bhANiyabA, pacchillagA tinni aNaMtA bhANiyavA jAva addhAsamaotti jAva kevatiyA addhAsamayA ogADhA natthi ekkovi (suutrN483)|| jatthaNaM bhaMte! ege puDhavikAie ogADhe tattha NaM kevatiyA puDhavikkAiyA ogADhA ?, asaMkhejjA, kevatiyA AukkAiyA ogADhA?, asaMkhejA, kevaiyA | teukAiyA ogADhA ?, asaMkhejA, kevaiyA vAu0 ogADhA ?, asaMkhejA, kevatiyA vaNassaikAiyA ogADhA ?, aNaMtA / jattha NaM bhaMte!ege AukAie ogADhe tattha NaM kevatiyA puDhavi0 asaMkhejA, kevatiyA Au. For Personal & Private Use Only
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-15 asaMkhejjA, evaM jaheva puDhavikAiyANaM vattavatA taheva savesiM niravasesaM bhANiyavaM jAva vaNassaikAiyANaM|4|13 zatake prajJaptiH |jAva kevatiyA vaNassaikAiyA ogADhA ?, aNaMtA (sUtraM 484) // abhayadevI 4 uddezaH | 'jattha NaM bhaMte 'ityAdi, yatra pradeze eko dharmAstikAyasya pradezo'vagADhastatrAnyastatpradezo nAstItikRtvA''ha- yA vRttiH2/ asti kAya'nathi ekovitti, dharmAstikAyapradezasthAne'dharmAstikAyapradezasya vidyamAnatvAdAha-'ekko'tti, evamAkAzAstikAyasyA ttprdeshaav||614|| pyeka eva, jIvAstikAyapudgalAstikAyayoH punaranantAH pradezA ekaikasya dharmAstikAyapradezasya sthAne santi taiH pratyekamana-| | gAhA sU 484 tApto'sAvata uktam-'aNaMta'tti, addhAsamayAstu manuSyaloka eva santi na parato'to dharmAstikAyapradeze teSAma| vagAho'sti nAsti ca, yatrAsti tatrAnantAnAM bhAvanA tu prAgvat, etadevAha-'addhAsamayetyAdi / 'jasthaNa'mityAdI kAyAnAMpa rasparAvagAnyadharmAstikAyasUtrANi SaD dharmAstikAyasUtrANIva vAcyAni, AkAzAstikAyasUtreSu 'siya ogADhA siya no o-hAsU 484 gADha'tti lokAlokarUpatvAdAkAzasya lokAkAze'vagADhA alokAkAze tu na tadabhAvAt ||'jtth NaM bhaMte ! poggala|tthikAyapaeseM'tyAdi, 'siya eko siya donni'tti yadaikatrAkAzapradeze vyaNukaH skandho'vagADhaH syAttadA tatra dharmA| stikAyapradeza eka eva, yadA tudvayorAkAzapradezayorasAvavagADhaH syAttadA tatra dvA dharmapradezAvavagADI syAtAmiti, |evamavagAhanAnusAreNAdharmAstikAyAkAzAstikAyayorapi syAdekaH syAvAviti bhAvanIyaM, 'sesaM jahA dhammasthikAya-||2| TU ssa'tti zeSamityuktApekSayA jIvAstikAyapudgalAstikAyAddhAsamayalakSaNaM trayaM yathA dharmAstikAyapradezavaktavyatAyAmukta 4 tathA pudgalapradezadvayavaktavyatAyAmapi, pudgalapradezadvayasthAne tadIyA anantAH pradezA avagADhA ityarthaH / pudglprdeshtrysuu-I||14|| CARREARS For Personal & Private Use Only
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ treSu 'siya iko' ityAdi, yadA trayo'pyaNava ekatrAvagADhAstadA tatraiko dharmAstikAyapradezo'vagADhaH, yadA tu dvayo 112 stadA dvAvavagADhau, yadA tu triSu / 1 / 1 / 1 / tadA traya iti, evamadharmAstikAyasyAkAzAstikAyasya ca vAcyaM, 'sesaM jaheva dohaM'ti 'zeSa' jIvapudgalAddhAsamayAzritaM sUtratrayaM yathaiva dvayoH pudgalapradezayoravagAhacintAyAmadhItaM tathaiva | pudgalapradezatrayacintAyAmapyadhyeyaM, pudgalapradeza trayasthAne'nantA jIvapradezA avagADhA ityevamadhyeyamityarthaH, 'evaM ekkeko vayavo paeso AillehiM tihiM 2 asthikAe hiM'ti yathA pudgalapradezatrayAvagAhacintAyAM dharmAstikAyAdisUtratraye | ekaikaH pradezo vRddhiM nItaH evaM pudgalapradezacatuSTayAdyavagAha cintAyAmapyekaikastatra varddhanIyaH, tathAhi - ' jattha NaM bhaMte! cattAri puggalatthikAyappaesA ogADhA tattha kevaiyA dhammatthikAyappaesA ogADhA 1, siya ekko sima doni siya tinni siya cattAri' ityAdi, bhAvanA cAsya prAgiva, 'sesehiM jaheva dohaM'ti zeSeSu jIvAstikAyAdiSu triSu sUtreSu puGgalapradezacatuSTaya cintAyAM tathA vAcyaM yathA teSveva pudgalapradezadvayAvagAhacintAyAmuktaM taccaivaM - ' jattha NaM bhaMte ! cittAri poggalatthi kAyappaesA ogADhA tattha kevatiyA jIvatthikAyappaesA ogADhA ?, anaMtA' ityAdi, 'jahA asaMkhejjA evaM aNaMtAvitti, asyAyaM bhAvArtha:- ' jattha NaM bhaMte ! anaMtA poggalatthikAyappaesA ogADhA tattha kevatiyA | dhammatthikAyappaesA ogADhA ?, siya ekko siya donni jAva siya asaMkhejjA' etadevAdhyeyaM na tu 'siya anaMta'ti, dharmAstikAyAdharmAstikAya lokAkAzapradezAnAmanantAnAmabhAvAditi // atha prakArAntareNAvagAhadvAramevAha - ' jattha Na'mityAdi, dharmAstikAyazabdena samastatatpradeza saGgrahAta pradezAntarANAM cAbhAvAducyate yatra dharmAstikAyo'vagADhastatra For Personal & Private Use Only
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 615 // | nAstye ko'pi tatpradezo'vagADha iti, adharmAstikAyAkAzAstikAyayorasaGkhyeyAH pradezA avagADhA asatoyapradezatvA| dadharmAstikAya lokAkAzayoH, jIvAstikAyasUtre cAnantAstatpradezAH, anantapradezatvAjjIvAstikAyasya, pudgalAstikAyasUtrAdvAsUtrayorapyevaM, etadevAha - ' evaM jAva addhAsamaya'tti // athaikasya pRthivyAdijIvasya sthAne kiyantaH pRthivyAdijIvA avagADhAH ? ityevamarthaM 'jIvamogADha'tti dvAraM pratipAdayitumAha - ' jattha NaM bhaMte! ege puDhavikAie' ityAdi, | ekapRthivIkAyikAvagAhe'saGkhyeyAH pratyekaM pRthivIkAyikAdayazcatvAraH sUkSmA avagADhAH, yadAha - ' jattha ego tattha niyamA asaMkhejja'tti, vanaspatayastvanantA iti // athAstikAyapradezaniSadanadvAraM, tatra ca eyaMsi NaM bhaMte ! dhammatthikAya0 adhammatthikAya0 AgAsatdhikAyaMsi cakkiyA keI Asaittae vA ciTThi ttae vA nisIittae vA tuiTTittae vA ?, no iNaTThe samaTThe, anaMtA puNa tattha jIvA ogADhA, se keNadveNaM bhaMte ! evaM buccai etaMsi NaM dhammatthi0 jAva AgAsatthikAryaMsi No cakkiyA keI Asaittae vA jAva ogADhA ?, goyamA ! se jahA nAmae - kUDAgArasAlA siyA duhao littA guptA guttaduvArA jahA rAyappaseNaijje jAva duvAravayaNAI pihei du0 2 tIse kUDAgArasAlAe bahumajjhadesabhAe jahaneNaM ekko vA do vA tinni vA ukkoseNaM padIvasahassaM palIvejjA, se nUNaM goyamA ! tAo padIvalessAo annamannasaMbaddhAo annamannapuTThAo jAva annamannaghaDattAe ciTThati ?, haMtA citi, cakkiyA NaM goyamA ! keI tAsu padIvalessAsu Asaittae For Personal & Private Use Only 13 zatake 4 uddezaH dharmAstikA yAdAvAsa nAdyabhAvaH sU 485 // 615 //
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ vA jAva tuyahittae vA ?, bhagavaM ! No tiNaDhe samaDhe, aNaMtA puNa tattha jIvA ogADhA. se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai jAva ogADhA (sUtraM 485) // __ 'eyaMsi Na'mityAdi, etasmin NamityalaGkAre 'cakkiya'tti zaknuyAtkazcit puruSaH // atha bahusameti dvAraM, tatra kahi NaM bhaMte ! loe bahusame ? kahiNaM bhaMte ! loe sabaviggahie paNNatte ?, goyamA ! imIse rayaNappabhAe | puDhavIe uvarimahehillesu khuDDAgapayaresu ettha NaM loe bahusame ettha NaM loe sabaviggahie paNNatte / kahi NaM bhaMte!viggahaviggahie loe paNNatte?,goyamA ! viggahakaMDae ettha NaM viggahaviggahie loe pnnnntte(suutrN486)| 'kahi 'mityAdi, 'bahusame'tti atyantaM samaH, loko hi kvacidvarddhamAnaH kvaciddhIyamAno'tastanniSedhAdvahusamo vRddhihAnivarjita ityarthaH 'sabaviggahie'tti vigraho vakra laghumi(ri)tyarthaH tadasyAstIti vigrahikaH sarvathA vigrahikaH sarva|| vigrahikaH sarvasaGkSipta ityarthaH, "uvarimaheDillesu khuDDAgapayaresu'tti uparimo yamavadhIkRtyoddhe prataravRddhiH pravRttA, adhastanazca yamavadhIkRtyAdhaH pratarapravRddhiH pravRttA, tatastayoruparitanAdhastanayoH kSullakapratarayoH zeSApekSayA laghutarayo rajjupramANAyAmaviSkambhayostiryaglokamadhyabhAgavartinoH 'ettha Nati etayoH-prajJApakenopadaryamAnatayA pratyakSayoH 'viggaha viggahie'tti vigraho-vakraM tayukto vigrahaH-zarIraM yasyAsti sa vigrahavigrahikaH, 'viggahakaMDae'tti vigraho-varka 4 kaNDaka-avayavo vigraharUpaM kaNDaka-vigrahakaNDakaM tatra brahmalokakUpara ityarthaH yatra vA pradezavRddhyA hAnyA vA vakaM bhavati * tadvigrahakaNDakaM, tacca prAyo lokAnteSvastIti // atha lokasaMsthAnadvAraM, tatra ca Jain Education For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 616 // kiMsaMThie NaM bhaMte ! loe paNNatte ?, goyamA ! supaiTThiyasaMThie loe paNNatte, heTThA vicchinne majjhe jahA saptamasae paDhamuddese jAva aMtaM kareti // eyassa NaM bhaMte ! ahelogassa tiriyalogassa uDalogassa ya kayare 2hiMto jAva visesAhiyA vA 1, goyamA / savatthove tiriyaloe uhaloe asaMkhejjaguNe aheloe bisesaahie| sevaM bhaMte sevaM bhaMtetti (sUtraM 487 ) // 134 // 'savatthove tiriyaloe'tti aSTAdazayojanazatAyAmatvAt, 'uDaloe asaMkhejjaguNe'tti kizcinyUna saptarajjUcchritatvAt 'ahe loe visesAhie' tti kiJcitsamadhikasaptarajjUcchritatvAditi // trayodazazate caturthaH // 134 // anantaroddezake lokasvarUpamuktaM, tatra ca nArakAdayo bhavantIti nArakAdivatavyatAM paJcamoddezakenAha, tasya |cedamAdisUtram - nerayANaM bhaMte! kiM sacittAhArA acittAhArA mIsAhArA ?, goyamA ! no sacittAhArA acittAhArA no mIsAhArA, evaM asurakumArA paDhamo neraiyauddesao niravaseso bhANiyo / sevaM bhaMte / sevaM bhaMtetti ( sUtraM 488 ) / / 13-5 // 'neraiyA NaM bhaMte !' ityAdi, 'paDhamo neraiyauddesao' ityAdi, ayaM ca prajJApanAyAmaSTAviMzatitamasyAhArapadasya prathamaH, sa caivaM dRzyaH - 'neraiyA NaM bhaMte! kiM sacittAhArA acittAhArA mIsAhArA 1, goyamA ! no sacittAhArA acitAhArA no mIsAhArA / ' 'evaM asurakumAre'tyAdIti // trayodazazate paJcamaH // 135 // For Personal & Private Use Only 13 zatake 4 uddezaH lokasaMsthAnAlpabahutve sU 486 13 zataka 5 uddezaH nArakAdI nAmAhAraH sU 488 // 616 //
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education !!! anantarodezake nArakAdivaktavyatotA SaSThe'pi saivocyate ityevaMsambandhasyAsyedamAdisUtram - rAyagihe jAva evaM vayAsI-saMtaraM bhaMte! neratiyA ubavajjaMti niraMtaraM neraiyA ubavajaMti 2, goyamA ! saMtaraMpi neraiyA ubava0 niraMtaraMpi neraiyA ubavajraMti, evaM asurakumArAvi, evaM jahA gaMgeye laheba do daMDagA jAva saMtaraMpi vaimANiyA cayaMti niraMtaraMpi bemANiyA cayaMti ( sUtraM 489 ) // 'rAyagihe ' ityAdi, 'gaMgee 'tti navamazatadvAtriMzattamoddezakAbhihite 'do daMDaga' tti utpattidaNDaka udvarttanAdaNDakazceti // anantaraM vaimAnikAnAM cyavanamuktaM, te ca devA iti devAdhikArAccamarAbhidhAnasya devavizeSasyAbAsa vizeSarUpaNAyAha kahinaM te ! camarassa asuriMdassa asurarano camaracaMcA nAmaM AvAse paNNatte ? goyamA ! jaMbuddIve 2 maMdarassa paJcayassa dAhiNeNaM tiriyamasaMkhejje dIvasamudde evaM jahA bitiyae sabhAe uddesae battazyA saceva aparisesA neyavA navaraM imeM nANattaM jAba timicchakUDassa uppAyapanayassa camaracaMcAe rAyahANIe camaracaM carasa AvAsapavayassa annesiM ca bahUNaM sesaM taM caiva jAva terasa ya aMgulAI arddhagulaM ca kiMcivisesA0 parikkheveNaM, tIse NaM camara caMcAe rAyahANIe dAhiNapaJcacchimeNaM chakkoDisae paNapannaM ca koDIo paNatIsaM ca sayasahassAI pannAsaM ca sahassAiM aruNodgasamudaM tiriyaM vIivaittA ettha NaM camarassa asuriMdassa asurakumAraranno camaracaMce nAmaM AvAse paNNatte, caurAsIiM joyaNasahassAiM AyAmavikkhaMbheNaM do joyaNasayasahassA pannaTThi ca sahassAiM chaccabattI se joyaNasae kiMcivisesAhie parikrakheveNaM, se NaM emeNaM pAgAreNaM For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA savao saMmatA saMparikkhitte, se NaM pAgAre divaDe joyaNasayaM uhUM uccatteNaM evaM camaracaMcAe rAyahA-||13 zatake prajJaptiH NIe vattavayA bhANiyavA sabhAvihaNA jAva cattAri paasaaypNtiio| camare NaM bhaMte ! asuriMde asuraku-8 6 uddezaH abhayadevI-da mArarAyA camaracaMce AvAse vasahiM uveti ?, no tiNaDhe samaDhe, se keNaM khAi aTeNaM bhaMte ! evaM vucai cama- nArakotpAyA vRttiH2 racaMce AvAse ca021, goyamA ! se jahAnAmae-ihaM maNussalogaMsi uvagAriyaleNAi vA ujANiyaleNAi vA | dodvarttanAdi // 17 // |NijjANiyaleNAi vA dhArivAriyaleNAi vA tattha NaM bahave maNussA ya maNussIo ya AsayaMti sayaMti jahA|| sU 489 rAyappaseNaijje jAva kallANaphalavittivisesaM paccaNubbhavamANA viharaMti annattha puNa vasahiM uti, evAmeva camaracaJca AvAsaH |goyamA ! camarassa asuriMdassa asurakumAraranno camaracaMce AvAse kevalaM kiDDAratipattiyaM annattha puNa sU490 vasahi uti se teNa jAva AvAse, sevaM bhaMte ! sevaM bhaMtetti jAva viharai (sUtraM 490) // 'kahiNNaM bhaMte ! ityAdi, 'samAvihaNaM ti sudharmAdyAH paJceha sabhA na vAcyAH, kiyadraM yAvadiyamiha camaracaMcA-| rAjadhAnIvaktavyatA bhaNitavyA ? ityAha-jAva cattAri pAsAyapaMtIo'tti tAzca prAk pradarzitA eveti, 'uvagA| riyaleNAi vatti 'aupakArikalayanAni' prAsAdAdipIThakalpAni 'ujjANiyaleNAi vatti udyAnagatajanAnAmupakArikagRhANi nagarapradezagRhANi vA 'NijjANiyaleNAi vatti nagaranirgamagRhANi 'dhArivAriyaleNAiva'tti dhArApradhAnaM vAri X // 617 // jalaM yeSu tAni dhArAvArikANi tAni ca tAni layanAni ceti vAkyam 'AsayaMti'tti 'Azrayante' ISadbhajante 'sayaM-14 titti 'zrayante' anISadbhajante, athavA 'AsayaMti' ISatsvapanti 'sayaMti' anISatsvapanti 'jahA rAyappaseNaijjetti HASSASIGURARARASI For Personal & Private Use Only
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 anena yatsUcitaM tadidaM-ciTThati' UrddhasthAnena teSu tiSThanti 'nisIyaMti' upavizanti 'tuyati' niSaNNA Asate ||4|| dAhasaMti' parihAsaM kurvanti 'ramante' akSAdinA ratiM kurvanti 'lalanti' IpsitakriyAvizeSAn kurvanti 'kIlaMti' kAma krIDAM kurvanti 'kiDeti' antarbhUtakAritArthatvAdanyAn krIDayanti 'mohayanti' mohana-nidhuvanaM vidadhati / 'purApo|| rANANaM sucinnANaM suparikaMtANaM subhANaM kaDANaM kammANaM'ti vyAkhyA cAsya prAgvaditi, 'vasahiM uti'tti ||8| |vAsamupayAnti, 'evAmeve'tyAdi, 'evameva' manuSyANAmopakArikAdilayanavaccamarasya 3 camaracaJca AvAso na nivAsa-1 sthAnaM kevalaM kintu 'kiDDAraipattiyaMti krIDAyAM ratiH-AnandaH krIDAratiH athavA krIDA ca ratizca krIDAratI sA te vA pratyayo-nimittaM yatra tat krIDAratipratyayaM tatrAgacchatIti zeSaH // anantaramasurakumAravizeSAvAsavaktavyatoktA, | || | asurakumAreSu ca virAdhitadezasarvasaMyamA utpadyante tatazca teSu yo'tra tIrthe utpannastaddarzanAyopakramate tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre annayA kayAi rAyagihAo nagarAo guNasilAo jAva viharai / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpA nAma nayarI hotthA vannao punnabhadde ceie vannao, tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre annayA kadAi puvANuputviM caramANe jAva viharamANe jeNeva caMpA nagarI jeNeva punnabhadde cetie teNeva uvAga0 2 jAva viharai, teNaM kAleNaM 2 siMdhusovIresu jaNavaesu vItIbhae nAmaM nagare hotthA vannao, tassa NaM vItIbhayassa nagarassa bahiyA uttarapuracchime disIbhAe ettha NaM miyavaNe nAmaM ujjANe hotthA sabouya0 vannao, tattha NaM vItIbhae nagare udAyaNe nAmaM rAyA hotthA mahayA vannao, tassa NaM udAyaNassa ranno pa Jain Education Alinal For Personal & Private Use Only L ainelibrary.org
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAabhayadevI yA vRttiH // 618 / / bhAvatI nAmaM devI hotthA sukumAla0 vannao, tassa NaM udAyaNassa ranno putte pabhAvatIe devIe attae abhI|tinAmaM kumAre hotthA sukumAla jahA sivabhadde jAva pacuvekkhamANe viharati, tassa NaM udAyaNassa ranno niyae bhAyaNejje kesInAmaM kumAre hotthA sukumAla jAva surUve, se NaM udAyaNe rAyA siMdhusovIrappAmo kkhANaM solasaNhaM jaNavayANaM vItI bhayappAmokkhANaM tinhaM tesahINaM nagarAgarasayANaM mahaseNaNyA mokkhANaM dasahaM rAINaM baddhamauDANaM vidinnachattacAmaravAlavIyaNANaM annesiM ca bahUNaM rAIsaratalabarajAva satthavAhappa| bhiINaM AhevaccaM jAva kAremANe pAlemANe samaNovAsae abhigayajIvAjIve jAva vihrh| tae se udAyaNe rAyA annayA kayAi jeNeva posahasAlA teNeva uvAgacchai jahA saMkhe jAva vihasya / tae NaM tassa udAyaNassa ranno puvarattAzca rasakAlasamayaMsi dhammajAgariyaM jAgaramANassa ayameyArUye abhatpie Ama samupyajjitthA dhannA NaM te gAmAgaranagarakheDa kaDamaDaMba doNa muha paTTaNAsama saMvAha sannikelA jattha NaM samaNe bhagavaM mahAvIre viharaha, dhannA NaM te rAIsaratalavarajAvasatthavAhappabhiIo je NaM samaNaM bhagavaM mahAbIraM baMdaMti namaMsaMti jAtra pajjuvAsaMti, jai pAM samaNe bhagavaM mahAghIre puSANupuSiM caramANe gAmANugAmaM jAva viharamANe iha| mAgacchejA iha samosarejA iheba bItIbhayassa nagarassa bahiyA miyavaNe ujjANe ahApaDirU uggahaM givhittA saMjaseNaM tabasA jAva viharejA to NaM ahaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdevA nama'sejA jAba paDavA sejA, tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre udAyaNassa ranno ayameyArUvaM anbhatthiyaM jAva samutpannaM vipANitA caMpAo For Personal & Private Use Only 13 zatake 6 uddezaH udAyanAmI civaktavya tA sU 491 // 618 //
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ nagarIo punnabhaddAo ceiyAo paDinikkhamati paDini02 puvANuputviM caramANe gAmANu0 jAva viharamANe jeNeva siMdhusovIre jaNavae jeNeva vItIbhaye Nagare jeNeva miyavaNe ujANe teNeva uvA02 jAva viharati / tae NaM vItIbhaye nagare siMghADagajAva parisA pajuvAsai / tae NaM se udAyaNe rAyA imIse kahAe laTTe samANe hadvatuTTa0 koDaMbiyapurise saddAveti ko02 evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA! vIyIbhayaM nagara sabhitaravAhiriyaM jahA kUNio uvavAie jAva pajuvAsati, pabhAvatIpAmokkhAo devIo taheva jAva pajavAsaMti, dhammakahA / tae NaM se udAyaNe rAyA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhamma socA nisamma hahatuDhe uThAe uDhei 2 samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAva namaMsittA evaM vayAsI-evameyaM bhaMte ! tahameyaM bhaMte ! jAva se jaheyaM tujjhe vadahattikaTTa jaM navaraM devANuppiyA ! abhIyikumAraM rajje ThAvemi, tae NaM ahaM devANuppiyANaM aMtie muMDe bhavittA jAva pacayAmi, ahAsuhaM devANuppiyA! mA paDibaMdhaM / tae NaM se udAyaNe rAyA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM evaM vutte samANe hadvatuDhe samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati namaMsati 2 tameva AbhisekaM hatthi durUhai 2ttA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo miyavaNAo ujANAo paDinikkhamati pa0 2 jeNeva vItIbhaye nagare teNeva pahArettha gamaNAe / tae NaM tassa udAyaNassa | ranno ayameyArUve anbhatthie jAva samuppajjitthA-evaM khalu abhIyIkumAre mamaM ege putte iTTe kaMte jAva kimaMga puNa pAsaNayAe, taM jati NaM ahaM abhIyIkumAraM rajje ThAvettA samaNassa bhagavaomahAvIrassa aMtiyaM vyA.104 Jain Education Internatonal For Personal & Private Use Only
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- muMDe bhavittAjAva pavvayAmi to NaM abhIyIkumAreraje yaraTe ya jAva jaNavae mANussaesu ya kAmabhomesu mucchie 13 zatake prajJaptiH giddhe gaDhie ajjhovavanne aNAdIyaM aNavadaggaM dIhamaLU cAuraMtasaMsArakatAraM aNupariyahissai, taM no khalu uddezaH 6 abhayadevIme seyaM abhIyIkumAraM rajje ThAvettA samaNassa bhagavao mahAvIrassa jAva pavaittae, seyaM khalu meNiyagaM bhA udAyanAmI yA vRttiH2 6 iNeja kesiM kumAraM raje ThAvettA samaNassa bhagavao jAva pavaittae, evaM saMpehei evaM saMpe0 2 civaktavya batA sU491 // 619 // jeNeva vItIbhaye nagare teNeva uvAgacchaha 2 vItIbhayaM nagaraM majjhamajjheNaM jeNeva sae gehe jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA teNeva uvAga0 2 AbhisekaM hatthiM Thaveti Abhi0 2 AbhisekkAo hatthIo paccorubhai A02 jeNeva sIhAsaNe teNeva uvAgacchati 2 sIhAsaNavaraMsi purasthAbhimuhe nisIyati ni0 2 koDaMbiyapurise sahAveti ko02 evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA! bItIbhayaM magaraM sabhitarabAhiriyaM jAva paJcappiNaMti, tae NaM se udAyaNe rAyA docaMpi koDaMbiyapurise sahAveti sa02 evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyAkesissa kumArassa mahatthaMevaM rAyAbhiseo jahA sivabhahassa kumArassa taheva bhANiyaco jAva paramAuM pAlayAhi iTThajaNasaMparivuDe siMdhusovIrapAmokkhANaM solasaNhaM jaNavayANaM vItIbhayapAmokkhANaM0 mahaseNarAyA annesiMca bahaNaM rAIsarajAva kAremANe pAlemANe viharAhittikaTu jaya 18| // 619 // jayasaI pauMjaMti / tae NaM se kesIkumAre rAyA jAe mahayA jAva viharati / tae NaM se udAyaNe rAyA kesiM rAyANaM Apucchai, tae NaM se kesIrAyA koDaMbiyapurise saddAveti evaM jahA jamAlissa taheva sambhitaravA Jain Education Internal anal For Personal & Private Use Only
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiriyaM taheva jAva nikkhamaNAbhiseyaM ucaTThaveti, tae NaM se kesIrAyA aNeNagaNaNAyaga jAva saMparivaDe udAyaNaM rAyaM sIhAsaNavaraMsi puratthAbhimuhe nisIyAveti 2 aTThasaeNaM sovanniyANaM evaM jahA jamAlissa jAva evaM vayAsI-bhaNa sAmI! kiM demo? kiM payacchAmo? kiMNA vAte aho ?,sae NaM se udAyarAyA kesiM rAyaM evaM vayAsI-icchAmi NaM devANuppiyA ! kuttiyAvaNAo evaM jahA jamA lissa navaraM paumAvatI aggakese paDicchA piyavippayogadUsaNA, tae NaM se kesI rAyA docaMpi uttarAvakamaNaM sIhAsaNaM rayAveti do02 udAyaNaM rAyaM seyApItaehiM kalasehiM sesaMjahA jamAlissa jAva sannisanne taheva ammadhAtI navaraM paumAvatI haMsalakkhaNaM paDasADagaM gahAya sesaM taM ceva jAva sIyAo pacorubhati sI0 2 jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai 2 samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto vaMdati namaMsati vaM0 namaM0 uttarapuramichama disIbhAgaM avakkamati u02 sayameva AbharaNamallAlaMkAraM taM ceva paumAvatI paDicchati jAva ghaDiyavaM sAmI ! jAva no pamAdeyatvaMtikaTTa, kesI rAyA paumAvatI ya samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdaMti namasaMti 2 jAva pddigyaa| tae NaM se udAyaNe rAyA sayameva paMcamuTThiyaM loyaM sesaM jahA usabhadattassa jAva sabadukkhappahINe 2 (sUtraM 491)||te NaM tassa abhIyissa kumArassa annadA kayAi puvarattAvarattakAlasamayaMsi kuDubajAgariyaM jAgaramANassa ayameyArUve abhatthie jAva samuppajitthA-evaM khalu ahaM udAyaNassa putte pabhAvatIe devIe attae, tae NaM se udAyaNe rAyA mamaM avahAya niyagaM bhAyaNijaM kesikumAra rajje ThAvettA samaNassa bhaga Jain Education Meinlonal For Personal & Private Use Only Am.jainelibrary.org
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 620 // bao jAva pacaie, imeNaM eyArUveNaM mahayA appattieNaM maNomANasieNaM dukkheNaM abhibhUe samANe aMtepurapa| riyAla saMparivuDe sabhaMDamattovagaraNamAyAe vItIbhayAo nayarAo paDiniggacchaMti paDini0 2 putrANuputriM | caramANe gAmANugAmaM dRijjamANe jeNeva caMpA nayarI jeNeva kUNie rAyA teNeva uvA0 2 kUNiyaM rAyaM uvasaMpajji - ttANaM viha0 tatthavi NaM se viulabhoga samitisamannAgae yAvi hotthA, tae NaM se abhIyIkumAre samaNovAsae yAvihotthA, abhigaya jAva viharai, udAyaNami rAyarisiMmi samaNubaddhavere yAvi hotthA, teNaM kAleNaM 2 imI se | rayaNappabhAe puDhavIe nirayaparisAmaMtesu cosaTThi asurakumArAvAsasayasahassA pannattA, tae NaM se abhIyI | kumAre bahUI vAsAI samaNovAsagapariyAgaM pAuNati pA0 2addhamAsiyAe saMlehaNAe tIsaM bhattAiM aNasaNAe cheei 2 tassa ThANassa aNAloiyapaDikkaMte kAlamAse kAlaM kiccA imIse rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe niraya| parisAmaMtesu coyaTThIe AyAvA jAva sahassesu annayaraMsi AyAvA asurakumArAvAsaMsi asurakumAradevatAe uva0, tattha NaM atthega0 AyAvagANaM asurakumArANaM devANaM evaM pali0 ThiI pa0 tattha NaM abhI| vissavi devarasa egaM pali0 ThiI paNNattA / se NaM bhaMte ! abhIyIdeve tAo devalogAo Aukkha0 3 aNaMtaraM ughaTTittA kahiM ga0 ? kahiM uva0 1, goyamA ! mahAvidehe vAse sijjhihiti jAva aMtaM kAhiti, sevaM bhaMte! sevaM bhaMtetti (sUtraM 492 ) // 13-6 // 'tae 'mityAdi, 'siMdhusovIresu ti sindhunadyA AsannAH sauvIrA - janapadavizeSAH sindhusauvIrAsteSu 'vII bhae 'tti For Personal & Private Use Only | 13 zatake 6 uddezaH abhIce zrA vakatvAdi sU 492 // 620 //
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ vigatA Itayo bhayAni ca yatastadvItibhayaM vidarbheti kecit 'souyavannao'tti anenedaM sUcitaM - 'souyapupphaphalasa| middhe ramme naMdaNavaNaSpagAse' ityAdIti / 'nagarAgarasyANaM'ti karAdAyakAni nagarANi suvarNAdyutpattisthAnAnyAkarA | nagarANi cAkarAzceti nagarAkarAsteSAM zatAni nagarAkarazatAni teSAM 'nagarasayANaM' ti kvacitpAThaH, 'vidinnachattacAmaravAlavIyaNANaM'ti vitIrNAni chatrANi cAmararUpavAlavyajanikAzca yeSAM te tathA teSAm / 'appattieNaM maNomANasi| eNaM dukkheNaM'ti 'aprItikena' aprItisvabhAvena manaso vikAro mAnasikaM manasi mAnasikaM na bahirupalakSyamANavikAraM yattanmanomAnasikaM tena, kenaivaMvidhena ? ityAha- duHkhena, 'sabhaMDamattovagaraNamAyAya'tti svAM svakIyAM bhANDamAtrAM - bhAjanarUpaM paricchadaM upakaraNaM ca zayyAdi gRhItvetyarthaH, athavA saha bhANDamAtrayA yadupakaraNaM tattathA tadAdAya, 'samaNu| baddhaveri'tti avyavacchinnavairibhAvaH 'nirayaparisAmaMtesu'tti narakaparipArzvataH 'coyaTThIe AyAvA asurakumArAvAsesu'tti iha 'AyAva'tti asurakumAravizeSAH, vizeSatastu nAvagamyata iti // trayodazazate SaSThaH // 136 // ya ete'nantarodezake'rthA uktAste bhASayA'to bhASAyA eva nirUpaNAya saptama ucyate, tasya cedamAdisUtram - rAyagihe jAva evaM vayAsI-AyA bhaMte ! bhAsA annA bhAsA ?, goyamA ! no AyA bhAsA annA bhAsA, rUviM bhaMte ! bhAsA arUviM bhAsA ?, goyamA ! rUviM bhAsA no arUviM bhAsA, sacittA bhaMte ! bhAsA acittA bhAsA ?, goyamA ! no sacittA bhAsA acittA bhAsA, jIvA bhaMte ! bhAsA ajIvA bhAsA ?, goyamA ! For Personal & Private Use Only *% 13 zatake uddezaH 6 w.jainelibrary.org
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA no jIvA bhAsA ajIcA bhAsA / jIvANaM bhaMte ! bhAsA ajIvANaM bhAsA ?, goyamA! jIvANaM bhAsA 13 zatake prajJaptiH |no ajIvANaM bhAsA, purvi bhaMte ! bhAsA bhAsijjamANI bhAsA bhAsAsamayavItikatA bhAsA ?, goyamA! 7 uddezaH abhayadevI-Mno pucviM bhAsA bhAsijjamANI bhAsA No bhAsAsamayavItikatA bhAsA, purvi bhaMte ! bhAsA bhijjati bhA- bhASAyA yA vRttiH2 sijamANI bhAsA bhijati bhAsAsamayavItikatA bhAsA bhijati ?, goyamA ! no putviM bhAsA bhijati AtmatvAdi bhAsinjamANI bhAsA bhijai no bhAsAsamayavItikaMtA bhAsA bhijati |ktivihaa NaM bhaMte!bhAsA paNNattA?,8 sU 493 hai goyamA ! cauvihA bhAsA paNNattA, taMjahA-saMcA mosA sacAmosA asaccAmosA (sUtraM 493) // 'rAyagihe'ityAdi, 'AyA bhaMte ! bhAsa'tti kAvA'dhyeyaM AtmA-jIvo bhASA jIvasvabhAvA bhASesyarthaH yato || jIvena vyApAryate jIvasya ca bandhamokSArthA bhavati tato jIvadharmatvAjIva iti vyapadezAhI jJAnavaditi, athAnyA | bhASA-na jIvasvarUpA zrotrendriyagrAhyatvena mUrttatayA''tmano vilakSaNatvAditi zaGkA ataH praznaH, atrottaraM-'no AyA bhAsa'tti AtmarUpA nAsI bhavati, pudgalamayatvAdAtmanA ca nisRjyamAnatvAttathAvidhaloSThAdivat acetanatvAccAkAza|vat, yaccoktaM-jIvena vyApAryamANatvAjIvaH syAjjJAnavattadanaikAntika, jIvavyApArasya jIvAdatyantaM bhinnasvarUpe'pi dAtrAdau darzanAditi / 'rUviM bhaMte ! bhAsa'tti rUpiNI bhadanta ! bhASA zrotrasyAnugrahopaghAtakAritvAttathAvidhakarNAbharaNAdivat , athArUpiNI bhASA cakSuSA'nupalabhyatvAddharmAstikAyAdivaditi zaGkA ataH praznaH, uttaraM tu rUpiNI bhASA, | yacca cakSuragrAhyatvamarUpitvasAdhanAyoktaM tadanaikAntikaM, paramANuvAyupizAcAdInAM rUpavatAmapi cakSuragrAhyatvenAbhimata // 621 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ svAditi / anAtmarUpA'pi sacittAsau bhaviSyati jIvaccharIravaditi pRcchannAha-sacise'tyAdi, uttaraM tu mo sacittA jIvanisRSTapudgalasaMhatirUpatvAttathAvidhaleSThuvat, tathA 'jIvA bhaMte !'ityAdi, jIvatIti jIvA-prANadhAraNasvarUpA bhASA utaitadvilakSaNeti praznaH, atrottaraM no jIvA, ucchAsAdiprANAnAM tasyA abhaavaaditi|ih kaizcidabhyupagamyate apauruSeyI vedabhASA, tanmataM manasyAdhAyAha-'jIvANa'mityAdi, uttaraM tu jIvAnAM bhASA, varNAnAMtAlvAdivyApArajanyatvAt tAlvAdivyApArasya ca jIvAnitatvAt, yadyapi cAjIvebhyaH zabda utpadyate tathA'pi nAsau bhASA, bhASAparyAptijanyasyaiva zabdasya bhASAtvenAbhimatatvAditi / tathA 'pudhi'mityAdi, anottara-no pUrva bhASaNAd bhASA bhavati mRtpiNDAvasthAyAM ghaTa iva, bhASyamANA-nisargAvasthAyAM vartamAnA bhASA ghaTAvasthAyAM ghaTasvarUpamiva, 'no' naiva bhASAsamayavyatikAntA-bhASAsamayo-nisRjyamAnAvasthAto yAvadbhASApariNAmasamayastaM vyatikrAntA yA sA tathA bhASA bhavati, ghaTasamayAtikrAntaghaTavat kapAlAvastha ityarthaH / 'putviM bhaMte !'ityAdi, anottaraM-'no' naiva pUrva nisargasamayAbhApAdravyabhedena | bhASA bhidyate, bhASyamANA bhASA bhidyate, ayamatrAbhiprAyaH-iha kazcinmandaprayatno vaktA bhavati sa cAbhinnAnyeva zabdadravyANi nisRjati, tAni ca nisRSTAnyasaGkhyeyAtmakatvAt paristhUratvAcca vibhidyante, vibhidyamAnAni ca saGkhyeyAni yojanAni gatvA zabdapariNAmatyAgameva kurvanti, kazcittu mahAprayatno bhavati sa khalvAdAnavisargaprayatnAbhyAM bhittvaiva |visRjati, tAni ca sUkSmatvAdbahutvAccAnantaguNavRddhyA varddhamAnAni SaTsu dikSu lokAntamAmuvanti, atra ca yasyAmavasthAyAM zabdapariNAmastasyAM bhASyamANatA'vaseyeti, 'mo bhAsAsamayavIikate'ti parityaktabhASApariNAmetyarthaH Jain Ede For Personal & Private Use Only Manelibrary.org
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 622 // | utkRSTaprayatnasya tadAnIM nivRttatvAditibhAvaH // anantaraM bhASA nirUpitA, sA ca prAyo manaHpUrvikA bhavatIti manonirUpaNAyAha AyA bhaMte ! maNe anne maNe ?, goyamA ! no AyA maNe anne maNe jahA bhAsA tahA maNevi jAva no ajIvANaM maNe, putriM bhaMte ! maNe maNijamANe maNe 1 evaM jaheva bhAsA, putriM bhaMte ! maNe bhijati maNija mANe maNe bhijati maNasamayavItikaMte maNe bhijati ?, evaM jaheva bhAsA / kativihe NaM bhaMte ! maNe paNNatte ?, goyamA ! cauvihe maNe pannatte, taMjahA-sacce jAva asaccAmose ( sUtra 494 ) // AyA bhaMte ! kAye anne kAye ?, goyamA ! AyAvi kAye annevi kAye, rUviM bhaMte ! kAye arUvikAye ?, pucchA, goyamA ! rUviMpi kAye arUvipi kAe, evaM ekkeke pucchA, goyamA ! saccittevi kAye acittevi kAe, jIvevi kAe ajIvevi kAe, jIvANavi kAe ajIvANavi kAe, putriM bhaMte ! kAye pucchA, goyamA ! puchiMpi kAe kAyiz2amANevi | kA kAyasamayavItitevi kAye, putriM bhaMte ! kAye bhijati pucchA, goyamA / putriMpa kA bhijjati jAva kAe bhijati // kaivihe NaM bhaMte ! kAye pannatte ?, goyamA ! sattavihe kAye pannatte, taMjahA - orAle orAliyamIsae vevie veDaviyamIsae AhArae AhAragamIsae kammae ( sUtraM 495 ) // 'AyA bhaMte! maNe' ityAdi, etatsUtrANi ca bhASAsUtravanneyAni, kevalamiha manodravyasamudayo mananopakArI manaH| paryAptinAmakarmodayasampAdyo, bhedazca teSAM vidalanamAtramiti // anantaraM mano nirUpitaM tacca kAye satyeva bhavatIti kAya For Personal & Private Use Only 13 zatake 7 uddezaH manasa AtmavAdi sU 494 kAyasthAtmavAdi sU 495 // 622 //
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ | nirUpaNAyAha - ' AyA bhaMte ! kAye' ityAdi, AtmA kAyaH kAyena kRtasyAnubhavanAt na hyanyena kRtamanyo'nubhavati | akRtAgamaprasaGgAt, athAnya AtmanaH kAyaH kAyaikadezacchede'pi saMvedanasya sampUrNatvenAbhyupagamAditi prazna:, [granthAgram 13000 ] uttaraM tvAtmA'pi kAyaH kathaJcittadavyatirekAt kSIranIravat ayayaspiNDavat kAJcanopalavadvA, ata eva | kAyasparze satyAtmanaH saMvedanaM bhavati, ata eva ca kAyena kRtamAtmanA bhavAntare vedyate, atyantabhede cAkRtAgamaprasaGga | iti, 'annevi kAye'tti atyantAbhede hi zarIrAMzacchede jIvAMzacchedaprasaGgaH tathA ca saMvedanAsampUrNatA syAt, tathA zarIrasya dAhe Atmano'pi dAhaprasaGgena paralokAbhAvaprasaGga ityataH kathaJcidAtmano'nyo'pi kAya iti, anyaistu kArmmaNakAyamAzrityAtmA kAya iti vyAkhyAtaM, kArmaNakAyasya saMsAryAtmanazca parasparAvyabhicaritatvenaikasvarUpatvAt, | 'annevi kAe'tti audArikAdikAyApekSayA jIvAdanyaH kAyastadvimocanena tadbhedasiddhiriti, 'rUvipi kAtti | rUpyapi kAyaH audArikAdikAyasthUlarUpApekSayA, arUpyapi kAyaH kArmmaNakA yasyAtisUkSmarUpitvenArUpitvavivakSaNAt, "evaM ekeke pucchatti pUrvoktaprakAreNaike kasUtre pRcchA vidheyA, tadyathA - 'sacitte bhaMte ! kAye acitte kAye ?' ityAdi, atrottaraM - ' sacittavi kAe' jIvadavasthAyAM caitanyasamanvitatvAt, 'acittevi kAe' mRtAvasthAyAM caitanyasyAbhAvAt, 'jIvevi kAye 'ti jIvo'pi vivakSitocchrAsAdiprANayukto'pi bhavati kAyaH audArikAdizarIramapekSya, 'ajIvevi kArya'ttiajIvo'pi uccchAsAdirahito'pi bhavati kAyaH kArmmaNazarIramapekSya, 'jIvANavi kAye'tti | jIvAnAM sambandhI 'kAyaH zarIraM bhavati, 'ajIvANavi kAyetti ajIvAnAmapi sthApanArhadAdInAM 'kAyaH zarIraM For Personal & Private Use Only
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 zatake 7 uddezaH manaHkAyayorAtmatvA disU 495 vyAkhyA bhavati zarIrAkAra ityarthaH 'puSvipi kAe'tti jIvasambandhakAlArapUrvamapi kAyo bhavati yathA bhaviSyajIvasambandhaM mRtaprajJaptiH dardurazarIraM 'kAijamANevi kAe'tti jIvena cIyamAno'pi kAyo bhavati yathA jIvaccharIraM, 'kAyasamayavItikaabhayadevI-18 tevi kAe'tti kAyasamayo-jIvena kAyasya kAyatAkaraNalakSaNastaM vyatikrAnto yaH sa tathA so'pi kAya eva mRtakaDevayA vRttiH2 | ravat, 'pudipikAe bhijai'tti jIvena kAyatayA grahaNasamayAtpUrvamapi kAyo madhughaTAdinyAyena dravyakAyo bhidyate prti||623|| kSaNaM pudgalacayApacayabhAvAt , 'kAijjamANevi kAe bhijaItti jIvena kAyIkriyamANo'pi kAyo bhidyate, sikatAkaNakalApamuSTigrahaNavat pudgalAnAmanukSaNaM parizATanabhAvAt , 'kAyasamayavItikate'vi kAye bhijaI'tti kAyasamayavyatikrAntasya ca kAyatA bhUsabhAvatayA ghRtakumbhAdinyAyena, bhedazca pudgalAnAM tatsvabhAvatayeti, cUrNikAreNa punaH kAyasU. trANi kAyazabdasya kevalazarIrArthatyAgena cayamAtravAcakatvamaGgIkRtya vyAkhyAtAni, yadAha-'kAyasaddo savabhAvasAmanasarIravAI' kAyazabdaH sarvabhAvAnAM sAmAnyaM yaccharIraM cayamAnaM tadvAcaka ityarthaH, evaM ca 'AyAvikAe sesadavANivi kArya'tti, idamuktaM bhavati-AtmA'pi kAyaH pradezasaJcaya ityarthaH tadanyo'pyarthaH kAyapradezasaJcayarUpatvAditi, rUpI kAyaH pudgalaskandhApekSayA, arUpI kAyo jIvadharmAstikAyAdyapekSayA, sacittaH kAyo jIvaccharIrApekSayA, acittaH kAyo'cetanasaJcayApekSayA, jIvaH kAyaH-ucchrAsAdiyuktAvayavasaJcayarUpaH, ajIvaH kAyaHtadvilakSaNaH, jIvAnAM kAyo-jIvarAziH, ajIvAnAM kAyaH-paramANvAdirAziriti, evaM shessaannypi||ath kAyasyaiva bhedAnAha-'kaivihe Na'mityAdi, ayaM ca saptavidho'pi prAg vistareNa vyAkhyAtaH iha tu sthAnAzUnyArtha lezato vyAkhyAyate, tatra ca 'orAlie'tti audArikazarIrameva pudga // 623 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ laskandharUpatvAdupacIyamAnatvAtkAya audArikakAyaH, ayaM ca paryAptakasyaiveti, "orAliyamIsae'tti audArikazcAsau mizrazca kArmaNenetyaudArikamizraH, ayaM cAparyAptakasya, 'veviya'tti vaikriyaH paryAptakasya devAdeH, 'veuviyamIsae'tti vaikriyazcAsau mizrazca kArmaNeneti vaikriyamizraH, ayaM cApratipUrNavaikriyazarIrasya devAdeH, AhArae'tti AhArakaH AhArakazarIranivRttI, 'AhAragamIsae'tti AhArakaparityAgenaudArikagrahaNAyodyatasyAhArakamizro bhavati mizratA punaraudArikeNeti, 'kammae'tti vigrahagato kevalisamudghAte vA kArmaNaH syAditi // anantaraM kAya uktastattyAgeca maraNaM bhavatIti tadAha kativihe NaM bhaMte ! maraNe pannatte ?, goyamA! paMcavihe maraNe paNNatte, taMjahA-AvIciyamaraNe ohimaraNe AdiMtiyamaraNe bAlamaraNe pNddiymrnne| AvIciyamaraNe NaM bhaMte ! kativihe paNNase ?, goyamA! |paMcavihe paNNatte, taMjahA-davAvIciyamaraNe khettAvIciyamaraNe kAlAvIciyamaraNe bhavAvIciyasaraNe bhAvAvI-|| ciyamaraNe / davAvIciyamaraNe NaM bhaMte ! kativihe paNNatte ?, goyamA ! cavihe paNNatte, taMjahA-neraiyadavAvIciyamaraNe tirikkhajoNiyadavAvIciyamaraNe maNussadavAvIciyamaraNe devadarAcIciyamaraNe, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai neraiyavAvIciyamaraNe neraiyadabAbIciyamaraNe?, goyamA! jaNNaM neraiyA neraie dave vaTTamANA jAiMdabAI neraiyAuyattAe gahiyAI baddhAI puTThAI kaDAI paTTaviyAI niviTThAI abhinividyAiM abhisamannAgayAI bhavaMti tAI davAiM AvIcI aNusamayaM niraMtaraMmaraMtittikaTTa se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai neraiyavAvIciyamaraNe, evaM jAva devadavAvIciyamaraNe / khettAvIciyamaraNe NaM bhaMte ! kativihe paNNatte ?, goyamA ! caubihe Jain Education IOPI For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 624 // paNNatte, taMjahA- neraiyakhettAvIciyamaraNe jAva deva0, se keNadveNaM bhaMte! evaM0 neraiyakhettAvIciyamaraNe nera0 21, japaNaM neraiyA neraiyakhette vaTTamANA jAI davAI neraiyAuyattAe evaM jaheva davAvIciyamaraNe taheva khettAvIciyamaraNevi, evaM jAva bhAvAvIciyamaraNe / ohimaraNe NaM bhaMte ! kativihe paNNatte ?, goyamA ! paMcavihe paNNatte, taMjahA-dadhohimaraNe khettohimaraNe jAva bhAvohimaraNe / davohimaraNe NaM bhaMte ! kativihe paNNatte ?, goyamA ! cauvihe paNNatte, taMjahA-neraiyadaghohimaraNe jAva devadaghohimaraNe, se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM bu0 neraiyadadhohimaraNeM 21, goyamA ! jaNNaM neraiyA neraiyadave vaTTamANA jAIM davAI saMpayaM maraMti japaNaM neraiyAtAI davAI aNAgae kAle puNovi marissaMti se teNa0 goyamA ! jAva davohimaraNe, evaM tirikkhajo - |Niya0 maNussa0 devohimaraNevi, evaM eeNaM gameNaM khettohimaraNevi kAlohimaraNevi bhavohimaraNevi bhAvohimaraNevi / AiMtiyamaraNe NaM bhaMte ! pucchA, goyamA ! paMcavihe pannatte, taM0-davAditiyamaraNe khettAdiMtiya| maraNe jAva bhAvAditiyamaraNe, davAditiyamaraNe NaM bhaMte ! kativihe pa0 1, go0 ! cauvihe pa0 taM0 - neraiyadavAiMtiyamaraNe jAva devadatvA ditiyamaraNe, se keNadveNaM0 evaM bu0 neraiyadavAditiyamaraNe nera0 21, go0 ! japaNaM | neraiyA neraiyadave vaTTamANA jAI davAI saMpayaM maraMti jeNaM neraiyA tAiM davAI aNAgae kAle no puNovi marissaMti se teNadveNaM jAvamaraNe, evaM tirikkha0 maNussa0 devAiMtiyamaraNe, evaM khettAiMtiyamaraNevi evaM jAva bhAvA| iMtiyamaraNevi / bAlamaraNe NaM bhaMte ! kativihe pa0 1, go0 ! duvAlasavihe paM0 taM0 - valayamaraNaM jahA khaMdae 1 For Personal & Private Use Only 13 zatake 7 uddezaH AvIcimaraNAdi sU 495 // 624 //
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAva gddhpddhe|| paMDiyamaraNe NaM bhaMte ! kaivihe paNNate?, goyamA! duvihe paNNatte, taMjahA-pAovagamaNe ya bhattapaccakkhANe ya / pAovagamaNe NaM bhaMte !kativihe pa0 1,goyamA! duvihe pa0, taM0-NIhArimeya anIhArimeya jAva niyamaM apaDikamme / bhattapaccakkhANe NaM bhaMte! kativihe pa0?, evaM taM ceva navaraM niyamaM spddikmme| sevaM hai bhaMte 2tti (sUtraM 496) // 13-7 // | 'kativihe NaM bhaMte ! maraNe ityAdi, 'AvIiyamaraNe'tti A-samantAdvIcayaH-pratisamayamanubhUyamAnAyuSo'parApa. rAyurdalikodayAtpUrvapUrvAyurdalikavicyutilakSaNA'vasthA yasmin tadAvIcikaM athavA'vidyamAnA vIciH-vicchedo yatra tadavIcikaM avIcikamevAvIcikaM tacca tanmaraNaM cetyAvIcikamaraNaM, 'ohimaraNe'tti avadhiH-maryAdA tatazcAvadhinA maraNamavadhimaraNaM, yAni hi nArakAdibhavanibandhanatayA''yuHkarmadalikAnyanubhUya mriyate, yadi punastAnyevAnubhUya mari-3 pyate tadA tadavadhimaraNamucyate, tadravyApekSayA punastadhaNAvadhiM yAvajIvasya mRtatvAt , saMbhavati ca gRhItojjhitAnAM karmadalikAnAM punargrahaNaM pariNAmavaicitryAditi, 'AiMtiyamaraNe'tti atyantaM bhavamAtyantikaM tacca tanma|raNaM ceti vAkyaM, yAni hi narakAdyAyuSkatayA karmadalikAnyanubhUya mriyate mRtazca na punastAnyanubhUya punarmariSyata 8 ityevaM yanmaraNaM, tacca tadvyApekSayA'tyantabhAvitvAdAtyantikamiti, 'bAlamaraNe'tti aviratamaraNaM "paMDiyamaraNe'tti | | sarvaviratamaraNaM, tatrAvIcikamaraNaM paJcadhA dravyAdibhedena, dravyAvIcikamaraNaM ca caturddhA nArakAdibhedAt, tatra nArakadravyAvIcikamaraNapratipAdanAyAha-'jaNNa'mityAdi, 'yat' yasmAddheto rayikA nArakatve dravye nArakajIvatvena vartta For Personal & Private Use Only
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA mAnA marantIti yogaH, 'neraiyAuyattAe'tti nairayikAyuSkatayA 'gahiyAIti sparzanataH 'baddhAIti bandhanataH prajJaptiH 13 zatake | 'puTThAIti poSitAni pradezaprakSepataH 'kaDAIti viziSTAnubhAgataH 'paTTaviyAIti sthitisampAdanena 'niviTThAIti | abhayadevI-8 7 uddazaH yA vRttiH2 jIvapradezeSu 'abhiniviTThAIti jIvapradezeSvabhivyAptyA niviSTAni atigADhatAM gatAnItyarthaH, tatazca 'abhi- AvIci. samannAgayAIti abhisamanvAgatAni-udayAvalikAyAmAgatAni tAni dravyANi 'Avitti, kimuktaM bhavati maraNAdi // 625 // 12-'aNusamayaMti anusamayaM-pratikSaNam, etacca katipayasamayasamAzrayaNato'pi syAdata Aha-'niraMtara maraM tA sU 496 ti'tti 'nirantaram'. avyavacchedena sakalasamayeSvityarthaH mriyante vimuJcantItyarthaH 'itikaTTa'tti itiheto rayikadravyAvIcikamaraNamucyata iti zeSaH, etasyaiva nigamanArthamAha-'se teNaDheNa'mityAdi / 'evaM jAva bhAvAvIciyamaraNe'tti iha yAvatkaraNAt kAlAvIcikamaraNaM bhavAvIcikamaraNaM ca draSTavyaM, tatra caivaM pAThaH-'kAlAvIiyamaraNe NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ?, goyamA ! caubihe paNNatte, taMjahA neraiyakAlAvIiyamaraNe 4, se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai neraiyakAlAvIciyamaraNe 21, goyamA ! jannaM neraiyA neraiyakAle vaTTamANA'ityAdi, evaM bhavAvIcikamara-3 daNamapyadhyeyam / nairayikadravyAvadhimaraNasUtre 'jaNNa'mityAdi, evaM cehAkSaraghaTanA-nairayikadravye vartamAnA ye nairayikA yAni || dravyANi sAmprataM niyante-tyajanti tAni dravyANyanAgatakAle punasta iti gamyaM mariSyante-tyakSyantIti yattannerayikadravyAvadhimaraNamucyata iti zeSaH 'se teNadveNa'mityAdi nigamanam // paNDitamaraNasUtre 'NIhArime aNIhArime'tti | 2 yatpAdapopagamanamAzrayasyaikadeze vidhIyate tannirhArima, kaDevarasya nirharaNIyatvAt , yacca girikandarAdau vidhIyate tada-14 // 625 // Jain Education anal For Personal & Private Use Only
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ nihArima, kaDevarasyAniharaNIyatvAt , 'niyama appaDikammatti zarIrapratikarmavarjitameva, caturvidhAhArapratyAkhyAnani | pannaM cedaM bhavatIti, 'taM ceva'tti karaNAnnirhArimamanirdArimaM ceti dRzya, sapratikammaiva cedaM bhavatIti // trayodazazate | saptamaH // 13-7 // ___anantaroddezake maraNamuktaM, taccAyuSkarmasthitikSayarUpamiti karmaNAM sthitipratipAdanArtho'STama uddezakastasya ce maadisuutrm| kati NaM bhaMte ! kammapagaDIo paNNattAo?, goyamA ! aTTha kammapagaDIo paNNattAo evaM baMdhaTTii uddeso bhANiyako niravaseso jahA pannavaNAe / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! (sUtraM 497) // 13-8 // | 'kati Na'mityAdi, 'evaM baMdhaThiiuddesao'tti 'evam' anena praznottarakrameNa bandhasya-karmabandhasya sthitibandha| sthitiH karmasthitirityarthaH tadartha uddezako bandhasthityuddezako bhaNitavyaH, sa ca prajJApanAyAstrayoviMzatitamapadasya dvi|tIyaH, iha ca vAcanAntare saGghahaNIgAthA'sti, sA ceyaM-payaDINaM bheyaThiI baMdhovi ya iMdiyANuvAeNaM / kerisaya jaha|nnaThiI baMdhai ukkosiyaM vAvi // 1 // asyAzcAyamarthaH-karmaprakRtInAM bhedo vAcyaH, sa caivaM-'kai NaM bhaMte ! kammapayaDIo pannattAo?, goyamA ! aha kammapagaDIo pannattAo, taMjahA-nANAvaraNijaM dasaNAvaraNija'mityAdi, tathA 'nANAvaraNijje NaM bhaMte ! kamme kativihe paNNatte ?, goyamA ! paMcavihe paNNatte, taMjahA-AbhiNivohiyaNA Jain Education For Personal & Private Use Only Mw.jainelibrary.org
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyANAvaraNije suyaNANAvaraNijje ityAdi / tathA prakRtInAM sthitirvAcyA, sA caivaM-nANAvaraNijassa NaM bhaMte ! 13 zatake prajJaptiH kammassa kevaiyaM kAlaM ThitI paNNattA ?, goyamA ! jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM tIsaM sAgarovamakoDAko 8 uddazaH abhayadevI-8 DIo'ityAdi, tathA bandho jJAnAvaraNIyAdikarmaNAmindriyAnupAtena vAcyaH, ekendriyAdirjIvaH kaH kiyatI karma- karmabandhayA vRttiH2 sthiti badhnAti ? iti vAcyamityarthaH, sa caivam-'egidiyA NaM bhaMte ! jIvA nANAvaraNijassa kammassa kiM sthitiH baMdhaMti ?, goyamA! jahanneNaM sAgarovamassa tini sattabhAge paliovamassa asaMkhejeNaM bhAgeNaM UNae ukko- sU 497 // 626 // seNaM te ceva paDipunne baMdhati'ityAdi, tathA kIdRzo jIvo jaghanyAM sthitiM karmaNAmutkRSTAM vA banAtIti vAcyaM. 4 13 zatake taccedaM-nANAvaraNijassa NaM bhaMte! kammassa jahannaTThiibaMdhae ke0?, goyamA ! annayare suhumasaMparAe uvasAmae 8 uddezaH | vA khavae vA esa NaM goyamA ! NANAvaraNijassa kammarasa jahannahiibaMdhae tatvairitte ajahanne' ityAdi // trayo- sAdhoH keta sAdhA te ghaTikAdiva | dazazate'STamaH // 13-8 // kriyakRtiH anantaroddezake karmasthitiruktA, karmavazAcca vaikriyakaraNazaktirbhavatIti tadvarNanArtho navama uddezakastasya ceda-5 mAdisUtram| rAyagihe jAva evaM vayAsI-se jahAnAmae ke purise keyAghaDiyaM gahAya gacchejA, evAmeva aNagAreviTa // 626 // PbhAviyappA keyAghaDiyAkiccahatthagaeNaM appANeNaM uDDe vehAsaM uppAejA ?, goyamA ! haMtA uppAejA, Jain Education Interaoral For Personal & Private Use Only
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNagAre NaM bhaMte ! bhAviyappA kevatiyAI pabhU keyAghaDiyAhatthakiccagayAiM rUvAI.viuvittae ?, goyamA se jahAnAmae-juvati juvANe hattheNaM hatthe evaM jahA taiyasae paMcamuddesae jAva no ceva NaM saMpattIe viuviMsu vA viuviMti vA viuvissaMti vA, se jahAnAmae-kei purise hirannapelaM gahAya gacchejA evAmeva aNadagArevi bhAviyappA hiraNapelahatthakiccagaeNaM appANeNaM sesaM taM ceva, evaM suvannapelaM evaM rayaNapelaM vairapelaM | vatthapelaM AbharaNapelaM, evaM viyalakiDe muMbakiDaM cammakiDDu kaMbalakiDu evaM ayabhAraM taMbabhAraM tauyabhAraM| sIsagabhAraM hirannabhAraM suvannabhAraM vairabhAraM, se jahAnAmae-vaggulI siyA dovi pAe ullaMbiyA 2 uhRpAdAahosirA ciTThajjA evAmeva aNagArevi bhAviyappA vaggulIkiccagaeNaM appANeNaM uDDe vehAsaM, evaM jannova-8 iyavattavayA bhA0 jAva viuvissaMti vA, se jahAnAmae-jaloyA siyA udagaMsi kAyaM ubihiyA 2 gacchejA evAmeva sesaM jahA vaggulIe, se jahANAmae-bIyaMbIyagasauNe siyA dovi pAe samaturaMgemANe sa02 gacchejjA evAmeva aNagAre sesaM taM ceva, se jahANAmae-pakkhivirAlie siyA rukkhAo rukkhaM DevemANe gacchejA evAmeva aNagAre sesaM taM ceva, se jahAnAmae-jIvaMjIvagasauNe siyA dovi pAe samaturaMgemANe sa0 2 gacchejjA evAmeva aNagAre sesaM taM ceva, se jahANAmae-haMse siyA tIrAo tIraM abhiramamANe 2 gacchejA evAmeva aNagAre haMsakicagaeNaM appANeNaM taM ceva, se jahAnAmae samuddavAyasae siyA vIIo vIiM DevemANe | gacchejA evAmeva taheva, se jahAnAmae-kei purise cakkaM gahAya gacchejA evAmeva aNagArevi bhAviyappA cakka For Personal & Private Use Only
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 627 // hatthakiJcagaeNaM appANeNaM sesaM jahA keyAghaDiyAe, evaM chataM evaM cAmaraM, se jahAnAmae- kei purise rayaNaM gahAya gacchejA evaM ceva, evaM varaM veruliyaM jAva riTTha, evaM uppalahatthagaM evaM paumahatthagaM evaM kumudahatthagaM evaM jAva se jahAnAmae - kei purise sahassapattagaM gahAya gacchejA evaM ceva, se jahAnAmae - kei purise bhisaM avaddAliya 2 gacchejA evAmeva aNagArevi bhisakiJcagaeNaM appANeNaM taM ceva, se jahAnAmae - muNAliyA siyA udgaMsi kArya ummajiya 2 ciTThijjA evAmeva se jahA vaggulIe, se jahAnAmae - vaNasaMDe siyA kiNhe | kiNhobhAse jAva nikuraMbabhUe pAsAdIe 4 evAmeva aNagArevi bhAviyappA vaNasaMDakiJcagaeNaM appANeNaM uhuM vehAsaM uppAejA sesaM taM ceva, se jahAnAmae - pukkharaNI siyA caukkoNA samatIrA aNupuva sujAyajAva|sahunnaiyamahurasaraNAdiyA pAsAdIyA 4 evAmeva aNagArevi bhAviyappA pokkharaNIkiJcagaeNaM appANeNaM uhUM vehAsaM uppaejjA ?, haMtA uppaejjA, aNagAre NaM bhaMte ! bhAviyappA kevatiyAI pabhU pokkharaNI kicca gayAI ruvAI viuvittae 1, sesaM taM caiva jAva viuvissaMti vA / se bhaMte ! kiM mAyI vijavati amAyI viuvati ?, goyamA ! mAyI viudhara no amAyI viuvai, mAyI NaM tassa ThANassa aNAloiya0 evaM jahA taiyasae cautthuddesae jAva atthi tassa ArAhaNA / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! jAva viharaitti ( sUtraM 498 ) // 13-9 // 'rAyagi' ityAdi, 'keyAghaDiyaM'ti rajjuprAntabaddhaghaTikAM 'keyAghaDiyA kiccahatthagaeNaM'ti keyAghaTikAlakSaNaM yatkRtyaM kAryaM tat haste gataM yasya sa tathA tenAtmanA 'vehAsaM'ti vibhaktipariNAmAt 'vihAyasi' AkAze 'keyAgha For Personal & Private Use Only 13 zatake 9 uddezaH sAdhoH ketaghaTikAdivai kriyakRtiH sU 498 // 627 // "
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ jInAdi, baggulI ti evaM jannovaiyavattacyAe ?, goyamA ! se jahAhAyati / | DiyAkiccahatthagayAiMti keyAghaTikAlakSaNaM kRtyaM haste gataM yeSAM tAni tathA, 'hirannapeDaMti hiraNyasya maJjaSAM 'viya| lakilaM'ti vidalAnAM vaMzArddhAnAM yaH kaTaH sa tathA taM 'muMbakiDeti vIraNakaTaM 'cammakiti carmavyUta khaTvAdikaM | 'kaMbalakiDuti UrNAmayaM kambalaM-jInAdi, 'vaggulIti carmapakSaH pakSivizeSaH 'varagulikiccagaeNaM'ti vaggulIlakSaNaM | kRtyaM-kAryaM gataM-prAptaM yena sa tathA tadrUpatAM gata ityarthaH, 'evaM jannovaiyavattavayA bhANiyavA'ityanenedaM sUcitaM| 'haMtA uppaejA, aNagAre NaM bhaMte ! bhAviyappA kevaiyAI pabhU vaggulirUvAI viucittae ?, goyamA ! se jahAnAmaejuvatiM juvANe hattheNaM hatthe giNhejjA'ityAdi, 'jaloya'tti jalaukA jalajo dvIndriyajIvavizeSaH 'ubihiya'tti udbahya 2 utprerya 2 ityarthaH 'bIyaMbIyagasauNe'tti bIjaMbIjakAbhidhAnaH zakuniH syAt 'dovi pAe'tti dvAvapi pAdau 'samaturaMgemANe tti samau tulyau turaGgasya-azvasya samotkSepaNaM kurvan samaturaMgayamANaH samakamutpATayannityarthaH 'pakkhivirAlae'tti jIvavizeSaH 'DevemANe'tti atikrAmannityarthaH, 'vIio vIiMti kallolAt kallolaM, 'veruliyaM' iha | yAvatkaraNAdidaM dRzya-lohiyakkhaM masAragallaM haMsagambhaM pulagaM sogaMdhiyaM joIrasaM aMka aMjaNaM rayaNaM jAyarUvaM aMjaNapulagaM phalihaM'ti, 'kumudahatthagaM'ityatra tvevaM yAvatkaraNAdidaM dRzya-'naliNahatthagaM subhagahatthagaM sogaMdhi yahatthagaM puMDarIyahatthagaM mahApuMDarIyahatthagaM sayavattahatthagaM'ti, 'bisaM'ti bisaM-mRNAlam 'avadAliya'tti ava4. dArya-dArayitvA 'muNAliya'tti nalinI kAyam 'ummajjiyatti kAyamunmajya-unmagnaM kRtvA, 'kiNhe kiNhobhAse'tti 4 |'kRSNa' kRSNavarNo'JjanavatsvarUpeNa kRSNa evAvabhAsate-draSTRNAM pratibhAtIti kRSNAvabhAsaH, iha yAvatkAraNAdidaM ******* ** Jain Education Internati For Personal & Private Use Only
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ .COM dRzya-nIle nIlobhAse harie hariobhAse sIe sIobhAse niddhe niddhobhAse tice tivobhAse kiNhe |13 zatake prajJaptiH kiNhacchAe nIle nIlacchAe harie hariyacchAe sIe sIyacchAe tivve tivacchAe ghaNakaDiyakaDicchAe || 9 uddezaH abhayadevI- se ramme mahAmehaniuraMbabhUe'tti tatra ca 'nIle nIlobhAse'tti pradezAntare 'harie hariobhAse'tti pradezAntara eva sAdho ketayA vRttiH2 nIlazca mayUragalavat haritastu zukapicchavat haritAlAbha iti ca vRddhAH, 'sIe sIobhAse'tti zItaH sparzApekSayA ghaTikAdive valyAdyAkrAntatvAditi ca vRddhAH 'niddhe niddhobhAse'tti sigdho rUkSatvavarjitaH 'tice tibobhAse'tti 'tIvraH' varNAdi kriyakRtiH // 628 // sU 498 guNaprakarSavAn 'kiNhe kiNhacchAe'tti iha kRSNazabdaH kRSNacchAya ityasya vizeSaNamiti na punaruktatA, tathAhi-kRSNaH san kRSNacchAyaH, chAyA cAdityAvaraNajanyo vastuvizeSaH, evamuttarapadeSvapi, 'ghaNakaDiyakaDicchAe'tti anyo'nyaM zAkhAnupravezAdbahalaM nirantaracchAya ityarthaH, 'aNupuvasujAya'ityatra yAvatkaraNAdevaM dRzyam-'aNupubasujAyavappagaMbhIrasIyalajalA' anupUrveNa sujAtA vA yatra gambhIraM zItalaM ca jalaM yatra sA tathetyAdi, 'sahunnaiyamahurasaranAiya'tti idamevaM dRzyaM-suyabarahiNamayaNasAlakoMcakoilakojakarbhikArakakoMDalakajIvaMjIvakanadImuhakavilapiMgalakhagakAraMDagacakkavAyakalahaMsasArasaaNegasauNagaNamihuNaviraiyasaDhunnaiyamahurasaranAiya'tti tatra zukAdInAM sArasAntAnAmanekeSAM zakunigaNAnAM mithunairviracitaM zabdonnatikaM ca-unnatazabdakaM madhurasvaraM ca nAditaMlapitaM yasyAM sA tatheti // trayodazazate navamaH // 13-9 // // For Personal & Private Use Only
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ anantaroddezake vaikriyakaraNamuktaM, tacca samudghAte sati chadmasthasya bhavatIti chAdmasthikasamudghAtAbhidhAnArtho dazama uddezakastasya cedamAdisUtram| kati NaM bhaMte ! chAumatthiyasamugghAyA pannattA ?, goyamA ! cha chAumatthiyA samugghAyA pannattA, taMjahA-18|| * veyaNAsamugghAe evaM chAumatthiyasamugghAyA neyavA jahA pannavaNAe jAva AhAragasamugdhAyetti / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMtetti (sUtraM 499) // 13-10 // terasamaM sayaM samattaM // ___ 'kaha NamityAdi, 'chAumatthiya'tti chadmasthaH-akevalI tatra bhavAJchAsthikAH 'samugghAye'ti 'hana hiMsAgatyoH' hananaM ghAtaH sam-ekIbhAve ut-prAbalye tatazcaikIbhAvena prAbalyena ca ghAtaH samudghAtaH, atha kena sahakIbhAvagamanam ?, ucyate, yadA''tmA vedanAdisamudghAtaM gatastadA vedanAdyanubhavajJAnapariNata eva bhavatIti vedanAdyanubhavajJAnena sahaikIbhAvaH, prAbalyena ghAtaH katham ?, ucyate, yasmAdvedanAdisamudghAtapariNato bahUn vedanIyAdikarmapradezAn kAlAntarAnubhavanayogyAnudIraNAkaraNenAkRSyodaye prakSipyAnubhUya nirjarayati-AtmapradezaiH saha saMzliSTAn sAtayatItyarthaH ataH prAbalyena ghAta iti, ayaM ceha SaDvidha iti bahuvacanaM, tatra 'veyaNAsamugghAe'tti ekaH, "evaM chaaumthie'| || ityAdiatidezaH, 'jahA pannavaNAe'tti iha SaTtriMzattamapada iti zeSaH, te ca zeSAH paJcaivaM-'kasAyasamugghAe 2 | mAraNaMtiyasamugghAe 3 veuviyasamugghAe 4 teyagasamugghAe 5 AhAragasamugghAe 6' tti, tatra vedanAsamudghAtaH | asadvedyakazriyaH kaSAyasamudghAtaH kaSAyAkhyacAritramohanIyakazriyaH mAraNAntikasamudghAtaH antarmuhUrtaze SARALLURES For Personal & Private Use Only
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2/ SAyuSkakarmAzrayaH vaikurvikataijasAhArakasamudghAtAH zarIranAmakarmAzrayAH, tatra vedanAsamudghAttasamuddhata AtmA vedanIyakarmapudgalazAtaM karoti, kaSAyasamudghAtasamuddhataH kaSAyapudgalazAtaM, mAraNAntikasamudghAtasamuddhata AyuSkakarmapudgalazAtaM vaikurvikasamudghAtasamuddhatastu jIvapradezAn zarIrAdahiniSkAzya zarIraviSkambhabAhalyamAtramAyAmatazca | saGkhyeyAni yojanAni daNDaM nisRjati nisRjya ca yathAsthUlAn vaikriyazarIranAmakarmapudgalAn prAgbaddhAn sAtayati sUkSmAMzcAdatte, yathoktaM-'veubiyasamugghAeNaM samohaNai samohaNittA saMkhejjAiM joyaNAI daMDaM nisirai 2 ahAbAyare |poggale parisADei 2 ahAsuhume poggale Aiyaitti / evaM taijasAhArakasamudghAtAvapi vyAkhyeyAviti // trayodazazate dshmH||13-10|| samAptaM ca trayodazaM zatam // 13 // 13 zataka 10 uddezaH chAdmasthika samuddhAtA sU 499 // 629 // trayodazasyAsya zatasya vRttiH, kRtA mayA pUjyapadaprasAdAt / na hyandhakAre vihitodyamo'pi, dIpaM binA pazyati vastujAtam // 1 // aarandid a tes areencreencredicted ||iti samAptaM zrImadabhayadevamUrivaravivRtAyAM bhagavatyAM zalakaM trayodazam // 4PIPAHIMPIPHPAPPAPHPECIPIPANDHINDIPADATTA+PANDIPPIPASPAPTAPADE // 629 // For Personal & Private Use Only
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha caturdazazatakam // vyAkhyAtaM vicitrArtha trayodazaM zatam, atha vicitrArthameva kramAyAtaM caturdazamArabhyate, tatra ca dazoddezakAstatsabrahagAthA ceyam cara 1 ummAda 2 sarIre 3 poggala 4 agaNI 5 tahA kimAhAre 6 / saMsiha 7 maMtare khalu 8 aNagAre 9 | kevalI ceva 10||1||raaygihe jAva evaM vayAsI-aNagAre NaM bhaMte ! bhAviyappA caramaM devAvAsaM vIti|kate paramaM devAvAsamasaMpatte ettha NaM aMtarA kAlaM karejjA tassa NaM bhaMte ! kahiM gatI kahiM uvavAe pnntte?,| | goyamA ! je se tattha pariyassao tallesA devAvAsA tahiM sassa uvavAe pannatte, se ya tattha gae virAhejjA | kammalessAmeva paDimaDai, se ya tattha gae no birAhejA eyAmeva lessaM upasaMpajjittANaM viharati / aNa gAreNaM bhaMte ! bhAviyappA caramaM asurakumArAvAsaM vItikaMte paramaasurakumArA0 evaM ceva evaM jAva thaNiyaku|mArAvAsaM joisiyAvAsaM evaM vemANiyAvAsaMjAva viharai // (sUtra500) neraiyANaM bhaMte! kahaM sIhAgatI kahaM sIhe. |gativisae paNNatte?, goyamA se jahAnAmae-kei purisetaruNe balavaM jugavaM jAva niuNasippovagae AudviyaM bAhaM pasArejA pasAriyaM vA bAhaM AuMTejA vikkhiNNaM vA murhi sAharejA sAhariyaM vA murhi vikvirejA | unnimisiyaM vA acchi nimmisejA nimmisiyaM vA acchi ummisejA, bhave eyArUve ?, No niNaDhe samaDhe, JainEducation.in For Personal & Private Use Only alww.jainelibrary.org
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 14 zatake 1 uddezaH parAvAsA| prAptagatiH zIghrAgatiH sUpa sU 501 vyAkhyA-15 neraiyA NaM egasamaeNa vA dusamaeNa vA tisamaeNa vA viggaheNaM uvavajaMti, neraiyANaM goyamA ! tahA sIhA prajJaptiH / gatI tahA sIhe gativisae paNNatte evaM jAva vemANiyANaM, navaraM egidiyANaM causamaie viggahe bhaanniyo|| abhayadevI- sesaM taM ceva sUtraM 501) // yA vRttiH | | 'caraummAda sarIre'ityAdi, tatra 'cara'tti sUcAmAtratvAdasya caramazabdopalakSito'pi caramaH prathama uddezakaH, 'ummaa||630|| yatti unmAdArthAbhidhAyakatvAdunmAdo dvitIyaH, 'sarIre'tti zarIrazabdopalakSitatvAccharIrastRtIyaH, 'puggala'tti pudgalArthA- | bhidhAyakatvAtpudgalazcaturthaH, 'agaNIti agnizabdopalakSitatvAdagniH paJcamaH,kimAhAretti kimAhArA ityevaMvidhapraznopala kSitatvAtkimAhAraH SaSThaH, 'saMsiha'tti'cirasaMsiTTho'si goyama'tti ityatra pade yaH saMzliSTazabdastadupalakSitatvAt saMzliSTo| dezakaH saptamaH, 'aMtare'tti pRthivInAmantarAbhidhAyakatvAdantaroddezako'STamaH, 'aNagAre'tti aNagAreti pUrvapadatvAdanagAroddezako navamaH, 'kevali'tti kevalIti prathamapadatvAtkevalI dazamoddezaka iti // tatra prathamoddezake kiJcillikhyate-'caramaM devAvAsaM vItikate paramaM devAvAsaM asaMpatte'tti, 'caramam' arvAgbhAgavatinaM sthityAdibhiH 'devAvAsaM' saudharmAdidehai valokaM 'vyatikrAntaH' lavitastadupapAtahetubhUtalezyApariNAmApekSayA 'paramaM' parabhAgavattinaM sthityAdibhireva 'devAvAsaM| | sanatkumArAdidevalokaM 'asamprAptaH' tadupapAtahetubhUtalezyApariNAmApekSayaiva, idamuktaM bhavati-prazasteSvadhyavasAyasthAneghUttarottareSu vartamAna ArAdbhAgasthitasaudharmAdigatadevasthityAdibandhayogyatAmatikrAntaH parabhAgavartisanatkumArAdigatadevasthityAdibandhayogyatAM cAprAptaH 'ettha NaM aMtara'tti ihAvasare 'kAlaM kareja'tti mriyate yastasya kvotpAdaH ? iti // 630 // For Personal & Private Use Only
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyA0 106 praznaH, uttaraM tu 'je se tattha'tti atha ye tatreti tayoH caramadevAvAsaparamadevAvAsayoH ' paripArzvataH' samIpe saudharmAde| rAsannAH sanatkumArAdervA''sannAstayormadhyabhAge IzAnAdAvityarthaH 'tallesA devAvAsa'tti yasyAM lezyAyAM varttamAnaH sAdhurmRtaH sA lezyA yeSu te tallezyA devAvAsAH 'tahiM'ti teSu devAvAseSu tasyAnagArasya gatirbhavatIti, yata ucyate - "jallese marai jIve tallese veva uvavajjaha" tti 'se ya'tti sa punaranagArastatra madhyamabhAgavarttini devAvAse gataH 'virA| hijja' ti yena lezyApariNAmena tatrotpannastaM pariNAmaM yadi virAdhayettadA 'kammalessAmeva tti karmmaNaH sakAzAdyA | lezyA - jIvapariNatiH sA karmmalezyA bhAvalezyetyarthaH 'tAmeva pratipatati' tasyA eva pratipatati azubhataratAM yAti na tu | dravyalezyAyAH pratipatati sA hi prAktanyevAste, dravyato'vasthitalezyatvAddevAnAmiti / pakSAntaramAha - 'se ya tatthe'tyAdi, 'saH' anagAraH 'tatra' madhyamadevAvAse gataH san yadi na virAdhayettaM pariNAmaM tadA tAmeva ca lezyAM yayotpannaH 'upasampadya' Azritya 'viharati ' Asta iti // idaM sAmAnyaM devAvAsamAzrityoktaM, atha vizeSitaM tamevAzrityAha'aNagAre Na'mityAdi, nanu yo bhAvitAtmA'nagAraH sa kathamasurakumAreSUtpatsyate virAdhitasaMyamAnAM tatrotpAdAditi, ucyate, pUrvakAlApekSayA bhAvitAtmatvam, antakAle ca saMyamavirAdhanAsadbhAvAdasurakumArAditayopapAta iti na doSaH, bAlatapasvI vA'yaM bhAvitAtmA draSTavya iti // anantaraM devagatirukteti gatyadhikArAnnArakagatimAzrityAha- 'neraiyANa' mityAdi, 'kahaM sIhA gai'tti 'kathaM' kena prakAreNa kIdRzItyarthaH zIghrA gatiH, nArakANAmutpadyamAnAnAM zIghrA gatirbhavatIti pratItaM, yAdRzena ca zIghratvena zIghrA'sAviti ca na pratItamityataH praznaH kRtaH 'kahaM sIhe gaivisae' tti katha For Personal & Private Use Only Kalainelibrary.org
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2 // 31 // ABSCARSARASHTRA miti kIdRzaH 'sIhetti zIghragatihetutvAcchIghro gativiSayo-tigocarastaddhetutvAtkAla ityarthaH, kIdRzI zIghA gatiH1] 13114 zatake kIdRzazca tatkAlaH ? iti tAtparya, 'taruNe'tti pravarddhamAnabayAH, sa ca durbalo'pi syAdata Aha-'balaba'ti zArIramANa 1 uddeza: vAn , balaM ca kAlavizeSAdviziSTaM bhavatItyata Aha-'jugavaM'ti yugaM-suSamaduSSamAdiH kAlavizeSastat prazastaM viziSTa parAvAsA| balahetubhUtaM yasyAstyasau yugavAn , yAvatkaraNAdidaM dRzya-'juvANe vayaHprAptaH 'appAyaMke' alpazabdasyAbhAvArthatvAdanA prAptagatiH sU 500 taGko-nIrogaH 'thiraggahatthe sthirAgrahastaH sulekhakavat 'daDhapANipAyapAsapiTuMtarorupariNae' dRDhaM pANipAda yasya zIghrAgatiH | pAzcauM pRSThyantare ca UrU ca pariNate-pariniSThitatAM gate yasya sa tathA uttamasaMhanana ityarthaH, 'talajamalajuyalaparighani sU 501 bhabAha' talau-tAlavRkSau tayoryamalaM-samazreNIkaM yad yugalaM-dvayaM parighazca-argalA tannibhau-tatsadRzau dIrghasaralapInatvAdinA bAhU yasya sa tathA, 'cammedvaduhaNamuTTiyasamAhayaniciyagAyakAe' carmeSTayA duSaNena muSTikena ca samAhatAni abhyAsapravRttasya nicitAni gAtrANi yatra sa tathAvidhaH kAyo yasya sa tathA, carmeSTAdayazca lokapratItAH, 'orasabalasamannAgae' AntarabalayuktaH "laMghaNapavaNajANavAyAmasamatthe' javinazabdaH-zIghravacanaH 'chee' prayogajJaH 'dakkhe' zIghakArI 'pattaTTe' adhikRtakarmaNi niSThAM gataH 'kusale AlocitakArI 'mehAvI' sakRtazrutadRSTakarmajJaH 'niuNe' upAyArambhakaH, evaMvidhasya hi puruSasya zIghra matyAdikaM bhavatItyato bahuvizeSaNopAdAnamiti, 'AuMTiyaMti saGkocitaM 'vikkhinnaM ti 'vikIrNo' prasAritAM 'sAharejatti 'sAharet' saGkocayet 'vikkhireja'tti vikiret-prasArayet 'abhimasiya'ti 'unmiSitam' unmIlitaM 'nimiseja'tti nimIlayet , 'bhaveyArUvetti kAkA'dhyeyaM, kAkupAThe cAyamarthaH syAt | 1 // For Personal & Private Use Only
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education In 106+6+0 bahutaivaM manyase tvaM gautama ! bhavettadrUpaM bhavetsa svabhAvaH zIghratAyAM naraka gatestadviSayasya ca yaduktaM vizeSaNapuruSabAhuprasAraNA| deriti, evaM gautamamatamAzaGkA bhagavAnAha - nAthamarthaH samarthaH, atha kasmAdeva mityAha-- 'meraiyANa' mityAdi, ayamabhiprAyaH - nArakANAM gatirekadvitrisamayA bAhuprasAraNAdikA cAsaveyasamabeti kathaM tAdRzI gatirbhavati nArakANAmiti, tatra ca ' egasamaeNa vatti ekena samayenopapadyanta iti yogA, te ca RjugatAveva, vAzabdo vikalpe, iha ca vigrahazabdo na sambandhitaH, tasyaikasAmAyikasyAbhAvAt, 'dusamaeNa vatti dvau samayau yatra sa dvisamayastena vigraheNeti yogaH, evaM trisamayena vA vigraheNa vakreNa, tatra dvisamayo vigraha evaM madA bharatasya pUrvasyA dizau narake pazcimAyAmutpadyate tadaikena samayenAdho yAti dvitIyena tu tiryagutpattisthAnamiti, trisamayavigrahasvevaM yadA bharatasya pUrvadakSiNAyA dizo nArake'parottarAyAM dizi gatvotpadyate tadaikena samayenAdhaH samazreNyA yAti dvitIyena ca tiryak pazcimAyAM tRtIyena tu tiryageva vAyavyAM dizi utpattisthAnamiti, tadanena gatikAla uktaH, etadabhidhAnAcca zIghrA gati| ryAdRzI taduktamiti, atha nigamayannAha - 'neraiyANa' mityAdi, 'tahA sIhA gaitti yathotkRSTataH samayatraye bhavati 'tahA sIhe gaivisae'tti tathaiva, 'egiMdiyANaM ghaDasAmaie viggahe'tti utkarSatazcatuHsamaya ekendriyANAM 'vigraho' vakragatirbhavati, katham ?, ucyate, trasunAcyA bahistAdadholoke vidizo dizaM bAtyekena, jIvAnAmanuzreNigamanAt, dvitIyena tu lokamadhye pravizati tRtIyenoI yAti caturthena tu trasanADIto nirgatya digvyavasthitamutpAdasthAnaM prApnotIti, etaca bAhulya maGgIkRtyocyate, anyathA paJcasamayo'pi vigraho bhavedekendriyANAM tathAhi trasanAcyA bahistAdadholoke For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI-1 yA vRttiH2 | 14 zatake |1 uddazaH anantarAdhupapannAyu: karaNAdi sU 502 kANAM tathA vAcyA ki aNaMtarovavanagAraparaaNuvavannagAna neraiyA aNatA // 632 // vidizo dizaM yAtyekena dvitIyena lokamadhye tRtIyenordvaloke caturthena tatastiryak pUrvAdidizo nirgacchati tataH paJcamena | vidigvyavasthitamutpattisthAnaM yAtIti, uktazca-"vidisAu disiM paDhame bIe pai sarai nADimajhami / uhUM taie turie unI vidisaM tu paMcamae ||1."[vidisho dizaM prati sarati prathame dvitIye nADImadhyaM / tRtIye UrdhvaM turye nirgacchati paMcame tu vidizaM // 1 // ] iti, 'sesaM taM ceva'tti 'puDhavikkAiyANaM bhaMte ! kahaM sIhA gaI ?'ityAdi sarva yathA nArakANAM tathA vAcyamityarthaH // anantaraM gatimAzritya nArakAdidaNDaka uktaH, athAnantarotpannatvAdi pratItyAparaM tamevAha| nerahayA NaM bhaMte ! kiM aNaMtarovavannagA paraMparovavannagA aNaMtaraparaMparaaNuvavannagA?, goyamA ! nera0 aNaMtarovavannagAvi paraMparovavannagAvi aNaMtaraparaMparaaNuvavannagAvi, se keNa evaM vu0 jAva aNaMtaraparaMparaaNuvavannagAvi?, goyamA ! je NaM neraiyA paDhamasamayovavannagA te NaM neraiyA aNaMtarovavannagA, jeNaM neraiyA apaDhamasamayovavannagA te NaM neraiyA paraMparovavannagA, jeNaM nera0 viggahagaisamAvannagA te NaM neraiyA aNaMtara| paraMparaaNuvavannagA, se teNaTeNaM jAva aNuvavannagAvi, evaM niraMtaraM jAva vemA0 / aNaMtarovavannagA NaM bhaMte ! neraiyA kiM neraiyAuyaM pakareMti tirikkha0maNussandevAjyaM pakareMti ?,goyamA ! no neraiyAuyaM pakareMti jAva no devAuyaM pakareMti / paraMparovavannagANaM bhaMte ! neraiyA kiM neraiyAuyaM pakareMti jAva devAuyaM pakareMti ?, goyamA ! no neraiyAuyaM pakareMti tirikkhajoNiyAuyaMpi pakareMti maNussAuyaMpi pakareMti no devAuyaM pakareti / aNaMtaraparaMparaaNuvavannagANaM bhaMte ! nera0kiM neraiyAuyaM pa0 pucchA no neraiyAuyaM pakareMti jAva ARRORSCROCALCCASEASESAMACRE te Na neraiyA mate // 12 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ - SARLAHABHARAO no devAjyaM pakarenti, evaM jAva vemANiyA, navaraM paMciMdiyatirikkhajoNiyA maNussA ya paraMparovavannagA cattArivi AuyAiM pa0, sesaM taM ceva 2 // neraiyA NaM bhaMte ! kiM aNaMtaraniggayA paraMparaniggayA anaMtaraparaMparaaniggayA ?, goyamA! neraiyA NaM aNaMtaraniggayAvijAva aNaMtaraparaMparaniggayAvi, sekeNa?NaM jAva aNi-15 ggayAvi?, goyamA ! je NaM neraiyA paDhamasamayaniggayA te NaM neraiyA aNaMtaraniggayA je NaM neraiyA apaDhamasamayaniggayA te Na neraiyA paraMparaniggayA jeNaM neraDyA viggahagatisamAvannagAteNaM neraiyA aNaMtaraparaMparaa|NiggayA, se teNaTeNaM goyamA ! jAva aNiggayAvi, evaM jAva vemANiyA 3 // aNaMtaraniggayA NaM bhaMte ! neraiyA ki neraiyAuyaM pakareMti jAva devAuyaM pakareMti?, goyamA ! no neraiyAuyaM pakareMti jAva no devA| uyaM pkreNti| paraMparaniggayA NaM bhaMte ! neraiyA kiM neraiyAuyaM0 pucchA, goyamA ! neraiyAuyaMpi pakareMti jAva devAuyaMpi pakareMti / aNaMtaraparaMparaaNiggayA NaM bhaMte ! neraiyA pucchA, goyamA ! no neraiyAuyaM pakareMti |jAva no devAuyaM pakareMti, evaM niravasesaM jAva vemANiyA 4 // neraiyA NaM bhaMte ! kiM aNaMtaraM khedovavannagA paraMparakhedovavannaga aNaMtaraparaMparakhedANuvavannagA?, goyamA ! neraiyA0 evaM eeNaM abhilAveNaM taM ceva cattAri daMDagA bhANiyacA / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMtetti jAva viharai (sUtraM 502) // codasamasayassa pddhmo||14-1|| __ 'neraiyA Na'mityAdi, 'aNaMtarovavannaga'tti na vidyate antaraM-samayAdivyavadhAnaM upapanne-upapAte yeSAM te anantaropapannakAH 'paraMparovavannaga'tti paramparA-dvitrAdisamayatA upapanne-upapAte yeSAM te paramparopapannakAH, 'aNaMtaraparaMparaa ********* *** JainEducationintentional For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 633 // Jain Education Nuvavannaga'tti anantaraM - avyadhAnaM paramparaM ca dvitrAdisamaya rUpamavidyamAnaM utpannaM-utpAdo yeSAM te tathA ete ca vigra| hagatikAH, vigrahagatau hi dvividhasyApyutpAdasyAvidyamAnatvAditi // athAnantaropapannAdInAzrityAyurbandhamabhidhAtumAha'aNaMtare'tyAdi, iha cAnantaropapannAnAmanantaraparamparAnupapadmAnAM ca caturvidhasyApyAyuSaH pratiSedho'dhyetavyaH, tasyAmavasthAyAM tathAvidhAdhyavasAyasthAnAbhAvena sarvajIvAnAmAyuSo bandhAbhAvAt, svAyuSastribhAgAdau ca zeSe bandhasadbhAvAt, paramparopapannakAstu svAyuSaH SaNmAse zeSe matAntareNotkarSataH SaNmAse jaghanyatazcAntarmuhUrtte zeSe bhavapratyayAttiryagmanuSyAyuSI eva kurvanti netare iti, 'evaM jAya vemANiya' ti aneno kAlApakatrayayuktazcaturviMzatidaNDako'bhyetanya iti sUcitaM yazcAtra vizeSastaM darzayitumAha- 'navaraM paMcidie' tyAdi // athAnantaranirgatatvAdinA'paraM daNDakamAha'neraiyA Na'mityAdi, tatra nizcitaM sthAnAntaraprAptyA gataM gamanaM nirgataM anantaraM samayAdinA nirvyavadhAnaM nirgataM yeSAM | te'nantaranirgatAste ca yeSAM narakAdudvRttAnAM sthAnAntaraM prAptAnAM prathamaH samayo varttate, tathA parampareNa - samayaparamparayA nirgataM yeSAM te tathA, te ca yeSAM narakAdudvRttAnAmutpattisthAnaprAptAnAM tyAdayaH samayAH, anantaraparamparAnirgatAstu ye | narakAdudvRttAH santo vigrahagatau varttante na tAvadutpAda kSetramAsAdayanti teSAmanantarabhAvena paramparabhAvena cotpAdakSetrAprAptatvena nizcayenAnirgatatvAditi // athAnantaranirgatAdInAzrityAyurbandhamabhidhAtumAha- 'aNaMtare' tyAdi, iha ca para|mparAnirgatA nArakAH sarvANyAyUMSi badhnanti yataste manuSyAH paJcendriyatiryaJca eva ca bhavanti, te ca sarvAyurbandhakA | eveti, evaM sarve'pi paramparanirgatA vaikriyajanmAna', audArikajanmAno'pyudvRttAH kecinmanuSyapaJcendriyatiryaJco bhavantya For Personal & Private Use Only 14 zatake 1 uddezaH anantarAdyupapannAyuH karaNAdi sU 502 // 633 // 5ainelibrary.org
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ CASSAMASSAGARMERMA taste'pi sarvAyurvandhakA eveti // anantaraM nirgatA uktAste ca kvacidutpadyamAnAH sukhenotpadyante duHkhena veti duHkhotpanakAnAzrityAha-neraiye'tyAdi, 'anaMtarakhedovavannaga'tti anantaraM-samayAdyavyavahitaM khedena-dukhenopapanna-utpAdakSe traprAptilakSaNaM yeSAM te'nantarakhedopapannakAH khedapradhAnotpattiprathamasamayavarttina ityarthaH 'paraMparakkheovavannaga'tti paramparA6 dvivAdisamayatA khedenopapanne utpAde-yeSAM te paramparAkhedopapannakAH, 'aNaMtaraparaMparakhedANuvavannaga'tti anantaraM paramparaM ca khedena nAstyupapanna yeSAM te tathA vigrahagativartina ityarthaH, 'te ceva cattAri daMDagA bhANiya'tti ta eva pUrvoktA 5 utpannadaNDakAdayaH khedazabdavizeSitAzcatvAro daNDakA bhaNitavyAH, tatra ca prathamaH khedophpannadaNDako dvitIyastadAyuSka-15 daNDakastRtIyaH khedanirgatadaNDakazcaturthastu tadAyuSkadaNDaka iti // caturdazazate prathamaH // 14-1 // anantaroddezake'nantaropapannanairayikAdivaktavyatokA, nairayikAdayazca mohavanto bhavanti, mohazconmAda ityunmAdaprarUpaNArtho dvitIya uddezakaH, tasya cedamAdisUtram__ kativihe gaM bhaMte ! ummAde paNNatte ?, goyamA duvihe ummAde paNNatte, jahA-jakkhAvese ya mohaNijassa |ya kammassa udaeNaM, tattha NaM je se jakkhAese se NaM suhaveyaNatarAe ceva suhavimoyaNatarAe ceva, tattha NaM je se mohaNijassa kammassa udaeNaM se NaM duhaveyaNatarAe ceva duhavimoyaNatarAe ceva / meraiyANaM bhaMte ! kativihe ummAde paNNatte ?, goyamA ! duvihe ummAde paNNatte,taMjahA-jakkhAvese ya mohaNijassa ye kammassaM udaeNaM, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai neraiyANaM duvihe ummAde paNNatte, taMjahA-jekkhAvese yamohaNijassa jAva udaeNaM?, andean For Personal & Private Use Only wwwganelibrary.org
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2 // 634 // CRICRORECICROACHESARI goyamA ! deve vA se asubhe poggale pakkhivejA, seNaM tesiM asubhANaM poggalANaM pakkhivaNayAe jakkhA- |14 zatake esaM ummAdaM pAuNejA, mohaNijjassa vA kammassa udaeNaM mohaNijjaM ummAyaM pAuNejjA, se teNa?NaM jAva||2 uddezaH ummAe / asurakumArANaM bhaMte! kativihe ummAde paNNatte?, evaM jaheva neraiyANaM navaraM devevAse mahiDDIyatarAeda yakSAvezamo asubhe poggale pakkhivejA se NaM tesiM asubhANaM poggalANaM pakkhivaNayAe jakkhAesaM ummAdaM pAuNejjA| honmAdau mohaNijassa vA sesaM taM ceva, se teNaTeNaM jAva udaeNaM evaM jAva thaNiyakumArANaM, puDhavikAiyANaM jAva maNu-| sU 503 jinajanmAssANaM eesiM jahA neraiyANaM, vANamaMtarajoisavemANiyANaM jahA asurakumArANaM ||(suutrN503) atthi NaM bhaMte! | do vRSTiH |pajjanne kAlavAsI buTTikAyaM pakareMti ?, haMtA asthi // jAhe NaM bhaMte ! sake deviMde devarAyA vuhikArya kAukAme sU 504 bhavati se kahamiyANiM pakareti ?, goyamA ! tAhe ceva NaM se sake deviMde devarAyA abhitaraparisae deve saddAveti, tae NaM te ambhitaraparisagA devA saddAviyA samANA majjhimaparisae deve saddAveMti, tae NaM te majjhimaparisagA devA saddAviyA samANA bAhiraparisae deve saddAveMti, tae NaM te bAhiraparisagA devA saddAviyA samANA bAhiraM bAhiragA devA saddAveMti, tae NaM te bAhiragA devA saddAviyA samANA Abhiogie deve saddAveMti, tae NaM te jAva sadAviyA samANA vuDhikAe deve sahAveMti, tae NaM te buTikAiyA // 634 // devA saddAviyA samANA vuTTikAyaM pakareMti, evaM khalu goyamA ! sake deviMde devarAyA buTTikAyaM pakareti // asthi NaM bhaMte ! asurakumArAvi devA vuTTikAyaM pakareMti , haMtA asthi, kiM pattiyannaM bhaMte ! dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ asurakumArA devA vuTTikAyaM pakareMti ?, goyamA ! je ime arahaMtA bhagavaMtA eesi NaM jammaNamahimAsu vA nikkhamaNamahimAsu vA NANuppAyamahimAsu vA parinivANamahimAsu vA evaM khalu goyamA ! asurakumArAvi devA buTThikArya pakareMti, evaM nAgakumArAvi evaM jAva thaNiyakumArA vANamaMtarajoisiyavemANiya evaM ceva (sUtraM 504 ) // 'kativi Na' mityAdi, 'unmAdaH' unmattatA vivikta cetanAbhraMza ityarthaH 'jakkhAese ya'tti yakSo - devastenAveza:prANino'dhiSThAnaM yakSAvezaH, 'mohaNijjasse' tyAdi tatra mohanIyaM - mithyAtvamohanIyaM tasyodayAdunmAdo bhavati yatasta| dudayavatrttI janturatattvaM tattvaM manyate tattvamapi cAtattvaM cAritramohanIyaM vA yatastadudaye jAnannapi viSayAdInAM svarUpa - majAnanniva varttate, athavA cAritramohanIyasyaiva vizeSo vedAkhyo mohanIyaM yatastadudayavizeSe'pyunmatta eva bhavati, | yadAha - " ciMtei 1 daDumicchai 2 dIhaM nIsasai 3 taha jare 4 dAhe 5 / bhattaaroaga 6 mucchA 7 ummAya 8 na yAI 9 maraNaM 10 // 1 // " iti / [ cintayati draSTumicchati dIrgha niHzvasiti tathA jvaro dAhaH / bhaktArocakatvaM mUrcchA unmAdo na jAnAti maraNaM ca // ] etayozconmAdatve samAne'pi vizeSaM darzayannAha - 'tattha Na' mityAdi tatra tayormadhye 'suhaveyaNatarAe ceva' tti atizayena sukhena - mohajanyonmAdApekSayA'klezena vedanaM - anubhavanaM yasyAsau sukha| vedanataraH sa eva sukhavedanatarakaH, caivazabdaH svarUpAvadhAraNe, 'suhavimoyaNatarAe ceva'tti atizayena sukhena vimocanaM| viyojanaM yasmAdasau sukhavimocanataraH, kapratyayastathaiva / 'tattha Na' mityAdi, mohajanyonmAda itarApekSayA duHkhavedanataro Jain Educational For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- bhavatyanantasaMsArakAraNatvAt , saMsArasya ca duHkhavedanasvabhAvatvAt , itarastu sukhakdanatara eka, ekabharvikatvAditi, 14 zatake prajJaptiH tathA mohajonmAda itarApekSayA duHkhavimocanataro bhavati, vidyAmantratantradevAnugrahavatAmapi vartikAnoM tasyasidhyi- 2 uddezaH abhayadevI tayakSAvezamo yA vRttiH2 dhAtvAta, itarastu sukhavimocanatara eva bhavati yantramAtreNApi tasya nigrahItuM zakyatvAditi, Aha ca-"sarvajJamantravA honmAdau dyapi yasya na sarvasya nigrahe zaktaH / mithyAmohonmAdaH sa kena kila kathyatAM tulyH||1||" idaM ca dvayamapi caturviMza | sU 503 // 635 // tidaNDake yojayannAha-'neraiyANa'mityAdi, 'puDhavikkAiyANa'mityAdau yaduktaM 'jahA neraiyANa'ti tena 'devai vA se jinajanmA. asubhe poggale pakkhivejjA'ityetad yakSAveze pRthivyAdisUtreSu adhyApitaM, 'vANamaMtare'tyAdau tu yaduktaM 'jahA asura- dau vRSTiH kumArANaM'ti tena yakSAveza eva vyantarAdisUtreSu "deve vA se mahaDDiyatarAe'ityetadadhyApitaM, mohonmAdAlApakastu sU 504 sarvasUtreSu samAna iti // anantaraM vaimAnikadevAnAM mohanIyonmAdalakSaNaH kriyAvizeSa uktaH, atha vRSTikAyakaraNarUpaM tameva devendrAdidevAnAM darzayan prastAvanApUrvakamAha-'atthi Na'mityAdi, 'asthiti astyetat 'pajjannetti parjanyaH 'kAlavAsittikAle-prAvRSi varSatItyevaMzIlaH kAlavarSI, athavA kAlazcAsau varSI ceti kAlavarSI, 'vRSTikArya' pravarSaNato jala| samUhaM prakaroti pravarSatItyarthaH, iha sthAne zakro'pi taM prakarotIti dRzya, tatra ca parjanyasya pravarSaNakriyAyAM tatsvAbhAvyatAlakSaNo vidhiH pratIta eva, zakrapravarSaNakriyAvidhistvapratIta iti taM darzayannAha-jAhe'ityAdi, athavA parjanya indra evo ! // 635 // cyate, sa ca kAlavarSI kAle-jinajanmAdimahAdau varSatItikRtvA, 'jAhe gati yadA 'se kahamiyANi pakareItti sa VASTUSASISWISSHAUS Join Education International For Personal & Private Use Only
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakaH kathaM tadAnIM prakaroti ?, vRSTikAyamiti prakRtam / asurakumArasUtre 'kiM pattiyaNati kiM pratyaya-kAraNemAzrityetyarthaH 'jammaNamahimAsuvatti janmamahimAsu janmotsavAn nimittiikRtyetyrthH|| devakriyA'dhikArAdidamaparamAha jAhe NaM bhaMte ! IsANe deviMde devarAyA tamukkAyaM kAukAme bhavati se kahamiyANi pakareti ?, goyamA ! tAhe cevaNaM se IsANe deviMde devarAyA ambhitaraparisae deve saddAveti, tae NaM te ambhitaraparisagA devA saddAviyA samANA evaM jaheva sakkassa jAva tae NaM te AbhiogiyA devA saddAviyA samANA tamukkAie deve saddAveMti, tae NaM te tamukkAiyA devA saddAviyA samANA tamukkAyaM pakareMti, evaM khalu goyamA ! IsANe deviMde devarAyA tamukkAyaM pakareti // asthi NaM bhaMte ! asurakumArAvi devA tamukkAyaM pakareMti ?, haMtA asthi / kiM pattiyannaM bhaMte ! asurakumArA devA tamukkAyaM pakareMti ?, goyamA! kiDDAratipattiyaM vA paDiNIyavimohaNaTThayAe vA guttIsaMrakkhaNaheuM vA appaNo vA sarIrapacchAyaNaTThayAe, evaM khalu goyamA ! asurakumArAvi devA tamukkAyaM pakareMti evaM jAva vemaanniyaa| sevaM bhaMte 2 tti jAva viharai (sUtraM 505) // 14-2 // 'jAhe NamityAdi, 'tamukkAe'tti tamaskAyakAriNaH 'kiDDAraipattiya'ti krIDArUpA ratiH krIDAratiH athavA krIDA | ca-khelanaM ratizca-nidhuvanaM krIDAratI saiva te eva vA pratyayaH-kAraNaM yatra tat krIDAratipratyayaM 'guttIsaMrakkhaNahe va'tti gopanIyadravyasaMrakSaNahetorveti // caturdazazate dvitiiyH||14-2|| Jain Education in For Personal & Private Use Only Haryainelibrary.org
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 636 // dvitIyodezake devavyatikara uktaH, tRtIye'pi sa evocyate ityevaM sambaddhasyAsyedamAdisUtram - deve NaM bhaMte! mahAkAe mahAsarIre aNagArassa bhAviyappaNo majjhamajjheNaM vIvaejA ?, goyamA ! atthe| gaie vIivaejA atthegatie no vIivaejjA, se keNadveNaM bhaMte ! evaM buccai atthegatie vIivaejjA atthegatie no vIivaejjA ?, goyamA ! duvihA devA paNNattA, taMjahA - mAyImicchAdiTThIuvavannagA ya amAyIsammadiTThIu - | vavannagA ya, tattha NaM je se mAyI micchaddiTThI uvavannae deve se NaM aNagAraM bhAviyappANaM pAsai 2 no vaMdati no nama'sati no sakAreti no kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM jAva pajjuvAsati, se NaM aNagArassa bhAviyappaNo | majjhaMmajjheNaM vIivaejjA, tattha NaM je se amAyI sammaddiTTiuvavannae deve se NaM aNagAraM bhAviyappANaM pAsai | pAsittA vaMdati nama'sati jAva pajjuvAsati, se NaM aNagArassa bhAviyappaNo majjhaMmajjheNaM no vIyIvaejjA, se teNa0 goyamA ! evaM buccai jAva no vIivaejjA / asurakumAre NaM bhaMte! mahAkAye mahAsarIre evaM ceva | evaM devadaMDao bhANiyavo jAva vemANie (sUtraM 506 ) // 'deve Na'mityAdi, iha ca kvacidiyaM dvAragAthA dRzyate - " mahakAe sakkAre sattheNaM vIIvayaMti devA u / vAsaM caiva ya | ThANA neraiyANaM tu pariNAme // 1 // " iti asyAzcArtha uddezakArthAdhigamAvagamya eveti / 'mahAkAya'tti mahAn - bRhan | prazasto vA kAyo- nikAyo yasya sa mahAkAyaH, 'mahAsarIre' ti bRhattanuH / 'evaM devadaMDao bhANiyavo' tti nAraka pRthi For Personal & Private Use Only 14 zatake 2 uddezaH IzAnasya ta maskaraNa sU 505 anagArama dhyena gatiH sU 506 // 636 //
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIkAyikAdInAmadhikRtavyatikarasyAsambhavAd devAnAmeva ca saMbhavAddevadaNDako'tra vyatikare bhaNitavya iti // prAga devAnAzritya madhyagamanalakSaNo durvinaya uktaH, atha nairayikAdInAzritya vinayavizeSAnAha__ atthi NaM bhaMte ! neraiyANaM sakAreti vA sammANeti vA kiikammei vA anbhuTThANei vA aMjalipaggaheti |vA AsaNAbhiggaheti vA AsaNANuppadANeti vA iMtassa pacuggacchaNayA Thiyassa paJjuvAsaNayA gacchaMtassa |paDisaMsAhaNayA ?, no tiNaDhe samaDhe / asthi NaM bhaMte ! asurakumArANaM sakAreti vA sammANeti vA jAva paDisaMsAhaNayA vA ?, haMtA atthi, evaM jAva thaNiyakumArANaM, puDhavikAiyANaM jAva cauridiyANaM eesiM jahA neraiyANaM, atthi NaM bhaMte ! paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM sakkArei vA jAva paDisaMsAhaNayA?, haMtA 5 atthi, no ceva NaM AsaNAbhiggahei vA AsaNANuppayANei vA, maNussANaM jAva vemANiyANaM jahA asu-18 rkumaaraannN|| (sUtraM507) appaDDIe NaM bhaMte! deve mahaDDiyarasa devassa majjhamajjheNaM vIivaejjA?,notiNaDhe samaDhe, samiDIe NaM bhaMte ! deve samaDDiyassa devassa majjhamajjheNaM vIivaejjA,No iNamaDhe samaDhe, pamattaM puNa vIivaejjA, seNaMbhaMte ! kiM sattheNaM avakkamittA pabhU aNakamittA pabhU ?, goyamA ! avakkamittApabhU no aNakkamittA pabhU, | ||se gaMbhaMte ! kiM puviM sattheNaM akkamittA pacchA vIyIvaejA puci vIIva0pacchA sattheNaM akamajjA ?, evaM eeNaM * abhilAveNaM jahA dasamasae AiDDIuddesae taheva niravasesaM cattAri daMDagA bhANiyavA jAva mahaDDiyA || vemANiNI appaDDiyAe vemANiNIe (sUtraM 508) // AASAASASAASAASAASAASAASARAG vyA . 1. 7 Jain Education For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 637 // 'asthi 'mityAdi, 'sakkArei va'tti satkAro - vinayArheSu vandanAdinA'sdarakaraNaM pravaravastrAdidAnaM vA 'satkAro | pavaravatthamAIhiM' iti vacanAt 'sammANei va'tti sanmAnaH - tathAvidhapratipattikaraNaM 'kiikammei va'tti kRtikarmma - vandanaM kAryakaraNaM vA 'anbhuTThANe vatti abhyutthAnaM - gauravArhadarzane viSTaratyAgaH 'aMjalipaggahei va'tti aJjalipragrahaH - aJjalikaraNam ' AsaNAbhiggahei vatti AsanAbhigrahaH tiSThata eva gauravyasyAsanAnayanapUrvakamupavizateti bhaNanaM 'AsaNANuppayANei vatti AsanAnupradAnaM - gauravyamAzrityAsanasya sthAnAntarasaJcAraNaM 'iMtassa paccuggacchaNayatti Agacchato gauravyasyAbhimukhagamanaM 'Thiyassa pajjuvAsaNayatti tiSThato gauravyasya seveti 'gacchaMtassa paDisaM| sAhaNaya'tti gacchato'nutrajanamiti, ayaM ca vinayo nArakANAM nAsti, satataM duHsthatvAditi // pUrva vinaya uktaH, atha tadviparyayabhUtAvinayavizeSaM devAnAM paraspareNa pratipAdayannAha - 'appaDie Na' mityAdi, 'evaM eeNaM abhilAveNa mityAdau 'Aihiuddesae' tti dazamazatasya tRtIyoddezake 'niravasesaM' ti samastaM prathamaM daNDakasUtraM vAcyaM, tatra cAlparddhika - | maharddhikAlApakaH samarddhikAlApakazcetyAlApakadvayaM sAkSAdeva darzitaM kevalaM samarddhikAlApakasyAnte'yaM sUtrazeSo dRzyaH| 'goyamA ! putriM sattheNaM akkamittA pacchA vIIvaejA no putriM vIIvaittA pacchA sattheNaM akkamijjatti, tRtIyastu maharddhikAlparddhikAlApaka evaM - 'mahaDDie NaM bhaMte ! deve appaTTiyassa devassa majjhamajjheNaM vIivaejjA ?, haMtA vIivaejjA, se NaM bhaMte ! kiM sattheNaM akkamittA pabhU aNakkamittA pabhU?' zastreNa hatvA'hatvA vetyarthaH, 'goyamA ! akkamittAvi pabhU aNakamittAvi pabhU, se NaM bhaMte / kiM puSTiM sattheNaM akkamittA pacchA vIivaejA putriM vIhava For Personal & Private Use Only 14 zatake 3 uddezaH nArakAdInAM satkArA di devAnAM madhyena ga tiH sU 507-508 // 637 //
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ SUSUNGUSA* ejA pacchA sattheNaM akkamejA ?, goyamA ! putviM vA sattheNaM akkamittA pacchA vIivaejjA puci vA vIivaittA pacchA sattheNaM akkamijatti, 'cattAri daMDagA bhANiyatva'tti tatra prathamadaNDaka uktAlApakatrayAtmako devasya devasya ca, dvitIyastvevavidha eva navaraM devasya ca devyAzca, evaM tRtIyo'pi navaraM devyAzca devasya ca,caturtho'pyevaM navaraM devyAzca devyAzceti,8 ata evAha-jAva mahaDDiyA vemANiNI appaDDiyAe vemANiNIe'tti, majjhamajjheNa'mityAdi tu pUrvoktAnusAreNAdhye| yamiti // anantaraM devavaktavyatoktA, athaikAntaduHkhitatvena tadviparyayabhUtA nArakA iti tadgatavaktavyatAmAha rayaNappabhApuDhavineraiyA NaM bhaMte ! kerisiyaM poggalapariNAmaM paccaNunbhavamANA viharaMti ?, goyamA ! aNiTuMjAva amaNAmaM evaM jAva ahesattamApuDhavineraiyA, evaM vedaNApariNAmaM evaM jahA jIvAbhigame vitie neraiyauddesae jAva ahesattamApuDhavineraiyA NaM bhaMte ! kerisayaM pariggahasannApariNAmaM paJcaNubbhavamANA |viharaMti ?, goyamA ! aNiDhe jAva amaNAmaM / sevaM bhaMte ! 2tti (sUtraM 509) // 14-3 // 'rayaNe'tyAdi, 'evaM veyaNApariNAma'ti pudgalapariNAmavad vedanApariNAma pratyanubhavanti nArakAH, tatra caivmbhi-hai| lApaH-rayaNappabhApuDhavineraiyA NaM bhaMte ! kerisayaM veyaNApariNAmaM paccaNubbhavamANA viharaMti ?, goyamA ! aNiDhaM jAva amaNAmaM evaM jAva ahesattamApuDhavineraiyA' zeSasUtrAtidezAyAha-evaM jahA jIvAbhigame'|8 | ityAdi, jIvAbhigamoktAni caitAni viMzatiH padAni, tadyathA-"poggalapariNAmaM 1 veyaNAi 2 lesAi 3 nAmagoe ya 44 / araI 5 bhae ya 6 soge 7 khuhA 8 pivAsA ya 9 vAhI ya 10 // 1 // ussAse 11 aNutAve 12 kohe 13 mANe USROSAROSAROGROLORCAM For Personal & Private Use Only
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- ya 14 mAya 15 lobhe ya 16 / cattAri ya sannAo 20 neraiyANaM parINAme // 2 // " iti, tatra cAdyapadadvayasyAbhilApo 14 zatake prajJaptiH darzita eva, zeSANi tvaSTAdazAdyapadadvayAbhilApenAdhyeyAnIti // caturdazazate tRtIyaH // 14-3 // 4 uddezaH abhayadevI-8 nArakapari. yA vRttiH da tRtIyoddezake nArakANAM pudgalapariNAma ukta iti, caturthoddezake'pi pudgalapariNAmavizeSa evocyate ityevaMsambandha- NAmApudgala rUkSatAdisU // 638 // syAsyedamAdisUtram 509-510 __ esa NaM bhaMte ! poggale tItamaNataM sAsayaM samayaM lukkhI samayaM alukkhI samayaM lukkhI vA alukkhI vA? puSviM ca NaM karaNeNaM aNegavannaM aNegarUvaM pariNAmaM pariNamati?, aha se pariNAme nijinne bhavati tao pacchA egavanne egarUve siyA ?, haMtA goyamA ! esa NaM poggale tIte taM ceva jAva egarUve siyA // esa NaM bhaMte ! poggale paDDappannaM sAsayaM samayaM ? evaM ceva,evaM aNAgayamaNataMpi // esa NaM bhaMte ! khaMdhe tItamaNataM ? hai evaM ceva khaMdhevi jahA poggale (sUtraM 510) // M 'esa NaM bhaMte !'ityAdi, iha punaruddezakArthasaGghahagAthA kvacid dRzyate, sA ceyaM-"poggala 1 khaMdhe 2 jIve 3 paramANU 4 sAsae ya 5 carame ya / duvihe khalu pariNAme ajjIvANaM ca jIvANaM 6 // 1 // " asyAzcArtha uddezakArthAdhigamAvagamya // 638 // eveti, 'puggale'tti pudgalaH paramANuH skandharUpazca 'tItamaNataM sAsayaM samayaMti vibhaktipariNAmAdatIte anante apa-14 rimANatvAt zAzvate akSayatvAt 'samaye kAle 'samayaM lukkhI'ti samayamekaM yAvadrUkSasparzasadbhAvAdrUkSI, tathA dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ || 'samayaM alukkhI 'tti samayamekaM yAvadarUkSasparzasadbhAvAd 'arUkSI' snigdhasparzavAn babhUva, idaM ca padadvayaM paramANau niskandhe ca saMbhavati, tathA 'samayaM lukkhI vA alukkhI vatti samayameva rUkSazcArUkSazca rUkSasnigdhalakSaNasparzadvayo peto babhUva, idaM ca skandhApekSaM yato vyaNukAdiskandhe dezo rUkSo dezazcArUkSo bhavatItyevaM yugapadrUkSasnigdhasparza sambhavaH, vAzabdau ceha samuccayArthoM, evaMrUpazca sannasau kimanekavarNAdipariNAmaM pariNamati punazcaikavarNAdiparitaNAmaH syAt ? iti pRcchannAha-'puSviM ca NaM karaNeNaM aNegavannaM aNegarUvaM pariNAma pariNamaha'ityAdi, 'pUrva ca ekavarNAdipariNAmAtprAgeva 'karaNena' prayogakaraNena vizrasAkaraNena vA 'anekavaNe kAlanIlAdivarNabhedenAnekarUpaM gandharasasparzasaMsthAnabhedena 'pariNAma' paryAyaM pariNamati atIkAlaviSayatvAdasya pariNatavAniti draSTavyaM pudgala iti prakRtaM, sa ca yadi paramANustadA samayabhedenAnekavarNAditvaM pariNatavAn , yadi ca skandhastadA yaugapadyenApIti / 'aha se'tti 'artha' anantaraM saH-eSa paramANoH skandhasya cAnekavarNAdipariNAmo 'nirjIrNaH' kSINo bhavati pariNAmAntarAdhAyakakAraNopanipAtavazAt 'tataH pazcAt nirjaraNAnantaram 'ekavarNaH' apetavarNAntaratvAdekarUpo vivakSitagandhAdiparyAyApekSayA'paraparyAyANAmapetatvAt 'siya'tti babhUva atItakAlaviSayatvAdasyeti praznaH, ihottarametadeveti, anena ca pariNAmitA pudgala| dravyasya pratipAditeti // 'esa Na'mityAdi vartamAnakAlasUtraM, tatra ca 'paDappannaM ti vibhaktipariNAmAt 'pratyutpanne' varttamAne 'zAzvate' sadaiva tasya bhAvAt 'samaye' kAlamAtre 'evaM ceva'tti karaNAtpUrvasUtroktamidaM dRzya-samayaM lukkhI samayaM | alukkhI samayaM lukkhI vA alukkhI vA ityAdi, yaccehAnantamiti nAdhItaM tadvarttamAnasamayasyAnantatvAsambhavAt , For Personal & Private Use Only
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ haMtA goyamA esamaM pariNamai aha se veyaNije anakalI samayaM dukkhI vA adukA vyAkhyA-8 atItAnAgatasUtrayostvanantamityadhItaM tayoranantatvasambhavAditi // anantaraM pudgalasvarUpaM nirUpitaM, pudgalazca skandho'pi | 14 zatake prajJaptiH bhavatIti pudgalabhedabhUtasya skandhasya svarUpaM nirUpayannAha-'esa NaM bhaMte ! khaMdhe ityAdi // skandhazca svapradezApekSayA 64 uddezaH abhayadevI-|||jIvo'pi syAditItthameva jIvasvarUpaM nirUpayannAha jIvasya suyA vRttiH2/ esa NaM bhaMte ! jIve tItamaNataM sAsayaM samayaM dukkhI samayaM adukkhI samayaM dukkhI vA adukkhI vA? | khitvAdi // 639 // puddhiM ca karaNeNaM aNegabhUyaM pariNAmaM pariNamai aha se veyaNije nijinne bhavati tao pacchA egabhAve ega sU 511 bhUe siyA ?, haMtA goyamA ! esa NaM jIve jAva egabhUe siyA, evaM paDuppannaM sAsayaM samayaM, evaM aNAgayamaNataM sAsayaM samayaM (sUtraM 511) // __'esa NaM bhaMte ! jIve ityAdi, 'eSaH' pratyakSo jIvo'tIte'nante zAzvate samaye samayamekaM duHkhI duHkhahetuyogAt samayaM cAduHkhI sukhahetuyogAdbabhUva samayameva ca duHkhI vA'duHkhI vA, vAzabdayoH samuccaryArthatvAd duHkhI ca oil sukhI ca taddhetuyogAt, na punarekadA sukhaduHkhavedanamasti ekopayogatvAjjIvasyeti, evaMrUpazca sannasau svahetutaH kima nekabhAvaM pariNAmaM pariNamati punazcaikabhAvapariNAmaH syAt ? iti pRcchannAha-'pudhiM ca karaNeNaM aNegabhAvaM | aNegabhUyaM pariNAmaM pariNamaI' 'pUrva ca' ekabhAvapariNAmAtprAgeva karaNena kAlasvabhAvAdikAraNasaMvalitatayA // 639 // zubhAzubhakarmabandhahetubhUtayA kriyayA'neko bhAvaH-paryAyo duHkhitvAdirUpo yasmin sa tathA tamanekabhAvaM pariNAmamiti | yogaH 'aNegabhUyaMti anekabhAvatvAdevAnekarUpaM pariNAma svabhAvaM 'pariNamaitti atItakAlaviSayatvAdasya 'pari For Personal & Private Use Only
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ NatavAn' prAptavAniti / 'aha se'tti atha 'tat' duHkhitatvAdhanekabhAvahetubhUtaM 'veyaNijjetti vedanIyaM karma upalakSaNatvAcAsya jJAnAvaraNIyAdi ca ' nirjINa kSINaM bhavati tataH pazcAt 'egabhAve'tti eko bhAvaH sAMsArikasukhaviparyayAt svAbhAvikasukharUpo yasyAsAvekabhAvo'ta eva 'ekabhUtaH' ekatvaM prAptaH 'siya'tti babhUva karmakRtadharmAntaravirahAditi praznaH, ihottarametadeva / evaM pratyutpannAnAgatasUtre apIti // pUrva skandha uktaH, sa ca skandharUpatyAgAdvinAzI bhavati, evaM paramANurapi syAnna vA ? ityAzaGkAyAmAha paramANupoggale NaM bhaMte! kiM sAsae asAsae ?, goyamA! siya sAsae siya asAsae, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai siya sAsae siya asAsae ?, goyamA ! davaTThayAe sAsae vannapajjavehiM jAva phAsapajavehiM asAsae se teNaTeNaM jAva siya sAsae siya asAsae (sUtraM 512) // paramANupoggale NaM bhaMte ! kiM carame acarame ?, goyamA ! davAdeseNaM no carime acarime, khettAdeseNaM siya carime siya acarime, 5 hai kAlAdeseNaM siya carime siya acarime, bhAvAdeseNaM siya carime siya acarime (sUtraM 513) // 'paramANupoggale NaMti pudgalaH skandho'pi syAdataH paramANugrahaNaM 'sAsae'tti zazvadbhavanAt 'zAzvataH' nityaH azAzvatastvanityaH 'siya sAsae'tti kathaJcicchAzvataH 'davaTTayAe'tti dravyaM-upekSitaparyAyaM vastu tadevArtho dravyArthastadbhAvastattA tayA dravyArthatayA zAzvataH skandhAntarbhAve'pi paramANutvasyAvinaSTatvAt pradezalakSaNavyapadezAntaravyapadezyatvAt , 'vannapajjavehiMti pari-sAmastyenAvanti-gacchanti ye te paryavA vizeSA dharmA ityanAntaraM te ca varNAdibhedAdanekadhetyato For Personal & Private Use Only
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 zatake 4 uddezaH | paramANo zAzvatetaratecaramAcaramate sU 512-513 vyAkhyA- vizeSyate-varNasya paryavA varNaparyavA atastaiH, 'asAsae'tti vinAzI, paryavANAM paryavatvenaiva vinazvaratvAditi // paramANva prajJaptiH ||dhikArAdevedamAha-'paramANu'ityAdi, 'carame'tti yaH paramANuryasmAdvivakSitabhAvAcyutaH san punastaM bhAvaM na prApsyati abhayadevI sa tadbhAvApekSayA caramaH, etadviparItastvacarama iti, tatra 'davAdeseNaM ti AdezaH-prakAro dravyarUpa Adezo dravyAdezastena yA vRttiH2 no caramaH, sa hi dravyataH paramANutvAcyutaH saGghAtamavApyApi tatazcyutaH paramANutvalakSaNaM dravyatvamavApsyatIti / 'khettaa||640|| deseNaM ti kSetravizeSitatvalakSaNaprakAreNa 'syAt' kadAciccaramaH, katham ?,yatra kSetre kevalI samudghAtaM gatastatra kSetre yaH paramA dANuravagADho'sau tatra kSetretena kevalinA samudghAtagatena vizeSitona kadAcanApyavagAhaM lapsyate, kevalino nirvANagamanAdityevaM kSetratazcaramo'sAviti, nirvizeSaNakSetrApekSayA tvacaramaH, tatkSetrAvagAhasya tena lapsyamAnatvAditi / 'kAlAdeseNaM'ti kAla|vizeSitatvalakSaNaprakAreNa 'siya carame'tti kathaJciccaramaH, katham?, yatra kAle pUrvAhnAdau kevalinA samudghAtaH kRtastatraiva | yaH paramANutayA saMvRttaH sa ca taM kAlavizeSa kevalisamudghAtavizeSitaM na kadAcanApi prApsyati tasya kevalinaH siddhigamanena punaH samudghAtAbhAvAditi tadapekSayA kAlatazcaramo'sAviti, nirvizeSaNakAlApekSayA tvacarama iti / 'bhAvAeseNaM'ti sAbhAvo-varNAdivizeSastadvizeSalakSaNaprakAreNa 'syAcaramaH' kathaJciccaramaH, kathaM ?, vivakSitakevalisamudghAtAvasare yaH pudgalo divodibhAvavizeSa pariNataH sa vivakSitakevalisamudghAtavizeSitavarNapariNAmApekSayA caramo yasmAttat kevalinivoNe punastaM pariNAmamasI na prApsyatIti, idaM ca vyAkhyAnaM cUrNikAramatamupajIvya kRtamiti // anantaraM paramANozcaramatvAcaramatvala18|| kSaNaH pariNAmaH pratipAditaH, atha pariNAmasyaiva bhedAbhidhAnAyAha // 640 // Education in For Personal & Private Use Only
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaivihe gaM bhaMte ! pariNAme paNNatte ?, goyamA ! duvihe pariNAme paNNatte, taMjahA-jIvapariNAme ya ajIvapariNAme ya, evaM pariNAmapayaM niravasesaM bhANiyacaM / sevaM bhaMte ! 2 jAva viharati (sUtraM 514) // 14-4 // | 'kaivihe NamityAdi, tatra pariNamanaM-dravyasyAvasthAntaragamanaM pariNAmaH, Aha ca-"pariNAmo hyarthAntaragamanaM na |ca sarvathA vyavasthAnam / na tu sarvathA vinAzaH prinnaamstdvidaamissttH||1||" iti, 'pariNAmapayaMti prajJApanAyAM trayodazaM pariNAmapadaM, taccaivaM-'jIvapariNAme NaM bhaMte! kaivihe pannatte?, goyamA ! dasavihe. paNNatte, taMjahAgaipariNAme iMdiyapariNAma evaM kasAyalesA jogauvaoge nANadaMsagacarittavedapariNAme 'ityAdi, tathA| 'ajIvapariNAme NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ?, goyamA ! dasavihe paNNatte taMjahA-baMdhaNapariNAme 1 gaipariNAme 2 evaM | saMThANa 3 bheya 4 vanna 5 gaMdha 6 rasa 7 phAsa 8 agurulahuya 9 saddapariNAme 10" ityAdi // caturdazazate caturthaH // 14-4 // caturthoddezake pariNAma ukta iti pariNAmAdhikArAvyatibrajanAdika vicitraM pariNAmamadhikRtya paJcamoddezakamAha, tasya cedamAdisUtram neraie NaM bhaMte ! agaNikAyassa majjhamajjheNaM vIivaejjA ?, goyamA ! atthegatie vIivaejjA atthegatie no vIivaejjA, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai atthegaie vIivaejjA atthegatie no vIivaejjA ?, goyamA ! neraiyA duvihA paNNattA, taMjahA-viggahagatisamAvannagA ya aviggahagatisamAvannagA ya, tattha gaMje se Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only Kinjainelibrary.org
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2|| // 641 // viggahagatisamAvannae neratie se NaM agaNikAyassa majjhamajjheNaM vIivaejjA, se NaM tattha jhiyAejA, No di 14 zatake tiNaDhe samaDhe, no khalu tattha satthaM kamai, tattha NaM je se aviggahagaisamAvannae neraie se NaM agaNikAyassa 4 uddezaH majjhamajjheNaM No vIivaejjA, se teNa?NaM jAva no vIivaejjA // akurakumAre NaM bhaMte ! agaNikAyassa pariNAma: pucchA, goyamA ! atthegatie vIivaejA atthegatie no vIivaejjA, se keNaTeNaM jAva no bIivaejjA, sU 514. goyamA ! asurakumArA duvihA paNNattA, taMjahA-viggahagaisamAvannagA ya aviggahagaisamAvannagA ya, tattha Baa uddezaH 5 NaM je se viggahagaisamAvannae asurakumAre se NaM evaM jaheva neratie jAva vakkamati, tattha NaM je se avi- | agnimadhye ggahagaisamAvannae asurakumAre se NaM atthegatie agaNikAyassa majjhamajjheNaM vItIvaenA atthegatie no gamanAdi dasU 515 vIiva0, je NaM vItIvaejjA se NaM tattha jhiyAejA ?, no tiNaDhe samaDhe, no khalu tattha satthaM kamati, se teNaTeNaM evaM jAva thaNiyakumAre, egidiyA jahA neraiyA / beiMdiyA NaM bhaMte ! agaNikAyassa majhamajheNaM jahA asurakumAre tahA beiMdievi, navaraM jeNavIyIvaejjA se NaM tattha jhiyAejjA ?, haMtA jhiyAejjA, seNaM taM ceva evaM jAva cauridie // paMciMdiyatirikkhajoNie NaM bhaMte ! agaNikAyapucchA, goyamA ! atthegatie vIivaejjA atthegatie no vIivaejjA, se teNa?NaM01, goyamA ! paMciMdiyatirikkhajoNiyA duvihA paNNa | ttA, taMjahA-viggahagatisamAvannagA ya aviggahagaimAsavanagA ya, viggahagaimAsavannae jaheva neraie jAva no khalu tattha satthaM kamai, aviggahagaisamAvannagA paMciMdiyatirikkhajoNiyA duvihA pannattA, taMjahA-iDDi // 4 // 19 jAva Jain Education M o nal For Personal & Private Use Only w.jainelibrary.org
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ pattA ya aNiddiSpattA ya, tattha NaM je se iDippatte paMciMdiyatirikkhajoNie se NaM atthegaie agaNikAyassa majjhaMmajjheNaM vIyIvaejjA atthegaie no vIyIvaejjA, je NaM vIyIvaejjA se NaM tattha jhiyAejjA ?, no tiNaTThe samaTThe, no khalu tattha satthaM kamai, tattha NaM je se aNiDippatte paMciMdiyatirikkhajoNie se NaM atthegatie agaNikAyassa majjhaMmajjheNaM vIyIvaejjA asthegatie no vIivaejjA, je NaM vIyIvaejjA se NaM tattha jhiyAejA ?, haMtA jhiyAejA se teNaTTeNaM jAva no vIyIvaejjA, evaM maNussevi, vANamaMtarajoisiyavemANie jahA asurakumAre (sUtraM 515 ) // 'neraie Na' mityAdi, iha ca kvaciduddeza kArthasaGgrahagAthA dRzyate, sA ceyaM - "neraiya agaNimajjhe dasa ThANA tiriya poggale deve / pavayabhittI ullaMghaNA ya pallaMghaNA ceva // 1 // " iti, arthazcAsyA uddezakArthAvagamagamya iti, 'no khalu tattha satthaM kamai'tti vigrahagatisamApanno hi kArmmaNazarIratvena sUkSmaH, sUkSmatvAcca tatra 'zastram' adhyAdikaM na kAmati / 'tattha NaM je se' ityAdi, avigrahagatisamApanna utpattikSetropapanno'bhidhIyate na tu RjugatisamApannaH tasyeha praka| raNe'nadhikRtatvAt sa cAgnikAyasya madhyenaM na vyativrajati, nArakakSetre bAdarAgnikAyasyAbhAvAt, manuSyakSetra eva tadbhAvAt yaccottarAdhyayanAdiSu zrUyate - "huyAsaNe jalaMtaMmi daDapubo aNegaso / " ityAdi tadagnisadRzadravyAntarApekSayAsvaseyaM, saMbhavanti ca tathAvidhazaktimanti dravyANi tejolezyAdravyavaditi // asurakumArasUtre vigrahagatiko nArakavat, avigrahagatikastu ko'pyagnermadhyena vyatitrajet yo manuSyalokamAgacchati, yastu na tatrAgacchati asau na vyatitrajet, For Personal & Private Use Only
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 zatake 5 uddeza: iSTAniSTaspa zodyanubhavaH sU 516 vyAkhyA-18 vyativrajannapi ca na dhyAyate dhmAyate vA, yato na khalu tatra zastra kramate sUkSmatvAdvaikriyazarIrasya zIghratvAcca tadgateriti / prajJaptiH |'egidiyA jahA neraiya'tti, katham ?, yato vigrahe te'pyagnimadhyena vyatibrajanti sUkSmatvAnna dahyante ca, avigrahagatiabhayadevIyA vRttiH2 samApannakAzca te'pi nAgnemadhyena vyativrajanti sthAvaratvAt , tejovAyUnAM gatitrasatayA'gnemadhyena vyativrajanaM yad dRzyate tadiha na vivakSitamiti sambhAvyate, sthAvaratvamAtrasyaiva vivakSitatvAt , sthAvaratve hi asti kathaJcitteSAM gatyabhAvo yd||642|| pekSayA sthAvarAste vyapadizyante, anyathA'dhikRtavyapadezasya nirnibandhanatA syAt , tathA yadvAyvAdipAratatryeNa pRthivyA dInAmagnimadhyena vyativrajanaM dRzyate tadiha na vivakSitaM, svAtantryakRtasyaiva tasya vivakSaNAt, cUrNikAraH punarevamAha'egidiyANa gaI nasthitti te na gacchanti, ege vAukkAiyA paraperaNesu gacchaMti virAhijati yatti, paJcendriyatiryasUtre 'iDippattA yatti vaikriyalabdhisampannAH 'atthegaie agaNikAyasse'tyAdi, astyekakaH kazcit paJcendriyatiryagyoniko yo manuSyalokavI sa tatrAgnikAyasambhavAttanmadhyena vyativrajet, yastu manuSyakSetrAdvahirnAsAvagnemadhyena | vyativrajet, agnereva tatrAbhAvAt , tadanyo vA tathAvidhasAmagryabhAvAt , 'no khalu tattha satthaM kamai'tti vaikriyAdilabdhimati pazcendriyatirazci nANyAdikaM zastra kramata iti // atha daza sthAnAnIti dvAramabhidhAtumAha neratiyA dasa ThANAI paJcaNubbhavamANA viharaMti, taMjahA-aNihA sahA aNihA rUvA aNihA gaMdhA | aNiTThA rasA aNihA phAsA aNiTThA gatI aNiTThA ThitI aNiDhe lAvanne aNiDhe jase kittI aNiDhe uTThANakammabalavIriyapurisakkAraparakkame / asurakumArA dasa ThANAI pacaNubbhavamANA viharaMti, taMjahA-ihA saddA NASACARRASSA 15025625645% // 642 // For Personal & Private Use Only
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ idvA rUvA jAva iTTe uTThANakammabalavIriyapurisakAraparakkame evaM jAva thnniykumaaraa|| puDhavikAiyA chahA NAI paccaNubhavamANA vi0, taM0-ihANiTThA phAsA iTThANihA gatI evaM jAva parakkame, evaM jAva vaNassaikAhai iyA / beiMdiyA sattahANAI paJcaNunbhavamANA viharaMti, taMjahA-iTANihA rasA sesaM jahA egidiyANaM, teMdiyA NaM aTThANAI pacaNubbhavamANA vi0, taM0-iTANihA gaMdhA sesaM jahA diyANaM, cAuridiyA navavANAI paccaNubbhavamANA viharaMti, taM0-ihANiTThA rUvA sesaM jahA teMdiyANaM, paMciMdiyatirikkhajoNiyA dasa ThANAI pacaNubbhavamANA viharaMti, taMjahA-ihANihA saddA jAva parakkame, evaM maNussAvi, vANamaMtarajoisiyavemANiyA jahA asurakumArA (sUtraM 516) // 'neraiyA dasa ThANAI'ityAdi, tatra 'aNiTThA gaI'tti aprazastavihAyogatinAmodayasampAdyA narakagatirUpA vA, | 'aNihA Thititti narakAvasthAnarUpA narakAyuSkarUpA vA 'aNi? lAvanne tti lAvaNyaM-zarIrAkRtivizeSaH 'aNi? jasokitti'tti prAkRtatvAdaniSTeti draSTavyaM yazasA-sarvadiggAmiprakhyAtirUpeNa parAkramakRtena vA saha kIrtiH-ekadi. ggAminI prakhyAtirdAnaphalabhUtA vA yazaHkIrtiH, aniSTatvaM ca tasyA duSprakhyAtirUpatvAt , aNiDhe uTThANe' ityAdi, utthAnAdayo vIryAntarAyakSayopazamAdijanyavIryavizeSAH, aniSTatvaM ca teSAM kutsitatvAditi // 'puDhavikkAie'tyAdi, 'chaTThA NAIti pRthivIkAyikAnAmekendriyatvena pUrvoktadazasthAnakamadhye zabdarUpagandharasA na viSaya iti sparzAdInyeva SaT se 6pratyanubhavanti, 'iTANiTThA phAsatti sAtAsAtodayasambhavAt zubhAzubhakSetrotpattibhAvAcca, 'ihANiTThA gaiti yadyapi -vyA . 1.8 Jain Education Int For Personal & Private Use Only A lainelibrary.org
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 643 // | teSAM sthAvaratvena gamanarUpA gatirnAsti svabhAvatastathA'pi parapratyayA sA bhavatIti zubhAzubhatveneSTAniSTavyapadezArhA syAt, | athavA yadyapi pAparUpatvAttiryaggatiraniSTaiva syAttathA'pISatprAgbhArA'pratiSThAnAdikSetrotpattidvAreNeSTAniSTagatisteSAM bhAvanIyeti, 'evaM jAva parakkameti vacanAdidaM dRzyam -- 'iTThANiTThA ThiI' sA ca gativadbhAvanIyA 'iTThANiTThe lAvanne' | | idaM ca maNyandhapASANAdiSu bhAvanIyam 'iTThANiTTe jasokittI' iyaM satprakhyAtyasatprakhyAtirUpA maNyAdiSvevAvaseyeti, | 'iTThANiTThe uTThANajAva parakkame' utthAnAdi ca yadyapi teSAM sthAvaratvAnnAsti tathA'pi prAgbhavAnubhUtotthAnAdisaMskArava| zAtadiSTamaniSTaM vA'vaseyamiti / 'baMdiyA sattaTTANAI' ti zabdarUpagandhAnAM tadaviSayatvAt, rasasparzAdisthAnAni ca | zeSANyekendriyANAmiveSTAniSTAnyavaseyAni, gatistu teSAM trasatvAdgamanarUpA dvidhA'pyasti bhavagatistUtpattisthAnavizeSeNe|STAniSTA'vaseyeti // atha 'tiriyapoggale deve' ityAdidvAragAthoktArthAbhidhAnAyAha deve NaM bhaMte ! mahiDIe jAva mahesakkhe bAhirae poggale apariyAittA pabhU tiriyapacayaM vA tiriya bhittiM vA ullaMghettae vA pallaMghettae vA ?, goyamA ! No tiNaTTe samaTThe / deve NaM bhaMte ! mahihie jAva mahe| sakkhe bAhirae poggale pariyAittA pabhU tiriya jAva pallavettae vA ?, haMtA pabhU / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMtetti ( sUtraM 517 ) / 14-5 // 'deve 'mityAdi, 'bAhirae' tti bhavadhAraNIyazarIravyatiriktAn 'apariyAitta'tti 'aparyAdAya' agRhItvA 'tiri yapacayaM ti tirazcInaM parvataM gacchato mArgAvarodhakaM 'tiriyaM bhittiM vatti tiryagbhittiM- tirazcInAM prAkAravaraNDikA For Personal & Private Use Only 14 zatake 5 uddezaH | nArakAdInAM dazAdisthAnAnubha vaH sU 516 pudgalAnAdA ne parvatAdyalaGghanaM sU 517 // 643 //
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ dibhittiM parvatakhaNDa veti "ullaMghettae'tti sakRdullaGghane 'pallaMghettae vatti punaH punarlaGghaneneti // caturdazazate-14 paJcamaH // 14-5 // paJcamodezake nArakAdijIvavaktavyatoktA SaSThe'pi saivocyate ityevaMsambaddhasyAsyedamAdisUtramrAyagihe jAva evaM vayAsI-neraiyANaM bhaMte ! kimAhArA phiMpariNAmA kiMjoNIyA kiMThitIyA paNNattA?, goyamA ! neraiyA NaM poggalAhArA poggalapariNAmA poggalajoNiyA poggaladvitIyA kammovagA kammaniyANA kammahitIyA kammuNAmeva vippariyAsameMti evaM jAva vemANiyA (sUtraM 518) // neraiyA NaM bhaMte ! kiM vIyIdavAI AhAreMti avIcivAI AhAreMti ?, goyamA ! neratiyA vIcidavAiMpi AhAreMti avIcidavAiMpi AhAreMti, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai neratiyA vIci0 taM ceva jAva AhAreMti ?, goyamA ! je gaM neraiyA egapaesUNAiMpi davAI AhAreti te NaM neratiyA vIcidavAiM AhAreMti, je NaM neratiyA paDi-| punnAI davAI AhAreti te gaM neraiyA avIcidavAI AhAreti, se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai jAva AhAreti, evaM jAva vemANiyA AhAreMti (sUtraM 519) // | 'rAyagihe'ityAdi, "kimAhAra'tti kimAhArayantIti kimAhArAH 'kiMpariNAma'tti kimAhAritaM satpariNAmayantIti kiMpariNAmAH 'kiMjoNIya'tti kA yoniH-utpattisthAnaM yeSAM te kiMyonikAH, evaM kiMsthitikAH, sthitizca avasthAnahetuH, SAMSARONLINECOLORCAMSANG jain Education na For Personal & Private Use Only Dilw.jainelibrary.org
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ CA vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI- // 644 // R atrottaraM krameNaiva dRzya vyaktaM ca, navaraM 'puggalajoNIya'tti pudgalAH-zItAdisparzA yonI yeSAM te tathA, nArakA hi zIta-da 14 zatake yonaya uSNayonayazceti, 'poggalahiiya'tti pudgalA-AyuSkakarmapudgalAH sthitiryeSAM narake sthitihetutvAtte tathA, atha6 uddezaH kasmAtte pudgalasthitayo bhavantItyata Aha-kammovage'tyAdi karma-jJAnAvaraNAdi pudgalarUpamupagacchanti-bandhanadvAreNo- nArakANAM |payAntIti karmopagAH, karmanidAna-nArakatvanimittaM karma bandhanimittaM vA yeSAM te karmanidAnAH, tathA karmaNaH-karma- kimAhArapudgalebhyaH sakAzAsthitiryeSAM te karmasthitayaH, tathA 'kammuNAmeva vippariyAsameMti'tti karmaNaiva hetubhUtena makAra tvAdi vI. AgamikaH viparyAsaM-paryAyAntaraM paryAptAparyAptAdikamAyAnti-prApnuvanti ataste pudgalasthitayo bhavantIti // AhAramevAdhi cyavIcidratyAha-'neraiyA 'mityAdi, 'vIivAiMti vIciH-vivakSitadravyANAM tadavayavAnAM ca paraspareNa pRthagbhAvaH 'vIcira vyAhAratA sU 518pRthagbhAve iti vacanAt , tatra vIcipradhAnAni dravyANi vIcidravyANi ekAdipradezanyUnAnItyarthaH, etanniSedhAdavIcidravyANi, ayamatra bhAvaH-yAvatA dravyasamudAyenAhAraH pUryate sa ekAdipradezono vIcidravyANyucyate, paripUrNastvavIcidravyANIti TIkAkAraH, cUrNikArastvAhAradravyavargaNAmadhikRtyedaM vyAkhyAtavAn , tatra cayAH sarvotkRSTAhAradhyavargaNAstA avI|cidravyANi, yAstu tAbhya ekAdinA pradezena hInAstA vIcidravyANIti, 'egapaesaUNAIpi davAIti ekapradezonAnyapi apizabdAdanekapradezonAnyapIti // anantaraM daNDakasyAnte vaimAnikAnAmAhArabhoga uktaH, atha vaimAnikavizeSasya||8|| // 44 // kAmabhogopadarzanAthAhajAhe NaM bhaMte ! sakke deviMde devarAyA divAI bhaugabhogAiM bhuMjiukAme bhavati se kahamiyANi pakareMti ?. 519 SAGAKAREERSALS RORIGICAL For Personal & Private Use Only
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ goyamA! tAhe ceva NaM [graMthAgram 9000 se sakke deviMde devarAyA egaM mahaM nemipaDirUvagaM viuccati evaM joyaNasayasahassaM AyAmikkhaMbheNaM tinni joyaNasayasahassAI jAva addhaMgulaM ca kiMcivisesAhiyaM parikkhe. veNaM, tassa NaM nemipaDirUvassa uvariM bahusamaramaNije bhUmibhAge pannatte jAva maNINaM phAse, tassa NaM nemipaDirUvagassa bahumajjhadesabhAge tattha NaM mahaM egaM pAsAyavaDeMsagaM viuccati paMca joyaNasayAI uDe uccatteNaM aTThAijAI joyaNasayAI vikkhaMbheNaM anbhuggayamUsiyavannaojAva paDirUvaM, tassa pAsAyavaDiMsagasya ulloe paumalayabhatticitte jAva paDirUve, tassa NaM pAsAyavaDeMsagassa aMto bahusamaramaNijje bhUmibhAge jAva maNINaM phAso maNipeDhiyA aTThajoyaNiyA jahA vemANiyANaM, tIseNaM maNipeDhiyAe uvariM mahaM ege devasayaNije viuccai sayaNija|vannao jAva paDirUve, tattha NaM se sakke deviMde devarAyA aTTahiM aggamahisIhiM saparivArAhiM dohi ya aNi ehiM naTTANieNa ya gaMdhavANieNa ya saddhiM mahayAhayanajAva divAI bhogabhogAI muMjamANe viharaha // jAhe 4 IsANe deviMde devarAyA divAI jahA sakke tahA IsANevi niravasesaM, evaM saNaMkumArevi, navaraM pAsAyavaDehai sao cha joyaNasayAI uDe uccatteNaM tinni joyaNasayAI vikkhaMbheNaM maNipeDhiyA taheva aTThajoyaNiyA, tIse NaM maNipeDhiyAe uvariM ettha NaM mahegaM sIhAsaNaM viucvai saparivAraM bhANiyacaM, tattha NaM saNaMkumAre deviMde devarAyA bAvattarIe sAmANiyasAhassIhiM jAva cauhiM bAvattarIhiM AyarakkhadevasAhassIhi ya bAhiM hai saNaMkumArakappavAsIhiM vemANiehiM devehi ya devIhi ya saddhiM saMparivuDe mahayA jAva viharai / evaM jahA JainEducation For Personal & Private Use Only Najanelibrary.org
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 14 zatake 6 uddezaH zakrAdInAM bhogAya nemivikurvaNAdi sU 520 vyAkhyA- saNaMkumAre tahA jAva pANao accuo navaraM jo jassa parivAro so tassa bhANiyo, pAsAyauccattaM jaM prajJaptiH saesu 2 kappesu vimANANaM uccattaM addhaddhaM vitthAro jAva accuyassa navajoyaNasayAI uhUM uccatteNaM addhapaMca- mAiM joyaNasayAI vikkhaMbheNaM, tattha NaM goyamA ! acue deviMde devarAyA dasahiM sAmANiyasAhassIhiM jAva yA vRttiH24 viharai sesaM taM ceva sevaM bhaMte ! 2tti (sUtraM 520) // 14-6 // // 645 // 'jAhe NamityAdi, 'jAhetti yadA "bhogabhogAIti bhujyanta iti bhogAH-sparzAdayaH bhogArhA bhogA bhogabhogAH manojJasparzAdaya ityarthaH tAn se kahamiyANiM pakareitti atha 'kathaM' kena prakAreNa tadAnIM prakaroti ?-pravarttata ityarthaH, | 'nemipaDirUvagaM'ti nemiH-cakradhArA tadyogAccakramapi nemiH-tatpratirUpaka-vRttatayA tatsadRzaM sthAnamiti zeSaH, 'tinni joyaNe'tyAdau yAvatkaraNAdidaM dRzyaM-'solasa ya joyaNasahassAI do ya sayAI sattAvIsAhiyAI kosatiyaM | aTThAvIsAhiyaM dhaNusayaM terasa ya aMgulAI'ti, 'uvari ti upariSTAt 'bahusamaramaNijjetti atyantasamo ramyazcetyarthaH 'jAva maNINaM phAsotti bhUmibhAgavarNakastAvadvAcyo yAvanmaNInAM sparzavarNaka ityarthaH, sa cAyaM-se jahAnAmae-AliMgapokkharei vA muiMgapokkharei vA ityAdi, AliGgapuSkaraM murajamukhapuTa-maIlamukhapuTaM tadvatsama ityarthaH, tathA 'sacchAehiM sappabhehiM samarIIhiM saujjoehiM nANAvihapaMcavannehiM maNIhiM uvasohie taMjahA-kiNhehiM 5ityAdi varNagandharasasparzavarNako maNInAM vAcya iti / 'anuggayamUsiyavannaotti abhyudgatocchritAdiH prAsAdavarNako vAcya ityarthaH, sa ca pUrvavat, 'ulloe'tti ullokaH ulloco vA-uparitalaM 'paumalayAbhatticittetti padmAni latAzca 5 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ padmalatAstadrUpAbhibhaktibhiH-vicchittibhizcitro yaH sa tathA, yAvatkaraNAdidaM dRzyaM-'pAsAie darisaNijje abhi-18 rUvetti, 'maNipeDhiyA aTThajoyaNiyA jahA vemANiyANaM ti maNipIThikA vAcyA, sA cAyAmaviSkambhAbhyAmaSTayojanikA yathA vaimAnikAnAM sambadhinI na tu vyantarAdisatkeva, tasyA anyathAsvarUpatvAt , sA punarevaM-'tassa NaM bahusamaramaNijassabhUmibhAgassa bahumajjhadesabhAe ettha NaM mahaM egaM maNipeDhiyaM viucvai, sA NaM maNipeDhiyA aha joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM pannattA cattAri joyaNAI bAhalleNaM savarayaNAmaI acchA jAva paDirUva'tti, |'sayaNijjavannao'tti zayanIyavarNako vAcyaH, sa caivaM-tassa NaM devasayaNijassa imeyArUve vannAvAse paNNatte' varNakavyAsaH-varNakavistaraH, 'taMjahA-nANAmaNimayA paDipAyA sovanniyA pAyA NANAmaNimayAI pAyasIsagAI'ityAdiriti, 'dohi ya aNIehiM ti anIkaM-sainyaM 'nANIeNa yatti nAvyaM-nRtyaM tatkArakamanIkaM-janasamUho nATyAnIkaM, evaM gandharvAnIkaM navaraM gandharva-gItaM, 'mahaye'tyAdi yAvatkaraNAdevaM dRzyaM-'mahayAhayanahagIyavAi-1 yataMtItalatAlatuDiyaghaNamuiMgapaDuppavAiyaraveNaM ti vyAkhyA cAsya prAgvat , iha ca yat zakrasya sudharmasabhAlakSaNabhogasthAnasadbhAve'pi bhogArtha nemipratirUpakAdivikurvaNaM tanjinAslAmAzAtanAparihArArtha, sudharmasabhAyAM hi mANavake stambhe jinAsthIni samudgakeSu santi, tatpratyAsattau ca bhogAnubhavane tadabahumAnaH kRtaH syAt sa cAzAtaneti / 'siMhAsaNaM viuccai'tti sanatkumAradevendraH siMhAsanaM vikurute na tu zakrezAnAviva devazayanIyaM, sparzamAtreNa tasya paricArakatvAnna zayanIyena prayojanamiti bhAvaH, 'saparivAraM'ti svakIyaparivArayogyAsanaparikaritamityarthaH, 'navaraM jo jassa Jain Education For Personal & Private Use Only KDainelibrary.org
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2564 parivAro so tassa bhANiyabo'tti tatra sanatkumArasya parivAra uktaH, evaM mAhendrasya tu saptatiH sAmAnikasahasrANi 14 zatake prajJaptiH catasrazcAGgarakSasahasrANAM saptatayaH, brahmaNaH SaSTiH sAmAnikasahasrANAM lAntakasya paJcAzat zukrasya catvAriMzat sahasrArasya | 47 uddeza: abhayadevI- |triMzat prANatasya viMzatiH acyutasya tu daza sAmAnikasahasrANi, sarvatrApi ca sAmAnikacaturguNA AtmarakSA iti / ciraMsathuyA vRttiH24 |'pAsAyauccattaM jamityAdi tatra sanatkumAramAhendrayoH SaD yojanazatAni prAsAdasyoccatvaM brahmalAntakayoH sapta zukrasaha o'siiti 6 nArayoraSTau prANatendrasyAcyutendrasya ca naveti, iha ca sanatkumArAdayaH sAmAnikAdiparivArasahitAstatra nemipratirUpake // 646 // zrIvIrakRta AzvAsa: |gacchanti, tatsamakSamapi sparzAdipraticAraNAyA aviruddhatvAt , zakrezAnau tu na tathA, sAmAnikAdiparivArasamakSaM kAyapra sU 521 ticAraNAyA lajjanIyatvena viruddhatvAditi // caturdazazate sssstthH||14-6|| | SaSThoddezakAnte prANatAcyutendrayo gAnubhUtiruktA, sA ca tayoH kathaJcittulyeti tulyatA'bhidhAnArthaH saptamoddezakaH, tasya cedamAdisUtram rAyagihe jAva evaM vayAsI parisA paDigayA, goyamAdI samaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaM goyamaM AmaMtettA evaM vayAsI-cirasaMsiTTho'si me goyamA ! cirasaMthuo'si me goyamA ! ciraparicio'si me goyamA ! // 46 // || cirajusio'si me goyamA ! cirANugao'si me goyamA ! cirANuvattIsi me goyamA ! aNaMtaraM devaloe| aNaMtaraM mANussae bhave, kiM paraM? maraNA kAyassa bhedA io cuttA dovi tullA egaTThA avisesamaNANattA bhavi4|| ssAmo (sUtraM 521) / For Personal & Private Use Only
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education 'rAyagihe' ityAdi, tatra kila bhagavAn zrImanmahAvIraH kevalajJAnAprAdhyA sakhedasya gautamasvAminaH samAzvAsanAyAtmanastasya ca bhAvinIM tulyatAM pratipAdayitumidamAha - 'goyame' tyAdi, 'cirasaMsiddho'si si ciraM bahukAlaM yAvat cire vA atIte prabhUte kAle saMzliSTaH- snehAtsaMbaddhazcirasaMzliSTaH 'asi' bhavasi 'me' mayA mama vA tvaM he gautama !, 'cirasaMdhuo'tti ciraM - bahukAlam atItaM yAvat saMstutaH - snehAtprazaMsitazcirasaMstutaH, evaM 'ciraparicie 'ti punaH punardarzanataH paricitazciraparicitaH, 'cirajusie'tti cirasevitazciraprIto vA 'juSI prItisevanayoH' iti vacanAt, 'cirANugae'tti cira - manugato mamAnugatikAritvAt, 'cirANuvattIsi'tti ciramanuvRttiH - anukUlavarttitA yasyAsau cirAnuvRttiH, idaM ca cira| saMzliSTatvAdikaM kvAsIt ? ityAha- 'anaMtaraM devaloe 'tti anantaraM - nirvyavadhAnaM yathA bhavatyevaM devaloke anantare deva| bhave ityarthaH tato'pi - anantaraM manuSyabhave, jAtyarthatvAdekavacanasya devabhaveSu manuSyabhaveSu ceti draSTavyaM tatra kila tripRSTha - bhave bhagavato gautamaH sArathitvena cirasaMzliSTatvAdidharmmayukta AsIt, evamanyeSvapi bhaveSu saMbhavatIti, evaM ca mayi tava gADhatvena snehasya na kevalajJAnamutpadyate bhaviSyati ca tavApi snehakSaye tadityadhRtiM mA kRthA iti gamyate, 'kiM paraM ?, maraNa ti kiM bahunA 'paraM'ti parato 'maraNAt ' mRtyoH, kimuktaM bhavati ? - kAyasya bhedAddhetoH 'io cuya'tti 'itaH' pratyakSAnmanuSyabhavAcyutau 'dovi'tti dvAvapyAvAM tulyau bhaviSyAva iti yogaH, tatra 'tulyau' samAnajIvadravyau 'ekaTTha'tti 'ekArthI' ekaprayojanAvanantasukhaprayojanatvAt ekasthau vA ekakSetrAzritau siddhikSetrApekSayeti 'avisesamaNANatta' tti 'avizeSaM' nirvizeSaM | yathA bhavatyevam ' anAnAtvau' tulyajJAnadarzanAdiparyAyAviti, idaM ca kila yadA bhagavatA gautamena caityavandanAyASTApadaM gatvA onal For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 647 // | pratyAgacchatA paJcadazatApasazatAni prabrAjitAni samutpannakevalAni ca zrImanmahAvIrasamavasaraNamAnItAni tIrthapraNAmakara| NasamanantaraM ca kevaliparSadi samupaviSTAni, gautamena cAviditatatkevalotpAdavyatikareNAbhihitAni yathA - Agacchata bhoH sAdhavaH ! bhagavantaM vandadhvamiti, jinanAyakena ca gautamo'bhihito yathA - gautama ! mA kevalinAmAzAtanAM kArSIH, tato gautamo mithyAduSkRtamadAt, tathA yAnahaM pratrAjayAmi teSAM kevalamutpadyate na punarmama tataH kiM tanme notpatsyata eveti vikalpAMdadhRtiM cakAra, tato jagadguruNA gadito'sau manaHsamAdhAnAya, yathA gautama ! catvAraH kaTA bhavanti - sumbakaTo | vidalakaTazcarmakaTaH kambalakaTazceti, evaM ziSyA api guroH pratibandhasAdharmyeNa sumbakaTasamAdayazcatvAra eva bhavanti, tatra tvaM mayi kambalakaTasamAna ityetasyArthasya samarthanAya bhagavatA tadA'bhihitamiti // evaM bhAvinyAmAtmatulyatAyAM bhagava - tA'bhihitAyAM 'atipriyamazraddheya 'mitikRtvA yadyanyo'pyenamarthaM jAnAti tadA sAdhurbhavatItyanenAbhiprAyeNa gautama evAha jahA NaM bhaMte ! vayaM eyamahaM jANAmo pAsAmo tahA NaM aNuttarovavAiyAvi devA eyamahaM jA0 pA0 1, haMtA goyamA ! jahA NaM vayaM eyamahaM jANAmo pAsAmo tahA aNuttarovavAiyAvi devA eyamahaM jA0 pA0, se keNadveNaM jAva pAsaMti ?, goyamA ! aNuttarovavAiyA NaM aNaMtAo maNodavavaggaNAo ladvAo pattAo abhi samannAgayAo bhavaMti se teNaTTeNaM goyamA ! evaM buccai jAva pAsaMti (sUtraM 522 ) // 'jahA Na mityAdi, 'eyamahaM 'ti 'etamartham' AvayorbhAvitulyatAlakSaNaM 'vayaM jANAmo tti yUyaM ca vayaM cetyekazeSAdvayaM tatra yUyaM kevalajJAnena jAnItha vayaM tu bhavadupadezAt / tathA'nuttaropapAtikA api devA enamarthaM jAnantIti ? praznaH, For Personal & Private Use Only 14 zatake 7 uddezaH anuttarANAM tulyatAjJAnaM sU 522 // 647 //
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education atrottaraM - 'haMtA goyamA !' ityAdi, 'maNodavavaggaNAo laddhAotti manodravyavargaNA labdhAstadviSayAvadhijJAnalabdhimAtrApekSayA 'pattAo' tti prAptAstadravyaparicchedataH 'abhisamannAgayAo'tti abhisamanvAgatAH tadguNaparyAyaparicchedataH, ayamatra garbhArtha :- anuttaropapAtikA devA viziSTAvadhinA manodravyavargaNA jAnanti pazyanti ca tAsAM cAvayorayogyavasthAyAmadarzanena nirvANagamanaM nizcinvanti, tatazcAvayorbhAvitulyatAlakSaNamarthaM jAnanti pazyanti ceti vyapadizyata iti // tulyatAprakramAdevedamAha - kaivihe NaM bhaMte ! tullae paNNatte ?, goyamA / chavihe tullae paNNatte, taMjahA- batullae khettatullae kAlatullae bhavatullae bhAvatulae saMThANatullae, se keNadveNaM bhaMte ! evaM buccaha davatullae ?, goyamA ! paramANupoggale paramANupoggalassa davao tulle paramANupoggale paramANupoggalavairittassa davao No tulle, dupaesie khaMdhe dupaesiyassa | khaMdhassa davao tulle dupaesie khaMdhe dupaesiyavairittassa khaMdhassa davao No tulle evaM jAva dasapaesie, tullasaMkhe| japaesie khaMdhe tullasaMkhejjapa esiyassa khaMdhassa davao tulle tullasaMkhejjapaesie khaMdhe tullasaMkhejjapae siyavairittassa khaMdhassa davao No tulle, evaM tullaasaMkhejjapae sievi evaM tullaaNatapaesievi se teNadveNaM goyamA ! evaM buccai o tullae / se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM buccai khettatullae 21, goyamA ! eMgapaeso gADhe poggale egapae sogADhassa poggalassa khettao tule egapaesogADhe poggale egapaesogADhavairittassa poggalassa khettao No tulle, evaM jAva dasapaesogADhe, tullasaMkhejjapae sogADhe * tullasaMkheja * evaM tullaasaMkhejapaesogADhevi, se teNadveNaM jAva khettatullae / For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 648 // sekeNaTTeNaM bhaMte ! evaM buccai kAlatullae 21, goyamA ! egasamapaThitIe poggale ega0 2 kAlao tulle egasa| mayaThitIe poggale egasamayaThitIva irittassa poggalassa kAlao No tulle evaM jAva dasasamayadvitIe tullasaMkhejjasamapaThitIe evaM ceva evaM tullaasaMkhejasamayadvitIevi se teNadveNaM jAva kAlatullae / se keNaNaM bhaMte ! | evaM buccai bhavatullae ?, goyamA ! neraie neraiyassa bhavaTTayAe tulle neraiyavairittassa bhavaTTayAe no tulle | tirikkhajoNie evaM ceva evaM maNusse evaM devevi, se teNadveNaM jAva bhavatullae / se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM vuccai bhAvatullae bhAvatullae ?, goyamA ! egaguNakAlae poggale egaguNakAlassa poggalassa bhAvao tulle egaguNa| kAlae poggale egaguNakAlagavairittassa poggalassa bhAvao No tulle evaM jAva dasaguNakAlae evaM tullasaMkhe| jjaguNakAlae poggale evaM tullaasaMkhejjaguNakAlaevi evaM tullaanaMtaguNakAlaevi, jahA kAlae evaM nIlae | lohiyae hAlide sukillae, evaM subhigaMdhe evaM dubbhigaMdhe, evaM titte jAva mahure, evaM kakkhaDe jAva lukkhe, | udaie bhAve udaiyassa bhAvassa bhAvao tulle udaie bhAve udayabhAvavairittassa bhAvassa bhAvao no tulle, | evaM uvasamie0 khaie0 khaovasamie0 pAriNAmie0 saMnivAie bhAve saMnivAiyassa bhAvassa, se teNadveNaM goyamA ! evaM buccai bhAvatulae 2 / se keNadveNaM bhaMte! evaM vucai saMThANatullae 21, goyamA ! parimaMDale | saMThANe parimaMDalassa saMThANassa saMThANao tulle parimaMDalasaMThANavairittassa saMThANao to tulle evaM vaTTe tase For Personal & Private Use Only 14 zatake 7 uddezaH dravyAdi tulyatA sU 523 ||648)
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyA0 109 Jain Education I cauraMse Ayae, samacauraMsaThANe samacauraMsassa saMThANassa saMThANao tulle samacauraMse saMThANe samacauraM| sasaMThANavairittassa saMThANassa saMThANao no tulle evaM parimaMDale evaM jAva huMDe, se teNa0 jAva saMThANatullae saM0 2 ( sUtraM 523 ) // 'kaivihe' ityAdi, tulyaM samaM tadeva tulyakaM 'dadhatullae 'tti dravyataH ekANukAdyapekSayA tulyakaM dravyatulyakam, athavA dravyaM ca tattulyakaM ca dravyAntareNeti dravyatulyakaM vizeSaNavyatyayAt, 'khettatullae tti kSetrataH - ekapradezAvagADhatvAdinA tulyakaM kSetratulyakam, evaM zeSANyapi, navaraM bhavo - nArakAdiH bhAvo varNAdiraudayikAdirvA saMsthAnaM parimaNDalAdiH, iha ca tulyavyatiri| tamatulyaM bhavatIti tadapIha vyAkhyAsyate, 'tullasaMkhejjapae sie' tti tulyA-samAnAH saGkhyeyAH predazA yatra sa tathA, tulyagrahaNamiha | saGkhyAtatvasya saGkhyAta bhedatvAnna saGkhyAtamAtreNa tulyatA'sya syAd api tu samAnasaGkhyatvenetyasyArthasya pratipAdanArtham, evamanyatrA| pIti, yaccehAnantakSetra pradezAvagADhatvamanantasamayasthAyitvaM ca noktaM tadavagAhapradezAnAM sthitisamayAnAM ca pudgalAnAzrityAna| ntAnAmabhAvAditi / 'bhavaTTayAe'tti bhava evArtho bhavArthastadbhAvastattA tayA bhavArthatayA, 'udaie bhAve tti udayaH- karmmaNAM | vipAkaH sa evaudayikaH - kriyAmAtraM athavA udayena niSpannaH audayiko bhAvo - nArakatvAdiparyAyavizeSaH audayikasya bhAvasya nArakatvAderbhAvato - bhAvasAmAnyamAzritya tulyaH- samaH, 'evaM uvasamie' tti aupazamiko'pyevaM vAcyaH, tathAhi - 'uvasamie | bhAve uvasamiyassa bhAvassa bhAvao tulle uvasamie bhAve uvasamiyavairittassa bhAvassa bhAvao no tulletti, evaM | zeSeSvapi vAcyaM tatropazamaH - udIrNasya karmmaNaH kSayo'nudIrNasya viSkambhitodayatvaM sa evopazamikaH - kriyAmAtraM upazamena vA bl For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 2 // 649 // nirvRttaH aupazamika:- samyagdarzanAdi, 'khaie' tti kSaya:- karmAbhAvaH sa eva kSAyikaH kSayeNa vA nirvRttaH kSAyika:- kevalajJAnAdiH, 'khaovasamie'tti kSayeNa - udayaprAptakarmaNo vinAzena sahopazamo - viSkambhitodayatvaM kSayopazamaH sa eva 4 kSAyopazamika:- kriyAmAtrameva kSayopazamena vA nirvRttaH kSAyopazamikaH - matijJAnAdiparyAyavizeSaH, nanvaupazamikasya kSAyopazamikasya ca kaH prativizeSaH, ubhayatrApyudIrNasya kSayasyAnudIrNasya copazamasya bhAvAt ?, ucyate, kSAyopazamike vipA| kavedanameva nAsti pradezavedanaM punarastyeva, aupazamike tu pradezavedanamapi nAstIti, 'pAriNAmie'tti pariNamanaM pariNAmaH sa eva pAriNAmikaH, 'sannivAie 'ti sannipAtaH - audayikAdibhAvAnAM dvyAdisaMyogastena nirvRttaH sAnnipAtikaH / 'saMThAtullae 'tti saMsthAnaM-AkRtivizeSaH, tacca dvedhA-jIvAjIvabhedAt, tatrAjIvasaMsthAnaM paJcadhA, tatra 'parimaMDale saMThANe' tti parimaNDalasaMsthAnaM bahistAdvRttAkAraM madhye zuSiraM yathA valayasya, tacca dvedhA- ghanapratarabhedAt, 'vaTTe'tti vRttaM - parimaNDalamevAntaHzuSirarahitaM yathA kulAlacakrasya, idamapi dvedhA - ghanapratarabhedAt, punarekaikaM dvidhA - samasaGkhyaviSamasaGkhya pradeza bhedAt, evaM tryanaM caturasraM ca, navaraM 'tryasaM' trikoNaM zRGgATakasyeva caturasraM tu catuSkoNaM yathA kumbhikAyAH, AyatadIrghaM yathA daNDasya, tacca tredhA - zreNyAyatapratarAya taghanAyatabhedAt, punarekaikaM dvidhA - samasaGkhyaviSamasaGkhayapradezabhedAt idaM ca paJcavi dhamapi vizrasAprayogAbhyAM bhavati, jIvasaMsthAnaM tu saMsthAnAbhidhAnanAmakarmmottaraprakRtyudayasampAdyo jIvAnAmAkAraH, tacca | SoDhA, tatrAdyaM 'samacauraMse 'ti tulyArohapariNAhaM sampUrNAGgAvayavaM svAGgalASTazatocchrayaM samacaturasraM, tulyArohapariNAhatvena | samatvAt pUrNAvayavatvena ca caturasratvAttasya, caturasraM saGgatamiti paryAyau, 'evaM parimaMDalevi tti yathA samacaturasramuktaM For Personal & Private Use Only 14 zatake 7 uddezaH dravyAdi tulyatA sU 523 // 649 //
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA nyagrodhaparimaNDalamapItyarthaH, nyagrodho-vaTavRkSastadvatparimaNDalaM nAbhIta upari caturasralakSaNayuktamadhazca tadanurUpaM na bhavati-tasmAtpramANAdhInataramiti, 'evaM jAva huMDe'tti iha yAvatkaraNAt 'sAI khuje vAmaNe'tti dRzya-tatra 'sAItti sAdi nAbhIto'dhazcaturasralakSaNayuktamupari ca tadanurUpaM na bhavati, 'khujjo tti kujaM grIvAdau hastapAdayozcaturazralakSaNayuktaM saGkSiptavikRtamadhyaM, 'vAmaNe'tti vAmanaM lakSaNayuktamadhyaM grIvAdau hastapAdayorapyAdilakSaNanyUnaM, 'huMDe'tti huNDaM prAyaH sarvAvayaveSvAdilakSaNavisaMvAdopetamiti // anantaraM saMsthAnavaktavyatoktA, atha saMsthAnavato'nagArasya vaktavyatAvizeSamabhidhAtukAma Aha bhattapaccakkhAyae NaM bhaMte ! aNagAre mucchie jAva ajjhovavanne AhAramAhAreti ahe NaM vIsasAe kAlaM kareti tao pacchA amucchie agiddhe jAva aNajjhovavanne AhAramAhAreti ?, haMtA goyamA ! bhattapaccakkhAyae NaM aNagAre taM ceva, se keNa?NaM bhante! evaM vu0 bhattapaJcakkhAyaeNaM taM ceva ?, goyamA! bhattapaccakkhAyae NaM | aNagAre [mucchie] mucchie jAva ajjhovavanne bhavai ahe gaMvIsasAe kAlaM karei tao pacchA amucchie jAva AhAre bhavai se teNaTeNaM goyamA ! jAva AhAramAhAreti (sUtraM 524) // | bhattetyAdi, tatra 'bhattapacakkhAyae NaM'ti anazanI'mUJchitaH' saJjAtamUrcha:-jAtAhArasaMrakSaNAnubandhaH taddoSaviSaye vA mUDhaH 'mUrchA mohasamucchAyayoH' iti vacanAt , yAvatkaraNAdidaM dRzya-gaDhie' grathita AhAraviSayasnehatantubhiH 4 saMdarbhitaH 'grantha zrantha saMdarbha iti vacanAt 'giddhe' gRddhaH prAptAhAre Asakto'nRptatvena vA tadAkAsAvAn 'gRdhu abhikAGkSAyAm' *CRICARRORIES in Education international For Personal & Private Use Only sioww.jainelibrary.org
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti vacanAt 'ajjhovavanne'tti adhyupapannaH-aprAptAhAracintAmAdhikyenopapannaH 'AhAra' vAyutailAbhyaGgAdikamodanA- vyAkhyA 14 zatake prajJaptiH dikaM vA'bhyavahArya tIvrakSudvedanIyakarmodayAdasamAdhau sati tadupazamanAya prayuktam 'AhArayati' upabhute, 'ahe NaM'ti 7 uddezaH abhayadevI- 'artha' AhArAnantaraM 'vizrasayA' svabhAvata eva 'kAlaM'ti kAlo-maraNaM kAla iva kAlo mAraNAntikasamudghAtastaM 'karoyA vRttiH ti' yAti 'tao paccha'tti tato-mAraNAntikasamudghAtAt pazcAt tasmAnnivRtta ityarthaH amUchitAdivizeSaNavizeSita AhAraH AhAramAhArayati prazAntapariNAmasadbhAvAditi praznaH, atrottaraM-haMtA goyamA !'ityAdi, anena tu praznArtha evAbhyupagataH, sU524 // 650 // kasyApi bhaktapratyAkhyAturevaMbhUtabhAvasya sadbhAvAditi // anantaraM bhaktapratyAkhyAturanagArasya vaktavyatoktA, sa ca kazcidanu lavasaptamA ttarasureSUtpadyata iti tadvaktavyatAmAha sU 525 anuttarAH | atthi NaM bhaMte ! lavasattamA devA la021, haMtA asthi, sekeNaTeNaM bhante! evaM vuccai lavasattamA devA la021, sU 526 4 goyamA ! se jahAnAmae-kei purise taruNe jAva niuNasippovagae sAlINa vA vIhINa vA godhUmANa vA ja-6 vANa vA javajavANa vA pakkANaM pariyAtANaM hariyANaM hariyakaMDANaM tikkheNaM NavapanjaNaeNaM asiaeNaM paDisAha|riyA pa02 paDisaMkhiviyA 2jAva iNAmeva2ttikaTTa sattalavae luenjA, jatiNaMgoyamA ! tesiM devANaM eva-* |tiyaM kAlaM Aue pahuppate to NaM te devA teNaM ceva bhaghaggahaNaNaM sijhaMtA jAva aMtaM kareMtA, se teNaTeNaM jAva // 50 // lavasattamA devA lavasattamA devA (sUtraM 525) // asthi NaM bhaMte ! aNuttarovavAiyA devAa021, haMtA atthi, se keNaTeNaM bhaMte! evaM vuccai a021,goyamA!anuttarovavAiyANaM devANaM aNuttarA saddA jAva aNuttarA phAsA, ESSARIOUS For Personal & Private Use Only
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ se teNa?NaM goyamA! evaM bucai jAva aNuttarovavAiyA devA a02|annuttrovvaaiyaannN bhaMte! devANaM kevatieNaM kammAvaseseNaM aNuttarovavAiyadevattAe uvavannA?, goyamA!jAvatiyaM chaTThabhattie samaNe niggaMthe kammaM nijareti | evatieNaM kammAvaseseNaM aNuttarovavAiyA devA devattAe uvavannA |sevN bhaMte! 2tti (sUtraM 526) // 14-7 // | 'asthi Na'mityAdi, lavAH-zAlyAdikavalikAlavanakriyApramitAH kAlavibhAgAH sapta-saptasaGgyA mAna-pramANaM yasya kAlasyAsau lavasaptamastaM lavasaptamaM kAlaM yAvadAyuSyaprabhavati sati ye zubhAdhyavasAyavRttayaH santaH siddhiM na gatA api tu deveSUtpannAste lavasaptamAH, te ca sarvArthasiddhAbhidhAnAnuttarasuravimAnanivAsinaH, 'se jahA nAmae'tti 'saH' kazcit 'yathA8 nAmakaH' anirdiSTanAmA puruSaH 'taruNe'ityAdervyAkhyAnaM prAgiva 'pakkANaM ti pakvAnAM 'pariyAyANaM ti 'paryavagatAnA' lava-12 nIyAvasthA prAptAnAM 'hariyANaM'ti piGgIbhUtAnAM, te ca patrApekSayA'pi bhavantItyAha-'hariyakaMDANaM'ti piGgIbhUtajA. lAnAM 'navapajaNaeNaM'ti nava-pratyayaM 'pajaNayaMti pratApitasyAyodhanakuTTanena tIkSNIkRtasya pAyana-jalanibolanaM yasya tanna| vapAyanaM tena 'asiyaeNaM ti dAtreNa 'paDisAhariya'tti pratisaMhRtya vikIrNanAlAn bAhunA saMgRhya 'paDisaMkhiviya'tti | muSTigrahaNena saGkSipya 'jAva iNAmeve'tyAdi prajJApakasya lavanakriyAzIghratvopadarzanaparacappuTikAdihastavyApArasUcakaM vacanaM | 'sattalave'tti lUyanta iti lavAH zAlyAdinAlamuSTayastAn lavAn 'lUeja'tti lunIyAt , tatra ca saptalavalavane yAvAnkAlo bhavatIti vAkyazeSo dRzyaH, tataH kimityAha-jai NamityAdi, 'tesiM devANa'ti dravyadevatve sAdhvavasthAyAmi tyarthaH 'teNaM ceva'tti yasya bhavagrahaNasya sambandhi Ayurna pUrNa tenaiva, manuSyabhavagrahaNenetyarthaH // lavasaptamA anuttaropapA Jain Education.in For Personal & Private Use Only injanelibrary.org
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-18tikA ityanuttaropapAtikadevaprarUpaNAya sUtradvayamabhidhAtumAha-'asthi Na'mityAdi, 'aNuttarovavAiya'tti anuttara:- 14 zatake prajJaptiH sarvapradhAno'nuttarazabdAdiviSayayogAt upapAto-janma anuttaropapAtaH so'sti yeSAM te'nuttaropapAtikA, 'jAvaiyaM cha8-18||8 uddezaH abhayadavA-sA bhattie'ityAdi kila SaSThabhaktikaH susAdhuryAvat karma kSapayati etAvatA kavizeSeNa-anijINenAnuttaropapAtikA devA pRthvyAdyanta 4 utpannA iti // caturdazazate sptmH||14-7|| raMsU 527 // 65 // saptame tulyatArUpo vastuno dharmo'bhihitaH, aSTame tvantararUpaH sa evAbhidhIyate ityevaMsambadhasyAsyedamAdisUtramimIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe sakarappabhAe ya puDhavIe kevatiyaM abAhAe aMtare paNNate ?, go|yamA ! asaMkhejAI joyaNasahassAI abAhAe aMtare paNNatte, sakarappabhAe NaM bhaMte ! puDhavIe vAluyappa|bhAe ya puDhavIe kevatiyaM evaM ceva evaM jAva tamAe ahesattamAe ya, ahesattamAe NaM bhaMte ! puDhavIe alo. gassa ya kevatiyaM AbAhAe aMtare paNNatte ?, moyamA ! asaMkhejAI joyaNasahassAI AbAhAe aMtare |paNNatte / imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe jotisassa ya kevatiyaM pucchA, goyamA!sattanaue joyaNasae AbAhAe aMtare paNNatte, jotisassa NaM bhaMte ! sohammIsANANa ya kappANaM kevatiyaM pucchA, goyamA ! // 65 // asaMkhejAiM joyaNa jAva aMtare paNNatte, sohammIsANANaM bhaMte ! saNaMkumAramAhiMdANa ya kevatiyaM evaM ceva, saNaMkumAramAhiMdANaM bhaMte ! baMbhalogassa kappassa ya kevatiyaM evaM ceva, baMbhalogassa NaM bhaMte ! laMtagassa ya Jain due For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ kappassa kevatiyaM evaM ceka, laMtayassa NaM bhaMte ! mahAsukkassa ya kappassa kevatiyaM evaM ceva, evaM mahAmukkassa kappassa sahassArassa ya, evaM sahassArassa ANayapANayakappANaM, evaM ANayapANayANa ya kappANaM AraNacuyANa ya kappArNa, evaM AraNaJcuyANaM gevijavimANANa ya, evaM gevijavimANANaM aNuttaravimANANa y| aNuttarakmiANANaM bhaMte ! IsiMpaThabhArAe ya puDhavIe kevatie pucchA, goyamA ! duvAlasajoyaNe avAhAe aMtare |paNNatte, IsiMphThabhArAe NaM bhaMte ! puDhavIe alogassa ya kevatie avAhAe pucchA, goyamA ! desUrNa joyaNaM abAhAe aMtare paNNatte (sUtraM 527) // 'imIse Na'mityAdi, 'abAhAe aMtare'tti bAdhA-parasparasaMzleSataH pIDanaM na bAdhA abAdhA tayA abAdhayA yadantaraM vyavadhAnamityarthaH, ihAntarazabdo madhyavizeSAdiSvartheSu vartamAno dRSTastatastavyavacchedena vyavadhAnArthaparigrahArthamavAdhAgrahaNaM, 'asaMkhejAI joyaNasahassAiMti iha yojanaM prAyaH pramANAGgulaniSpannaM grAhya, "nagapuDhavivimANAI miNasu pamANaMguleNaM tu|"[ngpRthiviivimaanaani pramANAGgalena minu / ] ityatra nagAdigrahaNasyopalakSaNatvAdanyathA''dityaprakAzAderapi pramANayojanAprameyatA syAt, tathA cAdholokagrAmeSu tatprakAzAprAptiH prApnotyAtmAGgalasthAniyatatvenAvyavahArA. gatayA raviprakAzasyocchrayayojanaprameyatvAt , tasya cAtilaghutvena pramANayojanapramitakSetrANAmavyAptiriti, yaMJceheSatpAgbhArAyAH pRthivyA lokAntasya cAntaraM taducchrayAGgulaniSpannayojanaprameyamityanumIyate, yatastasya yojanasyoparitanakrozasya SaDbhAge siddhAvagAhanA dhanustribhAgayuktatrayastriMzadadhikadhanuHzatatrayamAnAbhihitA, sAcocchyayojanAzrayaNata eva yujyata SCIEOS0ORMSOCIOLORCAMk dain Education UK For Personal & Private Use Only Aajalnelibrary.org
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA- prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH2 // 652 // iti, uktaJca-"IsIpabbhArAe uvariM khalu joyaNassa jo koso / kosassa ya chanbhAe siddhANogAhaNA bhaNiyA // 1 // " 14 zatake iti / [ ISatprAgbhArAyA upari yojanasya yaH krozaH khalu krozasya ca SaSTho bhAgaH eSA siddhAnAmavagAhanA bhnnitaa||1||] uddezaH 'desUrNa joyaNaM'ti iha siddhyalokayordezonaM yojanamantaramukta Avazyake tu yojanameva, tatra ca kiJcinnyUnatAyA aviva- zAlatoSTa kSaNAnna virodho mantavya iti // anantaraM pRthivyAdyantaramuktaM tacca jIvAnAM gamyamiti jIvavizeSagatimAzrityedaM hai umbarayaSTI nAmekAvatA sUtratrayamAha ratAsU528 ___ esa NaM bhaMte ! sAlarukkhe upahAbhihae taNhAbhihae vaggijAlAbhihae kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gacchihiti kahiM uvavajihiti?, goyamA ! iheva rAyagihe nagare sAlarukkhattAe pacAyAhiti, se NaM tattha | aciyavaMdiyapUiyasakAriyasammANie dive saMce saccovAe sannihiyapADihere lAulloiyamahie yAvi bhavi|ssai, se NaM bhaMte ! taohito aNaMtaraM uccaTTittA kahiM gamihiti kahiM uvavajihiti ?, goyamA ! mahAvidehe vAse sijjhihitijAva aMtaM kaahiti||es bhaMte!sAlalaTThiyA uNhAbhiyA taNNAbhihayA davaggijAlAbhihayA| || kAlamAse kAlaM kicA jAva kahiM uvavajihiti ?, goyamA! iheva jaMbUddIve 2 bhArahe vAse viJjhagiripAyamUle | mahesarie nagarIe sAmalirukkhattAe paccAyAhiti,sA NaM tattha acciyavaMdiyapUiya jAva lAulloiyamahie yAvi 8 // 652 // bhavissai, se NaM bhaMte ! taohiMto aNaMtaraM uccaTTittA sesaM jahA sAlaruvakhassa jAva aMtaM kAhiti / esa NaM bhaMte ! uMbaralaTTiyA uNhAbhihayA 3 kAlamAse kAlaM kiccA jAva kahiM uvavajihiti ?, goyamA ! iheva jaMbu. For Personal & Private Use Only
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIve 2 bhArahe vAse pADalipute nAmaM nagare pADalirukkhattAe pacAyAhiti se NaM tattha acciyavaMdiya jAva bhavissati, se NaM bhaMte ! anaMtaraM udyattittA sesaM taM caiva jAva aMtaM kAhiti (sUtraM 528 ) // 'esa Na' mityAdi, 'dive'tti pradhAnaH 'saccovAe' tti 'satyAvapAtaH' saphalasevaH, kasmAdevamityata Aha- 'sannihiyapADihere 'tti saMnihitaM vihitaM prAtihArya - pratIhArakarmma sAMnidhyaM devena yasya sa tathA / 'sAlalaTThiya'tti zAyaSTikA, iha ca yadyapi zAlavRkSAdAvaneke jIvA bhavanti tathA'pi prathamajIvApekSaM sUtratrayamabhinetavyaM 1 / evaMvidhapraznAzca vanaspatInAM | jIvatvamazraddadhAnaM zrotAramapekSya bhagavatA gautamena kRtA ityavaseyamiti // gatiprakramAdidamAha teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ammaDassa parivAyagassa satta aMtevAsIsayA gimhakAlasamayaMsi evaM jahA uvAvAie jAva ArAhagA ( sUtraM 529 ) / bahujaNe NaM bhaMte ! annamannassa evamAikkhar3a evaM khalu ammaDe paridhAyae kaMpillapure nagare gharasae evaM jahA uvavAie ammaDassa vattavayA jAva dahRppaiNNo aMtaM kAhiti (sUtraM 530) / 'te' mityAdi, 'evaM jahA ubavAie jAva ArAhaga'tti iha yAvatkaraNAdidamarthato lezena dRzyaM -- grISmakAlasa| maye gaGgAyA ubhayakUlataH kAmpilyapurAt purimatAlapuraM saMprasthitAni tatasteSAmaTavImanupraviSTAnAM pUrvagRhItamudakaM paribhu| jyamAnaM kSINaM tataste tRSNAbhibhUtA udakadAtAramalabhamAnA adattaM ca tadagRhNanto'rhannamaskArapUrvakamanazanapratipatyA kAla 1 pratyAsatteH saptamoddezaka vaktavyatAsthAnaM yad rAjagRhaM caityaM guNazIlakaM pRthvIzilApaTTakazca tatratyA vRkSA ete samavaseyAH / anyepyanekeSu jIveSu satsvapi samastAvayavavyApyeko'sti vRkSajIvaH iti sUtra0 AhAraparijJAdhyayane ] Jain Educationonal For Personal & Private Use Only 45645645 jalnelibrary.org
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI yA vRttiH 2 // 653 // kRtvA brahmalokaM gatAH paralokasya vArAdhakA iti / 'gharasae' ityatra 'evaM jahe' tyAdinA yatsUcitaM tadarthato lezenaivaM dRzyaM bhuGkte vasati ceti etacca zrutvA gautama Aha- kathametad bhadanta !, tato bhagavAnuvAca - gautama ! satyameted, yata| stasya vaikriyalavdhirasti tato janavismApanahetorevaM kurute, tato gautama uvAca - pratrajiSyatyeva (Sa) bhagavatAM samIpe 1, bhagavAnuvAca- naivaM, kevalamayamadhigatajIvAjIvatvAdiguNaH kRtAnazano brahmaloke gamiSyati, tatazyutazca mahAvidehe dRDhapratijJAbhidhAno | maharddhiko bhUtvA setsyatIti // ayametacchiSyAzca devatayotsannA iti devAdhikArAddevavaktavyatAsUtrANyu dezakasamAptiM yAvat asthi bhaMte! adyAbAhA devA adhAbAhA devA ?, haMtA asthi, se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuJcai adhAvAhA devA 21, goyamA ! pabhU NaM egabhege adyAbAhe deve egamegassa purisassa egamegaMsi acchipattaMsi divaM devihiM divaM devajutiM divaM devajuttiM divaM devANubhAgaM divaM battIsativihaM naTTavihiM uvasettae, No ceva NaM tassa purisassa kiMci AbAhaM vA vAbAhaM vA uppAei chaviccheyaM vA kareMti, esuhumaM ca NaM uvadaMsejjA, se teNaTTeNaM jAva adhAbAhA 2 devA 2 (sUtraM 531 ) / pabhU NaM bhaMte ! sakke deviMde devarAyA purisassa sIsaM pANiNA asaNA chiMdittA kamaMDaluMmi pakkhivittae ?, haMtA pabhU se kahamidANiM pakareti ?, goyamA ! chiMdiyA 2 ca NaM pakkhivejjA bhiMdiyA bhiMdiyA ca NaM pakkhivejjA koTTiyA koTTiyA ca NaM pakkhivejjA sunniyA cunniyA ca NaM | pakkhivejA tao pacchA khippAmeva paDisaMghAejA no ceva NaM tassa purisassa kiMci AvAhaM vA bAbAhaM vA | uppAejA chavicchedaM puNa kareti, esuhumaM ca NaM pakkhivejjA ( sUtraM 532 ) / asthi NaM bhaMte / jaMbhayA devA For Personal & Private Use Only 14 zatake 8 uddezaH ammaDazivyAH amma Da: sU529533 // 653 //
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaMbhayA devA ?, haMtA asthi se keNa?NaM bhaMte ! evaM vuccai jaMbhayA devA jaMbhayA devA?, goyamA ! jaMbhagA NaM devA nicaM pamuiyapakkIliyA kaMdapparatimohaNasIlA jannaM te deve kuddhe pAsejA se NaM purise mahaMtaM ayasaM pAuNijjA je NaM te deve tuDhe pAsejjA se NaM mahaMtaM jasaM pAuNejjA, se teNaTeNaM goyamA! jaMbhagA devA 2 // kativihA NaM bhaMte ! jaMbhagA devA paNNattA ?, goyamA ! dasavihA paNNatA, taMjahA-annajaMbhagA pANajaMbhagA vatthajaMbhagA leNajaMbhagA sayaNajaMbhagA pupphajaMbhagA phalajaMbhagA pupphaphalajaMbhagA vijAjaMbhagA aviyattajaMbhagA, jaMbhagA NaM bhaMte ! devA kahiM vasahi uti ?, goyamA ! savesu ceva dIhaveyaDesu cittavicittajamagapavaesu kaMcaNapakvaemu ya ettha NaM jaMbhagA devA vasahi uti / jaMbhagANaM bhaMte ! devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNatA, goyamA ! ega paliovamaM ThitI paNNattA / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMtetti jAva viharati (sUtraM 533) // 14-8 // tatra ca 'abAbAha'tti vyAbAdhante-paraM pIDayantIti vyAbAdhAstanniSedhAdavyAbAdhAH, te ca lokAntikadevamadhyagatA draSTavyAH, yadAha-"sArassayamAiccA vaNhI varuNA ya gaddatoyA ya / tusiyA abAbAhA aggiccA ceva riTThA ya // 1 // " iti [ sArasvatA AdityA vahnayo varuNAzca gardatoyAzca tuSitA avyAbAdhA agyarcAzcaiva riSThAzca // ] 'acchipatsaMsi | akSipatre-akSipakSmaNi 'AvAhaM vatti ISadbAdhAM 'pavAhaM vatti prakRSTabAdhAM 'vAbAhaMti kacit tatra tu 'vyAbArdhA' viziTAmAbAdhAM 'chaviccheyaM ti zarIracchedam 'esuhumaM ca Nati 'iti sUkSmam' evaM sUkSmaM yathA bhavatyevamupadarzayennAvyavidhimiti prakRtaM / 'sapANiNa'tti svakapANinA 'se kaha miyANiM pakarei'tti yadi zakraH zirasaH kamaNDalvAM prakSepaNe prabhusta Jain Education For Personal & Private Use Only ulainelibrary.org
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 zatake 8 uddezaH avyAnAdha sAmarthya zakrazaktiHja mbhakAH sU 533 vyAkhyA-13 prakSepaNaM kathaM tadAnIM karoti ?, ucyate, 'chiMdiyA chiMdiyA va NaM'ti chittvA 2 kSuraprAdinA kUSmANDAdikamiva zlakSNa prajJaptiH khaNDIkRtyetyarthaH, vAzabdo vikalpArthaH prakSipet kamaNDalyA, 'bhiMdiya'tti vidAryorddhapATanena zATakAdikamiva, 'kuTTiya'tti abhayadevI kuTTayitvA udUkhalAdau tilAdikamiva, 'cutriyatti cUrNayitvA zilAyAM zilApatrakAdinA gandhadravyAdikamiva 'tato yA vRttiH2 pacchatti kamaNDaluprakSepaNAnantaramityarthaH 'parisaMghAejatti mIlayedityarthaH 'esumaM ca NaM pakkhiyejatti kamaNDalyA. // 654 // | miti prakRtaM / 'jaMbhaga'tti jRmbhante-vijRmbhante svacchandacAritayA ceSTante ye te jRmbhakAH-tiryaglokavAsino vyantara devAH, 'pamuiyapakkIliya'tti pramuditAzca te-toSavantaH prakrIDitAzca-prakRSTakrIDAH pramuditaprakrIDitAH, 'kaMdapparaItti atyartha keliratikAH 'mohaNasIla'tti nidhuvanazIlAH 'ajasaM ti upalakSaNatvAdasyAnartha prAmuyAt 'jasaM ti upalakSaNatvAdasyArtha-vaikriyalabdhyAdikaM prAmuyAt vairakhAmivat zApAnugrahakaraNasamarthatvAt tacchIlatvAcca teSAmiti / 'annajaM|bhaye'tyAdi anne-bhojanaviSaye tadabhAvasadbhAvAlpatvabahutvasarasatvanIrasatvAdikaraNato jRmbhante-vijRmbhante ye te tathA, evaM |pAnAdiSvapi vAcyaM, navaraM 'leNaM ti layana-gRhaM 'puSphaphalajaMbhaga'tti ubhayajRmbhakAH, etasya ca sthAne 'maMtajaMbhaga'tti vAcanAntare dRzyate, 'aviyattajaMbhagatti avyaktA annAdyavibhAgena jRmbhakA ye te tathA, kvacittu 'ahivaijaMbhaga'tti dRzyate tatra cAdhipatau-rAjAdinAyakaviSaye jRmbhakA ye te tathA, 'savesu ceva dIhaveya sutti 'sarveSu' pratikSetraM teSAM bhAvAt saptatyadhikazatasayatheSu 'dIrghavijayArddhaSu' parvatavizeSeSu, dIrghagrahaNaM ca vartulavijayA vyavacchedArtha, 'cittavicittajamagapavaesutti devakuruSu zItodAnadyA ubhayapArzvatazcitrakUTo vicitrakUTazca parvataH, tathottarakuruSu zItAbhidhAna // 654 // Jan Education International For Personal & Private Use Only
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ nadyA ubhayato yamakasamakAbhidhAnau parvatau stasteSu, 'kaMcaNapavaesu'tti uttarakuruSu zItAnadIsambandhinAM paJcAnAM nIlavadAdihnadAnAM kramavyavasthitAnAM pratyekaM pUrvAparataTayordaza daza kAJcanAbhidhAnA girayaH santi te ca zataM bhavanti, evaM devakuruSvapi zItodAnadyAH sambandhinAM niSadadAdInAM paJcAnAM mahAdAnAmiti, tadevaM dve zate, evaM dhAtakIkhaNDapUrvArdhAdiSvapyatasteSviti // cturdshshte'ssttmH||14-8|| | anantaroddezakAntyasUtreSu devAnAM citrArthaviSayaM sAmarthyamukta, tasmiMzca satyapi yathA teSAM svakarmalezyAparijJAnasAmarthya kathaJcinnAsti tathA sAdhorapItyAdyarthanirNayArtho navamoddezako'bhidhIyate, ityevaMsambaddhasyAsyedamAdisUtram-. | aNagAre NaM bhaMte ! bhAviyappA appaNo kammalessaM na jANai na pAsaha taM puNa jIvaM sarUviM sakammalessaM jANai pAsai ?, haMtA goyamA ! aNagAre NaM bhAviyappA appaNo jAva pAsati // asthi NaM bhaMte ! sarUvI sakammalessA poggalA obhAsaMti 41, haMtA atthi // kayare NaM bhaMte ! sarUvI sakammalessA poggalA obhAsaMti jAva pabhAseMti ?, goyamA ! jAo imAo caMdimasUriyANaM devANaM vimANehiMto lessAo bahiyA abhinissaDAo tAo obhAsaMti pabhAseMti evaM eeNaM goyamA! te sarUvI sakammalessA poggalA obhAseMti 4 (sUtraM 534) // 'aNagAre Na'mityAdi, anagAraH 'bhAvitAtmA' saMyamabhAvanayA vAsitAntaHkaraNaH AtmanaH sambandhinI karmaNo vyA.11. Jan Education internacional For Personal & Private Use Only
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 zatake vyAkhyA- yogyA lezyA-kRSNAdikA karmaNo vA lezyA-'liza zleSaNe' iti vacanAt sambandhaH karmalezyA tAM na jAnAti vizeprajJaptiH pato na pazyati ca sAmAnyataH, kRSNAdilezyAyAH karmadravyazleSaNasya cAtisUkSmatvena chadmasthajJAnAgocaratvAt , 'taM puNa|| 9 uddezaH abhayadevI-|| |jIvaMti yo jIvaH karmalezyAvAMstaM punaH 'jIvam' AtmAnaM 'sarUviMti saha rUpeNa-rUparUpavatorabhedAccharIreNa varttate | kamalezyAyAvRttiH2 yo'sau samAsAntavidheH sarUpI taM sarUpiNaM sazarIramityarthaH ata eva 'sakarmalezyaM karmalezyayA saha vartamAnaM jAnAti darzanAvamA // 655 // | zarIrasya cakSurgrAhyatvAjjIvasya ca kathaJciccharIrAvyatirekAditi ||'sruuviN sakammalessaMti prAguktam , atha tadevAdhi kRtya praznayannAha-'asthi Na'mityAdi, 'sarUviM'ti saha rUpeNa-mUtatayA ye te 'sarUpiNaH' varNAdimantaH 'sakammale|ssa'tti pUrvavat 'pudgalAH' skandharUpAH 'obhAsaMti'tti prakAzante 'lesAo'tti tejAMsi 'bahiyA abhinissaDA-18 o'tti bahistAdabhiniHsRtA-nirgatAH, iha ca yadyapi candrAdivimAnapudgalA eva pRthivIkAyikatvena sacetanatvAtsakamalezyAstathA'pi tannirgataprakAzapudgalAnAM taddhetukatvenopacArAtsakarmalezyatvamavagantavyamiti // pudgalAdhikArAdidamAha- neraiyANaM bhaMte ! kiM attA poggalA aNattA poggalA ?, goyamA ! no attA poggalA aNattA poggalA, asurakumArANaM bhaMte ! kiM attA poggalA aNattA poggalA ?, goyamA ! attA poggalA No aNattA poggalA, evaM jAva thaNiyakumArANaM, puDhavikAiyANaM pucchA, goyamA ! attAvi poggalA aNattAvi poggalA, // 655| | evaM jAva maNussANaM, vANamaMtarajoisiyavemANiyANaM jahA asurakumArANaM, neraiyANaM bhaMte ! kiM ihA poggalA aNiTThA poggalA ?, goyamA! no iTThA poggalA aNihA poggalA jahA attA bhaNiyA evaM ihAvida PASIRISHLANGAISRUSH For Personal & Private Use Only
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaMtAvi piyAvi maNunnAvibhANiyavA ee paMca dNddgaa||(suutr) deve NaM bhaMte! mahaDDie jAva mahesakkhe rUvasahassaM viuvittA pabhU bhAsAsahassaMbhAsittae ?, haMtA pabhU, sANaM bhaMte ! kiM egA bhAsA bhAsAsahassaM ?,goyamA! egANaM sA bhAsA No khalu taM bhAsAsahassaM (sUtraM 535) // 'neraiyANa'mityAdi, 'attatti A-abhividhinA trAyante-duHkhAt saMrakSanti sukhaM cotpAdayantIti AtrAH AptA vA-ekAntahitAH, ata eva ramaNIyA iti vRddhairvyAkhyAtaM, ete ca ye manojJAH prAg vyAkhyAtAste dRzyAH, tathA 'iDe'datyAdi prAgvat / pudgalAdhikArAdevedamAha-deve 'mityAdi, 'egA NaM sA bhAsA bhAsa'tti ekA'sau bhASA, jIvai katvenopayogaikatvAt , ekasya jIvasyaikadA eka evopayoga iSyate, tatazca yadA satyAdyanyatarasyAM bhASAyAM vartate tadA nAnyasyAmityekaiva bhASeti // pudgalAdhikArAdevedamAha teNaM kAleNaM 2 bhagavaM goyame aciruggayaM bAlasUriyaM jAsumaNAkusumapuMjappakAsaM lohitagaM pAsai pAsittA jAyasaDhe jAva samuppannakouhalle jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai jAva namaMsittA jAva evaM vayAsI-kimidaM bhaMte ! sUrie kimidaM bhaMte ! sUriyassa ahe ?, goyamA ! subhe sUrie subhe sUriyassa ti aDhe / kimidaM bhaMte ! sUrie kimidaM bhaMte ! sUriyassa pabhAe evaM ceva, evaM chAyA evaM lessA (sUtraM 536) // teNa'mityAdi, 'acirodtam' udgatamAtramata eva bAlasUrya 'jAsumaNAkusumappagAsaMti jAsumaNA nAma vRkSasta| kusumaprakAzamata eva lohitakamiti 'kimidaM ti kiMsvarUpamidaM sUryavastu, tathA kimidaM bhadanta ! sUryasya-sUryazabdasyArthaH JainEducation For Personal & Private Use Only H ainelibrary.org
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - vyAkhyA-da anvarthavastu ?, 'subhe mUrie'tti zubhasvarUpaM sUryavastu sUryavimAnapRthivIkAyikAnAmAtapAbhidhAnapuNyaprakRtyudayavarttitvAt || 14 zatake prajJaptiH loke'pi prazastatayA pratItatvAt jyotiSkendratvAcca, tathA zubhaH sUryazabdArthastathAhi-sUrebhyaH-kSamAtapodAnasaGgrAmAdivI- 9 uddezaH abhayadevI rebhyo hitaH sUreSu vA sAdhuH sUryaH 'pabha'tti dIptiH chAyA-zobhA pratibimba vA lezyA-varNaH // lezyAprakramAdidamAha- AttetarapuyA vRttiH2 / je ime bhaMte ! anjattAe samaNA niggaMthA viharaMti ete NaM kassa teyalessaM vItIvayaMti ?, goyamA! mAsa dgalabhASAsa pariyAe samaNe niggaMthe vANamaMtarANaM devANaM teyalessaM vIivayaMti dumAsapariyAe samaNe niggaMthe asuriN||656|| hasrasUryArthaH davajjiyANaM bhavaNavAsINaM devANaM teyalessaM vIyIvayaMti evaM eeNaM abhilAveNaM timAsapariyAe samaNe ni. nirgranthapa *ryAyeNaleasurakumArANaM devANaM teya. caummAsapariyAe sagahanakkhattatArArUvANaM jotisiyANaM devANaM teya. paMca zyA sU mAsapariyAe ya sacaMdimasUriyANaM jotisiMdANaM jotisarAyANaM teya. chammAsapariyAe samaNe sohammI 535-537 sANANaM devANaM0 sattamAsapariyAe saNaMkumAramAhiMdANaM devANaM0 aTTamAsapariyAe baMbhalogalaMtagANaM devANaM teya. navamAsapariyAe samaNe mahAmukkasahassArANaM devANaM teya. dasamAsapariyAe ANayapANayaAraNacca-14 yANaM devANaM0 ekkArasamAsapariyAe gevejagANaM devANaM bArasamAsapariyAe samaNe niggaMthe aNuttarovavAiyANaM | devANaM teyalessaM vIyIvayaMti, teNa paraM sukke sukkAbhijAe bhavittA tao pacchA sijjhati jAva aMtaM kareti / / | // 656 // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMtetti jAva viharati (sUtra 537) // 14-9 // PI 'je ime ityAdi, ye ime pratyakSAH 'ajjattAe'tti AryatayA pApakarmabahirbhUtatayA adyatayA vA-adhunAtanatayA vartamA Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ nakAlatayetyarthaH 'teyalessaM'ti tejolezyA-sukhAsikA tejolezyA hi prazastalezyopalakSaNaM sA ca sukhAsikAheturiti kAraNe kAryopacArAttejolezyAzabdena sukhAsikA vivakSiteti, 'vIivayaMti' vyativrajanti vyatikrAmanti 'asuriMdavajjiyANaM'ti camarabalavarjitAnAM 'teNa paraM ti tataH saMvatsarAtparataH 'sukke tti zuklo nAmAbhinnavRtto'matsarI kRtajJaH sadArambhI hitAnubandha iti, niraticAracaraNa ityanye, 'sukkAbhijAi'tti zuklAbhijAtyaH paramazukla ityarthaH, ata evoktam-"AkizcanyaM mukhyaM brahmApi paraM sadAgamavizuddham / sarva zuklamidaM khalu niyamAtsaMvatsarAdUrddham // 1 // " etacca zramaNavizeSamevAzri| tyocyate na punaH sarva evaivaMvidho bhavatIti // caturdazazate navamaH // 14-9 // SEARSANGRAHONKARRIES ___anantaraM zukla uktaH, sa ca tattvataH kevalIti kevaliprabhRtyarthapratibaddho dazama uddezakaH, tasya cedamAdisUtram__ kevalI NaM bhaMte ! chaumatthaM jANai pAsai ?, haMtA jANai pAsai, jahA NaM bhaMte ! kevalI chaumatthaM jANai pAsai tahA NaM siddhevi chaumatthaM jANai pAsai ?, haMtA jANai pAsai, kevalI NaM bhaMte ! AhohiyaM jANai pAsai ?, evaM ceva, evaM paramAhohiyaM, evaM kevaliM evaM siddhaM jAva jahA NaM bhaMte ! kevalI siddhaM jANai pAsai tahA NaM siddhavi siddha jANai pAsai ?, haMtA jANai pAsai / kevalI gaM bhaMte ! bhAseja vA vAgareja vA ?, haMtA bhAseja vA vAgareja vA, jahA NaM bhaMte ! kevalI bhAseja vA vAgareja vA tahA NaM siddhevi bhAseja vA vAgareja vA ?, No tiNaDhe samaDhe, se keNatuNaM bhaMte ! evaM vuccai jahA For Personal & Private Use Only
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 zatake |10 uddezaH kevalisiddhAnAM jJAna sU 538 vyAkhyA- jaNaM kevalI NaM bhAseja vA vAgareja vA No tahANaM siddhe bhAseja vA vAgareja vA ?, goyamA ! kevalI prajJaptiH daNaM sauThANe sakamme sabale savIrie sapurisakAraparakkame, siddhe NaM aNuTTANe jAva apurisakkAraparakkame, se abhayadevI- teNa?NaM jAva vAgareja vA, kevalI NaM bhaMte ! ummiseja vA nimiseja vA ?, haMtA ummiseja vA nimmiseja yA vRttiH24 taH2/vA evaM ceva, evaM Auddeja vA pasAreja vA, evaM ThANaM vA sejaM vA nisIhiyaM vA ceejjA, kevalI NaM bhaMte ! imaM // 657 // rayaNappabhaM puDhavi rayaNappabhApuDhavIti jANati pAsati ?, haMtA jANai pAsai, jahA NaM bhaMte ! kevalI imarayaNappabhaM puDhaviM rayaNappabhApuDhavIti jANai pAsai tahA NaM siddhevi imaM rayaNappabhaM puDhaviM rayaNappabhapuDhavIti jANai pAsai ?, haMtA jANai pAsai, kevalI NaM bhaMte! sakarappabhaM puDhavi sakarapabhApuDhavIti jANai pAsai, evaM ceva evaM jAva ahesattamA, kevalI NaM bhaMte ! sohammaM kappaM jANai pAsai ?, haMtA jANai pAsai, evaM ceva, evaM IsANaM evaM jAva accuyaM, kevalI NaM bhaMte ! gevejavimANe gevejavimANetti jANai pAsai, evaM ceva, evaM aNuttaravimANevi, kevalI NaM bhaMte ! IsipambhAraM puDhavi IsIpabbhArapuDhavIti jANai pAsai ?, evaM ceva, kevalI NaM bhaMte ! paramANupoggalaM paramANupoggaletti jANai pAsai ?, evaM ceva, evaM dupaesiyaM khaMdhaM evaM jAva jahA NaM bhaMte ! kevalI aNaMtapaesiyaM khaMdhaM aNaMtapaesie khaMdhetti jANai pAsai tahA NaM siddhevi aNaMtapaesiyaM jAva pAsai ?, haMtA jANai pAsai / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! tti (sUtraM 538) // 14-10 // codasamaM sayaM samattaM // 14 // EISEASESSORARIS RESEOSAS // 657 // Hain Education International For Personal & Private Use Only
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'kevalI'tyAdi, iha kevalizabdena bhavasthakevalI gRhyate uttaratra siddhagrahaNAditi, 'Ahohiya'ti pratiniyatakSetrAva. |dhijJAnaM paramAhohiyaMti paramAvadhika 'bhAseja vatti bhASetApRSTa eva 'vAgarejatti praSTaH san vyAkuryAditi 'ThANaM'ti UrddhasthAnaM niSadanasthAnaM tvagvarttanasthAnaM ceti 'seja ti zayyAM-vasatiM 'nisIhiyaM ti alpatarakAlikAM vasatiM 'ceejjatti kuryAditi // caturdazazate dazamaH // 14-10 // samAptaM ca vRttitazcaturdazaM zatam // 14 // caturdazasyeha zatasya vRttiryeSAM prabhAveNa kRtA mayaiSA / jayantu te pUjyajanA janAnAM, kalyANasaMsiddhiparasvabhAvAH // 1 // 1 // iti candrakulanabhomRgAGkazrImadabhayadevasUrivaraviracitavivaraNayutaM caturdazaM zataM samAptam // MINSPIRATINDIANSECAPPPRPRISESHIPPIPS Jain Education Internal For Personal & Private Use Only
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ // iti zrImadabhayadevasUrivaraviracitavivaraNayutaM cartudazaM zataM dvitIyo vibhAgaH smaaptH|| dan Education International For Personal & Private Use Only