Book Title: Vaiyakaran Siddhant Kaumudi
Author(s): Vasudev Lakshman Shastri
Publisher: Pandurang Jawaji
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002377/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SIDDHANTA KAUMUDI OR BHATTOJI DIKSIT'S VRITTI ON PANINIS VYAKARANA SUTRAS Containing Panini's S'iksa Sutrapatha, Ganapatha, Dhatupatha and Linganus'asana WITH Alphabetical list of Sutras and of all roots with pages. REVISED BY WASUDEV LAXMAN S'ASTRI PANS'IKAR. ELEVENTH EDITION. PUBLISHED BY PANDURANG JAWAJI, PROPRIETOR OF THE "NIRNAYA SAGAR" PRESS, BOMBAY 1938. Price Tampees. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Printer:-Ramchandra Yesu Shedge, Publisher:-Pandurang Jawaji, Nirnaya-sagar' Press, 28-28, Kolbhat Street, Bombay 2. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriiH| vaiyAkaraNasiddhAntakaumudI nAma bhaTTojidIkSitaviracitA pANinIyavyAkaraNasUtravRttiH / bhagavatpANinIya-zikSA-sUtrapATha-gaNapATha-dhAtupATha-liGgAnuzAsanasametA, akArAdyanukrameNa sarvasUtrANAM sUtrAGka-pRSThAkasUcIsahitA, sarvadhAtUnAM pRSThAGkasUcIsaMyutA ca paNazIkaropAhavidvadUralakSmaNazarmatanujanuSA : vAsudevazarmaNA sNshodhitaa| ekAdazAvRttiH iyaM ca mumbayyAm pANDuraGga jAvajI ityetaiH, khIye nirNayasAgarAkhyamudraNayantrAlaye mudrayitvA prakAzitA / zakAbdAH 1860. tristAbdAH 1938. mUlyalayakatrayam / Page #4 -------------------------------------------------------------------------- Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIgaNezAya nmH|| atha vaiyaakrnnsiddhaantkaumudii| munitrayaM namaskRtya taduktIH paribhAvya ca / vaiyAkaraNasiddhAntakaumudIyaM viracyate // 1 // aiuN / 1 / Rlak / 2 / eoG / 3 / aiauca / 4 / hayavaraT / 5 / laN / 6 / amaGaNanam / 7 / jhbhny|8| ghaDhadhaS / 9 / jbgdddsh|10| khaphachaThathacaTatav / 11 / kapaya / 12 / zaSasara / 13 / halU / 14 / iti mAhezvarANi sUtrANyaNAdisaMjJArthAni // eSAmantyA itaH // laNasUtre'kArazca // hakArAdiSvakAra uccAraNArthaH // halantyam // 1 // 3 // 3 // haliti sUtre'ntyamitsyAt // Adirantyena sahetA / 1 / 171 // antyenetA sahita AdimadhyagAnAM svasya ca saMjJA syAt / iti halsaMjJAyAm // halantyam // 1 // 3 // 3 // upadeze'ntyaM halitsyAt / upadeza AdyoccAraNam // tato'NajityAdisaMjJAsiddhau // upadeze'janunAsika it / 1 / 3 / 2 // upadeze'nunAsiko'jitsaMjJaH syAt // pratijJAnunAsikyAH pANinIyAH / laNasUtrasthAvarNena sahoccAryamANo repho ralayoH saMjJA / pratyAhAreNvitAM na grahaNam / anunAsika ityAdinirdezAt / nAtra kakAre pare'ckAryaM dRzyate / AdirantyenetyetatsUtreNa kRtAH saMjJAH pratyAhArazabdena vyavahiyante // uukaalo'jjhsvdiighNplutH|12|27 // uzca Uzca U3zca vaH / vAM kAla iva kAlo yasya so'c kramAt hakhadIrghaplutasaMjJaH syAt / sa pratyekamudAttAdibhedena tridhA // uccairudaattH|1|2|29 // tAlvAdiSu sabhAgeSu sthAneSUrvabhAge niSpanno'judAttasaMjJaH syAt / A ye // nIcairanudAttaH / 12 / 30 // spaSTam / arvAG // samAhAraH svaritaH // 2 // 31 // udAttAnudAttatve varNadharmoM samAhiyete yasminso'c kharitasaMjJaH syAt // tasyAdita udAttamardhahasvam / 1 // 2 // 32 // hakhagrahaNamatantram / kharitasyAdito'rdhamudAttaM bodhyam / uttarArdhe tu parizeSAdanudAttam / tasya codAttakharitaparatve zravaNaM spaSTam / anyatra tUdAttazrutiH prAtizAkhye prasiddhA / ka vo'zvAH / rAnAM na ye rAH / zatacakraM yo yaH ityAdiSvanudAttaH / amimILa ityAdAvudAttazrutiH / sa navavidho'pi pratyekamanunAsikAnanunAsikatvAbhyAM dvidhA // mukhanA 1 hakAro dvirupAtto'yamaTi zalyapi vAJchatA / ahNAdhukSadityatra dvayaM siddhaM bhaviSyati // 1 // 2 dhAtusUtragaNoNAdivAkyaliGgAnuzAsanam / AgamapratyayAdezA upadezAH prkiirtitaaH||2|| Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 siddhAntakaumudyAm sikAvacano'nunAsikaH / / 1 / 8 // mukhasahitanAsikayoccAryamANo varNo'nunAsikasaMjJaH syAt / tadittham / a i u R eSAM varNAnAM pratyekamaSTAdaza bhedAH // lavarNasya dvAdaza / tasya dIrghAbhAvAt // ecAmapi dvAdaza / teSAM hakhAbhAvAt // tulyAsyaprayatnaM savarNam / 11 // 9 // tAlvAdisthAnamAbhyantaraprayatnazcetyetahayaM yasya yena tulyaM tanmithaH savarNasaMjJaM syAt // akuhavisarjanIyAnAM kaNThaH / icuyazAnAM tAlu / RTuraSANAM mUrdhA / latulasAnAM dantAH / upUpadhmAnIyAnAmoSThau / JamaGaNanAnAM nAsikA ca / edaitoH kaNThatAlu / * odautoH kaNThoSTham / vakArasya dantoSTham / jihvAmUlIyasya jihvAmUlam / nAsikAnukhArasya // iti sthAnAni // // prayatno dvidhA / Abhyantaro bAhyazca / AdyazcaturdhA / spRSTeSatspRSTavivRtasaMvRtabhedAt / tatra spRSTaM prayatanaM sparzAnAm / ISaspRSTamantaHsthAnAm / vivRtamUSmaNAM svarANAM ca / hrakhasyAvarNasya prayoge saMvRtam / prakriyAdazAyAM tu vivRtameva / etacca sUtrakAreNa jJApitam / tathA hi // a aaa4|68|| iti vivRtamanUdya saMvRto'nena vidhIyate / asya cASTAdhyAyIM saMpUrNA pratyasiddhatvAcchAstradRSTayA vivRtatvamastyeva / tathAca sUtram // pUrvatrAsiddham / / 2 / 1 // adhikAro'yam / tena sapAdasaptAdhyAyI prati tripAdyasiddhA, tripAdyAmapi pUrva prati paraM zAstramasiddhaM syAt // bAhyaprayatnastvekAdazadhA-vivAraH saMvAraH zvAso nAdo ghoSo'ghoSo'lpaprANo mahAprANa udAtto'nudAttaH kharitazceti // khayAM yamAH khayaH 4ka pau visargaH zara eva ca / ete zvAsAnupradAnA aghoSAzca vivRNvate // kaNThamanye tu ghoSAH syuH saMvRtA nAdabhAginaH / ayugmA vargayamagA yaNazvAlpAsavaH smRtAH // vargeSvAdyAnAM caturNAM paJcame pare madhye yamo nAma pUrvasadRzo varNaH prAtizAkhye prasiddhaH / paliknIH / cakhnatuH / agniH / ghnantItyatra krameNa kakhagaghebhyaH pare tatsadRzA eva yamAH / tatra vargANAM prathamadvitIyAH khayastathA teSAmeva yamAH jihvAmUlIyopadhmAnIyau visargaH zaSasAzcetyeteSAM vivAraH zvAso'ghoSazca / anyeSAM tu saMvAro nAdo ghoSazca // vargANAM prathamatRtIyapaJcamAH prathamatRtIyayamau yaralavAzcAlpaprANAH / anye mahAprANA ityarthaH / bAhyaprayatnAzca yadyapi savarNasaMjJAyAmanupayuktAstathApyAntaratamyaparIkSAyAmupayokSyanta iti bodhyam // kAdayo mAvasAnAH sparzAH / yaralavA antaHsthAH / zaSasahA USmANaH / acaH kharAH / 4ka pAviti kapAbhyAM prAgardhavisargasadRzau jihvAmUlIyopadhmAnIyau / aM aH ityacaH parAvanukhAravisargau // iti sthaanprytnvivekH|| RlavarNayormithaH sAvarNya vAcyam * // akArahakArayorikArazakArayorRkAraSakArayorlakArasakArayozca mithaH sAvarNya prApte // nA''jjhalau / / 1 / 10 // akArasahito'c Ac sa ca hal cetyetau mithaH savarNoM na staH / tena dadhItyasya harati zItalaM SaSThaM sAndramityeteSu pareSu yaNAdikaM na / anyathA dIrghAdInAmiva hakArAdInAmapi grahaNakazAstravalAdacvaM syAt / tathA hi // aNuditsavarNasya cA'pratyayaH / 1 atra visarjanIyapadenAkArAtparo visarjanIyo vivakSitaH / ikArAdibhyaH parastu pUrvAccasthAnabhAk / "ayogavAhA vijJeyA AzrayasthAnabhAginaH" iti pANinIyazikSAvAkyAt / yathA ikArAtparasya tAlusthAnamukArAtparasyauSThAvityAdi // 2 "anukhArayamAnAM ca nAsikAsthAnamucyate" iti pANinIyavikSAvAkyAt // Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paribhASAprakaraNam / 11169 // pratIyate vidhIyata iti pratyayaH / avidhIyamAno'N udicca savarNasya saMjJA syAt / atrANa pareNa NakAreNa // ku cu Tu tu pu ete uditaH / tadevam / a ityaSTAdazAnAM saMjJA / tathekArokArau / RkArastriMzataH / evaM lakAro'pi / eco dvAdazAnAm / edaitorodautozca na mithaH sAvarNyam / aiaujiti sUtrArambhasAmarthyAt / tenaicazcaturviMzateH saMjJAH syuriti nApAdanIyam / nAjjhalAviti niSedho yadyapyAkSarasamAmnAyikAnAmeva tathApi hakArasyA''kAro na savarNaH / tatrA''kArasyApi prazliSTatvAt / tena vizvapAbhirityatra ho DhaH iti DhatvaM na bhavati / anunAsikAnanunAsikabhedena yavalA dvidhA / tenAnanunAsikAste dvayordvayoH saMjJA // taparastakAlasya / / 1170 // taH paro yasmAtsa ca tAtparazvoccAryamANasamakAlasyaiva saMjJA syAt / tena at it ut ityAdayaH SaNNAM SaNNAM saMjJA / Rditi dvAdazAnAm // vRddhirAdaic / 11 // 1 // Adaicca vRddhisaMjJaH syAt // adeG guNaH / / 1 / 2 // adeG ca guNasaMjJaH syAt // bhUvAdayo dhaatvH|1|3|1|| kriyAvAcino bhvAdayo dhAtusaMjJAH syuH // praagriishvraannipaataaH|1|456|| ityadhikRtya // cAdayo'sattve / / 4 / 57 // adravyArthAzcAdayo nipAtasaMjJAH syuH // prAdayaH / / 4 / 58 // adravyArthAH prAdayastathA // upasargAH kriyAyoge / 1 / 4 / 59 // gatizca / 1 / 4 / 10 // prAdayaH kriyAyoge upasargasaMjJA gatisaMjJAzca syuH // pra parA apa sam anu ava nis nira dus dur vi AG ni adhi api ati su ud abhi prati pari upa ete prAdayaH // na veti vibhASA / / 144 // niSedhavikalpayorvibhASA saMjJA syAt // skhaM rUpaM zabdasyA'zabdasaMjJA / / 168 // zabdasya khaM rUpaM saMjJi zabdazAstre yA saMjJA tAM vinA // yena vidhistadantasya / / 1 / 72 // vizeSaNaM tadantasya saMjJA syAt svasya ca rUpasya // samAsapratyayavidhau pratiSedhaH * // ugidvarNagrahaNavarjam * // virAmo'vasAnam / 1 / 4 / 110 // varNAnAmabhAvo'vasAnasaMjJaH syAt // paraH saMnikarSaH saMhitA / 1 / 4 / 109 // varNAnAmatizayitaH saMnidhiH saMhitAsaMjJaH syAt / / suptiGantaM padam / / 4 / 14 // subantaM tiGantaM ca padasaMjJaM syAt // halo'nantarAH saMyogaH / / 17 // ajbhiravyavahitA halaH saMyogasaMjJAH syuH // havaM laghu / 1 / 4 / 10 // saMyoge guru / / 4 / 11 // saMyoge pare hrakhaM gurusaMjJaM syAt // dIrgha ca / / 4 / 12 // // iti saMjJAprakaraNam // iko guNavRddhI / / 13 // guNavRddhizabdAbhyAM yatra guNavRddhI vidhIyete tatreka iti SaSThayantaM padamupatiSThate // acazca / 1 / 2 / 28 // hrakhadIrghaplutazabdairyatrAjvidhIyate tatrA'ca iti SaSThyantaM padamupatiSThate // Adyantau Takitau / / 1 / 46 // Tikitau yasyoktau tasya kramAdAdyantAvayavau staH // midco'ntyaatprH|1|1||47|| aca iti nirdhAraNe sssstthii| acAM madhye yo'ntyastasmAtparastasyaivAntAvayavo mitsyAt // SaSThI sthaaneyogaa|1|149|| 1 bhvAdayatiGante ||2caadyo'vyyessu paThyante // Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm anirdhAritasaMbandhavizeSA SaSThI sthAneyogA bodhyA / sthAnaM ca prasaGgaH // sthAne'ntaratamaH / / / 150 // prasaGge sati sadRzatama AdezaH syAt // yatrAnekavidhamAntayaM tatra sthAnata Antarya balIyaH // tasminniti nirdiSTe pUrvasya / 1 / 1 // 66 // saptamInirdezena vidhIyamAnaM kArya varNAntareNAvyavahitasya pUrvasya bodhyam // tasmAdityuttarasya / / 1 / 67 // paJcamInirdezena kriyamANaM kArya varNAntareNAvyavahitasya parasya jJeyam // alo'ntyasya / shsh52|| SaSThInirdiSTo'ntyasyAdezaH syAt // Gicca / 1 / 1153 // ayamapyantyasyaiva syAt / sarvasyetyasyApavAdaH // AdeH parasya / / 1154 // parasya yadvihitaM tattasyAderbodhyam / alo'ntyasyetyasyApavAdaH // anekAla zitsarvasya / / 1155 // spaSTam / alo'ntyasUtrApavAdaH / aSTAbhya auzityAdAvAdeH parasyetyetadapi paratvAdanena bAdhyate // svritenaadhikaarH|1|3|11|| kharitatvayuktaM zabdakharUpamadhikRtaM bodhyam // paranityAntaraGgApavAdAnAmuttarottaraM balIyaH // aeNsiddhaM bahiraGgamantaraGge // akRtavyUhAH pANinIyAH / nimittaM vinAzonmukhaM dRSTvA tatprayuktaM kArya na kurvantItyarthaH // iti paribhASAprakaraNam // iko yaNaci / / 1177 // ikaH sthAne yaN syAdaci saMhitAyAM viSaye / sudhI upAsya iti sthite / sthAnata AntaryAdIkArasya yakAraH / sudhy upAsya iti jAte // anaci ca / 447 // acaH parasya yaro dve vA sto na tvaci / iti dhakArasya dvitvam // sthAnivadAdezo'nalvidhau / 1 / 1156 // AdezaH sthAnivatsyAnna tu sthAnyalAzrayavidhau / aneneha yakArasya sthAnivadbhAvenActvamAzrityAnaci ceti dvitvaniSedho na zaGkayo'nalvidhAviti tanniSedhAt // acaH parasminpUrvavidhau / 11157 // alvidhyarthamidam / paranimitto'jAdezaH sthAnivatsyAt sthAnibhUtAdacaH pUrvatvena dRSTasya vidhau kartavye // iti sthAnivadbhAve prApte // na padAntadvivacanavareyalopakharasavarNAnuvAradIrghajazcarvidhiSu / / 158 // padasya caramAvayave dvirvacanAdau ca kartavye paranimitto'jAdezo na sthAnivat / iti sthAnivadbhAvaniSedhaH // jhalAM jaza jhazi / 4 / 53 // spaSTam / iti dhakArasya dakAraH // adarzanaM lopH||60|| prasaktasyAdarzanaM lopasaMjJaM syAt // saMyogAntasya lopH| 8 / 2 / 23 // saMyogAntaM yatpadaM tadantasya lopaH syAt / iti yalope prApte // yaNaH pratiSedho vAcyaH * // yaNo mayo dve vAcye * // maya iti paJcamI yaNa iti SaSThIti pakSe yakArasyApi dvitvam / tadiha dhakArayakArayordvitvavikalpAccatvAri rUpANi // ekadhamekayam / dvidhaM dviyam / dvidhamekayam / ekadhaM dviyam / suddhayupAsyaH / mavariH / dhAtraMza / lAkRtiH // nAdinyAkroze putrasya / / 4 / 48 // putrazabdasya na dve sta AdinIzabde pare Akroze gamyamAne / putrAdinI tvamasi pApe / Akroze kim / tattvakathane dvirvacanaM bhavatyeva / putrAdinI sarpiNI // 1 antarale kArye kartavye bahiraGgamasiddhaM syAt // 2 na kRto viziSTa Uho nizcayaH zAstrapravRttirUpo yaiH // Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ acUsaMdhiH / tatpare ca * // putraputrAdinI tvamasi pApe // vA hatajagdhayoH * // putrahatI / putrahatI / putrajagdhI / putrajagdhI // triprabhRtiSu zAkaTAyanasya / 8 / 4 / 50 // vyAdiSu varNeSu saMyukteSu vA dvitvam / inndraH / indraH / rASSTram / rASTram // sarvatra zAkalyasya / 8 / 4 / 51 // dvitvaM na / arkaH / brahmA / dIrghAdAcAryANAm / 8 / 4 / 52 // dvitvaM na / dAtram / pAtram / aco rahAbhyAM dve / 84 / 46 // acaH parAbhyAM rephahakArAbhyAM parasya yaro dve vA staH / haryanubhavaH / nAsti // halo yamA yami lopaH / / 4 / 64 // halaH parasya yamo lopaH syAdvA yami / iti lopapakSe dvitvAbhAvapakSe caikayaM rUpaM tulyam / lopArambhaphalaM tu Adityo devatA'syetyAdityaM havirityAdau / yamAM yamIti yathAsaMkhyavijJAnAnneha / mAhAtmyam // eco'yavAyAvaH / 6 / 1178 // ecaH kramAday av Ay Av ete syuraci // tasya lopaH // 1 // 29 // tasyeto lopaH syAt / iti yavayorlopo na uccAraNasAmarthyAt / evaM cetsaMjJApIha na bhavati / haraye / viSNave / nAyakaH / pAvakaH // vAnto yi pratyaye / 6 / 179 // yakArAdau pratyaye pare odautora Av etau staH / gorvikAro gavyam / gopayasoryaditi yat / nAvA tAryaM nAvyam / nauvayodharmetyAdinA yat // goyUtau chandasyupasaMkhyAnam * // adhvaparimANe ca * // gavyUtiH / UtiyUtItyAdinA yUtizabdo nipaatitH|| vAnta ityatra vakArAdgoyUtAvityatra chakArAdvA pUrvabhAge lopo vyorvalIti lopena vakAraH prazliSyate / tena zrUyamANavakArAnta AdezaH syAt / vakAro na lupyata iti yAvat // dhAtostannimittasyaiva / / 1 / 80 // yAdau pratyaye pare dhAtorecazcedvAntAdezastarhi tannimittasyaiva nAnyasya / lavyam / avazyalAvyam / tannimittasyaiveti kim / oyate / auyata ||kssyyjyyau zakyArthe / 6 / 1 / 81 // yAntAdezanipAtanArthamidam / kSetuM zakyaM kSayyam / jetuM zakyaM jayyam / zakyArthe kim / kSetuM jetuM yogyaM kSeyaM pApaM jeyaM manaH // krayyastadarthe / 6 / 1182 // tasmai prakRtyAyedaM tadartham / kretAraH krINIyuriti buddhyA ApaNe prasAritaM krayyam / keyamanyat / krayaNAhamityarthaH // lopa: zAkalyasya / 8 / 3 / 19 // avarNapUrvayoH padAntayoryavayorvA lopo'zi pare // pUrvatrAsiddhamiti lopazAstrasyAsiddhatvAnna kharasaMdhiH / hara ehi / harayehi / viSNa iha / viSNaviha / zriyA udyataH / zriyAyudyataH / gurA utkaH / gurAvukaH // kAni santi kau sta ityatrAsterallopasya sthAnivattvena yaNAvAdezau prAptau na padAntetisUtreNa padAntavidhau tanniSedhAnna staH // ekaH puurvpryoH|6|1|84 // ityadhikRtya // AdguNaH / 6 / 187 // avarNAdaci pare pUrvaparayoreko guNAdezaH syAtsaMhitAyAm / upendraH / ramezaH / gaGgodakam // uraNa raparaH / 1 // 1 // 51 // R iti triMzataH saMjJetyuktam / tatsthAne yo'N sa raparaH sanneva pravartate / tatrAntaratamyAtkRSNarddhirityatrAr / tavalkAra ityatrA'l / aco rahAbhyAmiti pakSe dvitvam // 1sa AdinIzabdo yasmAtparastasminpare'pi putrazabdasya na dve sta ityrthH|| 2 yasminvidhistadAdAval. grahaNe ||algrhnne saptamyante vizeSaNIbhUte yo vidhirvidhIyate sa tadAdau jnyeyH|| tadantavidherapavAda evAyam // 3 bhASAyAmapi // Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm jharo jhari savarNe / / 1 / 65 // halaH parasya jharo lopo vA syAtsavaNe jhari / dvitvAbhAve lope satyekadham / asati lope dvitvalopayorvA dvidham / sati dvitve lope cAsati tridham / kRSNadhiH / kRSNarddhiH / kRSNaddhiH // yaNa iti paJcamI maya iti SaSThIti pakSe kakArasya dvitvam / lasya tvanaci ceti / tena tavalkAra ityatra rUpacatuSTayam // dvitvaM lasyaiva kasyaiva nobhayorubhayorapi / tavalkArAdiSu budhairbodhyaM rUpacatuSTayam // vRddhireci / 6 / 1 / 88 // Adeci pare vRddhirekAdezaH syAt / guNApavAdaH / kRSNaikatvam / gaGgaughaH / devaizvaryam / kRSNautkaNThyam / etyedhatyUThsu / 6 / 89 // avarNAdejAdhoretyedhatyorUThi ca pare vRddhirekAdezaH syAt / pararUpaguNApavAdaH / upaiti / upaidhate / praSThauhaH / ejAdyoH kim / upetaH / mA bhAvAnpredidhat / purastAdapavAdanyAyeneyaM vRddhireGi pararUpamityasyaiva bAdhikA na tvomAGozcetyasya / tenAvaihIti vRddhirasAdhureva // akSAdUhinyAmupasaMkhyAnam * // akSauhiNI senA // khAdIreriNoH * // khairaH / khenerituM zIlamasyeti khairI / khairiNI / prAdUhoDhoDhyeSaiSyeSu * // prauhaH / prauDhaH // arthavadhaNe nAnarthakasya grahaNam // "traizcetisUtre rAjeH pRthag prAjigrahaNAjjJApakAt" / tena UDhagrahaNena tAntameva gRhyate na tu ktavatvantasyaikadezaH / proDhavAn / prauDhiH // iSa icchAyAM tudAdiH / iSa gatau divAdiH / iSa AbhIkSNye tryAdiH / eSAM ghaJi Nyati ca eSaH eNya iti rUpe / tatra pararUpe prApte'nena vRddhiH / praiSaH / praiSyaH // yastu ISa uJche / yazca ISa gatihiMsAdarzaneSu / tayordIrghopadhatvAt / ISaH / ISyaH / tatrAdguNe / preSaH / preSyaH // Rte ca tRtIyAsamAse * // sukhena RtaH sukhArtaH / tRtIyeti kim / prmrtH|| pravatsatarakambalavasanArNadazAnAmRNe * // prArNam / vatsatarArNamityAdi // RNasyApanayanAya yadanyahaNaM kriyate tahaNArNam / dazArNo / dezaH / nadI ca dazArNA / RNazabdo durgabhUmau jale ca // upasargAdati dhAtau / / 1 / 91 // avarNAntAdupasargAhakArAdau dhAtau pare vRddhirekAdezaH syAt / prArchati / upArcchati // antAdivaca / 6 / 1 / 85 // yo'yamekAdezaH sa pUrvasyAntavatparasyAdivatsyAt / iti rephasya padAntatve // khrvsaanyorvisrjniiyH| 8 / 3 / 15 // khari avasAne ca pare rephasya visarjanIyaH syAtpadAnte / iti visarge prApte / antavadbhAvena padAntarephasya na visargaH / ubhayatharvA kartari carSidevatayorityAdinirdezAt / upasargeNaiva dhAtorAkSepe siddhe dhAtAviti yogavibhAgena punarvRddhividhAnArtham / tena Rtyaka iti pAkSiko'pi prakRtibhAvo'tra na bhavati // vA supyApizale / / 1 / 92 // avarNAntAdupasargAhakArAdau subdhAtau pare vRddhirvA syAt / ApizaligrahaNaM pUjArtham / prArSabhIyati / ' prarSabhIyati / sAvarNAt lavarNasya grahaNam / prAlkArIyati / pralkArIyati / taparatvAddISaM na / upRkaariiyti| uparkArIyati // eGi pararUpam / 6 / 1 / 94 // AdupasargAdeDAdau dhAtau pare 1 purastAdapavAdA anantarAn vidhInbAdhante nottarAn // 2 atra 'liGgaviziSTaparibhASayA khairiNI' iti bahutra pATho dRzyate so'ppaatthH| manoramAkArairanUdya khaNDitazca ttraalocniiyH|| 3 ayaM pATho mnormaasthH|| H Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asNdhiH| pararUpamekAdezaH syAt / prejate / upoSati / iha vA supItyanuvartya vAkyabhedena vyAkhyeyam // tena eDAdau subdhAtau vA // upeDakIyati / upaiDakIyati / proghIyati / praughIyati // eve cAniyoge * // niyogo'vadhAraNam / keva bhokSyase / anavakluptAvevazabdaH / aniyoge kim / tavaiva // aco'ntyAdi Tizaza64 // acAM madhye yo'ntyaH sa Adiryasya tasiMjJa syAt // zakandhvAdiSu pararUpaM vAcyam * // tacca TeH / zakandhuH / karkandhuH / kulaTA / sImantaH kezaveze / sImAnto'nyaH / manISA / halISA / lAgalISA / pataJjaliH // sAraGgaH pazupakSiNoH / sArAGgo'nyaH // AkRtigaNo'yam // mArtaNDaH // otvoSThayoH samAse vA * // sthUlotuH / sthUlautuH / bimboSThaH / bimbauSThaH / samAse kim / tavauSThaH // omAGozca / 6 / 1095 // omi AGi cAtpare pararUpamekAdezaH syAt / zivAyoM namaH // ziva ehi / zivehi // avyaktAnukaraNasyAta itau / / 1198 // dhvaneranukaraNasya yo'cchabdastasmAditau pare pararUpamekAdezaH syAt / paTat iti paTiti // ekAco na * // aditi / nAneDitasyAntyasya tu vA / 6 / 1 / 99 // AmeDitasya prAguktaM na syAdantyasya tu takAramAtrasya vA syAt // DAci bahulaM dve bhavata iti bahulavacanAdvitvam // tasya paramAneDitam / 8 // 2 // dviruktasya paraM rUpamApreDitasaMjJaM syAt / paTatpaTeti // jhalAM jsho'nte|| 2 // 39 // padAnte jhalAM jazaH syuH / paTarapaTaditi // akaH savarNa diirghH|6|1|101|| akaH savarNe'ci pare dIrgha ekAdezaH syAt / daityAriH / zrIzaH / viSNUdayaH / aci kim / kumArI zete / nAjjhalAviti sAvarNyaniSedhastu na dIrghazakArayoH grahaNakazAstrasya sAvarNyavidhiniSedhAbhyAM prAganiSpatteH / akaH kim / haraye // "ako'ki dIrgha ityeva suvacam // " Rti savarNe R vA * // hotRkAraH / hotRkAraH // lati savarNe la vA * // holakAraH / pakSe RkAraH sAvAt / hotRkAraH / Rti R vA lati la vetyubhayatrApi vidheyaM varNadvayaM dvimAtram / Adyasya madhye dvau rephau tayorekA mAtrA / abhito'jmakteraparA / dvitIyasya tu madhye dvau lakArau / zeSaM prAgvat / ihobhayatrApi 'Rtyaka' iti pAkSikaH prakRtibhAvo vakSyate // eGaH padAntAdati / 6 / 1 / 109 // padAntAdeko'ti pare pUrvarUpamekAdezaH syAt / hare'va / viSNo'va // sarvatra vibhASA goH / / 1 / 122 // loke vede caiGantasya gorati vA prakRtibhAvaH syAtpadAnte / goagram / go'gram / eGantasya kim / citragvagram / padAnte kim / goH // avaG sphoTAyanasya / 6 / 1 / 123 // aMtIti nivRttam / aci pare padAnte goravaG vA syAt / gavAgram / padAnte kim / gavi / vyavasthitavibhASayA gavAkSaH // indre ca / / 1 / 124 // goravaG syAdindre / gavendraH // // atha prkRtibhaavH|| plutapragRhyA aci nityam / 6 / 1 / 125 // plutAH pragRhyAzca vakSyante te'ci nityaM prakRtyA syuH / ehi 1nizcaya ityarthaH // 2 aca iti nirdhAraNe sssstthii|| 3 ayaM pATho manoramAsthaH // 4 atra vyAkhyaiva pramANam // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm kRSNA 3 atra gauzvarati / harI etau / nityamiti kim / harI etAvityAdAvayameva prakRtibhAvo yathA syAdiko'savarNa iti ikhasamuccito mA bhUt // iko'savaNe zAkalyasya haskhazca / 6 / 1 / 127 // padAntA iko'savarNe'ci pare prakRtyA syuIkhazca vA / atra hastravidhisAmarthyAdeva prakRtibhAve siddhe tadanukarSaNArthazcakAro na kartavya iti bhASye sthitam / cakri atra / catyatra / padAntA iti kim / gau? // na samAse * // vApyazvaH // siti ca * // pArzvam // Rtyaka: / 6 / 1128 // Rti pare'kaH prAgvat / brahma RSiH / brahmarSiH / padAntA ityeva / Arcchat / samAse'pyayaM prakRtibhAvaH / saptaRSINAm / saptarSINAm // vAkyasya TeH pluta udAttaH / 2 / 82 // ityadhikRtya // pratyabhivAde'zUdre / / 83 // azUdraviSaye pratyabhivAde yadvAkyaM tasya TeH plutaH syAt sa codAttaH / abhivAdaye devadatto'ham / bho AyuSmAnedhi devadattA 3 // striyAM na * // abhivAdaye gArmyaham // bho AyuSmatI bhava gArgi // nAma gotraM vA yatra pratyabhivAdavAkyAnte prayujyate tatraiva pluta iSyate / neha / AyuSmAnedhi // bho rAjanyavizAM veti vAcyam * // AyuSmAneghi bho3: / AyuSmAnedhIndravarma3n / AyuSmAnedhIndrapAlitA 3 // dUrAdbhUte ca / / 2 / 84 // dUrAtsaMbodhane yadvAkyaM tasya TeH plutaH syAt / saktUnpiba devadattA 3 // haiheprayoge haihayoH / / 2 / 85 // etayoH prayoge dUrAdbhute yadvAkyaM tatra haihayoreva plutaH syAt / he 3 rAma / rAma hai 3 // guroranRto'nantyasyApyekaikasya prAcAm / / 2 / 86 // dUrAdbhUte yadvAkyaM tasya RdbhinnasyAnantyasyApi gurorvA plutaH syAt / de 3 vadatta / devada 3 ta / devadattA 3 / guroH kim / vakArAtparasyAkArasya mA bhUt / anRtaH kim / kRSNA 3 / ekaikagrahaNaM paryAyArtham / iha prAcAmiti yogo vibhajyate / tena sarvaH pluto vikalpyate // aplutavadupasthite / 6 / 9 / 129 // upasthito'nArSa itizabdastasminpare pluto'plutavadbhavati / aplutakArya yaNAdikaM karotItyarthaH / suzlokA 3 iti / suzloketi / vatkim / aplata ityukte'pluta eva vidhIyeta plutazca niSidhyeta / tathAca pragRhyAzraye prakRtibhAve plutasya zravaNaM na syAt / agnI 3 iti // I 3 cAkravarmaNasya / 610130||ii 3 pluto'ci pare'plutavadvA syAt / cinuhI 3 iti / cinuhIti / cinuhI 3 idam / cinuhIdam / ubhayatravibhASeyam // IdUdevivacanaM pragRhyam / / 1 / 11 // IdUdedantaM dvivacanaM pragRhyasaMjJaM syAt / harI etau / viSNU imau / gaGge amU / pacete imau / maNIvoSTrasyeti tu ivArthe vazabdo vAzabdo vA bodhyaH // adsomaat||1|12|| asmAtparAvIdUtau pragRhyau staH / amI IzAH / rAmakRSNAvamU AsAte / mAtkim / amuke'tra / asati mAdrahaNe ekAro'pyanuvarteta // ze / / 1 / 13 // ayaM pragRhyaH syAt / asme indrAbRhaspatI // nipAta ekAjanAG / 1 / 1 / 14 // eko'nnipAta AvarjaH pragRhyaH syAt / i vismaye / i indraH / u vitarke / u umezaH / anAGityukteraGidAkAraH pragRhya eva / A evaM nu manyase / 1 maNIboSTrasya lambete priyau vatsatarau mama / ityAdau // Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ halasaMdhiH / A evaM kila tat / Gittu na pragRhyaH / ISaduSNam / oSNam / ISadarthe kriyAyoge maryAdAbhividhau ca yaH / etamAtaM GitaM vidyAdvAkyasmaraNayoraGit // ot / / 1 / 15 // odanto nipAtaH pragRhyaH syAt / aho IzAH // saMbuddhau zAkalyasyetAvanArSe / / 1 / 16 // saMbuddhinimittaka okAro vA pragRhyo'vaidike itau pare / viSNo iti / viSNa iti / viSNaviti / anArSa iti kim / brahmabandhavityabravIt // unyH|1|1|17|| uJa itau vA prAguktam / u iti / viti / AUM|1|1|18|| uJa itau dIrgho'nunAsikaH pragRhyazca U~ ityayamAdezo vA syAt / U~ iti // maya uo vo vA / 8 / 3 / 33 // mayaH parasya ujo vo vA syAdaci / kimu uktam / kimvuktam / vasyAsiddhatvAnnAnukhAraH // IdUtau ca saptamyarthe / 1 / 1 / 19 // saptamyarthe paryavasannamIdUdantaM pragRhyaM syAt / somo gaurI adhizritaH / mAmakI tanU iti / supAM sulugiti saptamyA luk / arthagrahaNaM kim / vRttAvAntaropasaMkrAnte mA bhUt / vApyAmazvo vApyazvaH // aNo'pragRhyasyAnunAsikaH / / 4 / 57 // apragRhyasyANo'vasAne'nunAsiko vA syAt / dadhiM / dadhi / apragRhyasya kim / amI // ityacsaMdhiH // stoH zrunA zcuH / / 4 / 40 // sakAratavargayoH zakAracavargAbhyAM yoge zakAracavargoM staH / harizzete / rAmazcinoti / saccit / zAjhiJjaya // zAt / / 4 / 44 // zAtparasya tavargasya zcutvaM na syAt / viznaH / praznaH // STanA STuH / 84 / 41 // stoH STunA yoge STuH syAt / rAmaSSaSThaH / rAmaSTIkate / peSTA / taTTIkA / cakriNDhaukase // na padAntAhoranAm 8 // 4 // 42 // anAmiti luptaSaSThIkaM padam / padAntAdRvargAtparasyAnAmaH stoH STurna syAt / SaT santaH / SaT te / padAntAtkim / ITTe / ToH kim / sarpiSTamam // anAmnavatinagarINAmiti vAcyam * // SaNNAm / SaNNavatiH / SaNNagaryaH // toH Si 4 / 43 // tavargasya SakAre pare na STutvam / sanSaSThaH // jhalAM jazo'nte / 8 / 2 / 39 // vAgIzaH / cidrUpam // yaro'nunAsike'nunAsiko vA / / 4 / 45 // yaraH padAntasyA'nunAsike pare'nunAsiko vA syAt / etanmurAriH / etamurAriH / sthAnaprayatnAbhyAmantaratame sparze caritArtho vidhirayaM rephe na pravartate / caturmukhaH // pratyaye bhASAyAM nityam * // tanmAtram / cinmayam / kathaM tarhi madodagrAH kakudmanta iti / yavAdigaNe dakAranipAtanAt // toli 460 // tavargasya lakAre pare parasavarNaH syAt / tallayaH / vidvAllikhati / nakArasyA'nunAsiko lakAraH // udaH sthAstambhoH pUrvasya / / 4 / 61 // udaH parayoH sthAstambhoH pUrvasavarNaH syAt / AdeH parasya / utthAnam / uttambhanam / atrAghoSasya mahAprANasya sasya tAdRza eva thakAraH / tasya jharo jharIti pAkSiko lopaH / lopAbhAvapakSe tu thakArasyaiva zravaNaM na tu khari ceti carvam / catvaM prati thakArasyA'siddhatvAt // jhayo ho'nyatarasyAm / / 462 // jhayaH parasya hasya 1 storiti samahAradvandvaH / sautraM puMstvam / atra sthAnyAdezayoryathAsaMkhyam / nimittakAryiNostu na / tathA sati zakArayoge sakArasya cavargayoge tavargasya ityarthe zAditi niSedhasya vaiyarthya syAt // Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm pUrvasavarNoM vA syAt / ghoSavato nAdavato mahAprANasya saMvRtakaNThasya hasya tAdRzo vargacaturtha evAdezaH / vAgdhariH / vAghariH // zazcho'Ti / 8 / 4 / 63 // padAntAt jhayaH parasya zasya cho vA syAdaTi / dasya zcutvena jakAre kRte // khari ca / 8 / 4 / 55 // khari pare jhalAM caraH syuH / iti jakArasya cakAraH / tacchivaH / taczivaH // chatvamamIti vAcyam * // tac zlokena / tacchokena / ami kim / vAk thyotati // mo'nusvAraH / / 3 / 23 // mAntasya padasyAnukhAraH syAddhali / alo'ntyasya / hariM vande / padasyeti kim / gamyate // nacApadAntasya jhali / / 3 / 24 // nasya masya cApadAntasya jhalyanuskhAraH syAt / yazAMsi / Akrasyate / jhali kim / manyate // anusvArasya yayi parasavarNaH / 84 / 58 // spaSTam / aGkitaH / aJcitaH / kuNThitaH / zAntaH / gumphitaH / kurvantItyatra Natve prApte tasyAsiddhatvAdanukhAre parasavarNe ca kRte tasyAsiddhatvAnna Natvam // vA padAntasya / 84 / 59 // padAntasyA'nukhArasya yayi pare parasavarNo vA syAt / tvaGkaroSi / tvaM karoSi / sa~yyantA / saMyantA / saMvatsaraH / saMvatsaraH / yallokam / yalokam / atrAnukhArasya pakSe'nunAsikA yavalAH / / mo rAji samaH kau||3|25|| kvibante rAjatau pare samo masya ma eva syAt / samrAT // he mapare vA 8 / 3 / 26 // mapare hakAre pare masya ma eva syAdvA / hala hala calane / kim malayati / kiM malayati // yavalapare yavalA veti vaktavyam * // yathAsaMkhyamanudezaH samAnAm / / 3 / 10 // samasaMbandhI vidhiryathAsaMkhyaM syAt / kiya'dyaH / kiMhyaH / kiva~hvalayati / kiMhvalayati / kiAhAdayati / kiMhlAdayati // napare naH / 3 / 27 // napare hakAre masya naH syAdvA / kiM hute / kinhyate // zroH kuka Tuk zari 8 / 3 / 28 // kAraNakArayoH kukTukAvAgamau vA staH zari / kukTukorasiddhatvAjaztvaM na // cayo dvitIyAH zari pauSkarasAderiti vAcyam * // prASaSThaH / prAGkSaSThaH / prASaSThaH / sugakSaSThaH / sugaNa SaSThaH / sugaNSaSThaH // DaH si dhuT / 8 / 3 / 29 // DAtparasya sasya dhuDvA syAt / SaTtsantaH / SaTsantaH // nazca / 83 / 30 // nakArAntAtsasya dhuDDA / santsaH / sansaH // zi tuk|8| 3 // 31 // nasya padAntasya ze pare tugvA syAt / zazcho'TIti chatvavikalpaH / pakSe jharo jharIti calopaH / saJchaMbhuH / saJcchaMbhuH / saJzaMbhuH / saJczaMbhuH / achau acachA acazA azAviti catuSTayam / rUpANAmiha tukchatvacalopAnAM vikalpanAt // Gamo havAdaci Gamunityam 183332 // hakhAtparo yo Gam tadantaM yatpadaM tasmAtparasyAco nityaM GamuDAgamaH syAt / pratyaGGAtmA / sugaNNIzaH / sannacyutaH // samaH suTi 8 // 3 // 5 // samo ruH syAt suTi / alo'ntyasya // atrAnunAsikA pUrvasya tu vA / / 3 / 2 // atra rupakaraNe roH pUrvasyA'nunAsiko vA syAt // anunAsikAtparo'nukhAraH 834 // anunAsikaM vihAya roH pUrvasmAtparo'nukhArAgamaH syAt / kharavasAnayorvisarjanIyaH // visarjanIyasya sH|83|34 // khari visarjanIyasya saH syAt / etadapavAde vA zarIti pAkSike visarge Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ halasaMdhiH / prApte // saMpukAnAM so vaktavyaH * // saMsskartA / saMsskartA // samo vA lopameke iti bhASyam * // lopasyApi rupakaraNasthatvAdanukhArAnunAsikAbhyAmekasakAraM rUpadvayam / dvisakAraM tUktameva / tatrAnaci ceti sakArasya dvitvapakSe trisakAramapi rUpadvayam / anusvAravisargajihvAmUlIyopadhmAnIyayamAnAmakAropari zarSu ca pAThasyopasaMkhyAtatvenAnukhArasyApyactvAt / anunAsikavatAM trayANAM zaraH khaya iti kadvitve SaT / anukhAravatAmanukhArasyApi dvitve dvAdaza / eSAmaSTAdazAnAM takArasya dvitve vacanAntareNa punardvitve ca ekataM dvitaM tritamiti catuHpaJcAzat / aNo'nunAsikatve'STottarazatam // pumaH khayyampare / 8 / 3 / 6 // ampare khayi pumzabdasya ruH syAt / vyutpattipakSe'pratyayasyeti SatvaparyudAsAt kaxpayoH prAptau / avyutpattipakSe tu SatvaprAptau / saMpukAnAmiti sH| (skokilaH / puMskokilaH / (sputraH / puMsputraH / ampare kim / puMkSIram / khayi kim / puMdAsaH / khyAJAdeze na / pukhyAnam // nazchavyaprazAn / / 3 7 // ampare chavi nakArAntasya padasya ruH syAt na tu prazAnzabdasya / visargaH / satvam / zrutvam / zAGgizchindhi / zAGgizchindhi / castriAyakha / cakristrAyasva / padasya kim / hanti / ampare kim / santsaruH khaDgamuSTiH / aprazAn kim / prazAntanoti // nRnpe / 8 / 3 / 10 // nRnityasya ruH syAdvA pakAre pare // kupvoH 4ka pau ca / / 3 // 37 // kavarge pavarge ca pare visarjanIyasya kramAjihvAmUlIyopadhmAnIyau staH / cAdvisargaH / yena nAprApta iti nyAyena visarjanIyasya sa ityasyApavAdo'yam / na tu zapare visarjanIya ityasya / tena vAsaH kSaumamityAdau visarga eva / DxpAhi / -xpAhi / naeNH pAhi / H pAhi / nRnpAhi // kAnAneDite / 8 / 3 / 12 // kAnnakArasya ruH syAdAmeDite pare / saMpuMkAnAmiti saH / yadvA // kaskAdiSu ca / / 3 / 48 // eSviNa uttarasya visargasya SaH syAdanyatra tu saH / karpayorapavAda iti saH / kA~skAn / kAMskAn / kaskaH / kautaskutaH / sarpiSkuNDikA / dhanuSkapAlam / AkRtigaNo'yam // saMhitAyAm / 6 / 172 // ityadhikRtya // che ca / / 1 / 73 // hakhasya che pare tugAgamaH syAtsaMhitAyAm / zcutvasyAsiddhatvAjaztvena daH / tatazcarvasyAsiddhatvAtpUrva zcutvena jaH / tasya carvena caH / zcutvasyAsiddhatvAccoH kuriti kutvaM na / khacchAyA / zivacchAyA // AGmAGozca / 6 / 1174 // etayozche pare tuk syAt / padAntAdveti vikalpApavAdaH / AcchAdayati / mAcchidat // dIrghAt / 6 / 1 / 75 // dIrghAcche pare tuk syAt / dIrghasyAyaM tuk na tu chasya / senAsurAcchAyeti jJApakAt / cecchidyate // padAntAdvA / 6 / 1176 // dIrghAtpadAntAcche pare tugvA syAt / lakSmIcchAyA / lakSmIchAyA // iti halUsaMdhiH // 1 yena nAprApte yo vidhirArabhyate sa tasya bAdhako bhavati / nadayasya prakRtArthadALabodhakatvam / 2 yadi chasya tukU syAt tarhi chasya carvena cadvayaM syAt / sannipAtaparibhASayA cAbhAve tu chakAropari cakAraH zrUyeta // Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyam ka visarjanIyasya saH / 8 / 3 / 34 // viSNustrAtA || zarpare visarjanIyaH | 8|3|35 // zarpare khari visarjanIyasya visarjanIyo na tvanyat / kaH tsaruH / ghanAghanaH kSobhaNaH / iha yathAyathaM evaM jihvAmUlIyazca na || vA zari |8|3|36|| zari pare visarjanIyasya visarjanIya eva vA syAt / hariH zete / harizzete / kharpare zari vA visargalopo vaktavyaH * // rAmasthAtA / harisphurati / pakSe visarge satve ca trairUpyam // kupvoH kau ca // kaH karoti / kaH karoti / kaX khanati / kaH khanati / pacati / kaH pacati / ka phalati / kaH phalati // so'padAdau | 8 | 3 | 38 || visarjanIyasya saH syAdapadAdyoH kupvoH parayoH // pAzakalpakakAmyeSviti vAcyam * // payaspAzam | yazaskalpam | yazaskam | yazaskAmyati // anavyayasyeti vAcyam // prAtaHkalpam // kAmye roreveti vAcyam * // neha / gIH kAmyati // iNaH SaH |8| 3 | 39 // iNaH parasya visargasya SakAraH syAtpUrvaviSaye / sarpiSpAzam / sarpiSkalpam / sarpiSkam / sarpiSkAmyati // namaspurasorgatyoH | 8|3|40 // gatisaMjJayoranayorvisargasya saH kupvoH parayoH / namaskaroti / sAkSAtprabhRtitvAt kRJo yoge vibhASA gatisaMjJA / tadabhAve namaH karoti / puro'vyayamiti nityaM gatisaMjJA / puraskaroti / agatitvAnneha / pUH purau puraH praveSTavyAH // idudupadhasya cApratyayasya |8|3|41 // ikArokAropadhasyApratyayasya visargasya SaH syAtkupvoH / niSpratyUham / AviSkRtam / duSkRtam / apratyayasya kim / abhiH karoti / vAyuH karoti / ekAdezazAstranimittakasya na Satvam / kaskAdiSu bhrAtuSputrazabdasya pAThAt / teneha na / mAtuH kRpA | muhusaH pratiSedhaH * // muhuHkAmA // tiraso'nyatarasyAm |8|3|42 // tirasaH so vA syAt kupvoH / tiraskartA / tiraHkartA // dvitricaturiti kRtvorthe |8| 3 | 43 // kRtvorthe vartamAnAnAmeSAM visargasya SakAro vA syAt kupvoH / dviSkaroti / dviH karotItyAdi / kRtvorthe kim / catuSkapAlaH // isusoH sAmarthye |8|3|44 // etayorvisargasya SaH syAdvA kupvoH / sarpiSkaroti / sarpiH karoti / dhanuSkaroti / dhanuH karoti / sAmarthyamiha vyapekSA / sAma kim / tiSThatu sarpiH, piba tvamudakam // nityaM samAse'nuttarapadasthasya |8|3|45 // isusorvisargasyAnuttarapadasthasya nityaM SaH syAt kupvoH parayoH / sarpiSkuNDikA / dhanuSkapAlam / anuttarapadasthasyeti kim / paramasarpiH kuNDikA / kaskAdiSu sarpiSkuNDikAzabdo'samAse vyapekSAvirahe'pi SatvArthaH / vyapekSAyAM nityArthazca // ataH kRkamikaMsakumbhapAtrakuzAkarNISvanavyayasya |8|3|46 || akArAduttarasyAnavyayasya visargasya samAse nityaM sakArAdezaH syAtkarotyAdiSu pareSu na tUttarapadasthasya / ayaskAraH / ayaskAmaH / 'ayaskaMsaH / ayaskumbhaH / ayaspAtram / ayaH sahitA kuzA ayaskuzA / ayaskarNI / ataH kim / gIHkAraH / anavyayasya kim / khaH kAmaH / samAse kim / yazaH karoti / anuttarapadasthasya kim / paramayazaHkAraH // adhaH zirasI pade |8|3|47 // etayorvisargasya sAdezaH 12 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaadisNdhiH| syAtpadazabde pare / adhaspadam / ziraspadam / samAsa ityeva / adhaH padam / ziraH padam / anutarapadasthasyetyeva / paramaziraHpadam // kaskAdiSu ca // bhAskaraH // iti visargasaMdhiH // vaujasamauDiti supratyaye zivas arcya iti sthite // sasajuSo ruHthaa|66|| padAntasya sasya sajuSzabdasya ca ruH syAt / jaztvApavAdaH / ato rorplutaadplute|6|1|113|| aplutAdataH parasya roruH syAdapluteti / bhobhagoagho iti prAptasya yatvasyA'pavAdaH / utvaM prati rutvasyA'siddhatvaM tu na bhavati / rutvamanUdya utvavidheH sAmarthyAt // prathamayoH pUrvasavarNaH / 6 / 1 / 102 // akaH prathamAdvitIyayoraci pare pUrvasavarNadIrgha ekAdezaH syAt iti prApte // nAdici / / 1 / 104 // avarNAdici pare na pUrvasavarNadIrghaH // AdguNaH // eGaH padAntAdati // zivo'rcyaH / ata iti taparaH kim / devA atra / atIti taparaH kim / zvaAgantA / aplutAtkim / ehi susrotA3 atra nAhi / plutasyAsiddhatvAdataH paro'yam / aplutAditi vizeSaNe tu tatsAmarthyAnnAsiddhatvam / taparakaraNasya tu na sAmarthya dIrghanivRttyA caritArthatvAt / aplute iti kim / tiSThatu paya a3 midatta / guroranRta iti plutaH // hazi ca / 6 / 1 / 114 // aplutAdataH parasya roruH syAddhazi / zivo vandyaH / rorityukArAnubandhagrahaNAnneha / prAtaratra / bhrAtargaccha / devAs iha iti sthite / rutvam // bhobhagoaghoapU. vasya yo'zi 83 // 17 // etatpUrvasya roryAjezaH syAdazi pare / asandhiH sautraH // lopaH zAkalyasya // devA iha / devAyiha / azi kim / devAH santi / yadyapIha yatvasyAsiddhatvAdvisargo labhyate tathApi visargasya sthAnivadbhAvena rutvAdyatvaM syAt / na hyayamalvidhiH / roriti samudAyarUpAzrayaNAt / bhos bhagos aghos iti sakArAntA nipAtAH / teSAM roryatve kRte // vyolaghuprayatnataraH zAkaTAyanasya 8 // 3 // 18 // padAntayorvakArayakArayorlaghUccAraNau vayau vA sto'zi pare / yasyoccAraNe jihvAgropAgramadhyamUlAnAM zaithilyaM jAyate sa laghUccAraNaH // oto gAya'sya / / 3 / 20 // okArAtparasya padAntasyA'laghuprayatnasya yakArasya nityaM lopaH syAt / gArmyagrahaNaM pUjArtham / bho acyuta / laghuprayatnapakSe bhoyacyuta / padAntasya kim / toyam // utri ca pade / 8 / 3 / 21 // avarNapUrvayoH padAntayoryavayorlopa uni pade / sa u ekAmiH / pade kim / tantrayutam / veJaH saMprasAraNe rUpam / yadi tu pratipadokto nipAta umiti grahISyate tadyuttarArthaM padagrahaNam // hali sarveSAm // 22 // bhobhagoaghoapUrvasya laghvalaghUccAraNasya yakArasya lopaH syAddhali sarveSAM matena / bho devAH / bho lakSmi / bho vidvadvanda / bhago namaste / agho yAhi / devA namyAH / devA yAnti / hali kim / devAyiha // ro'supi / 8 / 2 / 69 // ahro rephAdezaH syAnna tu supi / rorapavAdaH aharahaH / ahargaNaH / asupi kim / ahobhyAm / atrAhanniti rutvam // rUparAtrirathantareSu rutvaM vAcyam * // ahorUpam / gatamaho rAtrireSA / ekadezavikRtasyAnanyatvAdahorAtraH / ahorathantaram / aharAdInAM patyAdiSu vA rephaH * // visargApavAdaH / aharpatiH / gIpatiH / dhUrpatiH / pakSe Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 siddhAntakaumudyAm visargopadhmAnIyau // ro ri / / 3 / 14 // rephasya rephe pare lopaH syAt // ThUlope pUrvasya diirgho'nnH6|3|111|| Dharephau lopayatIti tathA tasminvarNe'rthAda DhakArarephAtmake pare pUrvasyANo dIrghaH syAt / punAramate / harIramyaH / zaMbhUrAjate / aNaH kim / tRDhaH / vRDhaH / tRhU hiMsAyAm / vRhU udyamane / pUrvagrahaNamanuttarapade'pi pUrvamAtrasya dIrghArtham / lIDhaH / ajarghAH / manas ratha ityatra rutve kRte hazi cetyutve ro rIti lope ca prApte // vipratiSedhe paraM kAryam / / 4 / 2 // tulyabalavirodhe paraM kArya syAt / iti lope prApte / pUrvatrAsiddhamiti rorItyasyAsiddhatvAdutvameva / manorathaH // etattadoH sulopo'koranaJsamAse hali / 6 / 1 / 132 // akakArayoretattadoryaH sustasya lopaH syAddhali ma tu nasamAse / eSa viSNuH / sa zaMbhuH / akoH kim / eSako rudraH / anansamAse kim / asaH zivaH / hali kim / eSo'tra // so'ci lope cetpAdapUraNam / 6 / 1 / 134 // sas ityasya sorlopaH syAdaci / pAdazcellope satyeva pUryeta / semAmaviDhi prabhRtiM ya IziSe / iha RkpAda eva gRhyata iti vAmanaH / avizeSAcchokapAdo'pItyapare / saiSaM dAzarathI rAmaH / lope cediti kim / sa it kSeti / sa evamuktvA / satyevetyavadhAraNaM tu syazchandasi bahulamiti pUrvasUtrAdbahulagrahaNAnuvRttyA labhyate / teneha na / so'hamAjanmazuddhAnAm // iti khAdisaMdhiH // __arthavadadhAturapratyayaH prAtipadikam / / 2 / 45 // dhAtuM pratyayaM pratyayAntaM ca varjayitvA'rthavacchabdasvarUpaM prAtipadikasaMjJaM syAt // kRtaddhitasamAsAzca / / 2 / 46 // kRttaddhitAntau samAsAzca prAtipadikasaMjJAH syuH / pUrvasUtreNa siddhe samAsagrahaNaM niyamArtham / yatra saMghAte pUrvo bhAgaH padaM tasya cedbhavati tarhi samAsasyaiva / tena vAkyasya na // pratyayaH / 3 / 1 / 1 // ApaJcamaparisamApteradhikAro'yam // parazca / / 1 / 2 // ayamapi tathA // ddyaapraatipdikaat|4|1|1|| DyantAdAbantAtprAtipadikAccetyApaJcamaparisamApteradhikAraH / prAtipadikagrahaNe liGgaviziSTasyApi grahaNamityeva siddhe DyAgrahaNaM DyAbantAttaddhitotpattiryathA syAt DyAbbhyAM prAG mA bhUdityevamartham // vaujasamauTchaSTAbhyAM bhisGebhyAmbhyasGasibhyAmbhyasUGasosAmGayossup / 4 / 1 // 2 // DyantAdAbantAtprAtipadikAcca pare svAdayaH pratyayAH syuH / suGasyorukArekArau jazaTaGapAzcetaH // vibhaktizca / / 41104 // suptiau vibhaktisaMjJau staH / tatra su au jas ityAdInAM saptAnAM trikANAM prathamAdayaH saptamyantAH prAcAM saMjJAstAbhirihApi vyavahAraH // supH|1|4|103 // supastrINi trINi vacanAnyekaza ekavacanadvivacanabahuvacanasaMjJAni syuH // yekayordivacanaikavacane / 1 / 4 / 22 // dvitvaikatvayorete staH // bahuSu bahuvacanam / 1 / 4 / 21 // bahutve etatsyAt / rutvavisau / rAmaH // sarUpANAmekazeSa ekavibhaktI / / 2 / 64 // ekavibhaktau yAni sarUpANyeva dRSTAni teSAmeka eva ziSyate // prathamayoH pUrvasavarNaH // 1 saiSa dAzarathI rAmaH saiSa bhImo mahAbalaH / saiSa karNo mahAtyAgI saiSa rAjA yudhisstthirH|| 2 anye lupyante / yaH ziSyate sa lupyamAnArthAmidhAyI // Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajantAH puMliGgaH / 15 nAdici // vRddhireci // rAmau // cuTU // 1 // 37 // pratyayAdyau cuTU itau staH / iti jasyetsaMjJAyAm // na vibhaktau tusmAH / / 3 / 4 // vibhaktisthAstavargasakAramakArA ito na syuH / iti sakArasya netvam // ato guNe / 6 / 1197 // apadAntAdakArAdguNe parataH pararUpamekAdezaH syAditi prApte / paratvAtpUrvasavarNadIrghaH / ato guNe iti hi purastAdapavAdA anantarAvidhInbAdhante nottarAniti nyAyenAkaH savarNa ityasyaivAyamapavAdo na tu prathamayorityasyApi / rAmAH // ekavacanaM saMbuddhiH / / 3349 // saMbodhane prathamAyA ekavacanaM saMbuddhisaMjJaM syAt // ehavAtsaMbuddheH / 6 / 1 / 69 // eGantAdbhakhAntAccAGgAddhallupyate saMbuddhezcet / saMbuddhyAkSiptasyAGgasyaihakhAbhyAM vizeSaNAnneha / he kataratkuleti / he rAma / he rAmau / he rAmAH / egrahaNaM kim / he hare / he viSNo / atra hi paratvAnnityatvAcca saMbuddhiguNe kRte hakhAtparatvaM nAsti // ami pUrvaH / 6 / 1 / 107 // ako'myaci parataH pUrvarUpamekAdezaH syAt / rAmam / rAmau // lazakataddhite / 1 / 338 // taddhitavarjapratyayAdyA lazakavargA itaH syuH / iti zasaH zasyetsaMjJA // tasmAcchaso naH puMsi / 6 / 1 / 103 // pUrvasavarNadIrghAtparo yaH zasaH sakArastasya naH syAtpuMsi // akupvAnumvyavAye'pi / 84 / 2 // aTakavargapavargaAGnum etairvyastairyathAsaMbhavaM militaizca vyavadhAne'pi raSAbhyAM parasya nasya NaH syAtsamAnapade / padavyavAye'pIti niSedhaM bAdhitumAGgrahaNam / numgrahaNamanukhAropalakSaNArtham / taccAkartu zakyam / ayogavAhAnAmaTsUpadezasyoktatvAt / iti Natve prApte // padAntasya / 84 / 37 // padAntasya nasya NatvaM na syAt / rAmAn // yasmAtpratyayavidhistadAdi pratyaye'Ggam / / 4 / 13 // yaH pratyayo yasmAkriyate tadAdi zabdakharUpaM tasminpratyaye pare'GgasaMjJaM syAt / bhavAmi bhaviSyAmItyAdau vikaraNaviziSTasyA'GgasaMjJArtha tadAdigrahaNam / vidhiriti kim / strI iytii| pratyaye kim / pratyayaviziSTasya tato'pyadhikasya vA mA bhUt // aGgasya / 6 / 4 // 1 // ityadhikRtya // TAGasiGasAminAtsyAH 71 / 12 // akArAntAdagATTAdInAM kramAdinAdaya AdezAH syuH / Natvam rAmeNa // supi ca 733102 // yajJAdau supi pare ato'Ggasya dIrghaH syAt / rAmAbhyAm // ato bhisa aisa 71 / 9 // akArAntAdaGgAdbhisa aisa syAt / anekAlatvAtsarvAdezaH / rAmaiH // DeyaH 711113 // ato'GgAtparasya De ityasya yAdezaH syAt / rAmAya / iha sthAnivadbhAvena yAdezasya suptvAtsupi ceti dIrghaH / saMnipAtalakSaNo vidhiranimittaM tadvighAtasyeti paribhASA tu neha pravartate / kaSTAya kramaNe ityAdinirdezena tasyA anityatvajJApanAt / rAmAbhyAm // bahuvacane jhalyet // 3 // 103 // jhalAdau bahuvacane supi pare ato'GgasyaikAraH syAt / rAmebhyaH / bahuvacane kim / rAmaH / rAmasya / jhali kim / rAmANAm / supi kim / pacadhvam / jaztvam // vAvasAne 8 // 4 // 56 // avasAne jhalAM caro vA syuH / rAmAt / rAmAd / dvitve rUpacatuSTayam / rAmA - 1 saMnipAto dvayoH saMbandhaH / upajIvyavirodhasyAyuktatvamiti nyAyamUlaiSA paribhASA // Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm bhyAm / rAmebhyaH / rAmasya / sasya dvitvapakSe khari ceti carve'pyAntaratamyAtsasya sa eva na tu takAraH / alpaprANatayA prayatnabhedAt / ataeva saH sIti tAdeza Arabhyate // osi ca 733104 // osi pare ato'Ggasya ekAraH syAt / rAmayoH // ikhanadyApo nuT 171154 // hakhAntAnnadyantAdAbantAccAGgAtparasyAmo nuDAgamaH syAt // nAmi / 6 / 4 / 3 // nAmi pare'jantAGgasya dIrghaH syAt / rAmANAm / supi ceti dI? yadyapi parastathApIha na pravartate / saMnipAtaparibhASAvirodhAt / nAmItyanena tvArambhasAmarthyAtparibhASA bAdhyate / rAme / rAmayoH / supi etve kRte // apadAntasya mUrdhanyaH 83 // 55 // ApAdaparisamApteradhikAro'yam // iNkoH 83357 // ityadhikRtya // AdezapratyayoH 83 / 59 // saheH sADaH sa iti sUtrAtsa iti SaSThayantaM padamanuvartate / iNkavargAbhyAM parasyApadAntasyAdezaH pratyayAvayavazca yaH sakArastasya mUrdhanyAdezaH syAt / vivRtAghoSasya sasya tAdRza eva SaH / rAmeSu / iNkoH kim / rAmasya / AdezapratyayayoH kim / supIH supisau supisaH / apadAntasya kim / haristatra / evaM kRSNamukundAdayaH // sarvAdIni sarvanAmAni / / 1 / 27 // sarvAdIni zabdavarUpANi sarvanAmasaMjJAni syuH / tadantasyApIyaM saMjJA / dvandve ceti jJApakAt / tena paramasarvatreti bal / paramabhavakAnityatrAkacca siddhyati // jasaH zI 71 / 17 // adantAtsarvanAmnaH parasya jasaH zI syAt / anekAlatvAtsarvAdezaH / nacArvaNastR ityAdAviva nAnubandhakRtamanekAlatvamiti vAcyam / sarvAdezatvAtprAgitsaMjJAyA evAbhAvAt / sarve // sarvanAmnaH smai sh14|| ataH sarvanAmno De ityasya sai syAt / sarvasmai // usiDyoH smAsminau 71115 // ataH sarvanAmno GasiGyoretau staH / sarvasmAt // Ami sarvanAmnaH suT / / 152 // avarNAntAtparasya sarvanAmno vihitasyAmaH suDAgamaH syAt / etvaSatve / sarveSAm / sarvasmin / zeSaM rAmavat / evaM vizvAdayo'pyadantAH / sarvAdayazca paJcatriMzat / sarva, vizva, ubha, ubhaya, Datara, Datama, anya, anyatara, itara, tvat , tva, nema, sama, sima / pUrvaparAvaradakSiNottarAparAdharANi vyavasthAyAmasaMjJAyAm / khamajJAtidhanAkhyAyAm / antaraM bahiyogopasaMvyAnayoH / tyad , tad, yad, etad , idam , adas , eka, dvi, yuSmad , asmad , bhavatu, kim , iti / ubhazabdo dvitvaviziSTasya vAcakaH / ataeva nityaM dvivacanAntaH / tasyeha pAThastu ubhakAvityakajarthaH / naca kapratyayeneSTasiddhiH / dvivacanaparatvAbhAvenobhayata ubhayatretyAdAvivAyacprasaGgAt / taduktam / ubhayo'nyatreti // anyatreti dvivacanaparatvAbhAve / ubhayazabdasya dvivacanaM nAstIti kaiyaTaH / astIti haradattaH / tasmAjasyayajAdezasya sthAnivadbhAvena tayappratyayAntatayA prathamacarameti vikalpe prApte vibhaktinirapekSatvenAntaraGgatvAnnityaiva saMjJA bhavati / ubhaye / DataraDatamau pratyayau / yadyapi saMjJAvidhau pratyayagrahaNe tadantagrahaNaM nAsti / suptiGantamiti jJApakAt / tathApIha tadantagrahaNam / kevalayoH saMjJAyAH prayojanAbhAvAt / anyatarAnyatamazabdAvavyutpannau svabhAvAvibahuviSaye nirdhA Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajantAH puMliGgAH / raNe vartete / tatrAnyatamazabdasya gaNe pAThAbhAvAnna saMjJA / tva tva iti dvAvapyadantAvanyaparyAyau / eka udAtto'paro'nudAtta ityeke / ekastAnta ityapare / nema ityarthe / samaH sarvaparyAyaH / tulyaparyAyastu neha gRhyate / yathAsaMkhyamanudezaH samAnAmiti jJApakAt // antaraM bahiyogeti gaNasUtre'purIti vaktavyam * // antarAyAM puri // pUrvaparAvaradakSiNottarA. parAdharANi vyavasthAyAmasaMjJAyAm / / 1 / 34 // eteSAM vyavasthAyAmasaMjJAyAM sarvanAmasaMjJA gaNapAThAtsarvatra yA prAptA sA jasi vA syAt / pUrve / pUrvAH / svAbhidheyApekSAvadhiniyamo vyavasthA / vyavasthAyAM kim / dakSiNA gAthakAH / kuzalA ityarthaH / asaMjJAyAM kim / uttarAH kuravaH // khamajJAtidhanAkhyAyAm / / 1 // 35 // jJAtidhanAnyavAcinaH khazabdasya yA prAptA saMjJA sA jasi vA syAt / khe / svAH / AtmIyA ityarthaH / AtmAna iti vA / jJAtidhanavAcinastu khAH / jJAtayo'rthA vA // antaraM bhiryogopsNvyaanyoH| / 1 // 36 // bAhye paridhAnIye cArthe'ntarazabdasya yA prAptA saMjJA sA jasi vA syAt / antare antarA vA gRhAH / bAhyA ityarthaH / antare antarA vA zATakAH / paridhAnIyA ityarthaH // pUrvAdibhyo navabhyo vA 71 / 16 // ebhyo GasiGyoH sAtminau vA staH / pUrvasmAt / pUrvAt / pUrvasmin / pUrve / evaM parAdInAmapi / zeSaM sarvavat / ekazabdaH saMkhyAyAM nityaikavacanAntaH // na bahuvrIhau / / 1 / 29 // bahuvrIhau cikIrSite sarvanAmasaMjJA na syAt / tvakaM pitA yasya sa tvatkapitRkaH / ahakaM pitA yasya sa matkapitRkaH / iha samAsAtprAgeva prakriyAvAkye sarvanAmasaMjJA niSidhyate / anyathA laukike vigrahavAkya iva tatrApyakac pravarteta / sa ca samAse'pi zrUyeta / atikrAnto bhavakantamatibhavakAnitivat / bhASyakArastu tvakatpitRko makatpitRka iti rUpe iSTApattiM kRtvaitatsUtraM pratyAcakhyau // yathottaraM munInAM prAmANyam // saMjJopasarjanIbhUtAstu na sarvAdayaH / mahAsaMjJAkaraNena tadanuguNAnAmeva gaNe saMnivezAt / ataH saMjJAkAryamantargaNakArya ca teSAM na bhavati / sarvo nAma kazcittasmai sarvAya dehi / atikrAntaH sarvamatisarvastasmai atisarvAya dehi / atikataraM kulam / atitat // tRtIyAsamAse / 1 / 1 // 30 // atra sarvanAmatA na syAt / mAsapUrvAya / tRtIyAsamAsArthavAkye'pi na / mAsena pUrvAya // dvandve ca / / 1 // 31 // dvandve uktA saMjJA na / varNAzrametarANAm / samudAyasyAyaM niSedho na tvavayavAnAm / nacaivaM tadantavidhinA suTprasaGgaH / sarvanAmno vihitasyAmaH suDiti vyAkhyAtatvAt // vibhASA jasi / / 1 // 32 // jasAdhAraM yatkArya zIbhAvAkhyaM tatra kartavye dvandve uktA saMjJA vA syAt / varNAzrametare / varNAzrametarAH / zIbhAvaM pratyeva vibhASetyuktamato nAkac / kiMtu kapratyaya eva / varNAzrametarakAH // prathamacaramatayAlpArdhakatipayanemAzca / / 1 / 33 // ete jasaH kArya pratyuktasaMjJA vA syuH / prathame / prathamAH / zeSaM rAmavat / tayaH pratyayaH tatastadantA grAhyAH / dvitaye / dvitayAH / zeSaM rAmavat / neme / nemaaH| 1 khasya pUrvAdizabdasyAbhidheyena arthenaapekssymaannsyaavdherniymH| niyamenAvadhisApekSe'rthe vrtmaantetyrthH|| Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 siddhAntakaumudyAm zeSaM sarvavat // vibhASAprakaraNe tIyasya GitsUpasaMkhyAnam * // dvitIyasmai / dvitIyAyetyAdi / evaM tRtIyaH / arthavadhaNAnneha / paTujAtIyAya / nirjaraH // jarAyA jarasanyatarasyAm 72 / 101 // jarAzabdasya jaras vA syAdajAdau vibhaktau // padAGgAdhikAre tasya ca tadantasya ca / anekAlatvAtsarvAdeze prApte / nirdizyamAnasyAdezA bhavanti / ekadezavikRtasyAnanyatvAt jarazabdasya jaras / nirjrsau| nirjarasaH / inAdIn bAdhitvA paratvAjjaras / nirjarasA / nirjarase / nirjarasaH / pakSe halAdau ca rAmavat / vRttikRtA tu pUrvavipratiSedhena inAtoH kRtayoH saMnipAtaparibhASAyA anityatvamAzritya jarasi kRte nirjarasina nirjarasAditi rUpe na tu nirjarasA nirjarasa iti kecidityuktam / tathA bhisi nirjarasairiti rUpAntaramuktam / tadanusAribhizca SaSThayekavacane nirjarasyetyeva rUpaM khIkRtam / etacca bhASyaviruddham // paddannomAshRnnizasanyUSandoSanyakaJchakannudannAsaJchasUprabhRtiSu / 6 / 063 // pAda, danta, nAsikA, mAsa, hRdaya, nizA, asRj , yUSa, doSa , yakRt , zakRt , udaka, Asya eSAM padAdaya AdezAH syuH zasAdau vA / yattu Asanazabdasya AsannAdeza iti kAzikAyAmuktaM tatprAmAdikam / pAdaH / pAdau / paadaaH| pAdam / pAdau / padaH / pAdAn / padA / pAdena ityAdi // suDanapuMsakasya / 1 / 1143. // suT pratyAhAraH svAdipaJcavacanAni sarvanAmasthAnasaMjJAni syuraklIbasya // svAdiSvasarvanAmasthAne / 1 / 4 / 17 // kappratyayAvadhiSu khAdiSvasarvanAmasthAneSu parataH pUrva padasaMjJaM syAt // yaci bham / 1 / 4 / 18 // yakArAdiSvajAdiSu ca kappratyayAvadhiSu khAdiSvasarvanAmasthAneSu parataH pUrva bhasaMjJaM syAt // AkaDArAdekA saMjJA / / 4 / 1 // ita Urdhva kaDArAH karmadhAraya ityataH prAgekasyaikaiva saMjJA jJeyA / yA parA'navakAzA ca / tena zasAdAvaci bhasaMjJaiva na padatvam / ato jaztvaM na / dataH / datA / jaztvam / danyAmityAdi / mAsaH / mAsA / bhyAmi rutve yatve ca yalopaH / mAbhyAm / mAbhirityAdi // bhasya / 6 / 4 / 129 // adhikAro'yam // allopo'nH|6|4| 134 // aGgAvayavo'sarvanAmasthAnayajAdikhAdiparo yo'n tasyAkArasya lopaH syAt // raSAbhyAM no NaH samAnapade / 84 / 1 // ekapadasthAbhyAM rephaSakArAbhyAM parasya nasya NaH syAt / yUSNaH / yUSNA / pUrvasmAdapi vidhau sthAnivadbhAva iti pakSe tu avyavAya ityevAtra Natvam / pUrvatrAsiddhIye na sthAnivaditi tu iha nAsti / tasya doSaH saMyogAdilopalatvaNatveSviti niSedhAt // na lopaH prAtipadikAntasya / 8 / 7 // neti prAtipadiketi ca luptaSaSThIke pade / prAtipadikasaMjJakaM yatpadaM tadantasya nakArasya lopaH syAt / nalopasyAsiddhatvAddIrghatvametvamaistvaM ca na / yUSabhyAm / yUSabhiH / yUSabhya ityAdi // vibhASA DinzyoH / 6 / 4 / 136 // aGgAvayavo'sarvanAmasthAnayajAdikhAdiparo yo'n tasyAkArasya lopo vA syAt 1 'Asno vRkasye'tyatra vedabhASye mukhaparatvena vyAkhyAnAt / 'havyA juhvAna Asani' ityAdAvapi Asyazabdasyaiva AsannAdezAcca / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T ajantAH puNlinggaaH| GizyoH parayoH / yUSNi / yUSaNi / pakSe rAmavat / paddannitisUtre prabhRtigrahaNaM prakArArtham / tathA ca / auGaH zyAmapi doSannAdezo bhASye kakuddoSaNI ityudAhRtaH / tena 'padazizcaraNo'striyAM', 'svAnvaM hRnmAnasaM manaH' iti ca saMgacchate / AsanyaM prANamUcuriti ca / Asye bhavaH AsanyaH / doSazabdasya napuMsakatvamapyata eva bhASyAt / tena dakSiNaM dornizAcara iti saMgacchate / bhujabAhU' praveSTo doriti sAhacaryAtpuMstvamapi / doSaM tasya tathAvidhasya bhajata iti / dvayorahorbhavo vyahaH // saMkhyAvisAyapUrvasyAhasyA'hannanyatarasyAM Gau / 6 / 3 / 110 // saMkhyAdipUrvasyAhasyA'hannAdezo vA syAt Gau / vyahni / yahani / vyahne / vigatamahaLahaH / vyahi / vyahani / vyahe / ahaH sAyaH sAyAhnaH / sAyAhi / sAyAhani / sAyahe // // ityadantAH // // vizvapAH // dIrghAjasi ca / / 1 / 105 // dIrghAjasi ici ca pare prathamayoH pUrvasavarNadI? na syAt / vRddhiH / vizvapau / savarNadIrghaH / vizvapAH / yadyapIha auGi nAdicItyeva siddhaM jasi tu satyapi pUrvasavarNadIrgha kSatirnAsti tathApi gau? gaurya ityAdyartha sUtramihApi nyAyyatvAdupanyastam // Ato dhAtoH / 6 / 4 / 140 // AkArAnto yo dhAtustadantasya bhasyA'Ggasya lopaH syAt / alo'ntyasya / vizvapaH / vizvapA / vizvapAbhyAmityAdi / evaM zaGkhadhmAdayaH / dhAtoH kim / hAhAn / TA savarNadIrghaH / hAhA / u vRddhiH / hAhai / GasiGasordIrghaH / hAhAH / osi vRddhiH / hAhauH / Gau AdguNaH / hAhe / zeSaM vizvapAvat / Ata iti yogavibhAgAdadhAtorapyAkAralopaH kacit / ktvaH / znaH // ityAdantAH // // hariH / prathamayoH pUrvasavarNaH / harI // jasi ca 733109 // hakhAntasyAGgasya guNaH syAjjasi pare / harayaH // haskhasya gunnH|73|108|| hakhasya guNaH syAtsaMbuddhau / eGhakhAditi saMbuddhilopaH / he hare / harim / harI / harIn // zeSo dhyasakhi 1 // 47 // anadIsaMjJau hakhau yAvidutau tadantaM sakhivarja ghisaMjJaM syAt / zeSaH kim / matyai / ekasaMjJAdhikArAtsiddhe zeSagrahaNaM spaSTArtham / hakhau kim / vAtapramye / idutau kim / mAtre // AGo nA'striyAm / 73 / 120 // gheH parasyAGo nA syAdastriyAm / AGiti TAsaMjJA prAcAm / hariNA / astriyAM kim / matyA // gherDiti / 73 / 111 // ghisaMjJakasya Giti supi guNaH syAt / haraye / gheH kim / sakhye / Giti kim / haribhyAm / supi kim / paTTI / gher3itIti guNe kRte // GasiGasozca / 6 / 1 / 110 // eGo GasiGasorati pare pUrvarUpamekAdezaH syAt / hareH / haryoH / harINAm // aca gheH|73|119|| idubhyAmuttarasya DerautsyAd gherantAdezazcAkAraH / harau / hoH| hariSu / evaM zrIpatyamiravikavyAdayaH // anaDU sau 71193 // sakhyuraGgasyA'naGAdezaH syAdasaMbuddhau sau pare / GiccetyantAdezaH // alontyAtpUrva upadhA ||sh65 // antyAdalaH pUrvo varNa upadhAsaMjJaH syAt // sarvanAmasthAne caasNbuddh||6|48|| nAntasyopadhAyA dIrghaH syAdasaMbuddhau sarvanAmasthAne pare // apRkta ekAlUpratyayaH / / 2 / 41 // ekAlpratyayo yaH so'pRktasaMjJaH syAt // halU Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm yAbbhyo dIrghAt sutisyapRktaM halU / 6 / 1 / 68 // halantAtparaM dI? yau DyApau tadantAcca paraM sutisItyetadapRktaM hala lupyate / halaGyAbbhyaH kim / grAmaNIH / dIrghAtkim / niSkauzAmbiH / atikhaTaH / sutisIti kim / amaitsIt / tipA saha caritasya sipo grahaNAtsico grahaNaM nAsti / apRktamiti kim / bibharti / hala kim / bibheda / prathamahala kim / raajaa| nalopo na syAt saMyogAntalopasyAsiddhatvAt / sakhA / he sakhe // sakhyurasaMbuddhau 71192 // sakhyuraGgAtparaM saMbuddhivarja sarvanAmasthAnaM NitkAryakRt syAt // aco Niti / / 2 / 115 // niti Niti ca pare'jantAGgasya vRddhiH syAt / sakhAyau / sakhAyaH / sakhAyam / sakhAyau / ghisaMjJA'bhAvAnna tatkAryam / sakhyA / sakhye // khyatyAtparasya / 6 / 11112 // khitizabdAbhyAM khItIzabdAbhyAM kRtayaNAdezAbhyAM parasya GasiGasorata utsyAt / sakhyuH // aut 7 / 3 / 118 // idubhyAM parasya DerautsyAt / ukArAnuvRttiruttarArthA / sakhyau / zeSaM harivat / zobhanaH sakhA susakhA / susakhAyau / susakhAyaH / analidvadbhAvayorAGgatvAttadante'pi pravRttiH / samudAyasya sakhirUpatvAbhAvAdasakhIti niSedhApravRtterghisaMjJA / susakhinA / susakhaye / GasiGasorguNe kRte kRtayaNAdezatvAbhAvAt / khyatyAdityutvaM na / susakheH / susakhau ityAdi / evamatizayitaH sakhA atisakhA / paramaH sakhA yasyeti vigrahe / paramasakhA / paramasakhAyAvityAdi / gauNatve'pyanaGgitve pravartete / sakhImatikrAnto'tisakhiH / liGgaviziSTaparibhASAyA anityatvAnna Tac / harivat / ihAnaGgitve na bhavataH / gostriyoriti ikhena sakhizabdasya lAkSaNikatvAt / lakSaNapratipadoktayoH pratipadoktasyaiva grahaNAt // patiH samAsa eva / 1 / 48 // patizabdaH samAsa eva ghisaMjJaH syAt / patyA / patye / patyuH / patyau / zeSaM harivat / samAse tu bhUpatinA / bhUpataye / katizabdo nityaM bahuvacanAntaH // bahugaNavatuDatisaMkhyA / 1 / 1 / 23 // ete saMkhyAsaMjJAH syuH // . Dati ca / / 125 // DatyantA saMkhyA SaTsaMjJA syAt // pratyayasya luklulupH|1| za61 // lukzlala zabdaiH kRtaM pratyayAdarzanaM kramAttattatsaMjJaM syAt // SaDbhyo luk / / 1 // 22 // SaDbhyaH parayojazzasorlak syAt / / pratyayalope pratyayalakSaNam / 1 / 1 / 62 // pratyaye lupte'pi tadAzritaM kArya syAt / iti jasi ceti guNe prApte // na lumatAGgasya / shsh63|| luk zlu lup ete lumantaH / lumatA zabdena lupte tannimittamaGgakArya na syAt / kati / kati / katibhiH / katibhyaH / katibhyaH / katInAm / katiSu / asmadyupmatSasaMjJakAstriSu sarUpAH / trizabdo nityaM bahuvacanAntaH / trayaH / trIn / tribhiH / tribhyaH // trestryH|71153 // trizabdasya trayAdezaH syAdAmi / trayANAm / paramatrayANAm / gauNatve tu neti kecit / priyatrINAm / vastutastu priyatrayANAm / triSu / dvizabdo nityaM dvivacanAntaH // tyadAdInAmaH // 2 / 102 // eSAmakAro'ntAdezaH syAdvibhaktau // dviparyantAnAmeveSTiH * / / 1 srvaadyntrgnnstydaadiH| Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 ajantAH puNlinggH| dvau 2 / dvAbhyAm 3 / dvayoH 2 / dviparyantAnAM kim / bhavAn / bhavantau / bhavantaH / saMjJAyAmupasarjanatve ca nAtvam / sarvAdyantargaNakAryatvAt / dvirnAma kazcit / dviH / dvI / dvAvatikrAnto'tidviH / harivat / prAdhAnye tu paramadvau ityAdi / auDulomiH / auDalomI / bahuvacane tu uDDulomAH // lomno'patyeSu bahuSvakAro vaktavyaH * // bAhvAdIJo'pavAdaH / auDalomim / auddulomii| uDulomAn // // itIdantAH // // vAtapramIrityuNAdisUtreNa mAGa IpratyayaH sa ca kit / vAtaM pramimIte vAtapramIH / dIrghAjasi ca / vAtapramyau / vAtapramyaH / he vAtapramIH // ami pUrvaH // vAtapramIm / vAtapramyau / vAtapramIn / vAtapramyA / vAtapramIbhyAm 3 / vAtapramye / vAtapramyaH 2 / vAtapramyoH 2 / vAtapramyAm / dIrghatvAnna nuT / Gau tu savarNadIrghaH / vAtapramI / vAtapramISu / evaM yayIpapyAdayaH / yAntyaneneti yayIrmArgaH / pAti lokamiti papIH sUryaH / yApoH kiva ceti IpratyayaH / kvibantavAtapramIzabdasya tu ami zasi Gau ca vizeSaH / vAtapramyam / vAtapramyaH / vAtapramyi / eranekAca iti vakSyamANo yaN / pradhIvat / bayaH zreyasyo yasya sa bahuzreyasI / dIrghaDyantatvAddhalGyAbiti sulopaH // yU khyAkhyau nadI / 1 / 4 / 3 // IdUdantau nityastrIliGgI nadIsaMjJau staH // prathamaliGgagrahaNaM ca * // pUrva syAkhyasyopasarjanatve'pi nadItvaM vaktavyamityarthaH // ambArthanadyohUMkhaH / 73 / 107 // ambArthAnAM nadyantAnAM ca havaH syAt saMbuddhau / he bahuzreyasi / zasi bahuzreyasIn // ANa nadyAH / 7 / 3 / 112 // nadyantAtpareSAM GitAmADAgamaH syAt // ATazca / 6 / 1 / 90 // ATo'ci pare vRddhirekAdezaH syAt / bahuzreyasyai / bahuzreyasyAH / nadyantAtparatvAnnuT / bahuzreyasInAm // DerAm nadyAnIbhyaH / 73 / 116 // nadyantAdAbantAnnIzabdAcca DerAm syAt / iha paratvAdATA nuD bAdhyate / bahuzreyasyAm / zeSamIpratyayAntavAtapramIvat / aDyantatvAnna sulopaH // atilakSmIH / zeSaM bahuzreyasIvat / kumArImicchan kumArIvAcaranvA brAhmaNaH kumArI / kyajantAdAcArakkibantAdvA kartari vip / halaGyAbiti sulopaH // aci dhAtubhruvAM voriyaDuvaGau / / 477 // nupratyayAntasya ivarNovarNAntadhAtobU ityasya cAGgasyeyakuvaGau sto'jAdau pratyaye pare / DiccetyantAdezaH / AntaratamyAderiyaG oruvaG / itIyaGi prApte // eranekAco'saMyogapUvasya / / 4 / 82 // dhAtvavayavasaMyogapUrvo na bhavati ya ivarNastadanto yo dhAtustadantasyAnekAco'Ggasya yaN syAdajAdau pratyaye pare / iti yaN / kumAryo / kumAryaH / he kumAri / ami asi ca / kumAryam / kumAryaH / kumAryai / kumAryAH 2 / kumArINAm / kumAryAm / pradhI / pradhyau / pradhyaH / pradhyam / pradhyaH / unnayatItyunnIH / dhAtunA saMyogasya vizeSaNAdiha syAdeva yaN / unyau / unnyaH / he unnIH / unnyam / DerAm / unnyAm / evaM grAmaNIH / anekAcaH kim / nIH / niyau / niyaH / ami zasi ca paratvAdiyaG / niyam / niyaH / DerAm / niyAm / asaMyogapUrvasya kim / suzriyo / yavakriyau // gatikAraketarapUrvapadasya yaNa neSyate * // zuddhadhiyau / paramadhiyau / kathaM tarhi durdhiyo vRzcikabhiyetyAdi / ucyate / duHsthitA dhIryeSAmiti vigrahe durityasya dhIzabdaM prati gatitvameva nAsti / yatkriyAyuktAH prAdayastaM pratyeva gatyupasarga Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm / saMjJAH / vRzcikazabdasya buddhikRtamapAdAnatvaM neha vivakSitam / vRzcikasaMbandhinI bhIrvRzcikabhIrityuttarapadalopo vA // na bhUsudhiyoH / / 4 / 85 // etayoryaN na syAdaci supi / sudhiyau / sudhiya ityAdi / sakhAyamicchati sakhIyati / tataH kim / allopayalopau / allopasya sthAnivattvAdyaNi prApte / kau luptaM na sthAnivat / ekadezavikRtasyAnanyatayA'naNitve / sakhA / sakhAyau / sakhAyaH / he sakhIH / ami pUrvarUpAtparatvAdyaNi prApte tato'pi paratvAtsakhyurasaMbuddhAviti pravartate / sakhAyam / sakhAyau / zasi yaN / sakhyaH / saha khena vartata iti sakhaH / tamicchatIti sakhIH / sukhamicchatIti sukhIH / sutamicchatIti sutIH / sakhyau / sukhyau| sutyau / khyatyAditi dIrghasyApi grahaNAdukAraH / sakhyuH / sukhyuH / sutyuH / lUnamicchatIti lUnIH / kSAmamicchatIti kSAmIH / prastImamicchatIti prastImIH / eSAM GasiGasoryaN / natvamatvayorasiddhatvAt khyatyAdityutvam / lanyuH / kSAmyuH / prastImyuH / zuSkIyateH . kim / zuSkIH / iyaG / zuSkiyau / zuSkiyaH / GasiGasoH zupkiya ityAdi // // iti iidntaaH|||| zaMbhurharivat / evaM viSNuvAyubhAnyAdayaH // tRjvatkroSTuH / / 1 / 95 // kroSTazabdastRjantena tulyaM vartate asaMbuddhau sarvanAmasthAne pare / kroSTuzabdasya sthAne kroSTazabdaH prayoktavya ityarthaH // Rto DisarvanAmasthAnayoH // 3 // 110 // Gau sarvanAmasthAne ca pare RdantAGgasya guNaH syAt / iti prApte // RduzanaspurudaMso'nehasAM ca / 7 / 1 / 94 // RdantAnAmuzanasAdInAM cAnaGga syAdasaMbuddhau sau pare // amRntRckhamanaplaneSTutvaSTakSattRhotRpotRprazAstRNAm / 6 / 4 / 11 // abAdInAmupadhAyA dIrghaH syAdasaMbuddhau sarvanAmasthAne pare / naptrAdigrahaNaM vyutpattipakSe niyamArtham / (uNAdiniSpannAnAM tRntRjantAnAM cedbhavati tarhi naptrAdInAmeva) / tena pitRbhrAtRprabhRtInAM na / udgAtRzabdasya tu bhavatyeva / samarthasUtre udgAtAra iti bhASyaprayogAt / kroSTA / kroSTArau / kroSTAraH / kroSTAram / kroSTArau / kroSTUn // vibhASA tRtIyAdiSvaci 771 / 97 // ajAdiSu tRtIyAdiSu kroSTurvA tRjvat / kroSTrA / kroSTre // Rta ut / 6 / 11111 // RdantAt GasiGasorati pare ukAra ekAdezaH syAt / raparatvam // rAtsasya / 8 / 2 / 24 // rephAtsaMyogAntasya sasyaiva lopo nAnyasya / rephasya visargaH / kroSTaH / Ami paratvAttRjvadbhAve prApte / numaciratRjvadbhAvebhyo nuT pUrvavipratiSedhena * // kroSTranAm / kroSTari / kroSTroH / pakSe halAdau ca zaMbhuvat // // ityudantAH // // hUhUH / hUhvau / hUhaH / hUhUm / hUtau / hUhUnityAdi / aticamUzabde tu nadIkArya vizeSaH / he aticamu / aticamvai / aticamvAH 2 / aticamUnAm / aticamvAm / khalapUH // oH supi / 6 / 4 / 83 // dhAtvavayavasaMyogapUrvo na bhavati ya uvarNastadanto yo dhAtustadantasyAnekAco'Ggasya yaN syAdajAdau supi / gatikAraketarapUrvapadasya yaN neSyate / khalapvau / khalapva ityAdi / evaM mulvAdayaH / anekAcaH kim / lUH / luvau / luvaH / dhAtvavayaveti kim / ullU: / ullau / ullaH / asaMyogapUrvasya kim / kaTaguvau / kaTapnuvaH / gatItyAdi kim / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajantAH strIliGgAH // paramaluvau / supi kim / luluvatuH / khabhUH / na bhUsudhiyoH // khabhuvau / svbhuvH|| varSAbhvazca / 6 / 4 / 84 // asyovarNasya yaN syAdaci supi| vrssaanvau| varSAbhvaH / dRmbhatIti dRmbhUH / andUdRmbhUjambUkaphelUkarkanbUdidhiSUrityuNAdisUtreNa vyutpaaditH| dRmbhvau / dRmbhavaH / dRmbhUm / dRmbhvau / dRmbhUn / zeSaM hUhUvat / dRnniti nAnte hiMsArthe'vyaye bhuvaH kkip / inbhUH // inkarapunaHpUrvasya bhuvo yaN vaktavyaH * // hanbhvau / hanbhva ityAdi khalapUvat / karabhvau / karabhvaH / dIrghapAThe tu kara eva kAraH / khArthikaH prajJAdyaN / kArabhvau / kArabhvaH / punrbhuuyogikH puMsi / punarvAvityAdi / inbhUkArAbhUzabdau svayaMbhUvat // ityUdantAH // // dhAtA / he dhAtaH / dhAtArau / dhAtAraH // RvarNAnnasya NatvaM vAcyam * // dhAtRNAmityAdi / evaM naptrAdayaH / udgAtArau / pitA / vyutpattipakSe naptrAdigrahaNasya niyamArthatvAnna dIrghaH / pitarau / pitaraH / pitaram / pitarau / zeSaM dhAtRvat / evaM jAmAtRbhrAtrAdayaH // nA / narau / naraH / he naH // nR ca / 64 / 6 // nR ityetasya nAmi vA dIrghaH syAt nRNAm / nRNAm // iti RdantAH // kRtR anayoranukaraNe prakRtivadanukaraNamiti vaikalpikAtidezAditve raparatvam / kIH / kirau / kiraH / tIH / tirau / tira ityAdi. gIrvat / itvAbhAvapakSe tu Rduzana iti Rto GIti ca taparakaraNAdanaGguNau na / kRH / krau / kraH / kRm / krau| kRn / kA / ke ityAdi // iti RdantAH // // gamla zakU anayoranukaraNe'naG / gmaa| zakA / guNaviSaye tu laparatvam / gamalau / gamalaH / gamalam / gamalau / gamlun / gamlA / gamle / GasiGasostu Rta udityutve saMyogAntasya lopaH / gamula / zakula / ityAdi // iti ldntaaH|||| seH / sayau / sayaH / smRteH / smRtayau / smRtayaH // ityedantAH // // goto Nit / / 1 / 90 // gozabdAtparaM sarvanAmasthAnaM Nidvat syAt / gauH / gaavau| gAvaH // auto'mzasoH / 6 / 1 / 93 // A ota iti chedaH / okArAdamzasoraci pare AkAra ekAdezaH syAt / zasA sAhacaryAtsubeva am gRhyate / neha / acinavam / asunavam / gAm / gAvau / gAH / gavA / gave / goH / ityAdi // oto Niditi vAcyam * // vihitavizeSaNaM ca * tena sudyauH / sudyaavau| sudyAvaH / okArAntAdvihitaM sarvanAmasthAnamiti vyAkhyAnAnneha / he bhAno / he bhAnavaH / uH zaMbhuH smRto yena saH / smRtauH / smRtAvau / smRtAvaH / smRtAm / smRtAvau / smRtAH / ityAdi // ityodantAH ||||raayo hali 7 / 2 / 85 // raizabdasyAkArontAdezaH syAddhali vibhaktau / aci AyAdezaH // rAH / rAyau / rAyaH / rAyam / rAyau / rAyaH / rAyA / rAbhyAmityAdi // ityaidntaaH|| // glauH / glAvau / glAvaH / glAvam / glAvau / glAvaH / ityaadi| auto'mzasoritIha na pravartate / aiaujiti sUtreNa odautoH sAvarNAbhAvajJApanAt // // ityajantAH puNlinggH|| ramA // auGa aapH|7118 // AbantAdaGgAtparasyauGaH zI syAt / auGityaukAravibhakteH saMjJA / rame / ramAH // saMbuddhau ca 33106 // Apa ekAraH syAtsaMbuddhau / eG Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T siddhAntakaumudyAm hakhAditi saMbuddhilopaH / he rame / he rame / he ramAH / ramAm / rame / rmaaH| strItvAmnatvAbhAvaH // AGi caapH|73|105 // AGi osi ca pare AbantasyAGgasya ekAraH syAt / ramayA / ramAbhyAm / ramAbhiH // yaaddaapH|73|113 // ApaH parasya dvicanasya yADAgamaH syAt / vRddhireci / ramAyai / savarNadIrghaH / ramAyAH / ramayoH / ramANAm / ramAyAm / ramayoH / ramAsu / evaM durgAdayaH // sarvanAmnaH syADDakhazca / 7 / 3 / 114 // AbantAtsarvanAmnaH parasya GitaH syAT syAdApazca ikhaH / yATo'pavAdaH / sarvasyai / sarvasyAH 2 / ekAdezasya pUrvAntatvena grahaNAdAmi sarvanAmna iti suT / sarvAsAm / sarvasyAm / sarvayoH / sarvAsu / evaM vizvAdaya AbantAH // vibhASA diksamAse bahuvrIhau / 1 / 1 / 28 // atra sarvanAmatA vA syAt / uttarapUrvasyai / uttarapUrvIyai / diGgAmAnyantarAle iti pratipadoktasya diksamAsasya grahaNAnneha / yottarA sA pUrvA yasyA unmugdhAyAstasyai uttarapUrvAyai / bahuvrIhigrahaNaM spaSTArtham / antarasyai zAlAyai / bAhyAyai ityarthaH / apurItyukterneha / antarAyai nagaryai // vibhASA dvitIyAtRtIyAbhyAm // 3 // 115 // AbhyAM GitaH syAT vA syAdApazca hakhaH / idaM sUtraM tyaktuM zakyam / tIyasya GitsUpasaMkhyAnAt / dvitIyasyai / dvitIyAyai / dvitIyasyAH / dvitiiyaayaaH| dvitIyasyAm / dvitIyAyAm / zeSaM ramAvat / evaM tRtIyA / ambArthanadyoIkhaH // he amba / he akka / he alla // asaMyuktA ye DalakAstadvatAM hakho na // he ambADe / he ambAle / he ambike / jarA / jarasau / zIbhAvAtparatvAjjaras / Ami nuTaH paratvAjjaras / jarasAmityAdi / pakSe halAdau ca ramAvat / iha pUrvavipratiSedhena zIbhAvaM kRtvA saMnipAtaparibhASAyA anityatAM cAzritya jarasI iti kecidAhustannirmUlam / yadyapi jarasAdezasya sthAnivadbhAvenAbantatAmAzritya / auGa ApaH / AGi cApaH / yADApaH / iskhanadyApaH / DerAm / iti paJcApi vidhayaH prAptAH / evaM nanizUpRtsu / tathApyanalvidhAvityuktena bhavanti / A Abiti prazlipya AkArarUparasyaivA''paH sarvatra grahaNAt / evaM halaGyAdisUtre'pi A Ap DI I iti prazleSAdatikhaTaH niSkauzAmbirityAdisiddherdIrghagrahaNaM pratyAkhyeyam / nacaivamapyatikhaTvAyetyatra khAzrayamAkAratvaM sthAnivadbhAvenAptvaM cAzritya yAT syAditi vAcyam / AbantaM yadaGgaM tataH parasya yAvidhAnAt / upasarjanastrIpratyaye tadAdiniyamAt / paddanna iti nAsikAyA nas / nasaH / nasA / nobhyAmityAdi / pakSe suTi ca ramAvat / nizAyA niz / nizaH / nizA // brazcabhrasjasRjamRjayajarAjabhrAjacchazAM SaH / 8 / 2 // 36 // brazcAdInAM saptAnAM chazAntayozca SakAro'ntAdezaH syAjjhali padAnte ca / Sasya jaztvena DakAraH / niDbhyAm / nibhiH / supi DaH sIti pakSe dhuT / carvam / tasyAsiddhatvAccayo dvitIyA iti TatayoSThathau na / na padAntATToriti STutvaM na / niTsu / niTsu // SaDhoH kaH si / 82 / 41 // Sasya Dhasya ca kaH syAtsakAre pare / iti tu na bhavati / jaztvaM pratyasiddhatvAt / kecittu brazvAdisUtre dAderdhAtoriti sUtrAddhAtorityanuvartayanti // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 ajantAH striilinggaaH| tanmate jaztvena jakAre / nijbhyAm / nibhiH / jaztvam / zcutvam / carvam / niczu / chatvam / nicchu / coH kuriti kutvaM tu na bhavati / jaztvasyAsiddhatvAt // mAMsapRtanAsAnUnAM mAMspRtsavo vAcyAH zasAdau vA * // pRtaH / pRtA / pRbhyAm / pakSe suTi ca ramAvat / gopA vizvapAvat / matiH prAyeNa harivat / strItvAnnatvAbhAvaH / matIH / nAtvaM na / matyA // Giti hakhazca / / 4 / 6 // iyavasthAnau strIzabdabhinnau nityastrIliGgAvIdUtau hakhau ca iuvarNI striyAM vA nadIsaMjJau sto Giti pare // ANa nadyAH // matyai / mataye / matyAH / mateH / nadItvapakSe auditi Derauttve prApte // idujhyAm / 73 / 117 // nadIsaMjJakAbhyAmidubhyAM parasya rAm syAt / pakSe acca gheH / matyAm / matau / evaM zrutismRtyAdayaH // tricaturoH striyAM timRctsR72|99|| strIliGgayoretayoretAvAdezau sto vibhaktau prtH|| aci ra RtH|7|2|100|| tisRcatasR etayorkakArasya rephAdezaH syAdaci / guNadIrghotvAnAmapavAdaH / tisraH 2 / Ami numacireti nuT // na timRcatasR / 64 / 4 // etayo mi dI| na syAt / tisRNAm / tisRSu / striyAmiti tricaturovizeSaNAnneha / priyAstrayastrINi vA yasyAH sA priyatriH mativat / Ami tu priyatrayANAmiti vizeSaH / priyAstisro yasya sa iti vigrahe tu priyatisrA / priyatisrau / priyatisraH / priyatisramityAdi / priyAstisro yasya tatkulaM priyatri / khamoluMkA luptatvena pratyayalakSaNAbhAvAnna tisrAdezaH / na lumateti niSedhasyAnityatvAtpakSe priyatisR / rAdezAtpUrvavipratiSedhena num / priyatisRNI / priyatisRNi / tRtIyAdiSu vakSyamANapuMvadbhAvavikalpAtparyAyeNa numrabhAvau / priyatisrA / priyatisRNA / ityAdi / dvairatve satyAp / dve 2 / dvAbhyAm 3 / dvayoH 2 / gaurI / gauryo / gauryaH / nadIkAryam / he gauri / gauryai ityAdi / evaM vANInadyAdayaH / prAtipadikagrahaNe liGgaviziSTasyApi grahaNAdanaGi gidvadbhAve ca prApte // vibhaktau liGgaviziSTagrahaNam * // sakhI / sakhyau / sakhyaH / ityAdi gaurIvat / aGayantatvAnna sulopaH / lakSmIH / zeSaM gaurIvat / evaM tarItaMtryAdayaH // strI / he stri // striyaaH|6479 // strIzabdasyayaG syAdajAdau pratyaye pare / striyau / striyaH // vaamshsoH|6|4|80|| ami zasi ca striyA iyaG vA syAt / striyam / strIm / striyau / striyaH / strIH / striyA / striyai / striyAH 2 / striyoH / paratvAnnuT / strINAm / striyAm / striyoH / strISu / striyamatikrAntaH atistriH / atistriyau / guNanAbhAvautvanubhiH paratvAtpuMsi vAdhyate / klIbe numA ca strIzabdasyayaGityavadhAryatAm // jasi ca // atistriyaH / he atistre / he atistriyau / he atistriyaH // vAmzasoH // atistriyam / atistrim / atistriyo / atistriyaH / atistrIn / atistriNA // gherDiti / / atistraye / atistreH 2 / atistriyoH 2 / atistrINAm // acca gheH // atistrau / osyaukAre ca nityaM syAdamzasostu vibhASayA / iyAdezo'ci nAnyatra striyAH puMsyupasarjane // klIbe tu num / atistri / atistriNI / ati 1vItatrItarIlakSmIdhIhIzrINAmuNAdiSu / saptastrIliGgazabdAnAM na sulopaH kadAcana // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm strINi / atistriNA / atistriNe / uprabhRtAvajAdau vakSyamANapuMvadbhAvAtpakSe prAgvadrUpam / atistriye / atistriyaH 2 / atistreH 2 / atistriNoH 2 / atistriyorityAdi / striyAM tu prAyeNa puMvat / zasi atistrIH / atistriyA / chiti ikhazceti hakhAntatvaprayukto vikalpaH / astrIti tu iyaGavasthAnAvityasyaiva paryudAsaH / tatsaMbandhasyaivAnuvRtterdIrghasyAyaM niSedho na tu hakhasya / atistriyai / ati striye / atistriyAH 2 / atistreH 2 / atistrINAm / atistriyAm / atistrau / zrIH / zriyau / zriyaH // neyaGava-sthAnAvastrI / / 44 // iyakuvaGoH sthitiryayostAvIdUtau nadIsaMjJau na sto na tu strI / he zrIH / zriyai / zriye / zriyAH / zriyaH // vAmi / / 4 / 5 // iyavasthAnau rUyAkhyau yU Ami vA nadIsaMjJau sto na tu strii| zrINAm-zriyAm / zriyAm / zriyi / pradhIzabdasya tu vRttikArAdInAM mate lakSmIvadrUpam / padAntaraM vinApi striyAM vartamAnatvaM nityastrItvamiti svIkArAt / liGgAntarAnabhidhAyakatvaM taditi kaiyaTamate tu puMvadrUpam / prakRSTA dhIriti vigrahe tu lakSmIvat / ami zasi ca pradhyaM pradhya iti vizeSaH / suSTha dhIryasyAH suSTha dhyAyati veti vigrahe tu vRttimate sudhIH zrIvat / matAntare puMvat / suSThu dhIriti vigrahe tu zrIvadeva / grAmaNIH puMvat / grAmanayanasyotsargataH puMdharmatayA padAntaraM vinA striyAmapravRtteH / evaM khalapavanAderapi puMdharmatvamautsargikaM bodhyam / dhenurmativat // striyAM ca 71196 // strIvAcI kroSTuzabdastRjantavadrUpaM labhate // Rnnebhyo GIp / 4 / 1 // 5 // Rdantebhyo nAntebhyazca striyAM GIp syAt / kroSTrI / kroSTrayau / kroSTrayaH / vadhUaurIvat / bhrUH zrIvat / he subhrUH / kathaM tarhi hA pitaH kAsi he subhra iti bhaTTiH / pramAda evAyamiti bahavaH / khalapUH puMvat / punarbhUH / inakareti yaNA uvaGo bAdhanAnneyakuvaGiti niSedho na / he punarbhu / punarvam / punavauM / punarvaH // ekAjuttarapade NaH / 84 / 12 // ekAjuttarapadaM yasya tasmin samAse. pUrvapadasthAnimittAtparasya prAtipadikAntanumvibhaktisthasya nasya nityaM NatvaM syAt / ArambhasAmarthyAnnityatve siddhe punarNagrahaNaM spaSTArtham / yaNaM bAdhitvA paratvAnnuT / punarbhUNAm / varSAbhUH / bhekajAtau nityastrItvAbhAvAt / he varSAbhUH kaiyaTamate / matAntare tu he varSAbhu / punarnavAyAM tu he varSAbhu / bhekyAM punarnavAyAM strI varSAbhUrda1re pumAniti yAdavaH / varSAbhvau / varSAbhvaH / vayaMbhUH puMvat // na ssttvsraadibhyH|4|1|10|| SaTsaMjJakebhyaH khasrAdibhyazca GIpTApau na staH // khasA tisrazcatasrazca nanAndA duhitA tathA / yAtA mAteti saptaite khasrAdaya udAhRtAH // atRnniti dIrghaH / khasA / khasArau / khasAraH / mAtA pitRvat / zasi mAtRH / dyaurgAvat / rAH puMvat // nauglovat // // ityajantAH striilinggaaH|| atom // 1 // 24 // atoGgAt klIvAtsamoram syAt // ami pUrvaH // jJAnam / eGhasvAditi halmAtralopaH / he jJAna // napuMsakAca // 1 // 19 // klIbAtparasyauGaH zI syAt / bhasaMjJAyAm // yasyeti ca / 6 / 4 / 148 // bhasyevarNAvarNayorlopaH syAdIkAre taddhite ca pare / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajantA npuNsklinggaaH| 27 ityakAralope prApte // auGaH zyAM pratiSedho vAcyaH * // jJAne jazzasoH shiH||1|| 20 // klIbAdanayoH ziH syAt / zi sarvanAmasthAnam / / 1 / 42 // zi ityetaduktasaMjJaM syAt // namuMsakasya jhalacaH 71 / 72 / / jhalantasyA'jantasya ca klIvasya numAgamaH syAtsarvanAmasthAne pare / upadhAdIrghaH / jJAnAni / punastadvat / zeSaM rAmavat / evaM dhanavanaphalAdayaH // adaitarAdibhyaH pnycbhyH|7|1|25 // ebhyaH klIbebhyaH khamoradaDAdezaH syAt // tteH|6|4|143 // Diti pare bhasya TerlopaH syAt // vAvasAne // katarat / katara / katare / katarANi / bhasyeti kim / paJcamaH / TelaptatvAtprathamayoriti pUrvasavarNadIrghaH ehaskhAditi saMbuddhilopazca na bhavati / he katarat / punastadvat / zeSaM puMvat / katamat / anyat / anyatarat / itarat / anyatamazabdasya tu anyatamamityeva // ekatarApratiSedho vaktavyaH * // ekataram / soramAdeze kRte saMnipAtaparibhASayA na jaras / ajaram / ajarasI / ajare / paratvAjarasi kRte jhalantatvAnnum // sAntamahataH saMyogasya / 6 / 4 / 10 // sAntasaMyogasya mahatazca yo nakArastasyopadhAyA dIrghaH syAdasaMbuddhau sarvanAmasthAne pare / ajarAMsi / ajarANi / ami luko'pavAdamambhAvaM bAdhitvA paratvAjaras / tataH saMnipAtaparibhASayA na luk / ajarasam / ajaram / ajarasI / ajare / ajarAMsi / ajarANi / zeSaM puMvat / paddanna iti hRdayodakAsyAnAM hRd udan Asan / hRndi / hRdA / hRyAmityAdi / udAni / udgA / udabhyAmityAdi / AsAni / AsvA / AsabhyAmityAdi / mAMsi / mAMsA / mAnbhyAmityAdi / vastutastu prabhRtigRhaNaM prakArArthamityuktam / ata eva bhASye mAMspacanyA ukhAyA ityudAhRtam / ayasmayAditvena bhatvAtsaMyogAntalopo na / paddanno ityatra hi chandasItyanuvartitaM vRttau tathApyapobhItyatra mAsazchandasIti vArtike chandograhaNasAmarthyAlloke'pi kaciditi kaiyaToktarItyA prayogamanusRtya padAdayaH prayoktavyA iti bodhyam // hUkho napuMsake prAtipadikasya / / 2 / 47 // klIbe prAtipadikasyA'jantasya havaH syAt / zrIpaM / jJAnavat / zrIpAya / atra saMnipAtaparibhASayA Ato dhAtorityAkAralopo n|| svamonapuMsakAt / 7 / 1 // 23 // klIbAdaGgAtparayoH khamoluk syAt / vaari|| iko'ci vibhaktau 173 // igantasya klIbasya numAgamaH syAdaci vibhaktau / vAriNI / vArINi / na lumateti niSedhasyAnityatvAtpakSe saMbuddhinimitto guNaH / he vAre / he vAri / AGo nA / vAriNA / gherDitIti guNe prApte // vRddhyautvatRjvadbhAvaguNebhyo num pUrvavipratiSedhena * // vAriNe / vAriNaH / vAriNoH / numacireti nuT / nAmIti dIrghaH / vArINAm / vAriNi / vAriNoH / halAdau harivat // tRtIyAdiSu bhASitapuMskaM puMvagAlavasya 7 / 1 / 74 // pravRttinimittaikye bhASitapuMskamigantaM klIbaM puMvadvA syATTAdAvaci / anAdaye / anAdine ityAdi / zeSaM vArivat / pIlurvRkSastatphalaM pIlu tasmai pIlune / atra na 1DatarAdiH srvaadyntrgnnH|| Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 siddhAntakaumudyAm puMvat / pravRttinimittabhedAt // asthidadhisakthyakSNAmanakudAttaH // 175 // eSAmanaG syAhAdAvaci sa codAttaH // allopo'naH // danA / dadhne / danaH / danoH 2 / dani / dadhani / zeSaM vArivat / evamasthisakthyakSINi / tadantasyApyanaG / atidanA / sudhi / sudhinI / sudhIni / he sudhe / he sudhi / sudhiyA / sudhinA / prdhyaa| pradhinA / madhu / mdhunii| madhUni / he mgho| he madhu / evamambvAdayaH / sAnuzabdasya survA / stUni / sAnUni / priyakroSTu / priyakroSTunI / tRjvadbhAvAtpUrva vipratiSedhena num / priyakroSTUni / TAdau puMvatpakSe priyakroSTrA / priyakroSTunA / priyakroSTre / priyakroSTave / anyatra tRjvadbhAvAtpUrvavipratiSedhena numeva / priyakoSTunA / priyakroSTune numacireti nuT / priyakroSTranAm / sulu / sulunI / sulUni / punastadvat sulvA / sulanA / dhAtR / dhAtRNI / dhAtRNi / he dhAtaH / he dhAtR / dhAtrA / dhAtRNA / evaM jJAtRkAdayaH // eca igghraskhAdeze / / 148 // AdizyamAneSu haskheSu madhye eca igeva syAt / / pradhu / pradhunI / prathUni / pradhunetyAdi / iha na puMvat / yadigantaM pradyu iti tasya bhASitapuMskatvAbhAvAt / evamagre'pi / prari / pariNI / parINi / pariNA / ekadezavikRtasyAnanyatvAdrAyo halItyAtvam / prarAbhyAm / prarAbhiH / numacireti nuTyAtve prarANAmiti mAdhavaH / vastutastu saMnipAtaparibhASayA nuTyAtvaM na / nAmIti dIrghastvArambhasAmarthyAtparibhASAM bAdhata ityuktam / parINAm / sunu / sununI / sunUni / sununA / sunune / ityAdi // ||ityjntaa npuNsklinggaaH|| ___ ho DhaH / / 31 // hasya DhaH syAjjhali padAnte ca / halDyAbiti sulopaH / padAntatvAddhasya DhaH / jaztvacarve / liT / liD / lihau / lihaH / liham / lihau / lihaH / lihA / liDbhyAm / liTtsu / liTsu // dAderdhAtoH 8 // 2 // 32 // upadeze dAderdhAtohasya ghaH syAjjhali padAnte ca / upadeze kim / adhogityatra yathA syAt / dAmalihamAtmana icchati dAmalihyati / tataH klipi dAmaliT / atra mA bhUt // ekAco bazo bhaS jhaSantasya sdhvoH / 8 / 2 / 37 // dhAtoravayavo ya ekAca jhapantastadavayavasya bazaH sthAne bhaS syAtsakAre dhvazabde padAnte ca / ekAco dhAtoriti sAmAnAdhikaraNyenAnvaye tu iha na syAt / gardabhamAcaSTe gardabhayati / tataH kip / NilopaH / gardhap / jhalIti nivRttam / svorgahaNasAmarthyAt / teneha na / dugdham / dogdhA / vyapadezivadbhAvena dhAtvavayavatvAdbhaSbhAvaH / jazvacatve / dhuk / dhuga / duhau / duhaH / SatvacatveM / dhukSu // vA duhamuhaSNuhaSNihAm 8 / 33 // eSAM hasya vA ghaH syAjjhali padAnte ca / pakSe DhaH / dhruk / dhrug / dhruT / dhrudd|| druhau / druhaH / dhrugbhyAm / dhruDbhyAm / dhrukSu / dhruTtsu / dhruTsu / evaM muhaSNuhaSNihAm // vizvavAT / vizvavAD / vizvavAhau / vizvavAhaH / vizvavAhaM / vizvavAho // igyaNaH saMprasAraNam / 11 / 45 // yaNaH sthAne prayujyamAno ya ik sa saMprasAraNasaMjJaH syAt // vAha UThU / 6 / 4 / 132 // bhasya vAhaH saMprasAraNamUl syAt // saMprasAraNAca / / 1 / 108 // saMprasAraNAdaci pare pUrvarUpamekAdezaH syAt // etyedhatyUThasu // vizvauhaH / vizvauhetyAdi / HHHHHHHHHHHEL Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ halantAH puNlinggaaH| 29 chandasyeva Nviriti pakSe NijantAdvic // caturanaDuhorAmudAttaH 1098 // anayorAm syAtsarvanAmasthAne sa codAttaH // sAvanaDuhaH / 71182 // asya num syAtsau pare / AdityadhikArAdavarNAtparo'yaM num / ato vizeSavihitenApi numA Am na bAdhyate / amA ca num na bAdhyate / sorlopaH / nuvidhisAmarthyAdvasusaMkhiti datvaM na / saMyogAntalopasyAsiddhatvAnnalopo na / anaDDAn // am saMbuddhau / 7 / 1 / 99 // caturanaDuhoram syAtsaMbuddhau / amo'pvaadH| he anaDan / anaDAhau / anaDDAhaH / anaDuhA // vasusraMsudhvaMkhanaDuhAM dH|8272|| sAntavakhantasya srasAdezca daH syAtpadAnte / anaDujhyAmityAdi / sAnteti kim / vidvAn / padAnte iti kim / srastam / dhvastam // saheH sADaH saH 83 // 56 // sApasya saheH sasya mUrdhanyAdezaH syAt / turApAT / turASAD / turAsAhau / turAsAhaH / turApADbhyAmityAdi / turaM sahata ityarthe chandasi saha iti NviH / loke tu sAhayateH vip / anyeSAmapIti pUrvapadasya dIrghaH // diva aut / 184 // diviti prAtipadikasya autsyAtsau pare / alvidhitvena sthAnivattvAbhAvAddhalGyAbiti sulopo na / sudyauH / sudivau / sudivaH / sudivam / sudivau // diva ut / 6 / 1 / 131 // divo'ntAdeza ukAraH syAtpadAnte / sudhubhyAm / sudhubhiH / catvAraH / caturaH / caturbhiH / caturthyaH 2 // SaTcatubhyaMzca / / 1 / 55 // SaTsaMjJakebhyazcaturazca parasyAmo nuDAgamaH syAt / NatvaM / dvitvaM / caturNAm // roH supi // 3 // 16 // saptamIbahuvacane pare roreva visarjanIyo nAnyarephasya / Satvam / Sasya dvitve prApte // zaro'ci 8 // 4 // 49 // aci pare zaro na dve staH / catuSu / priyacatvAH / he priyacatvaH / priyacatvArau / priyacatvAraH / gauNatve tu nuT nepyate / priyacaturAm / prAdhAnye tu syAdeva / paramacaturNAm / kamalaM kamalAM vA AcakSANaH kamala / kamalau / kamalaH / patvaM / kamalSu // mo no dhaatoH|8|2|64|| dhAtormasya naH syAtpadAnte / natvasyAsiddhatvAnnalopo na / prazAmyatIti prazAn / prazAmau / prazAmaH / prazAnbhyAmityAdi // kimaH kaH / / 2 / 103 // kimaH kaH syAdvibhaktau / akshitsyaapyymaadeshH| kaH / kau / ke| kam / kau / kAn / ityAdi sarvavat // idamo maH 72 / 108 // idamo maH syAtsau pare / tyadAdyatvApavAdaH // ido'y puMsi / / 111 // idama ido'y syAtsau puMsi / sorlopaH / ayam / tyadAdyatvaM pararUpatvaM ca // dazca / / 2 / 109 // idamo dasya maH syAdvibhaktau / imau / ime / tyadAdeH saMbodhanaM nAstItyutsargaH // anApyakaH / 7 / 2 / 112 // akakArasyedam ido'n syAdApi vibhaktau / Abiti TA ityArabhya supaH pakAreNa pratyAhAraH / anena // hali lopH||2|113 // akakArasyedama ido lopaH syAdApi halAdau // nAnarthake'lontyavidhiranabhyAsavikAre * // Adyantavadekasmin / 1 / 1 / 21 // ekasmin kriyamANaM kAryamAdAvivA'nta iva syAt / AbhyAm // nedamadasorako 71 / 11 // aka 1saMyogAntalopazca. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 siddhAntakaumudyAm kArayoridamadasorbhisa ais na syAt / etvam / ebhiH / atvam / nityatvAt aeNH smai pazcAddhalilopaH / asmai / AbhyAm / ebhyaH / asmAt / AbhyAm / ebhyaH / asya / anayoH / eSAm / asmin / anayoH / eSu / kakArayoge tu ayakam / imako / imake / imakam / imakau / imakAn / imakena / imakAbhyAm / imakaiH // idamo'nvAdeze'zanudAttastRtIyAdau / / 4 / 32 // anvAdezaviSayasyedamo'nudAtto'z AdezaH syAttRtIyAdau / azvacanaM sAkackArtham // dvitiiyaattauskhenH|434|| dvitIyAyAM Tausozca parata idametadorenAdezaH syAdanvAdeze / kiMcitkArya vidhAtumupAttasya kAryAntaraM vidhAtuM punarupAdAnamanvAdezaH / yathA'nena vyAkaraNamadhItamenaM chando'dhyApayeti / anayoH pavitraM kulamenayoH prabhUtaM khamiti / enam / enau / enAn / enena / enayoH / gaNayatervic / sugaN / sugaNau / sugaNaH / sugaNThasu / sugaNTsu / sugaNsu / kvipU / anunAsikasya kvijhaloriti dIrghaH / sugAN / sugANau / sugANaH / sugANThsu sugANTsu / sugANsu / paratvAdupadhAdIrghaH / haDyAdilopaH / tato nalopaH / rAjA // na GisaMvuddhayoH / 8 / 2 / 8 // nasya lopo na syAt Gau saMbuddhau ca / he rAjan / Gau tu chandasyudAharaNam / supAM sulugiti Derlak / niSedhasAmarthyAtpratyayalakSaNam / parame vyoman // GAvuttarapade pratiSedho vaktavyaH * // carmaNi tilA asya carmatilaH / brahmaNi niSThA asya brahmaniSThaH / rAjAnau / rAjAnaH / rAjAnam / rAjAnau // allopo'naH / zcutvam / na cAllopaH sthAnivat / pUrvatrAsiddhe tanniSedhAt / nApi bahiraGgatayA'siddhaH / yathoddezapakSe SASThI paribhASAM prati zcutvasyAsiddhatayA'ntaraGgAbhAvena paribhASAyA apravRtteH / jorjaH / rAjJaH / rAjJA // nalopaH supkharasaMjJAtugvidhiSu kRti / 2 / 2 // subvidhau kharavidhau saMjJAvidhau kRti tugvidhau ca nalopo'siddho nAnyatra rAjAzva ityAdau / ityasiddhatvAdAtvametvamaistvaM ca na / rAjabhyAm / rAjabhiH / rAjJe / rAjabhyaH / rAjJaH / rAjJoH / rAjJAm / rAjJi / raajni| pratidIvyatIti prtidivaa| pratidivAnau / prtidivaanH| asya bhaviSaye'llope kRte // hali ca / 8277 // rephavAntasya dhAtorupadhAyA iko dIrghaH syAddhali / na cAllopasya sthAnivattvam / dIrghavidhau tanniSedhAt / bahiraGgaparibhASA tUktanyAyena na pravartate / pratidInaH / pratidInetyAdi / yajvA / yajvAnau / yajvAnaH // na saMyogAdvamantAt / 6 / 4 / 137 // vakAramakArAntasaMyogAtparasyAno'kArasya lopo na syAt / yajvanaH / yajvanA / yajvabhyAmityAdi / brahmaNaH / brahmaNA / brahmabhyAmityAdi // inhanpUSAryamNAM zau / 64 / 12 // eSAM zAvevopadhAyA dI? nAnyatra / iti niSedhe prApte // sau ca / / 4 / 13 // innAdInAmupadhAyA dIrghaH syAdasaMbuddhau sau pare / vRtrahA / he vRtrahan / ekAjuttarapade Na iti Nasvam / vRtrahaNau / vRtrahaNaH / vRtrahaNam / vRtrahaNau // ho hanteNineSu 7354 // niti Niti ca pratyaye nakAre ca pare hanterhakArasya kusvaM syAt // hanteH 1 hanteratpUrvasyeti sUtrasya yogavibhAgena vyAkhyAne'pi sUtrapAThe ekasyaiva paThitakhAt tatpAThAnusAreNAtra tayoH sUtrAka eka eva likhito beditavyaH // Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 halantAH puMliGgAH / |8|4|22 // upasargasthAnnimittAtparasya hanternasya NatvaM syAt / prahaNyAt // atpUrvasya / 8 / 4 / 22 // hanteratpUrvasyaiva nasya NatvaM nAnyasya / praghnanti / yogavibhAgasAmarthyAdanantarasya vidhirvA bhavati pratiSedho veti nyAyaM bAdhitvA ekAjuttarapade iti Natvamapi nivarttate / nakAre pare kutvavidhisAmarthyAdallopo na sthAnivat / vRtraghnaH / vRtraghnA ityAdi / yattu vRtraghna ityAdau vaikalpikaM NatvaM mAdhavenoktaM tadbhASyavArtikaviruddham / evaM zArGginyazakhinnaryamanpUSan / yazasvinniti vinpratyaye ino'narthakatve'pi inhannityatra grahaNaM bhavatyeva / aninasmanUgrahaNAnyarthavatA cAnarthakena ca tadantavidhiM prayojayantatIti vacanAt / arthaNi / aryamaNi / pUNi / pUSaNi // maghavA bahulam |6|4|128 // maghavan zabdasya vA tR ityantAdezaH syAt / R it // ugidacAM sarvanAmasthAne'dhAtoH | 7|1 / 70 // adhAtorugito nalopino'Jcatezca numAgamaH syAtsarvanAmasthAne pare / upadhAdIrghaH / maghavAn / iha dIrghe kartavye saMyogAntalopasyAsiddhatvaM na bhavati bahulagrahaNAt / tathA ca dhanunni nipAtanAnmaghazabdAnmatupA ca bhASAyAmapi zabdadvayasiddhimAzrityaitat sUtraM pratyAkhyAtamAkare / havirjakSiti niHzaGko makheSu maghavAnasAviti bhaTTiH / maghavantau / maghavantaH / he maghavan / maghavantam / maghavantau / maghavataH / maghavatA / maghavadbhyAmityAdi / tRtvAbhAve maghavA / chandasIvanipau ceti vanibantaM madhyodAttaM chandasyeva, antodAttaM tu loke'pIti vizeSaH / maghavAnau / maghavAnaH / suTi rAjavat // zvayuvamaghonAmataddhite |6|4|133 || annantAnAM bhasaMjJakAnAmeSAmataddhite pare saMprasAraNaM syAt / saMprasAraNAcca / AdguNaH / maghonaH / annantAnAM kim / maghavataH / maghavatA / striyAM maghavatI / ataddhite kim / mAghavanam / maghonA / maghavabhyAmityAdi / zunaH / zunA / zvabhyAmityAdi / yuvanzabde vasyotve kRte // na saMprasAraNe saMprasAraNam |6| 1 | 37 // saMprasAraNe parataH pUrvasya yaNaH saMprasAraNaM na syAt / iti yakArasya netvam / ata eva jJApakAdantyasya yaNaH pUrvaM saMprasAraNam / yUnA / yuvabhyAmityAdi / arvA / he arvan // arvaNastra sAvanaJaH | 6|4|127 // natrA rahitasyArvannantasyAGgasya tR ityantAdezaH syAnna tu sau / ugittvAnnum / arvantau / arvantaH / arvantam / arvantau / arvataH / arvatA / arvacyAmityAdi / anaJaH kim / anarvA yajvavat // pathi - madhyRbhukSAmAt |7|1|85 // eSAmAkAro'ntAdezaH syAtsau pare / A Aditi zleSeNa zuddhAyA eva vyaktervidhAnAnnAnunAsikaH // ito'tsarvanAmasthAne |7|1|86 // pathyAderikArasyA'kAraH syAtsarvanAmasthAne pare // tho nthaH / 7|1|87 || pathimathosthasya nthAdezaH syAtsarvanAmasthAne pare / panthAH / panthAnau / panthAnaH / panthAnam / panthAnau // bhasya TelaH | 7|1|88 // bhasaMjJakasya pathyAdeSTerlopaH syAt / pathaH / pathA / pathibhyAmityAdi / 1 prAtipadikAntanumUvibhaktiSu ceti sUtravidhIyamAnamityarthaH // 2 sarvanAmasthAne cAsaMbuddhAviti dIrghaH / matubantasya tu atvasantasyeti // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 siddhAntakaumudyAm evaM manthAH / RbhukSAH / striyAM nAntalakSaNe GIpi bhatvAhilopaH / supathI / sumathI nagarI / anubhukSI senA / AtvaM napuMsake na bhavati / na lumateti pratyayalakSaNaniSedhAt / supathi vanam // saMbuddhau napuMsakAnAM nalopo vA vAcyaH * // he supathin / he supathi / nalopaH supkhareti nalopasyAsiddhatvAkhasya guNo na / dvivacane bhatvAhilopaH / supathI / zau sarvanAmasthAnatvAt / supanthAni / punarapi supathi / supathI / supanthAni supathA / supathe / supathibhyAmityAdi / SNAntA SaT / / 1 / 24 // SAntA nAntA ca saMkhyA SaTsaMjJA syAt // SaDbhyo luk // paJca 2 / saMkhyA kim / vipuSaH / pAmAnaH / zatAni sahasrANItyatra saMnipAtaparibhASayA na luk / sarvanAmasthAnasaMnipAtena kRtasya numastadavighAtakatvAt / paJcabhiH / paJcabhyaH 2 / SaTcaturthyazceti nuT // nopdhaayaaH|6|47|| nAntasyopadhAyA dIrdhaH syAnnAmi pare / nalopaH / paJcAnAm / paJcasu / paramapaJca / paramapaJcAnAm / gauNatve tu na lugmuTau / priyapaJcA / priyapaJcAnau / priyapaJcAnaH / priyapaJcAm / evaM saptan navan dazan // aSTana A vibhaktau / / 2 / 84 // aSTana AtvaM syAddhalAdau vibhaktau // aSTAbhya auza // 1 // 21 // kRtAkArAdaSTanaH parayorjazzasorauz syAt / aSTabhya iti vaktavye kRtAtvanirdezo jazzasorviSaye AtvaM jJApayati / vaikalpikaM cedamaSTana Atvam / aSTano dIrghAditi sUtre dIrghagrahaNAjjJApakAt / aSTau 2 / paramASTau / aSTAbhiH / aSTAbhyaH 2 / aSTAnAm / aSTAsu / AtvAbhAve / aSTa / aSTa ityAdi paJcavat / gauNatve tvAtvAbhAve rAjavat / zasi priyASTraH / iha pUrvasmAdapi vidhAvallopasya sthAnivadbhAvAnna STutvam / kAryakAlapakSe bahiraGgasyAllopasyAsiddhatvAdvA / priyASTra ityAdi / jazzasoranumIyamAnamAtvaM prAdhAnya eva na tu gauNatAyAm / tena priyASTro halAdAveva vaikalpikamAtvam / priyASTAbhyAm / priyASTAbhiH / priyASTAbhyaH 2 / priyASTAsu / priyASTro rAjavatsarvaM hAhAvaccApairaM hali // bhaSbhAvaH / jaztvacarve / bhut / mud / budhau / budhaH / budhA / bhubhyAm / bhutsu / RtvigdadhRksragdiguSNigaJcayujikruzcAM ca / / 2 / 59 // ebhyaH kvin syAt / alAkSaNikamapi kiMcitkArya nipaatnaallbhyte| nirupapadAdhujeH kin / kanAvitau // kRdatiG 331093 // saMnihite dhAtvadhikAre tikabhinnaH pratyayaH kRtsaMjJaH syAt // verapRktasya / 6 / 1 / 67 // apRktasya vasya lopaH syAt / kRttaddhiteti prAtipadikatvAtkhAdayaH // yujerasamAse / / 1 / 71 // yujeH sarvanAmasthAne num syAdasamAse / sulopaH / saMyogAntasya lopaH // kinpratyayasya ku.||2|62 // kinpratyayo yasmAttasya kavargo'ntAdezaH syAtpadAnte / nasya kutvenAnunAsiko GakAraH / yu / nazvApadAntasyeti numo'nuskhAraH parasavarNaH tasyAsiddhatvAcoH kuriti kutvaM na / yuJjau / yuJjaH / yuJjam / yunyjau| yujaH / yujA / yugbhyAmityAdi / asamAse kim // coH kuH / 82 / 30 // cavargasya kavargaH syAjjhali padAnte ca / 1 idaM bhanumIyamAnaM aSTana A iti sUtra vihitaM ca // 2 dIrghAt aSTanzabdAt asarvanAmasthAnavibhaktiradAtteti aSTano dIrghAditi suutraarthH|| 3 aparaM AlapakSIyamityarthaH // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ halantAH puNlinggaaH| iti kutvam / kinpratyayasyeti kutvasyAsiddhatvAt / suyuk / suyug / suyujau / suyujaH / yujeriti dhAtupAThapaThitekAraviziSTasyAnukaraNaM na tvikA nirdezaH / teneha na / yujyate samAdhatte iti yuk / yuja samAdhau devAdika AtmanepadI / saMyogAntalopaH / khan / khaJjau / khnyjH| ityAdi / brazceti Satvam / jaztvacatve / rAha / rAD / rAjau / rAjaH / rATsu / rATtsu / evaM vibhrAT / deveT / devejau / devejaH / vizvasRT / vizvasRD / vizvasRjau / vizvasRjaH / iha sRjiyujyoH kutvaM neti klIbe vakSyate / parimRT / Satvavidhau rAjisAhacaryAt TubhrAjR dIptAviti / phaNAdireva gRhyate / yastu ejubhejRbhrAtR dIptAviti tasya kutvameva / vibhrAk / vinAm / vibhrAgbhyAmityAdi // parau bajeH SaH padAnte * // parAvavupapade brajeH vip syAdIrghazca padAntaviSaye SatvaM ca / parityajya sarvaM vrajatIti parivrAT / parimrAjau / parivrAjaH // vizvasya vsuraattoH|63|128|| vizvazabdasya dIrghaH syAdvasau rAzabde ca pare / vizvaM vasu yasya sa vizvAvasuH / rADiti padAntopalakSaNArtham / carvamavivakSitam / vizvArAT / vishvaaraadd| vishvraajau| vizvarAjaH / vizvArADbhyAmityAdi // skoH saMyogAyorante ca 8 / 2 / 29 // padAnte jhali ca pare yaH saMyogastadAdyoH sakArakakArayorlopaH syAt / bhRT / bhRD / sasya zrutvena shH| tasya jaztvena jaH / bhRjau / bhRjaH / RtvigityAdinA RtAvupapade yajeH kin / kinnantatvAtkutvam / Rtvik / Rtvig / Rtvijau / RtvijaH / rAtsasyeti niyamAnna saMyogAntalopaH / Urcha / Urga / UrjI / UrjaH / tyadAdyatvaM pararUpatvaM ca // tadoH saH saavnntyyoH|72|106|| tyadAdInAM takAradakArayoranantyayoH saH syAtsau pare / syaH / tyau| tye / tyam / tyau / tyAn / saH / tau / te / paramasaH / paramatau / paramate / dviparyantAnAmityeva / neha / tvam / naca takAroccAraNasAmarthyAnneti vAcyam , atitvamiti gauNe caritArthatvAt / saMjJAyAM gauNatve cAtvasatve na / tyad / tyadau / tyadaH / atityad / atityadau / atityadaH / yH| yau| ye / eSaH / etau / ete| anvAdeze tu / enam / enau / enAn / enena / enayoH 2 // 2 prathamayoram // 1 // 28 // yuSmadasmabhyAM parasya Ge ityetasya prathamAdvitIyayozcAmAdezaH syAt // maparyantasya / 72 / 91 // ityadhikRtya // tvAhau sau // 2 // 94 // yuSmadasmadormaparyantasya tva aha ityetAvAdezau staH sau pare // zeSe lopaH / 90 // Atvayatvanimittetaravibhaktau parato yuSmadasmadorantyasya lopaH syAt // kato guNe // ami pUrvaH // tvam / aham / nanu tvaM strI ahaM strI ityatra va am aha am iti sthite ami pUrvarUpaM paramapi bAdhitvA'ntaraGgatvATTAp prApnoti / satyam / aliGge yuSmadasmadI / tena strItvAbhAvAnna TAp / yadvA zeSa iti saptamI sthAnino'dhikaraNatvavivakSayA / tena maparyantAccheSasya ad ityasya lopaH / sa ca paro'pyantaraGge ato guNe kRte pravartate / adantatvAbhAvAnna TAp / paramatvam / paramAham / atitvam / atyaham // yuvAvau dvivacane / 7 / 2 / 92 // dvayoruktau yuSmadasmadormaparyantasya yuvAvau sto vibhaktau // prathamAyAzca dvivacane bhASAyAm / / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm 2288 // iha yuSmadasmadorAkAro'ntAdezaH syAt / auGItyeva suvacam / bhASAyAM kim / yuvaM vastrANi / yuvAm / AvAm / maparyantasya kim / sAkackasya mA bhUt / yuvakAm / AvakAm / tvayA mayetyatra lyA myeti mA bhUt / yuvakAbhyAmAvakAbhyAmiti ca na siddhyet // yUyavayau jasi / 72 / 93 // spaSTam / yUyam / vayam / paramayUyam / paramavayam / atiyUyam / ativayam / iha zeSe lopo'ntyalopa iti pakSe jasaH zI prAptaH / aGgakArye kRte punarnAGgakAryamiti na bhavati / uprathamayorityatra makArAntaraM prazliSya am mAnta evAvaziSyate natu vikriyata iti vyAkhyAnAdvA // tvamAvekavacane 7 / 2 / 97 // ekasyoktau yuSmadasmadormaparyantasya tvamau sto vibhaktau // dvitIyAyAM ca / 72 / 87 // yuSmadasmadorAkAraH syAt / tvAm / mAm / yuvAm / AvAm // zaso na / 11 / 29 // netyavibhaktikam / yuSmadasmabhyAM parasya zaso nakAraH syAt / amo'pavAdaH / AdeH parasya / saMyogAntasya lopH| yuSmAn / asmAn // yo'ci 72 / 89 // anayoryakArAdezaH syAdanAdeze'jAdau parataH / tvayA / mayA // yuSmadasmadoranAdeze // 2 // 86 // anayorAkAraH syAdanAdeze halAdau vibhaktau / yuvAbhyAm / AvAbhyAm / yuSmAbhiH / asmAbhiH // tubhyamahyau Gayi / / 95 // anayormaparyantasya tubhyamahyau sto Gayi / amAdezaH / zeSe lopaH / tubhyam / mahyam / paramatubhyam / paramamahyam / atitubhyam / atimahyam / yuvAbhyAm / AvAbhyAm // bhyaso. bhyam // 11 // 30 // bhyaso bhyam abhyam vA AdezaH syAt / AdyaH zeSe lopasyAntalopatva eva / tatrAvRttaparibhASayA etvaM na / abhyam tu pakSadvaye'pi sAdhuH / yuSmabhyam / asmabhyam / / ekavacanasya ca / / 1 // 32 // AbhyAM paJcamyekavacanasyAtsyAt / tvat / mat / Gasezceti suvacam / yuvAbhyAm / AvAbhyAm // paJcamyA at 71 // 31 // AbhyAM paJcamyA bhyaso'tsyAt / yuSmat / asmat // tavamamau Dasi 72 / 96 // anayormaparyantasya tavamamau sto Gasi // yuSmadasmanyAM Gaso'za 727 // spaSTam / tava / mama / yuvayoH / aavyoH|| sAma Akam // 1 // 33 // AbhyAM parasya sAma AkaM syAt / bhAvinaH suTo nivRttyartha ssuttuunirdeshH| yuSmAkam / asmAkam / tvayi / mayi / yuvayoH / AvayoH / yuSmAsu / asmaasu|| samasyamAne dhyekatvavAcinI yuSmadasmadI / samAsArtho'nyasaMkhyazcetsto yuvAvau tvamAvapi // 1 // sujasDeGassu parata AdezAH syuH sadaiva te / tvAhI yUyavayau tubhyamahyau tavamamAvapi // 2 // ete paratvAdvAdhante yuvAvau viSaye khake / tvamAvapi prabAdhante puurvviprtissedhtH|| 3 // yekasaMkhyaH samAsArthoM bahvarthe yuSmadasmadI / tayorabyekatArthatvAnna yuvAvau tvamau ca na // 4 // tvAM mAM vA atikrAnta iti vigrahe / atitvam / atyaham / atitvAm / ati 1 okArasakArabhakArAdI supi parataH sarvanAmnaSTeHprAgakac / anyatra tu subantasya TeH prAgakaca iti siddhAntitatvena yuvakAm AvakAmityatra doSAbhAvAt maparyantasyetyadhikArasya prayojanAntaramAha-tvayA mayeti / yo'cItyatra acye iti nyAsena tvayA mayeti siddhau doSAntaramAha-yuvakAbhyAmiti // 2 aGgavRtte punarvRttAvavidhiHanAdhikAre vRttaM niSpanna kArya tasminsati punaranyasyAGgakAryasya pravRttI praaptaayaamvidhirityrthH|| Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ halantAH puMliGgAH / mAm / atiyUyam / ativayam / atitvAm 2 / atimAm 2 / atitvAn / atimAn / atitvayA / atimayA / atitvAbhyAm / atimAbhyAm / atitvAbhiH / atimAbhiH / atitubhyam / atimahyam / atitvAbhyAm / atimAbhyAm / atitvabhyam / atimabhyam / GasibhyasoH / atitvat 2 / atimat 2 / bhyAmi prAgvat / atitava / atimama / atitvayoH / atimayoH / atitvAkam / atimAkam / atitvayi / atimayi / atitvayoH / atimayoH / atitvAsu / atimAsu / yuvAm AvAM vA atikrAnta iti vigrahe sujasGeGassu prAgvat / auamauTsu / atiyuvAm 3 / atyAvAm 3 / atiyuvAn / atyAvAn / atiyuvayA / atyAvayA / atiyuvAbhyAm 3 / atyAvAbhyAm 3 / atiyuvAbhiH / atyAvAbhiH / bhyasi / atiyuvabhyam / atyAvabhyam / usibhyasoH / atiyuvat 2 / atyAvat 2 / osi / atiyuvayoH 2 / atyAvayoH 2 / atiyuvAkam / atyAvAkam / atiyuvayi / atyAvayi / atiyuvAsu / atyAvAsu / yuSmAnasmAnveti vigrahe sujasGeGassu prAgvat / auamauTsu / atiyuSmAm 3 / atyasmAm 3 / atiyuSmAn / atyasmAn / atiyuSmayA / atyasmayA / atiyuSmAbhyAm 3 / atyasmAbhyAm 3 / atiyuSmAbhiH / atyasmAbhiH / bhyasi / atiyuSmabhyam / atyasmabhyam / usibhyasoH / atiyuSmat / atyasmat / osi / atiyuSmayoH 2 / atyasmayoH 2 / atiyuSmAkam / atyasmAkam / atiyuSmayi / atyasmayi / atiyuSmAsu / atyasmAsu // padasya 816 // padAt |8|117||anudaattN srvmpaadaado| 1118 // ityadhikRtya / / yuSmadasmadoH SaSThIcaturthIdvitIyAsthayoAnAvau / 8 / 1 / 20 // padAtparayorapAdAdau sthitayoranayoH SaSThyAdiviziSTayorvAMnAvityAdezau stastau cAnudAttau // bahuvacanasya vasUnasau 8121 // uktavidhayoH SaSThyAdibahuvacanAntayorvasanasau staH / vAM nAvorapavAdaH // temayAvekavacanasya / 822 // uktavidhayoranayoH SaSThIcatu yaMkavacanAntayoste me etau staH // tvAmau dvitiiyaayaaH||1|23 // dvitIyaikavacanAntayostvA mA etau staH // zrIzastvA'vatu mApIha dattAce me'pi zarma saH / khAmI te me'pi sa hariH pAtu vAmapi nau vibhuH // 1 // sukhaM vAM nau dadAtvIzaH patirvAmapi nau hariH / so'vyAdvo naH zivaM vo no dadyAtsevyo'tra vaH sa naH // 2 // padAtparayoH kim / vAkyAdau mA bhUt / tvAM pAtu / mAM pAtu / apAdAdau kim / vedairazeSaiH saMvedyo'smAnkRSNaH sarvadAvatu // sthagrahaNAcchyamANavibhaktikayoreva / neha / iti yuSmatputro bravIti / ityasmatputro bravIti // samAnavAkye nighAtayuSmadasmadAdezA vaktavyAH * // ekatiGa vAkyam / teneha na / odanaM paca tava bhaviSyati / iha tu syAdeva / zAlInAM te odanaM dAsyAmIti // ete vAMnAvAdaya AdezA ananvAdeze vA vaktavyAH * // anvAdeze tu nityaM syuH / dhAtA te bhakto'sti / dhAtA tava bhakto'stIti vA / tasmai te nama ityeva // na cavAhA'haivayukte // 24 // cAdipaJcakayoge naite AdezAH syuH / haristvAM mAM ca rakSatu / kathaM tvAM mAM vA na rakSedityAdi / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm yuktagrahaNAtsAkSAdyeoge'yaM niSedhaH / paramparAsaMbandhe tu AdezaH syAdeva / haro harizca me khAbhI / pazyArthezcAnAlocane / 8 / 1 / 25 || acAkSuSajJAnArthairdhAtubhiryoge ete AdezA na syuH / cetasA tvAM samIkSate / paramparAsaMbandhe'pyayaM niSedhaH / bhaktastava rUpaM dhyAyati / Alocane tu bhaktastvA pazyati cakSuSA // sapUrvAyAH prathamAyA vibhASA | 8|1| 23 || vidyamAna pUrvA - tprathamAntAtparayonarayoranvAdeze'pyete AdezA vA syuH / bhaktastvamapyahaM tena haristvAM trAyate sa mAm / tvAmeti vA // sAmantritam | 2|3|48 // saMbodhane yA prathamA tadantamAmatritasaMjJa syAt / / AmantritaM pUrvamavidyamAnavat |8|1|72 // spaSTam / agne tava / devAsmAnpAhi / anaya / agna indra varuNa / iha yuSmadasmadorAdeza stiGantanighAta Amantrita nighAtazca na / sarvadA rakSa deva na ityatra tu devetyasyAvidyamAnavadbhAve'pi tataH prAcInaM rakSetyetadAzrityAdezaH / imaM me gaGge yamune iti mantre yamuna ityAdibhyaH prAcInAmantritAvidyamAnavadbhAve'pi mezabdamevAzritya sarveSAM nighAtaH / nAmantrite samAnAdhikaraNe sAmAnyavacanam |8|1| 73 // vizeSyaM samAnAdhikaraNe Amantrite pare nAvidyamAnavatsyAt / hare dayAlo naH pAhi / agne tejakhin || vibhASitaM vizeSavacane |8|1|74 || atra bhASyam | bahuvacanamiti vakSyAmIti / bahuvacanAntaM vizeSyaM samAnAdhikaraNe Amantrite vizeSaNe pare avidyamAnavadvA / yUyaM prabhavo devAH zaraNyAH / yuSmAn bhaje vo bhaje iti vA / ihAnvAdeze'pi vaikalpikA AdezAH / supAt / supAd / supAdau / supAdaH / supAdam / supAdau // pAdaH pat | 6|4| 130 // pAcchabdAntaM yadaGgaM bhaM tadavayavasya pAcchabdasya padAdezaH syAt / supadaH / supadA / supAbhyAmityAdi / agniM manAtItyagnimat / agnimad / agnimathau / agnimathaH / agnimanyAmityAdi / RtvigityAdisUtreNAceH supyupapade kkin / aniditAM hala upadhAyAH iita |6|4|24 || halantAnAmaniditAmaGgAnAmupadhAyA nasya lopaH syAtkiti Giti ca / uMgidacAmiti num / saMyogAntasya lopaH / numo nakArasya kinpratyayasya kuriti kutvena GakAraH / prAG / anukhAraparasavarNo / prAJcau / prAJcaH / prAJcam / prAJcau // acaH |6|4| 138 // luptanakArasyAJcaterbhasyAkArasya lopaH syAt // cau | 6|3|138 // luptAkAranakAre'Jcatau pare pUrvasyANo dIrghaH syAt / prAcaH / prAcA / prAgbhyAmityAdi / pratyaG / pratyaJcau / pratyaJcaH / pratyaJcam / pratyaJcau / aca iti lopasya viSaye'ntaraGgo'pi yaN na pravartate / akRtavyUhA iti paribhASayA / pratIcaH / pratIcA / amumaJcatIti vigrahe / adas a iti sthite // viSvagdevayozca TeradyaJcatA vapratyaye | 3 | 3 | 12 || anayoH sarvanAmnazca TeratryAdezaH syAdvapratyayAnte'Jcatau pare / adadri aJc iti sthite / yaN // adaso'serdAdu do maH | 8|280 // adaso'sAntasya dAtparasya udRtau sto dasya ca maH // u iti hakhadIrghayoH samAhAradvandvaH / AntaratamyAddhakhavyaJjanayorhakho dIrghasya dIrghaH / amumuyaG / amumuyaJcau / amumuyazcaH / amumuyaJcam / amumuyaJcau / amumuIcaH / amumuIcA / amumuyagbhyAmityAdi / 1 1 36. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ halantAH puMliGgAH / 3.7 mutvasyAsiddhatvAnna yaN / antyabAdhe'ntyasadezasyeti paribhASAmAzritya parasyaiva mutvaM vadatAM mate adamuyaG / aH seH sakArasya sthAne yasya saH asiriti vyAkhyAnAt tyadAdyatvaviSaya eva mutvaM nAnyatreti pakSe adadyaG / uktaM ca || adaso'dreH pRthaG mutvaM kecidicchanti - vat // kecidantyasadezasya netyekesserhi dRzyata iti // viSvagdevayoH kim / azvAcI / aJcataiau kim / viSvagyuk / vapratyaye kim / viSvagaJcanam / vapratyayagrahaNaM jJApayati, anyatra dhAtugrahaNe tadAdividhiriti / tenA'yaskAraH / ataH kRkamIti saH / udaG / udaJcau / udaJcaH / zasAdAvaci // uda It | 3|4|139 | | ucchabdAtparasya luptanakArasyAJcaterbhasyAkArasya ItsyAt / udIcaH / udIcA / udagbhyAmityAdi / samaH sami |6|3|93 // pratyayAnte'Jcatau pare / samyaG / samyaJcau / samyaJcaH / samIcaH / samIcA // sahasya sadhriH / 6 / 3 / 95 // vapratyayAnte'Jcatau pare / sadhyaG || tirasastiryalope | 6| 3|94 // aluptAkAre'Jcatau vapratyayAnte pare tirasastiryAdezaH syAt / tiryaG / tiryaJca / tiryaJcaH / tiryaJcam / tiryaJcaiau / tirazcaH / tirazcA / tiryagbhyAmityAdi || nAceH pUjAyAm |6|4| 30 // pUjArthasyAJcaterupadhAyA nasya lopo na syAt / aluptanakAratvAnna num / prAG / prAJcau / prAJcaH / nalopAbhAvAdakAralopo na / prAJcaH / prAJcA / prAGbhyAm / prAGkSu / prASu / evaM pUjArthe pratyaGGAdayaH / kruJca kauTilyAlpIbhAvayoH / asya RtvigAdinA nalopAbhAvo'pi nipAtyate / kruG / kruJcau / kruJcaH / krubhyAmityAdi // coH kuH // payomuk / payomug / payomucaiau / payomucaH / trazceti Satvam / skoriti salopaH / jaztvacaveM / suvRT / suvRD / suvRzzraiau / suvRshcH| suvRTsu / suvRTtsu / vartamAne pRSanmahadvRhajjagacchatRvacca * ete nipAtyante / zatRvaccaiSAM kAryaM syAt / ugittvAnnum / sAntamahata iti dIrghaH / mahyate pUjyate iti mahAn / mahAntau / mahAntaH / he mahan / mahataH / mahatA / mahadbhyAmityAdi // atvasantasya cAdhAtoH |6|4|14 || atvantasyopadhAyA dIrghaH syAddhAtubhinnAsantasya cAsaMbuddhau sau pare / paraM nityaM ca numaM bAdhitvA vacanasAmarthyAdAdau dIrghaH tato num / dhImAn / dhImantau / dhImantaH / he dhIman / zasAdau mahadvat / dhAtorapyatvantasya dIrghaH / gomantamicchati gomAnavAcI vA kyajantAdAcArakkibantAdvA kartari kvip / ugidacAmiti sUtre'grahaNaM niyamArtham / dhAtozcedugiskAryaM tarhyaJcatereveti / tena sat dhvat ityAdau na / adhAtoriti tu adhAtubhUtapUrvasyApi numartham / gomAn / gomantau / gomantaH / ityAdi / bhAterDavatuH / bhavAn / bhavantau / bhavantaH / zatrantasya tvatvantatvAbhAvAnna dIrghaH / bhavatIti bhavan // ubhe abhyastam | 6|115 SASThadvitvaprakaraNe ye dve vihite te ubhe samudite abhyastasaMjJe staH // nAbhyastAcchatuH // 7 // 1 / 78 // abhyastAtparasya zaturnum na syAt / dadat / dadad / dadatau / dadataH // jakSityAdayaH SaT |6|1|6|| SaD dhAtavo'nye jakSitizca saptama ete'bhyastasaMjJAH syuH / jakSat / jakSad / jakSatau / jakSataH / evaM jAgrat / daridrat / zAsat / cakAsat / dIdhIvevyorDittve, Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 siddhAntakaumudyam I 1 'pi chAndasatvAdvyatyayena parasmaipadam / dIdhyat / vevyat / gup / gub / gupau / gupaH / gubbhyAmityAdi // tyadAdiSu dRzo'nAlocane kazca | 3|2260 // tyadAdiSUpapadeSvajJAnArthAhRzerdhAtoH kaJ syAccAt kin // A sarvanAmnaH / 6 / 3 / 91 || sarvanAmna AkAro'ntAdezaH syAdRgdRzavatuSu / kutvasyAsiddhatvAdrazceti SaH / tasya jaztvena DaH / tasya kutvena gaH / tasya carcena pakSe kaH / tAdRk / tAdRg / tAdRzau / tAdRzaH / SatvApavAdatvAtkutvena khakAra iti kaiyaTa - haradattAdimate tu catvAbhAvapakSe kha eva zrUyate natu gaH / jaztvaM prati kutvasyAsiddhasvAt / digAdibhyo yaditi nirdezAnnAsiddhatvamiti vA bodhyam / vrazceti Satvam / jaztvacaveM / biT / vidd| vizau / vizaH / vizam // uzervA | 8|2| 63 // nazeH kavargo'ntA - dezo vA syAtpadAnte / nak / nag / naT / naD / nazau / nazaH / nagbhyAm / naDbhyAmi - tyAdi // spRzo'nudake kin / 3 / 2 / 58 || anudake supyupapade spRzeH kin syAt / ghRtaspRk / ghRtaspRg / ghRtaspRzau / ghRtaspRzaH / kvin pratyayo yasmAditi bahuvrIhyAzrayaNAt yi kutvam / spRk / SaDagakAH / prAgvat / JidhRSA prAgalbhye / asmA hatvigAdinA kin dvitvamantodAttatvaM ca nipAtyate / kutvAtpUrvaM jaztvena DaH gaH kaH / dhRSNotIti dadhRk / dadhRg / dadhRSaiau / dadhRSaH / dadhRbhbhyAmityAdi / ratnAni muSNAtIti ratnamuT / ratnamuD / ratnamuSau / ratnamuSaH // SaDbhyo luk // SaT / SaD / SaDbhiH / SaDbhyaH 2 / SaTcaturbhyazceti nuT / anAmiti paryudAsAnna STutvaniSedhaH / yaro'nunAsika iti vikalpaM bAdhitvA pratyaye bhASAyAM nityamiti vacanAnnityamanunAsikaH / SaNNAm / SaTtsu / SaTsu / tadantavidhiH / paramaSaT / paramaSaNNAm / gauNatve tu priyaSaSaH / priyaSaSAm / rutvaMprati SatvasyAsiddhatvAt sasajuSoruditi rutvam || rvorupadhAyA dIrgha ikaH |8|2|76 // rephavAntasya dhAtorupadhAyA iko dIrghaH syAtpadAnte / pipaThIH / pipaThiSau / pipaThiSaH / pipaThIrbhyAm / vA zarIti vA visarjanIyaH // numvisarjanIyazarvyavAye'pi |8|3|58 // etaiH pratyekaM vyavadhAne'pi iNkubhyAM parasya sasya mUrdhanyAdezaH syAt / STutvena pUrvasya Satvam / pipaThISu / pipaThIHSu / pratyekamiti vyAkhyAnAdanekavyavadhAne SatvaM na / niMskha / niMsse / numgrahaNaM numsthAnikAnukhAropalakSaNArthaM vyAkhyAnAt / teneha na / suhinsu / puMsu / ata eva na zarmA - haNena gatArthatA / rAtsasyeti salope visrgH| cikIH / cikIrSau / cikIrSaH / roH supIti niyamAnna visrgH| cikIrSu / damerDos / DittvAsAmarthyATTilopaH / SatvasyAsiddhatvAdbhutva visargau / doH / doSo / doSaH / paddanna iti vA doSan / doSNaH / doSNA / doSaH / doSA / viza pravezane / sannantAt kvip / SatvasyAsiddhatvAt saMyogAntalopaH / trazceti SaH / jaztvacaveM / viviT / viviD / vivikSau / vivikSaH / skoriti kalopaH / taT / taD / takSau / takSaH / gorad / goraD / gorakSau / gorakSaH / takSirakSibhyAM NyantAbhyAM kvipi tu skoriti na pravartate / Nilopasya sthAnivadbhAvAt pUrvatrAsiddhI ye 1 sthAnivaditi tu iha nAsti / tasya doSaH saMyogAdilo palatvaNatveSviti niSedhAt / tasmAtsaMyogAntalopa eva / tak / tag / gorak / gorag / skoriti kalopaM prati kutvasyAsiddhatvAtsaMyogAnta - Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ halantAH striilinggaaH| lopaH / pipak / pipag / evaM vivak / didhak / pisa gatau / suSTu pesatIti supIH / supisau / supisaH / supisA / supIAm / supIHSu / supISSu / evaM sutUH / tusa khaNDane / vidvAn / vidvAMsau / vidvaaNsH| he vidvan / vidvAMsam / vidvAMsau // vasoH saMprasAraNam / 64 / 131 // vakhantasya bhasya saMprasAraNaM syAt / pUrvarUpatvaM Satvam / viduSaH / viduSA / vasusaM. khiti datvam / vidvayAmityAdi / sedivAn / sedivAMsau / sedivaaNsH| sedivAMsam / antaraGgo'pIDAgamaH saMprasAraNaviSaye na pravartate / akRtavyUhA iti paribhASayA / sedussH| seduSA / sedivaJyAmityAdi / sAntamahata ityatra sAntasaMyogo'pi prAtipadikasyaiva gRhyate natu dhAtoH / mahacchabdasAhacaryAt / suSThu hinastIti suhin / suhiMsau / suhiMsaH / suhinbhyAm / suhinsu / dhvat / dhvad / dhvasau / dhvasaH / dhvanyAm / evaM sat // puMso'suG / 7 / 1189 // sarvanAmasthAne vivakSite puMso'suG syAt / ukAra uccAraNArthaH / bahupuMsI ityatra ugitazceti GIbartha kRtena pUjo Dumsunniti pratyayasyogittvenaiva nusiddheH / pumAn / he puman / pumAMsau / pumAMsaH / puMsaH / puMsA / puMbhyAm / puMbhiH / puMsu / RduzanetyanaG / uzanA / uzanasau / uzanasaH / asya saMbuddhau vA'naG nalopazca vA vAcyaH * // he uzanan / he uzana / he uzanaH / uzanobhyAmityAdi / anehA / anehasau / anehasaH / he anehaH / anehobhyAmityAdi / vedhAH / vedhasau / vedhasaH / he vedhaH / vedhobhyAmityAdi / adhAtorityuktena diirghH| suSTu vaste suvaH / suvasau / suvasaH / piNDaM asate piNDagraH / piNDaglaH / asu glasu adane // adasa au sulopazca / 72 / 107 // adasa aukAro'ntAdezaH syAtsau pare sulopazca / tadoH saH sAviti dasya saH / asau // autvapratiSedhaH sAkackasya vA vaktavyaH sAdutvaM ca * // pratiSedhasanniyogaziSTamutvaM tadabhAve na pravartate / asakau / asakaH / tyadAdyatvaM pararUpatvaM / vRddhiH / adaso'seriti matvotve / amU / jasaH zI / adguNaH // eta Ibahuvacane / 8 / 2 / 81 // adaso dAtparasyaita ItsyAddasya ca mo bahvarthoktau / amI / pUrvatrAsiddhamiti vibhaktikArya prAk pazcAdutvamatve / amum / amU / amUn / mutve kRte ghisaMjJAyAM nAbhAvaH // namune / 8 // 2 // 3 // nAbhAve kartavye kRte ca mubhAvo nAsiddhaH syAt / amunA / amUbhyAm 3 / amIbhiH / amuSmai / amIbhyaH 2 / amuSmAt / amuSya / amuyoH / amISAm / amupmin / amuyoH / amISu // // iti halantAH puMliGgAH // naho dhH||2|34 // naho hasya dhaH syAjjhali padAnte ca / upAnat / upAnad / upAnahau / upAnahaH / upAnabhyAm / upAnatsu / utpUrvAt SNiha prItAvityasmAdRsvigAdinA kin / nipAtanAddalopaSatve / kvinnantatvAtkutvena hasya dhaH / jaztvacatveM / uSNik / uSNig / uSNihau uSNihaH / uSNigbhyAm / uSNikSu / dyauH / divau / divaH / dhuSu / gIH / girau / girH| evaM pUH / cturshvtsraadeshH| catasraH 2 / catasRNAm / kimaH kAdeze TAp / kA / ke / kAH / sarvAvat // yaH sau 712 / 110 // idamo dasya yaH syAtsau // idamo mH|| iyam / tyadAyatvaM Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 siddhAntakaumudyam TAp / dazceti maH / ime / imAH / imAm / ime / imAH / anayA // hali lopaH // AbhyAm 3 / AbhiH / asyai / asyAH / anayoH 2 / AsAm / asyAm / Asu / anvAdeze tu / enAm / ene / enAH / enayA / enayoH 2 / RtvigAdinA sRjeH kvin amAgamazca nipAtitaH / srak / srag / srajau / srajaH / sagbhyAm / srakSu / tyadAdyatvaM TAp / syA / tye / tyAH / evaM tad yad etad / vAk / vAg / vAcau / vAcaH / vAgbhyAm / vAkSu / apzabdo nityaM bahuvacanAntaH / atRnniti dIrghaH / ApaH / apaH // apo bhi 71448 // apastakAraH syAdbhAdau pratyaye pare / adbhiH / adbhyaH 2 / apAm / apsu / dik / dig / dizau / dizaH / digbhyAm / dikSu / tyadAdiSviti dRzeH kinvidhAnAdanyatrApi kutvam / dRk / dRg / dRzau / dRzaH / tviT / viD / tviSaiau / tviSaH / viDbhyAm / viTsu / tviTsu / saha juSate iti sajUH / sajuSaiau / sajuSaH / sajUrbhyAm / sajUSSu / sajUHSu / SatvasyAsiddhatvAt rutvam / AzIH / AziSau / AziSaH / AzIrbhyAm / asau / tyadAdyatvaM TAp / auGaH zI / utvamatve / amU / amUH / amUm / amU / amUH / amuyA / amUbhyAm / amUbhiH / amuSyai / amUbhyAm / amUbhyaH / amuSyAH 2 / amuyoH 2 / amUSAm / amuSyAm / amUSu // // iti halantAH strIliGgAH // 1 1 svamorluk / datvam / khanaDut / khanaDud / khanaDuhI / caturanaDuhoriyAm / khanaDDAMhi / punastadvat / zeSaM puMvat // diva ut // aharvimaladyu / antarvartinIM vibhaktimAzritya pUrvapadasyevottarakhaNDasyApi padasaMjJAyAM prAptAyAm // uttarapadatve cApadAdi - vidhau pratiSedhaH * // iti pratyayalakSaNaM na / vimaladivI / vimaladivi / apadAdividhau kim / dadhisecau / iha SatvaniSedhe kartavye padatvamastyeva / kutve tu na / vAH / vArI / ajhalantatvAnna num / vAri / catvAri / na lumateti kAdezo na / kim / ke / kAni / idam / ime / imAni // anvAdeze napuMsake enadvaktavyaH * // enat / ene / enAni / enena enayo: 2 / brahma / brahmaNI / brahmANi / he brahman / he brahma / rossupi // aharbhAti / vibhASA GizyoH / ahnI / ahanI / ahAni // ahan |8|2268 // ahannityasya ruH syAtpadAnte / ahobhyAm / ahobhiH / iha ahaH ahobhyAmityAdau ratvarutvayorasiddhatvAnnalope prApte ahannityAvartya nalopAbhAvaM nipAtya dvitIyena rurvidheyaH / tadantasyApi tvaratve / dIrghANyAni yasmin sa dIrghAhA nidAghaH / iha halDyAdilope pratyayalakSaNenA'supIti niSedhAdratvAbhAve ruH / tasyAsiddhatvAnnAntalakSaNa upadhAdIrghaH / saMbuddhau tu he dIrghAho nidrAgha / dIrghAhAnau / dIrghAhAnaH / dIrghAhnA / dIrghAhobhyAm / daNDi / daNDinI / daNDI ni / sragvi / sragviNI / sragvINi / vAgmi / vAgminI / vAgmIni / bahuvRtrahANi / bahupUSANi / bahvaryamANi / asRjaH padAnte kutvam / sRjeH kvino vidhAnAt / vizvasRDAdau tu na / sRjidRzoriti sUtre rajjusRDbhyAmiti bhASyaprayogAt / yadvA brazcAdisUtre sRjiyajyoH padAnte tvaM Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ halantA napuMsakaliGgAH / kutvApavAdaH / sragRtvikzabdayostu nipAtanAdeva kutvam / asRkzabdastu asyateroNA: dike Rcpratyaye bodhyaH / asRk / asRg / asRjI / asRJji / paddanna iti vA asan / asAni / asRjA / asnA / asRgbhyAm / asabhyAmityAdi / ajh / Urga / UrjI / Urji / narajAnAM saMyogaH // bahUrji numpratiSedhaH * // antyAtpUrvo vA num * // bahUrji / bahUji vA kulAni / tyat / tyad / tye / tyAni / tat / tad / te / tAni / yat / yad / ye / yAni / etat / etad / ete / etAni / anvAdeze tu enat / bebhidyateH vip / bebhit / bebhid / bebhidii| zAvallopasya sthAnivattvAdajhalantatvAnna num / ajantalakSaNastu num na / svavidhau sthAnivattvAbhAvAt / bebhidi brAhmagakulAni / cecchidi // gavAkzabdasya rUpANi klIve'rcAgatibhedataH / asaMdhyavapUrvarUpairnavAdhikazataM matam // 1 // khamsupsu nava SaD bhAdau SaTre syustrINi jazzasoH / catvAri zeSe dazake rUpANIti vibhAvaya // 2 // tathAhi / gAmaJcatIti vigrahe RtvigAdinA kvin / gatau nalopaH / avaG sphoTAyanasyetyavaG / gavAk / gavAg / sarvatra vibhASati prakRtibhAve / goak / goag / pUrvarUpe gok / gog / pUjAyAM nasya kutvena GaH / gvaang| goaG / go'G / amyapi etAnyeva nava / auGaH zI / bhatvAdaca ityallopaH / gocI / pUjAyAM tu gavAJcI / goaJcI / go'JcI / jazzasoH ziH / zeH sarvanAmasthAnatvAnnum / gavAJci / goaJci / goJci / gatipUjanayostrINyeva / gocA / gavAJcA / goaJcA / go'JcA / gavAgbhyAm / goagbhyAm / go'gbhyAm / gavAGbhyAm / goaGbhyAm / go'GbhyAm / ityAdi // supi tu GAntAnAM pakSe DoH kugiti kuk / gavAkSu / goakSu / go'kSu / gavAkSu / goaSu / go'Su / gavAkSu / goakSu / gokSu / na ceha cayo dvitIyA iti pakSe kakArasya khakAreNa SaNNAmAdhikyaM zakyam / carvasyAsiddhatvAt / kupakSe tu tasyAsiddhatvAjaztvAbhAve pakSe dvitIyAdezAtrINi rUpANi vardhanta eva // uhyameSAM dvivacanAnunAsikavikalpanAt / rUpANyazvAkSibhUtAni 527 bhavantIti manISibhiH // 1 // tiryak / tirazcI / tiryaJci / pUjAyAM tu / tiryaG / tiryaJcI / tiryaJci / yakRt / yakRtI / yakRnti / paddanniti vA yakan / yakAni / yanA / yakRtA / zakRt / shkRtii| zakRnti / zakAni / zanA / zakRtA / dadat / dadatI // vA napuMsakasya 71179 // abhyastAtparo yaH zatA tadantasya klIbasya num vA syAtsarvanAmasthAne pare / dadanti / dadati / tudat // AcchInadyonum / / 1 / 80 // avarNAntAdaGgAtparo yaH zaturavayavastadantasyAGgasya num vA syAcchInadyoH parataH / tudantI / tudatI / tudanti / bhAt / bhAntI / bhaatii| bhAnti / pacat // zapazyanornityam 71 / 81 // zapazyanorAtparo yaH zaturavayavastadantasya nityaM num syAcchInadyoH parataH / pacantI / pacanti / dIvyat / dIvyantI / dIvyanti / svap / khab / khpii| nityAtparAdapi numaH prAk atRnniti dIrghaH / pratipadoktatvAt / khAmpi / niravakAzatvaM pratipadoktamiti pakSe tu prakRte tadvirahAnnumeva / khampi / khapA // apo mi // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 siddhAntakaumudyAm khabhyAm / khadbhiH / artipRvapItyAdinA dhanerus / rutvam / dhanuH / dhanuSI / sAnteti dIrghaH / nuvisarjanIyeti Satvam / dhanUMSi / dhanuSA / dhanurdhyAm / evaM cakSurhavirAdayaH / pipaThiSateH kim / rvoriti dIrghaH pipaThIH / pipaThiSI / allopasya sthAnivattvAjjhalantalakSaNo num na / khavidhau sthAnivattvAbhAvAdajantalakSaNo'pi num na / pipaThiSi / pipaThIAmityAdi / payaH / pysii| payAMsi / payasA / payobhyAmityAdi / supum / supuMsI / supumAMsi / adaH / vibhaktikAryam / utvamatve / amU / amUni / zeSaM puMvat // ||iti halantA npuNsklinggaaH|| kharAdinipAtamavyayam / 1 / 1 // 37 // svarAdayo nipAtAzcAvyayasaMjJAH syuH / svara, antar, prAtar, punar, sanutara, uccais, nIcais, zanais, Rdhak, Rte, yugapat , ArAt , pRthak, hyas , zvas , divA, rAtrau, sAyam , ciram , manAk , ISat , joSam , tUSNIm , bahis , avas , samayA, nikaSA, khayam , vRthA, naktam , naJ , hetau, iddhA, addhA, sAmi, vat, "brAhmaNavat, kSatriyavat," sanA, sanat , sanAt , upadhA, tiras , antarA, antareNa, jyok, kam, zam , sahasA, vinA, nAnA, khasti, khadhA, alam , vaSaT , zrauSaT , vauSaT, anyat , asti, upAMzu, kSamA, vihAyasA, doSA, mRSA, mithyA, mudhA, purA, mitho, mithas, prAyasa, muhus, pravAhukam , pravAhikA, Aryahalam , abhIkSNam , sAkam , sArdham , namas , hiruk , dhik, am , Am , pratAm , prazAn , pratAn , mA, mAG / AkRtigaNo'yam // ca, vA, ha, aha, eva, evam , nUnam , zazvat , yugapat , bhUyas , kUpat , sUpat , kuvit , net , cet , caN, kaccit , kiMcit , yatra, naha, hanta, mAkiH, mAkIm , nakiH, nakim , mAGa, naJ , yAvat , tAvat , tvai, dvai, nvai, rai, zrauSaT , vauSaT , svAhA, svadhA, tum , tathAhi, khala, kila, atho, atha, suSchu, sma, Adaha, upasargavibhaktikharapratirUpakAzca / "avadattam , ahaMyuH, astikSIrA, a, A, i, I, u, U, e, ai, o, au" pazu, zukam , yathAkathAca, pAT , pyAT , aGga, hai, he, bhoH, aye, gha, . viSu, ekapade, yut, AtaH / cAdirapyAkRtigaNaH // taddhitazvAsarvavibhaktiH / / 1 / 38 // yasmAtsarvA vibhaktirnotpadyate sa taddhitAnto'vyayaM syAt / parigaNanaM kartavyam / tasilAdayaH prAk pAzapaH / zasprabhRtayaH prAk samAsAntebhyaH / am / Am / kRtvo'rthAH / tasivatI / nAnAsAviti / teneha na / pacatikalpam / pacatirUpam // kRnmejantaH / / 1 / 39 // kRyo mAnta ejantazca tadantamavyayaM syAt / smArasmAram / jIvase / pibadhyai // ktvAto'sunakasunaH / / 1 / 40 // etadantamavyayaM syAt / kRtvA / udetoH visRpaH // 1 kAmam , prakAmam , bhUyas , sAMpratam , paramam , sAkSAt , sAci, satyam , maca,AkSu, saMvad , avazyam , sapadi, balavat, prAdus , Avis , anizam , nityam , nityadA sadA, ajasram , uSA, rodasI, om , bhUH, bhuvaH, jhaTiti, jhagiti, tarasA, suSTu, duSTa, su, ad, ku, ajasA, mithu, bhAjak, cirAya, cirarAtrAya, cirasya, cirama, cireNa, cirAt , astam , AnuSaka, annas , sthAne, varam , sudi, vadi, yattat , Ahokhit , sIm , kam , zukam, anukam, zaMbaTa, va, diSTyA, caTu, cATu, hum , iva, adyatve / ityAdi / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIpratyayAH / 43 avyyiibhaavshc|1|1||41|| adhihari // avyyaadaapsupH|2|4|82 // avyayAdvihitasyApaH supazca luk syAt / tatra zAlAyAm / vihitavizeSaNAnneha / atyuccaisau| avyayasaMjJAyAM yadyapi tadantavidhirasti tathApi na gauNe / AgrahaNaM vyarthamaliGgatvAt // sadRzaM triSu liGgeSu sarvAsu ca vibhaktiSu / vacaneSu ca sarveSu yanna vyeti tadavyayam // iti zrutiliGgakArakasaMkhyA'bhAvaparA // vaSTi bhAgurirallopamavApyorupasargayoH / ApaM caiva halantAnAM yathA vAcA nizA dizA // vagAhaH / avagAhaH / pidhAnam / apidhAnam // // ityavyayAni // striyAm / 4 / 1 // 3 // adhikAro'yam / samarthAnAmiti yAvat // aMjAdyataSTAp / 4 / 1 / 4 // ajAdInAmakArAntasya ca vAcyaM yat strItvaM tatra dyotye TAp syAt / ajAdhuktiIMpo GIpazca bAdhanAya / ajA / ataH / khaTA / ajAdibhiH strItvasya vizeSaNAnneha / paJcAjI / atra hi samAsArthasamAhAraniSThaM strItvam / ajA / eDakA / azvA / caTakA / mUSikA / eSu jAtilakSaNo GIS prAptaH / bAlA / vatsA / hoDA / mandA / vilAtA / eSu vayasi prathama iti GIp prAptaH // saMbhastrAjinazaNapiNDebhyaH phalAt * // saMphalA / bhastraphalA / DyAporiti havaH // sadackANDaprAntazataikebhyaH puSpAt * // satpuSpA / prAkpuSpA / prtykpusspaa| zUdrA cAmahatpUrvA jAtiH * // puMyoge tu zUdrI / amahatpUrvA kim / mahAzUdrI / kruJcA / uSNihA / devavizA / jyeSThA / kaniSThA / madhyameti puMyoge'pi / kokilA jAtAvapi // mUlAnnaJaH * // amUlA / Rnnebhyo GIp // kIM / daNDinI // ugitazca / 4 / 1 // 6 // ugidantAtprAtipadikAt striyAM GIp syAt / pacantI / bhavantI / dIvyantI / zapazyanoriti num / ugidacAmiti sUtre'grahaNena dhAtozcedugitkArya tabaJcatereveti niyamyate / teneha na / ukhAsat / kvip / aniditAmiti nalopaH / parNadhvat / aJcatestu syAdeva / praacii| pratIcI // vano ra ca / 4 / 117 // vannantAttadantAcca prAtipadikAt striyAM GIp syAt razcAntAdezaH / vanniti nipakvanipvanipAM sAmAnyagrahaNam / pratyayagrahaNe yasmAtsa vihitastadAdestadantasya grahaNam / tena prAtipadikavizeSaNAttadantAntamapi labhyate / sutvAnamatikrAntA atisutvarI / atidhIvarI / zarvarI // vano na haza iti vaktavyam * // hazantAddhAtorvihito yo van tadantAttadantAntAcca prAtipadikAt GIp razca netyarthaH / oNa apanayane, vanip / viDvanorityAtvam / avAvA brAhmaNI / rAjayudhvA // bahuvrIhau vA * // bahudhIvarI / bahudhIvA / pakSe DAp vakSyate // pAdo'nyatarasyAm / 4 / 118 // pAcchabdaH kRtasamAsAntastadantAtprAtipadikAt GIbvA syAt / dvipadI / dvipAt // TAbRci / 4 / 119 // Rci vAcyAyAM pAdantATTAp syAt / 1 aja, eDaka, azva, caTaka, mUSaka, bAla, vatsa, hoDa, pAka, manda, vilAta, pUrvApahANa, uttarApahANa, kruJcA, uSNihA, devavizA, jyeSThA, kaniSThA, madhyameti puMyoge'pi / kokilA jAtau / daMSTra, ete'jAdayaH // AkRtigaNo'yam // 2 saMbhastrA, sadaca, mUlAditi vArtikatrayaM GISpratiSedhArtha pAkakarNeti sUtre paThitamapi phale vizeSAbhAvAdatraiva nirdiSTamato gaNasUtrANImAnIti na bhramitavyam / evameva zvetAca, trezcetyapi vArti matra jJeyam / tena zvetaphalA triphaletyapi sidhyatIti bodhyam / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 siddhAntakaumudyAm dvipadA Rk / ekapadA // na SaTkhasrAdibhyaH // paJca / catasraH / paJcetyatra nalope kRte'pi SNAntA SaDiti SaTsaMjJAM prati nalopaH supakhareti nalopasyAsiddhatvAnna SaTkhasrAdibhya iti na TAp // mnH|4|1|11|| mannantAnna GIp / sImA / sImAnau // ano bhuvriihe|4|1| 12 // annantAbahuvrIherna GIp / bahuyajvA bahuyajvAnau // DAbubhAbhyAmanyatarasyAm / 4 / 1 / 13 // sUtradvayopAttAbhyAM DAb vA syAt / siimaa| sIme / sImAnau / dAmA / dAme / dAmAnau / na puMsi dAmetyamaraH / bahuyajvA / bahuyajve / bahuyajvAnau / ana upadhAlopino'nyatarasyAm / 4 / 1 / 28 // annantAdbahuvrIherupadhAlopino vA GIp syAt / pakSe DAniSedhau / bahurAjJI / bahurAjyau / bahurAje / bahurAjAnau // pratyayasthAtkAtpUrvasyAta idApyasupaH 7244 // pratyayasthAtkakArAtpUrvasyA'kArasyekAraH syAdApi pare sa Ap supaH paro na cet / sarvikA / kArikA / ataH kim / naukA / pratyayasthAtkim / zaknotIti zakA / asupaH kim / bahuparivrAjakA nagarI / kAtkim / nandanA / pUrvasya kim / parasya mA bhUt / kaTukA / taparaH kim / rAkA / Api kim / kaarkH|| mAmakanarakayorupasaMkhyAnam * // mAmikA / narAn kAyatIti nariMkA // tyaktyapozca * // dAkSiNAtyikA // ihatyikA // na yAsayoH / / 45 // yattadorasyenna syAt / yakA skaa| yakAm takAm // tyakanazca niSedhaH // adhityakA upatyakA // AziSi vunazca na * // jiivkaa| bhavakA // uttarapadalope na * // devadattikA / devakA // kSipakAdInAM ca * // kSipakA / dhruvakA / kanyakA / caTakA // tArakA jyotiSi * // anyatra tArikA // varNakA tAntave * // anyatra varNikA // vartakA zakunau prAcAm * // udIcAM tu vartikA // aSTakA pitRdevatye * // aSTikAnyA / sUtakAputrikAvRndArakANAM veti vaktavyam * // iha vA a iti cchedaH / kAtpUrvasyAkArAdezo vetyarthaH / tena putrikAzabde GIna IvarNasya pakSe'kAraH / anyatrettvabAdhanArthamakArasyaiva pakSe'kAraH / sUtakA sUtiketyAdi // udIcAmAtaH sthAne ykpuurvaayaaH|73|46 // yakapUrvasya strIpratyayAkArasya sthAne yo'kArastasya kAtpUrvasyedvA syAdApi pare / ke'Na iti hUkhaH / AryakA / AryikA / caTakakA / caTakikA / AtaH kim / sAMkAzye bhavA sAMkAzyikA / yaketi kim / azvikA / strIpratyayeti kim / zubhaM yAtIti zubhaMyA ajJAtA zubhaMyAH zubhaMyikA // dhAtvantayakostu nityam * // sunayikA supAkikA // bhastraiSAjAjJAdvAvAnapUrvANAmapi / 7 / 3 / 47 // khetyantaM luptaSaSThIkaM padam / eSAmata idvA syAt / tadantavidhinaiva siddhe naJpUrvANAmapIti spaSTArtham / bhastrAgrahaNamupasarjanArtham / anyasya tUttarasUtreNa siddham / eSA dvA etayostu sapUrvayornettvam / antarvartinI vibhaktimAzrityA'supa iti pratiSedhAt / aneSakA / parameSakA / advake / paramadvake / svazabdagrahaNaM saMjJopasarnanArtham / iha 1 kSipakA, dhruvakA, carakA, sevakA, karakA, caTakA, avakA, lahakA, alakA, kanyakA, eDakA / ete kSipakAdayaH / AkRtigaNo'yam / Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIpratyayAH / 45 hi AtaH sthAne ityanuvRttaM khazabdasyAto vizeSaNam / natu dvaiSayorasaMbhavAt / nApyanyeSAmavyabhicArAt / khazabdastvanupasarjanamAtmIyavAcI akajarhaH / arthAntare tu na strI / saMjJopasarjanIbhUtastu kapratyayAntatvAdbhavatyudAharaNam / evaM cAtmIyAyAM khikA paramakhiketi nityamevetvam / nirbhastrakA / nirbhastrikA / eSakA / eSikA / kRtaSatvanirdezAnneha vikalpaH / etike / etikAH / ajakA / ajikA / jJakA / jJikA / dvake / dvike / niHsvakA / niHkhikA // abhASitapuMskAca // 48 // etasmAdvihitasyAtaH sthAne'ta idvA syAt / gaGgakA / gaGgikA / bahuvrIherbhASitapuMskatvAttato vihitasya nityam / ajJAtA akhaTTA akhaTikA / zaiSike kapi tu vikalpa eva // AdAcAryANAm / 7349 // pUrvasUtraviSaye AdvA syAt / gaGgAkA / uktapuMskAttu zubhikA // anupasarjanAt / 4 / 1 / 14 // adhikAro'yaM yUnastirityabhivyApya / ayameva strIpratyayeSu tadantavidhiM jJApayati // TiDDANadvayasajdannamAtractayapaThakaThaka akkrpH|4|1|15|| anupasarjanaM yaTTidAdi tadantaM yadadantaM prAtipadikaM tataH striyAM GIp syAt / kurucarI / upasarjanatvAnneha / bahukurucarA / nadaT, nadI / vakSyamANetyatra TittvAdugittvAcca GIp prAptaH / yAsuTo Gittvena lAzrayamanubandhakArya nAdezAnAmiti jJApanAnna bhavati / bhaHzAnacaH zittvena kacidanubandhakArye'pyanalvidhAviti niSedhajJApanAdvA / sauparNeyI / aindrI / autsI / Urudvayasi / UrudanI / UrumAtrI / paJcatayI / AkSikI / lAvaNikI / yAdRzI / itvarI // tAcchIlike Ne'pi // caurI / nanajIkakUkhyustaruNatalunAnAmupasaMkhyAnam * // straiNI / pauMsnI / zAktIkI / ADhayaGkaraNI / taruNI / talunI // yatrazca / 4 / 1 / 16 // yatrantAstriyAM GIpsyAt / akAralope kRte // halastaddhitasya / 6 / 4 / 150 // hala uttarasya taddhitayakArasyopadhAbhUtasya lopaH syAdIti pare / gArgI // anapatyAdhikArasthAnna GIp // dvIpe bhavA dvaipyA / adhikAragrahaNAnneha devasyApatyaM daivyA / devAdyaaJAviti hi yaJ prAgdIvyatIyo na tvapatyAdhikArapaThitaH // prAcAM Spha tddhitH|4|1|17|| yajantAtSpho vA syAt striyAM sa ca taddhitaH // SaH pratyayasya / / 3 / 6 // pratyayasyAdiH SaH itsyAt // AyaneyInIyiyaH phaDhakhachaghAM pratyayAdInAm / / 12 // pratyayAdibhUtAnAM phAdInAM kramAdAyannAdaya AdezAH syuH / taddhitAntatvAtprAtipadikatvam / SittvasAmarthyAt SpheNokte'pi strItveti Sidgaure vakSyamANo GISu / gAAyaNI // sarvatra lohitAdikatantebhyaH / 4 / 1118 // lohitAdibhyaH katazabdAntebhyo yajantebhyo nityaM SphaH syAt / lauhityAyanI / kAtyAyanI // kauravyamANDUkAbhyAM ca / 4 / 1 / 19 // AbhyAM pphaH syAt / TApUGIporapavAdaH / kurvAdibhyo NyaH / kauravyAyaNI / Dhak ca maNDUkAdityaN / mANDUkAyanI // AsurerupasaMkhyAnam * // AsurAyaNI // vayasi prathame / 4 / 1 / 20 // prathamavayovAcino' 1. gargAdyantargaNo lohitaadiH| katantazabde tatrAdInA bahuvrIhistatpuruSazca / kaNvAttu zakalaH pUrvaH katAduttara iSyate / pUrvottarau tadantAdI phANau tatra prayojanam // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm dantAt striyAM GIp syAt / kumArI // vayasyacarama iti vAcyam * // vadhUTI / cirnnttii| vadhUTaciraNTazabdo yauvanavAcinau / ataH kim / zizuH / kanyAyA na / kanyAyAH kanIna ceti nirdezAt // dvigoH||4||21|| adantAvigorDIp syAt / trilokI / ajAditvAtriphalA / tryanIkA senA // aparimANabistAcitakambalyebhyo na taddhitaluki / 4 / 2 / 22 // aparimANAntAdvistAdyantAcca dvigorDIp na syAttaddhitaluki sati / paJcabhirazvaiH krItA paJcAzvA / AhIyaSThak / adhyardheti luk / dvau bistau pacati dvibistA / vyAcitA / dvikambalyA / parimANAntAttu vyADhakI / taddhitaluki kim / samAhAre paJcAzvI // kANDA. tAtkSetre / 4 / 1 / 23 // kSetre yaH kANDAnto dvigustato na GIp taddhitaluki / ve kANDe pramANamasyAH sA dvikANDA kSetrabhaktiH / pramANe dvayasajiti vihitasya mAtracaH pramANe lo dvigornityamiti luk / kSetre kim / dvikANDI rajjuH // puruSAtpramANe'nyatarasyAm / 4 / 1 / 24 // pramANe yaH puruSastadantAvigorDIba vA syAttaddhitaluki / dvau puruSau pramANamasyAH sA dvipuruSI dvipuruSA vA parikhA // Udhaso'naG / / 4 / 131 // Udho'ntasya bahuvrIheranaGAdezaH syAt striyAm / ityanaGi kRte DApDIgniSedheSu prApteSu // bahuvrIherUdhaso GIp 4 // 125 // UdhontAbahuvrIherjIp syAt striyAm / kuNDonI / striyAM kim / kuNDodho dhainukam / ihA'naGapi na / tadvidhau striyAmityupasaMkhyAnAt // saMkhyA'vyayAdemap / 4 / 1 / 26 // GISo'pavAdaH / yUnI / atyUnI / bahuvrIherityeva / Udho'tikrAntA atyUdhAH // dAmahAyanAntAca / 4 / 1 / 27 // saMkhyAderbahuvrIherdAmAntAddhAyanAntAcca GIp syAt / dAmAnte DApapratiSedhayoH prAptayorhAyanAnte TApi prApte vacanam / dvidAmnI / avyayagrahaNA'nanuvRtteruddAmA vaDavetyatra DAnniSedhAvapi pakSe staH / dvihAyanI bAlA // tricaturdhyA hAyanasya NatvaM bAcyam * // vayovAcakasyaiva hAyanasya GIb NatvaM ceSyate * // trihAyaNI / caturhAyaNI / vayaso'nyatra / nihAyanA / caturhAyanA zAlA // nityaM saMjJAchandasoH / 4 / 1 / 29 // annantAbahuvrIherupadhAlopino GIp / surAjJI nAma nagarI / anyatra pUrveNa vikalpa eva / vede tu zatamUnI // kevalamAmakabhAgadheyapApAparasamAnAryakRtasumaGgalabheSajAca / 4 / 1 // 30 // ebhyo navabhyo nityaM GIp syAtsaMjJAchandasoH / aau ta indraH kevalIrvizaH / mAmakI / bhaagdheyii| pApI / aparI / samAnI / AryakRtI / sumaGgalI / bheSajI / anyatra kevalA ityAdi / mAmakagrahaNaM niyamArtham / aNNantatvAdeva siddheH / tena loke'saMjJAyAM mAmikA // antarvatpativatornu / 4 / 1 // 32 // etayoH striyAM nuk syAt // Rnnebhyo GIp // garbhiNyAM jIvadbhartRkAyAM ca prakRtibhAgau nipAtyete / tatrAntarastyasyAM garbha iti vigrahe antaHzabdasyAdhikaraNazaktipradhAnatayA'stisAmAnAdhikaraNyAbhAvAdaprApto matub nipAtyate / pativanItyatra tu vattvaM nipAtyate / antarvanI / pativanI / pratyudAharaNaM tu / antarastyasyAM zAlAyAM ghaTaH / patimatI pRthivI // patyu! yajJasaMyoge / 4 / 1 / 33 // patizabdasya nakArAdezaH Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIpratyayAH / syAdyajJena saMbandhe / vasiSThasya patnI / tatkartRkayajJasya phalabhokrItyarthaH / dampatyoH sahAdhikArAt / vibhASA sapUrvasya / 4 / 1 // 34 // patizabdAntasya sapUrvasya prAtipadikasya no vA syAt / gRhasya patiH gRhapatiH / gRhapatnI / anupasarjanasyetIhottarArthamanuvRttamapi na patyurvizeSaNaM kiMtu tadantasya / tena bahuvrIhAvapi / dRDhapatnI / dRDhapatiH / vRsslptnii| vRsslptiH| atha vRSalasya patnIti vyaste kathamiti cet / patnIva patnItyupacArAt / yadvA / AcArakibantAtkartari vip / asmiMzca pakSe patniyau patniyaH itIyaviSaye vizeSaH / sapUrvasya kim / gavAM patiH strI // nityaM saMpanyAdiSu // 4 // 1 // 35 // pUrvavikalpApavAdaH samAnasya sabhAvo'pi nipAtyate / samAnaH patiryasyAH sA sapatnI / ekapatnI / vIrapatnI // pUtakratorai ca / 4 / 1 // 36 // iyaM trisUtrI puMyoga eveSyate // pUtakratoH strI pUtakratAyI / yayA tu kratavaH pUtAH syAtpUtakratureva sA // vRssaakpygnikusitkusidaanaamudaattH|4|1|37 // eSAmudAtta ai AdezaH syAt GIp ca / vRSAkapeH strI vRSAkapAyI / haraviSNU vRSAkapI ityamaraH / vRSAkapAyI zrIgauoriti ca / amAyI / kusitAyI / kusidAyI / kusidazabdo hakhamadhyo natu dIrghamadhyaH // manorau vA / 4 / 1138 // manuzabdasyaukArAdezaH syAdudAtta aikArazca vA tAbhyAM saMniyogaziSTo GIp ca / manoH strI manAvI / manAyI / manuH // varNAdanudAttAttopadhAtto na: / 4 / 1 // 39 // varNavAcI yo'nudAttAntastopadhastadantAdanupasarjanAtprAtipadikAdvA GIp syAttakArasya nakArAdezazca / enI / etA / rohiNI / rohitA / varNAnAM taNatinitAntAnAmiti phiTsUtreNAdyudAttaH / vyeNyA ca zalalyeti gRhyasUtram / trINyetAni yasyA iti bahuvrIhiH / anudAttAtkim / zvetA / ghRtAdInAM cetyantodAtto'yam / ata ityeva / zitiH strI / pizaGgAdupasaMkhyAnam * // pizaGgI / pizaGgA // asitapalitayorna * // asitA / palitA // chandasi kameke * // asinI / paliknI // avadAtazabdastu na varNavAcI kiMtu vizuddhavAcI / tena avadAtA ityeva // anyato GIS / 4 / 1 / 40 // topadhabhinnAdvarNavAcino'nudAttAntAprAtipadikAt. striyAM GIS syAt / kalmASI / sAraGgI / laghAvante dvayozca bahvaSo gururiti madhyodAttAvetau / anudAttAntAtkim / kRSNA kapilA // SidgaurAdibhyazca / 4 / 1 // 41 // Sibhyo 1 samAna, eka, vIra, piNDa, zva, bhrAtR, bhadra, putra, dAsAcchandasi / iti smaanaadiH|| 2 gaura, matsya, manuSya, zuja, piGgala, haya, gavaya, mukaya, RSya, puTa, tUNa, druNa, droNa, hariNa, kAkaNa, paTara, uNaka, Amalaka, kuvala, bimba, badara, karkara, tarkAra, zAra, puSkara, zikhaNDa, sadala, zuSkANDa, sananda, suSama, suSava, alinda, guDula, pANDaza, ADhaka, Ananda, azvattha, supATha, Apacika, zaSkula, sUrma, zUpe, sUtra, yUSa, yUtha, sUpa, pUpa, meya, vallaka, dhAtaka, sallaka, mAlaka, mAlata, sAlvaka, vetasa, bRsa, ubhaya, bhRGga, daha, maTha, cheda, peza, meda, zvan , takSan , anaDu, anaDvAh , eSaNaH, kareNa, deha, dehala, kAkAdana, gavAdana, tejana, rajana, lavaNa, audgAhamAni, gautama, pAraka, ayaHsthUNa, bhaurika, bhauliki, bholiGgi, yAna, medha, Alimbi, Alaji, Alabdhi, AlakSi, kevAla, Apaka, AraTa, naTa, ToTa, noTa, mUlATa, zAtana, potara, pAtana, pATana, AstaraNa, adhikaraNa, adhikAra, AgrahAyaNa, pratyavarohin , secana, sumaGgalAtsaMjJAyAm / aNDara, sundara, maGgala, manthara, maNDala, paTa, piNDa, piTaka, SaNDa, urda, gurda, zama, sUda, Arda, hRda, pANDa, bhANDa, lohANDa, kadara, kala, kandara, taruNa, taluna, kalmASa, bRhat , Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm gaurAdibhyazca striyAM GIS syAt / nartakI / gaurI / AmanaDuhaH striyAM vA * // anaDuhI / anaDDAhI // pippalyAdayazca * // AkRtigaNo'yam // sUryatiSyAgastyamatsyAnAM ya upadhAyAH / 64 / 149 // aGgasyopadhAyA yasya lopaH syAtsa cedyaH sUryAdyavayavaH // matsyasya DyAm * // sUryAgastyayozche ca GyAM ca * // tiSyapuSyayornakSatrANi yalopa iti vAcyam * // matsI / mAtari Sicceti SittvAdeva siddhe gaurAdiSu mAtAmahIzabdapAThAdanityaH SitAM GIS / daMSTrA // jAnapadakuNDagoNasthalabhAjanAgakAlanIlakuzakAmukakabarAdRttyamatrAvapanAkRtrimAzrANAsthaulyavAnAcchAdanAyovikAramaithunecchAkezavezeSu // 4 // 1142 // ebhya ekAdazabhyaH prAtipadikebhyaH kramAdvRttyAdiSvartheSu GIS syAt / jAnapadI vRttizcet / anyA tu jAnapadA / utsAditvAdaJantatve TiDDeti GIpyAdyudAttaH / kuNDI amatraM cet kuNDAnyA / kuDi dAhe / gurozca hala iti apratyayaH / yastu amRte jArajaH kuNDa iti manuSyajAtivacanastato jAtilakSaNo GIS bhavatyeva / amatre hi strIviSayatvAbhAvAdaprApto GIS vidhIyate natu niyamyate / goNI AvapanaM cet / goNA'nyA / sthalI akRtrimA cet / sthalA'nyA / bhAjI zrANA cet / bhAjA'nyA / nAgI sthUlA cet / nAgA'nyA / gajavAcI nAgazabdaH sthaulyaguNayogAdanyatra prayukta udAharaNam / sarpavAcI tu dairghyaguNayogAdanyatra prayuktaH pratyudAharaNam / kAlI varNazcet / kAlA'nyA / nIlI anAcchAdanaM cet / nIlA'nyA / nIlyA raktA zATItyarthaH / nIlyA anvaktavya ityan / anAcchadane'pi na sarvatra kiMtu // nIlAdoSadhau * // nIlI // prANini ca * // nIlI gauH // saMjJAyAM vA * // nIlI / nIlA / kuzI ayovikArazcet / kuzA'nyA / kAmukI maithunecchA cet / kAmukA'nyA / kabarI kezAnAM saMnivezazcet / kabarA'nyA / citretyarthaH // zoNAtprAcAm / 4 / 1143 // shonnii| zoNA // voto guNavacanAt / 4 / 1144 // udantAdguNavAcino vA GIS syAt / mRdvii| mRduH / utaH kim / zuciH / shvetaa| guNeti kim / AkhuH kharusaMyogopadhAnna * // kharuH pativarA kanyA / pANDuH // bahvAdibhyazca / 4 / 1145 // ebhyo vA GIS syAt / bhvii| bahuH // kRdikArAdaktinaH * // rAtriH / rAtrI // sarvato'ktinnAdityeke // zakaTiH / zakaTI / aktinnatkim / ajananiH / ktinnantatvAdaprApte vidhyartha paddhatizabdo gaNe paThyate / himakASihatiSu ceti padbhAvaH / paddhatiH / paddhatI // puMyogAdAkhyAyAm / 4 / 1 // 48 // yA pumAkhyA puMyogAt striyAM vartate tato GIS syAt / mahat , soma, saudharma, rohiNI-revatI nakSatre, vikala, niSkala, puSkala, kaTAcchoNivacane, pippalyAdayazca / pippalI, harItakI, kozAtakI, zamI, varI, zarI, pRthivI, kroSTrI, mAtAmahI, pitAmahI, iti gaurAdiH // 1 gaurAdyantargaNasUtramidam // 2 bahu, paddhati, aGkati, aJcati, aMhati, zakaTi, zaktiH zastre, zAri, vAri, rAti, rAdhi, zAdhi, ahi, kapi, yaSTi, muni, itaH prANyaGgAt , kRdikArAdaktinaH / sarvato'ktinnAdityeke / caNDa, arAla, kRpaNa, kamala, vikaTa, vizAla, vizaGkaTa, bharuja, dhvaja, candrabhAgA nadyAm , kalyANa, udAra, purANa, ahan / iti bahvAdiH // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIpratyayAH / gopasya strI gopI // pAlakAntAnna * // gopAlikA / azvapAlikA // sUryAddevatAyAM cAp vAcyaH * // sUryasya strI devatA sUryA / devatAyAM kim / sUrI kuntI / mAnuSIyam // indravaruNabhavazaverudramRDahimAraNyayavayavanamAtulAcAyoNAmAnuk / 4 / 1 / 49 // eSAmAnugAgamaH syAt GIS ca / indrAdInAM SaNNAM mAtulAcAryayozca puMyoga eveSyate / tatra GISi siddhe AnugAgamamAtraM vidhIyate / itareSAM caturNAmubhayam / indrANI // himAraNyayormahattve * // mahaddhimaM himaanii| mahadaraNyaM araNyAnI // yavAdoSe * // duSTo yavo yavAnI // yavanAllipyAm * // yavanAnAM lipiryavanAnI // mAtulopAdhyAyayorAnugvA * // mAtulAnI / mAtulI / upAdhyAyAnI / upAdhyAyI // yA tu khayamevAdhyApikA tatra vA GIS vAcyaH * // upAdhyAyI / upAdhyAyA // AcAryAdaNatvaM ca * // AcAryasya strI AcAryAnI / puMyoga ityeva / AcAryA svayaM vyAkhyAtrI // aryakSatriyAbhyAM vA khArthe * // aryANI / aryA / khAminI vaizyA vetyarthaH / kSatriyANI / kSatriyA / puMyoge tu / arthI / ksstriyii| kathaM brahmANIti / brahmANamAnayati jIviyatIti karmaNyaN // krItAtkaraNapUrvAt / 4 / 150 // krItAntAdadantAtkaraNAdeH striyAM GIS syAt / vastrakrItI / kvacinna / dhanakrItA // ktAdalpAkhyAyAm / 4 / 1151 // karaNAdeH ktAntAt striyAM GIS syAdalpatve dyotye / aliptI dyauH // bahuvrIhezcAntodAttAt / 4 / 1152 // bahuvrIheH tAntAdantodAttAdadantAt striyAM GIS syAt // jAtipUrvAditi vaktavyam * // tena bahunasukAlasukhAdipUrvAnna / UrubhinnI / neha / bahukRtA // jAtAntAnna * // dantajAtA / pANigRhItI bhAryAyAm * // pANigRhItAnyA // avAGgapUrvapadAdvA / 4 / 1153 // pUrveNa nitye prApte vikalpo'yam / surApItI / surApItA / antodAttAtkim / vastracchannA / anAcchAdanAdityudAttaniSedhaH / ata eva pUrveNApi na GIS // khAgAccopasarjanAdasaMyogopadhAt / 4 / 1 / 54 // asaMyogopadhamupasarjanaM yatsvAGgaM tadantAdadantAtprAtipadikAdvA GIS / kezAnatikrAntA atikezI / atikezA / cndrmukhii| candramukhA / saMyogopadhAttu sugulphA / upasarjanAskim / zikhA / khAGgaM tridhA / aMdravaM mUrtimatvAGgaM prANisthamavikArajam * // sukhedA / dravatvAt / sujJAnA / amUrtatvAt / sumukhA zAlA / aprANisthatvAt / suzophA / vikArajatvAt // atatsthaM tatra dRSTaM ca * // sukezI sukezA vA rathyA / aprANisthasyApi prANini dRSTatvAt // tena cettatathA yutam * // sustanI sustanA vA pratimA / prANivatprANisadRze sthitatvAt // naasikodrausstthjvaadntkrnnshRnggaac|4|1|25|| ebhyo vA GIS syAt / AdyayorbahvalakSaNo niSedho bAdhyate / purastAdapavAdanyAyAt / oSThAdInAM paJcAnAM tu asaMyogopadhAditi paryudAse prApte vacanam / madhye'pavAdanyAyAt / sahanalakSaNastu pratiSedhaH paratvAdasya bAdhakaH / 1 idaM zlokavArtikam // 2 madhye'pavAdAH pUrvAnvidhInbAdhante nottarAn / tenauSThAdiSu paJcasu asaMyogopadhAditi niSedha eva bAdhyate natu sahanazvidyamAna iti / pUrvopasthitabAdhena nairAkAGkSayamasyAM bIjam // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm tuGganAsikI / tuGganAsikA ityAdi / neha / sahanAsikA / anAsikA / atra vRttiH // aGgagAtrakaNThebhyo vaktavyam * // khaGgI / khaGgetyAdi / etaccAnuktasamuccayArthena cakAreNa saMgrAhyamiti kecit / bhASyAdyanuktatvAdapramANamiti prAmANikAH / atra vArtikAni // pucchAcca * // supucchI / supucchA // kabaramaNiviSazarebhyo nityam * // kabaraM citraM pucchaM yasyAH sA kabarapucchI mayUrI ityAdi // upamAnAtpakSAcca pucchAcca * // nityamityeva / ulUkapakSI zAlA / ulUkapucchI senA // na kroDAMdibahvacaH |4|1156 // kroDAderbahvacazca khAGgAnna GIS / kalyANakroDA / azvAnAmuraH kroDA / AkRtigaNo'yam / sujadhanA || sahanaJvidyamAna pUrvAcca |4|1157 // sahetyAditrikapUrvAnna GIS / sakezA / akezA / vidyamAnanAsikA // nakhamukhAtsaMjJAyAm |4|1158 || GIS na syAt / zUrpaNakhA / gauramukhA / saMjJAyAM kim / tAmramukhI kanyA || dikpUrvapadAnGIp |4|1|60 // dikpUrvapadAtkhAGgAntAtprAtipadikAtparasya GISo GIbAdezaH syAt / prAGmukhI / AdyudAttaM padam || vAhaH |4|1|61 // vAhantAtprAtipadikAt GIS syAt / GISevAnuvartate na GIp / dityavAT ca' me dityA'hI me // sakhyazizvIti bhASAyAm ||4|1|62 // itizabdaH prakAre bhASAyAmityasyAnantaraM draSTavyaH / tena chandasyapi kvacit / sakhI / azizvI / Adhe'navo' dyu'naya'ntA'mami'zvIH // jAterastrIviSayAdapodhAt |4|1|63 // jAtivAci yanna ca striyAM niyatamayopadhaM tataH striyAM GIS syAt // okRtigrahaNA jAtiH * // anugatasaMsthAnavyaGgavetyarthaH / taTI // liGgAnAM ca na sarvabhAk / sakRdAkhyAtanirgrAhyA * // asarvaliGgatve satyekasyAM vyaktau kathanAdyaktyantare kathanaM vinApi sugrahA jAtiriti lakSaNAntaram / vRSalI / satyantaM kim / zuklA / sakRdityAdi kim / devadattA // gotraM ca caraNaiH saha * // apatyapratyayAntaH zAkhAdhyetRvAcI cazabdo jAtikAryaM labhata ityarthaH / aupagavI / kaThI / bahvRcI / brAhmaNItyatra tu zArGgaravA - dipAThAt GInA GIS bAdhyate / jAteH kim / muNDA / astrIviSayAtkim / balAkA / ayopadhAtkim / kSatriyA // yopadhapratiSedhe hayagavayamukayamanuSyamatsyAnAmapratiSedhaH * // hayI / gavayI / mukayI / halastaddhitasyeti yalopaH / mAnuSI / matsyasya DyAm // matsI // pAkakarNaparNapuSpaphalamUlavAlottarapadAcca |4|1|64 // pAkAdyuttarapadAjjAtivAcinaH strIviSayAdapi GIS syAt / odanapAkI / zaGkukarNI / zAlaparNI / zaGkhapuSpI / dAsIphalI / darbhamUlI / govAlI / oSadhivizeSe rUDhA ete // ito manuSyajAteH |4|1|65 // GIS syAt / dAkSI / yopadhAdapi / udameyasyApatyaM audameyI / manuSyeti kim / tittiriH // UDutaH |4|1 / 66 / / ukArAntAdayopadhAnmanuSyajAtivAcinaH striyAmUG syAt / kurUH // kurunAdibhyo 1 50 1 kroDa, nakha, khura, gokhA, ukhA, zikhA, vAla, zapha, zukra / AkRtigaNo'yam / tena bhaga, gala, ghoNa, nAla, bhuja, guda, kara, ityAdi / iti kroDAdiH // 2 idaM zlokavArtikam // 3 iJa upasaMkhyAnam / sautaMgamI / maunacitI / tena nirvRttamityarthe cAturthika iJ // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhaktyarthAH / NyaH // tasya striyAmavantItyAdinA luk / ayopadhAtkim / adhvaryuH // aprANijAtezcArajvAdInAmupasaMkhyAnam * // rajjvAdiparyudAsAduvarNAntebhya eva / alAbvA / karkandhvA / anayodIrghAntatve'pi nodhAtvoriti vibhaktyudAttatvapratiSedha UGaH phalam // prANijAtestu kRkavAkuH / rajjvAdestu rajjuH / hanuH // bAhvantAtsaMjJAyAm / 4 / 1 / 67 // striyAmUG syAt / bhadrabAhUH / saMjJAyAM kim / vRttabAhuH // paGgozca / 4 / 1 / 68 // paGgaH // zvazurasyokArAkAralopazca * // cAdUG / puMyogalakSaNasya GISo'pavAdaH / liGgaviziSTaparibhASayA khAdayaH / zvazrUH / / UrUttarapadAdaupamye / 4 / 1 / 69 // upamAnavAcipUrvapadamUrUttarapadaM yatprAtipadikaM tasmAdUG syAt / karabhorUH // saMhitazaphalakSaNavAmAdezca / 4 / 1170 // anaupamyAtheM sUtram / saMhitorUH / saiva shphoruuH| zaphI khurau tAviva saMzliSTatvAdupacArAt / lakSaNazabdAdarzaAdyac / lakSaNorUH / vAmorUH / sahitasahAbhyAM ceti vaktavyam * // hitena saha sahitau UrU yasyAH sA sahitorUH / sahete iti sahau UrU yasyAH sA sahorUH / yadvA / vidyamAnavacanasya sahazabdasya UrvatizayapratipAdanAya prayogaH // saMjJAyAm / 4 / 1 / 72 // kadrukamaNDalvoH saMjJAyAM striyAmUG syAt / kadrUH / kamaNDalUH / saMjJAyAM kim / kadruH / kamaNDaluH / acchando'rtha vacanam // zAGgaravAdyaJo GIn / 4 / 1 / 73 // zArGgaravAderao yo'kArastadantAcca jAtivAcino GIn syAt / zArGgaravI / baidii| jAterityanuvRtteH puMyoge GISeva / nRnarayorvRddhizceti gaNasUtram / nArI // yaGazcAp / 4 / 1 / 74 // yaGantAt striyAM cAp syAt / yaGa iti jyaSyaGoH sAmAnyagrahaNam / AmbaSThyA / kArISagandhyA // SAdhAzvAp vAcyaH * // pautimASyA // AvaTyAca / 4 / 175 // asmAccAp syAt / yaJazceti GIpo'pavAdaH / avaTazabdo gargAdiH / AvaTyA // taddhitAH / 4 / 1176 // ApaJcamasamAteradhikAro'yam // yUnastiH / 4 / 177 // yuvanazabdAttipratyayaH syAtsa ca taddhitaH / liGgaviziSTaparibhASayA siddhe taddhitAdhikAra uttarArthaH / yuvatiH / anupasarjanAdityeva / bahavo yuvAno yasyAM sA bahuyuvA / yuvatIti tu yauteH zatrantAt GIpi bodhyam // iti striiprtyyaaH|| prAtipadikArthaliGgaparimANavacanamAtre prathamA / / 3246 // niyatopasthitikaH prAtipadikArthaH / mAtrazabdasya pratyekaM yogH| prAtipadikArthamAtre liGgamAtrAdhikye parimANamAtrai saMkhyAmAtre ca prathamA syAt / uccaiH| nIcaiH / kRSNaH / zrIH / jJAnam / aliGgA niyataliGgAzca prAtipadikArthamAtra ityasyodAharaNam / aniyataliGgAstu liGgamAtrAdhikyasya / 1 zArGgarava, kApaTava, gauggulava, brAhmaNa, gautama, kAmaNDaleya, brAhmaNakRteya, Atitheya, bhAnidheya, Azokeya, vAtsyAyana, maujAyana, kaikaseya, kApya, zaibya, ehi, paryehi, Azmarathya, audapAna, arAla, caNDAla, vataNDa, bhogavadagauramatoH saMjJAyAM ghAdiSu nityaM havArtham / nRnarayovRddhizca / iti zArGgaravAdiH / putrazabdo'pyatra ptthyte| tena putrI zailaputrItyapi siddham // 2 yasmin prAtipadike uccArite yasyArthasya niyamena upasthitiH sa prAtipadikArtha ityrthH|| Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm taTaH / taTI / taTam / parimANamAtre, droNo trIhiH / droNarUpaM yatparimANaM tatparicchinno vrIhirityarthaH / pratyayArthe parimANe prakRtyartho'bhedena saMsargeNa vizeSaNam / pratyayArthastu paricchedyaparicchedakabhAvena vrIhau vizeSaNamiti vivekaH / vacanaM saMkhyA / ekaH / dvau / bahavaH ! ihoktArthatvAdvibhakteraprAptau vacanam // saMbodhane ca | 2|3|47 // iha prathamA syAt / he rAma || kArake | 1|4|23 // ityadhikRtya // karturIpsitatamaM karma | 1|4|49 // kartuH kriyayA AptumiSTatamaM kArakaM karmasaMjJaM syAt / kartuH kim / mASeSvazvaM badhnAti / karmaNa IpsitA mASA natu kartuH tamabgrahaNaM kim / payasA odanaM bhuGkte / karmetyanuvRttau punaH karma - grahaNamAdhAranivRttyartham / anyathA gehaM pravizatItyatraiva syAt // anabhihite | 2|3|1 || ityadhikRtya // karmaNi dvitIyA | 2|3|2 || anukte karmaNi dvitIyA syAt / hariM bhajati / abhihite tu karmaNi prAtipadikArthamAtra iti prathamaiva / abhidhAnaM tu prAyeNa tikRttaddhitasamAsaiH / tiG, hariH sevyate / kRt, lakSmyA sevitaH / taddhitaH zatena krItaH zatyaH / samAsaH, prApta Anando yaM sa prAptAnandaH / kvacinnipAtenAbhidhAnaM yathA / viSavRkSo'pi saMvardhya svayaM chettumasAMpratam / sAMpratamityasya hi yujyata ityarthaH // tathAyuktaM cAnIpsitam ||4|50 // IpsitatamavatkriyayA yuktamanIpsitamapi kArakaM karmasaMjJaM syAt / grAmaM gacchan tRNaM spRzati / odanaM bhuJjAno viSaM bhuGkte // akathitaM ca / 1451 // apAdAnAdivizeSairavivakSitaM kArakaM karmasaMjJaM syAt / duhyAcpacdaNDrudhipracchicibrUzAsujimathumuSAm / karmayuk syAdakathitaM tathA syAnIhRkRSvahAm // duhAdInAM dvAdazAnAM tathA nImabhRtInAM caturNAM karmaNA yadyujyate tadevAkathitaM karmeti parigaNanaM kartavyamityarthaH / gAM dogdhi payaH / baliM yAcate vasudhAm | avinItaM vinayaM yAcate / taNDulAnodanaM pacati / gargAJ zataM daNDayati / vrajamavaruNaddhi gAm / mANavakaM panthAnaM pRcchati / vRkSamavacinoti phalAni / mANavakaM dharmaM brUte zAsti vA / zataM jayati devadattam / sudhAM kSIranidhiM manAti / devadattaM zataM muSNAti / grAmamajAM nayati harati karSati vahati vA / arthanibandhaneyaM saMjJA / bali bhikSate vasudhAm / mANavakaM dharmaM bhASate abhidhatte vaktItyAdi / kArakaM kim / mANavakasya pitaraM panthAnaM pRcchati // akarmakadhAtubhiryoge dezaH kAlo bhAvo gantavyo'dhvA ca karmasaMjJaka iti vAcyam * // kurUn svapiti / mAsamAste / godohamAste / krozamAste // gatibuddhipratyavasAnArthazabdakarmAkarmakANAmaNi kartA sa Nau / 1 / 4 / 52 // gatyAdyarthAnAM zabdakarmakANAmakarmakANAM cANau yaH kartA sa Nau karma syAt // zatrUnagamayatsvargaM vedArthaM svAnavedayat / AzayaccAmRtaM devAnvedamadhyApayadvidhim // 1 // Asayatsalile pRthvIM yaH sa me zrIharirgatiH // gatItyAdi kim / pAcayatyodanaM devadattena / apyantAnAM kim / gamaya devadatto yajJadattaM tamaparaH prayuGkte gamayati devadattena yajJadattaM viSNumitraH // nIvahyorna * // nAyayati vAhayati vA bhAraM bhRtyena // niyantRkartRkasya vaheraniSedhaH * // vAhayati rathaM 52 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhaktyarthAH / 53 vAhAn sUtaH // AdikhAdyorna * // Adayati khAdayati vAnnaM baTunA // bhakSarahiMsArthasya na * // bhakSayatyannaM baTunA / ahiMsArthasya kim / bhakSayati balIvardAn sasyam // jalpatiprabhRtInAmupasaMkhyAnam * // jalpayati bhASayati vA dharma putraM devadattaH // dRzezca * // darzayati hariM bhaktAn / sUtre jJAnasAmAnyArthAnAmeva grahaNaM na tu tadvizeSArthAnAmityanena jJApyate / tena smaratijighratItyAdInAM na / smArayati dhrApayati vA devadattena / zabdAyaterna * // zabdAyayati devadattena / dhAtvarthasaMgRhItakarmatvenAkarmakatvAtprAptiH / yeSAM dezakAlAdibhinnaM karma na saMbhavati te'trAkarmakAH / na tvavivakSitakarmANo'pi / tena mAsamAsayati devadattamityAdau karmatvaM bhavatyeva / devadattena pAcayatItyAdau tu na // hRkroranyatarasyAm / za453 // hRkoraNau yaH kartA sa Nau vA karma syAt / hArayati kArayati vA bhRtyaM bhRtyena vA kaTam // abhivAdidRzorAtmanepade veti vAcyam * // abhivAdayate darzayate devaM bhaktaM bhaktena vA // adhizIsthAsAM karma / / 4 / 46 // adhipUrvANAmeSAmAdhAraH karma syAt adhizete adhitiSThati adhyAste vA vaikuNThaM hariH // abhinivizazca / / 4 / 47 // abhinItyetatsaMghAtapUrvasya vizaterAdhAraH karma syAt / abhinivizate sanmArgam / parikrayaNe saMpradAnamiti sUtrAdiha maNDUkaplutyA'nyatarasyAM grahaNamanuvartya vyavasthitavibhASAzrayaNAtkacinna / pApe'bhinivezaH // upAnvadhyAsaH / / 4 / 48 // upAdipUrvasya vasaterAdhAraH karma syAt / upavasati anuvasati adhivasati Avasati vA vaikuNThaM hariH // abhuktyarthasya na * // vane upavasati // ubhasarvatasoH kAryA dhiguparyAdiSu triSu // dvitIyA''neDitAnteSu tato'nyatrApi dRzyate * // ubhayataH kRSNaM gopAH / sarvataH kRSNam / dhik kRSNAbhaktam / uparyupari lokaM hariH / adhyadhi lokam / adho'dho lokam // abhitaHparitaHsamayAnikaSAhApratiyoge'pi * // abhitaH kRSNam / paritaH kRSNam / grAmaM smyaa| nikaSA laGkAm / hA kRSNAbhaktam / tasya zocyatetyarthaH / bubhukSitaM na pratibhAti kiMcit // antarAntareNa yukte / 2 / 3 / 4 // AbhyAM yoge dvitIyA syAt / antarA tvAM mAM hariH / antareNa hariM na sukham // karmapravacanIyAH / / 4 / 83 // ityadhikRtya // anurlakSaNe / / 4 / 84 // lakSaNe dyotye'nuruktasaMjJaH syAt / gatyupasargasaMjJApavAdaH // karmapravacanIyayukte dvitIyA / 2 / 338 // etena yoge dvitIyA syAt / japamanu prAvarSat / hetubhUtajapopalakSitaM varSaNamityarthaH / parApi hetAviti tRtIyA'nena bAdhyate / lakSaNetthaMbhUtetyAdinA siddhe punaH saMjJAvidhAnasAmarthyAt // tRtIyArthe / 1 / 4 / 85 // asmin dyotye'nuruktasaMjJaH syAt / nadImanvavasitA senA / nadyA saha saMbaddhetyarthaH // SiJ bandhane ktaH // hIne // 1 // 486 // hIne dyotye'nuH prAgvat / anu hariM suraaH| harehIMnA ityarthaH // upodhike ca / 1 / 4 / 87 // adhike hIne ca dyotye upetyavyayaM prAksaMjJaM syAt / adhike saptamI vakSyate / hIne, upa hariM surAH // lakSaNetthaMbhUtAkhyAnabhAgavIpsAsu prtiprynvH|1|4|90|| eSvartheSu viSayabhUteSu pratyAdaya ARTHHHHU Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 siddhAntakaumudyAm uktasaMjJAH syuH / lakSaNe, vRkSaM prati paryanu vA vidyotate vidyut / itthaMbhUtAkhyAne, bhakto viSNuM prati paryanu vA / bhAge, lakSmIrhariM prati paryanu vA / harerbhAga ityarthaH / vIpsAyAM vRkSaM vRkSaM prati paryanu vA siJcati / atropasargatvAbhAvAnna Satvam / eSu kim / pariSiJcati // abhirabhAge | 1|4|11 || bhAgavarje lakSaNAdAvabhiruktasaMjJaH syAt / harimabhi vartate / bhakto harimabhi / devaMdevamabhisiJcati / abhAge kim / yadatra mamAbhiSyAttaddIyatAm || adhiparI anarthaka | 1|4| 93 // uktasaMjJau staH / kuto'dhyAgacchati / kutaH paryAgacchati / gatisaMjJAbAdhAdgatirgatAviti nighAto na // suH pUjAyAm | 1|4|94 || susiktam / sustutam / anupasargatvAnna SaH / pUjAyAM kim / suSiktaM kiM tavAtra / kSepo'yam // atiratikramaNe ca / 1 / 4 / 95 // atikramaNe pUjAyAM cAtiH karmapravacanIyasaMjJaH syAt / atidevAn kRSNaH // apiH padArthasaMbhAvanA'nvavasarga gardAsamuccayeSu / 1 / 4 / 96 // eSu dyotyeSvapiruktasaMjJaH syAt / sarpiSo'pi syAt / anupasargatvAnna SaH / saMbhAvanAyAM liG / tasyA eva viSayabhUte bhavane kartRdaurlabhyaprayuktaM daurlabhyaM dyotayannapizabdaH syAdityanena saMbadhyate / sarpiSTha tu apizabdabalena gamyamAnasya bindoravayavAvayavibhAvasaMbandhe / iyameva hyapizabdasya padArtho - tatA nAma / dvitIyA tu neha pravartate / sarpiSo bindunA yogo na tvapinetyuktatvAt // api stuyAdviSNum / saMbhAvanaM zaktyutkarSamAviSkartumatyuktiH // api stuhi / anvavasargaH kAmacArAnujJA // dhigdevadattamapi stuyAdvRSalam / garhA / api siJca / api stuhi / samuccaye // kAlAdhvanoratyantasaMyoge / 2 / 35 // iha dvitIyA syAt / mAsaM kalyANI / mAsama I te / mAsaM guDadhAnAH / krozaM kuTilA nadI / krozamadhIte / krozaM giriH / atyantasaMyoge kim / mAsasya dviradhIte / krozasyaikadeze parvataH // khatantraH kartA | 1|4|54 // kriyAyAM svAtantryeNa vivakSito'rthaH kartA syAt // sAdhakatamaM karaNam | 1|4|42 // kriyAsiddhau prakRSTopakArakaM karaNasaMjJaM syAt taimabgrahaNaM kim / gaGgAyAM ghoSaH // kartRkaraNayostRtayA | 2|3|18 // anabhihite kartari karaNe ca tRtIyA syAt / rAmeNa bANena hato vAlI || prakRtyAdibhya upasaMkhyAnam // prakRtyA cAruH prAyeNa yAjJikaH / gotreNa gArgyaH / samenaiti / viSameNaiti / dvidroNena dhAnyaM krINAti / sukhena duHkhena vA yAtItyAdi // divaH karma ca / 1443 // divaH sAdhakatamaM kArakaM karmasaMjJaM syAccAtkaraNasaMjJam / akSairakSAnvA dIvyati // apavarge tRtIyA / 236 // apavargaH phalaprAptistasyAM dyotyAyAM kAlAdhvanoratyantasaMyoge tRtIyA syAt / ahnA krozena vA'nuvAko'dhItaH / apavarge kim / mAsamadhIto / 1 itthaMbhUtasya kaMcitprakAraM prAptasya AkhyAne ityarthaH // 2 aprayujyamAnabindurUpapadArthayotakatetyarthaH // 3 tamagrahaNaM kimiti kArakAdhikArAtkaraNalyuDantakaraNeti mahAsaMjJayA ca sAdhakatvai labdhe sAdhakagrahaNameva sAdhakatamArthaM bhaviSyatIti praznaH / gaGgAyAmiti adhikaraNamityadhikaraNatyuGantamahAsaMjJayaiva siddhe AdhAra grahaNasAmarthyAtsarvAkyavavyAptyA ya AdhAraH so'dhikaraNamityarthaH syAt / evaM ca tileSu tailamityAdAveva saptamI syAnnatuM gaGgAyAmityAdi gauNAdhAre // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhktyrthaaH| nAyAtaH // sahayukte'pradhAne / 2 / 3 / 19 // sahArthena yukte apradhAne tRtIyA syAt / putreNa sahAgataH pitA / evaM sAkaMsAdhasamaMyoge'pi / vinApi tadyogaM tRtIyA / vRddhoyUnetyAdinirdezAt // yenaanggvikaarH||3|20|| yenAGgena vikRtenAGgino vikAro lakSyate tatastRtIyA syAt / akSNA kANaH / akSisaMbandhikANatvaviziSTa ityarthaH / aGgavikAraH kim / akSi kANamasya // itthaMbhUtalakSaNe / 2 / 3 / 21 // kaMcitprakAraM prAptasya lakSaNe tRtIyA syAt / jaTAbhistApasaH / jaTAjJApyatApasatvaviziSTa ityarthaH // saMjJo'nyatarasyAM karmaNi / / / 22 // saMpUrvasya jAnAteH karmaNi tRtIyA vA syAt / pitrA pitaraM vA saMjAnIte // hetau / / 3 / 23 // hetvarthe tRtIyA syAt / dravyAdisAdhAraNaM nirvyApArasAdhAraNaM ca hetutvam / karaNatvaM tu kriyAmAtraviSayaM vyApAraniyataM ca / daNDena ghttH| puNyena dRSTo hariH / phalamapIha hetuH / adhyayanena vasati / gamyamAnApi kriyA kArakavibhaktau prayojikA / alaMzrameNa / zrameNa sAdhyaM nAstItyarthaH / iha sAdhanakriyAM prati zramaH karaNam / zatena zatena vatsAnpAyayati payaH / zatena paricchidyetyarthaH // aziSTavyavahAre dANaH prayoge caturthyarthe tRtIyA * // dAsyA saMyacchate kAmukaH / dharme tu bhAryAyai saMyacchati // karmaNA yamabhipreti sa saMpradAnam / / 4 / 32 // dAnasya karmaNA yamabhipreti sa saMpradAnasaMjJaH syAt // caturthI saMpradAne / 2 / 3 / 13 // viprAya gAM dadAti / anabhihita ityeva / dAnIyo vipraH // kriyayA yamabhipraiti so'pi saMpradAnam * // patye zete // yajeH karmaNaH karaNasaMjJA saMpradAnasya ca karmasaMjJA * // pazunA rudraM yajate / pazuM rudrAya dadAtItyarthaH // rucyarthAnAM priiymaannH| 14 // 33 // rucyarthAnAM dhAtUnAM prayoge prIyamANo'rthaH saMpradAnaM syAt / haraye rocate bhaktiH / anyakartRko'bhilASo ruciH / hariniSThaprIterbhaktiH kI / prIyamANaH kim / devadattAya rocate modakaH pathi // zlAghahasthAzapAM jnyiipsymaanH|1|4|34 // eSAM prayoge bodhayitumiSTaH saMpradAnaM syAt / gopI smarAtkRSNAya zlAghate hute tiSThate zapate vA / jJIpsyamAnaH kim / devadattAya zlAghate pathi // dhAreruttarmaNaH / 11435 // dhArayateH prayoge uttamarNa uktasaMjJaH syAt / bhaktAya dhArayati mokSaM hariH / uttamarNaH kim / devadattAya zataM dhArayati grAme // spRheriipsitH||14||36|| spRhayateH prayoge iSTaH saMpradAnaM syAt / puSpebhyaH spRhayati / IpsitaH kim / puSpebhyo vane spRhayati / IpsitamAtre iyaM saMjJA / prakarSavivakSAyAM tu paratvAtkarmasaMjJA / puSpANi spRhayati // krudhaduheAsUyArthAnAM yaM prati kopH| za437 // krudhAdyarthAnAM prayoge yaM prati kopaH sa uktasaMjJaH syAt / haraye krudhyati / druhyati / IrNyati / asUyati / yaM prati kopaH kim / bhAryAmIrNyati mainAmanyo drAkSIditi / krodho'marSaH / droho'pakAraH / IrSyA'kSamA / asUyA guNeSu doSAviSkaraNam / duhAdayo'pi kopaprabhavA eva gRhyante / ato vizeSaNaM sAmAnyena yaM prati kopa iti // krudhadruhorupasRSTayoH karma / 114 // 38 // sopasargayoranayorya prati kopastatkArakaM karmasaMjJaM syAt / krUramabhikruddhyati / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 siddhAntakaumudyAm abhidruhyati // rAdhIkSyoryasya vipraznaH | 1|4|39 // etayoH kArakaM saMpradAnaM syAt / yadIyo vividhaH praznaH kriyate / kRSNAya rAdhyati IkSate vA / pRSTo gargaH zubhAzubhaM paryAlocayatItyarthaH // pratyAGbhyAM zruvaH pUrvasya kartA | 1|4|40 || AbhyAM parasya zRNoteryoge pUrvasya pravartanarUpavyApArasya kartA saMpradAnaM syAt / viprAya gAM pratizRNoti AzRNoti vA / vipreNa mahyaM dehIti pravartitaH pratijAnIta ityarthaH // anupratigRNazca // 1|4|41 // AbhyAM gRNAteH kArakaM pUrvavyApArasya kartRbhUtamuktasaMjJaM syAt / hotre'nugRNAti / pratigRNAti / hotA prathamaM zaMsati tamadhvaryuH protsAhayatItyarthaH // parikrayaNe saMpradAnamanyatarasyAm | 1|4|44 // niyatakAlaM bhRtyA svIkaraNaM parikrayaNaM tasmin sAdhakatamaM kArakaM saMpradAnasaMjJaM vA syAt / zatena zatAya vA parikrItaH / tAdarthye caturthI vAcyA * // muktaye hariM bhajati // lRpi saMpadyamAne ca * // bhaktirjJAnAya kalpate saMpadyate jAyate ityAdi // utpAtena jJApite ca * // vAtAya kapilA vidyut // hitayoge ca * // brAhmaNAya hitam // kriyA papadasya ca karmaNi sthAninaH | 2|3|14 // kriyArthI kriyA upapadaM yasya tasya sthAnino'prayujyamAnasya tumunaH karmaNi caturthI syAt / phalebhyo yAti / phalAnyAhartuM yAtI - tyarthaH / namaskurmo nRsiMhAya / nRsiMhamanukUlayitumityarthaH / evaM svayaMbhuve namaskRtyetyAdAvapi // tumarthAcca bhAvavacanAt | 2|3|15 // bhAvavacanAzceti sUtreNa yo vihitastadantAcaturthI syAt yAgAya yAti / yaSTuM yAtItyarthaH // namaH svastisvAhAsvadhA'laMvaSaDyogAcca / 2 / 3 / 16 // ebhiryoge caturthI syAt / haraye namaH // upapadavibhakteH kArakavibhaktirbalIyasI / namaskaroti devAn / prajAbhyaH svasti / agnaye svAhA / pitRbhyaH svadhA / alamiti paryAptyarthagrahaNam / tena daityebhyo hariralaM prabhuH samarthaH zakta ityAdi / prabhvAdi - yoge SaSThyapi sAdhuH / tasmai prabhavati sa eSAM grAmaNIriti nirdezAt / tena prabhurbubhUSurbhuvanatrayasyeti siddham / vaSaDindrAya / cakAraH punarvidhAnArthaH / tenAzIrvivakSAyAM parAmapi caturthI cAziSIti SaSThIM bAdhitvA caturthyeva bhavati / svasti gobhyo bhUyAt // manyakarmaNyanAdare vibhASAprANiSu / 2 / 3 / 17 // prANivarje manyateH karmaNi caturthI vA syAttaraskAre / na tvAM tRNaM manye tRNAya vA / zyanA nirdezAttAnAdikayoge na / na tvAM tRNaM manve // aprANiSvityapanIya naukAkAnnazukazRgAlavarjeSviti vAcyam * // tena na tvAM nAvamannaM vA manye ityatrAprANitve'pi caturthI na / na tvAM zune zvAnaM vA manye ityatra prANitve'pi bhavatyeva || gatyarthakarmaNi dvitIyAcatuthyauM cessttaayaamndhvni|2|3|12 // adhvabhinne gatyarthAnAM karmaNi ete stazceSTAyAm / grAmaM grAmAya vA gacchati / ceSTAyAM kim / manasA hariM vrajati / anadhvanIti kim / panthAnaM gacchati / gannAdhiSThite'dhvanyevA'yaM niSedhaH / yadA tUtpathAtpanthA 1 1 vAtAya kapilA vidyudAtapAyAtilohinI / pItA varSAya vijJeyA durbhikSAya sitA bhavet / iti bhASyoktazlokavArtikam // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 vibhktyrthaaH| evAkramitumiSyate tadA caturthI bhavatyeva / utpathena pathe gacchati // dhruvamapAye'pAdAnam / 1 / 4 / 24 // apAyo vizleSastasminsAdhye dhruvamavadhibhUtaM kArakamapAdAnaM syAt // apAdAne pazcamI / / 3 / 28 // grAmAdAyAti / dhAvato'zvAtpatati / kArakaM kim / vRkSasya paNa patati // jugupsAvirAmapramAdArthAnAmupasaMkhyAnam * // pApAjagupsate viramati / dharmAtpramAdyati // bhItrArthAnAM bhyhetuH|1|4|25 // bhayArthAnAM trANArthAnAM ca prayoge bhayaheturapAdAnaM syAt / corAd bibheti / corAtrAyate / bhayahetuH kim / araNye bibheti trAyate vA // praajersoddhH|1|4|26 // parAjeH prayoge'sahyo'rtho'pAdAnaM syAt / adhyayanAtparAjayate / glAyatItyarthaH / asoDhaH kim / zatrUnparAjayate / abhibhavatItyarthaH // vaarnnaarthaanaamiipsitH|1|4|27 // pravRttivighAto vAraNam / vAraNArthAnAM dhAtUnAM prayoge Ipsito'rtho'pAdAnaM syAt / yavebhyo gAM vArayati / IpsitaH kim / yavebhyo gAM vArayati kSetre // antadhauM yenAdarzanamicchati / 1 / 4 / 28 // vyavadhAne sati yatkartRkasyAtmano darzanasyAbhAvamicchati tadapAdAnaM syAt / mAturnilIyate kRSNaH / antau kim / caurAnna didRkSate / icchatigrahaNaM kim / adarzanecchAyAM satyAM satyapi darzane yathA syAt // AkhyAtopayoge / 1 / 4 / 29 // niyamapUrvakavidyAsvIkAre vaktA prAksaMjJaH syAt / upAdhyAyAdadhIte / upayoge kim / naTasya gAthAM zRNoti // janikartuH prakRtiH // 1 // 4 // 30 // jAyamAnasya heturapAdAnaM syAt / brahmaNaH prajAH prajAyante // bhuvaH prabhavaH // 1 // 4 // 31 // bhavanaM bhUH / bhUkartuH prabhavastasthA / himavato gaGgA prabhavati / tatra prakAzata ityarthaH // lyablope karmaNyadhikaraNe ca * // prAsAdAtprekSate / AsanAtprekSate / prAsAdamAruhya Asane upavizya prekSata ityarthaH / zvazurAjihati / zvazuraM vIkSyetyarthaH / gamyamAnApi kriyA kArakavibhaktInAM nimitam / kasmAttvaM nadyAH // yatazcAdhvakAlanirmANaM tatra paJcamI * // tadyuktAdadhvanaH prathamAsaptamyau * // kAlAtsaptamI ca vaktavyA * // vanAdrAmo yojanaM yojane vA / kArtikyA AgrahAyaNI mAse // anyArAditarartedikzabdAzcattarapadAjAhi yukte / / 3 / 29 // etaioMge paJcamI syAt / anya ityarthagrahaNam / itaragrahaNaM prapaJcArtham / anyo bhinna itaro vA kRSNAt / ArAdvanAt / Rte kRSNAt / pUrvo grAmAt / dizi dRSTaH zabdo dikzabdaH / tena saMprati dezakAlavRtinA yoge'pi bhavati / caitrAtpUrvaH phAlgunaH / avayavavAciyoge tu na / tasya paramAneDitamiti nirdezAt / pUrva kAyasya / aJcUttarapadasya tu dikzabdatve'pi SaSThyatasartheti SaSThI bAdhituM pRthaggrahaNam / prAk pratyagvA grAmAt / Ac , dakSiNA grAmAt / Ahi, dakSiNAhi grAmAt / apAdAne paJcamIti sUtre kArtikyAH prabhRtIti bhASyaprayogAt prabhRtyarthayoge paJcamI / bhavAtprabhRti Arabhya vA sevyo hariH / apaparibahiriti samAsavidhAnAjjJApakAhahiryoge paJcamI / graamaabhiH|| apaparI varjane 11488 // etau varjane karmapravacanIyau staH // ADU maryAdAvacane / 1 / 4 / 89 // AG maryAdAyAmuktasaMjJaH syAt / vacanagrahaNAdabhividhAvapi // paJcamyapADU Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 siddhAntakaumudyAm paribhiH // 2 // 3 // 10 // etaiH karmapravacanIyaioMge paJcamI syAt / apahareH parihareH saMsAraH / pariratra varjane / lakSaNAdau tu hariMpari / AmukteH saMsAraH / AsakalAma // pratiH prtinidhiprtidaanyoH|1|4|92 // etayorarthayoH pratiraktasaMjJaH syAt // pratinidhipratidAne ca yasmAt / / 3 / 11 // atra karmapravacanIyaiyoMge paJcamI syAt / pradyumnaH kRSNAprati / tilebhyaH pratiyacchati mASAn // akartaryeNe paJcamI / / 3 / 24 // kartRvarjitaM yaNaM hetubhUtaM tataH paJcamI syAt / zatAbaddhaH / akartari kim / zatena bandhitaH // vibhASA guNe'striyAm / / 3 / 25 // guNe hetAvastrIliGge paJcamI vA syAt / jADyAjjADyena vA baddhaH / guNe kim / dhanena kulam / astriyAM kim / buddhyA muktaH / vibhASeti yogavibhAgAdaguNe striyAM ca kvacit / dhUmAdamimAn / nAsti ghaTo'nupalabdheH // pRthagvinAnAnAbhistRtIyA'nyarasyAm / 2 / 3 / 32 // ebhiyoge tRtIyA syAtpaJcamIdvitIye ca / anyatarasyAMgrahaNaM samuccayArtham / paJcamIdvitIye'nuvartate / pRthag rAmeNa rAmAt rAmaM vA / evaM vinA nAnA // karaNe ca stokAlpakRcchakatipayasyAsattvavacanasya / 2 / 233 // ebhyo'dravyavacanebhyaH karaNe tRtIyApaJcamyau staH / stokena stokAdvA muktaH / dravye tu stokena viSeNa hataH // dUrAntikArthebhyo dvitIyA ca / / 3 / 35 // ebhyo dvitIyA syAccAtpaJcamItRtIye / prAtipadikArthamAne vidhirayam / grAmasya dUraM dUrAt dUreNa vA / antikam antikAt antikena vA / asattvavacanasyetyanuvRtterneha / dUraH panthAH // SaSThI zeSe / / 3 / 50 // kArakaprAtipadikArthavyatiriktaH khakhAmibhAvAdisaMbandhaH zeSastatra SaSThI syAt / rAjJaH puruSaH / karmAdInAmapi saMbandhamAtra vivakSAyAM SaSThayeva / satAM gatam / sarpiSo jAnIte / mAtuH smarati / edho dakasyopaskurute / bhaje zaMbhozcaraNayoH / phalAnAM tRptaH // SaSThI hetuprayoge / / 3 / 26 // hetuzabdaprayoge hetau dyotye SaSThI syAt / annasya hetorvasati // sarvanAmnastutIyA ca / / 3 / 27 // sarvanAmno hetuzabdasya ca prayoge hetau dyotye tRtIyA syAt SaSThI ca / kena hetunA vasati / kasya hetoH / nimittaparyAyaprayoge sarvAsAM prAyadarzanam * // kiMnimittaM vasati / kena nimilena / kasmai nimittAyetyAdi / evaM kiM kAraNaM ko hetuH kiM prayojanamityAdi / prAyagrahaNAdasarvanAmnaH prathamAdvitIye na staH / jJAnena nimittena hariH sevyaH / jJAnAya nimittAyetyAdi / SaSTayatasarthapratyayena / 2 / 3 / 30 // etadyoge SaSThI syAt / dikzabdeti paJcamyA apavAdaH / grAmasya dakSiNataH puraH purastAt upari upariSTAt // enapA dvitIyA / 2 / 3 / 31 // enabantena yoge dvitIyA syAt / enapeti yogavibhAgASaSThayapi / dakSiNena grAmaM grAmasya vA / evamuttareNa // dUrAntikAthaiH SaSThayanyatarasyAm // 2 // 3 // 34 // etaioMge SaSThI syAtpaJcamI ca / dUraM nikaTaM grAmasya grAmAdvA // jJo'vidarthasya karaNe / 2 / 251 // jAnAterajJAnArthasya karaNe zeSatvena vivakSite SaSThI syAt / sarpiSo jJAnam // adhIgarthadrayezAM karmaNi / / 3 / 52 // eSAM karmaNi zeSe SaSThI syAt / mAtuH Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhaktyarthIH / 59 smaraNam / sarpiSo dayanam / IzanaM vA // kRtaH pratiyatne / 2 / 3 / 53 // kRtraH karmaNi zeSe SaSThI syAdguNAdhAne / edho dakasyopaskaraNam // rujArthAnAM bhaavvcnaanaamjvreH| 2 // 3 // 54 // bhAvakartRkANAM jvarivarjitAnAM rujArthAnAM karmaNi zeSe SaSThI syAt / caurasya rogasya rujA // ajvarisaMtApyoriti vAcyam * // rogasya caurajvaraH / caurasaMtApo vA / rogakartRkaM caurasaMbandhi jvarAdikamityarthaH // AziSi naathH||3255|| AzIrarthasya nAthateH zeSe karmaNi SaSThI syAt / sarpiSo nAthanam / AziSIti kim / mANavakanAthanam / tatsaMbandhinI yAcnetyarthaH / jAsiniprahaNanATakAthapiSAM hiMsAyAm / / 3256 // hiMsAnAmeSAM zeSe karmaNi SaSThI syAt / caurasyojAsanam / niprau saMhato viparyastau vyastau vA / caurasya nigrahaNanam / praNihananam / nihananam / prahaNanaM vA / naTa avaskandane curAdiH / caurasyonnATanam / caurasya krAthanam / vRSalasya peSaNam / hiMsAyAM kim / dhAnApeSaNam // vyavahRpaNoH smrthyoH|2|3157|| zeSe karmaNi SaSThI syAt / dyUte krayavikrayavyavahAre cAnayostulyArthatA / zatasya vyavaharaNaM paNanaM vA / samarthayoH kim / zalAkAvyavahAraH / gaNanetyarthaH / brAhmaNapaNanaM stutirityarthaH // divastadarthasya / / 3 / 58 // dyUtArthasya krayavikrayarUpavyavahArArthasya ca divaH karmaNi SaSThI syAt / zatasya dIvyati / tadarthasya kim / brAhmaNaM dIvyati / stautItyarthaH // vibhASopasarga / 2 / 3159 // pUrvayogApavAdaH / zatasya zataM vA pratidIvyati // preSyanuvorhaviSo devatAsaMpradAne / / 261 // devatAsaMpradAne'rthe vartamAnayoH preSyabruvoH karmaNo havirvizeSasya vAcakAcchabdAtSaSThI syAt / amaye chAgasya haviSo vapAyA medasaH preSya anubrUhi vA // kRtvo'rthaprayoge kAle'dhikaraNe 2364 // kRtvo'rthAnAM prayoge kAlavAcinyadhikaraNe zeSe SaSThI syAt / paJcakRtvo'ho bhojanam / dvirahro bhojanam / zeSe kim / dvirahanyadhyayanam // kartRkarmaNoH kRti / / 3 / 65 // kRdyoge kartari karmaNi ca SaSThI syAt / kRSNasya kRtiH / jagataH kartA kRSNaH / / guNakarmaNi veSyate * // netA'zvasya srughnasya srughnaM vA / kRti kim / taddhite mA bhUt / kRtapUrvI kaTam // ubhayaprAptI karmaNi zaza66 // ubhayoH prAptiryasminkRti tatra karmaNyeva SaSThI syAt / Azcaryo gavAM doho'gopena // strIpratyayayorakAkArayo yaM niyamaH // bhedikA bibhitsA vA rudrasya jagataH // zeSe vibhASA * // strIpratyaya ityeke / vicitrA jagataH kRtiharehariNA vA / kecidavizeSeNa vibhASAmicchanti / zabdAnAmanuzAsanamAcAryeNAcAryasya vA // ktasya ca vartamAne / / 3 / 67 // vartamAnArthasya ktasya yoge SaSThI syAt / na loketi niSedhasyA'pavAdaH / rAjJAM mato buddhaH pUjito vA // adhikaraNavAcinazca / / 3 / 68 // ktasya yoge SaSThI syAt / idameSAmAsitaM gataM zayitaM bhuktaM vA / na lokAvyayaniSThAkhalarthatanAm / / 3 / 69 // eSAM prayoge SaSThI na syAt / lAdezAH / kurvan kurvANo vA sRSTiM hariH / uH / hariM dikSuH / alaMkariSNurvA / uka / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 siddhAntakaumudyAm daityAn dhAtuko hariH // kameraniSedhaH * // lakSmyAH kAmuko hariH / avyayam / jagat sRSTA / sukhaM kartum / niSThA / viSNunA hatA daityAH / daityAn hatavAn viSNuH / khalarthaH / ISatkaraH prapaJco hariNA / tRnniti pratyAhAraH zatRzAnacAviti tRzabdAdArabhya tRno nakArAt / zAnan / somaM pavamAnaH / cAnaz / AtmAnaM maNDayamAnaH / zatR / vedamadhIyan / tRn / kartA lokAn // dviSaH zaturvA * // murasya muraM vA dviSan // sarvo'yaM kArakaSaSThyAH pratiSedhaH // zeSe SaSThI tu syAdeva / brAhmaNasya kurvan / nakarasya jiSNuH // anorbhavi yadAdhamarNyayoH | 2|3|70 || bhaviSyatyakasya bhaviSyadAdhamarNyArthenazca yoge SaSThI na syAt / sataH pAlako'vatarati / breja gAmI / zataM dAyI // kRtyAnAM kartari vA | 2|3|71 // SaSThI vA syAt / mayA mama vA sevyo hariH / kartarIti kim / geyo mANavakaH sAmnAm / bhavyageyeti kartari yadvidhAnAdanabhihitaM karma / atra yogo vibhajyate // kRtyAnAm // ubhayaprAptAviti neti cAnuvartate / tena netavyA vrajaM gAvaH kRSNena / tataH // kartari vA // ukto'rthaH // tulyArthairatulopamAbhyAM tRtIyA'nyatarasyAm | 2|3|72 // tulyAthairyoge tRtIyA vA syAtpakSe SaSThI / tulyaH sadRzaH samo vA kRSNasya kRSNena vA / atulopamAbhyAM kim / tulA upamA vA kRSNasya nAsti // caturthI cAziSyAyuSyamadrabhadrakuzalasukhArthahitaiH / 2 / 3 / 73 // etadarthairyoge caturthI vA syAtpakSe SaSThI / AziSa AyuSyaM ciraM jIvitaM kRSNAya kRSNasya vA bhUyAt / evaM madraM bhadraM kuzalaM nirAmayaM sukhaM zaM arthaH prayojanaM hitaM pathyaM vA bhUyAt / AziSi kim / devadattasyAyuSyamasti / vyAkhyAnA - tsarvatrArthagrahaNam / madrabhadrayoH paryAyatvAdanyataro na paThanIyaH // AdhAro'dhikaraNam |1|4|45 // kartRkarmadvArA tanniSThakriyAyA AdhAraH kArakamadhikaraNasaMjJaM syAt // saptamyadhikaraNe ca | 2|3| 36 || adhikaraNe saptamI syAt / cakArAddUrAntikArthebhyaH / aupazleSiko vaiSayiko'bhivyApaka zvetyAdhArastridhA / kaTe Aste / sthAlyAM pacati / mokSe icchA'sti / sarvasminnAtmAsti / vanasya dUre antike vA // dUrAntikArthebhya iti vibhaktitrayeNa saha catasross vibhaktayaH phalitAH || tasyenviSayasya karmaNyupasaMkhyAnam * // adhItI vyAkaraNe / adhItamaneneti vigrahe iSTAdibhyazceti kartarIniH // sAdhvasAdhuprayoge ca * || sAdhuH kRSNo mAtari / asAdhurmAtule || nimittAtkarmayoge * || nimittamiha phalam / yogaH saMyogasamavAyAtmakaH // carmaNi dvIpinaM hanti dantayorhanti kuJjaram / kezeSu camarIM hanti sIni puSkalako hRtaH // 1 // hetau tRtIyAstra prAptA tannivAraNArthamidam / sImA'NDakozaH / puSkalako gandhamRgaH / yogavizeSe kim / vetanena dhAnyaM lunAti // yasya ca bhAvena bhAvalakSaNam | 2|3|37|| yasya kriyayA kriyAntaraM lakSyate tataH saptamI syAt / goSu duhyamAnAsu gataH // arhANAM kartRtve'narhANAmakartRtve tadvaiparItye ca * // satsu taratsu asanta Asate / 1 atra vrajaM gamItyapi pAThaH // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 vibhaktyarthAH / asatsu tiSThatsu santastaranti / satsu tiSThatsu asantastaranti / asatsu taratsu santastiSThanti // SaSThI cAnAdare / 2 / 3 / 38 // anAdarAdhikye bhAvalakSaNe SaSThIsaptamyau staH / rudati rudato vA prAbAjIt / rudantaM putrAdikamanAdRtya saMnyastavAnityarthaH // svAmIzvarAdhipatidAyAdasAkSipratibhUprasUtaizca / 2 / 3 / 39 // etaiH saptabhiryoge SaSThIsaptamyau staH / SaSThayAmeva prAptAyAM pAkSikasaptamyarthaM vacanam / gavAM goSu vA khAmI / gavAM goSu vA prasUtaH / gA evAnubhavituM jAta ityarthaH // AyuktakuzalAbhyAM cAsevAyAm / / 3 / 40 // AbhyAM yoge SaSThIsaptamyau stastAtparye'rthe / Ayukto vyApAritaH / AyuktaH kuzalo vA haripUjane haripUjanasya vA / AsevAyAM kim / Ayukto gauH zakaTe / ISadyukta ityarthaH // yatazca nirdhAraNam / / 2 // 41 // jAtiguNakriyAsaMjJAbhiH samudAyAdekadezasya pRthakaraNaM nirdhAraNaM yatastataH SaSThIsaptamyau staH / nRNAM nRSu vA brAhmaNaH zreSThaH / gavAM goSu vA kRSNA bahukSIrA / gacchatAM gacchatsu vA dhAvan zIghraH / chAtrANAM chAtreSu vA maitraH paTuH // pazcamI vibhakte / / 242 // vibhAgo vibhaktam / nirdhAryamANasya yatra bheda eva tatra paJcamI syAt / mAthurAH pATaliputrakebhya AbyatarAH // sAdhunipuNAbhyAmarcAyAM saptamyaprate // 43 // AbhyAM yoge saptamI syAdarcAyAM na tu prateH prayoge / mAtari sAdhunipuNo vA / arcAyAM kim / nipuNo rAjJo bhRtyaH / iha tattvakathane tAtparyam / apratyAdibhiriti vaktavyam * // sAdhunipuNo vA mAtaraM pratiparyanu vA // prasitotsukAbhyAM tRtIyA ca / / 3 / 44 // AbhyAM yoge tRtIyA syAccAtsaptamI / prasita utsuko vA hariNA harau vA // nakSatre ca lupi // 2 // 3 // 45 // nakSatre prakRtyarthe yo lupsaMjJayA lupyamAnasya pratyayasyArthastatra vartamAnAttRtIyAsaptamyau sto'dhikaraNe / mUlenAvAhayeddevIM zravaNena visarjayet / mUle zravaNe iti vA / lupi kim / puSye zaniH // saptamIpaJcamyo kArakamadhye 2 / 37 // zaktidvayamadhye yau kAlAdhvanau tAbhyAmete staH / adya bhuktvA'yaM vyahe vyahAdvA bhoktA / kartRzaktyormadhye'yaM kAlaH / ihastho'yaM kroze krozAdvA lakSyaM vidhyet / kartRkarmazaktyormadhye'yaM dezaH / adhikazabdena yoge saptamIpaJcamyAviSyate / tadasminnadhikamiti yasmAdadhikamiti ca sUtra nirdezAt / loke lokAdvAdhiko hariH // adhirIzvare / 1 / 4 / 97 // khakhAmisaMbandhe'dhiH karmapravacanIyasaMjJaH syAt // yasmAdadhika yasya cezvaravacanaM tatra saptamI / / 3 / 9 // atra karmapravacanIyayukte saptamI syAt / upaparArdhe harerguNAH / parArdhAdadhikA ityarthaH / aizvarye tu khakhAmibhyAM paryAyeNa saptamI / adhibhuvi rAmaH / adhirAme bhUH / saptamI zauNDairiti samAsapakSe tu rAmAdhInA / aSaDakSetyAdinA khaH // vibhASA kRtri / 1 / 498 // adhiH karotau prAksaMjJo vA syAdIzvare'rthe / yadatra mAmadhikariSyati / viniyokSyata ityarthaH / iha viniyokturIzvarasvaM gamyate / agatitvAttiGi codAttavatIti nighAto na // iti vibhktyrthaaH|| Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm 'samarthaH pdvidhiH||1|1|| padasaMbandhI yo vidhiH sa samarthAzrito bodhyaH // prAkaDArAtsamAsaH / / 13 // kaDArAH karmadhAraya ityataH prAk samAsa ityadhikriyate // saha supA / 2 / 14 // saha iti yogo vibhajyate / subantaM samarthena saha samasyate / yogavi. bhAgasyeSTasiddhyarthatvAtkatipayatiGantottarapado'yaM smaasH| sa ca chandasyeva / paryabhUSayat / anuvyacalat // supA / 2114 // supsupA saha samasyate / samAsatvAtprAtipadikatvam // supo dhaatupraatipdikyoH||471 // etayoravayavasya supo luk syAt / bhUtapUrve caraDiti nirdezA. dbhUtazabdasya pUrvanipAtaH / pUrvaM bhUto bhUtapUrvaH // ivena samAso vibhaktyalopazca * // jImUtasyeva / / avyayIbhAvaH / / 1 / 5 // adhikAro'yam // avyayaM vibhaktisamIpasamRddhivyaddhyarthAbhAvAtyayAsaMpratizabdaprAdurbhAvapazcAdyathAnupUrvyayogapadyasAhazyasaMpattisAkalyAntavacaneSu / 2 / 16 // avyayamiti yogo vibhajyate / avyayaM samarthena saha samasyate so'vyayIbhAvaH // prathamAnirdiSTaM samAsa upasarjanam / 1 / 2 / 43 // samAsazAstre prathamAnirdiSTamupasarjanasaMjJaM syAt // upasarjanaM pUrvam / / 2 / 30 // samAse upasarjanaM prAkprayojyam // ekavibhakti cApUrvanipAte / / 2 / 44 // vigrahe yanniyatavibhaktikaM tadupasarjanasaMjJaM syAt natu tasya pUrvanipAtaH // gostriyorupasarjanasya 1||raa48|| upasarjanaM yo gozabdaH strIpratyayAntaM ca tadantasya prAtipadikasya havaH syAt / avyayIbhAvazcetyavyayatvam // nAvyayIbhAvAdato'm tvapaJcamyAH / / 4 / 83 // adantAdavyayIbhAvAtsupo na luk tasya paJcamI vinA amAdezaH / dizayormadhye apadizam / klIbA'vyayaM tvapadizaM dizormadhye vidistriyAmityamaraH // tRtIyAsaptamyobehulam / / 1484 // adantAdavyayIbhAvAttRtIyAsaptamyorbahulamambhAvaH syAt / apadizam / apadizena / apadizam / apadize / bahulagrahaNAtsumadramunmattagaGgamityAdau saptamyA nityamambhAvaH / vibhaktItyAderayamarthaH / vibhaktyarthAdiSu vartamAnamavyayaM subantena saha samasyate so'vyayIbhAvaH / vibhaktau tAvat / harau ityadhihari / saptamyarthasyaivAtra dyotako'dhiH / hari Gi adhi ityalaukikaM vigrahavAkyam / atra nipAtenAbhihite'pyadhikaraNe vacanasAmarthyAtsaptamI // avyayIbhAvazca / / 4 / 18 // ayaM napuMsakaM syAt // hakho napuMsake prAtipadikasya // gopAyatIti gAH pAtIti vA gopAH / tasminnityadhigopam / samIpe, kRSNasya samIpamupakRSNam / samayA grAmam , nikaSA laGkAm , ArAdvanAdityatra tu nAvyayIbhAvaH / abhitaH paritaH, anyArAditi dvitIyApaJcamyorvidhAnasAmarthyAt / madrANAM samRddhiH sumadram / yavanAnAM vyRddhirduryavanam / vigatA RddhivyaddhiH / makSikANAmabhAvo nirmakSikam / himasmAtyayo'tihimam / atyayo dhvaMsaH / nidrA saMprati na yujyata ityatinidram / harizabdasya prakAza itihri-| viSNoH pazcAdanuviSNu / pazcAcchabdasya tu nAyaM samAsaH / tataH pazcAtsrasyate dhvaMsyate iti bhASyaprayogAt / yogyatAvIpsApadArthAnativRttisAdRzyAni yathArthAH / anurUpam / rUpasya yogyami Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyyiibhaavH| tyarthaH / arthamarthaM prati pratyartham pratizabdasya vIpsAyAM karmapravanIyasaMjJAvidhAnasAmarthyAtadyoge dvitIyAgarbha vAkyamapi / zaktimanatikramya yathAzakti / hareH sAdRzyaM sahari / vakSyamANena sahasya saH / jyeSThasyAnupUryeNetyanujyeSTham / cakreNa yugapaditi vigrahe // avyayIbhAve cAkAle / 6 / 3 / 81 // sahasyaH saH syAdavyayIbhAve na tu kAle / sacakram / kAle tu sahapUrvAhnam / sadRzaH sakhyA sasakhi / yathArthatvenaiva siddhe punaH sAdRzyagrahaNaM guNabhUte'pi sAdRzye yathA syAdityevamartham / kSatrANAM saMpattiH sakSatram / RddherAdhikyaM samRddhiH / anurUpa AtmabhAvaH saMpattiriti bhedaH / tRNamapyaparityajya satRNamatti / sAkalyenetyarthaH / natvatra tRNabhakSaNe tAtparyam / ante / agmigranthaparyantamadhIte sAmi // yathA'sAdRzye / 2 / 1 / 7 // asAdRzye eva yathAzabdaH samasyate / teneha na / yathA haristathA haraH / harerupamAnatvaM yathAzabdo dyotayati / tena sAdRzya iti vA yathArtha iti vA prAptaM niSidhyate // yAvadavadhAraNe / / 1 / 8 // yAvantaH zlokAstAvanto'cyutapraNAmA yAvacchokam // sup pratinA mAtrArthe / 2 / 1 / 9 // zAkasya lezaH zAkaprati / mAtrArthe kim / vRkSaM vRkSaM prati vidyotate vidyut // akSazalAkAsaMkhyAH pariNA / 2 / 1 / 10 // dyUtavyavahAre parAjaya evAyaM samAsaH / akSeNa viparItaM vRttaM akSapari / zalAkApari / ekapari // vibhASA / / 1 // 11 // adhikAro'yam / etatsAmarthyAdeva prAcInAnAM nityasamAsatvam / supsupeti tu na nityasamAsaH / avyayamityAdisamAsavidhAnAjJApakAt // apaparibahirazcavaH paJcamyA / 2 / 1 // 12 // apaviSNu saMsAraH / apaviSNoH / pariviSNu / pariviSNoH / bahirvanam / bahirvanAt / prAgvanam / prAgvanAt // ADUmaryAdAbhividhyoH / 2 / 1 / 13 // etayorAG paJcamyantena vA samasyate so'vyayIbhAvaH / Amukti saMsAraH / AmukteH / AbAlaM haribhaktiH / AbAlebhyaH // lakSaNenAbhipratI Abhimukhye / 2 / 1 / 14 // AbhimukhyadyotakAvabhipratI cihnavAcinA saha prAgvat / abhyagni zalabhAH patanti / agnimabhi / pratyagni / amiM prati // anuryatsamAya / 2 / 1 // 15 // yaM padArtha samayA dyotyate tena lakSaNabhUtenAnuH samasyate so'vyayIbhAvaH / anuvanamazanirgataH / vanasya samIpaM gata ityarthaH // yasya caayaamH|2|116|| yasya dairdhyamanunA dyotyate tena lakSaNabhUtenAnuH samasyate / anugaGgaM vArANasI / gaGgAyA anu / gaGgAdairghyasadRzadaiopalakSitetyarthaH // tiSThaduprabhRtIni ca / / 1 / 17 // etAni nipAtyante / tiSThantyo gAvo yasminkAle sa tiSThadgu dohanakAlaH / AyatIgavam / iha zatrAdezaH puMvadbhAvavirahaH samAsAntazca nipAtyate // pAre madhye SaSThayA vA / 21 / 28 // pAramadhya. zabdau SaSThayantena saha vA samasyete / edantatvaM cAnayornipAtyate / pakSe SaSThItatpuruSaH / pAregaGgA -1tiSThaha, vahadgu, AyattIgavam , khalethavam , khalebupam, lunayavam, lUyamAnayaSam, pUlayam, pUyamAnara yavam , sahRtayavam , saMhiyamANayavam , saMhRtabusam, saMhiyamANabusam, samabhUmi, samapadAti, suSamam , viSa. mam ; duHSamam , niHSamam , apasamam , AyatIsamas, pApasamam, puNyasamam, prAham, praratham, pramRgam , pradakSiNam , saMprati, asaMprati, ic / iti tiSThadRgvAdiH // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 siddhAntakaumudyAm dAnaya / gaGgApArAt / madhyegaGgAt / gaGgAmadhyAt / mahAvibhASayA vAkyamapi / gaGgAyAH pArAt / gaGgAyA madhyAt // saMkhyA vaMzyena / / 1 / 19 // vaMzo dvidhA vidyayA janmanA ca / tatra bhavo vaMzyaH / tadvAcinA saha saMkhyA vA samasyate / dvau munI vaMzyau dvimuni / vyAka. raNasya trimuni / vidyAtadvatAmabhedavivakSAyAM trimuni vyAkaraNam / ekaviMzati bhAradvAjam // nadIbhizca / 2 / 1 // 20 // nadIbhiH saha saMkhyA prAgvat / samAhAre cAyamiSyate * // saptagaGgam / dviyamunam // anyapadArthe ca saMjJAyAm / 2 / 1 / 21 // anyapadArthe vidyamAnaM subantaM nadIbhiH saha nityaM samasyate saMjJAyAm // vibhASAdhikAre'pi vAkyena saMjJAnavagamAdiha nityasamAsaH / unmattagaGgaM nAma dezaH / lohitagaGgam // samAsAntAH 54/68 // ityadhikRtya // avyayIbhAve zaratprabhRtibhyaH / / 4 / 107 // zaradAdibhyaSTac syAtsamAsAnto'vyayIbhAve / zaradaH samIpamupazaradam / prativipAzam / zarad / vipAz / anas / manas / upAnah / div / himavat / anaDuh / diz / dRz / viz / cetas / catur / tyad / tad / yad / kiyat / jarAyA jaras ca / upajarasam / pratiparasamanubhyo'kSaNaH // yasyeti ca // pratyakSam / akSNaH paramiti vigrahe samAsAntavidhAnasAmarthyAdavyayIbhAvaH / parokSe liDiti nipAtanAtparasyaukArAdezaH / parokSam / parokSA kriyetyAdi tu arzaAdyaci / samakSam // anazca / / 4 / 108 // annantAdavyayIbhAvAc syAt // nastadvite / 64 / 144 // nAntasya bhasya TelopaH syAttaddhite / uparAjam / adhyAtmam / napuMsakAdanyatarasyAm / / 4 / 109 // annantaM yaklIyaM tadantAdavyayIbhAvAc vA syAt / upacarmam / upacarma // nadIpaurNamAsyAgrahAyaNIbhyaH / / 4 / 110 // vA Tac syAt / upanadam / upanadi / upapaurNamAsam / upapaurNamAsi / upAgrahAyaNam / upAyahAyaNi // jhyH|5|4|111 // jhayantAdavyayIbhAvAdRjvA / upasamidham / upasamit // girezca senakasya / 5 / 4 / 112 // giryantAdavyayIbhAvATTajvA syAt / senakagrahaNaM pUjArtham / upagiram / upagiri // ityvyyiibhaavH|| . tatpuruSaH / / 1 / 22 // adhikAro'yam / prAgbahuvrIheH // dviguzca / 2 / 23 // dvigurapi tatpuruSasaMjJaH syAt / idaM sUtraM tyaktuM zakyam / saMkhyApUrvo dviguzceti paThitvA cakArabalena saMjJAdvayasamAvezasya suvacatvAt / samAsAntaH prayojanam / paJcarAjam // dvitI. yA zritAtItapatitagatAtyastaprAptApanaH / / 1 / 24 // dvitIyAntaM zritAdiprakRtikaiH subantaiH saha vA samasyate sa tatpuruSaH / kRSNaM zritaH kRSNazritaH / duHkhamatIto duHkhAtItaH // gamyAdInAmupasaMkhyAnam // grAmaM gamI. grAmagamI / annaM bubhukSuH annabubhukSuH / / - .1 zaradU, vipAza , anas , manas , upAnah , anaDuG , div , himavat , hiruk, vid, sad, diz , dRz , viza, cetas, catura, tsad, tad, yad, kiyat , jagayA jaras ca, pratiparasamanubhyo'kSaNaH, pathin, / iti shrdaadiH|| Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatpuruSaH / khayaM tena / 2 / 125 // dvitIyeti na saMbadhyate ayogyatvAt / svayaMkRtasyApatyaM khAyaMkRtiH // khaTvA kSepe / 2 / 1 / 26 // khaTAprakRtikaM dvitIyAntaM ktAntaprakRtikena subantena samasyate nindAyAm / khaTvArUDho jAlmaH / nityasamAso'yam / nahi vAkyena nindA gamyate // sAmi / / 1 / 27 // sAmikRtam // kAlAH / / 1 / 28 // tenetyeva / anatyantasaMyogArtha vacanam / mAsapramitaH pratipaccandraH / mAsaM paricchettumArabdhavAnityarthaH // atyantasaMyoge ca / 2 / 1 // 29 // kAlA ityeva / aktAntArtha vacanam / muhUrta sukhaM muhUrtasukham // tRtIyA tatkRtArthena guNavacanena / 2 / 1 // 30 // tatkRteti luptatRtIyAkam / tRtIyAntaM tRtIyAntArthakRtaguNavacanenArthazabdena ca saha prAgvat / zaGkulayA khaNDaH zaGkulAkhaNDaH / dhAnyenArtho dhAnyArthaH / tatkRteti kim / akSNA kANaH // pUrvasadRzasamonArthakalahanipuNamizrazlakSNaiH / / 1 // 31 // tRtIyAntametaiH prAgvat / mAsapUrvaH / mAtRsadRzaH / pitRsamaH / UnArthe, mASonaM kArSApaNam / mASavikalam / vAkalahaH / AcAranipuNaH / guDamizraH / AcArazlakSNaH / mizragrahaNe sopasargasyApi grahaNam / mizraM cAnupasargamasandhAvityatrAnupasargagrahaNAt / guDasaMmizrA dhAnAH // avarasyopasaMkhyAnam * // mAsenAvaro mAsAvaraH // kartRkaraNe kRtA bahulam / 2 / 1 / 32 // kartari karaNe ca tRtIyA kRdantena bahulaM prAgvat / hariNA trAto haritrAtaH / nakhaibhinno nakhabhinnaH // kRdrahaNe gatikArakapUrvasyApi grahaNam * // nakhanirbhinnaH / kartRkaraNe iti kim / bhikSAbhiruSitaH / hetAveSA tRtIyA / bahulagrahaNaM sarvopAdhivyabhicArArtham / tena dAtreNa lUnavAnityAdau na / kRtA kim / kASThaiH pacatitarAm // kRtyairadhikArthavacane / 2 / 1 // 33 // stutinindAphalakamarthavAdavacanamadhikArthavacanaM tatra kartari karaNe ca tRtIyA kRtyaiH saha prAgvat / vAtacchedyaM tRNam / kAkapeyA nadI // annena vyaJjanam / 2 / 1 // 34 // saMskArakadravyavAcakaM tRtIyAntamannena prAgvat / dadhnA odano dadhyodanaH / ihAntabhUtopasekakriyAdvArA sAmarthyam // bhakSyeNa mizrIkaraNam / 2 / 1 // 35 // guDena dhAnAH guDadhAnAH / mizraNakriyAdvArA sAmarthyam // caturthI tadathothebalihitasukharakSitaiH / 2 / 1 / 36 // caturthyantArthAya yattadvAcinA'rthAdibhizca caturthyantaM vA prAgvat / tadarthena prakRtivikRtibhAva eva gRhyate / balirakSitagrahaNAjjJApakAt / yUpAya dAru yUpadAru / neha / randhanAya sthAlI / azvaghAsAdayastu SaSThIsamAsAH // arthena nityasamAso vizeSyaliGgatA ceti vaktavyam * // dvijAyAyaM dvijArthaH sUpaH / dvijArthA yavAgUH / dvijArthaM payaH / bhUtabaliH / gohitam / gosukham / gorakSitam // pazcamI bhayena / 2 / 1 // 37 // corAdbhayaM corabhayam // bhayabhItabhItibhIbhiriti vAcyam * // vRkabhItaH / vRkbhiitiH| vRkbhiiH|| apetaapoddhmuktptitaaptrstrlpshH|2|1||38|| etaiH sahAlpaM paJcamyantaM samasyate sa tatpuruSaH / sukhaapetH| kalpanApoDhaH / cakramuktaH / svargapatitaH / taraGgApatrastaH / alpazaH kim / prAsAdAtpatitaH // stokAntikadUrArthakRcchrANi ktena / 2 / 1 // 39 // stokaanmuktH| Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm alpAnmuktaH / antikAdAgataH / abhyAzAdAgataH / dUrAdAgataH / viprakRSTAdAgataH / kRcchrAdAgataH / paJcamyAH stokAdibhya ityluk|| SaSThI / 228 // rAjJaH puruSo rAjapuruSaH // yojakAdibhizca / / 2 / 9 // ebhiH SaSThyantaM samasyate / tRjakAbhyAM kartarItyasya pratiprasavo'yam / brAhmaNayAjakaH / devapUjakaH // guNAttareNa taralopazceti vaktavyam * // tarabantaM yadguNavAci tena saha samAsastarappratyayalopazca / na nirdhAraNa iti pUraNaguNeti ca niSedhasya pratiprasavo'yam / sarveSAM zvetataraH sarvazvetaH / sarveSAM mahattaraH sarvamahAn // kRdyogA ca SaSThI samasyata iti vAcyam * // idhmasya vrazcanaH idhmavrazcanaH // na nirdhAraNe / / 2 / 10 // nirdhAraNe yA SaSThI sA na samasyate / nRNAM dvijaH zreSThaH // pratipadavidhAnA SaSThI na samasyata iti vAcyam * // sarpiSo jJAnam // pUraNaguNasuhitArthasadavyayatavyasamAnAdhikaraNena / 2 / 2 / 11 // pUraNAdyathaiH sadAdibhizca SaSThI na samasyate / pUraNe, satAM SaSThaH / guNe, kAkasya kArNyam / brAhmaNasya zuklAH / yadA prakaraNAdinA dantA iti vizeSyaM jJAtaM tadedamudAharaNam / anityo'yaM guNena niSedhaH / tadaziSyaM saMjJApramANatvAdityAdinirdezAt / tenArthagauravaM buddhimAndyamityAdi siddham / suhitArthAstRptyarthAH, phalAnAM suhitaH / tRtIyAsamAsastu syAdeva / khare vizeSaH / sat , dvijasya kurvan kurvANo vA / kiMkara ityarthaH / avyayam , brAhmaNasya kRtvA / pUrvottarasAhacaryAtkRdavyayameva gRhyate / tena taduparItyAdi siddhamiti rakSitaH / tavyaH, brAhmaNasya kartavyam / tavyatA tu bhavatyeva / svakartavyam khare bhedaH / samAnAdhikaraNe takSakasya sarpasya / vizeSaNasamAsastviha bahulagrahaNAnna / gordhenorityAdiSu poTAyuvatItyAdInAM vibhaktyantare caritArthAnAM paratvAbAdhakaH SaSThIsamAsaH prAptaH so'pyanena vAryate // tena ca pUjAyAm / 2 / 2 / 12 // matibuddhIti sUtreNa vihito yaH ktastadantena SaSThI na samasyate / rAjJAM mato buddhaH pUjito vA / rAjapUjita ityAdau tu bhUte ktAntena saha tRtIyAsamAsaH // adhikaraNavAcinA ca / 2 / 2 / 13 // ktena SaSThI na samasyate / idameSAmAsitaM gataM bhuktaM vA // karmaNi ca / / 2 / 14 // ubhayaprAptau karmaNIti yA SaSThI sA na samasyate / Azcaryo gavAM doho'gopena // tRjakAbhyAM kartari / / 2 / 15 // karbarthatajakAbhyAM SaSThyA na samAsaH / apAM sraSTA / vrajasya bhartA / odanasya pAcakaH / kartari kim / ithUNAM bhakSaNamikSubhakSikA / patyarthabhartRzabdasya tu yAjakAditvAtsamAsaH / bhUbhartA / kathaM tarhi ghaTAnAM nirmAtustribhuvanavidhAtuzca kalaha iti / zeSaSaSThyA samAsa iti kaiyaTaH // kartari ca / / 2 / 16 // kartari SaSThyA akena na samAsaH / bhavataH zAyikA / neha tRjanuvartate / tadyoge karturabhihitatvena kartRSaSThyA abhAvAt // nityaM krIDAjIvikayoH / 2 / 2 // 17 // etayorarthayorakena nityaM SaSThI samasyate / uddAlakapuSpabhaJjikA / krIDAvizeSasya . 1 yAjaka, pUjaka, paricAraka, pariSecaka, pariveSaka, nApaka, adhyApaka, utsAhaka, udvartaka, hota, bhartR, rathagaNaka, pattigaNaka, iti yaajkaadiH| Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatpuruSaH / 67 saMjJA / saMjJAyAmiti bhAve Nvula / jIvikAyAm , dantalekhakaH / tatra krIDAyAM vikalpe jIvikAyAM tRjakAbhyAM kartarIti niSedhe prApte vacanam // pUrvAparAdharottaramekadezinakAdhikaraNe / 2 / 2 / 1 // avayavinA saha pUrvAdayaH samasyante ekatvasaMkhyAviziSTazcedavayavI / SaSThIsamAsApavAdaH / pUrvaM kAyasya pUrvakAyaH / aparakAyaH // ekadezinA kim / pUrva nAbheH kAyasya / ekAdhikaraNe kim / pUrvazchAtrANAm / sarvo'pyekadezo'hnA samasyate / saMkhyA visAyeti jJApakAt / madhyAhnaH / sAyAhnaH / kecittu sarvo'pyekadezaH kAlena samasyate na tvadvaiva / jJApakasya sAmAnyApekSatvAt / tena madhyarAtraH / upAratAH pazcimarAtragocarA ityAdi siddhamityAhuH // ardha napuMsakam / / 2 / 2 // samAMzavAcyardhazabdo nityaM klIbe sa prAgvat // ekavibhaktAvaSaSThyantavacanam * // ekadezisamAsaviSayako'yamupasarjanasaMjJAniSedhaH / tena paJcakhaTTI ityAdi siddhyati / ardha pippalyAH ardhapippalI / klIbe kim / grAmArdhaH / dravyaikya eva / ardha pippalInAm // dvitIyatRtIyacaturthaturyANyanyatarasyAm / / 2 // 3 // etAnyekadezinA saha prAgvadvA / dvitIyaM bhikSAyA dvitIyabhikSA / ekadezinA kim / dvitIyaM bhikSAyA bhakSukasya / anyatarasyAMgrahaNasAmarthyAtpUraNaguNeti niSedhaM bAdhitvA pakSe SaSThIsamAsaH / bhikSAdvitIyam // prAptApanne ca dvitIyayA / 2 / 2 / 4 // pakSe dvitIyAzriteti samAsaH / prApto jIvikAM prAptajIvikaH / jIvikAprAptaH / ApannajIvikaH / jIvikApannaH / iha sUtre dvitIyayA a iti chittvA akAro'pi vidhIyate / tena jIvikAM prAptA strI prAptajIvikA / ApannajIvikA // kAlAH parimANinA / 2 / 25 // paricchedyavAcinA subantena saha kAlAH samasyante / mAso jAtasya yasya sa mAsajAtaH / vyahajAtaH / dvayorahoH samAhAro yahaH / vyaho jAtasya yasya sa iti vigrahaH // uttarapadena parimANinA dvigoH siddhaye bahUnAM tatpuruSasyopasaMkhyAnam * // dve ahanI jAtasya yasya sa vyahvajAtaH / aho'ha iti vakSyamANo'hAdezaH / pUrvatra tu na saMkhyAdeH samAhAra iti niSedhaH // saptamI zauNDaiH / 2 / 1 // 40 // saptamyantaM zauNDAdibhiH prAgvadvA / akSeSu zauNDaH akSazauNDaH / adhizabdo'tra paThyate / adhyuttarapadAditi khaH / IzvarAdhInaH // siddhazuSkapakkabandhaizca / 2 / 141 // etaiH saptamyantaM prAgvat / sAMkAzyasiddhaH / AtapazuSkaH / sthAlIpakkaH / cakrabandhaH // dhvAGgreNa kSepe / 2 / 142 // dhvAGgvAcinA saha saptamyantaM samasyate nindAyAm / tIrthe dhvAGga iva tIrthadhvAGgaH / tIrthakAka ityarthaH / / kRtyairRNe / 2 / 1 / 43 // saptamyantaM kRtyapratyayAntaiH saha prAgvadAvazyake / mAse deyaM RNam / pUrvAhne geyaM sAma // saMjJAyAm / 2 / 1144 // saptamyantaM supA prAgvat saMjJAyAm / vAkyena saMjJAnavagamAnnityasamAso'yam / araNyetilakAH / vnekserukaaH| haladantAtsaptamyA ityaluk // tenAhorAtrAvayavAH / / 1 // 45 // ahro 1 zauNDa, dhUrta, kitava, vyADa, pravINa, saMvIta, antara, adhi, paTu, paNDita, kuzala, capala, nipuNa iti shaunnddaadiH|| Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 siddhAntakaumudyAm rAtrezcAvayavAH saptamyantAH ktAntena saha prAgvat / pUrvAhnakRtam / apararAtrakRtam / avayavagrahaNaM kim / ahni dRSTam // tatra / 2 / 1 // 46 // tatretyetatsaptamyantaM ktAntena saha prAgvat / tatrabhuktam // kSepe / 2 / 1 // 47 // saptamyantaM ktAntena prAgvannindAyAm / avataptenakulasthitaM ta etat // pAtresamitAdayazca / 2 / 1 // 48 // ete nipAtyante kSepe / pAtresamitAH / bhojanasamaye eva saMgatAH natu kArye / geheshuurH| gehenardI / AkRtigaNo'yam / cakAro'vadhAraNArthaH / tenaiSAM samAsAntare ghaTakatayA pravezo na / paramAH pAtresamitAH // pUrvakAlaikasarvajaratpurANanavakevalAH samAnAdhikaraNena / 2 / 1149 // vizeSaNaM vizeSyeNeti siddhe pUrvanipAtaniyamArtha sUtram / ekazabdasya diksaMkhye saMjJAyAmiti niyamabAdhanArthaM ca / pUrva snAtaH pazcAdanuliptaH snaataanuliptH| ekanAthaH / sarvayAjJikAH / jarannaiyAyikAH / purANamImAMsakAH / navapAThakAH / kevalavaiyAkaraNAH / diksaMkhye saMjJAyAm / 2 / 150 // samAnAdhikaraNenetyApAdaparisamApteradhikAraH / saMjJAyAmeveti niyamArtha sUtram / pUrveSukAmazamI / saptarSayaH / neha / uttarA vRkSAH / paJca brAhmaNAH // taddhitArthottarapadasamAhAre ca / 2 / 1151 // taddhitArthe viSaye uttarapade ca parataH samAhAre ca vAcye diksaMkhye prAgvadvA / pUrvasyAM zAlAyAM bhavaH paurvazAlaH / samAse kRte dikpUrvapadAdasaMjJAyAM Ja iti JaH // sarvanAmno vRttimAtre puMvadbhAvaH * // AparazAlaH / pUrvA zAlA priyA yasyeti tripade bahuvrIhau kRte priyAzabde uttarapade pUrvayostatpuruSaH / tena zAlAzabde AkAra udAttaH / pUrvazAlApriyaH / dikSu samAhAro nAstyanabhidhAnAt / saMkhyAyAstaddhitArthe / SaNNAM mAtRRNAmapatyaM pANmAturaH / paJca gAvo dhanaM yasyeti tripade bahuvrIhAvavAntaratatpuruSasya vikalpe prApte // dvandvatatpuruSayoruttarapade nityasamAsavacanam * // goratadvitaluki / / 4 / 92 // go'ntAttatpuruSAc syAt samAsAnto na taddhitaluki / paJcagavadhanaH // saMkhyApUrvo dviguH / 2 / 152 // taddhitArthetyatroktaH saMkhyApUrvo dviguH syAt / / dvigurekavacanam / / 4 / 1 // dvigvarthaH samAhAra ekavatsyAt / sa napuMsakamiti napuMsakatvam / paJcAnAM gavAM samAhAraH paJcagavam // kutsitAni kutsnaiH|2|1153 // kutsyamAnAni kutsanaiH saha prAgvat / vaiyAkaraNakhasUciH / mImAMsakadurdurUDhaH // pApANake kutsitaiH / 2 / 1154 // pUrvasUtrApavAdaH / pApanApitaH / aNakakulAlaH // upamAnAni smaanyvcnaiH|2|1155|| ghana iva zyAmo ghanazyAmaH / iha pUrvapadaM tatsadRze lAkSaNikamiti sUcayituM laukikavigrahe ivazabdaH prayujyate / pUrvanipAtaniyamArtha sUtram // upamitaM 1 pAtresamitAH, pAtrebahulAH, udumbarakRmiH, kUpakacchapaH, avaTakacchapaH, udumbaramazakaH, kUpamaNDUkaH, kumbhamaNDUkaH, udapAnamaNDUkA, nagarakAkaH, nagaravAyasaH, mAtaripuruSaH, piNDIzUraH, pitarizUraH, gehezUraH, gehenardI, gehevijitI, gehevyADaH, gehemehI, gehedAhI, gehedRptaH,gehedhRSTaH, garbhetRptaH, AkhanikabakaH, goSThezUraH, goSThevijitI, goSThezveDI, goSThepaTuH, goSThepaNDitaH, goSThepragalbhaH, karNeTiriTirA, krnnecurucuraa| iti paatresmitaadiraakRtignnH|| Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatpuruSaH / vyAghrAdibhiH sAmAnyAprayoge / 2 / 1 // 56 // upameyaM vyAghrAdibhiH saha prAgvatsAdhAraNadharmasyAprayoge sati / vizeSyasya pUrvanipAtArtha sUtram / purussvyaaghrH| nRsomH| vyAghrAdirAkRtigaNaH / sAmAnyAprayoge kim / puruSo vyAghra iva zUraH // vizeSaNaM vizeSyeNa bahulam / 2 / 1 / 57 // bhedakaM samAnAdhikaraNena bhedyena bahulaM prAgvat / nIlamutpalaM nIlotpalam / bahulagrahaNAtvacinnityam / kRSNasarpaH / kacinna / rAmo jAmadagnyaH // pUrvoparaprathamacaramajaghanyasamAnamadhyamadhyamavIrAzca 2 / 1158 // pUrvanipAtaniyamArthamidam / puurvvaiyaakrnnH| aparAdhyApakaH // aparasyArdhe pazcabhAvo vaktavyaH * // aparazvAsAvardhazca pazcArdhaH / kathamekavIra iti / pUrvakAlaiketi bAdhitvA paratvAdanena samAse vIraika iti hi syAt / bahulagrahaNAdbhavipyati // zreNyAdayaH kRtAdibhiH / / 1159 // zreNyAdiSu cchvarthavacanaM kartavyam * // azreNayaH zreNayaH kRtAH zreNIkRtAH // ktena naviziSTenAnaJ / 2 / 1 / 60 // naviziSTena ktAntenAnaJ ktAntaM samasyate / kRtaM ca tadakRtaM ca kRtAkRtam // zAkapArthivAdInAM siddhaye uttarapadalopasyopasaMkhyAnam * // zAkapriyaH pArthivaH zAkapArthivaH / devabrAhmaNaH // sanmahatparamottamotkRSTAH pUjyamAnaiH / 2 / 1 / 61 // sadvaidyaH / vakSyamANena mahata AkAraH / mahAvaiyAkaraNaH / pUjyamAnaiH kim / utkRSTo gauH / pAduddhRta ityarthaH // vRndArakanAgakuJjaraiH pUjyamAnam / 2 / 1162 // govRndArakaH // vyAghrAderAkRtigaNatvAdeva siddhe sAmAnyaprayogArtha vacanam // katarakatamau jAtipariprazne / 2 / 063 // katarakaThaH / katamakalApaH / gotraM ca caraNaiH saheti jAtitvam // kiM kSepe / 2 / 1164 // kutsito rAjA kiMrAjA / yo na rakSati // poTAyuvatistokakatipayagRSTidhenuvazAvehaSkayaNIpravaktRzrotriyAdhyApakadhUtairjAtiH / / 165 // tatpuruSaH samAnAdhikaraNaH karmadhArayaH / / 2 / 42 // puMvatkarmadhArayajAtIyadezIyeSu / 6 / 3 // 42 // karmadhAraye jAtIyadezIyayozca parato bhASitapuMskAtpara UGabhAvo yasmiMstathAbhUtaM pUrva puMvat / pUraNIpriyAdiSvaprAptaH puMvadbhAvo'nena vidhIyate / mahAnavamI / kRSNacaturdazI / mahApriyA / tathA kopadhAdeH pratiSiddhaH puMvadbhAvaH karmadhArayAdau pratiprasUyate / pAcakastrI dattabhAryA / 1 vyAghra, siMha, RkSa, RSabha, candana, vRka, vRSa, varAha, hastin, taru, pRSat, puNDarIka, palAza, kitava / iti vyaaghraadiraakRtignnH| tena ghanazyAmaH, nRsomaH, mukhapadmam , mukhakamalam , karakisalayam, pArthivacandra ityAdi siddham // 2 zreNi, eka, pUga, mukunda, rAzi, viSaya, nicaya, nidhana, para, indra, deva, muNDa, bhUta, zravaNa, vadAnya, adhyApaka, abhirUpaka, brAhmaNa, kSatriya, paTu, paNDita, kuzala, capala, nipuNa, kRpaNa / iti shrennyaadyH|| 3 kRta, mita, bhUta, mata, ukta, samAjJAta, samAnAta, samAkhyAta, saMbhAvita, avadhArita, nirAkRta, avakalpita, upakRta, upAkRta / iti kRtaadiraakRtignnH| tena dRSTa, kalita, dalita, udAhRta, vizruta, udita / ete jJeyAH // 4 zAkapArthiva, kutapasauzruta, ajAtaulvali, AkRtigaNo'yam tena kRtApakRta, bhuktavibhukta, pItavipIta, gatapratyAgata, yAtAnuyAta, RyAkrayika, puTApuTikA, phalAphalikA, mAnonmAnikA / ityAdi jnyeyH|| 5 devapUjako brAhmaNa ityrthH|| Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm paJcamabhAryA / sraunabhAyA / sukezabhAryA / brAhmaNabhAryA / evaM pAcakajAtIyA / pAcakadezIyetyAdi / ibhapoTA / poTA strIpuMsalakSaNA / ibhyuvtiH| agnistokaH / udazvitkatipayam / gRSTiH sakRtprasUtA, gogRSTiH / dhenurnavaprasUtikA, godhenuH / vazA vandhyA, govazA / vehat garbhaghAtinI, govehat / baSkayaNI taruNavatsA, gobaSkayaNI / kaThapravaktA / kaThazrotriyaH / kaThAdhyApakaH / kaThadhUrtaH / prazaMsAvacanaizca / 2 / 166 // etaiH saha jAtiH prAgvat / gomatallikA / gomacarcikA / goprakANDam / gavoddhaH / gotallajaH / prazastA gaurityarthaH / matallikAdayo niyataliGgA na tu vizeSyanighnAH / jAtiH kim / kumArI matallikA // yuvA khalatipalitavalinajaratIbhiH / / 1 / 67 // pUrvanipAtaniyamArtha sUtram / liGgaviziSTaparibhASayA yuvatizabdo'pi samasyate / yuvA khalatiH yuvakhalatiH / yuvatiH khalatI yuvakhalatI / yuvajaratI / yuvatyAmeva jaratIdharmopalambhena tadrUpAropAtsAmAnAdhikaraNyam // kRtyatulAkhyA ajAtyA / / 1 / 68 // bhojyoSNam / tulyazvetaH / sadRzazvetaH / ajAtyA kim / bhojya odanaH / pratiSedhasAmarthyAvizeSaNasamAso'pi na // varNoM varNana / 2 / 1 / 69 // samAnAdhikaraNena saha prAgvat / kRSNasAraGgaH // kaiMDArAH karmadhAraye / / 2 / 38 // kaDArAdayaH zabdAH karmadhAraye vA pUrva pryojyaaH| kaDArajaiminiH / jaiminikaDAraH // kumAraH zramaNAdibhiH / / 1 / 70 // kumArI zramaNA kumArazramaNA / iha gaNe zramaNA pravrajitA garbhiNItyAdayaH strIliGgAH paThyante / liGgaviziSTaparibhASAyA etadeva jJApakaM bodhyam // catuSpAdo garbhiNyA / 2 / 1 / 71 // catuSpojAtivAcino garbhiNIzabdena saha prAgvat // gogarbhiNI // mayUravyaMsakAdayazca 1 matallikA macarcikA prakANDamuddhatallajau / prazastavAcakAnyamUnItyamaraH // 2 sAraGgazcitro varNaH / kRSNazabdaH kRSNAvayavake lAkSaNika iti sAmAnAdhikaraNyam // 3 kaDAra, gaDula, khaJja,khoDa, kANa, kuNTa, khalati, gaura, vRddha, bhikSuka, piGga, piGgala, tanu, jaThara, badhira, maThara, kuJja, barbara, iti kaDArAdiH / kvacittu / nau, kAka, anna, zuka, zRgAla, prakRti, prAya, gotra, sama, viSama, dvidroNa, paJcaka, sAhasra, prati, pari, anu / ete'pi dRzyante // 4 zramaNA, pravrajitA, kulaTA, garbhiNI, tApasI, dAsI, bandhakI, adhyApaka, abhirUpaka, paNDita, paTu, mRdu, kuzala, capala, nipuNa iti shrmnnaadiH|| 5 catuSpAjAtiriti vaktavyam OM // neha / svastimatI garbhiNI // 6 mayUravyaMsaka, chAtravyaMsaka, kambojamuNDa / chandasi / hastegRhya, pAdegRhya, lAligRhya, punardAya, ehIDAdayo'nyapadArthe, ehIDam, ehipacam , ehivaannijaa| kriyA / apehivANijA, prehivANijA, ehikhAgatA, apehikhAgatA, ehidvitIyA, apehidvitIyA, prehidvitIyA, ehikaTA, apehikaTA, prehi kaTA, AharakaraTA, prehikaraTA, prehikardamA,prohikardamA, vidhamacUDA, uddhamacUDA, AharacelA, AharavanitA, AharavasanA, kRntavicakSaNA, uddharotsRjA, uddharAvasRjA, uddhamavidhamA, utpacanipacA, utpatanipatA, uccAvacam , uccanIcam , Acopacam , AcaparAcam , nizcapracam , akiMcanaH, snAtvAkAlakaH, pItvAsthirakaH, bhuktvAsuhitaH, proSyapApIyAn , utpatyapAkalA, nipatyarohiNI, niSaNNazyAmA, apehipraghasA, ehi vighasA, ihapaJcamI, ihdvitiiyaa| jahikarmaNA bahulamAbhIkSNye kartAraM cAbhidadhAti, jahijoDaH, jhistmbH| AkhyAtamAkhyAtena kriyAsAtatye / anItapibatA, pacatabhRjatA, khAdatamodatA, khAdatavamatA, AharanivayA, AharaniSkarA, bhindhilavaNA, kRndhivicakSaNA, pacalavaNA, pcprkuuttaa| aakRtignno'ym| tena akutobhaya, kAndizIka, AhopuruSikA, ahamahamikA, yadRcchA, ehireyAhirA, unmRjavimRjA, dravyAntaram , avazyakAryamityAdi siddham // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ttpurussH| 71 / 2 / 1172 // ete nipAtyante / mayUro vyaMsako mayUravyaMsakaH / vyaMsako dhUrtaH / udakcAvAkca uccAvacam / nizcitaM ca pracitaM ca nizcapracam / nAsti kiMcana yasya saH akiMcanaH / AkhyAtamAkhyAtena kriyAsAtatye * // agnIta pibatetyevaM satataM yatrAbhidhIyate sA abhItapibatA / pacatabhRjjatA / khAdatamodatA // ehIDAdayo'nyapadArthe * // ehIDa iti yasminkamaNi tadehIDam / ehipacam / uddhara koSThAdutsRja dehIti yasyAM kriyAyAM sA uddharotsRjA / uddhamavidhamA / asAtatyArthamiha pAThaH // jahi karmaNA bahulamAbhIkSNye kartAraM cAbhidadhAti * // jahItyetatkarmaNA bahulaM samasyate AbhIkSNye gamye samAsena cetkartA'bhidhIyata ityarthaH / / jahijoDaH / jahistambaH // nAsti kuto bhayaM yasya so'kutobhayaH / anyo rAjA rAjAntaram / cideva cinmAtram // ISadakRtA |raaraa7|| ISatpiGgalaH / / ISadguNavacaneneti vAcyam * // ISadraktam // naJ / / 2 / 6 // naJ supA saha samasyate // nalopo nmH|6|73 // naJo nasya lopaH syAduttarapade / na brAhmaNaH abrAhmaNaH // tasmAnnuDaci / 6 / 3 / 74 // luptanakArAnnA uttarapadasyAjAdernuDAgamaH syAt / anazvaH / arthAbhAve'vyayIbhAvena sahAyaM vikalpyate / rakSohAgamaladhvasaMdehAH prayojanamiti adrutAyAmasaMhitamiti ca bhASyavArtikaprayogAt / tenAnupalabdhiravivAdo'vighnamityAdi siddham // namo nalopastiGi kSepe * // apacasi tvaM jAlma // naikadhetyAdau tu nazabdena saha supsupeti samAsaH // nabhrAnapAnnavedAnAsatyAnamucinakulanakhanapuMsakanakSatranakanAkeSu prakRtyA / 6 / 3375 // pAditi zatrantaH / vedA ityasunnantaH / na satyA asatyAH / na asatyA nAsatyAH / na muJcatIti namuciH / na kulamasya nakulam / na khamasya nakham / na strI pumAn napuMsakam / strIpuMsayoH puMsakabhAvo nipAtanAt / na kSaratIti nakSatram / kSIyateH kSaratervA kSatramiti nipAtyate / na kAmatIti nakraH / kameDaH / na akamasminniti nAkaH // nago'prANiSvanyatarasyAm / 6 / 3 / 77 // naga ityatra naJ prakRtyA vA / nagAH agAH parvatAH / aprANiSviti kim / ago vRSalaH zItena / nityaM krIDetyato nityamityanuvartamAne // kuNgtipraadyH||2|18|| ete samarthena nityaM samasyante / kutsitaH puruSaH kupuruSaH / gatizcetyanuvartamAne // UryAdiviDAcazca / / 4 / 61 // ete kriyAyoge gatisaMjJAH syuH / UrIkRtya / urarIkRtya / zuklIkRtya / paTapaTAkRtya // kArikAzabdasyopasaMkhyAnam * // kArikA kriyA / kArikAkRtya // anukaraNaM cAnitiparam / / 4 / 62 // khAkRtya / anitiparaM kim / khADiti kRtvA niraSThIvat // AdarAnAdarayoH sadasatI // 1 // 4 // 63 // satkRtya / asatkRtya // bhUSaNe 1 prAdayastu pUrvamuktAH // 2 UrI. urarI. vetAlI, dhUsI, zakalA, sraMsakalA, dhvaMsakalA, bhraMsakalA. gulagudhA, sajUH, phala, phalI, viklI, AklI, AloSThI, kevAlI, sevAlI, zevAlI, varSAlI, masamasA, masmasA, vauSaT , vaSaT , zrauSaT , khAhA, khadhA, pAmpI, prAduH, zrat , Avis / ityuuryaadiH| kaizcidanye'pyatra ptthynte| te ca ythaa| pathA, pAmpAlI, saMkalA, kevAsI, vArdAlI, pArdAlI, AlambI, AGgI, tanthI, tAlI, AtAlI, dhUlI, azmasA, azalA, maramasA, maSmasA, bandhA ityaadi| Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm 'lam / / 164 // alaMkRtya / bhUSaNe kim / alaM kRtvaudanaM gataH / paryAptamityarthaH / anukaraNamityAdi trisUtrI svabhAvAtkRviSayA // antaraparigrahe / 114165 // antarhatya / madhye hatvetyarthaH / aparigrahe kim / antarhatvA gataH / hataM parigRhya gata ityarthaH // kaNemanasI zraddhApratIghAte / / 4 / 66 // kaNehatya payaH pibati / manohatya / kaNezabdaH saptamIpratirUpako nipAto'bhilASAtizaye vartate / manaHzabdo'pyatraiva // puro'vyayam / / 4 / 67 // puraskRtya // astaM ca / / 4 / 68 // astamiti mAntamavyayaM gatisaMjJaM syAt / astaMgatya // accha gatyarthavadeSu / / 4 / 69 // avyayamityeva / acchagatya / acchodya / abhimukhaM gatvA uktvA cetyarthaH / avyayaM kim / jalamacchaM gacchati // ado'nupdeshe| 11470 // adaHkRtya / adaHkRtam / paraM pratyupadeze pratyudAharaNam / adaH kRtvA // tiro'ntau / 11471 // tirobhUya // vibhASA kRtri / 1 / 472 // tiraHkRtya / tiraskRtya / tiraH kRtvA // upAje'nvAje 11473 // etau kRtri vA gatisaMjJau staH / upAjekRtya / upAje kRtvA / anvAjekRtya / anvAje kRtvA / durbalasya balamAdhAyetyarthaH // sAkSAtprabhRtIni ca / 1 / 4 / 74 // kRtri vA gatisaMjJAni syuH // cvyartha iti vAcyam * // sAkSAtkRtya / sAkSAtkRtvA / lavaNaMkRtya / lavaNaM kRtvA / mAntatvaM nipAtanAt // anatyAdhAna urasimanasI / / 475 // urasikRtya / urasi kRtvA / abhyupagamyetyarthaH / manasikRtya / manasi kRtvA / nizcityetyarthaH / atyAdhAnamupazleSaNaM tatra na / urasi kRtvA pANiM zete // madhye pade nivacane ca / / 476 // ete kRtri vA gatisaMjJAH syuranatyAdhAne / madhyekRtya / madhye kRtvA / padekRtya / pade kRtvA / nivacanekRtya / nivacane kRtvA / vAcaM niyamyerthaH // nityaM haste pANAvupayamane / 11477 // kRJi / upayamanaM vivAhaH / khIkAramAtramityanye / hastakRtya / pANaukRtya // prAdhvaM bandhane / 11478 // prAdhvamityavyayam / prAdhvaMkRtya / bandhanenAnukUlaM kRtvetyarthaH / prArthanAdinA tvAnukUlyakaraNe / prAdhvaM kRtvA // jIvikopaniSadAvaupamye / / 4 / 79 // jIvikAmiva kRtvA jIvikAkRtya / upaniSadamiva kRtvA upaniSatkRtya / aupamye kim / jIvikAM kRtvA / prAdigrahaNamagatyartham / supuruSaH / atra vArtikAni // prAdayo gatAdyarthe prathamayA * // pragata AcAryaH prAcAryaH // atyAdayaH kAntAdyarthe dvitIyayA * // atikrAnto mAlAmatimAlaH // avAdayaH kruSTAdyarthe tRtIyayA * // avakruSTaH kokilayA avakokilaH // paryAdayo glAnAdyarthe caturthyA * // pariglAno'dhyayanAya paryadhyayanaH // nirAdayaH krAntAdyarthe paJcamyA * // niSkrAntaH kauzAmbyA niSkauzAmbiH // karmapravacanIyAnAM pratiSedhaH * // vRkSaM prati // tatro 1 sAkSAt , mithyA, cintA, bhadrA, rocanA, AsthA, amA, addhA, prAjaryA, prAjalhA, bIjA, bIjaruhA, saMsaryA, arthe, lavaNam , uSNam , zItam , udakam , Ardram , agnau, kze, vikasane, vihasane, pratapane, prAdus, namas Avis / AkRtigaNo'yam / atra lavaNAdInAM paJcAnAM gatisaMjJAsaMniyogena mAntatvaM nipAtyate / 2 eSu vArtikeSu sarvatrAdizabdaH prakAre na tu prabhRtau / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ttpurussH| papadaM saptamIstham / 3 / 1 / 92 // saptamyante pade karmaNItyAdau vAcyatvena sthitaM kumbhAdi tadvAcakaM padamupapadasaMjJaM syAttasmiMzca satyeva vakSyamANaH pratyayaH // upapadamati / 2 / 2 / 19 // upapadaM subantaM samarthana nityaM samasyate / atiGantazcAyaM samAsaH / kumbhaM karotIti kumbhakAraH / iha kumbha as kAra ityalaukikaM prakriyAvAkyam / atiG kim / mA bhavAn bhUt / mAGi luGiti saptamInirdezAnmAkupapadam / atigrahaNaM jJApayati supetyetannehAnuvartata iti / pUrvasUtre'pi gatigrahaNaM pRthakkRtyAtiGgrahaNaM tatrApakRSyate / supeti ca nivRttam / tathA ca / gatikArakopapadAnAM kRdbhiH saha samAsavacanaM prAksubutpatteriti siddham // vyAghrI / azvakrItI / kacchapI // amaivAvyayena / 2 / 2 / 20 // amaiva tulyavidhAnaM yadupapadaM tadevAvyayena saha samasyate / khAduGkAram / neha / kAlasamayavelAsu tumun / kAlaH samayo velA vA bhoktam / amaiveti kim / agre bhojam / agre bhuktvA / vibhASAgre prathamapUrveSviti ktvANamulau / amA cAnyena ca tulyavidhAnametat // tRtIyAprabhRtInyanyatarasyAm / / 2 / 21 // upadaMzastRtIyAyAmityAdInyupapadAnyamantenAvyayena saha vA samasyante / mUlakenopadaMzaM bhuGkte / mUlakopadaMzam // ktvA ca / 2 / 2 / 22 // tRtIyAprabhRtInyupapadAni ktvAntena saha vA samasyante / uccaiHkRtya / uccaiHkRtvA / avyaye'yathAbhipreteti ktvA / tRtIyAprabhRtInIti kim / alaM kRtvA / khalu kRtvA // tatpuruSasyAGgule saMkhyAvyayAdeH / / 4 / 86 // saMkhyAvyayAderaGgulyantasya tatpuruSasya samAsAnto'c syAt / dve aGgulI pramANamasya vyaGgulaM dAru / nirgatamaGgulibhyo niraGgulam // ahaHsarvekadezasaMkhyAtapuNyAcca rAtre / / 4 / 87 // ebhyo rAtrerac syAccAtsaMkhyAvyayAdeH / argrahaNaM dvandvArtham / ahazca rAtrizcAhorAtraH / sarvA rAtriH sarvarAtraH / pUrva rAtreH pUrvarAtraH / saMkhyAtarAtraH / puNyarAtraH / dvayo rAjyoH samAhAro dvirAtram / atikrAnto rAtrimatirAtraH // rAjAhAsakhibhyaSTac / 5 / 4 / 91 // etadantAttatpuruSAc syAt / paramarAjaH / atirAjI / kRSNasakhaH // ahaSTakhoreva / / 4 / 145 // TilopaH syAnnAnyatra / uttamAhaH / dve ahanI bhRto vyahInaH kratuH / taddhitArthe dviguH / tamadhISTa ityadhikAre dvigorvetyanuvRttau rAtryahaHsaMvatsarAceti khaH / liGgaviziSTaparibhASAyA anityatvAnneha / madrANAM rAjJI madrarAjJI // ahoha etebhyaH / / 4 / 88 // sarvAdibhyaH parasyAhanzabdasyAhAdezaH syAtsamAsAnte pare // aho'dantAt / 8 // 47 // adantapUrvapadasthAdrephAtparasyA'hAdezasya nasya NaH syAt / sarvANaH / pUrvAhnaH / saMkhyAtAhaH / dvayorahorbhavaH / kAlADhaJ / dvigoluMganapatya iti Thajo luk / vyahnaH / striyAmadantatvATTAp / yahA / yahapriyaH / atyahnaH // jhunnAdiSu ca / 8 / 4 / 39 // eSu NatvaM na syAt / dIrghAhI prAvRT / 1kSuna, nRnamana, nandin , nandana, nagara / etAni trINyuttarapadAni saMjJAyAM prayojayanti / harinandI, harinandanaH, girinagaram / nRtiryaGi prayojayati / narInRtyate / nartana, gahana, nandana, niveza, nivAsa, agni, anUpa, etAni saptottarapadAni prayojayanti / parinartanamityAdi / AcAryAdaNavaM ca / AkRtigaNo'yam / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 siddhAntakaumudyam evaM caitadarthamahna ityadantAnukaraNaklezo na kartavyaH / prAtipadikAnteti NatvavAraNAya kSumnA - diSu pAThasyAvazyakatvAt / adantAditi taparakaraNAnneha / parAgatamahaH parAddhaH // na saMkhyAdeH samAhAre |5|4|89 / / samAhAre vartamAnasya saMkhyAderahrAdezo na syAt / saMkhyAderiti spaSTArtham / dvayoraho H samAhAro vyahaH / tryahaH // uttamaikAbhyAM ca |5|490 // AbhyAmahlAdezo na / uttamazabdo'ntyArthaH / puNyazabdamAha / puNyai kAbhyAmityeva sUtrayitumucitam / puNyAham / ekAhaH / uttamagrahaNamupAntyasyApi saMgrahArthamityeke / saMkhyAtAhaH // agrAkhyAyAmurasaH | 5|4|93 / Tac syAt / azvAnAmura iva azvorasam / mukhyo'zva ityarthaH // anozmAyaHsarasAM jAtisaMjJayoH | 5|4|94 || TacsyAjjAtau saMjJAyAM ca / upAnasam / amRtAzmaH / kAlAyasam / maNDUkasarasamiti jAtiH / mahAnasam / piNDAzmaH / lohitAyasam / jalasarasamiti saMjJA // grAmakauTAbhyAM ca taNaH |5|4| 95 // grAmasya takSA grAmatakSaH / sAdhAraNa ityarthaH / kuTyAM bhavaH kauTaH khatantraH sa cAsau takSA ca kauTatakSaH // ateH zunaH | 5|4|96 // atizvo varAhaH / atizvI sevA || upamAnAdaprANiSu |5|4|97 // aprANiviSayakopamAnavAcinaH zunaSTacsyAt / AkarSaH zveva AkarSazvaH / aprANiSu kim / vAnaraH zveva vAnarazvA || uttaramRgapUrvAcca saktaH / 6/4/98 // cAdupamAnAt / uttarasaktham / mRgasaktham / pUrvasaktham / phalakamiva sakthi phalakasaktham // nAvo dvigoH / 5/4/99 // nauzabdAntAdvigoSTac syAnna tu taddhitaluki / naubhyAmAgataH dvinAvarUpyaH / dvigorluganapatya ityatra acItyasyApakarSaNAddhalAderna luk / paJcanAvapriyaH / dvinAvam / trinAvam / ataddhitalukIti kim / paJcabhirnobhiH krItaH paJcanauH // ardhAca |5|4|100 // ardhAnnAvaSTac syAt / nAvo'rdham | ardhanAvam / klIbatvaM lokAt // khAryAH prAcAm ||5|4|101 // dvigorardhAca khAryASTajvA syAt / dvikhAram / dvikhAri / ardhakhAram / ardhakhAri / dvitribhyAmaJjaleH | 5|4|102 // jvA syAt / dvigau / vyaJjalam / dyaJjali | ataddhitalukItyeva / dvAbhyAmaJjalibhyAM krIto vyaJjaliH // brahmaNo jAnapadAkhyAyAm |5|4|104 // brahmAntAttatpuruSATTac syAtsamAsena jAnapadatvamAkhyA yate cet / surASTrebrahmA surASTra brahmaH // kumahadbhyAmanyatarasyAm ||5|4|105 / / AbhyAM brahmaNo vA Tac syAt tatpuruSe / kutsito brahmA kubrahmaH / kubrahmA || AnmahataH samAnAdhikaraNajAtIyayoH | 6|3|46 mahata AkAro'ntAdezaH syAtsamAnAdhikaraNe uttarapade jAtIye ca pare / mahAbrahmaH / mahAbrahmA / mahAdevaH / mahAjAtIyaH / samAnAdhikaraNe kim / mahataH sevA mahatsevA / lAkSaNikaM vihAya pratipadoktaH sanmahaditi samAso grahISyate cet mahAbAhurna syAt / tasmAllakSaNapratipadoktayoH pratipadoktasyeti paribhASA neha pravartate / samA atra pAThAntaram / kSuna, tRpbhu, nRnamana, naranagara, nandana, nRtiryaGi, girinandI, gRhagamana, niveza, nivAsa, agni, anUpa, AcAryabhogIna, caturhAyana, irikAdIni vanottarapadAni saMjJAyAm / irikA, timira, samIra, kubera, hari, karmAra / iti kSunAdiH // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ttpurussH| nAdhikaraNagrahaNasAmarthyAt / Aditi yogavibhAgAdAtvam prAgekAdazabhya iti nirdezAdvA / ekAdaza / mahatIzabdasya puMvatkarmadhArayeti puMvadbhAve kRte Atvam / mahAjAtIyA // mahadAtve ghAsakaraviziSTeSUpasaMkhyAnaM puMvadbhAvazca * // asAmAnAdhikaraNyArthamidam / mahato mahatyA vA ghAso mahAghAsaH / mahAkaraH / mahAviziSTaH // aSTanaH kapAle haviSi * // aSTAkapAlaH / gavi ca yukte * // gozabde pare yukta ityarthe gamye'STana AtvaM vaktavyamityarthaH // aSTAgavaM zakaTam / apratyanvavetyatrAjiti yogavibhAgAbahuvrIhAvapyac / aSTAnAM gavAM samAhAraH aSTagavam / tadyuktatvAcchakaTamaSTAgavamiti vA // yaSTanaH sNkhyaayaambhuvriihyshiityoH47|| AtsyAt / dvau ca daza ca dvAdaza / vyadhikA dazeti vA / dvAviMzatiH / aSTAdaza / aSTAviMzatiH / abahuvrIhyazItyoH kim / dvitrAH / vyazItiH // prAkzatAditi vaktavyam * // neha dvizatam / dvisahasram // trestrayaH / / 3 / 48 // trizabdasya trayas syAtpUrvaviSaye / trayodaza / trayoviMzatiH / bahuvrIhau tu trirdaza tridazAH / sujarthe bahuvrIhiH / azItau tu vyazItiH / prAk zatAdityeva / trizatam / trisahasram // vibhASA catvAriMzatprabhRtau sarveSAm / / 3 / 49 // yaSTanostrezca prAguktaM vA syAccatvAriMzadAdau pare / dvicatvAriMzat / dvAcatvAriMzat / aSTacatvAriMzat / aSTAcatvAriMzat / tricatvAriMzat / trayazcatvAriMzat / evaM paJcAzatSaSTisaptatinavatiSu // ekAdizcaikasya cAduk / / 376 // ekAdirnaJ prakRtyA syAdekasya ca adugAgamazca / naJo viMzatyA saha samAse kRte ekazabdena saha tRtIyeti yogavibhAgAtsamAsaH / anunAsikavikalpaH / ekena na viMzatiH ekAnnaviMzatiH / ekAgaviMzatiH / ekonaviMzatirityarthaH // SaSa utvaM datRdazadhAsUttarapadAdeH STutvaM ca dhAsu veti vAcyam // SoDan / SoDaza / SoDhA / SaDdhA // paravalliGgaM dvandvatatpuruSayoH / / 4 / 26 // etayoH parapadasyeva liGgaM syAt / kukkuTamayUryAvime / mayUrIkukkuTAvimau / ardhapippalI // dviguprAptApannAlaMpUrvagatisamAseSu pratiSedho vAcyaH * // paJcasu kapAleSu saMskRtaH paJcakapAlaH puroDAzaH / prApto jIvikAM praaptjiivikH| ApannajIvikaH / alaM kumAryai alaMkumAriH / ata eva jnyaapkaatsmaasH| niSkauzAmbiH // pUrvavadazvavaDavau / / 4 // 27 // dvivacanamatantram / azvavaDavau / azvavaDavAn / azvavaDavaiH ||raatraahaahaaH puMsi / / 4 / 29 // etadantau dvandvatatpuruSau puMsyeva / anantaratvAtparavalliGgatApavAdo'pyayaM paratvAtsamAhAranapuMsakatAM bAdhate / ahorAtraH / rAtreH pUrvabhAgaH pUrvarAtraH / pUrvAlaH / vyahaH // saMkhyApUrva rAtraM klIbam // dvirAtram / trirAtram / gaNarAtram // apathaM napuMsakam / / 4 / 30 // tatpuruSa ityeva / anyatra tu apatho dezaH / kRtasamAsAntanirdezAnneha / apanthAH // ardhAH puMsi 1 ardharca, gomaya, kaSAya, kArSApaNa, kutapa, kuNapa, kapATa, zaGkha, gUtha, yUtha, dhvaja, kabandha, padma, gRha, saraka, kaMsa, divasa, yUSa, andhakAra, daNDa, kamaNDalu, maNDa, bhUta, dvIpa, dyUta, cakra, dharma, karma, modaka, zatamAna, yAna, nakha, nakhara, caraNa, puccha, dADima, hima, rajata, saktu, pidhAna, sAra, pAtra, Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 siddhAntakaumudyAm ca | 2|4|31 // ardharcAdayaH zabdAH puMsi klIbe ca syuH / ardharcaH / ardharcam / dhvajaH / dhvajam / evaM tIrtha, zarIra, maNDa, pIyUSa, deha, aGkuza, kalaza ityAdi // jAtyAkhyAyAmekasminbahuvacanamanyatarasyAm | 1|2258 // eko'pyartho vA bahutvavadbhavati / brAhmaNAH pUjyAH / brAhmaNaH pUjyaH // asmado dvayozca / 1259 // ekatve dvitve ca vivakSite'smado bahuvacanaM vA syAt / vayaM brUmaH / pakSe'haM bravImi / AvAM brUva iti vA // savizeSaNasya pratiSedhaH * // paTurahaM bravImi // phalgunIproSThapadAnAM ca nakSatre |1| 2 / 60 // dvitve bahutvaprayuktaM kAryaM vA syAt / pUrve phalgunyau / pUrvAH phalgunyaH / pUrve proSThapade / pUrvAH proSThapadAH / nakSatre kim | phalgunyau mANavike // tiSyapunarvakhornakSatrandre bahuvacanasya dvivacanaM nityam | 1|2/63 // bahutvaM dvitvavadbhavati / yazca punarvasU ca tiSyapunarvasU / tiSyeti kim / vizAkhAnurAdhAH / nakSatre kim / tiSyapuna - rvasavo mANavakAH // sa napuMsakam | 2|4|17 // samAhAre dvigurdvandvazca napuMsakaM syAt / paravalliGgApavAdaH / paJcagavam / dantoSTham / akArAntottarapado dviguH striyAmiSTaH * // paJcamUlI || Avanto vA * // paJcakhaTTI | paJcakhaTum || ano nalopazca vA dviguH striyAm * // paJcatakSI / paJcatakSam || pAtrAdyantasya na * // paJcapAtram / tribhuvanam / caturyugam // puNyasudinAbhyAmahnaH klIbateSTA * || puNyAham / sudinAham | pathaH saMkhyAvyayAdeH * || saMkhyAvyayAdeH paraH kRtasamAsAntaH pathazabdaH klIbamityarthaH / trayANAM panthAstripatham / virUpaH panthAH vipatham / kRtasamAsAntanirdezAnneha / supanthAH / atipanthAH / sAmAnye napuMsakam * // mRdu pacati / prAtaH kamanIyam // tatpuruSo'naJkarmadhArayaH | 2|4|19 // adhikAro'yam // saMjJAyAM kanthozInareSu |2|4| 20 || kanthAntastatpuruSaH klIbaM syAtsA ceduzInaradezotpannAyAH kanthAyAH saMjJA / suzamasyApatyAni sauzamayaH teSAM kanthA sauzamikantham / saMjJAyAM kim / ghRta, saindhava, auSadha, ADhaka, caSaka, droNa, khalIna, pAtrIva, SaSThIka, vAra, bANa, protha, kapittha, zuSka, zAla, zIla, zukla, zIdhu, kavaca, reNu, RNa, kapaTa, zIkara, musala, suvarNa, varNa, pUrNa, camasa, kSIra, karSa, AkAza, aSTApada, maGgala, nidhAna, niryAsa, jRmbha, vRtta, pusta, busta, kSveDita, zRGga, nigaDa, khala, madhu, mUla, mUlaka, sthUla, zarAva, nAla, vapra, vimAna, mukha, pragrIva, zUla, vajra, kaTaka, kaNTaka, karpaTa, zikhara, kalka, nATa, mastaka, valaya, kusuma, tRNa, pakGka, kuNDala, kirITa, kumuda, arbuda, aGkuza, timira, Azrama, bhUSaNa, ilkasa, mukula, vasanta, taDAga, piTaka, viTaGka, viDaGga, piNyAka, mASa, koza, phalaka, dina, daivata, pinAka, samara, sthANu, anIka, upavAsa, zAka, karpAsa, vizAla, caSAla, khaNDa, dara, viTapa, raNa, bala, mRNAla, hasta, AI, hala, sUtra, tANDava, gANDIva, maNDapa, paTaha, saudha, yodha, pArzva, zarIra, deha, phala, chala, pura, rASTra, bimba, ambara, kuTTima, maNDala, kukuTa, kuDapa, kakuda, khaNDala, tomara, toraNa, maJcaka, paJcaka, puGkha, madhya, bAla, chAla, valmIka, varSa, vastra, vasu, udyAna, udyoga, sneha, stana, stena, svara, saMgama, niSka, kSema, zuka, chatra, kSatra, pavitra, yauvana, kalaha, pAlaka, valkala, kuJja, vihAra, lohita, viSANa, bhavana, araNya, pulina, hala, dRDha, Asana, airAvata, zUrpa, tIrtha, lomaza, tamAla, loha, daNDaka, zapatha, pratisara, dAru, dhanus, mAna, varcaska, kUrca, taNDaka, maTha, sahasra, odana, pravAla, zakaTa, aparAhna, nIDa, zakala, taNDula, mustaka, ityardharcAdiH // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 bahuvrIhiH / vIraNakanthA / uzInareSu kim / dAkSikanthA // upajJopakramaM tadAdyAcikhyAsAyAm / / 4 / 21 // upajJAnta upakramAntazca tatpuruSo napuMsakaM syAt tayorupajJAyamAnopakramyamANayorAdiH prAthamyaM cedAkhyAtumiSyate / pANinerupajJA pANinyupajJaM granthaH / nandopakramaM droNaH // chAyA bAhulye / / 4 / 22 // chAyAntastatpuruSo napuMsakaM syAtpUrvapadArthabAhulye / ithUNAM chAyA ikSucchAyam / vibhASA seneti vikalpasyAyamapavAdaH / ikSucchAyAniSAdinya iti tu AsamantAnniSAdinya ityAprazleSo bodhyaH // sabhA rAjA'. manuSyapUrvA / / 4 / 23 // rAjaparyAyapUrvo'manuSyapUrvazva sabhAntastatpuruSo napuMsakaM syAt / inasabham / Izvarasabham // paryAyasyaiveSyate * // neha / rAjasabhA / candraguptasabhA / amanuSyazabdo rUDhyA rakSaHpizAcAdInAha / rakSaHsabham / pizAcasabham // azAlA ca / / 4 / 24 // saMghAtArthA yA sabhA tadantastatpuruSaH klIbaM syAt / strIsabham / strIsaMghAta ityarthaH / azAlA kim / dharmasabhA / dharmazAletyarthaH // vibhASA senAsurAcchAyAzAlAnizAnAm / / 4 / 25 // etadantastatpuruSaH klIbaM vA syAt / brAhmaNasenam / brAhmaNasenA / yavasuram / yavasurA / kuDyacchAyam / kuDyacchAyA / gozAlam / gozAlA / zvanizam / zvanizA / tatpuruSo'nakarmadhAraya ityanuvRtterneha / dRDhaseno rAjA / asenA / paramasenA // // iti ttpurussH|| zeSo bahuvrIhiH / / 2 / 23 // adhikAro'yam / dvitIyAzritetyAdinA yasya trikasya viziSya samAso noktaH saH zeSaH prathamAntamityarthaH // anekamanyapadArthe / 2 / 2 / 24 // anekaM prathamAntamanyasya padasyArthe vartamAnaM vA samasyate sa bahuvrIhiH / aprathamAvibhaktyarthe bahuvrIhiriti samAnAdhikaraNAnAmiti ca phalitam / prAptamudakaM yaM prAptodako grAmaH / UDharatho'naDAn / upahRtapazU rudraH / uddhRtaudanA sthAlI / pItAmbaro hariH / vIrapuruSako prAmaH / prathamArthe tu na / vRSTe deve gataH / vyadhikaraNAnAmapi na / paJcabhirbhuktamasya // prAdibhyo dhAtujasya vAcyo vA cottarapadalopaH * // prapatitaparNaH praparNaH // namo'styarthAnAM vAcyo vA cottarapadalopaH * // avidyamAnaputraH aputraH / astIti vibhaktipratirUpakamavyayam / astikSIrA gauH // striyAH puMvadbhASitapuMskAdanU samAnAdhikaraNe striyAmapUraNIpriyAdiSu / 6 / 3334 // bhASitapuMskAdanRG UGo'bhAvo yasyAmiti bahuvrIhiH / nipAtanAtpaJcamyA aluk SaSTyAzca luk / tulye pravRttinimitte yaduktapuMskaM tasmAtpara UGo'bhAvo yatra tathAbhUtasya strIvAcakazabdasya puMvAcakasyeva rUpaM syAtsamAnAdhikaraNe strIliGge uttarapade na tu pUraNyAM priyAdau ca parataH / gostriyoriti havaH / citrA gAvo yasyeti laukikavigrahe citrA as go as ityalokakavigrahe citraguH / rUpavadbhAryaH / citrA jaratI gauryasyeti vigrahe anekokterbahUnAmapi bahuvrIhiH / atra kecit / citraajrtiiguH| jaratIcitrAgurvA / evaM dIrghAtanvIjaGghaH / tanvIdIrghAjaGghaH / tripade bahuvrIhau prathamaM na puMvat / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 siddhAntakaumudyam uttarapadasya madhyamena vyavadhAnAt / dvitIyamapi na puMvat / pUrvapadatvAbhAvAt / uttarapadazabdo hi samAsasya caramAvayave rUDhaH / pUrvapadazabdastu prathamAvayave rUDha iti vadanti / vastutastu neha pUrvapadamAkSipyate / Ana Rta ityatra yathA / tenopAntyasya puMvadeva / citrAjaragurityAdi / ata eva citrAjaratyau gAvau yasyeti dvandvagarbhe'pi citrAjaraguriti bhASyam / karmadhArayapUrvapade tu dvayorapi puMvat | jaraccitraguH / karmadhArayottarapade tu citrajaradgavIkaH / striyAH kim / grAmaNikulaM dRSTirasya grAmaNidRSTiH / bhASitapuMskAtkim / gaGgAbhAryaH / anUG kim / vAmorubhAryaH / samAnAdhikaraNe kim / kalyANyAH mAtA kalyANImAtA / striyAM kim / kalyANI pradhAnaM yasya sa kalyANIpradhAnaH / pUraNyAM tu // appUraNIpramANyoH | 5|4|116 // pUraNArthapratyayAntaM yat strIliGgaM tadantAtpramANyantAcca bahuvrIherap syAt / kalyANI paJcamI yAsAM rAtrINAM tAH kalyANIpaJcamA rAtrayaH / strIpramANI yasya sa strIpramANaH / puMvadbhAvapratiSedho'ppratyayazca pradhAnapUraNyAmeva / rAtriH pUraNI vAcyA cetyuktodAharaNe mukhyA / anyatra tu // nadyutazca |5|4|153 // nadyuttarapadAdRdantottarapadAcca bahuvrIheH kapsyAt / puMvadbhAvaH || ke'NaH | 7|4| 13 || ke pare'No hrakhaH syAt / iti prApte // na kapi |7|4|14 // kapi pare aNo hakho na syAt / kalyANapaJcamIkaH pakSaH / atra tirohitAvayava - bhedasya pakSasyAnyapadArthatayA rAtrirapradhAnam / bahukartRkaH / apriyAdiSu kim / kalyANIpriyaH / priyA / manojJA / kalyANI / subhagA / durbhagA / bhaktiH / sacivA / khasA / kAntA / kSAntA / samA / capalA / duhitA / vAmA / abalA / tanayA || sAmAnye napuMkasam // dRDhaM bhaktiryasya sa hRDhabhaktiH / strItvavivakSAyAM tu dRDhabhaktiH // tasilAdiSvAkRtvasucaH / 6 / 3 / 35 // tasilAdiSu kRtvasujanteSu pareSu striyAM puMvatsyAt / parigaNanaM kartavyam / avyAsyativyAptiparihArAya / tratasau / taraptamapau / caraDjAtIyarau / kalpabdezIyarau / rUpappAzapau / thAl / tilthyanau / bahvISu bahutra / bahutaH / darzanIyatarA / darzanIyatamA / rUpeti vakSyamANo hrakhaH paratvAtpuMvadbhAvaM bAdhate / paTTitarA / paTTitamA / paTucarI / paTujAtIyA / darzanIyakalpA / darzanIyadezIyA / darzanIyarUpA / darzanIyapAzA / bahudhA / prazastA vRka vRtiH / ajAbhyo hitA ajathyA // zasi bahvalpArthasya puMvadbhAvo vaktavyaH * // bahvIbhyo dehi bahuzaH / alpAbhyo dehi alpazaH // tvatalorguNavacanasya || zuklAyA bhAvaH zuklatvam / zuklatA / guNavacanasya kim / kardhyA bhAvaH kartrItvam / zaradaH kRtArthatetyAdau tu sAmAnye napuMsakam // bhasyADhe taddhite // hastinInAM samUho hAstikam / aDhe kim / rauhiNeyaH / strIbhyo Dhagati Dho'tra gRhyate / agnerTagiti Dhaki tu puMvadeva | amAyI devatA'sya sthAlIpAkasyAgneyaH / sapatnIzabdastridhA / zatruparyAyAtsapala zabdAcchArGgaravAditvAt GInyekaH / samAnaH patiryasyA iti vigrahe vivAhanibandhanaM patizabdamAzritya nityastrIliGgo dvitIyaH / khAmiparyAyapatizabdena bhASitapuMskastRtIyaH / AdyayoH zivAdyaN / sapatnayA apatyaM sApatnaH / 1 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuvrIhiH / 79 1 tRtIyA liGgaviziSTaparibhASayA patyuttarapadalakSaNo Nya eva / na tvaN / zivAdI rUDhayoreva grahaNAt / sApatyaH // Thakchasozca * // bhavatyAzchAtrA bhAvatkAH / bhavadIyAH / etadvArtikamekataddhite ceti sUtraM ca na kartavyam / sarvanAmno vRttimAtre puMvadbhAva iti bhASyakAreSTyA gatArthatvAt / sarvamayaH / sarvakAmyati / sarvikA bhAryA yasya sa sarvakabhAryaH / sarvakapriya ityAdi / pUrvasyaivedam / bhastraiSAdveti liGgAt / tenAkaci ekazeSavRttau ca na / sarvikA / sarvAH // kukkuMTyAdInAmaNDAdiSu * // kukkuTyA aNDaM kukkuTANDam / mRgyAH padaM mRgapadam mRgakSIram / kAkazAvaH // kyaGmAninozca | 3 | 3 | 36 || etayoH parataH puMvat / enIvAcarati etAyate / zyenIvAcarati zyetAyate / svabhinnAM kAMciddarzanIyAM manyate darzanI - yamAninI / darzanIyAM striyaM manyate darzanIyamAnI caitraH // na kopadhAyAH / 6 / 3 / 37 // kopadhAyAH striyA na puMvat / pAcikAbhAryaH / rasikAbhAryaH / madrikAyate / madrikAmAninI // kopadhapratiSedhe taddhitavugrahaNam * || neha / pAkA bhAryA yasya sa pAkabhAryaH // saMjJApUrayo | 6| 3 | 38 || anayorna puMvat / dattAbhAryaH / dattAmAninI / dAnakriyAnimittaH striyAM puMsi ca saMjJAbhUto'yamiti / bhASitapuMskatvamasti / paJcamIbhAryaH / paJcamIpAzA // vRddhi - nimittasya ca tadvitasyAraktavikAre | 6|3 | 39 // vRddhizabdena vihitA yA vRddhistaddheturyastaddhito'raktavikArArthastadantA strI na puMvat / saunIbhAryaH / mAthurIyate / mAthurImAninI / vRddhinimittasya kim / madhyamabhAryaH / taddhitasya kim / kANDalAvabhAryaH / vRddhizabdena kim / tAvadbhAryaH / rakte tu kASAyI kanthA yasya sa kASAyakanthaH / vikAre tu haimI mudrikA yasyeti haimamudrikaH / vRddhizabdena vRddhiM prati phalopadhAnAbhAvAdiha puMvat / vaiyAkaraNabhAryaH / sauvazvabhAryaH // svAGgAccetaH | 3 | 3 |40 // khAnAdya IkArastadantA strI na puMvat / sukezIbhAryaH / khAGgAtkim / paTubhAryaH / ItaH kim / akezabhAryaH // amAninIti vaktavyam * // sukezamAninI // jAtezva | 3 | 3 | 41 // jAteH paro yaH strIpratyayastadantaM na puMvat / zUdrAbhAryaH / brAhmaNIbhAryaH / sautrasyaivAyaM niSedhaH / tena hastinInAM samUho hAstikamityatra bhasyADha iti tu bhavatyeva / saMkhyayA'vyayAsannAdUrAdhikasaMkhyAH saMkhye ye / 2 / 2 / 25 // saMkhyeyArthayA saMkhyayA'vyayAdayaH samasyante sa bahuvrIhiH / dazAnAM samIpe ye santi te upadazAH / nava ekAdaza vetyarthaH / bahuvrIhau saMkhyeye iti vakSyamANo Dac / ti viMzaterDiti | 6|4|142 // viMzaterbhasya tizabdasya lopaH syADDiti / AsannaviMzAH / viMzaterAsannA ityarthaH / adUratriMzAH / adhikacatvAriMzAH dvau vA trayo vA dvitrAH / dvirAvRttA daza dvidazAH / viMzatirityarthaH // diGnAmAnyantarAle | 2 / 2 / 26 // dizo nAmAnyantarAle vAcye prAgvat / dakSiNasyAH pUrvasyAzca dizo'ntarAlaM dakSiNapUrvA / nAmagrahaNAdyaugikAnAM na / aindyAzca kauberyAzcAntarAlaM dik // tatra tenedamiti sarUpe 1 kukkuTI, mRgI, kAkI, / aNDa, pada, zAva, bhrakuM, bhrukuTIsa, iti kukkuTyAdiraNDAdizca // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm / 2 / 2 / 28 // saptamyante grahaNaviSaye sarUpe pade tRtIyAnte ca praharaNaviSaye idaM yuddhaM pravRttamityarthe samasyete karmavyatihAre dyotye sa bahuvrIhiH / itizabdAdayaM viSayavizeSo labhyate // anyeSAmapi dRzyate / 6 / 31137 // dIrgha ityanuvartate / ici karmavyatihAre bahuvrIhI pUrvapadAntasya dIrghaH / ic samAsAnto vakSyate / tiSThadguprabhRtiSvicpratyayasya pAThAdavyayIbhAvatvamavyayatvaM ca / kezeSu kezeSu gRhItvedaM yuddhaM pravRttaM kezAkezi / daNDairdaNDaizca prahRtyedaM yuddhaM pravRttaM daNDAdaNDi / muSTImuSTi // orgunnH|6|4|146|| uvarNAntasya bhasya guNaH syAttaddhite / avAdezaH / bAhUbAhavi / oroditi vaktavye guNoktiH saMjJApUrvako vidhiranitya iti jJApayitum / tena khAyambhuvamityAdi siddham / sarUpe iti kim / halena musalena // tena saheti tulyayoge / 2 / 2 / 27 // tulyayoge vartamAnaM sahetyetattRtIyAntena prAgvat // vopasarjanyasya / 6 / 3 / 82 // bahuvrIyavayavasya sahasya saH syAdvA / putreNa saha saputraH sahaputro vA AgataH / tulyayogavacanaM prAyikam / sakarmakaH / salomakaH // prakRtyAziSi / 6 / 3 / 83 // sahazabdaH prakRtyA syAdAziSi / khasti rAjJe sahaputrAya sahAmAtyAya // agovatsahaleSviti vAcyam * // sagave / savatsAya / sahalAya // bahuvrIhau saMkhyeye DajabahugaNAt / 5 / 4 / 73 // saMkhyeye yo bahuvrIhistasmADDac syAt / upadazAH abahugaNAtkim / upabahavaH / upagaNAH / atra khare vizeSaH // saMkhyAyAstatpuruSasya vAcyaH * // nirgatAni triMzato nistriMzAni varSANi caitrasya / nirgatastriMzato'Ggalibhyo nistriMzaH khddgH|| bahuvrIhau sakthyakSNoH svAGgAtSaca / / 4 / 113 // vyatyayena SaSThI / khAGgavAcisakthyakSyantAbahuvrIheH Sac syAt / dIrghe sakthinI yasya sa dIrghasakthaH / jalajAkSI / khAGgAtkim / dIrghasakthi zakaTam / sthUlAkSA veNuyaSTiH / akSNo'darzanAdityac // aGgalerdAruNi / / 4 / 114 // amulyantAhahuvrIheH Sac syAddAruNyarthe / paJcAGgulayo yasya tatpaJcAGgulaM dAru / aGgulisadRzAvayavaM dhAnyAdivikSepaNakASThamucyate / bahuvrIheH kim / dve aGgulI pramANamasyAH ghyaGgulA yaSTiH / taddhitArthe tatpuruSe tatpuruSasyAGgulerityac / dAruNi kim / paJcAGgulirhastaH / dvitribhyAM Sa mUrdhnaH / / 4 / 115 // AbhyAM mUrdhnaH SaH syAbahuvrIhau / dvimUrdhaH / trimUrghaH // neturnakSatre abvaktavyaH * // mRgo netA yAsAM tAH mRganetrA rAtrayaH / puSpanetrAH / antarbahiyAM ca lomnaH / 54117 // AbhyAM lomno'psyAhuvrIhau / antarlomaH / bahirlomaH / aJ nAsikAyAH saMjJAyAM nasaM cAsthUlAt / / 4 / 118 // nAsikAntAbahuvrIherac syAt nAsikAzabdazca nasaM prApnoti na tu sthUlapUrvAt // pUrvapadAtsaMjJAyAmagaH / / 4 / 3 // pUrvapadasthAnimittAtparasya nasya NaH syAtsaMjJAyAM na tu gakAravyavadhAne / druriva nAsikA'sya guNasaH / kharaNasaH / agaH kim / RcAmayanaM Rgayanam / aNUgayanAdibhya iti nipAtanAt NatvAbhAvamAzritya aga iti pratyAkhyAtaM bhASye / asthUlAtkim / sthUlanAsikaH // khurakharAbhyAM vA nas * // khuraNAH / kharaNAH / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuvrIhiH / pakSe ajapIpyate * // khuraNasaH / kharaNasaH // upasargAca / / 4 / 119 // prAderyo nAsikAzabdastadantAbahuvrIherac nAsikAyA nasAdezazca / asaMjJArtha vacanam / unnatA nAsikA yasya sa unnasaH / upasargAdanotpara iti sUtraM tadbhaktvA bhASyakAra Aha // upasargAdvahulam / 8 / 4 / 28 // upasargasthAnnimittAtparasya naso nasya NaH syAdbahulam / praNasaH // veryo vaktavyaH * // vigatA nAsikA'sya vigraH // khyazca * // vikhyaH / kathaM tarhi vinasA hatabAndhaveti bhaTTiH / vigatayA nAsikayopalakSiteti vyAkhyeyam // suprAtasuzvasudiva zArikukSacaturazreNIpadAjapadaproSThapadAH / / 4 / 120 // ete bahuvrIhAvacpratyayAntA nipAtyante / zobhanaM prAtarasya suprAtaH / zobhanaM zvo'sya suzvaH / zobhanaM divA'sya sudivaH / zAreriva kukSirasya zArikukSaH / catasro'zrayo'sya caturazraH / eNyA iva pAdAvasya eNIpadaH / ajapadaH / proSTho gauH tasyeva pAdAvasya proSThapadaH // naduHsubhyo halisakthyoranyatarasyAm / / 4 / 121 // ac syAt / ahalaH / ahaliH / asakthaH / asakthiH / evaM duHsubhyAm / zaktyoriti pAThAntaram / azaktaH / azaktiH // nityamasic prjaamedhyoH||4|122|| nanduHsubhya ityeva / aprajAH / duSprajAH / suprajAH / amedhAH / durmedhAH / sumedhAH // dharmAdanickevalAt / / 4 / 124 // kevalAtpUrvapadAtparo yo dharmazabdastadantAbahuvrIheranic syAt / kalyANadharmA / kevalAtkim / paramaH kho dharmo yasyeti tripade bahuvrIho mA bhUt / khazabdo hIha na kevalaM pUrvapadaM kiMtu madhyamatvAdApekSikam / saMdigdhasAdhyadharmetyAdau tu karmadhArayapUrvapado bahuvrIhiH / evaM ca paramakhadharmetyapi sAdhveva / nivRttidharmA anucchittidharmetyAdivat / pUrvapadaM tu bahuvrIhiNAkSipyate // jambhA suharitatRNasomebhyaH / / 4 / 125 // jambheti kRtasamAsAntaM nipAtyate / jambho bhakSye dante ca / zobhano jambho'sya sujambhA / haritajambhA / tRNaM bhakSyaM yasya tRNamiva dantA yasyeti vA tRNajambhA / somajambhA / svAdibhyaH kim / patitajambhaH // dakSiNermA lubdhayoge / 5 / 4 / 126 // dakSiNe ImaiM vraNaM yasya dakSiNermA mRgaH / vyAdhena kRtavraNa ityarthaH // ic karmavyatihAre / / 4 / 127 // karmavyatihAre yo bahuvrIhistasmAdic syAtsamAsAntaH / kezAkezi / musalAmusali // dvidaNDyAdibhyazca / / 4 / 128 // tAdayaM caturyuSA / eSAM siddhyarthamic pratyayaH syAt / dvau daNDau yasminpraharaNe tad dvidaNDi praharaNam / dvimusali / ubhAhasti / ubhayAhasti // prasaMbhyAM jAnunorjuH / / 4 / 129 // AbhyAM parayorjAnuzabdayo rAdezaH syAdbahuvrIhau / pragate jAnunI yasya prajuH / saMjuH // UrdhvAdvibhASA / 5 / 4 / 130 // UrdhvajuH / UrdhvajAnuH // dhanuSazca / / 4 / 132 // dhanurantasya bahuvrIheranaGAdezaH syAt / zArGgadhanvA // vA saMjJAyAm / 5 / 4 / 133 // zatadhanvA / zatadhanuH // 1 dvidaNDi, dvimusali, ubhAJjali, ubhayAJjali, ubhAdanti, ubhayAdanti, ubhAhasti, ubhayAhasti, ubhAkarNi, ubhayAkarNi, ubhApANi, ubhayApANi, ubhAbAhu, ubhayAbAhu, ekapadi, proSThapadi, Adayapadi, sapadi, nikuJcayakarNi, saMhatapucchi, antevAsi / iti dvidddyaadiH|| 11 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm jAyAyA ni / / 4 / 134 // jAyAntasya bahuvrIherniGAdezaH syAt // lopo vyorvali / / 1 // 66 // vakArayakArayorlopaH syAdvali / puMvadbhAvaH / yuvatirjAyA yasya yuvajAniH / gandhasyedutpUtisumurabhibhyaH / / 4 / 135 // ebhyo gandhasya ikAro'ntAdezaH syAt / udgandhiH / pUtigandhiH / sugandhiH / surabhigandhiH // gandhasyettve tadekAntagrahaNam * // ekAnta ekadeza iva avibhAgena lakSyamANa ityarthaH / sugandhi puSpaM salilaM ca / sugandhirvAyuH / neha zobhanA gandhAH dravyANyasya sugandhaH ApaNikaH // alpAkhyAyAm / / 4 / 136 // sUpasya gandho lezo yasmiMstat sUpagandhi bhojanam / ghRtagandhi / gandho gandhakaAmode leze saMbandhagarvayoriti vizvaH // upamAnAca / 541137 // padmasyeva gandho'sya padmagandhi // pAdasya lopo'hastyAdibhyaH / / 4 / 138 // hastyAdivarjitAdupamAnAparasya pAdazabdasya lopaH syAdbahuvrIhau / sthAnidvAreNAyaM samAsAntaH / vyAghrasyeva. pAdAvasya vyAghrapAt / ahastyAdibhyaH kim / hastipAdaH / kusUlapAdaH // kumbhapadISu ca / 5 / 4 / 139 // kumbhapadyAdiSu pAdasya lopo GIp ca nipAtyate striyAm / pAdaH pat / kumbhapadI / striyAM kim / kumbhapAdaH // saMkhyAsupUrvasya / / 4 / 140 // pAdasya lopaH syAtsamAsAnto bahuvrIhau / dvipAt / supAt // vayasi dantasya dat / / 4 / 141 // saMkhyAsupUrvasya dantasya datR ityAdezaH syAdvayasi / dvidan / caturdan / SaT dantA asya SoDan / sudan / sudatI / vayasi kim / dvidantaH karI / sudantaH // striyAM saMjJAyAm / / 4 / 143 // dantasya datR syAtsamAsAnto bahuvrIhau / ayodtii| phAladatI / saMjJAyAM kim / samadantI // vibhASA zyAvArokAbhyAm / / 4 / 144 // dantasya datR vA bahuvrIhau / zyAvadan / zyAvadantaH / arokadan / arokadantaH // agrAntazuddhazubhravRSavarAhebhyazca / 5 / 4 / 145 // ebhyo dantasya datR vA / kuGmalAgradan / kuGmalAgradantaH // kakudasyAvasthAyAM lopaH / / 4 / 146 // ajAtakakut / pUrNakakut // trikakutparvate / 5 / 4 / 147 // trINi kakudAnyasya trikakut / saMjJeSA parvatavizeSasya / trikakudo'nyaH // udvibhyAM kAkudasya / / 4 / 148 // lopaH syAt / utkAkut / vikAkut / kAkudaM tAlu // pUrNAdvibhASA / 5 / 4 / 149 // pUrNakAkut / pUrNakAkudaH // suhRduhRdau mitrAmitrayoH / / 4 / 150 // sudurdhyA hRdayasya hRdbhAvo nipAtyate / suhRnmitram / duhUM. damitraH / anyatra suhRdayaH duhRdayaH // uraHprabhRtibhyaH kapa / 5 / 4 / 151 // vyUDhoraskaH / ___ 1 hastin , kuddAla, azva, kazika, kuruta, kaTola, kaTolaka, gaNDola, gaNDolaka, kaNDola, kaNDolaka, aja, kapola, jAla, gaNDa, mahelA, dAsI, gaNikA, kusUla / iti hstyaadiH|| 2 kumbhapadI, ekapadI, jAlapadI, munipadI, zUlapadI, guNapadI, zatapadI, sUtrapadI, godhApadI, kalazIpadI, vipadI, dvipadI, tripadI, SaTpadI, dAsIpadI, tRNapadI, zitapadI, viSNupadI, supadI, niSpadI, ArdrapadI, kuNipadI, kRSNapadI, zucipadI, droNIpadI, drupadI, sUkarapadI, zakRtpadI, aSTApadI, sthUNApadI, apadI, suuciipdii,| iti kumbhapadyAdiH // 3 uras, sarpis , upAnaha , pumAn , anavAn, payaH, nauH, lakSmIH , dadhi, madhu, zAli, arthAnamaH / ityuttrprbhRtyH|| Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuvrIhiH / priyasarpiSkaH / iha pumAn , anaDDAn , payaH, nauH, lakSmIriti ekavacanAntAni paThyante / dvivacanabahuvacanAntebhyastu zeSAdvibhASeti vikalpena kap / dvipumAn / dvipuMskaH // arthAnnaJaH * // anarthakam / naJaH kim / apArtham / apArthakam // inaH striyAm / / 4 / 152 // bahudaNDikA nagarI / aninasmangrahaNAnyarthavatA cAnarthakena ca tadantavidhi prayojayanti // bahuvAgmikA / striyAM kim / bahudaNDI / bahudaNDiko grAmaH // zeSAdvibhASA / / 4 / 154 // anuktasamAsAntAccheSAdhikArasthAbahuvrIheH kap vA syAt / mahAyazaskaH / mahAyazAH / anuktetyAdi kim / vyAghrapAt / sugandhiH / priyapathaH // zeSAdhikArasthAtkim / upabahavaH / uttarapUrvA / saputraH / tantrAdinA zeSazabdo'rthadvayaparaH / Apo'nyatarasyAm / 74 / 15 // kapyAbantasya hUskho vA syAt / bahumAlAkaH / bahumAlakaH / kababhAve bahumAlaH // na saMjJAyAm / / 4 / 155 // zeSAditi prAptaH kap na syAtsaMjJAyAm / vizve devA asya vizvadevaH // Iyasazca / / 4 / 156 // IyasantottarapadAnna kap / bahavaH zreyAMso'sya bahuzreyAn / gostriyoriti hakhe prApte // Iyaso bahuvrIherneti vAcyam * // bahvayaH zreyasyo'sya bahuzreyasI / bahuvrIheH kim / atizreyasiH // vandite bhraatuH||4|157 // pUjite'rthe yo bhrAtRzabdastadantAnna kap syAt / prazasto bhrAtA yasya prazastabhrAtA subhrAtA / na pUjanAditi niSedhastu bahuvrIhI sakthyakSNorityataH prAgeveti vakSyate / vandite kim / mUrkhabhrAtRkaH // nADItatryoH khAne / / 4 / 159 // khAGge yau nADItantrIzabdau tadantAtkap na syAt / bahunADiH kAyaH / bahutantrIIvA / tantrIrdhamanI / strIpratyayAntatvAbhAvAkho na / khAGge kim / bahunADIkaH stambhaH / bahutantrIkA vINA // niSpravANizca / / 4 / 160 // kababhAvo'tra nipAtyate / prapUrvAdvayateryuT / pravANI tantuvAyazalAkA / nirgatA pravANyasya niSpravANiH paTaH / samAptavAnaH / nava ityarthaH // saptamIvizeSaNe bahuvrIhau / 2 / 2 / 32 // saptamyantaM vizeSaNaM ca bahuvrIhI pUrva prayojyam / kaNThekAlaH / ata eva jJApakAyadhikaraNapado bahuvrIhiH / citraguH // sarvanAmasaMkhyayorupasaMkhyAnam * // sarvazvetaH / dvizuklaH // mitho'nayoH samAse saMkhyA pUrvam / zabdaparavipratiSedhAt / dhanyaH // saMkhyAyA alpIyasyAH * // dvitrAH / dvandve'pi / dvAdaza // vA priyasya * // guDapriyaH / priyaguDaH // gaDDAdeH parA saptamI * gaDakaNThaH / kvacinna / vahegaDaH // niSThA / 2 / 2 / 36 // niSThAntaM bahuvrIhI pUrva syAt / kRtakRtyaH // jAtikAlasukhAdibhyaH parA niSThA vAcyA * // sAraGgajagdhI / mAsajAtA / sukhajAtA / prAyikaM cedam / kRtakaTaH / pItodakaH // vAhitAzyAdiSu / / 2 // 37 // AhitAmiH / agyAhitaH / AkRtigaNo'yam // praharaNArthebhyaH pare niSThAsaptamyau * // asyudyataH / daNDapANiH // kvacinna / vivRtAsiH // iti bhuvriihiH|| 1 AhitAgniH, jAtaputraH, jAtadantaH, jAtazmazruH, tailapItaH, ghRtapItaH, UDhabhAryaH, gatArthaH / AkRtigaNo'yam / tena gaDakaNTha, asyudyata, daNDapANi ityAdi jJeyam / ityaahitaajhyaadiH|| Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm cArthe dvandvaH / 2 / 2 / 29 // anekaM subantaM cArthe vartamAnaM vA samasyate sa dvandvaH / samuccayAnvAcayelaretarayogasamAhArAzcArthAH / parasparanirapekSasyAnekasya ekasminnanvayaH samuccayaH / anyatarasyAnuSaGgikatve'nvAcayaH / militAnAmanvaya itaretarayogaH / samUhaH samAhAraH / tantrezvaraM guruM ca bhajakheti samuccaye / bhikSAmaTa gAM cAnayetyanvAcaye ca na samAso 'sAmarthyAt / dhavakhadirau / saMjJAparibhASam / anekokterhotRpotRneSTodgAtAraH / dvayordvayordvandvaM kRtvA punardvandve tu hotApotAneSTodgAtAraH || rAjadantAdiSu param | 2 | 2|31 // eSu pUrvaprayogArhaM paraM syAt / dantAnAM rAjA rAjadantaH // dharmAdiSvaniyamaH * // arthadharmau / dharmArthau / dampatI / jampatI / jAyApatI / jAyAzabdasya jambhAvo dambhAvazca vA nipAtyate / AkRti - gaNo'yam || dvandve dhi / 2 / 2 32 // dvandve ghisaMjJaM pUrvaM syAt / harizca harazca hariharau // anekaprAptAvekatra niyamo'niyamaH zeSe // hariguruharAH / hariharaguravaH // ajAdyadantam / 2 / 2 / 33 // idaM dvandve pUrvaM syAt / IzakRSNau / bahuSvaniyamaH / azvarathendrAH / indrAzvarathAH // dhyantAdajAdyadantaM vipratiSedhena * // indrAmI // alpActaram / 2 / 234 // zivakezava // RtunakSatrANAM samAkSarANAmAnupUrvyeNa * // hemantaziziravasantAH / kRttikA - rohiNyau / samAkSarANAM kim / grISmavasantau // ladhvakSaraM pUrvam * kuzakAzam || abhyarhitaM ca * // tApasaparvatau // varNAnAmAnupUrvyeNa // brAhmaNakSatriyaviTzUdrAH // bhrAturjyAyasaH * // yudhiSThirArjunau || dvandvazca prANitUryasenAGgAnAm / 2 / 4 / 2 // eSAM dvandva ekavatsyAt / pANipAdam / mArdaGgikapANavikam // rathikAzvAroham / samAhArasyaikatvAdekatve siddhe niyamArthaM prakaraNam / prANyaGgAdInAM samAhAra eva yathA syAt // anuvAde caraNAnAm | 2|4 | 3 || caraNAnAM dvandva ekavatsyAtsiddhasyopanyAse || stheorluGIti vaktavyam * // udagAtkaThakAlApam / pratyaSThAtkaThakauthumam // adhvaryukraturanapuMsakam | 2|4|4 || yajurvede vihito yaH kratustadvAcinAmanapuMsakaliGgAnAM dvandva ekavatsyAt / arkAzvamedham / adhvaryukratuH kim / iSuvajrau sAmavede vihitau / anapuMsakaM kim / rAjasUyavAjapeye / ardhI // adhyayanato'viprakRSTAkhyAnAm | 2|4|5 || adhyayanena pratyAsannA AkhyA yeSAM teSAM dvandva ekavat / padakakramakam // jAtiraprANinAm | 2|4|6 // prANivarNyajAtivAcinAM dvandva ekavat / dhAnAzaSkuli / prANinAM tu viTzUdrAH dravyajAtIyAnAmeva / neha | 84 1 rAjadantaH, agrevaNam, liptavAsitam namamuSitam, siktasaMmRSTam, mRSTaluJcitam avaklinnapakkam, arpitoptam, uptagAtham, ulUkhalamusalam, taNDulakiNvam, dRSadupalam, AragvAyanabandhakI, citrarathabAhIkam, avantyazmakam zUdrAryam, snAtakarAjAnau, viSvaksenArjunau akSibhruvam dAravagam // dharmAdiSUbhayam // arthadharmI, dharmArthI, arthazabda, zabdArthoM, arthakAmau, kAmArthau, vaikArimatam, gojavAjam, gopAladhAnIpUlA * sam, pUlAsakakaraNDam, sthUlapUlAsam, sthalapUlAsam, uzIrabIjam siJjAstham, citrAkhAtI, bhAryApatI, dampatI, jampatI, jAyApatI, putrapatI, putrapazu, kezazmazrU, zirobIjam, zirojAnu, sarpirmadhunI, madhusarpiSI, Adyantau, antAdI, guNavRddhI, vRddhiguNau / AkRtigaNo'yaM rAjadantAdiH // Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvandvaH / 85 1 rUparasau / gamanAkuJcane / jAtiprAdhAnya evAyamekavadbhAvaH / dravyavizeSavivakSAyAM tu badarAma - kAni // viziSTaliGgo nadIdezo'grAmAH | 2|4|7 || grAmavajrjya nadIdeza vAcimAM bhinnaliGgAnAM samAhAre dvandva ekavatsyAt / uddhyazca irAvatI ca ucyerAvatI / gaGgA ca zoNazca gaGgAzoNam / kuravazca kurukSetraM ca kurukurukSetram / bhinnaliGgAnAM kim / gaGgAyamune / madrakekayAH / agrAmAH kim / jAmbavaM nagaram / zAlUkinI grAmaH / jAmbavazAlu kinyau || kSudrajantavaH | 2|4|8 // eSAM samAhAre eva dvandva ekavatsyAt / yUkAlikSam / AnakulAtkSudrajantavaH // yeSAM ca virodhaH zAzvatikaH | 2|4/9 // eSAM prAgvat / ahinakulam // govyAghram / kAkolUkamityAdau paratvAdvibhASA vRkSamRgeti prAptaM cakAreNa bAdhyate // zUdrAnAmaniravasitAnAm | 2|4|10 || abahiSkRtAnAM zUdrANAM prAgvat / takSAyaskAram / pAtrAdbahiSkRtAnAM tu caNDAlamRtapAH // gavAzvaprabhRtIni ca / 2|4|11 // yatheoccAritAni sAdhUni syuH / gavAzvam / dAsIdAsamityAdi // vibhASAvRkSamRgatRNadhAnyavyaJjanapazuzakunyazvavaDava pUrvAparAdharottarANAm | 2|4|12 // vRkSAdInAM saptAnAM dvandvaH adha vaDavetyAdi dvandvatrayaM ca prAgadvA / vRkSAdau vizeSANAmeva grahaNam / plakSanyagrodham / lakSanyagrodhAH / rurupRSatam / rurupRSatAH / kuzakAzam / kuzakAzAH / vrIhiyavam / vrIhiyavAH / dadhighRtam / dadhighRte / gomahiSam / gomahiSAH / zukabakam / zukabakAH / azvavaDavam / azvavaDavau / pUrvAparam / pUrvApare / adharottaram / adharottare || phala senAvanaspatimRgazakunikSudrajantudhAnyatRNAnAM bahuprakRtireva dvandva ekavaditi vAcyam * // badarANi cAmalakAni ca badarAmalakam / jAtira - prANinAmityekavadbhAvaH / neha badarAmalake / rathikAzvArohau / lakSanyagrodhau ityAdi / vibhASA - vRkSeti sUtre ye'prANinasteSAM grahaNaM jAtiraprANinAmiti nitye prApte vikalpArtham / pazugrahaNaM hastyazvAdiSu senAGgatvAnnitye prApte / mRgANAM mRgaireva zakunInAM tairevobhayatra dvandvaH / anyaistu sahetaretarayoga eveti niyamArthaM mRgazakunigrahaNam / evaM pUrvAparamadharottaramityapi / azvavaDavagrahaNaM tu pakSe napuMsakatvArtham / anyathA paratvAtpUrvavadazvavaDavAviti syAt // vipratiSiddhaM cAnadhikaraNavAci | 2|4|13 // viruddhArthAnAmadravyavAcinAM dvandva ekavadvA syAt / zItoSNam zItoSNe / vaikalpikaH samAhAradvandvacArthedvandva iti sUtreNa prAptaH sa viruddhArthAnAM yadi bhavati tarhi adravyavAcinAmeveti niyamArthamidam / tena dravyavAcinAmitare - tarayoga eva / zItoSNe udake staH / vipratiSiddhaM kim / nandakapAJcajanyau / iha pAkSikaH 1 kSudrajanturanasthi: syAdathavA kSudra eva yaH / zataM vA prasRtau yeSAM kecidAnakulAvadhi // 2. gavAzvam, gavAvikam, gavaiDakam, ajAvikam, ajaiDakam kubjavAmanam, kubja kirAtam, putrapautram, zvacaNDAlam, strIkumAram, dAsImANavakam, zATIpATIkam, zATI pracchadam, zATIpaTTIkam, uSTrakharam, uSTrazazam, mUtrazakRt, mUtrapurISam, yakRnmedaH, mAMsazoNitam, darbhazaram, darbhapUtIkam, arjuna zirISam, arjunapuruSam, tRNolapam, dAsIdAsam, kuTIkuTam, bhAgavatIbhAgavatam / ete gavAzvaprabhRtayaH // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm samAhAradvandvo bhavatyeva // na dadhipayaAdIni / / 4 // 14 // etAni naikavatsyuH / dadhipayasI / idhmAbarhiSI / nipAtanAdIrghaH / RksAme / vAGmanase // adhikaraNaitAvattve ca / / 4 / 15 // dravyasaMkhyAvagame ekavadeveti niyamo na syAt / daza dantoSThAH // vibhASA samIpe / / 4 / 16 // adhikaraNaitAvattvasya sAmIpyena paricchede samAhAra evetyevaMrUpo niyamo vA syAt / upadazaM dantoSTham / upadazAH dantoSThAH // AnaG Rto dvandve // 6 // 3 // 25 // vidyAyonisaMbandhavAcinAmRdantAnAM dvandve AnaG syAduttarapade pare / hotApotArau / hotRpotRneSTodgAtAraH / mAtApitarau / putre'nyatarasyAmityato maNDUkaplutyA putra ityanuvRtteH pitAputrau // devatAdvandve ca / 6 / 3 / 26 // ihottarapade pare AnaG / mitrAvaruNau // vAyuzabdaprayoge pratiSedhaH * // amivAyU / vAyvanI / punardvandvagrahaNaM prasiddhasAhacaryasya parigrahArtham / tena brahmaprajApatI ityAdau nAnaG / etaddhi naikahavirbhAgitvena zrutaM nApi loke prasiddhaM sAhacaryam // iidgneHsomvrunnyoH|6|3|27 // devatAdvandve ityeva // agneH stutstomsomaaH| 8.3382 // agneH pareSAmeSAM sasya SaH syAtsamAse / amiSTut / amiSTomaH / amISomau / agnIvaruNau // idddhau / / 3 / 28 // vRddhimatyuttarapade ameridAdezaH syAddevatAdvandve / amAmarutau devate asya AmimArutaM karma / amIvaruNo devate asya AmivAruNam / devatAdvandve cetyubhayapadavRddhiH / alaukike vAkye AnaGamIttvaM ca bAdhitvA it / vRddhau kim / AmendraH / nendrasya parasyetyuttarapadavRddhipratiSedhaH // viSNau na * // AmAvaiSNavam // divo dyAvA / / 3 / 29 // devatAdvandve uttarapade / dyAvAbhUmI / dyAvAkSAme // divasazca pRthivyAm / 6 / 330 // diva ityeva / cAd dyAvA / Adeze akAroccAraNaM sakArasya rutvaM mA bhUdityetadartham / dyozca pRthivI ca divaspRthivyau / dyAvApRthivyau // chandasi dRSTAnuvidhiH // dhAvA cidasmai pRthivI / divaspRthivyoraratirityatra padakArA visarga paThanti // ussaasosssH|6|3|31 // uSasUzabdasyoSAsAdezo devatAdvandve / uSAsAsUryam // mAtarapitarAvudIcAm / / 3 / 32 // mAtarapitarau / udIcAM kim / mAtApitarau // dvandvAndaSahAntAtsamAhAre / / 4 / 106 // cavargAntAddaSahAntAca dvandvATTac syAtsamAhAre // vAk ca tvak ca vAktvacam / tvaksrajam / zamIdRSadam / vAktviSam / chatropAnaham / samAhAre kim / prAvRTzaradau // // iti dvndvH|| sarUpANAm // rAmau / rAmAH // virUpANAmapi samAnArthAnAm * // vakradaNDazca kuTiladaNDazca vakradaNDau kuTiladaNDau // vRddho yUnA tallakSaNazcedeva vizeSaH / / 2 / 65 // 1 dadhipayasI, sarpirmadhunI, madhusarpiSI, brahmaprajApatI, zivavaizravaNau, skandavizAkhau, parivrAjakakauzikI, pravaryopasadau, zuklakRSgau, idhmAbarhiSI, dIkSAtapasI, adhyayanatapasI, ulUkhalamusale, AdyavasAne, zraddhAmedhe, RksAme, vAGmanase / iti ddhipyaadyH|| Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvasamAsazeSaH / yUnA sahoktau gotraM ziSyate gotrayuvapratyayamAtrakRtaM cettayoH kRtsnaM vairUpyaM syAt / gAya'zca gAAyaNazca gAgryo / vRddhaH kim / gargagAAyaNau / yUnA kim / gargagAgryo / tallakSaNaH kim / bhAgavittibhAgavittikau / kRtsnaM kim / gArgyavAtsyAyanau // strI puMvacca / 1266 // yUnA sahoktau vRddhA strI ziSyate tadarthazca puMvat / gArgI ca gAAyaNau ca gargAH / astriyAmityanuvartamAne yozceti luk / dAkSI ca dAkSAyaNazca dAkSI // pumAn striyA / / 2 / 67 // striyA sahoktau pumAn ziSyate tallakSaNa eva vizeSazcet / haMsI ca haMsazca haMsau // bhrAtRputrI svasRduhitRbhyAm / / 2 / 68 // bhrAtA ca khasA ca bhrAtarau / putrazca duhitA ca putrau // napuMsakamanapuMsakenaikavacAsyAnyatarasyAm / / 2 / 69 // aklIbena sahoktau klIbaM ziSyate tacca vA ekavatsyAttallakSaNa eva vizeSazcet / zuklaH paTaH / zuklA zATI / zuklaM vastram / tadidaM zuklam / tAnImAni zuklAni // pitA mAtrA / 1 / 2 / 70 // mAtrA sahoktau pitA vA ziSyate / mAtA ca pitA ca pitarau / mAtApitarau // zvazuraH zvazvA / 1 / 2 / 71 // zvazrvA sahoktau zvazuro vA ziSyate tallakSaNa eva vizeSazcet / zvazrUzca zvazurazca zvazurau / zvazrUzvazurau // tyadAdIni sarvairnityam / 2 / 72 // sarvaiH sahoktau tyadAdIni nityaM zipyante / sa ca devadattazca tau // tyadAdInAM mithaH sahoktau yatparaM tacchipyate * // sa ca yazca yau // pUrvazeSo'pi dRzyate iti bhASyam // sa ca yazca tau // tyadAditaH zeSe napuMsakato liGgavacanAni * || sA ca devadattazca tau // tacca devadattazca yajJadattA ca tAni / punapuMsakayostu paratvAnnapuMsakaM ziSyate / tacca devadattazca te // advandvatatpuruSavizeSaNAnAmiti vaktavyam * // kukkuTamayUryAvime / mayUrIkukkuTAvimau / tacca sA ca ardhapippalyau te // grAmyapazusaGkeSvataruNeSu strI / / 2 / 73 // eSu sahavivakSAyAM strI ziSyate / pumAn striyetyasyApavAdaH / gAva imAH / grAmyeti kim / rurava ime / pazugrahaNaM kim / brAhmaNAH / saGghaSu kim / etau gAvau / ataruNeSu kim / vatsA ime // anekazapheSviti vAcyam * // azvA ime / iha sarvatra ekazeSe kRte'nekasubantAbhAvAdvandvo na / tena zirasI zirAMsItyAdau samAsasyetyantodAttaH, prANyaGgatvAdekavadbhAvazca na / panthAnau panthAna ityAdau samAsAnto na // ityekazeSaH // kRttaddhitasamAsaikazeSasanAdyantadhAturUpAH paJca vRttayaH / parArthAbhidhAnaM vRttiH / vRttyarthAvabodhakaM vAkyaM vigrahaH / sa dvividhaH / laukiko'laukikazca / pariniSThitatvAtsAdhulaukikaH / prayogAnoM sAdhuralaukikaH / yathA / rAjJaH puruSaH / rAjan as puruSa su iti / avigraho nityasamAsaH akhapadavigraho vA / samAsazcaturvidha iti tu prAyovAdaH / avyayIbhAvatatpuruSabahuvrIhidvandvAdhikArabahirbhUtAnAmapi sahasupeti samAsavidhAnAt / pUrvapadArthapradhAno'vyayIbhAvaH / uttarapadArthapradhAnastatpuruSaH / anyapadArthapradhAno bahuvrIhiH / ubhayapadArthapradhAno dvandvaH / 1 yadAdiH sarvAdyantargaNaH // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 siddhAntakaumudyAm ityapi prAcAM pravAdaH prAyo'bhiprAyaH / sUpaprati unmattagaGgamityAdyavyayIbhAve atimAlAdau tatpuruSe dvitrA ityAdibahuvrIhau dantoSThamityAdidvandve cAbhAvAt / tatpuruSavizeSaH karmadhArayaH / tadvizeSo dviguH / anekapadatvaM dvandvabahuvrIhyoreva / tatpuruSasya kvacidevetyuktam / kiMca // supAM supA tiGA nAmnA dhAtunA'tha tiGAM tiGA / subanteneti vijJeyaH samAsaH SaDDidho budhaiH // 1 // supAM supA, rAjapuruSaH / tiGA, paryabhUSayat / nAmnA, kumbhakAraH / dhAtunA, kaTaprUH / ajasram / tiGa tia, pibatakhAdatA / khAdatamodatA / tiGAM supA, kRntavicakSaNeti yasyAM kriyAyAM sA kRntavicakSaNA / ehIDAdayo'nyapadArthe iti mayUravyaMsakAdau pAThAtsamAsaH // // iti srvsmaasshessH|| 4. RkpUrabdhUHpathAmAnakSe / 5 / 4 / 74 // a anakSe iti chedaH / RgAdyantasya samAsasya apratyayo'ntAvayavaH syAt / akSe yA dhUstadantasya tu na / ardharcaH // anRcabaDhacAvadhyetaryeva // neha anuksAma / baDhak sUktam / viSNoH pUH viSNupuram / klIbatvaM lokAt / vimalApaM saraH // yantarupasargebhyo'pa It / / 3 / 97 // apa iti kRtasamAsAntasyAnukaraNam / SaSThyarthe prathamA / ebhyo'pasya ItsyAt / dvirgatA Apo yasminniti dvIpam / antarIpam / pratIpam / samIpam / samApo devayajanamiti tu samA Apo yasminniti bodhyam / kRtasamAsAntagrahaNAnneha / svap / khapI // avarNAntAdvA * // prepam / parepam / prApam / parApam // Udanordeze / 6 / 3 / 98 // anoH parasyApasya UtsyAdeze / anUpo dezaH / rAjadhurA / akSe tu akssdhuuH| dRDhadhUrakSaH / sakhipathaH / ramyapatho dezaH // ac pratyanvavapUrvAtsAmalognaH / / 4 / 72 // etatpUrvAtsAmalomAntAtsamAsAdac syAt / pratisAmam / anusAmam / avasAmam / pratilomam / anulomam / avalomam / kRSNodakpANDusaMkhyApUrvAyA bhUmerajiSyate * // kRSNabhUmaH / udagbhUmaH / pANDubhUmaH / dvibhUmaH prAsAdaH // saMkhyAyA nadIgodAvarIbhyAM ca * // paJcanadam / saptagodAvaram / ajiti yogavibhAgAdanyatrApi / padmanAbhaH // akSaNo'darzanAt / / 4 / 76 // acakSuHparyAyAdakSNo'c syAtsamAsAntaH / gavAmakSIva gavAkSaH // acaturavicaturasucaturastrIpuMsadhenvanaDuharsAmavAGmanasAkSizru vadAragavorvaSThIvapadaSThIvanaktandivarAtrindivAhardivasarajasaniHzreyasapuruSAyuSayAyuSatryAyuSaya'juSajAtokSamahokSavRddhokSopazunagoSThazvAH // 4 // 77 // ete paJcAviMzatirajantA nipAtyante / AdyAstrayo bahuvrIhayaH / avidyamAnAni catvAryasya acaturaH / vicaturaH / sucaturaH // tryupAbhyAM caturo'jipyate * // tricaturAH / caturNA samIpe ye santi te upacaturAH / tata ekAdaza dvandvAH / strIpuMsau / dhenvanaDuhau / RksAme / vAGmanase / akSiNI ca bhruvau ca akSidhruvam / dArAzca gAvazca dAragavam / UrUca aSThIvantau ca UrvaSThIvam / nipAtanAhilopaH / padaSThIvam / nipAtanAtpAdazabdasya padbhAvaH / naktaM ca divA ca naktandivam / rAtrau ca divA ca rAtrindivam / rAtrermAntatvaM nipAtyate / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aluksmaasH| ahani ca divA ca ahardivam / vIpsAyAM dvandvo nipAtyate / ahanyahanItyarthaH / sarajasamiti sAkalye'vyayIbhAvaH / bahuvrIhau tu sarajaH paGkajam / nizcitaM zreyo niHzreyasam / tatpuruSa eva / neha / niHzreyAn puruSaH / puruSasyAyuH puruSAyuSam / tato dviguH / vyAyuSam / tryAyuSam / tato dvandvaH / RgyajuSam / tatastrayaH karmadhArayAH / jAtokSaH / mahokSaH / vRddhokssH| zunaH samIpaM upazunam / TilopAbhAvaH saMprasAraNaM ca nipAtyate / goSThe zvA goSThazvaH // brahmahastibhyAM varcasaH / 5 / 4 / 78 // ac syAt / brahmavarcasam / hastivarcasam // palyarAjabhyAM ceti vaktavyam * // palyavarcasam / rAjavarcasam // avasamandhebhyastamasaH / 5 / 479 // avatamasam / saMtamasam / andhayatItyandhaM pacAdyac / aMdhatamaH andhatamasam // zvasovasIyaHzreyasaH / / 4 / 80 // vasuzabdaH prazastavAcI tata Iyasuni vasIyaH / zvaszabda uttarapadArthaprazaMsAmAzIviSayatAmAha / mayUravyaMsakAditvAtsamAsaH / zvovasIyasam / zvaHzreyasaM te bhUyAt // anvavataptAdrahasaH / / 481 // anurahasam / avarahasam / taptarahasam // praterurasaH saptamIsthAt / / 4 / 82 // urasi iti pratyurasam / vibhaktyarthe'vyayIbhAvaH // anugavamAyAme / / 4 / 83 // etannipAtyate dIrghatve / anugavaM yAnam / yasya cAyAma iti samAsaH // dvistAvA tristAvA vediH / / 4 / 84 // acpratyayaSTilopaH samAsazca nipAtyate / yAvatI prakRtau vedistato dviguNA triguNA vA'zvamedhAdau tatredaM nipAtanam / vediriti kim / dvistAvatI tristAvatI rajjuH // upasargAdadhvanaH / 5 / 4 / 85 // pragato'dhvAnaM prAdhvo rathaH // na pUjanAt / / 4 / 69 // pUjanArthAtparebhyaH samAsAntA na syuH / surAjA / atirAjA // khatibhyAmeva * // neha / paramarAjaH / pUjanAtkim / gAmatikrAnto'tigavaH / bahuvrIhau sakthyakSNorityataH prAgevAyaM niSedhaH / neha / susakthaH / vakSaH // kimaH kSepe / / 4 / 70 // kSepe yaH kiMzabdastataH paraM yattadantAtsamAsAntA na syuH| kutsito rAjA kiMrAjA / kiMsakhA / kiMgauH / kSepe kim / kiMrAjaH / kiMsakhaH / kiMgavaH // namastatpuruSAt / / 4 / 71 // samAsAnto na / arAjA / asakhA / tatpuruSAtkim / adhuraM zakaTam // patho vibhASA / / 4 / 72 // naJpUrvAtpatho vA samAsAntaH / apatham / apanthAH / tatpuruSAdityeva / apatho dezaH / apathaM vartate // // iti samAsAntAH // aluguttarapade / 6 / 3 / 1 // alugadhikAraH prAgAnaGaH uttarapadAdhikArastvApAdasamApteH / / paJcamyAH stokaadibhyH|6|3|2|| ebhyaH paJcamyA aluk syAduttarapade / stokAnmuktaH / evamantikArthadUrArthakRcchrebhyaH / uttarapade kim / niSkrAntaH stokAnnistokaH // brAhmaNAcchaMsina upasaMkhyAnam * // brAhmaNe vihitAni zastrANi upacArAd brAhmaNAni tAni zaMsatIti brAhmaNAcchaMsI RtvigvizeSaH / dvitIyArthe paJcamyupasaMkhyAnAdeva // ojHsho'mbhstmsstRtiiyaayaaH||6||3||3|| ojasAkRtamityAdi // aJjasa upasaMkhyAnam * // aJjasA HTHHHHHHHHH 1 stokAntikadUrArthakRcchrANIti sUtrapaThitA eva stokAdayaH // 12 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm kRtam / Arjavena kRtamityarthaH // puMsAnujo januSAndha iti ca * // yasyAgrajaH pumAn sa puMsAnujaH / januSAndho jAtyandhaH // manasaH saMjJAyAm / 6 / 3 / 4 // manasAguptA // AjJAyini ca // 6 // 3 // 5 // manasA ityeva / manasA AjJAtuM zIlamasya manasAjJAyI // Atmanazca / 6 / 3 // 6 // AtmanastRtIyAyA aluk syAt // pUraNa iti vaktavyam * // pUraNapratyayAnte uttarapade ityarthaH / AtmanApaJcamaH / janArdanastvAtmacaturtha eveti bahuvrIhirbodhyaH / pUraNe kim / AtmakRtam // vaiyAkaraNAkhyAyAM caturthyAH / 6 / 37 // Atmana ityeva / Atmanepadam / AtmanebhASA / tAdah caturyuSA / caturthIti yogavibhAgAtsamAsaH / parasya ca / 6 / 38 // parasmaipadam / parasmaibhASA / haladantAtsaptamyAH saMjJAyAm / 6 // 39 // halantAdadantAcca saptamyA aluk saMjJAyAm / tvacisAraH // gaviyudhibhyAM sthiraH 895 // AbhyAM sthirasya sasya SaH syAt / gaviSThiraH / atra gavIti vacanAdevAluk / yudhiSThiraH / araNyetilakAH / atra saMjJAyAmiti saptamIsamAsaH // hRdyubhyAM ca * // hRdispRk / divispRk // kAranAni ca prAcAM halAdau / 6 / 3 / 10 // prAcAM deze yatkAranAma tatra halAdAvuttarapade haladantAtsaptamyA aluk / mukuTekArSApaNam / dRSadimASakaH / pUrveNa siddhe niyamArtham / kAranAmnyeva prAcAmeva halAdAveveti / kAranAmni kim / abhyAhitapazuH / kArAdanyasyaitaddeyasya nAma / prAcAM kim / yUthapazuH / halAdau kim / avikaToraNaH / haladantAtkim / nadyAM doho nadIdohaH // madhyAdgurau / 6 / 3 / 11 // madhyeguruH / antAcca * // anteguruH // amUrdhamastakAtsvAGgAdakAme / 6 / 3 / 12 // kaNThekAlaH / ursilomaa| amUrdhamastakAtkim / mUrdhazikhaH / mastakazikhaH / akAme kim / mukhe kAmo'sya mukhakAmaH // bandhe ca vibhaassaa|6|3|13|| haladantAtsaptamyA aluk / hastebandhaH / hastabandhaH / haladanteti kim / guptibandhaH // tatpuruSe kRti bahulam / 63 / 14 // stamberamaH staMbaramaH / karNejapaH krnnjpH| kvacinna / kurucrH|| prAvRTzaratkAladivAM je|6|3||15|| prAvRSijaH / zaradijaH / kAlejaH / divijaH / pUrvasyAyaM prapaJcaH // vibhASA varSakSarazaravarAt / 6 / 3 / 16 // ebhyaH saptamyA aluk je / varSejaH / varSajaH / kSarejaH / kSarajaH / zarejaH / zarajaH / varejaH / varajaH // ghakAlataneSu kAlanAmnaH / / 3 / 17 // saptamyA vibhaSA'luk syAt / ghe, pUrvAhetare pUrvAlatare / pUrvAhnetame / puurvaaltme| kAle, pUrvAhnekAle / puurvaahnnkaale| tane, pUrvAhnetane / pUrvAhnatane // zayavAsavAsiSvakAlAt / 6 / 3 / 18 // kheshyH| khazayaH / grAmevAsaH / grAmavAsaH / grAmavAsI / grAmavAsI // haladantAdityeva / bhUmizayaH // apo yoniyanmatuSu * // apsu yonirutpattiryasya so'psuyoniH / apsu bhavo'psavyaH / apsumantAvAjyabhAgau // nensiddhabadhnAtiSu ca / 6 / 3 / 19 // innantAdiSu saptamyA aluma / sthaNDilazAyI / sAGkAzyasiddhaH / cakrabaddhaH // sthe ca bhASAyAm / 1 Atmanazca pUraNe iti viziSTaM sUtraM kAzikApAThe // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsAzrayavidhayaH / 91 ||3 | 3 | 20 || saptamyA aluna / samasyaH / bhASAyAM kim / kRSNo'syAkhareSThaH // SaSThayA Akroze|6|3|21|| caurasya kulam / Akroze kim / brAhmaNakulam // vAgdikpayo yuktidaNDahareSu * // vAcoyuktiH / dizodaNDaH / pazyatoharaH || AmuSyAyaNA''muSyaputrikA''muSyakuliketi ca * || amuSyApatyaM AmuSyAyaNaH / naDAditvAtphak / amuSyaputrasya bhAvaH AmuSyaputrikA / manojJAditvAdvuJ / evamAmuSyakulikA // devAnAMpriya iti ca mUrkhe * // anyatra devapriyaH || zepapucchalAGgUleSu zunaH * // zunaHzeSaH / zunaH pucchaH / zunolAGgUlaH || divazca dAse * // divodAsaH // putre'nyatarasyAm |6|3|22 // SaSThyAH putre pare'lugvA nindAyAm / dAsyAH putraH / dAsIputraH / nindAyAM kim / brAhmaNIputraH // Rto vidyAyonisaMbandhebhyaH / 6 / 3 / 23 // vidyAsaMbandhayonisaMbandhavAcina RdantAtSaSThyA aluk / hoturantevAsI / hotuH putraH / piturantevAsI / pituH putraH // vidyAyonisaMbandhebhyastatpUrvottarapadagrahaNam * || neha hotRdhanam // vibhASA svasRpatyoH | 6|3|24 // RdantAtSaSThyA alug vA svasRpatyoH parayoH // mAtuH piturbhyAmanyatarasyAm |8|3|85 // AbhyAM vasuH sasya So vA syAt samAse / mAtuHSvasA / mAtuHkhasA / pituHSvasA / pituHsvasA / lukpakSe tu // mAtRpitRbhyAM khasA |8|3|84 || AbhyAM parasya svasuH sasya SaH syAtsamAse / mAtRSvasA / pitRSvasA / asamAse tu / mAtuH svasA / pituH khasA || // ityaluksamAsaH // dharUpakalpapcelaDubrutragotramatahateSu Gayo'nekAco hakhaH | 6| 3 | 43 // bhASitapuMskAdyo GI tadantasyAnekAco hakhaH syAt gharUpakalpappratyayeSu pareSu celaDAdiSu cottara - padeSu / brAhmaNitarA / brAhmaNitamA / brAhmaNirUpA / brAhmaNikalpA / brAhmaNicelI / brAhmaNibruvA / brAhmaNigotretyAdi / brUJaH pacAdyaci vacyAdezaguNayorabhAvo nipAtyate / celaDAdIni vRttiviSaye kutsanavAcIni taiH kutsitAni kutsinairiti samAsaH / DyaH kim / dattAtarA / bhASitapuMskAtkim / AmalakItarA / kuvalItarA // nadyAH zeSasyAnyatarasyAm / 6 / 3 / 44 // aGyantanadyA GyantasyaikAcazca ghAdiSu kho vA syAt / brahmabandhutarA / brahmabandhUtarA / stritarA / strItarA // kRnnadyA na * // lakSmItarA // ugitazca |6|3|45 // ugataH parA yA nadI tadantasya ghAdiSu hakho vA syAt / viduSitarA / svAbhAvapakSe tu tasilAdiSviti puMvat / vidvattarA / vRttyAdiSu viduSItaretyapyudAhRtaM tannirmUlam || hRdayasya hRllekhayadaNalAseSu |6|3|50 // hRdayaM likhatIti hRllekhaH / hRdayasya priyaM hRdyam / hRdayasyedaM hArdam / hRllAsaH / lekhetyaNantasya grahaNam / ghaJi tu hRdayalekhaH / lekhagrahaNameva jJApakaM uttarapadAdhikAre tadantavidhirnAstIti // vA zokaSyaJarogeSu | 3 | 3|51 // hRcchokaH / hRdayazokaH / sauhArdham / sauhRdayyam / hRdrogaH / hRdayarogaH / hRdayazabdaparyAya hRcchabdo'pyasti / tena siddhe prapaJcArthamidam || pAdasya padAjyAtigopahateSu | 6 | Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm 3352 // eSUttarapadeSu pAdasya pada ityadanta AdezaH syAt / pAdAbhyAmajatIti padAjiH / padAtiH / ajyatibhyAM pAde cetINa pratyayaH / ajeya'bhAvo nipAtanAt / pdgH| padopahataH / padyatyatadarthe / 6 / 253 // pAdasya patsyAdatadarthe yati pare / pAdau vidhyanti padyAH zarkarAH / atadarthe kim / pAdArthamudakaM pAdyam / pAdAvA'bhyAM ceti yat // ike caratAvupasaMkhyAnam * // pAdAbhyAM carati padikaH / parpAditvAt SThan // himakASihatiSu ca / 6 / 3 / 54 // paddhimam / patkASI / paddhatiH // RcaH she|6|3355|| RcaH pAdasya patsyAcche pare / gAyatrI pacchaH zaMsati / pAdapAdamityarthaH / RcaH kim / pAdazaH kArSApaNaM dadAti // vA ghoSamizrazabdeSu / 6 / 3 / 56 // pAdasya pat / paddhoSaH / pAdaghoSaH / panmizraH / pAdamizraH / pacchabdaH / pAdazabdaH // niSke ceti vAcyam * // panniSkaH / pAdaniSkaH // udaka. syodaH saMjJAyAm / 6 / 3 / 57 // udameghaH // uttarapadasya ceti vaktavyam * // kSIrodaH // peSaMvAsavAhanadhiSu ca / 6 / 3158 // udapeSaMpinaSTi / udavAsaH / udavAhanaH / udadhirghaTaH / samudre tu pUrveNa siddham // ekahalAdau pUrayitavye'nyatarasyAm / / 3359 // udakumbhaH / udakakumbhaH / eketi kim / udakasthAlI / pUrayitavyeti kim / udakaparvataH manthaudanasaktubinduvajrabhArahAravIvadhagAheSu ca / 63 / 60 // udamanthaH / udakamanthaH / udaudanaH / udakaudanaH // iko isvoDyo gAlavasya / 6 / 3 / 61 // igantasyAGyantasya hakho vA syAduttarapade / grAmaNiputraH / grAmaNIputraH / ikaH kim / ramApatiH / aGaya iti kim / gaurIpatiH / gAlavagrahaNaM pUjArtham / anyatarasyAmityanuvRtteH // iyavaGbhAvinAmavyayAnAM ca neti vAcyam * // zrImadaH / bhrUbhaGgaH / zuklIbhAvaH // abhrakuMsAdInAmiti vaktavyam * // bhukuMsaH / bhrukuTiH / bhrUkuMsaH / bhRkuTiH / akAro'nena vidhIyata iti vyAkhyAnAntaram // bhrakuMsaH / bhrakuTiH / dhruvA kuMso bhASaNaM zobhA vA yasya saH strIveSadhArI nartakaH / bhuvaH kuTiH kauTilyam // ekataddhite ca / 6 / 3 / 62 // ekazabdasya havaH syAttaddhite uttarapade ca / ekasyA AgataM ekarUpyam / / ekakSIram // DyApoH saMjJAchandasobahulam 6 / 363 // revatiputraH / ajakSIram // tve ca 6364 // tvapratyaye DyAporvA havaH / ajatvam / ajAtvam / rohiNitvam / rohiNItvam // vyaDaH saMprasAraNaM putrapatyostatpuruSe / 6 / 113 // pyaGantasya pUrvapadasya saMprasAraNaM syAtputrapatyoruttarapadayostatpuruSa // saMprasAraNasya / 6 / 3 / 139 // saMprasAraNasya dIrghaH syAduttarapade / kaumudagandhyAyAH putraH kaumudagandhIputraH / kaumudagandhIpatiH / vyavasthitavibhASayA hakho n| strIpratyaye cAnupasarjaneneti tadAdiniyamapratiSedhAt / paramakArISagandhIputraH / upasarjane tu tadAdiniyamAnneha / 'atikArISagandhyA - 1 ekahalAdau asahAyahalAdau asaMyogAdAviti yAvat // 2 Sya iti saMprasAraNe pUrvarUpe ca alvidhitvepi dIrghavidhAnasAmarthyAt sthAnivatvena saMprasAraNatve dIrgha iti bhAvaH // 3 iko hava ityanena prAptaH // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smaasaashryvidhyH| putraH // bandhuni bahuvrIhau / 6 / 1 / 14 // bandhuzabde uttarapade pyaGaH saMprasAraNaM syAdbahuvrIhau / kArISagandhyA bandhurasyeti kArISagandhIbandhuH / bahuvrIhAviti kim / kArISagandhyAyA bandhuH karISagandhyAbandhuH / klIbanirdezastu zabdakharUpApekSayA // mAtajmAtRkamAtRSu vA * // kArISagandhImAtaH / kArISagandhyAmAtaH / kArISagandhImAtRkaH / kArISagandhyAmAtRkaH / kArISagandhImAtA / kArISagandhyAmAtA / asmAdeva nipAtanAnmAtRzabdasya mAtajAdezaH kabvikalpazca / bahuvrIhAvevedam / neha / kArISagandhyAyA mAtA kArISagandhyAmAtA / cittvasAma sRccitvaro bahuvrIhivaraM bAdhate // iSTakeSIkAmAlAnAM citatUlabhAriSu / 6 / 65 // iSTakAdInAM tadantAnAM ca pUrvapadAnAM citAdiSu kramAduttarapadeSu hakhaH syAt / iSTakacitam / pakkeSTakacitam / iSIkatUlam / muJjeSIkatUlam / mAlabhArI / utpalamAlabhAri // kAresatyAgadasya / 6 / 3 / 70 // mum syAt / satyaGkAraH / agadakAraH / astozceti vaktavyam * // astuGkAraH // dhenobhavyAyAm * // dhenumbhavyA // lokasya pRNe * // lokampRNaH / pRNa iti mUlavibhujAditvAtkaH // itye'nabhyAzasya * // anabhyAzamityaH / dUrataH parihartavya ityarthaH / bhrASTrAmyorindhe * // bhrASTramindhaH / agnimindhaH // gile'gilasya * // timiGgilaH / agilasya kim / gilagilaH // gilagile ca * // timiGgilagilaH // uSNabhadrayoH karaNe * // uSNaGkaraNam / bhadrakaraNam // rAtreH kRti vibhASA / 63 / 72 // rAtriJcaraH / rAtricaraH / rAtrimaTaH / rAjyaTaH / akhidarthamidaM sUtram / khiti tu arurdviSaditi nityameva vakSyate / rAtriMmanyaH // sahasya saH saMjJAyAm / 6 / 3 / 78 // uttarapade / sapalAzam / saMjJAyAM kim / sahayudhvA // granthAntAdhike ca / 6379 // anayoH parayoH sahasya saH syAduttarapade / samuhUrta jyotiSamadhIte / sadroNA khArI // dvitIye cAnupAkhye / / 3 / 80 // anumeye dvitIye sahasya saH syAt / sa~rAkSasIkA nizA / rAkSasI sAkSAdanupalabhyamAnA nizayA'numIyate // samAnasya chandasyamUrdhaprabhRtyudarkeSu / / 3284 // samAnasya saH syAduttarapade na tu mUrdhAdiSu / anu bhrAtA sagarvyaH / anu sakhA sayUthyaH / yonaH sanutyaH / tatrabhava ityarthe sagarbhasayUthasanutAdyat / amUrdhAdiSu kim / samAnamUrdhA / samAnaprabhRtayaH / samAnodarkAH / samAnasyeti yogo vibhajyate / tena samakSaH sAdharmya sajAtIyamityAdi siddhamiti kAzikA / athavA sahazabdaH sadRzavacanopyasti / sadRzaH sakhyA sasakhIti yathA / tenAyamakhapadavigraho bahuvrIhiH / samAnaH pakSo'syetyAdi // jyotirjanapadarAtrinAbhinAmagotrarUpasthAnavarNavayovacanabandhuSu / 6 / 3 / 85 // eSu dvAdazasUttarapadeSu samAnasya saH syAt / sjyotiH| sajanapada ityAdi // caraNe brahmacAriNi / 6 / 3 / 86 // brahmacAriNyuttarapade samAnasya saH syAcaraNe samAnatvena gamyamAne / caraNaH zAkhA / brahma vedaH / tadadhyayanArthaM vratamapi brahma taccaratIti brahmacArI / samAnaH saH 1 sahe ceti vanipi upapadasamAsaH // 2 antavacane'vyayIbhAvaH // 3 bahuvrIhiH navRtazceti kap / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm sabrahmacArI // tIrthe ye|6|3287|| tIrthe uttarapade yAdau pratyaye vivakSite samAnasya saH syAt / satIrthyaH ekagurukaH / samAnatIrthevAsIti yatpratyayaH // vibhASodare / 6 / 3 / 88 // yAdau pratyaye vivakSite ityeva / sodaryaH / samAnodaryaH / dRgza vatuSu / 6 / 3 / 89 // sadRk / sadRzaH // dRkSe ceti vaktavyam * // sadRkSaH / vaturuttarArthaH // idaMkimorIzakI / 6 / 3 / 90 // dRgdRzavatuSu idama Iz kimaH kI syAt / IdRk / IdRzaH / kIdRk / kiidRshH| vatUdAharaNaM vakSyate / dRkSe ca IdRkSaH / kIdRkSaH // A sarvanAmnaH // dRkSe ca / tAdRk / tAdRzaH / tAvAn / tAdRkSaH / dIrghaH / matvotve / amUdRk / amUdRzaH / amUhakSaH // samAse'Ggule saGgaH / / 3380 // aGgulizabdAtsaGgasya sasya mUrdhanyaH syAtsamAse / aGguliSaGgaH / samAse kim / aGguleH saGgaH // bhIroH sthAnam / 8 / 3 / 81 // bhIruzabdAt sthAnasya sasya mUrdhanyaH syAtsamAse / bhIruSThAnam / asamAse tu / bhIroH sthAnam // jyotirAyuSaH stomaH / 83 / 83 // AbhyAM stomasya sasya mUrdhanyaH syAtsamAse / jyotiSTomaH / AyuSTomaH / samAse kim / jyotiSaH stomaH // suMSAmAdiSu ca / / 3 / 98 // sasya mUrdhanyaH / zobhanaM sAma yasya suSAmA suSandhiH // eti saMjJAyAmagAt / 8 / 3 / 99 // sasya mUrdhanyaH / hariSeNaH // eti kim / harisaktham / saMjJAyAM kim / pRthusenaH / agakArAtkim / viSvaksenaH / iNkorityava / sarvasenaH // nakSatrAdvA / 83100 // eti sasya saMjJAyAmagakArAnmUrdhanyo vaa| rohiNISeNaH / rohiNIsenaH / agakArAtkim / zatabhipaksenaH / AkRtigaNo'yam // aSaSThyatRtIyAsthasyAnyasya dugAzIrAzAsthAsthitotsukotikArakarAgaccheSu / 6 / 3 / 99 // anyazabdasya dugAgamaH syAdAzIrAdiSu pareSu / anyadAzIH / anyadAzA / anyadAsthA / anyadAsthitaH / anyadutsukaH / anyadUtiH / anyadrAgaH / anyadIyaH / aSaSThItyAdi kim / anyasyA'nyena vAzIH anyAzIH / kArake che ca nAyaM niSedhaH / anyasya kArakaH anyatkArakaH / anyasyAyamanyadIyaH / gahAderAkRtigaNatvAcchaH // arthe vibhASA / 6 / 3 / 100 // anyadarthaH anyArthaH / / ko kattatpuruSe'ci / 6 / 3 / 101 // ajAdAvuttarapade / kutsito'zvaH kadazvaH / kadannam / tatpuruSe kim / kUSTro rAjA // trau ca * // kutsitAstrayaH katrayaH // rathavadayozca / 6 / 3 / 102 // kdrthH| kadvadaH // tRNe ca jAtau / 6 / 3 / 103 // kattRNam // kA pathyakSayoH / 6 / 3 / 104 // kApatham / kAkSaH / akSazabdena tatpuruSaH / akSizabdena bahuvrIhirvA // ISadarthe / 6 / 3 / 105 // ISajjalaM kAjalam / ajAdAvapi paratvAtkAdezaH / kAmlaH // __ . suSAmA, niHSAmA, duHSAmA, suSedhaH, niHSedhaH, duHSedhaH, suSandhiH, niHSandhiH, duHSandhiH, suSTu, duSTu, gauriSakthaH saMjJAyAm , pratiSNikA, jalASAham , nauSecanam , dundubhiSevaNam , etisaMjJAyAmagAt hAraSeNaH, makSatrAdvA / rohaNISaNaH / AkRtigaNo'yaM SAmAdi // 2 eti saMjJAyAmagAt , nakSatrAdvA / etadgaNasUtradvayamapi kaizcitpANinIyasUtrapAThe prakSiptam // Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsAzrayavidhayaH / vibhASA puruSe / / 3 / 106 // kApuruSaH / kupuruSaH / aprAptavibhASeyam / ISadarthe hi pUrva, vipratiSedhAnnityameva / ISatpuruSaH kApuruSaH // kavaM cossnne|6|3|107|| uSNazabde uttarapade koH kavaM kA ca vA syAt / kavoSNam / koSNam / kaduSNam // pRSodarAdIni yathopadiSTam / 6 / 3 / 109 // pRSodaraprakArANi ziSTairyathoccAritAni tathaiva sAdhUni syuH / pRSataH udaraM pRSodaram / talopaH / vArivAhako balAhakaH / pUrvapadasya baH uttarapadAdezca latvam // bhavedvarNAgamAddhaMsaH siMho varNaviparyayAt / gUDhotmA varNavikRtervarNanAzAtpRSodaram // 1 // dikzabdebhyastIrasya tArabhAvo vA * // dakSiNatAram / dakSiNatIram / uttaratAram / uttaratIram / duro dAzanAzadabhadhyeSatvamuttarapadAdeH STutvaM ca * // duHkhena dAzyate dUDAzaH / duHkhena nAzyate dUNAzaH / duHkhena dabhyate dUDhabhaH / khala tribhyaH / dambhenalopo nipAtyate / duHkhena dhyAyatIti dUDhyaH / Atazceti kaH / bruvanto'syAM sIdantIti bRsI / bruvacchabdasya bR AdezaH saderadhikaraNe DaT / AkRtigaNo'yam // saMhitAyAm / 6 / 3 / 114 // adhikAro'yam // karNe lakSaNasyA'viSTASTapaJcamaNibhinnacchinnacchidravakhastikasya / 6 / 3 / 115 // karNe pare lakSaNavAcakasya dIrghaH / dviguNAkarNaH / lakSaNasya kim / zobhanakarNaH / aviSTAdInAM kim / viSTakarNaH / aSTakarNaH / paJcakarNaH / maNikarNaH / bhinnakarNaH / chinnakarNaH / chidrakarNaH / sruvakarNaH / khastikakarNaH // nahivRtivRSivyadhirucisahitaniSu ko / 6 / 3 / 116 // vibanteSu eSu pareSu pUrvapadasya dIrghaH / upAnat / nIvRt / prAvRT / marmAvit / nIruk / abhIruk / RtISaT / parItat / kvAviti kim / pariNahanam / vibhASA puruSa ityato maNDUkaplutyA vibhASAnuvartate sA ca vyavasthitA / tena gatikArakayoreva / neha / paTuruk / tigmaruk // vanagiryoH saMjJAyAM koTerakiMzulukAdInAm / 6 / 3 / 117 // koTarAdInAM vane pare kiMzulukAdInAM girau pare dIrghaH syAtsaMjJAyAm // vanaM puragAmizrakAsidhrakAsArikAkoTarAgrebhyaH / / 4 / 4 / // vanazabdasyottarapadasya ebhya eva NatvaM nAnyebhyaH / iha koTarAntAH paJca dIrghavidhau koTarAdayo bodhyAH / teSAM kRtadIrghANAM Natvavidhau nirdezo niyamArthaH / agrezabdasya tu vidhyarthaH / puragAvaNam / mizrakAvaNam / sidhrakAvaNam / sArikAvaNam / koTarAvaNam / ebhya eveti kim / asipatrabanam / vanasyAgre agrevaNam rAjadantAdiSu nipAtanAtsaptamyA aluk / prAtipadikArthamAtre prathamA / kiMzulukAgiriH // vale / 6 / 3 / 118 // valapratyaye pare dIrghaH syAtsaMjJAyAm / kRSIvalaH // mato baco'na jirAdInAm / 6 / 3 / 119 // amarAvatI / anajirA 1 pRSodara, pRSotthAna, balAhaka, jImUta, zmazAna, ulUkhala, pizAca, bRsI, mayUra, / iti pRSodarA. diraakRtignnH|| 2 koTara, mizraka, sidhraka, puraga, zArika / iti kottraadiH|| 3 kiMzuluka, zAva, naDa, ajana, bhajana, lohita, kukkuTa / iti kiNshulukaadiH|| 4 ajira, khadira, pulina, haMsa, kAraNDava, cakravAka / ityjiraadiH|| Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 siddhAntakaumudyAm dInAM kim / ajiravatI / bahvacaH kim / vrIhimatI / saMjJAyAmityeva / neha / valayavatI // zarAdInAM ca 63 / 120 // zarAvatI // iko vahe'pIloH / 6 / 3 / 121 // igantasya dIrghaH syAdvahe / RSIvaham / kapIvaham / ikaH kim / piNDavaham / apIloH kim / pIlavaham // apItvAdInAmiti vAcyam * ||daaruvhm // upasargasya ghaJyamanuSye bahulam / / 3 / 122 // upasargasya bahulaM dIrghaH syAddhAnte pare na tu manuSye / parIpAkaH / paripAkaH / amanuSye kim / niSAdaH // ikaH kAze / 6 / 3 / 123 // igantasyopasargasya dIrghaH syAtkAze / vIkAzaH / nIkAzaH / ikaH kim / prakAzaH // aSTanaH saMjJAyAm / 6 / 3125 // uttarapade dIrghaH / aSTApadam / saMjJAyAM kim / aSTaputraH // citeH kapi / 6 / 31127 // ekacitIkaH dvicitIkaH // nare saMjJAyam / 6 / 3 / 129 // vizvAnaraH // mitre carSoM / / 3 / 130 // vizvAmitraH / RSau kim / vizvamitro mANavakaH // zuno dantadaMSTrAkarNakundavarAhapucchapadeSu dIrgho vAcyaH * // zvAdantaH / ityAdi / pranirantaH. shrekssuplkssaamrkaayekhdirpiiyuukssaabhyo'sNjnyaayaampi / 84 / 5 // ebhyo vanasya NatvaM syAt / pravaNam / kArphAvaNam / iha SAtparatvANNatvam // vibhASauSadhivanaspatibhyaH / / 4 / 6 // ebhyo vanasya NatvaM vA syAt / dUrvAvaNam / dUrvAvanam / zirIpavaNam / zirISavanam // vyaccyajbhyAmeva * // neha / devadAruvanam // irikAdibhyaH pratiSedho vaktavyaH * // neha / irikAvanam / mirikAvanam // vAhanamAhitAt / / 4 / 8 // Aropya yaduhyate tadvAcisthAnnimittAtparasya vAhananakArasya NatvaM syAt / ikSuvAhaNam / AhitAtkim / indravAhanam / indrakhAmikaM vAhanamityarthaH / vahateyuTi vRddhirihaiva sUtre nipAtanAt // pAnaM deze / 84 / 9 // pUrvapadasthAnnimittAtparasya pAnasya nasya NatvaM syAddeze gamye / kSIraM pAnaM yeSAM te kSIrapANA uzInarAH / surApANAH prAcyAH / pIyate iti pAnam / karmaNi lyuT // vA bhAvakaraNayoH / 8 / 4 / 10 // pAnasyetyeva / kSIrapAnam / kSIrapANam / girinadyAdInAM vA * // giri dI / girinndii| cakranitamyA / cakraNitamghA // prAtipadikAntanumvibhaktiSu ca / 8 / 4 / 11 // pUrvapadasthAnnimittAtparasya eSu sthitasya nasya No vA syAt / prAtipadikAnte, mASavApiNau / numi, vrIhivApANi / vibhaktau, mASavApeNa / pakSe mASAvApinAvityAdi / uttarapadaM yatprAtipadikaM tadantasyaiva Natvam / neha / gargANAM bhaginI gargabhaginI / ata eva num grahaNaM kRtam / aGgasya numvidhAnAttadbhakto hi num natUttarapadasya / 1 zara, vaMza, dhUma, ahi, kapi, maNi, muni, zuci, hanu / iti zarAdiH // 2 piilvaadiraakRtignnH|| 3 amanuSyAdiSviti vaktavyam * / prasevaH, prasAraH, prahAraH, sAdakArayoH kRtrime * / eSo'sya prAsAdaH / eSo'sya prAkAraH / kRtrima iti kimartham / eSo'sya prasAdaH / prakAraH / prativezAdInAM vibhASA, * / prativezaH / pratikAraH pratIkAraH / bahulagrahaNasyaivAyaM prapaJcaH // . 4 abhiyuktoktiriyam // 5 irikA, mirikA, timirA / itiirikaadiraakRtignnH|| 6 girinadi, girinakha, girinaDya, girinitamba, cakranadI, cakranitamba, tUryamAna, mASona, Argayana / iti girindyaadiraakRtignnH|| Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsAzrayavidhayaH / kiMca / prahiNvannityAdau hivernumo NatvArthamapi numgrahaNam / prenvanamityAdau tu kSumnAdi - tvAnna || yuvAderna * // ramyayUnA / paripakvAni // ekAjuttarapade NaH // nityamityuktam / vRtrahaNau / hariM mAnayatIti harimANI / numi, kSIrapANi / vibhaktau, kSIrapeNa / ramyaviNA || kumati ca |8|4|13 // kavargavatyuttarapade prAgvat / harikAmiNau / harikAmANi / harikAmeNa // padavyavAye'pi |8|4 | 38 || padena vyavadhAne'pi NatvaM na syAt / mASakumbhavApena / caturaGgayogena || ataddhita iti vAcyam * // ArdragomayeNa // zuSkagomayeNa // kustumburuNi jAtiH | 6 |1| 143 // atra sunipAtyate / kustumburu dhAnyAkam / klIbatvamatantram / jAtiH kim / kustumburUNi / kutsitAni tindukIphalAnItyarthaH // aparasparAH kriyAsAtatye | 6 | 1|144 // sunnipAtyate / aparasparAH sAtha gacchanti / satatamavicchedena gacchantItyarthaH / kriyeti kim / aparaparA gacchanti / apare ca pare ca sakRdeva gacchantItyarthaH // goSpadaM sevitAsevitapramANeSu / 6 / 1 / 145 // suT sya SatvaM ca nipAtyate / gAvaH padyante'smindeze sa gobhiH sevito goSpadaH / asevite, agopadAnyaraNyAni / pramANe, goSpadamAtraM kSetram / sevitetyAdi kim / goH padaM gopadam // AspadaM pratiSThAyAm |6| 1|146 || AtmayApanAya sthAne suT nipAtyate / Aspadam / preti kim / ApadApadam || Azcaryamanitye | 6 | 1|147 // adbhute suT / AzcaryaM yadi sa bhuJjIta / anitye kim / AcaryaM karma zobhanam || varcaske'vaskaraH | 6|1|148 // kutsitaM varcaH varcaskam annamalaM tasmin suT / avakIryata ityavaskaraH / varcaske kim / avakaraH // apaskaro rathAGgam |6|1|149 // apakaro'nyaH // viSkiraH zakufafa ar | 6|1|150 // pakSe vikiraH / vAvacanenaiva suvikalpe siddhe vikiragrahaNaM tasyApi zakuneranyatra prayogo mAbhUditi vRttistanna / bhASyavirodhAt // pratiSkazazca kazeH / 6 / 1 / 152 // kaza gatizAsanayorityasya pratipUrvasya pacAdyaci suT nipAtyate SatvaM ca / sahAyaH puroyAyI vA pratiSkaza ityucyate / kazeH kim / pratigataH kazAM pratika - zo'zvaH / yadyapi kazereva kazA tathApi kazeriti dhAtorgrahaNamupasargasya pratergrahaNArtham / tena dhAtvantaropasargAnna || praskaNvaharizcandrAvRSI | 6 |1| 153 // harizcandragrahaNamamantrArtham / RSIti kim / prakaNvo dezaH / haricandro mANavakaH // maskaramaskariNau veNuparivrAjakayoH | 6|1|154 || makarazabdo'vyutpannastasya suDinizca nipAtyate / veNvita kim / makaro grAhaH / makarI samudraH // kAstIrAjastunde nagare | 6 | 1 | 155 // ISattIramasyAstIti kAstIraM nAma nagaram / ajasyeva tundamasyeti ajastundaM nAma nagaram / nagare kim / kAtIram / ajatundam || kAraskaro vRkSaH | 6|1|156 || kAraM karotIti 1 1 yuvan, pakka / ityAdiryuvAdiH // 13 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 siddhAntakaumudyAm kAraskaro vRkSaH / anyatra kArakaraH / kecittu kaskAdiSvidaM paThanti na sUtreSu // pAraskaraprabhRtIni ca saMjJAyAm / 6 / 1 / 157 // etAni sasuTAni nipAtyante nAmni / paarskrH| kiSkindhA / tadvRhatoH karapatyozcoradevatayoH suTa talopazca * // tAtpUrvaM catvena dakAro'pi bodhyaH / tadbahatordakAratakArau lupyete karapatyostu suT / coradevatayoriti samudAyopAdhiH / taskaraH / bRhaspatiH / prAyasya citticittayoH * // prAyazcittiH / prAyazcittam / vanaspatirityAdi / AkRtigaNo'yam // // iti smaasaashryvidhyH|| samarthAnAM prathamAdvA / 4 / 1 / 82 // idaM padatrayamadhikriyate / prAgdiza iti yAvat / sAmarthya pariniSThitatvam / kRtasaMdhikAryatvamiti yAvat // prAgdIvyato'N / 4 / 1 / 83 // tena dIvyatItyataH prAgaNadhikriyate // azvapatyAdibhyazca / 4 / 1 / 84 // ebhyo'N syAt prAgdIcyatIyeSvartheSu / vakSyamANasya NyasyApavAdaH // taddhiteSvacAmAdeH / / 2 / 117 // aiti Niti ca taddhite pare'cAmAderaco vRddhiH syAt // kiti ca / 2 / 118 // kiti taddhite ca tathA / azvapaterapatyAdi Azvapatam / gANapatam / gANapatyo mantra iti tu prAmAdikameva // dityadityAdityapatyuttarapadANyaH / 4 / 1 / 85 // dityAdibhyaH patyuttarapadAca prAgdIvyatIyeSvartheSu NyaH syAdaNo'pavAdaH / daityaH / aditerAdityasya vA AdityaH / prAjApatyaH / yamAceti kAzikAyAm * // yAmyaH // pRthivyA jAnau * // pArthivA / pArthivI // devAdyau * // daivyam / daivam // bahiSaSTilopo yaJca * // bAhyaH // Ikakca * // bAhIkaH // sthAno'kAraH / azvatthAmaH / pRSodarAditvAtsasya taH / bhavArthe tu lugvAcyaH * // azvatthAmA // lono'patyeSu bahuSvakAraH * // bAhvAdIJo'pavAdaH / uDulomAH / uDulomAn / bahuSu kim / auDulomiH // gorajAdiprasaGge yat * // gavyam / ajAdiprasaGge kim / gobhyo hetubhya AgataM gorUpyam / gomayam // utsAdibhyo'J / 4 / 1 / 86 // autsaH / amikalibhyAM Dhak vaktavyaH * // amerapatyAdi Agneyam / kAleyam // // ityapatyAdivikArAntArthasAdhAraNAH prtyyaaH|| 1 pAraskaro dezaH, kAraskaro vRkSaH, rathasthA nadI, kiSkuH pramANam , kiSkindhA guhA, tadvahatoH karapatyozvoradevatayoH suTa talopazca, prAttuMpato gavi kartari / iti paarskraadiraakRtignnH|| 2 prAyasya citticittayoH, suDaskAro veti bhASyam // 3 azvapati, sthAnapati, jJAnapati, yajJapati, bandhupati, zatapati, dhanapati, gaNapati, rASTrapati, kulapati, gRhapati, pazupati, dhAnyapati, dharmapati, dhanvapati, sabhApati, prANapati, kSetrapati, / ityshvptyaadiH|| . 4 utsa, udapAna, vikira, vinada, mahAnada, mahAnasa, mahAprANa, taruNa, taluna, baSkayAse, dhenu, pRthvI, paGkti, jagatI, triSTup , anuSTup , janapada, bharata, uzInara, grISma, pIlu, kuNa, udasthAna, deze, pRSadaMza, bhalla. kIya, rathantara, madhyandina, bRhat, mahat, sakhat, kuru, paJcAla, indrAvasAna, uSNi, kakubh, suvarNa, deva, prISmAdayazchandasi / ityutsaadiH|| Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSvapatyAdhikAraH / 99 strIpuMsAbhyAM natra bhavanAt |4|1|87 // dhAnyAnAM bhavane ityataH prArtheSu strIpuMsAbhyAM kramAnnaJJjaJau staH / straiNaH / pauMsnaH / vatyarthe na / strIpuMbacceti jJApakAt / strIvat / puMvat || dvigorluganapatye | 4|1|88 // dvigornimittaM yastaddhito'jAdiranapatyArthaH prAgdIvyatIyastasya luk syAt / paJcasu kapAleSu saMskRtaH puroDAzaH paJcakapAlaH / dvigornimittasyeti kim / paJcakapAlasyedaM khaNDaM pAJcakapAlam / ajAdiH kim / paJcagargarUpyam / anapatye kim / dvayormitrayorapatyaM dvaimitriH // gotre'lugaci |4|1189 // jadau prAgdIvyatIye vivakSite gotrapratyayasya luk syAt / gargANAM chAtrAH / vRddhAcchaH // Apatyasya ca taddhitenAti |6|4|151 || halaH parasyApatyayakArasya lopaH syAttaddhite pare na tvAkAre / gArgIyAH / prAgdIvyatIye kim / gargebhyo hitaM gargIyam / aci kim / gargebhya AgataM gargarUpyam // yUni luk |4|1190 // prAgdIvyatIye ajAdau pratyaye vivakSite yuvapratyayasya luk syAt / glucukasya gotrApatyaM glucukAyaniH / vakSyamANaH phin / tato yUnyaN / glaiaucukAyanaH / tasya chAtro'pi glaucukAyanaH / aNo luki vRddhatvAbhAvAccho na || pailAdibhyazca | 2|4|59 || ebhyo yuvapratyayasya luk / pIlAyA vetyaN / tasmAdaNo dvyaca iti phiJ / tasya luk / pailaH pitA putrazca // tadrAjAccANaH * // yaJmagadhetyaNNantAdAGgazabdAdaNo vyaca iti phiJo luk / AGgaH pitA putrazca // iJaH prAcAm |2|4|60 // gotre ya iJ tadantAdyuvapratyayasya luk syAt taccedgotraM prAcAM bhavati / pannAgArasyApatyam / ata iJ / yaJiJozceti phak / pAnnAgAriH pitA putrazca / prAcAM kim / dAkSiH pitA / dAkSAyaNaH putraH na taulibhyaH | 2|4|61 // tauravalyAdibhyaH parasya yuvapratyayasya luk na syAt / pUrveNa prAptaH tulvalaH / tata iJi phak / taulvaliH pitA / taulvalAyanaH putraH // phaphiJoranyatarasyAm |4|1| 91 // yUnilugiti nitye luki prApte vikalpArthaM sUtram / kAtyAyanasya chAtrAH kAtIyAH / kAtyAyanIyAH / yaskasyApatyaM yAskaH / zivAdyaN / tasyApatyaM yuvA yAskAyaniH / aNo dyaca iti phiJ / tasya chAtrAH yAskIyAH / yAskAyanIyAH // tasyApatyam ||4|1192 // SaSThyantAt kRtasandheH samarthApatye'rthe uktA vakSyamANAzca pratyayA vA syuH / upagorapatyaM 1 paila, zAlaGki, sAtyaki, sAtyaMkAmi, rAha vi, rAvaNi, audaci, audavaji, audamedhi, audamasji, audabhRjji, daivasthAni, paiGgalaudAyani, rAhakSati, bhauliGgi, rANi, audamanthi, audgAhamAni, aujihAni, audazuddhi, tadrAjAccANaH / AkRtigaNo'yam / iti pailAdiH // 2 taulvali, dhAraNi, pAraNi, rAvaNi, dailIpi, daivamitri, daivati, bArkali, naikaki, daivayajJi, daivamati, cAphaDhaki, bailvaki, baimbaki, Anurohiti, pauSkarasAdi, AnurAhati, Anuti, prAdohani, naimizri, prADAhati, bAndhaki, vaizIti, AsinAsi, AhiMsi, Asuri, naimiSi, Asibandhaki, pauSpi, kAreNupAli, vaikarNi, vainaki, vaihati / iti taulvalyAdiH // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm aupagavaH / AdivRddhirantyopadhAvRddhI bAdhate // tasyedamityapatye'pi bAdhanArtha kRtaM bhavet / utsargaH zeSa evAsau vRddhAnyasya prayojanam // 1 // yogavibhAgastu / bhAnorapatyaM bhAnavaH / kRtasandheH kim / sausthitiH / akRtavyUhaparibhASayA sAvutthitirmA bhUt / samarthaparibhASayA neha / vastramupagorapatyaM caitrasya / prathamAtkim / apatyavAcakAtSaSThyarthe mA bhUt / vAgrahaNAdvAkyamapi / daivayajJIti sUtrAdanyatarasyAMgrahaNAnuvRtteH samAso'pi / upagvapatyam / jAtitvAn GIS / aupagavI / AzvapataH / daityaH / autsaH / straiNaH pauMsnaH // apatyaM pautraprabhRti gotram / 4 / 1162 // apatyatvena vivakSitaM pautrAdi gotrasaMjJaM syAt // jIvati tu vaMzye yuvA / 4 / 1 / 163 / / vaMzye pitrAdau jIvati pautrAderyadapatyaM caturthAdi tAvasaMjJameva na tu gotrasaMjJam // bhrAtari ca jyAyasi / 4 / 1 / 164 // jyeSThe bhrAtari jIvati kanIyAn caturthAdiyuvA syAt // vAnyasmintsapiNDe sthaviratare jIvati / 4 / 1 / 165 // bhrAturanyasminsapiNDe sthaviratare jIvati pautraprabhRterapatyaM jIvadeva yuvasaMjJa vA syAt / ekaM jIvatigrahaNamapatyasya vizeSaNam / dvitIyaM sapiNDasya / taragnirdeza ubhayorutkarSArthaH / sthAnena vayasA cotkRSTe pitRvye mAtAmahe bhrAtari vA jIvati / gArgyasyApatyaM gAAyaNaH gAgryo vA / sthavireti kim / sthAnavayonyUne gArya eva / jIvatIti kim / mRte mRto vA gArgya eva // vRddhasya ca pUjAyAmiti vAcyam * // gotrasyaiva vRddhasaMjJA prAcAm / gotrasya yuvasaMjJA pUjAyAM gamyamAnAyAm / tatrabhavAn gAAyaNaH / pUjeti kim / gArgyaH // yUnazca kutsAyAM gotrasaMjJeti vAcyam * // gAryo jAlmaH / kutseti kim / gAAyaNaH // eko gotre / 4 / 1 / 93 // gotre eka evApatyapratyayaH syAt / upagogotrApatyaM aupagavaH / gArgyaH / nADAyanaH // gotre khaikonasaMkhyAnAM pratyayAnAM paramparA / yadvA khaDyUnasaMkhyebhyo'niSTotpattiH prasajyate // 1 // apatyaM pitureva syAttataH prAcAmapIti ca / matabhedena taddhAnyai sUtrametattathottaram // 2 // piturevApatyamiti pakSe hi upagostRtIye vAcye aupagavAdiJ syAt / caturthe tvajIvajyeSThe mRtavaMzye aupagaveH phak / itthaM phagijoH paramparAyAM mUlAcchatatame gotre ekonazataM pratyayAH syuH / pitAmahAdInAmapIti mukhyapakSe tu tRtIye vAcye upagoraNA iSTe siddhe'pi aNNantAdiJapi syAt / caturthe phagiti phagiyoH paramparAyAM zatatame gotre'STanavatiraniSTapratyayAH syuH / ato niyamArthamidaM sUtram / evamuttarasUtre'pyUhyam // gotrAAnyastriyAm / 4 / 1194 // yUnyapatye gotrapratyayAntAdeva pratyayaH syAt / striyAM tu na yuvasaMjJA / gargasya yuvApatyaM gAAyaNaH / striyAM gotratvAdeka eva pratyayaH // ata iJ / 4 / 1 / 95 // adantaM yatprAtipadikaM tatprakRtikAtSaSThyantAdiJ syAdapatye'rthe / dAkSiH // bohAdibhyazca / 4 / 1196 // bAhaviH / auDulomiH / AkRti . 1 vRddhasya ceti yUnazceti ca vArtike sUtrapAThe kaizcitprakSipte // 2 bAhu, upabAhu, upavAku, nivAku, zivAku, vaTAku, upabindu, vRSalI, vRkalA, cUDA, balAkA, mUSikA, Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tddhitessvptyaadhikaarH| gaNo'yam // sudhAturakaDU ca / 4 / 1 / 97 // cAdiJ / sudhAturapatyaM saudhAtakiH // vyAsavaruDaniSAdacaNDAlabimbAnAM ceti vaktavyam * // na vAbhyAM padAntAbhyAM pUrvI tu tAbhyAmaic / 3 / 3 // padAntAbhyAM yakAravakArAbhyAM parasya na vRddhiH kiMtu tAbhyAM pUrvI kramAdaicAvAgamau staH / vaiyAsakiH / vAruDakirityAdi // gotre kuJjAdibhyazcaphaJ 498||vaatcphnorstriyaam / / 3 / 113 // vAtavAcibhyazphAntebhyazca khArthe jyaH syAnna tu striyAm / kauJjAyanyaH / bahutve tadrAjatvAllugvakSyate / brAdhnAyanyaH / striyAM kauJjAyanI / gotratvena jAtitvAnGIS / anantarApatye kauJjiH // naDAdibhyaH phak / 4 / 1199 // gotra ityeva / nADAyanaH / cArAyaNaH / anantaro nADiH // hritaadibhyo'nH|4|1|100|| ebhyo'Jantebhyo yUni phak / hAritAyanaH / iha gotrAdhikAre'pi sAmarthyAcUnyayam / nahi gotrAdaparo gotrapratyayaH / bidAdyantargaNo haritAdiH // yaninozca / 4 / 1 / 101 // gotre yau yaJiau tadantAt phak syAt / anAtItyukterApatyasyeti yalopo na / gAAyaNaH / dAkSAyaNaH // zaradvacchanakadarbhAguvatsAgrAyaNeSu / 4 / 1 / 102 // gotre phak ajijJorapavAdaH / Adyau bidAdI / zAradvatAyano bhArgavazcet / zAradvato'nyaH / zaunakAyano vAtsyazcet / zaunako'nyaH / dArbhAyaNa AgrAyaNazcet / dArbhiranyaH // droNaparvatajIvantAdanyatarasyAm / 4 / 1103 // ebhyo gotre phag vA / droNAyanaH / drauNiH / pArvatAyanaH / pArvatiH / jaivantAyanaH / jaivantiH / anAdiriha droNaH / azvatthAmyanantare tUpacArAt // anuSyAnantarye vidAdibhyo'J / 4 / 1 // kuzalA, chagalA, dhruvakA, dhuvakA, sumitrA, durmitrA, puSkarasad , anuharad , devazarman , agnizarman , bhadazarman , suzarman , kunAman , sunAman , paJcan , saptan , aSTan , amitaujasaH salopazca, sudhAvan , udaJca, mAtra, ziras, zarAvin , marIcin , kSemavRddhin , zRGkhalatodin , kharanAdin , nagaramardin , prAkAramardin , loman , ajIgarta, kRSNa, yudhiSThira, arjuna, sAmba, gada, pradyumna, rAma, udaka, udakasaMjJAyAm , saMbhUyo'mbhasoH salopazca / AkRtigaNo'yam / tena sAtyakiH, jAGghiH, aindrazarmiH, Ajadhena vi / iti baahvaadiH|| 1 kuJja, bana, zaGkha, bhasman , gaNa, loman , zaTha, zAka, zuNDA, zubha, vipAza, skanda, skambha / iti kujAdiH // 2 naDa, cara, baka, muJja, itika, itiza, upaka, eka, lamaka, zalaGku zalakaM ca, saptala, vAjapya, tika, agnizarman , vRSagaNe, prANa, nara, sAyaka, dAsa, mitra, dvIpa, piGgara, piGgala, kiGkara, kiGkala, kAzyapa, kAtara, kAtala, kAzya, kAvya, aja, amuSya, kRSNaraNau, brAhmaNavAsiSThe, amitra, ligu, citra, kumAra, koSTa, proSThaM ca, loha, durga, stambha, ziMzapA, agratRNa, zakaTa, sumanas, sumata, nimata, Rc , jalandhara, adhvara, yugandhara, haMsaka, daNDin , hastin , piNDa, paJcAla, camasin , sukRtya, sthiraka, brAhmaNa, caTaka, badara, azvala, kharapa, laGka, indha, ana, kAmuka, brahmadatta, udumbara, zoNa, aloha, daNDa / iti mddaadiH|| 3 ayaM gaNaH asminneva pRSThe'dhaH sthito bidAdigaNAntargato draSTavyaH // 4 bida, Urva, kazyapa, kuzika, bharadvAja, upamanyu, kilAta, kindarbha, vizvAnara, RSTiSeNa, RtabhAga, haryazva, priyaka, Apastamba, kUcabAra, zaradvat , zunaka, dhenu, gopavana, zigru, bindu, bhAjaka, bhAjana, azvAvatAna, zyAmAka, zAmaka, zyAvali, zyAparNa, harita, kindAsa, vahyaska, arka, lUSa, vadhyoga, viSNuvRddha, Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 siddhAntakaumudyAm 104 // ebhyo'J gotre ye tvatrAnRSayastebhya anantare / sUtre khArthe pyaJ / bidasya gotrApatyaM baidaH / anantaro baidiH / bAhvAderAkRtigaNatvAdiJ / putrasyApatyaM pautraH / dauhitraH // gaMrgAdibhyo yaJ / 4 / 1 / 105 // gotra ityeva / gArgyaH / vAtsyaH // yAsozca / 2 / 4 / 64 // gotre yadyaJantamaJantaM ca tadavayavayoretayo ksyAttatkRte bahutve natu striyAm / gargAH / vatsAH / bidAH / UrvAH / tatkRte iti kim / priyagAAH / striyAM tu gArgyaH striyaH / gotre kim / dvaipyAH / autsAH / pravarAdhyAyaprasiddhamiha gotram / teneha na / pautrAH / dauhitrAH // madhubabhvobrAhmaNakauzikayoH / 4 / 1 / 106 // gotre yaJ / mAdhavyo brAhmaNaH / mAdhavo'nyaH / bAbhravyaH kauzikaRSiH / bAbhravo'nyaH / babhruzabdasya gargAdipAThasiddhe niyamArthamidam / gargAdipAThaphalaM tu lohitAdikAryam / bAbhravyAyaNI // kapibodhAdAgirase / 4 / 1 / 107 // gotre yaJ syAt / kApyaH / baudhyaH / AGgirase kim / kApeyaH / baudhiH // vataNDAca / 4 / 1 / 108 // AGgirasa ityeva / vAtaNDyaH / anAGgirase tu gargAdau zivAdau ca pAThAdyaJaNau / vAtaNDyaH / vAtaNDaH // luka striyAm / 4 / 1109 // vataNDAcceti vihitasya luk syAt striyAm / zArivAditvAt GIn / vtnnddii| anAGgirase tu vaatnnddyaaynii| lohitAditvAt SphaH / aNi tu vAtaNDI / RSitvAdvakSyamANaH SyaG na // azvAdibhyaH phaJ / 4 / 1 / 110 // gotre / AzvAyanaH // puMsi jAte * // puMsIti tu prakRti vizeSaNam / jAtasya gotrApatyaM jAtAyanaH / puMsIti kim / jAtAyA apatyaM jAteyaH // bhaatraigrte|4|1|111 // gotre phaJ / bhAIyaNasvaigartaH / bhArgiranyaH // zivAdibhyo'N / 4 / 1 / 112 // gotre iti nivRttam / zivasyApatyaM zaivaH / pratibodha, rathInara, rathantara, gaviSThira, niSAda, zabara, alasa, maThara, sapAku, mRdu, punarbhU, putra, duhita, nanAnha, parastrI, parazuM ca / iti bidAdi // - 1 garga, vatsa, vAjAse, saMskRti, aja, vyAghrapAt, vidabhRt , prAcInayoga, agasti, pulasti, camasa, raibha, agnivezya, zaGkha, zaTha, zaka, eka, dhUma, akTa, manas , dhanaJjaya, vRkSa, vizvAvas , jaramANa, lohita, saMzita, babhru, valgu maNDu, gaNDu, zaGku, liGgu, guhalu, manu, maGkha, aligu, jigISu, manu, tantu, manAyI, sUnu, kathaka, katthaka, RkSa, tRja, tanu, tarukSa, talukSa, taNDa, vataNDa, kapi, kata, kurukata, anaDuG, kaNva, zakala, gokakSa, agastya, kuNDinI, yajJavalka, parNavalka, abhayajAyata, virohita, vRSagaNa, rahUgaNa, zaNDila, caNaka, culuka, mudgala, musala, jamadagni, parAzara, jatUkarNa, mahita, mantrita, azmaratha, zarkarAkSa, pUtimASa, sthUra, ararakA, erakA, piGgala, kRSNa, golanda, ulUka, titikSa, bhiSaj , bhiSNaj , bhaDita, bhaNDita, dalbha, caikita, cikitsita, devahU, indrahU, ekalU, pippalU, bRhadagni, sulAbhin , uktha, kuTIgu / iti grgaadiH|| - 2 azva, azman , zaGkha, zUdraka, bida, puTa, rohiNa, khajUra, pila, bhaDila, bhaNDila, bhaDita, bhaNDita, prahRta, rAmoda, grIvAkAza, kANa, golAGka, arka, vana, vana, pAda, cakra, kula, pUla, zraviSThA, vIkSa, pavinda, pavitra, gomin , zyAma, dhUma, dhUmra, vAgmin , vizvAnara, kuTa, zapAtreye, jana, jaiDa, khaDa, grISma, ahe, keta, vizaya, vizAla, giri, capala, cupa, dAsa, bailva, prAca, AnuDuhya, puMsi jAte, arjuna, sumanas, durmanas , nama, kSAnta, dhvana, AtreyabhAradvAje, bharadvAjAtreye, utsa, Atava, kitava, ziva, khadira / ityshvaadiH|| / 3 ziva, proSThi, proSThika, paDa, jambha, bhUri, daNDa, kuThAra, kakubha, bhrama, anabhimlAna, kohita, sukha, Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSvapatyAdhikAraH / gAGgaH / pakSe tikAditvAt phiJ / gAGgAyaniH / zubhrAditvADDhak / gAGgeyaH // avRddhAbhyo ndiimaanussiibhystnnaamikaabhyH|4|1|113 // avRddhAbhyo nadImAnuSInAmabhyo'N syAt / Dhako'pavAdaH / yAmunaH / nArmadaH / cintitAyA apatyaM caintitaH / avRddhebhyaH kim / vAsavadatteyaH / nadItyAdi kim / vainateyaH / tannAmikAbhyaH kim / zobhanAyA apatyaM zaubhaneyaH // RSyandhakavRSNikurubhyazca / 4 / 1 / 114 // RSayo mntrdrssttaarH| vAsiSThaH / vaizvAmitraH / andhakebhyaH, zvAphalkaH / vRSNibhyaH, vAsudevaH / AniruddhaH / zauririti tu bAhAditvAdi / kurubhyaH, nAkulaH / sAhadevaH / iJa evAyamapavAdo madhye'pavAdanyAyAt / atrizabdAttu paratvADDhak / AtreyaH // mAturutsaMkhyAsaMbhadrapUrvAyAH / 4 / 1 / 115 // saMkhyAdipUrvasya mAtRzabdasyodAdezaH syAdaNpratyayazca / dvaimAturaH / pANmAturaH / sAMmAturaH / bhAdramAturaH / AdezArtha vacanaM pratyayastUtsargeNa siddhaH / strIliGganirdezo'rthApekSaH / tena dhAnyamAtuna / saMkhyeti kim / saumAtraH / zubhrAditvAdvaimAtreyaH // kanyAyAH kanIna ca / 4 / 1 / 116 // Dhako'pavAdo'N tatsanniyogena kanInAdezazca / kAnIno vyAsaH karNazca / anUDhAyA evApatyamityarthaH // vikarNazuGgacchagalAdatsabharadvAjAtriSu / 4 / 1 / 117 // apatye'N / vaikarNo vAtsyaH / vaikarNiranyaH / zauGgo bhAradvAjaH / zaujhiranyaH / chAgala AtreyaH / chAgaliranyaH / kecittu zuGgetyAbantaM paThanti teSAM Dhak pratyudAharaNam / zauGgeyaH // pIlAyA vA / 4 / 1 / 118 // tannAmikANaM bAdhitvA vyaca iti Dhaki prApte pakSe'N vidhIyate / pIlAyA apatyaM pailaH / paileyaH // Dhak ca maNDUkAt / 4 / 1 / 119 // cAdaN / pakSe iJ / mANDU keyaH / mANDUkaH / mANDUkiH // strIbhyo Dhaka / 4 / 1 / 120 // strIpratyayAntebhyo Dhak syAt / vainateyaH / bAhAditvAtsaumitriH / zivAditvAtsApatnaH // yacaH / 4 / 1 / 121 // vyacaH strIpratyayAntAdapatye Dhak / tannAmikANo'pavAdaH / dAtteyaH / pArtha ityatra tu tasyedamityaN // itazcAninaH / 4 / 1 / 122 // ikArAntAd yaco'patye Dhak syAt na vijantAt / dauleyaH / naidheyaH // zubhrAdibhyazca / 4 / 1 / 123 // Dhak syAt / zubhrasyApatyaM zauzreyaH // pravAhaNasya Dhe // 3 / 28 // pravAhaNa saMdhi, muni, kakutstha, kahoDa, kohaDa, kahUSaya, kahaya, rodhaka, pijila, khajana, vitaNDa, tRNa, karNa, kSIra, hRda, jalahrada, parila, piSTa, haihaya, gopikA, kapAlikA, caTilikA, badhirikA, maJjiSThA, vRSNika, khaJjAra, khaJjAla, rekha, lekha, rikha, Alekhana, vizravaNa, ravaNa, vartanAkSa, grIvAkSa, piTaka, RzAka, nabhAka, UrNanAbha, jarakAru, purohitikA, surohikA, Aryazveta, supiSTa, masura, karNa, mayUrakarNa, khadUraka, takSan , RSTiSeNa, gaGgA, vipAza, yaska, lahya, duhya, ayasthUNa, tUNakarNa, parNa, bhalandana, virUpAkSa, bhUmi, ilA, sapatnI, dyaco nadyAH, triveNI, trivaNaM ca / iti shivaadiH|| 1 zubhra, viSTa, pura, brahmakRta, zatadvAra, zalAthala, zala'kAbhra, lekhAbhra, vikAsa, rohiNI, rukmiNI, dharmiNI, diz , zAlUka, ajavasti, zakandhi, vimAtR, vidhavA, zuka, viz , devatara, zakuni, zukra, ugra, zabala, bandhakI, mRkaNDu, vizra, atibhi, godanta, kuzAmba, makaSTu, zAntA, hara, yavaSTa, rika, sunAman , lakSaNa zyAmayorvAsiSThe, godhA, kRkalAsa, aNIva, pravAhaNa, bharata, bharama, mRkaNDa, kapUra, itara, anyatara, AlIDha, Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 siddhAntakaumudyAm zabdasyottarapadasyAcAmAderaco vRddhiH pUrvapadasya tu vA Dhe pare / pravAhaNasyApatyaM prAvAhaNeyaH / pravAhaNeyaH // tatpratyayasya ca / 329 / / DhAntasya pravAhaNasyottarapadasyAmAderaco vRddhiH pUrvapadasya tu vA / pravAhaNeyasyApatyaM prAvAhaNeyiH / pravAhaNeyiH / bAhyataddhitanimittA vRddhiAzrayeNa vikalpena bAdhituM na zakyata iti sUtrArambhaH // vikarNakuSItakAtkAzyape / 4 / 1 / 124 // apatye Dhak / vaikarNeyaH / kauSItakeyaH / anyo vaikaNiH / kauSItakiH // dhruvo vuk c|4|1|125|| cADDhak / bhrauveyH|| klyaannyaadiinaaminH|4 / 1 / 126 // eSAminAdezaH syAt Dhak ca / kAlyANineyaH / bAndhakineyaH // kulaTAyA vA / 4 / 1 / 127 // inaDmAnaM vikalpyate Dhak tu nityaH pUrveNaiva / kaulaTineyaH / kaulaTeyaH / satI bhikSukyatra kulaTA / yA tu vyabhicArArtha kulAnyaTati tasyAH kSudrAbhyo veti pakSe Dhuk / kaulaTeraH // hRdbhagasindhvante pUrvapadasya ca / 73 / 19 // hRdAdyante pUrvottarapadayoracAmAderaco vRddhirjiti Niti kiti ca / suhRdo'patyaM sauhArdaH / subhagAyA apatyaM saubhAgineyaH / saktupradhAnAH sindhavaH saktusindhavaH / teSu bhavaH sAktusaindhavaH // caTakAyA airk|4|1|128 // caTakasyeti vAcyam * // liGgaviziSTaparibhASayA striyA api / caTakasya caTakAyA vA apatyaM cATakairaH // striyAmapatye lugvaktavyaH * // tayoreva khyapatyaM cttkaa| ajAditvATTAp // godhAyA dRk / 4 / 1 / 129 // gaudheraH / zubhrAditvAtpakSe Dhak / gaudheyaH // AragudIcAm / 4 / 1 / 130 // gaudhAraH / rakA siddhe AkAroccAraNamanyato vidhAnArtham / jaDasyApatyaM jADAraH / paNDasyApatyaM pANDAraH // kSudrAbhyo vA / 4 / 1 / 131 // aGgahInAH zIlahInAzca kSudrAstAbhyo vA r3hak / pakSe Dhak / kANeraH / kaanneyH| dAseraH / dAseyaH // pitRSvasuzchaN / 4 / 1132 // aNo'pavAdaH / paitRSvatIyaH // Dhaki lopH|4|1|133 // pitRSvasurantyalopaH syADDaki / ata eva jJApakAt Dhak / paitRSvaseyaH // mAtRSvasuzca / 4 / 1 / 134 // pitRSvasuryaduktaM tadasyApi syAt / mAtRSvasrIyaH // mAtRSvaseyaH // catuSpAnyo Dham / 4 / 1 / 135 // Dhe lopo'kdraaH|6|4| 147 // kadrUbhinnasyovarNAntasya bhasya lopaH syAt Dhe pare / kAmaNDaleyaH / kamaNDaluzabdazcatuSpAjAtivizeSe // gRSTyAdibhyazca / 4 / 1 / 136 // ebhyo DhaJ syAt / aNDakorapavAdaH / gASTeyaH / mitrayorapatyam / RSyaNi prApte DhaJ // kekayamitrayupralayAnAM yAderiyaH / / 3 / 2 // eSAM yakArAderiy AdezaH syAt niti Niti kiti ca taddhite sudana, sudakSa, suvakSas, sudAkan , kaTu, tudaba, azAya, kumArikA, kuThArikA, kizorikA, ambikA, jihmAzin , paridhi, vAyudatta, zakala, zacAkA, svadhvara, kuberikA, azokA, gandhapiGgalA, khaDonmattA, anudRSTin , jaratin , balIvardin , vina, vIja, jIva, zvan , azman , azva / iti shubhraadiraakRtignnH|| 1 kalyANI, subhAgA, bandhakI, anudRSTi, anusRti, jaratI, bali, vahI, jyeSThA, kaniSThA, madhyamA, prstrii| iti klyaannyaadiH|| 2 gRSTi, hRSTi, hali, bali, vidhi, kudri, ajabasti, mitrayu / iti gRSTyAdiH / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSvapatyAdhikAraH / // pare / iti iyAdeze prApte // dANDinAyanahAstinAyanAtharvaNikajaihmAzineyavAzinAyanibhrauNahatya dhaivatyasAravaikSvAka maitreyahiraNmayAni | 6|4|174 etAni nipAtyante / iti yulopaH / maitreyaH / maitreyau | yaskAMdibhyo gotre | 2|4|63 // ebhyo'patyapratyayasya luk syAttatkRte bahutve na tu striyAm / mitrayavaH || atribhRgukutsa - vasiSTha gotamAGgirobhyazca | 2|4|65 || ebhyo gotrapratyayasya luk syAt tatkRte bahutve na tu striyAm / atrayaH / bhRgavaH / kutsAH / vasiSThAH / gotamAH / aGgirasaH // bahvaca iJaH prAcyabharateSu | 2|4|66 // bahvacaH paro ya iJ prAcyagotre bharatagotre ca vartamAnastasya luk syAt / pannAgArAH / yudhiSThirAH // na gopavanAdibhyaH | 2|4|67 / / ebhyo gotrapratyayasya luk na syAt / bidAdyantargaNo'yam / gaupavanAH / zaizravAH // tikaikitavAdibhyo dvandve | 2|4|68 || ebhyo gotrapratyayasya bahutve luk syAt dvandve / taikAyanayazca kaitavAyanayazca tikAdibhyaH phiJ tasya luk / tikakitavA: // upakAdibhyo'nyatarasyAmadvandve | 2|4|69 // ebhyo gotrapratyayasya bahutve lugvA syAt dvandve cAdvandve ca / aupakAyanAzca lAmakAyanAzca naDAdibhyaH phak tasya luk / upakalamakAH / aupkaaynlaamkaaynaaH| bhrASTrakakapiSThalAH / bhASTrakikApiSThalayaH / lamakAH / lAmakAyanAH // AgastyakauNDinyayoragasti kuNDinac | 2|4|70 / / etayoravayavasya gotrapratyayasyAso yaJazca bahuSu luk syAdavaziSTasya prakRtibhAgasya yathAsaMkhyaM agasti kuNDinac etAvAdezau staH / agastayaH / kuNDinAH // rAjazvazurAdyat |4|1|137 // rAjJo jAtAveveti vAcyam * // ye cAbhAvakarmaNoH | 6|4|168 || yAdau taddhite pare an prakRtyA syAnna tu bhAvakarmaNoH / rAjanyaH / zvazuryaH / jAtigrahaNAcchUdrAdAvutpanno rAjanaH // an |6|4|167 // aNi anprakRtyA syAt / iti Tilopo na / abhAvakarmaNoH kim / rAjJaH karma bhAvo vA rAjyam // saMyogAdizca | 6|4|166 || inprakRtyA syAdaNi pare 105 1 yaska, luhya, duhya, ayaHsthUNa, tRNakarma, sadAmatta, kambala, hAra, bahiryoga, karNATaka, parNATaka, piNDI, jaGgha, bakasaktha, vizri, ajabasti, kudri, mitrayu rakSomukha, jaGghAratha, ulkAsa, kaTuka, maMthaka, puSkarasad, viSapuTa, uparimekhala, kroSTumAna, kroSTupAda, kroSTumAya, zIrSamAya, khapara, padaka, varSuka, bhalandana, bhaDila, bhaNDila, bhaDita / iti yaskAdiH // 2 ayaM gaNaH ekottarazatatame 101 pRSThe draSTavyaH / sa ca haritAdibhyaH prAgeva // 3 tikakitavAH, vaGkharabhaNDIrathAH, upakalamakAH, paphakanarakAH, bakanakhagudapariNaddhAH, ubjakakubhAH, kalaGkazAntamukhAH, uttarazalaGkaTAH, kRSNAjina kRSNasundarAH, agnivezadazerakAH / iti tikakitavAdiH // 4 upaka, lamaka, bhrASTraka, kapiSThala, kRSNAjina, kRSNasundara, cUDAraka, ADAraka, gaDuka, udaka, sudhAyuka, abandhaka, piGgalaka, piSTa, supiSTa, mayUrakarNa, kharIjaGgha, zalAthala, panajala, pataJcala, kaNTheraNi, kuSItaka, kAzakRtsna, nidAgha, kalazIkaNTha, dAmakaNTha, kRSNapiGgala, karNaka, parNaka, jaTiraka, badhiraka, jantuka, anuloma, anupada, pratiloma, apajagdha, pratAna, anabhihita, kamaka, vaTAraka, lekhAbhra, kamandaka, pijUlaka, varNaka, masUrakarNa, madAgha, kavantaka, kamantaka, kadAmanta, dAmakaNTha / iti upakAdiH // 14 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 siddhAntakaumudyAm cakriNo'patyaM cAkriNaH // na mapUrvo'patye'varmaNaH / 6 / 4 / 170 // mapUrvo'nprakRtyA na syAdapatye'Ni / bhAdrasAmaH / mapUrvaH kim / sautvanaH / apatye kim / carmaNA parivRtazcAmaNo rthH| avarmaNaH kim / cakravarmaNo'patyaM cAkravarmaNaH // vA hitanAmna iti vAcyam // * hitanAmno'patyaM haitanAmaH / haitanAmanaH // brAhmo'jAtau / 6 / 4 / 171 // yogavibhAgo'tra kartavyaH / brAhma iti nipAtyate anapatye'Ni / brAhmaM haviH / tataH / ajAtau / apatye jAtAvaNi brahmaNaSTilopo na syAt / brahmaNo'patyaM brAhmaNaH / apatye kim / brAhmI auSadhiH // aukSamanapatye / 6 / 4 / 173 // aNi Tilopo nipAtyate / aukSaM padam / anapatye kim / ukSNo'patyam // SapUrvahandhRtarAjJAmaNi / 6 / 4 / 135 // SapUrvo yo'n tasya hanAdezca bhasyAto lopo'Ni / aukSNaH / tAkSNaH / zrauNaghnaH / dhRtarAjJo'patyaM dhArtarAjJaH / SapUrveti kim / sAmanaH / aNi kim / tAkSaNyaH // ksstraaddhH|4|1| 138 // kSatriyaH / jAtAvityeva / kSAtriranyaH // kulAtkhaH / 4 / 1 / 139 // kulInaH / tadantAdapi / uttarasUtre'pUrvapadAditi liGgAt / ADhyakulInaH // apUrvapadAdanyatarasyAM yaDDhako / 4 / 1 / 140 // kulAdityeva / pakSe khaH / kulyaH / kauleyakaH / kulInaH / padagrahaNaM kim / bahukulyaH / bAhukuleyakaH / bahukulInaH // mahAkulAdakhI / 4 / 1 / 141 // anyatarasyAmityanuvartate / pakSe khaH / mAhAkulaH / mAhAkulInaH / mahAkulInaH // duSkulADhak / 4 / 1 / 142 // pUrvavatpakSe khaH / dauSkuleyaH / duSkulInaH // khasuzchaH / 4 / 1 / 143 // vasrIyaH // bhrAturvyaca / 4 / 1 / 144 // cAcchaH / aNo'pabAdaH / bhrAtRvyaH / bhrAtrIyaH // vyansapatne / 4 / 1 / 145 // bhrAturvyan syAdapatye prakRtipratyayasamudAyena zatrau vAcye / bhrAtRvyaH zatruH / pApmanA bhrAtRvyeNeti tUpacArAt // revaMtyAdibhyaSThak / 4 / 1946 // ThasyekaH 73350 // aGgAtparasya ThasyekAdezaH syAt / raivatikaH // gotrastriyAH kutsane Na ca / 4 / 1 / 147 // gotraM yA strI tadvAcakAcchabdAt NaThako staH kutsAyAm / sAmarthyAthUni / gAryA apatyaM gArgo gArgiko vA jAlmaH // bhasyADhe taddhite iti puMvadbhAvAdgArgyazabdANNaThakau / yasyeti lopaH / Apatyasyeti yalopaH / / vRddhAhaka sauvIreSu bahulam / 4 / 1 / 148 // suvIradezodbhavAH sauvIrAH / vRddhAtsauvIragotrAthUni bahulaM Thak syAt kutsAyAm / bhAgavitterbhAgavittikaH / pakSe phak / bhAgavittAyanaH // phezcha ca / 4 / 1 / 149 // phijantAtsauvIragotrAdapatye chaH Thak ca kutsane gamye / yamundasyApatyaM yAmundAyaniH / tikAditvAt phiJ / tasyApatyaM yAmundAyanIyaH / yAmundAyanikaH / kutsane kim / yAmundAyaniH / autsargikasyANo NyakSatriyeti luk / sauvIreti 1 bahuc pratyayaH iti tasya padatvaM nAsti // 2 revatI, azvapAlI, maNipAlI, dvArapAlI, vRkavaJcin , vRkabandhu, vRkagrAha, daNDagrAha, karNagrAha, kakudAkSa, cAmaragAha, kukkuTAkSa / iti revtyaadiH|| Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tddhitessvptyaadhikaarH| 107 kim / taikAyaniH // phANTAhRtimimatAbhyAM NaphijI / 4 / 1 / 150 // sauvIreSu / neha yathAsaMkhyam / alpAntarasya paranipAtAlliGgAditi vRttikAraH / bhASye tu yathAsaMkhyameveti sthitam / phANTAhRtaH / phANTAhRtAyaniH / maimataH / maimatAyaniH // kurvAdibhyo NyaH / 4 / 1 / 151 // apatye / kauravyA brAhmaNAH / vAvadUkyAH // samrAjaH kSatriye * // sAmrAjyaH / sAmrAjo'nyaH // senAntalakSaNakAribhyazca / 4 / 1 / 152 // ebhyo NyaH / eti saMjJAyAmiti sasya SaH / hAriSeNyaH / lAkSaNyaH / kAriH zilpI tasmAt / tAntuvAyyaH / kaumbhakAryaH / nApityaH // udIcAmiJ / 4 / 1 / 153 // hAriSeNiH / lAkSaNiH / tAntuvAyiH / kaumbhakAriH / nApitAttu paratvAt phijeva / nApitAyaniH // takSNo'Na upasaMkhyAnam * // tAkSNaH / pakSe tAkSaNyaH // tikodibhyaH phiJ / 4 / 1 / 154 // taikAyaniH // kauzalyakAAryAbhyAM ca / 4 / 1155 // apatye phiJ / iJo'pavAdaH // paramaprakRterevAyamiSyate * // pratyayasaMniyogena prakRtirUpaM nipAtyate / kuzalasyApatyaM kauzalyAyaniH / kArasyApatyaM kArmAryAyaNiH // chAgavRSayorapi * // chAgyAyaniH / vArSyAyaNiH // aNo nyacaH / 4 / 1 / 156 // apatye phiJ / iJo'pavAdaH / kAAyaNiH / aNa iti kim / dAkSAyaNaH / yacaH kim / aupagaviH // tyadAdInAM phiJ vA vAcyaH * // tyAdAyaniH / tyAdaH // udIcAM vRddhAdagotrAt / 4 / 1 / 157 // AmraguptAyaniH / prAcAM tu / AmraguptiH / vRddhAtkim / dAkSiH / agotrAtkim / aupagaviH // vAkinAdInAM kuk ca / 4 / 1 / 158 // apatye phiJ vA / vAkinasyApatyaM vAkinakAyaniH / vAkiniH // putrAntAdanyatarasyAm / 4 / 1 / 159 // asmAdvA phiJ siddhastasminpare putrAntasya vA kuk vidhIyate / gArgIputrakAyaNiH / gArgIputrAyaNiH / gArgIputriH // prAcAmavRddhAtphinbahulam / 4 / 1 / 160 // glucukAyaniH // manorjAtAvaJyatau Suk ca / 4 / 1 / 161 // samudAyArtho jAtiH / mAnuSaH / manuSyaH // janapadazabdAtkSatriyAdaJ / 4 / 1 / 168 // janapadakSatriyayorvAcakAdaJ syAdapatye / dANDinAyaneti sUtre nipAtanADilopaH / aikSvAkaH / 1 kuru, gargara, maGguSa, ajamAra, rathakAra, vAvadUka, samrAjaH kSatriye, kavi, mati, kApijalAdi, vAk, vAmaratha, pitRmat , indrajAli, eji, vAtaki, dAmoSNISI, gaNakAri, kaizori, kuTa, zAlAkA, mura, pura, eDakA, zubhra, abhra, darbha, kezinI, venA chandasi, zUrpaNAya, zyAvanAya, zyAvaratha, zyAvaputra, satyaGkAra, vaDabhIkAra, pathikAra, mUDha, zakandhu, zaGkha, zAka, zAkin , zyAlIna, kartR, hartR, ina, piNDI, takSan , vAmarathasya kaNvAdivatkharavarjam / iti kurvAdiH // 2 tika, kitava, saMjJA, vAlA, zikhA, uras , zAThya, saindhava, yamunda, rUpya, grAmya, nIla, amitragokakSa, kuru, devaratha, taitila, aurasa, kauravya, bhauriki, bhauliki, mauliki, caupata, caiTayata, zIkayata, kSaitayata, dhyAnavat , candramasU, zubha, gaGgA, vareNya, suyAman , Arabdha, bAhyaka, khalpa, vRSa, lomaka, udanya, yajJa / iti tikaadiH|| 3 kauzalyazabde dantyapATho'pIti kecit // 4 vAkina, gaudhera, kArkaza, kAka, laGkA, carmivarmiNonalopazca / iti vAkinAdiH // Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 siddhAntakaumudyAm aizvAkau // kSatriyasamAnazabdAjanapadAttasya rAjanyapatyavat / tadrAjamAcakSANastadrAja ityanvarthasaMjJAsAmarthyAt / paJcAlAnAM rAjA pAJcAlaH // pUroraNa vaktavyaH * // pauravaH // pANDoyaN * // pANDyaH // sAlveyagAndhAribhyAM ca / 4 / 1 / 169 // AbhyAmapatye'J / vRddhediti jyaGo'pavAdaH / sAlveyaH / gAndhAraH / tasya rAjanyapyevam // yamagadhakalinAsUramasAdaN / 4 / 1 / 170 // aJo'pavAdaH / yac / AGgaH / vAGgaH / saumaH / mAgadhaH / kAliGgaH / sauramasaH / tasya rAjanyapyevam // vRddhtkoslaajaadaay|4|1|171|| uddhAta, AmbaSThyaH / sauvIryaH / ita, AvantyaH / kausalyaH / ajAdasyApatyaM AjAdyaH // kurunAdibhyo nnyH|4|1|172|| kauravyaH / naiSadhyaH / sa naiSadhasyArthapaterityAdau tu zaiSiko'N // sAlvAvayavapratyagrathakalakUTAzmakAdi / 4 / 1 / 173 // sAlvo janapadastadavayavA udumbarAdayastabhyaH pratyagrathAdibhyastribhyazca iJ / aJo'pavAdaH / audumbariH / prAtyagrathiH / kAlakUTiH / AzmakiH / rAjanyapyevam // te tdraajaaH|4|1|| 174 // aJAdaya etatsaMjJAH syuH // tadrAjasya bahuSu tenaivAstriyAm / 2 / 4 / 62 // bahuSvartheSu tadrAjasya luk syAttadarthakRte bahutve natu striyAm / ikSvAkavaH / paJcAlA ityAdi / kathaM tarhi kauravyAH pazavaH / tasyAmeva raghoH pANDyA iti ca / kauravye pANDye ca sAdhava iti samAdheyam / raghUNAmanvayaM vakSye, nirudhyamAnA yadubhiH kathaMciditi tu raghuyaduzabdayostadapatye lakSaNayA // kambojAlluka / 4 / 1 / 175 // asmAttadrAjasya luk / kambojaH / kambojau // kaimbojAdibhyaH iti vaktavyam * // colaH / zakaH / byajlakSaNasyANo luk / keralaH / yavanaH / aJo luk / kambojAH samare iti pAThaH sugamaH / dIrghAdipAThe tu kambojo'bhijano yeSAmityarthaH / sindhutakSazilAdibhyo'NAvityaN // striyAmavantikuntikurubhyazca / 4 / 1 / 176 // tadrAjasya luk syAt / avantI / kuntI / kurUH // atazca / 4 / 1 / 177 // tadrAjasyAkArasya striyAM luk syAt / zUrasenI / madrI / kathaM mAdrIsutAviti / hakha eva pATha iti haradattaH / bhargAditvaM vA kalpyam // na prAcyabhargAdiyaudheyAdibhyaH / 4 / 1 / 178 // ebhyastadrAjasya na luk / pAJcAlI / vaidarbhI / aagii| vAGgI / mAgadhI / ete prAcyAH / bhArgI / kArUzI / kaikeyI / kekayItyatra tu janyajanakabhAvalakSaNapuMyoge GIS / yudhaa| zukrA / AbhyAM yaca iti Dhak / tataH svArthe pardhAdiyaudheyAdibhyo'NaJAvityaJ / zArGgaravAdyaJa iti GIn / atazceti luki tu DhagantatvAt GIpyudAttanivRttikharaH syAt / yaudheyI / zaukreyI // aNimoranArSayogurUpottamayoH SyaDU gotre / 4 / 1178 // jyAdInAmantyamuttamaM tasya samIpamupottam / gotre 1 kamboja, cola, kerala, zaka, yavana / iti kmbojaadiH|| 2 bharga, karUza, kekaya, kazmIra, sAlva, susthAla, uras kairavya / iti bhrgaadiH| 3 yaudheya, zaukeya, zaubhreya, jyAvANeya, dhaurteya, dhArteya, trigarta, bharata, uzInara / iti yaudheyaadiH|| Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 taddhiteSu raktArthakAH / yAvaNiyau vihitAvanArSoM tadantayorgurUpottamayoH prAtipadikayoH striyAM pyaGAdezaH syAt / nirdizyamAnasyAdezA bhavantItyaNioreva / SaDAvitau / yaGazvApU / kumudagandherapatyaM strI kaumudagandhyA / vArAhyA / anArSayoH kim / vAsiSThI / vaizvAmitrI / gurUpottamayoH kim / aupagavI / jAtilakSaNo GIS / gotre kim / ahicchatre jAtA AhicchatrI // gotrAvayavAt / 4 / 1179 // gotrAvayavA gotrAbhimatAH kulAkhyAstato gotre vihitayoraNio striyAM SyaGAdezaH syAt / agurUpottamArtha ArambhaH / pauNikyA / bhauNikyA // kauDyAdibhyazca / 4 / 1180 // striyAM pyaG pratyayaH syAt / agurUpottamArtho'naNirthazvArambhaH / krauDyA / vyADyA // sUta yuvatyAm * // sUtyA // bhoja kSatriye * // bhojyA / daivayajJizaucivRkSisAtyamunikANTheviddhibhyo'nyatarasyAm / 4 / 181 // ebhyazcaturthyaH SyakA / agotrArthamidaM gotre'pi paratvAtpravartate / pakSe ito manuSyeti GIS / daivayazyA / devayajJI / ityAdi // // ityapatyAdhikAraH // tena raktaM rAgAt / 4 / 2 / 1 // rajyate'neneti rAgaH / kaSAyeNa raktaM vastraM kASAyam / mAJjiSTham / rAgAtkim / devadattena raktaM vastram // lAkSArocanAhaka / 4 / 2 / 2 // lAkSikaH / rauMcanikaH // zakalakardamAbhyAmupasaMkhyAnam * // zAkalikaH / kArdamikaH / AbhyAmaNapIti vRttikAraH / zAkalaH / kArdamaH // nIlyA an * // nIlyA raktaM nIlam // pItAtkan * // pItakam // haridrAmahArajanAbhyAmaJ * // hAridram / mAhArajanam // nakSatreNa yuktaH kAlaH / 4 / 2 / 3 // puSyeNa yuktaM pauSamahaH / pauSI rAtriH // lubavizeSe / 4 / 2 / 4 // pUrveNa vihitasya lupsyAt SaSTidaNDAtmakasya kAlasyAvAntaravizeSazcenna gamyate / adya puSyaH / kathaM tarhi puSyayuktA paurNamAsI pauSIti / vibhASA phAlgunIzravaNAkArtikIcaitrIbhya iti nirdezena paurNamAsyAmayaM lub neti jJApitatvAt / zravaNazabdAttu ata eva lup yuktavadbhAvAbhAvazca / abAdhakAnyapi nipAtanAni / zrAvaNI // saMjJAyAM zravaNAzvatthAbhyAm / 4 / 2 / 5 // vizeSArtho'yamArambhaH / zravaNA rAtriH / azvattho muhUrtaH / saMjJAyAM kim / zrAvaNI / AzvatthI // dvandvAcchaH / 4 / 2 / 6 // nakSatradvandvAdyukte kAle chaH syAt vizeSe satyasati ca / tiSyapunarvasavIyamahaH / rAdhAnurAdhIyA rAtriH // dRSTaM sAma / 4 / 2 / 7 // tenetyeva / vasiSThena dRSTaM vAsiSThaM sAma // asminnarthe'N DidvA vaktavyaH * // uzanasA dRSTamauzanam / auzanasam // keleDhaka / 4 / 2 / 8 // kalinA dRSTaM kAleyaM sAma // 1 krauDi, lADi, vyADi, Apizali, ApakSiti, caupayata, caiTayata, saikayata, bailpayata, saudhAtaki, sUta yuvatyAm , bhoja kSatriye, yautaki, kauTi, bhauriki, bhauliki, zAlmali, zAlAsthali, kApiSTali, gaukakSya / iti kojyaadiH| 2 kaleDha giti vArtikaM sUtreSu kazcit prakSiptam // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 siddhAntakaumudyAm vAmadevADU jyaDDyau / 4 / 2 / 9 // vAmadevena dRSTaM sAma vAmadevyam // siddhe yasyetilopena kimarthaM yayatau Ditau / grahaNaM mA'tadarthe bhUdvAmadevasya nakhare // parivRto rthH|4|2|10|| vastraiH parivRto vAstro rathaH / rathaH kim / vastreNa parivRtaH kAyaH / samantAdveSTitaH parivRta ucyate / teneha na / chAtraiH parivRto rathaH // pANDukambalAdiniH / 4 / 2 / 11 // pANDukambalena parivRtaH pANDukambalI / pANDukambalazabdau rAjAstaraNavarNakambalasya vAcakaH / matvarthIyeninaiva siddhe vacanamaNo nivRttyartham // dvaipavaiyAghrAdam / 4 / 2 / 12 // dvIpino vikAro dvaipam / tena parivRto dvaipo rathaH / evaM vaiyAghraH // kaumArApUrvavacane / 4 / 2 / 13 // kaumAretyavibhaktiko nirdezaH / apUrvatve nipAtanamidam / apUrvapati kumArI patirupapannaH kaumAraH patiH / yadvA / apUrvapatiH kumArI patimupapannA kaumArI bhAryA // tatroddhRtamamatrebhyaH / 4 / 2 / 14 // zarAva uddhRtaH zArAva odanaH / uddharatirihoddharaNapUrvake nidhAne vartate / tena saptamI / uddhRtya nihita ityarthaH // sthaNDilAcchayitari vrate / / 2 / 15 // tatretyeva / samudAyena cedrataM gamyate / sthaNDile zete sthANDilo bhikSuH // saMskRtaM bhakSAH / 4 / 2 / 16 // saptamyantAdaN syAtsaMskRte'rthe yatsaMskRtaM bhakSAzcette syuH / bhrASTre saMskRtA bhrASTrA yavAH / aSTasu kapAleSu saMskRto'STAkapAlaH puroDazaH // zUlokhAdyat / 4 / 2 / 17 // aNopavAdaH / zUle saMskRtaM zUlyaM mAMsam / ukhA pAtravizeSaH / tasyAM saMskRtam ukhyam // danaSThak / 4 / 2 / 18 // dani saMskRtaM dAdhikam // udazvito'nyatarasyAm / 4 / 2 / 19 // Thak syAtpakSe'N // isusuktAntAtkaH 73351 // is us uk ta etadantAtparasya Thasya kaH syAt / udakena zvayati vardhate ityudazvit / tatra saMskRtaH audazvitkaH / audazcitaH / isusoH pratipadoktayorgrahaNAnneha / AziSA carati AziSikaH / uSA carati auSikaH // doSa upasaMkhyAnam * // doA carati daupkaH // kSIrADUDhaJ / 42 / 20 // atra saMskRtamityeva saMbadhyate na tu bhakSA iti / tena yavAgvAmapi bhavati / kSaireyI // sAsminpaurNamAsIti / 4 / 2 / 21 // itizabdAtsaMjJAyAmiti labhyate / pauSI paurNamAsI asmin pauSo mAsaH // AgrahAyaNyazvatthAdRk / 4 / 2 / 22 // agre hAyanamasyA ityaagrhaaynnii| prajJAderAkRtigaNatvAdaN / pUrvapadAtsaMjJAyAmiti Natvam / AgrahAyaNI paurNamAsI asmin AgrahAyaNiko mAsaH / azvatthena yuktA paurNamAsI azvatthaH / nipAtanAtpaurNamAsyAmapi lup / AzcatthikaH // vibhASA phAlgunIzravaNAkArtikIcaitrIbhyaH / 4 / 2 / 23 // ebhyaSThagvA pakSe'N / phAlgunikaH / phAlguno mAsaH / zrAvaNikaH / zrAvaNaH / kArtikikaH / kArtikaH / caitrikaH / caitraH // sA'sya devatA / 4 / 24 // indro devatA'syeti aindraM haviH / pAzupatam / bArhaspatyam / tyajyamAnadravye uddezyavizeSo devatAmantrastutyA ca / aindro mantraH / Agneyo vai brAhmaNo devatayeti tu zaiSike'rthe sarvatrAmIti Dhak // kasyet / 4 / 2 / 25 // kazabdasya Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu rktaarthkaaH| 111 idAdezaH syAtpratyayasanniyogena / yasyeti lopAtparatvAdAdivRddhiH / ko brahmA devatAsya kAyaM haviH / zrIrdevatAsya zrAyam // zukrAddhan / 4 / 2 / 26 // zukriyam // aponapnapAnnasRbhyAM ghaH / 4 / 2 / 27 // aponaptriyam / apAnnaptriyam / aponapAt apAnnapAcca devatA / pratyayasanniyogena tUktarUpaM nipAtyate / ata evAponapAte apAnnapAte'nubrahIti praiSaH // cha ca / 4 / 2 / 28 // yogavibhAgo yathAsaMkhyanivRttyarthaH / aponaptrIyam / apAMnaptrIyam // zatarudrAddhazca * // cAcchaH / zataM rudrA devatA asya zatarudriyam / zatarudrIyam / ghacchayovidhAnasAmarthyAdvigo ganapatye iti na luk // mahendrAddhANau ca / 4 / 2 / 29 // cAcchaH / mahendriyaM haviH / mAhendram / mahendrIyam // somAT TyaN / 4 / 2 / 30 // saumyam / TitvAnGIp // saumI Rk // vAyavRtupitruSaso yat / 4 / 2 / 31 // vAyavyam / Rtayam // riikRtH|74|27 // akRdyakAre'sArvadhAtuke yakAre cvau ca pare RdantAGgasya rIDAdezaH syAt / yasyeti ca / pitryam / uSasyam // dyAvApRthivIzanAsIramaru tvadagnISomavAstoSpatigRhamedhAccha ca / 4 / 2 / 32 // cAdyat / dyAvApRthivIyam / dyAvApRthivyam / sunAsIrIyam / sunAsIryam // agnek / 4 / 2 / 33 // Agneyam // kAlebhyo bhavavat / 4 / 2 // 34 // mAsikam / prAvRSeNyam // mahArAjaproSThapadAhaJ / / 4 / 35 // mAhArAjikam / prauSThapadikam // devatAdvandve ca / 73 / 21 // atra pUrvottarapadayorAdyaco vRddhiH syAt aiti Niti kiti ca pare / AnimArutam // nendrasya parasya / 73 / 22 // parasyendrasya vRddhirna syAt / saumendraH / parasya kim / aindrAmaH // dIrghAca varuNasya / 73 / 23 // dIrghAtparasya varuNasya na vRddhiH / aindrAvaruNam / dIrghAtkim / AmivAruNImanaDDAhImAlabheta // tadasminvati iti navayajJAdibhya upasaMkhyAnam * // nAvayajJikaH kAlaH / pAkayajJikaH // pUrNamAsAdaN vaktavyaH / pUrNo mAso'syAM vartate iti paurNamAsI tithiH // pitRvyamAtulamAtAmahapitAmahAH / 4 / 2 / 36 // ete nipAtyante // piturdhAtari vyat * // piturbhrAtA pitRvyaH // mAtuDulac * // mAtutA mAtulaH // mAtRpitRbhyAM pitari DAmahac * // mAtuH pitA mAtAmahaH / pituH pitA pitAmahaH // mAtari Sicca * // mAtAmahI / pitAmahI / averdugdhe soDhadUsamarIsaco vaktavyAH * // sakArapAThasAmarthyAnna SaH / avisoDham / avidUsam / avimarIsam // tilAnniSphalAtpiJjapejau * // tilapiJjaH / tilapejaH / vandhyastila ityarthaH // piJjazchandasi Dicca * // tilpiJjaH // tasya samUhaH / 4 / 37 // kAkAnAM samUhaH kAkam / bAkam // bhikSAdibhyo'N / 4 / 2 / 38 // bhikSANAM samUho bhaikSam / garbhiNInAM samUho gArbhiNam / iha bhasyADha iti puMvadbhAve kRte // inaNyanapatye / 6 / 3 / 164 // anapatyArthe'Ni pare in prakRtyA syAt / 1 mikSA, garbhiNI, kSetra, karISa, aGgAra, carmin, dharmin , sahasra, yuvati, padAti, paddhati, arthavat, dakSiNA,bharata, viSaya, zrotra / iti bhikssaadiH|| Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 siddhAntakaumudyAm tena nastaddhita iti Tilopo na / yuvatInAM samUho yauvanam / zatrantAdanudAttAderaJi yauvatam ||gotrokssossttrorbhrraajraajnyraajputrvtsmnussyaajaaduny|4|2|39|| ebhyaH samUhe vuJ syAt / laukikamiha gotraM taccApatyamAtram // yuvoranAko 1 // yu vu etayoranunAsikayoH kramAdana aka etAvAdezau staH / glucukAyanInAM samUho glaucukAyanakam / aukSakamityAdi / Apatyasya ceti yalope prApte // prakRtyA'ke rAjanyamanuSyayuvAnaH * // rAjanyakam / mAnuSyakam // vRddhAcceti vaktavyam * // vArdhakam // kedArAdyazca / 4 / 2 / 40 // cAduJ / kaidAryam / kaidArakam // gaNikAyA yajiti vaktavyam * // gANikyam // ThaJ kavacinazca / 4 / 2 / 41 // cAtkedArAdapi / kavacinAM samUhaH kAvacikam // kaidArikam // brAhmaNamANavavADavAdyat / 4 / 2 / 42 // brAhmaNyam / mANavyam / vADavyam // pRSThAdupasaMkhyAnam * // pRSThyam // grAmajanabandhubhyastal / 4 / 2 / 43 // grAmatA / janatA / bandhutA // gajasahAyAbhyAM ceti vaktavyam * // gajatA / sahAyatA // ahnaH khaH kratau * // ahInaH / ahargaNasAdhyasutyAkaH kraturityarthaH / kratau kim / AhnaH / iha khaNDikAditvAdaJ / ahraSTakhoreveti niyamADilopo na // parkhA Nas vaktavyaH * // siti ca / / 4 / 16 // siti pare pUrva padasaMjJaM syAt / abhatvAdorguNo na / parzanAM samUhaH pArzvam // anudAttAderaJ / 4 / 2 / 44 // kApotam / mAyUram // khNnnddikaadibhyshc|4|2|45 // aJ syAt / khaNDikAnAM samUhaH khANDikam // caraNebhyo dharmavat / 4 / 46 // kAThakam / chAndogyam // acittahastidhenoSThaka / 4 / / 47 // sAktukam / hAstikam / dhainukam // kezAzvAbhyAM yaJchAvanyatarasyAm / 4 / 2 / 48 // pakSe ThagaNau / kaizyam / kaizikam / azvIyam / Azvam // pozAdibhyo yaH / 4 / 2 / 49 // pAzyA / tRNyA / dhUmyA / vanyA / vAtyA // khalagorathAt / 4 / 2 / 50 // khalyA / gavyA / rathyA // initrakaTyacazca / 4 / 2 / 51 // khalAdibhyaH kramAtsyuH / khalinI / gotrA / rathakaTyA // balAdibhya inirvaktavyaH * // DAkinI / kuTumbinI / AkRtigaNo'yam // viSayo deshe|4|2||52|| SaSThyantAdaNAdayaH syuratyantaparizIlite'rthe sa ceddezaH / zibInAM viSayo dezaH zaivaH / deze kim / devadattasya viSayo'nuvAkaH // roja 1 khaNDikA, vaDavA, kSudraka, mAlavAtsenAsaMjJAyAm , bhikSuka, zuka, ulUka, zvana, ahan , yugavaratrA, halabandhya / iti khnnddikaadiH|| 2 pAza, tRNa, dhUma, vAta, aGgara, pATala, pota, gala, piTaka, piTAka zakaTa, hala, naTa, vana / iti paashaadiH|| 3 khala, DAka, kaTumba / iti khalAdirAkRtigaNaH / tena zAkinIyapi siddham / 4 rajanya, amRta, bAnavya, zAlaGkAyana, daivayAta, jAlandharAyaNa, tela, AtmakAmeya, ambarISaputra, vasati, bailvavana, zailUSa, udumbara, tIvra, bailvala, ArjunAyana, saMpriya, dAkSi, UrNanAbha / iti raajnyaadiH| AkRtigaNo'yam / tena varatrA, atrIDa, rAjAyana ityAdi // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 taddhiteSu adhyetrAdyarthakAH / nyAdibhyo vuJ / 4 / 2 / 53 // rAjanyakaH // bhaurikyAyaiSukAryAdibhyo vidhalbhaktalau / 4 / 2 / 54 // bhaurikINAM viSayo dezaH bhaurikividham / bhaulikividham / aiSukAribhaktam / sArasAyanabhaktam // so'syAdiriti chandasaH pragAtheSu / 4 / 2 / 55 // aN / patirAdirasyeti pAtaH pragAthaH // khArtha upasaMkhyAnam * // triSTubeva traiSTubham // saMgrAme prayojanayoddhRbhyaH / 4 / 2 / 56 // so'syetyanuvartate / subhadrA prayojanamasya saMgrAmasyeti saubhadraH / bharatA yoddhAro'sya saMgrAmasya bhArataH // tadasyAM praharaNamiti krIDAyAM NaH / 4 / 2 / 57 // daNDaH praharaNamasyAM krIDAyAM dANDA / mauSTA // ghaJaH sAsyAM kriyeti nyH|4|2|58 // ghajantAtkriyAvAcinaH prathamAntAdasyAmiti saptamyarthe strIliGge apratyayaH syAt / ghaJa iti kRdrahaNAdgatikArakapUrvasyApi grahaNam // zyenatilasya pAte je 6371 // zyena tila etayormumAgamaH syAt apratyaye pare pAtazabde uttarapade / zyenapAto'syAM vartate zyainaMpAtA mRgayA / tilapAto'syAM vartate tailaMpAtA khadhA / zyenatilasya kim / daNDapAto'syAM tithau vartate dANDapAtA tithiH // tadadhIte tadveda / 4 / 2 / 59 // vyAkaraNamadhIte veda vA vaiyAkaraNaH // RtUkyA~disUtrAntAhaka / 4 / 2 / 60 // RtuvizeSavAcinAmeveha grahaNam / tebhyo mukhyArthebhyo veditari tatpratipAdakagranthaparebhyastvadhyetari / AmiSTomikaH / vAjapeyikaH / ukthaM sAmavizeSastallakSaNaparo granthavizeSo lakSaNayoktham / tadadhIte veda vA aukthikaH // mukhyAttUikthazabdAr3hagaNau neSyete * // nyAyam, naiyAyikaH / vRttim, vArtikaH / lokAyatam, laukAyatika ityAdi // sUtrAntAttvakalpAderevepyate * // sAMgrahasUtrikaH / akalpAdeH kim / kAlpasUtraH // vidyAlakSaNakalpAntAcceti vaktavyam * // vAyasavidyikaH / gaulakSaNikaH / AzvalakSaNikaH / pArAzarakalpikaH // aGgakSatradharmatripUrvAdvidyAntAnneti vaktavyam * // AGgavidyaH / kSAtravidyaH / dhArmavidyaH / trividhA vidyA trividyA tAmadhIte veda vA traividyaH // AkhyAnAkhyAyiketihAsapurANebhyazca * // yavakrItamadhikRtya kRtamAkhyAnamupacArAdyavakrItaM tadadhIte vetti vA yAvakrItikaH / vAsavadattAmadhikRtya kRtA AkhyAyikA vAsavadattA / adhikRtya kRte granthe ityarthe vRddhAcchaH / tasya lubAkhyAyikAbhyo bahulamiti lup / tato'nena Thak / vAsavadattikaH / aitihAsikaH / paurANikaH // sarvAdeH sAdezca lugvaktavyaH / * // sarvavedAnadhIte sarvavedaH / sarvatantraH / 1 bhauriki, bhauliki, caupayata, caiTayata, kANeya, vANijaka, vANikAjya, saikayata, caikayata / iti bhaurikyaadiH|| 2 aiSukAri, sArasAyana, cAndrAyaNa, dyAkSAyaNa, vyAkSAyaNa, auDAyana, jaulAyana, khADAyana, dAsamitri, dAsamitrAyaNa, zaudrAyaNa, dAkSAyaNa, zAyaNDAyana, tAAyaNa, zaubhrAyaNa, sauvIra, sauvIrAyaNi, zayaNDa, zauNDa, zayANDa, vaizvamAnava, vaizvadhenava, naDa, tuNDadeva, vizvadeva, zApiNDi / ityaissukaaryaadiH|| . . 3 uktha, lokAyata, nyAsa, nyAya, punarukta, nirukta, nimitta, dvipada, jyotiSa, anupada, anukalpa, yajJa, dharma, carcA, krametara, saMhitA, padakrama, saMghaTTa, vRtti, pariSad, saMgraha, guNa, gaNa, Ayurveda / ityukthAdiH // Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 siddhAntakaumudyAm savArtikaH / dvigo giti luk / dvitantraH // ikanpadottarapadAt zataSaSTeH SikanpathaH * // pUrvapadikaH / uttarapadikaH / zatapathikaH / zatapathikI / SaSTipathikaH / SaSTipathikI // kramAdibhyo vun / 4 / 2 / 61 // kramakaH / krama, pada, zikSA, mImAMsA, iti kramAdiH // anubraahmnnaadiniH|4|2|62 // tadadhIte tadvadetyarthe / brAhmaNasadRzo grantho'nubrAhmaNaM tadadhIte anubrAhmaNI / matvarthIyenaiva siddhe aNbAdhanArthamidam // vasantAdibhyaSThaka / 4 / 2 / 63 // vAsantikaH / atharvANamadhIte AtharvaNikaH / dANDinAyaneti sUtre nipAtanATTilopo na // proktAllaka / 4 / 64 // proktArthakapratyayAtparasyAdhyetRveditRpratyayasya luk syAt / paNanaM paNaH / ghaarthe kavidhAnamiti kaH / so'syAstIti paNI, tasya gotrApatyaM pANinaH // gAthividathikezigaNipaNinazca / 6 / 4 / 165 // ete'Ni prakRtyAH syuH / iti Tilopo na / tato yUni iJ / pANiniH // NyakSatriyArSabhito yUni lugaNioH / / 4 / 58 // NyapratyayAntAtkSatriyagotrapratyayAntAdRSyabhidhAyino gotrapratyayAntAd jitazca parayo. yuvAbhidhAyinoraNiJorlak syAt / kauravyaH pitA / kauravyaH putraH / zvAphalkaH pitA / zvAphalkaH putraH / vAsiSThaH pitA / vAsiSThaH putraH / taikAyaniH pitA / taikAyaniH putraH / ebhyaH kim / zivAdyaN / kauhaDaH pitA / tata iJ / kauhaDiH putraH / yUni kim / vAmarathyasya chAtrAH vAmarathAH / iti aNo luk tu na bhavati / ArSagrahaNena pratipadoktasya RSyaNa eva grahaNAt / pANininA proktaM pANinIyam / vRddhAcchaH / iJazcetyaN tu na / gotre ya iJ tadantAditi vakSyamANatvAt / tato'dhyetRveditraNo luk / khare striyAM ca vizeSaH / pANinIyaH / pANinIyA // sUtrAca kopadhAt / / 2 / 65 // sUtravAcinaH kakAropadhAdadhyetRveditRpratyayasya luk syAt / aproktArtha ArambhaH / aSTAvadhyAyAH parimANamasya aSTakaM pANineH sUtram / tadadhIte vidanti vA aSTakAH // chandobrAhmaNAni ca tadviSayANi / 4 / 66 // chandAMsi brAhmaNAni ca proktapratyayAntAni tadviSayANi syuH / adhyetRveditRpratyayaM vinA na prayojyAnItyarthaH / kaThena proktamadhIyate kaThAH / vaizampAyanAntevAsitvANiniH tasya kaThacarakAditi luk / tato'N tasya proktAlluk ||[caaturrthikaaH|] tasminnastIti deze tannAni / 4 / 2 / 67 // udumbarAH santyasmindeze audumbaraH // tena nivRttam / 4 / 2 / 68 // kuzAmbena nivRttA kauzAmbI nagarI // tasya nivAsaH / 69 // zibInAM nivAso dezaH zaibaH // adUrabhavazca / 4 / 2 / 70 // vidizAyA adUrabhavaM nagaraM vaidizam / cakAreNa praguktAstrayo'rthAH saMnidhApyante / tena vakSyamANapratyayAnAM cAturarthikatvaM sidhyati // oraJ / 4 / 2 / 71 // aNo'pavAdaH / kakSatu, kAkSatavam / nadyAM tu - 1 ayaM gaNo mUla eva paThitaH // 2 vasanta, grISma, varSA, zarad, hemanta, zizira, prathama, carama, guNa, anuguNa, atharvan, AtharvaNa, / iti vsntaadiH|| 3 etadAdi cAturarthikaprakaraNa // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu cAturarthikAH / 115 paratvAnmatup / ikSumatI || matozca bahrajaGgAt |4| 2|72 // bahvac aGgaM yasya matupastadantAdaJ nA'N / saidhrakAvatam / bahvati / himam / aGgagrahaNaM bahvajiti tadvizeSaNaM yathA syAnmatvantavizeSaNaM mA bhUt // bahvacaH kUpeSu |4| 2|73 // aNo'pavAdaH / dIrghavaratreNa nirvRtto dairghavaratraH kUpaH // udakca vipAzaH / 4|2|74 // vipAza uttare kUle ye kUpAsteSvaJ / abajartha ArambhaH / dattena nirvRtto dAttaH kUpaH / udak kim / dakSiNataH kUpeSvaNeva || saMGgalAdibhyazca | 4|2|75 // kUpe - Sviti nivRttm| saGkalena nirvRttaM saGkalam / pauSkalam || strISu sauvIrasAlvaprAkSu |4|2|76 // strIliGgeSu eSu dezeSu vAcyeSvaJ / sauvIre, dattAmitreNa nirvRttA dAttAmitra nagarI / sAlve, vaidhUmAnI / prAci, mAkandI || suvAstvAdibhyo'N |4| 277 // aJo'pavAdaH / suvAstoradUrabhavaM sauvAstavam / varNu, vArNavam / aNgrahaNaM nadyAM matupo bAdhanArtham / sauvAstavI || roNI | 4|2|78 || roNIzabdAttadantAcca aN / kUpAJo'pavAdaH / rauNaH / AjakarauNaH // kopadhAcca |4| 2|79 || aN / aJo'pavAdaH / kArNacchidrakaH kUpaH / kArkavAkavam / traizaGkavam || vuJchaNUkaThajilase niraDhaJyayapha phiJiJJyakakThako 'rIhaNakRzAzvarairyakuM mudakA~zartRRNa prekSAI meM saMkhi saMkAzaibalapai 1 saMkala, puSkala, uttama, uDupa, udvepa, utpuTa, kumbha, nidhAna, sudakSa, sudatta, supUta, subhUva, sunetra, sumaGgala, supiGgala, sUta, sikata, pUtIka, pUlAsa, kUlAsa, palAza, niveza, gaveSu, gambhIra, itara, An, ahan, loman veman, varuNa, bahula, sadyoja, abhiSikta, gobhRt, rAjabhRt, bhalla, malla, mAla / iti kalAdiH // 2 suvAstu, varNa, bhaNDu, khaNDu zevAlin, karpUrin, zikhaNDin garta, karkaza, zakaTIkarNa, kRSNakarNa, karka, karkandhumatI, goha, ahisaktha / iti suvAstvAdiH // 3 arIhaNa, dughaNa, duhaNa, bhagala, ulandra, kiraNa, sAMparAyaNa, kauSTrAyaNa, auSTrAyaNa, traigartAyana, maitrAyaNa, bhAstrAyaNa, vaimatAyana, gaumatAyana, saumatAyana, sausAyana, dhaumatAyana, aindrAyaNa, kaudrAyaNa, khADayana, zANDilyAyana, rAyaspoSa, vipatha, vipAza, uddaNDa, udaJcana, khANDavIraNa, vIraNa, kAzakRtsna, jAmbavat, ziMzapA, raivat, bilva, suyajJa, zirISa, badhira, jambu, khadira, suzarman, bhalatR, bhalandana, khaNDu, kamala, yajJadatta / ityarIhaNAdiH // 4 kRzAzva, ariSTa, arizma, vezman, vizAla, lomaza, romaza, romaka, lomaka, zabala, kUTavarcala, suvarcala, sukara, sUkara, prattara, sadRza, purAga, puraga, sukha, dhUma, ajina, vinata, avanata, vikuvyAsa, parAzara, arus, ayasa, maudgalya, yUkara / iti kRzAzvAdiH // 5 Rzya, nyagrodha, zara, nilIna, nivAsa, nivAta, nidhAna, nibandha, vibaddha, parigUDha, upagUDha, asanisita, mata, vezman, uttarAzman, azman, sthUla, bAhu, khadira, zarkarA, anaDudd, araDu, parivaMza, veNu, bIraNa, khaNDa, daNDa, parivRtta, kardama, aMza / ityRzyAdiH // 6 kumuda, zarkarA, nyagrodha, ikkaTa, saMkaTa, kaGkaTa, garta, bIja, parivApa, niryAsa, zakaTa, kaca, madhu, zirISa, azva, azvattha, balva, yavAsa, kUpa, vikaGkaTa, dazagrAma / iti kumudAdiH // 7 kAza, pAza, azvattha, palAza, pIyUkSa, caraNa, vAsa, naDa, vana, kardama, kacchUla, kaGkaTa, guhA, visa, tRNa, karpUra, barbara, madhura, graha, kapittha, jatu, zIpAla / iti kAzAdiH // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 siddhAntakaumudyam kSa karNasutaGgamapragadinvairAhakumudAdibhyaH |4| 2|80|| ebhyaH saptadazabhyaH sapta - daza kramAtsyuzcaturarthyAm / arIhaNAdibhyo vuJ / arIhaNena nirvRttamArIhaNakam / kRzAzvAdibhyazchaN / kArzAzvIyam / RzyAdibhyaH kaH / Rzyakam / kumudAdibhyaSThac / kumudikam / kAzAdibhya ilaH / kAzilaH / tRNAdibhyaH saH / tRNasam / prekSAdibhya iniH / prekSI / azmAdibhyo raH / azmaraH / sakhyAdibhyo DhaJ / sAkheyam / saGkAzAdibhyo NyaH / sAGkAzyam / balAdibhyo yaH / balyam / pakSAdibhyaH phak / pAkSAyaNaH / pathaH pantha ca / pAnthAyanaH / karNAdibhyaH phiJ / kArNAyaniH / sutaGgamAdibhya iJ / sautaGgamiH / pragadyAdibhyo JyaH / prAgadyaH / varAhAdibhyaH kak / vArAhakaH / kumudAdibhyaSThak / kaumudikaH // janapade lup / 4 / 2 / 81 // janapade vAcye cAturarthikasya lupsyAt // lupi yuktavadvyakti 8 tRNa, naDa, mUla, vana, parNa, varANa, bila, phula, phala, arjuna, arNa, suvarNa, bala, caraNa, busa / iti tRNAdiH // 9 prekSA, halakA, bandhukA, dhruvakA, kSipakA, nyagrodha, ikkaTa, kaGkaTa, saMkaTa, kaTa, kUpa, buka, puka, puTa, maha, parivApa, yavAsa, dhuvakA, garta, kUpaka, hiraNya / iti prekSAdiH // 10 azman, yUtha, USa, mIna, nada, darbha, vRnda, guda, khaNDa, naga, zikhA, kITa, pAma, kanda, kAnda, kula, gahva, guDa, kuNDala, pIna, guha / ityazmAdiH // 11 sakhi, agnidatta, vAyudatta, sakhidatta, gopila, bhalla, pAla, cakra, cakravAka, chagala, azoka, karavIra, vAsava, vIra, vajra, kuzIraka, sIhara, saraka, sarasa, sarama, samara, samala, surasa, seha, tamAla, kadala, saptala / iti sakhyAdiH // 12 saMkAza, kapila, kazmIra, samIra, zUrasena, saraka, sUra, supathin pantha ca, yUtha, aMza, aGga, nAsA, palita, anun2Asa, azman, kUTa, malina, daza, kumbha, zIrSa, virata, samala, sIra, paJjara, mantha, nala, roman, pulina, supari, kaTipa, sakarNaka, vRSTi, tIrtha, agasti, vikara, nAsikA / iti saMkAzAdiH // 1.3 bala, cula, nala, dala, vaTa, lakula, urala, pula, mUla, ula, Dula, vana, kula / iti balAdiH // 14 pakSa, tukSa, tuSa, tuNDa, aNDa, kambalikA, balika, citra, asti, pathaH pantha ca, kumbha, sIraka, saraka, sakala, sarasa, samala, atizvan, roman, loman hastin, makara, lomaka, zIrSa, nivAta, pAka, siMhaka, aGkuza, suvarNaka, haMsaka, hiMsaka, kutsa, bila, khila, yamala, hasta, kalA, sakarNaka / iti pakSAdiH // 1 karNa, vasiSTha, arka, arkalUSa, drupada, AnaDuhya, pAzcajanya, sphij, kumbhI, kuntI, jitvan, jIvanta, kupiza, ANDIvata, java, jaitra, Anaka / iti karNAdiH // 2 sutaGgama, municita, vipracita, mahAcita, mahAputra, svana, zveta, khaDika, zukra, vipra, bIjavApin arjuna, zvan, ajira, jIva, khaNDita, karNa, vigraha / iti sutaGgamAdiH // 3 pragadin, magadin madadin, kabila, khaNDita, gadita, cUDAra, maDAra, mandAra, kovidAra / iti pradyAdiH // 4 varAha, palAza, zirISa, pinaddha, nibaddha, balAd, sthUla, vidagdha, vibhama, nimana, bAhu, khadira, zarkarA / iti varAhAdiH // 4 5 kumuda, gomatha, rathakAra, dazagrAma, azvattha, zAlmali, zirISa, muni, sthala, kuNDala, kUTa, madhukarNa, ghAsa, kunda, zuci, karNa / iti kumudAdiH // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu cAturarthikAH / vacane 1 // 2 // 51 // lupi sati prakRtivalliGgavacane staH / paJcAlAnAM nivAso janapadaH paJcAlAH / kuravaH / aGgAH / vnggaaH| kaliGgAH // tadaziSyaM saMjJApramANatvAt / za253 // yuktavRdvacanaM na kartavyaM saMjJAnAM pramANatvAt // lubyogAprakhyAnAt / zarA54 // lubapi na kartavyo'vayavArthasyehApratIteH // yogapramANe ca tadabhAve'darzanaM syAt / 1 / 2 / 55 // yadi hi yogasyAvayavArthasyedaM bodhakaM syAttadA tadabhAve na dRzyeta // pradhAnapratyayArthavacanamarthasyAnyapramANatvAt / / 2 / 56 // pratyayArthaH pradhAnamityevaMrUpaM vacanamapyaziSyam / kutaH / arthasya lokata eva siddheH // kAlopasarjane ca tulyam / 1 / 2 / 57 // atItAyA rAtreH pazcArdhanAgAminyAH pUrvArdhena ca sahito divaso'dyatanaH / vizeSaNamupasarjanamityAdi pUrvAcAryaiH paribhASitaM tatrApyaziSyatvaM samAnam / lokaprasiddheH // vizeSaNAnAM cAjAteH / / 2 / 52 // lubarthasya vizeSaNAnAmapi tadvalliGgavacane sto jAti varjayitvA / paJcAlA ramaNIyAH / godau ramaNIyau / ajAteH kim / paJcAlA janapadaH / godau grAmaH / harItakyAdiSu vyaktiH * // harItakyAH phalAni harItakyaH // khalatikAdiSu vacanam * // khalatikasya parvatasyAdUrabhavAni khalatikaM vanAni // manuSyalupi pratiSedhaH // manuSyalakSaNe lubarthe vizeSaNAnAM na / lubantasya tu bhavatItyarthaH / caJcA abhirUpaH // varaNAdibhyazca / 4 / 2 / 82 // ajanapadArtha ArambhaH / varaNAnAmadUrabhavaM nagaraM varaNAH // zarkarAyA vA / 4 / 2 / 83 // asmAccAturarthikasya vA lupsyAt // Thakchau ca / 4 / 2 / 84 // zarkarAyA etau staH / kumudAdau varAhAdau ca pAThasAmarthyAtpakSe Thackako / vAgrahaNasAmarthyAtpakSe autsargiko'N tasya lubvikalpaH / SaD rUpANi / zarkarA / zArkaram / zArkarikam / zarkarIyam / zarkarikam / zArkarakam // nadyAM matupa / 4 / 2 / 85 // cAturarthikaH / ikSumatI // madhvAdibhyazca / 4 / 2 / 86 // matup syAcAturarthikaH // anadyartha ArambhaH / madhumAn // kumudanaDavetasebhyo tup / 4 / 2 / 87 // kumudrAn / navAn / vetavAn / Adyayojhaya iti antye mAdupadhAyA iti vakSyamANena vaH // mahiSAcceti vaktavyam * // mahiSmAnnAma dezaH // naDazAdADDvalaca / 4 / 2 / 88 // naDalaH / zAdo jambAlaghAsayoH / zAdvalaH // zikhAyA valac / 4 / 2 / 89 // zikhAvalam // utkarA . 1 varaNA, zRGgI, zAlmali, muNDI, zayANDI, parNI, tAmraparNI, goda, AliGgyAyani, jAnapadI, jambu, puSkara, campA, pampA, valgu, ujjayinI, gayA, mathurA, takSazilA, urasA, gomatI, vlbhii| iti vrnnaadiH|| 2 madhu, bisa, sthANu, veNu, karkandhu, zamI, karIra, hima, kizara, zaryANa, marut, vAlI, zara, iSTakA, Asuti, zakti, AsandI, sakala, zalAkA, AmiSI, ikSu, roman , ruSTI, ruSya, takSazilA, khaDa, baTa, veTa / iti mdhvaadiH|| 3.utkara, saMphala, zaphara, pippala, pippalImUla, azman , suvarNa, khalAjina, tika, kitava, aNaka, traiNava, picuka, azvattha, kAza, kSudra, bhatrA, zAla, janyA, ajira, carman , utkroza, kSAnta, khadira, Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm dibhyazchaH / 4 / 290 // utkarIyaH // naMDAdInAM kuk ca / 4 / 2 / 91 // naDakIyam / / kruzcA hakhatvaM ca * // kruJcakIyaH // takSannalopazca * // takSakIyaH // bilvakAdibhyazchasya luk / / 4 / 153 // naDAdyantargatA bilvakAdayastebhyazchak taddhite pre| bilvA yasyAM santi sA bilvakIyA / tasyAM bhavA bailvakAH / vetrakIyA / vaitrakAH / chasya kim // chamAtrasya lugyathA syAtkuko nivRttiA bhUt / anyathA sanniyogaziSTAnAmiti kugapi nivarteta / luggrahaNaM sarvalopArtham / lopo hi yamAtrasya syAt / / // iti caaturrthikaaH|| zeSe / 4 / 2 / 92 // apatyAdicaturarthyantAdanyo'rthaH zeSastatrANAdayaH syuH / cakSuSA gRhyate cAkSuSaM rUpam / zrAvaNaH zabdaH / aupaniSadaH puruSaH / dRSadi piSTA dArSadAH saktavaH / ulUkhale kSuNNa aulUkhalo yAvakaH / azvairuhyate Azvo rathaH / caturbhiruhyate cAturaM zakaTam / caturdazyAM dRzyate cAturdazaM rakSaH / zeSa iti lakSaNaM cAdhikArazca / tasya vikAra ityataH prAk zeSAdhikAraH // rASTrAvArapArAddhakhau / 4 / 2 / 93 // AbhyAM kramAddhakhau staH zeSe / rASTriyaH avArapArINaH // avArapArAdvigRhItAdapi viparItAcceti vaktavyam * // avArINaH / pArINaH / pArAvArINaH / iha prakRtivizeSAddhAdayaSTyuTyulantAH pratyayA ucyante teSAM jAtAdayo'rthavizeSAH samarthavibhaktayazca vakSyante // grAmAdyakhau / 4 / 2 / 94 // grAmyaH / grAmINaH / katryAdibhyo DhakaJ / 4 / 2 / 95 // kutsitAstrayaH katrayaH / tatra jAtAdiH kAtreyakaH // nAgareyakaH // prAmAdityanuvRtteH grAmeyakaH // kulakukSigrIvAbhyaH zvAsyalaGkAreSu / 4 / 2 / 96 // kauleyakaH zvA / kaulo'nyaH / kaukSeyako'siH / kaukSo'nyaH / aveyko'lngkaarH| graivo'nyaH // nadyAdibhyo Dhaka 497 // nAdeyam / mAheyam / vArANaseyam // dakSiNApazcAtpurasastyak / 4 / 2 / 98 // dakSiNetyAjantamavyayam / dAkSiNAtyaH / pAzcAtyaH / paurastyaH // kApizyAH phk|4|2|99|| kApizyAM jAtAdi kApizAyanaM zUrpaNAya, zyAvanAya, naivAkava, tRNa, vRkSa, zAka, palAza, vijigISA, aneka, Atapa, phala, saMpara, arka, garta, agni, vairANaka, iDA, araNya, nizAnta, parNa, nicAyaka, zaMkara, avarohita, kSAra, vizAla, vetra, arIhaNa, khaNDa, vAtAgAra, mantraNAha, indravRkSa, nItAntavRkSa, AIvRkSa / ityutkraadiH|| 1 naDa, plakSa, bilva, veNu, vetra, vetasa, ikSu, kASTha, kapota, tRNa, kruccA, hrakhatvaM ca, takSan nalopazca / iti nddaadiH|| 2 ete naDAdiSu draSTavyAH // 3 Dhe lopo kavA ityato lopAnuvRttariti bhAvaH // 4 katri, umbhi, puSkara, puSkala, modana, kumbhI, kuNDina, mAhiSmatI nagarI, varmatI, ukhyA, prAsa, kuDyAyA yalopazca / iti kaThyAdiH // 5 nadI, mahI, vArANasI, zrAvastI, kauzAmbI, vanakauzAmbI, kAzapharI, kAzaparI, khAdirI, pUrvacarI, pAThA, mAyA, zAlvA, dAvo, setakI, baDavAyA vRSe / iti ndyaadiH|| Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu shaissikaaH| 119 madhu / kApizAyanI drAkSA // raGkoramanuSye'N ca / 42 / 100 // cAt Sphak / rAkavo gauH / rAkavAyaNaH / amanuSya iti kim / raoNkavako mnussyH|| dyuprAgapAgudakpratIco yat / 4 / 2 / 191 // divyam / prAcyam / apAcyam / udIcyam / pratIcyam // kanthAyASThak / 4 / 2 / 102 // kAnthikaH // varNoM vuka / 4 / 2 / 103 // varNanaMdastasya samIpadezo varNaH tadviSayArthavAcikanthAzabdAdvak syAt / yathA hi jAtaM himavatsu kAnthakam // avyayAttyapa / 4 / 2 / 104 // amehakvatasitrebhya eva * // amA'ntikasahArthayoH / amAtyaH / ihatyaH / katyaH / tatastyaH / tatratyaH / parigaNanaM kim / upariSTAdbhava aupariSTaH // avyayAnAM bhamAtre TilopaH * // anityo'yaM bahiSaSTilopavidhAnAt / teneha na / ArAtIyaH / / tyanerbhuva iti vaktavyam * // nityaH // niso gate * // hrasvAttAdau tddhite|83|101|| haskhAdiNaH parasya sasya SaH syAcAdau taddhite / nirgato varNAzramebhyo niSThyazcANDAlAdiH // araNyANNaH * // AraNyAH sumanasaH // dUrAdetyaH * // dUretyaH // uttarAdAhaJ * // auttarAhaH // aiSamohyaHzvaso'nyatarasyAm / 4 / 2 / 105 // ebhyastyabvA / pakSe vakSyamANau TyuTyulau / aiSamastyam / aiSamastanam / hyastyam / yastanam / zvastyam / zvastanam / pakSe zauvastikaM vakSyate // tIrarUpyottarapadAdau / 2 / 106 // yathAsaMkhyena / kAkatIram / pAlvalatIram / zaivarUpyam / tIrarUpyAntAditi noktam / bahucpUrvAnmA bhUt / bAhurUpyam // dikpUrvapadAdasaMjJAyAM jH|4|2|107|| aNo'pavAdaH / paurvazAlaH / asaMjJAyAM kim / saMjJAbhUtAyAH prakRtermA bhUt / pUrveSukAmazamyAM bhavaH pUrveSukAmazamaH / prAcA grAmanagarANAmityuttarapadavRddhiH // madrebhyo'J / 4 / 2 / 108 // dikpUrvapadAdityeva / dizo'madrANAmiti madraparyudAsAdAdivRddhiH paurvamadraH / AparamadraH // udIcyagrAmAca bahvaco'ntodAttAt / 4 / 2 / 109 // aJ syAt / zaivapuram // prasthottarapadapaladyAdikopadhAdaN / 4 / 2 / 110 // mAhikiprasthaH / pAladaH / nailInakaH // kaNvAdibhyo gotre / 4 / 2 / 111 // ebhyo gotrapratyayAntebhyo'N syAt / kaNvo gargAdiH / kANvasya chAtrAH kANvAH // iJazca / 4 / 2 / 112 // gotre ya iJ tadantAdaN syAt / dAkSAH / gotre kim / sautaGgameridaM sautaGgamIyam / gotramiha zAstrIyaM na tu laukikam / teneha na / pANinIyam // na vacaH prAcyabharateSu / 4 / 2 / 113 // iJazcetyaNo'pavAdaH / prauSThIyAH / kAzIyAH / bharatAnAM prAcyatve'pi pRthagupAdAnamanyatra prAcyagrahaNe bharatAnAmagrahaNasya liGgam // vRddhiryasyAcAmAdistadRddham / 1 / 1173 // yasya samudAyasyAcAM madhye AdivRddhistadvRddha1 manuSyatatsthayoriti vuJ / raGkuH kacchAdiH // 2 tiGantasya pratiSedho vAcyaH // * // bhindustarAm / chindustarAm // 3 paladI, pariSad, romaka, vAhIka, kalakITa, bahukITa, jAlakITa, kamalakITa, kamalakIkara, kamalabhid, goSThI, naikatI, parikhA, zUrasena, gomatI, paTaccarA, udapAna, yakRloma / iti pldyaadiH|| 4 ayaM gaNaH vyaghiyakatatame 103 pRSThe gargAdigaNAntargato draSTavyaH // Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 siddhAntakaumudyAm saMjJaM syAt // tyaMdAdIni ca / / 1 / 74 // vRddhasaMjJAni syuH // vRddhAcchaH / 4 / 2 / 114 // zAlIyaH / mAlIyaH / tadIyaH // e. prAcAM deze / / 175 // eG yasyAvAmAdistadvRddhasaMjJaM vA syAddezAbhidhAne / eNIpacanIyaH / gonIyaH / bhojakaTIyaH / pakSe aNi / aiNIpacanaH / gaunardaH / bhaujakaTaH / eGga kim / AhicchatraH / kAnyakubjaH // vA nAmadheyasya vRddhasaMjJA vaktavyA * // devadattaH / devadattIyaH // bhavataSThakchasau / 4 / 2 / 115 // vRddhAdbhavata etau staH / bhAvatkaH / jaztvam / bhavadIyaH / vRddhAdityanuvRtteH zatrantAdaNeva / bhAvataH // kAzyAdibhyaSThaciThau / 4 / 2 / 116 // ikAra uccAraNArthaH / kAzikI / kAzikA / baidikI / baidikA // oNpadAdipUrvapadAtkAlAntAt * // ApadAdirAkRtigaNaH / ApatkAlikI / ApatkAlikA // vAhIkagrAmebhyazca / 4 / 2 / 117 // vAhIkagrAmavAcibhyo vRddhebhyaSThajhiThau staH / chasyApavAdaH / kAstIraM nAma vAhIkagrAmaH / kAstIrikI / kAstIrikA // vibhASozInareSu / 4 / 2 / 118 // eSu ye grAmAstadvAcibhyo vRddhabhyaSThajhiThau vA staH / saudarzanikI / saudarzanikA / saudarzanIyA // ordeze ThaJ / 4 / 2 / 119 // uvarNAntAddezavAcinaSThaJ / niSAdakarteH, naiSAdakarSakaH / ke'Na iti ikhaH / deze kim / paTozchAtrAH pATavAH / jiThaM vyavartayituM ThagrahaNam / vRddhAcchaM paratvAdayaM bAdhate / dAkSikarSakaH // vRddhAtprAcAm / 4 / 2 / 120 // prAgdezavAcino vRddhAdeveti niyamArthaM sUtram / ADhakajambukaH / zAkajambukaH / neha mallavAstu, mAllavAstavaH // dhanvayopadhAdvaJ / 4 / 2 / 121 // dhanvavizeSavAcino yakAropadhAcca dezavAcino vRddhAduJ syAt / airAvataM dhanva airAvatakaH / sAGkAzyakAmpilyazabdau vuJchaNAdisUtreNa NyAntau / sAGkAzyakaH / kAmpilyakaH // prasthapuravahAntAca / 4 / 2 / 122 // etadantAdvaddhAdezavAcino vuJ syAt / chasyApavAdaH / mAlAprasthakaH / nAndIpurakaH / pailuvahakaH / purAntagrahaNamaprAgartham / prAgdeze tUttareNa siddham // ropadhetoH prAcAm / 4 / 2 / 123 // ropadhAdIkArAntAcca prAgdezavAcino vRddhAduJ syAt / pATaliputrakaH / ItaH, kAkandakaH // janapadatadavadhyozca / 4 / 2 / 124 // janapadavAcinastadavadhivAcinazca vRddhAduJ syAt / AdarzakaH / traigartakaH // avRddhAdapi bahuvacanaviSayAt / 4 / 2 / 125 // avRddhAdvaddhAcca janapadatadavadhivAcino bahuvacanaviSayAtprAtipadikADhuJ syAt / avRddhAdaNo vRddhAcchasyApavAdaH / avRddhAjanapadAt , AGgakaH / avRddhAjanapadAvadheH, AjamIDhakaH / vRddhAjanapa 1 tyadAdiH sarvAdyantargaNaH // 2 kAzi, vedi, cedi, sAMyAti, saMvAha, acyuta, modamAna, zakulAdahastikarpU, kunAma, hiraNya, karaNa, govAsana, bhAraGgI, arindama, aritra, devadatta, dazagrAma, zauvAvatAna, yuvarAja, uparAja, devarAja, modana, sindhumitra, sudhAmitra, somamitra, chAgamitra, madhumitra / iti kaashyaadiH|| .. 3 Apad, Urdhva, tad / ityaapdaadiraakRtignnH|| Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu zaiSikAH / 121 I dAt, dArvakaH / vRddhAjjanapadAvadheH, kAlaJjarakaH / viSayagrahaNaM kim / ekazeSeNa bahutve mA bhUt / vartanI ca vartanI ca vartanI ca vartanyaH, tAsu bhavo vArtanaH || kacchAgnivakravartIttarapadAt |4|2|126 || dezavAcino vRddhAdavRddhAcca vuJ syAt / dArukacchakaH kANDAnakaH / saindhuvatrakaH / bAhuvartakaH // dhUmAdibhyazca / 4 / 2 / 127 // dezavAcibhyo vuJ dhaumakaH / tairthakaH // nagarAtkutsanaprAvINyayoH | 4|2| 128 || nagarazabdAdvuJ syAtkutsane prAvINye ca gamye / nAgarakazcauraH zilpI vA / kutsaneti kim / nAgarA brAhmaNAH // araNyAnmanuSye |4|2|129 // vuJ / araNyANa ityasyApavAdaH // pathyadhyAyanyAyavihAramanuSyahastiSviti vAcyam // AraNyakaH panthAH adhyAyo nyAyo vihAro manuSya hastI vA // vA gomayeSu * || AraNyakAH AraNyA vA gomayAH // vibhASA kuruyugandharAbhyAm / 4 / 2 / 130 // vuJ / kauravakaH / kauravaH / yaugandharakaH / yaugandharaH // madravRjyoH kan / 4 / 2 / 131 // janapadavuJo'pavAdaH / madreSu jAto madrakaH / vRjikaH // kopA |4|2| 132 // mAhiSikaH || kacchAdibhyazca |4| 2|133 // dezavAci - , bhyoNU / vuJAderapavAdaH / kAcchaH / saindhavaH // manuSyatatsthayorbuJ / 4 / 2 / 134 // kacchAdyaNo'pavAdaH / kacche jAtAdiH kAcchako manuSyaH / kAcchakaM hasitam / manuSyeti kim / kAccho gauH // apadAtau sAlvAt | 4|2| 135 // sAlvazabdasya kacchAdi - tvAdvuJi siddhe niyamArthamidam / apadAtAveveti / sAlvako brAhmaNaH / apadAta kim / sAlvaH padAtirvrajati // goyavAgvozca / 4 / 2 / 136 // sAlvAdvuJ / kacchAdyaNo'pavAdaH / sAvako gauH / sAlvikA yavAgUH / sAlvamanyat // garvottarapadAcchaH |4 / 2 / 137 // deze / aNo'pavAdaH / vRkagartIyam / uttarapadagrahaNaM bahucpUrvanirAsArtham // gaihAdibhyazca / 4 / 2 / 138 // chaH syAt / gahIyaH // mukhapArzvatasorlopazca * // mukhatIyam / pArzvatIyam / 1 4 1 atra sUtre garteti kaizcitpaThyate tat janapadatadavadhyoriti sUtrasthabhASyaviruddham // 2 dhUma, SaNDa, zazAdana, arjunAva, mAhakasthalI, AnakasthalI, mahiSasthalI, mAnasthalI, aTTasthalI, madrakasthalI, samudrasthalI, dANDAyanasthalI, rAjasthalI, rAjagRha, videha, sAtrA sAha, zaSpa, mitravardha, majjAlI, madrakUla, AjIkUla, thAhAva, tryAhAva, saMsphAya, barbara, varjya, garta, Anarta, mAThara, pAtheya, ghoSa, pallI, ArAjJI, dhArtarAjJI, Avaya, tIrtha, kUlAtsauvIreSu, samudrAnnAvi manuSye ca / kukSi, antarIpa, dvIpa, aruNa, ujjayanI, paTTAra, dakSiNApatha, sAketa / iti dhUmAdiH // 3 kaccha, sindhu, varNa, gandhAra, madhumat, kamboja, kAzmIra, sAlva, kuru, anuSaNDa, dvIpa, anUpa, ajavAha, vijApaka, kalUtara, raGa / iti kacchAdiH // 4 gaha, antaHstha, sama, viSama, madhya, madhyaMdina caraNe, uttama, aGga, vaGga magadha, pUrvapakSa, aparapakSa, adhamazAkha, uttamazAkha, ekazAkha, samAnazAkha, ekaprAma, samAnagrAma, ekavRkSa, ekapalAza, iSvagra, iSvanIka, avasyandana, kAmaprastha, khADAyana, kATheraNi, lAveraNi, saumitri, zaiziri, Asuta, daivazarmiM, zrotI, AhiMsi, Amitri, vyADi, vaiji, AdhyAzvi, AnRzaMsi, zauGgi, Agnizarmi, bhauji, vArATaki, vAlmIki, 'kSaimavRddhi, Azvatthi, augAhamAni, aikavindavi, dantAgra, haMsa, tantvaya, uttara, anantara, mukhapArzvatasorlopaH, janapadayoH kukca, devasya ca / iti gaddAdirAkRtigaNaH // 16 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 siddhAntakaumudyam avyayAnAM bhamAtre TilopasyAnityatAM jJApayitumidam // kugjanasya parasya ca * // janakIyam // parakIyam // devasya ca * // devakIyam // khasya ca * // svakIyam // veNukAdibhyazchaNvAcyaH * // vaiNukIyam / vaitrakIyam / auttarapadakIyam // prAcAM kaTAdeH // 4 / 2 / 139 // prAgdezavAcinaH kaTAdezchaH syAt / aNo'pavAdaH / kaTanagarIyam / kaTaghoSIyam / kaTapalvalIyam // rAjJaH ka ca |4 |2| 140 // vRddhatvAcche siddhe tatsaMniyogena kAdezamAtra vidhIyate / rAjakIyam // vRddhAdakekAntakhopadhAt |4 |2| 141 // aka ika etadantAtkhopadhAcca vRddhAddezavAcinazchaH syAt / brAhmaNako nAma janapado yatra brAhmaNA AyudhajI - vinastatra jAto brAhmaNakIyaH / zAlmalikIyaH / ayomukhIyaH // kanthApaladanagaragrAmahadottarapadAt ||4|2|142 || kanthAdipaJcakottarapadAdezavAcino vRddhAcchaH syAt / ThaJJiThAderapavAdaH / dAkSikanthIyam / dAkSipaladIyam / dAkSinagarIyam / dAkSigrAmIyam / dAkSihRdIyam // parvatAcca / 4 / 2 / 143 // parvatIyaH // vibhASA'manuSye |4 |2| 144 // manuSmabhinne'rthe parvatAccho vA syAtpakSe'N / parvatIyAni pArvatAni vA phalAni / amanuSye kim / parvatIyo manuSyaH // kRkaNaparNAdbhAradvAje |4| 2 | 145 // bhAradvAjadezavAci - bhyAmAbhyAM chaH / kRkaNIyam / parNIyam / bhAradvAje kim / kArkaNam / pArNam / yuSmadasmadoranyatarasyAM khaJca | 4 | 3 | 1 // cAcchaH / pakSe'N / yuvayoryuSmAkaM vA ayaM yuSmadIyaH / asmadIyaH // tasminnaNi ca yuSmAkAsmAkau |4|3|2 || yuSmadasmadoretAvAdezau staH khaJyaNi ca || yauSmAkINaH / AsmAkInaH / yauSmAkaH / AsmAkaH || tavakamamakAvekavacane | 4 | 3 | 3 || ekArthavA cinoryuSmadasmadostavakamamakau staH khayaNi ca / tAvakInaH / tAvakaH / mAmakInaH / mAmakaH / che tu // pratyayottarapadayozca |7|2| 98 // maparyantayorekArthayostvamau staH pratyaye uttarapade ca / tvadIyaH / madIyaH // ardhAdyat |4|3|4 // ardhyaH // parAvarAdhamottamapUrvAcca | 4|3|5 || parArdhyam / avarArdhyam / adhamArghyam / uttamArdhyam // dikpUrvapadATThaJca | 4|3|6|| cAdyat / paurvArdhikam / pUrvArdhyam || grAmajanapadaikadezAdaJTha | 4|3|7 || grAmaikadezavAcino janapadaikade - zavAcinazca dikpUrvapadAdarghAntAdajJau staH / ime'smAkaM grAmasya janapadasya vA paurvArdhAH / paurvArdhikAH / grAmasya pUrvasminnarthe bhavA iti taddhitArthe samAsaH / ThaJgrahaNaM spaSTArtham / aJcetyukte tato'pyanukarSaH saMbhAvyeta // madhyAnmaH |4|3|8 || madhyamaH // a sAMprati | 4 | 3 | 9 || madhyazabdAdakArapratyayaH syAtsAMpratike'rthe / utkarSApakarSahIno madhyo vaiyAkaraNaH / madhyaM dAru / nAtihrakhaM nAtidIrghamityarthaH // dvIpAdanusamudraM yaJ ||4|3| 10 // samudrasya samIpe yo dvIpastadviSayAdvIpazabdAdyaJ syAt / dvaipyam / dvaipyA // kAlATThaJ |4|3|11 // kAlavAcibhyaSThaJ syAt / mAsikam / sAMvatsarikam / sAyaMprA 1 veNukAdirAkRtigaNaH // Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu shaissikaaH| 123 tikaH / paunaHpunikaH / kathaM tarhi zArvarasya tamaso niSiddhaye iti kAlidAsaH, anuditauSasarAgeti bhAraviH, samAnakAlInaM prAkAlInamityAdi ca / apabhraMzA evaita iti praamaannikaaH|| tatra jAta iti yAvatkAlAdhikAraH // zrAddhe shrdH|4|3|12|| aJ syAt / RtvaNo'pavAdaH / zAradikaM zrAddham // vibhASA rogaatpyoH|4|3|13 / / zAradikaH zArado vA roga Atapo vA / etayoH kim / zAradaM dadhi // nizApradoSAbhyAM ca / 4 / 3 / 14 // vA ThaJ syAt / naizikam / naizam / prAdoSikam / prAdoSam / zvasastuT ca / 4 / 3 // 15 // zvasUzabdATThaJ vA syAttasya tuDAgamazca // dvArAdInAM ca / 734 // dvAra, khara, vyalkaza, khasti, svara, sphyakRt , khAdu, mRdu, zvasa , zvan , kha eSAM na vRddhiraijAgamazca / zauvastikam // saMdhivelAMtunakSatrebhyo'N / 4 / 3 / 16 // saMdhivelAdibhya RtRbhyo nakSatrebhyazca kAlavRttibhyo'N syAt / sandhivelAyAM bhavaM sAndhivelam / zreSmam / taiSam / sandhivelA, saMdhyA, amAvAsyA, trayodazI, caturdazI, paurNamAsI, pratipat , // saMvatsarAt phalaparvaNoH * // sAMvatsaraM phalaM parva vA / sAMvatsarikamanyat // prAvRSa eNyaH / 4 / 3 / 17 // prAvRSeNyaH // varSAbhyaSTak / 4 / 3 / 18 // varSAsu sAdhu vArSikaM vAsaH / kAlAtsAdhupuSpyatpacyamAneSviti sAdhvarthe / sarvatrANa ca talopazca / 4222 // hemantAdaN syAttalopazca vedalokayoH / cakArAtpakSe RtvaNa // haimanam / haimantam // sAyaMciraMgamAheprage'vyayebhyaSTyuTyulo tuT ca / 4 / 3 / 23 // sAyamityAdibhyazcatubhyo'vyayebhyazca kAlavAcibhyaSTayuTyulau stastayostuT ca / tuTaH prAganAdezaH / anadyatana ityAdinirdezAt / sAyantanam / cirantanam / prANapragayoredantatvaM nipAtyate / prAletanam / pragetanam / doSAtanam / divAtanam // ciraparutparAribhyasno vaktavyaH * // ciratnam // parutnam / parAritnam // agrAdipazcADDimac * // agrimam / Adimam / pazcimam // antAcca * // antimam // vibhASA pUrvAhnAparAhAbhyAm / 4 / 3 / 24 // AbhyAM TyuTyalau vA stastayostuT ca / pakSe ThaJ / pUrvAhnetanam / aparAhnetanam / ghakAlataneSvityaluk / pUrvAhnaH soDho'syeti vigrahe tu pUrvAhnatanam / aparAhatanam / paurvAhnikam / AparAhnikam // tatra jAtaH / 4 / 3 / 25 // saptamIsamarthAjAta ityarthe'NAdayo ghAdayazca syuH / sunne jAtaH sraunaH / autsaH / rASTriyaH / avArapArINaH ityAdi // prAvRSaSThapa / 4 / 3 / 26 // eNyasyApavAdaH / prAvRSi jAtaH prAvRSikaH // saMjJAyAM zarado vuJ / 4 / 3 / 27 // RtvaNo'pavAdaH / zAradakA darbhavizeSA mudgavizeSAzca // uttarapadasya 7 // 3 // 10 // adhikAro'yam / hanasta ityasmAtprAk // avayavAhatoH 773 / 11 // avayavavAcinaH pUrvapadAhatuvAcino'cAmAderaco vRddhiH syAt jiti Niti kiti ca taddhite pare / pUrvavArSikaH / aparahaimanaH / avayavAtkim / pUrvAsu varSAsu bhavaH paurvavarSikaH / RtovRddhimadvidhAvavayavAnAmiti tadantavidhiH pUrvatra / iha tu na / avayavatvA 1 ayaM gaNo mUla evoktH| 2 ayamapi mUle paThitaH paraM khatra zazvato veti pAThya miti zekharakRtoktam / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 siddhAntakaumudyAm bhAvAt // susarvArdhAjanapadasya / / 3 / 12 // uttarapadasya vRddhiH / supAJcAlakaH / ardhapAJcAlakaH / janapadatadavadhyoriti vuJ / susarvArdhadikzabdebhyo janapadasyeti tdntvidhiH|| dizo'madrANAm / 73 / 13 // digvAcakAjanapadavAcino vRddhiH / pUrvapAJcAlakaH / dizaH kim / pUrvapaJcAlAnAmayaM paurvapaJcAlaH / amadrANAM kim / paurvamadraH / yogavibhAga uttarArthaH // prAcAM grAmanagarANAm // 3 // 14 // dizaH pareSAM nagaravAcinAM grAmavAcinAmaGgAnAmavayavasya ca vRddhiH / pUrveSukAmazamyAM bhavaH pUrveSukAmarzamaH / nagare, pUrvapATaliputrakaH // pUrvAhnAparAhnA mUlapradoSAvaskarAhun / 4 / 3228 // pUrvAhakaH / aparAlakaH / ArdrakaH / mUlakaH / pradoSakaH / avaskarakaH // pathaH pantha ca / 4 / 3 / 29 // pathi jAtaH panthakaH // amAvAsyAyA vA 4 // 3 // 30 // amAvAsyakaH / AmAvAsyaH // a ca / 4 / 3 / 31 // amAvAsyaH // sindhvapakarAbhyAM kan / 4 / 3 / 32 // sindhukaH / kacchAdyaNi manuSyavuni ca prApte / apakarakaH / autsargike'Ni prApte // aNajau ca / 4 / 233 // kramAt staH / saindhavaH / ApakaraH // zraviSThAphalgunyanurAdhAsvAtitiSyapunarvasuhastavizAkhASADhAbahulAlluk / 4 / 334 // ebhyo nakSatravAcibhyaH parasya jAtArthapratyayasya luk syAt // luk taddhitaluki zarA49 // taddhitaluki satyupasarjanastrIpratyayasya luk syAt / zraviSThAsu jAtaH zraviSThaH / phalgunaH / ityAdi // citrArevatIrohiNIbhyaH striyAmupasaMkhyAnam * // citrAyAM jAtA citrA / revatI / rohiNI / AbhyAM luktaddhitalukIti luki kRte pipalyAderAkRtigaNatvAtpunarjIS // phalgunyaSADhAbhyAM TAnau vaktavyau * // striyAmityeva / phalgunI // aSADhA // zraviSThASADhAbhyAM chaNvaktavyaH * // astriyAmapi / zrAviSThIyaH / ASADhIyaH // je proSThapadAnAm // 3 // 18 // proSThapadAnAmuttarapadasyAcAmAderaco vRddhiH syAjjAtArthe niti Niti kiti ca / proSThapadAsu jAtaH proSThapAdo mANavakaH / je iti kim / proSThapadAsu bhavaH prauSThapadaH / bahuvacananirdezAtparyAyo'pi gRhyate / bhAdrapAdaH // sthAnAntagozAlakharazAlAca / 4 / 3 / 35 // ebhyo jAtArthapratyayasya luk syAt / gosthAnaH / gozAlaH / kharazAlaH / vibhASA seneti napuMsakatve hrakhatvam // vatsazAlAbhijidazvayukzatabhiSajo vA / 4 / 3 / 36 // ebhyo jAtArthasya lugvA syAt / vatsazAle jAto vatsazAlaH / vAtsazAlaH / ityAdi // jAtArthe pratiprasUto'NyA DidvaktavyaH // zAtabhiSaH / zAtabhiSajaH / zatabhiSak // nakSatrebhyo bahulam / 4 / 3 / 37 // jAtArthapratyayasya bahulaM luk syAt / rohiNaH / rauhiNaH // kRtlbdhkriitkushlaaH|4| 3 // 38 // tatretyeva / srughne kRto labdhaH krItaH kuzalo vA sraunaH // praaybhvH|4|3|39|| tatretyeva / sughne prAyeNa bAhulyena bhavati sraunaH // upajAnUpakarNopanIveSThak / 43 / 40 // aupajAnukaH / aupakarNikaH / aupanIvikaH // saMbhUte / 4341 // sughne saMbhavati 1 pUrveSukAmazamyAdiH samudAyo prAmanAmadheyam / pUrvapATaliputrAdau uttarapadameva nagaramAheti vRttiH / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu shaissikaaH| 125 sraunaH / kozADDaJ / 4 / 3 / 42 // kauzeyaM vastram // kAlAtsAdhupuSpyatpacyamAneSu / 4 / 3 / 43 // hemante sAdhuhemantaH prAkAraH / vasante puSpyanti vAsantyaH kundalatAH / zaradi pacyante zAradAH shaalyH|| upte ca / 4 / 3 / 44 // hemante upyante haimantA yavAH // AzvayujyA vuJ / 4 / 3 / 45 // Tho'pavAdaH / AzvayujyAmuptA AzvayujakA mASAH // grISmavasantAdanyatarasyAm / 4 / 3 / 46 // pakSe RtvaN / graiSmakam / gRSmam / vAsantakam / vAsantam // deyamRNe / 4 / 3 / 47 // kAlAdityeva / mAse deyamRNaM mAsikam // kalApyazvatthayavabusAhun / 4 / 3 / 48 // yasmin kAle mayUrAH kalApino bhavanti sa upacArAtkalApI tatra deyamRNaM kalApakam / azvatthasya phalamazvatthastadyuktaH kAlo'pyazvatthaH / yasmin kAle'zvatthAH phalanti tatra deyamazvatthakam / yasmin yavabusamutpadyate tatra deyaM yavabusakam // grISmAvarasamAguJ / 4 / 3 / 49 // grISme deyamRNaM gRSmakam / Avarasamakam / saMvatsarAgrahAyaNIbhyAM Thazca // 4 // 3 // 50 // cAduJa / sAMvatsarikam / sAMvatsarakam / AgrahAyaNikam / AgrahAyaNakam // vyAharati mRgaH // 4 // 3 // 51 // kAlavAcinaH saptamyantAcchabdAyata ityarthe aNAdayaH syuH yo vyAharati sa mRgazcet / nizAyAM vyAharati naizo mRgaH / naizikaH // tadasya soDham / 43 / 52 // kAlAdityeva / nizAsahacaritamadhyayanaM nizA tatsoDhamasya naizaH / naizikaH // tatra bhvH|4|3|53 // sughne bhavaH sraunaH / rASTriyaH // digodibhyo yat / 4 / 3 / 54 // dizyam / varmyam // zarIrAvayavAcca / 4 / 3 // 55 // dantyam / karNyam // prAcAM nagarAnte / / 3 / 24 // prAcAM deze nagarAnte'Gge pUrvapadasyottarapadasya cAcAmAderaco vRddhirmiti Niti kiti ca / sumanagare bhavaH saumanAgaraH / paurvanAgaraH / prAcAM kim / managaramudakSu tatra bhavo mAnagaraH // jaGgaladhenuvalajAntasya vibhASitamuttaram / 73 / 25 // jaGgalAdyantasyAGgasya pUrvapadasyAcAmAderaco vRddhiruttarapadasya vA niti Niti kiti ca / kurujaGgale bhavaM kaurujaGgalam / kaurujAGgalam / vaizvadhenavam / vaizvadhainavam / sauvarNavalajam / sauvarNavAlajam // dRtikukSikalazibastyastyaheDhaJ / 4 / 3 // 56 // dArteyam / kaukSeyam / kalazirghaTaH tatra bhavaM kAlazeyam / bAsteyam / Asteyam / Aheyam // grIvAbhyo'N ca / 4 / 3 / 57 // cAt DhaJ / aveyam / graivam // gambhIrAyaH / 4 / 3 / 58 // gambhIre bhavaM gAmbhIryam // avyayIbhAvAca / 4 / 3 / 59 // parimukhaM bhavaM pArimukhyam // parimukhAdibhya eveSyate * // neha / aupakUlaH / / antHpuurvpdaany|4|3|60|| avyayIbhAvAdityeva / vezmani iti antarvezmam / tatra 1 diz , varga, pUga, gaNa, pakSa, dhAyyA, mitra, medhA, antara, pathin , rahas , alIka, ukhA, sAkSin , deza, Adi, anta, mukha, jaghana, meSa, yUtha, udakAtsaMjJAyAm , nyAya, vaMza, veza, kAla, AkAza / iti digaadiH|| 2 paJcajanAdupasaMkhyAnam * // pAJcajanyaH // 3 parimukha, parihanu, paryoSTha, paryulUkhala, parisIra, upasIra, upasthUNa, upakalApa, anupatha, anupada, anugaGga, anutila, anusIta, anusAya, anusIra, anumASa, anuyava, anuyUpa, anuvaMza, pratizAkha / iti primukhaadiH|| Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm 1 1 bhavamAntarvezmikam / AntargaNikam / adhyAtmAdeSThamiSyate || adhyAtmaM bhavamAdhyAtmikam // anuzaMtikAdInAM ca | 7|3|20 // eSAmubhayapadavRddhiH syAt Jiti Niti kiti ca / Adhidaivikam / Adhibhautikam / aihalaukikam / pAralaukikam / adhyAtmAdirAkRtigaNaH // devikAziMzapAdityavAdIrghasatrazreyasAmAt / 7|3 | 1 // eSAM paJcAnAM vRddhiprAptAvAderaca At Jiti Niti kiti ca / dAvikam / devikAkUle bhavA dAvi - kAkUlAH zAlayaH / ziMzapAyA vikAraH zazipazcamasaH / palAzAdibhyo vetyaJ / dityauha idaM dAtyauham / dIrghasatre bhavaM dArghasatram / zreyasi bhavaM zrAyasam // grAmAtparyanupUrvAt / 4 / 3 / 61 // ThaJ syAt / avyayIbhAvAdityeva / pArizrAmikaH / AnugrAmikaH // jihvAmUlAGguleichaH |4|3|62 // jihvAmUlIyam / aGgulIyam || vargAntAca |4|3|63 // kavargIyam // azabde yatkhAvanyatarasyAm |4| 3|64 || pakSe pUrveNa chaH / madvargyaH / madvargINaH / madvargIyaH / azabde kim / kavargIyo varNaH || karNalalATAtkanalaMkAre / 4|3|65 || karNikA / lalATikA // tasya vyAkhyAna iti ca vyAkhyAtavyanAmnaH / 4 / 3 / 66 / / supAM vyAkhyAnaH saupo granthaH / taiGaH / kArtaH / supsu bhavaM saupam // bahvaco'ntodAttATThaJ / 4 / 3 / 67 / / SatvaNatvayorvidhAyakaM zAstraM SatvaNatvam / tasya vyAkhyAnastatra bhavo vA SAtvaNatvikaH // RtuyajJebhyazca | 4 | 3 |68 || somasAdhyeSu yAge - Svetau prasiddhau tatrAnyataropAdAnena siddhe ubhayorupAdAnasAmarthyAdasomakA apIha gRhyate / agniSTomasya vyAkhyAnastatra bhavo vA AgniSTomikaH / vAjapeyikaH / pAkayajJikaH / nAvayajJikaH / bahuvacanaM kharUpavidhinirAsArtham / anantodAttArtha ArambhaH // adhyAyeSvevarSeH / 4 / 3 / 69 || RSizabdebhyo lakSaNayA vyAkhyeyagranthavRttibhyo bhave vyAkhyAne cAdhyAye ThaJ syAt / vasiSThena dRSTo mantro vasiSThastasya vyAkhyAnastatra bhavo vA vAsiSThiko'dhyAyaH / adhyAyeSu kim / vAsiSThI Rk // pauroDAzapuroDAzAtchan |43|70 // puroDAzasahacarito mantraH puroDAzaH sa eva pauroDAzaH tataH SThan / pauroDAzikaH / puroDAzikaH // chandaso yadI | 4|3|71 // chandasyaH / chAndasaH // vyahrAhmaNakathamAdhvarapurazcaraNanAmAkhyAtATThak |4|3|72 // vyac aiSTikaH / pAzukaH / RtU, cAturhotRkaH / brAhmaNikaH / ArcikaH / ityAdi || aNugaiyanAdibhyaH | 4 | 3 |73 // ThaJAderapa " 126 1 adhyAtma, adhideva, adhibhUta, ihaloka, paraloka / ityadhyAtmAdirAkRtigaNaH // 2 anuzatika, anuhoDa, anusaMvaraNa, anusaMvatsara, aGgAraveNu, asihatya, asyahatya, asyaheti, vadhyoga, puSkarasad, anuharat, kurukata, kurupaJcAla, udakazuddha, ihaloka, paraloka, sarvaloka, sarvapuruSa, sarvabhUmi, prayoga, parastrI, rAjapuruSAt SyaJi, sUtranaDa | AkRtigaNo'yam / tena-adhigama, adhibhUta, adhideva, caturvidhA ityAdinuzatikAdiH // 3 Rgayana, padavyAkhyAna, chandomAna, chandobhASA, chandoviciti, nyAya punarukta, nirukta, vyAkaraNa, nigama, vAstuvidyA, kSatravidyA, aGgavidyA, vidyA, utpAta, utpAda, udyAva saMvatsara, upaniSad, muhUrta, nimitta, zikSA, bhikSA / ityRgayanAdiH // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu shaissikaaH| 127 vAdaH / ArgayanaH / aupaniSadaH / vaiyAkaraNaH / tata aagtH|4|374 // srughnAdAgataH sraunaH // ThagAyasthAnebhyaH / 4 / 3 / 75 // zulkazAlAyA AgataH zaulkazAlikaH // zuNDikAdibhyo'N / 4 / 3 / 76 // AyasthAnaThakazchAdInAM cApavAdaH / zuNDikAdAgataH zauNDikaH / kArkaNaH / tairthaH // vidyAyonisaMbandhebhyo vuny|4|377|| aupAdhyAyakaH / paitAmahakaH // RtaSThaJ / 4 / 3 / 78 // vuJo'pavAdaH / hautRkam / bhrAtRkam // pituryacca / 4 / 379 // cAhaJ / rIG RtaH / yasyeti lopaH / pitryam / paitRkam / / gotrAdakavat / 4 / 3 / 80 // bidebhya AgataM baidam / gArgam / dAkSam / aupagavakam / naJaH zucIzvarakSetrajJakuzalanipuNAnAm 7330 // naJaH pareSAM zucyAdipaJcAnAmAderaco vRddhiH pUrvapadasya tu vA jidAdau pare / Azaucam / azaucam / Anaizvaryam / anaizvaryam / AkSetrajJam / akSaitrajJam / Akauzalam akauzalam / AnaipuNam / anaipuNam // hetumanuSyebhyo'nyatarasyAM ruupyH|4|3281|| samAdAgataM samarUpyam / viSamarUpyam / pakSe gahAditvAcchaH / samIyam / viSamIyam / devadattarUpyam / devadattIyam / daivadattam // mayaT ca / 4 / 3282 // samamayam viSamamayam / devadattamayam // prabhavati / 4383 // tata ityeva / himavataH prabhavati haimavatI gaGgA // vidUrAJ jyH|4|3184|| vidUrAtprabhavati vaidUryo maNiH // tadgacchati pthiduutyoH|4|3285 // srughnaM gacchati saunaH panthA dUto vA // abhiniSkrAmati dvAram / 4 / 3 / 86 // tadityava / srughnamabhiniSkAmati saupnaM kAnyakuladvAram // adhikRtya kRte granthe / 4 / 3 / 87 // tadityeva // zArIrakamadhikRtya kRto granthaH zArIrakIyaH / zArIrakaM bhASyamiti tvabhedopacArAt // shishukrndymsbhdvndvendrjnnaadibhyshchH|4|3388|| zizUnAM krandanaM zizukrandaH tamadhikRtya kRto granthaH zizukrandIyaH / yamasya sabhA yamasabham / klIbatvaM nipAtanAt / yamasabhIyaH / kirAtArjunIyam / indrajananAdirAkRtigaNaH / indrajananIyam / viruddhabhojanIyam // so'sya nivAsaH / 4 / 3289 // srughno nivAso'sya sraunaH // abhijanazca / 4 / 3 / 90 // suno'bhijano'sya saunnaH / yatra khayaM vasati sa nivAsaH / yatra pUrvairuSitaM so'bhijana iti vivekaH // AyudhajIvibhyazchaH parvate / 4 / 391 // parvatavAcinaH prathamAntAdabhijanazabdAdasyetyarthe chaH syAt / hRdgolaH parvato'bhijano yeSAmAyudhajIvinAM te hRdgolIyAH / Ayudheti kim / RkSodaH parvato'bhijano yeSAM te AjhedA dvijaaH|| zaNDi 1 zuNDika, kRkaNa, kRpaNa, sthaNDila, udapAna, upala, tIrtha, bhUmi, tRNa, parNa / iti shunnddikaadiH|| 2 indrajanana, pradyumnAgamana, sItAmveSaNa, viruddhabhojana / iti indrajananAdirAkRtigaNaH // 3 dvandve devAsurAdibhyaH pratiSedhaH // * // daivAsuram / rAkSosuram / gauNamukhyam // 4 zaNDika, sarvasena, sarvakeza, zaka, zaTa, raka, zaGkha, bodha / iti shnnddikaadiH|| Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 siddhAntakaumudyAm kAdibhyo jyH|4|3|92 // zaNDiko'bhijano'sya zANDikyaH // sindhutakSazi. lAdibhyo'Nau / 4 / 3 / 93 // sindhvAdibhyo'N takSazilAdibhyo'J syAdukte'rthe / saindhavaH / takSazilA nagarI abhijano'sya tAkSazilaH // tUdIzalAturavarmatIkUcavAlADakchaNDhaJyakaH / 4 / 3 / 94 // tUdI abhijano'sya taudeyaH / zAlAturIyaH / vaameteyH| kaucavAryaH // bhaktiH / 4 / 3 / 95 // so'syetyanuvartate / bhajyate sevyate iti bhaktiH / srughno bhaktirasya saunnaH // acittAdadezakAlAdvak / 4 / 3 / 96 // apUpA bhaktirasya ApUpikaH / pAyasikaH / acittAtkim / devadattaH / adezAtkim / saunaH / akAlAkim / praiSmaH // mahArAjATThaJ / 4 / 3 / 97 // mAhArAjikaH // vAsudevArjunAbhyAM vun / 498 // vAsudevakaH / arjunakaH // gotrakSatriyAkhyebhyo bahulaM vuJ / 4 / / 99 // aNopavAdaH / paratvAdRddhAcchaM bAdhate / glucukAyanirbhaktirasya glaucukAyanakaH / nAkulakaH / bahulagrahaNAnneha / pANino bhaktirasya pANinIyaH // janapadinAM janapadavatsarvaM janapadena samAnazabdAnAM bahuvacane / 4 / 3 / 100 // janapadavAmivAcinAM bahuvacane janapadavAcinAM samAnazrutInAM janapadavatsarvaM syAtpratyayaH prakRtizca / janapadatadavadhyozceti prakaraNe ye pratyayA uktAste'trAtidizyante / aGgA janapado bhktirsyaanggkH| aGgAH kSatriyA bhaktirasyAGgakaH / janapadinAM kim / paJcAlA brAhmaNA bhaktirasya pAJcAlaH / janapadeneti kim / pauravo rAjA bhaktirasya pauravIyaH // tena proktam / 4 / 3 / 101 // pANininA proktaM pANinIyam // tittirivaratantukhaNDikokhAcchaN / 4 / 3 / 102 // chandobrAhmaNAnIti tadviSayatA / tittiriNA proktamadhIyate taittirIyAH // kAzyapakauzikAbhyAmRSibhyAM nniniH|4|3|103|| kAzyapena proktamadhIyate kAzyapinaH // kalApivaizampAyanAntevAsibhyazca / 4 / 3 / 104 // kalApyantevAsibhyaH, haridruNA proktamadhIyate hAridraviNaH / vaizampAyanAntevAsibhya AlambinaH // purANaprokteSu brAhmaNakalpeSu / 4 / 3 / 105 // tRtIyAntAtproktArthe NiniH syAt yatproktaM purANaproktAzcedrAhmaNakalpAste bhavanti / purANena cirantanena muninA proktAH / bhallu, bhAllavinaH / zATyAyana, zATyAyaninaH / kalpe, piGgena proktaH paiGgI kalpaH / purANeti kim / yAjJavalkAni brAhmaNAni / AzmarathaH kalpaH / aNi Apatyasyeti yalopaH // zaunakAdibhyazchandasi / 4 / 106 // chanda 1 sindhu, varNa, madhumat , kamboja, sAlva, kazmIra, gandhAra, kiSkindhA, urasA, darada, gandikA / iti sindhvaadiH|| 2 takSazilA, vatsoddharaNa, kemadura, grAmaNI, chagala, koSTakarNa, siMhakarNa, saMkucita, kiMnara, kANDadhAra, parvata, avasAna, barbara, kaMsa / iti tkssshilaadiH|| 3 sarvatrAsA sarva vAtra vasatIti vAsuH / bAhulakAduNa, sa cAsau devazca vAsudevaH / tena gotrakSatriyAkhyAbhAvAdvano vidhAnaM sArthakam // 4 kaNvAdibhya ityaNa // knnvaadirgaadyntrgnnH|| 5 zaunaka. vAjasaneya. zAharava. zApeya. zASpeya, khADAyana, stambha, skandha, devadarzana, rajjubhAra, rajjukaNTha, kaThazATha, kaSAya, tala, daNDa, puruSAMsaka, ashvpej| iti shaunkaadiH|| Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naddhiteSu shaissikaaH| 129 sthabhidheye ebhyo NiniH / zaunakena proktamadhIyate zaunakinaH // kaThacarakAllaka 4 // 3 // 107 // AbhyAM proktapratyayasya luk syAt / kaThena proktamadhIyate ktthaaH| carakAH // kalApino'N // 4 // 33108 // kalApinA proktamadhIyate kAlApAH // nAntasya Tilope sabrahmacAripIThasarpikalApikauthumitaitilijAjalilAGgalizilAlizikhaNDisUkarasadmasuparvaNAmupasaMkhyAnATTilopaH // chagalino Dhinuk / 43 / 109 // chagalinA proktamadhIyate chAgaleyinaH // pArAzaryazilAlibhyAM bhikSunaTasUtrayoH / 4 / 3 / 110 // pArAzaryeNa proktaM bhikSusUtramadhIyate pArAzariNo bhikSavaH / zailAlino naTAH // krmndkRshaashvaadiniH|4|3|111 // bhikSunaTasUtrayorityeva / karmandena proktamadhIyate karmandino bhikSavaH / kRzAzvino naTAH // tenaikadik / 4 / 3 / 112 // sudAmnA adriNA ekadik saudAmanI // tasizca / 4 / 3 / 113 // kharAdipAThAdavyayatvam / pIlumUlena ekadik pIlumUlataH // uraso yc|4|3|114|| cAttasiH / aNo'pavAdaH / urasA ekadika / urasyaH / urstH|| upajJAte / 4 / 3 / 115 // tenetyeva / pANininA upajJAtaM pANinIyam // kRte granthe / / 4 / 3 / 116 // vararucinA kRto vAraruco granthaH // saMjJAyAm / 4 / 3 / 117 // tenetyeva / agranthArthamidam / makSikAbhiH kRtaM mAkSikaM madhu // kulAlAdibhyo vuJ / 4 / 3 / 118 // tena kRte saMjJAyAm / kulAlena kRtaM kaulAlakam / vAruDakam // kSudrAbhramaravaTarapAdapAdaJ / 4 / 3 / 119 // tena kRte saMjJAyAm / kSudrAbhiH kRtaM kSaudram / bhrAmaram / vATaram / pAdapam // tasyedam / 4 / 3 / 120 // upagoridamaupagavam // vahesturaNiT ca * // saMvoDhuH khaM sAMvahitram / / agnIdhaH zaraNe raNa bhaM ca * // agnimindhe agnIt tasya sthAnamAgnIdhram / tAtthyAtso'pyAgnIdhraH // samidhAmAdhAne gheNyaN * // sAmidhenyo mantraH / sAmidhenI Rk // rathAdyat / 4 / 3 / 121 // rathyaM cakram // patra pUrvAdaJ / 4 / 3 / 122 // patraM vAhanam / azvarathasyedamAzvaratham // patrAdhvaryupariSadazca / 4 / 3 / 123 // aJ // patrAdvAhye * // azvasyedaM vahanIyamAzvam / Adhvaryavam / pAriSadam // halasIrAhaka / 4 / 3 / 124 // hAlikam / sairikam // dvandvAdvanvairamaithunikayoH / 4 / 3 / 125 // kAkolUkikA / kutsakuzikikA / vaire devAsurAdibhyaH pratiSedhaH * // daivAsuram // gotracaraNAduJ / 4 / 3 / 126 // aupagavakam / caraNAddharmAmnAyayoriti vaktavyam * // kAThakam / / saGghAGkalakSaNeSvajyajijAmaN / 4 / 3 / 127 // ghoSagrahaNamapi kartavyam * // aJ , baidaH, saGgho'ko ghoSo vA / baida, lakSaNam / yaJ, gArgaH / gArgam / iJ , daakssH| dAkSam / paraMparAsaMbandho'GkaH sAkSAttu lakSaNam // zAkalAdvA / 4 / 3 / 128 // aN vokte'rthe / 1 chandasi kim / zaunakIyA zikSA / asya vedamAtraviSayakatvamityuktirdhAntyA kalApItisUtrabhASyavirodhAt / 2 kulAla, varuDa, caNDAla, niSAda, kamora, senA, sirindhra, devarAja, pariSad, vadhU, madhu, ruru, rudra, anaDuD , brahman , kumbhakAra, zvapAka / iti kulAlAdiH // 3 atra dvandve iti pATho lekhakapramAdAt , maithunikAyAmativyApterbhASye vairazabdasya darzanAca // Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 siddhAntakaumudyAm pakSe caraNatvAdun / zakalena proktamadhIyate zAkalAsteSAM saGgho'ko ghoSo vA zAkalaH / zAkalakaH / lakSaNe klIbatA // chandogaukthikayAjJikabahRcanaTAJ jyaH / 4 / 3 / 129 // chandogAnAM dharma AmnAyo vA chAndogyam / aukthikyam / yAjJikyam / bADhacyam / nATyam // caraNAddharmAmnAyayorityuktaM tatsAhacaryAnnaTazabdAdapi tayoreva // na daNDamANavAntevAsiSu / 4 / 3 / 130 // daNDapradhAnA mANavA daNDamANavAsteSu ziSyeSu ca vuJ na syAt / dAkSAH daNDamANavAH ziSyA vA // raivetikaadibhyshchH|4|3|131 // tasyedamityarthe / vuJo'pavAdaH / raivatikIyaH / baijavApIyaH // kaupiJjalahAstipadAdaNvAcyaH * // kupiJjalasyApatyam ihaiva nipAtanAdaN tadantAtpunaraN / kaupiJjalaH / gotravuJo'pavAdaH / hastipAdasyApatyaM hastipadastasyAyaM hAstipadaH // AtharvaNikasyakalopazca / 4 / 133 // aN syAt / AtharvaNikasyAyamAtharvaNaH dharma AmnAyo vA / caraNAduJo'pavAdaH // samAptAH shaissikaaH|| tasya vikaarH|43|134|| azmano vikAre Tilopo vaktavyaH * // azmano vikAra AzmaH / bhAsmanaH / mArtikaH // avayave ca praannyossdhivRkssebhyH||4||3|| 135 // cAdvikAre / mayUrasyAvayavo vikAro vA mAyUraH / maurva kANDaM bhasma vA / paippalam // bilvAdibhyo'N / 4 / 3 / 136 // bailvam // kopadhAca / 4 / 3 / 137 // aN / aJo'pavAdaH / tarku, tArkavam / taittiDIkam // trapujatunoH Suka / 4 / 3 / 138 // AbhyAmaN syAdvikAre etayoH SugAgamazca / trApuSam / jAtuSam // oraJ / 4 / 3 / 139 // daivadAravam / bhAdradAravam // anudAttAdezca / 4 / 3 / 140 // dAdhittham / kApittham // palAzAdibhyo vA / 4 / 3 / 141 // pAlAzam / kArIram // zamyAH plny|4|| 142 // zAmIlaM bhasma / SitvAnGIS / zAmIlI suk // mayadvaitayorbhASAyAmabhakSyAcchAdanayoH / 4 / 32143 // prakRtimAtrAnmayaDA syAdvikArAvayavayoH / azmamayam / Azmanam / abhakSyetyAdi kim / maudgaH sUpaH / kArpAsamAcchAdanam // nityaM vRddhazarAdibhyaH / 4 / 32144 // Amramayam / zaramayam // ekAco nityam * // tvaGmayam / vAGmayam / kathaM tarhi Apyamammayamiti / tasyedamityaNNantAtvArthe pyaJ // gozca purISe / 4 / 32145 // goH purISaM gomayam // piSTAcca / 4 / 32146 // mayaT syAdvikAre / piSTamayaM bhasma / kathaM paiSTI sureti / sAmAnyavivakSAyAM tasyedamityaN // saMjJAyAM kan / 4 / 2147 // piSTAdityeva / piSTasya vikAravizeSaH piSTakaH / pUpo'pUpaH piSTakaH syAt / 1 raivatika, khApizi, kSaimavRddhi, gauragrIvi, audavApi, baijavApi / iti raivatikAdiH // 2 idaM vArtikaM sUtreSu kaizcitprakSiptam // 3 bilva, vrIhi, kANDa, mudga, masUra, godhUma, ikSu, veNu, gavedhukA, kArpAsI, pATalI, karkandhU, kuTIra / iti bilvaadiH|| 4 palAza, khadira, ziMzapA, syandana, pulAka, karIra, zirISa, yavAsa, vikaGkata / iti plaashaadiH|| 5 zara, darbha, mRt, kuTI, tRNa, soma, balvaja / iti shraadiH|| Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu vikaaraarthkaaH| 131 vrIhe puroDAze 433148 // mayaT syAt / bilvAdhaNo'pavAdaH / vrIhimayaH puroDAzaH / traihamanyat // asaMjJAyAM tilayavAbhyAm / 4 / 3 / 149 // tilamayam / yavamayam / saMjJAyAM tu tailam / yAvakaH // tAlAdibhyo'N / 4 / 3 / 152 // aJmayaTorapavAdaH / tAlAddhanuSi * // tAlaM dhanuH / anyattAlamayam / aindrAyudham // jAtarUpebhyaH parimANe / 4 / 3 / 153 // aN / bahuvacanAtparyAyagrahaNam / hATakaH tApanIyaH sauvarNoM vA niSkaH / parimANe kim / hATakamayI yaSTiH // praannirjtaadibhyo'ny|4|3|954|| zaukam / bAkam / rAjatam // jitazca tatpratyayAt / 4 / 3 / 155 // jidyo vikArAvayavapratyayastadantAdaJ syAttayorevArthayoH / mayaTo'pavAdaH / zAmIlasya zAmIlam / dAdhisthasya dAdhittham / kApittham / jitaH kim / bailvamayam // krItavatparimANAta / 4 / / 156 // prAgvahateSThanityArabhya krItArthe ye pratyayA yenopAdhinA parimANAdvihitAste tathaiva vikAre'tidizyante / aNAdInAmapavAdaH / niSkeNa krItaM naiSkikam / evaM niSkasya vikAro'pi naiSkikaH / zatasya vikAraH zatyaH / zatikaH // uSTrAdvaJ / 4 / 3 / 157 // prANyao'pavAdaH / auSTrakaH // umorNayorvA / 4 / 3158 // aumam / aumakam / aurNam / aurNakam / vuabhAve yathAkramamaNau // eNyA DhaJ / 4 / 3 / 159 // aiNeyam / eNasya tu aiNam // gopayasoryat / 4 / 3 / 160 // gavyam / payasyam // drozca / 4 / 3 / 161 // drukSastasya vikAro'vayavo vA dravyam // mAne vyH|4|3|162 // drorityeva / druvayam / yautavaM druvayaM pAyyamiti mAnArthakaM trayam // phale luk / 4 / 3 / 163 // vikArAvayavapratyayasya luk syAt phale / AmalakyAH phalamAmalakam // plakSAdibhyo'N / 4 / 3 / 164 // vidhAnasAmarthyAnna luk / plAkSam // nyagrodhasya ca kevalasya 35 // asya na vRddhiraijAgamazca / naiyagrodham // jambvA vA / 4 / 3 / 165 // jambUzabdAtphale'N vA syAt / jAmbavam / pakSe oraJ tasya luk jambu // lup ca / 4 / 3 / 166 // jambvAH phalapratyayasya lup vA syAt / lupi yuktavat / jambvAH phalaM jambUH // phalapAkazupA~mupasaMkhyAnam * // brIhayaH / mudgAH // puSpamUleSu bahulam * // mallikAyAH puSpaM mallikA / jAtyAH puSpaM jAtI / vidAryA mUlaM vidArI / bahulagrahaNAnneha / pATalAni puSpANi / sAlvAni mUlAni / bAhulakAtvacilluk / azokam / karavIram // harItakyAdibhyazca / 4 / 3 / 167 // ebhyaH phalapratyayasya lupsyAt / harItakyAdInAM liGgameva prakRtivat / harI WHETHER 1 tAlAddhanuSi / bArhiNa, indrAliSa, indrAdRza, indrAyudha, caya, zyAmaka, pIyUkSA / iti taalaadiH|| 1 rajata, sIsa, loha, udumbara, nIpa, dAru, rohItaka, bibhItaka, pItadAru, tIdAru, trikaNTaka, knnttkaarii| iti rjtaadiH|| 3 plakSa, nyagrodha, iGgudI, azvattha, zigru, ruru, kakSatu, bRhatI iti plkssaadiH|| 4 phalapAkena ye zuSyanti vrIhyAdayastadvAcinAmityarthaH // 5 harItakI, kozAtakI, nakharaJjanI, zaSkaNDI, dADI, doDI, zvetapAkI, arjunapAkI, drAkSA, kAlA, dhvAlA, gabhIkA kaNTakArikA, pippalI, ciccA, zephAlikA / iti hriitkyaadiH|| Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 siddhAntakaumudyAm takyAH phalAni harItakyaH // kaMsIyaparazavyayoryatro luk ca / 43 / 168 // kaMsIyaparazavyazabdAbhyAM yajaJau stazchayatozca luk / kaMsAya hitaM kaMsIyam, tasya vikAraH kAMsyam / parazave hitaM parazavyam , tasya vikAraH pArazavaH // // iti prAgdIvyatIyAH smaaptaaH|| prAgvahateSThak / 4 / 41 // tadvahatItyataH prAk Thagadhikriyate // tadAheti mAzabdAdibhya upasaMkhyAnam * // mA zabdaH kAri iti ya Aha sa mAzabdikaH // khAMgatAdInAM ca 37 // aic na syAt / khAgatamityAha khAgatikaH / khAdhvarikaH / khaGgasyApatyaM khAGgiH / vyaGgasyApatyaM vyAGgiH / vyaDasyApatyaM vyADiH // vyavahAreNa carati vyAvahArikaH / khapatau sAdhu khApateyam // Ahau prabhUtAdibhyaH * // prabhUtamAha prAbhUtikaH // pAryAptikaH // pRcchatau (nAtAdibhyaH * // sunAtaM pRcchati saunAtikaH / saukhazAyanikaH / anuzatikAdiH // gacchatau paradArAdibhyaH * // pAradArikaH / gaurutalpikaH // tena dIvyati khanati jayati jitam / 4 / 4 / 2 // akSadIvyati AkSikaH / adhyA khanati AdhikaH / akSairjayati AkSikaH / akSairjitamAkSikam // saMskRtam / 4 / 43 // dadhnA saMskRtaM dAdhikam / mArIcikam // kulatthakopadhAdaN / 4 / 4 / 4 ||tthko'pvaadH / kulatthaiH saMskRtaM kaulattham / taittiDIkam // tarati / 4 / 4 / 5 // uDupena tarati auDupikaH // gopucchAkRJ // 4 // 4 // 6 // gaupucchikaH // nauyacaSThan / 4 / 47 // nAvikaH / ghaTikaH / bAhubhyAM tarati bAhukA strI // carati / 4 / 48 // tRtIyAntAdgacchati bhakSayatItyarthayoSThak syAt / hastinA carati hAstikaH / zAkaTikaH / dadhnA bhakSayati dAdhikaH / / AkarSAt SThalU / 4 / 4 / 9 // AkarSo nikaSopalaH / AkaSAditi pAThAntaram / tena carati AkarSikaH / SittvAnGIS / AkarSikI // paMpAdibhyaH SThan / 4 / 4 / 10 // parpaNa carati parpikaH / parpikI / yena pIThena paGgavazcaranti sa parpaH / azvikaH / rathikaH || zvagaNAhazca / 4 / 4 / 11 // cAt Than // zvAderiji // 38 // aic na / zvabhastrasyApatyaM zvAbhastriH / zvAdaMSTriH / tadAdividhau cedameva jJApakam // ikArAdAviti vAcyam * // zvagaNena carati zvAgaNikaH / zvAgaNikI / zvagaNikaH / zvagaNikI // padAntasyAnyatarasyAm / 7 / 3 / 9 // . zvAderaGgasya padazabdAntasyaijvA / zvApadasyedaM zvApadam / zauvApadam // vetanAdibhyo jiivti|4|4|12 // vetanena jIvati vaitanikaH / dhAnuSkaH / / valakraya 1 mAzabda, nityazabda, kAryazabda / iti maashbdaadiH|| 2 khAgata, svadhvara, khaDga, vyaGga, vyaDa, vyavahAra, khapati / iti svaagtaadiH|| 3 prabhUta, paryApta / iti prabhUtAdiH // 4 sunAta, sukharAtri, sukhazayana / iti sunaataadiH|| 5 paradAra, gurutalpa / iti paradArAdiH / ete catvAro'pyAkRtigaNAH // 6 parpa, azva, azvattha, ratha, jAla, vyAla, nyAsa, pAdaH paJca / iti pryaadiH|| 7 vetana, vAhAna, ardha, vAhAna, dhanuSa, daNDa, cAla, veza, upaveza, preSaNa, upabasti, sukha, zayyA, zakti, upaniSada, upadeza, sphic , pAda, upasya, upasthAna, upahasta / iti vetnaadiH|| Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu ThagadhikAraH / 133 vikrayAn / 4 / 4 / 13 // vasnena mUlyena jIvati vastikaH / krayavikrayagrahaNaM saMghAtavigRhItArtham / krayavikrayikaH / RyikaH / vikrayikaH // AyudhAccha ca / 4 / 4 / 14 // cAhan / Ayudhena jIvati AyudhIyaH / AyudhikaH // haratyutsaGgAdibhyaH / 4 / 4 / 15 // utsaGgena haratyautsaGgikaH // bhastrAMdibhyaH SThan / 4 / 4 / 16 // bhastrayA harati bhastrikaH / pittvAnGIS / bhastrikI // vibhASA vivadhAt / 4 / 4 / 17 // vivadhena harati vivadhikaH / pakSe Thak / vaivadhikaH / ekadezavikRtasyAnanyatvAdvIvadhAdapi chan / vIvadhikaH / vivadhikI / vivadhavIvadhazabdau ubhayatobaddhazikye skandhavAhye kASThe vartete // aN kuttilikaayaaH|4|4|18 // kuTilikA vyAdhAnAM gativizeSaH karmAropakaraNabhUtaM lohaM ca / kuTilikayA harati mRgAnaGgArAnvA kauTiliko vyAdhaH kArazca // nivRtte'kssguNtaadibhyH|4|4|19 // akSaya'tena nivRttamAkSacUtikaM vairam // ktremagnityam / 4 / 4 / 20 // tripratyayAntaprakRtikAttRtIyAntAnnivRtte'rthe mapsyAnnityam / kRtyA nivRttaM kRtrimam / pakrimam // bhAvapratyayAntAdimap vaktavyaH * // pAkena nirvRttaM pAkimam / tyAgimam // apamityayAcitAbhyAM kakanI / 4 / 4 / 21 // apamityeti lyabantam / apamitya nirvRttaM Apamityakam / yAcitena nivRttaM yAcitakam // saMsRSTe / 4 / 4 / 22 // danA saMsRSTaM dAdhikam // cUrNAdiniH / 4 / 4 / 23 // cUrNaiH saMsRSTAzcUrNino'pUpAH // lavaNAlluka / 4 / 4 / 24 // lavaNena saMsRSTo lavaNaH sUpaH / lavaNaM zAkam // mudgAdaN / 4 / 4 / 25 // maudga odanaH // vyaJjanairupasikta / 4 / 4 / 26 // Thak / dadhnA upasiktaM dAdhikam // ojaHmahombhasA vartate / 4 / 4 / 27 // ojasA vartate aujasikaH zUraH / sAhasikazcauraH / Ambhasiko matsyaH // tatpratyanupUrvamIpalomakUlam / 4 / 4 / 28 // dvitIyAntAdasmAdvartata ityasminnarthe Thak syAt / kriyAvizeSaNatvAdvitIyA / pratIpaM vartate prAtIpikaH / AnvIpikaH / prAtilomikaH / AnulomikaH / prAtikUlikaH / AnukUlikaH // parimukhaM ca / 4 / 4 / 29 // parimukhaM vartate pArimukhikaH / cAtpAripAzcikaH // prayacchati garyam / 4 / 4 / 30 // dviguNArthaM dviguNaM tatprayacchati dvaiguNikaH / traiguNikaH / vRddhavRdhuSibhAvo vaktavyaH * // vAdhuSikaH // kusIdadazaikAdazAt SThanSTacau / 4 / 4 / 31 // gArthAbhyAmAbhyAmetau staH prayacchatItyarthe / kusIdaM vRddhistadarthaM dravyaM kusIdaM tatprayacchati kusIdikaH / kusIdikI / ekAdazArthatvAdekAdaza te ca te vastuto daza ceti vigrahe'kAraH samAsAnta ihaiva sUtre nipAtyate / dazaikAdazikaH / dazaikAdazikI / dazaikAdazAnprayacchatItyuttamarNa evehApi taddhitArthaH // uJchati / 4 / 4 / 32 // badarANyuJchati bAdarikaH // rakSati / 4 / 4 / 33 // samAjaM rakSati sAmAjikaH // zabdadurdaraM karoti / 4 / 4 / 34 // 1 utsaGga, uDupa, utpaTa, utpUta, utpanna, piTaka, piTAka / ityutsaGgAdiH // 2 bhatrA, bharaTa, bharaNa, zIrSabhAra, zIrSebhAra, aMsabhAra, aMsebhAra / iti bhtraadiH|| 3 avadhUta, jAnuprahRta, jaGghAmahata, javAnahata, pAdakhedana, kaNTakamardana, gatAnugata, gatAgata, yAtopayAta, anugata / ityakSadyUtAdiH // HTHHHHHHHLE Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm zabdaM karoti shaabdikH| dArdurikaH // pakSimatsyamRgAnhanti / / 4 // 35 // svarUpasya paryAyANAM vizeSANAM ca grahaNam / matsyaparyAyeSu mInasyaiva / pakSiNo hanti pAkSikaH / zAkunikaH / mAyUrikaH / mAtsyikaH / mainikaH / zAkulikaH / mArgikaH / hAriNikaH / sAraGgikaH // paripanthaM ca tiSThati / 4 / 436 // asmAdvitIyAntAttiSThati hanti cetyarthe Thak syAt / panthAnaM varjayitvA vyApya vA tiSThati pAripanthikazcauraH / paripanthaM hanti pAripanthikaH // mAthottarapadapadavyanupadaM dhAvati / 4 / 4 / 37 // daNDAkAro mAthaH panthAH daNDamAthaH / daNDamAthaM dhAvati dANDamAthikaH / pAdavikaH / AnupadikaH // AkrandAhazca / 4 / 4 / 38 // asmATThaJ syAccATThak dhAvatItyarthe AkrandaM duHkhinAM rodanasthAnaM dhAvati AkrandikaH // padottarapadaM gRhNAti / 4 / 4 / 39 // pUrvapadaM gRhNAti paurvapadikaH / auttarapadikaH // pratikaNThArthalalAmaM ca / 4 / 4 / 40 // ebhyo gRhNAtyarthe Thak syAt / pratikaNThaM gRhNAti prAtikaNThikaH / ArthikaH / lAlAmikaH // dharma carati / 4 / 4 / 41 // dhArmikaH // adharmAcceti vaktavyam * // AdharmikaH // pratipathameti ThaJca / 4 / 4 / 42 // pratipathameti prAtipathikaH // samaMvAyAnsamavaiti / 4 / 4 / 43 // sAmavAyikaH / sAmUhikaH // pariSado nnyH|4|444|| pariSadaM samavaiti pAriSadyaH // senAyA vA / 44 / 45 // NyaH syAtpakSe Thak / sainyAH / sainikAH // saMjJAyAM lalATakukkuTyau pazyati / 4 / 4 / 46 // lalATaM pazyati lAlATikaH sevakaH / kukkuTIzabdena tatpAtArhaH khalpadezo lakSyate // kaukuTiko bhikSuH // tasya dharmyam / 4 / 4 / 47 // ApaNasya dharmyamApaNikam // aN mahiSyAdibhyaH / 4 / 4 / 48 // mahipyA dharmya mAhiSam / yAjamAnam // Rto'J / 4 / 449 // yAturdharmya yAtram // narAcceti vaktavyam * // narasya dhA nArI // vizasituriDlopazcAJca vaktavyaH * // vizasiturdhaya' vaizastram // vibhAjayiturNilopazcAJca vAcyaH * // vibhAjayitudharmya vaibhAjitram // avkryH|4|4|50|| SaSThyantATTak syAdavakraye'rthe / ApaNasyAvakraya ApaNikaH / rAjagrAhyaM dravyamavakrayaH // tadasya paNyam // 4 // 4 // 51 // apUpAH paNyamasya ApUpikaH // lavaNATThaJ // 4 // 4 // 52 // lAvaNikaH // kisa~rAdibhyaH SThan / 4 / 4 / 53 // kisaraM paNyamasya kisarikaH / SitvAnGIS / kisarikI / kisara, uzIra, nalada ityAdi / kisarAdayaH sarve sugandhidravyavizeSavAcinaH // zalAluno'nyatarasyAm / 4 / 4 / 54 // SThansyAt pakSe Thak / zalAlukaH / shlaalukii| zAlAlukaH / shaalaalukii| zalAluH sugandhidravyavizeSaH // zilpam / 4 / 4 / 55 // mRdaGgavAdanaM zilpamasya mArdaGgikaH // maDakajhajharAdaNanyatarasyAm / 4 / 1 bahuvacanArthanirdezoyaM tadAha sAmUhika iti // 2 mahiSI, prajApati, prajAvatI, pralepikA, vilepikA, anulepikA, purohita, maNipAlI, anucAraka, hotR, yajamAna / iti mhissyaadiH|| 3 kisara (kinara), narada, nalada, sthAgala, tagara, guggula, uzIra, haridrA, harinu, parNI / iti kisraadiH|| . Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu tthgdhikaarH| 135 4 / 56 // maDakavAdanaM zilpamasya mADDukaH / mADDakikaH / jhAjharaH / jhAjharikaH // praharaNam / 4 / 4 / 57 // tadasyetyeva / asiH praharaNamasya AsikaH / dhAnuSkaH // parazvadhAhazca / 4 // 4 // 58 // pArazvadhikaH // zaktiyaSTyorIkA 41459 // zAktIkaH / yASTIkaH / / asti nAsti diSTaM mtiH|4|4|60|| tadasyetyeva / asti paralokaH ityevaM matiryasya sa AstikaH / nAstIti matiryasya sa nAstikaH / diSTamiti matiryasya sa daiSTikaH // zIlam / 4 / 4 / 61 // apUpabhakSaNaM zIlamasya ApUpikaH // chatrAdibhyo nnH||4||4|| 62 // gurordoSANAmAvaraNaM chatraM tacchIlamasya chAtraH // kArmastAcchIlye 64172 // kArma iti tAcchIlye Ne Tilopo nipAtyate / karmazIlaH kArmaH / nastaddhita ityeva siddhe akArya tAcchIlike Ne'pi caurI tApasItyAdi siddham / tAcchIlye kim / kArmaNaH // karmAdhyayane vRttam / 4 / 4 / 63 // prathamAntAtSaSThyarthe Thak syAdadhyayane vRttA yA kriyA sA cetprathamAntasyArthaH / aikAnyikaH / yasyAdhyayane pravRttasya parIkSAkAle viparItoccAraNarUpaM skhalitamekaM jAtaM saH // bahvacpUrvapadATThaJ / 4 / 4 / 64 // prAgviSaye / dvAdazAnyAni karmANyadhyayane vRttAnyasya dvAdazAnyikaH / dvAdazApapAThA asya jAtA ityarthaH // hitaM bhkssaaH|4|4|65 // apUpabhakSaNaM hitamasmai ApUpikaH // tadasmai dIyate niyuktam / 4 / 4 / 66 // agrabhojanaM niyataM dIyate asmai AgrabhojanikaH // zrANAmAMsaudanATThiThan / 4 / 4 / 67 // zrANA niyuktaM dIyate'smai zrANikaH / zrANikI / mAMsaudanagrahaNaM saMghAtavigRhItArtham / mAMsaudanikaH / mAsikaH / odanikaH // bhaktAdaNanyatarasyAm / 4 / 4 / 68 // pakSe Thak / bhaktamasmai niyuktaM dIyate bhAktaH / bhAktikaH // tatra niyuktH|4|4|69 // Akare niyukta AkarikaH // agArAntAn / 4 / 470 // devAgAre niyukto devAgArikaH // adhyAyinyadezakAlAt / 4 / 471 // niSiddhadezakAlavAcakATTak syAdadhyetari / zmazAne'dhIte zmAzAnikaH / caturdazyAmadhIte cAturdazikaH // kaThinAntaprastArasaMsthAneSu vyavaharati / 4 / 472 // tatretyeva / vaMzakaThine vyavaharati vAMzakaThinikaH / vaMzA veNavaH kaThinA yasmindeze sa vaMzakaThinastasmindeze yA kriyA yathAnuSTheyA tAM tathaivAnutiSThatItyarthaH / prAstArikaH / sAMsthAnikaH // nikaTe vasati / 4 / 473 // naikaTiko bhikSuH // AvasathAt SThala / 4 / 474 // Avasathe vasati AvasathikaH / SitvAnGIS / aavsthikii| AkarSAtpAderbhastrAdibhyaH kusIdasUtrAcca / AvasathAtkisarAdeH SitaH SaDete ThagadhikAre // SaDiti sUtraSaTrena vihitA ityarthaH / pratyayAstu sapta // // iti Thako'vadhiH smaaptH|| 1 chatra, zikSA, praroha, sthA, bubhukSA, curA, titikSA, upasthAna, kRSi, karman , vizvadhA, tapas , satya, anRta, vizikhA, bhakSA, udasthAna, puroDA, vikSA, cukSA, mandra / iti chtraadiH|| . . Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 siddhAntakaumudyAm prAgghitAdyat / / 4 / 75 // tasmaihitamityataH prAk yadadhikriyate // tadvahati rathayugaprAsaGgam / 4 / 476 // rathaM vahati rthyH| yugyaH / vatsAnAM damanakAle skandheyat kASThamAsajyate sa prAsaGgaH / taM vahati prAsaGgyaH // dhuro yaDDako / 4 / 477 // hali ceti dIrgha prApte // na bhakurcharAm / 8 / 2 / 79 // bhasya kurcharozcopadhAyA dI? na syAt / dhuryaH dhaureyaH // khaH sarvadhurAt / 4 / 478 // sarvadhurAM vahatIti sarvadhurINaH // ekadhurAllaka / 4 / 479 // ekadhurAM vahati ekadhurINaH / ekadhuraH // zakaTAdaN / 4 / 4 / 80 // zakaTaM vahati zAkaTo gauH // halasIrAhaka / 4 / 4 / 81 // halaM vahati hAlikaH / sairikaH // saMjJAyAM janyA / 4 / 4 / 82 // janI vadhUH tAM vahati prApayati janyA // vidhyatyadhanuSA / 4 / 4 / 83 // dvitIyAntAdvidhyatItyarthe yatsyAnna cettatra dhanuH karaNam / pAdau vidhyanti padyAH zarkarAH // dhanagaNaM labdhA / 4 / 4 / 84 // tRnnantametat / dhanaM labdhA dhanyaH / gaNaM labdhA gaNyaH // annANNaH / 4 / 4 / 85 // annaM labdhA AnnaH // vazaM gtH|4|4|86|| vazyaH parecchAnucArI // padamasmindRzyam / 4 / 487 // padyaH kardamaH / nAtizuSka ityarthaH // mUlamasyAbarhi / 4 / 4 / 88 // AbarhaNamAbarhaH utpATanaM tadasyAstItyAvarhi / mUlamAbarhi yeSAM te mUlyA mudgAH // saMjJAyAM dhenussyaa|4|4|89|| dhenuzabdasya SugAgamo yat pratyayazca khArthe nipAtyate saMjJAyAm / dhenuSyA bandhake sthitA // gRhapatinA saMyukte bhyH|4|4|90 // gRhapatiryajamAnastena saMyukto gArhapatyo'miH // nauvayodharmaviSa. mUlamUlasItAtulAbhyastAryatulyaprApyavadhyAnAmyasamasamitasammiteSu // 4 / 4 / 91 // nAvA tArya nAvyam / vayasA tulyo vayasyaH / dharmeNa prApyaM dharmyam / viSeNa vadhyo viSyaH / mUlena AnAmyaM mUlyam / mUlena samo mUlyaH / sItayA saMmitaM sItyaM kSetram / tulayA saMmitaM tulyam // dharmapathyarthanyAyAdanapete / 4 / 4 / 92 // dharmAdanapetaM dharmyam / pathyam / arthyam / nyAyyam // chandaso nirmite / 4 / 4 / 93 // chandasA nirmitaM chandasyam / icchayA kRtamityarthaH // urasoNa ca / 4 / 4 / 94 // cAdyat / urasA nirmitaH putra aurasaH / urasyaH // hRdayasya priyaH 4 / 4 / 95 // hRyo dezaH / hRdayasya hRllekheti hRdAdezaH // bandhane carSoM / 4 / 4 / 96 // hRdayazabdAt SaSThyantAhandhane yatsyAdvede'bhidheye / hRdayasya bandhanaM hRdyo vazIkaraNa mantraH // matajanahalAtkaraNajalpakarSeSu / 4 / 4 / 97 // mataM jJAnaM tasya karaNaM bhAvaH sAdhanaM vA matyam / janasya jalpo janyaH / halasya karSo halyaH // tatra saadhuH|4|4|98 // agre sAdhuH agryaH / sAmasu sAdhuH sAmanyaH / ye cAbhAvakarmaNoriti prakRtibhAvaH / karmaNyaH / zaraNyaH // pratijanAdibhyaH khaJ / 4 / 4 / 99 // pratijane sAdhuH pratijanInaH / sAMyugInaH / sArvajanInaH / vaizvajanInaH // bhaktANNaH / . 1 pratijana, idaMyuga, saMyuga, samayuga, parayuja, parasyakula, amuSyakula, sarvajana, vizvajana, mahAjana, paJcajana / iti prtijnaadiH|| Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu chytoraadhikaarH| 137 4 / 100 // bhakte sAdhavo bhAktAH zAlayaH // pariSado nnyH|4|4|101|| pAriSadyaH / pariSada iti yogavibhAgANNo'pi / pAriSadaH // kAdibhyaSThak / 4 / 4 / 102 // kathAyAM sAdhuH kAthikaH // guDodibhyaSThaJ / 4 / 4 / 103 // guDe sAdhu9Dika ikSuH / sAktukA yavAH // pathyatithivasatikhapatertRJ / 4 / 4 / 104 // pathi sAdhu pAtheyam / Atitheyam / vasanaM vasatistatra sAdhurvAsateyI rAtriH / khApateyaM dhanam // sabhAyA yH|4|4|105 // sabhyaH // samAnatIrthe vAsI / 4 / 4 / 107 // sAdhuriti nivRttam // vasatIti vAsI / samAne tIrthe gurau vasatIti satIrthyaH // samAnodare zayita ocodaattH|4|4|108|| samAne udare zayitaH sthitaH samAnodaryo bhrAtA // sodarAdyaH / 4 / 4 / 109 // sodaryaH / arthaH prAgvat // // iti praagghitiiyaaH|| prAk krItAcchaH / / 1 / 1 // tena krItamityataH prAk cho'dhikriyate // ugavAdibhyo yat / 5 / 2 // prAk krItAdityeva / uvarNAntAdvAdibhyazca yatsyAcchasyApavAdaH / nAbhi nabhaM ca * // nabhyo'kSaH / nabhyamaJjanam / rathanAbhAvevedam / zunaH saMprasAraNaM vA ca dIrghatvam * // zUnyam / zunyam / Udhaso'naG ca * // UdhanyaH // kambalAca saMjJAyAm / 5 / 1 // 3 // yatsyAt / kambalyamUrNApalazatam / saMjJAyAM kim / kambalIyA UrNA // vibhASA havirapUAdibhyaH / / 1 / 4 // AmikSyaM dadhi / AmikSIyam / puroDAzyAstaNDulAH puroDAzIyAH / apUpyam / apUpIyam // tasmai hitam / / 1 // 5 // vatsebhyo hito vatsIyo godhuk / zaGkave hitaM zaGkavyaM dAru / gavyam / haviSyam // zarIrAvayavAdyat / / 16 // dantyam / kaNThyam / nas nAsikAyAH // nasyam / nAbhyam // ye ca taddhite / 6 / 1 / 61 // yAdau taddhite pare zirazzabdasya zIrSannAdezaH syAt / zIrSaNyaH / taddhite kim / zira icchati zirasyati // vA kezeSu * // zIrSaNyAH zirasyA vA kezAH / aci zIrSa iti vAcyam * // ajAdau taddhite zirasaH zIrSAdezaH / sthUlazirasa idaM sthaulazIrSam // khalayavamASatilavRSabrahmaNazca / 5 / 17 // khalAya hitaM khalyam / yavyam / mASyam / tilyam vRSyam / brahmaNyam / cAdrathyA // ajAvibhyAM thyan / / 18 // ajathyA yUthiH / avithyA // Atmanvizvajana 1 kathA, vikathA, vizvakathA, saMkathA, vitaNDA, kuSThavid , janavAda, janevAda, janovAda, vRtti, saMgraha, guNa, gaNa, Ayurveda / iti kathAdiH // 2 guDa, kulmASa, sakta, apUpa, mAMsaudana, ikSu, veNu, saMgrAma, saMghAta, saMkrAma, saMvAha, pravAsa, nivAsa, upavAsa / iti guddaadiH|| 3 go, havis , akSara, viSa, barhis , aSTakA, skhadA, yuga, medhA, sruc, nAbhi, nabhaM ca, zunaH saMprasAraNaM vA ca dIrghatvaM tatsaMniyogena cAntodAttatvam , Udhaso'naG ca, kUpa, khada, khara, dara, asura, adhvan , kSara, veda, bIja, dIpta / iti gvaadiH|| 4 apUpa, taNDula, abhyUSa, abhyoSa, avoSa, abhyeSa, pRthuka, odana, sUpa, pUpa, kiNva, pradIpa, musala, kaTaka, karNaveSTaka, irgala, argala, annavikArebhyazca, yUpa, sthUNA, dIpa, azva, patra / itypuupaadiH|| Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 siddhAntakaumudyAm bhogottarapadAtkhaH / / 19 // AtmAdhvAnau khe / / 4 / 169 // etau khe prakRtyA staH / Atmane hitamAtmanInam / vizvajanInam // karmadhArayAdevepyate * // SaSThItatpuruSAdUhuvrIhezca cha eva / vizvajanIyam // paJcajanAdupasaMkhyAnam * // paJcajanInam // sarvajanATThaJ khazca * // sArvajanikaH / sarvajanInaH // mahAjanAThThaJ * // mahAjanikaH / mAtRbhogINaH / pitRbhogINaH / rAjabhogINaH // AcAryAdaNatvaM * // AcAryabhogInaH // sarvapuruSAbhyAM NaDho / 5 / 1410 // sarvANNo veti vaktavyam * // sarvasmai hitaM sArvam / sarvIyam // puruSAdvadhavikArasamUhatenakRteSu * // bhASyakAraprayogAttenetyasya dvandvamadhye nivezaH / puruSasya vadhaH pauruSeyaH / tasyedamityaNi prApte / puruSasya vikAraH pauruSeyaH / prANirajatAdibhyo'J ityaJi prApte / samUhe'pyaNi prApte / ekAkino'pi parataH pauruSeyavRtA iveti mAghaH / tena kRte granthe'Ni prApte agranthe tu prAsAdAdAvaprApta eveti vivekaH / mANavacarakAbhyAM khaJ / 5 / 1 / 11 // mANavAya hitaM mANavInam / cArakINam // tadartha vikRteH prakRtau / / 1 / 12 // vikRtivAcakAccaturthyantAttadarthAyAM prakRtau vAcyAyAM chapratyayaH syAt / aGgArebhya etAni aGgArIyANi kASThAni / prAkArIyA iSTakAH / zaGkavyaM dAru // chadirupadhibaleDhaJ / 5 / 1113 // chAdiSeyANi tRNAni / bAleyAstaNDulAH // upadhizabdAtvArthe iSyate * // upadhIyata ityupadhiH rathAGgaM tadeva aupadheyam // RSabhopAnahorvyaH / / 1 / 14 // chasyApavAdaH / ArSabhyo vatsaH / aupAnahyo muJjaH / carmaNyapyayameva pUrvavipratiSedhena / aupAnAM carma // carmaNo'jU / 5 / 1 / 15 // carmaNo yA vikRtistadvAcakAdaJ syAt / vadhya' idaM vArdha carma // vAratraM carma // tadasya tadasmin syAditi / / 1 / 16 // prAkAra AsAmiSTakAnAM syAtprAkArIyA iSTakAH / prAsAdIyaM dAru / prAkAro'smin syAt prAkArIyo dezaH / itizabdo laukikI vivakSAmanusArayati / teneha na / prAsAdo devadattasya syAditi // parikhAyA DhaJ / 5 / 1 / 17 // pArikheyI bhuumiH|| // chayatoH puurnno'vdhiH|| prAgvateSThaJ / 5 / 1 / 18 // tena tulyamiti vatiM vakSyati tataH prAk Thaadhikriyate // ArhAdagopucchasaMkhyAparimANAdvak / / 1 / 19 // tadarhatItyetadabhivyApya ThaJa. dhikAramadhye Tho'pavAdaSThagadhikriyate gopucchAdInvarjayitvA // asamAse nisskaadibhyH|5|1|20 // ArhAdityetattena krItamiti yAvatsaptadazasUtryAmanuvartate / niSkAdibhyo'samAse Thak syAdAhIyepvartheSu / naiSkikam / samAse tu ThaJ // parimANAntasyAsaMjJAzANayoH 73 // 17 // uttarapadavRddhiH syAt jidAdau / paramaSkikaH / asamAsagrahaNaM jJApakaM bhavati itaH prAk tadantavidhiriti / tena / sugavyam / yavApUpya 1 tasmai hitamityarthe tu puruSAt cha eveti bodhyam // 2 niSka, paNa, pAda, mASa, vAha, droNa, SaSTi / iti nisskaadiH|| Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu AhIyAH / mityAdi // ita UrdhvaM tu saMkhyApUrvapadAnAM tadantagrahaNaM prAgvariSyate taccAlaki // paaraaynnikH| dvaipArAyaNikaH / alukIti kim / dvAbhyAM zUrpAbhyAM krItaM dvizUrpam / dvizUrpaNa krIte zUrpAdaJ mA bhUt / kiM tu ThaJ / dvizaurpikam // ardhAtparimANasya pUrvasya tu vA 7 3326 // ardhAtparimANavAcakasyottarapadasyAderaco vRddhiH pUrvapadasya tu vA aiti Niti kiti ca / ardhadroNena krItam ArdhadrauNikam / ardhadrauNikam // nAtaH parasya / 73 / 27 // ardhAtparasya parimANAkArasya vRddhirna pUrvapadasya tu vA jidAdau / ardhaprasthikam / Ardhaprasthikam / ataH kim / ArdhakauDavikam / taparaH kim / arghakhAryAM bhavA ardhakhArI / ardhakhArIbhArya ityatra vRddhinimittasyeti puMvadbhAvaniSedho na syAt // zatAca ThanyatAvazate / / 1 / 21 // zatena krItaM zatikam / zatyam / azate kim / zataM parimANamasya zatakaH saGghaH / iha pratyayArtho vastutaH prakRtyarthAnna bhidyate / tena Thanyatau na kiMtu kaneva / asamAsa ityeva / dvizatena krItaM dvizatakam // saMkhyAyA atizadantAyAH kan / 5 / 1 / 22 // saMkhyAyAH kan syAdAhIye'rthe na tu tyantazadantAyAH / paJcabhiH krItaH paJcakaH / bahukaH / tyantAyAstu sAptatikaH / zadantAyAH cAtvAriMzatkaH // vatoriDDA / 5 / 1 / 23 // vatvantAtkana iDDA syAt / tAvatikaH / tAvatkaH // viMzatitriMzadbhyAM vanasaMjJAyAm / / 1 / 24 // yogavibhAgaH kartavyaH / AbhyAM kan syAt / asaMjJAyAM Dun syAtkano'pavAdaH / viMzakaH / triMzakaH / saMjJAyAM tu viMzatikaH triMzatkaH / kaMsAThin / 5 / 1 / 25 // To GIbarthaH / ikAra uccaarnnaarthH| kaMsikaH / kaMsikI // ardhAcceti vaktavyam * // adhikaH / adhikI // kArSApaNATTiThanvaktavyaH / pratirAdezazca vA * // kArSApaNikaH / kArSApaNikI / pratikaH / pratikI // zUrpAdaanyatarasyAm / / za26 // zaurpam / zaupikam // zatamAnaviMzatikasahasravasanAdaN / 5 / / 27 // ebhyo'N syATTaTakkanAmapavAdaH / zatamAnena krItaM zAtamAnam / vaizatikam / sAhasram / vAsanam // adhyardhapUrvAvigoluMgasaMjJAyAm / 5 / 1128 // adhyardhapUrvAdvigozca parasyAhIyasya luk syAt / adhyardhakaMsam / dvikaMsam / saMjJAyAM tu pAJcakalApikam // vibhASA kArSApaNasahasrAbhyAm / / 1 / 29 // lugvA syAt / adhyardhakArSApaNam / adhyardhakArSApaNikam / dvikArSApaNam / dvikArSApaNikam / aupasaMkhyAnikasya TiThano luk / pakSe adhyardhapratikam / dvipratikam / adhyardhasahasram / adhyardhasAhasram / dvisahasram / dvisAhasram // dvitripUrvAnniSkAt / 5 / 1 // 30 // lugvA syAt / dviniSkam / dvinaiSkikam / triniSkam / trinaiSkikam // bahupUrvAJceti vaktavyam * // bahuniSkam / bahunaiSkikam // bistAcca / 5 / 1 // 31 // dvitribahupUrvAdvistAdAhIyasya lugvA syAt / dvibistam / dvibaistikamityAdi // viMzatikAtvaH / / 1 // 32 // adhyardhapUrvAdvigorityeva / adhyardhaviMzatikInam / dviviMzatikInam // khAryA Ikan / 5 / 1133 // . adhyardhakhArIkam / dvikhArI HTTARA Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm kam // kevalAyAzceti vaktavyam * // khArIkam // paNapAdamASazatAdyat / / 1 // 34 // adhyardhapaNyam / dvipaNyam / adhyardhapAdyam / dvipAdyam / iha pAdaH paditi na / yasyeti lopasya sthAnivadbhAvAt / padyatyatadarthe ityapi na / prANyaGgArthasyaiva tatra grahaNAt // zANAdvA / 5 / 135 // yatsyAtpakSe ThaJ tasya luk / adhyardhazANyam / adhyardhazANam // dvitripUrvAdaNa ca / / 1 // 36 // zANAdityeva cAdyat / tena trairUpyam / parimANAntasyAsaMjJAzANayoriti paryudAsAdAdivRddhireva / dvaizANam / dvizANyam / dvizANam / iha ThAdayastrayodaza pratyayAH prakRtAsteSAM samarthavibhaktayo'rthAzcAkAsitAsta idAnImucyante // tena krItam / 5 / 1 // 37 // ThaJ / gopucchena krItaM gopucchikam / sAptatikam / prAsthikam / Thak / naiSkikam // idgoNyAH / 1 / 2 / 50 // goNyA itsyAttaddhitaluki / luko'pavAdaH / paJcabhirgoNIbhiH krItaH paTaH paJcagoNiH // tasyanimittaM saMyogotpAtau / 5 / 1 // 38 // saMyogaH saMbandhaH / utpAtaH zubhAzubhasUcakaH / zatikaH zatyo vA dhanapatisaMyogaH / zatikaM zatyaM vA dakSiNAkSispandanam / zatasya nimittamityarthaH / vAtapittazleSmabhyaH zamanakopanayorupasaMkhyAnam * // vAtasya zamanaM kopana vA vAtikam / paittikam / zlaiSmikam // sannipAtAcceti vaktavyam * // sAnnipAtikam // goyaco'saMkhyAparimANAzvA~deyat / 5 / 1 // 39 // gornimittaM saMyoga utpAto vA gavyaH / vyacaH, dhanyaH / yazasyaH / svargyaH / goyacaH kim / vijayasya vaijayikaH / asaMkhyetyAdi kim / paJcAnAM paJcakam / saptakam / prAsthikam / khArIkam / azvAdi, Azvikam / Azmikam // brahmavarcasAdupasaMkhyAnam * // brahmavarcasyam // putrAccha ca / / 1 // 40 // cAdyat / putrIyaH / putryaH // sarvabhUmipRthivIbhyAmaNau // 1 // 41 // sarvabhUmenimittaM saMyoga utpAto vA sArvabhaumaH / pArthivaH / sarvabhUmizabdo'nuzatikAdiSu paThyate // tasyezvaraH / / 1 / 42 // tatra vidita iti ca / / 1 // 43 // sarvabhUmerIzvaraH sarvabhUmau vidito vA sArvabhaumaH pArthivaH // lokasarvalokATThaJ / / 144 // tatra vidita ityarthe / laukikaH / anuzatikAditvAdubhayapadavRddhiH / sArvalaukikaH // tasya vaapH|5|1||45|| upyate asminniti vApaH kSetram / prasthasya vApaH prAsthikam / drauNikam / khArIkam // pAtrAt SThan / 5 / 1146 // pAtrasya vApaH kSetraM pAtrikam / pAtrikI kSetrabhaktiH // tadasminvRddhyAyalAbhazulkopadA dIyate / / 1 // 47 // vRddhiIyata ityAdi krameNa pratyekaM saMbandhAdekavacanam / paJcAsmin vRddhiH AyaH lAbhaH zulka upadA vA dIyate / paJcakaH / zatikaH / zatyaH / sAhasraH / uttamarNena mUlAtiriktaM grAhyaM vRddhiH / grAmAdiSu khAmigrAhyo bhAga AyaH / vikretrA mUlyAdadhikaM grAhyaM lAbhaH / rakSAnirdezo rAjabhAgaH 1 kAkiNyAzcopasaMkhyAnam // adhyardhakAkiNIkam // 2 idaM vArtikaM sUtrapAThe kaizcitprakSiptam // 3 azva, azman , gaNa, UrNA, umA, kSaNa, varSA, vasu, (gnggaa)| ityshvaadiH|| Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu ArhIyAH / 141 zulkaH / utkoca upadA // caturthyartha upasaMkhyAnam * // paJcAsmai vRddhyAdirdIyate paJcako devadattaH / samamabrAhmaNe dAnamitivadadhikaraNatvavivakSA vA // pUraNArdhATThan | 5 | 1|48 // yathAkramaM ThakTaThanorapavAdaH / dvitIyo vRddhyAdirasmin dIyate dvitIyakaH / tRtIyakaH / ardhikaH / ardhazabdo rUpakasyArdhe rUDhaH // bhAgAdyacca | 5|2|49 // cATThan / bhAgazabdo'pi rUpakasyArdhe rUDhaH / bhAgo vRcyAdirasmin dIyate bhAgyaM bhAgikaM zatam / bhAgyA bhAgikA viMzatiH // taddharati vahatyAvahati bhArAdvaMzAdibhyaH | 5|1| 50 // vaMzAdibhyaH paro yo bhArazabdastadantaM yatprAtipadikaM tatprakRtikAdvitIyAntAdityarthaH / vaMzabhAraM harati vahatyAvahati vA vAMzabhArikaH / aikSubhArikaH / bhArAdvaMzAdibhyaityasya vyAkhyAntaraM bhArabhUtebhyo vaMzAdibhya iti / bhArabhUtAnvaMzAn harati vAMzikaH / aikSukaH // vasnadravyAbhyAM Thankanau |2| 1151 // yathAsaMkhyaM staH / vastraM harati vahatyAvahati vA vasnikaH / dravyakaH // saMbhavatyavaharati pacati | 5 | 1152 // prasthaM saMbhavati prAsthikaH kaTAhaH / prasthaM svasminsamAvezayatItyarthaH / prAsthikI brAhmaNI / prasthamavaharati pacati vetyarthaH // tatpacatIti droNAdaNU ca * // cATThaJ / droNaM pacatIti drauNI / drauNikI // ADhakA citapAtrAtkho'nyatarasyAm ||5|1|53 // pakSe ThaJ ADhakaM saMbhavati avaharati pacati vA ADhakInA / ADhakikI / AcitInA / AcitikI / pAtrINA / pAtrikI // dvigoH zca | 2|1154 // ADhakAcitapAtrAdityeva / ADhakAdya - ntAdvigoH saMbhavatyAdiSvartheSu SThankhau vA staH / pakSe ThaJ / tasyAdhyardheti luk / SitvAnGIS / yADhakikI / vyADhakInA / dvigoriti GIp / vyADhakI / yAcitIkI / vyAcitInA / aparimAMNeti GIpUniSedhAt / yAcitA / dvipAtrikI / dvipAtrINA / dvipAtrI // kulijAluca |5|1|55 // kulijAntAdvigoH saMbhavatyAdiSvartheSu lukkhau vA staH / cAt SThaMzca / lugabhAve ThaJaH zravaNam / dvikulijI / dvaikulijikI / dvikulijInA / dvikulijikI // so'syAMzavasnabhRtayaH | 5 | 1156 // aMzo bhAgaH / vastraM mUlyam / bhRtirvetanam / paJca aMzo vastro bhRtirvAsya paJcakaH // tadasya parimANam / 5 / 1157 // prasthaM parimANamasya prAsthiko rAziH // saMkhyAyAH saMjJAsaGghasUtrAdhyayaneSu | 5 | 1 | 58 // pUrvasUtramanuvartate / tatra saMjJAyAM khArthe pratyayo vAcyaH / yadvA byekayoritivatsaMkhyAmAtravRtteH parimANini pratyayaH / paJcaiva paJcakAH zakunayaH / paJca parimANameSAmiti vA / saGghe paJcakaH / sUtre aSTakaM pANinIyam / saGghazabdasya prANisamUhe rUDhatvAsUtraM pRthagupAttam / paJcakamadhyayanam // stome DavidhiH * // paJcadaza mantrAH parimANamasya paJcadazaH / saptadazaH / ekaviMzaH / somayAgeSu chandogaiH kriyamANA pRSThyAdisaMjJikA stutiH stomaH // pativiMzatitriMzaccatvAriMzatpaJcAzatpaSTisaptatyazI tinavatizatam | 5 | 1159 // ete 1 vaMza, kuTaja, balvaja, sthUNa, sthUNA, akSa, azva, azman, zlakSNa, mUla, ikSu, khaDga / iti vaMzAdiH // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 siddhAntakaumudyAm rUDhizabdA nipAtyante // paJcadazatI varge vA / / 160 // paJca parimANamasya paJcadvargaH / dazat / pakSe paJcakaH / dazakaH // triMzaccatvAriMzatoLahmaNe saMjJAyAM DaN / 5 / 162 // triMzadadhyAyAH parimANameSAM brAhmaNAnAM 3zAni / cAtvAriMzAni brAhmaNAni // tadarhati / 5 / 163 // labdhaM yogyo bhavatItyarthe dvitIyAntATThAdayaH syuH / zvetacchatramahati zvaitacchatrikaH // chedAdibhyo nityam / / 1 / 64 // nityamabhIkSNyam / cheda nityamarhati chaidiko vetasaH / chinnaprarUDhatvAt // virAgaviraGgaM ca * // virAgaM nityamarhati vairaGgikaH // zIrSacchedAdyacca / / 165 // zirazchedaM nityamarhati zIrSacchedyaH / zairSacchedikaH / yaTThakoH sanniyogena zirasaH zIrSabhAvo nipAtyate // daNDAdibhyo yat / 5 / 1 // 66 // ebhyo yat syAt / daNDamarhati daNDyaH / ardhyaH / vadhyaH // pAtrAd ghaMzca 51168 // cAdyat tadarhatItyarthe / pAtriyaH / pAtryaH // kaDaGkaradakSiNAccha ca / 5 / 1 / 69 // cAdyat / kaDaM karotIti vigrahe ata eva nipAtanAt khac / kaDaGkaraM mASamudgAdikASThamarhatIti kaDakarIyo gauH / kaDakaryaH / dakSiNAmarhatIti dakSiNIyaH / dakSiNyaH // sthAlIbilAt / / 1 / 70 // sthAlIbilamarhanti sthAlIbilIyAstaNDulAH / sthAlIbilyAH / pAkayogyA ityarthaH // yajJavigbhyAM ghakhau / 5 / 1171 // yathAsaMkhyaM staH / yajJamRtvijaM vA'rhati yajJiyaH / AtvijIno yajamAnaH // yajJavimbhyAM tatkarmAhatItyupasaMkhyAnam * // yajJiyo dezaH / AtvijIna Rtvik // // AIyANAM ThagAdInAM dvAdazAnAM puurnno'vdhiH|| ___ ataH paraM Thameva // pArAyaNaturAyaNacAndrAyaNaM vartayati / 5 / 1172 // pArAyaNaM vartayati pArAyaNikazchAtraH / turAyaNaM yajJavizeSaH taM vartayati taurAyaNiko yajamAnaH / cAndrAyaNikaH // saMzayamApannaH / / 173 // saMrzayaviSayIbhUto'rthaH sAMzayikaH // yojanaM gacchati / 51174 // yaujanikaH // krozazatayojanazatayorupasaMkhyAnam * // krozazataM gacchati krauzazatikaH / yaujanazatikaH // tato'bhigamanamarhatIti ca vaktavyam // * // krozazatAdabhigamanamarhatIti krauzazatiko bhikSuH / yaujanazatika AcAryaH // pathaH Skan / 5 / 1175 // So GISarthaH / panthAnaM gacchati pathikaH / pathikI // pantho Na nityam / 5 / 1176 // panthAnaM nityaM gacchati pAnthaH / pAnthA // uttarapathenAhRtaM ca / / 1177 // uttarapathenAhRtaM auttarapathikam / uttarapathena gacchati auttarapathikaH // 1 cheda, bheda, droha, doha, narta, karSa, tIrtha, saMyoga, viprayoga, prayoga, viprakarSa, praiSaNa, saMprazna, viprazna, vikarSa, prakarSa, virAga viraGga ca / iti chedaadiH|| 2 daNDa, musala, madhuparka, kazA, argha, megha, medhA, suvarNa, udaka, vadha, yuga, guhA, bhAga, ibha bhaGga / iti dnnddaadiH|| 3 atra ya iti tvppaatthH|| 4 saMzayazabdastadviSayatve laakssnnikH| evaM ca sthANurvA puruSo veti saMzayaviSayIbhUte sthANvAdAvevAyaM pryogH|| Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 taddhiteSu adhyetrAdyarthakAH / AhRtaprakaraNe vArijaGgalasthalakAntArapUrvAdupasaMkhyAnam * // vAripathikam // kAlAt / / 178 // vyuSTAdibhyo'NityataH prAgadhikAro'yam // tena nivRttam / 5 / 1179 // ahnA nivRttamAhnikam // tamadhISTo bhRto bhUto bhAvI / 5 / 1 / 80 // adhISTaH satkRtya vyApAritaH / bhRto vetanena krItaH / bhUtaH khasattayA vyAptakAlaH / bhAvI tAdRza evAnAgataH / mAsamadhISTo mAsiko'dhyApakaH / mAsaM bhRto mAsikaH karmakaraH / mAsaM bhUto mAsiko vyAdhiH / mAsaM bhAvI mAsika utsavaH // mAsAdvayasi yatkhanau / 5 / 1 / 81 // mAsaM bhUto mAsyaH / mAsInaH // dvigoryap / 5 / 1182 // mAsAdvayasItyanuvartate / dvau mAsau bhUto dvimAsyaH // SaNmAsANNyacca / / 1 / 83 // vayasItyeva / yabasIpyanuvartate / cATThaJ / pANmAsyaH / SaNmAsyaH / pANmAsikaH // avayasi ThaMzca / 5 / 1 / 84 // cANNyat / SaNmAsiko vyAdhiH / pANmAsyaH // samAyAH khaH / / 1185 // samAmadhISTo bhRto bhUto bhAvI vA samInaH dvigorvA / 5 / 1 / 86 // samAyAH kha ityeva / tena parijayyetyataH prAvRittAdiSu paJcavartheSu pratyayAH / dvisamInaH / dvaisamikaH // rAtryahaHsaMvatsarAca / / 187 // dvigorityeva dvirAtrINaH / dvairAtrikaH / vyahInaH / dvaiyahnikaH / samAsAntavidheranityatvAnna Tac / dvisaMvatsarINaH // saMkhyAyAH saMvatsarasaMkhyasya ca // 3 // 15 // saMkhyAyA uttarapadasya vRddhiH syAd jidAdau / dvisAMvatsarikaH / dve SaSTI bhRto dviSASTikaH / parimANAntasyetyeva siddhe saMvatsaragrahaNaM parimANagrahaNe kAlaparimANasyAgrahaNA rtham / tena dvaisamika ityuttarapadavRddhirna // varSAlluka / 5 / 1 / 88 // varSazabdAntAdvigorvA khaH / pakSe ThaJ vA ca luk / trINi rUpANi / dvivarSINo vyAdhiH / dvivArSikaH / dvivarSaH // varSasyAbhaviSyati / / 3 / 16 // uttarapadasya vRddhiH syAt / dvivArSikaH / bhaviSyati tu dvaivarSikaH / adhISTabhRtayorabhaviSyatIti pratiSedho na / gamyate hi tatra bhaviSyattA na tu taddhitArthaH / dve varSe adhISTo bhRto vA karma kariSyatIti dvivArSiko manuSyaH // parimANAntasyAsaMjJAzANayoH 73217 // dvau kuDavau prayojanamasya vikauDavikaH / dvAbhyAM suvarNAbhyAM krItaM dvisauvaNikam / dvinaiSkikam / asaMjJeti kim / paJca kalApAH parimANasya pAJcakalApikam / taddhitAntaH saMjJA / dvaizANam / kulijazabdamapi kecitpaThanti / dvaikulijikaH // cittavati nityam / / 1189 // varSazabdAntAdvigoH pratyayasya nityaM luk syAt cetane pratyayArthe / dvivarSoM dArakaH // SaSTikAH SaSTirAtreNa pacyante / / 1 / 90 // bahuvacanamatantram / SaSTiko dhAnyavizeSaH / tRtIyAntAtkan rAtrazabdalopazca nipAtyate // tena parijayyalabhyakAryasukaram / / 1 / 93 // mAsena 1 ajapathazaGkapathAbhyAM ceti vaktavyam * // ajapathena gacchati AjapathikaH / ajapathenAhRtamAjapathikam / zaGkupathena gacchati zAGkupathikaH / zaGkupathenAhRtaM zAGkupathikam // madhukamaricayoraNa sthalAt * // sthAlapathaM madhukam / sthAlapathaM maricam // 2 bhaviSyadarthakapratyayabhinne jidAdAvityartha iti bhaavH|| Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 siddhAntakaumudyAm parijayyo jetuM zakyo mAsiko vyAdhiH / mAsena labhyaM kArya sukaraM vA mAsikam // tadasya brahmacaryam / / 1 / 94 // dvitIyAntAtkAlavAcino'syetyarthe pratyayaH syAt / atyantasaMyoge dvitIyA / mAsaM brahmacaryamasya sa mAsiko brahmacArI / ArdhamAsikaH / yadvA prathamAntAdasyetyarthe pratyayaH / mAso'syeti mAsikaM brahmacaryam // mahAnAmnyAdibhyaH SaSThyantebhya upasaMkhyAnam * // mahAnAnyo nAma vidAmaghavannityAdyA RcaH / tAsAM brahmacaryamasya mAhAnAmnikaH / haradattastu bhasyADha iti puMvadbhAvAnmAhAnAmika ityAha // caturmAsANNyo yajJe tatra bhava ityarthe * // caturpu mAseSu bhavanti cAturmAsyAni yajJakarmANi // saMjJAyAmaN * // caturpu mAseSu bhavati cAturmAsI ASADhI / aNyantatvAnGIp // tasya ca dakSiNA yjnyaakhyebhyH|5|1|95|| dvAdazAhasya dakSiNA dvAdazAhikI / AkhyAgrahaNAdakAlAdapi / AmiSTomikI vAjapeyikI // tatra ca dIyate kArya bhavavat / / 1 / 96 // prAvRSi dIyate kArya vA prAvRSeNyam / zAradam // __ kAlAdhikArasya puurnno'vdhiH|| vyuSThAdibhyo'N / 5 / 097 // vyuSTe dIyate kArya vA vaiyuSTam / vyuSTa, tIrtha, saMgrAma, pravAsa ityAdi // tena yathAkathA ca hastAbhyAM Nayatau / 5 / 1 / 98 // yathAkathAcetyavyayasaMghAtAttRtIyAntAddhastazabdAcca yathAsaMkhyaM Nayatau staH // arthAbhyAM tu yathAsaMkhyaM neSyate * // yathAkathA ca dIyate kArya vA yAthAkathAcam / anAdareNa deyaM kArya vetyarthaH / hastena dIyate kArya vA hastyam // saMpAdini / 5 / 1 / 99 // ThaJ / tenetyeva / karNaveSTakAbhyAM saMpAdi kArNaveSTakikaM mukham / karNAlaMkArAbhyAmavazyaM zobhate ityarthaH // karmaveSAdyat / 5 / 1 / 100 // karmaNA saMpAdi karmaNyaM zauryam / veSeNa saMpAdI veSyo naTaH / veSaH kRtrima AkAraH // tasmai prabhavati santApAdibhyaH / / 1 / 101 // santApAya prabhavati sAntApikaH / sAMgrAmikaH // yogAdyacca / / 1 / 102 // cATThaJ / yogAya prabhavati yogyaH / yaugikaH // karmaNa ukaJ / 5 / 1 / 103 // karmaNe prabhavati kArmukam // sama 1 mahAnAmnI, Adityavrata, godAna, avAntaradIkSA, tilavrata, devavrata / iti mhaanaamyaadiH| avAntaradIkSAbhyo DinirvaktavyaH * // avAntaradIkSI / tilvtii| aSTAcatvAriMzato DvaMzca * // aSTAcatvAriMzakaH / aSTAcatvariMzI / cAturmAsyAnAM yalopazca * // cAt in Dinizca / cAturmAsakaH cAturmAsI // 2 tasya ceti caghaTitaH pATho bhASye na dRzyate // 3 vyuSTa, nitya, niSkramaNa, pravezana, upasaMkramaNa, tIrtha, AstaraNa, saMgrAma, saMghAta, agnipada, pIlumUla, pravAsa, upavAsa ( upasthAna ) / iti vyussttaadiH|| aNprakaraNe'gnipadAdibhya upasaMkhyAnam * // vyuSTAdibhyo'N , RtoraNa , vizAkhASADhAdaNmanthadaNDayoriti sUtratrayavihito'pyaN agnipadadibhyo bhvtiityrthH| agnipade dIyate kArya Agnipadam / pIlupadam / upavastA prApto'sya aupavastram / prAzitA prApto'sya prAzitram / cUDA prayojanamasya cauDam / zraddhA prayojanamasya zrAddham / iti krameNodAharaNAni // 4 guNotkarSaH sNpaadstdvtiityrthH|| 5saMtApa, saMgrAha, saMnAha, saMyoga, saMparAya, saMvezana, saMpeSa, niSpeSa, narga, upasarga, nisarga, visarga, pravAsa, upavAsa, saGghAta, saMveSa, saMvAsa, saMmodana, saktu, mAMsodanAdvigRhItAdapi / iti sNtaapaadiH|| Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu bhAvakarmArthAH / 145 yastadasya prAptam / 5 / 1 / 104 // samayaH prApto'sya sAmayikam // RtoraNa / 5 / 1 / 105 // RtuH prApto'sya Artavam // kAlAdyat / / 1 / 107 // kAlaH prApto'sya kAlyaM zItam // prakRSTe ThaJ / / 1 / 108 // kAlAdityeva / tadasyeti ca / prakRSTo dIrghaH kAlo'syeti kAlikaM vairam // prayojanam / / 1 / 109 // tadasyetyeva / indramahaH prayojanamasya aindramahikam / prayojanaM phalaM kAraNaM ca // vizAkhASADhAdaNmanthadaNDayoH / / 1 / 110 // AbhyAmaN syAtprayojanamityarthe kramAnmanthadaNDayorarthayoH / vizAkhA prayojanamasya vaizAkho manthaH / ASADho daNDaH // cUDAdibhya upasaMkhyAnam * // cUDA, cauDam / zraddhA, zrAddham // anupravacanAdibhyazchaH / / 1 / 111 // anupravacanaM prayojanamasya anupravacanIyam // samApanAtsapUrvapadAt / 5 / 1112 // vyAkaraNasamApanaM prayojanamasya vyAkaraNasamApanIyam // aikAgArikaTa caure / 5 / 1 / 113 // ekamasahAyamagAraM prayojanamasya mumuSiSoH sa aikAgArikazcauraH // AkAlikaDAdyantavacane / 5 / 11114 // samAnakAlAvAdyantau yasyetyAkAlikaH / samAnakAlasyAkAla AdezaH / AzuvinAzItyarthaH / pUrvadine madhyAhnAdAvutpadya dinAntare tatraiva nazvara iti vA // AkAlATuMzca * // AkAlikA vidyut // ||tthnH puurnno'vdhiH|| tena tulyaM kriyA cedvtiH||1115 // brAhmaNena tulyaM brAhmaNavadadhIte / kriyA cediti kim / guNatulye mA bhUt / putreNa tulyaH sthUlaH // tatra tasyeva / / 1 / 116 // mathurAyAmiva mathurAvat sughne prAkAraH / caitrasyeva caitravanmaitrasya gAvaH // tadaham / / 1 // 117 // vidhimarhati vidhivatpUjyate / kriyAgrahaNaM maNDUkaplutyAnuvartate / teneha na / rAjAnamarhati chatram // tasya bhAvastvatalau / 5 / 1 / 119 // prakRtijanyabodhe prakAro bhAvaH // go vo gotvam / gotA / tvAntaM klIbaM, talantaM striyAm // A ca tvAt / 5 / 1 / 120 // brahmaNastva ityataH prAk tvatalAvadhikriyete / apavAdaiH saha samAvezArtha guNavacanAdibhyaH karmaNi vidhAnAtha cedam / cakAro nalaJbhyAmapi samAvezArthaH / striyA bhAvaH straiNam / strItvam / strItA / pauMsam / puMstvam / puMstA // na napUrvAttatpuruSAdacaturasaMgatalavaNavaTayudhakatarasalasebhyaH / 5 / 1 / 121 // itaH paraM ye bhAvapratyayAste naJtatpuruSAnna syuzcaturAdInvarjayitvA / apatitvam / apaTutvam / naJpUrvAtkim / bArhaspatyam / 1 anupravacana, utthApana, upasthApana, saMvezana, pravezana, anupravezana, anuvAsana, anuvacana, anuvAcana, anvArohaNa, prArambhaNa, ArambhaNa, ArohaNa, puNyAhavAcana, khastivAcana, zAntivAcana, / aakRtignno'ymnuprvcniiyaadiH| chaprakaraNe vizipUripadiruhiprakRteranAtsapUrvapadAdupasaMkhyAnam * // vizi, gehAnupravezanIyam / pUri, prapApUraNIyam / padi, goprapadanIyam / ruhi, prAsAdArohaNIyam / khargAdibhyo yat * // kharyam , yazasyam, dhanyam, kAmyam, AyuSyam // puNyAhavAcanAdibhyo lukU * // puNyAhavAcanam , zAntivAcanam , svastivAcanam // Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 siddhAntakaumudyAm tatpuruSAtkim / nAsya paTavaH santItyapaTustasya bhAvaH ApaTavam / acatureti kim / Acaturyam / AsaGgatyam / AlavaNyam / AvaTyam / Ayudhyam / Akatyam / Arasyam / Alasyam // pRthvAdibhya imanijvA / 5 / 1 / 122 // vAvacanamaNAdisamAvezArtham // ra Rto halAderlaghoH / / 4 / 161 // halAderlaghoLaMkArasya raH syAdiSThemeyassu // TeH 64155 // bhasya TerlopaH syAdiSThemeyassu / pRthorbhAvaH prathimA / pArthavam / mrdimaa| mArdavam // varNadRDhAdibhyaH Syazca / 5 / 1 / 123 // cAdimanic / zauklayam / zuklimA / dAyam / pRthumRdubhRzakRzadRDhaparivRDhAnAmeva ratvam / draDhimA / So GISarthaH / aucitI / yAthAkAmI // guNavacanabrAhmaNAdibhyaH karmaNi ca / / 1 / 124 // cAdbhAve / jaDasya karma bhAvo vA jADyam / mUDhasya bhAvaH karma vA mauDhyam / brAhmaNyam // arhato num ca // arhato bhAvaH karma vA AIntyam / ArhantI / brAhmaNAdirAkRtigaNaH // yathAtathAyathApurayoH paryAyeNa // 3 // 31 // naJaH parayoretayoH pUrvottarapadayoH paryAyeNAderaco vRddhirjidAdau / aythaatthaabhaavH| AyathAtathyam / ayAthAtathyam / AyathApuryam / ayAthApuryam / ApAdasamApte vakarmAdhikAraH // caturvarNAdInAM svArtha upasaMkhyAnam * // catvAro rNAzcAturvarNyam / cAturAzramyam / traikharyam / SAGguNyam / sainyam / sAnnidhyam / sAmIpyam / aupamyam / trailokyamityAdi / sarve vedAH sarvavedAstAnadhIte sarvavedaH / sarvAderiti luk / sa eva sArvavedyaH // caturvedasyobhayapadavRddhizca * // caturo vedAnadhIte caturvedaH sa eva cAturvaidyaH / caturvidyasyeti pAThAntaram / caturvidya eva cAturvaidyaH // stenAdyannalopazca / 5 / 11125 // neti saMghAtagrahaNam / stena caurye pacAdyac / stenasya bhAvaH karma vA steyam / stenAditi yogaM vibhajya stainyamiti pyaantamapi kecidicchanti // sakhyuryaH / / 1 / 126 // sakhyurbhAvaH karma vA sakhyam // dUtavaNigbhyAM ca * // dUtasya bhAvaH karma vA dUtyam / vANijyamiti kAzikA // mAdhavastu vaNijyAzabdaH khabhAvAt strIliGgaH / bhAva eva cAyaM pratyayo na tu karmaNItyAha / bhASye tu dUtavaNigbhyAM ceti nAstyeva / brAhmaNAditvA 1pRthu, mRdu, mahat , paTu, tanu, laghu, bahu, sAdhu, Azu, uru, guru, bahula, khaNDa, daNDa, caNDa, akiMcana, bAla, vatsa, hoDa, pAka, manda, khAdu, hakha, dIrgha, priya, vRSa, Rju, kSipra, kSudra, aNu / iti pRthvaadiH|| 2 dRDha, vRDha, parivRDha, bhRza, kRza, vakra, zukra, cukra, Amra, kRSTa, lavaNa, tAmra, zIta, uSNa, jaDa, badhira, paNDita, madhura, mUrkha, mUka, sthira, veryAtalAvamatirmanaHzAradAnAm , samo matimanasoH, javana / iti dRddhaadiH|| 3 brAhmaNa, vADava, mANava, arhato num ca, cora, dhUrta, ArAdhaya, virAdhaya, aparAdhaya, uparAdhaya, ekabhAva, dvibhAva, tribhAva, anyabhAva, akSetrajJa, saMvAdin , saMveSin , saMbhASin , bahubhASin , zIrSaghAtin , vighAtin , samastha, viSamastha, paramastha, madhyastha, anIzvara, kuzala, capala, nipuNa, pizuna, kutUhala, kSetrajJa, vizna, bAliza, alasa, duHpuruSa, kApuruSa, rAjan , gaNapati, adhipati, gaDula, dAyAda, vizasti, viSama, vipAta, nipAta, sarvavedAdibhyaH svArthe, caturvedasyobhayapadavRddhizca, zauTIra, braahmnnaadiraakRtignnH| tena / aucityamityAdi siddham // 4 caturvarNa, caturAzrama, sarva vidya, triloka, trikhara, SaDguNa, senA, anantara, saMnidhi, samIpa, upamA, sukha, tadartha, itiha, maNika / iti cturvrnnaadiH|| Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu pAJcamikAH / 147 dvANijyamapi // kapijJAtyo 1 |5|1|127 // kApeyam / jJAteyam // patyantapuMrohitAdibhyo yaka | 5 | 1|128 // sainApatyam / paurohityam // rAjA'se * // rAjazabdo'samAse yakaM labhata ityarthaH / rAjJo bhAvaH karma vA rAjyam / samAse tu brAhmaNAditvAt pyaJ / AdhirAjyam || prANabhRjjAtivayovacanodgatrAdibhyo'J // 5 / 1 / 129 // prANabhRjjAti, Azvam / auSTam / vayovacane, kaumAram / kaizoram / audgAtram / aunnetram / sauSThavam / dauSThavam // hAyanAntayuvAdibhyo'NU | 5 | 1|130 // dvaihAyanam / traihAyanam / yauvanam / sthAviram // zrotriyasya yalopazca * // zrautram / kuzalacapalanipuNapizunakutUhala kSetrajJA yuvAdiSu brAhmaNAdiSu ca paThyante / kauzalyam / kauzalamityAdi // igantAcca laghupUrvAt / 5 / 1 / 131 // zurbhAvaH karma vA zaucam / maunam / kathaM kAvyam / kavizabdasya brAhmaNAditvAtpyaJ // yopadhAdgurUpottamAdvuJ / 5 / 1 / 132 // rAmaNIyakam / AbhidhAnIyakam // sahAyAdvA * // sAhAyyam / sAhAyakam // dvandvamanojJadibhyazca / 5 / 1 / 133 // zaiSyopAdhyAyikA / mAnojJakam // gotracaraNAcchlAghAtyAkAra daveSu |5|1|134 // atyAkAro'dhikSepaH / tadavetaste gotracaraNayorbhAvakarmaNI prApta avagatavAnvA / gArgikA lAghate / gArgyatvena vikatthata ityarthaH / gArgikayAstyAkurute gArgikAmavetaH / kAThakena zlAghate // hotrAbhyazchaH | 5 | 1|135 || hotrAzabdaH RtvigvAcI striilinggH| bahuvacanAdvizeSagrahaNam / acchAvAkasya bhAvaH karma vA acchAvAkIyam / maitrAvaruNIyam // brahmaNastvaH ||1|136 // hotrAvAcino brahmazabdAttvaH syAt / chasyApavAdaH / brahmatvam / neti vAcye tvavacanaM talo bAdhanArtham / brAhmaNaparyAyAdbrahman zabdAtu tvatalau / brahmatvam / brahmatA // // naJJoradhikAraH samAptaH // dhAnyAnAM bhavane kSetre khaJ | 5|2|1 // bhavantyasminniti bhavanam / mudgAnAM bhavanaM kSetraM maudgInam // vrIhizAlyo |5|2|2 || traiheyam / zAleyam // yavayava - 1 purohita, rAjA'se, prAmika, piNDika, suhita, bAla, manda, khaNDika, daNDika, varmika, karmika, dharmika, zilika, sUtika, mUlika, tilaka, aJjalika, aJjanika, RSika, putrika, avika, zatrika, parSika, pathika, carmika, pratika, sArathi, Astika, sUtrika, saMrakSa, sUtraka, nAstika, ajAnika, zAkara, nAgara, cUDika, iti purohitAdiH // 2 udgAtR, unne, pratihartR, prazAstR, hotR, potR, hartR, rathagaNaka, pattigaNaka, suSThu, duSThu, adhvaryu, vadhU, subhaga, mantra / ityudgAtrAdiH // 3 yuvan, sthavira, hotR, yajamAna, puruSA'se, bhrAtR, kutuka, zravaNa, kaTuka, kamaNDalu, kustrI, sustrI, duHkhI, suhRdaya, durhRdaya, suhRd, durhRd, subhrAtR, durbhrAtR, vRSala, parivrAjaka, sabrahmacArin, anRzaMsa, hRdayAse, kuzala, capala, nipuNa, pizuna, kutUhala, kSetrajJa, zrotriyasya yalopazca / iti yuvAdiH // 4 manojJa, priyarUpa, abhirUpa, kalyANa, medhAvin, ADhya, kulaputra, chAndasa, chAtra, zrotriya, cora, dhUrta, vizvadeva, yuvan, kuputra, grAmaputra, grAmakulAla, grAmaSaNDa, grAmakumAra, sukumAra, bahula, avazyaputra, amuSyaputra, amuSyakula, sAraputra, zataputra / iti manojJAdiH // Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 siddhAntakaumudyAm kaSaSTikAdyat |5|2| 3 || yavAnAM bhavanaM kSetraM yavyam / yavakyam / SaSTikyam // vibhASA tilamASomAbhaGgANubhyaH | 5|2|4 || yat vA syAt pakSe khaJ / tilyam // tailInam / mASyam / mASINam / umyam / aumInam / bhaGgyam / bhAGgInam / aNavyam / ANavInam // sarvacarmaNaH kRtaH khakhau |5|2| 5 || asAmarthye'pi nipAtanA - tsamAsaH / sarvazvarmaNA kRtaH sarvacarmINaH / sArvacarmINaH // yathAmukhasaMmukhasya darzanaH khaH |5|226 // mukhasya sadRzaM yathAmukhaM pratibimbam / nipAtanAtsAdRzye'vyayIbhAvaH / samaM sarvaM mukhaM saMmukham / samazabdasyAntalopo nipAtyate / yathAmukhaM darzano yathAmukhInaH / sarvasya mukhasya darzanaH saMmukhInaH // tatsarvAdeH pathyaGgakarmapatrapAtraM vyApnoti / / 27 // sarvAdeH pathyAdyantAd dvitIyAntAtkhaH syAt / sarvapathAn vyApnoti sarvapathInaH / sarvAGgINaH / sarvakarmINaH / sarvapatrINaH / sarvapAtrINaH || AprapadaM prApnoti / 5 / 238 // pAdasyAyaM prapadaM tanmaryAdIkRtya Aprapadam / AprapadInaH paTaH // anupadasarvAnnAyAnayaM baddhAbhakSayatineyeSu |5|2| 9 || anurAyAme sAdRzye ca / anupadaM baddhA anupadInA upAnat / sarvAnnAni bhakSayati sarvAnnIno bhikSuH / AyAnayaH sthalavizeSaH / taM neya AyAnayInaH zAraH // parovaraparamparaputrapautramanubhavati |5|2| 10 || parAMzcAvarAMzcAnubhavatIti parovarINaH / avarasyotvaM nipAtyate / parAMzca paratarAMzcAnubhavati paramparINaH / prakRteH paramparabhAvo nipAtyate / putrapautrAnanubhavati putrapautrINaH / paramparAzabdastu avyutpannaM zabdAntaraM strIliGga tasmAdeva svArthe SyaJa pAramparyam / kathaM pArovaryavaditi / asAdhurevAyam / khapratyayasanniyogenaiva parovareti nipAtanAt // avArapArAtyantAnukAmaM gAmI |5|2| 11 || avArapAraM gAmI avArapArINaH / avArINaH / pArINaH / pArAvAraNaH / atyantaM gAmI atyantInaH / bhRzaM gantetyarthaH / anukAmaM gAmI anukAmInaH / yatheSTaM gantetyarthaH // samAMsamAM vijAyate |5|2|12 // yalopo'vaziSTa - vibhakteraluk ca pUrvapade nipAtyate / samAMsamInA gauH / samAMsamInA sA yaiva prativarSaM prasUyate // khapratyayAnutpattau yalopo vA vaktavyaH * // samAMsamAM vijAyate / samAyAM samAyAM vA // adyazvInAvaSTabdhe |5|2| 13 || adya zvo vA vijAyate adyazvInA vaDavA / AsannaprasavetyarthaH / kecittu vijAyata iti nAnuvartayanti / adyazvInaM maraNam / AsannamityarthaH // AgavInaH | 5|2| 14 || AGpUrvAdgoH karmakare khapratyayo nipAtyate / goH pratyarpaNaparyantaM yaH karma karoti sa AgavInaH // anugvalaMgAmI / 5 / 2 / 15 // anugu goH pazcAtparyAptaM gacchati anugavIno gopAlaH || adhvano yatkhau |5|2| 16 // adhvAnamalaM gacchati adhvanyaH / adhvavInaH / ye cAbhAvakarmaNoH / AtmAdhvAnau khe iti sUtrAbhyAM prakRtibhAvaH // abhyamitrAccha ca |5|2|17 // cAdyatkhau / abhymitriiyH| abhymitryH| abhyamitrINaH / amitrAbhimukhaM suSThu gacchatItyarthaH // goSThA Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu pAJcamikAH / 149 tkhaJ bhUtapUrve / / 2 / 18 // goSTho bhUtapUrvaH gauSThIno dezaH // azvasyaikAhagamaH / 5 / 2 / 19 // ekAhena gamyate ityekAhagamaH / AzvIno'dhvA // zAlInakaupIne 'adhRSTAkAryayoH / 5 / 2 / 20 // zAlApravezamarhati zAlInaH adhRSTaH / kUpapatanamarhati kaupInaM pApam / tatsAdhanatvAttadvadgopyatvAdvA puruSaliGgamapi / tatsaMbandhAttadAcchAdanamapi // bAtena jIvati / / 2 / 21 // bAtena zarIrAyAsena jIvati na tu buddhivaibhavena sa vrAtInaH // sAptapadInaM sakhyam / 5 / 2 / 22 // saptabhiH padairavApyate sAptapadInam // haiyaGgavInaM saMjJAyAm / 5223 // hyogodohasya hiyaGgurAdezaH vikArArthe khaJ ca nipAtyate / duhyata iti dohaH kSIram / hyogodohasya vikAro haiyaGgavInaM navanItam // tasya pAkamUle pIlvAMdikarNAdibhyaH kuNabjAhacau / 5 / 2 / 24 // pIlUnAM pAkaH pIlakuNaH / karNasya mUlaM karNajAham // pakSAttiH / / 2 / 25 // mUlagrahaNamAtramanuvartate / pakSasya mUlaM pakSatiH // tena vittazcucupacaNapau / 5 / 226 // yakAraH pratyayayorAdau luptanirdiSTastena casya netsaMjJA / vidyayA vitto vidyAcuJcuH / vidyAcaNaH // vinaJbhyAM nAnAjI nasaha / 5 / 2 / 27 // asahArthe pRthagbhAve vartamAnAbhyAM khArthe pratyayau / vinA / nAnA // veH zAlacchaGkaTacau / / 2 / 28 // kriyAviziSTasAdhanavAcakAtvArthe / vistRtam / vizAlam / vizaGkaTam // saMprodazca kaTac / 5 / 2 / 29 // saGkaTam / prakaTam / utkaTam / cAdvikaTam // alAbUtilomAbhaGgAbhyo rajasyupasaMkhyAnam * // alAbUnAM rajaH alAbUkaTam // goSThajAdayaH sthAnAdiSu pazunAmabhyaH * // gavAM sthAnaM gogoSTham // saMghAte kaTac * // avInAM saGghAto'vikaTaH // vistAre paTac * // avipaTaH // dvitve goyugac * // dvAvuSTrau uSTragoyugam / SaTtve SaGgavac * // azvaSaDgavam // snehe tailac * // tilatailam / sarSapatailam // bhavane kSetre zAkaTazAkinau * // ikSuzAkaTam / ikSuzAkinam // avAtkuTAracca / / 2 / 30 // cAtkaTac / avAcIno'vakuTAraH / avakaTaH // nate nAsikAyAH saMjJAyAM TITaJnATabhraTacaH / / 2 / 31 // avAdityeva / nataM namanam / nAsikAyA nataM avaTITam / avanATam / avabhraTam / tadyogAnnAsikA avaTITA / puruSo'pyavaTITaH // nebiDajvirIsacI / / 2 / 32 // nibiDam / nibirIsam // inapiTacika ci ca / / 2 / 33 // nerityeva // nAsikAyA nate'bhidheye inacpiTacau pratyayau prakRtazcika ci ityAdezau ca // kapratyayacikAdezau ca vaktavyau * // cikinam / cipiTam / cikam // klinnasya cila pila lazcAsya cakSuSI * // klinne cakSuSI asya cillaH / pillaH // cula ca * // cullaH // upAdhibhyAM tyakannAsannArUDhayoH / / 2 / 34 // saMjJAyAmityanuvartate / parvatasyAsannaM sthalamupatyakA ArUDhaM sthalamadhityakA // 1 pIla, karkandhu, zamI, karIra, kuvalaya, badara, azvattha, khadira / iti piivaadiH|| 2 karNa, akSi, makha, mukha, keza, pAda, gulpha, bhrU, zRGga, danta, oSTha, pRSTha, / iti krnnaadiH|| Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 siddhAntakaumudyAm karmaNi ghaToSThac / 2 / 35 // ghaTata iti ghaTaH / pacAdyac / karmaNi ghaTate karmaThaH puruSaH // tadasya saMjAtaM tArakAdibhya itan / 5 / 2 / 36 // tArakAH saMjAtA asya tArakitaM namaH / AkRtigaNo'yam // pramANe dvayasajdanaJmAtracaH / 5 / 2 / 37 // tadasyetyanuvartate / UrU pramANamasya Urudvayasam / Urudanam / UrumAtram // pramANe laiH * // zamaH / diSTiH / vitastiH // dvigornityam * // dvau zamau pramANamasya dvizamam // pramANaparimANAbhyAM saMkhyAyAzcApi saMzaye mAtrajvaktavyaH * // zamamAtram / prasthamAtram / paJcamAtram // vatvantAtsvArthe dvayasacmAtracau bahulam * // tAvadeva tAvadvayasam / tAvanmAtram // puruSahastibhyAmaN ca / 5 / 2 / 38 // puruSaH pramANamasya pauruSam / puruSadvayasam / hAstinam / hastidvayasam // yattadetebhyaH parimANe vatupa / 5 / 2 / 39 // yatparimANamasya yAvAn / tAvAn / etAvAn // kimidambhyAM vo ghaH / 5 / 2 / 40 // AbhyAM vatupsyAdvasya ca ghaH / kiyAn / iyAn // kimaH saMkhyAparimANe Dati ca / 5 / 2 / 41 // cAdvatup / tasya ca vasya ghaH syAt / kA saMkhyA yeSAM te kati / kiyantaH // saMkhyAyA avayave tayap / 5 / 2 / 42 // paJcAvayavA asya paJcatayaM dAru // dvitribhyAM tayasyAyajvA / 5 / 2 / 43 // dvayam / dvitayam / trayam tritayam // ubhAdudAtto nityam / / 2 / 44 // ubhazabdAttayapo'yac syAt sa cAdyudAttaH / ubhayam // tadasminnadhikamiti dazAntADDaH / / 45 // ekAdaza adhikA asminnekAdazam // zatasahasrayoreveSyate * // neha / ekAdaza adhikA asyAM viMzatau // prakRtipratyayArthayoH samAnajAtIyatva eveSyate * // neha / ekAdaza mASA adhikA asmin suvarNazate // zadantaviMzatezca ||2|46||ddH syAdukterthe / triMzadadhikA asmin triMzaM zatam / viMzam // saMkhyAyA guNasya nimAne mayaT / 5 / 2 / 47 // bhAgasya mUlye vartamAnAtprathamAntAtsaMkhyAvAcinaH SaSThyarthe mayaT syAt / yavAnAM dvau bhAgau nimAnamasyodazvidbhAgasya dvimayamudazvidyavAnAm / guNasyeti kim / dvau trIhiyavau nimAnamasyodazvitaH / nimAne kim / dvau guNau kSIrasya ekastailasya dviguNaM kSIraM pacyate tailena // 1 atra Thasyeka iti na / aGgAtparasya Thasya iti vyAkhyAnAt // 2 tArakA, puSpa, karNaka, maJjarI, RjISa, kSaNa, sUtra, mUtra, niSkramaNa, purISa, uccAra, pracAra, vicAra, kuDmala, kaNTaka, musala, mukula, kusuma, kutUhala, stabaka, kisalaya, pallava, khaNDa, vega, nidrA, mudrA, bubhukSA, dhenuSyA, pipAsA, zraddhA, abhra, pulaka, aGgAraka, varNaka, droha, doha, sukha, duHkha, utkaNThA, bhara, vyAdhi, varman , vraNa, gaurava, zAstra, taraGga, tilaka, candraka, andhaka, garva, mukura, harSa, utkarSa, raNa, kuvalaya, gardha, kSudha, sImanta, jvara, gara, roga, romAJca, paNDA, kajjala, tRS, koraka, kallola, sthapuTa, phala, kaJcaka, zRGgAra, aGkura, zaivala, baMkula, zvabhra, ArAla, kalaGka, kardama, kandala, mUrchA, aGgAra, hastaka, pratibimba, vighnatantra, pratyaya, dIkSA, garja, garbhAdaprANini / iti taarkaadikRtignnH|| 3 la iti luksaMjJA, // 4 DaT stome vaktavyaH * // paJcadazaH stomH|| zatzanorDiniH * // triMzino maasaaH| paJcadazino'rdhamAsAH // viMzatezca * // viNshino'nggirsH|| Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu pAJcamikAH / tasya pUraNe DaT / / 2 / 48 // ekAdazAnAM pUraNa ekAdazaH // nAntAdasaMkhyAdemaiT / / 2 / 49 // DaTo maDAgamaH syAt / paJcAnAM pUraNaH paJcamaH / nAntAtkim / viMzaH / asaMkhyAdeH kim / ekAdazaH // SaTakatikatipayacaturAM thuk / / 2 / 51 // eSAM thugAgamaH syADDaTi / SaNNAM pUraNaH SaSThaH / katithaH / katipayazabdasyAsaMkhyAtvepyata eva jJApakADDaT / katipayathaH / caturthaH // caturazchayatAvAdyakSaralopazca * // turIyaH / turyaH // bahupUgagaNasaGghasya tithuka / 5 / 2 / 52 // DaTItyeva / pUgasaGghayorasaMkhyAtve'pyata eva DaT / bahutithaH ityAdi // vatorithuk / / 2 / 53 // DaTItyeva / yAvatithaH // dvestiiyH|paaraa54 // DaTo'pavAdaH / dvayoH pUraNo dvitIyaH // treH saMprasAraNaM ca rA55 // tRtIyaH // viMzatyAdibhyastamaDanyatarasyAm / / 2 / 56 // ebhyo DaTastamaDAgamo vA syAt / viMzatitamaH / viMzaH / ekaviMzatitamaH / ekaviMzaH // nityaM zatAdimAsArdhamAsasaMvatsarAca / 5 / 2 / 57 // zatasya pUraNaH zatatamaH / ekazatatamaH / mAsAderata eva DaT / mAsatamaH // SaSTayAdezvA'saMkhyAdeH / / 2 / 58 // SaSTitamaH / saMkhyAdestu viMzatyAdibhya iti vikalpa eva / ekaSaSTaH / ekaSaSTitamaH / matau chaH sUktasAnoH / / 2 / 59 // matvarthe chaH syAt / acchAvAkazabdo'sminnasti acchAvAkIyaM sUktam / vAravantIyaM sAma // adhyAyAnuvAkayoluk / / 2 / 60 // matvarthasya chasya / ata eva jJApakAttatra chaH / vidhAnasAmarthyAcca vikalpena luk / gardabhANDaH / gardabhANDIyaH // vimuktAdibhyo'N / 5 / 2 / 61 // matvarthe'N syAdadhyAyAnuvAkayoH / vimuktaH zabdo'sminnasti vaimuktaH / daivAsuraH // goSadAdibhyo vun / 5 / 2 / 62 // matvarthe'dhyAyAnuvAkayoH / goSadakaH / iSetvakaH // tatra kuzala: pthaH / / 2 / 63 // vun syAt / pathi kuzalaH pathakaH // AkarSAdibhyaH kan / 5 / 2 / 64 // AkarSe kuzala AkarSakaH / AkaSAdibhya iti repharahito mukhyaH pAThaH / AkaSo nikaSopalaH // dhanahiraNyAtkAme pAza65 // kAma icchA / dhane kAmo dhanako devadattasya / hiraNyakaH // svAGgebhyaH prasite / / 2 / 66 // kezeSu prasitaH kezakaH / tadracanAyAM tatpara ityarthaH // udarAgAne / 5 / 2 / 67 // avijigISau Thak syAt / kano'pavAdaH / babhukSayAtyantapIDita udare prasita audarikaH / AcUne kim / udarakaH / udaraparimArjanAdau prasakta ityarthaH // sasyena parijAtaH / / 2 / 68 // kan kharyate na tu 1 vimukta, devAsura, rakSosura, upasad , suvarNa, parisAraka, sadasat , vastu, marut, patnIvat , vasumat , mahIyatva, sattvavat , barhavat , dazArNa, dazAha, vayas , havidhAna, patatrin , mahinI, asyahatya, somApUSan , iDA, agnAviSNU, urvazI, vRtrahan / iti vimuktaadiH|| 2 goSada, iSetvA, mAtarizvanaH, devasyatvA, devIrApaH, kRSNosyAkhareSTaH, daivIM dhiyam , rakSohaNa, yuJjAna, aJjana, prabhUta, pratUrta, kRzAnu / iti gossdaadiH|| 3 AkarSa (AkaSa ) tsaru, pizAca, picaNDa, azani, azman , nicaya, caya, vijaya, jaya, Acaya, naya, pAda, dIpa, hRda, hAda, gadgada, zakuni / ityaakrssaadiH|| Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 siddhAntakaumudyAm Thak / sasyazabdo guNavAcI na tu dhaanyvaacii| zasyeneti pAThAntaram / sasyena guNena parijAtaH saMbaddhaH sasyakaH sAdhuH // aMzaM hArI / 2 / 69 // hArItyAvazyake NiniH / ata eva tadyoge SaSThI na / aMzako dAyAdaH // tatrAdacirApahRte / 5 / 70 // tantrakaH paTaH / pratyagra ityarthaH // brAhmaNakoSNike saMjJAyAm / / 2 / 71 // AyudhajIvino brAhmaNA yasmindeze sa brAhmaNakaH / alpamannaM yasyAM sA uSNikA yavAgUH / annazabdasya uSNAdezo nipAtyate // zItoSNAbhyAM kAriNi / / 2 / 72 // zItaM karotIti zItako'lasaH / uSNaM karotIti uSNakaH zIghrakArI // adhikam / / 2 / 73 // adhyArUDhazabdAtkan uttarapadalopaizca // anukAbhikAbhIkaH kamitA / 5 / 274 // anvabhibhyAM kan / abheH pAkSiko dIrghazca / anukAmayate anukaH / abhikAmayate abhikaH / abhIkaH // pArzvenAnvicchati / / 2 / 75 // anRjurupAyaH pArzva tenAnvicchati pArzvakaH // ayaHzUladaNDAjinAbhyAM ThaThau / / 2 / 76 // tIkSNa upAyo'yaHzUlaM tenAnvicchati AyaHzUlikaH sAhasikaH / daNDAjinaM dambhaH tenAnvicchati dANDAjinikaH // tAvatithaM grahaNamiti lugvA / / 2 / 77 // kan syAtpUraNapratyayasya ca lugvA / dvitIyakaM dvikaM vA grahaNaM devadattasya / dvitIyena rUpeNa grahaNamityarthaH // tAvatithena gRhNAtIti kanvaktavyo nityaM ca luk * // SaSThena rUpeNa gRhNAti SaTko devadattaH / paJcakaH // sa eSAM grAmaNIH / 5 / 2 / 78 // devadatto mukhyo yeSAM te devadattakAH / tvatkAH / matkAH // zRGkhalamasya bandhanaM karabhe / 279 // zRGkhalakaH karabhaH // utka unmanAH / / 2 / 80 // udgatamanaskavRtterucchabdAtsvArthe kan / utka utkaNThitaH // kAlaprayojanAdroge / 12 / 81 // kAlavacanAtprayojanavacanAcca kan syAdroge / dvitIye'hani bhavo dvitIyako jvaraH / prayojanaM kAraNaM rogasya phalaM vA / viSapuSpairjanito viSapuSpakaH / uSNaM kAryamasya uSNakaH / roge kim / dvitIyo divaso'sya // tadasminannaM prAye saMjJAyAm / 5 / 2 / 82 // prathamAntAtsaptamyarthe kan syAt yatprathamAntamannaM cetprAyaviSayaM tat / guDApUpAH prAyeNAnnamasyAM guDApUpikA paurNamAsI // vaTakebhya inirvAcyaH * // vaTakinI // kulmASAdaJ / 5 / 2 / 83 // kulmASAH prAyeNAnnamasyAM kaulmASI // zrotriyazchando'dhIte / 5 / 2 / 84 // zrotriyaH / vetyanuvRttezchAndasaH // zrAddhamanena bhuktaminiThanau / 5 / 2 / 85 // zrAddhI / zrAddhikaH // puurvaadiniH| 5 / 2 / 86 // pUrva kRtamanena pUrvI // sapUrvAca / / 2 / 87 // kRtapUrvI // iSTAdibhyazca / 1 adhyArUDho droNaH khArImiti adhikaH khAryA droNaH / adhikA khArI droNena / ityadhikaH kvacit paatthH|| 2 iSTa, pUrta, upAsAdita, nigadita, parigadita, parivAdita, nikathita, niSAdita, nipaThita, saMkalita, parikalita, saMrakSita, parirakSita, arcita, gaNita, avakIrNa, Ayukta, gRhIta, AmnAta, zruta, adhIta, avadhAna, Ase vita, avadhArita, avakalpita, nirAkRta, upakRta, upAkRta, anuyukta, anugaNita, anupaThita, vyAkulita / itiissttaadiH|| Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 taddhiteSu mtvrthiiyaaH| 5 / 2 / 88 // iSTamanena iSTI / adhItI // chandasi paripanthiparipariNau paryavasthAtari / 5 / 2 / 89 // loke tu paripanthizabdo na nyAyyaH // anupadyanveSTA / / 2 / 90 // anupadamanveSvA anupadI gavAm // sAkSAdRSTari saMjJAyAm / / 2 / 91 // sAkSAdraSTA sAkSI // kSetriyac parakSetre cikitsyaH / / 2 / 92 // kSetriyo vyAdhiH / zarIrAntare cikitsyaH / apratIkArya ityarthaH // indriyamindra liGgamindradRSTamindrasRSTamindrajuSTamindradattamiti vA / 5 / 2 / 93 // indra AtmA tasya liGgaM karaNena karturanumAnAt / itizabdaH prakArArthaH / indreNa durjayamindriyam // tadasyAstyasminniti matupa / / 2 / 94 // gAvo'syAsminvA santi gomAn // bhUmanindAprazaMsAsu nityayoge'tizAyane // saMbandhe'stivivakSAyAM bhavanti matubAdayaH * // 1 // rasAdibhyazca / / 2 / 95 // matup / rasavAn / rUpavAn / anyamatvarthIyanivRttyartha vacanam / rasa, rUpa, varNa, gandha, sparza, zabda, sneha, guNAt , ekAcaH // rasavAn / guNagrahaNaM rasAdInAM vizeSaNam // tasau matvarthe / 1 / 4 / 19 // tAntasAntau bhasaMjJau sto matvarthe pratyaye pare / vasoH saMprasAraNam / viduSmAn // guNavacanebhyo matupo lugiSTaH * // zuklo guNo'syAstIti zuklaH paTaH / kRSNaH // mAdupadhAyAzca mtorvo'yvaadibhyH||2|9|| mavarNAvarNAntAnmavarNAvarNopadhAyAzca yavAdivarjitAtparasya matormasya vaH syAt / kiMvAn / jJAnavAn / vidyAvAn / lakSmIvAn / yazakhAn / bhAkhAn / yavAdestu yavamAn / bhUmimAn // jhyH| / 8 / 10 // jhayantAnmatormasya vaH syAt / apadAntatvAnna jaztvam / vidyutvAn // saMjJAyAm / 82 / 11 // matormasya vaH syAt / ahiivtii| muniivtii| zarAdInAM ceti dIrghaH // AsandIvadaSThIvacakrIvatkakSIvaTThamaNvacarmaNvatI / 8 / 2 / 12 // ete SaT saMjJAyAM nipAtyante / AsannazabdasyAsandIbhAvaH / AsandIvAn grAmaH / anyatrAsannavAn / asthizabdasyASThIbhAvaH / aSThIvAn nAma RSiH / asthimAnanyatra / cakrazabdasya cakrIbhAvaH / cakrIvAnnAma rAjA / cakravAnanyatra / kakSyAyAH saMprasAraNam / kakSIvAnnAma RssiH| kakSyAvAnanyatra / lavaNazabdasya rumaNbhAvaH / rumaNvAnnAma parvataH / lavaNavAnanyatra / carmaNo nalopAbhAvo NatvaM ca / carmaNvatI nAma nadI / carmavatyanyatra // udanvAnudadhau ca / 8 / 2 / 13 // udakasya udanbhAvo matau udadhau saMjJAyAM ca / udanvAn samudraH RSizca // rAjanvAn saurAjye / 82 / 14 // rAjanvatI bhUH / rAjavAnanyatra // prANisthAdAto lajanyatarasyAm / 2 / 2 / 96 // cUDAlaH / cUDAvAn / prANisthAtkim / zikhAvAndIpaH / AtaH kim / hastavAn // prANyaGgAdeva * // neha / medhAvAn / pratyayasvareNaiva siddhe antodAttatve cUDAlo'sI 1 yavamAn / kakudAvartinI knyaa| rUpavAn / kSIriNo vRkssaaH| udariNI knyaa| dnnddii| matubarthAnAM bhUmAdInAM krameNodAharaNAni // 2 ayaM gaNo mUla evoktaH // 3 yava, dalmi, Urmi, bhUmi, kRmi, kruJcA, vazA, drAkSA, dhrAkSA, dhraji, ji, ji, nipi, saJji, harit , kakud , marut, garut , ikSu, dru, madhu / AkRtigaNo'yaM yvaadiH|| 20 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 siddhAntakaumudyAm tyAdau kharito vAnudAtte padAdAviti khritbaadhnaarthshckaarH|| sidhmAdibhyazca / / 2 / 97 // lajvA syAt / sidhmlH| sidhmavAn / anyatarasyAMgrahaNaM matupsamuccayArthamanuvartate na tu pratyayavikalpArtham / tenAkArAntebhya iniThanau na / vAtadantabalalalATAnAmUG ca / vAtUlaH // vatsAMsAbhyAM kAmabale / / 2 / 98 // AbhyAM lajvA syAdyathAsaMkhyaM kAmavati balavati cArthe / vatsalaH / aMsalaH // phenAdilacca / / 2 / 99 // cAlac / anyatarasyAMgrahaNaM matupsamuccayArthamanuvartate / phenilaH / phenalaH / phenavAn // lomodipAmAdipicchAdibhyaH shnelcH||2|100|| lomAdibhyaH zaH // lomazaH / lomavAn / romazaH / romavAn // pAmAdibhyo naH // pAmanaH // aGgAtkalyANe // aGganA // lakSmyA acca // lakSmaNaH // viSvagityuttarapadalopazcAkRtasandheH * // viSuNaH / picchAdibhya ilac / picchilaH / picchavAn / urasilaH / urakhAn // prajJAzraddhAcarcAbhyo NaH / / 2 / 101 // prAjJo vyAkaraNe / prAjJaH / zrAddhaH / ArcaH // vRtezca * // vArtaH // tapaH sahasrAbhyAM vinInI / / 2 / 102 // vinInyorikAro nakAraparitrANArthaH / tapasvI / sahasrI / asantatvAdadantatvAcca siddhe punarvacanamaNA bAdhA mA bhUditi / sahasrAttu Thano'pi bAdhanArtham // aN ca / 5 / 2 / 103 // yogavibhAga uttarArthaH / tApasaH / saahsrH|| jyotslAdibhya upasaMkhyAnam * // jyotsnaH / tAmisraH // sikatAzarkarAbhyAM ca / 5 / 2 / 104 // saikato ghaTaH / zArkaraH // deze labilacau ca / 5 / 2 / 105 // cAdaN matup ca / sikatAH santyasmindeze sikatAH / sikatilaH / saikataH / sikatAvAn / evaM zarkarA ityAdi // danta unnata urac / / 2 / 106 // unnatA dantAH santyasya danturaH // uusssussimusskmdhorH||2|107|| UparaH / suSiraH / mussko'nnddH| muSkaraH / madhu mAdhuryam , madhuraH // raprakaraNe khamukhakuJjebhya upasaMkhyAnam * // khrH| mukharaH / kuJjo hastihanuH, kuJjaraH // nagapAMsupANDubhyazca * // nagaram / pAMsuraH / pANDuraH / pANDarazabdastu avyutpanna eva // kacchA haskhatvaM ca * // kaccharaH // gudrubhyAM mH|5|2|108 // ghumaH / drumaH // kezAdvo'nyatarasyAm / 5 / 2 / 109 // prakRtenAnyatarasyAMgrahaNena matupi siddhe punargrahaNaminiThanoH 1 sidhma, gaDa, maNi, nAbhi, bIja, vINA, kRSNa, niSpAva, pAMsu, pArzva, pazu, hanu, saktu, mAMsa, pANidhamanyordIrghazca, vAtadantabalalalATAnAmUG ca, jaTAghaTAkaTAkAlAH kSepe, parNa, udaka, prajJA, sakthi, karNa, sneha, zIta, zyAma, piGga, pitta, puSka, pRthu, mRdu, maJja, maNDa, patra, caTu, kapi, gaNDa, granthi, zrI, kuza, dhArA, varman , zleSman , peza, niSpAda, kuNDa, kSudrajantUpatApayozca / iti sidhmaadiH|| 2 loman , roman , babhru, ari, giri, karka, kapi, muni, taru / iti lomaadiH|| 3 pAman , vAman , veman , homan , zleSman , kadru, vali, sAman , USman , kRmi, aGgAtkalyANe, zAkIpalAlIdadrUNAM hrakhatvaM ca, viSvagityuttarapadalopazcAkRtasandheH, lakSmyA acca / iti paamaadiH|| 4 picchA, uras , dhruvaka, dhuvaka, jaTA, ghaTA, kAlAH kSepe, varNa, udaka, paGka, (prjnyaa)| iti picchaadiH|| 5 jyotsnA, tamisrA, kuNDala, kutupa, visarpa, vipaadikaa| iti jyotsnaadiH|| 6 sikatA iti lupi yuktavadbhAvaH / hayavaraTrasUtre ekA sikateti bhASyaprayogAdekavacanAnto'pyayam // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 taddhiteSu matvarthIyAH / samAvezArtham / kezavaH / kezI / kezikaH / kezavAn // anyebhyo'pi dRzyate * // maNivo nAgavizeSaH / hiraNyavo nidhivizeSaH // arNaso lopazca * // arNavaH // gANDyajagAtsaMjJAyAm / / 2 / 110 // isvadIrghayoryaNA tantreNa nirdezaH / gANDivam / gANDIvam / arjunasya dhanuH / ajagavaM pinAkaH // kANDANDAdIranIracau / 5 / 2 / 111 // kANDIraH / ANDIraH // rajAkRSyAsutipariSado valac / / 2 / 112 // rajakhalA strI / kRSIvalaH / vala iti dIrghaH / AsutIvalaH zauNDikaH / pariSadbalaH / parSaditi pAThAntaram / parSadvalam // anyebhyo'pi dRzyate * // bhrAtRvalaH / putravalaH / zatruvalaH / vala ityatra saMjJAyAmityanuvRtterneha dIrdhaH // dantazikhAtsaMjJAyAm / / 2 / 113 // dantAvalo hastI / zikhAvala: kekI // jyotsnAtamisrAGgiNorjasvinnUrjavalagominmalinamalImasAH / / 2 / 114 // matvarthe nipAtyante / jyotiSa upadhAlopo nazca pratyayaH / jyotsnA / tamasa upadhAyA itvaM razca / tamisrA / strItvamatantram / zRGgAdinac / zRGgiNaH / Urjaso valac / tena bAdhA mA bhUditi vinirapi / uurjkhii| UrjakhalaH / UrjA'sugAgama iti vRttistu cintyA / UrjakhatItivadasunnantenaivopapatteH / gozabdAnminiH / gomI / malazabdAdinac / malinaH / Imasazca / malImasaH // ata iniThanau / / 2 / 115 // daNDI / daNDikaH // vrIhyAdibhyazca / / 2 / 116 // vriihii| vrIhikaH / na ca sarvebhyo vrIhyAdibhya iniThanAviSyete / kiM tarhi zikhAmAlAsaMjJAdibhya iniH // yavakhadAdibhya ikaH * // anyebhya ubhayam // tundAdibhya ilacca / / 2 / 117 // cAdiniThanau matup ca / tundilaH / tundI / tundikaH / tundavAn / udara, picaNDa, yava, vrIhi // khAGgAdvivRddhau // "vivRddhayupAdhikAtkhAGgavAcina ilajAdayaH syuH" / vivRddhau karNau yasya sa karNilaH / karNI / karNikaH / karNavAn // ekagopUrvATThaJ nityam / 5 / 2 / 118 // ekazatamasyAstIti ekazatikaH / aikasahasrikaH / gauzatikaH / gausahasrikaH // zatasahasrAntAca niSkAt / / 2 / 119 // niSkAtparau yau zatasahasrazabdau tadantAtprAtipadikAThThaJ syAnmatvarthe / naiSkazatikaH / naiSkasahasrikaH // rUpAdAhataprazaMsayoryap / / 2 / 120 // AhataM rUpamasyAstIti rUpyaH kArSApaNaH / prazastaM rUpamasyAstIti rUpyo gauH / Ahateti kim / rUpavAn // anyebhyo'pi dRzyate * // himyAH parvatAH / guNyA brAhmaNAH // asmAyAmedhAsrajo viniH / 5 / 2 / 121 // yazasvI / yazakhAn / mAyAvI / mAyAvAn / vrIhyAdipAThAdiniThanau / mAyI / mAyikaH / kvinnantatvAtkuH / sragvI // AmayasyopasaMkhyAnaM dIrghazca * // AmayAvI // zRGgavRndAbhyAmArakan * // zRGgArakaH / vRndArakaH // 1 vrIhi, mAyA, zAlA, zikhA, mAlA, mekhalA, kekA, aSTakA, patAkA, carman , karman , varman , daMSTrA, saMjJA, vaDavA, kumArI, nau, vINA, valAkA, yavakhada, nau, kumArI, shiirssaannyH| iti vriihyaadiH|| 2 ayaM gaNo mUla evoktaH // 3 ayaM pAThaSThIkAsthaH // Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 siddhAntakaumudyAm phalabarhAbhyAminac * // phalinaH / bahiNaH // hRdayAccAluranyatarasyAm * // inThanau matup ca // hRdayAluH / hRdayI / hRdayikaH / hRdayavAn // zItoSNatRprebhyastadasahane * // zItaM na sahate zItAluH / uSNAluH / sphAyitaJcIti rak / tRpraH puroDAzaH taM na sahate tRprAluH / tRpaM duHkhamiti mAdhavaH // himAJceluH * // himaM na sahate himeluH // balAdUlaH * // balaM na sahate balUlaH // vAtAtsamUhe ca * // vAtaM na sahate vAtasya samUho vA vAtUlaH // tapparvamarubhyAm * // parvataH / maruttaH // UrNAyA yus / 5 / 2 / 123 // sitvAtpadatvam / UrNAyuH / atra chandasIti kecidanuvartayanti / yuktaM caitat / anyathA hi ahaMzubhamorityatraivorNAgrahaNaM kuryAt // vAco gminiH / 5 / 2 / 124 // vAggmI // AlajATacau bahubhApiNi / 5 / 2 / 125 // kutsita iti vaktavyam * // kutsitaM bahu bhASate vAcAlaH / vAcATaH / yastu samyagbahu bhASate sa vAgmItyeva // svAminnaizvarye / 5 / 2 / 126 // aizvaryavAcakAtkhazabdAnmatvarthe Aminac / khAmI // arzaAdibhyo'c / 5 / 2 / 127 // arzIsyasya vidyante arzasaH / AkRtigaNo'yam // dvandvopatApagAtprANisthAdiniH / 5 / 2 / 128 // dvandvaH / kaTakavalayinI / zaGkhanUpuriNI / upatApo rogaH / kuSThI / kilAsI / gardA nindyam / kakudAvartI / kAkatAlukI / prANisthAtkim / puSpaphalavAnghaTaH / prANyajAnna * // pANipAdavatI / ata ityeva / citrkllaattikaavtii| siddhe pratyaye punarvacanaM ThanAdibAdhanArtham // vAtAtIsArAbhyAM kuk ca / 5 / 2 / 129 // cAdiniH / vAtakI / atIsArakI // roge cAyamiSyate // neha / vAtavatI guhA // pizAcAcca * // pizAcakI / / vayasi pUraNAt / / 2 / 130 // pUraNapratyayAntAnmatvarthe iniH syAdvayasi dyotye / mAsaH saMvatsaro vA paJcamo'syAstIti paJcamI uSTraH / ThanbAdhanArthamidam / vayasi kim / paJcamavAn grAmaH // sukhAdibhyazca / / 2 / 131 // inirmatvarthe / sukhI / duHkhI / mAlA kSepe // mAlI // dharmazIlavarNAntAca / 52 / 132 // dharmAdyantAdinirmatvarthe / brAhmaNadharmI / brAhmaNazIlI / brAhmaNavarNI // hastAjjAtau / 5 / 2 / 133 // hstii| jAtau kim / hastavAnpuruSaH // varNAdrahmacAriNi / 5 / 2 / 134 // varNI // puSkarAdibhyo deze / / 2 / 135 // puSkariNI / padminI / deze kim / puSkaravAnkarI // bAhUrupUrvapadAbalAt * // bAhubalI / UrubalI // sarvAdezca * // sarvadhanI / sarvabIjI // arthAccAsaMni s, uras , tunda, catura, palita, jaTA, ghaTA, ghATA, agha, kardama, amla, lavaNa, svAGgAddhInAt, varNAt / arshaadiraakRtignnH|| 2 sukha, duHkha, tRpta, kRcchra, asra, Asra, alIka, karuNa, kaThiNa, soDha, pratIpa, zIla, hala, mAlA kSepe, kRpaNa, praNaya, dala, kakSa / iti sukhAdiH // 3 puSkara, padma, utpala, tamAla, kumuda, naDa, kapittha, bisa, mRNAla, kardama, zAlUka, vigaheM, karISa, zirISa, yavAsa, pravAha, hiraNya, kairava, kallola, taTa, taraGga, paGkaja, saroja, rAjIva, nAlIka, saroruha, puTaka, aravinda, ambhoja, abja, kamala, payas / iti pusskraadiH|| Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu vibhaktisaMjJakAH 157 1 hite * // arthI / saMnihite tu arthavAn // tadantAcca * // dhAnyArthI / hiraNyArthI | belAdibhyo matuvanyatarasyAm |5|2|136 // balavAn / balI / utsAhavAn / utsAhI // saMjJAyAM manmAbhyAm / 2 / 2 / 137 // mannantAnmAntAccenirmatvarthe / prathiminI / dAminI / hominI / sominI / saMjJAyAM kim / somavAn // kazaMbhyAM babhayustitutayasaH / 5 / 2 / 138 // kaMzamiti mAntau / kamityudakasukhayoH / zamiti sukhe / AbhyAM sapta pratyayAH myuH / yusyasoH sakAraH padatvArthaH / kaMvaH / kaMbhaH / kaMyuH / kaMtiH / kaMtuH / kaMtaH / kayaH / zaMvaH / zaMbhaH / zaMyuH / zaMtiH / zaMtuH / zaMtaH / zayaH / anukhArasya vaikalpikaH parasavarNaH / vakArayakAraparasyAnunAsikau vayau // tundivalivaTerbhaH | 5 | 2|139 // vRddhA nAbhistundiH / mUrdhanyopadho'yamiti mAdhavaH / tundibhaH / valibhaH / vaTibhaH / pAmAditvAdvali - no'pi // ahaMzubhamoryusa |5|2| 140 // ahamiti mAntamavyayamahaGkAre / zubhamiti zubhe / ahaMyuH ahaGkAravAn / zubhaMyuH zubhAnvitaH // // iti matvarthIyAH // prAgdizo vibhaktiH |5|3|1 || dikzabdebhya ityataH prAgvakSyamANAH pratyayA vibhaktisaMjJAH syuH // atha svArthikAH pratyayAH // samarthAnAmiti prathamAditi ca nivRttam / veti tvanuvartata eva // kiMsarvanAmabahubhyo'yAdibhyaH | 5|3|2 || kimaH sarvanAmno bahuzabdAcceti prAgdizo'dhikriyate // idama izU | 5 | 3 | 3 || prAgdizIye pare // etetau rathoH |5|3|4 || idamzabdasya eta ita ityAdezau sto rephAdau thakArAdau ca prAgdizIye pare / izo'pavAdaH // etado'n |5|3|5 // yogavibhAgaH kartavyaH // etadaH etetau sto rathoH // an // etada ityeva / anekAltvAtsarvAdezaH / nalopaH prAtipadikAntasya // sarvasya so'nyatarasyAM di | 5 | 3 | 3 || prAgdizIye dakArAdau pratyaye pare sarvasya so vA syAt // paJcamyAstasil ||5|3|7 || paJcamyantebhyaH kimAdibhyastasila syAdvA // ku tihoH 72 104 // kimaH kaH syAttAdau hAdau ca vibhaktau parataH / kutaH / kasmAt / yataH / tataH / ataH / itaH / amutaH / bahutaH / vyAdestu / dvAbhyAm // taseca | 2|3|8 // kiMsarvanAmabahubhyaH parasya tasestasilAdezaH syAt / kharArthaM vibhaktyarthaM ca vacanam // paryabhibhyAM ca |5|3|9 || AbhyAM tasila syAt / sarvobhayArthAbhyAmeva * // paritaH / sarvata ityarthaH / abhitaH / ubhayata ityarthaH // saptamyA | 2|3|10 / / kutra / yatra / tatra / bahutra || idamo haH | 5|3|11 // tralo'pavAdaH / izAdezaH / iha // kimot ||5|3| 12 // vAgrahaNamapakRSyate / saptamyantAtkimo dvA syAtpakSe trala // kAti |7|2|105 // kimaH kvAdezaH syAdati / kva / kutra // vA ha ca chandasi | 5|3|13 // kuha sthaH kuha 1 bala, utsAha, udbhAsa, udvAsa, uddAsa, zikhA, kula, cUDA, sula, kUla, AyAma, vyAyAma, upayAma, Aroha, avaroha, pariNAha, yuddha / iti balAdiH // Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 siddhAntakaumudyAm jagmathuH // etadastratasostratasau cAnudAttau |2| 4 | 3 3 || anvAdezaviSaye etado'z syAtsa cAnudAttastratasoH parataH tau cAnudAttau staH / etasmin grAme sukhaM vasAmaH / athotrA - dhiimhe| ato na gantAsmaH // itarAbhyo'pi dRzyante | 5 | 3 | 14 || paJcamIsaptamItaravibhaktyantAdapi tasilAdayo dRzyante // dRzigrahaNAdbhavadAdiyoga eva * // sa bhavAn / tato bhavAn / tatra bhavAn / taM bhavantam / tato bhavantam / tatra bhavantam / evaM dIrghAyuH / devA - nAMpriyaH / AyuSmAn // sarvaikAnyakiMyattadaH kAle dA | 2|3|15 // saptamyantebhyaH kAlAbhyaH khArthe dA syAt / sarvasminkAle sadA / sarvadA / ekadA / anyadA / kadA | yadA / tadA / kAle kim / sarvatra deze // idamohi ||3|16 || saptamyantAtkAle ityeva / hasyApavAdaH / asminkAle tarhi / kAle kim / iha deze // adhunA | 5|3| 17 // idamaH saptamyantAtkAlavAcinaH khArthe'dhunApratyayaH syAt / izU / yasyeti lopaH / adhunA // dAnIM ca |5|3|18 // idAnIm // tado dA ca |5|3|19 // tadA / tadAnIm / tado dAvacanamanarthakaM vihitatvAt || anadyatanerhilanyatarasyAm ||3|21 // karhi / kadA | yahi / yadA / tarhi / tadA / etasminkAle tarhi // sadyaH parutparAyaiparedyavyadyapUrvedyuranyedyuranyatare dyuritaredyuraparedyuradharedyurubhayedyuruttaredyuH / 5 / 3 / 22 // ete nipAtyante // samAnasya sabhAvo dyas cAhani * // samAne'hani sadyaH // pUrvapUrvatarayoH para udArI ca pratyayau vatsare * // pUrvasminvatsare parut / pUrvatare vatsare parAri // idama iz samasaN pratyayazca saMvatsare * || asminsaMvatsare aiSamaH // parasmAdedyavyahani * || parasminnahani paredyavi // idamo'z dyazca * // asminnahani adya // pUrvAdibhyo'STabhyo'hanyedyus * // pUrvasminnahani pUrvedyuH / anyasminnahani anyedyuH / ubhayororubhayedyuH // dyuzcobhayAdvaktavyaH * // ubhayadyuH // prakAravacane thAla |5|3|23 // prakAravRttibhyaH kimAdibhyasthAla syAtsvArthe / tena prakAreNa tathA / yathA // idamasthamuH | 5|3|24 || thAlo'pavAdaH // etado'pi vAcyaH * // anena etena vA prakAreNa ittham // kimaca |5|3|25 || kena prakAreNa katham // SamaH // prAgdizIyAnAM vibhaktisaMjJAnAM pUrNo'vadhiH // dikzabdebhyaH saptamIpaJcamIprathamAbhyo digdezakAleSvastAtiH | 5|3| 27 // saptamyAdyantebhyo dizirUDhebhyo digdezakAlavRttibhyaH svArthe'stAtipratyayaH syAt // pUrvAdharAvarANAmasi puradhavazcaiSAm ||3|39 || ebhyo'stAtyarthe'sipratyayaH syAttadyoge caiSAM kramAtpur, adh, av, ityAdezAH syuH // astAti ca |5|3|40 // astAtau pare pUrvAdInAM purAdayaH syuH / pUrvasyAM pUrvasyAH pUrvA vA dik / puraH / purastAt / adhaH / adhastAt / avaH / avastAt // vibhASAvarasya |5|3|41 // avarasyAstAtau pare'v syAdvA / avastAt / avarastAt / evaM deze kAle ca / dizi rUDhebhyaH kim / aindryAM vasati / saptamyA Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu svaarthikaaH| 159 dyantebhyaH kim / pUrva grAmaM gtH| digAdivRttibhyaH kim / pUrvasmin gurau vasati / astAti ceti jJApakAdasirastAtiM na bAdhate // dakSiNottarAbhyAmatasuc / / 3 / 28 // astAterapavAdaH / dakSiNataH / uttarataH // vibhASAparAvarAbhyAm / / 3 / 29 // parataH / avarataH / parastAt / avarastAt // aJcelRk / / 3 // 30 // aJcatyantAdikzabdAdastAterlak syAt // luk taddhitaluki // prAcyAM prAcyAH prAcI vA dik prAk / udak / evaM deze kAle ca // uparyupariSTAt / / 3 / 31 // astAterviSaye UrdhvazabdasyopAdezaH syAdrilariSTAtilau ca pratyayau // upari upariSTAdvA vasati Agato ramaNIyaM vA // pazcAt / / 3 // 32 // aparasya pazcabhAva Atizca pratyayo'stAterviSaye // uttraadhrdkssinnaadaatiH|5|3||34|| uttarAt / adharAt / dakSiNAt // enabanyatarasyAmadUre'paJcamyAH 53 // 35 // uttarAdibhya enabbA syAdavadhyavadhimatoH sAmIpye paJcamyantaM vinA / uttareNa / adhareNa / dakSiNena / pakSe yathAkhaM pratyayAH / iha keciduttarAdInanuvartya dikzabdamAtrAdenapamAhuH / pUrveNa grAmam / apareNa grAmam // dakSiNAdAc / 5 / 3 / 36 // astAterviSaye / dakSiNA vasati / apaJcamyA ityeva / dakSiNAdAgataH // Ahi ca dUre // 5 // 3 // 37 // dakSiNAd dUre Ahi syAt cAdAc / dakSiNAhi / dakSiNA // uttarAca / 5 / 3 / 38 // uttarAhi / uttarA // saMkhyAyA vidhArthe dhA / / 3 / 42 // kriyAprakArArthe vartamAnAtsaMkhyAzabdAtsvArthe dhA syAt / caturdhA / paJcadhA // adhikaraNavicAle ca / / 3 / 43 // dravyasya saMkhyAntarApAdane saMkhyAyA dhA syAt / ekaM rAziM paJcadhA kuru // ekAddho dhyamuJanyatarasyAm / 5 / 3 / 44 // aikadhyam / ekadhA // dvitryozca dhamuJ / 5 / 3245 // AbhyAM dhA ityasya dhamuJ syAdvA / dvaidham / dvidhA / traidham / tridhA // dhamuJantAtsvArthe Dadarzanam * // pathi dvaidhAni // edhAca / 5 / 3 / 46 // dvedhA / tredhA // yApye pAzap // 5 // 3 // 47 // kutsito bhiSak bhiSakpAzaH // pUraNAdbhAge tIyAdan / / 3 / 48 // dvitIyo bhAgo dvitIyaH / tRtIyaH / khare vizeSaH // tIyAdIkak khArthe vAcyaH * // dvaitIyIkaH / dvitIyaH / tArtIyIkaH / tRtIyaH // na vidyAyAH * // dvitiiyaa| tRtiiyaa| vidyetyeva // prAgekAdazabhyo'chandasi / / 3 // 49 // pUraNapratyayAntAdbhAge'n / caturthaH / paJcamaH // SaSThASTamAbhyAM Ja ca / / 3 // 50 // cAdan / SaSTho bhAgaH pASThaH / SaSThaH / ASTamaH / aSTamaH / mAnapazvaGgayoH kanlukau ca / / 3 // 51 // SaSThASTamazabdAbhyAM krameNa kanlukau sto mAne pazvaGge ca vAcye / paSThako bhAgaH mAnaM cet / aSTamo bhAgaH pazvaGgaM cet / asya ano vA luk / cakArAdyathAprAptam / SaSThaH / SASThaH / aSTamaH / ASTamaH / mahAvibhASayA siddhe lugvacanaM pUrvatra Anau nityAviti jJApayati // ekAdAkiniccAsahAye / 5 // 3 // 52 // cAtkanlukau / ekH| ekAkI / ekakaH // bhUtapUrve caraT / 5 / 3 / 53 // ADhyo bhUtapUrvaH AbyacaraH // SaSTyA rUpya ca / 5 // 3 // 54 // SaSThyantAdbhUtapUrve'rthe rUpyaH syAccaraT ca / Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HHATTERNMHE 160 siddhAntakaumudyAm kRSNasya bhUtapUrvo gauH kRSNarUpyaH / kRSNacaraH / tasilAdiSu rUpyasyAparigaNitatvAnna puMvat / zubhrAyA bhUtapUrvaH zubhrArUpyaH // atizAyane tamabiSThanau 5 // 3 // 55 // atizayaviziSTArthavRtteH khArthe etau staH / ayameSAmatizayenADhyaH ADhyatamaH / laghutamo laghiSThaH // tiGazva / / 3 / 26 // tiGantAdatizaye dyotye tamap syAt // taraptamapau ghaH / / 1 / 22 // etau ghasaMjJau staH // kimettiGavyayaghAdAmvadravyaprakarSe / / 4 / 11 // kima edantAttiGo'vyayAca yo ghastadantAdAmuH syAnna tu dravyaprakarSe / kiMtamAm / prADhetamAm / pacatitamAm / uccaistamAm / dravyaprakarSe tu uccaistamastaruH // dvivacanavimajyopapadetarabIyasunau / 5 / 27 // dvayorekasyAtizaye vibhaktavye copapade suptiGantAdetau staH / pUrvayorapavAdaH / ayamanayoratizayena lghurlghutrH| laghIyAn / udIcyAH prAcyebhyaH paTutarAH / paTIyAMsaH // ajAdI guNavacanAdeva / 5 / 3 / 58 // iSThannIyasunau guNavacanAdeva staH / neh| pAcakataraH / pAcakatamaH // tuzchandasi / / 3 / 59 // tRntRjantAdiSThamIyasunau staH // turiSThemeyaHsu / / 4 / 154 // tRzabdasya lopaH syAdiSThemeyaHsu pareSu / atizayena kartA kariSThaH / dohIyasI dhenuH // prazasyasya zraH / / 3 / 60 // asya zrAdezaH syAdajAdyoH // prakRtyaikAc / 6 / 4 / 163 // iSThAdiSvekAc prakRtyA syAt / zreSThaH / zreyAn // jya ca / / 3 / 61 // prazasyasya jyAdezaH syAdiSTheyasoH / jyeSThaH // jyAdAdIyasaH / 6 / 4 / 160 // AdeH parasya // jyAyAn // vRddhasya ca / / 3 / 62 // jyAdezaH syAdajAdyoH / jyeSThaH / jyAyAn // antikabADhayornedasAdhau / / 3 / 63 // ajAdyoH / nediSThaH / nedIyAn / saadhisstthH| sAdhIyAn // sthUladUrayuvahakhakSiprakSudrANAM yaNAdiparaM pUrvasya ca guNaH / / 4 / 956 // eSAM yaNAdiparaM lupyate pUrvasya ca guNa iSThAdiSu / sthaviSThaH / daviSThaH / yaviSThaH / hasiSThaH / kSepiSThaH / kSodiSThaH / evamIyas / haskhakSiprakSudrANAM pRthvAditvAt hasimA / kSepimA / kSodimA // priyasthirasphirorubahulaguruvRddhatRpradIrghavRndArakANAM prsthsphvbhigrvrssitrpdaadhivRndaaH|6|4|157 // priyAdInAM kramAtprAdayaH syuriSThAdiSu / presstthH| stheSThaH / sphesstthH| variSThaH / baMhiSThaH / gariSThaH / varSiSThaH / trapiSThaH / drASiSThaH / vRndiSThaH / evamIyasun / preyAn / priyorubahulagurudIrghANAM pRthvAditvAtpremetyAdi // bahorlopo bhU ca bahoH / / 4 / 158 // bahoH parayorimeyasorlopaH syAGkahozca bhUrAdezaH / bhUmA / bhUyAn // iSThasya yiT ca / 6 / 4 / 159 // bahoH parasya iSThasya lopaH syAt yiDAgamazca / bhUyiSThaH // yuvAlpayoH kananyatarasyAm / / 364 // etayoH kanAdezo vA syaadissttheysoH| kaniSThaH / kanIyAn / pakSe yaviSThaH / alpiSTha ityAdi // vinmatolaka / 5 / 3 // 65 // vino matupazca luk syAdiSTheyasoH / atizayena sragvI srajiSThaH / srajIyAn / atizayena tvagvAn tvaciSThaH / tvacIyAn // prazaMsAyAM rUpapa / 5 // 3 // 66 // subantAttiGantAcca / prazastaH paTuH paTurUpaH / prazastaM pacati Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu svArthikAH / 161 pacatirUpam // ISadasamAptau klpbdeshydeshiiyrH||3|67 // ISadUno vidvAn vidvatkalpaH / yazaskalpam / yajuHkalpam / vidvaddezyaH / vidvaddezIyaH / pacatikalpam / / vibhASA supo bahuca purastAttu / / 3 / 68 // ISadasamAptiviziSTe'rthe subantAbahujvA syAtsa ca prAgeva na tu parataH / ISadUnaH paTurbahupaTuH / paTukalpaH / supaH kim / yajatikalpam // prakAravacane jAtIyara / / 3 / 69 // prakAravati cAyam / thAl tu prakAramAtre / paTuprakAraH paTujAtIyaH // prAgivAtkaH / / 3 / 70 // ive pratikRtAvityataH prAk kAdhikAraH // avyayasarvanAmnAmakc prAk tte|5|3|71 // tiGazcetyanuvatate // kasya ca daH / 5 / 3 / 72 // kAntAvyayasya dakAro'ntAdezaH syAdakacca // ajJAte / / 73 // kasyAyamazvo'zvakaH / uccakaiH / nIcakaiH / sarvake / vizvake // okArasakArabhakArAdau supi sarvanAmnaSTeH prAgakac * // yuvakayoH / AvakayoH / yuSmakAsu / asmakAsu / yuSmakAbhiH / asmakAbhiH / okAretyAdi kim / tvayakA / mayakA / akacprakaraNe tUSNImaH kAmvaktavyaH * // mittvAdantyAdacaH paraH / tUSNIkAmAste // zIle ko malopazca * // tUSNIMzIlastUSNIkaH / pacataki / jalpataki / dhakit / hirakut // kutsite / / 3 / 74 // kutsito'zvo'zvakaH // saMjJAyAM kan / 5 / 3 / 75 // kutsite kan syAttadantena cetsaMjJA gamyate / zUdrakaH / rAdhakaH / kharArthe vacanam // anukampAyAm / 5 / 3276 // putrakaH / anukampitaH putra ityarthaH // nItau ca tayuktAt / / 3 / 77 // sAmadAnAdirupAyo nItistasyAM gamyamAnAyAmanukampAyuktAtkapratyayaH syAt / hanta te dhAnakAH / guDakAH / ehaki / addhaki / pUrveNAnukampyamAnAtpatyayaH / anena tu paramparAsaMbandhe'pIti vizeSaH // pahaco manuSyanAmnaSThajvA / 5 / 3 / 78 // pUrvasUtradvayaviSaye // ghanilacau ca 5 / 3 / 79 // tatraiva // ThAjAdAvUvaM dvitIyAdacaH / / 3 / 83 // asminprakaraNe yaSTho'jAdipratyayazca tasminpratyaye pare prakRtArdvatIyAdaca UrdhvaM sarvaM lupyate / anukampito devadatto devikaH / deviyaH / devilaH / devadattakaH / anukampito vAyudatto vAyudattakaH / ThagrahaNamuko dvitIyatve kavidhAnArtham / vAyukaH / pitRkaH // caturthAdaca Urdhvasya lopo vAcyaH * // anukampito bRhaspatidatto bRhaspatikaH // anajAdau ca vibhASA lopo vaktavyaH * // devadatakaH / devakaH // lopaH pUrvapadasya ca * // dattikaH / dattiyaH / dattilaH / dattakaH // vinApi pratyayaM pUrvottarapadayorvA lopo vAcyaH * // devadattaH / dattaH / devaH // satyabhAmA / bhAmA / satyA // uvarNAlla ilasya ca * // bhAnudattaH / bhAnulaH // RvarNAdapi * // savitriyaH / savitRlaH // caturthAdanajAdau ca lopaH pUrvapadasya ca / apratyaye tathaiveSTa uvarNAlla ilasya ca // 1 // prAcAmupAderaDajyucau ca / 5 / 3 / 80 // upazabdapUrvAtprAtipadikAtpUrvaviSaye aDac vuc etau staH / cAdyathAprAptam / prAcAMgrahaNaM pUjArtham / anukampita upendradattaH upaDaH / upakaH / upikaH / upiyaH / upilaH / upendradattakaH / SaD rUpANi // jAti 21 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm nAmna: kan / 5 / 3281 // manuSyanAmna ityeva / jAtizabdo yo manuSyanAmadheyastasmAtkansyAdanukampAyAM nItau ca / siMhakaH / zarabhakaH / rAsabhakaH // dvitIyaM saMdhyakSaraM cettadAdelopo vaktavyaH / anukampitaH kahoDaH khikH|| ekAkSarapUrvapadAnAmuttarapadalopo vaktavyaH * // vAgAzIrdattaH vAcikaH / kathaM SaDaGgulidattaH paDika iti // SaSaSThAjAdivacanAsiddham * // zevalasuparivizAlavaruNAryamAdInAM tRtIyAt / / 3 / 84 // eSAM manuSyanAmnAM ThAjAdau pare tRtIyAdaca Urva lopaH syAt / pUrvasyApavAdaH / anukampitaH zevaladattaH / zevalikaH / zevaliyaH / zevalilaH / suparikaH / vizAlikaH / varuNikaH / aryamikaH // ajinAntasyottarapadalopazca / 5 / 3282 // ajinAntAnmanuSyanAmno'nukampAyAM kan tasya cottarapadalopaH / anukampito vyAghrAjino vyAghrakaH / siMhakaH // alpe / / 3 / 85 // alpaM tailaM tailakam // ikhe / 5 / 3386 // hUkho vRkSo vRkSakaH // saMjJAyAM kan / 5 / 3 / 87 // hakhahetukA yA saMjJA tasyAM gamyamAnAyAM kan / pUrvasyApavAdaH / vaMzakaH / veNukaH // kuTIzamIzuNDAbhyo raH / / 3 / 88 // haskhA kuTI kuTIraH / zamIraH / zuNDAraH // kutvA hupac / 5 / 3 / 89 // hrakhA kutUH kutupaH // kutUH kRteH snehapAtraM hrakhA sA kutupaH pumAn // kAsUgoNIbhyAM STarac / 5 / 3 / 90 // AyudhavizeSaH kAsUH / hUkhA sA kAsUtarI / goNItarI // vatsokSAzvarSabhebhyazca tanutve / / 3 / 91 // vatsataraH / dvitIyaM vayaH prAptaH / ukSataraH / azvataraH / RSabhataraH / pravRttinimittatanutva evAyam // kiMyattado nirdhAraNe dvayorekasya Dataraca / / 3 / 92 // anayoH kataro vaiSNavaH / yataraH / tataraH / mahAvibhASayA / kaH / yaH / saH // vA bahUnAM jAtipariprazne Datamaca // 5 // 3 // 93 // bahUnAM madhye ekasya nirdhAraNe Datamac vA syAt / jAtipariprazna iti pratyAkhyAtamAkare / katamo bhavatAM kaThaH / yatamaH / tatamaH / vAgrahaNamakajartham / yakaH / sakaH / mahAvibhASayA / yaH / saH // kimo'sminviSaye Datarajapi / kataraH // ekAca prAcAm / / 3 / 94 // Datarac Datamacca syAt / anayorekataro maitraH / eSAmekatamaH // avakSepaNe kan / 5 / 3 / 95 // vyAkaraNakena garvitaH vyAkaraNakaH / yenetaraH kutsyate tadihodAharaNam / khataH kutsitaM tu kutsita ityasya // ||praagiviiyaanaaN puurnno'vdhiH|| ive pratikRtau / 5 / 3 / 96 // kan syAt / azva iva pratikRtiH azvakaH / pratikRtau kim / gauriva gavayaH // saMjJAyAM ca / 5 / 3 / 97 // ivArthe kan syAtsamudAyena cetsaMjJA gamyate / apratikRtyarthamArambhaH / azvasadRzasya saMjJA / azvakaH / uSTrakaH // lummanuSye / 5 / 3 / 98 // saMjJAyAM vihitasya kano lupsyAnmanuSye vAcye / caJcA tRNamayaH pumAn / caJceva mnussyshcnycaa| vardhikA // jIvikArthe cApaNye / / 3 / 99 // jIvikArthaM yadavikrIyamANaM tasminvAcye kano lupsyAt / vAsudevaH / zivaH / skandaH / devalakAnAM jIvikArthAsu devapra Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu khArthikAH / 163 tikRtiSvidam / apaNye kim / hastikAnvikrINIte // devapathAdibhyazca / / 33100 // kano lupsyAt / devapathaH / haMsapathaH / AkRtigaNo'yam // vasteDhe / 5 / 3 / 101 // ivetyanuvartata eva / pratikRtAviti nivRttam / vastiriva vAsteyam / vAsteyI // zilAyA DhaH / / 3 / 102 // zilAyA iti yogavibhAgADDaapItyeke / zileva zileyam / zaileyam // zAkhAdibhyo yaH / / 3 / 103 // zAkheva zAkhyaH / mukhyaH / jaghanamiva jaghanyaH / agryaH / zaraNyaH // dravyaM ca bhavye / / 3 / 104 // dravyam , ayaM brAhmaNaH // kuzA. grAcchaH / 5 / 3 / 105 // kuzAgramiva kuzAgrIyA buddhiH // samAsAca tadviSayAt / 5 / 3 / 106 // ivArthaviSayAtsamAsAcchaH syAt / kAkatAlIyo devadattasya vadhaH / iha kAkatAlasamAgamasadRzazcaurasamAgama iti samAsArthaH / tatprayuktaH kAkamaraNasadRzastu pratyayArthaH / ajAkRpANIyaH / atarkitopanata iti phalito'rthaH // zarkarAdibhyo'N / 5 / 3 / 107 // zarkareva zArkaram // aGgulyAdibhyaSThak / / 3 / 108 // aGgulIva AGgulikaH / bharujeva bhArujikaH // ekazAlAyASTajanyatarasyAm / / 3 / 109 // ekazAlAzabdAdivArthe ThajvA / pakSe Thak / ekazAleva ekazAlikaH / aikazAlikaH // karkalohitAdIkA / / 3 / 110 // karkaH zuklo'zvaH sa iva kArkIkaH / lauhitIkaH sphaTikaH // pUgAyo'. grAmaNIpUrvAt / 5 / 3 / 112 // ivArtho nivRttaH / nAnAjAtIyA aniyatavRttayo'rthakAmapradhAnAH saGghAH pUgAstadvAcakAtsvArthe jyaH syAt / lauhitadhvajyaH // vrAtacphaorastriyAm / vrAtaH / kApotapAkyaH / phaJ / kauJjAyanyaH / brAdhnAyanyaH // AyudhajIvisaGghAyaDDAhIkeSvabrAhmaNarAjanyAt / / 3 / 114 // vAhIkeSu ya AyudhajIvisaGghastadvAcinaH khArthe jyaT / kSaudrakyaH / mAlavyaH / TittvAnGIp / kSaudrakI / Ayudheti kim / mallAH / saGghati kim / samrAT / vAhIkeSu kim / zabarAH / abrAhmaNeti kim / gopAlakAH / zAlaGkAyanAH / brAhmaNe tadvizeSagrahaNam / rAjanye kharUpagrahaNam // vRkATTeNyaN / 5 / 3 / 115 // AyudhajIvisaGghavAcibhyaH khArthe / vArkeNyaH / Ayudheti kim / jAtizabdAnmA bhUt // dArmanyAditrigartaSaSThAcchaH / 5 / 3 / 116 // dAmanyAdibhyastrigartaSaSThebhyazcAyudhajIvisaGghavAcibhyaH khArthe chaH syAt / trigartaH SaSTho vargo yeSAM te trigarta 1 devapatha, haMsapathaH, vAripatha, rathapatha, sthalapatha, karipatha, ajapatha, rAjapatha, zatapatha, zaGkupatha, sindhupatha, siddhagati, uSTragrIva, vAmarajju, hasta, indra, daNDa, puSpa, matsya / iti devpthaadiraakRtignnH|| 2 zAkhA, mukha, zuGga, jaghana, megha, abhra, caraNa, skandha, skanda, uras , zirasa, agra, zaraNa, / iti shaakhaadiH|| 3 atra yadityapapAThaH / ugavAdibhya iti sUtrabhASyavirodhAta // 4 zarkarA, kapAlikA, kapATikA, kani kA, puNDarIka, zatapatra, goloman , loman , gopuccha, narAcI, nakula, sikatA / iti shrkraadiH|| 5 aGgulI, bharuja, babhru, valgu, maNDara, maNDala, zaSkulI, hari, kapi, muni, ruha, khala, udazvit , goNI, uras , kuliza / ityngglyaadiH|| 6 dAmani, aulapi, baijavApi, audaki, audaGki, Acyutanti, Acyutadanti, zAkuntaki, Akidanti, auDavi, kAkadantaki, zAtruntapi, sArvaseni, bindu, baindavi, tulama, maujAyani, kAkandi, sAvitrIputra / iti daamnyaadiH|| Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm SaSThAH // AhustrigartaSaSThAMstu kauNDoparathadANDakI / krauSTukirjAlamAnizca brahmagupto'tha jAlakiH // 1 // dAmanIyaH / dAmanIyau / dAmanayaH / aulapi, aulapIyaH / trigrtsssstthaaH| traigIyaH / kauNDoparathIyaH / dANDakIyaH // podiyaudheyAdibhyo'Nau // 3 // 117 // AyudhajIvisaGghavAcibhya ebhyaH kramAdaNau staH khArthe / pArzavaH / pArzavau / parzavaH / yaudheyaH / yaudheyau / yaudheyAH // abhijidvidabhRcchAlAvacchikhAvacchamIvadUrNAvacchumadaNo yaJ / / 3 / 118 // abhijidAdibhyo'NantebhyaH khArthe yaJ syAt / abhijito'patyamAbhijityaH / vaidabhRtyaH / zAlAvatyaH / zaikhAvatyaH / zAmIvatyaH / aurNAvatyaH / zrImatyaH // jyAdayastadrAjAH // 5 // 3 // 119 // pUgAGgya ityArabhya uktA eta. tsaMjJAH syuH / tenAstriyAM bahuSu luk / lohitadhvajAH / kapotapAkAH / kauJjAyanAH / brAnAyanA ityAdi // pAdazatasya saMkhyAdevIpsAyAM vun lopazca / / 4 / 1 // lopavacanamanaimittikatvArtham / ato na sthAnivat / pAdaH pat / taddhitArtha iti samAse kRte pratyayaH / vunnantaM striyAmeva / dvau dvau pAdau dadAti dvipadikAm / dvizatikAm // pAdazatagrahaNamanarthakamanyatrApi darzanAt * // dvimodakikAm // daNDavyavasargayozca / / 4 / 2 // vun syAt / avIpsArthamidam / dvau pAdau daNDitaH dvipadikAm / dvizatikAm / vyavasRjati / dadAtItyarthaH // sthUlAdibhyaH prakAravacane kan / / 4 / 3 // jAtIyaro'pavAdaH / sthUlakaH / aNukaH // caJcaTTahatorupasaMkhyAnam * // caJcatkaH / bRhatkaH // surAyA ahau * // surAvarNo'hiH surakaH // anatyantagatau ktAt / / 4 / 4 // chinnakam / bhinnakam / abhinakam // na sAmivacane / 5 / 4 / 5 // sAmiparyAye upapade tAntAnna kan / sAmikRtam / ardhakRtam / anatyantagateriha prakRtyaivAbhidhAnAtpUrveNa kan na prAptaH / idameva niSedhasUtramatyantakhArthikamapi kanaM jJApayati / bahutarakam // bRhatyA AcchAdane / / 4 / 6 // kan syAt / dvau prAvArottarAsaGgau samau bRhatikA tathA // AcchAdane kim / bRhatI chndH|| aSaDakSAzitajhvalaGkaliMpuruSAdhyuttarapadAtkhaH / / 47 // khArthe / aSaDakSINo mantraH / dvAbhyAmeva kRta ityarthaH / AzitA gAvo'sminnityAzitaGgavInamaraNyam / nipAtanAtpUrvasya mum / alaM karmaNe alaMkarmINaH / alaMpuruSINaH / IzvarAdhInaH / nityo'yaM khaH / uttarasUtre vibhASAgrahaNAt / anye'pi kecitvArthikAH pratyayA nityamiSyante / tamabAdayaH prAkkanaH / jyAdayaH prAgvunaH / AmAdayaH prAGmayaTaH / bRhatIjAtyantAH samAsAntAzceti // vibhASAzceradistriyAm / / 4 / 8 // adikstrIvRtteraJcatyantAtprAtipadikArakhaH syAdvA khArthe / 1 pazu, asura, rakSas , bAhrIka, vayas, vasu, marut , satvat , dazAI, pizAca, azani, kArSApaNa / iti prkhaadiH|| 2 yaudheya, kauzeya, zokeya, zaubhreya, dhoteya, dhArteya, jyAbANeya, trigarta, bharata, uzInara / iti yaudheyaadiH|| 3 sthUla, aNu, mASa, iSu, kRSNa, tileSu, yava, vrIhiSu, ikSu, tila, pAdya, kAlAvadAta surAyAm , gomUtra AcchAdane, surA ahau jIrNazAlISu, patramUla, samasto vyastazca kumArIputra, kumArIzvazura, maNi / iti sthuulaadiH|| Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu svArthikAH / 165 prAk , prAcInam / pratyak , pratIcInam / avAk , avAcInam / nikRSTapratikRSTAvarephayApyAvamAdhamAH / arvantamaJcatIti arvAk , arvAcInam / adistriyAM kim / prAcI dik / udIcI dik / diggRhaNaM kim / prAcInA brAhmaNI / strIgrahaNaM kim / prAcInaM grAmAdAmrAH // jAtyantAccha bandhuni / 5 / 4 / 9 // brAhmaNajAtIyaH / bandhuni kim / brAhmaNajAtiH zobhanA / jAteya'JjakaM dravyaM bandhu // sthAnAntAdvibhASA sasthAneneti cet / / 4 / 10 // sasthAnena tulyena cet sthAnAntamarthavadityarthaH / pitRsthAnIyaH / pitRsthAnaH / sasthAnena kim / goH sthAnam // anugAdinaSThak / / 4 / 13 // anugadatItyanugAdI / sa eva AnugAdikaH // visAriNo matsye / 5 / 4 / 16 // aN syAt / vaisAriNaH / matsyeti kim / visArI devadattaH // saMkhyAyAH kriyAbhyAvRttigaNane kRtvsun| 54417 // abhyAvRttirjanma / kriyAjanmagaNanavRtteH saMkhyAzabdAtvArthe kRtvasuc syAt / paJcakRtvo bhuGkte / saMkhyAyAH kim / bhUrivArAnbhuGkte // dvitricaturvyaH suc / / 4 / 18 // kRtvasuco'pavAdaH / dvirbhuGkte / triH / rAtsasya / catuH // ekasya sakRcca / / 4 / 19 // sakRdityAdezaH syAcAtsuc / sakRdbhuGkte / saMyogAntasyeti suco lopaH / na tu halDyAbiti / abhetsIdityatra sica iva suco'pi tadayogAt // vibhASA bahordhA'viprakRSTakAle / 5 / 4 / 20 // aviprakRSTa AsannaH / bahudhA divasasya bhuGkte / AsannakAle kim / bahukRtvo mAsasya bhute // tatprakRtavacane mayaT / / 4 / 21 // prAcuryeNa prastutaM prakRtaM tasya vacanaM pratipAdanam / bhAve'dhikaraNe vA lyuT / Adhe prakRtamannamannamayam / apUpamayam / yavAgUmayI / dvitIye annamayo yajJaH / apUpamayaM parva / / samUhavacca bahuSu / / 4 / 22 // sAmUhikAH pratyayA atidizyante cAnmayaT / modakAH prakRtAH maudakikam / modakamayam / zASkulikam / zaSkulImayam / dvitIye'rthe / maudakiko yajJaH / modakamayaH // anantAvasathetihabheSajAyaH / / 4 / 23 // ananta evAnantyam / Avasatha evAvasathyam / itiheti nipAtasamudAyaH, aitihyam / bheSajameva bhaiSajyam // devatAntAttAdayeM yat / 5 / 4 / 24 // tadartha eva tAdarthyam / khArthe SyaJ / agnidevatAyai idam Amidaivatyam / pitRdaivatyam // pAdArghAbhyAM ca / / 4 / 25 // pAdArthamudakaM pAdyam / aya'm // navasya nU AdezaH naptanapkhAzca pratyayA vaktavyAH * // nUnam / nUtanam / navInam // nazca purANe prAt * // purANArthe vartamAnAtpazabdAnno vaktavyaH / cAtpUrvoktAH / praNam / pratnam / pratanam / prINam // bhAgarUpanAmabhyo dheyaH * // bhAgadheyam / rUpadheyam / nAmadheyam // AmI. dhrasAdhAraNAdaJ * // AgnIdhram / sAdhAraNam / striyAM GIp / AmIdhI / sAdhAraNI // atithedyaH / / 4 / 26 // tAdarthe ityeva / atithaye idamAtithyam // devAttam / / 4 // 27 // deva eva devatA // aveH kaH / / 4 / 28 / / avirevAvikaH // yAMvAdibhyaH 1 yAva, maNi, asthi, tAla, jAnu, sAndra, pIta, stamba, RtAvuSNazIte, pazau lUnanipAte, aNu nipuNe, Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 siddhAntakaumudyAm kan / / 4 / 29 // yAva eva yAvakaH / mANikaH // lohitAnmaNI // 4 // 30 // lohita eva maNilohitakaH // varNe cAniye / / 4 / 31 // lohitakaH kopena // lohitAliGgabAdhanaM vA * // lohitikA lohinikA kopena // rakte / / 4 / 32 // lAkSAdinA rakte yo lohitazabdastasmAtkansyAt // liGgabAdhanaM vA * // ityeva / lohitikA lohinikA zATI // kAlAca 5 / 4 / 33 // varNe cAnitye rakte iti dvayamanuvartate / kAlakaM mukhaM vailakSyeNa / kAlakaH paTaH / kAlikA zATI // vinayAdibhyaSThak / / 4 / 34 // vinaya eva vainayikaH / sAmayikaH // upAyAd hakhatvaM ca // aupayikaH // vAco vyAhRtArthAyAm / / 4 / 35 // saMdiSTArthAyAM vAci vidyamAnAdvAkzabdAtvArthe Thak syAt / saMdezavAg vAcikaM syAt / tadyaktAtkarmaNo'N / / 4 / 36 // kamaiva kArmaNam / vAcikaM zrutvA kriyamANaM karmetyarthaH // oSadherajAtau / / 4 / 37 // khArthe'N / auSadhaM pibati / ajAtau kim / oSadhayaH kSetre rUDhAH // prajJAdibhyazca / 5 / 4 / 38 // prajJa eva prAjJaH / prAjJI strI / daivataH / bAndhavaH // mRdastikan / / 4 / 39 // mRdeva mRttikA // saralau prazaMsAyAm / / 4 // 40 // rUpapo'pavAdaH / prazastA mRt mRtsA / mRtlA / uttarasUtre'nyatara- . syAMgrahaNAnnityo'yam // bahvalpArthAcchaskArakAdanyatarasyAm / / 4 / 42 // bahUni dadAti bahuzaH / alpAni alpazaH // bahvalpArthAnmaGgalAmaGgalavacanam * // neha bahUni dadAtyaniSTeSu / alpaM dadAtyAbhyudayikeSu // saMkhyaikavacanAca vIpsAyAm / / 4 / 43 // dvau dvau dadAti dvizaH / mASaM mApaM mASazaH / prasthazaH / parimANazabdA vRttAvekArthA eva / saMkhyaikavacanAtikam / ghaTaM ghaTaM dadAti / vIpsAyAM kim / dvau dadAti / kArakAdi. tyeva dvayordvayoH khAmI // pratiyoge paJcamyAstasiH / / 4 / 44 // pratinA karmapravacanIyena yoge yA paJcamI vihitA tadantAttasiH syAt / pradyumnaH kRSNataH prati // AdyAdibhya upasaMkhyAnam * // Adau AditaH / madhyataH / pRSThataH / pArzvataH / AkRtigaNoyam / khareNa kharataH / varNataH // apAdAne cA'hIyaruhoH / / 4 / 45 // apAdAne yA paJcamI tadantAttasiH syAt / grAmAdAgacchati grAmataH / ahIyaruhoH kim / khargAddhIyate / parvatAdavarohati // atigrahA'vyathanakSepeSvakartari tRtIyAyAH // 4 // 46 // akartari putra kRtrime, snAta vedasamAptI, zUnyarikte, dAna kutsite, tanu satre, Iyasazca, jJAta, ajJAta, kumArIkIDana. kAni ca / iti yaavaadiH|| 1 vinaya, samaya, upAyo hrakhatvaM ca, saMprati, saMgati, kathaMcit , akasmAd , samAcAra, upacAra, samayAcAra, vyavahAra, saMpradAna, samutkarSa, samUha, vizeSa, atyaya / iti vinayAdiH // .2 prajJa, vaNija, uSNij , uzij, pratyakSa, vidvas, vidvan , SoDan, vidyA, manas, zrotra zarIre, jut, kRSNa mRge, cikIrSata , cora, zatru, yodha, cakSus, vasu, enas, marut, kucca, sakhat , dazAha, vayas , vyAkRta, asura, rakSas , pizAca, azani, kArSApaNa, devatA, bandhu / iti prjnyaadiH|| 3 Adi, madhya, anta, pRSTha, pAvai / ityaadyaadiraakRtignnH|| Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naddhiteSu khArthikAH / 167 tRtIyAntAdvA tasiH syAt / atikramya graho'tigrahaH / cAritreNAtigRhyate / cAritrato'tigRhyate / cAritreNAnyAnatikramya vartata ityarthaH / avyathanamacalanam / vRttena na vyathate / vRttato na vyathate / vRttena na calatItyarthaH / kSepe / vRttena kSiptaH / vRttataH kSiptaH / vRttena nindita ityarthaH / akartarIti kim / devadattena kSiptaH // hIyamAnapApayogAcca / 5 / 4 / 47 // hIyamAnapApayuktAdakartari tRtIyAntAdvA tasiH / vRttena hIyate / vRttena pApaH / vRttataH / kSepasyAvivakSAyAmidam / kSepe tu pUrveNa siddham / akartari kim / devadattena hIyate // SaSThayA vyAzraye / / 4 / 48 // SaSThyantAdvA tasiH syAnnAnApakSasamAzraye / devA arjunato'bhavan / AdityAH karNato'bhavan / arjunasya pakSe ityarthaH / vyAzraye kim / vRkSasya zAkhA // rogAcApanayane 5 // 4 // 49 // rogavAcinaH SaSThyantAdvA tasizcikitsAyAm / pravAhikAtaH kuru / pratIkAramasyAH kurvityarthaH / apanayane kim / pravAhikAyAH prakopanaM karoti / kRbhvastiyoge saMpadyakartari viH / 4 / 50 // abhUtatadbhAva iti vaktavyam * // vikArAtmatAM prApnuvatyAM prakRtau vartamAnAdvikArazabdAtkhArthe virvA syAtkarotyAdibhiyoMge // asya ccau 74 // 32 // avarNasya ItsyAt ccau / verlopaH / ccyantatvAdavyayatvam / akRSNaH kRSNaH saMpadyate taM karoti kRSNIkaroti / brahmIbhavati / gaGgI. syAt // avyayasya ccAvItvaM neti vAcyam * // doSAbhUtamahaH / divAbhUtA rAtriH / etaccAvyayIbhAvazceti sUtre bhASye uktam // kyacchyozca / 6 / 4 / 152 // halaH parasyApatyayakArasya lopaH syAt kye cvau ca parataH / gArgIbhavati // cvau ca 7426 // cvau pare pUrvasya dIrghaH syAt / zucIbhavati / paTU syAt / avyayasya dIrghatvaM neti kecittannirmUlam / khasti syAditi tu mahAvibhASayA cverabhAvAtsiddham / khastI syAdityapi pakSe syAditi / cedastu / yadi neSyate taddanabhidhAnAt cvireva notpadyate ityastu // rIkRtaH // mAtrIkaroti // arurmanazcakSuzcetorahorajasA lopazca / / 4 / 51 // eSAM lopaH syAt vizca / arUkaroti / unmanIsyAt / uccaskaroti / vicetIkaroti / virahIkaroti / virajIkaroti / / vibhASA sAti kAyeM / 5 / 4 / 52 // cviviSaye sAtirvA syAtsAkalye // sAtpadAdyoH / / 3 / 111 // sasya SatvaM na syAt / dadhisiJcati / kRtsnaM zastramamiH saMpadyate'gnisAdbhavati / agnIbhavati / mahAvibhASayA vAkyamapi / kArye kim / ekadezena zuklIbhavati paTaH // abhividhau saMpadA ca 5 / 4 / 53 // saMpadA kRbhvastibhizca yoge sAtirvA syAdvyAptau / pakSe kRbhvastiyoge cviH / saMpadA tu vAkyameva / agmisAtsaMpadyate amisAdbhavati zastram / amIbhavati / jalasAtsaMpadyate jalIbhavati lavaNam / ekasyA vyakteH sarvAMvayavAvacchedenAnyathAbhAvaH kAkhyam / bahUnAM vyaktInAM kiMcidavayavAvacchedenAnyathAtvaM tvabhividhiH / / tadadhInavacane / / 4 / 54 // sAtiH syAtkRbhvastibhiH saMpadA ca yoge / rAjasAtkaroti / rAjasAtsaMpadyate / rAjAdhInamityarthaH // deye trA ca / / 4 / 55 // tadadhIne deye vA syAtsA Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 siddhAntakaumudyam tizca kRbhvAdiyoge / viprAdhInaM deyaM karoti vipratrAkaroti / vipratrAsaMpadyate / pakSe viprasa - tkaroti / deye kim / rAjasAdbhavati rASTram // devamanuSyapuruSa puru martyebhyo dvitIyAsaptamyorbahulam ||5|4|56 || ebhyo dvitIyAntebhyaH saptamyantebhyazca trA syAt / devatrA vande rame vA / bahulotteranyatrApi / bahutrA jIvato manaH // avyaktAnukaraNAd javarArdhAdanitau DAc |5|4|57 // vyac avaraM nyUnaM na tu tato nyUnam / anekAjiti yAvat / tAdRzamardhaM yasya tasmADDAc syAtkRbhvastibhiryoge // DAci vivakSite dve bahulam * || nityamAmreDite DAcIti vaktavyam * || DAcparaM yadAgreDitaM tasminpare pUrvaparayorvarNayoH pararUpaM syAt / iti takArapakArayoH pakAraH / paTapaTAkaroti / avyaktAnukaraNAskim / dRSatkaroti / dvyajavarArdhAtkim / zratkaroti / avareti kim / kharaTakharaTAkaroti / trapaTatrapaTAkaroti / anekAca ityeva sUtrayitumucitam / evaM hi DAcIti parasaptamyeva dvive suvacetyavadheyam / anitau kim / paTiti karoti // kRJo dvitIyatRtIyazambabI 1 kRSI |5|4|58 // dvitIyAdibhyo DAc syAtkRJa eva yoge karSaNe'rthe / bahulovyaktAnukaraNAdanyasya DAci na dvitvam / dvitIyaM tRtIyaM karSaNaM karoti dvitIyAkaroti / tRtIyA karoti / zambazabdaH pratilome / anulomaM kRSTaM kSetraM punaH pratilomaM karSati zambAkaroti / bIjena saha karSati bIjAkaroti // saMkhyAyAzca guNAntAyAH | 5|4|59 // kRJo yoge kRSau DAc syAt / dviguNAkaroti kSetram / kSetrakarmakaM dviguNaM karSaNaM karotItyarthaH // samayAcca yApanAyAm ||5|4|60 || kRSa viti nivRttam / kRJo yoge DAc syAt / samayAkaroti / kAlaM yApayatItyarthaH // sapatraniSpatrAdativyathane |5|4|61 // sapatrAkaroti mRgam / sapuGkhazarapravezanena sapatraM karotItyarthaH / niSpatrAkaroti sapuGkhasya zarasyA'parapArzvena nirgamanAnniSpatraM karotItyarthaH / ativyathane kim / sapatraM niSpatraM vA karoti bhUtalam // niSkulAnniSkoSaNe |5|4|62 // niSkulAkaroti dADimam / nirgataM kulamantaravayavAnAM samUho yasmAditi bahuvrIherDAc // sukhapriyAdAnulomye / 5 / 4 / 63 // sukhAkaroti priyAkaroti gurum / anukUlAcaraNenAnandayatItyarthaH // duHkhAtprAtilomye | 5|4/64 || duHkhAkaroti khAminam / pIDayatItyarthaH // zUlApAke |5|4/65 || zUlAkaroti mAMsam / zUlena pacatItyarthaH // satyAdazapathe / 5|4|66 // satyAkaroti bhANDaM vaNik / kretavyamiti tathyaM karotItyarthaH / zapathe tu satyaM karoti vipraH // madrAtparivApaNe | 5|4|67 // madra zabdo maGgalArthaH / parivApaNaM muNDanam / madrAkaroti / mAGgalyamuNDanena saMskarotItyarthaH // bhadrAcceti vaktavyam * // bhadrAkaroti / arthaH prAgvat / parivApaNe kim / madraM karoti / bhadraM karoti // // iti taddhitaprakriyA samAptA // sarvasya dve |8|1|1 // ityadhikRtya || nityavIpsayoH ||1|4 || AbhIkSNye Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhiteSu dviruktaprakriyA / 169 vIpsAyAM ca dyotye padasya dvirvacanaM syAt / AbhIkSNyaM tiGanteSvavyayasaMjJakakRdanteSu ca / pacatipacati / bhuktvAbhuktvA / vIpsAyAm , vRkSavRkSaM siJcati / grAmogrAmo ramaNIyaH / / parevarjane / 8 / 15 // paripari vaGgebhyo vRSTo devaH / vaGgAnparihatyetyarthaH / parevarjane vAvacanam * pari vaGgebhyaH // uparyadhyadhasaH sAmIpye / 8 / 17 // uparyupari grAmam / prAmasyopariSTAtsamIpe deze ityarthaH // adhyadhi sukham / sukhasyopariSTAtsamIpakAle duHkhamityarthaH / adho'dho lokam / lokasyAdhastAtsamIpe deze ityarthaH // vAkyAderAmantritasyA'sUyAsaMmatikopakutsanabharsaneSu / 8 / 118 // asUyAyAm, sundarasundara vRthA te saundaryam / saMmatau, devadeva vandyosi / kope, durvinItadurvinIta idAnIM jJAsyasi / kutsane, dhAnuSkadhAnuSka vRthA te dhanuH / bharsane coracora ghAtayiSyAmi tvAm // ekaM bahuvrIhivat / 8 / 19 // dvirukta ekazabdo bahuvrIhivatsyAt / tena sublopavadbhAvau / ekaikamakSaram / iha dvayorapi supolaki kRte bahuvrIhivadbhAvAdeva prAtipadikatvAtsamudAyAtsup / ekaikayAhutyA / iha pUrvabhAge puMvadbhAvAdavagrahe vizeSaH / na bahuvrIhAvityatra punarbahuvrIhigrahaNaM mukhyabahuvrIhilAbhArtham / tenAtidiSTabahuvrIhI sarvanAmatAstyeveti prAJcaH / vastutastu bhASyamate pratyAkhyAtametat / sUtramate'pi bahuvrIhyarthe'laukike vigrahe niSedhakaM na tu bahuvrIhAvitIhAtidezazakaiva nAsti / ekaikasmai dehi // AbAdhe ca / 8 / 1 / 10 // pIDAyAM dyotyAyAM dve sto bahuvrIhivacca / gatagataH / virahAtpIDyamAnasyeyamuktiH / bahuvrIhivadbhAvAtsubluk / gatagatA / iha puMvadbhAvaH // karmadhArayavaduttareSu / 8 / 1 / 11 // ita uttareSu dvirvacaneSu karmadhArayavatkAryam // prayojanaM sublopapuMvadbhAvAntodAttatvAni * // prakAre guNavacanasya / 8 // 112 // sAdRzye dyotye guNavacanasya dve stastacca karmadhArayavat / karmadhArayavaduttareSvityadhikArAt / tena pUrvabhAgasya puMvadbhAvaH / samAsasyatyantodAttatvaM ca / paTupaTTI / paTupaTuH / paTusadRzaH / ISatpaTuriti yAvat / guNopasarjanadravyavAcinaH kevalaguNavAcinazceha gRhyante / zuklazuklaM rUpam / zuklazuklaH paTaH // AnupUrye dve vAcye * // mUlemUle sthUlaH / saMbhramaNa pravRttau yatheSTamanekadhA prayogo nyAyasiddhaH * // sarpaHsarpaH budhyakha 2 / sarpaH 3 budhyakha 3 // kriyAsamabhihAre ca // lunIhilunIhItyevAyaM lunAti / nityavIpsayoriti siddhe bhRzArthe dvitvArthamidam / paunaHpunye'pi loTA saha samuccitya dyotakatAM labdhaM vA // karmavyatihAre sarvanAmno dve vAcye samAsavacca bahulam * // bahulagrahaNAdanyaparayorna samAsavat / itarazabdasya tu nityam // asamAsavadbhAve pUrvapadasya supaH survaktavyaH * // anyonyaM viprA namanti / anyonyau / anyonyAn / anyonyena kRtam / anyonyasmai dattamityAdi / anyonyeSAM puSkarairAmRzanta iti mAghaH / evaM parasparam / atra kaskAditvAdvisargasya saH / itaretaram / itaretareNetyAdi // strInapuMsakayoruttarapadasthAyA vibhaktarAmbhAvo vA vaktavyaH * // anyonyAm / anyonyam / parasparAm / parasparam / itaretarAm / itaretaraM vA / ime brAhmaNyo kule vA Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm bhojayataH / atra kecit / AmAdezo dvitIyAyA eva / bhASyAdau tathaivodAhRtatvAt / tena strInapuMsakayorapi tRtIyAdiSu puMvadeva rUpamityAhuH / anye tUdAharaNasya diGmAtratvAtsarvavibhaktInAmAmAdezamAhuH / daladvaye TAbabhAvaH klIbe cADirahaH khamoH // samAse soralukceti siddhaM bAhulakAtrayam // 1 // tathAhi / anyonyaM parasparamityatra daladvaye'pi TAp prAptaH / na ca sarvanAmno vRttimAtre puMvadbhAvaH / anyaparayorasamAsavadbhAvAt / naca dvivacanameva vRttiH / yAM yAM priyaH prekSata kAtarAkSI sAsetyAdAvatiprasaGgAt / anyonyamitaretaramityatra cADDatarAdibhya itya prAptaH / anyonyasaMsaktamahastriyAmam / anyonyaashryH| parasparAkSisAdRzyam / adRSTaparaspararityAdau soluMkca prAptaH / sarva bAhulakena samAdheyam / prakRtavArtikabhASyodAharaNaM striyAmiti sUtre anyonyasaMzrayaM tvetaditi bhASyaM cAtra pramANamiti / akRcchre priyasukhayoranyatarasyAm / / 1 / 13 // priyapriyeNa dadAti / priyeNa vA / sukhasukhena dadAti / sukhena vA / dvirvacane karmadhArayavadbhAvAtsubluki punastadeva vacanam / atipriyamapi vastvanAyAsena dadAtItyarthaH / yathAkhe yathAyatham / 8 / 1 / 14 // yathAkhamiti vIpsAyAmavyayIbhAvaH / yoyamAtmA yaccAtmIyaM tadyathAkham / tasminyathAzabdasya dve klIbatvaM ca nipAtyate / yathAyathaM jJAtA / yathAkhabhAvamityarthaH / yathAtmIyamiti vA // dvandvaM rahasyamaryAdAvacanavyutkramaNayajJapAtraprayogAbhivyaktiSu / 81 / 15 // dvizabdasya dvivacanaM pUrvapadasyAmbhAvo'tvaM cottarapadasya napuMsakatvaM ca nipAtyate eSvartheSu / tatra rahasyaM dvandvazabdasya vAcyam / itare viSayabhUtAH / dvandvaM mantrayate / rahasyamityarthaH / maryAdA sthityanatikramaH / AcaturaM hIme pazavo dvandvaM mithunAyante / mAtA putreNa mithunaM gacchati / pautreNa prapautreNApItyarthaH / vyutkramaNaM pRthagavasthAnam / dvandvaM vyutkrAntAH / dvivargasaMbandhena pRthagavasthitAH / dvandvaM yajJapAtrANi prayunakti / dvandvaM saMkarSaNavAsudevau / abhivyaktau sAhacaryeNetyarthaH / yogavibhAgAdanyatrApi dvandvamiSyate // // iti dviruktaprakriyA // // iti zrIbhaTTojidIkSitaviracitAyAM siddhAntakaumudyAM pUrvArdhaM samAptam // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante bhvaadyH| 171 // zrIgaNezAya nmH|| zrautrArhantIcaNairguNyairmaharSibhirahardivam / toSTrayyamAno'pyaguNo vibhurvijayatetarAm // 1 // pUrvArdhe kathitAsturyapaJcamAdhyAyavartinaH / pratyayA atha kathyante tRtIyAdhyAyagocarAH // 2 // tatrAdau daza lakArAH pradarzyante / laT / liT / luT / laT / leT / loT / laG / liG / luG / laG / eSu paJcamo lakArazchandomAtragocaraH // vartamAne laT / 123 // vartamAnakriyAvRtterdhAtorlaT syAt / aTAvitau // laH karmaNi ca bhAve cAkamakebhyaH / / 4 / 69 // lakArAH sakarmakebhyaH karmaNi kartari ca syurakarmakebhyo bhAve kartari ca // lasya / 3 / 4 / 77 // adhikAro'yam // tiptajhisipthasthamibvasmastAtAMjhathAsAthAMdhvamiDahimahiG // 3478 // ete'STAdaza lAdezAH syuH // la: parasmaipadam / / 4 / 99 // lAdezAH parasmaipadasaMjJAH syuH // taGAnAvAtmanepadam / 14100 // taG pratyAhAraH zAnackAnacau caitatsaMjJAH syuH / pUrvasaMjJApavAdaH // anudAttaGita Atmanepadam // 1 // 3 // 12 // anudAtteta upadeze yo GittadantAcca dhAtorlasya sthAne AtmanepadaM syAt // kharitatritaH kabhiprAye kriyAphale / 1372 // khariteto jitazca dhAtorAtmanepadaM syAtkartRgAmini kriyAphale // zeSAtkartari parasmaipadam // 1 // 3378 // AtmanepadanimittahInAddhAtoH kartari parasmaipadaM syAt // tiGastrINitrINi prthmmdhymottmaaH|1|4|101|| tiGa ubhayoH padayostrayastrikAH kramAdetatsaMjJAH syuH // tAnyekavacana dvivacanabahuvacanAnyekazaH / / 4 / 102 // labdhaprathamAdisaMjJAni tiGastrINi strINi vacanAni pratyekamekavacanAdisaMjJAni syuH // yuSmadyupapade samAnAdhikaraNe sthAninyapi mdhymH|1|4|105|| tiGkAcyakArakavAcini yuSmadi prayujyamAne'prayujyamAne ca madhyamaH syAt // prahAse ca manyopapade manyateruttama ekavaca / 1 / 4 / 106 // manyadhAturupapadaM yasya dhAtostasminprakRtibhUte sati madhyamaH syAtparihAse gamyamAne manyatestUttamaH syAtsa caikArthasya vAcakaH syAt // asmayuttamaH / / 4 / 107 // tathAbhUte'smadyuttamaH syAt // zeSe prathamaH / 1 / 4 / 108 // madhyamottamayoraviSaye prathamaH syAt // bhU sattAyAm // kartRvivakSAyAM bhU ti iti sthite // tizitsArvadhAtukam / / 4 / 113 // tiGaH zitazca dhAtvadhikAroktA etatsaMjJAH syuH|| kartari zap / 3 / 168 // karbarthe sArvadhAtuke pare dhAtoH zap syAt / zapAvitau // sArvadhAtukArdhadhAtukayo 77384 // anayoH parayorigantAGgasya guNaH syAt / Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 siddhAntakaumudyAm avAdezaH / bhavati / bhavataH // jho'ntaH / / 1 / 3 // pratyayAvayavasya jhasyAntAdezaH syAt / ato guNe / bhavanti // bhavasi / bhavathaH / bhavatha // ato dIrgho yani / 73 / 101 // ato'Ggasya dIrghaH syAd yAdau sArvadhAtuke pare / bhavAmi / bhavAvaH / bhavAmaH / saH bhavati / tau bhavataH / te bhavanti // tvaM bhavasi / yuvAM bhavathaH / yUyaM bhavatha // ahaM bhavAmi / AvAM bhavAvaH / vayaM bhavAmaH // ehi manye odanaM bhokSyase iti bhuktaH so'tithibhiH / etameta vA manye odanaM bhokSyethe / bhokSyadhve // bhokSye / bhokSyAvahe / bhokSyAmahe // manyase / manyethe / manyadhve ityAdirarthaH / yuSmadyupapade ityAdyanuvartate / teneha na / etu bhavAnmanyate odanaM bhokSye iti bhuktaH so'tithibhiH // prahAse kim / yathArthakathane mA bhUt / ehi manyase odanaM bhokSye iti bhuktaH so'tithibhirityAdi // parokSe liTa / 2 / 115 // bhUtAnadyatanaparokSArthavRtterdhAtoliTU syAt / lasya tibAdayaH // liTra ca / / 4 / 115 // liDAdezastiDArdhadhAtukasaMjJa eva syAnna tu saarvdhaatuksNjnyH| tena zabAdayo na // parasmaipadAnAM NalatususthalathusaNalvamAH / / 4 / 82 // liTastibAdInAM navAnAM NalAdayo nava syuH / bhU a iti sthite // bhuvo vugluGaliToH / 64 / 88 // bhuvo vugAgamaH syAt luliToraci / nityatvAdugguNavRddhI bAdhate // ekAco dve prathamasya / 6 / 1 / 1 // ajAderdvitIyasya / 602 // ityadhikRtya // liTi dhAtoranabhyAsasya / / 1 / 8 // liTi pare'nabhyAsadhAtvavayavasyaikAcaH prathamasya dve sta AdibhUtAdacaH parasya tu dvitIyasya / bhUv bhUv a iti sthite // pUrvo'bhyAsaH / / 1 / 4 // atra ye dve vihite tayoH pUrvo'bhyAsasaMjJaH syAt // halAdiH zeSaH / 4 / 60 // abhyAsasyAdihal ziSyate anye halo lupyante / iti valopaH // hakhaH 4/59 // abhyAsasyAco havaH syAt // bhvterH|75473 // bhavaterabhyAsokArasya aH syAt liTi // abhyAse carca / / 4 / 54 // abhyAse jhalAM caraH syurjazazca / jhazAM jazaH khayAM caraH / tatrApi prakRtijazAM prakRtijazaH prakRticarAM prakRticara iti viveka AntaratamyAt // asiddhavadatrAbhAt / / 22 // ita UrdhvamApAdaparisamApterAmIyam / samAnAzraye tasminkartavye tadasiddhaM syAt / iti vuko'siddhatvAduvaGi prApte // bugyuTAvuvayaNoH siddhau vaktavyau * // babhUva / babhUvatuH / babhUvuH // ArdhadhAtukasyeDalAdeH / / 35 // valAderArdhadhAtukasyeDAgamaH syAt / babhUvitha / babhUvathuH / babhUva // babhUva / babhUviva / babhUvima // anadyatane laT 2215 // bhaviSyatyanadyatane'rthe dhAtorlaT syAt // syatAsI laluTo 3333 // la iti laGlaTorgrahaNam / dhAtoH syatAsI etau pratyayau sto luluToH parataH / zabAdyapavAdaH // ArdhadhAtukaM shessH||4|114 // tizibhyo'nyo dhAtoriti vihitaH pratyaya etatsaMjJaH syAt / iT // luTaH prathamasya DAraurasaH / / 4 / 85 // DA rau ras ete kramAtsyuH / DittvasAmarthyAdabhasyApi TerlopaH // pugantalaghUpadhasya ca 73386 // Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante bhvaadyH| 173 pugantasya laghUpadhasya cAGgasyeko guNaH syAtsArvadhAtukArdhadhAtukayoH / yena nAvyavadhAnaM tena vyavahite'pi vacanaprAmANyAt / tena bhinattItyAdAvanekavyavahitasyeko na guNaH / bhavit A / atreko guNe prApte // dIdhIvevITAm / / 1 / 6 // dIdhIvevyoriTazca guNavRddhI na staH / bhavitA // taasstyorlopH|74/50|| tAserastezca lopaH syAtsAdau pratyaye pare // ri ca // 4 // 51 // rAdau pratyaye prAgvat / bhavitArau / bhavitAraH // bhavitAsi / bhavitAsthaH / bhavitAstha / / bhavitAsmi / bhavitAvaH / bhavitAsmaH // laT zeSe ca / 3 / 3 // 13 // bhaviSyadarthAddhAtorlaT syAkriyArthAyAM kriyAyAmasatyAM satyAM ca / syaH iT // bhaviSyati / bhaviSyataH / bhaviSyanti // bhaviSyasi / bhaviSyathaH / bhaviSyatha // bhaviSyAmi / bhavipyAvaH / bhaviSyAmaH // loT ca / 3 / 3 / 162 // vidhyAdiSvartheSu dhAtorloT syAt // AziSi liGloTau / 3 / 3 / 173 // esaH / / 4 / 86 // loTa ikArasya uH syAt / / bhavatu // tuhyostAtaDDhAziSyanyatarasyAm / / 1 // 35 // AziSi tuhyostAta vA syAt / anekAlatvAtsarvAdezaH / yadyapi GiccetyayamapavAdastathApyananyArthaGittveSvanaGAdiSu caritArtha iti guNavRddhipratiSedhasaMprasAraNAdyarthatayA saMbhavatprayojanaGakAre tAtaGi mantharaM pravRttaH pareNa bAdhyate / ihotsargApavAdayorapi samabalatvAt / bhavatAt // loTo laGat / / 4 / 85 // loTo laGa iva kArya syAt / tena tAmAdayaH salopazca / tathA hi // tasthasthamipAM tAMtantAmaH / 3 / 4 / 101 // GitazcaturNA tAmAdayaH kramAtsyuH // nityaM DintaH / 3 / 4 / 99 // sakArAntasya Giduttamasya nityaM lopaH syAt / alo'ntyasyeti sasya lopaH / bhavatAm / bhavantu // seTapica 3 / 4 / 87 // loTaH serhiH syAtso'picca // ato he| 64 / 105 // ataH parasya herlak syAt / bhava / bhavatAt / bhavatam / bhavata // meniH / 24 / 89 // loTo meniH syAt // ADuttamasya picca / 3 / 4 / 92 // loDuttamasyADAgamaH syAtsa picca / hinyorutvaM na / ikAroccAraNasAmarthyAt / bhavAni / bhavAva / bhavAma // anadyatane laG / 3 / 2111 // anadyatanabhUtArthavRtterdhAtorlaG syAt // lullvdddaattH|6|471|| eSu pareSvaGgasyADAgamaH syAtsa codAttaH // itazca / 3 / 4 // 100 // Gito lasya parasmaipadamikArAntaM yattasya lopaH syAt // abhavat / abhavatAm / abhavan // abhavaH / abhavatam / abhavata // abhavam / abhavAva / abhavAma // vidhinimantraNAmantraNAdhISTasaMpraznaprArthaneSu liGga / 33 / 161 // eSvartheSu dyotyeSu vAcyeSu vA liG syAt / vidhiH preraNaM bhRtyAdenikRSTasya pravartanam / nimantraNaM niyogakaraNaM Avazyake zrAddhabhojanAdau dauhitrAdeH pravartanam / AmantraNaM kAmacArAnujJA / adhISTaH satkArapUrvako vyApAraH / pravartanAyAM liGga ityeva suvacam / caturNAM pRthagupAdAnaM prapaJcArtham // yAsuT parasmaipadeSUdAtto Gicca / / 4 / 103 // liGaH parasmaipadAnAM yAsuDAgamaH syAtsa codAtto Gicca / GittvokteIyate kacidanubandhakArye'pyanalvidhAviti pratiSedha iti / znAde Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 siddhAntakaumudyAm zasya zAnacaH zittvamapIha liGgam // suT tithoH||4|107 // liGastakArathakArayoH suT syAt / suTA yAsuTa na bAdhyate / liGo yAsuTa takArathakArayoH suDiti viSayabhedAt // liGaH salopo'nantyasya / 7279 // sArvadhAtukaliGo'nantyasya sasya lopaH syAt / iti sakAradvayasyApi nivRttiH / suTaH zravaNaM tvAzIrliGi / sphuTataraM tu tatrApyAtmanepade // ato yeyaH / / 2 / 80 // ataH parasya sArvadhAtukAvayavasya yA ityasya iy syAt / guNaH / yalopaH / bhavet / sArvadhAtuke kim / cikIrSyAt / madhye'pavAdanyAyena hi atolopa eva bAdhyeta / bhavedityAdau tu paratvAddIrghaH syAt / bhavetAm // jherjus / 3 / 4 / 108 // liGo jhernus syAt / ja it // usyapadAntAt / 6 / 1 / 96 // apadAntAdavarNAdusi pare pararUpamekAdezaH syAt / iti prApte / paratvAnnityatvAcAto yeya iti prAJcaH / yadyapyantaraGgatvAtpararUpaM nyAyyaM tathApi yAs ityetasya iy iti vyAkhyeyam / evaM ca salopasyApavAda iy / ato yeya ityatra tu sndhiraarssH| bhaveyuH // bhaveH / bhavetam / bhaveta // bhaveyam / bhaveva / bhavema // liGAziSi / / 4 / 116 // AziSi liGastiGArdhadhAtukasaMjJaH syAt // kidAziSi / / 4 / 104 // AziSi liGo yAsuTa kitsyAt / skoriti salopaH // rikRti ca / / 1 // 5 // gitkinGinnimitte iglakSaNe guNavRddhI na staH / bhUyAt / bhUyAstAm / bhUyAsuH // bhUyAH / bhUyAstam / bhUyAsta // bhUyAsam / bhUyAkha / bhUyAsma // luG / 3 / 2 / 110 // bhUtArthavRtterdhAtorlaG syAt // mAGi luG 3333175 // sarvalakArApavAdaH // smottare laG ca / 3 / 3 / 176 // smottare mAGi laG syAccAlluG // cila luGi / 3 // 1 // 43 // zabAdyapavAdaH // cleH sic / 3 / 1 // 44 // gAtisthAghupAbhUbhyaH sicaH parasmaipadeSu / 2 / 477 // ebhyaH sico luk syAt / gApAviheNAdezapibatI gRhyate // bhUsuvostiGi / / 3 / 88 // bhU su etayoH sArvadhAtuke tiGi pare guNo na syAt // astisico'pRkta 396 // sicca asU ceti samAhAradvandvaH / sicchabdasya sautraM bhatvam / astItyavyayena karmadhArayaH / tataH paJcamyAH sautro luk / vidyamAnAtsico'stezca parasyApRktasya hala IDAgamaH syAt / itINneha / sico luptatvAt / abhUt / halaH kim / aidhiSi / apRktasyeti kim / aidhiSTa / abhUtAm // sijabhyastavidibhyazca / / 4 / 109 // sico'bhyastAdvidezca parasya GitsaMbandhino jhernus syAt / iti prApte // aatH| 324110 // sijlukyAdantAdeva jherjus syAt / abhUvan // abhUH / abhUtam / abhUta // abhUvam / abhUva / abhUma // na mAGayoge / 6 / 74 // aDATau na staH / mA bhavAn bhUt / mA sma bhavat / bhUdvA // liGgimitte laDU kriyAtipattau / / 33139 // hetuhetumadbhAvAdi liGgimittaM tatra bhaviSyatyarthe laG syAt kriyAyA aniSpattau gamyamAnAyAm / abhaviSyat / abhaviSyatAm / abhaviSyan // abhaviSyaH / abhaviSyatam / abhaviSyata // abhaviSyam / abhaviSyAva / abhaviSyAma // te prAgdhAtoH / / 4 / 80 // te gatyupasarga Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante bhvAdayaH / saMjJA dhAtoH prAgeva prayoktavyAH || Ani loT ||8|4|16 // upasargasthAnnimittAtparasya loDAdezasyAnItyasya nasya NaH syAt / prabhavANi / duraH SatvaNatvayorupasargatvapratiSedho vaktavyaH * // dusthitiH / durbhavAni / antaHzabdasyAG ki vidhiNatveSUpasargatvaM vAcyam * // antardhA / antardhiH / antarbhavANi // zeSe vibhASA'kakhAdAvaSAnta upadeze / 8|4|18 // upadeze kAdikhAdiSAntavarje gadanadAderanyasmin dhAtau pare upasargasthAnatAtparasya nernasya NatvaM vA syAt / praNibhavati / pranibhavati / ihopasargANAmasamastatve'pi saMhitA nityA / taduktam - saMhitaikapade nityA nityA dhAtUpasargayoH // nityA samAse vAkye tu sA vivakSAmapekSate // 1 // iti / sattAdyarthanirdezazcopalakSaNam / yAgAtkharge bhavatItyAdAtpadyata ityAdyarthAt / upasargAstvarthavizeSasya dyotakAH / prabhavati / parAbhavati / saMbhavati / anubhavati / abhibhavati / udbhavati / paribhavatItyAdau vilakSaNArthAvagate / uktaM ca // upasargeNa dhAtvartho balAdanyaH pratIyate / prahArAhArasaMhAravihAraparihAravat // 1 // iti // dha vRddhau / katthantAH SaTtriMzadanudAttetaH // Tita AtmanepadAnAM Tere / 3|4|79 // Tito lasyAtmanepadAnAM TeretvaM syAt / edhate // sArvadhAtukamapit | 1|2| 4 // apitsArvadhAtukaM dvisyAt // Ato GitaH | 7|2|81 // ataH parasya GitAmA - kArasya iy syAt / eghete / edhante // thAsaH se | 3|4|80 // Tito lasya thAsaH se syAt / edhase / edhethe / edhadhve / ato guNe / edhe / edhAvahe / edhAmahe // ijAdezva gurumato'nRcchaH | 3|1| 36 || ijAdiryo dhAturgurumAnRcchatyanyastata Am syAlliTi || Amo makArasya nettvam / AskAsorAvidhAnAjjJApakAt // AmaH | 2|4|81 // AmaH parasya luk syAt // kRJcAnuprayujyate liTi | 3|1|40 // AmantAliTparAH kRbhvastayo'nuprayujyante / AmpratyayavatkRJo 'nuprayogasyeti sUtre kRJgrahaNasAmarthyAdanuprayogo'nyasyApIti jJAyate / tena kRbhvastiyoga ityataH kRJo dvitIyeti JakAreNa pratyAhArAzrayaNAtkRbhvastilAbhaH / teSAM kriyAsAmAnyavAcitvAdAmprakRtInAM vizeSavA citvAttadarthayorabhedAnvayaH / saMpadistu pratyAhAre'ntarbhUto'pyananvitArthatvAnna prayujyate / kRJastu kriyAphale paragAmini parasmaipade prApte // AmpratyayavatkRJo'nuprayogasya ||3|63 || Am pratyayo yasmAdityatadguNasaMvijJAno bahuvrIhiH / AmprakRtyA tulyamanuprayujyamAnAtkRJo'pyAtmanepadaM syAt / iha pUrvavadityanuvartya vAkyabhedena saMbadhyate / pUrvavadevAtmanepadaM na tu tadviparItamiti / tena kartRge'pi phale indAMcakAretyAdau na taG || liTastajhayorezirec | 3|4|81 || liDAdezayostajhayorez irec etau staH / ekAroccAraNaM jJApakaM taGAdezAnAM TeretvaM neti / tena DAraurasAM na / kR e iti sthite // asaMyogAliTThit / 1 / 225 // asaMyogAtparo'pilliGkitsyAt / ki ceti niSedhAtsArvadhAtukArdhadhAtukayoriti guNo na / dvitvAtparatvAdyaNi prApte // dvirvacane'ci / 1 / 1 / 59 // dvitvanimitte'ci pare aca Adezo na syAdvitve kartavye // urat / 175 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 siddhAntakaumudyAm 74 // 66 // abhyAsaRvarNasya atsyAtpratyaye pare / raparatvam / halAdiH zeSaH / pratyaye kim / vatrazca // kuhoshcH|7|4|32|| abhyAsakavargahakArayozcavargAdezaH syAt / edhAMcakre / edhAMcakrAte / edhAMcakrire // ekAca upadeze'nudAttAt / / 2 / 10 // upadeze yo dhAturekAjanudAttazca tataH parasya valAderArdhadhAtukasyed na syAt / upadeze ityubhayAnvayi / ekAca iti kim / yaGlugvyAvRttiryathA syAt / smaranti hi // ritapA zapA'nubandhena nirdiSTaM yadguNena ca / yatraikAgrahaNaM caiva paJcaitAni na yaGluki // 1 // iti etaccahaivaikA grahaNena jJApyate / aca ityevaikatvavivakSayA tadvato grahaNena ca siddhe ekagrahaNasAmarthyAdanekAckopadezo vyAvartyate / tena vadherhantyupadeze ekAco'pi na niSedhaH / Adezopadeze'nekActvAt / anudAttAzcAnupadameva saMgrahISyante / edhAMcakRSe / edhAMcakrAthe // iNaH pIdhvaMlaliTAM dho'GgAt / 8 / 3 / 78 // iNNantAdaGgAtpareSAM SIdhvaMluliTAM dhasya mUrdhanyaH syAt / edhAMcakRTve // edhAMcake / edhAMcakRvahe / edhAMcakRmahe / edhAMbabhUva / anuprayogasAmAdaste bhAvo na / anyathA hi krascAnuprayujyata iti kRbhivati vA brUyAt // ata AdeH 7470 // abhyAsasyAderato dIrghaH syAt / pararUpApavAdaH / edhAmAsa / edhAmAsaturityAdi / edhitA / edhitArau / edhitAraH / edhitAse / edhitAsAthe // dhi ca / 8 / 2 / 25 // dhAdau pratyaye pare salopaH syAt / edhitAdhve // ha eti 74 / 52 // tAsastyoH sasya haH syAdeti pare / edhitAhe / edhitAkhahe / edhitAsmahe // edhiSyate / edhiSyate / edhiSyante // edhiSyase / edhiSyethe / edhiSyadhve // edhiSye / edhiSyAvahe / edhiSyAmahe / AmetaH / / 4 / 90 // loTa ekArasyAm syAt // edhatAm / edhetAm / edhantAm // savAbhyAM vAmau / 3491 // savAbhyAM parasya loDetaH kramAdva am etau staH / edhakha / edhethAm / edhadhvam / eta ai / 3 / 4 / 93 // loDuttamasya eta ai syAt / Amo'pavAdaH / edhai / edhAvahai / edhAmahai // ADajAdInAm / / 472 // ajAdInAmAT syAlluGAdiSu / aTo'pavAdaH // ATazca // aidhata / aighetAm / aidhanta / aidhathAH / aidhethAm / aidha. dhvam / aidhe / aidhAvahi / aidhAmahi // liGaH sIyuT / / 4 / 102 // salopaH / edheta edheyAtAm // jhasya ran / 3 / 4 / 105 // liGo jhasya ran syAt / edheran // edhethAH / edheyAthAm / eghedhvam // iTo't / / 4 / 106 // liGAdezasyeTo'tsyAt / edheya / edhevahi / edhemahi // AzIliGi ArdhadhAtukatvAt liGaH salopo na / sIyuTasuToH pratyayAvayavatvAtpatvam / edhiSISTa / edhiSIyAstAm // edhiSIran // edhiSISThAH / edhiSIyAsthAm / edhiSIdhvam // edhiSIya / edhiSIvahi / edhiSImahi // aidhiSTa / aidhiSAtAm // AtmanepadeSvanataH / / 1 // 5 // anakArAtparasyAtmanepadeSu jhasya at ityAdezaH syAt / aidhiSata / aidhiSThAH / aidhiSAthAm // iNaH pIdhvaMluiliTAM dho'GgAt // aidhidam / ibhinna eva iNiha gRhyate iti mate tu aidhidhvam / Dhadhayorvasya masya ca dvitvavikalpAtSoDaza rUpANi / aidhiSi aidhiSvahi / aidhi Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGate bhvaadyH| mahi / aidhiSyata / aidhiSyetAm / aidhiSyanta / aidhiSyathAH / aidhiSyethAm / aidhiSyadhvam / aidhiSye / aidhiSyAvahi / aidhiSyAmahi / udAttatvAdvalAderiT / prasaGgAdanudAttAH saMgRhyante // UdRdantaiyauti, ru, kSNu, zIG, nu, nu, kSu, zvi, DIG, zribhiH // vRG, vRJbhyAM , ca vinaikAco'janteSu nihatAH smRtAH // 1 // zaka, pac , muc , ric , vac , vic , sic pracchi, tyan , nijir, bhajaH // bhan , bhuj , bhrasj , maji, yaj , yuj , run , ruJja , vijir, khaJji, saGg , sRjaH, // 2 // ad, kSud, khid , chid , tudi, nudaH, padya, bhid , vidyati, vinad, // zad, sadI, khidyati, skandi, hadI, krudh , kSudhi, budhyatI, // 3 // bandhi, yudhi, rudhI, rAdhi, vyadh, zudhaH, sAdhi, sidhyatI // manya, hannAp , kSip , chupi, tap , tipa, stRpyati, dRpyatI // 4 // lip , lup, vap, zap , svap, sRpi, yam , ram , labh , gam , nam, yamo, ramiH // kruzi, dezi, dizI, dRz , mRz , riz, ruz, liz , viz , spRzaH, kRSiH // 5 // tviS , tuS , dviS , duS, puSya, piS , viS , ziS , zuS , zliSyatayo, ghasiH // vasati, daha , dihi, duho, nah , miha , ruh , liha, vahistathA // 6 // anudAttA halanteSu dhAtavo vyadhikaM zatam // tudAdau matabhedena sthitau yau ca curAdiSu // 7 // tRp , dRpI, tau vArayituM zyanA nirdeza AdRtaH // kiM ca // khidyapadyau, sidhyabudhyau, manyapuSyazliSaH, zyanA // 8 // vasiH zapA lukA yautinirdiSTo'nyanivRttaye // Nijir, vijir, zaku, iti sAnubandhA amI tathA // 9 // vindatizcAndradaurgAderiSTo bhASye'pi dRzyate / vyAghrabhUtyAdayastvenaM neha peThuriti sthitam // 10 // raJji, masjI, adi, padi, tud, kSudha, zuSi, puSI, ziSiH // bhASyAnuktA navehoktA vyAghrabhUtyAdisaMmateH // 11 // spardha saMgharSe / saMgharSaH parAbhibhavecchA / dhAtvarthenopasaMgrahAdakarmakaH / spardhate // zapUrvAH khayaH / / 4 / 61 // abhyAsasya zapUrvAH khayaH ziSyante / halAdiH zeSa ityasyApavAdaH / paspardhe / spardhitA / spardhiSyate / spardhatAm / aspardhata / spardheta / spardhiSISTa / aspardhiSTa / aspardhiSyata // 3 // gAdhR pratiSThAlipsayogranthe ca / gAMdhate / jagAdhe // 4 // bAdhu loDane / loDanaM pratighAtaH / bAdhate // 5 // nAtha nAdhR yAcJopatApaizvaryAzIHSu // AziSi nAtha iti vAcyam // * // asyAziSyevAtmanepadaM syAt / nAthate / anyatra nAthati // 6 // nAdhate // 7 // dadha dhAraNe / dadhate // ata ekahalmadhye'nAdezAderliTi / 6 / 4 / 120 // linimittAdezAdikaM na bhavati yadaGgaM tadavayavasyAsaMyuktahalamadhyasthasyAkArasya ekAraH syAdabhyAsalopazca kiti liTi // thali ca seTi / 6 / 4 / 121 // prAguktaM syAt / Adezazceha vairUpyasaMpAdaka evAzrIyate / zasadadyoH pratiSedhavacanAjjJApakAt / tena prakRtijazcarAM teSu satvapi etvAbhyAsalopau sta eva / dedhe / dedhAte / dedhire / ataH kim / didivatuH / taparaH kim / rarAse / eketyAdi kim / tatsaratuH / anAdezAdeH kim / cakaNatuH / liTA AdezavizeSaNAdiha syAdeva / nemitha / sehe // 8 // skudi ApravaNe / ApravaNamutplavanamuddharaNaM ca // idito num 23 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 siddhAntakaumudyAm dhaatoH71158|| skundate / cuskunde // 9 // zvidi zvaitye / akarmakaH / zvidante / zizvinde // 10 // vadi abhivAdanastutyoH / vandate / vavande // 11 // bhadi kalyANe sukhe ca / bhandate / babhande // 12 // madi stutimodamadakhAmakAntigatiSu / mandate / mamande // 13 // spadi kiMciccalane / spandate / paspande // 14 // klidi paridevane / zoka ityarthaH / sakarmakaH / klindate caitram / ciklinde // 15 // muda harSe / modate // 16 // dada dAne / dadate // na zasadadavAdiguNAnAm / 6 / 4 / 126 // zaserdadervakArAdInAM guNazabdena bhAvitasya ca yo'kArastasya etvAbhyAsalopau na / dadade / dadadAte / dadadire // 17 // Svada varda AkhAdane / ayamanubhave sakarmakaH / rucAvakarmakaH // dhAtvAdeH SaH sH|6|1|64|| dhAtorAdeH Sasya saH syAt / sAtpadAdyoriti SatvaniSedhaH / anuskhadate / sakhade // 18 // khardate / sakharde // 19 // urda mAne krIDAyAM ca // upadhAyAM ca / 8 / 2 / 78 // dhAtorupadhAbhUtayo rephavakArayorhalaparayoH parata iko dIrghaH syAt / / Urdate / UrdIcakre // 20 // kurda khurda gurda guda krIDAyAmeva / kUrdate / cukUrde // 21 // khUrdate // 22 // gUdate // 23 // godate / jugude // 24 // SUda kSaraNe / sUdate / suSUde // sek , sRpa, sU, stu, sRj , stR, styA'nye dantyAjantasAdayaH / ekAcaH SopadezAH pvaSk , khid , khad, khaJja , khap , smiGaH // 1 // dantyaH kevaladantyo na tu dantoSThajo'pi / vaSkAdInAM pRthaggrahaNAjjJApakAt // 25 // hAda avyakte zabde / hAdate / jahAde // 26 // hAdI sukhe ca / cAdavyakte zabde / hrAdate // 27 // svAda AkhAdane / khAdate // 28 // parda kutsite zabde / gudarave ityarthaH / pardate // 29 // yatI prayatne / yatate / yete // 30 // yut jut bhAsane / yotate / yuyute // 31 // jotate / jujute // 32 // viSa vethU yAcane / vivithe // 33 // vivethe // 34 // zrathi zaithilye / zranthate // 35 // grathi kauTilye / granthate // 36 // kattha zlAghAyAm / katthate // 37 // edhAdayo'nudAtteto gatAH // // athASTatriMzattavargIyAntAH parasmaipadinaH // ata sAtatyagamane / atati // ata AdeH // Ata / AtatuH / AtuH / luGi Atis I t iti sthite // iTa ITi 8 / 2 / 28 // iTaH parasya sasya lopaH syAdITi pare // sijlopa ekAdeze siddho vAcyaH * // AtIt / AtiSTAm / AtiSuH // vadavrajahalantasyAcaH 72 // 3 // vadevrajerhalantasya cAGgasyAcaH sthAne vRddhiH syAtsici parasmaipadeSu / iti prApte // neTi 7 // 24 // iDAdau sici prAguktaM na syAt // mA bhavAnatIt / atiSTAm / atiSuH // 1 // citI saMjJAne / cetati / ciceta / acetIt / acetiSTAm / acetiSuH // 2 // cyutira Asecane / AsecanamArdIkaraNam / AGISadarthe'bhivyAptau ca // ira itsaMjJA vAcyA * // cyotati / cucyota // irito vA / 3 / 1157 // irito dhAtozleraG vA syAtparasmaipade pare / acyutat / acyotIt // 3 // zcayutira kSaraNe / zcayotati / cuzcyota / Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante bhvaadyH| acyutat / anyotIt // 4 // yakArarahito'pyayam / zcotati // 5 // mantha viloDane / viloDanaM pratighAtaH / manthati / mamantha / yAsuTaH kidAziSIti kittvAdaniditAmiti nalopaH / mathyAt // 6 // kuthi puthi luthi mathi hiMsAsaMklezanayoH / idittvAnnalopo na / kunthyAt / manthyAt // 10 // Sidha gatyAm / sedhati / siSedha / sedhitaa| asedhIt / sAtpadAdyoriti niSedhe prApte // upasargAtsunotisuvatisyatistautistobhatisthAsenayasedhasicasaJjavaJjAm / 83 / 65 // upasargasthAnnimittAdeSAM sasya SaH syAt // sadiraprateH / 8266 // pratibhinnAdupasargAtsadeH sasya SaH syAt // stnbheH| 8 / 3 / 67 // stanbheH sautrasya sasya SaH syAt / yogavibhAga uttarArthaH / kiMca / aprateriti nAnuvartate / bAhupratiSTambhavivRddhamanyuH // avAcAlambanAvidUryayoH / / 3 / 68 // avAtstanbheretayorarthayoH SatvaM syAt // vezca svano bhojane / 8369 // vyavAbhyAM khanateH sasya SaH syAdbhojane // parinivibhyaH sevasitasayasivusahasuTstukhajAm / 8 / 3 / 70 // parinivibhyaH pareSAmeSAM sasya SaH syAt / niSedhati // prAksitAdavyavAye'pi / 8 / 3 / 63 // sevasitetyatra sitazabdAtprAg ye sunotyAdayasteSAmavyavAye'pi SatvaM syAt / nyaSedhat / nyaSedhIt / nyaSedhiSyat // sthAdiSvabhyAsena cAbhyAsasya / / 3 / 64 // prAk sitAt sthAdiSvabhyAsena vyavAye'pi SatvaM syAt / eSAmeva cAbhyAsasya na tu sunotyAdInAm / niSiSedha / niSiSidhatuH // sedhatergatau / / 113 // gatyarthasya sedhateH SatvaM na syAt / gaGgAM visedhati // 11 // SidhU zAstre mAGgalye ca / zAstraM zAsanam // kharatisUtisUyatidhUnUdito vA 72 / 44 // kharatyAderUditazca parasya valAderArdhadhAtukasyeDA syAt // jhaSastatho?'dhaH 8 / 2 / 40 // jhaSaH parayostathayodhaH syAnna tu dadhAteH / jaztvam / siSeddha / siSedhitha / seddhaa| sedhitA / setsyati / sedhiSyati / asaitsIt // jhalo jhali / 8 / 26 // jhalaH parasya sasya lopaH syAt jhali / asaiddhAm / asaitsuH // asaitsIH / asaiddham / asaiddha // asaitsam / asaitva / asaitsma / pakSe asedhIt / asedhiSTAmityAdi // 12 // khAha bhakSaNe / RkAra it / khAdati / cakhAda // 13 // khada sthairya hiMsAyAM ca / cAdbhakSaNe / sthairye akarmakaH / khadati // ata upadhAyAH / / 2 / 116 // upadhAyA ato vRddhiH syAt jiti Niti ca pratyaye pare / cakhAda // Naluttamo vA 71 / 91 // uttamo NalvA NitsyAt / cakhAda / cavada // ato halAderlaghoH // 27 // halAderlaghorakArasya iDAdau parasmaipadapare sici vRddhirvA syAt / akhAdIt / akhadIt // 14 // bada sthairye / pavargIyAdiH / badati / babAda / bedatuH / beditha / babAda / babada / abAdIt / abadIt // 15 // gada vyaktAyAM vAci / gadati // nergadanadapatapadaghumAsyatihantiyAtivAtidrAtipsAtivapativahatizAmyaticinotidegdhiSu ca / 84 / 17 // upasargasthAnimittAtparasya nernasya Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 siddhAntakaumudyAm NaH syAt gadAdiSu / praNigadati / jagAda // 16 // rada vilekhane / vilekhanaM bhedanam / rarAda / redatuH // 17 // Nada avyakta zabde // No nH|6|1||65|| dhAtorAderNasya naH syAt / NopadezAstvanarda-nATi-nAth-nAdh-nanda-nakka-nR-nRtaH // nATedardIrghArhasya paryudAsAddhaTAdirNopadeza eva / tavargacaturthAntanAdhatenUnadyozca keciNNopadezatAmAhuH // upasargAdasamAse'pi Nopadezasya / 84 / 14 // upasargasthAnnimittAtparasya Nopadezasya dhAtornasya NaH syAtsamAse'samAse'pi / praNadati / praNinadati // 18 // arda gatau yAcane ca / ata AdeH // tasmAnnuD dvihalaH 7471 // dvihalo dhAtordI(bhUtAdakArAtparasya nud syAt / Anada / ArdIt // 19 // naI garda zabde / NopadezatvAbhAvAnna NaH / pranardati // 20 // gardati / jagarda // 21 // tarda hiMsAyAm / tardati // 22 // karda kutsite zabde / kutsite kaukSe / kardati // 23 // kharda dandazUke / daMzahiMsAdirUpAyAM dandazUkakriyAyAmityarthaH / khrdti| cakharda // 24 // ati Adi bandhane / antati / Ananta // 25 // andati / Ananda // 26 // idi paramaizvarye / indati / indAMcakAra // 27 // bidi avayave / pvrgtRtiiyaadiH| bindati / avayavaM karotItyarthaH / bhidIti pAThAntaram // 28 // gaDi vadanaikadeze / gaNDati / antatyAdayaH paJcaite na tiSiyA iti kAzyapaH / anye tu tiGamapIcchanti // 29 // Nidi kutsAyAm / nindati / praNindati // 30 // Tunadi samRddhau // AdirjiTuDavaH / 1 // 3 // 5 // upadeze dhAtorAdyA ete itaH syuH / nandati / idittvAnnalopo na / nandyAt // 31 // cadi AhlAde / cacanda // 32 // di ceSTAyAm / tatranda // 33 // kadi Rdi kladi AhvAne rodane ca / cakanda // 34 // cakranda // 35 // caklanda // 36 // klidi paridevane / ciklinda // 37 // zundha zuddhau / zuzundha / nalopaH / zudhyAt // 38 // * // atha kavargIyAntA anudAtteto dvicatvAriMzat // zIka secne| tAlavyAdiH / dantyAdirityeke / zIkate / zizIke // 1 // loka darzane / lokate / luloke // 2 // zloka saMghAte / saMghAto granthaH / sa ceha athyamAnasya vyApAro granthiturvA / Aye akarmako dvitIye sakarmakaH / zlokate // 3 // drekR dhekR zabdotsAhayoH / utsAho vRddhirauddhatyaM ca / didreke // 4 // dibhreke // 5 // rekR zaGkAyAm / rekate // 6 // sekR TekR saki ki zlaki gatau / trayo dantyAdayaH / dvau tAlavyAdI / aSopadezatvAnna ssH| siseke // 11 // zaki zaGkAyAm / shngkte| zazake // 12 // aki lakSaNe / aGkate / Anake // 13 // vaki kauTilye / vaGkate // 14 // maki maNDane / makate // 15 // kaka laulye / laulyaM garvazcApalyaM ca / kakate / cakake // 16 // kuka vRka AdAne / kokate / cukuke // 17 // vrkte| vavRke // Rdupadhebhyo liTaH kittvaM guNAtpUrvavipratiSedhena * // 18 // caka tRptau pratighAte ca / ckte| ceke // 19 // kaki vaki zvaki Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 tiGante bhvAdayaH / traki Dhauka naukR SvaSka vaska maska TikaTIkR tikR tIkR raghi laghi gatyarthAH // kaGkate / DuDhauke / tutrauke // subdhAtuSThivuSvaSkatInAM satvapratiSedho vaktavyaH * // pvaSkate / SaNvaSke / atra tRtIyo dantyAdirityeke // laghi bhojananivRttAvapi // 34 // aghi vaghi madhi gatyAkSepe / AkSepo nindA / gatau gatyArambhe cetyanye / aGghate / Anacha / vaGghate / maGghate / maghi kaitave ca // 37 // rAghU lAghu drAghu sAmarthye / rAghate // 38 // lAghate // 39 // dhrA ityapi kecit / drA AyAme ca / AyAmo daiya'm / drAyate // 41 // zlAgha katthane / zlAghate // 42 // * // atha parasmaipadinaH pazcAzat // phaka nIcairgatau / nIcairgatirmandagamanamasanyavahArazca / phakkati / paphaka // 1 // taka hasane / takati // 2 // taki kRcchrajIvane / taGkati // 3 // bukka bhaSaNe / bhaSaNaM zvaravaH / bukkati // 4 // kakha hasane / pranikakhati // 5 // okha rAkha lAkha drAkhu dhrAkha zoSaNAlamarthayoH / okhati okhAMcakAra // 10 // zAkha zlAkha vyAptau / zAkhati // 12 // ukha ukhi vakha vakhi makha makhi Nakha Nakhi rakha rakhi lakha lakhi ikha ikhi Ikhi valga ragi lagi agi vagi bhagi tagi tvagi agi zlagi igi rigi ligi gtyrthaaH| kavarga dvitIyAntAH paJcadaza / tRtIyAntAstrayodaza / iha khAnteSu rikha trakha trikhi zikhi ityapi caturaH kecitpaThanti // abhyaassyaasvrnne| / 6 / 478 // abhyAsasya ivarNovarNayoriyaDavaGau sto'savarNe'ci / uvokha / saMnipAtaparibhASayA ijAderityAmna / UkhatuH / UkhuH / iha savarNadIrghasyAbhyAsagrahaNena grahaNAdbhavaH prApto na bhavati / sakRtpravRttatvAt / AGgatvAddhi parjanyavallakSaNapravRttyA hakhe kRte tato dIrghaH / vArNAdAGgaM balIya iti nyAyAt paratvAcca / uti / vavakhatuH / vaGkhati / mekhatuH // tvagi kampane ca // 44 // yugi jugi vugi varjane / yuGgati // 47 // ghagha hsne| ghaghati / jaghAgha // 48 // madhi maNDane / maGghati // 49 // zighi AghrANe / zivati // 50 // atha cvrgiiyaantaaH| tatrAnudAtteta ekviNshtiH|| varca dIptau / varcate // 1 // Saca secane sevane ca / sacate / sece / sacitA // 2 // loca darzane / locate / luloce // 3 // zaca vyaktAyAM vAci / zece // 4 // zvaca zvaci gatau / zvacate / zvazcate // 6 // kaca bandhane / kacate // 7 // kaci kAci dIptibandhanayoH / cakacce / cakAJce // 9 // maca muci kalkane / kalkanaM dambhaH zAThyaM ca / kathanamityanye / mece / mumuJce // 11 // maci dhAraNocchrAyapUjaneSu / mamaJce // 12 // paci vyaktIkaraNe / paJcate // 13 // Tuca prasAde / stocate / tuSTuce // 14 // Rja gatisthAnArjanopArjaneSu / arjate / nuvidhau RkAraikadezo repho halatvena gRhyate / tena dvihalatvAnnuT / AnRje // 15 // Rji bhRjI bharjane / RJjate / upasargAhatIti vRddhiH / prAJjate / RJjAJcakre / AkhriSTa // 16 // bharjate // babhRje / abharjiSTa // 17 // eju zrez2a bhrAz2a dIptau / ejAMcakre // 20 // Ija gati Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 siddhAntakaumudyAm kutsanayoH / IjAMcakre // 21 // atha dvisaptativrajyantAH prsmaipdinH|| zuca zoke / zocati // 1 // kuca zabde tAre / kocati // 2 // kuzca kruzca kauTilyAlpIbhAvayoH / aniditAmiti nalopaH / kucyAt // 3 // krucyAt // 4 // lazca apanayane / lucyAt // 5 // aJcu gatipUjanayoH / acyAt / gatau nalopaH / pUjAyAM tu / aJcyAt // 6 // vaJca caJca taJcu tvaJca chuJca mluJca mucumlucu gatyarthAH / vacyAt / cacyAt / tacyAt / tvacyAt / agruJcIt / amluJcIt // jRstambhu cumlucucuglucugluazvibhyazca / 3 / 1158 // ebhyazcaleraG vA syAt / agrucat / amrocIt / amlucat / amlocIt // 14 // grucu glucu kuju khuju steyakaraNe / junoca / agrucat / agrocIt / jugloca / aglucat / aglocIt / akojIt / akhojIt // 18 // gluJca SasUja gatau / aG / aglucat / agluJcIt // 19 // sasya zzrutvena zaH / jaztvena jaH / sajjati / ayamAtmanepadyapi / sajjate // 20 // guji avyakte zabde / guJjati / guDyAt // 21 // arca pUjAyAm / Anarca // 22 // mleccha avyakte zabde / asphuTe'pazabde cetyarthaH / mlecchati / mimleccha // 23 // laccha lAchi lakSaNe / lalaccha // 24 // lalAJcha // 25 // vAchi icchAyAm / vAJchati // 26 // Achi AyAme / AJchati / ata Aderityatra taparakaraNaM khAbhAvikahakhaparigrahArtham / tena dIrghAbhAvAnna nuT / Ancha / taparakaraNaM mukhasukhArthamiti mate tu nuT / AnAJcha // 27 // hrIccha lajjAyAm / jihrIccha // 28 // hurchA kauTilye / kauTilyamapasaraNamiti maitreyaH / upadhAyAM ceti dIrghaH / hurchati // 29 // murchA mohasamucchrAyayoH / mUrchati // 30 // sphurchA vistRtau / sphUrchati // 31 // yuccha pramAde / yucchati // 32 // uchi uJche // uJchaH kaNaza AdAnaM kaNizAdyarjanaM zilamiti yAdavaH // uJchati / uJchAMcakAra // 33 // ucchI vivAse / vivAsaH samAptiH / prAyeNAyaM vipUrvaH / vyucchati // 34 // dhraja dhraji dhRja dhRji dhvaja dhvaji gatau / dhrajati / dhraJjati / dharjati / dhRJjati / dhvajati / dhvaJjati // 40 // kUj avyakte zabde / cukUja // 41 // arja Sarja arjane / arjati / Anarja // 42 // sarjati / sasarja // 43 // garja zabde / garjati // 44 // tarja bhartsane / tarjati // 45 // karja vyathane / cakarja // 46 // kharja pUjane ca / cakharja // 47 // aja gatikSepaNayoH / ajati // ajeyaMghaJapoH / / 4 / 56 // ajervI ityayamAdezaH syAdArdhadhAtukaviSaye ghaJamapaM ca varjayitvA // valAdAvArdhadhAtuke veSyate * // vivAya / vivyatuH / vivyuH / atra vakArasya halaparatvAdupadhAyAM ceti dIrgha prApte acaH parasminniti sthAnivadbhAvenAcparatvam / na ca napadAnteti niSedhaH // kharadIrghayalopeSu lopAjAdeza eva na sthAnivadityukteH // thali ekAca itIniSedhe prApte // kRmRbhRvRstudrusruzruvo liTi 2013 // ebhyo liTa iNna syAt / krAdInAM caturNA grahaNaM niyamArtham / Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante bhvaadyH| 183 prakRtyAzrayaH pratyayAzrayo vA yAvAniniSedhaH sa liTi cettarhi krAdibhya eva nAnyebhya iti / tatazcaturNA thali bhAradvAjaniyamaprApitasya vamAdiSu krAdiniyamaprApitasya ceTo niSedhArtham // acastAvatthalyaniTo nityam / / 2 / 61 // upadeze'janto yo dhAtustAsau nityAniTa tataH parasya thala iNna syAt // upadeze'tvataH 2062 // upadeze akAravatastAsau nityAniTaH parasya thala iNna syAt // Rto bhAradvAjasya / / 2 / 63 // tAsau nityAniTa RdantAdeva thalo neTa bhAradvAjasya matena / tenAnyasya syAdeva / ayamatra saMgrahaH // ajanto'kAravAnvA yastAsyaniTa thali veDayam / Rdanta IdRGgityAniTa krAdyanyo liTi seD bhavet // 1 // na ca studrAdInAmapi thali vikalpaH zayaH / acastAkhaditi upadeze'tvata iti ca yogadvayaprApitasyaiva hi pratiSedhasya bhAradvAjaniyamo nivartakaH / anantarasyeti nyAyAt / vivayitha / vivetha / Ajitha / vivyathuH / vivya / vivAya / vivaya / vivyiva / vivyima / vetA / ajitA / veSyati / ajiSyati / ajatu / Ajat / ajet / vIyAt // sici vRddhiH parasmaipadeSu // 21 // igantAGgasya vRddhiH syAtparasmaipadapare sici / avaiSIt / AjIt / aveSyat / AjiSyat // 48 // teja pAlane / tejati // 49 // khaja manthe / khajati // 50 // khaji gativaikalye / khaJjati // 51 // eja kampane / ejAMcakAra // 52 // TuosphUrjA vajranirghoSe / sphUrjati / pusphUrja // 53 // kSi kSaye / akarmakaH / antarbhAvitaNyarthastu sakarmakaH / kSayati / cikSAya / cikSiyatuH / cikSiyuH / cikSayitha / cikSetha / cikSiyiva / cikSiyima / kSetA // akRtsaarvdhaatukyordiirghH| 74 / 25 // ajantAGgasya dIrghaH syAdyAdau pratyaye pare na tu kRtsArvadhAtukayoH / kSIyAt / akSaiSIt // 54 // kSIja avyakte zabde / kUjinA sahAyaM paThituM yuktaH / cikSIja // 55 // laja laji bhartsane // 57 // lAja lAji bharjane ca // 59 // jaja jaji yuddhe // 61 // tuja hiMsAyAm / tojati / tutoja // 62 // tuji pAlane // 63 // gaja gaji gRja gRji muja muji zabdArthAH // 69 // gaja madane ca // 70 // vaja vraja gatau / vadavrajeti vRddhiH / avrAjIt // 72 // * // atha TavIyAntAH zADyantA anudAttetaH SaTtriMzat // aha atikramaNahiMsayoH / dopadho'yam / topadha ityeke / aTTate / AnaTTe // 1 // veSTa veSTane / viveSTe // 2 // ceSTa ceSTayAm / aceSTiSTa // 3 // goSTa loSTa saMghAte / jugoSTe // 4 // luloSTe // 5 // ghaTTa calane / jaghaTTa // 6 // sphuTa vikasane / sphoTate / pusphuTe // 7 // aThi gatau / aNThate / AnaNThe // 8 // vaThi ekaca-yAm / vavaNThe // 9 // maThi kaThi zoke / zoka iha AdhyAnam / maNThate // 10 // kaNThate // 11 // muThi pAlane / muNThate // 12 // heTha vibAdhAyAm / jiheThe // 13 // eTha ca / eThAMcakre // 14 // hiDi gatyanAdarayoH / hiNDate / jihiNDe // 15 // huDi saMghAte / juhuNDe // 16 // kuDi dAhe / cukuNDe // 17 // vaDi vibhAjane / maDi Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 siddhAntakaumudyAm ca. vavaNDe // 19 // bhaDi paribhASaNe / parihAsaH sanindopAlambhazca paribhASaNam / babhaNDe // 20 // piDi saMghAte / pipiNDe // 21 // muDi mArjane / mArjanaM zuddhiyagbhAvazca / muNDate // 22 // tuDi toDane / toDanaM dAraNaM hiMsanaM ca / tuNDate // 23 // huDi vrnne| varaNaM svIkAraH / haraNa ityeke / huNDate // 24 // caDi kope // caNDate // 25 // zaDi rujAyAM saMghAte ca / zaNDate // 26 // taDi tADane / taNDate // 27 // paDi gatau / paNDate // 28 // kaDi made / kaNDate // 29 // khaDi manthe // 30 // heDa hoDa anAdare / jiheDe // 31 // juhoDe // 32 // bATTa AplAvye bazAdiH / AplAvyamAplavaH / bADate // 33 // drADa dhrADa vizaraNe / drADate // 34 // dhADate // 35 // zADa zlAghAyAm / zADate // 36 // * // atha ATavargIyAntasamApteH parasmaipadinaH // zauha garve / zauTati / zuzauTa // 1 // yauha bandhe / yauTati // 2 // mleha breDa unmaade| dvitIyo DAntaH / TAntamadhye pAThastvarthasAmyAnnAthativat / mleTati // 3 // preDati // 4 // kaTe varSAvaraNayoH / caTe ityeke / cakATa / sici atohalAderlaghoriti vRddhau prAptAyAm // yantakSaNazvasajAgRNizvayeditAm // 5 // hamayAntasya kSaNAderNyantasya zvayatereditazca vRddhirna syAdiDAdau sici / akaTIt // 6 // aTa paTa gatau / ATa / ATatuH / ATuH // 7 // papATa / peTatuH / peTuH // 8 // raTa paribhASaNe / rarATa // 9 // laTa bAlye / lalATa // 10 // zaTa rujAvizaraNagatyavasAdaneSu / zazATa // 11 // vaTa veSTane / vavATa / vavaTatuH / vavaTuH / vavaTitha // 12 // kiTa khiTa traase| keTati // 13 // kheTati // 14 // ziTa SiTa anAdare / shettti| zizeTa // 15 // seTati / siSTa // 16 // jaTa jhaTa saMghAte // 18 // bhaTa bhRtau // 19 // taTa ucchAye // 20 // khaTa kAGkSAyAm // 21 // naTa nRttau // 22 // piTa zabdasaMghAtayoH // 23 // haTa dIptau // 24 // SaTa avayave // 25 // luTa viloDane / DAnto'yamityeke // 27 // ciTa parapreSye // 28 // viTa zabde // 29 // biTa Akroze / bazAdiH / hiTetyeke // 31 // iTa kiTa kaTI gatau / eTati // 32 // keTati // 33 // kaTati / IkAraH zvIdito niSThAyAmitIniSedhArthaH // 34 // kecittu iditaM matvA numi kRte kaNThatItyAdi vadanti / ante ca i I iti prazliSya / ayati / iyAya / iyatuH / iyuH / iyayitha / iyetha / iyAya iyaya / dIrghasya tvijAderityAmi ayAMcakAretyAyudAharanti // 35 // maDi bhUSAyAm // 36 // kuDi vaikalye / kuNDati / kuNData iti tu dAhe gatam // 37 // muDa muDa mardane // 39 // cuDi alpIbhAve // 40 // muDi khaNDane / muNDati // 41 // puDi cetyeke / puNDati // 42 // ruTi luTi steye / ruNTati // 43 // luNTati // 44 // ruThi luThi ityeke // 46 // ruDi luDi ityapare // 48 // sphuTira vizaraNe / irittvAdakA / asphuTat / asphoTIt // 49 // sphuTi Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante bhvAdayaH / 185 ityapi kecit / idittvAnnum / sphuTati // 50 // paTha vyaktAyAM vAci / peThatuH / peThitha / apaThIt / apAThIt // 51 // vaTha sthaulye / vavaThatuH / vavaThi // 52 // maTha madanivAsayoH // 53 // kaTha kRcchrajIvane // 54 // raTa paribhASaNe // 55 // raTetyeke // 56 // haTha plutizaThatvayoH / balAtkAra ityeke / haThati / jahATha // 57 // rUTha luTha uTha upaghAte / oThati // 60 // UThetyeke / UThati / UThAMcakAra // 61 // piTha hiMsAsaMklezanayoH // 62 // zaTha kaitave ca // 63 // zuTha pratighAte / zoThati // 64 // zuThIti khAmI / zuNThati // 65 // kuThi ca / kuNThati // 66 // luThi Alasye pratighAte ca // 67 // zuThi zoSaNe // 68 // ruThi luThi gatau // 70 // cuDDa bhAvakaraNe / bhAvakaraNamabhiprAyasUcanam / cuDDati / cucuDDa // 71 // aDDa abhiyoge / aDDati / AnaDDa // 72 // kaDDu kArkazye | kaDDati // 73 // cuDDAdayastrayo dopadhAH / tena kvipi cut / at / kat / ityAdi / krIDDa vihAre / cikrIDa // 74 // tuDDa toDane / toDati / tutoDa // 75 // tUDDR ityeke // 76 // huDDa haDDa hoDR gtau| huDyAt / hUDyAt / hoDyAt // 79 // rauDa anAdare // 80 // roDa loDa unmAde || 82 // aDa udyame / aDati / ADa / ADatuH / ADuH // 83 // laDa vilAse / laDati // 84 // laDayorlarayozcaikatvasmaraNAlalatIti svAmyAdayaH // kaDa made / kaDati // 85 // kaDi ityeke / kaNDati // 86 // gaDi vadanaikadeze | gaNDati // 87 // iti TavargIyAntAH // atha pavargIyAntAH / tatrAnudAttetaH stobhatyantAzcatustriMzat / tiSTa tepR STiSTa TeTa kSaraNArthaH / Adyo'nudAttaH / kSIrakhAmI tvayaM seDiti babhrAma / tepate / titi / krAdiniyamAdiT / titipiSe / teptA / tepsyate // liG sicAvAtmanepadeSu |12|11 // iksamIpAddhalaH parau jhalAdI liG AtmanepadaparaH siccetyetau kitau staH / kittvAnna guNaH || tipsISTa / tipsIyAstAm / tipsIran / luGi jhalo jhalIti salopaH / atipta / atipsAtAm / atipsata / tepate / titepe / tiSTipe / tiSTipAte / tiSTipire / tiSTepe / tiSTepAte / tiSTepire // teTa kampane ca // 4 // gleTa dainye / glepate || 5 || duve kampane / 1 vepate // 6 // keTa geTa gleTa ca / cAtkampane gatau ca / sUtravibhAgAditi khAmI / maitreyastu cakAramantareNa paThitvA kampane ityapekSata ityAha / gleperarthabhedAtpunaH pAThaH // 8 // meTa reTa leTa gatau // 11 // trapUSu lajjAyAm / trapate / tRphalabhajatrapazca |6|4| 122 // eSAmata ekAro'bhyAsalopazca syAtkiti liTi seTiM thali ca / trepe / trepAte / trepire / UditvAdiDDA / trapitA / traptA / trapiSISTa / trapsISTa // 12 // kapi calane / kampate / cakampe | 13 || rabi labi abi zabde / rarambe / lalambe / Anambe || labi avasraMsane ca // 16 // kabR varNe / cakabe // 17 // klITa adhArthe / cikkIbe // 18 // kSI made | kSIbate // 19 // zIbhR katthane / zIbhate // 20 // cITa ca // 21 // I 1 I I 24 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 siddhAntakaumudyAm rebhR zabde / rirebhe // 22 // abhi rabhI kvacitpaThyete / ambhate // 23 // rambhate // 24 // STabhi skabhi pratibandhe / stmbhte| uttambhate // udaH sthAstambhoriti pUrvasavarNaH / vistambhate // stanbheriti SatvaM tu na bhavati / nuvidhau nirdiSTasya sautrasyaiva tatra grahaNAt / tadbIjaM tUdaH sthAstambhoriti pavargIyopadhapAThaH / stanbheriti tavargIyopadhapAThazceti mAdhavaH / kecidasya TakAra aupadezika ityaahustnmte| STambhate / TaSTambhe // 26 // jabhijubhI gAtravinAme // radhijabhoraci 161 // etayornumAgamaH syAdaci / jambhate / jajambhe / jambhitA / ajambhiSTa / jambhate / jajRmbhe // 28 // zalbha katthane / zazalbhe // 29 // valbha bhojane // dantyoSThyAdiH / vavalbhe // 30 // galbha dhAveM / galbhate // 31 // zrambhu pramAde / tAlavyAdirdantyAdizca / zrambhate / sambhate // 33 // STubhu stambhe / stobhate / viSTobhate / tuSTubhe / vyaSTobhiSTa // 34 // atha parasmaipadinaH // gupU rakSaNe // gupUdhUpavicchipaNipanibhya AyaH / / 1 / 28 // ebhya AyapratyayaH syAtsvArthe / puganteti guNaH // sanAdyantA dhAtavaH // 3 // 1 // 32 // sanAdayaH kamerNiGantAH pratyayA ante yeSAM te dhAtusaMjJAH syuH / dhAtutvAlaDAdayaH / gopAyati // AyAdaya ArdhadhAtuke vA 3 // 1 // 31 // ArdhadhAtukavivakSAyAmAyAdayo vA syuH // kAspratyayAdAmamantre liTi 321 // 35 // kAsdhAtoH pratyayAntebhyazcAm syAlliTi na tu manne // kAsyanekAgrahaNaM kartavyam * // sUtre pratyayagrahaNamapanIya tatsthAne'nekAca iti vAcyamityarthaH // ArdhadhAtuke / 6 / 4 / 46 // ityadhikRtya // ato lopaH / 6 / 4 / 48 // ArdhadhAtukopadezakAle yadakArAntaM tasyAkArasya lopaH syAdArdhadhAtuke pare / gopAyAMcakAra / gopAyAMbabhUva / gopAyAmAsa / jugopa / jugupatuH / UditvAdveT / jugopitha / jugoptha / gopAyitA / gopitA / goptaa| gopAyyAt / gupyAt / agopAyIt agopIt agaupsIt // 1 // dhUpa santApe / dhUpAyati / dhUpAyAMcakAra / dudhUpa / dhUpAyitAsi / dhUpitAsi // 2 // japa jalpa vyaktAyAM vAci / japa mAnase ca // 4 // capa sAntvane // 5 // Sapa samavAye / samavAyaH saMbandhaH samyagavabodho vaa| sapati // 6 // rapa lapa vyaktAyAM vAci // 8 // cupa mandAyAM gatau / copati / cucopa / copitA // 9 // tupa tumpa trupa trumpa tupha tumpha trupha trumpha hiMsAH / topati / tutopa / tumpati / tutumpa / tutumpatuH / saMyogAtparasya liTaH kittvAbhAvAnnalopo na / kidAziSIti kittvAnnalopaH / tupyAt / prAttumpatau gavi kartarIti. pAraskarAdigaNe pAThAtsuT , prastumpati gauH / ztipA nirdezAdyaGluki na / pratotumpIti / tropati / trumpati / tophati / tumphati / trophati / trumphati / ihAdyau dvau paJcamaSaSThau ca nIrephAH / anye sarephAH / AdyAzcatvAraH prathamAntAH / tato dvitIyAntAH / aSTAvapyukAravantaH // 17 // parpa rapha raphi aba parva laba marva karba kharva garba zarba Sarba carba gatau / 1 sankyackAmyacakyaGgyaSo'thAcArakkibNijyaDau tthaa| yagAya IyaG NiG ceti dvAdazAmI snaadyH|| Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante bhvAdayaH / 187 AdyaH prathamAntaH / tato dvau dvitIyAntau / tata ekAdaza tRtiiyaantaaH| dvitIyatRtIyau muktvA sarve ropadhAH / parpati / paparpa / raphati / ramphati / arbati / Anarba / parbati / larbati / barbati / pavargIyAdirayam / marbati / karbati / kharbati / garbati / zarbati / sarbati / carbati // 31 // kuvi AcchAdane / kumbati // 32 // lubi tubi ardane / lumbati / tumbati // 34 // cubi vakrasaMyoge / cumbati // 35 // pRbhu pRmbhu hiMsArtho / sarmati / sasarbha / sarbhitA / sRmbhati / sasRmbha / sRbhyAt // 37 // Sibhu Simbhu ityeke / sebhati / simbhati // 39 // zubha zumbha bhASaNe / bhAsane ityeke / hiMsAyAmityanye // 41 // // athaanunaasikaantaaH| tatra kamyantA anudAtteto dsh| ghiNi ghuNi ghRNi grahaNe / num / Tutvam / ghinnnnte| jighiNNe / ghuNNate / jughuNNe / ghRNNate / jaghRNNe // 3 // ghuNa ghUrNa bhramaNe / ghoNate / ghUrNate / imau tudAdau parasmaipadinau // 5 // paNa vyavahAre stutau ca / pana ca / stutAvityeva saMbadhyate / pRthanirdezAt / panisAhacaryAtpaNerapi stutAvevAyapratyayaH / vyavahAre tu paNate / peNe / paNitetyAdi / stutAvanubandhasya kevale caritArthatvAdAyapratyayAntAnnAtmanepadam / paNAyati / paNAyAMcakAra / peNe / paNAyitAsi / paNitAse / paNAyyAt / panAyati / panAyAMcakAra / pene // 7 // bhAma krodhe / bhaamte| babhAme // 8 // kSamUSa sahane / kSamate / cakSame / cakSamiSe / cakSase / cakSamidhve / cakSamivahe // mvozca / 8 / 65 // mAntasya dhAtormasya nakArAdezaH syAnmakAre vakAre ca pare / Natvam / cakSaNvahe / cakSamimahe / cakSaNmahe / kSamiSyate / kSasyate / kSamate / kSameta / AziSi, kSamiSISTa / kSesISTa / akSamiSTa / akSasta // 9 // kamu kAntau / kAntiricchA // kamerNiH 331 // 30 // khArthe / GittvAttaG / kAmayate // ayAmantAlvAyyeTivaSNuSu / 6 / 4 / 55 // Am anta Alu Ayya inu iSNu eSu NerayAdezaH syAt / vakSyamANalopApavAdaH / kAmayAMcakre // AyAdaya ArdhadhAtuke vA // cakame / kAmayitA / kamitA / kAmayiSyate / kamiSyate // Nizri. drusrubhyaH kartari ca / / 4 // 51 // NyantAt chyAdibhyazca clezvaG syAtkathai luGi pare / akAm i a ta iti sthite // NeraniTi / 6 / 4 / 51 // aniDAdAvArdhadhAtuke pare NerlopaH syAt / paratvAderanekAca iti yaNi prApte // NyallopAviyaGyaNaguNavRddhidIrdhebhyaH pUrvavipratiSedhena * iti vArtikam // Nilopasya tu pAcayateH pAktirityAdi ktijantamavakAza iti bhAvaH / vastutastvaniTIti vacanasAmarthyAdArdhadhAtukamAtramasya viSayaH / tathA ceyaGAderapavAda evAyam / iyaG / atatakSat / yaN / ATiTat / guNaH / kAraNA / vRddhiH / kArakaH / dIrghaH / kAryate // Nau caGayupadhAyA hvH7|4|1|| capare Nau yadaGgaM tasyopadhAyA hakhaH syAt // caGi / 3 / 1 / 11 // caGi pare anabhyAsadhAtvavayavasyaikAcaH prathamasya dve sto'jAdestu dvitIyasya // sanvallaghuni caDUpare'naglope 774 / 93 // caGpare iti bahuvrIhiH / sa cAGgasyeti ca dvayamapyAvartate / aGgasaMjJAnimittaM yaccaGparaM Niriti yAvat tatparaM yallaghu tatparo yo'GgasyA Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 siddhAntakaumudyAm bhyAsastasya sanIva kArya syAt NAvaglope'sati / athavA'Ggasyeti nAvartate / caGpare Nau yadaGgaM tasya yo'bhyAso laghuparastasyetyAdi prAgvat // sanyataH 7479 // abhyAsasyAta ikAraH syAtsani // dI| laghoH 74 / 94 // laghorabhyAsasya dIrghaH syAtsanvadbhAvaviSaye / acIkamata // NiGabhAvapakSe kamezcalezcaktavyaH * // NerabhAvAnna dIrghasanvadbhAvau / acakamata // saMjJAyAH kAryakAlatvAdaGgaM yatra dvirucyate // tatraiva dIrghaH sanvacca nAnekAkSviti mAdhavaH // 1 // cakAstyarthApayatyUrNotyAdau nAGgaM dvirucyate // kiM tvasyAvayavaH kazcittasmAdekAkSvidaM dvayam // 2 // vastuto'GgasyAvayavo yo'bhyAsa iti varNanAt // U# dIrgho'rthApayatau dvayaM syAditi manmahe // 3 // cakAstau tUbhayamidaM na syAtsyAcca vyavasthayA // vizeSyaM sannihitaM laghunItyaGgameva vA // 4 // iti vyAkhyAvikalpasya kaiyaTenaiva varNanAt // Neraglope'pi saMbandhastvagitAmapi siddhaye // 5 // // atha krmyntaastriNshtprsmaipdinH|| aNa raNa vaNa bhaNa maNa kaNa kaNa vraNa bhraNa dhvaNa zabdArthAH / aNati / raNati / vaNati / vakArAditvAdetvAbhyAsalopau na / vavaNatuH / vavaNitha // 10 // dhaNirapi kaizcitpaThyate / dhaNati // oNa apanayane / oNati / oNAMcakAra // 11 // zoza varNagatyoH / zoNati / zuzoNa // 12 // zroNa saMghAte / zroNati // 13 // zloNa ca / zoNAdayastrayo'mI tAlavyoSmAdayaH // 14 // paitR gatipreraNazleSaNeSu / praiNa iti kvacitpaThyate / pipraiNa // 15 // dhraNa zabde / upadeze nAnto'yam / raSAbhyAmiti Natvam / dhraNati / nopadezaphalaM tu yaGluki / dandhranti // 16 // baNetyapi kecit / beNatuH / beNitha // 17 // kanI dIptikAntigatiSu / cakAna // 18 // STana vana zabde / stanati / vanati // 20 // vana SaNa saMbhaktau / vanerarthabhedAtpunaH pAThaH / sanati / sasAna / sentuH|| ye vibhASA / 6 / 4 / 43 // janasanakhanAmAtvaM vA syAdyAdau viti / sAyAt / sanyAt // 21 // ama gatyAdiSu / kanI dIptikAntigatItyatra gateH parayoH zabdasaMbhaktayorAdizabdena saMgrahaH / amati / Ama // 22 // drama hamma mImR gatau / dramati / dadrAma / hrayanteti na vRddhiH| adramIt / hammati / jahamma / mImati / mimIma / ayaM zabde ca // 25 // camu chamu jamu jhamu adane // SThivuklamucamAM ziti // 375 // eSAmaco dIrghaH syAcchiti // AGi cama iti vaktavyam * // AcAmati // AGi kim / camati / vicamati / acamIt // 29 // jimi kecitpaThanti // jemati // kramu pAdavikSepe // vA bhrAzabhlAzabhramukramuklamutrasitruTilaSaH / / 170 // ebhyaH zyanvA syAtka-rthesArvadhAtuke pare // kramaH parasmaipadeSu 1376 // kramardIrghaH syAtparasmaipadepare ziti / krAmyati / kAmati / cakrAma / krAmyatu / kAmatu // snukramoranAtmanepadanimitta / 72 // 36 // atraiveT / akramIt // 30 // // atha revatyantA anudaattetH|| aya baya paya maya caya taya Naya gatau / ayate // dayAyAsazca / 3 / 1 // 37 // day ay Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante bhvaadyH| 189 As ebhya Am syAlliTi / ayAMcake / ayita / ayiSISTa // vibhASeTa: 8 // 3 // 79 // iNaH paro ya iT tataH pareSAM pIdhvaMluliTAM dhasya vA mUrdhanyaH syAt / ayiSIr3ham / ayiSIdhvam / AyiSTa / Ayidam / Ayidhvam // upasargasyAyatau / 8 / 2 / 19 // ayatiparasyopasargasya yo rephastasya latvaM syAt / plAyate / palAyate / nisaduso rutvasyAsiddhatvAnna latvam / nirayate / durayate / nirdurostu nilayate / dulayate / pratyaya iti viNo rUpam / atha katham udayati vitatordhvarazmirajjAviti mAghaH / iTakiTakaTI ityatra prazliSTasya bhaviSyati / yadvA / anudAttettvalakSaNamAtmanepadamanityam / cakSiGo GitkaraNAjjJApakAt / vAditvAt vavaye / peye / meye / ceye / teye / praNayate / neye // 7 // daya dAnagatirakSaNahiMsAdAneSu / AdAnaM grahaNam / dayAMcakre // 8 // raya gatau // 9 // UyI tantusantAne / UyAMcake // 10 // pUyI vizaraNe durgandhe ca / pUyate / pupUye // 11 // nUyI zabde unde ca / cuktaye // 12 // kSmAyI vidhUnane / cakSmAye // 13 // sphAyI opyAyI vRddhau / sphAyate / pasphAye / pyAyate // liDyaGozca / 6 / 1 / 29 // liTi yaGi ca pyAyaH pIbhAvaH syAt / punaHprasaGgavijJAnAtpIzabdasya dvitvam / eranekAca iti yaN / pipye / pipyAte / pipyire // dIpajanabudhapUritAyipyAyibhyo'nyatarasyAm / 3 / 1 / 61 // ebhyazcalezciNvA syAdekavacane tazabde pare // ciNo lak / 6 / 4 / 104 // ciNaH parasya tazabdasya luk syAt / apyAyi / apyAyiSTa // 15 // tAya santAnapAlanayoH / santAnaH prabandhaH / tAyate / tatAye / atAyi / atAyiSTa // 16 // zala calanasaMvaraNayoH // 17 // vala valla saMvaraNe saMcaraNe ca / vavale / vavalle // 19 // mala malla dhAraNe / mele / mamalle // 21 // bhala bhalla paribhASaNahiMsAdAneSu / babhale / babhalle // 22 // kala zabdasaMkhyAnayoH / kalate / cakale // 24 // kalla avyakte zabde / kallate / azabda iti khAmI / azabdastUNIbhAva iti ca // 25 // tevR deva devane / titeve / dideve // 27 // Se ge gle per3a meva mlevR sevane / parinivibhya iti Satvam / pariSevate / siSeve / ayaM sopadezo'pIti nyAsakArAdayaH // tadbhApyaviruddham / gevate / jigeve / jigleve / pipeve / mevate / mlevate // 33 // zeva kheva kevR ityapyeke // 36 // revR plavagatau / plavagatiH plutagatiH / revate // 37 // // athAvatyantAH prsmaipdinH| mavya bandhane / mamavya // 1 // sUrdhya Iya' IrNya IrSyArthAH // 4 // haya gatau / ahayIt / yAntatvAnna vRddhiH // 5 // zucya abhiSave / avayavAnAM zithilIkaraNaM surAyAH sandhAnaM vA'bhiSavaH snAnaM ca / zuzucya // 6 // cucya ityeke // 7 // harya gatikAntyoH / jaya // 8 // ala bhUSaNaparyAptivAraNeSu / alati / Ala // ato lrAntasya 7 / 2 / 2 // reti luptaSaSThIkam / ataH samIpau yau rau tadantasyAGgasyAto vRddhiH syAtparasmaipadapare sici / neTIti niSedhasyAto halAderiti vikalpasya cApavAdaH / mA bhavAnAlIt / ayaM kharitedityeke / tanmate, alate Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm ityAdyapi // 9 // triphalA vizaraNe / tRphaletyetvam / phelatuH / pheluH / aphAlIt // // 10 // mIla imIla smIlakSmIla nimeSaNe / nimaSeNaM saMkocaH / dvitiiystaalvyaadiH| tRtIyo dantyAdiH // 14 // pIla pratiSTambhe / pratiSTambho rodhanam // 15 // nIla varNe / ninIla // 16 // zIla samAdhau / zIlati // 17 // kIla bandhane // 18 // kUla AvaraNe // 19 // zUla rujAyAM saMghoSe ca // 20 // tUla niSkarSe / niSkarSoM niSkoSaNam / taccAntargatasya bahiniHsAraNam / tutUla // 21 // pUla saMghAte // 22 // mUla pratiSThAyAm // 23 // phala niSpattau / phelatuH / pheluH // 24 // culla bhAvakaraNe / bhAvakaraNamabhiprAyAviSkAraH // 25 // phulla vikasane // 26 // cilla zaithilye bhAvakaraNe ca // 27 // tila gatau / telati // 28 // tilletyeke / tillati // 29 // vela cela kela khela zvela vella calane / paJca RditaH / SaSTho lopadhaH // 35 // pela phela zela gatau // 38 // Sela ityeke // 39 // skhala saMcalane / caskhAla / askhAlIt // 40 // khala saMcaye // 41 // gala adane / galati / agAlIt // 42 // Sala gatau / salati // 43 // dala vizaraNe // 44 // zvala zvalla Azugamane / zazvAla / azvAlIt / zazvalla / azvallIt // 46 // khola khokra gatipratighAte / kholati / khorati // 48 // dhokra gaticAturye / dhorati // 49 // tsara chadmagatau / tatsAra / atsArIt // 50 // kmara hUrcchane / cakmAra // 51 // abhra vabhra mabhra cara gatyarthAH / caratibhakSaNe'pi / abhrati / Anabhra / mA bhavAnabhrIt / aGgAntyarephasyAtaH samIpatvAbhAvAnna vRddhiH // 55 // SThIvu nirasane / SThivuklamviti dIrghaH / SThIvati / asya dvitIyasthakAraSThakAro veti vRttiH / tiSTheva / tiSThivatuH / tiSThivuH / TiSTheva / TiSThivatuH / TiSThivuH / hali ceti dIrghaH / SThIvyAt // 56 // ji jaye / ayamajanteSu paThituM yuktaH / jaya utkarSaprAptiH / akarmako'yam / jayati // sanliTorjeH 73057 // jayateH sanlinimitto yo'bhyAsastataH parasya kutvaM syAt / jigAya / jigyatuH / jigyuH / jigayitha / jigetha / jigAya / jigaya / jigyiva / jigyima / jetA / jIyAt / ajaiSIt // 57 // jIva prANadhAraNe / jijIva // 58 // pIva mIva tIva NIva sthaulye / pipIva / mimIva / titIva / ninIva / // 62 // kSivu kSevu nirasane // 64 // urvI turvI thurvI durvI dhurvI gurvI hiMsAH / UrvAMcakAra / upadhAyAM ceti dIrghaH / tutUrva // 69 // gurvI / udyamane / gUrvati / jugUrva // 70 // murvI bandhane // 71 // purva parva marva pUraNe // 74 // carva adane // 75 // bharva hiMsAyAm // 76 // karva kharva garva dapai // 78 // arva zarva Sarva hiMsAyAm / Anarva / zarvati / sarvati // 81 // ivi vyAptau / invati / invAMcakAra // 81 // pivi mivi Nivi secane / tRtIyo mUrdhanyoSmAdirityeke / sevana iti taraGgiNyAm / pinvati / pipinva // 85 // hivi divi dhivi jivi prINanArthAH / hindhati / dinvati // dhinvikR Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 tiGante bhvAdayaH / vyora ca 331180 // anayorakAro'ntAdezaH syAdupratyayazca zabviSaye / ato lopaH / tasya sthAnivadbhAvAllaghUpadhaguNo na upratyayasya pitsu guNaH / dhinoti / dhinutaH / dhinvanti // lopazcAsyAnyatarasyAM mvoH|6|4|107|| asaMyogapUrvo yaH pratyayokArastadantasyAGgasya lopo vA syAt mvoH parayoH / dhinvaH / dhinuvaH / dhinmaH / dhinumaH / mipi tu paratvAdguNaH / dhinomi // utazca pratyayAdasaMyogapUrvAt / / 4 / 106 // asaMyogapUrvo yaH pratyayokArastadantAdaGgAtparasya herlak syAt / dhinu / nityatvAdukAralopAtpUrvamAT / dhinavAva / dhinavAma / jinvati / ityAdi // 90 // rivi ravi dhavi gatyarthAH / riNvati / raNvati / dhanvati // 93 // kRvi hiMsAvaraNayozca / cakArAdgatau / kRNotItyAdi dhinotivat / ayaMkhAdau ca // 94 // mava bandhane / mavati / mevatuH / mevuH / amavIt / amAvIt // 95 // ava rakSaNagatikAntiprItitRptyavagamapravezazravaNakhAmyarthayAcanakriyecchAdIptyavAptyAliGganahiMsAdAnabhAgavRddhiSu / avati / Ava / mA bhavAnavIt // 96 // dhAvu gatizuddhyoH / kharitet / dhAvati / dhAvate / dadhAva / dadhAve // 97 // // athoSmAntA AtmanepadinaH // dhukSa dhikSa sandIpanaklezanajIvaneSu / dhukSate / dudhuksse| dhikSate / didhikSe // 2 // vRkSa varaNe / vRkSate / vavRkSe // 3 // zikSa vidyopAdAne / zikSate // 4 // bhikSa bhikSAyAmalAbhe lAbhe ca / bhikSate // 5 // kleza avyaktAyAM vAci / bAdhana iti durgaH / klezate / cikleze // 6 // dakSa vRddhau zIghrArthe ca / dakSate / dadakSe // 7 // dIkSa mauNDyejyopanayananiyamavratAdezeSu / dIkSate / didIkSe // 8 // IkSa darzane / IkSAMcakre // 9 // ISa gatihiMsAdarzaneSu / ISAMcakre // 10 // bhASa vyaktAyAM vAci / bhASate // 11 // varSa snehane / dantyoSThyAdiH / vavarSe // 12 // geSu anvicchAyAm // gleSu ityeke // anvicchA anveSaNam / jigeSe // 13 // peSa prayatne / peSate // 14 // jeSu NeSu eSa preSa gatau / jeSate / neSate / eSAMcakre / pipreSe // 18 // reSu he heSa avyakte zabde / Adyo vRkazabde / tatoM dvAvazvazabde / reSate / heSate / heSate // 21 // kAmR zabdakutsAyAm / kAsAMcakre // 22 // bhAsU dIptau / babhAse // 23 // NAsa rAma zabde / nAsate / praNAsate // 25 // Nasa kauTilye / nasate // 26 // bhyasa bhaye / bhyasate / babhyase // 27 // AGaH zasi icchAyAm / AzaMsate / AzazaMse // 28 // grasu glasu adane / jagrase / jaglase // 30 // Iha ceSTAyAm / IhAMcakre // 31 // bahi mahi vRddhau / baMhate / babahe / maMhate // 32 // ahi gatau / aMhate / AnaMhe // 34 // gaI galha kutsAyAm / jagaheM / jagalhe // 36 // baha balha prAdhAnye / oSThyAdI // 38 // vaha valha paribhASaNahiMsAcchAdaneSu / dantyoSThyAdI / kecittu pUrvayorardantyoSThyAditAmanayoroSThyAditAM cAhuH // 40 // pliha gatau / piplihe // 41 // veha jeha bAhR prayatne / Adyo dantyochyAdiH / antyaH kevaloSThyAdiH / ubhAvapyoSThyAdI ityeke / dantyoSThyAdI ityapare / Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 siddhAntakaumudyAm jehatirgatyartho'pi / babAhe // 44 // drAhR nidrAkSaye / nikSepe ityeke // 45 // kAza dIptau / cakAze // 46 // Uha vitarke / UhAMcakre // 47 // gAhU viloDane / gAhate / jagAhe / jgaahiye| jaghAkSe / jgaahidve| jagAhidhve / jaghAr3he / gAhitA // Dho Dhe lopaH // 8 // 3 // 13 // Dhasya lopaH syADDhe pare / gADhA / gAhiSyate / ghAkSyate / gAhiSISTa / ghAkSISTa / agAhiSTa / agADha / aghAkSAtAm / aghAkSata / agADhAH / aghADham / aghAkSi // 48 // gRhU grahaNe / garhate / jagRhe // Rdupadhebhyo liTaH kittvaM guNAtpUrvavipratiSedhena * // jagRhiSe / jaghRkSe / jaghRTve / grhitaa| gardA / garhiSyate / gharzyate / garhiSISTa / ghRkSISTa / luGi / agarhiSTa / iDabhAve // zala igupadhAdaniTaH ksaH // 3 // 1 // 45 // igupadho yaH zalantastasmAdaniTazcaleH ksAdezaH syAt / aghRkSata // ksasyAci 13372 // ajAdau taGi ksasya lopaH syAt / alontyasya / aghRkSAtAm / aghRkSanta // 49 // glaha ca / glahate // 50 // ghuSi kAntikaraNe / ghuSate / judhuSe / keciddhaSetyadupadhaM paThanti // 51 // * // athAhatyantAH parasmaipadinaH // ghuSir avizabdane / vizabdanaM pratijJAnaM tato'nyasminnarthe ityeke / zabde ityanye peTuH / ghoSati / jughoSa / ghoSitA / irittvAdaG vA / aghuSat / aghoSit // 1 // akSu vyAptau // akSo'nyatarasyAm / / 1 / 75 // akSo vA jhupratyayaH syAtkaJarthe sArvadhAtuke pare / pakSe zap / akSNoti / akSNutaH / akSNuvanti / akSati / akSataH / akSanti / AnakSa / AnakSitha / AnaSTha / akSitA aSTA / akSiSyati / skoriti kalopaH / SaDhoH kaH si / akSyati / akSNotu / akSNuhi / akSNavAni / akSaNot / AkSNavam / akSNuyAt / akSyAt / UdittvAdveT / neTi / mA bhavAnakSIt / akSiSTAm / akSiSuH / iDabhAve tu mA bhavAnAkSIt / ASTAm / AkSuH // 2 // tat tvaSa tanUkaraNe // tanUkaraNe takSaH 321176 // znuH syAdvA shbvissye| takSNoti takSati vA kASTham / tatakSitha / tataSTha / atakSIt / atakSiSTAm / atAkSIt / atASTAm / tanUkaraNe kim / vAgbhiH saMtakSati / bharsayatItyarthaH // 4 // ukSa secane / ukSAMcakAra // 5 // rakSa pAlane // 6 // NikSa cumbane / praNikSati // 7 // tRkSa stRkSa NakSa gatau / tRkSati / stRkSati / nakSati // 10 // vakSa roSe / saMghAte ityeke // 11 // mRkSa saMghAte / mrakSa ityeke // 13 // takSa tvacane / tvacanaM saMvaraNaM tvaco grahaNaM ca / takSa parigraha ityeke // 14 // sUrpha Adare / susUrkha / anAdara iti tu kvAcitko'papAThaH / avajJAvahelanamasUkSaNamityamaraH // 15 // kAkSi vAkSi mAkSi kAGkhAyAm // 18 // drAkSi dhrAkSi dhvAkSi ghoravAzite ca // 21 // cUSa pAne / cucUSa // 22 // tUSa tuSTau // 23 // pUSa vRddhau // 24 // mUSa steye // 25 // lUSa rUSa bhUSAyAm // 27 // zUSa prasave / prasavo'bhyanujJAtam / tAlavyoSmAdiH // 28 // yUSa hiMsAyAm / jUSa ca // 30 // bhUSa alaGkAre / bhUSati // 31 // USa rujAyAm / USAMcakAra // 32 // ISa ucche // 33 // kaSa khaSa ziSa jaSa jhaSa zaSa Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante bhvAdayaH / 193 1 varSa maSa ruSa riSa hiMsArthAH / tRtIyaSaSThau tAlavyoSmAdI / saptamo dantyoSThyAdiH / cakASa / cakhASa / zizeSa / ziSeSitha / zeSTA / ksaH / azikSat / azekSyat / jeSatuH / jajhaSatuH / zeSatuH / vavaSatuH / meSatuH // tISasahalubharuSariSaH |7|2|48 // icchatyAdeH parasya tAderArdhadhAtukasyeA syAt / roSitA / roSTA / roSiSyati / reSitA / reSTA / reSiSyati // 43 // bhaSa bhartsane / iha bharsanaM zvaravaH / bhaSati / babhASa // 44 // uSa dAhe / oSati // uSavidajAgRbhyo'nyatarasyAm |3|1|38 || ebhyo liTyAmvA syAt / oSAMcakAra / uvoSa / USatuH / uvoSitha // 45 // jiSu viSu miSu secane / jijeSa / krAdiniyamAdiT / viveSitha / viviSiva / veSTA / vekSyati / avikSat // 48 // puSa puSTau / poSati / poSitA / poSiSyati / apoSIt / anidveSu puSyeti zyanA nirdezAdayaM seT / ato na ksaH / aGgavidhau daivAdikasya grahaNAnnAi // 49 // zriSu zliSu pruSu Su dA / zreSati / zizreSa / zreSitA / zleSati / zizleSa / zleSitA / ayamapi seT / ani - Tsu daivAdikasyaiva grahaNamiti kaiyaTAdayaH / yattvaniTkArikAnyAse dvayorgrahaNamityuktaM tatsvoktivirodhAhnanthAntaravirodhAccopekSyam / puproSa / puploSa || 53 // pRSu vRSu mRSu secane / mRSu sahane ca / itarau hiMsAsaMklezanayozca / parSati / paparSa / pRSyAt // 56 // ghRSu saMgharSe // 57 // hRSu // 58 // tusa isa hrasa rasa zabde / tutosa / jahAsa / hvA / 1 1 1 1 // 62 // lasa zleSaNakrIDanayoH // 63 // ghasla adane / ayaM na sArvatrikaH / liTyanyatarasyAmityaderghaslAdezavidhAnAt / tatazca yatra liGgaM vacanaM vAsti tatraivAsya prayogaH / atraiva pAThaH zapi parasmaipade liGgam / lRditkaraNamaGi / aniTkArikAsu pATho valAdyArdhadhAtuke / kmaraci tu viziSyopAdanam / ghasati / ghastA // saH syArdhadhAtuke | 7|4|49 // sasya taH syAtsAdAvArdhadhAtuke / ghatsyati / ghasatu / aghasat / ghaset / liGgAdyabhAvAdAziSyasyAprayogaH // puSAdidyutAditaH parasmaipadeSu / 3 / 1155 // zyavikaraNapuSAderyutAderladitazca parasya cleraG syAtparasmaipadeSu / aghasat // 64 // jarja carca jharjha paribhASaNahiMsAtarjaneSu / / 67 // pisR pesR gatau / pipisatuH / pipesatuH // 69 // hase hasane / editvAnna vRddhiH / ahasIt // 70 // Niza samAdhau / tAlavyoSmAntaH / praNezati // 71 // miza maza zabde roSakRte ca / tAlavyoSmAntau // 73 // zava gatau // dantyauSThyAntastAlavyoSmAdiH / zavati / azavIt / azAvIt // 74 // zaza latagatau / tAlavyoSmAdyantaH / zazAza / zezatuH / zezuH / zeSitha // 75 // zasu hiMsAyAm / dantyoSmAntaH / na zasadadetyetvaM na zazasatuH / zazasuH / zazasitha // 77 // zaMsu stutau / ayaM durgatAvapIti durga: / nRzaMso ghAtukaH krUra ityamaraH / zazaMsa / AziSi nalopaH / zasyAt // 77 // caha parikalkane / kalkanaM zAThyam / acahIt // 78 // maha pUjAyAm / amahIt // 79 // raha tyAge // 80 // rahi gatau / raMhati / raMhyAt // 81 // dRha dRhi 25 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 siddhAntakaumudyAm bRha bRhi vRddhau / darhati / dadarha / dadRhatuH / iMhati / barhati / bRMhati / bRhi zabde ca / bRMhitaM karigarjitam // 85 // bRhir ityeke / abRhat / abahIt // 86 // tuhira duhira uhira ardane / tohati / tutoha / atuhat / atohIt / dohati / dudoha / aduhat / anidvArikAkhasya duhergrahaNaM necchanti / ohati / uvoha / UhatuH / ohitA / mA bhavAnuhat / auhIt // 89 // arha pUjAyAm / Anarha // 90 // atha kRpUparyantA anudaattetH|| dyuta dIptau / dyotate // dyutikhApyoH saMprasAraNam 7467 // anayorabhyAsasya saMprasAraNaM syAt / didyute / didyutAte / ghotitA // ghui~yo luGi / 11391 // dhutAdibhyo luGaH parasmaipadaM vA syAt / puSAdisUtreNa parasmaipade'G / adyutat / adyotiSTa // 1 // zvitA varNe / zvetate / zizvite / azvitat / azvetiSTa // 2 // jimidA snehane / medate // miderguNaH 7382 // mideriko guNaH syAditsaMjJakazakArAdau pratyaye / eza AdizittvAbhAvAnnAnena guNaH / mimide / amidat / amediSTa // 3 // jiSvidA snehanamocanayoH / mohanayorityeke / khedate / siSvide / akhidat / akhediSTa // 4 // zikSvidA cetyeke / akSvidat / akSvediSTa // 5 // ruca dIptAvabhiprItau ca / rocate sUryaH / haraye rocate bhaktiH / arucat / arociSTa // 6 // ghuTa parivartane / ghoTate / jughuTe / aghuTat / aghoTiSTa // 7 // ruTa luTa luTha pratighAte / aruTat / aroTiSTa // 10 // zubha dIptau // 11 // kSubha saMcalane // 12 // Nabha tubha hiMsAyAm / Adyo'bhAve'pi / nabhantAmanyake same / mA bhUvannanyake sarve iti niruktam / anabhat / anabhiSTa / atubhat / atobhiSTa / imau divAdI RyAdI ca // 14 // sraMsu dhvaMsu bhraMsu avalaMsane / dhvaMsu gatau ca / aGi nalopaH / asrasat / atraMsiSTa / nAsrasatkariNAM graivamiti raghukAvye / bhraMzu ityapi / kecitpeThuH / atra tRtIya eva tAlavyAnta ityanye // 17 // bhRzubhraMzu adhaHpatana iti divAdau // 19 // sambhu vizvAse / asrabhat / asrambhiSTa / dantyAdirayam / tAlavyAdistu pramAde gataH // 20 // vRtu vartane / vartate / vavRte // vRdbhayaH syasanoH / / 3 / 92 // vRtAdibhyaH parasmaipadaM vA syAtsye sani ca // na vRdbhyazcaturvyaH / 2 / 59 // ebhyaH sakArAderArdhadhAtukasyeNna syAttaGAnayorabhAve / vaya'ti / vartiSyate / avRtat / avartiSTa / ava ya't / avartiSyata // 21 // vRdhu vRddhau / zRdhu zabdakutsAyAm / imau vRtivat // 23 // syandU prasravaNe / syandate / sasyande / sasyandiSe / sasyantse / sasyandidhve / sasyanve / syanditA / syantA / vRbhyaH syasanoriti parasmaipade kRte UdillakSaNamantaraGgamapi vikalpaM bAdhitvA caturgrahaNasAmarthyAnna vRdya iti niSedhaH / syantsyati / syandipyate / syantsyate / syandiSISTa / syantsISTa / dhubhyo luGIti parasmaipadapakSe ajh / nalopaH / asyadat / asyandiSTa / asyanta / asyantsAtAm / asyantsata / asyantsyat / asyandiSyata / asyantsyata // anuviparyabhinibhyaH syandateraprANiSu / / 3 / 72 // ebhyaH parasyAprANikartRkasya syandateH sasya So H Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante bhvaadyH| 195 vA syAt / anuSyadante anusyadante vA jalam / aprANiSu kim / anusyandate hastI / aprANiSviti paryudAsAnmatsyodake anuSyandete ityatrApi pakSe SatvaM bhavatyeva / prANiSu netyuktau tu na syAt // 24 // kRpU sAmarthya // kRpo ro lH|8|2|18|| kRpa uH iti chedaH / kRpeti luptaSaSThIkam / taccAvartate / kRpo yo rephastasya laH syAt / kRperRkArasyAvayavo yo rephasadRzastasya ca lakArasadRzaH syAt / kalpate / cakupe / cakapiNe / cakupse ityAdi syandivat // luTi ca klupH||1||3||93 // luTi syasanozca kRpeH parasmaipadaM vA syAt // tAsi ca klupaH / 2 / 60 // kupeH parasya tAseH sarakArAderArdhadhAtukasya cena syAttaGAnayorabhAve / kalaptAsi / kalaptAstha / kalpitAse / kalaptAse / kalpsyati / kalpipyate / kalpsyate / kalpiSISTa / kupsISTa / akupat / akalpiSTa / akupta / akalapsyat / akalpiSyata / akalapsyata // vRt // vRttaH saMpUrNo dyutAdivRtAdizcetyarthaH // 2 // * // atha tvaratyantAstrayodazAnudAttetaH Sitazca / ghaTa ceSTAyAm / ghaTate / jaghaTe / ghaTAdayo mita iti vakSyamANena mitsaMjJA / tatphalaM tu Nau mitAM hakha iti ciNNamulordI?'nyatarasyAmiti ca vakSyate / ghaTayati / vighaTayati / kathaM tarhi kamalavanoddhATanaM kurvate ye / pravighATayitA samutpatan haridazvaH kamalAkarAnivetyAdi / zRNu / ghaTa saMghAta iti caurAdikasyedam / na ca tasyaivArthavizeSe mittvArthamanuvAdo'yamiti vAcyam / nAnye mito'hetAviti niSedhAt / ahetau khArthe Nici jJapAdipaJcakavyatiriktAzcarAdayo mito netyarthaH // 1 // vyatha bhayasaMcalanayoH / vyathate // vyatho liTi 4 / 68 // vyatho'bhAsasya saMprasAraNaM syAlliTi / halAdiHzeSApavAdaH / thasya halAdiHzeSeNa nivRttiH| vivyathe // 2 // pratha prakhyAne / paprathe // 3 // prasa vistAre / paprase // 4 // mrada mardane // 5 // skhada skhdne| skhadanaM vidrAvaNam // 6 // kSaji gatidAnayoH / mittvasAmarthyAdanupadhAtve'pi ciNNamuloriti dIrghavikalpaH / akSaJji / akSAJji / kSajaMkSaJjam / kSAjaMkSAJjam // 7 // dakSa gatihiMsanayoH / yo'yaM vRddhizaighyayoranudAttetsu paThitastasyehArthavizeSe mittvArtho'nuvAdaH // 8 // krapa kRpAyAM gatau // 9 // kadi Rdi kladi vaiklavye / vaikalya ityeke / trayo'pyanidita iti nandI / idita iti khAmI / kadikradI iditau / krada kladeti cAniditAviti maitraiyaH / kadikadikladInAmAhvAnarodanayoH parasmaipadiSUktAnAM punariha pATho mittvArtha AtmanepadArthazca // 12 // jitvarA saMbhrame // 13 // ghaTAdayaH SitaH / SittvAdaG kRtsu vakSyate // * // atha phaNAntAH parasmaipadinaH // jvara roge / jvarati / jajvAra // 1 // gaDa secane / gaDati / jagADa // 2 // heDa veSTane / heDa anAdara ityAtmanepadiSu gataH sa evotsRSTAnubandho'nUdyate arthavizeSe mittvArtham / parasmaipadibhyo jvarAdibhyaH prAgevAnuvAde kartavye tanmadhye'nuvAdasAmarthyAtparasmaipadam / heDati / jiheDa / hiDayati / ahiDi / ahIDi / anAdare tu heDayati // 3 // vaTa bhaTa paribhASaNe / vaTa veSTane bhaTa bhRtAviti paThitayoH pari Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm bhASaNe mittvArtho'nuvAdaH // 5 // naTa nRttau / itthameva pUrvamapi paThitam / tatrAyaM vivekH| pUrva paThitasya naattymrthH| yatkAriSu nttvypdeshH| vAkyArthAbhinayo nATyam / ghaTAdau tu nRtyaM nRttaM cArthaH / yatkAriSu nrtkvypdeshH| padArthAbhinayo nRtyam / gAtravikSepamAtraM nRttam / kecittu ghaTAdau naTa natAviti paThanti / gatAvityanye / NopadezapayudAsavAkye bhASyakRtA nATIti dIrghapAThAd ghaTAdirNopadeza eva // 6 ||ssttk pratIpAte / stakati // 7 // caka tRptau / tRptipratIghAtayoH pUrva paThitasya tRptimAtre mittvArtho'nuvAdaH / AtmanepadiSu paThitasya parasmaipadiSvanuvAdAtparasmaipadam // 8 // kakhe hasane / edittvAnna vRddhiH / akakhIt // 9 // rage zaGkAyAm // 10 // lage saGge // 11 // ige lage Sage STage saMvaraNe // 15 // kage nocyate / asyAyamartha iti viziSya nocyate / kriyAsAmAnyArthatvAt / anekArthatvAdityanye // 16 // aka aga kuTilAyAM gatau // 18 // kaNa raNa gatau / cakANa / rarANa // 20 // caNa zaNa zraNa dAne ca / zaNa gatAvityanye // 23 // zratha zlatha kratha klatha hiMsAAH / jAsiniprahaNeti sUtre krAtheti mittve'pi vRddhinipAtyate / krAthayati / mittvaM tu nipAtanAtparatvAcciNNamuloriti dIrgha caritArtham / akrathi / akrAthi / RthaMkratham / krArthanAtham // 27 // vana ca hiMsAyAmiti zeSaH // 28 // vanu ca nocyate / vanu ityapUrva evAyaM dhAturna tu tAnAdikasyAnuvAdaH / uditkaraNasAmarthyAt / tena kriyAsAmAnye vanatItyAdi / pravanayati / anupasRSTasya tu mittvavikalpo vakSyate // 29 // jvala dIptau / NapratyayArtha paThiSyamANa evAyaM mittvArthamanUdyate / prajvalayati // 30 // hvala hmala calane / prahvalati / prahmalayati // 32 // smR AdhyAne / cintAyAM paThiSyamANasya AdhyAne mittvArtho'nuvAdaH / AdhyAnamutkaNThApUrvakaM smaraNam // 33 // dR bhaye / dR vidAraNe iti tryAderayaM mittvArtho'nuvAdaH / dRNantaM prerayati darayati / bhayAdanyatra dArayati / dhAtvantaramevedamiti mate tu daratItyAdi / keciddhaTAdau asmRdRtvareti sUtre ca dR iti dIrghasthAne havaM paThanti / tanneti mAdhavaH // 34 // nR naye / tyAdiSu paThiSyamANasyAnuvAdaH / nayAdanyatra nArayati // 35 // zrA pAke / / iti kRtAtvasya zrA ityAdAdikasya ca sAmAnyenAnukaraNam / lugvikaraNAlugvikaraNayoralugvikaraNasya, lakSaNapratipadoktayoH pratipadoktasyaiva grahaNamiti paribhASAbhyAm / zrapayati / vikledayatItyarthaH / pAkAdanyatra zrApayati / khedayatItyarthaH // 36 // mAraNatoSaNanizAmaneSu jJA / nizAmanaM cAkSuSajJAnamiti mAdhavaH / jJApanamAtramityanye / nizAneSviti pAThAntaram / nizAnaM tIkSNIkaraNam / eSvevArtheSu jAnAtirmit / jJapa micceti curAdau / jJApanaM mAraNAdikaM ca tasyArthaH / kathaM vijJApanA bhartRSu siddhimetIti / tajjJApayatyAcArya iti ca / zRNu / mAdhavamate'cAkSuSajJAne mittvAbhAvAt / jJApanamAtre mittvamiti mate tu jJA niyoga iti caurAdikasya / dhAtUnAmanekArthatvAt / nizAneSviti paThatAM haradattAdInAM mate tu na kApyanupapattiH // 37 // kampane caliH / cala Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante bhvaadyH| 197 kampane iti jvalAdiH / calayati zAkhAm / kampanAdanyatra tu zIlaM cAlayati / anyathA karotItyarthaH / haratItyartha iti khAmI / sUtraM cAlayati / kSipatItyarthaH // 38 // chadirjane / chada apavAraNa iti, caurAdikasya khArthe NijabhAve mittvArtho'yamanuvAdaH / anekArthatvAdUrjerarthe vRttiH / chadantaM prayate chadayati / balavantaM prANavantaM vA karotItyarthaH / anyatra chAdayati / apavArayantaM prayuGkte ityarthaH / khArthe Nici tu chAdayati / balIbhavati, prANIbhavati, apavArayati vetyarthaH // 39 // jihvonmathane lddiH| laDa vilAsa iti paThitasya mittvArtho'nuvAdaH / unmathanaM jJApanam / jihvAzabdena SaSThItatpuruSaH / laDayati jihvAm / tRtIyAtatpuruSo vA / laDayati jihvayA / anye tu jihvAzabdena tadvyApAro lakSyate / samAhAradvandvo'yam / laDayati zatrum / laDayati dadhi / anyatra lADayati putram // 40 // madI harSaglepanayoH / glepanaM dainyam / devAdikasya mittvArtho'yamanuvAdaH / madayati / harSayati, glepayati vetyarthaH / anyatra mAdayati / cittavikAramutpAdayatItyarthaH // 41 // dhvana zabde / bhAvyayaM mittvArthamanUdyate / dhvanayati ghaNTAm / anyatra dhvAnayati / aspaSTAkSaramuccArayatItyarthaH // 42 // atra bhojaH / dali, vali, svali, raNi, dhvani, pi, kSapayazceti papATha / tatra dhvani, raNI udAhRtau / dala vizaraNe / vala saMvaraNe / skhala saMcalane / trapUS lajjAyAmiti gatAH / teSAM Nau / dalayati / valayati / skhalayati / trapayati / kSai kSaye iti vakSyamANasya kRtAtvasya pukA nirdezaH / kSapayati // 49 // khana avataMsane / zabde iti paThiSyamANasyAnuvAdaH / svanayati / anyatra khAnayati // 50 // ghaTAdayo mitaH // mitsaMjJA ityarthaH // janIjRSnasuraJjo'mantAzca // mita ityanuvartate / jRSiti pittvanirdezAjjIryatesrahaNam // tRNAtestu jArayati / kecittu janI jR SNasu iti paThitvA pNasu nirasane iti devAdikamudAharanti // 54 // jvalahvalamalanamAmanupasargAdvA // eSAM mittvaM vaa| prAptavibhASeyam / jvalayati / jvAlayati / upasRSTe tu nityaM mittvam / prajvalayati / kathaM tarhi prajvAlayati / unnAmayatIti / ghaJantAttatkarotIti Nau / kathaM saMkrAmayatIti / mitAM hUkha itisUtre vA cittavirAga ityato vetyanuvartya vyavasthitavibhASAzrayaNAditi vRttikRt / etena rajo vizrAmayan rAjJAm , dhuryAnvizrAmayeti. sa ityAdi vyAkhyAtam // 58 // glAslAvanuvamAM ca // anupasargAdeSAM mittvaM vA syAt / AdyayoraprApte itarayoH prApte vibhASA // 62 // na kamyamicamAm // amantatvAtprApta mitvameSAM na syAt / kAmayate / Amayati / cAmayati // 65 // zamo darzane / zAmyatirdarzane minna syAt / nizAmayati rUpam / anyatra tu praNayino nizamayya vadhUH kathAH / kathaM tarhi nizAmaya tadutpattiM vistarAdgadato mameti / zama Alocana iti caurAdikasya / dhAtUnAmanekArthatvAcchvaNe vRttiH zAmyativat // 66 // yamo'pariveSaNe // yacchati janato'nyatra minna syAt / AyAmayati / drAghayati, vyApArayati vetyarthaH / pariveSaNe tu yamayati brAhmaNAn / bhojayatItyarthaH / paryavasitaM niyamayannityAdi tu niyamavacchabdAttatkarotIti Nau Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 siddhAntakaumudyAm bodhyam // 67 // svadivaparibhyAM ca // minnetyeva / avaskhAdayati / pariskhAdayati / apAvaparibhya iti nyAsakAraH / khAmI tu nakamIti naJamuttaratrisUtryAmananuvartya zama adarzane iti ciccheda / yamastvapariveSaNa mittvamAha / tanmate paryavasitaM niyamayannityAdi samyageva / upasRSTasya skhadezcedavAdipUrvasyeti niyamAtpraskhAdayatItyAha / tasmAt sUtradvaye udAharaNapratyudAharaNayorvyatyAsaH phalitaH / idaM ca mataM vRttinyAsAdivirodhAdupekSyam // 69 // phaNa gatau // neti nivRttamasaMbhavAt niSedhAtpUrvamasau na paThitaH / phaNAdikAryAnurodhAt // phaNAM ca saptAnAm / / 4 / 125 // eSAM vA etvAbhyAsalopau staH kiti liTi seTi thali ca / pheNatuH / pheNuH / pheNitha / paphaNatuH / paphaNuH / phaNayati // vRt // ghaTAdiH samAptaH // phaNeH prAgeva vRdityeke / tanmate phANayatItyeva // 70 // rAja dIptau / kharitet / rAjati / rAjate / rejatuH / rarAjatuH / reje / rarAje ata ityanuvRttAvapi vidhAnasAmarthyAdAta etvam // 71 // TubhrAz2a TubhrAza TubhlAza dIptau / anudAttetaH / bhrAjateriha pAThaH phaNAdikAryArthaH / pUrva pAThastu vrazcAdiSatvAbhAvArthaH / tatra hi rAjisAhacaryAt phaNAdereva grahaNam / bheje / babhrAje / vA bhrAzeti zyanvA / prAzyate / prAzate / dheze / babhrAze / bhlAzyate / bhlAzate / bhleze / babhlAze / dvAvapImau tAlavyAntau // 74 // syamu khana dhvana zabde / syamAdayaH kSaratyantAH parasmaipadinaH / syematuH / sasyamatuH / asyamIt / khenatuH / sakhanatuH / akhAnIt / akhanIt / viSvaNati / avaSvaNati / sazabdaM bhuGkte ityarthaH / vezca khana iti Satvam / phaNAdayo gatAH / dadhvanatuH // 3 // Sama STama avaikalye / sasAma / tastAma // 5 // jvala dIptau / ajvAlIt // 6 // cala kampane // 7 // jala ghAtane / ghAtanaM taikSNyam // 8 // Tala dvala vaiklavye ||10||sstthl sthAne // 11 // hala vilekhane // 12 // Nala gandhe / bandhana ityeke // 13 // pala gatau / palati // 14 // bala prANane dhAnyAvarodhane ca / balati / belatuH / beluH // 15 // pula mahattve / polati // 16 // kula saMstyAne bandhuSu ca / saMstyAnaM saMghAtaH / bandhuzabdena tadvyApAro gRhyate / kolati / cukola // 17 // zala hula patla gatau / zazAla / juhola / papAta / petatuH / patitA // pataH pum / / 4 / 19 // aGi pare / apaptat / nergadeti Natvam / praNyapaptat // 20 // kathe niSpAke / kvathati / cakkAtha / akkathIt // 21 // pathe gatau / apathIt // 22 // mathe viloDane / methatuH / amathIt // 23 // Tuvama udgiraNe / ihaiva nipAtanAdRta ittvamiti sudhAkaraH / vavAma / vavamatuH / vAditvAdetvAbhyAsalopau na / bhAgavRttautu vematurityAdyapyudAhRtaM tadbhASyAdau na dRSTam // 24 // bhramu calane / vA bhrAzeti zyanvA / ' bhramyati / bhramati / bhrAmyatIti tu divAdervakSyate // vA bhramutrasAm / 6 / 4124 // eSAmetvAbhyAsalopau vA staH kiti liTi seTi thali ca / bhramatuH babhramatuH / abhramIt // 25 // kSara saMcalane / akSArIt // 26 // * // atha dvAvanudAttetau // Saha Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante bhvAdayaH / marSaNe / parinivibhya iti Satvam / pariSahate / sehe / sahitA / tISasaheti vA iT / iDabhAve DhatvadhatvaSTutvaDhalopAH // sahivahorodavarNasya / 6 / 3 / 112 // anayoravarNasya otsyADDhalope sati // soDhaH / / 3 / 115 // sopasya saheH sasya SatvaM na syAt / parisoDhA // sivAdInAM vAvyavAye'pi 71 // parinivibhyaH pareSAM sivAdInAM sasya So vA syAdaDvyavAye'pi / paryaSahata / paryasahata // 1 // ramu kriDAyAm / reme / remiSe / rantA / raMsyate / raMsISTa / arasta // 2 // * // atha kasantAH prsmaipdinH| Sad vizaraNagatyavasAdaneSu // pAghrAdhmAsthAnAdANdRzyartisartizadasadAM pibajighradhamatiSThamanayacchapazyarchadhauzIyasIdAH 7378 // pAdInAM pibAdayaH syuritsaMjJakazakAradau pratyaye pare / sIdati / sasAda / sedatuH / seditha / sasattha / sattA / satsyati / ladittvAdaG / asadat // sadiraprateH / niSIdati / nyaSIdat // saMdeH parasya liTi / 8 / 3 / 118 // saderabhyAsAtparasya SatvaM na syAlliTi / niSasAda / niSedatuH // 1 // Sada zAtane / vizIrNatAyAmayam / zAtanaM tu viSayatayA nirdizyate // zadeH zitaH / 13 // 60 // zidbhAvino'smAdAtmanepadaM syAt / zIyate / zazAda / shedtuH| zeditha / zazattha / zattA / azadat // 2 // kruza AhvAne rodane ca / krozati / kroSTA / cleH ksaH / akrakSat // 3 // kuca saMparcanakauTilyapratiSTambhavilekhaneSu / kocati / cukoca // 4 // budha avagamane / bodhati / bodhitA / bodhiSyati // 5 // ruha bIjajanmani prAdurbhAve ca / rohati / ruroha / rurohitha / roDhA / rokSyati / arukSat // 6 // kasa gatau / akAsIt / akasIt // 7 // vRt|| jvalAdigaNaH smaaptH|| // atha gRhatyantAH khritetH|| hika avyakta zabde / hikkati / hikkate // 1 // aJcu gatau yAcane ca / aJcati / aJcate // 2 // acu ityeke // 3 // aci ityapare // 4 // TuyAca yAcJAyAm / yAcate // 5 // reta paribhASaNe / reTati reTate // 5 // cate cade yAcane / cacAta / cete / acatIt / cacAda / cede / acadIt // 8 protha paryAptau / puprotha / puprothe // 9 // miha meha medhAhiMsanayoH / mimeda / mimide / mimede / thAntAvimAviti khAmI / mimetha / dhAntAviti nyAsaH // 11 // medhR saGgame ca / medhati / mimedhe // 12 // Ni Neha kutsAsannikarSayoH / nineda / ninidtuH| ninide / nenide // 14 // zRdhu mRdhu undane / undanaM kledanam / zardhati / zardhate / zardhitA / mardhati / mardhate // 16 // budhira bodhane / bodhati / bodhate / irittvAdaGvA / abudhat / abodhIt / abodhiSTa / dIpajaneti ciN tu na bhavati / pUrvottarasAhacaryeNa devAdikasyaiva tatra grahaNAt // 17 // ubundira nizAmane / nizAmanaM jJAnam / bubunde / abudat / abundIt // 18 // veNa gatijJAnacintAnizAmanavAditragrahaNeSu veNati / veNate / nAnto'pyayam // 19 // khanu avadAraNe / khanati / khanate // gamahanajanakhanaghasAM lopaH 1 sadikhajorityapANinIyaH pAThaH // 2 uta mAtA mahiSamanvavenat ityAdau nAntazravaNAt // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 siddhAntakaumudyAm kityanaGi 6498 // eSAmupadhAyA lopaH syAdajAdau kiti na tvaGi / canatuH // ye vibhASA / khAyAt / khanyAt // 20 // cIvR adAnasaMvaraNayoH / cicIva / cicIve // 21 // cAya pUjAnizAmanayoH // 23 // vyaya gatau / avyayIt // 23 // dAza dAne / dadAza / dadAze // 24 // bheSa bhaye / gatAvityeke / bheSati / bheSate // 25 // bhraSTa bhleSa gatau // 26 // asa gatidIptyAdAneSu / asati / asate / Asa / Ase / ayaM SAnto'pi // 27 // spaza bAdhanasparzanayoH / sparzanaM granthanam / spazati / spazate // 28 // laSa kAntau / vA bhrAzeti zyanvA / laSyati / laSati / lekhe // 29 // caSa bhakSaNe // 30 // chaSa hiMsAyAm / cacchaSatuH / cacchaSe // 31 // jhaSa AdAnasaMvaraNayoH // 32 // bhlakSa bhrakSa adane // 44 // bhakSa iti maitreyaH // 35 // dAsa dAne // 36 // mAhR mAne // 37 // guhU saMvaraNe // UdupadhAyA gohaH / 6 / 4 / 89 // guha upadhAyA UtsyAdguNahetAvajAdau pratyaye / gRhati / gUhate / UditvAdiDDA / gRhitA / goDhA / gUhiSyati / ghokSyati / gUhet / guhyAt / agRhIt iDabhAve ksaH / aghukSat // lugvA duhadihalihaguhAmAtmanepade dantye 73173 // eSAM ksasya lugvA syAdantye taGi / DhatvadhatvaSTutva- . DhalopadIrghAH / agUDha / aghukSata / ksasyAcItyantalopaH / aghukSAtAm / aghukSanta / aguhahi / aghukSAvahi / aghukSAmahi // 38 // // athAjantA ubhypdinH| zrIJ sevAyAm / zrayati / zrayate / zizriyatuH / zrayitA / NizrIti caG / azizriyat // 1 // bhRJ bharaNe / bharati / babhAra / babhratuH / babhartha / babhUva / babhRSe / bhartA // RddhanoH sye| 72 / 70 // Rto hantezca syasya iT syAt / bhariSyati / riDU zayagliGkSu / 74 / 28 // ze yaki yAdAvArdhadhAtuke liGi ca Rto riGAdezaH syAt / rIGi prakRte riGavidhisAmarthyAhI? na / bhiyAt // uzca / / 2 / 12 // RvarNAtparau jhalAdI liG taGparaH siccetyetau kito staH / bhRSISTa / bhRSIyAstAm / abhArSIt / abhArTIm / abhAvuH // hasvAdaGgAt / 8 / 2 / 27 // sico lopaH syAjjhali / abhRta / abhRSAtAm / abhariSyat // 2 // hRJ haraNe / haraNaM prApaNaM khIkAraH steyaM nAzanaM ca / jahartha / jahiva / jahiSe / hartA / hariSyati // 3 // dhRJ dhAraNe / dharati / adhArSIt / adhRta // 4 // NIJ prApaNe / ninayitha / ninetha / ninyiSe // 3 // // athAjantAH prsmaipdinH|| dheTa pAne / dhayati // Adeca upadeze'ziti / / 1 // 45 // upadeze ejantasya dhAtorAtvaM syAnna tu ziti // Ata au NalaH // 1 // 34 // AdantAddhAtorNala aukArAdezaH syAt // dadhau / Ato lopa iTi ca / 6 / 4 / 64 // ajAdyorArdhadhAtukayoH kidiToH parayorAto lopaH syAt / dvitvAtparatvAllope prApte dvirvacane'cIti niSedhaH / dvitve kRte AlopaH / dadhatuH / dadhuH / dadhitha / dadhAtha / dadhiva / dhAtA // dAdhA ghvadAp / 1 / 1 // 20 // dArUpA dhArUpAzca dhAtavo ghusaMjJAH syurdApdaipau vinA // eliGi / 6 / 4 / 67 // ghusaMjJAnAM mAsthAdInAM ca etvaM Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 tiGante bhvaadyH| syAdArdhadhAtuke kiti liGi / dheyAt / dheyAstAm / dheyAsuH // vibhASA dhezyoH / 321149 // AbhyAM clezcakA syAtkartRvAcini luGi pare / caGIti dvitvam / adadhat / adadhatAm // vibhASA ghrAdheTzAcchAsaH / / 4 / 78 // ebhyaH sico lugvA syAtparasmaipade pare / adhAt / adhAtAm / adhuH // yamaramanamAtAM sak ca / 72 / 73 // eSAM sak syAdebhyaH sica iT syAtparasmaipadeSu / adhAsIt / adhAsiSTAm / adhAsiSuH // 1 // glai mlai harSakSaye / harSakSayo dhAtukSayaH / glAyati / jaglau / jaglitha / jaglAtha // vAnyasya sNyogaadeH468|| dhumAsthAderanyasya saMyogAderdhAtorAta etvaM vA syAdArdhadhAtuke kiti liGi / glAyAt / gleyAt / aglAsIt / mlAyati // 3 // cai nyakkaraNe / nyakaraNaM tiraskAraH // 4 // nai khapne // 5 // | tRptau // 6 // dhyai cintAyAm // 7 // rai zabde // 8 // styai STyai zabdasaMghAtayoH / styAyati / SopadezasyApi satve kRte rUpaM tulyam / SopadezaphalaM tu tiSyAsati / atiSTyapadityatra Satvam // 10 // khai khadane // 11 // jai Sai kSaye / kSAyati / jajau / sasau / sAtA / dhumAsthetyatra vibhASA prAdheDityatra ca syatereva grahaNaM na tvasya / tena etvasijlukau na / sAyAt / asAsIt // 14 // kai gai zabde / geyAt / agAsIt // 15 // zai bhai pAke // 18 // pai ovai zoSaNe / pAyAt / apAsIt / ghumAsthetItvaM tadapavAda eliGItyevaM gAtistheti sijluk ca na / pArUpasya lAkSaNikatvAt // 20 ||ssttai veSTane / stAyati // 21 ||vessttne / zobhAyAM cetyeke / zauca ityanye / snAyati // 22 // daipa zodhane / dAyati / adhutvAdetvasijlukau na / dAyAt / adAsIt // 23 // pA pAne pAghrAdhmeti / pibAdezaH / tsyaadnttvaannopdhaagunnH| pibati / peyAt / apAt // 24 // ghA gandhopAdAne / jighrati / ghAyAt / gheyAt / aghrAsIt / aghrAt // 25 // dhmA zabdAgnisaMyogayoH / dhamati // 26 // SThA gatinivRttau / tiSThati / sthAdipvabhyAseneti / Satvam / adhitaSThau / upasargAditi Satvam / adhiSThAtA / syAt // 27 // mnA abhyAse / manati // 28 // dAN dAne / praNiyacchati / deyAt / adAt // 29 // hR kauTilye / harati // Rtazca saMyogAdeguNaH 410 // Rdantasya saMyogAderaGgasya guNaH syAlliTi / kidarthamapIdaM paratvANNalyapi bhavati / raparatvam / upadhAvRddhiH / jahvAra / jahvaratuH / jahvaruH / jabartha / hartA // RddhanoH sse // hariSyati // guNortisaMyogAdyoH / 4 / 29 // arteH saMyogAderRdantasya ca guNaH syAdyaki yAdAvArdhadhAtuke liGi ca / haryAt / avArSIt / ahvArTIm // 30 // sva zabdopatApayoH / kharatisUtIti veT / sakharitha / sakhartha / vamayostu // yukaH kiti / 12 / 11 // zrija ekAca ugantAcca parayogikitoriNna syAt / paramapi kharatyAdivikalpaM bAdhitvA purastAtpratiSedhakANDArambhasAmarthyAdanena niSedhe prApte krAdiniyamAnnityamiT / sakhariva / sakharima / paratvAddhanoriti nityamiTa / khariSyati / kharyAt / askhArIt / akhAriSTAm / avArSIt / akhAm // 31 // smR Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 siddhAntakaumudyAm cintAyAm // 32 // i saMvaraNe // 33 // mR gatau / krAditvAnneT / saMsartha / sasRva / ring'| sriyAt / asArSIt / asArTAm // sartizAstyartibhyazca / 3 / 1 // 56 // ebhyazleraG syAtkartari luGi / iha luptazapA zAsinA sAhacaryAtsartyartI jauhotyAdikAveva gRhyate / tena bhvAdyo G / zIghragatau tu pAghrAdhmeti dhaurAdezaH / dhAvati // 34 // R gatiprApaNayoH / Rcchati // RcchatyRtAm 4 // 11 // taudAdikaRcchedhaMdhAtorRtAM ca guNaH syAlliTi / Nali prAgvadupadhAvRddhiH / Ara / AratuH / AruH // iDatyartivyayatInAm / / 66 // ad R vyeJ ebhyasthalo nityamiT syAt / Aritha / artA / ariSyati / aryAt / ArSIt / ArTAm // 35 // gR ghR secane / garati / jagAra jagartha / jamiva / riG / priyAt / agArSIt // 37 // dhva harcchane // 38 // tru gatau / susrotha / susruva / syAt / NizrIti caG / laghUpadhaguNAdantaraGgatvAduvaG / asunuvat // 39 // Su prasavaizvaryayoH / prasavo'bhyanujJAnam / suSotha / suSavitha / suSuviva / sotA // stusudhUbhyaH parasmaipadeSu / 7272 // ebhyaH sica iT syAtparasmaipadeSu / asAvIt / pUrvottarAbhyAM nibhyAM sAhacaryAtsunotereva grahaNamiti pakSe asauSIt // 40 // zru zravaNe // zruvaH za ca 33174 // zruvaH zR ityAdezaH syAt pratyayazca zabviSaye / zapo'pavAdaH / bhorDittvAddhAtorguNo na / zRNoti / zRNutaH // huznavoH sArvadhAtuke / 6 / 4 / 87 // juhoteH bhupratyayAntasyAnekAcoGgasya cAsaMyogapUrvovarNasya yaN syAdajAdA sArvadhAtuke / uvaGo'pavAdaH / zRNvanti / zRNomi / zRNvaH / zRNuvaH / zRNmaH / zRNumaH / zuzrotha / zuzruva / zRNu / zRNavAni / zRNuyAt / zrUyAt / azrauSIt // 41 // 6 sthairye / dhruvati / ayaM kuTAdau gatyartho'pi // 42 // dudru gatau / dudotha / dudavitha duduviva / dudrotha / dudruva / NizrIti caG / adudruvat // 14 // ji ji abhibhave / abhibhavo nyUnIkaraNaM nyUnIbhavanaM ca / Adhe sakarmakaH / zatrUJ jayati / dvitIye tvakarmakaH / adhyayanAtparAjayate / adhyetuM glAyatItyarthaH / viparAbhyAM jeriti taG / parAjerasoDha ityapAdAnatvam // 46 // // atha DIGantA ngitH|| miG ISaddhasane / smayate / siSmiye / siSmiyiDhe / siSmiyidhve // 1 // guG avyakte zabde / gavate / juguve // 2 // gAG gatau / gAte / gAte / gAte / iTa etve kRte vRddhiH / gai| laG iTi / age / geta / geyAtAm / geran / gAsISTa / gAGkuTAdisUtre iGAdezasyaiva gAGo grahaNaM na tvasya / tenAGittvAddhamAsthetItvaM na / agAsta / AdAdiko'yamiti haradattAdayaH / phale tu na bhedaH // 3 // kuG ghuG uDU DuG zabde / anye tu uDU kuG khuG guG ghuG DuG ityAhuH / kavate / cukuve / ghavate / avate / Uve / vArNAdAGgaM bailIya ityuvaG / tataH savarNadIrghaH / otA / oSyate / oSISTa / auSTa / Gavate / juGave / GotA // 7 // cyuGa jyuGa muG pluG gatau // 11 // kuG ityeke // 12 // ruG gatireSaNayoH Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante bhvaadyH| 203 reSaNaM hiMsA / ruruve / ravitAse // 13 // dhR avadhvaMsane / dharate / daH // 14 // me praNidAne / praNidAnaM vinimayaH pratyarpaNaM ca / praNimayate / nergadeti Natvam / tatra ghuprakRtimAGiti paThitvA Gito mAprakRterapi grahaNasyeSTatvAt // 15 // deG rakSaNe / dayate // dayaterdigi liTi 49 // digyAdezena dvitvabAdhanamiSyata iti vRttiH / digye // sthAdhvoricca / 1 / 2 / 17 // anayoridAdezaH syAt sicca kitsyAtaGi / adita / adithAH / adiSi // 16 // zyaiG gatau / zyAyate / zazye // 17 // pyai vRddhau / pyAyate / papye / pyAtA // 18 // traiG pAlane / trAyate / tatre // 19 // pU pavane / pavate / pupuve / pavitA // 20 // mUDU bandhane / mavate // 21 // DI vihAyasA gatau / Dayate / DiDye / DayitA // 22 // tR plavanataraNayoH // Rta iddhAtoH 41100 // Rdantasya dhAtoraGgasya itsyAt // itvotvAbhyAM guNavRddhI vipratiSedhena * // tarati / RcchatyatAmiti guNaH / tRphaletyetvam / teratuH / teruH // vRto vA 72 / 38 // vRvRJbhyAmRdantAcceTo dIrghA vA syAnna tu liTi / taritA / tarItA / aliTIti kim / teritha / hali ceti dIrghaH / tIryAt // sici ca parasmaipadeSu / / 40 // atra vRta iTo dIrgho na / atAriSTAm // 23 // // athaassttaavnudaattetH|| gupa gopane // 1 // tija nizAne // 2 // mAna pUjAyAm // 3 // badha bandhane // guptinkinyaH san / 3 / 15 // mAnbadhadAnzAnbhyo dIrghazcAbhyAsasya / / 1 / 6 // sUtradvayoktebhyaH san syAnmAnAdInAmabhyAsasyekArasya dIrghazca // gupenindAyAm * // tijeH kSamAyAm * // kiteAdhipratIkAre nigrahe apanayane nAzane saMzaye ca * // mAnerjijJAsAyAm * // badhezcittavikAre * // dAnerArjave * // zAnernizAne * // sanAdyantA iti dhAtutvam // sanyaGoH / 619 // sannantasya yaGantasya ca prathamaikAco dve sto'jAdestu dvitIyasya / abhyAsakAryam / gupiprabhRtayaH kidbhinnA nindAdyarthakA evAnudAtteto dAnazAnau ca kharitetau / ete nityaM sannantAH // arthAntare tvananubandhakAthurAdayaH / anubandhasya kevale'caritArthatvAsannantAttaG / dhAtorityavihitatvAtsano'tra nArdhadhAtukatvam / teneguNau na / jugupsate / jugupsAMcakre / titikSate / mImAMsate / bhaSbhAvaH / carvam / bIbhatsate // 4 // rabha rAbhasye / Arabhate / Arebhe / rabdhA / rapsyate // 5 // Dulabha prAptau / labhate // 6 // khaJja pariSvaGge // daMzasaJjavaJjAM zapi / / 4 / 25 // rajezca / / 4 / 26 // eSAM zapi nalopaH / khajate / pariSvajate / zranthigranthidambhivaJjInAM liTaH kittvaM veti vyAkaraNAntaraM 'debhatuH / sakhaje' iti bhASyodAharaNAdekadezAnumatyA ihApyAzrIyate / sadeH parasya liTIti sUtre khaJjarupasaMkhyAnam * // ato'bhyAsAtparasya SatvaM na / pariSasvaje / pariSakhale / sakhajiSe / sakhaJjiSe / khaDA / khakSyate / khajeta / khasISTa / pratyaSvata / prAksitAditi Satvam / parinivibhyastu sivAdInAM veti vikalpaH / etadarthamevopasargAtsu Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 siddhAntakaumudyAm notItyeva siddhe stukhajhyoH parinivItyatra punarupAdAnam / paryaSvata / paryakhata // 7 // hada purIpotsarge // hadate / jahade / hattA / hatsyate / hadeta / hatsISTa / ahatta // 8 // // atha prsmaipdinH|| nividA avyakte zabde // 1 // skandira gatizoSaNayoH / caskanditha / caskantha / skantA / skantsyati / nalopaH / skadyAt / irittvAdaG vA / askadat / askAntsIt / askAntAm / askAntsuH // veH skanderaniSThAyAm / 8 / 3 / 73 // SatvaM vA syAt / kRtyevedam / aniSThAyAmiti paryudAsAt / viSkantA / viskantA / niSThAyAM tu / viskannaH // parezca / / 3 / 74 // asmAtparasya skandeH sasya So vA / yogavibhAgAdaniSThAyAmiti na saMbadhyate / pariSkandati / pariskandati / prissknnnnH| pariskannaH / SatvapakSe Natvam / na ca padadvayAzrayatayA bahiraGgatvAtpatvasyAsiddhatvam / dhAtUpasargayoH kAryamantaraGgamityabhyupagamAt / pUrva dhAturupasargeNa yujyate tataH sAdhaneneti bhASyam / pUrva sAdhaneneti matAntare tu na Natvam // 2 // yama maithune / yebhitha / yayabdha / yabdhA / yapsyati / ayApsIt // 3 ||nnm prahRtve zabde ca / nemitha / nanantha / nantA / anaMsIt / anaMsiSTAm // 4 // gamla sRpta gatau // iSugamiyamAM ch:377|| eSAM chaH syAcchiti pare / gacchati / jagAma / jagmatuH / jagmuH / jagamitha / jagantha / gantA / gameriT parasmaipadeSu / 2 / 58 // gameH parasya sakArAderiT syAt / gamiSyati / lAditvAdaG / anaGIti paryudAsAnnopadhAlopaH / agamat / sarpati / sasarpa // anudAttasya cardupadhasyAnyatarasyAm / 6 / 1159 // upadeze'nudAtto ya RdupadhastasyAmvA syAjjhalAdAvakiti pare / saptA / sartA / srapsyati / sIti / asRpat // 6 // yama uparame // yacchati / yemitha / yayantha / yantA / ayaMsIt / ayaMsiSTAm // 7 // tapa santApe / taptA / atApsIt // nisastapatAvanAsevane 833102 // SaH syAt / AsevanaM paunaHpunyaM tato'nyasminviSaye / niSTapati // 8 // tyaja hAnau / tatyajitha / tatyaktha / tyaktA / atyAkSIt // 9 // SaJja saGge / daMzasaJjakhaJjAM zapIti nalopaH / sajati / saGkA // 10 // dRzira prekSaNe / pazyati // vibhASA sRjizoH 72 // 65 // AbhyAM thala ir3A // sRjizojhalyamakiti / 6 / 1 / 58 // anayoramAgamaH syAjjhalAdAvakiti / dadraSTha / dadarzitha / draSTA / drakSyati / dRzyAt / irittvAdaG vA // Rhazo'Gi gunnH74|16 // RvarNAntAnAM dRzezca guNaH syAdaGi / adarzat / aGa bhAve / / na dRshH32||47|| dRzazleH kso na / adrAkSIt // 11 // daMza dazane / dazanaM daMSTrAvyApAraH / pRSodarAditvAdanunAsikalopaH / ata eva nipAtanAdityeke / teSAmapyatraiva tAtparyam / arthanirdezasyAdhunikatvAt / daMzasaJjati nlopH| dazati / dadaMzitha / dadaMSTha / daMSTA / dasayati / dazyAt / adAGkSIt // 12 // kRSa vilekhane / vilekhanamAkarSaNam / kraSTA / karTI / RkSyati / kati // spRzamRzakRSatRpaddapAM cleH sijvA vAcyaH Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante bhvAdayaH / * // akrAkSIt / akrASTAm / akArSIt / akArTAm / akAjhuH / pakSe ksaH / akRkSat / akRkSatAm / avakSan // 13 // daha bhasmIkaraNe / dehitha / dadagdha / dagdhA / dhakSyati / adhAkSItU / adAgdhAm / adhAkSuH // 14 // miha secane / mimeha / mimehitha / meDhA / mekSyati / amikSat // 15 // kita nivAse rogApanayane ca / cikitsati / saMzaye prAyeNa vipUrvaH / vicikitsA tu saMzaya ityamaraH / asyAnudAttettvamAzritya cikitsate ityAdi kazcidudAjahAra / nivAse tu ketayati // 16 // dAna khaNDane / zAna tejane // ito vahatyantAH khritetH|| dIdAMsati / dIdAMsate / zIzAMsati / zIzAMsate / arthavizeSe san / anyatra dAnayati, zAnayati // 2 // DupacaS pAke / pacati / pacate / pecitha / papaktha / pece / paktA / pakSISTa // 3 // Saca samavAye / sacati / sacate // 4 // bhaja sevAyAm / bhejatuH / bhejuH / bhejitha / babhaktha / bhaktA / bhakSyati / bhakSyate / abhAkSIt / abhakta // 5 // raJja rAge / nalopaH / rajati / rajate / arAsIt / arata // 6 // zapa Akroze / Akrozo viruddhAnudhyAnam / zazApa / zepe / azApsIt / azapta // 7 // tviSa dIptau / tveSati / tveSate / titviSe / tvekSyati / tvikSISTa / atvikSata / atvikSAtAm // 8 // yaja devapUjAsaGgatikaraNadAneSu // yajati / yajate / liTyabhyAsasyobhayeSAm / 6017 // vacyAdInAM grahyAdInAM cAbhyAsasya saMprasAraNaM syAliTi / iyAja // vacikhapiyajAdInAM kiti / 6115 // vacikhapyoryajAdInAM ca saMprasAraNaM syAtkiti / punaHprasaGgavijJAnAvitvam / IjatuH / IjuH / iyajitha / iyaSTha / Ije / yaSTA / yakSyati / ijyAt / yakSISTa / ayAkSIt / ayaSTa // 9 // Duvap bIjasantAne / bIjasantAnaM kSetre vikiraNaM garbhAdhAnaM ca / ayaM chedane'pi / kezAnvapati / uvApa / Upe / vaptA / upyAt / vapsISTa / praNyavApsIt / avapta // 10 // vaha prApaNe / uvAha / uvahitha // sahivahorodavarNasya / / uvoDha / Uhe / voDhA / vakSyati / avAkSIt / avoDhAm / avAkSuH / avoDha / avakSAtAm / avakSata / avoDhAH / avoDham // 11 // vasa nivAse / parasmaipadI / vasati / uvAsa // zAsivasighasInAM ca / / 60 // iNkubhyAM parasyaiSAM sasya SaH syAt / USatuH / USuH / uvasitha / uvastha / vastA // saH syArdhadhAtuke / 4 / 49 // sasya taH syAtsAdAvArthadhAtuke / vatsyati / uSyAt / avAtsIt / avAttAm // 12 // veJ tantusantAne / vayati / vayate // veno vayiH / / 4 / 41 // vA syAlliTi / ikAra uccAraNArthaH / uvAya // grahijyAvayivyadhivaSTivicativRzcatipRcchatibhRjatInAM Diti ca / / 1 / 16 // eSAM kiti kiti ca saMprasAraNaM syAt / iti yakArasya prApte // liTi vayo yaH / / 1138 // vayo yasya saMprasAraNaM na syAlliTi / UyatuH / UyuH // vazcAsyAnyatarasyAM kiti / 6 / 1 / 39 // vayo yasya vo vA syAtkiti lidi / UvatuH / Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 siddhAntakaumudyam uuvuH| vayestAsAvabhAvAtthali nityamiT / uvayitha / sthAnivadbhAvena bhittvAttaG / Uye / U / vayAdezAbhAve // veJaH | 6|1|40 // veJo na saMprasAraNaM syAlliTi / vavaiau / vavatuH / vavuH / vavitha / vavAtha / vave / vAtA / UyAt / vAsISTa / avAsIt // 13 // vyeJ saMvaraNe / vyayati // na vyo liTi | 6|1|46 // vyeJa AtvaM na syAlliTi / vRddhiH / paramapi halAdiH zeSaM bAdhitvA yasya saMprasAraNam / ubhayeSAM grahaNasAmarthyAt / anyathA vacyAdInAM grahNAdInAM cAnuvRttyaiva siddhe kiM tena / vivyAya / vivyatuH / vivyuH / ittyartIti nityamiT / vivyayitha / vivyAya / vivyaya / vivye / vyAtA / vIyAt / vyAsISTa / avyAsIt / avyAsta // 14 // hve spardhAyAM zabde ca // abhyastasya ca |6|1|33 // abhyastIbhaviSyato hveJaH saMprasAraNaM syAt / tato dvitvam / juhAva / juhuvatuH / juhuvuH / juhotha / juhavitha / juhuve / hvAtA / hUyAt / hrAsISTa // lipi - sicihnazca |3|1|53 || ebhyazleraG syAt // AtmanepadeSvanyatarasyAm ||3|1| 54 // Ato lopaH / ahRt / ahvatAm / ahvan / ahnata / ahvAsta // 15 // atha dvau parasmaipadinau // vada vyaktAyAM vAci / accha vadati / uvAda / UdatuH / uvaditha / vaditA / udyAt / vadavrajeti vRddhiH / avAdIt // 1 // Tuozvi gativRddhyoH / zvayati // vibhASA zveH |6|1|30 // zvayateH saMprasAraNaM vA syAlliTi yaGi ca / zuzAva / zuzuvatuH // zvayaterliTyabhyAsalakSaNapratiSedhaH * // tena liTyabhyAsasyeti saMprasAraNaM na / zizvAya / zizviyatuH / zvayitA / zvayet / zUyAt / stambhvityaG vA // zvayateraH |7|4|18 // zvayaterikArasya akAraH syAdaGi / pararUpam / azvat / azvatAm / azvan / vibhASA gheTzvyoriti ca / iyaG / azizviyat / hrayanteti na vRddhi / azvayIt // 2 // vRt // yajAdayo vRttAH / bhvAdistvAkRtigaNaH / tena culumpatItyAdisaMgrahaH // iti bhvAdayaH // RterIyaG |3|1|29 // RtiH sautraH tasmAdIyaG syAtkhArthe / jugupsAyAmayaM dhAturiti bahavaH / kRpAyAM cetyeke / sanAdyantA iti dhAtutvam / RtIyate / RtIyAMcakre / ArdhadhAtukavivakSAyAM tu AyAdaya ArdhadhAtuke vetIyaGabhAve zeSAtkartarIti parasmaipadam / Anarta / artiSyati / ArtIt // 1 // ada bhakSaNe / dvau parasmaipadinau // adiprabhRtibhyaH zapaH | 2|4|72 // luk syAt / atti / attaH / adanti // liTyanyatarasyAm |2|4|40 || ado ghasTa vA syAlliTi / jaghAsa / gamahanetyupadhAlopaH / tasya carvidhiM prati sthAnivadbhAvaniSedhAddhasya cartvam / zAsivasIti Satvam / jakSatuH / jakSuH / ghasastAsAvabhAvAtthali nityamiT / jaghasitha / Ada / AdatuH / ityatIti nityamiT / Aditha / attA / atsyati || hujhabhyo herdhiH | 6|4|101 // horjhalantebhyazca herdhiH / syAt / addhi / attAt / adAni || adaH sarveSAm ||3|100 || adaH parasyA Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante adaadyH| 207 pRktasArvadhAtukasya aDAgamaH syAtsarvamatena / Adat / AttAm / Adan / AdaH / Attam / Atta / Adam / Ava / Adma / adyAt / adyAtAm / adhuH / adyAstAm / adyAsuH // lusanorghasla / / 4 / 37 // ado ghasla syAt luGi sani ca / ladittvAdaG / aghasat // hana hiMsAgatyoH / praNihanti // anudAttopadezavanatitanotyAdInAmanunAsikalopo jhali viti / 6 / 4 / 37 // anunAsiketi luptaSaSThIkaM vanatItareSAM vizeSaNam / anunAsikAntAnAmeSAM vanatezca lopaH syAjjhalAdau viti pare / yami rami nami gami hani manyatayo'nudAttopadezAH / tanu SaNu kSaNu kSiNu RNu tRNu ghRNu vanu manu tanotyAdayaH / hataH / nanti // vamorvA / 4 / 23 // upasargasthAnimittAtparasya hanternasya No vA syAdvamayoH parayoH / prahaNmi / prahanmi / prahaNvaH / prahanvaH / ho hanteriti kutvam / jaghAna / jannatuH / jaghnuH // abhyAsAcca 73 / 55 // abhyAsAtparasya hanterhasya kutvaM syAt / jaghanitha / jaghantha / hantA / RddhanoritIT / haniSyati / hantu / hatAt / ghnantu // hantejaH / / 4 / 36 // hau pare / AbhIyatayA jasyAsiddhatvAddhena luk / jahi / hanAni / hanAva / hanAma / ahan / ahatAm / anan / ahanam // ArdhadhAtuke / / 4 // 35 // ityadhikRtya / / hano vadha liGi / / 4 / 42 // luGi ca / / 4 / 43 // vadhAdezo'dantaH / ArdhadhAtuka iti viSayasaptamI / tenArdhadhAtukopadeze akArAntatvAdato lopaH / vadhyAt / vadhyAstAm / ArdhadhAtuke kim / vidhyAdau hanyAt / hanteriti Natvam / prahaNyAt / allopasya sthAnivattvAdato halAderiti na vRddhiH / avadhIt // 3 // // atha catvAraH khritetH|| dviSa aprItau / dveSTi / dviSTe / dveSTA / dvekSyati / dvekSyate / dveSTu / dviSTAt / dviti / dveSANi / dveSai / dveSAvahai / adveT // dviSazca / / 4 / 112 // laGo jherjuskhA syAt / adviSuH / adviSan / adveSam / dviSIta / dvikSISTa / advikSat // 1 // duha prapUraNe / dogdhi / dugdhaH / dhokSi / dugdhe / dhukSe / dhugdhve / dogdhu / dugdhi / dohAni / dhukSva / dhugdhvam / dohai / adhok / adoham / adhugdhvam / adhukSat / adhukSata / lugvA duheti lupakSe tathAsUdhvaMvahiSu ladapi // 2 // diha upacaye / praNidegdhi // 3 // liha AkhAdane / leDhi / lIDhaH / lihanti / lekSi / lIDhe / likSe / lIr3he / lechu / lIDhi / lehAni / aleT / alikSat / alikSata / alIDha / alikSAvahi / alihahi // 4 // cakSiA vyaktAyAM vAci / ayaM darzane'pi / ikAro'nudAtto yujarthaH / vicakSaNaH prathayan / num tu na / antedita iti vyAkhyAnAt / GakArastu anudAttettvaprayuktamAtmanepadamanityamiti jJApanArthaH / tena sphAyanirmokasandhItyAdi sidhyati / caSTe / cakSAte // ArdhadhAtuke ityadhikRtya // cakSiGaH khyAJ / / 4 / 54 // vA liTi / / 4 / 55 // atra bhASye khzAdirayamAdezaH / asiddhakANDe zasya yo veti sthitam / jittvAtpadadvayam / cakhyau / cakhye / cakzau / Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 siddhAntakaumudyAm cakze / cayo dvitIyA iti tu na / cavasyAsiddhatvAt / cacakSe / khyAtA / kzAtA / khyAsyati / khyAsyate / kzAsyati / kzAsyate / acaSTa / cakSIta / khyAyAt / khyeyAt / kzAyAt / kzeyAt // asyativaktikhyAtibhyo'G / / 1 / 52 // ebhyazcaleraG / akhyat / akhyata / akzAsIt / akzAsta // varjane khazAJ neSTaH * // samacakSiSTetyAdi // 5 // // atha pRcyantA anudAttetaH // Ira gatau kampane ca / Irte / IrAMcakre / IrtAm / Irdhva / Irdhvam / airiSTa // 1 // IDa stutau / ITTe // IzaH se raa77|| IDajanorve ca 7278 // IzIDjanAM zedhvezabdayoH sArvadhAtukayoriT syAt / yogavibhAgo vaicitryArthaH / IDipe / IDidhve / ekadezavikRtasyAnanyatvAt / IDiSva / IDidhvam / vikRtigrahaNena prakRteragrahaNAt / aiDvam // 2 // Iza aizvarye / ISTe IziSe / Izidhve // 3 // Asa upavezane / Aste // dayAyAsazca // AsAMcakre / Askha / Adhvam / AsiSTa // 4 // AGa zAsu icchAyAm / AzAste / AzAsAte / AyUrvatvaM prAyikam / tena namovAkaM prazAsmahe iti siddham // 5 // vasa AcchAdane / vaste / vasse / vadhve / vavase / vasitA // 6 // kasi gatizAsanayoH / kaMste / kaMsAte / kaMsate / ayamanididityeke / kaste / tAlavyAnto'pyanidit / kaSTe / kazAte / kakSe / kaDr3he // 7 // Nisi cumbane / niste / dantyAnto'yam / AbharaNakArastu tAlavyAnta iti babhrAma // 8 // Niji zuddhau / nite / nile / niJjitA // 9 // ziji avyakte zabde / ziLe // 10 // piji varNe / saMparcane ityeke / ubhayatretyanye / avayave ityapare / avyakte zabde itItare / pite // 11 // pRji ityeke / pRGkte // 12 // vRjI varjane / dantyoSThyAdiH / Idit / vRkte / vRjAte / vRkSe / ididityanye / vRte // 13 // pRcI saMparcane / pRkte // 14 // khUG prANigarbhavimocane / sUte / suSuve / sotA / savitA / bhUsuvoriti guNaniSedhaH / suvai / saviSISTa / soSISTa / asaviSTa / asoSTa // 15 // zIG khapne // zIGaH sArvadhAtuke guNaH / 4 / 21 // kiti cetyasyApavAdaH / zete / zayAte // zIGo ruT / 1 / 6 // zIGaH parasya jhAdezasyAto ruDAgamaH syAt / zerate / zeSe / zedhve / zaye / zevahe / zizye / zayitA / azayiSTa // 16 // * // atha stautyantAH prsmaipdinH|| UrNastUbhayapadI / yu mizraNe'mizraNe ca // uto vRddhilaki hali 73289 // lugviSaye ukArasya vRddhiH syAtpiti * halAdau sArvadhAtuke na tvabhyastasya / yauti / yutaH / yuvanti / yuyAva / yavitA / yuyAt / iha uto vRddhirna / bhASye picca Ginna Gicca pinneti vyAkhyAnAt / vizeSavihitena Gittvena pittvasya bAdhAt / yUyAt / ayAvIt // 1 // ru zabde // // turustuzamyamaHsArvadhAtuke / 7395 // ebhyaH parasya sArvadhAtukasya halAdestiGa IDDA syAt / nAbhyastasyetyato'nuvRttisaMbhave punaH sArvadhAtukagrahaNamapidartham / ravIti / rauti / ruvItaH / rutaH / Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante adaadyH| . 209 halAdeH kim / ruvanti / tiGaH kim / zAmyati / sArvadhAtuke kim / AziSi syAt / vidhyAdau tu ruyAt / ruvIyAt / arAvIt / araviSyat // 2 // tu iti sautro dhAturgativRddhihiMsAsu / ayaM ca lugvikaraNa iti smaranti / tavIti tauti / tuvItaH tutaH / totA / toSyati // 3 // Nu stutau / nauti / navitA // 4 // TukSu zabde / kSauti / kSavitA // 5 // kSNu tejane / kSNauti / kSNavitA // 6 ||ssnnu prasravaNe / snauti / suSNAva / savitA / sUyAt // 7 // UNuJ AcchAdane // UotervibhASA // 390 // vA vRddhiH syAddhalAdau piti sArvadhAtuke / Uoti / UrNoti / UrgutaH / Urguvanti / Urgute / UrguvAte / UrNavate // UoterAm neti vAcyam * // na ndrAH sNyogaadyH||1||3|| acaH parAH saMyogAdayo nadarA dvirna bhavanti / nuzabdasya dvitvam / NatvasyAsiddhatvAt / pUrvatrAsiddhIyamadvirvacana iti tvanityam / ubhau sAbhyAsa. syeti liGgAt / UrNanAva / UrjunuvatuH / UrjunuvuH // vibhASorNoH / / 2 / 3 // iDAdipratyayo vA GitsyAt / Urjunuvitha / Urjunavitha / UrguvitA / UrNavitA / Uotu / UrNotu / UrNavAni / UrNavai // guNo'pRkte / / 3 / 91 // UrNoterguNaH syAdapRkte halAdau piti sArvadhAtuke / vRddhyapavAdaH / aurNot / aurNoH / UrguyAt / UrguyAH / iha vRddhirna / Gicca pinneti bhASyAt / UNUyAt / UrNaviSISTa / UrguviSISTa / auMvIt / auMviSTAm / UrNotervibhaSA 76 // iDAdau sici parasmaipade pare vA vRddhiH syAt / pakSe guNaH / aurNAvIt / aurNAviSTAm / aurNAviSuH / aurNavIt // 8 // dyu abhigamane / dyauti / dyotA // 9 // Su prasavaizvaryayoH / prasako'bhyanujJAnam / sotA / asauSIt / // 10 // ku zabde / kotA // 11 // STuJ stutau / stauti / stavIti / stutaH / stuvItaH / stute / stuvIte / stusudhUbhya itIT / astAvIt / prAksitAditi Satvam / abhyaSTaut / sivAdInAM vA / paryaSTaut / paryastot // 12 // J vyaktAyAM vAci // bruvaH pazcAnAmAdita Aho bruvaH / / 4 / 84 // bruvo laTaH parasmaipadAnAmAditaH paJcAnAM NalAdayaH paJca vA syurbuvazvAhAdezaH / akAra uccAraNArthaH / Aha / AhatuH / AhuH // AhasthaH / / 2 / 35 // jhali pare / calam / Attha / AhathuH // bruva IT 73 / 93 // bruvaH parasya halAdeH pita IT syAt / Atthetyatra sthAnivadbhAvAtprApto'yaM 'jhalIti thatvavidhAnAnna bhavati / bravIti / brUtaH / bruvanti / brUte / ArdhadhAtukAdhikAre // bruvo vaciH / / 4 / 53 // uvAca / UcatuH / UcuH / uvacitha / uvaktha / Uce / vaktA / bravItu / brUtAt / Gicca pinetyapittvAdIna / bravANi / bravai / brUyAt / ucyAt / asyativaktItyaG // vaca um / 4 / 20 // aGi pare / avocat / avocata // 13 // * // atha zAsyantAH parasmaipadinaH / iG tvAtmanepadI // iN gatau / eti / itaH // iNo yaN / 6 / 4 / 81 // ajAdau pratyaye pare / iyaGo'pavAdaH / yanti / iyAya // Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 siddhAn dIrgha iNaH kiti / 7/4/69 // iNo'bhyAsasya dIrghaH syAskiti liTi / IyatuH / IyuH / iyayitha / iyetha / etA / itAt / ihi / ayAni / ait / aitAm / Ayan / iyAt / IyAt // eterliGi | 7|4| 24 // upasargAtparasya iNo'No hrasvaH syAdArdhadhAtuke kiti liGi / niriyAt / ubhayata AzrayaNe nAntAdivat / abhIyAt / aNaH kim / sameyAt / samIyAditi prayogastu bhauvAdikasya // iNo gA luGi | 2|4|45 // gAtistheti sico luk / aMgAt / agAtAm / aguH // 1 // iG adhyayane / nityamadhipUrvaH / a / adhIyate / adhIyate // gAG liTi | 2|4|49 // iGo gAi syAlliTi / lAvasthAyAM vivakSite vA / adhijage / adhijagAte / adhijagire / adhyetA / adhyeSyate / adhyayai / 1 guNAyAdezayoH kRtayorupasargasya yaN / pUrvaM dhAturupasargeNeti darzane'ntaraGgatvAdguNAtpUrvaM savarNadIrghaH prAptaH / Neradhyayane vRttamiti nirdezAnna bhavati / adhyaita / paratvAdiya / tata AT / vRddhiH / adhyaiyAtAm / adhyaiyi / adhyaivahi / adhIyIta / adhIyIyAtAm / adhI* yIdhvam / adhIyIya / adhyeSISTa // vibhASA luGlaGoH | 2|4|50 // iGo gAi vA syAt || gAGkuTAdibhyo'Git | 1|2| 1 | gAGAdezAtkuTAdibhyazca pare'JNitaH pratyayA GitaH syuH // ghumAsthAgApAjahAtisAM hali | 6|4|66 // eSAmA ItsyAddhalAdau kvityArdhadhAtuke / adhyagISTa / adhyaiSTa / adhyagISyata / adhyaiSyata // 2 // ik smaraNe / ayamapyadhipUrvaH / adhIgarthadayezAmiti liGgAt / anyathAhIgarthetyeva brUyAt / ivadika iti vaktavyam * || adhiyanti / adhyagAt / kecittu ArdhadhAtukAdhikAroktasyaivAtidezamAhuH / tanmate yaNna / tathA ca bhaTTiH / sasItayo rAghavayoradhIyanniti // 3 // vI gativyAptiprajanakAntyasanakhAdaneSu / prajanaM garbhagrahaNam / asanaM kSepaNam / veti / vItaH / viyanti / veSi / ve / vIhi / avet / avItAm | aviyan / aDAgame satyanekAc - tvAdyaNiti kecit / avyan // 4 // atra IkAro'pi dhAvantaraM prazliSyate / eti / ItaH / iyanti / IyAt / aiSIt // 5 // yA prApaNe / prApaNamiha gatiH / praNiyAti / yAtaH / yAnti // laGaH zAkaTAyanasyaiva | 3|4|111 // AdantAtparasya laGo jherjus vA syAt / ayu: / ayAn / yAyAt / yAyAtAm / yAyAstAm // 6 // vA gatigandhanayoH / gandhanaM sUcanam // 7 // bhA dIptau // 8 // SNA zauce // 9 // zrA pAke // 10 // drA kutsAyAM gatau // 11 // sA bhakSaNe // 12 // pA rakSaNe / pAyAstAm / apAsIt // 13 // rA dAne // 14 // lA AdAne / dvAvapi dAne iti candraH // 15 // dAp vane / praNidAti / pranidAti / dAyAstAm | adAsIt // 16 // khyA prakathane / ayaM sArvadhAtukamAtraviSayaH / sasthAnatvaM namaH khyAtre iti vArtikaM tadbhASyaM ceha liGgam / sasthAno jihvAmUlIyaH sa neti khyAJA dezasya qhzAditve prayojanamityarthaH / saMpUrvasya khyAteH 1 atra ADUprazleSo bodhyaH // Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante adAdayaH / 211 prayogo neti nyAsakAraH // 17 // prA pUraNe // 18 // mA mAne / akarmakaH / tanau mamustatra na kaiTabhadviSa iti mAghaH / upasargavazenArthAntare sakarmakaH / udaraM parimAti muSTinA / nergadetyatra nAsya grahaNam / pranimAti / praNimAti // 19 // vaca paribhASaNe / vakti / vaktaH / ayamantiparo na prayujyate / bahuvacanapara ityanye / jhipara ityapare / vagdhi / vacyAt / ucyAt / avocat // 20 // vida jJAne // vido laTo vA / / 4 / 83 // vetterlaTaH parasmaipadAnAM NalAdayo vA syuH / veda / vidatuH / viduH / vettha / vidathuH / vid| veda / vidva / vidma / pakSe / vetti / vittaH / ityAdi / viveda / vividatuH / uSa videtyAmpakSe videtyakArAntanipAtanAnna laghUpadhaguNaH / vidAMcakAra / veditA // vidAMkurvantvityanyatarasyAm / / 1141 // vetterloTyAm guNabhAvo loTo luk loDantakarotyanuprayogazca vA nipAtyate / puruSavacane na vivakSite itizabdAt // tanAdikRJbhya uH3|1179|| tanAdeH kRJazca upratyayaH syAt / zapo'pavAdaH / tanAditvAdeva siddhe kRgrahaNaM gaNakAryasyAnityatve liGgam / tena na vizvasedavizvastamityAdi siddham / vidAMkarotu // ata utsArvadhAtuke / / 4 / 110 // upratyayAntasya kRJo'kArasya utsyAtsArvadhAtuke viti / uditi taparakaraNasAmarthyAnna guNaH / vidAMkurutAt / vidAMkurutAm / utazceti herlak / AbhIyatvena luko'siddhatvAdutvam / vidAMkuru / vidAMkaravANi / avet / avittAm / sijabhyasteti jherjus / aviduH // dazca / 8275 // dhAtordasya padAntasya sipi pare ruH syAdvA / aveH / avet // 21 // as bhuvi / asti // shnsorllopH|6|4|111|| bhasyAstezcAkArasya lopaH syAtsArvadhAtuke kRiti / staH / santi / tAsastyoriti slopH| asi / sthaH / stha / asmi / khaH / smaH // ArdhadhAtuke ityadhikRtya // asterbhUH / / 4 / 52 // babhUva / bhavitA / astu / stAt / stAm / santu // dhvasoreddhAvabhyAsalopazca / 6 / 1119 // ghorastezca etvaM syAddhau pare abhyAsalopazca / AmIyatvena etvasyAsiddhatvAddhedhiH / znasorityallopaH / edhi / tAtapakSe etvaM na, pareNa tAtaGA bAdhAt / sakRdtAviti nyAyAt / stAt / stam / sta / asAni / asAva / asAma / astisica itIT / AsIt / nasorityallopasyAbhIyatvenAsiddhatvAdATa / AstAm / Asan / syAt / bhUyAt / abhUt / sico'stezca vidyamAnatvena vizeSaNAdIna // upasargaprAduAmastiryacparaH 83287 // upasargeNaH prAdusazca parasyAsteH sasya SaH syAdyakAre'ci ca pare / niSyAt / prAduHpyAt / niSanti / prAduHSanti / yacparaH kim / abhistaH // 22 // mRjU zuddhau / / mRjervRddhiH|7|2|114 // mRjeriko vRddhiH syAddhAtupratyaye pare // kityajAdau veSyate * // vrazceti SaH / mASTiM / mRSTaH / mRjanti / mArjanti / mamArja / mamAtuH / mamRjatuH / mamAjitha / mamASThaM / mArjitA / mArTA / mRDDi / amA-amAI / amArjam / amArjIt / amAkSIt // 23 // rudira azruvimocane // rudAdibhyaH sArvadhAtuke 1276 // rud svap Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 siddhAntakaumudyAm zvas an jas ebhyo valAdeH sArvadhAtukasyed syAt / roditi / ruditaH / hau paratvAdiTi dhitvaM na, rudihi // rudazca paJcabhyaH 398 // halAdeH pitaH sArvadhAtukasyApRktasya IT syAt // agAyegAlavayoH 7399 // arodIt / arodat / aruditAm / arudan / arodIH / arodaH / prakRtipratyayavizeSApekSAbhyAmaDIDbhyAmantaraGgatvAdyAsuT / rudyAt / arudat / arodit // 1 // niSpap zaye / khapiti / khapitaH / suSvApa / suSupatuH / suSupuH / suSvapitha / suSvaptha / suvinirdurvyaH supisuutismaaH|8|3|88|| ebhyaH supyAdeH sasya SaH syAt / pUrvaM dhAturupasargeNa yujyate / kiti liTi paratvAtsaMprasAraNe patve ca kRte dvitvam / pUrvatrAsiddhIyamadvirvacane // suSuSupatuH / suSuSupuH / akiti tu dvitve'bhyAsasya saMprasAraNam / SatvasyAsiddhatvAttataH pUrva halAdiH zeSaH / nityatvAcca // tataH supirUpAbhAvAnna SaH / susuSvApa / sukhaptA / akhapIt / akhapat / khapyAt / supyAt / suSuyAt / akhApsIt // 2 // zvasa prANane / zvasiti / zvasitA / azvasIt / azvasat / zvasyAtAm / zvasyAstAm / yantakSaNeti na vRddhiH / azvasIt // 3 // ana ca / aniti / Ana anitA / AnIt // Anat // aniteH / / 4 / 19 // upasargasthAnnimittAtparasyAniternasya NaH syAt / prANiti // 4 // jakSa bhakSahasanayoH / jakSiti / jakSitaH // adabhyastAt 71 // 4 // jhasya atsyAt / antApavAdaH / jakSati / sijabhyasteti jus / ajakSuH / ayamantaHsthAdirityujvaladatto babhrAma // 5 // rudAdayaH paJca gatAH // jAgR nidrAkSaye / jAgarti / jAgRtaH / jAgrati / upavidetyAmvA / jAgarAMcakAra / jajAgAra // jAgro'viciNNaGitsu // 3 // 85 // jAgarterguNaH syAdviciNNalbhyio'nyasmin vRddhiviSaye pratiSedhaviSaye ca / jajAgaratuH / ajAgaH / ajAgRtAm / abhyastatvAjjus // jusi ca 7383 // ajAdau jusIgantAGgasya guNaH syAt / ajAgaruH / ajAdau kim / jAgRyuH / AziSi tu / jAgaryAt / jAgaryAstAm / jAgaryAsuH / luGi / ajAgarIt / jAgR is ityatra yaN prAptaH, taM sArvadhAtukaguNo bAdhate / taM sici vRddhiH / tAM jAgartiguNaH / tatra kRte halantalakSaNA prAptA neTIti niSiddhA / tato'to halAderiti bAdhitvA'to rAntasyeti vRddhiH prAptA yanteti niSidhyate / yadAhuH // guNo vRddhirguNo vRddhiH pratiSedho vikalpanam / punarvRddhiniSedho'to yaNapUrvAH prAptayo naveti // 1 // daridrA durgatau / daridrAti // iddaridrasya / 6 / 4 / 114 // daridrAterikAraH syAddhalAdau kiti sArvadhAtuke / daridritaH // naabhystyoraatH|64112|| anayorAto lopaH syAt Giti sArvadhAtuke / daridrati / anekAntvAdAm / daridrAMcakAra / Ata au Nala ityatra o ityeva siddhe aukAravidhAnaM daridrAtarAlope kRte zravaNArtham / ata eSa jJApakAdAnetyeke / dadaridrau / dadaridraturityAdi / yattu Nali dadaridreti tannirmUlameva // daridrAtarArdhadhAtuke vivakSite Alopo vAcyaH // luGi vA sani ebuli ca na * // daridritA / adaridrAt / adaridritAm / Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante juhotyAdayaH / 213 adaridruH / daridriyAt / daridyAt / adaridrIt / iTsako / adaridrAsIt // 2 // cakAsa dIptau / cakAsti / jhasya at / cakAsati / cakAsAMcakAra / dhi ceti slopH| sica evetyeke / cakAddhi / cakAdhItyeva bhASyam // tipyanasteH / / 2 / 73 // padAntasya sasya daH syAttipi na tvasteH / acakAt / acakAd / acakAsuH // sipi dhAtorA / 82 / 74 // padAntasya dhAtoH sasya ruH syAdvA / pakSe daH / acakAH / acakAt // 3 // zAsu anuziSTau / zAsti // zAsa id-hloH|6|4|34 // zAsa upadhAyA itsyAdaGi halAdau viti ca / zAsivasIti SaH / ziSTaH / zAsati / zazAsatuH / zAstu / ziSTAt / ziSTAm / zAsatu // zA ho / 6 / 4 / 35 // zAsteH zAdezaH syAddhau pare / tasyAbhIyatvenAsiddhatvAddhedhiH / zAdhi / azAt / aziSTAm / azAsuH / azAH / azAt / ziSyAt / sartizAstItyaG / aziSat / azAsiSyat // 4 // dIdhI dIptidevanayoH // etadAdayaH paJca dhAtavazchAndasAH // dIdhIte / eranekAca iti yaN / dIdhyAte // yIvarNayordIdhIvevyoH / 74 / 53 // etayorantyasya lopaH syAdyakAre ivaNe ca pare / iti lopaM bAdhitvA nityatvATTeretvam / dIdhye / dIdhIvevITAmiti guNaniSedhaH / dIdhyAMcakre / dIdhitA / dIdhiSyate // 1 // vevIG vetinA tulye / vIgatItyanena tulye'rthe vartata ityarthaH // 2 // // atha trayaH prsmaipdinH||sss sasti khame / sasti / sastaH / sasanti / sasAsa / sesatuH / sastu / sadhi // pUrvatrAsiddhamiti salopasyAsiddhatvAdato heriti luk na / asat / asastAm / asaH / asat / sasyAt / asAsIt / asasIt // 1 // santi / idittvAnnumi kRte saMstaH iti sthite skoH iti salope jharo jhari savarNe iti takArasya vA lopaH / santaH / saMstanti / bahUnAM samavAye dvayoH saMyogasaMjJA netyAzritya skoriti lopAbhAvAt / saMsti / sNstH| saMstanti ityeke // 2 // vaza kAntau / kAntiricchA / vaSTi / ussttH| uzanti / vakSi / uSTaH / uvAza / UzatuH / vazitA / vaSTu / uSTAt / uDDi / avaT / auSTAm / auzan / avazam / uzyAtAm / uzyAstAm / avAzIt / avazIt // 3 // carkarItaM ca // yaGlugantamadAdau bodhyam * // huG apanayane / hute / juhuve / huvIta / hoSISTa / ahoSTa // 4 // // itydaadyH|| hu dAnAdanayoH // AdAne cetyeke / prINane'pIti bhASyam / dAnaM ceha prakSepaH / sa ca vaidhe AdhAre haviSazceti khabhAvAllabhyate // itazcatvAraH parasmaipadinaH // juhotyAdibhyaH ilH||4|75 // zapaH zluH syAt // zlau / 6 / 1 / 10 // dhAtor3he staH / juhoti / juhutaH / adabhyastAdityat / hubhuvoriti yaN / juhvati // bhIhIbhRhuvA ilavacca / 3 / 1 / 39 // ebhyo liTyAmvA syAdAmi zlAviva kArya ca / juhavAMcakAra / juhAva / hotA / hoSyati / juhotu / juhutAt / hedhiH / juhudhi / ATi paratvAdguNaH / juhavAni / paratvAjjusi ceti guNaH / ajuhavuH / juhuyAt / hUyAt / ahauSIt // 1 // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 214 - siddhAntakaumudyAm jibhI bhaye / bibheti // bhiyo'nyatarasyAm / / 4 / 115 // ikAraH syAddhalAdau kiti sArvadhAtuke / bibhitaH / bibhItaH / bibhyati / vibhayAMcakAra / bibhAya / bhetA // 2 // hI lajjAyAm // jiheti / jihItaH / jihiyati / jihUyAMcakAra / jihAya // 3 // pR pAlanapUraNayoH // artipipozca / 7477 // abhyAsasya ikAro'ntAdezaH syAt zlau // udoSTayapUrvasya / / 1 / 102 // aGgAvayavauSThyapUrvo ya RttadantasyAGgasya utsyAt / guNavRddhI paratvAdimaM bAdhete / piparti / utvam / raparatvam / hali ceti dIrghaH / pipUrtaH / pipurati / papAra / kiti liTi RcchatyUtAmiti guNe prApte // zRdRprAM ikho vA / 4 // 12 // eSAM kiti liTi hakho vA syAt / pakSe guNaH / papratuH / papuH / paparatuH / paparuH / parItA / paritA / apipaH / apipUrtAm / apiparuH / pipUryAt / pUryAt / apArIt / apAriSTAm / hakhAnto'yamiti kecit / piparti / pipRtaH / piprati / pipRyAt / AziSi, priyAt / apArSIt / pANinIyamate tu taM rodasI pipRtamityAdau chAndasatvaM zaraNam // 4 // DubhRJ dhAraNapoSaNayoH // bhRzAmit 7476 // bhRJ mAG ohAG eSAM trayANAmabhyAsasya itsyAt zlau / bibharti / bibhRtaH / bibhrati / bibhRdhve / zluvadbhAvAd dvitvetve / bibharAmAsa / babhAra / babhartha / babhUva / bibhRhi / bibharANi / abibhaH / abibhRtAm / abibharuH / bibhRyAt / niyAt / bhRSISTa / abhArSIt / abhRta // 5 // mAG mAne zabde ca // I hlygho|6|4|113|| nAbhyastayorAta ItsyAtsArvadhAtuke kRiti hali na tu ghusaMjJakasya / mimIte / nAbhyastayorityAlopaH / mimAte / mimate / praNyamAsta // 6 // ohAG gatau / jihIte / jihAte / jihate / jahe / hAtA / hAsyate // 7 // ohAk tyAge / parasmaipadI / jahAti // jahAtezca / 6 / 4 / 116 // itsyAdvA halAdau kiti sArvadhAtuke / pakSe Itvam / jahitaH / jahItaH / jahati / jahau // A ca ho / 6 / 4 / 117 // jahAterho pare A syAt cAdidItau / jahAhi / jahihi / jahIhi / ajahAt / ajahuH ajahAH // lopo yi||4|118||jhaateraalopH syAdyAdau sArvadhAtuke / jahyAt / eliGi / heyAt / ahAsIt // 8 // DudAJ dAne / praNidadAti / dattaH / dadati / datte / dadau / dhvasorityetvAbhyAsalopau / dehi / adadAt / adattAm / adaduH / dadyAt / deyAt / adAt / adAtAm / aduH / adita // 9 // DudhAJ dhAraNapoSaNayoH / dAne'pyeke / praNidadhAti // dadhastathozca / 8 / 2 // 38 // dviruktasya jhapantasya dhAno bazo bhaS syAttathayoH sdhvozca parataH / vacanasAmarthyAdAlopo na sthAnivaditi vAmanamAdhavau / vastutastu pUrvatrAsiddhIye na sthAnivat / dhattaH / dadhati / dhatthaH / dhattha / dadhvaH / dhatte / dhtse| dhaddhve / dhehi / adhita // 10 // * // atha trayaH khritetH|| Nijir zaucapoSaNayoH // NijAM trayANAM guNaH zlau 475 // NijvijviSAmabhyAsasya guNaH syAt zlau / nenekti / neniktaH / nenijati / nineja / nektA / nekSyati / nenektu / HTHHH Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante divAdayaH / 215 1 nenigdha || nAbhyastasyAci piti sArvadhAtuke | 7|3|87 // laghUpadhaguNo na syAt / nijAni / anene / aneniktAm / anenijuH / nenijyAt / nijyAt / anijat / anaikSIt / anikta // 1 // vijir pRthagbhAve / vevekti / vevite / vivejitha / atra vija iDiti GittvaM na / ovijI ityasyaiva tatra grahaNAt / NijivijI rudhAdAvapi // 2 // viSla vyAptau / veveSTi / veviSTe / ladittvAdaG | aviSat / taGi ksaH / ajAdau ksasyAcIti allopaH / avikSata | avikSAtAm | avikSanta // 3 // atha AgaNAntAH parasmaipadinaichAndasAzca // ghR kSaraNadIptyoH / jigharmyagniM haviSAM ghRtena // bhRJAmit / bahulaM chandasIti itvam // 1 // hR prasahyakaraNe / ayaM sruvo abhijiharti homAn // 2 // R sR gatau / bahulaM chandasItyeva siddhe artipipartyozcetItvavidhAnAdayaM bhASAyAmapi / abhyAsasya savarNe itIyaG / iyarti / iyUtaH / iti / Ara / AratuH / ityatiti nityamiT / Aritha / artA / ariSyati / iyarANi / aiyaH / aiyRtAm / aiyaruH / iyRyAt / aryAt / Arat / sasarti // 4 // bhasa bhartsanadIptyoH / babhasti / ghasibhasorhali cetyupadhAlopaH / jhalo jhalIti salopaH / babdhaH / bapsati // 5 // kida jJAne / ciketi // 6 // tura tvaraNe / tutorti / tutUrtaH / tuturati // 7 // dhiSa zabde / didheSTi / didhiSTaH // 8 // dhana dhAnye / dadhanti / dantaH / dadhanati // 9 // jana janane / jajanti // janasanakhanAM saJjhaloH | 6|4|42 // eSAmAkAro'ntAdezaH syAjjhalAdau sani jhalAda kviti ca / jajAtaH / jajJati / jajaMsi / jajAna / jajanyAt / jajAyAt / janyAt / jAyAt // 10 // gA stutau / devAjigAti sumnayuH / jigItaH / jigati // 11 // // iti juhotyAdayaH // di krIDA vijigISAvyavahAradyutistutimodakhanakAntigatiSu // 1 1 1 SantAH parasmai. padinaH // divAdibhyaH zyan | 3|1|69 // zapo'pavAdaH / hali ceti dIrghaH / dIvyati / dideva / devitA / deviSyati / dIvyatu / adIvyat / dIvyet / dIvyAt / adevIt / adeviSyat // 1 // Sivu tantusantAne / pariSIvyati / pariSiSeva / nyaSevIt / nyasevIt // 2 // strivu gatizoSaNayoH // 3 // SThivu nirasane / kecidihemaM na paThanti // 4 // SNusu adane | AdAna ityeke / adarzana ityapare / susyati / suSNosa // 5 // SNasu nirasane / snasyati / sanAsa // 6 // su raNadIdhyoH / hraraNaM kauTilyam / caklAsa // 7 // vyuSa dAhe / vuvyoSa // 8 // luSa ca // 9 // nRtI gAtravikSepe / nRtyati / nanarta // se'sicikRtacUtahRdatRdanRtaH | 7|257 // ebhyaH parasya sijbhinnasya sAderArdhadhAtukasyeDDA syAt / nartiSyati / nartsyati / nRtyet / nRtyAt / anartIt // 10 // trasI udvege / vA bhrAzeti zyanvA / trasyati / trasati / tresatuH / tatrasatuH // 11 // kutha pUtIbhAve / pUtIbhAvo daurgandhyam // 12 // putha hiMsAyAm // 13 // Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 siddhAntakaumudyAm gudha pariveSTane // 14 // kSipa prareNe / kSipyati / kSeptA // 15 // puSpa vikasane / puSpyati / pupuSpa // 16 // tima STima STIma AIbhAve / timyati / stimyati / stImyati // 19 // bIDa codane lajjAyAM ca / bIDyati // 20 // iSa gatau / iSyati // 21 // Saha Suha cakyarthe / cakyarthastRptiH / sahyati / suhyati // 23 // jRS sRS vayohAnau / 'jIryati / jajaratuH / jeratuH / jaritA / jarItA / jIryet / jIryAt / jastambhvityakSA / Rzo'Gi guNaH / ajarat / ajArIt / ajAriSTAm / jhIryati / jajharatuH / ajhArIt // 25 // SaDaH prANiprasave / sUyate / suSuve / svaratisUtIti vikalpaM bAdhitvA ,yukaH kitIti niSedhe prApte krAdinayamAnnityamiT / suSuviSe / suSuvivahe / sotA / savitA // 26 // dUG paritApe / dUyate // 27 // dIDU kSaye / dIyate // dIDo yuDaci viti / 64 / 63 // dIGaH parasyAjAdeH kRita ardhadhAtukasya yuT syAt / vugyuTAvuvayaNoH siddhau vaktavyau * // didIye // mInAtiminotidiGa lyapi ca / 6 / 1150 // eSAmAtvaM syAt lyapi cakArAdazityennimitte / dAtA dAsyate / adAsta / adAsthAH // 28 // DIDU vihAyasA gatau / DIyate / DiDye // 29 // dhIGa AdhAre / dhIyate / didhye / ghetA // 30 // mI hiMsAyAm / hiMsAtra prANaviyogaH / mIyate // 31 ||rii zravaNe / rIyate // 32 // lIDU zleSaNe // vibhASA liiyteH|6|1151|| lIyateriti yakA nirdezo na tu zyanA / lIlIDorAtvaM vA syAdeviSaye tyapi ca / letaa| lAtA / leSyate / lAsyate / ejviSaye kim / lIyate / lilye // 33 // vIDU vRNotyarthe / vrIyate / vitriye / khAdaya oditaH / tatphalaM tu niSThAnatvam // 34 // pIG pAne / pIyate // 35 // mAG mAne / mAyate / mame // 36 // IG gatau / Iyate / ayAMcakre // 37 // prIDU prItau / sakarmakaH / prIyate / pipriye // 38 // atha prsmaipdinctvaarH|| zo tanUkaraNe // otaH zyani / 1371 // lopaH syAt zyani / zyati / zyataH / zyanti / zazau / zazatuH / zAtA / zAsyati / vibhASAghrAdheDiti sico vA luk / lugabhAve yamarametITsako / azAt / azAtAm / azuH / azAsIt / azAsiSTAm // 1 // cho chedane / chayati // 2 // So'ntakarmaNi / syati / sasau / abhiSyati / abhyaSyat / abhisasau // 3 // do avakhaNDane / yati / dadau / praNidAtA / deyAt / adAt // 4 // athAtmanepadinaH paJcadaza // janI prAdurbhAve // jJAjanorjA 379 // anayorjA. dezaH syAcchiti / jAyate / jajJe . / jajJAte / jajJire / janitA / janiSyate / dIpajaneti vA ciN // janivadhyozca 73335 // anayorupadhAyA vRddhirna syAcciNi Niti kRti ca / ajani / ajaniSTa // 1 // dIpI dIptau / dIpyate / didIpe / adIpi / adIpiSTa // 2 // pUrI ApyAyane / pUryate / apUri / apUriSTa // 3 // tUrI gatitvaraNahiMsanayoH / 1Rta iddhAtoritItvam / Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante divaadyH| 217 tUryate / tutUre // 4 // dhUrI gUrI hiMsAgatyoH / dhUryate / dudhUre / gUryate / jugUre // 6 // ghUrI jUrI hiMsAvayohAnyoH // 8 // zUrI hiMsAstambhanayoH // 9 // cUrI dAhe // 10 // tapa aizvarye vA / ayaM dhAturaizvarye vA tajhyanau labhate / anyadA tu zabvikaraNaH parasmaipadItyarthaH / kecittu vAgrahaNaM vRtudhAtorAdyavayavamicchanti / tapyate / taptA / tapsyate / pateti vyatyAsena pAThAntaram / dyutadyAmA niyutaH patyamAnaH // 11 // vRtu varaNe / vRtyate / pakSAntare tu vAvRtyate / tato vAvRtyamAnA sA rAmazAlAM nyavikSateti bhaTTiH // 12 // kliza upatApe / klizyate / klezitA // 13 // kAza dIptau / kAzyate // 14 // vAza zabde / vAzyate / vavAze // 15 // // atha paJca khritetH|| mRSa titikSAyAm / mRSyati / mRSyate / mamarSa / mamRSe // 1 // Izucira pUtIbhAve / pUtIbhAvaH kledaH / zucyati / zucyate / zuzoca / zuzuce / azucat / azocIt / azociSTa // 2 // Naha bandhane / nahyati / nahyate / nanAha / nanaddha / nehitha / nehe / naddhA / natsyati / anAtsIt // 3 // raJja roge / rajyati / rajyate // 4 // zapa Akroze / zapyati / zapyate // 5 // athaikAdazAnudAttetaH // pada gatau / padyate / pede / pattA / padyeta / patsISTa // ciNa te padaH / / 1 / 60 // padazlezciN syAttazabde pare / praNyapAdi / apatsAtAm / apatsata // 1 // khida dainye / khidyate / cikhide / khettA / akhitta // 2 // vida sattAyAm / vidyate / vettA // 3 // budha avagamane / budhyate / bubudhe / boddhA / bhotsyate / bhutsISTa / abodhi / abuddha / abhutsAtAm // 4 // yudha saMprahAre / yudhyate / yuyudhe / yoddhA / ayuddha / kathaM yudhyatIti / yudhamicchatIti kyac / anudAcettvalakSaNamAtmanepadamanityamiti vA // 5 // ano rudha kAme / anurudhyate // 6 // aNa prANane / aNyate / ANe / aNitA // 7 // aneti dantyAnto'yamityeke // 8 // mana jJAne / manyate / mene / mantA // 9 // yuja samAdhau / samAdhizcittavRttinirodhaH / akarmakaH / yujyate / yoktA // 10 // sRja visarge akarmakaH / saMsRjyate sarasijairaruNAMzubhinnaiH / sasRjiSe / sraSTA / srakSyate / lisicAviti kitvAnna guNo nApyam / sRkSISTa / asRSTa / asRkSAtAm // 11 // liza alpIbhAve / lizyate / leSTA / lekSyate / likSISTa / alikSat / alikSAtAm // 12 // athAgaNAntAH parasmaipadinaH ||raadho'krmkaadvRddhaavev / evakAro bhinnakramaH / rAdho'karmakAdeva zyan / udAharaNamAha vRddhAviti / yanmahyamaparAdhyati / druhyatItyarthaH / virAdhyantaM kSameta kaH / druhyantamityarthaH / rAdhyatyodanaH / sidhyatItyarthaH / kRSNAya rAdhyati / daivaM paryAlocayatItyarthaH / daivasya dhAtvarthe'ntarbhAvAjjIvatyAdivadakarmakatvam / rarAdha / rarAdhatuH / rarAdhitha / rAdho hiMsAyAmityetvAbhyAsalopAviha na / hiMsArthasya sakarmakatayA devAdikatvAyogAt / rAdhA / rAtsyati / ayaM khAdizcurAdizca // 1 // vyadha tADane / ahijyeti saMprasAraNam / vidhyati / vivyAdha / vividhatuH / vivyaddha / vivyadhitha / vyaddhA / vyatsyati / vidhyet / Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 siddhAntakaumudyAm vidhyAt / avyAtsIt // 2 // puSa puSTau / puSyati / pupoSa / pupoSitha / poSTA / pokSyati / puSAdItyaG / apuSat // 3 // zuSa zoSaNe / azuSat // 4 // tuSa prItau // 5 // duSa vaikRtye // 6 // zliSa AliGgane / zliSyati / zizleSa / zleSTA / zlekSyati // zliSaH / 3 / 146 // asmAtparasyAniTazleH ksaH syAt / puSAdyaGo'pavAdo na tu ciNaH / purastAdapavAdanyAyAt // AliGgane / 3 / 1 / 46 // zliSazlerAliGgana eva kso nAnyatra / yogavibhAgasAmarthyAcchala igupadhAdityasyApyayaM niyamaH / azlikSatkanyAM devadattaH / AliGgana eveti kim / samazliSajjatu kASTham / ajh / pratyAsattAviha zliSiH / karmaNi anAliGgane sijeva na tu ksaH / ekavacane ciN / azleSi / azlikSAtAm / azlikSata / azliSThAH / azlivam // 7 // zaka vibhASito'marSaNe / vibhASita ityubhayapadItyarthaH / zakyati / zakyate hariM draSTuM bhaktaH / zazAka / zekitha / zazaktha / zeke / zaktA / zakSyati / zakSyate / azakat / azakta / seTko'yamityeke / tanmatenAnihArikAsu laditpaThitaH / zakitA / zakiSyati // 8 // vidA gAtraprakSaraNe / dharmasrutAvityarthaH / ayaM jIditi nyAsakArAdayaH / neti haradattAdayaH / khidyati / siSveda / sipveditha / khettA / akhidat // 9 // krudha krodhe / kroddhA / krotsyati // 10 // kSudha bubhukSAyAm / kSoddhA / kathaM kSudhita tati / saMpadAdikkibantAttArakAditvAditajiti mAdhavaH / vastutastu vasatikSudhoritIT vakSyate // 11 // zudha zauce / zudhyati / zuzodha / zoddhA // 12 // vidhu saMrAddhau / UditpAThaH prAmAdikaH / sidhyati / seddhA / setsyati / asidhat // 13 // radha hiMsAsaMrAdhyoH / saMrAddhiniSpattiH / radhyati / radhijabhoracIti num / rarandhatuH // radhAdibhyazca / 72 / 45 // ra naz tRp dRp druh muh SNuha SNih ebhyo valAdyArdhadhAtukasya veT syAt / rarandhitha / raraddha / rarandhiva / redhva // neTyaliTi rdhe|7|1|62 // liDarje iTi radhernumna syAt / radhitA / raddhA / radhiSyati / ratsyati / AGi num / aniditAmiti nalopaH / aradhat // 14 // Naza adarzane / nazyati / nanAza / nezatuH / nezitha // masjinazojha li 160 // num syAt / nanaMSTha / neziva / nezva / nezima / nezma / nazitA / naMSTA / naziSyati / naGkhyati / nazyet / nazyAt / anazat / praNazyati // nazeH SAntasya / 8 / 4 / 36 // NatvaM na syAt / pranaSTA / antagrahaNaM bhUtapUrvapratipattyartham / pranakSyati / naziSyati // 15 // tRpa prINane / prINanaM tRptistarpaNA ca / nAgnistRpyati kASThAnAm / pitRnatAsIditi bhaTTiH / ityubhayatra darzanAt / tatarpitha / tatraptha / tatartha / tarpitA / tapta / traptA // spRzamRzakRti sijvA / atArsIt / atrApsIt / atapIt / atRpat // 16 // dRpa harSamohanayoH / mohanaM garvaH / dRpyatItyAdi / radhAditvAdimau veTakAvamarthamanudAttatA // 17 // druha jighAMsAyAm / vA druhamuheti vA dhaH / pakSe DhaH / dudrogdha / dudroDha / dudrohitha / drohitA / drogdhA / droDhA / drohiSyati / / 1 zliSa AliGgane iti sUtraM vibhajya dvidhA paThitam / Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante divaadyH| 219 dhrokSyati / DhatvaghatvayostulyaM rUpam / adruhat // 18 // muha vaicitye / vaicityamavivekaH / muhyati / mumohitha / mumogdha / mumoDha / mogdhA / moDhA / mohitA / mohiSyati / mokSyati / amuhat // 19 ||ssnnuh udgiraNe / nuhyati / suSNoha / suSNohitha / suSNogdha / suSNoDha / suSNuhiva / suSNuGa / lohitA / snogdhA / soDhA / snohiSyati / sokSyati / astuhat // 20 // SNiha prItau / snihyati / siSNeha // vRt // radhAdayaH smaaptaaH|| puSAdayastu AgaNAntAditi siddhAntaH // 21 // zamu upazame // zamAmaSTAnAM dIrghaH zyani / 7374 // zamAdInAmityarthaH / praNizAmyati / zematuH / zemitha / zamitA / azamat // 1 // tamu kAGkSAyAm / tAmyati / tamitA / atamat // 2 // damu upazame / upazame iti Nyantasya / tena sakarmako'yam / na tu zamivadakarmakaH / adamat // 3 // zramu tapasi khede ca / zrAmyati / azramat // 4 // bhrama anavasthAne / vA bhrAzeti zyanvA / tatra kRte zamAmaSTAnAmiti dIrghaH / bhrAmyati / luGyaG / abhramat / zeSaM bhvAdivat // 5 // kSamU sahane / kSAmyati / cakSamitha / cakSantha / cakSamiva / cakSaNva / cakSamima / cakSaNma / kSamitA / kSantA / ayamaSit / bhvAdistu pit / aSitaH kSAmyateH kSAntiH kSamUSaH kSamateH kSamA // 6 // klamu glAnau / klAmyati / klaamti| zapIva zyanyapi SThivuklamvityeva dIrdhe siddhe zamAdipATho ghinuNarthaH / aG / aklamat // 7 // madI harSe / mAdyati / amadat / zamAdayo'STau gatAH // 8 // asu kSepaNe / asyati / Asa / asitA // asyatesthuk / 74 / 17 // aGi pare / Asthat / asya puSAditvAdaGi siddhe asyativaktIti vacanaM taGartham / taG tUpasargAdasyatyUhyoriti vakSyate / paryAsthata // 1 // yasu prayatne // yaso'nupasagAt / 3 / 1171 // saMyasazca / 3 / 1 / 72 // zyanvA syAt / yasyati / yasati / saMyasyati / saMyasati / anupasargAtkim / prayasyati // 2 // jasu mokSaNe / jasyati // 3 // tasu upkssye| dasu c| tasyati / atasat / dasyati / adasat // 5 // vasu stambhe / vasyati / vavAsa / vavasatuMH / na zasadadeti niSedhaH / vazAdirayamiti mate tu / besatuH / besuH // 6 // vyuSa vibhaage| ayaM dAhe paThitaH / arthabhedena tvaGartha punaH paThyate / avyuSat / oSThyAdirdantyAnto'yaM pyusa ityanye / apakAro yusa ityapare // 7 // pluSa dAhe / apluSat / pUrvatra pAThaH sijartha ityAhuH / tad bhvAdipAThena gatArthamiti suvacam // 8 // visa preraNe / bisyati / abisat // 9 // kusa saMzleSaNe / akusat // 10 // vusa utsarge // 11 // musa khaNDane // 12 // masI pariNAme / pariNAmo vikAraH / samI ityeke // 13 // luTha viloDane // 14 // uca samavAye / ucyati / uvoca / uuctuH| mA bhavAnucat // 15 // bhRzu bhraMzu adhaHpatane / babharza / abhRzat / aniditAmiti nalopaH / bhrazyati / abhrazat // 17 // vRza varaNe / vRzyati / avRzat // 18 // kRza tanUkaraNe / kRzyati // 19 // jitRSA pipAsAyAm // 20 // hRSa tuSTau / zyannaGau bhauvAdikAdvi Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 siddhAntakaumudyam yupa 1 zeSaH // 21 // ruSa riSa hiMsAyAm / tISasaheti veT / roSitA / roSTA / reSitA / reSTA // 23 // Dipa kSepe // 24 // kupa krodhe // 25 // gupa vyAkulatve // 26 // rUpa lupa vimohane / yupyati / rupyati / lupyati / lopitA / lupyatiH seTUH / anidvAri - kAsu lipisAhacaryAttaudAdikasyaiva grahaNAt // 29 // lubha gAyeM / gArghyamAkAGkSA / tISa - saheti veT / lobhitA / lobdhA / lobhiSyati / lubhyet / lubhyAt / alabhat / bhvAderavRtkRtatvAllobhatItyapItyAhuH // 30 // kSubha saMcalane / kSubhyati // 31 // Nabha tubha hiMsAyAm / kSubhinabhitubhayo dyutAdau tryAdau ca paThyante / teSAM dyutAditvAdaG siddhaH / tryAditvAtpakSe sijbhavatyeva / iha pAThastu zyannarthaH // 33 // klidU ArdrIbhAve / klidyati / cikleditha / ciklettha / ciklidiva / ciklidva / ciklidima / ciklidma / kleditA / klettA // 34 // JimidA snehane / miderguNaH / medyati / amidat / dyutAdipAThAdevAmidat amediSTeti siddhe iha pATho'medIditi mA bhUditi / dyutAdibhyo bahirevAtmanepadiSu pAThastUcitaH / // 35 // JikSvidA snehanamocanayoH // 36 // Rdhu vRddhau / Anardha / Ardhat // 37 // gRdhu abhikAGkSAyAm / agRdhat // 38 // vRt // puSAdayo divAdayazca vRttAH / kecittu puSAdisamAptyarthameva vRtkaraNam / divAdistu bhvAdivadAkRtigaNaH / tena kSIyate mRgyatItyAdi - siddhirityAhuH // 1 // iti divAdayaH // 1 Su abhiSave / abhiSavaH strapanaM pIDanaM snAnaM surAsaMdhAnaM ca / tatra strAne'karmakaH // svAdibhyaH inuH | 3|1|73 // sunoti / sunutaH / huznuvoriti / yaN / sunvanti / sunvaH sunuvaH / sunvahe / sunuvahe / suSAva / suSuve / sotA / sunu / sunavAni / sunavai / sunuyAt / sUyAt stusudhUJbhya itIT / asAvIt / asoSTa / abhiSuNoti / abhyaSuNot / abhisuSAva // sunoteH syasanoH / 8 / 3 / 117 // sye sani ca pare suJaH So na syAt / visoti // 1 // SiJ bandhane / sinoti / visinoti / siSAya / siSye / setA // 2 // ziJ nizAne / tAlavyAdiH / zetA || 3 || DumiJ prakSepaNe / mInAtiminotItyAtvam / mamau / mamitha / mamAtha / mimye / mAtA / mIyAt / mAsISTa / amAsIt / amAsiSTAm / masta // 4 // ciJ cayane / praNicinoti // vibhASA ceH // 7 / 3 / 58 // abhyAsAtparasya ciJaH kutvaM vA syAtsani liTi ca / praNicikAya / cicAya / cikye / cicye / acaiSIt / aceSTa // 5 // stRJ AcchAdane / stRNoti / stRNute / guNortIti guNaH / staryAt // Rtazca saMyogAdeH | 7|2|43 // RdantAtsaMyogAdeH parayorliGgasicoriDA syAttaGi / stariSISTa / stRSISTa / astariSTa / astRta // 6 // kRJ hiMsAyAm / kR kRNute / cakAra / cakartha / cakre / kriyAt / kRSISTa / akArSIt / akRta // 7 // vRJ varaNe // babhUthAtatanthajagRbhmavavartheti nigame / 7 / 264 // eSAM vede iDabhAva 1 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante khAdayaH / 221 nipAtyate / tena bhASAyAM thalIT / vavaritha / vavRva / vavRvahe / varitA / varItA // liG-sicorAtmanepadeSu |7|2|42 // vRGvRJbhyAmRdantAcca parayorliGgasicoriDDA syAttaGi // na liGi |7|2|39 // vRto liGa iTo dIrgho na syAt / variSISTa / vRSISTa / avArI // avariSTa / avarISTa / avRta // 8 // dhuJ kampane / dhunoti / dhunute / adhauSIt / adhoSyat // 9 // dIrghAnto'pyayam / dhUnoti / dhUnute / kharatisUtIti veT / dudhavitha / dudhotha / 1 tu iti niSedhaM bAdhitvA krAdiniyamAnnityamiTU / dudhuviva / stusudhUbhya iti nityamiT / adhAvIt / adhaviSTa / adhoSTa // 10 // // atha parasmaipadinaH // dudu upatApai / dunoti // 1 // hi gatau vRddhau ca // hinumInA |8|4|15 // upasargasthAnami - ttAtparasya etayornasya NaH syAt / prahiNoti // heracaGi | 7|3|56 || abhyAsAtparasya hinoterhasya kutvaM syAnnatu caGi / jighAya // 2 // pR prItau / pRNoti / partA // 3 // spR prIti - pAlanayoH / prIticalanayorityanye / calanaM jIvanamiti svAmI / spRNoti / paspAra || 4 || smR ityeke / smRNoti / pRNotyAdayastrayazchAndasA ityAhuH || 5 || Apta vyAptau / Anoti / AtaH / Anuvanti / AnuvaH / Apa / AptA / Apnuhi / lRdittvAdaG / Apat // 6 // zaka zaktau // azakat // 7 // rAdha sAdha saMsiddhau / rApnoti // rAdho hiMsAyAm / 6 / 4 / 123 // etvAbhyAsalopau staH kiti liTi seTi thali ca / aparedhatuH / redhuH / redhitha / rAddhA / rAdhnoti / sAddhA / asAtsIt / asAddhAm // 9 // // atha dvAvanudAtau // azU vyaptau saMghAte ca / azrute // anozca |7|4|72 // dIrghAdabhyAsAvarNAtparasya nuT syAt / Anaze / azitA / aSTA / aziSyate / akSyate / anuvIta / akSISTa / aziSISTa / AziSTa / ASTa / AkSAtAm // 1 // STigha Askandane / stanute / tiSTighe / stedhitA // 2 // // atha AgaNAntAtparasmaipadinaH // tika tiga gatau ca / cAdAskandane / tiknoti / tinoti // 2 // Sagha hiMsAyAm / sanoti // 3 // JidhRSA prAgalbhye / dhRSNoti / dadharSa / dharSitA // 4 // dambhu dambhane / dambhanaM dambhaH / danoti / dadambha / zranthigranthidambhikhaJjInAM liTaH kittvaM veti vyAkaraNAntaramihApyAzrIyata ityuktam / aniditAmiti nalopaH / tasyAbhIyatvenAsiddhatvAdetvAsalopayoraprAptau // dambhezva // etvAbhyAsalopau vaktavyau / debhatuH / dadambhatuH / idaM kattvaM pidapidviSayakamiti sudhAkarAdayaH / tanmate tipsimipsu / debha / debhitha / debheti rUpAntaraM bodhyam / apidviSayakamiti nyAsa - kArAdimate tu / dadambha / dadambhitha / dadambhetyeva / dabhyAt // 5 // Rdhu vRddhau // 6 // tRpa prINana ityeke || kSumnAditvANNatvaM na / tRmoti // chandasi // AgaNAntAdadhikAro'yam / aha vyAptau / ahnoti // 1 // dagha ghAtane pAlane ca / daghnoti // 2 // camu bhakSaNe / canoti // 3 // rakSi ciri jiri dAza dR hiMsAyAm / riNoti kSiNoti / ayaM 1 1 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 siddhAntakaumudyAm bhASAyAmapItyeke / na tadyazaH zastrabhRtAM kSiNoti / RkSItyeka evAjAdirityanye / RkSiNoti / ciriNoti / jiriNoti / dAznoti / dRNoti // 9 // vRt // iti svAdayaH // 1 tuda vyathane // itaH SaT kharitetaH // tudAdibhyaH zaH | 3|1|77 // tudati / tudate / tutoda / tutodi / tutude / tottA / atautsIt / atutta // 1 // Nuda preraNe / dati / date / noda / nunude / nottA // 2 // diza atisarjane / atisarjanaM dAnam / deSTA / dikSISTa / adizat / adikSata // 3 // bhrasja pAke / grahijyeti saMprasAraNam / sasya zzrutvena zaH / zasya jaztvena jaH / bhRjjati / bhRjjate // bhrasjo ropadhayo ramanyatarasyAm |6|4|47 // bhrasje rephasyopadhAyAzca sthAne ramAgamo vA syAdArdhadhAtuke / mittvAdantyAdacaH paraH / sthAnaSaSThInirdezAdropadhayornivRttiH / babharja / babharjatuH / babharjitha / babhaS / bharje / ramabhAve / babhrajja / babhrujjatuH / babhrajjitha / skoriti salopaH / trazceti SaH / bhraSTha / babhraje / bhraSTA / bhraSTa / bhrakSyati / bharkSyati // kiti ramAgamaM bAdhitvA saMprasAraNaM pUrvavipratiSedhena // bhRjyAt / bhRjjyAstAm / bharkSISTa / bhrakSISTa / abhAkSit / abhrAkSIt / abhaSrSTa / abhraSTa // 4 // kSipa preraNe / kSipati / kSipate / kSeptA / akSaipsIt / akSipta // 5 // kRSa vilekhane / kRSati / kRSate / kRSTA / kRSyAt / kRkSISTa / spRzamRzakRSeti sijvA / pakSe ksaH / sici amvA / akAkSIt / akArkSIt / akRkSat / taGi liGksacAviti kittvAdanna / akRSTa / akRkSAtAm / akSata / akSata / akRkSAtAm / akrukSanta // 6 // RSI gatau / parasmaipadI / RSati / AnarSa // 7 // jubI prItisevanayoH // // AtmanepadinazcatvAraH / juSate // 1 // ovijI bhayacalanayoH / prAyeNAyamutpUrvaH / udvijate || vija iT / 1 / 2 / 2 / / vijeH para iDAdiH pratyayo Gidvat / udvijitA udvijiSyate // 2 // olajI olasjI vrIDAyAm / lajate / leje / lajjate / lalajje // 4 // atha parasmaipadinaH // obrazca chedane / grahijyA / vRzcati / vatrazca / vatrazcatuH / vatrazcitha / vatraSTha / liTyabhyAsasyeti saMprasAraNam / rephasya RkAraH / urat / tasyAcaH parasminniti sthAnivadbhAvAnna saMprasAraNa iti vasyotvaM na / vazcitA / vraSTA / trazciSyati / vrakSyati / vRyAt / atrazcIt / atrAkSIt // 1 // vyaca vyAjIkaraNe / vicati / vivyAca / vivicatuH / vyacitA / vyaciSyati / vicyAt / avyAcIt / avyacIt / vyaceH kuTAditvamanasIti tu neha pravartate / anasIti paryudAsena kRnmAtraviSayatvAt // 2 // uchI uJche / uJchati // 3 // ucchI vivAse / ucchati // 4 // Rccha gatIndriyapralayamUrtibhAveSu / RcchatyRtAmiti guNaH / dvihalagrahaNasyAnekahalupalakSaNatvAnuT / Anarcha / AnarchatuH / RcchitA // 5 // miccha utkleze / utklezaH pIDA / mimiccha / amicchIt // 6 // jarja carca jharjha paribhASaNabhartsanayoH // 9 // tvaca saMvaraNe / tatvAMca // 10 // stutau / Arca // 11 // ubja Arjave // 12 // ujjha utsarge // 13 // lubha Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante tudAdayaH / 223 mohane // vimohanamAkulIkaraNam / lubhati / lobhitA / lobdhA / lobhiSyati // 14 // ripha katthanayuddhanindAhiMsAdAneSu / riphati / rirepha / rihityeke / zizuM na viprA matibhI rihanti // 15 // tRpa tRmpha tRptau // AdyaH prathamAntaH / dvitIyo dvitIyAntaH / dvAvapi dvitIyAntAvityanye / tRpati / tatarpa / tarpitA / spRzamazeti sijvikalpaH / pauSAdikasyaiva / aGapavAdatvAt / tenAtra nityaM sic / atIt / tRmphati / zasya GittvAdaniditAmiti nalope // ze tRmphAdInAM numvAcyaH * // AdizabdaH prakAre / tena ye'tra nakArAnuSaktAste tRmphAdayaH / tRmphati / tatRmpha / tRpyAt // 17 // tupa tumpa tupha tumpha hiMsAyAm / tupati tumpati / tuphati tumphati // 21 // dRpa hampha utkleze / prathamaH prathamAntaH / dvitIyo dvitIyAntaH / prathamo dvitIyAnta ityeke / dRpati / dRmphati // 23 // Rpha Rmpha hiMsAyAm / Rphati / Anarpha / Rmphati / RmphAMcakAra // 25 // gupha gumpha granthe / guphati / jugopha / gumphati / jugumpha // 27 // ubha umbha pUraNe / ubhati / uvobha / umbhati / umbhAMcakAra // 29 // zubha zumbha zobhArthe / zubhati / zumbhati // 31 // habhI granthe / dRbhati // 32 // nRtI hiMsAgranthanayoH / cartitA / sesicIti veT // cartiSyati / caya'ti / acartIt // 33 // vidha vidhAne / vidhati / vedhitA // 34 // juDa gatau / tavargapaJcamAnta ityeke / juDati / maruto junanti // 35 // mRDa sukhane / mRDati / marDitA // 36 // pRDa ca / pRDati // 37 // pRNa prINane / pRNati / paparNa // 38 // vRNa ca / vRNati // 39 // mRNa hiMsAyAm // 40 // tuNa kauTilye / tutoNa // 41 // puNa karmaNi zubhe / puNati // 42 // muNa pratijJAne // 43 // kuNa zabdopakaraNayoH // 44 // zuna gatau // 45 // TNa hiMsAgatikauTilyeSu // 46 // ghuNa ghUrNa bhramaNe // 48 // Sura aizvaryadItyoH / surati / suSora / AziSi sUryAt // 49 // kura zabde / kurati / kuryAt / atra na bhakurcharAmiti niSedho na / karotereva tatra grahaNAdityAhuH // 50 // khura chedane // 51 // mura saMveSTane // 52 // kSura vilekhane // 53 // ghura bhImArthazabdayoH // 54 // pura agragamane // 55 // vRha udyamane / dantyoSThyAdiH / pavargIyAdirityanye // 56 // taha staha taha hiMsArthAH / tRhati / tatas / stRhati / tastarha / starhitA / stA / atuMhIt / atA t atArdAm // 59 // iSa icchAyAm / iSugamIti chaH / icchati / eSitA / eSTA / eSiSyati / iSyAt / aiSIt // 60 // miSa spardhAyAm / miSati meSitA // 61 // kila zvaityakrIDanayoH // 62 // tila snehane // 63 // cila vasane // 64 // cala vilasane // 65 // ila svapnakSepaNayoH // 66 // vila saMvaraNe / dantyoSThyAdiH // 67 // bila bhedane / oSThyAdiH // 68 // Nila gahane // 69 // hila bhAvakaraNe // 70 // zila Sila uche // 72 // mila zleSaNe // 73 // likha akSaravinyAse / lilekha // 74 // kuTa kauTilye / gAGkuTA Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 siddhAntakaumudyAm dibhya iti Gitvam / cukuTitha / cukoTa / cukuTa / kuTitA // 75 // puTa saMzleSaNe // 76 // kuca saMkocane // 77 // guja zabde // 78 // guDa rakSAyAm // 79 // Dipa kSepe // 80 // chura chedane // na bhakurcharAmiti na dIrghaH / churyAt // 81 // sphuTa vikasane / sphuTati / pusphoTa // 82 // muTa AkSepamardanayoH // 83 // truTa chedane / vA bhrAzeti zyanvA / truTyati / truTati / tutroTa / truTitA // 84 // tuTa kalahakarmaNi / tuTati / tutoTa / tuTitA // 85 // cuTa chuTa chedane // 87 // juDa bandhane // 88 // kaDa made // 89 // luDa saMzleSaNe // 90 // kRDa ghanatve // ghanatvaM sAndratA / cakarDa / kRDitA // // 91 // kuDa bAlye // 92 // puTa utsageM // 93 // ghuTa pratighAte // 94 // tuDa toDane / toDanaM bhedH||95|| thuDa sthuDa saMvaraNe / thuDati / tuthoDa / tusthoDa // 97 // khuDa chuDa ityeke // 99 // sphura sphula saMcalane // 101 // sphura sphuraNe / sphula saMcalana ityeke // sphuratisphulatyorninivibhyaH 876 // SatvaM vA syAt / niHsphurati / niHpphurati / sphara ityakAropa, kecitpaThanti / pasphAra // 102 // sphuDa cuDa bruDa saMvaraNe // 105 // kruDa bhRDa nimajjana ityeke // 107 // gurI udyamane / anudAttet / gurate / jugure / guritA // 108 // NU stavane / dIrghAntaH / pariNUtaguNodayaH // // itazcatvAraH parasmaipadinaH // nuvati / anuvIt // 1 // dhU vidhUnane / dhuvati // 2 // gu purISotsarge / juguvitha / jugutha / gutA / guSyati / aguSIt / hakhAdaGgAt / agutAm / aguSuH // 3 ||dhru gatisthairyayoH / dhruva iti pAThAntaram / Adyasya dhruvatItyAdi guvativat / dvitIyastu seT / dudhruvitha / dhruvitA / dhruviSyati / dhruvyAt / adhruvIt / adhruviSTAm // 4 // kUDU zabde / dIrghAnta iti kaiyaTAdayaH / kuvitA / akuviSTa / ikhAnta iti nyAsakAraH / kutA / akuta // 5 // vRt // kuTAdayo vRttaaH|| puDU vyAyAme / prAyeNa vyApUrvaH / riG / iyare / vyApriyate / vyApapre / vyApaprAte / vyApariSyate / vyApta / vyApRSAtAm // 1 // mRG prANatyAge // mriyatelaliGozca / 1 / 261 // luGliGoH zitazca prakRtibhUtAnmRGastaG nAnyatra / GittvaM kharArtham / mriyate / mamAra / mamartha / mamriva / martAsi / mariSyati / mRSISTa / amRta // 2 // atha parasmaipadinaH sapta // ripi gatau / antaraGgatvAdiyaG / riyati / piyati / retA / petA // 2 // dhi dhAraNe // 3 // kSi nivAsagatyoH // 4 // preraNe / suvati / savitA // 5 // kR vikSepe / kirati / kirataH / cakAra / cakaratuH / karitA karItA / kIryAt / akArIt // kirato lavane / 6 / 1 / 140 // upAtkirateH suDAgamaH syAcchede'rthe / upaskirati / aDabhyAsavyavAye'pi / suT kAtpUrva iti vaktavyam * // upAskirat / upacaskAra // hiMsAyAM pratezca / 6 / 1 / 141 // upAtprataizca kirateH suT syAddhiMsAyAm / upaskirati / pratiskirati // 6 // gR nigaraNe // aci vibhASA / / 1 laghUpadhaguNApekSayA / 2 idaM vArtikaM sUtreSu kaizcitprakSiptam / Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante tudAdayaH / 225 2 / 21 // . girate rephasya latvaM vA syAdajAdau / girati / gilati / jagAra / jgaal| jagaritha / jagalitha / garitA / garItA / galitA / galItA // 7 // dRDU. Adare / Adriyate / Adriyete / Adadre / jhAdadriSe / AdartA / AdariSyate / AdRSISTa / Ahata / AhaSAtAm // 8 // dhR avasthAne / dhriyate // 9 // // atha parasmaipadinaH SoDaza // praccha jJIpsAyAm / pRcchati / papraccha / papracchatuH / papracchitha / papraSTha / praSTA / prakSyati / aprAkSIt // 1 // vRt kirAdayo vRttAH // sRja visarge / vibhASA sRjidRzoH / sasarjitha / sasraSTha / sraSTA / srakSyati / sRjidRzojhalyamakitItyamAgamaH / sRjet / sRjyAt / asrAkSIt // 2 // Tumasjo zuddhau / majjati / mamajja / masjinazojhalIti num // masjerantyAtpUrvo numvAcyaH * / / saMyogAdilopaH / mamatha / mamajitha / maGkA / maGkhyati / amAGkSIt / amAtAm / amAnuH // 3 // rujo bhaGge / roktA / rokSyati / araukSIt / arauktAm // 4 // bhujo kauTilye rujivat // 5 // chupa sparze / choptA / acchaupsIt // 6 // ruza riza hiMsAyAm / tAlavyAntau / roSTA / rokSyati / reSTA / rekSyati // 8 // liza gatau / alikSat // 9 // spRza saMsparzane / spraSTA / spaSTI / sprakSyati / spIti / aspAkSIt / aspAIt / aspRkSat // 10 // viccha gatau / gupUdhUpetyAyaH / ArdhadhAtuke vA / vicchAyati / vicchAyAMcakAra / viviccha // 11 // viza pravezane / vizati / veSTA // 12 // mRza Amarzane / AmarzanaM sparzaH / amrAkSIt / amAkSIt / amRkSat // 13 // Nuda preraNe / kabhiprAye'pi phale parasmaipadArthaH punaH pAThaH // 14 // Sad vizaraNagatyavasAdaneSu / sIdatItyAdi bhauvAdikavat / iha pATho numvikalpArthaH / sIdatI / sIdantI / jvalAdau pAThastu NArthaH sAdaH / kharArthazca / zabanudAttaH / shstuudaattH||15|| zadU shaatne||khraarth eva punaH paatthH| zatA tu nAsti / zadeH zita ityAtmanepadokteH // 16 // // atha SaT khritetH|| mila saGgame / mila saMzleSaNe iti paThitasya punaH pAThaH kartrabhiprAye tngrthH| milati / milate / mimela / mimileM // 1 // mucla mokSaNe ||she mucAdInAm / 7 / 1159 // num syAt / muJcati / muJcate / moktaa| mucyAt / mukSISTa / amucat / amukta / amukSAtAm // 2 // lupla chedane / lumpati / lumpate / alupat / alupta // 3 // vid lAbhe / vindati / vindate / viveda / vivide| vyAghrabhUtyAdimate seTro'yam / veditaa| bhaassyaadimte'nittH| vettA / privettaa| parirvarjane / jyeSThaM parityajya dArAnamIzca labdhavAnityarthaH / tRntRcau. // 4 // lipa upadehe / upadeho vRddhiH / limpati / limpate / leptA / - lipisicItyaG / taGi tu. vA alipat / alipata / alipta // 5 // Sica kSaraNe / siJcati / siJcate / asicat / asicata / asikta / abhiSiJcati / abhyaSiJcat / abhyaSica // 6 // // atha trayaH prsmaipdinH|| kRtI chedane / kRntati / cakarta / kartitA / kartiSyati / kartyati / akIt // 1 // khida parighAte / khindati / cikhed| khettA / ayaM dainye divAdau rudhAdau ca // 2 // 29 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 siddhAntakaumudyAm piza avayave / piMzati / pezitA / ayaM dIpanAyAmapi / tvaSTA rUpANi piMzatu // 3 // vRt // mucAdayo vRttAH / tudAdayazca // // iti tudaadyH|| rudhira AvaraNe // nava khariteta iritazca // rudhAdibhyaH znam / 3 / 1178 // zapo'pavAdaH / mittvAdantyAdacaH paraH / nityatvAdguNaM bAdhate / ruNaddhi / znasorallopaH / NatvasyAsiddhatvAdanukhAraH / parasavarNaH / tasyAsiddhatvANNatvaM na / na padAnteti sUtreNAnuskhAraparasavarNayorallopo na sthAnivat / rundhaH / rundhanti / rundhe / roddhA / rotsyati / rotsyate / ruNajhu / rundhAt / rundhi / ruNadhAni / ruNadhai / aruNat / arundhAm / aruNat / aruNaH / aruNadham / arudhat / arautsIt / aruddha // 1 // bhidira vidAraNe / bhinatti / bhinte / bhettaa| bhetsyati / bhetsyate / abhinat / abhintAm / abhinadam / abhinta / abhidat / abhaitsIt / abhitta ||2||chidir dvaidhIkaraNe / acchidat / acchetsIt / acchitta // 3 // ricira virecane // riNakti / rite / rireca / ririce / rektA / ariNak / aricat / araikSIt / arikta // 4 // vicira pRthagbhAve / vinakti / vite // 5 // kSudira saMpeSaNe // kSuNatti / kSunte / kSottA / akSudat / akSautsIt / akSutta // 6 // yujira yoge // yoktA // 7 // ucchRdira dIptidevanayoH / chRNatti / chunte / caccharda / se'sicIti veT / cacchRdiSe / cacchRtse / charditA / chardiSyati / chaya'ti / acchRdat / acchardIt / acchardiSTa // 8 // utRdira hiMsAnAdarayoH // tRNattItyAdi chRNattivat // 9 // kRtI veSTane / prsmaipdii| kRNatti / ArdhadhAtuke taudAdikavat // 10 // ni indhI dIptau // ||try aatmnepdinH||shnaannlopH|6| 4 // 23 // namaH parasya nasya lopaH syAt // znasorallopaH // indhe / intse / indhitA / inadhai / aindha / aindhAH // 1 // khida dainye / khinte / khettA // 2 // vida vicAraNe / vinte / vettA // 3 // // atha prsmaipdinH|| ziSla vizeSaNe / zinaSTi / ziSTaH / ziMSanti / zizeSitha / zeSTA / zekSyati / hedhiH / jaztvam / STutvaM / jharojharIti vA ddlopH| anukhAraparasavarNau / ziNDhi / ziNDDi / zinaSANi / azinaT / ladittvAdaG / aziSat // 1 // piSla saMcUrNane / ziSivat / pinaSTi // 2 // bhaJjo Amardane / bhanakti / babhaJjitha / babhaktha / bhatA // 3 // bhuja pAlanAbhyavahArayoH / bhunakti / bhoktA / bhokSyati / abhunak // 4 // tRha hisi hiMsAyAm // tRNaha im / / 3 / 92 // tRhaH znami kRte imAgamaH syAddhalAdau piti / tRNeDhi / tRNDaH / tatarha / tarhitA / atRNeT / hinasti / jihiMsa / hiMsitA // 6 // undI kledane / unatti / untaH / undanti / undAMcakAra / aunat / auntAm / aundan / aunaH / aunat / aunadam // 7 // aJjU vyaktimrakSaNakAntigatiSu / anakti / aGktaH / aJjanti / AnaJja / AnaJjitha / anatha / aGgA / anyjitaa| agdhi / anajAni / Anak // aJjeH sici 7271 // aJjaH sico nityamiT syAt / AJjIt // 8 // taJcU saGkocane / tanakti / tatA / taJcitA // 9 // ovijI bhayacalanayoH / vinakti / Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante tnaadyH| 227 vitaH / vija iDiti Gitvam / vivijitha / vijitA / avinak / avijIt // 10 // vRjI varjane / vRNakti / varjitA // 11 // pRcI saMparke / pRNakti / paparca // 12 // // iti rudhaadyH|| atha sapta svaritetaH // tanu vistAre // tanAdikRbhya uH // tanoti / tanvaH / tanuvaH / tanute / tatAna / tene / tanu / atanIt / atAnIt // tanAdibhyastathAsoH / raa479|| tanAdeH sico vA luk syAttathAsoH parataH / thAsA sAhacaryAdekavacanatazabdo gRhyate / teneha na / yUyamataniSTa atAniSTa / anudAttopadezetyanunAsikalopaH / taGi / atata / ataniSTa / atathAH / ataniSThAH // 1 // SaNu dAne / sanoti / sanute / ye vibhASA / sAyAt / sanyAt / janasanetyAtvam / asAta / asaniSTa / asAthAH / asaniSThAH // 2 // kSaNu hiMsAyAm / kSaNoti / kSaNute / yanteti na vRddhiH / akSaNIt / akSata / akSaNiSTa / akSathAH / akSaNiSThAH // 3 // kSiNu ca / upratyayanimitto laghUpadhaguNaH saMjJApUrvako vidhiranitya iti na bhavatItyAtreyAdayaH / bhavatyevetyanye / kSiNoti / kSeNoti / kSeNitAsi / kSeNitAse / akSeNIt / akSita / akSeNiSTa // 4 // RNu gatau / RNoti / arNoti / arNataH / aNuvanti / AnarNa / AnRNe / arNitAsi / ArNIt / Arta / ArNiSTa / ArthAH / ArNiSThAH // 5 // tRNu adane / tRNoti / tarNoti / tRNute / taNute // 6 // ghRNu dIptau / jagharNa / jaghRNe // 7 // // atha dvAvanudAttetau // vanu yAcane / vanute / vavane / cAndramate parasmaipadI / vanoti / vavAna // 1 // manu avabodhane / manute / mene // 2 // DukRJ karaNe / karoti / ata utsArvadhAtuke / kurutaH / yaN / na bhakurcharAmiti na dIrghaH / kurvanti // nityaM karoteH / / 4 / 108 // karoteH pratyayokArasya nityaM lopaH syAnmvoH parayoH / kurvaH / kurmaH / cakartha / cakRva / cakRSe / kartA / kariSyati // ye ca / 6 / 1 / 109 // kRJa ulopaH syAdyAdau pratyaye pare / kuryAt / AziSi / kriyAt / kRSISTa / akArSIt / tanAdibhya iti luko'bhAve hakhAdaGgAditi sico lopaH / akRta / akRthAH // saMparibhyAM karotau bhUSaNe / 6 / 1 / 137 // samavAye ca / / 1 / 138 // saMparipUrvasya karoteH suT syAdbhUSaNe saMghAte cArthe / saMskaroti / alaMkarotItyarthaH / saMskurvanti / saGghIbhavantItyarthaH / saMpUrvasya kvacidabhUSaNe'pi suT / saMskRtaMbhakSA iti jJApakAt / parinivibhya iti SaH / pariSkaroti // sivAdInAM vA // paryaSkArSIt / paryaskArSIt // upAtpratiyatnavaikRtavAkyAdhyAhAreSu c|6|1|139|| upAtkRJaH suT syAdeSvartheSu cAtprAguktayorarthayoH / pratiyatno guNAdhAnam / vikRtameva vaikRtaM vikAraH / vAkyasyAdhyAhAra AkAzitaikadezapUraNam / upaskRtA kanyA / alaMkRtetyarthaH / upaskRtA brAhmaNAH / samuditA ityarthaH / edho dakasyopaskurute / guNAdhAnaM karotItyarthaH / upaskRtaM bhuGkte / vikRtamityarthaH / upaskRtaM brUte / vAkyAdhyAhAreNa brUta ityarthaH // suttttaatpuurvH6|1|135 // aDabhyAsavyavAye'pItyuktam / saMcaskAra / kAtpUrva Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 siddhAntakaumudyAm ityAdi bhASye pratyAkhyAtam / tathA hi / pUrva dhAturupasargeNa yujyate / antaraGgatvAtsuT / tato dvitvam / evaM Rtazca saMyogAderguNaH / saMcaskaratuH // kRsRbhR iti sUtre Rto bhAradvAjasyeti sUtre ca kRJo'suTa iti vaktavyam * // tena sasudAtparasyeT / saMcaskaritha / saMcaskariva / guNortIti sUtre nityaM chandasIti sUtrAnnityamityanuvartate / nityaM yaH saMyogAdistasyetyarthAtsuTi guNo na / saMskriyAt / Rtazca saMyogAderiti lisicorneT / ekAca upadeza iti sUtrAdupadeza ityanuvartya upadeze yaH saMyogAdiriti vyAkhyAnAt / saMskRSISTa / samaskRta / samaskRSAtAm // 1 // ||iti tnaadyH|| DukrIJ dravyavinimaye // RyAdibhyaH bhA / 3 / 1 / 81 // krINAti / I halyaghoH / krINItaH / ItvAtpUrva jherantAdezaH / paratvAnnityatvAdantaraGgatvAcca / evaM jhasyAdbhAvaH / tataH bhAbhyastayorityAllopaH / krINanti / krINIte / krINAte / krINate / cikrAya / cikriyatuH / cikrayitha / cikretha / cikriyiva / cikriyiye / kretA / veSyati / krIyAt / RSISTa / akreSIt / akreSTa // 1 // prIJ tarpaNe kAntau ca / kAntiH kAmanA / prINAti / prINIte // 2 // zrI pAke // 3 // mIJ hiMsAyAm // hinumInA / pramINAti / pramINItaH / mInAtiminotItyejviSaye Atvam / mamau / mimyatuH / mamitha / mamAtha / mimye / mAtA / mAsyati / mIyAt / mAsISTa / amAsIt / amAsiSTAm / amAsta // 4 // SiJ bandhane / sinAti / sinIte / siSAya / siSye / setA // 5 // skuJ ApravaNe // stambhustumbhuskambhuskumbhuskuJbhyaH znuzca / 3 / 1 / 82 // cAt znA / skunoti / skunute / skunAti / skunIte / cuskAva / cuskuve / skotA / askauSIt / askoSTa // 6 // stambhvAdayazcatvAraH sautrAH / sarve rodhanArthA ityeke / mAdhavastu / prathamatRtIyau stambhArthoM dvitIyo niSkoSaNArthazcaturtho dhAraNArtha ityAha // sarve parasmaipadinaH / nalopaH / viSTaznoti / viSTabhnAti / avaSTaznoti / avaSTabhnAti / avataSTambha / jastambhivatyaGkA / vyaSTabhat / vyaSTambhIt / stubhnoti / stubhnAti // veH skanAternityam / 8 / 377 // veH parasya skabhnAteH sasya SaH syAt / viSkannoti / viskabhnAti / skughnoti / skubhnAti // halaH znaH zAnajjhau / 3 / 1 / 83 // halaH parasya znaH zAnajAdezaH syAddhau pare / stabhAna / stubhAna / skabhAna / skubhAna / pakSe stanRhItyAdi // 6 // yuJ bandhane / yunAti / yunIte / yotA // 7 // nUJ zabde / nUnAti / nUnIte / kavitA // 8 // drUJ hiMsAyAm / drUNAti / drUNIte // 9 // pUJ pavane // pvAdInAM hkhH||380|| ziti pare // punAti / punIte / pavitA // 10 // lUz / chedane / lunAti / lunIte // 11 // stRJ AcchAdane / stRNAti / stRNIte / tastAra / tastaratuH / staritA / starItA / stRNIyAt / stRNIta / AziSi stIryAt / liGsicoriti veT // na liGi 7339 // vRta iTo liGi dIrgho na syAt / stariSISTa / uzceti kittvam / stIrSISTa / sici ca parasmepadeSviti na dIrghaH / astArIt / astAriSTAm / Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante j'yaadyH| 229 astariSTa / astarISTa / astITa // 12 // kRJ hiMsAyAm / kRNAti / kRNIte / cakAra / cakare // 13 // vRJ varaNe / vRNAti / vRNIte / vavAra / vavare / varitA / varItA / AziSi udoSThyapUrvasya / vUryAt / variSISTa / varSISTa / avArIt / avAriSTAm / avariSTa / avarISTa avUSTa // 14 // dhU kampane // dhunAti / dhunIte / dudhavitha / dudhotha / dudhuviva / dhotA / dhavitA / stusudhUbhya itIT / adhAvIt / adhaviSTa / adhoSTa // 15 // // atha badhnAtyantAH prsmaipdinH|| hiMsAyAm / zadRprAM haskho veti hakhapakSe yaN / anyadA RcchatyatAmiti guNaH / zazratuH / zazaratuH / zyukaH kitIti niSedhasya krAdiniyamena bAdhaH / zazariva / zazriva / zaritA / zarItA / zRNIhi / zIryAt / azAriSTAm // 1 // pR pAlanapUraNayoH / papratuH / paparatuH / AziSi pUryAt // 2 // vR varaNe // bharaNa ityeke // 3 // bhR bhartsane / bharaNepyeke // 4 // mR hiMsAyAm / mRNAti / mamAra // 5 // dR vidAraNe / dadaratuH / dadratuH // 6 // jR vayohAnau // 7 // jhu ityeke // 4 // dhU ityanye // 9 // nR naye // 10 // kR hiMsAyAm // 11 // R gatau / RNAti / ArAMcakAra / aritA / ariitaa| ArNAt / ArNItAm / IryAt / ArIt / AriSTAm // 12. // gR zabde // 13 // jyA vayohAnau / ahijyA // hl:|6|4|2|| aGgAvayavAddhalaH paraM yatsaMprasAraNaM tadantAGgasya dIrghaH syAt / iti dIrgha kRte pvAdInAM havaH / jinAti / jijyau / jijyatuH // 14 // rI gatireSaNayoH / reSaNaM vRkazabdaH // 15 // lI zleSaNe / vibhASA lIyaterityeviSaye AtvaM vA / lalau / lilAya / laataa| letA // 16 // vlI varaNe / blinAti // 17 // plI gatau // 18 // vRt // lvAdayo vRttAH / pvAdayo'pItyeke // vI varaNe // 19 // bhrI bhaye // 20 // bharaNa ityeke ||21||kssiiss hiMsAyAm / eSAM trayaNAM havaH / keSAMcin cinmate tu na // 22 // jJA avabodhane / jJAjanorjA / jAnAti / dIrghanirdezasAmarthyAnna havaH // 23 // bandha bandhane / badhnAti / babandhitha / banddhA / banddhArau / bhantsyati / badhAna / abhAntsIt / pUrvatrAsiddhamiti bhaSbhAvAtpUrva jhalo jhalIti sijlopaH / pratyayalakSaNena sAdipratyayamAzritya bhaSbhAvo na / pratyayalakSaNaM prati sijlopasyAsiddhatvAt / abAndhAm / abhAntsuH // 24 // vR saMbhaktau / vRNIte / vatre / vavRSe / vavRdve / varitA / varItA / avariSTa / avarISTa / avRta // 1 // zrantha vimocnprtihrssyoH|| // itaH prsmaipdinH|| zraznAti / zranthigranthItyAdinA kittvapakSe etvAbhyAsalopAvapyatra vaktavyau iti haradattAdayaH / zrethatuH / zrethuH / idaM kittvaM pitAmapIti sudhAkaramate / zrethitha / asminnapi pakSe Nali / zazrAtha / uttame tu / zazrAtha zazratheti mAdhavaH / tatra mUlaM mRgyam // 1 // mantha viloDane // 2 // zrantha grantha sandarbha // arthabhedAcchntheH punaH pAThaH / rUpaM tUktam // 4 // kuntha saMzleSaNe / saMkleze ityeke / kuznAti / cukuntha // 5 // kutheti durgaH / cukotha // 6 // mRda kSode / mRdgAti / mRdAna // 7 // mRDa ca / ayaM Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 siddhAntakaumudyAm sukhe'pi / STutvam / mRDAti // 8 // gudha roSe / gunAti // 9 // kuSa niSkarSe / kuSNAti / koSitA // niraH kussH|46 // niraH parAtkuSo valAderArdhadhAtukasya iDDA syAt / niSkoSitA / niSkoSTA / nirakoSIt / nirakukSat // 10 // kSubha saMcalane / kSumnAdiSu ca / / 4 // 39 // kSumnAti / kSumnItaH / kSobhitA / kSubhAna ||11||nnbh tubha hiMsAyAm / nannAti / tubhnAti / nabhate tobhate iti zapi / nabhyati tubhyatIti zyani // 13 // kliza vibAdhane / zAditi zcutvaniSedhaH / kliznAti / klezitA / kleSTA / aklezIt / aklikSat // 14 // aza bhojane / anAti / Aza // 15 // udhrasa uJche / ukAra it / dhranAti // 16 // ukAro dhAtvavayava ityeke / udhrasAMcakAra // 17 // iSa AbhIkSNye / paunaHpunyaM bhRzArtho vA AbhIkSNyam / iSNAti / tISasahetyatra sahinA sAhacaryAdakAravikaraNasya taudAdikasyaiva iSergrahaNaM natu iSyatISNAtyorityAhuH / essitaa.| vastutastu iSNAterapi iDikalpa ucitaH / tathA ca vArtikam // iSestakAre zyanpratyayAtpratiSedha iti * // 18 // viSa viprayoge / viSNAti / veSTA // 19 // puSa pluSa nehanasevanapUraNeSu / puSNAti / pluSNAti // 21 // puSa puSTau / poSitA // 22 // muSa steye / moSitA // 23 // khaca bhUtaprAdurbhAve / bhUtaprAdurbhAvo'tikrAntotpattiH / khacnAti / vAnto'yamityeke // cchoH zUDanunAsike ca / 6 / 4 / 19 // satukkasya chasya vasya ca kramAccha UTh etAvAdezau sto'nunAsike vo jhalAdau ca viti / khaunAti / cakhAva khavitA / zAnacaH paratvAdUThi kRte halantatvAbhAvAnna zAnac / khAnIhi // 24 // heTha ca / STutvam / heTaNAti // 25 // graha upAdAne / kharitet / ahijyA / gRhNAti / gRhIte // graho'liTi diirghH|72|37 // ekAco grahervihitasveTo dIrghaH syAnnatu liTi / grahItA / liTi tu jagrahitha / gRhyAt / grahISISTa / yanteti na vRddhiH / agrahIt / agrahISTAm / agrahISTa / agrahISAtAm / agrahISata // 26 // // iti jyaadyH|| cura steye // satyApapAzarUpavINAtUlazlokasenAlomatvacavarmavarNacUrNacurAdibhyo Nic // 3 // 1 // 25 // ebhyo Nic syAt / cUrNAntebhyaH prAtipadikAddhAtvartha ityeva siddhe teSAmiha grahaNaM prapaJcArtham / curAdibhyastu khArthe / puganteti guNaH / sanAdyantA iti dhAtutvam / tipshbaadi| guNAyAdezau / corayati // Nicazca / / 3 / 74 // NijantAdAtmanepadaM syAtkartRgAmini kriyAphale / corayate / corayAmAsa / corayitA / coryAt / corayiSISTa / NizrIti caG / Nau caGIti hkhH| dvitvam / halAdiH, zeSaH / dI? laghorityabhyAsadIrghaH / acUcurat / acUcurata // 1 // citi smRtyAm // cintayati / acicintat / cinteti paThitavye iditkaraNaM NicaH pAkSikatve liGgam / tena cintyAt cintyate ityAdau nalopo n| cintati / cintet / etacca jJApakaM sAmAnyApekSamityeke / Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante curAdayaH / 231 ata ekahalityatra vRttikRtA jagANa jamaNaturityudAhRtatvAt // vizeSApekSamityapare / ata evAdhRSAdvetyasya na vaiyarthyam // 2 // yatri saMkoce / yantrayati / yantreti paThituM zakyam / yattu iditkaraNAdyannatariti mAdhavenoktaM taccintyam / evaM kudritatrimatriSu // 3 // sphuDi parihAse / sphuNDayati / iditkaraNAt sphuNDati // sphuTIti pAThAntaram / sphuNTayati // 4 // lakSa darzanAGkanayoH // 5 // kudri anRtabhASaNe // kundrayati // 6 // laDa upasevAyAm / lADayati // 7 // midi snehane // mindayati / mindati // 8 // olaDi utkSepaNe // olaNDayati / olaNDati // 9 // okAra idityeke / laNDayati / laNDati // 10 // ukArAdirayamityanye / ulaNDayati // 11 // jala apavAraNe // 12 // laja ityeke // 13 // pIDa avagAhane / pIDayati // bhrAjabhAsabhASadIpajIvamIlapIDAmanyatarasyAm 7143 // eSAmupadhAyA hakho vA syAccapare Nau / apIpiDat / apipIDat // 14 // naTa avaskandane / avaskandanaM nATyam // 15 // zratha prayatne / prasthAna ityeke // 16 // badha saMyamane // bAdhayati / bandheti cAndraH // 17 // pa pUraNe / pArayati / dIrghoccAraNaM NicaH pAkSikatve liGgam / taddhi seTUtvAya / evaM ca pRNAtipipartibhyAM paritetyAdisiddhAvapi parati parata ityAdisiddhiH phalam // 18 // Urja balaprANanayoH // 19 // pakSa parigrahe // 20 // varNa cUrNa preraNe // varNa varNana ityeke // 22 // pratha prakhyAne // prAthayati / nAnye mito'hetAviti vakSyamANatvAnnAsya mittvam // atsmRdRtvaraprathamradastRspazAm 495 // eSAmabhyAsasya akAro'ntAdezaH syAccapare Nau // itvApavAdaH / apaprathat // 23 // pRtha prakSepe / parthayati // ukret / 747 // upadhAyA RvarNasya sthAne RtsyAdvA capare Nau / irarArAmapavAdaH / apIpRthat / apaparthat // 24 // patha ityeke pAthayati // 25 ||ssmb sambandhane // sambayati / asasambat // 26 // zamba ca / azazambat // 27 // sAmba ityeke // 28 // bhakSa adane // 29 // kuTTa chedanabhartsanayoH / pUraNa ityeke / kuTTayati // 30 // puTTa cuTTa alpIbhAve // 32 // adR Sudda anAdare // aTTayati / ayaM dopadhaH / STutvasyAsiddhatvAnnandrA iti niSedhaH / ATTiTat // 34 // luNTha steye / luNThayati / luNThatIti luThi steye iti bhauvAdikasya // 35 // zaTha zvaTha asaMskAragatyoH // 37 // zvaThi ityeke // 38 // tuji piji hiMsAbalAdAnaniketaneSu / tuJjayati / piJjayati / iditkaraNAttuJjati / piJjati // 40 // tuja pijeti kecit // 42 // laji luji ityeke // 44 // pisa gatau / pesayati / pesatIti tu zapi gatam // 45 // SAntva sAmaprayoge // 46 // zvalka valka paribhASaNe // 48 // SNiha snehane // 49 // sphiTa ityeke // 50 // smiTa anAdare // aSopadezatvAnna SaH / asismiTat // 51 // smiG anAdara ityeke / GittvasyAvayave'caritArthatvANNijantAttaG / smAyayate // 52 // zliSa zleSaNe // 53 // pathi gatau // panthayati / panthati // 54 // piccha kuTTane // 55 // Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 siddhAntakaumudyAm chadi saMvaraNe // chandayati / chandati // 56 // zraNa dAne // prAyeNAyaM vipUrvaH / vizrANayati // 57 // taDa AghAte // tADayati // 58 // khaDa khaDi kaDi bhedane // khADayati / khaNDayati / khaNDati / kaNDayati / kaNDati // 61 // kuDi rakSaNe // 62 // guDi veSTane // rakSaNa ityeke // kuThi ityanye // avakuNThayati / avakuNThati // guThi ityapare // 65 // khuDi khaNDane // 66 // vaThi vibhAjane // 67 // vaDi ityeke // 68 // maDi bhUSAyAM harSe ca // 68 // bhaDi kalyANe // 70 // charda vamane // 71 // pusta vusta AdarAnAdarayoH // 73. // cuda saMcodane // 74 // naka dhakka nAzane // NopadezalakSaNe paryudasto'yam / pranakkayati // 75 // cakka cukka vyathane // 78 // kSala zaucakarmaNi // 79 // tala pratiSThAyAm // 80 // tula unmAne // tolayati / tolayAmAsa / atUtulat // kathaM tulayati tulanA ityAdi / atulopamAbhyAmiti nipAtanAdaGantasya tulAzabdasya siddhau tato Nic // 81 // dula utkSepaNe dolayati / dolayAmAsa / adUdulat // 82 // pula mahattve // 83 // cula samucchrAye // 84 // mUla rohaNe / mUlayati / mUlayAmAsa // 85 // kala vila kSepe / kAlayati // 87 // bila bhedane // 88 // tila snehane // 89 // cala bhRtau // 90 // pAla rakSaNe // 91 // lUSa hiMsAyAm // 92 // zulba mAne / zUpe ca // 94 ||cutt chedane // 95 // muTa saMcUrNane // 96 // paDi pasi nAzane / paNDayati / paNDati / paMsayati / paMsati // 98 // braja mArga saMskAragatyoH // 100 // zulka atisparzane // 101 // capi gatyAm // campayati / campati // 102 // kSapi kSAntyAm // kSampayati / kSampati // 103 // chaji kRcchajIvane // 104 // zvataM gatyAm // 105 // zvabhra ca // 106 // jJapa micca // ayaM jJAne jJApane ca vartate // mitAM husvH|6|4|92|| mitAmupadhAyA havaH syANNau pare // jJapayati // 107 // yama ca pariveSaNe // cAnmit / pariveSaNamiha / veSTanam / na tu bhojanA nApi veSTanA / yamayati candram / pariveSTata ityarthaH // 108 // caha parikalkane // cahayati / acIcahat / kathAdau vakSyamANasya tu adantatvenAglopitvAdIrghasanvadbhAvau na / acacahat // capa ityeke / cApayati / raha tyAga ityeke / arIrahat / kathAdestu ararahat // 111 // bala prANane // balayati // 112 // ciJ cayane // cisphurooM / 6 / 154 // AtvaM vA syAt // atihIThalIrIyIkSmAyyAtAM puGau 73336 // capayati / cayayati / jitkaraNasAmarthyAdasya NijvikalpaH / cayati / cayate / praNicayati / pranicayati / praNicayate / pranicayate // nAnye mito'hetau // ahetau khArthe Nici jJapAdibhyo'nye mito na syuH / tena zamAdI nAmamanta vaprayuktaM mittvaM na // 113 // ghaTTa calane // 114 // musta saMghAte // 115 // , vaha saMvaraNe // 116 // SaTTa sphiTTa cubi hiMsAyAm // 119 // pUla saMghAte // 120 // pUrNa ityeke // puNetyanye // 121 // puMsa abhivardhane // 122 // Taki Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante curAdayaH / 2330 bandhane // TaGkayati / TaGkati // 123 // dhUsa kAntikaraNe // dhUsayati / dantyAntaH / mUrdhanyAnta ityeke / tAlavyAnta ityapare // 124 // kITa varNe // 125 // cUrNa saGkocane // 126 // pUja pUjAyAm // 127 // arka stavane // tapana ityeke // 128 // zuTha Alasye // 129 // zuThi zoSaNe // zuNThayati / zuNThati // 130 // juDa preraNe // 131 // gaja mAje zabdArthau // gAjayati / mArjayati // 133 // marca ca // marcayati // 134 // dhR prasravaNe // srAvaNa ityeke // 135 // paci vistAravacane / pazcayati // paJcati / paJcate iti vyaktArthasya zapi gatam // 136 // tija nizAne // tejayati // 137 // kRta saMzabdane // upadhAyAzca / 7 / 1 / 101 // dhAtorupadhAbhUtasya Rta itsyAt / raparatvam / upadhAyAM ceti dIrghaH / kIrtayati / urRt / acIkRtat / acikItat // 138 // vardha chedanapUraNayoH // 139 // kubi AcchAdane / kumbayati / kumbati // 140 // kubhi ityeke // 141 // lubi tubi adarzane // ardana ityeke // 143 // hlapa vyaktAyAM vAci // 144 // klapa ityeke // 145 // cuTi chedane // 146 // ila preraNe elayati / aililat // 147 // mrakSa mlecchane // 148 // mleccha avyaktAyAM vAci // 149 // brUsa barha hiMsAyAm // 151 // kecidiha garja garda zabde / gardha abhikAGkSAyAmiti paThanti // 154 // gurda purva niketane // 156 // jasi rakSaNe // mokSaNa iti kecit / jaMsayati jaMsati // 157 // IDa stutau // 158 // jasu hiMsAyAm // 159 // piDi saMghAte // 160 // ruSa roSe // ruTha ityeke // 162 // Dipa kSepe // 163 // STupa samucchrAye // 164 // // aakusmaadaatmnepdinH|| kusmanAmno veti vakSyate tamabhivyApyetyarthaH / akartRgAmiphalArthamidam // cita saMcetane // cetayate / acIcitata // 1 // dazi daMzane // daMzayate / adadaMzata / idittvANijabhAve daMzati / AkusmIyamAtmanepadaM Nicsanniyogenaiveti vyAkhyAtAraH // nalope saJjisAhacaryAd bhvAdereva grahaNam // 2 // dasi darzanadaMzanayoH // daMsayate / dasati / dasetyapyeke // 4 // Dapa Dipa saMghAte // 6 // tatri kuTumbadhAraNe / tantrayate / cAndrAstu dhAtudvayamiti matvA kuTumbayate ityudAharanti // 8 // matri guptaparibhASaNe // 9 // spaza grahaNasaMzleSaNayoH // 10 // tarja bharsa tarjane // 12 // basta gandha ardane // bastayate // gandhayate // 14 // viSka hiMsAyAm / hiSkatyeke // 16 // niSka parimANe // 17 // lala IpsAyAm // 18 // kUNa saMkocane // 19 // tUNa pUraNe // 20 // bhrUNa AzAvizakayoH // 21 // zaTha zlAghAyAm // 22 // yakSa pUjAyAm // 23 // syama vitarke // 24 // gUra udyamane // 25 // zama lakSa Alocane // nAnye mita iti mittvaniSedhaH / zAmayate // 27 // kutsa avakSepaNe // 28 // truTa chedane // kuTa ityeke // 30 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 siddhAntakaumudyAm gala sravaNe // 31 // bhala AbhaNDane // 32 // kUTa ApradAne / avasAdana ityeke // 33 // kuTTa pratApe // 34 // vaJca pralambane // 35 // vRSa zaktibandhane / zaktibandhanaM prajananasAmarthya zaktibandhazca / varSayate // 36 // mada tRptiyoge // mAdayate // 37 // diva parikUjane // 38 // gR vijJAne // gArayate // 39 // vida cetanAkhyAnanivAseSu / vedayate // 40 // sattAyAM vidyate jJAne vetti vinte vicAraNe // vindate vindati prAptau zyanlukznamzeSvidaM kramAt // mAna stambhe // mAnayate // 41 // yu jugupsAyAm / yAvayate // 42 // kusma nAmno vA // kusmeti dhAtuH kutsitasmayane vartate / kusmayate / acukusmata // 43 // athavA kusmeti prAtipadikaM tato dhAtvarthe Nic // ityAkusmIyAH // // carca adhyayane // 1 // bukka bhaSaNe // 2 // zabda upasargAdAviSkAre ca / cAdbhUSaNe / pratizabdayati / pratizrutamAviSkarotItyarthaH // anupasargAcca // AviSkAre ityeva / zabdayati // 3 // kaNa nimIlane // kANayati // Nau caGyupadhAyA hrakhaH // kANyAdInAM veti vikalpyate / acIkaNat / acakANat // 4 // jabhi nAzane // jambhayati / jambhati // 5 // khUda kSaraNe // sUdayati / asUSudat // 6 // jasu tADane // jAsayati / jasati // 7 // paza bandhane / pAzayati // 8 // ama roge / Amayati / nAnye mita iti niSedhaH / ama gatyAdau zapi gataH / tasmAddhetumaNNau na kamyamicamAmiti niSedhaH / Amayati // 9 // caTa sphuTa bhedane // vikAse zazapoH sphuTati sphoTate ityuktam // 11 // ghaTa saMghAte // ghATayati // 12 // hantyarthAzca // navagaNyAmuktA api hantyarthAH khArthe NicaM labhanta ityarthaH // divu mardane // udittvAddevatItyapi // 13 // arja pratiyatne / ayamarthAntare'pi / dravyamarjayati // 14 // ghuSir vizabdane // ghoSayati / ghuSiravizabdana iti sUtre'vizabdana iti niSedhAlliGgAdanityo'sya Nic / ghoSati / irittvAdakA / aghuSat / aghoSIt / Nyantasya tu, ajUghuSat // 15 // AGaH kranda sAtatye // bhauvAdikaH krandadhAturAbAnAdyarthe uktaH sa evAGpUrvo NicaM labhate / sAtatye Akrandayati / anye tu ApUrvo ghuSiH krandasAtatye ityAhuH / AghoSayati // 16 // lasa zilpayoge // 17 // tasi bhUSa alaGkaraNe // avataMsayati / avataMsati / bhUSayati / mokSa asane // mokSayati // 19 // arha pUjAyAm // 20 // jJA niyoge // AjJApayati // 21 // bhaja vizrANane // 22 // zudhu prahasane / azazardhat / azIzRdhat // 23 // yata nikAropaskArayoH // 24 // raka laga AkhAdane // ragha ityeke // ragetyanye // 28 // aJca vizeSaNe // aJcayati / udittvamiDakalpArtham / ata eva vibhASito Nic / aJcati / evaM zRdhujasuprabhRtInAmapi bodhyam // 29 // ligi citrIkaraNe // liGgayati / liGgati // 30 // muda saMsarge // modayati saktUn ghRtena // 31 // trasa dhAraNe / grahaNa ityeke / vAraNa ityanye // 32 // udhrasa 1 ApravaNe iti pAThAntaram // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante curAdayaH / 1 235 uJche / ukAro dhAtvavayava ityeke / netyanye / bhrAsayati / sati / udhAsayati // 34 // muca pramocane modane ca // 25 // vasa snehacchedApaharaNeSu // 36 // cara saMzaye // 37 // o sahane / hasane cetyeke / cyAvayati // cyusetyeke / cyosayati // 39 // bhuvosaree || avakalkanaM mizrIkaraNamityeke / cintanamityanye / bhAvayati // 40 // kRpezca // kalpayati // 41 // A svadaH sakarmakAt // khadimabhivyApya saMbhavatkarmabhya eva Nic // grAsa grahaNe / grAsayati phalam // 1 // puSa dhAraNe / poSayatyAbharaNam // 2 // dala vidAraNe / dAlayati // 3 // paTa puTa luTa tuji miji piji luji bhaji laghi trasi pisi kusi dazi kuzi ghaTa ghaTi bRhi barha balha gupa dhUpa viccha cIva putha loka locR Nada kupa tarka vRtu vRdhu bhASArthAH // pATayati / poTayati / loTayati / tuJjayati / tuJjati / evaM pareSAm / ghATayati / ghaNTayati // nAglopizAsvRditAm |7|4|2 || NicyaglopinaH zAsteRditAM ca upadhAyA hUkho na syAccaGpare Nau / alulokat / alulocat / vartayati / vardhayati / udittvAdvartati / vardhati // 34 // ruTa laji aji dasi bhRzi ruzi zIka naTa puTi jivi raghi ladhi ahi rahi mahi // 49 // laDi taDa nala ca // 52 // pUrI ApyAyane // IdattvaM niSThAyAminniSedhAya / ata eva NijvA / pUrayati / pUrati // 53 // ruja hiMsAyAm // 54 // Svada AsvAdane || svAda ityeke || asiSvadat / dIrghasya tvaSopadezatvAt / asikhadat // 56 // ityAkhadIyAH || || A dhRSAdvA // ita UrdhvaM vibhASitaNico dhRSadhAtumabhivyApya // yuja pRca saMyamane || yojayati / yojati / ayaukSIt / parcayati / parcati / parcitA / aparcIt // 2 // arca pUjAyAm // 3 // Saha marSaNe // sAhayati / sa evAyaM nAgaH sahati kalabhebhyaH paribhavam // 4 // Ira kSepe // 5 // lI dravIkaraNe / lApayati / layati / letA // 6 // vRjI varjane // varjayati / varjati // 7 // vRJ AvaraNe / vArayati / varati / varate / varitA / varItA // 8 // jR vayohAnau / jArayati / jarati / jaritA / jarItA // 9 // jri ca / jrAyayati / jrayati / jretA // 10 // rica viyoja - nasaMparcanayoH // recayati / recati / rektA // 11 // ziSa asarvopayoge || zeSayati / zeSati / zeSTA / azikSat / ayaM vipUrvo'tizaye // 12 // tapa dAhe / tApayati / tapati / taptA // 13 // tRpa tRptau / sandIpana ityeke / tarpayati / tarpati / tarpitA // 14 // hRdI sandIpane // chardayati / chardati / charditA / chardiSyati / se'sicIti vikalpo na / sAhaca - ryAttatra raudhAdikasyaiva grahaNAt // 15 // cUpa nRpa tRpa hRpa sandIpana ityeke / carpayati / charpayati // 19 // dRbhI bhaye / darbhayati / darbhati / darbhitA // 20 // habha sandarbhe // ayaM tudAdAvIdit // 21 // zratha mokSaNe // hiMsAyAmityeke // 22 // mI gatau / mAyayati / mayati / metA // 23 // grantha bandhane // granthayati / granthati // 24 // zIka 1 1 1 I Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 siddhAntakaumudyAm AvarSaNe // 25 // cIka ca // 26 // arda hiMsAyAm / kharitet / ardayati / ardati / ardate // 27 // hisi hiMsAyAm // hiMsayati / hiMsati / hinastIti nami gatam // 28 // arha pUjAyAm // 29 // AGaH Sada padyarthe // AsAdayati / AsIdati / pAti sIdAdezaH // AsattA / AsAtsIt // 30 // zundha zaucakarmaNi // zundhitA / azundhIt / azundhiSTAm // 31 // chada apavAraNe / kharitet // 32 // juSa paritarkaNe // paritakaNamUho hiMsA vA // paritarpaNa ityanye // paritarpaNaM paritRptikriyA / joSayati / joSati / prItisevanayorjuSate iti tudAdau // 33 // dhUJ kampane // NAvityadhikRtya // dhUmIJornugvaktavyaH * // dhUnayati / dhavati / dhavate / kecittu dhUmINoriti paThitvA prINAtisAhacaryAdbhunAtereva nukamAhuH / dhAvayati // 34 // ayaM khAdau phyAdau tudAdau ca / svAdau ikhazca / tathA ca kavirahasye // dhUnoti campakavanAni dhunotyazokaM cUtaM dhunAti dhuvati sphuTitAtimuktam // vAyurvidhUnayati campakapuSpareNUnyatkAnane dhavati candanamaJjarIzca // 1 // prI tarpaNe // prINayati / dhUmINoriti haradattoktapAThe tu / prAyayati / prayati / prayate // 35 // zrantha grantha sandarbha // 37 // Apu lambhane / Apayati / Apipat / Apati / AptA / Apat / kharitedayamityeke / Apate // 38 // tanu zraddhopakaraNayoH // upasargAca dairye // tAnayati / vitAnayati / tanati / vitanati // 39 // cana zraddhopahananayorityeke // cAnayati / canati // 40 // vada sandezavacane // vAdayati / kharitet / vadati / vadate // anudAttedityeke / vavadatuH / vavaditha / vavade / vadyAt // 41 // vaca paribhASaNe // vAcayati / vacati / vaktA / avAkSIt // 42 // mAna pUjAyAm / mAnayati / mAnati / mAnitA / vicAraNe tu bhauvAdiko nityasannantaH / stambhe mAnayate // ityAkusmIyAH // manyate iti divAdau / manute iti tanAdau ca // 43 // bhU prAptAvAtmanepadI // bhAvayate / bhavate / NicsanniyogenaivAtmanepadamityeke / bhavati // 44 // garha vinindane // 45 // mArga anveSaNe // 46 // kaThi zoke // utpUrvo'yamutkaNThAyAm / kaNThate ityAtmanepadI gataH // 47 // mRjU zaucAlaMkArayoH / mArjayati / mArjati / mArjitA / mArTA // 48 // mRSa titikSAyAm / kharitet / marSayati / marSati / marSate / mRSyati / mRSyate iti divAdau // secane zapi marSati // 49 // dhRSa prahasane // dharSayati / dharSati // 50 // ityAdhRSIyAH // // athaadntaaH|| katha vAkyaprabandhe // allopasya sthAnivadbhAvAnna vRddhiH / kthyti| aglopitvAnna dIrghasanvadbhAvau / acakathat // 1 // vara IpsAyAm / varayati / vArayatIti gatam // 2 // gaNa saMkhyAne // gaNayati // I ca gnnH|4|97 // gaNerabhyAsasya ItsyAccapare Nau / ajIgaNat / ajagaNat // 3 // zaTha zvaTha samyagavabhASaNe // 5 // paTha vaTha granthe // 7 // raha tyAge // ararahat // 8 // stana gadI devazabde / stanayati / gadayati / ajagadat ||10||pt gatau vA // vA NijantaH / vA'danta ityeke / Aye / patayati / patati / Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 tiGante curAdayaH / patAMcakAra / apatIt / dvitIye / pAtayati / apIpatat // 11 // paSa anupasargAt / gatAvityeva / paSayati // 12 // svara AkSepe / svarayati // 13 // raca pratiyane // racayati // 14 // kala gatau saMkhyAne ca // 15 // caha parikalkane / parikalkanaM dambhaH zAThyaM ca // 16 // maha pUjAyAm || mahayati / mahatIti zapi gatam // 17 // sAra kRpa zratha daurbalye // sArayati / kRpayati / zrathayati // 20 // spRha IpsAyAm // 21 // bhAma krodhe // ababhAmat // 22 // sUca paizUnye // sUcayati / aSopadezatvAnna SaH / sUt // 23 // kheTa bhakSaNe // tRtIyAnta ityeke || khoTa ityanye // 26 // kSoTa kSaye // 27 // goma upalepane / ajugomat // 28 // kumAra krIDAyAm | acukumArat // 29 // zIla upadhAraNe / upadhAraNamabhyAsaH // 30 // sAma sAntvaprayoge / asasAmat / sAma sAntvane ityatItasya tu asISamat // 31 // vela kAlopadeze / velayati // 32 // kAla iti pRthagdhAturityeke / kAlayati // 33 // palyUla lavanapavanayoH // 34 // vAta sukhaseva - nayoH / gatisevanayorityeke / vAtayati / avavAtat // 35 // gaveSa mArgaNe / ajagave - Sat // 36 // vAsa upasevAyAm ||37|| nivAsa AcchAdane / aninivAsat // 38 // bhAja pRthakkarmaNi // 39 // sabhAja prItidarzanayoH / prItisevanayorityanye / sabhAjayati // 40 // Una parihANe // Unayati / oHpUyaNajIti sUtre payayoriti vaktavye vargapratyAhArajagraho liGgaM Nicyaca Adezo na syAdvitve kArye iti / yatra dviruktAvabhyAsottarakhaNDasyAdyo'c prakriyAyAM pariniSThite rUpe vADavarNo labhyate tatraivAyaM niSedhaH / jJApakasya sajAtIyApekSatvAt / tenAcikIrtaditi siddham / prakRte tu nazabdasya dvitvaM / tata uttarakhaNDe'llopaH / aunanat / mA bhavAnUnanat // 41 // dhvana zabde // adadhvanat // 42 // kUTa paritApe / paridAhe ityanye // 43 // saGketa grAma kuNa guNa ca AmantraNe // cAtkUTo'pi / kUTayati / saGketayati / grAmayati / kuNayati / guNayati // pAThAntaram // keta zrAvaNe nimatraNe ca // ketayati / abhiketayati // kuNa guNa cAmantraNe // cakArAtketane / kUNa saGko - cane iti // 47 // stena caurye // atistenat ||18|| AgarvAdAtmanepadinaH // // pada gatau / padayate / apapadata // 1 // gRha grahaNe / gRhayate // 2 // mRga anveSaNe / mRgayate // mRgyatIti kaNDDAdiH || 3 || kuha vismApane || 4 || zUra vIra vikrAntau // 6 // sthUla paribRMhaNe // sthUlayate / atusthUlata // 7 // artha upayAcJAyAm / arthayate / Artata // 8 // satra santAnakriyAyAm // asasatrata || anekActvAnna SopadezaH / sisatrayite // 9 // garva mAne / garvayate / adantatvasAmarthyANijvikalpaH / dhAtoranta udAtto liTyAm ca phalam / evamagre'pi // 10 // ityAgavayAH // // sUtraveSTane // sUtrayati / asusUtrat // 1 // mUtra prasravaNe | mUtrayati / mUtrati // 2 // rUkSa pAruSye || 3 || pAra tIra karmasamAptau / apapArat / atitIrat // 5 // puTaH saMsarge // puTayati // 6 // dheka Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 siddhAntakaumudyAm darzane ityeke // adidhekat // 7 // katra zaithilye // katrayati / katrati // 8 // kartetyapyeke // kartayati / kartati // 9 // prAtipadikAddhAtvarthe bahulamiSThavacca // prAtipadikAddhAtvarthe Nic syAdiSThe yathA prAtipadikasya puMvadbhAvarabhAvaTilopavinmatublopayaNAdilopaprasthasphAdyAdezabhasaMjJAstadvaNNAvapi syuH / paTumAcaSTe paTayati / paratvAdvRddhau satyAM TilopaH / apIpaTat / Nau caGItyatra bhASye tu vRddhopo balIyAniti sthitam / apapaTat // tatkaroti tadAcaSTe / pUrvasya prapaJcaH karotyAcaSTa itidhAtvarthamAtraM NijarthaH // laDarthastvavivakSitaH // tenAtikAmati // azvenAtikAmati azvayati / hastinAtikrAmati hastayati // dhAturUpaM ca // NicprakRtirdhAturUpaM pratipadyate // cazabdo'nuktasamuccayArthaH / tathA ca vArtikam // AkhyAnAtkRtastadAcaSTe kRllukaprakRtipratyApattiH prakRtivacca kArakamiti * // kaMsavadhamAcaSTe kaMsaMghAtayati / iha kaMsaM han i iti sthite // hnsto'cinnnnloH332|| hantestakAro'ntAdezaH syAcciNNalvarje aiti Niti / nanvatrAGgasaMjJA dhAtusaMjJA ca kaMsaviziSTasya prAptA / tatazcAdvitvayordoSaH / kiMca kutvatatve na syAtAm / dhAtoH svarUpagrahaNe tatpratyaye kAryavijJAnAt / satyam / prakRtivacceti cakAro bhinnakramaH kArakaM ca cAtkAryam / hetumaNNicaH prakRterhanyAderhetumaNNau yAdRzaM kArakaM dhAtAvanantarbhUtaM dvitIyAntaM yAdRzaM ca kArya kutvatatvAdi tadihApItyarthaH / kaMsamajIghatat // kartRkaraNAddhAtvarthe // karturvyApArArtha yatkaraNaM na tu cakSurAdimAtramityarthaH / asinA hanti / asayati // baSka darzane // 1 // citra citrIkaraNe // AlekhyakaraNa ityarthaH / kadAciddarzane // citretyayamadbhutadarzane NicaM labhate / citrayati // 2 // aMsa samAghAte // 3 // vaTa vibhAjane // 4 // laja prakAzane // vaTi laji ityeke // vaNTayati / laJjayati / adanteSu pAThabalAdadantatve vRddhirityanye / vaNTApayati / laJApayati // 7 // zAkaTAyanastu kathAdInAM sarveSAM pukamAha / tanmate kathApayati / maNApayatItyAdi // mizra samparke // 8 // saGgrAma yuddhe // ayamanudAttet / akAraprazleSAt / asasaMgrAmata // 9 // stoma zlAghAyAm / atustomat // 10 // chidra karNabhedane // karaNabhedana ityanye / karNeti dhAtvantaramityanye // 12 // andha dRSTyupaghAte // upasaMhAra ityanye // Andadhat // 13 // daNDa daNDanipAtane // 14 // aGka pade lakSaNe ca // AJcakat // aGga ca / AJjagat // 16 // sukha du:kha tatkriyAyAm // 18 // rasa AsvAdanasnehanayoH // 19 // vyaya vittasamutsarge / avavyayat // 20 // rUpa rUpakriyAyAm // rUpasya darzanaM karaNaM vA rUpakriyA // 21 // cheda dvaidhIkaraNe // acicchedat // 22 // chada apavAraNa ityeke // chadayati // 23 // lAbha preraNe // 24 // vraNa gAtravicUrNane // 25 // varNa varNakriyAvistAraguNavacaneSu / varNakriyA varNakaraNam / suvarNa varNayati / kathAM varNayati / vistRNAtItyarthaH / hariM varNayati / stautItyarthaH // 26 // bahulametannidarzanam // adantadhAtunidarzanamityarthaH / bAhulakAdanye'pi bodhyAH // tadyathA // parNa haritabhAve // apaparNat // viSka Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante NyantaprakriyAH / 239 darzane / kSapa preraNe // vasa nivAse // tuttha AvaraNe // evamAndolayati / praGkholayati / viDambayati // avadhIrayatItyAdi / anye tu dazagaNIpATho bahulamityAhuH / tenApaThitA api sautralaukikavaidikA bobhyAH / apare tu navagaNI ( pATho bahulamityAhuH / tenA) paThitebhyo'pi kvacitvArthe Nic / rAmo rAjyamacIkaraditi yathetyAhuH / curAdibhya eva bahulaM Nijityartha ityanye / sarve pakSAH prAcAM granthe sthitAH // NiGaGgAnnirasane // aGgavAcinaH prAtipadikAnnirasane NiG syAt / hastau nirasyati hastayate / pAdayate // zvetAzvAzvataragAloDitAbarakANAmazvataretakalopazca / zvetAzvAdInAM caturNAmazvAdayo lupyante NiG ca dhAtvarthe / zvetAzvamAcaSTe tenAtikAmati vA zvetayate / azvataramAcaSTe'zvayate / gAloDitaM vAcAM vimarzaH tatkaroti gAloDayate / Ahvarayate / kecittu NicamevAnuvartayanti tanmate parasmaipadamapi // pRcchAdiSu dhAtvartha ityeva siddham // NijantAdeva bahulavacanAdAtmanepadamastu / mAstu pucchabhANDeti NividhiH / siddhazabdo granthAnte maGgalArthaH // ||iti curaadyH|| __tatprayojako hetuzca / 1 / 4 / 55 // kartuH prayojako hetusaMjJaH kartRsaMjJazca syAt // hetu. mati ca 331 // 26 // prayojakavyApAre preSaNAdau vAcye dhAtoNic syAt / bhavantaM prerayati bhAvayati / Nicazceti kartRge phale Atmanepadam / bhAvayate / bhAvayAMbabhUva // oH puyaNajyapare // 48 // sani pare yadaGgaM tadavayavAbhyAsokArasyetvaM syAtpavargayaNjakAreSvavarNapareSu parataH / abIbhavat / apIbhavat / mUG / amImavat / ayIyavat / arIravat / alIlavat / ajIjavat // sravatizRNotidravatipravatiplavaticyavatInAM vA / 74 / 81 // eSAmabhyAsokArasyetvaM vA syAtsanyavarNapare dhAtvakSare pare / asisravat / asusravat / nAglopIti ikhaniSedhaH / azazAsat / aDuDhaukat / acIcakAsat / matAntare, acacakAsat / aglopIti subdhAtuprakaraNe udAhariSyate / NyantANNic / pUrvavipratiSedhAdapavAdatvAdvA vRddhiM bAdhitvA NilopaH / corayati / Nau caGIti havaH / dIrgho laghoH / na cAglopitvAvayorapyasaMbhavaH / NyAkRtinirdezAt / acUcurat // Nau ca sNshcngo|6|1||31|| sanpare capare ca Nau zvayateH saMprasAraNaM vA syAt // saMprasAraNaM tadAzrayaM ca kArya balavaditi Adau saMprasAraNaM pUrvarUpam / azUzavat / alaghutvAnna dIrghaH / azizvayat // stambhu sivusahAM caGi / 8 / 3 / 116 // upasargasthAnnimittAdeSAM sasya So na syAccaGi / avAtastambhat / paryasISivat / nyasISahat / ATiTat / Azizat / bahiraGgo'pyupadhAhrakho dvitvAtprAgeva / oNe;ditkaraNAlliGgAt / mA bhavAnididhat / ejAdAvedhatau vidhAnAnneha vRddhiH / mA bhavAnpredidhat / na ndrA iti nadarANAM na dvitvam / aundidat / ADDiDat / Arcicat / ubja Arjave / upadeze dkaaropdhH| bhujanyujau pANyupatApayoriti sUtre nipAtanAddasya vaH / sa cAntaraGgo'pi dvitvaviSaye na ndrA iti niSeghAjizabdasya dvitve kRte pravartate na tu tataH prAk dakAroccA 1 atra cihnito bhAgaH pracurapracAro'pi prakSiptaprAyo'papAThazceti pratIyate / Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 siddhAntakaumudyAm raNasAmarthyAt / aujijat / ajAderityeva / neha / adidrapat // rabherazabliToH 1 / 63 // rabhernum syAdaci na tu zabliToH // labhezca / / 164 // ararambhat / alalambhat / heracaGIti sUtre acaGItyukteH kutvaM na / ajIhayat / atsmRdRtvaraprathamradastRspazAm / asasmarat / adadarat / taparatvasAmarthyAdatra laghorna dIrghaH // vibhASA vesstticessttyoH|4| 96 // abhyAsasyAtvaM vA tyAccapare Nau / avaveSTat / aviveSTat / acaceSTat / aciceSTat / bhrAjabhAsetyAdinA vopadhAhakhaH / abibhrajat / ababhrAjat // kANyAdInAM veti vaktavyam * // NyantAH kaNaraNabhaNazraNalupaheThAH kANyAdayaH SaD bhASye uktAH / hrAyivANiloTilocayazcatvAro'dhikA nyAse / cANiloThI apyanyatra / itthaM dvAdaza / acIkaNat / acakANat // svApezcaGi / 6 / 1 / 18 // Nyantasya svApezcaGi saMprasAraNaM syAt / asUSupat / / zAcchAsAhrAvyAvepAM yuk 73337 // Nau pare puko'pavAdaH / zAyayati / hvAyayati // hvaH saMprasAraNam / 6 / 1 // 32 // sanpare capare ca Nau hvaH saMprasAraNaM syAt / ajUhavat / ajuhAvat // lopaH pibaterIccAbhyAsasya 744 // pibaterupadhAyA lopaH syAdabhAsasya IdantAdezazca capare Nau / apIpyat / artihIti puk / arpayati / hepayati / blepayati / repayati / yalopaH / nopayati / kSamApayati / sthApayati // tiSThaterit / / 4 / 5 // upadhAyA idAdezaH syAcapare Nau / atiSThipat // jighratervA // 4 // 6 // ajighripat / ajighrapat // urRt // acIkRtat / acikIrtat / avIvRtat / avavartat / amImRjat / amamArjat / pAteo lugvaktavyaH * // yuko'pavAdaH / pAlayati // vo vidhUnane juk // 3 // 38 // vAterjuk syANNau kampe'rthe / vAjayati / kampe kim / kezAnvApayati // vibhASA lIyateH // lIlornuglukAvanyatarasyAM slehavipAtane 73239 // lIyatelAtezca kramAnnuglukAvAgamau vA sto Nau snehadrave / vilInayati / vilAyayati / vilAlayati / vilApayati vA ghRtam / lI I iti IkAraprazleSAdAtvapakSe nuk na / snehadrave kim / lohaM vilApayati / vilAyayati // pralambhanAbhibhavapUjanAsu liyo nityamAtvamazIti vAcyam * // liyaH saMmAnanazAlInIkaraNayozca / / 3 / 70 // lIliyorNyantayorAtmanepadaM syAdakartRge'pi phale pUjAbhibhavayoH pralambhane cArthe / jaTAbhirlApayate / pUjAmadhigacchatItyarthaH / zyeno vartikAmullApayate / abhibhavatItyarthaH / bAlamullApayate / vaJcayatItyarthaH // vibhetehetubhaye / 6 / 1156 // bibhetereca AtvaM vA syAtprayojakAdbhayaM cet // bhIsmyorhetubhaye / 13 / 68 // NyantAbhyAmAbhyAmAtmanepadaM syAddhetozcedbhayasmayau / sUtre bhayagrahaNaM dhAtvarthopalakSaNam / muNDo bhApayate // bhiyo hetubhaye Suka // 3 // 40 // bhI I itIkAraH prazlipyate / IkArAntasya bhiyaH Suk syAt Nau hetubhaye / bhISayate // nityaM smyte|6|157|| smayatereco nityamAtvaM syANNau hetoH smaye / jaTilo vismaapyte| hetozcedbhayasmayAvityukte 1 lugityAgamo'yam // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante sannantaprakriyA / 241 rneha / kuzcikayainaM bhAyayati / vismAyayati / kathaM tarhi vismApayan vismitamAtmavRttAviti / manuSyavAceti karaNAdeva hi tatra smayaH / anyathA zAnajapi syAt / satyam / vismAyayannityeva pATha iti sAmpradAyikAH / yadvA / manuSyavAk prayojyakI vismApayate tayA siMho vismApayanniti NyantANNau zateti vyAkhyeyam // sphAyo vaH ||3||41||nnau / sphAvayati // zaderagatau taH 73342 // zadeI to'ntAdezaH syAnna tu gatau / zAtayati / gatau tu / gAH zAdayati govindaH / gamayatItyarthaH // ruhaH po'nyatarasyAm // 3 // 43 // Nau / ropayati / rohayati // krIjInAM Nau / / 148 // eSAmeca AtvaM syANNau / kApayati / adhyApayati / jApayati // Nau ca saMzcaGoH / / 4 / 51 // sanpare caGpare ca Nau iGo gAr3A syAt / adhyajIgapat / adhyApipat // sidhyaterapAralaukike / / 1 // 49 // aihalaukike'rthe vidyamAnasya sidhyatereca AtvaM syANNau / annaM sAdhayati / niSpAdayatItyarthaH / apAralaukike kim / tApasaH siddhyati / tattvaM nizcinoti / taM prerayati zedhayati tApasaM tapaH // prajane viiyte|6|1||55|| asyaica AtvaM vA syANNau prajane'rthe / vApayati vAyayati vA gAH purovAtaH / garbha grAhayatItyarthaH // UdupadhAyA gohaH // gUhayati // doSo Nau / 6 / 4 / 90 // duSa iti suvacam / duSyaterupadhAyA UtsyANNau / dUSayati // vA cittavirAge / 6 / 4 / 91 // virAgo'prItatA / cittaM dUSayati doSayati vA kAmaH // mitAM hakhaH // bhvAdau curAdau ca mita uktAH / ghaTayati / janIjRS / janayati / jarayati / RNAtestu / jArayati // raJjI mRgaramaNe nalopo vaktavyaH * // mRgaramaNamAkheTakam / rajayati mRgAn / mRgeti kim / raJjayati pakSiNaH / ramaNAdanyatra tu, raJjayati mRgAntRNadAnena / curAdiSu jJapAdizciJ // cisphuroriti va Atvam / capayati / cayayatItyuktam / cinotestu / cApayati / cAyayati / sphArayati / sphorayati / apuspharat / apusphurat / ubhau sAbhyAsasya / 84 / 21 // sAbhyAsasyAniterubhau nakArau NatvaM prApnuto nimitte sati / prANiNat // NI gamirabodhane / 2 / 4 / 46 // iNo gamiH syANNau / gamayati / bodhane tu pratyAyayati / iNyadikaH / adhigamayati / hanasto'ciNNaloH / ho hanteriti kutvam / ghAtayati / IrSNayati / IrNyatestRtIyasyati vaktavyam * // tRtIyavyaJjanasya tRtIyaikAca iti vArthaH / Aye SakArasya dvitvaM vArayitumidam / dvitIye tvajAderdvitIyasyetyapavAdatayA sannante pravartate / aiyiyat / aiSiSyat / dvitIyavyAkhyAyAM NijantAccaGi SakAra evAbhyAse zrUyate / halAdiHzeSAt / dvitvaM tu dvitIyasyaiva / tRtIyAbhAvena prakRtavArtikApravRteH / nivRttapreSaNAddhAtorhetumaNNau zuddhena tulyo'rthaH / tena prArthayanti zayanotthitaM priyA ityAdi siddham / evaM sakamakeSu sarveSAm // // iti NyantaprakriyA // dhAtoH karmaNaH samAnakartRkAdicchAyAM vA / 3 / 117 // iSikarmaNaH iSiNaikakartRkAddhAtoH sanpratyayo vA syAdicchAyAm / dhAtorvihitatvAdiha sana ArdhadhAtukatvam / 31 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 siddhAntakaumudyAm iT / dvitvam / sanyataH / paThitumicchati pipaThiSati / karmaNaH kim / gamanenecchatIti karaNAnmA bhUt / samAnakartRkAtkim / ziSyAH paThantvitIcchati guruH / vAgrahaNAtpakSe vAkyamapi / luGsanorghasla / ekAca upadeza iti neT / sasya tatvam / attumicchati jivatsati / IrSNatestRtIyasyeti yisanordvitvam / iSyiyiSati / iSyiSiSati // rudavidamuSagrahikhapipracchaH saMzca / / 2 / 8 // ebhyaH san ktvA ca kitau staH / rurudiSati / vividiSati / mumuSiSati // sani grahaguhozca / 12 / 12 // graheNuherugantAcca sana iNna syAt / grahijyeti saMprasAraNam / sanaH SatvasyAsiddhatvAdbhaSbhAvaH / jighRkSati / suSupsati // kirazca paJcabhyaH / 72 / 75 // kR gR dRG dhRG praccha ebhyaH sana iT syAt / pipRcchiSati / cikariSati / jigariSati / jigaliSati // atreTo dI? neSTaH // didariSate / didhariSate / kathamudidhIrSuriti / bhauvAdikayodhUJoriti gRhANa // iko jhalU / / 2 / 9 // igantAjjhalAdiH san kitsyAt / bubhUSati / dIG / dAtumicchati didISate / ejviSayatvAbhAvAnmInAtiminotItyAtvaM na / ata eva sani mImeti sUtre mAdhAtoH pRthaGmIgrahaNaM kRtam // halantAca / 1 / 2 / 10 // iksamIpAddhalaH paro jhalAdiH san kitsyAt / guhU / jughukSati / bibhitsati / ikaH kim / yiyakSate / jhalkim / vivartiSate / halgrahaNaM jAtiparam / tRnhu / titRkSati / tihiSati // ajjhanagamAM sani / 6 / 4 / 16 // ajantAnAM hanterajAdezagamezca dIrghaH syAjjhalAdau sani / sanliTorjeH / jigISati / vibhASA ceH / cikISati / cicISati / jighAMsati // sani ca / / 4 / 47 // iNo gamiH syAtsani na tu bodhane / jigamiSati / bodhane pratISiSati / iNvadikaH / adhijigamiSati / karmaNi taG / parasmaipadevityukterneT / jhalAdau sanIti dIrghaH / jigAMsyate / adhijigAMsyate / ajAdezasyetyuktergacchatena dIrghaH / jigaMsyate / saMjigaMsate // iGazca / / 4 / 48 // iGo gamiH syAtsani / adhijigAMsate // ralo vyupaghAddhalAdeH saMzca / 1 / 2 / 26 // uzca izca vI te upadhe yasya tasmAddhalAde ralantAtparau ktvAsanau seTau vA kitau staH / dyutistrApyoH saMprasAraNam / didyutiSate / didyotiSate / ruruciSate / rurociSate / lilikhiSati / lilekhiSati / ralaH kim / dideviSati / vyuSadhAtkim / vivartiSate / halAdeH kim / eSiSiSati / iha nityamapi vitvaM guNena bAdhyate / upadhAkArya hi dvitvAtprabalam / oNerRditkaraNasya sAmAnyApekSajJApakatvAt // sanIvantardhabhrasjadambhuzrisvRyUrNabharajJapisanAm / / 2 / 49 // ivantebhya RdhAdibhyazca sana iDvA syAt / iDabhAve halantAceti kittvam / choriti vasya Un / yaN dvitvam / duSati / dideviSati / stautiNyoreveti vakSyamANaniyamAnna SaH / susyUSati / siseviSati // ApajJapyadhAmIt / 7 / 4 / 55 // eSAmaca ItsyAtsAdau sani // atra lopo'bhyAsasya 74 / 58 // sanimImetyArabhya yaduktaM tatrAbhyAsasya lopaH syAt / Aptumicchati Ipsati / ardhitumicchati / raparatvam / calam / Irtyati / ardidhi Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante sannantaprakriyA 243 pati / bibhrajiSati / bibharjiSati / bibhrakSati / bibhakSati // dambha icca 7 // 4 // 56 // dammeraca itsyAdIcca sAdau sani / abhyAsalopaH / halantAccetyatra halgrahaNaM jAtiparamityuktam / tena sanaH kittvAnnalopaH / dhipsati / dhIpsati / didambhiSati / zizrISati / zizrayiSati / udoSThyapUrvasya / susvUrSati / sikhariSati / yuyUSati / yiyaviSati / UrjunUSati / UrjunaviSati / UrjunaviSati / na ca paratvAdguNAvAdezayoH satorabhyAse ukAro na zrUyeteti vAcyam / dvivacane'cIti sUtreNa dvitve kartavye sthAnirUpAtidezAdAdezaniSedhAdvA / na ca sannantasya dvitvaM prati kAryitvAnnimittatA kathamiti vAcyam / kAryamanubhavan hi kArthI nimittatayA nAzrIyate na tvananubhavannapi / na ceha san dvitvamanubhavati / bubhUrSati / bibhariSati / jJapiH puganto mitsaMjJakaH pakArAntazcaurAdikazca / iDabhAve iko jhaliti kittvAnna guNaH / ajjhaneti dIrghaH / paratvANNilopena bAdhyate / ApjJapIti It / jJIpsati / jijJapayiSati / amitastu jijJApayiSati / janasanetyAtvam / siSAsati / sisaniSati // * tanipatidaridrAtibhyaH sano vA iDAcyaH // tanotervibhASA / 6 / 4 / 17 // asyopadhAyA dI? vA syAjjhalAdau sani / titAMsati / titaMsati / titaniSati // AzaGkAyAM sanvaktavyaH * // zvA mumUrSati / kUlaM pipatiSati // sani mImAdhurabhalabhazakapatapadAmaca is / 7 / 4 / 54 // eSAmaca is syAtsAdau sani / abhyAsalopaH / skoriti salopaH / pitsati / didaridviSati / didaridrAsati / DumiJ bhIJ AbhyAM san / kRtadIrghasya minoterapi mIrUpatvAvizeSAdis / saH sIti taH / mitsati / mitsate / mA mAne / mitsati / mAG Go / mitsate / dodANoH / ditsati / deG / ditsate / dAJ / ditsati / ditsate / dheTa dhitsati / dhAJ / dhitsati / dhitsate / ripsate / lipsate / zakla / zikSati / zaka marSaNa iti divAdiH / kharitet / zikSati / zikSate / pitsate // rAdho hiMsAyAM sanIs vAcyaH * // ritsati / hiMsAyAM kim / ArirAtsati // muco'karmakasya guNo vA 7457 // sAdau sani / abhyAsalopaH / . mokSate mumukSute vA vatsaH khayameva / akarmakasya kim / mumukSuti vatsaM kRSNaH / na vRdbhyazcaturthyaH / vivRtsati / taGi tu vivartiSate / se'sicIti veT / ninartiSati / ninRtsati // iT sani vA raa41|| vRvRJbhyAmRdantAcca sana iDDA syAt / titariSati / titarISati / titIrSati / vivariSati / vivarISati / vuvUrSati / vRG / vuvUrSate / vivariSate / dudhvUrSati // smipUravazAM sani / 12 / 74 // smi pUG R aJjU az ebhyaH sana iT syAt / sismayiSate / pipaviSate / aririSati / iha risUzabdasya dvitvam / is iti sano'vayavaH kAryabhAgiti kAryiNo nimittatvAyogAvirvacane'cIti na pravartate / aJjijiSati / aziziSate / ubhau sAbhyAsasya / prANiNiSati / ucchestuk / cutvam / pUrvatrAsiddhIyamadvirvacana iti cachAbhyAM sahitasyeTo dvitvam / halAdiH zeSaH / ucicchiSati / nimittApAye naimittikasyApyapAya iti tvanityam / cchoriti satukgrahaNAjjJApakAt / prakR HHHHHHHHHHI Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 siddhAntakaumudyAm tipratyApattivacanAdvA / Nau ca saMzcaGoriti sUtrAbhyAmiGo gAG zvayateH saMprasAraNaM ca vA / adhijigApayiSati / adhyApipayiSati zivAyayiSati / zuzAvayiSati / hvaH saMprasAraNam / juhAvayiSati / Nau dvitvAtprAgaca Adezo netyuktatvAdukArasya dvitvam / pusphArayiSati / cukSAvayiSati / oH puyaNjyapare / pipAvayiSati / bibhAvayiSati / yiyAvayiSati / rirAvayiSati / lilAvayiSati / jijAvayiSati / puyaji kim / nunAvayiSati / apare kim / bubhUSati / sravatItItvaM vaa| sisrAvayiSati / susrAvayiSatItyAdi / apara ityeva / zuzrUSate // stautiNyoreva SaNyabhyAsAt / 8261 // abhyAseNaH parasya stautiNyantayoreva sasya paH syAtpabhUte sani nAnyasya / tuSTUpati / dyutikhApyorityutvam / suSvApayiSati / siSAdhayiSati / stautiNyoH kim / sisikSati / upasargAttu sthAdiSvabhyAsena ceti Satvam / pariSiSikSati / SaNi kim / tiSThAsati / suSupsati / abhyAsAdityukterneha niSedhaH / iN / pratISiSati / ik / adhISiSati // saH khidikhadisahInAM ca / 8212 // abhyAseNaH parasya NyantAnAmeSAM sasya sa eva na SaH SaNi pare / sikhedayiSati / sisvAdayiSati / sisAhayiSati / sthAdiSvabhyAsasyeneti niyamAnneha / abhisusUSati // zaiSikAnmatuba yAcchaiSiko matubarthikaH / sarUpaH pratyayo neSTaH sannantAnna saniSyate // zaiSikAcchaiSikaH sarUpo na / tena zAlIye bhava iti vAkyameva / na tu chAntAcchaH / sarUpaH kim / ahicchatre bhava AhicchatraH / Ahicchatre bhava AhicchatrIyaH / aNNantAcchaH / tathA matvarthAtsarUpaH sa na / dhanavAnasyAsti / iha matubantAnmatup na / virUpastu syAdeva / daNDimatI zAlA / sarUpa ityanuSajyate / arthadvArA sAdRzyaM tasyArthaH / tena icchAsannantAdicchAsanna / khArthasannantAttu syAdeva / jugupsiSate / mImAMsiSate // // iti sannantaprakriyA // dhAtorekAco halAdeH kriyAsamabhihAre yaDU / / 1 / 22 // paunaHpunyaM bhRzArthazca kriyAsamabhihArastasmin dyotye yaG syAt // guNo ynglukoH74/82|| abhyAsasya guNaH syAdyaGi yaGluki ca / sanAdyantA iti dhaatutvaallddaadyH| DidantatvAdAtmanepadam / punaH punaratizayena vA bhavati bobhUyate / bobhUyAMcakre / abobhUyiSTa / dhAtoH kim / ArdhadhAtukatvaM yathA syAt / tena bruvo vacirityAdi / ekAcaH kim / punaH punarjAgarti / halAdeH kim / bhRzamIkSate / bhRzaM rocate zobhate ityatra yaG neti bhASyam / paunaHpunye tu syAdeva / rorucyate / zozubhyate // sUcisUtrimUtryaTyartyazUrNotibhyo yaG vAcyaH * // AdyAstrayazcurAdAvadantAH / sosUcyate / sosUyate / anekActvenASopadezatvAtvatvaM na / momUtryate // yasya halaH / 6 / 4 // 49 // yasyeti saMghAtagrahaNam / halaH parasya yazabdasya lopaH syAdArdhadhAtuke / AdeH parasya / ato lopaH // sosUcAMcakre / sosUcitA / sosUtritA / momUtritA // dIrgho'kitaH 74483 // akito'bhyAsasya dIrghaH syAdaGi yaGluki ca / aTATyate // yaGi ca // 4 // 30 // arteH saMyogAdezca Rto guNaH syAdyaGi / Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante yaGlugantaprakriyA / 245 yakArapararephasya na dvitvaniSedhaH / arAryate iti bhASyodAharaNAt / arAritA / azAsitA / UrNonUyate / bebhidyate / allopasya sthAnivattvAnnopadhAguNaH / bebhiditA // nityaM kauTilye gatau / 3 / 1 / 23 // gatyarthAtkauTilya eva yaG syAnna tu kriyAsamabhihAre / kuTilaM vrajati vAvrajyate // lupasadacarajapajabhadahadazagRbhyo bhAvagahAyAm / 3 / 1 / 24 // ebhyo dhAtvarthagarhAyAmeva yaG syAt / garhitaM lumpati lolupyate / sAsadyate // caraphalozca // 4 / 87 // anayorabhyAsasyAto nuk syAdyaGyaGlukoH nugityanenAnukhAro lakSyate // sa ca padAntavadvAcyaH * // vA padAntasyeti yathA syAt // utprsyaa'tH7488|| caraphalorabhyAsAtparasyAta utsyAdyayaGlukoH / hali ceti dIrghaH / caJcUryate caMcUryate / pamphulyate paMphulyate // jpjbhdhdshbhnyjpshaaNc|74|86|| eSAmabhyAsasya nuk syAdyabyaGlukoH / garhitaM japati jaJjapyate ityAdi // gro yaGi / 8 / 2 / 20 // girate rephasya latvaM syAdyaGi / gahitaM gilati jegilyate / ghumAsthatItvam / guNaH / dedIyate / pepIyate / seSIyate / vibhASA zveH / zozUyate / zezvIyate / yaGi ca / sAsmayate / rIG RtaH / cekrIyate / suT / saMceskrIyate // sico yaGi / 8 / 3 / 112 // sicaH sasya So na syAdyaGi / nisesicyate // na kavateyaGi / / 4 / 63 // kavaterabhyAsasya cutvaM na syAdyaGi / kokUyate / kautikuvatyostu cokUyate // nIgvaJculaMsudhvaMsubhraMsukasapatapadaskandAm / 7 / 4 / 84 // eSAmabhyAsasya nIgAgamaH syAdyabyaGlukoH / akita ityukterna dIrghaH / nalopaH / vanIvacyate / sanIsrasyate ityAdi // nugato'nunAsikAntasya 74/85 // anunAsikAntasyAGgasya yo'bhyAso'dantastasya nuk syAt / nukAnukhAro lakSyata ityuktam / ya~yyamyate / yaMyamyate / taparatvasAmarthyAdbhUtapUrvadIrghasyApi na / bhAma krodhe / bAbhAmyate / ye vibhASA / jAjAyate / jaJjanyate / hantehiMsAyAM yaGi nIbhAvo vAcyaH * // jennIyate / hiMsAyAM kim / jaGghanyate // rIgRdupadhasya ca 490 // Rdupadhasya dhAtorabhyAsasya rIgAgamaH sthAdyabyaGlukoH / varIvRtyate / zubhnAditvAnna NaH / narInRtyate / jarIgRhyate / ubhayatra latvam / cilIkUpyate / rIgRtvata iti vaktavyam * // varIvRzcyate / parIpRcchayate // khapisyamivyenAM yaGi / / 1 / 19 // saMprasAraNaM syAdyaGi / soSupyate / sesimyate / vevIyate // na vshH|6|20 // vAvazyate // cAyaH kii|6|1|21|| cekIyate // I ghrAdhmoH // 4 // 31 // jeghIyate / dedhmIyate // ayaDU yi viti // 4 // 22 // zIGo'yaGAdezaH syAdyAdau kiti pare / zAzayyate / abhyAsasya haskhaH / tato guNaH / DoDhaukyate / totraukyate // // iti yaGantaprakriyA // yaGo'ci ca / / 474 // yaGo'cpratyaye luk syAccakArAttaM vinApi bahulaM luk syAt / anaimittiko'yamantaraGgatvAdAdau bhavati / tataH pratyayalakSaNena yaGantatvAdvitvam / abhyAsakAryam / dhAtutvAllaDAdayaH / zeSAtkartarIti parasmaipadam / anudAttaGita iti tu na / Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 siddhAntakaumudyAm Gittvasya pratyayApratyayasAdhAraNatvena pratyayalakSaNApravRtteH / yatra hi pratyayasyAsAdhAraNaM rUpamAzrIyate tatraiva tat / ata eva sudRSatprAsAda ityatrAtvasantasyeti dI? na / ye'pi spardhazIGAdayo'nudAttaGitastebhyo'pi na / anudAttaGita ityanubandhanirdezAt / tatra ztipA zapeti niSedhAt / ata eva zyannAdayo na / gaNena nirdezAt / kiMtu zabeva / carkarItaM cetyadAdau pAThAcchapo luk // yaGo vA / 7394 // yaGantAtparasya halAdeH pitaH sArvadhAtukasya IDyA syAt / bhUsuvoriti guNaniSedho yaGluki bhASAyAM na / bobhUtu tetikte iti chandasi nipAtanAt / ata eva yaGlugbhASAyAmapi siddhaH / na ca yaGluki aprApta eva guNAbhAvo nipAtyatAmiti vAcyam / prakRtigrahaNena yaGlugantasyApi grahaNAt / dviHprayogo dvirvacanaM SASThamiti siddhAntAt / bobhavIti / bobhoti / bobhUtaH / bobhuvati / bobhavAMcakAra / bobhavitA / abobhavIt / abobhot / abobhUtAm / abobhavuH / bobhUyAt / bobhUyAtAm / bobhUyAstAm / gAtistheti sico luk / yaGo vetITpakSe guNaM bAdhitvA nityatvAdvak / abobhUvIt / abobhot / abobhUtAm / abhyastAzrayo jus / nityatvAdvak / abobhUvuH / abobhvissydityaadi| pAspardhIti / pAspardhi / pAspardhaH / pAspardhati / pAsparsi / hujhalabhyo herdhiH / pAspardhi / laG / apArphat / apAspardu / sipi dazceti STutvapakSe rori / apAspAH / jAgAddhi / jAgAdhIti / jAghatsi / ajAghAt / sipi rutvapakSe / ajAghAH / nAtha / nAnAtti / nAnAttaH / dadha / dAdaddhi / dAdaddhaH / dAdhatsi / adAdhat / adAdaddhAm / adAdadhuH / adAdhaH / adAdhat / luGi / adAdAdhIt / adAdadhIt / coskundIti / coskunti / acoskun / acoskuntAm / acoskunduH / momudIti / momotti momodAMcakAra / momoditA / amo mudIt / amomot / amomuttAm / amomuduH| amomudIH / amomoH / amomot / luGi guNaH / amomodIt / cokUrti / cokUrdIti / luG tip / acokU / acokUrdIt / sippakSe / acokUH / acokhUH / ajogUH / vanIvaJcIti / vanIvati / vanIvaktaH / vanIvacati / avanIvaJcIt / avanIvan / jaGgamIti / jaGganti / anudAttopadezetyanunAsikalopaH / jaGgataH / jaGgmati / mvozca / jaGganmi / jaGganvaH / ekAgrahaNenoktatvAnneniSedhaH / jaGgamitA / anunAsikalopasyAbhIyatvenAsiddhatvAnna herlak / jaGgahi // mo no dhAtoH // ajaGgan / anubandhanirdezAnna cleraG / hayanteti na vRddhiH / ajaGgamIt / ajaGgamiSTAm / hanteryaGluk / abhyAsAccati kutvaM yadyapi ho hanterityato hanterityanuvartya vihitaM tathApi yaGluki bhavatyeveti nyAsakAraH / ztipA zapeti niSedhastvanityaH / guNo yaGlukoriti sAmAnyApekSajJApakAditi bhAvaH / jaGghanIti / jaGghanti / jaGghataH / janati / javanitA / ztipA nirdezAjjAdezo na / javahi / ajaGghanIt / ajaGghan / jaGghanyAt / AziSi tuM vadhyAt / avadhIt / avadhiSTAmityAdi // vadhAdezasya dvitvaM tu na bhavati / sthAnivattvenAnabhyAsasyeti niSedhAt / taddhi samAnAdhikaraNaM dhAtorvizeSaNam / bahuvrIhibalAt / ApUrvAttu AGo yama HHHHHHHHHHHHH Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 tiGante yaGlugantaprakriyA / hana ityAtmanepadam / AjaGghate ityAdi / utparasyeti taparatvAnna guNaH / hali ceti dIrghastu syAdeva / tasyAsiddhatvena taparatvanivartyatvAyogAt / caJcurIti / caJcUrti / caJcUrtaH / caJcarati / acaJcurIt / acaJcUH / caGkhanIti / caGkhanti / janasanetyAtvam / calAtaH / gamahanetyupadhAlopaH / caGnati / / calAhi / caGkhanAni / acaGkhanIt / acaGkhan / acalAtAm / aca khnuH / ye vibhASA / caGkhAyAt / caGkhanyAt / acaGkhanIt / acaGkhAnIt / uto vRddhirityatra nAbhyastasyetyanuvRtteruto vRddhirna / yoyoti / yoyavIti / ayoyavIt / ayoyot / yoyuyAt / AziSi dIrghaH / yoyUyAt / ayoyAvIt / nonavIti / nonoti / jAheti / jAhAti / I halyaghoH / jAhItaH / iha jahAtezca Acahau lopoyi ghumAsthA erliGItyete paJcApi na bhavanti / ztipA nirdezAt / jAhati / jAhAsi / jAheSi / jAhIthaH / jAhItha / jAhIhi / ajAhet / ajAhAt / ajAhItAm / ajAhuH / jAhIyAt / AziSi / jAhAyAt / ajAhAsIt / ajAhAsiSTAm / ajAhiSyat / lukA lupte pratyayalakSaNAbhAvAtsvapisyamItyutvaM na / rudAdibhya iti gaNanirdiSTatvAdiNna / sAkhapIti / sAkhapti / sAsvaptaH / sAkhapati / asAvapIt / asAvap / sAsvapyAt / AziSi tu vacikhapItyutvam / sAsupyAt / asAkhApIt / asAkhapIt // rugriko ca luki 491 // Rdupadhasya dhAtorabhyAsasya ruk rik rIk ete AgamAH syuryaGluki // Rtazca 7492 // RdantAddhAtorapi tathA / varvatIti / varivRtIti / varIvRtIti / varvarti / varivarti / varIvarti / varvRtaH 3 / varvRtati 3 / varvartAmAsa 3 / varvartitA 3 / gaNanirdiSTatvAnna vRdbhyazcaturthya iti na / varvartiSyati 3 / avatIt 3 / avarvat 3 / sipi dazcati rutvapakSe rori / avarvAH 3 / gaNanirdiSTatvAdaG / avatIt 3 / carkarIti 3 / carkarti / carikarti / carIkarti / carkataH / 3 / cakrati 3 / carkarAMcakAra 3 / carkaritA 3 / acarkarIt 3 / acarkaH 3 / carkayAt 3 / AziSi riG / carkiyAt 3 / acarkArIt 3 / Rtazceti taparatvAnneha / kR vikSepe / cAkarti / tAtati / tAtIrtaH / tAtirati / tAtIhi / tAtarANi / atAtarIt / atAtaH / atAtIrtAm / atAtaruH / atAtArIt / atAtAriSTAmityAdi / arteryaGluki dvitve'bhyAsasyoradatvaM raparatvam / halAdiHzeSaH / ruk / rigrIkostu abhyAsasyAsavarNa iti iyaG / ararti / ariyati / ararIti / ariyarIti / arRtaH / ariya'taH / jhi at / yaN / ruko rorIti lopaH / na ca tasmin kartavye yaNaH sthAnivattvam / pUrvatrAsiddhe tanniSedhAt / Arati / Arigrati / liGi ztipA nirdezAdguNotIti guNo na / riG / rlopH| dIrghaH / AriyAt / arigriyAt / ArArIt / AriyArIt / gRhU grahaNe / jargRhIti 3 / jargaDhi 3 / jagaDhaH 3 / jargRhati 3 / ajaghaTTa 3 / gRhNAtestu jAgrahIti / jAgrADhi // tasAdau DinnimittaM saMprasAraNam / tasya bahiraGgatvenAsiddhatvAnna rugAdayaH / jAgRDhaH / jAgRhati / jAgrahISi / jAghrakSi / luTi jAgrahitA / graho'liTIti dIrghastu n| tatraikAca ityanuvRtteH / mAdhavastu dIrghamAha / tadbhASyaviruddham / Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 siddhAntakaumudyAm jaeNdhIti 3 / jargarddhi 3 / jaguddhaH 3 / jaguMdhati 3 / jadhISi 3 / jarghasi 3 / ajaguMdhIt 3 / iDabhAve guNaH / halGyAdilopaH / bhaSbhAvaH / jaztvacA / ajargha 3 / ajaguddhAm 3 / sipi dazceti pakSe rutvam / ajarghAH 3 / ajarga/t 3 / ajagaddiSTAm 3 / pApracchIti / pApraSTi / tasAdau grahijyeti saMprasAraNaM na bhavati / ztipA nirdezAt / cchoH zUDiti zaH / zceti SaH / pApraSTaH / pApracchati / pAprazmi / pApaH / pAprazmaH / yakAravakArAntAnAM tUThabhAvinAM yaGluG nAstIti cchoriti sUtre bhASye dhvanitam / kaiyaTena ca spaSTIkRtam / idaM cchoriti yatro tadviSayakam / jvaratvaretyUThabhAvinoH sivimavyostu yaGlugastyeveti nyAyyam / mAdhavAdisaMmataM ca / mavya bandhane / ayaM yAnta uThbhAvI / tevR deva devane ityAdayo vAntAH / haya gatau / jAhayIti / jAhati / jAhataH / jAhayati / jAhayISi / jAhasi / vali lope yajJAdau dIrghaH / jAhAmi / jAhAvaH / jAhAmaH / harya gatikAntyoH / jAha-ti / jAharti / jAhartaH / jAharyati / loTi / jAharhi / ajAhaH / ajAhartAm / ajAharyuH / mava bandhane // jvaratvarasrivyavimavAmupadhAyAzca / 6 / 4 / 20 // jvarAdInAmupadhAvakArayorUT syAt kau jhalAdAvanunAsikAdau ca pratyaye / atra kitIti nAnuvartate / avatestuni kRte oturiti darzanAt / anunAsikagrahaNaM cAnuvartate / avatarmanpratyaye tasya Tilope omiti darzanAt / IDabhAve UThi piti guNaH / mAmoti / mAmavIti / mAmUtaH / mAmavati / mAmoSi / mAmomi / mAmAvaH / mAmUmaH / mAmUhi / mAmavAni / amAmot / amAmoH / amAmavam / amAmAva / amAmUma / turvI hiMsAyAm / totUrvIti // raallopH|6|4|21|| rephAtparayozchorlopaH syAt kau jhalAdAvanunAsikAdau ca pratyaye / iti valopaH laghUpadhaguNaH // na dhAtulopa ArdhadhAtuke / 1 / 14 // dhAtvaMzalopanimitte ArdhadhAtuke pare iko guNavRddhI na staH / iti neha niSedhaH / tibAdInAmanArdhadhAtukatvAt / totorti / hali ceti dIrghaH / totUrtaH / totUrvati / tothorti / dodorti / dodhorti / mUrchA / momUIti / momorti / momUrtaH / momUrcchatItyAdi / ArdhadhAtuka iti vissysptmii| tena yaGi vivakSite ajervI / vevIyate / asya yaGluGgAsti / lukApahAre viSayatvAbhAvena vIbhAvasyApravRteH // // iti yalugantaprakriyA // . supa AtmanaH kyac / 3 / 18 // iSikarmaNaH epitRsaMbandhinaH subantAdicchAyAmarthe kyac pratyayo vA syAt / dhAtvavayavatvAtsubluk // kyaci ca / 4 / 33 // asya ItsyAt / AtmanaH putramicchati putrIyati / vAnto yi pratyaye / gavyati / nAvyati / lopaH zAkalyasyeti tu na / apadAntatvAt / tathA hi // naH kye / 1 / 4 / 15 // kyaci kyaGi ca nAntameva padaM syAnnAnyat / sannipAtaparibhASayA kyaco yasya lopo ne / gavyAMcakAra / gavyitA / nAnyAMcakAra / nAvyitA / nalopaH / rAjIyati / pratyayottarapadayozca / tvadyati / madyati / ekArthayorityeva / yuSmadyati / asmadyati / hali ca / gIryati / pUryati / dhAtori Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante nAmadhAtu prakriyA / 249 tyeva / neha / divamicchati divyati / iha puramicchati puryatIti mAdhavenoktaM pratyudAharaNaM cintyam / pUrgiroH sAmyAt / dIvyatIti dIrghastu prAcaH prAmAdika eva / adasyati / rIG - RtaH / kartrIyati / / kyacvyozca // gArgIyati / vAtsIyati / akRtsArveti dIrghaH / kavIyati / samidhyati // kyasya vibhASA |6|4|50 || halaH parayoH kyackyaGorlopo vA syAdArdhadhAtuke / AdeH parasya / ato lopaH / tasya sthAnivattvAllaghUpadhaguNo na / samidhitA / samidhyitA // mAntaprakRtikasubantAdavyayAcca kyac na * // kimicchati / idamicchati / kharicchati // azanAyodanyadhanAyAvubhukSApipAsAgardheSu |7|4|34 // kyajantA nipAtyante / azanAyati / udanyati / dhanAyati / bubhukSAdau kim / azanIyati / udakIyati / dhanIyati || azvakSIravRSalavaNAnAmAtmaprItau kyaci | 7|1151 // eSAM kyaci asugAgamaH syAt / azvavRSayo maithunecchAyAm * // azvasyati vaDavA / vRSasya gauH // kSIralavaNayorlAlasAyAm * // kSIrasyati bAlaH / lavaNasyati uSTraH / sarvaprAtipadikAnAM kyaci lAlasAyAM sugasukau // dadhisyati / dadhyasyati / madhusyati / madhvasyati // kAmyacca |3|1|9 // uktaviSaye kAmyac syAt / putramAtmana icchati putrakAmyati / yasya hala iti lopo na / anarthakatvAt / yasyeti saMghAtagrahaNamityuktam | yazaskAmyati / sarpiSkAmyati / mAntAvyayebhyo'pyayaM syAdeva / kiMkAmyati / svaHkAmyati // upamAnAdAcAre |3|1|10 // upamAnAtkarmaNaH subantAdAcAre'rthe kyac syAt / putramivAcarati putrI - yati chAtram / viSNUyati dvijam // adhikaraNAcceti vaktavyam * // prAsAdIyati kuTyAM bhikSuH / kuTIyati prAsAde // kartuH kAG salopazca / 3|1|11 // upamAnAtkartuH subantAdAcAre kyaG vA syAt / sAntasya tu kartRvAcakasya lopo vA syAt / kyaG vetyukteH pakSe vAkyam / sAntasya lopastu kyaGgasanniyogaziSTaH / sa ca vyavasthitaH // ojaso'psaraso nityamitareSAM vibhASayA // kRSNa ivAcarati kRSNAyate / ojaH zabdo vRttiviSaye tadviti / ojAyate / apsarAyate / yazAyate / yazasyate / vidvAyate / vidvasyate / tvadyate / madyate / anekArthatve tu yuSmadyate / asmadyate / kyaGmAninozca // kumArIvAcarati kumArAyate / hariNIvAcarati hari - tAyate / gurvIva gurUyate / sapatnIva sapatnAyate / sapatIyate / sapatnIyate / yuvatiriva yuvAyate / paTTIyAviva paTTImRdUyate // na kopadhAyAH // pAcikAyate // AcAre'vagalbhaklIbahoDebhyaH kvibvA vaktavyaH * // vAgrahaNAt kyaGapi / avagalbhAdayaH pacAdyajantAH / kvipsanniyogenAnudAttatvamanunAsikatvaM cAcpratyayasya pratijJAyate / tena taG / avagalbhate / klIbate / hoDate / bhUtapUrvAdapyanekAca Am / etadvArtikArambhasAmarthyAt / na ca avagalbhate ityAdisiddhistatphalam / kevalAnAmevAcAre'pi vRttisaMbhavAt / dhAtUnAmanekArthatvAt / avagalbhAMcakre / klIbAMcakre / hoDAMcakre / vArtike'vetyupasargaviziSTapAThAtkevalAdupasargAntaraviziSTAcca kyaGeveti mAdhavAdayaH / taG neti tUcitam // sarvaprAtipadikebhyaH kvibvA vaktavyaH * // pUrvavArtikaM tu anubandhA 1 32 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 siddhAntakaumudyAm saJjanArtham / tatra kibanUdyate / prAtipadikagrahaNAdiha supa iti na saMbadhyate tena padakArya na / kRSNa ivAcarati kRSNati / ato guNa iti zapA saha pararUpam / a ivAcarati ati / ataH / anti / pratyayagrahaNamapanIya anekAca ityukternAm / au / atuH / uH / dvitvam / ato guNe / ata Aderiti dIrghaH / Nala au vRddhiH / atusAdiSu tvAto lopa iTi cetyAllopaH // mAlevAcarati mAlAti / liGgaviziSTaparibhASayA ekAdezasya pUrvAntatvAdvA vip / mAlAMcakAra / laGi amAlAt / atra halaGyAdilopo na / GIsAhacaryAdApo'pi soreva lopavidhAnAt / iTsako / amAlAsIt / kaviriva kavayati / AzIrliGi kavIyAt / sici vRddhirityatra dhAtorityanuvartya dhAtureva yo dhAturiti vyAkhyAnAnnAmadhAtorna vRddhiriti kaiyaTAdayaH / akavayIt / mAdhavastu nAmadhAtorapi vRddhimicchati / akavAyIt / viriva vayati / vivAya / vivyatuH / avayIt / avAyIt / zrIriva zrayati / zizrAya / zizriyatuH / piteva pitarati / AziSi riG / pitriyAt / bhUriva bhavati / atra gAtistheti bhuvo vugiti bhavatera iti ca na bhavanti / abhivyaktatvena dhAtupAThasthasyaiva tatra grahaNAt / bubhAva / abhAvIt / duriva dravati / NizrIti caG na / adrAvIt // anunAsikasya kijhalo: viti / 6 / 4 / 15 // anunAsikAntasyopadhAyA dIrghaH syAt kau jhalAdau ca kRiti / idamivAcarati idAmati / rAjeva rAjAnati / panthA iva pathInati / mathInati / RbhukSINati / dyauriva devatIti mAdhavaH / atra UThi dyavatItyucitam / ka iva kati / cakAviti haradattaH / mAdhavastu NyallopAviti vacanAt Nali vRddhiM bAdhitvA'tolopAJcaka iti rUpamAha / kha iva khati / sakhau / sakha / yattu khAmI khAMcakAreti tadanAkarameva // bhRzAdibhyo bhuvyacverlopazca halaH / 3 / 1 / 12 // abhUtatadbhAvaviSayebhyo bhRzAdibhyo bhavatyarthe kyaG syAt halantAnAmeSAM lopazca / abhRzo bhRzo bhavati / bhRzAyate / acveriti paryudAsabalAdabhUtatadbhAva iti labdham / teneha na / ka divA bhRzA bhavanti / ye rAtrau bhRzA nakSatrAdayaste divA ka bhavantItyarthaH / sumanas asya salopaH / sumanAyate / curAdau saMgrAma yuddhe iti paThyate tatra saMgrAmeti prAtipadikam / tasmAttatkarotIti Nic siddhaH / tatsanniyogenAnubandha Asajyate / yuddhe yoyaM grAmazabda ityukte'pi sAmarthyAtsaMgrAmazabde labdhe viziSTapATho jJApayati upasargasamAnAkAraM pUrvapadaM dhAtusaMjJAprayojake pratyaye cikIrSite pRthak kriyata iti / tena manazzabdAtprAgaT / khamanAyata unmanAyate / udamanAyata / evaM cAvAgalbhata avAgalbhiSTatyAdAvapyavetyasya pRthakkaraNaM bodhyam / jJApakaM ca sajAtIyaviSayam / tena yatropasargarUpaM sakalaM zrUyate na tvAdezenApahRtaM tatraiva pRthakkRtiH / evaM ca A UDhaH oDhaH sa ivAcarya oDhAyitvA / atra unmanAyya avagalbhyetivanna lyap / jJApakasya vizeSaviSayatve pASThaM vArtikaM tadbhApyaM ca pramANam / tathA hi // usyomAkSvATaH pratiSedhaH * // usi omAGozca parayorATaH pararUpaM netyarthaH / usrAmaicchat / ausrIyat / auGkArIyat / auDhIyat / ATazceti HTHHTHHALLETER Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante nAmadhAtuprakriyA / 251 cazabdena punarvRddhividhAnAdidaM siddhamiti pASThe sthitam // lohitAdiDAjbhyaH kyaS / 3 / 1 / 13 // lohAtAdibhyo DAjantAca bhavatyarthe kyaS syAt // vA kyaSaH / / 3 / 90 // kyaSantAtparasmaipadaM vA syAt / lohitAyati / lohitAyate / atrAcverityanuvRttyA'bhUtatadbhAvaviSayatvaM labdham / tacca lohitazabdasyaiva vizeSaNam / na tu DAco'saMbhavAt / nApyAdizabdagrAhyANAm / tasya pratyAkhyAnAt / tathA ca vArtikam // lohitaDAbhyaH kyaSavacanaM bhRzAdiSvitarANIti * // na cai kAmyaca iva kyaSo'pi kakAraH zrUyeta uccAraNasAmarthyAditi vAcyam / tasyApi bhASye pratyAkhyAnAt / paTapaTAyati / paTapaTAyate / kRbhvastiyogaM vinA pIha DAc / DAjantAt kyaSo vidhAnasAmarthyAt / yattu, lohitazyAmaduHkhAni harSagarvasukhAni ca / mUrchAnidrAkRpAdhUmAH karuNA nityacarmaNI // iti paThitvA zyAmAdibhyo'pi kyaSi padadvayamudAharanti tadbhASyavArtikaviruddham / tasmAttebhyaH kyaGeva / zyAmAyate / duHkhAdayo vRttiviSaye tadvati vartante / liGgaviziSTaparibhASayA lohinIzabdAdapi kyaS / lohinIyati / lohinIyate // kaSTAya krmnne|3|1|14|| caturthyantAtkaSTazabdAdutsAhe'rthe kyaG syAt / kaSTAya kramate kssttaayte| pApaM kartutsahata ityarthaH / satrakakSakaSTakRcchragahanebhyaH kaNvacikIrSAyAmiti vaktavyam * // kaNvaM pApam / satrAdayo vRttiviSaye pApArthAH / tebhyo dvitIyAntebhyazcikIrSAyAM kyaG / pApaM cikIrSatItyaskhapadavigrahaH / satrAyate / kakSAyate / ityAdi // karmaNo romanthatapobhyAM varticaroH / 3 / 1 / 15 // romanthatapobhyAM karmabhyAM krameNa vartanAyAM caraNe cArthe kyaG syAt / romanthaM vartayati romanthAyate // hanucalana iti vaktavyam * // carvitasyAkRSya punazcarvaNa mityarthaH / neha / kITo romanthaM vartayati / apAnapradezAnniHsRtaM dravyamiha romanthaH / tadanAtItyartha iti kaiyaTaH / vartulaM karotItyartha iti nyAsakAraharadattau // tapasaH parasmaipadaM ca * // tapazcarati tapasyati // bASpoSmabhyAmudvamane / 3 / 1 / 16 // AbhyAM karmabhyAM kyaG syAt / bASpamudvamati bAppAyate / USmAyate // phenAceti vAcyam * // phenAyate // zabdavairakalahAbhrakaNvamedhebhyaH karaNe / 31 / 17 // ebhyaH karmabhyaH karotyarthe kya syAt / zabdaM karoti zabdAyate / pakSe tatkarotIti NijapISyata iti nyAsaH / zabdayati // sudinadurdinanIhArebhyazca * // sudinAyate // sukhAdibhyaH kartRvedanAyAm / 3 / 1 / 18 // sukhAdibhyaH karmabhyo vedanAyAmarthe kyaG syAdvedanAkartureva cetsukhAdIni syuH / sukhaM vedayate sukhAyate / kartRgrahaNaM kim / parasya sukhaM vedayate // namovarivazcitraGaH kyac / 3 / 1 / 19 // karaNe ityanuvRteH kriyAvizeSe pUjAyAM paricaryAyAmAzcarye ca / namasyati devAn / pUjayatItyarthaH / varivasyati gurUn / zuzrUSata ityarthaH / citrIyate / vismayata ityarthaH / vismApayata ityanye // pucchabhANDacIvarANi // 3 // 1 // 20 // pucchAdudasane vyasane paryasane ca * // vividhaM viruddhaM votkSepaNaM vyasanam / utpucchayate / vipucchayate / paripucchayate // bhANDAtsamAcayane * // saMbhANDayate / bhANDAni samAcinoti / rAzI Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 siddhAntakaumudyAm karotItyarthaH / samababhANData || cIvarAdarjane paridhAne ca * // saJcIvarayate bhikSuH / cIva - rANyati paridhatte vetyarthaH // muNDamizra zlakSNalavaNavratavastra halakalakRtatUstebhyo Nic / 3 / 1 / 21 // kRJarthe / muNDaM karoti muNDayati // vratAdbhojanatannivRttyoH * // payaH zUdrAnnaM vA vratayati // vastrAtsamAcchAdane * // saMvastrayati / halyAdibhyo grahaNe * || halikalyoradantatvaM ca nipAtyate / haliM kaliM vA gRhNAti / halayati / kalayati / mahaddhalaM haliH / paratvAdvRddhau satyAmapISThavadbhAvena ageva lupyate / ataH sanvadbhAvadIrghau na / ajahalat / acakalat / kRtaM gRhNAti kRtayati / tUstAni vihanti vitastayati / tUstaM kezA ityeke / jaTIbhUtAH kezA ityanye / pApamityapare / muNDAdayaH satyApapAzetyatraiva paThituM yuktAH / prAtipadikAddhAtvartha ityeva siddhe keSAMcigrahaNaM sApekSebhyo'pi rtham / mANavakam / mizrayatyannam / zlakSNayati vastram / lavaNayati vyaJjanamiti / halikalyoradantatvArtham / satyasya Apugartham / keSAMcittu prapaJcArtham / satyaM karotyAcaSTe vA satyApayati // arthavedayorapyApugvaktavyaH * // arthApayati / vedApayati / pAzaM vimuJcati vipAzayati / rUpaM pazyati rUpayati / vINayopagAyatyupavINayati / tUlenAnukuSNAtyanutUlayati / tRNAgraM tUlenAnughaTTayatItyarthaH / zlokairupastauti upazlokayati / senayA abhiyAti abhiSeNayati / upasargAtsunotIti ssH| abhyaSeNayat / prAksitAditi SaH / abhiSiSeNayiSati / sthAdi - SvabhyAsena ceti SaH / lomAnyanumArSTi anulomayati / tvaca saMvaraNe / ghaH / tvacaM gRhNAti tvacayati / varmaNA saMnahyati saMvarmayati / varNaM gRhNAti varNayati / cUrNairavadhvaMsate avacUrNayati // iSThavadityatidezAtpuMvadbhAvAdayaH / enImAcaSTe etayati / daradamAcaSTe dAradayati / pRthuM prathayati / vRddhau satyAM pUrvaM vA TilopaH / apiprathat / apaprathat / mRduM mradayati / amimradat / amamradat / bhRzaM kRzaM dRDham / bhrazayati / Rzayati / draDhayati / ababhrazat / acaRzat / adat / paritraDhayati / paryavadat / UDhimAkhyat aujidat / DhatvAdInAmasiddhasvAt hatizabdasya dvitvam / pUrvatrAsiddhIyamadvitve iti tvanityamityuktam / Dhi ityasya dvitvamityanye / auDit / UDhamAkhyat aujaDhat / auDadat / oH puyaNjItisUtre vargapratyAhArajagraho liGgam / dvitve kArye NAvaca Adezo neti UnayatAvuktam // prakRtyaikAc / vRddhipukau / khApayati / tvAM mAM vAsscaSTe tvApayati / mApayati / maparyantasya tvamau / pararUpAtpUrvaM nityatvATTilopaH / vRddhiH / puk / tvAdayati, mAdayatIti tu nyAyyam / antaraGgatvAtpararUpe kRte prakRtyaikAjiti prakRtibhAvAt / na ca prakRtibhAvo bhASye pratyAkhyAta iti bhramatavyam / bhASyasya preSThAdyudAharaNa viSaye'nyathAsiddhiparatvAt / yuvAmAvAM vA yuSmayati / asmayati / zvAnamAcaSTe zAvayati / nastaddhita iti TilopaH / prakRtibhAvastu na / yena nAprApti - nyAyena Terityasyaiva bAdhako hi saH / bhatvAtsaMprasAraNam / anye tu nastaddhita iti nehAti - dizyate / iSThani tasyAdRSTatvAt / brahmiSTha ityAdau paratvATTerityasyaiva pravRtteH / tena zunayatIti 1 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante kaNDAdayaH / 253 rUpamAhuH / vidvAMsamAcaSTe vidvayati / aGgavRttaparibhASayA saMprasAraNe netyeke / saMprasAraNe vRddhAvAvAdeze ca vidAvayatItyanye / nityatvADilopAtprAksaMprasAraNam / antaraGgatvAtpUrvarUpam / TilopaH / vidayatItyapare / udaJcamAcaSTe udIcayati / udaicicat / / pratyaJcam / pratIcayati / pratyacicat / iko'savarNa iti prakRtibhAvapakSe / pratiacicat / samyaJcamAcaSTe samIcayati / samyacicat / samiacicat / tiryaJcamAcaSTe / tirAyayati / aJceSTilopenApahAre'pi bahiraGgatvenAsiddhatvAttirasastiriH / asiddhavadatreti ciNo luGnyAyena prathamaTilopo'siddhaH / ataH punaSTilopo na / aGgavRttaparibhASayA vA / caGyaglopitvAdupadhAhakho na / atitirAyat / sadhyaJcamAcaSTe sadhrAyayati / asasadhrAyat / viSvadyaJcam , aviviSvadrAyat / devadyaJcam , devadrAyayati / adidevadrAyat / adayaJcam , adadadrAyat / adamuyaJcam , adamuAyayati / AdadamuAyat / amumuyaJcam , amumuAyayati / caG / AmumuAyat / bhuvaM bhAvayati / abIbhavat / dhruvam / abubhravat / zriyam / azizrayat / gAm / ajUgavat / rAyam arIrayat / nAvam anUnavat / khazvam khAzazvat / khaH / avyayAnAM bhamAtre TilopaH / khayati / asikhat asakhat / bahUn bhAvayati bahayatItyanye / vinmatoriti luk / sragviNam srajayati / saMjJApUrvakatvAnna vRddhiH / zrImatI zrImantaM vA zrAyayati / azizrayat / payasvinIm payasayati / iha Tilopo na / tadapavAdasya lukaH pravRttatvAt / sthUlam sthavayati / dUram davayati / kathaM tarhi dUrayatyavanate vivakhatIti / dUramatati ayate vA dUrAt / dUrAtaM kurvatItyarthaH / yuvAnaM yavayati / kanayati / yuvAlpayoriti vA kan / antikaM nedayati / bADhaM sAdhayati / prazasyaM prazasyayati / iha zrajyau na / upasargasya pRthakRteH / vRddhaM jyApayati / varSayati / priyaM prApayati / sthiraM sthApayati / sphiraM sphApayati / uhaM varayati / vArayati / bahulaM bayati / guruM garayati / tRpaM trApayati / dIrgha drAghayati / vRndArakaM vRndayati // // iti nAmadhAtuprakriyA // kaNDAdibhyo yak / / 1 / 27 // ebhyo dhAtubhyo nityaM yak syAt khArthe / dhAtubhyaH kim / prAtipadikebhyo mA bhUt / dvidhA hi kaNDvAdayaH / dhAtavaH prAtipadikAni ca // kaNDU gAtravigharSaNe // kaNDUyati / kaNDUyate // 1 // mantu aparAdhe // roSa ityeke / mantUyati // candrastu jitamAha / mantUyate // 2 // valgu pUjAmAdhuryayoH / valgUyati // 3 // asu upatApe // asU asUJ ityeke // asyati / asUyati / asUyate // 5 // leTa loT dhautrye pUrvabhAve svapne ca // dIptAvityeke / leTyati / leTitA / loTyati / loTitA // 7 // lelA dIptau // 8 // irasa iraj iraJ IrSyAyAm // irasyati / irajyati / hali ceti dIrghaH / Iryati / Iryate // 11 // uSas prabhAtIbhAve // 12 // veda dhaurye khapne ca // 13 // medhA AzugrahaNe // medhAyati // 14 // kuSubha kSepe // kuSubhyati // 15 // magadha pariveSTane // nIcadAsya ityanye // 16 // tantas pampas duHkhe // 18 // Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 siddhAntakaumudyAm sukha duHkha takriyAyAm // sukhyati / duHkhyati / sukhaM duHkhaM cAnubhavatItyarthaH // 20 // sapara pUjAyAm // 21 // arara ArAkarmaNi // 22 // bhiSaj cikitsAyAm // 23 // bhiSNaj upasevAyAm // 24 // iSudha zaradhAraNe // 25 // caraNa varaNa gatau // 27 // curaNa caurye // 28 // turaNa tvarAyAm // 29 // bhuraNa dhAraNapoSaNayoH // 30 // gadgada vAkskhalane // 31 // elA kelA khelA vilAse // iletyanye // lekhA skhalane ca / adanto'yamityanye / lekhyati // 36 // liTa alpakutsanayoH / liTyati // 37 // lATa jIvane // 38 ||hnnii roSaNe lajjAyAM ca // 39 // mahI pUjAyAm // mahIyate / pUjAM labhata ityarthaH // 40 // rekhA zlAghAsAdanayoH // 41 // dravas paritApaparicaraNayoH // 42 // tiras antau // 43 // agada nIrogatve // 44 // uras balArthaH / urasyati / balavAn bhavatItyarthaH // 45 // taraNa gatau // 46 // payas prasRtau // 47 // saMbhUyas prabhUtabhAve // 48 // aMbara saMbara saMvaraNe // 50 // AkRtigaNo'yam // // iti knnddvaadyH|| - kaNDUyateH san // sanyaGoriti prathamasyaikAco dvitve prApte // kaNDAdestRtIyasyeti. vAcyam * // kaNDUyiyiSati / kyajantAtsan // yatheSTaM nAmadhAtuSu * // AdyAnAM trayANAmanyatamasya dvitvamityarthaH / ajAdestvAdyetarasya / puputrIyiSati / putitrIyiSati / putrIyiyiSati / azizvIyiSati / azvIyiyiSati / nadarANAM saMyuktAnAmacaH parasyaiva dvitvaniSedhaH / indrIyateH san / drIzabdayizabdayoranyatarasya dvitvam / indidrIyiSati / indrIyiyiSati / cicandrIyiSati / candidrIyiSati / candrIyiyiSati / priyamAkhyAtumAcakSANaM prerayituM vecchati piprApayiSati / prApipayiSati / prApayiyiSati / uruM vivArayiSati / vArirayiSati / vArayiyiSati / bADhaM sisAdhayiSatItyAdirUpatrayam / SatvaM tu nAsti / Adezo yaH sakAra ityukteH yaG san NyantAtsan / bobhUyiSayiSati / yaG Nic sannantANic / bobhUyayiSayatItyAdi // // iti pratyayamAlA // anudAttaGita Atmanepadam / Aste / zete // bhAvakarmaNoH / / 3 / 13 // babhUve / anubabhUve // kartari karmavyatihAre / 1 / 3 / 14 // kriyAvinimaye dyotye kartaryAtmanepadaM syAt / vyatilunIte / anyasya yogyaM lavanaM anyaH karotItyarthaH / znasorallopaH / vyatiste / vyatipAte / vyatiSate / tAsastyoriti salopaH / vyatise / dhi ca / vyatidhve / ha eti / vyatihe / vyatyasai / vyatyAsta / vyatiSIta / vyatirAte 3 / vyatibhAte 3 / vyatibabhe // na gatihiMsArthebhyaH / / 3 / 15 // vyatigacchanti / vyatighnanti // pratiSedhe hasAdInAmupasaMkhyAnam * // hasAdayo hasaprakArAH zabdakriyAH / vyatihasanti / vyatijalpanti / haraterapratiSedhaH * // saMpraharante rAjAnaH itaretarAnyonyopapadAca // 1 // 3 // 16 // parasparopapadAceti vaktavyam * // itaretarasyAnyonyasya parasparasya vA vyatilunanti // Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante aatmnepdprkriyaa| 255 nervishH|1||3||17|| nivishte|| parivyavebhyaHkriyaH / / 3 / 18 // akarbabhiprAyArthamidam / parikrINIte / vikrINIte / avakrINIte // viparAbhyAM jeH||1||3||19|| vijayate / parAjayate // AGo do'nAsyaviharaNe / / 3 / 20 // AyUrvAddadAtermukhavikasanAdanyatrArthe vartamAnAdAtmanepadaM syAt / vidyAmAdatte / anAsyeti kim / mukhaM vyAdadAti / AsyagrahaNamavivakSitam / vipAdikAM vyAdadAti / pAdasphoTo vipAdikA / nadI kUlaM vyAdadAti // parAGgakarmakAnna niSedhaH * // vyAdadate pipIlikAH pataGgasya mukham // krIDo'nusamparibhyazca / 1 / 3 / 21 // cAdAGaH / anukrIDate / saMkrIDate / parikrIDate / AkrIDate / anoH karmapravacanIyAnna / upasargeNa samA sAhacaryAt / mANavakamanukrIDati / tena sahetyarthaH / tRtIyArtha ityanoH karmapravacanIyatvam // samo'kUjane * // saMkrIDate / kUjane tu saMkrIDati cakram // AgameH kSamAyAm * // NyantasyedaM grahaNam / Agamayakha tAvat / mA tvariSThA ityarthaH // zikSerjijJAsAyAm * // dhanuSi zikSate / dhanurviSaye jJAne zakto bhavitumicchatItyarthaH // AziSi nArthaH * // AziSyeveti niyamArtha vArtikamityuktam / sarpiSo nAthate / sarpirmesyAdityAzAste ityarthaH / kathaM tarhi nAthase kimu patiM na bhUbhRtAmiti / nAdhase iti pAThyam // haratergatatAcchIlye // * gataM prakAraH / paitRkamazvA anuharante / mAtRkaM gAvaH // piturmAtuzca gataM prakAraM satataM parizIlayantItyarthaH / tAcchIlye kim / mAturanuharati // kirateherpajIvikAkulAyakaraNeSviti vAcyam * // harSAdayo viSayAH / tatra harSo vikSepasya kAraNam / itare phale // apAccatuSpAcchakuniSvAlekhane / 6 / 1 / 142 // apAtkirateH suT syAt / suDapi harSAdiSveva vaktavyaH * // apaskirate vRSo hRSTaH / kukkuTo bhakSArthI / zvA AzrayArthI ca / harSAdiSviti kim / apakirati kusumam / iha tasuTau na / harSAdimAtravivakSAyAM yadyapi taG prAptastathApi suDabhAvAnneSyata ityAhuH / gajo'pakirati // AGi nupracchayoH * // Anute / ApRcchate // zapa upAlambhe * // AkrozArthAtvariteto'kartRge'pi phale zapatharUpe'rthe AtmanepadaM vaktavyamityarthaH / kRSNAya zapate // samavapravibhyaH sthaH / 1 // 3 // 22 // santiSThate / sthAdhvoricca / samasthita / samasthiSAtAm / samasthiSata / avatiSThate / pratiSThate / vitiSThate // AGaH pratijJAyAmupasaMkhyAnam * // zabdaM nityamAtiSThate / nityatvena pratijAnIte ityarthaH // prakAzanasthayAkhyayozca / / // 23 // gopI kRSNAya tiSThate / AzayaM prakAzayatItyarthaH / saMzayya karNAdiSu tiSThate yH| karNAdInniNetRtvenAzrayatItyarthaH // udo'nUrdhvakarmaNi zaza24 // muktAvuttiSThate / anUrveti kim / pIThAduttiSThati // IhAyAmeva * // neha / grAmAcchatamuttiSThati // upAnmantrakaraNe / / 3 / 25 // AmeyyA''gnIdhramupatiSThate / mantrakaraNe kim / bhartAramupatiSThati yauvanena // upAddevapUjAsaGgatikaraNamitrakaraNapathiSviti vAcyam * // AdityamupatiSThate / 1 idaM vArtikaM sUtreSu kaizcitprakSiptam // Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 siddhAntakaumudyAm kathaM tarhi, stutyaM stutibhirarthyAbhirupatasthe sarakhatIti / devatAtvAropAt / nRpasya devatAMzatvAdvA / gaGgA yamunAmupatiSThate / upazliSyatItyarthaH / rathikAnupatiSThate / mitrIkarotItyarthaH / panthAH sunnamupatiSThate / prApnotItyarthaH // vA lipsAyAmiti vaktavyam * // bhikSukaH prabhumupatiSThate upatiSThati vA / lipsayA upagacchatItyarthaH // akarmakAca / 1 / 3 / 26 // upAttichaterakarmakAdAtmanepadaM syAt / bhojanakAle upatiSThate / sannihito bhavatItyarthaH // udvibhyAM tapaH / 1 / 227 // akarmakAdityeva / uttapate / vitapate / dIpyata ityarthaH // svAGgakarmakAceti vaktavyam * // khamaGgaM khAGgaM natu adravamiti paribhASitam / uttapate vitapate vA pANim / neha / suvarNamuttapati / santApayati vilApayati vetyarthaH / caitro maitrasya pANimuttapati / santApayatItyarthaH / AGo yamahanaH / / 3 / 28 // Ayacchate / Ahate / akarmakAtkhAGgakarmakAdityeva / neha / parasya zira Ahanti / kathaM tarhi, Ajaghne viSamavilocanasya vakSa iti bhAraviH / AhadhvaM mA raghUttamamiti bhaTTizca / pramAda evAyamiti bhAgavRttiH / prApyetyadhyAhAro vA / lyablope paJcamIti tu lyabantaM vinaiva tadarthAvagatiryatra tadviSayakam / bhettumityAdi tumunnantAdhyAhAro vA samIpametyeti vA // AtmanepadeSvanyatarasyAm / / 4 / 44 // hano vadhAdezo vA luGi AtmanepadeSu pareSu / avadhiSTa / avadhiSAtAm // hanaH sin / 12 / 14 // kitsyAt / anunAsikalopaH / Ahata / AhasAtAm / Ahasata // yamo gandhane / 12 / 15 // sic kitsyAt / gandhanaM sUcanaM paradoSAviSkaraNam / udAyate / gandhane kim / udAyaMsta pAdam / AkRSTavAnityarthaH // samo gamyucchibhyAm / / 3 / 29 // akarmakAbhyAmityeva / saMgacchate // vA gmH||2|13 // gamaH parau jhalAdI liGsicau vA kitau staH / saMgasISTa / saMgasISTa / samagata / samagasta / samRcchipyate / akarmakAbhyAM kim / grAmaM saMgacchati / vidipracchikharatInAmupasaMkhyAnam * // vettereva grahaNam / saMvitte / saMvidAte // vettervibhASA 717 // vetteH parasya jhAdezasyAto ruDAgamo vA syAt / saMvidrate / saMvidate / saMvidratAm / saMvidatAm / samavidrata / samavidata / saMpRcchate / saMkharate // artizrudRzibhyazceti vaktavyam * // artIti dvayohaNam / adhiau tviyarte revetyuktam / mA samRta / mA samRSAtAm / mA samRSateti / samArta / samA(tAm / samArSateti ca bhvAdeH / iyartestu mA samarata / mA samaretAm / mA samaranta / samArata / samAretAm / samAranteti ca / saMzRNute / saMpazyate / akarmakAdityeva / ata eva rakSAMsIti purApi saMzRNumahe iti murAriprayogaH prAmAdika ityAhuH / adhyAhAro vA iti kathayanya iti / athAsminnakarmakAdhikAre hanigamyAdInAM kathamakarmakateti cet zRNu // dhAtorarthAntare vRtterdhAtvarthanopasaMgrahAt / prasiddharavivakSAtaH karmaNo'karmikA kriyA // 1 // vahati bhAram / nadI vahati / syandata ityarthaH / jIvati / nRtyati / prasiddheryathA / megho varSati / karmaNo'vivakSAto yathA / hitAnna yaH saMzRNute sa kiMprabhuH // upasargAdasyatyUyorveti THHHHTHHALPHTOTHE Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante AtmanepadaprakriyA / 257 vAcyam * // akarmakAditi nivRttam / bandhaM nirasyati / nirasyate / samUhati / samUhate // upasargAdrasva uuhteH|4|23 // yAdau kiti / brahma samuhyAt / ami samuhya // nisamupavibhyo hvH|1||3||30|| nihvayate // sprdhaayaamaangH||1||3||31|| kRSNazcANUramAhvayate / spardhAyAM kim / putramAhvayati // gandhanAvakSepaNasevanasAhasikyapratiyatnaprakathanopayogeSu kRtaH / 13 // 32 // gandhanaM hiMsA / utkurute / sUcayatItyarthaH / sUcanaM hi prANaviyogAnukUlatvAddhisaiva / avakSepaNaM bhartsanam / zyeno vartikAmudAkurute / bhartsayatItyarthaH / harimupakurute / sevate / paradArAnprakurute / teSu sahasA pravartate / edho dakasyopaskurute / guNamAdhatte / gAthAH prakurute / prakathayati / zataM prakurute / dharmArthaM viniyute / eSu kim / kaTaM karoti // adheH prasahane / 1 // 3 // 33 // prasahanaM kSamAbhibhavazca / Saha marSaNe'bhibhave ceti pAThAt / zatrumadhikurute / kSamata ityarthaH / abhibhavatIti vA // veH zabdakarmaNaH / / 3 // 34 // kharAnvikurute / uccArayatItyarthaH / zabdakarmaNaH kim / cittaM vikaroti kAmaH // akarmakAca / 1 / 3335 // veH kRJa ityeva / chAtrA vikurvate / vikAraM labhante ityarthaH // saMmAnanotsaJjanAcAryakaraNajJAnabhRtivigaNanavyayeSu niyaH // 1 // 3 // 36 // atrotsaJjanajJAnavigaNanavyayA nayatervAcyAH / itare prayogopAdhayaH / tathA hi / zAstre nayate / zAstrasthaM siddhAntaM ziSyebhyaH prApayatItyarthaH / tena ca ziSyasaMmAnanaM phalitam / utsaJjane / daNDamunnayate / utkSipatItyarthaH / mANavakamupanayate / vidhinA AtmasamIpaM prApayatItyarthaH / upanayanapUrvakeNAdhyApanena hi upanetari AcAryatvaM kriyate / jJAne / tattvaM nayate / nizcinotItyarthaH / karmakArAnupanayate / bhRtidAnena khasamIpaM prApayatItyarthaH / vigaNanamRNAderniryAtanam / karaM vinayate / rAjJe deyaM bhAgaM parizodhayatItyarthaH / zataM vinayate / dharmArtha viniyukta ityarthaH // kartRsthe cAzarIre karmaNi / / 3 / 37 // niyaH kartRsthe karmaNi yadAtmanepadaM prAptaM taccharIrAvayavabhinne eva syAt / sUtre zarIrazabdena tadavayavo lakSyate / krodhaM vinayate / apagamayati / tatphalasya cittaprasAdasya kartRgatvAtvaritaJita ityeka siddhe niyamArthamidam / teneha na / gahuM vinayati / kathaM tarhi vigaNayya nayanti pauruSamiti / kartRgAmitvAvivakSAyAM bhaviSyati // vRttisargatAyaneSu krmH1||3||38|| vRttirapratibandhaH / Rci kramate buddhiH / na pratihanyata ityarthaH / sarga utsAhaH / adhyayanAya kramate / utsahate ityarthaH / kramante'smin zAstrANi / sphItAni bhavantItyarthaH // upaparAbhyAm / sh3||39|| vRttyAdiSvAbhyAmeva kramena tUpasargAntarapUrvAt / upakramate / parAkramate / neha / saMkrAmati // AGa udgamane / 1 // 3 // 40 // Akramate sUryaH / udayate ityarthaH / jyotirugamana iti vAcyam * // neha / AkrAmati dhUmo harmyatalAt // veH pAdaviharaNe / 23 // 41 // sAdhu vikramate vAjI / pAdaviharaNe kim / vikrAmati sandhiH / dvidhA bhavati / sphuTatItyarthaH // propAbhyAM samarthAbhyAm // 1 // 3 // 42 // samartho tulyArthau / zakandhvAdi Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 / siddhAntakaumudyAm svAtpararUpam / prArambhe'nayostulyArthatA / prakramate / upakramate / samarthAbhyAM kim / prakrAmati / gacchatItyarthaH / upanAmati / AgacchatItyarthaH // anupasargAdvA / 1 / 3343 // kAmati / kramate / aprAptavibhASeyam / vRttyAdau tu nityameva // apahave jnyH||1||3||44|| zatamapajAnIte / apalapatItyarthaH // akarmakAcca / / 3 / 45 // sarpiSo jAnIte / sarpiSA upAyena pravartate ityarthaH // saMpratibhyAmanAdhyAne / / 3 / 46 // zataM saMjAnIte / avekSata ityarthaH / zataM pratijAnIte / aGgIkarotItyarthaH / anAdhyAna iti yogo vibhajyate / tatsAmarthyAdakamakAcceti prAptirapi vAryate / mAtaraM mAturvA saMjAnAti / karmaNaH zeSatvavivakSAyAM SaSThI // bhAsanopasaMbhASAjJAnayatnavimatyupamantraNeSu vadaH / 1 / 3 / 47 // upasaMbhASopamantraNe dhAtorvAcye / itare prayogopAdhayaH / zAstre vadate / bhAsamAno bravItItyarthaH / upasaMbhASopasAntvanam / bhRtyAnupavadate / sAntvayatItyarthaH / jJAne / zAstre vadate / yatne / kSetre vadate / vimatau / kSetre vivadante / upamantraNamupacchandanam / upavadate / prArthayata ityarthaH // vyaktavAcAM samuccAraNe / 1 // 3 // 48 // manuSyANAM saMbhUyoccAraNe vaderAtmanepadaM syAt / saMpravadante brAhmaNAH / neha / saMpravadanti khagAH // anorakarmakAt / / 3 / 49 // vyaktavAgviSayAdanupUrvAdakarmakAdvaderAtmanepadaM syAt / anuvadate kaThaH kalApasya / akarmakAtkim / uktamanuvadati / vyaktavAcAM kim / anuvadati vINA // vibhASA vipralApe / 1 // 3 // 50 // viruddhoktirUpe vyaktavAcAM samuccAraNe uktaM vA syAt / vipravadante vipravadanti vA vaidyAH // avaadH|13||51|| avagirate / gRNAtistvavapUrvo na prayujyata eveti bhASyam // samaH pratijJAne / 1 // 3 // 52 // zabdaM nityaM saMgirate / pratijAnIta ityarthaH / pratijJAne kim / saMgirati grAsam // udazvaraH sakarmakAt / / 3 / 53 // dharmamuccarate / ullaGghaya gacchatItyarthaH / sakarmakAtkim / bAppamuccarati / upariSTAdgacchatItyarthaH // samastRtIyAyuktAt / / 3 // 54 // rathena saMcarate // dANazca sA cecaturthyarthe / 1 // 355 // saMpUrvAdANastRtIyAntena yuktAduktaM syAt tRtIyA ceccaturthyarthe / dAsyA saMyacchate / pUrvasUtre sama iti SaSThI / tena sUtradvayamidaM vyavahite'pi pravartate / rathena samudAcarate / dAsyA saMprayacchate // upAdyamaH khakaraNe // 1 // 3 // 56 // khakaraNaM khIkAraH / bhAryAmupayacchate // vibhASopayamane / 1 / 2 / 16 // yamaH sic kidvA syAdvivAhe / rAmaH sItAmupAyata / upAyaMsta vA / udavoDhetyarthaH / gandhanAGge upayame tu pUrvavipratiSedhAnnityaM kittvam // jJAzrusmRdRzAM sanaH / 1 / 3357 // sannantAnAmeSAM prAgvat / dharma jijJAsate / zuzrUSate / susmUrSate / didRkSate // naanorshH|1|3|58 // putramanujijJAsati / pUrvasUtrasyaivAyaM niSedhaH / anantarasyeti nyAyAt / teneha na / sarpiSo'nujijJAsate / sarpiSA pravartitumicchatItyarthaH / pUrvavatsana iti taG / akarmakAceti kevalAdvidhAnAt // pratyAbhyAM zruvaH / 3259 // AbhyAM sannantAcchUva uktaM na syAt / pratizuzrUSati / AzuzrUSati / karmapravacanIyAtsyAdeva / Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante AtmanepadaprakriyA / 259 devadattaM pratizuzrUSate // zadeH zitaH / 1 / 3 / 60 // mriyaterluGgaliGozca | 1|3 / 61 // vyAkhyAtam // pUrvavatsanaH / 1 / 3 / 62 // sanaH pUrvo yo dhAtustena tulyaM sannantAdapyAtmanepadaM syAt / edidhisste| zizayiSate / nivivikSate / pUrvavatkim / bubhUSati / zadeH, liGgasicoriti sUtradvaye sana netyanuvartya vAkyabhedena vyAkhyeyam / teneha na / zizatsati / mumUrSati // AmpratyayavatkRJo 'nuprayogasya / 1 / 3 / 63 || edhAMcakre / propAbhyAM yujerayajJapAtreSu ||3|64 // prayuGkte / upayuGkte // kharAdyantopasargAditi vaktavyam * // udyuGkte / niyuGkte / ayajJapAtreSu kim / dvandvaM nyaci pAtrANi prayunakti // samaH kSNuvaH / 1 / 3 / 65 // saMkSNute zastram // bhujo'navane | 1|3|66 || odanaM bhuGkte / abhyavaharatItyarthaH / bubhuje pRthivIpAlaH pRthivImeva kevalAm / vRddho jano duHkhazatAni bhuGkte / ihopabhogo bhujerarthaH / anavane kim / mahIM bhunakti // NeraNau yatkarma Nau cetsa kartA'nAdhyAne |1| 3 |67 // NyantAdAtmanepadaM syAdaNau yA kriyA saiva cet Nyantenocyeta aNau yatkarma kArakaM sa ceNa kartA syAdanAdhyAne / Nicazceti siddhe'kartrabhiprAyArthamidam / kartrabhiprAye tu vibhASopapadeti vikalpe'NAvakarmakAditi parasmaipade ca paratvAtprApte pUrvavipratiSedhenedameveSyate // kartRsthabhAvakAH kartRsthakriyAzcodAharaNam / tathA hi / pazyanti bhavaM bhaktAH / cAkSuSajJAnaviSayaM kurvantItyarthaH / preraNAMzatyAge / pazyati bhavaH / viSayo bhavatItyarthaH / tato hetumaNic / darzayanti bhavaM bhaktAH / pazyantItyarthaH / punarNyarthasyAvivakSAyAM darzayate bhavaH / iha prathamatRtIyayoravasthayordvitIyacaturthyozca tulyo'rthaH / tatra tRtIyakakSAyAM na taG / kriyAsA - start karmakArasya Nau kartRtvAbhAvAt / caturthyAM tu ta / dvitIyAmAdAya kriyAsAmyAt / prathamAyAM karmaNo bhavasyeha kartRtvAcca / evamArohayate hastItyapyudAharaNam / Arohanti hastinaM hastipakAH / nyagbhAvayantItyarthaH / tata Arohati hastI / nyagbhavatItyarthaH / tato Nic / ArohantItyarthaH / tata Arohayate / nyagbhavatItyarthaH / yadvA pazyantyA rohantIti prathamakakSA prAgvat / tataH karmaNa eva hetutvAropANic / darzayati bhavaH / Aroha hastI / pazyata Arohatazca prerayatItyarthaH / tato NijbhyAM tatprakRtibhyAM ca upAttayordvayorapi preSaNayostyAge / darzayate / Arohayate / ityudAharaNam / arthaH prAgvat / asminpakSe dvitIyakakSAyAM na taG / samAnakriyatvAbhAvANijarthasyAdhikyAt / anAdhyAne kim / smara vanagulmaM kokilaH / smarayati vanagulmaH / utkaNThApUrvakasmRtau viSayo bhavatItyarthaH / bhIsmyorhetubhaye | 1|3|68 || vyAkhyAtam // gRdhivayoH pralambhane / 1 / 3 / 69 / / pratAraNe'rthe NyantAbhyAmAbhyAM prAgvat / mANavakaM gardhayate vaJcayate vA / pralambhane kim / zvAnaM gardhayati / abhikAGkSAmasyotpAdayatItyarthaH / ahiM vaJcayati / varjayatItyarthaH // liyaH saMmAnanazAlInIkaraNAyozca | 1|3|70 // vyAkhyAtam // mithyopapadAtkRJoSbhyAse |1| 3|71 || rityeva / padaM mithyA kArayate / kharAdiduSTamasakRduccArayatItyarthaH / Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 siddhAntakaumudyAm mithyopapadAtkim / padaM suSTu kArayati / abhyAse kim / sakRtpadaM mithyA kArayati // svaritatritaH kaJabhiprAye kriyAphale // 1 // 3 // 72 // yajate / sunute / kaJabhiprAye kim / Rtvijo yajanti / sunvanti // apaardH|1|3|73 // nyAyamapavadate / kartrabhiprAya ityeva / apavadati // Nicazca / 1 / 3 / 74 // kArayate // samudAbhyo yamo'granthe / 1 // 3 // 75 // agranthe iti cchedaH / vrIhInsaMyacchate / bhAramudyacchate / vastramAyacchate / agranthe kim / udyacchati vedam / adhigantumudyamaM karotItyarthaH / kartrabhiprAye ityeva // anupasa IjjJaH / 1 / 3376 // gAM jAnIte / anupasargAtkim / kharga lokaM na prajAnAti / kathaM tarhi bhaTTiH / itthaM nRpaH pUrvamavAluloce tato'nujajJe gamanaM sutasyeti / karmaNi liT / nRpeNeti vipariNAmaH // vibhASopapadena pratIyamAne / / 3 / 77 // kharitajita ityAdipaJcasUtryA yadAtmanepadaM vihitaM tatsamIpoccAritena padena kriyAphalasya kartRgAmitve dyotite vA syAt / khaM yajJaM yajati yajate vaa| khaM kaTaM karoti kurute vA / khaM putramapavadati apavadate vaa| khaM yajJaM kArayati kArayate vA / khaM vrIhiM saMyacchati saMyacchate vA / khAM gAM jAnAti jAnIte vA // // ityAtmanepadam // zeSAtkartari parasmaipadam / / 3 / 78 // atti // anuparAbhyAM kRtH|1|3179|| kartRge'pi phale gandhanAdau ca parasmaipadArthamidam / anukaroti / parAkaroti / kartarItyeva / bhAvakarmaNormA bhUt / na caivamapi karmakartari prasaGgaH / kAryAtidezapakSasya mukhyatayA tatra karmavatkarmaNetyAtmanepadena pareNAsya bAdhAt / zAstrAtidezapakSe tu kartari zap ityataH zeSAdityatazca kartRgrahaNadvayamanuvartya kataiva yaH kartA na tu karmakartA tatreti vyAkhyeyam // abhipratyatibhyaH kSipaH / 1 / 3380 // kSipa preraNe / kharitet / abhikSipati // prAdvahaH / 113281 // pravahati // parema'SaH / 1 // 3282 // parimRSyati / bhauvAdikasya tu parimarSati / iha pareriti yogaM vibhajya vaherapIti kecit // vyAparibhyo ramaH / / 3 / 83 // viramati // upAcca / 1 / 3384 // yajJadattamuparamati / uparamayatItyarthaH / antarbhAvitaNyartho'yam // vibhASA'karmakAt / 1 / 3385 // upAdramerakarmakAtparasmaipadaM vA / uparamati / uparamate vA / nivartata ityarthaH // budhayudhanazajanemudrasubhyo NeH // 1 // 3 // 86 // ebhyo NyantebhyaH parasmaipadaM syAt / NicazcetyasyApavAdaH / bodhayati padmam / yodhayati kASThAni / nAzayati duHkham / janayati sukham / adhyApayati vedam / prAvayati / prApayatItyarthaH / drAvayati / vilApayatItyarthaH / srAvayati / syandayatItyarthaH // nigaraNacalanArthebhyazca / 11387 // nigArayati / Azayati / bhojayati / calayati / kampayati // adeH pratiSedhaH * // Adayate devadattena / gatibuddhIti karmatvamAdikhAdyorneti pratiSiddham / nigaraNacalaneti sUtreNa prAptasyaivAyaM niSedhaH / zeSAdityaka-bhiprAye parasmaipadaM syAdeva / AdayatyannaM baTunA // aNAvakarmakAJcittavatkartRkAt / / 3 / 88 // NyantAtparasmaipadaM syAt / zete Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante bhAvakarmaprakriyA / 261 kRSNastaM gopI zAyayati // na pAdamyADyamAGayasaparimuharucitivadavasaH / 11389 // ebhyo NyantebhyaH parasmaipadaM na / pibatirnigaraNArthaH / itare cittavatkartRkA akarmakAH / nRtizcalanArtho'pi / tena sUtradvayena prAptiH / pAyayate / damayate / AyAmayate / AyAsayate / parimohayate / rocayate / nartayate / vAdayate / vAsayate / dheTa upasaMkhyAnam * // dhApayete zizumekaM samIcI / akaJabhiprAye zeSAditi parasmaipadaM syAdeva / vatsAn pAyayati payaH / damayantIkamanIyatAmadam / bhikSAM vAsayati // vA kyaSaH / 1 / 3 / 90 // lohitAyati / lohitAyate // dhujhyo luGi // 1 // 3 // 91 // adyutat / adyotiSTa // vRdbhyaH syasanoH // 1 // 392 // vartyati / vartiSyate / vivRtsati / vivartiSate // luTi ca klRpaH / 1 / 3 / 93 // kalptA kaltAsi / klpitaase| kalptAse / kalpsyati / klpissyte| kalpsyate / cikUpsati / cikalpiSate / cikRpsate // iti parasmaipadam // atha bhAvakarmaNolaDAdayaH / bhAvakarmaNoriti taG // sArvadhAtuke yak / / 1 / 67 // dhAtoryak pratyayaH syAdbhAvakarmavAcini sArvadhAtuke pare / bhAvo bhAvanA utpAdanA kriyA / sA ca dhAtutvena sakaladhAtuvAcyA bhAvArthakalakAreNAnUdyate / yuSmadasmabhyAM sAmAnAdhikaraNyAbhAvAprathamapuruSaH / tinAcyabhAvanAyA asattvarUpatvena dvitvAdyapratItena dvivacanAdi / kiMtvekavacanameva / tasyautsargikatvena saMkhyAnapekSatvAt / anabhihite kartari tRtIyA / tvayA mayA'nyaizca bhUyate / babhUve // syasicsIyuTtAsiSu bhAvakarmaNorupadeze'jjhanagrahadRzAM vA ciNvadiT ca / 6 / 4 / 62 // upadeze yo'c tadantAnAM hanAdInAM ca ciNIvAGgakArya vA syAtsyAdiSu pareSu bhAvakarmaNorgamyamAnayoH syAdInAmiDAgamazca / ayamiTa ciNvadbhAvasanniyogaziSTatvAttadabhAve na / ihArdhadhAtuka ityadhikRtaM sIyuTo vizeSaNaM netareSAmavyabhicArAt / ciNvadbhAvAdvRddhiH / bhAvitA / bhavitA / bhAviSyate / bhaviSyate / bhUyatAm / abhUyata / bhUyeta / bhAviSISTa / bhaviSISTa // ciN bhAvakarmaNoH ||sh66 // clezciH syAdbhAvakarmavAcini tazabde pre| abhAvi / abhAviSyata / abhaviSyata / tiGoktatvAtkarmaNi na dvitIyA / anubhUyate AnandazcaitreNa tvayA mayA ca / anubhUyete / anubhUyante / tvamanubhUyase / ahamanubhUye / anvabhAvi / anvabhAviSAtAm / anvabhaviSAtAm / NilopaH / bhAvyate / bhAvayAMcakre / bhAvayAMbabhUve / bhAvayAmAse / iha tazabdasya ezi iTa etve ca kRte ha etIti hatvaM na tAsisAhacaryAdasterapi vyatihe ityAdau sArvadhAtuke eva ha etIti hatvapravRtterityAhuH / bhAvitA / ciNvadiTa AbhIyatvenAsiddhatvANNilopaH / pakSe bhAvayitA / bhAviSyate / bhAvayiSyate / bhAvyatAm / abhAvyata / bhAvyeta / bhAviSISTa / bhAvayiSISTa / abhAvi / abhAviSAtAm / abhAvayiSAtAm / bubhUSyate / bubhUSAMcakre / bubhUSitA / bubhUSiSyate / bobhUyyate / yaGlugantAttu bobhUyate / bobhavAMcake / bobhAvitA / bobhavitA / akRtsArveti dIrghaH / stUyate viSNuH / tuSTuve / stAvitA / stotA / stAviSyate / stoSyate / astAvi / astA Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 siddhAntakaumudyAm viSAtAm / astoSAtAm / guNortIti guNaH / arthate / smaryate / sasmare / paratvAnnityatvAcca guNe rapare kRte'jantatvAbhAve'pyupadezagrahaNAcciNvadiT / AritA / artA / smAritA / smartA / guNotItyatra nityagrahaNAnuvRtteruktatvAnneha guNaH / saMskriyate / aniditAmiti nalopaH / srasyate / iditastu nandyate / saMprasAraNam / ijyate // ayaGiya viti // zayyate // tanoteryaki / 6 / 4 / 44 // AkAro'ntAdezo vA syAt / tAyate / tanyate // ye vibhASA // jAyate / janyate // tapo'nutApe ca 331 // 65 // tapazcalezciNna syAtkarmakartaryanutApe ca / anvatapta pApena / pApaM kartR / tenAbhyAhata ityarthaH / karmaNi luG / yadvA pApena puMsA kA azocItyarthaH / ghumAsthatItvam / dIyate / dhIyate / Adeca ityatrAzitIti karmadhArayAdisaMjJakazakArAdau niSedhaH / eza AdizittvAbhAvAnnatasmin Atvam / jagle // Ato yuk ciNkRtoH 73333 // AdantAnAM yugAgamaH syAcciNi niti Niti kRti ca / dAyitA / dAtA / dAyiSISTa / dAsISTa / adAyi / adAyiSAtAm / sthAdhvoricca / adiSAtAm / adhAyiSAtAm / adhiSAtAm / aglAyiSAtAm / aglAsAtAm / hanyate / aciNNalorityukterhanasto na / ho hanteriti kutvam / ghAnitA / hantA / ghAnipyate / haniSyate / AzIliGi vadhAdezasyApavAdazciNvadbhAvaH ArdhadhAtuke sIyuTIti vizeSavihitatvAt / ghAniSISTa / pakSe vadhiSISTa / aghAni / aghAniSAtAm / ahasAtAm / pakSe vadhAdezaH / avadhi / avadhiSAtAm / aghAniSyata / ahaniSyata / na ca syAdiSu ciNvadityatidezAdvadhAdezaH syAditi bAcyam / aGgasyetyadhikArAdAGgasyaivAtidezAt / gRhyate / ciNvadiTo na dIrghatvam / prakRtasya valAdilakSaNasyaiveTo graho'liTItyanena dIrghavidhAnAt / grAhitA / grahItA / grAhipyate / grahISyate / grAhiSISTa / ahiSISTa / agrAhi / agrAhiSAtAm / agrahISAtAm / dRzyate / adarzi / adarziSAtAm / sicaH kittvAdamna / adRkSAtAm / girate Gi dhvami caturadhikaM zatam / tathA hi / ciNvadiTo dI| netyuktam / agAridhvam / dvitIye tviTi vRto veti vA dIrghaH / agarIdhvam / agaridhvam / eSAM trayANAM latvaM DhatvaM dvitvatrayaM ceti paJca vaikalpikAni / itthaM SaNNavatiH / liGsicoriti vikalpatvAdiDabhAve uzceti kittvam / raparatvaM hali ceti dIrghaH / iNaH SIdhvamiti nityaM Dhatvam / agI?m / DhavamAnAM dvitvavikalpe aSTau / uktaSaNNavatyA saha saGkalane uktA saMkhyeti // iD dIrghazciNvadiT latvaM DhatvaM dvitvatrikaM tathA / ityaSTAnAM vikalpena caturbhiradhikaM zatam // hetumaNNyantAtkarmaNi laH / yak / NilopaH / zamyate moho mukundena // ciNNamulordIrgho'nyatarasyAm / 6 / 4 / 93 // ciNpare Namulpare ca Nau mitAmupadhAyA dI? vA syAt / prakRto mitAM hakha eva tu na vikalpitaH / NyantANNau hakhavikalpasyAsiddheH / dIrghavidhau hi Nico lopo na sthAnivaditi dIrghaH sidhyati / hakhavidhau tu sthAnivattvaM durvAram / bhASye tu pUrvatrAsiddhIye na sthAnivadityaSaSTabhya dvirvacanasavarNAnukhAradIrghajazvaraH pratyAkhyAtAH / NAviti jAtiparo nirdezaH / Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante karmakartRprakriyA / 263 1 "dIrghagrahaNaM mAstu" iti tadAzayaH / zAmitA / zamitA / zamayitA / zAmiSyate / zamipyate / zamayiSyate / yaGantANic / zaMzamyate / zaMzAmitA / zaMzamitA / zaMzamayitA / yaGlugantANNicyapyevam / bhASyamate tu yaGantAciNvadiTi dIrgho nAstIti vizeSaH / NyantatvAbhAve zamyate muninA || nodAttopadezasya mAntasyAnAca meH | 7|3|34 // upAdhAyA vRddhirna syAcciNi Jiti Niti kRti ca / azami / adami / udAttopadezasyeti kim / agAmi / mAntasya kim / avAdi / anAcameH kim / AcAmi || anAcamikami - vamInAmiti vaktavyam * // ciNi AyAdaya iti NiGabhAve / akAmi / NiNicorapyevam / avAmi / vadha hiMsAyAm / halantaH / janivadhyoriti na vRddhiH / avadhi / jAgro'viciNNalaGitvityukterna guNaH / ajAgAri // bhaJjezva ciNi / 6| 4 | 33 // nalopo vA syAt / abhAji / abhaJji || vibhASA ciNNamuloH | 7|1|69 // labhernumAgamo vA syAt / alambhi / alAbhi / vyavasthita vikalpatvAtprAdernityaM num / prAlambhi / dvikarmakANAM tu / gauNe karmaNi duhyAdeH pradhAne nIvAm || buddhibhakSArthayoH zabdakarmakANAM nijecchayA // prayojyakarmaNyanyeSAM NyantAnAM lAdayo matAH // gaurdudyate payaH / ajA grAmaM nIyate / hiyate / kRpyate / udyate / bodhyate mANavakaM dharmaH / mANavako dharmamiti vA / devadatto grAmaM gamyate / akarmakANAM kAlAdikarmakANAM karmaNi bhAve ca lakAra iSyate / mAso mAsaM vA Asyate devadattena / NijantAttu prayojye pratyayaH / mAsamAsyate mANavakaH // // iti bhAvakarmaprakriyA // yadA saukaryAtizayaM dyotayituM kartRvyApAro na vivakSyate tadA kArakAntarANyapi kartRsaMjJAM labhante / khavyApAre khatantratvAt / tena pUrvaM karaNatvAdisattve'pi saMprati kartRtvAtkartari lakAraH / sAdhvasizchinatti / kASThAni pacanti / sthAlI pacati / karmaNastu kartRtvavivakSAyAM prAksakarmakA api prAyeNAkarmakAstebhyo bhAve kartari ca lakArAH / pacyate odanena / bhidyate kASThena / kartari tu // karmavatkarmaNA tulyakriyaH | 3 | 1|87 // karmasthayA kriyayA tulyakriyaH kartA karmavatsyAt / kAryAtidezo'yam / tena yagAtmanepadaciNaciNvadiTaH syuH / karturabhihitatvAtprathamA / pacyate odanaH / bhidyate kASTham / apAci / abhedi / nanu bhAve lakAre karturdvitIyA syAdasmAdatidezAditi cenna / lakAravAcya eva kartA karmavat / vyatyayo bahulaM liGyAziSyaGiti dvilakArakAla ityanuvRtteH / bhAve pratyaye ca karturlakAreNAnupasthiteH / ata eva kRtyaktakhalarthAH karmakartari na bhavanti / kiM tu bhAve eva / bhettavyaM kusUlena / nanu pacibhidyoH karmasthA kriyA viklittirdvidhAbhavanaM ca / saivedAnIM kartRsthA na tu tattulyA / satyam / karmatvakartRtvAvasthAbhedopAdhikaM tatsamAnAdhikaraNakriyAyA bhedamAzritya vyavahAraH / karmaNeti kim / karaNAdhikaraNAbhyAM tulyakriye pUrvokte sAdhvasirityAdau mA bhUt / kiMca / kartRsthakriyebhyo mA bhUt / gacchati grAmaH / Arohati hastI / adhigacchati zAstrArthaH 1 ayamapapAThaH / ahiDi ahIDIti rUpArthaM tasyAvazyakatvAt // Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 siddhAntakaumudyAm smarati zraddadhAti ca / yatra karmaNi kriyAkRto vizeSo dRzyate yathA pakkeSu taNDuleSu yathA vA chinneSu kASTheSu tatra karmasthA kriyA netaratra / na hi pakkApakvataNDuleSviva gatAgatagrAmeSu bailakSaNyamupalabhyate / karotirutpAdanArthaH / utpattizca karmasthA / tena kAriSyate ghaTa ityAdi / yatnArthatve tu naitatsidhyet / jJAnecchAdivadyatnasya kartRsthatvAt / etena anuvyavasyamAne'rthe iti vyAkhyAtam / kartRsthatvena yagabhAvAcchayani kRte olope ca rUpasiddheH / tAcchIlyAdAvayaM cAnaz na tvAtmanepadam // sakarmakANAM pratiSedho vaktavyaH * // anyonyaM spRzataH / ajA grAmaM nayati / duhipacyorbahulaM sakarmakayoriti vAcyam * // na duhasnunamA yaciNau / 3 / 189 // eSAM karmakartari yaciNau na staH / duheranena yaka eva niSedhaH / ciN tu vikalpeneSyate / zabluk / gauH payo dugdhe // acaH karmakartari 331162 // ajantAt clezciN vA syAtkarmakartari tazabde pare / akAri / akRta // duhazca 3 // 1 // 63 // adohi / pakSe ksaH / lugveti pakSe luk / adugdha / adhukSata / udumbaraH phalaM pacyate // sRjiyajyoH zyaMstu * // anayoH sakarmakayoH kartA bahulaM karmavat yagapavAdazca zyanvAcya ityarthaH // sRjeH zraddhopapanne kartaryeveti vAcyam * // sRjyate srajaM bhaktaH / zraddhayA . niSpAdayatItyarthaH // asarji // yujyate brahmacArI yogam // bhUSAkarmakirAdisanAM cAnyatrAtmanepadAt * // bhUSAvAcinAM kirAdInAM sannantAnAM ca yakkiNau ciNvadiT ca neti vAcyamityarthaH / alaMkurute kanyA / alamakRta / avakirate hastI / avAkITa / girate / agITa / Adriyate / Ahata / kirAdistudAdyantargaNaH / cikIrSate kaTaH / acikIrSiSTa / icchAyAH kartRsthatve'pi karotikriyApekSamiha karmasthakriyatvam // na rudhaH // 3 // 134 // asmAt clezciNna / avAruddha gauH / karmakartarItyeva / avArodhi gaugopena // tapastapaHkarmakasyaiva / 3 / 1188 // kartA karmavatsyAt / vidhyarthamidam / evakArastu vyartha eveti vRttyanusAriNaH / tapyate tapastApasaH / arjayatItyarthaH / tapo'nutApe ceti ciniSedhAtsic / atapta / tapaHkarmakasyeti kim / uttapati suvarNa suvarNakAraH // na duhanunamAM yakkiNau // prasnute / prAstAviSTa / prAstroSTa / namate daNDaH / anaMsta / antarbhAvitaNyartho'tra namiH // yakiNoH pratiSedhe hetumaNNizribrUJAmupasaMkhyAnam // * // kArayate / acIkarata / ucchrayate daNDaH / udazizriyata / ciNvadiT tu syAdeva / kAriSyate / ucchrAyiSyate / brUte kathA / avocata // bhAradvAjIyAH paThanti // NizranthigranthibJAtmanepadAkarmakANAmupasaMkhyAnam * // pucchamudasyati / utpucchayate gauH / antarbhAvitaNyarthatAyAm / utpucchayate gAm / punaH kartRtvavivakSAyAm / utpucchayate gauH / udapupucchata / yakiNoH pratiSedhAcchapacaDau / zranthigranthyorAdhRSIyatvANijabhAvapakSe grahaNam / granthati grantham / zranthati mekhalAM devadattaH / granthate granthaH / agranthiSTa / zranthate / azranthiSTa / UyAdikayostu / zraznIte praznIte khayameva / vikurvate saindhavAH / valgantItyarthaH / veH zabdakarmaNo'karmakAceti taG / anta FHHHHHHHHHH Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante lakArarthaprakriyA / 265 rbhAvitaNyarthasya punaH pressnntyaage| vikurvate saindhvaaH| vyakAriSTa / vyakAriSAtAm / vyakAriSata / vyakRta / vyakRSAtAm / vyakRSata // kuSirajoHprAcAM zyanparasmaipadaM c|1||3||90|| anayoH karmakartari na yak kiMtu zyanparasmaipadaM ca / AtmanepadApavAdaH / kuSyati kuSyate pAdaH svayameva / rajyati rajyate vastram / yagaviSaye tu nAsya pravRttiH / koSiSISTa / raMkSISTa // ||iti karmakartRprakriyA // abhijJAvacane laT 20112 // smRtibodhinyupapade bhUtAnadyatane dhAtorlaT syAt / laGopavAdaH / smarasi kRSNa gokule vatsyAmaH / evaM budhyase cetayase ityAdiyoge'pi / teSAmapi prakaraNAdivazena smRtau vRttisaMbhavAt // na yadi / 3 / 2 / 113 // yadyoge uktaM na / abhijAnAsi kRSNa yadvane abhumahi // vibhASA sAkAGke / 3 / 2 / 114 // uktaviSaye lar3A syAt lakSyalakSaNabhAvena sAkAGkSazceddhAtvarthaH / smarasi kRSNa vane vatsyAmastatra gAzcArayiSyAmaH / vAso lakSaNaM, cAraNaM lakSyam / pakSe laG / yacchabdayoge'pi na yadIti bAdhitvA paratvAdvikalpaH // parokSe liT / 3 / 2 / 115 // cakAra / uttamapuruSe cittavikSepAdinA pArokSyam / supto'haM kila vilalApa / bahu jagada purastAttasya mattA kilAham // atyantApahnave lir3aktavyaH * // kaliGgeSvavAtsIH nAhaM kaliGgAn jAgAma // hazazvatole ca / / 2 / 116 // anayorupapadayorliDviSaye laG syAt cAlliT / iti hAkaroccakAra vA / zazvadakaroccakAra vA // prazne cAsannakAle / 3 / 2 / 117 // praSTavyaH praznaH / AsannakAle pRcchayamAne'rthe liDviSaye laliTau staH // agacchatkim / jagAma kim / anAsanne tu kaMsaM jaghAna kim // laT sme / 3 / 2 / 118 // liTo'pavAdaH / yajati sma yudhiSThiraH // aparokSe ca / 3 / 2 / 119 // bhUtAnadyatane laT syAt smayoge / evaM sma pitA bravIti // nanau pRSTaprativacane / 3 / 2120 // anadyatanaparokSa iti nivRttam / bhUte laT syAt / akArSIH kim / nanu karomi bhoH // nanvorvibhASA / 3 / 2 / 121 // akArSIH kim / na karomi / nAkArSam / ahaM na karomi / ahaM nvakArSam // puri luG cAsme / 3 / 2 / 122 // anadyatanagrahaNaM maNDUkaplutyA'nuvartate / purAzabdayoge bhUtAnadyatane vibhASA luG cAllaT na tu smyoge| pakSe yathAprAptam / vasantIha purA chAtrAH / avAtmuH / avasan / USurvA / asme kim / yajati sma purA / bhaviSyatItyanuvartamAne // yAvatpurAnipAtayorlaT // 33 // 4 // yAvadbhuGkte / purA bhute / nipAtAvetau nizcayaM dyotayataH / nipAtayoH kim / yAvaddAsyate tAvadbhokSyate / karaNIbhUtayA purA yAsyati // vibhASA kadAkoH / 3 / 3 / 2 // bhaviSyati laD vA syAt / kadA karhi vA bhute / bhokSyate / bhoktA vA // kiMvRtte lipsAyAm // 3 // 3 // 6 // bhaviSyati laDvA syAt / kaM kataraM katama vA bhojayasi / bhojayiSyasi / bhojayitAsi vA / lipsAyAM kim / kaH pATaliputraM gamiSyati // lipsyamAnasiddhau ca / / 3 / 7 // lipsyamAnenAnnAdinA khargAdeH siddhau gamya 34 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 siddhAntakaumudyAm mAnAyAM bhaviSyati laDDA syAt / yo'nnaM dadAti dAsyati dAtA vA sa svargaM yAti yAsyati yAtA vA // loDarthalakSaNe ca |3|3|8 // loDarthaH praiSAdirlakSyate yena tasminnarthe vartamAnAddhAtorbhaviSyati laDDA syAt / kRSNazcedbhuGkte tvaM gAzcAraya / pakSe luGlRTau // liG cordhvamauhUrtike | 3|3|9 // UrdhvaM muhUrtAdbhavaH UrdhvamauhUrtikaH / nipAtanAtsamAsaH uttarapadavRddhizca / UrdhvamauhUrtike bhaviSyati loDarthalakSaNe vartamAnAddhAtorliGgalaTau vA staH / muhUrtAdupari upAdhyAyazvedAgacchet / Agacchati / AgamiSyati / AgantA vA / atha tvaM chando'dhISva // vartamAnasAmIpye vartamAnavadvA | 3 | 3 | 131 // samIpameva sAmIpyam / khArthe SyaJ / vartamAne laDityArabhya uNAdayo bahulamiti yAvat yenopAdhinA pratyayA uktAste tathaiva vartamAnasamIpe bhUte bhaviSyati ca vA syuH / kadA Agatosi / ayamAgacchAmi / ayamAgamam / kadA gamiSyasi / eSa gacchAmi gamiSyAmi vA // AzaMsAyAM bhUtavacca |3|3|132 // vartamAnasAmIpya iti nAnuvartate / bhaviSyati kAle bhUtavadvartamAnavacca pratyayA vA syurAzaMsAyAm / devazcedavarSIt varSati varSiSyati vA / dhAnyamavApsma vapAmo vapsyAmo vA / sAmAnyAtideze vizeSAnatidezaH / tena laGgaliTau na // kSipravacane lRT || 3 | 3 | 133 // kSipraparyAye upapade pUrvaviSaye lRT syAt / vRSTizcetkSipramAzu tvaritaM vA yAsyati / zIghraM vapsyAmaH / neti vaktavye lagrahaNaM luTospi viSaye yathA syAt / zdhaH zIghraM vApsyAmaH // AzaMsAvacane liG | 3 | 3|134 // AzaMsAvAcinyupapade bhaviSyati liGga syAnna tu bhUtavat / guruzcedupeyAdAzaMse'dhIyIya / AzaMsekSi pramadhIyIya // nAnadyatanavatkriyAprabandhasAmIpyayoH | 3 | 3|135 // kriyAyAH sAtatye sAmIpye ca gamye laGluTau na / yAvajjIvamannamadAddAsyati vA / sAmIpyaM tulyajAtIyenAvyavadhAnam / yeyaM paurNamAsyati - kAntA tasyAmagnInAdhita / somenAyaSTa / yeyamamAvAsyA''gAminI tasyAmagnInAdhAsyate / somena yakSyate // bhaviSyati maryAdAvacane'varasmin |3|3|136 // bhaviSyati ka maryAdoktAvavarasminpravibhAge'nadyatanavanna / yoyamadhvA gantavya ApATaliputrAttasya yadavaraM kauzAmbyAstatra saktUnpAsyAmaH || kAlavibhAge cAna horAtrANAm ||3|3|137 // pUrvasUtraM sarvamanuvartate / ahorAtra saMbandhini vibhAge pratiSedhArthamidam / yogavibhAga uttarArthaH / yo'yaM vatsara AgAmI tasya yadavaramAgrahAyaNyAstatra yuktA adhyeSyAmahe / anahorAtrANAM kim / yo'yaM mAsa AgAmI tasya yosvaraH paJcadazarAtraH tatrAdhyetAsmahe | parasminvi bhASA | 3 / 3 / 138 // avarasminvarja pUrvasUtradvayamanuvartate / aprAptavibhASeyam / yo'yaM saMvatsara AgAmI tasya yatparamAgrahAyaNyAstatrAdhyeSyAmahe / adhyetAsmahe // liGganimitte luG kriyAtipattau / 3 / 3 / 139 // bhaviSyatItyeva / suvRSTizvedabhaviSyattadA subhikSamabhaviSyat // bhUte ca | 3 | 3 | 140 // pUrvasUtraM saMpUrNamanuvartate // votApyoH | 3 | 3|141 // vA A utApyoriti chedaH / utApyorityataH prAgbhUte linimitte lRG vetyadhikriyate Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante lakArArthaprakriyA / 267 pUrvasUtraM tu utApyorityAdau pravartata iti vivekaH // gIyAM laDapijAtvoH // 3 // 3 // 142 // AbhyAM yoge laT syAt kAlatraye garhAyAm / luGAdInparatvAdayaM bAdhate / api jAyAM tyajasi jAtu gaNikAmAdhatse garhitametat // vibhASA kathami li. ca // 3 // 143 // garhAyAmityeva / kAlatraye liG cAllaT / kathaM dharma tyajestyajasi vA / pakSe kAlatraye lakArAH / atra bhaviSyati nityaM laG bhUte vA / kathaM nAma tatra bhavAn dharmamatyakSyat atyAkSIdvA // kiMvRtte lilaTau / 3 / 3 / 144 // garhAyAmityeva / vibhASA tu nAnuvartate / kaH kataraH katamo vA hariM nindet nindiSyati vA / laG prAgvat // anavakluptyamarSayorakiMvRtte'pi 3233145 // garhAyAmiti nivRttam / anavakuptirasaMbhAvanA / amarSo'kSamA / na saMbhAvayAmi na marSaye vA bhavAn hariM nindet nindipyati vA / laG prAgvat // kiGkilAstyartheSu laT / 3 / 3 / 146 // anavakustyamarSayorityenadgarhAyAM ceti yAvadanuvartate / kiGkileti samudAyaH krodhadyotaka upapadam / astyarthAH astibhavatividyatayaH / liGo'pavAdaH / na zraddadhe na marSaye vA kiGkila tvaM zUdrAnnaM bhokSyase / asti bhavati vidyate vA tvaM zUdrIM gamiSyasi / atra laG na // jAtuyadoli / / 3 / 147 // yadAyaghorupasaMkhyAnam * // laTo'pavAdaH / jAtu yadyadA yadi vA tvAdRzo hariM nindennAvakalpayAmi na marSayAmi / laG prAgvat // yaccayatrayoH 3233148 // yacca yatra vA tvamevaM kuryAH / na zraddadhe na marSayAmi // gardAyAM ca / 3 / 3 / 149 // anavakusyamarSayoriti nivRttam / yaccayatrayoryoge gardAyAM liGeva syAt / yacca yatra vA tvaM zUdraM yAjayaH / anyAyyaM tat // citrIkaraNe ca / 3 / 3 / 150 // yacca yatra vA tvaM zUdraM yAjayeH / Azcaryametat // zeSe laDayadau / 3 / 3 / 151 // yaccayatrAbhyAmanyasminnupapade citrIkaraNe gamye dhAtorlaT syAt / AzcaryamandhonAma kRSNaM drakSyati / ayadau kim / Azcarya yadi so'dhIyIta // utApyoH samarthayorliG / 3 / 3152 // bADhamityarthe'nayostulyArthatA / uta api vA hanyAdaghaM hariH / samarthayoH kim / uta daNDaH patiSyati / apidhAsyati dvAram / praznaH pracchAdanaM ca gamyate / itaH prabhRti liGgimitte kriyAtipattau bhUte'pi nityo lng|| kAmapravedane'kaciti / 3333153 // svAbhiprAyAviSkaraNe gamyamAne liG syAnna tu kaciti / kAmo me bhuJjIta bhavAn / akaccitIti kim / kaccijjIvati // saMbhAvane'lamiti cetsiddhAprayoge / 3 / 3 / 154 // alamartho'tra prauDhiH / saMbhAvanamityalamiti ca prathamayA saptamyA ca vipariNamyate / saMbhAvane'rthe liG syAttaccatsaMbhAvanamalamiti alami siddhAprayoge sati / api giriM zirasA bhindyAt / siddhAprayoge kim / alaM kRSNo hastinaM haniSyati // vibhASA dhAtau saMbhAvanavacane'yadi / 3 / 3 / 155 // pUrvasUtramanuvartate / saMbhAvane'rthe dhAtAvupapade ukte'rthe liG vA syAt na tu yacchabde / pUrveNa nitye prApte vacanam / saMbhAvayAmi bhuJjIta bhokSyate vA bhavAn / ayadi kim / saMbhAvayAmi yadbhuJjIthAstvam // hetuhetumatorliG Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 siddhAntakaumudyAm / 3 / 3 / 156 // vA syAt / kRSNaM nameccatsukhaM yAyAt / kRSNaM nasyati cetsukhaM yAsyati // bhaviSyatyeveSyate // neha / hantIti palAyate // icchArtheSu liloTau / 3 / 2157 // icchAmi bhuJjIta bhutAM vA bhavAn / evaM kAmaye prArthaye ityAdiyoge bodhyam // kAmapravedana iti vaktavyam * // neha / icchan karoti // liG ca / 33 / 159 // samAnakartRkeSu icchArtheSUpapadeSu liG / bhuJjIyetIcchati // icchArthebhyo vibhASA vartamAne / 3 / 3 / 160 // liG syAtpakSe laT / icchet / icchati / kAmayeta / kAmayate / vidhinimantraNeti liG / vidhau / yajeta / nimantraNe / iha bhuJjIta bhavAn / AmantraNe / ihAsIta / adhISTe / putramadhyApayedbhavAn / saMprazne / kiM bho vedamadhIyIya uta tarkam / praarthne| bhojanaM labheya / evaM loT // praiSAtisargaprAptakAleSu kRtyAzca / / 3 / 163 // praiSo vidhiH / atisargaH kAmAcArAnujJA / bhavatA yaSTavyam / bhavAnyajatAm / cakAreNa loTo'nukarSaNaM prAptakAlArtham // liG cordhvamauhartike / 3 / 3 / 164 // praiSAdayo'nuvartante / muhUrtAdUrdhvaM yajeta yajatAM vA / yaSTavyam // sme loT / 3 / 3 / 165 // pUrvasUtrasya viSaye / liGaH kRtyAnAM cApavAdaH / Urdhva muhUrtAd yajatAM sma // adhISTe ca 3333166 // sme upapade'dhISTe loT syAt / tvaM ma adhyApaya // liG yadi / 3 / 168 // yacchabde upapade kAlasamayavelAsu ca liG syAt / kAlaH samayo velA vA yadbhuJjIta bhavAn // arhe kRtyatRcazca / 3 / 3169 // cAlliGga / tvaM kanyAM vaheH // zaki liGga ca / 3 / 3 / 172 // zaktau liGa syAt / cAtkRtyAH / tvaM bhAraM vaheH // mAGi luGga / 3 / 3 / 175 // mA kArSIH / kathaM mA bhavatu mA bhaviSyatIti / nAyaM mAG kiMtu mAzabdaH // dhAtusaMbandhepratyayAH // 3 // 4 // 1 // dhAtvarthAnAM saMbandhe yatra kAle pratyayA uktAstato'nyatrApi syuH / tiGvAcyakriyAyAH prAdhAnyAttadanurodhena guNabhUtakriyAvAcibhyaH pratyayAH / vasan dadarza / bhUte laT / atItavAsakartRkartRkaM darzanamarthaH / somayAjyasya putro bhavitA / somena yakSyamANo yaH putrastatkartRkaM bhavanam // kriyAsamabhihAre loT loTo hikhau vA ca tadhvamoH / / 4 / 2 // paunaHpunye bhRzArthe ca dyotye dhAtorloT syAttasya ca hikhau stastiGAmapavAdaH / tau ca hikhau krameNa parasmaipadAtmanepadasaMjJau stastiGsaMjJau ca / tadhvamorviSaye tu hikhau vA staH / puruSaikavacanasaMjJe tu nAnayoratidizyate / hikhavidhAnasAmarthyAt / tena sakalapuruSavacanaviSaye parasmaipadibhyo hiH kartari / AtmanepadibhyaH kho bhAvakarmakartRSu // samuccaye'nyatarasyAm / 3 // 4 // 3 // anekakriyAsamuccaye dyotye prAguktaM vA syAt // yathAvidhyanuprayogaH pUrvasmin // 3 // 4 // 4 // Aye loDidhAne loTaprakRtibhUta eva dhAturanuprayojyaH // samuccaye sAmAnyavacanasya / 3 / 45 // samuccaye loDDidhau sAmAnyArthasya dhAtoranuprayogaH syAt / anuprayogAdyathAyathaM laDAdayastibAdayazca / tataH saMkhyAkAlayoH puruSavizeSArthasya cAbhivyaktiH // kriyAsamabhihAre dve vAcye * // yAhyiAhIti yAti / punaH punaratizayena vA yAnaM hyanta Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante lkaaraarthprkriyaaH| 269 syArthaH / ekakartRkaM vartamAnakAlikaM yAnaM yAtItyasya / itizabdastvamedAnvaye tAtparya grAhayati / evaM yAtaH / yAnti / yAsi / yAthaH / yAtha / yAtayAteti yUyaM yAtha / yAhiyAhItyayAsIt yAsyati vA / adhISvAdhISvetyadhIte / dhvaMviSaye pakSe'dhIdhvamadhIdhvamiti yUyamadhIdhve / samuccaye tu saktUnpiba dhAnAH khAdetyabhyavaharati / annaM bhukSva daadhikmaakhaadykhetybhyvhrte| tadhvamostu pibata khAdatetyabhyavaharatha / bhuGgdhvamAkhAdayadhvamityabhyavaharadhve / pakSe hikhau / atra samuccIyamAnavizeSANAmanuprayogArthena sAmAnyenAbhedAnvayaH / pakSe saktUnpibati / dhAnAH- khAdati / annaM bhute / dAdhikamAkhAdayate / etena, purImavaskanda lunIhi nandanaM muSANa ratnAni harAmarAGganAH / vigRhya cakre namucidviSA balI ya itthamakhAsthyamahardivaM divaH / iti vyAkhyAtam / avaskandanalavanAdirUpA bhUtAnadyatanaparokSA ekakartRkA asvAsthyakriyetyarthAt / iha punaHpunazcaskandetyAdirartha iti tu vyAkhyAnaM bhramamUlakameva / dvitIyasUtre kriyAsamabhihAra ityasyAnuvRtteH / loDantasya dvitvApattezca / purImavaskandetyAdi madhyamapuruSaikavacanamityapi keSAMcidrama eva / puruSavacanasaMjJe iha netyuktatvAt // iti lakArArthaprakriyA // iti bhaTTojidIkSitaviracitAyAM siddhAntakaumudyAmuttarArdhe tiGantaM samAptam / Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIgaNezAyanamaH // atha pUrvakRdantaprakaraNam / dhAtoH |3|1|91 // AtRtIyasamApteradhikAro'yam / tatropapadaM saptamIstham // kRdatiG // vAsarUpo'striyAm / 31194 // paribhASeyam / asmindhAtvadhikAre'sarUpo'pavAdapratyaya utsargasya bAdhako vA syAt khyadhikAroktaM vinA // kRtyAH | 3|1195 // adhikAro'yaM NvulaH prAk || kartari kRt | 3|4|67 // kRtpratyayaH kartari syAditi prApte // tayoreva kRtyaktakhalarthAH | 3 | 4 70 // ete bhAvakarmaNoreva syuH // tavyattavyAnIraH | 3|1|96 // dhAtorete pratyayAH syuH / takArarephau svarArthI / edhitavyam / dhana tvayA / bhAve autsargikamekavacanaM klIbatvaM ca / cetavyazcayanIyo vA dharmastvayA // vasestavyatkartari Nicca * // vasatIti vAstavyaH // kelimara upasaMkhyAnam // pacelimA mASAH / paktavyAH / bhidelimAH saralAH / bhettavyAH / karmaNi pratyayaH // vRttikArastu karmakartari cAyamiSyata ityAha tadbhASyaviruddham // kRtyacaH |8|4 | 29 // upasargasthAnnimittAtparasyAca uttarasya kRtsthasya nasya NatvaM syAt / prayANIyam / acaH kim / pramanaH // nirviNNasyopasaMkhyA - nam * // acaH paratvAbhAvAdaprApte vacanam / parasya Natvam / pUrvasya STutvam / nirviNNaH // pervibhASA | 8|4|30 // upasargasthAnnimittAtparasya NyantAdvihito yaH kRttatsthasya nasya No vA syAt / prayApaNIyam / prayApanIyam / vihitavizeSaNaM kim / yakA vyavadhAne'pi yathA syAt / prayApyamANaM pazya / Natve dura upasargatvaM netyuktam / duryAnam / duryApanam // halacejupadhAt / 8|4|31 // halAderijupadhAtkRnnasyAcaH parasya No vA syAt / prakopaNIyam prakopanIyam / halaH kim / prohaNIyam / ijupadhAtkim / pravapaNIyam || ijAdeH sanumaH / 8 / 4 / 32 // sanumazcedbhavati tarhi ijAderhalantAdvihito yaH kRttatsthasyaiva / preGkhaNIyam / ijAdeH kim / magi sarpaNe / pramaGganIyam / numgrahaNamanukhAropalakSaNArtham / aTkupvAGiti sUtre 'pyevam / teneha na / prenvanam / iha tu syAdeva | prombhaNam // vA niMsanikSanindAm ||8|4|33 // eSAM nasya No vA syAt kRti pare / praNisitavyam / praniMsitavyam // na bhAbhUpUkamigamipyAyIveSAm |8|4|34 // ebhyaH kRnnasya No na / prabhAnIyam / prabhavanIyam / pUJa eveha grahaNamiSyate // pUGastu prapavaNIyaH somaH // NyantabhAdInAmupasaMkhyAnam * // prabhApanIyam / khuzAJaH zasya yo vetyuktam / NatvaprakaraNopari tadbodhyam / yatvasyAsiddhatvena zakAravyavadhAnAnna Natvam / prakhyAnIyam // kRtyalyuTo bahulam ||3|4| 113 // snAntyanena snAnIyaM cUrNam / dIyate'smai dAnIyo vipraH // aco yat / 3|1|97 // ajantAddhAtoryatsyAt / deyam / jeyam / ajgrahaNaM zakyamakartum / yogavibhAgo'pyevam / tavyadAdiSveva yato'pi supaThatvAt || Idyati | 6|4|65 // yati pare Ata ItsyAt / gunnH| deyam / gleyam // takizasicatiyatijanibhyo yadvAcyaH * // takyam / zasyam / catyam / Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGante kRtyaprakriyA / 271 janyam / janeryadvidhiH kharArthaH / NyatApi rUpasiddheH / na ca vRddhiprasaGgaH / janivadhyozceti niSedhAt // hano vA yadvadhazca vaktavyaH * // vadhyaH / pakSe vakSyamANo Nyat / ghAtyaH // poradupadhAt ||1|98pvrgaantaaddupdhaadytsyaat / Nyato'pavAdaH / zapyam / labhyam / nAnubandhakRtamasArUpyam / ato na Nyat / tavyadAdayastu syureva // AGo yi 711 // 65 // AGaH parasya labhernum syAdyAdau pratyaye vivakSite / numi kRte'dupadhatvAbhAvAt Nyadeva / Alambhyo gauH // upAtprazaMsAyAm 71166 // upalambhyaH sAdhuH / stutau kim / upalabdhuM zakya upalabhyaH // zakisahozca / 3 / 1199 // zakyam / sahyam // gadamadacarayamazcAnupasarge / 3 / 1 / 100 // gadyam / madyam / caryam / carerAGi cAgurau * // Acaryo dezaH / gantavya ityarthaH / agurau kim / AcAryo guruH / yamerniyamArtham / sopasargAnmA bhUditi / prayAmyam / nipUrvAtsyAdeva tena na tatra bhavedviniyamyamiti vArtikaprayogAt / etenAniyamyasya nAyuktiH / tvayA niyamyA nanu divyacakSuSetyAdi vyAkhyAtam / niyame sAdhuriti vA // avadyapaNyavaryA gopaNitavyAnirodheSu / 3 / 1 / 101 // vadernaJi upapade vadaH supIti yatkyapoH prAptayoryadeva so'pi garhAyAmevetyubhayArthaM nipAtanam / avayaM pApam / gardai kim / anudyaM gurunAma / taddhi na gardA vacanAnaha ca // AtmanAma gurornAma nAmAtikRpaNasya ca / zreyaskAmo na gRhNIyAjyeSThApatyakalatrayoH / iti smRteH / paNyA gauH / vyavahartavyetyarthaH / pANyamanyat / stutyahamityarthaH / anirodho'pratibandhastasminviSaye vRGo yat / zatena varyA kanyA / vRtyAnyA // vahyaM karaNam / 3 / 1 / 102 // vahantyaneneti vahyaM zakaTam / karaNaM kim / vAhyam / voDhavyam // aryaH svAmivaizyayoH / 3 / 1 / 103 // R gatau / asmAdyat nnyto'pvaadH| aryaH khAmI vaizyo vA / anayoH kim / Aryo brAhmaNaH / prAptavya ityarthaH // upasaryA kAlyA prajane / 3 / 1 / 104 // garbhagrahaNe prAptakAlA cedityarthaH / upasaryA gauH| garbhAdhAnArthaM vRSabheNopagantuM yogyetyarthaH / yajane kAlyeti kim / upasAryA kAzI / prAptavyetyarthaH // ajayaM saMgatam / / 1 / 105 // napUrvAjIyateH kartari yat saMgataM cedvizeSyam / na jIryatItyajaryam / tena saMgatamAryeNa rAmAjarya kuru drutamiti bhaTTiH / mRgairajarya jarasopadiSTamadehabandhAya punarbabandhetyatra tu saMgatamiti vizeSyamadhyAhAryam / saMgataM kim / ajaritA kambalaH / bhAve tu saMgatakartRke'pi Nyadeva / ajArya saMgatena // vadaH supi kyap ca / / 1 / 106 // uttarasUtrAdiha bhAva ityapakRSyate / vaderbhAve kyapyasyAJcAdyat anupasarge supyupapade / brahmodyam / brahmavadyam / brahma vedaH / tasya vadanamityarthaH / karmaNi prtyyaavityeke| upasarge tu Nyadeva / anuvAdyam / apavAdyam // bhuvo bhAve / 3 / 1 / 107 // kyapsyAt / brahmaNo bhAvo brahmabhUyam / supyupapade ityeva / bhavyam / anupasarga eva / prabhavyam // hanasta ca / / 1 / 108 // anupasarge supyupapade hanterbhAve kyapsyAttakArazcAntAdezaH / brahmaNo hananaM brahmahatyA / strItvaM lokAt // etistuzAsvRhajuSaH kyap / 3 / 1 / 109 // ebhyaH kyapsyAt // isvasya piti kRti tuk / / 1 / Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 - siddhAntakaumudyAm 71 // ityaH / stutyaH / zAsa idaGhaloH / ziSyaH / vR iti vRJo grahaNaM na vRGaH / . vRtyaH / vRGastu vAryA RtvijaH / AityaH / juSyaH / punaH kyabuktiH parasyApi Nyato bAdhanArthA / avazyastutyaH // zaMsiduhiguhibhyo veti kAzikA // zasyam / zaMsyam / duhyam / dohyam / guhyam / gohyam / prazasyasya zraH / IDavandavRzaMsaduhAM Nyata iti sUtradvayabalAcchaMseH siddham / itarayostu mUlaM mRgyam // AGpUrvAdaleH saMjJAyAmupasaMkhyAnam * // aJjU vyaktimrakSaNAdiSu / bAhulakAtkaraNe kyap / aniditAmiti nalopaH / Ajyam // RdapadhAccAklapiteH / / 1 / 110 // vRt / vRtyam / vRdh / vRddhyam / kupinRtyostu / kalpyam / caya'm / taparakaraNaM kim / kRt / kIrtyam / anityaNyantAzcurAdaya iti NijabhAve Nyat / NijantAttu yadeva // I ca khanaH / 3 / 1 / 111 // cAt kyap / AdguNaH kheyam / i ceti ikhaH supaThaH // bhRzo'saMjJAyAm / / 1 / 112 // bhRtyAH karmakarAH / bhartavyA ityarthaH / kriyAzabdo'yaM na tu saMjJA // samazca bahulam * // saMbhRtyAH / saMbhAryAH / asaMjJAyAmeva / vikalpArthamidaM vArtikam / asaMjJAyAM kim / bhAryA nAma kSatriyAH / atha kathaM bhAryA vadhUriti / iha hi saMjJAyAM samajeti kyapA bhAvyam / saMjJAparyudAsastu puMsi cari tArthaH / satyam / bibharte, iti dIrghAntAt nayAdervA Nyat / kyap tu bharatereva / tadanubandhakagrahaNe nAtadanubandhakasya iti paribhASayA // mRjervibhASA / 3 / 1 / 113 // mRjeH kyabvA syAtpakSe Nyat / mRjyaH // cajoH kudhiNyatoH 73352 // casya jasya ca kutvaM syAt ghiti Nyati ca pratyaye pare / niSThAyAmaniTa iti vaktavyam / tenehana / gaya'm / mRjervRddhiH / mArgyaH // nyavAdInAM ca 3353 // kutvaM syAt / nyathaiH / nAvaJcerityupratyayaH // rAjasUyasUryamRSodyarucyakupyakRSTapacyAvyathyAH 3 // 1 // 114 // ete sapta kyabantA nipAtyante / rAjJA sotavyo'bhiSavadvArA niSpAdayitavyaH / yadvA latAtmakaH somo rAjA sa sUyate kaNDyate'tretyadhikaraNe kyap / nipAtanAdIrghaH / rAjasUyaH / rAjasUyam / ardharcAdiH / saratyAkAze sUryaH / kartari kyap / nipAtanAdutvam / yadvA pU preraNe tudAdiH / suvati karmaNi lokaM prerayati / kyapo ruT / mRSopapadAdvadeH karmaNi nityaM kyap / mRSodyam / vizeSyanighno'yam / ucchrAyasaundaryaguNA mRSodyAH / rocate rucyaH / guperAdeH katvaM ca saMjJAyAm / suvarNarajatabhinnaM dhanaM kupyam / gopyamanyat / kRSTa khayameva pacyante kRSTapacyAH / karmakartari / zuddhe tu karmaNi kRSTapAkyAH / na vyathate avyathyaH // bhidyoddhyau nade / 3 / 1 / 115 // bhiderujjhezca kyap / ujjhedhatvaM ca / bhinatti kUlaM bhidyaH ujjhatyudakamuddhyaH / nade kim / bhettA / ujjhitA // puSyasiddhyau nakSatre / / 11116 // adhikaraNe kyannipAtyate / puSyantyasminnarthAH puSyaH / siddhyantyasminsiddhyaH // vipUyavinIyajityA muJjakalkahaliSu / 3 / 1 / 117 // pUjanIJjibhyaH kyap / vipUyo muJjaH / rajjvAdikaraNAya zodhayitavya ityarthaH / vinIyaH kalkaH / "piSTaM auSadhivizeSa 1 ayaM pAThaH zekharasthaH // Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdante kRtyprkriyaa| 273 ityarthaH" pApamiti vA / jityo haliH / balena kraSTavya ityarthaH / kRSTasamIkaraNArtha sthUlakASTham haliH / anyatra tu vipavyam // vineyam / jeyam // pratyapibhyAM grhe|3|1|118|| chandasIti vaktavyam * // pratigRhyam / apigRhyam / loke tu pratigrAhyam / apigrAhyam // padAkhairibAhyApakSyeSu ca 3311119 // avagRhyam / pragRhyaM padam / akhairI prtntrH| gRhyakAH zukAH / paJjarAdibandhanena paratantrIkRtA ityarthaH / bAhyAyAm / grAmagRhyA senA / grAmabahirbhUtetyarthaH / strIliGgAnirdezAtpuMnapuMsakayorna / pakSe bhavaH pakSyaH / digAditvAdyat / AryairgRhyate AryagRhyaH / tatpakSAzrita ityarthaH // vibhASA kRvRSoH / / 1 / 120 // kyapsyAt / kRtyam / vRSyam / pakSe // Rhaloya't / / 1 / 124 // RvarNAntAddhalantAcca dhAtorNyatsyAt / kAryam / varNyam // yugyaM ca patre / 3 / 1 / 121 // patraM vAhanam / yugyo gau / atra kyap kutvaM ca nipAtyate // amAvasyadanyatarasyAm / 3 / 1 // 122 // amopapadAdvaseradhikaraNe Nyat / vRddhau satyAM pAkSiko hakhazca nipAtyate / amA saha vasato'syAM candrarkAvamAvasyA / amAvAsyA / / RhalorNyat // cajoriti kutvam / pAkyam // pANau sRjeryadvAcyaH * // RdupadhalakSaNasya kyapo'pavAdaH / pANibhyAM sRjyate pANisA rajjuH // samavapUrvAcca * // samavasaryA // na kAdeH 7359 // vAderdhAtozcajoH kutvaM na / garvyam / vArtikakArastu cajoriti sUtre niSThAyAmaniTa iti pUrayitvA na kAderityAdi pratyAcakhyau / tena arjitarjiprabhRtInAM na kutvam / niSThAyAM seTtvAt / grucugluJcuprabhRtInAM tu kAditve'pi kutvaM syAdeva / sUtramate tu yadyapi viparItaM prAptaM tathApi yathottaraM munInAM prAmANyam // ajivrajyozca 7260 // na kutvam / samAjaH / parivrAjaH // bhujanyujau pANyupatApayoH 361 // etayoretau nipAtau / bhujyate'neneti bhujaH pANiH / halazceti ghaJ / nyujantyasminniti nyujaH / upatApo rogaH / pANyupatApayoH kim / bhogaH / samudgaH // prayAjAnuyAjau yajJAGge // 3 // 62 // etau nipAtau yajJAGge / paJca prayAjAH / trayo'nuyAjAH / yajJAGge kim / prayAgaH / anuyAgaH // vazcergatau 263 // kutvaM na / vayam / gatau kim / vayaM kASTham / kuTilIkRtamityarthaH / oka ucaH ke 3264 // ucerguNakutve nipAtyete ke pare / okaH zakuntavRSalau / igupadhalakSaNaH kaH / ghanA siddhe'ntodAttArthamidam // Nya Avazyake 13 // 35 // kutvaM na / avazyapAcyam // yajayAcarucapravacarcazca 7336 // Nye kutvaM na / yAjyam / yAcyam / rocyam / pravAcyaM granthavizeSaH / Rc / aya'm / Rdupadhatve'pyata eva jJApakAt Nyat // tyajezca * // tyAjyam // tyajipUjyozceti kAzikA // tatra pUjemrahaNaM cintyam / bhASyAnusatvAt / NyatprakaraNe tyajerupasaMkhyAnamiti hi bhASyam // vaco'zabdasaMjJAyAm 7 // 367 // vAcyam / zabdAkhyAyAM tu vAkyam // prayojyaniyojyau zakyArthe / 7 / 368 // prayoktuM zakyaH prayojyaH / niyoktuM zakyo niyojyo bhRtyaH // bhojyaM bhakSye Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 siddhAntakaumudyAm 269 // bhogyamanyat / NyatprakaraNe lapidabhibhyAM ceti vaktavyam * // lApyam / dabhirdhAtuSvapaThito'pi vArtikabalAtvIkAryaH / dAbhyaH // orAvazyake / 3 / 1 / 125 // uvarNAntAddhAtorNyatsyAdavazyaMbhAve dyotye / lAvyam / pAvyam // Asuyuvapirapitrapicamazca / 3 / 1 / 126 // SuJ / AsAvyam / yu mizraNe / yAvyam / vApyam / rApyam / trApyam / cAmyam // AnAyyo'nitye / 3 / 1 / 127 // ApUnniyaterNyadAyAdezazca nipAtyate / dakSiNAgnivizeSa evedam / sa hi gArhapatyAdAnIyate'nityazca satatamaprajvalanAt / Aneyo'nyo ghaTAdiH / vaizyakulAderAnIto dakSiNAgnizca // praNAyyosaMmatI // 3 // 1 // 128 // saMmatiH prItiviSayIbhavanaM krmvyaapaarH| tathA bhogeSvAdaro'pi saMmatiH / praNAgyazcoraH / prItyanarha ityarthaH / praNAyyo'ntevAsI / virakta ityarthaH / praNeyo'nyaH // pAyyasAnnAyanikAyyadhAyyA mAnahavirnivAsasAmidhenISu / 31 / 129 // mIyate 'nena pAyyaM mAnam / Nyat dhAtvAdeH patvaM ca / Ato yugiti yuk / samyak nIyate homArthamaniM pratIti sAnnAyyaM havirvizeSaH / NyadAyAdezaH samo dIrghazca nipAtyate / nicIyate'. 'smindhAnyAdikaM nikAyyo nivAsaH / adhikaraNe Nyat Ay dhAtvAdeH kutvaM ca nipAtyate / dhIyate'nayA samiditi dhAyyA Rk // Rtau kuNDapAyyasaMcAyyau / 3 / 1 / 130 // kuNDena pIyate'minsomaH kuNDapAyyaH kratuH / saMcIyate'sau saMcAyyaH // agnau paricAyyopacAyyasamUhyAH / / 1 / 131 // agnidhAraNArthe sthAnavizeSe ete sAdhavaH / anyatra tu pariceyam / upaceyam / saMvAhyam // cityAgnicitye ca / 3 / 1 / 132 // cIyate'sau cityo'miH / amezcayanamamicityA // praiSAtisargaprAptakAleSu kRtyAzca / 3 / 3 / 163 // tvayA gantavyam / gamanIyam / gamyam / iha loTA bAdhA mA bhUditi punaH kRtyavidhiH rUyadhikArAdUrdhvaM vAsarUpavidhiH kvacinneti jJApayati / tena ktalyuTtumunkhalartheSu neti siddham // arhe kRtyatRcazca / 3 / 3 / 169 // stotumarhaH stutyaH / stutikarma / stotA / stutikartA / liGA bAdhA mA bhUditi kRtyatRcovidhiH / bhavyageyapravacanIyopasthAnIyajanyAplAvyApAtyA vA / / 4 / 68 // ete kRtyAntAH kartari vA nipAtyante / pakSe tayoreveti sakarmakAtkarmaNi akarmakAttu bhAve jJeyAH / bhavatIti bhavyaH / bhavyamanena vA / gAyatIti geyaH sAmnAmayam geyaM sAmAnena vA ityAdi // zaki liG ca / 3 / 3 / 172 // cAtkRtyAH / voDhuM zavayo voDhavyaH / vAhanIyo vAhyaH / liGA bAdhA mA bhUditi kRtyoktiH // lAghavAdanenaiva jJApanasaMbhave praiSAdisUtre kRtyAzceti / sutyajam / ahe kRtyatRcorgrahaNaM ca // // iti kRtyaprakriyA // NvultRcau / 3 / 1133 // dhAtoretau staH / kartari kRditi karthe / yuvoranAkau // kArakaH / kartA / voDhumarho voDhA / kArikA / kIM / gAGkuTeti Gittvam / kuttitaa| agNidityuktena Gittvam / koTakaH / vija iT // vijitA / hanasto'ciNNaloH / ghAtakaH / Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 275 kRdantam / Ato yuk / dAyakaH / nodAttopadezasyeti na vRddhiH / zamakaH / dmkH| aniTastu niyAmakaH / janivadhyozca // janakaH / vadha hiMsAyAm / vadhakaH / radhijabhoraci // randhakaH / jambhakaH / neTyaliTi radheH // radhitA / raddhA / masjinazoriti num / matA / naMSTA / nazitA / ramerazabliToH / rambhakaH / rabdhA / labhezca / lambhakaH / labdhA / tiisssh-| eSitA / eSTA / sahitA / soDhA / daridrAterAlopaH / daridritA / Nvuli na / daridrAyakaH / kRtyalyuTa ityeva sUtramastu / yatra vihitAstato'nyatrApi syurityarthAt / evaM ca bahulagrahaNaM yogavibhAgena kRnmAtrasyArthavyabhicArArtham / pAdAbhyAM hriyate pAdahArakaH / karmaNi bul // kramaH kartaryAtmane. padaviSayAtkRta iniSedho vAcyaH * // prakrantA / kartarIti kim / prakramitavyam / Atmanepadeti kim / saMkramitA / ananyabhAve viSayazabdaH / tenAnupasargAdveti vikalpAhasya na niSedhaH / kramitA / tadarhatvameva tadviSayatvam / tena krantetyapIti kecit / gameriDityatra parasmaipadagrahaNaM taGAnayorabhAvaM lakSayati / saJjigamiSitA / evaM na vRbhyazcaturthyaH / vivR. tsitA / yaGantAt Nvul / allopasya sthAnivattvAnna vRddhiH / pApacakaH / yaGlugantAttu pApAcakaH // nandigrahipacAdibhyo lyuNinyacaH / / 1 / 134 // nandyAderyugraMhyAdeNiniH pacAderac syAt / nandayatIti nandanaH / janamardayatIti janArdanaH / madhusUdanaH / vizeSeNa bhISayate iti vibhISaNaH / lavaNaH / nandyAdigaNe nipAtanANNatvam / grAhI sthAyI / mantrI / vizayI / vRddhyabhAvo nipAtanAt / viSayI / iha Satvamapi / paribhAvI / paribhavI / pAkSiko vRddhyabhAvo nipAtyate / pacAdirAkRtigaNaH / zivazamariSTasya kare / karmaNi ghaTo'Thac / iti sUtrayoH karoterghaTezcAcaprayogAt / acpratyaye pare yaGlugvidhAnAcca / keSAMcitpAThastvanubandhAsaJjanArthaH / keSAMcitprapaJcArthaH / keSAMcidbAdhakabAdhanArthaH / pacatIti pacaH / nadaha / coraT / devaT / ityAdayaSTitaH / nadI / corI / devI / dIvyaterigupadheti kaH prAptaH / jArabharA / zvapacA / anayoH karmaNyaN prAptaH / nyavAdiSu pAThAt zvapAko'pi / yaGo'ci ceti luk / na dhAtulopa iti guNavRddhiniSedhaH / cekriyaH / nenyaH / loluvaH / popuvaH / marImRjaH // caricalipativadInAM vA dvitvamacyAkcAbhyAsasyeti vaktavyam * // Agamasya dIrghatvasAmarthyAdabhyAsahakho halAdiH zeSazca na / carAcaraH / calAcalaH / patApataH / vadAvadaH // hantepatvaM ca * // ghatvamabhyAsasya / uttarasya tvabhyAsAceti kutvam / ghanAghanaH // pATerNilukcokca dIrghazcAbhyAsasya * pATUpaTaH / pakSe caraH / calaH / pataH / vadaH / hanaH / pATaH / rAtreH kRtIti vA mum / rAtriMcaraH / rAtricaraH // igupadhajJAprIkiraH kaH / / 1 / 135 // ebhyaH kaH syAt / kSipaH / likhaH / budhaH / kRzaH / jJaH / prINAtIti priyaH / kiratIti kiraH / vAsarUpavidhinA NvultRcAvapi / kSepakaH / kSeptA // Atazvopasarge // 3211136 // kaH syAt / zyAvyadheti NasyApavAdaH / suglaH / prajJaH // pAghrAdhmAdheDdRzaH zaH // 1 // 137 // pibatIti pibaH / jighraH / dhamaH / dhayaH / dhayA kanyA / dheTaSTittvAt stanandhayIti Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 siddhAntakaumudyAm khazIva GIp prAptaH / khazo'nyatra neSyata iti haradattaH / pazyatIti pazyaH / braH saMjJAyAM na / vyAghrAdibhiriti nirdezAt // anupasargAllimpavindadhAripArivedyudejicetisAtisAhibhyazca / 3 / 1 / 138 // zaH syAt / limpaH / vindaH / dhArayaH / pArayaH / vedayaH / udejayaH / cetayaH / sAtiH sukhArthaH sautro hetumaNNyantaH / sAtayaH / vA'sarUpa. nyAyena vipi sAt paramAtmA / sAtvanto bhaktAH / Saha marSaNe curAdiH / hetumaNNyanto vA / sAhayaH / anupasargAtkim / pralipaH // nau limpervAcyaH * // nilimpA devAH // gavAdiSu vindeH saMjJAyAm * govindaH / aravindam // dadAtidadhAtyorvibhASA / 3 / 1 / 139 // zaH syAt / dadaH / dadhaH / pakSe vakSyamANo NaH / anupasargAdityeva / pradaH / pradhaH // jva. litikasantebhyo NaH / / 1 / 140 // itizabda AdyarthaH / jvalAdibhyaH kasantebhyo NaH syAdvA / pakSe'c / jvAlaH / jvalaH / cAlaH / calaH / anupasargAdityeva / ujjvalaH // tanoterupasaMkhyAnam * // ihAnupasargAditi vibhASeti ca na saMbadhyate / avatanotItyavatAnaH // zyAyadhAsusaMsvatINavasAvahalihazliSazvasazca 3314141 // zyaiGprabhRtibhyo nityaM NaH syAt / zyaiGo'vasyatezcAdantatvAsiddhe pRthaggrahaNamupasarge kaM bAdhi.. tum / avshyaayH| pratizyAyaH / At / dAyaH / dhAyaH / vyAdhaH / sru gatau / ApUrvaH saMpUrvazca / AsrAvaH / saMsAvaH / atyAyaH / avasAyaH / avahAraH / lehaH / zleSaH / shvaasH|| dunyoranupasarge // 3 // 1 // 142 // NaH syAt / dunotIti dAvaH / nIsAhacaryAtsAnubandhakAhunotereva NaH / davatestu pacAdyac / davaH / nayatIti nAyaH / upasarge tu pradavaH / praNayaH // vibhASA grahaH / 3 / 1 / 143 // No vA / pakSe'c / vyavasthitavibhASeyam / tena jalacare grAhaH / jyotiSi grahaH // bhavatezceti kAzikA // bhavo devaH saMsArazca / bhAvAH padArthAH / bhASyamate tu prAptyArthAcurAdiNyantAdac / bhAvaH // gehe kaH / 3 / 1 / 144 // gehe kartari AheH kaH syAt / gRhNAti dhAnyAdikamiti gRham / tAtsthyAgRhA dArAH // zilpini Svun / 3 / 1 / 145 // kriyAkauzalaM zilpaM tadvatkartari vun syAt // nRtikhaniraJjibhya eva * // nartakaH / nartakI / khanakaH / khanakI // asi ake'ne ca raJjana lopo vAcyaH * // rajakaH / rajakI / bhASyamate tu nRtikhanibhyAmeva pvun / raJjestu kun zilpisaMjJayoriti kun / TAp / rajikA / puMyoge tu rajakI // gasthakan / 3 / 1146 // gAyateH sthakan syAt zilpini kartari / gAthakaH // NyuT ca / 3 / 1 / 147 // gAyanaH / TittvAdgAyanI // hazca vrIhikAlayoH / / 1 / 148 // hAko hAGazca NyuT syAt brIhau kAle ca kartari / jahAtyudakamiti hAyano vrIhiH / jahAti bhAvAniti hAyano varSam / jihIte prApnoti vA // pusalvaH samabhihAre vun / 3 / 1 / 149 // samabhihAragrahaNe sAdhukAritvaM lakSyate / pravakaH / sarakaH / lavakaH // AziSi ca / / 1150 // AzIviSayArthavRtte. rdhAtovun syAtkartari / jIvatAt jIvakaH / nandatAt nandakaH / AzIH prayokturdharmaH / AzA Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdantam / 277 situH pitrAderiyamuktiH // karmaNyaN / 3 / 2 / 1 // karmaNyupapade dhAtoraNa pratyayaH syAt / upapadasamAsaH / kumbhaM karotIti kumbhakAraH / AdityaM pazyatItyAdAvanabhidhAnAnna // zIlikAmibhakSyAcaribhyo NaH * // aNo'pavAdArtha vArtikam / mAMsazIlA / mAMsakAmA / mAMsabhakSA / kalyANAcArA // IkSikSamibhyAM ca * // sukhapratIkSA / bahukSAmA / kathaM tarhi gaGgAdharabhUdharAdayaH / karmaNaH zeSatvavivakSAyAM bhaviSyanti // hAvAmazca / / 2 / 2 // aN syAt / kApavAdaH / khargahvAyaH / tantuvAyaH / dhAnyamAyaH // Ato'nupasarge kaH 3 // 2 // 3 // AdantAddhAtoranupasargAtkarmaNyupapade kaH syAnnA'N / Ato lopaH / godaH pANitram / anupasarge kim / gosandAyaH // kavidhau sarvatra saMprasAraNibhyo DaH * // brahma jinAti brahmajyaH / sarvatragrahaNAt Atazcopasarge / AhvaH / prahaH // supi sthaH // 32 // 4 // supIti yogo vibhajyate / supi upapade AdantAtkaH syAt / dvAbhyAM pibatIti dvipaH / samasthaH / viSa. masthaH / tataH sthaH // supi tiSThateH kaH syAt / ArambhasAmarthyAdbhAve / AkhUnAmutthAnamAkhUtthaH // praSTho'gragAmini / 8 / 3 / 92 // pratiSThata iti praSTho gauH / agrato gacchatItyarthaH / agreti kim / prasthaH // ambAmbagobhUmisavyApadvitrikuzekuzavaGgamaJjipuJjiparamebarhirdivyagnibhyaH sthaH 83397||sth iti kprtyyaantsyaanukrnnm|| SaSThyarthe prathamA / ebhyaH sthasya sasya SaH syAt / dviSThaH / triSThaH / ita UrdhvaM karmaNi supIti dvayamapyanuvartate / tatrAkarmakeSu supItyasya saMbandhaH // tundazokayoH primRjaapnudo| 2 // 5 // tundazokayoH karmaNorupapadayorAbhyAM kaH syAt // AlasyasukhAharaNayoriti vaktavyam * // tundaM parimASrTIti tundaparimRjo'lasaH / zokApanudaH sukhasyAhartA / alasAdanyatra tundaparimArja eva / yazca saMsArAsAratvopadezena zokamapanudati sa zokApanodaH / kaprakaraNe mUlavibhujAdibhya upasaMkhyAnam * // mUlAni vibhujati mUlavibhujo rathaH / AkRtigaNo'yam / / mahIdhraH / kudhrH| gilatIti gilaH // pre daajnyH||2|6|| dArUpAjAnAtezca propasRSTAtkarmaNyupapade kaH syAdaNo'pavAdaH / sarvapradaH / pathiprajJaH / anupasarga ityukteH prAdanyasminsupi na kaH / gosaMpradAyaH // sami khyaH / / 7 // gosaMkhyaH // gApoSTak / / 2 / 8 // anupasRSTAbhyAmAbhyAM Tak syAtkarmaNyupapade / sAmagaH / sAmagI / upasarge tu sAmasaGgAyaH // pibateH surAzIdhvoriti vAcyam * // surApI / zIdhupI / anyatra kSIrapA brAhmaNI / surAM pAti rakSatIti surApA // harateranudyamane'c / 3 / 2 / 9 // aMzaharaH / anudyamane kim / bhArahAraH // zaktilAgalAGkuzatomarayaSTighaTaghaTIdhanuSSu graherupasaMkhyAnam * // zaktigrahaH / lAgalagrahaH // sUtre ca dhArye'rthe * // sUtragrahaH / yastu sUtraM kevalamupAdatte na tu dhArayati tatrA __ 1 dvayostiSThatIti vigrahaH / evaM ambaSThaH / AmbaSThaH / goSThaH / bhUmiSThaH / savyaSThaH / apaSThaH / kuSThaH / zekuSThaH / zaGkhaSThaH / aGguSThaH / maJjiSThaH / puJjiSThaH / parameSThaH / barhiSThaH / diviSThaH / agnisstthH|| 2 mUlavibhuja, nakhamuca, kAkagRha, kumuda, mahIdhra, kudhra, gila / AkRtigaNo'yam // Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 siddhAntakaumudyAm Neva / sUtragrAhaH // vayasi ca 3 / 2 / 10 // udyamanArthaM sUtram / kavacaharaH kumAraH // AGi tAcchIlye / 3 / 2 / 11 // puSpANyAharati tacchIlaH puSpAharaH / tAcchIlye kim / bhArahAraH // arhaH / / 2 / 12 // arhaterac syAtkarmaNyupapade / aNo'pavAdaH / pUjAr2yA brAhmaNI // stambakaNayo rmijpoH3|2|13|| hastisUcakayoriti vaktavyam * // stambe ramate stamberamo hastI / tatpuruSe kRtIti haladantAditi vA Deraluk / karNejapaH sUcakaH // zamidhAtoH saMjJAyAm / 3 / 2 / 14 // zambhavaH / zamvadaH / punardhAtugrahaNaM bAdhakaviSaye'pi pravRttyartham / kRJo hetvAdiSu To mA bhUt / zaGkarA nAma paritrAjikA tacchIlA // adhikaraNe sheteH|3|215|| khe zete khazayaH // pArdhAdiSUpasaMkhyAnam * // pArzvabhyAM zete pArzvazayaH / pRSThazayaH / udareNa zete udarazayaH // uttAnAdiSu kartRSu * // uttAnaH zete uttAnazayaH / avamUrdhazayaH / avanato mUrdhA yasya saH avamUrdhA / adhomukhaH zete ityarthaH // girau Dazchandasi * // girau zete girizaH // kathaM tarhi girizamupacacAra pratyahaM sA sukezIti / girirasyAstIti vigrahe lomAditvAcchaH // careSTaH / / 2 / 16 // adhikaraNe upapade / kurucaraH / kurucarI // bhikSAsenAdAyeSu ca / 3 / 2 / 17 // bhikSAM caratIti bhikSAcaraH / senAcaraH / AdAyeti lyabantam / AdAyacaraH / kathaM prekSya sthitAM sahacarImiti / padAdiSu caraDiti pAThAt // puro'grato'greSu sarteH / 3 / 2 / 18 // purassaraH / agratassaraH / agramaNAgre vA saratItyagresaraH / sUtre'gre iti edantatvamapi nipAtyate / kathaM tarhi yUthaM tadagrasaragarvitakRSNasAramiti / bAhulakAditi haradattaH // pUrve kartari 332 // 19 // kartRvAcini pUrvazabde upapade sarteSTaH syAt / pUrvaH saratIti pUrvasaraH / kartari kim / pUrvaM dezaM saratIti pUrvasAraH // kRto hetutAcchIlyAnulomyeSu / 3 / 2 / 20 // eSu dyotyeSu karoteSTaH syAt / ataH kRkamIti saH / yazaskarI vidyA / / zrAddhakaraH / vacanakaraH // divAvibhAnizAprabhAbhAskArAntAnantAdibahunAndI. kiMlipilibibalibhaktikartRcitrakSetrasaMkhyAjaGghAbAhvayettaddhanuraruSSu / / 2 // 21 // eSu kRaSTaH syAt ahetvAdAvapi / divAkaraH / vibhAkaraH / nizAkaraH / kaskAditvAtsaH / bhAskaraH / bahukaraH / bahuzabdasya vaipulyArthaM saMkhyApekSAyA pRthaggrahaNam / lipilibizabdau paryAyau / saMkhyA / ekakaraH / dvikaraH / kaskAditvAdahaskaraH / nityaM samAse'nuttarapadasthasyeti Satvam / dhanuSkaraH / aruSkaraH // kiMyattadbahuSu kRJo'vidhAnamiti vArtikam * // kiMkarA / yatkarA / tatkarA / hetvAdau TaM bAdhitvA paratvAdac / puMyoge GIp / kiMkarI // karmaNi bhRtau / / 2 / 22 // karmazabde upapade karoteSTaH syAt bhRtau / karmakarobhRtakaH / karmakAro'nyaH // na zabdazlokakalahagAthAvaracATusUtramanapadeSu // 3 // 2223 // eSu kRJaSTo na / hetvAdiSu prAptaH pratiSidhyate / zabdakAra ityAdi // stambazakRtorin / 3 / 2 / 24 // vrIhivatsayoriti vaktavyam * // stambakaritrIhiH / zakRtkari Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdantam / 279 vatsaH / vrIhivatsayoH kim / stambakAraH / zakRtkAraH // harateItinAthayoH pazau / / 2 / 25 // dRtinAthayorupapadayo<Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm / dviSatparayostApeH / 3 / 2 / 39 // khac syAt // khaci hrasvaH | 6|4|94 // khacpare Nau upadhAyA hrasvaH syAt / dviSantaM paraM vA tApayatIti dviSantapaH / parantapaH / ghaTaghaTI - liGgaviziSTaparibhASA anityA / teneha na / dviSatIM tApayatIti dviSatItApaH // vAci yamo vrate / 3 / 240 // vAkzabde upapade yameH khac syAdvate gamye // vAcaMyamapurandarau ca / 63 / 3 / 69 // vAkpuroramantatvaM nipAtyate / vAcaMyamo maunavratI / azaktyAdinA vAcaM yacchatIti vAgyAmaH // pUH sarvayordArisahoH | 3|2|41 // puraM dArayatIti purandaraH / sarvasahaH / sahigrahaNamasaMjJArtham / bhage ca dAreriti kAzikA / bAhulakena labdhamidamityAhuH / bhagaM dArayatIti bhagandaraH // sarvakUlAbhrakarISeSu kaSaH / 3 / 2 / 42 // sarvaGkaSaH khalaH / kUlaGkaSA nadI / abhraGkaSo vAyuH / karISaGkaSA vAtyA // meghartibhayeSu kRnyH|3|2|43 // meghaGkaraH / RtiGkaraH / bhayaGkaraH / bhayazabdena tadantavidhiH / abhayaGkaraH // kSemapriyamadreNa ca / 3 / 2 / 44 // eSu kRJo'N syAt cAt khac / kSemaGkaraH / kSemakAraH / priyaGkaraH / priyakAraH / madraGkaraH / madrakAraH / veti vAcye'NgrahaNaM hetvAdiSu To mA bhUditi / kathaM tarhi alpArambhAH kSemakarA iti / karmaNaH zeSatvavivakSAyAM pacAdyac // Azite bhuvaH karaNabhAvayoH | 3|2|45 || Azitazabde upapade bhavateH khac / Azito bhavatyanenAzitambhava odanaH / Azitasya bhavanaM AzitambhavaH // saMjJAyAM bhRtRvRjidhArisahitapidamaH | 3|2|46 // vizvaM bibhartIti vizvambharaH / vizvambharA / rathantaraM sAma / iha rathena taratIti vyutpattimAtraM na tvavayavArthAnugamaH / patiMvarA kanyA / zatrujayo hastI / yugaMdharaH parvataH / zatruMsahaH / zatruMtapaH / ariMdamaH / damiH zamanAyAM tena sakarmaka ityuktam / matAntare tu antarbhAvitaNyartho'tra dabhiH || gamazca | 3|2|47 // sutaMgamaH // antAtyantAdhvadUrapArasarvAnanteSu DaH | 3 |2|48 // saMjJAyAmiti nivRttam / gameH syAt / DittvasAmarthyAdabhasyApi TerlopaH / antaM gacchatItyantaga ityAdi // sarvatrapannayorupasaMkhyAnam * // sarvatragaH / pannaM patitaM gacchatIti pannagaH / pannamiti padyateH kAntaM kriyAvizeSaNam // uraso lopazca * // urasA gacchatItyuragaH / suduroradhikaraNe * // sukhena gacchatIti sugaH / durgaH // anyatrApi dRzyate iti vaktavyam * // grAmagaH // Deca vihAyaso vihAdezo vaktavyaH * // vihagaH // AziSi hanaH | 3 | 2|49 // zatruM vadhyAcchatruhaH / AziSi kim / zatrughAtaH // dArAvAhano'Nantasya ca TaH saMjJAyAm * // dAruzabde upapade AGpUrvAddhanteraN TakArazcAntAdezo vaktavya ityarthaH / dArvA - ghATaH // cArau vA * // cArvAghATaH cArvAghAtaH // karmaNi sami ca // karmaNyupapade saMpUrvAddhanteruktaM vetyarthaH / varNAnsaMhantIti varNasaGghATaH / padasaGghATaH / varNasaGghAtaH / padasaGghAtaH // ape klezatamasoH / 3 / 2 / 50 || apapUrvAddhanterDaH syAt / anAzIrarthamidam / klezApahaH putraH / tamopahaH sUryaH // kumArazIrSayorNiniH / 3 / 2 / 51 // kumAraghAtI / zirasaH zIrSabhAvo nipA eSu 280 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdantam / 281 1 tyate / zIrSaghAtI // lakSaNe jAyApatyoSTak / 3 / 2252 // hanteSTak syAllakSaNavati kartari / jAyAno nA / patighnI strI || amanuSyakartRke ca / 3 / 2253 // jAyAnastila - kAlakaH / patighnI pANirekhA / pittaghnaM ghRtam / amanuSyeti kim / AkhughAtaH zUdraH / atha kathaM balabhadraH pralaMbaghnaH / zatrughnaH / kRtaghnaH ityAdi / mUlavibhujAditvAtsiddham / coraghAto nagaraghAto hastIti tu bAhulakAdaNi // zaktau hastikapATayoH | 3|2254 // hanteSTak syAt zaktau dyotyAyAm / manuSyakartRkArthamidam / hastighno nA / kapATanazcoraH / va pAThAntaram // pANighatADaghau zilpini | 3|2/55 // hanteSTak Tilopo ghatvaM ca nipAtyate pANitADayorupapadayoH / pANighaH / tADaghaH / zilpini kim / pANighAtaH / tADaghAtaH // rAjagha upasaMkhyAnam * // rAjAnaM hanti rAjaghaH // ADhya subhagasthUla palitanagnAndhapriyeSu vyartheSvacvau kRJaH karaNe khyun / 3 / 2256 // eSu cvyartheSvaccyanteSu karmasUpapadeSu kRJaH khyun syAt / anADhyamADhyaM kurvantyanena ADhyaGkaraNam / accau kim / ADhyIkurvantyanena / iha pratiSedhasAmarthyAt lyuDapi neti kAzikA / bhASyamate tu lyuT syAdeva / acvAvityuttarArtham // kartari bhuvaH khiSNukhukaJa | 3|2|57 // ADhyAdiSu cvyartheSvacvyanteSu bhavateretau staH / anADhya ADhyo bhavatIti ADhyambhaviSNuH / ADhyambhAvukaH // spRzo'nudake kin / 3 / 2258 // ghRtaspRk / karmaNIti nivRttam / mantreNa spRzatIti mantraspRk // RtvigdadhRksragdiguSNigazcayujikuJcAM ca |32|59 // vyAkhyAtam // tyadAdiSu dRzo'nAlocane kaJca / 3 260 // samAnAnyayozce vAcyam * // sadRk / sadRzaH / anyAdRk / anyAdRzaH / kso'pi vAcyaH * // tAdRzaH / sadRkSaH / anyAdRkSaH // satsUdviSadruhaduhayujavidabhidacchidajinIrAjAmupasaspi kipU / 3 / 261 || ebhyaH kipsyAdupasarge satyasati ca supyupapade / ghusat / upaniSat / aNDasUH / prasUH / mitradviT / pradviT / mitradhruk / pradhruk / godhuk / pradhuk / azvayuk / prayuk / vedavit / nividityAdi // agraprAmAbhyAM nayaterNo vAcyaH * agraNIH / grAmaNIH // bhajo NviH | 3 |2|62 / / supyupasarge copapade bhajeviH syAt / aMzabhAk / prabhAk || ado'nanne | 3|2|68 // viT syAt / Amamati AmAt / sasyAt / ananne kim / annAdaH // kravye ca / 3 / 269 // aderviT pUrveNa siddhe vacanamaNbAdhanArtham / kravyAt AmamAMsabhakSakaH / kathaM tarhi kravyAdossrapa Azara iti / pakkamAMsazabde upapade'N upapadasya kravyAdezaH pRSodarAditvAt // duhaH kaJghazva | 3|2|70 || kAmadudhA // anyebhyo'pi dRzyante |32|75 || chandasIti nivRttam / manin kanip vanip vic ete pratyayA dhAtoH syuH // nevazi kRti |7|2|8 // vazAdeH kRta iNna syAt / zR / suzarmA / prAtaritvA || vijanoranunAsikasyAt | 6|4|41 // anunAsikasya AtsyAt / vijAyata iti vijAvA / oNR / avAvA / vic / roT / reT / sugaN // kip ca / 3 / 2276 // aya 36 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 siddhAntakaumudyAm mapi dRzyate / satsUdviSeti tvasyaiva prapaJcaH / ukhAsat / parNadhvat / vAhaT // antH|84|20|| padAntasyAniternasya NatvaM syAdupasargasthAnnimittAtparazcet / he prANa / zAsa iditItvam / mitrANi zAsti mitrazIH // AzAsaH ko upadhAyA itvaM vAcyam * // AzIH / itvotve / gIH / pUH / ismannatiSu ca / 6 / 4 / 97 // eSu chAdeIkhaH syAt / tanucchat / anunAsikasya kIti dIrghaH / mono dhAtoH / pratAn / prazAn / cchorityUt / akSayUH / jvaratvaretyUTha / juuH| jUrau / juurH| tUH / sUH / UTha / vRddhiH / janAnavatIti janauH / janAvau / janAvaH / mUH / muvau / muvaH / sumUH / sumbau / sumvaH / rAlopaH // murchA, mUH / murau / muraH / dhurvI, dhUH // gamaH ko / 6 / 4 / 40 // anunAsikalopaH syAt / aGgagat // gamAdInAmiti vaktavyam * // parItat / saMyat / sunat // UGga ca gamAdInAmiti vaktavyam * // lopazca / agregUH / agrebhrUH // sthaH ka ca / 3 / 277 // cAt kim / zaMsthaH / zaMsthAH / zamidhAtorityacaM bAdhituM sUtram // supyajAto NinistAcchIlye / / 2 / 78 // ajAtyarthe supi dhAtoNiniH syAttAcchIlye dyotye / uSNabhojI / zItabhojI / ajAtau kim / brAhmaNAnAmantrayitA / tAcchIlye kim / uSNaM mujhe kadAcit / iha vRttikAreNopasargabhinna eva supi Niniriti vyAkhyAya utpatibhyAmAGi sarterupasaMkhyAnamiti paThitam / haradattamAdhavAdibhizca tadevAnusRtam / tacca bhASyavirodhAdupekSyam / prasiddhazcopasarge'pi NiniH / sa babhUvopajIvinAm / anuyAyivargaH / patatyadho dhAma visAri / na vaJcanIyAH prabhavo'nujIvibhirityAdau // sAdhukAriNyupasaMkhyAnam * // brahmaNi vadaH * // atAcchIlyArthaM vArtikadvayam / sAdhudAyI / brahmavAdI // karturyupamAne / / 279 // NiniH syAt / upapadArthaH kartA pratyayArthasya karturupamAnam / uSTra iva krozati uSTrakozI / dhvAGkarAvI / atAcchIlyArtha jAtyarthaM ca sUtram / kartari kim / apUpAniva bhakSayati mASAn / upamAne kim / uSTraH krozati // vrate / 3 / 2 / 80 // NiniH syAt / sthaNDilazAyI // bahulamAbhIkSNye / 3 / 2 / 81 // paunaHpunye dyotye supyupapade NiniH / kSIrapAyiNa uzInarAH // manaH / 2 / 82 // supi manyateNiniH syAt / darzanIyamAnI // AtmamAne khazca / / 2 / 83 // khakarmake manane vartamAnAnmanyateH supi khaz syAt / cANiniH / paNDitamAtmAnaM manyate paNDitaMmanyaH / paNDitamAnI / khityanavyayasya // kAlimmanyA / anavyayasya kim / divAmanyA // ic| ekAco'mpratyayavaca / 6 / 3 / 68 // ijantAdekAco'm syAtsa ca khAdyamvatkhidante pare / auto'mzasoH / gAmmanyaH / vaamshsoH|| striyammanyaH / strIMmanyaH / nR / narammanyaH / bhuvammanyaH / zriyamAtmAnaM manyate zrimanyaM kulam / bhASyakAravacanAt zrIzabdasya hakho mumamorabhAvazca // bhUte / 3 / 2 / 84 // adhikAro'yam / vartamAne laDiti yAvat // karaNe yajaH / 3 / 2 / 85 // karaNe upapade bhUtArthAdyajeNiniH syAtkartari / someneSTavAn somayAjI / amiSTomayAjI // karmaNi hanaH // 32 // 86 // pitRvyaghAtI / karmaNItyetatsahe ceti Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdantam / 283 yAvadadhikriyate // brahmabhrUNavRtreSu kipa / / 2 / 87 // eSu karmasUpapadeSu hanterbhUte kkipsyAt / brahmahA / bhrUNahA / vRtrahA / vip cetyeva siddhe niyamArthamidam / brahmAdipveva hantereva bhUte eva kibeveti caturvidho'tra niyama iti kAzikA / brahmAdiveva kibeveti dvividho niyama iti bhASyam // sukarmapApamantrapuNyeSu kRtH| 3 / 2 / 89 // saukarmAdiSu ca kRJaH kipsyAt / trividho'tra niyama iti kAzikA / sukRt / karmakRt / pApakRt / mantrakRt / puNyakRt / kvibeveti niyamAtkarma kRtavAnityatrANna / kRtra eveti niyamAt mantraM karoti kariSyati veti vivakSAyAM na kip / svAdiSveveti niyamAbhAvAdanyasminnapyupapade kip / zAstrakRt / bhASyakRt // some sutraH / / 2 / 90 // somasut / caturvidho'tra niyama iti kAzikA / evamuttarasUtre'pi // agnau ceH3|2|91 // agnicit // karmaNyanyAkhyAyAm / / 2 / 92 // karmaNyupapade karmaNyeva kArake cinoteH kvipsyAt agyAdhArasthalavizeSasyAkhyAyAm / zyena iva citaH zyenacit // karmaNInivikriyaH / / 2 / 93 // karmaNyupapade vipUrvAkkrINAteriniH syAt // kutsitagrahaNaM kartavyam * // somavikrayI ghRtavikrayI // dRzeH kanip / 3 / 2 / 94 // karmaNi bhUta ityeva / pAraM dRSTavAn pAradRzvA // rAjani yudhi kRtH|3|2|95|| kanipsyAt / yudhiranta vitnnyrthH| rAjAnaM yodhitavAn rAjayudhvA / rAjakRtvA // sahe ca / / 296 // karmaNIti nivRttam / sahayudhvA / sahakRtvA // saptamyAM janerDaH // 3 / 2 / 97 // sarasijam / mandurAyAM jAto mandurajaH / DyAporiti ikhH|| paJcamyAmajAtau / / 2 / 98 // jAtizabdavarjite paJcamyante upapade janerDaH syAt / saMskArajaH / adRSTajaH // upasarge ca saMjJAyAm // 32 // 99 // prajA syAtsantatau jane // anau karmaNi / / 2 / 100 // anupUrvAjaneH karmaNyupapade DaH syAt / pumAMsamanurudhya jAtA pumanujA // anyeSvapi dRzyate / / 2 / 101 // anyeSvapyupapadeSu janerDaH syAt / ajaH / dvijaH / brAhmaNajaH / apizabdaH sarvopAdhivyabhicArArthaH / tena dhAtvantarAdapi kArakAntareSvapi kacit / paritaH khAtA parikhA // taktavatU niSThA / / 1 / 26 // etau niSThAsaMjJau staH // niSThA / / 2 / 102 // bhUtArthavRtterdhAtorniSThA syAt / tatra tayoreveti bhAvakarmaNoH ktaH / kartari kRditi kartari ktavatuH / ukAvitau / snAtaM myaa| stutastvayA viSNuH / viSNurvizvaM kRtavAn // niSThAyAmaNyadarthe / 6 / 4 / 60 // Nyadartho bhAvakarmaNI tato'nyatra niSThAyAM kSiyo dIrghaH syAt // kSiyo dIrghAt / 82 / 46 // dIrghAt kSiyo niSThAtasya naH syAt / kSINavAn / bhAvakarmaNostu kSitaH kAmo mayA / yukaH kiti / zritaH / zritavAn / bhUtaH / bhUtavAn / kSutaH // UrNoteNuvadbhAvo vAcyaH * // tena ekActvAnneT / UrgutaH / nutaH / vRtaH // radAbhyAM niSThAto naH pUrvasya ca daH / 82 / 42 // rephadakArAbhyAM parasya niSThAtasya naH syAt / niSThApekSayA pUrvasya dhAtordakArasya ca / zU / Rta it / raparaH / Natvam / zIrNaH / bahiraGgatvena vRddharasiddhatvA Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 siddhAntakaumudyAm neha / kRtasyApatyaM kArtiH / bhinnaH / chinnaH // saMyogAderAto dhAtoryaNvataH / / 43 // niSThAtasya naH syAt / drANaH / styAnaH / glAnaH // lvAdibhyaH / 8 / 2 / 44 // ekaviMzate JAdibhyaH prAgvat / lUnaH / jyA / ahijyA / jInaH // dugvordIrghazca * // du gatau / dUnaH / Tudu upatApa ityayaM tu gRhyate sAnubandhakatvAt / mRdutayA dutayeti mAghaH / gUnaH // pUjo vinAze * // pUnA yavAH / vinaSTA ityarthaH / pUtamanyam // sinoteAsakarmakartRkasya * // sino grAsaH / grAseti kim / sitA pAzena sUkarI / karmakartRketi kim / sito grAso devadattena // oditazca / 8 / 2 / 45 // bhujo bhugnaH / Tuozvi / ucchUnaH / ohAk / prhiinnH| khAdaya odita ityuktam / sUnaH / sUnavAn / dUnaH / dUnavAn / odinmadhye DIGaH pAThasAmarthyAnneT / uDDInaH // dravamUrtisparzayoH shyH|6|1|24 // dravasya mUrtI kAThinye sparze cArthe zyaiGaH saMprasAraNaM syAnniSThAyAm // zyo'sparze / 82 / 47 // zyaiGo . niSThAtasya naH syAdasparze'rthe / hala iti dIrghaH / zInaM ghRtam / asparze kim / zItaM jalam / dravamUrtisparzayoH kim / saMzyAno vRzcikaH / zItAtsaMkucita ityarthaH // pratezca / / 1 / 25 // pratipUrvasya zyaH saMprasAraNaM syAnniSThAyAm / pratizInaH // vibhASA'bhyavapUrvasya / / 1 // 26 // zyaH saMprasAraNaM vA syAt / abhizyAnaM ghRtam / abhizInam / avazyAno'vazIno vRzcikaH / vyavasthitavibhASeyam / teneha na / samavazyAnaH // aJco'napAdAne daaraa48|| aJco niSThAtasya naH syAnna tvapAdAne // yasya vibhASA 72 / 15 // yasya kacidvibhASayeDihitastato niSThAyA iNna syAt / udito veti ktvAyAM veTvAdiha neT / samanaH / anapAdAne kim / udaktamudakaM kUpAt / natvasyAsiddhatvAdrazceti Satve prApte // niSThAdezaH SatvakharapratyayeDidhiSu siddho vAcyaH * // vRkNaH / vRkNavAn // pariskandaH prAcyabharateSu / 8275 // pUrveNa mUrdhanye prApte tadabhAvo nipAtyate / pariskandaH / prAcyeti kim / pariSkandaH / pariskandaH / parezceti vikalpaH / stanbheriti Satve prApte // pratistabdhanistabdhau ca / 8 / 3 / 114 // atra SatvaM na syAt // divo'vijigISAyAm / 8 // 2 // 49 // divo niSThAtasya naH syAdavijigISAyAm / dyUnaH / vijigISAyAM tu dyUtam / / nirvANo'vAte 8 // 2 // 50 // avAte iti chedaH / niHpUrvAdvAterniSThAtasya natvaM syAdvAtazceskartA na / nirvANo''nirmunizca / vAte tu nirvAto vAtaH // zuSaH kaH / 82 / 51 // niSThAta ityeva / zuSkaH // paco vaH / 82 / 52 // pakkaH // kSAyo mH|8|53 // kSAmaH // styaH prapUrvasya / 6 / 1 / 23 // prAt styaH saMprasAraNaM syAnniSThAyAm // prastyo'nyatarasyAm / 8 / 2 / 54 // niSThAtasya mo vA syAt / prastImaH / prastItaH / prAtkim / styAnaH // anupasargAt phullakSIvakRzollAghAH / / 2 / 55 // triphalA / phullaH / niSThAtasya latvaM nipAtyate / ktavatvekadezasyApIdaM nipAtanamiSyate / phullavAn / kSIbAdiSu tu ktapratyayasyaiva talopaH / tasyAsiddhatvAtprAptasyeTo'bhAvazca nipAtyate / kSIbo mattaH / kRza Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdantam / 285 stanuH / ullAgho nIrogaH / anupasargAtkim // Aditazca 2016 // AkAreto niSThAyA iNna syAt / ti ca 74 / 89 // caraphalorata utsyAttAdau kiti / praphultaH / prakSIbitaH / prakRzitaH / prollAghitaH / kathaM tarhi lodhradrumaM sAnumataH praphullamiti / phulla vikasane pacAdyac / sUtraM tu phultAdinivRttyartham // utphullasaMphullayorupasaMkhyAnam * // nudavidondatrAghAhIbhyo'nyatarasyAm / 8 / 2 / 56 // ebhyo niSThAtasya no vA / nunnaH / nuttaH / vida vicAraNe / raudhAdika eva gRhyate / undinA pareNa sAhacaryAt / vinnaH / vittaH / vettestu viditaH / vidyatervinnaH / undI // zvIdito niSThAyAm / / 14 ||shvyte. rIditazca niSThAyA iNna / unnH| uttaH / trANaH / traatH| ghrANaH / ghrAtaH / hINaH / hItaH / na dhyAkhyApramUrchimadAm / 8 / 2 / 57 // ebhyo niSThAtasya natvaM na / dhyAtaH / khyAtaH / pUrtaH // rAllopaH / mUrtaH / mattaH // vitto bhogprtyyyoH|82|58|| vindaterniSThAntasya nipAto'yaM bhogye pratIte cArthe / vittaM dhanam / vittaH puruSaH / anayoH kim / vinnaH / vibhASA gamahaneti ksau veTtvAdiha neT // bhittaM zakalam / 8 / / 59 // bhinnamanyat // RNamAdhamaye / / 2 / 60 // RdhAtoH kte takArasya NatvaM nipAtyate adhamarNavyavahAre / Rtamanyat // sphAyaH sphI niSThAyAm // 6 // 22 // sphItaH // iniSThAyAm / // 247 // niraH kuSo niSThAyA iT syAt / yasya vibhASeti niSedhe prApte punarvidhiH // niSkuSitaH // vasatikSudhoriT / / 2 / 52 // AbhyAM ktvAniSThayornityamiT syAt / uSitaH / kSudhitaH // aJceH pUjAyAm / 72 / 53 // pUjArthAdaJceH ktvAniSThayoriT syAt / aJcitaH / gatau tu aktaH // lubho'vimohane / / 2 / 54 // lubhaH ktvAniSThayornityamiT syAnnatu gAyeM / lubhitaH / gAye tu lubdhaH // klizaH ktvAniSThayoH // 72 // 50 // iDDA syAt / kliza upatApe nityaM prApte / kliza vibAdhane / asya ktvAyAM vikalpe siddhe'pi niSThAyAM niSedhe prApte vikalpaH / klizataH / klissttH|| pUGazca / // 2 // 51 // pUGaH ktvAniSThayoriDvA syAt // pUGaH ktvA ca / / 2 / 22 // pUGaH ktvA niSThA ca seTa kinna syAt / pavitaH / pUtaH / ktvAgrahaNamuttarArtham / nopadhAdityatra hi ktvaiva saMbadhyate // niSThA zI:vidimidikSvididhRSaH / / 2 / 19 // ebhyaH seNniSThA kinna syAt / zayitaH / zayitavAn / anubandhanirdezo yaGluGgivRttyarthaH / zezyitaH // zezyitavAn // AdikarmaNi niSThA vaktavyA * // AdikarmaNi ktaH kartari ca 3 / 4 / 71 // AdikarmaNi yaH ktaH sa kartari syAt cAdbhAvakarmaNoH // vibhASA bhaavaadikrmnnoH|7217|| bhAve AdikarmaNi cAdito niSThAyA iDA syAt / prasveditazcaitraH / prakheditaM tena / niSvideti bhvAdiratra gRhyate / jidbhiH sAhacaryAt / khidyatestu vidita ityeva / jimidA / jikSvidA / divAdI bhvAdI ca / prameditaH / prameditavAn / prakSveditaH / prakSveditavAn / pradharSitaH / pradharSitavAn / pradharSitaM tena / seTrim / prakhinnaH / prakhinnaM tenetyAdi / mRSastitikSAyAm / / 2 / 20 // Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 siddhAntakaumudyAm seNniSThA kinna syAt / marSitaH / marSitavAn / kSamAyAM kim / apamRSitaM vAkyam / avi. spaSTamityarthaH // upadhAdbhAvAdikamaNoranyatarasyAm / / 2 / 21 // udupadhAtparA bhAvAdikarmaNoH seNniSThA vA kinna syAt / dyutitam / dyotitam / muditam / moditaM sAdhunA / pradyutitaH / pradyotitaH / prmuditH| pramoditaH sAdhuH / udupadhAtkim / viditam / bhAvetyAdi kim / rucitaM kArSApaNam / seT kim / kruSTam // zabvikaraNebhya eveSyate * // neha / gudhyatergudhitam // niSThAyAM seTi |6|4|52||nnelopH syAt |bhaavitH / bhAvitavAn / zvIdita iti neT / saMprasAraNam / zUnaH dIptaH / guhU, gUDhaH / vanu, vataH / tanu, ttH| pateH sani veTUtvAdiDabhAve prApte dvitIyAzriteti sUtre nipAtanAdiT / patitaH / se'sicIti veTutvAtsiddhe kRntatyAdInAmIdittvenAnityatvajJApanAdvA / tena dhAvitamibharAjadhiyetyAdi / yasya vibhASetyatraikAca ityeva / daridritaH // kSubdhasvAntadhvAntalagnamliSTaviribdhaphANTabADhAni manthamanastamAsaktAvispaSTasvarAnAyAsabhRzeSu // 2 // 18 // kSubdhAdInyaSTAvanihAni nipAtyante samudAyena manthAdiSu vAcyeSu / dravadravyasaMpRktAH saktavo mantho manthanadaNDazca / kSubdho manthazcet / khAntaM manaH / dhvAntaM tamaH / lamaM saktam / . niSThAnatvamapi nipAtanAt / mliSTamavispaSTam / viribdhaH svaraH / mleccha rebhR anayorupadhAyA itvamapi nipAtyate / phANTam / anAyAsasAdhyaH kaSAyavizeSaH / mAdhavastu navanItabhAvAtprAgavasthApannaM dravyaM phANTamiti vedabhASye Aha / bADhaM bhRzam / anyatra tu kSubhitam / kSubdho rAjeti tvAgamazAstrasyAnityatvAt / khanitam / dhvanitam / lagitam / mlecchitam / virebhitam / phaNitam / vAhitam // dhRSizasI vaiyAtye 72 / 19 // etau niSThAyAmavi. naye evAniTau staH / dhRSTaH / vizastaH / anyatra dharSitaH / vizasitaH / bhAvAdikarmaNostu vaiyAtye dhRSirnAsti / ata eva niyamArthamidaM sUtramiti vRttiH / dhRSerAditve phalaM cintyamiti haradattaH / mAdhavastu bhAvAdikarmaNoravaiyAtye vikalpamAha / dhRSTam / dharSitam / pradhRSTaH / pradharSitaH // dRDhaH sthUlabalayoH / / 20 // sthUle balavati ca nipAtyate / dRha dRhi vRddhau / ktasyeDabhAvaH / tasya Dhatvam / hasya lopaH / idito nalopazca / dRhitaH / iNhito'nyH|| prabhau parivRDhaH / / 2 / 21 // vRha vRhi vRddhau / nipAtanaM prAgvat / privRhitH| parihito'nyaH // kRcchragahanayoH kaSaH // 2 // 22 // kaSo niSThAyA iNna syAdetayorarthayoH / kaSTaM duHkhaM tatkAraNaM ca / syAtkaSTaM kRcchramAbhIlam / kaSTo mohaH / kaSTaM zAstram / duravagAhamityarthaH / kaSitamanyat // ghuSiravizabdane / / 23 // ghuSiniSThAyAmaniT syAt / ghuSTA rajjuH / avizabdane kim / ghuSitaM vAkyam / zabdena prakaTIkRtAbhiprAyamityarthaH // ardaiH saMnivibhyaH / / 2 / 24 // etatpUrvAdarderniSThAyA ina syAt / samarNaH / nyarNaH / vyarNaH / ardito'nyaH // abhezcAvidarye / 2 / 25 // abhyarNam / nAtidUraM nAsannaM vA / abhyarditamanyat // Neradhyayane vRttam / / 2 / 26 // NyantAdvRteH ktasyeDabhAvo Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdantam / 287 NilukcAdhIyamAne''rthe / vRttaM chandazchAtreNa / saMpAditam / adhItamiti yAvat / anyatra tu vartitA rajjuH // zRtaM pAke / 6 / 1 / 27 // zrAtizrapayatyoH kte zRbhAvo nipAtyate kSIrahaviSoH pAke / zRtaM kSIram / khayameva viklinnaM pakkaM vetyarthaH / kSIrahaviyA'manyattu zrANaM zrapitaM vA // vA dAntazAntapUrNadastaspaSTacchannajJaptAH // 2 / 27 // ete Nici niSThAntA vA nipAtyante / pakSe / damitaH / shmitH| pUritaH / dAsitaH / spAzitaH / chAditaH / jJApitaH // ruSyamatvarasaMghuSA''svanAm / / 28 // ebhyo niSThAyA iDDA / ruSitaH / ruSTaH / AntaH / amitaH / tUrNaH / tvaritaH / asyA''ditve phalaM mandam / saMghuSTaH / saMghuSitaH / AsvAntaH / aakhnitH|| hRSerlomasu / 12 / 29 // hRSerniSThAyA iDDA syAt lomasu viSaye / hRSTaM hRSitaM loma // vismitapratighAtayozca * // hRSTo hRSito maitraH / vismitaH pratihato vetyarthaH / anyatra tu / hRSu alIke / udittvAnniSThAyAM neT / hRSa tuSTau iT // apacitazca / / 2 // 30 // cAyaternipAto'yaM vA / apacitaH / apacAyitaH // pyAyaH pI / / 1 / 28 // vA syAnniSThAyAm / vyavasthitavibhASeyam / tena khAGge nityam / pInaM mukham / anyatra pyAnaH pInaH khedaH / sopasargasya na / prapyAnaH / AyUrvasyAndhUdhasoH syAdeva / ApIno'ndhuH / ApInamUdhaH // hAdo niSThAyAm / 6 / 4 / 95 // hakhaH syAt / prahannaH // dyatisyatimAsthAmitti kiti / 4 / 40 // eSAmikAro'ntAdezaH syAttAdau kiti / ItvadadbhAvayorapavAdaH / ditaH / sitaH / mA mAG meG / mitaH / sthitaH // zAcchoranyatarasyAm 7441 // zitaH / zAtaH / chitaH / chAtaH / vyavasthitavibhApAtvAdrataviSaye zyaternityam / saMzitaM vratam / samyaksaMpAditamityarthaH / saMzito brAhmaNaH / vrataviSayakayatnavAnityarthaH // dadhAterhiH 74|42 // tAdau kiti / abhihitam / nihitam // do dad ghoH // 4 // 46 // ghusaMjJakasya dA ityasya dad syAttAdau kiti / catvam / dattaH / ghoH kim / dAtaH / tAnto vAyamAdezaH / na caivaM vidattamityAdAtrupasargasya dastIti dIrghApattiH / takArAdau tadvidhAnAt / dAnto vA / dhAnto vA / na ca dAntatve niSThAnatvaM dhAntatve jhaSastathoriti dhatvaM zaGkayam / sannipAtaparibhASAvirodhAt // aca upasargAttaH // 4 // 47 // ajantAdupasargAtparasya dA ityasya ghoracastaH syAtAdau kiti / carvam / prattaH / avattaH // avadattaM vidattaM ca pradattaM cAdikarmaNi // sudattamanudattaM ca nidattamiti ceSyate // cazabdAdyathAprAptam // dasti / 6 / 3 / 124 // igantopasargasya dIrghaH syAddAdezo yastakArastadAdAvuttarapade / khari ceti carvamAzrayAtsiddham / nIttam / sUtam / ghumAsthetItvam / dheT / dhItam / gItam / pItam / janasanetyAtvam / jAtam / sAtam / khAtam // ado jagdhiya'pti kiti / / 4 / 36 // lyabiti luptasaptamIkam / ado jagdhiH syAt lyapi tAdau kiti ca / ikAra uccAraNArthaH / dhatvam / jharo jhari / jagdhaH // AdikarmaNi ktaH 1 anunAsikasya kvijhaloriti dIrghaH // Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 siddhAntakaumudyAm kartari ca // prakRtaH kaTaM saH / prakRtaH kaTastena / niSThAyAmaNyadartha iti dIrghaH / kSiyo dIrghAditi Natvam / prakSINaH saH // vaa''kroshdainyyoH|6|4|61 // kSiyo niSThAyAM dIrgho vA syAdAkroze dainye ca / kSINAyurbhava / kSitAyurvA / kSINo'yaM tapakhI / kSito vA // ninadIbhyAM lAteH kauzale 8 / 3 / 89 // AbhyAM snAteH sasya SaH syAtkauzale gamye / niSNAtaH zAstreSu / nadyAM snAtIti nadISNaH / supIti kaH // sUtraM pratiSNAtam / 8 / 3 / 90 // prateH snAte Satvam / pratiSNAtaM sUtram / zuddhamityarthaH / anyatra pratisnAtam // kapiSThalo gotro / 391 // kapiSThalo nAma yasya kApiSThaliH putraH / gotre kim / kapInAM sthalaM kapisthalam // vikuzamiparibhyaH sthalam / 83 / 96 // ebhyaH sthalasya sasya SaH syAt / viSThalam / kuSThalam / zamiSThalam / pariSThalam // gatyarthAkarmakazliSazIsthAsavasajanaruhajIryatibhyazca / / 472 // ebhyaH kartari ktaH syAt 'bhAvakarmaNozca / gaGgAM gataH / gaGgAM prAptaH / glAnaH saH / lakSmImAzliSTo hriH| zeSamadhizayitaH / vaikuNThamadhiSThitaH / zivamupAsitaH / haridinamupoSitaH / rAmamanujAtaH / garuDamArUDhaH / vizvamanujIrNaH / pakSe prAptA gaGgA yenetyAdi // kto'dhikaraNe ca dhrauvyagatipratyavasAnArthebhyaH32476 // ebhyo'dhikaraNe ktaH syAt cAdyathAprAptam / dhrauvyaM sthairyam // mukundasyAsitamidamidaM yAtaM ramApateH / bhuktametadanantasyetyUcurgopyo didRkSavaH // AserakarmakatvAkartari bhAve ca / Asito mukundaH / AsitaM tena / gatyarthebhyaH kartari karmaNi ca / ramApatiridaM yAtaH / tenedaM yAtam / bhujeH karmaNi / anantenedaM bhuktam / kathaM bhuktA brAhmaNA iti / bhuktamasti eSAmiti matvarthIyo'c / vartamAne ityadhikRtya // jItaH ktaH / / 2 / 187 // nikSvidA / kSviNNaH / jiindhI / iddhaH // matibuddhipUjArthebhyazca / 3 / 2 / 188 // matirihecchA / buddheH pRthagupAdAnAt / rAjJAM mataH / iSTaH / tairiSyamANa ityarthaH / buddhaH / viditaH / pUjitaH / arcitaH / ckaaro'nuktsmuccyaarthH| zIlito rakSitaH kSAnta AkRSTo juSTa ityAdi // napuMsake bhAve ktaH / 3 / 3 / 114 // klIbatvaviziSTe bhAve kAlasAmAnye ktaH syAt / jalpitam / zayitam / hasitam // suyajonip / 3 / 2 / 130 // sunoteryajezca nipsyAdbhUte / sutvA / sutvAnau / yajvA / yajvAnau // jIryateratan / 3 / 2 / 104 // bhUta ityeva / jaran / jarantau / jarantaH / vAsarUpanyAyena niSThApi / jIrNaH / jIrNavAn // chandasi liT / 3 / 2 / 105 // liTaH kAnajvA / / 2 / 106 // kasuzca / / 2 / 107 // iha bhUtasAmAnye chandasi liT tasya vidhIyamAnau kasukAna cAvapi chAndasAviti trimunimatam / kavayastu bahulaM prayuJjate / taM tasthivAMsaM nagaropakaNThe iti / zreyAMsi sarvANyadhijagmuSaste ityAdi // vakhekAjAddhasAm / / 67 // kRtadvirvacanAnAmekAcAmAdantAnAM ghasezca vasoriT nAnyeSAm / ekAca / AdivAn / ArivAn / At / dadivAn / jakSivAn / eSAM kim / babhUvAn // bhASAyAM sdsshruvH|3|2|108|| Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdantam / 289 sadAdibhyo bhUtasAmAnye bhASAyAM lir3A syAt tasya ca nityaM vasuH / niSeduSImAsanabandhadhIraH / adhyUSuSastAmabhavajanasya / zuzruvAn // upeyivAnanAzvAnanUcAnazca / / 2 / 109 // ete nipAtyante upapUrvA diNo bhASAyAmapi bhUtamAtre lir3A tasya nityaM vasuH / iT / upeyivAn / upeyuSaH khAmapi mUrtimagryAm / upeyuSI / upetyavivakSitam / IyivAn / samIyivAm / naJpUrvAdaznAteH vasuriDabhAvazca / dhRtajayadhRteranAzuSa iti bhAraviH / anupUrvAdvaceH kartari kAnac / vedasyAnuvacanaM kRtavAnanUcAnaH // vibhASA gamahanavidavizAm / / 2 / 68 // ebhyo vasoriDDA / jagmivAn / jaganvAn / janivAn / jaghanvAn / vividivAn / vividvAn / vivizivAn / vivizvAn / vizinA sAhacaryAdvindatehaNam / vettestu vividvAn / neDazi kRtItIniSedhaH // dRzezca * // dadRzivAn / dadRzvAn // laTaH zatRzAnacAvaprathamAsamAnAdhikaraNe / 3 / 2 / 124 // aprathamAntena sAmAnAdhikaraNye satItyarthaH / zabAdi / pacantaM caitraM pazya // Ane muk / 12 / 82 // adantAGgasyAto mumAgamaH syAdAne pare / pacamAnaM caitraM pazya / laDityanuvartamAne punarlaGgrahaNamadhikavidhAnArtham / tena prathamAsAmAnAdhikaraNye'pi kacit / san brAhmaNaH // mADyAkroze iti vAcyam * // mA jIvan yaH parAvajJAduHkhadagdho'pi jIvati / mAGi luGiti prApte etadvacanasAmarthyAllaT // saMbodhane ca / 3 / 2 / 125 // he pacan / he pacamAna // lakSaNahetvoH kriyaayaaH|3|2|126|| kriyAyAH paricAyake hetau cArthe vartamAnAddhAtorlaTaH zatRzAnacau staH / zayAnA bhuJjate yavanAH / arjayanvasati / hariM pazyanmucyate / hetuH phalaM kAraNaM ca // kRtyacaH / 8 / 4 / 29 // prapIyamANaH somaH // IdAsaH / / 2 / 83 // AsaH parasyAnasya ItsyAt / AdeH parasya / AsInaH // videHshrtuvsuH||1||36|| vetteH parasya zaturvasurAdezo vA syAt / vidan / vidvAn / viduSI // tau sat / / 2 / 127 // tau zatRzAnacau satsaMjJau staH // laTaH sadvA / 3 / 3 / 14 // vyavasthitavibhASeyam / tenAprathamAsAmAnAdhikaraNye pratyayottarapadayoH saMbodhane lakSaNahetvozca nityam / kariSyantaM kariSyamANaM pazya / kariSyato'patyaM kAriSyataH / kariSyadbhaktiH / he kariSyan / arjayiSyanvasati / prathamAsAmAnAdhikaraNye'pi kacit / kariSyatIti kariSyan // pUyajoH zAnan / 3 / 2 / 128 // vartamAne / pavamAnaH yajamAnaH // tAcchIlyavayovacanazaktiSu cAnaza / / 2 / 129 // eSu dyotyeSu kartari cAnaz / bhogaM bhuJjAnaH / kavacaM bibhrANaH / zatrUnnighnAnaH // idhAryoH zatrakRcchiNi / / 2 / 130 // AbhyAM zatR syAdakRcchriNi kartari / adhIyan / dhArayan / akRcchiNi kim / kRcchreNAdhIte / dhArayati // dviSo'mitre // 2 // 131 // dviSan zatruH // suno yajJasaMyoge / / 2 / 132 // sarve sunvantaH / sarve yajamAnAH satriNaH // arhaH prazaMsAyAm / / 2 / 133 // arhan // AkestacchIlataddhamatatsAdhukAriSu / 3 / 2 / 134 // kipamabhivyApya vakSyamANAH pratyayAstacchIlataddharma Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 siddhAntakaumudyAm tatsAdhukAriSu kartRSu bodhyAH // tRn / 3 / 2 / 135 // kartA kaTAn // alaMkRnirAkRaprajanotpacotpatonmadarucyapatrapavRtuvRdhusahacara iSNuc / 3 / 2 / 136 // alaMkariSNuH / nirAkariSNuH / prajaniSNuH / utpaciSNuH / utpatiSNuH / unmadiSNuH / rociSNuH / apatrapiSNuH / vartiSNuH / vardhiSNuH / sahiSNuH / cariSNuH // zchandasi / / 137 // vIrudhaH pArayiSNavaH // bhuvazca / 3 / 2 / 138 // chandasItyeva / bhaviSNuH / kathaM tarhi jagatprabhoraprabhaviSNu vaiSNavamiti / niraGkuzAH kavayaH / cakAro'nuktasamuccayArthaH / bhrAjiSNuriti vRttiH / evaM kSayiSNuH / naitadbhASye dRSTam // glAjisthazca rastuH / / 139 // chandasIti nivRttam / gidayaM na tu kit / tena stha ItvaM na / glAsnuH / gittvAnna guNaH / jiSNuH / sthAsnuH / cAdbhuvaH / zyukaH kitItyatra gakAraprazleSAnneT / bhUSNuH // daMzezchandasyupasaMkhyAnam // dakSNavaH pazavaH // trasigRdhidhRSikSipeH kruH / / 2 / 140 // trasnuH / gRnuH / dhRSNuH / kSipnuH // zamityaSTAbhyo ghinuN 3 / 2 / 141 // ukAra uccAraNArtha iti kAzikA / anubandha iti bhASyam / tena zaminitarA zaminItaretyatra ugitazceti halavikalpaH / na caivaM zamI zaminAvityAdau numprasaGgaH / jhalgrahaNamapakRSya jhalantAnAmeva tadvidhAnAt / nodAttopadezasyeti vRddhiniSedhaH / zamI / tamI / damI / zramI / bhramI / kSamI / klamI / pramAdI / utpUrvAnmadeH alaMkRJAdisUtreNeSNujukto vAsarUpavidhinA ghinuNapi / unmAdI / tAcchIlikeSu vAsarUpavidhirnAstIti tu prAyikam // saMpRcAnurudhADyamAGayasaparisRsaMsRjaparidevisaMjvaraparikSipapariraTaparivadaparidahaparimuhaduSadviSadruhaduhayujAkrIDavivicatyajarajabhajAticarApacarAmuSAbhyAhanazca / 3 / 2142 // ghinuN syAt / saMparkI / anurodhI / AyAmI / AyAsI / parisArI / saMsargI / paridevI / saMjvArI / parikSepI / parirATI / parivAdI / paridAhI parimohI / doSI / dveSI / drohI / yogI / AkrIDI / vivekI / tyAgI / rAgI / bhAgI / aticArI / apacArI / AmoSI / abhyAghAtI // vau kaSalasakattharambhaH // 2 // 143 // vikASI / vilAsI / vikatthI / visrambhI // ape ca lssH|3|2|144|| cAdvau / apalASI / vilASI // pre lpsttumthvdvsH| // 2 // 145 // pralApI / prasArI / pradrAvI / pramAthI / pravAdI / pravAsI // nindahiMsaklizakhAdavinAzaparikSipapariraTaparivAdivyAbhASAsUno vuJ / 3 / 2 / 146 // paJcamyarthe prathamA / ebhyo vuJ syAt / nindakaH / hiMsaka ityAdi / NvulA siddhe vuvacanaM jJApakaM tacchIlAdiSu vAsarUpanyAyena tRjAdayo neti // devikruzozcopasarge / 3 / 2 / 147 // AdevakaH / AkrozakaH / upasarge kim / devayitA kroSTA // calanazabdArthAdakarmakAyuc / / 2 / 148 // calanArthAcchabdArthAcca yuc syAt / calanaH / copanaH / kampanaH / zabdanaH / ravaNaH / akarmakAtkim / paThitA vidyAm // anudAttetazca halAdeH / / 2 / 149 // Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 291 kRdantam / akarmakAdyuc syAt / vartanaH / vardhanaH / anudAttetaH kim / bhavitA / halAdeH kim / edhitA / akarmakAtkim / vasitA vastram // jucakramyadandramyamRgRdhijvalazucalaSapatapadaH 3|2|150||ju iti sautro dhAturgatau vege ca / javanaH / cakramaNaH / dandramaNaH / saraNaH / pUrveNa siddhe padigrahaNaM laSapatapadetyukanA bAdhA mAbhUditi / tena tAcchIlikeSu parasparaM vAsarUpavidhirnAstIti / tenAlaMkRJastRnna // krudhamaNDArthebhyazca / 3 / 2 / 151 // krodhanaH / roSaNaH / maNDanaH / bhUSaNaH // na yaH / 3 / 2 / 152 // yakArAntAdhuc na syAt / knUyitA / kSmAyitA // sUdadIpadIkSazca / 3 / 2 / 153 // yuc na syAt / sUditA / dIpitA / dIkSitA / namikampIti reNa yuco bAdhe siddhe dIpergrahaNaM jJApayati tAcchIlikeSu vAsarUpavidhirnAstIti prAyikamiti / tena kamrA kamanA yuvatiH / kamprA kampanA zAkhA / yadi sUderyuj na / kathaM madhusUdanaH / nandyAdiH // laSapatapadasthAbhUvRSahanakamagamagRbhya ukaJ / 3 / 2 / 154 // lASukaH / pAtuka ityAdi / jalpabhikSakuluNTavRGaH SAkan / 3 / 2 / 155 // jalpAkaH / bhikSAkaH / kuTTAkaH / luNTAkaH / varAkaH / varAkI / prjoriniH|3|2|156|| prajavI / prajavinau / prajavinaH // jikSivizrINvamAvyathAbhyamaparibhUprasUbhyazca / 3 / 2 / 157 // jayI / darI / kSayI / vizrayI / atyayI / vamI / avyathI / abhyamI / paribhavI prasavI // spRhigRhipatidayinidrAtandrAzraddhAbhya Aluca / 3 / 2 / 158 // AdyAstrayazdhurAdAvadantAH // spRhayAluH / gRhayAluH / patayAluH / dayAluH / nidrAluH // tatpUrvo drA / tado nAntatvaM nipAtyate / tandrAluH zraddhAluH // zIGo vAcyaH * // zayAluH // dAdhesizadasado ruH / 32 / 159 // dAruH / dhAruH / seruH / zadruH / sadruH // sRghasyadaH kmarac / 3 / 2 / 160 // sRmaraH / ghasmaraH / amaraH // bhaJjabhAsamido ghuran / 3 / 2 / 161 // bhaGguraH / bhAsuraH / meduraH // vidibhidicchideH kurac / 3 / 2 / 162 // viduraH / bhiduram / chiduram / iNnazajisartibhyaH karap / 3 / 2 / 163 / / itvaraH / itvarI / nazvaraH / jitvaraH / sRtvaraH // gatvarazca / 3 / 2 / 164 // gameranunAsikalopo'pi nipAtyate / gatvarI // jAgarUkaH / / 2 / 165 // jAgarterUkaH syAt / jAgarUkaH // yajajapadazAM yaGaH / 3 / 2 / 166 // ebhyo yaGantebhya UkaH syAt / dazAmiti bhAvinA nalopena nirdezaH / yAyajUkaH / jaJjapUkaH / dandazukaH // namikampismyajasakamahiMsadIpo raH / / 2 / 167 // namraH / kampraH / meraH / jasinapUrvaH kriyAsAtatye vartate / ajasram / santatamityarthaH / kamraH / hiMsraH / dIpaH // sanAzaMsabhikSa uH|3|2|168|| cikIrSuH / AzaMsuH / bhikSuH // vinduricchuH / / 2 / 169 // vetternum iSezchatvaM ca nipAtyate / vetti tacchIlo vinduH / icchati icchuH // kyAcchandasi / / 2 / 170 // devAJjigAti sumnayuH // Agamahanajana: kikinau liT ca / 3 / 2 / 171 // AdantAdRdantAdmAdibhyazca kikinau stazchandasi tau ca liDDat / Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 siddhAntakaumudyAm papiH somaM dadirgAH / barvijram / jagmiyuvA / jannivatramamitriyam / jajJiH // bhASAyAM dhAmakRsRgamijaninamibhyaH * // dadhiH / cakriH / saniH / jagmiH / jajJiH / nemiH / sAsahivAvahicAcalipApatInAmupasaMkhyAnam * // yaGantebhyaH sahetyAdibhyaH kikinau patenIMgabhAvazca nipAtyate // khpitRssonejing|3|2|172|| svamak / tRSNak / tRSNajau / tRSNajaH / dhRSezceti vAcyamiti kAzikAdau / dhRSNak // zRvandyorAruH / 3 / 2 / 173 // zarAruH / vandAruH // bhiyaH kruklakanau 3 / 2 / 174 // bhIruH / bhIlukaH // krukannapi vAcyaH * bhIrukaH // sthezabhAsapisakaso varac / 3 / 2 / 175 // sthAvaraH / IzvaraH / bhAkharaH / pekharaH / kkhrH|| yazca yaGaH / / 2 / 176 // yAteryaGantAdvarac syAt / ato lopaH / tasya acaH parasminniti sthAnivadbhAve prApte padasya caramAvayave dvirvacanAdau ca kartavye paranimitto'jAdezo na sthAnivat / tasya yalopaM prati sthAnivadbhAvaniSedhAlopo vyoriti ylopH| allopasya sthAnivattvamAzritya Ato lope prApte / vare luptaM na sthAnivat / yAyAvaraH // bhrAjabhAsadhurvidyutorjijugrAva. stuvaH kim / 3 / 2 / 177 // vibhrAT / bhAH / bhAsau / dhUH / dhurau / vidyut / UauM / pUH / purau / dRzigrahaNasyApakarSAjjavaterdIrghaH / jUH / juvau / juvaH / grAvazabdasya dhAtunA samAsaH sUtre nipAtyate / tataH vip / grAvastut // anyebhyo'pi dRzyate / 3 / 2 / 178 // vip / chit / bhid / dRzigrahaNaM vidhyantaropasaMgrahArtham / kaciddIrghaH kacidasaMprasAraNaM kacive kacikhaH / tathA ca vArtikam // vibvacipracchayAyatastukaTapujuzrINAM dIrgho'saMprasAraNaM ca * kibvacItyAdinA uNAdisUtreNa keSAMcitsiddhe tacchIlAdau tRnA bAdhA mA bhUditi vArtike grahaNam / vaktIti vAk / pRcchatIti prAT / AyataM stautIti AyatastUH / kaTaM pravate kaTaprUH / juruktaH / zrayati hariM sA zrIH // dyutigamijuhotInAM dve ca * // dRzigrahaNAdabhyAsasaMjJA / didyut / jagat // juhoterdIrghazca // juhUH / dR bhaye / asya hakhazca / dIryati dadRt // dhyAyateH saMprasAraNaM ca * dhIH // bhuvaH saMjJAntarayoH / / 2 / 179 // mitrabhUrnAma kazcit / dhanikAdhamarNayorantare yastiSThati vizvAsArthaM sa pratibhUH // viprasaMbhyo DvasaMjJAyAm / 3 / 2 / 180 // ebhyo bhuvo DuH syAnna tu saMjJAyAm / vibhurvyApakaH / prabhuH svaamii| saMbhurjanitA / saMjJAyAM tu vibhUrnAma kazcit // mitadvAdibhya upasaMkhyAnam * // mitaM dravatIti mitadruH / zatadruH / zaMbhuH / antarbhAvitaNyartho'tra bhavatiH // dhaH karmaNi STran / / 2 / 181 // dheTo dhAJazca karmaNyarthe STran syAt / dhAtrI jananyAmalakIvasumatyupamAtRSu // dAnIzasayuyujastutudasisicamihapatadazanahaH karaNe / 3 / 2 / 182 // dAbAdeH STran syAtkaraNe'rthe / dAntyanena dAtram / netram // titutratathasisusarakaseSu ca / 72 / 9 // eSAM dazAnAM kRtpratyayAnAmiNna syAt / zastram / yotram / yoktras / stotram / totram / setram / sektram / meDhUMm / patram / daMSTrA / nadhI // halasUkarayoH puvaH / / 2 / 183 // pUtajoH karaNe STran syAt taccetkaraNaM halasUkarayoravayavaH / halasya sUkarasya vA 1 ata eva jJApakAlluptAkArasya Gittvam / tena yAtirityAdau yaGantAt ktini Ato lopasiddhiH // Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 293 kRdante uNAdiSu prathamaH pAdaH / potram / mukhamityarthaH // artilUdhUsUkhanasahacara itraH / / 2 / 184 // aritram / lavitram / dhavitram / savitram / khanitram / sahitram // caritram // puva: saMjJAyAm / 3 / 2 / 185 // pavitram / yenAjyamutpUyate yaccAnAmikAveSTanam / kartari carSidevatayoH 3 / 2 / 186 // puva itraH syAt RSau karaNe devatAyAM kartari / RSirvedamantraH / taduktamRSiNeti darzanAt / pUyate'neneti pavitram / devatAyAM tu / agniH pavitraM sa mA punAtu // // iti pUrvakRdantaM samAptam // athonnaadyH| kRvApAjimiskhadisAdhyazUbhya uN // karotIti kAruH zilpI kArakazca / Ato yuk / vAtIti vAyuH / pAyurgudam / jayatyabhibhavati rogAn jAyurauSadham / minoti prakSipati dehe USmANamiti mAyuH pittam / svAduH / sAnoti parakAyeM sAdhuH / aznute Azu zIghram / Azu/hiH pATalaH syAt // chndsiinnH|| mA na Ayau // dRsanijanicari- . caTibhyo juNa // dIryata iti dAru / nuH prasthaH sAnurastriyAm / jAnu / jAnunI / iha janivadhyozceti na niSedhaH / anubandhadvayasAmarthyAt / cAru ramyam / cATu priyaM vAkyam / / mRgayvAditvAtkupratyaye caTu ityapi // kiArayoH shriinnH|| kiM zRNAtIti kiMzAruH sasyazUkaM bANazca / jarAmeti jarAyurgarbhAzayaH / garbhAzayo jarAyuH syAt // tro razca lH|| tarantyanena varNA iti tAlu // kRke vacaH kazca // kRkena galena vaktIti kRkavAkuH / kRkavAkurmayUre ca saraTe caraNAyudhe iti vizvaH // bhRmRzItRcaritsaritanidhanimimajibhya uH|| bharati bibharti vA bharuH khAmI harazca / niyante'smin bhUtAnIti marurnirjaladezaH / zete zayurajagaraH / tarurvRkSaH / caranti bhakSayanti devatA amumiti caruH / saruH khaDgAdimuSTiH / tanuH khalpam / striyAM mUrtistanustanUH / dhanuH zastravizeSaH / dhanunA ca dhanuM viduH / dhanurivAjani vakra iti zrIharSaH / mayuH kinnaraH / madguH pAnIyakAkiketi rbhsH| nyavAditvAtkutvam / sasya jaztvena sasya daH // aNazca / / lavalezakaNANavaH / cAtkaTivaTibhyAm / kaTati rasanAM kaTuH / vaTati vadatIti vaTuH // dhAnye nit // dhAnye vAcye'Na upratyayaH syAt sa ca nit / nittvAdAdyudAttaH / priyaGgavazca me'Navazca me / vrIhi bhedastvaNuH pumAn / nidrahaNaM phalipATItyAdisUtramabhivyApya saMbadhyate // zRsvRlihitapyasivasihaniklidibandhimanibhyazca // zRNAtIti zaruH / zarurAyudhakopayoH / kharvajram / snehAdhiH / candra ityanye / trapu sIsam / puMsi bhUmyasavaH prANAH / vasuIde'nau yo'zau vasu toye dhane maNau / hanurvakraikadezaH / kleduzcandraH / bandhuH / manuH // cAt bidi avayave / binduH // syandeH saMprasAraNaM dhazca // deze nadavizeSe'bdhau sindhurnA sariti striyAmityamaraH // undericAdeH // unatti induH // ISeH kicca // ISeruH syAtsa ca kit Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 siddhAntakaumudyAm AderikArAdezazca // ISate hinasti iSuH zaraH / ipurdvayoH // skadeH salopazca // kanduH // sRjerasum ca // cAtsalopa upratyayazca / rajjuH // kRterAdyantaviparyayazca // kakArata kArayovinimayaH / tadduH sUtraveSTanam // naavnyceH|| nyavAditvAtkutvam / niyatamaJcati nyaGkagaH // phalipATinamimanijanAM gupaTinAkidhatazca // phaleguk / phalguH / pATeH paTiH / pATayatIti paTuH / namyate'nena nAkurvalmIkam / manyate iti madhu / jAyate iti jatu // valeguMkca // vala saMvaraNe / valguH // zaH kitsanvacca // zyateruH syAtsa ca kitsanvaca / zizurbAlaH // yo dve ca // yayurazvo'zvameghIyaH / sanvaditi prakRte dvegrahaNamitvanivRttyartham // kubhraMzca // babhrurmunyantare viSNau babhrU nakulapiGgalau / cAdanyato'pi / cakruH kartA / janurhantA / papuH pAlakaH // pRbhidivyadhigRdhidhRSibhyaH // kuH syAt / puruH / bhinatti bhidurvajram / ahijyeti saMprasAraNam / virahiNaM vidhyati vidhuH / vidhuH zazAGke karpUre hRSIkeze ca rAkSase / gRdhuH kAmaH / dhRSurdakSaH / kRgroruca // karotIti kuruH / gRNAtIti guruH // apadussuSu sthH|| suSAmAdiSu ceti Satvam / apaSTha prati. kUlam / duSThu / suSTu // rapericcopadhAyAH // aniSTaM rapatIti ripuH // arjizikamyamipazibAdhAmRjipazitukdhukdIrghahakArAzca // arjayati guNAn RjuH / sarvAnavizeSeNa pazyatIti pazuH / kantuH / andhuH / kUpaH / pAMzurnA na dvayo rajaH / tAlavyA api dantyAzca sambasUkarapAMsavaH // bAdhate iti bAhuH / strIpuMsayorbhujaH // prathimradibhrasUjAM saMprasAraNaM salopazca // trayANAM kuH saMprasAraNaM bhrasjeH salopazca / pRthuH / mRduH / nyavAditvAtkutvam / bhRjjati tapasA bhRguH // laDibaMDonalopazca // laghuH // bAlamUlalaghvalamaGgulInAM vA lo ratvamApadyate // raghu pabhedaH / bahuH // UrNoternulopazca // Uru sakthi // mahati hakhazca // uru mahat // zliSeH kazca // zliSyatIti zlikuma'tyaH udyato jyotizca // AiparayoH khanizRbhyAM Dicca / AkhanatItyA khuH / paraM zRNAtIti parazuH / pRSodarAditvAdakAralopAtparzarapi // harimitayorduvaH // dru gatau asmAt harimitayorupapadayoH kuH sa ca Dit / haribhi yate haridrurvRkSaH / mitaM dravati mitadruH samudraH // zate ca // zatadhA dravati zatadruH / bAhulakAtkevalAdapi / dravatyU. miti durvRkSaH zAkhA ca / tadvAn drumaH // kharu zaGku pIyu nIlaGgu ligu // paJcaite kupratyayAntA nipAtyante / khanate rephazcAntAdezaH / kharuH kAmaH krUro mUrkhaH azvazca / zaGkurnA kIlazalyayoH // pibetarItvaM yugAgamazca / pIyurvAyasaH kAlaH suvarNa ca / nipUrvAllagi gatAbityasmAtkutvaM nerdIrghazca / nIlaGguH krimivizeSaH zRgAlazca / nIlAGguriti pAThAntaram / tatra dhAtorapi dIrghaH / lage saGge / asya ata itvaM ca / lagatIti ligu citam / ligurmUrkhaH // mRgayvAdayazca // ete kupratyayAntA nipAtyante / mRgaM yAtIti mRgayurvyAdhaH / devayurdhArmikaH / mitrayurlokayAtrAbhijJaH / AkRtigaNo'yaM // mandivAzimathicaticakya Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdante uNAdiSu prathamaH pAdaH / 295 kibhya uraca // mandurA vAjizAlA / vAzurA rAtriH / mathurA / caturaH / caGkuro rathaH / aGkaraH / khajUrAditvAdakaro'pi // vyatheH saMprasAraNaM kicca // vithurazcorarakSasoH // mukuradardurau // mukuro darpaNaH / bAhulakAnmakuro'pi / dR vidAraNe / dhAtodvivacanamabhyAsasya ruk Tilopazca / dardurastoyade bheke vaadybhaannddaadibhedyoH|| dardurA caNDikAyAM syAdrAmajAle ca darduramiti vizvaH // madurAdayazca // urajantA nipAtyante / mAdyatemuk / madguro matsyabhedaH // kaba varNe / rumAgamaH / karburaH zvetarakSasoH / banAteH khajUrAditvAdUro'pi / bandhU. rabandhurau syAtAM namrasundarayostriSu iti rantidevaH // kokatervA kuk // kukuraH / kukuraH // aseruran // asuraH // prajJAdyaN / AsuraH // masezca // paJcame pAde maserUranniti vakSyate // masUrA masurA brIhiprabhede paNyayoSiti // masUrA masurA vA nA vezyAvrIhiprabhedayoH // masUrI pAparoge syAdupadhAne punaH pumAn // masUramasurau ca dvAviti vizvaH // zAvazerAptau // zu iti Azvarthe / zvazuraH / patipatyoH prasUH zvazrUH zvazurastu pitA tayorityamaraH // avimahyoSTiSaca // aviSaH / mahiSaH // amerdIrghazca // AmiSaM tvastriyAM mAMse tathA syAdbhogyavastuni // ruhevRddhizca // raGkuzambararauhiSAH / rauhiSo mRgabhede syAdrauhiSaM ca tRNaM matamiti saMsArAvartaH // taverNidvA // taveti sautro dhAtuH / taviSatAviSAvabdhau kharge ca / striyAM taviSI tAviSI nadI devakanyA bhUmizca / taviSI balamiti vedabhASyam // nani vytheH|| avyathiSo'bdhisUryayoH / avyathiSI dharArAvyoH // kilebuka ca // kilbiSam // iSimadimudikhidicchidibhidimandicanditimimihimucirucirudhibandhizuSibhyaH kiraca // iSiro'gniH / madirA surA / mudiraH kAmukAbhrayoriti vizvamedinyau / khidirazcandraH / chidiro'sikuThArayoH / bhidiraM vajram / mandiraM gRham // striyAmapi / mandiraM mandirApi syAditi vizvaH / candirau candrahastinau / timiraM tamo'kSirogazca / mihiraH sUryaH / muhiraH kAmyasabhyayoH / muciro dAtA / ruciram / rudhiram / badhiraH / zuS zoSaNe / zuSiraM chidram / zuSkamityanye // azarNit // Aziro vahnirakSasoH // ajirazizirazithilasthirasphirasthavirakhadirAH // ajervIbhAvAbhAvaH / ajiramaGgaNam / zazerupadhAyA itvam / ziziraM syAhatorbhede tuSAre zItale'nyavat / zratha mocane upadhAyA itvaM rephalopaH / pratyayarephasya latvam / zithilam / sthAsphAyyoSTilopaH / sthiraM nizcalam / sphiraM prabhUtam / tiSThatevuka hUkhatvaM ca / sthaviraH / khadiraH bAhulakAt zIGo buk hrakhatvaM ca / ziviram // salikalyanimahibhaDibhaNDizaNDipiNDituNDikukibhUbhya ilac // salati gacchati nimnamiti salilam / kalilam / anilaH / mahilA / pRSodarAditvAnmahelApi / bhaDa iti sautro dhAtuH / bhaDilau zUrasevakau / bhaNDilo dUtaH kalyANaM ca / zaNDilo muniH / piNDilo gaNakaH / tuNDilo mukharaH / kokilaH / bhavilo bhavyaH / bAhulakAtkuTilaH // kameH pazca // kapilaH // gupAdibhyaH kit // Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 siddhAntakaumudyAm gupilo rAjA / tijilo nizAkaraH / guhilaM vanam // mithilAdayazca // mathyante'tra ripavo mithilA nagarI / pathilaH / pathikaH // patikaThikuThigaDiguDidaMzibhya erak // pateraH pakSI gantA ca / kuTheraH kRcchrajIvI / kuTheraH parNAzaH / bAhulakAnnumna / gaDero meghaH / gaNero guDakaH / dazero hiMsraH // kumbernalopazca // kuberaH // zadesta ca // zateraH zatruH // muuleraadyH|| eragantA nipAtyante / mUlero jaTA / gudhero goptA / guhero lohaghAtakaH / muhero mUrkhaH // kaberotaca pazca // kapotaH pakSI // bhaaterddvtuH|| bhAtIti bhavAn // kaThicakibhyAmoran // kaThoraH / cakoraH / kizorAdayazca // kimpUrvasya zRNAteSTilopaH kimo'ntyalopazca / kizoro'zvazAvaH / sahoraH sAdhuH // kapigaDigaNDikaTipaTibhya olac // kapIti nirdezAnnalopaH / kapolaH / gaDolagaNDolau guDakaparyAyau / kaTolaH kaTuH / paTolaH // mInAterUran // . mayUraH // syandeH saMprasAraNaM ca // sindUram // sitanigamimasisacyavidhAkruzibhyastun / sinotIti setuH / titutreti neT / tantuH / gantuH / mastu dadhimaNDam / sacyata iti saktaH / ardharcAdiH / jvaratvaretyUTh / tatra kitItyanuvartata iti mate tu bAhulakAt / oturbiDAlaH / dhAtuH kroSTA // paH kica // pibatIti piturvahau divAkare // artezca tuH|| artestuH syAtsa ca kit / RtuH strIpuSpakAlayoH // kamimanijanigAbhAyAhibhyazca // ebhya stuH syAt / kantuH kandarpacittayoH / manturaparAdhaH / jantuH prANI / gAtuH puMskokile bhRGge gandharve gAyane'pi ca / bhAturAdityaH / yAturadhvagakAlayoH / rakSasi klIbe / hetuH kAraNam // cAyaH kiH // keturgrahapatAkayoH // Apnotehrasvazca // AptuH zarIram // vasestun // vastu // agAre Nicca // vezmabhUrvAsturastriyAm // kRtaH katuH // RturyajJaH // edhivahyozca tuH|| edhatuH puruSaH / vahaturanaDAn // jIve. rAtuH // jIvAturastriyAM bhakte jIvite jIvanauSadhe // AtRkan vRddhizca // jIverityeva jaivAtRkastvindubhiSagAyuSmatsu kRSIvale // kRSicamitanidhanisarjikharjibhya uuH|| kaH puMsi karISAnau karnadyAM striyAM matA / camUH / tanUH / dhanUH zastram / sarja sarjane / sarvaNik / kharja vyathane / khajUH pAmA // mRjeNuNazca // marjUH zuddhikRt // vaho dhazca // vadhUrjAyAsnuSAstrISu // kaSezchazca // kacchUH pAmA // nnitksipdyrteH|| kAsUH zaktiH / pAdUzcaraNadhAriNI / ArUH piGgalaH // aNo Dazca // ADUrjalaplavadravyam // nani lambenelopazca // tumbyalAbUrubhe same ityamaraH // ke zra eraG cAsya // kazabde upapade zRNAterUH syAderaG AdezaH / kazerUstRNakande strI / bAhulakAdupratyaye kazeruH klIve puMsi ca // tro duT ca // taraterUH syAttasya duT / tardUH syAddAruhastakaH // daridrAtaryAlopazca // izva Azca yau tayolopaH / daH kuSThaprabhedaH // nRtizRdhyoH kUH // nRtUnartakaH / zRdhUrapAnam // Rtaram Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdante uNAdiSu prathamaH paadH| 297 ca // RtiH sautro dhAtuH / tataH kUramAgamazca / ranturdevanadI satyavAk ca // andrahambhUjambUkaphelUkarkandhUdidhiSUH // ete kUpratyayAntA nipAtyante / andUrbandhanam / dRbhI granthe / nipAtanAnum / hambhUH / anukhArAbhAvo'pi nipAtanAdityeke / dRmbhUH // janebuk // jambUH / jamu adane'syetyeke / bAhulakAGkho'pi / jambuH / karpha lAti kaphelUH zleSmAtakaH / nipAtanAdettvam / karka dadhAti karkandharbadarI / nipAtanAnnum / didhiM dhairya syati tyajatIti didhiSaH punarbhUH / kecittu andUdRmphUjambUkambU iti paThanti / dRmpha utkleze / dRmphUH sarpajAtiH / kamerbuk / kambUH paradravyApahArI // mRgrorutiH // marut / garutpakSaH // gro muT ca // giraterutistasya ca muT / garmutsuvarNa tRNavizeSazca // hRSerulac // harSulo mRgakAminoH / bAhulakAccaTateH / caTulaM zobhanam // hRmRruhiyuSibhya itiH|| harikakubhi varNe ca tRNavAjivizeSayoH / sarinnadI / rohit mRgavizeSasya strI / yuSa iti sautro dhAtuH / matsyasya rohit puruSasya yoSit iti bhASyam // tADerNilak ca // tADayatIti taDit // shmeddheH|| bAhulakAditsaMjJA eyAdeza iTa ca na / zaNDhaH syAtpuMsi gopatau / zaNDhaH klIbaH // kameraThaH // kamaThaH / kamaThaH kacchape puMsi bhANDabhede napuMsakamiti medinI / bAhulakAjaraThaH // ramevRddhizca // rAmaThaM hiGgu / zameH khaH // zaGkhaH // knnesstthH|| kaNThaH // kalastRpazca // tRpateH kalapratyayaH cAttaphateH / tRpalA latA / tRphalA tu phalatrikam // zapezca // zabalaH ||vRssaadibhyshcit // vRSalaH / palalam / bAhulakAdguNaH / saralaH / taralaH / kamerbuk / kambalaH / musa khaNDane / musalam / / laGgeddhizca // lAGgalam // kuTikazikautibhyaH pratyayasya muT / kuTmalaH / kuDerapi kuDmalaH / kazmalam / bAhulakAdguNaH / komalam // mRjeSTilopazca // malam // cuperacopadhAyAH // capalam // zakizamyornit // zakalam / zamalam // cho guk havazca // chagalaH / prajJAditvAcchAgalaH // amantADaH // daNDaH / raNDA / khaNDaH / bhaNDaH / vaNDazchinnahastaH / aNDaH / bAhulakAtsatvAbhAvaH / SaNDaH / saMghAtaH / tAlavyAdirityapare / zaNDaH / gnnddH| caNDaH / paNDaH / klIvaH / paNDA buddhiH // kAdibhyaH kit // kavargAdibhyo DaH kitsyAt / kuNDam / kANDam / guGa / guDaH / ghuNa bhramaNe / ghuNDo bhrmrH|| sthaactimRjeraaljvaaljaaliiycH|| tiSThaterAlac / sthAlam / sthAlI / cate. lac / cAtvAlaH / mRjerAlIyac / mArjAlIyo biDAlaH // paticaNDibhyAmAlaJ // pAtAlam / caNDAlaH / prajJAditvAdaNi cANDAlo'pItyeke // tamivizibiDimRNikulikapipalipazcibhyaH kAlan // tamAlaH / vizAlaH / biDAlaH / mRNAlam / kulAlaH / kapAlam / palAlam / paJcAlAH // pateraGgaca pakSiNi // pataGgaH // taratyAdibhyazca // taraGgaH / lavaGgam // viDAdibhyaH kit // viDaGgam / mRdaGgaH / kuraGgaH / bAhulakAdutvaM ca // mRvRnovRddhizca // sAraGgaH / vAraGgaH khaDgAdimuSTiH // gan Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 siddhAntakaumudyAm gmydyoH|| gaGgA / adgaH puroDAzaH // chApUkha DibhyaH kit // chAgaH / pUgaH / khddgH| bAhulakAt / piTa anAdare gansatvAbhAvazca / SiGgaH taralaH / Sijhairagadyata sasaMbhramamevameketi mAghaH // bhRtaH kinnuT ca // bhRJo gan kitsyAttasya nuT ca / bhRGgAH piGgAlidhUmyATAH // zRNAtehakhazca // zRGgam // gaNa zakunau // nuT cetyanuvartate / zAGgaH // mudigro. rgaggau // mudgaH / gargaH // aNDan kRmRbhRvRnaH // karaNDaH / saraNDaH pakSI / bharaNDaH khAmI / varaNDo mukharogaH // shRdRbhso'diH|| zarat / daraddhRdayakUlayoH / bhasajjadhanam // dRNAteiMga iskhazca // dRSat // tyajitaniyajibhyo Dit // tyad / tad / yad / sarvAdayaH // etestuT ca // etad // srterttiH|| saraT syAdvAtameghayoH / vedabhASye tu yAbhiH kRzAnumiti mantre saraDbhyo madhumakSikAbhya iti vyAkhyAtam // lacharnalopazca // laghaTa vAyuH // pArayaterajiH // pArak suvarNam // prathaH kitsaMprasAraNaM ca // pRthak / svarAdipAThAdavyayatvam // bhiyaH Suga hRvazca // bhiSak // yuSyasibhyAM madik // yuS sautro dhAtuH / yuSmad / asmad / tvam / aham // artistusuhumRdhRbhikSubhAyAvApadiyakSinIbhyo man // ebhyazcaturdazabhyo man / armazcakSurogaH / stomaH saGghAtaH / somaH / homaH / sarmo gamanam / dharmaH / kSemaM kuzalam / kSomam / prajJAdyaNi kSaumaM ca / bhAma AdityaH / yAmaH / vAmaH zobhanaduSTayoH / padmam / yakSa pUjAyAm / yakSmo rograajH| nemaH // jahAteH sanvadAlopazca // jihmaH kuttilmndyoH|| avateSTilopazca // manpratyayasyAyaM Tilopo na prakRteH / anyathA Didityeva brUyAt / jvaratvaretyUThau / tayordIdhaM kRte guNaH / cAdipAThAdavyayatvamityujjvaladattastanna / teSAmasattvArthatvAt / vastutastu kharAdipAThAdavyayatvam / avatIti om // graserA ca // grAmaH // avisivi. sizuSibhyaH kit // UmaM nagaram / syUmo razmiH / simaH sarvaH / zuSmamagnisamIpayoH // iSiyudhIndhidasizyAdhUsUbhyo mak // iSmaH kAmavasantayoH / ISIti pAThe dIrdhAdiH / yudhmaH zaro yoddhA ca / idhmaH samit / daso yajamAnaH / zyAmaH / dhUmaH / sUmo'ntarikSam / bAhulakAdIma vraNaH // yujirucitijAM kuzca // yugmam / rukmam / tigmam // hantehi ca // himam // bhiyaH SugvA // bhImaH / bhISmaH // dhrmH|| ghRdhAtormagguNazca nipAtyate // grISmaH // asaternipAto'yam // pratheH Sivan saMprasAraNaM ca // pRthivI / Savannityeke / pRthavI pRthivI pRthvI iti zabdArNavaH // azUpuSilaTikaNikhaTivizibhyaH kan // azvaH / puSa nehanAdau / pruSvaH syAhatusUryayoH / puSvA jalakaNikA / laTTA pakSibhedaH phalaM ca / kaNvaM pApam / bAhulakAditve kiNvamapi / khaTvA / vizvam // iNzIbhyAM van // evo gantA / yeca evA marutaH / asattve nipAto'yam / zevaM mitrAya varuNAya // savenIghRSvariSvalaSvazivapaTTapraheSvA akhatantre // aka. tayete nipAtyante / sRtamanena vizvamiti sarvam / nipUrvAddhRSerguNAbhAvo'pi / nighRSyate'nena Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdante uNAdiSu dvitIyaH paadH| 299 nighRNvaH khuraH / riSvo hiMsraH / laSvo nartakaH / liSva ityanye / tatropadhAyA itvamapi / zete. 'smin sarvamiti zivaH zambhuH / zIGo ikhatvam / paTTo ratho bhUlokazca / prahUyate iti prahaH / hvena AkAravakAralopaH / jahAterAlopo vA / IServan / ISva AcAryaH / iSva ityanye / akhatantre kim / sartA sArakaH / bAhulakAd hasateH / ikhaH // zevayahvajihvAgrIvApva. miivaaH|| zeva ityantodAttArtham / yAntyanena yahvaH // hrakho hugAgamazca / lihantyanayA jihvA / lakArasya jaH guNAbhAvazca / girantyanayA grIvA / IDAgamazca / ApnotItyApvA vaayuH| mIvA udarakRmiH / vaayuritynye|| kRgRzadabhyo vH|| karvaH kAma Akhuzca / garvaH / shrvH| davoM rAkSasaH // kanin yuvRSitakSirAjidhanvidyupratidivaH // yautIti yuvA / vRSA indraH / takSA / rAjA / dhanvA maruH / dhanva zarAsanam / dhuvA sUryaH / pratidIvyantyasmin pratidivA divasaH // sapyazUbhyAM tuT ca // sapta / aSTa / naji jahAteH // ahH|| zvannukSanpUSanaplIhanakledanalehanmUrdhanmajannaryamavizvapsanparijmanmAtarizvanmaghavanniti // ete trayodaza kaninpratyayAntA nipAtyante / zvayatIti zvA / ukSA / pUSA / pliha gatau / ikArasya dIrghatvam / plehati iti plIhA kukSivyAdhiH // klidU ArdIbhAve / klidyatIti kledA candraH / snihyaterguNaH / snihyatIti snehA suhRccandrazca / muhyantyasminnAhate mUrdhA / muherupadhAyA dIrgho dho'ntAdezo ramAgamazca / majjatyasthiSu majjA asthisAraH / aryapUrvo mAG / aryamA / vizvaM psAti vizvapsA agniH / parijAyate parijmA candro'gnizca / janerupadhAlopo mazcAntAdezaH / mAtari antarikSe zvayatIti mAtarizvA / dhaatorikaarlopH| maha pUjAyAm / hasya gho vugAgamazca / maghavA indraH // // ityuNAdiSu prathamaH paadH|| kRhRbhyAmeNuH // kareNuH / hareNurgandhadravyam // hanikuSinarikAzibhyaH kathan // hatho. viSaNNaH / kuSThaH / nItho netA / rathaH kASTham // ave bhRtH|| avbhRthH|| uSikuSigArtibhyaH sthan // oSThaH / koSTham / gAthA / arthaH / bAhulakAt shothH|| saterNit // sArthaH samUhaH / / vRJbhyAmUthan // jarUthaM mAMsam / varUtho rathaguptau nA // pAtRtudivaciricisicibhyasthak // pItho ravighRtaM pItham / tIrtha zAstrAdhvarakSetropAyopAdhyAyamatriSu / avatArarSijuSTAmbhaHstrIrajaHsu ca vizrutamiti vizvaH / tuttho'miH / ukthaM sAmabhedaH / riktham / bAhulakAcerapi / rikthamRkthaM dhanaM vasu / siktham // arteniri // nirRthaM sAma // nishiithgopiithaavgthaaH|| nizItho'rdharAtraH rAtrimAtraM ca / gopIthaM tIrtham / avagathaH praatHsnaatH||gshcodi // udgIthaH sAno bhAgavizeSaH ||smiinnH|| samitho vahniH saMgrAmazca // tithapRSThagUthayUthaprothAH // tije lopaH / titho'nalaH kAmazca / pRSTham / gUthaM viSThA / yUthaM samUhaH / prothamastrI turaGgAsye prothaH prasthita ucyate // sphAyitazcivaJcizakikSipikSudimRpitRpipivanAndizvitivRtyajinIpa Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 siddhAntakaumudyAm dimadimudikhidichidibhidimandicandidahidasidambhivasivAzizIGhasisidhizubhibhyo rak // dvAtriMzaddhyo rak syAt / vali yalopaH / sphAram / nyaGkAditvAtkutvam / takram / vakram / zakraH / kSipram / kSudraH / sRprazcandraH / tRpraH puroDAzaH / pro balavAn / vandraH pUjakaH / undI / undro jlcrH| zvitraM kuSTham / vRtro ripo dhvanau dhvAnte zaile cakre ca dAnave / ajevIM / vIraH / nIram / padro grAmaH / mandro harSaH dezabhedazca / mudrA pratyayakAriNI / khidro rogo daridrazca / chidram / bhidraM vajram / mandraH / candraH / pacAdyaci cando'pi / himAMzuzcandramAzcandraH zazI candro himadyutiH / daho'miH / dasraH kharvaidyaH / dambhraH samudraH khalpaM ca / vaseH saMprasAraNe // na raparasmRpisRjispRzispRhisavanAdInAm / 8 / 3 / 110 // rephaparasya sakArasya sRpyAdInAM savanAdInAM ca mUrdhanyo na syAt / pUrvapadAditi prAptaH pratiSidhyata iti vRttirbhUyo'bhiprAyA / tena zAsivasIti prAptamapi na / usro razmiH / usrA gauH / vAzro divasaH / vAdhe mandiram / zIro'jagaraH / hasno mUrkhaH / sidhraH sAdhuH / zubhram // muserak bAhulakAt / musramazru // cakiramyoruccopadhAyAH // cukramamladravyam / rumro'ruNaH // vau kaseH // vikusrazcandraH / amitamyordIrghazca // Amram / tAmram // nindenalopazca // nidrA // ardIghaMzca // Ardram // zucerdazca // zUdraH // durINo lopazca // duHkheneyate prApyata iti dUram // kRtezchaH krU ca // kRcchram / krUraH // roderNilak ca // rodayatIti rudraH // bahulamanyatrApi sNjnyaachndsoH|| Nilugityeva / vAnti parNazuSo vAtAstataH parNamuco'pare / tataH parNaruho vAnti tato devaH pravarSati // jorI ca // jIro'NuH / jyazcetyeke // susUdhAgRdhibhyaH kran // suraH / sUraH / dhIraH / gRdhraH // zusicimInAM dIrghazca // zuH sautraH / zUraH / sIram / cIram / mIraH samudraH // vA vindheH // vIdhaM vimalam // vRdhivapibhyAM ran // vadhaM carma / vapraH prAkAraH // RjendrAgravajraviprakubracubrakSurakhurabhadrograbherabhelazukrazuklagauravaprerAmAlAH // rannantA uunviNshtiH| nipAtanAdguNAbhAvaH / Rno nAyakaH / idi indraH / aGgernalopaH / agram / vajro'strI hIrake pavau / Duvap upadhAyA itvam / vipraH / kumbicumbyonalopaH / kubramaraNyam / cunaM mukham / kSura vilekhane / rephalopaH / aguNaH / kSuraH / khura chedane / ralopo guNAbhAvazca / khuraH / bhandenalopaH / bhadram / uca samavAye / casya gaH / ugraH / jibhI / bherI / pakSe laH / bhelo jalataraNadravyam / zucezvasya kaH / zukraH / pakSe laH / zuklaH / guG / vRddhiH / gauro'ruNe site pIte / vana saMbhaktau / vamro vibhAgI / iNo guNAbhAvaH / irA madye ca vAriNi / mA mAne maalaa| sami kasa ukan // kasa gatau samyakasanti palAyante janA asmAditi saGkasuko durjanaH / asthirazca // pacinazoNukankanumau ca // paceH kaH / pAkukaH suupkaarH| nazenam / nNshukH|| bhiyaH krukan // bhIrukaH // kun zilpisaMjJayorapUrvasyApi ||rjkH / ikSukuTTakaH / Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdantam / 301 carakaH / caSa bhakSaNe / caSakaH / zunakaH / bhsskH|| rame razca lo vA ||rmko vilAsI / lamakaH // jahAteRs ca // jahakastyAgI kAlazca // dhmo dhama ca // dhamakaH krmkaarH|| hano vadha ca // kdhakaH / bahulamanyatrApi / kuha vismApane / kuhakaH / kRtakam // kRSevRddhizvodIcAm // kArSakaH / karSakaH // udakaM ca // prapaJcArtham // vRzcikRSyoH kikan // vRzcikaH / kRSikaH // prAGi pnnikssH||praapnnikH paNyavikrayI / prAkaSikaH paradAropajIvI // muSerdIrghazca // mUSika AkhuH // syameH saMprasAraNaM ca // cAdIrghaH / sImiko vRkssbhedH||kriy ikan // krayikaH kretA // AGi pnnipniptikhnibhyH|| ApaNikaH / ApanikaH indranIlaH kirAtazca / ApatikaH zyeno daivAyattazca / Akhaniko mUSiko varAhazca / zyAstyAhRnavibhya inac // zyenaH / styenaH / hariNaH / avino'dhvaryuH // vRjeH kicca // vRjinam // ajeraja ca // vIbhAvabAdhanArtham / ajinam // bahulamanyatrApi // kaThinam / nalinam / malinam / kuNDinam // dyateH // dyatyaruSi dinam / divaso'pi dinam / drudakSibhyAminan // draviNam / dakSiNaH / dakSiNAH // arteH kidicca // iriNaM zUnyam // vepituhyoIvazca // vipinam / tuhinam // talipulibhyAM ca // talinaM virale stoke khacche'pi talinaM triSu / pulinam // garverata ucca // gaurAditvAt GIS / gurviNI / garbhiNI // ruhezca // rohiNaH // maherinaN ca // cAdinan / mAhinam / mahinaM rAjyam // kivvacipacchizridrughujvAM dIrgho'saMprasAraNaM ca // vAk / prAT / zrIH / sravatyato ghRtAdikamiti sUryajJopakaraNam / drarhiraNyam / kaTaprUH kAmarUpI kITazca / jUrAkAze sarakhatyAM pizAcyAM javane striyAm // Amoterhasvazca // ApaH / apaH / adbhiH / abhyaH // parau baje Sazca padAnte // vrajeH kipadI? staH padAnte tu Sazca / parivrAT / parivrAjau // huvaH ilavacca // juhuuH|| suvaH kaH // suvaH // cik ca // ikAra uccAraNArthaH / kaitkutvam / muk sruvaM ca mucaM ca saMmRDDi // tanoteranazca vH|| tanotezcik pratyayaH ano vazabdAdezazca / tvak // glAnudibhyAM DauH // glauH / nauH // viravyayam // Daurityeva / glaukaroti / kRnmejanta iti siddhe niyamArthamidam / uNAdipratyayAntazvyanta eveti // raateddaiH|| rAH / rAyau / rAyaH // gamejhaiH // gaurnAditye balIva kiraNakratubhedayoH / strI tu syAdizi bhAratyAM bhUmau ca surabhAvapi / nRstriyoH khargavajrAmburazmidRgbANalomasu / bAhulakAd chuterapi DoH / dyauH strI khargAntarikSayoH // bhramezca DUH // bhrUH / cAdgameH / agregUH // dmeddoNsiH|| doH / doSau // paNerijyAdezva vH|| vaNik // khArthe'N / naigamo vANijo vaNik // vazeH kit // uziganau ghRte'pi ca // bhRna Ucca // bhUrika bhUmiH // jasisahorurin // jasurirvajram / sahurirAdityaH pRthivI ca // suyuruvuno yuc // savanazcandramAH / yavanaH / ravaNaH kokilaH / varaNaH // aze raza ca // aznoteryuc syAt Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm razAdezazca / razanA kAJcI / jihvAvAcI tu dantyasakAravAn // undernalopazca // odanaH // gamergazca // gameryuc syAdgazcAdezaH / gaganam // bahulamanyatrApi // yuc syAt / syandanaH / rocanA // rajeH kyun // rajanam // bhuusuudhuubhrjibhyshchndsi||bhuvnm / suvana AdityaH / dhuvano vahniH / nidhuvanaM suratam / bhRjanamambarISam // kRpRvRjimandinidhAnaH kyuH|| kiraNaH / puraNaH samudraH / vRjanamantarikSam / mandanaM stotram / nidhanam // dhRSedhiS ca saMjJAyAm // dhiSaNo guruH / dhiSaNA dhIH // vartamAne pRSar3hahanmahajagacchatRvacca // atipratyayAntA nipAtyante / pRSu secane guNAbhAvaH / pRSanti / bRhat / mahAn / gamerjagAdezaH / jagat // saMzcattRpadvehat // ete nipAtyante / pRthakkaraNaM zatRvadbhAvanivRttyartham / saMcinoteH suTU / ikAralopaH / saMzcat kuhakaH / tRpacchatram / vipUrvAddhanteSTilopaH / ita e ca / vehadgarbhopaghAtinI // chandasyasAnac zujabhyAm // zavasAnaH pnthaaH| jarasAnaH purussH|| RJjivRdhimandisahibhyaH kit|| RJja. sAno meghaH / vRdhasAnaH puruSaH / mandasAno'gnirjIvazca / sahasAno yajJo mayUrazca // arterguNaH zuTu ca // arzasAno'miH // samyAnacstuvaH // saMstavAno vAgmI // yudhibudhiha zibhyaH kicca // yudhAnaH / budhAnaH / dRzAno lokapAlakaH // huIH sano lak chalopazca / / juhurANazcandramAH // zvitedazca // zizvidAnaH puNyakarmA // tRntacau zaMsikSadAdibhyaH saMjJAyAM cAniTau // zaMseH kSadAdibhyazca kramAttRntRcau stastau cAniTau / zaMstA stotA / zaMstarau / zaMstaraH / kSadiH sautro dhAtuH zakalIkaraNe bhakSaNe ca / anudAtet / vRkye cakSadAnamiti mantrAt / ukSANaM vA vehataM vA kSadante iti brAhmaNAcca / kSattA syAtsArathau dvAHsthe vaizyAyAmapi zUdraje / bahulamanyatrApi / man mantA / han hantA / ityAdi // napta neSTra tvaSTa hota pota bhrAtR jAmAta mAtR pitR duhita // na patantyanena naptA pautro dauhitrazca / nayateH SugguNazca / neSTA / viSerito'tvam / tvaSTA / hotA / potA RtvigbhedaH / prAjate lopaH bhrAtA / jAyAM mAti jAmAtA / mAna pUjAyAM nalopaH / mAtA / pAterAkArasya itvam / pitA / duhestRca iT guNAbhAvazca / duhitA // suJyasen // khasA // yatevRddhizca // yAtA / bhAryAstu bhrAtRvargasya yAtaraH syuH parasparam // naji ca nandeH // na nandati nanAndA / iha vRddhirnAnuvartata ityeke / nanAndA tu khasA patyunanandA nandinI ca seti zabdArNavaH // divekrH|| devA devaraH / khAmino devRdevarau // nayaterDicca // nA / narau / naraH // savye sthazchandasi // ambAmbetyatra sthAsthinsthUNAmupasaMkhyAnam // savyeSThA sArathiH / savyeSTharau / savyeSTharaH // artimRdhRdha. mymyshyvitRbhyo'niH|| aSTabhyo'nipratyayaH syAt / araNiraneoniH / saraNiH / dharaNiH / dhamaniH / amanirgatiH / azaniH / avaniH / taraNiH / bAhulakAt / rajaniH // AGi zuSeH sanazchandasi // AzuzukSaNiranirvAtazca // kRSarAdezca cH|| carSa Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 kRdante uNAdiSu tRtIyaH paadH| NirjanaH // adermuT ca // admaniragniH // vRtezca // vartaniH / govardhanastu cakArAnmuT vartmanirityAha // kSipeH kicca // kSipaNirAyudham // arcizucihumRpichAdichardibhya isiH // arciAlA / idanto'pyayam / agne(jante arcayaH / zocirdIptiH / haviH sarpiH / ismanniti hrakhaH / chadiH / paTalam / chardirvamanavyAdhiH / idanto'pi charghatIsArazUlavAn // hernalopazca // barhirnA kuzazuSmaNoH // dyuterisinnAdezva jaH // jyotiH // vasau ruceH saMjJAyAm // vasurociryajJaH // bhuvaH kit // bhuviH samudraH // saho dhazca // sidhiranar3An // pibatesthukU // pAthizcakSuH samudrayoH // jnerusiH|| janurjananam // manerdhazchandasi // madhuH / / artipRvapiyajitanidhanitapibhyo nit // aruH / parurgranthiH / vapuH / yajuH / tanuH / tanuSI / tanUMSi / dhanurastriyAm / dhanurvaMzavizuddho'pi nirguNaH kiM kariSyati / sAntasya udantasya vA rUpam / tapuH sUryAgnizatruSu / eterNica // AyuH / AyuSI // cakSeH zica // zittvAtsArvadhAtukatvena khyAJbAdhaH / cakSuH // muhe: kica // muhuravyayam / bahulamanyatrApi / aackssuH| paricakSuH / kRgRgRvRJcatibhyaH Svarac // karvaro vyAghrarakSasoH / garvaro'haMkArI / zarvarI rAtriH / varvaraH prAkRto janaH // catvaram // nau sdeH|| niSadvarastu jambAlaH / niSadvarI raatriH|| // ityuNAdiSu dvitIyaH pAdaH // chitvarachatvaradhIvarapIvaramIvaracIvaratIvaranIvaragahvarakaTarasaMyadvarAH // ekAdaza varacpratyayAntA nipAtyante / chidira chad anayostakAro'ntAdezaH chiderguNAbhAvazca / chitvaro dhUrtaH / chatvaro gRhakuJjayoH / dhIvaraH kaivartaH / pIvaraH sthUlaH / mIvaro hiMsakaH / cinoterdIrghazca / cIvaraM bhikSukaprAvaraNam / tIvaro jAtivizeSaH / nIvaraH parivAT / gAhatehrakhatvam / gahvaram / kaTe varSAdau / kaTuraM vyaJjanam / yamerdakAraH / saMyadvaro nRpaH / padeH saMpadvara ityeke // isijidIkuSyavibhyo nak // inaH sUrye nRpe patyau / sinaH kANaH / jino'rhan / dInaH / uSNaH / UnaH // phenmiinau|| etau nipAtyete / sphAyateH phenaH / mInaH // kRSevaNe // kRSNaH // bandhebradhibudhI ca // branaH / budhnaH // dhAvasyajyatibhyo naH ||dhaanaa bhraSTayave striyaH / parNa patram / parNaH kiMzukaH / vastro mUlye vetane ca / ajevIM / venaH / ana AdityaH / bAhulakAt zRNoteH zroNaH pngguH|| lakSeraT ca // lakSezdhurAdiNyantAnnaH syAttasyADAgamazca / cAnmuDityeke / lakSaNaM lakSmaNaM nAmni cihne ca / lakSaNo lakSmaNazca rAmabhrAtA / lakSaNA haMsayoSAyAM sArasasya ca lakSmaNA // bnericopdhaayaaH|| vennA nadI // siveSTeyU ca // dIrghoccAraNasAmarthyAnna guNaH / syUna AdityaH / bAhulakAt kevalo naH / U / antaraGgatvAdyaN guNaH / syonaH // kRvRjRsidrupanyanisvapibhyo nit // karNaH / varNaH / jarNazcandre ca vRkSe ca / senA / droNaH / panno nIcairgatiH / annamodanaH / khapno nidrA // dheTa ica // dhenaH sindhuH / nadI Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 siddhAntakaumudyAm dhenA // tRSizuSirasibhyaH kit // tRSNA / zuSNaH sUryo vahnizca / ranaM dravyam // suJo dIrghazca // sUnA vadhasthAnam // ramesta ca // ramayatIti ratnam // raasnaasaalaasthuunnaaviinnaaH|| rAnA gandhadravyam / sAnA gogalakambalaH / sthUNA gRhastambhaH / vINA vallakI // gAdAbhyAmiSNuc // geSNurgAyanaH / deSNutA // kRtyazUbhyAM klaH // kRtsnam / akSNamakhaNDam // tijerdIrghazca // tIkSNam // shlissercopdhaayaaH|| zlakSNam // yajimanizundhidasijanibhyo yuc // yajyuradhvaryuH / manyurdainye Rtau krudhi / zundhyuragniH / dasyustaskaraH / janyuH zarIrI // bhujimRbhyAM yuktyuko // bhujyurbhAjanam / mRtyuH // srteryuH|| sarayunaMdI / ayUriti pAThAntaram / sarayUH // pAnIviSibhyaH pH|| pAti rakSatyasmAdAtmAnamiti pApam / tadyogAtpApaH / nepaH purohitaH / bAhulakAdguNAbhAve nIpo vRkSavizeSaH / veSpaH pAnIyam // cyuvaH kica // cyupo vakram // stuvo dIrghazca // stUpaH samucchrAyaH // sugRbhyAM nica // cAkit / sUpaH / bAhulakAdUtvam / zUrpam // kuyubhyAM ca // kuvanti maNDUkA asmin kUpaH / yuvanti baghnantyasminpazumiti yUpo yajJastambhaH // khaSpazilpazaSpabASparUpaparpatalpAH // saptaite papratyayAntA nipAtyante / khanate kArasya Satvam / khappI krodhabalAtkArau / zIlatehakhaH / zilpaM kauzalam / zasu hiMsAyAm / nipAtanAtSatvam / zaSpaM bAlatRNaM pratibhAkSayazca / bAdhateH SaH / bAppo netralojaloSmaNoH / bASpaM ca / rauterdIrghaH / rUpaM khabhAve saundarye / pR / parpa gRhaM bAlatRNaM paGgupIThaM ca / tala pratiSThAkaraNe curAdiNico luk / talpaM zayyAdRdAreSu // stanihRSipuSigadimadibhyo Nerinuc // ayAmanteti NerayAdezaH / stanayitnuH / harSayitnuH / poSayitnuH / gadayitnurvAvadUkaH / madayinurmadirA // kRhanibhyAM knuH|| kRnuH zilpI / hanurvyAdhiH zastraM ca // game sanvacca // jigatnuH // dAbhAbhyAM tuH|| dAnurdAtA / bhAnuH // vacergazca // vagmuH // dheTa icca // dhayati sutAniti dhenuH // suvaH kit // sUnuH putre'nuje ravau // jahAteDhe'ntalopazca // jaguH // stho nnuH|| sthANuH kIle sthire hare // ajirIbhyo nica // ajevIM / veNuH // varNanaMdadezabhedayoH / reNu yoH striyAM dhUliH // viSeH kicca // viSNuH // kRdAdhArArcikalibhyaH kaH // bAhulakAnna kasyetsaMjJA / karko dhavalaghoTakaH / dAko dAtA / dhAko'naDAnAdhArazca / rAkA paurNamAsI / arkaH / alkaH pApAzaye pApe dambhe vikiTTayorapi // mRvRbhUzuSimu. SibhyaH kak // sRka utpalavAtayoH / vRkaH zvApadakAkayoH / bhUkaM chidram / zuSkaH / muSko'NDam // zukavalkolkAH // zubherantyalopaH / zukaH / valkaM valkalamastriyAm / uSa dAhe / Sasya laH / ulkA // iNbhIkApAzalyatimarcibhyaH kan // eke mukhyAnyakevalAH / bheko maNDUkameSayoriti vizvamedinyau / kAkaH / pAkaH zizuH / zalkaM zakalam / akaH pathikaH zarIrAvayavazca / markaH zarIravAyuH // nau hH|| jahAteH kan syAnnau / nihAkA Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdante uNAdiSu tRtIyaH paadH| 305 godhikA // nau saderDicca // niSko'strI hemni tatpale // syamerIT ca // syamIko valmIkaH vRkSabhedazca / iT hakha iti kecit / syamikaH // ajiyudhunIbhyo dIrghazca // vIkaH syAdvAtapakSiNoH / yUkA / dhUko vAyuH / nIko vRkSavizeSaH // hiyo razca lo vA // hIkA hrIkA trapA matA // zakerunontontyunayaH // una unta unti uni ete catvAraH myuH / zakunaH / zakuntaH / zakuntiH / zakuniH // bhuvo jhic // bhavantirvartamAnakAlaH / bAhulakAdavezca / avantiH / vadervadantiH / kiMvadantI janazrutiH // kanyuc kSipezca // cAdbhuvaH / kSipaNyurvasanta ityujvaladattaH / bhavanyuH khAmisUryayoH // anuDU nadezca // cAkSipeH / nadanurmeghaH / kSipaNurvAtaH // kRvRdAribhya unan // karuNo vRkSabhedaH syAtkaruNA ca kRpA matA / varuNaH / dAruNam // tro razca lo vA // taruNastaluno yuvA // kSudhipizimithibhyaH kit // kSudhuno mlecchajAtiH / pishunH| mithunam // phalemuk ca // phalgunaH pArthaH / prajJAdyaN / phAlgunaH // azerlazazca // lazunam // arjerNiluka ca // arjanaH // tRNAkhyAyAM cit // cittvAdantodAttaH / arjunaM tRNam // artezca // aruNaH // ajiyamizIbhyazca // vayunaM devamandiram / yamunA / zayuno'jagaraH // vRtRvadiha nikamikaSibhyaH saH // varSam / tarSaH plavasamudrayoH / vatsaH / vatsam / vakSaH / haMsaH / kaMso'strI pAnabhAjanam / kakSaM nakSatram // plusserccopdhaayaaH|| lakSaH // manerdIrghazca // mAMsam // azerdevane // akSaH // snuvrazcikRtyaSibhyaH kit // snuSA / vRkSaH / kRtsamudakam / RkSaM nakSatram // RSerjAtau // RkSo'dribhede bhallUke iti ca // undiguthikuSibhyazca // utsaH prasravaNam / gutsaH stabakaH / kukSo jaTharam // gRdhipaNyordakau ca // gRtsaH kAmadevaH / pakSaH // azeH srH|| akSaram // vasezca // vatsaraH // sapUrvAcit // saMvatsaraH // kRdhUmadibhyaH kit // bAhulakAnna Satvam / kRsaraH syAttilaudanam / dhUsaraH / mtsrH| matsarA makSikA jJeyA bhambharAlI ca sA matA // pate razca laH // patsalaH panthAH // tanvRSibhyAM ksaran / tasaraH sUtraveSTane / RkSaraH Rtvik // pIyukaNibhyAM kAlan havaH saMprasAraNaM ca // pIyuH sautraH / piyAlo vRkSabhedaH // kuNAlo dezabhedaH // kaTikuSibhyAM kAkuH // kaTAkuH pakSI / kuSAkuramiH sUryazca // sartaduk ca // mRdAkurvAtasaritoH // vRtevRddhizca // vArtAkuH / bAhulakAdukArasya atvam / vArtAkam // padernitsaMprasAraNamallopazca / / pRdAkurvRzcike vyAne citrake ca sarIsRpe // smRyuvcibhyo'nyujaaguucnucH|| anyuc AgUc anuc ete kramAtsyuH / saraNyurmeghavAtayoH / yavAgUH / vacanurvipravAgminoH / AnakaH shiibhiyH|| zayAnako'jagaraH / bhayAnakaH // ANako lUdhUzidhidhAJbhyaH // lavANakaM dAtram / dhavANako vAtaH / zivANakaH zleSmA / pRSodarAditvAtpakSe kalopaH / zivANaM nAsikAmale / dhANako dInArabhAgaH // ulmukdrvihominH|| uSa 39 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 siddhAntakaumudyAm dAhe / Sasya laH mukapratyayazca / ulmukaM jvaladaGgAram / dRNAteviH / darviH / juhoteminiH / homI // hiyaH kuka razca lo vA // hrIkuH / hrIkurlajjAvAn // hasimRgriNvAmidamilUpUdhurvibhyastan // dazabhyastan syAt / titutreti neT / hastaH / martaH / gataH / etaH karburaH / vAtaH / antaH / dantaH / lotaH syAdazrucihnayoH / poto bAlavahitrayoH / dhUrtaH / bAhulakAttuserdIrghazca / tUstaM pApaM dhUlirjaTA ca // naJyApa iT ca // nApitaH // tanimRbhyAM kicca // tatam / mRtam // aJjisibhyaH ktH|| aktam / ghRtam / sitam // dutanibhyAM dIrghazca // dUtaH / tAtaH // jermuTa codAttaH // jImUtaH // lossttplito|| lunAteH ktaH / tasya suT / dhAtorguNaH / loSTam / palitam // hRzyAbhyAmitan // harita. zyetau varNabhedau // ruhe razca lo vA // rohito mRgamatsyayoH / lohitaM raktam // pizeH kica // pizitaM mAMsam // zrudakSispRhigRhibhya AyyaH // zravAyyo yajJapazuH / dakSAyyo garuDo gRdhrazca / spRhayAyyaH / gRhayAyyo gRhakhAmI // didhissaayyH|| dadhAtetvimitvaM Suk ca // mitra iva yo didhiSAyyo'bhUt // vRJa eNyaH // vareNyaH // stuvaH kseyyazchandasi // stuSeyyaM puruvarcasam // rAjeranyaH // rAjanyo vahniH // gRramyozca // zaraNyam / ramaNyam // arternica // araNyam // parjanyaH // pRSu secane Sasya jaH / parjanyaH zakrameghayoH // vaderAnyaH // vadAnyastyAgivAgminoH // aminakSiyajivadhipatibhyo'nan // amatraM bhAjanam / nakSatram / yajatraH / vadhatramAyudham / patatraM tanUruham // gaDerAdezva kaH // kaDatram / DalayorekatvasmaraNAt kalatram // vRzcit // varatrA carmamayI raJjuH // suvideH katraH // suvidatraM kuTumbakam // kRternum ca // kRntanaM lAGgalam // bhRmRdRziyajiparvipacyamitamina miharyebhyo'taca // dazabhyo'tac syAt / bharataH / marato mRtyuH / darzataH somasUryayoH / yajataH Rtvik / parvataH / pacato'miH / amato rogaH / tamatastRSNAparaH / namataH prahvaH / haryato'zvaH // pRSiraJjibhyAM kit // pRSato mRgo binduzca / rajatam // khalatiH // skhalateH salopaH atacpratyayAntasya itvaM ca / khalatiniSkezazirAH // shiishpirugmivnycijiivipraannibhyo'thH|| saptabhyo'thaH syAt / zayatho'jagaraH / zapathaH / ravathaH kokilaH / gamathaH pathikaH panthA zca / vaJcatho dhuurtH| vandIti pAThe vandate vandyate vA vandathaH stotA stutyazca / jIvatha AyupmAn / prANatho balavAn / bAhulakAcchamidamibhyAm / zamathastu zamaH zAntirdAntistu damatho damaH // bhRtrazcit // bharatho lokapAlaH // rudividibhyAM Git // roditIti rudathaH zizuH / vettIti vidathaH // upasarge vseH|| Avasatho gRham / saMvasatho grAmaH // atyavicamitaminamirabhilabhinabhitapipatipanipaNimahibhyo'sac // trayodazabhyo'sac syAt / atatItyataso vAyurAtmA ca / avatItyavaso rAjA bhAnuzca / camatyasmin camasaH somapAnapAtram / tAmyatyasmin tamaso'ndhakAraH / namasaH anukUlaH / rabhaso Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdante uNAdiSu tRtIyaH pAdaH / 307 vegaharSayoH / labhaso dhanaM yAcakazca / nabhati nabhyati vA nabhasaH aakaashH| tapasaH pakSI candrazca patasaH pakSI / panasaH kaNTakiphalaH / paNasaH paNyadravyam / mahasaM jJAnam // veJastuT ca // bAhulakAdAtvAbhAvaH / vetasaH // vahiyubhyAM Nit // vAhaso'jagaraH / yAvasastRNasaMghAtaH // vayazca // vaya gatau / vAyasaH kAkaH // divaH kit // divasam / divasaH // kRzRzalikaligardibhyo'bhaca // karabhaH / zarabhaH / zalabhaH / kalabhaH / gardabhaH // RSivRSibhyAM kit // RSabhaH / vRSabhaH // ruSenilluS ca // ruS hiMsAyAm / asmAdabhac nikitsyAt luSAdezazca / luSabho mattadantini // rAsivallibhyAM ca // rAsabhaH / vallabhaH // z2avizibhyAM jhaca // jaranto mahiSaH / vezantaH palvalam // ruhinandijIviprANibhyaH SidAziSi // rohanto vRkSabhedaH / nandantaH putraH / jIvanta auSadham / prANanto vAyuH / SittvAnGIS / rohantI // tRbhUvahivasibhAsisAdhigaDimaNDijinandibhyazca // dazabhyo jhan syAtsa ca pit / tarantaH samudraH / tarantI naukA / bhavantaH kAlaH / vahanto vAyuH / vasanta RtuH / bhAsantaH sUryaH / sAdhanto bhikSuH / gaDerghaTAditvAnmittvam / hakhaH / ayAmanteti NerayaH / gaNDayanto jaladaH / maNDayanto bhUSaNam / jayantaH zakraputraH / nandayanto nandakaH // hantermuTa hi ca // hemantaH // bhandenalopazca // bhadantaH pravajitaH // RccherrH|| RccharA vezyA / bAhulakAjarjarajharjharAdayaH // artikamibhramicamidevivAsibhyazcit // SaDbhyo'razcit syAt / araraM kapATam / kamaraH kAmukaH / bhramaraH / camaraH / devaraH / vAsaraH // kuvaH kraran // kuraraH pakSibhedaH // aGgimadimandibhya Aran // anggaarH| mandAro varAhaH / mandAraH // gaDeH kaDa c|| kaDAraH // zRGgArabhRGgArau // zRbhRbhyAmArannum guk hakhazca / zRGgAro rasaH / bhRGgAraH kanakAlukA // kaJjimRjibhyAM cit // kaJjiH sautro dhAtuH / kaJjAro mayUraH / mArjAraH // kameH kiduccopadhAyAH // cidityanuvRtterantodAttaH / kumAraH // tuSArAdayazca // tuSAraH / kAsAraH / sahAra AmrabhedaH // dIGo nuT ca // dInAraH suvarNAbharaNam // sarterapaH Suk ca // sarSapaH // uSikuTidalikacikhijibhyaH kapan // uSapo vahnisUryayoH / kuTapo mAnabhANDam / dalapaH praharaNam / kacapaM zAkapatram / khajapaM ghRtam // kaNeH saMprasAraNaM ca // kuNapam // kapazcAkravarmaNasya // khare bhedaH // vittppissttpvishipolpaaH|| catvAro'mI kapanpratyayAntAH / viTa zabde / viTapaH / vizaterAdeH paH / pratyayasya tuT / Satvam / piSTapaM bhuvanam / vizateH pratyayAderitvam / vizipaM mandiram / valateH saMprasAraNam / ulapa komalaM tRNam // vRtestikan // vartikA // kRtibhidilatibhyaH kit // kRttikA / bhittikA bhittiH / lattikA godhA // iSyazibhyAM takan // iSTakA / aSTakA // iNastazantazasunau // etazo brAhmaNaH / sa eva etazAH // vIpatibhyAM tanan // vI gatyAdau / vetanam / pattanam // idalibhyAM Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 siddhAntakaumudyAm bhH|| darbhaH / dalbhaH syAdRSicakrayoH / / atigRbhyAM bhan // arbhaH / garbhaH // iNaH kit // ibhaH / asisaJjibhyAM kthin // asthi / sakthi // pluSikuSizuSibhyaH ksiH // plakSirvahniH / kukSiH / zukSiAtaH // azernit / akSi // iSeH ksuH|| ikssuH|| avitRstRtatribhya iiH|| avIrnArI rajasvalA / tarInauH / starIdhUmaH / tatrIrvINAderguNaH // yApoH kiva ca // yayIrazvaH / papIH syAtsomasUryayoH // lakSemuT ca // lakSmIH // ityuNAdiSu tRtIyaH pAdaH // vAtapramIH // vAtazabde upapade prapUrvAnmAdhAtorIpratyayaH sa ca kit // vAtapramIH / ayaM strIpuMsayoH // RtanyaJjivanyajayarpimadyatyaGgikuyukRzibhyaH katnijyatujalijiSThujiSThajisanasyanithinulyasAsAnukaH // dvAdazabhyaH kramAtsyuH / arteH kalic yaN / baddhamuSTiH karo raniH so'raniH prasRtAGguliH / tanoteryatuc / tanyaturvAyuH rAtrizca / aJjeralin / aJjaliH / vaneriSTuc / vaniSThuH sthavirAntram / aJjariSThac / aJjiSTho bhAnuH / arpayaterisan / arpiso'gramAMsam / madeH syan / matsyaH / aterithin / atithiH / aGgeruliH / aGguliH / kauterasaH / kavasaH / aca ityeke / kavacam / yauterAsaH / yavAso durAlabhA / kRzerAnuk / kRzAnuH // zraH karan // uttarasUtre kidahaNAdiha kakArasya nettvam / zarkarA // puSaH kit // puSkaram // kalazca // puSkalam // gmeriniH|| gamiSyatIti gamI // AGi Nit // AgAmI / bhuvazca // bhAvI // preH sthaH // prasthAyI // parame sthaH kit // parameSThI // mnthH|| manthateriniH kitsyAt / kittvAnnakAralopaH / manthAH / manthAnau / manthAnaH // pataHstha ca // panthAH / panthAnau // khajerAkaH // khajAkaH pakSI // balAkAdayazca // balAkA / zalAkA / patAkA // pinAkAdayazca // pAterittvaM num ca / klIbapuMsoH pinAkaH syAcchUlazaGkaradhanvanoH / taDa AghAte / taDAkaH // kaSidUSibhyAmIkan // kaSIkA pakSijAtiH / dUSIkA netrayomalam // anihRSibhyAM kica // anIkam / hRSIkam // caGkaNaH kaGkaNazca // kaNa zabde, asmAdyaGlugantAdIkan dhAtoH kaGkaNAdezazca / ghaNTikAyAM kaGkaNIkA saiva pratisarApi ca // zRpRvRkSAM dve ruka cAbhyAsasya // zarzarIko hiMsraH / parparIko divAkaraH / varvarIkaH kuTilakezaH // pharpharIkAdayazca // sphura sphuraNe / asmAdikan dhAtoH pharpharAdezaH / pharpharIkaM kisalayam / dardarIkaM vAditram / jhajharIkaM zarIram / tittiDIko vRkSabhedaH / carernam ca / caJcarIko bhramaraH / marmarIko hInajanaH / karkarIkA galantikA / puNateH / puNDarIkaM vAdinam / puNDarIko vyAghro'mirdiggajazca // ISeH kiskhazca // iSIkA zalAkA // Rjezca // RjIkaH upahataH // sarternum ca // sRNIkA lAlA // mRDaH kIkanakaGkaNI // mRDIko mRgaH / mRDaGkaNaH zizuH // alIkAdayazca // kIkajantA nipAtyante / ala bhUSaNAdau / alIkaM mithyA / vipUrvA Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdante uNAdiSu caturthaH pAdaH / 309 dvyalIkaM vipriyaM khedazca / valIkaM paTalaprAnte ityAdi // kRtRbhyAmISan / karISo'strI zuSkagomaye / tarISaH tarItA // gRpRbhyAM kica // zirISaH / purISam // arteRja ca // RjISaM piSTapacanam || ambarISaH / ayaM nipAtyate / avi zabde | ambarISaH pumAn bhrASTram / amarastu, klIbe'mbarISaM bhrASTro nA || kRvRpakaTipaTizauTibhya Iran // karIro vaMzAGkuraH / zarIram / parIraM phalam / kaTIraH kandaro jaghanapradezazca / paTIrazcandanaH kaNTakaH kAmazca / zauTIrastyAgivIrayoH / brAhmaNAditvAt pyaJ / zauTIryam // vazeH kit // uzIram // kazermuT ca // kazmIro dezaH // kRJa ucca // kurIraM maithunam // ghaseH kicca // kSIram // gabhIragambhIrau // gamerbhaH pakSe num ca // viSA vihA // syaterjahAtezca vipUrvAbhyAmApratyayaH / viSA buddhiH / vihA svargaH / avyaye ime // paca elimac // pacelimo vahniravyoH // zIGo dhuklakvalaJvAlanaH // catvAraH pratyayAH syuH / zIdhu madyam / zIlaM svabhAvaH / zaivala: zevAlam / bAhulakAdvasya pospi / zevAlaM zaivalo na strI zepAlo jalanIlikA // mRkaNibhyAmUkokaNau // marUko mRgaH / kANUkaH kAkaH // valekhakaH // valUkaH pakSI utpalamUlaM ca // ulUkAdayazca // vale: saMprasAraNamUkazca / ulUkAvindrapecakau / vAvadUko vaktA bhallUkaH // zamerbukca // zambUko jalazuktiH // zalimaNDibhyAmUkaN // zAlUkaM kandavileSaH / maNDUkaH // niyo miH // nemiH // arterUcca // UrmiH // bhuvaH kit // bhUmiH // aznote raz ca // razmiH kiraNo rajjuzca // dalmiH // dala vizaraNe / dalmirindrAyudham // vIjyAjvaribhyo niH // bAhulakAraNatvam / veNiH syAtkezavinyAsaH praveNI ca striyAmubhe / jyAniH / jUrNiH // sRvRSibhyAM kit // sRNiraGkuzaH / vRSNiH kSatriyameSayoH // aGgenalopazca // abhiH // vahizrizruyuglA hAtvaribhyo nit // vahniH / zreNiH / zroNiH / yoniH / droNiH / glAniH / hAniH / tUrNiH / bAhulakAnmlAniH // ghRNipRznipANicUrNi bhUrNi // ete paJca nipAtyante / ghRNiH kiraNaH / spRzateH salopaH / pRzniralpazarIraH / pRServRddhizca / pASNiH pAdatalam / carerupadhAyA utvam / cUrNiH kapardakazatam / bibharterutvan / bhUrNirdharaNI // vRdRbhyAM vin // varvirdhasmaraH / darviH // nRgRstUjAgRbhyaH kvin // jIrviH pazuH / zIrvihiMsraH / stIrviradhvaryuH / jAgRvirnRpaH / divo dve dIrghazcAbhyAsasya // dIdiviH svargamokSayoH // kRvighRSvichavisthavikikIdivi // kRvistantuvAyadravyam / ghRSvirvarAhaH / chAsthorhasvatvaM ca / chavirdIptiH / sthavistantuvAyaH / dIvyateH kikIpUrvIt / kikIdivizvASaH / bAhulakAddhakha dIrghayorviniyamaH / cASeNa kikI - dIvinA // pAterDatiH // patiH // zakeRtin // zakRt // ameratiH // amatiH kAlaH || vahivaspartibhyazcit // vahatiH pavanaH / vasatirgRhayAminyoH / aratiH krodhaH // aceH ko vA // aGkatiH / aJcatirvAtaH // hanteraha ca // hanteratiH syAdaMhAdezazva Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 siddhAntakaumudyAm dhAtoH / hanti duritamanayA aMhatirdAnam / prAdezanaM nirvapaNamapavarjanamaMhatiH // ramenit // ramatiH kAlakAmayoH // sUGaH kriH // sUriH // adizadibhUzubhibhyaH krin // adriH / zadriH zarkarA / bhUri pracuram / zudhrirbrahmA // vajrayAdayazca // krinnantA nipAtyante / vakrirvAdyabhedo gRhadAru pArthAsthi ca / vapriH kSetram / aMhirabhizca caraNaH / tadiH sautro dhAtuH / tandrirmohaH / bAhulakAdguNaH / bheriH // rAzadibhyAM trip // rAtriH / zatriH kuJjaraH // adestrinizca // cAtrip / atrii| atriNau / atriNaH / atriH / atrI / atrayaH // pateratrina // patatriH pakSI // mRknnibhyaamiiciH|| mriiciH| kaNIciH pallavo ninAdazca // zvayatezcit // zvayIcirvyAdhiH // vesro Dicca // vIcistaraGgaH / nasamAse avIcirnarakabhedaH // RhanibhyAmUSan // arUSaH sUryaH / hanUSo rAkSasaH // puraH kuSan // pura agragamane / puruSaH / anyeSAmapIti dIrghaH / pUruSaH // pRnahikalibhya uSaca // paruSam / mahuSaH / kaluSam // pIyerUSan // pIya iti sautro dhAtuH / pIyUSam / bAhulakAdguNe peyUSo'bhinavaM payaH // masUjernum ca // masjerantyAtpUrvo num vAcyaH / maJjUSA // gaDezca // gaNDUSaH / gaNDUSA // arteraruH // araruH zatruH / arruu| araravaH // kuTaH kica // kuTarurvastragRham / kittvaprayojanaM cintyam // zakAdibhyo'Tan // zakaTo'striyAm / kakirgatyarthaH / kaGkaTaH sannAhaH / devaTaH zilpI / karaTa ityAdi // kRkadikaDikaTibhyo'mbac // karambaM vyAmizram / kadikaDI sautrau / kadambo vRkSabhedaH / kaDambo'grabhAgaH / kaTambo vAditram // kaderNitpakSiNi // kAdambaH kalahaMsaH // kalikoramaH // kalamaH / kardamaH // kuNipulyoH kindaca // kuNa zabdopakaraNayoH / kuNindaH zabdaH / pulindo jAtivizeSaH // kupe, vazca // kupindakuvindau tantuvAye // nau Sarghathin // niSaGgathirAliGgakaH // udyatezcit // udarathiH samudraH // saterNica // sArathiH // kharjipiJjAdibhya rolacau // kharjuraH / karpUraH / vallUraM zuSkamAMsam / piGgelaM kuzavartiH // laGgervRddhizca // lAGgulam / kusUlaH // tameva'gvRddhizca // tAmbUlam // zRNAtevugvRddhizca // zArdUlaH // dukoH kukca // dukUlam / kukUlam // kuvazcaT dIrghazca // kUcI citralekhanikA // samINaH // samIcaH samudgaH / samIcI hariNI // siveSTerU ca // sUco drbhaangkurH| sUcI // zamen // zambo musalam // ulbAdayazca // bannantA nipAtyante / uca samavAye / casya latvaM guNAbhAvazca / ulbo garbhAzayaH / zulvaM tAmram / bilvam // sthaH sto'mbajabako // tiSThaterambac abaka etau stastAdezazca / stambo gucchastRNAdinaH / stabakaH puSpagucchaH // zAzapibhyAM dadanau // zAdo jambAlazaSpayoH / zabdaH // abdAdayazca // avatItyazabdaH // kauternum // kundaH // valimalitanibhyaH kayan // valayam / malayaH / tanayaH / / vRhoH Sugdruko ca // vRSaya AzrayaH / hRdayam // mipIbhyAM ruH // meruH / peruH sUryaH / bAhu Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdante uNAdiSu caturthaH pAdaH / lakAt pibaterapi / saMvatsaravapuH pAruH perurvAsIrdinapraNIH // javAdayazca // jatru / jatruNI / azru / azruNI // ruzAMtibhyAM kun // rurumaMgabhedaH / zAtayatIti zatruH / prajJAdau pAThAakhatvam // janidAcyusavamadiSaminamibhRbhya itvntvnnnnkinshksyddhddttaattcH|| janitvau mAtApitarau / dAtyo dAtA / cyaulo gantA aNDajaH kSINapuNyazca / sRNiraGkuzazcandraH sUryo vAyuzca / vRzaH ArdrakaM mUlakaM ca / matsyaH / SaNDhaH / DittvAhilopaH / namatIti naTaH zailUSaH / bibharti bharaTaH kulAlo bhRtakazca // anyebhyo'pi dRzyante // petvamamRtaM bhRzam // kuserumbhomedetAH // kusumbham / kusumam / kusIdam / kusIto janapadaH // sAnasivarNasiparNasitaNDulAGkuzacaSAlelvalapalvaladhiSNyazalyAH // sanoterasipratyaya upadhAvRddhiH / sAnasirhiraNyam / vRJo nuk ca / varNasirjalam / pR / parNasirjalagRham / taDa AghAte / taNDulAH / aki lakSaNe / uzac / aGkuzaH / caSerAlac / caSAlo yUpakaTakaH / ilvalo daityabhedaH / palvalam / aidhRSA / RkArasya ikAraH / dhiSNyam / zaleyaH / zalyaM / vA puMsi zalyaM zaGkurnA // muushkybibhyHklH|| mUlam / zaklaH priyNvde| ablo rasaH / bAhulakAdameH / amlaH // mAchAsasibhyo yH|| mAyA / chAyA / sasyam / bAhulakAtsunoteH / savyaM dakSiNavAmayoH // janeryak // ye vibhASA / janyaM yuddham / jAyA bhAryA // adhyAdayazca // yagantA nipAtyante / hanteyuk aDAgamaH upadhAlopazca // anyA mAheyI / anyaH prajApatiH / kanI dIptau / kanyA / bavayoraikyam / vandhyA // slAmadipadyartipRzakibhyo vanip // nAvA rasikaH / madvA zivaH / padvA panthAH / arvA turaGgagaryayoH / parvA granthiH prastAvazca / zakkA hastI / GIbrau / zakkarI aGguliH // zInuziruhijikSisRdhRbhyaH kanip // zIvA ajagaraH / kruzvA sRgAlaH / ruhvA vRkssH| jitvA jetA / kSitvA vAyuH / sRtvA prajApatiH / dhRtvA viSNuH // dhyApyoH saMprasAraNaM ca // dhIvA karmakaraH / pIvA sthUlaH // aderdha ca // adhvA / pra IrazadostuT ca // preA prazattvA ca sAgaraH / prevarI prazatvarI ca nadI // sarvadhAtubhya in / paciramiH / tuDiH / tuNDiH / valiH / vaTiH / yajiH / devayajiH / kAzata iti kAziH / yatiH / malliH / mallI / keliH / masI parimANe / masiH / bAhulakAdguNaH / koTiH / holiH / bodhiH / nandiH / kaliH // hRpiSiruhivRtividichidikIrtibhyazca // hariviSNAvahAvindre bheke siMhe haye ravau / candre kIle plavaGge ca yame vAte ca kIrtitaH / peSirvajram / rohitI / vartiH / vediH / chedizchettA / kIrtiH // igupadhAtkit // kRSiH / RSiH / zuciH / lipiH / bAhulakAdvatve libiH / tUla niSkarSe / tUliH / tUlI / kUrcikA // bhrameH saMprasAraNaM ca // bhRmirvAtaH / bAhulakAamiH // kramitamizatistambhAmata ica // krimiH / saMprasAraNAnuvRtteH kRmirapi / timirmatsyabhedaH / zitirmecakazuklayoH / stimbhiH samudraH // maneruca // muniH // varNe Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 siddhAntakaumudyAm lizvAhiraNye // varNiH sautraH / asya balirAdezaH / karopahArayoH puMsi baliH prANyagaje striyAm / hiraNye tu varNiH suvarNam // vasivapiyajirAjivajisadihanivAzivAdivAribhya iJ // vAsizchedanavastuni / vApiH / vApI / yAjiryaSTA / raajiH| rAjI / brAjitAliH sAdiH / sArathiH / nighAtirlohaghAtinI / vAziramiH / vAdividvAn / vArigajabandhanI / jale tu klIbam / bAhulakAddhAriH pathikasaMhatau // naho bhazca // nAbhiH syAtkSatriye puMsi / prANyaGge tu striyAM puMsyapIti kecit // kRSaddhizchandasi // kArSiH // zraH zakunau // zAriH zArikA // kRta udIcAM kAruSu // kAruH zilpI // janighasibhyAmiN // janirjananam / ghAsirbhakSyamagnizca // ajyatibhyAM ca // AjiH saMgrAmaH / AtiH pakSI // pAde ca // padAjiH / padAtiH // azipaNAyyo ruDAyalukau ca // aze ruT / rAziH puJjaH / paNAyaterAyaluk / pANiH karaH // vAterDicca // viH pakSI / striyAM vItyapi // pre harateH kUpe // prahiH kUpaH // nau vyo yalopaH pUrvasya ca dIrghaH // vyesa iN syAd yalopazca / nerdIrghaH / nIviH / nIvI vastragranthau mUladhane ca // samAne khyaH sa codAttaH // samAnazabde upapade khyA ityasmAdiN syAtsa ca Dit yalopazca / samAnasya tUdAttaH sa ityAdezazca / samAnaM khyAyate janairiti sakhA // AGi zrihanibhyAM hakhazca // iN syAtsa ca Dit AGo hakhazca / striyaH pAlyazrikoTayaH / sarpa vRtraasure'pyhiH|| aca iH|| raviH / paviH / tariH / kviH|| ariH / aliH // khanikaSyajyasivasivanisanidhyanigranthicalibhyazca // khaniH / kaSihiMsraH / ajiH / asiH / vasirvastram / vaniramiH / sanirbhaktirdAnaM ca // dhvaniH / granthiH / caliH pazuH // vRtezchandasi // vartiH // bhujeH kica // bhujiH // kRgRzRpRkuTibhidichidibhyazca // iH kitsyAt / kirirvarAhaH / girirgotrAkSirogayoH / giriNA kANaH girikANaH / ziriH zalabho hantA ca / purinagaraM rAjA nadI ca / kuTiH zAlA zarIraM ca / bhidirvajram / chidiH parazuH // kuDikampyornalopazca // kuDi dAhe / kuDidehaH / kapiH // sarvadhAtubhyo manin // kriyata iti karma / carma / bhasma / janma / zarma / sthAma balam / ismanniti haskhaH / chadma / sutrAmA // bRhernoca // nakArasyAkAraH / brahma tattvaM tapo vedo brahmA vipraH prajApatiH // azizakibhyAM chandasi // azmA / zakmA // hRbhRdhRsRstRzRbhya imanic // harimA kAlaH / bharimA kuTumbam / dharimA rUpam / sarimA vAyuH / starimA talpam / zarimA prasavaH // janimRGbhyAmimanin // janimA janma / marimA mRtyuH // veJaH sarvatra // chandasi bhASAyAM cetyarthaH / vemA tantuvAyadaNDaH ardharcAdiH / sAmanI vemanI iti vRttiH // nAman sIman vyoman roman loman pApman dhAman // sapta amI nipAtyante / nAyate'neneti nAma / 1 dhyAman iti kvacitpAThaH // Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdante uNAdiSu caturthaH pAdaH / 313 sinoterdIrghaH / sImA / sImAnau / sImAnaH / pakSe DAp / sIme / sImAH / vyeo'ntyasyotvaM guNaH / vyoma / rauteH / roma / loma / pApmA / pApam / dhAma parimANaM tejazca // mithune mniH|| upasargakriyAsaMbandho mithunam / kharArthamidam / suzarmA // sAtibhyAM maninmaniNau // syati / sAma / sAmanI // AtmA // hanimazibhyAM sikan // haMsikA haMsayoSiti / makSikA // koraran // kavaraH // gira uDac // garuDaH // indeH kaminalopazca // idam // kAyaterDimiH // kim // sarvadhAtubhyaSTran // vastram / astram / zastram / ismanniti hakhatvam / chAdanAcchatram // bhrasUjigaminamihanivizyazAM vRddhizca // bhrASTraH / gAtraM zakaTam / nAnnaM stotram / hAtraM maraNam / vaiSTraM viSTapam / ASTramAkAzam // dive[ca // dyautraM jyotiH // uSikhanibhyAM kit // uSTraH / khAtraM khanitraM jalAdhArazca // sivimucyoSTarU ca // sUtram / mUtram // amicimidizasibhyaH ktrH|| antram / citram / mitram / zastram // puvo hakhazca // putraH // styAyatei~T // strI // gudhRviipcivciymisdikssdibhystrH|| gotraM syAnnAmavaMzayoH / gotrA pRthivI / dhatraM gRham / vetram / pakram / vakram / yantram / satram / kSatram // huyAmAzrubhasibhyastran // hotram / yAtrA / mAtrA / zrotram / bhastrA // gamerA ca // gAtram // dAdibhyazchandasi // dAtram / pAtram // bhUvAdigRbhyo Nitran / bhAvitram / vAditram / gAritramodanam // carevRtte // cAritram // azinAdibhya itrotrau // azitram / vahitram / dharitrI mahI / traiG evamAdibhya utraH / totraM praharaNam / vRJ / varutraM prAvaraNam // amerdiSiti cit // amitraH zatruH // AH saminikaSibhyAm // saMpUrvAdiNo nipUrvAtkaSezca A syAt / kharAditvAdavyayatvam / samayA / nikaSA // citteH kaNaH kazca // bAhulakAdguNaH / cikkaNaM masRNaM snigdham // sUceH sman // sUkSmam // pAteImsun // pumAn // rucibhujibhyAM kiSyan // ruciSya miSTam / bhujiSyo dAsaH // vsestiH|| vasti bheradho dvayoH / vastayaH syurdazAsUtre / bAhulakAt zAsaH zAstiH rAjadaNDaH / vindhyAkhyamagamasyatItyagastiH / zakandhvAdiH // saavseH|| khasti / kharAdipAThAdavyayatvam // vau tseH|| vitastiH // padiprathibhyAM nit // pattiH / prathitiH / titutreSvagrahAdInAmitIT // dRNAtehrakhazca // itiH // kRtRkRpibhyaH kITan // kirITaM ziroveSTanam / tirITaM suvarNam / kRpITaM kukSivAriNoH // rucivacikuTibhyaH kitac // rucitamiSTam / ucitam / kucitaM parimitam / kuTitaM kuTilam // kuDikuSibhyAM kmalan // kuDmalam / kuSmalam // kuSalezca // kulmalaM pApam // sarvadhAtubhyo'sun // cetaH / saraH / payaH / sadaH // raperata eca // repo'vadyam // azerdevane yuT ca // devane stutau / yazaH // ubjebale balopazca // ojaH // zveH saMprasAraNaM ca // shvH| zavasI / balaparyAyo'yam // zrayateH khAGge ziraH Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 siddhAntakaumudyAm kica // zrayateH zira Adezo'sun kicca / ziraH / zirasI // arterucca // uraH // vyAdhau zUTU ca // arzo gudavyAdhiH // udake nuT ca // arterasun syAttasya ca nuT / arNaH / arNasI // iNa Agasi // enaH // ricedhane ghicca // cAtpratyayasya nud| ghittvAtkutvam / rekNaH suvarNam // cAyateranne hakhazca // cano bhaktam // vRzI bhyAM rUpakhAGgayoH puT ca // vo rUpam / zepo guhyam // srurIbhyAM tuT ca // srotaH / retaH // pAtele juT ca // pAjaH / pAjasI // udake thuT ca // pAthaH // anne ca // pAtho bhaktam // adernumdhau ca // aderbhakte vAcye'sun numAgamo dhAdezazca / andho'nnam // skandezca vAGge // skandaH / skandasI // ApaH karmAkhyAyAm // karmAkhyAyAM ikho nuT ca vA / agnaH / apaH / bAhulAt / ApaH / ApasI // rUpe juT ca // abjo rUpam // udake numbhau ca // ambhaH // naherdivi bhazca // nabhaH // iNa Aga aparAdhe ca // AgaH pApAparAdhayoH // amehuMkca // aMhaH // ramezca // raMhaH // deze ha ca // ramante'smin rahaH // abhyaJjiyujibhRjibhyaH kuzca // ebhyo'sun kavargazcAntAdezaH / aGkazcihnazarIrayoH / aGgaH pakSI / yogaH samAdhiH / bhargastejaH // bhUraJjibhyAM kit // bhuvaH / rajaH // vaserNit // vAso vastram // canderAdezca chH|| chandaH // pacivacibhyAM suT ca // pakSasI tu smRtau pakSau / vakSo hRdayam // vahihAdhAbhyazchandasi // vakSAH anaDvAn / hAsAzcandraH / dhAsAH parvata iti prAJcaH / vastutastu Nidityanuvartate na tu suT / tena vaherupadhAvRddhiH / itarayorAto yugiti yuk / zoNA dhRSNU nRvAhasA / zrotA havaM gRNataH stomavAhAH / vizvo vihAyAH / vAjambharo vihaayaaH| devo nayaH pRthivIM vishvaadhaayaaH| adhArayat pRthivIM vizvadhAyasam / dharNasiM bhUridhAyasamityAdiH // iNa AsiH // ayAH vahniH / kharAdipAThAdavyayatvam // mithune'siH|| pUrvavacca sarvam // upasargaviziSTo dhAturmithunaM tatrAsuno'pavAdo'siH kharArthaH yasya dhAtoryatkArya asunpratyaye uktaM tadatrApi bhavatItyarthaH / suyazAH // naJi hana eha ca // anehA / anehasau // vidhAJo vedha ca // vidadhAtIti vedhAH // nuvo dhuT ca // nodhAH // gatikArakopapadayoH pUrvapadaprakRtivaratvaM ca // asiH syAt / sutapAH / jAtavedAH / gatikArakopapadAt kRdityuttarapadaprakRtivaratve sati zeSasyAnudAttatve prApte tadapavAdArthamidam / candre mo Dit // candropapadAnmAGo'siH syAtsa ca Dit / candramAH // vayasi dhaatrH|| vayodhAstaruNaH // payasi ca // payodhAH samudro meghazca // purasi ca // purodhAH // puruurvaaH|| puruzabdasya dI? rauterasizca nipAtyate // cakSebahulaM zica // nRcakSAH // uSaH kit // uSaH // dmensiH|| saptAcirdamunAH // aGgaterasiriruDAgamazca // aGgirAH // sarterappUrvAdasiH // apsarAH / prAyeNAyaM bhUmni / apsarasaH // vidibhujibhyAM Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdantam uNAdiSu paJcamaH pAdaH / vizve // vizvavedAH / vizvabhojAH // vazeH knsiH|| saMprasAraNam / uzanAH // . // ityuNAdiSu caturthaH pAdaH // adi bhuvo Dutac // adbhutam // gudherUmaH // godhUmaH // maserUran / masUraH / prathame pAde aseruranmasezcetyatra vyAkhyAtaH // sthaH kicca // sthUro manuSyaH // pAteratiH // pAtiH svAmI / saMpAtiH pakSirAjaH // vAternit // vAtirAdityasomayoH / artezca // aratirudvegaH // tRhe ko halopazca // tRNam // vRJluTitanitADibhya ulaca taNDazca // triyante luTyante tanyante tADyanta iti vA taNDulAH // daMseSTaTanau na A ca // dAsaH sevakazUdrayoH // daMzezca // dAzo dhIvaraH // udi ceDesiH // kharAdipAThAdavyayatvam / uccaiH // nau dIrghazca // nIcaiH // sau rameH kto dame pUrvapadasya ca dIrghaH // rameH supUrvAddame vAcye ktaH syAt / kittvAdanunAsikalopaH / sUrata upazAnto dayAluzca // pUjo yaNNuk haskhazca // yatpratyayaH / puNyam // sraMseH ziH kuT kicca // sraMsateH zirAdezaH yatpratyayaH kittasya kuDAgamazca / zikyam // arteH kyurucca // uraNo meSaH // hiNseriirniircau|| hiMsIro vyAghraduSTayoH // udi haNAterajalau pUrvapadAntyalopazca // udaram // Dit khanermuT sa codAttaH // ac ala ca DisyAddhAtormuT sa codAttaH / mukham // ameH san // aMsaH // muheH kho mUrca // mUrkhaH // naherhalopazca // nakhaH mahezca makhaH // zIDo hrasvazca // zikhA // mAGa Ukho maya ca // mayUkhaH // kaligalibhyAM phagasyoca // kulphaH zarIrAvayavo rogazca / gulphaH pAdagranthiH // spazeH zvazunau pR ca // zvazunau pratyayau pR ityAdezaH / pArtho'strI kakSayoradhaH / pazurAyudham // imani zrayaterchan // zmanzabdo mukhavAcI / mukhamAzrayata iti zmazru // azvAdayazca // azru nayanajalam // janeSTan lopazca // jaTA // ac tasya jaGgha ca // tasya janeH javAdezaH syAdacca / jaGghA // hanteH zarIrAvayave dve ca // jaghanam / pazcAnnitambaH strIkaTyAH klIbe tu jaghanaM puraH // klizeran lo lopazca // lakArasya lopaH / kezaH // phaleritajAdezca pH|| palitam // kRtrAdibhyaH saMjJAyAM vun // karakaH / karakA / kaTakaH / narakam / narakaH / narako nArako'pi ceti dvirUpakozaH / sarakaM gaganam / korakaH korakaM ca // cIkayaterAdyantaviparyayazca // kIcako vaMzabhedaH // pcimcyoricopdhaayaaH|| pecakaH / mecakaH // janeraraSTha ca // jaTharam // vacimanibhyAM cicca // vaTharo mUrkhaH / maTharo munizauNDayoH / bidAditvAnmATharaH / gargAditvAnmAThayaH // Urji dRNAteralacau pUrvapadAntyalo pazca // UrdaraH zUrarakSasoH // kRdarAdayazca // kRdaraH kusUlaH / mRdaraM vilasat / sudaraH sarpaH // hanteyunnAdyantayorghatvatatve // ghAtano mArakaH // RmigamikSamibhyastun vRddhizca // kAntuH pakSI / gAntuH pathikaH / kSAnturmazakaH // hayateH kanyan hiraca // Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 siddhAntakaumudyAm kanyan pratyayaH / hiraNyam // kRJaH pAsaH // karpAsaH / bilvAditvAtkArpAsaM vastram // janestu razca // jarturhastI yonizca // UrNoterDaH // UrNA // dadhAteryat nuT ca // dhAnyam // jIryateH krin razca vaH // jitriH syAtkalapakSiNoH / bAhulakAddhali ceti dIrgho na // mavyateryalopo mazcApatuT cAlaH // mavyaterAlapratyayaH syAttasyApatuDAgamo dhAtoryalopo makArazcAntyasya / mamApatAlo viSaye // RjeH kIkan // RjIka indro dhUmazca // tanoterDauH sanvacca // titauH puMsi klIbe ca // arbhakapRthukapAkA vayasi // Rdhu vRddhau / ato vun / bhakArazcAntAdezaH / pratheH kukansaMprasAraNaM ca / pibateH kan // avadyAvamAdhamArvarephAH // kutsite vadernaJi yat / avadyam / avateramaH / vasya pakSedhaH / avamaH / adhamaH / artervan / arvA / riphatestaudAdikAt aH / rephaH // lIGo rhakhaH puT ca tarau zleSaNakutsanayoH // tarau pratyayau kramAt sto dhAtoI'vaH pratyayasya puT / liptaM zliSTam / ripraM kutsitam // klizerIccopadhAyAH kan lopazca lo nAm ca // klizeH kan syAt upadhAyA ItvaM lasya lopo nAmAgamazca / kInAzo yamaH / kittvaphalaM cintyam || aznoterAzukarmaNi varaT ca // cakArAdupadhAyA Itvam / IzvaraH // cateruran // catvAraH // prAtateraran // prAtaH // amestud ca // antarmadhyam || dahergo lopodazca naH // gapratyayo dhAtorantyasya lopo dakArasya nakAraH / nagaH // siceH saMjJAyAM hanumau kazca // siJcateH kapratyayo hakArAdezo num ca syAt / siMhaH // vyAGi ghAtezca jAtau // kapratyayaH syAt / vyAghraH // hanterac ghura ca // ghoram | kSamerupadhAlopazca // cAdac / kSmA || taraterhriH // trayaH / trIn // graheraniH // grahaNiH / GIS / grahaNI vyAdhibhedaH // pratheramac // prathamaH // carezca // caramaH // maGgeralac // maGgalam // // ityuNAdiSu paJcamaH pAdaH // // atha uttarakRdantam // uNAdayo bahulam ||3|3 | 1 // ete vartamAne saMjJAyAM ca bahulaM syuH / kecidavihitA apyUyAH / saMjJAsu dhAturUpANi pratyayAzca tataH pare // kAryAdvidyAdanubandhametacchAstramuNAdiSu // bhUte'pi dRzyante | 3|3| 2 || bhaviSyati gamyAdayaH | 3 | 3 | 3 || dAzagoghnau saMpradAne | 3|4|73 // etau saMpradAne kArake nipAtyete / dAzanti asmai dAzaH / gAM hanti asmai gono'tithiH // bhImAdayo'pAdAne 3 | 4 |74 || bhImaH / bhISmaH / praskandanaH / prarakSaH / mUrkhaH / khalatiH // tAbhyAmanyatroNAdayaH | 3 | 4/75 || saMpradAnaparAmarzArthaM tAbhyAmiti / tato'sau bhavati tantuH / vRttaM taditi vartma / caritaM taditi carma // tumu Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarakRdantam / naNvulau kriyAyAM kriyArthAyAm / / 3 / 10 // kriyArthAyAM kriyAyAmupapade bhaviSyatyarthe dhAtoretau staH / mAntatvAdavyayatvam / kRSNaM draSTuM yAti / kRSNaM darzako yAti / atra vAsarUpanyAyena tRjAdyo na / punaNvulukteH // samAnakartRkeSu tumun / 3 / 3 / 158 // akriyArthopapadArthametat / icchArtheSvekakartRkeSUpapadeSu dhAtostumun syAt / icchati bhoktum / vaSTi vAJchati vA // zakadhRSajJAglAghaTarabhalabhakramasahAhA'styartheSu tumun // 3 // 4 // 65 // eSUpapadeSu dhAtostumun syAt / zaknoti bhoktam / evaM dhRSNotItyAdau / arthagrahaNamastinaiva saMbadhyate / anantaratvAt / asti bhavati vidyate vA bhoktum // paryAptivacaneSvalamartheSu // 3 // 4 // 66 // paryAptiH pUrNatA tadvAciSu sAmarthyavacaneSUpapadeSu tumun syAt / paryApto bhoktuM pravINaH kuzalaH ptturityaadi| paryAptivacaneSu kim / alaM bhuktvA / alamartheSu kim / paryAptaM bhuGkte / prabhUtateha gamyate na tu bhoktuH sAmarthyam // kAlasamayavelAsu tumun / 332167 // paryAyopAdAnamarthopalakSaNArtham / kAlArtheSUpapadeSu tumun syAt / kAlaH samayo velA anehA vA bhoktum / praiSAdigrahaNamihAnuvartate / teneha na / bhUtAni kAlaH pacatIti vArtA // bhAvavacanAzca / 3 / 3 / 11 // bhAva ityadhikRtya vakSyamANA ghaJAdayaH kriyArthAyAM kriyAyAM bhaviSyati syuH / yAgAya yAti // aN karmaNi ca / 3 / 3 / 12 // karmaNyupapade kriyArthAyAM kriyAyAM cAN syAt / Nvulo'pavAdaH / kANDalAvo vrajati / paratvAdayaM kAdIn bAdhate / kambaladAyo vrajati // padarujavizaspRzo ghaJ / 3 / 3 / 16 // bhaviSyatIti nivRttam / padyate'sau pAdaH / rujatIti rogaH / vizatIti veshH| spRzatIti sparzaH // sa sthire / 3 / 3 / 17 // sa iti luptavibhaktikam / sarteH sthire kartari ghaJ syAt / sarati kAlAntaramiti sAraH // vyAdhimatsyabaleSu ceti vAcyam * // atIsAro vyAdhiH / antarbhAvitaNyartho'tra saratiH / rudhirAdikamatizayena sArayatItyarthaH / visAro matsyaH / sAro bale sthirAMze ca // bhAve / / 318 // siddhAvasthApanno dhAtvartho bhAvastatra vAcye dhAtorghaJ syAt / pAkaH / pAkau // sphuratisphulatyorghatri / / 147 // anayoreca AtvaM syAddhani / sphAraH / sphAlaH / upasargasya ghajIti dIrghaH / parIhAraH // ikaH kAze / 6 / 3 / 123 // kAze uttarapade igantasyaiva prAderdIrghaH / nIkAzaH / anUkAzaH / ikaH kim / prakAzaH / nodAttopadezeti na vRddhiH / zamaH / AcamAdestu / AcAmaH / kAmaH / vAmaH / vizrAma iti tvapANinIyam // syado jave / 6 / 4 / 28 // syanderpani nalopo vRddhyabhAvazca nipAtyate / syado vegaH / anyatra syandaH // avoddhaudmprshrthhimshrthaaH|64 29 // avodaH avakledanam / edha indhanam / odma undanam / zranthenelopo vRddhyabhAvazca // akartari ca kArake saMjJAyAm // 3 // 3 // 19 // kartRbhinne kArake ghaJ syAt // ghani ca bhaavkrnnyoH|6|4|27 // raJjenalopaH syAt / rAgaH / anayoH kim / rajyatyasmin raGgaH / prAsyate iti prAsaH / saMjJAyAmiti prAyikam / ko bhavatA lAbho labdhaH / ita uttaraM Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm bhAve akartarikAraka iti dvayamapi kRtyalyuTo bahulamiti yAvat dvayamapyanuvartate // parimANAkhyAyAM sarvebhyaH / 3 / 3 / 20 // ghaJ / ajaporbAdhanArthamidam / ekastaNDulanicAyaH / dvau zUrpaniSpAvau / dvau kArau / dArajArau kartari Nilukca * // dArayantIti dArAH / jArayantIti jArAH // iGazca / 3 / 3 / 21 // ghaJ / aco'pavAdaH / upetya asmAdadhIyate upAdhyAyaH // apAdAne striyAmupasaMkhyAnaM tadantAcca vA GIp * // upaadhyaayaa| upAdhyAyI / za vAyuvarNanivRteSu * // za ityavibhaktiko nirdezaH / zAro vAyuH / karaNe ghaJ / zAro varNaH / citrIkaraNamiha dhAtvarthaH / nikriyate Atriyate'neneti nivRtamAvaraNam / bAhulakAtkaraNe ktH| gaurivAkRtanIzAraH prAyeNa zizire kRzaH / akRtaprAvaraNa ityarthaH // upasarge ruvaH / 3 / 3 / 22 // ghaJ / saMrAvaH / upasarge kim / ravaH // abhinisaH stanaH zabdasaMjJAyAm / 8 / 3 / 86 // asmAt staneH sasya mUrdhanyaH / abhiniSTAno varNaH / zabdasaMjJAyAM kim / abhiniHstanati mRdaGgaH // sami yudruduvaH / 3 / 3 / 23 // saMyUyate mizrIkriyate guDAdibhiriti saMyAvaH / piSTavikAro'pUpavizeSaH / saMdrAvaH / saMdAvaH // zriNIbhuvo'nupasarge // 324 // zrAyaH / nAyaH / bhAvaH / anupasarge kim / prazrayaH / praNayaH / prabhavaH / kathaM prabhAvo rAjJa iti / prakRSTo bhAva iti prAdisamAsaH / kathaM rAjo naya iti / bAhulakAt // vau kSuzruvaH // 25 // vikSAvaH / vizrAvaH / vau kim / kSavaH / zravaH // avodorniyaH / 3 / 3 / 26 // avanAyaH adhonayanam / unnAyaH Urdhvanayanam / kathamunnayaH utprekSeti / bAhulakAt // pre dvastuvaH / 33 / 27 // pradrAvaH / prastAvaH / prasrAvaH / pre iti kim / dravaH / stavaH / sravaH / nirabhyoH pUlvoH / 3 / 3 / 28 // niSpUyate zUrpAdibhiriti niSpAvo dhAnyavizeSaH / abhilAvaH / nirabhyoH kim / pavaH / lavaH // unyoH / 3 / 3 / 29 // udgAraH / nigAraH / unnyoH kim / garaH // kR dhAnye / 3 // 3 // 30 // kR ityasmAddhAnyaviSayakAdunnyorghaJ syAt / utkAraH / nikAraH dhAnyasya vikSepa ityarthaH / dhAnye kim / bhikSotkaraH / puSpanikaraH // yajJe samistuvaH // 3 // 3 // 31 // sametya stuvanti yasmin deze chandogAH sa dezaH saMstAvaH / yajJe kim / saMstavaH paricayaH // pre stro'yajJe / / 3 / 32 // ayajJe iti chedaH / yajJe iti prakRtatvAt / prastAraH / ayajJe kim / barhiSaH prastaro muSTivizeSaH // prathane vAvazabde 333333 // vipUrvAt stRNAterghaj syAdazabdaviSaye prathane / paTasya vistAraH / prathane kim / tRNavistaraH / azabde kim / granthavistaraH // chandonAni ca 333334 // stra ityanuvartate / viSTArapatizchandaH / vistIryante'sminnakSarANItyadhikaraNe ghaJ / tataH karmadhArayaH // chandonAni ca 8 / 394 // vipUrvAt stRNAterghaantasya sasya SatvaM sAcchandonAmni iti Satvam // udi grahaH // 3 // 3 // 35 // udAhaH // sami muSTau / 3 / 3 / 36 // mallasya saMgrAhaH / muSTau kim / dravyasya saMgrahaH // parinyornINo tAbhreSayoH / / 3 / 37 // paripUrvAnnayaternipUrvAdi Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarakRdantam / 319 Nazca ghaJ syAt krameNa dyUte'zreSe ca viSaye / pariNAyena zArAn hanti / samantAnnayanenetyarthaH / eSo'tra nyAyaH / ucitamityarthaH / dyUtAbhreSayoH kim / pariNayo vivAhaH / nyayo nAzaH // parAvanupAtyaya iNaH // 3 // 3 // 38 // kramaprAptasya anatipAto'nupAtyayaH / tava paryAyaH / anupAtyaye kim / kAlasya paryayaH / atipAta ityarthaH // vyupayoH zeteH paryAye / 3 / 3 / 39 // tava vizAyaH / tava rAjopazAyaH / paryAye kim / vizayaH saMzayaH / upazayaH samIpazayanam // hastAdAne cerasteye // 3 // 40 // hastAdAna ityanena pratyAsattirAdeyasya lakSyate / puSpapracAyaH / hastAdAne kim / vRkSAgrasthAnAM phalAnAM yaSTyA pracayaM karoti / asteye kim / puppapracayazcauryeNa // nivAsacitizarIropasamAdhAneSvAdezca kH|3|3|41 // epu cinoterghaJ Adezca kakAraH / upasamAdhAnaM rAzIkaraNaM tacca dhAtvarthaH / anye pratyayArthasya kArakasyopAdhibhUtAH / nivAse / kAzInikAyaH / citau AkAyamagniM cinvIta / zarIre / cIyate'sminnasthyAdikamiti kAyaH / samUhe / gomayanikAyaH / eSu kim / cayaH / caH ka iti vaktavye AderityuktiryaGlukyAdereva yathA syAditi / gomayAnAM nikecAyaH / punaHpunA rAzIkaraNamityarthaH // saGgha cAnauttarAdharye 323242 // cerghaJ Adezca kaH / bhikSunikAyaH / prANinAM samUhaH saGghaH / anauttarAdharye kim / sUkaranicayaH / saGgha kim / jJAnakarmasamuccayaH // karmavyatihAre Naca striyAm / / 3 / 43 // strIliGge bhAve Nac // NacaH striyAmaJ / 5 / 4 / 14 // na karmavyatihAre / 3 / 6 // atra aic na syAt / vyAvakrozI / vyAvahAsI // abhividhau . bhAva inuN / 3 / 3 / 44 // aNinuNa: / 5 / 4 / 15 // inaNyanapatye / sAMrAviNaM vartate // Akroze'vanyohaH / / 3 / 45 // ava ni etayopaeNherghaJ syAt zApe / avagrahaste bhUyAt / abhibhava ityarthaH / nigrAhaste bhUyAt / bAdha ityarthaH / Akroze kim / avagrahaH padasya / nigrahazcorasya // pre lipsAyAm / / 346 // pAtrapragrAheNa carati bhikSuH // parau yajJe / 3 / 3 / 47 // uttaraH parigrahaH sphyena vedeH khIkaraNam // nau vR dhAnye / 3 / 3348 // vR iti luptapaJcamIkam / nIvArAH / dhAnye kim / nivarA kanyA / ktinviSaye'pi bAhulakAdap / pravarA setivat // udizrayatiyautipUchavaH / 333349 // ucchrAyaH / udyAvaH / utpAvaH / udrAvaH / kathaM patanAntAH samucchyA iti bAhulakAt // vibhASA''Gi rupluvoH||3||3||50|| ArAvaH / AravaH / AplAvaH / AplavaH // ave graho varSapratibandhe / 3 / 351 // vibhASeti vartate / avagrAhaH / avagrahaH / varSapratibandhe kim / avagrahaH padasya // pre vaNijAm / 3 / 3352 / / pre graherghaJ vA vaNijAM saMbandhI cetpratyayArthaH / tulAsUtramiti yAvat / tulAprapAheNa carati / tulApragraheNa // razmau ca 1 AcIyate'sminniSTakA ityAkAyam / adhikaraNe ghaJ / agnisthalavizeSaM cinvIta / cayanena niSpAdayediti zrutyarthaH // 2 stanapAnArtha uttarAdharabhAvena sUkarAH zerate tadedaM pratyudAharaNam // Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 siddhAntakaumudyAm 32353 // pragrAhaH / pragrahaH // vRNoterAcchAdane 323354 // vibhASA pra ityeva / pravAraH / pravaraH // parau bhuvo'vajJAne / / 3 / 55 // paribhAvaH / paribhavaH / avajJAne kim / sarvato bhavanaM paribhavaH // erac / 3 / 356 // cayaH / jayaH // bhayAdInAmupasaMkhyAnam * // napuMsake ktAdinivRttyartham / bhayam / varSam // Rdorapa // 333357 // RvarNAntAduvarNAntAdap / karaH / garaH / zaraH / yavaH / lavaH / stavaH / pavaH // vRkSAsanayorviSTaraH / 3 / 93 // anayorvipUrvasya straH SatvaM nipAtyate / viSTaro vRkSa AsanaM ca / vRkSetyAdi kim / vAkyasya vistaraH // grahavRhanizcigamazca / 3 / 3158 // ap syAt / ghanacorapavAdaH / grahaH / varaH / daraH / nizcayaH / gamaH // vaziraNyorupasaMkhyAnam * // vazaH / raNaH // ghaarthe kavidhAnam * // prasthaH / vighnaH / dvitvaprakaraNe ke kRJAdInAmiti vaktavyam * // cakram / ciklidam / caknasaH // upasarge'daH / / 3 / 59 // ap syAt // ghaJapozca / / 4 / 38 // aderghasla syAt ghani api ca / praghasaH / vighasaH / upasarge kim / ghAsaH // nau Na ca / 3 / 3 / 60 // nau upapade adeNaH syAdap ca / nyAdaH / nighsH|| vyadhajaporanupasarge / 3 / 3 / 61 // ap syAt / vyadhaH / japaH / upasarge tu AvyAdhaH / upajApaH // vanahasorvA 33262 // ap / pakSe paJ / khanaH / khAnaH / hasaH / haasH| anupasarge ityeva / prakhAnaH / prahAsaH // yamaH samupaniviSu ca / 3 / 3 / 63 // eSu anupasarge ca yamerap vA / saMyamaH / saMyAmaH / upayamaH / upayAmaH / niyamaH / niyAmaH / viyamaH / biyAmaH / yamaH / yAmaH // nau gadanadapaThakhanaH // 3 // 3 // 64 // ap vA syAt / nigadaH / nigAdaH / ninadaH / ninAdaH / nipaThaH / nipAThaH / nikhanaH / nikhAnaH // kaNo vINAyAM ca / 3 / 3 / 65 // nAvanupasarge ca vINAviSayAcca kaNaterap vA syAt / vINAgrahaNaM prAdyartham / nikkaNaH / nikkANaH / kaNaH / vANaH / vINAyAM tu / prakvaNaH / prakANaH // nityaM paNaH parimANe / / 3 / 66 // ap syAt / mUlakapaNaH / zAkapaNaH / vyavahArArtha mUlakAdInAM parimito muSTibadhyate so'sya viSayaH / parimANe kim / pANaH // mdo'nupsrge|3|3|67 // dhanamadaH / upasarge tu / unmAdaH // pramadasaMmadI harSe // 3 // 3 // 18 // harSe kim / pramAdaH / saMmAdaH // samudorajaH pazuSu / 3 / 3 / 69 // saMpUrvo'jiH samudAye utpUrvazca preraNe tasmAtpazuviSayakAdap syAt / aghaJaporityuktervIbhAvo na / samajaH pazUnAM saGghaH / udajaH pazUnAM preraNam / pazuSu kim / samAjo brAhmaNAnAm / udAjaH kSatriyANAm // akSeSu glahaH // 3 // 370 // akSazabdena devanaM lakSyate / tatra yatpaNarUpeNa grAhyaM tatra glaha iti nipAtyate / akSasya glahaH / vyAtyukSImabhisaraNaglahAmadIvyan / akSeSu kim / pAdasya grahaH // prajane srteH|333371 // prajanaM prathamagarbhagrahaNam / gavAmupasaraH / kathamavasaraH prasara iti / adhikaraNe puMsi saMjJAyAmiti ghaH / / hraH saMprasAraNaM ca nyabhyupaviSu 333372 // nihavaH / abhihavaH / upahavaH / vihavaH / eSu kim / prAyaH // Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarakRdantam / 321 AGi yuddhe / 3 / 3 / 73 // AhUyante'sminnityAhavaH / yuddhe kim / AhvAyaH // nipAnamAhAvaH / 3 / 3 / 74 // AyUrvasya hayateH saMprasAraNamap vRddhizvodakAdhArazcedvAcyaH / AhAvastu nipAnaM syAdupakUpajalAzaye // bhAve'nupasargasya / 3 / 375 // anupasargasya hvayateH saMprasAraNamap ca syAt bhAve / havaH // hanazca vadhaH / 333376 // anupasargAddhanterbhAve ap syAt vadhAdezazcAntodAttaH / vadhena dasyum / cAddhaJ / ghAtaH // mUrtI ghana: 323277 // mUrtiH kAThinyaM tasminnabhidheye hanterap syAt ghanazcAdezaH / abhraghanaH / kathaM saindhavadhanamAnayeti / dharmazabdena dharmI lakSyate // antarghano deze / / 3 / 78 // vAhIkAmavizeSasya saMjJeyam / antarghaNa iti pAThAntaram // agAraikadeze praghaNaH praghANazca / 3 / 3 / 79 // dvAradeze dvau prakoSThAvalindau Abhyantaro bAhyazca / tatra bAhye prakoSThe nipAtanamidam / pravizadbhirjanaiH pAdaiH prakarSeNa hanyate iti praghaNaH / praghANaH / karmaNyap / pakSe vRddhiH // uddhano'tyAdhAnam / 3 / 3 / 80 // atyAdhAnamupari sthApanam / yasmin kASThe anyAni kASThAni sthApayitvA takSyante taduddhanaH / adhikaraNe'p // apaghano'Ggam / 3 / 3 / 81 // aGgaM zarIrAvayavaH / sa ceha na sarvaH kiMtu pANiH pAdazcetyAhuH / karaNe'p / apaghAto'nyaH // karaNe'yovidruSu / 3 / 3 / 82 // eSu hanteH karaNe'p syAddhanAdezazca / ayo hanya te'nenetyayodhanaH / vighanaH / drughanaH / drughaNa ityeke / pUrvapadAtsaMjJAyAmiti Natvam / saMjJeSA kuThArasya / durvRkSaH // stambe ka ca / 3 / 3 / 83 // stambe upapade hanteH karaNe kaH syAdap ca pakSe ghanAdezazca / stambaghnaH / stambadhanaH / karaNa ityeva / stambaghAtaH // parau ghH|3|3284|| parau hanterap syAtkaraNe ghazabdazcAdezaH / parihanyate'neneti parighaH // parezca ghAGkayoH / 8 / 2 / 22 // pare rephasya lo vA syAddhazabde aGkazabde ca / palighaH / parighaH / palyaGkaH / paryaGkaH / iha taraptamapau gha iti kRtrimasya na grahaNaM vyAkhyAnAt // upanna aashrye|3|3|85|| upapUrvAddhanterap syAdupadhAlopazca / Azrayazabdena sAmIpyaM lakSyate / parvatenopahanyate sAmIpyena gamyate iti parvatopannaH // saGghoddhau gaNaprazaMsayoH / 3 / 3 / 86 // saMhananaM saGghaH / bhAve'p / uddhanyate utkRSTo jJAyata ityuddhaH / karmaNyap / gatyarthAnAM buddhyarthatvAddhantirjJAne // nigho nimitam / 3 / 3 / 87 // samantAnmitaM nimitam / nivizeSaM hanyante jJAyante iti nighA vRkSAH / samArohapariNAhA ityarthaH // dvitaH kriH / / 3 / 88 // ayaM bhAva eva khabhAvAt / krermannityam kripratyayAntAnmap nivRtte'rthe / nityagrahaNAt krirmaviSayaH / ata eva jyantena na vigrahaH / DupacaS / pAkena nirvRttaM pakrimam / Duvap / uptimam // dvito'thuca / 3 / 3 / 89 // ayamapi khabhAvAd bhAva eva / TuveSTa / vepathuH / zvayathuH // yajayAcayatavicchapraccharakSo naG / 3 / 3 / 90 // yajJaH / yAcyA / yatnaH / viznaH / praznaH / prazne cAsannati jJApakAnna saMprasAraNam / GittvaM tu vizna ityatra guNaniSedhAya / rakSNaH // svapo nan / 3 / 3 / 91 // khapnaH // upasarge ghoH kiH / / 3 / 92 // pradhiH / antardhiH / upA 41 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 siddhAntakaumudyAm dhIyate'nenetyupAdhiH // karmaNyadhikaraNe ca / / 3 / 93 // karmaNyupapade ghoH kiH syAdadhikaraNe'rthe / jalAni dhIyante'sminniti jaladhiH // striyAM ktin / 2394 // strIliGge bhAvAdau ktin syAt / ghaJo'pavAdaH / ajapau tu paratvAbAdhete / kRtiH / citiH / stutiH // sphAyI, sphAtiH / sphItikAma iti tu prAmAdikam / ktAntAddhAtvarthe Nici aca iriti vA samAdheyam // zruyajISistubhyaH karaNe * // zrUyate'nayA zrutiH / yajeriSezca iSTiH / stutiH / RlvAdibhyaH ktiniSThAvadvAcyaH * // tena natvam / kIrNiH / gIrNiH / lUniH / dhUniH / pUniH / hlAda iti yogavibhAgAt ktini haskhaH / prahlattiH / ti ca / cUrtiH / phulatiH // cAyateH ktini cibhAvo vAcyaH * // apacitiH // sampadAdibhyaH vip * / / sampat / vipat // ktinnapISyate * // sampattiH / vipattiH // sthAgApApaco bhAve 32395 // ktin syAdaDo'pavAdaH / prasthitiH / upasthitiH / saGgItiH / saMpItiH / paktiH / kathamavasthA saMstheti / vyavasthAyAmiti jJApakAt // UtiyatijatisAtihetikIrtayazca / / 3 / 97 // avatevaratvaretyUTha / UtiH / kharArtha vacanam / udAtta iti hi vartate / yUtiH / jUtiH / anayordIrghatvaM ca nipAtyate / syateH sAtiH / dyatisyatimAsthe tItve prApte itvAbhAvo nipAtyate / sanotervA janasanetyAtve kRte kharArtha nipAtanam / hantehinotervA hetiH / kIrtiH // vrajayajo ve kyap // 3 // 3 // 98 // vrajyA / ijyA // saMjJAyAM samajaniSadanipatamanavidaSuzzIbhRtriNaH / / 3 / 99 // samajAdibhyaH striyAM bhAvAdau kyapsyAtsa codAttaH saMjJAyAm // ajeH kyapi vIbhAvo neti vAcyam * // samajantyasyAmiti samajyA sabhA / niSIdantyasyAmiti niSadyA ApaNaH / nipatantyasyAmiti nipatyA picchilA bhUmiH / manyate'nayeti manyA galapArzvazirA / vidantyanayA vidyA / sutyA abhiSavaH / zayyA / bhRtyA / Iyate'nayA ityA zibikA // kRtaH za ca / 3 / 3 / 100 // kRJa iti yogavibhAgaH / kRJaH kyapsyAt / kRtyA // za ca // cAt ktin / kriyA / kRtiH // icchA / / 3 / 101 // iSe ve zo yagabhAvazca nipAtyate / icchA // paricaryAparisaryAmRgayATATyAnAmupasaMkhyAnam * // zo yak ca nipAtyate / paricaryA pUjA / parisaryA parisaraNam / atra guNo'pi / mRga anveSaNe curAdAvadantaH / atolopAbhAvo'pi / ze yaki NilopaH / mRgyaa| aTateH ze yaki Tyazabdasya dvitvaM pUrvabhAge yakAranivRttidIrghazca / aTATyA // jAgarterakAro vA * // pakSe zaH / jAgarA / jAgaryA // a pratyayAt / / 3 / 102 // pratyayAntebhyo dhAtubhyaH striyAmakArapratyayaH syAt / cikIrSA / putrakAmyA // gurozca halaH 23 / 103 // gurumato halantAt striyAmakAraH syAt / IhA / UhA / guroH kim / bhaktiH / halaH kim / nItiH // niSThAyAM seTa iti vaktavyam * // neha / AptiH / titutreti neT / dIptiH // titutreSvagrahAdInAmiti vAcyam * // nigRhItiH / nipaThitiH // 1 saMpad , vipad , Apad, pratipad , pariSad / iti saMpadAdiH // Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarakRdantam / 323 SidbhidAdibhyo'G / 3 / 3 / 104 // SiJyo bhidAdibhyazca striyAmaG / jRS / RdRzo'Gi guNaH / jarA / trapUS / trapA / bhidA / vidAraNa evAyam / bhittiranyA / chidaa| mRjA / krapeH saMprasAraNaM ca / kRpA // cintipUjikathikumbicarcazca / / 3 / 105 // aG syAAco'pavAdaH / cintA / pUjA / kathA / kumbA / carcA // Atazcopasarge // 3 // 3 // 106 // aG syAt // ktino'pavAdaH / prdaa| upadA / zradantarorupasargavadvRttiH / zraddhA / antardhA / upasarge ghoH kirityanena kiH / antarSiH // NyAsazrantho yuc / 3 / 3 / 107 // akArasyApavAdaH / kaarnnaa| hAraNA / AsanA / zranthanA // ghaTTivandividibhyazceti vAcyam * // ghaTTanA / vandanA / vedanA // iSeranicchArthasya * // anveSaNA // parervA * // paryeSaNA / parISTiH // rogAkhyAyAM NvulU bahulam / 3 / 3 / 108 // pracchardikA / pravAhikA / vicarcikA // kacinna / zirotiH // dhAtvarthanirdeze NvulvaktavyaH * // AsikA / zAyikA // iztipau dhAtunirdeze * // paciH / pacatiH // varNAtkAraH * // nirdeza ityeva / akAraH / kakAraH // rAdiphaH * // rephaH // matvarthAcchaH * // bahulavacanAdakAralopaH / matvarthIyaH // iNajAdibhyaH * // AjiH / AtiH // iJ vapAdibhyaH * // vApiH / vAsiH / khare bhedH|| ik kRSyAdibhyaH * // kRSiH / giriH // saMjJAyAm / / 3 / 109 // atra dhAtortula / uddAlakapuSpabhaJjikA // vibhASAkhyAnaparipraznayorizca / 3 / 3 / 110 // pariprazne AkhyAne ca gamye iJ syAccAt Nvula / vibhASokteryathAprAptamanye'pi / kAM tvaM kAriM kArikAM kriyAM kRtyAM kRti vaakaarssiiH| sarvAM kAriM kArikA kriyAM kRtyAM kRtiM vA'kArSam / evaM gaNiM gaNikAM gaNanAm / pAciM pAcikA pacAM paktim // paryAyAhaNotpattiSu Nvuc / 3 / 3 / 111 // paryAyaH paripATI kramaH / arhaNamarhaH yogyatA / paryAyAdiSu dyotyeSu Nvuc vA syAt / bhavata AsikA / zAyikA / agragAmikA / bhavAnikSubhakSikAmarhati / RNe / ikSubhakSikAM me dhArayati / utpattau / ikSubhakSikA udpaadi|| Akroze nyniH|3|3|112|| vibhASeti nivRttam / naJi upapade'niH syAdAkroze / ajIvaniste zaTha bhUyAt / AprayANiH / / kRtyalyuTo bahulam / / 3 / 113 // bhAve akartari ca kArake iti ca nivRttam // rAjJA bhujyante rAjabhojanAH shaalyH||npuNske bhAve ktH|3|3|114||lyutt ca / 3 / 3 / 115 // hasitam / hasanam / yogavibhAga uttarArthaH // karmaNi ca yena saMsparzAtkartuH zarIrasukham / 3 / 3 / 116 // yena spRzyamAnasya kartuH zarIrasukhamutpadyate tasmin karmaNyupapade lyuT syAt / pUrveNa siddhe nityasamAsArthaM vacanam / payaH pAnaM sukham / karturiti kim / 1 bhidA, chidA, vidA, kSipA, guhA, zraddhA, medhA, godhA, ArA, hArA, kArA bandhane, kSiyA, tArA jyotiSi, dhArA, rekhA, cUDA, pIDA, vapA, vasA, mRjA, kRpA // iti bhidaadiH|| 2 bhidA vidAraNe // * // bhittiranyA // chidA dvaidhIkaraNe * // chittiranyA // ArA zakhyAm // * // ArtiranyA // dhArA prapAte * // dhRtiranyA // guhA giryoSadhyoH // * // gUDhiranyA // Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 siddhAntakaumudyAm guroH snApanaM sukham / neha guruH kartA kiM tu karma // vA yau||4|57|| ajervI vA syAdayau pravayaNam / prAjanam // karaNAdhikaraNayozca 3 / 3 / 117 // lyaH syAt / idhmapravazcanaH kuThAraH / godohanI sthAlI / khalaH prAkaraNAdhikaraNayorityadhikAraH // antaradeze 8424 // antaHzabdAddhanternasya NaH syAt / antarhaNanam / deze tu antarhanano dezaH / atpUrvasyetyeva / antanti / taparaH kim / antaraghAni // ayanaM ca / 8 / 4 / 25 // ayanasya No'ntaHzabdAtparasya / antarayaNam / adeza ityeva / antarayano dezaH // puMsi saMjJAyAM ghaH prAyeNa 3333118 // chAderdhe'dyupasargasya / 6 / 4 / 96 // dviprabhRtyupasargahInasya chAderhakhaH syAddhe pre| dantAzchAdyante'nena dantacchadaH / pracchadaH / advIti kim / samupacchAdaH / Akurvantyasmin AkaraH // gocarasaMcaravahavrajavyajApaNanigamAzca / 3 / 3 / 119 // ghAntA nipAtyante / halazceti vakSyamANasya ghaJo'pavAdaH / gAvazcarantyasminniti gocaro dezaH / saMcarantyanena saMcaro mArgaH / vahantyanena vahaH skandhaH / vrajaH / vyajastAlavRntam / nipAtanAdvIbhAvo na / ApaNaH paNyasthAnam / nigacchantyanena nigamazchandaH / cAtkaSaH / nikaSaH // ave tRstrorghaJ / 3 / 3 / 120 // avatAraH kUpAdeH / avastAro javanikA // halazca / / 3 / 121 / / halantAddhaJ syAt ghApavAdaH / ramante yogino'sminniti rAmaH / apamRjyate'nena vyAdhyAdirityapAmArgaH / vimArgaH samUhanI // adhyAyanyAyodyAvasaMhArAzca / / 3 / 122 // adhIyate'smin adhyAyaH / niyanti udyuvanti saMharantyaneneti vigrahaH // avahArAdhArAvAyAnAmupasaMkhyAnam * // udako'nudake / / 3 / 123 // utpUrvAdaJcaterghaJ syAt na tUdake / ghRtamudacyate udbhiyate'sminniti ghRtodazcarmamayaM bhANDam / anudake kim / udakodaJcanaH // jaalmaanaayH|3|3|124|| AnIyante matsyAdayo'nenetyAnAyaH / jAlamiti kim / AnayanaH // khano gha ca / / 3 / 125 // cAddhan / AkhanaH / AkhAnaH / ghitkaraNamanyato'pyayamiti jJApanArtham / tena bhagaH padamityAdi // khanerDaDarekekavakA vAcyAH // * // AkhaH / AkharaH / AkhanikaH / AkhanikavakaH / ete khanitravacanAH // ISaduHsuSu kRcchrAkRcchrArtheSu khal / 3 / 3 / 126 // karaNAdhikaraNayoriti nivRttam / eSu duHkhasukhArtheSUpapadeSu khala syAt / tayoreveti bhAve karmaNi ca / kRcche / duSkaraH kaTo bhavatA / akRcche / ISatkaraH / sukaraH // nimibhIliyAM khalacorAtvaM neti vAcyam * // ISannimayaH / duSpramayaH / suvilayaH / nimayaH / mayaH / layaH // upasargAt khalghoH sh67|| upasargAdeva labhernum syAt / ISatpralambhaH / duSpalambhaH / supralambhaH / upAlambhaH / upasargAtkim / ISallabhaH / lAbhaH // na sudubhyoM kevalAbhyAm // 1 // 68 // upasargAntararahitAbhyAM suduA labhernumna syAt khalghajoH / sulabham / durlabham / kevalAbhyAM kim / supralambhaH / atidurlambhaH / kathaM tarhi atisulabhamatidurlabhamiti / yadA khatI karmapravacanIyau tadA bhaviSyati // kartRkarmaNozca THHTHHHHHHHHE HINCHHHHHH HHHHHHHil Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarakRdantam / 325 bhUkRJoH / 3 / 3 / 127 // kartRkarmaNorISadAdiSu copapadeSu bhUkRJaH khala syAt / yathAsaMkhyaM neSyate / kartRkarmaNI ca dhAtoravyavadhAnena prayojye / ISadAdayastu tataH prAk // kartRkarma - Nozzrvyarthayoriti vAcyam * || khittvAnmum | anADhyenADhyena duHkhena bhUyate durADhyambhavam / ISadADhyambhavam / khADhyambhavam / ISadADhyaGkaraH / durADhyaGkaraH / khADhyaGkaraH / cvyarthayoH kim / ADhyena subhUyate || Ato yuc | 3 | 3|128 / / khalo'pavAdaH / ISatpAnaH somo bhavatA / duSpAnaH / supAnaH // bhASAyAM zAsiyudhidRzidhRSimRSibhyo yujvAcyaH * // duHzAsanaH / duryodhana ityAdi // SAtpadAntAt |8|4|35 // nasya No na / niSpAnam / sarpiSpAnam / SAtkim / nirNayaH / padAntAtkim / puSNAti / pade antaH padAnta iti saptamIsamAso'yam / teneha na / susarpiSkeNa // AvazyakAdhamarNyayorNiniH / 3 / 3 / 170 // avazyaGkArI / zatandAyI // kRtyAzca | 3|3|171 // AvazyakAdhamarNyayorityeva / avazyaM hariH sevyaH / zataM deyam // kticktau ca saMjJAyAm | 3 | 3|1974 // dhAtoH ktic ktazca syAdAziSi saMjJAyAm / tituti neT / bhavatAt bhUtiH // na ktici dIrghazva |6|4|39 // aniTAM vanatitanotyAdInAM ca dIrghAnunAsikalopau na staH ktici pare / yantiH / rantiH / vantiH / tantiH // sanaH tici lopazcAsyAnyatarasyAm |6|4|45 // sanoteH ktici AtvaM vA syAllopazca vA / sanutAt sAtiH / satiH / santiH / devA enaM deyAsurdevadattaH // alaMkhalvoH pratiSedhayoH prAcAM ktvA | 3|4|18 // pratiSedhArthayoralaMkhalvorupapadayoH ktvA syAt / prAcAM grahaNaM pUjArtham / amaivAvyayeneti niyamAnnopapadasamAsaH // do daddhoH // alaM dattvA | ghumAsthA / pItvA khalu / alaMkhalvoH kim / mA kArSIt / pratiSedhayoH kim | alaMkAraH // udIcAM mAGo vyatIhAre | 3 | 4|19 // vyatIhAre'rthe mAGaH ktvA syAt / apUrvakAlArthamidam // mayateridanyatarasyAm |6|4| 70 // meGa ikAro 'ntAdezaH syAdvA lyapi / apamitya yAcate / apamAya / udIcAM grahaNAdyathAprAptamapiM / yAcitvA apamayate // parAvarayoge ca / 3 / 4 / 20 // pareNa pUrvasyAvareNa parasya yoge gamye dhAtoH ktvA syAt / aprApya nadIM parvataH / paranadIyogo'tra parvatasya / atikramya parvataM sthitA nadI / avaraparvata yogo'tra nadyAH // samAnakartRkayoH pUrvakAle / 3 / 4 / 21 // samAnakartRkayordhAtvarthayoH pUrvakAle vidyamAnAddhAtoH ktvA syAt / ktvA avyayakRto bhAve / bhuktvA vrajati / dvitvamatantram / snAtvA bhuktvA pItvA vrajati / anudA`ttetyanunAsikalopaH / viSNuM natvA stauti // kharatyAdeH zrayukaH kitIti nityamiDabhAvaH pUrvavipratiSedhena * // svRtvA / sUtvA / dhUtvA // ktvi skandisyandoH | 6|4|31 // etayornalopo na syAt ktvi pare / skantvA / UditvAdinA / syantvA / syanditvA // na ktvA seT | 12|18 // seT ktvA kinna syAt / zayitvA / seT kim / kRtvA // mRDamRdagudhakuSaklizavadavasaH ktvA | 12|7 || ebhyaH seTU ktvA kit / mRDitvA / klizaH Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 siddhAntakaumudyAm ktveti veT / klizitvA / kliSTvA / uditvA / uSitvA / rudavideti kittvam / ruditvA / viditvA / muSitvA / gRhItvA // nopadhAtthaphAntAdvA / 1 / 2 / 23 // seT ktvA kitsyAdvA / zrathitvA / zranthitvA / guphitvA / gumphitvA / nopadhAtkim / kothitvA / rephitvA // vaJciluzyatazca / / 2 / 24 // seT ktvA kidvA / vacitvA / vaJcitvA / lucitvA / luJcitvA / RtitvA / artitvA // tRSimRSikRzeH kAzyapasya / 1 / 2 / 25 // ebhyaH seTa ktvA kidvA / tRSitvA / tarSitvA / mRSitvA / marSitvA / kRzitvA / karzitvA / ralo vyupadhAditi vA kittvam / dyutitvA / dyotitvA / likhitvA / lekhitvA / ralaH kim / sevitvA / vyupadhAkim / vartitvA / halAdeH kim / eSitvA / seT kim / bhuktvA / vasatikSudhoriT / uSitvA / kSudhitvA / kSodhitvA / aJceH pUjAyAmiti nityamiT / aJcitvA / gatau tu aktvetyapi / lubhitvA / lobhitvA / lubho'vimohana itIT / vimohane tu lubdhvA // jUtazyoH ktvi 7255 // AbhyAM parasya ktva iT stAt / jaritvA / jarItvA / vrazcitvA // udito vA 7 / 2 / 56 // uditaH parasya iDDA / zamitvA / anunAsikasya vIti dIrghaH / zAntvA / dyUtvA / devitvA // kramazca ktvi / 6 / 4 / 18 // krama upadhAyA vA dIrghaH syAt jhalAdau ktvi pare / krAntvA / krantvA / jhali kim / kramitvA / pUGazceti veT / pavitvA / pUtvA // jAntanazAM vibhASA / / 4 / 32 // jAntAnAM nazezca nalopo vA syAt / ktvi pare / bhaktvA / bhaktvA / raktvA / raGktvA / masjinazoriti num / tasya pakSe lopaH / naSTvA / naMSTvA / radhAdibhyazcetIT pakSe / nazitvA // jhalAdAviti vAcyam * // neha / aJjitvA / UditvAdveT / pakSe / aktvA / aGktvA / janasanetyAtvam / khAtvA / khanitvA / yatisyatItIT itvam / ditvA / sitvA / mitvA / sthitvA / dadhAterhiH / hitvA // jahAtezva ktvi 4143 // hitvA / hAGastu hAtvA / ado jagdhiH / jagdhvA // samAse'napUrve ktvo lyap 71137 // avyayapUrvapade anasamAse ktvo lyabAdezaH syAt / tuk / prakRtya / anaJ kim / akRtvA / paryudAsAzrayaNAnneha / paramakRtvA // SatvatukorasiddhaH / 6 / / 86 // Satve tuki ca kartavye ekAdezazAstramasiddhaM syAt / ko'sicat / iha SatvaM na / adhItya / pretya / ikhasyeti tuk // vA lyapi / / 4 // 38 // anudAttopadezAnAM vanatitanotyAdInAmanunAsikalopo vA syAllayapi / vyavasthitavibhASeyam / tena mAntAniTAM vA nAntAniTAM vanAdInAM ca nityam / Agatya / Agamya / praNatya / praNamya / prahatya / pramatya / pravatya / vitatya / ado jagdhiH / antaraGgAnapi vidhInbahiraGgo lyabbAdhate / jagdhividhau lyagrahaNAt / tena hitvadatvAtvetvadIrghatvazUThiTo lyapi na / vidhAya / pradAya / prakhanya / prasthAya / prakramya / ApRcchaya / pradIvya / prapaThya // na lyapi 469 // lyapi pare ghumAsthAderItvaM na / dheT / pradhAya / pramAya / pragAya / prapAya / prahAya / prasAya / mInAtiminotItyAtvam / pramAya / nimAya / upadAya / vibhASA lIyateH / HitHHHHHHHHH Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarakRdantam / 327 vilAya / vilIya / NilopaH / uttArya / vicArya // lyapi laghupUrvAt / 6 / 4 / 56 // laghupUrvAtparasya NerayAdezaH syAt lyapi / vigaNayya / praNamayya / prabebhidayya / laghupUrvAtkim / saMpradhArya // vibhaassaapH|6|4|57|| ApnoteNerayAdezo vA syAt lyapi / prApayya / prApya // kssiyH|6|4|59 // kSiyo lyapi dIrghaH syAt / prakSIya // lyapi ca / 6141 // vejo lyapi saMprasAraNaM na syAt / pravAya // jyazca / 6 / 1142 // prajyAya // vyazca / 6 / / 43 // upavyAya // vibhASA preH|6|1||44|| pare]o vA saMprasAraNaM syAt lyapi tukaM bAdhitvA paratvAddhala iti dIrghaH // parivIya / parivyAya / kathaM mukhaM vyAdAya khapiti, netre nimIlya hasatIti / vyAdAnasaMmIlanottarakAle'pi svApahAsayoranuvRttestadaMzavivakSayA bhaviSyati / / AbhIkSNye Namula ca 3 / 4 / 22 // paunaHpunye dyotye pUrvaviSaye Namula syAt ktvA ca / dvitvam / smArasmAraM namati zivam / smRtyAsmRtvA / pAyaMpAyam / bhojabhojam / zrAvaMzrAvam / ciNNamuloriti Namulpare Nau vA dIrghaH / gAmaMgAmam / gamaMgamam / vibhASA ciNNamuloriti num vaa| laMbhalaMbham / lAbhalAbham / vyavasthitavibhASayA upasRSTasya nityaM num / pralambhaMpralambham / jAgro'viciNNiti guNaH / jAgaraMjAgaram / NyantasyApyevam // na yadyanAkAGke / / 4 / 23 // yacchabde upapade pUrvakAle yatprAptaM tanna yatra pUrvottare kriye tadvAkyamaparaM nAkAGkSate cet / yadayaM bhuGkte tataH paThati / iha ktvANamulau na / anAkAGke kim / yadayaM bhuktvA vrajati tato'dhIte // vibhASA'greprathamapUrveSu / 3 / 4 / 24 // AbhIkSNye iti nAnuvartate / eSUpapadeSu samAnakartRkayoH pUrvakAle RtvANamulau vA staH / agrebhoja vrajati / agrebhuktvA / prathamaM bhojam / prathama bhuktvA / pUrvambhojam / pUrvabhuktvA / pakSe laDAdayaH / agre bhuGkte tato vrajati / AbhIkSNye tu pUrvavipratiSedhena nityameva vidhiH / agrebhojabhojaM vrajati / bhuktvAmuktvA // karmaNyAkroze kRtraH khamuJ / 3 / 4 / 25 // karmaNyupapade Akroze gamye / cauraGkAramAkrozati / karotiruccAraNe caurazabdamuccAryetyarthaH // svAdumi Namula 3 / 4 / 26 // khAdvartheSu kRJo Namula syAdekakartRkayoH pUrvakAle pUrvapadasya mAntatvaM nipAtyate / asvAdu khAdaM kRtvA bhute khAdukAraM bhute / saMpannaGkAram / lavaNakAram / saMpannalavaNazabdau khAduparyAyau / vAsarUpeNa ktvApi / khAdaM kRtvA bhute // anyathaivaMkathamitthaMsu siddhAprayogazcet / / 4 / 27 // eSu kRzo NamulU syAt siddhaH aprayogo'sya evaMbhUtazcet kRJ / vyarthatvAtprayogAnaha ityarthaH / anyathAkAram / evaGkAram / kathaGkAram / itthaGkAraM bhute / itthaM bhuGkte ityarthaH / siddheti kim / ziro'nyathA kRtvA bhute // yathAtathayorasUyAprativacane / / 4 / 28 // kRJ siddhAprayoga ityeva / asUyayA prativacane / yathAkAramahaM bhokSye tathAkAraM bhokSye kiM tavAnena // karmaNi dRzividoH sAkalye / / 4 / 29 // karmaNyupapade Namula syAt / kanyAdarza varayati / sarvAH kanyA ityarthaH / brAhmaNavedaM bhojayati / yaM yaM brAhmaNaM jAnAti labhate vicArayati vA taM sarva Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 siddhAntakaumudyAm bhojayatItyarthaH // yAvati vindajIvoH / / 4 / 30 // yAvadvedaM bhuGkte yAvallabhate tAvadityarthaH / yAvajjIvamadhIte // carmodarayoH pUreH / / 4 / 31 // karmaNItyeva / carmapUra stRNAti / udarapUraM bhuGkte // varSapramANa UlopazcAsthAnyatarasyAm // 24 // 32 // karmaNyupapade pUrerNamula syAdUkAralopazca vA samudAyena varSapramANe gamye / goSpadapUraM vRSTo devaH / goSpadapraM vRSTo devaH / asyeti kim / upapadasya mA bhUt / mUSikAbilapram // cele knopeH / / 4 / 33 // celArtheSu karmasUpapadeSu kropeNamula syAdvarSapramANe / celanopaM vRSTo devaH / vastraknopam / vasananopam // nimUlasamUlayoH kaSaH / / 4 / 34 // karmaNItyeva / kaSAdiSvanuprayogaM vakSyati / atra prakaraNe pUrvakAla iti na saMbadhyate / nimUlakA kaSati / samUlakASaM kaSati / nimUlaM samUlaM kaSatItyarthaH / ekasyApi dhAtvarthasya nimUlAdivizeSaNasaMbandhAdbhedaH / tena sAmAnyavizeSabhAvena vizeSaNavizeSyabhAvaH // zuSkacUrNarUkSeSu piSaH / / 4 / 35 // eSu karmasUpapadeSu piSerNamula / zuSkapeSaM pinaSTi / zuSkaM pinaSTItyarthaH / cUrNapeSam / rUkSapeSam // samUlAkRtajIveSu hankRJgrahaH / 3 / 436 // karmaNItyeva / samUlaghAtaM hanti / akRtakAraM karoti / jIvagrAhaM gRhNAti / jIvatIti jIvaH / igupadhalakSaNaH kaH / jIvantaM gRhNAtItyarthaH // karaNe hanaH / 3 / 4 / 37 // pAdaghAtaM hanti / pAdena hantItyarthaH / yathAvidhyanuprayogArthaH sannityasamAsArtho'yaM yogaH / bhinnadhAtusaMbandhe tu hiMsArthAnAM ceti vakSyate // lehane piSaH / / 4 / 38 // snihyate yena tasmin karaNe piSerNamula / udapeSaM pinaSTi / udakena pinaSTItyarthaH // haste vartigrahoH / 3 / 4 / 39 // hastArthe karaNe / hastavarta vartayati / karavartam / hastena gulikAM karotItyarthaH / hastagrAhaM gRhNAti / karagrAham / pANigrAham // khe puSaH // 34 // 40 // karaNa ityeva / kha ityarthagrahaNam / tena kharUpe paryAye vizeSe ca Namula / svapoSaM puSNAti / dhanapoSam / gopoSam // adhikaraNe bandhaH 3441 // cakrabandhaM badhnAti / cakre badhnAtItyarthaH // saMjJAyAm / / 4 / 42 // bannAterNamul syAtsaMjJAyAm / krauJcabandhaM baddhaH / mayUrikAbandham / aTTAlikAbandham / bandhavizeSANAM saMjJA etAH // katroM rjIvapuruSayonazivahoH / / 4 / 43 // jIvanAzaM nazyati / jIvo nazyatItyarthaH / puruSavAhaM vahati / puruSo vahatItyarthaH // Urve zuSipUroH // 4 // 44 // Urce kartari / UrdhvazoSaM zuSyati / vRkSAdirUla eva tiSThan zuSyatItyarthaH / UrdhvapUraM pUryate / Urdhvamukha eva ghaTAdivarSodakAdinA pUrNo bhavatItyarthaH // upamAne karmaNi ca // 4 // 45 // cAkartari / ghRtanidhAyaM nihitaM jalam / ghRtamiva surakSitamityarthaH / ajakanAzaM naSTaH / ajaka iva naSTa ityarthaH // kaSAdiSu yathAvidhyanuprayogaH 34 // 46 // yasmANNamuluktaH sa evAnuprayoktavya ityarthaH / tathaivodAhRtam // upadaMzastRtIyAyAm // 24 // 47 // itaH prabhRti pUrvakAla iti saMbadhyate / tRtIyAprabhRtInyanyatarasyAmiti vA samAsaH / mUlakopadaMzaM bhuGkte / Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarakRdantam / 329 mUlakenopadaMzam / dazyamAnasya mUlakasya bhujiM prati karaNatvAttRtIyA / yadyapyupadaMzinA saha na zAbdaH saMbandhastathApyArtho'styeva karmatvAt / etAvataiva sAmarthana pratyayaH samAsazca / tRtIyAyAmiti vacanasAmarthyAt // hiMsArthAnAM ca samAnakarmakANAm / / 4 / 48 // tRtIyAnte upapade'nuprayogadhAtunA samAnakarmakAddhiMsArthANNamul syAt / daNDopaghAtaM gAH kAlayati / daNDenopaghAtam / daNDatADam / samAnakarmakANAmiti kim / daNDena coramAhatya gAH kAlayati // saptamyAM copapIDarudhakarSaH / / 4 / 49 // upapUrvebhyaH pIDAdibhyaH saptamyante tRtIyAnte copapade Namul syAt / pArthopapIDaM zete / pArzvayorupapIDam / pArthAbhyAmupapIDam / vrajoparodhaM gAH sthApayati / vrajena baje uparodhaM vA / pANyupakarSa dhAnAH saMgRhNAti / pANAvupakarSam / pANinopakarSam // samAsattau / / 4 / 50 // tRtIyAsaptamyordhAtorNamul syAtsannikarSe gamyamAne / kezagrAhaM yudhyante / kezeSu gRhItvA / hastagrAham / hastena gRhItvA // pramANe ca / / 4 / 51 // tRtIyAsaptamyorityeva / vyaGguloskarSa khaNDikAM chinatti / aGgulena chaGgule votkarSam // apAdAne parIpsAyAm / / 4 / 52 // parIpsA tvarA / zayyotthAyaM dhAvati // dvitIyAyAM ca / / 4 / 53 // parIpsAyAmityeva / yaSTigrAhaM yudhyante / loSTagrAham // apaguro Namuli // 3 // 1 // 53 // gurI udyamane ityasyaico vA AtsyANNamuli / asyapagoraM yudhyante / asyapagAram // svAGge'dhruve / / 4 / 54 // dvitIyAyAmityeva / adhruve khAGge dvitIyAnte dhAtorNamul / bhrUvikSepaM kathayati / dhruvaM vikSepam / adhruve kim / zira utkSipya / yena vinA na jIvanaM tadbhavam // pariktizyamAne ca / / 4 / 55 // sarvato vibAdhyamAne khAne dvitIyAnte Namul syAt / uraHpratipeSaM yudhyante / kRtsnamuraH pIDayanta ityarthaH / urovidAraM praticaskare nakhaiH / dhruvArthamidam // vizipatipadiskandAM vyApyamAnAsevyamAnayoH / / 4 / 56 // dvitIyAyAmityeva / dvitIyAnte upapade vizyAdibhyo Namul syAdhyApyamAne AsevyamAne cArthe gamye / gehAdidravyANAM vizyAdikriyAbhiH sAkalyena saMbandho vyAptiH / kriyAyAH paunaHpunyamAsevA nityavIpsayoriti dvitvaM tu na bhavati / samAsenaiva khabhAvatastayoruktatvAt / yadyapyAbhIkSNye Namulukta eva tathApi upapadasaMjJArthamAsevAyAmiha punarvidhiH / gehaanuprveshmaaste| gehaMgehamanupravezam / gehamanupravezamanupravezam / evaM gehAnupapAtam / gehAnuprapAdam / gehAnuskandam / asamAse tu gehasya Namulantasya ca paryAyeNa dvitvam // asyatitRSoH kriyAntare kAleSu / / 4 / 57 // kriyAmantarayati vyavadhatta iti kriyAntaraH / tasmindhAtvarthe vartamAnAdasyatestRSyatezca kAlavAciSu dvitIyAnteSu upapadeSu Namul syAt / yahAtyAsaM gAH pAyayati / vyahamatyAsam / vyahatarSam / vyahaMtarSam / atyasanena tarSaNena ca gavAM pAnakriyA vyavadhIyate / adya pAyayitvA ghyahamatikramya punaH pAyayatItyarthaH // nAmyAdizigrahoH 3 / 4 / 58 // dvitIyAyAmityeva / nAmAdezamAcaSTe nAmagrAhamAhvayati // avyaye'yathA 42 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 siddhAntakaumudyAm bhipretAkhyAne kRtaH ktvANamulau / 3 / 459 // ayathAbhipretAkhyAnaM nAma apriyasyocaiH priyasya ca nIcaiH kathanam / uccaiHkRtya uccaiHkRtvA uccaiHkAramapriyamAcaSTe / nIcaiHkRtya nIcaiHkRtvA nIcaiHkAraM priyaM brUte // tiryacyapavarge 32460 // tiryakzabde upapade kRSaH ktvANamulau staH samAptau gamyAyAm / tiryakRtya tiryakRtvA tiryakAraM gataH / samApya gata ityarthaH / apavarga kim / tiryakRtvA kASThaM gataH // svAGge taspratyaye kRbhvoH / / 4 / 61 // mukhataHkRtya gataH / mukhataH kRtvA / mukhataHkAram / mukhatobhUya / mukhato bhUtvA / mukhatobhAvam // nAdhArthapratyaye vyarthe / 3 / 4 / 62 // nAdhArthapratyayAnte cvyarthaviSaye upapade kRbhvoH ktvANamulau stH| anAnA nAnA kRtvA / nAnAkRtya / nAnAkAram / vinAkRtya / vinAkRtvA / vinAkAram / nAnAbhUya / nAnAbhUtvA / nAnAbhAvam / anekaM dravyameka bhUtvA ekadhAbhUya / ekadhAbhUtvA / ekadhAbhAvam / ekadhAkRtya / ekadhAkRtvA / ekadhAkAram / pratyayagrahaNaM kim / hirukRtvA / pRthagbhUtvA // tUSNImi bhuvaH 32463 // tUSNIMzabde upapade bhuvaH ktvANamulau stH| tUSNIMmUya / tUSNIbhUtvA / tUSNIMbhAvam // anvacyAnulomye / / 4 / 64 // anvakzabde upapade bhuvaH ktvANamulau sta AnukUlye gamyamAne / anvagbhUya Aste / anvagbhUtvA / anvambhAvam / agrataH pArzvataH pRSThato vA'nukUlo bhUtvA Aste ityarthaH / Anulomye kim / anvagbhUtvA tiSThati / pRSThato bhUtvetyarthaH // itthaM laukikazabdAnAM diGmAtramiha darzitam // vistarastu yathAzAstraM darzitaH zabdakaustume // 1 // bhaTTojidIkSitakRtiH saiSA siddhAntakaumudI / prItyai bhUyAdbhagavatobhavAnIvizvanAthayoH // 2 // // iti zrIbhaTTojidIkSitaviracitAyAM siddhAntakaumudyAmuttarArdhaM samAptam // Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaidikiiprkriyaa| // zrIgaNezAya nmH|| chandasi punarvakhorekavacanam / / 2 / 61 // dvayorekavacanaM vA syAt / punarvasu nakSatraM punarvasU vA / loke tu dvivacanameva // vizAkhayozca / / 2 / 62 // prAgvat / vizAkhA nakSatram / vizAkhe vA // SaSThIyuktazchandasi vA / 1 / 4 / 9 // SaSThayantena yuktaH patizabdazchandasi ghisaMjJo vA syAt / kSetrasya patinA vayam / iha veti yogaM vibhajya chandasItyanuvartate / tena sarve vidhayazchandasi vaikalpikAH / bahulaM chandasItyAdirasyaiva prapaJcaH // yaci bham // nabho'GgiromanuSAM vetyupasaMkhyAnam * // nabhasA tulyaM nabhakhat / bhatvAdrutvAbhAvaH / aGgirakhadagiraH / manuSvadagne / janerusIti vihita usipratyayo manerapi bAhulakAt // vRSaNvakhazvayoH * // vRSan varSakaM vasu yasya sa vRSaNvasuH / vRSA azvo yasyAsau vRSaNazvaH / ihAntarvartinIM vibhaktimAzritya padatve sati nalopaH prApto bhatvAdvAryate / ata eva padAntasyeti NatvaniSedho'pi na / allopona iti tu allopo na / anaGgatvAt // ayasmayAdIni chandasi / / 4 / 20 // etAni chandasi sAdhUni / bhapadasaMjJAdhikArAdyathAyogyaM saMjJAdvayaM bodhyam / tathA ca vArtikam // ubhayasaMjJAnyapIti vaktavyamiti * // sa suSTubhA sa RktA gaNena / padatvAtkutvam / bhatvAjaztvAbhAvaH / jaztvavidhAnArthAyAH padasaMjJAyA bhatvasAmarthyena bAdhAt / nainaM hinvantyapi vAjineSu / atra padatvAjaztvam / bhatvAtkutvAbhAvaH / te prAgdhAtoH // chandasi pare'pi / 1 / 4 / 81 // vyavahitAzca / 1 / 4 / 82 // haribhyAM yAhyoka A / A mantairindra haribhiryAhi // indhibhavatibhyAM ca / / 6 // AbhyAM paro'pilliT kit syAt / samIdhe dasyuhantamam / putra Idhe atharvaNaH / babhUva / idaM pratyAkhyAtam // indhezchandoviSayatvAdbhuvo vuko nityatvAttAbhyAM liTaH kidvacanAnarthakyamiti // // iti prthmo'dhyaayH|| tRtIyA ca hozchandasi |2|3|3||juhoteH karmaNi tRtIyA syAdvitIyA ca / yavAgvA'gnihotraM juhoti / agnihotrazabdo'tra haviSi vartate / yasyAgnihotramadhizritamadhyamApadyatetyAdiprayogadarzanAt / amaye hUyata iti vyutpattezca / yavAgvAkhyaM havidevatoddezena tyaktvA prakSipatItyarthaH // dvitIyA brAhmaNe / / 360 // brAhmaNaviSaye prayoge divastadarthasya karmaNi dvitIyA syAt / SaSThayapavAdaH / gAmasya tadahaH sabhAyAM dIvyeyuH // caturthyarthe bahulaM chandasi ||3|62||sssstthii syAt / purussmRgshcndrmsH| godhAkAlakAdAghATaste vanaspatInAm / vanaspatibhya ityarthaH // SaSThayarthe caturthI vAcyA * // yA kharveNa pibati tasyai kharvaH // yajezca karaNe / / 363 // iha chandasi bahulaM SaSThI // ghRtasya ghRtena vA yajate // bahulaM chandasi / / 4 / 39 // ado ghaslAdezaH syAt / ghastAnnUnam / luGi mantre ghaseti Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 siddhAntakaumudyAm cleluk / addbhaavH| sagdhizca me // hemantazizirAvahorAtre ca chndsi||4|28|| dvandvaH pUrvavalliGgaH / hemantazca zizirazca hemantazizirau / ahorAtre // adiprabhRtibhyaH zapaH // bahulaM chandasi / / 4 / 73 // vRtraM hanati vRtrahA / ahiH zayata upapRk pRthivyAH / atra luk na / adAdibhinne'pi kvacilluk / trAdhvaM no devAH // juhotyAdibhyaH zluH // bahulaM chandasi / / 476 // dAti priyANi cidvasu / anyatrApi pUrNAM vivaSTi // mantre ghasaharaNazavRdahAdvRcakRgamijanibhyo leH / / 4 / 80 // ebhyo lelRk syAnmanne / akSannamImadanta hi / ghaslAdezasya gamahanetyupadhAlope zAsivasIti SaH / mAhvarmitrasya / dhUrtiH praNajamartyasya / nazeti kutvam / suruco vena AvaH / mA na A dhak / AdityAkArAntagrahaNam / AprA dyAvApRthivI / parAvarbhArabhRdyathA / akrannuSAsaH / tve rayiM jAgRvAMso anugman / mantragrahaNaM brAhmaNasyApyupalakSaNam / ajJata vA asya dantAH / vibhASAnuvRtterneha / na tA agRbhNannajaniSTa hi SaH // // iti dvitiiyo'dhyaayH|| __ abhyutsAdayAM prajanayAM cikayAM ramayAmakaH pAvayAM kriyAdvidAmakraniti chandasi / / 1 // 42 // AyeSu caturyu luGi Am aka ityanuprayogazca / abhyutsAdayAmakaH / abhyudasISadaditi loke / prajanayAmakaH / prAjIjanadityarthaH / cikayAmakaH / acaiSIdityarthe cinotarAm / dvirvacanaM kutvaM ca / ramayAmakaH / arIramat / pAvayAMkriyAta pAvyAditi loke / vidAmakran / avediSuH // gupezchandasi / / 1 / 50 // 2 gRhAnajUgupataM yuvam / agauptamityarthaH // nonayatidhvanayatyelayatyardayatibhya 51 // clezcaG na / mA tvAyato jarituH kAmamUnayIH / mA tvAgmirdhvanayIt // . hibhyazchandasi / / 1159 // clera vA / idaM tebhyo'karaM namaH / amarat / a yatsAnoH sAnumAruhat // chandasi niSTayaMdevahUyapraNIyonIyocchiSyama ryAdhvaryakhanyakhAnyadevayajyApRcchayapratiSIvyabrahmavAdyabhAvyastAvyo cAyyapRDAni / 3 / 1 / 123 // kRntatenisapUrvAt kyapi prApte Nyat / Adyantayorvi nisaH SatvaM ca / niSTayaM cinvIta pazukAmaH / devazabde upapade hvayaterjuhotervA dIrghazva / spardhante vA u devahUye / pra ut AbhyAM nayateH kyap / praNIyaH / unnIyaH utpUrvAcchiSeH kyap / ucchiSyaH / mRstRJdhavRbhyo yat / maryaH / staryA / striyAmevAyam dhvaryaH / khaneryaNNyatau / khanyaH / khAnyaH / yajeyaH / zundhadhvaM daivyAya karmaNe devayajyArai ApUrvAtpRccheH kyap / ApRcchayaM dharuNaM vAjyarSati / sIvyateH kyap SatvaM ca / prati pIvyaH / brahmaNi varNyat / brahmavAdyam / loke tu vadaH supi kyap ceti kyabNyatau / bhavateH stautezca Nyat / bhAvyaH / stAvyaH / uppuurvaaccinoteyet AyAdezazca pRDe uttarapade / upacAyyapRDam // hiraNya iti vaktavyam * // upaceyapRDamanyat / mRDa sukhane pRDa cetyasmAdigupadhala Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaidikIprakriyA | 333 1 1 kSaNaH kaH // chandasi vanasanarakSimathAm / 3 / 2 / 27 // ebhyaH karmaNyupapade in syAt / brahmavaniM tvA kSatranim / uta no goSaNiM dhiyam / ye pathAM pathirakSayaH / caturakSau pathirakSI / havirmathInAmabhi || chandasi sahaH | 3|2/63 || supyupapade saheNviH syAt / pRtanASAT // vahazca / 3 / 2 / 64 || prAgvat / dityavAT / yogavibhAga uttarArthaH // kavyapurISapurIyeSu yuT |3|2|65 // eSu vaheryuT syAcchandasi / kavyavAhanaH / purISavAhanaH / purISyavAhanaH // havye'nantaH pAdam |3|2|66 || agnizca havyavAhanaH / pAdamadhye vahazceti Nvireva / havyavALagnirajaraH pitA naH // janasanakhanakramagamo vid | 3 |2| 67 // viDunorityAtvam / abjAH / gojAH / goSA indo nRSA asi / sanoterana iti Satvam / iyaM zuSmebhirbisakhA ivArujat / A dadhikrAH zavasA paJca kRSTIH / agregAH // mantre zvetavahokthazaspuroDAzo Nvin |3| 2|71 // zvetavahAdInAM Daspadasyeti vaktavyam * // yatra padatvaM bhAvi tatra Nvino'pavAdo Das vaktavya ityarthaH // zvetavAH / zvetavAhau / zvetavAhaH / ukthAni ukthairvA zaMsati ukthazA yajamAnaH / ukthazAsau / ukthazAsaH / puro dAzyate dIyate puroDAH // ave yajaH | 3|2|72 || avayAH / avayAjau / avayAjaH // avayAH zvetavAH puroDAzca |8|2|67 // ete sambuddhau kRtadIrghA nipAtyante / cAdukthazAH // vijupe chandasi | 3 | 2|73 || upe upapade yajervic / upayaT // Ato maninakanivvanipazca / 3 / 274 // supyupasarge copapade Adantebhyo dhAtubhyazchandasi viSaye maninAdayastrayaH pratyayAH syuH / cAdvic / sudAmA / sudhIvA / supIvA / bhUridAvA / ghRtapAvA / vic / kIlAlapAH || brahmabhrUNavRtreSu kvip / bahulaM chandasi | 3|288 // upapadAntare'pi hanterbahulaM kip syAt / yo mAtRhA pitRhA // chandasi liT |3|2| 105 // bhUtasAmAnye | ahaM dyAvApRthivI A tatAna || liTaH kAnajvA / 3 / 2 / 106 // kasuzca / 3 / 2 / 107 // chandasi liTaH kAnackasU vA staH / cakrANA vRSNi / yo no a ararivAM aghAyuH // Neichandasi | 3 |2| 137 // NyantAddhAtozchandasi iSNuc syAttacchIlAdau / vIrudhaH pArayiSNavaH // bhuvazca / 3 / 2 / 138 || asmAt kevalAtprAgvat // bhaviSNuH // chandasi parecchAyAM kyaca upasaMkhyAnam * kyAcchandasi | 3 |2| 170 // upratyayaH syAt / aghAyuH || erajadhikAre javasavau chandasi vAcyau * // jave yAbhiryUnaH // Urvorme javaH / devasya savituH save // mantre vRSeSapacamana vidabhUvIrA udAttaH / 3 / 2 / 96 / / vRSAdibhyaH ktin syAtsa codAttaH / vRSTiM divaH / sumnamiSTaye / pacAtpaktIruta / iyaM te navyasI matiH / vittiH / bhUtiH / agna A yAhi vItaye / rAtau syAmobhayAsaH // chandasi gatyarthebhyaH | 3 | 3 | 129 // ISadAdiSUpapadeSu gatyarthebhyo dhAtubhyazchandasi yuc syAt / khalo'pavAdaH sUpasadano'gniH || anyebhyo'pi dRzyate | 3 | 3 | 130 // gatyarthebhyo ye'nye dhAtavastebhyo'pi chandasi yuc syAt / suvedanAmakRNorbrahmaNe gAm // chandasi Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 siddhAntakaumudyAm lulaliTaH / / 4 / 6 // dhAtvarthAnAM saMbandhe sarvakAleSvete vA syuH / pakSe yathAkhaM pratyayAH / devo devebhirAgamat / atra loDarthe luG / idaM tebhyo'karaM namaH / laG / amimadya hotAramavRNItAyaM yajamAnaH / liT / adyA mamAra / adya mriyata ityarthaH // liGarthe leTa 3247 // vidhyAdau hetuhetumadbhAvAdau ca dhAtorleT syAcchandasi // sibbahulaM leTi 331 // 34 // itazca lopaH parasmaipadeSu / 3 / 4 / 97 // leTastiGAmito lopo vA syAtparasmaipadeSu // leTo'DATau / 3 / 4 / 94 // leTaH aTa AT etAvAgamau stastau ca pitau // sibbahulaM NidvaktavyaH // * // vRddhiH / pra Na AyUMSi tAriSat / supezasaskarati joSiSaddhi / A sAviSadarzasAnAya / sipa ilopasya cAbhAve / patAti didyut / priyaH sUrye priyo amA bhavAti // sa uttamasya 2498 // leDuttamasakArasya vA lopaH syAt / karavAva / karavAvaH / Teretvam // Ata ai / / 4 / 95 // leTa AkArasya ai syAt / sutebhiH suprayasA mAdayaite / AtAmityAkArasya aikAraH / vidhisAmarthyAdATa aitvaM na / anyathA hi aiTameva vidadhyAt / yo yajAti yajAta it // vaito'nyatra 2496 // leTa ekArasya ai syAdvA Ata ai ityasya viSayaM vinA / pazUnAmIzai / grahA gRhyAntai / anyatra kim / suprayasA mAdayaite // upasaMvAdAzaGkayozca / / 4 / 8 // paNabandhe AzaGkAyAM ca leT syAt / ahameva pazUnAmIzai / nejihmAyanto narakaM patAma // halaH naH zAnajjhau // chandasi zAyajapi / 3 / 1 / 84 // apizabdAcchAnac / grahorbhazchandasIti hasya bhaH / gRbhAya jihvayA madhu / badhAna deva savitaH / aniditAmiti banAte lopaH / gRbhNAmi te / madhvA jabhAra // vyatyayo bahulam // 3 // 1 // 85 // vikaraNAnAM bahulaM vyatyayaH syAt chandasi / ANDA zuSmasya bhedati / bhinattIti prApte / jarasA marate patiH / mriyata iti prApte / indro vastena neSatu / nayateloT zapsipI dvau vikaraNau // indreNa yujA taruSema vRtram / taremetyarthaH / taratervidhyAdau liG / uH sip zap ceti trayo vikaraNAH // suptiGapagrahaliGganarANAM kAlahalackharakartRyaGAM ca / vyatyayamicchati zAstrakRdeSAM so'pi ca sidhyati bAhulakena // 1 // dhuri dakSiNAyAH / dakSiNasyAmiti prApte / caSAlaM ye azvayUpAya takSati / takSantIti prApte / upagrahaH parasmaipadAtmanepade / brahmacAriNamicchate / icchatIti prApte / pratIpamanya Urmiyudhyati / yudhyata iti prApte / madhostRptA ivAsate / madhuna iti prApte / naraH puruSaH / adhA sa vIrairdazabhirviyUyAH / viyUyAditi prApte / kAlaH kAlavAcI pratyayaH / zvo'gnInAdhAsyamAnena / luTo viSaye laT / tamaso gA adukSat / adhukSaditi prApte / mitra vayaM ca sUrayaH / mitrA vayamiti prApte / kharavyatyayastu vakSyate / kartRzabdaH kArakamAtraparaH / tathA ca tadvAcinAM kRttaddhitAnAM vyatyayaH / annAdAya / aNviSaye ac / avagrahe vishessH| yaGo yazabdAdArabhya liDyAziSyaGiti GakAreNa pratyAhAraH / teSAM vyatyayo bhedatItyAdirukta eva // liGayAziSya / 3 / 1 / 86 // AzIrliGi pare dhAtoraG syAcchandasi / vaca um / mantraM vocemAmaye // dRze Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaidikiiprkriyaa| 335 ragvaktavyaH * // pitaraM ca dRzeyaM mAtaraM ca / aGi tu RdRzo'GIti guNaH syAt // chandasyubhayathA / / 4 / 117 // dhAtvadhikAre uktaH pratyayaH sArvadhAtukArdhadhAtukobhayasaMjJaH syAt / vardhantu tvA. suSTutayaH / vardhayantvityarthaH / ArdhadhAtukalyANNilopaH / vizRNvire / sArvadhAtukatvAt bhuH zRbhAvazca / huznuvoriti yaN // AgamahanajanaH kikinau liT ca / 3 / 2 / 171 // AdantAhavarNAntAdgamAdezca kikinau stastau ca lir3at / badhirvajaM papiH somaM dadirgAH / jagmiyuvA / jannivatramamitriyam / jajJiH / liGadbhAvAdeva siddhe RcchatyUtAmiti guNabAdhanArtha kittvam / bahulaM chandasItyutvam / taturiH / jaguriH // tumarthe sesenaseasenaksekasenadhyaiadhyanakadhyaikadhyainzadhyaizadhyaintavaitavetavenaH / / 4 / 9 // se / vakSe rAyaH / sen / tA vAmeSe / ase / zarado jIvase dhAH / asena nitvAdAdyudAttaH / kse / preSe / kasen / gavAmiva zriyase / adhyai / adhyain / jaTharaM pRNadhyai / pakSe AdhudAttam / kadhyai kadhyain / Ahuvadhyai / pakSe nitsvaraH / zadhyai / rAdhasaH saha mAdayadhyai / zadhyain / vAyave pibadhyai / tavai / dAtavA u / taveG / sUtave / taven / kartave // praya rohiSyai avythissyai|3|4|10|| ete tumarthe nipAtyante / prayAtuM roddhumvythitumityrthH|| dRze vikhye ca / / 4 / 11 // draSTuM vikhyAtumityarthaH // zaki Namulkamulau // 4 // 12 // zaknotAvupapade tumarthe etau staH / vibhAjaM nAzakat / apalupaM nAzakat / vibhaktumapaloptumityarthaH // Izvare tosunkasunau / / 4 / 13 // Izvaro vicaritoH / Izvaro. vilikhaH / vicarituM vilekhitumityarthaH // kRtyArthe tavaikenkenyatvanaH / / 414 // na mlechitavai / avagAhe / didRkSeNyaH / bhUryaspaSTa kalam // avacakSe ca / / 4 / 15 // ripuNA nAvacakSe / avakhyAtavyamityarthaH // bhAvalakSaNe stheNkRJvadicarihutamijanibhyastosun / 3 / 4 / 16 // AsaMsthAtoH sIdanti / AsamApteH / sIdantItyarthaH / udetoH / apakartAH / pravaditoH / pracaritoH / hotoH / aatmitoH| kAmamAvijanitoH saMbhavAmaH / iti zrutiH // mRpitRdoH kasun / 3 / 4 / 17 // bhAvalakSaNe ityeva / purA krUrasya visRpo virapzin / purA jatrubhya AtRdaH // // iti tRtiiyo'dhyaayH|| rAtrezcAjasau / 4 / 1 // 31 // rAtrizabdAnGIpsyAt ajasviSaye chandasi / rAtrI vyakhyadAyatI / loke tu kRdikArAditi GISyantodAttaH // nityaM chandasi / 4 / 1 / 46 // bahvAdibhyazchandasi viSaye nityaM GIS / bahvISu hi tvA / nityagrahaNamuttarArtham // bhuvazca / 4 / 1 // 47 // GIp syAt chandasi / vibhvI / prabhavI / viprasaMbhya iti DupratyayAntaM sUtre'nukriyate / uta ityanuvRtteH / uvaGAdezastu sautraH // mudgalAcchandasi licca * GISo littvamAnuk cAgamaH / litvaraH // rathIrabhUnmudgalAnI // dIrghajihvI ca chandasi / 4 / 1 // 59 // saMyogopadhatvAdaprApto GIS vidhIyate / AsurI vai dIrghajihvI devAnAM yajJavAT // kadrukamaNDalvozchandasi / 4 / 1171 // UG syAt / kadrazca vai kamaNDalUH // gugguluma Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 siddhAntakaumudyAm dhujatupatayAlUnAmiti vaktavyam * // guggulUH / madhUH / jataH / patayAlUH // avyayAttyap // AviSyasyopasaMkhyAnaM chandasi * // AviSTyo vardhate // chandasi ThaJ / 4 / 3 / 19 // varSAbhyaSThako'pavAdaH / khare bhedaH / vArSikam // vasantAca // 4 // 20 // ThaJ syAt chndsi| vAsantikam // hemantAca / 4 / 3 / 21 // chandasi ThaJ / haimantikam / yogavibhAga uttarArthaH // zaunakAdibhyazchandasi / 4 / 3 / 106 // NiniH prokte'rthe / chANorapavAdaH / zaunakena proktamadhIyate zaunakinaH // vAjasaneyinaH / chandasi kim / zaunakIyA zikSA // dhyacazchandasi / 4 / 3 / 150 // vikAre mayaT syAt / zaramayaM barhiH / yasya parNamayI juhUH // notvadvardhabilvAt / 4 / 3 / 151 // utvAn ukAravAn / maunaM zikyam / vardha carma tasya vikAro vArdhI rajjuH / bailvo yUpaH // sabhAyA yaH // Dhazchandasi / 4 / 4 / 106 // sabheyo yuvA // bhave chandasi / 4 / 4 / 110 // saptamyantAdbhavArthe yat / medhyAya ca vidyutyAya ca / yathAyathaM zaiSikANAmaNAdInAM ghAdInAM cApavAdo'yaM yat / pakSe te'pi bhavanti / sarvavidhInAM chandasi vaikalpikatvAt / tadyathA / muJjavAnnAma parvataH / tatra bhavo mauJjavataH / somasyeva mauJjavatasya bhakSaH / AcaturthasamAptezchando'dhikAraH // pAthonadIbhyAM DyaN / 4 / 4 / 111 // tamu tvA pAthyo vRSA / cano dadhIta nAdyo giro me / pAthasi bhavaH pAthyaH / nadyAM bhavo nAdyaH // vezantahimavajhyAmaN / 4 / 4 / 112 // bhave / vaizantIbhyaH khAhA / haimavatIbhyaH svAhA // srotaso vibhASA DyaDDyo / 4 / 4 / 113 // pakSe yat / DyaDDyayostu khare bhedaH / srotasi bhavaH srotyaH / srotasyaH // sagarbhasayUthasanutAdyan / 4 / 4 / 114 // anubhrAtA sagarthyaH / anusakhA sayUthyaH / yo naH sanutya uta vA jighatnu / nutirnutam / napuMsake bhAve ktaH / sagarbhAdayastrayo'pi karmadhArayAH / samAnasya chandasIti saH / tato bhavArthe yan / yato'pavAdaH // tugrAddhan / 4 / 4 / 115 // bhave'rthe / pakSe yadapi / A vaH zamaM vRSabhaM tugryAkhiti baDhacAH / tugriyAkhiti zAkhAntare / dhanAkAzayajJavariSTheSu tugrazabda iti vRttiH // agrAdyat / 4 / 4 / 116 // ghacchau ca / 4 / 4 / 117 // cAdyat / agre bhavo'gryaH / agriyaH / agrIyaH // smudraabhraaddhH|4|4|118 // samudriyA apsaraso manISiNam / nAnadato amriyasyeva ghoSAH // barhiSi dattam / 4 / 4 / 119 // prAgghitAdyadityeva / barhiSyeSu nidhiSu priyeSu // dUtasya bhAgakarmaNI / 4 / 4 / 120 // bhAgoM'zaH dUtyam // rakSoyAtUnAM hnnii|4|4|121 // yA te agne rakSasyA tanUH // revatIjagatIhaviSyAbhyaH prazasye / 4 / 4 / 122 // prazaMsane yatsyAt / revatyAdInAM prazaMsanaM revatyam / jagatyam / haviSyam // asurasya kham / 4 / 4 / 123. // asurya devebhirdhAyi vizvam // mAyAyAmaN / 4 / 4 / 124 // AsurI mAyA // tadvAnAsAmupadhAno mantra itISTakAsu luk ca mtoH|4|4|125 // varcakhAnupadhAno mantra AsAmiSTakAnAM varcasyAH / RtavyAH // azvimAnaN / 4 / 4 / 126 // AzvinIrupadadhAti // vaya Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaidikIprakriyA / 337 syAsu mUrbho mtup|4|4|127|| tadvAnAsAmiti sUtraM srvmnuvrtte| matoriti padamAvartya paJcamyantaM bodhyam / matubanto yo mUrdhazabdastato matupsyAtprathamasya matoluMkca vayaHzabdavanmabropadheyAkhiSTakAsu / yasminmanne mUrdhavayaHzabdau stastenopadheyAsu mUrdhanvatIrupadadhAtIti prayogaH / / matvarthe mAsatanvoH / 4 / 4 / 128 // namo'bhram tadasminnastIti nabhasyo mAsaH / ojasyA taH // madhotraM ca / 4 / 4 / 129 // mAdhavaH / madhavyaH // ojaso'hani yatkhau / 4 / 4 / 130 // ojasyamahaH / ojasInaM vA // vezoyazaAderbhagAdyalkhau / 4 / 4 / 1314132 // yathAsaMkhyaM neSyate / vezo balaM tadeva bhaga iti karmadhArayaH / vezobhagyaH / vezobhagInaH / yazobhagyaH / yazobhagInaH / yogavibhAga uttarArthaH kramanirAsArthazca // pUrvaiH kRtaminayau ca / 4 / 4 / 133 // gambhIrebhiH pathibhiH pUrviNebhiH / ye te panthAH savitaH pUrvyAsaH // adbhiHsNskRtm|4|4|134|| yasyeimapyaM haviH // sahasreNa sammitau ghaH / 4 / 4 / 135 // sahasriyAso apAM normyH| sahasrega tulyA ityrthH|| matau ca 4 // 4 // 136 // sahasrazabdAnmatvarthe ghaH syAt / sahasramasyAstIti sahasriyaH // somamarhati yaH / 4 / 4 / 137 // somyo brAhmaNaH / yajJArha ityarthaH // maye ca / 4 / 4 / 138 // somazabdAdyaH syAnmayaDarthe / somyaM madhu / somamayamityarthaH // madhoH / 4 / 4 / 139 // madhuzabdAnmayaDarthe yatsyAt / madhavyaH / madhumaya ityarthaH // vasoH samUhe ca / 4 / 4 / 140 // cAnmayaDarthe yat / vasavyaH // akSarasamUhe chandasa upasaMkhyAnam * // chandaHzabdAdakSarasamUhe vartamAnAtvArthe yadityarthaH / AzrAvayeti caturakSaramastuzrauSaDiti caturakSaraM yajeti yakSaraM yeyajamAha iti paJcAkSaraM yakSaro vaSaTrAra eSa vai saptadazAkSarazchAndasyaH // nakSatrAddhaH / 4 / 4 / 141 // khArthe / nakSatriyebhyaH khAhA // sarvadevAttAtilU / 44 / 142 // khArthe / savitA naH suvatu sarvatAtim / pradakSiNidevatAtimurANaH // zivazamariSTasya kare / 4 / 4 / 143 // karotIte karaH / pacAdyac / zivaM karotIti zivatAtiH / yAbhiH zantAtI bhavatho dadAzuSe / atho ariSTatAtaye // bhAve ca / 4 / 4 / 144 // zivAdibhyo bhAve tAtiH syAcchandasi / zivasya bhAvaH zivatAtiH / zantAtiH / ariSTatAtiH // // iti cturthodhyaayH|| saptano'Jchandasi / / 1 / 61 // tadasya parimANamiti varga iti ca / sapta sAptAni asRjat // zanzatorDinizchandasi tadasya parimANamityarthe vAcyaH * // paJcadazino'rdhamAsAH / triMzino mAsAH // viMzatezceti vAcyam * // viMzino'GgirasaH // yuSmadasmadoH sAdRzye vatubvAcyaH * // tvAvataH puruSaso / na tvAvAM anyaH / yajJaM viprasya mAvataH // 1 anantarArthe ceti vaktavyam * // madhvanantaramasminmadhayo mAsaH // lugakArekArarephAzceti vAcyA * // luk / madhustaponabhaH / akAraH / iSaH / UrjaH / annavAnbalavAgityarthaH / ikAraH / shuciH| AtapAdhikyena dehazoSarUpazugvAnityarthaH / rephH| zukaH // Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 siddhAntakaumudyAm chandasi ca / / 1 / 67 // prAtipadikamAtrAttadarhatIti yat / sAdanyaM vidathyam // vatsarAntAcchazchandasi / / 1 / 91 // nirvRttAdiSvartheSu / idvatsarIyaH // saMparipUrvAtva ca / / 1 / 22 // cAcchaH / saMvatsarINaH / saMvatsarIyaH / parivatsarINaH / parivatsarIyaH // chandasi ghas / / 1 / 106 // RtuzabdAttadasya prAptamityarthe / bhAga RtviyaH // upasargAcchandasi dhAtvarthe / 5 / 11118 // dhAtvarthaviziSTe sAdhane vartamAnAtsvArthe vatiH syAt / yadudvato nivataH / udgatAnnirgatAdityarthaH // thaT ca chandasi / / 2 / 20 // nAntAdasaMkhyAdeH parasya DaTasthaT syAnmaTa ca / paJcatham / paJcamam // chandasi paripanthiparipariNau paryavasthAtari / 5 / 2 / 89 // paryavasthAtA zatruH apatyaM paripanthinam / mAtvA paripariNau vidan // bahulaM chandasi / / 2 / 122 // matvarthe viniH syAt // chandovinprakaraNe'STrAmekhalAdvayobhayarujAhRdayAnAM dIrghazceti vaktavyam * // iti dIrghaH / maMhiSThamubhayAvinam / zunamaSTrA vyacarat // chandasIvanipau ca vaktavyau * // I / rathIrabhUt / sumaGgalIriyaM vadhUH / maghavAnamImahe // tayordA hilau ca chandasi / / 3 / 20 // idantadoryathAsaMkhyaM staH / idA hi va upastutim / tarhi // thA hetau ca chandasi / / 3 / 26 // kimasthA syAddhetau prakAre ca / kathA grAmaM na pRcchasi / kathA dAzema / pazca pazcA ca chandasi / / 3 / 33 // avarasya astAtyarthe nipAtau / pazca hi saH / no te pazcA // tuzchandasi / / 3 / 59 // tRjantAttunnantAcca iSThannIyasunau staH / AsutiM kariSThaH / dohIyasI dhenuH // pratnapUrvavizvemAtthAla chandasi / / 3 / 111 // ivArthe / taM pratnathA pUrvathA vizvathemathA // amu ca chandasi / / 4 / 12 // kimettiGavyayaghAdityeva / prataM naya prataram // vRkajyeSThAbhyAM tiltAtilau ca chandasi / / 4 / 41 // khArthe / yo no durevo vRkatiH / jyeSThatAti barhiSadam // anasantAnapuMsakAcchandasi / / 4 / 103 // tatpuruSAdRc syAtsamAsAntaH / brahmasAmaM bhavati / devacchandasAni // bahuprajAzchandasi / / 4 / 123 // bahuprajA nirRtimAviveza // chandasi ca / / 4 / 142 // dantasya datRzabdaH syaadbhuvriihau| ubhayatodataH pratigRhNAti // Rtazchandasi / / 4 / 158 // RdantAbahuvrIherna kap / hatA mAtA yasya hatamAtA // // iti pnycmo'dhyaayH|| ekAco dve prathamasya // chandasi veti vaktavyam * // yo jAgAra / dAti priyANi // tujAdInAM dIrgho'bhyAsasya / 6 / 1 / 7 // tujAdirAkRtigaNaH / prabharA tUtujAnaH / sUrye mAmahAnam / dAdhAra yaH pRthivIm / sa tUtAva // bahulaM chandasi / / 1 / 34 // hvaH saMprasAraNaM syAt / indramAhuva Utaye // Rci beruttarapadAdilopazca chandasi * // Rczabde pare treH saMprasAraNamuttarapadAderlopazceti vaktavyam / tRcaM sUktam / chandasi kim / vyUcAni // rayermatau bahulam * // revAn / rayimAn puSTivardhanaH // cAyaH kI / 6 / 1 / 35 // nya1nyaM cikyuna nicikyuranyam / liTi usi rUpam / bahulagrahaNAnuvRtterneha / amiM jyoti Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaidikiiprkriyaa| 339 nicAyya // apaspRdhethAmARcurAnRhuzcicyuSetityAjAtAzritamAzIrAzIrtAH / 3 / 1 // 36 // ete chandasi nipAtyante / indrazca viSNo yadapaspRdhethAm / spardhelaGi AthAm / arkamAnRcuH / vasUnyAnRhuH / arcaraheMzca liTyusi / cicyuSe / cyuGo liTi thAsi / yastityAja / tyjeli| zrAtAsta indra somaaH| zritA no grahAH / zrIJ pAke niSThAyAm / AzIraM duhe / madhyata AzIrtaH / zrIna eva vipi niSThAyAM ca // khidezchandasi / 6 / 1 / 52 // khida dainye / asyaica AdvA syAt / cikhAda / cikhedetyarthaH // zIrSazchandasi / / 1 / 60 // ziraHzabdasya zIrSan syAt / zIrNaH zIrNo jagataH // vA chandasi / 6 / 1 / 106 // dIrghAjjasi i ci ca pUrvasavarNadI| vA syAt / vArAhI / vArAhyau / mAnuSIrILate vizaH / uttarasUtradvaye'pIdaM vAkyabhedena saMbadhyate / tenAmi pUrvatvaM vA syAt / zamI ca zamyaM ca / sUrmya suSirAmiva / saMprasAraNAceti pUrvarUpamapi vaa| ijyamAnaH / yajyamAnaH // zezchandasi bahulam / 6 / 1170 // lopaH syAt / yA te gAtrANAm / tA tA piNDAnAm // emannAdiSu chandasi pararUpaM vaktavyam* // apAM tveman / apAMtvodman // bhayyapravayye ca chandasi / / 1 / 83 // bibhetyasmAditi bhayyaH / veteH pravayyA iti striyAmeva nipAtanam / praveyamityanyatra / chandasi kim / bheyam / praveyam // hRdayyA upasaMkhyAnam * // hRde bhavA hRdayyA ApaH / bhave chandasi yat // prakRtyAntaHpAdamavyapare / 6 / 1 / 115 // RpAdamadhyastha eG prakRtyA syAt ati pare na tu vakArayakArapare'ti / upaprayanto adhvaram / sujAte azvasUnRte / antaHpAdaM kim / etAsa ete'rcanti / avyapare kim / te'vadan // avyAdavadyAdavakramuravratAyamavantvavasyuSu ca / 6 / 1 / 116 // eSu vyapare'pyati eGga prakRtyA / vasurbhino avyAt / mitramaho avadyAt / mA zivAso avkrmuH| te no avrata / zatadhAro ayaM maNiH / te no avantu / kuzikAso avasyavaH / yadyapi baDhcaisteno'vantu sthataH / so'yamagAt / te'ruNebhirityAdau prakRtibhAvo na kriyate tathApi bAhulakAtsamAdheyam / prAtizAkhye tu vAcanika evAyamarthaH // yajuSyuraH / 6 / 11117 // uraHzabdaH eGanto'ti prakRtyA yajuSi / uro antarikSam / yajuSi pAdAbhAvAdanantaHpAdArtha vacanam // Apo juSANo vRSNovarSiSThe'mbe'mbAle'mbike pUrve / 6 / 1 / 118 // yajuSi ati prakRtyA / Apo asmAnmAtaraH / jugANo agnirAjyasya / vRSNo aMzubhyAm / varSiSThe adhi nAke / ambe ambAle ambike / asmAdeva vacanAdambArtheti hakho na // aGga isyAdau ca / 6 / 1 / 119 // aGgazabde ya eG tadAdau ca akAre ya eG pUrvaH so'ti prakRtyA yajuSi / prANo aGge aGge adIdhyat // anudAtte ca kudhapare / 6 / 1 / 120 // kavargadhakArapare anudAtte'ti pare eG prakRtyA yajuSi / ayaM so amiH / ayaM so adhvaraH / anudAtte kim / atho'gre rude / agrazabda AdhudAttaH / kudhapare kim / so'yamagnimataH // avapa 1 kayAmatI kuta etAsa ete'rcanti zuSmaM vRSaNe vsyaa|| / Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 siddhAntakaumudyAm thAsi ca / / 1 / 121 // anudAtte akArAdau avapathAHzabde pare yajuSi eG prakRtyA / trIrudrebhyo avapathAH / vapesthAsi laGi titiGa ityanudAttatvam / anudAtte kim / yadrudebhyo'vapathAH / nipAtairyadyadIti nighAto na // AGo'nunAsikazchandasi / / 1 / 126 // AGo'ci pare'nunAsikaH syAt sa ca prakRtyA / abhra A~ apaH / gabhIra A~ ugraputre / ISAakSAdInAM chandasi prakRtibhAvo vaktavyaH * // ISAakSo hiraNyayaH / jyA iyam / pUSA aviSTu // syazchatdasi bahulam / 61 / 133 // sya ityasya sorlopaH syAddhali / eSa sya bhAnuH // havAcandrottarapade maLe / 6 / 1 / 151 // hakhAtparasya candrazabdasyottarapadasya suDAgamaH syAnmanne / harizcandro marudgaNaH / suzcandra dasma // pitarAmAtarA ca chandasi / 6 / 33 // dvandve nipAtaH / A mA gantAM pitarA mAtarA ca / cAdviparItamapi / na mAtarA pitarA nU cidiSTau // samAnasya chandasyamUrdhaprabhRtyudarkeSu / 3 / 3 / 84 // samAnasya saH syAnmUrdhAdibhinne uttarapade / sagarthyaH / chandasi striyAM bahulam * // viSvagdevayorayAdezaH / vizvAcI ca ghRtAcI ca / devadrIcI nayata devayantaH / kadrIcI // sadha mAdasthayozchandasi / / 3 / 96 // sahasya sadhAdezaH syAt / indratvAsmintsadhamAde / somaH sadhastam // pathi ca chandasi / 6 / 3 / 108 // pathizabde uttarapade koH kavaM kAdezazca / kavapathaH / kApathaH / kupathaH // sADhye sAdA sADheti nigame / 6 / 3 / 113 // saheH ktvApratyaye AdyaM dvayaM tRni tRtIyaM nipAtyate / marudbhirunaH pRtanAsu sAhvA / acormadhyasthasya Dasya LaH Dhasya hazca prAtizAkhye vihitaH / Ahahi / dvayozcAsya kharayormadhyametya saMpadyate sa DakAro LakAraH hvakAratAmeti sa evaM cAsya DhakAraH sannUSmaNA saMprayukta iti // chandasi ca / 63 / 126 // aSTana AtvaM syAduttarapade / aSTApadI // mantre somAzvendriyavizvadevyasya matau / 63 / 131 // dIrghaH syAnmane / azvAvatI somAvatIm / indriyAvAnmadintamaH / vizvakarmaNA vizvadevyAvatA // oSadhezca vibhaktAvaprathamAyAm / / 3 / 132 // dIrghaH syAnmantre / yadoSadhIbhyaH / adadhAtyoSadhISu // Rci tunughamakSutakutroruSyANAm / / 3 / 133 // dIrghaH syAt / AtU na indra / nu martaH / uta vA ghA syAlAt / makSU gomantamImahe / bharatA jAtavedasam / taGiti thAdezasya GittvapakSe grahaNam / teneha na / zRNota grAvANaH / kUmanAH / atrA te bhadrA / yatrA nazcakrA / uruSyANaH // ikaH suji / 6 / 3 / 134 // Rci dIrgha ityeva / abhISuNaH sakhInAm / suJa iti SaH / nazca dhAtusthoruSubhya iti NaH // yco'tstingH|6|3|135|| manne dIrghaH / vidmA hi cakrA jarasam // nipAtasya ca / 6 / 3 / 136 // evA hi te // anyeSAmapi dRzyate / 6 / 3 / 137 // anyeSAmapi pUrvapadasthAnAM dIrghaH syAt / pUruSaH / daNDAdaNDi / chandasyubhayathA / 64 / 5 // nAmi dIrthoM vA / dhAtA dhAtRNAmiti bahucAH / taittirIyAstu hakhameva paThanti // vA SapUrvasya nigame / 6 / 4 / 9 // SapUrvasyAca upadhAyA vA dIrgho'saMbuddhau sarvanAmasthAne pre| RbhukSANam / RbhukSaNam / nigame kim / takSA / Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaidikIprakriyA / 341 takSANau // janitA mantre / / 4 / 53 // iDAdau tRci Nilopo nipAtyate / yo naH pitA janitA // zamitA yajJe / / 4 / 54 // zamayitetyarthaH // yupluvordIrghazchandasi / / 4 // 58 // lyapItyanuvartate / viyUya / viplUya // ADajAdInAm // chandasyapi dRzyate / 63 / 73 // anajAdInAmityarthaH / AnaT / AvaH // na maangyoge|| bahulaM chandasyamAGayoge'pi vA475 // aDATau na staH / mAGayoge'pi staH / janiSThA ugraH sahase turAya / mA vaH kSetre parabIjAnyavApsuH // irayo re / / 4 / 76 // prathamaM dadhra ApaH / rebhAvasyAbhIyatvenAsiddhatvAdAlopaH / atra rezabdasyeTi kRte punarapi rebhAvaH / tadartha ca sUtre dvivacanAntaM nirdiSTamirayoriti // chandasyubhayathA / 6 / 4 / 86 // bhUsudhiyoryaN syAdiyakuvaGau ca / vaneSu citraM vibhvam / vibhuvaM vA / sudhyo havyamagneH / sudhiyo vA / tanvAdInAM chandasi bahulam * // tanvaM puSema / tanuvaM vA / tryambakam / triyambakam // tanipatyozchandasi / 6 / 4 / 99 // etayorupadhAlopaH kiti pratyaye / vitalire kavayaH / zakunA iva paptima bhASAyAM vitenire / petima // ghasibhasorha li ca / 6 / 4 / 100 // sagdhizca me / babdhAM te harI dhAnAH // hujhalbhyo herdhiH // zruzRNupRkRvRbhyazchandasi / 6 / 4 / 102 // zrudhI havam / zRNudhI giraH / rAyaspUrdhi / uruNaskRdhi / apAvRdhi // vA chandasi / / 4 / 88 // hirapidvA // aDintazca / / 4 / 103 // hedhiH syAt / rArandhi / ramervyatyayena parasmaipadam / zapaH zlurabhyAsadIrghazca / asme prayandhi / yuyodhi jAtavedaH / yameH zapo luk / yauteH zapaH zluH // mvessvaangyaaderaatmnH|6|4|141|| AtmanzabdasyAderlopaH syAdAGi / tmanA deveSu // vibhASa|zchandasi / 64 / 162 // Rtuzabdasya RtaH sthAne raH syAdvA iSThameyassu / tvaM rajiSThamanuneSi / RjiSThaM vA // RvyavAstavyavAstvamAdhvIhiraNyayAni chandasi / / 4 / 975 / / Rtau bhavamRtvyam / vAstuni bhavaM vAstvyam / vAstvaM ca / madhuzabdasyANi striyAM yaNAdezo nipAtyate / mAdhvInaH santvoSadhIH / hiraNyazabdAdvihitasya mayaTo mazabdasya lopo nipAtyate / hiraNyayena savitA rathena / // iti ssssttho'dhyaayH|| zIDo ruT // bahulaM chandasi // 18 // ruDAgamaH syAt / lopasta AtmanepadeSviti pakSe talopaH / dhenavo duhe / lopAbhAve ghRtaM duhRte / adRzramasya // ato bhisa aim // bahulaM chandasi / / 110 // agnidevebhiH // netarAcchandasi // 1 // 26 // khamoradaD na / vAtraghnamitaram / chandasi kim / itaratkASTham // samAsejnapUrve ktvo lyap // ktvApi chandasi // 1 // 38 // yajamAnaM paridhApayitvA // supAM sulukpuurvsvrnnaaccheyaaddaaddyaayaajaalH||1||39|| RjavaH santu panthAH / panthAna iti prApte suH / parame vyoman / vyomani iti prApte DelRk / dhItI / matI / suSTutI / 1 tujAditvAditi bhAvaH // Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 siddhAntakaumudyAm dhItyA matyA suSTutyeti prApte pUrvasavarNadIrghaH / yA surathA rathItamobhA devA divispRshaa| azvinA / yau surathau divispRzAvityAdau prApte A / natAbrAhmaNam / natamiti prApte At / yA deva vidma tA tvA / yamiti prApte / na yuSme vAjabandhavaH / asse indrAbRhaspatI / yuSmAsu asmabhyamiti prApte ze / uruyA / dhRSNuyA / uruNA dhRSNuneti prApte yA / nAbhA pRthivyAH / nAbhAviti prApte DA / tA anuSThyocyAvayatAt / anuSThAnamanuSThA / vyavasthAvadaGga / AGo DyA / sAdhuyA / sAdhviti prApte yAc / vasantA yajeta / vasante iti prApte Ala // iyADi. yAjIkArANAmupasaMkhyAnam * // urviyA / dArviyA / uruNA dAruNeti prApte iyA / sukSetriyA / sukSetriNeti prApte DiyAc / dRtiM na zuSkaM sarasI zayAnam / DerIkAra ityAhuH / tatrAyudAtte pade prApte vyatyayenAntodAttatA / vastutastu GISantAt DelRk / IkArAdezasya tUdAharaNAntaraM mRgyam // AGayAjayArAmupasaMkhyAnam * // pra bAhavA sisRtam / bAhuneti prApte AGAdezaH / gheDiMtIti guNaH / khapnayA / khameneti prApte ayAc / sa naH sindhumiva nAvayA / nAveti prApte ayAr / ritsvaraH // amo maza 71140 // mibAdezasyAmo maz syAt / akAra uccAraNArthaH / zittvAtsarvAdezaH astisica iti IT / vadhI vRtram / avadhiSamiti prApte // lopasta AtmanepadeSu // 1 // 41 // chandasi / devA aduhra / aduhateti prApte dakSiNataH zaye / zete iti prApte / Atmaneti kim / utsaM duhanti // dhvamo dhvAt 71 / 42 // antarevoSmANaM vArayadhvAt / vArayadhvamiti prApte // yajadhvanamiti ca 751143 // enamityasminpare dhvamo'ntalopo nipAtyate / yajadhvainaM priyamedhAH / vakArasya kakAro nipAtyata iti vRttikAroktiH prAmAdikI // tasya tAt / 11 / 44 // loTo madhyamapuruSabahuvacanasya sthAne tAtsyAt gAtramasyAnUnaM kRNutAt / kRNuteti prApte / sUrya cakSurgamayatAt / gamayateti prApte // taptanatanathanAzca 71 // 45 // tasyetyeva / zRNota grAvANaH / zRNuteti prApte tap / sunotana pacata brahmavAhase / dadhAtana draviNaM citramasme / tanap / marutastajjujuSTana / juSadhvamiti prApta vyatyayena parasmaipadaM zluzca / vizvedevAso maruto yatiSThena / yatsaMkhyAkAH sthetyarthaH / yacchabdAcchandaso DatiH / astestasya thanAdezaH // idanto masi // 1146 / / masItyavibhaktiko nirdezaH / ikAra uccAraNArthaH / mas ityayamikArarUpacaramAvayavaviziSTaH syAt / masa igAgamaH syAditi yAvat / namo bharanta emasi / tvamasmAkaM tava smasi / imaH smaH iti prApte // ktvo yak 71147 // divaM suparNo gatvAya // iSTInamiti ca 71148 // ktvApratyayasya Inam antAdezo nipAtyate / iSTvInaM devAn / iSTvA iti prApte // slAvyAdayazca / 7 / 1149 // AdizabdaH prakArArthaH / AkArasya IkAro nipAtyate / khinnaH snAtvI malAdiva / pItvI somasya vAvRdhe / snAtvA pItveti prApte // Ajaserasuk 71 / 50 // avarNAntAdaGgAtparasya jaso'suk syAt / devAsaH / 1 suSAmAditvAt Satvam // Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaidikIprakriyA / 343 brAhmaNAsaH // zrIgrAmaNyozchandasi 71 // 56 // Amo nuT / zrINAmudAro dharuNo rayINAm / sUta grAmaNInAm // goH pAdAnte / 71157 // vidmA hi tvA gopatiM zUra gonAm / pAdAnte kim / gavAM zatA pRkSayAmeSu / pAdAnte'pi kvacinna / chandasi sarveSAM vaikalpikatvAt / virAjaM gopatiM gavAm // chandasyapi dRzyate 71176 // asthyAdInAmanaG / indro dadhIco asthabhiH // I ca dvivacane 7 / 1 / 77 // asthyAdInAmiyeva / akSIbhyAM te nAsikAbhyAm // dRksvavasvatavasAM chandasi / 7183 // eSAM tum syAtsau / kIdRDindraH / svavAn / svatavAn / udoSThyapUrvasya // bahulaM chandasi / 71 / 103 // tturiH| jaguriH parAcaiH // hu harezchandasi // 2 // 31 // hareniSThAyAM hu AdezaH syAt / adbhutamasi havirdhAnam // aparihRtAzca / / 2 / 32 // pUrveNa prAptasyAdezasyAbhAvo nipAtyate / aparihRtAH sanuyAma vAjam // some hritH||2|33|| iDguNau nipAtyete / mA naH somo haritaH // grasitaskabhitastabhitottabhitacattavikastAvizastRzaMstuzAstRtarutRtarUtRvastRvarUtRvarUtrIrujvalitikSaritivamityamitIti ca / / 2 / 34 // aSTAdaza nipAtyante / tatra grasu skambhu stambhu eSAmudittvAnniSThAyAmiTapratiSedhe prApte iNnipAtyate / yuvaM zacIbhigraMsitAmamuJcatam / viSkabhite ajare / yena khaH stabhitam / satyenottabhitA bhUmiH / stabhitetyeva siddhe utpUrvasya punarnipAtanamanyopasargapUrvasya mA bhUditi / cate yAcane / kasa gtau| AbhyAM ktasyeDabhAvaH / catto itazcattAmutaH / tridhA ha zyAvamazvinA vikastam / uttAnAyA hRdayaM yadvikastam / nipAtanabahutvApekSaM sUtre bahuvacanaM vikastA iti / tenaikavacanAnto'pi prayogaH sAdhureva / zasu zaMsu zAsu ebhyastRca iDabhAvaH / ekastvaSTurazvasyAvizastA / grAvagrAma uta zaMstA / prazAstA potA / tarateva'vRJozca tRca uT UTa etAvAgamau nipAtyate / tarutAraM rathAnAm / tarUtAram / varutAram / varUtAram / varUtrIbhiH suzaraNo no astu / atra GIbantanipAtanaM prapaJcArtham / varUtRzabdo hi nipAtitaH / tato GIpA gatArthatvAt / ujvalAdibhyazcaturthyaH zapa ikArAdezo nipAtyate / jvala dIptau / kSara saMcasane / Tuvama udgiraNe / ama gatyAdiSu / iha kSaritItyasyAnantaraM kSamitItyapi kecitpaThanti / tatra kSamUS sahane iti dhAturbodhyaH / bhASAyAM tu astskbdhstbdhottbdhctitviksitaaH| vizasitA / zaMsitA / zAsitA / tarItA / taritA / vriitaa| varitA / ujvalati / kSarati / pAThAntare, kSamati / vamati / amati // babhUthA'tatanthajagRmbhavavartheti nigame / / 64 // vidmA tamutsaM yata AbabhUtha // yenAntarikSamurvAtatantha / jagRmbhA te dakSiNamindra hastam / tvaM jyotiSA vitamo vavartha / bhASAyAM tu babhUvitha / Atenitha / jagRhima / vavaritheti // sanisasanivAMsam / 7 / 2 / 69 // sanimityetatpUrvAtsanateH sanotervA kasoriT etvAbhyAsalopAbhAvazca nipAtyate // ( aJjitvAgne sanisasanivAMsam ) pAvakAdInAM chandasi pratyayasthAtkAditvaM neti vAcyam * // hiraNyavarNAH zucayaH pAvakAH // ghorlopo leTi vA 370 // dadhadranAni dAzuSe / somo dadadgandha TAITHHHHHHHHH Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 siddhAntakaumudyAm rvAya / yadamiramaye dadAt // mInAtenigame 73281 // ziti hakhaH / pramiNanti vratAni / loke pramINanti // astisico'pRkte // bahulaM chandasi / / 3 / 97 // sarvamA idam / AsIditi prApte / [asterlaG ti IDabhAva apRktatvA ddhalGyAdilopaH / rutvavisau / saMhitAyAM tu 'bho bhago-167' iti yatvam / 'lopaH zAkalyasya 67' iti yalopaH / gobhirakSAH / si ca iDabhAvacchAndasaH / aT / zeSaM pUrvavat / hakhasya guNaH / jasi ca jasAdiSu chandasi vAvacanaM prAG NaucaGyupadhAyAH * // adhA zatakratvo yUyam / zatakratavaH / pazve nRbhyo yathA gave / pazave // nAbhyastasyAcIti niSedhe bahulaM chandasIti vaktavyam * // anuSagjujoSat // nityaM chndsi||48|| chandasi viSaye caGyupadhAyA RvarNasya Rnnityam / avIvRdhat // na chandasyaputrasya / 7 / 4 / 35 // putrabhinnasyAdantasya kyaci ItvadI? na / mitrayuH / kyAcchandasIti uH / aputrasya kim / putrIyantaH sudAnavaH // aputrAdInAmiti vAcyam * // janIyanto'nvagravaH / janamicchanta ityarthaH / / durasyurdraviNasyurvRSaNyatiri SaNyati 744 // 36 // ete kyaci nipAtyante / bhASAyAM tu upratyayAbhAvAt / duSTIyati / draviNIyati / vRSIyati / riSTIyati // azvAghasyAt / / 4 / 37 // azva agha etayoH kyaci atsyAcchandasi / azvAyanto maghavan / mA tvA vRkA aghAyavaH / na cchandasIti niSedho na ItvamAtrasya kiMtu dIrghasyApIti / atredameva sUtraM jJApakam // devamumnayoryajuSi kAThake / 438 // anayoH kyaci AtsyAdyajuSi kaThazAkhAyAm / devAyanto yajamAnAH / sumnAyanto havAmahe / iha yajuHzabdo na mantramAtraparaH kiMtu vedopalakSakaH / tena RgAtmake'pi manne yajurvedasthe bhavati / kiM ca Rgvede'pi bhavati sa cenmanno yajuSi kaThazAkhAyAM dRSTaH / yajuSIti kim / devAJjigAti sumnayuH / bar3hacAnAmapyasti kaThazAkhA tato bhavati pratyudAharaNamiti haradattaH // kavyadhvarapRtanasyarci lopH||4||39|| eSAmantyasya lopaH syAt kyaci RgviSaye / sapUrvayA nividA kavyatAyoH / adhvaryu vA madhupANim / damayantaM pRtanyum // dadhAterhiH jahAtezca ktvi // vibhASA chandasi 7 / 4 / 44 // hitvA zarIram / hItvA vA // sudhita vasudhita nemadhita dhiSva dhiSIya ca // 4 // 45 // su vasu nema etatpUrvasya dadhAteH ktapratyaye itvaM nipAtyate / garbha mAtA sudhitaM vakSaNAsu / vasudhitamanau / nemadhitA na pauMsyA // ktinyapi dRzyate / uta zvetaM vasudhiti nireke / dhiSva vajaM dakSiNa indra haste / dhatkheti prApte / suretA retA dhiSIya // AzIrliGi iT / iTo't / dhAsIyeti prApte // apo bhi // mAsazchandasIti vaktavyam * // mAdbhiH zaradbhiH // khavaHkhatavasoruSasazceSyate * // khavadbhiH / avaterasun / zobhanamavo yeSAM - te khavasastaiH / tu iti sautro dhAtustasmAdasun / khaM tavo yeSAM taiH svatavadbhiH / samuSadbhirajAyathAH / mithune'siH / vaseH kiccetyasipratyaya iti haradattaH / paJcapAdIrItyA tu uSaH kiditi prAgvyAkhyAtam // na kavateryaGi // kRSezchandasi // 464 // yaGi abhyAsasya cutvaM na / karIkRSyate // dAdharti dardharti dardharSi bobhUtu tetikte'lA''panIphaNa Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 345 tsaMsaniSyadatkarikratkanikradadbharibhraddavidhvatoda vidyutattaritrataH sarisRpataMvarIvRjanmarmRjyA''ganIgantIti ca |7|4/65 // ete'STAdaza nipAtyante / AdyAstrayo dhRGo dhArayatervA / bhavateryaGlugantasya guNAbhAvaH / tena bhASAyAM guNo labhyate / tijeryaGlugantAttaG / iyarterlaTi halAdiH zeSApavAdo rephasya latvamitvAbhAvazca nipAtyate / alarSi yudhma khajakRtpurandara / sipA nirdezo na tantram / alarti dakSa uta / phaNaterAGpUrvasya yaGlugantasya zatari abhyAsasya nIgAgamo nipAtyate / anvApanIphaNat / syandeH saMpUrvasya yaGluki zatari abhyAsasya nik / dhAtusakArasya Satvam / karoteryaGlugantasyAbhyAsasya cutvAbhAvaH / kranderluGi caleraG dvirvacanamabhyAsasya cutvAbhAvo nigAgamazca / kanikradajjanuSam / akrandIdityarthaH / bibharterabhyAsasya jaztvAbhAvaH / vi yo bharibhradoSadhISu / dhvarateryailugantasya zatari abhyAsasya vigAgamo dhAtorRkAralopazca / davidhvato razmayaH sUryasya / terabhyAsasya saMprasAraNAbhAvo'tvaM vigAgamazca / davidyutaddIdyacchozucAnaH / tarateH zatari la abhyAsasya rigAgamaH / sahorjA taritrataH / sRpeH zatari lau dvitIyaikavacane rIgAgamo'bhyAsasya / vRjeH zatari lAvabhyAsasya rIk / mRjerliTi Nala abhyAsasya ruk dhAtozca yuk / gamerAGpUrvasya laTi lAvabhyAsasya cutvAbhAvo nIgAgamazca / vakSyantI vedAssganIganti karNam // sasUveti nigame | 7|4|74 || sUterliTi parasmaipadaM vugAgamo''bhyAsasya cAtvaM nipAtyate / gRSTiH sasUva sthaviram / suSuve iti bhASAyAm // bahulaM chandasi / 74 / 78 // abhyAsasya ikAraH syAcchandasi / pUrNAM vivaSTi / vazeretadrUpam // // iti saptamo'dhyAyaH // vaidikIprakriyA / prasamupodaH pAdapUraNe | 8 | 116 // eSAM dve staH pAdapUraNe / praprAyamagniH / saMsamidhruvase / upopa me parAmRza / kiM nodudu harSase // chandasIraH |8|2|15 // ivarNAntAphAntAcca parasya matormasya vaH syAt / harivate haryazvAya / gIrvAn // ano nuT |8|2| 16 // annantAnmatornuT syAt / akSaNvantaH karNavantaH / asthanvantaM yadanasthA // nAdvasya |8|2| 17 // nAntAtparasya ghasya nuT / supathintaraH || bhUridAnnastuvAcyaH * // bhUridAvattaro janaH // IdrathinaH * // rathItaraH / rathItamaM rathInAm || nasattaniSattAnuttapratUrtasUrta nicchandasi ||2/61 || sadarna pUrvAnnipUrvAcca niSThAyAM natvAbhAvo nipAtyate / nasattamaJjasA / niSattamasya carataH / asannaM niSaNNamiti prApte / undernaJpUrvasyAnuttam / pratUrtamiti tvarateH turvItyasya vA / sUrtamiti sR ityasya / gUrtamiti gUrI ityasya // annarUdharavarityubhayathA chandasi | 8 | 2|70 // rurvA repho vA / amna eva / amnareva / Udhaeva / Udhareva / avaeva / avareva // bhuvazca mahAvyAhRteH |8|2271 // bhuvaiti / bhuvariti // omabhyAdAne 8 287 || omazabdasya plutaH syAdArambhe / o3m agnimILe purohitam / abhyAdAne kim / omityekAkSaram // ye yajJakarmaNi 44 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm thaa|88 // ye 3 yajAmahe / yajJeti kim / ye yajAmahe // praNavaSTeH / / 2 / 89 // yajJakarmaNi TeromityAdezaH syAt / apAM retAMsi jinvato 3 m / TeH kim / halante antyasya mA bhUt // yAjyAntaH / / 2 / 90 // ye yAjyA mantrAsteSAmantyasya TeH pluto yajJakarmaNi / jihvAmane cakRSe havyavAhA 3 m / antaH kim / yAjyAnAmRcAM vAkyasamudAyarUpANAM prativAkyaM TeH syAt / sarvAntyasya ceSyate // bruuhipressyshraussddvaussddaavhaanaamaadeH|8|2|91 // eSAmAdeH pluto yajJakarmaNi / agnayenubrU 3 hi / agnaye gomayAni pre 3 pya / astu zrau 3 SaT / somasyAgne vIhI vau 3 SaT / agnimA 3 vaha // agnItpreSaNe parasya ca / 8 / 2 / 92 // agnIdhaH preSaNe AdeH plutastasmAtparasya ca / o 3 zrA 3 vaya // vibhASA pRSTaprativacane heH / 8 / 2 / 93 // plutaH / akArSIH kaTam / akArSa hi 3 / akArSa hi / pRSTeti kim / kaTaM kariSyatihi / heH kim / kaTaM karoti nanu // nigRhyAnuyoge ca / 8 / 2 / 94 // atra yadvAkyaM tasya TeH pluto vA / adyAmAvAsyetyAttha 3 / amAvAsyetyevaMvAdinaM yuktyA svamatAtpracyAvya evamanuyujyate // AmraDitaM bharsane / 8 / 2 / 95 // dasyo 3 dasyo 3 ghAtayiSyAmi tvAm / AmeDitagrahaNaM dviruktopalakSaNam / caura caura 3 // aGgayuktaM tiGAkAGkSam / / 2 / 96 // aGgetyanena yuktaM tiGantaM plavate / aGga kUja 3 idAnIM jJAsyasi jAlma / tiG kim / aGga devadatta mithyA vadasi / AkAGgaM kim / aGga paca / naitadaparamAkAGkSati / bhartsana ityeva / aGgAdhISva bhaktaM tava dAsyAmi // vicAryamANAnAm / / 2 / 97 // vAkyAnAM TeH plutaH / hotavyaM dIkSitasya gRhA 3 i / na hotavya 3 miti / hotavyaM na hotavyamiti vicAryate / pramANairvastutattvaparIkSaNaM vicAraH // pUrva tu bhASAyAm / 8 / 2 / 98 // vicAryamANAnAM pUrvameva plavate / ahirnu 3 rajjurnu / prayogApekSaM pUrvatvam / bhASAgrahaNAtpUrvayogazchandasIti jnyaayte||prtishrvnne ca / 8 / 2 / 99 // vAkyasya TeH pluto'bhyupagame pratijJAne zravaNAbhimukhya ca / gAM me dehi bhoH / hanta te dadAmi 3 / nityaH zabdo bhavitumarhati / datta kimAttha 3 // anudAttaM praznAntAbhipUjitayoH / 82 / 100 // anudAttaH plutaH syAt / dUrAdbhUtAdiSu siddhasya plutasyAnudAttatvamAtramanena vidhIyate / abhibhUta 3 i / paTa 3 u / agnibhUte paTo etayoH praznAnte TeranudAttaH plutaH / zobhanaH khalvasi mANavaka // ciditi copamArthe prayujyamAne / 82 / 101 // vAkyasya TeranudAttaH plutaH / amicidbhAyA 3 t / amiriva bhAyAt / upamArthe kim / kathaMcidAhuH / prayujyamAne kim / agnirmANavako bhAyAt // uparikhidAsIditi ca / 8 / 2 / 102 // TeH pluto'nudAttaH syAt / uparikhidAsI 3 t / adhaHkhidAsI 3 dityatra tu vicAryamANAnAmityudAttaH plutaH // kharitamAneDite'sUyA 1 atra yezabdo ye yajAmaha iti vAkyaghaTito gRhyate / bhASye sarvatrAtiprasaGgamAzakya siddhaM tu ye yajAmaha ityasya brUhyAdiSUpasaMkhyAnamityuktatvAt // Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaidikIprakriyA / 347 saMmatiko kutsaneSu |8|2| 103 // svaritaH lutaH syAdAmreDite pare'sUyAdau gaye / asUyAyAm / abhirUpaka 3 abhirUpaka riktaM te AbhirUpyam / saMmatau / abhirUpaka 3 abhirUpaka zobhano'si / kope / avinItaka 3 avinItaka idAnIM jJAsyasi jAlma / kutsane / zAktIka 3 zAktIka riktA te zaktiH // kSiyAzIH praiSeSu tiGAkAGkSam |8|2| 104 // AkAGkSasya tiGantasya TeH kharitaH plutaH syAt AcArabhede / svayaM ha rathena yAti 3 upAdhyAyaM padAtiM gamayati / prArthanAyAm / putrAMzca lapsISTa 3 dhanaM ca tAta / vyApAraNe / kaTaM kuru 3 grAmaM gaccha / AkAGkSa kim / dIrghAyurasi / agnIdamInvihara || anantya - syApi praznAkhyAnayoH | 8|2| 105 || anantyasyAntyasyApi padasya TeH svaritaH pluta etayoH / agamaH 3 pUrvA 3 n grAmA 3 n / sarvapadAnAmayam / AkhyAne / agama 3 m pUrvA 3 n grAmA 3 n // lutAvaica idutau |8|2|106 // dUrAdbhUtAdiSu luto vihitastatraiva aicaH plutaprasaGge tadavayavAvidutau lavete / ai 3 tikAyana / au 3 pagava / caturmAtrAvatra aicau sampadyete // eco'pragRhyasyAdUrAdbhUte pUrvasyArdhasyA''duttarasyedutau |8|2|107 // apragRhyasya eco'dUrAdbhUte lutaviSaye pUrvasyArdhasyAkAraH lutaH syAduttarasya tvardhasya idutau staH // praznAntAbhipUjitavicAryamANapratyabhivAdayAjyAnteSveva * // praznAnte / agama: 3 pUrvA 3 n grAmA3n / agnibhUtA 3 i / abhipUjite / karoSi paTA 3 u / vicAryamANe / hotavyaM dIkSitasya gRhA 3 i / na hotavya 3 miti / pratyabhivAde / AyuSmAnedhi agnibhUtA 3 i / yAjyAnte / stomairvidhemAgnayA 3 i / parigaNanaM kim / viSNubhUte ghAtayiSyAmi tvAm / adUrAdbhUta iti na vaktavyam / padAntagrahaNaM tu kartavyam / iha mA bhUt / bhadraM karoSi gauriti / apragRhyasya kim / zobhane mAle || Amantrite chandasi plutavikAro'yaM vaktavyaH * // agnA 3 i patnI vaH // tayorkhAvaci saMhitAyAm / 8 / 2 / 108 // idutoryakAravakArau sto'ci saMhitAyAm / agna 3 yAzA / paTa 3 vAzA / amna 3 yindram / paTa 3 vudakam / aci kim / ammA 3 i varuNau / saMhitAyAM kim / ammA 3 i indraH / saMhitAyAmityAdhyAya samApteradhikAraH / idutorasiddhatvAdayamArambhaH savarNa - dIrghatvasya zAkalyasya ca nivRttyartham / yavayorasiddhatvAdudAttasvaritayoryaNaH kharito'nudAtta - syetyasya bAdhanArtho vA / matuvaso ru saMbuddhau chandasi |8|3|1 || ruityavibhaktiko nirdezaH / matvantasya vakhantasya caruH syAt / alo'ntyasyeti paribhASayA nakArasya / indra marutva iha pAhi somam / harivo medinaM tvA / chandasIra iti vatvam // dAzvAnsAhAmI | 6|1|12 // ete kakhantA nipAtyante / mIstokAya tanayAya // vana upasaMkhyAnam * // kvanibvanipoH sAmAnyagrahaNam / anubandhaparibhASA tu nopatiSThate / anubandhasyehAnirdezAt / yastvAyantaM vasunA prAtaritvaH / iNaH kvanip // ubhayatharkSa |8|3|8 || ampare 1 1 kSiyA AcArolaGghanam / iSTaprArthanamAzIH / praiSaH preSaNam // Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 siddhAntakaumudyAm chavi nakArasya rurvA / pazUstAMzcakre // dIrghAdaTi samAnapAde / 8 / 3 / 9 // dIrghAnnakArasya rurvA syAdaTi tau cennATau ekapAdasthau syAtAm / devA~ acchA sumatI / mahA~ indro ya ojasA / ubhayathetyanuvRtterneha / AdityAnyAciSAmahe // Ato'Ti nityam / / 3 / 3 // aTi parato roH pUrvasyAtaH sthAne nityamanunAsikaH / mahA~ indraH / taittiriyAstu anusvAramadhIyate / tatra chAndaso vyatyaya iti prAJcaH / evaM ca sUtrasya phalaM cintyam // svatavAnpAyau / 8 / 3 / 11 // rurvA / bhuvastasya khatavA~H pAyuragne // chandasi vA'prAneDitayoH / 8 / 249 / visargasya so vA syAt kupvoH prazabdamAneDitaM ca varjayitvA / agne trAtarRtaskaviH / girina vizvataspRthuH / neha / vasunaH pUrvyaspatiH / apretyAdi kim / amiH pra vidvAn / purussHpurussH|| kaH krtkrtikRdhikRtessvnditeH|83350|| visargasya saH syAt / pradivo apskH| yathA no vasyasaskarat / supezasaskarati / uruNaskRdhi / somaM na cAru maghavatsu naskRtam / anaditeriti kim / yathA no aditiH karat // paJcamyAH parAvadhyarthe / 8 / 3 / 51 // paJcamIvisargasya saH syAduparibhAvArthe parizabde parataH / divaspari prathama jajJe / adhyarthe kim / divaspRthivyAH paryojaH // pAtau ca bahulam / 8 / 3352 // paJcamyA ityeva / sUryo no divaspAtu // SaSThayAH patiputrapRSThapArapadapayaspoSeSu / 8 / / 53 // vAcaspatiM vizvakarmANam / divasputrAya sUryAya / divaspRSThaM bhandamAnaH / tamasaspAramasya / parivIta iLaspade / divspyodidhissaannaaH| rAyaspoSaM yajamAneSu // iDAyA vA 8 // 3 // 54 // patiputrAdiSu pareSu / iLAyAsputraH / iLAyAH putraH / iLAyAspade / iLAyAH pade // nisastapatAvanAsevane / 8 / 3 / 102 // nisaH sakArasya mUrdhanyaH syAt / niSTapta rakSo niSTaptA arAtayaH / anAsevane kim / nistapati / punaHpunastapatItyarthaH // yuSmattattatakSuSvantaHpAdam / / 3 / 103 // pAdamadhyasthasya sasya mUrdhanyaH syAttakArAdiSveSu pareSu / yuSmadAdezAH tvaMtvAtetavAH / tribhiSvaM deva savitaH / tebhiSTvA / AbhiSTe / apkhane sadhipTava / amiSTadvizvam / dyAvApRthivI niSTatakSuH / antaHpAdaM kim / tadagnistadaryamA / yanmaAtmano mindAbhUdagmistatpunarAhArjAtavedA vicarSaNiH / atrAmiriti pUrvapAdasyAnto na tu madhyaH // yajuSyekeSAm / 8 / 3 / 104 // yuSmattattatakSuSu parataH sasya mUrdhanyo vA / arcibhiSvam / amiSTe agram / arcibhiSTatAH / pakSe arcibhistvamityAdi // stutastomayozchandasi / 8 / 3 / 105 // nRbhiSTutasya / nRbhiH stutasya / goSTomam / gostomam / pUrvapadAdityeva siddhe prapaJcArthamidam // pUrvapadAta / / 3 / 106 // pUrvapadasthAnimittAtparasya sasya So vA / yadindrAmI diviSThaH / yuvaM hi sthaH kharpatI // sunyH|8|3|107 // pUrvapadasthAnnimittAtparasya suJo nipAtasya sasya SaH / Urdhva USuNaH / abhISuNaH // sanoterana: / 8 / 3 / 108 // goSA indo nRSA asi / anaH kim / gosaniH // saheH pRtanAbhyAM 1 anakArAntasanoteriNakubhyAM parasya sasya Sazchandasi // Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhAraNa varaprakriyA / ca |8|3|109 // pRtanASAham / RtASAham / cAt RtISAham // vivyabhibhyo'DvyavAye vA chandasi | 8|3|119 // sasya mUrdhanyaH / nyaSIdat / nyasIdat / vyaSIdat / vyasIdat / abhyaSTaut / abhyastaut // chandasyRdavagrahAt |8|4| 23 || RkArAntAdavamahAtparasya nasya NaH / nRmaNAH / pitRyANam // nazca dhAtusyoruSubhyaH | 8|4|27 // dhAtusthAt / agne rakSA NaH / zikSA No asmin / uru NaskRdhi / abhISu NaH / mo Su NaH // // ityaSTamo'dhyAyaH // // iti vaidikI prakriyA samAptA // 349 // atha kharaprakriyA // anudAttaM padamekavarjam / 6 / 1 / 158 // paribhASeyaM svaravidhiviSayA / yasminpade yasyodAttaH svarito vA vidhIyate tamekamacaM varjayitvA zeSaM tatpadamanudAttAckaM syAt / gopAyataM naH / atra sanAdyantA iti dhAtutve dhAtukhareNa yakArAkAra udAttaH ziSTamanudAttam // satiziSTakharabalIyastvamanyatra vikaraNebhya iti vAcyam * // tenoktodAharaNe guperdhAtukhara Ayasya pratyayasvarazca na ziSyate / anyatreti kim / yajJaM yajJamabhivRdhe gRNItaH / atra satiziSTo'pi znA ityasya svaro na ziSyate kiM tu tasa eva | anudAttasya ca yatrodAttalopaH / 6 / 1 / 161 // yasminnanudAtte pare udAtto lupyate tasyodAttaH syAt / devIM vAcam / atra GIbudAttaH // cau |6|1|122 // luptAkAre'Jcatau pare pUrvasyAntodAttaH syAt / udAttanivRttikharApavAdaH / devadrIcIM nayata devayantaH // ataddhita iti vAcyam * // dAdhIcaH / mAdhUcaH / pratyayakhara evAtra || Amantritasya ca / 6 / 1 / 198 // AmantritasyAdirudAttaH syAt / agna indra varuNamitra devAH || Amantritasya ca |8|1|19 // padAtparasyApAdAdisthitasyAmantritasya sarvasyAnudAttaH syAt / prAguktasya SASThasyApavAdo'yamASTamikaH / imaM me gaGge yamune sarakhati / apAdAdau kim / zutudra stomam // AmantritaM pUrvamavidyamAnavat // agna indra / atrendrAdInAM nighAto na pUrvasyAvidyamAnatvena padAtparatvAbhAvAt // nAma samAnAdhikaraNe sAmAnyavacanam // samAnAdhikaraNe Amantrite pare vizeSyaM pUrvamavidyamAnavanna / agne tejakhin / agne trAtaH / sAmAnyavacanaM kim / paryAyeSu mA bhUt / anye devi sara - svati // vibhASitaM vizeSavacane // atra bhASyakRtA bahuvacanamiti pUritam / sAmAnyavacanamiti ca pUrvasUtre yojitam / AmantritAnte vizeSaNe pare pUrvaM bahuvacanAntamavidyamAnavadvA / devIH SaLuvaruru naH kRNota / atra devInAM vizeSaNaM SaDiti / devAH zaraNyAH / iha dvitIyasya nighAto vaikalpikaH // subAmantrite parAGgavatsvare | 2|1|2 || subantamAmantrite pare parasyAGgavatsvare kartavye / dravatpANI zubhaspatI / zubha iti zubheH kvivantAtSaSThyantasya 1 ebhyaH parasya sunotyAdeH sasyAvyavAye SatvaM vA / prakaraNaprAptasya SatvamAtrasya vikalpaH // sthAnnimittAduruza bdAtsuzabdAcca parasya nas zabdasya nasya No bhavati // 2 dhAtu Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 siddhAntakaumudyAm parazarIrAnupraveze pASThikamAmantritAyudAttatvam / na cASTamiko nighAtaH zaGkayaH / pUrvAmatritasyAvidyamAnatvena pAdAditvAt / yatte divo duhitarmartabhojanam / iha divaHzabdasyASTamiko nighAtaH / parazunA vRzcan // SaSThyAmantritakArakavacanam * // SaSThyantamAmantritAntaM prati yatkArakaM tadvAcakaM ceti parigaNanaM kartavyamityarthaH / teneha na / ayamagne jaritA / etenAgne brahmaNA / samarthAnuvRttyA vA siddham // pUrvAGgavacceti vaktavyam * // A te pitarmarutAm / prati tvA duhitardivaH // avyayAnAM na * // uccairadhIyAna // avyayIbhAvasya tviSyate * // upAmyadhIyAna // udAttakharitayoryaNaH svarito'nudAttasya / 8 / 2 / 4 // udAttasthAne kharitasthAne ca yo yaN tataH parasyAnudAttasya kharitaH syAt / abhyabhi hi / kharitasya yaNaH / khalapThyAzA / asya kharitasya traipAdikatvenAsiddhatvAccheSanidhAto na // ekAdeza udAttenodAttaH / 82 / 5 // udAttena sahaikAdeza udAttaH syAt / vozvAH / kvAvaraM marutaH // kharito vAnudAtte padAdau / 8 / 2 / 6 // anudAtte padAdau pare udAttena sahaikAdezaH kharito vA syAt / pakSe pUrvasUtreNodAttaH / vI 3 daM jyotirhRdaye / asya zloko divIyate / vyavasthitavibhASAtvAdikArayoH kharitaH / dIrghapraveze tUdAttaH / kiM ca eGaH padAntAditi pUrvarUpe kharita eva / te'vadan / so 3 yamAgAt / uktaM ca prAtizAkhye / ikArayozca prazleSe jhaiprAbhinihateSu ceti // udAttAdanudAttasya svaritaH 8 // 4 // 66 // udAttAtparasyAnudAttasya kharitaH syAt / agnimILe / asyApyasiddhatvAccheSanighAto na / tamIzAnAsaH // nodAttakharitodayamagAgryakAzyapagAlavAnAm / 84 / 67 // udAttaparaH kharitaparazcAnudAttaH kharito na syAt / gAAdimate tu syAdeva / pra ya AruH / vo'zvAH vA 3 bhIzavaH // ekazruti dUrAtsaMbuddhau / / 2 / 33 // dUrAtsaMbodhane vAkyamekazruti syAt / traikharyApavAdaH / Agaccha bho mANavaka // yajJakarmaNyajapanyUMkhasAmasu / 12 / 34 // yajJakriyAyAM mantra ekazrutiH syAjjapAdInvarjayitvA / agnirmUrdhA divaH kakut / yajJeti kim / khAdhyAyakAle traivaryameva / ajapeti kim / mamAne va! vihavepvastu / japo nAma upAMzuprayogaH / yathA jale nimagnasya / nyUGkhA nAma SoDaza okArAH / gItiSu sAmAkhyA // uccaistarAM vA vaSaTkAraH / / 2 / 35 // yajJakarmaNi vauSaTzabda uccaistarAM vA syAdekazrutirvA // vibhASA chandasi / / 2 / 36 // chandasi vibhASA ekazrutiH syAt / vyavasthitavibhASeyam / saMhitAyAM traivaryam / brAhmaNe ekazrutirbaDhacAnAm / anyeSAmapi yathAsaMpradAya vyavasthA // na subrahmaNyAyAM svaritasya tUdAttaH / 1 / 2 / 37 // subrahmaNyAkhye nigade yajJakarmaNIti vibhASA chandasIti ca prAptA ekazrutirna syAtvaritasyodAttazca syAt / subrahmaNyo 3 m // [ subrahmaNi sAdhuriti yat / na ca 'ekAdeza udAttenodAttaH 3658' iti siddhe punaratredamudAttavidhAnaM vyarthamiti vAcyam / tatrAnudAtta ityasyAnuvRtteH / ] asAvityantaH * // tasminneva nigade prathamAntasyAnta udAttaH syAt / gAryo yajate / jittvAtprApta AdyudAtto'nena bAdhyate // amuSyetyantaH // SaSThyantasyApi Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAtipadikakharaprakriyA / 351 prAgvat / dAkSeH pitA yajate / syAntasyopottamaM ca * // cAdantastena dvAvudAttau / gArgyasya pitA yajate // vA nAmadheyasya * // syAntasya nAmadheyasya upottamamudAttaM vA syAt / devadattasya pitA yajate // devabrahmaNoranudAttaH / / 2 / 38 // anayoH kharitasyAnudAttaH syAtsubrahmaNyAyAm / devA brahmANa Agacchata // kharitAtsaMhitAyAmanudAttAnAm / / 2 // 39 // kharitAtpareSAmanudAttAnAM saMhitAyAmekazrutiH syAt / imaM me gaGge yamune sarasvati // udAttakharitaparasya sannataraH / / 2 / 40 // udAttasvaritau parau yasmAttasyAnudAttasyAnudAttataraH syAt / sarasvati shutudri| vyacakSayatvaH // tasya paramAneDitam // anudAttaM ca / 8 / 1 // 3 // dviruktasya paraM rUpamanudAttaM syAt / divedive // // iti sAdhAraNakharAH // dhAtoH / / 1162 // anta udAttaH syAt / gopAyataM naH / asi satyaH // svapAdihiMsAmacyaniTi / 6 / 1 / 188 // khapAdInAM hiMsezcAniTyajAdau lasArvadhAtuke pare AdirudAtto vA syAt / svapAdiradAdyantargaNaH / khapanti / zvasanti / hiMsanti / pakSe pratyayavareNa madhyodAttatA / kityeveSyate / neha / khapAni / hinasAni // abhystaanaamaadiH|6|| 189 // aniTyajAdau lasArvadhAtuke pare abhyastAnAmAdirudAttaH / ye dadati priyA vasu / paratvAccitvaramayaM bAdhate / dadhAnA indre // anudAtte ca / 6 / 1 / 190 // avidyamAnodAtte lasArvadhAtuke pare'bhyastAnAmAdirudAttaH / dadhAsi ratnaM draviNaM ca dAzuSe // bhIhIbhRhamadajanadhanadaridrAjAgarAM pratyayAtpUrvaM piti / / 1 / 192 // bhIprabhRtInAmabhyastAnAM piti lasArvadhAtuke pare pratyayAtpUrvamudAttaM syAt / yo'gnihotraM juhoti / mamattu naH parijmA / mAtA yadvIraM dadhanat / jAgarSi tvam // liti / 6 / 1 / 193 // pratyayAtpUrvamudAttam / cikIrSakaH // AdirNamulyanyatarasyAm / 6 / 1 / 194 // abhyastAnAmAdirudAtto vA Namuli pare / lolUyalolUyam / pakSe litvaraH // acaH kartRyaki / 6 / 1 / 195 // upadeze'jantAnAM kartRyaki pare AdirudAtto vA / lUyate kedAraH svayameva // caGayanyatarasyAm / / 1 / 218 // caGante dhAtAvupottamamudAttaM vA / mA hi cIkaratAm / dhAtvakAra udAttaH / pakSAntare cakudAttaH // // iti dhAtukharAH // karSA''tvato gho'nta udAttaH / 6 / 11159 // karSaterdhAtorAkAravatazca ghaantasyAnta udAttaH syAt / karSaH / zapA nirdezAttudAderAdyudAtta eva / karSaH pAkaH // uJchAdInAM ca / / 1 / 160 // anta udAttaH syAt / uJchAdiSu yugazabdo ghaJanto'guNo nipAtyate kAlavizeSe rathAdyavayave ca / vaizvAnaraH kuzikebhiryugeyuge / anyatra yogeyoge tavastaram / bhakSazabdo ghajantaH / gAvaH somasya prathamasya bhakSaH / uttamazazvattamAvapi / 1 uJcha, mleccha, jaJja, jalpa, japa, badha, yuga, guro, dUSye, vegavedaveSTabandhAH karaNe, stuyudruvazchandasi, vartani stotre,zvabhre daraH, sAmbatApau bhAvagarhAyAm , uttamazazvattamau sarvatra, bhakSamanthagomanthA itynychaadiH|| Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 siddhAntakaumudyAm uduttamaM varuNa / zazvattamamILate // caturaH zasi / / 1167 // caturo'nta udAttaH zasi pare / caturaH kalpayantaH / aci ra iti rAdezasya pUrvavidhau sthAnivattvAnneha / catasraH pshy| cateruran / nittvAdAdyudAttatA // jhalyupottamam / 6 / 1 / 180 // SaTtricaturyo yA jhalAdirvibhaktistadante pade upottamamudAttaM syAt / adhvaryubhiH paJcabhiH navabhiH / navabhirvAjainavatI ca / saptabhyo jAyamAnaH / AdazabhirvivakhataH / upottamaM kim / A SaDiIyamAnaH / vizvaidevaistribhiH / jhali kim / navAnAM navatInAm // vibhASA bhASAyAm / 6 / 1 / 181 // uktaviSaye // sarvasya supi / 6 / 11191 // supi pare sarvazabdasyAdirudAttaH syAt / sarve nandanti yazasA // nityAdinityam / 6 / 1 / 197 // jidantasya nidantasya cAdirudAttaH syAt / yasminvizvAni pauMsyA / puMsaH karmaNi brAhmaNAditvAt pyaJ / sute dadhipva nazcanaH / cAyaterasun / cAyeranne hakhazceti cakArAdasuno nuDAgamazca // pathimathoH sarvanAmasthAne / 6 / 1 / 199 // AdirudAttaH syAt / ayaM panthAH / sarvanAmasthAne kim / jyotiSmataH patho rakSa / udAttanivRttikhareNAntodAttaM padam // antazca tavai yugapat / 6 / 1 / 200 // tavaipratyayAntasyAdyantau yugapadAdyudAttau staH / harSase dAtavA u // kSayo nivAse / 6 / 1 / 201 // AdhudAttaH syAt / khe kSaye zucivrata // jayaH karaNam / 6 / 1 / 202 // karaNavAcI jayazabda AdhudAttaH syAt / jayatyanena jayo'zvaH // vRSAdInAM ca / 6 / 1 / 203 // AdirudAttaH / AkRtigaNo'yam / vaajebhirvaajiniivtii| indraM vANIH // saMjJAyAmupamAnam / 6 / 1 / 204 // upamAnazabdaH saMjJAyAmAdyudAttaH / caJceva cnycaa| kano'tra lup / etadeva jJApayati kvacitkharavidhau pratyayalakSaNaM neti / saMjJAyAM kim / amirmANavakaH / upamAnaM kim / caitraH // niSThA ca yajanAt / 6 / 1 / 205 // niSThAntasya yacaH saMjJAyAmAdirudAtto na tvAkAraH / dattaH / byac kim / cintitaH / anAtkim / trAtaH / saMjJAyAmityanuvRtterneha / kRtam / hRtam // zuSkadhRSTau / 6 / 1 / 206 // etAvAdyudAttau staH / asaMjJArthamidam / atasaM na zuSkam // AzitaH kartA / 6 / 1 / 207 // kartRvAcI Azitazabda AdhudAttaH / kRSannitphAla Azitam // rikte vibhASA / 61 / 208 // riktazabde vA''dirudAttaH / riktaH / saMjJAyAM tu niSThA ca yajanAditi nityamAyudAttatvaM pUrvavipratiSedhena // juSTArpite ca chandasi / 6 / 1 / 209 // AdhudAtte vA staH // nityaM mantre / 6 / 1 / 210 // etatsUtraM zakyamakartum / juSTo damUnAH / SaLara AhurarpitamityAdeH pUrvaNaiva siddheH chandasi pAThasya vyavasthitatayA viparItApAdanAyogAt / arpitAH SaSTirna calA calAsa ityatrAntodAttadarzanAcca // yuSmadasmadorDasi / / 1 / 211 // AdirudAttaH syAt / nahiSastava no mama // ayi ca / / 1 / 212 // tubhyaM hinvAnaH / mahyaM vAtaH 1 vRSaH, janaH, jvaraH, grahaH, hayaH, gayaH, nayaH, tAyaH, tayaH, cayaH, zramaH, vedaH, sUdaH, aMzu, guhA, zamaramI saMjJAyAM bhAvakarmaNoH, majlaH, zAntiH, kAmaH, yAmaH, ArA, dhArA, kArA, vahaH, kalpaH, paadH,| iti vRssaadiH|| Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharaprakriyAyAM phiTasUtrANi / 353 pavatAm // yato'nAvaH / / 1 / 213 // yatpratyayAntasya vyaca AdirudAtto nAvaM vinA / yuJjantyasya kAmyA / kamerNiGantAdaco yat [ anAvaH kim / navatiM nAvyAnAm ] IDavandavRzaMsadahAM nnytH||1|214|| eSAM NyadantAnAmAdirudAttaH / IDyo nUtanairuta / AjuhvAna IDyo vandyazca / zreSThaM no dhehi vAryam / ukthamindrAya zaMsyam // vibhASA vennvindhaanyoH|6|1|215|| AdirudAtto vA / indhAno amim // tyAgarAgahAsakuhazvaThakrathAnAm / 6 / 1 / 216 // AdirudAtto vA / AdyAstrayo ghAntAH / trayaH pacAdyajantAH // matoH pUrvamAtsaMjJAyAM striyAm / 6 / 1 / 219 // matoH pUrvamAkAra udAttaH striinaanni| udumbraavtii| zarAvatI // ato'vatyAH / 6 / 1 / 220 // avatIzabdasyAnta udAttaH / vetrvtii| GISaH SittvAdanudAttatvaM prAptam // IvatyAH / / 1 / 221 // IvatyantasyApi prAgvat / ahIvatI / munIvatI // ||ath phiTsUtrANi // phiSo'nta udaattH|| prAtipadikaM phiTa tasyAnta udAttaH syAt / uccaiH // pATalApAlaGkAmbAsAgarArthAnAm // etadarthAnAmanta udAttaH / pATalA, phaleruhA, surUpA, pAkaleti paryAyAH / laghAvanta iti prApte / apAlaGka, vyAdhighAta, Arevata, Aragvadheti paryAyAH / ambArthaH mAtA / unarvannantAnAmityAdyudAttatve prApte / sAgaraH / samudraH // gehA rthAnAmastriyAm // geham / nabiSayasyeti prApte / astriyAM kim / zAlA / AdhudAtto'yam / ihaiva paryudAsAjjJApakAt // gudasya ca // anta udAttaH syAnna tu striyAm / gudam / astriyAM kim / Antrebhyaste gudAbhyaH / svAGgaziTAmadantAnAmityantaraGgamAyudAttatvam / tataSTAp // dhyapUrvasya strIviSayasya ||dhkaarykaarpuurvo yo'ntyo'c sa udAttaH / antardhA / strIviSayavarNanAnAmiti prApte / chAyA / mAyA / jAyA / yAntasyAntyAtpUrvamityAdyudAttatve prApte / strIti kim / bAhyam / yajantatvAdAdyudAttatvam / viSayagrahaNaM kim / ibhyA / kSatriyA / yato'nAva ityAdhudAtta ibhyazabdaH / kSatriyazabdastu yAntasyAntyAtpUrvamiti madhyodAttaH // khaantsyaashmaadeH|| nakham / ukhA / sukham / duHkham / nakhasya khAGgaziTAmityAyudAttatve prApte / ukhA nAma bhANDa vizeSaH / tasya kRtrimatvAtkhayyuvarNa kRtrimAkhyA cedityuvarNasyodAttatve prApte / sukhaduHkhayornaviSayasyeti prApte / azmAdeH kim / zikhA / mukham / mukhasya khAGgaziTAmiti nabiSayasyeti vA AdyudAttatvam / zikhAyAstu zIGaH kho nidrakhazceti uNAdiSu nittvokterantaraGgatvATTApaH prAgeva khAGgaziTAmiti vA bodhyam // hiSTavatsaratizatthAntAnAm // eSAmanta udAttaH syAt / atizayena bahulo baMhiSThaH / nittvAdAyudAttatve prApte / baMhiSTharazvaiH suvRtA rathena / yadvaMhiSThaM nAtividhe / ityAdau vyatyayAdAdyudAttaH / saMvatsaraH / avyayapUrvapadaprakRtikharo'tra bAdhyate ityAhuH / saptatiH / azItiH / laghAvanta iti prApte / catvAriMzat / ihApi prAgvat / abhyUrvAnA prabhRthasyAyoH / avyayapUrva 1 kecittu pUrva Aditi puMliGgaM paThanti // Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 siddhAntakaumudyAm padaprakRtikharo'tra bAdhyata ityAhuH / thAthAdisUtreNa gatArthametat // dakSiNasya sAdhau // anta udAttaH syAt / sAdhuvAcitvAbhAve tu vyavasthAyAM sarvanAmatayA khAGgaziTAmityAyudAttaH / arthAntare tu laghAvanta iti gururudAttaH / dakSiNaH saralodAraparacchandAnuvartiSviti koshH| khAGgAkhyAyAmAdivoM // iha dakSiNasyAdyantau paryAyeNodAttau staH / dakSiNo bAhuH / AkhyAgrahaNaM kim / pratyaGmukhasyAsInasya vAmapANirdakSiNo bhavati // chandasi ca // asvAGgArthamidam / dakSiNaH / iha paryAyeNAdyantAvudAttau // kRSNasyAmRgAkhyA cet // anta udAttaH / varNAnAM taNetyAdyudAttatve prApte antodAtto vidhIyate / kRSNAnAM brIhI. NAm / kRSNo no nAva vRSabhaH / mRgAkhyAyAM tu / kRSNo rAtryai // vA nAmadheyasya / kRSNasyetyeva / ayaM vAM kRSNo azvinA / kRSNa RSiH // shuklgauryoraadiH|| nityamudAttaH syAdityeke / vetyanuvartata iti tu yuktam // saro gauro yathA pibetyatrAntodAttadarzanAt // aGguSThodakabakavazAnAM chandasyantaH // aGguSThasya khAGgAnAmakurvAdInAmiti dvitIyasyodAttatve prApte'ntodAttArtha ArambhaH / vazAgrahaNaM niyamArtha chandasyeveti / tena loke AdhudAttatetyAhuH // pRSThasya ca // chandasyanta udAttaH syAdvA bhASAyAm // pRSTham // arjunasya tRNAkhyA cet // unarvannantAnAmityAdyudAttasyApavAdaH // Aryasya vAmyAkhyA cet // yAntasyAntyAtpUrvamiti yato'nAva iti vAyudAtte prApte vacanam // AzAyA adigAkhyA cet // digAkhyAvyAvRttyarthamidam / ata eva jJApakAdikparyAyasyAdyudAttatA / indra AzAbhyaspari // nakSatrANAmAviSayANAm // anta udAttaH syAt / AzlepA'nurAdhAdInAM laghAvanta iti prApte / jyeSThAzraviSThAdhaniSThAnAmiSThannantatvenAdyudAtte prApte vacanam // na kupUrvasya kRttikAkhyA cet // anta udAtto na / kRttikA nakSatram / kecittu kupUrvo ya Apa tadviSayANAmiti vyAkhyAya AryikA bahulikA ityatrApyantodAtto netyAhuH // ghRtAdInAM ca // anta udAttaH / ghRtaM mimikSe / AkRtigaNo'yam // jyeSThakaniSThayorvayasi // anta udAttaH syAt / jyeSTha Aha camasA / kaniSTha Aha caturaH / vayasi kim / jyeSThaH / zreSThaH / kaniSTho'lpikaH / iha nittvAdAdyudAtta eva // bilvatidhyayoH kharito vA // anayorantaH kharito vA syAt / pakSe udAttaH // // iti phiTsUtreSu prathamaH paadH|| athAdiH prAk shktteH|| adhikAro'yam / zakaTizakaTyoriti yAvat // haskhA ntasya strIviSayasya // AdirudAttaH syAt / baliH / tanuH // naviSayasyAnisa ntasya // vane na vAyaH / isantasya tu sarpiH / napa napuMsakam // tRNadhAnyAnAM ca yaSAm // vyacAmityarthaH / kuzAH / kAzAH / mASAH / tilAH / baDhcAM tu godhUmAH // traH sNkhyaayaaH|| paJca / catvAraH // svaanggshittaamdntaanaam|| ziT sarvanAma / karNAbhyAM chubukAdadhi / oSThAviva madhu / vizvo vihAyAH // prANinAM kupUrvam // kavargAtpUrva Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharaprakriyAyAM phiTasUtrANi / 355 AdirudAttaH / kAkaH / vRkaH / zukeSu me / prANinAM kim / kSIraM sarpirmadhUdakam // khayyuvarNa kRtrimAkhyA cet // khayi pare uvarNamudAttaM syAt / kandukaH // unarvannantAnAm // una / varuNaM vo rizAdasam / R| khasAraM tvA kRNavai / van / pIvAnaM meSam // varNAnAM taNatinitAntAnAm // AdirudAttaH / etaH / hariNaH / zitiH / pRzniH / harit // hakhAntasya hakhamana tAcchIlye // RdvajyaM hakhAntasyAdibhUtaM hakhamudAttaM syAt / muniH // akSasyAdevanasya // AdirudAttaH / tasya nAkSaH / devane tu / akSarmA dIvyaH // ardhasyAsamadyotane // a| grAmasya / sameM'zake tu ardha pippalyAH // pItadarthAnAm // AdirudAttaH / pItadruH saralaH // grAmAdInAM ca // grAmaH / somaH / yAmaH // lubantasyopameyanAmadheyasya // caJceva cnycaa| sphigantasyeti pAThAntaram / sphigiti lupaH prAcAM saMjJA // na vRkSaparvatavizeSavyAghrasiMhamahiSANAm // eSAmupameyanAnAmAdirudAtto na / tAla iva tAlaH / meruriva meruH / vyAghraH / siMhaH / mahiSaH // rAjavizeSasya yamanvA cet // yamanvA vRddhaH / AGga udAharaNam / aGgAH pratyudAharaNam // laghAvante dvayozca bahvaSo guruH // ante laghau dvayozca laghvoH satorbahvackasya gururudAttaH / kalyANaH / kolAhalaH // strIviSayavarNAkSupUrvANAm // eSAM trayANAmAdhudAttaH strIviSaye / mallikA / varNe / zyenI hrinnii| akSuzabdAtpUrvo'styeSAM te akSupUrvAH / tarakSuH // zakunInAM ca laghupUrvam // pUrvaM laghu udAttaM syAt / kukkuTaH / tittiriH / khaMjarITaH // nartuprANyAkhyAyAm // yathAlakSaNaM prAptamudAttatvaM na / vasantaH / kRkalAsaH // dhAnyAnAM ca vRddhakSAntAnAm // AdirudAttaH / kAntAnAm / zyAmAkAH / SAntAnAma / mASAH // janapadazabdAnAmaSAntAnAm // AdirudAttaH / kekayaH // hayAdInAmasaMyuktalAntAnAmantaH pUrva vA // hayiti halasaMjJA / palalam / zalalam / hayAdInAM kim / ekalaH / asaMyukteti kim / mallaH // igantAnAM ca yaSAm // AdirudAttaH / kRssiH|| // iti phiTsUtreSu dvitIyaH paadH|| atha dvitIyaM prAgISAt // ISAntasya hayAderityataH prAk dvitIyAdhikAraH // vyacAM prAmakarAt // makaravarUDhetyataH prAk tryacAmityadhikAraH // svAGgAnAmakurvAdInAm // kavargarephavakArAdIni varjayitvA vyacAM khAGgAnAM dvitIyamudAttam / lalATam / kurvAdInAM tu / kapolaH / rasanA / vadanam // mAdInAM ca // malayaH / makaraH // zAdInAM zAkAnAm // zItanyA / zatapuSpA // pAntAnAM guvoMdInAm // pAdapaH / AtapaH / ladhvAdInAM tu / anUpam / yacAM tu / nIpam // yutAnyaNyantAnAm // yute / ayutam / ani / dhamaniH / aNi / vipaNiH // makaravarUDhapArevatavitastekSvArjidrAkSAkalomAkASThApeSThAkAzInAmAdiSu // eSAmAdirdvitIyo vodAttaH / makaraH / Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 siddhAntakaumudyAm varUDha ityAdi // chandasi ca // amakarAdyartha ArambhaH / lakSyAnusArAdAdidvitIyaM codAttaM jJeyam || kardamAdInAM ca // AdirdvitIyaM vodAttam // sugandhitejanasya te vA // AdirdvitIyaM tezabdazceti trayaH paryAyeNodAttAH / sugandhitejanAH // napaH phalAntAnAm // AdirdvitIyaM vodAttam / rAjAdanaphalam // yAntasyAntyAtpUrvam // kulAyaH // thAntasya ca nAlaghunI // nAzabdo laghu ca udAtte staH / sanAthA sabhA // ziMzumA rodumbarabalIvardoSTrArapurUravasAM ca // antyAtpUrvamudAttaM dvitIyaM vA // sAGkAzyakAmpilyanAsikyadArvAghATAnAm // dvitIyamudAttaM vA // ISAntasya hayAderAdirvA // halISA / lAGgalISA || uzIradAzerakapAlapalAlazaivAlazyAmAkazArIzarAva hRdayahiraNyAraNyApatyadevarANAm // eSAmAdirudAttaH syAt // mahiorSADhayojayeSTakAkhyA cet // AdirudAttaH / mahiSI jAyA / aSADhA upadadhAti // // iti phiTsUtreSu tRtIyaH pAdaH // zakazikaTyorakSaramakSaraM paryAyeNa // udAttam / zakaTiH / zakaTI // goSTajasya brAhmaNanAmadheyasya // akSaramakSaraM paryAyeNodAttam / goSThajo brAhmaNaH / anyatra goSThajaH pazuH / kRduttarapadaprakRtikhareNAntodAttaH // pArAvatasyopottamavarjam // zeSaM krameNodAttam / pArAvataH // dhUmrajAnumuJjakezakAlavAlasthAlIpAkAnAmadhUjalasthAnAm // eSAM caturNAM dhUprabhRtIMzcaturo varjayitvA ziSTAni krameNodAttAni / dhUmrajAnuH / muJjakezaH / kAlavAlaH / sthAlIpAkaH // kapikeza harikeza yo ichandasi // kapikezaH / harikezaH // nyaGkharau kharitau // spaSTam / nyaGGuttAnaH // vyacakSayatkhaH // nyrbudvylkshyoraadiH|| svaritaH syAt // tilyazikyakAzmaryadhAnyakanyArAjamanuSyANAmantaH // kharitaH syAt / tilAnAM bhavanaM kSetraM tilyam / yato'nAva iti prApte || bilvabhakSyavIryANi chandasi // antakharitAni / / na no bilva udatiSThat // tvattvasamasimetyanuccAni // starIrutvat / uta tvaH pazyan / nabhantAmanyake same / simasmai // simasyAtharvaNe'nta udAttaH // atharvaNa iti prAyikam / tatra dRSTasyetyevaMparaM vA / tena vAsastanute simasmai ityRgvede'pi bhavatyeva || nipAtA AdyudAttAH // khAhA // upasargAzcAbhivarjam // evAdInAmantaH // evamAdInAmiti pAThAntaram / eva evam nUnam saha / te mitra sUribhiH saha / SaSThasya tRtIye sahasya sa iti prakaraNe sahazabda AdyudAtta iti prAJcaH / taccintyam || vAcAdInAmubhAvudAttau // ubhaugrahaNamanudAttaM padamekavarjamityasya bAdhAya // cAdayo'nudAttAH // spaSTam // yatheti pAdAnte // tannemimRbhavo yathA / pAdAnte kim / yathA no aditiH karat // prakArA 1 kvacit Antasyeti pAThaH // 2 ziMzumAreti pAThAntaram / uSTariti rephavarjitamapi // Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyayasvaraprakriyA / 357 didviruktau parasyAnta udaattH|| paTupaTuH // zeSaM sarvamanudAttam // zeSaM nityAdidviruktasya paramityarthaH / praprAyam / divedive // phiTsUtreSu turIyaH paadH|| // iti zAntanavAcAryapraNItAni phisUtrANi samAptAni / / AdyudAttazca / 3 / 1 / 3 // pratyaya AyudAttaH syAt / amiH / kartavyam // anudAttau suppitau / / 1 / 4 // pUrvasyApavAdaH / yajJasya na yo yucchati // zaptiporanudAtatve kharitapracayau // citH||1|163 // anta udAttaH syAt // citaH saprakRterbahvakajartham * // citi pratyaye sati prakRtipratyayasamudAyasyAnta udAtto vAcya ityarthaH / nabhantAmanyake same / yake sarasvatImanu / takatsute // taddhitasya / 6 / 1 / 164 // citastaddhitasyAnta udAttaH / pUrveNa siddhe jitvarabAdhanArthamidam / kauJjAyanAH // kitH|6|1|| 165 // kitastaddhitasyAnta udAttaH / yadAneyaH // tisRbhyo jsH|6|1|166 // anta udAttaH / tisro dyAvaH savituH // sAvekAcastRtIyAdivibhaktiH / 6 / 1 / 168 // sAviti saptamIbahuvacanam / tatra ya ekAca tataH parA tRtIyAdivibhaktirudAttA / vAcA virUpaH / sau kim / rAjJetyAdau ekAco'pi rAjazabdAtparasya mA bhUt // rAjJo nu te / ekAcaH kim / vidadhate rAjani tve / tRtIyAdiH kim / na dadarza vAcam // antodAttAduttarapadAdanyatarasyAmanityasamAse / 6 / 1 / 169 // nityAdhikAravihitasamAsAdanyatra yaduttarapadamantodAttamekAc tataH parA tRtIyAdirvibhaktirudAttA vA syAt / paramavAcA // aJcezchandasyasarvanAmasthAnam / 6 / 1 / 170 // aJceH parA vibhaktirudAttA / indro dadhIcaH / cAviti pUrvapadAntodAttatvaM prAptam / tRtIyAdirityanuvartamAne asarvanAmasthAnagrahaNaM zasparigrahArtham / pratIco bAhUn // uDidampadAdyappumradyubhyaH / / 1 / 176 // ebhyo'sarvanAmasthAnavibhaktirudAttA / praSThauhaH / praSThauhA // UThyupadhAgrahaNaM kartavyam * // iha mA bhUt / akSAvA / akSAve idam / ebhinRbhirnRtamaH / anvAdeze na / antodAttAdityanuvRttaH / na ca tatrAntodAttatApyastIti vAcyam / idAmo'nvAdeze'zanudAttastRtIyAdAviti sUtreNAnudAttasya azo vidhAnAt / pra te babhrU / mAbhyAM gA anu / paddannomAsahRnniz iti SaT padAdayaH / padbhyAM bhUmiH / dadbhirna jihvA / aharaharjAyate mAsimAsi / manazcinme hRda A / ap / apAM phenena / pum / abhrAteva puMsaH / rai / rAyA vayam / rAyo dhartA vivakhataH / div / upa tvAne divedive // aSTano dIpot / 6 / 1 / 172 // zasAdivibhaktirudAttA / aSTAbhirdazabhiH // zaturanumo nadyajAdI / 6 / 1 / 173 // anum yaH zatRpratyayastadantAdantodAttAtparA nadI ajAdizca zasAdirvibhaktirudAttA syAt / acchA ravaM prathamA jAnatI / kRNvate / antodAttAtkim / dadhatI / abhyastAnAmAdirityAyudAttaH / anumaH kim / tudantI / ekAdezo'tra udAttaH / adupadezAtparatvAcchaturlasArvadhAtuka iti nighAtaH // udAttayaNo halpUrvAt / 6 / 1 / 174 // udAttasthAne yo yaNa halpUrvastasmAtparA nadI zasAdi Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 siddhAntakaumudyAm vibhaktizca udAttA syAt / codayitrI sUnRtAnAm / eSA netrI / RtaM devAya kRNvate savitre // nodhAtvoH / / 1975 // anayoryaNaH pare zasAdaya udAttA na syuH / brahmabandhvA / setpRzniH subhve // havanubhyAM mtup|6|1|176|| hakhAntAdantodAttAnnuTazca paro matubudAttaH / yo abdimA~ udanimA~ iyarti / nuTaH / akSaNvantaH karNavantaH sakhAyaH / antodAttAtkim / mA tvA vidadiSumAn / svaravidhau vyaJjanamavidyamAnavadityetadatra na / marutvAnindra / niyutvAnvAyavAgahi // rezabdAcca OM // revA~ idrevataH // nAmanyatarasyAm / 6 / 1 / 177 // matupi yo havastadantAdantodAttAtparo nAmudAtto vA / cetantI sumatInAm // GayAzchandasi bahulam / 6 / 1 / 178 // DyAH paro nAmudAtto vA / devasenAnAmabhibhaJjatInAm / vetyukterneha / jayantInAM maruto yantu // Sanicatubhyo halAdiH / 6 / 1 / 179 // ebhyo halAdirvibhaktirudAttA / aSanihUyamAnaH / tribhiSTvaM deva // na gozvansAvavarNarADakrukRdbhayaH / / 1 / 182 // ebhyaH prAguktaM na / gavAM zatA / gobhyo gAtum / zunazcicchepam / sau prathamaikavacane avarNAntAt / tebhyo dyumnam / teSAM pAhi zrudhI havam // divo jhalU / 6 / 1 / 183 // divaH parA jhalAdirvibhaktirnodAttA / dyubhiraktubhiH / jhaliti kim / upa tvAme divedive // na cAnyatarasyAm / 6 / 1 / 184 // nuH parA jhalAdirvibhaktirvodAttA / nRbhiryamAnaH // titvaritam / 6 / 1 / 185 // nigadavyAkhyAtam ka nUnam // taasynudaattenddinddupdeshaalsaarvdhaatukmnudaattmnvingoH|6|1|186 // asmAtparaM lasArvadhAtukamanudAttaM syAt / tAsi / kartA / kartArau / kartAraH / pratyayakharApavAdo'yam / anudAttet / ya Aste / GitaH / abhicaSTe anRtebhiH / adupadezAt / purubhujA janasyatam / citsvaro'pyanena bAdhyate / vardhamAnaM khe dame / tAsyAdibhyaH kim / abhi vRdhe gRNItaH / upadezagrahaNAnneha / hato vRtrANyAryA / lagrahaNaM kim / katIha pacamAnAH / sArvadhAtukaM kim / zizye / anbiGoH kim / hute / yadadhIte // vindIndhikhidibhyo neti vaktavyam * // indhe rAjA / etaccAnudAttasya ca yatreti sUtre bhASye sthitam // AdiH sico'nyatarasyAm / 61 / 187 // sijantasyAdirudAtto vA / yAsiSTaM vartirazvinA // thali ca seTIDanto vA / 6 / 1 / 196 // seTi thalante pade iDudAttaH anto vA AdirvA syAt / yadA naite trayastadA litIti pratyayAtpUrvamudAttaM syAt / lulavitha / atra catvAro'pi paryAyeNodAttAH // upottamaM riti / / 1 / 217 // ritpratyayAntasyopottamamudAttaM syAt / yadAhavanIye / / // iti prtyysvraaH|| samAsasya / / 1 / 223 // anta udAttaH syAt / yajJazriyam // bahuvrIhau prakRtyA pUrvapadam / 6 / 2 / 1 // udAttakharitayogi pUrvapadaM prakRtyA syAt / satyazcitrazravastamaH / udAttetyAdi kim / sarvAnudAtte pUrvapade samAsAntodAttatvameva yathA syAt / samapAdaH // Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAtipadikakharaprakriyA / 359 tatpuruSe tulyArthatRtIyAsaptamyupamAnAvyayadvitIyAkRtyAH / / 2 / 2 // saptaite pUrvapadabhUtAstatpuruSe prakRtyA / tulyazvetaH / kRtyatulyAkhyA ajAtyeti tatpuruSaH / kiriNA kANaH kirikANaH / patayanmandayatsakham / mandayati mAdake indre sakheti saptamItatpuruSaH / zastrIzyAmA // avyaye nakunipAtAnAm * // ayajJo vA eSaH / parigaNanaM kim / khAtvAkAlakaH / muhUrtasukham / bhojyoSNam // varNoM varNeSvanete / 62 / 3 // varNavAcinyuttarapade etavarjite varNavAci pUrvapadaM prakRtyA tatpuruSe / kRssnnsaarnggH| lohitakalmASaH / kRSNazabdo nakpratyayAntaH / lohitazabda itannantaH / varNaH kim / paramakRSNaH / varNeSu kim / kRSNatilAH / anete kim / kRSNaitaH // gAdhalavaNayoH pramANe / 6 / / 4 // etayoruttarapadayoH pramANavAcini tatpuruSe pUrvapadaM prakRtyA syAt / aritragAdhamudakam / tatpramANamityarthaH / golavaNam / yAvadve dIyate tAvadityarthaH / aritrazabda itrAnto madhyodAttaH / pramANamiyattA paricchedamAnaM na punarAyAma eva / pramANe kim / paramagAdham // dAyAcaM daayaade|6|2|5|| tatpuruSe prakRtyA / dhanadAyAdaH / dhanazabdaH kyupratyayAntaH pratyayavareNAyudAttaH / dAyAdyaM kim / paramadAyAdaH // pratibandhi cirkRcchryoH|6|26|| pratibandhavAci pUrvapadaM prakRtyA etayoH paratastatpuruSe / gamanaciram / vyAharaNakRcchram / gamanaM kAraNavikalatayA cirakAlabhAvi kRcchyogi ca pratibandhi jAyate / pratibandhi kim / mUtrakRcchram // pade'padeze / 6 / 27 // vyAjavAcini padazabda uttarapade pUrvapadaM prakRtyA tatpuruSe / mUtrapadena prasthitaH / uccArapadena / mUtrazabdo ghaJantaH / uccArazabdo ghAntasthAthAdikhareNAntodAttaH / apadeze kim / viSNupadam // nivAte vAtatrANe / 6 / 2 / 8 // nivAtazabde pare vAtatrANavAcini tatpuruSe pUrvapadaM prakRtyA / kuTInivAtam / kuDyanivAtam / kuTIzabdo gaurAdiGISantaH / kuDyazabdo DyagantaH / yaganta ityanye / vAtatrANe kim / rAjanivAte vasati / nivAtazabdo'yaM rUDhaH pArthe // zArade'nAtave / / 2 / 9 // Rtau bhavamArtavam / tadanyavAcini zAradazabde pare tatpuruSe pUrvapadaM prakRtisvaraM syAt / rajjuzAradamudakam / zAradazabdo nUtanArthaH / tasyAkhapadavigrahaH / rajjoH sadya uddhRtam / rajjuzabdaH sRjerasumcetyAdyudAtto vyutpAditaH / anAtave kim / uttamazAradam // adhvaryukaSAyayorjAto / 6 / 10 // etayoH parato jAtivAcini tatpuruSe pUrvapadaM prakRtivaram / kaThAdhvaryuH / dauvArikakaSAyam / kaThazabdaH pacAdyajantaH / tasmAdvaizampAyanAntevAsibhyazceti NineH kaThacarakAllugiti luk / dvAri niyukta iti ThakyantodAtto dauvArikazabdaH / jAtau kim / paramAdhvaryuH // sadRzapratirUpayoH sAdRzye / 6 / 2 / 11 // anayoH pUrva prakRtyA / pitRsadRzaH / sAdRzye kim / prmsdRshH| samAsArtho'tra pUjyamAnatA na sAdRzyam // dvigau pramANe / 6 / 2 / 12 // dvigAvuttarapade pramANavAcini tatpuruSe pUrvapadaM prakRtikharam / prAcyasaptasamaH / sapta samAH pramANamasya / pramANe lo dvigornityamiti Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 siddhAntakaumudyAm mAtraco luk / prAcyazabda AdhudAttaH / prAcyazcAsau saptasamazca prAcyasaptasamaH / dvigau kim / vrIhiprasthaH / pramANe kim / paramasaptasamam // gantavyapaNyaM vANije / 6 / 2 / 13 // vANijazabde pare tatpuruSe gantavyavAci paNyavAci ca pUrvapadaM prakRtivaram / madravANijaH / govANijaH / saptamIsamAsaH / madrazabdo rakpratyayAntaH / gantavyeti kim / paramavANijaH // mAtropajJopakramacchAye napuMsake / 6 / 2 / 14 // mAtrAdiSu parato napuMsakavAcini tatpuruSe tathA / bhikSAyAstulyapramANaM bhikSAmAtram / bhikSAzabdo gurozca hala ityapratyayAntaH / pANinyupajJam / pANinizabda AdhudAttaH / nandopakramam / nandazabdaH pacAdyajantaH / iSucchAyam / iSuzabda AdhudAtto nittvAt / napuMsake kim / kuDyacchAyA // sukhapriyayohite / / 2 / 15 // etayoH parayorhitavAcini tatpuruSe tathA / gamanapriyam / gamanasukham / gamanazabde litsvaraH / hite kim / paramasukham // prItau ca / 6 / 2 / 16 // prItau gamyAyAM prAguktam / brAhmaNasukhaM pAyasam / chAtrapriyo'nadhyAyaH / brAhmaNachAtrazabdau pratyayavareNAntodAttau / prItau kim / rAjasukham // khaM svAmini / 6 / 2 / 17 // svAmizabde pare khavAci pUrvapadaM tathA / gokhAmI / khaM kim / paramakhAmI // patyAvaizvarye / 6 / 2 / 18 // damUnA gRhapatirdame // na bhUvAkcididhiSu / 6 / 2 / 19 // patizabde pare aizvaryavAcini tatpuruSe naitAni prakRtyA / bhuvaH patirbhUpatiH / vAkpatiH / citptiH| didhiSUpatiH // vA bhuvanam / 6 / 2 / 20 // uktaviSaye / bhuvanapatiH / bhUsUdhUbhrasjibhya iti kyunnanto bhuvanazabdaH // AzaGkA'bAdhanedIyassu saMbhAvane / 6 / 2 / 21 / / astitvAdhyavasAyaH saMbhAvanam / gamanAzaGkamasti / gamanAbAdham / gamananedIyaH / gamanamAzakyate AbAdhyate nikaTataramiti vA saMbhAvyate / saMbhAvane kim / paramanedIyaH // pUrve bhUtapUrve / 6 / 2 / 22 // ADhyo bhUtapUrvaH ADhyapUrvaH / pUrvazabdo vRttiviSaye bhUtapUrve vartate / bhUtapUrve kim / paramapUrvaH // savidhasanIDasamAdasavezasadezeSu sAmIpye / 6 / 2 / 23 // eSu pUrva prakRtyA / madrasavidham / gAndhArasanIDam / kAzmIrasamaryAdam / madrasavezam / madrasadezam / sAmIpye kim / saha maryAdayA samaryAdaM kSetram / caitrasamaryAdam // vispaSTAdIni guNavacaneSu / 62 / 24 // vispaSTakaTukam / vispaSTazabdo gatiranantara ityAdyudAttaH / vispaSTeti kim / paramalavaNam / guNeti kim / vispaSTabrAhmaNaH / vispaSTa / vicitra / vyakta / saMpanna / paNDita / kuzala / capala / nipuNa // zrajyA'vamakanpApavatsu bhAve karmadhAraye / / 2 / 25 // zra jya kan ityAdezavati avamazabde pApazabdavati cottarapade bhAvavAci pUrvapadaM prakRtyA / gamanazreSTham / gamanajyAyaH / gamanAvamam / gamanakaniSTham / gamanapApiSTham / zretyAdi kim'| gamanazobhanam / bhAve kim / gamyate'neneti gamanam / gamanaM zreyo gamanazreyaH / keti kim / SaSThIsamAse mA bhUt // kumArazca / 6 / / 26 // karmadhAraye / kumArazramaNA / kumArazabdo'ntodAttaH / HTHHTHHTHH Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsakharaprakriyA / 361 AdiH pratyenasi / 6227 // kumArasyAdirudAttaH pratyenasi pare karmadhAraye / pratigatameno'sya pratyenAH / kumArapratyenAH // pUgeSvanyatarasyAm / 62 / 28 // pUgA gaNAsteSUktaM vA / kumAracAtakAH / kumArajImUtAH / AdhudAttatvAbhAve kumArazcetyeva bhavati // igantakAlakapAlabhagAlazarAveSu dvigau / 6 / / 29 // eSu pareSu pUrva prakRtyA / paJcAratnayaH pramANamasya paJcAraniH / daza mAsAn bhUto dazamAsyaH / paJcamAsAn bhUtaH paJcamAsyaH / tamadhISTa ityadhikAre dvigoryap / paJcakapAlaH / paJcabhagAlaH / paJcazarAvaH / traH saMkhyAyA iti paJcanzabda AdhudAttaH / igantAdiSu kim / paJcAzvaH / dvigau kim / paramA'raniH // bahvanyatarasyAm / 6 / 30 // bahuzabdastathA vA / bahvaraniH / bahumAsyaH / bahukapAlaH / bahuzabdo'ntodAttaH / tasya yaNi satyudAttasvaritayoriti bhavati // diSTivitastyozca / 6 / 2 / 31 // etayoH parataH pUrvapadaM prakRtyA vA dvigau / paJcadiSTiH / paJcavitastiH // saptamI siddhazuSkapakabandheSvakAlAt / 6 / 2 / 32 // akAlavAci saptamyantaM prakRtyA siddhAdiSu / sAGkAzyasiddhaH / sAGkAzyeti NyantaH / AtapazuSkaH / bhrASTrapakkaH / bhrASTreti STrannantaH / cakrabandhaH / cakrazabdo'ntodAttaH / akAlAtkim / pUrvAhrasiddhaH / kRtvareNa bAdhitaH saptamIkharaH pratiprasUyate // paripratyupApA vaya'mAnA'horAtrAvayaveSu / 6233 // ete prakRtyA vaya'mAnavAcini ahorAtrAvayavavAcini cottarapade / paritrigarta vRSTo devaH / pratipUrvAhnam / pratyapararAtram / upapUrvarAtram / apatrigartam / upasargA AdhudAttAH / bahuvrIhitatpuruSayoH siddhatvAdavyayIbhAvArthamidam / apaparyo reva vaya'mAnamuttarapadam / tayoreva vaya'mAnArthatvAt / ahorAtrAvayavA api vaya'mAnA eva tayorbhavanti / vayeti kim / agniM prati pratyagni // rAjanyabahuvacanadvandvandhakavRSNiSu / 6 / 2 / 34 // rAjanyavAcinAM bahuvacanAntAnAmandhakavRSNiSu vartamAne dvandve pUrvapadaM prakRtyA / zvAphalkacaitrakAH / zinivAsudevAH / zinirAyudAtto lakSaNayA tadapatye vartate / rAjanyeti kim / dvaipyabhaimAyanAH / dvIpe bhavA dvaipyaaH| bhaimerapatyaM yuvA bhaimAyanaH / andhakavRSNaya ete na tu rAjanyAH / rAjanyagrahaNamihAbhiSiktavaMzyAnAM kSatriyANAM grahaNArtham / naite tathA / bahuvacanaM kim / saMkarSaNavAsudevau / dvandve kim / vRSNInAM kumArAH vRSNikumArAH / andhakavRSNiSu kim / kurupazcAlAH // saMkhyA / 62 / 35 // saMkhyAvAci pUrvapadaM prakRtyA dvandve / dvAdaza / trayodaza / trestrayasAdeza AdhudAtto nipAtyate // AcAryopasarjanazcAntevAsI / / 2 / 36 // AcAryopasarjanAntevAsinAM dvandve pUrvapadaM prakRtyA / pANinIyarauDhIyAH / chakhareNa madhyodAttAvetau // AcAryopasarjanagrahaNaM dvandvavizeSaNam // sakalo dvandva AcAryopasarjano yathA vijJAyeta / teneha na / pANinIyadevadattau / AcAryeti kim / chAndasavaiyAkaraNAH / antevAsI kim / ApizalapANinIye zAstre // kortakaujapAdayazca / 6 / 2 / 37 // eSAM dvandve pUrvapadaM 1 kvacidantodAtta ityapi pAThaH // 2 kArtakojapau, sAvarNimANDUkeyau, avantyazmakAH, pailaimAparNeyAH, Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 siddhAntakaumudyAm prakRtyA / kArtakaujapau / kRtasyedaM kujapasyedamityaNNantAvetau / sAvarNimANDUkeyau | mahAn vrIhyaparAhNagRSTISvAsajAbAla bhAra bhArata hai lihilarauravapravRddheSu |6| 2|38 // mahacchabdaH prakRtyA vrIhyAdiSu dazasu / mahAvrIhiH / mahAparAhnaH / mahAgRSTiH / maheSvAsaH / mahAhailihilaH / mahacchabdo 'ntodAttaH / sanmahaditi pratipadoktasamAsa evAyaM svaraH / neha / mahato brIhirmahadvrIhiH // kSullakaca vaizvadeve |6|239 // cAnmahAn / kSullakavaizvadevam / mahAvaizvadevam / kSudhaM lAtIti kSullaH / tasmAdajJAtAdiSu ke'ntodAttaH // uSTraH sAdivAmyoH / 6 / 2 / 40 // uSTrasAdI / uSTravAmI / uSeH STrani uSTrazabda AdyudAttaH // gauH sAdasAdisArathiSu / 6 / 2 / 41 // gosAdaH / gosAdiH / gosArathiH // kurugArhapatariktagurva sUtajaratyazlIladRDharUpApArevaDavAtaitilakadrUH paNyakambalodAsIbhArANAM ca // 6 // 2 / 42 // eSAM saptAnAM samAsAnAM dAsIbhArAdezca pUrvapadaM prakRtyA / kurUNAM gArhapataM kurugAI - patam / upratyayAntaH kuruH // vRjeriti vAcyam // vRjigArhapatam / vRjirAdyudAttaH / rikto guruH riktaguruH / rikte vibhASeti riktazabda AdyudAttaH / asUtA jaratI asUtajaratI / azlIlA dRDharUpA azlIladRDharUpA / azlIlazabdo naJsamAsatvAdAdyudAttaH / zrIryasyAsti tat zlIlam / sidhmAditvAllac / kapilakAditvAllatvam / pAre vaDaveva pArevaDavA / nipAtanAdivArthe samAso vibhaktyalopazca / pArazabdo ghRtAditvAdantodAttaH / taitilAnAM kadraH taitilakadrUH / titilino'patyaM chAtro vA ityaNNantaH / paNyazabdo yadantatvAdAdyudAttaH paNyakambalaH saMjJAyAmiti vaktavyam * // anyatra paNitavye kambale samAsAntodAttatvameva / pratipadokte samAse kRtyA ityeSa kharo vihitaH / dAsyA bhAro dAsIbhAraH / devahUtiH / tasya tatpuruSasya pUrvapadaprakRti - svaratvamiSyate na viziSyavacanaM vihitaM sa sarvo'pi dAsIbhArAdiSu draSTavyaH // sa rAye sa puraMdhyAm / puraM zarIraM dhIyate'syAmiti karmaNyadhikaraNe ceti kipratyayaH / aluk chAndasaH / nabviSayasyetyAdyudAttaH purazabdaH // caturthI tadarthe | 6 | 2|43 // caturthyantArthAya yattadvAcinyuttarapade caturthyantaM prakRtyA / yUpAya dAru yUpadAru || arthe | 6 | 2|44 // arthe pare caturthyantaM prakRtyA / devArtham // te ca |6| 2|45 || kAnte pare caturthyantaM prakRtyA / gohitam // karmadhAraye'niSThA | 6| 2|46 || kAnte pare caturthyantaM prakRtyA / zreNikRtAH / zreNizabda AdyudAttaH / pUgakRtAH / pUgazabdo'ntodAttaH / karmadhAraye kim / zreyA kRtaM zreNikRtam / aniSThA kim / kRtAkRtam || ahIne dvitIyA | 6| 2|47 || ahInavA kapizyAparNeyAH, zaintikAkSapAJcAleyAH, kaTukavAdhUyeyAH, zAkalakazunakAH, zAlazaNakAH, zaNakabAbhravAH, AcAbhimaudgalAH, kuntisurASTrAH, cintisurASTrAH, taNDavataNDAH, avimattakAmaviddhAH, bAbhravazAlaGkAyanAH, bAbhravadAnacyutAH, kaThakAlApAH, kaThakauthumAH, kauthumalaukAkSAH, strIkumAram, maudapaippalAdAH, vatsajarantaH, sauzrutapArthivAH, jarAmRtyU, yAjyAnuvAkye / iti kArtakaujapAdayaH // 1 dAsIbhAraH, devahUtiH, devavItiH, devalAtiH, vasunItiH, auSadhiH, candramAH / iti dAsIbhArAdirAkRtigaNaH // 2 kecittu yasya samAsasyeti vadanti // Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smaaskhrprkriyaa| cini samAse tAnte pare dvitIyAntaM prakRtyA / kaSTazritaH / grAmagataH / kaSTazabdo'ntodAttaH / grAmazabdo nitvareNa / ahIne kim / kAntArAtItaH // anupasarga iti vaktavyam * // neha sukhaprAptaH / thAthetyasyApavAdo'yam // tRtIyA karmaNi / 6 / 2 / 48 // karmavAcake tAnte pare tRtIyAntaM prakRtyA / tyotAsaH / rudrahataH / mahArAjahataH / rudro ragantaH / karmaNi kim / rathena yAto rathayAtaH // gatiranantaraH / / / 49 // karmArthe ktAnte pare'vyavahito gatiH prakRtyA / thArthatyasyApavAdaH / purohitam / anantaraH kim / abhyuddhRtaH / kArakapUrvapadasya tu satiziSTasthAthAdivara eva / dUrAdAgataH // tAdau ca niti kRtyatI / 6 / 2 / 50 // takArAdau niti tuzabdavarjite kRti pare'nantaro gatiH prakRtyA / agne rAyo nRtamasya prabhUtau / saGgatiM goH / kRtsvarApavAdaH / tAdau kim / prajalpAkaH / niti kim / prakartA / tRjantaH / atau kim / AgantuH // tavai cAntazca yugapat / / 2 / 51 // tavaipratyayAntasyAnta udAtto gatizcAnantaraH prakRtyA yugapaJcaitadubhayaM syAt / anvetavA u / kRtvarApavAdaH // aniganto'zcatau vapratyaye / 6 / 2 / 52 // aniganto gatirvapratyayAnte'Jcatau pare prakRtyA / ye parAJcastAn / aniganta iti kim // pratyaJco yantu / kRtsvarAtparatvAdayameva / jahi vRSNyAni kRNuhI parAcaH / vapratyaye kim // udaJcanam // nyadhI ca / 6 / 2 / 53 // vapratyayAnte'JcatAvigantAvapi nyadhI prakRtyA / nyaGGkuttAnaH / udAttakharitayoryaNa iti aJcaterakAraH kharitaH / adhyaG // ISadanyatarasyAm / 6 / 2 / 54 // ISatkaDAraH / ISadityayamantodAttaH / ISadbheda ityAdau kRtsvara eva // hiraNyaparimANaM dhane vArA55 // suvarNaparimANavAci pUrvapadaM vA prakRtyA dhane / dve suvarNe parimANamasyeti dvisuvarNa tadeva dhanaM dvisuvarNadhanam / bahuvrIhAvapi paratvAdvikalpa eva / hiraNyaM kim / prasthadhanam / parimANaM kim / kAJcanadhanam / dhane kim / niSkamAlA // prathamo'ciropasampattau / / 2 / 56 // prathamazabdo vA prakRtyA'bhinavatve / prathamavaiyAkaraNaH / saMprati vyAkaraNamadhyetuM pravRtta ityarthaH / prathamazabdaH pratheramajantaH / acireti kim / prathamo vaiyAkaraNaH // katarakatamau karmadhAraye / 6 / 2 / 57 // vA prakRtyA / ktrktthH| karmadhArayagrahaNamuttarArtham / iha tu pratipadoktatvAdeva siddham // AryoM braahmnnkumaaryoH|6| 58 // AryakumAraH / AryabrAhmaNaH / Aryo NyadantatvAdantakharitaH / AryaH kim / paramabrAhmaNaH / brAhmaNAdIti kim / AryakSatriyaH / karmadhAraya ityeva // rAjA ca / 6 / / 59 // brAhmaNakumArayoH parato vA prakRtyA karmadhAraye / rAjabrAhmaNaH / rAjakumAraH / yogavibhAga uttarArthaH // SaSThI pratyenasi / 6 / 2 / 60 // SaSThyanto rAjA pratyanasi pare vA prakRtyA / rAjapratyenAH / SaSThI kim / anyatra na // kte nityArthe / 6 / / 61 // tAnte pare nityArthe samAse pUrva vA prakRtyA / nityaprahasitaH / kAlA iti dvitIyAsamAso'yam / nityazabdastyabanta AdhudAttaH / hasita iti thAthAdikhareNAntodAttaH / nityArthe kim / Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 siddhAntakaumudyAm muhUrtaprahasitaH // grAmaH zilpini / 6 / 2 / 62 // vA prakRtyA / grAmanApitaH / grAmazabda AdhudAttaH / grAmaH kim / paramanApitaH / zilpini kim / grAmarathyA // rAjA ca prazaMsAyAm / 6 / 2 / 63 // zilpivAcini pare prazaMsAtha rAjapadaM vA prakRtyA / rAjanApitaH / rAjakulAlaH / prazaMsAyAM kim / rAjanApitaH / zilpini kim / rAjahastI // aadirudaattH|6|2|64 // adhikAro'yam // saptamIhAriNau dharye'haraNe / 6 / 2 / 65 // saptamyantaM hArivAci ca AdhudAttaM dharmya pare / deyaM yaH khIkaroti sa hArItyucyate / dharmyamityAcAraniyataM deyam / mukuTekArSApaNam / haledvipadikA / saMjJAyAmiti saptamIsamAsaH / kAranAmni cetyaluk / yAjJikAzvaH / vaiyAkaraNahastI / kvacidayamAcAro mukuTAdiSu kArSApaNAdi dAtavyaM yAjJikAdInAM tvazvAdiriti / dharyeti kim / stamberamaH / aharaNe kim / vADavaharaNam / vaDavAyA ayaM vADavaH / tasya bIjaniSekAduttarakAlaM zarIrapuSTyartha yaddIyate taddharaNamityucyate / paro'pi kRtsvaro hArikhareNa bAdhyata ityaharaNa iti niSedhena jJApyate / tena vADavahAryamiti hArisvaraH sidhyati // yukte ca / 6 / 2 / 66 // yuktavAcini samAse pUrvamAyudAttam / goballavaH / kartavye tatparo yuktaH // vibhASA'dhyakSe / / 2 / 67 // gavAdhyakSaH // pApaM ca zilpini / 6 / 2 / 68 // pApanApitaH / pApANake iti pratipadoktasyaiva grahaNAt SaSThIsamAse na // gotrA'ntevAsimANavabrAhmaNeSu kSepe / 62 / 69 // bhAryAsauzrutaH / suzrutApatyasya bhAryApradhAnatayA kSepaH / antevAsI / kumArIdAkSAH / odanapANinIyAH / kumAryAdilAbhakAmA ye dAkSyAdibhiH proktAni zAstrANyadhIyate te evaM kSipyante / bhikSAmANavaH / bhikSAM lapsye'hamiti mANavaH / bhayabrAhmaNaH / bhayena brAhmaNaH saMpadyate / gotrAdiSu kim / dAsIzrotriyaH / kSepe kim / paramabrAhmaNaH // aGgAni maireye / 6 / 270 // madyavizeSo bhaireyaH / madhumaireyaH / madhuvikArasya tasya madhvaGgam / aGgAni kim / paramamaireyaH / maireye kim / puSpAsavaH // bhaktAkhyAstadartheSu / 6 / 2 / 71 // bhaktamannam / bhikSAkaMsaH / bhAjIkaMsaH / bhikSAdayo'nnavizeSAH / bhaktAkhyAH kim / samAzAlayaH / samazanaM samAza iti kriyAmAtramucyate / tadartheSu kim / bhikSApriyaH / bahuvrIhirayam / atra pUrvapadamantodAttam // gobiDAlasiMhasaindhaveSUpamAne / 6 / 2 / 72 // dhAnyagavaH / gobiDAlaH / tRNasiMhaH / saktusaindhavaH / dhAnyaM gauriveti vigrahaH / vyAghrAdiH / gavAkRtyA sannivezitaM dhAnyaM dhAnyagavazabdenocyate / upamAne kim / paramasiMhaH // ake jIvikArthe / 6 / 2 / 73 // dantalekhakaH / yasya dantalekhanena jIvikA / nityaM krIDeti samAsaH / ake kim / ramaNIyakartA / jIvikArthe kim / ikSubhakSikAM me dhArayasi // prAcAM krIDAyAm / 6 / 2 / 74 // prAgdezavAcinAM yA krIDA tadvAcini samAse akapratyayAnte pare pUrvamAyudAttaM syAt / uddAlakapuSpabhaJjikA / saMjJAyAmiti Nvula / prAcAM kim / jIvaputrapracAyikA / iyamudIcAM krIDA / krIDAyAM kim / tava puSpapracAyikA / paryAye THHTHHTHHTHHTHLA HINDHETHERHIH Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smaaskhrprkriyaa| 365 Nvula // aNi niyukte / 6 / 275 // aNNante pare niyuktavAcini samAse pUrvamAAdAttam / chtrdhaarH| niyukte kim / kANDalAvaH // zilpini caa'kRtrH|6276|| zilpivAcini samAse aNNante pare pUrvamAyudAttaM sa cedaN kRJaH paro na bhavati / tantuvAyaH / zilpini kim / kANDalAvaH / akRJaH kim / kumbhakAraH // saMjJAyAM ca / / 77 // aNNante pare / tantuvAyo nAma kRmiH / akRJa ityeva / rathakAro nAma brAhmaNaH // gotantiyavaM pAle / 6 / 278 // gopAlaH / tantipAlaH / aniyuktArtho yogaH / go iti kim / gorakSaH // Nini daaraa79|| puSpahArI // upamAnaM zabdArthaprakRtAveva / 6 / 2 / 80 // upamAnavAci pUrvapadaM Ninyante pare AyudAttam / uSTrakrozI / dhvAGkSarAvI / upamAnagrahaNasya pUrvayogasya ca viSayavibhAgArtham / zabdArthaprakRtau kim / vRkavaJcI / prakRtigrahaNaM kim / prakRtireva yatropasarganirapekSA zabdArthI tatraiva yathA syAt / iha mA bhUt / gardabhoccArI // yuktArohyAdayazca / 6 / 2 / 81 // AdhudAttAH / yuktArohI / AgatayodhI / kSIrahotA // dIrghakAzatuSabhrASTravaTaM je / 62 / 82 // kuTIjaH / kAzajaH / tuSajaH / bhrASTrajaH / vaTajaH // antyAtpUrva bhvcH|6|2|83|| bahvacaH pUrvasyAntyAtpUrvapadamudAttaM je uttarapade / upasarajaH / AmalakIjaH / bahvacaH kim / dagdhajAni tRNAni // grAme'nivasantaH / 6 / 2 / 84 // grAme pare pUrvapadamudAttam / taccennivasadvAci na / mallagrAmaH / grAmazabdo'tra samUhavAcI / devagrAmaH / devakhAmikaH / anivasantaH kim / dAkSigrAmaH / dAkSinivAsaH // ghoSodiSu ca / 6 / 2 / 85 // dAkSighoSaH / dAkSikaTaH / dAkSihadaH // chAtryAdayaH zAlAyAm / 6 / 2 / 86 // chAtrizAlA / vyADizAlA / yadApi zAlAntaH samAso napuMsakaliGgo bhavati tadApi tatpuruSe zAlAyAM napuMsaka ityetasmAtpUrvavipratiSedhenAyameva kharaH / chAtrizAlam // prasthe'vRddhamakAdInAm / 6 / 2 / 87 // prasthazabde uttarapade kAdivarjitamavRddhaM pUrvapadamAyudAttaM syAt / indraprasthaH / avRddhaM kim / dAkSiprasthaH / aka AdInAmiti kim / karkIprasthaH / makarIprasthaH // mAlAdInAM ca / / 2 / 88 // vRddhArthamidam / maalaaprsthH| zoNAprasthaH // amahannavannagare'nudIcAm / / 2 / 89 // nagare pare mahannavanvarjitaM pUrvamAyudAttaM syAt taccedudIcAM na / brahmanagaram / amaheti kim / mahAnagaram / navanagaram / anudIcAM kim / kArtikanagaram // arme cA'vaNe yaca tryaca 1 yuktArohI, AgatarohI, AgatarodhI, AgatayodhI, AgatavaJcA, AgatanandI, AgataprahArI, AgatamatsyaH, kSIrahotA, bhaginIbhartA, grAmagodhuka, azvatrirAtraH, vyuSTirAtraH, gargatrirAtraH, gaNapAdaH, ekAzItipAd, pAtresamitAdayazca / iti yuktArohyAdayaH / AkRtigaNo'yam / tena adhikazatavarSa ityAdi // 2 ghoSa, kaTa, vallabha, hRda, badarI, piGgala, pizaGga, mAlA, rakSA, zAlA, kUTazAlmalA, azvattha, tRNa, zilpI, muni, prekSA / iti ghossaadiH|| 3 chAtri, peli, bhANDi, vyADi, AkhaNDi, AghATi, gomi / iti chaayaadiH|| 4 karkI, manI, makarI, karkandhU, zamI, karIra, kanduka, kavala, badara, shonn| iti kaadiH|| 5 mAlA, zAlA, drAkSA, kSAmA, kAzcI, eka, kAma, divodAsa, vadhyazva / iti maalaadiraakRtignnH|| Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 siddhAntakaumudyAm / 6 / 2 / 90 // arme pare vyac tryac pUrvamavarNAntamAyudAttam / guptArmam / kukkuTAmam / avarNa kim / bRhadarmam / yac tryac kim / kapiJjalArmam / amahannavannityeva / mahArmam / navArmam // na bhUtAdhikasaJjIvamadrAzmakajalam / / 2 / 91 // arme pare naitAnyAyudAttAni / bhUtArmam / adhikArmam / saJjIvArmam / madrAzmagrahaNaM saMghAtavigRhItArtham / madrAmam / azmArmam / madrAzmArmam / kajalArmam // AdhudAttaprakaraNe / divodAsAdInAM chandasyupasaMkhyAnam * // divodAsAya dAzuSe // antaH / 6 / 2 / 92 // adhikAro'yam / prAguttarapadAdigrahaNAt // sarva guNakAtlyai / 6 / 2 / 93 // sarvazabdaH pUrvapadamantodAttam / sarvazvetaH / sarvamahAn / sarva kim / paramazvetaH / AzrayavyAptyA paramatvaM zvetasyeti guNakAlaye vartate / guNeti kim / sarvasauvarNaH / kArye kim / sarveSAM zvetataraH sarvazvetaH // saMjJAyAM girinikAyayoH / / 2 / 94 // etayoH parataH pUrvamantodAttam / aJjanAgiriH / mauNDinikAyaH / saMjJAyAM kim / paramagiriH / brAhmaNanikAyaH // kumAryA vayasi / 6 / 2 / 95 // pUrvapadamantodAttam / vRddhakumArI / kumArIzabdaH puMsA sahAsaMprayogamAtraM pravRttinimittamupAdAya prayukto vRddhAdibhiH samAnAdhikaraNaH / tacca vaya iha gRhyate na kumAratvameva / vayasi kim / paramakumArI // udake'kevale / / 2 / 96 // akevalaM mizraM tadvAcini samAse udake pare pUrvamantodAttam / guhodakam / khare kRte'tra ekAdazaH / kharito vAnudAtte padAdAviti pakSe kharitaH / akevale kim / zItodakam // dvigau tau / 6 / 2 / 97 // dvigAvuttarapade RtuvAcini samAse pUrvamantodAttam / gargatrirAtraH / dvigau kim / atirAtraH / katau kim / bilvahomasya saptarAtro bilvasaptarAtraH // sabhAyAM napuMsake / 6 / 2 / 98 // sabhAyAM parato napuMsakaliGge samAse pUrvamantodAttam / gopAlasabham / strIsabham / sabhAyAM kim / brAhmaNasenam / napuMsake kim / rAjasabhA / pratipadoktanapuMsakagrahaNAnneha / ramaNIyasabham / brAhmaNakulam / pure prAcAm / 6 / 2 / 99 // devadattapuram / nAndIpuram / prAcAM kim / zivapuram // ariSTagauDapUrve ca / 6 / 2 / 100 // pure pare ariSTagauDapUrvasamAse pUrvamantodAttam / ariSTapuram / gauDapuram / pUrvagrahaNaM kim / ihApi yathA syAt / ariSTAzritapuram / gauDabhRtyapuram // na hAstinaphalakamAyAH / 6 / 2 / 101 // pure pare naitAnyantodAttAni / hAstinapuram / phalakapuram / mArdeyapuram / mRderapatyamiti zubhrAditvADDhak // kusUlakUpakumbhazAlaM bile / 6 / 2 / 102 // etAnyantodAttAni bile pare / kusUlabilam / kUpabilam / kumbhabilam / zAlabilam / kusUlAdi kim / sarpabilam / bileti kim / kusUlakhAmI // dikzabdA grAmajanapadAkhyAnacAnarAdeSu / 62103 // dikzabdA antodAttA bhavantyeSu / pUrveSukAmazamI / aparakRSNamRttikA / janapade / pUrvapaJcAlAH / AkhyAne / pUrvayAyAtam / pUrvacAnarATam / zabdagrahaNaM kAlavAcidikzabdasya parigrahArtham // AcAryopasajanAntevAsini / 6 / 2 / 104 // AcAryopasarjanAntevAsini pare dikzabdA antodAttA Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsakharaprakriyA / 367 bhavanti / pUrvapANinIyAH / AcAryeti kim / pUrvAntevAsI / antevAsini kim / pUrvapANinIyaM zAstram // uttarapadavRddhau sarvaM ca / 6 / 2 / 105 // uttarapadasyetyadhikRtya yA vRddhirvihitA tadvatyuttarapade pare sarvazabdo dikzabdAzcAntodAttA bhavanti / sarvapAJcAlakaH / aparapAJcAlakaH / adhikAragrahaNaM kim / sarvabhAsaH / sarvakArakaH // bahuvrIhau vizvaM saMjJAyAm / 6 / 2 / 106 // bahuvrIhau vizvazabdaH pUrvapadabhUtaH saMjJAyAmantodAttaH syAt / pUrvapadaprakRtivareNa prAptasyAdyudAttasyApavAdaH / vizvakarmA / vizvadevaH / AvizvadevaM satpatim / bahuvrIhau kim / vizve ca te devAzca vizvadevAH / saMjJAyAM kim / vizvadevaH / prAgavyayIbhAvAdbahuvrIhyadhikAraH // udArAgveSuSu daaraa107|| saMjJAyAmiti vartate / vRkodaraH / haryazvaH / maheSuH / kSepe / 6 / / 108 // udArAzveSuSu pUrvamantodAttaM bahuvrIhau nindAyAm / ghaTodaraH / kaTukAzvaH / calAcalepuH // anudara ityatra nasubhyAmiti bhavati vipratiSedhena // nadI bandhuni / 6 / 2 / 109 // bandhuzabde pare nadyantaM pUrvamantodAttaM bahuvrIhau / gArgIpriyaH // nadI kim / brahmabandhuH / brahmazabda AdhudAttaH / bandhuni kim / gArgIpriyaH // niSThopasargapUrvamanyatarasyAm / 62 / 110 // niSThAntaM pUrvapadamantodAttaM vA // pradhautapAdaH / niSThA kim / prasevakamukhaH / upasargapUrva kim / zuSkamukhaH // uttrpdaa''diH|6|111|| uttarapadAdhikAra ApAdAntam / AdyadhikArastu prakRtyA bhagAlamityavadhikaH // karNo varNalakSaNAt / 6 / 2 / 112 // varNavAcino lakSaNavAcinazca paraH karNazabda AdhudAtto bahuvrIhau / zuklakarNaH / zaGkukarNaH / karNaH kim / zvetapAdaH / varNalakSaNAtkim / zobhanakarNaH // saMjJaupamyayozca / 6 / 2 / 113 // karNaH AyudAttaH / maNikarNaH / aupamye / gokarNaH // kaNThapRSThagrIvAjadhaM ca / 6 / 2 / 114 // saMjJaupamyayorbahuvrIhau / zitikaNThaH / kANDapRSThaH / sugrIvaH / nADIjaGghaH / aupamye / kharakaNThaH / gopRSThaH / azvagrIvaH / gojaGghaH // zRGgamavasthAyAM ca daa2|115 // zRGgazabdo'vasthAyAM saMjJaupamyayozcAdyudAtto bahuvrIhau / udtazRGgaH / vyaGgulazRGgaH / atra zRGgodgamanAdikRto gavAdervayovizeSo'vasthA / saMjJAyAm / RSyazRGgaH / upamAyAm / meSazRGgaH / avastheti kim / sthUlazRGgaH // namo jaramaramitramRtAH / 62 / 116 // naJaH parA ete AdhudAttA bahuvrIhau / na me jarA ajaram / amaram / amitramardaya / zravo deveSvamRtam / naJaH kim / brAhmaNamitraH / jareti kim / azatruH // somanasI alomoSasI / 6 / / 117 // soH paraM lomoSasI varjayitvA mannantamasantaM cAdyudAttaM syAt / na subhyAmityasyApavAdaH / suyujaH / sa no vakSadanimAnaH suvamA / zivA pazubhyaH sumanAH suvarcAH / supezasaskarati / soH kim / kRtakarmA / manasI kim / surAjA / alomoSasI kim / sulomA / sUSAH / kapi tu paratvAtkapi pUrvamiti bhavati / sukarmakaH / susrotaskaH // tvAdayazca / 6 / 2 / 118 // 2 Rtu, dRzIka, pratIka, pratUrti, havya, bhavya, bhaga / iti krtvaadiH|| Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 siddhAntakaumudyam soH pare AdyudAttAH syuH / sAmrAjyAya sukratuH / supratIkAH / supratUrtimanehasam // AdyudAttaM dvyac chandasi / 6 / 2 119 // yadAdyudAttaM vyac tatsoruttaraM bahuvrIhAvAdhudAttam / adhA svazvAH / suratha Atithigve / nitkhareNAzvarathAvAdyudAttau / AdhudAttaM kim / yA subAhuH / dvyac kim / sugurasatsuhiraNyaH / hiraNyazabdarUyac // vIravIryau ca |6|3| 120 // soH parau bahuvrIhau chandasyAdyudAttau / suvIreNa rayiNA / suvIryasya gomataH / vIrya - zabdo yatpratyayAntaH / yato nAva ityAdyudAttatvaM neti vIryagrahaNaM jJApakam / tatra hi sati pUrveNaiva siddhaM syAt // kUlatIra tUlamUlazAlA'kSasamavyayIbhAve | 6| 2121 // upakUlam / upatIram / upatUlam / upamUlam / upazAlam / upAkSam / suSamam / niHSamam / tiSThadguprabhRtiSvete / kUlAdigrahaNaM kim / upakumbham / avyayIbhAve kim / paramakUlam // kaMsamanyazUrpapAyyakANDaM dvigau |6|2| 122 // dvikaMsaH / dvimanthaH / dvizUrpaH / dvipAyyam / dvikANDam / dvigau kim / paramakaMsaH // tatpuruSe zAlAyAM napuMsake |6| 2 | 123 // zAlAzabdAnte tatpuruSe napuMsakaliGge uttarapadamAdyudAttam / brAhmaNazAlam / tatpuruSe kim / dRDhazAlaM brAhmaNakulam / zAlAyAM kim / brAhmaNasenam / napuMsake kim / brAhmaNazAlA || kanthA ca / 6 / 2 / 124 // tatpuruSe napuMsakaliGge kanthAzabda uttarapadamAdyudAttam / sauzamikantham || ahvarakantham / napuMsake kim / dAkSikanthA || AdicihaNAMdInAm / 6 / 2 / 125 || kanthAnte tatpuruSe napuMsakaliGge cihaNAdInAmAdirudAttaH / cihaNakantham / madurakantham / Adiriti vartamAne punargrahaNaM pUrvapadasyAdyudAttArtham // celakheTakaTu kANDaM garhAyAm |6| 2|126 / / celAdInyuttarapadAnyAdyudAttAni / putracelam / nagarakheTam / dadhikaTukam / prajAkANDam / celAdisAdRzyena putrAdInAM garhA / vyAghrAditvAtsamAsaH / garhAyAM kim / paramacelam || cIramupamAnam / 6 / 2 / 127 // vastracIram / kambalacIram / upamAnaM kim / paramacIram || palalasUpazAkaM mizra | 6 |2| 128 || ghRtapalalam / ghRtasUpaH / ghRtazAkam / bhakSyeNa mizrIkaraNamiti samAsaH / mizre kim / paramapalalam // kUlasUdasthalakarSAH saMjJAyAm ||2 129 // AdyudAttAstatpuruSe / dAkSikUlam / zANDisUdam / dANDAyanasthalam / dAkSikarSaH / grAmasaMjJA etAH / saMjJAyAM kim / paramakUlam / akarmadhAraye rAjyam / 6 / 2 / 130 // karmadhArayavarjite tatpuruSe rAjyamuttarapadamAdyudAttam / brAhmaNarAjyam / aketi kim / paramarAjyam / celarAjyAdikharAdavyayasvaraH pUrvavipratiSedhena * || kucelam / kurAjyam // vairyAdayazca / 6 / 2 / 131 // arjunavargyaH / vAsudevapakSyaH / akarmadhAraya ityeva / paramavargyaH / varyAdirdigAdyantargaNaH // putraH pumbhyaH / 6 / 2 / 132 // pumzabdebhyaH paraH putrazabda AdyudAttastatpuruSe / dAzakiputraH / mAhiSaputraH / 1 cihaNa, madura, madrumara, baitula, paTakka, baiDAlakarNaka, vaiDAlikarNi, kukkuTa, cikkaNa, citkaNa / iti cihaNAdiH / 2 digAdiSu varga ityevamAdayo ye paThitAste kRtayadantA vargyAdayaH / Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsakharaprakriyA | putraH kim / kauna TimAtulaH / pumbhyaH kim / dAkSIputraH // nAcAryarAjatviksaMyuktajJAtyAkhyebhyaH | 6 |2| 133 || ebhyaH putro nAnudAttaH / AkhyAgrahaNAtparyAyANAM tadvizeSANAM ca grahaNam / AcAryaputraH / upAdhyAyaputraH / zAkaTAyanaputraH / rAjaputraH / IzvaraputraH / nandaputraH / RtvikputraH / yAjakaputraH / hotuHputraH / saMyuktAH saMbandhinaH / zyAlaputraH / jJAtayo mAtApitRsaMbandhena bAndhavAH / jJAtiputraH / bhrAtuSputraH / cUrNAdInyaprANiSaSTAH / 6 / 2 / 134 // etAni prANibhinnaSaSThyantAtparANyAdyudAttAni tatpuruSe / mudgacUrNam / apreti kim | matsyacUrNam // SaT ca kANDAdIni /6/2| 135 // aprANiSaSThTyA AdyudAttAni / darbhakANDam / darbhacIram / tilapalalam / mudgasUpaH / mUlakazAkam / nadIkUlam / SaT kim / rAjasUdaH / apreti kim / dattakANDam // kuNDaM vanam ||6 / 2 / 136 || kuNDamAdyudAttaM vanavAcini tatpuruSe / darbhakuNDam / kuNDazabdo sAdRzye / vanaM kim / mRtkuNDam // prakRtyA bhagAlam / 6 / 2 / 137 || bhagAlavAcyuttarapadaM tatpuruSe prakRtyA / kumbhIbhagAlam / kumbhInadAlam / kumbhIpAlam / madhyodAttA ete / prakRtyetyadhikRtamanta iti yAvat // ziternityA'bahnajbahuvrIhAvabhasat / 6 / 2 / 138 // ziteH paraM nityAbahvackaM prakRtyA / zitipAdaH / zityaMsaH / pAdazabdo vRSAditvAdAdyudAttaH / aMsazabdaH pratyayasya nittvAt / ziteH kim / darzanIyapAdaH / abhasatkim / zitibhasat / zitirAdyudAttaH / pUrvapadaprakRtisvarApavAdo'yaM yogaH // gatikArakopapadAtkRt |6|2| 139 // ebhyaH kRdantaM prakRtikharaM syAttatpuruSe / prakArakaH / praharaNam / zoNA dhRSNU nRvAhasA / idhmapravrazcanaH / upapadAt / uccaiHkAram / ISatkaraH / gatIti kim | deva kArakaH / zeSalakSaNA SaSThI / kRgrahaNaM spaSTArtham / prapacatitarAmityatra tarabAdyantena samAse kRte Am / tatra satiziSTatvAdAmUkharo bhavatItyeke / prapacatidezyArthaM tu kRgrahaNamityanye // ubhe vanaspatyAdiSu yugapat / 6 / 2 / 140 // eSu pUrvottarapade yugapatprakRtyA / vanaspatiM vana A / bRhaspatiM yaH / bRhacchabdo'trAdyudAtto nipAtyate / harSayA zacIpatim / zArGgaravAditvAdAdyudAttaH zacIzabdaH / zacIbhirna iti darzanAt / tanUnapAducyate / narAzaMsaM vAji - nam / nipAtanAddIrghaH / zunaHzepam // devatAdvandve ca / 6 / 2 / 141 // ubhe yugapatprakRtyA staH / Aya indrAvaruNau / indrAbRhaspatI vayam / devatA kim / lakSanyagrodhau / dvandve kim / agniSTomaH // nottarapade'nudAttAdAvapRthivIrudrapUSa manthiSu |6|2| 142 // pRthivyAdivarjite'nudAttAdAvuttarapade prAguktaM na / indrAgnibhyAM kaM vRSaNaH / apRthivyAdau kim / dyAvApRthivI janayan / AdyudAtto dyAvA nipAtyate / pRthivItyantodAttaH / somArudrau / rode 369 1 cUrNa, kariSa, karISa, zAkina, zATaka, drAkSA, tUsta, kundama, dalapa, camasI, cakkana, caula / iti cUrNAdiH // 2 kANDa, cIra, palala, sUpa, zAka, kUla / iti kANDAdiH // 3 vanaspatiH, bRhaspatiH, zacIpatiH, tanUnapAt, narAzaMsaH, zunaHzepaH, zaNDAmaka, tRSNAvarutrI, lambAvizvavayaH / vanaspatyAdiH // 47 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm rNilukceti raganto rudrazabdaH / indrApUSaNau / zvannukSanpUSanniti pUSA antodAtto nipAtyate / zukrAmanthinau / manthinninnantatvAdantodAttaH / uttarapadagrahaNamanudAttAdAvityuttarapada vizeSaNaM yathA syAt dvandvavizeSaNaM mA bhUt / anudAttAdAviti vidhipratiSedhayorviSayavibhAgArtham // antaH / 6 / 2 / 143 // adhikAro'yam // thA'thaghaktA'ja'bitrakANAm / 6 / 2 / 144 // tha atha ghaJ kta ac ap itra ka etadantAnAM gatikArakopapadAtpareSAmanta udAttaH / prabhRthasyAyoH / AvasathaH / ghaJ / prabhedaH / ktaH / dhartA vajrI puruSTutaH / puruSu bahupradezeSu stuta iti vigrahaH / ac / prakSayaH / ap / pralavaH / itra / pralavitram / ka / govRSaH / mUlavibhujAditvAtkaH / gatikArakopapadAdityeva / sustutaM bhavatA // sUpamAnAt ktH|6|2|145|| sorupamAnAcca paraM ktAntamantodAttam / Rtasya yonau sukRtasya / zazaplutaH // saMjJAyAmanAMcitAdInAm / 6 / 2 / 146 // gatikArakopapadAt tAntamanto. dAttamacitAdInvarjayitvA / upahUtaH zAkalyaH / parijagdhaH kauNDinyaH / aneti kim / Acitam / AsthApitam // pravRddhAdInAM ca / 6 / 2 / 147 // eSAM ktAntamuttarapadamantodAttam / pravRddhaH / prayuktaH / asaMjJArtho'yamArambhaH / AkRtigaNo'yam // kArakAddattazrutayorevAziSi 62 / 148 // saMjJAyAmanta udAttaH / devdttH| viSNuzrutaH / kArakAtkim / saMbhUto rAmAyaNaH / dattazrutayoH kim / devapAlitaH / asmAniyamAdatra saMjJAyAmaneti na / tRtIyA karmaNIti tu bhavati / eva kim / kArakAvadhAraNaM yathA syAt dattazrutAvadhAraNaM mA bhUt / akArakAdapi dattazrutayoranta udAtto bhavati / saMzrutaH / AziSi kim / devaiH khAtA devakhAtA / AziSyavetyevamatreSTo niyamaH / tenAnAhato nadati devadatta ityatra na / zaGkhavizeSasya saMjJeyam / tRtIyAkarmaNIti pUrvapadaprakRtikharatvameva bhavati // itthaMbhUtena kRtamiti ca / 6 / 2 / 149 // itthaMbhUtena kRtamityetasminnarthe yaH samAsastatra tAntamuttarapadamantodAttaM syAt / suptapralapitam / pramattagItam / kRtamiti kriyAsAmAnye karoti bhUtaprAdurbhAva eva / tena pralapitAdyapi kRtaM bhavati / tRtIyAkarmaNItyasyApavAdaH // ano bhAvakarmavacanaH / 62 / 150 // kArakAtparamanapratyayAntaM bhAvavacanaM karmavacanaM cAntodAttam / payaHpAnaM sukham / rAjabhojanAH zAlayaH / anaH kim / hastAdAyaH / bheti kim / dantadhAvanam / karaNe lyuT / kArakAtkim / nidarzanam // mktinvyaakhyaanshynaasnsthaanyaaNjkaadikriitaaH||2|951 // kArakAtparANi etAnyuttarapadAnyantodAttAni tatpuruSe / kRtkharApavAdaH / rathavartma / pANinikRtiH / chandovyAkhyAnam / rAjaza 1 Acita, paryAcita, AsthApita, parigRhIta, nirukta, pratipanna, apazliSTa, prazliSTa, upahita, upasthita, saMhitAgavi / ityaacitaadiH||2 pravRddhaM yAnam, pravRddho vRSalaH, prayutAsUSNavaH, aakrsse'vhitH| avahito bhogeSu, khaTvArUDhaH / kavizastaH / iti pravRddhAdiH / AkRtigaNo'yam / apravRddho vRSakRto ratha ityAdi // 3 yAjakAdayaH SaSThIsamAse uktAH // Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsakharaprakriyA / 371 yanam / rAjAsanam / azvasthAnam / brAhmaNayAjakaH / gokrItaH / kArakAtkim / prabhUtau saGgatim / atra tAdau ca nitIti kharaH // saptamyAH puNyam / 6 / 2 / 152 // AntodAttam / adhyayanapuNyam / tatpuruSe tulyArtheti prAptam / saptamyAH kim / vedena puNyaM vedapuNyam / UnArtha kalahaM tRtIyAyAH | 6|2| 153 // mASonam / mASavikalam / vAkkalahaH / tRtIyApUrvapadaprakRti - svarApavAdo'yam / atra kecidartheti svarUpagrahaNamicchanti / dhAnyArthaH / Unazabdena tvarthanidezArthena tadarthAnAM grahaNamiti pratipadoktatvAdeva siddhe tRtIyAgrahaNaM spaSTArtham // mizraM cAnupasargamasandhau |6|2| 154 // paNabandhenaikArthyaM sandhiH / tilamizrAH / sarpimizrAH / mizraM kim / guDadhAnAH / anupasarge kim / tilasaMmizrAH / mizragrahaNe sopasargagrahaNasyedameva jJApakam / asandhau kim / brAhmaNamizro rAjA / brAhmaNaiH saha saMhita aikArthyamApannaH // naJo guNapratiSedhe saMpAdyarhahitAlamarthAstaddhitAH / 6 / 2 / 155 // saMpAdyAdyarthataddhitAntA naJo guNapratiSedhe vartamAnAtpare'ntodAttAH / karNaveSTakAbhyAM saMpAdi kArNaveSTakikam / na kArNaveSTakikamakArNaveSTakikam / chedamarhati chaidikaH / na chaidiko'cchedikaH / na vatsebhyo hito'vatsIyaH / na santApAya prabhavati asAntApikaH / naJaH kim / gardabharathamarhati gArdabharathikaH / vigArdabharathikaH / guNapratiSedhe kim / gArdabharathikAdanyo'gArdabhara thikaH / guNo hi taddhitArthe pravRttinimittaM saMpAditvAdyucyate / tatpratiSedho yatrocyate tatrAyaM vidhiH / karNaveSTakAbhyAM na saMpAdi mukhamiti / saMpeti kim / pANinIyamadhIte pANinIyaH / na pANinIyaH apANinIyaH / taddhitAH kim / voDhumarhati voDhA / na voDhA'voDhA // yayatozcAdarthe |6| 2|156 / / yayatau yau taddhitau tadantasyottarapadasya naJo guNapratiSedhava - SayAtparasyAnta udAttaH syAt / pAzAnAM samUhaH pAzyA / na pAzyA apAzyA / adantyam / atadarthe kim / apAdyam / taddhitaH kim / adeyam / guNapratiSedhe kim / dantyAdanyadadantyam / tadanubandhagrahaNe nAtadanubandhakasyeti / neha / avAmadevyam // acUkAvazakta / 6 / 2 / 157 // ajantaM kAntaM ca naJaH paramantodAttamazaktau gamyAyAm / apacaH / paktuM na shktH| avilikhaH / azaktau kim / apaco dIkSitaH / guNapratiSedhe ityeva / anyo'yaM pacAdapacaH // Akroze ca / 6 / 2 158 // naJaH parAvackAvantodAttAvAkroze / apaca jAlmaH / paktuM na zaknotItyevamAkrozyate / avikSipaH || saMjJAyAm || 6 |2| 159 // naJaH paramantodAttaM saMjJAyAmAkroze / adevadattaH // kRtyokeSNuccArvAdayazca |6| 2|160 // naJaH pare'ntodAttAH syuH / akartavyaH / ukU / anAgAmukaH / iSNuc / analaGkariSNuH / graha khiSNuco dhanubandhakasyApi grahaNamikArAdervidhAnasAmarthyAt / anADhyambhaviSNuH 1 cAru, sAdhu, yaudhikI, anaGgamejaya, vadAnya, akasmAt, "vartamAna, vardhamAna, tvaramANa, dhriyamANa, kriyamANa, rocamAna, zobhamAnAH saMjJAyAm" vikArasadRze vyastasamaste, gRhapati, gRhapatika, rAjAhorachandasi / iti cArvAdiH // Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 siddhAntakaumudyAm cArvAdiH / acAruH / asAdhuH // rAjAhrozchandasi // arAjA / anahaH / bhASAyAM naJaH khara eva // vibhASA tRnnannatIkSNazuciSu / 6 / 2 / 161 // tRn / akartA / anna / anannam / atIkSNam / azuci / pakSe avyayavaraH // bahuvrIhAvidametattanyaH prathamapUraNayoH kriyAgaNane / 62 / 162 // ebhyo'nayoranta udAttaH / idaM prathamamasya sa idaMprathamaH / etadvitIyaH / tatpaJcamaH / bahuvrIhau kim / anena prathama idaMprathamaH / tRtIyeti yogavibhAgAtsamAsaH / idametattabhyaH kim / yatprathamaH / prathamapUraNayoH kim / tAni bahUnyasya tadbahuH / kriyAgaNane kim / ayaM prathamaH pradhAnaM yeSAM te idaMprathamAH / dravyagaNanamidam / gaNane kim / ayaM prathama eSAM te idaMprathamAH / idaMpradhAnA ityarthaH / uttarapadasya kAryitvAtkapi pUrvamantodAttam / idaMprathamakAH / bahuvrIhAvityadhikAro vanaMsamAsa ityataH prAgbodhyaH // saMkhyAyAH stanaH / 6 / 2 / 163 // bahuvrIhAvantodAttaH / dvistanA / catuHstanA / saMkhyAyAH kim / darzanIyastanA / stanaH kim / dvizirAH // vibhASA chandasi / 6 / 2 / 164 // dvistanAM karoti // saMjJAyAM mitraajinyoH|6|2|165 // devamitraH / kRSNAjinam / saMjJAyAM kim / priyamitraH // RSipratiSedhomitre * // vizvAmitra RSiH // vyavAyino'ntaram / 6 / 2 / 166 // vyavadhAnavAcakAtparamantodAttam / vastramantaraM vyavadhAyakaM yasya sa vastrAntaraH / vyavAyinaH kim / AtmAntaraH / anyakhabhAva ityarthaH // mukhaM vAGgam / 6 / 2 / 167 // gauramukhaH / khAGgaM kim / dIrghamukhA zAlA // nA'vyayadikzabdagomahatsthUlamuSTipRthuvatsebhyaH / / 2 / 168 // uccairmukhH| prAGmukhaH / gomukhaH / mahAmukhaH / sthUlamukhaH / muSTimukhaH / pRthumukhaH / vatsamukhaH / pUrvapadaprakR. tikharo'tra / gomuSTivatsapUrvapadasyopamAnalakSaNo'pi vikalpo'nena bAdhyate // niSThopamAnAdanyatarasyAm / / 2 / 169 // niSThAntAdupamAnavAcinazca paraM mukhaM khAGgaM vAntodAttaM bahuvrIhau / prakSAlitamukhaH / pakSe niSThopasargeti pUrvapadAntodAttatvam / pUrvapadaprakRtikharatvena gatikharo'pi bhavati / upamAnam / siMhamukhaH // jAtikAlasukhAMdibhyo'nAcchAdanAt kto'kRtamitapratipannAH / / 2 / 170 // sAraGgajagdhaH / mAsajAtaH / sukhajAtaH / duHkhajAtaH / jAtikAleti kim / putrajAtaH / anAcchAdanAkim / vstrcchnnH| akRteti kim / kuNDakRtaH / kuNDamitaH / kuNDapratipannaH / asmAjjJApakAnniSThAntasya prnipaatH|| vA jAte / 6 / 2171 // jAtikAlasukhAdibhyaH paro jAtazabdo vAntodAttaH / dantajAtaH / mAsajAtaH // nasubhyAm / 62 / 172 // bahuvrIhAvuttarapadamantodAttam / atrIhiH / sumASaH // kapi pUrvam / 6 / 2 / 173 // nasubhyAM paraM yaduttarapadaM tadantasya samAnasya pUrvamudAttaM kapi pare / abrahmabandhukaH / sukumArIkaH // ivAnte'ntyAtpUrvam / 6 / 2 / 174 // hakhAntottarapadasamAse'ntyAtpUrvamudAttaM kapi nasubhyAM paraM bahuvrIhau / avrIhikaH / sumASakaH / 1 sukha, duHkha, kRcchra, asra, alIka, pratIpa, karuNa, kRpaNa, tRpra, soDha / iti sukhAdiH // Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsakharaprakriyA / 373 pUrvamityanuvartamAne punaH pUrvagrahaNaM pravRttibhedena niyamArtham / hakhAnte'ntyAdeva pUrvapadamudAttaM na kapi pUrvamiti / ajJakaH / kabantasyaivAntodAttatvam // bahornavaduttarapadabhUnni / 6 / 2 / 175 // uttarapadArthabahutvavAcino bahoH parasya padasya naJaH parasyeva kharaH syAt / bahuvrIhikaH / bahumitrakaH / uttarapadeti kim / bahuSu mAno'sya sa bahumAnaH / na guMNAdayo'vayavAH / 6 / 2 / 176 // avayavavAcino bahoH pare guNAdayo nAntodAttA bahuvrIhau / bahuguNA rajjuH / bahvakSaraM padam / babadhyAyaH / guNAdirAkRtigaNaH / avayavAH kim / bahuguNo dvijaH / adhyayanazrutasadAcArAdayo guNAH // upasargAtsvAGgaM dhruvamapazu |v|2|177 // prapRSThaH / pralalATaH / dhruvamekarUpam / upasargAtkim / darzanIyapRSThaH / khAGgaM kim / prazAkho vRkSaH / dhruvaM kim / uhAhuH / apazu kim / vipazuH // vanaM samAse / 6 / 2 / 178 // samAsamAtre upasargAduttarapadaM vanamantodAttam / tasyedime pravaNe // antaH / 6 / 2 / 179 // asmAtparaM vanamantodAttam / antarvaNo dezaH / anupasargArthamidam / / antazca / 6 / 2 / 980 // upasargAdantaHzabdo'ntodAttaH / paryantaH / samantaH // na nivibhyAm / 6 / 2 / 181 // nyantaH / vyantaH / pUrvapadaprakRtikhare yaNi ca kRte udAttakharitayoryaNa iti khritH|| parerabhitobhAvi maNDalam / / 2 / 182 // pareH paramabhita ubhayato bhAvo yasyAsti tatkUlAdi maNDalaM cAntodAttam / parikUlam / parimaNDalam // prAdakhAGgaM saMjJAyAm / / 2 / 183 // pragRham / akhAGgaM kim / prapadam // nirudakAdIni ca / 6 / 2 / 184 // antodAttAni / nirudakam / nirupalam // abhermukham / 6 / 2 / 185 // abhimukham / upasargAtsvAGgamiti siddhe bahuvrIhyarthamadhruvArthamakhAGgArtha cedam / abhimukhA zAlA // apAca / 6 / 2 / 186 // apamukham / yogavibhAga uttarArthaH // sphigapUtavINA'JosdhvakukSisIranAmanAma ca / 6 / 187 // apAdimAnyantodAttAni / apasphigam / apapUtam / apavINam / aJjas / apAJjaH / adhvan / apAdhvA / upasargAdadhvana ityasyAbhAve idam / etadeva ca jJApakaM samAsAntAnityatve / apakukSiH / sIranAma / apasIram / apahalam / nAma / apanAma // sphigapUtakukSigrahaNamabahuvrIhyarthamadhruvArthamakhAnArthaM ca // adheruparistham / 6 / 2 / 188 // adhyArUDho danto'dhidantaH dantasyopari jAto dantaH / uparisthaM kim / adhikaraNam // anorapradhAnakanIyasI / / 2 / 189 // anoH paramapradhAnavAci kanIyazcAntodAttam / anugato jyeSThamanujyeSThaH / pUrvapadArthapradhAnaH prAdisamAsaH / anugataH kanIyAnanukanIyAn / uttarapadArthapradhAnaH / pradhAnArthaM ca kanIyograhaNam / apreti kim / anugato jyeSTho'nujyeSThaH // puruSazcA'nvAdiSTaH / / 2 / 190 // anoH 1 guNa, akSara, adhyAya, sUkta, chandonAma / iti gunnaadiraakRtignnH|| 2 nirudaka, nirupala, nirmakSika, nirmazaka, RSphAlaka, niSkAlika, niSpeSa, dustarIpa, nistarIpa, nistarIka, nirajina, udajina, upAjina, parerhastapAdakezakarSAH / nirudkaadiraakRtignnH|| Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 siddhAntakaumudyAm paro'nvAdiSTavAcI puruSo'ntodAttaH / anvAdiSTaH puruSo'nupuruSaH / anvAdiSTaH kim / anugataH puruSo'nupuruSaH // aterakRtpade / 6 / 2 / 191 // ateH paramakRdantaM padazabdazcAntodAttaH / atyaGkuzo nAgaH / atipadA gAyatrI / akRtpade kim / atikAraH // aterdhAtulopa iti vAcyam * // iha mA bhUt / zobhano gAryo'tigArgyaH / iha ca syAt / atikrAntaH kArumatikArukaH // neranidhAne / 6 / 2 / 192 // nidhAnamaprakAzatA tato'nyadanidhAnaM prakAzanamityarthaH / nimUlam / nyakSam / anidhAne kim / nihito daNDo nidaNDaH // prateraMzvAdayastatpuruSe / 6 / 2 / 193 // prateH pareM'zvAdayo'ntodAttAH // pratigato'zuH pratyaMzuH / pratijanaH / pratirAjA / samAsAntasyAnityatvAnna Tac // upAd vyajajinamagaurAdayaH / 6 / 2 / 194 // upAtparaM yat vyackamajinaM cAntodAttaM tatpuruSe gaurAdInvarjayitvA / upadevaH / upendraH / upAjinam / agaurAdayaH kim / upagauraH / upataiSaH / tatpuruSe kim / upagataH somo'sya sa upasomaH // soravakSepaNe / / 2 / 195 // supratyavasitaH / suratra pUjAyAmeva / vAkyArthastvatra nindA asUyayA tathAbhidhAnAt / soH kim / kubrAhmaNaH / avakSepaNe kim / suvRSaNam // vibhASotpucche / 6 / 2 / 196 // tatpuruSe / ustAntaH pucchAdutpucchaH / yadA tu pucchamudasyati utpucchate erac utpucchastadA thAthAdikhareNa nityamantodAttatve prApte vikalpo'yam / seyamubhayatra vibhASA / tatpuruSe kim / udastaM pucchaM yena sa utpucchH|| dvitribhyAM pAdanamUrdhasu bahuvrIhau / 6 / 2 / 197 // AbhyAM pareSveSvantodAtto vA / dvipAccatuSpAcca rathAya / tripAdUrdhvaH / dvidan / trimUrdhAnaM saptarazmim / mUrdhannityakRtasamAsAnta eva mUrdhazabdaH / tasyaitatprayojanamasatyapi samAsAnte antodAttatvaM yathA syAt / etadeva jJApakamanityaH samAsAnto bhavatIti / yadyapi ca samAsAntaH kriyate tathApi bahuvrIhikAryatvAttadekadezatvAcca samAsAntodAttatvaM pakSe bhavatyeva / dvimUrdhaH / trimUrdhaH / dvitribhyAM kim / kalyANamUrdhA / bahuvrIhau kim / dvayormUrdhA dvimUrdhA // sakthaM cA'kAntAt / 6 / 2 / 198 // gaurasakthaH / zlakSNasakthaH / akrAntAtkim / cakrasakthaH / samAsAntasya SacazcittvAnnityamevAntodAttatvaM bhavati // parAdizchandasi bahulam vaa2|199|| chandasi parasya sakthazabdasyAdirudAtto vA / ajisakthamAlabheta / atra vArtikam // parAdizca parAntazca pUrvAntazcApi dRzyate / pUrvAdayazca dRzyante vyatyayo bahulaM yataH * // iti / parAdiH / tuvijAtA urukSayA / parAntaH / ni yena muSTihatyayA / yastricakraH / puurvaantH| vizvAyudhaihi // iti smaassvraaH|| tiGo gotrAdIni kutsanAbhIkSNyayoH / / 1 / 27 // tiGantAtpadAgotrAdI1 aMzu, jana, rAjan , uSTra, kheTaka, ajira, ArdrA, zravaNa, kRttikA, ardhapura / ityaMzvAdiH // 2 gaura, taiSa, taila, leTa, loTa, jihvA, kRSNa, kanyA, gudha, kalpa, pAda / iti gauraadiH|| 3 gotra, bruva, pravacana, prayajana, pavana, yajana, prahasana, prakathana, pratyAyana, pracakSaNa, vicakSaNa, avarakSaNa, khAdhyAya, bhUyiSTha, vAnAma / iti gotrAdiH / / Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGantakharaprakriyA | 375 nyanudAttAnyetayoH / pacati gotram / pacati pacati gotram / evaM pravacanaprahasanaprakathana pratyAyanAdayaH / kutsanAbhIkSNyagrahaNaM pAThavizeSaNam / tenAnyatrApi gotrAdigrahaNe kutsanAdAveva kAryaM jJeyam / gotrAdIni kim / pacati pApam / kutseti kim / khanati gotraM sametya kUpam // tiGatiGaH ||8|1|28 // atiGantAtpadAtparaM tiGantaM nihanyate / agnimILe // na luT / 8 / 1 / 29 // luDantaM na nihanyate / zvaHkartA // nipAtairyadyadihantakuvinneccaicaNakaccidyatrayuktam ||8|1|30 // etairnipAtairyuktaM na nihanyate / yadagne syAmahaM tvam | yuvA yadI thaH kuvidaGga Asan / acittibhizcakramA kaccit / putrAso yatra pitaro bhavanti // naha pratyArambhe |8|1|31 // nahetyanena yuktaM tiGantaM nAnudAttam / pratiSedhayukta ArambhaH pratyArambhaH / naha bhokSyase / pratyArambhe kim / naha vai tasmin loke dakSiNamicchanti // satyaM prazne |8|1| 32 // satyayuktaM tiGantaM nAnudAttaM prazne / satyaM bhokSyase / prazne kim / satyamidvA u taM vayamindraM stavAma || aGgAprAtilomye | 8|1|33 // aGgetyanena yuktaM tiGantaM nAnudAttam / aGga kuru / aprAtilomye kim / aGga kUjasi vRSala idAnIM jJAsyasi jAlma / anabhipretamasau kurvanpratilomo bhavati // hi ca |8|1|34 // hiyuktaM tiGantaM nAnudAttam / A hi SmA yAti / A hi rudantam // chandasyanekamapi sAkAGkSam |8|1|35 // hItyanena yuktaM sAkAGkSamanekamapi nAnudAttam / anRtaM hi matto vadati pApmA cainaM na yunAti / tiGantadvayamapi na nihanyate // yAvadyathAbhyAm ||8|1|36|| AbhyAM yoge tiGantaM nAnudAttam / yathAcitkaNvamAvatam // pUjAyAM nAnantaram |8|1| 37 // yAvadyathAbhyAM yuktamanantaraM tiGantaM pUjAyAM nAnudAttam / yAvatpacati zobhanam / yathA pacati zobhanam / pUjAyAM kim / yAvadbhuGkte / anantaraM kim / yAvaddevadattaH pacati zobhanam / pUrveNAtra nighAtaH pratiSidhyate // upasargavyapetaM ca |8|1|38 // pUrveNAnantaramityuktam / upasargavyavadhAnArthaM vacanam / yAvatprapacati zobhanam / anantaramityeva / yAvaddevadattaH prapacati zobhanam // tupazyapazyatA'haiH pUjAyAm ||8|1|39 // ebhiryuktaM tiGantaM na nihanyate pUjAyAm / Adaha svadhAmanu punargarbhatvamerire // aho ca |8|1|40 // etadyoge nAnudAttaM pUjAyAm // aho devadattaH pacati zobhanam // zeSe vibhASA |8|1|41 || aho ityanena yuktaM tiGantaM vAnudAttaM pUjAyAm / aho kaTaM kariSyati // purA ca parIpsAyAm |8|1|42 // puretyanena yuktaM cAnudAttaM tvarAyAm / adhISva mANavaka purA vidyotate vidyut / nikaTAgAminyatra purAzabdaH / parIpsAyAM kim / na tena sma purAdhIyate / cirAtIte'tra purA // nanvityanujJaiSaNAyAm ||8|1|43 // nanu ityanena yuktaM tiGantaM nAnudAttamanuprArthanAyAm / nanu gacchAmi bhoH / anujAnIhi mAM gacchantamityarthaH / nanviti kim / akArSIH kaTaM tvam / nanu karomi / pRSTaprativacanametat // kiM kriyAprazne'nupasargamapratiSiddham |8|1|44 // kriyAprazne vartamAnena kiMzabdena yuktaM Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 siddhAntakaumudyAm tiGantaM nAnudAttam / kiM dvijaH pacatyAhokhidgacchati / kriyeti kim / sAdhanaprazne bhA bhUt / kiM bhaktaM pacatyapUpAnvA / prazne kim / kiM paThati / kSepo'yam / anupasarga kim / kiM prapacati uta prakaroti / apratiSiddhaM kim / dvijo na pacati // lope vibhASA / / 145 // kimo'prayoge uktaM vA / devadattaH pacatyAhosvitpaThati // ehimanye prahAse laT / 8 / / 46 // ehimanye ityanena yuktaM laGantaM nAnudAttaM krIDAyAm / ehi manye bhaktaM bhokSyase nahi bhokSyase bhuktaM tattvatithibhiH / prahAse kim / ehi manyase odanaM bhokSye iti suSTha manyase / gatyarthaloTA laDityanenaiva siddhe niyamArtho'yamArambhaH / ehimanyeyukte prahAsa eva nAnyatra / ehi manyase odanaM bhokSye // jAtvapUrvam / 81 // 47 // avidyamAnapUrvaM yajjAtu tena yuktaM tiGantaM nAnudAttam / jAtu bhokSyase / apUrva kim / kaTaM jAtu kariSyasi // kiMvRttaM ca ciduttaram / / 1 / 48 // avidyamAnapUrva ciduttaraM yatkiMvRttaM tena yuktaM tiGantaM nAnudAttam / vibhaktyantaM DataraDatamAntaM kimo rUpaM kiMvRttam / kazcidbhuGkte / katarazcit / katamazcidvA / ciduttaraM kim / ko bhuGkte / apUrvamityeva / rAmaH kiMcitpaThati // Aho utAho cA'nantaram / 81 // 49 // Aho utAho ityAbhyAM yuktaM tiGantaM nAnudAttam / Aho utAho vA bhute / anantaramityeva / zeSe vibhASAM vakSyati / apUrveti kim / deva Aho bhute // zeSe vibhASA 8150 // abhyAM yuktaM vyavahitaM tiGantaM vAnudAttam / Aho devaH pacati // gatyarthaloTA laNna cetkArakaM sarvAnyat / 8 / 1151 // gatyarthAnAM loTA yuktaM tiGantaM nAnudAttam / yatraiva kArake loT tatraiva laDapi cet / Agaccha deva grAmaM drakSyasi / uhyantAM devadattena zAlayo rAmeNa bhokSyante / gatyarthe kim / paca deva odanaM bhokSyase'nnam / loTA kim / aagcchedev grAma drakSyasyenam / laT kim / Agaccha deva grAmaM pazyasyenam / na cediti kim / Agaccha deva grAmaM pitA te odanaM bhokSyate / sarvaM kim / Agaccha deva grAmaM tvaM cAhaM ca drakSyAva enamityatrApi nighAtaniSedho yathA syAt / yalloDantasya kArakaM taccAnyacca laDantenocyate // loT ca / / 1 / 52 // loDantaM gatyarthaloTA yuktaM nAnudAttam / Agaccha deva grAmaM pazya / gatyartheti kim / paca devaudanaM bhukSvainam / loT kim / Agaccha deva grAmaM pazyasi / na cetkArakaM sarvAnyadityeva / Agaccha deva grAmaM pazyatvenaM rAmaH / sarvagrahaNAttviha syAdeva / Agaccha deva grAmaM tvaM cAhaM ca pazyAvaH / yogavibhAga uttarArthaH // vibhASitaM sopasagemanuttamam / 8 / 1153 // loDantaM gatyarthaloTA yuktaM tiGantaM vAnudAttam / Agaccha deva grAmaM praviza / sopasarga kim / Agaccha deva grAmaM pazya / anuttamaM kim / AgacchAni deva grAmaM pravizAni // hanta ca / 8 / 1 / 54 // hantetyanena yuktamanuttamaM loDantaM vAnudAtam / hanta praviza / sopasargamityeva / hanta kuru / nipAtairyadyadIti nighAtapratiSedhaH / anuttamaM kim / hanta prabhuJjAvahai // Ama ekAntaramAmantritamanantike 8 // 1 // 55 // Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiGantakharaprakriyA / AmaH paramekapadAntaritamAmantritaM nAnudAttam / Am pacasi devadattA 3 / ekAntaraM kim / Am prapacasi devadattA 3 / AmatritaM kim / Am pacati devadattaH / anantike kim / Am pacasi devadatta // yaddhituparaM chandasi / 8156 // tiGantaM nAnudAttam / udasRjo yadaGgiraH / uzanti hi / AkhyAsyAmi tu te / nipAtairyaditi hiceti tupazyeti ca siddhe niyamArthamidam / etaireva parabhUtairyoge nAnyairiti jAye khArohAvaihi / ehIti gatyarthaloTA yuktasya loDantasya nighAto bhavati // cncidivgotraaditddhitaanedditessvgteH|81157 // eSu SaTsu paratastiGantaM nAnudAttam / devaH pacati cana / devaH pacati cit / devaH pacatIva / devaH pacati gotram / devaH pacatikalpam / devaH pacatipacati / agateH kim / devaH pracati cana // cAdiSu ca / 58 // cavAhAhaiveSu tiGantaM nAnudAttam / devaH pacati ca khAdati ca / agaterityeva / devaH prapacati ca prakhAdati ca / prathamasya cavAyoga iti nighAtaH pratiSidhyate / dvitIyaM tu nihanyata eva // cavAyoge prathamA / 8 / 1159 // cavetyAbhyAM yoge prathamA tiGibhaktirnAnudAttA / gAzca cArayati vINAM vA vAdayati / ito vA sAtimImahe / uttaravAkyayoranuSaJcanIyatiGantApekSayeyaM prAthamikI / yoge kim / pUrvabhUtayorapi yoge nighAtArtham / prathamAgrahaNaM dvitIyAdestiGantasya mA bhUt // heti kSiyAyAm / 8160 // hayuktA prathamA tiivibhaktirnAnudAttA dharmavyatikrame / vayaM ha rathena yAti 3 / upAdhyAyaM padAtiM gamayati / kSiyAzIriti plutaH // aheti viniyoge ca / 81 / 61 // ahayuktA prathamA tiDvibhaktirnAnudAtA nAnAprayojane niyoge kSiyAyAM ca / tvamaha grAmaM gaccha / kSiyAyAm / khayamaha rathena yAti 3 / upAdhyAyaM padAti nayati // cAhalopa evetyavadhAraNam / / 1 / 62 // ca aha etayorlope prathamA tiGgibhaktirnAnudAttA / deva eva grAmaM gacchatu / deva evAraNya gacchatu / grAmamaraNyaM ca gacchatvityarthaH / deva eva grAmaM gacchatu / rAma evAraNyaM gacchatu / grAmaM kevalamaraNyaM kevalaM gacchatvityarthaH / ihAhalopaH sa ca kevalArthaH / avadhAraNaM kim / deva keva bhokSyase / na kacidityarthaH / anavaktRptAveva // cAdilope vibhASA 8 // 1 // 63 // cavAhAhaivAnAM lope prathamA timibhaktirnAnudAttA / calope / indra vAjeSu no'va / zuklA vIhayo bhavanti / zvetA gA AjyAya duhanti / vAlope / bIhibhiryajeta / yavairyajeta / vaivAveti ca chandasi / / 64 // ahavai devAnAmAsIt / ayaM vAva hasta AsIt // ekAnyAbhyAM samarthAbhyAm / / 1 / 65 // AbhyAM yuktA prathamA tiGibhaktirnAnudAttA chandasi / ajAmekAM jinvati / prajAmekAM rakSati / tayoranyaH pippalaM khAdvatti / samarthAbhyAM kim / eko devAnupAtiSThat / eka iti saMkhyAparaM nAnyArtham // yadvRttAnnityam / 8 / 1 / 66 // yatra pade yacchabdastataH paraM tiGantaM nAnudAttam / yo bhute / yadadyAyurvAti / Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 siddhAntakaumudyAm atra vyavahite kAryamiSyate || pUjanAtpUjitamanudAttaM kASThAdibhyaH ||1167 // pUjanebhyaH kASThAdibhyaH pUjitavacanamanudAttam / kASThAdhyApakaH || malopazca vaktavyaH * // dAruNAdhyApakaH / ajJAtAdhyApakaH / samAsAntodAttatvApavAdaH / etatsamAse iSyate / neha | dAruNamadhyApaka iti vRttimatam / pUjanAdityeva pUjitagrahaNe siddhe pUjitagrahaNamanantarapUji - talAbhArtham / etadeva jJApakamatra prakaraNe paJcamInirdeze'pi nAnantaryamAzrIyata iti // saga tirapi tiG |8|1|68 || pUjanebhyaH kASThAdibhyastiGantaM pUjitamanudAttam / kASTha prapacati / tiGatiGa iti nighAtasya nipAtairyaditi niSedhe prApte vidhirayam / sagatigrahaNAcca gatirapi nihanyate // gatigrahaNe upasargagrahaNamiSyate * // neha / yatkASThAM zuklIkaroti // kutsane ca supyagotrAdau |8|1169 // kutsane ca subante pare sagatiragatirapi tiGanudAttaH / pacati pUti / prapacati pUti / pacati mithyA / kutsane kim / prapacati zobhanam / supi kim / pacati kliznAti / agotrAdau kim / pacati gotram // kriyAkutsana iti vAcyam * // kartuH kutsane mA bhUt / pacati pUtirdevadattaH // pUtizcAnubandha iti vAcyam * // tenAyaM cakArAnubandhatvAdantodAttaH // vA bahvarthamanudAttamiti vAcyam * // pacanti pUti // gatirgatau |8|1170 // anudAttaH / abhyuddharati / gatiH kim / dattaH pacati / gatau kim / Amandrairindra haribhiryAhi mayUraromabhiH // tiGi codAttavati |8|1|71 // gatiranudAttaH / yatprapacati / tiGgrahaNamudAttavataH parimANArtham / anyathA hi yatkriyAyuktAH prAdayastaM pratyeva gatistatra dhAtAvevodAttavati syAt pratyaye na syAt / udAvata kim / prapacati // iti tiGantakharAH // 1 atha vaidikavAkyeSu kharasaMcAraprakAraH kathyate / agnimILa iti prathamA Rk tatrAgnizadosvyutpattipakSe phiS ityantodAtta iti mAdhavaH / vastutastu ghRtAditvAt / vyutpattau tu nipratyayakhareNa / am suptvAdanudAttaH / ami pUrva ityekAdezastvekAdeza udAttenetyudAttaH / ILe / tiGatiGa iti nighAtaH / saMhitAyAM tUdAttAnudAttasyetIkAraH kharitaH / svaritAtsaMhitAyAmiti Le ityasya pracayAparaparyAyA ekazrutiH / puraH zabdo'ntodAsaH pUrvAdharAvarANAmityasipratyayakharAt / hitazabdo'pi dhAJo niSThAyAM dadhAterhiriti hyAdeze pratyayakhareNAnto. dAttaH / puro'vyayamiti gatisaMjJAyAM kugatIti samAse samAsAntodAtte tatpuruSe tulyArthetya vyayapUrvapadaprakRtikhare gatikArakopapadAtkRditi kRduttarapadaprakRtikhare thAthAdikhare ca pUrvapUrvo pamardena prApte gatiranantara iti pUrvapadaprakRtikharaH / purazabdokArasya saMhitAyAM pracaye prApte udAttakharitaparasya sannatara ityanudAttataraH / yajJasya naGaH pratyayakharaH / vibhakteH sutvAdanudA 1 kASThA, dAruNa, amAtAputra, veza, anAjJAta, anujJAta, aputra, ayuta, adbhuta, bhRza, ghora, sukha, kalyANa, anukta / iti kASThAdiH / pUjitasyAnudAttatve kASThAdigrahaNamiti vArtikadarzanAtsUtre kASThAdibhya iti kaizcitprakSiptamiti kaiyaTaH // Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liGgAnuzAsanam / 379 tattve kharitatvam / devam / pacAdyac / phiTkhareNa pratyayakhareNa citvareNa vAntodAttaH / RtvikzabdaH kRduttarapadaprakRtivareNAntodAttaH / hotRzabdastRnpratyayAnto nikhareNAdyudAttaH / ratnazabdo nabiSayasyetyAdhudAttaH / ratnAni dadhAtIti ratnadhAH / samAsakhareNa kRduttarapadaprakRtikhareNa vAntodAttaH / tamapaH pittvAdanudAttatve varitapracayAvityAdi yathAzAstramunneyam // itthaM vaidikazabdAnAM diGmAtramiha darzitam // tadastu prItaye zrImadbhavAnIvizvanAthayoH // 1 // iti siddhAntakaumudyAM zrIbhaTTojidIkSitaviracitAyAM vaidikakharaprakriyA // // atha liGgAnuzAsanam // liGgam // strI // adhikArasUtre ete // RkArAntA maatRduhitvsuuyaatnnaandrH|| RkArAntA ete paJcaiva strIliGgAH / khasrAdipaJcakasyaiva GIniSedhena kartItyAdeDa/pA IkArAntatvAt / tisRcatasrostu striyAmAdezatayA vidhAne'pi prakRtyostricaturodhaMdantatvAbhAvAt // anyUpratyayAnto dhaatuH|| anipratyayAnta UpratyayAntazca dhAtuH striyAM syAt / avaniH / camUH / pratyayagrahaNaM kim / devayateH kim / dyUH / vizeSyaliGgaH // azanibharaNyaraNayaH puMsi ca // iyamayaM vA azaniH // minyntH|| mipratyayAnto nipratyayAntazca dhAtuH striyAM syAt / bhUmiH / glAniH // vahnivRSNyagnayaH puMsi // pUrvasyApavAdaH // zroNiyonyUrmayaH puMsi ca // iyamayaM vA zroNiH // ktinntH|| spaSTam / kRtirityAdi // IkArAntazca // IpratyayAntaH strI syAt / lakSmIH // UGAbantazca // kurUH / vidyA / vantamekAkSaram // zrIH / bhUH / ekAkSaraM kim / pRthuzrIH // vishtyaadiraanvteH|| iyaM viMzatiH / triMzat / catvAriMzat / paJcAzat / SaSTiH / saptatiH / azItiH / navatiH // dundubhirakSeSu // iyaM dundabhiH / akSeSu kim / ayaM dundubhirvAdyavizeSo'suro vetyarthaH // nAbhirakSatriye // iyaM nAbhiH // ubhAvapyanyatra puMsi // dundubhirnAbhizcoktaviSayAdanyatra puMsi staH / nAbhiH kSatriyaH / kathaM tarhi samullasatpaGkajapatrakomalairupAhitazrINyupanIvinAbhibhiriti bhAraviH / ucyate / dRDhabhaktirityAdAviva komalairiti sAmAnye napuMsakaM bodhyam / vastutastu liGgamaziSyaM lokAzrayatvAlliGgasyeti bhASyAtpuMstvamapIha sAdhu / ata eva / nAbhirmukhyanRpe cakramadhyakSatriyayoH pumAn / dvayoH prANipratIke syAt striyAM kastUrikAmada iti medinI / rabhaso'pyAha / mukhyarAkSatriye nAbhiH puMsi prANyaGgake dvayoH / cakramadhye pradhAne ca striyAM kastUrikAmada iti / evamevaMvidhe'nyatrApi bodhyam // tlntH|| ayaM striyAM syAt / zuklasya bhAvaH zuklatA / brahmaNasya karma brAhmaNatA / grAmasya samUho grAmatA / deva eva devatA // bhUmividyutsarillatAvanitAbhidhAnAni // bhUmibhUH / vidyutsaudAmanI / sarinnimnagA / latA vallI / vanitA yoSit // yAdo napuMsakam // yAdaHzabdaH saridvAcako'pi klIbaM syAt // bhAHsrasragadigu Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 siddhAntakaumudyAm SNigupAnahaH // ete striyAM syuH / iyaM bhA ityAdi // sthUNoNe napuMsake ca // ete striyAM klIve ca stH| sthUNA / sthUNam / UrNA / UrNam / tatra sthUNA kASThamayI dvikarNikA / UrNA tu meSAdiloma // gRhazazAbhyAM klIve // niyamArthamidam / gRhazazapUrve sthUNoNe yathAsaMkhyaM napuMsake staH / gRhasthUNam / zazoNaM zazalomanItyamaraH / prAvRTvipra vitvissH||ete striyAM syuH // darvividivedikhanizAnyazrivezikR. pyossdhikttynggulyH|| ete striyAM syuH / pakSe GIp / darvI / darvirityAdi // tithinaaddiruciviicinaalidhuulikikikelicchviraatryaadyH|| ete prAgvat / iyaM tithirityAdi / amarastvAha / tithayo dvayoriti / tathA ca bhAraviH / tasya bhuvi bahutithAstithaya iti / strItve hi bahutithya iti syAt / zrIharSazca / nikhilAnnizi paurNimAtithIniti // zaSkulirAjikuTyazanivartibhrukuTitruTivalipatayaH // ete'pi striyAM syuH / iyaM zaSkuliH // prtipdaapdviptsmpcchrtsNstprissdussHsNvitkssutpunmutsmidhH|| iyaM pratipadityAdi / uSA ucchantI / uSAH prAtaradhiSThAtrI devatA // AzIrSuHpUrgIAraH // iyamAzIrityAdi // apsumanassamAsikatAvarSANAM bahutvaM ca // abAdInAM paJcAnAM strItvaM syAdvahutvaM ca / Apa imAH / striyaH sumanasaH puSpam / sumanA mAlatI jAtiH / devavAcI tu puMsyeva / suparvANaH sumnsH| bahutvaM prAyikam / ekA ca sikatA tailadAne asamartheti arthavatsUtre bhASyaprayogAt / samAMsamAM vijAyata ityatra samAyAM samAyAmiti bhASyAcca / vibhASAghrAdheDiti sUtre aghrAsAtAM sumanasAviti vRttivyAkhyAyAM haradatto'pyevam // saktvajyogvAgyavAgUnausphijaH // iyaM sak tvak jyok vAk yavAgUH nauH sphik // tRttisiimaasNbdhyaaH|| iyaM tRTiH / sImA / saMbadhyA // culliveNikhAyazca // spaSTam // tArAdhArAjyotlAdayazca // zalakA striyAM nityam // nityagrahaNamanyeSAM kaciyabhicAraM jJApayati // ||iti tydhikaarH|| pumAn // adhikAro'yam // ghjbntH|| pAkaH / tyAgaH / karaH / garaH / bhAvArtha evedam / napuMsakatvaviziSTe bhAve ktalyuDbhyAM strItvaviziSTe tu ktinnAdibhirbAdhena parize. pAt / karmAdau tu ghanAdyantamapi vizeSyaliGgam / tathA ca bhASyam / saMbandhamanuvartiSyata iti // ghAjantazca // vistaraH / gocaraH / cayaH / jayaH / ityAdi // bhayaliGgabhagapadAni napuMsake // etAni napuMsake syuH / bhayam / liGgam / bhagam / padam // naGantaH // naGpratyayAntaH puMsi syAt / yajJaH yatnaH // yAcyA striyAm // pUrvasyApavAdaH // kyanto ghuH|| kipratyayAnto ghuH puMsi syAt / AdhiH / nidhiH / udadhiH / kyantaH kim / dAnam / ghuH kim / jajJirbIjam // iSudhiH strI ca // iSudhizabdaH striyAM puMsi ca // pUrvasyApavAdaH // devAsurAtmavargagirisamudranakhakezadantastanabhujakaNThakhagazarapaGkAbhidhAnAni // etAni puMsi syuH / devAH surAH / asurAH daityAH / Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liGgAnuzAsanam / 381 AtmA kSetrajJaH / khagoM nAkaH / giriH parvataH / samudro'bdhiH / nakhaH kararuhaH / kezaH ziroruhaH / danto dazanaH / stanaH kucaH / bhujo doH / kaNTho galaH / khaDgaH karavAlaH / zaro mArgaNaH / paGkaH kardama ityAdi // triviSTapatribhuvane napuMsake // spaSTam / tRtIyaM viSTapaM triviSTapam / khargAbhidhAnatayA puMstve prApte ayamArambhaH // dyauH striyAm // dyodivostantreNopAdAnamidam // iSubAha striyAM ca // cAtpuMsi // bANakANDau napuMsake ca // cAtpuMsi / triviSTapetyAdicatuHsUtrI devAsuretyasyApavAdaH // nAntaH // ayaM puMsi / rAjA / takSA / na ca carmavAdiSvativyAptiH / manvyacko'kartarIti napuMsakaprakaraNe vakSyamANatvAt // RtupuruSakapolagulphamedhAbhidhAnAni // RturadhvaraH / puruSo naraH / kapolo gaNDaH / gulphaH prapadaH / megho nIradaH // abhraM napuMsakam // pUrvasyApavAdaH // ukArAntaH // ayaM puMsi syAt / prabhuH / ikSuH / hanuhaTTavilAsinyAM nRtyArambhe gade striyAm // dvayoH kapolAvayave iti medinI / kareNuribhyAM strI nebhe ityamaraH / evaMjAtIyakavizeSavacanAnAkrAntastu prakRtasUtrasya viSayaH / uktaM ca / liGgazeSavidhirvyApI vizeSairyadyabAdhita iti / evamanyatrApi // dhenurajjukuhUsarayutanureNupriyaGgavaH striyAm // samAse rajaH puMsi ca // karkaTarajjvA / karkaTarajjunA // zmazrujAnuvasukhAdvazrujatutraputAlUni napuMsake // vasu cArthavAci // arthavAcIti kim / vasurmayUkhAnidhanAdhipeSu // madrumadhusIdhuzIdhusAnukamaNDalUni napuMsake ca // cAtpuMsi / ayaM madguH / idaM madgu // rutvantaH // meruH / setuH / dArukazerujatuvastumastUni napuMsake // rutvanta iti puMstvasyApavAdaH / idaM dAru // sattunapuMsake ca // cAtpuMsi / saktuH / saktu // prAgrazmerakArAntaH // razmirdivasAbhidhAnamiti vakSyati prAgetasmAdakArAnta ityadhikriyate // kopdhH|| kopadho'kArAntaH puMsi syAt / stabakaH / kalkaH // cibukazAlUkaprAtipadikAMzukolmukAni napuMsake // pUrvasUtrApavAdaH // kaNTakAnIkasarakamodakacaSakamastakapustakataDAkaniSkazuSkavarcaskapinAkabhANDakapiNDa kakaTakazaNDakapiTakatAlakaphalakapulAkAni napuMsake // cAtpuMsi / ayaM kaNTakaH / idaM kaNTakamityAdi // TopadhaH // Topadho'kArAntaH puMsi syAt / ghaTaH / paTaH // kirITamukuTalalATavaTavITazRGgATakarATaloSTAni napuMsake ca // kirITamityAdi // kuTakUTakapaTakavATakarpaTanaTanikaTakITakaTAni napuMsake ca // cAtpuMsi / kuTaH / kuTamityAdi // NopadhaH // Nopadho'kArAntaH puMsi syAt / guNaH / gaNaH / pASANaH // RNalavaNaparNatoraNoSNAni napuMsake // pUrvasUtrApavAdaH // kArSApaNavarNasuvarNavraNacaraNavRSaNaviSANacUrNatRNAni napuMsake ca // cAtpuMsi // thopdhH|| rthH|| kASThapRSThasikthokthAni napuMsake // idaM kASThamityAdi / kASThA digarthA striyAm // imAH kASThAH // tIrthaprothayUthagAthAni napuMsake ca // cAtpuMsi / ayaM Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 siddhAntakaumudyAm 1 tIrthaH / idaM tIrtham // nopadhaH // adantaH puMsi / inaH / phenaH // jaghanAjinatuhi nakAnanavanavRjinavipina vetanazAsanasopAnamithunazmazAnaratna nimnaci hnAni napuMsake // pUrvasyApavAdaH || mAnayAnAbhidhAnana lina pulinodyAnazayanAsanasthAnacandanAlAnasamAnabhavanavasana sambhAvanavibhAvanavimAnAni napuMsake ca // cAtpuMsi / ayaM mAnaH / idaM mAnam || poSadhaH // adantaH puMsi / yUpaH / dIpaH / sarpaH // pAparUpoDapatalpazilpa puSpazaSpasamIpAntarIpANi napuMsake // idaM pApamityAdi // zUrpakutapakuNapadvIpaviTapAni napuMsake ca // ayaM zUrpaH / idaM zUrpamityAdi // bhoSadhaH // stambhaH / kumbhaH // talabhaM napuMsakam // pUrvasyApavAdaH // jRmbhaM napuMsake ca // jRmbham / jRmbhaH || moSadhaH // somaH / bhImaH / / rukmasidhmayudhmedhmagulmAdhyAtmakuGkumAni napuMsake // idaM rukmamityAdi // saMgrAmadADimakusumAzramakSemakSaumahomoddAmAni napuMsake ca // cAtpuMsi // ayaM saMgrAmaH / idaM saMgrAmam // yopadhaH // samayaH / hayaH // kisalayahRdayendriyo - tarIyANi napuMsake // spaSTam || gomayakaSAyamalayAnvayAvyayAni napuMsake ca // gomayaH / gomayam / ropadhaH // kSuraH / aGkuraH // dvArAgrasphArataRvakravaprakSiprakSudranAratIradUra kRcchrarandhrAzrazvabhra bhIragabhIra krUra vicitra keyUrakedArodarAjasrazarIrakandaramandArapaJjarAjarajaTharA jiravairacAmarapuSkaragahvarakuharakuTIrakulIracatvara kAzmIranIrAmbara ziziratantrayannakSatrakSetramitrakalatracitramUtrasUtravaktranetragotrAGgulitrabhalatrazastrazAstravastrapatrapAtracchannANi napuMsake // idaM dvAramityAdi // zukramadevatAyAm // idaM zukraM retaH // cakravajrAndhakArasArAvArapArakSIratomaragRGgArabhRGgAramandArozIra timirazizi rANi napuMsake ca // cAtpuMsi / cakraH / cakramityAdi // SopadhaH // vRSaH / vRkSaH // zirISajaSAmbarISapIyUSapurISakilbiSakalmASANi napuMsake // yUSakarISamiSaviSavarSANi napuMsake ca // cAtpusi / ayaM yUSaH / idaM yUSamityAdi // sopadhaH // vatsaH / vAyasaH // mahAnasaH // panasabisabusasAhasAni napuMsake // camasAMsarasaniryAsopavAsakArpAsavAsamAsakAsakAMsamAMsAni napuMsake ca // idaM camasam / ayaM camasa ityAdi // kaMsaM cAprANini // kaMso'strI pAnabhAjanam / prANini tu kaMso nAma kazcidrAjA // razmidivasAbhidhAnAni // etAni puM syuH / razmirmayUkhaH / divaso ghasraH // dIdhitiH striyAm // pUrvasyApavAdaH // dinAhanI napuMsake // ayamapyapavAdaH // mAnAbhidhAni // etAni puMsi syuH / kuDavaH / prasthaH // droNADhako napuMsake ca // idaM droNam / ayaM droNaH // khArI - mAnike striyAm // iyaM khArI / iyaM mAnikA // dArAkSatalAcAsUnAM bahutvaM Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liGgAnuzAsanam / 283 ca // ime dArAH // nADyapajanopapadAni vraNAGgadAni // yathAsaMkhyaM nADyAdyupapadAni vraNAdIni puMsi syuH / ayaM nADIvraNaH / apAGgaH / janapadaH / vraNAdInAmubhayaliGgatve'pi klIbatvanivRttyartha sUtram // marudgaruttaradRtvijaH // ayaM marut // RSirAzidRtigranthikrimidhvanibalikolimauliravikavikapimunayaH // ete puMsi syuH / ayamRSiH // dhvajagajamuJjapuJjAH // ete puMsi hstkuntaantvaatvaatduutdhuutesuutcuutmuhuurtaaH|| ete puMsi // amarastu muhUrto'striyAmityAha // SaNDamaNDakaraNDabharaNDavaraNDatuNDagaNDamuNDapASaNDazikhaNDAH // ayaM SaNDaH // vaMzAMzapuroDAzAH // ayaM vaMzaH / puro dAzyate puroDAzaH / karmaNi ghaJ / bhavavyAkhyAnayoH prakaraNe pauroDAzapuroDAzASThanniti vikAraprakaraNe vrIheH puroDAza iti ca nipAtanAtprakRtasUtra eva nipAtanAdvA dasya Datvam / puroDAzabhujAmiSTamiti mAghaH // hrdkndkundbuddhdshbdaaH|| ayaM hRdaH // arghpthimthybhukssistmbnitmbpuugaaH|| ayamadhaH // pallavapalvalakapharephakaTAhaniyUhamaThamaNitaraGgaturaGgagandhaskandhamRdaGgasaGgasa mudrapuGkhAH // ayaM pallava ityAdi // saarthytithikukssivstipaannynyjlyH|| ete puMsi / ayaM saarthiH|| iti puNlinggaadhikaarH|| napuMsakam // adhikAro'yam // bhAve lyuddntH|| hasanam / bhAve kim / pacano'gniH // idhmavrazcanaH kuThAraH // niSThA ca // bhAve yA niSThA tadantaM klIbaM syAt / hasitam / gItam // tvaSyau taddhitau // zuklatvam / zauklayam / SyaJaH pittvasAmarthyAtpakSe strItvam / cAturyam / cAturI / sAmagryam / sAmagrI / aucityam / aucitI // kamaNi ca braahmnnaadigunnvcnebhyH|| brAhmaNasya karma brAhmaNyam // yadyaDhagyagaaNvuJchAzca bhAvakarmANi // etadantAni klIvAni // stenAdyannalopazca / steyam / sakhyuryaH / sakhyam / kapijJAtyoDhak / kApeyam / patyantapurohitAdibhyo yak / Adhipatyam / prANabhRjjAtivayovacanodgAtrAdibhyo'J / auSTram / hAyanAntayuvAdibhyo'N / dvaihAyanam / dvandvamanojJAdibhyo vuJ / pitAputrakam / hotrAbhyazchaH / acchAvAkIyam // avyayIbhAvaH // adhistri // dvandvaikatvam // pANipAdam // abhASAyAM hemantazizirAvahorAtre ca // spaSTam // anakarmadhArayastatpuruSaH // adhikAro'yam // analpe chAyA // zaracchAyam // rAjamanuSyapUrvA sabhA // inasabhamityAdi // surAsenAcchAyAzAlAnizA striyAM ca // ziSTaH paravat // anyastatpuruSaH paravalliGgaH syAt // rAtrAhAhAH puMsi // apathapuNyAhenapuMsake // saMkhyApUrvA raatriH|| trirAtram / saMkhyApUrveti kim // sarvarAtraH // dviguH striyAM ca // vyavasthayA / paJcamUlI / tribhuvanam // isusantaH // haviH / dhanuH // arciH striyAM ca // isantasve'pi arciH striyAM napuMsake ca syAt / iyamidaM vA arciH // chadiH striyAmeva / / Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 siddhAntakaumudyam iyaM chardiH / chadyate'neneti / chAdedhurAdiNyantAdarcizucItyAdinA is / ismannityAdinA hrasvaH / paTalaM chadirityamaraH / tatra paTalasAhacaryAcchadiSaH klIvatAM vadanto'maravyAkhyAtAra upekSyAH // mukhanayana lohavanamAMsarudhirakArmukavivarajalahaladhanAnnAbhidhA nAni // eteSAmabhidhAyakAni klIbe syuH / mukhamAnanam / nayanaM locanam / lohaM kAlam / vanaM gahanam / mAMsamAmiSam / rudhiraM raktam / kArmukaM zarAsanam / vivaraM bilam / jalaM vAri / halaM lAGgalam / dhanaM draviNam / annamazanam / asyApavAdAnAha trisUtrayA || sIrArthodanAH puMsi // vakranetrAraNyagANDIvAni puMsi ca // vakro vakram / netro netram / araNyo'raNyam / gANDIvo gANDIvam // aTavI striyAm // lopadhaH // kulam / kUlam // sthalam || tUlopalatAlakusUlata rakambaladevalAvRSalAH puMsi // ayaM tUlaH // zIlamUlamaGgalasAlakamalatalamusalakuNDala palalamRNAlavAlanigalapalAlabiDAla khilazUlAH puMsi ca // cAt klIve / zIlaM zIla ityAdi // zatAdiH saMkhyA // zatam / sahasram / zatAdiriti kim / eko dvau bahavaH / saMkhyeti kim / zatazRGgo nAma parvataH // zatAyutaprayutAH puMsi ca // ayaM zataH / idaM zatamityAdi // lakSA koTiH striyAm // iyaM lakSA / iyaM koTiH / vA lakSA nitaM ca tadityamarAt klIve'pi / lakSam // zaGkuH puMsi // sahasraH kacit // ayaM sahasraH / idaM sahasram || manyacko'kartari // manpratyayAnto vyackaH klIvaH syAnna tu kartari / varma / carma // yackaH kim / aNimA / mahimA / akartari kim / dadAti iti dAmA // brahman puMsi ca // ayaM brahmA / idaM brahma // nAmaromaNI napuMsake // manyacka ityasyAyaM prapaJcaH // asanto yacUkaH // yazaH / manaH / tapaH / vyackaH kim / candramAH || apsarAH striyAm // etA apsarasaH / prAyeNAyaM bahuvacanAntaH // trAntaH // patram / chatram || yAtrAmAtrAbhastrAdaMSTrAvaratrAH striyAmeva // bhRtrAmitrachAtraputramantravRtra meTroSTrAH puMsi // ayaM bhRtraH / na mitramamitraH / tasya mitrANyamitrAste iti mAtraH / syAtAmamitrau mitre ceti ca / yattu dviSo'mitra iti sUtre haradatenoktam / amedviSadityaiauNAdika ic / ameramitram / mitrasya vyathayedityAdau madhyodAttastu cintyaH / naJsamAse'pyevam / paravalliGgatApi syAditi tu tatra doSAntaramiti tatprakRtasUtrAparyAlocanamUlakam / kharadoSodbhAvanamapi najo jaramaramitramRtA iti SASThasUtrAsmaraNamUlakamiti dik // patrapAtra pavitrasUtracchatrAH puMsi ca balakusumazulbapattanaraNAbhidhAnAni // balaM vIryam // padmakamalotpalAni puMsi ca padmAdayaH zabdAH kusumAbhidhAyitvepi dviliGgAH syuH / amaropyAha / vA puMsi padmaM nalinamiti / evaM cArdharcAdisUtre tu jalaje padmaM napuMsakameveti vRttigrantho matAntareNa neyaH || AhavasaMgrAmI puMsi // Aji: striyAmeva // phalajAtiH // phalajAtivAcI zabdo napuMsakaM syAt / Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liGgAnuzAsanam / 385 Amalakam / Amram // vRkSajAtiH striyAmeva // kacidevedam / harItakI // viyjgtskRtshknpRsstshkRdykRdudshvitH|| ete klIbAH syuH // navanItAvatAnAnRtAmRtanimittavittacittapittavratarajatavRttapalitAni // zrAddhakulizadaivapIThakuNDAkAGgadadhisakthyakSyAsyAspadAkAzakaNvabIjAni // etAni klIve syuH / / daivaM puMsi ca // daivam / daivaH // dhAnyAjyasasyarUpyapaNyavarNyadhRvyahavyakavyakAvyasatyApatyamUlyazikyakuDyamadyahahtUryasainyAni // idaM dhAnyamityAdi // dvandvabarhaduHkhabaDizapicchabimbakuTumbakavacavarazaravRndArakANi // akSamindraye // indriye kim / rathAGgAdau mA bhUt // iti npuNskaadhikaarH|| // striipuNsyoH|| adhikAro'yam // gomaNiyaSTimuSTipATalivastizAlmalitruTimasimarIcayaH // iyamayaM vA gauH // mRtyusiidhukrkndhukisskuknnddurennvH|| iyamayaM vA mRtyuH // guNavacanamukArAntaM napuMsakaM ca // triliGgamityarthaH // paTu / paTuH / pavI / apatyArthastadvite // aupagavaH / aupagavI // iti striipuNsaadhikaarH|||| punpuNskyoH|| adhikAro'yam // ghRtabhUtamustakSvelitairAvatapustakastalohitAH // ayaM ghRtaH / idaM ghRtam // shrRnggaarghnidaaghodymshlyhddhaaH|| ayaM zRGgaH / idaM zRGgam // brajakuJjakuthakUrcaprasthadarbhAidharcadarbhapucchAH // ayaM vrajaH / idaM vrajam // kbndhaussdhaayudhaantaaH|| spaSTam // daNDamaNDakhaNDazavasaindhavapA ngkaashkushkaashaangkushkulishaaH|| ete punapuMsakayoH syuH / kuzo rAmasute darbhe yoke dvIpe kuzaM jale iti vizvaH / zalAkAvAcI tu striyAm / tathA ca jAnapadAdisUtreNAyovikAre DISi kuzI / dAruNi tu TAp / kuzA / vAnaspatyAH stha tA mA yAteti zrutiH / ataH kRkamIti sUtre kuzAkarNISviti prayogazca / vyAsasUtre ca / hAnau tUpAyanazabde zeSatvAtkuzAcchanda iti / tatra zArIrakabhASye'pyevam / evaM ca zrutisUtrabhASyANAmekavAkyatve sthite Acchanda ityAprazleSAdiparo bhAmatIgranthaH prauDhivAdamAtrapara iti vibhAvanIyaM bahuzrutaiH // gRhamehadehapaTTapaTahASTApadAmvudakakudAzca // iti punapuMsakAdhikAraH // // avaziSTaliGgam // avyayam / katiyuSmadasmadaH // SNAntA saMkhyA // ziSTA paravat // ekaH puruSaH / ekA strI / evaM kulam // guNavacanaM ca // zuklaH paTaH / zuklA paTI / zuklaM vastram // kRtyAzca // karaNAdhikaraNayoyuT ca // sarvAdIni sarvanAmAni // spaSTArtheyaM trisUtrI // iti zrIbhaTTojidIkSitaviracitAyAM siddhAntakaumudyAM pANinIyaliGgAnuzAsanasUtravRttiH samAptA / // zrIrastu // // samApteyaM siddhAntakaumudI // Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIH // atha shikssaa| atha zikSA pravakSyAmi pANinIyaM mataM yathA / zAstrAnupUrva tadvidyAdyathoktaM lokvedyoH||1|| prasiddhamapi zabdArthamavijJAtamabuddhibhiH / punarvyaktIkariSyAmi vAca uccAraNe vidhim // 2 // triSaSTizcatuHSaSTiA varNAH zambhumate matAH / prAkRte saMskRte cApi svayaM proktAH vayaMbhuvA // 3 // kharA viMzatirekazca sparzAnAM paJcaviMzatiH / yAdayazca smRtA hyaSTau catvArazca yamAH smRtAH // 4 // anukhAro visargazca xkaxpau cApi parAzritau / duHspRSTazceti vijJeyo lakAraH pluta eva ca // 5 // 1 // AtmA buddhyA sametyArthAnmano yuGkte vivakSayA / manaH kAyAmimAhanti sa prerayati mArutam // 6 // mArutastUrasi caranmandraM janayati kharam / prAtaHsavanayogaM taM chando gAyatramAzritam // 7 // kaNThe mAdhyandinayugaM madhyamaM traiSTubhAnugam / tAraM tArtIyasavanaM zIrSaNyaM jAgatAnugam // 8 // sodIrNo mUgraMbhihato vakramApadya mArutaH / varNAJjanayate teSAM vibhAgaH paJcadhA smRtaH // 9 // kharataH kAlataH sthAnAtprayatnAnupradAnataH / iti varNavidaH prAhu nipuNaM tannibodhata // 10 // 2 // udAttazcAnudAttazca kharitazca kharAstrayaH / hakho dIrghapluta iti kAlato niyamA aci // 11 // udAtte niSAdagAndhArAvanudAtta RSabhadhaivatau / kharitaprabhavA hyete SaDamadhyamapaJcamAH // 12 // aSTau sthAnAni varNAnAmuraH kaNThaH zirastathA / jihvAmUlaM ca dantAzca nAsikoSThau ca tAlu ca // 13 // obhAvazca vivRttizca zaSasA repha eva ca / jihvAmUlamupadhmA ca gatiraSTavidhoSmaNaH // 14 // yadyobhAvaprasaMdhAnamukArAdiparaM padam / kharAntaM tAdRzaM vidyAdyadanyavyaktamUSmaNaH // 15 // 3 // hakAraM paJcamairyuktamantaHsthAbhizca saMyutam / aurasyaM taM vijAnIyAtkaNThyamAhurasaMyutam // 16 // kaNThyAvahAvicuyazAstAlavyA oSThajAvupU / syurmUrdhanyA RTuraSA dantyA latulasAH smRtAH // 17 // jihvAmUle tu kux prokto dantyoSThyo vaH smRto budhaiH / eai tu kaNThatAlavyA oau kaNThoSThajau smRtau // 18 // ardhamAtrA tu kaNThyA syAdekAraikArayorbhavet / okAraukArayormAtrA tayorvivRtasaMvRtam // 19 // saMvRtaM mAtrikaM jJeyaM vivRtaM tu dvimAtrikam / ghoSA vA saMvRtAH sarve aghoSA vivRtAH smRtAH // 20 // 4 // kharANAmUSmaNAM caiva vivRtaM karaNaM smRtam / tebhyo'pi vivRtAveGau tAbhyamaicau tathaiva ca // 21 // anuskhArayamAnAM ca nAsikAsthAnamucyate / ayogavAhA vijJeyA AzrayasthAnabhAginaH // 22 // alAbuvINAnirghoSo dantyamUlyavarAnanu / anusvArastu kartavyo nityaM hoH zaSaseSu ca // 23 // anukhAre vivRtyAM tu virAme caakssrdvye| dviroSThyau tu vigRhNIyAdyatraukAravakArayoH // 24 // vyAghrI yathA haretputrAndaMSTrAbhyAM na ca pIDayet / bhItA patanabhedAbhyAM tadvadvarNAnprayojayet // 25 // 5 // yathA saurASTrikA nArI ta] itybhibhaasste| evaM raGgAH prayoktavyAH khe arA~ iva khedayA // 26 // raGgavarNa prayaJjIranno grasetpUrvamakSaram / dIrghakharaM prayuJjIyAtpazcAnnAsikyamAcaret // 27 // hRdaye caikamAtrastvardhamAtrastu mUrdhani / nAsikAyAM tathA ca raGgasyaivaM dvimAtratA // 28 // hRdayAdutkare tiSThankAMsyena samanukharan / mAdevaM ca dvimAnaM ca jaghanvA iti nidarzanam // 29 // madhye tu kampayetkampamubhau pAryo samau bhavet / saraGga kampayetkampaM rathIveti nidarzanam // 30 // evaM varNAH prayoktavyA nAvyaktA na ca pIDitAH / samyagvarNaprayogeNa brahmaloke mahIyate // 31 // 6 // gItI zIghrI Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shikssaa| 387 ziraHkampI tathA likhitapAThakaH / anarthajJo'lpakaNThazca SaDete pAThakAdhamAH // 32 // mAdhuryamakSaravyaktiH padacchedastu susvaraH / dhairya layasamarthaM ca SaDete pAThakA guNAH // 33 // zaGkitaM bhItamuddhRSTamavyaktamanunAsikam / kAkakharaM zirasi gataM tathA sthAnavivarjitam // 34 // upAMzu daSTaM tvaritaM nirastaM vilambitaM gadgaditaM pragItam / niSpIDitaM grastapadAkSaraM ca vadenna dInaM na tu sAnunAsyam // 35 // prAtaH paThennityamuraHsthitena khareNa zArdUlarutopamena / madhyaMdine kaNThagatena caiva cakrAhvasaMkUjitasannibhena // 36 // tAraM tu vidyAtsavanaM tRtIyaM zirogataM tacca sadA prayojyam / mayUrahaMsAnyabhRtasvarANAM tulyena nAdena ziraHsthitena // 37 // 7 // aco'spRSTA yaNastvISannemispRSTAH zalaH smRtAH / zeSAH spRSTA halaH proktA nibodhAnupradAnataH // 38 // amo'nunAsikA naho nAdino hajhaSaH smRtaaH| ISannAdA yaNo jazca zvAsinastu khphaadyH||39|| ISacchAsAMzcaro vidyAdgordhAmaitatpracakSate / dAkSIputraH pANininA yenedaM vyApitaM bhuvi // 40 // chandaH pAdau tu vedasya hastau kalpo'tha paThyate / jyotiSAmayanaM cakSuniruktaM zrotramucyate // 41 // zikSA ghrANaM tu vedasya mukhaM vyAkaraNaM smRtam / tasmAtsAGgamadhItyaiva brahmaloke mahIyate // // 42 // 8 // udAttamAkhyAti vRSo'GgulInAM pradezinImUlaniviSTamUrdhA / upAntamadhye kharitaM dhRtaM ca kaniSThikAyAmanudAttameva // 43 // udAttaM pradezinI vidyAtpracayaM madhyato'Ggulim / nihataM tu kaniSThikyAM svaritopakaniSThikAm // 44 // antodAttamAyudAttamudAttamanudAttaM nIcakharitam / madhyodAttaM skharitaM yudAttaM tryudAttamiti navapadazayyA // 45 // agniH somaH pravo vIryaM haviSAM khrvRhsptirindraabRhsptii| agnirityantodAttaM soma ityAdyudAttaM pretyudAttaM va ityanudAttaM vIryaM nIcakharitam // 46 // haviSAM madhyodAttaM svariti kharitam / bRhaspatiriti yudAttamindrAbRhaspatI iti tryudAttam // 47 // anudAtto hRdi jJeyo mUyudAtta udAhRtaH / svaritaH karNamUlIyaH sarvAsye pracayaH smRtH||48|| 9 // cASastu vadate mAtrAM dvimAnaM tveva vAyasaH / zikhI rauti trimAtraM tu nkulstvrdhmaatrkm||49|| kutIrthAdAgataM dagdhamapavarNa ca bhakSitam / na tasya pAThe mokSo'sti pApAheriva kilbiSAt // 50 // sutIrthAdAgataM vyaktaM khAmnAyyaM suvyavasthitam / sukhareNa suvakreNa prayuktaM brahma rAjate // 51 // mantro hInaH svarato varNato vA mithyAprayukto na tamarthamAha / sa vAgvajro yajamAnaM hinasti yathendrazatruH svaratoparAdhAt // 52 // avakSaraM hanAyuSyaM visvaraM vyAdhipIDitam / akSatA zastrarUpeNa vajraM patati mastake // 53 // hastahInaM tu yo'dhIte varavarNavivarjitam / RgyajuHsAmabhirdagyo viyonimadhigacchati / / 54 // hastena vedaM yo'dhIte varavarNArthasaMyutam / RgyajuHsAmabhiH pUto brahmaloke mahIyate // 55 // 10 // zaMkaraH zAMkarI prAdAdAkSIputrAya dhImate / vAGmayebhyaH samAhRtya devIM vAcamiti sthitiH // 56 // yenAkSarasamAmnAyamadhigamya mahezvarAt / kRtsnaM vyAkaraNaM proktaM tasmai pANinaye namaH // 57 // yena dhautA giraH puMsAM vimalaiH zabdavAribhiH / tamazcAjJAnajaM bhinnaM tasmai pANinaye namaH // 58 // ajJAnAndhasya lokasya jJAnAJjanazalAkayA / cakSurunmIlitaM yena tasmai pANinaye namaH // 59 // trinayanamabhimukhaniHsRtAmimAM ya iha paThetprayatazca sadA dvijaH / sa bhavati dhanadhAnyapazuputrakIrtimAnatulaM ca sukhaM samaznute divIti divIti // 60 // 11 // atha zikSAmAtmodAttazca hakAraM kharANAM yathAgItyacospRSTodAttaM cASastu zaMkara ekAdaza // // iti zikSA smaaptaa|| Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // shriiH|| atha assttaadhyaayiisuutrpaatthH| yenAkSarasamAmnAyamadhigamya mahezvarAt / kRtsnaM vyAkaraNaM proktaM tasmai pANinaye nmH|| yena dhautA giraH pusAM vimaleH zabdavAribhiH / tamazcAjJAnajaM bhinnaM tasmai pANinaye namaH // aiuN / Rlak / eoDU / aiauca / hayavaraT / laN / amaGaNanam / jhabhaJ / ghaDhadhaS / jabagaDadaza / khaphachaThathacaTatav / kapay / zaSasara / hal // iti pratyAhArasUtrANi // prathamo'dhyAyaH / prathamaH paadH| 1 vRddhirAdaic // 2 adeGguNaH // 3 iko guNavRddhI // 4 na dhAtulopa ArdhadhAtuke // 5 kiti ca // 6 dIdhIvevITAm // 7 halo'nantarAH saMyogaH // 8 mukhanAsikAvacano'nunAsikaH // 9 tulyAsyaprayatnaM savarNam // 10 nAjjhalau // 11 IdUdevivacanaM pragRhyam // 12 adaso mAt // 13 ze // 14 nipAta ekAjanAG // 15 // ot 16 saMbuddhau zAkalyasyetAvanArSe // 17 uJaH // 18 ve // 19 IdUtau ca saptamyarthe // 20 dAdhA dhvadAp // 1 // 21 Adyantavadekasmin // 22 taraptamapau ghaH // 23 // bahugaNavatuDati saMkhyA // 24 SNAntA SaT // 25 Dati ca // 26 ktaktavatU niSThA // 27 sarvAdIni sarvanAmAni // 28 vibhASA diksamAse bahuvrIhau // 29 na bahuvrIhau // 30 tRtIyAsamAse // 31 dvandve ca // 32 vibhASA jasi // 33 prathamacaramatalpArdhakatipayanemAzca // 34 pUrvaparAvaradakSiNottarAparAdharANi vyavasthAyAmasaMjJAyAm // 35 khamajJAtidhanAkhyAyAm // 36 antara bahiryogopasaMvyAnayoH // 37 kharAdinipAtamavyayam // 38 taddhitazcAsarvavibhaktiH // 39 kRnmejantaH // 40 ktvAto'sunkasunaH // 2 // 41 avyayIbhAvazca // 42 zi sarvanAmasthAnam // 43 suDanapuMsakasya // 44 na veti vibhASA // 45 igyaNaH saMprasAraNam // 46 Adyantau Takitau // 47 midaco'ntyAtparaH // 48 eca ighrakhAdeze // 49 SaSThI sthAneyogA // 50 sthAne'ntaratamaH // 51 uraNraparaH // 52 alo'ntyasya // 53 Gicca // 54 AdeH parasya // 55 anekAlzitsarvasya // 56 sthAnivadAdezo'nalvidhau // 57 acaH parasminpUrvavidhau // 58 na padAntadvirvacanavareyalopakharasavarNAnukhAradIrghajazvavidhiSu // 59 dvirvacane'ci // 60 adarzanaM lopaH // 3 // 61 pratyayasya luklulupaH // 62 pratyayalope Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrapAThaH / a0 1 pA0 2. 389 pratyayalakSaNam // 63 na lumatAGgasya // 64 aco'ntyAdi Ti // 65 alo'ntyAtpUrva upadhA // 66 tasminniti nirdiSTe pUrvasya // 67 tasmAdityuttarasya // 68 khaM rUpaM zabdasyAzabdasaMjJA // 69 aNuditsavarNasya cApratyayaH // 70 taparastatkAlasya // 71 Adirantyena sahetA // 72 yena vidhistadantasya // 73 vRddhiryasyAcAmAdistadvRddham // 74 tyadAdIni ca // 75 eG prAcAM deze // "vRddhirAdyantavadavyayIbhAvaHpratyayasyalukpaJcadaza" // dvitIyaH paadH| 1 gAGkuTAdibhyo'NinDit // 2 vija iT // 3 vibhASorNoH // 4 sArvadhAtukamapit // 5 asaMyogAllikit // 6 indhibhavatibhyAM ca // 7 mRDamRdagudhakuSaklizavadavasaH ktvA // 8 rudavidamuSagrahikhapipracchaH saMzca // 9 iko jhal // 10 halantAcca // 11 lisicAvAtmanepadeSu // 12 uzca // 13 vA gamaH // 14 hanaH sic // 15 yamo gandhane // 16 vibhASopayamane // 17 sthAdhvoricca // 18 na ktvA seT // 19 niSThA zIkhidimidizvididhRSaH // 20 mRSastitikSAyAm // 1 // 21 udupadhAdbhAvAdikarmaNoranyatarasyAm // 22 pUGaH ktvA ca // 23 nopadhAtthaphAntAdvA // 24 vaJciluJcyutazca // 25 tRSimRSikRSeH kAzyapasya // 26 ralo vyupadhAddhalAdeH / saMzca // 27 UkAlo'jjhakhadIrghaplutaH // 28 acazva // 29 uccairudAttaH // 30 nIcairanumattaH // 31 samAhAraH kharitaH // 32 tasyAdita udAttamardhahakham // 33 ekazruti dUrAtsaMbuddhau // 34 yajJakarmaNyajapanyUGkhasAmasu // 35 uccaistarAM vA vaSaTkAraH // 36 vibhASA chandasi // 37 na subrahmaNyAyAM kharitasya tUdAttaH // 38 devabrahmaNoranudAttaH // 39 kharitAtsaMhitAyAmanudAttAnAm // 40 udAttakharitaparasya sannataraH // 2 // 41 apRkta ekAlpratyayaH // 42 tatpuruSaH samAnAdhikaraNaH karmadhArayaH // 43 prathamAnirdiSTaM samAsa upasarjanam // 44 ekavibhakti cApUrvanipAte // 45 arthavadadhAturapratyayaH prAtipadikam // 46 kRttaddhitasamAsAzca // 47 ikho napuMsake prAtipadikasya // 48 gostriyorupasarjanasya // 49 luktaddhitaluki // 50 idgoNyAH // 51 lupi yuktavaddhaktivacane // 52 vizeSaNAnAM cAjAteH // 53 tadaziSyaM saMjJApramANatvAt // 54 lubyogAprakhyAnAt // 55 yogapramANe ca tadabhAve'darzanaM syAt // 56 pradhAnapratyayArthavacanamarthasthAnyapramANatvAt // 57 kAlopasarjane ca tulyam // 58 jAtyAkhyAyAmekasminbahuvacanamanyatarasyAm // 59 asmado dvayozca // 60 phalgunIproSThapadAnAM ca nakSatre // 3 // 61 chandasi punarvakhorekavacanam // 62 vizAkhayozca // 63 tiSyapunarvakhornakSatradvandve bahuvacanasya dvivacanaM nityam // 64 sarUpANAmekazeSa ekavibhaktau // 65 vRddho yUnA tallakSaNazcedeva vizeSaH // 66 strI puMvacca // 67 pumAnstriyA // 68 bhrAtRputrau khasRduhitRbhyAm // 69 napuMsakamanapuMsakenaikavaccAsyAnyatarasyAm // 70 pitA mAtrA // 71 zvazuraH zvazvA // Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm / 72 tyadAdIni sarvairnityam // 73 grAmyapazusopvataruNeSu strI // "gAGkuTAyudupadhAdapRktazchandasipunarvakhostrayodaza" // tRtIyaH paadH| 1 bhUvAdayo dhAtavaH // 2 upadeze'janunAsika it // 3 halantyam // 4 na vibhaktau tusmAH // 5 AdijiTuDavaH // 6 SaH pratyayasya // 7 cuTU // 8 lazakvataddhite // 9 tasya lopaH // 10 yathAsaMkhyamanudezaH samAnAm // 11 kharitenAdhikAraH // 12 anudAttaGita Atmanepadam // 13 bhAbakarmaNoH // 14 kartari karmavyatihAre // 15 na gatihiMsArthebhyaH // 16 itaretarAnyonyopapadAcca // 17 neviMzaH // 18 parivyavebhyaH kriyaH // 19 viparAbhyAM jeH // 20 AGo do'nAsyaviharaNe // 1 // 21 krIDo'nusaMparibhyazca // 22 samavapravibhyaH sthaH // 23 prakAzanasthayAkhyayozca // 24 udo'nUrdhvakarmaNi // 25 upAnmantrakaraNe // 26 akarmakAcca // 27 udvibhyAM tapaH // 28 AGo yamahanaH // 29 samo gamyacchipracchikharatyartizruvidibhyaH // 30 nisamupavibhyo hvaH // 31 spardhAyAmAGaH // 32 gandhanAvakSepaNasevanasAhasikyapratiyatnaprakathanopayogeSu kRJaH // 33 adheH prasahane // 34 veH zabdakarmaNaH // 35 akarmakAca // 36 saMmAnanotsaJjanAcAryakaraNajJAnabhRtivigaNanavyayeSu niyaH // 37 kartRsthe cAzarIre karmaNi // 38 vRttisargatAyaneSu kramaH // 39 upaparAbhyAm // 40 AGa udgamane // 2 // 41 veH pAdaviharaNe // 42 propAbhyAM samarthAbhyAm // 43 anupasargAdvA // 44 apahnave jJaH // 45 akarmakAcca // 46 saMpratibhyAmanAdhyAne // 47 bhAsanopasaMbhASAjJAnayanavimatyupamantraNeSu vadaH // 48 vyaktavAcAM samuccAraNe // 49 anorakarmakAt // 50 vibhASA vipralApe // 51 avAdaH // 52 samaH pratijJAne // 53 udazvaraH sakarmakAt // 54 samastRtIyAyuktAt // 55 dANazca sA cecaturthyarthe // 56 upAdyamaH khakaraNe // 57 jJAzrusmRdRzAM sanaH // 58 nAnorjaH // 59 pratyAbhyAM zruvaH // 60 zadeH zitaH // 3 // 61 mriyateluMliGozca // 62 pUrvavatsanaH // 63 AmpratyayavatkRJo'nuprayogasya // 64 propAbhyAM yujerayajJapAtreSu // 65 samaH kSNuvaH // 66 bhujo'. navane // 67 NeraNau yatkarma Nau cetsa kartAnAdhyAne // 68 bhIsmyorhetubhaye // 69 gRdhivaJcyoH pralambhane // 70 liyaH saMmAnanazAlInIkaraNayozca // 71 mithyopapadAtkRJo'. bhyAse // 72 varitaJitaH kaJabhiprAye kriyAphale // 73 apAdvadaH // 74 Nicazca // 75 samudAGbhyo yamo'granthe // 76 anupasargAjjJaH // 77 vibhASopapadena pratIyamAne // 78 zeSAtkartari parasmaipadam // 79 anuparAbhyAM kRtraH // 80 abhipratyatibhyaH kSipaH // 4 // 81 prAdvahaH // 82 parema'SaH // 83 vyAparibhyo ramaH // 84 upAcca // 85 vibhASAkarmakAt // 86 budhayudhanazajane drubhyo NeH // 87 nigaraNacalanArthebhyazca // 88 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrapAThaH / a0 1 pA0 4. aNAvakarmakAccittavatkartRkAt // 89 // na pAdamyAGyamAGayasaparimuharucinRtivadavasaH // 90 vA kyaSaH // 91 dhubhyo luGi // 92 vRdbhyaH syasanoH 93 luTi ca kupaH // "bhUvAdayaHkrIDonuveHpAdamriyateHprAdvahastrayodaza" // caturthaH paadH| 1 A kaDArAdekA saMjJA // 2 vipratiSedhe paraM kAryam // 3 yU rUyAkhyau nadI // 4 neyaDubasthAnAvastrI // 5 vAmi // 6 Giti haskhazca // 7 zeSo dhyasakhi // 8 patiH samAsa eva // 9 SaSThIyuktazchandasi vA // 10 hakhaM laghu // 11 saMyoge guru // 12 dIrgha ca / / 13 yasmAtpratyayavidhistadAdi pratyaye'Ggam // 14 suptiGantaM padam // 15 naH kye // 16 siti ca // 17 khAdiSvasarvanAmasthAne // 18 yaci bham // 19 tasau matvarthe / 20 ayasmayAdIni chandasi // 1 // 21 bahuSu bahuvacanam // 22 vyekayordvivacanaikavacane // 23 kArake // 24 dhruvamapAye'pAdAnam // 25 bhItrArthAnAM bhayahetuH // 26 parAjerasoDhaH // 27 vAraNArthAnAmIpsitaH // 28 // antadhauM yenAdarzanamicchati // 29 AkhyAtopayoge // 30 janikartuH prakRtiH // 31 bhuvaH prabhavaH // 32 // karmaNA yamabhimaiti sa saMpradAnam // 33 rucyarthAnAM prIyamANaH // 34 zlAghahasthAzapAM jJIpsyamAnaH // 35 dhAreruttamarNaH // 36 spRherIpsitaH // 37 krudhadruheAsUyArthAnAM yaM prati kopaH // 38 krudhanuhorupasRSTayoH karma // 39 // rAdhIkSyoryasya vipraznaH // 40 pratyAbhyAM zruvaH pUrvasya kartA // 2 // 41 anupratigRNazca // 42 sAdhakatamaM karaNam // 43 divaH karma ca // 44 parikrayaNe saMpradAnamanyatarasyAm // 45 AdhAro'dhikaraNam // 46 adhizIsthAsAM karma // 47 abhinivizazca // 48 upAnvadhyAkasaH // 49 karturIpsitatamaM karma // 50 tathAyuktaM cAnIpsitam // 51 akathitaM ca // 52 gatibuddhipratyavasAnArthazabdakarmAkarmakANAmaNi kartA sa Nau // 53 haz2oranyatarasyAm // 54 khatantraH kartA // 55 tatprayojako hetuzca // 56 prAgrIzvarAnnipAtAH // 57 cAdayo'sattve // 58 prAdayaH // 59 upasargAH kriyAyoge // 60 gatizca // 3 // 61 UryAdicciDAcazca // 62 anukaraNaM cAnitiparam // 63 AdarAnAdarayoH sadasatI // 64 bhUSaNe'lam // 65 antaraparigrahe // . 66 kaNemanasI zraddhApratIpAte // 67 puro'vyayam // 68 astaM ca // 69 accha gatyarthavadeSu // 70 ado'nupadeze // 71 tiro'ntau // 72 vibhASA kRji // 73 upAje'nvAje // 74 sAkSAprabhRtIni ca // 75 anatyAdhAna urasimanasI // 76 madhyepade nivacane ca // 77 nityaM haste pANAvupayamane // 78 prAdhvaM bandhane // 79 jIvikopaniSadAvaupamye // 80 te prAgdhAtoH // 4 // 81 chandasi pare'pi // . 82 vyavahitAzca // 83 karmapravacanIyAH // 84 anurlakSaNe // 85 tRtIyArthe // 86 hIne // .87. upodhike ca // 88 apaparI varjane Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 siddhAntakaumudyAm 89: AmaryAdAvacane // 90 lakSaNetthaMbhUtAkhyAnabhAgavIpsAsu pratiparyanavaH // 91 abhirU bhAge / / 92 pratiH pratinidhipratidAnayoH // 93 // adhiparI anarthakau // 94 suH puujaayaam|| 95 atiratikramaNe ca // 96 apiH padArthasaMbhAvanAnvavasargagahAsamuccayeSu // 97 adhirIzvare // 98 vibhASA kRtri // 99 laH parasmaipadam // 100 taGAnAvAtmanepadam // 5 // 101 tiGastrINi trINi prathamamadhyamottamAH // 102 tAnyekavacanadvivacanabahuvacanAnyekazaH // 103 supaH // 104 vibhaktizca // 105 yuSmadyupapade samAnAdhikaraNe sthAninyapi madhyamaH // 106 prahAse ca manyopapade manyateruttama ekavacca // 107 asmadyuttamaH // 108 zeSe prathamaH // 109 paraH sannikarSaH saMhitA // 110 virAmo'vasAnam // "AkaDArAbahuSvanupratigRNaUryAdichandasitiGodaza" // iti prathamo'dhyAyaH // dvitiiyo'dhyaayH| prathamaH paadH| . 1 samarthaH padavidhiH 2 subAmantrite parAGgavatvare // 3 prAkaDArAtsamAsaH // 4 saha supA // 5 avyayIbhAvaH // 6 avyayaM vibhaktisamIpasamRddhivyUddhyarthAbhAvAtyayAsaMpratizabda prAdurbhAvapazcAdyathAnupUrvyayaugapadyasAdRzyasaMpattisAkalyAntavacaneSu // 7 yathAsAdRzye // 8 yAvara davadhAraNe // 9 suppratinA mAtrArthe // 10 akSazalAkAsaMkhyAH pariNA // 11 vibhASA / 12. apaparibahiraJcavaH paJcamyA // 13 AGmaryAdAbhividhyoH // 14 lakSaNenAbhiprarta Abhimukhye // 15 anuryatsamayA // 16 yasya cAyAmaH // 17 tiSThadguprabhRtIni ca / 18 pAremadhye SaSThyA vA // 19 saMkhyA vaMzyena // 20 nadIbhizca // 1 // 21 anyapadAre ca saMjJAyAm // 22 tatpuruSaH // 23 dviguzca // 24 dvitIyA zritAtItapatitagatA tyastaprAptApannaiH // 25 khayaM tena // 26 khaTvA kSepe // 27 // sAmi // 28 kAlAH / 29 atyantasaMyoge ca // 30 tRtIyA tatkRtArthena guNavacanena // 31 pUrvasadRzasamonArthakalahanipuNamizralakSNaiH // 32 kartRkaraNe kRtA bahulam // 33 kRtyairadhikArthavacane // 34 annena vyaJjanam // 35 bhakSyeNa mizrIkaraNam // 36 caturthI tadarthArthabalihitasukharakSitaiH // 37 paJcamI bhayena // 38 apetApoDhamuktapatitApatrastaralpazaH // 39 stokAntikadUrArthakacchrANi ktena // 40 saptamI zauNDaiH // 2 // 41 siddhazuSkapakkabandhaizca // 42 dhvAGgeNa kSepe // 43 kRtyairRNe // 44 saMjJAyAm // 45 ktenAhorAtrAvayavAH // 46 tatra // 47 kSepe // 48 pAtresamitAdayazca // 49 pUrvakAlaikasarvajaratpurANanavakevalAH samAnAdhikaraNena / ' 50 diksaMkhye saMjJAyAm // 51 taddhitArthottarapadasamAhAre ca // 52 saMkhyApUrvo dviguH // 53 kutsitAni kutsanaiH // 54 pApANake kutsitaiH // 55 upamAnAni sAmAnyavacanaiH // 56 upamitaM vyAghrAdibhiH sAmAnyAprayoge // 57 vizeSaNaM vizeSyeNa bahulam // 58 pUrvA Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrapAThaH / a0 2 pA0 3. 393 paraprathamacaramajaghanyasamAnamadhyamadhyamavIrAzca // 59 zreNyAdayaH kRtAdibhiH // 60 tena naviziSTenAnaJ // 3 // 61 sanmahatparamottamotkRSTAH pUjyamAnaiH // 62 vRndArakanAgakuJjaraiH pUjyamAnam // 63 katarakatamau jAtipariprazne // 64 kiM kSepe // 65 poTAyuvatistokakatipayagRSTidhenuvazAvehahaSkayaNIpravaktRzrotriyAdhyApakadhUrterjAtiH // 66 prazaMsAvacanaizca // 67 yuvA khalatipalitavalinajaratIbhiH // 68 kRtyatulyAkhyA ajAtyA // 69 varNo varNena // 70 kumArazramaNAdibhiH // 71 catuSpAdo garbhiNyA // 72 mayUravyaMsakAdayazca // "samartho'nyapadArthecasiddhazuSkasanmahadvAdaza // " dvitIyaH paadH| 1 pUrvAparAdharottaramekadezinaikAdhikaraNe // 2 ardha napuMsakam // 3 dvitIyatRtIyacaturthaturyANyanyatarasyAm // 4 prAptApanne ca dvitIyayA // 5 kAlAH parimANinA // 6 naJ // 7 ISadakRtA // 8 SaSThI // 9 yAjakAdibhizca // 10 na nirdhAraNe / / 11 pUraNaguNasuhitArthasadavyayatavyasamAnAdhikaraNena // 12 ktena ca pUjAyAm // 13 adhikaraNavAcinA ca // 14 karmaNi ca // 15 tRjakAbhyAM kartari // 16 kartari ca // 17 nityaM krIDAjIvikayoH // 18 kugatiprAdayaH // 19 upapadamatiG // 20 amaivAvyayena / / 1 // 21 tRtIyAprabhRtInyanyatarasyAm // 22 ktvA ca // 23 zeSo bahuvrIhiH // 24 anekamanyapadArthe / 25 saMkhyayAvyayAsannAdUrAdhikasaMkhyAH saMkhyeye // 26 diGnAmAnyantarAle // 27 tatra tenedamiti sarUpe // 28 tena saheti tulyayoge // 29 cArthe dvandvaH // 30 upasarjanaM pUrvam // 31 rAjadantAdiSu param // 32 dvandve ghi // 33 ajAdyadantam // 34 alpActaram // 35 saptamIvizeSaNe bahuvrIhau // 36 niSThA // 37 vAhitAmyAdiSu // 38 kaDArAH karmadhAraye // "pUrvAparAdharottaraMtRtIyAprabhRtInyaSTAdaza" // tRtIyaH paadH| 1 anabhihite // 2 karmaNi dvitIyA // 3 tRtIyA ca hozchandasi // 4 antarAntareNa yukte // 5 kAlAdhvanoratyantasaMyoge // 6 apavarge tRtIyA // 7 saptamIpaJcamyau kArakamadhye // 8 karmapravacanIyayukta dvitIyA // 9 yasmAdadhikaM yasya cezvaravacanaM tatra saptamI // 10 paJcamyapAparibhiH // 11 pratinidhipratidAne ca yasmAt // 12 gatyarthakarmaNi dvitIyAcaturyo ceSTAyAmanadhvani // 13 caturthI saMpradAne // 14 kriyArthopapadasya ca karmaNi sthAninaH // 15 tumarthAcca bhAvavacanAt // 16 namaHkhastikhAhAvadhAlaMvaSaDyogAcca // 17 manyakarmaNyanAdare vibhASAprANiSu // 18 kartRkaraNayostRtIyA // 19 sahayukte'pradhAne // 20 yenAGgavikAraH // 1 // 21 itthaMbhUtalakSaNe // 22 saMjJo'nyatarasyAM karmaNi // Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 siddhAntakaumudyAm 23 hetau // 24 akartaNe paJcamI // 25 vibhASA guNe'striyAm // 26 SaSThI hetupryoge|| 27 sarvanAmnastRtIyA ca // 28 apAdAne paJcamI // 29 anyArAditarate dikzabdAJcUttarapadAjAhiyukte // 30 SaSThyatasarthapratyayena // 31 enapA dvitIyA // 32 pRthagvinAnAnAbhistRtIyAnyatarasyAm // 33 karaNe ca stokAlpakRcchrakatipayasyAsattvavacanasya // 34 dUrAntikAthaiH SaSThyanyatarasyAm // 35 dUrAntikArthebhyo dvitIyA ca // 36 saptamyadhikaraNe ca // 37 yasya ca bhAvena bhAvalakSaNam // 38 SaSThI cAnAdare // 69 khAmIzvarAdhipatidAyAdasAkSipratibhUprasUtaizca // 40 AyuktakuzalAbhyAM cAsevAyAm // 2 // 41 yatazca nirdhAraNam // 42 paJcamI vibhakte // 43 sAdhunipuNAbhyAmarcAyAM saptamyaprateH // 44 prasito. sukAbhyAM tRtIyAM ca // 45 nakSatre ca lupi // 46 prAtipadikArthaliGgaparimANavacanamAtre prathamA / / 47 saMbodhane ca // 48 sAmantritam // 49 ekavacanaM saMbuddhiH // 50 SaSThI zeSe // 51 jJo'vidarthasya karaNe // 52 adhIgarthadayezAM karmaNi // 53 kRJaH pratiyatne / 54 rujArthAnAM bhAvavacanAnAmajvareH // 55 AziSi nAthaH // 56 jAsiniprahaNanATakAthapiSAM hiMsAyAm // 57 vyavahRpaNoH samarthayoH // 58 divastadarthasya // 59 vibhASopasarge // 60 dvitIyA brAhmaNe // 3 // 61 preSyabruvorhaviSo devatAsaMpradAne // 62 caturthyarthe bahulaM chandasi // 63 yajezca karaNe // 64 kRtvorthaprayoge kAle'dhikaraNe // 65 kartRkarmaNoH kRti // 66 ubhayaprAptau karmaNi // 67 ktasya ca vartamAne // 68 adhikaraNavAcinazca // 69 na lokAvyayaniSThAkhalarthatanAm // 70 akenobhaviSyadAdhamarNyayoH // 71 kRtyAnAM kartari vA // 72 tulyArthairatulopamAbhyAM tRtIyAnyatarasyAm // 73 caturthI cAziSyAyuSyamadrabhadrakuzalasukhArthahitaiH // "anabhihita itthayatazcapreSyabruvostrayodaza" // caturthaH paadH| 1 dvigurekavacanam // 2 dvandvazca prANitUryasenAGgAnAm // 3 anuvAde caraNAnAm // 4 adhvaryukraturanapuMsakam // 5 adhyayanato'viprakRSTAkhyAnAm // 6 jAtiraprANinAm // 7 viziSTaliGgo nadIdezo'grAmAH // 8 kSudrajantavaH // 9 yeSAM ca virodhaH zAzvatikaH // 10 zUdrANAmaniravasitAnAm // 11 gavAzvaprabhRtIni ca // 12 vibhASA vRkSamRgatRNadhAnyavyaJjanapazuzakunyazvavaDavapUrvAparAdharottarANAm // 13 vipratiSiddhaM cAnadhikaraNavAci // 14 na dadhipayaAdIni // 15 adhikaraNaitAvattve ca // 16 vibhASA samIpe // 17 sa napuMsakam // 18 avyayIbhAvazca // 19 tatpuruSo'nakarmadhArayaH // 20 saMjJAyAM kanthozInareSu // 1 // 21 upajJopakramaM tadAdyAcikhyAsAyAm // 22 chAyA bAhulye // 23 sabhA rAjAmanuSyapUrvA // 24 azAlA ca // 25 vibhASA senAsurAcchAyAzAlAnizAnAm // 26 paravalliGgaM dvandvatatpuruSayoH // 27 pUrvavadazvavaDavau // 28 hemantazizirAvahorAtre ca Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrapAThaH / a0 3 pA0 1. 395 cchandasi // 29 rAtrAhAhAH puMsi // 30 apathaM napuMsakam // 31 ardharcAH puMsi ca // 32 idamo'nvAdeze'zanudAttastRtIyAdau // 33 etadastratasostratasau cAnudAttau // 34 dvitIyATauskhenaH // 35 ArdhadhAtuke // 36 ado jagdhiya'pti kiti // 37 lungsnorghsl|| 38 ghaJapozca // 39 bahulaM chandasi // 40 liTyanyatarasyAm // 2 // 41 veJo vayiH // 42 hano vadha liGi // 43 luGi ca // 44 AtmanepadeSvanyatarasyAm // 45 iNo gA luGi // 46 No gamirabodhane // 47 sani ca // 48 iGazca // 49 gAG liTi // 50 vibhASA luGlaGoH // 51 Nau ca saMzcaGoH // 52 asterbhUH // 53 bruvo vciH|| 54 cakSiGaH khyAJ // 55 vA liTi // 56 ajeya'ghaJapoH // 57 vA yau // 58 NyakSatriyApaJito yUni lugaNiJoH // 59 pailAdibhyazca // 60 iJaH prAcAm // 3 // 61 na taulvalibhyaH // 62 tadrAjasya bahuSu tenaivAstriyAm // 63 yaskAdibhyo gotre // 64 yatraozca // 65 atribhRgukutsavasiSThagotamAGgirobhyazca // 66 bahvaca iJaH prAcyabharateSu // 67 na gopavanAdibhyaH // 68 tikakitavAdibhyo dvandve // 69 upakAdibhyo'nyatarasyAmadvandve // 70 AgastyakauNDinyayoragastikuNDinac // 71 supo dhAtuprAtipadikayoH // 72 adiprabhRtibhyaH zapaH // 73 bahulaM chandasi // 74 yaGo'ci ca // 75 juhotyAdibhyaH zluH // 76 bahulaM chandasi // 77 gAtisthAdhupAbhUbhyaH sicaH parasmaipadeSu // 78 vibhASA prAdheTzAcchAsaH // 79 tanAdibhyastathAsoH // 80 mantre ghasaharaNazavRdahAdvackRgamijanibhyo leH // 4 // 81 AmaH // 82 avyayAdApsupaH // 83 nAvyayIbhAvAdato'mtvapaJcamyAH // 84 tRtIyAsaptamyorbahulam // 85 luTaH prathasasya DAraurasaH // "dvigurupajJopakramavejovayinataulvalibhyaAmaHpaJca" // iti dvitIyo'dhyAyaH // tRtiiyo'dhyaayH| prathamaH paadH| 1 pratyayaH // 2 parazca // 3 AyudAttazca // 4 anudAttau suSpitau // 5 guptijkibhyaH san // 6 mAnbadhadAnzAnbhyo dIrghazcAbhyAsasya // 7 dhAtoH karmaNaH sAmAnakartRkAdicchAyAM vA // 8 supa AtmanaH kyac // 9 kAmyacca // 10 upamAnAdAcAre // 11 kartuH kyaG salopazca // 12 bhRzAdibhyo bhuvyacverlopazca halaH // 13 lohitAdiDAjbhyaH kyaS // 14 kaSTAya kramaNe // 15 karmaNo romanthatapobhyAM varticaroH // 16 bAppoSmabhyAmudvamane // 17 zabdavairakalahAbhrakaNvameghebhyaH karaNe // 18 sukhAdibhyaH kartRvedanAyAm // 19 namovarivazcitraGaH kyac // 20 pucchabhANDacIvarANNiG // 1 // 21 muNDamizrazlakSNalavaNavratavastrahalakalakRtatUstebhyo Nic // 22 dhAtorekAco halAdeH kriyAsamamihAre yaG // 23 nityaM kauTilye gatau // 24 lupasadacarajapajabhadahadazagRbhyo bhAvagarhAyAm // 25 satyApapAzarUpa Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 siddhAntakaumudyAm vINAtUlazlokasenAlomatvacavarmavarNacUrNacurAdibhyo Nic // 26 hetumati ca // 27 kaNDA. dibhyo yak // 28 gupUdhUpavicchipaNipanibhya AyaH // 29 RterIyaG // 30 kameNiG // 31 AyAdaya ArdhadhAtuke vA // 32 sanAdyantA dhAtavaH // 33 syatAsI laluToH // 34 sibbahulaM leTi // 35 kAspratyayAdAmamantre liTi // 36 ijAdezva gurumato'nRcchaH // 37 dayAyAsazca // 38 uSavidajAgRbhyo'nyatarasyAm // 39 bhIhIbhRhuvAM zlavacca // 40 kRJcAnuprayujyate liTi // 2 // 41 vidAMkurvantvityanyatarasyAm // 42 abhyutsAdayAMprajanayAMcikayAMramayAmakaH pAvayAMkriyAdvidAmakranniti cchandasi // 43 cila luGi // 44 cleH sic // 45 zala igupadhAdaniTaH ksaH // 46 zliSa AliGgane // 47 na dRshH|| 48 NizridrusubhyaH kartari caG // 49 vibhASA dheTravyoH // 50 gupezchandasi // 51 nonayatidhvanayatyelayatyardayatibhyaH // 52 asyativaktikhyAtibhyo'G // 53 lipisicihvazca // 54 AtmanepadeSvanyatarasyAm // 55 puSAdidyutAdyuditaH parasmaipadeSu // 56 sartizAstyartibhyazca // 57 irito vA // 58 justambhuZcumlucugrucuglucugluJcazvibhyazca // 59 kRmRTTaruhibhyazchandasi // 60 ciNte padaH // 3 // 61 dIpajanabudhapUritAyipyAyibhyo'nyatarasyAm // 62 acaH karmakartari // 63 duhazca // 64 na rudhaH // 65 tapo'nutApe ca // 66 ciNbhAvakarmaNoH // 67 sArvadhAtuke yak // 68 kartari zap // 69 divAdibhyaH zyan // 70 vA bhrAzabhlAzabhramukramuktamutrasitruTilaSaH // 71 yaso'nupasargAt // 72 saMyasazca // 73 khAdibhyaH znaH // 74 zruvaH zR ca // 75 akSo'nyatarasyAm // 76 tanUkaraNe takSaH // 77 tudAdibhyaH zaH // 78 rudhAdibhyaH znam // 79 tanAdikRJbhya uH // 80 dhinvikRNvyora ca // 4 // 81 jyAdibhyaH bhA // 82 stambhustumbhuskambhuskumbhuskuJbhyaH zruzca // 83 halaH znaH zAnajjhau // 84 chandasi zAyajapi // 85 vyatyayo bahulam // 86 liGayAziSyaG // 87 karmavatkarmaNA tulyakriyaH // 88 tapastapaHkarmakasyaiva // 89 na duhasnunamA yakciNau // 90 kuSirajoH prAcAM zyanparasmaipadaM ca // 91 dhAtoH // 92 tatropapadaM saptamIstham // 93 kRdatiG // 94 vAsarUpo'striyAm // 95 kRtyAH prAG NvulaH // 96 tavyattavyAnIyaraH // 97 aco yat // 98 poradupadhAt // 99 zakisahozca // 100 gadamadacarayamazcAnupasarge // 5 // 101 avadhapaNyavaryA garSapaNitavyAnirodheSu // 102 vahyaM karaNam // 103 aryaH khAmivaizyayoH // 104 upasaryA kAlyA prajane // 105 ajayaM saMgatam // 106 vadaH supi kyapca // 107 bhuvo bhAve // 108 hanasta ca // 109 etistuzAsvRdRjuSaH kyap // 110 RdupadhAccAkupiteH // 111 I ca khanaH // 112 bhRJo'saMjJAyAm // 113 mRjervibhASA // 114 rAjasUyasUryamRSodyarucyakupyakRSTapacyAvyathyAH // 115 bhidyodhyau nade // 116 puSyasidhyau nakSatre // 117 vipUyavinIyajityA muJjakalkahaliSu // 118 pratyapibhyAM grahezchandasi // 119 padAkhairibAbA Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrapAThaH / a0 3 pA0 20 pakSyeSu ca // 120 vibhASA kRvRSoH // 6 // 121 yugyaM ca patre || 122 amAvasyadanyatarasyAm // 123 chandasi niSTarkyadevayapraNIyonnIyocchiSyamaryastaryAdhvaryakhanyakhAnyadevayajyApUcchyapratiSIvyabrahmavAdyabhAvyastAvyopacAyyapRDAni // 124 RhalorNyat // 125 orAvazyake // 126 Asuyuvapirapilapitrapicamazca // 127 AnAyyo'nitye // 128 praNAyyo'saMmatau // 129 pAyyasAMnAyyanikAyyadhAyyAmAnahavirnivAsasAmidhenISu // 130 Rtau kuNDapAyyasaMcAyyaiau // 131 agnau paricAyyopacAyyasamUhyAH // 132 cityAgnicitye ca // 133 NvultRcau // 134 nandigrahipacAdibhyo lyuNinyacaH // 135 igupadhajJAprIkiraH kaH // 136 Atazcopasarge // 137 prAghrAdhmAdheDDazaH zaH // 138 anupasargAllimpabindadhAripArivedyudejicetisAtisAhibhyazca // 139 dadAtidadhAtyorvibhASA // 140 jvali - tikasantebhyo NaH // 7 // 141 zyAdvyadhAsusaMstratINavasAvahRlihazliSazvasazca // 142 dunyoranupasarge // 143 vibhASA grahaH // 144 gehe kaH // 145 zilpini van // 146 gaHsthakan // 147 NyuT ca // 148 hazca vrIhikAlayoH // 149 pusRlvaH samabhihAre vun // 150 AziSi ca // " pratyayo muNDavidAMdIpajana tryAdibhyo'vadyayugyaM ca zyAdvyadhA daza" // 397 dvitIyaH pAdaH / 1 karmaNyaN // 2 hvAvAmazca // 3 Ato'nupasarge kaH // 4 supisthaH // 5 tundazokayoH parimRjApanudoH 6 // pre dAjJaH // 7 sami khyaH // 8 gApoSTak // 9 harateranudyamane'c // 10 vayasi ca // 11 AGi tAcchIlye // 12 arhaH // 13 stambakarNayo ramijapoH // 14 zami dhAtoH saMjJAyAm // 15 adhikaraNe zeteH // 16 careSTaH || 17 bhikSAsenAdAyeSu ca // 18 purograto'greSu sarteH // 19 pUrve kartari // 20 kRJo hetutAcchIlyAnulomyeSu // 1 // 21 divAvibhAnizAprabhAbhAskArAntAnantAdi bahunAndIkiMlipilibibalibhaktikartRcitrakSetrasaMkhyAjaGghAbAhaharyattaddhanuraruHSu // 22 karmaNi bhRtau // 23 na zabdazlokakalahagAthAvairacATusUtramantrapadeSu // 24 stambazakRtorin // 25 haraterhatinAthayoH pazau // 26 phalegrahirAtmambharizca // 27 chandasi vanasanarakSimathAm // 28 ejeH khaz // 29 nAsikAstanayordhyAdheToH // 30 nADImuSTayozca // 31 udi kUle rujivahoH || 32 vahA liha: // 33 parimANe pacaH // 34 mitanakhe ca // 35 vidhvaruSostudaH // 36 asUryalalATayorddazitapoH // 37 ugrapazyeraMmadapANidhamAzca // 38 priyavaze vadaH khac // 39 dviSatparayostApeH // 40 vAci yamo vrate // 2 // 41 pUH sarvayordArisahoH // 42 sarvakUlAakarISeSu kaSaH // 43 meghartibhayeSu kRJaH // 44 kSemapriyamadre'ca // 45 Azite bhuvaH karaNabhAvayoH // 46 saMjJAyAM bhRtRvRjidhArisahitapidamaH // 47 gamazca // 48 antAtya Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 .. siddhAntakaumudyAm / ntAdhvadUrapArasarvAnanteSu DaH // 49 AziSi hanaH // 50 ape klezatamasoH // 51 kumArazIrSayoNiniH // 52 lakSaNe jAyApatyoSTak // 53 amanuSyakartRke ca // 54 zaktau hastikapATayoH // 55 pANighatADaghau zilpini // 56 ADhyasubhagasthUlapalitanamAndhapriyeSu cvyartheSvacvau kRJaH karaNe khyun // 57 kartari bhuvaH khiSNuckhukau // 58 spRzo'nudake kin // 59 RtvigdadhRksragdiguSNigaJcuyujikruJcAM ca // 60 tyadAdiSu dRzo'nAlocane kaJca // 3 // 61 satsUdviSadruhaduhayujavidabhidacchidajinIrAjAmupasarge'pi kvip // 62 bhajo NviH // 63 chandasi sahaH // 64 vahazca // 65 kavyapurISapurIpyeSu jyuT // 66 havye'nantaHpAdam // 67 janasanakhanakramagamo viT // 68 ado'nanne // 69 kravye ca // 70 duhaH kabdhazca // 71 mantre zvetavahokthazaspuroDAzo Nvin // 72 ave yajaH // 73 vijupe chandasi // 74 Ato maninvanibvanipazca // 75 anyebhyo'pi. dRzyante // 76 kica // 77 sthaH ka ca // 78 supyajAtau NinistAcchIlye // 79 kartaryupamAne // 80 vrate // 4 // 81 bahulamAbhIkSNye // 82 manaH // 83 AtmamAne khazca // 84 bhUte // 85 karaNe yajaH // 86 karmaNi hanaH // 87 brahmabhrUNavRtreSu vip // 88 bahulaM chandasi // 89 sukarmapApamantrapuNyeSu kRJaH // 90 some suJaH // 91 agnau ceH // 92 karmaNyamyA. khyAyAm // 93 karmaNInivikriyaH // 94 dRzeH kanip // 95 rAjani yudhikRJaH // 96 sahe ca // 97 saptamyAM janerDaH // 98 paJcamyAmajAtau // 99 upasarge ca saMjJAyAm // 100 anau karmaNi // 5 // 101 anyeSvapi dRzyate // 102 niSThA // 103 suyajonip // 104 jIryateratRRn // 105 chandasi liT // 106 liTaH kAnajvA // 107 kasuzca // 108 bhASAyAM sadavasazruvaH // 109 upeyivAnanAzvAnanUcAnazca // 110 luG // 111 anadyatane laG // 112 abhijJAvacane laT // 113 na yadi // 114 vibhASA sAkAGke // 115 parokSe liT // 116 hazazvatorlaG ca // 117 prazne cAsannakAle // 118 laT sme // 119 aparokSe ca // 120 nanau pRSTaprativacane // 6 // 121 nanvovibhASA // 122 puri luG cAsme // 123 vartamAne laT // 124 laTaH zatRzAnacAvaprathamAsamAnAdhikaraNe // 125 saMbodhane ca // 126 lakSaNahetvoH kriyAyAH // 127 tau sat // 128 pUDyajoH zAnan // 129 tAcchIlyavayovacanazaktiSu cAnaza // 130 idhAryoH zatrakRcchRiNi // 131 dviSo'mitre // 132 suo yajJasaMyoge // 133 arhaH prazaMsAyAm // 134 AkkestacchIlataddharmatatsAdhukAriSu // 135 tRn // 136 alaMkRgnirAkRajanotpacotpatonmadarucyapatrapavRtuvRdhusahacara iSNuc // 137 Nezchandasi // 138 bhuvazca // 139 glAjisthazca gnuH // 140 trasigRdhidhRSikSipeH nuH // 7 // 141 zamityaSTAbhyo ghinuNa // 142 saMpRcAnurudhAGyamAGyasaparisRsaMsRjaparidevisaMjvaraparikSipapariraTaparivadaparidahaparimuhaduSadviSadruhaduhayujAkrIDavivicatyajarajabhajAticarApacarAmuSAbhyAhanazca // 143 vau kaSalasa Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrapAThaH / a03 pA0 3. 399 katthasrambhaH // 144 ape ca laSaH // 145 pre lapasRdrumathavadavasaH // 146 nindahiMsaktizakhAdavinAzaparikSipapariraTaparivAdivyAbhASAsUJo vuJ // 147 devikruzozcopasarge // 148 calanazabdArthAdakarmakAdyuc // 149 anudAttetazca halAdeH // 150 jucaMkramyadandramyasRgRdhijvalazucalaSapatapadaH // 151 krudhamaNDArthebhyazca // 152 na yaH // 153 sUdadIpadIkSazca // 154 laSapatapadasthAbhUvRSahanakamagamazRbhya ukaJ // 155 jalpabhikSakuTTaluNTavRGaH SAkan // 156 prajoriniH // 157 jidRkSivizrINvamAvyathAbhyamaparibhUprasUbhyazca // 158 spRhigRhipatidayinidrAtandrAzraddhAbhya Aluc // 159 dAdhesizadasado ruH // 160 sRghasyadaH kmarac // 8 // 161 bhaJjabhAsamido ghurac // 162 vidibhidicchideH kurac // 163 iNnazajisartibhyaH karap // 164 gatvarazca // 165 jAgarUkaH // 166 yajajapadazAM yaGaH // 167 namikampismyajasakamahiMsadIpo raH // 168 sanAzaMsabhikSa uH // 169 vinduricchuH // 170 kyAcchandasi // 171 AgamahanajanaH kikinau liT ca // 172 svapitRSornajiG // 173 zRvandyorAruH // 174 bhiyaH kru klu kanau // 175 sthezabhAsapisakaso varac // 176 yazca yaGaH // 177 bhrAjabhAsadhurvidyutorjipUjugrAvastuvaH kim // 178 anyebhyo'pi dRzyate // 179 bhuvaH saMjJAntarayoH // 180 viprasaMbhyo saMjJAyAm // 9 // 181 dhaH karmaNi STran // 182 dAmnIzasayuyujastutudasisicamihapatadazanahaH karaNe // 183 halasUkarayoH puvaH // 184 artilUdhUsUkhanasahacara itraH // 185 puvaH saMjJAyAm // 186 kartari carSidevatayoH // 187 jItaH ktaH // 188 matibuddhipUjArthebhyazca // "karmaNi divApUHsarvasatsUbahulamanyeSvapinanvoHzamitibhaJjabhAsadhaHkarmaNyaSTau" // tRtIyaH paadH| 1 uNAdayo bahulam // 2 bhUte'pi dRzyante // 3 bhaviSyati gamyAdayaH // 4 yAvatpurAnipAtayorlaT // 5 vibhASA kadAkoH // 6 kiMvRtte lipsAyAm // 7 lipsyamAnasiddhau ca // 8 loDarthalakSaNe ca // 9 liG cordhvamauhUrtike // 10 tumunNvulau kriyAyAM kriyA yAm // 11 bhAvavacanAzca // 12 aNkarmaNi ca // 13 laT zeSe ca // 14 ladaH sadvA // 15 anadyatane luT // 16 padarujavizaspRzo ghaJ // 17 sa sthire // 18 bhAve // 19 akartari ca kArake saMjJAyAm // 20 parimANAkhyAyAM sarvebhyaH // 1 // 21 iGazca // 22 upasarge ruvaH // 23 sami yudruduvaH // 24 zriNIbhuvo'nupasarge // 25 vau kSuzruvaH // 26 avodorniyaH // 27 pre drustusruvaH // 28 nirabhyoH pUlvoH // 29 unyoHH // 30 kR dhAnye // 31 yajJe sami stuvaH // 32 pre stro'yajJe // 33 prathane vAvazabde // 34 chandonAmni ca // 35 udi grahaH // 36 sami muSTau // 37 parinyornINo tAbhreSayoH / / 38 parAvanupAtyaya iNaH // 39 vyupayoH zeteH paryAye // 40 hastAdAne cerasteye // Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 siddhAntakaumudyAm 2 // 41 nivAsacitizarIropasamAdhAneSvAdezca kaH // 42 saMghe cAnauttarAdharye // 43 karmavyatihAre NactriyAm // 44 abhividhau bhAva inuN // 45 Akroze'vanyorgrahaH // 46 pre lipsAyAm // 47 parau yajJe // 48 nau vR dhAnye // 49 udi zrayatiyautipUdruvaH // 50 vibhASA''Gi rupluvoH // 51 ave graho varSapratibandhe // 52 pre vaNijAm // 53 razmau ca // 54 vRNoterAcchAdane // 55 parau bhuvo'vajJAne // 56 erac // 57 Rdorap // 58 grahavRdRnizcigamazca // 59 upasarge'daH // 60 nau Na ca // 3 // 61 vyadhajaporanupasarge // 62 khanahasorvA // 63 yamaH samupaniviSu ca // 64 nau gadanadapaThakhanaH // 65 kaNo vINAyAM ca // 66 nityaM paNaH parimANe // 67 mado'nupasarge // 68 pramadasaMmadau harSe // 69 samu. dorajaH pazuSu // 70 akSeSu glahaH // 71 prajane sarteH // 72 hvaH saMprasAraNaM ca nyabhyupaviSu // 73 AGi yuddhe // 74 nipAnamAhAvaH // 75 bhAve'nupasargasya // 76 hanazca vadhaH // 77 mUrtI ghanaH // 78 antarghano deze // 79 agAraikadeze praghaNaH praghANazca // 80 uddhano'tyAdhAnam // 4 // 81 apaghano'Ggam // 82 karaNe'yovidruSu // 83 stambe ka ca // 84 parau ghH|| 85 upanna Azraye // 86 saMghoddhau gnnprshNsyoH|| 87 nigho nimitam // 88 DDitaH kriH // 89 dvito'thuc // 90 yajayAcayatavicchapraccharakSo naG // 91 khapo nan // 92 upasarge ghoH kiH // 93 karmaNyadhikaraNe ca // 94 striyAM ktin // 95 sthAgApApaco bhAve // 96 mantre vRSeSapacamanavidabhUvIrA udAttaH // 97 utiyUtijUtisAtihetikIrtayazca // 98 vrajayajo ve kyap // 99 saMjJAyAM samajaniSadanipatamanavidaSuzIbhRJiNaH // 100 kRJaH za ca // 5 // 101 icchA // 102 a pratyayAt // 103 gurozva halaH // 104 SidbhidAdibhyo'G // 105 cintipUjikathikumbicarcazca // 106 Atazcopasarge // 107 NyAsazrantho yuc // 108 rogAkhyAyAM Nvulbahulam // 109 saMjJAyAm // 110 vibhASAkhyAnaparipraznayoriJca // 111 paryAyArhaNotpattiSu Nvuc // 112 Akroze naJyaniH // 113 kRtyalyuTo bahulam // 114 napuMsake bhAve ktaH / / 115 lyuT ca // 116 karmaNi ca yena saMsparzAtkartuH zarIrasukham // 117 karaNAdhikaraNayozca // 118 puMsi saMjJAyAM ghaH prAyeNa // 119 gocarasaMcaramahavrajavyajApaNanigamAzca // 120 ave tRstrorghaJ // 3 // 121 halazca // 122 adhyAyanyAyodyAvasaMhArAdhArAvAyAzca // 123 udako'nudake // 124 jAlamAnAyaH // 125 khano gha ca // 126 ISaduHsuSu kRcchrAkRcchArtheSu khal // 127 kartRkarmaNozca bhUkRoH // 128 Ato yuc // 129 chandasi gatyarthebhyaH // 130 anyebhyo'pi dRzyate // 131 vartamAnasAmIpye vartamAnavadvA // 132 AzaMsAyAM bhUtavacca // 133 kSipravacane laT // 134 AzaMsAvacane liG // 135 naandytnvkriyaaprbndhsaamiipyyoH|| 136 bhaviSyati maryAdAvacane'varasmin 137 kAlavibhAge cAnahorAtrANAm // 138 parasminvibhASA // 139 liGni EEEEEEEEEEEEE Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrapAThaH / a0 3 pA0 4. mitte laG kriyAtipattau // 140 bhUte ca // 7 // 141 votApyoH // 142 gardAyAM laDapijAtvoH // 143 vibhASA kathami liG ca // 144 kiMvRtte liGlaTau // 145 anavakusyamarSayorakiMvRtte'pi // 146 kiMkilAstyartheSu laT // 147 jAtuyadorliG // 148 yaccayatrayoH // 149 gardAyAM ca // 150 citrIkaraNe ca // 151 zeSe laDayadau // 152 utApyoH samarthayorliG // 153 kAmapravedane'kacciti // 154 saMbhAvane'lamiti cetsiddhAprayoge // 155 vibhASA dhAtau saMbhAvanavacane'yadi // 156 hetuhetumatorliG // 157 icchArtheSu liGloTau // 158 samAnakartRkeSu tumun // 159 liG ca // 160 icchArthebhyo vibhASA vartamAne // 8 // 161 vidhinimantraNAmantraNAdhISTasaMpraznaprArthaneSu liG // 162 loT ca // 163 praiSAtisargaprAptakAleSu kRtyAzca // 164 liG cordhvamauhartike // 165 sme loT // 166 adhISTe ca // 167 kAlasamayavelAsu tumun // 168 liG yadi // 169 arhe kRtyatRcazca // 170 AvazyakAdhamaWyorNiniH // 171 kRtyAzca // 172 zaki liG ca // 173 AziSi liGloTau // 174 kticktau ca saMjJAyAm // 175 mAGi luG // 176 smottare laG ca // "uNAdayaiDonivAsavyadhajaporapaghanaicchA halazcavotApyorvidhiSoDaza" // caturthaH paadH| 1 dhAtusaMbandhe pratyayAH // 2 kriyAsamabhihAre loT loTo hikhau vA ca tadhvamoH // 3 samuccaye'nyatarasyAm // 4 yathAvidhyanuprayogaH pUrvasmin // 5 samuccaye sAmAnyavacanasya // 6 chandasi luGlaGliTaH // 7 liGarthe leT // 8 upasaMvAdAzaGkayozca // 9 tumarthe sesenaseasenksekasenadhyaiadhyainkadhyaikadhyainzadhyaizadhyaintavaitaveGtavenaH // 10 prayai rohiSyai avyathiSyai // 11. dRze vikhye ca // 12 zaki Namulkamulau // 13 Izvare tosunkasunau // 14 kRtyArthe tavaikenkenyatvanaH // 15 avacakSe ca // 16 bhAvalakSaNe stheNkRJvadicarihutamijanibhyastosun // 17 sRpitRdoH kasun // 18 alaMkhalvoH pratiSedhayoH prAcAM ktvA // 19 udIcAM mAGo vyatIhAre // 20 parAvarayoge ca // 1 // 21 samAnakartRkayoH pUrvakAle // 22 AbhIkSNye Namula ca // 23 na yadyanAkAjhe // 24 vibhASAgreprathamapUrveSu // 25 karmaNyAkroze kRJaH khamuJ // 26 svAdumi Namul // 27 anyathaivaMkathamitthaMsu siddhAprayogazcet // 28 yathAtathayorasUyAprativacane // 29 karmaNi dRzividoH sAkalye // 30 yAvati vindajIvoH // 31 carmodarayoH pUreH // 32 varSapramANa UlopazcAsyAnyatarasyAm // 33 cele nopeH // 34 nimUlasamUlayoH kaSaH // 35 zuSkacUrNarUkSeSu piSaH // 36 samUlAkRtajIveSu hankRJgrahaH // 37 karaNe hanaH // 38 snehane piSaH // 39 haste vartigrahoH // 40 khe puSaH // 2 // 41 adhikaraNe bandhaH // 42 saMjJAyAm // 43 katro vapuruSayornazi Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40.2 siddhAntakaumudyAm / vahoH // 44 Urdhve zuSipUroH || 45 upamAne karmaNi ca // 46 kaSAdiSu yathAvidhyanuprayogaH // 47 upadaMzastRtIyAyAm // 48 hiMsArthAnAM ca samAnakarmakANAm // 49 saptamyAM copapIDarudhakarSaH / / 50 samAsattau // 51 pramANe ca / / 52 apAdAne parIpsAyAm // 53 dvitIyAyAM ca // 54 khAve // 55 pariklizyamAne ca // 56 vizipatipadikandAM vyApyamAnAsevyamAnayoH // 57 asyatitRSoH kriyAntare kAleSu // 58 nAmyAdizigrahoH // 59 avyaye'yathAbhipretAkhyAne kRJaH ktvANamulau // 60 tiryacyapavarge // 3 // 61 svAGge taspratyaye kRbhvoH // 62 nAdhArthapratyaye cvyarthe // 63 tUSNImi bhuvaH // 64 anvacyAnulomye // 65 zakadhRSajJAglAghaTarabhalabhakramasahArhAstyartheSu tumun // 66 paryAptivacane - SvalamartheSu // 67 kartari kRt // 68 bhavya geyapravacanIyopasthAnIyajanyAplAvyApAtyA vA // 69 laH karmaNi ca bhAve cAkarmakebhyaH // 70 tayoreva kRtyaktakhalarthAH // 71 Adika - rmaNi ktaH kartari ca // 72 gatyarthAkarmakazliSazIsthAsavasajanaruha jIryatibhyazca // 73 dAzagoghnau saMpradAne // 74 bhImAdayo'pAdAne || 75 tAbhyAmanyatroNAdayaH // 76 kto'dhi - karaNe ca dhauvyagatipratyavasAnArthebhyaH // 77 lasya || 78 tiptasjhisipthasthamipvasmastAtAMjhathAsAthAMdhvamiDuhimahiG // 79 Tita AtmanepadAnAM Tere // 80 thAsaH se // 4 // 81 liTastajhayorezirec // 82 parasmaipadAnAM Nalatususthala saNalvamAH || 83 vido laTo vA // 84 bruvaH paJcAnAmAdita Aho bruvaH // 85 loTo lavat // 86 eruH // 87 se pica // 88 vA chandasi // 89 meniH // 90 AmetaH // 99 savAbhyAM vAmau // 92 ADDutamasya pica // 93 e ai // 94 leTosDATau // 95 Ata ai // 96 vaito'nyatra // 97 itazca lopaH parasmaipadeSu / / 98 sa uttamasya // 99 nityaM GitaH // 100 itazca // 5 // 101 tasthasthamipAM tAMtaMtAmaH // 102 liGaH sIyuT // 103 yAsuTparasmaipadeSUdAtto Gicca // 104 kidAziSi // 105 jhasya ran // 106 jhaTo't // 107 sud tithoH // 108 jherjus // 109 sijabhyastavidibhyazca // 110 AtaH // 111 laGaH zAkaTAyanasyaiva / / 112 dviSazca // 113 tiGzitsArvadhAtukam // 914 ArdhadhAtukaM zeSaH // 115 liT ca // 116 liGAziSi // 197 chandasyubhayathA // " dhAtusaMbandhesamAnaka-. rtRkayoradhikaraNekhAGgeliTastasthastha mipAM saptadaza" || iti tRtIyo'dhyAyaH // caturtho'dhyAyaH / prathamaH pAdaH / 1 GayApprAtipadikAt // 2 svaujasamauTchaSTAbhyAmbhisGebhyAmbhyasGasibhyAmbhyasGasosAsGyossup // 3 striyAm 4 ajAdyataSTAp // 5 Rnebhyo GIp / 6 ugitazca // 7 vano ra ca // 8 pAdo'nyatarasyAm // 9TAvRci // 10 na SaTsvasrAdibhyaH // 11 manaH // 12 Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrapAThaH / a0 4 pA0 1. 403 ano bahuvrIheH // 13 DAbubhAbhyAmanyatarasyAm // 14 anupasarjanAt // 15 TiDDANaddhayasajdaghnamAtractayapaThakaThakaJcarapaH // 16 yaJazca // 17 prAcAM Spha taddhitaH // 18 sarvatra lohitAdikatantebhyaH // 19 kauravyamANDUkAbhyAM ca // 20 vayasi prathame // 1 // 21 dvigoH // 22 aparimANabistAcitakambalyebhyo na taddhitaluki // 23 kANDAntAtkSetre // 24 puruSAtpramANe'nyatarasyAm // 25 bahuvrIherUdhaso GIS // 26 saMkhyAvyayAderDIp // 27 dAmahAyanAntAcca // 28 ana upadhAlopino'nyatarasyAm // 29 nityaM saMjJAchandasoH // 30 kevalamAmakabhAgadheyapApAparasamAnAryakRtasumaGgalabheSajAcca // 31 rAtrezcAjasau // 32 antarvatpativatornuk // 33 patyu? yajJasaMyoge // 34 vibhASA sapUrvasya // 35 nityaM sapalyAdiSu // 36 pUtakratorai ca // 37 vRSAkapyagnikusitakusidAnAmudAttaH // 38 manorau vA // 39 varNAdanudAttAttopadhAtto naH // 40 anyato GIS // 2 // 41 SidgaurAdibhyazca // 42 jAnapadakuNDagoNasthalabhAjanAgakAlanIlakuzakAmukakabarAdvRttyamatrAvapanAkRtrimAzrANAsthaulyavarNAnAcchAdanAyovikAramaithunecchAkezavezeSu // 43 zoNAtprAcAm // 44 voto guNavacanAt // 45 bahvAdibhyazca // 46 nityaM chandasi // 47 bhuvazca // 48 puMyogAdAkhyAyAm // 49 indravaruNabhavazavarudramRDahimAraNyayavayavanamAtulAcAryANAmAnuk // 50 krItAtkaraNapUrvAt // 51 ktAdalapAkhyAyAm // 52 bahuvrIhezcAntodAttAt // 53 akhApUrvapadAdvA // 54 khAnAccopasarjanAdasaMyogopadhAt // 55 nAsikodarauSThajavAdantakarNazRGgAcca // 56 na kroDAdibahvacaH // 57 sahanavidyamAnapUrvAcca // 58 nakhamukhAtsaMjJAyAm // 59 dIrghajihvI ca cchandasi // 60 dikpUrvapadAnGIp // 3 // 61 vAhaH // 62 sakhyazizvIti bhASAyAm // 63 jAterastrIviSayAdayopadhAt // 64 pAkakarNaparNapuSpaphalamUlavAlottarapadAcca // 65 ito manuSyajAteH // 66 UtaH // 67 bAhantAtsaMjJAyAm // 68 paGgozca // 69 UrUttarapadAdaupamye // 70 saMhitazaphalakSaNavAmAdezca // 71 kadrukamaNDalyozchandasi // 72 saMjJAyAm // 73 zArivAdyo GIn // 74 yaGazcAp // 75 AvavyAcca // 76 taddhitAH // 77 yUnastiH // 78 aNioranArSayorgurUpottamayoH pyaGgotre // 79 gotrAvayavAt // 80 krauDyAdibhyazca // 4 // 81 daivayajJizaucivRkSisAtyamunikANTheviddhibhyo'nyatarasyAm // 82 samarthAnAM prathamAdvA // 83 prAgdIvyato'N // 84 azvapatyAdibhyazca / / 85 dityadityAdityapatyuttarapadANNyaH // 86 utsAdibhyo'J // 87 strIpuMsAbhyAM nanau bhavanAt // 88 dvigo ganapatye // 89 gotre'lugaci // 90 yUni luk // 91 phakphioranyatarasyAm // 92 tasyApatyam // 93 eko gotre // 94 gotrAbUnyastriyAm // 95 ata iJ // 96 bAhvAdibhyazca // 97 sudhAturakaG ca // 98 gotre kuJjAdibhyazphaJ // 99 naDAdibhyaH phak // 100 haritAdibhyo'JaH // 101 yaJiozca // 102 zaradvacchunakada bhRguvatsAgrAyaNeSu // 103 droNaparvatajIvantAdanyatarasyAm // 104 Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 siddhAntakaumudyAm / anRSyAnantarye bidAdibhyo'J // 105 gargAdibhyo yaJ // 106 madhubabhvorbrAhmaNakauzikayoH // 107 kapibodhAdAGgirase // 108 vataNDAcca // 109 lustriyAm // 110 azvAdibhyaH phaJ // 111 bhargAtraigarte // 112 zivAdibhyo'N // 113 avRddhAbhyo nadImAnuSIbhyastannAmikAbhyaH // 114 RSyandhakavRSNikurubhyazca // 115 mAturutsaMkhyAsaMbhadrapUrvAyAH // 116 kanyAyAH kanIna ca // 117 vikarNazuGgacchagalAdvatsabharadvAjAtriSu // 118 pIlAyA vA // 119 Dhakca maNDUkAt // 120 strIbhyo Dhak // 6 // 121 vyacaH // 122 itazcAniJaH // 123 zubhrAdibhyazca // 124 vikarNakuSItakAtkAzyape // 125 bhruvo vukca // 126 kalyANyAdInAminaG // 127 kulaTAyA vA // 128 caTakAyA airak // 129 godhAyA dRk // 130 AragudIcAm // 131 kSudrAbhyo vA // 132 pitRSvasuzchaN // 133 Dhaki lopaH // 134 mAtRSvasuzca // 135 catuSpAbhyo DhaJ // 136 gRSTyAdibhyazca // 137 rAjazvazurAdyat // 138 kSatrAddhaH // 139 kulAtkhaH // 140 apUrvapadAdanyatarasyAM yaDDakau // 7 // 141 mahAkulAdaJkhanau // 142 duSkulADak // 143 khasuzchaH // 144 bhrAturvyacca // 145 vyansapatne // 146 revatyAdibhyaThak // 147 gotrastriyAH kutsane Na ca // 148 vRddhAhraksauvIreSu bahulam // 149 phezcha ca // 150 phANTAhRtimimatAbhyAM Naphijau // 151 kurvAdibhyo NyaH // 152 senAntalakSaNakAribhyazca // 153 udIcAmiJ // 154 tikAdibhyaH phiJ // 155 kauzalyakArmAryAbhyAM ca // 156 aNo yacaH // 157 udIcAM vRddhAdagotrAt // 158 vAkinAdInAM kukca // 159 putrAntAdanyatarasyAm // 160 prAcAmavRddhAtphinbahulam // 8 // 161 manorjAtAvaJyatau Sukca // 162 apatyaM pautraprabhRti gotram // 163 jIvati tu vaMzye yuvA // 164 prAtari ca jyAyasi // 165 vAnyasminsapiNDe sthaviratare jIvati // 166 vRddhasya ca pUjAyAm // 167 yUnazca kutsAyAm // 168 janapadazabdAtkSatriyAdaJ // 169 sAlveyagAndhAribhyAM ca // 170 yamagadhakaliGgasUramasAdaN // 171 vRddhatkosalAjAdAULyaG // 172 kurunAdibhyo NyaH // 173 sAlvAvayavapratyagrathakalakUTAzmakAdiJ // 174 te tadrAjAH // 175 kambojAlluk // 176 striyAmavantikuntikurubhyazca // 177 atazca // 178 na prAcyabhargAdiyaudheyAdibhyaH // "DyAbddhigoHSidgaurAdivAhodaivayajJiyanioLacomahAkulAnmanorjAtAvaSTAdaza" // dvitIyaH paadH| 1 tena raktaM rAgAt // 2 lAkSArocanAzakalakardamAk // 3 nakSatreNa yuktaH kAlaH // 4 lubavizeSe // 5 saMjJAyAM zravaNAzvatthAbhyAm // 6 dvandvAcchaH // 7 dRSTaM sAma / / 8 kale. Dhak // 9 vAmadevADDayaDDayau // 10 parivRto rathaH // 11 pANDukambalAdiniH // 12 dvaipa Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrapAThaH / a0 4 pA0 2. 405 vaiyAghrAdaJ // 13 kaumArApUrvavacane // 14 tatrodbhutamamatrebhyaH // 15 sthaNDilAcchayitari vrate // 16 saMskRtaM bhakSAH // 17 zUlokhAdyat // 18 dadhnaSThak // 19 udazvito'nyatarasyAm // 20 kSIrAGkaJ // 7 // 21 sAsminpaurNamAsIti saMjJAyAm // 22 AgrahAyaNyazvasthAdRk // 23 vibhASA phAlgunIzravaNAkArtikIcaitrIbhyaH // 24 sAsya devatA // 25 kasyet // 26 zukrAddhan // 27 aponaptrapAMnaptRbhyAM ghaH // 28 cha ca // 29 mahendrAddhANau ca // 30 somAyaNa // 31 vAyvRtupitruSaso yat // 32 dyAvApRthivIzunAsIramarutvadagnISomavAstoSpatigRhamedhAccha ca // 33 agnerDak // 34 kAlebhyo bhavavat // 35 mahArAjaproSThapadATThaJ // 36 pitRvyamAtulamAtAmahapitAmahAH // 37 tasya samUhaH // 38 bhikSAdibhyo'N // 39 gotrokSoSTrorabhrarAjarAjanyarAjaputravatsamanuSyAjAduJ // 40 kedArAdyaJca // 2 // 41 Thakavacinazca // 42 brAhmaNamANavavADavAdyat // 43 grAmajanabandhusahAyebhyastala // 44 anudAttAderaJ // 45 khaNDikAdibhyazca // 46 caraNebhyo dharmavat // 47 acittahastidhenoSThak // 48 kezAzvAbhyAM yaJchAvanyatarasyAm // 49 pAzAdibhyo yaH // 50 khalagorathAt // 51 initrakaTyacazca // 52 viSayo deze // 53 rAjanyAdibhyo vuJ / / 54 bhaurikyAdyaiSukAryAdibhyo vidhalbhaktalau // 55 so'syAdiriti cchandasaH pragAtheSu // 56 saMgrAme prayojanayoddhRbhyaH // 57 tadasyAM praharaNamiti krIDAyAM NaH // 58 ghaJaH sAsyAM kriyeti JaH // 59 tadadhIte tadveda // 60 kratUkthAdisUtrAntAhak // 3 // 61 kramAdibhyo vun // 62 anubrAhmaNAdiniH // 63 vasantAdibhyaSThak // 64 proktAlluk // 65 sUtrAcca kopadhAt // 66 chandobrAhmaNAni ca tadviSayANi // 67 tadasminnastIti deze tannAmni // 68 tena nivRttam // 69 tasya nivAsaH // 70 adUrabhavazca // 71 oraJ // 72 matozca bahvajaGgAt // 73 bahvacaH kUpeSu // 74 udakca vipAzaH // 75 saMkalAdibhyazca // 76 strISu sauvIrasAlvaprAkSu // 77 suvAstvAdibhyo'N // 78 roNI // 79 kopadhAcca // 80 vucchaNkaThajilaseniraDhaNyayaphakphiniLyakakThako'rIhaNakRzAzvaryakumudakAzatRNaprekSAzmasakhisaMkAzabalapakSakarNasutaMgamapragadinvarAha kumudAdibhyaH // 4 // 81 janapade lup // 82 varaNAdibhyazca // 83 zarkarAyA vA // 84 Thakchau ca // 85 nadyAM matup // 86 madhvAdibhyazca // 87 kumudanaDavetasebhyo Gamatup // 88 naDazAdAdDulac // 89 zikhAyA valac // 90 utkArAdibhyazchaH // 91 naDAdInAM kukca // 92 zeSe // 93 rASTrAvArapArAddhakhau // 94 grAmAdyakhau // 95 katrayAdibhyo DhakaJ // 96 kulakukSigrIvAbhyaH zvAsyalaMkAreSu // 97 nadyAdibhyo Dhak // 98 dakSiNApazcAtpurasastyak // 99 kApizyAH pphak // 100 raGkoramanuSye'Nca // 5 // 101 dhuprAgapAgudakpratIco yat // 102 kanthAyASThak // 103 varNau vuk // 104 avyayAttyap // 105 aiSamoTaHzvaso'nyatarasyAm // 106 tIrarUpyottarapadAdau // 107 dikpUrvapadAdasaMjJAyAM JaH // 108 madrebhyo'J // Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 siddhAntakaumudyAm / 109 udIcyagrAmAcca bahvaco'ntodAttAt // 110 prasthottarapada paladyAdikopadhAdaN // 111 kaNvAdibhyo gotre // 112 iJazca // 113 na dvyacaH prAcyabharateSu // 114 vRddhAcchaH / / 115 bhavataSThakchasau // 116 kAzyAdibhyaSThaJJiThau // 117 vAhIkagrAme - bhyazca // 118 vibhASozInareSu // 119 ordeze ThaJ // 120 vRddhAtprAcAm // 6 // 121 dhanvayopadhAdvuJ // 122 prasthapuravahAntAcca // 123 ropadhetoH prAcAm // 124 janapadatadavadhyozca // 125 avRddhAdapi bahuvacanaviSayAt // 126 kacchAgnivakravartottarapadAt // 127 dhUmAdibhyazca // 128 nagarAtkutsanaprAvINyayoH // 129 araNyAnmanuSye // 130 vibhASA kuruyugaMdharAbhyAm // 131 madravRjyoH kan // 132 kopadhAdaN // 133 kacchAdibhyazca // 134 manuSyatatsthayorbuJ // 135 apadAtau sAlvAt // 136 goyavAvozca // 137 gartottarapadAcchaH | 138 gahAdibhyazca // 140 rAjJaH ka ca // 7 // 141 vRddhAdakekAntakhopadhAt // 142 kanyApaladanagara grAma - dottarapadAt // 143 parvatAcca // 144 vibhASA manuSye // 145 kRkaNaparNAdbhAradvAje || "tenasAsminThaJkramAdibhyojanapadedyuprAgapAgdhanvavRddhAtpaJca" // 139 prAcAM kaTAdeH // tRtIyaH pAdaH / 22 sarvatrAca pUrvAhnAparAlA - // 28 pUrvAlA - 1 yuSmadasmadoranyatarasyAM khaJca // 2 tasminnANi ca yuSmAkAsmAkau // 3 tavakamamakAve - kavacane // 4 adhIdyat // 5 parAvarAdhamottamapUrvAcca // 6 dikpUrvapadATThaJca // 7 grAmajanapadaikadezAdaJ // 8 madhyAnmaH // 9 a sAMpratike // 10 dvIpAdanusamudraM yaJ // 11 kAlATThaJ // 12 zrAddhe zaradaH / 13 vibhASA rogAtapayoH 14 nizApradoSAbhyAM ca // 15 zvasastuT ca // 16 saMdhivelA dyUtunakSatrebhyo'N // 17 prAvRSa eNyaH // 18 varSAbhyaSThak // 19 chandasi ThaJ // 20 vasantAcca // 1 // 21 hemantAcca // talopazca // 23 sAyaMciraMprAheprage'vyayebhyaSTyuTyulau tu ca // 24 vibhASA bhyAm // 25 tatra jAtaH // 26 prAvRSaSThap // 27 saMjJAyAM zarado vuJ parAhNArdrA mUlapradoSAvaskarAn // 29 pathaH pantha ca // 30 amAvAsyAyA vA // 32 sindhvapakarAbhyAM kan // 33 aNaJau ca // 34 zraviSThA phalgunyanurAdhAkhAtitiSyapunarvasuhastavizAkhASADhAbahulA || 35 sthAnAntagozAlakharazAlAcca // 36 vatsazAlAbhiji - dazvayukzatabhiSajo vA // 37 nakSatrebhyo bahulam || 38 kRtalabdhakrItakuzalAH // 39 prAyabhavaH // 40 upajAnUpakarNopanIveSThak // 2 // 41 saMbhUte // 42 kozAn // 43 kAlAtsAdhupuSpyatpacyamAneSu // 44 use ca // 45 AzvayujyA vuJ // 46 grISmavasantAdanyatarasyAm // 47 deyamRNe // 48 kalApyazvatthayavabusAn // 49 grISmAvarasamAdvuJ // 50 saMvatsarAgrahAyaNIbhyAM ThaJca // 51 vyAharati mRgaH // 52 tadasya soDham // 53 tatra 31 a ca // Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrapAThaH / a0 4 pA0 3. 407 bhavaH // 54 digAdibhyo yat // 55 zarIrAvayavAcca // 56 dRtikukSikalazivastyastyaherdaJa // 57 grIvAbhyo'Nca // 58 gambhIrAyaH // 59 avyayIbhAvAca // 60 antaHpUrvapadAduJ // 3 // 61 grAmAtparyanupUrvAt // 62 jihvAmUlAGgulezchaH // 63 vargAntAcca // 64 azabde yatkhAvanyatarasyAm // 65 karNalalATAtkanalaMkAre // 66 tasya vyAkhyAna iti ca vyAkhyAtavyanAmnaH // 67 bahvaco'ntodAttATThaJ // 68 kratuyajJebhyazca // 69 adhyAyeSvevarSeH // 70 pauroDAzapuroDAzAraSThan // 71 chandaso yadaNau // 72 vyajudrAhmaNaprathamAdhvarapurazcaraNanAmAkhyAtAdvak // 73 azRgayanAdibhyaH // 74 tata AgataH // 75 ThagAyasthAnebhyaH // 76 zuNDikAdibhyo'N // 77 vidyAyonisaMbandhebhyo vuJ // 78 RtaSThaJ // 79 pituryacca // 80 gotrAdakavat // 4 // 81 hetumanuSyebhyo'nyatarasyAM rUpyaH // 82 mayaT ca // 83 prabhavati // 84 vidUrAyaH // 85 tadgacchati pathidUtayoH // 86 abhiniSkAmati dvAram // 87 adhikRtya kRte granthe // 88 zizukrandayamasabhadvandvendrajananAdibhyazchaH // 89 so'sya nivAsaH // 90 abhijanazca // 91 AyudhajIvibhyazchaH parvate // 92 zaNDikAdibhyo jyaH // 93 sindhutakSazilAdibhyo'Nau // 94 tUdIzalAturavarmatIkUcavArADDhakchaNDhakyakaH // 95 bhaktiH // 96 acittAdadezakAlAdvak // 97 mahArAjATTaJ // 98 vAsudevArjunAbhyAM vun // 99 gotrakSatriyAkhyebhyo bahulaM vuJ // 100 janapadinAM janapadavatsarvaM janapadena samAnazabdAnAM bahuvacane // 5 // 101 tena proktam // 102 tittirivaratantukhaNDikokhAcchaN // 103 kAzyapakauzikAbhyAmRSibhyAM NiniH // 104 kalApivaizampAyanAntevAsibhyazca // 105 purANaprokteSu brAhmaNakalpeSu // 106 zaunakAdibhyazchandasi // 107 kaThacarakAlluk // 108 kalApino'N // 109 chagalino Dhinuk // 110 pArAzaryazilAlibhyAM bhikSunaTasUtrayoH // 111 karmandakRzAzvAdiniH // 112 tenaikadik // 113 tasizca // 114 uraso yacca // 115 upajJAte // 116 kRte anthe // 117 saMjJAyAm // 118 kulAlAdibhyo vuJ // 119 kSudrAbhramaravaTarapAdapAdaJ / / 120 tasyedam // 6 // 121 rathAdyat / / 122 patrapUrvAdaJ // 123 patrAdhvaryupariSadazca // 124 halasIrAdvak // 125 dvandvAdvanvairamaithunikayoH // 126 gotracaraNAduJ // 127 saGghAGkalakSaNe pyanyajijAmaN // 128 zAkalAdvA // 129 chandogaukthikayAjJikabar3hacanaTALyaH // 130 na daNDamANavAntevAsiSu // 131 raivatikAdibhyazchaH // 132 kaupiJjalahAstipadAdaN // 133 AtharvaNikasyekalopazca // 134 tasya vikAraH // 135 avayave ca prANyauSadhivRkSebhyaH // 136 bilvAdibhyo'N // 137 kopadhAcca // 138 trapujatunoH Suk // 139 oraJ // 140 anudAttAdezca // 7 // 141 palAzAdibhyo vA // 142 zamyAH plaJ // 143 mayaDaitayorbhASAyAmabhakSyAcchAdanayoH // 144 nityaM vRddhazarAdibhyaH // 145 gozca purISe // 146 piSTAcca // 147 saMjJAyAM kan // 148 vrIheH Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm / puroDAze // 149 asaMjJAyAM tilayavAbhyAm // 150 yacazchandasi // 151 notvadvardhabilvAt // 152 tAlAdibhyoN // 153 jAtarUpebhyaH parimANe // 154 prANirajatAdibhyo'J // 155 jitazca tatpratyayAt // 156 krItavatparimANAt // 157 uSTraduJ // 158 umorNayorvA // 159 eNyA DhaJ // 160 gopayasoryat // 8 // 161 drozca // 162 mAne vayaH // 163 phale luk // 164 plakSAdibhyo'N // 165 jambvA vA // 166 lup ca // 167 harItakyAdibhyazca // 168 kaMsIyaparazavyayoryajanau lukca // "yussmddhemntaatsNbhuutegraamaaddhetutenrthaatplaashaadibhyodroshcaassttau"| caturthaH paadH| 1 prAgvahateSThak // 2 tena dIvyati khanati jayati jitam // 3 saMskRtam // 4 kulatthakopadhAdaN // 5 tarati // 6 gopucchAkRJ // 7 nauvyacaSThan // 8 carati // 9 AkarSAtaSThala // 10 parpAdibhyaH SThan // 11 zvagaNATTazca // 12 vetanAdibhyo jIvati // 13 vastrakrayavikrayATThan // 14 AyudhAccha ca // 15 haratyutsaGgAdibhyaH // 16 bhastrAdibhyaH SThan / 17 vibhASA vivadhAt // 18 aNkuTilikAyAH // 19 nivRtte'kSayUtAdibhyaH // 20 nermanityam // 1 // 21 apamityayAcitAbhyAM kakkanau // 22 saMsRSTe // 23 cUrNAdiniH // 24 lavaNAlluk // 25 mudgAdaN // 26 vyaJjanairupasikte // 27 ojaHsahombhasA vartate // 28 tatpratyanupUrvamIpalomakUlam // 29 parimukhaM ca // 30 prayacchati gargham // 31 kusIdadazaikAdazASThanThacau // 32 uJchati // 33 rakSati // 34 zabdadarduraM karoti // 35 pakSimatsyamRgAnhanti // 36 paripanthaM ca tiSThati // 37 mAthottarapadapadavyanupadaM dhAvati // 38 AkrandAhraJca // 39 padottarapadaM gRhNAti // 40 pratikaNThArthalalAmaM ca // 2 // 41 dharma carati // 42 pratipathameti ThaMzca // 43 samavAyAnsamavaiti // 44 pariSado NyaH // 45 senAyA vA // 46 saMjJAyAM lalATakukkuTyau pazyati // 47 tasya dharmyam // 48 aNmahipyAdibhyaH // 49 Rto'J // 50 avakrayaH // 51 tadasya paNyam // 52 lavaNATThaJ // 53 kisarAdibhyaH SThan // 54 zalAluno'nyatarasyAm // 55 zirUpam // 56 maNDukajharjharAdaNanyatarasyAm // 57 praharaNam // 58 parazvadhATTaJca // 59 zaktiyaTyorIkak // 60 astinAstidiSTaM matiH // 3 // 61 zIlam // 62 chatrAdibhyo NaH // 63 karmAdhyayane vRttam // 64 bahvacpUrvapadAJ // 65 hitaM bhakSAH // 66 tadasmai dIyate niyuktam // 67 zrANAmAMsaudanATTiThan // 68 bhaktAdaNanyatarasyAm // 69 tatra niyuktaH // 70 agArAntATThan // 71 adhyAyinyadezakAlAt // 72 kaThinAntaprastArasaMsthAneSu vyavaharati // 73 nikaTe vasati // 74 AvasathAtSThala // 75 prAgghitAdyat // 76 tadvahati rathayugaprAsaGgam // 77 dhuro yaDDhakau // 78 khaH sarvadhurAt // 79 ekadhurAllukca // Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrapAThaH / a0 5 pA0 1. 80 zakaTAdaN // 4 // 81 halasIrATTak // 82 saMjJAyAM janyA // 83 vidhyatyadhanuSA // 84 dhanagaNaM labdhA // 85 annANNaH // 86 vazaM gataH // 87 padamasmindRzyam // 88 mUlamasyAbarhi // 89 saMjJAyAM dhenuSyA // 90 gRhapatinA saMyukte jyaH // 91 nau vayodharmaviSamUlamUlasItAtulAbhyastAryatulyaprApyavadhyAnAmyasamasamitasaMmiteSu // 92 dharmapathyarthanyAyAdanapete // 93 chandaso nirmite // 94 uraso'Nca // 95 hRdayasya priyaH // 96 bandhane carSoM // 97 matajanahalAtkaraNajalpakarSeSu // 98 tatra sAdhuH // 99 pratijanAdibhyaH khaJ // 100 bhktaannnnH|| 5 // 101 pariSado NyaH // 102 kathAdibhyaSThak // 103 guDAdibhyaSThaJ // 104 pathyatithivasatikhapateDhaJ // 105 sabhAyA yaH // 106 Dhazchandasi // 107 samAnatIrthevAsI // 108 samAnodare zayita o codAttaH // 109 sodarAyaH // 110 bhave chandasi // 111 pAthonadIbhyAM DyaN 112 vezantahimavanyAmaN // 113 srotaso vibhASA DyaDDayau // 114 sagarbhasayUthasanutAdyan // 115 tugrAddhan // 116 agrAdyat // 117 ghacchau ca // 118 samudrAbhrAddhaH // 119 barhiSi dattam // 120' dUtasya bhAgakarmaNi // 6 // 121 rakSoyAtanAM hananI // 122 revatIjagatIhavipyAbhyaH prazasye // 123 asurasya kham // 124 mAyAyAmaN 125 tadvAnAsAmupadhAno mantra itISTakAsu lukca matoH // 126 azvimAnaN // 127 vayasyAsu mUrho matup // 128 matvarthe mAsatanvoH // 129 madhorja ca // 130 ojaso'hani yatkhau // 131 vezoyazaAderbhagAdyala // 132 kha ca // 133 pUrvaiH kRtaminayau ca // 134 adbhiH saMskRtam // 135 sahasreNa saMmitau ghaH // 136 matau ca // 137 somamarhati yaH // 138 maye ca // 139 madhoH // 140 vasoH samUhe ca // 7 // 141 nakSatrAddhaH // 142 sarvadevAttAtila // 143 zivazamariSTasya kare // 144 bhAve ca // "prAgvahaterapamityadharmazIlaMhalapariSadorakSonakSatrAccatvAri" // iti caturtho'dhyAyaH // pnycmo'dhyaayH| prathamaH paadH| 1 prAk krItAcchaH // 2 ugavAdibhyo yat // 3 kambalAcca saMjJAyAm // 4 vibhASA havirapUpAdibhyaH // 5 tasmai hitam // 6 zarIrAvayavAdyat // 7 khalayavamASatilavRSabrahmaNazca // 8 ajAvibhyAM thyan // 9 AtmanvizvajanabhogottarapadAtkhaH // 10 sarvapuruSAbhyAM NaDhau // 11 mANavacarakAbhyAM khaJ // 12 tadartha vikRteH prakRtau // 13 chadirupadhibale?J // 14 RSabhopAnahoryaH // 15 carmaNo'J // 16 tadasya tadasminsyAditi // 17 parikhAyA DhaJ / / 18 prAgvateSThaJ / / 19 AdigopucchasaMkhyAparimANATTak // 20 asamAse niSkAdibhyaH // 1 // 21 zatAcca ThanyatAvazate // 22 saMkhyAyA atizadantAyAH kan // 23 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 siddhAntakaumudyAm / - vatoriDA // 24 viMzatitriMzayAM bunnasaMjJAyAm // 25 kaMsATTiThan // 26 zUrpAdaJanyatarasyAm // 27 zatamAnaviMzatikasahasravasanAdaN // 28 adhyardhapUrvadvigoluMgasaMjJAyAm // 29 vibhASA kArSApaNasahasrAbhyAm // 30 dvitripUrvAnniSkAt // 31 bistAcca // 32 viMzatikAtkhaH // 33 khAryA Ikan // 34 paNapAdamASazatAdyat // 35 zANAdvA // 36 dvitripUrvAdaNca // 37 tena krItam // 38 tasya nimittaM saMyogotpAtau // 39 goyaco'saMkhyAparimANAzvAderyat // 40 putrAccha ca // 2 // 41 sarvabhUmipRthivIbhyAmaNau // 42 tasyezvaraH // 43 tatra vidita iti ca // 44 lokasarvalokATThaJ // 45 tasya vApaH // 46 pAtrAtSThan // 47 tadasminvRddhyAyalAbhazulkopadA dIyate // 48 pUraNArdhATan // 49 bhAgAdyacca // 50 taddharativahatyAvahati bhArAdvaMzAdibhyaH // 51 vasnadravyAbhyAM Thankanau // 52 saMbhavatyavaharati pacati // 53 ADhakAcitapAtrAtkho'nyatarasyAm // 54 dvigoSThaMzca // 55 kulijAllakkhau ca // 56 so'syAM zavastrabhRtayaH / / 57 tadasya parimANama // 58 saMkhyAyAH saMjJAsaGghasUtrAdhyayaneSu // 59 pativiMzatitriMzaccatvAriMzatpaJcAzatSaSTisaptatyazItinavatizatam // 60 paJcaddazatau varge vA // 3 // 61 saptano'Jchandasi // 62 triMzaccatvAriMzatobrAhmaNe saMjJAyAM DaN // 63 tadarhati // 64 chedAdibhyo nityam // 65 zIrSacchedAdyacca // 66 daNDAdibhyo yaH // 67 chandasi ca // 68 pAtrAddhaMzca // 69 kaDaMgaradakSiNAccha ca // 70 sthAlIbilAt // 71 yajJaviMgbhyAM ghakhanau // 72 pArAyaNaturAyaNacAndrAyaNaM vartayati // 73 saMzayamApannaH // 74 yojanaM gacchati // 75 pathaH pkan // 76 pantho Na nityam // 77 uttarapathenAhRtaM ca // 78 kAlAt // 79 tena nivRttam // 80 tamadhISTo bhRto bhUto bhAvI // 4 // 81 mAsAdvayasi yatkhanau // 82 dvigoryap // 83 SaNmAsANNyacca // 84 avayasi ThaMzca // 85 samAyAH khaH // 86 dvigorvA // 87 rAtryahaHsaMvatsarAca // 88 varSAllakca // 89 cittavati nityam // 90 SaSTikAH SaSTirAtreNa pacyante // 91 vatsarAntAcchazchandasi // 92 saMparipUrvAtkha ca // 93 tena parijayyalabhyakAryasukaram // 94 tadasya brahmacaryam // 95 tasya ca dakSiNA yajJAkhyebhyaH // 96 tatra ca dIyate kArya bhavavat // 97 vyuSTAdibhyo'N // 98 tena yathAkathAca hastAbhyAM Nayatau // 99 saMpAdini // 100 karmaveSAdyat // 5 // 101 tasmai prabhavati saMtApAdibhyaH // 102 yogAdyacca // 103 karmaNa ukaJ // 104 samayastadasya prAptam // 105 RtoraN // 106 chandasi ghas // 107 kAlAdyat // 108 prakRSTe ThaJ // 109 prayojanam // 110 vishaakhaassaaddhaadnnmnthdnnddyoH|| 111 anupravacanAdibhyazchaH // 112 samApanAtsapUrvapadAt // 113 aikAgArikaTa caure // 114 AkAlikaDAdyantavacane // 115 tena tulyaM kriyA cedvatiH // 116 tatra tasyeva // 117 tadarham // 118 upasargAcchandasi dhAtvarthe // 119 tasya bhAvastvatalau // 120 A ca tvAt // 6 // 121 na naJpUrvAttatpuruSAdacaturasaMgatalavaNavaTayudhakatarasalasebhyaH // Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrapAThaH / a0 5 pA0 2. 122 pRthvAdibhya imanijvA // 123 varNadRDhAdibhyaH SyaJca // 124 guNavacanabrAhmaNAdibhyaH karmaNi ca // 125 stenAdyannalopazca // 126 sakhyuryaH // 127 kapijJAtyorDak // 128 patyantapuroditAdibhyo yak // 129 prANabhRjAtivayovacanogAtrAdibhyo'J // 130 hAyanAntayuvAdibhyo'N // 131 igantAca laghupUrvAt // 132 yopadhAdgurUpottamAduJ // 133 dvandvamanojJAdibhyazca // 134 gotracaraNAcchAghAtyAkAratadaveteSu // 135 hotrAbhyazchaH // 136 brahmaNastvaH // "prAkkItAcchatAccasarvabhUmisaptanoJmAsAttasmaiprabhavati nanapUrvASoDaza" // dvitIyaH paadH| 1 dhAnyAnAM bhavane kSetre khajU // 2 brIhizAlyorDak // 3 yavayavakaSaSTikAdyat // 4 vibhASA tilamASomAbhaGgANubhyaH // 5 sarvacarmaNaH kRtaH khakhaJau // 6 yathAmukhasaMmukhasya darzanaH khaH // 7 tatsarvAdeH pathyaGgakarmapatrapAtraM vyApnoti // 8 AprapadaM prApnoti // 9 anupadasanniAyAnayaM baddhAbhakSayatineyeSu // 10 parovaraparaMparaputrapautramanubhavati // 11 avArapArAtyantAnukAmaMgAmI // 12 samAMsamAM vijAyate // 13 adyazvInAvaSTabdhe // 14 AgavInaH // 15 anugvalaMgAmI // 16 adhvano yatkhau // 17 abhyamitrAccha ca // 18 goSThAtkhanbhUtapUrve // 19 azvasyaikAhagamaH // 20 zAlInakaupIne adhRSTAkAryayoH // 1 // 21 vAtena jIvati // 22 sAptapadInaM sakhyam // 23 haiyaMgavInaM saMjJAyAm // 24 tasya pAkamUle pIlvAdikarNAdibhyaH kuNajAhacau // 25 pakSAttiH // 26 tena vittazcaJcupcaNapau // 27 vinaJbhyAM nAnAnau na saha // 28 veH zAlacchaGkaTacau // 29 saMprodazca kaTac // 30 avAtkuTArazca // 31 nate nAsikAyAH saMjJAyAM TITaJnATabhraTacaH // 32 nebiDajbirIsacau // 33 inacpiTaccikaci ca // 34 upAdhibhyAM tyakannAsannArUDhayoH // 35 karmaNi ghaTo'Thac // 36 tadasya saMjAtaM tArakAdibhya itac // 37 pramANe dvayasajdaghnamAtracaH // 38 puruSahastibhyAmaNca // 39 yattadetebhyaH parimANe vatup // 40 kimidambhyAM vo ghaH // // 2 // 41 kimaH saMkhyAparimANe Dati ca // 42 saMkhyAyA avayave tayap // 43 dviH tribhyAM tayasyAyajvA // 44 ubhAdudAtto nityam // 45 tadasminnadhikamiti dshaantaaddddH|| 46 zadantaviMzatezca // 47 saMkhyAyA guNasya nimAne mayaT // 48 tasya pUraNe Dad // 49 nAntAdasaMkhyAdermaT // 50 thaT ca chandasi // 51 SaTkatikatipayacaturAM thuk // 52 bahupUgagaNasaGghasya tithuk // 53 vatorithuk // 54 dvestIyaH // 55 treH saMprasAraNaM ca // 56 viMzatyAdibhyastamaDanyatarasyAm // 57 nityaM zatAdimAsArdhamAsasaMvatsarAcca // 58 SaSThyAdezvAsaMkhyAdeH // 59 matau chaH sUktasAnoH // 60 adhyAyAnuvAkayo k // 3 // 61 vimuktAdibhyo'N // 62 goSadAdibhyo vun // 63 tatra kuzalaH pathaH // 64 Aka Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 siddhAntakaumudyAm / dibhyaH kan // 65 dhanahiraNyAkAme // 66 khAGgebhyaH prasite // 67 udarAThagAbUne // 68 sasyena parijAtaH // 69 aMzaM hArI // 70 tantrAdacirApahRte // 71 brAhmaNakoSNike saMjJAyAm // 72 zItoSNAbhyAM kAriNi // 73 adhikam // 74 anukAbhikAbhIkaH kamitA // 75 pArzvanAnvicchati // 76 ayaHzUladaNDAjinAbhyAM ThakThanau // 77 tAvatithaM grahaNamiti lugvA // 78 sa eSAM grAmaNIH // 79 zRGkhalamasya bandhanaM karabhe // 80 utka unmanAH // 4 // 81 kAlaprayojanAdroge // 82 tadasminnannaM prAye saMjJAyAm // 83 kulmASAda // 84 zrotriyaMzchando'dhIte // 85 zrAddhamanena bhuktaminiThanau // 86 pUrvAdiniH // 87 sapUrvAcca // 88 iSTAdibhyazca // 89 chandasi paripanthiparipariNau paryavasthAtari // 90 anupadyanveSTA // 91 sAkSAdraSTari saMjJAyAm // 92 kSetriyacparakSetre cikitsyaH // 93 indriyamindraliGgamindradRSTamindrasRSTamindrajuSTamindradattamiti vA // 94 tadasyAstyasminiti matup // 95 rasAdibhyazca // 96 prANisthAdAto lajanyatarasyAm // 97 sidhmAdibhyazca // 98 vatsAMsAbhyAM kAmabale // 99 phenAdilacca // 100 lomAdipAmAdipicchAdibhyaH zanelacaH // 5 // 101 prajJAzraddhArcAbhyo NaH // 102 tapaHsahasrAbhyAM vinInI / / 103 aNca // 104 sikatAzarkarAbhyAM ca // 105 deze lubilacau ca // 106 danta unnata urac // 107 USazuSimuSkamadho raH // 108 chudrubhyAM mH|| 109 kezAdvo'nyatarasyAm // 110 gANDyajagAtsaMjJAyAm // 111 kANDANDAdIrannIracau // 112 rajaHkRpyAsutipariSado valac // 113 dantazikhAtsaMjJAyAm // 114 jyotsnAtamisrAGgiNorjakhinnUrjaskhalagominmalinamalImasAH // 115 ata iniThanau // 116 vrIhyAdibhyazca // 117 tundAdibhya ilacca // 118 ekagopUrvATTannityam // 119 zatasahasrAntAcca niSkAt // 120 rUpAdAhataprazaMsayoryap // 6 // 121 asmAyAmedhAsrajo viniH // 122 bahulaM chandasi // 123 UrNAyA yus // 124 vAco gminiH // 125 AlajATacau bahubhASiNi // 126 khAminnaizvarye // 127 arzaAdibhyo'c // 128 dvandvopatApagAtprANisthAdiniH // 129 vAtAtIsArAbhyAM kuzca // 130 vayasi pUraNAt // 131 sukhAdibhyazca // 132 dharmazIlavarNAntAcca // 133 hastAjjAtau // 134 varNAdbrahmacAriNi // 135 puSkarAdibhyo deze // 136 balAdibhyo matubanyatarasyAm // 137 saMjJAyAM manmAbhyAm // 138 kaMzaMbhyAM babhayustitutayasaH // 139 tundibalivaTerbhaH // 140 ahaMzubhamoryus // 7 // "dhAnyAnAMvAtenakimovimuktAdibhyaHkAlaprayojanAtprajJAzraddhAsmAyAmedhAviMzatiH" // tRtIyaH paadH| - 1 prAgdizo vibhaktiH // 2 kiMsarvanAmabahubhyo'dhyAdibhyaH // 3 idama izU // 4 etetau rathoH // 5 etado'n // 6 sarvasya so'nyatarasyAM di // 7 paJcamyAstasila // 8 tasezca // Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrapAThaH / a0 5 pA0 3. 413 9 paryabhibhyAM ca // 10 saptamyAstrala // 11 idamo haH // 12 kimo't // 13 vA ha ca cchandasi // 14 itarAbhyo'pi dRzyante // 15 sarvaikAnyakiMyattadaH kAle dA // 16 idamohila // 17 adhunA // 18 dAnI ca // 19 tado dA ca // 20 tayohilau ca cchandasi // 1 // 21 anadyatane hilanyatarasyAm // 22 sadyaH parutparAryeSamaH paredyavyadyapUrvedhuranyecuranyataredhuritareyuraparedhuradharedhurubhayeAruttareyuH // 23 prakAravacane thAla // 24 idamasthamuH // 25 kimazca // 26 thA hetau ca cchandasi // 27 dikzabdebhyaH saptamIpaJcamIprathamAbhyo digdezakAleSvastAtiH // 28 dakSiNottarAbhyAmatasuc // 29 vibhASA parAvarAbhyAm // 30 aJcerlak // 31 uparyupariSTAt // 32 pazcAt // 33 pazca pazcA ca cchandasi // 34 uttarAdharadakSiNAdAtiH // 35 enabanyatarasyAmadUre'paJcamyAH // 36 dakSiNAdAc // 37 Ahi ca dUre // 38 uttarAJca // 39 pUrvAdharAvarANAmasi puradhavazcaiSAm // 40 astAti ca // 2 // 41 vibhASAvarasya // 42 saMkhyAyA vidhArthe dhA // 43 adhikaraNavicAle ca // 44 ekAddho dhyamuJanyatarasyAm // 45 dvivyozca dhamuJ // 46 edhAcca / / 47 yApye pAzap // 48 pUraNAdbhAge tIyAdan // 49 prAgekAdazabhyo'chandasi // 50 SaSThASTamAbhyAM Ja ca // 51 mAnapazvaGgayoH kanlukau ca // 52 ekAdAkiniccAsahAye // 53 bhUtapUrve caraT // 54 SaSThyA rUpya ca // 55 atizAyane tamabiSThanau // 56 tiGazca // 57 dvivacanavibhajyopapade tarabIyasunau // 58 ajAdI guNavacanAdeva // 59 tuzchandasi / / 60 prazasyasya zraH // 3 // 61 jya ca // 62 vRddhasya ca // 63 antikabADhayornedasAdhau // 64 yuvAlpayoH kananyatarasyAm // 65 vinmatolak // 66 prazaMsAyAM rUpap // 67 ISadasamAptau kalpabdezyadezIyaraH // 68 vibhASA supo bahucpurastAttu // 69 prakAravacane jAtIyar // 70 prAgivAtkaH // 71 avyayasarvanAmnAmakacyAkTeH // 72 kasya ca daH // 73 ajJAte // 74 kutsite // 75 saMjJAyAM kan // 76 anukampAyAm // 77 nItau ca tadyuktAt // 78 bahvaco manuSyanAmnaSThajvA // 79 ghanilacau ca // 80 prAcAmupAderaDajvucau ca // 4 // 81 jAtinAmnaH kan // 82 ajinAntasyottarapadalopazca // 83 ThAjA. dAvUrva dvitIyAdacaH // 84 zevalasuparivizAlavaruNAryamAdInAM tRtIyAt // 85 alpe // 86 ikhe // 87 saMjJAyAM kan // 88 kuTIzamIzuNDAbhyo raH // 89 kutvA Dupac // 90 kAsUgoNIbhyAM STarac // 91 vatsokSAzvarSabhebhyazca tanutve // 92 kiMyattadornirdhAraNe dvayorekasya Datarac // 93 vA bahUnAM jAtipariprazne Datamac // 94 ekAca prAcAm // 95 avakSepaNe kan // 96 ive pratikRtau // 97 saMjJAyAM ca // 98 lummanuSye // 99 jIvikArthe cApaNye // 100 devapathAdibhyazca // 5 // 101 vasteDhaJ // 102 zilAyA DhaH // 103 zAkhAdibhyo yaH // 104 dravyaM ca bhavye // 105 kuzAgrAcchaH // 106 samAsAcca tadviSayAt // 107 zarkarAdibhyo'N // 108 aGguruyAdibhyaSThak // 109 eka Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 siddhAntakaumudyAm / zAlAyASThajanyatarasyAm // 110 kakalohitAdIkak // 111 pratnapUrvavizvamAtthAlchandasi // 112 pUgAyo'grAmaNIpUrvAt // 113 vrAtacphorastriyAm // 114 AyudhajIvisaMghAvyaDAhIkeSvabrAhmaNarAjanyAt // 115 vRkATTeNyaN // 116 dAmanyAditrigartaSaSThAcchaH // 117 pardhAdiyaudheyAdibhyo'Nau // 118 abhijidvidabhRcchAlAvacchikhAvacchamIvapUrNAvacchamadaNo yaJ // 119 jyAdayastadrAjAH // "prAgdizonadyatanevibhASAjyacajAtinAmnodhastarekonaviMzatiH" // caturthaH paadH| 1 pAdazatasya saMkhyAdevIMpsAyAM vunlopazca // 2 daNDavyavasargayozca // 3 sthUlAdibhyaH prakAravacane kan // 4 anatyantagatau ktAt // 5 na sAmivacane // 6 bRhatyA AcchAdane // 7 aSaDakSAzitaMgvalaMkarmAlaMpuruSAdhyuttarapadAtkhaH // 8 vibhASAzceradistriyAm // 9 jAtyantAccha bandhuni // 10 sthAnAntAdvibhASA sasthAneneti cet // 11 kimettiGavyayaghAdAmvadravyaprakarSe // 12 amu ca chandasi // 13 anugAdinaSThak // 14 NacaH striyAmaJ // 15 aNinuNaH // 16 visAriNo matsye // 17 saMkhyAyAH kriyAbhyAvRttigaNane kRtvasuc // 18 dvitricaturthyaH suc // 19 ekasya sakRcca // 20 vibhASA bahordhA viprakRSTakAle // 1 // 21 tatprakRtavacane mayaT // 22 samUhavacca bahuSu // 23 anantAvasathetihabheSajAyaH // 24 devatAntAttAdarthya yat // 25 pAdArghAbhyAM ca // 26 atitheWH // 27 devAttala // 28 aveH kaH // 29 yAvAdibhyaH kan // 30 lohitAnmaNau // 31 varNe cAnitye // 32 rakte // 33 kAlAca // 34 vinayAdibhyaSThak // 35 vAco vyAhRtArthAyAm // 36 tadyuktAtkarmaNo'N // 37 oSadherajAtau // 38 prajJAdibhyazca // 39 mRdastikan // 40 sanau prazaMsAyAm // 2 // 41 vRkajyeSThAbhyAM tiltAtilau ca cchandasi // 42 bahvalpArthAcchaskArakAdanyatarasyAm // 43 saMkhyaikavacanAcca vIpsAyAm // 44 pratiyoge paJcamyAstasiH // 45 apAdAne cAhIyaruhoH // 46 atigrahAvyathanakSepeSvakartari tRtIyAyAH // 47 hIyamAnapApayogAcca // 48 SaSThyA vyAzraye // 49 rogAccApanayane // 50 abhUtatadbhAve kRbhvastiyoge saMpadyakartari cviH|| 51 armanazcakSuzcetorahorajasAM lopazca // 52 vibhASA sAti kAnye // 53 abhividhau saMpadA ca // 54 tadadhInavacane // 55 deye trA ca // 56 devamanuSyapuruSapurumaryebhyo dvitIyAsaptamyorbahulam // 57 avyaktAnukaraNAdvyajavarArdhAdanitau DAc // 58 kRo dvitIyatRtIyazambabIjAtkRSau // 59 saMkhyAyAzca guNAntAyAH // 60 samayAcca yApanAyA // 3 // 61 sapatraniSpatrAdativyathane // 62 niSkulAnniSkoSaNe // 63 sukhapriyAdAnulomye // 64 duHkhAtprAtilomye // 65 zUlAtpAke 66 satyAdazapathe // 67 madrAtparivApaNe // 68 samAsAntAH // 69 na pUjanAt // 70 kimaH kSepe // 71 naJastatpuru Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrapAThaH / a0 5 pA0 4. 415 SAt // 72 patho vibhASA // 73 bahuvrIhau saMkhyeye DajabahugaNAt // 74 RkpUrabdhUHpathAmAnakSe // 75 acatyanvavapUrvAtsAmalomnaH // 76 akSNo'darzanAt // 77 acaturavicaturasucaturastrIpuMsadhenvanaDuharsAmavAGmanasAkSidhruvadAragavorvaSThIvapadaSThIvanaktaMdivarAtriMdivAhardivasarajasaniHzreyasapuruSAyuSavyAyuSatryAyuSaya'juSajAtokSamahokSavRddhokSopazunagoSThazcAH // 78 brahmahastibhyAM varcasaH // 79 avasamandhebhyastamasaH // 80 zvaso vasIyaHzreyasaH // 4 // 81 anvavataptAdrahasaH // 82 praterurasaH saptamIsthAt // 83 anugavamAyAme // 84 dvistAvA tristAvA vediH // 85 upasargAdadhvanaH // 86 tatpuruSasyAGguleH saMkhyAvyayAdeH // 87 ahaHsarvaikadezasaMkhyAtapuNyAcca rAtreH // 88 aho'hna etebhyaH // 89 na saMkhyAdeH samAhAre // 90 uttamaikAbhyAM ca // 91 rAjAhaHsakhibhyaSTac // 92 gorataddhitaluki // 93 agrAkhyAyAmurasaH // 94 anozmAyaHsarasAM jAtisaMjJayoH // 95 grAmakauTAbhyAM ca takSNaH // 96 ateH zunaH // 97 upamAnAdaprANiSu // 98 uttaramRgapUrvAcca saknaH // 99 nAvo dvigoH // 100 ardhAcca // 5 // 101 khAryAH prAcAm // 102 dvitribhyAmaJjaleH // 103 anasantAnapuMsakAcchandasi // 104 brahmaNo jAnapadAkhyAyAm // 105 kumahanyAmanyatarasyAm // 106 dvandvAcudaSahAntAtsamAhAre // 107 avyayIbhAve zaratprabhRtibhyaH // 108 anazca // 109 napuMsakAdanyatarasyAm // 110 nadIpaurNamAsyAgrahANIbhyaH // 111 jhayaH // 112 girezca senakasya // 113 bahuvrIhI sakthyakSNoH khAGgAtpac // 114 aGgulerdAruNi // 115 dvitribhyAM Sa mUrdhnaH // 116 appUraNIpramANyoH // 117 antarbahinyA' ca lomnaH // 118 annAsikAyAH saMjJAyAM nasaM cAsthUlAt // 119 upasargAcca // 120 suprAtasuzvasudivazArikukSacaturazreNIpadAjapadaproSThapadAH // 6 // 121 nanduHsubhyo halisakthyoranyatarasyAm // 122 nityamasicyajAmedhayoH // 123 bahuprajAzchandasi // 124 dharmAdanickevalAt // 125 jambhA suharitatRNasomebhyaH // 126 dakSiNermA lubdhayoge // 127 ickarmavyatihAre // 128 dvidaNDyAdibhyazca // 129 prasaMbhyAM jAnunojJaH // 130 UrdhvAdvibhASA // 131 uudhso'nng|| 132 dhanuSazca // 133 vA. saMjJAyAm // 134 jAyAyA niG // 135 gandhasyedutpUtisusurabhibhyaH // 136 alpAkhyAyAm // 137 upamAnAcca // 138 pAdasya lopo'hastyAdibhyaH // 139 kumbhapadISu ca // 140 saMkhyAsupUrvasya // 1 // 141 vayasi dantasya datR // 142 chandasi ca // 143 striyAM saMjJAyAm // 144 vibhASA zyAvArokAbhyAm // 145 agrAntazuddhazubhravRSavarAhebhyazca // 146 kakudasyAvasthAyAM lopaH // 147 trikakutparvate // 148 udvibhyAM kAkudasya // 149 pUrNAdvibhASA // 150 suhRduhRdau mitrAmitrayoH // 151 uraHprabhRtibhyaH kap // 152 inaH striyAm // 153 navRtazca // 154 zeSAdvibhASA // 155 na saMjJAyAm // 156 Iyasazca // 157 vandite bhrAtuH // 158 Rtazchandasi // 159 nADI Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm / tatryoH khAGge // 160 niSpavANizca // 8 // "pAdazatasya tatprakRtavRkajyeSThAbhyAMsapatrAnvavataptAtkhAryAnanduHsubhyovayasiviMzatiH" iti paJcamo'dhyAyaH // ssssttho'dhyaayH| prathamaH paadH| 1 ekAco dve prathamasya // 2 ajAderdvitIyasya // 3 na ndrAH saMyogAdayaH // 4 pUrvo'bhyAsaH // 5 ubhe abhyastam // 6 jakSityAdayaH SaT // 7 tujAdInAM dIrgho'bhyAsasya // 8 liTi dhAtoranabhyAsasya // 9 sanyaGoH // 10 zlau // 11 caGi // 12 dAvAnsAhAnmIr3hAMzca // 13 pyaGaH saMprasAraNaM putrapatyostatpuruSe // 14 bandhuni vahuvrIhau // 15 vacikhapiyajAdInAM kiti // 16 grahijyAvayivyadhivaSTivicativRzcatipRcchatibhRjjatInAM Giti ca // 17 liTyabhyAsasyobhayeSAm // 18 khApezcaGi // 19 svapisyamivyeAM yaGi // 20 na vazaH // 1 // 21 cAyaH kI // 22 sphAyaH sphI niSThAyAm // 23 styaH prapUrvasya // 24 dravamUrtisparzayoH zyaH // 25 pratezca // 26 vibhASAbhyavapUrvasya // 27 zRMtaM pAke // 28 pyAyaH pI // 29 liDyaGozca // 30 vibhASA zveH // 31 Nau ca saMzcaGoH // 32 hvaH saMprasAraNam // 33 abhyastasya ca // 34 bahulaM chandasi // 35 cAyaH kI // 36 apaspRdhethAmAnRcurAnRhuzcicyuSetityAjazrAtAHzritamAzIrAzIrtAH // 37 na saMprasAraNe saMprasAraNam // 38 liTi vayo yaH // 39 vazcAsyAnyatarasyAM kiti // 40 veJaH // 2 // 41 lyapi ca // 42 jyazca // 43 vyazca // 44 vibhASA pareH // 45 Adeca upadeze'ziti // 46 na vyo liTi // 47 sphuratisphulatyorghaji // 48 krIjInAM Nau // 49 sidhyaterapAralaukike // 50 mInAtimInotidIGa lyapi ca // 51 vibhASA lIyateH // 52 khidezchandasi // 53 apaguro Namuli // 54 cisphurorNI // 55 prajane vIyateH // 56 bibheterhetubhaye // 57 nityaM smayateH // 58 sRjidRzojhalyamakiti // 59 anudAttasya cardupadhasyAnyatarasyAm // 60 zIrSazchandasi // 4 // 61 ye ca taddhite // 62 aci zIrSaH // 63 paddannomAshRnnizasanyUSandoSanyakacchakanudannAsaJchasprabhRtiSu // 64 dhAtvAdeH paH saH // 65 No naH // 66 lopo vyorvali // 67 verapRktasya // 68 halGyAnmyo dIrghAtsutisyapRktaM hal // 69 eGgahakhAtsaMbuddheH // 70 zezchandasi bahulam // 71 hakhasya piti kRti tuk // 72 saMhitAyAm // 73 che ca // 74 AGmAGozca // 75 dIrghAt // 76 padAntAdvA // 77 iko yaNaci // 78 eco'yavAyAvaH // 79 vAnto yi pratyaye // 80 dhAtostannimittasyaiva // 3 // 81 kSayyajayyau zakyArthe // 82 kayyastadarthe // 83 bhayyapravayye ca cchandasi // 84 ekaH pUrvaparayoH // 85 antAdivacca // 86 SatvatukorasiddhaH // 87 AdguNaH // 88 vRddhireci // 89 etyedhatyUThasu // 90 ATazca // 91 upa Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrapAThaH / a0 6 pA0 1. 417 sargAti dhAtau // 92 vA supyApizaleH // 93 automzasoH // 94 eGi pararUpam // 95 omAGozca // 96 usyapadAntAt // * 97 ato guNe // 98 avyaktAnukaraNasyAta itau // 99 nAmeDitasyAntyasya tu vA // 100 nityamAneDine DAci // 5 // 101 akaH savarNe dIrghaH // 102 prathamayoH pUrvasavarNaH // 103 tasmAcchaso naH puMsi // 104 nAdici // 105 dIrghAjjasi ca // 106 vA chandasi // 107 ami pUrvaH // 108 saMprasAraNAcca // 109 eGaH padAntAdati // 110 GasiGasozca // 111 Rta ut // 112 khyatyAtparasya // 113 ato roraplutAdaplute // 114 jazi ca // 115 prakRtyA'ntaHpAdamavyapare // 116 avyAdavadyAdavakramuravratAyamavantvavasyuSu ca // 117 yajuSyuraH // 118 Apo juSANo vRSNo varSiSThe'mbe'mbAle'mbike pUrve // 119 aGga ityAdau ca // 120 anudAtte ca kudhapare // 6 // 121 avapathAsi ca // 122 sarvatra vibhASA goH // 123 avaG sphoTAyanasya // 124 indre ca // 125 plutapragRhyA aci nityam // 126 aango'nunaasikshchndsi|| 127 iko'savaNe zAkalyasya hakhazca // 128 RtyakaH // 129 aplutavadupasthite // 130 I 3 cAkravarmaNasya // 131 diva ut // 132 etattadoH sulopo'koranaJsamAse hali // 133 syazchandasi bahulam // 134 so'ci lope cetpAdapUraNam // 135 suTakAtpUrvaH // 136 aDabhyAsavyavAye'pi // 137 saMparyupebhyaH karotI bhUSaNe // 138 samavAye ca // 139 upAtpratiyatnavaikRtavAkyAdhyAhAreSu // 140 kiratau lavane // 7 // 141 hiMsAyAM pratezca // 142 apAccatuSpAcchakuniSvAlekhane // 143 kustumburUNi jAtiH // 144 aparasparAH kriyAsAtatye // 145 goSpadaM sevitAsevitapramANeSu // 146 AspadaM pratiSThAyAm // 147 Azcaryamanitye // 148 varcaske'vaskaraH // 149 apaskaro rathAGgam // 150 viSkiraH zakunirvikiro vA // 151 hrakhAccandrottarapade mantre // 152 pratipkazazca kazeH // 153 praskaNvaharizcandrAvRSI // 154 maskaramaskariNau veNuparivrAjakayoH // 155 kAstIrAjastunde nagare // 156 kAraskaro vRkSaH // 157 pAraskaraprabhRtIni ca saMjJAyAm // 158 anudAttaM padamekavarjam // 159 karSAtvato gho'ntaudAttaH // 160 ucchAdInAM ca // 8 // 161 anudAttasya ca yatrodAttalopaH // 162 dhAtoH // 163 citaH // 164 taddhitasya // 165 kitaH // 166 tisRbhyo jasaH // 167 caturaH zasi // 168 sAvekAcastRtIyAdivibhaktiH // 169 antodAttAduttarapadAdanyatarasyAmanityasamAse // 170 aJcezchandasyasarvanAmasthAnam // 171 UDidaMpadAdyappupraidyubhyaH // 172 aSTano dIrghAt // 173 zaturanumo nadyajAdI // 174 udAttayaNo halpUrvAt // 175 noGdhAtvoH // 176 hakhanuDbhyAM matup // 177 nAmanyatarasyAm // 178 DyAzchandasi bahulam // 179 SaTtricaturyo halAdiH // 180 jhalyupottamam // 9 // 181 vibhASA bhASAyAm // 182 na gozvansAvavarNarADaphuGkabhyaH // 283 divo jhal // 184 nu cAnya Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm / tarasyAm // 185 titvaritam // 186 tasyAnudAttenGidadupadezAllasArvadhAtukamanudAttamanhiGoH // 187 AdiH sico'nyatarasyAm // 188 khapAdihiMsAmacyaniTi // 189 abhyastAnAmAdiH // 190 anudAtte ca // 191 sarvasya supi // 192 bhIhIbhRhumadajanadhanadaridrAjAgarAM pratyayAtpUrvaM piti // 193 liti // 194 AdirNamulyanyatarasyAm // 195 acaH kartRyaki // 196 thali ca seToDanto vA // 197 nityAdinityam // 198 Amantritasya ca // 199 pathimathoH sarvanAmasthAne // 200 antazca tavai yugapat // 10 // 201 kSayo nivAse // 202 jayaH karaNam // 203 vRSAdInAM ca // 204 saMjJAyAmupamAnam // 205 niSThA ca ghyajanAt // 206 zuSkadhRSTau // 207 AzitaH kartA // 208 rikte vibhASA // 209 juSTArpite ca cchandasi // 210 nityaM mantre // 211 yuSmadasmadorDasi // 212 Gayi ca // 213 yato'nAvaH // 214 IDavandavRzaMsaduhAM NyataH // 215 vibhASA veNvindhAnayoH // 216 tyAgarAgahAsakuhazvaThakathAnAm // 217 upottama riti // 218 caGayanyatarasyAm // 219 matoH pUrvamAtsaMjJAyAM striyAm // 220 anto'vatyAH // 11 // 221 IvatyAH // 222 cau // 223 samAsasya // "ekAcazcAyolyapicayecakSayyajayyAvakaHsavarNevapathAsihiMsAyAmanudAttavibhASAkSayaIvatyAstrINi" // dvitIyaH paadH| - 1 bahuvrIhau prakRtyA pUrvapadam // 2 tatpuruSe tulyArthatRtIyAsaptamyupamAnAvyayadvitIyA kRtyAH // 3 varNo varNeSvanete // 4 gAdhalavaNayoH pramANe // 5 dAyAcaM dAyAde // 6 pratibandhi cirakRcchrayoH // 7 pade'padeze // 8 nivAte vAtatrANe // 9 zArade'nAtave // 10 adhvaryukaSAyayorjAtau // 11 sadRzapratirUpayoH sAdRzye // 12 dvigau pramANe // 13 gantavyapaNyaM vANije // 14 mAtropajJopakramacchAye napuMsake // 15 sukhapriyayohite // 16 prItau / ca // 17 khaM svAmini // 18 patyAvaizvarye // 19 na bhUvAkciddidhiSu // 20 vA bhuvanam // 1 // 21 AzaGkAbAdhanedIyaHsu saMbhAvane // 22 pUrve bhUtapUrve // 23 savidhasanIDasamadisavezasadezeSu sAmIpye // 24 vispaSTAdIni guNavacaneSu // 25 zrajyAvamakanpApavatsu bhAve karmadhAraye // 26 kumArazca // 27 AdiH pratyenasi // 28 pUgeSvanyatarasyAm // 29 igantakAlakapAlabhagAlazarAveSu dvigau // 30 babanyatarasyAm // 31 diSTivitastyozca // 32 saptamI siddhazuSkapakkabandheSvakAlAt // 33 paripratyupApA vaya'mAnAhorAtrAvayaveSu // 34 rAjanyabahuvacanadvandve'ndhakavRSNiSu // 35 saMkhyA // 36 AcAryopasarjanazcAntevAsI // 37 kArtakaujapAdayazca // 38 mahAntrIhyaparAlagRSTISvAsajAbAlabhAratahailihilarauravapravRddheSu // 39 kSullakazca vaizvadeve // 40 uSTraH sAdivAmyoH // 2 // 41 gauH sAdasAdisArathiSu // 42 kurugArhapatariktagurvasUtajaratyazlIladRDharUpA pArevaDavA taitilakadraH paNyakambalo dAsIbhA Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrapAThaH / a0 6 pA0 2. 419 rANAM ca // 43 caturthI tadarthe // 44 arthe // 45 kte ca // 46 karmadhAraye'niSThA // 47 ahIne dvitIyA // 48 tRtIyA karmaNi // 49 gatiranantaraH // 50 tAdau ca niti kRtyatau // 51 tavai cAntazca yugapat // 52 aniganto'Jcatau vapratyaye // 53 nyadhI ca // 54 ISadanyatarasyAm // 55 hiraNyaparimANaM dhane // 56 prathamo'ciropasaMpattau // 57 katarakatamau karmadhAraye // 58 Aryo brAhmaNakumArayoH // 59 rAjA ca // 60 SaSThI pratyenasi // 3 // 61 kte nityArthe // 62 grAmaH zilpini // 63 rAjA ca prazaMsAyAm // 64 AdirudAttaH // 65 saptamIhAriNau dharthe'haraNe // 66 yukte ca // 67 vibhASA'dhyakSe // 68 pApaM ca zilpini // 69 gotrAntevAsimANavabrAhmaNeSu kSepe // 70 aGgAni maireye // 71 bhaktAkhyAstadartheSu // 72 gobiDAlasiMhasaindhaveSUpamAne // 73 ake jIvikArthe // 74 prAcAM krIDAyAm // 75 aNi niyukte // 76 zilpini cAkRJaH // 77 saMjJAyAM ca // 78 gotantiyavaM pAle // 79 Nini // 80 upamAnaM zabdArthaprakRtAveva // 4 // 81 yuktArohyAdayazca // 82 dIrghakAzatuSabhrASTravaTaM je // 83 antyAtpUrva bahvacaH // 84 grAme'nivasantaH // 85 ghoSAdiSu ca // 86 chAvyAdayaH zAlAyAm // 87 prasthe'vRddhamakAdInAm // 88 mAlAdInAM ca // 89 amahannavaM nagare'nudIcAm // 90 arme cAvarNa vyaccyaca 91 na bhUtAdhikasaMjIvamadrAzmakajjalam // 92 antaH // 93 sarva guNakAlaye // 94 saMjJAyAM girinikAyayoH // 95 kumAryA vayasi // 96 udake'kevale // 97 dvigau katau // 98 sabhAyAM napuMsake // 99 pure prAcAm // 100 ariSTagauDapUrve ca // 5 // 101 na hAstinaphalakamAyAH // 102 kusUlakUpakumbhazAlaM bile // 103 dikzabdA grAmajanapadAkhyAnacAnarATeSu // 104 AcAryopasarjanAntevAsini // 105 uttarapadavRddhau sarva ca // 106 bahuvrIhau vizvaM saMjJAyAm // 107 udarAzveSuSu // 108 kSepe // 109 nadI bandhuni // 110 niSThopasargapUrvamanyatarasyAm // 111 uttarapadAdiH // 112 karNo varNalakSaNAt // 113 saMjJaupamyayozca // 114 kaNThapRSThagrIvAjadhaM ca // 115 zRGgamavasthAyAM ca // 116 naJo jaramaramitramRtAH // 117 sormanasI alomoSasI // 118 kratvAdayazca // 119 AdhudAttaM yac chandasi // 120 vIravI? ca // 6 // 121 kUlatIratUlamUlazAlAkSasamamavyayIbhAve // 122 kaMsamanthazUrpapAyyakANDaM dvigau // 123 tatpuruSe zAlAyAM napuMsake // 124 kanthA ca // 125 AdizcihaNAdInAm // 126 celakheTakaTukakANDa garhAyAm // 127 cIramupamAnam // 128 palalasUpazAkaM mizre // 129 kUlasUdasthalakarSAH saMjJAyAm // 130 akarmadhAraye rAjyam // 131 vAdayazca // 132 putraH pumbhyaH // 133 nAcAryarAjaviksaMyuktajJAtyAkhyebhyaH // 134 cUrNAdInyaprANiSaSThyAH // 135 SaT ca kANDAdIni // 136 kuNDaM vanam // 137 prakRtyA bhagAlam // 138 ziternityAbahvajbahuvrIhAvabhasat // 139 gatikArakopapadAtkRt // 140 ubhe vanaspatyAdiSu yugapat // Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 siddhAntakaumudyAm / // 7 // 141 devatAdvandve ca // 142 nottarapade'nudAttAdAvapRthivIrudrapUSamanthiSu // 143 antaH // 144 thAthavaktAjabitrakANAm // 145 sUpamAnAt ktaH // 146 saMjJAyAmanAcitAdInAm // 147 pravRddhAdInAM ca // 148 kArakAdattazrutayorevAziSi // 149 itthaMbhUtena kRtamiti ca // 150 ano bhAvakarmavacanaH // 151 manktinvyAkhyAnazayanAsanasthAnayAjakAdikrItAH // 152 saptamyAH puNyam // 153 UnArthakalahaM tRtIyAyAH // 154 mizraM cAnupasargamasaMdhau // 155 no guNapratiSedhe saMpAdyarhahitAlamarthAstaddhitAH // 156 yayatozcAtadarthe // 157 ackAvazaktau // 158 Akroze ca // 159 saMjJAyAm // 160 kRtyokeSNuccArvAdayazca // 8 // 161 vibhASA tRnnannatIkSNazuciSu // 162 bahuvrIhAvidametattabhyaH prathamapUraNayoH kriyAgaNane // 163 saMkhyAyAH stanaH // 164 vibhASA chandasi // 165 saMjJAyAM mitrAjinayoH // 166 vyavAyino'ntaram // 167 mukhaM khAGgam // 168 nAvyayadikzabdagomahatsthUlamuSTipRthuvatsebhyaH // 169 niSThopamAnAdanyatarasyAm // 170 jAtikAlasukhAdibhyo'nAcchAdanAt kto'kRtamitapratipannAH // 171 vA jAte // 172 nasubhyAm // 173 kapi pUrvam // 174 hakhAnte'ntyAtpUrvam // 175 bahornavaduttarapadabhUmni // 176 na guNAdayo'vayavAH // 177 upasargAt khAjhaM dhruvamapazu // 178 vanaM samAse // 179 antaH // 180 antazca // 9 // 181 na nivibhyAm // 182 parerabhitobhAvi maNDalam // 183 prAdakhAGgaM saMjJAyAm // 184 nirudakAdIni ca // 185 abhermukham // 186 apAcca // 187 sphigapUtavINAJjordhvakukSisIranAmanAma ca // 188 adheruparistham // 189 anorapradhAnakanIyasI // 190 puruSazcAnvAdiSTaH // 191 aterakRtpade // 192 neranidhAne // 193 prateraMzvAdayastatpuruSe // 194 upAdyajajinamagaurAdayaH // 195 soravakSepaNe // 196 vibhASotpucche // 197 dvitribhyAM pAddanmUrdhasu bahuvrIhau // 198 sakthaM cAkrAntAt // 199 parAdizchandasi bahulam // "bahuvrIhAvAzakAgauHsAdaktenityArtheyuktAnahAstinakUlatIradevatAvibhASAnanivyekonaviMzatiH" // tRtIyaH paadH| 1 aluguttarapade // 2 paJcamyAH stokAdibhyaH // 3 ojaHsaho'mbhastamasastRtIyAyAH // 4 manasaH saMjJAyAm // 5 AjJAyini ca // 6 Atmanazca pUraNe // 7 vaiyAkaraNAkhyAyAM caturthyAH // 8 parasya ca // 9 haladantAtsaptamyAH saMjJAyAm // 10 kAranAmni ca prAcAM halAdau // 11 madhyAdgurau // 12 amUrdhamastakAtkhAGgAdakAme // 13 bandhe ca vibhASA // 14 tatpuruSe kRti bahulam // 15 prAvRTazaratkAladivAM je // 16 vibhASA varSakSarazaravarAt // 17 ghakAlataneSu kAlanAmnaH // 18 zayavAsavAsiSvakAlAt // 19 nensiddhabadhnAtiSu ca // 20 sthe ca bhASAyAm // 1 // 21 SaSThyA Akroze // 22 putre'nyatarasyAm // Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrapAThaH / a0 6 pA0 3. 421. 23 Rto vidyAyonisaMbandhebhyaH || 24 vibhASA svasRpatyoH // 25 AnaGkRto dvandve // 26 devatAdvandve ca // 27 IdagneH somavaruNayoH || 28 idvRddhau // 29 divo dyAvA // 30 divasazca pRthivyAm || 31 uSAsoSasaH || 32 mAtarapitarAvudIcAm // 33 pitarA mAtarA ca chandasi // 34 striyAH puMvadbhASitapuMskAdanU samAnAdhikaraNe striyAmapUraNIpriyAdiSu // 35 tasilAdiSvAkRtvasucaH // 36 kyaGmAninozca // 37 na kopadhAyAH // 38 saMjJApUrayozca / / 39 vRddhinimittasya ca taddhitasyAraktavikAre / 40 svAGgAcceto'mAnini // 2 // 41 jAtezca // 42 puMvatkarmadhArayajAtIyadezIyeSu // 43 gharUpakalpacelaDbuvagotramatahateSu Gyo'nekAco hakhaH || 44 nadyAH zeSasyAnyatarasyAm // 45 ugitazca // 46 AnmahataH samAnAdhikaraNajAtIyayoH // 47 dvyaSTanaH saMkhyAyAmabahuvrIhyazItyoH // 48 trestrayaH // 49 vibhASA catvAriMzatprabhRtau sarveSAm // 50 hRdayasya hRllekhayadalAseSu // 51 vA zokapyaJrogeSu || 52 pAdasya padAjyAtigopahateSu // 53 padyatyatadarthe // 54 himakApihatiSu ca // 55 RcaH ze // 56 vA ghoSamizrazabdeSu // 57 udakasyodaH saMjJAyAm || 58 peSaMvAsavAhanadhiSu ca // 59 ekahalAdau pUrayitavye'nyatarasyAm // 60 manthau - danasaktubinduvajjrabhAravIvadhagAheSu ca // 3 // 61 iko kho'Gayo gAlavasya // 62 ekataddhite ca // 63 GyApoH saMjJAchandasorbahulam || 64 tve ca // 65 iSTakeSIkAmAlAnAM citatUlabhAriSu // 66 khityanavyayasya // 67 arurdviSadajantasya mum // 68 ica ekAco'mpratyayavacca // 69 vAcaMyamapuraMdarau ca // 70 kAre satyAgadasya / / 71 zyenatilasya pAte Je // 72 rAtreH kRti vibhASA // 73 nalopo naJaH // 74 tasmAnnuDaci // 75 namrANnapAnnavedAnAsatyAnamucinakulanakhanapuMsakanakSatranakranAkeSu prakRtyA 11 76 ekAdizcaikasya cAduk // 77 nago'prANiSvanyatarasyAm // 78 sahasya saH saMjJAyAm // ca // 80 dvitIye cAnupAkhye // 4 // 81 avyayIbhAve cAkAle || 83 prakRtyA ziSyagovatsahaleSu || 84 samAnasya cchandasya mUrdhaprabhRtyudarkeSu // padarAtrinAbhinAmagotrarUpasthAnavarNavayovacanabandhuSu // 86 caraNe brahmacAriNi // 88 vibhASodare // 89 dRgdRzavatuSu // 90 idaMkimorI kI // 99 A sarvanAmnaH // 92 viSvagdevayozca TeraJcato vapratyaye // 93 samaH sami // 94 tirasastiryalope // 95 sahasya sadhiH || 96 sadha mAdasthayozchandasi // 97 dvyantarupasargobhyo'paIt // 98 Udanordeze // 99 aSaSThyatRtIyAsthasyAnyasya dugAzIrAzAsthAsthitotsukotikArakarAgaccheSu // 100 arthe vibhASA // 5 // 101 koH kattatpuruSe'ci // 102 rathavada - yozca // 103 tRNe ca jAtau // 104 kApathyakSayoH || 105 ISadarthe // 106 vibhASA puruSe || 107 kavaM coSNe // 108 pathi ca cchandasi // STam // 110 saMkhyAvisAyapUrvasyAhnasyAhannanyatarasyAM Gau // 111 lope pUrvasya dIrgho'NaH // 79 granthAntAdhike 82 vopasarjanasya // 85 jyotirjana 87 tIrthe ye // 109 pRSodarAdIni yathopadi Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / . 422 siddhAntakaumudyAm / 112 sahivahorodavarNasya // 113 sADhyau sAdA sADheti nigame // 114 saMhitAyAm // 115 karNe lakSaNasyAviSTASTapaJcamaNibhinnacchinnacchidratruvasvastikasya // 116 nahivRtivRSivyadhirucisahitaniSu kau // 117 vanagiryoH saMjJAyAM koTarakiMzulukAdInAm // 118 vale // 119 matau bahvaco'najirAdInAm // 120 zarAdInAM ca // 6 // 121 iko vahe'pIloH // 122 upasargasya ghaJyamanuSye bahulam // 123 ikaH kAze // 124 dasti // 125 aSTanaH saMjJAyAm // 126 chandasi ca // 127 citeH kapi // 128 vizvasya vasurAToH / / 129 nare saMjJAyAm // 130 mitre carSoM // 131 manne somAzvendriyavizvadevyasya matau // 132 oSadhezca vibhaktAvaprathamAyAm // 133 Rci tunughamakSutakutroruSyANAm // 134 ikaH suni // 135 vyaco'tastiGaH // 136 nipAtasya ca // 137 anyeSAmapi dRzyate // 138 cau // 139 saMprasAraNasya // "alukSaSThyAjAteriko'vyayIbhAve koHkattadikovahaekonaviMzatiH" // caturthaH paadH| 1 aGgasya // 2 halaH // 3 nAmi // 4 na nisRcatasR // 5 chandasyubhayathA // 6 nR ca // 7 nopadhAyAH // 8 sarvanAmasthAne cAsaMbuddhau // 9 vA SapUrvasya nigame // 10 sAntamahataH saMyogasya // 11 aptRntRckhasRnaptaneSTutvaSTRkSattRhotRpotRprazAstRNAm // 12 inhanpUSAryamNAM zau // 13 sau ca // 14 atvasantasya cAdhAtoH // 15 anunAsikasya vijhaloH kiti // 16 ajjhanagamAM sani // 17 tanotervibhASA // 18 kramazca ktvi // 19 cchoH zUDanunAsike ca // 20 jvaratvarasrivyavimavAmupadhAyAzca // 1 // 21 rAllopaH // 22 asiddhavadatrAbhAt // 23 znAnnalopaH // 24 aniditAM hala upadhAyAH kviti // 25 daMzasaakhajAM zapi // 26 raJjezca // 27 ghani ca bhAvakaraNayoH // 28 syado jave // 29 avodedhaudmaprazrathahimazrathAH // 30 nAJceH pUjAyAm // 31 kitva skandisyandoH // 32 jAntanazAM vibhASA // 33 bhaJjezca ciNi // 34 zAsa idahaloH // 35 zA ho // 36 hanterjaH // 37 anudAttopadezavanatitanotyAdInAmanunAsikalopo jhali kiti // 38 vA lyapi // 39 na ktici dIrghazca // 40 gamaH kau // 2 // 41 viDanoranunAsikasyAt // 42 janasanakhanAM saJjhaloH // 43 ye vibhASA // 44 tanoteryaki // 45 sanaH ktici lopazcAsyAnyatarasyAm // 46 ArdhadhAtuke // 47 bhrasjo ropadhayo ramanyatarasyAm // 48 ato lopaH // 49 yasya halaH // 50 kyasya vibhASA // 51 NeraniTi // 52 niSThAyAM seTi // 53 janitA mantre // 54 zamitA yajJe // 55 ayAmantAlvAyelviSNuSu // 56 lyapi laghupUrvAt // 57 vibhASApaH // 58 yupluvordIrghazchandasi // 59 kSiyaH // 60 niSThAthAmaNyadarthe // 3 // 61 vAkrozadainyayoH // 62 syasicsIyuTtAsiSu bhAvakarmaNorupadeze'. Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrapAThaH / a0 6 pA0 4. 423 jjhanagrahadRzAM vA ciNvadiT ca // 63 dIGo yuDaci kviti // 64 Ato lopa iTi ca // 65 Idyati // 66 ghumAsthAgApAjahAtisAM hali // 67 erliGi // 68 vAnprasya saMyogAdeH // 69 na lyapi // 70 mayateridanyatarasyAm / / 71 luGlaGlRGkSvaDudAttaH // 72 ADajAdInAm // 73 chandasyapi dRzyate // 74 na mAGyoge // 75 bahulaM chandasyamAGyoge'pi // 76 irayo re || 77 aci dhAtubhruvAM yvoriyaGuvaGau || 78 abhyAsasyAsavarNe || 79 striyAH // 80 vAmzasoH // 4 // 81 iNo yaN // 82 eranekAco'saMyogapUrvasya // 83 oH supi // 84 varSAbhvazca // 85 na bhUsudhiyoH // 86 chandasyubhayathA // 87 hunavoH sArvadhAtuke // 88 bhuvo vugluGiToH // 89 UdupadhAyA gohaH // 90 doSo Nau // 91 vA cittavirAge // 92 mitAM hakhaH || 93 ciNNamulordIrgho'nyatarasyAm // 94 khaci hrakhaH // 95 hrAdo niSThAyAm // 96 chAderghepasargasya // 97 ismanviSu ca // 98 gamahanajanakhanaghasAM lopaH GityanaGi // 99 tanipatyozchandasi // 100 ghasibhasorhali ca // 5 // 101.hujhalbhyo herdhiH // 102 zruzRNupRkRvRbhyazchandasi // 103 aGitazca // 104 ciNo luk // 105 ato he // 106 utazca pratyayAdasaMyogapUrvAt // 107 lopazcAsyAnyatarasyAM voH // 108 nityaM karoteH // 109 ye ca // 110 ata utsArvadhAtuke || 111 sorallopaH // 112 zrAbhyastayorAtaH // 113 I halyaghoH // / 114 iddaridrasya // 115 bhiyo'nyatarasyAm // 196 jahAtezca // 117 A ca hau // 118 lopo yi // 119 dhvasoreddhAvabhyAsalopazca // 120 ata ekahalmadhye'nAdezAderliTi // 6 // 121 thali ca seTi // 122 tRphalabhajatrapazca // 123 rAdho hiMsAyAm || 124 vA bhramutra126 na zasadadavAdiguNAnAm // 127 arvaNastra sAm // 125 phaNAM ca saptAnAm // sAvanaJaH // 128 maghavA bahulam // 129 bhasya // 130 pAdaH pat // 131 vasoH saMprasAraNam // 132 vAha UTh // 133 zvayuvamaghonAmataddhite / / 134 allopo'naH // 135 SapUrvahandhRtarAjJAmaNi // 136 vibhASA GizyoH // 137 na saMyogAdvamantAt // 138 acaH // 139 uda It // 140 Ato dhAtoH // 7 // 141 mantreSvAyAderAtmanaH // 142 ti viMzaterDiti // 143 TeH // 144 nastaddhite // 145 aSTakhoreva // 146 orguNaH // 147 Dhe lopokAH || 148 yasyeti ca // 149 sUryatiSyAgastyamatsyAnAM ya upadhAyAH // 150 halastaddhitasya // 151 Apatyasya ca taddhite'nAti // 152 kyacvyozca // 153 bilvakAdibhyazchasya luk // 154 turiSThemeyaH su // 155 TeH // 156 sthUladUrayuvahasva kSiprakSudrANAM yaNAdiparaM pUrvasya ca guNaH // 157 priyasthirasphirorubahulaguruvRddhatRpradIrghavRndArakANAM prasthasphavarbahi garvarSitrabdrAdhivRndAH || 158 bahorlopo bhU ca bahoH // 159 iSThasya yiT ca // 160 jyAdAdIyasaH // // 161 Rto halAdelaghoH // 162 vibhASajazchandasi // 163 prakRtyaikAc // 164 inaNyanapatye // 165 Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm / gAthividathikezigaNipaNinazca // 166 saMyogAdizca // 167 an // 168 ye cAbhAvakamaNoH // 169 AtmAdhvAnau khe // 170 na mapUrvo'patye'varmaNaH // 171 brAhmo'jAtau / / 172 kArmastAcchIlye // 173 aukSamanapatye // 174 dANDinAyanahAstinAyanArvaNikajaimAzineyavAzinAyanibhrauNahatyadhaivatyasAravaikSvAkamaitreyahiraNmayAni // 175 RvyavAstvyavAstvamAdhvIhiraNyayAni cchandasi // "aGgasyarAllopoviDanorvAkrozeNoyaNhujhalbhyasthalicamabreSuraRtaHpaJcadaza" // iti SaSTho'dhyAyaH // smto'dhyaayH| prathamaH paadH| . 1 yuvoranAkau // 2 AyaneyInIyiyaH phaDhakhachayAM pratyayAdInAm // 3 jho'ntaH // 4 adabhyastAt // 5 AtmanepadeSvanataH // 6 zIGo ruT // 7 vettervibhASA // 8 bahulaM chandasi // 9 ato bhisa ais // 10 bahulaM chandasi // 11 nedamadasorakoH // 12 TAGasiGasAminAtsyAH // 13 uryaH // 14 sarvanAmnaH smai // 15 GasiDyoH smAsminau // 16 pUrvAdibhyo navabhyo vA // 17 jasaH zI // 18 auGa ApaH // 19 napuMsakAcca // 20 jazzasoH ziH // 1 // 21 aSTAbhya auz // 22 SaDbhyo luk // 23 khamornapuMsakAt // 24 ato'm // 25 aDDatarAdibhyaH paJcabhyaH // 25 netarAcchandasi // 27 yuSmadasmabhyAM Gaso'z // 28 Deprathamayoram // 29 zaso na // 30 bhyasobhyam // 31 paJcamyA at // 32 ekavacanasya ca // 33 sAma Akam // 34 Ata au NalaH // 35 tuhyostAtaDAzipyanyatarasyAm // 36 videH zaturvasuH // 37 samAse'napUrve ktvo lyap // 38 ktvApi cchandasi // 39 supAM sulukpUrvasavarNAccheyADADyAyAjAlaH // 40 amo maz // 2 // 41 lopasta AtmanepadeSu // 42 dhvamo dhvAt // 43 yajadhvanamiti ca // 44 tasya tAt // 45 taptanaptanathanAzca // 46 idanto masi // 47 ktvo yak // 48 iSTvInamiti ca // 49 sAlyAdayazca // 50 Ajaserasuk // 51 azvakSIravRSalavaNAnAmAtmaprItau kyaci // 52 Ami sarvanAmnaH suT // 53 trestrayaH // 54 hkhanadyApo nuT // 55 Sad caturthyazca // 56 zrIgrAmaNyozchandasi // 57 goH pAdAnte // 58 idito numdhAtoH // 59 ze mucAdInAm // 60 masjinazojhali // 3 // 61 radhijabhoraci // 62 neTyaliTi radheH // 63 rabherazabliToH // 64 labhezca // 65 AGo yi // 66 upAtprazaMsAyAm // 67 upasargAtkhalyaJoH // 68 na sudubhyA kevalAbhyAm // 69 vibhASA ciNNamuloH // 70 ugidacAM sarvanAmasthAne'dhAtoH // 71 yujerasamAse // 72 napuMsakasya jhalacaH // 73 iko'ci vibhaktau // 74 tRtIyAdiSu bhASitapuMskaM puMvadgAlavasya // 75 asthidadhisakthyakSNAmanakudAtaH // 76 chandasyapi dRzyate // 77 I ca dvivacane // 78 nAbhyastAcchatuH // Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 425 aSTAdhyAyIsUtrapAThaH / a0 7 pA0 2. 79 vA napuMsakasya // 80 AcchInadyornum // 4 // 81 zapzyanonityam // 82 sAvanaDuhaH // 83 hakkhavaHkhatavasAM chandasi // 84 diva aut // 85 pathimathyabhukSAmAt // 86 ito'tsarvanAmasthAne // 87 tho nthaH // 88 bhasya TerlopaH // 89 puMso'suG // 90 goto Nit // 91 Naluttamo vA // 92 sakhyurasaMbuddhau // 93 anaG sau // 94 RduzanaspurudaMsonehasAM ca // 95 tRjvatkroSThaH // 96 striyAM ca // 97 vibhASA tRtIyAdiSvaci 98 caturanaDuhorAmudAttaH // 99 // amsaMbuddhau // 100 Rta iddhAtoH // 5 // 101 upadhAyAzca // 102 udoSThyapUrvasya // 103 bahulaM chandasi // "yuvoraSTAbhyolopostaradhizapzyanorupadhAyAstrINi" // dvitIyaH paadH| 1 sici vRddhiH parasmaipadeSu // 2 ato rAntasya // 3 vadavajahalantasyAcaH // 4 neTi // 5 hayantakSaNazvasajAgRNizvyeditAm // 6 UrNotervibhASA // 7 ato halAderlaghoH // 8 neizi kRti // 9 titutratathasisusarakaseSu ca // 10 ekAca upadeze'nudAttAt // 11 ,yukaH kiti // 12 sani grahaguhozca // 13 kRsRbhRvRstudrusuzruvo liTi // 14 // zvIdito niSThAyAm // 15 yasya vibhASA // 16 Aditazca // 17 vibhASA bhAvAdikarmaNoH // 18 kSu. bdhavAntadhvAntalamamliSTaviribdhaphANTabADhAni manthamanastamaHsaktavispaSTakharAnAyAsabhRzeSu // 19 dhRSizasI vaiyAtye // 20 dRDhaH sthUlabalayoH // 1 // 21 prabhau parivRDhaH // 22 kRccha. gahanayoH kaSaH // 23 ghuSiravizabdane // 24 ardeH saMnivibhyaH // 25 abhezcAvidUrye // 26 Neradhyayane vRttam // 27 vA daantshaantpuurnndstspssttcchnnjnyptaaH|| 28 ruSyamatvarasaMdhupAkhanAm // 29 homasu // 30 apacitazca // 31 hu harezchandasi // 32 aparihatAzca // 33. some haritaH // 34 grasitaskabhitastabhitottabhitacattavikastAvizastRzaMstRzAstRtarutRtarUtRvastRvarUtrIrujjvalitikSaritivamityamitIti ca // 35 ArdhadhAtukasyelAdeH // 36 snukramoranAtmanepadanimitte // 37 graho'liTi dIrghaH // 38 vRto vA // 39 na liGi / 40 sici ca parasmaipadeSu // 2 // 41 iT sani vA // 42 liGsicorAtmanepadeSu // 43 Rtazca saMyogAdeH // 44 kharatisUtisUyatidhUjUdito vA // 45 radhAdibhyazca // 46 niraH kuSaH // 47 iniSThAyAm // 48 tISasahalubharuSariSaH // 49 sanIvantardhabhrasjadambhuzrisvRyUrNabharajJapisanAm // 50 klizaH ktvAniSThayoH // 51 pUGazca // 52 vasatikSudhoriT // 53 aJceH pUjAyAm // 54 lubho vimohane // 55 jUnazcayoH ktvi // 56 udito vA // 57 se'sici kRtavRtadatRdanRtaH // 58 gameriTa parasmaipadeSu // 59 na vRndhazcaturthyaH // 60 tAsi ca klupaH // 3 // 61 acastAkhatthalyaniTo nityam // 62 upadeze'tvataH // 63 Rto bhAradvAjasya // 64 babhUthAtatanthajagRbhmavavartheti nigame // 65 vi Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 siddhAntakaumudyAm / bhASA sRjidRzoH // 66 iDatyartivyayatInAm // 67 vakhekAjAddhasAm // 68 vibhASA gamahanavidavizAm // 69 sanisasanivAMsam // 70 RddhanoH sye // 71 aJjeH sici // 72 stusudhUbhyaH parasmaipadeSu // 73 yamaramanamAtAM sakca // 74 smipUraJjavazAM sani // 75 kirazca paJcabhyaH // 76 rudAdibhyaH sArvadhAtuke // 77 IzaH se // 78 IDajanoveM ca // 79 liGaH salopo'nantyasya // 80 ato yeyaH // 4 // 81 Ato GitaH // 82 Ane muk // 83 IdAsaH // 84 aSTana A vibhaktau // 85 rAyo hali // 86 yuSmadasmadoranAdeze // 87 dvitIyAyAM ca // 88 prathamAyAzca dvivacane bhASAyAm // 89 yo'ci // 90 zeSe lopaH // 91 maparyantasya // 92 yuvAvau dvivacane // 93 yUyavayau jasi // 94 tvAhI sau // 95 tubhyamahyau Gayi // 96 tavamamau Gasi // 97 tvamAvekavacane // 98 pratyayottarapadayozca // 99 tricaturoH striyAM tisRcatasR // 100 aci ra RtaH // 5 // 101 jarAyA jarasanyatarasyAm // 102 tyadAdInAmaH // 103 kimaH kaH // 104 ku tihoH // 105 kvAti // 106 tadoH saH sAvanantyayoH // 107 adasa au sulopazca // 108 idamo maH // 109 dazca // 110 yaH sau // 111 idorapuMsi // 112 anApyakaH // 113 hali lopaH // 114 mRjervRddhiH // 115 aco Niti // 116 ata upadhAyAH // 117 taddhiteSvacAmAdeH // 118 kiti ca // "siciprabhAviTsanyacastAkhadAtojarAyA aSTAdaza" // tRtIyaH paadH| . 1 devikAziMzapAdityavAdIrghasatrazreyasAmAt // 2 kekayamitrayupralayAnAM yAderiyaH // 3 na yvAbhyAM padAntAbhyAM pUrvI tu tAbhyAmaic // 4 dvArAdInAM ca // 5 nyagrodhasya ca kevalasya // 6 na karmavyatihAre // 7 khAgatAdInAM ca // 8 zvAderiji // 9 padAntasyAnyatarasyAm // 10 uttarapadasya // 11 avayavAhatoH // 12 susarvArdhAjanapadasya // 13 dizo'madrANAm // 14 prAcAM grAmanagarANAm / 15 saMkhyAyAH saMvatsarasaMkhyasya ca // 16 varSasyAbhaviSyati // 17 parimANAntasyAsaMjJAzANayoH // 18 je proSThapadAnAm // 19 hRdbhagasindhvante pUrvapadasya ca // 20 anuzatikAdInAM ca // 1 // 21 devatAdvandve ca // 22 nendrasya parasya // 23 dIrghAcca varuNasya // 24 prAcAM nagarAnte // 25 jaGgaladhenuvalajAntasya vibhASitamuttaram // 26 ardhAtparimANasya pUrvasya tu vA // 27 nAtaH parasya // 28 pravAhaNasya Dhe // 29 tatpratyayasya ca // 30 naJaH zucIzvarakSetrajJakuzalanipuNAnAm // 31 yathAtathAyathApurayoH paryAyeNa // 32 hanasto'ciNNaloH // 33 Ato yukciNkRtoH // 34 nodAttopadezasya mAntasyAnAcameH // 35 janivadhyozca // 36 atihIlIrIknUyIkSmAyyAtAM pugNau // 37 zAcchAsAhAvyAvepAM yuk // 38 vo vidhUnane juk // 39 lIlornu Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrapAThaH / a0 7 pA0 4. 427 glukAvanyatarasyAM snehavipAtane / 40 bhiyo hetubhaye Suk // 2 // 41 sphAyo vaH // 42 zaderagatau taH // 43 ruhaH po'nyatarasyAm // 44 pratyayasthAtkAtpUrvasyAta idApyasupaH // 45 na yAsayoH // 46 udIcAmAtaH sthAne yakapUrvAyAH // 47 bhastraiSAjAjJAdvAkhA na pUrvANAmapi // 48 abhASitapuMskAcca // 49 AdAcAryANAm || 50 ThasyekaH // 51 isusuktAntAtkaH // 52 cajoH ku ghiNyatoH || 53 nyaGkAdInAM ca // 54 ho hanteneiSu || 55 abhyAsAcca // 56 heracaGi // 57 sanliTorjeH // 58 vibhASA ceH // 59 na vAdeH || 60 ajivrajyozca 3 // 61 bhujanyubjau pANyupatApayoH || 62 prayAjAnuyAjau yajJAGge // 63 vaJcairgatau // 64 oka ucaH ke || 65 Nya Avazyake || 66 yajayAcarucapravacarcazca // 67 vaco'zabdasaMjJAyAm || 68 prayojyaniyojyau zakyArthe // 69 bhojyaM bhakSye || 70 ghorlopo leTi vA // 79 otaH zyani // 72 ksasyAci // 73 lugvA duhadiha higuhAmAtmanepade dantye // 74 zamAmaSTAnAM dIrghaH zyani // 75 SThivuklamucamAM ziti // 76 kramaH parasmaipadeSu || 77 iSugamiyamAM chaH // 78 pAghrAdhmAsthAmnAdANdRzyartisartizadasadAM pibajighradhamatiSThamanayacchapazyacchedhauzIyasIdAH // 79 jJAjanorjA // 80 pvAdInAM hrakhaH // 4 // 81 mInAternigame // 82 miderguNaH || 83 jusi ca // 84 sArvadhAtukArdhadhAtukayoH // 85 jAgrosviciNNaGitsu || 86 pugantalaghUpadhasya ca // 87 nAbhyastasyAci piti sArvadhAtuke | 88 bhUsuvostiGi / 89 uto vRddhirlukihali // 90 UrNotervibhASA // 91 guNospRkte // 92 tRNaha im // 93 bruva IT // 94 yaGo vA // 95 turustuzamyamaH sArvadhAtuke // 96 astisico'pRkte // 97 bahulaM chandasi // 98 rudazva paJcabhyaH // 99 aDgArgyagAlavayoH || 100 adaH sarveSAm // 5 // 101 ato dIrgho yatra // 102 supi ca // 103 bahuvacane jhalyet // 104 osi ca // 105 AGi cApaH // 106 saMbuddhau ca // 107 ambArthanadyoIkhaH // 108 hakhasya guNaH // 109 jasi ca // 110 Rto GisarvanAmasthAnayoH // 111 gherDiti // 112 ANnadyAH // 113 yADApaH // 114 sarvanAmnaH syAdukhazca // 115 vibhASA dvitIyA tRtIyAbhyAm // 116 DerAmnadyAmnIbhyaH // 117 idudbhyAm // 118 aut // 119 acca gheH // 120 AGo nAstriyAm // 6 // " devikA devatAsphAyobhujamInAterato dIrghoviMzatiH" // caturthaH pAdaH / 1 Nau caGayupadhAyA hakhaH || 2 nAglopizAsvRditAm || 3 bhrAjabhAsabhASadIpajIvamIlapIDAmanyatarasyAm // 4 lopaH pibaterIccAbhyAsasya // 5 tiSThaterit // 6 jighratervA // 7 urRt // 8 nityaM chandasi // 9 dayaterdigi liTi / 10 Rtazca saMyogAderguNaH // 11 RcchatyRtAm // 12 zRdRprAM hrakho vA // 13 ke'NaH // 14 na kapi // 15 Apo Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 siddhAntakaumudyAm / 'nyatarasyAm // 16 RdRzo'Gi guNaH // 17 asyatesthuk // 18 zvayateraH // 19 pataH pum // 20 vaca um // 1 // 21 zIGaH sArvadhAtuke guNaH // 22 ayaDyi viti // 23 upasargAkha UhateH // 24 eteliGi // 25 akRtsArvadhAtukayordIrghaH // 26 cvau ca // 27 rIkRtaH // 28 rIGa zayaglikSu // 29 guNo'rtisaMyogAdyoH // 30 yaGi ca // 31 IghrAdhmoH // 32 asya cvau // 33 kyaci ca // 34 azanAyodanyadhanAyAbubhukSApipAsAgartheSu // 35 na chandasyaputrasya // 36 durasyurdraviNasyurvRSaNyati riSaNyati // 37 azvAghasyAt // 38 devasumnayoryajuSi kAThake // 39 kavyadhvarapRtanasyaci lopaH // 40 dyatisyatimAsthAmitti kiti // 2 // 41 zAcchoranyatarasyAm // 42 dadhAterhiH // 43 jahAtezca ktvi // 44 vibhASA chandasi // 45 sudhita vasudhita nemadhita dhiSva dhiSIya ca // 46 dodaddhoH // 47 aca upasargAttaH // 48 apo bhi // 49 saH syArdhadhAtuke // 50 tAsastyorlopaH // 51 ri ca // 52 ha eti // 53 yIvarNayordIdhIvevyoH // 54 sani mImAdhurabhalabhazakapatapadAmaca is // 55 ApjJapyudhAmIt // 56 dambha icca // 57 mucos. karmakasya guNo vA // 58 atra lopo'bhyAsasya // 59 hUkhaH // 60 halAdiH zeSaH // 3 // 61 zapUrvAH khayaH // 62 kuhozthuH // 63 na kavateryaGi / / 64 kRSezchandasi // 65 dAdhartidardhartidardharSibobhUtutetikte'lApanIphaNasaMsaniSyadatkarikratkranikradadbharibhraddavidhvato davidyutattaritrataH sarIsRpataMvarIvRjanmama'jyAganIgantIti ca // 66 urat // 67 dyutikhApyoH saMprasAraNam // 68 vyatho liTi // 69 dIrgha iNaH kiti // 70 ata aadeH|| 71 tasmAnnuD dvihalaH // 72 aznotezca // 73 bhavateraH // 74 sasUveti nigame // 75 nijAM trayANAM guNaH zlau // 76 bhRJAmit // 77 artipipozca // 78 bahulaM chandasi // 79 sanyataH // 80 oH puyaNjyapare // 4 // 81 sravatizRNotidravatipravatiplavaticyavatInAM vA // 82 guNo yaGlukoH // 83 dIrgho'kitaH // 84 nIgvaJculaMsudhvaMsubhraMsukasapatapadaskandAm // 85 nugato'nunAsikAntasya // 86 japajabhadahadazabhaJjapazAM ca // 87 caraphalozca // 88 utparasyAtaH // 89 ti ca // 90 rIgRdupadhasya ca // 91 runikau ca luki // 92 Rtazca // 93 sanvallaghuni caGpare'naglope // 94 dIrgho laghoH // 95 asmRdRtvaraprathamradastRspazAm // 96 vibhASA veSTiceSTyoH // 97 I ca gaNaH // "NauzIGaHzAcchoH zapUrvAHsravatisaptadaza" // iti saptamo'dhyAyaH // assttmo'dhyaayH| prathamaH paadH| 1 sarvasya dve // 2 tasya paramAneDitam // 3 anudAttaM ca // 4 nityviipsyoH|| 5 parevarjane // 6 prasamupodaH pAdapUraNe // 7 uparyadhyadhasaH sAmIpye // 8 vAkyAderAma Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrapAThaH / a0 8 pA0 2. 129 tritasyAsUyAsaMmatikopakutsanabharsaneSu // 9 eka bahuvrIhivat // 10 AbAdhe ca // 11 karmadhArayavaduttareSu // 12 prakAre guNavacanasya // 13 akRcche priyasukhayoranyatarasyAm // 14 yathAkhe yathAyatham // 15 dvandvaM rahasyamaryAdAvacanavyutkramaNayajJapAtraprayogAbhivyaktiSu / / 16 padasya // 17 padAt // 18 anudAttaM sarvamapAdAdau // 19 Amantritasya ca // 20 yuSmadasmadoH SaSThIcaturthIdvitIyAsthayorvAMnAvau // 1 // 21 bahuvacanasya vanasau // 22 temayAvekavacanasya // 23 tvAmau dvitIyAyAH // 24 na cavAhAhaivayukte // 25 pazyAthaizvAnAlocane // 26 sapUrvAyAH prathamAyA vibhASA // 27 tiGo gotrAdIni kutsanAbhIkSNyayoH // 28 tiGatiGa // 29 na luT // 30 nipAtairyadyadihantakuvinecceccakaccidyatrayuktam // 31 naha pratyArambhe // 32 satyaM prazne // 33 aGgAtprAtilomye // 34 hi ca // 35 chandasyanekamapi sAkAGkSam // 36 yAvadyathAbhyAm // 37 pUjAyAM nAnantaram // 38 upasargavyapetaM ca // 39 tupazyapazyatAhaiH pUjAyAm // 40 aho ca // 2 // 41 zeSe vibhASA // 42 purA ca parIpsAyAm // 43 nanvityananujJeSaNAyAm // 44 kiMkriyAprabha'nupasargamapratiSiddham // 45 lope vibhASA // 46 ehimanye prahAse laT // 47 jAsvapUrvam // 48 kiMvRttaM ca ciduttaram // 49 Aho utAho cAnantaram // 50 zeSe vibhASA // 51 gatyarthaloTA laNna cetkArakaM sarvAnyat // 52 loT ca // 53 vibhASitaM sopasargamanuttamam // 54 hanta ca // 55 Ama ekAntaramAmantritamanantike // 56 yaddhituparaM chandasi // 57 canacidivagotrAditaddhitAmeDiteSvagateH // 58 cAdiSu ca // 59 cavAyoge prathamA // 60 heti kSiyAyAm // 3 // 61 Aheti viniyoge ca // 62 cAhalopa evetyavadhAraNam // 63 cAdilope vibhASA // 64 vaivAveti ca cchandasi // 65 ekAnyAbhyAM samarthAbhyAm // 66 yadvRttAnnityam // 67 pUjanAtpUjitamanudAttaM kASThAdibhyaH // 68 sagatirapi tik|| 69 kutsane ca supyagotrAdau // 70 gatirgatau // 71 tiGi codAttavati // 72 AmantritaM pUrvamavidyamAnavat // 73 nAmantrite samAnAdhikaraNe sAmAnyavacanam // 74 vibhASitaM vizeSavacane bahuvacanam // "sarvasyabahuvacanasyazeSe'heticaturdaza" // dvitIyaH paadH| 1 pUrvatrAsiddham // 2 nalopaH supkharasaMjJAtugvidhiSu kRti // 3 na mu ne // 4 udAttakharitayoryaNaH svarito'nudAttasya // 5 ekAdeza udAttenodAttaH // 6 kharito vAnudAte padAdau // 7 nalopaH prAtipadikAntasya // 8 na GisaMbuddhyoH // 9 mAdupadhAyAzca matovo'yavAdibhyaH // 10 jhayaH // 11 saMjJAyAm // 12 AsandIvadaSThIvaccakrIvatkakSIvadrumaNvacarmaNvatI // 13 udanvAnudadhau ca // 14 rAjanvAnsaurAjye // 15 chndsiirH|| 16 ano nud // 17 nAdasya // 18 kRpo ro laH // 19 upasargasyAyatau // 20 pro yaGi Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 - siddhAntakaumudyAm / // 1 // 21 aci vibhASA // 22 parezca ghAGkayoH // 23 saMyogAntasya lopaH // 24 rAtsasya // 25 dhi ca // 26 jhalo jhali // 27 hakhAdaGgAt // 28 iTa ITi // 29 skoH saMyogAdyorante ca // 30 coH kuH // 31 ho DhaH // 32 dAderdhAtorghaH // 33 vA druhamuhaSNuhaSNihAm // 34 naho dhaH // 35 AhasthaH // 36 vrazcabhrasjasRjamRjayajarAjabhrAjacchazAM SaH // 37 ekAco bazo bhaSjhapantasya sdhvoH // 38 dadhastathozca // 39 jhalAM jazo'nte // 40 jhaSastatho|'dhaH // 2 // 41 SaDhoH kaH si // 42 radAbhyAM niSThAto naH pUrvasya ca daH // 43 saMyogAderAto dhAtoryaNvataH // 44 lvAdibhyaH // 45 oditazca // 46 kSiyo dIrghAt // 47 zyo'sparze // 48 aJco'napAdAne // 49 divo'vijigISAyAm // 50 nirvANo'vAte // 51 zuSaH kaH // 52 paco vaH // 53 kSAyo maH // 54 prastyo'nyatarasyAm // 55 anupasargAtphullakSIbakRzollAghAH // 56 nudavidondatrAghrAhIbhyo'. nyatarasyAm // 57 na dhyAkhyApUmUcchimadAm // 58 vitto bhogapratyayayoH // 59 bhittaM zakalam // 60 RNamAdhamaye // 3 // 61 nasattaniSattAnuttapratUrtasUrtagUrtAni cchandasi // 62 kinpratyayasya kuH // 63 nazevA // 64 mo nodhAtoH // 65 mvozca // 66 sasajuSo ruH|| 67 avayAH zvetavAH puroDAzca // 68 ahan // 69 ro'supi // 70 amnarUdharavarityubhayathA chandasi // 71 bhuvazca mahAvyAhRteH // 72 vasulaMsudhvaMkhanaDuhAM daH // 73 tipyanasteH // 74 sipi dhAto rurvA // 75 dazca // 76 vorupadhAyA dIrgha ikaH // 77 hali ca // 78 upadhAyAM ca // 79 na bhakurcharAm // 80 adaso'serdAdudomaH // 4 // 81 eta Idvahuvacane // 82 vAkyasya TeH pluta udaattH|| 83 pratyabhivAde'zUdre // 84 dUrAddhRte ca // 85 haiheprayoge haihayoH // 86 guroranRto'nantyasyApyekaikasya prAcAm // 87 omabhyAdAne // 88 ye yajJakarmaNi // 89 praNavaSTeH // 90 yAjyAntaH // 91 brUhipreSyazrauSaDDauSaDAvahAnAmAdeH // 92 amItpreSaNe parasya ca // 93 vibhASA pRSTaprativacane heH // 94 nigRhyAnuyoge ca // 95 AmeDitaM bhartsane // 96 aGgayuktaM tiDAkAGkSam // 97 vicAryamANAnAm // 98 pUrva tu bhASAyAm // 99 pratizravaNe ca // 100 anudAttaM praznAntAbhipUjitayoH // 5 // 101 ciditi copamArthe prayujyamAne // 102 uparikhidAsIditi ca // 103 kharitamAneDite'sUyAsaMmatikopakutsaneSu // 104 kSiyAzIHzreSeSu tiGAkAGkSam // 105 anantyasyApi praznAkhyAnayoH // 106 plutAvaica idutau // 107 eco'pragRhyasyAdUrAdbhUtapUrvasyArdhasyAduttarasyedutau // 108 tayorkhAvaci saMhitAyAm // "pUrvatrAciSaDhornasattaitaIcidityaSTau" // tRtIyaH paadH| 1 matuvaso ru saMbuddhau chandasi // 2 atrAnunAsikaH pUrvasya tu vA // 3 Ato'Ti ni Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrapAThaH / a08 pA0 3. tyam // 4 anunAsikAtparo'nusvAraH // 5 samaH suTi // 6 pumaH khayyampare // 7 nazchavyaprazAn // 8 ubhayatharkha // 9 dIrghAdaTi samAnapAde // 10 nRnpe // 11 khatavAnpAyau // 12 kAnAneDite // 13 Dho Dhe lopaH // 14 ro ri // 15 kharavasAnayorvisarjanIyaH // 16 roH supi // 17 bhomagoadhoapUrvasya yo'zi // 18 vyo ghuprayatnataraH zAkaTAyanasya // 19 lopaH zAkalyasya // 20 oto gAya'sya // 1 // 21 uni ca pade // 22 hali sarveSAm // 23 mo'nusvAraH // 24 nazvApadAntasya jhali // 25 mo rAji samaH kau // 26 he mapare vA // 27 napare naH // 28 NoH kukTukzari // 29 DaH si dhuT 30 nazca // 31 zi tuk // 32 Gamo ikhAdaci Gamunityam // 33 maya ujo vo vA // 34 visarjanIyasya saH // 35 zarpare visarjanIyaH // 36 vA zari // 37 kupvoH xxpau ca // 38 so'padAdau // 39 iNaH SaH // 40 namaspurasorgatyoH // 2 // 41 idudupadhasya cApratyayasya // 42 tiraso'nyatarasyAm // 43 dvistrizcaturiti kRtvorthe // 44 isusoH sAmarthe // 45 nityaM samAse'nuttarapadasthasya // 46 ataH kRkamikaMsakumbhapAtrakuzAkarNIdhvanavyayasya // 47 adhaHzirasI pade // 48 kaskAdiSu ca // 49 chandasi vA prAmeDitayoH // 50 kaHkaratkaratikRdhikRteSvaniditeH // 51 paJcamyAH parAvadhyarthe // 52 pAtau ca bahulam // 53 SaSThyAH patiputrapRSThapArapadapayaspoSeSu // 54 iDAyA vA // 55 apadAntasya mUrdhanyaH // 56 saheH sADaH saH // 57 iNkoH // 58 numvisarjanIyazarvyavAye'pi // 59 AdezapratyayayoH // 60 zAsivasighasInAM ca // 3 // 61 stautiNyoreva SaNyabhyAsAt // 62 saH khidikhadisahInAM ca // 63 prAksitAdaDvyavAye'pi // 64 sthAdiSvabhyAsena cAbhyAsasya // 65 upasargAtsunotisuvatisyatistautistobhatisthAsenayasedhasicasaJjakhaJjAm // 66 sadiraprateH // 67 stambheH // 68 avAcAlambanAvidUryayoH // 69 vezca khano bhojane // 70 parinivibhyaH sevasitasayasivusahasuTstuskhaJjAm // 71 sivAdInAM vADvyavAye'pi // 72 anuviparyabhinibhyaH syandateraprANiSu // 73 veH skanderaniSThAyAm // 74 parezca // 75 pariskandaH prAcyabharateSu // 76 sphuratisphulatyornirnivibhyaH // 77 veH skannAternityam // 78 iNaH SIdhvaMluGgaliTAM dho'GgAt // 79 vibhASeTaH // 80 samAse'GguleH saGgaH // 14 // 81 bhIroH sthAnam // 82 ameH stutstomasomAH // 83 jyotirAyuSaH stomaH // 84 mAtRpitRbhyAM khasA // 85 mAtuHpituAmanyatarasyAm // 86 abhinisaHstanaH zabdasaMjJAyAm // 87 upasargaprAdurdhyAmastiryacparaH // 88 suvinirdurvyaH supisRtisamAH // 89 ninadIbhyAM nAteH kauzale // 90 sUtraM pratiSNAtam // 91 kapiSThalo gotre // 92 praSTho'gragAmini // 93 vRkSAsanayorviSTaraH // 94 chAndonAmni ca // 95 gaviyudhibhyAM sthiraH // 96 vikuzamiparibhyaH sthalam // 97 ambAmbagobhUmisavyApadvitrikuzekuzakaGgumaJjipuJjiparamebarhirdivyamibhyaH sthaH // 98 suSAmAdiSu ca // 99 eti saMjJAyA Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 siddhAntakaumudyAm / magAt // 100 nakSatrAdvA // 5 // 101 hakhAttAdau taddhite // 102 nisastapatAvanA - sene // 103 yuSmattattatakSuH SvantaH pAdam // 104 yajuSyeSAm // 105 stutastomayozchandasi // 106 pUrvapadAt // 107 suJaH // 108 sanoteranaH // 109 saheH pRtanartAbhyAM ca // 110 na raparasRpisRdispRhi savanAdInAm // 111 sAtpadAdyoH | 112 sico yaGi // 113 sedhatergatau // 194 pratistabdhanistabdhau ca // 115 soDhaH // 116 stambhusi sahAM caGi // 197 sunoteH syasanoH // 118 sadeH parasya liTi // 119 nivyabhibhyo'DvyavAye vA chandasi // " matuvasoruJi cedudupadhasyastau tiNyorbhIroha khAttAdAveko - naviMzatiH " // caturthaH pAdaH / 1 raSAbhyAM no NaH samAnapade // 2 aTkupvAinumdhyavAye'pi // 3 pUrvapadAtsaMjJAyAmagaH // 4 vanaM puragAmizrakAsikAsArikAkoTarAgrebhyaH || 5 pranirantaH zarekSuplakSAmrakArNyakhadirapIyUkSAbhyo'saMjJAyAmapi // 6 vibhASaiauSadhivanaspatibhyaH // 7 aho'dantAt // vAhanamAhitAt // 9 pAnaM deze // 10 vA bhAvakaraNayoH // 11 prAtipadikAntanumvibhaktiSu ca // 12 ekA juttarapade NaH // 13 kumati ca // 14 upasargAdasamAse'pi Nopadezasya // 15 hinu mInA // 16 Ani loT // 17 nergadanadapatapadaghumAsyatihantiyAtivAtidrAtipsAtivapativahatizAmyaticinotidegdhiSu ca // 18 zeSe vibhASAkakhAdAvaSAnta upadeze / / 19 aniteH // 20 antaH // 1 // 21 ubhau sAbhyAsasya // 22 hanteratpUrvasya // 23 vamorvA // 24 antaradeze // 25 ayanaM ca // 26 chandasyRdavagrahAt // 27 nazca dhAtusthoruSubhyaH // 28 upasargAdbahulam // 29 kRtyacaH // 30 NervibhASA // 31 halazcejupadhAt // 32 ijAdeH sanumaH // 33 vA niMsanikSanindAm || 34 na bhAbhUpUkamigamipyAyIvepAm || 35 SAtpadAntAt // 36 nazeH SAntasya // 37 padAntasya // 38 padavyavAye'pi // 39 kSumnAdiSu ca // 40 stoH zrunA dhuH // 2 // 41 TunA STuH // 42 na padAntATToranAm // 43 toH Si // 44 zAt // 45 yaro'nunAsike'nunAsiko vA // 46 aco rahAbhyAM dve // 47 anaci ca // 48 nAdinyAkroze putrasya // 49 zaro'ci // 50 triprabhRtiSu zAkaTAyanasya // 51 sarvatra zAkalyasya // 52 dIrghAdAcAryANAm // 53 jhalAM jaz jhazi || 54 abhyAse carca // 55 khari ca // 56 vAvasAne || 57 aNo'pragRhyasyAnunAsikaH // 58 anukhArasya yayi parasavarNaH || 59 vA padAntasya // 60 torli | 3 || 6 || udaH sthAstambhoH pUrvasya // 62 jhayo hosnyatarasyAm // 63 zazchoTi || 64 halo yamAM yami lopaH // 65 jharo jhari savarNe // 66 udAttAdanudAttasya kharitaH // 67 nodAttasvarito dayamagArgya-, kAzyapagAlavAnAm || 68 a a iti // " raSAbhyAmubhauSTunodaH sthASTau " // ityaSTamo'dhyAyaH // ityaSTAdhyAyIsUtrapAThaH samAptaH // Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha gnnpaatthH| prthmo'dhyaayH| 16 sarvAdIni sarvanAmAni / 1 / 1 / 27 // sarva vizva ubha ubhaya Datara Datama anya anyatara itara tvat tva nema sama sima / pUrvaparAvaradakSiNottarAparAdharANi vyavasthAyAmasaMjJAyAm / khamajJAtidhanAkhyAyAm / antaraM bahiyogopasaMvyAnayoH / tyad tad yad etad idam adas eka dvi yuSmad asmad bhavatu kim // iti srvaadiH||1|| ____42 svarAdinipAtamavyayam / 1 / 1 / 37 // svara antar prAtar / antodaattaaH| punar sanutara uccais nIcais zanais Rdhak Rte yugapat ArAt [ antikAt ] pRthak / AyudAttAH / hyas zvas divA rAtrau sAyam ciram manAk ISat [ zazvat ] joSam tUSNIm bahis [ adhas ] avas samayA nikaSA svayam mRSA naktam naJ hetau [he hai ] iddhA addhA sAmi / antodAttAH / vat [5 / 1 / 115] brAhmaNavat kSatriyavat sanA sanat sanAt upadhA tiras / AdhudAttAH / antarA / antodaattH| antareNa [ mak ] jyok [ yok nak ] kam zam sahasA [ zraddhA ] alam khadhA vaSaT vinA nAnA khasti anyat asti upAMzu kSamA vihAyasA doSA mudhA dilyA vRthA mithyA / ktvAto'sunkasunaH / kRnmakArasaMdhyakSarAnto'vyayIbhAvazca / purA mitho mithas prAyas muhus pravAhukam pravAhikA Aryahalam abhIkSNam sAkam sArdham [ satrA samam ] namas hiruk tasilAdayastaddhitA edhAcaparyantAH [5 / 3 / 7-46] zastasI kRtvasuc suc AsthAlau / cvyarthAzca am [atha ] Am pratAm pratAn prazAn / AkRtigaNo'yam / tenAnye'pi / tathAhi / mAG zram kAmam [prakAmam ] bhUyas param sAkSAt sAci ( sAvi ) satyam maMkSu saMvat avazyam sapadi prAdus Avis anizam nityam nityadA sadA ajasram saMtatam uSA om bhUr bhuvara jhaTiti tarasA suSTu ku aJjasA a mithu ( amithu) vithak bhAjaG anvak cirAya ciram cirarAtrAya cirasya cireNa cirAt astam AnuSak anuSak anuSaT annas ( ambhas ) amnar ( ambhar ) sthAne varam duSThu balAt zu arvAk zudi vadi ityAdi / tasilAdayaH prAkpAzapaH [6 / 3 / 36] zasprabhRtayaH prAksamAsAntebhyaH [5 / 4 / 43-68] mAntaH kRtvorthaH / tasivatI / nAnAsAviti // iti khraadiH||2|| 3 cAdayo'satve / 1 / 4 / 57 // ca vA ha aha eva evam nUnam zazvat yugapat bhUyas sUpat kUpat kuvit net cet caN kaccit yatra tatra naha hanta mAkim mAkIm mAkir nakim nakIm nakir AkIm mAG naJ tAvat yAvat tvA 55 Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 siddhAntakaumudyAm / vai vai dvai ['rai ] zrauSaT vauSaT khAhA khadhA om tathA tathAhi khalu kila atha suSThu sma a i u R lR e ai o au Adaha uJ ukaJ velAyAm mAtrAyAm yathA yat tat kim purA badhA (vadhavA) dhik hAhA hehai ( hahe ) pAT pyAT aho utAho ho aho no (nau) atho nayu manye mithyA asi brUhi tu nu iti vat iva vAt vana bata [ sam vazam zikam dikam ] sanukam chaMvaT (chaMbaT) zake zukam kham sanAt sanatar nahikam satyam Rtam addhA iddhA nocet nacet nahi jAtu katham kutaH kutra ava anu hA he [ hai ] Ahokhit zam kam kham diSTyA pazu vaT saha [ AnuSaT ] AnuSak aGga phaT tAjak bhAjak aye are vATU (cATu ) kam khum ghum am Im sIm sim si vai / upasargavibhaktikharaprati* rUpakAzca nipAtAH / AkRtigaNo'yam // iti cAdayaH // 3 // prAdayaH | 1|4| 54 // pra parA apa sam anu ava nis nir dus dur vi AG ni adhi api atisu ut abhi prati pari upa // iti prAdayaH // 4 // 71 UryAdi civaDAcazca / 1 / 4 / 61 // UrI urarI tanthI tAlI AtAlI vetAlI dhUlI dhUsI zakalA zaMsakalA dhvaMsakalA aMsakalA gulagudhA sajUsa phala phalI vikkI AklI Alor3I kevAlI kevAsI sevAsI paryAlI zevAlI varSAlI atyUmazA vazmasA masmasA masamasA auSaT zrauSaT vauSaT vaSaT svAhA svadhA pAMpI prAdus zrat Avis // ityUryAdayaH // 5 // 72 sAkSAtprabhRtIni ca / 1 / 4 / 74 // sAkSAt mithyA cintA bhadrA rocanA AsthA amA addhA prAjaryA prAjaruhA bIjaryA bIjaruhA saMsaryA arthe lavaNam uSNam zItam udakam Ardram agnau vaze kavisane vihasane pratapane prAdus namas / AkRtigaNo'yam // iti sAkSAtprabhRtayaH // 6 // dvitIyo'dhyAyaH / 63 tiSThaprabhRtIni ca / 2 / 1 / 17 // tiSThadu vahagu AyatIgavam khaleyavam khale. busam lUnayavam lUyamAnayavam pUtayavam pUyamAnayavam saMhRtayavam saMhiyamANayavam saMhRtabusam saMhriyamANabusam samabhUmi samapadAti suSamam viSamam duHSamam niHSamam apasavam A tIsamam [ proDham ] pApasamam puNyasamam prAddham pratham pramRgam pradakSiNam [ aparadakSi Nam ] saMprati asaMprati / icpratyayaH samAsAntaH / [ 5|4|12|7|| 5 |4| 128 ] // iti tiSThadduprabhRtayaH // 67 saptamI zauNDaiH | 2|1|40 // zauNDa dhUrta kitava vyADa pravINa saMvIta antara adhi paTu paNDita kuzala capala nipuNa // iti zauNDAdayaH // 2 // 68 pAtresamitAdayazca | 2|1|48 || pAtresamitAH pAtrebahulAH udumbaramazakaH udumbara* kRmiH kUpakacchapaH avaTakacchapaH kUpamaNDUkaH kumbhamaNDUkaH udapAnamaNDUkaH nagarakAkaH naga Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNapAThe dvitIyo'dhyAyaH / ravAyasaH mAtaripuruSaH piNDIzUraH pitarizUraH gehezUraH gehenardI gehekSveDI gehevijitI gehevyADaH gehemehI gehedAhI gehedRptaH gehedhRSTaH garbhetRptaH AkhanikabakaH goSThezUraH goSThevicitI goSThekSveDI goSThepaTuH goSThepaNDitaH goSThepragalbhaH karNeTiriTirA karNecurucurA // AkRtigaNo'yam // iti pAtresamitAdayaH // 3 // 69 upamitaM vyAghrAdibhiH sAmAnyAprayoge 2 / 1 / 56 // vyAghra siMha RkSa RSabha candana vRka vRSa varAha hastin taru kuJjara ruru pRSat puNDarIka palAza kitava // iti vyAghrAdayaH // AkRtigaNo'yam / tena mukhapadmam mukhakamalam karakisalayam pArthivacandra // ityAdiH // 4 // 69 zreNyAdayaH kRtAdibhiH 2 / 1 / 59 // 1 zreNi eka pUga mukunda rAzi nicaya viSaya nidhAna para indra deva muNDa bhUta zramaNa vadAnya adhyApaka abhirUpaka brAhmaNa kSatriya [viziSTa ] paTu paNDita kuzala capala nipuNa kRpaNa // ityete zreNyAdayaH // 5 // 2. kRta mita mata bhUta ukta [yukta ] samAjJAta samAnAta samAkhyAta saMbhAvita [saMsevita ] avadhArita avakalpita nirAkRta upakRta upAkRta [ dRSTa ] kalita dalita udAhRta vizruta udita / AkRtigaNo'yam // iti kRtaadiH||6|| 69 * zAkapArthivAdInAmupasaMkhyAnam * 2 / 1 / 60 // zAkapArthiva kutapasauzruta ajAtaulvali // AkRtigaNo'yam / kRtApakRta bhuktavibhukta pItavipIta gatapratyAgata yAtAnuyAta krayAkrayikA puTApuTikA phalAphalikA manonmAnikA // iti zAkapArthivAdiH // 7 // 70 kumAraH zramaNAdibhiH / 2 / 1 / 70 // zramaNA pravrajitA kulaTA garbhiNI tApasI dAsI bandhakI adhyApaka abhirUpaka paNDita paTu mRdu kuzala capala nipuNa // iti shrmnnaadyH||8|| 70 mayUravyaMsakAdayazca / 2 / 1172 // mayUravyaMsaka chAtravyaMsaka kambojamuNDa yavanamuNDa / chandasi / hastegRhya (hastagRha ) pAdegRhya (pAdagRhya ) lAGgulegRhya (lAlagRhya) punardAya / ehIDAdayo'nyapadArthe / ehIDaM ehipacam va ehivANijA kriyA apehivANijA prehivANijA ehiskhAgatA apehikhAgatA ehidvitIyA apehidvitIyA prehidvitIyA ehikaTA apehikaTA prehikaTA AharakaTA prehikardamA prohakardamA vidhamacUDA uddhamacUDA (uddharacUDA ) AhAracelA AharavasanA [ AharasenA ] AharavanitA (AharavinatA) kRntavicakSaNA uddharotsRjA uddharAvasRjA uddhamavidhamA utpacanipacA utpatanipatA uccAvacam uccanIcam Acopacam AcaparAcam [ nakhapracam ] nizcapracam akiMcana snAtvAkAlaka pItvAsthiraka bhuktvAsuhita proSyapApIyAn utpatyapAkalA nipatyarohiNI niSaNNazyAmA apehipraghasA ehivighasA ihapaJcamI ihadvitIyA / jahi karmaNA bahulamAbhIkSNye kartAraM cAbhidadhAti / jahijoDaH (jahi Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 siddhAntakaumudyAm / joDam ) jahistambam (jahistambaH) ( ujjahistambam ) / AkhyAtamAkhyAtena kriyAsAtatye / anItapibatA pacatabhRjatA khAdatamodatA khAdatavamatA (khAdatAcamatA ) AharanivapA AharaniSkirA (AvapaniSkirA) utpacavipacA bhindhilavaNA kRndhivicakSaNA pacalavaNA pacaprakUTA // AkRtigaNo'yam // tena / akutobhayaH kAndizIkaH (kAndezIkaH) AhopuruSikA ahamahamikA yadRcchA ehireyAhirA unmajAvamajA dravyAntaram AvazyakAryam // ityaadimyuurvyNskaadyH||9|| __ 66 yAjakAdibhizca / 2 / 2 / 9 // yAjaka pUjaka paricAraka pariveSaka (pariSecaka) sthApaka adhyApaka utsAhaka udvartaka hotR bhartR rathagaNaka pattigaNaka // iti yAjakA. dyH||10|| 84 rAjadantAdiSu param / 2 / 2 / 31 // rAjadantaH agrevaNam liptavAsitam namaH muSitam siktasaMmRSTam mRSTaluJcitam avaklinnapakvam arpitotam ( arpitoptam ) uptagADham ulUkhalamusalam taNDulakiNvam dRSadupalam AraDAyani (AragvAyanabandhakI) citrarathabAhrIkam avantyazmakam zUdrAryam snAtakarAjAnau viSvaksenArjunau akSidhruvam dAragavam zabdArthoM dharmArthI kAmArtho arthazabdau arthadharmI arthakAmau vaikArimatam gAjavAjam (gojavAjam ) gopAlidhAnapUlAsam (gopAladhAnIpUlAsam ) pUlAsakAraNDam (pUlAsakakuraNDam ) sthUlAsam (sthUlapUlAsam ) uzIrabIjam [jijJAsthi ] siJjAstham (siJjAzvattham ) citrAsvAtI (citrakhAtI) bhAryApatI daMpatI jaMpatI jAyApatI putrapatI putrapazU kezazmazU zirobIju (zIrobIjam ) zirojAnu sarpirmadhunI madhusarpiSI [ Adyantau ] antAdI guNavRddhI vRddhiguNau // iti raajdntaadiH||11|| 83 vAhitAcyAdiSu / 2 / 2 / 37 // AhitAgni jAtaputra jAtadanta jAtazmazru tailapIta dhRtapIta [ madyapIta ] UDhabhArya gatArtha // AkRtigaNo'yam // tena gaDukaNTha asyudyata ( aramukhata ) daNDapANiprabhRtayopi // ityAhitAmyAdayaH // 12 // 70 kaDArAH karmadhAraye / 2 / 2 / 38 // kaDAra gaDula khaJja khoDa kANa kuNTha khalati gaura vRddha bhikSuka piGga piGgula ( piGgala) taDa tanu [ jaThara ] badhira maThara kaJja varbara // iti kddaaraadyH||13|| 56 * naukAkAnnazukazRgAlavarjeSu / 2 / 3 / 17 // nau kAka anna zuka zRgAla // iti naavaadyH||14|| ___ 54 * prakRtyAdibhya upasaMkhyAnam * // 2 // 3 // 18 // prakRti prAya gotra sama viSama dvidroNa paJcaka sAhasra // iti prakRtyAdayaH // 15 // 85 gavAzvaprabhRtIni ca / 2 / 4 / 11 // gavAzvam gavAvikam gavaiDakam ajAvikam [ajaiDakam ] kubjAvAmanam kujAkirAtam putrapautram zvacaNDAlam strIkumAram dAsImANavakam / Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNapAThe dvitIyo'dhyAyaH / 437 zATIpaTIram zATI pracchadam zATIpaTTikam uSTrakharam uSTrazazam mUtrazakRt mUtrapurISam yakRnmedaH mAMsazoNitam darbhazaram darbhapUtIkam arjanazirISam arjanapuruSam tRNolapam ( tRNopalam ) dAsIdAsam kuTIkuTam bhAgavatI bhAgavatam // iti gavAzvaprabhRtIni // 16 // 86 na dadhipayaAdIni | 2|4|14 // dadhipayasI sarpirmadhunI madhusarpiSI brahmaprajApatI zivavaizravaNau skandavizAkhau parivrAjaka kauzikau ( paritrAdau zikau ) pravargyopasadau zuklakRSNau idhmAbarhiSI dIkSAtapasI [ zraddhAtapasI meghAtapasI ] adhyayanatapasI ulUkhalamusale AdyavasAne zraddhAmedhe RksAme vAGmanase // iti dadhipayaAdIni // 12 // 75 ardharcAH puMsi ca |2| 4 | 31 // ardharca gomaya kaSAya kArSApaNa kutapa kulapa (kuNapa ) kapATa zaGkha gUtha yUtha dhvaja kabandha padma gRha saraka kaMsa divasa yUSa andhakAra daNDa kamaNDalu maNDa bhUta dvIpa dyUta cakra dharma karman modaka zatamAna yAna nakha nakhara caraNa puccha dADima hima rajata sakta pidhAna sAra pAtra ghRta saindhava auSadha ADhaka caSaka droNa khalIna pAtrIva SaSTika vArabANa ( vAravAraNa ) protha kapittha [ zuSka ] zAla zIla zukla (zulka) zIdhu kavaca reNu [ RNa ] kapaTa zIkara musala suvarNa varNa pUrva camasa kSIra karSa AkAza aSTApada maGgala nidhana niryAsa jRmbha vRtta pusta busta kSveDita zRGga nigaDa [ khala ] mUlaka madhu mUla sthUla zarAva nAla vatra vimAna mukha pragrIva zUla vajra kaTaka kaNTaka [ karpaTa] zikhara kalka ( valkala ) naTamaka (nATamastaka) valaya kusuma tRNa paGka kuNDala kirITa [ kumuda ] arbuda aMGkuza timira azrAya bhUSaNa ikkasa ( iSvAsa ) mukula vasanta taTAka ( taDAga ) piTaka viTaGka viDaGga piNyAka mASa koza phalaka dina daivata pinAka samara sthANu anIka upavAsa zAka karpAsa [vizAla ] caSAla (cakhAla ) khaNDa dara viTapa [raNa bala maka ] mRgAla hasta AI hala [ sUtra ] tANDava gANDIva maNDapa paTaha saudha yodha pArzva zarIra phala [ chala ] pura ( purA ) rASTra ambara bimba kuTTima maNDaka (kukkuTa ) kuDapa kakuda khaNDala tomara toraNa maJcaka paJcaka puGkha madhya [ bAla ] chAla valmIka varSa vastra vasu deha udyAna udyoga sneha stena [ stana khara] saMgama niSka kSema zUka kSetra pavitra [ yauvana kalaha ] mAlaka (pAlaka) mUSika [ maNDala valkala ] kuja (kuJca ) vihAra loha viSANa bhavana araNya pulina dRDha Asana airAvata zUrpa tIrtha lomana ( lomaza ) tamAla loha daNDaka zapatha pratisara dAru ghanus mAna varcaska kUrca taNDaka maTha sahasra odana pravAla zakaTa aparAhna nIDa zakala taNDula || ityardharcAdiH // 18 // 99 pailAdibhyazca | 2|4|59 // paila zAlaki sAtyaki sAtyaMkAmi rAhavi rAvaNa audaJci audatraja audamedhi audavajri ( audamajji ) audabhRjji daivasthAni paiGgalodAya rAhakSati bhauliGgi rANi audanyi audgAhamAni aujjihAni audazuddhi tadrAjAccANaH (tadrAja ) // AkRtigaNo'yam // iti pailAdiH // 19 // Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 siddhAntakaumudyAm / 99 na taulvalibhyaH / 2 / 4 / 61 // taulvali dhAraNi pAraNi rAbaNi dailIpi daivati vArkali naivati (naivaki ) daivamitri (daivamati ) daivayajJi cAphaTTaki bailvaki vaiki (vaiki) AnuhArati ( AnurAhati ) pauSkarasAdi Anurohati Anuti prAdohani naimizri praha bAndhaki vaizIti AsinAsi AhiMsi Asuri naimiSa Asibandhaka pauSpikAreNupAli vaikarNi vairaki vaihati // iti taulvalyAdiH // 20 // 105 yaskAdibhyo gotre | 2|4| 63 // yaska lahya druhya ayasthUNa ( ayaH sthUNa ) tRNakarNa sadAmatta kaMmbalahAra bahiryoga karNATaka parNATaka piNDIjaGgha vakasastha (vakasaktha ) vizri kudri ajavasti mitrayu rakSomukha jaGghAratha utkAsa kaTuka mathana ( manthaka ) puSkarad (puSkarad) viSapuTa uparimekhala kroSTukamAna ( kroSTupAda ) koSTupAda kroSTumAya zIrSamAya kharapa padaka varSaka bhalandana bhaDila bhaNDila bhaDita bhaNDita // ete yaskAdayaH // 21 // 101 - 105 na gopavanAdibhyaH | 2|4|67 || gopavana zeyu ( zigru ) bindu bhAjana azvAvatAna zyAmAka ( zyomAka) zyAmaka zyAparNa // bidAdyantargaNo'yam ( 4 / 1 / 104 ) iti gopavanAdiH // 22 // 105 tikakitavAdibhyo'dvandve / 2 / 4 / 68 // tikakitavAH vaGkharabhiNDIrathAH upakalamakAH paphakanarakAH bakana khagudapariNaddhAH ubjakakubhAH laGkazAntamukhAH uttarazalaGkaTAH kRSNAjinakRSNasundarAH bhraSTrakakapiSThalAH agnivezadazerukAH // ete tikakitavAdayaH 23 105 upakAdibhyo'nyatarasyAmadvandve | 2|8|69 / / upaka lapaka bhraSTaka kapiSThala kRSNAjina kRSNasundara cUDAraka ADAraka gaDuka udaka sudhAyuka abandhaka piGgalaka piSTa supiSTa (supiSTha) mayUrakarNa kharIjaGgha zalAthala pataJjala padaJjala kaTheraNi kuSItaka kazakRtsna (kAzakRtsna ) nidAgha kalazIkaNTha dAmakaNTha kRSNapiGgala karNaka parNaka jaTiraka badhi - raka jantuka anuloma anupada pratiloma japajagdha pratAna anabhihita kamaka varATaka lekhA kamandaka piJjala varNaka masUrakarNa madAgha kavantaka kamantaka kadAmata dAmakaNTha // ete upakAdayaH // 24 // tRtIyo'dhyAyaH / 250 bhRzAdibhyo bhuvyacverlopazca halaH | 3|1|12 // bhRza zIrSa capala manda paNDita utsuka sumanas durmanas abhimanas unmanas rahas rohat rehat saMzcat tupat zazvat bhramat vehat zucis zucivarcas aNDara varcas ojas surajas arajas // ete bhRzAdayaH // 1 // 251 lohitAdiDAjbhyaH kyaS | 3 | 1 | 13 || lohita carita nIla phena madra harita dAsa manda || lohitAdirAkRtigaNaH // 2 // Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNapAThe tRtIyo'dhyAyaH / 439 251 sukhAdibhyaH kartRvedanAyAm // 3 / 1 / 18 // sukha duHkha tRpta kRcchU asra Asra alIka pratIpa karuNa kRpaNa soDha // ityetAni sukhAdIni // 3 // 253 kaNDAdibhyo yak // 3 // 1 // 27 // kaNDUJ mantu hRNI valgu asu [ manas ] mahIG lATa leTa iras iraj iraJ duvas uSas veTa meghA kuSubha (namas ) magadha tantas pampas ( papas ) sukha duHkha [bhikSa carama caraNa avara ] sapara arara ( arar) bhiSaj bhiSNuj [ apara Ara ] iSudha varaNa curaNa turaNa bhuraNa gadgada elA kelA khelA [velA zelA ] liT loT [ lekhA lekha ] rekhA dravas tiras agada uras taraNa (tariNa) payasa saMbhUyas sambara // AkRtigaNo'yam // iti knnddaadiH||4|| 275 nandigrahipacAdibhyo lyuNinyacaH / 3 / 1 / 134 // 1 nandivAzimadidUSisAdhivardhizobhirocibhyo NyantebhyaH saMjJAyAm / nandanaH vAzanaH madanaH dUSaNaH sAdhanaH vardhanaH zobhanaH rocanaH / sahitapidamaH saMjJAyAm / sahanaH tapanaH damanaH jalpanaH ramaNaH darpaNaH saMkrandanaH saMkarSaNaH saMharSaNaH janArdanaH yavanaH madhusUdanaH bibhISaNaH lavaNaH cittavinAzanaH kuladamanaH [ zatrudamanaH ] // iti nndyaadiH||5|| 2 grAhI utsAhI udAsI udbhAsI sthAyI mantrI saMmardI / rakSazruvapazAM nau / nirakSI nizrAvI nipApI nizAyI / yAvyAhRvajavadavasAM pratiSiddhAnAm / ayAcI avyAhArI asaMvyAhArI avAjI avAdI avAsI / acAmacittakartRkANAm / akArI ahArI avinAyI [ vizAyI viSAyI ] vizayI viSayI deze / vizayI viSayI dezaH / abhibhAvI bhUte / aparAdhI uparodhI paribhavI paribhAvI // iti grhaadiH||6|| __3 paca vaca vapa vada cala pata nadaT bhaSaT plavaTa caraT garaT taraT coraT gAhaT sUraT devaT [ doSaT ] jara ( raja) mara (mada) kSama (kSapa) seva kopa (koSa ) megha narta vraNa darza sarpa [ dambha darpa ] jArabhara zvapaca // pcaadiraakRtignnH|| 7 // 277 * kaprakaraNe mUlavibhujAdibhya upasaMkhyAnam * // 3 // 2 // 5 // mUlavibhuja nakhamuca kAkaguha kumuda mahIdhra gidhra // AkRtigaNo'yam // iti mUla. vibhujaadyH||8|| ___278 * pArdhAdiSUpasaMkhyAnam * // 3 / 2 / 15 // pArzva udara pRSTha uttAna avamUdhan // itipaarthaadiH||9|| __ 316 bhaviSyati gmyaadyH|3|3|3 // gamI AgamI bhAvI prasthAyI pratirodhI pratiyodhI pratibodhI pratiyAyI pratiyogI // ete gmyaadyH||10|| ___322 * saMpadAdibhyaH kie * / 3 / 3 / 94 // saMpad vipad Apad pratipad pariSad // ete sNpdaadyH||11|| 323 SidbhidAdibhyo'G / 3 / 3 / 104 // bhidA vidAraNe / chidA dvaidhIkaraNe / Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 siddhAntakaumudyAm / vidA / kSipA / guhA giryoSadhyoH / zraddhA medhA godhA / ArA zastrayAm / hArA / kArA bandhane / kSiyA / tArA jyotiSi / dhArA prapAtane / rekhA cUDA pIDA vapA vasA mRjA / kRpaH saMprasAraNaM ca / kRpA // iti bhidaadiH||12|| 376 bhImAdayo'pAdAne / 3 / 4 / 74 // bhIma bhISma bhayAnaka vahacara (vaha caru) praskanda prapatana (pratapana ) samudra suva muk vRSTi ( dRSTi) rakSaH saMkasuka (zaGkusuka ) mUrkha khalati // AkRtigaNo'yam / iti bhiimaadiH||1|| cturtho'dhyaayH| 43 ajAdyataSTAp / 4 / 1 / 4 // ajA eDakA kokilA caTakA azvA mUSikA bAlA hoDA pAkA vatsA mandA vilAtA pUrvApihANA (pUrvApahANA) aparApahANA / saMbhastrAjinazaNapiNDebhyaH phalAt / sadackANDaprAntazataikebhyaH puSpAt / zUdrA cAmahatpUrvA jAtiH / kruzcA uSNihA devavizA jyeSThA kaniSThA / madhyamA puMyoge'pi / mUlAnnaJaH / daMSTrA // etejaadyH||1|| ___26 na SaTkhasrAdibhyaH / 4 / 1 / 10 // vasa duhita nanAnTa yAtR mAtR tisR catasa // iti khanAdiH // 2 // ___47 nityaM sapatyAdiSu / 4 / 1 / 35 // samAna eka vIra piNDa zva (zirI) bhrAtR bhadra putra dAsAcchandasi // iti smaanaadiH||3|| ___47 SidgaurAdibhyazca / 4 / 1 / 41 // gaura matsa manuSya zRGga piGgala haya gavaya mukaya RSya [ puTa tRNu ] druNa droNa hariNa kokaNa (kAraNa) paTara uNaka [Amala ] Amalaka kuvala bimba badara pharkara (karkaraka) tarkAra zarkAra puSkara zikhaNDa salada zaSkaNDa sananda suSama suSava alinda gaDala pANDaza Athaka Ananda Azvattha sapATa Akhaka (Apaccika)zaSkula sUrya (sUrma ) zUrpa sUca yUSa (pUSa ) yUtha sUpa metha ballaka dhAtaka sallaka mAlaka mAlata sAlvaka vetasa vRkSa (vRsa ) atasa [ ubhaya ] bhRGga maha maTha cheda peza meda zvan ukSan anuDahI anaDAhI eSaNaH karaNe / deha dehala kAkAdana gavAdana tejana rajana lavaNa audgAhamAni odgAhamAni gautama (gotama )[pAraka] ayasthUNa (ayaHsthUNa) bhauriki bhauliki bhauliGi yAna medha Alambi Alaci Alabdhi AlakSi kevAla Apaka AraTa naTa ToTa noTa mUlATa zAtana [potana ] pAtana pAThana (pAnaTha) AstaraNa adhikaraNa adhikAra agrahAyaNI (AgrahAyaNI) pratyavaro hiNI [ secana ] sumaGgalAtsaMjJAyAm / aNDara sundara maNDala manthara maGgala paTa piNDa [ SaNDa ] urda gurda zama sUda auDa (AI) hRda (hRda) pANDa [bhANDala ] bhANDa [ lohANDa ] kadara kandara kadala taruNa taluna kalmASa bRhat mahat [ soma ] saudharma rohiNI nakSatre revatI nakSatre / vikala niSkala puSkala / kaTAcchoNivacane / pippalyAdayazca / pippalI Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNapAThe caturtho'dhyAyaH / haritakI ( harItakI ) kozAtakI zamI varI zarI pRthivI kroSTu mAtAmaha pitAmaha // iti gauraadiH||4|| 48 bahvAdibhyazca / 4 / 1 / 45 // bahu paddhati aJjati aGkati aMhati zakaTi ( zakati) zaktiH zasne / zAri vAri rAti rADi [ zAdhi ] ahi kapi yaSTi muni / itaH prANyaGgAt / kRdikArAdaktinaH / sarvato'ktinnAdityeke / caNDa arAla kRpaNa kamala vikaTa vizAla vizaGkaTa bharuja dhvaja candrabhAgAnnadyAm (candrabhAgA nadyAm ) kalyANa udAra purANa ahan koDa nakha khura zikhA bAla zapha guda // AkRtigaNo'yam / tena bhaga gala rAga ityAdi // iti bhaadyH||5|| 51 zAravAdyaso GIn / 4 / 1 / 73 // zAriva kApaTava gauggulava brAhmaNa vaida gautama kAmaNDaleya brAhmaNakRteya [ Aniceya ] Anidheya Azokeya vAtsyAyana mauJjayana kaikasa kApya ( kAvya ) zaivya ehi paryehi Azmarathya audapAna arAla caNDAla vataNDa bhogavanaurimatoH saMjJAyAM ghAdiSu [ 6 / 3 / 43 ] nityaM hakhArtham / nRnarayovRddhizca // iti shaarairvaadiH||6|| 109 krauDyAdibhyazca / 4 / 1 / 80 // krauDi lADi vyADi Apizali ApakSiti cauTayata caipayata (vaiTayata ) saikayata bailvayata saudhAtaki / sUta yuvatyAm / bhoja kSatriye / yautaki koTi bhauriki bhauliki [ zAlmali ] zAlAsthali kApiSThali gaukakSya // iti krauDyAdiH // 7 // 107 azvapatyAdibhyazca / 4 / 1 / 84 // azvapati [ jJAnapati ] zatapati dhanapati gaNapati [ sthAnapati yajJapati ] rASTrapati kulapati gRhapati [ pazupati ] dhAnyapati dhanvapati [ bandhupati dharmapati ] sabhApati prANapati kSetrapati // ityazvapatyAdiH // 8 // 98 utsAdibhyo'J / 4 / 1 / 86 // utsa udapAna vikara vinada mahAnada mahAnasa mahAprANa taruNa taluna / baSkayAse / pRthivI [ dhenu ] pati jagatI triSTup anuSTup janapada bharata uzInara grISma pIlu kuNa / udasthAna deze / pRSadaMza bhallakIya rathaMtara madhyaMdina bRhat mahat sattvat kuru paJcAla indrAvasAna uSNih kakubh suvarNa deva grISmAdacchandasi // ityutsAdiH // 9 // 102 bAhvAdibhyazca / 4 / 1 / 96 // bAhu upabAhu upavAku nivAku zivAku vaTAku upanindu ( upavindu ) vRSalI vRkalA cUDA balAkA mUSikA kuzalA bhagalA ( chagalA ) dhruvakA [ dhuvakA ] sumitrA durmitrA puSkarasad anuharat devazarman agnizarman [ bhadrazarman suzarman ] kunAman (sunAman ) paJcan saptan aSTan / amitaujasaH salopazca / sudhAvat udaJcu ziras mASa zarAvin marIci kSemavRddhin zRGkhalatodina kharanAdin nagaramardin prAkAramardin loman ajIgata kRSNa yudhiSThira arjuna sAmba gada pradyumna rAma ( udaka ) / udakaH Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 siddhAntakaumudyAm / saMjJAyAm / saMbhUyombhasoH salopazca // AkRtigaNo'yam // tena / sAttvikaH jAGghriH aindazarmiH AjadhenaviH ityAdi // iti bAhrAdayaH // 10 // 101 gotre kuJjAdibhyazcapha |4|1|98 || kuJja bradhna zaGkha bhasman gaNa loman zaTha zAka zuNDA zubha vipAzu skanda skambha || iti kuJjAdiH // 11 // 101 naDAdibhyaH phak / 4|1199 // naDa cara ( vara ) baka muJja itika itiza upaka ( eka ) lamaka / zalaGka kalaGkaM ca / saptala vAjapya tika | agnizarmanvRSagaNe / prANa nara sAyaka dAsa mitra dvipa piGgara piGgala kiGkara kiGkala ( kAtara ) phAtala kAzyapa ( kuzyapa ) kAzya kAlya ( kAvya ) aja amuSma amuSya ) kRSNaraNau brAhmaNavAsiSThe / amitra ligu citra kumAra / kroSTu kroSTuM ca / loha durga stambha ziMzapA agra tRNa zakaTa sumanas sumata mimata Rc jalaMdhara yugaMdhara haMsaka daNDin hastin [ piNDa ] paJcAla camasin sukRtya sthiraka brAhmaNa caTaka badara azvala kharapa laGka indha atra kAmuka brahmadatta udumbara zoNa aloha daNDapa || iti naDAdiH // 12 // 101 anuSyAnantarye vidAdibhyo'J |8 | 1|104 || bida urva kazyapa kuzika bharadvAja upamanyu kilAta kandarpa ( kiMdarbha ) vizvAnara RSiSeNa ( RSTiSeNa ) RtabhAga haryazva priyaka Apastamba kUcavAra zaradvat zunaka ( zunak ) dhenu gopavana zibindu [ bhogaka ] bhAjana ( zamika ) azvAvatAna zyAmAka zyAmaka ( zyAvali ) zyAparNa harita kiMdAsa vayaska arkajUSa ( arkaluSa ) badhyoga viSNuvRddha pratibodha racita ( rathItara ) rathantara gaviSThira niSAda zabara alasa ) maThara ( mRDAku ) sRpAku mRdu punarbhU putra duhitR nanAndR / parastrI parazuM ca // iti bidAdiH // 13 // 102 gargAdibhyo yaJ | 4|1|105 // garga vatsa / vAjAse / saMkRti aja vyAghrapAt vidabhRt prAcInayoga ( agasti ) pulasti camasa rebha agniveza zaGkha zaTa zaka eka dhUma avaTa manas dhanaMjaya vRkSa vizvAvasu jaramANa lohita zaMsita babhru valgu DuDu zaGkha ligu puhalu mantu maGkhu Aligu jigISu manu tantu manAyI sUnu kathaka kanthaka RkSa tRkSa ( vRkSa ) [ tanu ] tarukSa talukSa taNDa vataNDa kapikata ( kapi kata ) kurukata anaDuh kaNva zakala gokakSa agastya kaNDinI yajJavalka parNavalka abhayajAta virohita vRSagaNa rahU - gaNa zaNDila varNaka ( caNaka ) culuka mudgala musala jamadagni parAzara jatUkarNa [ jAtUkarNa ] mahita mantrita azmaratha zarkarAkSa pUtimASa sthUrA adaraka [ araraka ] elAka piGgala kRSNa golanda ulUka titikSa bhiSaja [ bhiSaj ] [ bhiSNaj ] bhaDita bhaNDita dalbha cekita cikitsita devahU indra ekala pippala bRhadami [ sulohin ] sulAbhin uktha kuTIgu // iti gargAdiH // 14 // 102 azvAdibhyaH phaJ | 4|1|110 // azva azman zaGkha zudraka vida puTa Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNapAThe caturtho'dhyAyaH / 443 rohiNa khajUra ( khajUra ) [ khaJjAra vasta ] piJjUla bhaDila bhaNDila bhaDita bhaNDita [prakRta rAmoda ] kSAnta [ kAza tIkSNa golAGka arka vara sphuTa cakra zraviSTha ] pavinda pavitra gomin zyAma dhUma dhUmra vAgmin vizvAnara kuTa / zapa Atreye / jana jaDa khaDa grISma arha kita vizaMpa vizAla giri capala cupa dAsaka vailya (bailva ) prAcya [dharmya ] AnaDuhya / puMsi jAte / arjuna [prahRta ] sumanas durmanas mana (manas) [prAnta ] dhvana / Atreya bharadvAje / bharadvAja aatreye| utsa Atava kitava [vada dhanya pAda ] ziva khadira // ityazvAdiH // 15 // 102 zivAdibhyo'N / 4 / 1 / 112 // ziva proSTha proSThika caNDa jambha bhUri daNDa kuThAra kakubh ( kakubhA) anabhimlAna kohita mukha saMdhi muni kakutstha kahoDa kohaDa kahUya kahaya rodha kapiJjala ( kupiJjala ) khaJjana vataNDa tRNakarNa kSIrahada jalada parila [ pathaka ] piSTa haihaya [ pArSikA ] gopikA kapilikA jaTilikA badhirikA maJjIraka [ majiraka ] vRSNika khaJjAsa khaJjAha [ karmAra ] rekha lekha Alekhana vizravaNa ravaNa vartanAkSa grIvAkSa [ piTaka viTaka ] piTAka tRkSAka nabhAka UrNanAbha jaratkAru [pRthA utkSepa ] purohitikA surohitikA murohikA Aryazveta (aryazveta ) supiSTa masurakarNa mayUrakarNa [ khajUrakarNa ] kadUraka takSan RSTiSeNa gaGgA vipAza yaska lahya druhya ayasthUNa tRNakarNa (tRNa karNa) parNa bhalanda virUpAkSa bhUmi ilA sptnii| chacoH ndyaaH| triveNI trivaNaM ca // iti zivAdiH // AkRtigaNaH // 16 // - 103 zubhrAdibhyazca / 4 / 1 / 123 // zubhra viSTa pura ( viSTapura ) brahmakRta zatadvAra zalAthala zalAkAbhrU lekhAbhrU (lekhAbhra ) vikaMsA (vikAsa) rohiNI ruhiNI dharmiNI diz zAlUka ajabasti zakaMdhi vimAtR vidhavA zuka viza devatara zakuni zukra ugra jJAtala (zatala ) bandhakI sRkaNDu vini atithi godanta kuzAmba makaSTa zAtAhara pavaSTurika sunAman / lakSmaNazyAmayorvAsiSThe / godhA kRkalAsa aNIva pravAhaNa bharata ( bhArata ) bharama mRkaNDa karpUra itara anyatara AlIDha sudanta sudakSa suvakSas sudAman kadrutuda akazAya kumArikA kuThArikA kizorikA ambikA jihmAzin paridhi vAyudatta zakala zalAkA khaDUra kuberikA azokA gandhapiGgalA khaDonmattA anudRSTin ( anudRSTi ) jaratin balIvardin vigna bIja jIva zvan azman azva ajira // iti shubhraadiH|| AkRtigaNaH // 17 // 104 kalyANyAdInAmina ca / 4 / 1 / 126 // kalyANI subhagA durbhagA bandhakI anudRSTi anusRti ( anusRSTi ) jaratI balIvardI jyeSThA kaniSThA madhyamA parastrI // iti klyaannyaadiH||18|| Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm / 105 gRSTyAdibhyazca |4| 1 | 136 // gRSTi hRSTi bali hali vizri kudri ajabasti mitrayu || iti gRSTyAdiH // 19 // 444 106 revatyAdibhyaSThak / 4 / 1 / 146 // revatI adhapAlI maNipAlI dvArapAlI vRkavaJcin vRkabandhu vRkagrAha karNagrAha daNDagrAha kukkuTAkSa ( kakudAkSa ) cAmaragrAha // iti revatyAdiH // 20 // i 107 kurvAdibhyo NyaH | 4|1| 151 // kuru gargara maGguSa ajamAra rathakAra vAvadUka samrAjaH kSatriye / kavi mati ( vimati ) kApiJjalAdi vAk vAmaratha pitRmat indrajAlI eji vAtaki dAmoSNISi gaNakAri kaizori kuTa zAlAkA ( zalAkA ) mura pura erakA zubhra abhra darbha kezinI / venAcchandasi / zUrpaNAya zyAvanAya zyAvaratha zAvaputra satyaMkAra vaDabhIkAra pathikAra mUDha zakandhu zaGku zAka zAlin zAlIna kartR hartR ina piNDI takSan vAmarathasya kaNvAdivatsvaravarjam // iti kurvAdiH // 21 // 107 tikAdibhyaH phiJ | 4|1|154 || tika kitava saMjJAbAlazikha ( saMjJA bAlA zikhA ) uras zATya saindhava yamunda rUpya grAmya nIla amitra gokakSa kuru devaratha taitila aura sa kauravya bhauriki bhauliki caupayata caiTayata zIkayata kSaitayata vAjavata candramas zubha gaGgA vareNya supAman Arabdha bAka khalpaka vRSa lomaka udanya yajJa // iti tikAdiH // 22 // 107 vAkinAdInAM kukca | 4|1|158 // vAkina gaudhera kArkaza kAka laGkA / carmivarmiNornalopazca // iti vAkinAdiH // 23 // 108 kambojAluk |4|1| 175 // kamboja cola kerala zaka yavana // iti kambojAdiH // 24 // 108 na prAcyabhaMrgAdiyaudheyAdibhyaH / 4 / 1 / 178 // 1 bharga karUza kekaya kazmIra sAlva susthAla uras kauravya // iti bhargAdiH // 25 // 2 yaudheya zaukreya zaubhreya jyAvANeya dhaurteya dhArteya trigarta bharata uzInara || iti yaudheyAdiH // 26 // 111 bhikSAdibhyo'NU |4| 2|38 || bhikSA garbhiNI kSetra karISa aGgAra carmin dharmin sahasra yuvati padAti paddhati atharvan dakSiNA bharata viSaya zrotra // iti bhikSAdiH // 27 // 112 khaNDikAdibhyazca |4| 2|45 || khaNDakA vaDavA / kSudrakamAlavAt senAsaMjJAyAm / bhikSuka zuka ulUka dhan ahan yugavaratrA halabandhA // iti khaNDikAdiH // 28 // 112 pAzAdibhyo yaH / 4 |2| 49 // pAza tRNa dhUma vAtaM aGgAra pATala poTagala piTaka piTAka hala naTa vana // iti pAzAdiH // 29 // Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNapAThe caturtho'dhyAyaH / 445 112 * khalAdibhya inirvaktavyaH * |4| 2/51 // khala DAka kuTumba zAka kuNDalinI || iti khalAdirAkRtigaNaH // 30 // 112 rAjanyAdibhyo vuJ |4| 2|53 || rAjanya AmRta bAbhravya zAlaGkAyana daivayAtava (devayAta ) [ anIDa varatrA ] jAlaMdharAyaNa [ rAjAyana ] tela AtmakAmeya ambarISaputra vasAta bailvavana zailUSa udumbara tIvra bailvala ArjunAyana saMpriya dAkSi UrNanAbha // iti rAjanyAdirAkRtigaNaH // 31 // 112 bhaurikyAMyaiSukAryAdibhyo vidhabhaktalau | 4|2| 54 // 1 bhaurikI bhaulikI caupayata caupaTata ( caiTayata ) kANeya vANijaka vANikAjya ( vAlikAjya ) saikayata vaikayat // iti bhaurikyAdiH // 32 // 1 aiSukAri sArasyAyana ( sArasAyana ) cAndrAyaNa vyAkSAyaNa vyAkSAyaNa auDAyana jaulAyana khADAyana dAsamitri dAsamitrAyaNa zaudrAyaNa dAkSAyANa zApaNDAyana ( zAyaNDAmana ) tArkSyAyaNa zaubhrAyaNa sauvIra [ sauvIrAyaNa ] zapaNDa ( zayaNDa ) zauNDa zayANDi ( zayANDa ) vaizvamAnava vaizvadhyenava ( vaizvadhenava ) naDa tuNDadeva vizvadeva [ sApiNDi ] // ityaiSukAryAdiH // 33 // 113 RtUkthAdisUtrAntATThak ||2|60 // uktha lokAyata nyAsa nyAya punarukta nirukta nimitta dvipadA jyotiSa anupada anukalpa yajJa dharma carcA krametara lakSa (lakSaNa) saMhitA padakrama saMghaTa ( saMghaTTa) vRtti pariSad saMgraha gaNa [ guNa ] Ayurdeva ( Ayurveda ) // ityukthAdiH // 34 // 114 kramAdibhyo vun |4| 2|61 // kramapada zikSA mImAMsA sAman // iti kramAdiH // 35 // 114 vasantAdibhyaSThak / 4 |2| 63 // vasanta grISma varSA zarad zarat hemanta zizira prathama guNa carama anuguNa atharvan AtharvaNa // iti vasantAdiH // 36 // 195 saMphalAdibhyazca |4| 2|75 || saMkala puSkala uttama uDupa udveSa utpuTa kumbha nidhAna sudakSa sudatta subhUta supUta sunetra sumaGgala supiGgala sUta sikata pUtikA ( pUtika ) pUlAsa kUlAsa niveza ( gaveza) gambhIra itara An ahan loman veman caraNa (varuNa) bahula sadyoja abhiSikta gobhRt rAjabhRt bhalla malla mAla || iti saMkalAdiH // 37 // 115 suvAstvAdibhyo'N | 4|2|77 || suvAstu ( suvastu ) varNa bhaNDDu khaNDu sevAlin karpUran zikhaNDin garta karkaza zakaTIkarNa kRSNakarNa [ karka ] karkandhumatI go ahisaktha // iti suvAstvAdiH // 38 // 115 vuJcha kaThajila seniraDhaNyaypha kphiJikakThako 'rIhaNazArzvadarya kumudakozartRRNaprekSAimasekhisaMkIzabaila pakSa karNasutaMgamaprageMdi 12 Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm / varAhakamudAdibhyaH / 4 / 2 / 80 // 1 arIhaNa ( ahIraNa ) drudhaNa duhaNa bhalaga (bhagala ) ulanda kiraNa sAMparAyaNa krauSTrAyaNa auSTrAyaNa traigAyana maitrAyaNa bhAstrAyaNa vaimatAyaNa (vaimatAyana ) gaumatAyana somatAyaNa sausAyana dhaumatAyana saumAyana aindrAyaNa kauMdrAyaNa ( kaudrAyaNa ) khADAyana zANDilyAyana rAyaspoSa vipatha vipAza uddaNDa udazcana khANDavIraNa vIraNa kAzakRtsna jAmbavata ziMzapA raivata (revata ) bilba suyajJa zirISa badhira jambu khadira suzarman ( sazarman ) bhalatR bhalandana khaNDu kalana yajJadatta // ityriihnnaadiH|| 39 // ____2 kRzAzva ariSTa arizma vezman vizAla lomaza romaza romaka lomaka zabala kUTavarcala suvarcala sukara sUkara prAtar (pratara) sadRza puraga purAga mukha dhUma ajina vinata avanata kuvidyAsa (kuviTyAsa) parAzara arus ayas maudgalyAkara ( maudgalya yukr)|| iti kRshaashvaadiH||40|| 3 Rzya ( hRSya ) nyagrodha zara nilIna [ niyAsa nivAta ] nidhAna nibandhana (nibandha) [vibaddha ] parigUDha [ upagUDha ] asani sita mata vezman uttarAzman azman sthUlabAhu khadira zarkarA anaDuha ( anaDDah ) araDDa parivaMza veNu vIraNa khaNDa daNDa parivRtta kardama aMzu // ityshyaadiH||41|| 4 kumuda zarkarA nyagrodha ikkaTa saMkaTa kaGkaTa garta bIja parivApa niryAsa zakaTa kaca madhu zirISa azva azvattha balvaja yavAsa kUpa vikakaTa dazagrAma // iti kumudaadiH|| 42 // __5 kAza pAza azvattha palAza pIyUkSA caraNa vAsa naDa vana kardama kacchUla kaGkaTa guha bisa tRNa karpUra barbara madhura graha kapittha jatu sIpAla / / iti kaashaadiH||43|| 6 tRNa naDa mUla vana parNa varNa varANa bila pula phala arjuna arNa yuvarNa bala caraNa busa // iti tRNAdiH // 44 // 7 prekSA phalakA (halakA) bandhukA dhruvakA kSipakA nyagrodha ikkaTa kaGkaTa saMkaTa kaTa kUpa buka puka puTa maha parivApa yavASa dhuvakA garta kUpaka hiraNya // iti prekssaadiH||45|| - 126 // 8 azman yUtha USa mIna nada darbha vRnda guda khaNDa naga zikhA kITa pAma kanda kAnda kula gaha guDa kuNDala pIna guha // ityazmAdiH // 46 // __9 sakhi agnidatta vAyudatta sakhidatta [gopila ] bhallapAla ( bhalla pAla) cakra cakravAka chagala azoka karavIra vAsava vIra pUra vajra kuzIraka zIhara (sIhara ) saraka sarasa samara samala surasa roha tamAla kadala saptala // iti sakhyAdiH // 47 // 10 saMkAza kapila kazmIra [ samIra ] sUrasena saraka sUra / supathinpantha ca / (yUpa yUtha ) aMza aGga nAsA palita anunAza azman kUTa malina daza kumbha zIrSa ciranta (virata) samala sIra paJjara mantha nala roman loman pulina supari kaTipa sakarNaka vRSTi tIrtha agasti vikara nAsikA // iti sNkaashaadiH||48|| Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNapAThe cturtho'dhyaayH| 447 11 bala cula nala dala vaTa lakula urala puskha ( pula ) mUla ulaDDula ( ula Dula ) vana kula // iti blaadiH||49|| 12 pakSa tukSa tuSa kuNDa aNDa kambalikA valika citra asti / pathaH pantha ca / kumbha sIraka saraka sakala sarasa samala atizvan roman loman hastin makara lomaka zIrSa nivAta pAka sahaka (siMhaka) aGkuza suvarNaka haMsaka hiMsaka kutsa bila khila yamala hasta kalA sakarNaka // iti pakSAdiH // 50 // 13 karNa vasiSTha arka arkaluSa drupada AnaDuhya pAJcajanya sphig (sphija ) kumbhI kuntI jitvan jIvanta kuliza ANDIvat (ANDIvata) naiva jaitra Akana ( Anaka ) // iti krnnaadiH||51|| 14 sutaMgama municita vipravacita mahAcitta mahAputra skhana zveta gaDika (khaDika ) zukra vina bIjavApin ( bIja vApin ) arjuna zvan ajira jIva khaNDita karNa vigraha // iti sutaMgamAdiH // 52 // 15 pragadin magadin madadin kavila khaNDita gadita cUDAra bhaDAra mandAra kovidAra // iti prgdyaadiH||53|| 16 varAha palAzA (palAza ) zerISa (zirISa ) pinaddha nibaddha balAha sthUla vidagdha [vijagdha ] nimagna [ nibhagna ] bAhu khadira zarkarA // iti varAhAdiH // 54 / / 17 kumuda gomatha rathakAra dazagrAma azvattha zAlmali [ zirISa ] munisthala kuNDala kUTa madhukarNa ghAsakunda zucikarNa // iti kumudaadiH||55|| 117 varaNAdibhyazca / 4 / 2 / 82 // varaNA zRGgI zAlmali zuNDI zayANDI parNI tAmraparNI goda AliGgayayAna jAlapadI (jAnapadI) jambU puSkara cammA pampA valgu ujrayinI gayA mathurA takSazilA urasA gomatI valabhI // iti varaNAdiH // 56 // 117 madhvAdibhyazca / 4 / 2 / 86 // madhu bisa sthANu veNu karkandhu zamI karIra hima kizarA zaryANa marut vArdAlI zara iSTakA Asuti zakti AsandI zakala zalAkA AmiSI ikSu roman ruSTi ruSya takSazilA kaDa vaTa veTa // iti madhvAdiH // 57 // 117 utkarAdibhyazchaH / 4 / 2 / 90 // utkara saMphala zaphara pippala pippalImUla azman suvarNa khalAjina tika kitava aNaka traivaNa picuka azvattha kAza kSudra bhasvA zAla janyA ajira carman utkroza zAnta khadira zUrpaNAya zyAvanAya naivAkava tRNa vRkSa zAka palAza vijigISA aneka Atapa phala saMpara arka garta agni vairANaka iDA araNya nizAnta parNa nIcAyaka zaMkara avarohita kSAra vizAla vetra arIhaNa khaNDa vAtAgAra mantraNAha indravRkSa nitAntavRkSa ArdravRkSa // ityutkarAdiH // 58 // Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 siddhAntakaumudyAm / / 118 naDAdInAM kukca / 4 / 2 / 91 // naDa plakSa bilva veNu vetra vetasa ikSu kASTha kapota tRNa / kruJcA haskhatvaM ca / takSannalopazca // iti naDAdiH // 59 // 118 katryAdibhyo DhakaJ / 4 / 2 / 95 // katri umbhi puSkara puSkala modana kumbhI kuNDina nagarI mAhiSmatI varmatI ukhyA grAma / kuDyAyA yalopazca // iti katryAdiH 60 118 nadyAdibhyo Dhak / 4 / 2 / 97 // nadI mahI vArANasI zrAvastI kauzAmbI vanakauzAmbI kAzaparI kAzaphArI ( kAzapharI ) khAdirI pUrvanagarI pAThA mAyA zAlvadA setkii| vADavAyA vRSe // iti ndyaadiH|| 61 // . 119 prasthottarapadapaladyAdikopadhAdaN / 4 / 2 / 110 // paladI pariSad romaka vAhIka kalakITa bahukITa jAlakITa kamalakITa kamalakIkara kamalabhidA goSThI naikatI parikhA zUrasena gomatI paTaccara udapAna yakRlloma // iti pldyaadiH|| 62 // 120 kAzyAdibhyaSTaciThau / 4 / 2 / 116 // kAzi cedi (vedi) sAMyAti saMvAha acyuta modamAna zakulAda hastikarpU kunAman hiraNya karaNa govAsana bhAraGgI ariMdama aritra devadatta dazagrAma zauvAvatAna yuvarAja uparAja devarAja modana sindhumitra dAsamitra sudhAmitra somamitra chAgamitra sAdhAmitra ( sadhamitra ) / ApadAdipUrvapadAtkAlAntAt / Apad Urdhva tat // iti kAzyAdiH // 63 // 121 dhUmAdibhyazca / 4 / 2 / 127 // dhUma paDaNDa zazAdana arjunAva mAhakasthalI AnakasthalI mAhiSasthalI mAnasthalI adRsthalI madrakasthalI samudrasthalI dANDAyanasthalI rAjasthalI videha rAjagRha sAtrAsAha zappa mitravardha ( mitravardha) majjAlI madrakUla AjIkUla vyahava (nyAhAva) tryahava (tryAhAva ) saMsphAya barbara vartya garta Anarta mAThara pAtheya ghoSa pallI ArAjJI dhArtarAjJI Avaya tIrtha / kUlAtsauvIreSu / samudrAnnAvi manupye ca / kukSi antarIpa dvIpa aruNa ujjayanI paTTAra dakSiNApatha sAketa // iti dhUmAdiH // 64 // 121 kacchAdibhyazca / 4 / 2 / 133 // kaccha sindhu varNa gandhAra madhumat kamboja kazmIra sAlva kuru anuSaNDa dvIpa anUpa ajavAha vijApaka kaltara raGku // iti kcchaadiH||65|| 121 gahAdibhyazca / 4 / 2 / 138 // gaha antastha sama viSama madhya / madhyaMdina caraNe / uttama aGga vaGga magadha pUrvapakSa aparapakSa adhamazAkha uttamazAkha ekazAkha samAnazAkha samAnagrAma ekagrAma ekavRkSa ekapalAza iSvagra iSvanIka avasyandana kAmaprastha khADAyana kATheraNi lAveraNi saumitri zaiziri Asut daivazarmi zrauti AhiMsi Amitri vyADivaiji Adhyazvi AnRzaMsi zauGgi Amizarmi bhauji vArATakI vAlmikI (vAlmIki ) kSaimavRddhi Azvatthi audgAhamAni aikavindavi dantAgra haMsa tatvagra ( tantvagra ) uttara antara ( anantara ) mukhapArzvatasorlopaH / janaparayoH kukca / devasya ca // iti ghaadiH|| veNukAdibhyazchaN // AkRtigaNaH // 66 // Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNapAThe caturtho'dhyAyaH / 449 123 saMdhivelAtunakSatrebhyo'N / 4 / 3 / 16 // saMdhivelA saMdhyA amAvAsyA trayodazI caturdazI paJcadazI paurNamAsI pratipat / sNvtsraatphlprvnnoH|| iti sNdhivelaadiH||67|| 125 digAdibhyo yat / 4 / 3 / 54 // diz varga pUga gaNa pakSa dhAyya mitra medhA antara pathin rahas alIka ukhA sAkSin deza Adi anta mukha jaghana megha yUtha / udakAsaMjJAyAm / jJAya (nyAya ) vaMza veza kAla AkAza // iti digAdiH // 68 // 125 * parimukhAdibhyazca * / 4 / 3 / 59 // parimukha parihanu paryoSTha paryulUkhala parisIra upasIra upasthUNa upakalApa anupatha anupada anugaGga anutila anusIta anusAya anusIra anumASa anuyava anuyUpa anuvaMza pratizAkha // iti primukhaadiH|| 69 // 125 * adhyAtmAdibhyazca * / 4 / 3 / 60 // adhyAtma adhideva adhibhUta ihaloka paraloka // ityadhyAtmAdirAkRtigaNaH // 70 // 126 anngynaadibhyH|4|3|73 // Rgayana padavyAkhyAna chandomAna chandobhASA chandoviciti nyAya punarukta nirukta vyAkaraNa nigama vAstuvidyA kSatravidyA aGgavidyA vidyA utpAta utpAda udyAva saMvatsara muhUrta upaniSad nimitta zikSA bhikSA // ityRgayanAdiH 71 127 zuNDikAdibhyo'N / 4 / 3 / 76 // zuNDika kRkaNa kRpaNa sthaNDilA udapAna upala tIrtha bhUmi tRNa parNa // iti zaNDikAdiH // 72 // 127 zaNDikAdibhyo jyH|4|3|92 // zaNDika sarvasena sarvakeza zaka zaTa raka zaGkha bodha // iti shnnddikaadiH||73|| - 127 sindhutakSazilAdibhyo'Nau / 4 / 3 / 93 // 1 sindhu varNa madhu mata kamboja sAlva kazmIra gandhAra kiSkindhA urasA darada (darad ) gandikA // iti sindhvaadiH||74|| 2 takSazilA vatsoddharaNa kairmedura grAmaNI chagala kroSTakarNa siMhakarNa saMkucita kiMnara kANDadhAra parvata avasAna barbara kaMsa // iti tkssshilaadiH||7|| 130 zaunakAdibhyazchandasi / 4 / 3 / 106 // zaunaka vAjasaneya zAGgarava zAneya zASpeya khADAyana stambha skandha devadarzana rajjabhAra rajakaNTha kaThazATha kaSAya tala taNDa puruSAMsaka azvapeja // iti zaunakAdiH // 76 // 130 kulAlAdibhyo buJ / 4 / 3 / 118 // kulAla varuDa cANDAla niSAda karmAra senA sirindhra (siridhri ) sairindhra devarAja parSat ( pariSat ) vadhU madhu ruru rudra anaDuh brahman kumbhakAra zvapAka // iti kulaalaadiH|| 77 // 141 raivatikAdibhyazchaH / 4 / 3 / 131 // raivatika khApizi kSamavRddhi gauragrIva (gauragrIvi ) audamedhi audavApi baijavApi // iti raivtikaadiH||78|| Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 siddhAntakaumudyAm / 130 bilvAdibhyo'N | 4 | 3 | 136 // bilva trIhi kANDa mudga masUra godhUma ikSu veNu gavedhukA karpAsI pATalI karkandhU kuTIra // iti bilvAdiH // 79 // 130 palAzAdibhyo vA | 4 | 3 | 141 // palAza khadira ziMzapA spandana pulAka karIra zirISa yavAsa vikaGkata // iti palAzAdiH // 80 // 130 nityaM vRddhazarAdibhyaH | 4 | 3 | 144 // zara darbha mRd ( mRt) kuTI tRNa soma balvaja // iti zarAdiH // 81 // 131 tAlAdibhyo'N ||3|152 || tAlAddhanuSi / bArhiNa indrAliza indrAdRza indrAyudha caya zyAmAka pIyUkSA // iti tAlAdiH // 82 // 131 prANirajatAdibhyo'J ||3|154 // rajata sIsa loha udumbara nIpa dAru rohitaka bibhItaka pItadAru tIvradAru trikaNTaka kaNTakAra || iti rajatAdiH // 83 // 131 lakSAdibhyo'N | 4 | 3 | 164 // lakSa nyagrodha azvattha iGgudI zigru ruru ka bRhatI // iti prakSAdiH // 84 // 131 harItakyAdibhyazca | 4 | 3 | 167 // harItakI kozAtakI nakharaJjanI za dADI doDI zvetapAkI arjunapAkI drAkSA kAlA dhvAkSA gabhIkA kaNTakArikA pippalI cimpA ( ciJcA) zephAlikA // iti haritakyAdiH // 85 // 132 * mAzabdAdibhya upasaMkhyAnam * |4|4|1 || mAzabdaH nityazabdaH kAryazabdaH // iti mAzabdAdiH / / 86 / / 132 * Ahau prabhUtAdibhyaH * |4|4|1 // prabhUta paryApta // iti prabhUtAdiH 87 132 * pRcchatau sunAtAdibhyaH * | 4|4|1 || sunAta sukharAtri sukhazayana // iti sunAtAdiH // 88 // 132 * gacchatau paradArAdibhyaH * |4|4|1 || paradAra gurutalpa iti paradArAdiH // 89 // 132 parpAdibhyaH SThan | 4|4|10|| parpa azva azvattha ratha jAla nyAsa vyAla / pAdaH pa || iti parpAdiH // 90 // 132 vetanAdibhyo jIvati |4|4|12 // vetana vAhana ardhavAha dhanurdaNDa jAla veza upaveza preSaNa upavasti sukha zayyA zakti upaniSad upadeza sphij (sphija ) pAda upastha upasthAna upahasta || iti vetanAdi: // 91 // 133 haratyutsaGgAdibhyaH / 4|4|15 // utsaGga uDupa utputa utpanna utpuTa piTaka piTAka // ityutsaGgAdiH // 92 // 133 bhastrAdibhyaH SThan | 4|4|16 // bhastrA bharaTa maraNa zIrSabhAra zIrSebhAra aMsabhAra aMsebhAra // iti bhastrAdiH // 93 // Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNapAThe caturtho'dhyAyaH / 451 133 nivRtte'kssyuutaadibhyH|4|4|19|| akSayUta [jAnuprahRta ] jaGghAprahRta javAhata pAdakhedana kaNTakamardana gatAnugata gatAgata yAtopayAta anugata // ityakSadyUtAdiH // 94 // 134 aNmahiSyAdibhyaH / 4 / 4 / 48 // mahiSI prajApati prajAvatI pralepikA vilepikA anulepikA purohita maNipAlI anuvAraka [ anucAraka ] hotR yajamAna // iti mhissyaadiH||95|| 134 kisarAdibhyaSThan / 4 / 4 / 53 // kisara narada nalada syAgala gatara guggulu uzIra haridrA haridru pargI ( parNI) // iti kisarAdiH // 96 // 135 chatrAdibhyo nnH|4|4|62 // chatra zikSA praroha sthA bubhukSA curA titikSA upasthAna kRSi karman vizvadhA tapas satya anRta vizikhA vizikA bhakSA udasthAna puroDA vikSA cukSA mandra // iti chtraadiH||97|| 136 pratijanAdibhyaH khaJ / 4 / 4 / 99 // pratijana idaMyuga saMyuga samayuga parayuga parakula parasyakula amuSyakula sarvajana vizvajana mahAjana paJcajana // iti prtijnaadiH||98|| 136 kathAdibhyaSThaJ / 4 / 4 / 102 // kathA vikathA vizvakathA saMkathA vitaNDA kuSTa vid ( kuSThavit ) janavAda janevAda janovAda vRtti saMgraha guNa gaNa Ayurveda // iti kathAdiH // 99 // 137 guDAdibhyaSThaJ / 4 / 4 / 103 // guDa kulmASa saktu apUpa mAMsaudana ikSu veNu saGgrAma saMghAta saMkrAma saMvAha pravAsa nivAsa upavAsa // iti guDAdiH // 10 // pnycmo'dhyaayH| 137 ugavAdibhyo yat / 5 / 1 / 2 // go havis akSara viSa barhis aSTakA svadA yuga medhA suc / nAbhi nabhaM ca / zunaH saMprasAraNaM vA ca dIrghatvaM tatsaMniyogena cAntodAttatvam / Udhaso'naG / kUpa khada dara khara asura adhvan (adhvana) kSara veda bIja dIsa (dIpta ) // iti ugavAdiH // 1 // 137 vibhASA havirapUpAdibhyaH / 5 / 1 / 4 // apUpa taNDula abhyuSa ( abhyUSa) abhyoSa avoSa abhyeSa pRthuka odana sUpa pUpa kiNva pradIpa musala kaTaka karNaveSTaka irgala argala / annavikArebhyazca / yUpa sthUNA dIpa azva patra // itypuupaadiH||2|| 138 asamAse niSkAdibhyaH / 5 / 1 / 20 // niSka paNa pAda mASa vAha droNa SaSTi // iti niSkAdiH // 3 // 140 goyaco'saMkhyAparimANAzvAderyat / 5 / 1 / 39 // azva azman gaNa UrNA ( urma ) umA bhaGgA kSaNa (gaGgA) varSA vasu // ityshvaadiH||4|| Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 siddhAntakaumudyAm / 141 taddharati vahatyAvahati bhArAdvaMzAdibhyaH / 5 / 1 / 50 // vaMza kuTaja balvaja mUla sthUNA sthUNa akSa azman azva zlakSNa mUla ikSu khaTvA // iti vNshaadiH||5|| 142 chedAdibhyo nityam / 5 / 1 / 64 // cheda bheda droha doha narti ( narta ) karSa tIrtha saMprayoga viprayoga prayoga viprakarSa preSaNa saMprazna viprazna vikarSa prakarSa / virAga viraGgaM ca // iti chedaadiH||6|| 142 daNDAdibhyo yaH / 5 / 1 / 66 // daNDa musala madhuparka kazA ardha megha medhA suvarNa udaka vadha yuga guhA bhAga ibha bhaGga // iti dnnddaadiH||7|| 144 * mahAnAmyAdibhyaH SaSThyantebhya upasaMkhyAnam * / 5 / 1 / 94 // mahAnAmnI Adityavrata godAna // iti mahAnAmnyAdiH // 8 // 144 * avAntaradIkSAdibhyo DinirvaktavyaH * // 5 / 1 / 94 // avAntaradIkSA tilavata devavrata // ityvaantrdiikssaadiH||9|| 144 vyuSTAdibhyo'N / 5 / 1 / 97 // vyuSTa nitya niSkramaNa pravezana upasaMkramaNa tIrtha AstaraNa saGgrAma saMghAta agnipada pIlumUla ( pIlu mUla ) pravAsa upavAsa // iti vyussttaadiH||10|| 144 tasmai prabhavati saMtApAdibhyaH / 5 / 1 / 101 // saMtApa saMnAha saMyAma saMyoga saMparAya saMvezana saMpeSa niSpeSa sarga nisarga visarga upasarga pravAsa upavAsa saMghAta saMveza saMvAsa saMmodana saktu / mAMsaudanAdvigRhItAdapi // iti saMtApAdiH // 11 // 145 * tasmaiprakaraNe upavastrAdibhya upasaMkhyAnam * / 5 / 1 / 105 // upavastra prAzitR cUDA zraddhA // ityupvstraadiH||12|| 145 anupravacanAdibhyazchaH / 5 / 1 / 111 // anupravacana utthApana upasthApana saMvezana pravezana anupravezana anuvAsana anuvacana anuvAcana anvArohaNa prArambhaNa ArambhaNa ArohaNa // itynuprvcnaadiH||13|| ___145 * svargAdibhyo yadvaktavyaH * / 5 / 1 / 111 // varga yazasa Ayusa kAma dhana // iti svargAdiH // 14 // - 145 * puNyAhavAcanAdibhyo lugvaktavyaH * / 5 / 1 / 111 // puNyAhavAcana khastivAcana zAntivAcana // iti puNyAhavAcanAdiH // 15 // 146 pRthvAdibhya imanijvA / 5 / 1 / 122 // pRthu mRdu mahat paTu tanu laghu bahu sAdhu Azu uru guru bahula khaNDa daNDa caNDa akiMcana bAla hoDa pAka vatsa manda khAdu hrakha dIrgha priya vRSa Rju kSipra kSudra aNu // iti pRthvaadiH||16|| 146 varNadRdAdibhyaH Syazca / 5 / 1 / 123 // dRDha vRDha parivRDha bhRza kRza vakra zukra Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNapAThe paJcamo'dhyAyaH / 453 cukra Amra kaSTa lavaNa tAmra zIta uSNa jaDa badhira paNDita madhura mUrkha mUka sthira veryAta - lAtamatimanaHzAradAnAm / samo matimanasoH / javana // iti dRDhAdiH // 17 // 146 guNavacanabrAhmaNAdibhyaH karmaNi ca / 5 / 1 / 124 // brAhmaNa vADava mANava / arhato num / cora dhUrta ArAdhaya virAdhaya aparAdhaya uparAdhaya ekabhAva dvibhAva tribhAva anyabhAva akSetrajJa saMvAdin saMvezin saMbhASin bahubhASin zIrSaghAtin vighAtin samastha viSamastha paramastha madhyastha anIzvara kuzala capala nipuNa pizuna kutUhala kSetrajJa vizva bAliza alasa duHpuruSa kApuruSa rAjan gaNapati adhipati gaDDula dAyAda vizasti viSama vipAta nipAta / sarvavedAdibhyaH svArthe / caturvedasyobhayapadavRddhizca / zauTIra || AkRtigaNo'yam // iti brAhmaNAdiH // 18 // 146 * caturvarNAdibhya ubhayapadavRddhizca * | 5 | 1|124 || caturvarNa caturAzrama sarvavidya triloka trikhara SaDguNa senA anantara saMnidhi samIpa upamA sukha tadartha iti maNi // iti caturvarNAdiH // 19 // 147 patyanta purohitAdibhyo yak | 5|2| 128 // purohita / rAjAse grAmika fufuse suhita bAlamanda ( bAla manda ) khaNDika daNDika varmika karmika dharmika zIlika sUtika mUlika tilaka aJjalika ( aJjanika ) rUpika RSika putrika avika chatrika parthika pathika parmika pratIka sArathi Astika sUcika saMrakSa sUcaka ( saMrakSasUcaka ) nAstika ajAnika zAkkara nAgara cUDika || iti purohitAdiH // 20 // prANabhRjjAtivayovacanodgAtrAdibhyo'J | 5 | 1|129 // 147 udgAtR unnetR pratihartR prazAstR hotR potR hartR rathagaNaka pattigaNaka su duSThu adhvaryu vadhU subhaga mantra // ityudgAtrAdiH // 21 // 147 hAyanAntayuvAdibhyo'N | 5 | 1|130 // yuvan sthavira hotR yajamAna puruSAse / bhrAtR kutuka zramaNa ( zravaNa ) kaTuka kamaNDalu kustrI sustrI duHstrI suhRdaya durhRdaya suhRd durhRd subhrAtR durbhrAtR vRSala parivrAjaka sabrahmacArin anRzaMsa / hRdayAse / kuzala capala nipuNa pizuna kutUhala kSetrajJa / zrotriyasya yalopazca // iti yuvAdiH // 22 // 147 dvandvamanojJAdibhyazca | 5|1|133 // manojJa priyarUpa abhirUpa kalyANa medhAvin ADhya kulaputra chAndasa chAtra zrotriya cora dhUrta vizvadeva yuvan kuputra grAmaputra grAmakulAla grAmaDa (grAmaSaNDa ) grAmakumAra sukumAra bahula avazyaputra amuSyaputra amuSyakula sAraputra zataputra // iti manojJAdiH // 23 // 149 tasya pAkamUle pIlvAdikarNAdibhyaH kuNabjAhacau |5|2|24 || 1 pIlu karkandhU (karkandhu) zamI karIra bala ( kuvala ) badara azvattha // khadira iti pIlvAdiH // 24 // Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 siddhAntakaumudyAm / 2 karNa akSi nakha keza pAda gulpha bhrU zRGga danta oSTha pRSTha || iti karNAdiH // 25 // 150 tadasya saMjAtaM tArakAdibhya itac | 5|2| 36 || tArakA puSpakarNaka maJjarI RjISa kSaNa sUtra mUtra niSkramaNa purISa uccAra pracAra vicAra kuDmala kaNTaka musala mukula kusuma kutUhala stabaka ( stavaka ) kisalaya pallava khaNDa vega nidrA mudrA bubhukSA dhenuSyA pipAsA zraddhA abhra pulaka aGgAraka varNaka droha sukha duHkha utkaNThA bhara vyAdhi varman traNa gaurava zAstra taraMga tilaka candraka andhakAra garva kumura ( mukura ) harSa utkarSa raNa kuvalaya gardha kSudh sImanta jvara gara roga romAJca SaNDA kajjala tRp koraka kallola sthapuTa phala kaJcuka zRGgAra aGkura zaivala bakula zvabhra ArAla kalaGka kardama kandala mUrcchA aGgAra hastaka pratibimba vinatatra pratyaya dIkSA garja / garbhAdaprANini // iti tArakAdirAkRtigaNaH // 26 // 151 vimuktAdibhyo'N |5|2|61 // vimukta devAsura rakSosura upasada suvarNa parisAraka sadasat vasu marut patnIvat vasumat mahIyatva satvata barhavat dazArNa dazArha vayas havirdhAna patatrin mahitrI asyahatya somApUSan iDA ammAviSNU urvazI vRtrahan // iti vimuktAdiH // 27 // 151 goSadAdibhyo vun |5|2|62 // goSada iSetvA mAtarizvan devasyatvA devIrApaH kRSNosyAkhareSThaH devIM dhiyA ( devIMdhiyaM ) rakSohaNa yuJjAna aJjana prabhUta pratUrta kRzAnu ( kRzAku ) // iti goSadAdiH // 28 // 151 AkarSAdibhyaH kan | 5|2|64 // AkarSa ( AkaSa ) tsaru pizAca picaNDa azani azman nicaya jaya caya vijaya Acaya naya pAda dIpa hada hAda hlAda gadgada zakuni // ityAkarSAdiH // 29 // 152 iSTAdibhyazca |5|2|88 // iSTa pUrta upAsAdita nigadita parigadita darivAdita nikathita niSAdita nipaThita saMkalita parikalita saMrakSita parirakSita arcita gaNita avakIrNa Ayukta gRhIta AmrAta zruta adhIta avadhAna Asevita avadhArita avakalpita nirAkRta upakRta upAkRta anuyukta anugaNita anupaThita vyAkulita // itISTAdiH // 30 // 153 rasAdibhyazca / 5/2/95 // rasa rUpa varNa gandha sparza zabda sneha bhAva / guNAt ekAcaH // iti rasAdiH // 31 // 154 sidhmAdibhyazca | 5 | 2|97 || sidhma gaDDa maNi nAbhi bIja vINA kRSNa niSpAva pAMsu pArzva pazu hanu sakta mAsa (mAMsa) pASNidhamanyordIrghazca / vAtadantabalalalATAnAmUca / jaTAghaTAkAlAH kSepe / parNa udaka prajJA saktha karNa sneha zIta zyAma piGga pitta Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNapAThe paJcamo'dhyAyaH / 455 puSka pRthu mRdu maNDa patra caTu kapi gaNDu granthi zrI kuza dhArA vaman pakSman zleSman peza niSvAda kuNDa / kSudrajantUpatApayozca // iti sidhmaadiH|| 32 // 154 lomAdipAmAMdipicchAdibhyaH zanelacaH / 5 / 2 / 100 // 1 loman roman babhru hari giri karka kapi muni taru // iti lomAdiH // 33 // 2 pAman vAman veman heman zleSman kadru (kadra) vali sAman USman kRmi / aGgAkalyANe / zAkIpalAlIdadrUNAM hakhatvaM ca / viSvagityuttarapadalopazcAkRtasaMdheH / lakSmyA acca // iti paamaadiH|| 34 // 3 picchA uras dhuvaka dhruvaka / jaTAghaTAkAlAH kSepe / varNa udaka paGka prajJA // iti picchaadiH|| 35 // 154 * jyotlAdibhya upasaMkhyAnam / 5 / 2 / 103 // jyotsnA tamisrA kuNDala kutapa visarpa vipAdikA // iti jyotlaadiH|| 36 // 155 vrIhyAdibhyazca / 5 / 2 / 116 // vrIhi mAyA zAlA zikhA mAlA mekhalA kekA aSTakA patAkA carman karman varman daMSTrA saMjJA vaDavA kumArI nau vINA balAkA yava khada nau kumArI / zIrSAnnaJaH // iti vrIhyAdiH // 37 // 155 tundAdibhya ilacca / 5 / 2 / 117 // tunda udara picaNDa yava vrIhi / khAnAdvivRddhau // iti tundAdiH // 38 // 156 arzaAdibhyo'c / 5 / 2 / 127 // arzas uras tunda catura palita jaTA ghaTA ghATA abhra agha kardama amla lavaNa / khAGgAddhInAt / varNAt // ityrshaadiraakRtignnH|| 39 // 156 sukhAdibhyazca / 5 / 2 / 131 // sukha duHkha tRpta kRcchra asra ( Azra) Asra alIka kaphiNa soDha pratIpa zIla hala / mAlA kSepe / kRpaNa praNAya (praNaya ) dala kakSa // iti sukhaadiH||40|| 156 puSkarAdibhyo deze / 5 / 2 / 135 // puSkara padma utpala tamAla kumuda naDa kapittha bisa mRNAla kardama zAlUka vigarha karISa zirISa yavAsa pravAha hiraNya kairava kallola taTa taraGga paGkaja saroja rAjIva nAlIka saroruha puTaka aravinda ambhoja abja kamala kallola payas // iti puSkarAdiH // 41 // 157 balAdibhyo matubanyatarasyAm / 5 / 2 / 136 // bala utsAha udbhAsa udvAsa uddAsa zikhA kula cUDA sUla kUla AyAma vyAyAma upayAma Aroha avaroha parINAha yuddha // iti blaadiH|| 42 // 158 * dRzigrahaNAdbhavadAdiyoga eva * / 5 / 3 / 14 // bhavAn dIrghAyuH devAnAMpriyaH AyuSmAn // iti bhavadAdiH // 43 // Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 siddhAntakaumudyAm / 163 devapathAdibhyazca | 5 | 3 | 100 || devapatha haMsapatha vAripatha rathapatha sthalapatha karipatha ajapatha rAjapatha zatapatha zaGkupatha sindhupatha siddhagati uSTragrIva vAmarajju hasta indra daNDa puSpa matsya // iti devapathAdirAkRtigaNaH // 44 // 163 zAkhAdibhyo yaH | 5|3|103 // zAkhA mukha jaghana zRGga megha abhra caraNa skandha skanda uras ziras agra zaraNa // iti zAkhAdiH // 45 // 163 zarkarAdibhyo'Na |5|3 | 107 || zarkarA kapAlikA kapATikA kapiSThikA ( kaniSThikA) puNDarIka zatapatra goloman loman gopuccha narAcI nakula sikatA // iti zarkarAdiH // 46 // 163 aGgulyAdibhyaSThak / 5 | 3 | 108 || aGgulI bharuja babhru valgu maNDara maNDala zaSkulI hari kapi muni ruha khala udazvit goNI uras kuliza // ityaaGgulyAdiH // 47 // 163 dAmanyAditrigartaSaSThAcchaH | 5 | 3 | 116 // dAmani aulapi baijavApi audaki audaki acyutanti ( Acyutanti ) acyutadanti ( Acyutadanti ) zAkuntaki Adita auDavi kAkadantaki zAtruMtapi sArvaseni bindu baindavi tulabha mauJjAyani kAkandI sAvitrI // iti dAmanyAdiH // 48 // 164 pavadiyaudheyAdibhyo'NI | 5|3|117 // 1 pazu asura rakSas bAhrIka vayas vasu marut sattvat dazArha pizAca azani karSApaNa // iti parzvAdiH // 49 // 2 yaudheya kauzeya zaukreya zautreya dhaurteya dhArteya jyAghANeya trigarta bharata uzInara || iti yaudheyAdiH // 50 // 164 sthUlAdiH prakAravacane kan |5|4 | 3 || sthUla aNu mASeSu ( mASa iSu ) kRSNa tileSu / yava vrIhiSu / ikSu tila pAdya kAlAvadAta surAyAm / gomUtra AcchAdane / surA ahau / jIrNa zAliSu / patramUla samasto vyastazca / kumArIputra kumArIzvazura maNi // iti sthUlAdi: // 51 // 165 yAvAdibhyaH kan | 5|4|29 // yAva maNi asthi tAlu jAnu sAndra pItastamba / RtAvuSNazIte / pazau lUnavipAte / aNu nipuNe / putra kRtrime / snAta vedasamAptau / zUnya rikte / dAna kutsite / tanu sUtre / Iyasazca / jJAta ajJAta / kumArI krIDanakAni ca (kumArakrIDanakAni ca ) || iti yAvAdiH // 52 // 166 vinayAdibhyaSThak |5|4|34|| vinaya samaya / upAyo hakhatvaM ca / saMprati saMgati kathaMcit akasmAt samAcAra upacAra samAya ( samayAcAra ) vyavahAra saMpradAna samutkarSa samUha vizeSa atyaya // iti vinayAdiH // 53 // 166 prajJAdibhyazca | 5 | 4 | 38 || prajJa vaNij uzija uSNija pratyakSa vidvas vidvan SoDan vidyAmanas zrotra zarIre / juhvat / kRSNa mRge / cikIrSat / cora zatru Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNapAThe ssssttho'dhyaayH| 457 yodha cakSus vasu enas marut kruzca satvat dazArha vayas vyAkRta asura rakSas pizAca azani kArSApaNa devatA bandhu // iti prajJAdiH // 54 // 166 * AdyAdibhya upasaMkhyAnam * // 5 / 4 / 44 // Adi madhya anta pRSTha pArzva // ityAdyAdirAkRtigaNaH // 55 // 164 avyayIbhAve zaratprabhRtibhyaH / 5 / 4 / 107 // zarad vipAza anas manas upAnah anaDDah div himavat hiruk vid sad diz dRz viz catur tyad tad yad kiyat jarAyA jaras ca / pratiparasamanubhyo'kSNaH / pathin // iti zaradAdiH // 56 // 81 dvidaNDyAdibhyazca / 5 / 4 / 128 // dvidaNDi dvimusali ubhAJjali ubhayAJjali ubhAdanti ubhayAdanti ubhAhasti ubhayAhasti ubhAkarNi ubhayAkarNi ubhApANi ubhayApANi ubhAbAhu ubhayAbAhu ekapadi proSThapadi Acyapadi ( ADhyapadi ) sapadi nikucyakarNi saMhatapucchi antevAsi // iti dvidaNDyAdiH // 57 // 82 pAdasya lopo'hastyAdibhyaH / 5 / 4 / 138 // hastin kuddAla azva kazika karuta kaTola kaTolaka gaNDola gaNDolaka kaNDola kaNDolaka aja kapota jAla gaNDa mahelA dAsI gaNikA kusUla // iti hastyAdiH // 58 // 82 kumbhapadISu ca / 5 / 4 / 139 // kumbhapadI ekapadI jAlapadI zUlapadI munipadI guNapadI zatapadI sUtrapadI godhApadI kalazIpadI vipadI tRNapadI dvipadI tripadI SaTpadI dAsIpadI zitapadI viSNupadI supadI niSpadI ArdrapadI kuNipadI kRSNapadI zucipadI droNIpadI (droNapadI) drupadI sUkarapadI zakRtpadI aSTApadI sthUNApadI apadI sUcIpadI // iti kumbhapadyAdiH // 59 // 82 uraHprabhRtibhyaH kae / 5 / 4 / 151 // uras sarpis upAnah pumAn anaDAn payaH nauH lakSmIH dadhi madhu zAlI zAliH / arthAnnaJaH // ityurHprbhRtyH|| 60 // ssssttho'dhyaayH| 7 * zakandhvAdiSu pararUpaM vAcyam * / 6 / 1 / 94 // zakandhuH karkandhuH kulttaa| sImantaH kezaveze / halISA manISA lAgalISA pataJjaliH / sAraGgaH pazupakSiNoH // iti zakandhvAdiH // 1 // 98 pAraskaraprabhRtIni ca saMjJAyAm / 6 / 1 / 157 // pAraskaro dezaH / kAraskaro vRkSaH / rathasyA nadI / kiSkuH pramANam / kiSkindhA guhA / tadbahatoH karapatyozcoradevatayoH suT talopazca / prAttumpattau gavi kartari // iti pAraskarAdiH // 2 // Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 siddhAntakaumudyAm / ___ 351 uJchAdInAM ca / 6 / 1 / 160 // uJcha mleccha jaJja nalpa ( jalpa) japa vadha / yuga kAlavizeSe rathAdyupakaraNe ca / garo dUSye / vedavegaveSTabandhAH karaNe / stuyudruvazchandasi / vartani stotre zvazre daraH / sAmbatApau bhAvagarhAyAm / uttamazazvattamau sarvatra / bhakSamanthagomanthAH // ityunychaadiH||3|| ____352 vRSAdInAM ca / 6 / 1 / 203 // vRSaH janaH jvaraH grahaH hayaH gayaH nayaH tAyaH tayaH cayaH zramaH vedaH sUdaH aMzuH guhA / zamaraNau saMjJAyAM saMmatI bhAvakarmaNoH / mantraH zAntiH kAmaH yAmaH ArA dhArA kArA vahaH kalpaH pAdaH // iti vRssaadiraakRtignnH|| avihitalakSaNamAyudAttatvaM vRSAdiSu jJeyam // 4 // 360 vispaSTAdIni guNavacaneSu / 6 / 2 / 24 // vispaSTa vicitra vicitta vyakta saMpanna paTu paNDita kuzala capala nipuNa // iti vispaSTAdiH // 5 // ___ 361 kArtakaujapAdayazca / 6 / 2 / 37 // kArtakaujapau sAvarNimANDakeyau ( sAvarNimANDUkeyau) avantyazmakAH pailazyAparNeyAH kapizyAparNeyAH zaintikAkSapAJcAleyAH kaTukavAdhUleyAH zAkalazunakAH zAkalazaNakAH zaNakabAbhravAH ArcAbhimaudgalAH kuntisurASTrAH cintisurASTrAH taNDavataNDAH avimattakAmaviddhAH bAbhravazAlakAyanAH bAbhravadAnacyutAH kaThakAlApAH kaThakauthumAH kauthumalaukAkSAH strIkumAram maudapaippalAdAH vatsajarantaH sauzrutapArthivAH jarAmRtyU yAjyAnuvAkye // iti kaartkaujpaadiH||6|| ____362 kurugArhapatariktagurvasUtajaratyazlIladRDharUpA pArevaDavA taitilakadrUH paNyakambalo dAsIbhArANAM ca / 6 / 2 / 42 // dAsIbhAraH devahUtiH devabhItiH devalAtiH vasunItiH ( vasUnitiH ) auSadhiH candramAH // iti dAsIbhArAdirAkRtigaNaH // 7 // 365 yuktArohyAdayazca / 6 / 2 / 81 // yuktArohI AgatarohI AgatayodhI AgatavaJcI AgatanandI AgataprahArI AgatamatsyaH kSIrahotA bhaginIbhartA grAmagodhuk azvatrirAtraH gargatrirAtraH vyuSTitrirAtraH gaNapAdaH ekAzItipAd / pAtresamitAdayazca / / iti yuktArohyAdirAkRtigaNaH // 8 // 365 ghoSAdiSu ca / 6 / 2 / 85 // ghoSa ghaTa ( kaTa) vallabha hRda badarI piGgala ( piGgalI ) pizaGga mAlA rakSA zAlA (vRT ) kUTa kTazAlmalI azvattha tRNa zilpI muni prekSAka (prekSA ) // iti ghoSAdiH // 9 // . 365 chAtryAdayaH zAlAyAm / 6 / 2 / 86 // chAtri peli bhANDi vyADi akhaNDi AghATi gomi // iti chaatryaadiH||10|| Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNapAThe SaSTho'dhyAyaH / 459 365 prasthe'vRddhamakAdInAm / 6 / 2 / 87 // karki (karkI ) manI makarI karkandhU zamI karIri ( karIra.) kanduka kuvala ( kavala ) badarI // iti kAdiH // 11 // 365 mAlAdInAM ca / 6 / 2 / 88 // mAlA zAlA zoNA (zoNa) drAkSA sAkSA kSAmA kAJcI eka kAma divodAsa vadhyazva // iti mAlAdirAkRtigaNaH // 12 // 367 kratvAdayazca / 6 / 2 / 118 // Rtu dRzIka pratIka pratUrti havya bhavya bhaga // iti krtvaadiH||13|| 368 AdizcihaNAdInAm / 6 / 2 / 125 // cihaNa madura madrumara vaitula paTatka vaiDAlikarNaka vaiDAlikarNi kukkuTa cikkaNa citkaNa // iti cihnnaadiH|| 14 // 368 varyAdayazca / 6 / 2 / 131 // digAdiSu vAdayasta eva kRtayadantA vAdayaH // 369 cUrNAdInyaprANiSaSTyAH / 6 / 2 / 134 // cUrNa kariSa karISa zAkina zAkaTa drAkSA tUsta kundama dalapa camasI cakkana caula // iti cUrNAdiH // 15 // ___369 ubhe vanaspatyAdiSu yugapat / 6 / 2 / 140 // vanaspatiH bRhaspatiH zacIpatiH tanUnapAt narAzaMsaH zunaHzepaH zaNDAmarko tRSNAvarUtrI lambAvizvavayasau marmRtyuH // iti vnsptyaadiH|| 16 // 370 saMjJAyAmanAcitAdInAm / 6 / 2 / 146 // Acita paryAcita AsthApita parigRhIta nirukta pratipanna apazliSTa prazliSTa upahita upasthita saMhitAgavi // ityaacitaadiH||17|| 370 pravRddhAdInAM ca / 6 / 2 / 147 // pravRddhaM yAnam / pravRddho vRSalaH / prayutA sUSNavaH / AkarSe avahitaH / avahito bhogeSu / khaTrArUDhaH / kavizastaH // iti pravRdvAdiH // 18 // AkRtigaNo'yam // tena pravRddho vRSakRto ratha ityAdi // ___371 kRtyokeSNuccArvAdayazca / 6 / 2 / 160 // cAru sAdhu yaudhika (yaudhaki ) anaGgamejaya vadAnya akasmAt / vartamAnavardhamAnatvaramANadhriyamANakriyamANarocamAnazobhamAnAH saMjJAyAm / vikArasadRze vyastasamaste / gRhapati gRhapatika / rAjAhrozchandasi // iti cArvAdiH // 19 // ___373 na guNAdayo'vayavAH / 6 / 2 / 176 // guNa akSara adhyAya sUkta chandonAma // iti guNAdirAkRtigaNaH // 20 // ___373 nirudakAdIni ca / 6 / 2 / 184 // nirudaka nirupala nirmakSika nirmazaka niSphAlaka niSkAlika niSpeSa dustarIpa nistarIka nistarIpa nirajina udajina upAjina / prerhstpaadkeshkrssaaH|| iti nirudkaadiraakRtignnH|| 21 // Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm / 374 prateraMzvAdayastatpuruSe / 6 / 2 / 193 // aMzu jana rAjan uSTra kheTaka ajira ArdrA zravaNa kRttikA ardhapura // ityaMzvAdiH // 22 // 374 upAdvayajajinamagaurAdayaH / 6 / 2 / 194 // gaura taiSa taila leTa loTa jihA kRSNa kanyA gudha kalpa pAda // iti gauraadiH|| 23 // 374 * tricakrAdInAM chandasyupasaMkhyAnam * / 6 / 2 / 199 // tricakra trivRt trivaGkara // iti tricakrAdirAkRtigaNaH // 24 // ___77 striyAH puMvadbhASitapuMskAdanUsamAnAdhikaraNe striyAmapUraNIpriyAdiSu / 6 / 3 / 34 // priyA manojJA kalyANI subhagA durbhagA bhaktiH sacivA khasA kAntA kSAntA samA capalA duhitA vAmA abalA tanayA // iti priyaadiH|| 25 // 78 tasilAdiSvAkRtvasucaH / 6 / 3 // 35 // tasila trala tarap tamap caraTa jAtIyara kalpap dezIyar rUpap pAzap thala thAla dArhila tila thyan // iti tsilaadyH||26|| __91 * kukuTyAdInAmaNDAdiSu * / 6 / 3 / 42 // kukkuTI mRgI kAkI, aNDa pada zAva bhrakuMsa bhRkuTi // iti kukkuTyAdiraNDAdizca // 27 // 28 // 95 pRSodarAdIni yathopadiSTam / 6 / 3 / 109 // pRSodara pRSotthAna balAhaka jImUta zmazAna ulUkhala pizAca bRsI mayUra // iti pRSodarAdirAkRtigaNaH // 29 // ___95 vanagiryoH saMjJAyAM koTaMrakiMzulukAdInAm / 6 / 3 / 117 // 1 koTara mizraka sidhaka puraga sArika ( zArika ) // iti koTarAdiH // 30 // 2 kiMzuluka zAlva naDa aJjana bhaJjana lohita kukkuTa // iti kiNshulukaadiH||31|| 95 mato baco'najirAdInAm / 6 / 3 / 119 // ajira khadira pulina haMsaka (haMsa) kAraNDa (kAraNDava ) cakravAka // ityajirAdiH // 32 // 96 zarAdInAM ca / 6 / 3 / 120 // zara vaMza dhUma ahi kapi maNi muni zuci hanu // iti zarAdiH // 33 // 96 * apIlvAdInAmiti vaktavyam * / 6 / 3 / 121 // pIla dAru ruci cAru gam kam // iti pIlvAdiH // 34 // 118 bilvakAdibhyazchasya luk / 6 / 4 / 153 // chavidhAnArthaM ye naDAdayaste yadA chasanniyoge kRtakugAgamAste bilvkaadyH|| 35 // sptmo'dhyaayH| 342 lAThyAdayazca / 7 / 1 / 49 // snAtvI pItvI // iti lAvyAdirAkRtigaNaH // 1 // Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNapAThe aSTamo'dhyAyaH / 461 123 dvArAdInAM ca / 7 / 3 / 4 // dvAra svara khAdhyAya vyalkaza khasti svara sphyakRt khAdu mRdu zvas zvan kha // iti dvArAdiH // 2 // 132 svAgatAdInAM ca / 7 / 3 / 7 // khAgata svadhvara khaGga vyaGga vyaDa vyavahAra khapati // iti svAgatAdiH // 3 // 126 anuzatikAdInAM ca / 7 / 3 / 20 // anuzatika anuhoDa anusaMvaraNa ( anusaMcaraNa ) anusaMvatsara aGgAraveNu asihatya asyahatya asyaheti vadhyoga puSkarasad anuharat kurukata kurupaJcAla udakazuddha ihaloka paraloka sarvaloka sarvapuruSa sarvabhUmi prayoga parastri / rAjapuruSAtpyaJi / sUtranaDa // ityanuzatikAdirAkRtigaNo'yam // 4 // tena / abhigama adhibhUta adhideva caturvidyA / ityAdi / 44 * kSipakAdInAM copasaMkhyAnam * / 7 / 3 / 45 // kSipakA dhruvakA caTakA sevakA karakA kaTakA avakA lahakA alakA kanyakA dhruvakA eDakA // iti kSipakAdirAkRtigaNaH // 5 // 272 nyakkAdInAM ca / 7 / 3 / 53 // nyaGka madgu bhRgu dUrepAka phalepAla kSaNepAka dUrepAkA phalepAkA dUrepAku phalepAku taka (tatra ) vakra (cakra ) vyatiSaGga anuSaGga avasarga upasarga zvapAka mAMsapAka ( mAsapAka ) mUlapAka kapotapAka ulUkapAka / saMjJAyAM meghanidAghAvadAghArghAH / nyagrodha vIrut // iti nyakvAdiH // 6 // 231 * kaNAdInAM ceti vaktavyam * / 7 / 4 / 3 // kaNa raNa bhaNa zraNa lupa heTha hAyi vANi loTi (loThi) lopi // iti kaNAdiH // 7 // assttmo'dhyaayH| 374 tiGo gotrAdIni kutsanAbhIkSNyayoH / 8 / 1 / 27 // gotra bruva pravacana prahasana prakathana pratyayana prapaJca prAya nyAya pracakSaNa vicakSaNa avacakSaNa khAdhyAya bhUyiSTha vAnAma // iti gotraadiH||1|| 378 pUjanAtpUjitamanudAttaM kASThAdibhyaH / 8 / 1 / 67 // kASTha dAruNa amAtA putra veza anAjJAta anujJAta aputra ayuta adbhuta anukta bhRza ghora sukha parama suati // iti kaasstthaadiH||2|| 153 mAdupadhAyAzca matorvo'yavAdibhyaH / 8 / 2 / 9 // yava dalmi Urmi ( urmi ) bhUmi kRmi kruccA vazA drAkSA dhrAkSA dhraji vraji dhvaji niji siji saJji harit kakut marut garut ikSu dru madhu // iti yavAdirAkRtigaNaH // 3 // 13 * aharAdInAM patyAMdiSUpasaMkhyAnam * / 8 / 2 / 70 // 1 ahara gIra dhUra // ityhraadiH||4|| Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 siddhAntakaumudyAm / 2 pati gaNa putra // iti patyAdiH // 5 // 11 kaskAdiSu ca / 8 / 3 / 48 // kaskaH kautaskutaH bhrAtupputraH zunaskarNaH sadyaskAlaH sadyaskrIH sAdyaskraH kAMskAn sarpiSkuNDikA dhanuSkapAlam bahippalam (barhiSpalam ) yajuppAtram ayaskAntaH tamaskANDaH ayaskANDaH medaspiNDaH bhAskaraH ahaskaraH // iti kaskAdirAkRtigaNaH // 6 // 94 suSAmAdiSu ca / 8 / 3 / 98 // suSAmA niHSAmA duHSAmA suSedhaH niSedhaH duHSedhaH suSaMdhiH niSaMdhiH duHSaMdhiH suSTha duSThu / gauriSakthaH saMjJAyAm / pratiSNikA jalASAham ( jalASADam ) nauSecanam dundubhiSevaNam ( dundubhiSecanam ) / eti saMjJAyAmagAt / nakSatrAdvA / hariSeNaH rohiNISeNaH // iti suSAmAdirAkRtigaNaH // 7 // 264 na raparasmRpimRjispRzispRhisavanAdInAm / 8 / 3 / 110 // savane savane sUte sUte / some some / savanamukhe savanamukhe kiMsaM kiMsam ( kiMsaH kiMsaH) / anusavanamanusavanam / gosaniM gosanim / azvasanimazvasanim // pAThAntaram // savanesavane / savanamukhe savanamukhe / anusavanamanusavanam / saMjJAyAM bRhaspatisavaH / zakunisavanam / some some sute sute / saMvatsare saMvatsare / bisaM bisam / kisam kisam / musalaM musalam / gosanim azvasanim // iti svnaadiH||8|| - 96 * irikAdibhyaH pratiSedho vaktavyaH * 8 / 4 / 6 // irikA mirikA timirA // itIrikAdirAkRtigaNaH // 9 // 96 * girinadyAdInAM ca / 8 / 4 / 10 // girinadI girinakha girinaddha girinitamba cakranadI cakranitamba tUryamAna mASona Argayana // iti girindyaadiraakRtignnH||10|| ___73 kSumnAdiSu ca / 8 / 4 / 39 // kSumna nUnamana nandin nandana nagara / etAnyuttarapadAni saMjJAyAM prayojayanti / harinandI harinandanaH girinagaram / nRtiryaGi prayojayanti / narInRtyate / nartana gahana nandana niveza nivAsa agni anUpa / etAnyuttarapadAni prayojayanti / parinartanam parigahanam parinandanam zaranivezaH zaranivAsaH zarAgniH darbhAnUpaH / AcAryAdaNatvaM ca // AkRtigaNo'yam // pAThAntaram // kSumnA tRmu nRnamana naranagara nandana / nRtiryaGi / girinadI gRhagamana niveza nivAsa agni anUpa AcAryabhogIna catuhAyana / irikAdIni vanottarapadAni saMjJAyAm / irikA timira samIra kubera hari karmAra // iti kSudhnAdiH // 11 // // iti zrIpANinimunipraNIto gaNapAThaH smaaptH|| Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatupaatthH| yenAkSarasamAmnAyamadhigamya mahezvarAt / kRtalaM vyAkaraNaM proktaM tasmai pANinaye nmH|| vAkyakAraM vararuciM bhASyakAraM pataJjalim / pANini sUtrakAraM ca praNato'smi munitrayam // 1 bhU sattAyAm // udAttaH parasmaibhASaH // 2 edha vRddhau / 3 spardha saMgharSe / 4 gAI pratiSThAlipsayogranthe ca / 5 bAdhR loDane / 6 nAtha / 7 nAdhR yAcopatApaizvaryAzIHSu / 8 dadha dhAraNe / 9 skudi ApravaNe / 10 vidi zvaitye / 11 vadi abhivAdanastutyoH / 12 bhadi kalyANe sukhe ca / 13 madi stutimodamadasvapnakAntigatiSu / 14 spadi kiMcicalane / 15 klidi paridevane / 16 muda harSe / 17 dada dAne / 18 pvada 19 varda AkhAdane / 20 urda mAne krIDAyAM ca / 21 kurda / 22 khurda / 23 gurda / 24 guda krIDAyAmeva / 25 SUda kSaraNe / 26 hAda avyakte zabde / 27 lAdI sukhe ca / 28 khAda AkhAdane / 29 parda kutsite zabde / 30 yatI prayatne / 31 yutR / 32 juta bhAsane / 33 vitR / 34 vetR yAcane / 35 zrathi zaithilye / 36 grathi kauTilye / 37 kattha zlAghAyAm // edhAdaya udAttA anudAtteta aatmnebhaassaaH|| 38 ata saattygmne| 39 citI saMjJAne / 40 cyutira Asecane / 41 zyutira kSaraNe / 42 mantha viloDane / 43 kuthi / 44 puthi / 45 luthi / 46 mathi hiNsaasNkleshnyoH| 47 Sidha gatyAm / 48 pidhU zAstre mAGgalye ca / 49 khAdR bhakSaNe / 50 khada sthairye hiMsAyAM ca / 51 bada sthairye / 52 gada vyaktAyAM vAci / 53 rada vilekhane / 54 Nada avyakte zabde / 55 arda gatau yAcane ca / 56 nrd| 57 garda zabde / 58 tarda hiMsAyAm / 59 parda kutsite zabde / 60 kharda dandazUke / 61 ati| 62 adi bandhane / 63 idi paramaizvarye / 64 bidi avayave // bhidi ityeke / 65 gaDi vadanaikadeze / 66 Nidi kutsAyAm / 67 Tunadi samRddhau / 68 cadi AhlAde / 69 tradi ceSTAyAm / 70 kadi / 71 Rdi / 72 kudi AhvAne rodane ca / 73 klidi paridevane / 74 zundha zuddhau // atAdaya udAttA udAttetaH parasmaibhASAH // 75 zIka secane / 76 loka darzane / 77 zloka saMghAte / 78 dreka 79 dhekR zabdotsAhayoH / 80 reka zaGkAyAm / 81 sekR / 82 roka / 83 sraki / 84 zraki / 85 zlaki gatau / 86 zaki zaGkAyAm / 87 aki lakSaNe / 88 vaki kauTilye / 89 maki maNDane / 90 kaka laulye / 91 kuka / 92 vRka AdAne / 93 caka tRptau pratighAte ca / 94 kaki / 95 vaki / 96 zvaki / 97 ki / 98 DhokR / 99 naukR 100 pvaSka 101 vaska 102 maska 103 Tika 104 TIkR 105 tikR 106 tIkR 107 raghi / 108 laghi gatyarthAH // tRtIyo dantyAdirityeke / laghi bhojananivRttAvapi / Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 siddhAntakaumudyAm / 109 aghi 110 vaghi 111 maghi gatyAkSepe / maghi kaitave ca / 112 rAghR 113 lAtha 114 drAdhR sAmarthya // dhrAG ityapi kecit / drA AyAme ca / 115 zlAghR katthane // zIkAdaya udAttA anudAtteta aatmnebhaassaaH|| 116 phakka nIcairgatau / 117 taka hasane / 118 taki kRcchrajIvane / 119 bukka bhaSaNe / 120 kakha hasane / 121 okha 122 rAkha 123 lAkha 124 drAkha 125 bhrAtR zoSaNAlamarthayoH / 126 zAkha 127 zlAkha vyAptau / 128 ukha 129 ukhi 130 vakha 131 vakhi 132 makha 133 makhi 134 Nakha 135 Nakhi 136 rakha 137 rakhi 138 lakha 139 lakhi 140 ikha 141 ikhi 142 Ikhi 143 valga 144 ragi 145 lagi 146 agi 147 vagi 148 magi 149 tagi 150 tvagi 151 zragi 152 zlagi 153 igi 154 rigi 155 ligi gatyarthAH // rikha trakha trikhi zikhi ityapi kecit / tvagi kampane ca / 156 yugi 157 jugi 158 bugi varjane / 159 ghagha hasane / 160 madhi maNDane / 161 zighi AghrANe // phakkAdaya udAttA udAttetaH prsmaibhaassaaH| 162 varca dIptau / 163 Saca secane sevane ca / 164 loca darzane / 165 Saca vyaktAyAM vAci / 166 zvaca 167 zvaci gatau / 168 kaca bandhane / 169 kaci 170 kAci dIptibandhanayoH / 171 maca 172 muci kalkane // kathana ityanye // 173 maca dhAraNocchrAyapUjaneSu / 174 paci vyaktIkaraNe / 175 STuca prasAde / 176 Rja gatisthAnArjanopArjaneSu / 177 Rji 178 bhRjI bharjane / 179 ejR 180 zrejR 181 bhrAtR dIptau / 182 Ija gatikutsanayoH // varcAdaya udAttA anudAtteta aatmnebhaassaaH|| 183 zuca zoke / 184 kuca zabde tAre / 185 kuJca 186 kruJca kauttilyaalpiibhaavyoH| 187 luJca apanayane / 188 aJca gatipUjanayoH / 189 vaJca 190 caJcu 191 taJca 192 tvaJcu 193 gruzca 194 mluccu 195 gruJcu 196 mlucu gatyarthAH / 197 gracu 198 glucu 199 kuju 200 khuju steyakaraNe / 201 gluJca 202 Sasja gatau / 203 guji avyakte zabde / 204 arca pUjAyAm / 205 mleccha avyakte zabde / 206 lacha 207 lAchi lakSaNe / 208 vAchi icchAyAm / 209 Achi AyAme / 210 hIcha lajjAyAm / 211 hurchA kauTilye / 212 murchA mohasamucchrAyayoH / 213 sphurchA vistRtau / 214 yucha pramAde / 215 uchi ucche / 216 uchI vivAse / 217 dhraja 218 bhraji 219 dhRja 220 dhRji 221 dhvaja 222 dhvaji gatau / 223 kUja avyakte zabde / 224 arja 225 Sarja arjane / 226 garja zabde / 227 tarja bhartsane / 228 karja vyathane / 229 kharja pUjane ca / 230 aja gatikSepaNayoH 231 teja pAlane / 232 khaja manthe / 233 khaji gativaikalye / 234 ena kampane / 235 TuosphUrjA vajranirghoSe / 236 kSi kSaye / 237 kSIja avyakte zabde / 238 laja 239 Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupAThe bhvAdayaH / 465 laji bhrjne| 240 lAja 241 lAji bharsane ca / 242 jaja 243 jaji yuddhe / 244 tuja hiMsAyAm / 245 tuji pAlane / 246 gaja 247 gaji 248 gRja 249 guji 250 muja 251 muji zabdArthAH / 252 gaja madane ca / 253 vaja 254 vraja gatau // zucAdaya udAttA udAttetaH (kSivarja) parasmaibhASAH // 255 aTTa atikramaNahiMsanayoH / 256 veSTa veSTane / 257 ceSTa ceSTAyAm / 258 goSTa 259 loSTa saMghAte / 260 ghaTTa calane / 261 sphuTa vikasane / 262 aThi gatau / 263 vaThi ekacaryAyAm / 264 maThi 265 kaThi zoke / 266 muThi pAlane / 267 heTha vibAdhAyAm / 268 eTha ca / 269 hiDi gatyanAdarayoH / 270 huDi saMghAte / 271 kuDi dAhe / 272 vaDi vibhAjane / 273 maDi ca / 274 bhaDi paribhASaNe / 275 piDi saMghAte / 276 muDi mArjane / 277 tuDi toDane / 278 hur3i varaNe // haraNe ityeke / 279 caDi kope / 280 zaDi rujAyAM saMghAte ca / 281 taDi tADane / 282 paDi gatau / 283 kaDi made / 284 khaDi manthe / 285 heDa 286 hor3a anAdare / 287 bADa AplAvye / 288 drADa 289 dhADa vizaraNe / 290 zATTa zlAghAyAm // aTTAdaya udAttA anudAtteta AtmanebhASAH // 291 zau? garve / 292 yauTTa bandhe / 293 mleTa 294 roDa unmAde / 295 kaTe varSAvaraNayoH // caTe ityeke // 296 aTa 297 paTa gatau / 298 raTa paribhASaNe // 299 laTa baalye| 300 zaTa rujAvizaraNagatyavasAdaneSu / 301 vaTa veSTane / 302 kiTa 303 khiTa trAse / 304 ziTa 305 SiTa anaadre| 306 jaTa 307 jhaTa saMghAte / 308 bhaTa bhRtau / 309 taTa ucchrAye / 310 khaTa kAGkSAyAm / 311 naTa nRttau / 312 piTa zabdasaMghAtayoH / 313 haTa dIptau / 314 SaTa avayave / 315 luTa viloDane // DAnto'yamityeke // 316 ciTa parapreSye / 317 viTa zabde / 318 viTa Akroze // hiTa ityeke // 319 iTa 320 kiTa 321 kaTI gatau / 322 maDi bhUSAyAm / 323 kuDi vaikalye / 324 muTa mardane / 325 cuDi alpIbhAve / 326 muDi khaNDane // puDi cetyeke // 327 ruTi 328 luThi steye / ruDi luThi ityeke / ruDi luDi ityapare // 329 sphuTira vizaraNe // sphuTi ityapi kecit // 330 paTha vyaktAyAM vAci / 331 vaTha sthaulye / 332 maTha madanivAsayoH / 333 kaTha kRcchrajIvane / 334 raTa paribhASaNe // raTha ityeke // 335 haTha platizaThatvayoH // balAtkAre ityanye // 336 ruTha 337 uTha 338 luTha upaghAte // UTha ityeke // 339 piTha hiMsAsaMklezanayoH / 340 zaTha kaitave ca / 341 zuTha pratighAte // zuThi iti khAmI // 342 kuThi ca / 343 luThi Alasye pratighAte ca / 344 zuThi zoSaNe / 345 ruThi 346 luThi gatau / 347 cuDDa bhAvakaraNe / 348 aDDa abhiyoge| 349 kaDDa kArkazye // cuDDAdayastrayo dopadhAH // 350 krIDa vihAre // 351 tuTTa toDane // tUr3a ityeke // 352 huTTa 353. huDDa Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 siddhAntakaumudyAm / 354 hoDR gatau / 355 rauDa anAdare / 356 roDa 357 loDa unmAde / 358 aDa udyame // 359 laDa vilAse / lala ityeke || 360 kaDa made || kaDi ityeke || 361 gADi vadanaikadeze // zaudrAdaya udAttA udAttetaH parasmaibhASAH // 362 tiSTa 363 tepR 364 STipR 365 STeTa kSaraNArthAH / teSTa kampane ca / 366 glepTa dainye / 367 TuveSTa kampane / 368 kepTa 369 geTa 370 gleTa ca / 371 mepTa 372 reTa 373 lepR gatau / 374 trapUS lajjAyAm / 375 kapi calane / 376 rabi 377 labi 378 abi zabde / 379 labi avasraMsane ca / 380 kaTa varNe / 381 klITa adhArthe / 382 kSIbR made / 383 zIbhR katthane / 384 cIbhR ca / 385 rebhR zabde || abhirabhI kacitpaThyete // 386 STabhi 387 skabhi pratibandhe / 388 jabhi 389 jabhI gAtravinAme / 390 zalbha katthane / 391 valbha bhojane / 392 galbha dhArthe / 393 zrambhu pramAde || dantyAdizca // 394 STubhu stambhe // tipyAdaya udAttA anudAtteta Atmane. bhASAH // tipistvanudAttaH // 395 gupU rakSaNe / 396 dhUpa saMtApe / 397 japa 398 jalpa vyaktAyAM vAci / 399 japa mAnase ca / 400 capa sAntvane / 401 Sapa samavAye / 402 rapa 403 lapa vyaktAyAM vAci / 404 cupa mandAyAM gatau / 405 tupa 406 tumpa 407 trupa 408 trumpa 409 tupha 410 tumpha 411 trupha 412 cumpha hiMsArthAH / 413 parpa 414 rapha 415 raphi 416 arba 417 parba 498 larba 419 barba 420 marba 421 karba 422 kharba 42 3 garba 424 zarba 425 parva 426 carba gatau / 427 kubi AcchAdane / 428 lubi 429 tubi ardane / 430 cubi vaktrasaMyoge 431 pRbhu 432 pRmbhu hiMsArthau // Sibhu Simbhu ityeke // 433 zubha 434 zumbha bhASaNe // bhAsana ityeke / hiMsAyAmityanye // gupAdaya udAttA udAttetaH parasmaibhASAH // 435 ghiNi 436 ghuNi 437 ghRNi grahaNe / 438 ghuNa 439 ghUrNa bhramaNe / 440 paNa vyavahAre stutau ca / 441 pana ca / 442 bhAma krodhe / 443 kSamUS sahane / 444 kamu kAntau // ghiNyAdaya udAttA anudAtteta AtmanebhASAH // 445 aNa 446 raNa 447 vaNa 448 bhaNa 449 maNa 450 kaNa 451 kaNa 452 vraNa 453 bhrUNa 454 dhvaNa zabdArthAH // dhaNa ityapi kecit // 455 o apanayane / 456 zoNR varNagatyoH / 457 zroNa saMghAte / 458 loNa ca / 459 paiNa gatipreraNazleSaNeSu / 460 bhraNa zabde // raNa ityapi kecit // 461 kanI dIptikAntigatiSu / 462 STana 463 vana zabde / 464 vana 465 SaNa saMbhaktau / 466 ama gatyAdiSu / 467 drama 468 hamma 469 mImR gatau / 470 camu 471 chamu 472 jamu 473 jhamu adane / 474 kramu pAdavikSepe / aNAdaya udAttA udAttetaH parasmaibhASAH // 475 aya 476 vaya 477 paya 478 maya 479 caya 480 taya 481 Naya gatau / 482 Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupAThe bhvAdayaH / 467 daya dAnagatirakSaNahiMsAdAneSu / 483 sya gatau / 484 UyI tantusaMtAne / 485 pUyI vizaraNe durgandhe ca / 486 kuyI zabde unde ca / 487 kSmAyI vidhUnane / 488 sphAyI 489 opyAyI vRddhau / 490 tAyR saMtAnapAlanayoH / 491 zala calanasaMvaraNayoH / 492 vala 493 valla saMvaraNe saMcaraNe ca / 494 mala 495 malla dhAraNe / 496 bhala 497 bhalla paribhASaNa hiMsAdAneSu / 498 kala zabdasaMkhyAnayoH / 499 kala avyakte zabde || azabda iti svAmI / / 500 tevR 501 deva devane / 502 vR 503 gevR 504 glevR 505 pevR 506 mevRR 507 mlevR sevane // zeva khevR kleva ityeke || 508 revR plavagatau // ayAdaya udAttA anudAtteta Atmane bhASAH // 509 mavya bandhane / 510 sUrya 511 I 512 IrSyA IrSyArthAH / 513 haya gatau / 514 zucya abhiSave // cucya ityeke // 515 harya gatikAntyoH / 516 ala bhUSaNaparyAptivAraNeSu || ayaM kharitedityeke / 517 triphalA vizaraNe / 518 mIla 519 zmIla 520 smIla 521 kSmIla nimeSaNe / 522 pIla pratiSTambhe / 523 nIla varNe / 524 zIla samAdhau / 525 kIla bandhane / 526 kUla AvaraNe / 527 zUla rujAyAM saMghoSe ca / 528 tUla niSkarSe / 529 pUla saMghAte / 530 mUla pratiSThAyAm / 531 phala niSpattau / 532 culla bhAvakaraNe / 533 phulla vikasane / 534 cila zaithilye bhAvakaraNe ca / 535 tila gatau // tila ityeke // 536 vela 537 celR 538 kelR 539 khela 540 kSvela 541 vella calane / 542 pela 543 phela 544 zela gatau / pela ityeke / 545 skhala saMcalane / 546 khala saMcaye / 547 gala adane / 548 Sala gatau / 549 dala vizaraNe / 550 vala 551 vala Azugamane 552 khola 553 khoR gatipratighAte / 554 dho gaticAturye / 555 tsara chadmagatau / 556 kmara hUrcchane / 557 abhra 558 vatra 559 mA 560 cara gatyarthaH // caratirbhakSaNe'pi // 561 SThivu nirasane / 562 ji jaye / 563 jIva prANadhAraNe / 564 pIva 565 mIva 566 tIva 567 NIva sthaulye / 568 kSI 569 kSetra nirasane / 570 urvI 571 turvI 572 thurvI 573 durvI 574 dhurvI hiMsArthAH / 575 gurvI udyamane / 576 murvI bandhane / 577 purva 578 parva 579 marva pUraNe / 580 carva adane / 581 bharva hiMsAyAm / 582 karva 583 kharva 584 garva darpe / 585 arva 586 zarva 587 Sarva hiMsAyAm / 588 ivi vyAptau / 589 pivi 590 mivi 591 Nivi secane // sevana ityeke // 592 hivi 593 divi 594 dhivi 595 jivi prINanArthAH / 596 rivi 597 ravi 598 dhavi gatyarthAH / 599 kRvi hiMsAkaraNayozca / 600 mava bandhane / 601 ava rakSaNagatikAntiprItitRtyavagamapravezazravaNakhAbhyarthayAcanakriyecchAdItyavAsyAliGganahiMsAdAnabhAgavRddhiSu // madhyAdaya udAttA udAttetaH parasmaibhASAH / jistvanu Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 siddhAntakaumudyAm / dAttaH // 602 dhAvu gatizuddhyoH / udAttaH svaritedubhayatobhASaH 603 dhukSa 604 dhikSa saMdIpanaklezanajIvaneSu / 605 vRkSa varaNe / 606 zikSa vidyopAdAne / 607 bhikSa bhikSAyAmalAbhe lAbhe ca / 608 kleza avyaktAyAM vAci // bAdhane iti durgaH // 609 dakSa vRddhau zIghrArthe ca / 610 dIkSa mauNDyejyopanayananiyamavratAdezeSu / 611 IkSa darzane / 612 ISa gatihiMsAdarzaneSu / 613 bhASa vyaktAyAM vAci / 614 varSa nehane / 615 geSa anvicchAyAm // gleSu ityeke // 616 peSa prayatne / 617 jeSe 618 Ne 619 epa 620 preSa gatau / 621 reSe 622 heSu 623 heSa avyakte zabde / 624 kAsa zabdakutsAyAm / 625 bhAsU dIptau / 626 NAsa 627 rAsR zabde / 628 Nasa kauTilye / 629 bhyasa bhaye / 630 AGaH zasi icchAyAm / 631 grasu 632 glasu adane / 633 Iha ceSTAyAm / 634 vahi 635 mahi vRddhau / 636 ahi gatau / 637 garha 638 galha kutsAyAm / 639 barha 640 balha prAdhAnye / 641 barha 642 valha paribhASaNahiMsAcchAdaneSu / 643 pliha gatau / 644 veha 645 jeha 646 bAha prayatne // jehR gatAvapi // 647 dAhR nidrAkSaye // nikSepe ityeke // 648 kA, dIptau / 649 Uha vitarke / 650 gAhU viloDane / 651 gRhU grahaNe / 652 glaha ca / 653 ghuSi kAntikaraNe // ghaSa iti kecit // dhukSAdaya udAttA anudAtteta AtmanebhASAH // 654 ghuSir avizabdane / 655 akSU vyAptI / 656 tathu 657 tvaSa tanUkaraNe / 658 ukSa secane / 659 rakSa pAlane / 660 NikSa cumbane / 661 tRkSa 662 stRkSa 663 NakSa gatau / 664 vakSa roSe // saMghAte ityeke // 665 mRkSa saMghAte // mrakSa ityeke // 666 takSa tvacane / 667 sUrbha Adare / 668 kAkSi 669 vAkSi 670 mAkSi kAGkSAyAm / 671 drAkSi 672 bhrAkSi 673 dhvAkSi ghoravAsite ca / 674 cUSa pAne / 675 tUSa tuSTau / 676 pUSa vRddhau / 677 mUSa steye / 678 lUSa 679 rUSa bhUSAyAm / 680 zUSa prasave / 681 yUSa hiMsAyAm / 682 jUSa ca / 683 bhUSa alaMkAre / 684 USa rujAyAm / 685 iSa uJche / 686 kaSa 687 khaSa 688 ziSa 689 japa 690 jhaSa 691 zaSa 692 vaSa 693 maSa 694 ruSa 695 riSa hiMsAH / 696 bhaSa bhartsane / 697 uSa dAhe / 698 jiSu 699 viSu 700 miSu secane / 701 puSa puSTau / 702 zriSu 703 zliSu 704 puSu 705 pluSu dAhe / 706 pRSu 707 vRSu 708 mRSu secane // mRSu sahane ca // itarau hiMsAsaMklezanayozca // 709 ghRSu saMgharSe / 710 hRSu alIke / 711 tusa 712 isa 713 hrasa 714 rasa zabde / 715 lasa zleSaNakrIDanayoH 716 ghasla adane / 717 jarja 718 carca 719 jharjha paribhASaNahiMsAtarjaneSu / 720 pisR 721 pesa gatau / 722 hase hasane / 723 Niza samAdhau / 724 miza 725 maza zabde roSakRte ca / 726 zava gatau / 727 zaza plutagatau / 728 zasu hiMsAyAm / Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupAThe bhvaadyH| 729 zaMsu stutau // durgatAvityeke // 730 caha parikalkane / 731 maha pUjAyAm / 732 raha tyAge / 733 rahi gatau / 734 dRha 735 dRhi 736 bRha 737 bRhi vRddhau // bRhi zabde ca / bRhir ityeke // 738 tuhir 739 duhir 740 uhir ardane / 741 arha pUjAyAm // ghuSirAdaya udAttA udAttetaH prsmaibhaassaaH| ghsistvnudaattH||742 dyuta dIptau / 743 zvitA varNe / 744 jimidA snehane / 745 aigvidA snehanamocanayoH // mohanayorityeke / nividA cetyeke // 746 ruca dIptAvabhiprItau ca / 747 ghuTa parivartane / 748 ruTa 749 luTa 750 luTha pratighAte / 751 zubha dIptau / 752 zubha saMcalane / 753 Nabha 754 tubha hiMsAyAm // Adyo'bhAve'pi // 755 saMsu 756 dhvaMsu 757 bhraMsu avalaMsane // dhvaMsu gatau ca / aMzu ityapi kecit // 758 srambhu vizvAse / 759 vRtu vartane / 760 vRdhu vRddhau / 761 zRdhu zabdakutsAyAm / 762 syandU prasravaNe / 763 kRpU sAmarthya // dyutAdaya udAttA anudAtteta AtmanebhASAH / vRt||764 ghaTa ceSTAyAm / 765 vyatha bhayasaMcalanayoH / 766 pratha prakhyAne / 767 prasa vistAre / 768 mrada mardane / 769 skhada skhadane / 770 kSaji gatidAnayoH / 771 dakSa gatihiMsanayoH / 772 kRpa kRpAyAM gatau ca / 773 kadi 774 Rdi 775 kladi vaiklavye / vaikalye ityeke / trayo'pyanidita iti nandI / idita iti svAmI / kadikradI iditau / kradakladAviti cAniditau iti maitreyaH // 776 jitvarA saMbhrame // ghaTAdayASitaH udAttA anudAtteta Atmane bhaassaaH|| 777 jvara roge / 778 gaDa secane / 779 heDa veSTane / 780 vaTa 781 bhaTa paribhASaNe / 782 naTa nRttau // gatAvityanye // 783 STaka pratighAte / 784 caka tRptau / 785 kakhe hasane / 786 rage zaGkAyAm / 787 lage saGge / 788 hage 789 hage 790 Sage 791 STage saMvaraNe / 792 kage nocyate / 793 aka 794 aga kuTilAyAM gatau / 795 kaNa 796 raNa gatau / 797 caNa 798 zaMNa 799 zraNa dAne ca // zaNa gatAvityanye // 800 zratha. 801 zlatha 802 Rtha 803 klatha hiMsArthAH / 804 vana ca / 805 vanu ca nocyate / 806 jvala dIptau / 807 hvala 808 hala calane / 809 smR AdhyAne / 810 dR bhaye / 811 nU naye / 812 zrA pAke / mAraNatoSaNanizAmaneSu 813 jJA / 814 kampane caliH / 815 chadira Urjane / jihvonmathane 816 laDiH / 817 madI harSaglepanayoH / 818 dhvana zabde / 819 dali 820 vali 821 skhali 822 raNi 823 dhvani 824 trapi 825 kSapayazceti bhojaH / 826 khana avataMsane // ghaTAdayo mitH|| 827 janI 828 jUSa 829 kasu 830 raJjo 831 'mantAzca / 832 jvala 833 bala 834 hala 835 namAmanupasargAdvA / 836 glA 837 mA 838 vanu 839 vamAM ca / na 840 kami 841 ami 842 casAm / 843 zamo'darzane / 844 yamopariveSaNe / 845 skhadir avaparibhyAM ca / 846 phaNa Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 siddhAntakaumudyAm / gatau // ghaTAdayaH phaNAntA mitaH / vRt / jvarAdaya udAttA udAttetaH parasmaibhASAH // 847 rAjU dIptau // udAttaH kharitedubhayato bhASaH / 848 TuA nR 849 AzR 850 dulA dIptau // udAttA anudAtteta Atmane bhASAH // 851 syamu 852 khana 853 dhvana zabde / 854 Sama 855 STama avaikalye // vRt // 856 jvala dIptau / 857 cala kampane / 858 jala ghAtane / 859 8la 860 Tula vaiklavye / 861 la sthAne / 862 hala vilekhane / 863 Nala gandhe // bandhane ityeke || 864 pala gatau / 865 bala prANane dhAnyAvarodhane ca / 866 pula mahattve / 867 kula saMstyAne bandhuSu ca / 868 zala 869 hula 870 patlR gatau / 871 kvatha niSpAke / 872 kathe gatau / 873 madhe viloDane / 874 Tuvama uriNe / 875 bhramu calane / 876 kSara saMcalane // svamAdaya udAttA udAttetaH parasmai bhASAH // 877 Saha marSaNe // udAtto'nudAttedAtmane bhASaH // 878 ramu krIDAyAm | anudAtta udAttedAtmane bhASaH // 879 SaDhDha vishrNnngtyvsaadnessu| 880 zabda zAtane / 881 kruza AhvAne rodane ca // SadAdayastrayo'nudAttA udAttetaH parasmaibhASAH // 882 kuca saMparcana kauTilyapratiSTambhavilekhaneSu / 883. budha avagamane / 884 ruha bIjajanmani prAdurbhAve ca / 885 kasa gatau // vRt / kucAdaya udAttA udAttetaH parasmaibhASAH / ruhistvanudAttaH // 886 hikka avyakte zabde / 887 anu gatau yAcane ca // acu ityeke / aci ityapare // 888 duyA yAcJAyAm / 889 reTR paribhASaNe / 890 cate 891 cade yAcane / 892 protha paryAptau / 893 miha 894 meha medhAhiMsanayoH / thAntAvimAviti svAmI / dhAntAviti nyAsaH || 895 medhR saMgame ca / 896 Niha 897 NedR kutsAsaMnikarSaNayoH / 898 zrUdhu 899 mRdhu undane / 900 budhirbodhane / 901 ubundir nizAmane / 902 veNU gatijJAnacintAnizAmanavAditragrahaNeSu // nAnto'pyayam // 90 3 khanu avadAraNe / 904 cI aadaansNvrnnyoH| 905 cAyR pUjAnizAmanayoH / 906 vyaya gatau / 907 dAva dAne / 908 bheTa bhaye // gatAvityake // 909 zreSR 910 bhleSR gatau / 911 asa gatidIsyAdAneSu || aSa ityeke 912 spaza bAdhanasparzanayoH / 913 laSa kAntau / 914 caSa bhakSaNe / 915 chaSa hiMsAyAm / 916 jhaSa AdAnasaMvaraNayoH / 917 akSa 918 lakSa adane / 919 dAsR dAne / 920 mAha mAne / 921 guhU saMvaraNe // hikkAdaya udAttAH svariteta ubhayato bhASAH // 922 zriJ sevAyAm // udAtta ubhytobhaassH| 923 bhRJ bharaNe / 924 hRJ haraNe / 925 dhRJ dhAraNe / 926 NIJ prApaNe // bhRJAdayazcatvAro'nudAttA ubhayato bhASAH // 927 dheT pAne / 928 glai 929 mlai harSakSaye / 930 dyai nyakkaraNe / 931 dvai khame / 932 mai tRptau / 933 dhyai cintA * yAm / 934 rai zabde / 935 styai 936 mai zabdasaMghAtayoH / 937 khai khadane / 938 Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupAThe bhvaadyH| jhai 939 jai 940 pai kSaye / 941 kai 942 gai zabde / 943 zai 944 au pAke / 945 pai 946 ovai zoSaNe / 947 STai veSTane / 948 pNai veSTane // zobhAyAM cetyeke // 949 daip zodhane / 950 pA pAne / 951 brA gandhopAdAne / 952 dhmA zabdAmisaMyogayoH / 953 SThA gatinivRttau / 954 mnA abhyAse / 955 dAN dAne / 956 6 kauTilye / 957 svR zabdopatApayoH / 958 smR cintAyAm / 959 Da saMvaraNe / 960 sR gatau / 961 R gatiprApaNayoH / 962 gR 963 ghR secane / 964 dhvR hUrcchane / 965 sru gatau / 966 Su prasavaizvaryayoH / 967 zru zravaNe / 968 6 sthairye / 969 du 970 dru gatau / 971 ji 972 ji abhibhave // dhayatyAdayo'nudAttAH prsmaibhaassaaH|| 973 SmiG ISaddhasane / 974 guG avyakte zabde / 975 gAG gatau / 976 kuG 977 ghuG 978 uG 979 DuG zabde // uG kuG khuG guG ghuGa kuG ityanye // 980 cyuG 981 jyuG 982 puG 983 pluG gatau // kluG ityeke // 984 ruGa gatireSaNayoH / 985 dhRG avadhvaMsane / 986 meGa praNidAne / 987 de rakSaNe / 988 zyaiG gatau / 989 pyaiG vRddhau / 990 traiG pAlane // miGAdayo'nudAttA aatmnebhaassaaH|| 991 pUG pavane / 992 mUG bandhane / 993 GIG vihAyasA gatau // pUGAdayastraya udAttA AtmanebhASAH // 994 tR plavanataraNayoH // udAtta: prsmaibhaassH||995 gupa gopane / 996 tija nizAne / 997 mAna pUjAyAm / 998 badha bandhane // gupAdayazcatvAra udAttA anudAtteta aatmnebhaassaaH||999 rabha rAbhasye / 1000 DulabhaS prAptau / 1001 pvaJja pariSvaGge / 1002 hada purISotsarge ||rbhaadyshvtvaar udAttA anudAtteta aatmnebhaassaaH|| 1003 aiSvidA avyakte zabde / / udAtta udAttet parasmaibhASaH // 1004 skandira gatizoSaNayoH / 1005 yabha maithune / 1006 Nama prahRtve zabde ca / 1007 gamla 1008 sRpla gatau / 1009 yama uparame / 1010 tapa saMtApe / 1011 tyaja hAnau / 1012 SaJja saGge / 1013 dRzir prekSaNe / 1014 daMza darzane / 1015 kRSa vilekhane / 1016 daha bhasmIkaraNe / 1017 miha secane // skandAdayo'nudAttA udAttetaH parasmaibhASAH // 1018 kita nivAse rogApanayane ca // udAttet prsmaibhaassH|| 1019 dAna khaNDane / 1020 zAna tejane // udAttau svaritetAvubhayatobhASau // 1021 DupacaS pAke / 1022 Saca samavAye / 1023 bhaja sevAyAm / 1024 raJja rAge / 1025 zapa Akroze / 1026 tviSa dIptau / 1027 yaja devapUjAsaMgatikaraNadAneSu / 1028 Duvap bIjasaMtAne chedane'pi / 1029 vaha prApaNe // pacAdayo'nudAttAH svariteta ubhayatobhASAH / sscistuudaattH|| 1030 vasa nivAse // anudAtta udAttet parasmaibhASaH // 1031 veJ tantusaMtAne / 1032 vyaJ saMvaraNe / 1033 hRJ spardhAyAM zabde Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 siddhAntakaumudyAm / ca // venAdayastrayo'nudAttA. ubhayatobhASAH // 1034 vada vyaktAyAM vAci / 1035 Tuozci gativRddhyoH // vRt / ayaM vadatizcodAttau parasmaibhASau // ... iti zabdhikaraNA bhvaadyH||1|| 1 ada bhakSaNe / 2 hana hiMsAgatyoH // anudAttAvudAttetau parasmaipadinau // 3 dviSa aprItau / 4 duha prapUraNe / 5 diha upcye| 6 liha AkhAdane // dviSAdayo'nudAttAH khariteta ubhayatobhASAH // 7 cakSiA vyaktAyAM vAci / ayaM darzane'pi // anudAttonudAttedAtmanepadI // 8 Ira gatau kampane ca / 9 IDa stutau / 10 Iza aizvarye / 11 Asa upavezane / 12 AGaH zAsu icchAyAm / 13 vasa AcchAdane 14 kasi gatizAsanayoH // kasa ityeke / kaza ityapi // 15 Nisi cumbane / 16 Niji zuddhau / 17 ziji avyakte zabde / 18 piji varNe // saMparcane ityeke / ubhayatretyanye / avayave ityeke / avyakte zabde itItare / pRji ityeke // 19 vRjI varjane // vRji ityanye // 20 pRjI saMparcane // IrAdaya udAttA anudAtteta Atmane bhaassaaH|| 21 pUG prANigarbhavimocane // 22 zIG svapne // udAttAvAtmanebhASau // 23 yu mizraNe'mizraNe ca / 24 ru zabde / 25 Nu stutau / 26 TukSu zabde / 27 kSNu tejane / 28 SNu prasravaNe // yuprabhRtaya udAttA udAtte taH prsmaibhaassaaH||29 Urgum AcchAdane // udAtta ubhytobhaassH||30 gu abhigamane / 31 Su prasavaizvaryayoH / 32 ku zabde / 33 STuJ stutau / / dhuprabhRtayo'nudAttAH parasmaibhASAH // stautistUbhayatobhASaH // 34 brUjU vyaktAyAM vAci // udAtta ubhayatobhASaH // 35 iN gatau / 36 iG adhyayane / 37 ik smaraNe / 38 vI gativyAptiprajanakAntyasanakhAdaneSu / 39 yA prApaNe / 40 vA gatigandhanayoH / 41 bhA dIptau / 42. SNA zauce / 43 zrA pAke / 44 drA kutsAyAM gatau / 45 psA bhakSaNe / 46 pA rakSaNe / 47 rA dAne / 48 lA AdAne // dvAvapi dAne iti candraH // 49 dAp lavane / 50 khyA prakathane / 51 prA pUraNe / 52 mA mAne / 53 vaca paribhASaNe // iNprabhRtayo'nudAttAH prsmaibhaassaaH| iG tvaatmnepdii|| 54 vida jJAne / 55 as bhuvi / 56 mRjU zuddhau / 57 rudira azruvimocane // vidAdaya udAttA udAttetaH parasmaibhASAH // 58 niSvap zaye / udAttaH prsmaibhaassaaH|| 59 zvasa prANane / 60 ana ca / 61 jakSa bhakSahasanayoH // vRt // 62 jAgR nidrAkSaye / 63 daridrA durgatau / 64 cakAsa diiptau| 65 zAsu anuziSTau // zvasAdaya udAttA udAttetaH prsmaibhaassaaH|| 66 dIdhIG dIptidevanayoH / 67 vevIG vetinA tulye // udAttAvAtmane bhASau // 68 Sasa 69 sasti svapne / 70 vaza kAntau // SasAdaya udAttA udAttetaH // 71 carkarItaM ca / 72 DhuG apanayane // anudAtta aatmnebhaassH|| iti lagvikaraNA adaadyH||2|| Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupAThe divAdayaH / 473 1 hu dAnAdanayoH // AdAne cetyeke // 2 jibhI bhaye / 3 hI lajjAyAm // juhotyAdayo'nudAttAH prsmaibhaassaaH|| 4 pR pAlanapUraNayoH // pR ityeke // udAttaH parasmaibhASaH // 5 DubhRJ dhAraNapoSaNayoH // anudAtta ubhytobhaassH|| 6 mAG mAne zabde c| 7 ohAGgatau // anudAttAvAtmanepadinau // 8 ohAk tyaage|| anudAttaH parasmaipadI // 9 DudAJ dAne / 10 DudhAJ dhAraNapoSaNayoH // dAne ityapyeke // anudAttAvubhayatobhASau // 11 Nijir zaucapoSaNayoH / 12 vijir pRthagbhAve / 13 viSla vyAptau // NijirAdayo'nudAttAHkhariteta ubhytobhaassaaH||14 ghR kSaraNadIptyoH / 15 hR prasahyakaraNe / 16 R17 sR gatau // ghRprabhRtayo'nudAttAH prsmaibhaassaaH||18 bhasa bhartsanadIptyoH // udAtta udAttet parasmaipadI // 19 kita jJAne // anudAttaH parasmaipadI // 20 tura tvaraNe / 21 dhiSa zabde / 22 dhana dhAnye / 23 jana janane // turAdaya udAttA udAttetaH prsmaibhaassaaH|| 24 gA stutau // anudAttaH parasmaibhASAH / ghRprabhRtaya ekAdazacchandasi / iyarti bhASAyAmapi // iti zluvikaraNA juhotyAdayaH // 3 // 1 divu krIDAvijigISAvyavahAradyutistutimodamadakhAnakAntigatiSu / 2 Sivu tantusaMtAne / 3 sivu gatizoSaNayoH / 4 Thivu nirasane / 5 SNusu adane // AdAne ityeke / adarzane ityapare // 6 SNasu nirasane / 7 nasu haraNadIptyoH / 8 vyuSa dAhe / 9 pluSa ca / 10 nRtI gAtravikSepe / 11 trasI udvege| 12 kutha pUtIbhAve / 13 putha hiMsAyAm / 14 gudha pariveSTane / 15 kSipa preraNe / 16 puSda viksne| 17 tima 18 STima 19 STIma ArdIbhAve / 20 vrIDa codane lajAyAM ca / 21 iSa gtau| 22 Saha 23 Suha cakyarthe / 24 jRS 25 aS vayohAnau // divAdaya udAttA udAttetaH parasmaibhASAH / kssipistvnudaattH| 26 ghUGa prANiprasave / 27 dUG paritApe // udAttAvAtmanebhASau // 28 dIG kSaye / 29 DIG vihAyasA gatau / 30 dhIG AdhAre / 31 mIG hiMsAyAm / 32 rIG zravaNe / 33 lIG zleSaNe / 34 vrIG vRNotyarthe // vRt||svaady oditH|| 35 pIG pAne / 36 mAG mAne / 37 IG gatau / 38 prIG prItau / dIGAdaya Atmanepadino'nudAttAH / DI tuudaattH|| 39 zo tanUkaraNe / 40 cho chedane / 41 So antakarmaNi / 42 do avakhaNDane // zyatiprabhRtayo'nudAttAH prsmaibhaassaaH|| 43 janI prAdurbhAve / 44 dIpI dIptau / 45 pUrI ApyAyane / 46 tUrI gatitvaraNahiMsanayoH / 47 dhUrI 48 gUrI hiMsAgatyoH / 49 ghUrI 50 jUrI hiMsAvayohAnyoH / 51 zUrI hiMsAstambhanayoH / 52 cUrI dAhe / 53 tapa aizvarye vaa| 54 vRtu varaNe / 55 kliza upatApe / 56 kA dIptau / 57 vAca zabde // janyAdaya udAttA anu 60 Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm / dAtteta Atmane bhASAH / tapistvanudAttaH // 58 mRSa titikSAyAm / 59 I zucir pUtIbhAve // udAttau kharitetAvubhayato bhASau // 60 ha bandhane / 61 raJja rAge / 62 zapa Akroze // NahAdayastrayo'nudAttAH khariteta ubhayato bhASAH // 63 pada gatau / 64 khida dainye / 65 vida sAttAyAm / 66 budha avagamane / 67 yudha saMprahAre / 68 anorudha kAme / 69 aNa prANane || ana ityeke || 70 mana jJAne / 71 yuja samAdhau / 72 sRja visarge / 73 liza alpIbhAve // padAdayo'nuAdattA anudAtteta AtmanebhASAH // 74 rAdho 'karmakAddhAveva / 75 vyA 76 puSa puSTau / 77 zuSa zoSaNe / 78 tuSa prItau / 79 duSa vaikRtye / 80 zliSa AliGgane / 81 zuka vibhASito marSaNe / 82 vidA gAtraprakSaraNe / 83 krudha krodhe / 84 kSudha bubhukSAyAm / 85 zudha zauce / 86 Sidhu saMrAddhau // rAdhAdayo'nudAttA udAttetaH parasmaibhASAH // 87 ra hiMsAsaMrAdhyoH / 88 Naza adarzane / 89 tRpa prINane / 90 pa harSamohanayoH / 91 druha jighAMsAyAm / 92 muha vaicitye / 93 SNuha udgiraNe / 94 SNiha prItau // vRt radhAdaya udAttA udAttetaH parasmaibhASAH // 95 zatru upazame / 96 tamu kAGkSAyAm / 97 damu upazame / 98 zramu tapasi khede ca / 99 bhramu anavasthAne / 100 kSam sahane / 101 klamu glAnau / 102 madI harSe // vRt // 103 asu kSepaNe / 104 su prayatne / 195 jasu mokSaNe / 106 tasu upakSaye / 108 vasu stambhe / 109 vyuSa vibhAge || vyusa ityanye // yusa ityapare // 107 dasu ca / 110 puSa / 112 kusa saMzleSaNe / 113 vusa utsarge / 114 musa khaNDane / viloDane / 117 uca samavAye | dAhe / 111 bisa preraNe 115 masI pariNAme // samI ityeke // 118 bhrazu 119 bhraMzu adhaHpatane / 122 jitRSA pipAsAyAm / 123 hRSa tuSTau / 116 luTha 120 vRza varaNe / tanUkaraNe / 125 riSa hiMsAyAm / 126 Dipa kSepe / 127 kupa krodhe / 128 gupa 129 yupu 130 rupa 134 Nabha 135 tubha 131 lupu vimohane / 132 lubha gArthye / 133 kSubha saMcalane hiMsAyAm // kSubhinabhitubhayo dyutAdau tryAdau ca paThyante // 136 klidU ArdrAbhAve / 137 JimidA snehane / 138 JikSvidA snehanamocanayoH / 139 Rdhu vRddhau / 140 gRdhu abhikAGkSAyAm // vRt / asuprabhRtaya udAttA udAttetaH parasmaibhASAH // iti iyavikaraNA divAdayaH // 4 // 474 3 124 rupa vyAkulatve / / 121 kRza 1 SuJ abhiSave / 2 SiJ bandhane / 3 ziJU nizAne / 4 DumiJ prakSepaNe / 5 ciJ cayane / 6 stRJ AcchAdane / 7 kRJ hiMsAyAm / 8 vRJ varaNe / 9 dhuJ kampane // dhUJ ityeke svAdayo'nudAttA ubhayatobhASAH / vuJ udAttaH // 10 Tudu upatApe / 11 hi gatau vRddhaiau ca / 12 pR prItau / 13 spR prItipAlana yoH // prIticalanayorityanye / Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupAThe tudAdayaH / 475 smR ityeke // 14 Apla vyaaptau| 15 zakla zaktau / 16 rAdha 17 sAdha saMsiddhau / dunotiprabhRtayo'nudAttAH parasmaibhASAH // 18 azU vyAptI saMghAte ca / 19 STigha Askandane // azistiSI udAttAvanudAttetAvAtmanebhASau // 20 tika 21 tiga gatau ca / 22 Sadha hiMsAyAm / 23 jidhRSA prAgalbhye / 24 daMbhu dambhane / 25 Rdhu vRddhau / 26 tRpa prINane ityeke // chandasi // 27 aha vyAptau // 28 dadha ghAtane pAlane ca / 29 camu bhakSaNe / 30 ri 31 kSi 32 ciri 33 jiri 34 dAza 35 dR hiMsAyAm // kSira bhASAyAm ityeke / RkSItyajAdireke / rephavAnityanye // vRt / tikAdaya udAttA udAttetaH parasmaibhASAH // iti zruvikaraNAH svaadyH||5|| 1 tuda vyathane / 2 Nuda preraNe / 3 diza atisarjane / 4 bhrasja pAke / 5 kSipa preraNe / 6 kRSa vilekhane // tudAdayo'nudAttAH svariteta ubhayatobhASAH // 7 RSI gatau // udAtta udaatttprsmaipdii|| 8 juSI prItisevanayoH / ovijI bhayacalayanayoH / 10 olaji 11 olasjI vIDAyAm // juSAdaya udAttA anudAtteta AtmanebhASAH // 12 ovazcU chedne| 13 vyaca vyAjIkaraNe / 14 uchi uJche / 15 ucchI vivAse 16 Rccha gatIndriyapralayamUrtibhAveSu / 17 miccha utkleshe| 18 jarja 19 carca 20 jharjha paribhASaNabhartsanayoH / 21 tvaca saMvaraNe / 22 Rca stutau / 23 ubja Arjave / 24 ujjha utsarge / 25 lubha vimohane / 26 ripha katthanayuddhanindAhiMsAdAneSu // riha ityeke // 27 tRpa 28 tRmpha tRptau // dvAvapi phAntAvityeke // 29 tupa 30 tumpa 31 tupha tumpha hiMsAyAm / 32 dRpa 33 dRmpha utkleze // prathamo'pi dvitIyAnta ityeke // 34 Rpha 35 Rmpha hiMsAyAm / 36 gupha 37 gumpha granthe / 38 ubha 39 umbha pUraNe / 40 zubha 41 zumbha zobhArthe / 32 dRbhI grnthe| 43 ghRtI hiMsAgranthanayoH / 44 vidha vidhAne / 45 juDa gatau // juna ityeke / 46 mRDa sukhane / 47 pRDa ca / 48 pRNa prINane / 49 vRNa ca / 50 mRNa hiMsAyAm / 51 tuNa kauTilye / 52 puNa karmaNi zubhe / 53 muNa pratijJAne / 54 kuNa zabdopakaraNayoH / 55 zuna gatau / 56 guNa hiMsAgatikauTilyeSu / 57 ghuNa 58 ghUrNa bhramaNe / 59 pura aizvaryadIptyoH / 60 kura zabde / 61 khura chedane / 62 mura saMveSTane / 63 kSura vilekhane / 64 ghura bhImArthazabdayoH / 65 pura agragamane / 66 vRhU udyamane // bRhU ityanye // 67 tRhU 68 stuhU' 69 tRnhU hiMsAH / 70 iSa icchAyAm / 71 miSa spardhAyAm / 72 kila zvaityakrIDanayoH / 73 tila nehe / 74 cila vilasane / 75 cala vilasane / 76 ila khAnakSepaNayoH / 77 pila saMvaraNe / 78 bila bhedane / 79 Nila gahane / 80 hila bhAvakaraNe / 81 zila 82 pila Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 siddhAntakaumudyAm / uJche / 83 mila zleSaNe / 84 likha akssrvinyaase| 85 kuTa kauTilye / 86 puTa saMzleSaNe / 87 kuca saMkocane / 88 guja zabde / 89 guDa rakSAyAm / 90 Dipa kSepe / 91 chura chedane / 92 sphuTa vikasane / 93 muTa AkSepamardanayoH / 94 truTa chedane / 95 tuTa kalahakarmaNi / 96 cuTa 97 chuTa chedane / 98 juDa bandhane / 99 kaDa mde| 100 luTa saMzleSaNe / 101 kRDa ghanatve / 102 kuDa bAlye / 103 puDa utsarge / 104 ghuTa pratighAte / 105 tuDa toDane / 106 thuDa 107 sthuDa saMvaraNe / khuDa chuDa ityeke // 108 sphura 109 phula saMcalane // sphura sphuraNe / sphula saMcalane ityeke / sphara ityanye // 110 sphuDa 111 cuDa 112 bruDa saMvaraNe // 113 kruDa 114 bhRDa nimajjane ityeke // vrazvAdaya udAttA udAttetaH prsmaibhaassaaH|| 115 gurI udyamane // udAtto'nudAttedAtmanepadI // 116 NU stavane / 117 dhU vidhUnane // udAttau parasmaibhASau // 118 gu purISotsarge / 119 6 gatisthairyayoH ||dhruv ityeke // anudAttau parasmaipadinau // 120 kuG zabde // udAtta AtmanepadI // dIrghAnta iti kaiyaTAdayaH / hakhAnta iti nyAsaH // vRt // 121 pRG vyAyAme / 122 mRG prANatyAge // anudAttAvAtmane bhASau // 123 ri 124 pi gatau / 125 dhi dhAraNe / 126 kSi nivAsagatyoH // riyatyAdayo'nudAttAH parasmaibhASAH // 127 pU preraNe / 128 kR vikSepe / 129 gR nigaraNe ||udaattaaH parasmaibhASAH // 130 dRG Adare / 131 dhRG avasthAne / anudaattaavaatmnebhaassau|| 132 praccha jJIpsAyAm // vRt // 133 sRja visarge / 134 Tumasjo zuddhau / 135 rujo bhaGge / 136 bhujo kauTilye / 137 chupa sparze / 138 ruza 139 riza hiMsAyAm / 140 liza gtau| 141 spRza saMsparzane / 142 viccha gatau / 143 viza pravezane / 144 mRza Amarzane / 145 Nuda prernne| 146 Sada vizaraNagatyavasAdaneSu / 147 zabda zAtane // pRcchatyAdayo'nudAttA udAttetaH prsmaibhaassaaH| vicchastRdAttaH // 148 mila saMgame // udAttaH svaritedubhayatobhASaH // 149 mucla mokSaNe / 150 lupla chedane / 151 vidda lAbhe / 152 lipa upadehe / 153 Sica kSaraNe // mucAdayo'nudAttAH svariteta ubhytobhaassaaH| vindatistUdAttaH // 154 kRtI chedane // udAtta udAttatparasmaipadI // 155 khida parighAte // anudAtta udAttatparasmaipadI // 156 piza avayave // udAtta udAttatparasmaipadI // vRt // iti shvikrnnaastudaadyH|| 6 // 1 rudhir AvaraNe / 2 bhidira vidAraNe / 3 chidira dvaidhIkaraNe / 4 ricira virecane / 5 vicira pRthagbhAve / 6 kSudira saMpeSaNe / 7 yujir yoge // rudhAdayo'nudAttAH svariteta ubhytobhaassaaH|| 8 ucchRdira dIptidevanayoH / 9 utRdira hiMsAnAdarayoH // Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupAThe jyAdayaH / udAttau kharitetAvubhayatobhASau // 10 kRtI veSTane // udAtta udAttatpara smaipadI // 11 jiindhI dIptau // udAtto'nudAttedAtmanepadI // 12 khiMda dainye / 13 vida vicAraNe // anudAttAvanudAttetAvAtmanepadinau // 14 ziSla vizeSaNe / 15 pipla saMcUrNane / 16 bhaJjo Amardane / 17 bhuja pAlanAbhyavahArayoH // ziSAdayo'nudAttA udAttataH prsmaibhaassaaH||18 tRha 19 hisi hiMsAyAm / 20 undI kledane / 21 aJjU vyaktimrakSaNakAntigatiSu / 22 taJcU saMkocane / 23 ovijI bhayacalanayoH / 24 vRjI varjane / 25 pRcI saMparke // tRhAdaya udAttA udAttetaH parasmaipadinaH // vRt // iti znamvikaraNA rudhaadyH||7|| 1 tanu vistAre / 2 SaNu dAne / 3 kSaNu hiMsAyAm / 4 kSiNu ca / 5 RNu gatau / 6 tRNu adane / 7 ghRNu dIptau // tanAdaya udAttAH khariteta ubhytobhaassaaH|| 8 vanu yAcane / 9 manu avabodhane // udAttAvanudAttetAvAtmanebhASau // 10 DukRJ karaNe // anudAtta ubhytobhaassH|| iti uvikrnnaastnaadyH||8|| 1 DukrIJ dravyavinimaye / 2 prIJ tarpaNe kAntau ca / 3 zrIJ pAke / 4 mIJ hiMsAyAm / 5 SiJ bandhane / 6 skuJ ApravaNe / 7 yuJ bandhane // z2yAdayo'nudAttA ubhytobhaassaaH|| 8 nUJ zabde / 9 drU hiMsAyAm / 10 pUJ pavane / 11 lUJ chedane / 12 stRJ AcchAdane / 13 kRJ hiMsAyam / 14 vRJ varaNe / 15 dhUJ kampane / prabhRtaya udAttA ubhytobhaassaaH|| 16 zU hiMsAyAm / 17 pR pAlanapUraNayoH / 18 vR varaNe // bharaNe ityeke // 19 bhR bhartsane / 20 zU hiMsAyAm / 21 dR vidAraNe / 22 z2a vayohAnau // jha ityeke / dhR ityanye // 23 nR naye / 24 kR hiMsAyAm / 25 R gatau / 26 gR zabde // zRNAtiprabhRtaya udAttA udAttetaH parasmaipadinaH // 27 jyA vayohAnau / 28 rI gatireSaNayoH / 29 lI zleSaNe / 30 vlI varaNe / 31 plI gatau // vRt // 32 vI varaNe / 33 zrI bhaye // bhara ityeke // 34 kSIS hiMsAyam / 35 jJA avabodhane / 36 bandha bandhane // jyAdayo'nudAttA udAttataH parasmaibhASAH // 37 vRG saMbhaktau // udAtta AtmanepadI // 38 zrantha vimocanapratiharSayoH / 39 mantha viloDane / 40 zrantha 41 graMtha saMdarbha / 42 kuntha saMzleSaNe // saMkleze ityeke / kutha iti durgaH // 43 mRda kSode / 44 mRDa ca // ayaM sukhe'pi // 45 gudha roSe / 46 kuSa niSkarSe / 47 kSubha saMcalane / 48 Nabha 49 tubha hiMsAyAm / 50 klizU vibAdhane / 51 aza bhojane / 52 udhasa uJche / 53 iSa AbhIkSNye / '54 viSa viprayoge / 55 puSa Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 siddhAntakaumudyAm / 56 pluSa snehanasevanapUraNeSu / 57 puSa puSTau / 58 muva steye / 59 khaca bhUtaprAdurbhAve // vAnto'yamityeke // 60 hiTha ca // zranthAdaya udAttA udAtteto viSivarja parasmaibhASAH // 61 graha upAdAne // udAttaH khritedubhytobhaassH|| iti znavikaraNAH syAdayaH // 9 // 1 cura steye / 2 citi smRtyAm / 3 yatri saMkoce / 4 sphuDi parihAse // sphuTi ityapi // 5 lakSa darzanAGkanayoH / 6 kudri anRtabhASaNe / 7 laDa upasevAyAm / 8 midi snehane / 9 olaDi utkSepaNe // okAro dhAtvavayava ityeke / na ityapare / ulaDi ityanye // 10 jala apavAraNe // laja ityeke // 11 pIDa avagAhane / 12 naTa avasyandane / 13 zratha prayatne // prasthAne ityeke // 14 badha saMyamane // bandha iti cAndrAH // 15 pR pUraNe / 16 Urja blpraannnyoH| 17 pakSa parigrahe / 18 varNa 19 cUrNa preraNe // varNa varNane ityeke // 20 pratha prakhyAne / 21 pRtha prakSepe // patha ityeke // 22 pamba saMbandhane / 23 zamba ca // sAmba ityeke // 24 bhakSa adane / 25 kuTTa chedanabhartsanayoH // pUraNe ityeke // 26 puTTa 27 cuTTa alpIbhAve / 28 aTTa 29 SuTTa anaadre| 30 luNTha steye / 31 zaTha 32 zvaTha asaMskAragatyoH // zvaThi ityeke // 33 tuji 34 piji hiMsAbalAdAnaniketaneSu // tuja pija iti kecit / laji luji ityeke // 35 pisa gatau / 36 SAntva sAmaprayoge / 37 zvalka 38 valka paribhASaNe / 39 pNiha snehane // sphiTa ityeke // 40 smiTa anAdare // SmiG ityeke // 41 zliSa zleSaNe / 42 pathi gatau / 43 piccha kuTTane / 44 chadi saMvaraNe / 45 zraNa dAne / 46 taDa AghAte / 47 khaDa 48 khaDi 49 kaDi bhedane / 50 kuDi rakSaNe / 51 guDi veSTane // rakSaNe ityeke / kuThi ityanye / guThi ityapare // 52 khuDi khaNDane / 53 vaTi vibhAjane // vaDi iti kecit // 54 maDi bhUSAyAM harSe ca / 55 bhaDi kalyANe / 56 charda vamane / 57 pusta 58 busta AdarAnAdarayoH / 59 cuda saMcodane / 60 nakka 61 dhakka nAzane / 62 cakka 63 cuka vyathane / 64 kSala zaucakarmaNi / 65 tala pratiSThAyAm / 66 tula unmAne / 67 dula utkSepe / 68 pula mahattve / 69 cula samucchrAye / 70 mUla rohaNe / 71 kala 72 vila kSepe / 73 bila bhedane / 74 tila snehane / 75 cala bhRtau / 76 pAla rakSaNe / 77 luSa hiMsAyAm / 78 zulba mAne / 79 zUrpa ca / 80 cuTa chedane / 81 muTa saMcUrNane / 82 paDi 83 pasi nAzane / 84 vraja mArgasaMskAragatyoH / 85 zulka atisparzane / 86 capi gatyAm / 87 kSapi kSAntyAm / 88 chaji kRcchrajIvane / 89 zvarta gatyAm / 90 zvabhra ca / 91 jJapa jJAnajJApanamAraNatoSaNanizAnanizAmaneSu // miccatyeke // 92 yama ca pariveSaNe / 93 caha parikalkane // capa ityeke // 94 raha tyAge ca / 95 bala prANane / 96 ciJ cayane // nAnye mitohetau // 97 ghaTTa calane / 98 musta saMghAte / 99 khaTTa saMvaraNe / Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupAThe curAdayaH / 479 100 SaTTa 101 sphiTTa 102 cubi hiMsAyAm // 103 pUla saMghAte // pUrNa ityeke / puNa ityanye // 104 pusa abhivardhane / 105 Taki bandhane / 106 dhUsa kAntikaraNe / mUrdhanyAnta ityeke / tAlavyAnta ityanye // 107 kITa varNe / 108 cUrNa saMkocane / 109 pUja pUjAyAm / 110 arka stavane // tapane ityeke // 111 zuTha Alasye / 112 zuThi zoSaNe / 113 juDa preraNe / 114 gaja 115 mA zabdArtho / 116 marca ca / 117 ghR prasravaNe // srAvaNe ityeke // 118 paci vistaarvcne| 119 tija nizAne / 120 / kRta saMzabdane / 121 vardha chedanapUraNayoH / 122 kubi AcchAdane / kubhi ityeke // 123 lubi 124 tubi adarzane // ardane ityeke // 125 hrapa vyAktAyAM vAci // klapa ityeke // 126 cuTi chedane / 127 ila preraNe / 128 mrakSa mlecchane / 129 mleccha avyaktAyAM vAci / 130 brUsa 131 barha hiMsAyAm // kecidiha garja garda zabde, gardha abhikAGkSAyAm iti paThanti // 132 gurda pUrvaniketane / 133 jasi rakSaNe // mokSaNe iti kecit // 134 IDa stutau / 135 jasu hiMsAyAm / 136 piDi saMghAte / 137 ruSa roSe // ruTha ityeke // 138 Dipa kSepe / 139 STupa samucchrAye // AkusmAdAtmanepadinaH // 140 cita saMcetane / 141 dazi daMzane / 142 dasi darzanadaMzanayoH // dasa ityapyeke // 143 Dapa 144 Dipa saMghAte / 145 tatri kuTumbadhAraNe / 146 matri guptaparibhASaNe / 147 spaza grahaNasaMzleSaNayoH / 148 tarja 149 bharlsa tarjane / 150 basta 151 gandha ardane / 152 viSka hiMsAyAm // hiSka ityeke // 153 niSka parimANe / 154 lala IpsAyAm / 155 kUNa saMkoce 156 tUNa pUraNe / 157 bhrUNa AzAvizaGkayoH / 158 zaTha zlAghAyAm / 159 yakSa pUjAyAm / 160 smaya vitarke / 161 gUra udyamane / 162 zama 163 lakSa Alocane / 164 kutsa avakSepaNe / 165 truTa chedane / kuTa ityeke 166 gala sravaNe / 167 bhala AbhaNDane / 168 kUTa Apradane // avasAdane ityeke // 169 kuTTa pratApane / 170 vaJca pralambhane / 171 vRSa zaktibandhane / 172 mada tRptiyoge / 173 divu parikUjane / 173 gR vijJAne / 175 vida cetanAkhyAnanivAseSu / 176 mAna stambhe / 177 yu jugupsAyAm / 178 kusma nAno vA kutsitasmayane // ityAkusmIyAH // 179 carca adhyayane / 199 bukka bhaSaNe / 181 zabda upasargAdAviSkAre ca / 182 kaNa nimIlane / 183 jabhi nAzane / 184 SUda kSaraNe / 185 jasu tADane / 186 paza bandhane / 187 ama roge| 188 caTa 189 sphuTa bhedane / 190 ghaTa saMghAte // hantyarthAzca // 191 divu mardane / 192 arja pratiyatne / 193 ghuSira vizabdane / 194 AGaH kranda sAtatye / 195 lasa shilpyoge| 196 tasi 197 bhUSa alaMkaraNe / 198 arha pUjAyAm / 199 jJA niyoge / 200 bhaja vizrANane / 201 zRdhu prasahane / 102 yata nikAropaskArayoH / 203 Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntakaumudyAm / raka 204 laga AkhAdane // ragha ityeke / raga ityanye // 205 aJcu vizeSaNe / 206 ligi citrIkaraNe / 207 muda saMsarge / 208 trasa dhAraNe // grahaNe ityeke / vAraNe ityanye // 209 udhrasa ucche // ukAro dhAtvavayava ityeke / na ityanye // 210 muca pramocane modane ca / 211 vasa snehachedApaharaNeSu / 212 cara saMzaye / 213 cyu sahane // hasane cetyeke / cyusa ityeke // 214 bhuvo'vakalkane / 215 kRpezca // A khadaH sakarmakAt // 216 grasa grahaNe / 217 puSa dhAraNe / 218 dala vidAraNe / 219 paTa 220 puTa 221 luTa 222 tuji 223 miji 224 piji ( laji) 225 luji 226 bhaji 227 laghi 228 trasi 229 pisi 230 kusi 231 dazi 232 kuzi 233 ghaTa 234 ghaTi 235 bRhi 236 barha 237 balha 238 gupa 239 dhUpa 240 viccha 241 cIva 242 putha 243 loka 244 loca 245 Nada 246 kupa 247 tarka 248 vRtu 249 vRdhu bhASArthAH / 250 ruTa 251 laji 252 aji 253 dasi 254 bhRzi 255 ruzi 356 zIka 257 rusi 258 naTa 259 puTi 260 ji 261 ci 262 raghi 263 laghi 264 ahi 265 rahi 266 mahi ca / 267 laDi 268 taDa 269 nala ca / 270 pUrI ApyAyane / 271 ruja hiMsAyAm / 272 pvada AsvAdane // khAda ityeke // A dhRSAhA // 273 yuja 274 pRca sNymne| 275 arca pUjAyAm / 276 Saha mahaNe / 277 Ira kSepe / 278 lI dravIkaraNe / 279 vRjI varjane / 280 vRJ AvaraNe / 281 jR vayohAnau / 282 ji ca / 283 rica viyojanasaMparcanayoH / 284 ziSa asarvopayoge / 285 tapa dAhe / 286 tRpa tRptau // saMdIpane ityeke // 287 bRdI saMdIpane // cUpa kRpa dRpa saMdIpane ityeke // 288 dRbhI bhaye / 289 dRbha saMdarbha / 290 zratha mokSaNe // hiMsAyAm ityanye // 291 mI gatau / 292 grantha bandhane / 293 zIka AmarSaNe / 294 cIka c| 295 arda hiMsAyAm // svaritet // 296 hisi hiMsAyAm / 297 arha pUjAyAm / 298 AGaH pada padyarthe / 299 zundha zaucakarmaNi / 300 chada apavAraNe // svaritet // 301 juSa paritarkaNe // paritarpaNe ityanye // 302 dhUJ kmpne| 303 prIJ tarpaNe / 304 zrantha 305 grantha saMdarbha / 306 ApU lambhane // svaritedayamityeke // 307 tanu zraddhopakaraNayoH // upasargAcca daiye / cana zraddhopahananayoH ityeke // 308 vada saMdezavacane // kharitet / anudAttedityeke // 309 vaca paribhASaNe / 310 mAna pUjAyAm / 311 bhU prAptAvAtmanepadI // 312 garha vinindane / 313 mArga anveSaNe / 314 kaThi shoke| 315 mRjU zaucAlaMkArayoH / 316 mRSa titikSAyAm // kharitet // 317 dhRSa prahasane // ityaadhRssiiyaaH|| athAdantAH // 318 katha vAkyaprabandhe / 319 vara IpsAyAm / 320 gaNa saMkhyAne / 321 zaTha 322 zvaTha samyagavabhASaNe / 323 paTa 324 vaTa granthe / 325 raha tyaage| Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ curAdayaH / 481 326 stana 327 gar3hI devazabde / 328 pata gatau vA // adanta ityeke / 329 paSa anupasargAt / 330 svara AkSepe / 331 raca pratiyatne / 332 kala gatau saMkhyAne ca / 333 caha parikalkane / 334 maha pUjAyAm / 335 sAra 336 kRpa 337 zratha daurbalye / 338 spRha IpsAyAm / 339 bhAma krodhe / 340 sUca paizUnye / 341 kheTa bhakSaNe // tRtIyAnta ityeke / khoTa ityanye // 342 kSoTa kSepe / 343 goma upalepane / 344 kumAra krIDAyAm / 345 zIla upadhAraNe / 346 sAma sAntvaprayoge / 347 veza kAlopadeze // kAla iti pRthagdhAturityeke // 348 palyUla lavanapavanayoH 349 vAta sukhasevanayoH // gatisukhasevanayorityeke / / 350 gaveSa mArgaNe / 351 vAsa upasevAyAm / 352 nivAsa AcchAdane / 353 bhAja pRthakkarmaNi / 354 sabhAja prItidarza - nayoH // prItisevanayorityeke // 355 Una parihANe / 356 dhvana zabde / 357 kUTa paritA // paridA ityanye // 358 saGketa 359 grAma 360 kuNa 361 guNa cAmantraNe / 362 keta zrAvaNe nimantraNe ca / 363 kuNa saMkocane'pi / 364 stena caurye // AgarvAdAtmanepadinaH // 365 pada gatau / 366 gRha grahaNe / 367 mRga anveSaNe / 368 kuha vismApane / 369 zUra 370 vIra vikrAntau / 371 sthUla paribRMhaNe / 372 artha upayAcJAyAm / 373 satra saMtAnakriyAyAm / 374 garva mAne / ityAgarvIyAH // 375 sUtra veSTane / 376 bhUtra prasravaNe / 377 rUkSa pAruSye / 378 pAra 379 tIra karmasamAptau / 380 puTa saMsarge / 381 dheka darzane ityeke / 382 katra zaithilye // karta ityapyeke // prAtipadikAddhAtvarthe bahulamiSThavacca / tatkarotitadAcaSTe / tenAtikrAmati / dhAturUpaM ca / * AkhyAnAtkRtastadAcaSTe kullukprakRtipratyApattiH prakRtivacca kArakam / * kartRkaraNAddhAtvarthe / 383 valka darzane / 384 citra citrIkaraNe // kadAciddarzane // 385 aMsa samAghAte / 386 vaTa vibhAjane / 387 laja prakAzane // vaTi laji ityeke // 388 mizra saMparke / 389 saGgrAma yuddhe || anudAttet // 390 stoma zlAghAyAm // 391 chidra karmabhedane // karaNabhedane ityeke / karNa iti dhAtvantaramityapare / / 392 andha dRkSupaghAte // upasaMhAre ityanye // 393 daNDa daNDanipAtane / 394 aGka pade lakSaNe ca / 395 aGga ca / 396 sukha 397 duHkha tatkriyAyAm / 398 rasa AsvAdanasnehanayoH / 399 vyaya vittasamutsarge / 400 rUpa rUpakriyAyAm / 401 cheda dvaidhIkaraNe / 402 chada apavAraNe / 403 lAbha preraNe / 404 vraNa gAtravicUrNane / 405 varNa varNakriyAvistAraguNavacaneSu // bahulametannidarzanam // 406 parNa haritabhAve / 407 viSka darzane / 408 kSipa preraNe / 409 vasa nivAse / 410 tuttha AvaraNe // NiGaGgAnnirasane / zvetAzvAzvataragAloDitAhvarakANAmazvataretakalopazca / pucchAdiSu prAtipadikAddhAtvartha ityeva siddham // iti svArthaNijantAzrurAdayaH // 10 // iti zrIpANinimunipraNIto dhAtupAThaH samAptaH // 61 Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 siddhAntakaumudyAm / atha liGgAnuzAsanam / 1 liGgam / 2 strI / 3 RkArAntA maatRduhitRvsRyaatRnnaandrH| 4 anyUpratyayAnto dhAtuH / 5 azanibharaNyaraNayaH puMsi ca / 6 minyantaH / 7 vahnivRSNyagnayaH puMsi / 8 zroNiyonyUrmayaH puMsi ca / 9 ktinnantaH / 10 IkArAntazca / 11 UDyAbantazca / 12 yvantamekAkSaram / 13 viMzatyAdirAnavateH / 14 dundubhirakSeSu / 15 nAbhirakSatriye / 16 ubhAvanyatra puMsi / 17 talantaH / 18 bhUmividyutsarillatAvanitAbhidhAnAni / 19 yAdo napuMsakam / 20 bhAsksa ndigdRguSNigupAnahaH / 21 sthUNoNe napuMsake ca / 22 gRhazazAbhyAM klIbe / 23 prAvRDpritRniTitvaSaH / 24 darvividivedikhanikhAnyazrivezikRSyoSadhikaTyaGgulayaH / 25 tithinADirucivIcinAlidhUlikikikelicchavirAjyAdayaH / 26 zaSkulirAjikuTyazanivartibhRkuTitruTivalipatayaH / 27 pratipadApadvipatsaMpacchatsaMsatpariSaduSaHsaMvi kSutpunmutsamidhaH / 28 AzISU:pUrgIAraH / 29 apsumanassamAsikatAvarSANAM bahutvaM ca 30 saktvagjyogvAgyavAgUnausphicaH / 31 tRTisImAsaMbadhyAH / 32 culliveNikhAryazca / 33 tArAdhArAjyotsnAdayazca / 34 zalAkA striyAM nityam // 1 pumAn / 2 ghaJabantaH / 3 ghAjantazca / bhayaliGgabhagapadAni napuMsake / 5 naGantaH / 6 yAcyA striyAm / 7 kyanto ghuH / 8 iSudhiH strI ca / 9 devAsurAtmavargagirisamudranakhakezadantastanabhujakaNThakhaDgazarapaTAbhidhAnAni / triviSTapatribhuvane napuMsake / 11 dyauH striyAm / 12 iSubAhU striyAM ca / 13 bANakANDau napuMsake ca / 14 nAntaH / 15 kratupuruSakapolagulphameghAbhidhAnAni / 16 abhraM napuMsakam / 17 ukArAntaH / 18 dhenurajjukuhUsarayUtanureNupriyaGgavaH striyAm / 19 samAse rajjuH puMsi ca / 20 zmazrujAnukhAdvazrujatutraputAlUni napuMsake / 21 vasu cArthavAci / 22 madgumadhuzIdhusAnukamaNDalani napuMsake ca / 23 rutvantaH / 24 dArukaserujatuvastumastUni napuMsake / 25 sakturnapuMsake ca / 26 prAgrazmerakArAntaH / 27 kopadhaH / 28 cibukazAlUkaprAtipadikAMzukolmukAni napuMsake / 29 kaNTakAnIkasarakamodakacaSakamastakapustakataDAkaniSkazuSkavarcaskapinAkabhANDakapiNDakakaTakazaNDakapiTakatAlakaphalakakalkapulAkAni napuMsake ca / 30 TopadhaH / 31 kirITamukuTalalATavaTavITazRGgATakaraTaloSTAni napuMsake / 32 kuTakUTakapaTakavATakarpaTanaTanikaTakITakaTAni napuMsake ca / 33 NopadhaH / 34 RNalavaNaparNatoraNaraNoSNAni napuMsake / 35 kArSApaNasvarNasuvarNavraNacaraNavRSaNaviSANacUrNatRNAni napuMsake ca / 36 thopadhaH / 37 kASThapRSThasikthokthAni napuMsake / 38 kASThA digA striyAm / 39 tIrthaprothayUthagUthAni napuMsake ca / 40 nopadhaH / 41 jaghanAjinatuhinakAnanavanavRjinavipinavetanazAsanasopAnamithunazmazAnaratnanimnacihnAni napuMsake / 42 mAnayAnAbhidhAnanalinapulinodyAnazayanAsanasthAnacandanA Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liGgAnuzAsanam / 483 lAnasamAnabhavanavasanasaMbhAvanavibhAvanavimAnAni napuMsake ca / 43 popadhaH / 44 pAparUpoDupatalpazilpapuSpazappasamIpAntarIpANi napuMsake / 45 zUrpakutapakuNapadvipaviTapAni napuMsake ca / 46 bhopadhaH / 47 talabhaM napuMsakam / 48 jambhaM napuMsake ca / 49 mopadhaH / 50 rukmasidhmayudhmedhmagulmAdhyAtmakuGkumAni napuMsake / 51 saGgranamadADimakusumAzramakSemakSaumahomoddAmAni napuMsake c| 52 yopdhH| 53 kisalayahRdayendriyottarIyANi napuMsake / 54 gomayakaSAyamalayAnvayAvyayAni napuMsake ca / 55 ropadhaH / 56 dvArAgrasphAratakravakravaprakSiprakSudracchidranAratIradUrakRcchrandhrAzrazvabhrabhIragabhIrakrUravicitrakeyUrakedArodarazarIrakandaramandarapaJjarAjarajaTharAjiravairacAmarapuSkaragahvarakuharakuTIrakulIracatvarakAzmIranIrAmbaraziziratantrayantrakSatrakSetramitrakalatracchatramUtrasUvaktranetragotrAGgulitrabhalatrAstrazastrazAstravastrapatrapAtranakSatrANi napuMsake / 57 zukramadevatAyAm / 58 cakravajrAndhakArasArAvArapArakSIratomarazRGgArabhRGgAramandArozIratimirazizirANi napuMsake ca / 59 SopadhaH / 60 zirISa SAmbarISapIyUSapurISakilbiSakalmASANi napuMsake / 61 yUSakarISamiSaviSavarSANi napuMsake c| 62 sopdhH| 63 pAnasabisabusasAhasAni npuNske| 64 camasAMsarasaniryAsopavAsakArpAsavAsamAsakAsakAMsamAMsAni napuMsake ca / 65 kaMsaM cAprANini / 66 razmidivasAbhidhAnAni / 67 dIdhitiH striyAm / 68 dinAhanI napuMsake / 69 mAnAbhidhAnAni / 70 droNADhako napuMsake ca / 71 khArImAnike striyAm / 72 dArAkSatalAjAsUnAM bahutvaM ca / 73 nADyApajanopapadAni vraNAGgapadAni / 74 marudgaruttaradRtvijaH / 75 RSirAzidRtigranthikrimidhvanibalikaulimauravikavikapimunayaH / 76 dhvajagajamuJjapuJjAH / 77 hstkuntaantvaatvraatduutdhuurtsuutcuutmuhuurtaaH| 78 SaNDamaNDakaraNDabharaNDavaraNDatuNDagaNDamuNDapASaNDazikhaNDAH / 79 vaMzAMzapuroDAzAH / 80 hRdakandakundabudbudazabdAH / 81 ardhapathimathyabhukSistambanitambapUgAH / 82pallavapalvalakapharephakaTAhanirmyahamaThamaNitaraGgaturaGgagandhaskandhamRdaGgasaGgasamudrapuGkhAH / 83 sArathyatithikukSibastipANyaJjalayaH / 1 napuMsakam / 2 bhAve lyuDantaH / 3 niSThA ca / 4 tvaSyau taddhitau / 5 karmaNi ca brAhmaNAdiguNavacanebhyaH / 6 yadyaDhagyagaJaNvuJchAzca bhAvakarmaNi / 7 avyayIbhAvaH / 8 dvandvaikatvam / 9 abhASAyAM hemantazizirAvahorAtre ca / 10 anakarmadhArayastatpuruSaH / 11 analpe chAyA / 12 rAjAmanuSyapUrvA sbhaa| 13 surAsenAcchAyAzAlAnizAH striyAM ca / 14 ziSTaH paravat / 15 rAtrAhAhAH puMsi / 16 apathapuNyAhe npuNske| 17 saMkhyApUrvA rAtriH / 18 dviguH striyAM ca / 19 isusantaH / 20 arciH striyAM ca / 21 chadiH striyAmeva / 22 mukhanayanalohavanamAMsarudhirakArmukavivarajalahaladhanAnnAbhidhAnAni / 23 sIrArthIdanAH puMsi / 24 vaktranetrAraNyagANDIvAni puMsi ca / 25 aTavI striyAm / 26 lopadhaH / 27 tUlopalatAlakusUlataralakambaladevalavRSalAH puMsi / 28 zIlamUlamaGgalasAlakamalatalamusalakuNDalapalalamRNAlavAlanigalapalAlabiDAlakhilazUlAH puMsi ca / 29 zatAdiH Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 siddhAntakaumudyAm / saMkhyA / 30 zatAyutaprayutAH puMsi ca / 31 lakSAkoTI striyAm / 32 zaGkaH puMsi / 33 sahasraH kvacit / 34 manyacko'kartari / 35 brahmanpuMsi ca / 36 nAmaromaNI napuMsake / 37 asanto vyackaH / 38 apsarAH striyAm / 39 trAntaH / 40 yAtrAmAtrAbhastrAdaMSTrAvaratrAH striyAmeva / 41 bhRtrAmitracchAtraputramantravRtramer3hoSTrAH puMsi / 42 patrapAtrapavitrasUtracchatrAH puMsi ca / 43 balakusumazulbapattanaraNAbhidhAnAni / 44 padmakamalotpalAni puMsi ca / 45 AhavasaGgrAmau puMsi / 46 AjiH striyAmeva / 47 phljaatiH| 48 vRkSajAtiH striyAmeva / 49 viyjgtskRcchknpRsscchkRdykRdudshvitH| 50 navanItAvatAnAnRtAmRtanimittavittacittapittavratarajatavRttapalitAni / 51 zrAddhakulizadaivapiTharakuNDAGkAGgadadhisakthyakSyasthyAspadAkAzakaNvabIjAni / 52 daivaM puMsi ca / 53 dhAnyAjyasasyarUpyapaNyavarNyaghiSNyahavyakavyakAvyasatyApatyamUlyazikyakuDyamadyahaHtUryasainyAni / 54 dvandvabarhaduHkhabaDizapicchabimbakuTumbakavacakabaravRndArakANi / 55 akSamindriye // 1 strIpuMsayoH / 2 gomaNiyaSTimuSTipATalibastizAlmalitruTimasimarIcayaH / 3 manyusIdhukarkandhukasindhuNDureNavaH / 4 guNavacanamukArAntaM napuMsakaM ca / 5 apatyArthastaddhite // 1 punapuMsakayoH / 2 ghRtabhUtamustakSvelitairAvatapustabustalohitAH / 3 zRGgArdhanidAghodyamazalyAdRDhAH / 4 bajakuJjakuthakUrcaprasthadarbhAidharcapucchAH / 5 kabandhauSadhAyudhAntAH / 6 daNDamaNDakhaNDazavasaindhavapArdhAkAzakuzakAzAGkuzakulizAH / 7 gRhamehadehapaTTapaTahASTApadArbudakakudAzca // 1 avaziSTaliGgam / 2 avyayam / 3 katiyuSmadasmadaH / 4 SNAntA sNkhyaa| 5 guNavacanaM ca / kRtyAzca / 7 karaNAdhikaraNayoryuT / 8 sarvAdIni sarvanAmAni // // iti zrIpANinimunipraNItaM liGgAnuzAsanaM samAptam // Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrANAM suucii| pRSTham sUtram / pRSTham sUtram pRSTham sUtram 2 aa iti 8 / 4 / 68 124 aca 4 / 3 / 31 357 aJcezchandasyasarva0 6 / 1 / 170 152 aMzahArI 5 / 2 / 69 287 acaupAttaH 7447 284 aJconapAdAne 8 / 2 / 48 . 7 akaHsavarNedIrghaH 6 / 1 / 101 36 acaH 6 / 4 / 138 226 a Hsici 7 / 2 / 71 52 akathitaMca 1 / 4 / 51 351 acaHkartRyaki 6 / 1 / 195 8. annaasikaayaaHsN05|4|118 317 akartaricakArake0 3 / 3 / 19 264 acaHkarmakartari 3 / 1 / 62 | 15 akupvAnumvyavAye0 8 / 4 / 2 .58 akarteNepaJcamI 2 / 3 / 24 / 4 acHprsminpuurvvi01|1157/224 +addbhyaasvy0+6|1|136 256 akarmakAca 1 / 3 / 26 88 acturvictursuc05|4|77212 agAyegAlavayoH 7 / 3 / 99 257 akarmakAcca 1 / 3 / 35 3 acazca 1 / 2 / 28 124 aNaauca 4 / 3 / 33 258 akarmakAca 1 / 3 / 45 183 acastAkhatthalya0 // 2 // 61 260 annaavkrmkaaccitt01|3|88 368akarmadhArayerAjyam 6 / 2 / 130112 acittahastidheno0 4 / 2 / 47 365 aNiniyukta 6 / 275 170 akRcchrepriyasukha0 8 / 1 / 13 128 acittAdadezakA0 41396 107 aNodyacaH 4 / 1 / 156 183 akRtsaarvdhaatukyo074|25, 25 aciraRtaH 71 / 100 9 annoprgRhysyaanunaa08||4||57 364 akejIvikArthe 6 / 2 / 73 224 aci vimASA 8 / 2 / 31 317 aNkarmaNica 3 / 3 / 12 6. anobhaviSyadAdhama.213170 i n.... |133 aNkuATAlakAyAH 4 / 4 / 18 63 akSazalAkasaM0 2 / 1 / 10. | 20 acoNiti 7 / 2 / 115 154 aNca 5 / 2 / 103 320 akSaSuglahaH 313170 coyAzilA 108nnijaarnaayoguruu04|178 192 akSonyatarasyAm 3 / 1 / 75 270 acoyat 3 / 1 / 97 319 aNinuNaH 5 / 4 / 15 88 akSNodarzanAt 5 / 4 / 76 5 acorahAbhyAMdva 81446 | 1 aNuditsavarNasyacA0 1 / 1169 135 agArAntArchan 4 / 4 / 70 371 ackAvazaktau 6 / 2157 126 aNagayanAdibhyaH 4 / 3 / 73 321 agAraikadeze prghnnH03|3179 19 accagheH 7 / 3 / 119 134 aNmahiSyAdibhyaH 4 / 4 / 48 346 agnItpreSaNeparasyaca 8 / 2 / 92 dAsa 72 acchagatyarthavadeSu 1 / 4 / 69 176 ataAdeH 74 / 70 . 86 agneHstutstomasomAH 8 / 3 / 82 10. atain 4 / 1 / 95 111 agnerDak 4 / 2 / 33 . 188 acpratyanvavapUrvA0 5 / 4 / 75 75 155 atainiThanau 5 / 2 / 125 283 anauceH 3 / 2 / 91 ... 271 ajayaMsaMgatam 3 / 1 / 105 / / 211 atautsArvadhAtuke 6 / 4 / 110 274 anaupricaayyo03|1|131 16. ajAdIguNavacanA0 5 / 3 / 58 169 ataupadhAyAH // 2 / 116 : 74 agrAkhyAyAmurasaH 5 / 4 / 93 172 ajAderdvitIyasya 6112176 atekhlmdhye06|4|120 336 agrAdyat 4 / 4 / 116 | 43 ajAdyataSTAp 4 / 1 / 4 12 ataHkRkamikaMsaku. 8 / 3 / 46 1 84 ajAdyadantam 2 / 2 / 33108 atazca 4 / 1 / 177 . ) 341 aDitazca 6 / 4 / 103 137 137 ajAvibhyAMthyan 5 / 18166 atigrahAvyathanakSe0 5 / 4 / 46 339 aGgaityAdauca 6 / 1 / 119162 ajinaantsyottrp05|3|82165 atithedyaH 5 / 4 / 26 346 aGgayuktaMtiDAkAsam 8 / 2 / 96273 ajivrajyozca 7 / 3 / 60. 54 atiratikramaNeca 1 / 4 / 95 :15 aGgasya 6 / 4 / 1 182 ajeya'ghaapoH 2 / 4 / 56160 atishaaynetmbisstthnau5|3|55 364 aGgAnimaireye 6 / 217. 242 ajjhanagamAMsani 6 / 4 / 16 / 74 ateHzunaH 5 / 4 / 96 : 375 aGgAtprAtilomye 8 / 1 / 33 161 ajJAte 5 / 3 / 73 3 74 aterakRtpade 6 / 2 / 191: ... 80 aGgulerdAruNi 5 / 4 / 114 285 aJcaHpUjAyAm // 2 // 53 / 15 atoguNe 6 / 1 / 97 : 163 aDalyAdibhyaSTaka. 5 / 3 / 106 159.aJcarlak 5 / 3 / 30 . . 172 atodI|yatri // 3 / 101 Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrANAM ThA7 pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 15 atomisaais 7119 61 adhirIzvare 1 / 4 / 97 165 anugAdinaSThak 5 / 4 / 13 26 atom 124 53 adhizIsthAsAMkarma 1 / 4 / 46 148 anugvalaMgAmI 5 / 2 / 15 174 atoyeyaH 7 / 2 / 80 58 adhiigrthdyeshaaNkrmnni2||3||52 35 anudaattNsrvmpaadaadau8|1|18 13 atororaplatAdalute 6 / 1 / 113 268 adhISTeca 3 / 3 / 166 171 anudAttaThitaAtma0 1 / 3 / 1 186 atolopaH 6 / 4 / 48 158 adhunA 5 / 3 / 17 351 anudAttaMca 811 / 3 189 atolrAntasya 7 / 2 / 2 257 adheH prasahane 13 / 33 349 anudAttaMpadameka0 6 / 1 / 158 179 atohalAderlaghoH 7 / 2 / 7 373 adheruparistham 6 / 2 / 188 in 346 anudaattNprshnaantaa08|2|100 173 atoheH 6 / 4 / 105 84 adhyayanatoviprakRSTA0 2145349 anudAttasyacaya. 6 / 1 / 161 65 atyantasaMyogeca 2 / 1 / 29 65 atyantasaMyogeca 2 / 1 / 29 139 adhyardhapUrvadvigole0 5 / 1 / 28112 anudAttAderaJ 4 / 2 / 44 204 anudaattsycdupdh06|1|59 242 atralopobhyAsasya 74 / 58 324 adhyAyanyAyodyAva. 3 / 3 / 122 130 anudAttAdezca 4 / 3 / 140 1. atrAnunAsikaHpUrvasya0 8 / 3 / 2151 adhyaayaanuvaakyol5|2|60 105 atribhRgukutsvsisstth02|4|65135 adhyAyinyadezakA0 4 / 4 / 71339 anudAttecakudhapare 6 / 1 / 120 20351 anudAtteca 6 / 1 / 190 37 atvasaMtasyacAdhAtoH 6 / 4 / 14126 adhyAyeSvevarSeH 4 / 3 / 6929. andaatttshchlaade:3|2|159 231 asmRddatvaraprathamrada0 495/ 148 adhvanoyatkhI 5 / 2 / 16 207 anudAttopadezavana0 6 / 4 / 37 207 adaHsarveSAM // 3 / 100 87 adhvaryukraturanapuMsakam 2144357 anudAttausuppitau 3 / 1 / 4 212 adabhyastAt 7 / 1 / 4 / 104 an 6 / 4 / 167 4 adarzanaMlopaH 1 / 1 / 60 250 anunAsikasyakki0 6 / 4 / 15 | 44 anaupadhAlopino0 4 / 1 / 28 10 anunAsikAtparonu0 8 / 3 / 4 39 adasaausulopazca // 2 // 1 19 anaGsI 7 / 1 / 93 8 adasomAt 111112 |148 anupadasarvAnnAyAnayaM0 5 / 2 / 9 4 anacica 8 / 4 / 47 36 adasoserdAdudomaH 7 / 2 / 80 153 anupadyanveSTA 5 / 2 / 90 164 anatyantagatIktAt 5 / 4 / 4 260 anuparAbhyAMkRtraH 113179 206 adiprabhRtibhyaHzapaH 2 / 4 / | 72 anatyAdhAnaurasi0 1 / 4 / 75260 anupAsargAjjJaH 1 / 3 / 76 114 adUrabhazca 4 / 2 / 70 3 adeGguNaH 1112 173 anadyataneluGa 3 / 2 / 111 284 anupsrgaatphullkssiib08|2|55 287 adojgdhiy'ptiki02|4|36/172 anadyatanelu 3 / 3 / 15258 anupasargAdvA 1 / 3 / 43 . 281 adonanne 3 / 2 / 68 158 andytnehilnyt05|3|21276 anupasargAllimpa0 3 / 1 / 138 72 adonupadeze 1 / 470 165 anantAvasathetiha0 5 / 4 / 23, 45 anupasarjanAt 4 / 1 / 14 27 ahtraadibhyHpnyc07|1|25/347 anantyasyApipraznA 8 / 2 / 105/ 56 anupratigRNazca 1441 337 adbhiHsaMskRtam 4 / 4 / 134 | 52 anabhihite 2 / 3 / 1 1 45 anuprvcnaadibhy05|1|111 148 adyazvInAvaSTabdhe 5 / 2 / 13 267 anavalaptyamarSayo. 203 / 145/114 anubrAhmaNAdiniH 4 / 2172 12 adhaHzirasIpade 8 / 3 / 47 / 34 anazca 5 / 4 / 108 63 anuryatsamayA 211115 152 adhikam 5 / 2 / 73 3 38 ansNtaanpuNskaa05|4|103 53 anulekSaNe 1 / 4 / 84 59 adhikaraNavAcinazca 2 / 3 / 68 39 anApyakaH 72 / 112 8 4 anuvAdecaraNAnAm 2 / 4 / 3 66 adhikaraNavAcinAca 5 / 2 / 13 363 anigantoccatIva. 6 / 2152 194 anuviprybhinibhyH08|3|72 159 adhikaraNavicAleca 4 / 3 / 43 212 aniteH 8 / 4 / 19 1 26 anuzatikAdInAMca 7 / 3 / 20 328 AdhakaraNabandhaH 3 / 4 / 41 36 aniditAMhalaupa0 6 / 4 / 24 | 10 anusvArasyayayi0 8 / 4 / 58 278 adhikaraNezeteH 3 / 2 / 15 161 anukaMpAyAm 5 / 3176101 anRta 86 adhikaraNaitAvattveca 2 / 4 / 15/71 anukaraNaMcAnitipa0 1 / 4 / 62/ 77 anakamanyapadAtha 127 adhikRtyakRtegranthe 4 / 3187152 anakAmikAbhIkaH 5 / 274 4 anakAlzitsavasya 111155 54 adhiparIanarthako 1 / 4 / 93 | 89 anugavamAyAme 5 / 4 / 83 345 anonuTa 8 / 2 / 16 Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suucii| pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 44 anobahuvrIheH 4 / 1 / 12 89 anvavataptAdrahasaH 5 / 4 / 81 164 abhijidvidabhR0 5 / 3 / 118 37. anobhaavkrmvcnH6|2|150329 apaguroNamuli 6 / 153265 abhijJAvacanelaT 3 / 2 / 112 258 anorakarmakAt 113149321 apaghano'Ggam 3 / 381 / 53 abhinivizazca 1447 373 anorprdhaanknii06|2|189287 apacitazca // 2 // 30 1 27 abhiniSkrAmatidvA0 4 / 3 / 86 74 anozmAyaHsarasAM0 5 / 4 / 94100 kapatrapautraprabhRti0 4 / 1 / 162/318 aminisaHstanaH0 813286 283 anaukarmaNi 3 / 2 / 100 75 aparthanapuMsakam 2 / 4 / 30260 abhipratyatibhyaHkSipaH 1 / 3 / 80 366 antaH 6 / 2 / 92 121 apadAtausAlvAt 4 / 2 / 135/ 54 abhirabhAge 1 / 4 / 91 370 antaH 6 / 2 / 143 16 apadAntasyamUrdhanyaH 8 / 3 / 55319 abhividhaubhAvainuNa 3 / 3 / 44 373 antaH 6 / 2 / 179 63 apaparibahiraJcavaH0 21112167 abhividhIsaMpadAca 5 / 453 282 antaH 8 / 4 / 20 57 apaparIvarjane 11488373 amermukham 6 / 2 / 185 / 125 antaHpUrvapadATThaJ 4 / 3 / 60 133 apmityyaacitaabhyaaN4|4|21286 amezcAvidUrye 7 / 2 / 25 17 antaraMbahiryogopa0 1 / 1 / 36 97 aprspraaHkriyaa06|1|144148 abhyamitrAcchaca 5 / 2 / 17 324 antaradeze 8 / 4 / 24 | 46 aprimaannbistaaci04|1|22/206 abhyastasyaca 6 / 1 / 33 72 antaraparigrahe 1 / 4 / 65343 aparihRtAzca // 2 // 32351 abhyastAnAmAdiH 6 / 1 / 189 53 antarAntareNayukte 2 / 3 / 4 265 aparokSeca 3121119 181 abhyAsasyAsavarNe 6 / 4 / 78 321 antarghanodeze 3 / 3178 | 54 apavargetRtIyA 2 / 3 / 6 207 abhyAsAcca 7 / 3 / 55 57 antadhoyenAdarzana* 1 / 4 / 28 97 apaskArorathAGgam 6 / 1 / 149 172 abhyAsecarca 8 / 4 / 54 80 antabahibhyAca0 5 / 4 / 117339 apspRdhethaamaanRcuraa.6|1136 332 abhyutsAdayAMprajana.3.142 46 antarvatpativatonuk 4 / 1 / 32258 apahavejJaH 12 / 44 2 81 amanuSyakatukeca 3 / 2 / 53 373 antazca 6 / 2 / 180 373 apAca 6 / 2 / 186 365 amahannanagarenu0 6 / 2 / 89 352 antazcatavaiyugapat 6 / 1 / 200, 0255 apaacctusspaacchku06|1|142273 amAvasyadanyatara0 3 / 1 / 122 28. antAtyantAdhvadUra0 3 / 2 / 48166 apAdAnecAhIyaruhoH 5 / 4 / 45 124 amAvAsyAyAvA 4 / 3 / 30 / 6 antAdivacca 6 / 1 / 85 57 apAdAnepaJcamI 2 / 3 / 28 | 15 amipUrvaH 6 / 1 / 107 16. antikabADhayorneda0 5 / 3 / 63 329 apAdAneparIpsAyAm 3 / 4 / 52338 amucacchandasi 5 / 4 / 12 357 antodaattaaduttr06|1|169260 apAdvadaH 1 / 3 / 73 90 amurdhamastakAtvAM0 6 / 3 / 12 253 antovatyAH 6 / 1 / 220 54 apiHpadArthasaMbhAva. 1 / 4 / 96 73 amaivAvyayena 2 / 2 / 20 365 antyAtpUrvabahvacaH 6 / 2 / 83 106 apuurvpdaadnytr04|1|140342 amomaz 71 / 40 136 annANNaH 4 / 4 / 85 | 19 apRktaekAlpratyayaH 1 / 2 / 41345 amnruudhrvrityubhy08|2|70 65 annanavyaJjanaM 2 / 1134 28. apeklezatamasoH 3 / 2 / 50 277 ambAmbagobhUmisa0 8 / 3 / 97 47 anyatoGIS 4 / 1 / 40 290 apecalaSaH 3 / 2 / 144 21 ambArthanadyo<Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrANAM pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 167 arurmanazcakSuzvetora0 5 / 4 / 51/ 89 avsmndhebhystmsH5|4|79/ 32 aSTanaAvibhaktau 184 214 atipiparyozca 74 / 77 179 avAcAlambanAvidU0 8 / 3 / 68 96 aSTanaHsaMjJAyAm 6 / 3 / 125 293 artilUdhUsUkhanasa0 3 / 2 / 184149 avAtkuTAraca 5 / 2 / 30357 aSTanodIrghAt 6 / 1 / 172 232 artihrIvlIrIkta0 7 // 3 // 36 258 avAdgraH 1 / 3 / 51 32 aSTAbhyaauzU 121 14 arthvddhaaturprtyyH01|2|45/148 avArapArAtyantAnu0 5 / 2 / 11175 asaMyogAlikit 1 / 2 / 5 362 artha 6 / 2 / 44 |120 avRddhAdapibahu0 4 / 2 / 125 131 asaMjJAyAMtila0 4 / 3 / 149 94 arthevibhASA 6 / 3 / 100 103 avRddhAbhyonadI0 4 / 1 / 113 138 asamAse niSkA0 5 / 1 / 20 286 ardaiHsaMnivibhyaH 712 / 24 165 aveHkaH 5 / 4 / 28 122 asAMpratike 4 / 3 / 9 67 ardhanapuMsakam 2 / 2 / 2 319 avagrahovarSapratibaM0 3 / 3151 172 asiddhavadatrAbhAt 6 / 4 / 22 75 ardharcAHpusica 2 / 4 / 31 324 avetastrorghaJ 3 / 3 / 120 336 asurasyakham 4 / 4 / 123 74 adhocca 5 / 4 / 100 333 aveyajaH 3 / 2 / 72 279 asUryalalATayo10 3 / 2 / 36 139 ardhAtparimANasyapU0 73 / 26317 avodaidhaudmaprazrathahi0 6 / 4 / 29 72 astaMca 1 / 4 / 68 121 ardhAdyat 4 / 3 / 4 318 avodorniyaH 3 / 3 / 26 158 astAtica 5 / 3 / 40 365 amcaavnndycycuu6|2|907avyktaankrnnsyaa. 198135 aastnaastiaadsstt04|4|60 271 aryaHkhAmivaizyayoH 3 / 11103168 avyktaanukrnnaadvy05|4|57174 3 / 1 / 103 168 avyaktAnakaraNAnyApAra 174 astisicopRkte // 3 / 96 31 arvaNastrasAvanaJaH 6 / 4 / 127 | 61 avyayaM vibhaktisamIpa0 2 / 1 / 6211 astebhUH 2 / 4 / 52 156 azeAdibhyoca 5 / 2 / 127 161 avyysrvnaamraamk05|3|71 28 asthidadhisakthya0 7175 278 ahaH 3 / 2 / 12 119 avyayAttyap 4 / 2 / 104 76 asmadodvayozca 1 / 2 / 59 189 arhaHprazaMsAyAm 3 / 2 / 133 | 43 avyayAdApsupaH 2 / 4 / 82 171 asmadyuttamaH 1 / 4 / 107 268 arhe kRtyatRcazca 3 / 3 / 169 61 avyayIbhAvaH 2015 155 asmAyAmedhAsra0 5 / 2 / 121 290 alaMkRnnirAkR0 3 / 2 / 136 43 avyayIbhAvazca 1 / 1 / 41 167 asyaccau 7 / 4 / 32 325 alaMkhalyoHpratiSe0 3 / 4 / 18 | 61 avyayIbhAvazca 1418329 asyatitRSoHkriyA0 3 / 4 / 57 89 aluguttarapade 6 / 3 / 1 125 avyayIbhAvAzca 4 / 3159 208 asyativaktikhyAti0 3 / 1152 4 alontyasya 1 / 1 / 53 63 avyayIbhAvecAkAle 63281219 asyatesthura 74 / 17 . 19 alontyAtpUrvaupadhA 111 / 65 64 avyayIbhAvezara0 54 / 107 49 akhAgapU 49 akhAGgapUrvapadAdvA 4 / 1 / 53 82 alpAkhyAyAm 5 / 4 / 136 329 avyye'ythaabhipretaa.3|4|59 73 ahaHsana bha 3 ahaHsarvaikadezasaM0 5 / 4 / 87 84 alpActaram 2 / 2 / 34 319 avyAdavadyAdavakra0 6 / 1 / 116157 ahaMzubhamoyus 5 / 2 / 140 162 alpe 5 / 3 / 85 249 azanAyodanyava0 434 40 ahan 8 / 2 / 68 18 alloponaH 6 / 4 / 134 126 azabdeyatkhAvanyata03464362 ahIne dvitIyA 6247 134 avakrayaH 4 / 4 / 40 77 azAlAca 2 / 4 / 24 377 ahetiviniyogeca 8 / 1 / 61 162 avakSepaNekan 5 / 3 / 95221 aznotezca // 472 3 75 ahoca 8 / 1 / 40 " 7 avasphoTAyanasya 6 / 1 / 123249 azvakSIravRSalavaNA0 151 73 aSTakhoreva 6 / 4 / 145 335 avacakSeca 3 / 4 / 15 | 98 azvapatyAdibhyazca / / 1 / 84 / 73 ahodantAt 8 / 4 / 7 271 avadhapaNyavayAga0 3 / 1 / 101149 azvasyaikAhagamaH 5 / 2 / 19 / 73 ahrohnaetebhyaH 5 / 4 / 88 339 avapathAsica 6 / 1 / 121344 azvAghasyAt / 4 / 37 18 AkaDArAdekAsaMjJA 1 / 4 / 1 123 avayavAhatoH 73 / 11 102 azvAdibhyaHpha 4 / 1 / 110 132 AkoSThala 4 / 4 / 9 130 avayavecaprANyau0 4 / 3 / 135 336 azvimAnaN 4 / 4 / 126 151 AkarSAdibhyaHkan 5 / 2 / 64 143 avayasiThaMzca 5 / 1 / 84 164 aSaDakSAzitaMgvalaM0 5 / 47 145aakaalikddaadynt05|1|114 333 avayA.zvetavAHpuro0 8 / 2 / 67 94 assytRtiiyaasth06|3|99 134 AkrandADhaJca 4 / 4 / 38 Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUcI / pRSTham sUtram pRSTham sUtram 371 Akrozeca 6 / 2 / 158 348 AtoTinityaM 8|3 | 3 323 AkrozenaJyaniH 3 / 3 / 112 19 AtodhAtoH 6 / 4 / 140 319 AkrozevanyorgrahaH 3 / 3 / 45 277 AtonupasargekaH 3 |2| 3 289 AkvestacchIlata0 3 / 2 / 134 333 Atomaninkani0 3 / 2 / 74 57 AkhyAtopayoge 1 / 4 / 29 | 262 AtoyuciN0 7 / 3 / 33 148 AgavInaH 5/2/14 | 325 Atoyuc 3 / 3 / 128 105 Agastya kauNDinya0 2 / 4 / 70 200 AtolopaiTica 6 / 4 / 64 110 AgrahAyaNyazvatthAThaka 4 / 2 / 22 90 Atmanazca 6 / 3 / 6 257 AGaudgamane 1 / 3 / 40 24 AdicApaH 7 / 3 / 105 278 AbitAcchIlye 3 / 2 / 11 321 Amyuiddhe 3 / 3 / 73 255 AkodonAsyaviha0 1 / 3 / 20 19 AGonAstriyAm 7 / 3 / 120 340 AGonunAsika0 6 / 1 / 126 256 AGoyamahanaH 1 / 3 / 28 271 ATo 7 / 1 / 65 63 AGmaryAdAbhividhyoH 2 / 1 / 13 57 AmaryAdAvacane 1489 11 AGmAGozca 6 / 1 / 74 pRSTham sUtram 289 Anemuk 7 282 74 AnmahataH samAnA0 6 / 3 / 46 99. Apatyasya cataddhite 0 6 / 4 / 151 339 ApojuSANovR0 6 / 1 / 118 83 Apo'nyatarasyAm 714/15 242 AjJapyadhAmIt 714/55 | 148 AmrapadaM prApnoti 5/2/8 | 169 AbAdheca 811110 327 AbhIkSNyeNamulca 3 / 4 / 22 | 176 AtmanepadeSvanataH 7/1/5 | 256 AtmanepadeSvanyata0 2 / 4 / 44376 AmaekAntaramAma0 8/1/55 | 206 aatmnepdessvnytr03|1|54 175 AmaH 2 / 4 / 81 | 137 Atmavizvajana 0 5 / 1 / 9 282 AtmamAnekhazca 3 / 2 / 83 138 AtmAdhvAnaukhe 6 / 4 / 169 130 AtharvaNikasyeka0 4 / 3 / 133 36 AmantritaM pUrvamavi0 8 / 1 / 72 | 349 Amantritasyaca 6 / 1 / 198 | 349 Amantritasyaca 811119 16 Ami sarvanAmnaH sudra 7/1/52 71 AdarAnAdarayoH sa0 1 / 4 / 63 176 AmetaH 3 | 4 90 46 AdAcAryANAM 7 / 3 / 49 361 AdiH pratyenasi 6/2/27 | 358 AdiH siconya0 6 / 1 / 187 285 AdikarmaNikaHka0 3 / 4 / 71 285 Aditazca 7 / 2 / 16 1 AdirantyenasahetA 1 / 1 / 71 145 AcatvAt 5 / 1 / 120 214 Acahau 6|4|117 366 AcAryopasarjana 0 6 / 2 / 104 364 AdirudAttaH 6 / 2 / 64 361 AcAryopasarjanazcA0 6 / 2 / 36180 AdirjiMTuDavaH 11315 41 Acchanayornum 7 / 1 / 80 342 Ajjaserasuk 7 / 1 / 50 90 AjJAyinica 6 / 3 / 5 21 ATava 6 / 1 / 90 176 ADajAdInAm 6 / 4 / 72 173 ADattamasya pica 3 / 4 / 92 141 ADhakAcitapAtrA0 5 / 1 / 53 281 ADhyasubhagasthUla0 3/2/56 21 ANUnadyAH 7 / 3 / 112 334 Ataai 3 / 4 / 95 200 AtaauNalaH 7 / 1 / 34 174 AtaH 3 / 4 / 110 275 Atazcopasarge 3 / 1 / 136 323 Atazcopasarge 3 / 3 / 106 175 AtoGitaH 772 / 81 62 | 175 AmpratyayavatkRJonu0 1 / 3 / 63 346 AmreDitaM bhartsane 8 2 95 45 AyaneyInI yiyaH phaDha 07 / 1 / 2 186 AyAdayaArdhadhAtu0 3 / 1 / 31 61 AyuktakuzalAbhyAM0 2 / 3 / 40 127 AyudhajI vibhyazchaH 0 4 / 3 / 91 | 163 AyudhajIvisaMghA0 5 / 3 / 114 | 133 AyudhAcchaca 4|4|14 351 AdirNamulyanyata0 6 / 1 / 194 104 AragudIcAm 4 / 1 / 130 368 AdizcihaNAdInAm 6 / 2 / 125 172 ArdhadhAtukaM zeSaH 3 / 4 / 114 291 AhagamahanajanaH 0 3 / 2 / 171 172 ArdhadhAtukasyelA 0 7 / 2 / 35 4 AdeH parasya 1 / 1 / 54 207 ArdhadhAtuke 2 / 4 / 35 200 Adecaupadeze'ziti 6 / 1 / 45 186 ArdhadhAtuke 604146 16 AdezapratyayayoH 8|3|51 5 AdguNaH 6 / 1 / 87 29 Adyantavadekasmin 1 / 1 / 21 3 Adyantau Takitau 1 / 1 / 46 368 AdyudAttaMvyacchaMda0 6 / 2 / 119326 AvazyakAdhamarNya0 3 / 3 / 170 363 AryobrAhmaNakumA0 6 / 2 / 58 138 AIdago puccha saMkhyA 0 6 / 1 / 19 156 AlajATacaubahu0 5 / 2 / 125 51 AvaTyAcca 4 / 1 / 75 | 357 AdyudAttazca 3 / 1 / 3 | 135 AvasathAtSThal 4 / 4 / 74 60 AdhAro'dhikaraNam 1 / 4 / 45 266 AzaMsAyAbhUtavacca 3 / 3 / 132 | 266 AzaMsAvacaneliG 3 / 3 / 134 360 AzaMkAbAdhane dIya0 6 / 2 / 21 | 352 AzitaH kartA 6 / 1 / 207 68 AnaGkRtodvandve 6 / 3 / 25 274 AnAyyo'nitye 3 / 1 / 127 | 175 AniloT 8|4|16 Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 pRSTham sUtram pRSTham sUtram 280 AzitebhuvaHkaraNa0 3 / 2 / 45 178 iTaITi 8228 276 AziSica 3 / 1 / 150 176 iTot 3 / 4 / 146 243 isanivA 7241 aSTAdhyAyIsUtrANAM 59 AziSinAthaH 22355 173 AziSiTibloTI 3 / 3 / 173 202 iyartivyayatInAm 7 266 280 AziSihanaH 3 / 2 / 49 97 Azcaryamanitye 6 / 1 / 147 125 AzvayujyAvuJ 4 / 3 / 45 153 AdIvadaSTIvaca0 8 / 2 / 12 38 AsarvanAmnaH 6 / 3 / 91 274 Asuyuvapirapi0 3 / 1 / 126 97 AspadaMpratiSThA0 6 / 1 / 146 270 ijAdeH sanumaH 8|4|32 175 ijAdezca gurumato'nR0 3 / 1136 99 iJaH prAcAm 2 / 4 / 60 11 iJazca 4 / 2 / 112 pRSTham sUtram 112 initrakavyayakSa 4/2/51 49 indravaruNabhavaza20 4 / 149 | 153 indriyamindra liGgami0 5/2/93 7] indreca 6 / 1 / 124 866 / 3 / 28 83 inaH striyAm 5 / 4 / 152 149 inavpiTacikacica 5233 111 inayanapatye 6 / 4 / 164 348 iDAyAcA 8354 12 iSaH 8339 | 176 iNaH SIdhvaM luliTAM0 8 / 3 / 78 210 iogA 2 / 4 / 49 209 iNoyaN 6 / 4 / 81 16 iNkoH 8 / 3 / 57 291 iNnazajisartibhyaH 0 3 / 2 / 163 285 iniSThAyAm 7 / 2 / 47 158 itarAbhyo'pidRzyate 5 / 3 / 14 342 iSTrInamitica 7|1|48 254 itaretarAnyonyopapa0 1 / 3 / 16 160 iSTasyayiTca 6 / 4 / 159 173 itazca 3 / 4 / 100 |110 isusuktAntAtkaH 7 / 3 / 51 | 334 itazcalopaH parasmaipa0 3 / 4 / 97 12 isusoH sAmarthye 8|3|44 103 itathAninaH 4 / 1 / 122 282 imAnikapuca 6 / 4 / 97 31 ivotsarvanAmasthAne 7 / 1 / 86 245 IghrAdhmoH 714131 50 itomanuSyajAteH 4 165 55 itthaMbhUtalakSaNe 2 / 3 / 21 272 naH 3 / 1 / 111 | 236 IcagaNaH 7 / 4 / 97 370 itthaMbhUtena kRtami0 6 / 2 / 149 343 Icadvivacane 771 / 77 |331 indhibhavatibhyAMca 126 30 inhampUSArthamNAMzI 6 / 4 / 12 341 irayore 6 / 4 / 76 178 iritovA 3 / 1 / 57 | 162 ivepratikRtau 5 / 3 / 96 | 304 iSugamiyamAMchaH 713 / 77 93 iSTakeSIkAmA0 6 / 3 / 65 152 iSTAdibhyatha 5288 209 AhasthaH 8 / 2 / 35 159 Ahire 5 / 3 / 37 376 AhoutAhocAnaMta0 8 / 1 / 49 96 ikaH kAze 6 / 3 / 123 340 ikaH suji 6 / 3 / 134 3 ikoguNavRddhI 1 / 1 / 3 27 iko'ci vibhaktau 7 / 1 / 73 242 ikojhal 1 / 2 / 9 4 ikoyaNaci 6 / 1 / 77 96 ikova pIloH 6 / 3 / 121 8 ikossavarNazAka 0 6 / 1 / 127 94 idaMkimorIzkI 6 / 3 / 90 92 ikohavo'GayogA0 6 / 3 / 61 342 idaMtomasi 7 / 1 / 46 361 igantakAlakapAlabha0 6 / 2 / 29 157 idamai 5/3/3 147 igantAcalaghupUrvAt 5 / 1 / 131 158 idamaH svamuH 5 / 3 / 24 275 igupadhajJAprIkiraH 0 3 / 1 / 135 30 idamo'nvAdeze'za0 2/4/32 28 igyaNaH saMprasAraNaM 1 / 1 / 45 242 ica 2 / 4 / 48 318 iGazca 3 / 3 / 21 289 iyAyaH zatrakR0 3 / 2 / 130 282 icaekAco'mpratya0 6 / 3 / 68 81 ickarmavyatihAre 5|4|127 322 icchA 3 / 3 / 101 29 idamomaH 72108 158 idamohiM 5 / 3 / 16 | 157 idamohaH 5 / 3 / 11 177 idito numdhAtoH 7158 12 idudupadhasya caaprtyy08|3|41208 25 idudbhyAm 7 / 3 / 117 29 ido'yapuMsi 72 / 111 268 icchArthebhyo vibhA0 3 / 3 / 160 140 idroNyAH 1/2/50 268 icchAyeM pulilloTI 3 / 3 / 157 212 idrisya 6 4 114 208 Dajanoca 7278 353 Indadda0 6 / 1 / 214 86 IdameH somavaruNayoH 6 / 3 / 27 | 289 IdAsaH 7 / 2 / 83 9 tIca saptamyarthe 1119 8 IdUdedvivacanaM pragRhyam 111111 270 Iyati 7465 8354156 253 IvalyAH 6 / 1 / 221 IzaH se 7/2/77 | 235 IzvaretogunI 3 / 4 / 13 71 ISadakatA 227 363 ISadanyatarasyAm 6 / 2 / 54 94 pada 6 / 3 / 105 161 ISadasamAptI kalpa05367 324 ISaduH suSukRcchrA0 3 / 3 / 126 114 IhalyaghoH 6 / 4 / 113 8 32 cAkravarmaNasya 6 / 1 / 130 Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suucii| pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 137 ugavAdibhyoyat 5 / 1 / 2 351 udAttasvaritaparasya. 1 / 2 / 40 169 uparyadhyadhasaHsAmIpye 8 / 1 / 7 43 ugitacca 4116 350 udAttakharitayoryaNaH0 8 / 2 / 4159 uparyupariSTAt 5 / 3 / 31 91 ugitazca 63345 350 udAttAdanudAttasya0 8 / 4 / 66334 upasaMvAdAzaGkayo0 348 31 ugidacAMsarvanAma 71 / 70 279 udikUlerujivahoH 3 / 1 / 31 211 upasargaprAdurdhyAma0 8 / 3 / 87 279 ugrNpshyerNmdpaanniNdh03|2|37318 udigrahaH 3 / 4 / 35 3 75 upasargavyapetaMca 8 / 1138 1 uccairudAttaH 1 / 2 / 29 3 26 uditovA // 3 // 56 96 upsrgsyghnyym06|3|122 350 uccastarAMvAvaSaTkAraH 1 / 2 / 35319 udishrytiyautipuuduvH3|3|49189 upasargasyAyatau 8 / 2 / 19 9 unaH 1 / 1117 107 udIcAMbRddhAdagI0 4 / 1 / 157 3 upasargAHkriyAyoge 11459 13 ubhicapade 813 / 21 | 44 udIcAmAtaHsthAne. 7 / 3 / 46 81 upasargAca 5 / 4 / 119 133 uJchati 4 / 4 / 32 107 udIcAmiJ 4 / 1 / 153 338 upasargAcchandasi0 5 / 1 / 118 351 uJchAdInAMca 6 / 1 / 160325 udIcAMmAgovyatI0 3 / 4 / 19324 upasagotkhalyoH 71 / 67 316 uNAdayobahulam 3 / 3 / 1 119 udiicypraamaaccbhv04|2|109179 upasagotsunotisuva0 8 / 3 / 65 19. utazcapratyayA0 6 / 4 / 106 286 udupadhAdbhAvAdikarma0 1 / 2 / 21373 upasargAtsvAGgaMdhru0 6 / 2 / 177 267 utApyoHsamarthayo0 3 / 3 / 152255 udonUrvakarmaNi 1 / 3 / 24 / 89 upasargAdadhvanaH 5 / 4 / 85 208 utovRddhi kihali 7 / 3 / 89 214 udoSThyapUrvasya 7 / 1 / 102 180 upasodasamAsepi0 8 / 4 / 14 152 utkaunmanAH 5 / 2 / 80 321 uddhano'tyAdhAnam 3 / 3 / 8. 6 upasargAdRtidhAtau 6 / 1 / 91 117 utkarAdibhyazchaH 4 / 2 / 90 / 82 udvibhyAMkAkudasya 5 / 4 / 148257 upasodbhakhaUhateH 7423 74 uttamaikAbhyAMca 5 / 4 / 90 256 udvibhyAMtapaH 1 / 3 / 27 | 81 upasargAdbahulam 8 / 4 / 28 142 uttarapathenAhRtaMca 5 / 1177318 unyoH 3 / 3 / 29 321 upasargeghoHkiH 3 / 3 / 92 367 uttarapadavRddhausarvaca 6 / 2 / 105/105 upakAdibhyonyatara0 2 / 4 / 69/283 upasargecasaMjJAyAm 3 / 2 / 99 123 uttarapadasya 73 / 10 3 21 upanaAzraye 3 / 3 / 85 320 upasarge'daH 3 / 3 / 59 367 uttarapadAdiH 6 / 2 / 111 124 upajAnUpakarNopanI0 4 / 3 / 40318 upasargeruvaH 3 / 3 / 22 74 uttrmRgpuurvaaccsknH5|4|98 129 upajJAte 4 / 3 / 115 6 2 upasarjanapUrvam 2 / 2 / 30 159 uttarAcca 5 / 3 / 38 77 upajJopakramaMtadAdyA0 2 / 4 / 21271 upasokAlyApra0 3 / 1 / 104 159 uttraadhrdkssinnaadaa05|3|34328 upadaMzastRtIyAyAm 3 / 4 / 47/260 upAcca 1 / 3 / 84 245 utparasyAtaH 71488 1 upadeze'janunAsika. 1 / 3 / 2/ 72 upAje'nvAje 1473 98 utsAdibhyo'J 4 / 1 / 86 183 upadeze'tvataH 7 / 2 / 62227 upAtpratiyatnavaikR. 6 / 1 / 139 37 udaIt 6 / 4 / 139 178 upadhAyAMca 812178 271 upAtprazaMsAyAm // 1166 9 udasthAHstambhoHpUrva0 8 / 4 / 61233 upadhAyAzca 7 / 1 / 101 374 upaadyjjinmgau06|194 92 udakasyodaHsaMjJAyAm 6 / 3 / 57 73 upapadamatiG 2 / 2 / 19 258 upAdyamaHkhakaraNe 13156 366 udake'kevale 6 / 2 / 96 257 upaparAbhyAm 113 // 39 149 upAdhibhyAMtyakannA0 5 / 2134 115 udakcavipAzaH 4 / 2 / 74 365 upamAnaMzabdArtha0 61280 255 upAnmatrakaraNe 1 / 3 / 25 324 udako'nudake 3 / 3 / 223 82 upamAnAcca 5 / 4 / 137 / 53 upAnvadhyADasaH 1 / 448 153 udanvAnudadhauca 8 / 2 / 13 74 upamAnAdaprANiSu 5 / 4 / 97289 upeyivAnanAzvAna0 3 / 2 / 109 151 udarAgAchUne 5 / 2 / 67249 upamAnAdAcAre 3 / 1 / 10358 upottamaMriti 6 / 1 / 217 367 udarAzveSuSu 6 / 2 / 107 68 upmaanaanisaamaany02|1155/ 53 upo'dhikeca 1 / 4 / 87 258 udazvaraHsakarmakAt 1 / 3 / 53 328 upamAnekarmaNica 3 / 4 / 45 125 upteca 4 / 3 / 44 110 udazvito'nyatarasyAM 4 / 2 / 19 68 upmitNvyaaghraadibhiH02|1|56347 ubhayatharvA 83 / 8 357 udaattynnohlpuurvaat6|1|174346 uparividAsIdi0 8 / 2 / 102 59 ubhayaprAptaukarmaNi 2 // 366 Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrANAM pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 150 ubhAdudAttonityam 5 / 2 / 44 | 22 Rtaut 6 / 1 / 111 | 28 ekAco bazo bhssjh08|2|37 37 umeabhyastam 6 / 15247 Rtazca 7 / 4 / 92 1 62 ekAca prAcAm 5 / 3 / 94 369 umevanaspatyAdiSu0 6 / 2 / 140 220 RtazvasaMyogAdeH 7 / 2 / 43 | 26 ekAjuttarapade NaH 8 / 4 / 12 241 ubhausAbhyAsasya 8 / 4 / 21 201 RtazcasaMyogAderguNaH // 4 / 10159 ekAdAkinicAsa. 5 / 3 / 52 131 umorNayorvA 4 / 3 / 158338 Rtazchandasi 5 / 4 / 158 75 ekAdizcaikasya cAduk 6 / 4 / 76 82 uraHprabhRtibhyaHkapU 5 / 4 / 151127 RtaSThaJ 4 / 3 / 78 350 ekAdeza udaattenodaattH8|2|5 5 uraNaparaH 111151 206 RterIyaG 3 / 1 / 29 159 ekAddhodhyamujanya0 5 / 3 / 44 175 urat 74 / 66 | 22 RtoGisarvanAma0 7 / 3 / 110377 ekAnyAbhyAM smrthaa08|1|65 136 uraso'Nca 4494 134 Rto'J 4 / 4 / 49 10. eko gotre 41193 129 urasoyacca 4 / 3 / 114 183 Rto bhAradvAjasya 7 / 2 / 63 / 7 eGaH padAntAdati 6 / 1 / 109 131 urRt 147 145 RtoraNa 5 / 1 / 105 6 eGi pararUpam 6 / 1 / 94 20. uzca 1 / 2 / 12 91 RtovidyAyonisaMba0 6 / 3 / 23/120 eG prAcAM deze 1 / 1 / 75 193 uSavidajAgRbhyo0 3 / 1 / 38 / 8RtyakaH 6 / 1 / 128 15 eDhavAtsaMbuddheH 6 / 1 / 69 86 uSAsoSasaH 6 / 3 / 31 | 32 RtvigdadhRksragdigu0 3 / 2 / 59 28 eca igghrakhAdeze 1 / 1 / 48 362 uSTrAsAdivAmyoH 5 / 2 / 40 341 RvyavAstvyavA0 6 / 4 / 175347 eco'pragRhyasyA0 8 / 2 / 107 131 uSTrAduJ 4 / 3 / 157 2 72 RdupadhAccAklapi0 3 / 1 / 110 5 eco'yavAyAvaH 6 / 1 / 78 174 usyapadAntAt 6 / 1 / 96 22 RdushnspurudNso'ne071|94/279 ejeH khaza 3 / 2 / 28 9OM 1 / 1 / 18 204 RdRzo'Gi guNaH 416 131 eNyA DhaJ 4 / 3 / 159 1 UkAlo'jjhakhadIrgha0 1 / 2 / 27200 RddhanoHsye 7 / 2 / 70 3 9 eta Ibahuvacane 8 / 2 / 81 5. UtaH 4 / 1 / 66 2 6 Rnnebhyo DIpU 4 / 1 / 5 176 eta ai 3 / 4 / 93 357 UDidaMpadAdyappuprai0 6 / 1 / 171138 RSabhopAnahoryaH 5 / 1 / 14 / 14 etattadoHsulopo0 6 / 1 / 132 322 UtiyUtijUtisAti0 3 / 3 / 97103 RssyndhkvRssnnik.4.1|114158 etadanatasotratasau0 2 / 4 / 23 88 Udanordeze 6 / 3 / 98 2 73 Rhloyet 3 / 1 / 124157 etado'n 5 / 3 / 5 200 UdupadhAyAgohaH 6 / 4 / 89 203 Rta iddhAtoH 71 / 100 94 eti saMjJAyAmagAt 8 / 3 / 99 94 eta sajJAyAma 46 Udhaso'naG 5 / 4 / 131 32. Rdorapa 33 / 57 271 etistuzAsvRdRju0 3 / 1 / 109 371 uunaarthklhNtRtii06|2|153 5 ekaH 6 / 1 / 84 157 etetau rathoH 5 / 3 / 4 51 UrUttarapadAdaupamye 4 / 1 / 69 155 ekagopUrvAThagni 5 / 2 / 118 210 eteliGi 7 / 4 / 24 156 UrNAyAyus 5 / 2 / 123 | 92 ekataddhite ca 63162 / 6 etyedhatyUThasu 6 / 189 209 UrNetervibhASA 7 // 2 // 6 136 ekadhurAllukca 4 / 4 / 79 159 edhAcca 5 / 146 209 UrNotervibhASA // 3 // 90 169 ekaM bahuvrIhivat 81958 enapAdvitIyA 2 / 3 / 31 81 UrdhvAdvibhASA 5 / 4 / 130 | 15 ekavacanaM saMvuddhiH 2 / 3 / 49 159 enbnytrsyaamduure05|3|35 328 Urce zuSipUroH 3.44 | 34 ekavacanasya ca 7 / 1 / 32 320 eraca 3 / 3 / 56 71UyAdicivaDAcazca 114 / 6161 ekavibhakti cApUrva pArA44 21 erane kaaco'sNyog06|4|82 154 uussshussimusskmdhorH5|2|107163 ekazAlAyASTaja. 5 / 3 / 109 173 eruH 3 / 4 / 86 88 RkpuurbdhuuHpthaamaanksse5|4|74350 ekazruti dUrAtsaMbuddhI 1 / 2 / 33/200 eliGi 6 / 4 / 67 92 RcaHze 6 / 3 / 55 165 ekasya sakRcca 5 / 4 / 19376 ehimanye prahAselad 8 / 1 / 46 34. Rcitnughmkssut06|3|133, 92 ekahalAdaupUrayita0 63159145 aikAgArikada caure 4 / 1 / 113 202 RcchatyatAm 7 / 4 / 11 176 ekAca upadeze'nu. 7 / 2 / 10119 aissmohyHshvso'ny04|2|105 285 RNamAdhamarye 82 / 6. 72 ekAco dve prathamasya 6 / 1 / 1 239 oH puyajyapare 7 / 4 / 80 Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suucii| pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 22 oH supi 6 / 4 / 83 363 karakatamaukarmadhA. 6 / 2 / 57 328 koMrjIvapuruSayona0 3 / 4143 273 oka ucaH ke 13164 69 katarakatamI jaatip02|1|63 144 karmaNaukaJ 5 / 1 / 103 . 133 ojaHsahombhasA0 4 / 4 / 27118 katryAdibhyo DhakaJ 4 / 2 / 95, 55 karmaNAyamabhipraiti. 1 / 4 / 32 89 ojHsho'mbhstms06|3|3 137 kathAdibhyaSThak 4 / 4 / 102 150 karmaNi ghaTo'Thac 5 / 2 / 35 337 ojaso'haniyatkhaiA 4 / 4 / 130335 kadrukamaNDalvozcha0 4 / 1 / 71 | 66 karmaNi ca 2 / 2 / 14 8 ot 111115 368 kanthAca 6 / 2 / 124 - 323 karmaNicayenasaM0 3 / 3 / 116 216 otaH zyani 7 // 3 // 71 122 kanthApaladanagara. 4 / 2 / 142327 karmaNidRSividoH0 3 / 4 / 29 13 oto gAya'sya 8 / 3 / 20 119 kanthAyASThak 4 / 2 / 102 / 52 karmaNi dvitIyA 2 / 3 / 2 284 oditazca 8 / 2 / 44 103 kanyAyAHkanInaca 4 / 1 / 116 278 karmaNibhRtau 3 / 2 / 22 345 omabhyAdAne 8 / 2 / 87 147 kapijJAtyoDhek 5 / 1 / 127 282 karmaNihanaH 3 / 2 / 86 7 omADozca 6 / 1195 372 kapipUrvam 6 / 2 / 173 283 karmaNInivikriyaH 3 / 2 / 93 114 oraJ 4 / 2 / 71 102 kapibodhAdAgirase 4 / 1 / 107251 karmaNo romanthatapo0 3 / 1 / 15 130 ora 4 / 3 / 139 288 kapiSThalo gotre 8 / 3 / 91283 karmaNyabhyAkhyAyAm 3 / 2 / 92 274 orAvazyake 3111125 . 187 kmernniaa3|1130 2 77 karmaNyaNa 3 / 2 / 1 8. orguNaH 6 / 4 / 146 137 kambalAJcasaMjJAyAm 5 / 1 / 3 322 karmaNyadhikaraNeca 3 / 3 / 93 120 ordezeThaJ 4 / 2 / 119 108 kambojAluk 4 / 1 / 175327 karmaNyAkroze kR. 3 / 4 / 25 166 oSadherajAtau 5 / 4 / 37 324 karaNAdhikaraNayozca 3 / 3 / 117169 karmadhArayavaduttareSu 8 / 1 / 81 340 oSadhezca vibhktaa06|3|132 58 karaNe ca stokAlpa0 2 / 3 / 33362 karmadhAraye'niSThA 6 / 2 / 46 16 osica // 3 / 104 282 karateyajaH 3 / 2 / 85 1 29 karmandakRzAzvAdi0 4 / 3 / 111 106 aukSamanapatye 6 / 4 / 173 321 karaNe'yovidruSu 3 / 2 / 82 | 53 karmapravacanIyayukta0 2 / 3 / 8 23 auGa ApaH 71 / 18 328 karaNe hanaH 3 / 4 / 37 5 3 karmapravacanIyAH 1 / 4 / 83 20 aut 713.18 163 karkalohitAdIkak 5 / 3 / 110263 karmavatkarmaNA tulya0 3 / 1 / 87 23 auto'mzasoH 6 / 1 / 93 126 karNalalATAtkanalaM0 4 / 3 / 65 144 karmaveSAdyat 5 / 1100 / 348 kaH karatkaratikR. 8 / 3 / 50 / 95 karNe lakSaNasyAvi. 6 / 3 / 115/319 karmavyatihAreNa. 313343 157 kaMzaMbhyAMbabhayusti0 5 / 2 / 138 367 karNovarNalakSaNAt 6 / 2 / 112 134 karmAdhyayane vRttam 4 / 4 / 63 368 kNsmnthshuurppaayy06|2|122254 kartari karmavyatihAre 1 / 3 / 14341 karSAtvatogha0 6 / 1 / 159 139 kaMsAThin 5 / 1 / 25 2 70 kartari kRt 3 / 4 / 67 1 29 kalApi'noNa 4 / 3 / 108 132 kaMsIyaparazavyayo0 4 / 3 / 168 67 kartarica 2 / 2 / 16 1 28 kalApivaizampAya0 4 / 3 / 104 82 kakudasyAvasthAyAM0 5 / 4 / 146293 katericarSidevatayoH 3 / 2 / 186 125 kalApyazvatthayavabusA0 4 / 3 / 4 121 kacchAgnavakara. 4126 281 krtribhuvHkhissnnuc03|2|57 109 kaleDhaka 4 / 2 / 8 121 kacchAdibhyazca 4 / 2 / 133 171 katAra zap 3 / 1 / 68 171 kartari zap 3 / 1 / 68 1 04 kalya 1 04 kalyANyAdInAmi0 4 / 1 / 126 129 kaThacaraka luk4|3|107 ghAu 282 kartayupamAne 3 / 2 / 79 . 95 kavaM coSNe 63 / 107 135 kaThinAntaprastArasaM0 / / 472249 katuHkyaGsalopazca 3 / 1 / 11 344 kvydhvrpRtnsyrci074|39 142 kaDaMkaradakSiNAcchaca 5/1169 52 katurIpsitatamaM karma 1 / 4 / 49333 kavyapurISapurISyeSu. 3 / 2064 7. kaDArAHkarmadhAraye 2 / 2 / 38 / 54 katRkaraNayostRtIyA 2 / 3 / 18328 kaSAdiSuyathAvidhya. 3 / 4 / 46 72knnemnsiishrddhaaprtii01|4|66 65 kakaraNakRtAbahu0 2 / 1 / 32 251 kaSTAyakramaNe 3 / 1 / 14 367 kaNThapRSThagrIvAjavaMca 6 / 2 / 114 59 kartRkarmaNoHkRti 2 / 3 / 65 - 11 kaskAdiSuca 8 / 3 / 48 253 kaNDDAdibhyoyaka 3127324 kartRkarmaNozca bhuukR03|3|127161 kasyacadaH 5 / 3 / 72 119 kaNvAdibhyogotre 4 / 2 / 111 257 kartRsthecAzarIreka. 1 / 3 / 37 110 kasyetU 4 / 2 / 25 Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrANAM pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 155 kaannddaannddaadiirniir05|2|111 69 kiMkSepe 2 / 1 / 64 141 kulijAlukkhau 5 / 1155 46 kANDAntAtkSetre 4 / 1 / 23357 kitaH 6 / 1 / 165 152 kulmASAdaJ 5 / 2 / 83 11 kAnAneDite 8 / 3 / 12 98 kitica 7 / 2 / 118 1163 kuzAgrAcchaH 5 / 3 / 105 94 kApathyakSayoH 6 / 2 / 104174 kidAziSi 3 / 4 / 104 265 kuSirajoHprAcAMzya0 3 / 190 118 kApizyAH phak 4 / 2 / 99 29 kimaH kaH 7 / 2 / 103 133 kusiiddshaikaadshaasstth04|4|39 267 kAmapravedane'ka0 3 / 3 / 153 89 kimaH kSepe 5 / 4 / 70 / 366 kusUlakUpakumbha0 6 / 2 / 102 249 kAmyacca 3 / 1 / 9 150 kimaHsaMkhyApari0 5 / 2 / 59 / 97 kustumbarUNijAtiH 6 / 1 / 143 370 kArakAddattazrutayoH 6 / 2 / 148 158 kimazca 5 / 3 / 25 176 kuhozcaH 74 / 62 / 52 kArake 1 / 4 / 23 150 kimidaMbhyAMvoghaH 5 / 2 / 40 368 kUlatIratUlamUla. 6 / 2 / 121 9. kAranAmri ca praacaaN06|3|19160 kimettiGavyayaghAdA0 5 / 4 / 11368 kUlasUdasthalaka0 6 / 2 / 129 97 kAraskaro vRkSaH 6 / 1 / 156 157 kimot 5 / 3 / 12 122 kRkaNaparNAdbhAradvA0 4 / 2 / 145 93 kAre satyAgadasya 6 / 3 / 70 224 kirataulavane // 1 / 140286 kRcchragahanayoHkaSaH 72022 361 kArtakaujapAdayazca 6 / 2 / 37242 kirazcapaJcabhyaH 7 / 2 / 75 / 59 kRjaH pratiyatne 2 / 3 / 53 135 kArmastAcchIlye 6 / 4 / 172 134 kisa rAdibhyaHSThan 4453 322 kRtaH zaca 3 / 3 / 100 152 kAlaprayojanAdroge 5 / 2 / 81. 71 kAtiprAdayaH zaza 168 kRmodvitIyatRtIya0 5 / 4 / 58 266 kAlavibhAgecAna0 3 / 3137 162 kuTIzamIzuNDA0 5 / 3 / 88 278 kRJohetutAcchIlyA0 3 / 2 / 20 317 kAlasamayavelAsu0 3 / 3 / 167369 kuNDaMvanam 6 / 2 / 136 175 kRJcAnuprayujyate0 3 / 1 / 40 65 kAlAH 2 / 1 / 28 157 kutihoH 7 / 2 / 104 124 kRtalabdhakrItakuza7 4 / 3 / 38 67 kAlAHparimANinA 2 / 2 / 5 / / 162 katvADupacU 5 / 3 / 89 129 kRte granthe 4 / 3 / 116 166 kAlAca 5 / 4 / 33 378 kutsanecasupyago0 811 / 69 14 kRttaddhitasamAsAzca 12 / 46 122 kAlAkRJ 4 / 3 / 11 / 68 kutsitAnikutsanaiH 2 / 153 270 kRtyacaH 8 / 4 / 29 143 kAlAt 5 / 1178 161 kutsite 5 / 3 / 74 | 70 kRtyatulyAkhyAa0 2 / 1 / 68 125 kAlAtsAdhupaSpyatpa0 4 / 3 / 43 11 kupvo ka pauca 8 / 3 / 37270 kRsalyuTAbahulam / / 111 145 kAlAdyat 5 / 1 / 107 97 kumatica 8 / 4 / 13 270 kRtyAH 3 / 1 / 95 / 54 kAlAdhcanoratyanta0 2 / 3 / 5 / 74 kumahayAmanya0 5 / 4 / 105 / 6. kRtyAnAM kartarivA 2 / 3 / 71 111 kAlebhyobhavavat 4 / 2 / 34 335 kRtyArthe tavaikenke0 3 / 4 / 14 117 kAlopasarjaneca0 1 / 2 / 57280 kumArazIrSayoNiniH 3 / 2 / 51 2 326 kRtyAzca 3 / 3 / 171 128 kazyapakauzikA0 4 / 3 / 103 360 kumArazca 6 / 2 / 26 65 kRtyairadhikArthavacane 2 / 1 / 32 120 kaashyaadibhysstt04|2|1163 kamAryAvayamika 67 kRtyaRNa 2 / 1 / 43 162 kAsUgoNIbhyAMSTarac 5 / 3 / 90 117 kumudanaDavetasebhyo. 487,371 kRtyokeSNuccArvAda0 6 / 2 / 160 97 kAstIrAjastunde0 6 / 1 / 155 82 kumbhapadISuca 5 / 4 / 139 / 59 kRtvorthaprayoge kA0 213164 186 kAspratyayAdAmama0 3 / 1 / 35 362 kurugArhapatariktagu0 6 / 2 / 42 32 kRdatiG 3 / 1 / 93 162 phiyattadonidhoraNe0 5 / 3192 10 karunAdibhyoNyaH 1170 / 42 kRnmajantaH 111) 376 kiMvRttaMcaciduttaraM 811 / 48107 kAdibhyoNyaH 1151195 kRpA rAlaH 8 / 2 / 18 267 kiMvRttaliGlaTI 3 / 3 / 144 118 kulakukSigrIvAbhyaH0 4 / 2 / 96157 167 kRbhvastiyogesaMpadya0 5 / 4 / 50 265 kiMvRttelipsAyAm 3 / 3 / 6 104 kulaTAyAvA 4 / 1 / 127332 kRmRdRruhibhyshchndsi3|1|59 157 kiMsarvanAmabahubhyo 5 / 3 / 2 132 kulatthakopadhAdaN 4 / 4 / 4 344 kRSezchandasi 7 / 4 / 64 267 kiMkilAstyartheSu0 3 / 3 / 146 106 kulArakhaH 4 / 1 / 139 182 kRsabhRvRstudrusuzruvo0 72 / 13 375 kiMkriyAprazne'nupa0 8 / 1 / 44 129 kulAlAdibhyovuJ 4 / 3 / 118 318 kRdhAnye 3 / 3 / 30 Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suucii| pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 104 kekayamitrayupralayAnAM. 7132/274 RtiikunnddpaayysaaN03|11130/153 kSetriyacparakSetreci0 5 / 2 / 92 78 ke'NaH 74 / 13 367 kratvAdayazca 6 / 2 / 118 68kSepe 2 / 1 / 47 112 kedArAdyaJca 4 / 2 / 40 188 kramAparasmaipadeSu 713 / 76 367 kSepe 6 / 2 / 108 46 kevlmaamkbhaagdhe04|1|30 326 kramazca ktvi 6 / 4 / 18 287 kSemapriyamadre'Nca 3 / 2 / 44 154 kezAdvo'nyatara0 5 / 2 / 109 114 kramAdibhyovun 4 / 2 / 61 192 ksasyAci // 3 / 72 112 kezAzvAbhyAMya0 4 / 2 / 48 / 5krayyastadarthe 6 / 182 136 khaHsarpadhurAt 4 / 4 / 78 94 koH kattatpuruSe'ci 6 / 3 / 101281 kravyeca 3 / 2 / 69 337 khaca 4 / 4 / 132 115 kopadhAcca 4 / 2 / 79 | 56 kriyaarthoppdsyck02|3|14280 khacihakhaH 6 / 4 / 94 130 kopadhAca 4 / 3 / 137 |628 kriyAsamabhihAreloTa0 3 / 4 / 2/ 65 khaTvAkSepe 2 / 1 / 26 121 kopadhAdaNa 4 / 2 / 132241 krIjInAMNau 6 / 1 / 48112 khaNDikAdibhyazca 4 / 2 / 45 125 kozADDhana 4 / 3 / 42 2 55 krIDonusaMparibhya0 1 / 3 / 21 324 khanoghaca 3 / 3 / 125 130 kaupijalahAstipa0 4 / 3 / 132 131 krItavatparimANAt 4 / 3 / 156 6 kharavasAnayorvisarja0 8 / 3 / 15 11. kaumArApUrvavacane 4 / 2 / 13 | 49 krItAtkAraNapUrvAt 4 / 1 / 50 | 10 kharica 8 / 4 / 55 45 kaurvymaanndduukaabhyaaNc4|1|19 55 krudhaduheAsUyArthA0 1 / 4 / 37112 khalagorathAt 4 / 2 / 50 107 kauzalyakAryAi0 4 / 1 / 155/ 55 krudhadvahorupasRSTayoHka 1 / 4 / 38137 khalayavamASatilavRSa 5 / 117 174 kiti ca 11115 129 krudhamaNDArthebhyazca 3 / 2 / 151 139 khAryAIkan 5/1133 283 kaktavatU niSThA 1 / 1 / 26 109 krauDyAdibhyazca 418074 khAyoHprAcAm 5/4 / 101 59 ktasyaca vartamAne 2 / 3 / 67228 zyAdibhyaH znA 3 / 1181279 khityanavyayasya 6 / 3 / 66 49 kAdalpAkhyAyAm 4 / 1 / 51 285 klizaH ktvAniSThayoH 712150339 khidezchandasi 6 / 152 325 kicktIcasaM 3 / 3 / 174 320 kvaNovINAyAMca 3 / 3 / 65 - 20 khyatyAtparasya 6 / 1 / 112 362 keca 6 / 2 / 45 287 kvasuzca 3 / 2 / 107 369 gatikArakopapadA0 6 / 2 / 139 66 kenacapUjAyAm 2 / 2 / 12157 kvAti // 2 / 105 | 52 gatibuddhipratyavAsanA0 1 / 4 / 52 69kenanaviziSTe0 2 / 1 / 60 / 32 kvinpratyayasyakuH 8 / 2 / 62 363 gatiranantaraH 6 / 2 / 49 262 // 67 kenAhorAtrAvayavAH 2 / 1 / 45 281 kvipca 3 / 2 / 76 378 gatirgatau 81170 363 kenityArthe 6 / 2 / 61 106 kSatrAddhaH 4 / 11138 / 3 gatizca 1 / 4 / 60 288 kodhikaraNecadhrau0 3 / 4 / 76 352 kSayonivAse 6 / 1201 56 gatyarthakarmaNi dvitI0 2 / 3 / 12 133 kermannityam 4 / 4 / 20 5kSayyajayAzakyArthe 181 376 gtyrthlottaalnnn08|1|51 73 kkhAca 2 / 2 / 22 284 kSAyomaH 8 / 2 / 53 288 gatyarthAkarmakazliSa0 3 / 4 / 72 42 ktvAtosunkasunaH 111 / 40 266 kSipravacanelada 3 / 3 / 133 291 gatvarazca 3 / 2 / 164 341 ktvApicchandasi // 1 // 38 327 kSiyaH 6 / 4 / 59 271 gadamadacarayamazcA0 3.1 / 100 325 kviskandisyandoH 6 / 4 / 21347 kSiyAzIHpreSeSuti0 8 / 2 / 104360 gantavyapaNyavANije 6 / 2 / 13 342 ktvoyak // 1 / 47 283 kSiyodIrghAt 8 / 2 / 46 257 gandhanAvakSepaNaseva0 113132 79 kyaGmAninozca 6 / 3 / 36110 kSIrADDaJ 4 / 2 / 20 82 gndhsyedutpuutisusu05|4|135 248 kyacica 7 / 4 / 33 85 kSudajantavaH 2048 282 gamaH kvau 614140 167 kyacvyozca 6 / 4 / 152 104 kSudrAbhyovA 4.1141280 gamazca 3 / 2 / 47 249 kyasya vibhASA 6450 129 kSudrAbhramaravaTarapA0 4 / 4 / 119199 gamahanajanakhanagha0 6499 291 kyAcchandasi 3 / 2 / 170286 kSubdhakhAntadhvAnta. 7 / 2 / 18204 gameriTparasmaipadeSu 7 / 2 / 58 126 RtuyajJebhyazca 4 / 3 / 68 73 kSumnAdiSuca 8 / 4 / 39 125 gambhIrAJaH 4 / 3 / 58 113RtuukthaadisuutraantaakR04|3|60362 kSullakazcavaizvadeve 6 / 2 / 39 102 gargAdibhyoyaJ 4 / 1 / 105 Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 aSTAdhyAyIsUtrANAM pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 121 gtottrpdaacch: 4 / 2 / 137 364 gotraantevaasimaannv06|2|69 320 ghaapozca 2 / 4 / 38 267 garhAyolaDapi0 3 / 3 / 142 109 gotrAvayavAt 4 / 1 / 79 317 ghajicabhAvakaraNayoH 6 / 4 / 27 267 garhAyAMca 3 / 3 / 149 101 gotrekuJjAdibhya0 4 / 1 / 98161 ghanilacau ca 5 / 3 / 79 85 gavAzvaprabhRtInica 2 / 4 / 11 | 99 gotre'lugaci 4 / 1 / 89 91 gharUpakalpacela ddbruv06|3|43 9. gaviyadhibhyAsthiraH 8 / 3 / 95112 gotrokSoSTrorabhrarAja. 4 / 2 / 69341 ghasibhasorha lica 6 / 4 / 100 276 gasthakan 3 / 1 / 146 140 govyaco'saMkhyA0 5 / 1 / 39 210 ghumAsthAgApAjahA0 6 / 4 / 66 121 gahAdibhyazca 4 / 2 / 138 104 godhAyAkU 4 / 1 / 129286 ghuSiravizabdane 7 / 2 / 23 210 gAGguTAdibhyo'Ni. 12 / 1131 gopAyasoyet 4 / 3 / 160 19 gheDiti 1 / 3 / 111 210 gAkliTi 2 / 4 / 49 132 gopucchAkRJ 4 / 4 / 6 344 ghorlopoleTivA 7 / 2 / 70 155 gaaddyjgaatsNjnyaa05|2|110 121 goyavAgvozca 4 / 2 / 136365 ghoSAdiSuca 6 / 2185 174 gAtisthAghupAbhUbhyaH0 2 / 4 / 77 68 gorataddhitaluki 5 / 4 / 92 311 dhvsoreddhaavbhyaas06|4|119 114 gaathividthikeshi06|4|165/364 gobiddaalsiNhsaindh06|2|72 10 GamohakhAdaciGamu0 8 / 3 / 32 359 gAdhalavaNayoHpramANe 6 / 2 / 4 130 gozcapurISe 4 / 3 / 145 352 uyica 6 / 1 / 212 277 gApoSTak 3 / 2 / 8 / 151 goSadAdibhyo vun 5 / 2 / 32 19 usiLasozca 6 / 1 / 110 64 girezvasenakasya 5 / 4 / 112148 goSThAtkhambhUtapUrve 5 / / 18 / 16 sikyoHsmAtsminI 71 / 15 137 guDAdibhyaSThaJ 4 / 4 / 103 / 97 gosspdNsevitaasevi01|1|145 4 Dicca 1 / 1153 146 guNavacanabrAhmaNA0 5 / 1 / 124 61 gostriyorupasajarnasya 1 / 2 / 48 25 kitihakhazca 1 / 4 / 6 209 guNo'pRkte // 3 // 91 3 62 gauHsAdasAdisAra. 152172 33 prathamayoram 71 / 28 244 guNoyaGlukoH 7 / 4 / 82 93 pranthAntAdhikeca 6 / 3 / 79 21 TerAnadyAnIbhyaH // 3 / 116 202 guNortisaMyogAdyoH 7 / 4 / 29 343 grasitaskabhitasta0 / 2 / 34 15 vyaH 71 / 13 186 gupUdhUpavicchipaNi. 3 / 1 / 28320 gRhanizcigamazca 3 / 3158 10 NoHkukTukzari 8 / 3 / 28 332 gupezchandasi 3 / 1 / 50 205 ahijyaavyivydhiv06|1|16 92 ddyaapoHsNjnyaachndso06|3|63 203 guptikijhyaHsan 311150 230 graho'liTidIrghaH 7 / 2 / 37 / 14 DyAprAtipadikAt 4 / 1 / 1 8 guroranRtonantyasyA0 8 / 2 / 86364 grAmaHzilpini 6 / 2 / 62 358 jyAzchandasibahu0 6 / 1 / 178 322 gurozcahalaH 3 / 3 / 103 | 74 grAmakoTAbhyAMcata0 5 / 4 / 95 207 cakSikaHkhyAJ 2 / 4 / 54 259 gRdhivaJcayoHpralambhane 13160 122 grAmajanapadaikadezAda0 437187 cali 6 / 1 / 11 104 gRthyAdibhyazca 4 / 1 / 136 112 grAmajanabandhubhyastala 4 / 2 / 43 351 caDyanyatarasyAm 6 / 1 / 218 136 gRhapatinAsaMyuktezyaH 4 / 4 / 90 126 grAmAtparyanupUrvAt 42161 272 cajoHkudhiNyatoH 7 / 3152 276 gehekaH 3 / 1 / 144 118 grAmAdyakhau 4 / 2 / 94 104 caTakAyAairak 4 / 1 / 128 343 gopAdAnte 1157 165 prAme'nivasantaH 6 / 2 / 84 351 caturaH zasi 6 / 1 / 167 324 gocrsNcrvvrj03|3|119 87 prAmyapazusaGkeSvataru0 1 / 2 / 73/ 29 caturanaDuhorAmudAttaH 7 / 1 / 98 365 gotantiyavaMpAle 6 / 2 / 78 125 grIvAbhyoNca 4 / 3 / 57 6. caturthIcAziSyAyu0 2 / 3 / 73 23 gotoNit 71 / 90 125griissmvsntaadnytr04|3|46 65 caturthItadarthArthaba0 2 / 1 / 36 128 gotrksstriyaakhyebhyo04|3|99/125 grISmAvarasamAna 4 / 3 / 49 362 caturthAtadartha 6 / 2 / 43 147 gotrcrnnaacchaaghaa05|1|134245 groyaGi 8 / 2 / 20 5 5 caturthIsaMpradAne 2 / 3 / 13 129 gotracaraNAduJ 4 / 3 / 126 290 glAjisthazcarasnuH 3 / 2 / 139 331 caturthyarthebahulaMcha0 2 / 3 / 62 106 gotrstriyaaHkutsne04|1|147 90 ghakAlataneSukAlanA0 6 / 3 / 17 70 catuSpAdo garbhiNyA 2 / 1171 127 gotrAdakavat 4 / 3 / 80 336 ghacchauca 4 / 4 / 117 104 catuSpAbhyoDhaJ 4 / 1 / 135 100 gotrAbUnyastriyAm 4 / 1 / 94 113 ghanaH sAsyAM kriye04|2|58 377 canacidivagotrApi0 8 / 1157 Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUcI / pRSTham sUtram pRSTham sUtram | 174 cle: sic 3|1|44 | 167 cvauca 7 / 4 / 26 | 129 chagalinoDhinuk 4 / 3 / 109 111 cha ca 4 / 2 / 28 93 caraNebrahmacAriNi 6 / 3 / 86 112 caraNebhyodharmavat 4 / 2 / 46 132 carati 4 / 48 245 caraphalozca 7 / 4 / 87 278 careSTaH 3 / 2 / 16 138 carmaNo'J 5 / 1 / 15 328 carmodarayoH pUre: 3 / 4 / 31 290 calanazabdArthAdaka0 3 / 2 / 148 338 chandasighas 5 / 1 / 106 | 135 chatrAdibhyoNaH 4|4|62 | 138 chadirupadhibalerDhaJ 5 / 1 / 13 | 33.3 chandasi gatyarthebhya: 3 / 3 / 129 377 cavAyoge prathamA 811159 [ pRSTham sUtram 32 coH kuH 8 / 2 / 30 349 cau 6 / 1 / 222 36 cau 6 / 3 / 138 230 cchroHzUDanunAsikeca 3 / 4 / 19 324 ch| derghapasargasya 6 / 4 / 96 174 cilaluGi 3 / 1 / 43 chAyAbAhulye 2 / 4 / 22 77 63 11 checa 6 / 1 / 73 | 142 chedAdibhyo nityam 5 / 1 / 64 27 jazzasoH ziH 7 / 1 / 20 37 jakSityAdayaH SaT 6 / 16 3 cAdayo'satve 1/4/57 377 cAdilopevibhASA 8|1|63 377 cAdiSuca 8|1|58 245 cAyaH kI 6 / 1 / 21 338 cAyaH kI 6 / 1 / 35 84 cArthedvandvaH 2 / 2 / 29 377 cAhalopaevetyava0 8 / 1 / 62 189 ciNoluk 6 / 4 / 104 | 338 chandasica 5 / 1 / 67 | 338 chandasica 5 / 4 / 142 | 340 chanda sica 6 / 3 / 126 | 336 chandasiThaJ 4 / 3 / 19 332 chandasi niSTarksa0 3 / 1 / 123 | 153 chandasiparipanthi0 5 / 2 / 89 | 331 chandasiparespi 124181 331 chandasipunarvakhore 0 1 / 2 / 61 288 chandasiliT 3 / 2 / 105 262 ciNNamulodIrghonya0 6 / 1 / 93 333 chandasiluGlaG0 3 / 4 / 6 217 ciNte padaH 3 / 1 / 60 | 333 chanda sivanasanara0 3 / 2 / 27 261 ciNbhAvakarmaNoH 3 / 1 / 66 | 348 chandasivAprAtre 0 8|3|49 357 citaH 6 / 1 / 163 | 334 chandasizAyajapi 3 / 1184 96 citeH kapi 6 / 3 / 127 | 333 chandasi sahaH 3 2/63 143 cittavati nityam 5/2/89 345 chandasIraH 8 / 2 / 15 274 cityAgnicityeca 3 / 1 / 132 136 chandasonirmite 4|4|13 267 citrIkaraNeca 3 / 3 / 150 | 126 chandasoyadaNau 4 / 3 / 71 346 ciditicopamArthe0 8 / 2 / 101375 chandasyanekamapi 0 8 / 1 / 35 323 cintipUjika thi0 3 / 3 / 105 341 chandasya pidRzyate 6 / 4 / 73 232 cisphuroNa 6 / 2 / 54 368 cIramupamAnam 6 / 2 / 127 15 cuTU 1 / 3 / 7 133 cUrNAdiniH 4 / 4 / 23 369 cUrNAdInyaprANi0 6 / 2 / 134 348 chandasyRdavagrahAt 8|4|26 368 celakheTakaTukakA0 6 / 2 / 126 130 chandogau kthikyaa04|3|129 | 342 chandasya pidRzyate 7 / 1 / 76 335 chandasyubhayathA 3 / 4 / 117 | 340 chandasyubhayathA 6 / 4 / 5 | 341 chandasyubhayathA 6 / 4 / 86 328 celeknopeH 3 / 4 / 33 13 | 125 jaGgaladhenuvalajAnta0 7 / 3 / 25 | 120 janapadatadavadhyozca 4 / 2 / 124 107 janapadazabdAtkSa0 4 / 1 / 168 128 janapadinAMjanapada0 4 / 3 / 100 | 116 janapadelup 4 / 281 | 333 janasanakhanakramagamo0 3 / 2 / 67 | 215 janasanakhanAMsajhalo H 6 / 4 / 42 57 janikartuH prakRtiH 1|4 | 30 341 janitAmantre 6 / 4 / 53 216 janivadhyozca 7 / 3 / 35 245 japajabhadahadazabhaa0 7 / 4 / 86 131 jambvAvA 4 / 3 / 165 81 jambhAsuharita tRNa0 5/4/125 | 352 jayaH karaNam 6 / 1 / 202 318 chandonAmnica 81394 | 318 chandonAnica 3 | 3 | 34 | 114 chando brAhmaNAnica0 3 / 2 / 66376 jAtvapUrvam 8|1|47 18. jarAyAjarasanya0 7 / 2 / 101 291 jalpabhikSa kuTTaluNTa 0 3 / 2 / 155 16 jasaH zI 7 / 1 / 17 19 jasica 7 / 3 / 109 214 jahAtezca 6|4|116 | 326 jahAtezcaktvi 7 / 4 / 43 | 291 jAgarUkaH 3 / 2 / 165 212 jAproviciNNa0 7 / 3 / 85 131 jAtarUpebhyaH pa0 4 / 3 / 153 | 372 jAtikAlasukhA 0 6 / 2 / 170 | 161 jAtinAmnaH kan 5 / 3 / 81 84 jAtiraprANinAm 2 / 4 / 6 | 267 jAtuyadorliG 3 / 3 / 147 50 jAterastrIviSayAda0 4 / 1 / 63 79 jAtezca 6 / 3 / 41 | 165 jAtyantAcchabandhuni 5/4/9 76 jAtyAkhyAyAmeka0 1/2/58 | 365 chAtryAdayaH zAlAyAm 6 / 2 / 86 48 jAnapadakuNDa0 4 / 1 / 42 326 jAntanazAMvibhASA 6 / 4 / 32 82 jAyAyA niG 5 / 4 / 134 Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 aSTAdhyAyIsUtrANAM pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 324 jAlamAnAyaH 3 / 3 / 124 131 jitazcatatpratyayAt 4 / 3 / 155/187 NaucaDyupadhAyAhrasvaH 7 / 4 / 1 59 jAsiniprahaNanATa0 2 / 3 / 56 288 jItaH ktaH 3 / 2 / 187 2 40 NaucasaMzcaloH 2 / 4 / 51 240 jighratervA 746 3 52 nnityAdinityam 6 / 1 / 197 239 NaucasaMzcaGoH 6 / 1 / 31 291 jidakSi vizrI0 3 / 2 / 157 164 jyAdayastadrAjAH 5 / 3 / 119 273 NyaAvazyake 7 / 3 / 65 126 jihvAmUlAGgulezchaH 4 / 3 / 62 | 15 Ta GasiGasAmi0 // 1 / 12114 NyakSatriyArSatrito. 14 / 58 288 jIryateratun 3 / 2 / 104 43 8 bRci 4 / 1 / 9 323 NyAsazranthoyuc 3 / 3 / 107 100 jIvatituvaMzye0 4 / 1 / 163 | 45 DDiANadvayasa0 4 / 1 / 15 276 NyuTca 3 / 1 / 147 162 jIvikArthecApaNye 5 / 3 / 99 175tiAtmanepadAnAM0 3 / 4 / 97274 NvultRcau 3 / 1 / 133 72 jIvikopaniSadAvI. 11479 27 Te 6 / 4 / 143 171 taGAnAvAtmanepadam 1 / 4 / 100 291 juckrmydndrmy03|2|150146 TeH 6 / 4 / 155 127 tataAgataH 4 / 3 / 74 352 juSTArpitecaccha0 6 / 1209 321 dvitothuc 3 / 3 / 89 64 tatpuruSaH 2 / 1122 212 jusica 13183 117 Thakchauca 4 / 2 / 84 69 tatpuruSaHsamAnAdhi0 1 / 2142 213 juhotyAdibhyaH zluH 2 / 4 / 75 127 ThagAyasthAnebhyaH 4 / 3 / 75 73 tatpuruSasyAGgule0 5 / 4 / 86 326 janazcayoHktvi 7 / 2 / 55 112 Thakavacinazca 4 / 2 / 41 90 tatpuruSekRtiba0 6 / 3 / 14 182 z2astambhumracumlucu0 3 / 1 / 58 106 ThasyekaH 7 / 3 / 50 359 ttpurussetulyaarthtRtiiyaa06|2|2 124 jeproSThapadAnAm 7 / 3 / 18 161 ThAjAdAvUrva dvitI0 5 / 3 / 83 368 tatpuruSezAlAyAM. 6 / 2 / 113 216 jJAjanorjA 73 / 79 10 DaHsidhuTa 8 / 3 / 29 | 76 tatpuruSonakarma0 2 / 4 / 19 258 jJAzrusmRdRzAMsanaH 113157 | 20 Datica 111 / 25 165 tatprakRtavacanemayaT 5 / 4 / 21 58 jJovidarthasyakaraNe 2 / 3 / 51 | 44 DAbubhAbhyAmanya0 4 / 1 / 13 133 tatpratyanupUrvamIpa0 4 / 4 / 28 16. jyaca 5 / 3 / 63 321 dvitaH kriH 3 / 3 / 88 104 tatpratyayasyaca 7 / 3 / 29 327 jyazca 6 / 1 / 42 104 DhakilopaH 4 / 1 / 113 239 tatprayojakohetuzca 1 / 4 / 55 160 jyAdAdIyasaH 6 / 4 / 160 103 DhakcamaNDUkAt 4 / 1 / 11968 tatra 2 / 1 / 46 94 jyotirAyuSaH stomaH 8 / 3 / 83 336 Dhazchandasi 4 / 4 / 106 151 tatrakuzalaHpathaH 5 / 2 / 63 93 jyotirjanapadarA0 6 / 3 / 85 184 DhelopokadrAH 6 / 4 / 147 144 tatracadIyatekArya0 5 / 1 / 96 155 jyotsnaatmisraa05|2|114 192 DhoDhelopaH 8 / 3 / 13 123 tatrajAtaH 4 / 3225 248 jvaratvarasrivyavi0 6 / 4 / 20- 14 tthuulopepuurvsy06|3|111145 tatratasyeva 5 / 1 / 116 276 jvalitikasante0 3 / 1 / 140 319 NacaHstriyAmaJ0 5 / 4 / 14 / 79 tatratenedamitisa0 2 / 2 / 27 64 jhayaH 5 / 4 / 111 179 NaluttamovA 7191 135 tatraniyuktaH 4 / 4 / 69 153 jhayaH 8 / 2 / 10 230 Nicazca 113 / 74 125 tatrabhavaH 4 / 3 / 53 9 jhayohonyatarasyAm 8 / 4 / 62 214 NijAMtrayANAMguNaHzlau 7 / 4 / 75 140 tatraviditaitica 5 / 1 / 43 6 jharojharisavaNe 8 / 4 / 65 365 NiniH 6 / 2 / 79 136 tatrasAdhuH 4 / 4 / 98 7 jhalAMjazonte 8 / 2 / 39 187 Nizridrusra0 3 / 1148 110 tatroddhRtamamatrebhyaH 4 / 2 / 14 4 jhalAMjazjhazi 8 / 4 / 53 259 NeraNauyatkarmaNau0 113167 / 72 tatropapadaMsaptamIstham 3 / 1 / 92 179 jhalojhali 8 / 2 / 26 286 NeradhyayanevRttaM 72 / 26148 tatsarvAdeHpathsaGgakarma0 5 / 2 / 7 352 jhalyupottamam 6 / 1 / 180 187 NeraniTi 6451 52 tathAyuktaMcAnI. 11450 179 jhaSastatho'odhaH 8 / 2 / 40 270 NervibhASA 8 / 4 / 30 113 tadadhItetadveda 4 / 2 / 59 176 jhasyaran 3 / 4 / 105 290 Nezchandasi 3 / 2 / 137 167 tadadhInavacane 5 / 4 / 54 174 jherjus 3 / 4 / 108 18. NonaH 6 / 1165 138 tadarthavikRteHprakRtau 5 / 1 / 12 172 jho'ntaH // 1 / 3 241 Naugamirabodhane 214146142 tadarhati 5 / 1 / 63 Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suucii| pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 145 tadaham 5 / 1 / 117 342 taptanaptanathanAzca 71 / 45 - 99 tasyApatyam 4 / 1 / 92 117 tadaziSyaMsaMjJApra. 1 / 2 / 53 143 tmdhiisstthobhRtobhuu05|1180 129 tasyadam 4 / 3 / 120 150 tadasminnadhikami0 5 / 2 / 45 270 tyorevkRtyktkhlaaH3|4|70140 tasyazvaraH 5 / 1 / 42 152 tadasminnannaprAye0 5 / 2 / 82338 tayohilaucaccha0 5 / 3 / 20289 taacchiilyvyovc03|2|129 114 tadasminnastItide0 4 / 2 / 67 347 tayorkhAvacisaMhi0 8 / 2 / 108263 tAdaucanitikR. 6 / 2 / 50 140 tadasminvRdhyAyalA. 5 / 1 / 47132 tarati 4 / 4 / 5 171 tAnyekavacanadviva0 1 / 4 / 102 135 tadasmaidIyateni0 4 / 4 / 66160 taraptamapaudhaH 1 / 1 / 22 316 taabhyaamnytronnaadyH3||4/75 138 tadasyatadasminsyA0 5 / 1 / 16 122 tavakamamakAvekavacane 4 / 3 / 3131 tAlAdibhyo'Na 4 / 3 / 152 134 tadasyapaNyam 4 / 4 / 51 34 tavamamauGasi 72 / 96 152 tAvatithaMgrahaNamiti0 5 / 2177 141 tadaparimANaM 5 / 1157 263 tavaicAntazcayugapat 6 / 3 / 51 173 tAsastyorlopaH 7450 144 tadasyabrahmacaryam 5 / 1 / 94 270 tavyattavyAnIyaraH 4 / 1 / 96 205 tAsicaklapaH 7 / 2 / 60 150 tadasyasaMjAtaMtAra0 5 / 2 / 36 / 78 tasilAdiSvAkRtva. 6 / 3 / 35358 tAsyanudAttenGi0 6 / 1 / 186 125 tadasyasoDham 4 / 3 / 52 129 tasizca 4 / 3 / 113 105 tikakitavAdibhyo0 2 / 4 / 68 113 tadasyAMpraharaNami0 4 / 2 / 57 157 tasezca 5 / 3 / 8 107 tikAdibhyaHphiJ 4 / 1 / 154 153 tadasyAstyasminni. 5 / 2 / 94 153 tasaumatvarthe 1 / 4 / 19 160 tiDazca 5 / 3 / 56 33 tadoHsaHsAvana0 7 / 2 / 106 173 tasthasthamipAtAM0 3 / 4 / 101171 tiDastrINitrINi. 1 / 4 / 101 158 tadodAca 5 / 3 / 19 | 15 tasmAcchasonaHpuMsi 6 / 1 / 103378 tilicodAttavati 8 / 2 / 71 127 tadgacchatipathidUtayoH 4 / 3 / 85/ 4 tasmAdityuttarasya 1 / 1 / 67 376 tichogotrAdIniku0 8 / 1 / 27 141 tddhrtivhtyaavhti05|1|50 71 tasmAnnaDaci 6 / 31743 75 tikutiGaH 8 / 1 / 28 42 tddhitshvaasrvvibhktiH1|1|38180 tasmAnnuidvihalaH 74 / 71 171 tiyitsArvadhAtu. 3 / 4113 357 taddhitasya 6 / 1 / 164 1 22 tsminnnnicyussmaakaa04|3|2/285 tica 7489 51 taddhitAH 4 / 1 / 76 4 tasminniti nirdiSTe. 1 / 1 / 66/292 titutratathasisusaraka0 7 // 2 // 9 68 taddhitArthottarapada0 2 / 1151 144 tasmaipramavatisaM0 5 / 1 / 101 128 tittirivaratantu 4 / 3 / 102 98 taddhiteSvacAmAdeH 7 / 2 / 117137 tasmaihitam 5 / 115 358 titvaritam 6 / 1 / 185 166 tadyuktAtkarmaNoN 5 / 4 / 36 342 tasyatAt 7 / 1 / 44 171 tiptsjhisipthsthmi03|4|78 108 tadrAjasyabahuSu0 2 / 4 / 62 144 tasyacadakSiNAyajJA0 5 / 1 / 95/213 tipyanasteH 8 / 2 / 73 136 tdvhtirthyugpraas04|4|76 134 tasyadharmyam 4 / 4 / 47 37 tirasastiryalope 6 / 3 / 94 336 tadvAnAsAmupadhA0 4 / 4 / 125 140 tasyanimittaMsaMyo0 5 / / 38 12 tiraso'nyatarasyAm 8 / 3 / 42 211 tanAdikR'bhyauH 3.179 144 tasyaniAvasaH 4 / 2 / 69 / 72 tiro'ntoM 114/71 227 tanAdibhyastathAsoH 2 / 4 / 79 7 tasyaparamAneDitam 82 330 tiryacyapavarge 3 / 4 / 6. 341 tanipatyozchandasi 6 / 4 / 99 149 tasyapAkamUlepI0 5 / 2 / 24 / 79 tiviMzaterDiti 6 / 4 / 142 192 tanUkaraNetakSaH 3 / 176 151 tasyapUraNeDaT 5 / 2 / 48 240 tiSThaterit 745 262 tanoteryaki 6 / 4 / 44 2 45 tasyabhAvastvatalau 5 / 1 / 119 63 tiSThadguprabhRtInica 2 / 1117 243 tanotervibhASA 6 / 4 / 17 / 5 tasyalopaH 113 / 9 76 tissypunrvsvornksstr.1|2|63 152 tatrAdacirApahRte 5 / 2170 140 tasyavApaH 5 / 1 / 45 357 tisRbhyojasaH 6 / 1 / 166 154 tapaHsahasrAbhyAMvi0 5 / 2 / 102 130 tasyavikAraH 4 / 3 / 134 19 tIrarUpyottarapadA0 4 / 2 / 106 3 taparastatkAlasya 1 / 170 126 tasyavyAkhyAnaiti0 4 / 3 / 66/ 94 tIrtheye 63487 264 tapastapaHkarmakasyaiva 3 / 1 / 88111 tasyasamUhaH 4 / 2 / 37 1 93 tISasahalubharuSariSaH // 2148 262 taponutApeca 3 / 1 / 65 1 tasyAdita udAtta. 1 / 2 / 32 336 tuprAddhan 4 / 4 / 115 Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 aSTAdhyAyIsUtrANAM vivacanAta 35841 pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 338 tujAdInAMdI|0 6 / 17 143 tenaparijayyalabhya0 5 / 4 / 93118 dakSiNApazcAtpura0 4 / 2 / 98 222 tudAdibhyaHzaH 3.177 128 tenaproktam 4 / 3 / 101 / 81 dakSiNeAlubdhayoge 5 / 4 / 126 277 tundazokayoHparimR0 3 / 2 / 5 144 tenythaakthaachstaa05|1|28159 dkssinnottraabhyaamt05|3|28 155 sundAdibhyailacca 5 / 2 / 117 109 tenaraktarAgAt 4 / 2 / 1 164 daNDavyavasargayozca 5 / 4 / 2 157 tundibalighaTerbhaH 5 / 2 / 139 149 tenavittazcaJcapcaNapau 5 / 2 / 26/142 daNDAdibhyoyat 5 / 1 / 66 375 tupazyapazyatAhaiH pU0 8 / 1 / 39 79 tenasahetitulya. 2 / 2 / 28 276 dadAtidadhAtyorvi0 3 / 2 / 139 34 tubhyamahyauDayi 72 / 95 129 tenaikadika 4 / 3 / 1122 14 dadhastathozca 8 / 2 / 38 56 tumarthAcabhAvavacanAt 2 / 3 / 15/174 teprAgdhAtoH 1 / 4 / 80 287 dadhAte rhiH 7 / 4 / 42 335 tumarthesesenase'se. 3 / 4 / 9 | 35 temayAvekavacanasya 8 / 1 / 22 /110 danaSThaka 4 / 2 / 18 316 tumunnnvulaukriyaayaaN03|3|10 9 toHSi 8 / 4 / 43 154 dantaunnataurac 5 / 2 / 106 160 turiSThemeyaHsu 6 / 4 / 154 / 9 torli 8 / 4 / 60 |155 dantazistrAtsaMjJA0 5 / 2 / 113 208 turustuzamyamaHsA0 3 / 95 289 tausat 3 / 2 / 127 243 dambhaicca 7456 6. tulyArtharatulopamA0 2 / 3 / 62, 38 tyadAdiSudRzonA0 3 / 2 / 60 203 dayaterdigiliTi 49 2 tulyAsyaprayatnaMsa. 119 / 20 tyadAdInAmaH 72 / 102 |188 dayAyAsazca 3 / 1 / 37 16. tuzchandasi 5 / 3 / 59 12. tyadAdInica 1 / 1 / 74 29 dazca 7 / 2 / 109 173 tuhyostAtazi0 71 / 35 87 tyadAdInisarvairni0 12172 | 215 dazca 8 / 2 / 75 128 tUdIzalAturavarmatI0 4 / 3 / 94353 tyaagraaghaaskuh06|1|216/ -287 dasti 6 / 3 / 124 330 tUSNImibhuvaH 3 / 4 / 63 130 trapujatunoHSuk 4 / 3 / 138 / 258 dANazcasAceccatu. 113155 66 tRjakAbhyAMkartari 2 / 2 / 15 290 trsigRdhidhRssikssi03|2|140/105 dANDinAyanahA0 6 / 4 / 174 142 triMzaJcatvAriMzato0 5 / 11621 28 dAderdhAtorghaH 82 // 32 22 tRjvatkroSTuH 7 / 1 / 95 226 tRNahaim // 3 // 92 82 trikakutparvate 5 / 4 / 157 344 dAdhartidadharti0 7465 . 94 tRNecajAtau 6 / 3 / 103 25 tritucaturoHstriyA0 7 / 2 / 9920 200 dAdhAdhvadAp 1 / 2 / 20 291 dAdhedasizadasada0 3 / 2 / 159 363 tRtIyAkarmaNi 6 / 2 / 48 5 triprabhRtiSuzAkaTA0 8450 158 dAnIMca 5 / 3 / 18 331 tRtIyAcahozchandasi 2 / 3 / 3 / 75 trestrayaH 6 / 3 / 48 163 dAmanyAditri. 5 / 3 / 116 -65 tRtIyAsatkRtArthena0 2 / 1 / 30 20 trestrayaH 7 / 153 46 dAmahAyanAntAca 4 / 1 / 27 27 tRtIyAdiSubhA0 71 / 74 151 treHsaMprasAraNaMca ta 52 / 55 292 dAnIzasayuyuja0 3 / 2 / 182 73 tRtIyAprabhRtInya0 2 / 2 / 21 | 34 tvamAvekavacane 7 / 2 / 97 359 dAyAyaMdAyAde 6 / 2 / 5 53 tRtIyArthe 1 / 4 / 85 35 tvAmaudvitIyAyAH 81123 316 dAzagonausaM0 3 / 4 / 73 61 tRtIyAsaptamyobahulaM 2 / 4 / 84 33 tvAhausau 7 / 2 / 94 347 dAzvAnsAhyAnmI0 6 / 1112 17 tRtIyAsamAse 111130 / 92 tveca 63164 366 dikzabdAgrAmaja0 6 / 2 / 103 290 tRn 3 / 2 / 135 338 thadacacchandasi 5 / 2 / 50 158 dikshbdebhyHsptmii05|3|27 326 tRSimRSikRSaHkAzya. 1 / 2 / 25/177 thalicaseTi 6 / 4 / 121 / 122 dikpUrvapadATaJca 4 / 3 / 6 185 tRphalabhajatrapazca 6 / 4 / 122 368 thalicaseTIDa0 6 / 1 / 196 / 1111116 119 dikpuurvpdaadsNjnyaa04|2|107 108 tetadrAjAH 4 / 1 / 174 370 thaathghtaajbitr06|2|144 50 dikpUrvapadAnDIp 4 / 1 / 60 140 tenakrItam 5 / 1 / 37 175 thAsaH se 3 / 4 / 80 | 68 diksaMkhyesaMjJAyAM 2 / 1 / 50 145 tenatulyaMkriyAce0 5 / 1 / 115/338 thAhetaucacchandasi 5 / 3 / 26 125 digAdibhyoyat 4 / 3 / 54 112 tenadIvyatikhanati. 4 / 4 / 42, 31 thonthaH 71187 79 diGnAmAnyaMtarAle 2 / 2 / 26 144 tenanivRttam 4 / 2 / 68 203 daMzasajavajAMzapi 6 / 4 / 25 98 dityadityAditya0 4 / 1 / 85 143 tenanivRttam 5 / 1 / 79 159 dakSiNAdAc 5 / 3 / 36 / 29 divautU 6 / 1 / 131 Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suucii| " pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 29 divaaut 7 / 184 283 dRzeH kvanip 3 / 2 / 94 123 dvArAdInAMca 773 / 4 54 divaHkarmaca 1 / 4 / 43 - 235 dRzevikhyeca 3 / 4 / 11 68 dvigurekavacanaM 2 / 4 / 1 86 divasazcapRthivyAm 6 / 3 / 30 109 dRSTaMsAma 4 / 3 / 7 64 dviguzca 2 / 1 / 23 59 divastadarthasya 2 / 3 / 58 125 deyamRNe 4 / / 47 46 dvigoH 4 / 1 / 21 215 divAdibhyaHzyan 3 / 1 / 69 167 deyetrAca 5 / 4 / 55 141 dvigoH SThaMzca 5 / 1 / 54 278 divaavibhaanishaaprbhaa03|2|21/369 devatAdvandveca 621141 143 dvigoryap 5 / 1 / 82 358 divojhal 6 / 1 / 183 86 devatAdvandveca 6 / 3 / 26 99 dvigorkhaganapatye 4 / 1 / 88 . 6 divodyAvA 6 / 3 / 29 111 devatAdvandveca 71321143 dvigorvA 5 / 1 / 16 284 divo'vijigISA0 8 / 2 / 49/165 devatAntAttAdarthya0 5 / 4 / 24 366 dvigau tau 6 / 2 / 97 124 dizomadrANAm 7 / 3 / 13 163 devapathAdibhyazca 5 / 3 / 100 359 dvigaupramANe 6 / 2 / 12 361 diSTivitastyozca 6 / 2 / 31 351 devabrahmaNoranu0 1 / 2 / 38 67 dvitIyatRtIyaca0 2 / 2 / 3 216 dIDoyuDacikiti 6 / 4 / 63 168 devamanuSyapuruSa0 5 / 4 / 56 / 31 dvitIyATausvenaH 2 / 4 / 34 173 dIdhIvevITAm 11116344 devasumnayoyajuSi0 4 / 4 / 38 331 dvitIyAbrAhmaNe 2 / 3 / 60 189 dIpajanabudhapUri0 3 / 1 / 61 165 devAttal 5 / 4 / 27 3 29 dvitIyAyAMca 3 / 4 / 53 21. dIrghaiNaHkiti / 4 / 69 126 devakAziMzapA. 7.3.1 34 dvitIyAyAMca 7 / 2 / 87 365 dIrghakAzatuzabhrASTra. 6282/290 devikruzozcopa0 3 / 2 / 147 | 64 dvitIyAzritAtIta0 2 / 1 / 24 336 dIrghajihvIcacchanda0 4 / 1 / 59154 dezelubilacauca 5 / 2 / 105 / 93 dvitIyecAnupAkhye 6 / 3 / 80 .3 dIrghaca 1 / 4 / 12 109 daivayajJizaucivR0 4 / 1 / 81 165 dvitricaturthyaHsuc 5 / 4 / 18 111 dIrghAccavaruNasya 7 / 3 / 23 287 dodaddhoH 446 140 dvitripUrvAdaN 5 / 1136 19 dIrghAjjasica 6 / 1 / 105 139 dvitripUrvAnniSkAt 5 / 1 / 30 11 dIrghAt 6 / 1 / 75 287 yatisyatimAsthA0 7 // 440 80 dvitribhyAMtaSamUrdhaH 5 / 4 / 115 348 dIrghAdAcAryANAm 84152 111 dyAvApRthivIzunA0 4 / 2 / 32 150 dvitribhyAMtayasyAya0 5 / 2 / 43 5dIrghAdaTisamAnapAde 8 / 4 / 52/194 dyutikhApyAH sa0 74 / 67 / 74 dviA 2194 dyutikhApyoH saM0 74 / 67 / 74 dvitribhyAmaJjaleH 5 / 4 / 102 244 dIrgho'kitaH 74183194 dhujhyoluGi 1 / 3 / 91 374 dvitribhyAMpAinmU0 6 / 2 / 197 188 dIrgholaghoH 7 / 4 / 94 154 dyudvabhyAMmaH 5 / 2 / 108159 dviyozcadhamuJ 5 / 3 / 45 168 duHkhAtprAtilomye 5 / 4 / 64 119 dyuprAgapAgudapra. 4 / 2 / 101 81 dvidaNDyAdibhyazca 5 / 4!128 276 dunyoranupasarge 3 / 1 / 142284 dravamUrtisparzayoH0 6 / 11 / 24 175 dvivaMcaneci 1159 344 durasyurdaviNasyava. 7436 163 dravyaMcabhavye 5 / 3 / 104 160 dvivacanavibhajyo0 5 / 3 / 57 106 duSkulADhak 4 / 1 / 142 101 droNaparvatajIvaM0 4 / 1 / 103 280 dviSatparayostApeH 3 / 2 / 39 281 duhaH kabdhazca 3 / 2170 131 drozca 4 / 3 / 161 2 07 dviSazca 3 / 4 / 112 264 duhazca 3 / 1 / 63 175 dvandvaMrahasyamaryAdAva0811115/289 dviSo'mitre 3 / 2 / 131 336 dUtasyabhAgaka0 4 / 4 / 120 147 dvndvmnojnyaadibhy05|1|133/ 89 dvistAvAtristAvA0 5 / 4 / 84 8 dUrAddhateca 8 / 2 / 84 84 dvandvazcaprANitUrya0 2 / 4 / 2 / 12 dvistrizcaturiti0 8 / 3 / 43 58 duuraantikaarthebhyodvi02|3|35/86 dvandvAJcudaSahA0 5 / 4 / 106 122 dvIpAdanusamudraMyaJ 4 / 3 / 10 58 dUrAntikArthaH SaSTya0 2 / 3 / 34109 dvandvAcchaH 4 / 2 / 6 151 dvestIyaH 5 / 2 / 54 343 dRkkhavaHkhatavasAM0 // 1183 129 dvandvAnvairamaithu0 4 / 3 / 125 110 dvaipavaiyAghrAdaJ 4 / 2 / 12 94 dRgdazavatuSu 6 / 3 / 89 8 4 dvandveghi 2 / 2 / 32 103 dyacaH 4 / 1 / 121 286 dRDhaH sthUlabalayoH 7 / 2 / 20 / 17 dvandveca 111 / 31 336 ghacazchandasi 4 / 3 / 150 125 dRtikukSikalaziva. 4 / 3 / 56156 dvandvopatApaga-0 5 / 2 / 128340 yaco'tasviGaH 6 / 3 / 135 Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 pRSTham sUtram pRSTham sUtram 126 juAhmaNamA0 4 / 3 / 72 273 nakkAdeH 71359 108 vyaJmagadhakaliM0 4 / 1 / 170 237 nakSatrAddhaH 4|4|141 88 vyantarupasargebhyo'pa0 6 / 3 / 97 94 nakSatrAdvA 8|3|100 75 vyaSThanaH saMkhyAyAma0 6 / 3 / 47 61 nakSatrecapi 23 / 45 14 vyekayordvivacanaika0 1 / 4 / 22 109 nakSatreNayuktaH kAlaH 4/2/3 292 dhaH karmaNin 3 / 2 / 181 124 nakSatrebhyo 4 / 3 / 37 136 dhanagA VIVICY 151 dhana hiraNyAtkAme 5/2/65 81 dhanuSazca 5 / 4 / 131 120 dhanyayopadhAtum 4 / 2 / 121 124 dharmacarati 4/4241 136 dharmapathyarthanyAyA0 4|4|12 156 dharmazIlavarNAtA0 5 / 2 / 132 / 358 nagovansAvarNa 6 / 1 / 182 81 dharmAdanikevalAt 5 / 4 / 124 30 naGisaMbuddhyoH 8128 268 dhAtusaMbandhepratyayAH 3|4|1 270 dhAtoH 3 / 1191 351 dhAtoH 6 / 1 / 162 241 dhAtoH karmaNaH sa0 3 / 17 248 dhAtorekA cohalA0 3 / 1 / 22 aSTAdhyAyIsUtrANAM 5 dhAtostannimi0 6 / 1 / 80 178 dhAtvAdeH SaH 6 / 1164 147 dhAnyAnAM bhavanekSe0 5 / 2 / 1 55 dhArettamarNaH 14435 176 ghica 8 / 2 / 25 190 dhinvikRNyoraca 3 / 1 / 80 136 kI 44 / 77 121 dhUmAdibhyazca 4 / 2 / 127 286 dhRSizasavaiyAtye 7 / 2 / 19 57 namapAye'pAdAnaM 1 / 4 / 14 342 dhvamodhvAt 7 / 1 / 42 67 dhvAMkSeNa 21/42 248 naH kye 14/15 78 na kapi 7|4|14 319 nakarmavyatihAre 746 245 nakavateryaGi 7463 79 nakopadhAyAH 6 / 3 / 37 325 nakticidIrghazca 6 4 39 325 nakyAseT 1 / 2 / 18 50 nakroDAdibahvacaH 4|1|56 50 nakhamukhAtsaM0 4 / 1 / 58 254 nagatihiMsArthabhyaH 1 / 3 / 15 pRSTham sUtram 78 nayUtaba 54153 | 119 nadyacaH prAcya0 4 / 2 / 113 248 nadhAtulopaArdha0 11114 285 madhyAkhyApachi 857 | 145 nanaJpUrvAttatpuruSA 0 5 / 1 / 121 66 nanirdhAraNe 2 / 2 / 10 | 373 nanivibhyAm 6 / 2 / 181 265 namI pRSThaprativacane 3 / 2 / 120 | 121 nagarAtkutsanaprAvI0 4 / 2 / 128 275 nandigrahipacAdi0 3 / 1 / 134 | 373 naguNAdayo'vayavAH 6 / 2 / 76 209 nandrAH saMyogAdayaH 6 113 105 magopavanAdibhyaH 24/67 71 nagoprANiSvanya0 6 / 3 / 77 35 macavAhA haivayukta 8|1|24 | 344 nacchedasyaputrasya 4435 71 nav 2 / 2 / 6 127 namaH zucIvarakSetra0 7 330 89 najastatpuruSAt 5 / 4 / 71 | 371 najoguNapratiSedhe0 6 / 2 / 155 367 namojaramarami0 6 / 2116 | 375 nanvityanujJeSaNA 8 / 1 / 43 265 nanvorvibhASA 3 / 2 / 121 4 napadAntadvirvacana0 11.58 9 napadAntAhoranAm 8|4|42 10 naparenaH 8 / 3 / 27 | 261 napAdamyADyamA0 113189 87 napuMsakamanapuMsake0 1/2/69 27 napuMsakasyajhalacaH 7 / 1 / 72 26 napuMsakAca 7 / 1 / 19 64 napuMsakAdanyatarasya 5|4|109 288 napuMsakebhAvekaH 3 / 3 / 114 81 namRduH subhyoili0 5|4|121 89 napUjanAt 5 / 4 / 69 | 108 naprAcyabhargAdi0 4 / 1 / 178 17 nabahuvrIhI 1129 372 navsubhyAm 6 / 2 / 172 | 117 naTazAdAGgala 4288 101 naDAdibhyaH pha 4199 | 118 naDAdInAM kukca 4 2 91 136 nabhakurAm 8279 270 nabhAbhUpukamigami0 8434 | 366 nabhUtAdhikasaMjIva 0 6 261 25 naticatasR 6 / 4 / 4 | 149 natenAsikAyAH saM0 5 / 2 / 31360 nabhUvAkciddidhiSu 7 / 2 / 19 99 natovalibhyaH 224 / 61 130 nadaMDamANavAMte 0 4 / 3 / 130 86 nadadhipayaAdIni 2 / 4 / 14 64 nadIpaurNamAsyApra0 5 4 110 367 nadIbaMdhuni 62/109 64 nadIbhizca 2 / 1 / 20 | 264 naduhanunamAMya0 3 / 1 / 89 204 nadRzaH 3 / 1 / 47 91 nayAH zeSasyAnya0 118 nayAdibhyoDha 41297 | 117 nayamatup 4 / 2285 22 nabhUsudhiyoH 6485 71 namrANnapAna vedAnA0 6 / 3 / 75 106 namapUrvo'patye'va0 6 / 4 / 170 56 namaH khastikhAhAkha0 2 / 3 / 16 12 namaspurasorgayoH 8 / 3 / 40 174 namAyoge 64 74 291 namikampiramyajasa0 3 / 2 / 167 39 namune 8|3 | 3 6 / 3 / 44251 namovarivacitra0 3 / 1 / 19 | 291 nayaH 3 / 2 / 152 265 nayadi 3 / 2 / 113 Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suucii| pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 327 nayadhanAkAGke 314 / 23 366 nahAstinaphalaka. 6 / 1101/ 72 nityaMhastepANA. 1477 44 nayAsayoH 73 / 45 . | 95 nahivRtivRSi0 6 / 3 / 116 227 nityaMkaroteH 6 / 4 / 108 101 nayvAbhyAMpadAntA0 7 / 3 / 3 / 39 nahodhaH 8 / 2 / 34 2 45 nityaMkauTilyegatau 3 / 1 / 23 264 naraparanRpisRji. 8 / 3 / 110235 nAglopizAstra. 7 / 4 / 2 66 nityaMkriDAjIvikayoH 2 / 2 / 17 264 narudhaH 3 / 1164 369 naacaaryraajviN062|133 172 nityaMDitaH 3 / 4 / 99 96 naresaMjJAyAM 6 / 3 / 129 2 nAjjhalau 111110 335 nityaMchandasi 4 / 1 / 46 221 naliGi 7 // 2 // 35 37 nAcceHpUjAyAm 6430344 nityaMchandasi 748 228 naliGi 73139 83 nADItavyoHkhAoM 5 / 4 / 159 - 81 nityamasicprajA0 5 / 4 / 122 375 naluT 8 / 1 / 29 279 nADImuSTayozca 3 / 2130 32. nityaMpaNaHparimANe 2 // 3 // 36 30 nalumatAGgasya 111163 139 nAtaH parasya 7 / 3 / 27 352 nityaMmatre 6 / 1 / 210 59 nalokAvyayaniSThA0 2 / 3 / 69 13 nAdici 6 / 1 / 104 168 nityavIpsayoH 8 / 14 18 nalopaHprAtipadi. 80217 | 4 nAdinyAkroze084148 288 ninadIbhyAMnAteH0 8 / 3 / 89 30 nalopaH supkhara0 8 / 2 / 2 345 nAddhasya 8 / 2 / 17 290 nindahiMsaklizakhA0 3 / 2 / 146 71 naloponaJaH 63373 330 nAdhArthapratyaye0 3 / 4 / 62 8nipAtaekAjanAG 111 / 14 326 nalyapi 6 / 4 / 69 266 naandytnvtuu03|3|135 340 nipAtasyaca 6 / 3 / 136 245 navazaH 6 / 1 / 20 258 nanorzaH 1 / 3 / 58 375 nipAtairyadyadihantaku0 8 / 1 / 30 15 navibhaktItusmAH 11314 151 nAntAdasaMkhyAdermaTa 5 / 2 / 49 321 nipAnamAhAvaH 3 / 3 / 74 194 navRyazvatubhyaH 72 / 59 215 nAbhyastasyAcipi 130127 328 nimUlasamUlayAmkaSaH / 4 / 34 3 naveti vibhASA 111144 | 37 nAbhyastAcchatuH 7178230 niraHkuSaH // 2146 206 navyoliTi 6 / 1 / 46 | 36 nAmatritesamA0 81173318 nirabhyoHpUlvoH 3 / 3 / 28 278 nazabdazlokakalaha0 3 / 2 / 23358 nAmanyatarasyAm 6 / 1 / 177 373 nirudakAdInica 6 / 2 / 184 178 nazasadadavAdi0 6 / 4 / 126 / 16 nAmi 6 / 4 / 3 284 nirvANo'vAte 8 / 2 / 50 218 nazeHSAntasya 8 / 4 / 36329 nAmyAdizigrahoH 31458333 nivRtte'kSayUtAdibhyaH 4 / 4 / 19 38 nazervA 8 / 2 / 63 7 nAmeDitasyAntya0 6 / 1 / 99 359 Ana 359 nivAtevAtatrANe 6 / 218 10 nazca 8 // 3 // 30 74 nAvodvigoH 5 / 4 / 99 319 nivAsacitizarI0 33141 349 nazcadhAtustho0 8 / 4 / 27 372 nAvyayadikazabda. 62168148 nivybhibhyo'vy08|3|119 10 nazcApadAntasya jh08|3|24 62nAvyayIbhAvAdato0 24123 nizApradASAbhyAca 4 / 3 / 14 11 nazchavyaprazAn 837 279 nAsikAstanayo0 3 / 2 / 29 168 niSkulAnniSkoSaNe 5 / 4 / 62 26 naSadakhasrAdibhyaH 4 / 1 / 10 / 49 nAsikodarISTha0 4 / 5 / 55 83 niSThA 2 // 2 // 36 30 nasaMyogAdvamantAt 6 / 4 / 137135 nikaTevasati 4473 283 niSThA 3 / 2 / 102 74 nasaMkhyAdeH sa0 5 / 4 / 89260 nigaraNacalanArthe0 11387352 niSThAcadyajanAt 6 / 1 / 205 83 nasaMjJAyAm 5 / 4 / 155 346 nigRhyAnuyogeca 8 / 2 / 94 286 niSThAyAMseTi 6 / 4 / 52 345 nasattaniSattAnu0 8 / 2 / 61321 nighonimitaM 3 / 3 / 87 283 niSThAyAmaNyadarthe 6 / 4 / 60 31 nasaMprasAraNesaM0 6 / 1137 130 nityaMvRddhazarA0 4 / 3 / 144 285 niSThAzItidi. 12 / 19 164 nasAmivacane 5 / 45 151 nityaMzatAdimA0 5 / 2 / 75 372 nisstthopmaanaadnyt06|2|169 324 nasuduAkeva. 7 / 1 / 68 46 nityaMsaMjJAchandasoH 4 / 1 / 29 367 nisstthopsrgpuurvmny06|2|110 350 nasubrahmaNyAyAMkha. 112 / 30 | 47 niyaMsapatnyAdiSu 4 / 1 / 35 / 83 niSpravANizca 5 / 4 / 160 64 nastaddhite 6 / 4 / 144 12 nityaMsamAsenuttarapa0 83245257 nisamupavibhyoDhaH 113 / 30 375 nahapratyArambhe 8131240 nityaMsmayateH 6 / 1 / 57 204 nisastapatAvanA0 8 / 3 / 102 Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 aSTAdhyAyIsUtrANAM pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 141 pahniviMzatitriMzaca0 5 / 1 / 59 92 pada 6 / 3 / 53 142 panthoNaniyam 5 / 1176 2457484 1 mIcairanudAttaH 12.30 11 nItIcAt 5 / 3 / 77 245 nugato'nunAsikA 7485 285 nudavidondatrAghrA0 8 256 38 numvisarjanIyaza 0 8 3 / 58 23 nRca 6|4|6 368 nRcAnyatarasyAm 6 / 1 / 184 11 nRRnpe 8 / 3 / 10 278 neTi 7|1|4 214 liTara 71162 181 zikRti 728 341 netarAcchandasi 7 / 1 / 26 29 nedamadasorako 711111 111 nendrasya parasya 7 / 3 / 22 90 nensiyAtipuca 6 / 3 / 19 26 neyaGuvaGsthAnAvastrI 1 / 4 / 4 374 neranidhAne 6 / 2 / 192 179 nergadanadapatapada0 84217 149 biMcI 5232 255 nervizaH 1 / 3 / 17 358 nodhAH 6 / 12175 51 poca 4168 284 pacovaH 8/2/52 142 pacaddazatI vargevA 5160 65 paJcamIbhayena 2 / 1 / 37 61 paJcamIvibhakte 2 / 3 / 42 57 pacamyapAparibhiH 2 / 3 / 10 34 paJcamyAat 7 / 1 / 32 | 348 paJcamyAH parAvadhyarthe 8 3 / 51 89 pacamyAH stokAdibhyaH 6 / 3 / 2 283 pacamyAmajAtI 312198 | 157 pacamyAstasi 5 / 3 / 7 | 140 paNapAdamASazatAyat 5 / 1 / 34 198 pataH pum 7 / 4 / 19 20 pati samAsaeva 1418 147 patyanta purohitAdi 5 / 1 / 128. 360 patyAvaizvarye 6 / 2 / 18 46 patyurnoyajJasaMyoge 4 / 1 / 33 129 patrapUrvAdam 4 / 3 / 112 129 patrAparyupariSada 43123 124 pathaH panthaca 4 / 3 / 29 | 142 pathaHSkan 5 / 1 / 75 135 parazvadhATThaJca 4/4/58 266 parasminvibhASA 324138 | 172 parasmaipadAnAMgala0 3 / 4 / 82 90 parasyaca 6 38 57 parAjerasoDhaH 1 / 4 / 26 374 parAdizchandasi 6 / 2 / 119 | 319 parAvanupAtyayaiNaH 3 / 3 / 38 | 325 parAvarayogeca 3 / 4 / 20 | 122 parAvarAdhamottamapUrvAcca 4 | 3 |5 56 parikrayaNesaMpradAnama0 124244 | 329 pariklizyamAneca 3 / 4 / 55 138 parikhAyA 5 / 1 / 17 | 179 parinivibhyaH seva0 8 | 3 |70 318 parinyonaNotA0 3 / 3 / 37 | 134 pariSabhthaMca tiSThati 4436 | 361 paripratyupApAvarjya 0 6 / 2 / 22 | 318 parimANAkhyAyAMsa0 3 / 3 / 20 | 138 parimANAntasyAsaM0 7 / 3 / 17 | 279 parimANepacaH 3 / 2 / 33. | 133 parimukhaMca 4 / 4 / 29 110 parivRtorathaH 4 / 2 / 10 255 parivyavebhyaH kriyaH 1 / 3 / 18 | 134 pariSadoNyaH 4 / 4 / 44 137 pariSadoNyaH 424 / 101 284 pariskandaH prAcyabha 8 275 | 373 parerabhitobhAvima0 6 / 2 / 182 260 pareSaH 1 / 3 / 82 169 parevarjane 815 | 204 pare 8 / 3 / 74 132 padAntasyAnyatarasyAm 7 / 3 / 9 321 parezcaghAGkayoH 8 / 2 / 22 11 padAntAdvA0 6 / 1 / 76 172 parokSeliT 3 / 2 / 115 273 padAkheriyA0 3 / 1 / 119 148 parovaraparaMparaputrapau0 5 / 2 / 10 | 359 pade'padeze 6 / 27 321 parIpaH 3384 369 nottarapade'nudAttA 6 / 2 / 142340 pacicacchandasi 6 / 3 / 108 336 nolavilyAt 4 / 3 / 151 350 nodAttakharitodaya0 8 / 4 / 67 263 nodAttopadezasya 7 3 / 34 332 nonavatidhvanayale0 3 / 151 326 nopadhAtthaphAntAdvA 1 / 2 / 23 32 nopadhAyAH 647 220 nAgadanadapaThakhanaH 3 | 3|64 320 mauNaca 3 / 3 / 60 132 nauyacaSTan 4 / 4 / 7 352 pathimayoH sarvanA0 6 / 1 / 199 | 31 pathimadhyRbhukSAmAt 7 185 89 pathovibhASA 5 / 4 / 72 137 pathyatithivasati 4|4|104 0 136 padamasmindRzyam 4 / 4 / 87 | 317 padarujanizarazo0 3 / 3 / 16 97 padavyavAye'pi 8438 | | 126 nAgayodharma viSamUla0 4 / 491 319 nauvRdhAnye 3 / 3 / 48 131 nyagrodhasyaca kevalasya 7 / 3 / 5 202 myAdInAMca 7353 363 nyadhIca 62 / 53 149 pakSatiH 5/2/25 134 padottarapadaM gRhNAti 4 4 39 320 parIbhuvo'vazAne 3 / 3 / 55 134 pakSimatsyamRgAndanti 4 / 4 / 25 18 pomAnisa 6 / 162319 payale 33047 35 padasya 8|1|16 35 padAt 8 / 1 / 17 15 padAntasya 8437 3 paraH sannikarSaH saM 1 / 4 / 109 75 paravandvitatpu0 2 / 3 / 26 14 parazca 3 / 1 / 2 Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suucii| pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 132 paryAdibhyaH SThan 4 / 4 / 10 / / |127 pituryacca 43179 6 6 pUraNaguNasuhitArtha0 2 / 2 / 11 157 paryabhibhyAM ca 5 / 3 / 9 / 111 pitRvyamAtulamAtA0 4 / 2 / 36 159 pUraNAdbhAgetIyAdan 5 / 3 / 48 317 paryAptivacaneSvalama0 3 / 4 / 66 104 pitRSvasuzchaNa 4 / 1 / 132 141 pUraNArdhATThan 5 / 1148 323 pryaayaahnnotpttissu03|3|111130 piSTAcca 4 / 3 / 146 82 pUrNAdvibhASA 5 / 4 / 149 122 parvatAca 4 / 2 / 143 1 03 pIlAyA vA 4 / 1 / 118 | 68 pUrvakAlaikasarvajaratpu0 2 / 1 / 49 164 parkhAdiyaudheyAdi0 5 / 3 / 117 48 puMyogAdAkhyAyAm 4 / 1 / 48 2 pUrvatrAsiddham 8 / 2 / 1 368 palalasUpazAkaM mi|6|2|128 69 puMvatkarmadhArayajAtI0 3 / 3 / 42346 pUrvetubhASAyAm 8 / 2 / 98 130 palAzAdibhyo vA 4 / 3 / 141 324 puMsisaMjJAyAMdhaH0 3 / 3 / 118 348 pUrvapadAt 8 / 3 / 106 338 pazcapazcAcacchandasi 5 / 3 / 33/39 puso'suG 741189 8 0 pUrvapadAtsaMjJAyAmagaH 8 // 4 // 3 159 pazcAt 5 / 3 / 32 1 72 pugantalaghUpadhasya ca 7386/ 17 pUrvaparAvaradakSiNo0 1 / 1 / 64 36 pazyAthaizcAnAlocane 811 / 25/251 pucchabhANDacIvarA0 3 / 1 / 20 259 pUrvavatsanaH 1 // 3 // 62 51 pAkakarNaparNapuSpapha0 4 / 1 / 64368 putrHpuNbhy06|2|132 / 75 pUrvavadazvavaDavau 2 / 4 / 27 199 pAghrAdhmAsthAmnAdA0 7 / 3 / 78 140 putrAcchaca 5 / 1140 65 pUrvasadRzasamonArtha0 2 / 1 / 31 275 paaghraadhmaadhedRshH03|1|137107 putrAntAdanyata0 4 / 1 / 159 152 pUrvAdiniH 5 / 2 / 86 281 pANighatADaghau zi0 3 / 2 / 55 91 putrenyatarasyAm0 6322 17 pUrvAdibhyo navabhyovA 11116 110 pANDukaMbalAdiniH 4 / 2 / 11 | 11 pumaHkhayyampare 8136158 puurvaadhraavraannaamsi05|3|39 348 pAtaucabahulam 8 / 3 / 53 87 pumAntriyA 1 / 2 / 67 .. pUrvAparaprathamacarama0 2 / 1 / 58 140 pAtrAtSTan 5 / 1 / 46 375 purA ca parIpsAyAm 811 / 42 67 pUrvAparAdharottarameka. 2 / 2 / 1 142 pAtrAddhaMzca 5 / 1168 128 purANaprokeSu braahm04|3|104/124 pUvohAparAhnA mU0 4 / 3 / 28 68 pAtresamitAdayazca 2 / 1 / 48 265 puriluGcAsne 3 / 2 / 122 278 pUrvakartari 3 / 2 / 19 336 pAthonadIbhyAM jyaN 4 / 4 / 111373 puruSazcAnvAdiSTaH 6 / 2 / 190 360 pUrvebhUtapUrve 6 / 2 / 22 36 pAdaH pat 6 / 4 / 130 150 puruSahastibhyAmaNca 5 / 2 / 38 337 pUrveHkRtaminayo ca 4 / 4 / 133 164 pAdazatasyasaMkhyAde0 5 / 4 / 1 | 46 puruSAtpramANenya0 4 / 1 / 24 172 pUrvo'bhyAsaH 6 / 1 / 4 91 pAdasya padAjyAti. 6 / 3 / 52366 pure prAcAm 6 / 2 / 99 58 pRthagvinAnAnAbhi0 2 / 3 / 32 82 pAdasyalopoha0 5 / 4 / 138 278 puro'grato'greSusarteH 3 / 2 / 18 146 pRthvAdibhya imni05|1|122 165 pAdArghAbhyAM ca 5 / 4 / 25 / 72 puro'vyayam 1 / 4 / 67 95 pRSodarAdIni ytho06|3|109 43 pAdo'nyatarasyAm 4 / 18293 puvaH saMjJAyAm 3 / 2 / 185 / 92 peSavAsavAhanadhiSu0 6 / 3 / 58 96 pAnaM deze 849 193 puSAdidyutAya ditaH0 3.1155/ 99 pailAdibhyazca 2 / 4 / 59 365 pApaM ca zilpini 6 / 2 / 38 156 puSkarAdibhyodeze 5 / 2 / 135 / 69 poTAyuvatistoka0 2 / 1 / 65 68 pApANakekutsitaiH 2 / 1 / 54 272 puSyasiddhyaunakSatre 3 / 1 / 116 271 poradupadhAt 3 / 1 / 98 274 pAyyasAMnAyyani0 3 / 1 / 129280 pUHsarvayordArisahoH 3 / 2 / 41 126 pauroDAzapuroDAzA0 4 / 3 / 70 98 paarskrprbhRtiini06|1|157163 pUgAyogrA0 5 / 3 / 112287 pyAyaH pI 6 / 1 / 28 142 paaraaynnturaaynncaa05|1172361 pUgeSvanyatarasyAm 6 / 2 / 28161 prakAravacane jAtI0 5 / 3 / 69 129 pArAzaryazilAli0 4 / 3 / 110285 pUGa ktvAca 1 / 2 / 22 1 58 prakAravacane thAl 5 / 3 / 23 63 pAremadhyeSaSThyA vA 2 / 1 / 18285 pUGazca 72 / 51 169 prakAreguNavacanasya 811 / 12 152 pArzvanAnvicchati 5 / 2 / 75 289 pUDyajoHzAnan 3 / 2 / 128 255 prakAzanasthayAkhya0 1 / 3 / 24 112 pAzAdibhyo yaH 4 / 2 / 49 378 pUjanAtpUjitamanu0 811 / 67339 prakRtyAntaHpAdama0 6 / 1 / 115 340 pitarAmAtarAcaccha0 6 / 3 / 33 375 pUjAyAM nAnantaram 811137369 prakRtyAbhagAlam 6 / 2 / 137 87 pitA mAtrA 1 / 2 / 70 47 pUtakratorai ca 4 / 1 / 36 80 prakRtyAziSi 6 / 3 / 83 Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 aSTAdhyAyIsUtrANAM pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 160 prakRtyaikAc 6 / 4 / 163 117 pradhAnapratyayArtha0 1255 138 prAgvateSThaJ 5 / 1 / 18 / 145 prakRSTe ThaJ 5 / 1 / 108 96 praniraMtaHzarekSuplakSA0 8 / 4 / 5 132 prAgvahateSThak 4 / 4 / 1 241 prajane vIyateH 6 / 1 / 55 127 prabhavati 413183 | 45 prAcAM SphataddhitaH 4 / 1 / 17 320 prajane sarteH 3 / 3 / 71 286 prabhau parivRDhaH // 2 / 21 122 prAcAM kaTAdeH 4 / 2 / 139 291 prajoriniH 3 / 2 / 156 320 pramadasammadau harSe 3 / 3 / 68 364 prAcAM krIDAyAm 6 / 2 / 74 166 prajJAdibhyazca 5 / 4 / 38 329 pramANe ca 3 / 4 / 51 124 prAcAM grAmanagarANAm 7 / 3 / 14 154 prajJAzraddhAoM0 5 / 2 / 101 150 pramANedvayasajda0 5 / 2 // 37 125 prAcAM nagarAnte 7 / 3 / 24 346 praNavaSTeH 8 / 2 / 89 133 prayacchatigadyam 4 / 4 / 30 107 prAcAmavRddhAtphin0 4 / 1 / 160 274 praNAyyosaMmatau 3 / 1 / 128 273 prayAjAnuyAjI ya. 7 / 3162161 prAcAmupAderaDa0 5 / 3 / 8. 58 pratiHpratini. 1 / 4 / 92 335 pryairohissyavythi04|3|10147 prANabhRjjAtivayo0 5 / 1 / 129 134 pratikaNThArthalalAmaM0 4 / 4 / 40 145 prayojanaM 5 / 1 / 109 131 prANirajatAdibhyo0 4 / 3 / 154 136 pratijanAdibhyaH 4 / 4 / 99273 prayojyaniyojyau0 73168 153 prANisthAdAtolaja0 5 / 2 / 96 58 pratinidhipratidAne ca 2 / 3 / 11103 pravAhaNasya Dhe 73168 | 96 prAtipadikAntanum0 8 / 4 / 11 134 pratipathametiThaMzca 4 / 4 / 42 370 pravRddhAdInAM ca 6 / 2 / 147 | 51 prAtipadikArthaliGgava0 2 / 3 / 46 359 pratibandhicirakR0 62 / 6 160 prazaMsAyAM rUpap 5 / 5 / 66 3 prAdayaH 1 / 4 / 58 373 prAdakhAjhaM sNjnyaa06|2|183 166 prtiyogepnycmyaa05|4|44 / 70 prazaMsAvacanaizca 2 / 1 / 66 360 prAdvahaH 11381 346 pratizravaNe ca 8 / 2 / 99 160 prazasyasya zraH 5 / 3 / 60 72 prAdhvaM bandhane 11478 97 pratiSkazazcakazeH 6 / 1 / 152 265 prazne cAsanakAle 3 / 2 / 117 284 pratistabdhanista0 8 / 3 / 114 277 praSTho'gragAmini 8 / 3 / 92 / 67 prAptApanne ca dvitIyayA 2 / 2 / 4 124 prAyabhavaH 4 / 3 / 39 374 prterNvaadysttpurusse6|2|193/345 prasamupodaH pAdapUraNe 8 / 1 / 6 | 90 prAvRTzaratkAladi0 6 / 3 / 15 89 praterurasaHsaptamI0 5 / 4 / 82 | 81 prasaMbhyAM jAnunorjuH 5 / 4 / 229.. 123 prAvRSaeNyaH 4 / 3 / 17 284 pratezca 6 / 1 / 25 61 prasitotsukAbhyAM0 2 / 3 / 44 . 123 prAvRSaSThap 4 / 3 / 26 338 pratnapUrva vizvemAtthA0 5 / 3 / 111 97 praskaNvaharizcandrA0 6 / 1 / 153 | 289 priyavazevadaHkhaca 3 / 2 / 38 273 pratyapibhyAM grahaH 3 / 1 / 118 284 prastyo'nyatarasyAm 8 / 2 / 54 10 160 priya sthirsphiro06|4|157 8 pratyabhivAde'zUdre 8 / 2 / 83 120 prasthapuravahAntAca 4 / 2 / 123 360 prItau ca 6 / 2 / 16 14 pratyayaH 3 / 11 365 prsthe'vRddhmkaa06|2|87 276 pusRlvaHsamabhi0 3 / 1 / 149 20 pratyayalope pratyaya0 111162119 prasthottarapadapala0 4 / 2 / 110 277 predAjJaH 3 / 2 / 6 44 pratyayasthAtkArapUrva0 7344135 praharaNam 4 / 4 / 57 318 predrustunuvaH 3 / 3 / 27 20 pratyayasya lakazlalapa: 1 / 1 / 61/171 prahAsa ca manyApapa0114/106. mA . 122 pratyayottarapadayozca 297 62 prAkaDArAtsamAsaH 2 / 1 / 3 319 prelipsAyAm 3 / 3 / 46 258 pratyAbhyAM zruvaH 113159 137 prAkkrItAcchaH 5 / 1 / 1 319 prevaNijAm 3 / 3 / 52 56 pratyAbhyAMzruvaHpU. 114140 179 prAksitAdaDvyavA0 8 / 3 / 63 | 59 preSyavoha viSode0 2 / 3 / 61 318 prathanevAvazabde 3 / 3 / 33 161 prAgivAtkaH 5 / 3 / 70 3 18 prestro'yajJe 3 / 3 / 32 17 prathamacaramatayAlpA0 1 / 1 / 33 159 prAgekAdazabhyo'cha0 5 / 3 / 49238 praiSAtisargaprAptakA0 3 / 3 / 163 13 prathamayoHpUrvasavarNaH 6 / 1 / 102136 prAgghitAdyat 4 / 4 / 75 114 proktAlluk 4 / 2 / 64 62 prathamAnirdiSTaM samA0 111143157 prAgdizo vibhaktiH 5 / 3 / 1259 propAbhyAM yujerayajJa. 1 / 3 / 64 33 prathamAyAzcadvivacane 7 // 2 // 88 98 prAradIvyato'N 4 / 1 / 83 257 propAbhyAM samarthA0 1 / 3 / 42 363 prathamociropasaMpattau 6 / 2 / 56 3 prAmIzvarAnnipAtAH 1 / 4 / 56 131 plakSAdibhyo'NU 4 / 3 / 164 Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suucii| pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram plutapragRhyA aci0 6 / 1 / 125367 bahuvrIhau vizvaMsaM0 6 / 2 / 106281 bhajo NviH 3 / 2 / 62 347 plutAvaicaidutau 82 / 106 80 bahuvrIhausakthya0 5 / 4 / 113 291 bhanabhAsamidoghu0 3 / 2 / 161 228 pvAdInAM havaH 380 8. bahuvrIhau saMkhyeye0 5 / 4 / 73 263 bhajezcaciNi 61433 99 phaphioranyata0 4 / 1 / 91 / 14 bahuSu bahuvacanaM 1 / 4 / 21339 bhayyapravayyeca ccha0 6.1183 198 phaNAM ca saptAnAm 6 / 4 / 125373 bhornvduttrpd06|2|175/102 bhargAtraigarte 4 / 1 / 111 279 phalegrahirAtmabharizca 3 / 2 / 26160 bahorlopo bhuucbhoH6|4|158 120 bhavataSThakchasau 4 / 2 / 115 131 phale luka 4 / 3 / 163 1 05 bahucaijaHprAcyabha0 2 / 4 / 66/172 bhavateraH 74 / 73 76 phalgunIproSThapadA0 1 / 2 / 60 115 bahavaH kUpeSu 4 / 2 / 73316 bhaviSyati gamyAdayaH 3133 107 phANTAhRtimimatA0 4 / 1 / 150126 bddhco'ntodaattaatth04|3|67266 bhaviSyatimaryAdA 3 / 3 / 136 154 phenAdilacca 5 / 2 / 99 161 bahvaco manuSyanA0 5 / 3 / 78 336 bhavechandasi 4 / 4 / 110 106 phezchaca 4 / 1 / 149 |135 bahvacpUrvapadATuJ0 4 / 4 / 64 274 bhavyageyapravacanIyo0 3 / 4 / 68 136 bandhanecarSI 4 / 4 / 96 3 61 bahvanyatarasyAm 6 / 2 / 30 133 bhastrAdibhyaH SThan 4 / 4 / 16 93 bandhuni bahuvrIhau 6 / 1 / 14 166 bahvalpArthAcchaskA0 5 / 4 / 42 / 44 bhaussaajaajnyaadvaakhaan013|47 9. bandhe ca vibhASA 6 / 3 / 13 | 48 bahvAdibhyazca 4 / 1 / 45 18 bhasya 6 / 4 / 129 220 babhUthAtatanthajagR. // 2 // 64 251 bASpoSmabhyAmudra0 3 / 1 / 16 / 31 bhasya TerlopaH // 188 336 barhiSi dattam 4 / 4 / 119 / 51 bAntAtsaMjJAyAm 4 / 1 / 67 141 bhAgAdyaca 5 / 1 / 49 157 balAdibhyo mtub05|2|136102 bAhvAdibhyazca 4 / 1 / 96254 bhAvakarmaNoH 113 / 13 2. bahugaNavatuDatisaMkhyA 1 / 2 / 31240 bibheterhetubhaye 6 / 1 / 56335 bhAvalakSaNe sthekR. 3 / 4 / 16 151 bahupUgagaNasaMghasya0 5 / 2 / 52 118 bilvkaadibhyshch06|4|153/317 bhAvavacanAzca 3 / 3 / 11 338 bahuprajAzchandasi 5 / 4 / 123 130 bilvAdibhyo'N 4 / 3 / 136 317 bhAve 3 / 3 / 18 331 bahulaM chandasi 2 / 4 / 39 139 bistAca 5 / 1 / 31 3 37 bhAve ca 4 / 4 / 144 332 bahulaM chandasi 2 / 4 / 73 164 bRhatyA AcchAdane 5 / 46 321 bhAve'nupasargasya 3 / 3 / 75 332 bahulaM chandasi 2 / 4 / 76 26. budhayudhanazajane 1 / 3 / 86 288 bhASAyAM sdvsshru03|2|108 333 bahulaM chandasi 3 / 2 / 88 147 brahmaNastvaH 5 / 1 / 136 258 bhAsanopasaMbhASA. 1 / 3 / 47 338 bahulaM chandasi 5 / 2 / 122 74 brahmaNo jAnapadA0 5 / 4 / 104111 bhikSAdibhyo'N 4 / 2 / 38 338 bahulaM chandasi 6 / 1134 283 brahmabhraNavRtreSu vipU 3 / 2 / 87278 bhikSAsenAdAyeSu ca 3 / 2 / 17 341 bahulaM chandasi 7.18 | 89 brahmahastibhyAM vacesaH 5 / 4 / 78285 bhittaM zakalam 8 / 2 / 59 341 bahulaM chandasi 71 / 10 152 brAhmaNakoSNike saM0 5 / 2 / 71272 midyoyaunade 3 / 1 / 115 343 bahulaM chandasi 71 / 103 112 braahmnnmaannvvaaddvaa04|2|42/292 bhiyaH kruklakanau 3 / 2 / 174 344 bahulaM chandasi // 3 // 97 106 brAhmojAtau 6 / 4 / 171 214 bhiyo'nyatarasyAm 6 / 4 / 115 345 bahulaM chandasi // 4 / 78 209 bruva Ida 73 / 93 / / 240 bhiyohetubhayeSuk 73 / 40 341 bahulaM chandasyamA0 6 / 4 / 75 209 bruvaH paJcAnAmA0 3 / 4 / 84 | 57 bhItrArthAnAM bhayahetuH 1 / 4 / 25 282 bahulamAbhIkSNye 3 / 2 / 81 209 bruvo vaciH 2 / 4 / 53 316 bhImAdayo'pAdAne 3 / 4 / 74 35 bahuvacanasya vanasau 8 / 1 / 21 346 brUhipreSyazrauSaDvauSa0 8 / 2 / 91 94 bhIroH sthAnam 8 / 3 / 81 15 bahuvacane jhalyet 73 / 103 364 bhaktAkhyAstadartheSu 6 / 2 / 71 240 bhIsmyorhetubhaye 1 / 3 / 68 372 bahuvIhAvidameta0 6 / 2 / 162136 bhaktANNaH 4 / 4 / 10. 351 bhiihiibhRhumdjndh06|1|192 46 bahuvrIherUdhaso GIS 4 / 1 / 25 135 bhakkAdaNanyatarasyAm 4 / 4 / 60213 bhIhIbhRhuvAM iluvaca 3 / 1 / 39 49 bhuvriiheshcaantodaattaat4|1|52 128 bhaktiH 4 / 3 / 95 273 bhujanyubjaupANyupa0 73 // 61 358 bahuvrIhI prakRtyApUrva0 6 / 2 / 1/ 85 bhakSyeNa mizrIkaraNam 2 / 1 / 35259 bhujo'navane 1366 Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyIsUtrANAM pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 57 bhuvaH prabhavaH 1 / 4 / 31 3 20 mado'nupasarge 3 / 3 / 67 174 mAThi luG 3 / 3 / 175 392 bhuvaH saMjJAntarayoH 3 / 2 / 179121 madravRjyoH kan 4 / 2 / 131 138 mANavacarakAbhyAM khaJ 5 / 1 / 7 29. bhuvazca 3 / 2 / 138 168 madrAtparivApaNe 5 / 4 / 67 86 maatrpitraavudiicaam6|3|32 335 bhuvazca 4 / 1 / 47 119 madrebhyo'J 4 / 2 / 108 91 mAtuHpituAmanya0 8 / 3 / 85 345 bhuvazca mahAvyAhRteH 8 / 2 / 71 102 madhubabhvorbrAhmaNa0 4 / 1 / 106 103 mAturutsaMkhyAsaMbha0 4 / 1 / 115 271 bhuvo bhAve 3 / 1 / 107337 madhoH 4 / 4 / 139 | 91 mAtRpitRbhyAM vasA 813184 172 bhuvo vugluGliToH 6 / 4 / 88 337 madhorja ca 4 / 4 / 129 104 mAtRSvasuzca 4 / 1 / 134 159 bhUtapUrvecaraTa 5 / 3 / 53 90 madhyAdgurau 6 / 3 / 11 36. mAtropajJopakrama0 6 / 2 / 14 282 bhUte 3 / 2 / 84 122 madhyAnmaH 4.38 134 mAthottarapada0 4 / 4 / 37 266 bhUte ca 3 / 3 / 140 | 72 madhyepadenivacaneca 13476 153 mAdupadhAyAzca ma0 8 / 2 / 9 316 bhUte'pi dRzyante 3 / 3 / 2 117 madhvAdibhyazca 4 / 2 / 86 159 mAnapazvaGgayoH ka. 5 / 3 / 51 3 bhUvAdayo dhAtavaH 1 / 3 / 1 282 manaH 3 / 2 / 82 131 mAnevayaH 4 / 3 / 162 71 bhUSaNe'lam 1 / 4 / 64 44 manaH 4 / 1 / 11 203 mAnbadhadAnzAn0 3 / 116 174 bhUsuvostiGi 13.88 90 manasaH saMjJAyAm 6 / 3 / 4 336 mAyAyAmaN0 4 / 4 / 124 214 bhRJAmit 74 / 76 |121 manuSyatatsthayo0 4 / 2 / 134 365 mAlAdInAM ca 62 / 88 272 bhRJo'saMjJAyAm 3 / 1 / 112 / 47 manorau vA 4 / 1 / 38 1 43 mAsAdvayasiya0 5 / 1 / 81 250 bhRzAdibhyo bhuvyacve 3 / 1 / 12 107 manorjAtAvacya0 4 / 1 / 161279 mitanakhe ca 3 / 2 / 34 273 bhojyaM bhakSye // 3 // 69370 mankinvyAkhyA0 6 / 2 / 151 232 mitAM havaH 6 / 4 / 92 13 bhobhagoaghoapUrva0 8 / 3 / 17332 mantreghasaharaNaza0 2 / 4 / 80 96 mitrecarSoM 6 / 3 / 130 113 bhaurikyAyaiSukAryA0 4 / 2 / 54333 mantrevRSeSapacamana0 3 / 3 / 96 359 mithyopapadAtkR0 113171 34 bhyasobhyam 7 / 1 / 30 3 33 mantrezvetavahokthaza0 3 / 2 / 71 3 bhidacontyA0 1 / 1 / 47 222 bhrasjoropadhayo0 6 / 4 / 47341 mantreSvADyAde0 6 / 4 / 141 194 miderguNaH 7 / 3 / 82 292 bhrAjabhAsadhurvidyu0 3 / 2 / 177 340 mantresomAzvendri0 6 / 3 / 131371 mizraM cAnupasarga. 6 / 2 / 154 331 bhrAjabhAsabhASadIpa0 // 4 // 3, 92 manthaudanasaktuvi0 6 // 3 // 60 216 mInAti minotidI. 6 / 150 100 bhrAtari ca jyaaysi4|1|164 56 mnykrmnnynaadrevi02|3|17344 mInAtenigame 7 / 3 / 81 106 bhrAturvyacca 4 / 1 / 144 3 3 maparyantasya 7 / 2 / 91 3 72 mukhaM khAGgaM 6 / 2 / 167 87 bhrAtRputrau khasRduhi. 112168 9 maya ujao vo vA 8 / 3 / 33 / 1 mukhanAsikAvaca0 118 104 dhruvo vukca 4 / 1 / 125 127 mayaTUca 4 / 382 243 mucokarmakasya 7457 31 maghavA bahulam 6 / 1 / 128130 mayaDvetayorbhASA0 4 / 3 / 143 252 muNDamizralakSNa, 31 / 21 134 mddddkjhrjhraadnnnyt04|4|56325 mayateridanyatara0 6 / 4 / 70 133 mudgAdaN 4 / 4 / 25 136 matajanahalAtkaraNa. 4 / 4 / 97 70 mayUravyaMsakAdayazca 2 / 1 / 72 321 mUrtI ghanaH 3 / 3 / 77 288 mtibuddhipuujaarthebhy03|2|188337 mayeca 4 / 4 / 138 1 36 mUlamasyAbarhi 4 / 4 / 88 347 matuvasorusaMbuddhau0 8 / 3 / 1 / 97 mskrmskrinnau06|1|154272 mRjervibhASA 3 / 1 / 113 352 matoH puurvmaatsNjnyaa06|1|319218 masjinazojhali 160211 mRjevRddhiH 7 / 2 / 114 115 matozca bahvajaGgAt 4 / 2 / 72 106 mahAkulAdaJkhanau 4 / 1 / 141 325 mRDamRdagudha0 1 / 27 337 matau ca 4 / 4 / 136 392 mahAntrIhyaparAgR. 6 / 2 / 38 166 mRdastikan 5 / 4 / 39 151 mato chaH sUktasAmnoH 5 / 2 / 691.1 mahArAjaproSTapadA0 4 / 2 / 35 285 mRSastitikSAyAM 1 / 2 / 20 95 mato bhuco'nji06|3|1391.8 mahArAjATThaJ 4 / 3 / 97 280 meghartibhayeSu kRtaH 3 / 2 / 43 337 matvarthe mAsatanvoH 4 / 4 / 128111 mahendrAddhANau ca 4 / 2 / 29 173 meniH 3 / 4689 Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suucii| 25 pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 10 mo'nukhAraH 813223 256 yamogandhane 1 / 2 / 15 | 34 yuSmadasmanyAMGa0 127 29 mono dhAtoH 8 / 2 / 64 371 yayatozcAtadarthe 6 / 2 / 156 171 yuSmadyupapadesa. 1 / 4 / 105 10 mo rAji samaH kvau 8 / 3 / 25/ 9 yaro'nunAsikenu0 8 / 4 / 45 100 yUnazcakutsAyAM 4 / 1 / 167 224 mriyate kli0 1 / 3 / 61 147 yavayavakaSaSTikA0 5 / 2 / 3 / 51 yUnastiH 4 / 1 / 77 187 mvozca 8 / 2 / 65 292 yazcayaGaH 3 / 2 / 176 99 yUniluk 4 / 1 / 90 39 yaH sau 7 / 2 / 110 219 yaso'nupasargAt 3 / 1 / 71 | 34 yUyavayaujasi 7 / 2 / 93 51 yaGazcApU 4 / 1 / 74 105 yaskAdibhyogotre 2 / 4 / 63 | 21 yUkhyAkhyaunadI 1 / 4 / 3 244 yaThi ca 7 / 4 / 30 15 yasmAtpratyayavidhi0 1 / 4 / 13227 yeca 6 / 4 / 109 245 yo'ci ca 2 / 4 / 74 61 yasmAdadhikaMyasyace. 2 / 3 / 9 137 yecataddhite 6 / 1 / 161 247 yaDo vA 7 / 3 / 14 6. yasyacabhAvena 2 // 3 // 37 105 yecAbhAvakarma0 6 / 4 / 168 18 yacibham 1 / 4 / 18 63 yasyacAyAmaH 2 / 1 / 16 3 yenavidhistadantasya 111172 367 yaccayatrayoH 3 / 3 / 148284 yasya vibhASA // 2 / 15 55 yenAGgavikAraH 2 / 3 / 20 291 yajajapadazAM yaGaH 3 / 2 / 166244 yasyahalaH 6 / 4 / 49 345 yeyajJakarmaNi 8 / 2 / 88 342 yajadhvaina miti ca 71 / 43 26 yasyeti ca 6 / 4 / 148 188 yevibhASA 6 / 4 / 43 321 yajayAcayataviccha0 3 / 3 / 9066 yAjakAdibhizca 2 / 2 / 9 85 yeSAMcavirodhaHzA0 2049 273 yajayAcarucapravacarca0 // 3 // 66346 yAjyAntaH 8 / 2 / 90 117 yogapramANeca. 12055 339 yajuSyuraH 6 / 1 / 117 2 4 yADApaH // 3 / 113 144 yogAdyacca 5 / 1 / 102 348 yajuSyekeSAm 8 / 3 / 104 159 yApyepAzapU 5 / 3 / 47 34 yo'ci 7 / 2 / 89 331 yajezca karaNe 2 / 3 / 63 3 28 yAvati vindajIvoH 3 / 4 / 30 142 yojanaM gacchati 5 / 1 / 74 350 yajJakarmaNyajapa0 1 / 2 / 34 265 yAvatpurAnipAta. 3144 147 yopadhAdgurUpotta0 5 / 11132 142 yajJaviMgbhyAM ghakha0 5 / 1 / 71 63 yAvadavadhAraNe 2 / 118 146 raRtohalAderla. 6 / 4 / 161 318 yajJe samistuvaH 3 / 3 / 31375 yAvadyathAbhyAM 8 / 1 / 36166 rakta 5 / 4 / 32 102 yajanozca 2 / 4 / 64 165 yAvAdibhyaHkan 5 / 4 / 29 133 rakSati 4 // 4 // 33 45 yaJazca 4 / 1 / 16 173 yAsuTparasmaipade0 3 / 4 / 103336 rakSoyAtUnAMha0 4 / 4 / 129 / 101 yanimozca 4 / 1 / 101 213 yIvarNayordIdhIve0 // 3 / 53 119 raMkoramanuSye0 4 / 2 / 100 61 yatazcanirdhAraNaM 2 / 3 / 41 365 yuktArohyAdayazca 6 / 2181155 rajaHkRSyAsu0 5 / 2 / 112 353 yato'nAvaH 6 / 1 / 213 364 yukteca 6 / 2 / 66 203 rajezca 6 / 4 / 26 150 yattadetebhyaHparimANe0 5 / 2 / 39273 yugyaMcapatre 3 / 1 / 121 94 rathavadayozca0 6 / 3 / 102 146 yathAtathAyathApura0 7331 32 yujerasamAse 171129 rathAdyat 4 / 3 / 121 327 yathAtathayorasU. 3 / 4 / 28341 yuplavordIrgha0 6 / 4 / 58 2 83 radAbhyAMniSThAtonaH 0 8 / 2 / 42 148 yathAbhukhasaMmu0 5 / 2 / 6 / / | 70 yuvAkhalatipa0 2 / 1 / 67 219 radhAdibhyazca // 2 // 45 268 yathAvidhyanupra0 3 / 4 / 4 . 160 yuvAlpayoHkananya0 5 / 3 / 64186 radhijabhoraci 161 10 yathAsaMkhyamanu0 1 / 3 / 10 | 33 yuvAvaudviva0 7 / 2 / 92 240 rabherazaliToH 71 / 63 63 yathAsAdRzye 2 / 117 112 yuvoranAko 71 / 1 2 42 ralovyupadhAddha. 1 / 2 / 26 170 yathAkheyathAyathaM 811114348 yuSmattattatakSu0 8 / 3 / 103 319 razmIca 3 / 3 / 53 377 yaddhitupara chandasi 8156 | 35 yussmdsmdoHsssstthii0811|20 18 raSAbhyAMnoNaHsa. 8141 377 yadvRttAnnityam 811 / 66 | 34 yuSmadasmadoranAde0 12186153 rasAdibhyazca 5 / 2 / 95 320 yamaHsamupaniviSu0 3 / 3 / 63 122 yuSmadasmadoranya0 4 // 31 84 rAjadantAdiSu0 2 / 2 / 31 / 201 yamaramanamAto. 2173 352 yuSmadasmadorDasi 6 / 1 / 211283 rAjaniyudhi0 3 / 2 / 95 Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 aSTAdhyAyIsUtrANAM pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 361 rAjanyabahuvaca0 6 / 2 / 34 167 rogAcApanayane 5 / 4 / 49 206 liTyanyatarasyAM 2 / 4 / 40 112 rAjanyAdibhyovu0 4 / 2 / 53 115 roNI 4 / 2178 205 liTyabhyAsasyo0 6 / 1117 153 rAjanvAnsaurAjye 8 / 2 / 14 120 ropadhetoHprAcAM 4 / 2 / 123 189 liDyozca 6 / 1 / 29 105 rAjazvazurAdyat 4 / 1 / 137 - 14 rori 8 / 3 / 14 251 liti 6 / 1 / 193 272 rAjasUyasUrya0 3 / 1 / 114 13 ro'supi 8 / 2 / 69 206 lipisicihvazca 3 / 1 / 52 363 rAjAca 6 / 2 / 59 | 38 rupadhAyA0 8 / 2 / 76 265 lipsyamAna si0 3 / 3 / 37 364 rAjAcaprazaMsAyAM 6 / 3 / 63 171 laHkarmaNicabhAve0 3 / 4 / 69 240 liyaH saMmAnana0 113170 73 rAjAhaHsakhi0 5 / 4 / 91 171 lAparasmaipadaM 1 / 4 / 99 240 lIlornuglukAva0 7 / 3 / 39 122 rAjJaHkaca 4 / 2 / 140 289 lakSaNahetvoH0 3 / 2 / 126 124 luktaddhitaluki 1 / 2049 75 rAtrAhAhAHpuM0 2 / 4 / 29 281 lakSaNejAyApatyoSTaka 3 / 2 / 52102 lukastriyAM 4 / 1 / 109 .93 rAtreHkRtivi0 63 / 72 53 lakSaNetthaMbhUtAkhyAna0 1 / 4 / 90200 lugvAdudiha 73 / 73 335 rAtrezcAjasau 4 / 1 / 31 63 lakSaNenAbhipratI0 2 / 1 / 14 174 luG 3 / 2 / 110 143 rAtryahaHsaMvatsa0 5 / 187 210 laGaHzAkaTAyana0 3 / 4 / 111207 luThica 2 / 4 / 43 22 rAtsasya 8 / 2 / 24 289 laTaHzatRzAnacA0 3 / 2 / 124 173 luGlaDlaGka 6 / 4 / 71 56 rAdhIkSyoryasya0 11439 265 laTsme 3 / 2 / 118 207 luGsanorghasla 1437 221 rAdhohiMsAyAM 6 / 4 / 123 240 lamezca // 1164 172 luTaHprathamasya0 2 / 4 / 85 23 rAyohali 7 / 2 / 85 134 lavaNATThaJ 4 / 4 / 52 205 luTicaklapaH 1 / 3 / 93 248 rAllopaH 6 / 4 / 21 133 lavaNAlluka 4 / 4 / 24 245 lupasadacarajapa0 3 / 1 / 24 118 rASTrAvArapArA0 4 / 2 / 93 15 lazakvataddhite 1 / 3 / 8 116 lupiyuktavadya. 1 / 2 / 51 352 riktavibhASA 6 / 1 / 208 1 laSapatapadasthA0 3 / 2 / 154 131 lupca 4 / 3 / 166 200 riG zayagli* 7 / 4 / 28 171 lasya 3 / 4 / 77 109 lubavizeSe 4 / 2 / 4 173 ri ca 74 / 51 109 lAkSArocanADha 4 / 2 / 2 117 lubyogAprakhyA0 1 / 2 / 54 245 rIgRdupadhasyaca 7 / 4 / 90 174 liGaHsaloponantya0 7 / 2 / 79285 lubhovimohane 7 / 2 / 54 111 rIGkRtaH 7 / 4 / 27 176 liGaHsIyuTa 3 / 4 / 102 162 lummanuSye 5 / 3 / 98 247 runikocaluki 7491 334 liGathaileTa 3 / 4 / 7 289 laTaHsadvA 3 / 3 / 14 55 rucyarthAnAMprIyamANaH 14 // 33 174 liGAziSi 3 / 4 / 116 173 laTzeSeca 3 / 3 / 13 59 rucyarthAnAMbhAvava. 2 / 3 / 54 268 liGca 3 / 3 / 159 334 leToDATau 3 / 4 / 94 242 rudavidamuSagrahi. 1 / 2 / 28 266 liGcordhvamauha0 339 14. lokasarvalokA0 5 / 144 212 rudazcapaJcabhyaH 7 / 3 / 98268 liGcordhvamauhU 3 / 3 / 164 173 loTolaGvat 3 / 4 / 85 211 rudAdibhyaH sArva. 7 / 2 / 76 174 linimittela0 3 / 3 / 139 173 loTaca 3 / 3 / 162 226 rudhAdibhyaH znam 3 / 178 268.liGyadi 3 / 3 / 168 376 loTca 8 / 1 / 52 287 ruSyamatvarasaMghu0 7 / 2 / 28 334 liGayAziSyaG 3 / 1 / 86266 loDarthalakSaNeca 3 / 38 241 ruhaHpo'nyatarasyAM // 3 // 43 185 liGsicAvAtma0 112 / 11240 lopaHpibaterI0 4 / 4 155 rUpAdAhatapra0 5 / 2 / 120221 liGsicorAtma0 7 / 2 / 42 / 5 lopaH zAkalyasya 8 / 3 / 19 336 revatIjagatI0 4 / 4 / 122 288 liTaHkAnajvA 3 / 2 / 106 191 lopazcAsyAnyatara0 6 / 4 / 107 106 revatyAdibhyaSThak 4 / 1 / 146 175 liTastajhayorezi0 3 / 4 / 81 342 lopastaAtmanepa0 141 130 raivatikAbhyazchaH 4 / 3 / 131 172 liTidhAtoranabhyA 6 / 1 / 8 376 lopevibhASA 8 / 1 / 45 29 roHsupi 8 / 3 / 16 205 liTivayoyaH 6 / 1138 2 14 lopoyi 6 / 4 / 118 323 rogAkhyAyAMNvu0 3 / 3 / 108 172 liTca 3 / 4 / 115 | 82 lopovyorvali 6176 Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suucii| pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 154 lomaadipaamaadipi05|2|100166 varNecAnitye 5 / 4 / 31 341 vA chandasi 3 / 4 / 88 ' 251 lohitAdiDAjbhyaH0 3.1113/ 70 varNo varNena 2 / 1 / 69 339 vA chandasi 3 / 1 / 106 : 166 lohitAnmaNau 5 / 4 / 30 359 varNovarNeSvanete 6 / 2 / 3 372 vA jAte 6 / 2 / 171 327 lyapi ca 6 / 1 / 41 119 varNIvuka 4 / 2 / 103 198 vAjabhramutrasAm 6 / 4 / 124 327 lyapilaghupUrvAt 6 / 4 / 56 266 vrtmaansaamiipyev03|3|131156 vAtAtIsArAbhyAM. 5 / 2 / 129 323 lyuTca 3 / 3 / 115 171 vartamAne laT 3 / 2 / 123287 vAdAntazAntapUrNa. 7 / 2 / 27 284 lvAdibhyaH 8 / 2 / 44 328 varSapramANaUlopazcA0 3 / 4 / 32 28 vAhamuhaSNuhaSNi0 8 / 2 / 33 209 vaca um 744 / 20 143 varSasyAbhaviSyati // 3 / 16 41 vAnapuMsakasya 71 / 79 .. 205 vacikhapiyajAdI0 6 / 1 / 15 /123 varSAbhvaSThak 4 / 3 / 18 270 vAniMsanikSanindAm 8 // 4 // 33 273 vaco'zabdasaMjJAyAm // 3 // 67 23 varSAbhvazca 6 / 4 / 84 | 5 vAnto yipratyaye 6 / 1 / 79 : 326 vaJcilucyutazca 1 / 2 / 24143 varSAllukca 5 / 1188 10. vAnyasminsapiNDe 04 / 1 / 165 273 vaccergatau 73163 95 vale 63 / 118 201 vAnyasyasaMyogAdeH 6 / 3 / 68 102 vataNDAca 4 / 1 / 108 136 vazaMgataH 4 / 4 / 86 10 vA padAntasya 8 / 4 / 59 139 vatoriDvA 5 / 1 / 23 205 vazcAsyAnyatarasyA. 6 / 1 / 39162 vAbahUnAMjAtipari0 5 / 3 / 93 151 vatorithuk 5 / 2 / 53 285 vasatikSudhoriT 7 / 2 / 52 96 vAbhAvakaraNayoH 8 / 4 / 10 / 338 vatsarAntAcchazcha0 5 / 1 / 92 336 vasantAca 4 / 3 / 20 36. vAbhuvanam 6 / 2 / 20 . 124 vatsazAlAbhijida0 4 / 3 / 36114 vasantAdibhyaSThak 4 / 2 / 63 188 vAbhrAzabhlAzabhramu0 3 / 170 154 vatsAMsAbhyAMkAmabale 5 / 2 / 98 29 vasusaMsudhvaMkhanaDu0 8 / 2 / 72 110 vAmadevADyaDDayau 4 / 2 / 9 162 vtsokssaashvrssmebhyshc05|3|91337 vasoH samUheca 4 / 4 / 140 | 26 vAmi 1145 271 vadaHsupikyAca 3 / 1 / 106 | 39 vasoH saMprasAraNaM 6 / 4 / 131 / 25 vAmzasoH 6 / 4 / 8. 178 vadavajahalantasyAcaH 712 / 3 163 vasteDhaJ 5 / 3 / 101 324 vAyau 2 / 4 / 57 372 vanaMsamAse 6 / 1 / 178 1 32 vasnakrayavikrayAn 4 / 4 / 13 111 vAyvRtupitruSasoyat 4 / 2 / 31 95 vngiryoHsNjnyaayaaN06|3|117141 vasnadravyAbhyAMThankanau 5 / 1151 57 vAraNArthAnAmIpsitaH 1 / 4 / 27 95 vanaMpuragAmizrakA0 8144288 vasvekAjAddhasAm 7 / 2 / 67 207 vAliTi 2 / 4 / 55 43 vanoraca 4 / 17 333 vahazca 3 / 2 / 64 326 vAlyapi 6 / 4 / 38 83 vandite bhrAtuH 5 / 4 / 157 279 vahAbhrelihaH 3 / 2 / 32 / 15 vAvasAne 8 / 4 / 56 207 vamorvA 8423 271 vaoNkaraNam 3 / 2 / 102 | 13 vAzari 8 / 3 / 36 278 vayasica 3 / 2 / 10 107 vAkinAdInAMkukca 4 / 1 / 158 91 vAzokaSyarogeSu 6 / 3151 82 vayasidantasyadatR 5 / 4 / 141 251 vAkyaSaH 1 / 3 / 90 340 vASapUrvasyanigame 6 / 4 / 9 156 vayasi pUraNAt 5 / 4 / 130 / 8 vAkyasyaTeH platau0 8 / 2182/ 81 vAsaMjJAyAM 5 / 4 / 133 45 vayasi prathame 4 / 1 / 20169 vAkyAderAmantrita0 8 / 18 27. vAsarUpo'striyAm 3 / 1 / 94 336 vayasyAsumoma0 4 / 4 / 127 288 vAkrozadainyayoH 6 / 4 / 61 128 vAsudevArjunAbhyAMvun 4 / 3 / 98 117 varaNAdibhyazca 4 / 2 / 82 256 vAgamaH 1 / 2 / 13 | 6 vAsupyApizaleH 6 / 1 / 92 126 vargAntAca 4 // 3 // 63 | 92 vAghoSamizrazabdeSu 6 / 3 / 56 | 28 vAhaU8 6 / 4 / 132 368 vAdayazca 6 / 2 / 133 2 8. vAcaMyamapuraMdarauca 63 / 69 / 50 vAhaH 4 / 1 / 61 97 varcaske'vaskaraH 6 / 1 / 148 241 vAcittavirAge 6 / 4 / 91 157 vAhacacchandasi 5 / 3 / 13 146 varNadRDhAdibhyaHSyaJca 5 / 1 / 123 28. vAciyamovrate 3 / 2 / 40 96 vAhanamAhitAt 848 47 varNAdanudAttAttopa0 4 / 1 / 39 156 vAcogminiH 5 / 2 / 124 / 83 vAhitAjhyAdiSu 2 / 2 / 37 156 varNAdbrahmacAriNi 5 / 2 / 134 166 vAcovyAhRtArthAyAm 5 / 4 / 35/120 vAhIkamAmebhyazca 4 / 2 / 117 Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 aSTAdhyAyIsUtrANAM pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 139 viMzatikAtkhaH 5 / 1132 273 vibhASAkRvRSoH 3 / 1 / 120 210 vibhASAluGlaGoH 2 / 4 / 50 139 viMzatitriMzayAM0 5 / 1 / 24 323 vibhaassaakhyaanpri03|3|110158 vibhASAvarasya 5 / 3 / 41 151 viNshtyaadibhystmdd05|2|56289 vibhASAgamahana vi0 72168 90 vibhaassaavrsskssrshrv06|3|16 104 vikrnnkussiitkaa04|1|124 | 58 vibhASAgaNestri0213125258 vibhASAvipralApe 113150 103 vikarNazuGgacchaga0 4 / 1 / 117276 vibhASAgrahaH 3 / 1 / 143 133 vibhASAvivadhAt 4 / 4 / 17 288 vikuzamiparibhyaH0 8 / 3 / 96 327 vibhASAgreprathamapUrveSu 3 / 4 / 24 85 vibhASAvRkSamRgatR0 2 / 4 / 12 346 vicAyemANAnAm 8 / 2 / 97 201 vibhASAghrAdheTazA0 478353 vibhaassaavennvindhaa06|1|215 222 vija iT 1 / 2 / 2 319 vibhASAkirunuvoH 3 / 3 / 50 240 vibhASAvA so 240 vibhASAveSTiceSTyoH 7 / 5 / 96 333 vijupechandasi 3 / 2 / 73 18 vibhASAGizyoH 6 / 4 / 136 82 vibhASAzyAvAro0 5 / 4 / 144 82 vibhASa 281 viDvanoranunAsika. 6 / 4 / 41 | 75 vibhASAcatvAriMza. 63.49206 vibhASAzvaH 6 / 1 / 30 289 vittobhogapratyayayoH 8 / 2 / 58263 vibhASAciNNamuloH 71 / 69 47 vibhA 47 vibhASAsapUrvasya 4 / 1 / 34 211 vidAMkurvanvityanya. 3 / 1 / 41220 vibhASAceH 7 / 3 / 58 8 6 / 86 vibhASAsamIpe 2 / 4 / 16 291 vidimidicchideH0 3 / 2 / 162360 vibhASAchandasi 112166265 265 vibhASAsAkADhe 3 / 2 / 114 127 vidUrAjJyaH 4 / 3 / 84 372 vibhASAchandasi 6 / 2 / 164 168 vibhASAsAtikA0 5 / 452 289 videH zaturvasuH 71 / 36344 vibhASAchandasi // 4 // 44 / 161 vibhASAsupobahucpu0 5 / 3 / 68 211 vidolaTovA 3 / 4 / 83 204 vibhASAsRjidRzoH 7 / 2 / 65 17 vibhASAjasi 1 / 1 / 32 127 vidyAyonisaMbandhe0 4 / 3177164 vibhASAzceraditri. 5 / 48 77 vibhASAsenAsurA0 2 / 4 / 25 | 91 vibhASAkhasRpatyoH 6 / 3 / 24 173 vidhinimantraNA0 3 / 3 / 161 148 vibhASAtilamASo0 5 / 2 / 4 / / 137 vibhASAhavirapUpAdi. 5 / 14 136 vidhyatyadhanuSA 4 / 4 / 83 22 vibhASAtRtIyA0 71197 36 vibhASitaMsopasarga0 8 / 1 / 74 279 vidhvrussostudH3|2|35 372 vibhASAtRnnannatI0 6 / 2 / 161 61376 vibhASitaMsopasarga0 8153 149 vinammyAMnAnAau0 5 / 2 / 27 24 vibhASAdiksamAse0 111 / 28189 vibhASeTaH 8 / 3 / 79 166 vinayAdibhyaSThak 5 / 4 / 34 | 24 vibhaassaadvitiiyaatR073|115374 vibhASotpucche 6 / 2 / 196 291 vinduricchuH 3 / 2 / 169267 vibhASAdhAtIsaM0 3 / 3 / 165 95 vibhASodare 63.88 160 vinmato k 5 / 3 / 65 201 vibhASAdhedazvyoH 3 / 1 / 40 26. vibhASopapadenapratI. 13177 255 viparAbhyAM jeH 1 / 3 / 19364 vibhASAdhyakSe 6 / 2 / 67 258 vibhASopayamane 1 / 2 / 16 272 viyavinIyaji0 3 / 1 / 117327 vibhASApaH 6 / 4 / 57 5 9 vibhASopasarge 2 / 3 / 59 85 vipratiSiddhaM cAnadhi0 2 / 4 / 13 159 vibhASAparAvarAbhyAm 5 / 3 / 29209 vibhASorNoH 1 / 2 / 3 14 vipratiSedheparakAryam 1 / 4 / 2 327 vibhASApareH 6 / 1 / 44 1 20 vibhASozInareSu 4 / 2 / 118 292 viprasaMbhyovasaMjJA0 3 / 2 / 180 95 vibhASApuruSe 6 / 3 / 106 96 vibhASauSadhivanaspa0 8 / 4 / 6 14 vibhaktizca 1 / 4 / 104 123 vibhASApUrvAhAparA0 4 / 3 / 24151 vimuktAdibhyo'N 5 / 2 / 61 341 vibhASa|zchandasi 6 / 4 / 162346 vibhASApRSTaprativaca0 8 / 2 / 93 3 virAmo'vasAnam 1 / 4 / 110 63 vibhASA 2 / 1 / 11 110 vibhASAphAlgunIzra0 4|2|23349vivybhibhyovyvaaye08|3|11 267 vibhASAkathami0 3 / 3 / 143 165 vibhASAbahordhAvipra0 5 / 4 / 20331 vizAkhayozca 1 / 2 / 62 265 vibhASAkadAkoH 33 / 5 285 vibhASAbhAvAdika0 72 // 17 145 vizAkhASADhAda0 5 / 1 / 109 260 vibhASAkarmakAt 11385 342 vibhASAbhASAyAm 6 / 1 / 181 329 vizipatipadiska0 3 / 4 / 56 139 vibhASAkArSApaNasa0 5 / 1 / 29284 vibhASAbhyavapUrvasya 6 / 1 / 26 85 viziSTaliGgonadIde0 2 / 4 / 7 121 vibhASAkuruyugaM0 4 / 2 / 130 122 vibhASAmanuSye 4 / 2 / 144 69 vizeSaNaM vizeSye0 2 / 1 / 57 72 vibhASAkRtri 1 / 4 / 72 123 vibhASArogAtapayoH 4 / 3 / 13 117 vizeSaNAnAMcAjAteH 1 / 2 / 52 61 vibhASAkRSi 1498 216 vibhASAlIyateH 6 / 15133 vizvasyavasurAToH 6 / 3 / 128 Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUcI / pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 32 verapRktasya 6 / 1 / 67 268 zakiliGca 3 / 3 / 172 112 viSayodeze 4/2/52 97 viSkiraH zakuni 0 6 / 1 / 150 336 vezanta himavadbhyA0 4|4|112 271 za kisahozca 3 / 1 / 99 36 viSvagdevayozcaTera0 6 / 3 / 92 330 vezoyaza AderbhagA 0 4 / 4 / 131134 zaktiyaSTyorIkak 4 / 4 / 59 | 179 vezvakhanobhojane 8 3 269 281 zaktauhastikapATayoH 3 / 2 / 54 | 334 vaito'nyatra 3 / 4 / 96 | 127 zaNDikAdibhyoJyaH 4 / 3 / 92 10 visarjanIyasya saH 8|3 | 34 165 visAriNo matsye 5|4|16 360 vispaSTAdIni guNava0 6 / 2 / 24 368 vIravIyaca0 6 / 2 / 120 115 vuJcha kaTha jila se 0 4 / 2 / 80 338 vRkajyeSThAbhyAM ti0 5|4|41 163 vRkATTeNyaN 5 / 3 / 115 320 vRkSAsanayorviSTaraH 8 3 93 320 vRNoterAcchAdane 3 | 3|54 257 vRttisargatAyaneSukramaH 1 / 3 / 38 318 vaukSuzruvaH 3 / 3 / 25 160 vRddhasyaca 5 / 3 / 62 | 258 vyaktavAcAMsamuccAraNe 1 / 3 / 48 100 vRddhasyacapU0 4 / 1 / 166 133 vyajanairupasikke 4 / 4 / 26 120 vRddhAcchaH 4 / 2 / 114 | 334 vyatyayo bahulam 3 / 1 / 85 106 vRddhATThaksauvIreSu0 4 / 1 / 148 195 vyatholiTi 7 / 4 / 68 120 vRddhAtprAcAm 4 / 2 / 120 | 320 vyadhajaporanupasarge 3 / 3 / 61 122 vRddhAdakekAntakho0 4 / 2 / 141 106 vyansapane 4 / 1 / 145 79 vRddhinimittasyaca0 6 / 3 / 39 331 vyavahitAzca 1 / 4 / 82 3 vRddhirAdaic 1 / 1 / 1 59 vyavahRpaNoH samarthayoH 2 / 3 / 57 | 372 vyavAyino'ntaram 6 / 2 / 166 6 vRddhireci 6 / 1 / 88 29 69 vRndArakanAgaku0 2 / 1 / 62 47 vRSAkapyadmikusi0 4 / 1 / 37 352 vRSAdInAMca 6 / 1 / 203 203 vRtovA 7 / 2 / 38 257 veH pAdaviharaNe 1 / 3 / 41 257 veH zabdakarmaNaH 1 / 3 / 34 149 veHzAlacchaGkaTacau 5 / 2 / 28 204 veHskanderaniSThAyAm 8 / 3 / 73 288 veH skanAternityam 8 / 3 / 77 206 veJaH 6 / 1 / 40 205 vejovayiH 2|4|41 132 vetanAdibhyojIvati 256 vettervibhASA 7 117 65 90 vaiyAkaraNAkhyAyAMca0 6 / 3 / 7 139 zatamAnaviMzatikasa0 5 / 1 / 27 | 377 vaivAveticacchaMdasi 8 / 1 / 64 266 votApyoH 3 / 3 / 141 48 votoguNavacanAt 4 / 1 / 44 80 vopasarjanasya 6 / 3 / 82 | 240 vovidhUnanejuk 7 / 3 / 38 290 vaukaSalasakattha0 3 / 2 / 143 155 zatasahasrAntAcca 0 5 / 2 / 119 | 139 zatAccaThanyatAvazate 5 / 1 / 21 | 357 zaturanumonadyajAdI 6 / 1 / 173 | 150 zadantaviMzatezca 5 / 2 / 46 | 199 zadeH zitaH 1 / 3 / 60 240 zaderagatItaH 7 / 3 / 42 41 zayanornityam 7 1181 133 zabdadarduraM karoti 4|4|34 | 251 zabdavairakalahAbhra0 3 / 1 / 17 219 zamAmaSTAnAM dIrghaH 0 73 / 74 | 341 zamitAyajJe 6 / 4 / 54 290 shmityssttaabhyoghinunn3|2|141 278 zamidhAtoH saMjJAyAm 3 / 2 / 14 | 130 zamyAH SlaJ 4 / 3 / 142 90 zayavAsavAsiSvakA0 6 / 3 / 18 101 zaradvacchunakadarbhA0 4 / 1 / 102 96 zarAdInAMca 6 / 3 / 120 125 zarIrAvayavAcca 4 3 55 137 zarIrAvayavAdyat 5 / 1 / 6 29 zaro'ci 8|4|49 163 zarkarAdibhyo'N 5 / 3 / 107 117 zarkarAyAvA 42283 12 zarpare visarjanIyaH 8|3 | 35 | 177 zarpUrvAH khayaH 7 / 4 / 61 | 34 zasona 7 / 1 / 29 24 vrazvabhrasjasRjamRja0 8 / 2 / 36 192 zalaigupadhAdaniTa: 0 3|1|45 101 vrAtacphaJora striyAm 5 / 3 / 113 134 zalAluno'nyatara0 4/4/54 149 vrAtenajIvati 5 / 2 / 21 10 zarachoTi 8|4|63 147 vrIhizAlyordak 5 / 2 / 2 131 vrIheH puroDAze 4 | 3 | 148 | 155 vrIhyAdibhyazca 5 / 2 / 116 | 136 zakaTAdaN 4 / 4 / 80 4 / 4 / 12 317 zakadhRSajJAglAghaTa0 3 / 4 / 65 | 335 zakiNamulkamulau 3 / 4 / 12 119 vRddhiryasyAcAmAdi0 1 / 1 / 73 327 vyazca 6 / 1 / 43 108 vRddhetkosalAjAdA0 4 / 1 / 171260 vyAparibhyoramaH 1 / 3 / 83 1 / 2 / 65 125 vyAharatimRgaH 4 / 3 / 51 86 vRddhoyUnAtallakSaNa * 194 vRddhyaH syasanoH 1 / 3 / 92 | 319 vyupayoH zeteH paryAye 3 | 3 | 39 | 144 vyuSTAdibhyo'N 5 / 1197 13 vyorlaghuprayatnataraH 0 8 / 3 / 18 | 322 vrajayajorbhAvekyap 3 | 3 |98 282 vrate 3 / 2 / 80 |129 zAkalAdvA 4 / 3 / 128 | 163 zAkhAdibhyo yaH 5 / 3 / 103 240 zAcchAsAhAvyAve0 7 / 3 / 37 287 zAcchoranyatarasyAm 7 4 41 | 140 zANAdvA 5 / 1 / 35 Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 aSTAdhyAyIsUtrANAM pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 9 zAt 8 / 4 / 44 | 8ze 1 / 1 / 13 206 zvayateraH 7418 359 zArade'nAtave 6 / 2 / 9 2 25 zemucAdInAm // 1159 31 zvayuvamaghonAmata0 6 / 4 / 133 51 zArivAjogIn 4 / 1 / 73 162 zevalasuparivizAla0 53 / 84 87 zvazuraH zvazvA 1 / 2 / 71 149 zAlInakaupInea0 5 / 2 / 20339 zezchandasibahulam 6 / 1 / 70 123 zvasastuTca 4 / 3 / 14 213 zAsaidaGhaloH 6 / 4 / 34 171 zeSAtkartariparasmai0 1 / 3178 89 zvasovasIyaHzre0 5/4/80 205 zAsivasighasInAM0 8 / 3 / 60 83 zeSAdvibhASA 5 / 4 / 154 132 zvAderiji 638 213 zAhI 6 / 4 / 35 118 zeSe 4 / 2 / 92 285 zvIditoniSThAyAM // 2 // 14 117 zikhAyAvalac 4 / 2 / 89.171 zeSeprathamaH 1 / 4 / 108 | 45 SaHpratyayasya 1 / 3 / 6 10 zituk 8 / 3 / 31 267 zeSeluDayadau 3 / 3 / 151 151 SaTkanikatipa0 5 / 2 / 51 369 ziternityAbahvajba0 6 / 2 / 138 33 zeSelopaH 7 / 2 / 9. 359 SaTcakAMDAdIni 6 / 2 / 135 163 zilAyADhaH 5 / 3 / 102 376 zeSevibhASA 8 / 1141 29 SaTcaturthyazca 7 / 1155 134 zilpam 4 / 4 / 55 375 zeSevibhASA 811 / 50 358 sstttricturyo06|1|179 365 zilpinicAkRtaH 6 / 2176 175 zeSevibhASAkakhA0 8 / 4 / 18 20 SaDbhyoluk 7 / 1 / 22 276 zilpiniSvun 3 / 1 / 145 / 19 zeSodhyasakhi 1147 | 24 SaDhoH kaH si 8 / 2 / 41 337 zivazamariSTasyakare 4 / 4 / 143 77 zeSobahavrIhiH 2 / 2 / 23143 SaNmAsANNyacca 5 / 1 / 83 102 zivAdibhyo'N 4 / 1 / 11248 zoNAtprAcAm 4 / 1 / 43326 Satvatukorasi0 6 / 1186 127 zizukrandayamasabha0 4 / 3 / 88 128 zaunakAdibhyazcha0 4 / 3 / 106106 SapUrvahandhRtaH0 6 / 4 / 135 27zisarvanAmasthAnam 111142211znasorallopaH / / 4 / 111143 SaSTikAHSaSTirA0 5 / 1 / 90 208 zIGaHsArvadhAtuke. 7 / 4 / 21 226 znAnnalopaH 6 / 4 / 23 151 SaSTyAdezcAsaMkhyAdeH 5 / 2 / 68 208 zIDoruTa 7116 212 znAbhyastayorAtaH 6 / 4 / 112 159 SaSThASTamAbhyAMjaca 5 / 3150 152 zItoSNAbhyAMkAriNi 5 / 2 / 72 276 zyAdyadhAsaM0 3 / 1 / 141 / 66 SaSThI 2028 339 zIrSazchandasi 6 / 1 / 60 61 SaSThIcAnAdare 2 / 3 / 38 113 zyenatilasyapAte. 6 / 3 / 71 142 zIrSacchedAdyacca 5 / 1 / 65 363 SaSThIprasenasi 6 / 2 / 60 284 zyAsparze 8 / 2 / 47 135 zIlam 4 / 4 / 61 331 SaSThIyuktazchaMdasivA 14 / 49 36. shrjyaavmknpaap06|2|25 | 58 SaSThIzeSe 2 / 3 / 50 111 zukrAddhan 4 / 2 / 26 124 zraviSThA phalgunyanu0 4 / 3 / 34 127 zuNDikAdibhyo'N 4 / 3 / 76 135 zrANAmAMsaudanATiThan 4 / 4 / 67 58 SaSThIhetuprayoge 2 / 3 / 26 / 3 SaSThIsthAneyogA 11149 103 zubhrAdibhyazca 4 / 1 / 123 152 zrAddhamanenabhu0 5 / 2 / 85 284 zuSaH kaH 8 / 2 / 51 58 SaSThyatasarthapra0 2 / 3 / 30 123 zrAddhezaradaH 4 / 3 / 12 328 zuSkacUrNarUkSeSupiSaH 3 / 4 / 35 | 91 SaSThyAAkroze 6 / 3 / 21 318 zriNIbhuvonu0 3 / 3 / 24 352 zuSkadhRSTau 6 / 1 / 206 348 SaSThayA patiputrapR. 8 / 3 / 53 343 zrIgrAmaNyozchaM. 7 / 1 / 56 85 zudANAmaniravasi0 2 / 4 / 10202 zruvaH zRca 3 / 1174 159 SaSThayArUpyaca 5 / 3 / 54 139 zUrpAdaanyatarasyAm 5 / 1 / 26341 zruzRNupakR. 64 / 102167 SaSThayAvyAzraye 5 / 4 / 48 168 zUlAtpAke 5 / 4 / 65 | 69 zreNyAdayaH kRtA. 21159 325 SAtpadAntAt 81435 110 zUlokhAdyat 4 / 2 / 17 152 zrotriyaMzchaMdo0 5 / 2 / 85 / 47 SidgaurAdibhyazca 4 / 1 / 41 152 zRGkhalamasyabandha0 5 / 2 / 79 201 yukaHkiti 7 / 2 / 11 323 SidbhidAdibhyoG 3 / 3 / 104 367 zRGgamavasthAyAMca 6 / 2 / 115 / 55 zlAghanhasthAza0 114 / 34 9STunASTuH 8 / 4 / 41 287 zRtaMpAke 6 / 1 / 27 218 zliSaAliMgane 3 / 1 / 46 188 STivulamucamAMzi. 73175 214 zRdRprAMhakhovA 7 / 4 / 12 211 zlau 6 / 1 / 10 32 SNAMtASaT 11 / 24 298 zavandyorAruH 3 / 2 / 173 132 zvagaNAkRJca 4 / 4 / 11 / 92 SyaGaHsaMprasAraNaM0 6 / 1 / 13 Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suucii| pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 334 sauttamasya 3 / 4 / 98 1 66 saMkhyaikavacanA0 5 / 4 / 43 158 sadyaHparutparAyaiSamaH 5 / 3 / 22 152 saeSAMgrAmaNIH 5 / 2 / 78 113 saMgrAmeprayojana0 4 / 2 / 56 340 sadhamAdasthayozcha0 6 / 3 / 96 193 saHsyArdhadhAtuke 8 / 4 / 79 119 saMghAMkalakSaNa0 4 / 3 / 127325 sanaHkticilo. 6 / 4 / 45 244 saHkhidikhadisa0 8 / 3 / 62 319 saMghecAnauttarA0 3 / 3 / 42 / 76 sanapuMsakam 2 / 4 / 17 219 saMyasazca 3 / 1 / 72 421 saMghoddhaugaNapra. 3 / 3 / 86 186 sanAdyatAdhAtavaH 3132 105 saMyogAdizca 6 / 4 / 166 79 saMjJApUraNyozca 6 / 3 / 38 291 sanAzaMsabhikSauH 3 / 2 / 168 284 saMyogAderAtodhA0 8 / 2 / 43 / 67 saMjJAyAm 2 / 1 / 44 343 sanisasanivAMsam 7 / 2 / 69 4 saMyogAntasyalo0 8 / 2 / 23 223 saMjJAyAm 3 / 3 / 109 242 sanigrahaguhozca 7 / 2 / 12 3 saMyogaguru 1 / 4 / 11 328 saMjJAyAm 3 / 4 / 42 242 sanica 2 / 4 / 47 125 saMvatsarAgrahA0 4 / 3 / 50 / 51 saMjJAyAm 4 / 1 / 72 243 snimiimaadhurbhlbh074|64 142 saMzayamApannaH 5 / 1 / 73 129 saMjJAyAm 4 / 3 / 117 242 sanIvantardhabhrasjada. 72 / 49 133 saMsRSTe 4 / 4 / 22 371 saMjJAyAm 6 / 2 / 159 348 sanoteranaH 8 / 3 / 108 132 saMskRtaM 4 / 4 / 3 153 saMjJAyAm 8 / 2 / 11 123 saMdhivelAyatunakSatre0 4 / 3 / 16 110 saMskRtaMbhakSAH 4 / 2 / 16 134 saMjJAyAMlalA0 4 / 4 / 46 | 69 sanmahatparamottamo0 2 / 1 / 61 51 saMhitazaphala. 4 / 170 123 saMjJAyAMzarado0 4 / 3 / 27 203 sanyaDoH 6 / 1 / 9 11 saMhitAyAM 6 / 1 / 72. 109 saMjJAyAMzravaNA0 4 / 2 / 5 188 sanyataH // 4 // 79 95 saMhitAyAM 6 / 3 / 114 322 saMjJAyAM samajani 3 / 3 / 99 190 sanliTorjeH 7 / 3 / 57 374 sakthaMcAkrA0 6 / 2 / 198 130 saMjJAyAMkan 4 / 3 / 147 187 sanvallaghunicapare0 7493 50 sakhyazizvIti0 4 / 1 / 62 162 saMjJAyAMkan 5 / 3 / 75 168 sapatraniSpatrAdati0 5 / 4 / 61 20 sakhyurasaMbuddhau 7 / 1 / 92 161 saMjJAyAMkan 5 / 3 / 87 152 sapUrvAcca 5 / 2 / 87 146 sakhyuryaH 5 / 1 / 126 | 76 saMjJAyAMkanthozInareSu 2 / 4 / 2036 sapUrvAyAHprathamAyA0 8 / 1 / 26 378 sagatirapitiG 8 / 1 / 68 366 saMjJAyAMgirini0 6 / 3 / 94 337 saptano'Jchandasi 5 / 1 / 61 336 sagarbhasayUthasa. 4 / 4 / 114162 saMjJAyAMca 5 / 3 / 87 61 saptamIpaJcamyaukAra0 21317 115 saMkalAdibhyazca 4 / 2 / 75 365 saMjJAyAMca 6 / 2 / 77 83 saptamIvizeSaNebahu0 2 / 2 / 35 79 saMkhyAyAvyayAsannA0 2 / 2 / 25/136 saMjJAyojanyA 4 / 4 / 82 | 67 saptamIzauNDaiH 2 / 1 / 40 361 saMkhyA 6 / 2 / 35 136 saMjJAyAMdhenuSyA 4 / 4 / 89 361 saptamIsiddhazuSkapa0 6 / 2 / 32 68 saMkhyApUrvodviguH 2 / 1152 370 sNjnyaayaamnaacitaa06|2|146364 saptamIhAriNaudhaW0 6 / 2 / 65 139 saMkhyAyAati0 5 / 1 / 22352 saMjJAyAmupamAnaM 6 / 1 / 240 60 saptamyadhikaraNeca 2 / 3 / 36 150 saMkhyAyAavayave0 5 / 2 / 42 280 saMjJAyobhRtRvRjidhA0 3 / 2 / 46/371 saptamyAHpuNyam 6 / 2 / 152 165 saMkhyAyAHkriyAbhyA0 5 / 4 / 17157 saMjJAyAMmanmAbhyAM 5 / 2 / 137 329 saptamyAMcopapIDa. 3 / 4 / 49 143 saMkhyAyAHsaMvatsara0 7 / 3 / 15 372 saMjJAyAMmitrAjina0 6 / 2 / 165283 saptamyAMjanerDaH 3 / 2 / 97 141 saMkhyAyAHsaMjJAsaMgha0 5 / 1 / 58 55 saMjJo'nyatarasyAM0 2 / 3 / 22 157 saptamyAstral 5 / 3 / 10 372 saMkhyAyAHstanaH0 6 / 2 / 163 367 saMjJaupamyayozca 6 / 2 / 113 366 sabhAyAMnapuMsake 6 / 2 / 98 150 saMkhyAyAguNasya0 5 / 2 / 47 375 satyaMprazne 8 / 1 / 32 137 sabhAyAyaH 4 / 4 / 105 159 saMkhyAyAvidhArthe0 5 / 2 / 42 168 satyAdazapathe 5 / 4 / 66 | 77 sabhArAjAmanuSyapUrvA 2 / 4 / 23 168 saMkhyAyAzcaguNAMtA0 5 / 4 / 59 230 satyApapAzarUpavI0 3 / 1 / 25 259 samaHkSNuvaH 13165 64 saMkhyAvaMzyena 2 / 1 / 19 281 satsUdviSadruha0 3 / 2 / 61258 samApratijJAne 1 / 3 / 52 19 saMkhyAvisAyapUrva0 6 / 3 / 110 179 sadiraprateH 8 / 3 / 66 37 samaHsami 6 / 3 / 93 46 saMkhyAvyayAdemapa 4 / 1 / 26 359 sadRzapratirUpayoH0 6 / 2 / 11 | 10 samaHsuTi 8 / 3 / 5 82 saMkhyAsupUrvasya0 5 / 4 / 140 199 sadeHparasyaliTi 8 / 3 / 118 144 samayastadasya0 5 / 1 / 104 Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 aSTAdhyAyIsUtrANAM pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 168 samayAcayApanA0 5 / 4 / 60 149 saMprodazcakaTac 5 / 2 / 29 37 sahasyasadhriH 6 / 3 / 95 62 samarthaHpadavidhiH 2011 23 saMbuddhauca 7 / 3 / 106 337 sahasreNasaMmitaughaH 4 / 4 / 135 98 samarthAnAMpratha0 4 / 1 / 82 9 saMbuddhauzAka. 1 / 1 / 16 199 sahivahorodavarNasya 6 / 3 / 112 255 samavapravibhyaHsthaH 1 / 3 / 22 52 saMbodhaneca 2 / 3 / 47 348 sahe:pRtanartAbhyAMca 8 / 3 / 109 134 samavAyAnsamavaiti 4 / 4 / 43 289 saMbodhaneca 3 / 2 / 125 29 saheHsADaHsaH 8 / 3 / 56 227 samavAyeca 6 / 11138 141 saMbhavatyavahara0 5 / 1 / 52 283 saheca 3 / 2 / 96 258 samastRtIyAyuktAt 1 / 3 / 54 267 saMbhAvanelamiti0 3 / 3 / 154 | 72 sAkSAtprabhRtInica 1 / 4 / 74 148 samAMsamAvijAyate 5 / 3 / 12 124saMbhate 41 1 53 sAkSAdRSTarisajJAyAM 5 / 2 / 91 325 samAnakartRkayoHpUrva0 3 / 4 / 21257 saMmAnanotsaMjanA0 1 / 3 / 36 340 sAvyaisAdAsADhe 6 / 3 / 113 317 samAnakartRkeSutumun 3 / 3 / 158 14 sarUpANAmekaze0 2 / 2 / 64 167 sAtpadAdyoH 8 / 3 / 111 137 samAnatIrthavAsI 4 / 4 / 107 202 sartizAstyarpibhya0 3 / 1156 93 smaansychNd06|3|8428. sarvakalAbhrakarISeSu0 3 / 2 / 42 61 sAdhunipuNAbhyAma0 2 / 3 / 42 137 samAnodareza. 4 / 4 / 101 366 sarvaguNakAlyai 6 / 2 / 93 27 sAntamahataHsaMyogasya 6 / 4 / 10 145 smaapnaatspuurv05|1|112 14 sarvacarmaNaH katA.pA 149 sAptapadInasakhyam 5 / 2 / 22 143 samAyAH khaH 5 / 1 / 85 | 45 sarvatralohitAdi0 4 / 1 / 1834 sAmaAkam 71 / 33 329 samAsattau 3 / 450 | 7 sarvatravibhASAgoH 6 / 1 / 122 36 sAmantritam 2 / 3 / 48 358 samAsasya 6 / 1 / 223 / 5sarvatrazAkalyasya 84151 65 sAmi 2 / 1127 samAsAcatAdva0 5 / 3 / 106 123 sarvatrANacata0 4 / 3 / 22 123 sAyaMciraMprArUprage0 4 / 3 / 23 64 samAsAntAH 5 / 4 / 68 337 sarvadevAttAtil0 4 / 4 / 142 175 sArvadhAtukamapit 1 / 2 / 4 94 samAseguleH saMgaH 8 / 3 / 80 | 19 sarvanAmasthAnecAsaM0 648 171 sArvadhAtukArdhadhAtu0 73184 326 samAsenapUrve. 7 / 1 / 37 | 16 sarvanAmnaHsmai 71 / 14261 sArvadhAtukeyak 3 / 1 / 67 1 samAhAraH svaritaH 1 / 2 / 31 | 24 sarvanAmnaHsyAr3a. 7 / 3 / 114 108 sAlvAvayavapratyagra0 4 / 1 / 173 277 samikhyaH 3 / 2 / 7 58 sarvanAmnastRtIyA0 2 / 3 / 27 108 sAlveyagAndhAri0 4 / 1 / 169 318 samimuSTau 3 / 3 / 36 138 sarvapuruSAbhyAMNaDha0 5 / 1 / 10 29 sAvanaDuhaH 7 / 1 / 82 318 samiyududuvaH 3 / 3 / 23 140 sarvabhUmipRthi0 5 / 1 / 41357 saavekaacstRtiiyaa06|1|168 268 samuccayenyatarasyAM 3 / 4 / 3 168 sarvasyadve 11 11. saasminpaurnnmaasiiti04|2|21 268 samucca'yesAmAnyava0 3 / 4 / 5352 sarvasyasupi 6 / 1 / 191 1 10 sAsya devatA 4 / 2 / 24 260 samudAjhyo0 1 / 3 / 75157 sarvasyasonyata0 5 / 3 / 6 154 siktaashrkraabhyaaNc5|2|104 320 samudorajaH pazuSu 3 / 3 / 79 16 sarvAdInisarvanA. 1 / 1 / 27203 sicicaparasmaipadeSu 7 / 2 / 40 336 samudrAbhrAddhaH 4 / 4 / 118158 sarvaikAnya kiMyattadaH0 5 / 3 / 15183 sicivRddhiHparasmai0 4 / 2 / 1 328 samUlAkRtajIve0 3 / 4 / 36 176 savAbhyAMvAmau 3 / 4 / 91245 sicoyaGi 8 / 3 / 112 165 samUhavaccabahuSu 5 / 4 / 22360 svidhsniiddsmryaad06|2|23 174 sijabhyasta vidi0 3 / 4 / 109 256 smogbhycchiprcchi01|3|29 13 sasajuSoruH 812166 1 12 sitica 1 / 4 / 16 38 saMparipUrvAtkhaca 5 / 1 / 91245 sasUvetinigame 74/74 67 siddhazuSkapakkabandhaizca 2 / 1141 227 sNpribhyaaNkrotaubhuu06|1|137 166 sanauprazaMsAyAm 5 / 4 / 40 pa sAyAsa 154 sidhmAdibhyazca 5 / 2 / 97 144 saMpAdini 5 / 1 / 99 151 sasyenaparijAtaH 5 / 2 / 68 241 sidhyaterapAralaukike 6 / 1 / 49 290 saMpRcAnurudhA0 3 / 2 / 142 / 5. sahanavidyamAnapU. 4 / 1 / 68/128 sindhutakSazilAdi0 4 / 3 / 93 258 saMpratibhyAmanA0 1 / 3 / 46 55 sahayukte'pradhAne 2 / 3 / 19124 sindhvapakarAbhyAMkan 4 / 3 / 32 92 saMprasAraNasya 6 / 3 / 139 62 sahasupA 2 / 1 / 4 213 sipidhAtorA 8 / 2 / 74 28 saMprasAraNAca 6 / 1 / 1089 3 sahasya saHsaMjJAyAM 6 / 3 / 78 334 sibbahulaMleTi 3 / 1 / 34 Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUcI / 33 pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram 199 sivAdInAMvAvya. 8471 317 sRsthire 3 / 3 / 17 108 striyAmavantiku0 4 / 1 / 176 54 suHpUjAyAm 1 / 4 / 94 179 sedhatergatau 8 / 3 / 113 87 strIpuMvacca 1 / 2 / 66 283sukrmpaapmtrpunnyessu03|2|89107 senAntalakSaNakA0 4 / 1 / 152 99 strIpuMsAbhyAMnana0 4 / 1 / 87 36. sukhapriyayohite 6 / 2115134 senAyAvA 4 / 4 / 45 103 strIbhyoDhak 4 / 1 / 120 168 sukhapriyAdAnulomye 5 / 4 / 63173 seyapicca 3 / 4 / 87 115 strISusauvIrasAlva. 42176 251 sukhAdibhyaHkartRve. 3 / 1 / 18215 sesicikRtacatacha. 7 / 2157 282 sthaHkaca 3 / 2177 156 sukhAdibhyazca 5 / 2 / 131 14 so'cilopecetpaa06|11134. 1110 sthaNDilAcchayi0 4 / 2 / 15 348 suJaH 8 / 3 / 107 322 sthAgApApacobhAve 3 / 3 / 95 199 soDhaH 8 / 3 / 115 289 suoyajJasaMyoge 3 / 2 / 132 203 sthAdhvorica 1 / 2 / 17 137 sodarAyaH 4 / 4 / 109 227 suTakAtpUrvaH 6 / 1 / 135 179 sthAdiSvabhyAsena0 8 / 3 / 64 12 sopadAdau 8 / 3 / 38 174 sudatithoH 3 / 4 / 107 124 sthAnAntagozAla0 4 / 3 / 35 337 somamarhatiyaH 4 / 4 / 137 165 sthAnAntAdvibhASA0 5 / 4 / 10 18 suDanapuMsakasya 1 / 1 / 43111 somAyaNa 4 / 2 / 30 4 sthAnivadAdezona0 11156 101 sudhAturakaGca 4 / 1 / 97 283 somesuJaH 3 / 2 / 90 344 sudhitavasudhitanema. 7 / 4 / 45343 somehvaritaH // 2 / 23 4 sthAne'ntaratamaH 111150 142 sthAlIbilAt 5 / 170 220 sunoteH syasanoH 8 / 3 / 117374 soravakSepaNe 6 / 2 / 195 160 sthUladUrayuvahakha0 6 / 4 / 156 248 supaAtmanaH kyac 3 / 1 / 8367 sormanasIalomo0 6 / 2 / 117 164 sthUlAdibhyaHprakAra. 5 / 4 / 3 14 supaH 1 / 4 / 103 127 so'sya nivAsaH 4 / 3 / 8990 sthecabhASAyAm 6 / 3 / 20 341 supAMsulukpUrvasava. 71 / 39 141 so'syAMzavanabhRtayaH 5 / 1 / 56 139141 sA'syAzavanamRtayaH 1116292sthezabhAsapisaka0 3 / 2 / 175 sAbhAra 15 supica 7 / 3 / 102 113 sosyAdiritichaM. 4 / 2 / 55 342 snAtvyAdayazca 149 277 supisthaH 3 / 2 / 4 | 30 sauca 6 / 4 / 13 188 snukramoranAtmanepada0 7 / 2 / 36 62 supodhAtuprAtipa0 2 / 4 / 71 / 33 skoHsaMyogAdyorante0 8 / 2 / 29 328 snehanepiSaH 3438 . 3 suptiGantaMpadam 1 / 4 / 14179 stanmeH 8 / 3 / 67 63 suSpratinAmatrAthai 2 / 1 / 9 257 spardhAyAmAGaH 1 / 3 / 31 278 stmbkrnnyormijpoH3|2|13| 38 spRzo'nudakekvin 3 / 2 / 58 282 supyajAtauNinistA0 3 / 2 / 78278 stambazakRtorin 3 / 2 / 24291 spRhigRhipatida0 3 / 2 / 158 81 supraatsushvsudivshaa05|4|120321 stambekaca 3 / 3 / 83 349 subAmaMtriteparAGgava0 2 / 1 / 2239 stambhusivusahAM0 8 / 3 / 116 285 sphAyaHsphIniSThAyAm 6 / 1 / 22 | 55 spRherIpsitaH 1 / 4 / 36 288 suyajorDanip 3 / 2 / 103228 stambhustumbhuskambhu0 3 / 1182241 sphAyovaH 7 / 3 / 41 115 suvAstvAdibhyo'N 4 / 2 / 77 348 stutastomayozchaM0 8 / 3 / 105373 sphigpuutviinnaajo06|2|187 212 suvinirduryaH supi0 8 / 3 / 88202 stusudhUbhyaHparasmai0 7 / 2 / 72317 sphuratisphulatyorghaji 6 / 1 / 47 94 suSAmAdiSuca 8 / 3 / 98 146 stenAdyannalopazca 5 / 1 / 125 224 sphuratisphulatyorni0 8 / 3 / 76 124 susarvArdhAjanapadasya 73 / 12 9 stozrunAzcaH 8 / 4 / 40 243 smipUjvazAM. 7 / 2 / 74 82 suhRdahadaumitrA0 5 / 4 / 150 65 stokAntikadUrArtha0 2 / 1 / 39, 268 smeloTa 3 / 3 / 165 288 sUtrapratiSNAtam 8 / 3 / 90 244 stautiNyorevaSaNya0 83 / 61 174 smottarelaca 3 / 3 / 176 114 sUtrAccakopadhAt 4 / 2 / 65 284 styaHprapUrvasya 6 / 1 / 23 291 sUdadIpadIkSazca 3 / 2 / 153 / 25 striyAH 6 / 4 / 79 172 syatAsIlaluToH 3 / 1 / 33 370 sUpamAnAtktaH 6 / 2 / 145 / 77 striyAH puMvadbhASita.63134317 syadojave 6 / 4 / 28 48 suurytissyaagstym06|4|149 43 striyAm 4 / 1 / 3 341 syazchandasibahulam 6 / 1 / 133 291 sRghasyadaHkmarac 3 / 2 / 160 / 82 striyAMsaMjJAyAM 5 / 4 / 143 261 syasicasIyuTtAsiSu 6 / 4 / 62 204 sRjidRzojhalyamakiti 6 / 1 / 58322 striyAMktin 3 / 3 / 94 239 srvtishRnnotidrvti074|81 335 sRpitRdoHkasuna 3 / 4 / 17 / 26 striyAMca 7 / 1 / 96 336 srotasovibhASA0 4 / 4 / 113 Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 aSTAdhyAyIsUtrANAM pRSTham sUtram pRSTham sUtram pRSTham sUtram - 3 khaMrUpaMzabdasyAza. 1 / 1 / 68 376 hantaca 8 / 1154 363 hiraNyaparimANaMdhane 6255 36. khaMkhAmini 6 / 2 / 17 | 30 hanteratpUrvasya 8 / 4 / 22 53 hIne 1 / 4 / 86 54 khatantraHkartA 1 / 4 / 54 207 hanterjaH 6 / 4 / 36 167 hIyamAnapApayogAcca 5 / 4 / 47 348 khatavAnpAyau 8 / 3 / 11 277 harateranudyamaneca 3 / 2 / 9 206 hujhalbhyohedhiH 6 / 4 / 101 32. vanahasorvA 3 // 3 // 62 279 hrtetinaathyoH03|2|25 202 huznuvoHsArvadhAtuke 6 / 4 / 87 351 khpaadihiNsaamcy06|1|188133 haratyatsaGgAdibhyaH 4 // 4 // 15 / 53 hRkoranyatarasyAm 1 / 4 / 53 292 khapitRSornajiGa 3 / 2 / 172 101 haritAdibhyojaH 4 / 1 / 100 136 hRdayasyapriyaH 4 / 4 / 95 29 .91 hRdayasya hRllekhayada0 6 / 3 / 50 246 khapisyamivyezAM0 6.119 131 harItakyAdibhyazca 4 / 3 / 167 7 104 hRdbhgsindhvntepuurvp073|19 321 vaponan 3 / 3 / 91 229 halaH 6 / 4 / 2 287 hRSerlomasu 7 / 2 / 29 17 khamajJAtidhanAkhyA0 111 / 35/228 halaznaHzAnajjhau 3 / 1 / 83 277 hetikSiyAyAm 8 / 1 / 60 27 khamornapuMsakAt 71 / 23 90 haladantAtsaptamyAHsaM. 6 / 3 / 9 239 hetumatica 3 / 1 / 26 65 khayaMktena 2 / 1 / 25 2 42 halantAcca 1 / 2 / 10 127 hetumnussyebhyo'nyt04|3|81 179 kharatisUtisUyati. 2144 1halantyam 1 / 3 / 3 267 hetuhetumatorliG 3 / 3 / 156 42 varAdinipAtamavyayaM 11137324 halazca 3 / 3 / 121 | 55 hetau 2 / 3 / 23 171 kharitajitaHkatra0 113 / 72 270 halazcejupadhAt 8 / 4 / 31332 hemantazizirAva0 2 / 4 / 28 346 kharitamAmeDite. 8 / 2 / 103136 hasasIrAhakU 4 / 3 / 124 336 hemantAca 4 / 3 / 21 351 kharitAtsaMhitAyAma. 1 / 2 / 39129 halasIrAhaka 4 / 4 / 81 10 hemaparevA 8 / 3 / 26 4 kharitenAdhikAraH 113 / 11 292 halasUkarayoH puvaH 3 / 2 / 183221 heracaGi 7 / 3 / 56 350 kharitovAnudAtta. 826 / 45 halastaddhitasya 6 / 4 / 150 149 haiyaMgavInaMsaMjJAyAM 5 / 2 / 23 106 khasuzchaH 4 / 1 / 143 172 halAdiHzeSaH 7 / 4 / 60 ___8 haiheprayogehaihayoH 8 / 2 / 85 132 khAgatAdInAMca 7317 37 halica 8 / 2 / 77 28 hoDhaH 8 / 2 / 31 79 svAgAvetaH 63340 29 halilopaH 7 / 2 / 113 147 hotrAbhyazchaH 5 / 1 / 135 49 khAnAccopasarjanAda0 4 / 154 13 halisarveSAM 8 / 3 / 22 30 hohanteNinneSu 7 / 3 / 354 330 khAnetaspratyayekRbhvoH 314 / 61 3halo'nantarAH saMyogaH 117184 yantakSaNazvasajA0 7 / 5 . 172 hakhaH 74 / 59 329 khAGge'dhruve 3 / 4 / 54 5 haloyamAMyamilopaH 8 / 4 / 64 | 3 hRkhaMlaghu 1 / 4 / 10 151 khAGgebhyaHprasite 5 / 2 / 66 19 halDyAbbhyodIrghA0 6 / 1 / 68 | 16 hrakhanadyAponuT // 1154 220 svAdibhyaH zvaH 3.1173 333 havye'nantaHpAdam 3 / 2 / 66 358 hakhanuDbhyAMmatupa 6 / 1 / 176 18 khAdiSvasarvanAma0 4 / 1 / 17 265 hazazvatorlaGca 3 / 2 / 116 19 havasya guNaH 73 / 108 327 khAdumiNamula 3 / 4 / 26 13 hazica 6 / 1 / 114 271 hakhasya pitikRti0 6 / 1 / 71 240 khApezcaGi 6 / 1 / 18 276 hazcavrIhikAlayoH 3 / 2 / 148 1148 34 hRvAcandrottara. 6 / 1 / 151 156 svAminnaizvarye 5 / 3 / 126 156 hastAjAtau 5 / 2 / 133 119 havAttAdautaddhite 8 / 3 / 101 61 svAmIzvarAdhipati0 2 / 3 / 39 319 hastAdAnecerasteye 3 / 3 / 40 200 hakhAdaGgAt 8 / 2 / 27 328 khepuSaH 3 / 4 / 40 328 hastevartigrahoH 3 / 439 372 hrakhAntentyAtpUrva 6 / 2 / 174 14 svaujasamauTchaSTAbhyAM0 4.12/147 hAyanAntayuvA0 5 / 1 / 130 162 hakhe 5 / 3 / 86 176 haeti // 4 // 52 234 hiMsAyAMpratezca 6 / 1 / 141 / 27 hrakhonapuMsake0 1 / 2 / 47 256 hanaH sic 1 / 2 / 14 329 hiMsAnAMcasamA0 3 / 4 / 48 343 haharezchandasi // 2 // 31 321 hanazcavadhaH 3 / 3 / 76 375 hica 8 / 1 / 34 287 hAdoniSTAyAM 6 / 4 / 95 271 hanastaca 3 / 1 / 108 135 hitaMbhakSAH 4 / 4 / 65 240 hvaHsaMprasAraNam 6 / 1 / 32 238 hanasto'ciNNaloH 7 / 3 / 32 221 hinumInA 8 / 4 / 15 320 haHsaMprasAraNaMcanya0 3 / 3 / 72 207 hanovadhaliGi 2 / 4 / 42 | 92 himakASihatiSuca 6 / 3 / 54 277 hAvAmazca 3 / 2 / 2 Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha dhAtUnAM suucii| ikhi katha hochocho | uTha kadi AN ala aji aza ubha |uras aThA dhAtavaH pRSThAkAH dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSTAGkAH dhAtavaH pRSTAkAH dhAtavaH pRSThAtAH ___a. arja 234 i. ukhi 181 Rti 206 kaDDa 185 aka 196 arja 182 ik 210 uG 202 Rdhu 220 kaNa 188 aki 180 artha ikha . 181 uca 219 Rdhu 221 kaNa 196 akSa 181 ucchi 223 Rpha 223 | kaNa 234 aga igi 181 ucchi 182 RSI 222 kaNDUJ 253 agada 210 ucchI 222 Rmpha 223 kattha 178 agi 184/ ucchI 182 . katra 238 aghi 209 ujjha 222 R 236 bhaci 180 185 acu 253 udhrasa 230 ez2a 195 aja kadi 234 eja 253 udhrasa 180 kanI | ubja 253 188 222 eTha ava kapi aTa 185 233 223 edha bhaTTa 185 190 254 elA aTTa 216/urda 178 eSa 187 bhaThi 230 urvI 182 aDa asa 193 okha 223 uSa 238 aDDa 254 uSas 253 o" 283 aNa | IkSa. 191 uMdI 226 ata 181 uMbha 190 ati 216 UTha 185 kaki 232 206 ahi 119 Ija 181 Una 237 kakhe adi 180 ahi 189 208 189 kakha ana 238 IDa 231 kage 189 233U 212 aMga 192 238 IdhI 226 uurguny| 209 kaca 199 abi' 185 aMcu 182 Ira 208 USa 192 kaTI 184 kasi abhi 186 aMcu 199 Iya 189 Uha 184 kAci ana 190 aMjU 226 Iya' 189 kra. kaTha 184 kAla ama Iza 208 R 183 kAkSi 192 ama 188 aMbara 254 ISa 192 kra 229 kaThi 236 kA 192 aya 188 aMsa 191 Rca 222 kaDa 224 kAza 217 arara 254 Achi 191 Rccha 222 kaDa 185 kAsa 191 arka 233 ApU 236 u. Rja 181 kaDi 185 kiTa 183 arca 182 Apa 221 ukSa 192/Rji 181 kaDi 185 kiTa arca 235 Asa 208 ukha 181 RNu 227 kaDi 232 kita 205 iSadha asu asu I 150 112 uhira- 194 olaDi aNa 186 213 kaka 221 IG kalA kala .urur iDa jI 217 aMka ana 181 kasa 181 184 Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtUnAM kita 223 kai 221 kharja 182 230 kmara kuka kradi 182 5 21 S Rdi kapa 234 kama 183 khaSa me mr. 179 bi 217 U 0 | khida khida 237 191 225 U 0 khida 215 236 0 233 krudha 0 0 231 kuThi 232 kRJ klatha 220 klAdi 220 kladi khuDi 232 galha dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH | dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH 205 kura 201kSara 198 khada 179 gadda 254 kila 190 kurda 178 kasu 215 kSala 232 khanu 199 gadI 236 kITa : 233 kula - 198 nam ___228 kSi 183 khyA . 210 gandha 223 kIla 223 kuzi 235 nayI 189 kSi 204 209 kuSa 190 kSi 233 180 kuSubha 195 kSiNu 202 kusa 180 kSipa kuG 224 kusi 195 kSipa khala kuca 182 kusma 188 kSIja kuca 199 kuha 237 kaMda __ 234 kSIba 185 khAha 182 krI 288 kSIvu 19. khiTa 224 kuJca kuca 184 kuju 182 kUja 182 kruJca 182 kSISa 223 234 kruDa 224 kSu 226 kuTa 233 kUNa kSudira 237 kruza 202 gala 234 kUNa kSudha 234 190 kSubha 182 gala 19. 224 galbha 186 kuThi 191 224 klapa gaveSu 237 kuDa 215 klamu 215 226 klidi 237 gAD 202 37 klidi 254 gAdhU 177 222 klidU 190 192 kuNa 191 kliza kuNa 195 kliza kuNa kSmIla 191 klIbR 202 vidA 219 kho 224 kutha vidA 204 kleza 19. 182 kutha zvela 190 ga. 232 224 kathe gaja 223 229 kSaji 230 183 guDi 232 229 kSaji 232 183 gaja kupa 233 kSaNu gaji 183 guNa 237 237 kSapa 197 184 gaDa 178 kubi 187 kepa 185 kSapi 232 232 gaDi 180 216 kubi 233 kelA 254 kSapi 197 khaDa 232 gaDi 185 gudha kumAra 237 kela 190 kSamU 219 khaDi - 236 gupa 220 233 ke 187 khaDi 232 khada 179 gupa 203 185 3 bhI kuDi abhaAN 0 kuDi kuDi khela b EAA 163160 kSmAyI 201 l 202 guGa q 237 0 5 m v0 m l kutsa 190 194 m khola G guThi m . m kuthi 183 guDa kudri 195 khaca rAja m SN SAN 8 mH kuntha guNa 237 227 khaji 183 kupa kata khaTTa 230 kumi Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtavaH pRSThAGkAH | dhAtavaH gupa 235 prantha 186 prasa 223 prabhu gurI gurda gurda gurvI guMpha se se baibaibaiballa jaya z gUra gUrI gR gRji gRha gRhU glasu glaha glucu gluMca hepU glepR Te maheSa glai pratha prathi grantha 224 praha 178 grAma 233 mrucu 190 192 223 223 prantha ghagha ghaTa ghaTa 189 ghura 191 ghuSi ne goma 201 puSir 227 puSir goSTa 183 puSir 191 pUrNa ghaTa 217 ghaTTa 234 ghaTTa 202 ghaTi 183 ghasla 183 ghiNi 220 ghuG 237 200 ghuTa ghuTa 224 ghuNa 229 ghuNa 185 ghuNi 192 ghUrNa 182 ghUrI 182 / ghR 185 / ghR 185 / ghR 189 ghRNu 191 pRSu ghrA 201 235 178 229 | caka 236 | caka 66 pRSThAGkAH / dhAtavaH . 234 cakka 232 ciTha 235 cakSi 207 citi 191 | cakAsR 212 citI 182 citra 234 ciri 184 cila gha. Ga. ca. 230 cacu 237 | caTa 182 caTe 181 195 234 / pate caDi caNa 235 183 cade cadi 232 cana 235 capa 193 | capa 187 capi 202 cakSu 187 223 187 223 224 camu 194 caya cara cara caraNa carca 227 193 201 sUcI / 37 pRSThAGkAH | dhAtavaH pRSThAGkAH | dhAtavaH pRSThAGkAH / dhAtavaH pRSThAGkAH 178 jalpa 23 cyutir 230 cyusa 235 | jaSa jasi 178 238 221 223 190 236 236 |chamu 185 235 200 222 chidira 189 chuTa 202 ciJ 180 cin 196 ciTa - 184 citra 196 cIka cIca 188 | cuDa 190 cuDi 235 va 254 | cuda 234 cupa 192 235 carca 222 budhi 192 carca 193 cubi 224 carba 186 | cura 187 carva 190 curaNa 223 |cala 198 | cula 217 cala 223 cula 223 |cala 232 cUrI 215 | cala 196 cUrNa 202 caSa 200 cUrNa caha caha caha 237 | cUpa 200 pela cAmR 232 ceSTa 199 180 cIbhR 199 cIva 236 cI 186 cuka 232 | cucya 232 buTa 221 | cuTa 188 cuTi chada chada chadi 232 cUSa 193 / vRtI chaSa chidra 224 | chuDa 232 chupa 233 gura 224 vRdi 184 dir 185 chupa 222 / cheda cho 186 187 232 230 254 232 190 217 jakSa jaja jaji jaTa jana janI 231 233 192 223 236 jamu 190 / jarja 183 jarja 210 yu 235 jala 184 cyuG 202 jala japa jabhi jabhi cha. 238 ja ja. jasu 236 ja 197 232 ji 188 ji 232 jima 200 jiri 238 jivi jasu jAgR 226 / jiSu 224 jIva 224 jugi 225 juDa 224 juDa 236 juDa 226 ju 226 juSa juSI 238 216 | jUrI nRbhi 212 |jja 183 ja 183 ja 184 je 215 jeha 216 ja 186 186 jJapa 234 jJA 188 jJA 193 jJA 222 | jyA 231 jyuG 198 / jri za. 186 192 233 233 * 219 212 190 202 188 221 190 193 190 181 233 224 223 178 236 222 217 192 186 229 235 216 191 191 201 232 196 229 234 229 202 202 Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 dhAtUnAM da. tapa. 195 0 151 0 Naha tuNa 191 . . . WWW. GWWWW taruNa 0 jharsa 88 Ni 193 222 NikSi tR teja 0 NikSa jhajha bhu 182 dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH [dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH | dhAtavaH pRSThAGkAH jri 235 Naya 188| tapa 240 tuTa 224 tRpa 235/ jvara 195 Nala 198 tapa 217 tuDa 185 tRphaH 223 191 jvala 196 Naza 218 235 tuDa 224 tRSA jvala 197Nasa 191 tapana 233 tuDi 184 tRha 178 217 tamu 219 223 tRhU 221 NAsa taya. 188 tuttha 239 177 jhamu 254 tuda 238 236 tupa 221 219 Nija tupha tepa 189 jhaSa. 212 jhu 229 tyaja 190 jhaS traki 216 Niha 181 trakha a.-Ta 235 |Nila Taki. tradi 2 180 197 Nivi Tala. 1 taJcU tubha 194 trapi Niza tantas 215 trapUrNa 235 tAya 254 trasa 235 turvI 19. trasi 233 tepa tupa 1 jhaSa 00 192 Nijira hidi 2 mr m mor" m tupha teva 2 m TOTO ID ID 181 . [Si Si Si Si Si Si Si Si Liang Xiang He Shun Yin Yang Yang Xian Wen A A A A A tajJa . tubha 233 W m 6 zi TikR. TIkR . Nisi NI dasi turaNa l . Ww . NIva m 181 tula 219 l . NA tiga 205 l Dapa l 204 214 l WWW 3 WWWW ti Dipa Dipa Dipa Dipa 224 186 218 trikhi 193 truTa 194 truTa 186 trupa 223 trupha trumpa 223 trumpha 201 m tima tiras 221 tuSa 233 tusa 203 tuhira 185 tumpa 216 tumpa 254 tumpha 190 tumpha 223 tUr3a 232 tUNa 190 tUyI 181 tUla 186 dAna 186 186 tila 186 205 210 221 200 200 DIG 185 203 dAza 1ladAsa s DhokR 216 tvakSa 181 tila 181 tila 192 tilla tika 181 tiva 190 192 l 203 taka taki 181 takSa. Na. takSa 192 tagi 181 taTa 80 taDa taDa taDi tUSa m 184 tIva m 209 tRNu 231 sRdira NakSa Nakha Nada Nada Nabha Nabha Nabha Nama m 190 tvaca 215 192 tvagi 234 192 tvagi 181 divu 227 tvarA 195 diza 222 226 tvaca 182 diha 207 218 tviSa 205 dIkSa / 191 221 tvara. 190 dIG 216 223 / tha. dIdhIG 213 235 thurvI 190 dIpI 126 m 183 tRpa lm tatri 235 tuja 184 tuja 233 tuji 236 tuji 231 tRpa 227 tuji ____ 235 tRpa 183 tRpa 194 tanu 204 tanU Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suucii| - dula. . duSa. 23 223 shaa shaa kl, a, shaa bhy shts bhaau duhira nRtI 215 pA 216 210 198 ghasa dhasa gi 230 232 dhrAdhei 192 pi. dhavi |paca dhAdhU 181 dhrA dhi lm paTa . l 0 ba l 0 dRzira pa l 0 dhAtavaH pRSThAvAH dhAtavaH pRSThAkAH dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAkAH dhAtavaH pRSThAvAH du 202 dAhaH 192 dhekR 230 narda 180 parva 190 puNa 223 duHkha 254 202 gheda 200 nala 235 pala 198 puNa. 232 duHkha 238 guNa 223 dhokra __ 190 nAthU 190 170 palyUla 237 putha 235 durvI 190 druha 218 mA 201 nAdhR 170 psh| 215 201 nivAsa 237/paSa 236 179 201 niSka 233 pasi 207 = 2 182 nIla pampas 253 233 201 pUrva 190 dU 229 pA | dhakka 196 pAra 236 232 pAla 190 192| 224 234 dhrAkhu 181| 231 23. paci 218 dRbha 184 231 puSa 193 ibhI puSpa 216 dhikSa dRbhI 184 puMsta 232 234 piTha 185 pusa 232 piDi 203 piDi 233 192 paDi 190 220 dhvaja 182 paDi 189 dhvaji 182 paNa 216 188/pata 236 pisa 235 dhvana 197pata 216 pisi 198 patla 198 pisa 232 dhvana 237 patha 231 pIG 192 dhvani 197 pathi 231 pIDa. 221 194 pathe : dyu. 209 dhUsa 198/pIla pRG 224 dyuta 194| 217 pIva ye 201 dhRG 230 puTa 224 pRcI 227 drama. 188 dhRja 232 pana 187 puTa 235 208 dravas 254 | dhRji 231 paya. 188 puTa 236 pRji drA. payasa 254 puTi 235 pRDa .223 drAkSi 192 / dhRSa 235 parNa . 238 puTTa . 231 pRNa 223 181 dhRSA 221 naTa 184|| 178 puDa 185 pRtha. 231 drA 181 dhRSu 235 nadi ... 180 parpa 186 puDa. 224 pRSu drADa. 184dhR. 229 nama 198 parva 186 puDi 184 pR. ___224 dRha paTha 84 3 Qiang Lie a G Ming Xi Ming Ming A Ni eShi Lia Lia Ge Ming Zhao Ming Zhao Zhao Si Xie Zhi Xiang Li ghi 180 dRhi 33 1 2 dhvakSi AAAAAAAAAAAAAmAlmaa pivi 2 187/pi by VImlim.amar dhvaNa 232 REET ya pa daMpa gharI dhvasa AM 202 lh na. .. 225 m lh 8 m 8 w m W 210 dhRJ 196 drAkSa Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtUnAM /baNa 193 181 mantha 181 mantha 179 188 badha bhRjI 189 pyaG 231 bhakSa 229 bhakSa 186/bhaja 191 bhaTa 203 23 Nr V mat prI 228 200/mathi balaha dhAtavaH pRSThAkAH dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAkAH dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAkAH pR. 231 phula 224 233 bhuja 226 makha 181 maha 193 paM. 214 phulla 190 bRha 194 bhujo 225 makhi 181 maha 237 190 phela 190 bRhi 194 bhuraNa 254 magadha 253 mahi 191 189 ba. bRhi 194 bhU 236 magi 181 mahi 235 peSu 191 bRhi 235 bhU- 171 maghi 181 mahIda 254 bRhira 194 234 maghi 181 mantu 253 pai. 201badha 192 maca 203 181 maci 229 pyAyI 200 200 maci 181 mA 211 205 214 maTha 185 mAkSi 192 bhaja 224 maThi 183 mA 214 pradha: bhaji 235 bhRzi 235 maDi 183 mA 216 pratha. 195 bhRzu 194 maDi 184 mAna prasa 184 229 maDi 232 mAna 234 prA 184 bheSa 200 maNa 188mAna 236 prIG 191 232 bhyasa 191 matri 232 235 188 236 prIJ 236/baSka 178 bhraNa 188 mathe 233 pruG bhramu 198 184 bahi 191 bharva 219 miccha 222 184 bharnsa 233 bhrazu miji 235 222 madI 177 bhala 220 191 bhala bhrAz2a 198 mana preNa bhrAz2a 184 bhalla 181 manu 194 180 bhaSa 198 madhra 229 maya 231 plI 2 bila marca 232 bhajo mida 199 puG 202 bisa 219 bhA 181 marba mila 19. nuSa 215 234 bhAja 200 marva mila 223 181 bhAma 194 mala 190 .. 219 budha budha 199 bhAma 219 malla miza 193 budha 217/bhASa 194 mava 238 psA 210 budhir 199 bhAsU 191 194 mavya 223 pha. bundira 199 mikSa 193 miSu 193 phaka 181 busa 119 bhidira 226 bhlAza 198 maSa 193 miha . 205 phaNa 198 busta 262 bhiSaj 254 bhla 200 masI 219/mI 235 phala 19. bruDa 224 bhiSNaj 254 ma. maska 181 mIla 216 phalA 190 brUn 209 bhI 214 maki 180 masjo 225 mIJ 238 bhadi 233 bharaNa basta Na Shuang Huan Si Si Chu Xian Xian Dan Xiang Xian Shi Li Li Li Xian Si Pao Shan Shan Shan Shan Xun Guan Ce ,Ce . Hui Pao Pao Pao Yuan . 200 muDa 190 | bhramu 219 madI 12 bhrasja miJ preSa 220 prochu pliha vidi bhrAza 197 191 bila 223 233 au sukka mivi bhraza 193 mizra bhraMsu 189 miSa maza 199 mikSa 191 bhlakSa 11mANa 228 Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suucii| 41 22 yugi 235 182 ravi 217 rasa muca 235 | laghi laja O maji 183 178 nAma 2 024 EE / 0 0 muDi mrakSa 233 rakSa mrada Zcu l 231 l - muda - 235 l 199 laDi. mura murchA l dhAtavaH pRSThAkAH [ dhAtavaH pRSThADAH dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAkAH dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH' mImR 188 mRza 25 yu 208 rama. 199 ruTa 194 lage 196 mIla 190 mRSa 2 181 raya 189 ruTi 184 laghi mIva 190 yuccha 191 233 laghi 181 193 185 235 mucla 238 ruThi 185 laccha 182 muja yujira 193 ruThi 184 238 yuJ 228 232 ruDi 184 laja 231 muji 236 rudira 211 laja 183 217 rahi 139 rudha 217 laji 183 220 rahi 235 rudhira 226 laji 235 183 192/ 205 rupa 220 laji 238 184 184 raJja 217 ruza 225 laji 222 muDi 184 mrakSa ra. rA 210 ruzi 235 laji 231 184 234 rAkha 181 ruSa 192 laTa 184 223 195 192 rA 181 ruSa / 193 laDa 185 muda 181 rAz2a 198 ruSa 220 laDa ma'kSu 181 rAdha 221 ruSa 233 laDi 197 234 rAdho 182 181 rAsa 191 rUkSa 237 lapa 186 murvI 190 mleccha 196 ri 221 rUpa 238 labi 185 mleccha 234 ri 224 rUSa 192 labhaS 184 181 rikha 181 reka 180 larba 186 232 mlevR 235 rigi 181 rekhA 254 lala 233 muha 239 237 rica 235 re / 199 laSa .203 200 184 ricir 226/reTa 185 lasa 233 186 lasa 193 205 189 lasji mUla 222 234 188 riSa 210 192 196 riSa 181 192 yatri 231 197 rivi lAghR 181 237 ...204 ___ 180 rI 229 roDa 185 lAha 182 204 218 rIG 202 lAja 183 mRjU yama 186 ru 208 lakSa 233 lAji 183 mRDa 223 yama 186 ruG 202 lakSa 231 lATa: 254 229/ yasu 219 186 ruca 194 lakha 181 lAbha 231 mRNa 223 yA 210 | rabi 185 ruja 235 lakhi 181 likha 223 229 yAca 199 rabha 225 laga 234 ligi 181 199) yu. 234 rabhi 186 ruTa 235 lagi 181 ligi 234 l muSa musa musta 230 219 202 mleTTa mer 234 kSa 5 185 . yata m 191 lA 201 lAkha yatI 178 raNa 185 mRkSa mRga mRha 224/ yama 211 ragha 232 pa 198 mRda mRdhu Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH 254 lelA 196 | vAta 225 loka 196 vATa 255 lokU 2-27 | vAsa 217 lo 205 vAha 190 vicir 198 viccha 198 viccha 188 viji 216 viji 254 vijir 181 viTa liTa lipa liza liza liha lI lI lID luji luji luthi luTa luTa luTa luTa luTi luTha luTha luTha luTha laThi luThi chaThi luNTha chuTi lupa lupla lubi bi lubha lubha chata lUJ lUSa lUSa belA leTra cheTa 207 lona 229 loT 235 chor3a 216 loSTa 238 235 baki 179 vaDi 235 vakSa 224 vakha 194 vakhi 184 bagi 184 vi 194 |vaca 219 |vaca 185 | vacu 185 vaja 184 vaTa 185 vaTa 185 vaTa 231 vaTa 184 vaTa 220 vaTi 225 vaTha 187 vaTha 233 baThi 222 baThi 220 yaThi 182 vaDi 228 | vaNa 232 |vada 192 vada 254 vadi 253 vana 185 vana va. 253 vana 180 | vanu 235 | vanu 235 vap 181 | vabhra 253 vama bh, bh, sbro lM wM gooskr 185 vama 182 baya vara 180 varaNa 180 192 181 181 vardha barca varNa 181 varSa 181 varDa 211 vala 236 bali 234 | valka 183 valga 184 valgu 195 valbha 238 | valla 236 | valha 231 vaza 238 vaSa 236 vasa 185 | vasa 183 | vasa 232 basa 183 vasu 232 |vaska 188 | vaha 206 | vaJca 236 bama dhAtUnAM 178 vA 188 vAkSi 188 bAchi 231 viDamba 238 vidhU 223 vida 191 vida 191 vida 189 vida 197 vidu 231 vidha 181 vila 253 vila 186 | viza 189 viSa 191 viSu 213 | viSTa 193 viSka 205 viSTha 239 visa 225 vI 208 bIra 219 bugi 181 vRka 205 vRkSa 234 |vRG 182 vRjI 210 vRjI 191 vRjI 182 | vRJ 237 | vRJ 217 vRNa 237 | vRtu 191 | vRtu 226 | vRtu 225 vRghu 225 vRdhu 226 | vRdhu 222 | vRza 215 | vRSa 184 vRSu vRhir 178 vRhU 211 vRR 217 vRm 217 vem 226 veNU 225 vethU 223 | veda 233 yeSTha bela 232 229 bela 230 vella 193 veSTa 215 vI 223 beha 228 3 219 vyaca 230 | vyatha 237 vyadha 101 vyaya 280 vyaya 191 vyupa 229 vyuSa 208 yev 227 vraja 235 | vraja 235 vraNa 220 vraNa 223 pratha 235 vrI 217 vrID 194 vrIDa 194 vlI 194 235 zaka 219 zaki 234 zakta 193 zaca 193 zaTha 223 zaTha 229 zaTha 229 zaTha 205 zaTha 199 zaTi 178 zaNa 253 za 185 zaha 237 zapa 190 zapa 190 zama 183 zama 213 | zamu 191 | zabda 201 za 222 zarva 195 zala 217 zala 238 | zalbha 200 | zava 219 zaza 215 zaSa 206 zasu 232 183 zaMsu 188 | zAkha za. 238 222 229 216 216 229 218 180 221 181 184 230 236 233 185 184 196 199 225 205 217 233 197 219 234 186 190 198 189 186 193 193 192 193 231 193 181 Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suucii| 223 zru 232 zlaki 181 zlatha hi 90 234 190 Tage ziSa 2 201 zlo" zIka sAdha zI dhAtavaH pRSThAkAH dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH zAGka 184 zundha 236 zriSu 193 SaNu 227 SUda 234 vada 187 zAna 205 zumbha . 186 zriJ 220 Sada 178 Svap 212 zAsu 208 zumbha 202 Sad 199 bhu 187 vaSka 181 zAsu 213 zUra 201Sada 225 ghRmbhu 187 vidA 194 zikSa 191 zUrI 188 Sapa 186 Sela 218 zikhi 181 zUrpa 180 Sama 198 Se 189 vidA 204 zidhi zUla 190 zlagi 181 Sarja - 182 Sai ziji 208 zUSa 192 196 Sarba 186 210 satra 237 220 zudhu zlAkhu 181 parva 19H sapara 254 zira 184 zudhu zlAghR 181 Sala 19 sabhAja 237 zila 223 gRdhu 194 |zliSa 218 Sasa sasti 213 ziSa 229 zliSa 231 Sasja 182 STami saMketa 237 ziSa 190 zliSu 193 Saha 235 STama saMgrAma 238 189 zloka 180 Saha 216 Tigha saMbhUyas 254 ziSla 188 Saha 198 STi saMvara 254 235 216 zvaki 180 SaJja 204 Tima 221 zIka 235 zoNU 188 zvaca 181 Samba 231 TIma sAma 237 180 zauTa 184 zvaci sAra 181 SAntva 231 Tuca 208 zcyutir 178 231 Sica 225 STuJ zI 185 imIla 190 zvaTha 254 236 SiJ 228 190 zyaiG zIla sukha 203 zvaThi 231 SiJ 220 zIla 237 zraki 180 zvabhra 232 piTa 184 zuca zragi 181 varta 189 232 Sidha 179 zucir 217 zraNa 196 zvala 190 Sidhu 218 zucya 189 zraNa 232 zvalla 190 SidhU 215 zuTha 233 zratha 231 zvalka 231 Sibhu 187 ThA 202 185 zratha 235 zvasa 212 pila 223 SThivu 217 zuTi 233 zratha 196 vi 206 Sivu 215 STivu 225 185 zratha 237 zvitA 194 vibhu 187 SNasu supla 204 zudha 218 zrathi 178 zvidi 178 202 SNA sekR 180 223 zramu 219 209 SNiha 231 skami 186 223 zrantha 229 Sage 196 220 Niha skadir 204 zubha 194 zrantha 229 SaSa 231 SNu skambhu 228 zubha 186 zrantha 236 Saca 205 223 SNusu 215 skuJ 228 zulka 232 zrambhu 186 Saca 219 skudi 177 zulba 196 SaT 224 SNa 201 skumbhu 228 zuSa 218 zrA 232 ghU 208 miG 202 skhada 195 zundha 180 zri 188 dhUG 216 / dhvada 235 skhadi 198 zIla sAmba sukha 192 MY FOO. sUrya 237 237 179/SThala zuTha sRja zuThi zuna zubha 219 21 281 216 SNuha 210 SaTTa 200SaNa Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 dhAtUnAM 231 khAda hisi ha. ha 186 haDi 183 hasa 193 dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH dhAtavaH pRSThAGkAH | dhAtavaH pRSThAkAH skhala 190 spRza' 225 smiTa hivi 189 heDa skhali 197 spRha 237 smIla 190 khAda hisi 266 heSu 191 stana 236 sphara 224 smR 196 sva. 236 hoDa 184 staMbhu 228 sphAyI 189 smR / 201 hiSka 223 185 staMbhu 228 sphiTa 231 smR 221 184 213 213 stRkSa 192 sphiTTa 232 syama 233 196 stRJ 227 sphuTa 234 syamu 204 haDi 184 hage 196 stUMJ 228 sphuTa 224 syaMdU 207 huTTa 185 223 sphuTa 183 sraki 183 saki 180 hamya 188 hurchA 182 hAda 178 - 237 sphuTI 184 trivu 215 haya 214 stoma 238 sphuTir 184 ghu 202 harya 185 hrIccha 182 styai 201 sphuTI 231 Teka 180 hala 198 191 ___ 224 sphuDa 194 hase 193 hRJ 200 hage 196 sthUla ___ 237 sphuDI 194 hAk 214 hRJ 206 hapa 233 spadi 178 sphura 224 khana 198 hAG 214 hRNIG 254 hasa spardha 177 sphula 248 khana 197 hi 221 hRSa 219 hAdI 178 spaza 200 sphurchA 237 hiTha 23. 193 hala spaza 233 sphUrjA ___178 hiDi 183 heTha / 183 6 201 spR 221 smiG 203 hila 223 heDa 184 hRJ 206 stana 198 ___ 224 saMbha 193 196 ke iti dhAtUnAM sUcI samAptA /